DIN N TON HC MATHSCOPE

----------------
Chuyn :
T GIC IU HA
Thnh vin tham gia thc hin:
1) Nguyn nh Tng, K45 THPT chuyn HSP H Ni, H Ni.
2) Nguyn Hin Trang, K39 THPT chuyn Phan Bi Chu, Ngh An.
H Ni, thng 6 nm 2012
1

S lc bi vit:
Li m u
I) Kin thc c bn
1) nh ngha
2) Tnh cht
3) Ph lc: Mt s bi ton c bn c lin quan
II) ng dng ca T gic iu ha
ng dng 1: Chng minh ng quy v thng hng.
ng dng 2: Chng minh ng thng lun i qua im c nh, im c nh.
ng dng 3: T gic iu ha vi cc php bin hnh trong mt phng.
ng dng 4: Chng minh cc c tnh Hnh hc khc (s ng dng, vung
gc, t s bng nhau,...).
III) Bi luyn tp
IV) Ti liu tham kho
Li kt
2
Li m u
Hng im iu ha - t s kp l mt khi nim quan trng trong hnh hc x
nh bi mt trong nhng tng quan trng nht ca n l bt bin di cc
php x nh. T gic iu ha l mt t gic ni tip c bit th v trong hnh
hc, do n l mt topic khng th thiu trong hnh hc Euclide c in (nu
coi ng trn nh ng thng suy rng th t gic iu ha l mt khi nim
t nhin xut pht t hng im iu ha, t s kp). Mc d khi nim v t
gic iu ha c t kh lu, nhng nhng nghin cu mang tnh h thng
u tin v t gic iu ha ch bt u vo khong nm 1885 sau cng trnh
ca Robert Tucker ng trn t Mathematical Questions from the Educational
Time. Rt nhiu cc bi hnh hc trong cc cuc thi Olympic Ton gn y
cha ng trong n cc tng ca t gic iu ha. Trong bi vit ny chng
ti mun gii thiu ti bn c cc tnh cht c bit th v ca t gic iu
ha v nhng ng dng p trong gii ton.
3
Phn I: Kin thc c bn.
1) nh ngha
T gic ni tip
ABCD
c gi l iu ha nu tn ti im M thuc ng
trn ngoi tip t gic sao cho M(ACBD)=-1.
Nhn xt: T gic
ABCD
l iu ha th vi mi im M thuc (O) ta u
c M(ACBD)=-1.
Ch :
1) M(ACBD) c nh ngha nh sau:

uuur uuur uuuur uuur

uuur uuuur uuuur uuuur
sin( , ) ( , )
( ) :
sin( , ) sin( , )
MB MA sin MD MA
M ACBD
MB MC MD MC
.
2) Trong phn ny ta quy c (O) l ng trn ngoi tip t gic iu ha
ABCD
.
2) Tnh cht
Cc tnh cht ca T gic iu ha c cp v chng minh trong rt
nhiu ti liu. Bi vit ny ch xin h thng li mt cch y v khng chng
minh:
a) T gic
ABCD
iu ha
. . ABCD ADCB
Nhn xt: 1) p dng nh l Ptolemy cho t gic iu ha
ABCD
ta c:
. 2 . 2 . AC BD ABCD ADCB

2) V tnh cht ny tng ng vi

AB CB
AD CD
nn ta s dng
thut ng T gic iu ha.
b) T gic
ABCD
iu ha khi v ch khi
,
A C
,
BD
ng quy hoc i mt
song song. Trong
,
A C
ln lt l tip tuyn ti A v C ca (O).
c) T gic iu ha ABCD ni tip (O) c. Chng minh rng (O) trc giao vi
ng trn Apollonius t s k dng trn on AC.
d) Cho t gic iu ha ABCD. Gi N l giao im ca AC v BD. Chng
minh rng:
_ _


, ,
2 2
NA BA DA
NC BC DC
e) Cho t gic iu ha ABCD. Gi M l trung im ca AC. Chng minh
rng:
ADB MDC
.
Ch : ng thng DB trong bi ton ny chnh l ng i trung ca tam
gic ADC. y cng l mt tnh cht quan trng v rt hay dng ca T gic iu
ha.
4
3) Ph lc
Sau y xin c nu ra mt s bi ton c bn hay c dng trong cc bi
ton cn s dng T gic iu ha :
Bi ton 1: Cho t gic iu ha ABCD ni tip (O); M l giao im hai tip tuyn
ti B, D ca (O). ng thng song song vi AB k qua C ct DB, DA ln lt
H, K. Chng minh rng: HC=HK.
Bi ton 2: Cho t gic iu ha ABCD ni tip (O), gi M l giao im hai tip
tuyn ti B, D ca (O) Gi I l giao im ca OM v BD. Khi y IB l phn gic
ca gc AIC.
Bi ton 3: Cho t gic ABCD ni tip (O).
AB CD S, AD BC F, AC BD E.

Tip tuyn SM, SN vi ng trn. Chng minh rng E, F, M, N thng hng.
Bi ton 4: Cho t gic ABCD ngoi tip (O). M, N, P, Q l tip im ca (O) vi
AB, BC, CA, AD. Chng minh rng AC, BD, MN, PQ ng quy.
Bi ton 5: Trn ng thng d cho 4 im A, C, B, D theo th t . S l mt
im khng thuc d. mt ng thng song song vi SA theo th t ct cc tia SB,
SC, SD ti Y, X, Z. Chng minh rng (ABCD)=-1 khi v ch khi YX=YZ.
Bi ton 5 c coi nh mt nh l c cp ti trong chuyn Hng
im iu ha. N l tng cho nhiu bi ton lin quan ti T gic iu ha m
chng ta s thy r hn qua cc v d v bi luyn tp!
5
Phn II: ng dng ca T gic iu ha.
Vn dng T gic iu ha, chng ta c th xy dng nhiu bi ton hay,
nhng li gii p. Do m cc bi ton lin quan ti T gic iu ha thng
xuyn xut hin trong cc thi, t chn i tuyn trng cho ti thi hc sinh gii
quc gia (VMO), quc t (IMO). Sau y chng ti xin nu ra mt s v d in
hnh:
ng dng 1: Chng minh ng quy v thng hng.
V d 1: Cho tam gic ABC khng cn ti A, ni tip ng trn (O), M l trung
im ca BC. Cc on N, P thuc on BC sao cho MN=MP. Cc ng thng
AM, AN, AP theo th t ct (O) ti X, Y, Z. Chng minh rng: BC, YZ v tip tuyn
ti X ca (O) ng quy.
Li gii:
Ly K thuc (O) sao cho AK//BC. (*)
Gi S l giao im cc tip tuyn ti K, X ca (O).
T (*) kt hp vi iu kin MB=MC, MN=MP, ta suy ra:
A(BCXK)=-1
A(YZXK)=-1
Suy ra cc t gic BXCK, ZXYK iu ha.
T suy ra BC, YZ cng i qua S. (Tnh cht (2))
iu c ngha l BC, YZ v tip tuyn vi (O) ti X ng quy.
(pcm)
Nhn xt: v d ny, cc yu t c trong gi thit: trung im ca on thng,
hai ng thng song song gi ta ngh ti vic s dng bi ton 5 (trong mc I.3)!
V d 2: Cho ng trn (I) ni tip tam gic ABC, tip xc vi cc cnh BC, CA,
AB ln lt D, E, F. Gi M l giao im th hai ca ng thng AD v ng
trn (I); N, P theo th t l giao im th hai ca MB, MC v (I). Chng minh rng
MD, NE, PF ng quy.
Li gii:
B : Cho lc gic ni tip ABCDEF. Chng minh rng AD, BE, CF ng quy
khi v ch khi

. .EF
1
. .
ABCD
BC DE FA
.
Chng minh:
Xt tam gic AEC v cc im D, B, F. Theo nh l Ceva dng lng gic v
theo nh l hm s sin, ta c:
AD, EB, CF ng quy khi v ch khi:

sin sin sin
. . 1
sin sin sin
. . 1
. .EF . .
DAE BEC FCA
DAC BEA FCE
DE BC FA
DC BA FC
ABCD BC DE FA
Tr li bi ton:
6
Ta c:
ME.DP=EP.MD (do t gic MEPD iu ha)
NF.MD=FM.ND (do t gic FMDN iu ha)
Suy ra: ME.DP.NF.MD=EP.MD.FM.ND
Hay ME.PD.NF=EP.DN.FM (rt gn hai v i MD)
Theo b trn ta c pcm.
Nhn xt: Mu cht ca bi ton ny l nh c b trn (y l mt b kh
quen thuc).
V d 3: Cho tam gic ABC v im M . Cc ng thng AM, BM, CM theo th
t ct BC, CA, AB ti D, E, F. Ly X thuc BC sao cho 90
o
AMX . Y, Z theo th
t l im i xng ca M qua DE, DF. Chng minh rng X, Y, Z thng hng.
Li gii:
Nhn xt: bi ny, chng minh X, Y, Z thng hng ta ngh ti vic s dng
tnh cht 2 ca T gic iu ha. t c mc ch ny, ta cn phi lm xut
hin T gic iu ha v hin nhin phi xut hin mt ng trn. gi thit,
s i xng ca M qua DE, DF v mt cch t nhin ta c li gii sau:
Gi T l im i xng vi M qua BC.
Ta c:
DY=DZ=DM=DT nn bn im T, M, Y, Z cng nm trn ng trn tm D.
Mt khc, v 90
o
AMX nn XM tip xc vi (D) ti M.
V M, T i xng vi nhau qua BC nn XT tip xc vi (D) ti T.
Ta c: M(DXEF)=-1 (y l mt hng c bn)

M(XTYZ)=-1 (v MX, MT, MY, MZ theo th t vung gc vi DM, DX, DE,

DF).
Suy ra: M(MTYZ)=-1
Hay t gic MYTZ iu ha.

X, Y, Z thng hng.
(pcm).
ng dng 2: Chng minh ng thng lun i qua im c nh, im c nh.
V d 4: Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O) c A c nh v B, C thay i
trn (O) v lun song song vi mt ng thng c nh cho trc. Cc tip tuyn
ca (O) ti B, C ct nhau ti K. Gi M l trung im ca BC, N l giao im ca
AM vi (O). Chng minh rng ng thng KN lun i qua mt im c nh.
Li gii:
Gi giao im th hai ca KN vi (O) l I.
T gic IBNC iu ha nn ta c A(IBNC)=-1.
Mt khc, M l trung im ca BC nn AI//BC, suy ra im I c nh.
Vy ng thng KN lun i qua mt im c nh (im I).
7
V d 5: Hai ng trn (O) v (O) ct nhau ti hai im phn bit A, B. Ly M
thuc (O), MA, MB ct (O) ti N, P. Gi Q l trung im ca NP. Chng minh
rng MQ lun i qua mt im c nh.
Li gii:
Gi giao im th hai ca MQ vi ng trn (O) l C.
D thy t gic MACB iu ha nn AM v cc tip tuyn ti A, B ca (O) ng
quy.
Vy MN lun i qua giao im cc tip tuyn ti A, B ca (O) c nh.
(pcm)
V d 6: Trn mt phng, cho ng trn (O) v hai im c nh B, C trn ng
trn ny sao cho BC khng l ng knh ca (O). Gi A l mt im di ng trn
ng trn (O) v A khng trng vi hai im B, C. Gi D, K, J ln lt l trung
im ca BC, CA, AB v E, M, N ln lt l hnh chiu vung gc ca A, B, C trn
BC, DJ, DK.
Chng minh rng cc tip tuyn ti M, N ca ng trn ngoi tip tam gic EMN
lun ct nhau ti im T c nh khi A thay i trn (O).
(Vietnam TST 2012)
Li gii:
Gi H l trc tm ca tam gic ABC. Ta xt trng hp H nm trong tam gic, cc
trng hp cn li xt tng t.
Trc ht, ta chng minh rng T nm trn ng thng OD.
D dng thy H nm trn cc ng thng BM v CN nn cc im D, M, N, H, E
cng thuc ng trn ng knh HD.
ng thng qua H, song song vi BC ct ng thng OD ti im S. Do nn S
cng thuc ng trn ng knh HD. Gi X l hnh chiu ca E ln AD th X
cng thuc ng trn ny.
Ta s chng minh cc t gic DMSN, XMEN l cc t gic iu ha.
Tht vy, do HS//BC v D l trung im ca BC nn theo tnh cht v chm iu
ha, ta c (HS, HD, HC, HB)=-1 hay t gic DMSN l t gic iu ha. Theo tnh
cht ca t gic iu ha ta c T nm trn ng thng DO.
D thy t gic DEJK l hnh thang cn nn
: ( . ) ENK EMJ gg
.
Suy ra

EM EJ AB
EN EK AC
. Hn na, ta c:



sin sin sin
sin sin sin
XM XNM XDM DAC AB
XN XMN XDN DAB AC
.
Do ,

EM XM
EN XN
hay t gic XMEN iu ha. Ta c c T nm trn EX hay T
chnh l giao im ca EX v AO.
Ta s chng minh khong cch t T n D khng i.
Gi B l hnh chiu ca B trn AC. Do : AHX ADE nn
AX. . '. AD AH AE AB AC
hay t gic CDXB ni tip.
Suy ra
2
' . DXC DB C DCA DX DA DC .
Theo nh l Thales th
2
. . AE DX ADDX DC
DT
AX AH AH
.
8
D thy DC, AH u khng i nn di on DT khng i hay T l im c
nh.
Ta c pcm.
ng dng 3: T gic iu ha vi Cc php bin hnh trong mt phng.
V d 7: Trong mt phng cho hai ng trn c nh (O) v (O) tip xc trong
vi nhau ti im M v bn knh ca ng trn (O) ln hn bn knh ng trn
(O). Xt im A nm trn ng trn (O) sao cho ba im O, O v A khng
thng hng. T A k cc tip tuyn AB, AC n ng trn (O) (B, C l cc tip
im. ng thng MB, MC ln lt ct li (O) ti E v F. Gi D l giao im
cuat tip tuyn ti A ca (O) v ng thng EF. Chng minh rng im D di
ng trn mt ng thng c nh, khi im A di chuyn trn ng trn (O) sao
cho ba im O, O v A khng thng hng.
(VMO 2003)
Li gii:
Gi A l giao im th hai ca AM v (O). V AB, AC l cc tip tuyn ca (O)
nn t gic ABMC l t gic iu ha.
Suy ra tip tuyn ti A, M ca (O) v ng thng BC ng quy ti mt im. Gi
s im l D.
Nh vy D di ng trn tip tuyn ca ng trn (O) ti M v tip tuyn c
nh. Php v t tm M, bin (O) thnh (O), cho nn bin BC thnh ng thng
EF, tip tuyn ti A thnh tip tuyn ti A v bin D thnh D. Vy tp hp cc
im D nm trn ng thng MD l tip tuyn t M ca (O).
V d 8: Cho ng trn (O) c ng knh AB v mt im C nm trn (O), khc
A, B. Tip tuyn ti A ca (O) ct ng thng BC ti M. Gi giao im ca tip
tuyn ca (O) ti B v C l N. ng thng AN ct (O) ti D v ct BC ti F.
ng thng OC ct ng thng qua M v song song vi AB ti I. ng thng
OD ct ng thng qua N v song song vi AB ti J. Gi K l giao im ca MD
v NC. Gi s IJ ct MN ti E.
Chng minh rng: K l tm ca ng trn i qua bn im C, D, E, F.
Li gii:
V NC, NB l tip tuyn ca (O) k t N, NDA l mt ct tuyn ca (O) nn t
gic ACDB l t gic iu ha. Suy ra tip tuyn ti A, D ca (O) v ng thng
BC ng quy, tc l MD l tip tuyn ca (O) ti D.
Do ta c KC=KD.
D thy: IM=IC v JN=JD; F l trc tm ca tam gic OMN.
Gi E l giao im ca OF vi MN. Ta chng minh E chnh l im E.
Ta c:
2
. '. . MD MX MO ME MN MBMC
Qua php nghch o
2
MA
M
N th
; ' B C N E
nn BC bin thnh ng trn
(MCE) tip xc vi (O) ti C v tip xc vi AM ti M. Suy ra I l tm ca ng
trn (MCE).
9
Chng minh tng t ta c J l tm ca ng trn (NDE). Do ng trn
(MCE) v (NDE) tip xc vi nhau ti E. Suy ra MN v IJ ct nhau ti E. T
' E E .
Khi (MCE) v (MDE) tip xc vi nhau ti E. Do ddos K l tm ng phng
ca (O), (I) v (J) nn KE=KC=KD. Vy K l tm ng trn ngoi tip tam gic
CDE. (1)
V
2 2
. . . . MF MY MX MO MA MD ME MN MC MB nn php nghch o
2
MA
M
N bin
F thnh Y, C thnh B, B thnh D v E thnh N. Ch rng B, Y, D, N ng vin
(cng nm trn ng trn ng knh NB) nn F, C, E, D ng vin.
(2)
T (1) v (2) suy ra K l tm ng trn i qua bn im C, D, E, F.
(pcm)
ng dng 4: Chng minh cc c tnh Hnh hc khc (s ng dng, vung
gc, t s bng nhau,...).
V d 9: Cho tam gic ABC, P l im bt k nm trong tam gic ABC. Gi B, C
ln lt l im i xng vi P qua AC, AB; E, F ln lt l hnh chiu ca P trn
AC, AB. Gi X l giao im khc A ca hai ng trn (ABC) v ng trn
ng knh AP. Chng minh rng t gic PEXF l t gic iu ha.
Li gii:
Gi J l giao im ca FP v AC, K l giao im ca EP v AB.
Ta c:
(AB,AC) = 2(AE,AF) = (KB,KC) (mod

) nn K nm trn ng trn ngoi

tip tam gic ABC.
Tng t, ta c: J nm trn ng trn (ABC).
Xt ba ng trn (AEF), (AKJ) v ng trn ng knh KJ c ba trc ng
phng l AX, EF, KJ nn chng ng quy ti im L.
Gi M l giao im ca AP vi KJ th A(XPEF) = (LMJK) = 1 nn t gic PEXF
iu ha.
(pcm)
V d 9: Gi s ABCD l mt t gic ni tip. Gi P, Q, R l chn cc ng
vung gc h t D ln lt ln cc ng thng BC, CA, AB. Chng minh rng
PQ=QR khi v ch khi phn gic ca cc gc ABC, ADC ct nhau trn AC.
(IMO 2003)
Li gii:
Ta c: P, Q, R thng hng (ng thng Simson).
Qua B v ng thng song song vi PR ct AC M.
Phn gic ca gc ABC v ADC ct nhau ti mt im trn AC khi v ch khi

AB AD
CB CD
hay t gic ABCD iu ha.
QP=QR khi v ch khi (MQAC)=-1
Vy ta chng minh t gic ABCD iu ha khi v ch khi (MQAC)=-1
10
Ta c:
;
AR
AQ AB CM CB
AM CQ CP
Mt khc:
: AR ( . ) D DCP gg
nn

AR DA
CP DC
.
Do :

AR
( ) 1
AR
AM CM AB CB AB AB AD
MQAC
AQ CQ CP CB CP CB CD
.
(pcm)
V d 10: ng trn ni tip (I) ca tam gic ABC theo th t tip xc vi BC,
CA ti D, E. AD ct li (I) ti P. Gi s
0
90 BPC . Chng minh rng
+ EA AP PD.
Li gii:
Ta b qua trng hp n gin AB=AC.
t K=BC

EF; Q=PC

(I) (Q Khc P).

D thy: (BCDK)=-1

P(BQDK)=-1.
T , vi ch rng
0
90 BPC , ta suy ra:
QPK QDP QDP QPD QP QD
Mt khc, t gic PDQE iu ha.
T theo nh l Ptolemy, ta c:
2PE.DQ=DE.PQ.
T (1) v (2) suy ra 2PE=DE.
T vi ch cc tam gic AEP, ADE ng dng, ta c:
2AE=AD; 2AP=AE.
Suy ra: EA+AP=2AP+AP=4AP-AP=AD-AP=PD.
(pcm)
V d 11: Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O) vi AC<AB. Tip tuyn vi
ng trn (O) ti B, C ct nhau ti T. ng thng qua A v vung gc vi AT
ct BC ti S. Trn ng thng ST ly cc im sao cho

1 1
TC TB TB
, nm gia S
v T. Chng minh rng
:
1 1
ABC ABC
.
(Tp ch Ton hc v tui tr, T8/384, thng 6 nm 2009)
Li gii:
Ta thy do
CBT CAB
nn + +
0
180 . TBA CBT ABC CAB ABC BCA
Nhn xt rng, nu gi M l giao im ca OT v BC th
BAT CAM
(Tnh cht
2e)
T y, p dng nh l sin cho cc tam gic BAT v CAM ta c:



sin
sin sin
TB sin BAT CAM MC
TA TBA BCA MA
(1)
Do

1
TB TC
nn t (1) ta c

1
TC MC
TA MA
(2)
Mt khc, v
0
90 TMS TAS nn bn im T, M, A, S cng nm trn mt
ng trn, suy ra

1
AMC ATC
. (3)
11
T (2) v (3) suy ra
:
1
MAC TAC
. T

1 1 1 1
BC MC AC
BC TC AC
, kt hp vi

1 1
ACB AC B
ta c
:
1 1
ABC ABC
. (pcm)
Nhn xt: Mu cht ca bi ton ny l kt qu
BAT CAM
. y l mt trong
nhng tnh cht quan trng v kh p ca T gic iu ha.
V d 12: Cho tam gic ABC, ng cao AH, E l trung im ca AH. ng
trn ni tip (I) tip xc vi BC ti D. DE ct li (I) ti F. Chng minh rng FD l
phn gic ca gc BFC.
(Din n Ton hc MathScope)
Li gii:
Gi M, N theo th t l tip im ca (I) vi AB, AC;
AD giao vi (I) ti im th hai P; K ng knh DK ca (I).
Ta c:

'

/ /
( ) 1 ( ) 1
DK AH
D HAEK D DPFK
EA EH

T gic DFPK l t gic iu ha

FK v tip tuyn ti P, D ca (I) ng

quy. (1)
Mt khc: T gic MPND iu ha

MN, tip tuyn ti P, D ca (I) ng quy.(2)

T (1) v (2) suy ra FK, MN, BC ng quy (ti S).
V AD, CM, BN ng quy ti mt im
(*)
(d dng chng minh nh nh l Cva)

(SDBC)=-1

F(SDBC)=-1

FD l phn gic ca gc BFC (V

FD SK
).
(pcm)
(*) im ny c gi l im Gergonne ca tam gic ABC.


12
Phn III: Bi tp luyn tp.
bi
Bi tp 1: Cho tam gic ABC, D l trung im ca cnh BC v E, Z l hnh chiu
ca D trn AB, AC. Gi T l giao im ca cc tip tuyn ti E, Z ca ng trn
ng knh AD. Chng minh rng: TB=TC.
Bi tp 2: Cho tam gic ABC ni tip (O), ngoi tip (I). Gi M l tip im ca
BC v (I), D l giao im th hai ca AM v (O). Chng minh rng nu OI vung
gc vi AM th t gic ABCD iu ha.
Bi tp 3: Cho t gic ni tip ABCD. t
; E AC BD F AD BC
. M l trung
im ca CD. EF ct ng trn ngoi tip tam gic MAB ti N (M, N thuc hai
na mt phng khc nhau b AB).
Chng minh rng:

MA NA
MB NB
.
Bi tp 4: T im A nm ngoi (O) k cc tip tuyn AB, AC (B, C l cc tip
im). Ly T bt k thuc cung nh BC. K TH vung gc vi BC (ti H). Chng
minh TH l phn gic ca gc MHN (M, N l giao im ca tip tuyn ti T ca
(O) vi AB, AC).
Bi tp 5: T A nm ngoi (O) k hai tip tuyn AB, AC (B, C l tip im). AO
ct (O) D. K BX vung gc vi CD (X thuc CD). Gi Y l trung im ca XB,
YD ct (O) ti im th hai Z. Chng minh rng 90
o
AZC
Bi tp 6: Trong mt phng cho hai ng trn

1
v

2
ct nhau ti A, B. Mt
tip tuyn chung ca hai ng trn tip xc vi

1
P v

2
T. Cc tip tuyn
ti P v T ca ng trn ngoi tip tam gic APT ct nhau ti S. Gi H l im
i xng ca B qua PT. Chng minh rng A, H, S thng hng.
(Vietnam TST 2001)
Bi tp 7: Trong mt phng cho hai ng trn

1
tm O v

2
tm O ct nhau
ti hai im A, B. Cc tip tuyn ti A, B ca

1
ct nhau ti K. Gi s M l mt
im nm trn

1
nhng khng trng vi A v B. ng thng AM ct li

2
ti
P, ng thng KM ct

1
ti C v ng thng AC ct

2
ti Q.
b) Chng minh rng trung im PQ thuc ng thng MC.
c) ng thng PQ lun i qua mt im c nh khi M di
chuyn trn

1
.
(Vietnam TST 2002)
Bi tp 8: Cho tam gic ABC, ng cao AH, K l trung im ca AH. ng
trn ni tip (I) tip xc vi BC ti D. DK ct li (I) ti T. Chng minh rng ng
trn ni tip tam gic TBC tip xc vi (I).
(Short list IMO 2006)
Bi tp 9: Cho tam gic ABC. Trung tuyn AM ct ng trn ni tip (I) ti X,
Y. Cc im Z, T thuc (I) sao cho XZ//YT//BC. ng thng AZ giao vi (I) ti
im th hai l J. Chng minh rng t gic JYTX l t gic iu ha.
Bi tp 10: ng trn tm J bng tip gc A ca tam gic ABC tip xc vi BC
v AC ln lt ti M v N. ng thng BJ ct (J) ti E, ng thng qua J vung
13
gc vi AM ct (J) ti F (E v F nm trn cng mt na mt phng b AM cha
im B).
Chng minh rng FEMN l t gic iu ha.
Bi tp 11: Cho tam gic ABC v im J l tm ng trn bng tip trong
gc A ca tam gic. ng trn ny tip xc vi AB,AC,BC ti K,L,M theo th
t. LM ct BJ ti F, KM ct CJ ti G. Gi S,T ln lt l giao im ca AF,
AG vi BC. Chng minh rng M l trung im ca ST.
(Bi ton 1, IMO 2012)
14
Li gii, hng dn.
Bi tp 1:
Gi F l giao im ca DT vi ng trn ng knh AD.
Ta c t gic EDZF iu ha, suy ra A(BCFD)=A(EDZF)=-1 (V A nm trn
ng trn ngoi tip t gic EDZF).
Mt khc, v D l trung im ca BC nn AF//BC, suy ra DT vung gc vi BC.
Suy ra tam gic TBC cn ti T hay TB=TC.
(pcm)
Bi tp 2:
Ta ch cn xt vi tam gic khng cn ti A. Khi OI ct BC ti F. Gi N, P l
tip im ca (I) vi AC, AB.
Ta c FM l tip tuyn ca (I), suy ra ng i cc ca F i qua M. M OI vung
gc vi AM nn AM l ng i cc ca F i vi (I)

ng i cc ca A
i vi (I) i qua F, hay F, N, P thng hng.
Li c AM, BN, CP ng quy ti mt im (d thy theo nh l Cva) neen
(FMBC)=-1. Do AM l ng i cc ca F i vi (O). Suy ra FA l tip
tuyn ca (O). V A i xng vi D qua FO nn FD l tip tuyn ca (O).
Vy t gic ABCD iu ha. (pcm)
Bi tp 3:
Gi (O) l ng tr ngoi tip tam gic ABM.
t J=EF

BC; I=EF

CD; K=AB

CD.
Ta c: (KJAB)=-1

(KIDC)=-1 (Xt php chiu xuyn tm F).

T , vi ch rng M l trung im ca CD, theo h thc Maclaurin, ta c:
. . KM KI KC KD
(1)
Mt khc: . . KC KD KAKB (2)
T (10 v (2) suy ra I thuc (O).
T vi ch rng I(MNAB)=I(KJAB)=-1, suy ra AMBN l t gic iu ha.
Do , ta c:

MA NA
MB NB
.
Bi tp 4:
MN v BC ct nhau S.
K tip tuyn ST ca (O) (T khc T), P l giao im ca SC v TT.
T gic BTCT iu ha

A, T, T thng hng.
Ta c:
H(STMN)=A(STMN)=A(SPBC)=-1
M HT SC

HT l phn gic ca gc MHN.

(pcm)
Bi tp 5:
AZ giao vi (O) ti im th hai l E.
V t gic ZBEC iu ha nn D(ZBEC)=-1.
Vi lu rng Y

DZ; X

DC; YB=YX, ta c:

0 0 0
/ / 90 90 90 XB DE EDC CZE CDE AZC .
15
(pcm)
Bi tp 6: (Hng dn)
Ta ch cn chng minh t gic APHT l t gic iu ha. Ta thc hin hai bc
chng minh sau:
Bc 1: Chng minh t gic APHT l t gic ni tip.
Bc 2: Chng minh

AP HP
AT HT
.
Ch

'

/ /
( ) 1 ( ) 1
DK AH
D HAEK D DPFK
EA EH
Bi tp 7: (Hng dn)
a) Gi N l giao im ca MK v PQ. Ta chng minh N l trung im ca PQ.
Ch : 1) T gic AMBC l t gic iu ha.
2) Tam gic APQ c ct tuyn l K, M, N (Ta s dng nh l Menelaus)
b) Gi J l giao im ca AK v

2
. (J c nh)
Ta chng minh t gic BQJP iu ha. T suy ra PQ i qua giao im I ca hai
tip tuyn v t B, J ca

2
c nh.
Bi tp 8: (Hng dn)
Ta c b sau: Nu ng trn (O) i qua im T thuc ng trong (O), tip
xc vi dy AB ca ng trn (O) ti C v TC i qua trung im M ca cung AB
khng cha T ca ng trn (O) th (O) tip xc trong vi (O) (ti T). (1)
Hon ton ging vi v d 7, ta chng minh c kt qu sau: TD l phn gic ca
gc BTC. (2)
Kt hp (1) v (2) ta c iu phi chng minh.
Bi tp 9: (Hng dn)
Ta s dng b sau:
B : Cho tam gic ABC. ng trn ni tip (I) theo th t tip xc vi BC,
CA, AB ti D, E, F. ng thng DI ct EF ti N. Chng minh rng AN i qua
trung im ca BC.
B trn c th chng minh bng phng php Vector hoc dng kin thc hnh
hc 9.
Bi tp 10 v bi tp 11: y l hai bi ton c mi lin h cht ch vi nhau. Hy
vng mi ngi c th nghin cu v trao i nhng vn lin quan xung quanh
hai bi ton ny!
16
Phn IV: Ti liu tham kho
1) Bi vit ca thy Nguyn ng Pht, ng trong Hi tho trng h
KHTN nm 2004. y gn nh l bi bo tin phong vit v T gic
iu ha Vit Nam
2) Ti liu gio khoa chuyn Ton 10 (Hnh hc). Tc gi: on Qunh
Vn Nh Cng Trn Nam Dng Nguyn Minh H Thanh
Sn L B Khnh Trnh.
3) Ti nguyn Internet, c bit l cc din n sau: din n Ton hc
MathScope, Art of Problem Solving, din n Ton hc VMF.
4) Cc thi hc sinh gii THPT.
5) Tp ch Ton hc v tui tr v mt s tp ch nc ngoi.
17
Li kt
Mc d rt c gng song do trnh cn hn ch nn bi vit khng
th trnh khi nhng thiu xt, rt mong c c s gp ca cc bn
c. Hy vng ti liu nh ny s gip ch cho cc bn trong qu trnh hc
tp, nghin cu Ton. Cui cng, xin cm n thy gio, ThS. H Duy
Hng, gio vin trng THPT chuyn HSP H Ni c bn tho v
cho nhng kin gp b ch!
H Ni, 25/ 5/ 2012
18