Die beginsel van stof

die beginsel van stof

(laat-verse, sprinkaanskaduwees, aandtekeninge)

Breyten Breytenbach

Human & Rousseau

Vir my ontslape broer Basjan

en my voorlopervriend FVZS

"elke slag as jy my lees

bly daar iets minder van my oor"

"outside of a dog, a book

is man’s best friend. Inside of a dog

it’s too dark to read."

Kongfoe sê die begin van wysheid

is om elke ding by die naam te noem.

(Dit is ook die aanvang van waansin.)

1

tussen dooie vriende is ons gedigte slawe

"time flies like an arrow;

fruit flies like a banana"

– Groucho Marx

’n voetnoot onder die nag van geskiedenis

in die nag toe alles swart 

verbrand is tot ’n kruis van as

teen die blinde ruit

en die hond se blaf ’n donker vlieër

weggewaai in die donkerte

       na waar die maan

skeur soos die kiel van ’n sinkende skuit

het ek my taal gedroom

die titelblad swart besmeer

met tekens nou onontsyferbaar rou

       en binne die boek

het ek my afbeelding

drie keer gesien staan

eers tussen dooie vriende

met die bespikkelde treurige gesigte

van honde wat direk in die blinde lens staar

terwyl hulle gedagtes soos leë glase

draai in die hande

       en ek was daar

met dun nek en snor

ons gedigte is slawe elk met ’n volle wuif

vere fier op die kop

toe in ’n tableau by afskeid

in die tuin van die nag

met mantel en ’n hoed wit hare

my moeder ’n bejaarde maagd in my omhelsing

       en verder terug

in die voue van verheue

ook ander vertroudes as fakkels van vergeet

was ek nou die profeet

weggestuur om te bespied of daar lewe

is in hierdie wêreld

of die sinnelose balling teruggekeer om te sê

ons taal was ’n voetnoot

onder die onleesbare bladsy geskiedenis?

’n laaste keer op ’n bank in die leë tuin

van ’n malhuis vir aftandse verjaardes

as geraamte met ’n bietjie bitter vlees 

toegewikkel in die kombers

en wilde kuif en oë blinde albasters 

buig en prewel buig en prewel 

baie woorde o baie woorde

maar net die gefluister van dooie slawe

maar nie genoeg om keep of skip te maak nie

en buite die boek verby alle luister

die blaf en die wind en die as

van maan in donker water

die tweede vers

die een woord

’n blinde indoena

wat met skuifelstok

na die hoogte buite die stad

gesukkel het

om hand bo die oë

in die diepte te staar

roep die ander op:

’n drafstappie krygers

stowwerig asof met as bedek

wat deur dae en nagte

’n bottel seewater

aan die kus gaan skep het

en nou sing van die vure van verte

om leefweet se dors te les

draf in NY, 16 September 2007

op ’n koggelpas sal jy hol

deur klowe van hierdie megapool

met onder ooglede nog die spoeling

van ’n droom van donkerte,

Septemberlug is ’n blou vlag

rimpelende in torings glas

om ’n komende seisoen van koue

aan te kondig

met ’n koggelpassie bewimpel jy jou asem

tot aan die oewer van die Styx

waar laas nag se maan nog dobber

soos ’n pampoen vol water,

’n skool meeue vlieg stroomaf verby

om besinning te versin

en sing-sing die dood in te haal

want dit is tog die bedoeling

van die lyf:

aanhou beweeg

tot die gedig boontoe dryf 

gedig 810

toe ek jare gelede

my eerste verse

aan Dirk Opperman gewys het

het hy gesê:

eers wanneer jy ’n duisend

skyf vir skuif skryf

tot jy lam is in die kruis

sal jy begin agterkom

waar-oor dit gaan

hy had waar-skynlik des-tyds gelyk

(nie waar nie, Dirk?

nou jy wie weet waar sooigelyk

met die tyd en die woorde lê)

New York, September 2007

Ounooi: wat ’n verrassing

dat jy vir die eerste keer sedert al die jare

hier in die vreemde

kom besoek aflê

terug in die boonste donker kamer

van daardie ouhuis

waar wind soms in die luike fluit

en die vloerplanke kraak

onder tyd se tred

en die hitte somers swaar en wit

soos ’n broeis hemel die aarde versmoor

nou kan jy my dogter

wat jy nooit ontmoet het

nooi na jou vertrek

sodat sy oplaas haar grootmoeder

met ’n snikkende ‘goeie rus’ mag begroet –

uit die skemer hoor ek die gefluister

van oumatjie-raad

die sagte geskinder oor ’n ewigheid

jy sal ontuis wees in hierdie miernes

van mense en motors

waar jy my kom kry, Oumens

jy sal huiwer om die straat oor te steek

en verdwaal in supermarkte van spieëls en rook –

of is alle aarde en ruimte nou aan jou bekend

en wat is my naam?

tog wil ek dit vir jou wys –

die dartelende helikopters

die torings met in duiselende dakverdiepings

hoerhuise vir engele

en hoe met die oorgang na herfs

die newel van die heuwels rol

om as ondeursigtige grys gewig

te beweeg oor die rivier

ek is tevrede in die vreemde, Ounooi

noudat ek weer van jou kon weet

in die boonste kamer

aan die einde van die gang

waar jy op die bed uitgelê

nog staar na die eindeloosheid

van voëls en son anderkant die plafon

en in die weeg-beweging

tussen hand en papier

jou liewe gesig hier

iewers sigbaar kon bly in die gedig

liefling, taal

liefling, ek skryf vir jou in hierdie taal

want ek kan my nie daarvan loswoord nie.

dis ’n grusame ervaring

om in die grafte van voorouers te krap.

ek skaam my

hierdie taal, liefling

verdwyn in die mond as die laaste smaak

van die klippie wat ons gesuig het teen die dors,

verdwyn omdat dit in die mond

van besoedelde witmense was

al het dit ook iets van ’n heelal getong

met skamel woorde

wil ek nog ’n laaste keer ons liefde besing

van mond tot wond tot genadelose grond.

ek skaam my dat ek my nou daarvoor moet skaam

die mond is te geheim om pyn nie te voel nie.

ek sal die graf oopkrap

en die klippie tussen jou dye begrawe

en die laaste spoegie speeksel sluk.