DEFINISI TUBERKOLUSIS

Penyakit Tibi adalah merupakan sejenis penyakit yang boleh membawa maut jika tidak mendapatkan rawatan yang sempurna. Dalam istilah sains, penyakit tibi dikenali sebagai Pulmonary tuberculosis di mana ia disebabkan oleh sejenis bakteria yang dinamakan sebagai Mycobacterium tuberculosis. Bakteria ini hanya boleh dilihat dengan menggunakan mikroskop. Biasanya bakteria ini hanya boleh menjangkiti paru-paru dan boleh menyerang organ-organ lain seperti selaput otak, tulang, kelenjar leher, buah pinggang serta kulit.Bakteria Tibi disebarkan melalui udara. Pesakit Tibi yang menderita akan mengeluarkan berjuta-juta bakteria Tibi yang terawang-awang di udara apabila batuk. Manakala individu yang menyedut udara yang tercemar ini mempunyai peluang untuk dijangkiti penyakit tersebut. Biasanya pesakit Tibi akan menyebarkan bakteria tersebut kepada individu yang berhampiran dengannya.

SEJARAH PENYAKIT TUBERKULOSIS Penyakit tibi diketahui wujud sejak dari tahun 8,000 sebelum Masihi di mana terdapat kesankesan penyakit tibi di tulang belakang mumia Firaun. Pada tahun 460 sebelum Masihi, Hippocrates iaitu bapa perubatan telah menamakan penyakit itu sebagai pthisis. Ibnu Sina di dalam bukunya Kanun Perubatan mengetahui bahawa tibi diumpamakan sebagai suatu penyakit yang berjangkit. Pada kurun ke-16, tibi dikenali sebagai consumption. Di Malaysia, pada kurun ke-20 penyakit ini dikenali sebagai batuk kering.Pada tahun 1950an, penyakit tibi merupakan pembunuh utama penduduk di Tanah Melayu (Malaya). Pada tahun 1961, Program Kawalan Tibi Kebangsaan ditubuhkan dan semua pesakit tibi dirujuk ke Pusat Tibi Negara di Jalan Pahang, Kuala Lumpur (sekarang dikenali sebagai Institut Perubatan Respiratori).

Pada kurun ke-19, tibi hampir memusnahkan seluruh Eropah dan Amerika. Tibi pada masa itu juga dipanggil hawar putih untuk menyamakannya dengan penyakit hawar hitam (plague) yang telah meragut banyak nyawa di benua Eropah dan Amerika pada kurun ke-18. Musuh kepada kesengsaraan dan kematian manusia ini telah dikenal pasti oleh seorang ahli sains bernama Robert Koch. Beliau menemui bakteria mycobacterium tuberculosis pada 24 Mac 1883. Mengambil sempena penemuan bakteria pada tarikh itu, 24 Mac telah dijadikan hari memperingati tibi sedunia pada tiap-tiap tahun. Penyakit tibi tidak mengenal batasan sama ada kekayaan atau kemasyhuran seseorang. Sebagai contoh, Elanor Roosevelt iaitu bekas wanita pertama Amerika dan George Orwell, pengarang buku pada tahun 1984 telah diserang penyakit tibi. Ahli politik ke ahli falsafah, raja-raja ke orang biasa, pelukis ke paderi, doktor ke ahli muzik, semuanya pernah menghidap atau mati disebabkan oleh penyakit tibi.

Saya telah ditempatkan di Klinik Kesihatan Lukut selama sebulan dari 7 Januari 2013 sehingga 1 Februari 2013. Sepanjang sebulan disitu,saya telah menjalankan satu kajian iaitu penyakit pulmonary tuberkulosis .Saya telah memilih seorang pesakit yang menghidapi masalah penyakit pulmonary tuberculosis yang diperolehi sejak tiga tahun lepas. Butiran pesakit adalah seperti yang berikut: Nama Pesakit:Encik A Umur :45 tahun Jantina:Lelaki Berat badan:88kg Fasa Intensive: a)ISONIAZID :300MG b)RIFAMPICIN:600MG c)PYRAZINAMIDE:200MG d)ETHAMBUTOL:1200MG e)PYRIDOZINE:10MG

Dalam tahun 1950-an, penyakit Pulmonary tuberculosis, merupakan pembunuh utama dalam senarai penyakit merbahaya yang menyebabkan kematian. Kadar kematian tahuanan ialah 33.3% bagi setiap 100000 penduduk. Dalam tahun 1960-an, penyakit Pulmonary tuberculosis berada di tangga yang keempat dengan kadar 13% bagi setiap 100 000 penduduk. Dalam tahun 1980-an pula, penyakit Pulmonary tuberculosis berada di tangga ketujuh dengan kadar kematian 5.4% bagi setiap 100 000 penduduk. Manakala pada tahun 1990-an, kadar kematian adalah 1.5% bagi setiap 100 000 penduduk. Pada tahun 1996 kadar kematian adalah 4.4% bagi setiap 100 000 penduduk. Bagi Negeri Sembilan khususnya, kadar mortality keseluruhan bagi tahun 1998 ialah 5.37%. Dalam sebuah majalah iaitu Medical Tribune (1998) keluaran Malaysia dalam satu artikel yang dipetik dan juga akhbar The Sun di mana Dato Dr. Chua Jui Meng yang juga merupakan Menteri Kesihatan Malaysia menyatakan bahawa peningkatan jangkitan Pulmonary Tuberculosis di negara ini berpunca dari sikap dan kurang kesedaran masyarakat terhadap penjagaan kesihatan. Beliau juga menerangkan punca-punca penyebab lain. Antara contohnya kemasukkan imigrasi asing dan juga peningkatan jangkitan HIV / AIDS di Malaysia. Pengarah Pusat Tibi Negara dalam majalah yang sama iaitu Medical Tribune (1998) keluaran Malaysia ada menyebut peningkatan penyakit Pulmonary tuberculosis adalah disebabkan oleh sikap pesakit itu sendiri yang sering meninggalkan rawatan. Keadaan ini akan mengakibatkan kerestinan bakteria terhadap ubat-ubatan primer Pulmonary Tuberculosis. Dalam laman web Tibi Treatment yang ditulis oleh Liz Hihglemen (1997) mengatakan punca penyebaran penyakit Pulmonary tuberculosis adalah disebabkan oleh ubatan yang digunakan di masa kini sudah resisten dengan bakteria Tibi. Beliau juga tidak menafikan bahawa jangkitan HIV / AIDS juga boleh mendedahkan seseorang itu kepada penyakit Pulmonary Tuberculosis kerana pengidap HIV / AIDS mempunyai kelemahan dalam sistem pengimunan badan. Dalam laporan yang dikeluarkan oleh Rancangan Kawalan Tibi Kebangsaan cawangan Negeri Sembilan mencatatkan kadar penyakit Pulmonary Tuberculosis yang dilaporkan pada 1998 iaitu sebanyak 886 kes. Manakala dalam tahun 1999 pula sebanyak 942 kes dikesan. Bilangan kes mengikut etnik pula mencatatkan kaum melayu adalah merupakan kumpulan etnik tertinggi yang dikesan menghidap penyakit Pulmonary Tuberculosis iaitu sebanyak 193 kes pada tahun 1999. World Health Organisation dalam laporannya pada tahun 1995 menunjukkan kes-kes yang dilaporkan antara tahun 1989 1990 terdapat seramai 1700 populasi dunia dijangkiti penyakit

Tibi. Kejadian ini berlaku secara mendadak terutama bagi negara dunia ketiga. Dalam laporan tersebut turut menyatakan faktor-faktor peningkatan penyakit ini disebabkan oleh taraf sosioekonomi yang rendah dan kurang pengetahuan terhadap penjagaan kesihatan dikalangan masyarakat setempat.

Peningkatan taraf hidup dan ekonomi dapat mempengaruhi pengurangan terhadap kes-kes Pulmonary Tuberculosis. Ini disebut dalam 48 Annual TB Disease July 1998 yang ditulis oleh Dukes Hamilton yang menyatakan dengan peningkatan taraf sistem perumahan dan kemudahan asas yang baik dan tiada kesesakkan populasi terutama di sekitar bandar dan pinggir bandar dapat mengurangkan peningkatan penyakit Tibi. Kombinasi penyakit HIV / AIDS dan Pulmonary tuberculosis menjadikan keadaan semakin teruk. Pendapat dari Dr. Carlyle Guerra De Macedo dalam Global Tibi Control / WHO 1998 juga ada menyatakan penemuan-penemuan baru seperti vaksin dan ubat-ubatan perlu penerapan dengan segera. Ini bagi memastikan potensi bakteria yang resistan ubatan primer dapat dilumpuhkan kesannya dan sekiranya tiada tindakan yang dibuat maka 70 juta populasi di dunia akan mati disebabkan penyakit Pulmonary tuberculosis. Pemberian immunisasi BCG amat penting bagi memastikan kanak-kanak mempunyai immuniti untuk melawan jangkitan Pulmonary tuberculosis. Menurut Maurice King 1994, pemberian immunisasi BCG adalah sangat penting kepada kanak-kanak bagi mengelakkan generasi kini terdedah kepada ancaman penyakit Tibi. Manakala menurut John Mac Leod 1984, suntikan immunisasi BCG kepada bayi yang baru lahir adalah sangat penting bagi memberi perlindungan kepada bayi tersebut dari penyakit Pulmonary tuberculosis. Dalam laporan Rancangan Kawalan Tibi Kebangsaan 1998, ianya mencatatkan bahawa suntikan BCG bagi yang berumur bawah satu tahun di Negeri Sembilan adalah 100.6%. Manakala 98.5% merupakan murid tahun satu yang telah diperiksa dan didapati 2.5% murid yang tidak mempunyai parut. Liputan mengenai pencapain suntikan BCG 1998 untuk murid tahun satu adalah 99.5% dan ini menunjukkan satu pencapaian besar dalam Program Immunisasi di Negeri Sembilan.Dr. Douglas dalam kajiannya yang disiarkan dalam majalah Health Digest July 1998, telah mendapati DNA dari bakteria Leprosy dapat dijadikan vaksin untuk melawan Mycobacterium tuberculosis di mana kajian tersebut telah dijalankan di Pusat Penyelidikan Perubatan United Kingdom.

Tuberkulosis Secara Klinikal Kuman Mycobacterium tuberculosis merebak melalui udara dan titisan daripada pengidap penyakit tibi aktif. Selain daripada itu, penyebaran penyakit ini adalah melalui pemakanan di mana pada suatu masa dahulu semasa susu tidak dipasturkan, kuman mycobacterium bovis dari susu lembu diminum dan menyebabkan tibi di bahagian usus. Tibi juga boleh menjangkiti seseorang di kulit secara terus jika terdapat luka yang terbuka di kulit. Walau bagaimanapun cara yang paling biasa ialah melalui udara yang tercemar dan titisan. Seseorang yang terdedah kepada udara yang tercemar dengan kuman tibi akan menghidu kuman ke dalam saluran pernafasan melalui hidung, mulut, larinks dan kuman boleh hinggap di manamana sahaja bahagian tersebut. Kuman tibi akan melalui salur pernafasan dan menghinggap di bahagian atas paru-paru (selalunya paru-paru sebelah kanan). Seseorang yang mempunyai sistem daya tahan (imuniti) yang baik boleh melawan kuman tibi ini secara semula jadi. Jangkitan kuman tibi kali pertama juga boleh diatasi dengan tidak memakan apa-apa ubat. Bagi mereka yang sistem daya tahan badannya rendah (immunocompromised/immunosuppressed), mereka tidak terdaya untuk berbuat demikian . Mereka ini boleh mendapat jangkitan yang terus menular ke dalam salur darah dan limfa atau kedua-duanya sekali. Ini dipanggil tibi primer (Primary Tuberculosis). Bagi mereka dengan sistem imuniti yang baik, mungkin terdapat 20 peratus kuman tibi hidup secara dorman (tidak aktif) di dalam klasifikasi granuloma (calcified granuloma). Jika pada suatu masa sistem daya tahan badan golongan ini terjejas, kuman-kuman yang dorman itu boleh membiak semula secara aktif dan menyebabkan jangkitan tibi aktif semula (reactivation tibi). Proses yang berlaku ialah pembentukan granuloma, radang paru-paru dan kaviti-kaviti (lubanglubang) di dalam paru-paru.

Kuman tibi membiak secara aktif di dalam kaviti-kaviti sehingga berjuta-juta kuman berkembang dan apabila pesakit batuk, bercakap atau bersin, berjuta-juta kuman dikeluarkan ke udara seterusnya mencemari udara.

Antara tanda-tanda bagi individu yang mengidap penyakit Tibi adalah:-

1. Batuk secara berterusan lebih daripada dua minggu. 2. Kahak yang mungkin mengandungi darah. 3. Demam dan berpeluh di sebelah petang dan malam. 4. Susut berat badan dan hilang selera makan. 5. Mengalami sakit dada apabila batuk atau semasa menarik nafas panjang. 6. Mudah menjadi letih.

Jika seseorang individu mengalami batuk yang berterusan atau ada tanda-tanda seperti yang disebutkan tadi, beliau hendaklah :-

1. Mendapatkan pemeriksaan doktor dengan segera. 2. Melakukan pemeriksaan kahak bagi tujuan mengenalpasti bakteria Tibi. 3. Menjalani pemeriksaan x-ray dada.

Pesakit biasanya akan mengambil masa 6 bulan dibawah penyeliaan anggota-anggota kesihatan yang terlatih:

1. 2 bulan pertama dengan 4 jenis ubat diambil setiap hari. 2. 4 bulan berikutnya dengan 2 atau 3 jenis ubat yang diambil 2 kali seminggu.

Perlaksanaan kaedah Dots ialah dengan secara Directly Observed Treatment Short Course, iaitu nama bagi satu strategi yang komprihensif yang digunakan oleh Perkhidmatan Kesihatan Primer di seluruh dunia bagi mengesan dan merawat kulit pesakit tibi. Dots merupakan strategi yang paling berkesan. Kadar penyembuhannya adalah 95%. Rawatan tibi melibatkan pengubatan dikenali sebagai Short Course Chemotherapy (SCC) selama enam hingga sembilan bulan. Pada dua bulan pertama, iaitu dipanggil fasa intensif, pesakit mengambil ubat pada setiap hari. Pada bulan seterusnya, pesakit mengambil ubat dua hingga tiga kali seminggu yang dipanggil continous atau maintenance therapy. Pemberian ubat adalah secara DOTS (Directly Observed Therapy Short Course). DOTS adalah kaedah rawatan yang mempunyai lima cabang. Salah satu cabang DOTS ialah pesakit dimestikan memakan (menelan) ubat di hadapan pemberi rawatan atau di hadapan seseorang yang boleh dipercayai seperti anggota kesihatan, ibu, isteri, ketua kampung dan sebagainya. Buku rawatan mesti ditandatangani. Ini adalah penting kerana rawatan tibi mengambil masa berbulan-bulan dan pesakit mesti dipastikan memakan ubat tanpa putus. Jika tidak, penyakit boleh datang semula dan kemungkinan kuman tibi akan menjadi rentan (membentuk ketahanan) kepada ubat tibi.

Semua organ di dalam badan boleh dijangkiti oleh kuman tibi melalui saluran darah tetapi semua tibi ekstrapulmonari, melainkan pada bahagian larinks, tidak berjangkit dan pesakit tidak perlu diasingkan. Sesetengah rawatan bagi tibi ekstrapulmonari mengambil masa lebih panjang iaitu antara sembilan bulan hingga ke setahun berbanding tibi pulmonari. Ada tibi ekstrapulmonari seperti di bahagian otak dan jantung yang boleh membawa maut jika tidak dirawat dari peringkat awal. Kaedah rawatan pengubatan boleh disusuli atau disertai denganrawatan prosedur invasif jika membahayakan nyawa pesakit, seperti berlakunya empyema, hidrocephalus atau konstirktif perikarditis. Rawatan pengubatan berpanjangan hendaklah diawasi dengan DOT(directly observed therapy) bagi memastikan pesakit mengambil ubat mengikut arahan doktor.

a)B.K Mahajan, & M.C. Gupta. 1991. Textbook of preventive and social medicine. 1st Edi. Jaypee Brothers Medical Publishers. PVT.Lt.D. New Delhi.

b)Carlyle,G.D.M.1998. Globa TB Control Jeodar De Zeo By Trouble Spot. Malaysia Medical Journal (m/s 52).

c)Chau Jui Meng. 1998. Public Do Not Care. Malaysia Medical Journal (m/s 48).

d)Darrel N. Kotton. 2002. Medical Encyclopedia.

KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA KOLEJ PEMBANTU PERUBATAN SEREMBAN DIPLOMA PEMBANTU PERUBATAN KUMPULAN 77 (AMBILAN JULAI 2010) TAHUN 3 SEMESTER 2

TAJUK: PULMONARI TUBERKULOSIS(CASE STUDY)

NAMA NO. MATRIK PENEMPATAN BIL P.P

: : : :

NURUL FATIN NABILLA BT ROZEMAN BPP 2010 - 6333 KLINIK KESIHATAN LUKUT 1700 PATAH PERKATAAN