Ingrid Jonker Versamelde Werke

INGRID JONKER

Versamelde Werke

DERDE, HERSIENE UITGAWE

HUMAN & ROUSSEAU

Die uitleg van gedigte en afbeeldings in hierdie digitale uitgawe verskil moontlik van dié van die gedrukte uitgawe, afhangende van die instellings op u leestoestel. Die uitleg vertoon optimaal indien die standaardinstelling op u leestoestel gebruik word. Lesers kan egter eksperimenteer met die instellings op hul leestoestel vir verskillende perspektiewe op die gedigte.

Wees jy die pad waarlangs ek weer

kaalvoet oor die dubbeldorings loop

na waar die varing en die varkblom groei

– die gousblom kranse oor die velde knoop

Poësie

ONTVLUGTING

1956

Vir Abr. H. Jonker

Ontvlugting

Uit hierdie Valkenburg het ek ontvlug

en dink my nou in Gordonsbaai terug:

Ek speel met paddavisse in ’n stroom

en kerf swastikas in ’n rooikransboom

Ek is die hond wat op die strande draf

en dom-allenig teen die aandwind blaf

Ek is die seevoël wat verhongerd daal

en dooie nagte opdis as ’n maal

Die god wat jou geskep het uit die wind

sodat my smart in jou volmaaktheid vind:

My lyk lê uitgespoel in wier en gras

op al die plekke waar ons eenmaal was.

Vyf lewens

Met die eerste wit John Collins

is ek ’n kunstenaar uit die renaissance

Jy is die mona lisa van my hart

en ek bekend met ’n da vinci-smart

Ek sien in spieëls ’n karmeliete vader

wat draai en draai en my gedurig nader

Teerheid en tering speel in sy oë saam

dis ek, dis ek, wat in die spieël staan!

Toe loop ek op my tone op ’n draad

’n sierlik, pagel-sirkus akrobaat

Ek spoed die lug in om te voel

die dood hang aan my slingerstoel!

Die voetval wat deur ster-nat strate klink

die maer gelaat wat in bierglase blink

Die man wat hurk in Roelandstraat

wat sterf van honger is my skadu-maat!

Die vyfde Collins maak my nugter

Die papie roer en ek word digter . . .

Graf

Aan Berta

In die aand by Gordonsbaai

het sy kinderlik geraai

waar die lelieblom kan wees

wat haar hart van pyn genees.

In haar soektog raak haar hande

aan die onkruid op die strande

word haar oë sag en blind

waai haar drome in die wind

hurk sy roerloos vasgerank

toegemaak deur wier en sand.

Puberteit

Die kind in my het stil gesterf

verwaarloos, blind en onbederf

in ’n klein poel stadig weggesink

en iewers in die duisternis verdrink

toe jy onwetend soos ’n dier

nog laggend jou fiesta vier.

Jy het nie met die ru gebaar

die dood voorspel of die gevaar

maar in my slaap sien ek klein hande

en snags die wit vuur van jou tande:

Wonder ek sidderend oor en oor

Het jy die kind in my vermoor . . .?

Die skildery

Die lig brand helder in my ateljee

en helderder is ek vanaand geklee:

Hier waar ek nou begin om jou te haat

verf ek ’n spotprent van jou mooi gelaat

Verf ek jou as sirkus-harlekyn

maar sou jou oë dromerig verskyn

As hierdie masker netnou met die dans

verroer en jou nie heeltemal verskans

Sou ek jou uitwerp in die straat

maar in die nanag hierdie ateljee verlaat

Om jou te soek teen duistere rante

verflenter en verwaai na alle kante

Om jou te vind en fluist’rend te bely:

Daar kan geen haat wees tussen jou en my.

Offerande

Die kamer sal verander in ’n woud

waarin ek ronddwaal, stom en koud

Ek sal ’n plekkie uitkies as ’n stand

waarop ek jou as offer sal verbrand

Uit hierdie muwwe duisternis en pyn

sal nie vanaand ’n ander lam verskyn.

Ek sal die altaar bou, die vuur aansteek

Hoe lank gelede het my God gespreek?

Jou woorde en jou liefde sal verstyf

en om my sal jou rookvloek stikkend dryf

En tog, my lam, sal Gods lig eendag skyn

oor hierdie stand en teken van ons pyn.

Man en vrou

By vriende is ons goeie kritici

oor Boesmankuns, Picasso en Medici

maar ons is stil wanneer ons saam

oor skottelgoed en opwaswater staan

Ek word nog van ’n jonger man bewus

wanneer ons smiddags op besoek uit is

Ek wil sy hande en sy mond aanraak

die somer in sy oë sien ontwaak . . .

Maar by die huis gooi ek my lyfband neer

en gaan die kinders in die straat aankeer

En eindelik ontwar ek Sondagnag

die antwoord waarop ek al huiwerend wag

toe ek gelate in jou arms rus –

dat ek noodwendig altyd onbewus

van jou deur alle jare sal moet wees

want ons is een, een liggaam en een gees.

By die Goodwood-tentoonstelling

Hul het my uitgekies en ingetroon

tot hierdie tronk waarin ek woon

waarom hul daagliks, vry nog, gaan

en nie my stom kreet kan verstaan

’n Eerste Prys hang om my nek

maar saans verlang ek halfpad gek

terug na die kudde, weg van hul lof

na die Karoo-veld en die stof

waar ek nog trots teen die aandwind staan

een van die duisende sonder naam,

Sonder die juk van die roem of die dors

en die Eerste Prys op my bors.

Gabriël

Jy daal deur dakke, skoorstene en krotte

en skrik my skielik op uit teruggetrokke

drome, uit die vergeefse en geheime klug

Jy ruk my tot jou dooie liggaam terug.

Ek kon in die vertedering versink

eerdat jy my berekenend vermink

want vroom sing jy vir my ’n sagte lied

maar in jou hande hou jy my verdriet.

Jy is die skaduwee, die nag wat dros

Jy is die spook, jy is die tokkelos!

Jy het vir my gesterf . . .

Jy het vir my gesterf sonder my wete

sodat ek jare met gevoude hande en gebede

en preutse oë op ’n herontmoeting hoop

(nog smiddags angeliere vir die woonstel koop)

en my verbeel ek sien in neon-lig

die wit en blou patroon van jou gesig.

Nou weet ek jy is dood en alle bande

geknip met ’n stomp skêr in sagte hande –

die flenters van ons liefde lê verspot

onbruikbaar, vormloos en sonder God

Nou weet ek jy is dood en al my lof

verminder daagliks oor die gruis en stof.

Die onverkrygbare

Met erkenning aan M.R.

Ek koop ’n rok van crêpe-de-chine

met vingers op die tikmasjien

Met goeie kos en ligte dop

sal iemand gou as vriend ontpop

Met verse oor die graf en stof

koop ek vir my ’n rantsoen lof

Jou liefde kan ek myne noem

met mooimaakgoed en warm soen

Kon ek verkry met geld en spel

die wyster wat die ure tel!

Fragment

Om nege-dertig het ek jou ontmoet

en volgens voorbepaling met die hand gegroet

Wit was die buislig-stilte op die gruis

Geslote in verdriet reeds elke huis.

Die yl gekantel van ’n rafelende wolk

het jou gedagtes soos ’n stem vertolk:

By ons ontmoeting het jy reeds geweet –

Diep in jou oë het jou hart gebreek.

Die waarsegster

"Hier stort ’n bos swart hare uit

die klein kristal waarom jou lewe sluit."

Haar kamer is ’n rooi en swart papawer

Haar vingers dobbel met die boer van klawer.

Haar oë is ’n diep poel wat verys

waarin my lewe strak en klaar verrys:

Sy ken my as die afgetrokke kind

van Gordonsbaai se see en branderwind

Sy ken my in Die Strand en Riversdal

Soos skilderye is my dae uitgestal.

"Ek sal jou sê wat jy moet doen

wanneer die swartkop hom met jou versoen!"

Die vlerkslag van haar bode op sy vlug

keer uit die nagstad na haar terug

Uit hande witgepoeier val

die blink vuur van die klein kristal,

Haar oë het ’n wilde