Ki$land: roman me fëmini

Ardian-Christian Kyçyku

Ki$land

- roman me fëmini -

Motto:

Kockat tuaja ç’u mblodhë

Një nga një porsi flori

Me qivur të kuq me bojë

Do shkruhi në histori

Populli (pó ai)

Të gjitha ngjashmëritë janë të rastit

ose

Asnjë ngjashmëri nuk është e rastit.

Ardian-Christian Kyçyku

Ki$land - roman me fëmini

LibrariumHaemus

E-mail: haemus.librarium@gmail.com

ISBN: 978-606-8093-71-0

Ballina: KÜdesign

Bukuresht 2014

Shkruar në janar 1992

dhe riparë në gusht-tetor 2007 në Bukuresht

I

Zotnia që mbijetonte duke gjuajtur emra dhe ripagëzonte qënie e gjëra, aq sa në shumicën e kohës s’dinte ç’emër i shkonte më për shtat atij vetë, – njëlloj sikur të qënkej thjesht një skelet, – ndihej fryti më i hijshëm i një ujdie me botën tjetër. Madje ngulmonte se të vdekurit e disa breznive nuk donin tjetërkënd më shumë se atë dhe nuk kishin ende një të dërguar më të posaçëm në këtë botë. Provat do t’i kishin tepruar edhe më smirëziut ndër bashkëkohës. Vite më parë, kur ende s’i pat dirsur mustaqja, një dorë e padukshme e pat ftuar mes atyre varreve të pikëlluar, e pat joshur të shkulte një trëndafil të madh që disi ngjante me yllin pesëcepash të flamurit kombëtar, i pat pëshpëritur gjëra që duken tepër foshnjarake për t’u plotësuar dhe e kish nisur drejt shtëpisë së Amerikës, kushërirës së largët plakë, që, siç s’ngopeshin së shfryri fqinjët, "qe ustalleshë e lindur për të groposur pasanikë". Varroste burra dhe gdhihej në një gropë tri herë më të thellë me verdhushka se sa një martesë më parë. Nën dritaret e vilës së asaj vejushe, ndjesë pastë, ai shihte zhgjëndërr sikur gatitej për dasmë në një muzg të dëbortë dhjetori, teksa përjashta, në kopësht, gushkuqët e trallisur nga uria rrëmonin për krimba mes skeleteve të trëndafilave. I bëhej se po afroheshin festat e Vitit të Ri. Zilja e telefonit kopjonte një kambanë kishe që paraprihej nga goditjet me çekiç druri mbi një dërrasë vigane, njëfarë porte, dhe dëbonte shpirtrat e këqinj, të pavendosur, të verbuar nga çikërrimat e kësaj jete, ku, sipas tij, vetëm Fjala dhe Femra nuk duheshin hedhur në plehëra. Kur gati mendoi se, larg qoftë, po vishej shik për në qivur, jo për ndonjë dasmë a ditëlindje, kambanat i kujtuan një këngë të hershme qytetare, me dyert që trokasin pas mesnate dhe me vetmitarin që rreket të zgjojë zemrën e vet (Ngrehu, moj zemër, ngrehu / Se, moj, na thau era), me portat e shtëpisë këthyer nga lumi (Ngrehu, moj zemër, ngrehu, / Se, moj, na zuri gjumi). Edhe porta e vilës së tij rrinte kthyer nga lumi, domethënë nga ish Lumi i Madh, që ish dyndur për herë të mbrame mbi mëhallë në vjeshtën e vitit ’52, a thua se kish nxjerrë shumëkokën nga dheu një bollë legjendash, dhe pat nxjerrë (për të mos thënë vjellë) mu në zemër të pllajës me trëndafila eshtrat e tri duarve të ndryshme, pa kafka, pa rebra kraharori. Dy nga tri duart mbanin ende në gishtat e martesës nga një unazë të madhe ari me rubin e safir në majë. Gurët e çmuar u ngjanin ca syçkave njëfarësoj përqeshëse dhe plot mençuri, që të bindnin tërthorazi se i dinin më së miri gjërat që ti luteshe t’i harronte edhe Zoti. Asokohe vejusha ishte ende gjallë dhe magjepsëse. Mbante në heshtje fisnike nofkën Amerika, duke pranuar pó në heshtje para atyre që ia patën ngjitur se disa mërgimtarë mezi kishin pritur e prisnin që të vinin ca lekë në kurbet, të ktheheshin në atdhe, t’i përgjëroheshin që ajo t’i merrte për burra e pastaj, pa ndërmjetësinë e asnjë magjie të zezë a pangopjeje me limfë, brenda rreth një viti, të iknin në botën fqinjë, duke i lënë kamje sa për dy breza, ndonëse me asnjërin syresh nuk pat arritur të ngelej shtatzanë. Sikur e patën të shkruar në ballë që të jepnin shpirt në atdhe e të jepnin flori para saj. Amerika mezi kish pritur që ndonjëri nga të ndjerët t’i linte bashkë me verdhushkat edhe ndonjë djalë, ose vajzë. I pat njomur netët dhe jastëkët me lotë nga ata që njerëzit e rëndomtë nuk i shohin as në zhgjëndërr. Ndërroi jetë me bindjen se barkun ia pat tharë pikërisht smira e fshehur si ndonjë lebër nën përshëndetje të përditshme, urime të shtirura, bekime e mallkime fqinjësh, apo babëzi e skëterrshme grash që s’kuptojnë as me kockë ballit se disa qënie linden me një dhunti të veçantë, me një aromë magneti të padukshëm, që i rrënjos si pusin në mes të shkretisë, dhe të gjithë drithërojnë për të pirë qoftë edhe një gllënjkë, apo edhe një pështymë, pa menduar se pusi thahet, pa çarë kokën se po thahet për ta. Ai do ta shqipëronte vite më vonë dhuntinë e Teto Amerikës, në kohën kur thinjat e para do t’i shkisnin anës tëmthave dhe kur ajo ngrohtësia vrastare dhe aq paqtuese e një familjeje të mundshme do ta shtynte të kërkonte si i hazdisur nëpër ëndrra e zhgjëndrra ndonjë kalë e t’ia mbathte. T’ia mbathte nga jeta, nga gjumi, nga vetë Kujtesa. Prania e Teto Amerikës zgjonte një frikë tejet të rrallë, si të ardhur nga bota e përkorë ku asgjë e askush s’ka trup. Të mbushte vetiu me një mall të paparë, me një përzjerje lotësh fëminie, me shumë lëng jetëdhënës e hidhërim nga ai i dijetarëve apo i murgjve, pastaj të jepej e tëra, duke të çmeritur me dëshmi të panumurta se femrat e kësaj toke nuk ishin të argasura e të vrazhdësuara nga çakërdisjet e historisë – dhe ti rropateshe të mbeteshe oreçast në lartësinë e saj, të ishe të paktën po aq i hollë, i lehtë, marramendës, i beftë, i ndritshëm, apo, sipas rastit: i dhunshëm, i akullt, kafshëror. Dhe pastaj, vetëtimthi, fryma të braktiste, ikte nga bronket e nga dejet e nga venat, bashkë me gjakun, me mallin e me lëngun e shenjtëruar dhe vdisje. Aty kuptoje se me pasurinë që i lije trashëgim, në fakt synoje të shlyeje pamundësinë tënde për të qënë i papërsëritshëm. Vdisje, por vdisje i pajtuar me të gjitha, vdisje me sytë hapur, si i thonë, dhe me një buzëqeshje plot dritë në qënie, duke i uruar asaj femre fatbardhësi, madje duke uruar që edhe të tjerë, sa më shumë të tjerë ta pësonin si ti.

Ai qe lindur me të njëjtën dhunti lartuese e vrastare, – mbase qe gjysma mashkullore e asaj gruaje, – dhe tani mbante në gishtin e martesës njërën nga dy unazat e florinjta të duarve që pat sjellë Lumi i Madh, atë me rubin të kuq si gjaku, domethënë si gjaku i pahelmuar nga vogëlimat. Amerika ia pat dhuruar me gjithë shpirt menjëherë pasi ai i pat falur trëndafilin e vjedhur në varrezat e Qytetit të Luleve, siç e pat pagëzuar Komandanti. Qe ngazëllyer jo sikur ai t’i kish dhuruar një lule, apo llafin e shumëpritur të gojës, po sikur ta kish bërë befas nënë, duke e shpëtuar nga shterpësia e gjatë. Je si një kalorës nga ata tё qёmotshmit, pat buzëqeshur teto Amerika. Ose kjo unazë të bëri kalorës, prandaj ta mbash gëzuar. S’kish rëndësi cili e pat mbajtur në jetën e kaluar. Një unazë e atillë s’mund të përndriste as fatin e as gishtin e ndonjë gërdalle. E drejtë, foli ai në zgjëndërr, i bindur se femra e kolme dhe ende e nxehtë pranë tij do të pohonte me një puthje symbyllur, sepse ai gjithmonë kishte të drejtë, kishte vetëm të drejtë, ngaqë shumicën e kohës e kishte të drejtë. Sepse ai "vetëm kur e kishte ngrehur ishte gjallë". Rënkoi pa i hapur sytë dhe pati njëfarë frike se mos vithet e hatashme të saj, ato vithe të përkryera që i adhuronte vdekshëm edhe nga bota ëngjëllore mund të vrenjteshin, të egërsoheshin dhe, po të lëshonin ndonjë nga ato krismat e turpshme, ishin në gjendje ta ngjitnin çarçafin për tavani. E kapi një e qeshur me lot, pastaj lotët dhe e qeshura iu thanë, sepse kurmi i nxehtë i së dashurës u zhduk, u bë pluhur, u davarit drejt tavanit, kurse tavani mori trajtën e qiellit.

Çarçafi paskësh qënë vetë Vdekja.

Vdekja u ul mbi të si mbrëmja e puthjes së parë, e mbështolli, ia zuri të gjitha vrimat, si të thuash, iu mbështoll edhe rreth zemrës, dhe ai nxori njërën dorë që përfund Vdekjes, dorën e djathtë, se ajo po i hante, – e me sa duket nuk po i hante për të harxhuar pará, po për të shlyer borxhet që i kishte Qiellit, – e nxori me drithërimën e rreme të atyre qyfyrexhinjve të cirkut, hapi grushtin e akulluar nga makthi dhe s’diti ç’do të dilte kur ta hapte: ndonjë pëllumb kokëshkulur, ndonjë trëndafil fatsjellës a fatbjerrës si ai i varrezës, ndonjë tufë kokrrash qymyri, apo thjesht zemra e vet. Zemra që ishte motërzim mistik i të gjithave. Zemra që aq herë, me shaka, në çaste krenarie mashkullore, i pat kujtuar jastëçkat ku gratë çlodhnin gjilpërat. Duhej të kishte aq vrima ajo zemër, sa tani s’kishe ku ta kapje, s’kishe ku ngulje gjilpërën. Jam i sëmurë, mendoi. Duhej të kisha dashuruar më pak. Më ndryshe. Më mendërisht. Se ja, bujt një ditë Zonja Vdekje edhe për një si unë, dhe Zonjës Vdekje nuk i hedh dot hi syve. Zonjën Vdekje nuk e magjeps dot si Zonjën Jetë, që i do të ndërkryerit si puna ime. E pak para se zëri që e shoqëronte qysh nga fëminia, qysh kur pat rënë së pari në dashuri, ta trandte me të papritura, iu vegua fati i vërtetë prej kalorësi: i dashur për të vdekurit, por që s’ia hidhte dot Vdekjes – i padashur për të gjallët (jo të gjallat!) dhe që ia pat hedhur aq herë, mjeshtërisht, Jetës. Prandaj i pat ecur mbarë deri në atë çast. E pat trajtuar Jetën si të ishte më e larta femër. E kish magjepsur me fjalime, me dehje shkëlqimtare, me këmbime të befta e shajnitëse mendimesh, në vapë e suferinë, në periudha kur është aq varfëri sa as akrepët s’kanë me çfarë të vrasin veten, në kohëra kur fatit i mbetet goja ngrirë në buzëqeshje, kurdo.

- Mos u tut, - i tha Zëri. Erdhi çasti të bëhesh ai që ke dëshiruar.

Dhe ai e njihte mirë humorin e Zërit, e njihte gati më mirë se veten. Zëri ishte, në fakt, pjesa e dukshme e Hiçit. Çasti kur do të bëhej ai që pat dëshiruar, qe mbjellë shumë vite më parë, në fillore, gjatë një pasditeje plot aroma e qëndisma drite fëminore, pasi atij i pat ardhur radha të jepte një përgjigje që mund të ishte vendimtare. Çfarë do të bëhesh ti, xhani i mësueses, kur të rritesh, qe kurreshtur Zysha. Kurse atij i qe mbledhur tërë gjaku në kokë dhe qe gjegjur jo si me zë, por si me një shkulm gjaku:

- I vdekur!

Dhe mezi i pat ardhur gjaku në vend nga gajasjet e bashkëkohësve (siç do t’i pagëzonte së afërmi shokët e shoqet e klasës). Gajasje me te cilat gjaku i këtyre trojeve tashmë qe rregjur.

Zëri, ose vëlla Hiçi, siduket patën bërë shaka. Pa hapur qepallat, sytë iu endën mes dhomës që voziste në paqe dhe u ndalën tek Portreti. Pastaj tingujt e kambanave drithëruan ajrin. Mirpo, sipas rregullit stërgjyshor, kambanat bjenë pasi viktimës i ka rrjedhur nga kurmi e gjithë fryma, e gjithë ëndrra për të mbetur i përjetshëm dhe i pazëvendësueshëm. Ai s’kishte kurrgjë prej viktime. Tingujt e kuptuan këtë dhe u ëmbëlsuan. Nuk lazdroheshin për vdekjen e tij. Arsyeja ishte më e thjeshtë nga sa pritej. Ai nuk kishte as katër miq që t’ia çonin më krahë qivurin. Prandaj duhej të matej mirë para se të zinte ndonjë mik të katërt. Sa u përket grave, ato do të grindeshin mesveti se cilat të vinin supet nën trupin e tij dhe s’ish çudi që trupi të mbetej në pllajën me trëndafila, mbështjellë me qefinin e bardhë, si ndonjë njeri prej bore, nën vështrimet ngushëlluese të gushkuqëve.

U ndeh shpirtërisht drejt atyre kumbeve të ëmbël që mbase binin për shpirtrin e atij mikut. Pikla shiu që këputen nga gjethet e palmës mbi një bulëz ëndërrimtare uji, ata tinguj e ftonin butësisht diku; ai jepej drejt tyre me përkushtim, si fëmijë – dhe do të qe tretur mes tyre sikur telefoni të mos rrëzohej nga komodina.

- Ta zemë se prishe ëndrrën e një kalorësi, - u përgjigj. Pastaj?

Ra një heshtje buzëqeshëse. E padukshmja që merrte frymë në kahun tjetër të botës, aty ku të gjitha janë zgjuar, me sy të çakërritur nga bindja se i dinë të gjitha e me ankthet që e bëjnë këtë botë të duket e vetmja dhe më e mira e mundshme, erdhi në vete.

- Ti je, apo jo?

- Jo, - tha ai. Thërrimet e atij që ishte mbrëmë.

- Po pse?

Ai këqyri shtratin me njëfarë zymtie.

- Sepse ai ka fjetur vetëm.

U dëgjua një e qeshur femre.

- Ariela jam, - foli ajo mes dritësimeve që shtonte e qeshura. Je mirë?

Ai ndjeu t’i hepohej qënia, domethënë ajo goja vigane që rrinte oreçast në pritë për të gëlltitur ëmbëlsisht, por pa pikën e asaj mëshirës së rëndomtë që sjell pleqërinë, për të strehuar shpirtin e cilësdo femër që i afrohej.

- Kush, kush? - pyeti.

- Ariela.

- Cila prej tyre?

- Ajo e urës…

Nëntë vjetët e mungesës nuk i patën përdhosur asgjë zërit të femrës gati hyjnore, mes kofshëve të së cilës, shumë e shumë femra më parë, pak pasi doktori i lagjes i pat bërë Portretin, ai pat gozhduar përjetë pafajninë tij mashkullore. Ose fajninë ëngjëllore. U zhvendos menjëherë në hapësirën me Arielë, në atë botë të fshehtë që ishte vetëm e tyrja, dhe nisi t’i rrëfehej. Këto rrëfime nganjëherë ishin më të ëmbla edhe se vetë ngrohtësia e shtratit të ndarë me femra që janë lindur vetëm për ty dhe që të janë blatuar mbase nga jetët e shkuara. Gjer edhe shtjella e fjalëve, pas aq vitesh pa u parë, të bindte se Ariela ishte nga ato të rrallat femra që gjithmonë bëjnë çfarë të duash ti. Prandaj ai u ngjall me të parën.

- Isha i vdekur deri tani, - i tha. Pas një nate kur nuk fjeta i vetëm, por e harxhova zgjimin kot. Të të kisha pasur këtu, o Zot…

- Më ke pasur aq herë, - qeshi ajo.

- Nuk ta them dot ç’ke humbur.

Ishte i lirshëm në fjalë e metafora, gjer në atë pikën ku turpi shuhet dhe paturpësia të zbavit, i gatshëm për çdo marrëzi të mundshme, si puna e atij trenistit që udhëheq drejt së ardhmes a së shkuarës një varg vagonësh plot me dinamit dhe që befas, për hir të një çasti të ëmbël, hidhet nga lokomotiva, turret kuturu për të gjetur ndonjë kalë dhe i le vagonët të hidhen e të hedhin në erë vetë Kohën.

- Ba-a-au! - qeshi ai.

- Je vetëm? - pyeti Ariela.

- Vetëm sa mortja, - tha ai. Dhe s’më ndahet keqardhja, bilé hidhërimi që tërë perlat tona, ose thjesht të miat, i gëlltit Hiçi. Ca herë më ka vajtur mendja të flas me shërbimet e fshehta e t’ju them: "Çuna, unë s’bëj asgjë të keqe përveç shumë-dashurisë, nuk dua të rrëzoj ndonjë qeveri a ndonjë prijës, por vemëni një përgjues, po të doni ma ngjitni për zverku, se nuk e dini ç’humbni…".

Ajo qeshi.

- Tani thuamë ç’ta mundon zemërzën, - tha ai.

- Hm… Si të të them…

- Thuama ashtu siç më jepesh kur më jepesh.

- Kur më vdiq babi…

Hm, paska vdekur Kufitari, mendoi ai.

- Po?

- … i la amanet mamit, që, kur të vdiste edhe ajo…

I paska vdekur edhe ajo.

- … t’i varrosnin bashkë, në të njëjtin varr…

- Hallall i qoftë, - tha ai. Kështu vepron çdo kufitar me mend në kokë.

- Mos u tall tani, - iu përgjërua Ariela.

- Të ka dalë ndonjë telash me ata derdimenët e varreve?

- Jo, jo, - tha ajo. Rregulli është që i vdekuri, kur duhet të ndërrojë varr, t’i ketë kaluar të paktën tre vjet në gropën e vet… Mami, ndjesë pastë, mbush katër vjet që na ka lënë…

- Ndjesë pastë.

- Ideja është se sot do të zhvarros eshtrat e mamit dhe doja… doja të kisha dikë pranë…

- Pse s’thua që do të më kesh pranë mua, - shtoi ai. Domethënë vetëm mua.

- Që ta thuash ti, - qeshi ajo. Me gjithë mend do të vish?

- Përjetë në krye të detyrës, - qeshi ai. Ku dhe kur?

Ariela i tha emrin e qytezës dhe orën. Ishte një nga ato qyteza të themeluara pak para se babi të bënte një gafë buzë kufirit dhe familja të gdhihej në një pallat dykatësh ku minjtë gërditnin mure e fekale me një babëzi apokaliptike. Ai pat kaluar nja dy herë përbri asaj qyteze dhe i kish rënë borisë plot pezm, si për t’i paralajmëruar minjtë që të hapnin sytë, se në atë zgafellë vuante njëra nga dashuritë e mëdha të jetës së tij dhe se, po ta tepronin, do të hynte në qytet dhe do t’i shkonte njërin pas tjetrit në hu me një nga ato pushkët e vjetra të peshkimit nën ujë. Ditë për ta puthur në ballë, mendoi. Vallë, ç’varrezë mund të ketë ajo skërkë? Ndofta një varrezë të gjelbëruar, të gazmendur, dimër-verë, një varrezë ku asnjëherë s’binte shi e brymë, një pllajë ku s’ulej kurrfarë pikëllimi, mbase ngaqë vdekatarët e atjeshëm nuk e braktisnin zemërplasur atë botë. Por mund të ishte edhe krejt e kundërta, domethënë një zgjatim muresh e skërkash të brejtura nga shpërfillja e fatit, pa pemë, me ca rrënjë të kthyera përmbys e të pshurrura nga pijetarët e zonës, me mutra trashëguar e bërë gurë nga dhjetëvjetshi i shkuar, me ca mure të pështyra nga bythkat e zogjve, e me ca pleq të parruar që rregjin tullat e shapkat nën diellin e njëtrajtshëm, memec, në atë trishtim që sikur trefishohet ngaqë pleqtë nuk rruhen përditë.

- Po s’u gremisa gjëkundi, takohemi atje gjysmë ore para zhvarrimit, - tha ai. Të puth.

Ishte lakuriq në mes të dhomës, përballë Portretit. Ma ke parë ndonjëherë Portretin, pyeti me vete, pa ditur kë pyeste. Dashuria më erdhi me ndërkryerjen e plevitit. Ky pleviti mos vjen vallë nga plehu i vitit?! U çmeritën xherahët e lagjes, zyshat, prindërit. Ku ta dinin ata se unë rrija nga gjysmë ore varur majë paraleles, në fushën e errët (pagëzuar më vonë si Fusha e Çifteve) mbi strehimin e ardhshëm kundërajror, vetëm unë dhe kalimtarët e rastit, unë dhe çiftet e ndaluara, unë dhe pijanecët e policët e kalecët, unë dhe hëna, unë dhe shiu balsamosës i Tiranës, unë dhe erërat me pluhur e tymra ferrash të përcëlluara, unë dhe gjeldetët, pulat e detit, qentë rrugaçë, unë dhe qielli, vetëm që të zgjatesha sadopak?! Kam ndenjur varur atje për muaj me radhë. Si ndonjë martir kam ndenjur, pa u qarë, pa bëzajtur, dhe lutesha që të zgjatem ca centimetra. Më hulumtoi njerëzia dhe arriti në përfundimin se duhet të më gatitë qefinin dhe ca dërrasa për matanë. Që të siguroheshin, më shpunë të më bënin një radiografi, përndryshe mund t’u mbetej peng. Doktori mbeti si guak dhe iu lëbyrën syçkat. Sepse kisha një pamje dhe ca ngjyra të ndërmjetme që të bindnin edhe se më kanë nxjerrë nga varri para kohe, edhe se mund të më varrosin ashtu, për së gjalli, pa bërë ndonjë krim. Kupton? Më kallën në atë si vegël që thurr qilima e leckarka dhe më ftuan: "Ja ke xhaxhi, këtu!. Isha bërë kallkan. S’di nga mblodha ca tinguj dhe iu luta doktorit: Xhaxhi, bëma me gjithë kokë… Ashtu, ta kem…". Dhe xhaxhi doktori, alias Foto Grafi, më bëri një fotografi bardhezi që rri gatitu këtu para syve të mi, i vetmi kujtim që mora me vete kur u desh të shkëputem nga prindërit, rri ashtu siç ka ndenjur pranë meje kudo, në heshtje, nën ikonë, mbi shtretërit ku kam lodhur e çlodhur kokallat.

Portreti ndofta ishte ëngjëlli i tij. Edhe gjykatës, edhe avokat mbrojtës.

I mbetej mjaft kohë për t’i bërë të gjitha. Zjeu një kafe të fortë, më të zezë se pafatnia, mbushi një dopjo fërnet, ndezi një puro dhe i shijoi para dritares, me sytë nga kopështi ku gushkuqët nuk mungonin asnjëherë. Qe shtruar vjeshta mbi ngjyra e aroma. Çatitë e moshuara, ngrënë jo krejt pa koprací nga mërzia e qytetit të vogël që shpërthente në mijëra vezullime, kurme e fytyra gjatë verës dhe fundosej si mjegulla erëmirë në stomakun e një moçali vigan gjatë dimrit, i sollën ndërmend fëmininë. I erdhi sërish të qante, por ashtu siç qajnë të zgjedhurit, ata që s’janë kurrë në gjendje të falenderojnë Zotin për të mirat që u ka falur.

- Sot nis fejesa ime, - tha. Prandaj, në radhë të parë, do rruaj kokën.

Iu mbush trupi me morrnica. Nuk i trembej Vdekjes, çmendjes së papritur, as dallgëve të panikut a ndonjë shtyse për të vrarë veten. Nuk i trembej as vetë Hiçit, me të cilin e lidhte një dialog i stërgjatë dhe përherë mahnitës. Sapo kish zbritur në kohë dhe iu kujtua ç’duhej të bënte dhe pranoi haptas se i trembej vetëm një gjëjë në këtë botë: Harresës. Madje jo harresës në përgjithësi, humbjes së kujtesës, por kahut nga mund ta pushtonte harresa. Mes kokës së tij të tanishme dhe Portretit ndodhej shtrati ku Teto Amerika pat dhënë shpirt vite më parë. I pat dërguar një telegram të thjeshtë: "Jam për udhë. Stop. Hajde të marrësh unazën tjetër. Stop", mirpo ai dinte se Amerika ngutej t’i thoshte nja dy fjalë me gjuhën (dhe me gishtat!) e vdekjes, ose me njolla gjaku, se nxirrkej gjak nga goja gjithnjë e më shpesh. E kish gdhirë në ballkon, duke pirë konjak fshehurazi. Amerika prehej mes jastëkëve të gërdhirë të spitalit, në zgafellën ku Ginedi kish folur përçart pas takimit të parë me Arielën, dhe priste që ai ta rrëmbente. Se ata po i merrnin erzin. Një infermiere e dhjamur, si ndonjë shushunjë që ushqehet me dritë nga ditët e mbrame të lënguesve, kish hungërirë: "Po si për se kaq gjak, xhanëm?. Pandehnin se Amerika e gjorë kish humbur mendtë. Nuk ulërinte, nuk fliste me hijet e kësaj a të asaj bote, nuk stërkiste me pështymë e sharje ndokënd, nuk përpëlitej të arratisej nga shtrati, por nuk dinte kush ishte e ku ndodhej. Fjalët i qenë bërë shkrumb e hi dhe, nga kukumalja e hirit dhe e shkrumbit, si ndonjë zoçkë e ndërkryer, ofshante heraherës vetëm fjala Pidh". Jo më kot i qenë bjerrur fjalët e tjera. Gjatë kalimit të pasurisë, i kish përcjellë Ginedit edhe këshillën se kamja duhej trajtuar si të ishte një ndjenjë e përkthyer në ar, kurse ari – si një pasuri e shqipëruar në ndjenjë. Për ta mbajtur atë baraspeshë, thelbësore ishte gjuha, e folmja. E kur Teto Amerika qe shkëputur krejt nga ari dhe nga dashuria, kish mbetur vetëm me fjalën që na nxirrte në këtë botë. Kryemjeku, ai që pat sjellë në vete Ginedin, i thakmosur, qe shprehur se bëhej fjalë për një sëmundje të re, që do ta shpinte dynjanë në greminë. Mund të quhej edhe harresë, ose bjerrje e shkallëzuar e kujtesës. Njeriu harronte gjithçka, i harronte të gjithë, harronte veten, mirpo, për habinë e madhe të dijetarëve, nuk harronte vetëm ndonjë fjalë të rrallë, ndonjë emër, si dhe të merrte frymë. Kjo ishte njëra nga dëshmitë e qarta se ca fjalë dhe posaçërisht frymën nuk e kishim nga vetja.

Ajrin e trandi një tufë tjetër kambanash.

- Alo, ti je?

- Pyet Amerikën, - qeshi ai.

Sikur të mos e kish njohur zërin, do ta kish tërbuar e vërteta që shumëkush e dinte ku ndodhej, që ishte ai e jo ndonjë nga të panumërtit une që e ngjiznin, që po plakej e kish marrë trajtën e një kaldaje dhe e lëshonte lëngun e ngrohtë të pranisë ku e kur e kërkonin ato. Qe djegur nga malli që dikush të gabonte numurin dhe atij të mos i prishej gjaku, po përkundrazi, të hapte një muhabet të gjatë kafeneje me gabuesin, t’i hapte zemrën, t’i dëgjonte me çiltërsi e përkushtim hallet etj. Por askush s’e gabonte numurin në këto kohëra. As numurat s’gaboheshin si kaherë.

- Unë jam, unë, - pohoi qetë. Bëra shaka.

- Në orën tetë, - i tha zëri. Se mos harrosh, ore-e-e...

- Unë të harroj, - bëri sikur brofi ai. Je në vete?

- E, e, jam mësuar unë me ty, - gjegji zëri. Çfarë nuk bën ti…

- Do të vij që nga ish-Çmendina, - tha ai. Si gjithnjë.

Kur zëri i dashur u përtyp nga terri plot pika e viza i heshtjes, ai e kapi veten të ndehur mbi telefon, të hakërryer si ndonjë gepard që mezi përmbahej të mos kullufiste receptorin, telat e dukshëm e të padukshëm që e ndanin nga Ajo, shtyllat, receptorin tjetër, dorën e saj të zbehtë e të përkryer.

- Tani nuk jam më unë, - belbëzoi duke shkulur prizën. Tani jam vetëm Unë.

Do të ishte ai i vërteti dhe i vetmi, ai i Portretit, sepse atë të shtunë vjeshte fejohej dhe, në fund të fundit, lindshëm kish të drejtë të mos i përgjigjej askujt, as atij mikut a mikes që mund të gabonte numurin, dhe t’i kushtohej më lirë vetvetes. Vajti u krodh në vaskë dhe u la me një ngadalësi lumturuese, njëlloj sikur të lahej nga mëkatet (ndonëse kjo do ta kish asgjësuar), duke himnizuar gjeninë e shpikësit të vaskës dhe të ujit të ngrohtë dhe të lëngjeve kundërmues që zgjonin mes muresh pyje e lule ëndrrash. Më pas vuri në magnetofon koncertin e famshëm të Albinonit, piu një dopjo tjetër fërneti, hëngri një copë pengjir, një copë kadaif dhe një copë bakllava me njëqind petë, ashtu siç bënte pasi detyrohej ta shtynte natën si qyqi, gjë që ia trefishonte urinë për ëmbëlsira dhe etjen për fërnet, duke pohuar jo krejt pa habi se pjekuria, kjo urë e lëkundshme mes moshave, nganjëherë i turbullonte gjërat aq keq, sa s’mund të bëjë ndonjë dallim bindës mes një femre dhe një ëmbëlsire të gatuar mjeshtërisht, mes një paqeje shtrati pas dashurisë dhe një dopjoje fërnet. Hëngri bukë të zezë me gjalpë e reçel fiku, një xupë, piu një litër lëng portokalli, dhe u gatit të rruante kokën duke ngjëruar kafenë e dytë të asaj dite që e kish hak ta puthje në ballë.

- Pra, sot! - ngulmoi me zë të lartë, ndonëse e urrente pjesëzën pra. Jeta e tij duhej të rridhte paprá me sa më pak pra, ose krejt pa pra. Vari xhaketën e bardhë mbas derës së qethtores së lagjes, zuri vend në kolltuk, i shkeli syrin Xhevahir Berberit që betohej se do ta mbante hapur berberanën edhe gjatë e pas Kijametit, dhe i tha prerë:

- Të ma rruash gjer në rrëzë, usta. Të ma rruash në mënyrë të atillë, që, kur të më shohë njerëzia, të betohet se vij nga bota tjetër. UFO të më bësh.

- E ke rrojtur ndonjëherë më parë?

- Këtë të madhen, po.

Shflokëzimi eci për mrekulli dhe ai e qetësoi disa herë Xhevahir Berberin, duke e siguruar se, edhe po t’i hapte ndonjë plagëzë, nuk përmbysej dynjaja, gjaku i shkonte me rubinin e unazës. E lau kokën e re tek lavamani, e kremosi ngadalë, me duart e veta, u kall në të bardha dhe ia hipi veturës.

- Sot, sot! - tha sërish për të zbuluar nëse mungesa e flokëve e sidomos e thinjave ia cënonte sadopak tingujt e brendshëm.

Rrugën deri tek Ariela e përshkoi ngadalë, duke u stërvitur me freskinë që ia rrethonte kokën si ndonjë aureolë, duke u shkelur syrin tabelave rrugore, parrullave të vjetra e të reja, vizatimeve të ndyra e reklamave, bunkerëve, duke përshëndetur ushtarakisht policët e rrallë rrugorë, të cilët pandehnin se, si zakonisht në këtë orë, zoti Avokat ishte fërtymë. Qeshi disa herë me vete pasi iu thirri nja dyve që s’e njohën se po bëhej gati të nxirrte skalpin në ankand, domethënë qe rruar me vetëdije të plotë, i padetyruar nga askush e nga asgjë, pra (ptu!) nuk i pat dalë brisku jashtë kontrollit, prandaj usta – dhe mendonte se jo rrallë edhe trutë e policëve, aq të paragjykuar nga mileti e të munxosur nga barsaletat, i gëlltisnin me lehtësi metaforat. Nuk e ndalnin as kur dukej sheshit se ishte xurxull, sepse ishin të bindur që, si përfaqësues i shquar i drejtësisë, zotnia e tij s’kish si të mos ecte vetëm drejt.

- Drejt e përpara, - thirri ai kur kaptoi pragun e qytezës me minj të panginjur.

Nga fishkëllimat e ngjirura që brofnin prej tjegullave të rralluara, nga vrimat e aq mureve dhe mbase edhe nga fyejt e kockave të banorëve, kuptoi se këtej qe dyndur thëllimi dhe se vjeshta nuk ngjante aspak me vjeshtat e poezive me dashuri, me ethe malli, me ikje ushtar a kurbetqar, me ritakime, ndarje, serenata e ashtu me radhë. Këtej vjeshta s’kishte pikë humori. Pyeti se ku ndodhej varreza dhe i treguan me gisht rrugën ku po ecte, drejt-e-përpara, atje ku është varreza e të gjithëve, mendoi ai, drejt e përpara, ec drejt e përpara gjer të të bjenë qimet e kokës, gjer të të mbarojë letërnjoftimi. Se qyteza vërtet ishte vocrrake e frymëzënëse, por aty nuk e gjeje aq kollaj varrezën, sepse aty varreza të fshihej dhe ta priste udhën vetëm kur binte kambana jote, përndryshe aty s’vdisje dot kur doje e kur luteshe të vdisje, por vetëm e vetëm kur duhej.

Kur bedenëzat e kreshnikëve që po bëheshin pleh e tava dheu iu faintën para sysh, iu ndërmend një histori e moçme dashurie, me një çift që ish ribashkuar shumë mote pas dashurisë me shikim të parë. Burri pat dhënë shpirt tridhjeteca vjet para së shoqes, pra e pati pritur po aq vjet nën dhé, përfshi tre vjetët që parashikonte ligji i zhvarrosjeve, e pat pritur atje në varrin e ftohtë, pandehte njerëzia, i vetmuar dhe plot pezm, mbase i brejtur nga xhelozia, nga mllefi se mos ndonjë kërmë nga ata që mbeten gjallë ia zinte vendin në shtrat, në kurmin e saj, brenda saj. Mirpo të vdekurit s’kanë punë tjetër, iu drejtua ai njerëzisë. Mjafton t’u japësh një shkas për ta shtyrë pritjen dhe mund të presin me shekuj. Se mos ju, të ashtuquajturit të gjallë, bëni ndryshe. E nuk bëni dot ndryshe ngaqë lini mënjanë çështjes vetë Qiellin. Ju pandehni se ai pret atje poshtë në qivur, në acar e zagushi, kurse ai endet qiejsh e ngjyrash dhe ndoshta ka harruar përjetë ç’bënte, ç’pati e ç’la këtu poshtë. Se Parajsa është shkallë e harresës së gjithçkaje të ulët e të vdekshme. Është si atëhere kur një lumuturi e pazakontë të dëbon nga një zonë e jetës, duke zbuar njëherazi çdo kujtim të mundimshëm a të paqartë nga kujtesa jote. Është si mërgimi, si dalja nga barku i nënës, si kalimi në barkun e tokës. E kur e vluara e zemrës, tashmë plakë me të zeza, e mbledhur kockë pas kocke në një thes të vogël mëndafshi qe shpërngulur në gropën e të shoqit, fëmijët dhe të afërmit patën psherëtirë të lehtësuar, sikur t’u qe shkulur gjoksesh një mallkim, teksa njëra nga kunatat e merhumes qe shprehur çapkënçe, njëfarësoj e fyer: "Epo, ç’dashuri paskan pasur, o Perëndi! Edhe pas dyzet vjetësh u bashkuan…"

Muranat e pesëdhjetë vjetëve të shkuar, ato pa cepa, pa shenja, pa trajta, por vetëm me emra e data, ishin futur në mes, ngadalë, nga kryqet prej mermeri e betoni dhe nga tombat myslimane. Të gjitha i dolën para, pastaj majtas, djathtas, mbrapa, ngrinë, shkundën mjegullën e vjeshtës, dhe mbi kujtesën e vështrimit mbeti vetëm një femër e dhimbsur, e hijshme si zanat, veshur në të zeza, që e përshëndeste lehtë me dorë dhe që e kishte hak të varroseshe në një varr me ty. Njëfarë ankthi i gëzueshëm, si ai i çasteve kur ëndrra e keqe del e rreme, ndoshta i sjellë nga fejesa e pritme, e bëri që të mos fundosej në përsiatje rreth kotësisë së ritakimeve me dashuri të shkuara, rreth zjarreve e hireve të pëgërura nga vitet etj, etj, etj, doli shpejt nga vetura, i shkoi tullës një shuplakë fëminore, e përqafoi Arielën dhe ndjeu se si ngjallej befas, e mori në krahë bashkë me atë hije të këndshme vejushe e virgjëreshe, me aromën prej shpirti binjak që është detyruar të mbijetojë larg vëmendjes dhe përkushtimit tënd, e puthi në faqe dhe ndezën të dy nga një cigare.

- Ta dija që është kaq ftohtë, - qeshi ai, - do kisha marrë me vete një dylben të zi. Që të mbështjell tullën.

- Po deshe, të jap shaminë time, - tha ajo.

Njëheresh me mendimin se e pat grirë malli për këtë qënie, iu përvodh edhe tronditja se mos pleqëria kish nisur t’ia qëndiste në fshehtësi e jo krejt pa tallje dejet, mendimet, tronditjet, derisa një mëngjesi vjeshte të gdhihej si ndonjë biçim kurore që s’i hynte në punë askujt. Sidoqoftë, tha me vete: sot është ditë e shënuar. Më saktë: sot është Jetë e Shënuar.

II

Ariela po i jepte ca shpjegime rreth klinikës ku punonte. Ia kish dalë mbanë të arratisej nga kjo gropë, bashkë me një agronom që tani mbarështonte një fermë strucash. Ajo qe punësuar në një klinikë zbukurimi, një nga ato strofulla ku merrej lëkurë nga barku a nga vithet dhe ngjitej në gushë, në qeskat poshtë syve, rrëzë veshëve, në ballë etj – punishte skllevërish të Apokalipsit, siç i quante ai.

Iu ngjeth mishtë.

- Domethënë ndreqni fytyra, gjinj, mulla, bythë etj?

- Nuk është mirë? Secili ka të drejtë të jetojë, ose të paktën të vdesë më i bukur…

- E kush nga ne mund ta vendosë këtë? U hiqni me bisturi vdekatarëve vuajtjet e lindura dhe gjoja i bëni të lumtur, por, në të vërtgetë, iu hiqni Kryqin. I bëni të sipërfaqshëm, i detyroni të ndjehen të veçantë, të zgjedhur, mirpo kësisoj i tjetërsoni dhe madje i njësoni me shumë të tjerë. Apo e kam gabim? Se kur njeriu ndërron fytyrë, ndërron si vetiu edhe fat. Dhe dyndet njerëzia të vdesë në vend të tjetërkujt…

- Kaq tragjike qënka?! - buzëqeshi ajo.

- Përfytyroje vetë, - tha ai. Përfytyro një ish-shoqe konvikti që të ka bërë gjëmën. Mbledh ca pare, ju bën një telefon, i nënshtrohet zbukurimit, dhe paguan sado qoftë që ti, me duart e tua të arta, ta bësh binjake me veten tënde. Pastaj pëllumbesha gjen numurin tim të telefonit dhe më lutet që ta shoqëroj në këtë zhvarrim prindërish…

- E, - kërceu ajo. Ti do të zbulosh menjëherë që s’jam unë.

- S’jam kaq i sigurtë sa ti. Se ti mund të jesh detyruar t’i ndreqësh edhe kofshët, vithet, shtyllën kurrizore, vijën e vitheve, sisët, klithmat në shtrat…

- E shkele tani, - ia preu Ariela. Më mirë pimë edhe nga një cigare.

As zbukuruesit e njerëzimit s’e nuhatnin deri ku mund të kish mbërritur mllefi i tij i papritur. Për fat, dy varrmihës të pakrehur, symufatur nga rakia, mbështjellë në ato farë veshjesh që duken zhele dhe që të bindin se bartësi sapo ka dalë nga varri, erdhën t’ia nisnin punës. I kishin kaluar të pesëdhjetat dhe ta bënin shpretkën copë me ca vështrime të kulluara prej dështakësh. Lëshuan kazmat përdhe, pështynë duart, ndezën cigaret dhe gjoja po bënin ca matje.

- Duan bakshish, - tha ai. Tani duhet të japësh bakshish edhe kur dhjet në brekë. Je martuar?

- Jo, - tha Ariela. Ti s’deshe të më merrje.

- Ah, jo, - tha ai. Unë desha, por nuk të mora dot.

- Se s’të la Fati, - u përpoq të qeshte ajo. Ose yt vëlla Hiçi.

- Po, - tha ai. Ti e di që unë dhe Fati s’para kemi shkuar edhe aq mirë në të kaluarën.

Ariela buzëqeshi me një shije pendese në fytyrë, një pendesë që ai s’e njihte për të vetën. Varrhapësit pështynë sërish mbi shuplakat si tulla furre, rrëmbyen kazmat dhe, duke fishkëllyer lehtë, filluan çgroposjen. Hapnin e mbyllnin varre me qetësinë e adhurueshme të shpirtrave të thjeshtë që s’kanë lëçitur kurrë një libër dhe që kanë qënë gjithnjë në një mendje me të gjitha qeveritë. Dhe vërshëllenin jo krejt pa atë ligësi të qënieve që duken të padëmshme dhe që s’lenë rast pa iu kujtuar këtyre birbove kokërruar e të pispillosur se ja, aty nën atdhe a mëmëdhe do t’i prehin kokallat së shpejti, e po këto kazma do t’ua gdhendin folezat.

- Nuk e bëni dot pa këngë, mor trima? - iu foli ai me një butësi të shtirur. Ka popuj që s’e durojnë dot fishkëllimën, se sjell shkretí, ose josh të paudhin. Prandaj kyçini bullçitë, se boll fishkëllen vjeshta…

Ata e vështruan me ca sy prej buajsh. Deshi ta damkoste secilin me nga një ka, mirpo shumësi bënte kuaj dhe ai i donte kuajt. Ishin aq të dehur, saqë atij iu bë se po e këqyrnin sytë e një mejhaneje të tërë.

Ariela u tërhoq dy hapa mbrapa dhe u tkurr, duke mbledhur shuplakat e zbehta pranë fytit.

- Ja, shpirtrat e ca të këtillëve duhet të ndreqni ju, - qeshi ai. Ose gjuhët. Se jemi ajo çka flasim.

Era e vjeshtës kish marrë trajtën e një rrote të padukshme që shkelte e shpërndante gjethe mes rruginave të varrezës.

- Nuk ke qënë në asnjë zhvarrim?

- Jo, - tha ajo. Ti ke qënë?

- Në zhvarrime kujtese dhe verdhushkash.

- Të falenderoj shumë që erdhe. Ti e ke gdhirë njëherë mes varreve dhe…

- Leri këto, - ia preu ai. Le t’ua lemë filmave të sheqerosur.

Ariela e kapi për dore dhe iu mbështet në anën e zemrës. Kazmat rrëmihnin më nge dhe ai vështronte pllakën e hirnosur, ku ende nuk qenë fshirë emri, mbiemri, ditëlindja e ditëvdekja e gruas së Kufitarit. Nuk qe sjellë fort mirë ndaj tij, prandaj qe prehur deri atë çast në varret e të pazotëve, besonte ai. Po të qe sjellë mirë ndaj tij, vite më parë, në muajt pasi ai dhe Ariela qenë zhvirgjëruar tek ura, Dashuria do të kish bërë diçka që dallga e ateizmit të mos i zhvoshkte varret nga simbolet dhe të mos i braktiste të ndjerët në skërka të tilla.

- Ka një fat kreshpërues ai struci yt, - brofi ai. Mjafton të mendoj se mund të të ketë saherë i teket, menjëherë pasi ushqen strucat dhe lan bajgat, më vjen të marr malet…

- Hiç s’ke ndryshuar, - tha ajo. E ke më trompetën?

- E kam, - u krenua ai. I bje ku t’ia zerë, edhe në ëndërr, si më parë, por shoh që s’më ka shëruar. Në fakt, shoh se kujtesa ime, ka ca kohë, po sillet si puna e klinikës sate. Ndofta shpirti im po zbutet, po hyn në brazdë, si i thonë, se kam filluar të harroj shtylysh gjërash, hollësi që i shquajnë të dashurat nga njëra-tjetra, dhe më ruajttë Zoti që mos i njësoj të gjitha tek një e vetme…

- S’do qe keq t’i njësoje tek unë, - qeshi ajo.

- Po shkoj t’i bje trompetës:)

Varrmihësit kishin filluar prapë t’i mbanin ison vjeshtës. Trompetën e pat gjetur kur po humbte shpresat se Arielën do të mund ta merrte për grua. Sepse ai të gjitha pa përjashtim kish dashur t’i merrte për gra. Të gjitha pa përjashtim i pat ëndërruar nuse, me vello ëndrre, me aroma të paemërtueshme që të çonin larg, atje ku Shpirti nuk stërmundohet të dalë trupi. E kur Ylli që po zhvarrosej tani ia kish nxirë jetën dhe i pat qepur pas, si ndonjë qen të tërbuar, një mallkim nga ata të bukurosheve pa fat, në vend të qetësisë i qe fanitur trompeta. Pat qënë një paradite mrekulluese gushti, kur banda e qytetit, në petka ushtarake të kaltëryera, shtyrë nga një gazmend i çuditshëm, thua se i paraprinte qivurit të vetë Mallkimit, pat përshkuar qendrën e shkretë mes liqenit dhe Komitetit Ekzekutiv. Ai qe shtangur. Postjeri plak i mëhallës, dy berberë, roja i çerdhes, katër ish-partizanë, një fuks e kushedi sa vdekatarë të tjerë që, kur endeshin udhëve të veshur secili sipas mundësive, dukeshin aq të rëndomtë e pa kuptim, në ato çaste, tek bymehnin gushat, shfrynin bullçitë, përplasnin paftat e mëdha prej bronxi e marrosnin daullet, ishin mbështjellë me një dritëzë magjepsëse. Koka e tij qe bërë fërtele nga ankthet, nga dëshpërimi se po humbte Arielën, po e humbte pa ia nxjerrë mallin. Dhe kish ndjerë si ndonjë shkulm flake fishkëllyese, mes bronkesh e damarësh, gjer në kraterin e vogël, sa një sy, të kokës, aty ku thonë se del shpirti i shenjtorëve, kish përjetuar dhembjen e të gjithë atyre burrave, e atyre bashkëkohësve që plakeshin duke u fryrë e shfryrë fëmijërisht, pa gjetur ngushëllim që asnjëri s’e kishte më të madh se gjithë të tjerët, nuk kishte më shumë dashnore se gjithë të tjerët, nuk e bënte më shpesh e më shumë se gjithë të tjerët sëbashku… Sytë i qenë ndalur të trompeta më e moçme e bandës, mbase ngaqë vetëm tingulli i saj, duke kërcyer si karkalec i ndërkryer mes tingujve të tjerë, i qe dukur më në harmoni me dhembjen e tij. Trompetës i binte Çelo Memeci. Vetëm ai ia dinte gjuhën, ose anasjelltas, dhe vetëm atij ia kish besuar fati trompetën. Ia kish besuar që të ngjethte edhe muret, sepse frymëmarrja dhe frymënxjerrja e të pagojit bartte zjarrminë dhe drithmat e aq fjalëve që s’do të shqiptoheshin kurrë si duhet. Thith ajër të bardhë, nxirr ajër të zi, kish filluar të recitonte ai, pa kuptuar se një tjetër zë i ngjizte ato fjalë. Thith ajër të bardhë – nxirr ajër të zi.

- Si oxhaqet, si oxhaqet!

- The gjë?

I pat zënë pusí Çelo Memecit mandej, e kish ftuar në kthinën nëntokësore të Klubit të Gjuetarëve, në tryezën e qoshes nga ku dukej vetëm qielli dhe një ngastër