Antika Indija

Indija je prostor zemlje sa june strane omeen Indijskim okeanom, a sa sjeverne Himelajima i njima bliskim planinskim vijencima.Predstavlja gotovo zaseban kontinent. Od Himelaja prolaze dva velika rijena sliva, Inda koji tee prema jugozapadu i Ganga koji tee prema jugoistoku, obrazujui izmeu sebe u sjevrnoj Indiji plodnu ravnicu. Juno od vijenca planine Vine, od istoka prema zapadu, lee visoravan Dekan i manji planinski vijenci Gata.U drevna vremena more je odvajalo Indiju od ostalih dijelova

ovjeanstva.Kroz planinske klisure na sjeverozapadu Indije prodirali su na potkontinent osvajai, kao Arijci oko 1500. prije nove ere ili muslimani oko 1000. nove ere. Invazija Arijaca nije bila prva. U Indiji su ve ustanovljene dvije velike jezike porodice: mundski jezik kojim su govorila plemena u istonom i sredinjem dijelu ove zemlje, i dravidski kojim su se sluili stanovnici Dekana i june Indije. Kroz planinske tjesnace dolzili su razliiti osvajai: Persijanci, Makedonci i Grci, Skiti, Parani, Kuani i Huni. Oni su valadali indijskim zemljama izvjesno vrijeme, a poslije toga bi se povlaili ili bi ostajali i gubili svoj identitet uklapajui se u indijsku sredinu. Dolaskom Arijaca poinje da nastaje drevna indijska civilizacija kojoj su svoj doprinos dali mudski dravidski i strani narodi. Nacionalana religija Indije je hinduizam, jo uvijek snana u zemlji svog nastanka, a njena meunarodna, religija budizam, rasprostranila se irom Dalekog istoka i na jugozapadu Azije.Njen numeriki sistem (nula i devet brojeva koje pogreno nazivamo arapski brojevi) usvojen je s kraja na kraj svijeta. Dolaskom islama, religije koju ova civlizacija nije mogla da pretopi u hinduizam, zavrava se istorija stare Indije. Civilizacija doline Inda Dva glavna grada stare civilizacije Mohendodaro u Sindu i Harapa u Pandabu, temeljno su istraena. Ova civilizacija zahvatala je prostor du najveeg dijela Inda, do gornjeg sliva Ganga, u duini od bezmalo 2000 km, a pokrivala je uz Arabijsko more oko 1500 km dugu priobalnu oblast istono i zapadno od delte Inda. Ljudi koji su karajem III i poetkom II milenijuma osnivali su prave gradove. Sloeni kanalizacioni sistem pokrivenih kanala sa otvorima i kanalizacionim jamama, odvodi za otpatke i javni bunari dokaz su koliko mnogo se polagalo na higijenske uslove gradskog ivota. Raspored glavnih ulica koje se sijeku pod pravim uglom snano je odudarao od krivudavih ulica mezopotamijskih gradova iz tog vremena. Steatitski peati, od kojih su mnogi remek-djela klesarske umjetnosti naeni su u znatnim koliinama.Na njima su predstavljeni bogovi i ivotinje, i urezani natpisi koji do danas nisu odgonetnutiNiz stoljea (od 2300. do 1800. p.n.e.) pripadnici civilizacije u dolini Inda ivjeli su u svojim urbanistiki savrenim garovima, gaji li su penicu, jeam i pamuk i trgovali sa stanovnicima Presijskog zaljeva, Afganistana i ostalih dijelova Potkontinenta. Ostaje nerazjanjeno kako je nastala ova civilizacija, ko su bili njeni predstavnici i kako se okonala. Na njoj se opaaju jasne srodnosti sa drevnom Mesopotamijom, ali i upadljive razlike.Da li su njeni pripadnici bili preci naroda koji danas govori mundskim ili dravidskim jezicima, ostaje nam da nagaamo sve dok se njihovo pismo ne odgonetne. Arijci Plemena koja su sebe nazivala Arijci, naselila su se u Pandabu poslije propasti civilizacije u dolini Inda. Ona pruaju sasvim drugaiju sliku od prijanje civilizacije.Oni su bili ratari koji su ivjeli u malim selima.Glavno ratno sredstvo ovog naroda bile su lake brze dvokolice koje su vukli konji.Poglavito su se bavili gajenjem rogate stoke, koja je igrala vanu ulogu u njihovoj privredi. Nepoznato je da li su znali za poljoprivredu prije nego to su stigli u Indiju, ali u svakom sluaju brzo su se prihvatili gajenja penice i rie. Oni su govorili jezikom koji pripada indoevropskoj jezikoj porodici u koju, pored ostalih, spadaju grki, latinski, slovenski, keltski i persijski.Moda su jo i 1500.g p.n.e arijska plemena prola kroz klisure koje povezuju Pandab s iranskom visoravni. Ljude koji su im pruali otpor zvali su dasa, nazivom koji je ubrzo postao sinonim roba.

Razdoblje obrazovanja arijskih drava predstavlja herojsko doba Indije. Ktarija je bio naziv za ovjeka plemenitog roda iji se poglavar zvao rada.Mladi katrija se obuavao da rukuje lukom i strijelom i da upravlja dvokolicama.On je upuivan da uva svoju ast neumrljanu i da na bojnom polju trai sebi slavu. Ubostvo ovjeka koji se prethodno pokorio i odbijanje gostoprimstva strancu , znailo je smrtni grijeh. Sa sedamnaest godina mladi ktarija je postajao ovjek zreo da ratuje, sa etiri zakonita cilja pred sobom: stoka, zlato, zemlja i ene. Obian narod se zvao Vaiija. Njemu su zapali ovozemaljski poslovi, gajenje szoke, ratarstvo i trgovina. udre, potinjeno stanovnitvo koje, po svoj prilici, uglavnom nije bilo arijskog porijekla, zauzimali su u drutvu nie mjesto od Vaiija. Razvrstavanje ariskog drutva na etiri sloja prethodi razvoju kastinskog sistema. Vedska religija Veda je naziv za religioznu knjievnost arijskih plemena u Indiji. U odrenijem smislu, ovaj naziv oznaava zbirku himni u slavu bogova koje se pjevaju kada se prinose rtve. Rigveda je najstarija od tih zbirki. Njene najranije himne potiu iz vremena neposredno poto su vedska plemena zauzela Pandab, moda ak iz perioda njihovog boravka u Persiji.Bogovi Rigvede su boanstva neba i prirodnih elemenata, nalik boanstvima ostalih ranih indoevropskih religija. Da bi se ovi bogovi odobrovoljili i umilostivili, prinoene su rtve na svetu vatru, agni, koja se palila na ognjitima ili pod vedrim nebom. Ova religija imala je malo slinosti sa klanjanjem idolima u hramovima kasnijeg hinduizma. U mlaem sloju vedske knjievnosti, Brahmanama, detaljno je izloen ritual prinoenja trava, koji je bivao sve sloeniji i postajao iskljuivo pravo braminskog stalea. Upanitade, trei sloj Veda, obiljeavaju novi zaokret u razvitku religijskih shvatanja. U njima se dokazuje da su meditacija i odricanje neuporedivo djelotvornije od prinoenja rtava. Uenje o seobi dua, koje tvrdi da ovjek poslije svoje smrti ponovo raa u viem ili niem obliku ivota u to vrijeme je prihvatano kao oevidna istina.U savremenoj Indiji malo ta je ostalo od indoevropskog religioznog nasljea, izuzev obreda vjenanja koji se obavlja oko svete vatre, i svakodnevnih domaih prinoenja rtava. Pa ipak je mistino uenje Upaniada u duhovnom pogledu nadahnulo dainizam, budizam i filozofske kole hinduizma. Dainizam Pred kraj vedskog doba, u istonoj Indiji a posebo oblasti oko Magade u dananjoj dravi Bihar, zaeo se izvjestan broj asketskih pokreta koji su opovrgavali vjerodostojnost Veda.Ipak, njihove metafizike doktrine pokazuju srodnost sa Upaniadama.Jedna od najranijih i najuspjenijih meu tim novim religijama bio je dainizam koji danas ima oko 1.500.000 vjernika u zapadnoj i junoj Indiji.Prema dainskom uenju cjelokupna vasiona je ispunjena ivim duama ija je iskonska istota zatamnjena.Izljeenje se nalazi u stavu pasivne, usrdne kontemplacije i u potovanju doktrine ahsime, po kojoj se ne ini nasilje. Dainski monasi nose preko usta tanku tkaninu i dok hodaju pred sobom iste put, da ne bi udahnuli ili zgazili insekte i mikrobe. Budizam Osniva dainizma, Mahavira, kao i Buda ivio je u VI vijeku p.n.e. u istonoj Indiji. Prema predanju obojica su bili kraljevskog porijekla. Legenda kae da je prilikom Budinog roenja proreeno da e on postati ili veliki asketa ili sveopti car. Budin otac ga je odgajao u uslovima lagodnosti i raskoi, ne bi li ga odvratio od bilo kakvih nesvjestovnih sklonosti. Jednog dana je vidio enu kako se poraa, bolesnog ovjeka,

starca i le. Obuzet saznanjem da je jad nerazluivo povezan sa ivotom, on se odrekao porodice i oevog imanja, pa se nou iskrao elei da otkrije izvore ovjekovih patnji. I dok je utonuo u razmiljanje ispod nekog drveta, doivio je prosvjetljenje. Tu je poetak duge historije budizma, koji danas nije vie zastupljen u zemlji svog nastanka, ali zato ima milione privrenika u mnogim dravama Dalekog istoka.Budizam se zalae za srednij put izmeu podavanja ulima i asketskog samomuenja.Paznja sveopta pojava. Njen korjen je elja, a izljeenje je u prevazilaenju elje putem iscrpljujueg spoznanja do koje se dolazi meditacijom.U meuvremenu su se obrazovale osnovne crte kastinskog sistema.Meutim ti mnogobrojni asketsji pokreti i religije ovjekovog izbavljenja, koje su iz njih proizilazile, u izvesnom smislu odbacivali su principe na kojima se zasnivala kasta.Unitavanje ivota je zlo: samim zastupanjem takvog gledita Mahavira i Buda su se suprotstavljalo vedskoj religiji prinoenja rtve. Ipak, za ogromnu veinu ljudi kasta je ostala organizacioni princip njihovog drutvenog bitisanja.Bramonski svetenici i dalje su zadovoljavali njihove obredne potrebe prilikom roenja, vjenanja i smrti. Osvajai sa zapada Drave vedskog doba bile su plemenske republike i monarhije kojima je vladala nasledna aristrokracija, katrije. Takve drave i dalje su preovladavale u Pandabu sve do dolaska Aleksandra Velikog, 326.g, i upravo su u njima bramini uivali najvei ugled.Za razliku od njih u istonim oblastima istovremeno sa pojavom daizma i budizma, nastajale su teritorijalne drave ija je politika bila osvajaka, a vladari esto uzurpatori niskog porijekla.Najvie uspjeha meu njima imala je Magada, ija je prestolnica Pataliputra ubrzo postala sredite najveeg carstva za koje je Indija ikad do tada znala. Gandara i Sind bile su satrapije persijskog cara Darija pred kraj VI vijeka p.n.e, a Indijci su sluili u Kserksovoj vojsci u doba njenog pohoda na Grku. U oima Indijaca, Aleksandar je morao izgledati kao posljednji u nizu persijskih osvajaa. Makedoncima su Porovi slonovi nanijeli teke gubitke, tako da su ubrzo potom ove ivotinje postale najcjenjenije ratne maine u helenistikom svijetu. Aleksandrova vojska se povukla Indom na jug, a zatim kopnom i morem na zapad. U meuvremenu je andragupta prigrabio prijesto Magade, iskoristivi za sebe nerodnu bunu. Plemenske drave su brzo podlegle andraguptiniom nadiraju, a uskoro potom ugasnula je posljednja uspomena na Aleksandrov kratki boravak u Indiji. Seleuk, makedonski vojskovoa koji je naslijedio Aleksandrove istone posjede, zakljuio je pakt sa adraguptom na osnovu kojeg je dobio 500 slonova prijeko potrebnih za rat protiv makedonskog generala Antigona. U zamjenu za njih ustupio je ogromni zemljini posjed zapadno od Inda. Seleuk je poslap Megastena u svojstvu izaslanika na maurijski dvor u Pataliputri. Megasten je napisao dragocjen, mada unekoliko idealizovan prikaz Indije u vrijeme prvih godina Maurijskog Carstva. Za Megastena, Indija je bila zemlja u kojoj je zloin rijetkost uprkos tome to nisu postojali nikakvi pisani zakoni; u njoj se nije znalo za ropstvo, a seljaci su orali zemlju i nisu ih ometale vojske koje su nedaleko od njihovih polja vodile oruanu borbu.Kada je Aoka stupio na maurijski presto 268. p.n.e., imperija koju je on naslijedio obuhvatala je sve indijske zemlje osim krajnjeg, junog dijela potkontinenta i jednog probalnog dijela na istoku. Aoka je ispoljavao naklonost prema budizmu; ljudski gubitci i patnje koje je prouzrokovao njegov vojni pohod na Kalingu preobrazili su njegov ivot.On je nalagao svojim visokim inovnicima da u svijetst narodu usauju vrline koje se sastoje iz nenasilja, miroljubivosti i potovanja

starijih i duhovnika svih vrsta. On je slao izaslanike u helenistike gadove da tamo ire njegova shvatanja. Takva osvajanja pavinou smatrao je da su uzvienija od osvajanja orujem. Najvanije od svega, nareivao je da se njegove misli urezuju u stijene. Iako su Aokini iskazi veinom pisani dijalektom Magade, u gandari je pronaeno nekoliko na grkom i aramjeskom jeziku. Zahvaljujui tim zapisima danas poznajemo jednostavne neposredne rijei jedne od najveih linosti u historiji svijeta.U doba Aokine vladavine budizam je napredovao i irio se. U to vrijeme je prenjet u ri Lanku u kojoj od tada cvjeta. Drave ungi i Kuana Satrap Diodot otcijepio se od seleukidske drave 250.g p.n.e i osnovao nazavisnu helenistiku kraljevinu Baktriji. Meutim, u sljedeem stoljeu, centralno-azijska plemena Skiti ili Sake, silinom svoje navale potisnuli su baktrijske vladare na jug i istok, u Ganadaru i Pandab.Maurijsko Carstvo nije dugo preiivjelo Akinu smrt,Puimitra je ve 187.g p.n.e. na njenim razvalinama podigao skromniju dravu dinastije unga, hinduistiku po religiji.Dvije indogrke monarhije na koje se baktrijska kraljevina podijelila, su propale na poetku hrianske ere. Baktrijski kralj Menandar je bio jedan od onih malobrojnih Grka koji su ostavili trajan peat indijskoj svijesti, ne toliko svojim zamanim osvajanjima koliko kao pokrovitelj budizma. Jedan od posljednjih doprinosa helenistikog prisustva na sjeverozapadu Indije je bio razvoj gandarske vajarske kole koja je izgradila lik Bude sa upadljivo grkim profilom; osim toga, kosa i odjea takoe su izvajani na grki nain. Skiti nisu uzalud zakucali na kapije Indije. Teko je da se sastavi historija njihovih osvajanja na osnovu izolovanih i kontradiktornih izvornih podataka koji su se sauvali na desetini jezika. Do I vijeka nove ere zapadna Indija i sjeverozapad potkontinenta nali su se u rukama varvarskih monika. Tokom I i II vijeka nove ere Kanika, vladar naroda Kuana, osnovao je dravu koja se irila preko planinskih klanaca na sjeverozapadu i pruila duboko u srce sjeverne Indije. Kuanska narodna vojska , onakcva kakva je predstavljena na reljefima (zailjena kapa, dug jahai kaput ukraen krznom, kesaste pantalone i izme) ukazuje na srednjoazijsko porijeklo ovog naroda. Kuanski monarski su uzimali titule od naroda koje bi pokorili ili sa kojima su se nalazili u dodiru: maharada (indijski naziv), car careva (persijski), nebeski sin (kineski), cezar (rimski). U doba osvajanja postepeno su izbijala na povrinu dva velika religijska pokreta. Oblik budizma zvani mahajana koji je propovijedao oboavanje Bude iz prolih vremena i stavljao naglasak na sposobnost svetkovanja da dostignu onaj najvii cilj, nailazio je na iri odziv nego oprija religija monakog tipa starijih kola, poznata kao hinajana. Tokom vremena mahajana budizam je preovaldavap na Tibetu, u Kini, Japanu i u vie zemalja jugostone Azije. Hinajana budizam najsnanije se ukorijenio u ri Lanki i Burmi. Druga vjerska struja bio je kult nazvan bakti. Bio je populatan pokret koji je propovijedao oboavanje boga s ljubavlju prema njemu i zavisnost od njegove milosti. Gupte Varvarske drave na sjeverozapadu i zapadu bile su oko 320. nove ere oslabljene, a andra Gupta I je obnovio Magadsko Carstvo. Za vrijeme vladavine njegovog sina, Samudre Gupte, najvei dio sjeverne Indije prikljuen teritorijama dinastije Gupta. Samudrin sin, andra Gupta II istjerao je potomke skitskih osvajaa iz zapadne Indije. Moda je vladavina andra Gupte II najblistavije doba koje je stara Indija doivjela.Tada

je sjeverna Indija reklo bi se uivala vie mira i bezbjednosti nego za vrijeme prethodnih vijekova. Prvi postojei ostatci hinduistikih hramova potiu iz doba dinastije Gupta. Ovu arhitekturu odlikuje ljepota, jednostavnost i uzdranost. Mada su carevi dinastije Gupta bili poklonici hinduistike religije, oni su vaili i za pokrovitelje budizma. U najranijoj knjievnosti june Indije, spominju se grki trgovcim nastanjeni u junoindijskoj luci. Nesumnjivo je rei da je rije o Grcima, prestavnicima rimske trgovine koja je od Avgustovog doba donosila napredak zapadnoj i junoj Indiji. Meutim, mada je dinastija Gupta zauzela presto, jug zemlje je ve u istoj mjeri irio i primao arijsku kulturu. Iz june Indije, vjerovatno iz Kanijske Kraljevine kojom je vladao narod Palava, sanskritski jezik, vjetina pisanja, hinduizam i budizam prvi put su dosegli do dvorova irom jugoistone Azije. Juna Indija uglavnom nije potpala pod upravu sjeverne Indije. Mada su Palave morali pognuti glave pred vojnim snagama Samudre Gupte, za vrijeme njegovog pohoda na jug, njihova potinjenost Guptama bila je kratokog vijela. Sredinom V vijeka nove ere novi varvarski osvajai, Huni, zlokobno su se pojavili u Indiji. Otprilike u trajanju jedne generacije, Guptama je polazilo za rukom da odbijaju ovu opasnost nadolu sa sjeverozapada. Ali krajem V vijeka ovo zlo je nanovo izbilo, sa Toromanom i Mihirakulom na elu. Carstvo Gupta propalo je u tim tekim vremenima. Hara, pod kojim se poetkom VII vijeka nove ere sjeverna Indija ponovo ujedinila od jedne do druge morske obale, historiarima je najbolje poznat od svih indijskih vladara rane epohe. Iz tekstova Haru upoznajemo kao pravednog i djelotvornog monarha, koji ne prestaje da obilazi svoje carstvo da bi sasluao molbe obilazi svoje carstvo da bi ublaio nevolje. Njegova mo se nalazila u potpunoj ravnotei sa moi alukija sa Dekana, protiv ijeg kralja Pulakuina II nije bio u stanju da bilo ta uini. Velikih razmjera i labavo povezano, carstvo koje je bilo Haraino djelo, raznizalo se poslije njegove smrti. Opadanje stare Indije Pred kraj X vijeka jedna tamilska sila, Kole, postavila je temelje carstvu u iji sastav su uli jug i Cejlon, i ije je oruje ponijeto ak do Ganga na sjeveru i do ostrva Sumatre na istoku. Proces prenoenja carskih zemalja, vlasti i prerpgativa na sitnije vladare i monike, na velike hramove i manastire, odvijao se ve dugi, zbog ega se usitnjavala snaga nominalnog vrhovnog gospodara. Kovani novac je postao rijetkost i stie se utisak da indijska trgovina sa stranim zemljama vie nije cvijetala kao za valdavine Kuana i Gupti. ivot koji su gledali oko sbe stanovnici sjeverne Ondije bio je obiljeen provincijalizmom, nesigurnou i beskrajnim dinastiim borbama. Njihova svijest o tome da je nastalo doba opadanja, nala je izraza u popularnij religioznoj knjievnosti toga vremena. Oni za koje je teret tradicije postao preteak, opredjeljivali su se za ezoterine tantra kultove.