Geodezja Tom 2 Jagielski

Geodezja Tom 2
Andrzej Jagielski
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji

caej publikacji.
Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie
dostarczonej przez Wydawnictwo GEODPIS. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji
bez pisemnej zgody Wydawnictwa GEODPIS - wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej
odsprzeday.
ja
Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym
www.witmir.pl
Opiniodawcy I wydania:
prof. dr hab. in. Jzef Beluch
prof. dr hab. in. Jacek Szewczyk
Copyright by Andrzej Jagielski

http://www.ar.krakow.pl/~ajagielski/
Wydanie II zmienione
Podrcznik jest przeznaczony jako lektura pomocnicza dla studentw II roku wydziaw geodezyjnych i uczniw klas III IV technikum geodezyjnego.
Projekt okadki, skad komputerowy, redakcja i rysunki: Andrzej Jagielski
Druk, oprawa:
Wydawnictwo:
Dystrybucja:
Andrzej Jagielski
Andrzej Jagielski
tel. kom. 505-204-149

e-mail geodpis@wp.pl
www.ar.krakow.pl/~ajagielski/
Bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich podrcznik nie moe by w caoci ani
we fragmentach powielany, kopiowany lub rozpowszechniany za pomoc urzdze elektronicznych, mechanicznych, kopiujcych, nagrywajcych itp.
ISBN: 978-83-922884-3-5
Spis treci
SPIS TRECI:
Przedmowa ............................................................................................................................. 9
Rozdzia 1: Podstawy jednolitoci prac geodezyjnych na terenie Polski ....................... 11
1.1. Zaoenia oglne .........................................................................................................11
1.2. Powierzchnie odniesienia i globalne ukady wsprzdnych ..................................... 12
1.2.1. Powierzchnie odniesienia..................................................................................................... 12
1.2.2. Globalne ukady wsprzdnych ......................................................................................... 14
1.3. Odwzorowania kartograficzne ................................................................................... 17

1.4. Midzynarodowy System Odniesienia (ITRS) i ukad europejski (ETRF) ............... 22
1.5. Pastwowy system odniesie przestrzennych w Polsce .............................................23
1.5.1. Geodezyjny ukad odniesienia ............................................................................................. 23
1.5.2. Ukad wsprzdnych prostoktnych 1942 ...................................................................... 23
1.5.3. Ukad wsprzdnych 1965 i GUGiK -80 ........................................................................ 24
1.5.4. Ukady wsprzdnych: 1992, 2000 i UTM ................................................................. 26
1.5.5. Odniesienia prac grawimetrycznych i magnetycznych ....................................................... 28
1.5.6. Ukad wysokociowy ........................................................................................................... 28
1.6. Instrukcje geodezyjne, wytyczne techniczne i normy ................................................ 29

1.6.1. Instrukcje geodezyjne ........................................................................................................... 30
1.6.2. Wytyczne techniczne ........................................................................................................... 31
1.6.3. Wykaz aktualnie obowizujcych standardw technicznych ............................................. 32
1.6.4. Normy .................................................................................................................................. 34
1.7. Zakres prac geodezyjnych........................................................................................... 36

1.8. Organizacja sub geodezyjno-kartograficznych w Polsce ........................................ 38
1.9. Orodki dokumentacji geodezyjno-kartograficznej ................................................... 41
1.10. Podzia osnowy geodezyjnej .................................................................................... 42
1.11. Geodezyjna osnowa pozioma ................................................................................... 45
1.11.1. Pozioma osnowa podstawowa ........................................................................................... 45
1.11.2. Pozioma osnowa szczegowa ........................................................................................... 49
1.11.3. Pozioma osnowa pomiarowa ............................................................................................. 51
1.12. Geodezyjna osnowa wysokociowa ......................................................................... 54

Rozdzia 2: Technologie stosowane do zakadania osnowy geodezyjnej ....................... 56
A) TECHNOLOGIE ZAKADANIA OSNW POZIOMYCH
2.1. Wiadomoci oglne .................................................................................................... 56

2.2. Triangulacja ................................................................................................................ 57
2.2.1. Wiadomoci wstpne ........................................................................................................... 57
2.2.2. Czworobok geodezyjny ....................................................................................................... 59
2.2.3. Ukad centralny .................................................................................................................... 61
2.2.4. acuch trjktw ............................................................................................................... 62
2.2.5. Sieci powierzchniowe .......................................................................................................... 63
2.2.6. Rwnania poprawek obserwacji ktowych .......................................................................... 64
2.3. Trilateracja ..................................................................................................................66

2.4. Sieci ktowo-liniowe .................................................................................................. 68
2.5. Poligonizacja .............................................................................................................. 70
2.6. Satelitarne systemy pozycjonowania ..........................................................................73
2.6.1. Informacje wstpne o GPS ................................................................................................... 73
2.6.2. Skadniki systemu ................................................................................................................ 74
2.6.3. Emisja sygnaw .................................................................................................................. 76
2.6.4. Zasada wyznaczania pooenia ............................................................................................ 77
2.6.5. Odbiorniki GPS .................................................................................................................... 81
Spis treci
2.6.6. Systemy GLONASS i GALILEO ........................................................................................ 83
2.6.7. Geodezyjne metody pomiaru przy uyciu technologii satelitarnych ................................... 86
2.6.8. Aktywna Sie Geodezyjna w Polsce ASG-PL ..................................................................... 89
B) TECHNOLOGIE OSNW WYSOKOCIOWYCH
2.7. Niwelacja geometryczna ............................................................................................ 95

2.8. Niwelacja trygonometryczna ...................................................................................... 96
2.9. Niwelacja hydrostatyczna ...........................................................................................98
2.10. Satelitarne pomiary wysokociowe ........................................................................ 100
Rozdzia 3: Projektowanie osnw szczegowych .......................................................... 101
3.1. Zasady oglne projektowania szczegowej osnowy poziomej ............................... 101
3.2. Zebranie i analiza istniejcych materiaw geodezyjno-kartograficznych ...............102
3.3. Opracowanie zaoe projektu technicznego ........................................................... 103
3.4. Wywiad terenowy .................................................................................................... 107
3.5. Projekt techniczny sieci ........................................................................................... 109
3.6. Sposoby wstpnego badania konstrukcji sieci ......................................................... 110
3.7. Projektowanie osnowy wysokociowej .................................................................... 114
3.7.1. Zebranie i analiza i sposoby wykorzystania istniejcych materiaw geodezyjnokartograficznych ................................................................................................................. 114
3.7.2. Zaoenia projektu technicznego ....................................................................................... 115
3.7.3. Wywiad terenowy .............................................................................................................. 115
3.7.4. Opracowanie projektu technicznego .................................................................................. 116
Rozdzia 4: Stabilizacja punktw osnowy geodezyjnej ................................................. 118

4.1. Zasady oglne osadzania znakw geodezyjnych ..................................................... 118
4.2. Znaki geodezyjnej osnowy poziomej ....................................................................... 122
4.2.1. Znaki poziomej osnowy szczegowej kl. II ..................................................................... 122
4.2.2. Znaki poziomej osnowy szczegowej kl. III .................................................................... 125
4.2.3. Znaki poziomej osnowy pomiarowej ................................................................................. 126
4.3. Odtwarzanie i wznawianie punktw poziomej osnowy szczegowej .................... 127

4.4. Znaki geodezyjnej osnowy wysokociowej ............................................................. 128
Rozdzia 5: Pomiar osnowy poziomej ............................................................................. 132
5.1. Zasady wykonywania pomiaru osnw geodezyjnych .............................................. 132
5.2. Pomiar ktw poziomych ........................................................................................ 133
5.2.1. Przygotowanie sprztu do pomiarw ktowych ................................................................ 133
5.2.2. Teodolity stosowane do pomiaru ktw osnowy poziomej kl. II i III ............................... 134
5.2.3. Metoda kierunkowa ........................................................................................................... 135
5.2.4. Metody ktowe .................................................................................................................. 141
5.3. Mimorodowy pomiar ktw ................................................................................... 143

5.3.1. Wyznaczenie elementw mimorodu ................................................................................ 143
5.3.2. Dorodkowanie obserwacji mimorodowych .................................................................... 148
5.4. Przeniesienie wsprzdnych ................................................................................... 150

5.4.1. Znaczenie punktw przeniesienia wsprzdnych ............................................................. 150
5.4.2. Wymagania dokadnociowe i konstrukcja siatek przeniesienia ....................................... 151
5.5. Punkty kierunkowe ................................................................................................... 155

5.6. Pomiary liniowe osnw poziomych ......................................................................... 156
5.6.1. Metody pomiaru odlegoci i wymagania dokadnociowe ............................................... 156
5.6.2. Pomiar dugoci bokw osnowy poziomej ........................................................................ 157
5.6.3. Obliczenie poprawek odlegoci oraz zredukowanej dugoci boku ................................. 159
5.6.4. Sprawdzanie dalmierzy ...................................................................................................... 163
5.7. Dalmierze elektromagnetyczne ................................................................................ 163
Spis treci
Rozdzia 6: Pomiar osnowy wysokociowej metod niwelacji geometrycznej ............ 170

6.1. Sprzt pomiarowy stosowany do niwelacji klasy I i II ............................................ 170
6.1.1. Niwelatory optyczne .......................................................................................................... 170
6.1.2. aty do niwelacji precyzyjnej i ich wyposaenie .............................................................. 173
6.1.3. Niwelatory kodowe ............................................................................................................ 174
6.2. Niwelacja sieci osnowy podstawowej ...................................................................... 180

Rozdzia 7: Podstawy rachunku wyrwnawczego i metod oblicze geodezyjnych .... 184
7.1. Bdy obserwacji geodezyjnych ............................................................................... 184
7.2. Zasady oblicze geodezyjnych ................................................................................. 187
7.2.1. Zaokrglanie liczb .............................................................................................................. 187
7.2.2. Dziaania na liczbach przyblionych (reguy Kryowa Bradisa) .................................... 187
7.3. Prawo przenoszenia si bdw rednich ................................................................. 188

7.4. Przykady zastosowa prawa przenoszenia si bdw rednich ............................. 191
7.5. Wyrwnanie spostrzee bezporednich ..................................................................198
7.5.1. Wyrwnanie spostrzee bezporednich jednakowo dokadnych ..................................... 198
7.5.2. Wyrwnanie spostrzee bezporednich niejednakowo dokadnych ................................ 201
7.6. Wyrwnanie spostrzee poredniczcych .............................................................. 203

7.7. Wyrwnanie spostrzee zawarunkowanych ........................................................... 211
Rozdzia 8: Elementy rachunku wyznacznikowego i macierzowego............................ 217
A) WYZNACZNIKI
8.1. Pojcie tablicy liczbowej i wyznacznika .................................................................. 217

8.2. Obliczanie wartoci wyznacznikw drugiego i trzeciego stopnia ............................219
8.3. Minory i kofaktory ................................................................................................... 220
8.4. Wasnoci wyznacznikw ........................................................................................ 222
8.5. Obliczanie wyznacznikw wyszych stopni ............................................................ 224
8.6. Zastosowanie wyznacznikw do rozwizywania ukadw rwna liniowych ........ 227
8.6.1. Rozwizanie ukadu rwna za pomoc kofaktorw ........................................................ 227
8.6.2. Rozwizanie ukadw rwna za pomoc tabel zerujcych .............................................. 228
B) MACIERZE
8.7. Wiadomoci wprowadzajce .................................................................................... 230

8.8. Rodzaje macierzy ..................................................................................................... 231
8.9. Rwno macierzy, dodawanie i odejmowanie macierzy, mnoenie macierzy przez liczb. 232
8.10. Iloczyn macierzy .................................................................................................... 233
8.11. Odwrotno macierzy ............................................................................................ 235
8.11.1. Pojcie odwrotnoci macierzy ......................................................................................... 235
8.11.2. Obliczenie odwrotnoci macierzy kwadratowej przy pomocy wyznacznikw ............... 235
8.11.3. Obliczenie odwrotnoci macierzy symetrycznej za pomoc rozkadu na czynniki
trjktne ........................................................................................................................... 236
8.12. Zastosowanie odwrotnoci macierzy do rozwizywania ukadw rwna

liniowych ................................................................................................................239
8.13. Zarys wyrwnania spostrzee poredniczcych w ujciu macierzowym .............240
8.14. Zarys wyrwnania spostrzee zawarunkowanych w ujciu macierzowym ......... 244
8.15. Wykorzystanie arkusza kalkulacyjnego Excel do oblicze macierzowych ........... 246
8.15.1. Transponowanie macierzy ............................................................................................... 246
8.15.2. Obliczanie wyznacznika tablicy kwadratowej ................................................................. 247
8.15.3. Obliczanie iloczynu macierzowego ................................................................................. 247
8.15.4. Obliczanie odwrotnoci macierzy .................................................................................... 248
8.15.5. Rozwizywanie ukadw rwna liniowych ................................................................... 248
8.16. Wyrwnanie spostrzee poredniczcych w Excelu ............................................ 249

8.17. Wyrwnanie spostrzee zawarunkowanych w Excelu ......................................... 250
Spis treci
Rozdzia 9: Wcicia............................................................................................................ 253

9.1. Istota wci ............................................................................................................... 253
9.2. Ktowe wcicie w przd .......................................................................................... 254
9.2.1. Konstrukcja wcicia ........................................................................................................... 254
9.2.2. Klasyczne rozwizanie ktowego wcicia w przd ........................................................... 254
9.2.3. Obliczenie ktowego wcicia w przd za pomoc symboli S. Hausbrandta ..................... 255
9.2.4. Ocena dokadnoci wcicia w przd .................................................................................. 256
9.3. Kierunkowe wcicie w przd ................................................................................... 259

9.4. Wcicie liniowe ........................................................................................................ 260
9.5. Wcicie kombinowane (ktowo liniowe) .............................................................. 263
9.6. Wcicie wstecz ......................................................................................................... 265
9.7. Zadanie Hansena ...................................................................................................... 274
9.7.1. Rozwizanie zadania Hansena za pomoc symboli rachunkowych S. Hausbrandta ........ 275
9.7.2. Rozwizanie zadania Hansena za pomoc ktw pomocniczych i ............................ 276
9.8. Uoglnione zadanie Hansena (zadanie Mareka) ...................................................... 277

9.9. Wyznaczenie grup punktw, wcicia wielokrotne ................................................... 278
9.10. Stanowiska swobodne ............................................................................................ 284
9.10.1. Obliczenie i wyrwnanie stanowisk swobodnych ........................................................... 284
9.10.2. Obliczenie wsprzdnych stanowisk swobodnych za pomoc programu
komputerowego WinKalk ................................................................................................287
9.11. Konstrukcja geometryczna okrelajca pooenie punktu ..................................... 289

Rozdzia 10: Wybrane zagadnienia z dziedziny oblicze osnw geodezyjnych........... 291
10.1. Opracowanie wynikw pomiaru osnw poziomych przed wyrwnaniem sieci .... 291
10.1.1. Zaoenia oglne opracowania materiau obserwacyjnego osnowy poziomej ................ 291
10.1.2. Ocena dokadnoci pomierzonych kierunkw lub ktw poziomych ............................. 292
10.1.3. Ocena dokadnoci pomierzonych dugoci bokw ......................................................... 293
10.1.4. Kontrola jakoci prac zwizanych z zakadaniem osnw geodezyjnych ........................ 294
10.2. Opracowanie wynikw pomiaru osnw wysokociowych przed wyrwnaniem sieci . 294
10.3. Przyblione wyrwnanie osnw wysokociowych i poziomych ........................... 296
10.3.1. Zasady oglne wyrwnywania sieci geodezyjnych ......................................................... 296
10.3.2. Wyrwnanie pojedynczego cigu niwelacyjnego, nawizanego obustronnie ................. 297
10.3.3. Wyrwnanie sieci niwelacyjnych metod punktw wzowych ..................................... 298
10.3.4. Wyrwnanie sieci poligonowych metod punktw wzowych ..................................... 300
10.4. Podstawy wyrwnania cisego osnw poziomych ................................................306

10.5. Wyrwnanie cise osnw wysokociowych ......................................................... 306
10.5.1. Wyrwnanie osnw wysokociowych metod poredniczc ........................................ 306
10.5.2. Wyrwnanie osnw wysokociowych metod warunkow ............................................ 309
Rozdzia 11: Transformacja wsprzdnych na paszczynie........................................ 313

11.1. Transformacja metod Helmerta ............................................................................ 313
11.1.1. Zaoenia oglne transformacji wsprzdnych na paszczynie .................................... 313
11.1.2. Transformacja wsprzdnych przy dwch punktach dostosowania ............................... 315
11.1.3. Transformacja przy wicej ni dwch punktach dostosowania ....................................... 317
11.2. Transformacja afiniczna ......................................................................................... 319

Rozdzia 12: Niwelacja trygonometryczna ..................................................................... 323
12.1. Wiadomoci wstpne .............................................................................................. 323
12.2. Wpyw krzywizny Ziemi i refrakcji na trygonometryczny pomiar wysokoci ...... 324
12.2.1. Wpyw krzywizny Ziemi na pomiary wysokociowe ...................................................... 324
12.2.2. Wpyw pionowej refrakcji atmosferycznej na pomiary wysokociowe .......................... 325
12.2.3. Wspczynnik refrakcji k ................................................................................................. 328
Spis treci
12.3. Zastosowanie niwelacji trygonometrycznej do wyznaczania wysokoci punktw

poziomej osnowy szczegowej ..............................................................................329
12.3.1. Wyznaczenie wysokoci instrumentu i sygnau celowniczego ....................................... 329
12.3.2. Wyznaczenie wysokoci stolika i innych elementw wiey triangulacyjnej .................. 331
12.3.3. Mimorodowy pomiar ktw pionowych ........................................................................ 332
12.3.4. Wyznaczenie wysokoci punktw osnowy poziomej ...................................................... 334
12.4. Wyznaczanie odlegoci pionowych i wzgldnych wysokoci obiektw .............. 334

12.5. Trygonometryczne wyznaczanie bezwzgldnych wysokoci punktw ................. 336
12.5.1. Wyznaczanie wysokoci punktu pooonego na obiekcie dostpnym do pomiaru
odlegoci d ...................................................................................................................... 336
12.5.2. Wyznaczenie wysokoci punktu niedostpnego, bez moliwoci pomiaru odlegoci d ... 337
12.6. Przestrzenne wcicie w przd ................................................................................ 339

12.7. Trygonometryczny pomiar cigw wysokociowych ............................................ 340
12.8. Zastosowanie niwelacji trygonometrycznej do badania pionowoci budowli
wysmukych ......................................................................................................
344
Rozdzia 13: Tachimetria ................................................................................................. 348
13.1. Wiadomoci oglne ................................................................................................ 348
13.2. Osnowa pomiaru tachimetrycznego ....................................................................... 351
13.3. Tachimetryczny pomiar rzeby terenu ................................................................... 353
13.3.1. Sprzt tachimetryczny ...................................................................................................... 354
13.3.2. Czynnoci wstpne poprzedzajce waciwy pomiar tachimetryczny ............................ 354
13.3.3. Czynnoci poszczeglnych czonkw zespou tachimetrycznego ................................... 355
13.3.4. Rozprowadzanie pikiet podczas pomiaru rzeby terenu .................................................. 356
13.4. Szkic tachimetryczny ............................................................................................. 358

13.5. Tachimetryczne prace kameralne .......................................................................... 361
13.6. Krelenie warstwic za pomoc programu MikroMap ........................................... 364
13.7. Kompletowanie operatu tachimetrycznego ........................................................... 365
Rozdzia 14: Tachimetry .................................................................................................. 366
14.1. Wprowadzenie ............................................................................................ 366
14.2. Tachimetry optyczne .............................................................................................. 367
14.2.1. Tachimetry zwyke .......................................................................................................... 367
14.2.2. Tachimetry diagramowe .................................................................................................. 372
14.2.3. Tachimetry optyczne z dalmierzami dwuobrazowymi .................................................... 374
14.3. Tachimetry elektroniczne ....................................................................................... 377

14.4. Waniejsze kierunki udoskonalania tachimetrw elektronicznych ........................384
14.4.1. Informacje oglne ............................................................................................................ 384
14.4.2. Pomiary bez reflektora zwrotnego ................................................................................... 385
14.4.3. Unowoczenienie wywietlacza i klawiatury .................................................................. 386
14.4.4. Rejestracja danych, komunikacja .................................................................................... 387
14.4.5. Celowanie automatyczne ................................................................................................. 388
14.4.6. Zasilanie tachimetrw ...................................................................................................... 391
14.4.7. Wsppraca tachimetrw z systemami pozycjonowania satelitarnego ............................ 393
Rozdzia 15: Mapy ............................................................................................................ 394

15.1. Definicja i waciwoci mapy .................................................................................394
15.2. Goda map topograficznych w podziale Midzynarodowej Mapy wiata .............397
15.3. Goda map topograficznych i mapy zasadniczej w ukadzie 1965 ..................... 399
15.4. Goda arkuszy mapy zasadniczej w ukadzie: 2000 i map topograficznych
w ukadzie 1992 .................................................................................................. 404
15.5. Mapa zasadnicza .................................................................................................... 407
Spis treci
15.5.1. Definicja i znaczenie mapy zasadniczej .......................................................................... 407
15.5.2. Skale bazowe ................................................................................................................... 408
15.5.3. Tre mapy zasadniczej ................................................................................................... 408
15.5.4. Forma, nakadki tematyczne i zasady prowadzenia mapy zasadniczej ........................... 409
15.5.5. Metryka mapy zasadniczej .............................................................................................. 404
15.5.6. Katalog obiektw i znakw umownych mapy zasadniczej w instrukcji K-1 .................. 413
15.5.7. Zalecenia redakcyjne mapy zasadniczej .......................................................................... 414
15.5.8. Formularz definicji obiektu ............................................................................................. 415
15.5.9. Gruboci linii stosowane podczas wykrelania mapy zasadniczej .................................. 417
15.5.10. Zasady wykonywania opisw na mapie zasadniczej ..................................................... 418
15.6. Mapa numeryczna .................................................................................................. 418

15.6.1. Okrelenie i cechy mapy numerycznej ............................................................................ 418
15.6.2. Numeryczna mapa zasadnicza ......................................................................................... 423
15.7. Mapy topograficzne ................................................................................................ 426

15.8. Mapy tematyczne ................................................................................................... 430
15.8. Systemy informacji przestrzennej .......................................................................... 417
15.9. Aktualizacja mapy zasadniczej .............................................................................. 433
15.10. Modernizacja mapy zasadniczej ........................................................................... 436
Rozdzia 16: MK 2005 program do tworzenia map numerycznych .......................... 438
16.1. Podstawy programu MicroStation firmy Bentley ................................................... 438
16.1.1. Wprowadzenie ................................................................................................................. 438
16.1.2. Gwna paleta narzdziowa ............................................................................................. 439
16.1.3. Okna widokowe i sterowanie ich obrazem ...................................................................... 440
16.1.4. Warstwy i filtry tematyczne ............................................................................................. 442
16.1.5. Wskazywanie elementw ................................................................................................ 443
16.1.6. Wykorzystanie funkcji Ogrodzenie elementw ........................................................... 444
16.1.7. Atrybuty elementw graficznych ..................................................................................... 446
16.1.8. Modyfikacje elementw graficznych ............................................................................... 446
16.1.9. Funkcje przycigania ....................................................................................................... 448
16.1.10. AccuDraw narzdzie do precyzyjnego rysowania ...................................................... 449
16.1.11. Plik prototypowy i plik odniesienia ............................................................................... 451
16.1.12. Paleta Standard .............................................................................................................. 452
16.1.13. Pliki rastrowe ................................................................................................................. 453
16.1.14. Pomiary na rysunku projektu ......................................................................................... 457
16.1.15. PopSet ............................................................................................................................ 458
16.1.16. Komrki ......................................................................................................................... 458
16.2. Nakadka geodezyjna MK 2005 ............................................................................. 460

16.2.1. Czynnoci instalacyjne i konfiguracyjne ......................................................................... 460
16.2.2. Rozpoczcie pracy w systemie MK / MicroStation .......................................................... 463
16.2.3. Wprowadzenie na map pikiet i ramki sekcyjnej ............................................................ 465
16.2.4. Narzdzia palety Mapa zasadnicza .............................................................................. 468
16.2.5. Nanoszenie szczegw sytuacyjnych ............................................................................. 472
16.2.6. Nanoszenie elementw wysokociowych mapy zasadniczej .......................................... 479
16.2.7. Skrcone informacje o innych funkcjach nakadki MK .................................................. 485
16.2.8. Konfiguracja pliku sterujcego wydrukiem mapy ........................................................... 489
Rozdzia 17: Systemy Informacji Przestrzennej (SIP) .................................................. 492

17.1. Zasady oglne SIP ................................................................................................. 492
17.2. System Informacji Geograficznej (GIS) .................................................................493
17.3. System Informacji o Terenie (SIT) ........................................................................ 495
17.4. Standard Wymiany Informacji Geodezyjnych (SWING) ...................................... 500
9
Pamici profesora Czesawa Kameli wybitnego geodety,
uczonego i nauczyciela akademickiego oraz czowieka
o niezwykej szlachetnoci podrcznik ten powicam:
Autor
Przedmowa do wyd. I
Od duszego czasu na polskim rynku wydawniczym odczuwalny jest brak podrcznikw geodezji, przeznaczonych dla II roku studiw wydziaw geodezyjnych wyszych
uczelni technicznych, obejmujcych sw treci materia nauczania geodezji oglnej zgodny z programem specjalnoci geodezja i kartografia. Skrypty i ksiki z tego zakresu wydawane w latach 1980-1990 ju dawno znikny z pek ksigar, a ze wzgldu na szybki
postp techniczny w dziedzinie technik informatycznych i konstrukcji przyrzdw geodezyjnych czciowo utraciy take aktualno. Szczeglnie due trudnoci w nauczaniu
geodezji wystpuj jednak w rednim szkolnictwie zawodowym, poniewa dla technikum
geodezyjnego ju od prawie dwudziestu lat nie s wydawane adne podrczniki z zakresu
przedmiotw kierunkowych. Stao si to dla mnie bodcem do choby czciowego wypenienia wspomnianej luki wydawniczej i po edycji ksiki Geodezja I, ktra spotkaa si
z przychylnym przyjciem P. T. Czytelnikw, podjem si napisania podrcznika Geodezja II, ktry objby nastpn parti materiau nauczania i jednoczenie jako lektura pomocnicza by przydatny zarwno dla studentw drugiego roku kierunku geodezji i kartografii wyszych uczelni, jak i uczniw starszych klas technikum geodezyjnego oraz suchaczy II roku policealnego studium zawodowego.
W doborze tematyki zawartej w niniejszym podrczniku staraem si uwzgldni
istotne zagadnienia z zakresu klasycznej geodezji oraz informacje zwizane z nowymi
technologiami wykonywania i opracowania pomiarw geodezyjnych, a take podstawowe
wiadomoci zwizane z wprowadzan ostatnio w Polsce zmian geodezyjnego systemu
odniesie przestrzennych, co z kolei wie si z sukcesywnym opracowywaniem przez zespoy autorw podlege Gwnemu Geodecie Kraju nowych przepisw technicznych, ktre
stopniowo zastpuj zdezaktualizowane stare instrukcje i wytyczne. Proces ten wanie si
rozpocz, tote w ramach podrcznika staraem si w moliwym dla mnie zakresie uj
dostpne mi informacje zwizane z wymogami nowych standardw technicznych oraz ich
projektw, ktre niebawem wejd w ycie.
Podrcznik Geodezja II skada si z szesnastu rozdziaw, z ktrych cz obejmuje
podstawowe wiadomoci z takich zagadnie geodezji oglnej jak: czynniki decydujce
o jednolitoci prac geodezyjnych na terenie Polski, kwestie zwizane ze szczegowymi
i pomiarowymi osnowami geodezyjnymi, poczwszy od aktualnie stosowanych technologii ich zakadania, poprzez projektowanie, stabilizacj punktw, pomiar i obliczenie.
Gwnie z myl o nauczaniu w technikum geodezyjnym, gdzie rachunek wyrwnawczy nie stanowi odrbnego przedmiotu, lecz poczony jest z geodezj, w podrczniku
znalazy si dwa rozdziay dotyczce podstawowych zasad metodyki oblicze geodezyjnych i wyrwnania obserwacji.
Trzeci grup zagadnie ujtych w tej ksice stanowi wiadomoci dotyczce niwelacji trygonometrycznej i tachimetrii. Ostatnia cz podrcznika zostaa powicona mapom oraz podejmowanym dla ich aktualizacji pomiarom uzupeniajcym.
10
Przedmowa
Autorem podrozdziau 2.7. pt. Zastosowanie sieci modularnych do zakadania osnw

pomiarowych jest dr in. Tadeusz Gargula, mj Kolega z Katedry Geodezji A.R. w Krakowie, za podrozdziau 15.10, dotyczcego programu komputerowego Mapa Kontekstowa - MK2000, przeznaczonego do sporzdzenia mapy numerycznej, jest jego twrca
i zarazem take pracownik naszej Katedry mgr in. Mariusz Zygmunt. Obydwu Kolegom za istotne wzbogacenie treci niniejszej ksiki skadam t drog wyrazy mojej
wdzicznoci.
Pragn rwnie w tym miejscu zoy najserdeczniejsze podzikowania Panom Profesorom z Akademii Grniczo-Hutniczej w Krakowie: p. prof. Jzefowi Beluchowi oraz
p. prof. Jackowi Szewczykowi za yczliw ocen, cenne korekty i wskazwki dotyczce
udoskonalenia wiadomoci zawartych w tego podrcznika.
Szanownych Czytelnikw zapraszam rwnie do odwiedzania mojej strony internetowej: http://www.ar.krakow.pl/~ajagielski/ , gdzie bd si stara umieszcza przydatne informacje i pliki do pobrania dla osb studiujcych geodezj.
Andrzej Jagielski
Uwagi do wydania II
Po czterech latach, ktre upyny od ukazania si pierwszego wydania ksiki Geodezja II zasza potrzeba wprowadzenia pewnych zmian i uzupenie treci, wynikajcych
przede wszystkim z postpu technicznego, przejawiajcego si gwnie poprzez modernizacj przyrzdw do pomiarw bezporednich, rozbudowy systemw informatycznych
i technik pozycjonowania satelitarnego.
Porwnane obydwu wyda wskazuje na znaczne poszerzenie treci rozdziaw zwizanych z gwnymi nurtami rozwojowymi wspczesnej geodezji, dotyczcymi unowoczenienia instrumentw typu total station, niwelatorw kodowych, pomiarw GPS oraz systemw informacji przestrzennej.
Sporo miejsca powicono opartej na platformie Bentley MicroStation nakadce geodezyjnej MK 2005, bdcej niezwykle przyjaznym dla geodety-praktyka narzdziem, przeznaczonym w gwnej mierze do tworzenia map numerycznych. Za nieodpatne udostpnienie na moj prob penej wersji tego programu skadam podzikowanie kierownictwu
firmy GeoDeZy z Krakowa, a szczeglnie pani mgr in. Agnieszce Tkocz za wnikliw korekt rozdziau 16 i napisanie ust. 16.2.8. Niestety proba o wspprac, dotyczca omawianego do obszernie w I wydaniu programu GEONET, adresowana do dystrybutora
rzeszowskiej firmy AlgoRes-soft, nie doczekaa si odpowiedzi, std w wydaniu II niniejszej ksiki brak informacji o aktualnej wersji tego programu. Dla zainteresowanych P.T.
Czytelnikw s one atwo dostpne na rozbudowanej stronie internetowej wspomnianej
firmy.
Andrzej Jagielski
Krakw; padziernik 2007 r.
ROZDZIA 3:
Projektowanie osnw szczegowych
3.1. Zasady oglne projektowania szczegowej osnowy poziomej
Celem projektowania i zakadania osnw geodezyjnych jest zapewnienie na wybranym obszarze wymaganego pokrycia terenu osnow odpowiedniego rodzaju i klasy w okrelonej liczbie i zagszczeniu punktw. Projekty wykonuje si w ramach poszczeglnych sieci, bdcych zbiorami punktw geodezyjnych, stanowicych odrbne caoci, charakteryzujce si jednolitoci metod pomiarw i sposobw okrelenia pooenia tych
punktw. Sie stanowi wic jednostk dla celw projektowania, zakadania i modernizacji
osnowy.
Projektowanie sieci osnowy poziomej lub wysokociowej stanowi pierwszy, wstpny
etap jej realizacji, po ktrym nastpuj: stabilizacja punktw, pomiar elementw konstrukcyjnych sieci, obliczenie i opracowanie wynikw pomiaru, skompletowanie operatu i przekazanie go do ODGK oraz zleceniodawcy. Proces ten musi by poprzedzony rozpoznaniem zasigu obszarowego nowo projektowanej osnowy, warunkw terenowych, oglnej
koncepcji przyjtej w danym rejonie dla osnowy pastwowej, aktualnych oraz przewidywanych, lokalnych potrzeb w zakresie nasycenia wybranego terenu osnow geodezyjn.
Opracowanie projektu powinno take uwzgldni optymalne wyzyskanie na danym obszarze osnowy ju istniejcej. Moe ono polega na wykorzystaniu jej punktw do nawizania, wczenia lub adaptacji w nowej sieci, jak rwnie znakw stabilizujcych i materiaw z dawniejszych pomiarw. W oparciu o analiz zapotrzebowania na osnow, warunkw terenowych i stanu istniejcej osnowy naley dokona wyboru najbardziej odpowiedniej konstrukcji sieci oraz technologii zapewniajcej uzyskanie osnowy o odpowiedniej
przydatnoci i dokadnoci zgodnej z wymaganiami standardw technicznych, przy jednoczesnym obnieniu do niezbdnego minimum nakadw finansowych zwizanych z realizacj projektu. Naley rwnie okreli metodyk opracowania wynikw pomiaru.
Podczas czynnoci projektowych oraz przy ustalaniu lokalizacji poszczeglnych
punktw osnowy szczegowej trzeba uwzgldnia spenienie jej podstawowych funkcji,
do ktrych zalicza si:
uyteczno do nawizywania osnw niszych klas,
korzystne oparcie dla pomiarw sytuacyjnych i rzeby terenu,
przydatno do wynoszenia w teren projektw wynikajcych z planu zagospodarowania przestrzennego danego obszaru.
Sieci osnowy poziomej stanowi zbiory punktw poczonych elementami wyznaczajcymi tj. pomierzonymi ktami poziomymi lub kierunkami i dugociami, tworzcymi
konstrukcj geodezyjn o ustalonej dokadnoci (klasie), budowie geometrycznej, sposobie
pomiaru i wyrwnania dostarczajcego wsprzdnych prostoktnych X, Y punktw sieci
oraz ich charakterystyki dokadnociowej. Ze wzgldw ekonomicznych naley podczas
opracowania projektu i jego realizacji uwzgldni wyniki wczeniejszych pomiarw i stabilizacj znakw wykonanych dla punktw aktualnie istniejcych na danym obszarze, o ile
odpowiadaj one wymogom dokadnoci i stabilizacji przewidzianym w instrukcji G-2 dla
danej klasy osnowy. Kada nowo zakadana sie lub grupa nowych punktw musi by nawizana do punktw sieci wyszych klas dokadnoci, w sposb umoliwiajcy prawidowe okrelenie pooenia zaprojektowanych punktw w pastwowym ukadzie wsprzdnych. Sieci osnowy szczegowej naley projektowa jako powierzchniowe sieci j e d n o r z d o we , nawizane wielopunktowo do osnw wyszych klas.
102
3.2. Zebranie i analiza istniejcych materiaw geodezyjno-kartograficznych
Podczas projektowania sieci osnw poziomych i wysokociowych oprcz typowych

nawiza do osnowy wyszej klasy naley dla wzmocnienia sieci i w celach kontrolnych
dokonywa wzajemnych nawiza nowej osnowy do istniejcych p u n k t w b l i s k i c h
wyszej klasy oraz punktw tej samej klasy, lecz nalecych do rnych sieci. W takim
przypadku nawizania poziome i wysokociowe powinny by zrealizowane wtedy, gdy
w terenie zabudowanym lub zalesionym punkty bliskie znajduj si w odlegoci do 50 m
oraz w odlegoci do 300 m w terenie odkrytym. Nawizanie geodezyjne punktu bliskiego powinno zapewni wyznaczenie jego wsprzdnych lub wysokoci oraz kontrol pomiaru i oblicze.
Projektowanie szczegowej osnowy poziomej II klasy obejmuje trzy etapy:
1) opracowanie zaoe projektowych nowej sieci z uwzgldnieniem aktualnie istniejcej osnowy na obszarze objtym projektem,
2) wywiad terenowy, weryfikujcy zaoenia projektowe,
3) opracowanie kocowego projektu technicznego.
W przypadku projektowania osnowy III klasy czsto etapy 1 i 3 czy si.
Po zatwierdzeniu projektu technicznego osnowy przez waciwy organ pastwowej
lub samorzdowej suby geodezyjnej dalszy proces zakadania osnowy obejmuje nastpujce czynnoci:
1) stabilizacja znakw,
2) przygotowanie sprztu pomiarowego i pomiar osnowy zgodny z zaprojektowan
technologi,
3) wyrwnanie sieci i obliczenie wsprzdnych lub (i) wysokoci punktw,
4) analiza dokadnoci potwierdzajca spenienie wymaga zawartych w standardach
technicznych,
5) skompletowanie operatu zwizanego z zaoeniem osnowy i przekazanie go zleceniodawcy oraz do waciwego Orodka Dokumentacji Geodezyjno-Kartograficznej
(ODGK).
3.2. Zebranie i analiza istniejcych materiaw geodezyjno-kartograficznych
Dla poprawnego opracowania zaoe projektowych konieczne jest zgromadzenie istniejcych materiaw geodezyjnych i kartograficznych przechowywanych w Orodkach
Dokumentacji (ODGK). Do przydatnych dla celw projektowych materiaw, odnoszcych si danego terenu i znajdujcej si na nim osnowy geodezyjnej, zalicza si:
mapy topograficzne w skalach 1:10 000, 1:25 000, mapy wielkoskalowe (mapa zasadnicza), mapy przegldowe osnowy poziomej i wysokociowej,
operaty pomiaru istniejcej osnowy podstawowej i szczegowej (dawniejsze projekty, sprawozdania techniczne, wyniki wywiadw terenowych, protokoy osadzenia znakw, opisy topograficzne punktw, dane pomiarowe, wykazy miar, szkice
osnw, dokumentacja obliczenia wsprzdnych i wysokoci, analizy dokadnoci,
katalogi wsprzdnych i wysokoci punktw).
Po zebraniu powyszych materiaw naley dokona ich szczegowej analizy, jak
rwnie oceny dokadnoci i przydatnoci istniejcych osnw oraz moliwoci, a take
sposobw wykorzystania poszczeglnych ich fragmentw. Okrelanie wnioskw dotyczcych stopnia przydatnoci materiaw archiwalnych i sposobu ich wykorzystania przy zakadaniu nowej sieci naley dokonywa w oparciu o odpowiednie metody, wzory i programy komputerowe, spord ktrych najczciej stosowany jest program GEONET firmy
AlgoRes-soft z Rzeszowa.
Rozdz. 3: Projektowanie osnw szczegowych
103
Analiza zebranych materiaw ma wskaza nastpujce moliwoci:

zastosowanie istniejcych punktw znajdujcych si wewntrz sieci i na jej obrzeach w charakterze p u n k t w na wi za n ia, nalecych do osnowy wyszej klasy
dokadnociowej ni klasa projektowanej sieci,
ad ap ta cj istniejcych sieci i ich punktw o dokadnoci rwnorzdnej lub wyszej w stosunku do sieci projektowanej, dziki czemu zostanie punkty te zostan
wczone do nowej sieci, przy czym wykorzystany zarwno archiwalny materia
obserwacyjny, jak i znaki stabilizacyjne tych punktw,
wykorzystanie s tab il iza cj i punktw, na ktrych zostan wykonane nowe obserwacje, ze wzgldu na niekompletno lub zbyt nisk dokadno poprzednich pomiarw,
stwierdzenie n iep r z yd a t no ci dawnych punktw osnowy, a wic niemoliwoci
jakiegokolwiek wykorzystania z uwagi na niewaciw lokalizacj, stabilizacj lub
zbyt nisk dokadno wyznaczenia pooenia.
3.3. Opracowanie zaoe projektu technicznego
Podjcie czynnoci projektowych wie si z koniecznoci ustalenia zada przyszej
osnowy i sposobw ich realizacji. Dokumentacja zaoe projektu osnowy skada si
z dwch podstawowych czci: opisowej i graficznej. Projekt stanowi zesp dokumentw,
w ktrym naley okreli nastpujce informacje:
rodzaj i klasa (dokadno) osnowy,
biece i perspektywiczne zapotrzebowanie lokalne na osnow geodezyjn,
zasig obszarowy i wymagana gsto punktw i ksztat sieci,
technologia pomiaru i oblicze,
lokalizacja punktw osnowy, sposoby ich utrwalenia lub zabudowy,
optymalizacja ekonomiczna kosztw realizacji zaprojektowanej osnowy,
zgodno projektu z wymogami instrukcji technicznych.
Celem wstpnego etapu prac projektowych jest ustalenie na zadanym obszarze zapotrzebowania i wymaga w zakresie osnowy geodezyjnej okrelonej klasy, jej zasigu,
stopnia zagszczenia punktami uwzgldniajcego charakter terenu, technologii realizacji
osnowy o okrelonej dokadnoci oraz przyblionej lokalizacji poszczeglnych punktw
pod ktem obecnego i przyszego lokalnego zapotrzebowania na osnow. Po okreleniu
technologii zakadania sieci i ustaleniu rozmieszczenia punktw jej nawizania naley
opracowa k o n s t r u k c j , czyli lokalizacj, wzajemne usytuowanie i przyblione wartoci elementw sieci: punktw, ktw, dugoci bokw. Dla nowych punktw trzeba ustali
minimaln ilo elementw wyznaczajcych, dla bokw wartoci maksymalne, minimalne i rednie oraz relacje z elementami ssiadujcymi np. stosunek ssiednich bokw,
dla ktw ich dopuszczalne wartoci w figurach geometrycznych. Nowe punkty osnowy
poziomej II kl. powinny by wyznaczone przez odpowiedni liczb elementw wyznaczajcych. Wsprzdne prawidowo zaprojektowanego punktu maj zapewnia moliwo
niezalenego okrelenia pooenia przynajmniej dwukrotnie za porednictwem dwch par
linii obrazujcych ich miejsca geometryczne (patrz ust. 9.11). Kt przecicia tych linii
g
g
w sieciach II klasy powinien zawiera si w przedziale od 50 do 150 , za stosunek dugoci odcinkw wyznaczajcych nie moe by wikszy ni 3:1. Poprawno konstrukcji sieci
trzeba skontrolowa za pomoc sprawdzenia iloci i rozmieszczenia spostrzee nadliczbowych oraz wstpnej oceny dokadnoci przy uyciu metod analitycznych (rachunkowych) lub graficznych np. w przypadku wci poprzez wykrelenie wstg waha i figur
104
bdw. Wskanik wyznaczalnoci (niezawodnoci) z, czyli stosunek liczby elementw

nadliczbowych n u do liczby n wszystkich elementw wyznaczajcych dany punkt nie
powinien by mniejszy ni 0,6. Dla caej sieci II klasy wskanik z (patrz ust. 3.5) nie moe
by mniejszy ni 0,5.
Stopie z a g s z c z e n i a terenu punktami sieci ustala si poprzez dokonanie analizy
charakteru terenu, potrzeb lokalnych i poziomu zainwestowania danego obszaru. Najwiksza gsto punktw powinna wystpi na obszarach wielkomiejskich i uprzemysowionych, mniejsza na zabudowanych terenach wsi, za najmniejsza w obrbie duych
kompleksw rolnych i lenych. Stopie zagszczenia osnowy zaley take od zaoe
technologicznych i warunkw terenowych wpywajcych na: dopuszczalne dugoci celowych i usytuowanie punktw, ktre powinno zapewnia dogodne warunki do obserwacji
punktw ssiednich (naturalne wzniesienia, i stanowiska obserwacyjne na budowlach) oraz
przewidywany sposb zabudowy punktw (np. wiee, stanowiska podwyszone).
Zgodnie z instrukcj G-2 sie osnowy poziomej projektuje si w tak, aby stopie zagszczenia punktami wynosi:
1) dla osnowy poziomej II klasy (cznie z punktami I klasy):
a) 1 punkt na okoo 0,8 km2 na terenach intensywnie zainwestowanych,
b) 1 punkt na 1 2 km2 na terenach rolnych, zalenie od potrzeb zagospodarowania terenu.
c) 1 punkt na okoo 12 km2 na terenach zwartych kompleksw lenych.
2) dla osnowy poziomej III klasy (cznie z punktami klas wyszych):
a) 1 punkt na 10 20 ha na terenach silnie zainwestowanych,
b) 1 punkt na 20 50 ha na terenach rolnych,
c) 1 punkt na 50 120 ha na terenach zwartych kompleksw lenych.
Duy wpyw na konstrukcj projektowanej sieci ma liczba i pooenie dostpnych
p u n k t w n a w i z a n i a , zaliczanych do klasy wyszej ni klasa projektowanej sieci.
Punkty nawizania powinny by rwnomiernie rozoone na obszarze objtym projektowan sieci, za stosunek ich liczby do liczby punktw wyznaczanych nie moe by
mniejszy ni 1:10. Skrajne punkty nawizania powinny utworzy wielobok, wewntrz ktrego znajd si wszystkie punkty wyznaczane.
Sieci niezalene (nienawizane) zakada si wyjtkowo i na stosunkowo maych obszarach dla specyficznych obiektw np. zakadw przemysowych, zapr wodnych itp. lub
do zada specjalnych (pomiary realizacyjne, pomiary przemieszcze), szczeglnie za
wtedy, gdy potrzebne jest korzystniejsze rozmieszczenie punkw osnowy i wysza dokadno od tej, ktr moe zapewni pobliska osnowa pastwowa.
Wanym elementem opracowania zaoe projektowych nowej sieci jest wykonanie
mapy roboczej, zwanej m a p z a o e p r o j e k t u t e c h n i c z n e g o , sporzdzanej na
podkadzie mapy topograficznej w skali 1:10 000 lub 1:25 000, na ktr za pomoc ustalonych znakw umownych naley nanie:
zasig sieci i waniejsze elementy ustalone na podstawie analizy materiaw geodezyjno-kartograficznych, dotyczce istniejcej osnowy,
linie podziau sekcyjnego na arkusze mapy 1:10 000 (gdy mapa robocza jest w skali
mniejszej) lub sekcje mapy zasadniczej,
punkty nawizania nowo projektowanej sieci i ich numery,
ukad linii konstrukcyjnych sieci, pooenie punktw wzowych i elementw wyznaczajcych (obserwacji ktowych i liniowych) nowej osnowy,
numery cigw, punktw wzowych i pozostaych punktw,
wymiary niektrych elementw geometrycznych sieci (np. dugoci cigw w km).
105
N u m e r a c j a punktw osnowy poziomej w ukadzie wsprzdnych 1965 jest

dwuczonowa. Dla punktw osnowy poziomej I i II klasy pierwszy czon stanowi godo
arkusza mapy w skali 1:50 000, a dla punktu III klasy godo sekcji w skali 1:10 000. Drugi czon jest waciwym numerem punktu w zakresie: 1 99 dla kl. I, 100 999 dla kl. II,
1000 1999 dla kl. III oraz 2000 2999 dla osnowy pomiarowej. Podobnie w ukadzie
1965 numeruje si punkty wysokociowej osnowy szczegowej, przypisujc im rwnie oznaczenia dwuczonowe, przy czym I czon to godo sekcji 1:10 000, na ktrej wystpuje dany punkt, za drugi czon stanowi numery w zakresie: 1000 1999 dla kl. III
oraz 2000 9999 dla klasy IV.
Zgodnie z now instrukcj G2 we wprowadzanych aktualnie ukadach wsprzdnych 1992 i 2000 system numeracji punktw jest zwizany z pooeniem punktu,
okrelonym za pomoc wsprzdnych geodezyjnych B, L. Identyfikatorem punktu jest
trzynastoznakowy cig symboli alfanumerycznych. Oznaczajc pozycj kadego znaku
kolejnymi literami alfabetu od a do m, czyli:
a b c d e f g h i j k l m
dla punktu o wsprzdnych: B = 531256,4879; L = 164815,6789 otrzymamy identyfikator:
5 3 1 6 1 2 5 4 8 1 k l m
W poszczeglnych pozycjach znajduj si nastpujce elementy:

na pozycjach a, b umieszcza si szeroko geodezyjn w penych stopniach,
na pozycjach c, d umieszcza si dugo geodezyjn w penych stopniach,
na pozycjach e, f, g umieszcza si cyfry odpowiadajce kolejno: dziesitkom minut, jednostkom minut i dziesitkom sekund wsprzdnej B,
na pozycjach h, i, j umieszcza si cyfry odpowiadajce kolejno: dziesitkom minut,
jednostkom minut i dziesitkom sekund wsprzdnej L,
na pozycji k umieszcza si numer kolejny punktu na obszarze kwadratu 1010
szerokoci i dugoci geodezyjnej,
na pozycji l wystpuje cyfra z zakresu: 1, 2, 3, 9, 0 zalena od klasy osnowy, przy
czym dla poszczeglnych klas wstawia si nastpujce cyfry:
1 dla osnowy poziomej klasy IS,
2 dla osnowy poziomej klasy I,
3 dla osnowy poziomej klasy IIS,
4 dla osnowy poziomej klasy II,
5 dla osnowy poziomej klasy IIIS,
6 dla osnowy poziomej klasy III,
cyfry 7 i 8 oznaczaj ekscentry punktu k, a wtedy na pozycji m umieszcza si kolejny numer ekscentru tego punktu,
9 oznacza punkt kierunkowy punktu k, a wtedy na pozycji m umieszcza si kolejny numer punktu kierunkowego,
0 oznacza punkt niesklasyfikowany, a wic niezaliczany do podstawowej lub
szczegowej osnowy geodezyjnej
W przypadku osnowy wysokociowej, gdy na pozycji l znajduj si cyfry od 1 do 6,
wwczas na pozycji m umieszczone s cyfry zalene od klasy punktu wysokociowego, a w szczeglnoci:
cyfra 0 oznacza punkt wysokociowy niesklasyfikowany, ktrego nie zalicza si
do osnowy podstawowej, szczegowej lub pomiarowej,
106
cyfra 1 oznacza punkt osnowy wysokociowej klasy I,

cyfra 2 oznacza punkt osnowy wysokociowej klasy II,
cyfra 3 oznacza punkt osnowy wysokociowej klasy III,
cyfra 4 oznacza punkt osnowy wysokociowej klasy IV,
cyfra 5 oznacza punkt osnowy wysokociowej pomiarowej,
Podczas projektowania na mapie elementw geometrycznych nowej osnowy naley

dba o jej poprawne nawizanie i prawidow budow sieci oraz zachowanie wskanikw
dotyczcych: dopuszczalnych i przecitnych dugoci cigw i poszczeglnych bokw,
zagszczenia punktw, a ponadto lokalizowanie punktw osnowy gwnie tam, gdzie jest
ona najbardziej potrzebna, czyli w rejonach o znacznym stopniu zainwestowania. W oparciu o instrukcj techniczn G-2 wartoci niektrych wymaganych parametrw dla osnowy
poziomej kl. II i III zostay zestawione w tabeli 3.1.
Tabela 3.1. Wymogi dotyczce projektowania osnowy poziomej
Pozioma osnowa szczegowa
Klasa II
Klasa III
Tre wymogu
Zagszczenie osnowy:
a) na terenach intensywnie zainwestowanych
b) na terenach rolnych
c) na terenach kompleksw lenych
redni bd pooenia punktu (po wyrwnaniu sieci)
1 punkt/1-2 km2
1 punkt/2-8 km2
1 punkt/12 km2
mP 0,05 m
Numeracja punktw w ukadzie 1965 (dwuczonowa)

I czon: godo arkusza mapy w skali
II czon: nr w zakresie od-do
1:50 000
100-899 (wyjtkowo do 999)
1 punkt/10-20 ha
1 punkt/20-50 ha
1 punkt/50-120 ha
mP 0,10 m
1:10 000
1000-1999
Poligonizacja, aerotrianguPowierzchniowe sieci ktowo-liniowe
lacja analityczna, wcicia,
Najwaniejsze technologie zakadania nowych punktw i poligonotriangulacyjne, sieci wektorosieci ktowo-liniowe i poliwe GPS, sieci mieszane (zintegrowane)
gonotriangulacyjne, GPS
Sygna h = 6 m
Las h = 15 m
3m
Zabudowa h = 10 m
Wiea h = 20 m
Las h = 16 m
Rys. 3.1. Profil poduny wzdu celowej
Zaprojektowane na mapie punkty osnowy musz by tak zlokalizowane, aby poszczeglne boki miay zapewnion wzajemn widoczno (wizur) umoliwiajc wykonanie zaprojektowanych pomiarw ktowych i liniowych. Na podstawie analizy elementw krajobrazu przedstawionych na mapie tj. pokrycia i rzeby terenu mona sporzdzi
profile podune wzdu poszczeglnych celowych (rys. 3.1), wykluczajc lokalizacje
punktw bez wolnych wizur, czyli przestrzeni pomidzy punktami pozbawionymi przeszkd. Szczegowa i dokadna kontrola widocznoci ssiednich punktw nastpuje pniej, podczas wywiadu terenowego.
107
Zgodnie z wytycznymi G-2.5 dla sieci osnowy poziomej klasy III zakadanej metod
poligonizacji powinny by spenione nastpujce wymogi:
1. Kady cig poligonowy powinien by nawizany obustronnie ktowo i liniowo do
punktw nawizania lub do punktw wzowych.
2. Cigi powinny by zblione do rwnobocznych i prostoliniowych.
3. Dugoci pojedynczych cigw nie powinny przekracza 4,5 km, a cigw wyznaczajcych punkty wzowe 3,0 km.
4. Dugoci bokw w cigach powinny si mieci w granicach od 150 m do 600 m
i wynosi przecitnie przynajmniej 300 m, za stosunek dugoci bokw ssiednich
nie powinien by mniejszy ni 1:2.
5. W szczeglnych przypadkach dopuszcza si skrcenie dugoci danego boku poniej 150 m i skrcenie przecitnej dugoci boku cigu do 200 m, pod warunkami:
a) ograniczenia dugoci cigu do 2 km,
b) zmniejszenia redniego bdu pomiaru kta do m 20cc,
c) szczeglnie starannego centrowania instrumentw i przyrzdw pomocniczych
nad centrami punktw.
6. Dla wzmocnienia konstrukcji sieci naley tworzy z cigw poligonowych ukady
wielowzowe oraz stosowa nawizania boczne, mierzc z wielu punktw cigw
kierunki do pobliskich punktw i punktw pooonych na wysokich budowlach.
3.4. Wywiad terenowy
W procesie projektowania osnw wywiad terenowy jest zespoem czynnoci wykonywanych w terenie dla okrelenia lokalizacji punktw sieci geodezyjnej i warunkw pomiaru sieci. Celem wywiadu jest te weryfikacja, ucilenie i wprowadzenie ewentualnych
zmian do zaoe projektowych w oparciu o informacje uzyskane w terenie, a nieznane na
etapie wstpnego projektowania kameralnego.
W ramach wywiadu naley dokona nastpujcych czynnoci i ustale:
1. Przeprowadzi dokadne rozpoznanie terenu pod ktem zada zawartych w zaoeniach projektu i prawidowoci konstrukcji sieci przedstawionej na mapie roboczej.
2. Na podstawie map przegldowych i opisw topograficznych odszuka i zidentyfikowa punkty uznane w zaoeniach projektowych jako punkty nawizania, oceni
ich przydatno, biorc pod uwag: lokalizacj, stao pooenia i stabilizacj oraz
ustali sposoby nawizania projektowanej sieci, okrelajc ktowe i liniowe elementw nawizania bezporedniego lub poredniego oraz skorygowa lub wykona
od nowa opisy topograficzne tych punktw.
3. Zbada stan istniejcych punktw osnowy, przewidzianych do adaptacji i w razie
potrzeby wskaza zniszczone znaki do uzupenienia.
4. Zlokalizowa w terenie ostateczne pooenie i sposb stabilizacji projektowanych
punktw, sprawdzi wizury pomidzy punktami sieci, okrelajc dla nich niezbdne
wysokoci instrumentu i sygnau oraz sposoby sygnalizacji celw.
5. Okreli moliwoci powizania projektowanej sieci z ssiednimi sieciami wyszych klas lub tej samej klasy.
6. Zaprojektowa pooenie punktw ekscentrycznych i konstrukcj siatek przeniesienia wsprzdnych dla punktw niedostpnych projektowanej sieci.
7. Uzgodni lokalizacj kadego punktu z wacicielami lub uytkownikami danej
nieruchomoci.
108
3.4. Wywiad terenowy
Podczas wywiadu ustala si ostateczne pooenie punktw sieci, tote na stanowiskach przewidzianych do zabudowy punktw sygnaami lub stanowiskami podwyszonymi ustawia si supy wywiadowcze umoliwiajce wgld w teren z rnych wysokoci, co
pozwala na ustalenie wysokoci stanowiska niezbdnej do wykonania pomiarw oraz
wiechy wywiadowcze, umoliwiajce wyznaczenie wysokoci przyszego sygnau celowniczego. Podczas okrelania wysokoci stanowisk i celw trzeba przewidzie przebiegi celowych na wysokoci przynajmniej 3 metry nad przeszkodami.
Lokalizacja punktw osnowy powinna zapewnia im: atw dostpno, nienaruszalno, stao pooenia, dugoletnie przetrwanie, moliwo obserwacji ze stanowiska naziemnego i sygnalizacji punktu do nalotw fotogrametrycznych, prawidowe nawizanie
projektowanej sieci oraz wykorzystanie punktw do pomiarw szczegowych i do dogodnego dowizywania osnowy pomiarowej. Chocia wikszo obserwacji wykonuje si ze
stanowisk naziemnych, to przy zakadaniu nowych punktw trzeba rwnie wykorzystywa budowle trwae, nadajce si na stanowiska obserwacyjne. Znaki gruntowe utrwalajce punkty naziemne trzeba lokalizowa na terenach zapewniajcych ich stabilno. Z tego
wzgldu nie naley projektowa punktw na budowlach ziemnych (nasypach, skarpach
waach itp.), terenach osuwiskowych i bagiennych, porodku uytkw rolnych, blisko wyrobisk eksploatacji odkrywkowych itp.
Podczas lokalizowania punktw w pobliu drg, urzdze wodnych i terenw kolejowych naley zachowywa nastpujce odlegoci minimalne:
100 m od budowli pitrzcych wod przy wysokoci pitrzenia do 10 m oraz 500 m
przy wikszych wysokociach pitrzenia,
20 50 m od osi drogi (w zalenoci od klasy ), lub stopy wau ochronnego,
15 m od granicy obszaru kolejowego.
W przypadku, gdy z koniecznoci odlego punktu od wyej wymienionych obiektw musi by mniejsza, wtedy podczas ustalania pooenia punktu naley przeprowadzi
odpowiednie konsultacje z wacicielem terenu lub organem administrujcym. W trakcie
okrelania lokalizacji punktw osnowy trzeba take rozezna pooenie i przebieg poszczeglnych elementw sieci uzbrojenia terenu.
Cz informacji uzyskanych podczas wywiadu nanosi si na s z k i c przedstawiajcy
pooenie punktw nawizania, punktw adaptowanych, projektowanych i przebiegu celowych (wizur) z kadego punktu oraz bokw, ktrych dugoci maj by pomierzone, podajc wysokoci stanowisk i celw niezbdne do wykonania obserwacji wzdu danej celowej. Na szkicu zaznacza si te wizury moliwe do osignicia z rnych wysokoci stanowisk i sygnaw.
Drugi zacznik dokumentacji po wywiadzie stanowi d a n e o p i s o we , dotyczce
zmian w zaoeniach projektowych stwierdzonych podczas wywiadu oraz niewymienione
w zaoeniach dodatkowe informacje dotyczce sieci.
Trzeci rodzaj dokumentw wywiadu stanowi nowe lub skorygowane o p i s y t o p o g r a f i c z n e istniejcych punktw przewidzianych do nawizania i wczenia do sieci oraz
szkice lokalizacji (tymczasowe opisy) punktw nowo projektowanych przejciowo zamarkowanych w terenie palikami, a zastpowanych pniej trwaymi znakami w ramach ostatecznej stabilizacji.
109
3.5. Projekt techniczny sieci

W projekcie technicznym ustala si ostateczn konstrukcj sieci, sposb jej nawizania, technologi pomiaru i lokalizacj oraz utrwalenie poszczeglnych jej punktw. Projekt
ten jest sporzdzany na podstawie zaoe projektowych i wynikw wywiadu terenowego.
W oparciu o szkic z wywiadu naley w pierwszej kolejnoci wybra najbardziej odpowiednie wizury do wykonania obserwacji ktowych i liniowych oraz dokona sprawdzenia
prawidowoci konstrukcji sieci na poszczeglnych punktach. Do badania konstrukcji sieci
wykorzystuje si sposoby opisane dalej w ust. 3.6.
W s k a d d o k u m e n t a c j i projektu technicznego wchodz:
opis techniczny projektu z uzasadnieniem ewentualnych zmian w stosunku do zaoe projektowych,
mapa projektu,
szkic projektowanej sieci (po wywiadzie) z zaplanowanymi obserwacjami,
polowe opisy topograficzne punktw objtych projektem, wykonane podczas wywiadu terenowego,
materiay dodatkowe (opisy topograficzne punktw nawizania, mapy i szkice robocze lokalizacji punktw oraz siatek przeniesienia wsprzdnych, jak rwnie
nawiza punktw bliskich),
opis projektowanej metody pomiaru sieci i jej obliczenia,
Na m a p i e p r o j e k t u naley nanie:
podzia na arkusze mapy zasadniczej i ich goda,
wszystkie istniejce punkty osnowy poziomej i wysokociowej znajdujce si na
danym terenie rozszerzonym o pas szerokoci 0,8 km,
przebieg projektowanych cigw poligonowych, pooenie punktw wcitych oraz
punktw wyznaczonych innymi technologiami.
Na zawarto o p i s u p r o j e k t u skadaj si nastpujce informacje:
klasa projektowanej sieci i metody jej realizacji,
przepisy techniczne, w oparciu o ktre bdzie wykonywana sie oraz motywacj
ewentualnych odstpstw od obowizujcych przepisw,
zasig projektowanej sieci,
uzasadnienie potrzeby pomiarw wysokociowych i sposb okrelenia wysokoci
punktw w obowizujcym ukadzie pastwowym,*
dane dotyczce punktw nawizania,
zakres wykorzystania istniejcych punktw i sieci oraz moliwoci ewentualnego
przywrcenia im wartoci uytkowej,
typy znakw zalecane do stabilizacji nowych punktw i uzupenienia istniejcych,
metody pomiaru, dokadnoci pomiarw ktw i dugoci oraz podstawowe instrumenty wykorzystywane do tych pomiarw,
liczba punktw wyznaczanych oraz punktw wzowych (w met. poligonizacji),
stopie zagszczenia punktw sieci,
metod i program wyrwnania obserwacji terenowych.
Wyznaczenie wysokoci punktw osnowy poziomej kl. II jest obowizkowe, za dla osnowy kl. III zalecane.
110
3.5. Sposoby wstpnego badania konstrukcji sieci

Przed przystpieniem do badania konstrukcji sieci naley dokona zestawienia: oglnej liczby obserwacji n, liczby niewiadomych u, czyli obserwacji niezbdnych do okrelenia wsprzdnych punktw wyznaczanych p oraz rnicy n u tych wielkoci, okrelajcej ilo spostrzee nadliczbowych (warunkw) nn:
nn = n u
(3.1)
Celem badania konstrukcji sieci jest ustalenie zalenoci pomidzy ksztatem sieci,
technologi jej realizacji, sposobem nawizania, iloci, rodzajem i rozkadem obserwacji,
a dokadnoci okrelenia punktw sieci. Z uwagi na du liczebno czynnikw wpywajcych na ostateczn dokadno konstrukcji wstpna analiza dokadnoci musi z koniecznoci opiera si na znacznych uproszczeniach. Pen ocen dokadnoci polegajc na obliczeniu rednich bdw: niewiadomych, spostrzee, pooenia punktw wraz z ilustracj
graficzn za pomoc elips bdw mona uzyska po wykonaniu pomiaru i przeprowadzeniu cisego wyrwnania sieci. Podczas prac projektowych mona jednak przeprowadzi
wstpne badania konstrukcji sieci sposobami pozwalajcymi na wybr najbardziej odpowiedniego wariantu projektu. Sposobami tymi s midzy innymi:
przybliona ocena dokadnoci,
numeryczna analiza dokadnoci,
analityczno-graficzne wyznaczenie figur bdw dla pojedynczych punktw wyznaczanych.
Zgodnie z wytycznymi technicznymi G-2.5 pt. Szczegowa pozioma i wysokociowa osnowa geodezyjna. Projektowanie, pomiar i opracowanie wynikw ocena jakoci
i poprawnoci zaprojektowanej sieci oraz caej osnowy danej klasy powinna by przeprowadzana pod ktem spenienia trzech kryteriw: niezawodnoci, funkcjonalnoci i dokadnoci. Kryteria te naley ustali dla kadego rodzaju i klasy sieci zarwno w postaci parametrw liczbowych, jak i formu opisowych.
Niezawodno osnowy, uzaleniona od liczby pomierzonych elementw kontrolnych
i nadliczbowych, jest cech okrelajc moliwo wykrycia ewentualnych bdw grubych, wystpujcych w ukadzie obserwacyjnym, wyznaczajcym dan sie. W zalenoci
od zakresu badania niezawodnoci wyrniono w wytycznych G2.5:
niezawodno globaln rozpatrywan jako przecitn wasno caej sieci,
niezawodno lokaln odnoszc si do grup punktw lub pojedynczych punktw.
Oprcz powyszego podziau wyodrbnia si take:
niezawodno wewntrzn wynikajc z nadliczbowoci ukadu obserwacji,
niezawodno zewntrzn zwizan z warunkami nawizania danej sieci do punktw wyszych klas.
Niezawodno globalna z, okrelana jako nadliczbowo wzgldna, jest parametrem
liczbowym obliczanym za pomoc wzoru:
n
z= n *
(3.2)
n
Po wymnoeniu ilorazu nn : n przez 100% parametr z bdzie wyraony w procentach.
*
Oznaczenia we wzorze (3.2) oraz wykorzystane w dalszym opisie s odmienne ni oznaczenia w wytycznych
G-2.5 i zostay dostosowane do symboliki wprowadzonej w niniejszym podrczniku.
111
Niezawodno lokalna, wyraajca nadliczbowo pojedynczego punktu jest wyznaczana przy zaoeniu, e wszystkie pozostae punkty s chwilowo uwaane za punkty stae.
W ramach okrelania tej niezawodnoci naley wyrni punkt lub grup punktw najsabszych o najmniejszej niezawodnoci.
Niezawodno zewntrzn sieci zz zwizan z warunkami nawizania okrelamy
wzorem (3.3), analogicznym do wzoru (3.2), czyli jako stosunek ponadwymiarowej liczby
elementw nawizania nzn do liczby wszystkich elementw nawizania nz.
n u z nz n
zz = z
=
(3.3)
nz
nz
gdzie: uz ilo elementw nawizania niezbdnych do obliczenia danej sieci.
W stosunku do opisanego wyej parametru niezawodnoci podobne zastosowanie ma
podawany w literaturze geodezyjnej wskanik pewnoci sieci f, obliczany wedug wzoru:
n
f=
(3.4)
u
W przypadku, gdy w ramach wyznaczania ktw poziomych sieci zamiast obserwacji
ktowych wykonano pomiar kierunkw, wtedy dla kadego stanowiska naley uwzgldni
jeszcze jedn dodatkow niewiadom, tzw. niewiadom orientujc z, czyli nieznany na
etapie pomiaru kt jaki z posi +x ukadu wsprzdnych tworzy kierunek zera limbusa
teodolitu. W tej sytuacji czna liczba niewiadomych u sieci wyniesie:
u = 2p + s
(3.5)
przy czym: s liczba stanowisk pomiaru kierunkowego.
Z wzoru (3.4) wynika, e dla zada jednoznacznie wyznaczalnych (gdy n = u), dla
ktrych nie istnieje problem wyrwnania, wspczynnik f jest rwny 1. Im wicej w sieci
wystpuje spostrzee nadliczbowych, tym bardziej powyej 1 wzrasta wspczynnik f,
za dana sie staje si pewniejsza. Dla typowych ukadw geometrycznych, stosowanych
w triangulacji otrzymujemy nastpujce wartoci tego wspczynnika:
czworobok geodezyjny (rys. 2.3)
f = 1,67,
ukad centralny (rys. 2.4)
f = 1,67,
pojedynczy acuch trjktw (rys. 2.5)
f = 1,42,
podwjny acuch trjktw (rys. 2.7c)
f = 1,89.
W poprawnie skonstruowanej sieci wspczynnik f osiga warto nie mniejsz ni 1,6.
Przewidywanie rednich bdw spostrzee wyrwnanych dla sieci badanej wstpnie uatwia korzystanie z t w i e r d z e n i a A . O t r b s k i e g o * o nastpujcej treci:
Przecitna warto stosunku F kwadratu bdu redniego obserwacji po wyrwnaniu do kwadratu bdu redniego teje obserwacji przed wyrwnaniem jest rwna stosunkowi liczby obserwacji niezbdnych u do liczby wszystkich obserwacji n.
Oznacza to, e wspczynnik F wyraajcy zmniejszenie kwadratu redniego bdu
obserwacji dziki wyrwnaniu wyniesie:
M2 u 1
F = 2i = =
(3.6)
n f
mi
gdzie: Mi redni bd i-tego spostrzeenia po wyrwnaniu,
mi redni bd i-tego spostrzeenia przed wyrwnaniem.
*
Dowd twierdzenia Otrbskiego zosta zamieszczony w podrczniku S. Hausbrandta Rachunek wyrwnawczy

i obliczenia geodezyjne t. II PPWK Warszawa 1971.
112
Porwnujc wzory: (3.4) i (3.6) bez trudu stwierdzimy, e wspczynnik F stanowi

odwrotno wspczynnika pewnoci sieci f (F = 1: f ). Zalet wspczynnika zmniejszenia F jest ustalenie priori efektu wyrwnania, ktry zwiksza si wraz ze wzrostem iloci spostrzee nadliczbowych. Warto wspczynnika F bliska jednoci wiadczy o znikomym rezultacie ewentualnego wyrwnania. Fakt ten mona wyranie zauway dla wielobocznego cigu poligonowego nawizanego obustronnie. W takim cigu z penym nawizaniem ktowym i liniowym nn= 3, niezalenie od liczby bokw cigu. Na przykad:
dla cigu o trzech bokach:
n=7;
u=4;
F = 0,57,
dla cigu o szeciu bokach:
n=13;
u=10;
F = 0,77,
dla cigu o dziewiciu bokach:
n=19;
u=16;
F = 0,84.
Z powyszego zestawienia wynika, e wraz ze wzrostem liczby bokw cigu wspczynnik F zmniejszenia kwadratw bdw rednich w cigach poligonowych szybko zblia si do jednoci. W ostatnim przypadku dla F=0,84 warto bdu redniego po wyrwnaniu jest rwna 0,92 ( 0,84 ) wartoci bdu redniego przed wyrwnaniem, a wic efekt
wyrwnania cigu jest waciwie aden.
W ramach wymienionego wczeniej sposobu przyblionego badania konstrukcji sieci
mona okreli poprawno wyznaczenia poszczeglnych jej punktw za pomoc wskanika wyznaczalnoci wi**( i-tego punktu) i porwnaniu go ze wskanikiem zaoonym
w projekcie. W tym celu wprowadzimy nastpujce oznaczenia elementw dochodzcych
do badanego i-tego punktu:
dij element obserwacyjny dugoci pomierzonej pomidzy badanym i-tym punktem
a ssiednim j-tym punktem,
kij element obserwacyjny kierunku pomierzonego w serii kierunkw o liczbie r na
punkcie badanym i lub ssiednim j,
Kijk element obserwacyjny kta pomierzonego w trjkcie wyznaczonym przez punkty: i, j, k.
Wskanik wyznaczalnoci i-tego punktu oblicza si jako sum wyej wymienionych
wskanikw obserwacyjnych z pomiarw wykonanych na punkcie badanym i jego punktach ssiednich, z ktrymi jest powizany za pomoc bezporednich obserwacji. Na podstawie bada empirycznych ustalono nastpujce wartoci wskanikw obserwacyjnych
elementw dochodzcych do badanego i-tego punktu sieci:
dij=1,0 gdy jeden z punktw i lub j jest punktem nawizania,
dij=0,5 gdy obydwa punkty i, j s punktami wyznaczanymi,
r 1
ki , j =
gdy jeden z punktw i lub j jest punktem nawizania,
r
r 1
ki , j =
gdy obydwa punkty i, j s punktami wyznaczanymi,
2r
Kijk=1 gdy punkty j oraz k s punktami nawizania,
Kijk= 12 gdy jeden z punktw i lub j jest punktem nawizania,
Kijk=
**
1
2
gdy punkty i oraz j s punktami wyznaczanymi.
Szczegowe opisy sposobu przyblionego badania konstrukcji sieci znajduj si w: podrczniku: T. Lazzarini
i wspautorzy Geodezja; Geodezyjna osnowa szczegowa PPWK Warszawa-Wrocaw 1990 oraz
w wytycznych technicznych G-1.5; Szczegowa osnowa pozioma; projektowanie, pomiar i opracowanie wynikw GUGiK Warszawa 1984.
113
Do badania konstrukcji sieci przydatny jest szkic roboczy

uzyskany po wywiadzie terenowym. Sposb przybliony badania konstrukcji jest zalecany dla
poprawnego
zaprojektowania
najsabszych fragmentw sieci II
klasy. Wskanik wyznaczalnoci
w dla wikszoci punktw sieci
II klasy nie powinien by mniejszy od 3 (w 3), natomiast dla
punktw wyznaczonych metod
poligonizacji wskanik ten nie
moe by mniejszy od 2. Gdy
badanie wykae znaczne przeRys. 3.2. Okno moduu Analiza dokadnoci sieci poziomej kroczenie wartoci wspczynnika pewnoci sieci f powyej
1,6 oraz wikszoci wskanikw w ponad 4, wtedy mona na wybranych punktach zredukowa liczb obserwacji, eliminujc w szczeglnoci te z nich, ktre wymagaj stanowisk
podwyszonych. W przypadku odwrotnym, gdy f 1,6 zwiksza si ilo pomiarw na
punktach o maej wartoci wskanika w.
Numeryczna analiza dokadnoci polega na obliczeniu rednich bdw nowoprojektowanych punktw sieci na podstawie wspczynnikw wagowych Q uzyskanych z wstpnego wyrwnania. Niezbdne dane uzyskuje si z mapy projektu, na ktrej w dowolnym
ukadzie odczytuje si graficznie przyblione wartoci wielkoci takich jak: wsprzdne
przyblione, dugoci i kty. Rwnania bdw i rwnania normalne metody poredniczcej zestawia si bez wyrazw wolnych. Po rozwizaniu rwna wag uzyskujemy szukane
wspczynniki Q. Zakadajc, e redni bd typowego spostrzeenia m0=1 mona okreli
bdy: wsprzdnych wyznaczanych punktw oraz elementw sieci przewidzianych do
pomiaru. Umoliwia to okrelenie zbyt sabych fragmentw sieci i zaprojektowanie pomiaru dodatkowych obserwacji wzmacniajcych.
Sposoby analityczno-graficznego wyznaczania elementw figur bdw dla punktw
wyznaczanych zostay szczegowo omwione w rozdz. 4, powiconym wciciom.
Analiz wstpn dokadnoci sieci za pomoc programu GEONET przeprowadza si
po uruchomieniu w gwnym oknie programu polecenia Geo-spec/ Wstpne analizy sieci poziomej lub Geo-spec/ Wstpne analizy sieci niwelacyjnej. Nastpuje wtedy otwarcie jednego
z okien dla osnw: poziomej (rys. 3.2) lub wysokociowej. Zgodnie z instrukcj programu
analizy wstpne wykonuje si na etapie projektowania sieci, za jej wyniki analizy daj
podstaw do oceny poprawnoci projektu sieci, jego ewentualnych modyfikacji pod
wzgldem struktury geometrycznej lub dokadnoci pomiaru. W szczeglnoci ocenie moe podlega postulat wzmocnienia sieci obserwacjami GPS.
Niezalenie od procesu wyrwnawczego, analizie moe by poddana sie pomierzona, zawierajca bdy grube. Wstpna analiza, ktra nie wykorzystuje miar obserwacji,
lecz jedynie ich plany oraz wsprzdne przyblione, pozwala oceni docelowy model dokadnociowy sieci, do ktrego powinny zmierza wyniki wyrwnania. Program posuguje
si zbiorami o podobnych nazwach i strukturach jak program wyrwnania cisego. W tym
przypadku jednak wszelkie miary obserwacji mog by dowolnymi liczbami nieujemnymi
114
3.6. Projektowanie osnowy wysokociowej
(np. w miejsce miar dugoci, ktw, kierunkw, azymutw mog by wpisane zera).
Struktury rekordw musz by identyczne jak w przypadku zbiorw przygotowywanych
do wyrwnania sieci (nie mona zamiast miary obserwacji pozostawi pola pustego). Przy
powyszych zaoeniach, sie przygotowywana do wyrwnania lub ju wyrwnana moe
by poddana wstpnej analizie dokadnociowej w tym samym katalogu, w oparciu o te
same zbiory danych.
Program wstpnej analizy dokadnoci projektu sieci niwelacyjnej ma na celu wyznaczenie prognozowanych bdw rednich wysokoci reperw przy zaoonych planach obserwacji, reperach nawizania i zadanych parametrach dokadnoci pomiaru. Dodatkowymi wynikami s prognozowane bdy rednie obserwacji wyrwnanych i poprawek obserwacyjnych. Zakada si, e wejciowe zbiory danych maj nazwy i struktury analogiczne
do zbiorw wejciowych dla wyrwnania sieci niwelacyjnej, ale miary obserwacji (rnice
wysokoci) s w tym przypadku pomijane. W szczeglnoci program moe mie zastosowanie do projektowania sieci pomiarw przemieszcze, realizacyjnych, a take sieci niwelacji pastwowej rnych klas.
3.6.1. Zebranie, analiza i sposoby wykorzystania istniejcych materiaw
geodezyjno-kartograficznych
Ustalenie zasigu nowo projektowanej sieci musi uwzgldni perspektywiczny rozwj miast, osiedli i wsi, przy wykorzystaniu planu zagospodarowania przestrzennego danego terenu i opinii organw tego planowania. Etapem poprzedzajcym waciwe projektowanie jest zebranie w skadnicach geodezyjnych i orodkach dokumentacji wszystkich
dostpnych materiaw dotyczcych sieci wysokociowych istniejcych na zadanym obszarze. Do materiaw tych nale: mapy przegldowe osnw wysokociowych, katalogi
wysokoci punktw i ich opisy topograficzne, operaty pomiarowe, zestawienia wynikw
niwelacji, sprawozdania z okresowych przegldw i konserwacji sieci wysokociowej. Zebrane materiay naley przeanalizowa pod ktem ich wykorzystania w obrbie zakadanej
sieci niwelacyjnej. Moliwoci wykorzystania istniejcych punktw s nastpujce:
jako punkty nawizania punkty pooone wewntrz sieci i na jej obrzeach, charakteryzujce si przynalenoci do wyszej klasy dokadnociowej ni kl. III, a tym
samym bdem niwelacji na 1 km poniej 4 mm.
jako punkty adaptowane z dawnych sieci i zakwalifikowane do odpowiedniej klasy
III lub IV (bd m0 nie wikszy ni 4 mm dla kl. III, 10 mm dla klasy IV), dziki
czemu zostanie wykorzystany zarwno materia obserwacyjny, jak i stabilizacja
tych punktw,
jako punkty stabilizowane, na ktrych zostan wykonane nowe obserwacje, ze
wzgldu na niekompletno lub za nisk dokadno dawniejszych pomiarw.
W ramach analizy materiaw trzeba take okreli punkty nieprzydatne z uwagi na
nieprawidow lokalizacj, utrwalenie lub zbyt nisk dokadno okrelenia wysokoci.
Wyniki i wnioski z analizy materiaw geodezyjnych dotyczcych istniejcej osnowy wysokociowej stanowi jedn z czci skadowych opisu zaoe, wykonan w formie stabelaryzowanej.
115
3.6.2. Zaoenia projektu technicznego

Opis zaoe projektu technicznego
W opisie zaoe projektu technicznego naley poda nastpujce informacje:
1) podstawa wykonania prac (numer zlecenia),
2) wykonawca,
3) zasig sieci i lokalizacja obszaru okrelona poprzez goda arkuszy map w skali
1:10 000 oraz numer poligonu niwelacyjnego kl. II,
4) metoda pomiaru osnowy i obliczenia sieci,
5) przepisy techniczne, na ktrych oparto zasady zakadania osnowy (instrukcje
O-1/O-2, G-2 i wytyczne G-2.5),
6) charakterystyka, ocena i wnioski dotyczce istniejcych sieci na podstawie analizy
zebranych materiaw,
7) wykaz istniejcych materiaw rdowych oraz punktw nawizania sieci,
8) charakterystyka terenu (obszar, sposb zagospodarowania, uksztatowanie, przebieg
cigw niwelacyjnych),
9) uzasadnienie potrzeb zaoenia osnowy i stopnia jej zagszczenia, wynikajcych z
aktualnego stanu istniejcej osnowy wysokociowej (wraz z propozycjami jej wykorzystania w nowej sieci) oraz planowanego zagospodarowania terenu.
Mapa zaoe projektu technicznego
Mapa zaoe projektu jest wykonywana na podkadzie mapy topograficznej przewanie w skali 1:25 000 z naniesionym podziaem na arkusze mapy w skali 1:10 000. Na
mapie tej zaznacza si ponadto:
zasig nowo projektowanej sieci obejmujcy obszar objty projektem poszerzony
o pas szerokoci 3 km,
punkty nawizania sieci i ich oznaczenia,
istniejce fragmenty sieci i punkty przewidziane do wczenia oraz ich numery zaznaczone kolorem czarnym,
odcinki kontrolne sprawdzajce stabilno punktw nawizania,
dodatkowe nawizania sieci poprzez pojedyncze stanowiska boczne do osnowy
grawimetrycznej i magnetycznej oraz punktw klas I i II pooonych w odlegoci
do 100 m od projektowanych linii niwelacyjnych,
przebiegi linii niwelacyjnych nowoprojektowanej sieci zaznaczone kolorem czerwonym.
Do wykrelenia powyszych elementw na mapie zaoe projektu stosuje si odpowiednie znaki umowne. Gdy obszar objty projektem nie przekracza 10 km2, wwczas dokumentacja zaoe moe ulec uproszczeniu.
3.6.3. Wywiad terenowy
Wywiad terenowy przeprowadza si w oparciu o dokumentacj sporzdzon na etapie zaoe projektowych. Jego zasadniczym celem jest sprawdzenie poprawnoci zaoe,
ich ucilenie i dokonanie ewentualnych zmian zaproponowanych wczeniejszych przebiegw linii niwelacyjnych (cigw) w oparciu o dane uzyskane w terenie oraz informacje
istotne dla opracowania ostatecznego projektu. Podczas wywiadu dokumentami pomocniczymi s opisy topograficzne istniejcych punktw niwelacyjnych oraz aktualna mapa zasadnicza i topograficzna danego obszaru.
116
Do szczegowych zada wywiadu zalicza si:

sprawdzenie stanu istniejcych znakw stabilizujcych punkty nawizania oraz
znakw na projektowanych liniach przewidzianych do adaptacji,
ustaleniu ostatecznego przebiegu linii, miejsc stabilizacji punktw wysokociowych
oraz liczby znakw naziemnych i ciennych poszczeglnych typw.
Podczas doboru u s y t u o w a n i a p u n k t w szczegowej osnowy wysokociowej
trzeba zwraca uwag na konieczno zapewnienia zastabilizowanymi znakom warunkw
trwaoci znaku i niezmiennoci raz okrelonej wysokoci punktu. Znaki wysokociowe
naley zakada na gruntach o dobrej nonoci podoa, ktre nie podlegaj odksztaceniom np. wiry i piaski grubo usytuowane warstwami poziomymi. Ze wzgldu na niszczce dziaanie wd gruntowych na znaki, ich korzystna lokalizacja wystpuje na wzniesieniach terenu. Jednoczenie naley unika takich lokalizacji ziemnych znakw wysokociowych jak:
grunty nasypowe,
grunty pochodzenia organicznego (ziemie prchnicowe i torfy),
grunty silnie pczniejce np. gliny,
tereny pooone w pobliu (do 100 m) ciekw i zbiornikw wodnych,
strome zbocza o spadku powyej 5 (8,75%),
grunty ukonie uwarstwione (kt upadu warstw liczony w stosunku do poziomu
przekracza 10),
miejsca pooone nad armatur podziemn,
korony drg i szlakw kolejowych
skarpy i ich otoczenie w pasie podwjnej wysokoci skarpy,
hady i wydmy piaszczyste,
miejsca naraone na wstrzsy i drgania,
miejsca o wysokim poziomie wd gruntowych (powyej 3 m),
obszary szkd grniczych,
wyrobiska i tereny znajdujce si w zasigu eksploatacji odkrywkowej.
Znaki cienne nie powinny by osadzane na nowych budynkach (do 2 lat) oraz budynkach o maej gbokoci fundamentw (nieprzekraczajcej 1,3 m) lub cienkich cianach (cega poniej 0,55 m, beton poniej 0,25 m).
3.6.4. Opracowanie projektu technicznego
Projekt techniczny skadajcy si z czci opisowej i graficznej, sporzdza si na
podstawie zaoe projektowych skorygowanych podczas wywiadu terenowego. Do czci
opisowej zaliczamy: opis techniczny uzasadniajcy projekt, opis pooenia poszczeglnych znakw wysokociowych (przyjtych do renowacji i projektowanych) oraz protok
kontroli technicznej, natomiast cz graficzn stanowi mapa projektu.
Opis projektu
Opis projektu technicznego powinien obejmowa:
analiz kadej linii niwelacyjnej (cigu), dotyczc jej przebiegu i dugoci oraz iloci i gstoci pooonych na niej znakw wysokociowych: projektowanych i adaptowanych z dawnych sieci z podaniem typw poszczeglnych znakw,
wyniki wywiadu terenowego i uzasadnienie odstpstw ostatecznego projektu w stosunku do zaoe technicznych,
117
zestawienie dugoci linii (cigw) z wykazami wszystkich punktw sieci projektowanych i adaptowanych z podziaem znakw na: naziemne, cienne, skalne,
wykaz punktw znajdujcych si w odlegoci do 100 m, przewidzianych do dowizania bocznego,
zalecenia i inne wskazwki dotyczce realizacji projektu.
Mapa projektu technicznego
Mapa ta jest sporzdzana na podkadzie mapy topograficznej w skali 1:10 000 lub
1:25 000. Na mapie naley przedstawi przebieg poszczeglnych linii niwelacyjnych i odcinkw kontrolnych, pooenie punktw wzowych oraz znakw wysokoci projektowanych i adaptowanych z dawnych sieci.
Linie niwelacyjne numerowane s w danym poligonie niwelacyjnym rwnolenikowo w zakresie od 1 do n, rozpoczynajc od lewego grnego naronika arkusza mapy. Na
mapie oznaczenie linii wystpuje w formie pseudouamkowej tj. oprcz numeru linii (nad
kresk) podaje si rwnie jej dugo w km (pod kresk).
W ukadzie 1965 punktom wysokociowym sieci przypisuje si oznaczenia w postaci dwuczonowej. Pierwszy czon stanowi godo arkusza mapy w skali 1:10 000, na ktrym wystpuje dany punkt, za drugim czonem jest waciwy numer punktu z zakresu: od
1000 do 1999 dla klasy III i od 2000 do 9999 dla klasy IV. Pierwszy czon oznacze punktw jest pomijany w dokumentach zawierajcych wykazane wyranie godo mapy. Na mapie dla punktw wykorzystuje si take form pseudouamkow: w liczniku podaje si
numer punktu, za w mianowniku symbol gowicy skadajcy si z dwch liter i czterech
cyfr. W ukadzie wsprzdnych 2000 stosuje si zasady numeracji przedstawione w ust.
3.3.
Na mapach zaoe projektowych i projektu technicznego stosuje si znaki i symbole
pokazane na projektach przykadowych w wytycznych technicznych G-2.5.
Geodezja Tom 2
Andrzej Jagielski
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji

caej publikacji.
Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja moe by kopiowana, oraz dowolnie rozprowadzana tylko i wycznie w formie
dostarczonej przez Wydawnictwo GEODPIS. Zabronione s jakiekolwiek zmiany w zawartoci publikacji
bez pisemnej zgody Wydawnictwa GEODPIS - wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania si jej
odsprzeday.
ja
Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym
www.witmir.pl

Geodezja Tom 2 Jagielski

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geodezja Tom 2 Jagielski

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Geodezja Tom 2

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment penej wersji

Aby przeczyta ten tytu w penej wersji kliknij tutaj.

Pena wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

Copyright by Andrzej Jagielski

Projekt okadki, skad komputerowy, redakcja i rysunki: Andrzej Jagielski

tel. kom. 505-204-149

1.3. Odwzorowania kartograficzne ................................................................................... 17

1.6. Instrukcje geodezyjne, wytyczne techniczne i normy ................................................ 29

1.7. Zakres prac geodezyjnych........................................................................................... 36

1.12. Geodezyjna osnowa wysokociowa ......................................................................... 54

2.1. Wiadomoci oglne .................................................................................................... 56

2.3. Trilateracja ..................................................................................................................66

2.7. Niwelacja geometryczna ............................................................................................ 95

Rozdzia 4: Stabilizacja punktw osnowy geodezyjnej ................................................. 118

4.3. Odtwarzanie i wznawianie punktw poziomej osnowy szczegowej .................... 127

5.3. Mimorodowy pomiar ktw ................................................................................... 143

5.4. Przeniesienie wsprzdnych ................................................................................... 150

5.5. Punkty kierunkowe ................................................................................................... 155

5.7. Dalmierze elektromagnetyczne ................................................................................ 163

Rozdzia 6: Pomiar osnowy wysokociowej metod niwelacji geometrycznej ............ 170

6.2. Niwelacja sieci osnowy podstawowej ...................................................................... 180

7.3. Prawo przenoszenia si bdw rednich ................................................................. 188

7.6. Wyrwnanie spostrzee poredniczcych .............................................................. 203

8.1. Pojcie tablicy liczbowej i wyznacznika .................................................................. 217

8.7. Wiadomoci wprowadzajce .................................................................................... 230

8.12. Zastosowanie odwrotnoci macierzy do rozwizywania ukadw rwna

8.16. Wyrwnanie spostrzee poredniczcych w Excelu ............................................ 249

Rozdzia 9: Wcicia............................................................................................................ 253

9.3. Kierunkowe wcicie w przd ................................................................................... 259

9.8. Uoglnione zadanie Hansena (zadanie Mareka) ...................................................... 277

9.11. Konstrukcja geometryczna okrelajca pooenie punktu ..................................... 289

10.4. Podstawy wyrwnania cisego osnw poziomych ................................................306

Rozdzia 11: Transformacja wsprzdnych na paszczynie........................................ 313

11.2. Transformacja afiniczna ......................................................................................... 319

12.3. Zastosowanie niwelacji trygonometrycznej do wyznaczania wysokoci punktw

12.4. Wyznaczanie odlegoci pionowych i wzgldnych wysokoci obiektw .............. 334

12.6. Przestrzenne wcicie w przd ................................................................................ 339

13.4. Szkic tachimetryczny ............................................................................................. 358

14.3. Tachimetry elektroniczne ....................................................................................... 377

Rozdzia 15: Mapy ............................................................................................................ 394

15.6. Mapa numeryczna .................................................................................................. 418

15.7. Mapy topograficzne ................................................................................................ 426

16.2. Nakadka geodezyjna MK 2005 ............................................................................. 460

Rozdzia 17: Systemy Informacji Przestrzennej (SIP) .................................................. 492

Autorem podrozdziau 2.7. pt. Zastosowanie sieci modularnych do zakadania osnw

3.2. Zebranie i analiza istniejcych materiaw geodezyjno-kartograficznych

Podczas projektowania sieci osnw poziomych i wysokociowych oprcz typowych

Rozdz. 3: Projektowanie osnw szczegowych

Analiza zebranych materiaw ma wskaza nastpujce moliwoci:

3.3. Opracowanie zaoe projektu technicznego

bdw. Wskanik wyznaczalnoci (niezawodnoci) z, czyli stosunek liczby elementw

Rozdz. 3: Projektowanie osnw szczegowych

N u m e r a c j a punktw osnowy poziomej w ukadzie wsprzdnych 1965 jest

W poszczeglnych pozycjach znajduj si nastpujce elementy:

3.3. Opracowanie zaoe projektu technicznego

cyfra 1 oznacza punkt osnowy wysokociowej klasy I,

Podczas projektowania na mapie elementw geometrycznych nowej osnowy naley

Numeracja punktw w ukadzie 1965 (dwuczonowa)

Rys. 3.1. Profil poduny wzdu celowej

Rozdz. 3: Projektowanie osnw szczegowych

3.4. Wywiad terenowy

Rozdz. 3: Projektowanie osnw szczegowych

3.5. Projekt techniczny sieci