C H C V T R N BI N D NG

PGS.TS. NGUY N TH HI N LNG

PH N M 1.C v t r n bi n d ng(CVRBD)

C h c bao g m: C l thuy t, C v t r n, C ch t l ng... C l thuy t (CLT): kh o st chuy n ch t i m. C v t r n bi n d ng (CVRBD): kh o st b ng ton h c ng x c a cc v t th bi n d ng, c ng su t, bi n d ng v chuy n v c a cc i m c a v t th b ng ho c chuy n C h c v t r n bi n d ng pht tri n theo hai h ng: Nghin c u tnh ch t c h c c a v t li u, t c l nghin c u quy lu t v t l c a v t th ch u tc d ng bn ngoi, dng cng th c ton h c lu t . T cc bi ton c h c thi t l p m hnh ton h c v pht tri n phng php bi ton ton h c c th . M t s tnh ch t c b n trong t p h p cc tnh ch t c a v t th lnh v c c h c v t r n c p c l t ng ha, m i n m t kha c nh c a tnh ch t : n h i, d o, t bi n... bi u th cc quy tr ng thi cn ng d i tc d ng c a ngo i l c v cc nh h ng khc. ng c a v t th r n tuy t i, ch t i m, h

L thuy t n h i (LT H): l b mn khoa h c c b n pht tri n s m nh t nghin c u cc tnh ch t c a v t r n bi n d ng trong giai o n n h i. 2. L thuy t n h i (LT H) i t ng nghin c u: V t th n h i l t ng (m hnh v t r n c a HOOKE). u khi Tnh n h i l t ng l kh nng v t th l y l i ton v n hnh dng ban tr ng ang tc ng ch khng ph thu c vo qu trnh

nguyn nhn gy bi n d ng b lo i b . Hnh dng c a v t th ch ph thu c vo t i t t i trong qu kh . Nh v y, v t li u tun theo quy lu t ng x Bi ton c a LT H: xc d ng c a ngo i l c hay dao
CHNG M

n h i tuy n tnh thu n ngh ch hay n h i d i tc ng

nh lu t HOOKE (tuy n tnh v m t v t l) (xem H.1) nh ng su t v bi n d ng trong v t th tr ng thi cn b ng tnh cng nh tr ng thi cn b ng

ng.
U 1

C H C V T R N BI N D NG

PGS.TS. NGUY N TH HI N LNG

Phng php gi i: t

i u ki n chuy n v hay ngo i l c c p

b m t

suy ra tr ng

thi ng su t t i m i i m trong v t th . Hnh d ng i t ng nghin c u: LT H n cc bi ton v i v t th c hnh dng a d ng nh thanh, t m, v , kh i,... y ta phn bi t hai ngnh c a l thuy t n h i: l thuy t n h i ton h c v l thuy t n h i ng d ng. L thuy t n h i ton h c: c g ng tm nghi m hon ton b ng phng php ton h c, s d ng tri t Cn cc phng trnh n h i c b n v t dng cc gi thuy t. chnh xc c a cc gi thuy t trong cc bi ton c t ra m c ch ki m tra

th . Tuy nhin g p nhi u kh khn v ton h c trong cch gi i. p ng nhu c u th c t , khi gi i cc bi ton ph c t p, ng i ta th ng a ra m t s gi thuy t n gi n ha qu trnh gi i. VD: trong bi ton t m v v ph i a vo gi thuy t v o n th ng vung gc v i m t trung bnh c a t m sau khi pht sinh L thuy t n h i ng d ng. bi n d ng v n vung gc v i m t . T th c d ng thanh. V i hnh dng

S c b n v t li u (SBVL) c th xem l ngnh LT H ng d ng, xt ch y u l v t c bi t , trong m t s bi ton SBVL th ng n nh ng phng trnh c b n c a l dng gi thuy t ti t di n ph ng, cc th d c... SBVL h ng t i trao cho ng i k s nh ng cng th c n gi n m khng c n khng thuy t n h i. V i cch suy lu n khng th t chnh xc v m t ton h c, ta s c gi i ngay c m t s bi ton cho v t th d ng thanh, ch ng h n xo n n gi i cc bi ton tm ng su t v bi n d ng thanh hnh ch nh t ch cha ni

c a cc v t th c d ng t m, v v kh i... Nh c i m c a SBVL: phng php n gi n ha c a SBVL khng cung c p thng tin c n thi t v phn t c t ngang thay i ng su t trong cc k t c u, khi kch th c v t th v ng su t khng chnh xc, ho c khi ti t di n m t cc phng nh nhau th phn b

t ng t xu t hi n hi n t ng t p trung ng su t, n t,...

C k t c u (CKC): l ngnh h c g n v i LT H v SBVL bao g m nhi u mn h c nh: l thuy t n h i, l thuy t d o, l thuy t t bi n, s c b n v t li u... y

CHNG M

C H C V T R N BI N D NG

PGS.TS. NGUY N TH HI N LNG

l m t mn h c cung c p ki n th c

tnh ng su t v bi n d ng trong h thanh ng.

d i tc d ng c a t i tr ng tnh cng nh M t s gi thuy t chnh: Gi thuy t v tnh lin t c v ng nh t

Nh ng hi n t ng xt trong c v t r n bi n d ng mang tnh ch t v m: m i th tch nh c a v t th c th coi nh nguyn t , ho c nhi u h t l lin t c, cn b n i v i v t th l n c th ch a ng m t s l n a tinh th , do ta c th coi v t r n

ng nh t. Xem nh mi tr ng lin t c, thi t l p m t s tnh ch t c l p v i tnh ch t c a v t li u, c th p d ng r ng ri cho ch t o hm

l ng, ch t r n... Nh v y ta c th s d ng cng c tnh vi phn v tch phn (hm v l lin t c). Gi thi t tr ng thi khng c ng su t ban Bi n d ng c x y ra trong i u ki n Bi n d ng b (tuy n tnh v m t hnh h c) u. c bi t. ng nhi t, tr tr ng h p

Ph m vi nghin c u c a LT H: gi thi t v t li u n h i tuy n tnh v c hai m t v t li u v hnh h c ( nh lu t Hooke v bi n d ng b, chuy n v b) 3. M t s ngnh khc c a C v t r n bi n d ng: L thuy t n h i phi tuy n: Trong l thuy t n h i tuy n tnh hay cn g i l l thuy t n h i c bi u di n b ng nh lu t Hooke t ng qut. i u ch i n, quan h gi a cc thnh ph n bi n d ng v ng su t gy nn bi n d ng l quan h b c nh t, ng trong m t ch ng m c no khi ng su t cha v t qu m t gi i h n nh t nh. Th nghi m ch ng t r ng khi

ng su t v t qu gi i h n n h i th quan h gi a ng su t v bi n d ng s khng cn l b c nh t n a m s theo m t ng cong (xem H.2). Trong th c t c nhi u v t li u khng tun theo nh lu t Hooke. Khi quan h ng su t - bi n d ng s bi u di n d i d ng hm s :
= f ( )

CHNG M

C H C V T R N BI N D NG

PGS.TS. NGUY N TH HI N LNG

L thuy t n h i vi t trn tng quan ny c g i l L thuy t n h i phi tuy n v t l. Qu trnh t t i v c t t i l thu n ngh ch. V i l thuy t n h i khi bi n d ng khng th coi l b c m c d tng quan ng su t bi n d ng l tng quan tuy n tnh th cc phng trnh hnh h c s l cc phng trnh phi tuy n v ta g i l l thuy t n h i phi tuy n hnh h c. L thuy t d o Trong m t s th nghi m i v i s t cng nh h p kim c a chng cho th y khi ng nB su t v t qu gi i h n ch y th tng quan ng su t bi n d ng l m t ng cong (xem H.3) qu trnh l m t qu trnh khng thu n ngh ch. Sau khi tng t i r i gi m t i i thi qu trnh gi m t i khng i theo ng cong OAB n a m theo ng AC ngha l sau khi gi m t i v n cn m t l ng bi n d ng d hay cn g i l bi n d ng d o. L thuy t nghin c u quy lu t hnh thnh bi n d ng d o v tr ng thi ng su t lin h v i qu trnh bi n d ng c g i l L thuy t d o. L thuy t t bi n: Xt m t thanh ch u tc d ng c a l c ko P (xem H.4), khi gin no . N u ta l c P (khng tr khng t t i, l c P gy nn m t gin i) tc d ng lu di th

v n tng ln m c d tng ch m. Hi n t ng sau tc d ng ny cng th y r r t hn n u nhi t cao. Xt m t v d khc: si t ch t cru t n m t gi tr no v ghp hai t m ph ng (xem H.5). t m ghp lm vi c lu di, ta nh n l hi n N ul ct ih n

th y cru b n i l ng ra, ngha l ng su t trong bu lng s b gi m i. t ng n i hay l chng ng su t (relaxation).

Hai hi n t ng: sau tc d ng v chng ng su t th hi n cng m t b n ch t c a v t li u, l hi n t ng ng su t v bi n d ng tng theo th i gian- hi n t ng thay i t bi n (creep). L thuy t t bi n l ngnh c h c nghin c u hi n t ng ny. Hi n t ng t bi n x y ra khng nh ng trong giai o n v t li u ch y d o m ngay c trong giai o n n h i v v y c th s d ng cc phng trnh c a l thuy t n h i v d o...

CHNG M

C H C V T R N BI N D NG

PGS.TS. NGUY N TH HI N LNG

Cc ngnh khc c a CHVRBD nh l thuy t lu bi n nghin c u nh ng nguyn nhn khc nhau trong nh ng i u ki n nhi t 4. L ch s pht tri n: Quan st th c nghi m l thuy t ki m tra so snh u tin tnh ton v

nh lu t

chung v s pht sinh v pht tri n bi n d ng theo th i gian c a v t li u do nh ng ng v ha l khc nhau. C ph h y nghin c u vi c pht sinh v hnh thnh v t n t trong v t th .

b n v ng xu t hi n vo th k 16 khi Leonard de b n v ng c a d m v c t coi nh v t r n tuy t i.

Vinci v Galil nghin c u s c b n v t li u

Trong th k 18, do yu c u c a k thu t xy d ng, ng i ta s d ng phng php nghin c u cc bi ton th c t . Giai o n ny c nh ng cng u c a c v t r n bi n d ng. n h i v i d ng n gi n trnh quan tr ng c xem nh l s kh i tuy n tnh. G n nh cng -

Nm 1729, Hooke a ra quy lu t c b n c a v t th

ng th i v i Hooke, chng ta c cc cng trnh: t c s cho l thuy t n nh c a cc v t th n

L thuy t ton h c v u n c a thanh n h i (Euler v Bernoulli). Bi ton u ng d c c a Euler h i. Bi ton dao ng ngang c a thanh n h i (Euler v Bernoulli). i v ch t trong s n xu t cng nghi p v ti n b trong c l p. Trong giai L thuy t v l c n h i c a khng kh (Lomonoxov). u th k 19, s thay

Vo

khoa h c k thu t i h i thi t l p ch c ch v t ng qut cc quy lu t c a v t th bi n d ng. L thuy t n h i tr thnh m t ngnh c h c o n ny: Nh ng phng trnh c b n c a LT H c tm ra (Navier, Cauchy, Poisson). Cauchy a ra khi ni m v tr ng thi ng su t. L thuy t n h i r i r c (Navier). Bi ton truy n sng trong mi tr ng n h i v h n (Ostragradski). u th k 20, ngnh CHVRBD ni chung pht

Vo cu i th k 19 v sang

tri n r t r ng l n v i m t lo t cc cng trnh:

CHNG M

C H C V T R N BI N D NG

PGS.TS. NGUY N TH HI N LNG

Bi ton ph ng v l thuy t hm ph c c a Colosov v Mouskhelishvili. L thuy t v t m c a Galerkin v Bunov. L thuy t v thanh m ng c a Vlasov (khng cn th c t ). L thuy t v t m v c a Timoshenko...

Do ti n b c a k thu t, l thuy t n h i pht tri n ln m t b c m i, hi n nay ng i ta i vo l thuy t n h i phi tuy n, l thuy t n h i d h ng v l thuy t n h i moment (phi i x ng)... Cng v i s pht tri n nhanh chng c a cng ngh my tnh, xu t hi n hng lo t cc phng php tnh nh ph n t h u h n, phng php ph n t bin... Vo n a sau c a th k 20, pht tri n m nh cc l thuy t d o, l thuy t t bi n v lu bi n, c ph h y... Trong khun kh c a gio trnh ny ch y u trnh by c s v phng php c a l thuy t n h i tuy n tnh.

CHNG M