‫‪1‬‬

‫سيد عبدالفتاح شاهه بخاري‬

 ‫‪2‬‬

‫سببنڌ ڌرتببي عظيببم مفڪرن‪ ،‬شاعرن‪ ،‬اديبببن‪،‬‬

‫دانشورن‪ ،‬صوفين ‪ ،‬اوليائن ۽ بزرگن کي جنم ڏيندي‬
‫رهي آهي‪.‬جيڪڪي پنهنجي فڪڪر‪ ،‬شاعري‪ ،‬فلسفي ۽‬
‫صوفي طرز عمل وسيلي حق ۽ باطل جي سڃاڻپ‬
 ‫‪3‬‬
‫ڪرائي ساڃاهه جي سوچ ورهائيندا آيا آهن‪ .‬اهڙن‬
‫صببوفي درويببش صببفت انسببانن مان حضرت سببيد‬
‫عبدالفتاح شاهبه بُخاري جبو نالو ببه ا ُبتم آهبي‪ .‬هبن‬
‫بزرگ هسبتي جبو جنبم ‪ 4‬رجبب بروز ڇنڇبر ‪1321‬‬
‫هجري مطابببق ‪1905‬ع ۾ ٽنڊو محمببد خان شهببر ۾‬
‫سيد غلم محمد شاهه جي گهر ۾ ٿيو‪ .‬ستن سالن‬
‫جبي عمبر ۾ سبندس والده ماجده انتقال ڪري وئي‬
‫تبه سبندن پرورش سبندس پُڦيءَ جبي سبر تبي آئي‪.‬‬
‫شاهبه صباحب انهيءَ عمبر ۾ هبو تبه سبندس والد ببه‬
‫‪1912‬ع ۾ هببببي جهان ڇڏي ويببببو‪ .‬جنهببببن کان پوءِ‬
‫سببندس سببار سببنڀال جببو بار سببندس چاچببي سببيد‬
‫عبدالله شاهببه تببي آيببو‪ .‬پاڻ مولوي خيببر محمببد وٽ‬
‫قرآن شريببف ۽ فارسببي جببي تعليببم حاصببل ڪرڻ‬
‫کانپوءِ سبنڌي پڙهبڻ لءِاسبڪول ۾ ويٺبو‪ .‬جتان سبنڌي‬
‫فائنبل جبو امتحان پاس ڪري پرائمري ماسبتر مقرر‬
‫ٿيو‪ .‬سندس وڏا بخارا مان هجرت ڪري آيا هئا ۽ پاڻ‬
‫چشتبي طريقبي سبان منسبلڪ هئا‪ ،‬سبندن خاندانبي‬
‫سلسلوحڪيم عبدالفتاح مڪ ين سان ملي ٿو‪ .‬جي ڪو‬
‫هندسبتان جبي ”طباببت جبو اببو“ سبڏيو ويندو هبو‪.‬‬
‫شاهبه صباحب جبي خاندان وٽ ‪ 9‬سبئو هجري جبي‬
‫قلمي ڪتابن جو وڏو ذخيرو موجود آهي‪ ،‬جنهن مان‬
‫ثابت آهي ته کين علم۽ ادب سان به وڏو چاهه هو‪.‬‬
‫‪1919‬ع ۾ ڪي لڏاڻا لڏي اچي ٽنڊو محمد خان ۾ ويٺا‬
‫انهبن جبي ڪنهبن خوبرو عورت سبان شاهبه صباحب‬
‫سرور‬‫جبي نظبر اٽڪڪي پئي‪ .‬جنهبن کيبس عشبق جبا ُب‬
‫چاڙهبي ڇڏيبا‪ ،‬هفتبي بعبد لڏاڻڪا تبه لڏي ويبا پبر شاهبه‬
‫صاحب بيچيني سان سندن ڳول ۾ سرگردان رهيو‪.‬‬
‫ان دؤران پاڻ اڪثببر رات جببو گهران نڪري ڪنهببن‬
‫قبرسببتان جببي ڪُببنڊ وڃببي وسببائيندا هئا‪ .‬مسببلسل‬
‫ڇهبن مهينبن تائيبن سبندن اهبا حالت رهبي جبو کاڌي‬
 ‫‪4‬‬
‫پيتبي‪ ،‬۽ ڪپڙي لٽبي جبو ڪڪو ببه اونوڪونبه هئن‪ .‬آخبر‬
‫ڪار ٽنڊو محمبد خان لڳ ٽنڊو سبائينداد ۾ سبندن ڏاڏي‬
‫سببخي مرتضببى شاهببه جببي قبببر تببي راتيون گُذارڻ‬
‫لڳ ڪا‪ .‬جتان عشبق مجازيءَ مان عشبق حقيقبي جبو‬
‫سبلسلو شروع ٿبي ويبو‪.‬اهڙي ريبت پوءِ حياتبي جبو‬
‫سبمورو عرصبو صبوفيانه رمبز ۾ رهيبا‪ .‬پاڻ صبوفياڻي‬
‫سٺا ڄاڻڪڪڪڪو هُئا‪ .‬ان شوق ۾ پاڻ ڪافيون ۽‬ ‫راڳ جبببا ُ بب‬
‫ڪلم بببه چيببا اٿببس‪ ،‬سببندن آواز بببه ڏاڍو مٺببو هببو‪.‬‬
‫‪1924‬ع ۾ سببندن چاچببي عبدالله شاهببه جببي وفات‬
‫کان پوءِ پاڻ گهڻڪو وقت گهر اندر پينگهي ۾ پيو لڏندو‬
‫هو‪ .‬ٻه ٻه‪ ،‬ٽي ٽي ڏينهن ماني نه ملندي هُئي ته به‬
‫گُهرندا ڪونه هُئا‪.‬درويشيءَ جو عالم اهو هو ته ڪڪو‬
‫واقبف يبا اڻ واقبف ماڻهبو ايندو هبو تبه سبندن نالو‬
‫پ ُبڪابببري چوندا هئا تبه فلڻڪا‪ ،‬تون فلڻڪي ڪڪم لءِ آيبو‬
‫منهببن مبارڪ هميشببه اُلهندي طرف‬ ‫آهيببن‪ ،‬سببندن ُ‬
‫هوندو هو‪1926.‬ع سندن پ ُڦي جي وفات سندن دل‬
‫تببي وڏو اثببر ڪيببو ۽ پاڻ هببڪ ڪوٺي َء ۾ منجيءَ تببي‬
‫ويهببي رهيببا ۽ ٻببه سببال انهي َء ڪوٺي َء ۾ بنببد رهيببا‪.‬‬
‫درويبش صبفات خوبيبن سببب لکيبن ماڻهبو سبندن‬
‫ديدار لءِپري پري کان سبببببوالي بنجبببببي ايندا هئا‪،‬‬
‫جيڪڪڪي مٺايون‪ ،‬ميوا‪ ،‬کاڌي پيتببي جون شيون ۽ ٻيببو‬
‫سبامان کڻڪي ايندا هئا پبر هبي درويبش صبفت انسبان‬
‫انهن کان ڪجهه به نه وٺندو هو‪.‬سندس ڪرامتن جا‬
‫هزاريببن مثال ملن ٿببا‪ ،‬تنهنڪري سببندس مريدن ۽‬
‫عقيدتمندن جببو تعداد بببه لکببن ۾ آهببي‪ .‬هببن نامور‬
‫بزرگ هسبببتي ‪ 3‬رجبببب ‪ 1398‬هجري بروز ڇنڇبببر‬
‫مطاببق ‪ 10‬جون ‪ 1978‬تبي هبن جهان مان برقعبو‬
‫مٽايبو‪ .‬هبر سبال انهي َء تاريبخ تبي سبندن مزار ٽنڊو‬
‫سبببائينداد ۾ سبببندن ڏهاڙو عقيدت ۽ احترام سبببان‬
‫ملهايو ويندو آهي‪ .‬انهي َء ڏينهن ٽنڊومحمد خان شهر‬
 ‫‪5‬‬
‫مان ميندين جا جلوس نڪرندا آهن ۽ صوفياڻي راڳ‬
‫جي محفل پڻ منعقد ٿيندي آهي‪.‬‬
‫تحرير‪ :‬اعظم ڀٽي‬
‫بشڪريه ‪www.hakimmohdyousif.com‬‬

‫ڪرامت‬
‫ه ِن موجوده وقت ۾ ٽنڊ و سائينداد جو رهندڙ‬
‫رهواسي‪ ،‬آمون ملح ولد حاجي ابريو خليفو ملح‬
‫چويب بٿوب بتهب بمنهنجيب بخاندانب بجا‪،‬ب بماضيب بدورب بوارا‬
‫پڙڏاڏا‪ ،‬ڏاڏا بابا صاحب جن کان اسان ٻڌو ته‪:‬‬
‫ڳوٺب بحسينب بخانب بلغاريب بجوب بهڪڪ بمريض‬
‫بدريب ببيمارب بکيب بڪپڙيب بجيب بجهوليب ب۾ڪ بوجهي‪،‬ب بان‬
‫جهولي منجهان ڪاٺي آرپار اڪاري ٻنهي پاسن کان‬
‫ڪُلها ڏيئي بدري جڏڙ ي کي شفاعت‪ ،‬چڱڀلئي لءِ‬
‫سائين سخي مير المرتضيٰڪ قلندر ڪبريا وٽ ٽنڊو‬
‫سائينداد ۾ وٺي آيا‪ .‬سائين سخي جي ڀر ۾ڪ مريض‬
‫کي کڻ ي آيل ماڻهو به ادب سان ويهي رهيا‪ .‬ان‬
‫وقت گوني واهه يعني ڦليلي واهه ۾ پاڻي ڪونه هو‪.‬‬
‫سڪ ي پيئي هُئي‪ .‬سائين سخي مريض بدري بيمار‬ ‫ُ‬
‫کي ڏسي آڱ ر مٿي کڻ ي ه ڪ هيبتنا ڪ هڪ ل ڪئي‪،‬‬
‫ويٺل ماڻهو هيبتباڪ هڪل جو ڊپ برداشت نه ڪري‬
‫سگهيا‪،‬ب بڊپب بکانب بوٺيب بگونيب بصادقب بواههب بپنهنجي‬
‫ڳوٺ حسين لغاري ڏانهن ڀڳا‪ .‬سائين سخي جي‬
‫هيبتناڪ ڪ ببهڪلب ببسانب ببگڏوگڏڪڪ ببمريضب بببدريب ببکي‬
‫تندرستي ملي‪ .‬سائين سخي جن فرمايس ته تمام‬
‫تکو ڀَڄ‪.‬جيئن تنهنجن همراهن کان اڳ ي گوني واهه‬
‫پار ڪري‪ .‬پنهنجي ڳوٺ حسين خان لغاري ۾ پهچ‪.‬‬
‫بدريب بمريضب بسڀنيب بکانب باڳيب بگونيب بواههب با ُبڪربببي‬
‫ڳوٺ پهتو‪ .‬سڀئي حيران ٿي بدري مريض کان پڇڻ‬
‫لڳا ته اسان چڱن ڀلن کان ا ڳ ڳوٺ ڪيئن پهچي‬
 ‫‪6‬‬
‫وئين‪ .‬بدري مريض انهن کي چيو ته هينئر مون ۾‬
‫صحت مند طاقت ايتري آهي جو آئون نوجوان ٿي‬
‫ويو آهيان‪ .‬اوهين ته ڊنا‪ .‬مون کي اڪيلو ڇڏ ي ڀڄي‬
‫ويا‪ .‬پوء ِ سخي سائين جي نگاهه ڪرم ه ڪ سان آءٌ‬
‫اٿيس‪ .‬فرمايائون ته تمام تکو ڀڄ‪ .‬تنهنجن همراهن‬
‫کان اڳڪ ڳوٺ حسين خان لغاري پهچ‪ .‬اهو سخي‬
‫سائين جي هيبتناڪڪ هڪ ل جو معجزو ڏسي حسين‬
‫خان لغاري ڳوٺ جا ماڻهو سخي سائين جا مريد‬
‫ٿيا‪.‬‬

‫هنب بموجودهب بوقتب ب۾ڪ بپيرسنب بمحمدب بحسن‬

‫ملح رهندڙڪ ٽنڊ و سائينداد ٻڌائي ٿو ته آئون نورائي‬
‫شريف ۾ درويش پير علي قاسم شاهه وٽ ‪1950‬ع‬
‫۾ حاضري جو نوڪر هوس‪ .‬درويش پير علي قاسم‬
‫شاههب بچوندوب بهوب بتهب بمنهنجيب بڏاڏيب بجوب بنالوب ببچل‬
‫شاههب بآهي‪.‬ب بجنهنجوب بمزارب بنورائيب بشريفب ب۾ڪ بآهي‪.‬‬
‫نورائي شريف ۾ سندس ڪيئن مريد زيارت لءِ ايندا‬
‫آهن‪.‬ب بقلندرب بڪبرياءِب پيرب بعليب بقاسمب بشاههب بچيوب بته‬
‫ڏاڏوب بهميشهب بحبب بسانب بنورائيب بکانب بسيوهڻڪ بتائين‬
‫ڊگهي منزل وارو سفر طئي ڪري عثمان مروندي‬
‫شهبازب بقلندرب بڪبرياءِب صاحبب بجيب بدرٻارب ب۾ڪ بپهچي‪،‬‬
‫روحاني فيض وليت جي سبقن لءِب ڪافي زيارت‬
‫ڪندو هو‪ .‬تمام گهڻيون زيارتون ڪيائين‪ .‬سبق پڪا‬
‫ڪيائين‪.‬‬
‫درويش پير علي قاسم شاهه چوي ٿو ته هڪ‬
‫دفعيب بمنهنجيب بڏاڏيب بپيرب ببچلب بشاههب بکيب بعثمان‬
‫مروندي قلندر ڪبرياء ِ سيوه ڻ شريف واري فرمايو‬
‫ته تون تمام گهڻ و سفر طئي ڪري هِتي منهنجي‬
‫زيارتب بلءِب اچينب بٿو‪.‬ب بپرب بهاڻيب بهنب بکانب بپوءِب قلندر‬
‫ڪبرياءِب ٽنڊوب بسائيندادب بسخيب بميرب بالمرتضيٰڪ بشاهه‬
 ‫‪7‬‬
‫جي زيارت لءِب ويندو ڪر‪ .‬توهان جو ڳوٺ شريف‬
‫جوب بنورائي‪،‬ب بٽنڊيب بسائيندادب بکيب بتمامب بويجهيب بآهي‪.‬‬
‫باقيب بوليتب بجاب برهيلب بسبقب باتيب بپڪاب بڪرب ب۽ڪ باتي‬
‫شاگردب بٿيب برهه‪.‬ب بهاڻڪ باتانب بئيب بسبقب بپڪاب بڪري‪.‬‬
‫امتحان ڏيئي‪ ،‬وليت جي سعادت پر نورائي شريف‬
‫کان ٽنڊ ي سائينداد زيارت لءِب وڃين ته ڳوٺ بکان‬
‫گهوڙ ي تي چڙهي وڃجين‪ .‬پر جڏهين مير واهه وٽ‬
‫پهچين ته گهوڙ ي تان لهجين‪ .‬گهوڙ ي کي اتي پڏي‬
‫جوتيب بلهيب بهٿب ب۾ڪ بجهلجينب بادبب ب۽ڪ باحترامب بسان‬
‫پيادل اچي ٽنڊو سائينداد پهچي مير سخي المرتضيٰ‬
‫قلندر ڪبرياء ِ جي زيارت ڪجين‪ .‬جتان تون گهوڙي‬
‫تان لهجي مير سخي المرتضي ٰ قلندر ڪبرياءِب جي‬
‫زيارتب بلءِب ٽنڊيب بسائيندادب بپهچيندين‪.‬ب بانهيءَب وچب ب۾‬
‫جيڪو مفاصلو آهي‪ .‬تنهن کي جنسي بهشتي غاليچا‬
‫وڇايل آهن‪ .‬انهيءَب ڪري توکي حڪيم ٿو ڪجي ته‬
‫جتي لهي هٿ ۾ڪ جهلجين ڇو ته جڏهن الله وارو‬
‫الله واري ڏانهن وڃين ٿو ته الله تعاليٰڪ جا ملئڪ‬
‫وچ ۾ مفاصلي ۾ گلم غاليچا وڇائن ٿا‪.‬‬
‫انهيءَب هدايت کان پوءِب اولياءَب پير بچل شاهه‬
‫نورائيب بشريفب بواروب بسائينب بسخيب بميرب بالمرتضيٰ‬
‫شاهه صاحبب جي حاضري ۾ڪ رهي وليتب سعادت‬
‫حاصل ڪئي‪.‬‬
‫هنب بموجودهب بوقتب ب۾ڪ برهندڙڪ بآمونب بملحب بٽنڊو‬
‫سائينداد ٻڌائي ماضي دور ۾ ٽنڊو سائينداد ۾ خطرناڪ‬
‫بيماري نازل ٿي‪ .‬بيماري ۾ روزانه تمام گهڻ ا ماڻهو‬
‫مرندا هئا‪ .‬جن کي دفن ڪري ايندا هئا ته انهيءَ وچ‬
‫۾ ٻيا ماڻهو مري ويندا هئا‪ .‬ڪافي ڏينهن اهو سلسلو‬
‫هليو‪.‬ب بنيٺب بٽنڊوب بسائيندادب بجاب بماڻهوب بدعاب بلءِب سائين‬
‫سخيب بوٽب بآيا‪.‬ب بسائينب بسخيب بجنب بفرمايوب بتهب بٽنڊو‬
‫سائينداد جي ماڻهن مان جيڪ و جيئري ئي پنهنجو‬
 ‫‪8‬‬
‫ساهه الله جي راهه ۾ڪ قربان ڪري ته يڪدم خير‬
‫ٿيب بويندو‪.‬ب بانب بوقتب بسائينب بسخيب بجيب بحاضريب ب۾‬
‫مائيب بهِيَرانب بذاتب بگُرڙاب بهندوب برهندوب بهئيب بجيڪا‬
‫سائينب بسخيب بجيب بخليفياڻيب بهئي‪.‬ب بمائيب بهيران‬
‫حاضريب بعرصيب بدورانب بسائينب بسخيب بجيب بتمام‬
‫گهڻ ي خدمت ڪئي هئي‪ .‬سائين سخي جي دعائن‬
‫سان نوازيل مائي هيران مريدياڻي هئي‪ .‬جنهن هٿ‬
‫ادبب بجاب بٻڌيب بسخيب بسائينب بکيب بعرضب بڪيوب بته‬
‫تنهنجيب بحڪمب بموجبب بڪوبهب بٽنڊيب بسائيندادب بمان‬
‫پنهنجو ساهه الله جي راهه ۾ قربان نٿو ڪري‪ .‬پر‬
‫منهنجاب بمرشدب بڪريمب بميرب بالمرتضيٰڪ بآئونب بهيران‬
‫گُرڙي پنهنجو ساهه تنهنجي حڪم موجب قربان ٿي‬
‫ڪريان‪.‬ب منهنجيب بساههب جي بقربانيب بقبولب بفرمايو‪.‬‬
‫سخيب بسائينب بجنب بفرمايسب بتهب بوهنجيب بسهنجي‬
‫صاف سٿرا ڪپڙ ا پائي سمهه ۽ مٿان ڪپڙ و وجهه‪.‬‬
‫مائي هيران مرشد ڪريم جي حڪم جي دل و جان‬
‫سانب ببجاب بآوريب بڪئي‪.‬ب بسائينب بسخيب بجنب بخيرب ب۽‬
‫چڱڀلئيب بجيب بدعاب بگهري‪.‬ب بدعاب بگهرڻڪ ببعدب بڏسنب بته‬
‫مائينب بهيرانب بجيئريب بساههب بقربانب بڪريب بفوتب بٿي‬
‫ويئي‪ .‬بجيڪ ا بهنب وقتب ٽنڊيب سائيندادب ب۾ڪ دفن بآهي‪.‬‬
‫ميان هيران کي دفن ڪرڻڪ بعد ڪ ُل خير ٿي ويو‪.‬‬
‫بيماريب بجوب بحملوب بترتب بئيب بختمب بٿيب بويوب ب۽ڪ بجيڪي‬
‫بيمار هئا‪ ،‬سي سڀ چڱ ا ڀل بٿي ويا‪ .‬مائي هيران‬
‫سخي سائين جي دعا سان پارس بنجي ويئي جنهن‬
‫جي مزار تي اڄ به ڪيترائي هندو زيارت لءِب ايندا‬
‫آهنب ب۽ڪ بشفاعتب بچڱڀلئيب بجونب بسعادتونب بحاصل‬
‫ڪري ويندا آهن‪.‬‬