KURDSTAN BLMSEL ARATIRMA MERKEZ Dr Ali KILIC, Paris,13 Austos 2012

HPG Gerilla Hareketi ve Dersim Milletvekili Hseyin Aygn zerine HPGnin basna yansyan aklamasnda Hseyin Aygn, Krdistan halkna ve gerillaya ynelik devletin zel sava politikalarnn bir yrtcs olduu ynl halkmzdan gelen youn ikayetler gz nnde bulundurularak; smrgeci Trk devletinin Dersime ve Dersim halkmza ynelik yrtt zel savaa, asimilasyoncu ve paralayc politikalara, yine Dersimde gelitirilmek istenen barajlara dikkat ekmek ve Hseyin Aygnn bu kirli politikalarn hizmetine girmemesi gerekliliini hatrlatmak amacyla gz altna alnmtr. Gerekli idari ve hukuki ilemlerin tamamlanmas ardndan Hseyin Aygn ksa bir sre ierisinde serbest braklacaktr dendi.(13 Auustos 2012 ) Dersim Millervekili Aygn, kendisini tutuklayanlara, "Arabadan inmeyeceim, karlma olaylarn doru bulmuyorum. Ben milletvekiliyim, beni halk seti. Vuracaksnz beni vurun, danmanm ve dier arkada brakn" dedii renildi. Bar ve Demokrasi Partisi (BDP) konuyla ilgili yazl aklamasnda, CHP Tunceli Milletvekili Hseyin Aygn'n zorla alkonulmasnn kabul edilemez olduunu bildirdi ve hemen serbest braklmasn istedi, "sa salim geri dnebilmesi iin destek vermeye hazr olduklarn" duyurdu. "Her eyden nce bylesi bir eylemi kabul edilemez buluyor, tasvip etmediimizi belirtiyoruz. Sayn Aygn'n zaman geirilmeksizin derhal serbest braklmasn bekliyoruz."
1

Bu olaydan en ok sevinen AKPdir.AKP Genel Bakan Yardmcs Hseyin elik, Aygn'n karlmasnn ardndan AKP'nin Meclis'in olaanst toplantsna katlmama tavrnn deimeyeceini syledi. "Bizim ilk gnden itibaren tepkimiz ayndr. Biz bu toplantya katlmayacaz. nk terrle mcadeleyle ilgili yasal bir alt yap boluu mu var, TBMM toplanp yeni bir kanun mu karacak? Gerekli olursa Meclis tabii ki toplanabilir ama PKK bomba patlatt diye, bir yeri bast diye, birka Mehmet'i ehit etti diye rgtn her gn Trkiye 'nin gndemini oluturmasna msaade etmemeliyiz." Dersimde gerilla mcadelesinde srecinde HPG dier blgelerde deil, ilk kez Dersimde Dersim milletvekilini karyor. Ayn askeri hareket AGRK olarak kasm 1993de Uludere yolu stnde mhendis kardeim rahmetli Seyfi KILIC karp fidye istemiti. Abdullah calannn babasnn evinde bir katr bile lmemiken, PKK, Dersim direnii srecinde TC emperyalist Ordunun 52 si ocuk olmak zere 302 kiiyi kuruna dizip zerine gaz dkerek yakt ailelerin yaknlarn karyor,onlardan para istiyordu. Bu tr hareketlerin gerilla mcadelesi pratikleri ile ilgisi yoktur. Onun iin, biz, 22 eyll 2009da Dersimle ilgili aklamamzdan bir aktarma yapmak istiyoruz. HPG Dersim Saha Komutanl hedefi startejik olarak TC faist smrgeci askeri birliklerinin bu blgeden (Dersim) kartlmas ve bunun iin btn TC askeri igal glerini hedef almasdr.Btn silah depolar, dmann askeri sleri bombalanmaldr. Dmann askeri konvoyalarnn getii kprler dinamitlenmelidir.Dman askererinin subay evlerine giden su ebekeleri tahrip edilmelidir. Dman askeri glerinin akar yakt depolar, petrol rafinerileri atee verilmelidir. Dman askeri gemilerine, komando egitim merkezlerin Orduya Subay yetistiten Okullara Genel Kurmaya, Jandarma Genel Komutanligina, Emniyet Genel Mdrlne, TBMM sine askeri ve stratejik saldrlar dzenlenmeli, OYAK askeri Fabrikalari dman iin askeri retim yapan tm fabrikalar NATO sleri bombalanmaldr. Bu denenmeyince, ne Dersimde ne dier blgelerde kesin bir askeri stnlk salanmaz. Stratejik askeri saldr esas eliskiyi temel olarak almaldr. Aksi bir ynelim dmann yenilgisine olanak hazrlamaz. Dmana elverisiz olan koullar yaratmak demek , onun igalci varlk arlarn ortadan kaldrmaktr. Bunun n koulu da metropoldeki 15 milyon krd stratejik ikollarnda rgtlemek, genel grevleri gerekletirmek, dmana ar ekonomik darbe vurmaktir. HPG Dersim Saha Komutanl Kar-saldr aamasnda dman ktalarn toptan ortadan kaldrma amacyla sonulu sava ve imha savana ba vurmaldr. HPG Dersim Saha Komutanl gerilla birliklerini kuvvetli olduklar belirli yerlerdeki kk dman birliklerini ve kukla kuvvetleri sistematik olarak ezmek ya da skp atmak, iin halktan kendisini tecrit edecek pratiklerden uzak durmal, ama kitleleri emperyalist smrgeci TC glerine kar ayaklandrmak, boluklar doldurmak, eitmek ve yeni gerilla birlikleri rgtlemeyi esas hedef

yapmaldr. HPG Dersim Saha Komutanl bunu yapmazsa gerillalara ve s blgelerine kar duyulan nefret byr, onlarn balarnn ezilmesi iin hazrlklar younlar. Her ne kadar bildiri de HPG gerillalar olarak Dersim halkmzn varlna, kimliine, kltrne sosyal zgr yaamna tm deerlerine ynelen saldrlara kar grevimiz gerei cevap vereceiz. diyorsa da, bu grevin hedefi esas olarak iaglci emperyalist TC ordularna kar askeri saldr olmaldr. HPG Dersim Saha Komutanl hedefini ters yz etmemesi esastr. Emperyalist smrgeci TC ordularn Dersimden skp atmadan, tali eliskiyi esas eliskinin yerine koymak en byk askeri ve siyasi hata olacaktr. Bu nerilerimizin aksine, HPG Dersim Saha Komutanl, Emperyalist smrgeci TC sistemi ortadan kaldrmay amalamamaktadr Burada sorulacak soru acaba Hseyin Aygn, Krdistan halkna ve gerillaya ynelik devletin zel sava politikalarnn bir yrtcs mdr? O smrgeci Trk devletinin Dersime ve Dersim halkmza ynelik yrtt zel savan eleman mdr?Dersimde gelitirilmek istenen barajlara ,bu kirli politikalarn hizmetine Hseyin Aygn girmi bir millervekili midir? Deilse, HPG Anakarargah Komutanl gerilla mcadelesinin hedefini ters yz ediyor. Dersim Milletvekili Hseyin Aygn armakla, Emperyalist smrgeci TC ordularn Dersimden skp atmyor. Burada HPG, tali elikiyi esas eliskinin yerine koyuyor.Bunun iin HPG burada ok byk askeri ve siyasi bir hata iliyor. Ksacas, HPG, blgemiz de ve lkemizden Emperyalist smrgeci TC sistemi ortadan kaldrmay amalamyor. O halde, Dersim Milletvekili Hseyin Aygn kimdir? Niin karld? Bu karma olay yukar da sorunu koyu biimine tamamen ters bir tutum ortaya koymuyor mu? Gerilla mcadelesine zarar vermiyor mu? Gerilla mcadelesini Dersim halkndan tecrit etmiyor mu? Bu konuda, hereyden nce Sn Milletvekili Hseyin Aygnn ailesinin yapt aklamay vermek gerekir.
"Hseyin Aygn, gerek milletvekili dneminde gerekse vekillik ncesi

avukatl dneminde her zaman insan haklar mcadelesi veren, Krt sorununun diyalog ve demokratik yntemlerle zmnden yana olan, iinin, rencinin, Alevilerin tm ezilenlerin hak arama taleplerine destek olan bir kii olduu pratii ile tm kamuoyu tarafndan bilinen bir gerektir. iddet kart dnceleri ile tannan bir kiinin bu anlamda maruz kald olaydan tr byk znt ierisinde bulunmaktayz. Trkiye'de yaanan Krt sorunu, Alevilerin sorunlar ve tm sorunlarn tek zm adresinin demokrasi olduu bilinmelidir.

"Biz Hseyin Aygn'n ailesi olarak yaanan iddet ortamndan madur olan herkesin acsn paylayoruz ve Dersim halknn iradesinin bir temsilcisi olan Hseyin Aygn'n bir an nce bizlere kavumas iin serbest braklmasn istiyoruz Biz bu insani istemi sonuna kadar destekliyoruz Dersim Miletvekili Hseyin Aygn'n bir an nce ailesine ve ocuklarna kavumas iin serbest braklmasn istiyoruz ayn zamanda burada geen yl hazrladmz bir seim sosyolojisi incelemesine Sn Hseyin Aygnle iligili yazdmz ve kendisine de gnderdiimiz bir eletiriye burada yer vermek istiyoruz.

Dersim Milletvekili Hsyin Aygn kmdir?

Sn.Avukat, yazar, Milletvekili, Hseyin Aygne gelince, o, Kureyan airetinin Kudan boyundandr. Dedesi Gome Vroz Dewre de Krmani olarak cem tutan RAA HAQ ya da Ehl Haq, ahname yi Hqiqt dokrinine bal sunni islmla ilgisi olmayan Krdenin goranca ve Hewramani lehelerince yazlan kitaplara1 dayanan inan sisteminin szl pratigini yapan byk bir bilge, derin bir sofi BAVA HEMEDdr. Onu tandm.Cemlerini Dinledim. Evimize de bir ka kez annem ve babam tarafindan davet edildi. Cem tuttu.kerametin srr ve snr olan kutsal atein tewtnden kaderimizin geleceini dualarla okudu. Okunan bu dualarn Zerdt dini ile ok belirgein ortak noklar vard. Bu dualar tpk, Asha Vahista, en parlak Ameshas pentas dedikleri gibiydi. Asha Vahista nn rol dervi (Zaota) olmak dualar sunmak,kaderin ktlkleri nceden uyarmak,2 diyordu Peygamber Zarathoushtra. Baka bir deileAsha-Vahista,insanlar ve srlerin klavuzlarn izleyicisidir.3 Bu Bava Hemedin Felsef,dncesinin temelindeki aklama idi.Wan nav Hady,/Xadey xaliye/Xaliye awe/Awe ji genime/Genime j cane/Can ji daye/Bawe,lawik,qizke/Hem zay,hem mrne/Hem Meyman hem mn/Hem can,hem ceset/He li we dine/Hem Cennet,hemCehennem/Herkes berxe bxo tevran di/ Bunlar Tanrnn adlardr: Topran Tanrs/ suyun topra/,su da buday/ budayda cann /
Nr Al-Shh Elhi (1895-1974) L'sotrisme kurde,: aperus sur le secret gnostique des fidles de vrit / Nr Al-Shh Elh ; trad., introd., comment. et notes par le Dr Mohammad Mokri, Paris : d. Albin Michel, 1966 ,2- Mokri, Mohammad (1921-2007) La Naissance du monde chez les Kurdes Ahl-e Haqq, [1960, 3- Mokri, Mohammad Le "Secret indicible" et la "Pierre noire" en Perse dans la tradition des Kurdes et des Lurs, fidles de Vrit (Ahl-e Haqq.) 1962?,4Mokr, Ne mat Allh Geyhnabd (dit Mogrem) Hjj Ne'matollah Mojrem Mokri. Shh-nma-ye Haqqat. 1, Texte du Shh-Nma,"le Livre des rois de vrit", histoire traditionnelle des Ahl-e Haqq. Texte persan publi avec une introduction, une tude sur les Fidles de vrit, des notes et des commentaires, par Mohammad Mokri... Mokri, Ne'matollah Shh-nma-ye Haqqat. 2. Fasc. 1, Quintuple index: le Livre des rois de vrit : histoire traditionnelle des Ahl-e Haqq / Hjj Ne'matollah Mojrem Mokri ; texte persan publ. avec une introd., une tude sur les Fidles de vrit, des notes et des commentaires par Mohammad Mokri.. Shh-nma-ye Haqqat, le Livre des rois de vrit, histoire traditionnelle des Ahl-e Haqq. Texte persan publi avec une introduction, une tude sur les Fidles de vrit, des notes et des commentaires / par Mohammad Mokri... Mokri, Mohammad (1921-2007) Le Symbole de la perle dans le folklore persan et chez les Kurdes 1960?] 2 ,Zarathousthtra, Khorda-Avesta ,Yesht,I,6 3 Gatha,XXIX,T.pp.I,III
1

can da annenin/baba, olan,kz/ Hem lm, hem doum/Hem misafir, hem dman/ Hem can, hem ceset,/Hem bu dnyada, hem teki dnyada/Hem cennet,hem cehennemde/ Herkes kendisiyle birlikte olan4 grrd Bava Hemed. Ancak, Kdlar, Bava Hemedin kutsal emanetini korumadlar. Onun Kutsal Ziyaretini TC nin hazin mal yaptlar. Oysa biz her sabah uyandmzda tpk Ezidi kardelerimiz gibi yzmz Wroz Dewre ve Kemere Bmbarek stnde doan Kutsal Gnee evirir dua ederdik. Kudular dinsel inancmza sayg gstermediler. Bylece Dersim Ittiqatn devletin ifte stardna kurban ettiler. Dersimde TC ordu komutan sn yazar, avukat Hseyin Aygn tehdit edince, biz Fransada Fransa Senatosu Kommnist Grup Bakan Sn Nicole Borvoya 400 sayfalk dosya sunduk.2005 ylndan beri de dava avukatmdr. Ama bu onun gerek kitaplarndaki eksilikleri, gerekse TV konularndaki yanllar eletirmememiz anlamna gelmez. Sayn Hseyin Aygn, bir hukuku, bir yazar ve bir milletvekilidir. Hukukudur, nk Dersim Barosu bakanl, Tunceli Insan Haklar Dernei Bakanl yapmtr.Bu konuda,avukat olarak giriimleri ortadadr. Yazardr, nk, u ana kadar kitab yaynlanmtr: Bunlardan, anadilinden,( ben,Krmaki,diyorum, o Zazaca diyor) Eve Tarixe Ho Tri Amaene,(2007) Trke olarak da Dersim 38 ve Zorunlu Iskn (2009), 0.0.1938, Resmiyet ve Hakikat (2010) yaynlar arasndadr. Milletvekilidir,nk, 12 Haziran seimlerinde, CHP Tunceli Milletvekili olarak, TBMM e girmitir.5 Hukuku,Yazar, Milletvekili, Aygn, kendisinden,andan,yaptndan sorumludur.Yazmn konusunu semede zgrdr. Fakat,bu zgrlk smrgeci TC devletinin Dersimde ve Kogiride iledii insanla kar iledii, sava ve jenosid sularn katlim olaral niteleme nedeni olamaz. Bir hukuku olarak, Dersim Tarihi gereklii olan jenosidi, anlama kavrama dzeyinin, Sayn Hseyin Aygnnn ne kadar ciddi kavrad tartma ya gerek yoktur. En azndan bu konuda hukuku Lemkinin incelemelerini gz nne almalyd. Kitaplarnn konusu Dersim gereklii olduu halde, o, belli,sonlu,zamanl,meknl, gzlemlenebilen, olaylar ve olgular hakknda bilimsel yntem ve teknikler kullanamyor. Bu yzden, Dersim jenosidi konusunda bilimsel bir bilgiyi ortaya koymaktan ok uzaklayor. Gereklii dile getirmiyor. Kendisi ,devletin resmi ideolojisinin bir paras olan raporlarna
Erdal,Gezik,Nesimi Klagz ile yaratlzerine, Munzur,N32,s.8 Kendisini hi tanmyorum. Ancak dedesi Bava Hemede Vroz Dewre yi , tanyorum. Babasyla ilkokulu birlikte okuduk. Ben 1970de hapiste iken Hseyin Bey dnyaya gelmiti. Otuz yllk Srgn yammda ilk kez 2005de Dersimde bir albay tarafndan tehdit edildiinde, kendisiyle bir telefon grmesi yapmtm. Fransa Senato Kommnist Gurup Bakan yolda Nicole Borvoya Dersim ve onun durumu ile ilgili 400 sayfalk bir dosya sunmutum ve kendisi ile yaptm grmesinden sonra davalarm kendisine vekletname vermitim.Ama u ana kadar, beni bilgilendirmedi.
5
4

dayand iin akl yrtmeleri yanl bir sonuca ve bilgiye varyor. Somutta, Dersimlilerin Prd Sahar yakmalarn provokasyon bir olayolarak nitellemekle, ok zc bir sonuca ulayor. Ilkin,kprnn neden imha edildigini, kimller taraSayn Hseyin Aygn, bir yandan smrgeci TC, hukuku asndan soruna bakyor, te yandan , dayand szl yanl nermeleri mutlak bir bilgi tr olarak grp, bunun zerine akl yrtmelerde bulunuyor..Oysa Dersim jenosidi konusunda, bilimsel bilgi,jenosid alandaki olgular ve olaylarn akla dayal olarak, aralarndaki ilikilerin aratrlp bulunmas sonucu elde edilen bilgiye kendisi eriebilirdi.Bilimsel bilgi, Anlama ve aklama amacn tar. Tutarl, dzenli ve sistemli olma zelliine sahiptir. Kendine has yntemleri vardr. Bu yntemleri Sayn Hseyin Aygnnn kitabnda greceli olarak bulmak imknsz. Tunceli Milletvekili S. Hseyin Aygn, Ocak 2007de Krmanki olarak yaynlad6 eserinde Ma Krmancime diyor.Krmanc,khalik ma,dk ma,piy ma,moa ma, bra ma,wa ma.I, bombun u topu ver remen(..), Parlamento Tirkia ke iko, Milletvekili Mamakiy ke iy(s.25) Tirkiya de partiy hepi u rasti pro demoqrat niy. Cori ra cri zerr parti demoqrasiye ina;(s.24). O, tarihiyle resmi ideolojisinin temsilcisi Ihsan Sabrinin savlaryla yzyze geldi.Bunu kendisine zemin yapt. Oysa, Sn. Cemal Ta, Khke Ismail Kheklinin toprak bize kst syleminde,Seyit Rza asldnda Atatrk de izleyenler arasndayd.Tannmamak iin subay elbisesi giymiti. Seyit Rza,onu tanynca,ona yle bir bar bad ki herkes irkildi. Atatrk bakp hiddetle seslendi Sen,Ankaradan buraya beni asmaya m geldin? Seyit Rza kendisine banca ,Atatrk geri ekilip kendisini saklad.Insanlara aakald ,Atatrk nasl tand diye 7Khke Ismail Kheklin ifadesi Fransa Genel Kurmay Kara Kuvvetleri ariv belgelerini olumluyor,ama Ihsan Sabrinin cambazn rtyor. Resmi devlet ideolojisinin propagandiski Ihsan Sabrinin sesi sanki yeni kefedilmi bir gerek gibi olarak sunuldu. Oysa bu gerei dnyaya duyuran Ihsan Sabri deil, Seyit Riza ve onun 30 temmuz 1937 tarihli mektubudur. TC emperyalisr ordusu sadece Dere Lade kimyasal silahlar kullanmad, bata Kogiri direnii olmak zere pek ok direnide gnmze dek, kimyasal,biolojik, bakeriolojik silahlar kalland. IHD raporu Kuzey Krdistanda 457 gerillaya kar 1984den bu yana kimyasal silahlarn kullanldn duyurdu. Sn. Hseyin Aygn, TV da yapt konumada Seyd Rizann liderliini redetti. Karerli Mehmet Efendinin anlarna dayanarak, Bat Dersimden 1200 kiinin ex Said Efendinin direniini bastrmak iin gittiklerini vg ile anlatt. Elbette Sn Hseyin Aygn son kitabnda etrafl olarak anlatyor. Kendi dnce zgrldr. Ancak, Karerli Mehmed
6 7

Hseyin Aygn, Eve Tarix Ho Tri Amaene,Wejiayi Tiji,s. Istanbul

Cemal Ta, Dalarn kayp Anahtar,Iletisim,Yay.p.210

Efendinin Mustafa Kemal ve Ismet Inn ile birlikte,1916da Erzincanda ve Kemahda Ermenilerin jenosidine katldklarn, Karerlinin Ermenilerden gaspedilen binlerce koyununu TC jandarmalar eliinde Kharputun Hseynik kyne( Prof. Dr Reymond Kvorkiann dedesinin ky) getirdiini sylemedi.Dolaysyla gerekler ve diplomatik ariv belgeleri Hseyin Aygn dorulamyor.. Ikincisi, ex Said Efendinin direniini bastrmak iin Mustafa Kemalin Doan Dedenin bizzat Mustafa Kemal tarafndan gnderildiini sylemedi. Bu gerei Hesen Ali Seyd Kemal, Ro Krmanciyde yle dile gerir. e Doan Dedi Mare Bi Bar Ke, Bercime Zazau Ser Tertele x Said de e Doan Dedi arney alemne Desmi re veciyay dare. Ne bra, bra to vana .. Heq bela xo be ni Desmi do, boyna mleti teliye deste xo be deste mlete Desmi veto. Hende qeret ra tepia ki bexo ki cae de nemoriay, ma kyo? Thoa name ma cae de esto? Yerde Desm ke vat, herd lerzene yao, to xea, baqla? Zazau Xarpet de hukmat guret, dayre hukmati tede gureti xo dest. ebere hepsxaney skti, mekumi te de verday ra, kerdi serbest. Brae xore ke vaci .. xestxani gureti xo dest, depoe epxani te de psqti, eki mordemune xora bare kerdi. Her ca guret hata Meletiye i. Meletiye de e Doan Dedey esti bi, dewa xesenu de mendene. Pire ma Desmcu yene. Yi a taw amay Desm, alare Desmi dayare, cre dare de fneti. Hukmati te me kerde msne ha, ma go? Ma heq nime bra, bra .. aye ra com ma roc u gun nedi. Amay yae xo peguret, qariye talbune xode dare de fneti, mnete kerde, vake: "Dara ma sma re dara Ali Mhemedia ke, bare Zazau be, meverde hukmat bcere. Ma Elewime, yi afe, ni ke bi hukmat, bado ma nngu ver sonime. Sma pheti cmede, hukmat raxeleiyo. Nka yine ke meste-birro hukmat guret, ze Desta Kerbelay raver sere ma ma ser de elkene. Yi ke gonia ma bore mrd nebene. Sma ke Usene Kerbelay nas kene, berze Paloy ser, Zazau hegle kere." Biz aleviyiz,onlar afiidir bunlar hkumet olurlarsa, sonra bize dner bizi yokederler, Kerbela l adna onlara destek vermeyin Hkumeti kurtarn diyen Doan Dede jenosid sularna insanla kar ilenen sulara sava sularna ortak oldu. Bu sava kkrtcs bununla kalmad.Mustafa Altunun ifade ettii gibi,Doan Dede ,talipleri olan baz airetler zerine tesir yapt;Palularnafii olduklarn,devler kuraralarsa,biz Kzlbalara rahat vermeyeceklerini filan sylyor. Bir iki aireti de ikna ediyor8 Oysa TC hava kuvvetleri ex Said Efendinin ulusal direniini 350 saat bombalad. Fransa Genel Kuymayna gre, atlan bombalar 350 tondur. Doan Dedenin jenosidi tavrna karlk, ex Said Efendinin kardei ex Abdlrahim Efendi
8

Cemal Ta, Dalarn kayp Anahtar,Iletisim,Yay.p.99

Suriyeden oluturduu bir askeri birlikle 1937de Dersime gelip emperyalist smrgeci TC ordularna kar savamak iin geldi. Kuzey Krdistanda birlii ile birlikte ehid dt. Biz 2007de dzenlediimiz Konferans da onlar Dersim ehidleri olarak iln ettik ve andk. Dogan Dedenin jenosidi gelenegini resmi devlet ideolojisi temelinde Dersimdeki niversite nin Alevilik Aratrma ve Uygula Merkezi tarafndan ynetiliyor. Universite Sitesinin bilgisine gre Tunceli; il merkezi, emigezek, Hozat, Mazgirt, Nazmiye, Ovack, Pertek ve Plmr ileleri ve kyleri ile yaklak 85.000 nfuslu bir Dou Anadolu Blgesi ilimizdir. Tarih boyunca bu yerleim alannda pek ok medeniyetin yaad arkeolojik ve antropolojik aratrmalardan anlalmaktadr. Bugn Tunceli ve yresinde ok sayda ocak ve bu ocaklarn her birine ait geleneksel anlay ve uygulamalar bulunmaktadr. Bu ocaklarda ilenen temalarn etkisiyle oluan kltrel birikimin bilimsel aratrma ve incelemelerle tespit edilip tantlmas, lkemizin kltrel zenginliine nemli lde katk salayacaktr. Tunceli niversitesi Alevilik Aratrma ve Uygula Merkezinin Amac; 1- Tarihten gnmze bireysel, sosyal ve kltrel hayatmzn vazgeilmez deerlerinden olan inan ve kltrmzn deiik unsurlarn tarih ve ariv almalar ile tespit etmek, 2. Bilimsel aratrmalarla toplumu Alevlik konusunda bilgilendirmek, 3. Tunceli ve yresinin azdan aza sregelen szl kltr deerlerini sesli ve grntl aralar kullanlarak derlemek, 4. Alevilik nderleri ile ilgili aratrmalar yapmak ve yaplan aratrmalar yaynlamak, 5. Zaman zaman dzenlenecek konferans, sempozyum, panel, seminer, sertifika program, gsteri, dinleti gibi etkinliklerle yre kltrnn sistematik olarak tantmna katkda bulunmak, 6. Benzer amalar iin alan kurum ve kurulularla ortak projeler gelitirmek, 7. Aratrmalar sonucunda elde edilen belge, bilgi ve bulgular imknlar lsnce yaynlamak, 8. Hakemli olmak zere ylda iki kez Alevilik Aratrmalar Dergisini yaynlamak, 9. Alevilikle ilgili kitap, bilgi, belge ve dier almalarn arivlenip sergilendii bir ktphane ve dokmantasyon merkezi oluturmak9 Sn. Milletvekili Hseyin Aygn, Seyd Rizann generalliini kabul etmedi. Oysa bizim elimizde Seyd Rizann onlarca mektubu var. Bu mektuplarda, o general nitelemesi yok, ama kimyasal silahlarn kullanld ak seik yazl. Biz kasm 2008 da Jenoside Dersim adl incelemem de ortaya koyduk. Yukarda Alevilik Aratrma ve Uygula Merkezi ok sayda ocak ve bu ocaklarn her birine ait geleneksel anlaylar Dersim de Eski Mithraizm

Tunceli niversitesi Rektrlk Sitesi

ve Zoroastrizmi alevilikle eliskili olarak uzlatrmak isteyenler var. Bu adan gemie dnp, gnmze dek Khorasandan gelme tezini inceliyelim. Bu konuda, zellikle kaynak olarak Zarathousthradan etkilenen, Iranda Firdewsi ve Afganistanda Nezami Anadoluda Mewlana nn nayak olduu gelimeler ilgintir. Ksaca Iranda, Nezami10 ile Firdewsi 11 Mevlana nn yaptklar almalar kken olarak Zarathoushtrann almalarna dayanr . Medce yazlan Zend Avesta, Sasaniler dneminde deiik yorumlara ramen zde hi bir ey deitirmiyor. Firdewsnin epik iiri ahname Iran halklarnn szsel tarihidir. Dikkanl Mevlana Ahmedin oludur. Zengin,verimli topraklara sahiptirler. Tos rmandan kanallarla topraklarn sularlar. Zerdt geleini srdren bir aile olarak iilii seerler. Firdewsi, ii, materyalist ve tanr tanmaz bir bilgedir. Dikkanl ozan olan Dakikinin Zerdt tresini aynen srdrr. ahname stne 35 yl alr. 60.000 msralk epik iiri yazar. Bu eserdeki Zal Rustemin Trk ordular komutan Afrasiab ona olu ohrab12 ldrtmesinin trajik pek ok durumu yazar. Ilk defa Krdistan13 szcn kullanan Firdewsi, epik iiri ahname, Ayaz araclyla Gazneli sunni islam Sultan Mahmuda okur. Okuma yazmas olmayan ve bir frncnn olu olan Sultan Mahmud, Firdewsiyi ii, materyalist ve tanr tanmaz olarak niteler ve onu idama mahkum eder. Kenti terkeden, Firdewsi, Sultan Mahmudun idam kararna uzun bir iirle cevap verir. Aia, ah Mahmud-e keuar goi Ze man gar natarsi, betars az Xoda Garavidan ke ahi be giti torast
Nezm-e Ganavi (1140-1202) - Behram-Gur und die russische Fuerstentochter... 2te Auflage [Kasan (und Berlin), 1844 Description matrielle : In-4 Autre(s) auteur(s) : Erdmann, Franz von. diteur scientifique - Ferdows, Ab al-Qsem Hasan ibn Al (0940-1020) Mutab, Fath Allh Nezm-e Ganavi (1140-1202) [h-nma (persan). 07.. fac-sim.] h-nmah-yi Firdaws hamr-yi b Hamsah-i Nizm [Texte imprim] : ap aks az r-i nushah-'i muta allaq bih Markaz d irat al-ma rif buzurg-i islm marbt bih sad-'i 8 hir qamar / b muqaddimah-'i Fath Allh Mutab !" # %' #&!% [Texte imprim] : *'= ;: 7 6/54 # %- 2% 0!/ #- >' # 2 8 %#@E6B F G6 >H # / !%A %B Tihrn : Markaz d irat al-ma rif-i buzurg-i islm, 2000 ; , *'&% : %- 2% 0!/ #- J2000Description matrielle : 1077 p. : ill. ; 32 cm Nezm-e Ganavi (1140-1202) Kolliyt-e Hamse... Hakm Nizm-e Ganav ; moqaddeme va arhe hl az ...ibl-e Nu mniPublication : Tehrn : Szmn-e entert-e avdn, 1374 [1995] Description matrielle : LXIV-1533 p. : [1] p.de pl. ; 24 cm,
11 10

Ferdows, Ab al-Qsem Hasan ibn Al (0940-1020) [h-nma. Extraitgourani)]

La lgende de Ban-u Mana [Texte imprim] : version populaire du Sud du Kurdistan, en langue gouranie : pisode du Shhnma, pope iranienne / Texte tabli, introduction, traduction, thmes folkloriques, notes linguistiques et glossaire par Mohammad Mokri Publication : Paris : Klincksieck, 1966 Description matrielle : 1 vol. ( XII-266 p.) ; 25 cm Ferdows, Ab al-Qsem Hasan ibn Al (0940-1020) Soohrab, a poem, freely translated from the original Persian of Firdousee, being a portion of the Shahnamu of that celebrated poet, by James Atkinson,... [Texte imprim] Calcutta : printed by P. Pereira, 1814 Description matrielle : In-8 , XXV-268 p. 13 Diyaberkirli erifi,ahname, Topkap Saray Ktphanesi Hazine -1522,TDK,Ankara,1999
12

Beguyi ke in xre goftan erast? Nadidi to in xatere tize man Nayandii az lie xun vze man Ke bad din o bad k xni mar Manam ir-e nar mi xn mar Mar amze kardand ke n bad soxan Be mehre nabiy o Ali od kohan Manam band-ye har do t rastxz Agar peikaran ah konad riz riz Man az mehre in har do ah nagzaram Agar ti ah begzarad bar saram Manam bande-ye ahle beite nabi Seteyande-ye xak-e paie vasie Har nkas ke dar dela boze Ali-st Az-u dar cahan xartar gu ke kist? Ma-ra sham dady ke dar paye pil Tanat ra besayam o darya-ye Alil Natarsam ke daram ze roandeli Bedel mah-re can Nabi o Ali14 Firdewsinin bu duruu, vgye deer. Nezaminin Behram Gor ve Firdewsi nin Bizan Manija versiyonu Gney Krdistanda konuulan Goranca ve Hewramanice yazlan metinlerin Krdenin lehelerinde yazlmtr. Annesi krd15 olan Nezaminin Haft Peykar adl eserinde yer verir. Nezami eserinin yazlma nedenini : Ssl giysiler aydnlatr eserimi Tpk Zerdtn Zend Avestasnn Majlar gibi (..)
14

Ferdows, Ab al-Qsem Hasan ibn Al (0940-1020) Le Livre des rois , Tome I,Paris,1876, s 54 .publi, traduit et comment par M. Jules Mohl Traduction de : ahnmeh Publication : Paris : J. Maisonneuve, 1976 53-Mayenne : impr. J. Floch Description matrielle : 7 vol., 569 629 695 765 p. : ill. ; 27 cm L'd. ancienne a paru dans la "Collection orientale". - Texte persan et traduction franaise en regard Reprod. en fac-sim. de l'd. de Paris, Impr. nationale, 1838-1878
Sen ey yeryznn hkmdar ah Mahmud/Benden kormuyorsan,Tanrdan kork/btn dnyann ganimeti

sende iken/ sormadn m kendine neden bu lklar?/ bilmiyor musun ruhumun enerjisini/ dnmedin mi kan akan klc m?Sen bana hakaret ediyorsun koyun diyorsun, oysa ben cesur bir arslanm, bana itiralar yapyorsun, sana gre ben Peygamber ile Alinin sevgisinden yoksunum, ben ahirete kadar onlarn kulu klesiyim, Kraln klc bam parampara edene kadar. Ben Peygamber ailesinin kulu,klesiyim.Onlar iin,Ali nin yaklarnn tozu iin methiyeler okurum. Eger birinin kalbinde Aliye kar ktlk varsa, dnyada bundan daha aalk biri olur mu? Sen beni fillerin ayaklar altnda bedenenimin deniz dalgalar mosmor olana dek ezmekle tehdit ediyorsun.Ben hi bir eyden korkmuyorum.Ruhum sakindir. Kalbim Peygamber ve Alinin sevgisiyle doludur.
15

Nezami, La sette principesse,Alessandro Bausani ( Fonde sur lEdition de Ritter et Rypha,1934),Bari, 1967,Giri,s.3

10

Ynelelim ,bytelim genilemesine biricik eseri16 diye dile getirir. Buna ramen Nezami ,Firdewsi gibi direnmez. Eserlerinden birini Erzincan Mengoullarndan Emir F Bahram aha ithaf ederken, Hsrev ile irini Gaznede Muhammed Ibn Eldigen Cahan Pehlivana , Haft Paykar da Azerbeycanl Alaaddin Krb Arslana ithaf eder. Ama Haft Peykarda 17 Bahram Gor ile Krd obann karlamalarn iirletirir ah bunalnca yalnz biner atna kar ava Ceylan avlar zevk duyar bundan Sevinle dner Saraya. (..) bir gn uzakta ykselen duman grr Ateden ykselen duman varsa, atei yakann iilecek suyu vardrder kendi kendine. Dumana doru yola kar, orda kurulmu bir xemd(adr) da etrafn koyun srsnn evirdii yal bir krd oban kefeder18 Aslnda Nezmnin Behram Gor araclyla kef ettii Krd oban kendi dedesidir.Gerek u ki, Iskendername19nin ikinci blm olan arafnmedir. eref Khan, Nezmnin eserini kendisine model alr, geniletip erefname olarak piyasaya srer. Ama erefxan Bedls, kitabnda asla Nezmden bahsetmez. te yandan Idrisi Bdlisinin Hasht Behesth ( sekiz Cennet bahesi) Nezmnin Haft Paykar emasna gre tanzim edilimitir. Bitlisinin elyazmalar BNF de 59(XVI) farsa 76(XVI s) supl. Persan 1558(def XVII) bulunmakta ve yaynlanmamtr. Hasht Behesth in yaynlanmas ve bilimsel olarak Haft Paykarla karlatrlmas, hem daha nce Yavuz Sultan Selime yaz mektuplarda onbinlerce Zerdt,Ezidi, Qzlba Kdlerin jenosidinde oynad rl, hem de yapt hrszlklar ortaya karacaktr. Hikmat al Israk,( Dou Bilgelii)nn , Opera Metaphysica et Mysticann ,i yazar, filozof ohraward e Maraghehin Halepde Selahaddin Eyyb tarafndan 1191de idam edilmesi sorunun baka bir yandr. Sn. Murat Karaylan Krdistanda asker izgi kitabnda Selahaddin Eyyb den bahse derken Ortadou halklarnn kltrn koruma adna ortaya km bir Kt komutandr. O bir istisnadr.20 Sormak gerekir filozof ohraward e
Nezm-e Ganavi (1140-1202) - Behram-Gur und die russische Fuerstentochter... 2te Auflage [Kasan (und Berlin), 1844 Description matrielle : In-4 Autre(s) auteur(s) : Erdmann, Franz von. diteur scientifique 2-Nezm-e Ganavi (1140-1202) Behram-Gur und die russische Fuerstentochter, Muhammed Niszamiud-din, dem Gendscher, nachgebildet und durch kritisch-philologische Anmerkungen erlaeutert von Franz vonErdmann... 2te Auflage , Kasan : gedruckt in der Universitaets-Typographie, 1844, s;43 17 Nezm-e Ganavi (1140-1202) Heft Peiker,ein romantisches epos des Nizm Genge , herausgegeben von H. Ritter und J. Rypka Publication : Praha, Orientln stav, 1934. Gr. in-8, XI-4-303-43 p.
18 16

Nezm,Le pavion des Sept Princesses,traduit du persan,prtsent et annot par Michael Barry,O Bahram sen vient sous le tente dun vieux berger Kurde, pp.439-446, Gallimard, Paris 2000 19 Nezm, The Suikandar-Nameh,(Charaf Namah) traduit par H.Wilberforce Clarke, London,1881
20

Murat KARAYILAN,age.395

11

Maraghehi idam eden kltr hangi kltrdr? Sn. KARAYILANn asker izgisi hangiistisna kltr savunuyor? Firdewsi ve Nezamiden sonra , Mewlana Celaleddin i Rumi21 ve Divan e Kebir, Gl deste,22 en nemli kaynak olarak gsterilebilinir. Yine Mewlana araclyla Iran Krdistaninda Sanadaj de Qadiri Dervileri 23 ok nemli kaynaktr.Burada Mewlananin dayand kaynaklar Zend Avesta kaynaklardr. Nitekim Mewlana ile Sems i Tebriz arasindaki ilikiler 24 Diwane Sems Tabrizi siirlestirilir. Dersim de Cemlerde dile getirilen ilhiler RAA HAQ doktrinin muzikal temeli, Goran ve Hewreman blgelerindeki ilahileri Mewlana nn deyilerinde25 gz yalarndan ebedi inciler gizemli yaanty ele veriyor. Sonsuz Ayna,26 bu yanstmann baka bir alandr.. Kuskusuz bu yeni tip bir insann ve yeni bir kltrnn orta kdr.Mewlana bunu 27 Yeni Insann douu adl eserine ele almas a asndan nemli bir gelimedir. Mewlana dayand kaynak zellikle Sanadaj Qadiri Derwileri Krd kkenlidir. Vital Quinet, Osmanli Idaresi tarihini yazarken imparatorluun dinsel kurumlarn inceler. Bununla ilgili olarak Haci bektasi Veli28 ve Tekkelerin Osmanl Ordular iinde Yenierileri eitme arac olarak kullanr. Hac Bektai Velinin yaam 1997 de fransizcaya evrildi.29 TC devletinin ideolojisine
all al-Dn Rm (1207-1273) Le chant du soleil [Texte imprim] / Rmi ; d. tablie par Eva de VitrayMeyerovitch et Marie-Pierre Chevrier Paris : la Table ronde, 1997 Impression : 77-Courtry : Impr. SagimDescription matrielle : 115 p. : couv. ill. en coul. ; 14 cm Collection : Les petits livres de la sagesse, ISSN 1264-0743 22 all al-Dn Rm (1207-1273) Dvn- kebr [Texte imprim] : Gl-deste / Mevln Celleddin ; haz. Abdlbk Glpnarl : Divan-e Kabr Publication : stanbul : Remzi kitabevi, 1955 398 p. ; 25 cm 23 Zikr et chants soufis [Enregistrement sonore] : les derviches qderi de Sanandaj, Iran / Khalife Karim Safvati, Mirza ghe Ghowsi, chant, def... [et al.] Publication : Paris : Radio-France ; Arles : distrib. Harmonia mundi France, 1995 (DL)
24 21

all al-Dn Rm (1207-1273)

Titre(s) : Kolliyt-e dvn-e ams-e Tabrz [Texte imprim] / all al-Dn Rmi ; b moqaddeme...all al-Dn Hom ; be ehtemm Mansr Mofeq Publication : Tehrn : Entert-e Saf Alh, 1374 [1996] Description matrielle : 918 p. ; 25 cm
25

all al-Dn Rm (1207-1273)

Titre(s) : Des larmes de perles ternelles [Texte imprim] : traduction et commentaires de pomes persans et chants soufis 26 all al-Dn Rm (1207-1273) Le miroir infini [Texte imprim] / Rm ; [calligraphies de] Rachid Korachi ; [textes choisis par] Marine Lostia, Paris : d. Alternatives, 2001, impr. en Italie Description matrielle : 126 p. : ill. en noir et en coul., couv. ill. ; 31 cm 27 all al-Dn Rm (1207-1273) , La nouvelle naissance de l'homme. Premier vol. [Texte imprim] : quintessence de l'ducation / parole sacre de Mowlana, Rmi ; [trad. et comment] par Azar Rahnma La nouvelle naissance de l'homme. Paris (199 rue de Grenelle, 75007) : Lignes et formes, 19992-BoulogneBillancourt : Impr. P.-J. Mathan 222-222 p. : couv. ill. en coul. ; 23 cm

[Vilyet-nme (Bekta Vel ) (turc). 1996] Hac Bekta- Veli manzum Vilyetnamesi [Texte imprim] / haz. Bedri Noyan, stanbul : Can, 1996Description matrielle : 446 p. : fac-sim. ; 20 cm Note(s) : Autre forme de titre : "Firdevs-i rmi manzum Hac Bekta Veli Vilyetnamesi". - Bibliogr. p. 441446 Firdevs-i rmi manzum Hac Bekta Veli Vilyetnamesi 29 [Vilyet-nme (Bekta Vel ) (franais). 1997] Le livre des derviches bektashi [Texte imprim] : hagiographie de Hunkar Hadj Bektash Veli / trad. du turc de Kudsi Erguner,... version franaise par Pierre Maniez. Suivi de Les dits des Bektashi / trad. du turc de Kudsi Erguner,... version franaise par Christian Le Mellec L'Isle-sur-la-Sorgue : le Bois d'Orion, 1997 53-Mayenne : Impr. Floch Description matrielle : 252 p. : couv. ill. ; 21 cm

28

12

adapt etmek ve kemalist ideolojinin N.Boratav 30 a ykletildi.

dayand bekta

incelemeleri P

Osmanllatrmann, yenierileri ve dier aznlk halklar trkletirmenin Piri Haci bektasi Velidir. Vital Quinet, gre, O, Sultan Orhan zamannda tekil edilen Yenieri Ordusuna dua ederek, askerlerin srtlarn svazlad. Bylece Hac Bekta- Veli'yi kendilerine manevi pir olarak kabul eden Yenieri Ordusunun, manevi hayat Hac Bekta- Veliye baland. Asrlarca Yenieriliin piri, stad ve manevi hamisi olarak bilindi. Yenieriler, dervilerinin cihad duas onun eseridir. Dinin savaa ara edilmesinin temeli,budur. Allah, Allah! llallah! Ba uryan, sine pryan, kl al kan. Bu meydanda nice balar kesilir. Kahrmz, klcmz dmana ziyan! Kulluumuz padiaha ayan! ler, yediler, krklar! Glbang-i Muhammedi, Nr-i Nebi, Kerem-i Ali... Pirimiz, sultanmz Hac Bekta- Veli..." diyerek savaa balamalar, sava suudur. Insanla kar ilenen, halklara kar ilenen jenosid sularnda din cinayetlerinin rol byktr. Bunlar uzun yllar bu askeri politikann propagandasn yaptlar. 1826da Dergah Avlusu'nda saf tutarak, Hac Bekta Veli Evlad'ndan postniin olan zatn da katlmas ile: 'M'miniz kalu-beli'den beri... Hakkn Birliine eyledik ikrar... Bu yolda vermiiz seri... Nebimiz vardr Ahmed-i Muhtar... La Yezal mestaneleriz... Nur- ilahide pervaneleriz... Saylmayz parmak ile tkenmeyiz krmak ile... On iki imam Pir-i tarikat cmlesine dedik beli... ler, beler, yediler... Nur- Nebi Kerem-i Ali, Pirimiz stadmz Hnkar Hac Bekta Veli... Demine devranna Hu diyelim Hu!' diye glbang ektiler. Dersim halknn trkletirilmesinde Hac Bekta Velinin rol byktr. Kukusuz,Sayn Aygn, Dersimli bir yazardr. Kitaplarndan biri ana dilindendir.Dil ulusal kimliin bir esidir. Kuta uma yetisi,zgrlkse,insanda dildir. Dilimiz, basklara maruz kalan, yokolma ile ile yzyze gelen fiziki jenosidin yannda kltrel jenosidimizin bir devamdr. Bu adan btn Dersimli yazarlarn dil almalar takdire deerdir. Dilbilim iisi Ap Musa Canpolatn szl,Meme Jelenin dinsel metinleri, Sayn Hdr Aytan Danoe 38i, Cemaln Ro Krmancysi,Mesut zcann atlar, Hseyin akmak,H.Kllnn, Erdal Gezikin bilimsel etkinliklerine, Dr Zilf Selcann giriimlerine byk deer biiyorum.

[Vilyet-nme (Bekta Vel ) (turc). 1957?]Velyetnme-i Hac Bekta Veli [Texte imprim] : Hac Bekta Velinin hayat / haz. ve yay. Sefer Aytekin, Ankara : Emek basm yaymevi, t.y. 312 p. ; 17 cm Adapt du ms. rdig par Ali elebi et pour les passages manquants de la version d'Alep. - L'ouvrage porte "basl 1958 den nce" de la main du Prof. P.N. Boratav [Vilyet-nme (Bekta Vel ) (turc). 1957?] Velyetnme-i Hac Bekta Veli [Texte imprim] : Hac Bekta Velinin hayat / haz. ve yay. Sefer AytekinAnkara : Emek basm yaymevi, t.y. 312 p. ; 17 cm Adapt du ms. rdig par Ali elebi et pour les passages manquants de la version d'Alep. - L'ouvrage porte "basl 1958 den nce" de la main du Prof. P.N. Boratav

30

13

Sn Hseyin Aygn Dersim jenosidi konusunda ,isyan deil, bir katliamdr. Diyor. Bunu elindeki belgeler erevesinde deerlendiriyor. n yargl olmadn dnyorum. Oysa TC devletinin jenosidi gerekletirmesi iin, isyan, ayaklanma ve direnii neden gstermesi gerekmiyor. Yahudiler nazizme kar, isyan etmediler, en ufak bir silah kullanmadlar, Dersimliler gibi, karakollar basp subaylarn esir almadlar. Uaklarn drmediler. Yahudiler, her hangi bir direni,isyana,ayaklanmaya ba vurmadlar.Onlar evlerinden alnp toplama kamplarna gtrlp gaz frnlarnda yakldlar. Sayn Aygn ok iyi biliyor ki, Naziler,bu yntemi, trklerden zellikle Mustafa Kemalden aldlar. Dersimliler ise, Dersimin pek ok blgesinde ak havada yakldlar. Marikdeki toplama kamp, nazilerin toplama kampalar arasnda hi bir fark yoktur.. Bu konuda Sayn Hseyin Aygn, devletin belgelerine dayanyor. Dersim'de isyan(1ar) olduu tezini bizzat devletin kimi askeri gorevlilerinin hazrlad resmi raporlar 31yalanlamaktadr. Aygn bu tezini Plmr Askeri Harektn yneten ve Dersim haklunda 1930 ylnda onemli bir rapor yazan Halis Paa ya dayandryor. "Dersimliler arasda youn bir irtibat ve dayanma vardr fakat bu irtibat siyasi bir fikre donm milli bir gayeye mteveccih deildi-" Oysa durum tam tersidir. Ilkin, 1908 askeri darbesini devrim olarak kabul eden, Sayn Hseyin Aygn, Dersim Eyaletinin snrlarn Halis Paa gibi dnyor. Bunun gereklikle uzlamayan bir tutum olduunu biliyor. Dersim dousunda Frat rma, Kuzeyde Erzincan, Kuzucan,,Qizilkilise,Hozat,Egin,Arapkir,Hozat, ,gneyde El Aziz, Palu ve Malatya Diyarbakra kadar uzanan bir alandr. Dersim Eyalet nfusu 500.000 dir32 Aygne gre bolgesel orgtler Krt Teali Cemiyeti, Azadi, Hoybun veya baka bir cemiyet Dersim' de var o1mamtr Besbelli ki, Hseyin Aygn, devlet raporlarn gerek bir nerme olarak ele alyor. Gerek ise, bunun tam tersidir.Ama o bu nermelere gre, akl yrtmek zorunda kalyor.. Oysa bilimsel bilgi, eliki nermelere deil, zne( Subject) ile nesne(object) arasndaki ilikinin belli bir yntemle her zaman gererli sonulara ulamak iin amal ve sistemli olarak kurulmas esasna dayanyor.Esas olarak, Reat Hallya belgelerine dayanan Akgnn bilgisi, bu yzden, gerersiz, eksik ve yanl bir bilgi oluyor..Merutiyetin iln sebebiyle Dersimde kan dklmesinin caiz olmad ve airetlerle analaarak harekta son verilmesi ars, ya da Elaz Redif Tugay Komutanlnca yrtlen harekt bitirilir iddias temelden yanltr. Ilkin Kasm 1907 Dersim Krd Airetlerinin Bakaldrmas(rebellion) 33 konusunda bulduumuz belge, Erzincan ve Diyarbakr arasndaki yksek dalk blgede yayan Kzlba Krdler zerine askeri birlikler sevediliyor denilmektedir. Bu askeri birlikler, Erzurumdan , I.Tugay Piayade alay ve Da Taburu, Erzincan I.Tugay Piayade alay ve Da Taburu , Diyarbakr I.Tugay Piayade alay ve Da Taburu ,
31 32 33

Hseyin Aygn,0.0.1938 Resmiyuet ve Hakikat,s.106 Ministre de la Dfense, Archives du Chteau de Vincennes,,AT,AM-Air,N204,09-09-1938 Fransa Chteau de Vincennes Kara Kuvvetleri Genel Kurmay Arivi,Belge No N247

14

nihayet bunlarn dnda Yeika,Tokat, Niksar Tugaylar ile Ziledeki 63.Piyade alay Dersime seferber edilmitir. Bana imparatorluk Hkmetinin verdii bilgilere gre, ne olursa olsun, kesin ve rnek bir biimde bu Airetlerinin Bakaldrmas bastrmak iin 15- ile 18 aras saylar deien Tugaylar baar iin saldracaklar Grld gibi Dersim Airetlerinin Bakaldrmas, Reat Hallnn hakaret ettii gibi bir apulculuk hareketi deildir. Asl apulculuk,emperyalist smrgeci Osmanl ve Trk ordularnn yaptdr. Dolaysyla hareket bitirilmiyor. , Reat HallnnDeien devlet Dersim airetlerine kar konulandrd taburlar 1908 yaznda geri eker34 tezi yanl bir tezdir.Zira Osmanl ve Trk ordularnn saldrs Dersim Dalarnda baarsz kalyor. Nitekim, Fransa Genel Kurmaynn 5 aralk 1908 tarihli ve 237 nolu belgesinde , Dersim Krdlerine kar askeri sevkiyat balkl belgesi u ana kadar yeni rejim ald nlemlere ramen Dersim Krdlerinin bakaldrmas kar bir somu elde etmemitir.35 denilmektedir. 108 KEZ DERSIM ZERINE GNDERILEN ORDULAR Dersimli Hesen Ali Seyd Kemalnin sylemine gre; ma krmancime. Zon ma Krmankio. Welate ma Krmanciya. Ma ewlade resulime. Resul Mhemmedo. Mhemmed Mstefao. Mhemmed hometo ke sodr vecino, slam dano hometa xo,sonde sono wert hurdian xo. O top nuriyo. Pil asme be astarano, ple herd dewre u asmen khewiyo.O msrp ra vecino, mgrp de sono36 Ilkin, Dersim de Hesen Ali Seyd Kemalnin dile getirdii Krmanca diye bir blge Dersimde yok. Bu uyduruk bir isimdir. Ikincisi, Muhammede atfettii nitelemeler, Mithraizm ve Zoroastrizm dininin Gnese atfettii nitelemelerdir. Bu hem Ma krmacime( biz Kirmancz) hem de ewlad Resuluz( arabz, muhammedin soyundanz) deii grecelidir. Bu yuttalarmz baka bir yerden gelip buraya yerlemi olabilirler. Onlara sayg duyuyoruz. Btn Inanlarnda zgrdrler..Ancak, biz daha Muhammed yeryznde yokken, islm yoken, biz Dersimde yayorduk. Yerleik halkmz zora ve baskya dayanan her trl inan sistemini rededer. Tarihi Herodotosa gre, I..621de Med Imparatorluu kuruldu. Medler aryen ()37dir.Imparatorluu kuran airetlerin arasnda ikisi 38 Dersimdedir. Alanlar ile Ari zantu, areyanlar, krmanki olarak ,Alu,Arz. Bu her iki airet I.. VI asrdan beri Dersimde yayorlar. Biz Pers Kral Dariua boyun emedik. Ne onun Axura Mazdas,
34 35

Hseyin Aygn,0.0.1938 Resmiyuet ve Hakikat,s.99 Fransa Chteau de Vincennes Kara Kuvvetleri Genel Kurmay Arivi,Belge No N247
,Cemal Ta, Ro Krmanciy, Vjiyai Tiji,Ocak 2007,s.9, Herodotos, Historia, 7,61 in Pierre Lecoq ,Les incritions de la Perse achmnide,,Gallimard,Paris 1997,s.32

36 37 38

Herodotos,,Historia,1,101

15

Ne de onun ermeni klesi, komutan Dadarsi39bizi yenemedi.Dolasyla, bizim inancmz, Perslerin Zoroastrizmden Muhammedin islamdan ncedir. Zira, Muhammed Mekke'de I.S. 1571 de dodu. 40 yanda Peygamber oldu. 632de ld.Araptr..Haimi olan Ali, Muhammed gibi dokuz kadnla evli 14 erkek ile 19 kz ocuunun babasdr.40 Dersimle hi bir ilgisi yoktur. O halde Alevilik Aratrma ve Uygula Merkezi Dersimde neye hizmet edecektir? Osmanldan TC devletine dek izlenen alevilerle ilgili izlenen politika nedir? Vital Quinet, Hac Bektai Veli Tekkelerinin Osmanl Yenieriler Ordusu iinde gsterdii faaliyetler yerel dzeydeki ocak ve tekkelerin pratiklerine indirgenirse, bu uyugulama kltrel jenosid projesidir,denilebilinir. Gnmzde ayn jenosid proejsini AKP ve TC Ordusu uyguluyor. Sn. Milletvekili Hseyin Aygn, Dersim jenosidini kabul etmiyor,o,buna byk felaket ya da katliamdiyor. Sn. Hdr Aytan kitabna41 yazd nszdeTarx Dsm de eve hazaru cini,cmerdi,domoni ktieve hazar mlet surgn kerd,dew vsnay,kerdi thol.ezev hiris u heti tarx Trkia de ki cao de muhim cno. Idarekar hukumti waxt wast ke Tirkia de na tek zu mlet,tek zu zon vo, na ruval ra kok sar Dsimi ardi Milletvekili Sn.Hseyin Aygn, TV konumasnda, Seyd RIZA, Dersimin lideri degil, kendi airetinin lideridir. Dersimde herkes kendi lideridir derken, kendi yaz kitapta bubub tersini ifade ediyor. Seyd RIZA pil aira Avasu vi, hem ki server airun Dersim vi. Piy ho ki server airun Dersim vi 42 Milletvekilimiz, Ihsan Sabrinin yalanlarna o kadar inanmi ki, Sey Riza ve Dersim Direniilerinin aslma tarihini bile 18 kasm olarak veriyor.Oysa tarih 15-11-1937dir.Nitekim bu hatay 2009da yaynlanan ikiknci kitabnda43 dzelti. Sn. Aygn idam edilen Direniilerin isimlerini doru vermiyor.rnegin Seyd Uen, hi bir zaman Wun Seyd anlamna gelmez. Al Mirz denildiinde, Mirz bayan ismidir. Oysa, o ,Ali Mirzali Slemandir.Mirzali babasnn addr.Annesinin ismi Mirz deildir. Ikinci kitapta, aslanlarn listesinde Ali Mirzali Slaman yok. te yandan, Sn.Hdr Aytan dillendirdigi kiilerin sylemlerinin yer ald kitabnda hem Sey RIZAya hakaret varan ifadeler kullanlyor,( bu kadar bedel veren srgndeki dostumuzun bunu kasten yapacan kimse iddia edemez)hem de Dersim Direniileri iin bireylerin sylemi yaralaycdr; Sn. Hdr Ayta, i Heme Saji azndan aql Sy Rzay, erzen rverver, aql Wuen Seyd jde vejino. Wuen Seyd pl Ara Khuresu vi, Wuen Seyd , pil arun Dsimi vi44 Wuen Seydnin kz Xeyzan piy m Wuen Seyd pl Ara
39 40 41 42 43 44

Les Inscriptions de Darius I er,s ;196 Hassan Amdouni,Le Quatrime Calife, Ali Ibn Ab Tlib,Edition Al Qalam, Paris,2003,pp.38-39 Hidir Ayta, DANOGE 38 i, Tij Yaynclk, Istanbul 2009 Hseyin Aygn,Eve Tarix Ho Tri Amaene, Seyd Riza, ma vir dero,Wejiyai Tiji,2007,s.76 Hseyin Aygn, Dersim 1938 ve Zorunlu Iskan, Dipnot Yay. Ankara 2008,s.23 Hidir Ayta, DANOGE 38 i, Tij Yaynclk, Istanbul 2009,s.16

16

Khuresu vi , je astar ser soderi, je helij baj ca ho berz vi45 Kukusuz, kahraman Wuen Seyd, btn vglere deer. Dersim airetlerinin iinde bulunduu tarihsel srete Wuen Seyd, Tc devletine kar savata devlete kar tutumu pek net deil. Ama bir abbasanlnn Wuen Ali Gaxn ceyizini alnmas zerine btn Khuresu askerleri ile birlikte Seyd RIZAnn etrafn kuatt. Seyd RIZA nn olunu ldren Satolu ile ayn safta yer ald. Seyd RIZAnn ard TC askerlerini kurunlad. Bu konuda Sn Hdr Aytan babas Dodiy Sl Dli Khuresularn Seyd RIZAy yle dile getiriyor Adr kerdo Halvoriye ver, kerdo Zmqe, mlet helaiye de iyo; Yeliy Sey Rizay ame, jyo Dewrescemalz vake: Sey RIZAY vato; Wuse Sdi ra vaze m xatr Munzur Bavay sano, eke se vano ,heni konu. Ma qr mekero. Na qese ra tepia tfong vndarna. iyo ke berd,kerd des qati cra guret.46 8000 kiilik nufuslu Khuresular devletten yana oldular. Ali Efendi Qili (Ali Ko) Wuen Seydi TC devletine teslim etti.15-11-1937de Seyd RIZA ile birlikte asld. Bunun iin , biz Wuen Seyd direniimizin en byk ehidlerinden biri olarak gryoruz,onun nnde hrmetle eiliyoruz. Wuen Seyd, ayr bir inceleme olarak ele alacaz. Hesen Ali Seyd Kemalin Seyd RIZA ile anlatmlar nemlidir.Zira, kendisi fiilen olaylarn nesnel gzlemcisidir. Dersim Airetlerinin Tc ordularna kar savamak iin Halvori de yaplan yemin trenini yorumlar. Hesen Ali Seyd Kemal Khalik khalik ma Xorasanra am Meletiye.Khalik ma, des u d Arn Dsimi ki Seyd,xheseno,Khalmemo Srro.Ma,xore vanime Krmanc, zon xore vanime, Krmanc ki.Yi ke hem alvi Krdaki qesey ken, yine r vanime Krdas. Yi ke hem zon ma qesey kene, hem raa xo caverda, ynure vanime Zaza. Yi ke hem afi, hem herr werr qesey ken ynu r vanim Qurr Hesen Ali Seyd Kemal in sylemi ifte eliki ortaya koyuyor. Birincisi, Krmanc, Krdas.Zaza, Khurr I.S. VII. asrda ortaya kan islam dininin getirdii blnmelerdir. Oysa Krdler islamdan nce bu dilleri konuurdu. Krdler ayn Krdlerdi. Dersimin eski dini Mithraizm ve Zoroastrizm ilklerinden esinlenan bir dindir. Islam olgusunu ortadan kadrrsak, yukarda yaplan snflamalar ortadan kalkar. Ikinci nokta, Hesen Ali Seyd Kemal, Krdaki ile herre werrenin ayn leheler olduunu bilmiyor. Horasan meselesine gelince u anda Kuzey Horasanda 1.500.000 Krd yayor. Onlarn radyolar,TV leri var. Kurmanc olarak yayn yapyorlar.( http://www.kurdane.com/news-details.php?id=4134 Khorasan Krd halk rgtldr.Bayan gerilla hareketi kuruldu. Buradaki halk kendini Krdistann bir paras saymaktadr. 30 temmuzda Firdewsi Khorasan n bakenti Mechedde Firdewsi niversitesinde alan 12 kitabn yazar Ali Riza Spah
45 46

Ibid,s.11 Ibid,s.22

17

pasdaranlar tarafndan tutukland. Bizden bu konuda yardm istiyorlar. Biz Xorasandan geldik,ama gelmeden nce Dersimin 114 airetleri iinde ALU, ALANLU Xorasana srldk. u anda Kuzey Khorasan Krd Blgesinde Alu aireti mensuplar olarak hadlularla birlikte Bojnurd krsalnda Garivan, Nystanah, Firuzeh, Mahestan, Maneh Samalqan ve Jajarm 47 kylerinde yayorlar. Bu alanlarda, ayrca hadlu boylar olarak nitelendirilen Chakhmanlu, Diranlu, Boghanlu, Amarlu, Tatikanlu, Dirqanlu, Qlichanlu,Heybatzanlu, Chapanlu, Kaqanlu, Qobranlu, Izanlu, Godanlu, Joyanlu,Matiranlu, ve Garivanlu 48 yaamaktadrlar..Altaki harita Halkmz Kuzey Khorasan a glerini dile getiriyor. Biz yerleik halk olarak I.. VI asrdan beri,hatta daha nceden Dersimdeyiz. Ayn zamanda Khorasanda yayan Dersimli Krdleriz. Biz Krdz, kimse bizi krtletirmedi. Biz I.. VI dan beri Dersimdeyiz, Dersimliyiz. Kirmancz.Ana dilimiz,Krmankidir. Kurmanci,soran, gorani,hewramani,lor,kelxuri, lehelerini konuan kardelerimiz var. Bundan da gurur duyuyoruz. stelik, Hesen Ali Seyd Kemal, kendisi de bu gerei yle dile getiriyor.Heqaniy pers kena, qul qul Heqio, tde j ma u j pi rao.Na nbiyaiye bado kote wert mleti49(geregi sorarsan, insan Tanrnn insandr, bu olmamas gereken blnmeyi sonradan milletin arasna soktular.)(Devam var) KURDSTAN BLMSEL ARATIRMA MERKEZ Dr Ali KILIC, Paris,13 Austos 2012

Seve Evn iek, La rgion Kurde de Khorasan , www.pen-kurd.org Ingilizcesi Dr Abrasiab Shokeften, 48 Seve Evin iek ,age, s .17
49

47

Cemal Ta, Ro Krmanciy, Vjiyai Tiji,Ocak 2007,s.10

18