Հովվության արվեստը

Գլուխ 1

Ի՞նչն է գառներին հանգիստ պարգևում

Եկե´ք երկրպագություն անենք և երեսի վրա ընկնենք, ծունր դնենքմեզ ստեղծող Տիրոջ առաջին, որովհետև Նա է մեր Աստվածը, և մենք ՆՐԱ ԱՐՈՏԻ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ և ՆՐԱ ՁԵՌՔԻ ՈՉԽԱՐՆԵՐՆԵՆՔ…

Սաղմոս 95.6-7

Աստված Իր Խոսքում Իր ժողովրդին ոչխարների հոտի հետ է համեմատում: Հիսուս մեզ նկարագրում է որպես` «առանց հովվի ոչխարներ»: Ոչխարներին արդյունավետ կերպով առաջնորդելու համար կարևոր է հասկանալ նրանց կյանքն ու վարքագիծը: Դուք ինքներդ ձեզ պետք է տեսնեք որպես մի գառ, ով  փոխհարաբերությունների մեջ է գտնվում Աստծո և հովվի հետ: Դուք նաև պետք է ձեր եկեղեցու անդամներին տեսնեք որպես գառներ, որպեսզի նրանց ավելի լավ հասկանաք: Քսանմեկերորդ սաղմոսում մենք տեսնում ենք, թե ինչպես է Դավիթը, հովիվ լինելու իր իսկ փորձառությունից ելնելով, նկարագրում է գառների կյանքը: «Գառների կյանքի» այս վառ նկարագրությունը դուրս է գալիս իսրայելացի մի փորձառու հովվի շուրթերից, ով ինքն իրեն պատկերացնում է որպես Աստծո հարազատ գառնուկ:   

Տերն է իմ հովիվը և կարոտություն չեմ ունենա։

Նա կանաչ տեղերում հանգստացնում է ինձ, և հանդարտ ջրերի մոտ՝ տանում է ինձ:

Իմ անձին հանգիստ է տալիս: Ինձ առաջնորդում է արդարության շավիղներում Իր անվան համար։

Թեև գնամ մահի շուքի ձորով՝ չար բանից չեմ վախենա, որովհետև Դու ինձ հետ ես: Քո գավազանն ու Քո ցուպը՝ նրանք մխիթարում են ինձ։

Դու իմ առաջին սեղան ես պատրաստում իմ թշնամիների դիմաց: Դու իմ գլուխն օծում ես յուղով: Իմ բաժակը խիստ լիքն է։

Հենց բարիք և ողորմություն կգան իմ ետևից իմ կյանքի բոլոր օրերում: Եվ Տիրոջ տանը կբնակվեմ շատ երկար ժամանակ։

Սաղմոս 23.1-6

Ինձ համար զարմանալի էր բացահայտել գառների կյանքում նմանատիպ շատ զուգահեռներ, որոնք առաջ է քաշել մեր օրերի հովիվ/գառնարած Վ. Ֆիլիպ Քելլերը, ով ութ տարի որպես գառնարած և ագարակատեր է աշխա-տել Բրիտանական Կոլումբիայում: Նա, ժամանակակից գառնարածության գործնական փորձառություն ունի և զարմանալի հաստատումներ է ներկայացնում 23-րդ սաղմոսի բացահայտումներին: 

ՏԵՐՆ է իմ հովիվը և կարոտություն չեմ ունենա։ Նա կանաչ տեղերում ՀԱՆԳՍՏԱՑՆՈՒՄ Է ԻՆՁ, և հանդարտ ջրերի մոտ՝ տանում է ինձ:

Սաղմոս 23.1-2

Գառները միայն որոշ հանգամանքների ներքո են հանգստանում/պառկում: Դուք պետք է կարողանաք այնպես անել, որ ձեր եկեղեցու գառները հանգիստ գտնեն և մնան ձեզ հետ: Դուք պետք է հաստատուն հիմքերի վրա դնեք վախեցած գառներին և մարդկանց ձեր կողքին պահեք` ընտանիքի մեջ: Ֆիլիպ Քելլերն իր փորձա-ռությունից ելնելով կիսվում է մի քանի եղանակներով, որոնք կարող են հանգիստ պարգևել գառներին: Ստորև նշված չորս կետերից յուրաքանչյուրը բացահայտում է, թե որն է պատճառը, որ  որոշ մարդիկ չեն կարողանում մնալ եկեղեցում: Մյուս անդամների հետ լարվածությունը, վախը, դիվային հարձակումները և ամբիոնից եկող լավ կերակուրի պակասը եկեղեցիներում գառների բնակություն չհաստատելու պատճառներ կարող են հանդիսանալ, որոնց հետևանքով նրանք կարող են լքել եկեղեցին: Ֆիլիպ Քելլերն ասում է`

- Գառները հանգիստ են, երբ ազատ են վախից: Երկչոտության պատճառով գառները հրաժարվում են պառկել մինչև որ չազատվեն բոլոր վախերից: Գառներն այնքան վախկոտ են, որ նույնիսկ ճագարի հանկարծակի թփուտներից ցատկը կարող է ողջ հոտին խուճապի մատնել: Երբ վախից ցնցված մի գառնուկ վազում է, հոտի տասնյակ այլ անդամներ, առանց տեսնել ցանկանալու, թե ի՞նչն է իրենց վախեցնում, նետի պես նրա հետևից են սլանում: 

- Գառները կհանգստանան, երբ որևէ լարվածություն չկա իրենց տեսակին պատկանող այլ գառների հետ: Հոտի ներսում սոցիալական վարքագծի պատճառով, գառները չեն պառկի հանգստանալու, մինչև որ ազատ չլինեն իրենց տեսակի այլ գառների հետ բախումից:

- Գառները կհանգստանան, երբ նրանց չտանջեն ճանճերը կամ մակաբույծները: Եթե գառները տանջվում են ճանճերի կամ մակաբույծների պատճառով, նրանք չեն պառկի:  Նրանք կարող են հանգստանալ, եթե միայն կարողանան ազատվել այս վնասատուներից:

- Գառները կհանգստանան քաղց չզգալու դեպքում: Գառները չեն պառկի, քանի դեռ ուտելիք հայթայթելու կարիք ունեն: Նրանք պետք է ազատ լինեն քաղցի զգացողությունից: Հանգստի մեջ մտնելու համար պետք է վախից, լարվածությունից, վատթարացումից և քաղցի զգացողությունից հստակ ազատության զգացում լինի:¹

Գլուխ 2

Ինչո՞ւ են գառները ջրի կարիք զգում

ՏԵՐՆ է իմ հովիվը և կարոտություն չեմ ունենա։ Նա կանաչ տեղերում հանգստացնում է ինձ, և ՀԱՆԴԱՐՏ ՋՐԵՐԻ ՄՈՏ՝ ՏԱՆՈՒՄ Է ԻՆՁ:

Սաղմոս 23.1-2

Մեզ ժամանակակից գառնարած Ֆիլիպ Քելլերը նկարագրում է իր փորձառությունները և բաժնեկցում, թե ինչո՞ւ է գառներին նորմալ ապրելու համար շատ ջուր հարկավոր: Նա նկատում է, որ երբ նրանք Հոգու ջրերին չեն հասնում, քանի որ բոլորովին սխալ վայրերում են փնտրում դրանք: Սա մեզ սովորեցնում է, որ յուրաքանչյուր հովիվ պետք է ծառայի և գառներին ապահովի Սուրբ Հոգու ջրերով: Հովիվները պետք է լինեն հոգևոր և զորավոր կերպով ծառայեն Սուրբ Հոգու օծության ներքո: Օծված ծառայության պակասը պատճառ է այն բանի, թե ինչո՞ւ են եկեղեցու անդամները սկսում լուծումներ փնտրել օկուլտական աղբյուրներից և կախարդության ուժերից:

Ֆիլիպ Քելլերն ասում է.

- Ինչպես ֆիզիկական մարմինն ունի տարողունակություն և ջրի կարիք, ճիշտ այդպես էլ Սուրբ Գիրքը մատնանշում է, որ նաև մարդու հոգին է օժտված տարողունակությամբև կարիք է զգում հավիտենական Աստծո հոգու ջրերի հանդեպ: Երբ գառները ծարավ են, կորցնում են իրենց հանգստությունը և սկսում են ջուր փնտրել: Եթե նրանց չեն առաջնորդում բարի ջրերի մոտ, ապա նրանք հաճախ անցնում են աղտոտված փոսերից խմելուն, որտեղից վարակվում են ներքին մակաբույծներով, ինչպիսիք են նեմատոդները, լյարդի տզրուկները և այլ մանրէներ:

Նրանք ինձ հիշեցնում են ոչխարների մի հոտի, որոնց մի օր հետևեցի դեպի հիասքանչ մի գետակ գնալիս: Ձնախառն մաքուր ու զուլալ, բյուրեղի նման փայլող ջրերը հոսում էին սքանչելի գետակի երկայնքով`ծառերի միջով: Բայց ճանապարհին մի քանի համառ մաքիներ իրենց գառների հետ կանգնեցին, որ խմեն այդ փոքր, ոտնակոխ եղած ցեխոտ ավազաններից: Ջուրը գարշելի էր և աղտոտված ոչ միայն անցնող ոչխարների թողած կեղտի հետևանքով, այլև այդ ճանապարհով անցած նախորդ հոտերի արտաթորանքի պատճառով: Մինչդեռ այս համառ ոչխարները միանգամայն համոզված էին, որ այն այդ պահին հասանելի լավագույն խմելիքն է:

Ջուրն ինքնին գարշելի էր և հարմար չէր նրանց համար: Ավելին, այն ակնհայտորեն վարակված էր նեմատոդներով, վարակակիր օրգանիզմներով, որոնք ի վերջո տեղ էին տալու ներքին մակաբույծներին և  կործանարար ազդե-ցություն ունեցող հիվանդություններին:

Գառների համար չորս հիմնական ջրի աղբյուրներ կան`վտակներն ու գետերը, խոտի վրա իջած ցողը և  խորը ջրհորները: Կենդանու, ինչպես օրինակ ոչխարի, մարմինը միջին հաշվով յոթանասուն տոկոսը կազմված է ջրից:

Ջուրն անհրաժեշտ է մարմնի նորմալ նյութափոխանակությունն իրականացնելու համար: Դրա կարիքն ունի մարմնի յուրաքանչյուր բջիջ, որպեսզի նորմալ կենսագործունեություն ապահովի:

Ուստի ջուրը որոշում է ոչխարների կենսունակությունը, ուժը և առույգությունը:²

Գլուխ 3

Ի՞նչ է նշանակում գառների համար լինել շրջված

Ինչո՞ւ ես տրտում, ով իմ անձ, ինչո՞ւ ես շփոթված ինձանում. Աստծուն հուսացի´ր… 

Սաղմոս 42.11

Մեր ժամանակակից գառնարածը նաև նկարագրում է ոչխարների հոտի հետ կապված իր փորձառությունը և բաժնեկցում, թե ի՞նչ է նշանակում հոտի անդամի համար լինել թողնված: Հետաքրքիր է բացահայտել, թե ինչպես կարող է ցանկացած գառ օգնության բացակայության դեպքում անհուսության մեջ ընկնել և ոտքերի վրա կանգնելու ուժ չունենալ:

Իրական գառների և իրական մարդկանց միջև զուգահեռները մեղմ ասած ապշեցուցիչ են:

Ֆիլիպ Քելլերը, որպես գառնարած, կիսվում է իրական գառների հետ կապված իր փորձառություններով: Նա ասում է`

Լքված կամ շրջված բառերը անգլիացի տարեց հովվի տերմինն է այն գառան համար, որն ընկել է մեջքի վրա և չի կարողանում ինքնուրույն ոտքի կանգնել: Լքված գառան տեսարանը շատ սրտաճմլիկ է. մեջքի վրա պառկած, ոտքերը օդում, գլուխը կորցրած պայքարում է, բայց ապարդյուն: Երբեմն մայում է օգնության համար, բայց հիմնականում վախեցած ու հուսալքված ոտքերն իրար է խփում:

Եթե նրա տերը կարճ ժամանակում չհասնի, այդ գառն, ի վերջո, կսատկի: Սա մեկ այլ պատճառ է, թե ինչո՞ւ է այդքան կարևոր, որ հովիվն ամեն օր ուշադիր լինի իր հոտի նկատմամբ, հաշվի նրանց՝ տեսնելու համար, թե նրանք բոլո՞րն ի վիճակի են ոտքի կանգնելու, թե՞ ոչ:  Եթե մեկը կամ երկուսը պակասում են, առաջին միտքը, որ գալիս է սա է`«Գառներիցս մեկն ինչ-որ տեղ շրջված վիճակում է: Ես պետք է գտնեմ նրան և ոտքի կանգնեցնեմ»:

Միայն հովիվը չէ, որ աչքերը սրում է լքված գառների վրա, այլ նաև գիշատիչները՝ արծիվները, անգղերը, շները, դաշտագայլերը և պումաները գիտեն, որ շրջված գառանը հեշտ է որսալ և նրա մահը հեռու չէ: 

Իմանալ, որ շրջված գառն անհույս է, մահվանը մոտ և հարձակման համար խոցելի, տիրոջ համար լուրջ խնդիր է առաջացնում: Կարծես ոչինչ ավելի ուժգին չի դրդում նրան մշտական խնամք տանելու և բարեխիղճ ուշադրության արժանացնելու հոտին, քան այն, որ նույնիսկ ամենամեծ,  ամենագեր, ամենաուժեղ և երբեմն էլ ամենաառողջ ոչխարները կարող են լքված մնալ և գիշատչի զոհ դառնալ: Իրականում, հաճախ հենց գեր ոչխարներն են, որ ամենահեշտն են ընկնում այդ վիճակի մեջ:

Ահա թե ինչպես է դա տեղի ունենում. Ծանր, գեր կամ երկար չխուզված ոչխարը հարմար           տեղավորվում է մի փոսի մեջ կամ ընկճված ընկնում գետնի վրա:  Նա կարող է մի թեթև մի կողմի վրա շրջվել ձգվելու կամ հանգստա-նալու համար: Հանկարծ կորցնում է հավասա-րակշռությունը և մարնի դիրքն այնպես փոխում, որ շրջվում է մեջքի վրա և այլևս չի կարողանում ոտքերը գետնին դիպցնել:  Նա կարող է խուճապի մեջ ընկնել և գլուխը կորցրած սկսել ոտքերը թափահարել: Շատ հաճախ սա գործն ավելի է բարդացնում: Նա նույնիսկ ավելի հեռուն է գլորվում: Այժմ նրա համար պարզապես անհնար է նորից ոտքի կանգնելը:

Մինչ նա պառկած պայքարում է, նրա որովայնում գազեր են հավաքվում:  Եթե նման վիճակը ձգձգվում է, ապա դրանք հակված են դառնում մարմնի վերջույթներին արյուն չմատակարարելուն՝ հատկապես ոտքերին: Եթե եղանակը շատ տաք է և արևոտ, լքված ոչխարը մի քանի ժամվա ընթացքում կարող է սատկել: Եթե եղանակը հով է, ամպամած և անձրևային, նա կարող է այս դիրքով մի քանի օր գոյատևել:

Հովիվը ժամերով փնտրում է մեկ կորած ոչխարի: Ավելի հաճախ նա դրան տեսնում է հեռվում մեջքի վրա հուսահատ ընկած: Հովիվը, որքան հնարավոր է արագ, վազում է դեպի նա, քանի որ ամեն րոպեն ճակատագրական է:  Հովվի ներսում խառնվում են վախի և ուրախության զգացողությունները. վախ, քանի որ կարող է չափազանց ուշ լինել, ուրախություն, որ վերջապես գտել է:

Հենց հովիվը հասնում է լքված ոչխարին, առաջին բանը, որ անում է, բարձրացնելն է: Զգուշորեն ոչխարին շրջում է: Սա կարող է թեթևացնել նրա որովայնում կուտակված գազերի ճնշումը: Եթե ոչխարը երկար ժամանակ պառկած է մնացել, հովիվը նրան ոտքի է կանգնեցնում: Հետո ոտքերով պահելով ոչխարին, հովիվն առույգացնում է նրան` շփելով վերջույթները ոտքերին արյան շրջանառություն հասցնելու համար:  Հաճախ դա երկար ժամանակ չի խլում: Երբ ոչխարը սկսում է քայլել, սկզբում պարզապես սայթաքում է, հողակույտի հանդիպելիս երերում և ընկնում:

Կամաց-կամաց ոչխարը սկսում է պահել իր հավասարակշռությունը, սկսում է քայլերը կայունացնել: Շուտով նա նորից կմիանա մյուսներին, կազատվի իր վախերից և հիասթափություններից, ավելի երկար ապրելու մեկ այլ հնարավորություն կստանա: Ոչխարները տարբեր պատճառներով են ընկնում նման վատթար իրավիճակների մեջ:

1. Ոչխարները, որոնք նախընտրում են գետնի վրա գոյացած կլոր փափուկ փոսերի մեջ հարմար պառկելը, շատ հաճախ մնում են լքված: Այս դեպքում այնքա՜ն հեշտ է մեջքի վրա շրջվելը:

Քրիստոնեական կյանքում միշտ մեծ վտանգ կա հեշտ վայրեր, գողտրիկ անկյուններ, հարմարավետ դիրքեր փնտրելու մեջ, որտեղ դժվարություն չկա, չկա համբերատարության կարիք և ինքնակարգապահության պահանջ: 

2. Չափից դուրս շատ բուրդ ունենալը կարող է ոչխարի լքված մնալու պատճառ դառնալ: Հաճախ, երբ ոչխարի բուրդը շատ է երկարում և ծանրանում ցեխով, գոմաղբով, փշերով և այլ բաներով, նրա համար շատ ավելի հեշտ է դառնում շրջված վիճակում հայտնվելը: Նա բառացիորեն ծռվում է սեփական բրդի ծանրությունից:

Սուրբ Գրքում «բուրդը» նկարագրվում է որպես քրիստոնյայի հին ինքնուրույն կյանքը: Սա ներքին վերաբերմունքի արտաքին դրսևորումն է, մեր անձնական ցանկության, հույսերի և ձգտումների հաստատումը: Սա մեր կյանքի այն ոլորտն է, որտեղ մենք շարունակաբար շփման մեջ ենք լինում մեր շրջակա աշխարհի հետ: Ահա թե որտեղ ենք մենք սկսում կառչել ունեցվածքի, աշխարհիկ մտքերի կուտակումներից, որոնք մեզ ծանրացնում են, քաշում ու ցած գցում: 

Հատկանշական է, որ Սրբության Սրբոց մտնելիս ոչ մի քահանայապետի թույլ չէր տրվում բրդե հանդերձ կրել: Սա խոսում է սեփական անձի, հպարտության և անձնական նախապատվության մասին, իսկ Աստված դա չէր հանդուրժում: 

Երբ ոչխարը շրջված է մնում է չափից դուրս երկար և ծանր բուրդ ունենալու պատճառով, հովիվը հապճեպ քայլեր է ձեռնարկում տվյալ իրավիճակը շտկելու համար: Նա մաքիին մաքուր խուզում է՝ նրա կյանքը կորցնելու վտանգը կանխելու համար: Սա հաճելի գործընթաց չէ:  Ոչխարներն, իրականում, չեն սիրում խուզվել: Սա նաև դժվար աշխատանք է հովվի համար, բայց դա մի բան է, որ պետք է արվի:

3. Չափից դուրս գեր լինելը կարող է ոչխարի շրջվելու պատճառ դառնալ: Շատ հայտնի փաստ է այն, որ չափից դուրս ճարպոտած ոչխարները ո՛չ  շատ առողջ են, ո՛չ էլ շատ արդյունավետ: Եվ հստակ է, որ ամենագերերն են, որ շրջվում են: Նրանց քաշը խանգարում է լինել ճկուն և արագաշարժ: Եթե հովիվը նույնիսկ  կասկած ունի, որ իր ոչխարներն իրենց գիրության պատճառով են շրջվում, նա հետագա քայլեր է  ձեռնարկում, որպեսզի շտկի խնդիրը: Նա մաքիներին խիստ ռեժիմի տակ է դնում. նրանք ավելի քիչ հացահատիկ են ստանում և նրանց ընդհանուր վիճակն ավելի մանրամասն է հսկվում: Հովվի նպատակն է տեսնել, որ ոչխարներն ուժեղ են, տոկուն, եռանդուն և ոչ շատ գեր, այլ ոչ թե թույլ ու տկար:³

Գլուխ 4

Ինչո՞ւ են ոչխարներն առաջնորդության կարիք զգում

Տերն է իմ հովիվը և կարոտություն չեմ ունենա։Նա կանաչ տեղերում հանգստացնում է ինձ, և հանդարտ ջրերի մոտ՝ տանում է ինձ: Իմ անձին հանգիստ է տալիս: ԻՆՁ ԱՌԱՋՆՈՐԴՈՒՄ Է արդարության շավիղներում Իր անվան համար։

Սաղմոս 23.1-3

Առանց առաջնորդության մեր եկեղեցու անդամները կմոլորվեն, և նրանց կյանքը կկործանվի: Շատերն ինքնակործանման քայլեր են իրականացնում իրենց կյանքերում: Ժամանակակից գառնարածը բացահայտում է, թե ինչո՞ւ են ոչխարներն առաջնորդության կարիք զգում: Նա ասում է, որ երբ ոչխարների մոտ բարձիթողի վիճակ է, նրանք մոլորվում են և, բացասական ինքնակործանիչ քայլեր իրականացնելով, իրենք իրենց կործանում:

Նա կիսվում է`

Սովորաբար մի թյուր կարծիք կա, թե ոչխարներն «ամենուր կարող են գոյատևել»: Ճշմարտությունը ճիշտ հակառակն է: Ընտանի կենդանիների ոչ մի այլ տեսակ այդքան ուշադիր վերաբերմունք, այդքան մանրազնին առաջնորդություն չի պահանջում, որքան ոչխարները: Իչնպես ոչխարներն են կուրորեն, սովորության համաձայն՝ նաև հիմարաբար, նույն փոքրիկ արահետներով մեկը մյուսին հետևում, մինչև որ ոտքերով հսկայական ակոսներ են բացում, նույնպես էլ մենք` մարդիկս, կառչում ենք այնպիսի սովորություններից, որոնց համար համոզվել ենք, որ դրանք այլ մարդկանց կյանքեր կործանել:

Մենք ամենքս աչխարների պես մոլորվեցինք, յուրաքանչյուրն իրճանապարհին դառավ և Տերը նրա վրա դրավ մեր ամենի մեղքը։

Եսայիա  53:6

Ոչխարներին պետք է խելացիորեն կառավարել և գործածել: Երբ ոչխարների մոտ բարձիթողի վիճակ է, նրանք իրենց ճանապարհով են գնում և իրենց քմահաճույքին համապատասխան շարժվում` իրենց իսկ կործանարար սովորություններին հետևելով:

1. Առանց առաջնորդության ոչխարները հետևում են նույն հետքերին և ակոսներ բացում: Ոչխարները այնպես են խոտ ուտում, որ մինչև գետին հասնում են և արմատները վնասում: Այդպիսի վայրերում խոտն արմատներից հանվում է` ետևում թողնելով բացարձակ անպտղություն: Նման չարաշահումը նշանակում է բերրիության կորուստ, որը հողը ենթարկում էռոզիայի՝ դրա բոլոր կործանարար հետևաքներով:

2. Առանց առաջնորդության ոչխարները նույն բլուրների վրա կարածեն մինչև որ կամայացնեն այդ վայրերը: Ե´վ հողը, և´սեփականատերը տուժում են, իսկ ոչխարները նիհարում են, հյուծվում և հիվանդանում: Միակ ապահով երաշխիքը, որին հովիվը պետք է հետևի, հոտին շարժման մեջ պահելն է: Նա հոտին պետք է պարբերաբար արոտավայրից արոտավայր տեղափոխի:

3. Առանց առաջնորդության ոչխարները կաղտոտեն իրենց հողը, մինչև որ հիվանդություններով և մակաբույծներով  այն վարակեն: Ոչխարների վարքի և բարենպաստ որոշակի վայրերի նրանց նախապատվության պատճառով այս քայքայված վայրերը լցվում են ամեն տեսակի մակաբույծներով: Հետևաբար, կարճ ժամանակում ամբողջ հոտը լցվում է որդերով, վարակվում նեմատոդներով և քոսով:

Յոթ նշան, որ դուք հետևում եք հովվին

1. Բարգավաճում: Առաջին նշանը, որ ձեզ հովիվն է առաջնորդում, բարգավաճումն է: Բարգավաճումը միշտ հասնում է նրան, ով հնազանդվում է Տիրոջ ձայնին:

Տերն է իմ հովիվը և ԿԱՐՈՏՈՒԹՅՈՒՆ ՉԵՄ ՈՒՆԵՆԱ։

Սաղմոս 23:1

2. Հանդարտություն: Երկրորդ նշանը, որը խոսում է այն մասին, որ ձեզ հովիվն է առաջնորդում, հանդարտությունն է, հանգստությունն ու ապահովությունը:

…ՀԱՆԴԱՐՏ ՋՐԵՐԻ մոտ է տանում ինձ:

Սաղմոս 23:2

3. Հոգևոր սնունդ: Նա, ով