T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

DENZ ARALARI YAPIMI

AKARYAKIT TESSATI

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. AKARYAKIT TESSATI N MALATINI YAPMAK..................................................... 3 1.1. Akaryakt (FuelOil Installation) Tesisat..................................................................... 3 1.1.1. Tanm.................................................................................................................... 3 1.1.2. Yakt Sisteminin Paralar ..................................................................................... 4 1.1.3. nemi .................................................................................................................... 4 1.2. Yaktlar.......................................................................................................................... 4 1.2.1. Tanm.................................................................................................................... 4 1.2.2. eitleri.................................................................................................................. 5 1.3. Yakt Seperatrleri ........................................................................................................ 5 1.4. Akaryakt Tesisat Deposu ............................................................................................ 6 1.5. Akaryakt Tesisatnda Kullanlan Borular..................................................................... 7 1.6. Akaryakt Tesisat (Pump) Pompalar ........................................................................... 9 1.6.1. Tanm.................................................................................................................... 9 1.6.2. eitleri.................................................................................................................. 9 1.7. Yakt Temizleyici ........................................................................................................ 10 1.8. Akaryakt Tesisat Valfleri (Valve) ............................................................................. 10 1.8.1. Tanm.................................................................................................................. 10 1.8.2. eitleri................................................................................................................ 10 1.9. Akaryakt Tesisat (Fitings) Fitingsleri ....................................................................... 13 1.9.1. Tanm.................................................................................................................. 13 1.9.2. eitleri................................................................................................................ 13 1.10. Akaryakt Tesisat Borularn n malatnn Yaplmas ........................................... 13 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 16 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 17 DEERLENDRME LE .......................................................................................... 18 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 19 2. AKARYAKIT TESSATI YARDIMCI BALANTILARINI YAPMAK........................ 19 2.1. Akaryakt Tesisat Yakt Temizleyici Balants ........................................................ 19 2.2. Akaryakt Tesisat Ana Yakt TankGnlk Yakt Tank Balants ........................ 20 2.3. Akaryakt Tesisat Gnlk Yakt Tank - Ana Makine Balants .............................. 21 UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 22 LME VE DEERLENDRME..................................................................................... 23 DEERLENDRME LE .......................................................................................... 24 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 25 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 26 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 27 KAYNAKA ......................................................................................................................... 28

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Akaryakt tesisat boru devrelerini retmek Genel Ama Gerekli ortam ve donanm salandnda teknie uygun olarak istenen standartlarda akaryakt tesisat boru devrelerinin retimini yapabileceksiniz. Amalar 1. Teknie uygun olarak akaryakt tesisat n imalatn yapabileceksiniz. 2. Teknie uygun olarak akaryakt tesisat yardmc balantlarn yapabileceksiniz. Ortam: Atlye. Donatm: erit metre, kumpas, elik cetvel, mikrometre, boru, balant paralar, keten, slyen boya, teflon bant, boru anahtarlar, boru mengenesi, kurbaack, ama, kapama ve kontrol aletleri. Her renme faaliyeti sonunda kendinizi deerlendirebileceiniz lme aralar yer almaktadr. Ayrca retmeniniz tarafndan hazrlanan lme aralar ile modl sonunda deerlendirmeye tabi tutulacaksnz. 521MMI450 Deniz Aralar Yapm Deniz Aralar Tesisat Donatm Akaryakt Tesisat Akaryakt tesisat tanm, nemi, yaktlar, akaryakt cihazlar, pompalar, yardmc devreleri, valf ve fitings ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii renme materyalidir. 40/32

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Gemilerde akaryakt tesisatnn nemli yeri vardr. Akaryakt tesisat gemilerin hareket edebilmeler, stlmalar vb. sistemlerin alabilmesi kurulur. Akaryakt tesisatn renmek iin ncelikle sistemin n imalat ve yardmc ekipmanlarn bilinmesi gerekir. Akaryakt Tesisat modlnden sonra akaryakt tesisat montaj ve resim modllerini reneceksiniz. Bu modln sonunda size gerekli donanm saland zaman geminin akaryakt tesisatn retebileceksiniz.

RENME FAALYET1
AMA

RENME FAALYET-1

Gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun olarak akaryakt tesisatn retebileceksiniz.

ARATIRMA
Bir dzne farkl aplarda ve renklerde pipet alanz. Aldnz pipetleri, tahta veya mukavva bir dzlemde yaptrc kullanarak eitli ekillerde modl ieriine uygun boru devreleri kurmaya alnz. nternetten akaryakt tesisat hakknda aratrma yapnz.

1. AKARYAKIT TESSATI N MALATINI YAPMAK

1.1. Akaryakt (FuelOil Installation) Tesisat
1.1.1. Tanm
Motorin, ham petroln rafine edilmesiyle ortaya kan birok maddenin fiziksel karm sonucunda elde edilir. Rafine sanayi ham petrol ayrmlamaya (vakumda damtma) ve kimyasal olarak dntrmeye (hidrojenli kkrt giderme, katalitik) dayanan ok sayda ilem gerekletirir, bu ilemler motorinlerin birleimlerinde yer alan birok temel maddenin elde edilmesini salar. Motorinler, ok farkl fiziksel ve kimyasal zellikleri bulunan alabildiine yksek sayda (binin stnde) hidrokarbonun karmak karmyla meydana gelir. Motorin retiminde yasal oranlara uyulur. Dizel motorlarnda motora gerekli olan yakt depolayan, temizleyen ve silindire yeterli miktarda yakt pskrten sisteme yakt sistemi denir.

1.1.2. Yakt Sisteminin Paralar

Yakt deposu Besleme pompas Filtre veya filtreler Geri dn ve sznt borular Enjektrler Yksek basn borular Yakt pompasdr

Dizel motorlarnn yakt sistemini ekilden takip ederek basit bir ekilde sistemin almasn ksaca aklayalm. Besleme pompasn depodan emdii yakt basnl bir ekilde filtreye gnderilir, bu basn yaklak olarak 0,5 ila1,5 kg/cm arasndadr. Filtrede szlen ve pisliklerden arnan yakt, yakt pompasna gelir. Yakt pompas basnc ykseltildii ve miktarn lt yakt yksek basn borular ile enjektre gnderir. Enjektrler de bu basnl yakt yanma odasna pskrtr. Enjektrden szan ve pompann gereksinimden fazla olan bir ksm yakt geri dn ve sznt borular ile depoya geri gnderilir.

1.1.3. nemi
Gemilerde akaryakt tesisat ile: Ana makinenin yakt ihtiyac eitli devrelerin yakt ihtiyac ( Istma, kzgn ya vb.), gibi ihtiyalar karlanr.

1.2. Yaktlar
1.2.1. Tanm
Yakldnda enerji veren herhangi bir madde yakttr. Yaklmas iin oksijenle reaksiyona girmesi gerekir. Bitkiler yllarca gne enerjisini alr, byr ve kimyasal enerji olarak depo eder. En ok kullanlan yaktlar temelde hidrojen ve karbondan oluur. Bu yaktlara hidrokarbon yaktlar denir ve CnHm genel formlyle belirtilir. Yanmann balayabilmesi iin yaktn tutuma scaklna getirilmesi gerekir. Yaktlar fiziksel zelliklerine gre snflandrlr. Dolaysyla hidrokarbonlar her fazda vardr. Bu yaktlar ayn zamanda yksek enerjili yaktlardr. Yakt seiminde dikkat edilecek hususlar: Ekonomiklik Tama Depolama Emniyet evre kirlilii Yakma sistemine uygunluk 4

1.2.2. eitleri
Kat yaktlar: Doal olanlar ta kmr, esmer kmr ve odundur. Yapay olarak retilenleri kok ve odun kmrdr. Yaktlar iinde yanma ve tama bakmndan en fazla glk karanlar kat yaktlardr. Yanc olmayan anorganik bileenlerden dolay yanma sonunda kl brakrlar, zgaralara gereksinim gsterirler ve ou zaman tam yanma olmaz. Ortaya kan kurum nedeniyle tesisatn sk sk temizlenmesi gerekir. Kmrn ana bileeni karbondur. Ayrca oksijen, hidrojen, azot, kkrt, nem ve kl ihtiva eder. Enerjilerini yeraltnda uzun sre muhafaza eden bitki artklarndan oluur. Ktle analizi blgeden blgeye deiir. Kmrn oluma zaman arttka bnyesindeki karbon miktar artar, buna karn oksijen, azot ve hidrojen miktarlar azalr. Odun ise bitkiler iinde ok yaylm bir maddedir. Kmrn ve stma yalarnn bulunmad yerlerde yakt olarak kullanlr. Kok ve odun kmr ise oksijensiz ortamda uygulanan termik bir ilem sonunda elde edilir. Sv yaktlar: Sv hidrokarbonlarn ou, deiik hidrokarbonlarn karmdr ve ham petrolden damtma yoluyla elde edilir. Bunlar karm olmasna ramen tek bir hidrokarbon olarak dikkate alnr. Benzin, oktan zel ismiyle C8H18dir. Benzinin mukavemeti oktan says ile belirlenir. Dizel, dodekan zel ismiyle C12H26dr. Dizelde l olarak setan says kullanlr. Ayrca ok bilinen metanol (metil alkol, CH3OH) de sv yakttr. Petrol, zellikle motorlu ve tepkili ulam aralarnn gerekli yaktn, makine yalarnn retimini ve asfalt gereksinimini karlamakta, ayrca Fuel-Oil olarak stmada kullanlmaktadr. Sv yaktlar kolay alevlenir, tanmalar kolaydr. Yanma sonucu kl brakmazlar. Gaz yaktlar: Gaz fazndaki yaktlarn ekserisi ok bileenli karmlardr. Gaz hacimlerini lmek iin m3 kullanlr. Ancak 1 m3 hacmindeki gaz miktar scaklk, basn ve rutubete baldr. Gaz yaktlardan LPG, normal artlarda gaz halinde bulunan propan ve btann basn altnda svlatrlmasyla elde edilir. Doal gaz ise zellikle petroln stnde bulunan ve ekseriyetini metann tekil ettii tabii bir gazdr. Gaz yaktlarn tanmalar kolay ve ucuzdur. Byk miktarlar uzaklara boru hatlaryla, kk miktarlar ise svlatrlm durumda tp iinde nakledilirler. Yanma ortamnda hacimce kolay yaylabildiklerinden hava ile iyice karabilirler, bylece yanma esnasnda ok az hava fazlasna gerek gsterirler. Yanma hzlar ok yksek olduu iin ocaklar az yer tutar. Kl ve cruf gibi artk brakmazlar. ou zaman tam yanma olur.

1.3. Yakt Seperatrleri

Ne kadar dikkatli olunursa olunsun, motorine karan su ve kat paracklar engelleyemezsiniz. Motorine karan su, ana makineye byk hasarlara verebilmektedir. Yakt seperatrleri, motorun korunmas ve hasar grmemesi iin, motorinin temizlenmesini iki aamada gerekletirir. 5

Filtrasyon ile motorindeki pislik ve kat paracklar tutar. Seperasyonla motorinde bulunan suyu ayrlr. Bylece, motorunuza gelen yakt mikrobik dzeydeki kirlerden bile arnarak yzde yz temizlenmi olur.

Resim 1.1: Yakt seperatrleri

Santrifj seperatr 0.1 mikrondan 500 mikrona kadar paracklar ayrabilme Srekli ve otomatik alabilme Manuel temizlemeli ve ya kendinden dearjl zellii

Resim 1.2: Santrifj seperatr

inde su ve kl ihtiva eden yakta ham yakt, su ve klsz ksmna ise temiz yakt denir.

1.4. Akaryakt Tesisat Deposu

Yakt depolar, motorun depolar gnlk gereksinmesinden biraz fazla yakt temiz ve emniyetli bir ekilde depolayacak kapasitede elik sacdan yaplr. Paslanmasn nlemek iin kurun-kalay alamyla kaplanr. Yakt deposunda, yakt doldurulabilmesi iin bir kapak ve bu kapan hemen altnda szge bulunur. Depodaki yakt seviyesi, amandral bir gstergeyle kontrol edilir. Deponun dibinde su ve tortularn birikmesi iin bir tortu ukuru ve boaltma musluu vardr. Ortalama be yz saatlik almadan sonra bu musluk alarak su ve tortu boaltlr. Ayrca depoda, depo dibindeki su tortu ve pisliklerin sisteme gitmesini nlemek iin dipten 3,5-5cm kadar yukarda olan bir k borusu ve birde geri dn borusu vardr. 6

Depolama ekilleri

Dizel motorlarnda yaktn depodan sisteme gnderilmesi iki ekilde olur. Bunlar: Ykseklik fark ile depolama: Bu tiplerde depo, motor seviyesinden yukarya yerletirilir ve yaktn depodan sisteme gitmesi ykseklik fark ile temin edilir. Daha ok sabit tesislerde, baz traktrlerde ve kk motorlarda bu sisteme rastlanmaktadr. Besleme pompas ile depolama: Genellikle hareketli aralarda grlen bu sistemde depo, motordan daha dk bir seviyededir. Yakt depodan besleme pompas ile emilir filtre yoluyla yakt pompasna basnl olarak gnderilir. Ancak bu sistemlerde yakt deposu ile besleme pompas arasnda en fazla 2 metre ykseklik fark olmaldr. Bundan fazla fark olmas durumunda boruda oluacak yakt buharlar, yaktn akn engeller.

1.5. Akaryakt Tesisatnda Kullanlan Borular

Yksek scaklk mukavemet zelliklerine dayanarak yksek scaklk ortamnda kullanm amalanan borularn, her boyut ve her eriyik iin bir test parasna uygulanacak scak ekme testleri ile %0,2 ve %1 uzamadaki gerilmeleri tespit edilir. Bu testler, alma scaklna en yakn olan tam 50Clik kademelere yuvarlatlm scaklklarda yaplr. Tannm standartlara gre yksek scaklktaki mekanik zellikleri kantlanm olan borulara testler uygulanmayabilir. Gemilerde akaryakt tesisatnda kullanlan borular ounlukla elik borulardr. Boru elikleri bazik-oksijen elik retim yntemi ile elektrik frnnda veya dier yntemlere gre retilir. elik borular hafif, orta ar, ar ve kaliteli boru olmak zere drt eit imal edilir. elik borular piyasada boy olarak satlr. Bir boy yaklak olarak 6 metredir. Demir borularn inko kaplanm olanlarna galvanizli boru denir. Galvaniz kaplanmam borularn dier ad da siyah borudur. Siyah borular, gemi akaryakt tesisatnda en ok kullanlan boru eididir. Genelde karbon ve karbon-manganez eliinden yaplm I ve II snf borular kullanlr. Bununla beraber borular 400Cnin stndeki scaklklarda kullanlamaz. Borular 100000 saatlik alma mukavemetinde retilmi olmaldr. Dikisiz borular, scak veya souk haddeleme ile scak presleme veya scak veya souk ekme ile retilebilir. Kaynakl ferritik elik borular, erit veya levhalardan elektrik indksiyon veya direnli basn kayna veya eritme kayna ile retilebilir.

Borularda herhangi bir atlak grlmemelidir. Borular, gerek kullanmlarna gerekse uygulanacak sl ilemlere nemli etkileri olamayacak kk yzeysel hatalar, minimum msaade edilebilen et kalnlna kadar talanarak giderilebilir. Onarm kaynana msaade edilmez. Bu kural, eritme kaynakl borularn dikilerine uygulanmayabilir. Borularn boyutlar, boyutsal ve geometrik toleranslar, standartlarda belirtilen isteklere uygun olmaldr. Tm borular, belirtilen test basnlarnda szdrmaz olmaldr. Borular, standart ve atlye yntemler ile kaynak yaplabilme zelliine sahip olmaldr. Buhar devreleri, hem normal hem de arzal alma koullarnda, sl genlemeden doan yklenmeler, d ykler ve destekleyici yapnn kaymasndan doan yklere kar gvenli bir ekilde denmeli ve korunmaldr. elik borular DIN 1629 DIN 1630 DIN 17179 DIN 17175 DIN 23912 standartlarna gre 6150 mm ( 1/8 - 6 ) delik anma lsnde retilir. Et kalnlklar 1,85,0 mm arasndadr (Tablo 1.1). Alak basn borular yaktn depodan alnp besleme pompas ve filtre yoluyla yakt pompasna kadar temiz ve emniyetli bir ekilde tanmasn temin eden borulardr.
Metrik (mm) 6 8 10 15 20 25 32 40 50 65 80 100 125 150 n 1/8 1/4 3/8 1/2 3/4 1 1 1/4 1 1/2 2 2 1/2 3 4 5 6 Tablo 1.1: elik boru lleri Et Kalnl (mm) 1.8 2 2 2.3 2.3 2.9 2.9 2.9 3.2 3.2 3.6 4 5 5

1.6. Akaryakt Tesisat (Pump) Pompalar

1.6.1. Tanm
Pompa basit anlamyla mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye eviren makine olarak tanmlanr. Akkann enerji seviyesinde bir art salayarak bir blmeden dier bir blmeye akkann baslmas ileminde kullanlr. Gemilerde akaryakt tesisatnda kullanlan pompalar seilirken, akkan basma kapasitesi, pompann toplam basma ykseklii, net pozitif emme yk, baslacak akkann younluk ve akclk zellikleri, pompa i verimi ve pompann ekecei gce dikkat edilmelidir. Pompann kapasitesi denince, pompann birim zamanda basabilecei akkan miktar anlalr.

1.6.2. eitleri
Gemide kullanlan pompalar kullanm yerleri ve amalarna gre eitli tiplerde kullanlr. Akaryakt tesisatnda genelde santrifj (merkezka) ve pistonlu tip pompalar kullanlr. Pompalar 1- 200 bar arasnda alr. lgili standartlarda pompa seimi ltleri ve gemi kullanm alanlarna gre Akaryakt tketimi deerleri tablolar halinde gsterilir. Pistonlu pompa, bir silindir iinde hareket eden bir piston ve uygun sbaplardan oluur. Bir silindir eklindeki gvde iindeki piston sayesinde su emilir ve basnlandrlarak sisteme gnderilir. Pistonlu pompa, silindir, piston, krank mili, emme basma valfleri, gvde ve salmastra ksmlarndan oluur. Santrifj pompa, bir gvdeleri iinde, akkana momentum kazandran bir fan (pervane) bulunur. Bir salyangoz gvde iinde yer alan kanatl bir pervaneden oluan bu pompalarda sv, bir giriten arkn ortasna iletilir. Basn, svnn arkla dndrlmesiyle elde edilir. Santrifj pompalar; ark, salyangoz, gvde, emme basma borusu, gvde, mil ve salmastra ksmlarndan oluur. Pervaneler 1000 400 dev/dak hzla dner.

Resim 1.3: Akaryakt santrifj pompa (centrifugal pump) niteleri

1.7. Yakt Temizleyici

Seperatrlerden nce kullanlr. Toz tabakas, sv ve kimyasal reineleri temizler. Yakt deposu doldurma azlarnda da kullanlr. (Brlr) yakc kazanlarda kullanlr.

Resim 1.4: Yakt temizleyici

1.8. Akaryakt Tesisat Valfleri (Valve)

1.8.1. Tanm
Boru iindeki bir akkann akn durdurmaya veya serbest brakmaya yarayan alettir. Boru aplarna, sistemin ekline ve sistem basncna gre ekli ve ismi deiiklik gsterir.

1.8.2. eitleri
Gemilerde kullanlan vana ve valfler, boru aplarna, sistemin ekline ve sistem basncna gre ekli ve ismi deiiklik gsterir. Gemilerde akaryakt yardmc balantlarnda, kolonlarda ve branman hatlarnda 3/8 ile 3 kadar kullanlr. Balclar: ekvalf (Check Valve): Akkann tek ynde geiine izin veren valftir. rnek olarak; pompa emme tarafndan suyun geri akn nleyerek susuz almay nler.

Resim 1.5: Yayl ek valf kumandal ek valf

10

Separatr: Genelde yaktn ve yan temizlenmesinde kullanlr. Gemilerde buhar devresinde, suyun dolamasn engelleyerek borular ve cihazlarn korozif etkiden korunmasn salar.

Resim 1.6: Seperatr

Krkl (Globe Valve) vana: Ayarlanabilir vanadr. Makine dairesinde, akaryakt tesisat yardmc sistemlerinde ve kolonlarda kullanlr. 1/2 - 3 aplar arasnda seilir.

Resim 1.7: Krkl vana

Kresel (Spherical Valve) vana: Paslanmaz elikten yaplan kresel vanalar tam ama ve kapama istenen yerlerde kullanlr. Makine dairesinde, akaryakt tesisat yardmc sistemlerinde ve kolonlarda kullanlr. 1/4 - 3 aplar arasnda seilir.

Resim 1.8: Kresel valf

11

Kelebek (Butterfly Valve) vana: Makine dairesinde ve akaryakt tesisat yardmc sistemlerinde kullanlr.%100 sk kapama ve tam szdrmazlk salar. 3/8 - 4 aplar arasnda seilir.

Resim 1.9: Kelebek vana

Srgl (Gate Valve) valf: Makine dairesinde ve akaryakt tesisat yardmc sistemlerinde kullanlr. Yksek debi geilerinde kullanlr.3/8 - 4 aplar arasnda seilir.

Resim 1.10: Srgl vana

Emniyet (Safety Valve) vanas: Akaryakt tesisat ve yardmc sistemlerinde ar basncnda tahliye ilemi iin kullanlr. 1- 32 bar arasndaki basnlarda kullanlr.

Resim 1.11: Emniyet vanas

12

1.9. Akaryakt Tesisat (Fitings) Fitingsleri

1.9.1. Tanm
Borularn birbirleriyle birletirilmesinde veya boru hatlarnn kurulmasnda yardmc olan tesisat yardmc paralardr.

1.9.2. eitleri
Gemilerde akaryakt tesisatnda kullanlan fitingsler, boru aplarna, sistemin ekline ve sistem datmna gre ekli ve ismi deiiklik gsterir. Gemilerde akaryakt yardmc balantlarnda, kolonlarda ve branman hatlarnda 3/8 - 5 kadar kullanlr. Daha ce aldnz elik Borular Montaja Hazrlama modlnden daha detayl bilgi alabilirsiniz. Balcalar aada gsterilmitir.

Resim 1.12: Fitingsler

1.10. Akaryakt Tesisat Borularn n malatnn Yaplmas

Akaryakt borularnn hazrlanabilmesi iin gerekli donanma sahip bir atlye gereklidir. Atlyede; hidrolik testere, pafta takm, elektrik kaynak makinesi, fitingsler, eitli apta elik borular, talama ta, oksi gaz kayna ve tesisat aletleri bulunmaldr. Aada ksaca bir diesel yakt tank ile gnlk diesel yakt tank pompa devresi borusunun hazrlan sralanmtr. Bu sralamay kullanarak dier borular retebilirsiniz. 1. Aama

ncelikle tesisata uygun boru ve elemanlar seiniz. 2. Aama

Verilen lye gre borular kesiniz.

13

Borunun Kesilmesi

Resim 1.13: Boru kesilmesi

A (mm) N adet

ekil 1.1: elik boru

3. Aama

Borulara yakt seperatrn puntalayarak flanl birletirmeyi yapnz.

ekil 1.2: Yakt seperatrn birletirme

4. Aama

Yakt n stcy flanl birletiriniz.

ekil 1.3: Yakt n stcy birletirme

5. Aama

Yakt transfer pompasn basn gstergeleriyle (te kullanarak) flanl birletiriniz.

14

ekil 1.4: Kresel vana balants

6. Aama

Yakt filtresini balaynz.

ekil 1.5: Yakt filtresi balants

7. Aama

Yaplan ii kontrol ediniz.

15

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak akaryakt tesisat eanjr scak buhar k boru balantsna ait uygulama faaliyetini yapnz.

lem Basamaklar neriler Tesisat kurmak iin; boru, flan, vana, pislik Borularnn boylar, apn ve tutucu, kondenstop kontrol kutusu, kondenstop ve paralar retmeninizden aln. Tablo 1.2den faydalanabilirsiniz. akaryakt eanjrn hazrlaynz. Boru mengesini kullanarak testereyle borular kesiniz. Eldiven Borular verilen llerde kesiniz. ve i giysisi kullannz. elik Borular Montaja Hazrlama modlnden faydalanabilirsiniz Gerilmeleri ve dzgn balant Gnlk yakt tank geli boru hattn kresel yapabilmek iin puntalama valf kullanarak oluturunuz. ileminden nce flanlar biraz sknz Gerilmeleri ve dzgn balant Enjektr gidi boru hattn kresel valf yapabilmek iin puntalama kullanarak oluturunuz. Enjektr dn boru ileminden nce flanlar biraz hattn oluturunuz. sknz. Kartrc nite ile havalk nitesi boru hattn Gerilmeleri ve dzgn balant flanl balantyla oluturunuz. Havalk nitesi yapabilmek iin puntalama k hattn flanl balantyla oluturunuz. ileminden nce flanlar biraz sknz. Kartrc nite buhar kzgn ya giri k erit metre, gnye kullanarak boru hattn flanl balantyla oluturunuz. yapabilirsiniz. inizi kontrol ediniz. erit metre, gnye kullanarak yapabilirsiniz. 16

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmleleri Doru (D) veya Yanl (Y) olarak deerlendiriniz. Doru 1. Dizel motorlarnda motora gerekli olan yakt depolayan, temizleyen ve silindire yeterli miktarda yakt pskrten sisteme yakt sistemi denir. 2. 3. 4. Kat yaktlarn doal olanlar; benzin, fuel-oil ve mazottur. Filtrasyon ile motorindeki pislik ve kat paracklar tutar. Seperasyonla motorinde bulunan katlar ayrlr. Yanl

5. Akkann tek ynde geiine izin veren valfler, krkl valf olarak adlandrlr.

DEERLENDRME Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik konularnz varsa, bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz. retmeninize danarak, tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz. Eksikliklerinizi tamamladktan sonra uygulamal teste geiniz.

17

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada akaryakt tesisat boru n imalat retmek ile ilgili hazrlanan deerlendirme ltlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri
1. Borular erit metre kullanarak llerinde iaretlediniz mi? 2. Borular lsnde kestiniz mi? Gnlk yakt tank geli boru hattn kresel valf kullanarak 3. oluturdunuz mu? Enjektr gidi boru hattn kresel valf kullanarak oluturdunuz 4. mu? 5. Enjektr dn boru hattn oluturdunuz mu? Kartrc nite ile havalk nitesi boru hattn flanl balantyla oluturdunuz mu? 7. Havalk nitesi k hattn flanl balantyla oluturdunuz mu? 6. Kartrc nite buhar kzgn ya giri k boru hattn flanl balantyla oluturdunuz mu? Btn flanl balantlar puntalamadan nce somunlar gerilimi 9. engellemesi iin biraz sktnz m? 10. Gerekli emniyet tedbirleri aldnz m? 8.

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme ltlerine gre Hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz Evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

18

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

AMA
Gerekli koullar salandnda, uluslararas denizcilik kurallarna uygun olarak akaryakt tesisat yardmc balantlarn retebileceksiniz. Bu renme faaliyeti ile akaryakt tesisat yardmc balantlarn temel montaja hazrlama bilgileri verilmitir. Yardmc balantlar daha karmak veya basit yaplarda olabilir.

ARATIRMA
Firma rn kataloglarndan faydalanabilirsiniz. nternetten aratrma yapnz.

2. AKARYAKIT TESSATI YARDIMCI BALANTILARINI YAPMAK

2.1. Akaryakt Tesisat Yakt Temizleyici Balants
Akaryakt tesisat yakt temizleyici balantlarnn hazrlanmas aadaki ekilde verilmitir Tesisatn hazrlanmas iin: Yakt Temizleyici (1 adet) lye gre kesilmi elik boru Fitingsler Enjektr pompas (1 adet) Filtre (1 adet) Yakt tank (1 adet)

gerekmektedir. Sistemin alma prensibi; gemi akaryakt yakt tankndan enjektr pompas ile ekilen yakt enjektr memelerin plverize edilerek sisteme gnderilir. Yaktlarda bulunan yabanc maddeler: Cihaza zarar verebilmekte Yanman verimini drebilmekte Fazla yakt sarfiyatna Devre elemanlarnda tkanmalardan dolay arzalara

yol aabilmektedir. 19

Bunun iin n filtrelerden nce yakt temizleyiciler kullanlmaktadr.

ekil 2.1: Yakt temizleyici balants

2.2. Akaryakt Tesisat Ana Yakt TankGnlk Yakt Tank Balants

Akaryakt tesisat ana yakt tankgnlk yakt tank balantlarnn hazrlanmas aadaki ekilde verilmitir. Birletirmeler flanl olacaktr. Tesisatn hazrlanmas iin: Ana Yakt Tank (1 adet) Gnlk Yakt Tank (1 adet) lye Gre Kesilmi elik Boru Fitingsler Transfer Pompas (2 adet) Kresel Valf (2 adet)

gerekmektedir. Sistemin alma prensibi; gemilerde yaktn depoland ana yakt tanklar vardr. Ayrca ana makine, stma tesisat vb. sistemleri istenen debide beslemek iin gnlk yakt tanklar kullanlr. Ana yakt tankndan transfer pompalar sayesinde alnan yakt gnlk yakt tanklarna doldurulur.

ekil 2.2: Yakt depo gnlk tank balants

20

2.3. Akaryakt Tesisat Gnlk Yakt Tank - Ana Makine Balants

Akaryakt tesisat buhar vakum krc balantlarnn hazrlanmas aadaki ekilde verilmitir. Birletirmeler flanla olacaktr. Tesisatn hazrlanmas iin Gnlk Yakt Tank (1 adet) lye Gre Kesilmi elik Boru Fitingsler Stop Valf (3 adet) Dreyn Valf (1 adet) Boaltama valfi (1 adet) Seri Kapama Valfi (1 adet) Su Tutucu Filtre (1 adet) Hava Firar Bal (1 adet) Doldurma Bal (1 adet) gerekmektedir.

Sistemin alma prensibi; gnlk yakt tankndan enjektr pompas yardmyla ekilen yakt ncellikle acil durumlarda yakt akn kesmek iin seri kapama valfinde geer. Sonra srasyla stop valflerden ve suyu tutan dreyn valfinden geerek ana makineyi besler. Gnlk yakt tankna manuel doldurma yaplabilmesi iin doldurma valfi, tankn iindeki gaz fazndaki yakt patlamalara kar darya atlmas iin hava firar bal ve bakm yaplabilmesi iin boaltma valfi taklmaldr.

ekil 2.3: Gnlk yakt tank-ana makine

21

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki ilem basamaklar ve nerileri dikkate alarak gemi akaryakt tesisatnda kullanlan ana pompa boru balantsna ait uygulama faaliyetini yapnz.

lem Basamaklar neriler Boru, valfler, flan, dirsek ve stcy Borularnn boylar, apn ve hazrlaynz. paralar retmeninizden alnz. Tablo 1.2den faydalanabilirsiniz. Borular verilen llerde kesiniz. Boru mengesini kullanarak testereyle borular kesiniz. Eldiven ve i giysisi kullannz. elik Borular Montaja Hazrlama modlnden faydalanabilirsiniz Gnlk yakt tank geli borusu ile ncelikle valfle flan gerilmelerden filtreleri te ve kresel valf kullanarak korumak iin somunlarn skarak oluturunuz. birletiriniz. Sonra puntalama ilemini yapnz. Filtre klarna kresel valfleri flanl elik Borular Montaja Hazrlama ekilde montaj ediniz. modlnden faydalanabilirsiniz. Hazrladnz devreye te, dirsek ve flan elik Borular Montaja Hazrlama kullanarak pompa giri kresel valflerini modlnden faydalanabilirsiniz. balaynz. Kresel valfleri pompa giri azlarn elik borular montaja hazrlama montaj ediniz. Ayn ilemi pompa k hatt modlnden faydalanabilirsiniz. iinde tekrarlaynz. inizi kontrol ediniz. erit metre, gnye kullanarak yapabilirsiniz. 22

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmleleri Doru (D) veya Yanl (Y) olarak deerlendiriniz. Doru Akaryakt yakt tankndan yakt enjektr pompas ile ekilir. Gnlk yakt tanklar, gemide yaktla alan sistemleri ayr ayr beslemek iin kullanlr. Gnlk yakt tankndan enjektr pompas yardmyla ekilen yakt ncellikle acil durumlarda yakt akn kesmek iin krkl valfden geer. Gaz fazndaki yakt patlamalara kar darya atlmas iin hava firar bal kullanlr. Akaryakt tesisat sadece ana makine iin kurulmutur. Yanl

DEERLENDRME
Yukardaki teste verdiiniz cevaplar, modln sonundaki cevap anahtar ile karlatrnz. Eksik konularnz varsa, bu eksikliin neden kaynaklandn dnerek arkadalarnzla tartnz. retmeninize danarak, tekrar bilgi konularna dnp eksiklerinizi gideriniz. Eksikliklerinizi tamamladktan sonra uygulamal teste geiniz.

23

DEERLENDRME LE DEERLENDRME LE
Aada akaryakt tesisat yardmc balantlar boru n imalat retmek ile ilgili hazrlanan deerlendirme ltlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet / Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

Deerlendirme ltleri
1. Borular erit metre kullanarak llerinde iaretlediniz mi? 2. Borular lsnde kestiniz mi? 3. Gnlk yakt tank geli borusu ile filtreleri te ve kresel valf kullanarak oluturdunuz mu?

Evet Hayr

4. Filtre klarna kresel valfleri flanl ekilde oluturdunuz mu? 5. Hazrladnz devreye te, dirsek ve flan kullanarak pompa giri kresel taktnz m?

6. Kresel valfleri pompa giri azlarn montaj ettiniz mi? 7. Ayn ilemi pompa k hatt iinde tekrarladnz m? 8. Gerekli emniyet tedbirleri aldnz m? 7. Flanlar puntalamadan nce somunlar gerilimi engellemesi iin sktnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme ltlerine gre, Hayr cevabnz var ise retmenize danarak modln ilgili konularn tekrar ederek eksikliklerinizi gideriniz. Tm cevaplarnz Evet ise dier renme faaliyetine geiniz.

24

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre lnz. Deniz arac akaryakt tesisat faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi kontrol listesine gre deerlendiriniz. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz.

Deerlendirme ltleri
Akaryakt tesisat borularn verilen llerde kesebildiniz mi? Akaryakt tesisat fitingslerini devrelere takabildiniz mi? Akaryakt tesisat vanalarn devrelere takabildiniz mi? Akaryakt tesisat pompalarn devrelere takabildiniz mi? Akaryakt tesisat depolarn devrelere takabildiniz mi? Akaryakt tesisat seperatrlerini devrelere takabildiniz mi? Akaryakt tesisat yakt temizleyicisini devrelere takabildiniz mi? Btn flanl balantlar puntalamadan nce somunlar gerilimi engellemesi iin biraz sktnz m? Akaryakt tesisat boru balantlar puntalayarak kaynak yapabildiniz mi? Akaryakt tesisat borularnn n imalatn yapabildiniz mi? Akaryakt tesisat yardmc balantlarn yapabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

25

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 D Y D Y Y

RENME FAALYET2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 D D Y D Y

26

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

Tersaneler Firma Kataloglar T Denizcilik Fakltesi Ktphanesi eksan Gemi na, elik Konst. San. ve Tic. A., RMK Gemi na, elik Konst. San. ve Tic. A.. Sedef Gemi na, elik Konst. San. Ve Tic. A.. nternet Kaynaklar

27

KAYNAKA KAYNAKA
ERALP Fethi, Gemi Yardmc Makineleri1, 1987. ZSOSYAL O. Azmi, Gemi Boru Donanmlar Ders Notlar- T, 2002. Prof. dr. Zekai kazm telli, Yaktlar ve Yanma, 1998. Prof. dr. Savi Eyici, Is Ekonomisi, 1981. Ahmet Tolga Artut, Eitim Notlar, 2006. EKER Cengiz, Donatm ve Proje Mhendisi, Eitim Notlar, 2006. TSE ve Trk Loydu Standartlar eitli Firma Kataloglar

28