Atatrkn zmir ktisat Kongresi Konumas

Efendiler; Aziz Trkiye'mizin iktisadi tealisi esbabn aramak ve bulmak gibi vatani, hayati ve milli bir gaye-i mukaddese iin bugn burada toplanm olan sizlerin, muhterem halk mmessillerinin huzurunda bulunmakla ok mesut ve bahtiyarm. Efendiler; Uzun gafletlerle ve derin lakaydi ile geen asrlarn bnye-i iktisadiyemizde at yaralar tedavi etmek ve arelerini aramak; memleketi mamuriyete, milleti Refahiye ve saadete isal yollarn bulmak iin vuku bulacak mesainizin muvaffakiyetle neticelenmesini temenni eylerim. Arkadalar; Sizler, dorudan doruya milletimizi temsil eden halk snflarnn iinden ve onlar tarafndan mntahab olarak geliyorsunuz. Bu itibarla memleketimizin halini, ihtiyacn, milletimizin elemlerini ve emellerini yakndan ve herkesten daha iyi biliyorsunuz. Sizin syleyeceiniz szler, alnmas lzumunu beyan edeceimiz tedbirler, halkn lisanndan sylenmi telakki olunur ve bunun iin en byk isabetlere malik olur. nk halkn sesi, hakkn sesidir. Efendiler; Tarih, milletimizin itila ve inhitat esbabn ararken birok siyasi, askeri, itimai sebepler bulmakta ve saymaktadr. phe yok btn bu sebepler hadisat- ictimaiyede messirdirler. Bir milletin dorudan doruya hayatiyle alakadar olan, o milletin iktisadiyatdr. Tarihinin ve tecrbenin tespit ettii bu hakikat bizim milli hayatmzda ve milli tarihimizde tamamen mtecellidir. Hakikaten Trk tarihi tetkik olunursa itila, inhitat esbabnn iktisadi mesailden baka bir ey olmad derhal anlalr. Efendiler; Tarihimizi dolduran zaferler, yahut izmihlallerin kaffesi ahval-i iktisadiyemizle mnasebettar ve alakadardr. Yeni Trkiye'mizi layk olduu mertebe-i resanete isl edebilmek iin, behemehal iktisadyatmza birinci derecede ve en ok ehemmiyet vermek mecburiyetindeyiz, zamanmzn tamamen bir iktisat devrinden baka bir ey deildir. Bir milletin esbab- hayatiyesini, refahiyet ve saadetini tekil eden iktisadyatla itigal etmemesi, edememesi nazar- dikkati calib bir keyfiyettir. tirafa mecburuz ki, iktisadiyatmza lzumu kadar ehemmiyet verememi bulunuyoruz. Bir milletin esbab- hayatiyesiyle itigal etmemesi veya edememesi, o milletin yaad edvar ile ve o edvar tespit eden tarih ile ok alakadardr. Bunun esbabn geirdiimiz edvarda, bilhassa tarihimizde arayabilirsiniz. imdiye kadar hakiki manasyla milli bir devir yaamadk, binaaleyh milli bir tarihe malik olamadk. Bu noktaya biraz izah edebilmi olmak iin hep beraber Osmanl tarihini hatrlayalm: Osmanl tarihinde btn gayretler, btn mesai milletin arzusu, amali ve ihtiyacat- hakikiyesi nokta-i nazarndan deil, unun, bunun amalini, ihtirasatn tatmin nokta-i nazarndan vuku bulmutur. Mesela, Fatih stanbul'u zaptettikten sonra yani Seluki Saltanatyla arki Roma mparatorluu'na tevars eyledikten sonra Garbi Roma mparatorluu'na da konmak istedi. Bunun iinde byn milleti bu hedefe doru evketti. Mesela; Yavuz Sultan Selim, Fatih'in at Garb cephesini tespit ile beraber Asya mparatorluu'nu birletirerek byk bir slam ittihad meydana getirmek istedi. Kanuni Sleyman, her iki cepheyi tevsi etmek, btn Bahr-i sefidi bir Osmanl havzas haline getirmek Hindistan zerinde nfuz tesisi gibi ahane bir siyaset takip etmek istedi ve tabii bunun iinde unsur- asliyi, milleti kulland. Arkadalar; Btn bu ef'al ve hareket tetkik olunursa, grlr ki, bu kudretli ve azametli padiahlar, siyaset-i hariciyelerini; emelleri, arzular ve ihtiraslarna istinad ettirmiler ve tekilat ve siyaset-i dahiliyelerini, bu mevlud-i ihtirasat olan siyaset-i hariciyelerine gre, tanzim mecburiyetinde kalmlardr. Halbuki tekilat- dahiliyenin, siyaset-i dahiliyenin vs'at ve tahamml derecesinde bir siyaset-i hariciye takip eylemek mecburiyeti vardr. Aksi takdirde felaket ve hsran muhakkaktr. Filhakika Osmanl Hakanlar asl olan bu noktay unuttular. Btn ef'al ve harekatlarn hayaller ve emeller zerine bina ettiler. "Tekilat- dahiliyeyi" siyaset-i hariciyeye uydurmak mecburiyeti hasl olunca, zaptettikleri mahallerdeki anasr, olduu gibi muhafaza mecburiyetinde kaldktan baka onlara istisnalar, imtiyazlar bahettiler. Dier taraftan unsur-i asliyi, uzun seferlerde, ftuhat meydanlarnda dolatrttlar ve bu suretle kendi kendini tahrib etmi oluyordu.

Bu itibarla Millet, yani unsur-i asli kendi evinde, kendi yurdunda esbab- hayatiyesini istihsal iin almaktan mahrum bir halde bulunuyordu. Bu tacidarlar, milleti byle diyar diyar dolatrmakla iktifa etmiyorlar; belki ftuhat dairesi dahiline giren halk memnun etmek, ecnebileri memnun etmek iin, unsur-i aslinin hukukundan menabi-i iktisadiyesinden bir ok eyleri (atiyye) olarak onlara bahediyorlard. Mesela Fatih zamannda Cenevizlilere verilen imtiyazlar bu kabildendir. Nitekim bu imtiyazlarla alan yol bilahare kendisinden sonra teves etmi bulunuyordu. Ve bu imtiyazat, devletin en kuvvetli zamannda, vukubuluyordu ve bunlar, mahza ihsan- ahane olmak zere vukubuluyordu. Kanuni zamannda Venediklilerle bir ticaret muahedesi yaplmak istenmiti. Padiah bunu erefine mugayir buldu. Zira ona gre muahede, msavi devletler arasnda yaplabilirdi. Halbuki o zaman Venedikliler bir bende makamnda idiler. yle olmakla beraber ona msaadatta bulunuldu. te bu msaade kelimesi bilahare (kapitlasyon) kelimesi ile tercme edilmiti. Bu, arz- teslimiyete mecbur olanlar ve bir kal'a iinde mahsur olanlar arasnda kullanlan bir kelimedir. Millet, eviyle ve esbab- hayatiyesiyle itigalden memnu olarak diyar diyar dolatrlyorken bu diyarlar halk birok imtiyazlara malik olarak alyor, yani fatihler unsur-i asliyi peine takarak klla ftuhat yaparken, zaptolunan memalik ahalisi kazandklar imtiyazlarla, muhtariyetlerle sapanlarna yapyorlar ve toprak zerinde alyorlard. Fakat efendiler alelacele ftuhat yapanlar, sapanla ftuhat yapanlara binnetice terk-i mevki etmee mahkmdur. Bu bir hakikattir ki , tarihin her devrinde aynen vakidir. Mesela Franszlar Kanada'da kl sallarken oraya ngiliz iftisi girmitir. Bir mddet klla sapan yekdieriyle mcadele etti.Ve nihayet sapan galebe alarak ngilizler Kanada'ya sahip oldu. Efendiler; Kl kullanan kol yorulur, fakat sapan kullanan kol her gn daha ok kuvvetlenir ve her gn topraa daha ok sahip olur. Efendiler; Osmanl fatihleri, hakanlar, mstevlileri unsur-i asli ile beraber sapann nnde malup olup ric'ate baladktan sonra asl felaketlerin by balad. Atiyye-i ahane olarak ecnebilere bahedilmi olan ve memleket dahilindeki gayr- Mslimlere verilen hereyi hukuk-i mktesebe telakki olundu. Fakat ecnebiler bununla iktifa etmediler; her gn bunu tevsi iin aradlar ve buldular. Anasr- dahiliye, muhafazaya muktedir olduklar imtiyazata istinaden ve haricin tertibat ve mzaharetine snarak siyasi bir mevcudiyet iktisab iin almaktan geri durmadlar. Ecnebiler bir taraftan anasr- dahiliyeyi tevik, dier taraftan mdahale ile devlet ve millet aleyhine yeni imtiyazlar alyorlard. Bu tazyikat- mtemadiye altnda zaten fakir dm olan anayurdu ve unsur-i asli, devlete verebilecek paray g tedarik edebiliyorlard. Fakat tacidarlar, saraylar, bab- aliler debdebeyi idame iin paraya muhtatrlar. Bunun iin, bunu temin arelerine tevessl etmitiler. O arelerde harici istikrazlar akdi oluyordu. Fakat istikraz eraitini o kadar fena yapyorlard ki, bazlarn demek mmkn olmamaya balad. Ve nihayet birgn devletler Osmanl Devleti'nin iflasna karar verdiler ve dyun- umumiye belasn bamza ktrdler. Efendiler; Milletin duar olduu bu hazin hal ve bu sefaletin esbabn arayacak olursak, dorudan doruya devlet mefhumunda buluruz. Biliyorsunuz ki, Osmanl Devleti saltanat- ahsiye ve en son be on sene zarfnda da saltanat- meruta esasna msteniden idare-I hkmet ediyordu. Saltanat ahsiyede her hususta yalnz tacidarlarn arzu, emel ve iradeleri hakimdir. Milletin arzu, emel, irade ve ihtiyalar mevzubahis olmaktan uzaktr. Millet, amal ve iradesinden tecerrd etmitir. Tacidarlar kendilerini Allah tarafndan gnderilmi bir ahsiyet-i ilahiye farzederler. Etrafn alan menfaatperestan, padiahn zihniyet ve arzusunu bir lazme-i semaviye, bir lazme-i Kur'aniye gibi herkese telkin ederler. Bu telkinat karsnda birgn btn halk, bu arzu ve iradelerin - bila muhakeme iradat- semaviye olduuna kani olur. Bundan tecerrde rza gsteren bir milletin akibeti felaket, musibettir. Arkadalar; Son tavsif ettiim noktada artk Osmanl Devleti hakikatte ve fi'len mahrum-i istiklal bir hale getirilmiti. Bir devlet ki, teb'asna koyduu vergiyi ecnebilere koyamaz; bir devlet ki gmrkleri iin rsum muamelesi vesaire tanzimi hakkndan men'edilir, bir devlet ki ecnebiler zerinde hakk- kazasn tatbikten mahrumdur. O devlete mstakil denilemez. Devletin ve milletin hayatna yaplan mdahalat bundan daha fazladr. Milletin ihtiyacat- iktisadiyesinden olan mesela mendfer inas, mesela fabrika yapmak iin devlet serbest deildi! Byle bir eye teebbs olunursa behemehal mdahale olunurdu. Hayatn teminden aciz olan bir devlet mstakil olabilir mi? Osmanl lkesi ecnebilerin mstemlekesinden baka bir ey deildi. Osmanl halk, Trk milleti esir vaziyetine getirilmiti. Bu netice, arzettiim gibi milletin kendi irade ve hakimiyetine malik bulunamamasndan, unun bunun elinde istimal edilmesinden ne'et etmiti. O halde diyebiliriz ki, milli bir devir

yaamyorduk. Milli tarihe malik bulunmuyorduk. Osmanl tarihi padiahlarn, hakanlarn, zmrelerin dasitan mahiyetinde idi. Mazinin tarih diye uzatt kitabn mahiyeti bundan ibarettir. Arkadalar; Milletin hakimiyetine sahib olamamas yznden dahil olduumuz Harb-i umumiden ve bu harb-i umumide kymetli evlatlarnzdan mrekkeb kahraman ordularmzn Galiya, Romanya, Makedonya, Kafkas ahikalar , Tur-i Sina llerinde duar olduu zahmetleri hatrlatacak kadar ok zaman gemedi ve en nihayet bu Harb-i umuminin eametli neticesi de malumdur. Bilhassa Mondros mtarekesiyle alan devrin manzarasn biran dnmek isteyecek olursanz batan aa kadar bir manzara-i inhilalden baka birey olmadn anlarsnz. Devletler her trl hukuk-i insaniyeden tecerrt ederek memleketimizin en kymetli ve en feyzdar yerlerini inediler. zmir, Bursa, Eskiehir, Sakarya, Anadolu, Adana, Trakya, stanbul vesaire gibi en aziz yerlerimizi inediler. Fakat dmanlarn bu tarz- hareketten daha elim bir nokta varsa, o da bu memleketin asrlarca banda bulunan insanlarn dahi dman saflarna gemi bulunmasdr. (Kahrolsun sadalar) Arkadalar; Biliyorsunuz ki, bu dahili dmanlar, harici dmanlarn yapmaya muktedir olamayaca en'i ve feci ef'al ve harekat irtikabda tereddt gstermemilerdir. Harici dman kuvvetleri saydm aziz vatan topraklarnda bulunurken, padiahn iradeleri ve nerettii fetvalaryla ve hilafet ordularyla bu masum millet urada, burada izlal ve ifal olunuyordu. Ve kendi mevcudiyetine kar, farkna varamayarak, silah istimal ediyordu ve nihayet hep bildiimiz vehile Osmanl Devleti tamamen mnkariz olmutu. Fakat dmanlarmz ayn zamanda Osmanl Devletiyle beraber Trk Milletinin de mahvolduunu zannetti. te bunda ok aldanyordu. Osmanl Devleti gibi ok devletler kurmu olan Trk Milleti mahvolmazd ve mahvolmamt. (iddetli alklar) Bilakis hayatna vurulan bu darbelerden harici ve dahili dmanlarn ac darbelerinden birdenbire btn tayakkuzlarn, btn intibahlarn taknd, hayatn, erefini kurtarmak iin kemal-i erefle ban kaldrd. Ve mttehiden ve mtesaniden ortaya atld. (iddetli alklar) te milletimiz o dakikadan itibaren milli bir devre girdi; bir halk devresinin mebdeini kurdu. Millet bu mebdeden ie balad gn, kendisine hedef olan yollarn ne kadar kesif zulmetler iinde bulunduunu hatrlarz. Bu hal Millet'i ye'se drmedi. Kemal-i azm ile hedefine hatvelerini att. Efendiler; Milletimiz halas- kat'i ve hakikiye mazhar olabilmek iin iki umdeye istinadn art olduunu anlad. Onlardan birincisi: Misak- Milli'nin ifade ettii ruh ve mana. kincisi: Tekilat- Esasiye Kanunumuzun tesbit ettii gayr- kabil tebeddl hakayk. Misak- Milli, milletin istiklal-i tammn temin eden ve bunun iin iktisadiyatnda inkiafna mani olan btn sebepleri bir daha avdet idrak etmemek zere laveden bir dsturdur. Tekilat- Esasiye Kanunu Osmanl mparatorluu'nun, devletinin tarihe mnkalib olduunu idrak eden, onun yerine yeni Trkiye Devleti 'nin kaim olduunu ilan eden bir kanundur. Bu devletin hayatnnda bila kayd art hakimiyetin milletin uhdesinde kalacan ifade eden kanundur. Bu kanun, hakimiyetin milletin uhdesinde kalabilmesi iin halkn bizzat kendini idaresini art klan bir kanundur. Artk Trkiye halk iin yegane mmessil terii ve icrai salahiyeti haiz olan Trkiye Byk Millet Meclisi ve hkmetidir. Diyen bir kanundur. Bab- ali yerine Trkiye Byk Millet Meclisi ve hkmetini koyan bir kanundur. Efendiler; Trkiye Byk Millet Meclisi ve Hkmetinin milletten ald vehile istiklal-i tam, hakimiyet-i Milliye umdelerine istinaden milleti zengin, memleketi mamur etmekten ibarettir. Efendiler; Bu umde icab btn cihan bilmelidir ki, artk Trkiye halk; hakimiyetini hibir ahs ve makama veremez. Hakimiyet demek eref demek, namus demek, haysiyet demektir. Bir milletten bu evsaf- medeniye ve insaniyesinin terkini taleb etmek onu insanlktan karmak demektir. Efendiler; Milletimiz bu iki esasa istinad eder. almaya balad gnden bugne kadar geen zaman ok deil, buuk, drt seneden ibarettir, fakat milletimizin kazand muvaffakiyat ve muzafferiyat bu senelere smayacak kadar oktur, takndr, yksektir ve kuvvetlidir.

Hakikaten irade-i seniyyeler; Hilafet ordular ve tevikat ile olan isyanlarn kaffesi bastrlmtr ve tfeksiz, topsuz, parasz bulunduu bir zamanda yeniden dnyann en kudretli en azametli ordusunu tekile kudretyab olmutur. Orada daha hal-i teekklde iken birinci ikinci nn Sakarya zaferlerini ihraz etmi ve cihan hayretlerde brakan en son muzafferiyeti de kemal-i iddet ve sratle ihraz ederek dman ordularn bire kadar mahvetmitir. (Pek srekli alklar yaa, var ol sadalar) stiklal-i tam iin u dstur var: Hakimiyet-i Milliye, hakimiyet-i iktisadiye ile tarsin edilmelidir. Bu kadar byk gayeler, bu kadar mukaddes, azametli hedefler kat zerindeki dsturlarla, arzu ve hrsla husul bulamaz. Bunlarn tahakkuk-i tammn temin iin yegane kuvvet, en kuvvetli temel iktisadiyattr. Siyasi ve askeri muzafferiyetler ne kadar byk olursa olsun, iktisadi zaferle tetvic edilemezse semere, netice paydar olamaz. En kuvvetli ve parlak zaferimizide tetvic eden semerat- nafiay temin iin hakimiyet-i iktisadiyemizin temin ve tarsini lazmdr. Bu kadar feyizli, bu kadar kudretli olan yeni hkmetimizin dmansz kalacan farzetmek doru deildir. Bunun iin ok kundaklar koyarak mnhedem etmee alacak ve suikasde teebbs edecekler bulunacaktr. Btn bunlara kar silahmz, iktisadiyatmzdaki kuvvet; resanet ve muvaffakiyetimiz olacaktr. Efendiler; Dahil olduumuz halk devrinin, milli devrin milli tarihini de yazabilmek iin kalemler, sapanlar olacaktr. Bence halk devri iktisat devri mefhumiyle ifade olunur. yle bir iktisat devri ki, memleketimiz mamur, milletimiz mreffeh ve zengin olsun. Bu noktada bir felsefeyi hatrlaynz o da: "El-kana'atu kenzn la-yfna" Bu felsefeyi yanl tefsir yznden bu millete byk fenalk edilmitir. Allah yaratt nimet ve gzellikleri insanlarn istifadesi iin yaratmtr. Allah zeka ve akl bunun iin verdi. Eer vatan kupkuru da ve talardan, viran ky, kasaba ve ehirlerden ibaret olsayd onun zindandan fark olamazd. Felsefenin sahibleri memleketi zindan ve cehennemden baka bir ey yapmamt. Bu vatan evlad ve ahfadmz iin cennet yaplmaya layktr. Bu faaliyet-i iktisadiye ile kaabildir. yle bir iktisat devri ki, artk milletimiz insanca yaamasn bilsin ve o esbab bilerek ona gre lazm olan tedabire tevessl etsin. Arzumuz udur: Bu memleketin efrad ellerinde nmuneleriyle, ziraat, ticaret, sanat, say ve sapann mmessili olsun. Artk bu memleket fakir, millet hakir deil, belki memleketimiz zenginler memleketidir. Bu yeni Trkiye'nin adna, alkanlar diyar denir. (Alklar) te millet byle bir devir iinde bulunuyor, bu byle bir devri ala edecek ve tarihini yazacaktr. Bu tarihte en byk makam alkanlara ait olacaktr. Efendiler; Trkiye ktisat Kongresi tarihte ilk defa ihraz- mevki-i blend edecek bir kongredir. Ve sizler bu memleketin ihtiyacn, milletin ihtiyacn ve milletin kabiliyetini ve bunun karsnda dnyada mevcut olan ok kuvvetli iktisat tekilatn nazar- dikkate alarak, alnmas lazmgelen tedbirleri kemal-i vuzuh ile teati ve tesbit etmelisiniz. O tedbirler tatbik olunduka memleketimizin nurlara, feyizlere mstagrak olsun. Arkadalar; Trkiye Byk Millet Meclisi ve Hkmetiniz tabii milletin amali dairesinde terakki ve teceddde tamamen taraftardr. Bunun iin mlk ve millete naf'i ittihaz edeceiniz tedabiri memnuniyetle nazar- dikkate alacaktr. Efendiler; ktisadiyat sahasnda dnr ve konuurken zannolunmasn ki, ecnebi sermayesine hasmz; hayr bizim memleketimiz vasi'dir. ok say ve sermayeye ihtiyacmz var. Kanunlarmza riayet artyla ecnebi sermayelerine lazmgelen teminat vermee her zaman hazrz. Ecnebi sermayesi bizim say'imize inzimam etsin ve bizim ile onlar iin faideli neticeler versin. Mazide, Tanzimat devrinden sonra ecnebi sermayesi mstesna bir mevkiye malikti, devlet ve hkmet ecnebi sermayesinin jandarmalndan baka birey yapmamtr. Her yeni millet gibi Trkiye buna muvafakat edemez. Burasn esir lkesi yaptrmayz. Arkadalar; son sz olarak demitim ki; Memleketimizi artk esir lkesi yaptrmayz. Nazar- dikkatinizi celbetmi olan konferansn son mzekerat bu nokta ile alakadardr. Lozan konferansnn talike uramas ayn mesele ve noktadan mnbaistir. Ordularmz en byk bir zaferi ihraz etmiler ve mey-i muzafferranesini tevkif edecek hi bir mania mevcut deildi. Byle bir zamanda tilaf Devletleri Hukuk-i tabiiye ve meruamz mzakerat ile tasdik edeceklerini, mzakeratla halledeceklerini sylediler ve bizi konferansa davet ettiler.

Millet, Meclis ve hkmetimiz samimi olarak sulh taraftar bulunduu iin muzaffer ordularmz durdurarak, heyet-i murahhasamz Lozan'a gnderdik aylardan beri mzakerat, mnakaat devam etti. Muhatablarmz hukukumuzu tasdik etmi olmad. Konferanstaki muhatablarmz bizimle drt senelik deil, yz, drtyz senelik hesabat r'yet ediyorlar ve hala muhatablarmz Osmanl Devleti'nin tarihe kartn ve bugn yeni Trkiye'nin mevcudiyetini, bunu kuran milletin ok azimkar, imanl ve celadetli olduunu, istiklal-i tamm ve hakimiyet-i milliyesinden zerre kadar fedakarlk yapamayacan hala anlayamamlardr. Bu yzden tilaf Devletleri dar- tereddt oldu. stedikleri kadar tereddt edebilirler. Bu millet artk kararn vermitir. Bu millet iin tereddt devirleri oktan gemitir. (Pek srekli ve pek edid alklar) Devletlerin hey'et-i murahhasmza verdikleri son proje bittabi ayan- kabul grlmedi. Ve dier murahhaslar gibi bizimkiler de vaziyeti hkmet ve icab ederlerse, meclise izah etmek zere memlekete avdet ediyorlar. Tabii istizahat olacaktr. Nihayet btn cihan bilsin ki, bu millet istiklal-i tammnn temin edildiini grmedike yrmee balad yoldan bir an tevakkuf etmeyecektir. Biz kimseden fazla birey istemiyoruz, her medeni milletin malik olduu eylerden mahrum edilmemeliyiz. Haklarmz tabii merudur, bize lazmdr. Ne kadar hakl isek bunu mdafaa iin de memleket ve milletimizin kabiliyet ve kudreti de o kadardr. Efendiler; Grlyor ki, bu kadar kat'i ve yksek bir zafer-i askeriden sonra dahi bizi sulha kavumaktan men'eden esbab dorudan doruya esbab- iktisadiyedir, mlahazat- iktisadiyedir. nk bu devlet, bu millet hakimiyet-i iktisadiyesini temin ederse, o kadar kuvvetli temel zerinde yerlemi ve teali etmee balam olacaktr ve artk bunu yerinden kmldatmak mmkn olamayacaktr. te dmanlarmzn, hakiki dmanlarmzn muvafakat, bir trl rza gstermedikleri budur. Efendiler; Bu fi'len vaki olmutur. Sulh denilen eyin temini iin ecnebilerin bu hakikati itiraf etmemekteki tereddtlerine mantki mana vermek mmkn deildir. ok ayan- arzudur ki, pek yakn bir zamanda onlar da bu hakikati itiraf ederler ve btn cihan- medeniyetin pek byk hahi ve tahassrle intizar ettii sulhun in'ikadna mani olmak mes'uliyetinden ictinab ederler. imdiden esbab- hayatiyetimizi temine balam bulunuyoruz. Ve bittabi hal-i sulhun in'ikadnda daha byk inkiafat oluyor. Fakat muvaffak olmak iin ok almak lazm olduunu bilmeliyiz. ktisadiyat, iktisadiyat diyoruz. Fakat arkadalar iktisadiyat demek herey demektir. Yaamak iin, mesut olmak iin, mevcudiyet-i insaniye iin ne lazmsa bunlarn kaffesi demektir, ziraat demektir, ticaret demektir, say demektir, herey demektir. Btn bu hususta el'an memleket ve milletimizin ne halde olduunu sizler ok gzel bilirsiniz. Tavsif etmek istemeyeceim. Ancak memleketimizin vs'ati ve nfuzumuzun bu vs'atle ne kadar gayr mtenasib olduunuda hatrlaynz. Bu vasi ve feyizli topraklar ileyebilmek, iletebilmek iin noksan olan el emeini behemehal fenni alat ile telafi etmek mecburiyetindeyiz. Memleketimizi bundan baka mendferler ile ve zerinde otomobiller alr oseler ile ebeke haline getirmek mecburiyetindeyiz. nk garbn ve cihann vesaiti bunlar olduka, mendferler olduka, bunlara kar merkebler ve kan ile ve tabii yollar zerinde msabakaya kmann imkan yoktur. Memleketimiz ziraat memleketidir. Bu itibarla, halkmzn ekseriyeti iftidir, obandr. Binaenaleyh en byk kuvveti, kudreti bu sahada gsterebiliriz ve bu sahada mhim msabaka meydanlarna atlabiliriz. Fakat ayn zamanda snaatmz da tezyid ve tevsi etmek mecburiyetindeyiz. Eer sanat hususunda yine msamahakar olursak, o halde asar- sanayide yine haricin hara-gzar oluruz, mahsulat ve mamulatn mbadelat ve servete inklab iin ticarete ihtiyacmz vardr. Ticaretimizin agyar elinde kalmas memleketimizin servetinden lzumu kadar istifade edememei bais olur. Fakat btn bunlar sylendii kadar basit ve kolay olmayan eylerdir. Bunda muvaffak olabilmek iin hakikaten memleketin ve milletin ihtiyacna mutabk esasl program zerinde btn milletin mttehit ve hemahenk olarak almas lazmdr. Hey'et-i aliyeniz bu esasatn en kymetlilerini inallah bulup ortaya koyacaksnz "Arkadalar bence yeni devletimizin, yeni hkmetimizin btn esaslar, btn programlar iktisat programndan kmaldr. nk demin dediim gibi herey bunun iinde mndemitir. Binaenaleyh evlatlarmz o suretle talim ve terbiye etmeliyiz, onlarabu suretle ilim ve irfan vermeliyiz ki, alem-i ticaret, ziraat ve snaatte ve btn bunlarn faaliyet sahalarnda msmir olsunlar, messir olsunlar, faal olsunlar, ameli bir uzuv olsunlar." Binaenaleyh maarif programmz gerek iptidai tahsilde, gerek orta tahsilde verilecek btn eyler bu noktai nazara gre olmaldr. Maarif programlarmz gibi uabat- devlet iin tasavvur olunacak programlar dahi iktisat programna istinad etmekten kendini kurtaramazlar. Esasl bir program tesbit etmek, program zerine btn milleti hemahenk olarak altrmak lazmdr. Bizim halkmzn menfaatleri yekdierinden ayrlr sunuf halinde deil bilakis mevcudiyetleri ile muhassala-i mesaisi yekdierine lazm olan snflardan ibarettir. Bu dakikada sami'lerinin iftilerdir, sanatkarlardr, tccarlardr ve iilerdir. Bunlarn hangisi yekdierinin muarz olabilir. iftinin sanatkara; sanatkarn iftiye ve iftinin tccara ve bunlarn hepsine, yekdierine ve ameleye muhta olduunu kim inkar edebilir. Bugn mevcut olan fabrikalarmzda ve daha ok olmasn temenni ettiimiz fabrikalarmzda kendi iilerimiz almaldr.

Mreffeh ve memnun olarak almaldr. Ve btn bu saydmz snflar ayn zamanda zengin olmaldr. Ve hayatn lezzet-i hakikisini tadabilmelidir ki, almak iin kudret ve kuvvet bulabilsin. Binaenaleyh programdan bahsolunduu zaman adeta diyebiliriz ki, btn halk iin bir say misak- milisi mahiyetinde olan program etrafnda toplanmakta hasl olacak olan ekl-i siyasi ise alel'ade bir frka mahiyetinde tasavvur edilmemek lazmgelir ve bade's-sulh vukua gelebilecek byle ekl-i siyasinin imdiye kadar olduu gibi milletin azim ve imanyla ve vahdet ve tesandn birbirine mzahir olmasyla muvaffak olaca hakkndaki kanaatim kavidir ve tamdr. Efendiler, Hey'et-i aliyenizin bugn akdedmi olduu Trkiye ktisat Kongresi ok mhimdir. ok tarihidir. Nasl ki, Erzurum Kongresi felaket noktasna gelmi olan bu milleti kurtarmak hususunda Misak- Millinin ve Takilat' Esasiye Kanununun ilk temel talarn tedarik hususunda amil olmu, messir olmu, mteebbis olmu ve bundan dolay tarihimizde, tarih-i millimizde en kymetli ve yksek hatray ihraz etmi ise , kongreniz dahi milletin ve memleketin hayat ve halas- hakikisini temine medar olacak dsturun temel talarn ve esaslarn ihraz edip ortaya koymak suretiyle tarihte byk nam ve ok kymetli bir hatray ihraz edecektir. Bu kadar kymetli ve tarihi kongrenizi kad etmek erefini bana bahettiinizden dolay hassaten arz- teekkrat ederim. Ve byle bir kongreyi akdeden sizlersiniz. Bundan dolay sizi ayan- tebrik grr ve tebrik ederim. (Teekkr ederiz sesleri) Kongre kad edilmitir efendim.