Onderwijzen met de nieuwe technologie

Voorwoord

In de volgende tien jaren zal de technologie een vooruitgang boeken en methodes en concepten beïnvloeden in die mate dat we er vandaag alleen kunnen van dromen. Het effect van de smartphone ervaren we vandaag al en deze evolutie stopt niet meer. Ook de opslagmedia, de vertaal software, de spraaktechnologie etc. zullen nog verbeteren. Met andere woorden een heel nieuw palet van hulpmiddelen zal ter beschikking zijn om een groot aantal menselijke activiteiten te verbeteren, onder andere studeren en onderwijzen. En als je het mij vraagt: studeren zal meer profiteren dan onderwijzen.

Vooruitgang die ik zie in studeren begint bij de mogelijkheid om de snelheid aan te passen aan de denksnelheid en verwerkingssnelheid van het individu. Onderwijzen wordt asynchroon: d.w.z. niet meer met de ganse klas op hetzelfde ritme. Individuele hulp is direct ter beschikking. Verbeteren gebeurt ogenblikkelijk. De interrelatie tussen onderwerpen wordt beter begeleid. De resultaten van de ganse leer loopbaan worden bijgehouden. De kwaliteit van handboeken en leerkrachten wordt gelijkgeschakeld tussen alle scholen. De hoeveelheid leerstof kan aangepast worden aan de capaciteiten van het individu. Individuele ondervragingen en examens (gepland door de student) worden deels afgenomen door de computer en deels door de leraar. En het belangrijkste van al is dat er ruimte is voor individuele aanmoedigingen.

Als we dit mogen vergelijken met een wielerwedstrijd: iedere student krijgt een persoonlijke stayer.

Om een zo groot mogelijke verbetering in te voeren in het leerproces moeten alle cursussen ter beschikking zijn in elektronische vorm: het zogenoemde e-learning. Dit is de voorwaarde om een aantal ingrepen toe te laten die een zeer grote invloed zullen hebben op de efficiëntie van het leren zodra de technologie klaar is. We nemen dus e-learning aan als gegeven. Er zal ergens een land zijn dat ermee begint en alle andere zullen moeten volgen want met de perfecte vertaal software, die er dan is, kunnen de verwezenlijkingen van dit eerste land gemakkelijk toegepast worden in gelijk welk ander land.

Zonder twijfel moeten we een grote invloed verwachten op de manier dat een school bestuurd wordt. En we kunnen ons inbeelden dat de volgorde van studeren kan omdraaien: zowel gezien per onderwerp als voor het ganse academisch niveau.

Doorheen het boek bouwen we de redenering op om de lezer te overtuigen dat er geen andere mogelijkheid is en dat dus best nu reeds de nodige stappen gezet worden om ons voor te bereiden op de veranderende toekomst. Een voorbeeld ter illustratie.

In mijn beroep heb ik de opkomst en de ontplooiing van de gsm (het Europese mobile telefoonnetwerk) meegemaakt en mee gestuurd. Die is begonnen rond 1990 en we kunnen zeggen dat de mobiele telecommunicatie wereld nog volop in evolutie is na 25 jaren. Wat mij verontrust en daarom schrijf ik dit boek, is dat de onderwijswereld helemaal niet georganiseerd is om een grote verandering door te voeren. Wij, in telecommunicatie, hadden een beperkt aantal concurrenten en wij wisten dat we moesten samenwerken om dit totaal nieuwe netwerk te verwezenlijken. Alhoewel dit een Europees samenwerkingsverband was, is gsm nadien in bijna heel de wereld aanvaard als de te volgen standaard.

Iets gelijkaardigs kan gebeuren in het onderwijs. Ik heb daarom getracht een mogelijk weg te beschrijven, die we zouden kunnen volgen om de technologie die op komst is naar onze hand te zetten en zo het werk van de leerkrachten te verlichten en de taak voor de leerlingen aangenamer en efficiënter te maken. We vertrekken daarbij van de mogelijkheden die we vandaag al zien verschijnen en extrapoleren de functies om ze te gebruiken waar wij nu zwakheden zien of waar verbeteringen mogelijk zijn.

Dit boek beperkt zich echter niet tot het invoeren van een nieuwe technologie. Er is meer te doen dan dat. We moeten ons afvragen wat we nog moeten leren en weten in de eenentwintigste eeuw.

We moeten veel vlugger kunnen ingrijpen als er ergens iemand afhaakt. We moeten op een meer efficiënte manier omgaan met het zeer grote volume aan nieuwe onderwerpen. We moeten ons afvragen wat het betekent als binnen twintig jaar de taal- en afstandsbarrières verdwenen zijn. We moeten het onderwijs beter doen aansluiten bij de noden van de economie en bij de verwachtingen van het individu.

Wij moeten vooral de technologie zeer dicht bij de persoon brengen, zodat het voor de leerkracht een verlichting van zijn werk is en voor de leerling een persoonlijke coach die bijna tot op de seconde opvolgt hoe zijn vorderingen zijn zodat de leerkracht alleen de grote lijnen moet in het oog houden.

De technologie is vandaag nog niet rijp en sommigen die nu reeds hun mening geven zouden misschien liever hebben dat dit zo blijft. Want waarom veranderen? Het is mijn gevoelen dat sommige zwakheden zowel van het gedrukte boek als van de manier van beoordelen kunnen gecorrigeerd worden door op de gepaste manier de technologie te laten werken. Ik heb een voorstel uitgewerkt om aan te tonen dat het mogelijk is. Dat het binnen twintig jaar toch nog enigszins anders zal verwerkt worden is niet belangrijk. Ik zou graag hebben dat er een bewustzijn ontstaat dat de evolutie niet tegen te houden is en ook niet moet tegengehouden worden want we zullen versteld staan van de behaalde resultaten ook al kunnen we ze vandaag slechts ten dele voorspellen.

Je kan dit boek lezen als een roman aan twintig bladzijden per uur en het dan opzij leggen en wachten tot de wind is overgewaaid. Je kan het ook kritisch lezen en vele dingen anders zien. Wat ik vooral hoop is dat je het leest als een handboek: regelmatig achteroverleunen, sleutelwoorden aanduiden, commentaar schrijven in de marge en het toepassen op jezelf. Denk jij er ook zo over, denk jij op dezelfde manier. Zou deze wijze van de technologie naar onze hand te zetten ook voor jou een verbetering (geweest) zijn? Als je dan op het einde komt zal je in staat zijn mee te helpen aan een toekomst die er waarschijnlijk toch nog enigszins anders zal uitzien.

We beginnen in hoofdstuk1 met een aantal bedenkingen die eigenlijk allemaal dezelfde vraag stellen: is ons huidig beoordelingssysteem niet te zeer overtuigd van zijn gelijk? En daarbij aansluitend vragen we ons af hoe we de prestaties kunnen verbeteren. Tot slot geven we reeds een eerste benadering van wat de technologie voor ons moet doen.

In hoofdstuk 2 passen we de huidige inzichten op gebied van de werking van de hersenen toe op het denkwerk dat we op school moeten verrichten. Daar hebben we het dan over slierten omdat onze hersenen zo ook fysisch opgebouwd zijn. We hebben veel aandacht voor het reproductie proces, want punten krijg je alleen als je de opgedane kennis er ook terug kan uithalen.

In hoofdstuk3 willen we erop wijzen dat schoolse kennis niet volstaat om later succesvol te zijn.

Hoofdstuk4 heeft het over wat we moeten kennen en kunnen.

En dan komen we in de volgende hoofdstukken pas toe aan hoe de technologie daarop kan inspelen. Wij vonden het nodig om eerst te beschrijven wat van een individu verwacht wordt, want zonder daarmee rekening te houden zal de vooruitgang beperkt zijn en zal de technologie eerder in de beroepswereld en de spelletjes succesvol zijn maar weinig betekenen voor de student.

Chapter 1 Inleidende bedenkingen

Is verstand aangeboren?

Ja, natuurlijk is verstand aangeboren, maar dat is voor ons niet de juiste vraag! Aangezien onze verstandelijke vaardigheden een natuurlijk groeiproces doormaken (zonder te kijken naar het effect van oefening) tot we ongeveer twintig jaar zijn, is het belangrijk te weten voor iedere persoon waar hij zich bevindt op zijn groeicurve en hoever die curve nog doorloopt. Een simpele vergelijking zal ons hier al helpen.

Heb je reeds naar de blaadjes van de bomen gekeken in de lente? Als ze in de knop staan zijn ze allemaal even groot. Bij de eerste zonnestralen beginnen ze aan sommige bomen te groeien, andere bomen blijven nog meerdere dagen achter. Sommige blaadjes zijn de dag nadien al een centimeter groot, andere staan nog in de knop. Sommige bevinden zich laag en dicht bij de stam, andere verder van de stam en hoger. Sommige krijgen dus meer sap en groeien sneller. Dan beginnen ze allemaal te schieten en na enkele dagen zien de eerste bomen al groen. Dan zijn er al blaadjes die hun eindgrootte bereiken en andere zijn nog aan ’t inhalen. Uiteindelijk zijn alle bladeren bijna even groot maar zijn er enkele die even achtergebleven zijn en die er niet in geslaagd zijn onder de schaduw van de andere bladeren uit te geraken, omdat ze door allerlei factoren gestoord zijn tijdens hun groei.

Aangezien wij tot dezelfde wereld behoren groeit de mens ook op dezelfde manier. Onze verstandelijke vermogens groeien zoals de bladeren aan de bomen volgens een natuurlijk proces en zelfs als we er niet speciaal voor oefenen (maar dan groeien onze verstandelijke vermogens minder snel). We moeten er dus rekening mee houden als we iemand beoordelen dat er snelle groeiers en trage groeiers zijn en ons afvragen tot waar ze kunnen groeien.

Zelfs de beste geleerden weten niet hoe wij precies denken, ze weten al wel waar in onze hersenen het denken zich afspeelt. Wij gaan ons in het verdere verloop van het boek behelpen met afgeleide kenmerken: wij moeten niet precies weten waar al onze hersenfuncties zich bevinden.

Iedereen kent mensen die zeer snel kunnen optellen en vermenigvuldigen of anderen die zeer snel een andere taal kunnen leren. Sommigen kunnen dan weer hun leven lang gedichten of liedjes onthouden of kunnen een film die ze pas gezien hebben van naaldje tot draadje navertellen.

Ik heb ooit een vergadering bijgewoond bij een klant samen met nog enkele van mijn collega’s en als we terug op het bedrijf waren bracht een van de onzen verslag uit aan degenen die niet waren meegegaan. Zijnsamenvatting heeft langer geduurd dan de vergadering zelf. Die persoon had zoiets als een fotografisch geheugen en kon dus alles in detail en met commentaar navertellen. Waar hij iets meer last mee had was in enkele woorden het belangrijkste resumeren.

Je zal in de volgende hoofdstukken merken dat de technologie hier sterk moet op inspelen.

Als we het verstand van een persoon beoordelen laten we ons gemakkelijk leiden door snelheid en hoeveelheid maar veel minder door de kwaliteit van het eindproduct. We nemen al vlug aan dat iemand minder verstandig is, maar in feite blijft hij gewoon wat achter op zijn groeicurve.

Ik heb mij altijd afgevraagd waarom de tijd voor het afwerken van een examen beperkt is. Je zal zeggen: dat is een praktisch probleem want het toezicht loopt ten einde. Er zal echter niemand blijven zitten tot op het einde van de dag. Integendeel iemand, die een aantal vragen niet kan beantwoorden, heeft juist sneller gedaan. Maar zij, die traag werken om te vermijden van fouten te maken, moeten de kans krijgen om alle vragen te beantwoorden. Er zou geen enkele leerling mogen zeggen:Ik heb niet gedaan gekregen! In het latere beroepsleven is er geen denkwerk dat tegen de klok wordt afgewerkt. Integendeel het wordt nog eens met collega’s besproken, nog eens herwerkt, verbeterd en zo voort.

En als men op voorhand tegen de leerlingen zegt dat de tijd niet beperkt is, gaan ze met veel minder stress (minder faalangst) beginnen en misschien zullen ze nog vroeger klaar zijn, want tijdsdruk verhindert helder denken.

Zoals bij het blad aan een boom dat niet mag kiezen op welke plaats het mag groeien, zijn er ook bij ons randvoorwaarden die voor ieder verschillend zijn maar zeer belangrijk om ons verstand efficiënt te leren gebruiken.

- geloof in het nut (de noodzaak) van wat we aan het doen zijn

- inzet

- vertrouwen, geloof in onszelf

- volharding

- stelselmatig opbouwen

- methodisch werken, concentratie

Al deze eigenschappen zijn natuurlijk in een primaire vorm ook aangeboren, maar iedereen heeft de kans en de vrijheid om ze te ontwikkelen tot op een niveau dat we nodig hebben om te slagen. Er zijn geleerde professoren die met deze stelling akkoord gaan, en die hebben daar lange en uitgebreide studies op gedaan. Wij kunnen echter zelf in onze onmiddellijke omgeving gevallen herkennen van falen als één van de bovenstaande hulpmiddelen afwezig is.

Als de leerkracht al voor de zoveelste keer zegt dat je het niet zult kunnen dan begin je dat wel langzaam te geloven. Daar gaat ons vertrouwen! Als je echter aangemoedigd wordt door leerkracht en/of ouders groeit het geloof in jezelf.

Als je een vak verwaarloost omdat de leerkracht of zijn manier van lesgeven je niet aanstaan, dan creëer je een achterstand die moeilijk is in te halen. Als je de ganse les niet hebt opgelet omdat er iets anders aan je hoofd zat dan kan je dat best zo snel mogelijk bijwerken.

Er is dus een verschil tussen personen. De ene kan een beetje betere werktuigen en vooral betere omgevingscondities gekregen hebben. Maar wij beweren dat sommige personen te snel worden afgeschreven op basis van criteria die zelfs later in het beroepsleven niet meer gelden. Wij beweren dat iemand die iets wil bereiken dat ook kan! (we laten hier mensen met een aangeboren afwijking buiten beschouwing, omdat hier de capaciteiten anders liggen). En het zal zeker helpen als met de hulp van de moderne middelen kan aangegeven worden hoever iemand in zijn evolutieproces gevorderd is en hoever hij/zij nog van zijn/haar einddoel verwijderd is.

Wordt de leerstof moeilijker met de jaren?

Ja manneke ge gaat het niet halen hé en volgend jaar wordt het weeral moeilijker.

Dit lijkt in ons onderwijs de manier te zijn om iemand te overtuigen om een gemakkelijkere onderwijsvorm te kiezen. Er wordt aan de persoon niet gevraagd of bijvoorbeeld techniek hem wel ligt. Hij is niet bekwaam voor het algemeen onderwijs want de behaalde cijfers die op de standaard manier (met heel veel aandacht voor snelheid van uitvoering) verkregen waren, waren onvoldoende dus….

Nu mag je toch verwachten dat zij, die vroeger (en ook nu nog) de inhoud van de vakken van de verschillende jaren hebben vastgelegd, juist daarmee hebben rekening gehouden dat de moeilijkheidsgraad van jaar tot jaar hetzelfde blijft, rekening houdend met de gegroeide verstandelijke efficiëntie. Laat ons dus op deze manier de leerlingen niet afschrikken en demotiveren om door te gaan.

Verder is het ook niet logisch dat wij in het zesde jaar van het lager onderwijs ieder die geen 75 percent haalt aanraden naar het technisch onderwijs te gaan. Mogen er dan geen verstandige leerlingen in de technische richtingen zitten? Liefst wel: we komen hier later op terug nadat we de technologische hulpmiddelen besproken hebben.

Ook voor het aanvatten van hogere studies kunnen we niet zozeer spreken van een moeilijke richting of een gemakkelijke. Maar wel van hoeveel energie heb jij in je tank. Je mag zelf tussen de verschillende faculteiten kiezen, dus op die manier mag je de onderwerpen kiezen die je aanstaan. Ga jij je daar met het nodige enthousiasme voor inzetten? Heb je het ervoor over je zoveel uren af te zonderen, goed wetend dat je kameraden op dat moment iets veel leuker aan het doen zijn?

Het is interessant om in verband met onze stelling twee verschillende gevallen aan te halen.

Eerste geval: primus in het middelbaar onderwijs volgt de studie van burgerlijk ingenieur. Zijn manier van studeren hield in dat hij alles wou kunnen en alleen met cijfers boven de 90 percent kon tevreden zijn. Hij heeft na een jaar opgegeven omdat hij het ritme niet aankon voor de grotere hoeveelheid leerstof die hij te verwerken kreeg. In welk onderdeel heeft hij gefaald: we kunnen er alleen maar naar raden: misschien klopte zijn methode niet en hij heeft waarschijnlijk het vertrouwen verloren.

Tweede geval: zogezegd middelmatige studente (slechts 70 percent in het middelbaar) krijgt te horen dat universiteit misschien wel iets te hoog gegrepen is voor haar. Ze slaagt met glans. Waarom is ze toch geslaagd: haar methode klopte wel, zij geloofde in haar eigen kunnen en heeft haar inzet aangepast aan de verhoogde eisen.

Met betere technologische hulpmiddelen gaan we nog beter in staat zijn de moeilijkheidsgraad van de leerstof te meten en aan te passen aan het groeiproces van de leerlingen.

Kan iedereen wiskunde leren?

Hier moeten we eerst de vraag stellen: wat willen we dat het kennisniveau is bij het beëindigen van het middelbaar onderwijs? Geven wij wiskundeles voor de enkelen, die later kiezen voor industrieel of burgerlijk ingenieur of master in de wiskunde.

Of zijn onze middelbare studies inderdaad bedoeld, zoals altijd wordt beweerd, om een basiskennis te verwerven, om te leren denken?

Wiskunde heeft het nadeel dat het enorm vervelend wordt als je eenmaal bent afgehaakt. Er is niets interessants dat je tussendoor nog eens kunt