‫تفسير أنوار القرآن‬

‫]گزیده ای از سه تفسیر‪ :‬فتح القدیر‬

‫شوکانی‪ ،‬تفسیر ابن کثیر و تفسیر المنیر‬
‫وهبة الزحیلی[‬

‫جلد دوم‬

‫ترتيب و ترجمه‪:‬‬

‫عبد الرؤوف مخلص‬

 ‫فهرست جلد دوم‬
‫﴿ سوره‌ء انعام ﴾‪133......................................................................................................................‬‬
‫﴿سور‌هء أعراف﴾‪262....................................................................................................................‬‬
‫﴿سور‌هء انفال ﴾‪401......................................................................................................................‬‬
‫﴿سوره‌ء توبه ﴾‪458.......................................................................................................................‬‬
‫﴿سوره‌ء يونس﴾‪568......................................................................................................................‬‬
 ‫ء مائده ﴾‬
‫﴿ سوره ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬
‫ي )‪ (120‬آي ‌‬
‫ت و دارا ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫مدن ‌‬

‫ه دربرگيرنننده‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هسننبب‌ آ ‌‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ه‪ :‬اي ‌‬ ‫ه تسسسمي ‌‬ ‫وج ‌‬

‫م سننوره‌‬ ‫هنننا ‌‬ ‫ه »مائده« ناميدننند‪ .‬ب ‌‬ ‫ت‪ ،‬سور ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن مائد ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه »منقذه« نيز ناميد ‌‬ ‫»عقود« و سور ‌‬
‫ه داسننتا ‌‬
‫ن‬ ‫ي و سن ‌‬ ‫م تشننريع ‌‬ ‫ه احكننا ‌‬ ‫ه دربرگيرننند ‌‬ ‫ه مننائد ‌‬ ‫سننور ‌‬
‫ه فرمننود‪:‬‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫يالله عنها روايت‌ شد ‌‬ ‫هرض ‌‬ ‫ت‪ .‬از عائش ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه در‬ ‫هك ‌‬ ‫لشنند پس‌ آنچ ‌‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ه آخري ‌‬ ‫»مائد ‌‬
‫ن ازحرا ‌‬
‫م‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ل بشماريد و آنچ ‌‬ ‫ييابيد؛ حل ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن از حل ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هاننند‪ :‬مننراد عائشن ‌‬
‫ه‬ ‫م بشناسننيد«‪ .‬بعضني‌ گفت ‌‬ ‫ييابينند؛ حننرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫چ آي ‌‬
‫ه‬ ‫ه‪ :‬هي ‌‬ ‫ن اسننننت‌ ك ‌‬ ‫ق اي ‌‬ ‫نفو ‌‬ ‫يالله عنهننننا از سننننخ ‌‬ ‫رضنننن ‌‬
‫نعباسننك بننرآن‌‬ ‫ه وجود ندارد‪ .‬اما اب ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ي در اي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫منسوخ ‌‬
‫ي خننود‬ ‫ه در جننا ‌‬ ‫يباشنند ن ن ك ‌‬ ‫خم ‌‬ ‫ن منسو ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ه دو آي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م كرد‪.‬‬ ‫نخواهي ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫ن سننوره‌‬ ‫يگوينند‪» :‬در اي ‌‬ ‫لالقرآن« م ‌‬ ‫يظل ‌‬ ‫ب تفسير »ف ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫ه هم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫م اما آنچ ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫با موضوعات ‌مختلفي‌ روبرو م ‌‬
‫ه قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫هاي ‌اسنت‌ ك ‌‬ ‫يسننازد‪ ،‬هنندف ‌يگننان ‌‬ ‫م مربوط م ‌‬ ‫را به ‌ه ‌‬
‫ن هدف ‌عبار ‌‬
‫ت‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن آمد ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه ثمر رساند ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫م برا ‌‬ ‫كري ‌‬
‫ن دولت‌ و شننيراز ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬برپاسنناخت ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ه وجننودآورد ‌‬ ‫ت از‪ :‬ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يو‬ ‫ه‪ ،‬جهننانبين ‌‬ ‫ه‪ ،‬بننر اسنناس‌ عقينند ‌‬ ‫ي ويننژ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن جننامع ‌‬ ‫سنناخت ‌‬
‫ي عنننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ي خننندا ‌‬ ‫نيگنننانگ ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ي مخصنننوص‌ ك ‌‬ ‫سننناختار ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫س امننور اس ن ‌‬ ‫ل و اسننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬اص ‌‬ ‫ت و حاكمي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ربوبي ‌‬ ‫درالوهي ‌‬
‫ههننا‪،‬‬ ‫ي‪ ،‬نظامنام ‌‬ ‫م زندگ ‌‬ ‫ه و رس ‌‬ ‫ن‪ ،‬را ‌‬ ‫ن مؤم ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫خداوند ‌‬
‫يگيرد‪.«...‬‬ ‫ي خود را فقط از او م ‌‬ ‫ي ارزش ‌‬ ‫معيارها و ملكها ‌‬
 ‫ﭑﭒﭓ‬

‫عَلْيُكْم‬
‫ت َلُكْم َبِهيَمُة اَْلْنَعاِم ِإّل َما ُيْتَلى َ‬ ‫حّل ْ‬ ‫ن َآَمُنوا َأْوُفوا ِباْلُعُقوِد ُأ ِ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫حُكُم َما ُيِريُد )‪(1‬‬ ‫ل َي ْ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫حُرٌم ِإ ّ‬ ‫صْيِد َوَأْنُتْم ُ‬ ‫حّلي ال ّ‬ ‫غْيَر ُم ِ‬ ‫َ‬
‫ي ننننزد عبننندالله‬ ‫ه شخصننن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اسننن ‌‬ ‫ي مؤمنسسسان« نق ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ه!‬ ‫يد ‌‬ ‫ن انننننندرز ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫ه او گف ‌‬ ‫نمسنننننعود‪ ‬آمننننند و ب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه خداوننند متعننال‬ ‫يك ‌‬ ‫ن شنننيد ‌‬ ‫نمسننعود‪ ‬فرمننود‪» :‬چننو ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ن!( پس‌ خننوب‌‬ ‫ي مؤمنننا ‌‬ ‫ن آمنوا‪ :‬ا ‌‬ ‫يفرمايد‪) :‬يا ايهاالذي ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ن امننر‬ ‫هآ ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه زيرا يننا خيننري ‌اس ن ‌‬ ‫ش فراد ‌‬ ‫گو ‌‬
‫ي! اي‌‬ ‫ينماينند«‪ .‬آر ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫يكند‪ ،‬يننا شننر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه عقود وفا كنيسسد« مننراد از عقننود‪ :‬عهنندها و‬ ‫ن! »ب ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫م و قوانين‌‬ ‫ي احكا ‌‬ ‫هخداوند‪ ‬در مورد اجرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫پيمانهايي ‌اس ‌‬
‫هشننان‌ لز ‌‬
‫م‬ ‫ن پيمانهننا را بننر ذم ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ش گرفت ‌‬ ‫ش از بندگان ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫هاننند و بننا‬ ‫ن گرفت ‌‬ ‫ه گننرد ‌‬ ‫ن نيننز آنهننا را ب ‌‬ ‫ه و ايشننا ‌‬ ‫گردانينند ‌‬
‫م(‪ ،‬يا‬ ‫م و اطاعت‌ كردي ‌‬ ‫ن خود‪) :‬سمعنا واطعنا‪ :‬شنيدي ‌‬ ‫نسخ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن عقدها‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هاند چنا ‌‬ ‫ن متعهد شد ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن از تعبيرا ‌‬ ‫مانند آ ‌‬
‫ن در ميننان ‌همننديگر‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل پيمانهننا و معاهنندات ‌‬ ‫شننام ‌‬
‫ه‪ ،‬قراردادهننا‪ ،‬معاهنندا ‌‬
‫ت‬ ‫يشود‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫يكنند نيز م ‌‬ ‫استوار م ‌‬
‫ي ماننند ‌‬
‫ه‬ ‫م بنناق ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ت در ميا ‌‬ ‫ن جاهلي ‌‬ ‫ه از دورا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫و معاملت ‌‬
‫ه عهنندها و‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ي آي ‌‬ ‫ي اجمننال ‌‬ ‫س معنننا ‌‬ ‫بود‪ .‬پ ‌‬
‫هايد وفا كنيد‪ .‬درحننديث‌‬ ‫ش بست ‌‬ ‫ه با خدا و خلق ‌‬ ‫قراردادهايي‌ ك ‌‬
‫ت بننود‪،‬‬ ‫ه در جنناهلي ‌‬ ‫ف و پيماني‌ ك ‌‬ ‫ت‪» :‬هر حل ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ن نيفننزود امننا در‬ ‫ي بننر آ ‌‬ ‫م جز محكمي‌ بيشتر چيز ديگننر ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ه پيمانهنناي‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه وفنناكرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي نيست«‪ .‬گفتني‌ اس ‌‬ ‫م حلف ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫تو‬ ‫ن معاهننننندا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن جننننناهلي ‌‬ ‫ه از دورا ‌‬ ‫بجنننننا مانننننند ‌‬
‫ي بننر‬ ‫ن و هميننار ‌‬ ‫ه تعنناو ‌‬ ‫ه در حننوز ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫يمحدود م ‌‬ ‫پيمانهاي ‌‬
‫ي مبتن ‌‬
‫ي‬ ‫ه پيمانهننا و قراردادهننا ‌‬ ‫ه باشنند‪ ،‬ن ‌‬ ‫امور خير قرارداشت ‌‬
‫ه و تجاوز‪.‬‬ ‫بر گنا ‌‬
‫ل گرديسسده«‬ ‫م حل ‌‬ ‫م انعسسا ‌‬ ‫ن از قسس ‌‬ ‫»بر شسسما چارپايسسا ‌‬
‫ه بننر شننتر و گنناو و گوسننفند اطل ‌‬
‫ق‬ ‫تك ‌‬ ‫م‪ :‬اسننمي‌ اس ن ‌‬ ‫انعننا ‌‬
 ‫ه خواهسسد‬ ‫ش بسسر شسسما خوانسسد ‌‬ ‫ه حكم ‌‬ ‫يشننود »جز آنچ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن در‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ت از محرمننات ‌‬ ‫نعبار ‌‬ ‫شد« و آ ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ت »در حسسال ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ه بيننا ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫آيه‌ )‪ (3‬از همي ‌‬
‫ل بشسسماريد« اين‌‬ ‫م‪ ،‬حل ‌‬ ‫ل احسسرا ‌‬ ‫نبايد شكار را در حسسا ‌‬
‫ي‪ :‬برشما چارپايننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫م( اس ‌‬ ‫ه النعا ‌‬ ‫ه استثنا از )بهيم ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫م شننكار‬ ‫ل احننرا ‌‬ ‫ه در حننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه‪ ،‬جز حيننوان ‌‬ ‫ل گرديد ‌‬ ‫مذكور حل ‌‬
‫ن بننراي‬
‫ن از گوش نت‌ آ ‌‬ ‫ي و خننورد ‌‬ ‫يكنيد زيرا شننكار خشننك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن شننكار‬ ‫ت‪ ،‬همچني ‌‬ ‫م اسن ‌‬ ‫م( حننرا ‌‬ ‫ل احرا ‌‬ ‫م )در حا ‌‬ ‫ص محر ‌‬ ‫‌شخ ‌‬
‫م(‪:‬‬‫يباشد‪ .‬مراد از )حننر ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫م وغيرآ ‌‬ ‫ه بر محر ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫حر ‌‬
‫م بسننت ‌‬
‫ه‬ ‫ه هننر دو احننرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫ج‪ ،‬يا عمننر ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كسي‌ اس ‌‬
‫ه بخواهسسسد مقسسسرر‬ ‫يك ‌‬ ‫باشنننند‪» .‬خداونسسسد هسسسر حكم ‌‬
‫م اعننرا ‌‬
‫ب‬ ‫ت و رسو ‌‬ ‫ف با عادا ‌‬ ‫ي كه ‌مخال ‌‬ ‫يدارد« از احكام ‌‬ ‫م ‌‬
‫م سنناخت ‌‬
‫ن‬ ‫ن وحرا ‌‬ ‫ل ساخت ‌‬ ‫ق حل ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت زيرا فقط اوس ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه او پروردگنننار شماسننن ‌‬
‫ت‬ ‫ي را دارد‪ ،‬چنننراك ‌‬ ‫نگنننذار ‌‬ ‫و قانو ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ش داناتر اس ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ح بندگا ‌‬ ‫ن‪ ،‬به ‌مصال ‌‬ ‫بنابراي ‌‬

‫لِئدَ‬
‫ي َوَل اْلَق َ‬‫حَراَم َوَل اْلَهْد َ‬ ‫شْهرَ اْل َ‬ ‫ل َوَل ال ّ‬ ‫شَعاِئَر ا ِّ‬
‫حّلوا َ‬ ‫ن َآَمُنوا َل ُت ِ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫طاُدوا‬ ‫صص َ‬‫حَلْلُتْم َفا ْ‬‫ضَواًنا َوِإَذا َ‬ ‫ن َرّبِهْم َورِ ْ‬ ‫ل ِم ْ‬ ‫ضً‬
‫ن َف ْ‬ ‫حَراَم َيْبَتُغو َ‬‫ت اْل َ‬ ‫ن اْلَبْي َ‬‫َوَل َآّمي َ‬
‫ن َتْعَتصُدوا َوَتعَصصاَوُنوا‬ ‫حصَراِم َأ ْ‬ ‫جِد اْل َ‬ ‫سص ِ‬
‫ن اْلَم ْ‬ ‫عص ِ‬ ‫صّدوُكْم َ‬‫ن َ‬ ‫ن َقْوٍم َأ ْ‬ ‫شَنَآ ُ‬
‫جِرَمّنُكْم َ‬ ‫َوَل َي ْ‬
‫شصِديُد‬ ‫لص َ‬ ‫ن ا َّ‬
‫ل ص ِإ ّ‬‫ن َواّتُقصصوا ا َّ‬ ‫عَلى اِْلْثِم َواْلُع صْدَوا ِ‬ ‫عَلى اْلِبّر َوالّتْقَوى َوَل َتَعاَوُنوا َ‬ ‫َ‬
‫ب )‪(2‬‬ ‫اْلِعَقا ِ‬
‫ت نكنيسسد« بننا‬ ‫ك حسسرم ‌‬ ‫ن! شعائر الله را هت ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ع‬
‫ج‪ ،‬يننا بننا ايجنناد مننان ‌‬ ‫كح ‌‬ ‫ي از مناس ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل وارد كرد ‌‬ ‫اخل ‌‬
‫يخواهنننند بنننه‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كسنننان ‌‬ ‫ن شنننعائر و مينننا ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫مينننا ‌‬
‫ل را در آنهننا‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬ ‫ه و عباد ‌‬ ‫ت آنها پرداخت ‌‬ ‫‌بزرگداش ‌‬
‫ي‬‫ت از هننر چيننز ‌‬ ‫ه؛ عبننار ‌‬ ‫ع شننعير ‌‬ ‫ي آورننند‪ .‬شننعائر‪ :‬جم ‌‬ ‫هجننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه باشنند امننا‬ ‫هشنند ‌‬ ‫ه قننرار داد ‌‬ ‫ه شعار و نشننان ‌‬ ‫ه به ‌مثاب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت امنناك ‌‬
‫ن‬ ‫ت و رعننايت‌ حننرم ‌‬ ‫ن در اينجننا‪ ،‬پاسداش ن ‌‬ ‫مننراد از آ ‌‬
‫ت‪ .‬يننا مننراد از‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه و غير آ ‌‬ ‫م از صفا و مرو ‌‬ ‫ج؛ اع ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ت »و هتك‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ض و مقدسننات ‌اله ‌‬ ‫شعائر در اينجننا‪ :‬فننراي ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬حننرمت‌ ماههننا ‌‬ ‫م را« يعن ‌‬ ‫ه حسسرا ‌‬ ‫ت نكنيسسد مسسا ‌‬ ‫حسسرم ‌‬
‫ه‪،‬‬
‫يالحج ‌‬ ‫ه‪ ،‬ذ ‌‬ ‫يالقعنند ‌‬ ‫تاننند از‪ :‬ذ ‌‬ ‫ه عبار ‌‬ ‫م را ك ‌‬ ‫ه حننرا ‌‬ ‫چهارگننان ‌‬
‫نو‬ ‫ن حاجيننا ‌‬ ‫ن در آنهننا و بازداشننت ‌‬ ‫ب‪ ،‬بننا جنگينند ‌‬ ‫م و رج ‌‬ ‫محننر ‌‬
‫م نشننكنيد و حلل‬ ‫م‪ ،‬در ه ‌‬ ‫تاللننه الحننرا ‌‬ ‫ن از بي ‌‬ ‫هگننزارا ‌‬ ‫عمر ‌‬
‫‌نشماريد‪.‬‬
‫ن با‬ ‫ل جنگيد ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ع علما بر آ ‌‬ ‫اجما ‌‬
‫هها ‌‬
‫ي‬ ‫ن از ما ‌‬ ‫م و غير آ ‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن را در ما ‌‬ ‫ن و كافرا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ش از آي ‌‬
‫ه‬ ‫م اين ‌بخ ‌‬ ‫ن‪ ،‬حك ‌‬ ‫ت بنابراي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل گردانيد ‌‬ ‫ل‪ ،‬حل ‌‬ ‫سا ‌‬
‫ت‪ :‬در‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه قولي‌ ديگر معني‌ آي ‌‬ ‫ت‪ .‬اما ب ‌‬ ‫خ اس ‌‬ ‫منسو ‌‬
‫ه سبب‌ بازداشت ‌‬
‫ن‬ ‫م ندهيد ك ‌‬ ‫ج اعمالي‌ را انجا ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ي در كار‬ ‫ن تفسير‪ ،‬نسخ ‌‬ ‫ج گردد‪ .‬بنابراي ‌‬ ‫مح ‌‬ ‫م از انجا ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ي‪ :‬جم ‌‬
‫ع‬ ‫ي را« هد ‌‬ ‫ت كنيد »هد ‌‬ ‫ك حرم ‌‬ ‫ت‪» .‬و نه« هت ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫م اهدا‬ ‫تالله الحرا ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي قربان ‌‬ ‫همعن ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫هدي ‌‬
‫ي‬
‫ق تعال ‌‬ ‫سح ‌‬ ‫م از شتر‪ ،‬يا گاو‪ ،‬ياگوسفند‪ .‬پ ‌‬ ‫يشود؛ اع ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت اهدايي ‌را‬ ‫ه حرمت‌ حيوانا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكند از اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن را نه ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ن را از صاحبش‌ بگيرند‪ ،‬يا‬ ‫ه مثل آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت نكنند‪ ،‬ب ‌‬ ‫رعاي ‌‬
‫ع ايجاد كنند‬ ‫م مان ‌‬ ‫تالحرا ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه و ميان ‌رسيد ‌‬ ‫ن هدي ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫نآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه در گرد ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ت كنيد »آنچ ‌‬ ‫ك حرم ‌‬ ‫»و نه« هت ‌‬
‫ه در‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت از چهارپايان ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫ياندازند« و آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫قلد ‌‬
‫ينهند و‬ ‫نبند م ‌‬ ‫م‪ ،‬بر آنها گرد ‌‬ ‫تالحرا ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫م اهداي ‌آنها ب ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ت‪ .‬عط ‌‬
‫ف‬ ‫ب اس ‌‬ ‫هغص ‌‬ ‫ن آنها ب ‌‬ ‫ت آنها‪ ،‬گرفت ‌‬ ‫ك حرم ‌‬ ‫هت ‌‬
‫هعا ‌‬
‫م‬ ‫صب ‌‬ ‫ف خا ‌‬ ‫ب عط ‌‬ ‫ي(‪ ،‬از با ‌‬ ‫هدار( بر )هد ‌‬ ‫ي قلد ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫)قربان ‌‬
‫ه رعايت‌ حرم ‌‬
‫ت‬ ‫نب ‌‬ ‫ش بيشتر مؤمنا ‌‬ ‫و به ‌منظور سفار ‌‬
‫نبند‬ ‫ن گرد ‌‬ ‫ه نهاد ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪ .‬خاطر نشا ‌‬ ‫قرباني‌ اس ‌‬
‫ي است ‌ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ ،‬سنت‌ ابراهيم ‌‬ ‫ت قربان ‌‬ ‫ن حيوانا ‌‬ ‫ه( بر گرد ‌‬ ‫)قلد ‌‬
‫ه كريم ‌‬
‫ه‬ ‫ي آي ‌‬ ‫نكثير در معن ‌‬ ‫ن را ابقا كرد‪ .‬اب ‌‬ ‫م نيز آ ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ه را تر ‌‬
‫ك‬ ‫ت هدي ‌‬ ‫ن حيوانا ‌‬ ‫ه برگرد ‌‬ ‫ن قلد ‌‬ ‫يگويد‪» :‬افگند ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن ديگر متمايز‬ ‫ه از چهارپايا ‌‬ ‫ت هدي ‌‬ ‫ه‪ ،‬حيوانا ‌‬ ‫نوسيل ‌‬ ‫نكنيد تا بدي ‌‬
‫ه اهدا‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫ه آنها ب ‌‬ ‫ه شود ك ‌‬ ‫ن امر شناخت ‌‬ ‫گردند و اي ‌‬
‫ه آنها را دارد‪ ،‬از اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي قصد تعرض‌ ب ‌‬ ‫هاند تا اگر كس ‌‬ ‫گرديد ‌‬
‫كحرمت‌ كنيد‬ ‫ت بردارد«‪» .‬و نه« هت ‌‬ ‫كار دس ‌‬
 ‫ل و خشنودي‌‬ ‫ه فض ‌‬ ‫م را ك ‌‬ ‫تالحرا ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫»قصدكنندگا ‌‬
‫نو‬ ‫ت زائرا ‌‬ ‫ي‪ :‬حرم ‌‬ ‫يطلبند« يعن ‌‬ ‫ش را م ‌‬ ‫پروردگار خوي ‌‬
‫ه ايشا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه داريد‪ ،‬ب ‌‬ ‫م را نيز نگ ‌‬ ‫تالحرا ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫راهيا ‌‬
‫ه‪ ،‬يا‬ ‫ج‪ ،‬يا عمر ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ه منظور ادا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫تالحرا ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫را از رفت ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ع نكنيد‪ ،‬همانا ‌‬ ‫ن من ‌‬ ‫ت در آ ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا تجار ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ت درحري ‌‬ ‫سكون ‌‬
‫ي‬
‫ت‪ ،‬جويا ‌‬ ‫ع تجار ‌‬ ‫ن مناف ‌‬ ‫تآورد ‌‬ ‫ش و بدس ‌‬ ‫ش معا ‌‬ ‫در گشاي ‌‬
‫ي‬
‫ج‪ ،‬جويا ‌‬ ‫كح ‌‬ ‫ن مناس ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ش و با انجا ‌‬ ‫ل پروردگار خوي ‌‬ ‫فض ‌‬
‫ل در اينجا‪:‬‬ ‫س مراد از فض ‌‬ ‫ي هستند‪ .‬پ ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ي و رضا ‌‬ ‫خشنود ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا ثوا ‌‬ ‫تجار ‌‬
‫ه‪ :‬مشركا ‌‬
‫ن‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل آيه ‌كريم ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ي‪ ،‬سب ‌‬ ‫ه روايت ‌‬ ‫بنا ب ‌‬
‫ي اهدا‬ ‫يآمدند و قربان ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه حج ‌و عمر ‌‬ ‫ن خود‪ ،‬ب ‌‬ ‫بنا بر آيي ‌‬
‫ن خواستند تا برآنها حمل ‌‬
‫ه‬ ‫ن مسلمانا ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬در اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫شَعاِئَر‪ ﴾...‬ناز ‌‬
‫ل‬ ‫حّلوا َ‬ ‫ن َآَمُنوا َل ُت ِ‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬يا َأّيَها اّلِذي َ‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫برند‪ ،‬هما ‌‬
‫نح ‌‬
‫ق‬ ‫م گردانيد‪ .‬اما بعد از آ ‌‬ ‫ن را حرا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫شد و تجاوز ب ‌‬
‫عاِمِهمْ َهَذا‬ ‫حَراَم َبْعَد َ‬ ‫جَد اْل َ‬ ‫سِ‬ ‫ل َيْقَرُبوا اْلَم ْ‬ ‫ش‪َ ﴿ :‬ف َ‬ ‫ها ‌‬ ‫ن فرمود ‌‬ ‫تعالي‌ با اي ‌‬
‫م‬
‫همسجدالحرا ‌‬ ‫ل‪ ،‬ديگر نبايد ب ‌‬ ‫ن سا ‌‬ ‫ن بعد از اي ‌‬ ‫﴾ ‪) :‬مشركا ‌‬
‫خ كرد‪.‬‬ ‫م را منسو ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ك شوند( »توبه‪ ،«28/‬اي ‌‬ ‫نزدي ‌‬
‫ل مشرك‌‬ ‫ه قت ‌‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ع بر آ ‌‬ ‫ت‪ :‬اجما ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫لكرد ‌‬ ‫نجرير نق ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه بود ن جواز دارد‪ ،‬هر چند‬ ‫ه نشد ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ي اما ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن چنانچ ‌‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫م كرد ‌‬ ‫س را ه ‌‬ ‫تالمقد ‌‬ ‫م يا بي ‌‬ ‫تالحرا ‌‬ ‫قصد بي ‌‬
‫ي خوي ‌‬
‫ش‬ ‫ن يا بازوها ‌‬ ‫ك‪ ،‬برگرد ‌‬ ‫يگويند‪ :‬حتي‌ اگر مشر ‌‬ ‫علمام ‌‬
‫ه باشد‪ ،‬كشت ‌‬
‫ه‬ ‫م آويخت ‌‬ ‫م را ه ‌‬ ‫ن حر ‌‬ ‫ت درختا ‌‬ ‫تماما پوس ‌‬
‫يمسلمانان‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫ن يا امان ‌‬ ‫ه پيما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشود‪ ،‬در صورت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه منسوخ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ي بر آنند ك ‌‬ ‫ه باشد‪ .‬ولي‌ جمع ‌‬ ‫نداشت ‌‬
‫جو‬ ‫ه حجا ‌‬ ‫ن مربوط ب ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ت و حك ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه از محكما ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫م خود بيرو ‌‬
‫ن‬ ‫ن از احرا ‌‬ ‫يباشد‪» .‬و چو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫زوار مسلما ‌‬
‫ن از‬ ‫يتوانيد »شكار كنيد« در بيرو ‌‬ ‫آمديد پس« م ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ن حر ‌‬ ‫سرزمي ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ب نزول‌ روايت‌ شد ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ن اسلم‪ ‌‬در بيا ‌‬ ‫از زيدب ‌‬
‫ه بودند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن در حديبي ‌‬ ‫ل خداص با يارانشا ‌‬ ‫ت‪ :‬رسو ‌‬ ‫گف ‌‬
 ‫م بازداشتند و اين‌‬ ‫ه حر ‌‬ ‫ن را از ورود ب ‌‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫ت و ناگوار بود‪ ،‬در اي ‌‬ ‫ن بسيار سخ ‌‬ ‫برمسلمانا ‌‬
‫م عمره‌ را‬ ‫ه قصد انجا ‌‬ ‫قك ‌‬ ‫ي مشر ‌‬ ‫ن اهال ‌‬ ‫ي از مشركا ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫ع را‬ ‫ب رسول‌ خداص موق ‌‬ ‫ه رسيدند‪ .‬اصحا ‌‬ ‫داشتند‪ ،‬از را ‌‬
‫ن را از‬ ‫ت‪ ،‬ما نيز اينا ‌‬ ‫ت ماس ‌‬ ‫ك نوب ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬اين ‌‬ ‫م شمرد ‌‬ ‫مغتن ‌‬
‫ن ما را از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه يارانشا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م چنا ‌‬ ‫يداري ‌‬ ‫م بازم ‌‬ ‫ه حر ‌‬ ‫ورود ب ‌‬
‫ل فرمود‪» :‬و البت ‌‬
‫ه‬ ‫ل ناز ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫س خدا ‌‬ ‫بازداشتند! پ ‌‬
‫ه شما را از‬ ‫يك ‌‬ ‫ت گروه ‌‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫هتوز ‌‬ ‫كين ‌‬
‫ه تعد ‌‬
‫ي‬ ‫م بازداشتند‪ ،‬نبايد شما را ب ‌‬ ‫مسجدالحرا ‌‬
‫هسبب‌ آن‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ننب ‌‬ ‫ي شما با آنا ‌‬ ‫ض و دشمن ‌‬ ‫ي‪ :‬بغ ‌‬ ‫وادارد« يعن ‌‬
‫ه تجاوز‬ ‫م بازداشتند ن نبايد شما را ب ‌‬ ‫شما را از مسجدالحرا ‌‬
‫ن شيو ‌‬
‫ه‬ ‫هاند‪ :‬نيكوتري ‌‬ ‫ي از سلف ‌گفت ‌‬ ‫ن وا دارد‪ .‬برخ ‌‬ ‫برآنا ‌‬
‫ل را در مورد تو‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫برخورد با كس ‌‬
‫ي‬
‫ي را در مورد و ‌‬ ‫ه‪ :‬تو حق‌ تعال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه‪ ،‬اي ‌‬ ‫يكرد ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ه تحسي ‌‬
‫ن‬ ‫ه است‌ ك ‌‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫ل به ‌اي ‌‬ ‫س فقط تعام ‌‬ ‫ي‪ .‬پ ‌‬ ‫ن بر ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫برانگيز م ‌‬
‫ي كنيد«‬ ‫كديگر همكار ‌‬ ‫ي با ي ‌‬ ‫»و در بر و پرهيزگار ‌‬
‫ي‪ ،‬با‬ ‫ي و پرهيزگار ‌‬ ‫ي‪ :‬بايد برخي‌ از شما در نيكوكار ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه فراگيري ‌اس ‌‬
‫ت‬ ‫يديگر همكار و مددكار باشيد‪ .‬بر‪ :‬كلم ‌‬ ‫برخ ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ن را تفسير كرد ‌‬ ‫ه »بقره« آ ‌‬ ‫ه بر« در سور ‌‬ ‫ه »آي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫س‪:...‬‬ ‫ه النف ‌‬ ‫ف‪» :‬البر ما اطمأنت‌ الي ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫نحدي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫همچنا ‌‬
‫م گيرد‪ .«...‬از سياق‌‬ ‫نآرا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن انسا ‌‬ ‫ه روا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫بر چيز ‌‬
‫ه مراد از )بر( در اينجا‪ ،‬عفو وگذش ‌‬
‫ت‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه دانست ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ف‬
‫ت‪ .‬همچنين‌ در حديث‌ شري ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫مگير ‌‬ ‫و پرهيز از انتقا ‌‬
‫ه بر كار خير‬ ‫يك ‌‬ ‫ه‪ :‬كس ‌‬ ‫ي الخير كفاعل ‌‬ ‫ت‪» :‬الدال ‌عل ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫نكار خير است«‪.‬‬ ‫هآ ‌‬ ‫مدهند ‌‬ ‫ن انجا ‌‬ ‫يكند‪ ،‬همچو ‌‬ ‫راهنمايي‌ م ‌‬
‫م‪:‬‬
‫ي نكنيد« اث ‌‬ ‫ن همكار ‌‬ ‫م و عدوا ‌‬ ‫كديگر بر اث ‌‬ ‫»و با ي ‌‬
‫مو‬ ‫ه ست ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ي بر مرد ‌‬ ‫ن‪ :‬تعد ‌‬ ‫يخداوند‪ ،‬و عدوا ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ل هزارا ‌‬
‫ن‬ ‫ي شام ‌‬ ‫ياله ‌‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت‪ .‬گفتني‌ اس ‌‬ ‫نارواس ‌‬
‫يگردد زيرا روابط اجتماع ‌‬
‫ي‬ ‫يم ‌‬ ‫ل بشر ‌‬ ‫ل از اشكال عم ‌‬ ‫شك ‌‬
 ‫ي و بر و‬ ‫ن بر نيكوكار ‌‬ ‫ت؛ يا تعاو ‌‬ ‫ج نيس ‌‬ ‫ل خار ‌‬ ‫غالبا از دوحا ‌‬
‫ن بر گناه ‌و تجاوز »و از خدا پروا‬ ‫ت‪ ،‬يا تعاو ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫تقو ‌‬
‫ن بر گناه‌‬ ‫ي و معاونا ‌‬ ‫يتقو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه خدا« بر نافرمانا ‌‬ ‫داريد ك ‌‬
‫وتجاوز »سخت ‌كيفر است«‪.‬‬
‫ن جمل ‌‬
‫ه‬ ‫يگوينند‪» :‬در اي ‌‬ ‫ف القننرآن« م ‌‬ ‫ب تفسننير »معننار ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫يو‬ ‫ه اصننول ‌‬ ‫ك مسننئل ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫م در بننار ‌‬ ‫نكننري ‌‬ ‫ه‪ ،‬قرآ ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اخيننر از اي ‌‬
‫حو‬ ‫ح و فل ‌‬ ‫ه و صننل ‌‬ ‫م بننود ‌‬ ‫م عننال ‌‬ ‫ل نظننا ‌‬ ‫حك ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫اساسنن ‌‬
‫ن مسننأله‌‬ ‫ه همننا ‌‬ ‫ي دارد ك ‌‬ ‫ن بسننتگ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي انسننا ‌‬ ‫زندگي‌ و بقا ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬ ‫ت حكيمننان ‌‬ ‫ت‪ ،‬قضنناو ‌‬ ‫ي بننا يكننديگر اسنن ‌‬ ‫ن و هميننار ‌‬ ‫تعنناو ‌‬
‫ن مسأله‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن هوشيارو داناي ‌‬ ‫ت زيرا هر انسا ‌‬ ‫فرموده ‌اس ‌‬
‫ن و همكنناري‌‬ ‫ن بننر تعنناو ‌‬ ‫ل جهننا ‌‬ ‫م كننام ‌‬ ‫ه انتظننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ف اسن ‌‬ ‫واق ‌‬
‫چ فنننرد دانشنننمند‪ ،‬ينننا ثروتمنننند و ينننا‬ ‫ه و هي ‌‬ ‫اسنننتوارگرديد ‌‬
‫ي خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫مزنننندگ ‌‬ ‫ه لواز ‌‬ ‫ه تهي ‌‬ ‫ه تنهننايي‌ قننادر ب ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫قدرتمننند ‌‬
‫ن خننود از‬ ‫ه نننا ‌‬ ‫ت جهت‌ تهي ‌‬ ‫ن قننادر نيس ن ‌‬ ‫يباشنند مثل انسننا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه كردن‌‬ ‫ت آماد ‌‬ ‫ن و يا جه ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫هگير ‌‬ ‫ه تا بهر ‌‬ ‫ت گندم ‌گرفت ‌‬ ‫كش ‌‬
‫ي مننورد نظننر‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ت شنندن ‌پارچ ‌‬ ‫ه تا درسن ‌‬ ‫ت پنب ‌‬ ‫س از كش ‌‬ ‫لبا ‌‬
‫ي نمايد‪.‬‬ ‫يط ‌‬ ‫ه تنهاي ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫م مراح ‌‬ ‫تما ‌‬
‫ي خوي ‌‬
‫ش‬ ‫ي از زندگ ‌‬ ‫ن در هر قسمت ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫منظور اي ‌‬
‫ن ديگنر نيازمنند‬ ‫ي هزارهنا وشننايد صنندهاهزار انسنا ‌‬ ‫به‌ هميار ‌‬
‫ت‪ .‬بننا‬ ‫ياسن ‌‬ ‫ن متك ‌‬ ‫ن تعنناو ‌‬ ‫ن بننر اي ‌‬ ‫ل جهننا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ت‪ .‬زيننرا نظننا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه تنها در مننورد زننندگي‌‬ ‫نن ‌‬ ‫يشود‪ ،‬انسا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ل معلو ‌‬ ‫ي تأم ‌‬ ‫اندك ‌‬
‫ج دارد‬ ‫ن احتيننا ‌‬ ‫ي و همبسننتگي‌ ديگننرا ‌‬ ‫ش به ‌هميننار ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫دنيو ‌‬
‫ن به‌‬ ‫ي بعنند از آ ‌‬ ‫ن در قننبر وحننت ‌‬ ‫ن تننا دف ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫ه در مننرحل ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن محتاج‌ اس ‌‬ ‫ب بازماندگا ‌‬ ‫ل ثوا ‌‬ ‫ت و ايصا ‌‬ ‫ي مغفر ‌‬ ‫دعا ‌‬
‫ه خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ت كننامل ‌‬ ‫ه و قنندر ‌‬ ‫ت بننالغ ‌‬ ‫ه از حكم ‌‬ ‫ل شننأن ‌‬ ‫خداوننند ج ‌‬
‫ن را محتننا ‌‬
‫ج‬ ‫ه‪ ،‬هننر انسننا ‌‬ ‫ي ساخت ‌‬ ‫ن نظام ‌محكم ‌‬ ‫ن جها ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ت‪ .‬مستمند را بننه ‌ثروتمننند‪ ،‬ثروتمننند را‬ ‫هاس ‌‬ ‫ي قرار داد ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫ي را‬ ‫ي‪ ،‬مشتر ‌‬ ‫ه مشتر ‌‬ ‫ه كارگر‪ ،‬تاجر را ب ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫م كار ‌‬ ‫ت انجا ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه و هم ‌‬ ‫ه آهنگننر‪ ...‬محتنناج‌ سنناخت ‌‬ ‫به ‌تنناجر‪ ،‬معمننار را ب ‌‬
‫يبود‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن احتياج‌ همگان ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬هستند‪ .‬اگر اي ‌‬ ‫نيازمند ب ‌‬
‫ه كسي‌ كننار‬ ‫يداشت‌ چ ‌‬ ‫ي اخلقي ‌قرار م ‌‬ ‫ن تنها بر برتر ‌‬ ‫و تعاو ‌‬
‫ي مانند سرانجا ‌‬
‫م‬ ‫ت چنين‌ وضع ‌‬ ‫يداد؟ عاقب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي را انجا ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫يشنند‪ .‬چنننانچ ‌‬ ‫ن دنيننا م ‌‬ ‫ي موجننود در اي ‌‬ ‫ي اخلق ‌‬ ‫ارزشننها ‌‬
‫ياي‌‬ ‫نالملل ‌‬ ‫ي ينننا بي ‌‬ ‫ن دولنننت ‌‬ ‫ف سنننازما ‌‬ ‫م كنننار ازطنننر ‌‬ ‫تقسننني ‌‬
‫يگرديد امروزدر سراسر جها ‌‬
‫ن‬ ‫حم ‌‬ ‫ن مطر ‌‬ ‫ك قانو ‌‬ ‫تي ‌‬ ‫هصور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ش اننند‪ ،‬بننا‬ ‫ه دچننار چننال ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نالملل ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫همانننند ديگننر قانونهننا ‌‬
‫ي قننادر مطلق‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫ن تنها نظننا ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫يشد‪ .‬پ ‌‬ ‫مشكل ‌روبرو م ‌‬
‫ف آرزو و‬ ‫ن مختل ‌‬ ‫ه در قلننوب ‌مردمننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫مالحكمننا اس ن ‌‬ ‫و حكي ‌‬
‫ن محورزنندگ ‌‬
‫ي‬ ‫ه تا آننا ‌‬ ‫ن را پديد آورد ‌‬ ‫ي گوناگو ‌‬ ‫استعداد كارها ‌‬
‫ن قرار دهند‪.‬‬ ‫ي از تعاو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه زنجير ‌‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫ش را بر اي ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ل او را در دل ‌‬
‫ش‬ ‫ي ساختند *** مي ‌‬ ‫هريكي‌ را بهر كار ‌‬
‫انداختند‬
‫ن مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ي در ميننا ‌‬ ‫ي يننا دولننت ‌‬ ‫ن الملل ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ك ادار ‌‬ ‫ي! اگننر ي ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ب رسننان ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يداد و گننروهي‌ را بننرا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫م كننار انجننا ‌‬ ‫تقسنني ‌‬
‫ي ازچنين‌‬ ‫ه كسن ‌‬ ‫يكنرد‪ ،‬چ ‌‬ ‫ه غنذا مقننرر م ‌‬ ‫ي تهي ‌‬ ‫بعضني‌ را بنرا ‌‬
‫ب خننوش‌‬ ‫ي و خننوا ‌‬ ‫ه مثل راحننت ‌‬ ‫يكننرد ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي اطنناع ‌‬ ‫دستورات ‌‬
‫ل باشنند‪ .‬اللننه‬ ‫ن كننار مشننغو ‌‬ ‫ه و در اي ‌‬ ‫ب خود را تننرك ‌كننرد ‌‬ ‫ش ‌‬
‫هو‬ ‫ي خلنق ‌كنرد ‌‬ ‫م كنار خاصن ‌‬ ‫ي انجنا ‌‬ ‫ي هر انساني‌ را بنرا ‌‬ ‫تعال ‌‬
‫ن اجبار قانون ‌‬
‫ي‬ ‫ه تا بدو ‌‬ ‫ش ايجاد كرد ‌‬ ‫ن امور را در قلب ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫رغب ‌‬
‫ق نمايد‪.‬‬ ‫ق ارتزا ‌‬ ‫ن طري ‌‬ ‫ه و از آ ‌‬ ‫ن مشغول ‌بود ‌‬ ‫به‌ آ ‌‬
‫ل قادر‬ ‫ي پو ‌‬ ‫ف مقدار ‌‬ ‫ن با مصر ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ن نظ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نتيج ‌‬
‫م نماينند‪ .‬مثل‬ ‫ي فننراه ‌‬ ‫ه آسننان ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫يخوي ‌‬ ‫م زننندگ ‌‬ ‫ت لننواز ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه منننزل‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه و اثاثيه ‌ساخت ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫س دوخت ‌‬ ‫ه و لبا ‌‬ ‫ك پخت ‌‬ ‫خورا ‌‬
‫يگردد‪ .‬و اگر چنين‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آساني‌ تهي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه با پو ‌‬ ‫ي آماد ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫و خان ‌‬
‫ن ميلينناردر بننا خننرج‌ تمننام‌‬ ‫ك انسننا ‌‬ ‫تي ‌‬ ‫يداش ‌‬ ‫‌نظمي‌ وجود نم ‌‬
‫م نبود‪.‬‬ ‫ه گند ‌‬ ‫ه يك ‌دان ‌‬ ‫ه تهي ‌‬ ‫ش قادر ب ‌‬ ‫ثروت ‌‬
‫ه اگننر شننما در هت ‌‬
‫ل‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫م خداوننند ‌‬ ‫ن نظننا ‌‬ ‫بننر اثننر همي ‌‬
‫ب مننورد بررسني‌‬ ‫ش را خو ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫ي مورد استفاد ‌‬ ‫باشيد و غذا ‌‬
‫ن از‬ ‫ه آرد آ ‌‬ ‫ي خواهينند بننردك ‌‬ ‫ل قننرار دهينند پ ‌‬ ‫ه و تحلي ‌‬ ‫و تجننزي ‌‬
‫ه از جاهنناي‬ ‫ي‪ ،‬ادوي ‌‬ ‫ت از جنناي ‌‬ ‫ي‪ ،‬گوش ‌‬ ‫ن از جاي ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي‪ ،‬روغ ‌‬ ‫جاي ‌‬
 ‫ي ديگننر‪ ،‬كننارگر‬ ‫ي از كشورها ‌‬ ‫ف و ميز و صندل ‌‬ ‫ف‪ ،‬ظرو ‌‬ ‫‌مختل ‌‬
‫ه دهننان‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت و لقم ‌‬ ‫ف اسنن ‌‬ ‫ي مختل ‌‬ ‫و آشننپز از شننهرها ‌‬
‫يگننردد نننتيجه ‌كننار و‬ ‫قم ‌‬ ‫ح بننزا ‌‬ ‫ب ترش ن ‌‬ ‫يرسنند و سننب ‌‬ ‫شما م ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ه و حيوا ‌‬ ‫ن و كارخان ‌‬ ‫ت صدها انسا ‌‬ ‫فعالي ‌‬
‫ي دو فرس ن ‌‬
‫خ‬ ‫ن آيينند و بخواهينند يك ‌‬ ‫ه بيننرو ‌‬ ‫ح از خان ‌‬‫ه صب ‌‬ ‫چنانچ ‌‬
‫ت كنار‬ ‫ه جه ‌‬ ‫س و غيننر ‌‬ ‫ه را طي‌ كنيد از تاكسني‌ و يننا اتوبننو ‌‬ ‫را ‌‬
‫ن مثل از‬ ‫ه آهننن ‌آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكنينند در صننورت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش اسننتفاد ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫يو‬ ‫ه از جنناي ‌‬ ‫ه‪ ،‬موتور از آمريكا‪ ،‬رانننند ‌‬ ‫ب از برم ‌‬ ‫استراليا‪ ،‬چو ‌‬
‫ق خنندا‬ ‫ل خل ‌‬ ‫ه وسنناي ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬‫ي ديگر اس ‌‬ ‫ه از جاي ‌‬ ‫كمك ‌رانند ‌‬
‫يمبلغي‌ ننناچيز در خنندمت‌ شننما‬ ‫م بننرا ‌‬ ‫از كجننا و چننرا آن ‌ه ‌‬
‫نآمننادگ ‌‬
‫ي‬ ‫ه تا چني ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ف و مجبورشا ‌‬ ‫ت موظ ‌‬ ‫هستند‪ ،‬آيا دول ‌‬
‫ن يك‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل در خواهيد يننافت‌ ك ‌‬ ‫ي تأم ‌‬ ‫ه باشند؟ با اندك ‌‬ ‫را داشت ‌‬
‫ي در دلها ايجنناد‬ ‫هطور تكوين ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن الهي ‌اس ‌‬ ‫قانو ‌‬
‫ه اجرا درآورده ‌است« ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ه مرحل ‌‬ ‫وب ‌‬

‫خِنَقةُ‬‫ل ِبِه َواْلُمْن َ‬ ‫خْنِزيِر َوَما ُأِهّل ِلَغْيِر ا ِّ‬ ‫حُم اْل ِ‬‫عَلْيُكُم اْلَمْيَتُة َوالّدُم َوَل ْ‬‫ت َ‬ ‫حرَّم ْ‬ ‫ُ‬
‫عَلى‬‫ح َ‬ ‫سُبُع إِّل َما َذّكْيُتْم َوَما ُذِب َ‬ ‫حُة َوَما َأَكَل ال ّ‬ ‫طي َ‬‫َواْلَمْوُقوَذُة َواْلُمَتَرّدَيُة َوالّن ِ‬
‫ن ِديِنُكْم‬ ‫ن َكَفُروا ِم ْ‬ ‫ق اْلَيْوَم َيِئسَ اّلِذي َ‬ ‫سٌ‬ ‫سُموا ِباَْلْزَلِم َذِلُكْم ِف ْ‬ ‫سَتْق ِ‬‫ن َت ْ‬‫ب َوَأ ْ‬‫ص ِ‬ ‫الّن ُ‬
‫ضي ُ‬
‫ت‬ ‫عَلْيُكْم ِنْعَمِتي َوَر ِ‬ ‫ت َ‬ ‫ت َلُكْم ِديَنُكْم َوَأْتَمْم ُ‬
‫ن اْلَيْوَم َأْكَمْل ُ‬‫شْو ِ‬ ‫خ َ‬ ‫شْوُهْم َوا ْ‬ ‫خ َ‬ ‫ل َت ْ‬‫َف َ‬
‫غُفوٌر‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ف ِلْثٍم َفِإ ّ‬‫جاِن ٍ‬ ‫غْيَر ُمَت َ‬‫صٍة َ‬ ‫خَم َ‬ ‫طّر ِفي َم ْ‬ ‫ضُ‬ ‫نا ْ‬ ‫لَم ِديًنا َفَم ِ‬‫سَ‬ ‫َلُكُم اِْل ْ‬
‫حيٌم )‪(3‬‬ ‫َر ِ‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬حيننوان ‌‬ ‫ت مسسردار« يعن ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫»بر شما حرا ‌‬
‫يميرد‪.‬‬ ‫ينم ‌‬ ‫حشرع ‌‬ ‫ن ذب ‌‬ ‫خود ن بدو ‌‬
‫ن ريخت ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬خننو ‌‬ ‫ت »خسسون« يعن ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫»و« بر شما حرا ‌‬
‫ه بعنند‬ ‫يك ‌‬ ‫ل( و خننون ‌‬ ‫ن خون ‌كبد‪ ،‬سپرز )طحا ‌‬ ‫ل اما خورد ‌‬ ‫سيا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫يماند‪ ،‬مباح ‌اس ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن باق ‌‬ ‫ق حيوا ‌‬ ‫ح در عرو ‌‬ ‫از ذب ‌‬
‫ك و« بر شما‬ ‫ت خو ‌‬ ‫ت »گوش ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫»و« بر شما حرا ‌‬
‫م ذبح ‌‬
‫ش‬ ‫ه هنگا ‌‬ ‫ه نامي ‌جز خدا ب ‌‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫ه‬
‫ه علم ‌‬
‫ص نن تنرجم ‌‬
‫ن« بنا تلخي ‌‬
‫ف القنرآ ‌‬
‫ل از تفسير »معنار ‌‬
‫ه نق ‌‬
‫ب ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ن پور‪.‬‬
‫ف حسي ‌‬
‫محمد يوس ‌‬
‫مخنندا‪‬‬ ‫ن نا ‌‬ ‫ه بننرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه مننذبوح ‌‬ ‫ه باشند« علما دربننار ‌‬ ‫برد ‌‬
‫ف نظنر دارنند‪ ،‬ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه باشد‪ ،‬اختل ‌‬ ‫ك شد ‌‬ ‫ن تر ‌‬ ‫عمدا يا سهوا درآ ‌‬
‫ه »انعننام« خواهنند آمنند‪ .‬تفسننير‬ ‫ن در سننور ‌‬ ‫ن آرايشننا ‌‬ ‫بيننا ‌‬
‫ه )‪ (173‬سننوره ‌»بقننره« نيننز‬ ‫ه‪ ،‬در آي ‌‬ ‫ت ينناد شنند ‌‬ ‫محرمننا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫گذش ‌‬
‫هكسسرد ‌‬
‫ن‬ ‫ه خف ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫»و« بننر شننما حننرا ‌‬
‫ي‪ ،‬يا‬
‫ل آدم ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا براثر فع ‌‬ ‫ل خود حيوا ‌‬ ‫ه باشد« براثر فع ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ن آن ‌بپيچنند تننا‬ ‫ن در گننرد ‌‬ ‫ل ريسما ‌‬ ‫يالمث ‌‬ ‫ل؛ ف ‌‬ ‫ن از عل ‌‬ ‫ه غير آ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل جنناهليت‌ گوسننفند را خف ‌‬
‫ه‬ ‫ه اه ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشننوي ‌‬ ‫بميننرد‪ .‬يننادآور م ‌‬
‫يخوردند‪.‬‬ ‫ن را م ‌‬ ‫يمرد آ ‌‬ ‫يكردند و چون ‌م ‌‬ ‫م ‌‬
‫گ يسسا چسسو ‌‬
‫ب‬ ‫ه سن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫»و« بر شما حرا ‌‬
‫ف آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ه ذبح ‌شود‪ .‬در حنندي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه باشد« بي‌ آ ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫نشكار را بننا‬ ‫لالله! م ‌‬ ‫ت‪ :‬يا رسو ‌‬ ‫نحاتم‪ ‌‬گف ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه عد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م‪ .‬فرمودننند‪:‬‬ ‫يكن ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫م و شننكار ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫ف قرار م ‌‬ ‫ض هد ‌‬ ‫‪1‬‬
‫معرا ‌‬
‫ت‪ ،‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫ش فرو رف ‌‬ ‫ي و تير در بدن ‌‬ ‫»اگر شكار را با معراض‌ زد ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬‫ت كننرد‪ ،‬بنندا ‌‬ ‫ه نشننانه ‌اصنناب ‌‬ ‫را بخننور و اگننر بننا پهنننا ب ‌‬
‫ع فقها نيز بر مفنناد اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن را نخور«‪ .‬اجما ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫)وقيذ( اس ‌‬
‫ت‪.‬‬‫هاس ‌‬ ‫ف منعقد شد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫ي افتسساد ‌‬
‫ه‬ ‫ه از بلند ‌‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫»و« بر شما حرا ‌‬
‫ه پننايين‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه چنناهي‌ افتنناده ‌باشنند‪ ،‬يننا از كننوه ‌‬ ‫باشد« مثل ب ‌‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ه و بر اثر آ ‌‬ ‫افتاد ‌‬
‫ه شسساخ ‌زد ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫»و« بننر شننما حننرا ‌‬
‫خآ ‌‬
‫ن‬ ‫ح‪ ،‬هرچننند شننا ‌‬ ‫ي مرده ‌باشد« بنندون ‌ذب ‌‬ ‫ن ديگر ‌‬ ‫حيوا ‌‬
‫م خون ‌خار ‌‬
‫ج‬ ‫شه ‌‬ ‫ي از ذبحگاه ‌‬ ‫ه و حت ‌‬ ‫ن او را خوني‌ كرد ‌‬ ‫حيوا ‌‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫شد ‌‬
‫ه از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه درنسسد ‌‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫»و« بننر شننما حننرا ‌‬
‫ن شير‬ ‫ي چو ‌‬ ‫ه نيشدار ‌‬ ‫ه را كه ‌درند ‌‬ ‫ي‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ه باشد« يعن ‌‬ ‫خورد ‌‬
‫ن را بخورد و حيوا ‌‬
‫ن‬ ‫ه‪ ،‬برخي‌ از آ ‌‬ ‫م دريد ‌‬ ‫گ‪ ،‬از ه ‌‬ ‫گ و گر ‌‬ ‫و پلن ‌‬
‫ه برسد‪،‬‬
‫ه نشان ‌‬
‫ه پهنا ب ‌‬
‫هب ‌‬
‫تك ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫يپر و ستبرميان ‌‬
‫ض‪ :‬تير ب ‌‬
‫معرا ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ك‪.‬‬
‫ه نو ‌‬
‫هب ‌‬
‫ن ‌‬
 ‫ه بعنند از‬ ‫ح بميرد »مگر آنچه« ك ‌‬ ‫ن ذب ‌‬ ‫ت‪ ،‬بدو ‌‬ ‫ن جراح ‌‬ ‫بر اثر آ ‌‬
‫ل از‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ي‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ه باشسسيد« يعن ‌‬ ‫ح كرد ‌‬ ‫تهننا »ذب ‌‬ ‫ن آف ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه باشننيد و هنننوز در آنهننا‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫ح شرع ‌‬ ‫ع ذب ‌‬ ‫هموق ‌‬ ‫ن آنها ب ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬‫ه باشنند بننه ‌طننور ‌‬ ‫ي ماننند ‌‬ ‫ت بنناق ‌‬ ‫ي حيا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫آثار و نشان ‌‬
‫ن دهننند؛ بننر‬ ‫ل نشا ‌‬ ‫سالعم ‌‬ ‫ب و عك ‌‬ ‫ح‪ ،‬از خود اضطرا ‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ن خفه ‌كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ن استثنا بر حيوا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫شما حللند‪ .‬گفتني ‌اس ‌‬
‫ل آن ‌زيننرا اسننتثنا از‬ ‫ه بننر منناقب ‌‬ ‫يشننود ن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن جننار ‌‬ ‫و مابعد آ ‌‬
‫ن مننذه ‌‬
‫ب‬ ‫يشننود و اي ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ه( شننرو ‌‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫ن خف ‌‬ ‫ه‪ :‬حيوا ‌‬ ‫)منخنق ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه‪ ،‬شافعي‌ و احمد( اس ‌‬ ‫جمهورفقها )ابوحنيف ‌‬
‫همنظننور تعظيم‌‬ ‫ح شده ‌است« ب ‌‬ ‫ب ذب ‌‬ ‫ي نص ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫»و آنچ ‌‬
‫ب‪:‬‬ ‫م اسسست« نصنن ‌‬ ‫ت آنهننا »بسسر شسسما حسسرا ‌‬ ‫و بزرگداشنن ‌‬
‫يشد و مننورد پرسننت ‌‬
‫ش‬ ‫بم ‌‬ ‫ت نص ‌‬ ‫ه در جاهلي ‌‬ ‫سنگهايي‌ بود ك ‌‬
‫ه را بننر‬ ‫حشنند ‌‬ ‫ت ذب ‌‬ ‫ن حيوانننا ‌‬ ‫ن خو ‌‬ ‫تپرستا ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫يگرف ‌‬ ‫قرار م ‌‬
‫ي بننود در‬ ‫ب‪ ،‬سنننگهاي ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬نص ن ‌‬ ‫يريختند‪ .‬مجاهد م ‌‬ ‫آنها م ‌‬
‫ت را بنننر روي ‌آنهنننا ذب ‌‬
‫ح‬ ‫ن حيواننننا ‌‬ ‫ه مشنننركا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫حنننوالي‌ مك ‌‬
‫يكردند«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ت قسم ‌‬
‫ت‬ ‫ه شناخ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت »اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫»و« بر شما حرا ‌‬
‫م‪:‬‬ ‫ب كنيسسد« ازل ‌‬ ‫ي ازلم ‌طل ‌‬ ‫ه تيرها ‌‬ ‫ب خود را ب ‌‬ ‫و نصي ‌‬
‫ه آنهننا فننا ‌‬
‫ل‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ه اعننرا ‌‬ ‫ي مخصوصنني‌ بننود ك ‌‬ ‫تيرهننا ‌‬
‫ه در دسننت ‌‬
‫ه‬ ‫م كننرد ‌‬ ‫ت تقسنني ‌‬ ‫ه قسننم ‌‬ ‫ه سن ‌‬ ‫يگرفتند وآنها را ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫م جملننننه ‌»نكننننن« را‬ ‫ه دو ‌‬ ‫ه »بكننننن« و در دسننننت ‌‬ ‫ل جمل ‌‬ ‫او ‌‬
‫چچيز بر آنهننا نوشننت ‌‬
‫ه‬ ‫م سفيد بود و هي ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫ينوشتند و دست ‌‬ ‫م ‌‬
‫سو‬ ‫ت تا شان ‌‬ ‫يخواس ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن كسي‌ از مشركا ‌‬ ‫ه بود و چو ‌‬ ‫نشد ‌‬
‫ي نن‬ ‫م ديگر ‌‬ ‫ج يا سفر يا امر مه ‌‬ ‫ت خود را ن مثل در ازدوا ‌‬ ‫قسم ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫يانننداخ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫م را در كيس ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي شبي ‌‬ ‫ن تيرها ‌‬ ‫بشناسد‪ ،‬آ ‌‬
‫ي از آنها را‬ ‫يكرد و يك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه داخ ‌‬ ‫ن كيس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫س دست ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫يآمنند‪ ،‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫نم ‌‬ ‫ي »بكننن« بيننرو ‌‬ ‫يآورد‪ ،‬اگننر از تيرهننا ‌‬ ‫بيرون ‌م ‌‬
‫يداد‪ ،‬اگننر از‬ ‫مم ‌‬ ‫ه بننود انجننا ‌‬ ‫مگرفت ‌‬ ‫ن تصننمي ‌‬ ‫ه بننرآ ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫كننار ‌‬
‫يداد و اگر‬ ‫ن كار را انجام ‌نم ‌‬ ‫يآمد‪ ،‬آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي »نكن« بيرو ‌‬ ‫تيرها ‌‬
‫يكرد تا‬ ‫ن را تكرار م ‌‬ ‫ل زد ‌‬ ‫يآمد‪ ،‬فا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي سفيد بيرو ‌‬ ‫از تيرها ‌‬
 ‫ي‬
‫س خنندا ‌‬ ‫ن آينند‪ .‬پ ‌‬ ‫م بيننرو ‌‬ ‫ل يننا دو ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫ي دسننت ‌‬ ‫ي ازتيرهننا ‌‬ ‫يك ‌‬
‫ي‬ ‫ي ادعننا ‌‬ ‫ن كار نننوع ‌‬ ‫م گردانيد زيرا اي ‌‬ ‫ن كار را حرا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ب و از »تكهن« اس ‌‬ ‫م غي ‌‬ ‫عل ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ت ينناد شنند ‌‬ ‫ن محرما ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ق است« يعن ‌‬ ‫ه فس ‌‬ ‫»اينها هم ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اسنن ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫م‪ ،‬خننروج ‌از طنناعت‌ ح ‌‬ ‫ي ازل ‌‬ ‫ن تيرهننا ‌‬ ‫يننا اي ‌‬
‫ق( در اينجا‪ ،‬شديدتر از كفر اس نت‌ »امسسروز كسسافران‌‬ ‫)فس ‌‬
‫ي‪ :‬امننروز آنهننا از‬ ‫هانسسد« يعن ‌‬ ‫ن شسسما نااميسسد گرديد ‌‬ ‫از دي ‌‬
‫ن خويش‌ برگردانننند‪،‬‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ه شما راب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن و اي ‌‬ ‫ن دينتا ‌‬ ‫نابودكرد ‌‬
‫ه‪ ،‬در روز‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هاند‪ .‬خنناطر نشننا ‌‬ ‫ناامينند شنند ‌‬
‫سك‬ ‫نعبا ‌‬ ‫ل شد‪ .‬اب ‌‬ ‫ع ناز ‌‬ ‫هالودا ‌‬ ‫ي در حج ‌‬ ‫م هجر ‌‬ ‫ل ده ‌‬ ‫ه سا ‌‬ ‫عرف ‌‬
‫ه شننما‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫ه از اي ‌‬ ‫ل مك ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬اه ‌‬ ‫ن آيه ‌م ‌‬ ‫در تفسير اي ‌‬
‫ن ن ن بازگردينند‪،‬‬ ‫ن ن ن يعني‌ پرسننتش ‌بتننا ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫ت‪» :‬شننيطا ‌‬
‫ن‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫هاند«‪ .‬در حدي ‌‬ ‫س شد ‌‬ ‫مأيو ‌‬
‫ش كنننند‪،‬‬ ‫ب او را پرسننت ‌‬ ‫هالعننر ‌‬ ‫ن در جزير ‌‬ ‫ن كه ‌نمازگزارا ‌‬ ‫از اي ‌‬
‫ه در غيننر اين‌ از‬ ‫هك ‌‬ ‫يشنند ‌‬ ‫ن راض ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫س شننده ‌اس ن ‌‬ ‫مأيو ‌‬
‫ت قننرار‬ ‫يپندارينند‪ ،‬مننورد اطنناع ‌‬ ‫ن را حقيننر م ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫امننور ‌‬
‫ه بر شننما غلبه‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن نترسيد« از اي ‌‬ ‫س از آنا ‌‬ ‫گيرد‪» .«...‬پ ‌‬
‫هطور‬ ‫ن را نابود گردانند »و از من‌ بترسيد« ب ‌‬ ‫كنند‪ ،‬يا دينتا ‌‬
‫ه و در دنيننا‬ ‫ت بخشننيد ‌‬ ‫ن نصر ‌‬ ‫ه برآنا ‌‬ ‫ه تا شما را هميش ‌‬ ‫خالصان ‌‬
‫م »امسسروز دين‌ شسسما را‬ ‫ن برتننر گننردان ‌‬ ‫ت از آنننا ‌‬ ‫و آخننر ‌‬
‫ن بننر هم ‌‬
‫ه‬ ‫نآ ‌‬ ‫ب سنناخت ‌‬ ‫ل گردانيسسدم« بننا غننال ‌‬ ‫ن كام ‌‬ ‫برايتا ‌‬
‫ت؛ اع ‌‬
‫م‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه مورد نيازتا ‌‬ ‫ن احكامي‌ ك ‌‬ ‫ل ساخت ‌‬ ‫ن و با كام ‌‬ ‫اديا ‌‬
‫ه‪.‬‬‫م و غير ‌‬ ‫ل و حرا ‌‬ ‫از حل ‌‬
‫ه نيننز بننود نن بننر رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ه روز عننرف ‌‬ ‫هنك ‌‬ ‫ه در روز جمع ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫م را پيننروز‬ ‫ل اسل ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ي نازل ‌شد ك ‌‬ ‫مص درحال ‌‬ ‫اكر ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ه بود‪ .‬روايت‌ شد ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ش را نصر ‌‬ ‫ه و پيامبر ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ت‪ :‬اي‬ ‫ن خطنناب‪ ‌‬آمنند و گف ‌‬ ‫ن نننزد عمننرب ‌‬ ‫ي از يهوديننا ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫يخوانينند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ب خننويش‌ م ‌‬ ‫ي را در كتا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن! شما آي ‌‬ ‫‌اميرالمؤمني ‌‬
‫ن را‬ ‫لآ ‌‬ ‫يشد‪ ،‬قطعا روز نننزو ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ت يهود ناز ‌‬ ‫اگر بر ما جماع ‌‬
‫ت‪ :‬آي ‌‬
‫ه‬ ‫ي گف ‌‬ ‫ه؟ يهننود ‌‬ ‫م آي ‌‬ ‫م‪ .‬عمر‪ ‬پرسيد‪ :‬كنندا ‌‬ ‫يگرفتي ‌‬ ‫عيد م ‌‬
 ‫هخنندا سننوگند‬ ‫ت َلُكْم ِديَنُكْم﴾‪ .‬عمر‪ ‬فرمود‪» :‬ب ‌‬ ‫ن اْلَيْوَم َأْكَمْل ُ‬ ‫شْو ِ‬ ‫خ َ‬ ‫﴿ َوا ْ‬
‫ل خننداص نننازل‌‬ ‫ه بر رسننو ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه روز و ساعتي‌ ك ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫كه ‌م ‌‬
‫ه و روز جمع ‌‬
‫ه‬ ‫ه روز عننرف ‌‬ ‫ت‪ ،‬شنبانگا ‌‬ ‫ن سناع ‌‬ ‫موآ ‌‬ ‫شند‪ ،‬دانناي ‌‬
‫م گردانيسسدم«‬ ‫ت خسسود را بسسر شسسما تمسسا ‌‬ ‫بننود«‪» .‬و نعم ‌‬
‫ب كفنننننار و‬ ‫ه‪ ،‬سنننننركو ‌‬ ‫ح مك ‌‬ ‫ن‪ ،‬فت ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫ل سننننناخت ‌‬ ‫باكنننننام ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ن طننور ‌‬ ‫ي بر شننما همننا ‌‬ ‫ه و پيروز ‌‬ ‫ن از غلب ‌‬ ‫نااميدكردنشا ‌‬
‫ه شننما وعننده‌ داده‬ ‫مب ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ن فرمننود ‌‬ ‫ت را با اي ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫لساخت ‌‬ ‫كام ‌‬
‫م را‬ ‫ن اسل ‌‬ ‫عَلْيُكْم ﴾ »بقره‪» .«‌150/‬و دي ‌‬ ‫م‪َ ﴿ :‬وُِلِتّم ِنْعَمِتي َ‬ ‫‌بود ‌‬
‫ه شننما امننروز‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن دين ‌‬ ‫ي شسسما پسسسنديدم« همي ‌‬ ‫بسسرا ‌‬
‫ه خننويش‌ تننا‬ ‫ه و آييننن ‌برگزينند ‌‬ ‫ن پسنننديد ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫ه عنننوا ‌‬ ‫برآنيد‪ ،‬ب ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫نجريننر م ‌‬ ‫م‪ .‬اب ‌‬ ‫م از عمننر دنيننا برگزينند ‌‬ ‫ند ‌‬ ‫واپسنني ‌‬
‫ك روز‬ ‫خ‪ ،‬فقننط هشننتاد و ي ‌‬ ‫ن تنناري ‌‬ ‫س از اي ‌‬ ‫ل خننداص پ ‌‬ ‫»رسننو ‌‬
‫ي رفيق‌ اعلي‌ شتافتند«‪.‬‬ ‫هسو ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬سپس ‌ب ‌‬ ‫زند ‌‬
‫م اين‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ق بيننا ‌‬ ‫ن در سننيا ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫ل سنناخت ‌‬ ‫ت كننام ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫بيننا ‌‬
‫م پليننديها ‌‬
‫ي‬ ‫ه تحري ‌‬ ‫ت است‌ ك ‌‬ ‫ه اين ‌حقيق ‌‬ ‫ندهند ‌‬ ‫ت‪ ،‬نشا ‌‬ ‫محرما ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ه‪ ،‬از كما ‌‬ ‫ياد شد ‌‬
‫ي‪ :‬هر كس‌‬ ‫ي ناچار شود« يعن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫س در مخمص ‌‬ ‫»و هر ك ‌‬
‫ه خننورد ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ ،‬مجبننور ب ‌‬ ‫ت و اضننطرار گرسنننگ ‌‬ ‫م ضننرور ‌‬ ‫هحك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن ذكرشنند‪ ،‬گنردد‬ ‫ه بعند ازآ ‌‬ ‫ت مردار و ديگر محرماتي‌ ك ‌‬ ‫گوش ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫نك ‌‬‫يآ ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ل باشد« يعن ‌‬ ‫ه متماي ‌‬ ‫ه گنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»بي ‌آ ‌‬
‫يو‬ ‫تجويي‌ يننا تجنناوز از حنندود اله ‌‬ ‫ه قصنند لننذ ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫محرمننا ‌‬
‫ه مهربا ‌‬
‫ن‬ ‫يترديد خدا آمرزند ‌‬ ‫ل كند »ب ‌‬ ‫ي تناو ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ي مهربا ‌‬
‫ن‬ ‫هو ‌‬ ‫يآمرزد و نسبت‌ ب ‌‬ ‫ن فرد مضطر م ‌‬ ‫است« بر آ ‌‬
‫ح گردانيند ‌‬
‫ه‬ ‫ي مبنا ‌‬ ‫م را بنر و ‌‬ ‫ي حنرا ‌‬ ‫ن چيزهنا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬چنراك ‌‬ ‫اسن ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس ‌‬
‫ل گوشت‌ مردار ن ن بننر‬ ‫ه تناو ‌‬ ‫يگويد‪» :‬فقها برآنند ك ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي مستحب‌ و گاه ‌‬
‫ي‬ ‫ب‪ ،‬گاه ‌‬ ‫ي واج ‌‬ ‫ف ن گاه ‌‬ ‫ت مختل ‌‬ ‫ب حال ‌‬ ‫حس ‌‬
‫ه شننخ ‌‬
‫ص‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ل آن ‌در زمننان ‌‬ ‫ب تننناو ‌‬ ‫ت؛ و وجو ‌‬ ‫ح اس ‌‬ ‫مبا ‌‬
‫يخننورد ‌‬
‫ن‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫ي غيننراز آ ‌‬ ‫ه و چيننز ديگننر ‌‬ ‫ك داشننت ‌‬ ‫م هل ‌‬ ‫بي ‌‬
‫ل گوشن ‌‬
‫ت‬ ‫يگوينند‪» :‬در جننواز تننناو ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫ن اب ‌‬ ‫نيابد«‪ .‬همچنا ‌‬
‫ه روز بگننذرد و‬ ‫ص سن ‌‬ ‫ه بر شخ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن امرشرط نيس ‌‬ ‫مردار‪ ،‬اي ‌‬
‫ي از مرد ‌‬
‫م‬ ‫ه بسيار ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن نيابد ن چنا ‌‬ ‫ي خورد ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ي حلل ‌‬ ‫او غذا ‌‬
‫ه كه ‌ناچار شد‪،‬‬ ‫ه هرگا ‌‬ ‫يپندارند ن بلك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫م و غيرآنا ‌‬ ‫عوا ‌‬
‫ه روايت‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ش جايز است«‪ .‬در حدي ‌‬ ‫ن براي ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫خورد ‌‬
‫ه فرمودند‪» :‬قطعا‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل خداص آمد ‌‬ ‫نعمر‪ ‬از رسو ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي گننردد‪،‬‬ ‫ه رخصننتهايش‌ عمل ‌‬ ‫ت دارد ك ‌‬ ‫ل دوس ن ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫يبرد«‪.‬‬ ‫ت خود بد م ‌‬ ‫م معصي ‌‬ ‫ه از انجا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ه قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه نننازل ‌شنند ‌‬ ‫ن‪ ،‬آخننرين‌ آي ‌‬ ‫ل محققننا ‌‬ ‫ه بنننابر قننو ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن ِفيصِه ِإَلصصى‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬واّتُقوا َيْوًما ُتْر َ‬
‫جُعصصو َ‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ه؛ آي ‌‬‫ن آي ‌‬ ‫ه آخري ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫ل ﴾ »بقره‪ «‌281/‬م ‌‬ ‫ا ِّ‬

‫ح ُمَكّلِبيصنَ‬ ‫جصَواِر ِ‬ ‫ن اْل َ‬‫عّلْمُتصْم ِمص َ‬ ‫ت َوَمصا َ‬ ‫طّيَبا ُ‬

‫حّل َلُكُم ال ّ‬ ‫حّل َلُهْم ُقْل ُأ ِ‬ ‫ك َماَذا ُأ ِ‬ ‫َيسَْأُلوَن َ‬
‫عَلْيصِه‬ ‫لص َ‬ ‫سصَم ا ِّ‬‫عَلْيُكصْم َواْذُكصُروا ا ْ‬ ‫ن َ‬‫سصْك َ‬ ‫ل َفُكُلصصوا ِمّمصصا َأْم َ‬ ‫عّلَمُكُم ا ُّ‬ ‫ن ِمّما َ‬ ‫ُتعَّلُموَنُه ّ‬
‫ب )‪(4‬‬ ‫سا ِ‬ ‫ح َ‬ ‫سِريُع اْل ِ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ل ِإ ّ‬‫َواّتُقوا ا َّ‬
‫نمهلهل‌‬ ‫م و زينندب ‌‬ ‫نحات ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت‪ :‬عنند ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ق تعننالي‌‬ ‫لالله! ح ‌‬ ‫لخداص سننؤال ‌كردننند‪ :‬يارسننو ‌‬ ‫از رسننو ‌‬
‫ه از‬ ‫ه پس‌ بفرماييننند ك ‌‬ ‫م گردانيننند ‌‬ ‫ت منننردار را حنننرا ‌‬ ‫گوشننن ‌‬
‫ه نننازل‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ت؟ هما ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ي برما حل ‌‬ ‫هچيزهاي ‌‬ ‫يها چ ‌‬ ‫خوردن ‌‬
‫يها »برايشان‌‬ ‫هچيز« از خوراك ‌‬ ‫يپرسند چ ‌‬ ‫شد‪» :‬از توم ‌‬
‫ي شما هم ‌‬
‫ه‬ ‫ي پيامبرص »برا ‌‬ ‫ت؟ بگو« ا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫حل ‌‬
‫ت بننر‬ ‫ه پليد نيس ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي‪ :‬هرآنچ ‌‬ ‫ل گرديده« يعن ‌‬ ‫هها حل ‌‬ ‫پاكيز ‌‬
‫ه چيزهنناي ‌‬
‫ي‬ ‫ل هم ‌‬ ‫ههننا‪ ،‬شننام ‌‬ ‫ن پاكيز ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫شما حل ‌‬
‫ب خنندا‪ ،‬يننا سننن ‌‬
‫ت‬ ‫م آنهننا دركتننا ‌‬ ‫م تحننري ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬بننرخ ‌‬
‫ي‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت نشد ‌‬ ‫س اثبا ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا قيا ‌‬ ‫ع ام ‌‬ ‫ش‪ ،‬يا اجما ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫م ذبح‌ آنها نا ‌‬
‫م‬ ‫ه هنگا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫حشد ‌‬ ‫ت ذب ‌‬ ‫ه حيوانا ‌‬ ‫ت( را ب ‌‬ ‫)طيبا ‌‬
‫تآموز‬ ‫ه دس ‌‬ ‫هانننند »و آنچ ‌‬ ‫يشود‪ ،‬تفسير كرد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫خدا‪ ‬برد ‌‬
‫ه شكار‬ ‫يك ‌‬ ‫ي در حالت ‌‬ ‫ت شكار ‌‬ ‫ه باشيد از حيوانا ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ي شكار ‌‬ ‫ب‪ :‬مربي‌ سگها ‌‬ ‫مدهندگانيد« مكل ‌‬ ‫تعلي ‌‬
‫ي سنناير‬ ‫يدهنند و مننرب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه آنهننا تعلي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫كيفيت ‌شننكاركرد ‌‬
‫ينامننند‪ .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫بم ‌‬ ‫ي را نيننز مكل ‌‬ ‫ن شننكار ‌‬ ‫ت و پرننندگا ‌‬ ‫حيوانننا ‌‬
 ‫ي شننكار را بننه‬ ‫نهننا ‌‬ ‫توف ‌‬ ‫ع فو ‌‬ ‫ه انننوا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ب كسنني‌ اسنن ‌‬ ‫مكل ‌‬
‫ن خداوننند‬ ‫ي‪ :‬همچني ‌‬ ‫يدهنند‪ .‬يعن ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ي آمننوز ‌‬ ‫ن شننكار ‌‬ ‫‌جننانورا ‌‬
‫ن را حلل‌‬ ‫تآموزتا ‌‬ ‫ي دسنن ‌‬ ‫ت شكار ‌‬ ‫ل بر شما صيد حيوانا ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫گها‬ ‫تاند از‪ :‬س ‌‬ ‫ي عبار ‌‬ ‫تشكار ‌‬ ‫ن حيوانا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫گردانيد ‌‬
‫غو‬ ‫ن چنر ‌‬ ‫ي‪ ،‬همچنو ‌‬ ‫ن شكار ‌‬ ‫ن و پرندگا ‌‬ ‫يها و ساير درندگا ‌‬ ‫تاز ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫يكننند‪ .‬قرطننب ‌‬ ‫ك آنها شننكار م ‌‬ ‫هكم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫باز ك ‌‬
‫ي نخننورد و‬ ‫يكننند چيننز ‌‬ ‫ن را صننيد م ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گ از شكار ‌‬ ‫»اگرس ‌‬
‫ت و مسننلمان‌‬ ‫ي بجننا گذاش ن ‌‬ ‫شخود اثر ‌‬ ‫م يا ني ‌‬ ‫در شكار از زخ ‌‬
‫مخدا‪ ‬را بر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه شكار نا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫م فرستاد ‌‬ ‫شكارچي‌ در هنگا ‌‬
‫چ خلف ‌‬
‫ي‬ ‫ي هي ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ت اسننن ‌‬ ‫ن درسننن ‌‬ ‫بنننرد‪ ،‬قطعنننا شنننكار آ ‌‬
‫ه شسسما آمسسوخت ‌‬
‫ه‬ ‫ه خسسدا ب ‌‬ ‫ه بسسا آنچ ‌‬ ‫يشننود«‪» .‬ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫خورد ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫ه خداوند‪ ‬درشما آفريده ‌اس ن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي‪ :‬با آنچ ‌‬ ‫است« يعن ‌‬
‫ش و تمريننن‬ ‫ي آمننوز ‌‬ ‫ه راهكارهننا و روشننها ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل و خننرد ‌‬ ‫عق ‌‬
‫يگيريد »آنها را‬ ‫ن فرام ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ت شكار ‌‬ ‫ن حيوانا ‌‬ ‫‌داد ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫شهاسنن ‌‬ ‫ن آموز ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يكنيسسد« و در نننتيج ‌‬ ‫تآموز م ‌‬ ‫دس س ‌‬
‫ه شننكاري ‌بننودن‬ ‫يشننوند‪ .‬نشننان ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ت‪ ،‬شننكار ‌‬ ‫ن حيوانننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه‪ :‬صننيد را‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ش داد ‌‬ ‫گ بعد از آموز ‌‬ ‫يس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫‌حرف ‌‬
‫ن صننيد‬ ‫ي بگيننرد و از آ ‌‬ ‫هبار متننوال ‌‬ ‫ل تا س ‌‬ ‫هطور مكرر وحداق ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي بننا اين‌‬ ‫ت شننكار ‌‬ ‫م نخننورد‪» .‬پسسس« اگننر حيوانننا ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫چيننز ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫ي شننما شننكار كردننند »از آنچ ‌‬ ‫شننرايط بننرا ‌‬
‫هاند بخوريد« اما اگر خودآنها از شننكار خوردننند‪،‬‬ ‫هداشت ‌‬ ‫نگ ‌‬
‫هو‬ ‫ي خننود شننكار كننرد ‌‬ ‫ه صننيد را بننرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي شننما حل ‌‬
‫ل‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س خننورد ‌‬ ‫هاند پ ‌‬ ‫هداشننت ‌‬ ‫ي خننود نگ ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫ب به‌‬ ‫ل اكرمننص در خطننا ‌‬ ‫ف رسو ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ن حدي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ .‬ك ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ن سن ‌‬
‫گ‬ ‫ت‪» :‬چننو ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ل بننر حننرم ‌‬ ‫م نيننز دلي ‌‬ ‫ن حننات ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫عد ‌‬
‫م خنندا‪ ‬را بننر‬ ‫ي و نننا ‌‬ ‫ش را به ‌شكار فرستاد ‌‬ ‫تآموز خوي ‌‬ ‫دس ‌‬
‫يدارد بخننور ول ‌‬
‫ي‬ ‫يگيرد و نگه ‌م ‌‬ ‫ي تو م ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي‪ ،‬از آنچ ‌‬ ‫ن برد ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن نخور زيننرا از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن صيد خورد‪ ،‬تو ديگر از آ ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫اگرخود ‌‬
‫ه باشد«‪.‬‬ ‫هداشت ‌‬ ‫ش نگ ‌‬ ‫ي خود ‌‬ ‫ن را فقط برا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫م دار ‌‬ ‫بي ‌‬
 ‫ي از شننكار‬ ‫ه شننكار ‌‬ ‫هاننند‪ :‬اگننر پرننند ‌‬ ‫ي از فقهننا گفت ‌‬ ‫ولي‌ بننرخ ‌‬
‫يگرداننند زيننرا‬ ‫م نم ‌‬ ‫ن‪ ،‬شننكار را حننرا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ش خورد‪ ،‬خورد ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ش وبرگشننتن‌ وي‌‬ ‫ه صاحب ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه شكار ‌‬ ‫ن پرند ‌‬ ‫س گرفت ‌‬ ‫ف ان ‌‬ ‫صر ‌‬
‫ت‪» .‬و‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫شديندگ ‌‬ ‫ه آموز ‌‬ ‫ه با شكار‪ ،‬نشان ‌‬ ‫ش همرا ‌‬ ‫نزد ‌‬
‫ي در‬ ‫ن شننكار ‌‬ ‫ي‪ :‬بننر حيننوا ‌‬ ‫ن ببريسسد« يعن ‌‬ ‫م خدا را بسسر آ ‌‬ ‫نا ‌‬
‫م خدا‪ ‬را ببريد و اگر صياد‬ ‫ه شكار‪ ،‬نا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫م فرستاد ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ن شكار در نزد جمهور فقها ن بجز‬ ‫ن نبرد‪ ،‬آ ‌‬ ‫م خدا‪ ‬را بر آ ‌‬ ‫نا ‌‬
‫م خننندا‪ ‬را به‌‬ ‫ه ننننا ‌‬‫نك ‌‬ ‫ت‪ ،‬مگنننر اي ‌‬ ‫ل نيسننن ‌‬ ‫ي نننن حل ‌‬ ‫شنننافع ‌‬
‫ه باشنند‪ .‬و اگننر صننياد شننكار را درحننال ‌‬
‫ي‬ ‫ك كرد ‌‬ ‫ي تر ‌‬ ‫فراموش ‌‬
‫ح كننند‬ ‫ن را ذب ‌‬ ‫ي بود‪ ،‬باينند آ ‌‬ ‫ت يقين ‌‬ ‫ي حيا ‌‬ ‫ه صيد دارا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫درياف ‌‬
‫ه صننيد تيننر نيننز‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ن بننبرد‪ .‬گفتن ‌‬ ‫م خنندا‪ ‬را بننر آ ‌‬ ‫و نا ‌‬
‫ث شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ه در حنندي ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ت و چنننا ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫همانننند صننيد حيننوا ‌‬
‫ي صننيد‪ ،‬نننا ‌‬
‫م‬ ‫هسو ‌‬ ‫ككردن ‌تير ب ‌‬ ‫م شلي ‌‬ ‫ت‪ ،‬بايد در هنگا ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫ي‪ :‬از‬ ‫ه شننود‪» .‬و از خداوند پسسروا كنيسسد« يعن ‌‬ ‫خدا‪ ‬بننرد ‌‬
‫ه اللسسه‬ ‫ق بپرهيزينند »ك ‌‬ ‫م فننو ‌‬ ‫م احكننا ‌‬ ‫ي در تما ‌‬ ‫مخالفت ‌امر و ‌‬
‫ه اسسست« و از شننما در برابننر افعالتننا ‌‬
‫ن‬ ‫ب كنند ‌‬ ‫زود حسا ‌‬
‫يگيرد‪.‬‬ ‫بم ‌‬ ‫حسا ‌‬

‫حصّل َلُهصمْ‬ ‫طَعصصاُمُكْم ِ‬‫ح صّل َلُكصْم َو َ‬ ‫ب ِ‬‫ن ُأوُتوا اْلِكَتا َ‬ ‫طَعاُم اّلِذي َ‬‫ت َو َ‬‫طّيَبا ُ‬
‫حّل َلُكُم ال ّ‬ ‫اْلَيْوَم ُأ ِ‬
‫ن َقْبِلُك صْم ِإَذا‬‫ب ِم ص ْ‬‫ن ُأوُتوا اْلِكَتصصا َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬ ‫ت ِم َ‬ ‫صَنا ُ‬
‫ح َ‬ ‫ت َواْلُم ْ‬‫ن اْلُمْؤِمَنا ِ‬
‫ت ِم َ‬ ‫صَنا ُ‬ ‫ح َ‬ ‫َواْلُم ْ‬
‫ن َيْكُفصْر‬
‫ن َوَمص ْ‬‫خصَدا ٍ‬‫خصِذي َأ ْ‬ ‫ن َوَل ُمّت ِ‬ ‫حي َ‬ ‫سصصاِف ِ‬
‫غْيصَر ُم َ‬ ‫ن َ‬ ‫صصِني َ‬
‫ح ِ‬ ‫ن ُم ْ‬‫جوَرُه ّ‬ ‫ن ُأ ُ‬ ‫َآَتْيُتُموُه ّ‬
‫ن )‪(5‬‬ ‫سِري َ‬‫خا ِ‬ ‫ن اْل َ‬‫خَرِة ِم َ‬ ‫لِ‬‫عَمُلُه َوُهَو ِفي ا َْ‬ ‫ط َ‬ ‫حِب َ‬
‫ن َفَقْد َ‬ ‫ِباِْليَما ِ‬
‫ل شسسده« حق‌‬ ‫ي شما حل ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي پاكيز ‌‬ ‫»امروز چيزها ‌‬
‫ن و من ‌‬
‫ت‬ ‫ي بننر احسننا ‌‬ ‫ه عنننوان تأكينند ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫تعننال ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ب بسسرا ‌‬ ‫ل كتسسا ‌‬ ‫م اه ‌‬ ‫ش‪ ،‬تكرار فرمود »و طعا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ه خنننورد ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫م هرچينننز ‌‬ ‫م‪ :‬ننننا ‌‬ ‫ل اسسست« طعنننا ‌‬ ‫حل ‌‬
‫ت‪ .‬لذا تمننا ‌‬
‫م‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ب از آ ‌‬ ‫ه اهل ‌كتا ‌‬ ‫ه مذبوح ‌‬ ‫يشود‪ ،‬ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن گوشت‬ ‫ق ميا ‌‬ ‫ن فر ‌‬ ‫ي ن بدو ‌‬ ‫ه يهود و نصار ‌‬ ‫ي پاكيز ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫خوراك ‌‬
‫ت‪ .‬امننا در اينجننا مننراد آي ‌‬
‫ه‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫ي مسلمي ‌‬ ‫ن ن برا ‌‬ ‫‌و غيرآ ‌‬
‫ه اه ‌‬
‫ل‬ ‫ص نن مننذبوح ‌‬ ‫ه خننا ‌‬ ‫م و اراد ‌‬ ‫ب ذكننر عننا ‌‬ ‫م نن از بننا ‌‬ ‫از طعا ‌‬
 ‫هاننند‪» :‬اگننر‬ ‫نعمننر‪ ‬گفت ‌‬ ‫ه و اب ‌‬ ‫ي‪ ،‬عائشنن ‌‬ ‫ت‪ .‬عل ‌‬ ‫ب اسنن ‌‬ ‫كتننا ‌‬
‫م غيرخنندا‪ ‬را در هنگننام‌‬ ‫ي نننا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ص كتنناب ‌‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشنو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن نخننور«‪ .‬ولي‌‬ ‫ن حيننوا ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫يبرد‪ ،‬از گوش ن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن برآ ‌‬ ‫ذبح ‌حيوا ‌‬
‫ل كتنناب‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫م غيرخدا‪ ‬از سو ‌‬ ‫ن نا ‌‬ ‫ت‪» :‬برد ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ك‪ :‬گفت ‌‬ ‫مال ‌‬
‫يشننود‬ ‫نم ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ت خننورد ‌‬ ‫ب كراهي ‌‬ ‫ن‪ ،‬سب ‌‬ ‫ح حيوا ‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫در هنگا ‌‬
‫ن امر‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫ه مسلما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت آن«‪ .‬ولي‌ درصورت ‌‬ ‫ب حرم ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ن ‌‬
‫ح حيننوان‌ چ ‌‬
‫ه‬ ‫م ذب ‌‬ ‫ص كتننابي‌ در هنگننا ‌‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫آگاهي‌ نداش ن ‌‬
‫يهي ‌‬
‫چ‬ ‫يب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ن منننذبوح ‌‬ ‫ت‪ ،‬خنننورد ‌‬ ‫ت‪ ،‬در آن ‌صنننور ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ه صننحت‌ رسيد ‌‬ ‫ن خننبر ب ‌‬ ‫ت زيرا اي ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫خلفي‌ حل ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ن يهننود ‌‬ ‫هز ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه زهرآلننود ‌‬ ‫ل خداص از گوسننفند ب ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه مجننوس‌‬ ‫ن مننذبوح ‌‬ ‫ل كردننند‪ .‬ليك ‌‬ ‫ايشننان ‌اهنندا كننرد‪ ،‬تننناو ‌‬
‫نو‬ ‫ه ملحنندا ‌‬ ‫ت‪ ،‬همچنين‌ مننذبوح ‌‬ ‫ل نيسنن ‌‬ ‫ن( حل ‌‬ ‫شپرسننتا ‌‬ ‫)آت ‌‬
‫ي غيننر از يهننود و نصنناري ‌حل ‌‬
‫ل‬ ‫ن و هر كننافر ديگننر ‌‬ ‫تپرستا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل كتنا ‌‬
‫ب‬ ‫ت زينرا آنهنا اه ‌‬ ‫ن نيز جنايز نيسن ‌‬ ‫ح زنانشا ‌‬ ‫ت‪ .‬نكا ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه‪ ،‬سنناير غذاهايشننا ‌‬ ‫ت مننذبوح ‌‬ ‫نيسننتند‪ .‬امننا بجننز حيوانننا ‌‬
‫م مبنناح‌‬ ‫م مرد ‌‬ ‫ن غذاها براي ‌عمو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬چراك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ع حل ‌‬ ‫اجما ‌‬
‫ض آنها وجننود ننندارد‬ ‫ص و تبعي ‌‬ ‫ي بر تخصي ‌‬ ‫چ دليل ‌‬ ‫يباشد و هي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪ :‬طعننا ‌‬
‫م‬ ‫ل اسسست« يعن ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫م شما بسسرا ‌‬ ‫»وطعا ‌‬
‫ي بر‬ ‫ن‪ ،‬هيچ‌ گناه ‌‬ ‫ت بنابراي ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ب حل ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫مسلمي ‌‬
‫ت مننذبوحه‬ ‫ب را از حيوانننا ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ت كننه اه ‌‬ ‫ن نيسنن ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫ه آنهنا‬ ‫ت مننذبوح ‌‬ ‫ن از حيواننا ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م كنند چنا ‌‬ ‫ش اطعا ‌‬ ‫‌خوي ‌‬
‫ل و مبننادله‌‬ ‫همث ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫شدهي‌ و مقابل ‌‬ ‫ن از باب ‌پادا ‌‬ ‫يخورند و اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫يهاس ‌‬ ‫نيكوي ‌‬
‫ج با‬ ‫ل اس نت‌ »ازدوا ‌‬ ‫ي شننما حل ‌‬ ‫ن! بننرا ‌‬ ‫ي مؤمنننا ‌‬ ‫»و« نيز ا ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ن زناكننار‪ .‬نسننف ‌‬ ‫ه زنننا ‌‬ ‫ه مؤمن« ن ‌‬ ‫ن عفيف ‌‬ ‫زنا ‌‬
‫ن‪ ،‬شننرط صننحت ‌نكننا ‌‬
‫ح‬ ‫ن مننؤم ‌‬ ‫نز ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا آزاد بود ‌‬ ‫ف بود ‌‬ ‫»عفي ‌‬
‫ه وجننو ‌‬
‫ب‬ ‫يآيد ن ‌‬ ‫ب برم ‌‬ ‫ن ارشاد الهي‌ استحبا ‌‬ ‫ه از اي ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ن نيننز‬ ‫ن غيرپاكنندام ‌‬ ‫ح زنننا ‌‬ ‫ن و نكننا ‌‬ ‫ح كنيز مسننلما ‌‬ ‫ن‪ ،‬نكا ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ل اسنننت«‪ .‬فقهنننا نينننز نننن بجنننز امنننا ‌‬
‫م‬ ‫ن حل ‌‬ ‫ي مسنننلما ‌‬ ‫بنننرا ‌‬
‫ن مننرد‬ ‫ج ميا ‌‬ ‫ت عقد ازدوا ‌‬ ‫ت را شرط صح ‌‬ ‫ل ن عف ‌‬ ‫نحنب ‌‬ ‫احمدب ‌‬
‫ن از‬ ‫ن پاكسسدام ‌‬ ‫هانننند »و زنسسا ‌‬ ‫ن قنننرار نداد ‌‬ ‫ن مسنننلما ‌‬ ‫وز ‌‬
‫ه شسسده«‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ن كتسسا ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫ش از شما ب ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ج حللند‪.‬‬ ‫ي شما با ازدوا ‌‬ ‫نيز برا ‌‬
‫م مننا‬ ‫ه طعننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن مسننأل ‌‬ ‫ه از اي ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ن امننر‬ ‫ت ياد كرد اما از اي ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ب حل ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫مسلمي ‌‬
‫ي‬ ‫ب حللننند‪ ،‬ذكننر ‌‬ ‫ن اهل‌ كتننا ‌‬ ‫ي مننردا ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫ن مسننلما ‌‬ ‫كه‌ زنننا ‌‬
‫ن مسننلمان‌ بننر‬ ‫ت زنننا ‌‬ ‫ل حرم ‌‬ ‫ن خود‪ ،‬دلي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن نياورد‪ ،‬ك ‌‬ ‫هميا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي مننا نن در نننزد‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن كتنناب ‌‬ ‫نز ‌‬ ‫ت‪ .‬شرط حلل ‌بود ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ت اين‌‬ ‫ن‪ ،‬در تح ‌‬ ‫ت بنننابراي ‌‬ ‫جمهننور فقهننا ننن پاكنندامني‌ اوسنن ‌‬
‫يشوند‪،‬‬ ‫لم ‌‬ ‫ي داخ ‌‬ ‫ي و نصران ‌‬ ‫ه يهود ‌‬ ‫ن آزاد عفيف ‌‬ ‫ه زنا ‌‬ ‫هكريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ه مهرهسساي‌‬ ‫ه شرط اين‌ ك ‌‬ ‫ه آنها »ب ‌‬ ‫ه زنان ‌زناكار و بدكار ‌‬ ‫ن ‌‬
‫ن اس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫لبننر آ ‌‬ ‫ن قينند دلي ‌‬ ‫ن بپردازيد« اي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن ننن‬ ‫ه غيرمسلما ‌‬ ‫ن باشد و چ ‌‬ ‫ه مسلما ‌‬ ‫تنچ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫قز ‌‬ ‫مهر‪ ،‬ح ‌‬
‫ي از‬‫ه بعض ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يباشد چنا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫ن از ز ‌‬ ‫ن‪ ،‬مهر گرفت ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ن مهننر ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه همانننا داد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫ه عك ‌‬ ‫يكنند بلك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يها چني ‌‬ ‫غرب ‌‬
‫ه »عفت‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه شننننرط اي ‌‬ ‫ت »و« ب ‌‬ ‫ب اسنننن ‌‬ ‫ن باشنننند‪ ،‬واج ‌‬ ‫ز ‌‬
‫ه شننما از ازدواج‌ بننا زنننان‌‬ ‫ي‪ :‬انگيننز ‌‬ ‫ه باشسسيد« يعن ‌‬ ‫جوينسسد ‌‬
‫ن باشنند »نه‌‬ ‫ي خودتننا ‌‬ ‫ت بننرا ‌‬ ‫ب پاكنندامني‌ و عف ‌‬ ‫ي‪ ،‬طل ‌‬ ‫كتنناب ‌‬
‫ن »و نه‌‬ ‫ي آشكارروآورندگا ‌‬ ‫ه زنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي‪ :‬ن ‌‬ ‫ت رانان« يعن ‌‬ ‫شهو ‌‬
‫ش بگيريسد« بننا‬ ‫ت خسوي ‌‬ ‫ي دوسس ‌‬ ‫ن را پنهسان ‌‬ ‫ه زنسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن‪ :‬در اينجننا بننه‬ ‫ن‪ .‬خنند ‌‬ ‫ي بننا آنننا ‌‬ ‫ي و زناكننار ‌‬ ‫تران ‌‬ ‫هنندف ‌شننهو ‌‬
‫ن هر دو اطل ‌‬
‫ق‬ ‫ت و بر مرد و ز ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت و معشوق ‌‬ ‫ي دوس ‌‬ ‫‌معنا ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ي‪ ،‬عننند ‌‬
‫م‬ ‫تجنننوي ‌‬ ‫ل؛ عف ‌‬ ‫ي عنننزوج ‌‬ ‫ه خننندا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ي را در‬ ‫ن پنهان ‌‬ ‫م گرفتن‌ دوستا ‌‬ ‫ه زناي ‌آشكار و عد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫روآورد ‌‬
‫ن كتننابي ‌شننرط قننرار داد‬ ‫ن بننا زنننا ‌‬ ‫ن مسننلما ‌‬ ‫ج مننردا ‌‬ ‫ازدوا ‌‬
‫ن آنهننا را شننرط‬ ‫ب نيز‪ ،‬عفيفننه ‌بننود ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ه در زنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ي‪ :‬هننر‬ ‫ن كفسسر ورزد« يعن ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫قننرارداد »وهسسر ك ‌‬
‫ن اسننلم ‌كفننر ورزد‬ ‫ع و قننواني ‌‬ ‫ه شننراي ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫كس‌ مرتد گردينند ‌‬
‫ه و او در‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ي تبسسا ‌‬ ‫ق »و ‌‬ ‫ك سنناب ‌‬ ‫»قطعسسا عمسسل« ني ‌‬
 ‫هو‬
‫ت را بنناخت ‌‬
‫ت از زيانكسساران ‌اسسست« زيننرا بهشنن ‌‬ ‫آخسسر ‌‬
‫س چه‌‬
‫تپ ‌‬ ‫ه اسن ‌‬‫خ را خرينند ‌‬
‫ي در دوز ‌‬
‫ن جاودانگي‌ ابنند ‌‬‫يآ ‌‬‫هجا ‌‬‫ب ‌‬
‫يباشد؟!‬‫ن بزرگتر م ‌‬ ‫ي از اي ‌‬
‫زيان ‌‬

‫جوَهُكْم َوَأْيِدَيُكْم ِإَلى‬ ‫سُلوا ُو ُ‬ ‫غ ِ‬‫لِة َفا ْ‬ ‫صَ‬ ‫ن َآَمُنوا ِإَذا ُقْمُتْم ِإَلى ال ّ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫طّهُروا‬ ‫جُنًبا َفا ّ‬ ‫ن ُكْنُتْم ُ‬‫ن َوِإ ْ‬ ‫جَلُكْم ِإَلى اْلَكْعَبْي ِ‬ ‫سُكْم َوَأْر ُ‬ ‫حوا ِبُرُءو ِ‬ ‫سُ‬ ‫ق َواْم َ‬ ‫اْلَمَراِف ِ‬
‫ساَء‬‫سُتُم الّن َ‬ ‫ط َأْو َلَم ْ‬ ‫ن اْلَغاِئ ِ‬‫حٌد ِمْنُكْم ِم َ‬ ‫جاَء َأ َ‬ ‫سَفٍر َأْو َ‬ ‫عَلى َ‬ ‫ضى َأْو َ‬ ‫ن ُكْنُتْم َمْر َ‬ ‫َوِإ ْ‬
‫جوِهُكْم َوَأْيِديُكْم ِمْنُه َما ُيِريُد‬ ‫حوا ِبُو ُ‬ ‫سُ‬ ‫طّيًبا َفاْم َ‬ ‫صِعيًدا َ‬ ‫جُدوا َماًء َفَتَيّمُموا َ‬ ‫َفَلمْ َت ِ‬
‫عَلْيُكْم َلَعّلُكْم‬
‫طّهَرُكْم َوِلُيِتّم ِنْعَمَتُه َ‬ ‫ن ُيِريُد ِلُي َ‬ ‫ج َوَلِك ْ‬ ‫حَر ٍ‬ ‫ن َ‬ ‫عَلْيُكْم ِم ْ‬
‫جَعَل َ‬ ‫ل ِلَي ْ‬ ‫ا ُّ‬
‫ن )‪(6‬‬ ‫َتشُْكُرو َ‬
‫يوضننو‬ ‫ه نمسساز برخاسسستيد« و ب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن! چسسو ‌‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ب و وضننو‬ ‫ي خسسود را بشسسوييد« بننا آ ‌‬ ‫س روهسسا ‌‬ ‫بودينند »پ ‌‬
‫ه فننرض‬ ‫ه وضننو قبل بننا فرضننيت‌ نمنناز در مك ‌‬ ‫بگيرينند‪ .‬فريضن ‌‬
‫يشننود تننا جننزء‬ ‫ن تأكيد م ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه بود و در اينجا بر فرضي ‌‬ ‫‌گرديد ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫يشننوي ‌‬ ‫ن قننرار گيننرد‪ .‬يننادآور م ‌‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫ت تلوت ‌شنند ‌‬ ‫آيننا ‌‬
‫ت و فقننط‬ ‫ب اسن ‌‬ ‫ي مسننتح ‌‬ ‫ت نمنناز ‌‬ ‫ي هننر وق ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫وضوگرفت ‌‬
‫ه و قصنند نمناز‬ ‫يوضننو بنود ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫ه فرض‌ م ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن مننالك‪ ‌‬فرمنود‪» :‬رسنول‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ن را داشننته ‌باشند‪ .‬ان ‌‬ ‫گزارد ‌‬
‫يگرفتننند‪ .‬از‬ ‫ي جديد م ‌‬ ‫ي هر نماز‪ ،‬وضوي ‌‬ ‫م ادا ‌‬ ‫ه هنگا ‌‬ ‫خداص ب ‌‬
‫يكردينند؟ فرمننود‪ :‬مننا‬ ‫لم ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫هشد‪ :‬شننما چگننون ‌‬ ‫ي پرسيد ‌‬ ‫و ‌‬
‫ك وضننو‬ ‫م نن بننا ي ‌‬ ‫يشنندي ‌‬ ‫يوضننو نم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫نمازها را ن تننا آ ‌‬
‫ك امننر‬ ‫ي وضننو فقننط ي ‌‬ ‫ن‪ ،‬وضننو بننال ‌‬ ‫يخوانننديم«‪ .‬بنننابراي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫نك ‌‬ ‫ي دارد‪ ،‬چنننا ‌‬ ‫ت زياد ‌‬ ‫ت‪ ،‬اما فضيل ‌‬ ‫مستحبي‌ اس ‌‬
‫ي نننور‬ ‫ي بننر بننال ‌‬ ‫ي وضو‪ ،‬نننور ‌‬ ‫ت‪» :‬وضو بال ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ي وضننو‪ ،‬وضننو كننند‬ ‫س بر بننال ‌‬ ‫ه‪» :‬هر ك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫است«‪ .‬نقل ‌اس ‌‬
‫ن در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫يشننود«‪ .‬همچني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه نوشننت ‌‬ ‫ه حسننن ‌‬ ‫شد ‌‬ ‫بننراي ‌‬
‫ه هم ‌‬
‫ه‬ ‫ح مك ‌‬ ‫ل خننداص در روز فت ‌‬ ‫ت‪ :‬رسننو ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫شننري ‌‬
‫ن پرسننيد‪:‬‬ ‫ك وضننو خواندننند‪ ،‬عمننر‪ ‬از ايشننا ‌‬ ‫نمازهننا را بننا ي ‌‬
‫يكردينند‪ .‬رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي كردينند كننه ‌تنناكنو ‌‬ ‫امننروز شننما كننار ‌‬
‫ن كننار راكننردم«‪،‬‬ ‫ن قصنندا اي ‌‬ ‫ي عمننر! م ‌‬ ‫خداص فرمودننند‪» :‬ا ‌‬
 ‫ي هننر نمنناز‪،‬‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫ه وضننو كننرد ‌‬ ‫ي‪ :‬تا چنين‌ تصور نشود ك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ب اس ‌‬ ‫واج ‌‬
‫ن و بيني‌‬ ‫ب در دهننا ‌‬ ‫ق )آ ‌‬ ‫ه و استنشننا ‌‬ ‫هاننند‪ :‬مضمضننم ‌‬ ‫فقها گفت ‌‬
‫لكننردن‌‬ ‫ه بننر خل ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ن( نيز جزء شسننت ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه ريش‌ انبننو ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ه و در صننورت ‌‬ ‫ل شننرعي‌ آمنند ‌‬ ‫ش نيننز دلي ‌‬ ‫ري ‌‬
‫كو‬ ‫ب مننال ‌‬ ‫ت‪ .‬در مننذه ‌‬ ‫ب اس ن ‌‬ ‫ن مسننتح ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫باشنند‪ ،‬خلل ‌كننرد ‌‬
‫ب‪ ،‬در‬ ‫ل مستح ‌‬ ‫ق در وضو و غس ‌‬ ‫ه و استنشا ‌‬ ‫ي‪ ،‬مضمض ‌‬ ‫شافع ‌‬
‫ه در غس نل‌‬ ‫ب ابننوحنيف ‌‬ ‫ب و در مذه ‌‬ ‫ل واج ‌‬ ‫ن حنب ‌‬ ‫ب احمدب ‌‬ ‫مذه ‌‬
‫ت‪» .‬و« بشننوييد »دستهاي‌‬ ‫ب اسنن ‌‬ ‫فرض‌ و در وضو مستح ‌‬
‫تو‬ ‫ن مچ‌ دس ‌‬ ‫ت ميا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ق‪ :‬مفصل ‌‬ ‫خود را تا مرفق« مرف ‌‬
‫يكننند‪،‬‬ ‫ن نمازگزار وضو م ‌‬ ‫يشود‪ .‬و چو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آرنج ‌ناميد ‌‬ ‫بازو ك ‌‬
‫ش نيننز سننرازير نماينند »و‬ ‫ج خننوي ‌‬ ‫ب را بننر هننر دو آرن ‌‬ ‫باينند آ ‌‬
‫ح در نننزد‬ ‫ض مس ن ‌‬ ‫ب‪ .‬فر ‌‬ ‫ح كنيد« با آ ‌‬ ‫ي خود را مس ‌‬ ‫سرها ‌‬
‫يهننا؛‬ ‫يهننا و مالك ‌‬ ‫م سننر‪ ،‬در نننزد حنبل ‌‬ ‫كچهار ‌‬ ‫ف؛ مقدار ي ‌‬ ‫احنا ‌‬
‫ح بننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫م مس ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ل آنچ ‌‬ ‫ي؛ حداق ‌‬ ‫ل سر و در نزد شافع ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي اگننر بخشن ‌‬
‫ي‬ ‫ي اسنت‌ حننت ‌‬ ‫ه كناف ‌‬ ‫نبننار ‌‬ ‫يشود‪ ،‬در اي ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫اطل ‌‬
‫ن در مننذه ‌‬
‫ب‬ ‫ح كننرد‪ .‬همچني ‌‬ ‫م مسن ‌‬ ‫ش را ه ‌‬ ‫ي سر ‌‬ ‫ي از مو ‌‬ ‫جزئ ‌‬
‫ت‪ ،‬در مننذه ‌‬
‫ب‬ ‫ب اس ن ‌‬ ‫هبار مسننتح ‌‬ ‫ح تننا س ن ‌‬ ‫ي‪ ،‬تكرار مس ‌‬ ‫شافع ‌‬
‫ت ودر مننذه ‌‬
‫ب‬ ‫ب اس ن ‌‬ ‫ب مسننتح ‌‬ ‫كآ ‌‬ ‫ح بننا ي ‌‬ ‫هبار مس ‌‬ ‫ف‪ ،‬س ‌‬ ‫احنا ‌‬
‫ت »و پاهسساي‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن كنناف ‌‬ ‫حكرد ‌‬ ‫ل‪ ،‬يك ‌بار مس ن ‌‬ ‫ن حنب ‌‬ ‫احمدب ‌‬
‫تو‬ ‫ك پاهاسنن ‌‬ ‫گ‪ :‬قننوز ‌‬ ‫گ بشوييد« شننتالن ‌‬ ‫خود را تاشتالن ‌‬
‫ه در‬ ‫ت از دو اسنننتخوان ‌مدورماننننند برآمننند ‌‬ ‫قوزكهنننا عبنننار ‌‬
‫ق پايننند‪ .‬خنناطر نشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن سننا ‌‬ ‫ت اسننتخوا ‌‬ ‫ن قسننم ‌‬ ‫نتري ‌‬ ‫پننايي ‌‬
‫ت‪ ،‬از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن پننا بسننيار اس ن ‌‬ ‫ه شسننت ‌‬ ‫ث دربننار ‌‬ ‫ه احادي ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫مص وضننو‬ ‫ل اكننر ‌‬ ‫هرسو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ه در حدي ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ن وضننويي‬ ‫ن را شستند و فرمودند‪» :‬اي ‌‬ ‫ه و هر دو پايشا ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫يكننند«‪ .‬مسننح‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ن قبو ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬نماز را جز با آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ث متواتر ثاب ‌‬ ‫هها نيز به ‌احادي ‌‬ ‫بر موز ‌‬
‫م بنند ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬تمننا ‌‬ ‫ل كنيد« يعن ‌‬ ‫س غس ‌‬ ‫ب بوديد پ ‌‬ ‫»و اگر جن ‌‬
‫ه بنناق ‌‬
‫ي‬ ‫ن ناشست ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫ب بشوييد‪ ،‬طوري ‌ك ‌‬ ‫خود را با آ ‌‬
‫ي از شما‬ ‫نماند »و اگر بيمار يا در سفر بوديد‪ ،‬يا يك ‌‬
‫ه باشيد‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن نزديك ‌‬ ‫ت آمد‪ ،‬يا با زنا ‌‬ ‫ي حاج ‌‬ ‫از قضا ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫مكنيسسد و از آ ‌‬ ‫ك تيم ‌‬ ‫ك پا ‌‬ ‫س با خا ‌‬ ‫ي نيافتيد پ ‌‬ ‫و آب ‌‬
‫ع از‬ ‫ن مقط ‌‬ ‫ن بكشيد« تفسننير نظيننر اي ‌‬ ‫ه و دستهايتا ‌‬ ‫چهر ‌‬
‫ي بيان‌ شد‪،‬‬ ‫ي و كاف ‌‬ ‫هطور شاف ‌‬ ‫‪ (4‬ب ‌‬ ‫هنساء )آيه‪‌ 3/‬‬ ‫ه‪ ،‬در سور ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ك در‬ ‫ك پننا ‌‬ ‫م بر خا ‌‬ ‫ن و تيم ‌‬ ‫ت زنا ‌‬ ‫ه ملمس ‌‬ ‫ن دربار ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫ي شما دشواري‬ ‫يخواهد برا ‌‬ ‫ت‪» .‬خداوند نم ‌‬ ‫آنجا گذش ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫ب اسنن ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫ههمي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ب طهننار ‌‬ ‫‌قرار دهد« در بننا ‌‬
‫شو‬ ‫ن گشنناي ‌‬ ‫ه عنننوا ‌‬ ‫ب نن ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي وفقنندا ‌‬ ‫م بيمننار ‌‬ ‫شما در هنگا ‌‬
‫م داد »ليكن‌‬ ‫ت تيم ‌‬ ‫ش نننن رخصننن ‌‬ ‫ي خنننوي ‌‬ ‫ي از سنننو ‌‬ ‫رحمنننت ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا‬ ‫ك سسسازد« از گناهننا ‌‬ ‫يخواهسسد تسسا شسسما را پسسا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي بننا آ ‌‬
‫ب‬ ‫ك سننازد زيننرا پاكسنناز ‌‬ ‫ك‪ ،‬پا ‌‬ ‫يخواهد شما را با خا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن به ‌وسيله ‌وضننو‬ ‫ن مسلما ‌‬ ‫س انسا ‌‬ ‫ي شما مقدور نبود‪ .‬پ ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه و در نماز پننا ‌‬
‫ك‬ ‫ك شد ‌‬ ‫ي هر دو پا ‌‬ ‫ي و معنو ‌‬ ‫ي حس ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫از پليد ‌‬
‫يگيننرد‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫ش قننرار م ‌‬ ‫همحضننر پروردگننار ‌‬ ‫و مصننفا ب ‌‬
‫ب وضننو از‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه بننا قطننرا ‌‬ ‫ن همننرا ‌‬ ‫ت‪ :‬گناهننا ‌‬ ‫هاسن ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شري ‌‬
‫يريزننننند‪» .‬و« خداوننننند‪‬‬ ‫ن فروم ‌‬ ‫ن انسننننا ‌‬ ‫ي بنننند ‌‬ ‫اعضننننا ‌‬
‫م كنسسد« بننا‬ ‫ت خود را بسسر شسسما تمسسا ‌‬ ‫ه »نعم ‌‬ ‫يخواهنندك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب‪ .‬يننا‬ ‫م نبننودن ‌آ ‌‬ ‫ي شننما در هنگننا ‌‬ ‫م بننرا ‌‬ ‫ن تيم ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫رخصنن ‌‬
‫ه وسننيل ‌‬
‫ه‬ ‫م كننند؛ ب ‌‬ ‫ت خننود را بننر شننما تمننا ‌‬ ‫ه نعم ‌‬ ‫يخواهد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب آنهننا شننما را‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫م شننرع ‌‬ ‫ع كننردن ‌احكننا ‌‬ ‫مشرو ‌‬
‫ت »باشسسد كسسه ‌شسسكرگزار ‌‬
‫ي‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ب گردانينند ‌‬ ‫ل ثننوا ‌‬ ‫شننام ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ي پروردگننار را بننر خننود و بننا شننكرگزار ‌‬ ‫تهننا ‌‬ ‫كنيد« نعم ‌‬
‫ن گرديد‪.‬‬ ‫مستحق‌ ثواب ‌شكرگزارا ‌‬
‫ت‪» :‬كليد بهشت‌ نماز و كليد نماز‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن در حنندي ‌‬ ‫وضننوء اسننت«‪ .‬همچني ‌‬
‫ه وضننو كننند و وضننويش ‌را كننام ‌‬
‫ل‬ ‫تك ‌‬ ‫»كسني‌ از شننما نيسن ‌‬
‫وأن محمششدًا عبششده‬ ‫أن ل إله‌ إل ال‌ ‌‬ ‫ن بگوينند‪ :‬أشششهد ‌‬ ‫سننازد و بعنند از آ ‌‬
‫ش گشود ‌‬
‫ه‬ ‫ه بهشت‌ براي ‌‬ ‫تگان ‌‬ ‫ي هش ‌‬ ‫ه درها ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ورسوله؛ مگر اي ‌‬ ‫‌‬
‫ن درآيند«‪ .‬در حندي ‌‬
‫ث‬ ‫هآ ‌‬ ‫يخواهند ب ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه از هنر در ‌‬ ‫يشنود ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را‬‫ل خداص وضننوكنندگا ‌‬ ‫ه رسو ‌‬‫تك ‌‬‫هاس ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫ف ديگر ‌‬ ‫شري ‌‬
‫»اللهم اجعلني‌ مشششن‬
‫‌‬ ‫ي خود بگويننند‪:‬‬
‫ه بعد از وضو ‌‬ ‫تشويق‌ كردند ك ‌‬
‫ن و پنناك‬ ‫هكننارا ‌‬‫التششوابين واجعلني‌ مششن ‌المتطهششرين‌‪ :‬خدايا! مرا از توب ‌‬
‫‌‬ ‫‌‬
‫ن قرارده«‪.‬‬ ‫‌شدگا ‌‬

‫طْعَنا َواّتُقصصوا‬ ‫سِمْعَنا َوَأ َ‬ ‫عَلْيُكْم َوِميَثاَقُه اّلِذي َواَثَقُكْم ِبِه ِإْذ ُقْلُتْم َ‬ ‫ل َ‬ ‫َواْذُكُروا ِنْعَمَة ا ِّ‬
‫صُدوِر )‪(7‬‬ ‫ت ال ّ‬‫عِليٌم ِبَذا ِ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ل ِإ ّ‬ ‫ا َّ‬
‫هيسساد آوريسسد« مننراد؛ نعمت‌‬ ‫ت الله را بر خسسود ب ‌‬ ‫»و نعم ‌‬
‫ق اللسسه را‬ ‫هيادآورينند »ميثسسا ‌‬ ‫م عزيز است ‌»و« ب ‌‬ ‫ي اسل ‌‬ ‫وال ‌‬
‫ه گفتيد‪:‬‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن با شما عهد بست ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫هينناد آورينند‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ي كرديسسم« يعن ‌‬ ‫م و فرمسسانبردار ‌‬ ‫شسسنيدي ‌‬
‫ن در‬‫نآ ‌‬ ‫ن را گفتيد و با گفت ‌‬ ‫نسخ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن خود را هنگامي ‌ك ‌‬ ‫پيما ‌‬
‫ي‪ :‬مننراد از اين‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫م بستيد‪ .‬ب ‌‬ ‫ي محك ‌‬ ‫ت با خدا‪ ‬عهد ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ه از‬ ‫ل خننداص در شننب‌ عقب ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ن‪ ،‬عهنند ‌‬ ‫پيمننا ‌‬
‫ي از‬ ‫ي و آسان ‌‬ ‫ه‪ :‬در سخت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن مضمو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نگرفتند‪ ،‬ب ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫يه ‌‬
‫م‬ ‫ن‪ ،‬هر كس‌ ديگر ‌‬ ‫ن برند‪ .‬بعد از آ ‌‬ ‫ن بشنوند و فرما ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ل خداص بر اين ‌شننرط‬ ‫يشد‪ ،‬با رسو ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫م مشر ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫كه‌ ب ‌‬
‫ه سننخن‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكننند بننر اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن خننود دلل ‌‬ ‫يكننرد‪ .‬اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫بيع ‌‬
‫م(؛ عهنند‬ ‫ت كردي ‌‬ ‫م و اطاع ‌‬ ‫ن‪) :‬سمعنا وأطعنا‪ :‬شنيدي ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ل خداص نيز هس ‌‬ ‫ي با رسو ‌‬ ‫و ميثاق ‌‬
‫ه خننود منسننو ‌‬
‫ب‬ ‫لب ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن پيمننا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫ن او بنننود‬ ‫ه امنننر و اذ ‌‬ ‫ن در »عقبنننه«‪ ،1‬ب ‌‬ ‫ه عقننند آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫سننناخ ‌‬
‫لصص ﴾ ‪) :‬اي‌‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ك ِإّنَمصصا ُيَبصصاِيُعو َ‬ ‫ن ُيَباِيُعوَنصص َ‬ ‫ن اّلصصِذي َ‬ ‫يفرمايد‪ِ ﴿ :‬إ ّ‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ن نيس ن ‌‬
‫ت‬ ‫يكنننند‪ ،‬جننز اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه با تو بيع ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫پيامبر! همانا كسان ‌‬
‫ي است‌‬ ‫ه يادآور ‌‬ ‫يكنند‪» (...‬فتح‪ .«‌10/‬بايست ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه با خدا بيع ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن َآَمُنوا َأْوُفوا ِبصصاْلُعُقوِد‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬يا أَّيَها اّلِذي َ‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫ه با آي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ب حننديث‬ ‫ت‪ .‬در كت ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫م پيوسننت ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫﴾ المائده‪ .1 :‬در معني‌ ب ‌‬
‫ل خننداص چني ‌‬
‫ن‬ ‫ن بننا رسننو ‌‬ ‫ت مؤمنننا ‌‬ ‫ه بيع ‌‬ ‫ه صيغ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‌آمده ‌اس ‌‬
‫ي منشننطنا‬ ‫ه‪ ،‬ف ‌‬ ‫ع و الطاع ‌‬ ‫ل الله ‌علي‌ السم ‌‬ ‫بود‪» :‬بايعنا رسو ‌‬

‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬
‫ت آمد ‌‬
‫ي سير ‌‬
‫ه در كتابها ‌‬
‫ت عقب ‌‬
‫داستان‌ بيع ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫ه‪ :‬بارسننول‌‬ ‫ن ل ننننازع ‌المننر أهل ‌‬ ‫ه علينننا‪ ،‬و أ ‌‬ ‫و مكرهنا‪ ،‬و أثننر ‌‬
‫ه اوامننر و در آسنناني‌‬ ‫ن در هم ‌‬ ‫ن و فرمان ‌برد ‌‬ ‫خداص بر شنيد ‌‬
‫ه ما‬‫يك ‌‬ ‫ب و گزينش ‌‬ ‫ك انتخا ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي بيعت ‌كردي ‌‬ ‫و سخت ‌‬
‫ت( بننا اهل‌‬ ‫ن كه در كار )حكننوم ‌‬ ‫م و بر اي ‌‬ ‫هاي ‌‬
‫ي خود برگزيد ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي در‬ ‫ق اله ‌‬ ‫ه قولي‌ ديگر‪ :‬مراد از ميثنا ‌‬ ‫ش نكنيم«‪ .‬ب ‌‬ ‫ن كشمك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت( از‬ ‫ي در روز )السننن ‌‬ ‫ه حق‌ تعنننال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫ه‪ ،‬عهننند ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن َبنِصصي َآَدَم‬‫ك ِم ص ْ‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬وِإْذ َأ َ‬
‫خ صَذ َرّب ص َ‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ه آي ‌‬‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬عهد ‌‬ ‫م گرف ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ت‪ .‬مجاهنند‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن خبر داد ‌‬ ‫‪ ،«1‬از آ ‌‬ ‫ظُهوِرِهْم‪» ﴾...‬اعراف‪‌ 72/‬‬ ‫ن ُ‬ ‫ِم ْ‬
‫م امننا‬‫يآوري ‌‬ ‫ه ينناد نم ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن پيمننا ‌‬ ‫ه مننا آ ‌‬ ‫يگويد‪» :‬هرچننند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ياسننت«‪.‬‬ ‫ه‪ ،‬كاف ‌‬ ‫ه ما خبر داد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬‫همين ‌ك ‌‬
‫ه خداوند‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫ن پيمنننا ‌‬ ‫»و از خدا پروا داريد« در شكست ‌‬
‫ه دلهننا از خيننر و شننر پنهننان‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه راز دلها« يعن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م وعينند‬ ‫هوه ‌‬ ‫م وعنند ‌‬ ‫ه‪ ،‬ه ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ه اسسست« اي ‌‬ ‫يدارننند »آگا ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫اس ‌‬

‫ن َقصْومٍ‬ ‫شصَنَآ ُ‬
‫جِرَمّنُكصْم َ‬ ‫ط َوَل َي ْ‬ ‫سص ِ‬ ‫شَهَداَء ِباْلِق ْ‬‫ل ُ‬‫ن ِّ‬ ‫ن َآَمُنوا ُكوُنوا َقّواِمي َ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن)‬ ‫خِبيٌر ِبَما َتْعَمُلصصو َ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ل ِإ ّ‬‫ب ِللّتْقَوى َواّتُقوا ا َّ‬ ‫عِدُلوا ُهَو َأْقَر ُ‬
‫عَلى َأّل َتْعِدُلوا ا ْ‬ ‫َ‬
‫‪(8‬‬
‫ي‪ :‬به‌‬ ‫ي خسسدا« يعن ‌‬ ‫ه داد برخيزيسسد بسسرا ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ن بپاخيزينند؛ ب ‌‬
‫ه‬ ‫ق اللننه‪ ‬متعهنند باشننيد و بننرآ ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫برپاداشننت ‌‬
‫ع در‬ ‫ه طم ‌‬ ‫ه انگيننز ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫م امننر و ‌‬ ‫ب رضننا و تعظي ‌‬ ‫منظننور كسن ‌‬
‫ب نننا ‌‬
‫م‬ ‫م و كس ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫ي رضا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي‪ ،‬ن ‌‬ ‫بو ‌‬ ‫م از عقا ‌‬ ‫ب و بي ‌‬ ‫ثوا ‌‬
‫‪(1‬‬ ‫ه نساء )آيه‪‌ 35/‬‬ ‫ن در سور ‌‬ ‫ن‪.‬تفسير نظير آ ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ك در ميا ‌‬ ‫ني ‌‬
‫ن اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ه‪ ،‬مفيد آ ‌‬ ‫ه مبالغ ‌‬ ‫ه صيغ ‌‬ ‫ن( ب ‌‬ ‫ت‪ .‬تعبير )قوامي ‌‬ ‫نيز گذش ‌‬
‫نح ‌‬
‫ق‬ ‫ه برپاداشننت ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن شننك ‌‬ ‫ه بهننتري ‌‬ ‫ن مأمورننند تننا ب ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ه قسط باشيد« ن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يدهندگا ‌‬ ‫الهي ‌بپاخيزند »گواه ‌‬
‫ي‪ ،‬شما را بر‬ ‫ت »و دشمني ‌قوم ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫م‪ .‬قسط‪ :‬عد ‌‬ ‫ست ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫يا ‌‬
‫ن تننا گننواه ‌‬ ‫ت واندارد« در حق‌ آنننا ‌‬ ‫ك عدال ‌‬ ‫تر ‌‬
‫ه آن« يعن ‌‬
‫ي‬ ‫ن كنينند »عسسدالت‌ كنيسسد ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬پنهننا ‌‬ ‫ع آنان ‌اس ‌‬ ‫نف ‌‬
‫هن ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ن تقننواي ‌‬ ‫ه تقوا نزديكسستر اسسست« همننا ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫عنندال ‌‬
‫ت كنينند كه‌‬ ‫هايد‪ .‬يا عنندال ‌‬‫ن مأمور شد ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬
‫ه هميش ‌‬ ‫كبار بلك ‌‬
‫ي ‌‬
‫ش دوزخ‌ نزديكتر است‌ »و از‬ ‫ن از آت ‌‬ ‫ه پرهيزنمودنتا ‌‬ ‫تب ‌‬
‫عدال ‌‬
‫ه آنچه‌‬ ‫ه خدا ب ‌‬ ‫ي »ك ‌‬‫يو ‌‬ ‫خدا پروا داريد« در اوامر ونواه ‌‬
‫م وعيد‬ ‫هوه ‌‬ ‫م وعد ‌‬ ‫ه نيز‪ ،‬ه ‌‬ ‫ن جمل ‌‬‫ه است« اي ‌‬ ‫يكنيد‪ ،‬آگا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ض ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫م تبعي ‌‬‫ن و عنند ‌‬‫ن فرزننندا ‌‬‫ت ميا ‌‬ ‫ت مساوا ‌‬ ‫ت‪ .‬رعاي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫آنها نيز‪ ،‬از عدالت ‌م ‌‬

‫ظيٌم )‪(9‬‬
‫عِ‬
‫جٌر َ‬
‫ت َلُهْم َمْغِفرٌَة َوَأ ْ‬
‫حا ِ‬‫صاِل َ‬
‫عِمُلوا ال ّ‬
‫ن َآَمُنوا َو َ‬
‫ل اّلِذي َ‬
‫عَد ا ُّ‬
‫َو َ‬
‫ي شايست ‌‬
‫ه‬ ‫ن آورده‌ و كارها ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫»خدا كسان ‌‬
‫گ وعسسسده‌‬ ‫ي بسسسزر ‌‬ ‫ش و پاداشسسس ‌‬ ‫ه آمسسسرز ‌‬ ‫هانسسسد‪ ،‬ب ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه بننزرگ‌‬
‫ه! چ ‌‬ ‫ت‪ ،‬و ‌‬
‫گ بهشت‌ اسن ‌‬ ‫ش بزر ‌‬ ‫ن پادا ‌‬ ‫هاست« اي ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ش!‬ ‫ن پادا ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫اس ‌‬

‫حيِم )‪(10‬‬
‫جِ‬
‫ب اْل َ‬
‫حا ُ‬
‫صَ‬
‫ك َأ ْ‬
‫ن َكَفُروا َوَكّذُبوا ِبَآَياِتَنا ُأوَلِئ َ‬
‫َواّلِذي َ‬
‫ي و تكننوين ‌‬
‫ي‬ ‫ه كافر شدند و آيات« تشريع ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫ه هرگز از‬‫ل دوزخ« ك ‌‬ ‫ب كردند‪ ،‬ايشانند اه ‌‬ ‫»ما را تكذي ‌‬
‫ن جدايي‌ ندارند‪.‬‬ ‫آ ‌‬

‫طوا ِإَلْيُك صْم أَْي صِدَيُهْم‬‫سُ‬‫ن َيْب ُ‬

‫عَلْيُكْم ِإْذ َهّم َقْوٌم َأ ْ‬
‫ل َ‬‫ن َآَمُنوا اْذُكُروا ِنْعَمَة ا ِّ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(11‬‬ ‫ل َفْلَيَتَوّكِل اْلُمْؤِمُنو َ‬ ‫عَلى ا ِّ‬‫ل َو َ‬‫عْنُكْم َواّتُقوا ا َّ‬ ‫ف َأْيِدَيُهْم َ‬ ‫َفَك ّ‬
‫نگسساه‌‬ ‫ت الله را بر خود ياد كنيد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن! نعم ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ت يازنسسد«‬ ‫ه بر شما دسس ‌‬ ‫ن كردند ك ‌‬ ‫گآ ‌‬ ‫ي آهن ‌‬ ‫ه قوم ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن را از شسسما‬ ‫ن برسننانند »و خسسدا دستانشسسا ‌‬ ‫ه قتلتننا ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ن بايد تنها‬ ‫ت و از خدا پرواداريد و مؤمنا ‌‬ ‫ه داش ‌‬ ‫كوتا ‌‬
‫ت را از‬ ‫ب و بليننا ‌‬ ‫ه مصائ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل كنند« زيرا اوس ‌‬ ‫بر خدا توك ‌‬
‫ي! اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن را كنناف ‌‬ ‫ماو ايشا ‌‬ ‫يكند و ه ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ن دف ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن را بارهننا‬ ‫ه صننحابه‪ ‌‬آ ‌‬ ‫ت مكننرر ك ‌‬ ‫ي‪ ،‬نعمننتي ‌اسن ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ي آن ‌را‬ ‫ن در هننر عصننر و زمننان ‌‬ ‫ه كردننند و مسننلمانا ‌‬ ‫مشنناهد ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫سم ‌‬ ‫لم ‌‬
‫ت‪:‬‬
‫ه اسنن ‌‬ ‫ب نننزول‌ روايت‌ شنند ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬در بيننا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫هريز ‌‬
‫ي‬ ‫ك سوء قصنند برنننام ‌‬ ‫ينضير خواستند تا در ي ‌‬ ‫ن بن ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
 ‫گ را از فننراز قلعه‌‬ ‫ن پيننامبرص‪ ،‬سنننگي‌ بننزر ‌‬ ‫ه جننا ‌‬ ‫ه علي ‌‬ ‫شنند ‌‬
‫ه منظور فيصله‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش بر سر پيامبرص و همراهانشا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ه آنجارفته ‌بودند‪ ،‬بيفگنننند‪ .‬جننبرئيل‪ ‌‬آمنند و‬ ‫يب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن قضي ‌‬ ‫‌داد ‌‬
‫ن بننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬همننا ‌‬ ‫ه بنناخبر سنناخ ‌‬ ‫ن تننوطئ ‌‬ ‫مص از اي ‌‬ ‫پيننامبراكر ‌‬
‫يدرنگ‌ از آنجا برخاستند‬ ‫نب ‌‬ ‫ن همراهشا ‌‬ ‫ل خداص و يارا ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي برآنننند‬ ‫ل شنند‪ .‬بعض ن ‌‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ه پيوستند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه مدين ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ن عبنندالله‪‬‬ ‫ت جننابرب ‌‬ ‫ن رواي ‌‬ ‫ه‪ ،‬اي ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫كه‌ سننبب ‌نننزو ‌‬
‫ي فننرود‬ ‫ه محل ‌‬ ‫ي ازسننفرها ب ‌‬ ‫ل خننداص در يك ‌‬ ‫ت‪» :‬رسننو ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ن از آزار گرمننننا ‌‬
‫ي‬ ‫ي دور ماننننند ‌‬ ‫ن بننننرا ‌‬ ‫آمدننننند و يارانشننننا ‌‬
‫ه بردننند‪ ،‬خننود‬ ‫ي پنننا ‌‬ ‫ن بيابننان ‌‬ ‫ه درختننا ‌‬ ‫ه سنناي ‌‬ ‫ب‪ ،‬ب ‌‬ ‫نآفتا ‌‬ ‫سننوزا ‌‬
‫ي آويخت ‌‬
‫ه‬ ‫ه درخننت ‌‬ ‫ل خننداص نيننز شمشننير خننويش ‌را ب ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ي برجسنننت‌ و شمشنننير آ ‌‬
‫ن‬ ‫يا ‌‬ ‫ن اثننننا اعنننراب ‌‬ ‫بودنننند‪ .‬در اي ‌‬
‫ي‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ف كشننيد و تهدينندكنا ‌‬ ‫ه از غل ‌‬ ‫تص را برگرفت ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫ن نجنا ‌‬
‫ت‬ ‫ي تنو را از دسنت‌ م ‌‬ ‫هكسن ‌‬ ‫ت‪ :‬چ ‌‬ ‫ن رو آورد وگف ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫ن كنننامل ‌‬
‫ي‬ ‫ل خنننداص بنننا آرامش‌ واطميننننا ‌‬ ‫يدهننند؟ رسنننو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش را‬ ‫ن تهدينند ‌‬ ‫هبار همي ‌‬ ‫ي دو‪ ،‬يننا س ن ‌‬ ‫فرمودند‪ :‬خداوند! اعننراب ‌‬
‫ي فرمودننند‪:‬‬ ‫ل خونسننرد ‌‬ ‫ل اكرمص بننا كمننا ‌‬ ‫تكرار كرد و رسو ‌‬
‫ه آن ‌اعننرابي‌ شمشننير را در غل ‌‬
‫ف‬ ‫خداوننند! در اينجننا بننود ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ه و ايشننا ‌‬ ‫ش را فراخواننند ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ل خداص يارا ‌‬ ‫كرد‪ .‬رسو ‌‬
‫ه او در كنار ايشا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ساختند در حال ‌‬ ‫ن اعرابي‌ آگا ‌‬ ‫از كار آ ‌‬
‫ت نكردند«‪.‬‬ ‫ه بود اما او را مجازا ‌‬ ‫نشست ‌‬
‫ي‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ملحظ ‌‬ ‫ع از آيننا ‌‬ ‫ن مقط ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫بننا تننأم ‌‬
‫ت؛ بننار‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن( را پنج ‌بار تكرار نمود ‌‬ ‫يمؤمنا ‌‬ ‫ي )ا ‌‬ ‫ل ندا ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫م‪ :‬در كنار‬ ‫نهننا‪ .‬بننار دو ‌‬ ‫ه عهنندها و پيما ‌‬ ‫ه وفنا ب ‌‬ ‫ل‪ :‬در امنر ب ‌‬ ‫او ‌‬
‫م‪ :‬در امننر ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ .‬بننار سننو ‌‬ ‫ي بننر ايشننا ‌‬ ‫ن امور معين ‌‬ ‫ل ساخت ‌‬ ‫حل ‌‬
‫م‪ :‬در‬ ‫ت‪ .‬و بننار پنج ‌‬ ‫ه عنندال ‌‬ ‫م‪ :‬در امننر ب ‌‬ ‫ت‪ .‬بننار چهننار ‌‬ ‫طهننار ‌‬
‫ه در خل ‌‬
‫ل‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تهننا‪ .‬همچنننان ‌ملحظ ‌‬ ‫ي از نعم ‌‬ ‫يننادآور ‌‬
‫يشود‪ .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫ت تقوا نيز بسيار تكرار م ‌‬ ‫ه رعاي ‌‬ ‫ن نداها‪ ،‬امر ب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي خننويش‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن و ديگر اعضننا ‌‬ ‫ب‪ ،‬زبا ‌‬ ‫ه در قل ‌‬ ‫ن بايد هميش ‌‬ ‫مؤم ‌‬
‫ه عهند خننود بنا خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ه و پيوسنت ‌‬ ‫م بننود ‌‬ ‫ن تسنلي ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫خندا ‌‬
 ‫ه‪:‬‬
‫تك ‌‬‫ن اس ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه باشد‪ .‬و از مقتضا ‌‬ ‫هياد داشت ‌‬ ‫ش را ب ‌‬‫خوي ‌‬
‫ه و به ‌نمنناز‬ ‫ي بركنار داشت ‌‬ ‫ي حسي‌ و معنو ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫خود را از پليد ‌‬
‫ه‪ :‬در‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي پنناكيزگي‌ و نمنناز اي ‌‬ ‫پايبند باشد و از مقتضا ‌‬
‫ت اله ‌‬
‫ي‬ ‫م نگننردد‪ ،‬از محرمننا ‌‬ ‫ب حننرا ‌‬ ‫م و شننهوت ‌مننرتك ‌‬ ‫شننك ‌‬
‫ي و كمك‌‬ ‫ت يننار ‌‬‫ه و تجنناوز دس ن ‌‬ ‫ه كسي‌ در گنننا ‌‬ ‫ب كند‪ ،‬ب ‌‬ ‫اجتنا ‌‬
‫ي الهنني‬ ‫تها ‌‬ ‫ي و تقوا يار و ياور باشد و نعم ‌‬ ‫ندهد‪ ،‬بر نيكوكار ‌‬
‫ك تسلس ن ‌‬
‫ل‬ ‫ه در ي ‌‬ ‫ن اوامننر هم ‌‬ ‫س اي ‌‬‫هينناد آورد‪ .‬پ ‌‬ ‫‌را بننر خننود ب ‌‬
‫م مرتبننط و‬ ‫ي‪ ،‬باه ‌‬ ‫م و هماهنگي‌ كامل ‌‬ ‫ك انسجا ‌‬ ‫منطقي‌ و در ي ‌‬
‫يباشند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫م پيوست ‌‬ ‫هه ‌‬
‫ب ‌‬

‫ل ص ِإّنصصي‬ ‫شَر َنِقيًبصصا َوَقصصاَل ا ُّ‬ ‫ع َ‬‫ي َ‬ ‫سَراِئيَل َوَبَعْثَنا ِمْنُهُم اْثَن ْ‬ ‫ق َبِني ِإ ْ‬ ‫ل ِميَثا َ‬‫خَذ ا ُّ‬ ‫َوَلَقْد َأ َ‬
‫ضصُتُم‬ ‫عّزْرُتُمصصوُهْم َوَأْقَر ْ‬ ‫سصِلي َو َ‬ ‫لَة َوَآَتْيُتُم الّزَكصصاَة َوَآَمْنُتصْم ِبُر ُ‬ ‫صَ‬‫ن َأَقْمُتُم ال ّ‬ ‫َمعَُكْم َلِئ ْ‬
‫حِتَهصصا‬
‫ن َت ْ‬
‫جصِري ِمص ْ‬ ‫ت َت ْ‬‫جّنصصا ٍ‬‫خَلّنُكصْم َ‬‫سصّيَئاِتُكْم َوَُلْد ِ‬ ‫عْنُكصْم َ‬‫ن َ‬ ‫سصًنا َُلَكّفصَر ّ‬ ‫ح َ‬ ‫ضا َ‬ ‫ل َقْر ً‬ ‫ا َّ‬
‫سِبيِل )‪(12‬‬ ‫سَواَء ال ّ‬ ‫ضّل َ‬ ‫ك ِمْنُكْم َفَقْد َ‬ ‫ن َكَفَر َبْعَد َذِل َ‬ ‫اَْلْنَهاُر َفَم ْ‬
‫ن گرفسست«‬ ‫ل پيمسسا ‌‬ ‫ياسسسرائي ‌‬ ‫»و همانسسا خداونسسد از بن ‌‬
‫ه در آخر همين‌ آي ‌‬
‫ه‬ ‫هك ‌‬ ‫ه با آنچ ‌‬ ‫م‪ ،‬در رابط ‌‬ ‫هطور مؤكد و محك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ب برانگيخسستيم«‬ ‫ه نقي ‌‬ ‫ن دوازد ‌‬ ‫ن آنسسا ‌‬ ‫يآينند »و از ميا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يو‬ ‫ه سننامانده ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت ن ن چننو ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ه قو ‌‬ ‫ب‪ :‬سالر و سركرد ‌‬ ‫نقي ‌‬
‫ي‪ :‬مننراد از بننرانگيختن‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ه شود‪ .‬ب ‌‬ ‫ن برگزيد ‌‬ ‫تدبير امورشا ‌‬
‫ياز يك‌‬ ‫ك از آنها به ‌نمايندگ ‌‬ ‫ه هري ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن سركردگا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه سننننبط‪،‬‬ ‫ه نقيب‌ از دوازد ‌‬ ‫ع دوازد ‌‬ ‫»سننننبط« و در مجمننننو ‌‬
‫ع سننرزمين‌‬ ‫ه شدند تا اخبار و اوضا ‌‬ ‫ن پيشاهنگ ‌برگزيد ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي و تحقي ‌‬
‫ق‬ ‫ن را بنه ‌بررسن ‌‬ ‫م ستمگر آ ‌‬ ‫ن و مرد ‌‬ ‫م و فلسطي ‌‬ ‫شا ‌‬
‫ش قراردهننند؛‬ ‫ن را مورد سنج ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ن جنگ ‌‬ ‫ه و نيرو و توا ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫ه ستمگرا ‌‬
‫ن‬ ‫ع دريافتند ك ‌‬ ‫ه اوضا ‌‬ ‫س از مطالع ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫نقباي ‌ ياد شد ‌‬
‫ن تصننور‬ ‫م برخوردارننند لننذا اي ‌‬ ‫س عظي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن ديننار از نيننروي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن روينننارويي‌ بنننا‬ ‫ياسنننرائيل‌ تنننوا ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ه شننند ك ‌‬ ‫ن چينننر ‌‬ ‫برآننننا ‌‬
‫ن خود عهد بسننتند كه‌‬ ‫ن در ميا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ن را ندارند‪ .‬ول ‌‬ ‫فلسطينيا ‌‬
‫ن را فقننط بننا‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ي نگهداشت ‌‬ ‫ياسرائيل ‌مخف ‌‬ ‫ن راز را از بن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن سننفر‬ ‫ت از آ ‌‬ ‫س از برگش ن ‌‬ ‫ن گذارند‪ .‬امننا پ ‌‬ ‫موسي‪ ‌‬در ميا ‌‬
 ‫ن و نزديكننان‌‬ ‫ت كردننند و كسننا ‌‬ ‫ن خيننان ‌‬ ‫ن از آنا ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ي‪ ،‬د ‌‬ ‫مطالعات ‌‬
‫ن خننبر‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن بنود ك ‌‬ ‫ع سناختند‪ .‬همنا ‌‬ ‫ع مطل ‌‬ ‫ش را از اوضنا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ن كل‬ ‫ه فلسننطي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه حملننه ‌بن ‌‬ ‫ع شد تننا بنندانجا ك ‌‬ ‫شاي ‌‬
‫ه موسننني‪ ‌‬گفتنننند‪ :‬تنننو و‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسنننرائي ‌‬ ‫ي گرديننند و بن ‌‬ ‫خننننث ‌‬
‫ه قننولي‌‬ ‫م! ب ‌‬ ‫هگري ‌‬ ‫نجا نظننار ‌‬ ‫ت برويد بجنگيد‪ ،‬ما همي ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ي داشننتند و آن‌‬ ‫ت ديگننر ‌‬ ‫ن‪ ،‬مننأموري ‌‬ ‫ن نقبا و سركردگا ‌‬ ‫ديگر‪ :‬آ ‌‬
‫ه و از‬ ‫ل و ضامن ‌سبط خويش‌ بود ‌‬ ‫ه‪ :‬هر نقيبي‌ كفي ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن اسننت‬ ‫ن و خداترسي‌ بيعت‌ بگيرد و اي ‌‬ ‫ش بر ايما ‌‬ ‫سبط خوي ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫نشا ‌‬ ‫ي برانگيخت ‌‬ ‫‌معنا ‌‬
‫ن مضننمون‌‬ ‫ن همننا ‌‬ ‫ل‪ .‬و اي ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫»و خداوند گفت« ب ‌‬
‫ن با شما هسسستم« بننا‬ ‫ت‪» :‬م ‌‬ ‫ن گرف ‌‬ ‫ه از آنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫پيماني‌ اس ‌‬
‫ت خود »اگر نماز را برپا داشتيد«‬ ‫ي و حماي ‌‬ ‫ت و يار ‌‬ ‫نصر ‌‬
‫هايم‌‬ ‫ع سنناخت ‌‬ ‫ن را مشرو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ن‪ ،‬هما ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه درس ‌‬ ‫به‌ شيو ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ت را داديسسد« مننراد صنندقات ‌‬ ‫»و اگسسر زكسسا ‌‬
‫ه پيسسامبران‌‬ ‫ه بننود »واگر ب ‌‬ ‫ن فرض‌ گردانينند ‌‬ ‫تعالي‌ بر ايشا ‌‬
‫ي از آنننان‌‬ ‫ن احنند ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫ق نهاد ‌‬ ‫ن فر ‌‬ ‫ن آورديد« بدو ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را‬ ‫ي‪ :‬اگننر ايشننا ‌‬ ‫ت كرديسسد« يعن ‌‬ ‫ن را تقسسوي ‌‬ ‫»و ايشسسا ‌‬
‫ن دفننع ‌كردينند و‬ ‫ن را از ايشننا ‌‬ ‫ي داشننتيد‪ ،‬يننا دشمنانشننا ‌‬ ‫گرام ‌‬
‫م داديد وامي‌‬ ‫ن داديد »و اگر الله را وا ‌‬ ‫ت و ياريشا ‌‬ ‫نصر ‌‬
‫ي انفا ‌‬
‫ق‬ ‫ي خير بي‌ هيچ‌ منت‌ و آزار ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر در راهها ‌‬ ‫نيك« يعن ‌‬
‫ه از شسسما‬ ‫ن كارهننا را كردينند‪» :‬البت ‌‬ ‫ي! اگننر اي ‌‬ ‫كردينند؛ آر ‌‬
‫ه شسسما را ب ‌‬
‫ه‬ ‫م و البت ‌‬ ‫ن شسسما را نسسابود سسساز ‌‬ ‫گناهسسا ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫ت‬ ‫ت آنها جار ‌‬ ‫ن از فرودس ‌‬ ‫ه جويبارا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫باغهاي ‌‬
‫ي از شسسما‬ ‫ق »كس س ‌‬ ‫س از اين« ميثننا ‌‬ ‫م اما اگر پ ‌‬ ‫درآور ‌‬
‫ه اسسست«‬ ‫م كسسرد ‌‬ ‫ت را گ ‌‬ ‫ه راس س ‌‬ ‫كفسسر ورزد‪ ،‬قطعسسا را ‌‬
‫ي خنندا‬ ‫ن به ‌خشنود ‌‬ ‫ن رسيد ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه مقصد نهاي ‌‬ ‫ي‪ :‬از راهي‌ ك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ج گرديد ‌‬ ‫ت‪ ،‬خار ‌‬ ‫‪ ‬اس ‌‬
‫ت به‌‬ ‫ه هجننر ‌‬ ‫ه ن در آستان ‌‬ ‫ب عقب ‌‬ ‫ل خداص در ش ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫ك گفت ‌‬
‫ه‬ ‫ن لننبي ‌‬ ‫ت ايشننا ‌‬ ‫ه دعو ‌‬ ‫جب ‌‬ ‫س و خزر ‌‬ ‫ه قبايل ‌او ‌‬ ‫هنك ‌‬ ‫مدين ‌‬
‫سو‬ ‫ن از او ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ب از آنان ‌برگزيدنند‪ ،‬سن ‌‬ ‫ن نقي ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫بودند‪ ،‬دوازد ‌‬
 ‫ه خداي ‌عزوجل‌‬ ‫ه‪ :‬ب ‌‬ ‫ن گرفتند ك ‌‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫ج و از آنا ‌‬ ‫ن از خزر ‌‬ ‫نه ‌ت ‌‬
‫م را برپادارننند‬ ‫ن اسل ‌‬ ‫ع و قواني ‌‬ ‫ك نياورند‪ ،‬شراي ‌‬ ‫ي را شري ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ل وفننا‬ ‫ي دهند و در قبننا ‌‬ ‫ت كنند و يار ‌‬ ‫ل خداص را حماي ‌‬ ‫و رسو ‌‬
‫هتن‌‬ ‫ن دوازد ‌‬ ‫ت اسنت‌ لننذا آ ‌‬ ‫ن بهشن ‌‬ ‫ن‪ ،‬پاداش ‌ايشا ‌‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫به‌ اي ‌‬
‫م خود با رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ي از قو ‌‬ ‫ه نمايندگ ‌‬ ‫ج‪ ،‬ب ‌‬ ‫س و خزر ‌‬ ‫ن او ‌‬ ‫نمايندگا ‌‬
‫ه تفصننيل‌ اين‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن بسننتند‪ .‬چنننا ‌‬ ‫ت كردننند و پيمننا ‌‬ ‫خننداص بيع ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت آمده ‌اس ‌‬ ‫ب سير ‌‬ ‫ه در كت ‌‬ ‫واقع ‌‬
‫ق گرفت ‌‬
‫ه‬ ‫ل در پنج‌ چيز ميثا ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ه از بن ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫نشننكن ‌‬
‫ي‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫ه كيفننر اي ‌‬ ‫ي آنها پيمان ‌را شكسننتند و ب ‌‬ ‫شد ول ‌‬
‫ي‬
‫ه بعنند ‌‬ ‫نكه ‌در آي ‌‬ ‫ت دچننار شنندند چنننا ‌‬ ‫ب و لعن ‌‬ ‫ت قل ‌‬ ‫به‌ قسننو ‌‬
‫يا ‌‬
‫ي‬ ‫ت و سننخت ‌‬ ‫ل خويش‌ قسننو ‌‬ ‫س در د ‌‬ ‫س هر ك ‌‬ ‫م‪ .‬پ ‌‬ ‫يخواني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك از اين‌ امور يننا سنناير اوامننر‬ ‫مي ‌‬ ‫ه در كدا ‌‬ ‫ت‪ ،‬بايد بنگرد ك ‌‬ ‫ياف ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ي نمود ‌‬ ‫الهي‌ كوتاه ‌‬
‫س باينند‬ ‫م بسيار سخت‌ شننده ‌اسنت‌ پ ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫در عصر ما دلها ‌‬
‫ن را ‌‬
‫ه‬ ‫م گرداننند و اي ‌‬ ‫ن را نننر ‌‬ ‫م كه ‌دلهايما ‌‬ ‫ي باشي ‌‬ ‫ل راه ‌‬ ‫ه دنبا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن خدا‪ ‬نيس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه دي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي جز برگش ‌‬ ‫چيز ‌‬

‫ض صِعهِ‬ ‫ن َمَوا ِ‬ ‫عْ‬‫ن اْلَكِلَم َ‬ ‫حّرُفو َ‬‫سَيًة ُي َ‬‫جَعْلَنا ُقُلوَبُهْم َقا ِ‬

‫ضِهْم ِميَثاَقُهْم َلَعّناُهْم َو َ‬
‫َفِبَما َنْق ِ‬
‫ل ِمْنُهصْم‬
‫خاِئَنصٍة ِمْنُهصْم ِإّل َقِلي ً‬
‫عَلصى َ‬ ‫طِلصُع َ‬ ‫ظصا ِمّمصا ُذّكصُروا ِبصِه َوَل َتصَزاُل َت ّ‬ ‫حّ‬‫سوا َ‬ ‫َوَن ُ‬
‫ن )‪(13‬‬ ‫سِني َ‬ ‫ح ِ‬‫ب اْلُم ْ‬
‫ح ّ‬‫ل ُي ِ‬‫ن ا َّ‬‫ح ِإ ّ‬
‫صَف ْ‬‫عْنُهْم َوا ْ‬
‫ف َ‬ ‫ع ُ‬‫َفا ْ‬
‫تشسسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬لعن ‌‬ ‫يشسسسا ‌‬ ‫نشكن ‌‬ ‫ب پيما ‌‬ ‫س بسسسه ‌سسسسب ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ب‪ ،‬از رحم ‌‬ ‫ه ايننن ‌سننب ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي‪ :‬يهوديا ‌‬ ‫كرديم« يعن ‌‬
‫ن را سسسخت‬ ‫م »و دلهايشسسا ‌‬ ‫م و دور سنناختي ‌‬ ‫طننرد نمننودي ‌‬
‫يگيرننند و دربرابننر‬ ‫ي را فرانم ‌‬ ‫ه خيننر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‌گردانيسسديم« چنننا ‌‬
‫ي از‬ ‫ت و انعطنناف ‌‬ ‫ت خير‪ ،‬هيچ ‌نننرمش‌ و رق ‌‬ ‫ن خير و حرك ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ت را از مواضسع‌‬ ‫ه »كلمسسا ‌‬ ‫يدهند تا بنندانجا ك ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫خود نشا ‌‬
‫يدهننند‪ ،‬يننا‬ ‫ي‪ :‬آنهننا را تغييننر م ‌‬ ‫يكننسسد« يعن ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫آنها تحري ‌‬
‫ي‬
‫يا ‌‬ ‫يكنند و قطعا سنگدل ‌‬ ‫‪1‬‬
‫لم ‌‬ ‫ل حقيقي‌ آنها تأوي ‌‬ ‫ف تأوي ‌‬ ‫برخل ‌‬
‫ل و تغييننردادن ‌وحنني‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن بر خدا ‌‬ ‫تتر از افترا بست ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ه »نساء«‪.‬‬
‫ه )‪ (46‬از سور ‌‬
‫ه تفسير آي ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ن انسسدرز‬ ‫ه بسسدا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ي از آنچ ‌‬ ‫ش وجود ندارد »و بخش ‌‬ ‫ا ‌‬
‫ي‪ :‬آنننان‌‬ ‫ه فراموشي ‌سسسپردند« يعن ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫داد ‌‬
‫تو‬ ‫ه غفل ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه‪ ،‬يننا آ ‌‬ ‫ك نمننود ‌‬ ‫ت را تننر ‌‬ ‫ي از تورا ‌‬ ‫ش بزرگ ‌‬ ‫بخ ‌‬
‫ي از آنسسان‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه بر خسسائن ‌‬ ‫فراموشي‌ سپردند »و تو هموار ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ي‪ ،‬بدكارگ ‌‬ ‫غ‪ ،‬نافرمان ‌‬ ‫ت‪ ،‬درو ‌‬ ‫ه‪ :‬خيان ‌‬ ‫يشوي« خائن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫آگا ‌‬
‫ه بننا پيننامبران ‌اله ‌‬
‫ي‬ ‫ن پيوسننت ‌‬ ‫ه يهوديننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫گ و توطئ ‌‬ ‫نيرن ‌‬
‫ه را‬‫ن شننيو ‌‬ ‫ل مننا! بننا تننو نيننز همي ‌‬ ‫ي رسننو ‌‬ ‫يبردند و ا ‌‬ ‫هكار م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن مؤمنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي از آنسسان« آنننا ‌‬ ‫هاندك ‌‬ ‫يبرند »مگر عد ‌‬ ‫هكار م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ش نن هسننتند لننذا از‬ ‫م و ينناران ‌‬ ‫ن سننل ‌‬ ‫ن عبنندالله ب ‌‬ ‫ن ن چو ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن درگسسذر و‬ ‫س از آنا ‌‬ ‫ش »پ ‌‬ ‫ت نداشننته ‌بننا ‌‬ ‫م خيننان ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫يدارد«‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را دوس س ‌‬ ‫ه خدا نيكوكسسارا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ضك ‌‬ ‫اعرا ‌‬
‫ياسنننرائيل‌ در گنننذر و از كنننردار‬ ‫ن بن ‌‬ ‫تكنننارا ‌‬ ‫ي‪ :‬از خيان ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن بننا آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن و فعل از جنگينند ‌‬ ‫مپوش ني‌ ك ‌‬ ‫ن چش ‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫ناشايس ‌‬
‫‪ (2‬از‬ ‫م را در )آيه‪‌ 9/‬‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫سح ‌‬ ‫صرف ‌نظر نما‪ .‬سپ ‌‬
‫ن َل ُيْؤِمُنصصو َ‬
‫ن‬ ‫خ گردانيد و فرمود‪َ ﴿ :‬قاِتُلوا اّلِذي َ‬ ‫ه »توبه« منسو ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ن بننا آنننان ‌تننا‬ ‫ه جنگينند ‌‬ ‫خصصِر﴾ ؛ و پيننامبرص را ب ‌‬ ‫لِ‬‫ل َوَل ِبصصاْلَيْوِم ا َْ‬ ‫ِبصصا ِّ‬
‫ه دسنت‌ خننويش‌ جننزي ‌‬
‫ه‬ ‫تب ‌‬ ‫ت و حقار ‌‬ ‫ل ذل ‌‬ ‫ه در كما ‌‬ ‫هنگامي‌ ك ‌‬
‫ن داد‪.‬‬ ‫بپردازند‪ ،‬فرما ‌‬

‫غَرْيَنا‬‫ظا ِمّما ُذّكُروا ِبِه َفَأ ْ‬‫حّ‬ ‫سوا َ‬ ‫خْذَنا ِميَثاَقُهْم َفَن ُ‬‫صاَرى َأ َ‬‫ن َقاُلوا ِإّنا َن َ‬
‫ن اّلِذي َ‬ ‫َوِم َ‬
‫صَنُعو َ‬
‫ن‬ ‫ل ِبَما َكاُنوا َي ْ‬ ‫ف ُيَنّبُئُهُم ا ُّ‬
‫سْو َ‬‫ضاَء ِإَلى َيْوِم اْلِقَياَمِة َو َ‬‫َبْيَنُهُم اْلَعَداَوَة َواْلَبْغ َ‬
‫)‪(14‬‬
‫ق آنسسان‌‬ ‫م؛ ميثسسا ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬ما نصسسارايي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و از كسان ‌‬
‫ي نصننرت ‌دادن‌‬ ‫ه بننه ‌ادعننا ‌‬ ‫ي‪ :‬از كسنناني‌ ك ‌‬ ‫را گرفتيم« يعن ‌‬
‫ن از‬ ‫ي ناميدند‪ ،‬نيز مانننند پيشينيانشننا ‌‬ ‫ق تعالي‌ خود را نصار ‌‬ ‫ح ‌‬
‫م »پس‌‬ ‫ن گرفننتي ‌‬ ‫ت ن پيمننا ‌‬ ‫ن رف ‌‬ ‫ه قبل ذكرشا ‌‬ ‫لنك ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ه بودنسسد‪،‬‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ه بدان ‌انسسدرز داد ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ي از آنچ ‌‬ ‫بخش ‌‬
‫ه از‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي از ميثنناق ‌‬ ‫ش بزرگ ‌‬ ‫ي‪ :‬بخ ‌‬ ‫ش كردند« يعن ‌‬ ‫فرامو ‌‬
‫ن نادينند ‌‬
‫ه‬ ‫نآ ‌‬ ‫س از گننرفت ‌‬ ‫گپ ‌‬ ‫يدرن ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫آنننان ‌گننرفت ‌‬
‫م تسسا روز قيسسام ‌‬
‫ت‬ ‫تپا افگندننند »پس ‌مسسا ه ‌‬ ‫ه و پش ن ‌‬ ‫گرفت ‌‬
 ‫ي‪ ،‬يننا مخصوصننا ميننان‌‬ ‫ن يهود و نصننار ‌‬ ‫ي‪ :‬ميا ‌‬ ‫ميانشان« يعن ‌‬
‫ههنناي‌‬ ‫ه فرق ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه افگنسسديم« ك ‌‬ ‫ي و كين ‌‬ ‫نصنناري ‌»دشسسمن ‌‬
‫مو‬ ‫ه نن تقسنني ‌‬ ‫ه وملكنناني ‌‬ ‫ه‪ ،‬نسننطوري ‌‬ ‫ن يعقننوبي ‌‬ ‫ي نن چننو ‌‬ ‫متعنندد ‌‬
‫ه و آشننكارا در ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه‪ ،‬همننديگر را تكفيننر كننرد ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫تجننزي ‌‬
‫ن تننا روز‬ ‫ي همچنا ‌‬ ‫ن دشمن ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ي پرداختند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه دشمن ‌‬ ‫خويش ‌ب ‌‬
‫ن را از آنچه‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ه دارد »و خداونسسد ب ‌‬ ‫ت ادام ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ي جننننزاي‬ ‫ه زود ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يدهسسسد« يعن ‌‬ ‫يكردنسسسد‪ ،‬خسسسبر م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ييابند‪.‬‬ ‫ت در م ‌‬ ‫ن را در روز قيام ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫نشكن ‌‬ ‫‌پيما ‌‬
‫ي سننپرد ‌‬
‫ن‬ ‫هفراموش ن ‌‬ ‫ه‪ :‬ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكننند بننر اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه دلل ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫يو‬ ‫ه دشننمن ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن عمل ‌‬ ‫ي از وحي‌ الهي‌ و فروگذاشت ‌‬ ‫بخش ‌‬
‫م نيننز‬ ‫ت اسننل ‌‬ ‫س مننا ام ‌‬ ‫يانجامد پ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ك ام ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ش ميا ‌‬ ‫كشمك ‌‬
‫م‪ ،‬باينند ب ‌‬
‫ه‬ ‫هاي ‌‬ ‫ك كننرد ‌‬ ‫ي الهي‌ را تننر ‌‬ ‫شهايي‌ از وح ‌‬ ‫كه‌ عمل بخ ‌‬
‫ل ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫م؛ باشنند ك ‌‬ ‫ش رو آوري ‌‬ ‫ن مبين ‌خننوي ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ت افگند‪.‬‬ ‫ن الف ‌‬ ‫دلهايما ‌‬

‫ن اْلِكَتا ِ‬
‫ب‬ ‫ن ِم َ‬ ‫خُفو َ‬
‫ن َلُكْم َكِثيًرا ِمّما ُكْنُتْم ُت ْ‬
‫سوُلَنا ُيَبّي ُ‬‫جاَءُكْم َر ُ‬‫ب َقْد َ‬ ‫َيا َأْهَل اْلِكَتا ِ‬
‫ن )‪(15‬‬ ‫ب ُمِبي ٌ‬
‫ل ُنوٌر َوِكَتا ٌ‬ ‫ن ا ِّ‬‫جاَءُكْم ِم َ‬ ‫ن َكِثيٍر َقْد َ‬ ‫عْ‬‫َوَيْعُفو َ‬
‫ت محمنندص‬ ‫ي‪ :‬حضننر ‌‬ ‫ب! پيسسامبر مسسا« يعن ‌‬ ‫ل كتسسا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ه از‬ ‫ي از آنچ ‌‬ ‫ت تسسا بسسسيار ‌‬ ‫هاسسس ‌‬ ‫ي شسسما آمد ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ل شده‌ بنود‬ ‫ه بر شما ناز ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫ب آسماني« تورا ‌‬ ‫كتا ‌‬
‫ن »اصننحاب‌‬ ‫ه »رجننم«‪ ،‬داسننتا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫هايد« چو ‌‬ ‫ن داشت ‌‬ ‫»پنها ‌‬
‫ف پيامبر آخرالزما ‌‬
‫ن‬ ‫خ شدند و اوصا ‌‬ ‫ه مس ‌‬ ‫ه بوزين ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫شنبه« ك ‌‬
‫ن كند و از بسياري« ديگر از امننور ‌‬
‫ي‬ ‫»را بر شما روش ‌‬
‫يكننند‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن را بيننا ‌‬ ‫يگسسذرد« و آ ‌‬ ‫هايد »در م ‌‬ ‫ن داشننت ‌‬ ‫ه پنها ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي ننندارد‪ .‬يننا معني‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن آنهننا نينناز ‌‬ ‫ه بيننا ‌‬ ‫ت ديگننر ب ‌‬ ‫زيرا انساني ‌‬
‫ن‪ ،‬شننما رادر‬ ‫يگننذرد و بنننابراي ‌‬ ‫ي از شما درم ‌‬ ‫ت‪ :‬از بسيار ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يكننند‬ ‫ه نم ‌‬ ‫يزننند‪ ،‬مؤاخننذ ‌‬ ‫ه از شننما سننر م ‌‬ ‫ل خطاهننايي‌ ك ‌‬ ‫قبننا ‌‬
‫ي بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ب روشسسن ‌‬ ‫ي و كتا ‌‬ ‫ب الله نور ‌‬ ‫ه از جان ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫ت محمنندص اننند‪.‬‬ ‫ه اسسست« مننراد از نننور‪ :‬حضننر ‌‬ ‫شما آمد ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫م يا قرآ ‌‬ ‫هاند‪ :‬مراد از نور‪ ،‬اسل ‌‬ ‫بعضي‌ گفت ‌‬
 ‫ت ِإَلصصى الّنصصوِر‬ ‫ظُلَما ِ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫جُهْم ِم َ‬ ‫خِر ُ‬ ‫لِم َوُي ْ‬ ‫سَ‬ ‫سُبَل ال ّ‬ ‫ضَواَنُه ُ‬ ‫ن اّتَبَع ِر ْ‬ ‫ل َم ِ‬ ‫َيْهِدي ِبِه ا ُّ‬
‫سَتِقيٍم )‪(16‬‬ ‫ط ُم ْ‬ ‫صَرا ٍ‬ ‫ِبِإذِْنِه َوَيْهِديِهْم ِإَلى ِ‬
‫ن »كساني‌‬ ‫ب روشننن ‌‬ ‫ب آن« نور و كتا ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ه خداوند ب ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ي‪ :‬از آنچ ‌‬ ‫يكننسسد« يعن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي او پيسسرو ‌‬ ‫ه از رضا ‌‬ ‫را ك ‌‬
‫ي راههسساي‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ن راضنني‌ اسنن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫او پسنننديد ‌‬
‫يگسسردد«‬ ‫نم ‌‬ ‫ب »رهنمسسو ‌‬ ‫ت از عنننذا ‌‬ ‫‌سسسلمت« و نجنننا ‌‬
‫ن اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫تبري ‌‬ ‫ه »دارالسننلم« كننه ‌همانننا بهش ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫راههننايي‌ ك ‌‬
‫ك و مبراسننت‬ ‫ي پا ‌‬ ‫ه آفت ‌‬ ‫ه از هرگون ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشود؛ بهشت ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫منته ‌‬
‫يها«‬ ‫ش از تاريك ‌‬ ‫ه اراده« و توفيق‌ »خوي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫‌»و آنا ‌‬
‫هسو ‌‬
‫ي‬ ‫ق و فجننور »ب ‌‬ ‫ك و نفنناق ‌و فسنن ‌‬ ‫كوش ‌‬ ‫ي كفر و شر ‌‬ ‫‌‬
‫ي راسسس ‌‬
‫ت‬ ‫ه راه ‌‬ ‫يبسسرد و ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م »بيسسرو ‌‬ ‫نسسور« اسنننل ‌‬
‫يكند«‪.‬‬ ‫تشان ‌م ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه گف ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫ل رواي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ه در بيا ‌‬ ‫از عكرم ‌‬
‫م »رجم« را از ايشا ‌‬
‫ن‬ ‫ه و حك ‌‬ ‫ل خداص آمد ‌‬ ‫ن نزد رسو ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
‫ن شننما‬ ‫ن فرمودننند‪ :‬داننناتري ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫پرسيدند‪ .‬رسننو ‌‬
‫ه كردنند‪ .‬رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫نصننوريا« اشنار ‌‬ ‫ي »اب ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫كيسننت؟ آنهننا ب ‌‬
‫ت را بننر موسنني‪‌‬‬ ‫ه تورا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه خداوند ‌‬ ‫نصوريا را ب ‌‬ ‫خداص اب ‌‬
‫ن برافراشت‌ و پيمانهاي ‌‬
‫ي‬ ‫ي سرشا ‌‬ ‫ل كرد و طور را بر بال ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ن نكننند و‬ ‫ه‪ :‬حقيقت‌ را پنهننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬سننوگند دادنند ك ‌‬ ‫ن گنرف ‌‬ ‫از آننا ‌‬
‫م در‬ ‫ه رج ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫مص در بننود ‌‬ ‫ي پيننامبر اسننل ‌‬ ‫ه آيننا ادعننا ‌‬ ‫بگوينند ك ‌‬
‫نصوريا از سننوگندها ‌‬
‫ي‬ ‫ت؟ اب ‌‬ ‫ع امر منطبق‌ نيس ‌‬ ‫ت‪ ،‬با واق ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫ب‪ ،‬حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫م عننذا ‌‬ ‫ه درآمنند و از بي ‌‬ ‫ه لرز ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ي رسو ‌‬ ‫جد ‌‬
‫ن عمل‌ زنننا‬ ‫هچننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ت‪ :‬واقعي ‌‬ ‫را افشا نمننود و گف ‌‬
‫ن زنننا‬ ‫م و مرتكبننا ‌‬ ‫م را كنار نهادي ‌‬ ‫ه رج ‌‬ ‫ج شد‪ ،‬آي ‌‬ ‫ن ما راي ‌‬ ‫در ميا ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫م را تراشننيدي ‌‬ ‫م‪ ،‬سننر مجننر ‌‬ ‫ي رج ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ه زد ‌‬ ‫را صد تازيان ‌‬
‫م كردند‬ ‫ي حك ‌‬ ‫م زناكار يهود ‌‬ ‫هرج ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫و اي ‌‬
 ‫شْيًئا ِإنْ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ك ِم َ‬ ‫ن َيْمِل ُ‬ ‫ن َمْرَيَم ُقْل َفَم ْ‬ ‫ح اْب ُ‬ ‫سي ُ‬ ‫ل ُهَو اْلَم ِ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ن َقاُلوا ِإ ّ‬ ‫َلَقدْ َكَفَر اّلِذي َ‬
‫ل ص ُمْل ص ُ‬
‫ك‬ ‫جِميًعصصا َو ِّ‬ ‫ض َ‬ ‫ن ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫ن َمْرَي صَم َوُأّم صُه َوَم ص ْ‬ ‫ح اْب ص َ‬ ‫سصصي َ‬ ‫ك اْلَم ِ‬‫ن ُيْهِل ص َ‬ ‫َأَراَد َأ ْ‬
‫يٍء َقِديٌر )‪(17‬‬ ‫ش ْ‬‫عَلى ُكّل َ‬ ‫ل َ‬ ‫شاُء َوا ُّ‬ ‫ق َما َي َ‬ ‫خُل ُ‬ ‫ض َوَما َبْيَنُهَما ي ْ‬ ‫ت َواَْلْر ِ‬ ‫سَماَوا ِ‬ ‫ال ّ‬
‫ح پسسسر مسسريم‌‬ ‫ن مسسسي ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬خسسدا همسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ن از‬ ‫نشا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ي‪ :‬با اي ‌‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫ت‪ ،‬مسلما كافر شد ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه به‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫تتر از آ ‌‬ ‫ي زشنن ‌‬ ‫ه كفننر ‌‬ ‫هاند و چ ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫كننافرا ‌‬
‫ه كنسسد كه‌‬ ‫ي دهند »بگو‪ :‬اگر خسسدا اراد ‌‬ ‫ي نسبت ‌خداي ‌‬ ‫بشر ‌‬
‫ه در زمي ‌‬
‫ن‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ش و هسسرك ‌‬ ‫م و مادر ‌‬ ‫ح پسر مري ‌‬ ‫مسي ‌‬
‫ي در‬ ‫ت رسسسساند‪ ،‬چسسسه ‌كسسسس ‌‬ ‫ه هلك ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت‪ ،‬جملگ ‌‬ ‫اسسسس ‌‬
‫ي قننادر اس نت‌‬ ‫هكس ‌‬ ‫ي‪ :‬چ ‌‬ ‫ي دارد؟« يعن ‌‬ ‫ل خدا اختيار ‌‬ ‫مقاب ‌‬
‫ي قننادر‬ ‫ه كسن ‌‬ ‫س هرگا ‌‬ ‫ن كار بازدارد؟ پ ‌‬ ‫ق تعالي‌ را از اي ‌‬ ‫كه‌ ح ‌‬
‫ي چني ‌‬
‫ن‬ ‫ه طبيع ‌‬ ‫ت‪ ،‬نتيج ‌‬ ‫ن كار نيس ‌‬ ‫ن خداوند‪ ‬از اي ‌‬ ‫ه بازداشت ‌‬ ‫ب ‌‬
‫بو‬ ‫ه‪ ،‬هيچ‌ خنندا و ر ‌‬ ‫ت يگننان ‌‬ ‫ن ذا ‌‬ ‫ه جننز آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫امننر ‌‬
‫يپندارننند‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫نكه ‌نصار ‌‬ ‫معبود برحقي‌ وجود ندارد و اگر چنا ‌‬
‫ي در‬ ‫ها ‌‬ ‫ت و سننلط ‌‬ ‫يبننود‪ ،‬قطعننا باينند قنندر ‌‬ ‫ح خنندا م ‌‬ ‫مسنني ‌‬
‫گو‬ ‫ه هننر نيننرن ‌‬ ‫يبننود ك ‌‬ ‫ه بايد قادر م ‌‬ ‫ت‪ ،‬در نتيج ‌‬ ‫يداش ‌‬ ‫اختيارم ‌‬
‫ه پندار شما او ب ‌‬
‫ه‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي را از خود دفع ‌نمايد‪ .‬درحال ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫توطئ ‌‬
‫هراسننت ‌‬
‫ي‬ ‫س اگر او ب ‌‬ ‫هاست‌ پ ‌‬ ‫ل رسيد ‌‬ ‫ه قت ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫دار آويخته ‌شد ‌‬
‫ه را از خننود‬ ‫ن شما ن نابودكنند ‌‬ ‫هظ ‌‬ ‫هنب ‌‬ ‫ن حمل ‌‬ ‫خدا بود‪ ،‬چرا اي ‌‬
‫ه هنگننا ‌‬
‫م‬ ‫شب ‌‬ ‫گ را از مننادر ‌‬ ‫ه مننر ‌‬ ‫ع نكرد و چرا قادر نشد ك ‌‬ ‫دف ‌‬
‫ع مننر ‌‬
‫گ‬ ‫ن دف ‌‬ ‫ه او توا ‌‬ ‫س هرگا ‌‬ ‫ع كند؟ پ ‌‬ ‫ي دف ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ن اج ‌‬ ‫در رسيد ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ي خننود نن نداشننت ‌‬ ‫ن موجننود بننرا ‌‬ ‫يتننري ‌‬ ‫ن گرام ‌‬ ‫را از مادر ن اي ‌‬
‫ب خنندا‪ ‬از شننما‪،‬‬ ‫ي از عننذا ‌‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫ع نمننود ‌‬ ‫مسننلما از دف ‌‬
‫ي آسسسمانها و‬ ‫ت »وفرمسسانرواي ‌‬ ‫نتر اسنن ‌‬ ‫عنناجزتر و ننناتوا ‌‬
‫ت‪ ،‬هسسرچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن خداس ‌‬ ‫ت‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ن آنهاس ‌‬ ‫ه مابي ‌‬ ‫ن و آنچ ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ه پدر‬ ‫ن واسط ‌‬ ‫ي را بدو ‌‬ ‫ه عيس ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآفريند« چنا ‌‬ ‫بخواهد‪ ،‬م ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ق است ‌بنننابراي ‌‬ ‫ي آفريد لذا قدرت ‌حق‌ تعالي‌ مطل ‌‬ ‫از مادر ‌‬
‫ن عموم ‌انسانها‪ ،‬از‬ ‫يآفريند؛ چو ‌‬ ‫ن هر دو فرزند م ‌‬ ‫از مرد و ز ‌‬
‫ن آفننرينش‌ عيسنني‪ ‌‬و‬ ‫يآفريند؛ چننو ‌‬ ‫ن مرد فرزند م ‌‬ ‫ن بدو ‌‬ ‫ز ‌‬
‫ش آدم‪‌‬‬ ‫ن آفننرين ‌‬ ‫يآفريند؛ چننو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م انسا ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ن مرد و ز ‌‬ ‫بدو ‌‬
‫ه دليل‌‬ ‫ي تواناسسست« واينهننا هم ‌‬ ‫»و خسسدا بسسر هسسر چيسسز ‌‬
‫ي اسننت‌ پ ‌‬
‫س‬ ‫تو ‌‬ ‫ل قنندر ‌‬
‫ي كمننا ‌‬
‫هها ‌‬
‫ت و نشننان ‌‬‫ن عظم ‌‬ ‫روشنن ‌‬
‫يكنيد‪.‬‬
‫لم ‌‬ ‫ي استدل ‌‬ ‫ي از اينها‪ ،‬بر خدايي‌ غير و ‌‬ ‫ه چيز ‌‬
‫هب ‌‬‫چگون ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫ه در رد بر نصار ‌‬ ‫ت هم ‌‬‫ق آيا ‌‬ ‫سيا ‌‬

‫حّباُؤُه ُقْل َفِلَم ُيَعّذُبُكْم ِبُذُنوِبُكْم َبلْ‬ ‫ل َوَأ ِ‬ ‫ن َأْبَناُء ا ِّ‬ ‫حُ‬ ‫صاَرى َن ْ‬ ‫ت اْلَيُهوُد َوالّن َ‬ ‫َوَقاَل ِ‬
‫سَماَواتِ‬ ‫ك ال ّ‬‫ل ُمْل ُ‬‫شاُء َو ِّ‬ ‫ن َي َ‬ ‫ب َم ْ‬ ‫شاُء َوُيَعّذ ُ‬ ‫ن َي َ‬ ‫ق َيْغِفُر ِلَم ْ‬ ‫خَل َ‬
‫ن َ‬ ‫شٌر ِمّم ْ‬ ‫َأْنُتْم َب َ‬
‫صيُر )‪(18‬‬ ‫ض َوَما َبْيَنُهَما َوِإَلْيِه اْلَم ِ‬ ‫َواَْلْر ِ‬
‫ن خسسدا و‬ ‫ن گفتنسسد‪ :‬مسسا پسسسرا ‌‬ ‫ن و مسيحيا ‌‬ ‫»و يهوديا ‌‬
‫ي خودشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي را بننرا ‌‬ ‫ن همننان ‌چيننز ‌‬ ‫ن اوييم« يهوديا ‌‬ ‫دوستا ‌‬
‫ه بودننند‪ ،‬آنجننا كه‌‬ ‫ي »عزيننر« ادعننا كننرد ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ادعننا كردننند ك ‌‬
‫ي‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ي نيننز آنچ ‌‬ ‫ت(! نصننار ‌‬ ‫گفتند‪) :‬عزير پسر خداس ن ‌‬
‫ت(!‬ ‫ح پسر خداسنن ‌‬ ‫ه گفتند‪) :‬مسي ‌‬ ‫يپنداشتند ن آنجا ك ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫مسي ‌‬
‫هصننر ‌‬
‫ف‬ ‫ب سنناختند پس‌ خننود را ننن ب ‌‬ ‫ه خننود نيننز منسننو ‌‬ ‫ننن ب ‌‬
‫ن خنندا‪‬‬ ‫ه ن دوستا ‌‬ ‫ل و بيهود ‌‬ ‫ي لطائ ‌‬ ‫ل و آرزوها ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫ادعاها ‌‬
‫ي شننما در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي پنداشتند »بگو« اگننر بننه ‌راسننت ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫وپسرا ‌‬
‫س چرا« خداوننند‪» ‬شسسما‬ ‫ت قرار داريد »پ ‌‬ ‫ه و منزل ‌‬ ‫جايگا ‌‬
‫ن و مسنن ‌‬
‫خ‬ ‫يكنسسد« بننا كشننت ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن عسسذا ‌‬ ‫را بسسر گناهانتسسا ‌‬
‫ه خننود نيننز ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت؟ ك ‌‬ ‫خ در آخنر ‌‬ ‫ش دوز ‌‬ ‫ن در دنينا و بننا آت ‌‬ ‫كردتتا ‌‬
‫ه پسننر از‬ ‫يدانينند ك ‌‬ ‫ن! آيننا نم ‌‬ ‫يخردا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ب معترفيد‪ .‬ا ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن از پنندرش‌‬ ‫ه صنندور آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت و چيننز ‌‬ ‫ش اس ن ‌‬ ‫س پنندر خننوي ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ه از شننما گنننا ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫يزننند درحننال ‌‬ ‫ل باشنند‪ ،‬از او سننر نم ‌‬ ‫محننا ‌‬
‫ش را‬ ‫ت؛ دوسنت‌ خننوي ‌‬ ‫ه دوس ‌‬ ‫يدانيد ك ‌‬ ‫يشود؟! آيا نم ‌‬ ‫صادر م ‌‬
‫ب قنننرار‬ ‫ه شنننما منننورد عنننذا ‌‬ ‫يكنننند درحنننالي‌ ك ‌‬ ‫ب نم ‌‬ ‫عنننذا ‌‬
‫ه شننما در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫ن خود‪ ،‬دلي ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫يگيريد؟! پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي هسسستيد از‬ ‫م بشسسر ‌‬ ‫ه شما ه ‌‬ ‫غ گوييد »بلك ‌‬ ‫ادعايتان ‌درو ‌‬
‫ه است« همچننو ‌‬
‫ن‬ ‫ق تعالي ‌»آفريد ‌‬ ‫ي كه« ح ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ه فرزننندا ‌‬
‫ن‬ ‫س بشننر هسننتيد ن ‌‬ ‫س از جن ‌‬ ‫شپ ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ساير بندگا ‌‬
‫ن خننويش‌ حنناك ‌‬
‫م‬ ‫م بننندگا ‌‬ ‫ي بر تما ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫س بدانيد ك ‌‬ ‫و ي‌ پ ‌‬
‫ه را‬ ‫يآمسسرزد و هسسرك ‌‬ ‫ه را بخواهسسد‪ ،‬م ‌‬ ‫ت‪» :‬هسسرك ‌‬ ‫اسننن ‌‬
 ‫ن خننود را در برابننر‬ ‫ي‪ :‬بننندگا ‌‬ ‫يكند« يعن ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫بخواهد‪ ،‬عذا ‌‬
‫يكننند و هننر كس‌ را در برابننر عمل ‌‬
‫ش‬ ‫هم ‌‬ ‫خير و شننر محاسننب ‌‬
‫ه را بننر كفننر‬ ‫س او خواسننته ‌اس نت‌ كننه ‌هننرك ‌‬ ‫يدهنند پ ‌‬ ‫جننزا م ‌‬
‫ه از‬‫يك ‌‬ ‫ب كننند و بنر كسنان ‌‬ ‫ش عننذا ‌‬ ‫ل خننوي ‌‬ ‫ه عنند ‌‬ ‫يميراند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را ن ن‬ ‫ش بيامرزد و گنهكننارا ‌‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫ه فض ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫كفر توب ‌‬
‫ب كنننند »و‬ ‫اگنننر بخواهننند عفنننو و اگنننر بخواهننند‪ ،‬عنننذا ‌‬
‫ه در ميسسسان‌‬ ‫ي آسسسسمانها و زمين‌ و آنچ ‌‬ ‫فرمسسسانرواي ‌‬
‫ت هم ‌‬
‫ه‬ ‫ن خداونسسسد اسسسست ‌و بازگشسسس ‌‬ ‫ت‪ ،‬از آ ‌‬ ‫آنهاسسسس ‌‬
‫ي اوست«‪.‬‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه روايت‌ شننده‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬در بيا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫سبن‌‬ ‫نعمننرو و شننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن اضاء‪ ،‬بحر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬نعما ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫توگننو‬ ‫تص گف ‌‬ ‫نحضننر ‌‬ ‫ل خداص آمدننند و بننا آ ‌‬ ‫ي نزد رسو ‌‬ ‫عد ‌‬
‫ل دعننو ‌‬
‫ت‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ل خداص آنا ‌‬ ‫كردند‪ .‬رسو ‌‬
‫ن گفتننند‪ :‬ا ‌‬
‫ي‬ ‫هرويا ‌‬ ‫ن سنني ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫م دادننند ول ‌‬ ‫ش بي ‌‬ ‫ه و از عذاب ‌‬ ‫نمود ‌‬
‫ه‪) :‬مننا‬ ‫يك ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫يترساني؟ آيا نم ‌‬ ‫هچيز م ‌‬ ‫محمد! تو ما را از چ ‌‬
‫ه پروردگننار‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫م؟( هما ‌‬ ‫ي هستي ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ن خدا و دوستا ‌‬ ‫پسرا ‌‬
‫حّبصصاُؤُه ( را‬‫لصص َوَأ ِ‬ ‫ن َأْبَنصصاُء ا ِّ‬
‫حصص ُ‬ ‫صصصاَرى َن ْ‬ ‫ت اْلَيُهصصوُد َوالّن َ‬ ‫ه‪َ) :‬وَقصصاَل ِ‬‫ل آي ‌‬ ‫متعننا ‌‬
‫لفرمود‪.‬‬ ‫ناز ‌‬

‫ن َتُقولُصصوا َمصصا‬ ‫سصِل َأ ْ‬

‫ن الّر ُ‬ ‫عَلى َفْتَرٍة ِمص َ‬ ‫ن َلُكْم َ‬
‫سوُلَنا ُيَبّي ُ‬‫جاَءُكْم َر ُ‬
‫ب َقْد َ‬‫َيا َأْهَل اْلِكَتا ِ‬
‫يٍء َقصِديٌر )‬‫شص ْ‬‫عَلصصى ُكصّل َ‬ ‫ل َ‬ ‫شيٌر َوَنِذيرٌ َوا ُّ‬ ‫جاَءُكْم َب ِ‬ ‫شيٍر َوَل َنِذيٍر َفَقْد َ‬‫ن َب ِ‬‫جاَءَنا ِم ْ‬‫َ‬
‫‪(19‬‬
‫ت محمنندص‬ ‫ه پيامبر ما« حضننر ‌‬ ‫ب! هرآين ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي شسسما بيسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ي شسسما آمسسد ‌‬ ‫ه سسسو ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫يو‬ ‫ن شننرع ‌‬ ‫م و قواني ‌‬ ‫ي‪ ،‬احكا ‌‬ ‫ف اله ‌‬ ‫ق و معار ‌‬ ‫يكند« حقاي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن دچننار اختل ‌‬
‫ف‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫يكرديد و آنچ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه را كه ‌پنها ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ل از‬ ‫ت رسسسولن« زيننرا قب ‌‬ ‫ن فسستر ‌‬ ‫ه بودينند »در دورا ‌‬ ‫شنند ‌‬
‫ت مدينندي‬ ‫ي منند ‌‬ ‫ت آسننمان ‌‬ ‫ت محمنندص‪ ،‬رسننال ‌‬ ‫ت حضننر ‌‬ ‫بعث ‌‬
‫نعباس‪ ‌‬فرمود‪:‬‬ ‫ه اب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ه بود‪ .‬رواي ‌‬ ‫ع يافت ‌‬ ‫‌انقطا ‌‬
‫ه سننا ‌‬
‫ل‬ ‫‪ ‬ومحمدص پانصد و شصت ‌و ن ‌‬ ‫ن ميلد عيسي ‌‬ ‫»ميا ‌‬
‫ت آن‌‬ ‫ن‪ ،‬نعمننت ‌بعث ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬بنننابراي ‌‬ ‫نكننثير م ‌‬ ‫ه بود«‪ .‬اب ‌‬ ‫فاصل ‌‬
‫ن نعمتهننا بننود و‬ ‫لتري ‌‬ ‫ن‪ ،‬از كام ‌‬ ‫ه از زما ‌‬ ‫ن بره ‌‬ ‫تص در آ ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫م و فراگير زيرا فساد بننر‬ ‫ي بود عا ‌‬ ‫م‪ ،‬نياز ‌‬ ‫ته ‌‬ ‫ن بعث ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نياز ب ‌‬
‫ن ن بجز‬ ‫ه بندگا ‌‬ ‫ل بر هم ‌‬ ‫ن وجه ‌‬ ‫ه و طغيا ‌‬ ‫ن گسترد ‌‬ ‫ه بلد دام ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ي از دين‌ ح ‌‬
‫ق‬ ‫ه بر بقاياي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي از احبار يهود و زهاد نصار ‌‬ ‫اندك ‌‬
‫ه بود«‪.‬‬ ‫ه فروهشت ‌‬ ‫ه بودند ن خيم ‌‬ ‫ي ماند ‌‬ ‫ك باق ‌‬ ‫متمس ‌‬
‫ت‪» :‬تسسا نگوييسسد« در‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي شما آمد ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ي! پيامبر ما ب ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي نسسزد‬ ‫ها ‌‬ ‫م دهند ‌‬ ‫ه و بي ‌‬ ‫ه هيچ ‌مژده ‌دهند ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫روز قيام ‌‬
‫م تننا مبننادا‬ ‫ي‪ :‬مننا پيننامبر خننود را فرسننتادي ‌‬ ‫مسسا نيامسسد« يعن ‌‬
‫ش‪ ،‬در روز‬ ‫م عننذرخواهي‌ از كوتنناهي‌ و تقصننير خننوي ‌‬ ‫درمقننا ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫س قطعسسا بسسرا ‌‬ ‫ي بگويينند »پ ‌‬ ‫ن سننخن ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫قيننام ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ي‪ :‬را ‌‬ ‫ه است« يعن ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫ها ‌‬
‫مدهند ‌‬ ‫ه و بي ‌‬ ‫هدهند ‌‬ ‫مژد ‌‬
‫هبخ ‌‬
‫ش‬ ‫ك پيامبر مژد ‌‬ ‫ه بر شما مسدود شد زيرا اين ‌‬ ‫عذر و بهان ‌‬
‫ن را بشننار ‌‬
‫ت‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫هاست‌ ك ‌‬ ‫ي نزد شما آمد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫و هشداردهند ‌‬
‫ي تواناسسست«‬ ‫يدهد »و خدا بر هر چيسسز ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫و كفار را بي ‌‬
‫ت محمنندص را بننا‬ ‫ه حضننر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ل قنندر ‌‬ ‫س از كمنا ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ن را در راه‌ ح ‌‬
‫ق‬ ‫ت فرسننتاد‪ ،‬مطيعننا ‌‬ ‫ه رسال ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه كمال ‌‬ ‫نهم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي و فلك ‌‬
‫ت‬ ‫ن را در گمننراه ‌‬ ‫م و اسننتوار و نافرمانننا ‌‬ ‫تقنند ‌‬ ‫ثاب ‌‬
‫نگونسار گردانيد‪.‬‬

‫جَعصَل ِفيُكصْم َأْنِبَيصصاَء‬

‫عَلْيُكصْم ِإْذ َ‬
‫لص َ‬ ‫سى ِلَقصْوِمِه َيصصا َقصْوِم اْذُكصُروا ِنْعَمصَة ا ِّ‬ ‫َوِإْذ َقاَل ُمو َ‬
‫ن )‪(20‬‬ ‫ن اْلَعاَلِمي َ‬
‫حًدا ِم َ‬
‫ت َأ َ‬
‫جَعَلُكْم ُمُلوًكا َوَآَتاُكْم َما َلْم ُيْؤ ِ‬
‫َو َ‬
‫ت‪:‬‬ ‫م خسسود گف ‌‬ ‫هقسسو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه موس س ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن زمان ‌‬ ‫»و يادك ‌‬
‫ت خدا را بر خود ياد كنيد« در آغنناز‬ ‫ن! نعم ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫اي‌ قو ‌‬
‫هينناد‬ ‫ت خنندا‪ ‬را اجمننال بننر خننود ب ‌‬ ‫ه نعم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫از آنهننا خواس ن ‌‬
‫ن نعمتهننا را به‌‬ ‫ه نعمت‌ از اي ‌‬ ‫هطور خاص‌ ن س ‌‬ ‫هنب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آورند‪ ،‬آ ‌‬
‫ن شسسما‬ ‫ه در ميسسا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يكرد‪» :‬آ ‌‬ ‫ه يادآور ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫تفصي ‌‬
‫ي سسساخت«‬ ‫ي قرار داد و شما را پادشسساهان ‌‬ ‫پيامبران ‌‬
‫ي از شننما را‬ ‫ن شما پيامبراني‌ برانگيخت‌ و بننرخ ‌‬ ‫ي‪ :‬درميا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ن با ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫هآنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ق پادشاها ‌‬ ‫ت‪ .‬اطل ‌‬ ‫ه ساخ ‌‬ ‫پادشا ‌‬
‫هاند‪:‬‬ ‫يگفت ‌‬ ‫م! بعضنن ‌‬ ‫يگويند‪ :‬ما پادشنناهاني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن شا ‌‬ ‫مثل نزديكا ‌‬
‫ك امننر و صنناح ‌‬
‫ب‬ ‫ن مننال ‌‬ ‫ه‪ :‬آنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫مننراد از )ملوكننا( اي ‌‬
‫ي در قبضنن ‌‬
‫ه‬ ‫ه مملوكننان ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش شنندند‪ ،‬بعنند از آ ‌‬ ‫اختيننار خننوي ‌‬
‫يگوينند‪) :‬و‬ ‫ش نبودننند‪ .‬مجاهنند م ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ن و قبطيا ‌‬ ‫ف فرعو ‌‬ ‫تصر ‌‬
‫ههننا‪،‬‬ ‫ب خان ‌‬ ‫ت‪ :‬شننما را صنناح ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫م ملوكا( ب ‌‬ ‫جعلك ‌‬
‫ن ديننندگا ‌‬
‫ه‬ ‫ه تأييننند اي ‌‬ ‫ن گردانيننند«‪ .‬ب ‌‬ ‫ن و خننندمتكارا ‌‬ ‫همسنننرا ‌‬
‫ي از عبننندالله‬ ‫ه‪» :‬منننرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ت شننند ‌‬ ‫ي‪ ،‬رواي ‌‬ ‫تفسنننير ‌‬
‫ي مهنناجرين‬ ‫نعنناص‪ ‌‬پرسننيد‪ :‬مگننر مننا از فقننرا ‌‬ ‫نعمروب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي قرار‬ ‫ه نزد و ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي دار ‌‬ ‫ت‪ :‬آيا زن ‌‬ ‫ي گف ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫‌نيستيم؟ عبدالله ب ‌‬
‫ي داري‌‬ ‫ت‪ :‬آيننا مسننكن ‌‬ ‫ي! گف ‌‬ ‫خ داد‪ :‬آر ‌‬ ‫م يابي؟ مرد پاس ن ‌‬ ‫و آرا ‌‬
‫ت‪ :‬پس‌‬ ‫ي! گف ‌‬ ‫ت گزيني؟ مننرد پاسننخ ‌داد‪ :‬آر ‌‬ ‫ن سكون ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م‪.‬‬‫ي نيننز دار ‌‬ ‫ت‪ :‬خنندمتكار ‌‬ ‫ن مننرد گف ‌‬ ‫ي‪ .‬آ ‌‬ ‫تننو از اغنيننا هسننت ‌‬
‫ن هستي«‪» .‬و داد‬ ‫ت از پادشاها ‌‬ ‫ن صور ‌‬ ‫ت‪ :‬در اي ‌‬ ‫عبدالله گف ‌‬
‫ك از عالميسسا ‌‬
‫ن‬ ‫چي ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن »آنچ ‌‬ ‫ه شسسما« يهودينننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هبار‪ ،‬ابننر‬ ‫ي‪ ،‬سنننگ‌ چشننم ‌‬ ‫ن و سننلو ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫نسسداد« چننو ‌‬
‫ن و غيننر‬ ‫ت شاها ‌‬ ‫ت انبيا‡‪ ،‬كثر ‌‬ ‫ي سينا‪ ،‬كثر ‌‬ ‫ن در صحرا ‌‬ ‫هبا ‌‬ ‫ساي ‌‬
‫ه هي ‌‬
‫چ‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه شما آنچ ‌‬ ‫ت‪ :‬داد ب ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن از نعمتها‪ .‬يامعني‌ اي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ل در زمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ن نننداد زيننرا بن ‌‬ ‫ن زمانتننا ‌‬ ‫يك‌ از عالميننا ‌‬
‫ي‬
‫ههننا ‌‬ ‫ن و سنناير تير ‌‬ ‫ن و قبطيننا ‌‬ ‫ه يونانيننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ش نسننب ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫ي دو ‌‬
‫م‬ ‫ن معن ‌‬ ‫نكثير نيز اي ‌‬ ‫م بودند‪ .‬اب ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫فتري ‌‬ ‫م‪ ،‬شري ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ح داد ‌‬ ‫را ترجي ‌‬

‫عَلصصى َأدَْبصصاِرُكْم‬
‫لص َلُكصْم َوَل َتْرَتصّدوا َ‬‫ب ا ُّ‬
‫سصَة اّلِتصصي َكَتص َ‬‫ض اْلُمَقّد َ‬‫خُلوا اَْلْر َ‬
‫َيا َقْوِم اْد ُ‬
‫ن )‪(21‬‬ ‫سِري َ‬‫خا ِ‬
‫َفَتْنَقِلُبوا َ‬
‫ي را بنيا ‌‬
‫ن‬ ‫ك نه ‌‬ ‫ك امر و ي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ي ‌‬ ‫ه موسي‪ ‌‬بر يادكرد نعم ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن مقدس«‬ ‫ه سرزمي ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫نبود‪» :‬ا ‌‬ ‫نهاد‪ ،‬امر اي ‌‬
‫ك »كه‌‬ ‫ه‪ ،‬يننا مبننار ‌‬ ‫كشد ‌‬ ‫س‪ :‬يعني‌ پا ‌‬ ‫ن »درآييد« مقد ‌‬ ‫فلسطي ‌‬
‫ي‪ :‬خداوننند‬ ‫ه اسسست« يعن ‌‬ ‫ي شما مقرر داشت ‌‬ ‫خداوند برا ‌‬
‫م ازلي‌ خننويش‌ قسننمت‌ و تقنندير‬ ‫ن را در عل ‌‬ ‫‪ ‬آن ‌سننرزمي ‌‬
‫ت‪ .‬امننا باينند‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي شما گردانيد ‌‬ ‫ن و مأوا ‌‬ ‫ه و مسك ‌‬ ‫شما كرد ‌‬
 ‫ي بننود كه‌‬ ‫ه زمننان ‌‬‫ت و تقنندير مربننوط ب ‌‬ ‫ن قسننم ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫تك ‌‬ ‫دانس ‌‬
‫ن فاسننند شننندند و ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل نيكوكنننار بودنننند و چنننو ‌‬ ‫ياسنننرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ه بنننندگان‌‬ ‫ه وسنننيل ‌‬ ‫ي آوردنننند‪ ،‬خداونننند‪ ‬ب ‌‬ ‫ي رو ‌‬ ‫فسنننادگر ‌‬
‫ن اخراج‌ كننرد و امننروز نيننز‬ ‫ن سرزمي ‌‬ ‫ش آنها را از آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫شايست ‌‬
‫ن هسنننتند‪ ،‬هرگنننز‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫م رو ‌‬ ‫ن قنننو ‌‬‫هكنننارتري ‌‬ ‫ن تب ‌‬ ‫كه‌ يهودينننا ‌‬
‫شايستگي‌ حضور در آن ‌را ندارند‪.‬‬
‫ت خسسود‬ ‫ن بنننود‪» :‬و بسسر پشسس ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫ه آننننا ‌‬
‫يب ‌‬ ‫ي موسننن ‌‬ ‫و نه ‌‬
‫ن رونگردانينند و به‌‬ ‫ي‪ :‬از فرمننان ‌م ‌‬ ‫ن نشسسويد« يعن ‌‬ ‫روگردا ‌‬
‫ن را‬ ‫ن در مورد جنگ‌ با سننتمگرا ‌‬ ‫ب باز نگرديد و دستور م ‌‬ ‫عق ‌‬
‫ف‪ ،‬بننر زمين‌ نگذارينند »كه« در آن‌‬ ‫ب ترسننويي‌ و ضننع ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت را از‬ ‫يشسسويد« و خيننر دنيننا و آخننر ‌‬ ‫ت »زيانكار م ‌‬ ‫صننور ‌‬
‫يدهيد‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫دس ‌‬

‫جصصوا ِمْنَهصصا َفصِإ ْ‬

‫ن‬ ‫خُر ُ‬‫حّتصصى َي ْ‬‫خَلَها َ‬‫ن َنْد ُ‬
‫ن َوِإّنا َل ْ‬‫جّباِري َ‬
‫ن ِفيَها َقْوًما َ‬‫سى ِإ ّ‬ ‫َقاُلوا َيا ُمو َ‬
‫ن )‪(22‬‬ ‫خُلو َ‬‫جوا ِمْنَها َفِإّنا َدا ِ‬
‫خُر ُ‬
‫َي ْ‬
‫ي زورآور‬ ‫ي! در آنجسسسا قسسسوم ‌‬ ‫ي موسسسس ‌‬ ‫»گفتنسسسد‪ :‬ا ‌‬
‫ي هسننتند زورآور بننا‬ ‫ن مننردم ‌‬ ‫ي‪ :‬در فلسننطي ‌‬ ‫هسسستند« يعن ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫م را بننر آنچ ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫ي تنومننند ك ‌‬ ‫ي بلننند و پيكرهننا ‌‬ ‫قامتهننا ‌‬
‫م »عمنالقه«‬ ‫ن‪ :‬قنو ‌‬ ‫يگردانند‪ .‬مننراد از آننا ‌‬ ‫بخواهند‪ ،‬مجبور م ‌‬
‫ن نرونسسد‪ ،‬مسسا هرگسسز وارد‬ ‫ن از آنجا بيسسرو ‌‬ ‫اند »و تا آنا ‌‬
‫م »پس‌‬ ‫يشننوي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫گ وارد آ ‌‬ ‫ي‪ :‬بننا جن ‌‬ ‫يشويم« يعن ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫گ »مسسا وارد‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ن رونسسد« بننندو ‌‬ ‫اگسسر از آنجسسا بيسسرو ‌‬
‫ن از ورود به‌‬ ‫ت امتناعشننا ‌‬ ‫ح عل ‌‬ ‫ن صننري ‌‬ ‫ن بيننا ‌‬ ‫يشويم«‪ .‬اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي جننز اين‌‬ ‫ن‪ ،‬علننت ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫م ورود مننا ب ‌‬ ‫ي‪ :‬عنند ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫فلسطي ‌‬
‫ندارد‪.‬‬

‫ب َفصِإَذا‬
‫عَلْيِهصُم اْلَبصصا َ‬
‫خُلصصوا َ‬
‫عَلْيِهَمصصا اْد ُ‬‫لص َ‬ ‫ن َأْنَعصَم ا ُّ‬‫خصصاُفو َ‬
‫ن َي َ‬
‫ن اّل صِذي َ‬
‫ن ِم ص َ‬
‫لِ‬ ‫جَ‬‫َقصصاَل َر ُ‬
‫ن )‪(23‬‬ ‫ن ُكْنُتْم ُمْؤِمِني َ‬ ‫ل َفَتَوّكُلوا ِإ ْ‬‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن َو َ‬‫غاِلُبو َ‬‫خْلُتُموُه َفِإّنُكْم َ‬
‫َد َ‬
‫يترسيدند و خداوند بسسر آنسسان‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»دو مرد از آنا ‌‬
‫نو‬ ‫ننو ‌‬ ‫عب ‌‬ ‫ن دو مننرد‪ ،‬يوشنن ‌‬ ‫ه بسسود گفتنسسد« آ ‌‬ ‫م كسسرد ‌‬ ‫انعسسا ‌‬
 ‫ياسننننرائيل‌ و از‬ ‫ه بن ‌‬ ‫هگننننان ‌‬ ‫ي دوازد ‌‬ ‫نيوفنننننا از نقبننننا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫كال ‌‬
‫ف و جبن‌‬ ‫ن بودنننند‪ .‬ينننا آنهنننا از ضنننع ‌‬ ‫ن ومتقينننا ‌‬ ‫خداترسنننا ‌‬
‫نشننا ‌‬
‫ن‬ ‫يترسيدند‪ .‬و خداوننند‪ ‬بننا پايدارساخت ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ي‬
‫ت و پينننروز ‌‬ ‫ي نصنننر ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه وعننند ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن يقي ‌‬ ‫ن و داد ‌‬ ‫در ايمنننا ‌‬
‫ن دو گفتننند‪» :‬اي‌‬ ‫ي! آ ‌‬ ‫ه بننود‪ .‬آر ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫ش‪ ،‬بننر آنننا ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫ي‪ :‬از‬ ‫ن وارد شسسويد« يعن ‌‬ ‫ه بسسر آنسسا ‌‬ ‫ه درواز ‌‬ ‫م! از را ‌‬ ‫قسسو ‌‬
‫ه اگر از‬ ‫ه وارد شننويد »ك ‌‬ ‫ن عمننالق ‌‬ ‫ه شهر بر ستمگرا ‌‬ ‫درواز ‌‬
‫ن دو اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن درآمديسسد‪ ،‬قطعسسا پيسسروز خواهيسسد شسسد« آ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي داشننتند‪،‬‬ ‫ي اله ‌‬‫هها ‌‬ ‫ه به ‌وعد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن و اطمينان ‌‬ ‫ن را با ايما ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ن افزودنننند‪» :‬و اگسسر‬ ‫ن سخنشنننا ‌‬ ‫ه در پاينننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫گفتنننند چننننا ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫نب ‌‬‫ل كنيسسد« زيننرا ايمننا ‌‬ ‫ه خسسدا تسسوك ‌‬ ‫مؤمنيسسد‪ ،‬ب ‌‬
‫ل‪ :‬عبننارت ‌اسنت‌ از‪ :‬قط ‌‬
‫ع‬ ‫ت‪ .‬تننوك ‌‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫ي توك ‌‬ ‫ل‪ ،‬مقتض ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫ش و تمل ‌‬
‫ق‬ ‫ك كننرن ‌‬ ‫ي از غير خدا‪ ‬و تر ‌‬ ‫ي قلب ‌‬ ‫ق و پيوندها ‌‬ ‫علي ‌‬
‫ي‪.‬‬‫تو ‌‬ ‫ناروا در برابر مخلوقا ‌‬

‫ل ِإّنا‬
‫ك َفَقاِت َ‬
‫ت َوَرّب َ‬ ‫ب َأْن َ‬‫خَلَها َأَبًدا َما َداُموا ِفيَها َفاْذَه ْ‬ ‫ن َنْد ُ‬‫سى ِإّنا َل ْ‬ ‫َقاُلوا َيا ُمو َ‬
‫ن )‪(24‬‬ ‫عُدو َ‬‫َهاُهَنا َقا ِ‬
‫ي!‬ ‫ي موس ‌‬ ‫ت موسي‪» ‌‬ا ‌‬ ‫ه حضر ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫»گفتند« بن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه آنسسان« يعن ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫م مادا ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫ن وارد نم ‌‬ ‫ما ابدا در آ ‌‬
‫نو‬ ‫ن از روي ‌جب ‌‬ ‫ن سخنشننا ‌‬ ‫ه »در آنجا هسسستند« اي ‌‬ ‫عمننالق ‌‬
‫لو‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت بننر خنندا ‌‬ ‫ه عننناد و جسننار ‌‬ ‫ي‪ ،‬يا بننه ‌انگيننز ‌‬ ‫بزدل ‌‬
‫تالمقنند ‌‬
‫س‬ ‫ه شهر بي ‌‬ ‫ب‪ ،‬آنها ورود ب ‌‬ ‫نترتي ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ي بود‪ .‬ب ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن نفي‌ را بننا ذكننر )ابنندا( مؤكنند‬ ‫س اي ‌‬ ‫ه و سننپ ‌‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫را نف ‌‬
‫ن از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن جبننارا ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ه بيننرو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه ورود ب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ساختند‪ ،‬آ ‌‬
‫ت برويسسد و‬ ‫س تسسو و پروردگسسار ‌‬ ‫مشننروط سنناختند »پ ‌‬
‫ه در‬ ‫ي‪ :‬ماپيوسننت ‌‬ ‫ينشسسينيم« يعن ‌‬ ‫بجنگيد‪ ،‬ما همين ‌جا م ‌‬
‫ه عق ‌‬
‫ب‬ ‫هب ‌‬ ‫مون ‌‬ ‫يروي ‌‬ ‫ه بننا تننو پيش‌ م ‌‬ ‫م‪ ،‬ن ‌‬ ‫يمنناني ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن مكننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‬‫ه خنندا ‌‬ ‫ي نسننبت‌ ب ‌‬ ‫ي نننادان ‌‬ ‫ن را از رو ‌‬ ‫نسننخ ‌‬ ‫م‪ .‬اي ‌‬ ‫يگننردي ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ق و واجبننا ‌‬
‫ت‬ ‫هحقنناي ‌‬ ‫ه كفننر ب ‌‬ ‫ه انگيننز ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ل و صفا ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ه‪:‬‬ ‫ل اسنننت‌ ك ‌‬ ‫ي گفتنننند‪ .‬نق ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ت و صنننفا ‌‬ ‫ه ذا ‌‬ ‫مربنننوط ب ‌‬
‫ي اصحابشنان‌‬ ‫ب كسنب‌ رأ ‌‬ ‫ل خداص در روز بدر‪ ،‬از بنا ‌‬ ‫»رسو ‌‬
‫ي اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ك جنگ‌ حتم ‌‬ ‫ه فرمودننند‪ :‬اين ‌‬ ‫ن مشورت ‌نمننود ‌‬ ‫با ايشا ‌‬
‫ي از ديگننر‬ ‫نعمرو‪ ‬بننه ‌نمايننندگ ‌‬ ‫ه باينند كننرد؟ مقنندادب ‌‬ ‫پس‌ چ ‌‬
‫ه ما‬‫يك ‌‬‫س اله ‌‬ ‫ت اقد ‌‬ ‫ه ذا ‌‬ ‫ت‪ :‬سوگند ب ‌‬ ‫ت و گف ‌‬ ‫ب برخاس ‌‬ ‫اصحا ‌‬
‫ت بروينند‬ ‫م‪ :‬تو و پروردگار ‌‬ ‫ه بگويي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ل نيستي ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ن بن ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه ما از سننمت‌ راس ن ‌‬ ‫م! بلك ‌‬ ‫هاي ‌‬‫نجا نشست ‌‬ ‫و بجنگيد‪ ،‬ما همي ‌‬
‫ت سننر شننما بننا آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ش رو و ازپشنن ‌‬ ‫پ‪ ،‬از پي ‌‬ ‫تچ ‌‬ ‫از سننم ‌‬
‫ت‪ ،‬اعل ‌‬
‫م‬ ‫ن دس ن ‌‬ ‫ي از اي ‌‬‫ن ديگننر نيننز بننا تعننابير ‌‬ ‫م‪ .‬يارا ‌‬
‫يجنگي ‌‬ ‫م ‌‬
‫نگننا ‌‬
‫ه‬ ‫يگوينند‪ :‬آ ‌‬ ‫ن مسننعود‪ ‬م ‌‬ ‫ي كردننند‪ ...‬عبنندالله اب ‌‬ ‫آمننادگ ‌‬
‫تو‬ ‫ن شكف ‌‬ ‫ن سخنا ‌‬ ‫تص از اي ‌‬ ‫نحضر ‌‬ ‫كآ ‌‬‫ه مبار ‌‬ ‫ه چهر ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ديد ‌‬
‫ن شدند‪.‬‬ ‫ن بسيار شادما ‌‬ ‫ايشا ‌‬

‫ن )‪(25‬‬ ‫سِقي َ‬
‫ن اْلَقْوِم اْلَفا ِ‬
‫ق َبْيَنَنا َوَبْي َ‬
‫خي َفاْفُر ْ‬
‫سي َوَأ ِ‬‫ك ِإّل َنْف ِ‬‫ب ِإّني َل َأْمِل ُ‬
‫َقاَل َر ّ‬
‫ي پروردگننار‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ب شننكو ‌‬ ‫»گفسست« موسنني‪ ‌‬از بننا ‌‬
‫ن دينت‌ »جز‬ ‫ه يننناري ‌داد ‌‬ ‫ش‪» :‬پروردگارا! من« در را ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫م مننن‬ ‫م را ندارم« امننا قننو ‌‬ ‫ص خود و برادر ‌‬ ‫اختيار شخ ‌‬
‫ي! »پ ‌‬
‫س‬ ‫م سننرپيچيدند و تننو خننود شنناهد هسننت ‌‬ ‫‌كه‌ از فرمننان ‌‬
‫ي بينداز« ما‬ ‫ن جداي ‌‬ ‫ن قوم ‌نافرما ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن ما و ميا ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ن‪ .‬يننا‬
‫ن نپيوننندا ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن و در مجننازا ‌‬ ‫ن متمايز گردا ‌‬ ‫را از آنا ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫هك ‌‬ ‫ن فيصل ‌‬ ‫ن ما و آنا ‌‬ ‫ت‪ :‬تو خود ميا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫معن ‌‬

‫عَلصصى اْلَق صْوِم‬

‫س َ‬‫ل َتْأ َ‬‫ض َف َ‬
‫ن ِفي اَْلْر ِ‬
‫سَنًة َيِتيُهو َ‬
‫ن َ‬ ‫عَلْيِهْم َأْرَبِعي َ‬‫حّرَمٌة َ‬
‫َقاَل َفِإّنَها ُم َ‬
‫ن )‪(26‬‬ ‫سِقي َ‬ ‫اْلَفا ِ‬
‫ن سسسرزمين«‬ ‫سآ ‌‬ ‫ي »پ ‌‬ ‫ه موس ‌‬ ‫لب ‌‬‫»فرمود« خداوند متعا ‌‬
‫ه بيشتر از آن‌ »بر‬ ‫ل سال« ن ‌‬ ‫ن مقدس ‌ »چه ‌‬ ‫ي‪ :‬سرزمي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن »حرام ‌شسسده‌‬ ‫ش و نافرما ‌‬ ‫ه سرك ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ي‪ :‬بر آ ‌‬ ‫آنان« يعن ‌‬
‫ن از جنگ‌ بننا سننتمگران‌ »در‬ ‫ب سر باززدنشننا ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫است« ب ‌‬
‫ه ايننن‬ ‫ن و سرگشننت ‌‬ ‫يشسسوند« و حيننرا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن سرگردا ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ه ومقصنند‬ ‫ه را ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآيننند‪ ،‬بنني ‌آ ‌‬ ‫يروننند و م ‌‬ ‫‌سننو و آن ‌سننو م ‌‬
‫يگويد‪» :‬بني‬ ‫ن جبير م ‌‬ ‫ه باشند‪ .‬سعيدب ‌‬ ‫ش داشت ‌‬ ‫روشني‌ در پي ‌‬
 ‫هراه‌‬ ‫ل‪ ،‬هننر روز بامننداد ب ‌‬ ‫ل سننا ‌‬ ‫ن چه ‌‬ ‫ل در طننول ‌اي ‌‬ ‫‌اسننرائي ‌‬
‫يپيمودننند و هيچ‌‬ ‫ن در بيابانهننا راه ‌م ‌‬ ‫ه و حيننرا ‌‬ ‫ه سرگشننت ‌‬ ‫افتاد ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ي و پريشان ‌‬ ‫ن حيران ‌‬ ‫ن سرزمي ‌‬ ‫م نداشتند‪ .‬اي ‌‬ ‫ت قرار و آرا ‌‬ ‫وق ‌‬
‫ي محل‌‬ ‫ن را »تينننه« يعن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه قنننرآ ‌‬ ‫ن سنننينا بنننود ك ‌‬ ‫سنننرزمي ‌‬
‫ه با‬ ‫ت تي ‌‬ ‫ي ناميد وموسي‪ ‌‬نيز در دش ‌‬ ‫مگشتگ ‌‬ ‫يوگ ‌‬ ‫سرگردان ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ل تمننا ‌‬ ‫ل سننا ‌‬ ‫ن چه ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬آنننا ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬م ‌‬ ‫ن بود«‪ .‬اب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي و هننارون و نيننز‬ ‫ه موس ‌‬ ‫ن بودند چنان ‌ك ‌‬ ‫ه و سرگردا ‌‬ ‫مگشت ‌‬ ‫گ ‌‬
‫ه در‬ ‫ل متجاوز بننود‪ ،‬در تي ‌‬ ‫لسا ‌‬ ‫ن از چه ‌‬ ‫هعمرشا ‌‬ ‫ه كساني‌ ك ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ه بعنند‬ ‫نك ‌‬ ‫ننو ‌‬ ‫عب ‌‬ ‫ت‪ ،‬يوشن ‌‬ ‫ل سال ‌گذشن ‌‬ ‫ن چه ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫گذشتند و چو ‌‬
‫ش وجهنناد‬ ‫ه خيننز ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م گردينند‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫از موسنني‪ ‌‬رهننبر قننو ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ل نوپنناي ‌‬ ‫ي نس ن ‌‬ ‫ن معنننو ‌‬ ‫ي از تننوا ‌‬ ‫ه گيننر ‌‬ ‫فراخواند و با بهر ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ن و جهاد و دانش‌ و پايدار ‌‬ ‫ت موسي‪ ‌‬برمباني‌ ايما ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را فت ‌‬
‫ح‬ ‫م كننرد وفلسننطي ‌‬ ‫ه بودننند‪ ،‬قيننا ‌‬ ‫ش يننافت ‌‬ ‫ت و پرور ‌‬ ‫تربي ‌‬
‫ه گفت ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ي از كسننان ‌‬ ‫هاننند‪ :‬احنند ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ن نق ‌‬ ‫كننرد«‪ .‬مفسننرا ‌‬
‫ن در‬ ‫ن جبننارا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫م مننادا ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫ن شهر نم ‌‬ ‫بودند‪) :‬ما وارد آ ‌‬
‫ن فلسننطين‌‬ ‫ل‪ ،‬وارد سننرزمي ‌‬ ‫ل سننا ‌‬ ‫ن چه ‌‬ ‫ن هسننتند‪ ،(...‬در آ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ق سسستمگر‬ ‫ه فاسس ‌‬ ‫ي! »بسسر گسسرو ‌‬ ‫ي موس ن ‌‬ ‫نشنند‪» .‬پس« ا ‌‬
‫ك‬
‫ب تننر ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫نسا ‌‬ ‫اندوهگين ‌نباش« بدي ‌‬
‫ل را »فاسننق«‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه از بن ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ض‪ ،‬دوبننار آ ‌‬ ‫جهنناد فننر ‌‬
‫ناميد‪.‬‬
‫ن سننرزنش‌ يهننود و‬ ‫ن‪ ،‬متضننم ‌‬ ‫ن داستا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫لو‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن با خدا ‌‬ ‫ن و نيز مخالفتهايشا ‌‬ ‫يهايشا ‌‬ ‫ن رسوائ ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي اس ‌‬ ‫پيامبر و ‌‬

‫حِدِهَما َوَلْم ُيَتَقّبصْل ِمص َ‬

‫ن‬ ‫ن َأ َ‬‫ق ِإْذ َقّرَبا ُقْرَباًنا َفُتُقّبَل ِم ْ‬
‫حّ‬ ‫ي َآَدَم ِباْل َ‬‫عَلْيِهْم َنَبَأ اْبَن ْ‬
‫َواْتُل َ‬
‫ن )‪(27‬‬ ‫ن اْلُمّتِقي َ‬ ‫ل ِم َ‬‫ك َقاَل ِإّنَما َيَتَقّبُل ا ُّ‬‫خِر َقاَل َلْقُتَلّن َ‬‫لَ‬ ‫ا َْ‬
‫ن دو پسسسر آدم‌‬ ‫ن داستا ‌‬ ‫ي پيامبر خاتمص! »بر آنا ‌‬ ‫»و« ا ‌‬
‫ندو‬ ‫ك از آ ‌‬ ‫ه هسسر ي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن‪ ،‬هنگسسام ‌‬ ‫ي بخسسوا ‌‬ ‫را به راسسست ‌‬
‫ه آن‌‬ ‫ه به ‌وسننيل ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ه داشت« قربا ‌‬ ‫ي عرض ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫قربان ‌‬
‫ن يننا‬‫يشننود؛ از ذبح‌ حيننوا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ب جسننت ‌‬ ‫ل تقننر ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫به ‌خدا ‌‬
 ‫ياش‌‬ ‫ن دو« قربنننان ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫س‪ ،‬از يك ‌‬ ‫ي »پ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫م صننندق ‌‬ ‫تقننندي ‌‬
‫ي پسسذيرفته‬ ‫ل بننود »و از ديگسسر ‌‬ ‫ه شسسد« او هننابي ‌‬ ‫»پذيرفت ‌‬
‫ل بود‪.‬‬ ‫ه او قابي ‌‬ ‫‌نشد« ك ‌‬
‫يگوينند‪» :‬درآ ‌‬
‫ن‬ ‫لم ‌‬ ‫ل و هننابي ‌‬ ‫ن قننابي ‌‬ ‫ح داسننتا ‌‬ ‫نكننثير در شننر ‌‬ ‫اب ‌‬
‫م دو فرزننند توأمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ك شك ‌‬ ‫ه حوا در ي ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫زما ‌‬
‫ي دخنتر بنود‪ .‬آد ‌‬
‫م‬ ‫ي از آنها پسر و ديگر ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫يآورد ك ‌‬ ‫ه دنيا م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يكننرد؛‬ ‫جم ‌‬ ‫ه پسننرانش‌ تننزوي ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫ل‪ ،‬دختران ‌‬ ‫ت حا ‌‬ ‫به‌ ضرور ‌‬
‫م ديگر در‬ ‫ه عقد پسر شك ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ن شك ‌‬ ‫ه دختر اي ‌‬ ‫ن نحو ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن روا بننود‪ .‬از قضننا خننواهر‬ ‫ن زمننا ‌‬ ‫ن كننار در آ ‌‬ ‫يآورد‪ .‬و اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل زيبا بننود‪ .‬آدم‪ ‌‬طبق‌‬ ‫ه و خواهر قابي ‌‬ ‫يبهر ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ل از جما ‌‬ ‫هابي ‌‬
‫ه عقنند‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫ت تا خواهر هابي ‌‬ ‫ن‪ ،‬خواس ‌‬ ‫ن زما ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ت و قانو ‌‬ ‫سن ‌‬
‫ل در آورد امنا قنابي ‌‬
‫ل‬ ‫ه عقند هنابي ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫ل و خنواهر قنابي ‌‬ ‫قنابي ‌‬
‫م! آدم‪‌‬‬ ‫يكن ‌‬ ‫م عقنند م ‌‬ ‫ن بننا خننواهر خننود ‌‬ ‫ت‪ :‬م ‌‬ ‫نپسنننديد و گف ‌‬
‫يا ‌‬
‫ي‬ ‫ن قربننان ‌‬ ‫س هننر دويتننا ‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫يپسننند ‌‬ ‫ه تننو نم ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ت‪ :‬حننا ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ن دختر زيبا از‬ ‫ه شد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه پذيرفت ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫ي هر ك ‌‬ ‫م كنيد‪ ،‬قربان ‌‬ ‫تقدي ‌‬
‫م بود زيرا‬ ‫ه گند ‌‬ ‫ي از خوش ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل دست ‌‬ ‫ي باشد‪ .‬قرباني ‌قابي ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن محصننو ‌‬
‫ل‬ ‫تتري ‌‬ ‫ن را از پس ‌‬ ‫ت و او آ ‌‬ ‫ي داش ‌‬ ‫ل كشاورز ‌‬ ‫او شغ ‌‬
‫ب گوسننفندان ‌‬
‫ي‬ ‫ه صاح ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ب كرد ولي‌ هابي ‌‬ ‫ش انتخا ‌‬ ‫م خوي ‌‬ ‫گند ‌‬
‫ي برگزينند‪ .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫ي قربننان ‌‬ ‫ن آنها را بننرا ‌‬ ‫ي از بهتري ‌‬ ‫بود‪ ،‬گوسفند ‌‬
‫ه بهشن ‌‬
‫ت‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ل را پنذيرف ‌‬ ‫ي هنابي ‌‬ ‫ل قربنان ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ل قرار نگرفت‌ و در اينجا‬ ‫ل مورد قبو ‌‬ ‫بال برد اما قرباني‌ قابي ‌‬
‫ه هابي ‌‬
‫ل‬ ‫لب ‌‬ ‫ل حسد ورزيد« »گفت« قابي ‌‬ ‫ل با هابي ‌‬ ‫ه قابي ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫م كشسست« انگيننز ‌‬ ‫»حتما تو را خسسواه ‌‬
‫ت‪ :‬خدا فقط از متقيا ‌‬
‫ن‬ ‫ل گف ‌‬ ‫ك بود »هابي ‌‬ ‫ت و رش ‌‬ ‫غير ‌‬
‫ي از خود ‌‬
‫ت‬ ‫ه ديد ‌‬ ‫ت‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ش گف ‌‬ ‫ه برادر ‌‬ ‫يپذيرد« گويي‌ او ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ ،‬همانننا‬ ‫ش قربنناني ‌‬ ‫م پننذير ‌‬ ‫ب عنند ‌‬ ‫ن زيننرا سننب ‌‬ ‫ه ازم ‌‬ ‫ي‪ ،‬ن ‌‬ ‫دينند ‌‬
‫ه افزود‪:‬‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت بود‪ .‬آ ‌‬ ‫يتقوايي‌ خود ‌‬ ‫ب ‌‬

‫ل ص َر ّ‬
‫ب‬ ‫ف ا َّ‬
‫خصصا ُ‬
‫ك ِإّني َأ َ‬
‫ك َِلْقُتَل َ‬
‫ي ِإَلْي َ‬
‫ط َيِد َ‬
‫سٍ‬
‫ك ِلَتْقُتَلِني َما َأَنا ِبَبا ِ‬
‫ي َيَد َ‬
‫ت ِإَل ّ‬
‫ط َ‬
‫سْ‬
‫ن َب َ‬‫َلِئ ْ‬
‫ن )‪(28‬‬ ‫اْلَعاَلِمي َ‬
 ‫ي تسسا مسسرا بكشسسي«‬ ‫ن دراز كن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫»اگر دس ‌‬
‫ي تسسو‬ ‫هسو ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ن دست ‌‬ ‫م را بكني ‌»م ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر قصد قتل ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه من‌ از خداوند‪،‬‬ ‫م‪ ،‬چراك ‌‬ ‫م تا تو را بكش ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫دراز نم ‌‬
‫هكارانه‌‬ ‫ل تب ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫ي‪ :‬م ‌‬ ‫يترسم« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫پروردگار جهانيا ‌‬
‫ن صننور ‌‬
‫ت‬ ‫م زيرا در آ ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫ن‪ ،‬پاسخ ‌نم ‌‬ ‫تو را با عملي‌ همانند آ ‌‬
‫م و بنندا ‌‬
‫ن‬ ‫يشوي ‌‬ ‫م برابر م ‌‬ ‫ه باه ‌‬ ‫ب گنا ‌‬ ‫ن و تو هر دو در ارتكا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل‪ ،‬همانننننا تننننرس‌ از‬ ‫ه قت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م نكننننرد ‌‬ ‫ت اقنننندا ‌‬ ‫كه‌ عل ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫بالعالمي ‌‬ ‫ر ‌‬
‫ت‪ .‬در‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫ه قت ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫مشنند ‌‬ ‫همعني‌ تسلي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن هننابي ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪ ،‬مانننند‬ ‫ه برخاسن ‌‬ ‫ه فتن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ت‪» :‬آ ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫يگويد‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ب سنننختيان ‌‬ ‫م بننناش«‪ .‬اينننو ‌‬ ‫ن دو فرزنننند آد ‌‬ ‫بهنننتري ‌‬
‫نبن‌‬ ‫ل كننرد‪ ،‬عثمننا ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن كسي‌ ك ‌‬ ‫ت اولي ‌‬ ‫»درحقيق ‌‬
‫م فتنه‌‬ ‫ه هنگننا ‌‬ ‫يوقاص‪ ‌‬ب ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫ه سننعدب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫عفان‪ ‌‬بود«‪ .‬چنننا ‌‬
‫ن حديث‌ شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫ت‪ :‬گواهي م ‌‬ ‫ن عثمان‪ ‌‬گف ‌‬ ‫زما ‌‬
‫هزود ‌‬
‫ي‬ ‫ه فرمودننند‪» :‬همانننا ب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل خداص شنننيد ‌‬ ‫را از رسو ‌‬
‫ه بهننتر از‬ ‫ص نشسننت ‌‬ ‫ن شننخ ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ي خواهنندداد ك ‌‬ ‫ي رو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫فتن ‌‬
‫هو‬ ‫ص روننند ‌‬ ‫ه بهننتر از شننخ ‌‬ ‫ص ايسننتاد ‌‬ ‫ه‪ ،‬شننخ ‌‬ ‫ص ايسننتاد ‌‬ ‫شخ ‌‬
‫م‪:‬‬ ‫ص شننتابنده ‌اسننت«‪ .‬گفت ‌‬ ‫ه بهننتر از شننخ ‌‬ ‫ص روننند ‌‬ ‫شننخ ‌‬
‫م بننر من‌ در‬ ‫ص مهاج ‌‬ ‫ه شخ ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ل الله! اگر كار چنا ‌‬ ‫يارسو ‌‬
‫ل رساند؟ فرمودننند‪:‬‬ ‫ه قت ‌‬ ‫ت تا مرا ب ‌‬ ‫هام ‌وارد شد و خواس ‌‬ ‫خان ‌‬
‫م )هابيل( باش«‪.‬‬ ‫ت همانند فرزندآد ‌‬ ‫ن صور ‌‬ ‫»در آ ‌‬
‫تو‬ ‫س ن اجماعا ن جايز اس ‌‬ ‫ع از نف ‌‬ ‫ت ما دفا ‌‬ ‫هر چند در شريع ‌‬
‫ه دفا ‌‬
‫ع‬ ‫يگيرد‪ ،‬مأمور ب ‌‬ ‫م قرار م ‌‬ ‫ه ناحق ‌مورد هجو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ي واجب‌ اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ع بننرو ‌‬ ‫ن دفا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يباشد اما در اي ‌‬ ‫از خود م ‌‬
‫ف نظننر وجننود دارد امننا قننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن علمننا اختل ‌‬ ‫يننا خيننر؟ ميننا ‌‬
‫ي نه ‌‬
‫ي‬ ‫ن معنننا ‌‬ ‫ت زيرا در آ ‌‬ ‫س اس ‌‬ ‫ع از نف ‌‬ ‫ب دفا ‌‬ ‫حتر‪ ،‬وجو ‌‬ ‫صحي ‌‬
‫ل‪:‬‬‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫ن فرمود ‌‬ ‫از منكر وجود دارد و نيز به ‌دليل ‌اي ‌‬
‫ض﴾ ‌‪) :‬واگر خداوند‬ ‫ت اَْلْر ُ‬ ‫سصصَد ِ‬ ‫ض َلَف َ‬ ‫ضصصُهْم ِبَبْعصص ٍ‬ ‫س َبْع َ‬ ‫ل الّنصصا َ‬ ‫﴿ َوَلْوَل َدْفُع ا ِّ‬
‫يكرد‪ ،‬همانا‬ ‫ع نم ‌‬ ‫ه بعضي ‌ديگر دف ‌‬ ‫م را به ‌وسيل ‌‬ ‫بعضي‌ از مرد ‌‬
‫ي اس نت‌‬ ‫ت( »بقننره‪ .«‌251/‬گفتن ‌‬ ‫يگننرف ‌‬ ‫فساد زمين ‌را فرا م ‌‬
‫هو‬ ‫ه فتن ‌‬‫س‪ ،‬در شنننرايطي ‌اسنننت‌ ك ‌‬ ‫ع از نف ‌‬‫ت دفنننا ‌‬
‫ه ارجحي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه بننود‬‫هپا خاسننت ‌‬‫هب ‌‬ ‫ه فتن ‌‬
‫هك ‌‬
‫نگا ‌‬‫ن نباشد ولي‌ آ ‌‬ ‫ي در ميا ‌‬
‫ها ‌‬
‫شبه ‌‬
‫ه خننندا‪‬‬ ‫ه در را ‌‬‫يپنداشنننت‌ ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن چني ‌‬‫و هرينننك ‌از طنننرفي ‌‬
‫ك دفننا ‌‬
‫ع‬ ‫ي‪ ،‬تنر ‌‬‫س از نظر برخي؛ در چنين ‌شنرايط ‌‬ ‫يجنگد پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ح اس ‌‬ ‫ت ن اولي‌ و ارج ‌‬ ‫ن آيا ‌‬
‫ل همي ‌‬‫هدلي ‌‬‫سنب ‌‬‫از نف ‌‬

‫جَزاُء الظّصصاِلِمي َ‬
‫ن‬ ‫ك َ‬
‫ب الّناِر َوَذِل َ‬
‫حا ِ‬ ‫صَ‬
‫ن َأ ْ‬
‫ن ِم ْ‬
‫ك َفَتُكو َ‬‫ن َتُبوَء ِبِإْثِمي َوِإْثِم َ‬
‫ِإّني ُأِريُد َأ ْ‬
‫)‪(29‬‬
‫ه مسسرا‬ ‫ه گنسسا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يخسسواه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪» :‬م ‌‬ ‫ه گف ‌‬ ‫ل در ادام ‌‬ ‫هننابي ‌‬
‫ي‪:‬‬‫ه خسسود را« يعن ‌‬ ‫ن مننرا »وگنسسا ‌‬ ‫ه كشننت ‌‬ ‫ي‪ :‬گنننا ‌‬ ‫ببري« يعن ‌‬
‫ي‪ ،‬و‬ ‫ي‪ ،‬نيز بردار ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ب شد ‌‬ ‫م مرتك ‌‬ ‫ل از كشتن ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫گناهاني‌ را ك ‌‬
‫ه نشنند‪.‬‬ ‫ت پننذيرفت ‌‬ ‫ه قربنناني ‌‬ ‫م بننود ك ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ن گناهننا ‌‬ ‫ب همي ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت بنننود از‪:‬‬ ‫ل عبنننار ‌‬ ‫ن قنننابي ‌‬ ‫ن گناهنننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشنننوي ‌‬ ‫ينننادآور م ‌‬
‫ه از اهسسل‬ ‫س در نتيج ‌‬ ‫ه و حسنند »پ ‌‬ ‫ن‪ ،‬كين ‌‬ ‫ي والنندي ‌‬ ‫نافرمننان ‌‬
‫ي‪:‬‬
‫ت سسسزاي‌ سسستمگران« يعن ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ي و اي ‌‬ ‫خ باش س ‌‬ ‫‌دوز ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫ي ستمگرا ‌‬ ‫خ سزا ‌‬ ‫دوز ‌‬

‫ن )‪(30‬‬
‫سِري َ‬
‫خا ِ‬ ‫ن اْل َ‬
‫ح ِم َ‬
‫صَب َ‬
‫خيِه َفَقَتَلُه َفَأ ْ‬
‫سُه َقْتَل َأ ِ‬
‫ت َلُه َنْف ُ‬
‫ع ْ‬‫طّو َ‬
‫َف َ‬
‫ش سه ‌‬
‫ل‬ ‫ش را در نظر ‌‬ ‫ن برادر ‌‬ ‫ي كشت ‌‬ ‫سو ‌‬ ‫س نف ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ل‪،‬‬ ‫ه باالسننوء« قننابي ‌‬ ‫ي‪ :‬نفننس ‌»امننار ‌‬ ‫ن نمسسود« يعن ‌‬ ‫و آسسسا ‌‬
‫ن سنناخت‌ و او را بنندان‬ ‫ن نمايننا ‌‬ ‫ي آسننا ‌‬ ‫ن بننرادر را بننر و ‌‬ ‫كشت ‌‬
‫ل بننرادر‬ ‫ه قت ‌‬
‫ن تصننور را در او القننا نمننود ك ‌‬ ‫ب كننرد و اي ‌‬ ‫‌تننرغي ‌‬
‫ي‬
‫ف و دسننتاورد ‌‬ ‫ن شننر ‌‬ ‫ت و او از آ ‌‬ ‫ل و گواراسنن ‌‬ ‫بسننيار سننه ‌‬
‫ه در دسنت‌ داشننت ‌»او را‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »پس« بنا آهن ‌‬ ‫خواهد داش ‌‬
‫ق برادر‪.‬‬ ‫هناح ‌‬
‫نب ‌‬‫ن خو ‌‬ ‫ن شد« با ريخت ‌‬ ‫ت و از زيانكارا ‌‬ ‫كش ‌‬

‫خيِه َقصصاَل َيصصا َوْيَلَتصصا‬‫سْوَأَة َأ ِ‬

‫ف ُيَواِري َ‬ ‫ض ِلُيِرَيُه َكْي َ‬
‫ث ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ح ُ‬‫غَراًبا َيْب َ‬
‫ل ُ‬ ‫ث ا ُّ‬‫َفَبَع َ‬
‫ن)‬ ‫ن الّنصصاِدِمي َ‬ ‫ح ِمص َ‬ ‫صصَب َ‬‫خصصي َفَأ ْ‬
‫سْوَأَة َأ ِ‬‫ي َ‬‫ب َفُأَواِر َ‬ ‫ن ِمْثَل َهَذا اْلُغَرا ِ‬‫ن َأُكو َ‬‫ت َأ ْ‬‫جْز ُ‬
‫عَ‬‫َأ َ‬
‫‪(31‬‬
‫ن را« بننننا‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ي را فرسسسستاد ك ‌‬ ‫س خداونسسسد زاغ ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه او‬ ‫هب ‌‬ ‫نوسسسيل ‌‬ ‫يكاويسسد تسسا بدي ‌‬ ‫ش »م ‌‬ ‫ل و منقننار ‌‬ ‫چنگننا ‌‬
 ‫ن كنسسد«‬ ‫ش را پنهسسا ‌‬ ‫ه جسسسد بسسرادر ‌‬ ‫ه چگسسون ‌‬ ‫بنماياند ك ‌‬
‫يدانس نت‌ كه‌‬ ‫ت‪ ،‬نم ‌‬ ‫ل را كش ن ‌‬ ‫ش هننابي ‌‬ ‫ن قابيل ‌برادر ‌‬ ‫ي! چو ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ن كس‌ از اولد‬ ‫ن كند زيننرا هابيننل ‌اولي ‌‬ ‫ش را پنها ‌‬ ‫ه جسد ‌‬ ‫چگون ‌‬
‫غ را فرسننتاد‬ ‫س خداوند ‪ ‬دو زا ‌‬ ‫ه بود پ ‌‬ ‫ن باخت ‌‬ ‫ه جا ‌‬ ‫م بود ك ‌‬ ‫آد ‌‬
‫م جنگيدننند و درنهنناي ‌‬
‫ت‬ ‫ل بنناه ‌‬ ‫م قننابي ‌‬ ‫ش چش ‌‬ ‫غ در پي ‌‬ ‫ن دو زا ‌‬ ‫وآ ‌‬
‫گ و منقننار بننراي ‌‬
‫ش‬ ‫ه با چن ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي را كش ‌‬ ‫ي از آنها ديگر ‌‬ ‫يك ‌‬
‫ن افگننند و سننپس‌ بننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ش را در آ ‌‬ ‫ه جسد ‌‬ ‫گودالي‌ حفر كرد ‌‬
‫ي ويل‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ه را دينند »گف ‌‬ ‫ن صننحن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ك پاشيد‪ ،‬قننابي ‌‬ ‫خا ‌‬
‫ن و به ‌معن ‌‬
‫ي‬ ‫ت و حز ‌‬ ‫ي ناشي‌ از حسر ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل‪ :‬كلم ‌‬ ‫ن!« وي ‌‬ ‫بر م ‌‬
‫م بنناد! »آيسسا‬ ‫ي بننر سننر ‌‬ ‫ك نننابود ‌‬ ‫ي خننا ‌‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ت اس ن ‌‬ ‫هلك ‌‬
‫مو‬ ‫غ باشسس ‌‬ ‫ه ماننسسد اين‌ زا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م از آ ‌‬ ‫ن هسسست ‌‬ ‫نسساتوا ‌‬
‫ي پيكننر جننان‬ ‫ت‪ :‬يعن ‌‬ ‫ت برادر خود رابپوشسسم« سننوأ ‌‬ ‫سوأ ‌‬
‫ه بننا‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ن شد« آ ‌‬ ‫نشدگا ‌‬ ‫س از پشيما ‌‬ ‫ل را‪» .‬پ ‌‬ ‫ه قابي ‌‬ ‫‌باخت ‌‬
‫ك سننپرد‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫ه خننا ‌‬ ‫ه جسنند بننرادر را ب ‌‬ ‫س و اندو ‌‬ ‫افسو ‌‬
‫ه اس نت‌‬ ‫ل خداص آمد ‌‬ ‫نمسعود‪ ‬از رسو ‌‬ ‫ه روايت ‌اب ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫شري ‌‬
‫يشننود‪ ،‬مگننر‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ه سننتم ‌كشننت ‌‬ ‫چ شخصي‌ ب ‌‬ ‫كه‌ فرمودند‪» :‬هي ‌‬
‫ي دارد‬ ‫ي سنهم ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫م نينز از خنو ‌‬ ‫ل فرزنند آد ‌‬ ‫ن قات ‌‬ ‫ه اولي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن را بنيننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه كشننت ‌‬ ‫ه شننيو ‌‬ ‫ي بننود ك ‌‬ ‫ن كسنن ‌‬ ‫ل اولي ‌‬ ‫زيننرا قننابي ‌‬
‫گذاشت«‪.‬‬

‫ساٍد ِفي‬ ‫سا ِبَغْيِر َنْفسٍ َأْو َف َ‬ ‫ن َقَتَل َنْف ً‬ ‫سَراِئيَل َأّنُه َم ْ‬
‫عَلى َبِني ِإ ْ‬ ‫ك َكَتْبَنا َ‬ ‫جِل َذِل َ‬
‫ن َأ ْ‬
‫ِم ْ‬
‫جِميًعا َوَلَقْد‬ ‫س َ‬ ‫حَيا الّنا َ‬ ‫حَياَها َفَكَأّنَما َأ ْ‬
‫ن َأ ْ‬‫جِميًعا َوَم ْ‬‫س َ‬ ‫ض َفَكَأّنَما َقَتَل الّنا َ‬ ‫اَْلْر ِ‬
‫ن )‪(32‬‬ ‫سِرُفو َ‬‫ض َلُم ْ‬‫ك ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ن َكِثيًرا ِمْنُهْم َبْعَد َذِل َ‬
‫ت ُثّم ِإ ّ‬‫سُلَنا ِباْلَبّيَنا ِ‬
‫جاَءْتُهْم ُر ُ‬‫َ‬
‫ه »بر‬ ‫ه بننود ك ‌‬ ‫ب قتل‌ يادشنند ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ن جهت« يعن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه در‬ ‫ه پديدآمنند ‌‬ ‫ي‪ :‬حننادث ‌‬ ‫ل حكسسم ‌كرديسسم« يعن ‌‬ ‫ياسسسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ل عمنند بننود‬ ‫ه از قت ‌‬ ‫ع مفاسد برآمنند ‌‬ ‫م و انوا ‌‬ ‫ن دو فرزند آد ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ل گردينند‪:‬‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫م بننر بن ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ع ساخت ‌‬ ‫ب مشرو ‌‬ ‫كه‌ سب ‌‬
‫ي‪ :‬به‌‬ ‫ض كسي« يعن ‌‬ ‫ه غير عو ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ه هر كس ‌كس ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫ت »يا به‌‬ ‫ب قصنناص ‌اس ن ‌‬ ‫ه مننوج ‌‬ ‫ن كس ني‌ ك ‌‬ ‫ض كشننت ‌‬ ‫غيرعننو ‌‬
‫ه خننداي‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ه همانننا شننر ‌‬ ‫ي زميسسن« ك ‌‬ ‫غيرفسسساد در رو ‌‬
 ‫ه همه‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسسس ‌‬ ‫س چنسسا ‌‬ ‫يباشنند »بكشسسد پ ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬خنندا ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬يعن ‌‬ ‫ه باشسسد« مجاهنند م ‌‬ ‫م را كشت ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ي را بننه ‌عمنند‬ ‫ن مننؤمن ‌‬ ‫ه انسننا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي كسنن ‌‬ ‫ل جننزا ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫ه‪ ،‬او را لعن ‌‬
‫ت‬ ‫م گننرفت ‌‬ ‫ه‪ ،‬بننر او خش ن ‌‬ ‫م قننرارداد ‌‬ ‫يكشنند‪ ،‬جهن ‌‬ ‫م ‌‬
‫س اگننر‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه ساخته ‌اس ‌‬ ‫ش آماد ‌‬ ‫گ را براي ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫ه و عذاب ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ش از‬ ‫ي بي ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ت‪ ،‬جننزا ‌‬ ‫يكشن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫م را ه ‌‬ ‫م مرد ‌‬ ‫ض تما ‌‬ ‫او بر فر ‌‬
‫ن نبود«‪.‬‬ ‫اي ‌‬
‫هاننند‪ :‬فسنناد در زمين‌‬ ‫ن( گفت ‌‬ ‫برخي‌ در تفسير )فسنناد در زمي ‌‬
‫ي از مظنناهر فسنناد‬ ‫ن و بننرخ ‌‬ ‫ك و غيننر آ ‌‬ ‫ت در شننر ‌‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫عننا ‌‬
‫لكردن‌‬ ‫ن و پايمننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬درينند ‌‬ ‫نريز ‌‬ ‫ي‪ ،‬خو ‌‬ ‫ت از‪ :‬راهزن ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫عبار ‌‬
‫ل‪ ،‬تجاوز‬ ‫ل اموا ‌‬ ‫ت و چپاو ‌‬ ‫س و ارزشها‪ ،‬غار ‌‬ ‫ت و نوامي ‌‬ ‫مقدسا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ع درختننا ‌‬ ‫ن آباديها‪ ،‬قط ‌‬ ‫نكرد ‌‬ ‫ق‪ ،‬ويرا ‌‬ ‫هناح ‌‬ ‫ن خدا‪ ‬ب ‌‬ ‫بر بندگا ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ه فسنناد ديگننر ‌‬ ‫ن نهرها و هرگننون ‌‬ ‫ن و خشكاند ‌‬ ‫از بين ‌برد ‌‬
‫س‪ ،‬كس سي‌ را‬ ‫ن باشنند‪» .‬و هر ك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن فنناع ‌‬ ‫ب كشننت ‌‬ ‫مننوج ‌‬
‫ه قتلش‌ واجب‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س از كسنن ‌‬ ‫ي‪ :‬هننر ك ‌‬ ‫ه بسسدارد« يعن ‌‬ ‫زنسسد ‌‬
‫س‪ ،‬نجننا ‌‬
‫ت‬ ‫ن نف ‌‬ ‫يگويد‪» :‬زنده ‌داشننت ‌‬ ‫ه‪ ،‬درگذرد‪ .‬مجاهد م ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي‪ ،‬يننا از زيننر آوار‪ ،‬ينا از‬ ‫ش سننوز ‌‬ ‫ق‪ ،‬يننا از آت ‌‬ ‫ي از غننر ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ه مسسرد ‌‬
‫م‬ ‫ه هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫س چنا ‌‬ ‫ي است« »پ ‌‬ ‫ه نابود ‌‬ ‫ورط ‌‬
‫ي بننر هم ‌‬
‫ه‬ ‫ي از و ‌‬ ‫ي‪ :‬سپاسگزار ‌‬ ‫ه است« يعن ‌‬ ‫ه داشت ‌‬ ‫را زند ‌‬
‫ي‪ :‬پننادا ‌‬
‫ش‬ ‫هاند‪ :‬يعن ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت‪ .‬برخي‌ در معن ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫م لز ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫م را زنننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه گنننويي‌ همنننه منننرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اسننن ‌‬ ‫ن عظي ‌‬ ‫ي چننننا ‌‬ ‫و ‌‬
‫ن عا ‌‬
‫م‬ ‫ه اديا ‌‬ ‫ق در هم ‌‬ ‫م فو ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت‪ .‬با توج ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ت‪ ،‬شننايد دليننل ‌تخصننيص‌ بن ‌‬ ‫ك اسن ‌‬ ‫و مشتر ‌‬
‫م(‬ ‫مكننردي ‌‬ ‫ل حك ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ت‪) :‬بر بن ‌‬ ‫ه از عبار ‌‬ ‫ه‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫م در اي ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ه وعينند‬ ‫ي بودننند ك ‌‬ ‫ن امننت ‌‬ ‫ن اولي ‌‬ ‫ه‪ :‬آنننا ‌‬ ‫ن باشنند ك ‌‬ ‫يآينند‪ ،‬اي ‌‬ ‫بر م ‌‬
‫ه عننام ‌‬
‫ل‬ ‫نك ‌‬ ‫ل شد چنا ‌‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫س‪ ،‬بر ايشا ‌‬ ‫ل نف ‌‬ ‫الهي‌ در مورد قت ‌‬
‫ن‡ از‬ ‫ن پيننامبرا ‌‬ ‫ي وكشننت ‌‬ ‫ت خننونريز ‌‬ ‫ص‪ ،‬كننثر ‌‬ ‫ن تخصنني ‌‬ ‫ديگر اي ‌‬
‫ن مسسا بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ه پيسسامبرا ‌‬ ‫ت‪» .‬و هسسرآين ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫سننو ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫س از آ ‌‬ ‫ي روشني‌ آوردنسسد پ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ياسرائيل ‌نشان ‌‬ ‫بن ‌‬
‫يكننسسد« در‬
‫يم ‌‬ ‫هرو ‌‬
‫ن زيسساد ‌‬‫ن در زمي ‌‬ ‫ي از آنسسا ‌‬
‫بسسسيار ‌‬
‫ن پيامبران‡ را كشتند‪.‬‬
‫ه آنا ‌‬
‫ي تا بدانجا ك ‌‬
‫كشتار و خونريز ‌‬

‫ن ُيَقّتُلصصوا‬ ‫سصصاًدا َأ ْ‬ ‫ض َف َ‬
‫ن ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫سَعْو َ‬
‫سوَلُه َوَي ْ‬ ‫ل َوَر ُ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫حاِرُبو َ‬ ‫ن ُي َ‬ ‫جَزاُء اّلِذي َ‬ ‫ِإّنَما َ‬
‫ك َلُه صْم‬ ‫ض َذِل ص َ‬ ‫ن اَْلْر ِ‬ ‫ف َأْو ُيْنَفْوا ِم ص َ‬ ‫ل ٍ‬‫خَ‬ ‫ن ِ‬ ‫جُلُهْم ِم ْ‬ ‫طَع َأْيِديِهْم َوَأْر ُ‬ ‫صّلُبوا َأْو ُتَق ّ‬ ‫َأْو ُي َ‬
‫ظيٌم )‪(33‬‬ ‫عِ‬ ‫ب َ‬ ‫عَذا ٌ‬ ‫خَرِة َ‬ ‫لِ‬‫ي ِفي الّدْنَيا َوَلُهْم ِفي ا َْ‬ ‫خزْ ٌ‬
‫ِ‬
‫م راهزننننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه حننند »حرابنننه« ينننا حك ‌‬ ‫ه دربنننار ‌‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ل شنند ك ‌‬ ‫ن ننناز ‌‬ ‫ي از مسننلمانا ‌‬ ‫ق( و كسننان ‌‬ ‫عالطري ‌‬ ‫)قطننا ‌‬
‫يپردازند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫فسادافگني‌ در رو ‌‬
‫ه بسسا خسسدا و پيسسامبر وي‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫»همانسسا جسسزا ‌‬
‫بو‬ ‫نخنندا‪ ‬و كتننا ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫يخيزند« با سننتيز علي ‌‬ ‫ه برم ‌‬ ‫محارب ‌‬
‫نو‬ ‫ه بنننا خننندا‪‬؛ عصنننيا ‌‬ ‫ي‪ .‬محنننارب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ت و دوسنننتا ‌‬ ‫شنننريع ‌‬
‫ل سننلح‌‬ ‫ه با رسننول‌ خننداص؛ حم ‌‬ ‫ي‪ ،‬محارب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫گردنكشي ‌علي ‌‬
‫ن در عصر پيامبر و‬ ‫ن با مسلمانا ‌‬ ‫ت و جنگيد ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫برضد ايشا ‌‬
‫ن با اسنلحه ‌بنر‬ ‫ه محاربا ‌‬ ‫يباشد؛ چنانچ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن همانند آ ‌‬ ‫بعد از آ ‌‬
‫مو‬ ‫ل مننرد ‌‬ ‫ب اموا ‌‬ ‫ه منظور غص ‌‬ ‫ه كنند و راهها را ب ‌‬ ‫م حمل ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ع فسنناد ‌‬
‫ي‬ ‫ح‪ ،‬يا دف ‌‬ ‫ه اصل ‌‬ ‫ه‪ ،‬يا اراد ‌‬ ‫ن آنها بدون ‌وجود شبه ‌‬ ‫كشت ‌‬
‫ه در منننورد‬ ‫هكنننريم ‌‬ ‫م آي ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ع نماينننند‪ .‬بايننند دانسننن ‌‬ ‫قط ‌‬
‫ن جنننايت‌ بننزرگ‬ ‫ه مرتكب‌ اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن از كسان ‌‬ ‫ن و غير آنا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫يگويننند‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ه و يارانشننا ‌‬ ‫م ابننوحنيف ‌‬ ‫ت‪ .‬اما ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫يگردند‪ ،‬عا ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ن در‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت و حمل ‌‬ ‫ياسن ‌‬ ‫ل راهزن ‌‬ ‫ه‪ ،‬فقننط شنام ‌‬ ‫»محارب ‌‬
‫ي‬
‫يشننود زيننرا در شننهرها بننرا ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن مضمو ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫شهرها شام ‌‬
‫ه از چنين‌‬ ‫ف راهها ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬برخل ‌‬ ‫ن فريادرسي‌ هس ‌‬ ‫فريادگر امكا ‌‬
‫ه »در‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسننان ‌‬ ‫يباشد«‪» .‬و« همانا جزا ‌‬ ‫هدور م ‌‬ ‫امكاني‌ ب ‌‬
‫ن فسنناد‬ ‫ي‪ :‬در آ ‌‬ ‫يشسستابند« يعن ‌‬ ‫ه قصد فسسساد م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه شسسوند« بنندو ‌‬ ‫ه كشسست ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يكنند »اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫افروز ‌‬
‫يگننناه ‌‬
‫ي‬ ‫ه فقننط نفس‌ ب ‌‬ ‫ت و پا‪ ،‬چنانچ ‌‬ ‫ع دس ‌‬ ‫ن و قط ‌‬ ‫دار آويخت ‌‬
‫ه شسسوند« چنننانچ ‌‬
‫ه‬ ‫ل رسانده ‌بودند »يا بر دار كرد ‌‬ ‫هقت ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫هدارآويختن‌‬ ‫ه بودننند‪ .‬ب ‌‬ ‫م كشننتار كننرد ‌‬ ‫هوه ‌‬ ‫ل را گننرفت ‌‬ ‫هم‌ مننا ‌‬
‫ل از‬ ‫ب قب ‌‬ ‫ه محار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫س جايز نيس ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫فقط بعد از كشت ‌‬
‫ه شود »يا دسسستها و پاهايشسسان‌‬ ‫ه دار آويخت ‌‬ ‫كشته ‌شدن ‌ب ‌‬
‫ه فقنط منال‌‬ ‫هشود« چنانچ ‌‬ ‫كديگر بريد ‌‬ ‫تي ‌‬ ‫ف جه ‌‬ ‫در خل ‌‬
‫ن‪ :‬فقننط‬ ‫ه بودننند‪ .‬مننراد ازآ ‌‬ ‫ب كشننتار نشنند ‌‬ ‫ه و مرتك ‌‬ ‫را گرفت ‌‬
‫ت »يسسا از وطن‌ تبعيسسد‬ ‫پ اس ‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫ت و پا ‌‬ ‫ت راس ‌‬ ‫ن دس ‌‬ ‫بريد ‌‬
‫ي را‬ ‫ه مننال ‌‬ ‫هون ‌‬ ‫س شنند ‌‬ ‫ل نف ‌‬ ‫ه مرتكننب ‌قت ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫شوند« چنننانچ ‌‬
‫ب مردم‬ ‫ه ارعا ‌‬ ‫ه فقط ب ‌‬ ‫ه با راهزني‌ مسلحان ‌‬ ‫ه باشند بلك ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫ي نيرو مننورد تعقيب‌‬ ‫ح و دارا ‌‬ ‫ن مسل ‌‬ ‫ه باشند زيرا راهز ‌‬ ‫‌پرداخت ‌‬
‫ي اقام ‌‬
‫ه‬ ‫ه دستگير شود و حد بر و ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشود تا آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫قرار داد ‌‬
‫ه از‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫ه داده ‌م ‌‬ ‫ي تننا بنندانجا ادام ‌‬ ‫بو ‌‬ ‫ه تعقي ‌‬ ‫گردد‪ ،‬يننا ب ‌‬
‫ي وجننود‬ ‫بو ‌‬ ‫ي تعقي ‌‬ ‫م بگريننزد و ديگننر امكنناني‌ بننرا ‌‬ ‫دار اسننل ‌‬
‫نداشته ‌باشد‪.‬‬
‫ي دارننند‪.‬‬ ‫ي متعنندد ‌‬ ‫ي تبعينند‪ ،‬آرا ‌‬ ‫فقهننا در تفسننير »نفنني« يعن ‌‬
‫ي و از‬ ‫ه شننهر ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬از شننهر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫شننافعي‪ :‬در معني‌ آ ‌‬
‫بو‬ ‫يشوند و مننورد تعقي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي گريزاند ‌‬ ‫ه سرزمين ‌‬ ‫سرزميني‌ ب ‌‬
‫ه گنردد«‪.‬‬ ‫ن اقنام ‌‬ ‫يشوند تا حد بر آننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫توجو قرار داد ‌‬ ‫جس ‌‬
‫ن جنننايت‌ را در‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن از سننرزمين ‌‬ ‫يگويد‪» :‬راهننز ‌‬ ‫مالك‪ :‬م ‌‬
‫يگننردد و در آنجننا‬ ‫ي تبعينند م ‌‬ ‫ل ديگننر ‌‬ ‫ه مح ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ب شد ‌‬ ‫ن مرتك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫نحنبل‪ :‬م ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬همانننند زناكننار«‪ .‬احمنندب ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫زندان ‌‬
‫ه آنننان‬ ‫ن تارومار شوند و ب ‌‬ ‫ه محاربا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي نفي‌ اي ‌‬ ‫»معنا ‌‬
‫هو‬ ‫ه نشننود«‪ .‬ابننوحنيف ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫چ سننرزمين ‌‬ ‫ت در هي ‌‬ ‫ن اقننام ‌‬ ‫‌امكننا ‌‬
‫ي در اينجننا‪،‬‬ ‫يگويننند‪» :‬مننراد از نف ‌‬ ‫يارانش ن رحمهم الله ن ن م ‌‬
‫ن اسنتنباط‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ن است«‪ .‬اما از ظناهر آي ‌‬ ‫ن راهز ‌‬ ‫يكرد ‌‬ ‫زندان ‌‬
‫ن مننرتك ‌‬
‫ب‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن سننرزمين ‌‬ ‫ن فقط از آ ‌‬ ‫ه‪ :‬راهز ‌‬ ‫يشودك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه زننندان‌ يننا‬ ‫نك ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬بنندون ‌اي ‌‬ ‫ه‪ ،‬طننرد م ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي ديگننر از علمننا‬ ‫ل شننود‪ .‬بننرخ ‌‬ ‫ي اعمننا ‌‬ ‫ي بننر و ‌‬ ‫ت ديگر ‌‬ ‫مجازا ‌‬
‫ي‬
‫ن مجازاتهننا ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن به ‌كننار بننرد ‌‬ ‫م( در ميا ‌‬ ‫م )حاك ‌‬ ‫هاند‪ :‬اما ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫يخواهنند‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه از آنهننا را ك ‌‬ ‫س هننرچ ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه مخيراسنن ‌‬ ‫چهارگننان ‌‬
‫ل نمايد‪.‬‬ ‫اعما ‌‬
‫ق(‬ ‫عالطري ‌‬ ‫ح )قطسسا ‌‬ ‫ن مسسسل ‌‬ ‫ت راهزنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬مجازا ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ت‪:‬‬‫ي چهار حالت ‌اس ‌‬ ‫مجموعا دارا ‌‬
 ‫ه باشند‪.‬‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ب قت ‌‬ ‫ه فقط مرتك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن؛ درصورت ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫‪ 1‬ن كشت ‌‬
‫ل امننوال‌‬ ‫ل و چپاو ‌‬ ‫ه مرتكب‌ قت ‌‬ ‫ن؛ چنانچ ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ه دار آويخت ‌‬ ‫‪2‬نب ‌‬
‫ن هردو ن گرديده ‌باشند‪.‬‬
‫ه ذكر شنند؛ چنننانچه‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كيفيت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ت و پا ‌‬ ‫ن دس ‌‬ ‫‪ 3‬ن بريد ‌‬
‫ه باشند‪.‬‬ ‫ل نشد ‌‬ ‫ب قت ‌‬ ‫ه و مرتك ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ل را چپاو ‌‬ ‫فقط ما ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه فقهننا ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن ن ن بننا تفصننيل ‌‬ ‫ن از وط ‌‬ ‫‪ 4‬ن نفي‌ و تبعيدشننا ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫نگريست ‌‬
‫ه شرط بايد تحق ‌‬
‫ق‬ ‫ه در »محاربان« س ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بايد دانس ‌‬
‫يابد‪:‬‬
‫ه باشننند‪،‬‬ ‫ت و شوكت‌ و اسلح ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫ن دارا ‌‬ ‫ه‪ :‬محاربا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 1‬ن اي ‌‬
‫ن متمننايز‬ ‫ن تننا از دزدا ‌‬ ‫ن باشد‪ ،‬يا بيشتر از آ ‌‬ ‫كت ‌‬ ‫بي ‌‬ ‫ه محار ‌‬ ‫چ ‌‬
‫گردند‪.‬‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫م گرفت ‌‬ ‫م انجا ‌‬ ‫ي در دار اسل ‌‬ ‫ل راهزن ‌‬ ‫ه‪ :‬عم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 2‬ن اي ‌‬
‫ن را‬ ‫ل را علنننا بگيرننند زيننرا اگننر آ ‌‬ ‫ن مننا ‌‬ ‫ه‪ :‬محاربننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 3‬نن اي ‌‬
‫ه در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ب‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه محننار ‌‬ ‫يروند ن ‌‬ ‫ه شننمارم ‌‬ ‫ي بگيرننند‪ ،‬دزد ب ‌‬ ‫پنهننان ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ت حد آنها حد سرق ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ي آنسسان‌ در‬ ‫ي بسسرا ‌‬ ‫ه ذكرشد »خزي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت هاي ‌‬ ‫»اين« مجازا ‌‬
‫ته ‌‬
‫م‬ ‫ت »و در آخر ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت و رسواي ‌‬ ‫ي‪ :‬ذل ‌‬ ‫دنياست« خز ‌‬
‫ش دوزخ‬ ‫ه همانننا آت ‌‬ ‫گ اسسست« ك ‌‬ ‫ي بسسزر ‌‬ ‫ن عسسذاب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫‌م ‌‬
‫ن مننالك‪ ‌‬روايت‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ه »حرابننه« از ان ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ه »عكننل«‬ ‫ه از قبيل ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬گروهي‌ هشت ‌نفر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ت كردند اما‬ ‫م بيع ‌‬ ‫ه و بر اسل ‌‬ ‫ل خداص آمد ‌‬ ‫ه نزد رسو ‌‬ ‫ه مدين ‌‬ ‫ب ‌‬
‫س از‬ ‫ن سازگار نيفتاد و بيمار شنندند پ ‌‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫ي مدين ‌‬ ‫بوهوا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫تص‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫ت كردننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ل خداص شننكاي ‌‬ ‫ت نزد رسو ‌‬ ‫نحال ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يرويد تا از شير‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه صحرا بيرو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬آيا با ساربا ‌‬
‫ي بنوشننيد )و بهبننود يابينند(؟« گفتننند‪ :‬چننرا!‬ ‫نو ‌‬ ‫و ادرار شترا ‌‬
‫ن رفتند و از شننير و ادرار شننتران‬ ‫س بيرو ‌‬ ‫م‪ .‬پ ‌‬ ‫يروي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫هو‬ ‫ل رسنناند ‌‬ ‫ن را بننه ‌قت ‌‬ ‫ه ساربا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫‌نوشيدند و بهبود يافتند‪ ،‬آ ‌‬
‫ل خنننداص رسنننيد‪ ،‬آن‌‬ ‫ن را ربودنننند‪ .‬خنننبر بنننه ‌رسنننو ‌‬ ‫شنننترا ‌‬
‫م مننأموران‬ ‫ن فرسننتادند‪ .‬سننرانجا ‌‬ ‫ب آنننا ‌‬‫ه تعقي ‌‬‫تص ب ‌‬ ‫حضننر ‌‬
‫تص‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫ه نننزد آ ‌‬
‫ن كننرد ‌‬‫ب‪ ،‬دستگيرشننا ‌‬ ‫ه تعقي ‌‬ ‫‌گماشننت ‌‬
‫ن را‬
‫ن حضرتص دستور دادننند تننا دسننتها و پاهايشننا ‌‬ ‫آوردند‪ .‬آ ‌‬
‫ن را در‬ ‫ن بكوبند‪ ،‬سپس‌ آنا ‌‬ ‫خ آهني ‌‬‫ن مي ‌‬ ‫ه و بر چشمهايشا ‌‬ ‫بريد ‌‬
‫ن كردند‪.‬‬ ‫ت بميرند‪ .‬و چنا ‌‬ ‫ه ذل ‌‬
‫ب افگنند تا ب ‌‬ ‫آفتا ‌‬

‫حيٌم )‪(34‬‬ ‫غُفوٌر َر ِ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫عَلُموا َأ ّ‬ ‫عَلْيِهْم َفا ْ‬

‫ن َتْقِدُروا َ‬ ‫ن َقْبِل َأ ْ‬ ‫ن َتاُبوا ِم ْ‬ ‫ِإّل اّلِذي َ‬
‫ت يابيد‪،‬‬ ‫ن دس ‌‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»مگر كسان ‌‬
‫ت‪ ،‬حدود ينناد شننده‌‬ ‫ن صور ‌‬ ‫ي‪ :‬در اي ‌‬ ‫ه باشند« يعن ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫توب ‌‬
‫ق بنننندگان‬ ‫هح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يشنننود‪ ،‬جنننز آنچ ‌‬ ‫ن سننناقط م ‌‬ ‫از آننننا ‌‬
‫ه اللسسه آمرزنسسده‌‬ ‫س بدانيد ك ‌‬ ‫قالعباد( مربوط باشد »پ ‌‬ ‫‌)ح ‌‬
‫يآمرزد و بر آنننان‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ه كنند‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ن است« اگر توب ‌‬ ‫مهربا ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه و عذابشا ‌‬ ‫ت آورد ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫ل از دسنننت‌ ينننافتن‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ن محاربننناني‌ را ك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫لنننذا آي ‌‬
‫ه اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ت اسننتثنا كننرد ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬از مجننازا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن تننوب ‌‬ ‫بديشننا ‌‬
‫يكند‪،‬‬
‫ي توبه ‌م ‌‬ ‫ن بر و ‌‬ ‫تيافت ‌‬ ‫ل از قدر ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ن‪ ،‬محاربي‌ ك ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ل‪ ،‬منورد‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫ت يناد شند ‌‬ ‫ي مجازا ‌‬ ‫ي از بندها ‌‬ ‫چ بند ‌‬ ‫به‌ هي ‌‬
‫م‪ ،‬ازجمل ‌‬
‫ه‬ ‫ل عل ‌‬ ‫ي از اه ‌‬ ‫ي بعضننن ‌‬ ‫يگينننرد‪ .‬ول ‌‬ ‫ت قرارنم ‌‬ ‫مجنننازا ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫هو ‌‬‫نب ‌‬ ‫تيافت ‌‬ ‫ل از قنندر ‌‬ ‫ه محننارب ‌قب ‌‬ ‫ه‪ :‬تننوب ‌‬ ‫ف برآنننند ك ‌‬ ‫احنا ‌‬
‫ي سنناقط‬ ‫ن را از و ‌‬ ‫ق بننندگا ‌‬ ‫ت قصنناص‌ و سنناير حقننو ‌‬ ‫مجننازا ‌‬
‫ه در مورد »محارب« وجننود دارد‪،‬‬ ‫يك ‌‬ ‫م ديگر ‌‬ ‫يگرداند‪ .‬حك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي‬
‫ه و اختيننار ‌‬ ‫م( هيچ‌ سننلط ‌‬ ‫يد ‌‬ ‫ن )ول ‌‬ ‫ب خننو ‌‬ ‫ه‪ :‬طال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ش در مننورد و ‌‬
‫ي‬ ‫ل ندارد و عفو ‌‬ ‫ب قات ‌‬ ‫ت محار ‌‬ ‫در مورد مجازا ‌‬
‫م( اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫م )حاك ‌‬ ‫ه اما ‌‬ ‫ه موكول‌ ب ‌‬ ‫ه قضي ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫جايز و نافذ نيس ‌‬
‫م بگيرد‪.‬‬ ‫ي تصمي ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ش در قبا ‌‬ ‫ه اختيارات ‌‬ ‫ه در محدودد ‌‬ ‫ك ‌‬

‫س صِبيِلِه َلَعّلُك صْم‬

‫جاِه صُدوا ِفصصي َ‬
‫سيَلَة َو َ‬
‫ل َواْبَتُغوا ِإَلْيِه اْلَو ِ‬
‫ن َآَمُنوا اّتُقوا ا َّ‬
‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(35‬‬ ‫حو َ‬ ‫ُتْفِل ُ‬
‫ن! از خداونسسد پسسروا داريسسد« بننا پرهيننز از‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي‪:‬‬‫ه كنيسسد« يعن ‌‬ ‫ي او طلسسب ‌وسسسيل ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ي »و ب ‌‬ ‫نننواهي‌ و ‌‬
 ‫ك سننازد‪ .‬پس‌‬ ‫ه او نننزدي ‌‬ ‫ه شننما را ب ‌‬ ‫ب كنينند ك ‌‬ ‫ي را طل ‌‬ ‫چيننز ‌‬
‫ت اس نت‌ از‪ :‬عمل‌‬ ‫ن‪ ،‬عبار ‌‬ ‫ع مفسرا ‌‬ ‫ق و اجما ‌‬ ‫هاتفا ‌‬ ‫»وسيله« ب ‌‬
‫يشننود و از‬ ‫هم ‌‬ ‫ب الهي‌ خواسننت ‌‬ ‫ن قر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت و طاعتي‌ ك ‌‬ ‫قرب ‌‬
‫ن بنا‬ ‫ه بنندگا ‌‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ت نيك ‌‬ ‫ن تقنوا و ديگنر صنفا ‌‬ ‫مصاديق‌ آ ‌‬
‫ل به‌‬ ‫يجويند‪ .‬اما توس ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن تقر ‌‬ ‫ه پروردگارشا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫توس ‌‬
‫ي باشد‪ ،‬در جننايز بننود ‌‬
‫ن‬ ‫ب دعا از و ‌‬ ‫ي طل ‌‬ ‫ه معن ‌‬ ‫ق‪ ،‬اگر ب ‌‬ ‫مخلو ‌‬
‫ه باشنند‪،‬‬ ‫ن مخلننوق ‌زننند ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت؛ در صننورتي‌ ك ‌‬ ‫ن شننكي‌ نيس ن ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن(‬ ‫ب بننارا ‌‬ ‫ي طل ‌‬ ‫م استسقا )دعا ‌‬ ‫ه عمر‪ ‬در هنگا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ل جسن ‌‬ ‫ي پيننامبراكرمص توسن ‌‬ ‫ت عبنناس‪ ‌‬عمننو ‌‬ ‫به‌ حضننر ‌‬
‫تو‬ ‫ي جايز نيس ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ق مرده ‌باشد‪ ،‬توس ‌‬ ‫ن مخلو ‌‬ ‫ي اگر آ ‌‬ ‫ول ‌‬
‫چيننك ‌از سننل ‌‬
‫ف‬ ‫ه هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫تهاي ‌‬ ‫ل از بنندع ‌‬ ‫ه توسن ‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫لجسننتن‌‬ ‫ه‪ :‬نيز توس ‌‬ ‫م ابوحنيف ‌‬ ‫هاند‪ .‬اما ‌‬ ‫م نداد ‌‬ ‫ن را انجا ‌‬ ‫حآ ‌‬ ‫صال ‌‬
‫ق يك ‌‬
‫ي‬ ‫هح ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫ن خداوند متعننا ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ن و قس ‌‬ ‫ي ازبندگا ‌‬ ‫به‌ يك ‌‬
‫ه نيننز همين‌‬ ‫نتيمي ‌‬ ‫ي اب ‌‬ ‫ه ورأ ‌‬ ‫ي‪ ،‬ناجننايز دانسننت ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫از مخلوقننا ‌‬
‫قب ‌‬
‫ه‬ ‫ه مخلننو ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬اسننتغاث ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ت‪ .‬بايزينند بسننطام ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ه زنداني‌ ديگننر اسننت«‪ .‬ليكن‌‬ ‫ه زنداني‌ ب ‌‬ ‫مخلوق ‌مانند استغاث ‌‬
‫ه توسنن ‌‬
‫ل‬ ‫نك ‌‬ ‫ح المعاني« بننا آ ‌‬ ‫ه »الوسي« در تفسير»رو ‌‬ ‫علم ‌‬
‫ل خداص را‬ ‫هرسو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫يدهد اما توس ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ه اسماءالله را ترجي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يداند‪.‬‬ ‫ن نيز جايز م ‌‬ ‫ي و مرگشا ‌‬ ‫در زندگ ‌‬
‫نو‬ ‫ه دي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫ي‪ :‬علي ‌‬ ‫ه او جهاد كنيسسد« يعن ‌‬ ‫»و در را ‌‬
‫ت‪ ،‬بننا مالهننا‪ ،‬جانهننا و‬ ‫قتعننالي‌ نيسن ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫ن مننورد قبننو ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫آيي ‌‬
‫ن؛‬ ‫ه رستگار شويد« بنننابراي ‌‬ ‫ن جهاد كنيد »باشد ك ‌‬ ‫زبانهايتا ‌‬
‫ي اسنت‌ پس‌ كسن ‌‬
‫ي‬ ‫ه رسنتگار ‌‬ ‫ح و جهناد‪ ،‬را ‌‬ ‫ل صال ‌‬ ‫ي‪ ،‬عم ‌‬ ‫تقو ‌‬
‫ي‬
‫هسننو ‌‬ ‫ي از اينها كوتنناهي‌ كننرد‪ ،‬قطعننا در حننركت‌ ب ‌‬ ‫ه در يك ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي كوتاهي‌ كرده ‌اس ‌‬ ‫رستگار ‌‬

‫جِميًعصا َوِمْثَلصُه َمَعصُه ِلَيْفَتصُدوا ِبصِه ِمص ْ‬

‫ن‬ ‫ض َ‬‫ن َلُهْم َمصا ِفصي اَْلْر ِ‬ ‫ن َكَفُروا َلْو َأ ّ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ب َأِليٌم )‪(36‬‬ ‫عَذا ٌ‬
‫ب َيْوِم اْلِقَياَمِة َما ُتُقّبَل ِمْنُهْم َوَلُهْم َ‬
‫عَذا ِ‬‫َ‬
‫ت بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ه در زمي ‌‬ ‫م آنچ ‌‬ ‫ت‪ ،‬اگسسر تمسسا ‌‬ ‫»در حقيق ‌‬
‫ه باشند تا‬ ‫ن داشت ‌‬ ‫ن را نيز با آ ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن باشد و مث ‌‬ ‫كافرا ‌‬
‫ت باز خرنسسد‪،‬‬‫ب روز قيام ‌‬ ‫ن خود را از عذا ‌‬ ‫هآ ‌‬
‫هوسيل ‌‬‫ب ‌‬
‫ن اس س ‌‬
‫ت‬ ‫ي آنسسا ‌‬
‫يشسسود و بسسرا ‌‬ ‫ن قبسسول ‌نم ‌‬
‫هرگز از آنا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن نيس ‌‬
‫ه نجاتي‌ فرارويشا ‌‬ ‫چ را ‌‬
‫س هي ‌‬
‫ي دردناك« پ ‌‬ ‫عذاب ‌‬

‫ب ُمِقيٌم )‪(37‬‬
‫عَذا ٌ‬
‫ن ِمْنَها َوَلُهْم َ‬‫جي َ‬‫خاِر ِ‬‫ن الّناِر َوَما ُهْم ِب َ‬ ‫جوا ِم َ‬‫خُر ُ‬‫ن َي ْ‬
‫ن َأ ْ‬
‫ُيِريُدو َ‬
‫ه از‬
‫يك ‌‬ ‫ن آيند‪ ،‬در حال ‌‬ ‫خ بيرو ‌‬ ‫ه از دوز ‌‬ ‫يخواهند ك ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ي پايسسدار‬ ‫ن عذاب ‌‬ ‫ي نيستند و براي ‌آنا ‌‬ ‫ن آمدن ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه بننراي‬ ‫ي كفننار اس نت‌ ن ‌‬ ‫م و پايدار‪ ،‬برا ‌‬ ‫ب دائ ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫است« اي ‌‬
‫ن بعنند از معننذب‬ ‫ن مسننلمي ‌‬ ‫ن زيننرا گنهكننارا ‌‬ ‫ن مسلمي ‌‬ ‫‌گنهكارا ‌‬
‫هشنند ‌‬
‫ه‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫ن‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ه گناهانشا ‌‬ ‫هانداز ‌‬ ‫خب ‌‬‫ن در دوز ‌‬ ‫‌شد ‌‬
‫ه در احننادي ‌‬
‫ث‬ ‫نك ‌‬‫يشننوند چنننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت وارد سنناخت ‌‬ ‫ه بهشنن ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شري ‌‬

‫عِزيصٌز‬ ‫لص َ‬ ‫لص َوا ُّ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫سَبا َنَكاًل ِم َ‬ ‫جَزاًء ِبَما َك َ‬ ‫طُعوا َأْيِدَيُهَما َ‬ ‫ساِرَقُة َفاْق َ‬ ‫ق َوال ّ‬ ‫ساِر ُ‬ ‫َوال ّ‬
‫حِكيٌم )‪(38‬‬ ‫َ‬
‫ي علن ‌‬
‫ي‬ ‫ه زورگير ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م »محارب« را ك ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ت‪ ،‬اكنون‌‬ ‫ن داش ‌‬ ‫يپردازد‪ ،‬بيا ‌‬ ‫ي آشكار م ‌‬ ‫م و راهزن ‌‬ ‫ل مرد ‌‬ ‫اموا ‌‬
‫ي مننال‌‬ ‫ن پنهننان ‌‬ ‫ه ربود ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ق( را ك ‌‬ ‫م دزد )سار ‌‬ ‫ن‪ ،‬حك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫به ‌دنبا ‌‬
‫ن دزد؛‬ ‫ينماينند‪» :‬و مسسرد دزد و ز ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يپردازد‪ ،‬بيا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ن دزد‬ ‫ي مننرد و ز ‌‬ ‫ي‪ :‬حنند شننرع ‌‬ ‫ن را ببريسسد« يعن ‌‬ ‫ت آنا ‌‬ ‫دس ‌‬
‫ن را از بننند ببرينند‬ ‫ك از آنننا ‌‬ ‫ت راسنت ‌هننر ي ‌‬ ‫ه دسن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن مجننازات‬ ‫ي‪ .‬اي ‌‬ ‫ل دزد ‌‬ ‫هانسسد« از عم ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ه كيفسسر آنچ ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫تانگيز‬ ‫ه و عبر ‌‬ ‫ت بازدارند ‌‬ ‫ي‪ :‬عذابي‌ اس ‌‬ ‫ي است« يعن ‌‬ ‫‌»نكال ‌‬
‫ن نباشننيد »و‬ ‫ن اننندوهگي ‌‬ ‫س بننر آنننا ‌‬ ‫ب اللسسه« پ ‌‬ ‫»از جسسان ‌‬
‫ي است‬ ‫ي غالب ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ي‪ :‬ح ‌‬ ‫م است« يعن ‌‬ ‫خداوند عزيز حكي ‌‬
‫يگيننرد‪ ،‬همننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه قننرار نم ‌‬ ‫ش مننورد معارض ن ‌‬ ‫م خننوي ‌‬ ‫‌كه‌ در حك ‌‬
‫ت مننرد و زن‌ دزد‪،‬‬ ‫ن دسن ‌‬ ‫م خننويش ‌بننر برينند ‌‬ ‫ه در حك ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫گننون ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ياس ن ‌‬ ‫ن چيز ‌‬ ‫ت‪ :‬گننرفت ‌‬ ‫ت‪ .‬سننرق ‌‬ ‫ت نيز هس ن ‌‬ ‫ب حكم ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫ي از چشن ‌‬
‫م‬ ‫هطننور پنهننان ‌‬ ‫ن )حرز( باشد ب ‌‬ ‫ي حفاظ يا نگهبا ‌‬ ‫دارا ‌‬
‫ي بر‬‫م حفاظت ‌‬ ‫ي حري ‌‬ ‫ل دارا ‌‬ ‫ي ما ‌‬
‫ي حرز؛ يعن ‌‬ ‫ن‪ .‬مال ‌دارا ‌‬ ‫ديگرا ‌‬
 ‫ي حننرز‬ ‫ه خننود دارا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن مننالي‌ اسنن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت‪ :‬يك ‌‬ ‫ع اسنن ‌‬ ‫دو نننو ‌‬
‫ي‪.‬‬‫ق كس ن ‌‬ ‫ه يننا صننندو ‌‬ ‫ه در خننان ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ل نهاد ‌‬ ‫ن ما ‌‬ ‫يباشد‪ ،‬چو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ ،‬چننون‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ي حننرز بيننرون ‌‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ي مننال ‌‬ ‫ديگننر ‌‬
‫ن و نگهبان ‌دارد‪.‬‬ ‫ه پاسبا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫اماكن ‌‬
‫ه باشد‪:‬‬ ‫ت داشت ‌‬ ‫ه بايد چهار صف ‌‬ ‫ل مسروق ‌‬ ‫ما ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ه ذكر اس ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ي باشد‪ .‬لز ‌‬ ‫ب شرع ‌‬ ‫ه مقدار نصا ‌‬ ‫‪ 1‬ن بايد ب ‌‬
‫م شننرعي‌‬ ‫ه دره ‌‬ ‫ك دينننار يننا د ‌‬ ‫ف‪ ،‬ي ‌‬ ‫ت در نزد احنا ‌‬ ‫ب سرق ‌‬ ‫نصا ‌‬
‫يشننود‪ .‬امننا‬ ‫ي جنناري ‌نم ‌‬ ‫م حنند ‌‬ ‫ه دره ‌‬ ‫ت و در كمننتر از د ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ه درهم‌‬ ‫ع دينننار‪ ،‬يننا س ن ‌‬ ‫ت در نزد جمهور فقها‪ ،‬رب ‌‬ ‫ب سرق ‌‬ ‫نصا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس ‌‬
‫ي‪ ،‬منناليت‌ و ملكيت‌‬ ‫ه باينند از نظننر شننرع ‌‬ ‫ل مسننروق ‌‬ ‫‪ 2‬نن مننا ‌‬
‫ك نن‬ ‫ب و خننو ‌‬ ‫س اگننر شننرا ‌‬ ‫ن جايز باشنند‪ .‬پ ‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫ه و فرو ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫ت ندارننند‪ ،‬مننورد دسننتبرد قننرار گيرننند‪ ،‬مننا ‌‬
‫ل‬ ‫ه مننالي ‌‬ ‫مثل نن ك ‌‬
‫يروند‪.‬‬ ‫ه به ‌شمار نم ‌‬ ‫مسروق ‌‬
‫ه ملكيت‌ نداشننته‌‬ ‫ت يا شبه ‌‬ ‫ه‪ ،‬ملكي ‌‬ ‫ل مسروق ‌‬ ‫ق در ما ‌‬ ‫‪ 3‬ن سار ‌‬
‫باشد‪.‬‬
‫ت در‬ ‫ه سننرق ‌‬ ‫ي باشنند ك ‌‬ ‫ه اموال ‌‬ ‫ه بايد از جمل ‌‬ ‫ل مسروق ‌‬ ‫‪ 4‬ن ما ‌‬
‫ل كه‌‬ ‫ه بزرگسنا ‌‬ ‫ه نن مثل نن بنرد ‌‬ ‫ه باشنند‪ ،‬ن ‌‬ ‫ت داشت ‌‬ ‫ن موضوعي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت ندارد‪.‬‬ ‫ن موضوعي ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫سرق ‌‬
‫ت از‪:‬‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ق عبار ‌‬ ‫اما شرايط معتبر در سار ‌‬
‫ه‪ 4 .‬ن عد ‌‬
‫م‬ ‫ل مسروق ‌‬ ‫ت ما ‌‬ ‫م ملكي ‌‬ ‫ل‪ 3 .‬ن عد ‌‬ ‫غ‪ 2 .‬ن عق ‌‬ ‫‪ 1‬ن بلو ‌‬
‫يدزدد‪.‬‬ ‫ي را از او م ‌‬ ‫ه مال ‌‬ ‫ي بر كسي ‌ك ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ولي ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬‫يشننوند چنننا ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ت دف ‌‬ ‫ه شننبها ‌‬ ‫ه حنندود ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بايد دانس ‌‬
‫ت‪ :‬حنندود‬ ‫ت‪» :‬ادراوا الحدود باالشبها ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫ع كنيد«‪.‬‬ ‫هها دف ‌‬ ‫را با شبه ‌‬

‫حيٌم )‪(39‬‬
‫غُفوٌر َر ِ‬
‫ل َ‬
‫ن ا َّ‬
‫عَلْيِه ِإ ّ‬
‫ب َ‬
‫ل َيُتو ُ‬
‫ن ا َّ‬‫ح َفِإ ّ‬
‫صَل َ‬‫ظْلِمِه َوَأ ْ‬
‫ن َبْعِد ُ‬‫ب ِم ْ‬ ‫ن َتا َ‬
‫َفَم ْ‬
‫ي‪ :‬بعنند از برينندن‌‬ ‫م كردنش« يعن ‌‬ ‫ه بعد از ست ‌‬ ‫س هرك ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ح آورد« عمل‌‬ ‫ه صل ‌‬ ‫ه كند و ب ‌‬ ‫ي »توب ‌‬ ‫ب دزد ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫دست ‌‬
‫ه او را‬ ‫ه »خسسدا تسسوب ‌‬ ‫ل دزدي ‌شد ‌‬ ‫ن ما ‌‬ ‫ش را با برگرداند ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ن اسسست« از در‬ ‫ه مهربا ‌‬ ‫يپذيرد زيرا خداوند آمرزند ‌‬ ‫م ‌‬
‫يپننذيرد‪ .‬در‬ ‫ي را م ‌‬ ‫هو ‌‬‫يگردد و توب ‌‬ ‫ي باز م ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ت به ‌سو ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫ل خننداص بعنند از قطننع‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫ه كننن«‪.‬‬ ‫ي خنندا تننوب ‌‬ ‫هسننو ‌‬‫ي فرمودننند‪» :‬ب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫يب ‌‬‫ت سارق ‌‬ ‫‌دس ‌‬
‫ت را‬‫ها ‌‬‫م‪ .‬فرمودننند‪» :‬خداوننند تننوب ‌‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫ت‪ :‬تننوب ‌‬ ‫ق گف ‌‬ ‫سننار ‌‬
‫پذيرفت«‪.‬‬
‫ه‪ :‬اگننر‬
‫نك ‌‬ ‫ي وجننود دارد بننر اي ‌‬ ‫مص دليل ‌‬ ‫ت پيامبر اكننر ‌‬ ‫در سن ‌‬
‫بو‬ ‫ي آنهننا واج ‌‬ ‫ع شنند‪ ،‬اجننرا ‌‬ ‫م( ارجا ‌‬ ‫ه )حكا ‌‬ ‫ي ائم ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫حدود ب ‌‬
‫ل از ارجننا ‌‬
‫ع‬ ‫ت امننا اگننر قب ‌‬ ‫ع اسنن ‌‬ ‫م و اسننقاط آنهننا ممتن ‌‬ ‫لز ‌‬
‫ه كننرد‪،‬‬ ‫ت‪ ،‬يننا تننوب ‌‬‫ق مورد عفو قرار گننرف ‌‬ ‫م‪ ،‬سار ‌‬ ‫ي حاك ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يگردد‪.‬‬ ‫حد از وي ‌ساقط م ‌‬

‫شصصاُء‬
‫ن َي َ‬
‫شاُء َوَيْغِف صُر ِلَم ص ْ‬
‫ن َي َ‬
‫ب َم ْ‬
‫ض ُيَعّذ ُ‬
‫ت َواَْلْر ِ‬ ‫سَماَوا ِ‬
‫ك ال ّ‬‫ل َلُه ُمْل ُ‬
‫ن ا َّ‬
‫َأَلمْ َتْعَلْم َأ ّ‬
‫يٍء َقِديٌر )‪(40‬‬ ‫ش ْ‬‫عَلى ُكّل َ‬ ‫ل َ‬ ‫َوا ُّ‬
‫ن! »كه‌‬ ‫ي انسننا ‌‬ ‫ي محمنند ص! يننا ا ‌‬ ‫هاي« ا ‌‬ ‫»آيسسا ندانسسست ‌‬
‫ت‪ ،‬هسسركه‌‬ ‫ن خداس ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ي آسمانها و زمي ‌‬ ‫فرمانرواي ‌‬
‫ت تننا‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫يكنسسد« پس‌ او خواست ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫را بخواهسسد عسسذا ‌‬
‫ه را‬ ‫ب نماينند »و هرك ‌‬ ‫هاننند‪ ،‬عننذا ‌‬ ‫ه بركفننر مرد ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫هكنناران‌‬ ‫هتوب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫يبخشد« و او وعنند ‌‬ ‫بخواهد‪ ،‬م ‌‬
‫ه بننر‬ ‫ي تواناسسست« از جمل ‌‬ ‫را بيامرزد »و خدا بر هرچيز ‌‬
‫ب‪.‬‬‫عفو و بر عذا ‌‬

‫ن َقصصاُلوا َآَمّنصصا‬‫ن اّلصِذي َ‬ ‫ن ِفصصي اْلُكْفصِر ِمص َ‬ ‫عو َ‬‫سصصاِر ُ‬ ‫ن ُي َ‬‫ك اّلصِذي َ‬‫حُزْنص َ‬‫سصصوُل َل َي ْ‬ ‫َيا َأّيَها الّر ُ‬
‫ن ِلَقصْوٍم‬ ‫عو َ‬ ‫سصّما ُ‬ ‫ب َ‬‫ن ِلْلَكِذ ِ‬
‫عو َ‬ ‫سّما ُ‬‫ن َهاُدوا َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬ ‫ن ُقُلوُبُهْم َوِم َ‬ ‫ِبَأْفَواِهِهْم َوَلْم ُتْؤِم ْ‬
‫خ صُذوُه‬ ‫ن ُأوِتيُتْم َهَذا َف ُ‬ ‫ن ِإ ْ‬
‫ضِعِه َيُقوُلو َ‬‫ن َبْعِد َمَوا ِ‬ ‫ن اْلَكِلَم ِم ْ‬‫حّرُفو َ‬ ‫ك ُي َ‬‫ن َلْم َيْأُتو َ‬‫خِري َ‬‫َآ َ‬
‫شصْيًئا ُأوَلِئ َ‬
‫ك‬ ‫لص َ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ك َلصُه ِمص َ‬
‫ن َتْمِلص َ‬
‫ل ِفْتَنَتُه َفَلص ْ‬‫ن ُيِرِد ا ُّ‬ ‫حَذُروا َوَم ْ‬ ‫ن َلْم ُتْؤَتْوُه َفا ْ‬‫َوِإ ْ‬
‫ع صَذا ٌ‬
‫ب‬ ‫خ صَرِة َ‬ ‫لِ‬ ‫ي َوَلُهْم ِفي ا َْ‬ ‫خْز ٌ‬ ‫طّهَر ُقُلوَبُهْم َلُهْم ِفي الّدْنَيا ِ‬ ‫ن ُي َ‬‫ل َأ ْ‬
‫ن َلْم ُيِرِد ا ُّ‬ ‫اّلِذي َ‬
‫ظيٌم )‪(41‬‬ ‫عِ‬ ‫َ‬
‫ه مننرد‬ ‫ت دربار ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫هاند‪ :‬اي ‌‬ ‫ل گفت ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ن در بيا ‌‬ ‫مفسرا ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ه بودننند و يهودينا ‌‬ ‫ه زنننا كنرد ‌‬ ‫لشند ك ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ن يهننود ‌‬ ‫وز ‌‬
‫ي سننبك‌‬ ‫ه ومجازات ‌‬ ‫ن را لغو كرد ‌‬ ‫م( زناكارا ‌‬ ‫م سنگسار )رج ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه نزد رسو ‌‬ ‫ن قضي ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬در آ ‌‬ ‫ن ساخت ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫را جانشي ‌‬
‫ن يهننود ‌‬
‫ي‬ ‫ن مننرد و ز ‌‬ ‫ن نيننز بننرآ ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ن منظور ك ‌‬ ‫آمدند‪ ،‬بدي ‌‬
‫ه بتواننند در‬ ‫نوسننيل ‌‬ ‫م كننند تننا بدي ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ن خنود يهوديننا ‌‬ ‫همچنو ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ت در مننورد رج ‌‬ ‫م تننورا ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬بر تغيير داد ‌‬ ‫پيشگا ‌‬
‫ن دو‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه رج ‌‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫ت آورننند‪ .‬امننا رسننو ‌‬ ‫هدسنن ‌‬ ‫حجننتي‌ ب ‌‬
‫ن دادند ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫فرما ‌‬
‫يورزنسسد«‬ ‫بم ‌‬ ‫ه در كفسسر شسستا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي پيامبر! كسان ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي »تسسو را‬ ‫ها ‌‬ ‫ك بهننان ‌‬ ‫ت و بننه ‌اننند ‌‬ ‫م وجننود هننر فرص ن ‌‬ ‫ه هنگننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن خسسود گفتنسسد‪:‬‬ ‫ه زبسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن نسازند؛ از آنا ‌‬ ‫اندوهگي ‌‬
‫ن ايمسسسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه دلهايشسسسسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫م!حسسسسا ‌‬ ‫ن آوردي ‌‬ ‫ايمسسسسا ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫ناننننند »و از آنسسسا ‌‬ ‫هاسسسست« و آنهننننا منافقا ‌‬ ‫نياورد ‌‬
‫ه سسسخن‌ درو ‌‬
‫غ‬ ‫ه‪» :‬ب ‌‬ ‫يشسسدند« گنننروهي‌ هسنننتند ك ‌‬ ‫يهود ‌‬
‫ن دروغ ‌رؤسنننناي‌‬ ‫ي‪ :‬سننننخنا ‌‬ ‫يسسسسسپارند« يعن ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫گسسسسو ‌‬
‫هاننننند‪،‬‬ ‫ت پرداخت ‌‬ ‫ف تننننورا ‌‬ ‫ه تحننننري ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫فگرشننننا ‌‬ ‫تحري ‌‬
‫ن تو هستند تا بننر‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫ت‪ :‬شنوا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يپذيرند‪ .‬يا معني ‌اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي گسسروه‌‬ ‫ف نمايننند »برا ‌‬ ‫ت را تحننري ‌‬ ‫ه‪ ،‬سننخن ‌‬ ‫غ بسننت ‌‬ ‫تننو درو ‌‬
‫ه ديگسسر‬ ‫ن گسسرو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكننسسد« ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي خسسبرچين ‌‬ ‫ديگسسر ‌‬
‫ه مجلسنننت‌ حاضنننر‬ ‫هانسسسد« و ب ‌‬ ‫ش تسسسو نيامد ‌‬ ‫»هنسسسوز پي ‌‬
‫ه تكبر و‬ ‫ن بودند كه ‌به ‌انگيز ‌‬ ‫ي از يهوديا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هاند‪ .‬آنها طايف ‌‬ ‫نشد ‌‬
‫يشنندند‬ ‫مص حاضننر نم ‌‬ ‫ل اكر ‌‬ ‫س رسو ‌‬ ‫ه مجل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تمرد‪ ،‬خودشا ‌‬
‫ن حضننرتص‬ ‫ه مجلس‌ آ ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ن خننود جاسوسننان ‌‬ ‫امننا از ميننا ‌‬
‫يكردننند »اينسسان‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه و آنها را با تعليمات ‌خود توجي ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫ي خسسود بعسسد از‬ ‫ب آسننماني‌ »را از جاهسسا ‌‬ ‫كلمسسات« كتننا ‌‬
‫ي‪ :‬از‬ ‫يكننسسد« يعن ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ع آنها تحري ‌‬ ‫ثبوت ‌آنها در مواض ‌‬
‫ت خنندا‪ ‬را‬ ‫ه‪ :‬كلمننا ‌‬ ‫ن است ‌ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه يادشد ‌‬ ‫ف گرو ‌‬ ‫ه اوصا ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ت‪ ،‬از حيث‌ لفننظ‬ ‫هاس ‌‬ ‫ن نهاد ‌‬ ‫ي در آ ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫از مواض ‌‬
‫ه‪ :‬آنها‬ ‫ن باشد ك ‌‬ ‫يدهند‪ .‬شايد مراد اي ‌‬ ‫ي تغيير م ‌‬ ‫ث معن ‌‬ ‫يا از حي ‌‬
‫ن‪ ،‬حك ‌‬
‫م‬ ‫ن تحريفاتشننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكنند و از جمل ‌‬ ‫ت را تحريف ‌م ‌‬ ‫تورا ‌‬

‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬
‫ل آمد ‌‬
‫ه تفصي ‌‬
‫ثب ‌‬
‫ب حدي ‌‬
‫ن در كت ‌‬
‫داستا ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫ن‪،‬‬ ‫يآ ‌‬‫ه بجننا ‌‬ ‫ن زناكننار بننود ك ‌‬ ‫ن( مننرد و ز ‌‬ ‫م )سنگسنناركرد ‌‬ ‫رج ‌‬
‫ن را نهادند‪.‬‬ ‫ن زناكارا ‌‬ ‫ي و رسواكرد ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫م سياه ‌كرد ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ن خود »اگر ايسسن«‬ ‫ه پيروا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫فگرا ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫يگويند« اي ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ن را بپذيريد« و‬ ‫ه شد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه »به ‌شما داد ‌‬ ‫ف شد ‌‬ ‫م تحري ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ه نشسسد‬ ‫ه شسسما داد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت »و اگر اي ‌‬ ‫ن حق‌ اس ن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫بدانيد ك ‌‬
‫ن تحننري ‌‬
‫ف‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر محمنندص اي ‌‬ ‫ي كنيد« يعن ‌‬ ‫س دور ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ن عم ‌‬
‫ل‬ ‫ن را بگيرينند و بنندا ‌‬ ‫ه شننما تحويننل ‌داد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه مننا را ب ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ن آن ‌و عم ‌‬
‫ل‬ ‫ت‪ ،‬از پننذيرفت ‌‬ ‫ه شما گف ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫كنيد اما اگر غير آ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه او را« يعن ‌‬ ‫ه اللسسسسه فتن ‌‬ ‫ن بپرهيزينننند »و هسسسسرك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي او در برابسسر‬ ‫ه كنسسد‪ ،‬هرگسسز بسسرا ‌‬ ‫گمننراهي‌ او را »اراد ‌‬
‫ي‪ :‬تننو هرگننز‬ ‫يآيسسد« يعن ‌‬ ‫ي برنم ‌‬ ‫ت تو چيز ‌‬ ‫خداوند ازدس ‌‬
‫ي و قننننادر‬ ‫ع كن ‌‬ ‫ي را از او دف ‌‬ ‫ه و گمننننراه ‌‬ ‫ن فتن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يتننننوان ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه راسننت ‌هننداي ‌‬
‫ت‬ ‫ه را ‌‬ ‫ه و او را ب ‌‬ ‫ه او نفعي‌ رساند ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نيستي‌ ك ‌‬
‫تص از ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫ه امينند آ ‌‬ ‫ع كنننند ‌‬ ‫ت‪ ،‬قط ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫ي‪ .‬اي ‌‬ ‫كن ‌‬
‫ه خداونسسد‬ ‫ي هسسستند ك ‌‬ ‫ن كسسسان ‌‬ ‫ت »اينسسا ‌‬ ‫آوردن ‌آنهاسنن ‌‬
‫ك كنسسد« از پليننديها ‌‬
‫ي‬ ‫ن را پسسا ‌‬ ‫ت دلهايشسسا ‌‬ ‫ه اسس ‌‬ ‫نخواست ‌‬
‫ت زيننرا آنهننا‬ ‫ك ساخ ‌‬ ‫ن را پا ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫ه دلها ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ق چنا ‌‬ ‫كفر و نفا ‌‬
‫ي آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫هاننند »در دنيسسا بسسرا ‌‬ ‫ق را برگزيد ‌‬ ‫خننود كفننر و نفننا ‌‬
‫ل‪ ،‬باآشننكار‬ ‫ي خداوننند متعننا ‌‬ ‫ي اسسست« از سننو ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫رسسسواي ‌‬
‫ن يهننود و بننرمل‬ ‫ه بننر كننافرا ‌‬ ‫ل جزي ‌‬ ‫ن‪ ،‬تحمي ‌‬ ‫ق منافقا ‌‬ ‫ن نفا ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫م منننزل ‌‬
‫ه‬ ‫ن در مننورد احكننا ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫نكار ‌‬ ‫ن تحريفها وپنها ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ب بسسزرگ ‌‬
‫ي‬ ‫ن در آخرت ‌عذا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ت »و برا ‌‬ ‫الهي‌ در تورا ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫خم ‌‬ ‫ه همانا جاودانگي‌ در دوز ‌‬ ‫است« ك ‌‬

‫عْنُهمْ‬
‫ض َ‬ ‫عِر ْ‬ ‫حُكْم َبْيَنُهْم َأْو َأ ْ‬
‫ك َفا ْ‬
‫جاُءو َ‬ ‫ن َ‬‫ت َفِإ ْ‬
‫ح ِ‬‫سْ‬ ‫ن ِلل ّ‬
‫ب َأّكاُلو َ‬‫ن ِلْلَكِذ ِ‬
‫عو َ‬ ‫سّما ُ‬‫َ‬
‫ن ا َّ‬
‫ل‬ ‫ط ِإ ّ‬‫سِ‬‫حُكْم َبْيَنُهْم ِباْلِق ْ‬
‫ت َفا ْ‬‫حَكْم َ‬
‫ن َ‬‫شْيًئا َوِإ ْ‬
‫ك َ‬ ‫ضّرو َ‬ ‫ن َي ُ‬
‫عْنُهْم َفَل ْ‬
‫ض َ‬ ‫ن ُتْعِر ْ‬ ‫َوِإ ْ‬
‫ن )‪(42‬‬ ‫طي َ‬‫سِ‬ ‫ب اْلُمْق ِ‬
‫ح ّ‬ ‫ُي ِ‬
‫ه سسسحت‌‬ ‫غ و خورند ‌‬ ‫ن درو ‌‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫ن پذيرا و شنوا ‌‬ ‫»آنا ‌‬
‫ل شنندن‌‬ ‫ي زاي ‌‬ ‫ه معن ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ل حننرام ‌‬ ‫ت‪ :‬هر ما ‌‬ ‫اند« سح ‌‬
‫نرا‬‫ه و پنناداش‌ آ ‌‬ ‫ن بننرد ‌‬ ‫ت را ازبي ‌‬ ‫م طاعننا ‌‬ ‫ه حننرا ‌‬ ‫ت‪ ،‬چنرا ك ‌‬ ‫اس ‌‬
 ‫ت در اينجننا رشننوه‌‬ ‫هاند‪ :‬مراد از سح ‌‬ ‫يكند‪ .‬بعضي‌ گفت ‌‬ ‫محو م ‌‬
‫ه چنو ‌‬
‫ن‬ ‫ن ننازل ‌شند ك ‌‬ ‫ه يهودينا ‌‬ ‫ه كريمنه ‌دربنار ‌‬ ‫ت زينرا آي ‌‬ ‫اسن ‌‬
‫ت‪ ،‬سننخن‌ وي‌‬ ‫يرف ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه نزد حكامشا ‌‬ ‫م و مقصر با رشو ‌‬ ‫مجر ‌‬
‫ي‪ ،‬هيچ‌ تننوجه ‌‬
‫ي‬ ‫قو ‌‬ ‫م مح ‌‬ ‫ل خصنن ‌‬ ‫ه قنننو ‌‬ ‫يشنند و ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫شنننيد ‌‬
‫ن آنسسان‌‬ ‫س اگر نسسزد تسسو آمدنسسد‪ ،‬ميسسا ‌‬ ‫يآمد »پ ‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫هعم ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي رسننول‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫ي بگسسردان« يعن ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ن‪ ،‬يسسا از آنسسا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ي يننا‬ ‫م كن ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ه در ميانشا ‌‬ ‫ي‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن مخير ‌‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫‌ماص! تو در قبا ‌‬
‫ي‪.‬‬ ‫ن روي ‌برگردان ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫ي نننزد‬ ‫يا ‌‬ ‫ن و ذم ‌‬ ‫ه اگننر مسننلما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ع دارننند بننر اي ‌‬ ‫علمننا اجمننا ‌‬
‫ي كردند‪ ،‬بننر آنهننا واج ‌‬
‫ب‬ ‫ي دادخواه ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن در قضي ‌‬ ‫م مسلمي ‌‬ ‫حكا ‌‬
‫ي اه ‌‬
‫ل‬ ‫م نمايند امننا در مننورد دادخننواه ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ت تا ميا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن علمننا‬ ‫ن‪ ،‬ميننا ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ي داخل ‌‬ ‫ن در قضايا ‌‬ ‫م مسلما ‌‬ ‫ه نزد حكا ‌‬ ‫ذم ‌‬
‫ن آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن ميننا ‌‬ ‫منمننود ‌‬ ‫ي‪ :‬حك ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ف نظننر وجننود دارد؛ ب ‌‬ ‫اختل ‌‬
‫م كند‬ ‫ن حك ‌‬ ‫يتواند ميانشا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي حاكم ‌مسلما ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫جايز اس ‌‬
‫م نكننند‪.‬‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ه و در ميانشننا ‌‬ ‫ن را برگرداننند ‌‬ ‫يتواند آنا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫وه ‌‬
‫ت‪ .‬بنننابراي ‌‬
‫ن‬ ‫ب اس ن ‌‬ ‫ن واج ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ي ديگر‪ :‬حك ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ه مخيركننرد ‌‬ ‫ن برآنننند ك ‌‬ ‫ل‪ ،‬جمعي‌ از مفسننرا ‌‬ ‫قننو ‌‬
‫ن مورد‪ ،‬منسو ‌‬
‫خ‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫ن بعد از ايشا ‌‬ ‫م مسلما ‌‬ ‫خداص و حكا ‌‬
‫حُكْم َبْيَنُهْم ِبَمصصا َأْنصَزَل‬ ‫نا ْ‬ ‫ي‪َ ﴿ :‬وَأ ِ‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ن فرمود ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ل كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ه خداوننند ننناز ‌‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫ن بر حس ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ل‪) :‌ ﴾ ...‬و در ميا ‌‬ ‫ا ُّ‬
‫ن رو ‌‬
‫ي‬ ‫‪» .«4‬و اگسسر از آنسسا ‌‬ ‫ن( »مننائده‪‌ 9/‬‬ ‫مك ‌‬ ‫ت‪ ،‬حك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ي‪ :‬اگننر‬ ‫يرسسسانند« يعن ‌‬ ‫ه تسسو نم ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي‪ ،‬هرگز زيان ‌‬ ‫برتاب ‌‬
‫ن در‬ ‫ن و حكننم ‌نكننرد ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫ض و روي ‌گردان ‌‬ ‫ب تو اعرا ‌‬ ‫انتخا ‌‬
‫ي و زيننا ‌‬
‫ن‬ ‫هگر ‌‬ ‫ي سننلط ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫چ راه ‌‬ ‫ن باشد‪ ،‬آنهننا هي ‌‬ ‫ميانشا ‌‬
‫ي‪ :‬اگننر‬ ‫م كسسردي« يعن ‌‬ ‫رسنناني‌ بننر تننو ندارننند »و اگسسر حك ‌‬
‫س در ميانشا ‌‬
‫ن‬ ‫ن بود »پ ‌‬ ‫ن در ميانشا ‌‬ ‫ت‪ ،‬داوري ‌ كرد ‌‬ ‫انتخاب ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫يك ‌‬ ‫ه عنندالت‌ و انصنناف ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫مكسسن« يعن ‌‬ ‫ه قسسسط حك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه اس ‌‬
‫ت‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ن را بر تو ناز ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫ي تو را بدا ‌‬ ‫تعال ‌‬
‫ه امنننور »را‬ ‫تكننسسسدگان« در هم ‌‬ ‫ه اللسسسه عدال ‌‬ ‫»هسسسرآين ‌‬
‫يدارد«‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫دوس ‌‬
 ‫ك َوَمصصا‬ ‫ن َبْعصِد َذِلص َ‬ ‫ن ِمص ْ‬ ‫ل ُثصّم َيَتَوّلصْو َ‬‫حْكُم ا ِّ‬ ‫عْنَدُهُم الّتْوَراُة ِفيَها ُ‬ ‫ك َو ِ‬ ‫حّكُموَن َ‬ ‫ف ُي َ‬‫َوكَْي َ‬
‫ن )‪(43‬‬ ‫ك ِباْلُمْؤِمِني َ‬ ‫ُأوَلِئ َ‬
‫ن كه‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫يدهنسد و حسا ‌‬ ‫ه تسو را داور قسرار م ‌‬ ‫»و چگون ‌‬
‫ن حكسسم ‌خسسدا آمسسده‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت در نزد آنا ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫ه از سننوي‌‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫ل خننداص از اي ‌‬ ‫ه‪ ،‬رسننو ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫است« در اي ‌‬
‫ب درافگنننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه تعج ‌‬ ‫ه شنننوند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت برگزيننند ‌‬ ‫ه حكمي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يهودينننا ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ن رو شننگفت‌ برانگيننز اسن ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ن امننر ‌‬ ‫يشننوند‪ ،‬چني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه كتاب ‌نننازل‬ ‫هب ‌‬ ‫ن دارند و ن ‌‬ ‫تص ايما ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نن ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
‫ل خنداص را در‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي ديگر‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫ن‪ ،‬از سو ‌‬ ‫ه بر ايشا ‌‬ ‫‌شد ‌‬
‫ن در كتابشننان‌‬ ‫يخوانند‪ ،‬نننزد خودشننا ‌‬ ‫ي فرام ‌‬ ‫هداور ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مورد آ ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ن ن بنابراي ‌‬ ‫م و نظاير آ ‌‬ ‫م رج ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ت ن چو ‌‬ ‫ت موجود اس ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫ي آنهننا‪ ،‬فقننط‬ ‫ي از سننو ‌‬ ‫ه داور ‌‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫فراخواننند ‌‬
‫ع آنهننا به‌‬ ‫ن طم ‌‬ ‫ه باشنند و آ ‌‬ ‫ي شنند ‌‬ ‫ل ناشن ‌‬ ‫ك عننام ‌‬ ‫يتواند از ي ‌‬ ‫م ‌‬
‫يهننننا و‬ ‫فگر ‌‬ ‫ت و همراهنننني ‌پيننننامبرص بننننا تحري ‌‬ ‫مننننوافق ‌‬
‫ه پيامبرخننداص‬ ‫يك ‌‬ ‫س اما هنگننام ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫هوسبازيها ‌‬
‫ه آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫نگا ‌‬ ‫مآوا نشنندند »آ ‌‬ ‫هوه ‌‬ ‫ن همننرا ‌‬ ‫ف ناپاكشننا ‌‬ ‫با اهدا ‌‬
‫ي‪ ،‬از پيننامبر خننداص »پشسس ‌‬
‫ت‬ ‫يخننواه ‌‬ ‫بعسسد از ايسسن« داور ‌‬
‫ه به‌‬ ‫ه تننو و ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن نيستند« ن ‌‬ ‫ن مؤم ‌‬ ‫يكنند و واقعا آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن‪.‬‬ ‫ب خودشا ‌‬ ‫كتا ‌‬

‫ن َهصصاُدوا‬ ‫سَلُموا ِلّلِذي َ‬‫ن َأ ْ‬‫ن اّلِذي َ‬ ‫حُكُم ِبَها الّنِبّيو َ‬

‫ِإّنا َأْنَزْلَنا الّتْوَراَة ِفيَها ُهًدى َوُنوٌر َي ْ‬
‫شصَهَداَء َف َ‬
‫ل‬ ‫عَلْيصِه ُ‬ ‫لص َوَكصصاُنوا َ‬ ‫ب ا ِّ‬‫ن ِكَتصصا ِ‬‫ظوا ِمص ْ‬ ‫حِف ُ‬
‫سصُت ْ‬‫حَباُر ِبَمصصا ا ْ‬
‫ن َواَْل ْ‬
‫َوالّرّباِنّيو َ‬
‫حُكصْم ِبَمصصا َأْنصَزَل‬‫ن َلصْم َي ْ‬‫ل َوَم ْ‬‫شَتُروا ِبَآَياِتي َثَمًنا قَِلي ً‬ ‫ن َوَل َت ْ‬ ‫شْو ِ‬‫خ َ‬
‫س َوا ْ‬ ‫شُوا الّنا َ‬ ‫خ َ‬ ‫َت ْ‬
‫ن )‪(44‬‬ ‫ك ُهُم اْلَكاِفُرو َ‬‫ل َفُأوَلِئ َ‬
‫ا ُّ‬
‫تو‬ ‫ن هسسداي ‌‬ ‫م‪ ،‬در آ ‌‬ ‫ت را فسسرود آوردي ‌‬ ‫»همانا ما تورا ‌‬
‫ن احكا ‌‬
‫م‬ ‫ت از‪ :‬بيا ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ت و نور عبار ‌‬ ‫ن هداي ‌‬ ‫ي است« آ ‌‬ ‫نور ‌‬
‫ن »كه‌‬ ‫ي ازايشا ‌‬ ‫ب پيرو ‌‬ ‫ت محمدص و وجو ‌‬ ‫ه بعث ‌‬ ‫ي‪ ،‬مژد ‌‬ ‫شرع ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت »پيامبران ‌‬ ‫ب تننورا ‌‬ ‫ه مننوج ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ب آن« يعن ‌‬ ‫به‌ موج ‌‬
‫ن و منقنناد‬ ‫ه مسلما ‌‬ ‫ياسرائيل‌ ك ‌‬ ‫ي بن ‌‬ ‫ي‪ :‬انبيا ‌‬ ‫م اند« يعن ‌‬ ‫مسل ‌‬
‫يكردند« )اّلصصصِذي َ‬
‫ن‬ ‫ي يهود حكم ‌م ‌‬ ‫ن خدا‪ ‬بودند »برا ‌‬ ‫فرما ‌‬
 ‫ت در منندح‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن بودننند(؛ صننفت ‌‬ ‫ه مسننلما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫سصصَلُموا( ‪) :‬آنننا ‌‬ ‫َأ ْ‬
‫ف‪،‬‬ ‫ن توصنني ‌‬ ‫ل با اي ‌‬ ‫ه پروردگار عزوج ‌‬ ‫ياسرائيل‡ ك ‌‬ ‫ن بن ‌‬ ‫پيامبرا ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫عب ‌‬ ‫ه در واق ‌‬ ‫يمالنند‪ ،‬چننرا ك ‌‬ ‫ه خنناك ‌م ‌‬ ‫ه يهننود را ب ‌‬ ‫پننوز ‌‬
‫ن پينننرو و منقننناد دين‌‬ ‫ن! پيامبرانتنننا ‌‬ ‫ي نگونبختنننا ‌‬ ‫يگويننند‪ :‬ا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي آن‌‬ ‫ي احينننا ‌‬ ‫ن محمننندص بنننرا ‌‬ ‫ه اكننننو ‌‬ ‫هانننند ك ‌‬ ‫ي بود ‌‬ ‫اسنننلم ‌‬
‫ك‬ ‫ي هل ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ه شننما در ورط ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬در حننال ‌‬ ‫هاسن ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫ي يا‬ ‫ن‪ ،‬يهود ‌‬ ‫ي ازپيامبرا ‌‬ ‫چ پيامبر ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ي! ب ‌‬ ‫يزنيد! آر ‌‬ ‫توپا م ‌‬ ‫دس ‌‬
‫هاننند‬ ‫ن بود ‌‬ ‫م آنهننا مسننلما ‌‬ ‫ه تمننا ‌‬ ‫يشننود بلك ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫نصننراني‌ گفت ‌‬
‫ن‪:‬‬ ‫يكنننند‪ .‬ربننانيو ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ت حك ‌‬ ‫ه تننورا ‌‬ ‫ن ربانيون« ب ‌‬ ‫»وهمچني ‌‬
‫ت مرد ‌‬
‫م‬ ‫ه سياس ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ش و آگا ‌‬ ‫ت و بين ‌‬ ‫ي برخوردار از حكم ‌‬ ‫علما ‌‬
‫ي‪ :‬دانشننمندا ‌‬
‫ن‬ ‫ن »احبار« يعن ‌‬ ‫ناننند‪ .‬همچني ‌‬ ‫و تدبير امننور آنا ‌‬
‫ه آنها ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي! هم ‌‬ ‫يكنند‪ .‬آر ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ت حك ‌‬ ‫ه تورا ‌‬ ‫ه يهود ب ‌‬ ‫م و خبر ‌‬ ‫فهي ‌‬
‫ه از‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫هسسسب ‌‬ ‫يكنننند »ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫يكردننند و حك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫تورات ‌حك ‌‬
‫ي بن ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬انبيننا ‌‬ ‫هبود« يعن ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ن سسپرد ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ب خدا ب ‌‬ ‫كتا ‌‬
‫ت از هرگننونه‬ ‫ي تننورا ‌‬ ‫ه نگهدار ‌‬ ‫ي رباني‌ را ب ‌‬ ‫ن علما ‌‬ ‫ل‪ ،‬آ ‌‬ ‫اسرائي ‌‬
‫ه ايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫يب ‌‬ ‫ن امانت ‌‬ ‫ه عنوا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ي امر كرد ‌‬ ‫‌تغيير و تبديل ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن‪ ،‬شسسهدا بودنسسد« شننهدا‪ :‬يعن ‌‬ ‫ه بودننند »و بسسر آ ‌‬ ‫سننپرد ‌‬
‫ش‪،‬‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ه بننا نظننار ‌‬ ‫ي بودننند ك ‌‬ ‫ن و نگهبانننان ‌‬ ‫ن مراقبننا ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫ب اللننه‪‬‬ ‫يكردند و بر كتا ‌‬ ‫ل حفظ م ‌‬ ‫ت را از تغيير و تبدي ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫م نترسسسيد‬ ‫ي يهود! »از مرد ‌‬ ‫ي رؤسا ‌‬ ‫ه بودند‪» .‬پس« ا ‌‬ ‫گوا ‌‬
‫ه بهسساي ‌نسساچيز ‌‬
‫ي‬ ‫ت مسسرا ب ‌‬ ‫ن بترسسسيد و آيسسا ‌‬ ‫و از م ‌‬
‫ي را‬ ‫ه اله ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ب ننناز ‌‬ ‫ه كتا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ي‪ :‬حك ‌‬ ‫نفروشيد« يعن ‌‬
‫ت‪ ،‬يننا‬ ‫ه منفع ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه تمنناي ‌‬ ‫هانگيننز ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫س از ديگرا ‌‬ ‫ب تر ‌‬ ‫به ‌سب ‌‬
‫ي كه‌ بسسر‬ ‫ي‪ ،‬كنار نگذاريد »و كسسسان ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن رشو ‌‬ ‫ت آورد ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن خسسود‬ ‫م نكنند‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ه خداوند ناز ‌‬ ‫ق آنچ ‌‬ ‫وف ‌‬
‫يشننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي نيننز م ‌‬ ‫ه كسنان ‌‬ ‫ل هم ‌‬ ‫ه شنام ‌‬ ‫نآي ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫كافرند« حك ‌‬
‫ه كتننا ‌‬
‫ب‬ ‫يشوند اما ب ‌‬ ‫ه اسلمي‌ م ‌‬ ‫ت جامع ‌‬ ‫هدار امر حاكمي ‌‬ ‫عهد ‌‬
‫ل بننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه محمو ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي برآنند ك ‌‬ ‫يكنند‪ .‬بعض ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫خدا‪ ‬حك ‌‬
‫ل اللنننه(؛ از رو ‌‬
‫ي‬ ‫م بمنننا اننننز ‌‬ ‫ن )حك ‌‬ ‫ه فروگذاشنننت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسننن ‌‬
 ‫ه اله ‌‬
‫ي‬ ‫م منننزل ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا انكننار احكننا ‌‬ ‫ف‪ ،‬يننا حلل ‌شننمرد ‌‬ ‫اسننتخفا ‌‬
‫باشد‪.‬‬
‫ه فرمود‪» :‬هر كس‌ منكر‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ه‪ ،‬گردد‪ ،‬قطعننا كننافر‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬ناز ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫هآنچ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ف و مؤم ‌‬
‫ن‬ ‫ه )ما انزل ‌الله( معتر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي كسي‌ ك ‌‬ ‫ت ول ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ق اسننت«‪.‬‬ ‫م و فاس ن ‌‬ ‫م نكننرد‪ ،‬قطعننا ظننال ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫بننود امننا ب ‌‬
‫ه فرمود‪» :‬مراد‬ ‫تك ‌‬ ‫ت شده ‌اس ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫همچنان ‌از اب ‌‬
‫ن را از آيين‌‬ ‫م مسننلما ‌‬ ‫ت كننه ‌حنناك ‌‬ ‫ي نيسنن ‌‬ ‫ن كفننر؛ كفننر ‌‬ ‫از اي ‌‬
‫ن كفري ‌اسننت‌‬ ‫ه كفر مراتبي‌ دارد و اي ‌‬ ‫ج سازد بلك ‌‬ ‫م خار ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ي دارد و ظلمي‌‬ ‫م مراتننب ‌‬ ‫مه ‌‬ ‫ه ظل ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫نتر چنننا ‌‬ ‫ي پايي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫در مرتب ‌‬
‫ق نيننز‬ ‫ه فسنن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نطور ‌‬ ‫ت فروتننر از ظلمي‌ ديگننر‪ ،‬همننا ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫س كفننر‬ ‫ت فروتر ازفسقي ‌ديگننر پ ‌‬ ‫ي دارد و فسقي‌ اس ‌‬ ‫مراتب ‌‬
‫هها و مراتبي ‌است«‪.‬‬ ‫ي پل ‌‬ ‫ق دارا ‌‬ ‫م و فس ‌‬ ‫و ظل ‌‬
‫ه )مننا‬ ‫نب ‌‬ ‫م نكننرد ‌‬ ‫ص حك ‌‬ ‫ه‪ :‬در اينجا در خصو ‌‬ ‫بايد يادآور شد ك ‌‬
‫ت )‪،44‬ن ‪ 45‬و‬ ‫ه عبارتنند از‪ :‬آينا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ه آينه ‌داري ‌‬ ‫ل اللنه( سن ‌‬ ‫انز ‌‬
‫ك ُهُم‬ ‫ل َفُأوَلِئ َ‬ ‫حُكْم ِبَما َأْنَزَل ا ُّ‬ ‫ن َلْم َي ْ‬ ‫ت‪َ ﴿ :‬وَم ْ‬ ‫هاس ‌‬ ‫ه )‪ (44‬آمد ‌‬ ‫‪ .(47‬در آي ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫لكرد ‌‬ ‫ه خداوننند ننناز ‌‬ ‫ه بننر وفق‌ آنچ ‌‬ ‫ن﴾ ‪) :‬و كسنناني‌ ك ‌‬ ‫اْلَكصصاِفُرو َ‬
‫ت‪َ ﴿ :‬وَم ص ْ‬
‫ن‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه )‪ (45‬آمد ‌‬ ‫ن كافرند(‪ .‬در آي ‌‬ ‫س آنا ‌‬ ‫م نكنند پ ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ه بر وفق‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن ﴾ ‌‪) :‬و كسان ‌‬ ‫ظصصاِلُمو َ‬ ‫ك ُهصصُم ال ّ‬ ‫لصص َفصصُأوَلِئ َ‬ ‫حُكْم ِبَما َأْنَزَل ا ُّ‬ ‫َلمْ َي ْ‬
‫ن سننتمگرند( و‬ ‫س آنننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬حكم ‌نكنننند پ ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ه خداوند ناز ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ك ُهصصُم‬ ‫لصص َف صُأوَلِئ َ‬ ‫حُكصصْم ِبَمصصا َأْنصصَزَل ا ُّ‬ ‫ت‪َ ﴿ :‬وَمصص ْ‬
‫ن َلصصْم َي ْ‬ ‫هاس ‌‬ ‫ه )‪ (47‬آمد ‌‬ ‫در آي ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ه خداوننند ننناز ‌‬ ‫ه بننر وفق‌ آنچ ‌‬ ‫ن(‪) :‬و كساني‌ ك ‌‬ ‫سصصُقو َ‬ ‫اْلَفا ِ‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫نجريرطننبر ‌‬ ‫ن فاس نق‌ اننند(‪ .‬اب ‌‬ ‫س آنا ‌‬ ‫م نكنند پ ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ه سننو ‌‬
‫م‬ ‫ه يهننود و آي ‌‬ ‫م دربننار ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫ن‪ ،‬آي ‌‬ ‫ه مسلمي ‌‬ ‫ل دربار ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫»آي ‌‬
‫ي است«‪.‬‬ ‫ه نصار ‌‬ ‫دربار ‌‬

‫ف َواُْلُذنَ‬‫ف ِبصصاَْلْن ِ‬
‫ن َواَْلْنص َ‬‫ن ِبصصاْلَعْي ِ‬
‫س َواْلَعْي ص َ‬‫س ِبصصالّنْف ِ‬
‫ن الّنْفص َ‬ ‫عَلْيِهْم ِفيَها َأ ّ‬
‫َوَكَتْبَنا َ‬
‫ن َلصْم‬‫ق ِبِه َفُهَو َكّفاَرٌة َلُه َوَمص ْ‬‫صّد َ‬ ‫ن َت َ‬‫ص َفَم ْ‬ ‫صا ٌ‬ ‫ح ِق َ‬ ‫جُرو َ‬ ‫ن َواْل ُ‬‫سّ‬ ‫ن ِبال ّ‬
‫سّ‬ ‫ن َوال ّ‬ ‫ِباُْلُذ ِ‬
‫ن )‪(45‬‬ ‫ظاِلُمو َ‬
‫ك ُهُم ال ّ‬‫ل َفُأوَلِئ َ‬
‫حُكْم ِبَما َأْنَزَل ا ُّ‬‫َي ْ‬
 ‫ي‪ :‬بننر يهننود‬ ‫ت »بسسر آنسسان« يعن ‌‬ ‫ي‪ :‬در تننورا ‌‬ ‫»و در آن« يعن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن اسسست« يعن ‌‬ ‫ن در برابر جسسا ‌‬ ‫ه جا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫»مقرر داشتي ‌‬
‫س ن بر يهود‬ ‫س دربرابر نف ‌‬ ‫ن نف ‌‬ ‫ص را ن با كشت ‌‬ ‫ت قصا ‌‬ ‫در تورا ‌‬
‫ل‪ ،‬چ ‌‬
‫ه‬ ‫ه خردسا ‌‬ ‫ل باشد چ ‌‬ ‫ل بزرگسا ‌‬ ‫ه مقتو ‌‬ ‫م‪ ،‬چ ‌‬ ‫م گردانيدي ‌‬ ‫لز ‌‬
‫ه شننريعت‌ پيشننينيا ‌‬
‫ن‬ ‫مك ‌‬ ‫يشننوي ‌‬ ‫ن‪ .‬يادآور م ‌‬ ‫هز ‌‬ ‫مرد باشد و چ ‌‬
‫ت مننا نيننز هسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه باشنند نن شننريع ‌‬ ‫خ نشنند ‌‬ ‫مننا نن اگننر منسننو ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫م اس ‌‬ ‫ص بر ما نيز لز ‌‬ ‫م قصا ‌‬ ‫ن‪ ،‬حك ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ن اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه بننرآ ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫م بننود ‌‬ ‫ه عا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه‪ :‬با استدل ‌‬ ‫م ابوحنيف ‌‬ ‫اما ‌‬
‫ه كشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ي و آزاد در برابر برد ‌‬ ‫ن در برابر كافر ذم ‌‬ ‫ه‪ :‬مسلما ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ف بننا‬‫م‪ ،‬مخننال ‌‬ ‫ن دو حك ‌‬ ‫ي جمهننور فقهننا در اي ‌‬ ‫يشود‪ .‬امننا رأ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ص مننرد‬ ‫م قصننا ‌‬ ‫ن جمهننور فقهننا در حك ‌‬ ‫ت‪ .‬ليك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي ايشا ‌‬ ‫رأ ‌‬
‫م در برابسسر چش سم‌‬ ‫لاننند »و چش ‌‬ ‫قالقو ‌‬ ‫ن‪ ،‬متف ‌‬ ‫در برابننر ز ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ن ديگننر ‌‬ ‫م انسنناني‌ توسننط انسننا ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر چش ‌‬ ‫است« يعن ‌‬
‫ه شنند و در آن ‌هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه در آورد ‌‬ ‫ه شد‪ ،‬يا از حدق ‌‬ ‫عمد كور ساخت ‌‬
‫ت‪ ،‬چش ن ‌‬
‫م‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫ي نماننند‪ ،‬در اي ‌‬ ‫ي بنناق ‌‬ ‫ي بيننناي ‌‬ ‫امكنناني‌ بننرا ‌‬
‫يشننود يننا بركننند ‌‬
‫ه‬ ‫هم ‌‬ ‫ن كور ساخت ‌‬ ‫ص جنايتكار در برابر آ ‌‬ ‫شخ ‌‬
‫ي‪ :‬اگنننر‬ ‫ي اسسست« يعن ‌‬ ‫ي در برابسسر بين ‌‬ ‫يشنننود »و بين ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در برابننر‬ ‫ت پيشن ‌‬ ‫ي كسي‌ را تماما بريد‪ ،‬بيني‌ جننناي ‌‬ ‫ي بين ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ش اسسست«‬ ‫ش دربرابسسر گسسو ‌‬ ‫يشننود »و گسسو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن برينند ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي در‬ ‫شو ‌‬ ‫ي را تمامننا برينند‪ ،‬گننو ‌‬ ‫ش كسن ‌‬ ‫ي گننو ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر كس ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن در برابسسر دنسسدا ‌‬
‫ن‬ ‫يشننود »و دنسسدا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن برينند ‌‬ ‫برابننر آ ‌‬
‫ه شد‪،‬‬ ‫ه يا شكست ‌‬ ‫ه عمد كند ‌‬ ‫ن كسي ‌ب ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر دندا ‌‬ ‫است« يعن ‌‬
‫يشننود و در هم ‌‬
‫ه‬ ‫لم ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫ن جنناني‌ همننا ‌‬ ‫مقابلتا با دندا ‌‬
‫ي ديگننر‬ ‫ي بر بعضنن ‌‬ ‫يشود و بعض ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫هطور برابر عم ‌‬ ‫دندانها ب ‌‬
‫ي‬
‫ن‪ ،‬دندانها ‌‬ ‫ي پسي ‌‬ ‫ن دندانها ‌‬ ‫ي ميا ‌‬ ‫چ فرق ‌‬ ‫س هي ‌‬ ‫ي ندارند پ ‌‬ ‫برتر ‌‬
‫ت تننا‬ ‫م اسن ‌‬ ‫ن لز ‌‬ ‫ت‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫ب و‪ ...‬نيسن ‌‬ ‫ي آسننيا ‌‬ ‫ش‪ ،‬دندانها ‌‬ ‫ني ‌‬
‫ه رفت ‌‬
‫ه‬ ‫ي علي ‌‬ ‫ه بننر مجن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي بننا آنچ ‌‬ ‫ن از جننان ‌‬ ‫ص گننرفت ‌‬ ‫قصننا ‌‬
‫ت باينند گننوش‌‬ ‫ش راسن ‌‬ ‫ت‪ ،‬همانند باشد‪ ،‬مثل دربرابننر گننو ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ش چپ‌ »و زخمهسسا نيسسز« ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه گننو ‌‬ ‫ص شننود‪ ،‬ن ‌‬ ‫ت قصننا ‌‬ ‫راس ‌‬
‫ي همانند زخمنني‬ ‫ص دارند« لذا‪ ،‬از جان ‌‬ ‫ب »قصا ‌‬ ‫ن ترتي ‌‬ ‫هما ‌‬
 ‫يشننود؛‬ ‫هم ‌‬ ‫ص گننرفت ‌‬ ‫ه‪ ،‬قصننا ‌‬ ‫ه وارد نمننود ‌‬ ‫ه بننر مجننني ‌علي ‌‬ ‫‌ك ‌‬
‫تو‬ ‫يرف ‌‬ ‫ف نفس‌ نم ‌‬ ‫م اتل ‌‬ ‫م‪ ،‬بي ‌‬ ‫ه از قصاص‌ گرفتننن ‌زخ ‌‬ ‫چنانچ ‌‬
‫ل يننا عننرض‌‬ ‫ق يننا طننو ‌‬ ‫م از نظننر عم ‌‬ ‫ل‪ ،‬مقنندار زخ ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫در عي ‌‬
‫ت(‬ ‫ه جننراح ‌‬ ‫ش )دي ‌‬ ‫ي ار ‌‬ ‫ن‪ ،‬از جننان ‌‬ ‫يشنند‪ ،‬در غيننرآ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫شننناخت ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫ي را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ش هننر زخم ‌‬ ‫ه‪ ،‬ار ‌‬ ‫ه فق ‌‬ ‫ه ائم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه يننادآور ‌‬ ‫بايسننت ‌‬
‫يگوينند‪» :‬زخم‌‬ ‫نكننثير م ‌‬ ‫هاند‪ .‬اب ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ص‪ ،‬تعيي ‌‬ ‫ي مشخ ‌‬ ‫مقادير ‌‬
‫ن‪ ،‬كه‌‬ ‫ت‪ ،‬پننا و مانننند آ ‌‬ ‫ع دس ‌‬ ‫ن قط ‌‬ ‫ت‪ :‬چو ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ي در مفص ‌‬ ‫گاه ‌‬
‫ل نيس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ي در مفص ن ‌‬ ‫ت‪ .‬گاه ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ن واج ‌‬ ‫اجماعا قصاص‌ در آ ‌‬
‫فنظننر‬ ‫ن بخش‌ اختل ‌‬ ‫ه فقهننا در اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بلكه ‌در استخوا ‌‬
‫ن‪ ،‬در سنناير‬ ‫يگويننند‪ :‬بجننز دننندا ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ه‪ :‬و ياران ‌‬ ‫دارند‪ .‬ابننوحنيف ‌‬
‫يگويد‪ :‬قصننا ‌‬
‫ص‬ ‫ت‪ .‬شافعي‪ :‬م ‌‬ ‫ب نيس ‌‬ ‫ص واج ‌‬ ‫استخوانها قصا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي واجب‌ نيس ن ‌‬ ‫چ مننورد ‌‬ ‫ن از استخوانها‪ ،‬مطلقننا در هي ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫ن اسننت«‪ .‬اينهننا هم ‌‬
‫ه‬ ‫م احمنند‪ :‬نيننز همي ‌‬ ‫ب اما ‌‬ ‫مشهور از مذه ‌‬
‫ي صننادر شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه عمد ‌‬ ‫هگون ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ت فو ‌‬ ‫ه جنايا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫درصورتي‌ اس ‌‬
‫ض قضننائ ‌‬
‫ي‬ ‫ه يننا تعننوي ‌‬ ‫ب دي ‌‬ ‫ل خطا مننوج ‌‬ ‫ت درحا ‌‬ ‫باشد اما جناي ‌‬
‫ن‪ ،‬كفار ‌‬
‫ه‬ ‫سآ ‌‬ ‫ص درگذرد پ ‌‬ ‫ن قصا ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ت »و هرك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ل بننا درگذشننت‌ از و ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ن اوست« ك ‌‬ ‫گناها ‌‬
‫ف بننه ‌رواي ‌‬
‫ت‬ ‫يكننند‪ .‬در حننديث‌ شننري ‌‬ ‫ش را محننو م ‌‬ ‫گناهننان ‌‬
‫ه فرمودننند‪» :‬هيچ‌‬ ‫ه است‌ ك ‌‬ ‫لاكرمص آمد ‌‬ ‫ابودرداء‪ ‬از رسو ‌‬
‫ي عمنندا زخ ‌‬
‫م‬ ‫هو ‌‬ ‫ي از جسننمش‌ ب ‌‬ ‫ه در چيز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ينيس ‌‬ ‫مسلمان ‌‬
‫ه خداوند‪‬‬ ‫نك ‌‬ ‫ت وارد گردد و از آن ‌درگذرد‪ ،‬مگر اي ‌‬ ‫و جراح ‌‬
‫يك ‌‬
‫م‬ ‫ي را از و ‌‬ ‫ه و گنننناه ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫ي برتنننر ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن‪ ،‬درج ‌‬ ‫بنننا آ ‌‬
‫يكند«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ه حك ‌‬
‫م‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ه خداوند ناز ‌‬ ‫ق آنچ ‌‬ ‫ه بر وف ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫ه از‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬قطعننا سننتم ‌‬ ‫ن خود سسستمگرند« يعن ‌‬ ‫نكنند‪ ،‬آنا ‌‬
‫ق عدال ‌‬
‫ت‬ ‫ت زيرا تحق ‌‬ ‫گ اس ‌‬ ‫ت بزر ‌‬ ‫ه غاي ‌‬ ‫ه‪ ،‬ستمي‌ ب ‌‬ ‫ن سرزد ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫س از حك ‌‬
‫م‬ ‫ت لذا هر ك ‌‬ ‫ل متصور نيس ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫م خدا ‌‬ ‫جز با حك ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ي شد ‌‬ ‫م بزرگ ‌‬ ‫ب ست ‌‬ ‫ي برتابد‪ ،‬يقينا مرتك ‌‬ ‫وي‌ رو ‌‬
 ‫ن الّتْوَراِة َوَآَتْيَناُه‬
‫ن َيَدْيِه ِم َ‬‫صّدًقا ِلَما َبْي َ‬‫ن َمْرَيَم ُم َ‬ ‫سى اْب ِ‬ ‫عَلى َآَثاِرِهْم ِبِعي َ‬‫َوَقّفْيَنا َ‬
‫ظًة‬‫عَ‬ ‫ن الّتْوَراِة َوُهًدى َوَمْو ِ‬ ‫ن َيَدْيِه ِم َ‬ ‫صّدًقا ِلَما َبْي َ‬
‫جيَل ِفيِه ُهًدى َوُنوٌر َوُم َ‬ ‫اِْلْن ِ‬
‫ن )‪(46‬‬ ‫ِلْلُمّتِقي َ‬
‫ه قبل وصفشننان‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن پيامبران« مسننلما ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ه دنبا ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫م درحالي‌ كه‌‬ ‫م را فرستادي ‌‬ ‫ي پسر مري ‌‬ ‫ت »عيس ‌‬ ‫گذش ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ق بسسود« يعن ‌‬ ‫ش از او بسسود‪ ،‬مصسسد ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ت را ك ‌‬ ‫تسسورا ‌‬
‫ه پيننامبرا ‌‬
‫ن‬ ‫ه را ‌‬ ‫لكنند ‌‬ ‫ه و دنبا ‌‬ ‫ه دهند ‌‬ ‫عيسي‌ پسر مريم ‌را ادام ‌‬
‫ن بننود‪،‬‬ ‫ت مننؤم ‌‬ ‫ه او به ‌تننورا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م درحال ‌‬ ‫ل گردانيدي ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ن و دعنننو ‌‬
‫ت‬ ‫س دي ‌‬ ‫ن را اسنننا ‌‬ ‫يكنننرد و آ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫به‌ مفننناد آ ‌‬
‫ل را عطسسا كسسرديم‌‬ ‫ه او انجي ‌‬ ‫ه بننود »و ب ‌‬ ‫خويش ‌قننرار داد ‌‬
‫قكننده‬ ‫ت و تصسسسدي ‌‬ ‫ي اسسسس ‌‬ ‫ت و نسسسور ‌‬ ‫ن هسسسداي ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن را تأيينند و تثننبيت‌‬ ‫قآ ‌‬ ‫ن است« لذا حقاي ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ت قب ‌‬ ‫‌تورا ‌‬
‫ل همچننننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن باشننند »و« انجي ‌‬ ‫ضآ ‌‬ ‫ه نننناق ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن است« زيرا فقننط‬ ‫ي متقيا ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت و موعظ ‌‬ ‫»هداي ‌‬
‫يگيرند‪.‬‬ ‫ن پند م ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه از اندرزها و هدايا ‌‬ ‫ناند ك ‌‬ ‫آنا ‌‬

‫ك ُهصُم‬‫لص َفصُأوَلِئ َ‬‫حُكْم ِبَمصصا َأْنصَزَل ا ُّ‬

‫ن َلْم َي ْ‬
‫ل ِفيِه َوَم ْ‬ ‫جيِل ِبَما َأْنَزَل ا ُّ‬ ‫حُكْم َأْهُل اِْلْن ِ‬‫َوْلَي ْ‬
‫ن )‪(47‬‬ ‫سُقو َ‬ ‫اْلَفا ِ‬
‫ن نسسازل‌‬ ‫ه خسسدا در آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ل انجي ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫»و بايد ك ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ن دادي ‌‬ ‫ل فرمننا ‌‬ ‫ه اهننل ‌انجي ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬‫م كننسسد« يعن ‌‬ ‫ه‪ ،‬حك ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه خداونسسد‬ ‫ق آنچ ‌‬ ‫ه بسسر وف ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م كنند »و كسسسان ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫به‌ آ ‌‬
‫ي‪ :‬از‬ ‫ن خسسود فاسسسقند« يعن ‌‬ ‫م نكنند‪ ،‬آنسسا ‌‬ ‫هحك ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫ت حق‌ تعننالي‌ خارجننند‪ .‬پننس ‌دسننتور اله ‌‬ ‫ه طنناع ‌‬ ‫دايننر ‌‬
‫مو‬ ‫ت در دنيننا‪ ،‬يننا بي ‌‬ ‫ه رغب ‌‬ ‫ه نبايد به ‌انگيز ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫مسيحيا ‌‬
‫م كننرد ‌‬
‫ن‬ ‫ي! حك ‌‬ ‫ك كنند‪ .‬آر ‌‬ ‫ل را تر ‌‬ ‫م انجي ‌‬ ‫م‪ ،‬احكا ‌‬ ‫س ازمرد ‌‬ ‫هرا ‌‬
‫ن؛ اين‌‬ ‫ل از بعثت ‌محمديص حق‌ بود اما بعنند از آ ‌‬ ‫ل قب ‌‬ ‫به‌ انجي ‌‬
‫نجا از كتننا ‌‬
‫ب‬ ‫ن انجيل‌ در چندي ‌‬ ‫ه پيروا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت روش ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ن بر محمدص‬ ‫ه خداوند‪ ‬در قرآ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ل بر آنچ ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫خودشا ‌‬
‫ن بخش‌ از‬ ‫ن ناس نخ‌ آ ‌‬ ‫هاند زيننرا قننرآ ‌‬ ‫ه‪ ،‬مننأمور شنند ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ناز ‌‬
 ‫ن مخال ‌‬
‫ف‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه با احكا ‌‬ ‫تك ‌‬‫ل شده ‌قبلي ‌اس ‌‬ ‫ي ناز ‌‬
‫احكام‌ كتابها ‌‬
‫باشد‪.‬‬
‫ه هننر سنه‌‬ ‫يگويد‪» :‬جننايز اسنت‌ ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫خ ابومنصور ماتريد ‌‬ ‫شي ‌‬
‫ل الله( حم ‌‬
‫ل‬ ‫م )بما انز ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫آيه‌ )‪ 45 ،47‬و ‪ (44‬را بر منكرا ‌‬
‫م كننافر‪ ،‬ه ‌‬
‫م‬ ‫م )بمننا انننزل‌ اللننه(؛ ه ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ي منكننرا ‌‬ ‫م‪ ،‬يعن ‌‬ ‫كني ‌‬
‫ق‪ ،‬كننافر‬ ‫ق مطل ‌‬ ‫م و فاسنن ‌‬ ‫قاند زيننرا ظننال ‌‬ ‫م فاسنن ‌‬ ‫موه ‌‬ ‫ظننال ‌‬
‫ل ديگر در تفسننير‪َ ﴿ :‬وَمصص ْ‬
‫ن َلصصْم‬ ‫ه شخص ‌مسلمان«‪ .‬قو ‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫سب ‌‬ ‫ت‪ :‬هننر ك ‌‬ ‫ه ايننن ‌اس ن ‌‬ ‫ه آي ‌‬‫لصص﴾ در هر س ‌‬ ‫حُكْم ِبَما َأْنَزَل ا ُّ‬
‫َي ْ‬
‫ق تعننالي‬ ‫ه نعمت‌ ح ‌‬ ‫م نكننند‪ ،‬او ب ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬‫خداوننند‪ ‬ننناز ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ق اس ‌‬ ‫ل خود فاس ‌‬ ‫م و در فع ‌‬ ‫م خود ظال ‌‬ ‫‌كافر‪ ،‬در حك ‌‬

‫عَلْيصهِ‬ ‫ب َوُمَهْيِمًنصا َ‬ ‫ن اْلِكَتصا ِ‬ ‫ن َيصَدْيِه ِمص َ‬ ‫صصّدًقا ِلَمصا َبْيص َ‬ ‫ق ُم َ‬‫حّ‬ ‫ب ِبصاْل َ‬ ‫ك اْلِكَتا َ‬ ‫َوَأْنَزْلَنا ِإَلْي َ‬
‫جَعْلَنصصا‬ ‫ق ِلُكصّل َ‬‫حص ّ‬ ‫ن اْل َ‬‫ك ِمص َ‬ ‫جصصاَء َ‬ ‫عّما َ‬‫ل َوَل َتّتِبْع َأْهَواَءُهْم َ‬ ‫حُكْم َبْيَنُهْم ِبَما َأْنَزَل ا ُّ‬ ‫َفا ْ‬
‫ن ِلَيْبُلصَوُكْم ِفصصي َمصصا‬ ‫حصَدًة َوَلِكص ْ‬ ‫جَعَلُكْم ُأّمصًة َوا ِ‬ ‫ل َل َ‬
‫شاَء ا ُّ‬ ‫جا َوَلْو َ‬ ‫عًة َوِمْنَها ً‬ ‫شْر َ‬ ‫ِمْنُكْم ِ‬
‫جِميًعا َفُيَنّبُئُكْم ِبَما ُكْنُتْم ِفي صِه َتخَْتِلُفصصو َ‬
‫ن‬ ‫جُعُكْم َ‬ ‫ل َمْر ِ‬ ‫ت ِإَلى ا ِّ‬ ‫خْيَرا ِ‬ ‫سَتِبُقوا اْل َ‬ ‫َآَتاُكْم َفا ْ‬
‫)‪(48‬‬
‫ت محمنندص‬ ‫ش حضننر ‌‬ ‫ه پيننامبر ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ل خطا ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫ن »را ب ‌‬ ‫ي‪ :‬قننرآ ‌‬ ‫ن كتسساب« يعن ‌‬ ‫يفرماينند‪» :‬و مسسا اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫قكنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه تصسسدي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م درحسسال ‌‬ ‫ل كسسردي ‌‬ ‫ي تسسو نسساز ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي بننر‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ي‪ :‬كتابهايي‌ اسنت‌ ك ‌‬ ‫ي پيشين« يعن ‌‬ ‫كتابها ‌‬
‫ن دربرگيرننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه »است« زيننرا قننرآ ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫ي پيشي ‌‬ ‫انبيا ‌‬
‫ي از شننر اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ه خيننر و نه ‌‬ ‫ي اللننه‪ ،‬امننر ب ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫دعننو ‌‬
‫ه علو ‌‬
‫ه‬ ‫ل بننر اينهاس نت‌ »و« ب ‌‬ ‫ن مشتم ‌‬ ‫ي پيشي ‌‬ ‫ه كتابها ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ن شنناهد‬ ‫ي‪ :‬قننرآ ‌‬ ‫ن اسسست« يعن ‌‬ ‫ن »بر آنهسسا مهيم ‌‬ ‫ن‪ ،‬قننرآ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫تكنننند ‌‬ ‫ن و تثبي ‌‬ ‫ه پيشي ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫ي كتابها ‌‬ ‫ت و درست ‌‬ ‫صح ‌‬
‫هاننند و‬ ‫خ نگرديد ‌‬ ‫ه منسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م آنهاس ن ‌‬ ‫ت و احكننا ‌‬ ‫ش از آيننا ‌‬ ‫بخ ‌‬
‫س با‬ ‫يباشننند‪ .‬پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ف آيا ‌‬ ‫ه مخال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ش اس ‌‬ ‫ن بخ ‌‬ ‫ناسخ ‌آ ‌‬
‫ه‪:‬‬‫تك ‌‬ ‫ه(‪ ،‬بايد گف ‌‬ ‫ي )هيمن ‌‬ ‫ه معنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫توج ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ب و ناظر اس ‌‬ ‫ن مراق ‌‬ ‫ب پيشي ‌‬ ‫ن بر كت ‌‬ ‫‪ 1‬ن قرآ ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي آنهاس ‌‬ ‫ي دين ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن و برنام ‌‬ ‫ل قواني ‌‬ ‫ن اصو ‌‬ ‫ن نگهبا ‌‬ ‫‪ 2‬ن قرآ ‌‬
‫ن تنهننا مننرج ‌‬
‫ع‬ ‫ت زيرا قننرآ ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫م و غال ‌‬ ‫ن بر آنها حاك ‌‬ ‫‪ 3‬ن قرآ ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫خ آنها م ‌‬ ‫م و منسو ‌‬ ‫ت محك ‌‬ ‫شناخ ‌‬
‫ل بر احكا ‌‬
‫م‬ ‫ن است‌ زيرا مشتم ‌‬ ‫ن و مؤتم ‌‬ ‫ن بر آنها امي ‌‬ ‫‪ 4‬ن قرآ ‌‬
‫يگيرننند‪،‬‬ ‫ل قننرار م ‌‬ ‫ه مورد عم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ب پيشين ‌اس ‌‬ ‫و آياتي‌ از كت ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ك گرديد ‌‬ ‫خ و مترو ‌‬ ‫يا منسو ‌‬
‫ي از امننور و‬ ‫ه بسننيار ‌‬ ‫نكنننند ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 5‬ننن و نهايتننا اي ‌‬
‫ف كننرده‌‬ ‫ي آنها را تحري ‌‬ ‫ي يهود و نصار ‌‬ ‫ه علما ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ياس ‌‬ ‫احكام ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن( در آي ‌‬ ‫هاننند‪ .‬و لفننظ )مهيم ‌‬ ‫ت برد ‌‬ ‫و در آنهننا دسنن ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن معاني‌ اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل هم ‌‬ ‫شام ‌‬
‫ل كسسرده«‬ ‫ه خسسدا نسساز ‌‬ ‫ق آنچ ‌‬ ‫ن بر وف ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫س در ميا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ه اين‌ آي ‌‬ ‫م كسسن«‪ .‬جمهننور علمننا بننر آنننند ك ‌‬ ‫ن »حك ‌‬ ‫در قننرآ ‌‬
‫ن يننا حكننم ‌نكننردن‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ن پيامبرص در امر حك ‌‬ ‫مخير گذاشت ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه »مننائده‪ «‌43/‬آمننده ‌اسنن ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫ب را ك ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫‌ميننا ‌‬
‫سهننا و‬ ‫ي‪ :‬از هو ‌‬ ‫يكند‪» .‬و از هواهايشسسان« يعن ‌‬ ‫خم ‌‬ ‫منسو ‌‬
‫ن‪ ،‬با دور شد ‌‬
‫ن‬ ‫ن »پيروي‌ نك ‌‬ ‫ي پيشي ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ي ام ‌‬ ‫شها ‌‬ ‫خواه ‌‬
‫ن از‬ ‫ي‪ :‬بننا دورشنند ‌‬ ‫ي تسسو آمسسده« يعن ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫از حق ‌‬
‫ن و آيين ‌‬
‫ي‬ ‫ن هر دي ‌‬ ‫ه زيرا پيروا ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬بر تو ناز ‌‬ ‫حقي‌ ك ‌‬
‫ق بننا‬ ‫ن و مطاب ‌‬ ‫ه كار بر وفق‌ مراد آنا ‌‬ ‫ه هستند ك ‌‬ ‫ن انديش ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ن خننود‬ ‫ه از پيشننينيا ‌‬ ‫ي باشنند ك ‌‬ ‫م و قننوانين ‌‬ ‫ت و احكننا ‌‬ ‫اعتقننادا ‌‬
‫ل و منسنوخ‌ گشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬بنناط ‌‬ ‫ن قواني ‌‬ ‫هاند‪ ،‬هرچند آ ‌‬ ‫دريافت ‌كرد ‌‬
‫ه‪ ،‬بننا‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ه خداوننند بننر انبيننا‡ ننناز ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫م حقيق ‌‬ ‫يننا از حك ‌‬
‫نكه‬ ‫ه باشنند‪ .‬چنننا ‌‬ ‫ه گرفت ‌‬ ‫ي فاصل ‌‬ ‫ت بشر ‌‬ ‫تبردها و تحريفا ‌‬ ‫دس ‌‬
‫ن را در‬ ‫م( زناكار و نظنناير آ ‌‬ ‫ن سنگسار )رج ‌‬ ‫‌يهود احكامي‌ چو ‌‬
‫ي از‬ ‫ي محمنندص! بننا پيننرو ‌‬ ‫س تننو ا ‌‬ ‫ت تحريننف ‌نمودننند پ ‌‬ ‫تننورا ‌‬
‫ن »بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ف نك ‌‬ ‫ل يننا انحننرا ‌‬ ‫ه حق‌ عنندو ‌‬ ‫ن‪ ،‬از را ‌‬ ‫سهايشننا ‌‬ ‫هو ‌‬
‫ه روشسسني‌‬ ‫ت و را ‌‬ ‫تهننا »شسسريع ‌‬ ‫ك از شسسما« ام ‌‬ ‫هسسري ‌‬
‫ن را بنننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ل و قنننرآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬انجي ‌‬ ‫ي‪ :‬تنننورا ‌‬ ‫هايسسسم« يعن ‌‬ ‫قرارداد ‌‬
‫م‪ .‬گفتن ‌‬
‫ي‬ ‫هاي ‌‬ ‫ي قننرار داد ‌‬ ‫ت و برنامه ‌روشننن ‌‬ ‫ن‪ ،‬شريع ‌‬ ‫پيروانشا ‌‬
‫تهاي ‌پيشنني ‌‬
‫ن‬ ‫ن شريع ‌‬ ‫ل از منسوخ ‌شد ‌‬ ‫م قب ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه حضننر ‌‬
‫ت‬ ‫ن‪ ،‬ديگننر جننز آنچ ‌‬ ‫ن بننود امننا بعنند از آ ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ي در ميننان‌‬ ‫ه حق ‌‬ ‫چ شريعت‌ و را ‌‬ ‫هاند‪ ،‬هي ‌‬ ‫محمدص با خود آورد ‌‬
‫يخواسسست‌ شسسما را يسسك ‌امت‌‬ ‫ت »و اگسسر خسسدا م ‌‬ ‫نيسنن ‌‬
‫ك پيننامبر‬ ‫بوي ‌‬ ‫ك كتننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ي ‌‬ ‫ك شريع ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫يگردانيد« با داشت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه شسسسما‬ ‫هب ‌‬ ‫ن نكسسسرد تسسسا شسسسما را در آنچ ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫ف برشننما نننازل‬ ‫ي مختل ‌‬ ‫ي‪ :‬از شريعتها ‌‬ ‫ه است« يعن ‌‬ ‫بخشيد ‌‬
‫تها؛ تننا ميننزا ‌‬
‫ن‬ ‫ف شننريع ‌‬ ‫ت »بيازمايد« بننا اختل ‌‬ ‫‌كرده ‌اسنن ‌‬
‫ن‪ ،‬در عم ‌‬
‫ل‬ ‫ت از شننريعت‌ آ ‌‬ ‫ي هننر ام ‌‬ ‫ت و فرمننانبردار ‌‬ ‫متننابع ‌‬
‫ن و بنناور‬ ‫ن اذعننا ‌‬ ‫ت و بنندا ‌‬ ‫ن پايبند هس ن ‌‬ ‫ه آيا بدا ‌‬ ‫ن گردد ك ‌‬ ‫نمايا ‌‬
‫ه هواهننا و هوسننهاي ‌‬
‫ش‬ ‫هوب ‌‬ ‫ك كننرد ‌‬ ‫ن را تننر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫دارد‪ ،‬يننا اي ‌‬
‫ي در برابنر هندايت‌ گرديند ‌‬
‫ه‬ ‫ه و خريندار گمنراه ‌‬ ‫ل گشنت ‌‬ ‫متماي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫اس ‌‬
‫ي اختل ‌‬
‫ف‬ ‫تهنننا ‌‬ ‫ي از حكم ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫ل بنننر آ ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه بننا اختل ‌‬
‫ف‬ ‫نك ‌‬ ‫ت مصننالح‌ بننندگا ‌‬ ‫ه علوه ‌رعنناي ‌‬ ‫تها‪ ،‬ب ‌‬ ‫شننريع ‌‬
‫يشننننود‪ ،‬ابتل و آزمنننناي ‌‬
‫ش‬ ‫فم ‌‬ ‫ص مختل ‌‬ ‫زمانهننننا و اشننننخا ‌‬
‫ك سسسسبق ‌‬
‫ت‬ ‫ي ني ‌‬ ‫م كارهسسسا ‌‬ ‫س در انجسسسا ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫تهاسننن ‌‬ ‫ام ‌‬
‫ن! بنننر غيرخنننود از اصنننحاب‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌مسننلمانا ‌‬ ‫بگيريسسد« يعن ‌‬
‫ي‬
‫هسننو ‌‬ ‫س شننريعت‌ خودشننان ‌ب ‌‬ ‫ه بننر اسننا ‌‬ ‫تهايي‌ ك ‌‬ ‫شننريع ‌‬
‫س شننريعت‌‬ ‫ه و براسا ‌‬ ‫ت گرفت ‌‬ ‫هاند‪ ،‬سبق ‌‬ ‫ت الله‪ ‬شتافت ‌‬ ‫طاع ‌‬
‫ه شسما‬ ‫ت هم ‌‬ ‫ل كنينند »بازگشس ‌‬ ‫ه طاعت ‌اللننه‪ ‬عم ‌‬ ‫خود‪ ،‬ب ‌‬
‫ه درآ ‌‬
‫ن‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫س دربسسار ‌‬ ‫ت‪ ،‬سپ ‌‬ ‫ي خداس ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫يكجا ب ‌‬
‫ه خواهسسد سسساخت« بننا‬ ‫يكرديد‪ ،‬شما را آگا ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫اختل ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬امننر ‌‬ ‫ب حننال‌ شماسنن ‌‬ ‫ه مناسنن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫جزادادنتننا ‌‬
‫ه و اين‌ دو‬ ‫ي افگننند ‌‬ ‫ل از شما جننداي ‌‬ ‫ل باط ‌‬ ‫ق و اه ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ه عل ‌‬
‫ت‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫يگردانننند‪ .‬اي ‌‬ ‫كديگنننر متمنننايز م ‌‬ ‫ه را از ي ‌‬ ‫گنننرو ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ك را بيا ‌‬ ‫ي ني ‌‬ ‫ن دركارها ‌‬ ‫ه سبقت ‌گرفت ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫سفار ‌‬

‫عصنْ‬
‫ك َ‬
‫ن َيْفِتُنصصو َ‬‫حصَذْرُهْم َأ ْ‬
‫لص َوَل َتّتِبصْع َأْهصَواَءُهْم َوا ْ‬ ‫حُكْم َبْيَنُهصْم ِبَمصصا َأْنصَزَل ا ُّ‬
‫نا ْ‬‫َوَأ ِ‬
‫صصصيَبُهْم بَِبْعص ِ‬
‫ض‬ ‫ن ُي ِ‬ ‫لص َأ ْ‬
‫عَلْم َأّنَمصصا ُيِريصُد ا ُّ‬
‫ن َتَوّلصْوا َفصصا ْ‬
‫ك َفصِإ ْ‬
‫ل ِإَلْيص َ‬‫ض َما َأْنَزَل ا ُّ‬‫َبْع ِ‬
‫ن )‪(49‬‬ ‫سُقو َ‬ ‫س َلَفا ِ‬‫ن الّنا ِ‬ ‫ن َكِثيًرا ِم َ‬ ‫ُذُنوِبِهْم َوِإ ّ‬
 ‫ه‪ ،‬حكم‌‬ ‫ل كسسرد ‌‬ ‫ه خسسدا نسساز ‌‬ ‫ق آنچ ‌‬ ‫ن بسسر وف ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫»و ميا ‌‬
‫ه احكننا ‌‬
‫م‬ ‫نب ‌‬ ‫ب حكننم ‌كننرد ‌‬ ‫ي بننر وجننو ‌‬ ‫ن تأكينند مجنندد ‌‬ ‫كن« اي ‌‬
‫ن پيسسرو ‌‬
‫ي‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫شهسسا ‌‬ ‫ت »و از خواه ‌‬ ‫ه الهي‌ اسنن ‌‬ ‫منننزل ‌‬
‫ب نننزد تننو آمدننند تننا در ميانشننان‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ي‪ :‬اگننر اه ‌‬ ‫نكن« يعن ‌‬
‫يپ ‌‬
‫س‬ ‫م كن ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ي كننه ‌ميانشننا ‌‬ ‫يخواست ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي و تو ه ‌‬ ‫م كن ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ه بننر تننو نننازل‬ ‫ي باشنند ك ‌‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫ت مننوافق‌ بننا آ ‌‬ ‫باينند حكم ‌‬
‫يطلبنند‪،‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه هواها و هوسها ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ق آنچ ‌‬ ‫ه طب ‌‬ ‫م‪ ،‬ن ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫‌كرد ‌‬
‫ه آنهاسننت‌ »و از‬ ‫فشنند ‌‬ ‫ي تحري ‌‬ ‫ه در كتابهننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ق آنچ ‌‬ ‫يننا طب ‌‬
‫ي از آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ه تو را در بخشسس ‌‬ ‫ش؛ مبادا ك ‌‬ ‫ن برحذر با ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي‪ :‬مبننادا‬ ‫ه دراندازند« يعن ‌‬ ‫ه فتن ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫خدا بر تو ناز ‌‬
‫ي‬ ‫ه خننندا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه برنننند‪ .‬ملحظ ‌‬ ‫ه بينننراه ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تنننورا از آ ‌‬
‫نبودند ن نسب ‌‬
‫ت‬ ‫م و امي ‌‬ ‫ه معصو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش را ن با آ ‌‬ ‫ل پيامبر ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ن اقتنندا كنننند‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت ايشا ‌‬ ‫ه كفار هشدار داد تا ام ‌‬ ‫به‌ فتن ‌‬
‫ع گننردد‬ ‫ي قط ‌‬ ‫هكل ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫س از اي ‌‬ ‫ل هننوا و هننو ‌‬ ‫و تننا طمننع ‌اه ‌‬
‫ت »بسسدان‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫نحكم ‌‬ ‫ض كردند« از پذيرفت ‌‬ ‫س اگر اعرا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه كيفسسسسر بعضسسسسي‌ از‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يخواهسسسسد آنسسسسا ‌‬ ‫خسسسسدا م ‌‬
‫ن اعراضشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ك اي ‌‬ ‫ن شنن ‌‬ ‫ي‪ :‬بنندو ‌‬ ‫ن برساند« يعن ‌‬ ‫گناهانشا ‌‬
‫هكيفننر‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه تا آنا ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬اراد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫بدا ‌‬
‫ت اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ن عبننار ‌‬ ‫ن گناهشننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن برساند ك ‌‬ ‫ي از گناهانشا ‌‬ ‫برخ ‌‬
‫ه همننرا ‌‬
‫ه‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي از تننو و پشننت ‌نمننود ‌‬ ‫از‪ :‬روگننردان ‌‬
‫ي از مردم ‌نافرمانند«‪.‬‬ ‫ه بسيار ‌‬ ‫ي‪» ،‬و هرآين ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ت يننا‬ ‫ن يننا ام ‌‬ ‫ه‪ :‬هيچ‌ انسننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكننند بننر اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه دلل ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫يتابد‪ ،‬مگننر‬ ‫ل روبر نم ‌‬ ‫م خداوند متعا ‌‬ ‫ي‪ ،‬از حك ‌‬ ‫ه يا حكومت ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ي‬ ‫يا ‌‬ ‫ت دنيننو ‌‬ ‫ي‪ ،‬مصننيب ‌‬ ‫ن روگننردان ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ب نننزو ‌‬
‫ل‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬در بيننا ‌‬ ‫ل خواهد كرد‪ .‬اب ‌‬ ‫را بر او ناز ‌‬
‫نصننلوبا‪ ،‬عبنندالله ب ‌‬
‫ن‬ ‫ن اسنند‪ ،‬اب ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫يگوينند‪ :‬كع ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫آيننه ‌كننريم ‌‬
‫م ننزد‬ ‫يبا يك ‌ديگر گفتننند‪ :‬بينايي ‌‬ ‫س يهود ‌‬ ‫ن قي ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫صوريا و شا ‌‬
‫م!‬ ‫ش رويگننردان ‌كني ‌‬ ‫م او را از دين ‌‬ ‫م‪ ،‬شننايد بتننواني ‌‬ ‫محمد بروي ‌‬
‫ي محمنند! تننو‬ ‫ل خننداص آمدننند و گفتننند‪ :‬ا ‌‬ ‫پس‌ نننزد رسننو ‌‬
‫ن ايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ف و رهننبرا ‌‬ ‫ن يهود و اشرا ‌‬ ‫ه ما دانشمندا ‌‬ ‫يداني‌ ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن از مننا‬ ‫م يهوديننا ‌‬‫م‪ ،‬تمننا ‌‬
‫ي كني ‌‬‫م لذا اگننر مننا از تننو پيننرو ‌‬ ‫هستي ‌‬
‫ه تننو‬‫كب ‌‬ ‫يورزننند پس‌ اين ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫يكنند و با مننا مخننالف ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫ن مننا و‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫ن اسننت‌ ك ‌‬ ‫ن پيشنننهاد اي ‌‬ ‫م؛ آ ‌‬‫يدهي ‌‬ ‫يم ‌‬
‫پيشنننهاد ‌‬
‫ت و مننا در ايننن ‌خصننومت‌ تننو را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن خصننومتي‌ اس ن ‌‬ ‫ممننا ‌‬ ‫قو ‌‬
‫ن حكم‌‬ ‫ه آنننا ‌‬
‫ع مننا علي ‌‬‫ت تو به ‌نف ‌‬ ‫م طلبيد‪ ،‬آن وق ‌‬ ‫ي خواهي ‌‬ ‫داور ‌‬
‫ي‬
‫م و از تننو پيننرو ‌‬ ‫يآوري ‌‬
‫نم ‌‬ ‫ه تو ايما ‌‬‫تب ‌‬‫ن صور ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ن‪ ،‬ك ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه نازل‌ شد‪.‬‬ ‫هكريم ‌‬
‫ه آي ‌‬‫ن بود ك ‌‬
‫م! هما ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(50‬‬ ‫حْكًما ِلَقْوٍم ُيوِقُنو َ‬ ‫ل ُ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ن ِم َ‬ ‫سُ‬‫ح َ‬ ‫ن َأ ْ‬‫ن َوَم ْ‬ ‫جاِهِلّيِة َيْبُغو َ‬ ‫حْكَم اْل َ‬ ‫َأَف ُ‬
‫ي پيننامبر! آيننا‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫تاند؟« يعن ‌‬ ‫م جاهلي ‌‬ ‫»آيا خواستار حك ‌‬
‫ه به‌ آ ‌‬
‫ن‬ ‫ت الهي‌ است‌ رو برگرداند ‌‬ ‫ي بر آيا ‌‬ ‫ه مبتن ‌‬ ‫م تو ك ‌‬ ‫از حك ‌‬
‫ل‪،‬‬
‫ه برآيننند جه ‌‬ ‫ت را ك ‌‬ ‫ن جنناهلي ‌‬ ‫م دورا ‌‬ ‫يكنننند و حك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫پشنن ‌‬
‫يطلبننند؟!‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫تم ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫سها ‌‬ ‫ي و هو ‌‬ ‫هفكر ‌‬ ‫كوت ‌‬
‫ه اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫مص آمد ‌‬ ‫سك از رسول‌ اكر ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ي عنننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ن منننردم ‌ننننزد خننندا ‌‬ ‫ه فرمودنننند‪» :‬منفنننورتري ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت را‬ ‫م سننننت‌ جننناهلي ‌‬ ‫ه در اسنننل ‌‬ ‫ل‪ :‬كسننني‌ ك ‌‬ ‫سانننند؛ او ‌‬ ‫دوك ‌‬
‫يطلبنند‬ ‫قم ‌‬ ‫ي را به ‌ناح ‌‬ ‫ن شخص ‌‬ ‫ه خو ‌‬ ‫م‪ :‬كسي‌ ك ‌‬ ‫يطلبد‪ .‬دو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه يقي ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫يمسسردم ‌‬ ‫ن بريننزد«‪» .‬و برا ‌‬ ‫ن را بننر زمي ‌‬ ‫تننا آ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت؟« يعن ‌‬ ‫ي از خسسدا بهسستر اسس ‌‬ ‫ه كس ‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫دارند‪ ،‬داور ‌‬
‫م خداوند‪ ‬وجود ندارد‪،‬‬ ‫ي بهتر از حك ‌‬ ‫ن‪ ،‬حكم ‌‬ ‫ل يقي ‌‬ ‫در نزد اه ‌‬
‫ي را‬ ‫ن حكم ‌‬ ‫ه فقننننط همننننا ‌‬ ‫ل و هننننوا ك ‌‬ ‫ل جه ‌‬ ‫ف اه ‌‬ ‫بننننرخل ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫ن سازگار باشنند‪ ،‬ولننو اي ‌‬ ‫ه با هوسهايشا ‌‬ ‫يپسندند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫م باشد‪.‬‬ ‫سه ‌‬ ‫ياسا ‌‬ ‫لوب ‌‬ ‫م‪ ،‬باط ‌‬ ‫حك ‌‬
‫يدهنند ك ‌‬
‫ه‬ ‫نم ‌‬ ‫يكننند و نشننا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن دلل ‌‬ ‫ت يقي ‌‬ ‫ه بر فضننيل ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪ ،‬جننز بننا‬ ‫ن و شريع ‌‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫ت امت ‌اسلمي‌ بر مبنا ‌‬ ‫تجديد حيا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن پذير نيس ‌‬ ‫ن امكا ‌‬ ‫ن در نهاد مسلمانا ‌‬ ‫ش يقي ‌‬ ‫پرور ‌‬
‫ن ما‪ ،‬تاتارها‬ ‫يگويد‪» :‬در زما ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي بر اي ‌‬ ‫نكثير در تعليق ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي پادشاهشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه سياسننتها ‌‬ ‫ه برسنناخت ‌‬ ‫م )ياسا( را ك ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫كتاب ‌‬
‫ي‬
‫تها ‌‬ ‫ه از شننريع ‌‬ ‫م برگننرفت ‌‬ ‫ي از احكننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن و آميننز ‌‬ ‫چنگيزخننا ‌‬
‫مآ ‌‬
‫ن‬ ‫ي از احكا ‌‬ ‫ت و بسيار ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م و غير ‌‬ ‫ي‪ ،‬اسل ‌‬ ‫ي‪ ،‬نصران ‌‬ ‫يهود ‌‬
‫ه و آن‌‬ ‫م سنناخت ‌‬ ‫ت‪ ،‬حنناك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه مبتن ‌‬ ‫ن پادشا ‌‬ ‫ي خود آ ‌‬ ‫بر هواها ‌‬
‫يگردانننند‬ ‫مم ‌‬ ‫ل وينص مقنند ‌‬ ‫ت رسننو ‌‬ ‫ب خنندا‪ ‬وسننن ‌‬ ‫را بر كتا ‌‬
‫ن بننا وي‌‬ ‫ن كند‪ ،‬كافر است‌ و جنگيد ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫س از آنا ‌‬ ‫پس‌ هر ك ‌‬
‫يص‬ ‫لو ‌‬ ‫م خدا‪ ‬و رسننو ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يباشد تا آ ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫واج ‌‬
‫برگردد«‪.‬‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫يگوينند‪» :‬آنچ ‌‬ ‫ي در تفسير »السنناس« م ‌‬ ‫خ سعيد حو ‌‬ ‫شي ‌‬
‫ن خودش‌‬ ‫ل استشهاد در عصر و زما ‌‬ ‫ن را نمونه ‌قاب ‌‬ ‫نكثير آ ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي از كشننورهاي ‌اسننلم ‌‬
‫ي‬ ‫ن در بسننيار ‌‬ ‫ماكنننو ‌‬ ‫ه‪ ،‬مننا ه ‌‬ ‫دينند ‌‬
‫موب ‌‬
‫ه‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي مشاهد ‌‬ ‫ن غيراسلم ‌‬ ‫ت قواني ‌‬ ‫ت حاكمي ‌‬ ‫هصور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن فتننوا‬ ‫هآ ‌‬ ‫نكننثير ب ‌‬ ‫ه اب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫ن فتننوايي ‌نيننز فتننوا م ‌‬ ‫همننا ‌‬
‫ي را ك ‌‬
‫ه‬ ‫يافزايننند‪» :‬منننا هرحكومنننت ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫هاسنننت«‪ .‬سنننپ ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ض شننهادتي ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬ننناق ‌‬ ‫م بننرآ ‌‬ ‫ن حنناك ‌‬ ‫ههننا و قننواني ‌‬ ‫ه برنام ‌‬ ‫مجموع ‌‬
‫نو‬ ‫ه مؤينندا ‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫م‪ ،‬همي ‌‬ ‫يشناسنني ‌‬ ‫ه شننود‪ ،‬كننافر م ‌‬ ‫شننمرد ‌‬
‫ه‪ :‬حك ‌‬
‫م‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫ت را ولي‌ اضنننافه ‌م ‌‬ ‫ن حكنننوم ‌‬ ‫نآ ‌‬‫پشنننتيبانا ‌‬
‫ي‬‫ه بر هننر فننرد ‌‬ ‫ي نيست‌ ك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫م حاك ‌‬ ‫ك نظا ‌‬ ‫تكفير ي ‌‬
‫م شننود‬ ‫ه كفننر حك ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م كننار م ‌‬ ‫ن نظا ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫از افراد ‌‬
‫ه شود‬ ‫ي كافر شناخت ‌‬ ‫م‪ ،‬نظام ‌‬ ‫ت يك ‌نظا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي ممك ‌‬ ‫ه گاه ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ن باشد پس‌ حكننم ‌كفننر بننر‬ ‫م مسلما ‌‬ ‫ن نظا ‌‬ ‫س خود آ ‌‬ ‫ي رئي ‌‬ ‫ول ‌‬
‫ه و بابصننيرت ‌‬
‫ي‬ ‫ص آگننا ‌‬ ‫ي شننخ ‌‬ ‫ع فتننوا ‌‬ ‫ن نن تنناب ‌‬ ‫افراد نن بنننابر تعي ‌‬
‫است«‪.‬‬

‫ضُهْم َأْوِلَياُء َبعْ ٍ‬

‫ض‬ ‫صاَرى َأْوِلَياَء َبْع ُ‬ ‫خُذوا اْلَيُهوَد َوالّن َ‬ ‫ن َآَمُنوا َل َتّت ِ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(51‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬
‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم ال ّ‬ ‫ن ا َّ‬‫ن َيَتَوّلُهْم ِمْنُكْم َفِإّنُه ِمْنُهْم ِإ ّ‬‫َومَ ْ‬
‫ت‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫ت متعدد ‌‬ ‫ت روايا ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ي از‬ ‫ه يك ‌‬ ‫ل شنند ك ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫ه دو مرد ‌‬ ‫ت دربار ‌‬ ‫ي اين ‌آيا ‌‬ ‫ت سد ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ن نننزد فل ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ :‬امننا م ‌‬ ‫ش گف ‌‬ ‫ه رفيق ‌‬ ‫ه احنند ب ‌‬ ‫ن بعنند از غننزو ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي روي‌‬ ‫ها ‌‬‫م تا اگننر حننادث ‌‬ ‫يآي ‌‬ ‫ي درم ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه آيي ‌‬ ‫موب ‌‬ ‫يرو ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يهود ‌‬
‫م سننودمند باشنند‪ .‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن كننار بننراي ‌‬ ‫ي پديد آمنند‪ ،‬اي ‌‬ ‫داد‪ ،‬يا خطر ‌‬
‫ه به‌‬ ‫م رفت ‌‬ ‫ي در شننا ‌‬ ‫ن نصننران ‌‬ ‫م نننزد فل ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ت‪ :‬م ‌‬ ‫ديگر نيننز گف ‌‬
‫م‪.‬‬‫يگير ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي پنا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫موب ‌‬ ‫يآي ‌‬ ‫ي درم ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫آيي ‌‬
 ‫ت نگيريسسد«‬ ‫ي را دوس س ‌‬ ‫ن! يهسسود و نصسسار ‌‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه قننول ‌‬‫ي كنيند‪ .‬ب ‌‬ ‫مپيمننان ‌‬ ‫يوه ‌‬ ‫ن همينار ‌‬ ‫ي خدا‪ ‬تا با آنا ‌‬ ‫بجا ‌‬
‫ه با يهود و نصنناري ‌مننوالت‌‬ ‫ناند ك ‌‬ ‫ن منافقا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫مخاط ‌‬
‫ه اعتبننار‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يكردند و وصفشا ‌‬ ‫ي برقرار م ‌‬ ‫و دوست ‌‬
‫ي از موال ‌‬
‫ت‬ ‫ت نه ‌‬ ‫ي عل ‌‬ ‫س حق‌ تعال ‌‬ ‫ت‪ .‬سپ ‌‬ ‫ظاهر حالشان ‌اس ‌‬
‫يفرماينند‪» :‬بعضي‌ از‬ ‫هم ‌‬ ‫ي را ذكننر نمننود ‌‬ ‫بننا يهننود و نصننار ‌‬
‫ن دوسننتا ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬يهوديننا ‌‬ ‫ي ديگرنسسد« يعن ‌‬ ‫ن بعض ‌‬ ‫ن دوستا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫س اگننر بننا شننما‬ ‫كديگرننند پ ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ي نيننز دوسننتا ‌‬ ‫يكديگر و نصار ‌‬
‫ق نخواهند بود‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫نامر صاد ‌‬ ‫اظهار دوستي‌ نمايند هرگز در اي ‌‬
‫يبا‬ ‫ن در دشننمن ‌‬ ‫ه يهوديننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي ديگننر‪ :‬مننراد آي ‌‬ ‫قننول ‌‬
‫ن و پشننتيبانان‌‬ ‫ن‪ ،‬دوسننتا ‌‬ ‫ت ايشننا ‌‬ ‫پيامبرص و دشمني‌ با دعننو ‌‬
‫ه در‬ ‫ن آناننند‪ ،‬هرچنند ك ‌‬ ‫ن و پشنتيبانا ‌‬ ‫ي و نصاري ‌دوسنتا ‌‬ ‫نصار ‌‬
‫يباشنند لنذا كفنار در‬ ‫ي و تضناد م ‌‬ ‫ن خود نيز درگير دشمن ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ي هستند »و هسسر كس‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت واحد ‌‬ ‫ن مل ‌‬ ‫م و مسلمي ‌‬ ‫برابر اسل ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن است« يعن ‌‬ ‫ت گيرد‪ ،‬جزو آنا ‌‬ ‫ن را دوس ‌‬ ‫از شما آنا ‌‬
‫ه‪ ،‬وعينند و‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ت‪.‬اي ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ن و در شننمار آنننا ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫او از جمل ‌‬
‫ه در برقرارسنناختن‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه مسننلمانان ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫هشنندار سننخت ‌‬
‫ل اننند »همانا اللسسه‬ ‫ي متسنناه ‌‬ ‫پيوند دوستي‌ با يهود و نصننار ‌‬
‫تو‬ ‫ه بننا مننوال ‌‬ ‫ي راك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسننان ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫ه سسستمكارا ‌‬ ‫گسسرو ‌‬
‫يكنسسد«‬ ‫ت نم ‌‬ ‫يكنند »هسسداي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫دوستي‌ با كفار‪ ،‬بر خود ست ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫هراس ‌‬ ‫ي را ‌‬ ‫به ‌سو ‌‬

‫صصيَبَنا‬
‫ن ُت ِ‬
‫شصى َأ ْ‬‫خ َ‬‫ن َن ْ‬
‫ن ِفيِهصْم َيُقوُلصصو َ‬
‫عو َ‬ ‫سصصاِر ُ‬
‫ض ُي َ‬‫ن ِفصي ُقُلصوِبِهْم َمصَر ٌ‬ ‫َفَتَرى اّلصِذي َ‬
‫سّروا ِفصصي‬ ‫عَلى َما َأ َ‬‫حوا َ‬ ‫صِب ُ‬
‫عْنِدهِ َفُي ْ‬‫ن ِ‬‫ح َأْو َأْمٍر ِم ْ‬
‫ي ِباْلَفْت ِ‬
‫ن َيْأِت َ‬
‫ل َأ ْ‬
‫سى ا ُّ‬ ‫َداِئَرٌة َفَع َ‬
‫ن )‪(52‬‬ ‫سِهْم َناِدِمي َ‬‫َأْنُف ِ‬
‫ي اسسست«‬ ‫ن بيمسسار ‌‬ ‫ه در دلهايشسسا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫س كسسسان ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫يبيني‌ كه‌‬ ‫ن اسننت‌ »م ‌‬ ‫ك در دي ‌‬ ‫ق و شنن ‌‬ ‫ي نفننا ‌‬ ‫ي‪ :‬بيمننار ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫مپيمنننناني‌ بننننا »يهسسسسود و نصسسسسار ‌‬
‫ي‬ ‫يوه ‌‬ ‫در« دوسننننت ‌‬
‫ي بنننا آننننا ‌‬
‫ن‬ ‫مپيمنننان ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ه در تنننوجي ‌‬ ‫نگنننا ‌‬ ‫يشسسستابند« وآ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه ناگواري ‌ برسد«‬ ‫ه ما حادث ‌‬ ‫م ب ‌‬ ‫يترسي ‌‬ ‫يگويند‪ :‬م ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ي را‬ ‫ت خود با يهود و نصننار ‌‬ ‫ن‪ ،‬دوستي‌ و موال ‌‬ ‫ي‪ :‬بيماردل ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫م كفننار بننر محمنندص غلبه‌‬ ‫يترسنني ‌‬ ‫يكنند‪ :‬م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نگونه ‌توجي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن گننردد و دول ‌‬
‫ت‬ ‫ن ايشننا ‌‬ ‫ت ازآ ‌‬ ‫ت و شننوك ‌‬ ‫ه دول ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫كنننند‪ ،‬آ ‌‬
‫ن بننر سننرما‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ت از سننو ‌‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫محمنندص برافتنند و در آ ‌‬
‫ن كفننار و به‌‬ ‫ه آسننتا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن مننا نيننز منافقننا ‌‬ ‫بليي‌ بيايد‪ .‬در زمننا ‌‬
‫ي پنننا ‌‬
‫ه‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ل و شننيو ‌‬ ‫ه وسنناي ‌‬ ‫يشننتابند و ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت آنننا ‌‬ ‫خنندم ‌‬
‫س نزديسسك‬ ‫ك گرداننند »پ ‌‬ ‫ه كفننار نننزدي ‌‬ ‫ه آنهننارا ب ‌‬ ‫يبرننند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه و پيننروزي‌‬ ‫ه همانننا غلب ‌‬ ‫ح را بيسساورد« ك ‌‬ ‫ه الله فت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ي‬ ‫ه زود ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن وعنند ‌‬ ‫هالحمنند اي ‌‬ ‫ه لل ‌‬ ‫ت‪ .‬ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫محمدص بر كافرا ‌‬
‫ه تارومارگرديدننند؛‬ ‫ف يهود از مدين ‌‬ ‫ت زيرا طواي ‌‬ ‫هم‌ تحقق‌ ياف ‌‬
‫ه و زنا ‌‬
‫ن‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه كشت ‌‬ ‫يقريظ ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ن طايف ‌‬ ‫ه جنگندگا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫نسا ‌‬ ‫بدي ‌‬
‫ينضننير از‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ت درآمدننند و طننايف ‌‬ ‫ه اسننار ‌‬ ‫و كودكانشننان ‌ب ‌‬
‫يديگر‪ :‬مننراد‪ ،‬فتح‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ن خننود تبعينند گرديدننند‪ .‬ب ‌‬ ‫سننرزمي ‌‬
‫ي در‬ ‫ن گشننايش‌ و رهايش ن ‌‬ ‫ن و پديدآورد ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫نها ‌‬ ‫سرزمي ‌‬
‫ه خداوند‪» ‬امر ديگري‌‬ ‫ت‪» .‬يا« زودا ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫كار مسلمانا ‌‬
‫ه و شننوكت‌‬ ‫ه شكو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن امر ‌‬ ‫ب خود« بياورد‪ ،‬چنا ‌‬ ‫را از جان ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هقننول ‌‬ ‫م شننكند‪ .‬ب ‌‬ ‫ن را دره ‌‬ ‫مپيمانانشننا ‌‬ ‫نوه ‌‬ ‫يهود و همراها ‌‬
‫ن و آگاهانينند ‌‬
‫ن‬ ‫ل منافقننا ‌‬ ‫ي حا ‌‬ ‫ن امر ديگر‪ ،‬افشا ‌‬ ‫مراد از آورد ‌‬
‫ن آنها و صادرنمود ‌‬
‫ن‬ ‫ي پنهاني‌ درو ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ل خداص از انديش ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ل خسسود‬ ‫ه در د ‌‬ ‫م ازآنچ ‌‬ ‫ت »تا سسسرانجا ‌‬ ‫ل آنهاس ن ‌‬ ‫ن قت ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ي و موال ‌‬
‫ت‬ ‫ه آنها را بر دوست ‌‬ ‫هاند« از نفاقي‌ ك ‌‬ ‫ن داشت ‌‬ ‫پنها ‌‬
‫ن گردند« به ‌ سبب‌ آشكار گشتن‌‬ ‫ت »پشيما ‌‬ ‫با كفار واداش ‌‬
‫ن بننا كفننار تصننور‬ ‫ي موالتشننا ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ب و عللي‌ ك ‌‬ ‫ن اسننبا ‌‬ ‫بطل ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ت‪ .‬بنننابراي ‌‬ ‫ه واقعي ‌‬ ‫ن در عرصنن ‌‬ ‫فآ ‌‬ ‫ت خل ‌‬ ‫يكردننند و ثبننو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬ ‫يا ‌‬ ‫ق‪ ،‬بيمننار ‌‬ ‫ه‪ :‬نفننا ‌‬ ‫ن اس نت‌ ك ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫ه باينند دريننابي ‌‬ ‫اصننلي‌ را ك ‌‬
‫ه يا كننبر و‬ ‫ي كفر يا حسد يا كين ‌‬ ‫ب‪ ،‬همچون ‌بيمار ‌‬ ‫ت در قل ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي با كافرا ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬وليت‌ ودوست ‌‬ ‫ه نمود و مظهر اصلي‌ آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬ك ‌‬ ‫غير ‌‬
‫ي اس نت‌ و گنناه ‌‬
‫ي‬ ‫ي پنهننان ‌‬ ‫ت گنناه ‌‬ ‫ن ولي ‌‬ ‫ت؛ اي ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫و منافقننا ‌‬
‫هاي‌‬ ‫ه شننيو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت و زمان ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل و شيو ‌‬ ‫ه شك ‌‬ ‫آشكار‪،‬گاهي‌ ب ‌‬
‫ه و در جه ‌‬
‫ت‬ ‫ش بود ‌‬ ‫ههو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن بايد هميش ‌‬ ‫ن مؤم ‌‬ ‫س انسا ‌‬ ‫ديگر پ ‌‬
‫تو‬
‫ق و مظنناهر ولي ‌‬
‫ي نفننا ‌‬
‫هها ‌‬‫ش از شننائب ‌‬
‫ي نهاد خوي ‌‬‫پاكساز ‌‬
‫ش ورزد‪.‬‬ ‫ن‪ ،‬تل ‌‬ ‫ي با كفار و منافقا ‌‬
‫دوست ‌‬

‫طص ْ‬
‫ت‬ ‫جْهَد َأْيَماِنِهْم ِإّنُهْم َلَمَعُكصْم حَِب َ‬‫ل َ‬ ‫سُموا ِبا ِّ‬ ‫ن َأْق َ‬
‫ن َآَمُنوا َأَهُؤَلِء اّلِذي َ‬ ‫َوَيُقوُل اّلِذي َ‬
‫ن )‪(53‬‬ ‫سِري َ‬‫خا ِ‬ ‫حوا َ‬ ‫صَب ُ‬‫عَماُلُهْم َفَأ ْ‬ ‫َأ ْ‬
‫ه در‬ ‫ن‪ ،‬ك ‌‬ ‫ي‪ :‬منافقا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬آيا اينان« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫»و مؤمنا ‌‬
‫ي! چننون‌‬ ‫ه‪ .‬آر ‌‬ ‫ه )أهؤلء( تعبير شنند ‌‬ ‫ن به ‌اشار ‌‬ ‫ه از آنا ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫يگويننند‪ ،‬يننا‬ ‫كديگر م ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن آشكار گردد‪ ،‬مؤمنا ‌‬ ‫ق منافقا ‌‬ ‫نفا ‌‬
‫ه بننه ‌سننوي‬ ‫يك ‌‬ ‫ه و در حننال ‌‬ ‫ب ساخت ‌‬ ‫ن را مخاط ‌‬ ‫ن يهوديا ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ن »بودند كه‌‬ ‫يگويننند‪ :‬آيننا اينننا ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن اشننار ‌‬ ‫‌منافقا ‌‬
‫يخوردند‬ ‫م خدا م ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن سوگندهايشا ‌‬ ‫تتري ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫نو‬ ‫يكرد ‌‬ ‫ت شسسمايند« بننا يننار ‌‬ ‫ه و همدسس ‌‬ ‫ه جدا همسسرا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن سننوگند‬ ‫گ‪» .‬جهد ايمان«‪ :‬غليظننتري ‌‬ ‫پشتيباني‌ ازشما در جن ‌‬
‫ي‪ :‬امننروز‬ ‫ن نابودشسسد« يعن ‌‬ ‫ل آنسسا ‌‬ ‫ت‪» .‬امروز اعمسسا ‌‬ ‫هاس ‌‬
‫ي‬
‫ت بننا كفننار و يهننود و نصننار ‌‬ ‫ن در مننوال ‌‬ ‫ه منافقننا ‌‬ ‫اعمننالي‌ ك ‌‬
‫ه بودننند‪،‬‬ ‫م داد ‌‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ .‬يا هننر عمل ‌‬ ‫ه گش ‌‬ ‫انجام ‌دادند‪ ،‬تبا ‌‬
‫يا ‌‬
‫ي‬ ‫ن گنواه ‌‬ ‫ي عزوجل‌ به ‌عنننوا ‌‬ ‫ن از سخن ‌خدا ‌‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫ه گش ‌‬ ‫تبا ‌‬
‫س زيانكار گشسستند« در‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن اعمالشا ‌‬ ‫بر هدر رفت ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫دنيا و آخر ‌‬

‫حّبُهصمْ‬ ‫لص ِبَقصْوٍم ُي ِ‬

‫ف َيصْأِتي ا ُّ‬
‫سصْو َ‬ ‫ن ِديِنصِه َف َ‬ ‫عص ْ‬‫ن َيْرَتصّد ِمْنُكصْم َ‬‫ن َآَمُنوا َمص ْ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫لص َوَل‬ ‫سصِبيِل ا ِّ‬ ‫ن ِفصي َ‬ ‫جاِهُدو َ‬ ‫ن ُي َ‬ ‫عَلى اْلَكاِفِري َ‬ ‫عّزٍة َ‬‫ن َأ ِ‬‫عَلى اْلُمْؤِمِني َ‬ ‫حّبوَنُه َأِذّلٍة َ‬‫َوُي ِ‬
‫عِليٌم )‪(54‬‬ ‫سٌع َ‬‫ل َوا ِ‬‫شاُء َوا ُّ‬ ‫ن َي َ‬‫ل ُيْؤِتيِه َم ْ‬
‫ضُل ا ِّ‬ ‫ك َف ْ‬ ‫ن َلْوَمَة َلِئٍم َذِل َ‬‫خاُفو َ‬ ‫َي َ‬
‫ي‬ ‫ت بنننا كفنننار از سنننو ‌‬ ‫ه منننوال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫بعننند از بينننا ‌‬
‫ي در‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ت‪ ،‬ح ‌‬ ‫ع ارتداد اس ‌‬ ‫ي از انوا ‌‬ ‫ن‪ ،‬كفر و نوع ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ن!‬ ‫يمؤمنا ‌‬ ‫يپننردازد‪» :‬ا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م مرتنندا ‌‬ ‫ن احكننا ‌‬ ‫ه بيننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫س بسسه ‌زود ‌‬
‫ي‬ ‫ن خسسود برگسسردد پ ‌‬ ‫س از شما از دي ‌‬ ‫هر ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ه ايشسسسا ‌‬ ‫يآورد ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه عرصسسس ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫خسسسدا قسسسوم ‌‬
‫ن نيسسسسز او را دوسسسسس ‌‬
‫ت‬ ‫يدارد و ايشسسسسا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫دوسسسسس ‌‬
‫ن را‬ ‫ن آوردنشننا ‌‬ ‫ي سنبحا ‌‬ ‫هخدا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫يدارند« مراد از اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ ،‬ابوبكر صننديق‪ ‌‬و لشننكرش‌ از‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ه وعد ‌‬ ‫ه عرص ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ل خننداص بننا اهل‌‬ ‫ت رسننو ‌‬ ‫ه بعنند از رحل ‌‬ ‫ناند ك ‌‬ ‫ه و تابعي ‌‬ ‫صحاب ‌‬
‫ي را‬ ‫ه مؤمننان ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ه كنريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن( جنگيدند‪ .‬همچنا ‌‬ ‫رده ‌)مرتدا ‌‬
‫يآيننند و بننا مرتنندا ‌‬
‫ن‬ ‫نم ‌‬ ‫ه بعنند ازايشننا ‌‬ ‫يگيننرد ك ‌‬ ‫در بننر م ‌‬
‫ه بننا مرتنندا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مؤمنننان ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫ه زمانهننا‪ .‬پ ‌‬ ‫يجنگند؛ در هم ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي اوصنننا ‌‬
‫ف‬ ‫ي دارا ‌‬ ‫يجنگنننند‪ ،‬همگ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫جنگيدنننند‪ ،‬ينننا در آينننند ‌‬
‫ل از‬ ‫ش پروردگننار متعننا ‌‬ ‫ح و سننتاي ‌‬ ‫ه در منند ‌‬ ‫ي هسننتند ك ‌‬ ‫عظيم ‌‬
‫ه‪ :‬ايشننان‌‬ ‫فك ‌‬ ‫ن وصن ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬چننو ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫هگر شنند ‌‬ ‫ن جلننو ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫تشننا ‌‬
‫ن‬ ‫يدارننند و او نيننز دوس ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ل را دوس ن ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫نو‬ ‫ن و فسسروت ‌‬ ‫ن مهربا ‌‬ ‫ن‪» :‬با مؤمنا ‌‬ ‫هآنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يدارد و اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪ :‬در برابننر‬ ‫تگيرند« يعن ‌‬ ‫ع و سخ ‌‬ ‫تطب ‌‬ ‫ن درش ‌‬ ‫بر كافرا ‌‬
‫ت و فروتني‌ و در برابر كفننار‪ ،‬شنند ‌‬
‫ت‬ ‫ه و شفق ‌‬ ‫ن عاطف ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ن اي ‌‬
‫ن‬ ‫يگذارننند و چننو ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ي را به ‌نماي ‌‬ ‫نفراز ‌‬ ‫ت وگرد ‌‬ ‫و غلظ ‌‬
‫يكننسسد و از‬ ‫ه اللسسه جهسساد م ‌‬ ‫ه‪» :‬در را ‌‬ ‫گك ‌‬ ‫ف بننزر ‌‬ ‫وصنن ‌‬
‫ه حد ‌‬
‫ي‬ ‫نب ‌‬ ‫ي‪ :‬آنا ‌‬ ‫يترسند« يعن ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چ ملمتگر ‌‬ ‫ت هي ‌‬ ‫ملم ‌‬
‫ت هسننتند‬ ‫خ و پايدار و سرسخ ‌‬ ‫ش راس ‌‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫ه و عم ‌‬ ‫در عقيد ‌‬
‫ه بننه‬ ‫نك ‌‬ ‫ب شننيطا ‌‬ ‫ق و حننز ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ي دشننمنا ‌‬ ‫گها ‌‬ ‫ه نيرن ‌‬ ‫كه‌ اصل ب ‌‬
‫ن را‬ ‫ن‪ ،‬مؤمنننا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ت از حق‌ و اه ‌‬ ‫ض و نفننر ‌‬ ‫ه حسنند و بغ ‌‬ ‫‌انگيز ‌‬
‫يهايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫يهننا و زيباي ‌‬ ‫ه و خوب ‌‬ ‫مورد تحقير و تمسخر قرارداد ‌‬
‫هگر‬ ‫ب جلنننو ‌‬ ‫ن را معينننو ‌‬ ‫ههنننا ومفاخرشنننا ‌‬ ‫ت و كارنام ‌‬ ‫را زشننن ‌‬
‫يدهند‪.‬‬ ‫ش و اهميتي‌ نم ‌‬ ‫چ ارز ‌‬ ‫يسازند‪ ،‬هي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه فرمننود‪:‬‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت ابوذر‪ ‬آمنند ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ن داد‪:‬‬ ‫تچيز فرما ‌‬ ‫ه هف ‌‬ ‫ل خداص مرا ب ‌‬ ‫ل من ‌رسو ‌‬ ‫»خلي ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ي كن ‌‬ ‫ي و نزديك ‌‬ ‫ن دوست ‌‬ ‫ه با مساكي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 1‬ن اي ‌‬
‫ه فرادسننت‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م‪ ،‬ن ‌‬ ‫ت خود بنگر ‌‬ ‫ه فرودس ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه هميش ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 2‬ن اي ‌‬
‫خود‪.‬‬
‫م‪ ،‬هرچننند‬ ‫ن( را بجا آور ‌‬ ‫م )پيوند با نزديكا ‌‬ ‫ه رح ‌‬ ‫ه صل ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 3‬ن اي ‌‬
‫ن پشت ‌كنند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ت نكن ‌‬ ‫ي درخواس ‌‬ ‫ه از كسي‌ چيز ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 4‬ن اي ‌‬
‫م‪ ،‬هرچند تلخ‌ باشد‪.‬‬ ‫ق را بگوي ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه سخ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 5‬ن اي ‌‬
 ‫ت هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه خننننندا‪ ‬از سنننننرزنش‌ و ملم ‌‬ ‫ه در را ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 6‬نننننن اي ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ي نترس ‌‬ ‫ملمتگر ‌‬
‫ل و ل قننوه ‌ال بنناالله( را بسننيار بگننويم‌‬ ‫ه )ل حننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‪ 7‬نن و اي ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ش خنندا ‌‬ ‫ي در زيننر عننر ‌‬ ‫ت از گنج ‌‬ ‫ن كلمننا ‌‬ ‫زيننرا اي ‌‬
‫است«‪.‬‬
‫ت كه‌ آن‌‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ه ذكر شد‪» :‬فضل‌ اله ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»اين« اوصاف ‌‬
‫يدهسسد وخداونسسد گشايشسسگر‬ ‫ه بخواهسسد م ‌‬ ‫ه هسسرك ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ل و رحمت ‌‬
‫ش‬ ‫ه فض ن ‌‬ ‫تك ‌‬‫ي اس ن ‌‬‫يو ‌‬ ‫داناسسست« از گشايشننگر ‌‬
‫ف را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن اوصننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬
‫ي اسنن ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ت و از داننناي ‌‬ ‫بسننيار اسنن ‌‬
‫ه باشند‪.‬‬ ‫نرا داشت ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه شايستگ ‌‬ ‫يبخشد ك ‌‬ ‫كساني‌ م ‌‬
‫ي از ابعاد اعجنناز‬ ‫ه‪ ،‬نمايانگر بعد ‌‬ ‫ن آيه ‌كريم ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بايد دانس ‌‬
‫يدهنند‬ ‫ب خبر م ‌‬ ‫م است ‌زيرا درحالي‌ از ارتداد اعرا ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ه بننود و يك‌ امننر‬ ‫ن ظهور نكننرد ‌‬ ‫ه در ميانشا ‌‬ ‫ن پديد ‌‬ ‫كه‌ هنوز اي ‌‬
‫ه ارتننداد‬ ‫ي پدينند ‌‬‫ي! بعنند از منندت ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫يرف ‌‬ ‫هشننمار م ‌‬ ‫يب ‌‬‫غيننب ‌‬
‫ي‬
‫ها ‌‬ ‫ل گسننترد ‌‬ ‫ظهور كرد و در عهد ابوبكر صننديق‪ ‌‬بننه ‌شننك ‌‬
‫ب‪ ،‬چو ‌‬
‫ن‬ ‫ي از اعرا ‌‬ ‫ل بزرگ ‌‬ ‫ه قباي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن داد به ‌طور ‌‬ ‫خود را نشا ‌‬
‫ع يننازد ‌‬
‫ه‬ ‫يسننليم« و در مجمننو ‌‬ ‫»غطفننان« و »فننزاره« و »بن ‌‬
‫ه مرتد شدند‪.‬‬ ‫گرو ‌‬

‫ن الّزَكصصاَة‬‫لَة َوُيْؤُتصصو َ‬
‫صص َ‬
‫ن ال ّ‬ ‫ن ُيِقيُمصصو َ‬‫ن َآَمُنصصوا اّلصِذي َ‬
‫سوُلُه َواّلِذي َ‬‫ل َوَر ُ‬
‫ِإّنَما َوِلّيُكُم ا ُّ‬
‫ن )‪(55‬‬ ‫َوُهْم َراِكُعو َ‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي شما‪ ،‬تنها الله است« يعن ‌‬ ‫ه ول ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫»جز اي ‌‬
‫ه دوست‌ داشننتن‌‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫ي و ياور ‌‬ ‫ك و تعالي‌ ول ‌‬ ‫خداوند تبار ‌‬
‫ي اسننت ‌»و«‬ ‫ه هننر مسننلمان ‌‬ ‫ن ذم ‌‬ ‫ي فننرض‌ عي ‌‬ ‫ت با و ‌‬ ‫و موال ‌‬
‫ت و كسسساني‌‬ ‫ل اوسس ‌‬ ‫ه ولي‌ شما »رسسسو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫جز اي ‌‬
‫ه نمسساز را برپسسا‬ ‫نكسسساني‌ ك ‌‬ ‫هانسسد؛ هما ‌‬ ‫نآورد ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫يدهنسسسد در حسسسال ‌‬ ‫ت را م ‌‬ ‫يدارنسسسد و زكسسسا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي اللننه‪‬‬ ‫ع بننرا ‌‬ ‫ع و خضننو ‌‬ ‫ع‪ :‬خشننو ‌‬ ‫عاند« مننراد از ركننو ‌‬ ‫ركو ‌‬
‫عاند برپننا‬ ‫ع و خاضنن ‌‬ ‫ه خاشنن ‌‬ ‫ي‪ :‬نمنناز را درحننالي ‌ك ‌‬ ‫ت‪ .‬يعن ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ه و بننر‬ ‫ه بر فقرا تكبر نورزينند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت را در حال ‌‬ ‫يدارند و زكا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن پيوسننته‌‬ ‫س ايشننا ‌‬ ‫يپردازننند پ ‌‬ ‫يجويننند‪ ،‬م ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫آنننان ‌برتننر ‌‬
‫ه صننيغه‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ي( رادر آي ‌‬ ‫ل )ول ‌‬ ‫ناننند‪ .‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫فروت ‌‬
‫ت؛ تننا‬
‫ه اسن ‌‬ ‫ع ياد شنند ‌‬ ‫ك جم ‌‬‫تي ‌‬ ‫ه از ولي ‌‬ ‫مفرد آورد درحالي‌ ك ‌‬
‫ت غيننر‬ ‫ل و ولي ‌‬ ‫ي اص ن ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ه ولي ‌‬ ‫ه دهنند ك ‌‬ ‫ت تننوج ‌‬
‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬
‫ب ‌‬
‫يفرمننود؛‬ ‫م‪ «...‬م ‌‬ ‫ع »اولياؤك ‌‬ ‫ه جم ‌‬ ‫ه صيغ ‌‬ ‫ت و اگر ب ‌‬ ‫ع اس ‌‬‫وي‌ تب ‌‬
‫ح نبود‪.‬‬‫ل و تبعي‌ مطر ‌‬ ‫ن‪ ،‬اص ‌‬ ‫ديگر در سخ ‌‬

‫ن )‪(56‬‬ ‫ل ُهُم اْلَغاِلُبو َ‬‫ب ا ِّ‬ ‫حْز َ‬ ‫ن ِ‬ ‫ن َآَمُنوا َفِإ ّ‬ ‫سوَلُه َواّلِذي َ‬ ‫ل َوَر ُ‬ ‫ن َيَتَوّل ا َّ‬ ‫َوَم ْ‬
‫ن را ول ‌‬
‫ي‬ ‫ه خسسدا و پيسسامبر او و مؤمنسسا ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫»و هر ك ‌‬
‫ب خسسدا همسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه »حسسز ‌‬ ‫ت‪ ،‬چننرا ك ‌‬ ‫خود بداند« پيننروز اسنن ‌‬
‫ه ينناري‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي هسننتند ك ‌‬ ‫ب خدا‪ :‬مؤمنان ‌‬ ‫پيروزمندانند« حز ‌‬
‫ل به‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ب‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ن ترتي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه اند‪ .‬ب ‌‬ ‫تخدا‪ ‬برخاست ‌‬ ‫شريع ‌‬
‫ه او و‬ ‫يدهنند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي بننر دشمنانشننا ‌‬ ‫ه پيننروز ‌‬ ‫كسنناني‌ وعنند ‌‬
‫ه دوستي‌ بگيرند‪.‬‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ش و مؤمنا ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ت‪ :‬چننون‌‬ ‫هاسن ‌‬ ‫ه روايت‌ شد ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ل خنداص جنگيدننند‪ ،‬عبندالله‬ ‫ع با رسو ‌‬ ‫يقينقا ‌‬ ‫ه يهودي ‌بن ‌‬ ‫طايف ‌‬
‫ي‬‫ت‪ ،‬از يننار ‌‬ ‫ن داشن ‌‬ ‫ه بننا آنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س پيمان ‌‬ ‫ي منافق‌ بر اسا ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي هست ‌‬
‫م‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ت‪ :‬م ‌‬ ‫يگف ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن سر باز زد درحال ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ت بننر‬‫م دسن ‌‬ ‫م و از اتحنناد بننا دوسننتان ‌‬ ‫يترسن ‌‬ ‫كننه ‌از روز بنند م ‌‬
‫نو‬ ‫ه او نينننز دوسنننتا ‌‬ ‫نصنننامت‪ ‌‬ك ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م! امنننا عباد ‌‬ ‫يدار ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ل خدا ص رفت‬ ‫ت‪ ،‬نزد رسو ‌‬ ‫ن داش ‌‬ ‫ي از يهوديا ‌‬ ‫ن زياد ‌‬ ‫مپيمانا ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ت و از تمننا ‌‬
‫م‬ ‫ن بننرائت‌ جسنن ‌‬ ‫ي بننا يهوديننا ‌‬ ‫ف و دوسننت ‌‬ ‫‌و از حل ‌‬
‫ت‪ :‬از‬ ‫عيننند كنننرد و گف ‌‬ ‫ت‪ ،‬خل ‌‬ ‫ه بنننا آنهنننا داشننن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تعهننندات ‌‬
‫ن به ‌بارگنناه ‌خنندا‬ ‫ن كافرا ‌‬ ‫ي با اي ‌‬ ‫ت و دوست ‌‬ ‫ي و ولي ‌‬ ‫مسوگند ‌‬ ‫ه ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يجوي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ش بيزار ‌‬ ‫‪ ‬و پيامبر ‌‬
‫هاننند پس‌ بننر هننر‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ب الله را بيا ‌‬ ‫ف حز ‌‬ ‫ه‪ ،‬اوصا ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫نس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه خننود بنگننرد و نيك‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ع مسننلماني‌ اسنن ‌‬ ‫فننرد و هننر جم ‌‬
‫ف در او هست‌ ياخير؟‪.‬‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫ه آيا اي ‌‬ ‫بينديشد ك ‌‬
 ‫ن ُأوُتصصوا‬
‫ن اّل صِذي َ‬ ‫خُذوا ِديَنُكْم ُهُزًوا َوَلِعًبا ِم ص َ‬ ‫ن اّت َ‬ ‫خُذوا اّلِذي َ‬ ‫ن َآَمُنوا َل َتّت ِ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(57‬‬ ‫ن ُكْنُتْم ُمْؤِمِني َ‬‫ل ِإ ْ‬
‫ن َقْبِلُكْم َواْلُكّفاَر َأْوِلَياَء َواّتُقوا ا َّ‬ ‫ب ِم ْ‬ ‫اْلكَِتا َ‬
‫ه ريشخند‬ ‫ه دين‌ شما را ب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن! كسان ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ش از شما ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه از كساني‌ كه ‌پي ‌‬ ‫هاند‪ ،‬چ ‌‬ ‫ي گرفت ‌‬ ‫و باز ‌‬
‫ن خود‬ ‫ن‪ ،‬دوستا ‌‬ ‫ه از كافرا ‌‬ ‫هوچ ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ن كتا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي نهي‌‬ ‫ي بننا كسننان ‌‬ ‫مپيمننان ‌‬ ‫توه ‌‬ ‫ه از مننوال ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫نگيريسسد« اي ‌‬
‫يگيرننند و‬ ‫ه تمسننخر و ريشننخند م ‌‬ ‫ن خدا‪ ‬را ب ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫يكند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه مخننالفت‌‬ ‫ه ورط ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م كسننان ‌‬ ‫ت در تما ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ي عا ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ب و اهل‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬اه ‌‬ ‫م از مشركا ‌‬ ‫يافتند؛ اع ‌‬ ‫نخدا‪ ‬درم ‌‬ ‫با دي ‌‬
‫ه راسسستي‌‬ ‫ب اننند »و اگر ب ‌‬ ‫م منتسنن ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تهايي‌ ك ‌‬ ‫بدع ‌‬
‫يو‬ ‫ي و يننار ‌‬ ‫مؤمنيد‪ ،‬از خداوند پروا كنيد« و گرد دوسننت ‌‬
‫ش نگردينند‪،‬‬ ‫ن با خنندا‪ ‬و رسننول ‌‬ ‫ي دشم ‌‬ ‫مپيماني‌ با گروهها ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ه بگيرند اما شننما در‬ ‫ه مسخر ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنان ‌دينتا ‌‬ ‫ن نباشد ك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ن كننار آنهننا بننا‬ ‫ه باينند اي ‌‬ ‫ي بگيرينند بلك ‌‬ ‫ه دوست ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ل‪ ،‬آنا ‌‬ ‫مقاب ‌‬
‫ه شود‪.‬‬ ‫ب شما‪ ،‬مقابل ‌‬ ‫ي از جان ‌‬ ‫انكار و دشمن ‌‬
‫ت بنننا يهنننود و‬ ‫ه )‪ (51‬از منننوال ‌‬ ‫ه اگنننر آي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ه كفننار‪ ،‬اع ‌‬
‫م‬ ‫ت بننا هم ‌‬ ‫ه‪ ،‬نهي‌ از موال ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي كرد‪ ،‬اي ‌‬ ‫ي نه ‌‬ ‫نصار ‌‬
‫يهننا و ديگننر‬ ‫ن‪ ،‬هنود‪ ،‬بوداي ‌‬ ‫شپرستا ‌‬ ‫ن‪ ،‬آت ‌‬ ‫ن‪ ،‬مشركا ‌‬ ‫از ملحدا ‌‬
‫يگيرد‪.‬‬ ‫م را دربر م ‌‬ ‫ي معاند با اسل ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫فرق ‌‬

‫ن )‪(58‬‬‫ك ِبَأّنُهْم َقْوٌم َل َيْعِقُلو َ‬ ‫خُذوَها ُهُزًوا َوَلِعًبا َذِل َ‬

‫لِة اّت َ‬
‫صَ‬
‫َوِإَذا َناَدْيُتْم ِإَلى ال ّ‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫يكنيسسسد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي نمسسساز نسسسدا م ‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»و چسسسو ‌‬
‫ه هنگننامي‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي ازيهوديا ‌‬ ‫يگيرند« برخ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه و باز ‌‬ ‫مسخر ‌‬
‫هو‬ ‫ه گننرفت ‌‬ ‫ه مسننخر ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يشنننيدند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ي أذا ‌‬ ‫ه صنندا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن مسننلمانا ‌‬ ‫ت كننند! و چننو ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬خدا دروغگننو را لعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه مسننلمانان‌‬ ‫يكردند‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ع و سجد ‌‬ ‫يخاستند و ركو ‌‬ ‫نماز برم ‌‬
‫هسسسبب‌‬ ‫يكردننند »اين‌ ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را مسننخر ‌‬ ‫يخنديدند و ايشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يانديشسند« زيننرا‬ ‫ه نم ‌‬ ‫يانسسد ك ‌‬ ‫ن مردم ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫نو‬ ‫ه ننابخردا ‌‬ ‫ن و شنيو ‌‬ ‫ت اسننتهزا و تمسننخر‪ ،‬شنأ ‌‬ ‫س عناد ‌‬ ‫نف ‌‬
‫ق مننورد‬ ‫ه شعائر دين ‌ح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه رسد ب ‌‬ ‫ت‪ ،‬چ ‌‬
‫ن اس ‌‬ ‫ك مغزا ‌‬ ‫سب ‌‬
‫ه قرارگيرد‪.‬‬ ‫تمسخر ‌‬
‫ه هنگننا ‌‬
‫م‬ ‫تب ‌‬ ‫ن بعنند از هجننر ‌‬ ‫ه‪ :‬أذا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ت آمنند ‌‬ ‫در روايننا ‌‬
‫ن از شننعائر‬ ‫ع شنند و أذا ‌‬ ‫ه مشننرو ‌‬ ‫هسننوي ‌كعب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل قبل ‌‬ ‫تحننوي ‌‬
‫ن »دارحننرب« و »داراسننلم«‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫ه جداكنننند ‌‬ ‫م و نشان ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ه( اي‌‬ ‫ي )سننري ‌‬ ‫ه جنگ ‌‬‫ن گننرو ‌‬ ‫ل خداص چننو ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه اگننر در‬ ‫يدادند ك ‌‬‫ن دستور م ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يفرستادند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه جهاد م ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه سننل ‌‬
‫ح‬ ‫تب ‌‬ ‫ن را شنننيدند‪ ،‬دسن ‌‬ ‫ه و سننرزميني‌ صننداي ‌أذا ‌‬ ‫محل ‌‬
‫ن را نشنيدند‪ ،‬حمله ‌برند‪.‬‬ ‫ي أذا ‌‬ ‫ن صدا ‌‬ ‫نبرند و اگر در آ ‌‬

‫ل َوَما ُأْنِزَل ِإَلْيَنا َوَما ُأْن صِزَل ِم ص ْ‬

‫ن‬ ‫ن َآَمّنا ِبا ِّ‬
‫ن ِمّنا ِإّل َأ ْ‬ ‫ب َهْل َتْنِقُمو َ‬‫ُقْل َيا َأْهَل اْلِكَتا ِ‬
‫ن )‪(59‬‬ ‫سُقو َ‬ ‫ن َأْكَثَرُكْم َفا ِ‬
‫َقْبُل َوَأ ّ‬
‫ه خسساطر اين‌ بسسر مسسا‬ ‫ب! آيسسا جسسز ب ‌‬ ‫ل كتسسا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫»بگو‪ :‬ا ‌‬
‫يكنينند‪ ،‬يننا انكننار‬ ‫يگيريسسد« يننا بننا مننا سننتيزه ‌م ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫عي ‌‬
‫ه خدا و‬ ‫هب ‌‬ ‫ن هسننتيد‪» :‬ك ‌‬ ‫ه مننا بنندبي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫يورزيد‪ ،‬يننا نسننب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬‫هاسسس ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ش از مسسا نسساز ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ه بسسر مسسا و آنچ ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ه منا بنرح ‌‬
‫ق‬ ‫يدانيند ك ‌‬ ‫ه به ‌خنوبي‌ م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن داريم« درحال ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ه رفتننار شننما بننا مننا »جسسز بسسه‬ ‫ن شننيو ‌‬ ‫هسننتيم؟ »و آيا« اي ‌‬
‫ه بيشسستر شسسما فاسسسقيد؟« بننا تننر ‌‬
‫ك‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫‌خاطر آ ‌‬
‫ي!‬ ‫ه امتثننال‌ اوامننر اللننه‪ ‬؟ آر ‌‬ ‫ن از حننوز ‌‬ ‫ن و بيرون ‌رفت ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ق و نافرمنننان ‌‬
‫ي‬ ‫ي از فسننن ‌‬ ‫بجنننويي‌ و انكنننار شنننما ناشننن ‌‬ ‫عي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫شماس ‌‬

‫جَع صلَ‬‫عَلْي صِه َو َ‬‫ب َ‬ ‫ضص َ‬

‫غ ِ‬ ‫ل ص َو َ‬ ‫ن َلَعَنُه ا ُّ‬
‫ل َم ْ‬ ‫عْنَد ا ِّ‬ ‫ك َمُثوَبًة ِ‬ ‫ن َذِل َ‬
‫شّر ِم ْ‬
‫ُقْل َهْل ُأَنّبُئُكْم ِب َ‬
‫سصَواِء‬ ‫ن َ‬‫عص ْ‬ ‫ضصّل َ‬ ‫شصّر َمَكاًنصصا َوَأ َ‬ ‫ك َ‬ ‫ت ُأوَلِئ َ‬‫غو َ‬ ‫طصصا ُ‬
‫عَب صَد ال ّ‬
‫خَناِزيَر َو َ‬‫ِمْنُهُم اْلِقَرَدَة َواْل َ‬
‫السِّبيِل )‪(60‬‬
‫ش روشننن‌‬ ‫ه پيننامبر ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ب كه‌‬ ‫ي عي ‌‬ ‫ه و دارا ‌‬ ‫ي هستند نكوهيد ‌‬ ‫ه در اينجا مردم ‌‬ ‫يكند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه موج ‌‬
‫ب‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ن كفرشا ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ب گف ‌‬ ‫ن را عي ‌‬ ‫ع بايد آ ‌‬ ‫هواق ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن گرديند تننا بندانجا كه‌‬ ‫ي بر آننا ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ن و خش ‌‬ ‫يسبحا ‌‬ ‫ت خدا ‌‬ ‫لعن ‌‬
‫ن انجامينند‪:‬‬ ‫خ آنننا ‌‬ ‫ن مسن ‌‬ ‫م ننناميمو ‌‬ ‫ه فرجننا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ت و خش ‌‬ ‫ن لعن ‌‬ ‫اي ‌‬
 ‫ن به‌‬ ‫ه بسسدتر از اي ‌‬ ‫ي پيننامبرص »آيسسا شسسما را ب ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ه اعتبننار كيفننر ثننابت‌ و غيننر قابننل‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫اعتبار مثوبت« يعن ‌‬
‫ك شننما را از‬ ‫م؟« اين ‌‬ ‫ه اللسسه خسسبر ده ‌‬ ‫ت »در پيشگا ‌‬ ‫‌برگش ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫نك ‌‬ ‫م‪» :‬همانا ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫تتر خننبر م ‌‬ ‫م بنند عنناقب ‌‬ ‫ن مننرد ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‪ :‬از رحمت‌ خنننويش‌ طردشنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن كسسرده« يعن ‌‬ ‫تشسسا ‌‬ ‫لعن ‌‬
‫نو‬ ‫ن را بوزينگسسا ‌‬ ‫ه و آنا ‌‬ ‫م گرفت ‌‬ ‫ن خش ‌‬ ‫نموده ‌»و برآنا ‌‬
‫هو‬ ‫ي‪ :‬بننرخي‌ را بننه ‌صننورت ‌بننوزين ‌‬ ‫ن گردانيسسد« يعن ‌‬ ‫خوكسسا ‌‬
‫م يهودننند زيننرا‬ ‫خ كرد‪ .‬مراد قو ‌‬ ‫ك مس ‌‬ ‫ت خو ‌‬ ‫ي را به ‌صور ‌‬ ‫برخ ‌‬
‫ه مسن ‌‬
‫خ‬ ‫ه بننوزين ‌‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن روز شنننب ‌‬ ‫تشننكنا ‌‬ ‫ي سننبحان ‌حرم ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫يآيد‬ ‫ه »اعراف« م ‌‬ ‫ن در سور ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ل داستا ‌‬ ‫ه تفصي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫كرد ن چنا ‌‬
‫ه بننر عيسنني‪‌‬‬ ‫ه نننازل ‌شنند ‌‬ ‫ن مننائد ‌‬ ‫ي نيز‪ ،‬منكننرا ‌‬ ‫ن و از نصار ‌‬
‫نو‬ ‫ت(‪ :‬غالبننا در مننورد احسننا ‌‬ ‫خ كننرد‪) .‬مثننوب ‌‬ ‫ك مس ن ‌‬ ‫ه خو ‌‬ ‫راب ‌‬
‫ي كيفر و مجننازا ‌‬
‫ت‬ ‫ه معنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يرود اما در اي ‌‬ ‫هكار م ‌‬ ‫نيكي‌ ب ‌‬
‫ه‪» .‬و« نيننز گردانينند از آنننان ‌»پرستشسسگرا ‌‬
‫ن‬ ‫هكننار رفت ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يپرسنننتند‪.‬‬ ‫ت را م ‌‬ ‫ه طننناغو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسنننان ‌‬ ‫طسسساغوت« يعن ‌‬
‫ه از نظسسر‬ ‫ت »ايناننسسد ك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫نيا كنناه ‌‬ ‫ت‪ :‬شننيطا ‌‬ ‫طنناغو ‌‬
‫هراسسس ‌‬
‫ت‬ ‫ت »بدتر و از را ‌‬ ‫ه در روز قيام ‌‬ ‫منزلت« و جايگا ‌‬
‫ي مسنننلمانان‌‬ ‫ه در منننورد گمنننراه ‌‬ ‫س آنچ ‌‬ ‫هترنسسسد« پ ‌‬ ‫گمرا ‌‬
‫فالحا ‌‬
‫ل‬ ‫ن وصن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫س اسنت‌ بلك ‌‬ ‫ياسننا ‌‬ ‫يپندارننند‪ ،‬ننناروا و ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫خودشا ‌‬

‫علَصُم ِبَمصصا‬
‫ل ص َأ ْ‬
‫جصصوا ِبصِه َوا ُّ‬
‫خَر ُ‬
‫خُلوا ِباْلُكْفِر َوُهْم َق صدْ َ‬
‫جاُءوُكْم َقاُلوا َآَمّنا َوَقْد َد َ‬‫َوِإَذا َ‬
‫ن )‪(61‬‬ ‫َكاُنوا َيْكُتُمو َ‬
‫يگوينسسد‪ :‬ايمسسان‌‬ ‫يآينسسد‪ ،‬م ‌‬ ‫ن نسسزد شسسما م ‌‬ ‫»و چسسو ‌‬
‫ن كه‌ بسسا‬ ‫لآ ‌‬ ‫يكنننند »و حا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي‪ :‬اظهار اسل ‌‬ ‫آورديم« يعن ‌‬
‫هانسسد«‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ه و قطعسسا بسسا كفسسر بيسسرو ‌‬ ‫كفر وارد شسسد ‌‬
‫ل كفر وارد شدند و بنناز بننا‬ ‫ي پيامبرص! نزد تو در حا ‌‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه از تو شنيدند؛ قطعننا در‬ ‫س آنچ ‌‬ ‫ن رفتند پ ‌‬ ‫كفر از نزد تو بيرو ‌‬
‫ه بودند‪،‬‬ ‫ه وارد شد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه همان ‌طور ‌‬ ‫ي نكرد بلك ‌‬ ‫چ تأثير ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫تب ‌‬
‫ه‬ ‫ن رفتننند »و الله دانسساتر اس س ‌‬ ‫م بيرو ‌‬ ‫عه ‌‬ ‫ن وض ‌‬ ‫به‌ هما ‌‬
‫يداشسستند« در نننزد تننو از كفننر و اظهننار‬ ‫نم ‌‬ ‫ه پنهسسا ‌‬‫آنچ ‌‬
‫ن شننادمان ‌‬
‫ي‬ ‫ه بننا آشننكار كننرد ‌‬
‫م‪ ،‬همننرا ‌‬
‫يداشننتند از اسننل ‌‬‫م ‌‬
‫ي براي ‌تو‪.‬‬‫ظاهر ‌‬

‫ت َلِبْئسَ َما َكاُنوا‬

‫ح َ‬‫سْ‬‫ن َوَأْكِلِهُم ال ّ‬‫ن ِفي اِْلْثِم َواْلُعْدَوا ِ‬‫عو َ‬ ‫ساِر ُ‬
‫َوَتَرى َكِثيًرا ِمْنُهْم ُي َ‬
‫ن )‪(62‬‬ ‫َيعَْمُلو َ‬
‫ن‪ ،‬يا از يهود‪ ،‬يننا‬ ‫ي‪ :‬از منافقا ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫»و بسيار ‌‬
‫ه شسستا ‌‬
‫ب‬ ‫ه در گنسسا ‌‬ ‫يبيني‌ ك ‌‬ ‫ه را »م ‌‬ ‫جمعننا از هننردو گننرو ‌‬
‫يشننتابند‬ ‫ي شرك ‌م ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫غ‪ ،‬يا ب ‌‬ ‫ي درو ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يكنند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬سنننتم ‌‬ ‫ي »تعسسدي« يعن ‌‬ ‫هسنننو ‌‬ ‫يشنننتابند ب ‌‬ ‫»و« م ‌‬
‫ن از حنند در‬ ‫ي در گذشننت ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫ن متعنندي ‌م ‌‬ ‫ديگرا ‌‬
‫هسنننوي‌‬ ‫يورزنننند ب ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن »و« نينننز شنننتا ‌‬ ‫ب گناهنننا ‌‬ ‫ارتكنننا ‌‬
‫م و مخصوصننا‬ ‫ل حننرا ‌‬ ‫ت‪ :‬مننا ‌‬ ‫ي خويش« سننح ‌‬ ‫»حرامخوار ‌‬
‫يدادند«‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ي انجا ‌‬ ‫ل بد ‌‬ ‫ه اعما ‌‬ ‫ت »واقعا چ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫رشو ‌‬

‫ت َلِبْئسَ َما َكاُنوا‬

‫ح َ‬‫سْ‬ ‫ن َقْوِلِهُم اِْلْثَم َوَأْكِلِهُم ال ّ‬
‫عْ‬ ‫حَباُر َ‬ ‫ن َواَْل ْ‬ ‫َلْوَل َيْنَهاُهُم الّرّباِنّيو َ‬
‫ن )‪(63‬‬ ‫صَنُعو َ‬‫َي ْ‬
‫ن را از‬ ‫ن‪ ،‬آنسسسسا ‌‬ ‫ن و دانشسسسسمندا ‌‬ ‫»چسسسسرا خداپرسسسسستا ‌‬
‫ن نهي‌‬ ‫ي شسسسسسا ‌‬ ‫ن و حرامخسسسسسوارگ ‌‬ ‫نشسسسسسا ‌‬ ‫غگفت ‌‬ ‫درو ‌‬
‫م را از منكننرات ‌‬
‫ي‬ ‫ن مننرد ‌‬ ‫ي‪ :‬چننرا علمايشننا ‌‬ ‫يكننسسد؟« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه در‬ ‫مك ‌‬ ‫ت و ظل ‌‬ ‫ي و رشنننو ‌‬ ‫ي‪ ،‬حرامخنننوار ‌‬ ‫ن دروغگنننوي ‌‬ ‫چنننو ‌‬
‫ي ازمنكنننر را‬ ‫يكننننند و نه ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه‪ ،‬نه ‌‬ ‫ع ينننافت ‌‬ ‫ن شنننيو ‌‬ ‫ميانشنننا ‌‬
‫ه انجسسام‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫ه بسسد اسسس ‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫هاند؟ »راسسست ‌‬ ‫فروگذاشننت ‌‬
‫ن كننار و كننردار علمايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ه بد اس ‌‬ ‫ي‪ :‬چ ‌‬ ‫يدادند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫م و گنننا ‌‬
‫ه‬ ‫ه در حننرا ‌‬ ‫يبينننند ك ‌‬ ‫ش را م ‌‬ ‫م خننوي ‌‬ ‫م و مننرد ‌‬ ‫كه‌ قننو ‌‬
‫ل خنننود وا‬ ‫هحنننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬آنهنننا را ب ‌‬ ‫هانننند ولي‌ بنننا وجنننود آ ‌‬ ‫فرورفت ‌‬
‫ن امننر بدهننند‪ ،‬يننا در‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه هيچ ‌اهميننتي‌ ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يگذارند‪ ،‬بي ‌آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت چهر ‌‬
‫ه‬ ‫نمنكرا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت برآيند‪ ،‬يا از مشاهد ‌‬ ‫ن حال ‌‬ ‫صدد تغيير اي ‌‬
‫م كشند‪.‬‬ ‫دره ‌‬
‫ه‪» ،‬خواص« را‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫يازمنكننر« اننند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫همعننروف« و »نه ‌‬ ‫ي تننارك ‌»امرب ‌‬ ‫ه علمننا ‌‬ ‫ك ‌‬
 ‫ه در حق‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تتر از تنننوبيخ ‌‬ ‫ي سنننخ ‌‬ ‫ه و حنننت ‌‬ ‫ن وج ‌‬ ‫شنننديدتري ‌‬
‫خ و سننرزنش‌‬ ‫ه‪ ،‬تننوبي ‌‬ ‫ن روا داشننت ‌‬ ‫ن گناهننا ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫مدهننندگا ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫م و حننرام‬ ‫ه و سننت ‌‬ ‫ه گنننا ‌‬ ‫نب ‌‬
‫ن جاهل ‌‬ ‫ن علما از آ ‌‬ ‫يكند زيرا اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫مترننند‪.‬‬
‫متر و مجر ‌‬ ‫ه روزتننر و بنند فرجننا ‌‬ ‫تتر و تير ‌‬ ‫ه‪ ،‬بدبخ ‌‬ ‫‌آلود ‌‬
‫ي را كننه ‌در‬ ‫ن عننالم ‌‬ ‫ه دارد آ ‌‬ ‫ن ببخشايد و نگ ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫پس‌ خدا ‌‬
‫ي از منكنننر‪ ،‬به‌‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫ه معنننرو ‌‬ ‫ه امنننر ب ‌‬ ‫ع فريضننن ‌‬ ‫موضنننو ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ي آمنند ‌‬ ‫يكند‪ .‬در صحيح‌ ترمذ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ت خود قيا ‌‬ ‫مسؤولي ‌‬
‫ي را از ارتكننا ‌‬
‫ب‬ ‫تو ‌‬ ‫م را ببينند اما دس ‌‬ ‫م ظال ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ه عننذابي‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬آنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ك اس ن ‌‬ ‫م نگيرند‪ ،‬نننزدي ‌‬ ‫ظل ‌‬
‫ه است‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬روايت‌ شد ‌‬ ‫م از نزد خود درافگند«‪ .‬از اب ‌‬ ‫عا ‌‬
‫ه بننا تننوبيخ‌‬ ‫ن در رابط ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫ه شديدترين ‌آي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫كه‌ فرمود‪» :‬اي ‌‬
‫يباشد«‪.‬‬ ‫علما م ‌‬
‫طَتانِ‬ ‫سصصو َ‬ ‫ت َأْيِديِهْم َوُلِعُنوا ِبَما َقاُلوا َبصْل َيصَداُه َمْب ُ‬ ‫غّل ْ‬‫ل َمْغُلوَلٌة ُ‬ ‫ت اْلَيُهوُد َيُد ا ِّ‬ ‫َوَقاَل ِ‬
‫طْغَياًنصصا َوُكْفصًرا‬
‫ك ُ‬ ‫ن َرّبص َ‬ ‫ك ِمص ْ‬ ‫ن َكِثيًرا ِمْنُهصْم َمصصا ُأْنصِزَل إَِلْيص َ‬ ‫شاُء َوَلَيِزيَد ّ‬ ‫ف َي َ‬‫ق َكْي َ‬‫ُيْنِف ُ‬
‫حصْر ِ‬
‫ب‬ ‫ضصصاَء ِإَلصى َيصْوِم اْلِقَياَمصِة ُكّلَمصصا َأْوَقصُدوا َنصاًرا لِْل َ‬ ‫َوَأْلَقْيَنا َبْيَنُهصُم اْلَعصَداَوَة َواْلَبْغ َ‬
‫ن )‪(64‬‬ ‫سِدي َ‬ ‫ب اْلُمْف ِ‬ ‫ح ّ‬‫ل َل ُي ِ‬ ‫ساًدا َوا ُّ‬‫ض َف َ‬ ‫ن ِفي اَْلْر ِ‬ ‫سَعْو َ‬ ‫ل َوَي ْ‬‫طَفَأَها ا ُّ‬‫َأ ْ‬
‫ه »فنحنناص«‬ ‫ه دربار ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫دربيا ‌‬
‫غِنَيصصاُء ﴾ ‪) :‬خندا‬ ‫ن َأ ْ‬
‫حص ُ‬ ‫ل ص َفِقي صٌر َوَن ْ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ت‪ِ ﴿ :‬إ ّ‬‫ه گف ‌‬ ‫ل شند ك ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫يهود ‌‬
‫‪ ،«1‬در‬ ‫ل عمننران‪‌ 81/‬‬ ‫م( »آ ‌‬ ‫ينياز و ثروتمند هستي ‌‬ ‫فقير و ما ب ‌‬
‫ه قننولي‌‬ ‫ي زد ‪ .‬ب ‌‬
‫‪1‬‬
‫يا ‌‬ ‫م ابننوبكر صننديق‪ ‌‬بننر او سننيل ‌‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‬
‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ه گف ‌‬ ‫ل شنند ك ‌‬ ‫ي ننناز ‌‬ ‫ي ديگننر ‌‬ ‫ه يهود ‌‬ ‫ه دربار ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ديگر‪ :‬اي ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫ق نم ‌‬ ‫ت و انفا ‌‬ ‫ت بخيل ‌اس ‌‬ ‫محمد! پروردگار ‌‬
‫ه اسسست« مننراد‬ ‫ت خسسدا بسسست ‌‬ ‫ن گفتند‪ :‬دس س ‌‬ ‫»و يهوديا ‌‬
‫ه خداوننند ن ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫م ن در اينجننا اي ‌‬ ‫هالله عليه ‌‬ ‫ن ن لعن ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
‫ه بسساد دسسستهاي‬ ‫ن بست ‌‬ ‫ه گرد ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫العياذ باالله ن بخي ‌‬
‫ل گرفتننار‬ ‫ه بخ ‌‬ ‫ه‪ :‬ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ت علي ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ن نفننرين ‌‬ ‫‌آنسسان« اي ‌‬
‫ي‬‫ه‪ :‬دسننتها ‌‬ ‫ن باشنند ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن جايز است ‌مننراد آي ‌‬ ‫گردند‪ .‬همچنا ‌‬
‫يشننود‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬بست ‌‬ ‫ب در آخر ‌‬ ‫ت در دنيا‪ ،‬يا با عذا ‌‬ ‫ن با اسار ‌‬ ‫آنا ‌‬

‫ل عمران«‪.‬‬
‫ه »‪/181‬آ ‌‬
‫ه آي ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫هسننبب‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ت شسسدند« يعن ‌‬ ‫ه گفتنسسد‪ ،‬لعن ‌‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ت‪ ،‬از رحمت‌ خداوننند‪‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت خدا‪ ‬بست ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬دس ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه است«‬ ‫ت او گشاد ‌‬ ‫ه هردو دس ‌‬ ‫ه شدند‪» .‬بلك ‌‬ ‫دور ساخت ‌‬
‫يپندارينند بلكننه‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ملعو ‌‬ ‫ه شما يهوديا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ي‪ :‬چنا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه دست ‌‬
‫ي‬ ‫ش و گشاد ‌‬ ‫ي جود و سخا و بخش ‌‬ ‫‌حق‌ تعالي‌ در منتها ‌‬
‫ه در آسننمانها و زمين‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تهنناي ‌‬ ‫ه نعم ‌‬ ‫نهم ‌‬ ‫قننراردارد‪ ،‬آيننا اي ‌‬
‫س و ثنننا‬ ‫ف اوسننت؟ سننپا ‌‬ ‫ن بلكي ‌‬ ‫ل دستا ‌‬ ‫ه فض ‌‬ ‫ت‪ ،‬جز ثمر ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه مفننرد‬ ‫ه صننيغ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه يهوديننا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي بنناد! ملحظ ‌‬ ‫بننر و ‌‬
‫ن در پاسن ‌‬
‫خ‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ت(! امننا خنندا ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫تخدا بست ‌‬ ‫گفتند‪) :‬دس ‌‬
‫ه هننردو دس نت‌ او گشنناده‬ ‫ه فرمننود‪) :‬بلك ‌‬ ‫ه تثني ‌‬ ‫ه صننيغ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ن دهد‪ ،‬چرا كه‬ ‫ي خويش‌ را نشا ‌‬ ‫ي جود و سخا ‌‬ ‫ت( تا منتها ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ه بننا هننر دو دسن ‌‬
‫ت‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ك جواد در آ ‌‬ ‫يي ‌‬ ‫ج جود و سخا ‌‬ ‫‌او ‌‬
‫يكنسسد«‬ ‫قم ‌‬ ‫ه بخواهسسد انفسسا ‌‬ ‫خننود ببخشنند »هرگسسونه ‌ك ‌‬
‫ي مشننيت‬ ‫ه مقتضننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ق خنندا ‌‬ ‫ش و انفننا ‌‬ ‫ي‪ :‬بخش ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يدارد و‬ ‫هم ‌‬ ‫ي را گشنناد ‌‬ ‫ق و روز ‌‬ ‫س اگننر بخواهنند رز ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫‌اوسن ‌‬
‫ه گشاي ‌‬
‫ش‬ ‫يگرداند زيرا پديدآورند ‌‬ ‫گم ‌‬ ‫ن راتن ‌‬ ‫م بخواهد آ ‌‬ ‫اگر ه ‌‬
‫گ گرداند‪ ،‬اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت را تن ‌‬ ‫ي ونعم ‌‬ ‫ت لذا اگر روز ‌‬ ‫ي اوس ‌‬ ‫و تنگدست ‌‬
‫يباشد‪ .‬در حننديث‌ شننريف‬ ‫ه او م ‌‬ ‫ت بالغ ‌‬ ‫ي حكم ‌‬ ‫ه مقتضا ‌‬ ‫نيز ب ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫مص آمننند ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫ت ابنننوهريره‪ ‌‬از رسنننو ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫‌ب ‌‬
‫ق‪ ،‬از‬ ‫ت و بخشنش‌ و انفننا ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬همانا دست ‌خدا پر اس ‌‬
‫ي تسسو از‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يكند‪» .«...‬و قطعا آنچ ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن چيز ‌‬ ‫آ ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ب پروردگار تو فرو فرستاده ‌شسسده« از قننرآ ‌‬ ‫جان ‌‬
‫ن و كفر بسسسيار ‌‬
‫ي‬ ‫ت »بر طغيا ‌‬ ‫م نيكوس ‌‬ ‫ه احكا ‌‬ ‫دربرگيرند ‌‬
‫يافزايسسد«‬ ‫ي »م ‌‬ ‫ي از يهننود و نصننار ‌‬ ‫ي‪ :‬بسيار ‌‬ ‫از آنان« يعن ‌‬
‫يافزايند‪،‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن آننا ‌‬ ‫ه برتننو‪ ،‬بنر كفننر و طغينا ‌‬ ‫ت منزل ‌‬ ‫ي‪ :‬آيا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت »و در ميسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه در نهادشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ك و حسد ‌‬ ‫هسبب ‌رش ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي »تسسا‬ ‫ن يهننود و نصننار ‌‬ ‫ن يهود‪ ،‬يا در ميا ‌‬ ‫ي‪ :‬در ميا ‌‬ ‫آنان« يعن ‌‬
‫ن دشننمن ‌‬
‫ي‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه افگنديم« ك ‌‬ ‫ي و كين ‌‬ ‫ت دشمن ‌‬ ‫روز قيام ‌‬
‫ي‬
‫يا ‌‬ ‫مپيمننان ‌‬ ‫قوه ‌‬ ‫يپذيرد و اگننر اتفننا ‌‬ ‫ع نم ‌‬ ‫و كينه ‌هرگز انقطا ‌‬
‫ه ظنناهر ‌‬
‫ي‬ ‫ك پدينند ‌‬ ‫ن فقط ي ‌‬ ‫ه شود‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن مشاهد ‌‬ ‫م در ميانشا ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ي را بسسسسراي‌‬ ‫ه آتشسسسس ‌‬ ‫ت »هربسسسسار ك ‌‬ ‫ي اسنننن ‌‬ ‫و نمايشنننن ‌‬
‫ش سسساخت«‬ ‫ن را خسسامو ‌‬ ‫گبرافروختنسسد‪ ،‬خداونسسد آ ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ل خننداص بسنني ‌‬
‫ج‬ ‫ه جنننگ ‌رسننو ‌‬ ‫ه جمعي‌ را ب ‌‬ ‫ي‪ :‬هربننار ك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه نمودنننند‪،‬‬ ‫گ و نينننرو آمننناد ‌‬ ‫ن سنننازوبر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫كردنننند و بنننرا ‌‬
‫ن را متلشن ‌‬
‫ي‬ ‫ه و نيرويشننا ‌‬ ‫ن را پراكننند ‌‬ ‫ن جمعشننا ‌‬ ‫يسبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ي بننه ‌چن ‌‬
‫گ‬ ‫ش بردننند و نننه سننود ‌‬ ‫ي ازپي ‌‬ ‫ه كننار ‌‬ ‫سن ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫سنناخ ‌‬
‫هو‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫گافننروز ‌‬ ‫م جن ‌‬ ‫ه اسننل ‌‬ ‫ه علي ‌‬ ‫ي! آنها پيوست ‌‬ ‫آوردند‪ .‬آر ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫يآورند اما خدا ‌‬ ‫گ و نيرو گرد م ‌‬ ‫ن ساز و بر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫برا ‌‬
‫يسنننرانجا ‌‬
‫م‬ ‫ياثنننر و ب ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫شهنننا و تكاپوهايشنننا ‌‬ ‫اينننن ‌تل ‌‬
‫ي از نبردهننا‬ ‫ي در بننرخ ‌‬ ‫يگذارد‪ .‬در عصر ما نيز يهود ونصار ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در برابننر‬ ‫ن سننبب‌ ك ‌‬ ‫ن پيروز نگشننتند‪ ،‬مگننر بنندي ‌‬ ‫بر مسلمانا ‌‬
‫ه بننود‬ ‫ه نشد ‌‬ ‫م برافراشت ‌‬ ‫م اسل ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫هب ‌‬
‫يجنگيدند ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫پرچمهاي ‌‬
‫ي‪ :‬در ارتكنناب‌‬ ‫يكوشسسند« يعن ‌‬ ‫ه فسسساد م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»و در زمي ‌‬
‫يورزند‪،‬‬ ‫ت جد و جهد م ‌‬ ‫ه فسادبار و فسادانگيز اس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫اعمال ‌‬
‫م از‬‫ل اسل ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫ه علي ‌‬‫م و توطئ ‌‬ ‫ي اسل ‌‬ ‫ت نابود ‌‬ ‫ش در جه ‌‬ ‫ه تل ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه انتشننار‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بزرگترين ‌مصاديق‌ فسادانگيزيهايشا ‌‬
‫ق ملتهننا نيننز از مفاسنند بزرگشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي اخل ‌‬ ‫فحشننا و نننابود ‌‬
‫يدارد«‪.‬‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن را دوس ‌‬ ‫يباشد »و خداوند مفسدا ‌‬ ‫م ‌‬

‫ت الّنِعيِم‬
‫جّنا ِ‬
‫خْلَناُهْم َ‬
‫سّيَئاِتِهْم َوَلْد َ‬
‫عْنُهْم َ‬‫ب َآَمُنوا َواّتَقْوا َلَكّفْرَنا َ‬‫ن َأْهَل اْلِكَتا ِ‬‫َوَلْو َأ ّ‬
‫)‪(65‬‬
‫ه محمد‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يآوردند« ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ب ايما ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫»و اگر اه ‌‬
‫ي‬‫بهننا ‌‬ ‫ه در كتا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نطور ‌‬ ‫ت‪ ،‬همننا ‌‬ ‫ه آورده ‌اسنن ‌‬ ‫ه همننرا ‌‬ ‫صب ‌‬
‫هاند »و« اگننر‬ ‫ن كار مأمور شد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي بر خود ب ‌‬ ‫ه اله ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫كب ‌‬ ‫ه شر ‌‬ ‫ن‪ ،‬ك ‌‬ ‫يكردند« از گناها ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫»پرهيزگار ‌‬
‫ن آنهاسن ‌‬
‫ت‬ ‫مص از بزرگننتري ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫ت رسننو ‌‬ ‫ل و انكار دعننو ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫هاند‪ ،‬هرچننند هم‌‬ ‫ه مننرتكب‌ شنند ‌‬ ‫ن را« ك ‌‬ ‫»قطعا گناهانشا ‌‬
‫ن را به‌‬ ‫م و آنسسسا ‌‬ ‫يزدودي ‌‬ ‫ت »م ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫بسنننيار و گونننناگو ‌‬
‫يآورديسسم« چننراك ‌‬
‫ه‬ ‫ت درم ‌‬ ‫بوستانهاي« بهشتي ‌»پرنعم ‌‬
‫ه بودند‪.‬‬ ‫ن درآمد ‌‬ ‫ديگر در شمار مسلمانا ‌‬
 ‫ن َفصْوِقِهْم‬ ‫ن َرّبِهصْم َلَكُلصصوا ِمص ْ‬ ‫جيَل َوَما ُأْنِزَل ِإَلْيِهْم ِم ْ‬ ‫َوَلْو َأّنُهْم َأَقاُموا الّتْوَراَة َواِْلْن ِ‬
‫ن )‪(66‬‬ ‫ساَء َما َيْعَمُلو َ‬ ‫صَدٌة َوَكِثيٌر ِمْنُهْم َ‬ ‫جِلِهْم ِمْنُهْم ُأّمٌة ُمْقَت ِ‬ ‫ت َأْر ُ‬ ‫ح ِ‬ ‫ن َت ْ‬
‫َومِ ْ‬
‫يداشسستند«‬ ‫ل را بسسر پسسا م ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫ن تسسورا ‌‬ ‫»و اگر آنا ‌‬
‫ه رسننالت‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫ج در آنهننا را ك ‌‬ ‫م مننندر ‌‬ ‫ي‪ :‬اگننر احكننا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يداشتند »و« اگر آنان‌‬ ‫ت‪ ،‬بر پا م ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫محمد ص از جمل ‌‬
‫ن بسسر آنهسسا نسساز ‌‬
‫ل‬ ‫ي پروردگارشسسا ‌‬ ‫ه از سو ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫»آنچ ‌‬
‫يداشتند »قطعسسا از‬ ‫ي‪ ،‬برپام ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫هاست« از ديگر كت ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي »و از زيسسسر‬ ‫ت آسننننمان ‌‬ ‫ي سرشسسسان« از بركننننا ‌‬ ‫بسسسال ‌‬
‫يشسسدند« بننا‬ ‫ت زميني‌ »برخسسوردار م ‌‬ ‫پاهايشان« ازبركا ‌‬
‫ن بننر‬ ‫عآ ‌‬ ‫ت وتعدد انوا ‌‬ ‫ي و كثر ‌‬ ‫ق و روز ‌‬ ‫ب رز ‌‬ ‫ن اسبا ‌‬ ‫مشد ‌‬ ‫فراه ‌‬
‫ه طنناع ‌‬
‫ت‬ ‫لب ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكننند بننر اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه دلل ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن‪ .‬آي ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ق اسننت‌ »از ميا ‌‬ ‫ش رز ‌‬ ‫ب گشنناي ‌‬ ‫ل سب ‌‬ ‫خداي ‌عزوج ‌‬
‫ن ننن چننو ‌‬
‫ن‬ ‫نمؤمنانشننا ‌‬ ‫هرو هسسستند« و آنا ‌‬ ‫ي ميسسان ‌‬ ‫گسسروه ‌‬
‫ي هسننتند‪.‬‬ ‫ي از نصننار ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ش و طننايف ‌‬ ‫م و پيننروان ‌‬ ‫نسل ‌‬ ‫عبدالله ب ‌‬
‫ي را بلندتري ‌‬
‫ن‬ ‫هرو ‌‬ ‫ي اقتصاد و ميان ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫يگويد‪» :‬ح ‌‬ ‫نكثيرم ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي از‬ ‫هرو ‌‬ ‫ه ميننان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي ذكركننرد درحننال ‌‬ ‫ت يهننود و نصننار ‌‬ ‫مقامننا ‌‬
‫ن( فننوق ‌آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه )سابقي ‌‬ ‫ت و مرتب ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ت متوسط اي ‌‬ ‫مقاما ‌‬
‫ت‪ُ ﴿ :‬ثصصّم‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ه »فنناطر‪ «32/‬آمد ‌‬ ‫ه در سور ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يباشد«‪ ،‬چنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫صصٌد‬
‫سصِه َوِمْنُهصْم ُمْقَت ِ‬ ‫ظصصاِلٌم ِلَنْف ِ‬ ‫عَباِدَنصصا َفِمْنُهصْم َ‬ ‫ن ِ‬ ‫طَفْيَنا ِمص ْ‬ ‫صَ‬ ‫نا ْ‬ ‫ب اّلِذي َ‬ ‫َأْوَرْثَنا اْلِكَتا َ‬
‫ن خواهنند‬ ‫ه و تفسير آ ‌‬ ‫ه ترجم ‌‬ ‫لصص ﴾ ‪ .‬ك ‌‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ت ِبصصِإْذ ِ‬ ‫خْيَرا ِ‬ ‫ق ِباْل َ‬ ‫ساِب ٌ‬‫َوِمْنُهْم َ‬
‫ه بدكردارنسسسد« آننننان‬ ‫نچ ‌‬ ‫ي از آنسسسا ‌‬ ‫آمننند‪» .‬و بسسسسيار ‌‬
‫ت دعننو ‌‬
‫ت‬ ‫ه و از اجنناب ‌‬ ‫ن اصرار ورزيد ‌‬ ‫ه بر كفرشا ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫‌كسان ‌‬
‫يتابند‪.‬‬ ‫ن سربر م ‌‬ ‫ت ايشا ‌‬ ‫ه رسال ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآورد ‌‬ ‫محمدص وايما ‌‬

‫لص‬‫سصصاَلَتُه َوا ُّ‬

‫ت ِر َ‬
‫ن َلْم َتْفَعْل َفَما َبّلْغ َ‬
‫ك َوِإ ْ‬‫ن َرّب َ‬‫ك ِم ْ‬‫سوُل َبّلْغ َما ُأْنِزَل ِإَلْي َ‬
‫َيا َأّيَها الّر ُ‬
‫ن )‪(67‬‬ ‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم اْلَكاِفِري َ‬ ‫ن ا َّ‬‫س ِإ ّ‬
‫ن الّنا ِ‬ ‫ك ِم َ‬
‫صُم َ‬
‫َيْع ِ‬
‫هسسسويت‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ب پروردگسسار ‌‬ ‫ه را از جان ‌‬ ‫ي پيامبر! آنچ ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ندسننتور‪ ،‬پيننامبر خننداص‬ ‫غ كسسن« در اي ‌‬ ‫ه‪ ،‬ابل ‌‬ ‫ل شسسد ‌‬ ‫نسساز ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ه از سننو ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫م آنچ ‌‬ ‫مننأمور شنندند تننا تمننا ‌‬
‫ن را‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫م برسننانند و چيننز ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ن ننناز ‌‬ ‫هايشننا ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ه الهي‌ بننر‬ ‫ف منننزل ‌‬ ‫م و معننار ‌‬ ‫چ چيننز از احكننا ‌‬ ‫ن نكنند و هي ‌‬ ‫پنها ‌‬
‫ن را به‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن نگذارند بلك ‌‬ ‫ن راز در ميا ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫خود را‪ ،‬با احد ‌‬
‫ن مننأموريت‌ را به‌‬ ‫ل خننداص اي ‌‬ ‫غ كنننند‪ .‬و رسننو ‌‬ ‫ن ابل ‌‬ ‫همگننا ‌‬
‫ي از عائشنننه‌‬ ‫م دادنننند‪ .‬بخنننار ‌‬ ‫ن انجنننا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن شنننك ‌‬ ‫هتري ‌‬ ‫شايسنننت ‌‬
‫ه تننو‬ ‫ه فرمننود‪» :‬هننر كننس ‌ب ‌‬ ‫يكننند ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫يالله عنها رواي ‌‬ ‫رض ‌‬
‫ي را پنها ‌‬
‫ن‬ ‫ه اله ‌‬ ‫م و امور منزل ‌‬ ‫ي از احكا ‌‬ ‫بگويد‪ :‬محمدص چيز ‌‬
‫ن مأموريت‌ داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه او چني ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ه در حالي ‌ك ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ه او دروغگوسننت«‪.‬‬ ‫نك ‌‬ ‫ك﴾؛ بنندا ‌‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬بّلصصصْغ َمصصصا ُأْنصصصِزَل ِإَلْيصصص َ‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫يالله عنهننا روايت‌ شد ‌‬ ‫ه رضنن ‌‬ ‫ن از عائشنن ‌‬ ‫همچنننا ‌‬
‫ي از قننرآن‌‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫نكنننند ‌‬ ‫ت محمنندص پنها ‌‬ ‫فرمود‪» :‬اگر حضر ‌‬
‫ن بننا زين ‌‬
‫ب‬ ‫ه درمننورد ازدواج‌ ايشننا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يبننود‪ ،‬باينند اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را‬ ‫لصص ُمْبصصِديِه﴾‪) :‬و چيز ‌‬ ‫ك َما ا ُّ‬ ‫سَ‬‫خِفي ِفي َنْف ِ‬ ‫يكرد‪َ﴿ :‬وُت ْ‬ ‫نم ‌‬ ‫ت پنها ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يو‬ ‫يكرد ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ل خود پنها ‌‬ ‫ن بود‪ ،‬تو در د ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه خدا آشكاركنند ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه از وي‬ ‫ه خدا سزاوارتر بننود ك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي‪ ،‬با آ ‌‬ ‫يترسيد ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫از مرد ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن نكنسسي« يعن ‌‬ ‫ي‪» (...‬احننزاب‪» .«‌37/‬و اگر چني ‌‬ ‫‌بترس ن ‌‬
‫ي پنهننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه را‪ ،‬هرچننند تننا منندت ‌‬ ‫ت منننزل ‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫اگننر بننرخ ‌‬
‫هخنناطر اهميت‌ امننر‬ ‫هاي«‪ .‬و ب ‌‬ ‫ش را نرساند ‌‬ ‫ي »پيام ‌‬ ‫ساز ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫م اله ‌‬ ‫ن پيننا ‌‬ ‫ل خننداص بعنند از رسنناند ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تبليننغ ‌بننود ك ‌‬
‫‌‬ ‫»هل‬ ‫ه گرفتننند و فرمودننند‪:‬‬ ‫ن را گننوا ‌‬ ‫نجا آنننا ‌‬ ‫م‪ ،‬در چننندي ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫هابل ‌‬
‫غ‬ ‫مب ‌‬ ‫هام؟«‪ .‬و مننرد ‌‬ ‫ه شما رسنناند ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫بلغت؟ آيا پيا ‌‬
‫ي دادننند‪» .‬و خسدا تسو را از‬ ‫ن گننواه ‌‬ ‫ي ايشننا ‌‬ ‫ت از سو ‌‬ ‫رسال ‌‬
‫م در اينجننا‪،‬‬ ‫يدارد« مننراد از مننرد ‌‬ ‫م نگسساه ‌م ‌‬ ‫گزنسسد مسسرد ‌‬
‫ه خداونسسد گسسروه‬ ‫ن‪» :‬هسسرآين ‌‬ ‫ل مابعننند آ ‌‬ ‫هدلي ‌‬ ‫كفارانننند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه هننداي ‌‬
‫ت‬ ‫ن خننود را ‌‬ ‫يكند« زيرا آنننا ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن را هداي ‌‬ ‫‌كافرا ‌‬
‫بو‬ ‫ن آسنني ‌‬ ‫ن را بر رساند ‌‬ ‫ه‪ ،‬آنا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫هاند‪ ،‬همي ‌‬ ‫ب نكرد ‌‬ ‫را انتخا ‌‬
‫ي منننا ‌‬
‫ن‬ ‫ينمايد زيرا از امروز به ‌بعد خدا ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ه تو را ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫گزند ‌‬
‫ه خواسننت ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫ي از كينند و تننوطئ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چ وسيل ‌‬ ‫يهي ‌‬ ‫تو را ب ‌‬
‫يدارد پس‌ ديگننر هي ‌‬
‫چ‬ ‫هم ‌‬ ‫ه توآسننيبي‌ برسننانند‪ ،‬نگننا ‌‬ ‫باشننند ب ‌‬
‫ق تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫ه از جانب‌ ح ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫غ هم ‌‬ ‫ي تو در ابل ‌‬ ‫ي فرارو ‌‬ ‫مانع ‌‬
 ‫ي از آ ‌‬
‫ن‬ ‫يشننود‪ ،‬وجننود ننندارد لننذا چيننز ‌‬ ‫ت وحي‌ م ‌‬ ‫به‌ سننوي ‌‬
‫ن‪.‬‬ ‫ن نك ‌‬ ‫راپنها ‌‬
‫ه حفننظ و‬ ‫ن رو وعد ‌‬ ‫ش ازآ ‌‬ ‫ه رسول ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫ن در اي ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه گويننننا‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫م دشننننمنا ‌‬ ‫ن تننننوه ‌‬ ‫يدهنننند تننننا اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫حمنننناي ‌‬
‫ل خننداص در امننر نگهداشننت ‌خننود از‬ ‫تانديشي‌ رسننو ‌‬ ‫مصلح ‌‬
‫يدارد‪،‬‬ ‫ي وا م ‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫ن پيا ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ه پنها ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م‪ ،‬ايشا ‌‬ ‫ب مرد ‌‬ ‫آسي ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫يالله عنهننا روايت‌ شننده ‌اسن ‌‬ ‫ه رضن ‌‬ ‫ع نمايد‪ .‬از عائش ‌‬ ‫دف ‌‬
‫ن مننورد حراس نت‌‬ ‫ي اصحابشا ‌‬ ‫ل خداص از سو ‌‬ ‫فرمود‪» :‬رسو ‌‬
‫س﴾ نازل ‌شد‪،‬‬ ‫ن الّنصصصا ِ‬‫ك ِمصصص َ‬‫صُم َ‬‫ل َيْع ِ‬‫ه ﴿ َوا ُّ‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يگرفتند و چو ‌‬ ‫قرار م ‌‬
‫ه نگهبانننا ‌‬
‫ن‬ ‫بب ‌‬ ‫ه و خطننا ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه بيننرو ‌‬ ‫ش را از قب ‌‬ ‫سننر خننوي ‌‬
‫ل مرا در پنا ‌‬
‫ه‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫م! بازگرديد زيرا خدا ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫فرمودند‪ :‬ا ‌‬
‫هها و سوءقصندها ‌‬
‫ي‬ ‫ستوطئ ‌‬ ‫ش گرفت«‪ .‬و هر ك ‌‬ ‫نگهباني‌ خوي ‌‬
‫ش‪ ،‬يهننود وغيننر‬ ‫ب قننري ‌‬ ‫ن پيامبرص را از جننان ‌‬ ‫ه جا ‌‬ ‫ن علي ‌‬ ‫فراوا ‌‬
‫م اينها‪ ،‬سننالم ‌ماننند ‌‬
‫ن‬ ‫ه رغ ‌‬ ‫ن را مورد بررسي‌ قراردهد و ب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه نماينند؛ كمننا ‌‬
‫ل‬ ‫هها ملحظ ‌‬ ‫ن توطئ ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫ن حضرتص را از آسي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ييابد‪.‬‬ ‫ه را درم ‌‬ ‫ن معجز ‌‬ ‫اي ‌‬

‫جيصَل َوَمصصا ُأْنصِزلَ‬ ‫حّتصصى ُتِقيُمصصوا الّتصْوَراَة َواِْلْن ِ‬ ‫يٍء َ‬ ‫شص ْ‬

‫عَلى َ‬ ‫سُتْم َ‬‫ب َل ْ‬ ‫ُقْل َيا َأْهَل اْلِكَتا ِ‬
‫طْغَياًنصصا َوُكْفصًرا َف َ‬
‫ل‬ ‫ك ُ‬ ‫ن َرّبص َ‬‫ك ِمص ْ‬‫ن َكِثيًرا ِمْنُهْم َما ُأْنصِزَل ِإَلْيص َ‬‫ن َرّبُكْم َوَلَيِزيَد ّ‬ ‫ِإَلْيُكْم ِم ْ‬
‫ن )‪(68‬‬ ‫عَلى اْلَقْوِم اْلَكاِفِري َ‬ ‫س َ‬ ‫َتْأ َ‬
‫ه روايت‌‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬‫ب ننننزو ‌‬ ‫ن سنننب ‌‬ ‫سك در بينننا ‌‬ ‫نعبنننا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫م‪ ،‬مالك‬ ‫ه‪ ،‬سلم ‌بن ‌مشك ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬نافع ‌بن ‌حارث ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫مص‬ ‫ه از يهننود‪ ،‬نننزد رسننول ‌اكننر ‌‬ ‫ف و رافع ‌بننن ‌حننرمل ‌‬ ‫‌بن ‌صي ‌‬
‫ه دين‌ و‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يپننندار ‌‬ ‫ي محمنند! آيننا تننو نم ‌‬ ‫آمدننند و گفتننند‪ :‬ا ‌‬
‫ت نننزد مننا اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه از تننورا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫م هسننتي‌ و ب ‌‬ ‫آيين ‌ابننراهي ‌‬
‫ي از سننو ‌‬
‫ي‬ ‫ه راسننت ‌‬ ‫ي كننه ‌اينهننا ب ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫ي و گواهي‌ م ‌‬ ‫ن دار ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ي! چنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل خداص فرمودننند‪» :‬آر ‌‬ ‫ت؟ رسو ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫ه را ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي شما بدعتها پديد آورديد و آنچ ‌‬ ‫يگوييد ول ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫قم ‌‬
‫ن‬ ‫ن از شما در امر تصنندي ‌‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫ت در مورد گرفت ‌‬ ‫در تورا ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه مننأمور تننبيي ‌‬ ‫ه آنچننه ‌ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬انكننار كردينند و ب ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫آمد ‌‬
 ‫ن نيننز از ايننن‬ ‫ه بودينند‪ ،‬كفننر ورزيدينند لننذا م ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ت جسننتم«‪ .‬گفتننند‪ :‬حننا ‌‬ ‫ن بننرائ ‌‬ ‫تهايتا ‌‬ ‫‌بدع ‌‬
‫ه در دس نت‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫موب ‌‬ ‫ت قننرارداري ‌‬ ‫ق و هننداي ‌‬ ‫ه ما بر ح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بدا ‌‬
‫م و نه‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه توايمننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م‪ ،‬لذا ن ‌‬ ‫يجويي ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ت‪ ،‬تمس ‌‬ ‫ما اس ‌‬
‫ل در رد‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫م! همننا ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫از تننو پيننرو ‌‬
‫ي اهل‌‬ ‫ي پيننامبرص »ا ‌‬ ‫ل نمود‪» :‬بگو« ا ‌‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫نپندارهايشا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ق و هنندايت‌ »نيسسستيد تسسا«‬ ‫ب! شما بر چيسسزي« ازح ‌‬ ‫كتا ‌‬
‫ي‪ :‬تا‬ ‫هايد« يعن ‌‬ ‫ل نكرد ‌‬ ‫ل عم ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫ه تورا ‌‬ ‫ه »ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت و انجي ‌‬
‫ل‬ ‫ه در تننورا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫م اوامننر و نننواه ‌‬ ‫ه تمننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي از محمد ص و پرهيز‬ ‫ه پيرو ‌‬ ‫ه دستور ب ‌‬ ‫وجود دارد ن و از جمل ‌‬
‫هاينند »و« نيزتننا برپننا ندارينند‬ ‫ل نكرد ‌‬ ‫ي نن عم ‌‬ ‫ت بننا و ‌‬ ‫از مخالف ‌‬
‫ن نسساز ‌‬
‫ل‬ ‫ي پروردگارتسسا ‌‬ ‫ه شسسما از سسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫»آنچ ‌‬
‫ب‪،‬‬ ‫ن دو كتننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ت‪ ،‬چننرا ك ‌‬ ‫ه قرآن ‌اس ‌‬ ‫هاست« ك ‌‬ ‫شد ‌‬
‫يكننند »و‬ ‫ت پينندا نم ‌‬ ‫ب اخيننر‪ ،‬صننح ‌‬ ‫ن كتننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫بنندو ‌‬
‫ي تسسو نسساز ‌‬
‫ل‬ ‫ت به ‌سسسو ‌‬ ‫ب پروردگار ‌‬ ‫ه از جان ‌‬ ‫قطعا آنچ ‌‬
‫يافزايد«‬ ‫نم ‌‬ ‫ن و كفر بسياري‌ از آنا ‌‬ ‫ه‪ ،‬بر طغيا ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي بننر‬ ‫ن و طغيننان ‌‬ ‫ي بننر كفرشننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬كفننر ‌‬ ‫ل قننرآ ‌‬ ‫ي‪ :‬نننزو ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه مخسسور«‬ ‫م كافر اندو ‌‬ ‫س بر قو ‌‬ ‫يافزايد »پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫طغيانشا ‌‬
‫س كن‌ و‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ن بر اي ‌‬ ‫سخورد ‌‬ ‫غ وافسو ‌‬ ‫ي‪ :‬ديگر دري ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫هآنهننا و ايمانشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ ،‬تننو را ب ‌‬ ‫ن مننؤمن ‌‬ ‫ه با وجود پيننروا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بدا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي نيس ‌‬ ‫چ نياز ‌‬ ‫هي ‌‬

‫ل َواْلَيصْوِم‬
‫ن ِبصصا ِّ‬
‫ن َآَمص َ‬‫صصصاَرى َمص ْ‬
‫ن َوالّن َ‬ ‫صصصاِبُئو َ‬
‫ن َهصصاُدوا َوال ّ‬‫ن َآَمُنوا َواّلصِذي َ‬
‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(69‬‬ ‫حزَُنو َ‬
‫عَلْيِهْم َوَل ُهْم َي ْ‬
‫ف َ‬‫خْو ٌ‬‫ل َ‬ ‫حا َف َ‬‫صاِل ً‬‫عِمَل َ‬ ‫خِر َو َ‬‫لِ‬‫ا َْ‬
‫ه يهسسودي‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن آوردنسسد و كسسسان ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسسسان ‌‬
‫ه »بقره‪/‬‬ ‫ن( در سور ‌‬ ‫ن معناي ‌)صابئي ‌‬ ‫شدند‪ ،‬و صابئين« بيا ‌‬
‫ل »هركس«‬ ‫ن انجي ‌‬ ‫ي‪ :‬حامل ‌‬ ‫ت »و نصاري« يعن ‌‬ ‫‪ «6‬گذش ‌‬ ‫‪‌ 2‬‬
‫ن آورد و كسسار‬ ‫ه خدا و روز آخسسرت‌ ايمسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫از آنننا ‌‬
‫ت« در هنگننا ‌‬
‫م‬ ‫ي بسسر آنسسان ‌اس س ‌‬ ‫ه ترس س ‌‬ ‫سن ‌‬ ‫نيكو كنسسد پ ‌‬
‫ن‪ ،‬هركس ن ‌‬
‫ي‬ ‫يشوند« بنننابراي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه اندوهگي ‌‬ ‫لقاءالله »و ن ‌‬
‫ن و خالصننانه‌‬ ‫ي راسننتي ‌‬ ‫ن باورهننا ايمننان ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هب ‌‬‫فك ‌‬ ‫از آن ‌طواي ‌‬
‫ه بننر او هيچ‌‬ ‫م دهنند‪ ،‬البت ‌‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫ي شايسننت ‌‬ ‫ه باشد و كارها ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫ه او‬ ‫شب ‌‬
‫ه و اعتقنناد سننابق ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعني‌ انديش ن ‌‬ ‫م و اندوهي‌ نيس ‌‬ ‫بي ‌‬
‫يرساند‪.‬‬ ‫چ زياني‌ نم ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ن منعقنند اسنت‌‬ ‫ع مسننلمانا ‌‬ ‫ه اجمننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه يننادآور ‌‬ ‫بايسننت ‌‬
‫ت رسننول‌‬ ‫ه دعننو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن و صننابئيان ‌‬ ‫ن‪ ،‬نصرانيا ‌‬ ‫ه‪ :‬يهوديا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫براي ‌‬
‫ل دوز ‌‬
‫خ‬ ‫هاند‪ ،‬از اه ‌‬ ‫ن نشنند ‌‬ ‫ه امننا مسننلما ‌‬ ‫ن رسيد ‌‬ ‫ه آنا ‌‬
‫خداص ب ‌‬
‫يباشند‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫سصصوٌل ِبَمصصا َل‬

‫جصصاَءُهْم َر ُ‬
‫ل ُكّلَمصصا َ‬
‫سً‬ ‫سْلَنا ِإَلْيِهْم ُر ُ‬
‫سَراِئيَل َوَأْر َ‬‫ق َبِني ِإ ْ‬
‫خْذَنا ِميَثا َ‬‫َلَقدْ َأ َ‬
‫ن )‪(70‬‬ ‫سُهْم َفِريًقا َكّذُبوا َوَفِريًقا َيْقُتُلو َ‬ ‫َتْهَوى َأْنُف ُ‬
‫ن گرفتيم« بر توحيد و‬ ‫ل پيما ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫»همانا ما از بن ‌‬
‫ي را فرستاديم«‬ ‫ي آنان ‌پيامبران ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫يكتاپرستي‌ »و ب ‌‬
‫ن بشناسانند و از مخالفتها‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫هها و قواني ‌‬ ‫تا برنام ‌‬
‫ي احكسسامي‌‬ ‫ه پيسسامبر ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن دهنننند امنننا »هرگسسا ‌‬ ‫مشنننا ‌‬ ‫بي ‌‬
‫ي را بسسه ‌درو ‌‬
‫غ‬ ‫ن آورد‪ ،‬گسسروه ‌‬ ‫ف دلخواهشسسا ‌‬ ‫بسسرخل ‌‬
‫ي از آن‌‬ ‫ي‪ :‬بننرخ ‌‬ ‫ي را كشسستند« يعن ‌‬ ‫ت دادند و گروه ‌‬ ‫نسب ‌‬
‫ه از‬
‫م كشننتند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ي را ه ‌‬ ‫ه و بننرخ ‌‬ ‫ن را دروغگننو انگاشننت ‌‬ ‫پيامبرا ‌‬
‫ي از انبيا هستند و از‬ ‫لو ‌‬ ‫ن‪ ،‬عيسي‌ و امثا ‌‬ ‫ه تكذيب ‌شدگا ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ن‪ ،‬زكريا و يحيي علیهما السلم‪.‬‬ ‫شمار كشته ‌شدگا ‌‬

‫صّموا َكِثيٌر‬
‫عُموا َو َ‬
‫عَلْيِهْم ُثّم َ‬
‫ل َ‬‫ب ا ُّ‬
‫صّموا ُثّم َتا َ‬
‫ن ِفْتَنٌة َفَعُموا َو َ‬
‫سُبوا َأّل َتُكو َ‬‫ح ِ‬‫َو َ‬
‫ن )‪(71‬‬ ‫صيٌر ِبَما َيْعَمُلو َ‬‫ل َب ِ‬
‫ِمْنُهْم َوا ُّ‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي در كسسسسار نيسسسسست« يعن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه فتن ‌‬ ‫»و پنداشسسسستند ك ‌‬
‫ي ننن بننا انننوا ‌‬
‫ع‬ ‫ش وامتحننان ‌‬ ‫ه آزمنناي ‌‬ ‫ل پنداشننتند ك ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ه پيمان‬ ‫نب ‌‬ ‫يشا ‌‬‫ن پايبند ‌‬ ‫يها ن در كار نخواهد بود تا ميزا ‌‬ ‫سخت ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫تك ‌‬‫ي اس ن ‌‬ ‫ت آشكار شننود‪ .‬گفتن ‌‬ ‫ه واقعي ‌‬ ‫‌مذكور در عرص ‌‬
‫ن خنندا و‬ ‫يگفتند‪) :‬ما فرزندا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نبود ك ‌‬ ‫ن به ‌خاطر اي ‌‬ ‫پندارشا ‌‬
‫ي امتحا ‌‬
‫ن‬ ‫ن ازسودا ‌‬ ‫م( »مائده‪ «‌18/‬بنابراي ‌‬ ‫ي هستي ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫دوستا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫س كور و كسسر شسسدند« يعن ‌‬ ‫م‪» .‬پ ‌‬ ‫يباشي ‌‬ ‫ه خاطر م ‌‬ ‫آسود ‌‬
‫نگنا ‌‬
‫ه‬ ‫ق كنر شندند‪ ،‬آ ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ت كور و از شننيد ‌‬ ‫ه هداي ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫از ديد ‌‬
 ‫ت ورزيننده ‌و »اشنعياء« پيننامبر را‬ ‫ت مخننالف ‌‬ ‫م تورا ‌‬ ‫كه‌ با احكا ‌‬
‫ه كردننند »خسسدا تسسوبه‌‬ ‫ه تننوب ‌‬‫نك ‌‬ ‫كشننتند »سپس« بعنند از آ ‌‬
‫ت؛‬ ‫ن برداشنننن ‌‬ ‫ي را از آنننننا ‌‬‫ن را پسسسذيرفت« و قحط ‌‬ ‫آنسسسسا ‌‬
‫ه به‌‬‫ن كور و كر شدند« اشننار ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫»ديگربار بسيار ‌‬
‫ن كشنتن‌‬ ‫ه مننرتكب‌ شندند؛ چنو ‌‬ ‫ه بعنند از تنوب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اعمالي‌ اس ‌‬
‫ت عيسنني‪‬‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫ه جننا ‌‬‫يحيي ‌فرزند زكريا و سوء قصنند ب ‌‬
‫ن را بننر‬ ‫يكنند‪ ،‬بيناست« پس‌ آنا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫»و خداوند ب ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ن جزا م ‌‬ ‫ب اعمالشا ‌‬ ‫حس ‌‬

‫ح َيا َبِني ِإسَْراِئيلَ‬ ‫سي ُ‬ ‫ن َمْرَيَم َوَقاَل اْلَم ِ‬ ‫ح اْب ُ‬‫سي ُ‬ ‫ل ُهَو اْلَم ِ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ن َقاُلوا ِإ ّ‬ ‫َلَقْد َكَفَر اّلِذي َ‬
‫جّنصَة َوَمصْأَواُه‬ ‫عَلْيصِه اْل َ‬
‫لص َ‬ ‫حصّرَم ا ُّ‬‫ل َفَقصْد َ‬ ‫ك ِبا ِّ‬‫شِر ْ‬ ‫ن ُي ْ‬‫ل َرّبي َوَرّبُكْم ِإّنُه َم ْ‬ ‫عُبُدوا ا َّ‬ ‫اْ‬
‫صاٍر )‪(72‬‬ ‫ن َأْن َ‬ ‫ن ِم ْ‬‫ظاِلِمي َ‬ ‫الّناُر َوَما ِلل ّ‬
‫ح پسسسر‬ ‫ن مسسسي ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬اللسسه همسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»قطعا كسان ‌‬
‫هاي‌‬ ‫ن‪ ،‬فننرق ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ت‪ ،‬كافر شدند« گويندگان ‌اي ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫مري ‌‬
‫هنننا ‌‬
‫م‬ ‫ه ديگننر ب ‌‬ ‫ي‪ :‬فننرق ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫م »يعقننوبيه«‪ ،‬و ب ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫از نصار ‌‬
‫ي حلننول‌‬ ‫ت عيس ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬خداوند‪ ‬در ذا ‌‬ ‫»ملكانيه« بودند ك ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ن را بننا اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن پننندار غلطشننا ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ت! اماخدا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫يگف ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ه مسسسي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫يكننند‪» :‬حا ‌‬ ‫ش رد م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫فرمننود ‌‬
‫نو‬ ‫ل! الله را بپرسسستيد؛ پروردگسسار م ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ي بن ‌‬ ‫ا ‌‬
‫ح خود دعننوتگر راه‌‬ ‫ه مسي ‌‬ ‫پروردگار شما« پس ‌در حالي ‌ك ‌‬
‫ه در ح ‌‬
‫ق‬ ‫يدهننند ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه خننود اجنناز ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫توحيد بننود‪ ،‬آنهننا چگننون ‌‬
‫ي اعننترا ‌‬
‫ف‬ ‫ه بننندگ ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه خننود ‌‬ ‫ت كنننند ك ‌‬ ‫ي الننوهي ‌‬ ‫ي ادعننا ‌‬ ‫كسن ‌‬
‫ي از شننما‬ ‫ن يك ‌‬ ‫ي همچننو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫م بننند ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫يگوينند‪ :‬م ‌‬ ‫يكننند وم ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫سب ‌‬ ‫ت‪» :‬هسسر ك ‌‬ ‫ه گف ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مسنننيح ‌‬ ‫هسنننتم؟ همنننا ‌‬
‫م كسسرد ‌‬
‫ه‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫ت را بر و ‌‬ ‫ك ورزد‪ ،‬قطعا او بهش ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ي سسستمكارا ‌‬
‫ن‬ ‫ت و بسسرا ‌‬ ‫خ اس س ‌‬ ‫ي دوز ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ت و جايگا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن نيز‪ ،‬حكنناي ‌‬
‫ت‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫ي نيست« آر ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يدهند ‌‬ ‫چ يار ‌‬ ‫هي ‌‬

‫ك« و‬
‫ن دو فرقه‪» ،‬كاتولي ‌‬
‫ج معاصر در مورد اي ‌‬
‫ح راي ‌‬
‫اصطل ‌‬ ‫‪1‬‬

‫يباشد‪.‬‬
‫س« م ‌‬‫»ارتودك ‌‬
‫ه قنننولي ‌ديگنننر‪ :‬اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن عيسنني‪ ‌‬اسنن ‌‬
‫ت‪ .‬امننا ب ‌‬ ‫ه سنننخ ‌‬
‫ادام ‌‬
‫نخداوند‪ ‬اس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫سخ ‌‬

‫ن َلصْم َيْنَتُهصوا‬‫حصٌد َوِإ ْ‬ ‫ن ِإَلٍه ِإّل ِإَلٌه َوا ِ‬ ‫لَثٍة َوَما ِم ْ‬ ‫ث َث َ‬‫ل َثاِل ُ‬ ‫ن ا َّ‬‫ن َقاُلوا ِإ ّ‬ ‫َلَقدْ َكَفَر اّلِذي َ‬
‫ب َأِليٌم )‪(73‬‬ ‫عَذا ٌ‬ ‫ن َكَفُروا ِمْنُهْم َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫سّ‬ ‫ن َلَيَم ّ‬
‫عّما َيُقوُلو َ‬ ‫َ‬
‫هك ‌‬
‫س‬ ‫م سس ‌‬ ‫ه گفتنسسد‪ :‬اللسسه سسسو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسسسان ‌‬ ‫»هسسرآين ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫س‪ :‬خنندا ‌‬ ‫ت‪ ،‬كافر شسسدند« مننراد از سننه ‌ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن اسننت‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫يديگر‪ :‬مراد اي ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ماند‪ .‬ب ‌‬ ‫عيسي‌ و مري ‌‬
‫ت‪ ،‬در عين‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫هگان ‌‬ ‫ت سن ‌‬ ‫ث شخصي ‌‬ ‫كه‌ گفتند‪ :‬خداوند از حي ‌‬
‫ت يا‬
‫ه شخصي ‌‬ ‫نس ‌‬ ‫يباشد‪ .‬اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت اويگان ‌‬ ‫ت يا ذا ‌‬ ‫ه طبيع ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫م پنندر«‪» ،‬اقنننوم ‌پسننر« و‬ ‫ه »اقنننوم«‪ ،‬عبارتننند از‪» :‬اقنننو ‌‬ ‫س ‌‬
‫ي جز خسسداي‌‬ ‫ه خداي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫حالقدس«‪» .‬و حا ‌‬ ‫م رو ‌‬ ‫»اقنو ‌‬
‫ي‪ ،‬معبننود بننرحقي‌ جننز‬ ‫ه هسننت ‌‬ ‫ي‪ :‬در دايننر ‌‬ ‫يكتا نيست« يعن ‌‬
‫ي‬‫ه سننخن ‌نصننار ‌‬ ‫ي‪ :‬اين‌ دنبننال ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ن نيسن ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫لآ ‌‬
‫ن‬ ‫نحننا ‌‬ ‫صاند‪ ،‬در عي ‌‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫ت‪ .‬يعني‌ گفتند‪ :‬خنندايا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يگوينسسد« كه‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هاننند »و اگر از آنچ ‌‬ ‫ه خدا‪ ،‬يكتا و يگان ‌‬ ‫س ‌‬
‫ك نكنننند »به‌‬ ‫ن راتننر ‌‬ ‫ت »باز نايستند« و آ ‌‬ ‫سراسر كفر اس ‌‬
‫ك خواهد رسيد« اما كسنناني‬ ‫ي دردنا ‌‬ ‫ن عذاب ‌‬ ‫كافرانشا ‌‬
‫م مسنتثنا‬ ‫ن حك ‌‬ ‫يآورنند‪ ،‬از اي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫م آوردنند‪ ،‬ينا اسنل ‌‬ ‫‌كه‌ اسنل ‌‬
‫هستند‪.‬‬

‫حيٌم )‪(74‬‬‫غُفوٌر َر ِ‬ ‫ل َ‬
‫سَتْغِفُروَنُه َوا ُّ‬
‫ل َوَي ْ‬‫ن ِإَلى ا ِّ‬ ‫ل َيُتوُبو َ‬
‫َأَف َ‬
‫ي اللسسه‬ ‫ينمايند »به ‌سو ‌‬ ‫ع نم ‌‬ ‫يكنند« و رجو ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫»آيا توب ‌‬
‫ن افننتراي ‌‬
‫ي‬ ‫ن چنننا ‌‬ ‫يخواهند« از بست ‌‬ ‫ي آمرزش ‌نم ‌‬ ‫و از و ‌‬
‫ن را در برابننر‬ ‫يآورد وآنا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ل را بر سر خش ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫كه‌ خدا ‌‬
‫يدهنند؟ »و خسسدا‬ ‫ي قننرار م ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ت و سنننگي ‌‬ ‫ت سننخ ‌‬ ‫مجننازا ‌‬
‫م و جننود و‬ ‫ي كننر ‌‬‫ن از منتهننا ‌‬ ‫ه مهربان ‌است« و اي ‌‬ ‫آمرزند ‌‬
‫ف ارتكننا ‌‬
‫ب‬ ‫ه با وص ‌‬ ‫يباشد ك ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ي بر خلق ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ف و رحم ‌‬ ‫لط ‌‬
‫هو‬ ‫ي تننوب ‌‬
‫ه سننو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬‫م آنننا ‌‬ ‫م‪ ،‬بنناز ه ‌‬ ‫ن عظي ‌‬ ‫ن افننترا و بهتننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يخواند‪.‬‬ ‫مغفرت ‌فرام ‌‬
 ‫صصّديَقٌة َكاَنصصا‬‫سصُل َوُأّمصُه ِ‬ ‫ن َقْبِلصِه الّر ُ‬ ‫ت ِمص ْ‬ ‫خَلص ْ‬ ‫سوٌل َقصْد َ‬ ‫ن َمْرَيَم ِإّل َر ُ‬ ‫ح اْب ُ‬ ‫سي ُ‬
‫َما اْلَم ِ‬
‫ن )‪(75‬‬ ‫ظْر َأّنى ُيْؤَفُكو َ‬ ‫ت ُثّم اْن ُ‬ ‫لَيا ِ‬ ‫ن َلُهُم ا َْ‬ ‫ف ُنَبّي ُ‬ ‫ظْر َكْي َ‬ ‫طَعاَم اْن ُ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫لِ‬‫َيْأكُ َ‬
‫ش از او نيسسز‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م جز پيسسامبر ‌‬ ‫ي پسر مري ‌‬ ‫»عيس ‌‬
‫ي‪ :‬عيسي‪ ‌‬فقط در‬ ‫ه اند‪ ،‬نيست« يعن ‌‬ ‫ي گذشت ‌‬ ‫پيامبران ‌‬
‫م او از ايننن ‌محنندود ‌‬
‫ه‬ ‫ي قننرار دارد و هرگننز مقننا ‌‬ ‫م پيننامبر ‌‬ ‫مقا ‌‬
‫ه الوهي ‌‬
‫ت‬ ‫ه مرتب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه پندار باطلشا ‌‬ ‫يرود تا ب ‌‬ ‫ه و نم ‌‬ ‫فراتر نرفت ‌‬
‫ه او از جنس‌‬ ‫ي ﴿ َلصصْم َيِلصصْد َوَلصصْم ُيوَلصصْد﴾ برسنند بلك ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫يننا فرزننند ‌‬
‫ي آمننده ‌بودننند و معجننزاتي‌ ه ‌‬
‫م‬ ‫ل از و ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫پيامبراني‌ اسن ‌‬
‫ت‪ ،‬موجب ‌الوهي ‌‬
‫ت‬ ‫ي پديدار ساخ ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫كه‌ خدا ‌‬
‫ي نينننز‪ ،‬نظينننر اين‌‬ ‫ل از و ‌‬ ‫ن قب ‌‬ ‫يشنننود زينننرا پينننامبرا ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫و ‌‬
‫ي عصننا را در دس نت‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هاند چنننا ‌‬ ‫ت را آورد ‌‬ ‫معجزا ‌‬
‫ن پدر آفريد لننذا اگننر طبق‌‬ ‫م را بدو ‌‬ ‫ه گردانيد و آد ‌‬ ‫موسي‌ زند ‌‬
‫ت‪ ،‬خنندا يننا فرزننند‬ ‫ن معجننزا ‌‬ ‫ن‪ ،‬عيسي‪ ‌‬به ‌خاطر اي ‌‬ ‫پندار آنا ‌‬
‫ي نيز ن العياذ باالله ن خدا‬ ‫ل از و ‌‬ ‫ن قب ‌‬ ‫س پيامبرا ‌‬ ‫خدا گرديده ‌پ ‌‬
‫ي‪ :‬مننريم‌‬ ‫ه بسسود« يعن ‌‬ ‫ي صسسديق ‌‬ ‫ش زن ‌‬ ‫هاننند!! »و مادر ‌‬ ‫بود ‌‬
‫ش عيسنني‪‌‬‬ ‫ه فرزننند ‌‬ ‫قكنند ‌‬ ‫ق و راستگو‪ ،‬يننا تصنندي ‌‬ ‫زني‌ صاد ‌‬
‫ي بننود‪،‬‬ ‫ه او مننادر عيسنن ‌‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫ي بننود لننذا اي ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫دررسننال ‌‬
‫فز ‌‬
‫ن‬ ‫م در وصننن ‌‬ ‫هاو ه ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫ي نيسننن ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫م النننوهي ‌‬ ‫مسنننتلز ‌‬
‫ق عيسنني‬ ‫ه تصنندي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي مانند ديگر زنا ‌‬ ‫ش‪ ،‬زن ‌‬ ‫بودن ‌‬
‫م پيامبر‬ ‫ه مري ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫م‪ ،‬دلي ‌‬ ‫ش مري ‌‬ ‫ي مادر ‌‬ ‫‪ ‬از سو ‌‬
‫ي محكم ‌‬
‫ي‬ ‫م وجمعنني ‌ديگننر مبنننا ‌‬ ‫نحننز ‌‬ ‫س نظننر اب ‌‬ ‫نيز نبننود‪ .‬پ ‌‬
‫م‪ :‬را‬ ‫ه زن ‌ابننراهي ‌‬ ‫ي‪ ،‬مادر موسي‌ و سننار ‌‬ ‫ه مادر عيس ‌‬ ‫ندارد ك ‌‬
‫هو‬ ‫ن بننا سننار ‌‬ ‫ه فرشننتگا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫يدانند‪ ،‬با استدل ‌‬ ‫پيامبر م ‌‬
‫ه مننادر موسن ‌‬
‫ي‬ ‫هاند و پروردگار متعال‌ دربننار ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫م سخ ‌‬ ‫مري ‌‬
‫ي را‬ ‫ه موسن ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ي كردي ‌‬ ‫ي وح ‌‬ ‫ه مادر موس ‌‬ ‫ت‪) :‬و ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫فرمود ‌‬
‫‪.«7‬‬ ‫ه( »قصص‪‌ /‬‬ ‫شير بد ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬جننز از‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي جمهننور علمننا بننر آ ‌‬ ‫ي! رأ ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي شنني ‌‬
‫خ‬ ‫ت‪ .‬حننت ‌‬ ‫ي بشننر بننرنينگيخ ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬پيننامبر ‌‬ ‫س مردا ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ن امننر اجمنا ‌‬
‫ع‬ ‫ن بنر اي ‌‬ ‫يگويند‪» :‬مسنلمي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن اشعر ‌‬ ‫ابوالحس ‌‬
‫ي و مننريم‌‬ ‫ي‪ :‬عيس ن ‌‬ ‫يخوردند« يعن ‌‬ ‫دارند«‪» .‬هر دو غذا م ‌‬
‫ه چو ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫س كس ‌‬ ‫يخوردند پ ‌‬ ‫همچون ‌ساير افراد بشر غذا م ‌‬
‫ن غذا بخورد‪ ،‬قطعا پروردگار نيست‌ زيرا فقط‬ ‫ساير آفريدگا ‌‬
‫ه غننذا نيازمننند باشنند و اگننر غننذا‬ ‫هب ‌‬ ‫يخننورد ك ‌‬ ‫كس ني‌ غننذا م ‌‬
‫ه غننذا‬ ‫يك ‌‬ ‫ن‪ ،‬كسن ‌‬ ‫ك گننردد‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫ك نماينند‪ ،‬هل ‌‬ ‫ن را تر ‌‬ ‫خورد ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫يرود درحننال ‌‬ ‫ه مسننتراح‌ م ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي حنناج ‌‬ ‫بخورد‪ ،‬براي ‌قضا ‌‬
‫كو‬ ‫يميرد ن پننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه غذا نيازي ‌دارد و ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نن ‌‬‫پروردگار سبحا ‌‬
‫يو‬ ‫ه پنناك ‌‬ ‫ن افتراهننا ب ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫ت پروردگننار سننبحا ‌‬ ‫برتننر اسنن ‌‬
‫ي آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ت خسسود را بسسرا ‌‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫گ »بنگر چگون ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫برتري ‌‬
‫ن را‬ ‫يبنيادشننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫نپننندارها ‌‬ ‫يسسسازيم« و بطل ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫روشسس ‌‬
‫ن را از حنننال‌‬ ‫ت‪ ،‬مخاطبنننا ‌‬ ‫ن عبنننار ‌‬ ‫م؟ و اي ‌‬ ‫يگنننرداني ‌‬ ‫بنننرمل م ‌‬
‫ينشننانند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫يم ‌‬ ‫ي را بننر مسننند خننداي ‌‬ ‫ه بشننر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نگننروه ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه رويگسسسردا ‌‬
‫ن‬ ‫يافگنننند‪» .‬بسسساز بنگسسسر چگسسسون ‌‬ ‫ب در م ‌‬ ‫تعج ‌‬
‫ن بيننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬بعنند از اي ‌‬ ‫ل در آ ‌‬‫ن حق‌ و تننأم ‌‬ ‫يشوند« از شنيد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه!‬
‫ن گرو ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ن؟ عجبا بر حا ‌‬ ‫روش ‌‬

‫س صِميُع اْلَعِلي صُم‬

‫ل ُهَو ال ّ‬‫ضّرا َوَل َنْفًعا َوا ُّ‬‫ك َلُكْم َ‬
‫ل َما َل َيْمِل ُ‬ ‫ن ا ِّ‬
‫ن ُدو ِ‬
‫ن ِم ْ‬
‫ُقْل َأَتْعُبُدو َ‬
‫)‪(76‬‬
‫ي را‬ ‫ي پينننامبرص »آيسسسا غيسسسر از خسسسدا چيسسسز ‌‬ ‫»بگسسسو« ا ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ي را بسسرا ‌‬ ‫ن و سسسود ‌‬ ‫ه اختيار زيا ‌‬ ‫يپرستيد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي برسنناند و‬ ‫هشما سود ‌‬ ‫يتواند ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س كس ‌‬ ‫ندارد؟« پ ‌‬
‫ي شننما‬ ‫ه از سننو ‌‬ ‫يتواند زياني ‌را از شما باز دارد‪ ،‬چگون ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن ‌‬
‫ش مننري ‌‬
‫م‬ ‫ح ومننادر ‌‬ ‫يگيرد؟ مننراد‪ ،‬مسنني ‌‬ ‫ش قرارم ‌‬ ‫مورد پرست ‌‬
‫ي داناسسست«‬ ‫علیهما السلم اند »و همانا خداوند شسسنوا ‌‬
‫ع و بازداشننت ‌‬
‫ن‬ ‫ن نف ‌‬ ‫ه رسنناند ‌‬ ‫ن باشد‪ ،‬فقط او ب ‌‬ ‫س چني ‌‬ ‫و هر ك ‌‬
‫ي‬
‫يا ‌‬‫ي ودانستن ‌‬ ‫ه او بر هر شنيدن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ت‪ ،‬بدا ‌‬ ‫ن تواناس ‌‬ ‫زيا ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫ه غير و ‌‬ ‫تن ‌‬ ‫ق اس ‌‬ ‫ي برح ‌‬ ‫ن‪ ،‬فقط او خدا ‌‬ ‫ه دارد بنابراي ‌‬ ‫احاط ‌‬

‫ق َوَل َتّتِبُعوا َأْهَواَء َقْوٍم َقْد ضَّلوا‬

‫حّ‬‫غْيَر اْل َ‬
‫ب َل َتْغُلوا ِفي ِديِنُكْم َ‬
‫ُقْل َيا َأْهَل اْلِكَتا ِ‬
‫سِبيِل )‪(77‬‬ ‫سَواِء ال ّ‬ ‫ن َ‬‫عْ‬ ‫ضّلوا َ‬‫ضّلوا َكِثيًرا َو َ‬ ‫ن َقْبُل َوَأ َ‬‫ِم ْ‬
‫ن خسسود به‌‬ ‫ب! در دي ‌‬ ‫ل كتسسا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫ي پيننامبرص »ا ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫يو‬ ‫هگوي ‌‬ ‫ي و گزاف ‌‬ ‫ي‪ :‬افراط گراي ‌‬ ‫ق از حد نگذريد« يعن ‌‬ ‫ناح ‌‬
‫شگننرفتن‌‬ ‫ي و در پي ‌‬ ‫ت عيسنن ‌‬ ‫ي الوهي ‌‬ ‫ن ادعا ‌‬ ‫تجاوز از حد ن چو ‌‬
‫ي باينند دانس نت‌‬ ‫ي ناروا ن را كنار بگذارينند‪ .‬ول ‌‬ ‫ي افراط ‌‬ ‫روشها ‌‬
‫يو‬ ‫م سننع ‌‬ ‫ن تمننا ‌‬ ‫ه كننارگرفت ‌‬ ‫ق‪ ،‬يعني‌ ب ‌‬ ‫كه‌ غلو و افننراط در ح ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫فآ ‌‬ ‫ت و كشن ‌‬ ‫ق وحقيق ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫توجو ‌‬ ‫ي در جسن ‌‬ ‫ش بشننر ‌‬ ‫كوش ‌‬
‫ت »و‬ ‫م نيسننن ‌‬ ‫ي منننذمو ‌‬ ‫ن افنننراط ‌‬ ‫ت و چني ‌‬ ‫ب اسننن ‌‬ ‫مطلنننو ‌‬
‫ش از اين‌ گمرا ‌‬
‫ه‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي قوم ‌‬ ‫خواهشهاي ‌نفس ‌‬
‫ه كردند وخسسود‬ ‫ن »را گمرا ‌‬ ‫شدند و بسياري« از مردما ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ي نكنيسسد« آنننا ‌‬ ‫ف شسسدند‪ ،‬پيسسرو ‌‬ ‫ت منحسسر ‌‬ ‫ه راس ‌‬ ‫از را ‌‬
‫ت محمننديص‬ ‫ل از بعث ‌‬ ‫ي قب ‌‬ ‫ن يهننود ونصننار ‌‬ ‫ن و پيشوايا ‌‬ ‫پيشينيا ‌‬
‫ل از‬ ‫ي خننود قب ‌‬ ‫ف يهود و نصار ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بودند‪ .‬مراد اي ‌‬
‫م را‬ ‫ي از مننرد ‌‬ ‫ه و بسننيار ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ت محمدص گمرا ‌‬ ‫ت حضر ‌‬ ‫بعث ‌‬
‫ن نيننز بعنند از بعث ‌‬
‫ت‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ه ساختند و آيندگا ‌‬ ‫نگمرا ‌‬ ‫ن دورا ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ه دادند زيننرا‬ ‫م ادام ‌‬ ‫ه سازي ‌مرد ‌‬ ‫ش گمرا ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫تص ب ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه و خننط‬ ‫ن گذاشننت ‌‬ ‫ن خننود بنيننا ‌‬ ‫ي پسينيا ‌‬ ‫ي را برا ‌‬ ‫ش گمراه ‌‬ ‫رو ‌‬
‫م كردند‪.‬‬ ‫ف را ترسي ‌‬ ‫انحرا ‌‬

‫ن َمْرَيصَم َذِلص َ‬
‫ك‬ ‫سصصى اْبص ِ‬
‫عي َ‬
‫ن َداُووَد َو ِ‬
‫سصصا ِ‬
‫عَلى ِل َ‬ ‫سَراِئيَل َ‬
‫ن َبِني ِإ ْ‬ ‫ن َكَفُروا ِم ْ‬
‫ن اّلِذي َ‬
‫ُلِع َ‬
‫ن )‪(78‬‬ ‫صْوا َوَكاُنوا َيْعَتُدو َ‬
‫ع َ‬ ‫ِبَما َ‬
‫ه زبسسان‌‬ ‫ه كفر ورزيدند‪ ،‬ب ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ي از بن ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ت و انجيل‌‬ ‫ي‪ :‬درتنننورا ‌‬ ‫ن مريسسسم« يعن ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫داوود و عيسسسس ‌‬
‫ب بسسود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن سسسب ‌‬ ‫ن بسسدا ‌‬ ‫ت قرار گرفتند‪ ،‬اي ‌‬ ‫»مورد لعن ‌‬
‫يگذشسسستند« ماننننند از‬ ‫ه و از حسسسد م ‌‬ ‫ن ورزيسسسد ‌‬ ‫عصسسسيا ‌‬
‫ه و كفرشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت روز شنننب ‌‬ ‫ن حننرم ‌‬ ‫ن در شكسننت ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫حدگذشت ‌‬
‫يو‬ ‫ن‪ ،‬نافرمننان ‌‬ ‫ت و نفننري ‌‬ ‫ن لعن ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫ي‪ :‬سننب ‌‬ ‫هعيسنني‪ .‌‬يعن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫ه چيزديگر ‌‬ ‫ن بود‪ ،‬ن ‌‬ ‫تجاوزشا ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن عصيا ‌‬ ‫ه در تفسير بيشتر اي ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬

‫ن )‪(79‬‬
‫س َما َكاُنوا َيْفَعُلو َ‬
‫ن ُمْنَكٍر َفَعُلوُه َلِبْئ َ‬
‫عْ‬
‫ن َ‬
‫َكاُنوا َل َيَتَناَهْو َ‬
 ‫ب آن‌‬ ‫ه مسسرتك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل زشسست ‌‬ ‫كديگسسر را از عم ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫»آنسسا ‌‬
‫ن بن ‌‬
‫ي‬ ‫تشنندگا ‌‬ ‫نلعن ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫يكردنسسد« يعن ‌‬ ‫ع نم ‌‬ ‫يشسسدند‪ ،‬من ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ي گنهكار و متجنناوز را از تكننرار گننناه ‌‬ ‫ل‪ ،‬انسانها ‌‬ ‫اسرائي ‌‬
‫م دادن‌‬ ‫ي انجننا ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب گننناه ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬يا از ارتكا ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫يكردند‪.‬‬ ‫يشدند‪ ،‬نهي ‌نم ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آماد ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي از منكننر‪ ،‬از‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫ه معننرو ‌‬ ‫ه امرب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه يادآور ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫لز ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ض شرع ‌‬ ‫ن فراي ‌‬ ‫م و بزرگتري ‌‬ ‫ن قواعد اسل ‌‬ ‫مهمتري ‌‬
‫ه نهي‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ع مسلمانان ‌بننر اي ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اجما ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نعطي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ت انجننام‌‬ ‫ن را دارد و در صننور ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه تننوا ‌‬ ‫از منكننر بننر كسني‌ ك ‌‬
‫ن ايم ‌‬
‫ن‬ ‫ن بننر خننود و بننر مسننلمانا ‌‬ ‫ن زيننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬از رسننيد ‌‬ ‫دادن ‌آ ‌‬
‫ي متصننور بننود‪،‬‬ ‫ن زيننان ‌‬ ‫مچني ‌‬ ‫يباشد اما اگننر بي ‌‬ ‫ت‪ ،‬فرض‌ م ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ب منكنر را تنرك‬ ‫ه و منرتك ‌‬ ‫ش منكر را انكنار نمنود ‌‬ ‫بايد در دل ‌‬
‫ت آنچه‌‬ ‫ه بسسد اسسس ‌‬ ‫ش نكنننند«‪» .‬چ ‌‬ ‫ي آمينننز ‌‬ ‫‌نمايننند و بنننا و ‌‬
‫ن فننرض‌‬ ‫ش بننر آنننا ‌‬ ‫ه انكننار ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ك انكار آنچ ‌‬ ‫يكردند« از تر ‌‬ ‫م ‌‬
‫نمسننعود‪ ‬ازرسننول‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫بننود‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ن نقص ن ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬همانننا اولي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫خداص آمد ‌‬
‫ي‬
‫ن مننرد ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫ي شد ك ‌‬ ‫ل وارد آمد‪ ،‬از آنجا ناش ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫كار بن ‌‬
‫يدينند‪ ،‬به‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي را در منكننر ‌‬ ‫يشد و و ‌‬ ‫ي روبرو م ‌‬ ‫با مرد ديگر ‌‬
‫ن منكننر دس نت‌‬ ‫ن و از اي ‌‬ ‫ي مرد! از خدا پننروا ك ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫يگف ‌‬ ‫او م ‌‬
‫ي آن‌‬ ‫ه فننردا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت امننا همي ‌‬ ‫ن كار بر تو جايز نيس ‌‬ ‫بردار زيرا اي ‌‬
‫ب منكننر از‬ ‫يكننرد‪ ،‬ارتكننا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن شخص ‌ملقننا ‌‬ ‫بار ديگر با هما ‌‬
‫كجا بخورد و بياشننامد و‬ ‫ه با او در ي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي را از اي ‌‬ ‫ي او‪ ،‬و ‌‬ ‫سو ‌‬
‫ن كردند‪ ،‬خداوند‬ ‫ي چني ‌‬ ‫س وقت ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫يداش ‌‬ ‫همنشيني‌ كند‪ ،‬بازنم ‌‬
‫ي در ميانشننان‌‬ ‫ي ديگر زد )يعن ‌‬ ‫ه بعض ‌‬ ‫ي بعضي‌ از آنها را ب ‌‬ ‫دلها ‌‬
‫ن كننرد«‪ .‬همچنننان‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫س لعن ‌‬ ‫يافگند( و سننپ ‌‬ ‫ض و دشمن ‌‬ ‫بغ ‌‬
‫ف فرمودننند‪» :‬همانننا خداوننند‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ل خداص در حنندي ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫ي از آنننا ‌‬ ‫ي اننندك ‌‬ ‫ن )يعن ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ل خاص ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫عام ‌‬
‫ه منكنر‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يكند تا آ ‌‬ ‫ب نم ‌‬ ‫يشوند( عذا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫مرتكب ‌منكرا ‌‬
‫ه بننر انكننار آ ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫ش ببينننند و بننا وجننود آ ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫را در ميننا ‌‬
‫ن كردننند‪ ،‬خداوننند‬ ‫ي چني ‌‬ ‫س وقننت ‌‬ ‫ن را انكننار نكنننند پ ‌‬ ‫قادرند‪ ،‬آ ‌‬
‫ه هننردو را‬
‫ه و عننام ‌‬
‫يسننوزاند( و خاصن ‌‬
‫مم ‌‬
‫ك و تر را باه ‌‬
‫)خش ‌‬
‫يكند«‪.‬‬ ‫بم ‌‬
‫عذا ‌‬

‫ط ا ُّ‬
‫ل‬ ‫خَ‬
‫سِ‬ ‫ن َ‬ ‫سُهْم َأ ْ‬‫ت َلُهْم َأْنُف ُ‬
‫س َما َقّدَم ْ‬‫ن َكَفُروا َلِبْئ َ‬‫ن اّلِذي َ‬‫َتَرى َكِثيًرا ِمْنُهْم َيَتَوّلْو َ‬
‫ن )‪(80‬‬ ‫خاِلُدو َ‬ ‫ب ُهْم َ‬ ‫عَلْيِهْم َوِفي اْلَعَذا ِ‬ ‫َ‬
‫يبيني‌‬ ‫ن را »م ‌‬ ‫ي‪ :‬از يهوديننا ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫ي از آنسسا ‌‬ ‫»بسسسيار ‌‬
‫يكننسسد«‬ ‫يم ‌‬ ‫ن »دوست ‌‬ ‫ي‪ :‬با مشننركا ‌‬ ‫ه با كافران« يعن ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي قننرار ندارند‬ ‫ن اسننتوار و حق ‌‬ ‫ن بننر دي ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحننال ‌‬
‫ن بسسراي‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫سها ‌‬ ‫ه نف ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه زش ‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫»راست ‌‬
‫ه بننا آن‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ننگين ‌‬ ‫ه است« از كارنننام ‌‬ ‫ش فرستاد ‌‬ ‫ن پي ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن چيسسسسسز‬ ‫يشننننننوند »آ ‌‬ ‫ت وارد م ‌‬ ‫ه قيننننننام ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫ه عرصنننننن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن در عسسذاب‌‬ ‫ن اسست‌ و آنسسا ‌‬ ‫ن اللسسه بسسر آنسسا ‌‬ ‫مگرفت ‌‬ ‫خش ‌‬
‫مخداوند‪ ‬در‬ ‫ي خود خش ن ‌‬ ‫ع برا ‌‬ ‫ي‪ :‬آنها در واق ‌‬ ‫جاودانند« يعن ‌‬
‫ن در روز قينننام ‌‬
‫ت‬ ‫س چنننو ‌‬ ‫هاند پ ‌‬ ‫ش فرسنننتاد ‌‬ ‫ت را پي ‌‬ ‫آخنننر ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫يآيننند و اي ‌‬ ‫ي فرود م ‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫ه خش ‌‬ ‫ه شوند‪ ،‬در جايگا ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي آنهاس ‌‬ ‫ه حتم ‌‬ ‫جايگا ‌‬

‫ن َكِثي صًرا‬
‫خُذوُهْم َأْوِلَيصصاَء َوَلِك ص ّ‬
‫ي َوَما ُأْنِزَل ِإَلْيِه َما اّت َ‬‫ل َوالّنِب ّ‬ ‫ن ِبا ِّ‬
‫َوَلْو َكاُنوا ُيْؤِمُنو َ‬
‫ن )‪(81‬‬ ‫سُقو َ‬ ‫ِمْنُهْم َفا ِ‬
‫ي‪ :‬پيننامبر خننود‪ ،‬يننا پيننامبر‬ ‫ه خدا و پيسسامبر« يعن ‌‬ ‫»و اگر ب ‌‬
‫ي او فرود آمده« از كتاب‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن »و آنچ ‌‬ ‫آخرالزما ‌‬
‫ن هيننچ‬ ‫ه بنندو ‌‬ ‫ه ايمنناني‌ خالصننان ‌‬ ‫يآوردنسسد« ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫»ايمسسا ‌‬
‫ي‪:‬‬‫ن را« يعن ‌‬ ‫ت »آنسسسا ‌‬ ‫ن صننننور ‌‬ ‫ق‪ ،‬در اي ‌‬ ‫ي از نفننننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫‌آميننننز ‌‬
‫يگرفتنسسد« زيننرا خنندا‪ ‬و‬ ‫ه دوسسستي ‌نم ‌‬ ‫ن را »ب ‌‬ ‫مشننركا ‌‬
‫هاننند پ ‌‬
‫س‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ي بننا مشننركا ‌‬ ‫ش آنهننا را از دوسننت ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ي بسسسيار ‌‬
‫ي‬ ‫ق اس نت‌ »ول ‌‬ ‫ل نفا ‌‬ ‫ن خود دلي ‌‬ ‫ي با مشركا ‌‬ ‫دوست ‌‬
‫ت اللننه‪‬‬ ‫ت و طنناع ‌‬ ‫ه ولي ‌‬ ‫ي‪ :‬ازدايننر ‌‬ ‫ن فاسقند« يعن ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫يدهند‪.‬‬ ‫ق خويش‌ استمرار م ‌‬ ‫ه كفر و نفا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ج گرديد ‌‬ ‫خار ‌‬
‫ن أَْقَرَبُه صمْ‬ ‫ج صَد ّ‬ ‫ش صَرُكوا َوَلَت ِ‬ ‫ن َأ ْ‬ ‫ن َآَمُنوا اْلَيُهوَد َواّلِذي َ‬ ‫عَداَوًة ِلّلِذي َ‬ ‫س َ‬ ‫شّد الّنا ِ‬ ‫ن َأ َ‬ ‫جَد ّ‬‫َلَت ِ‬
‫ن َوُرْهَباًنصصا‬ ‫سصصي َ‬ ‫سي ِ‬ ‫ن ِمْنُهصْم ِق ّ‬ ‫ك ِبصَأ ّ‬‫صصصاَرى َذِلص َ‬ ‫ن َقصصاُلوا ِإّنصصا َن َ‬ ‫ن َآَمُنوا اّلِذي َ‬ ‫َمَوّدًة ِلّلِذي َ‬
‫ن )‪(82‬‬ ‫سَتْكِبُرو َ‬ ‫َوَأّنُهْم َل َي ْ‬
‫ن را‬ ‫ن و مشسسسركا ‌‬ ‫ب! »مسسسسلما يهوديسسسا ‌‬ ‫اي‌ مخنننناط ‌‬
‫ييسسابي«‬ ‫نم ‌‬ ‫ه مسسسلمانا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫م نسسسب ‌‬ ‫ن مسسرد ‌‬ ‫نتري ‌‬ ‫دشم ‌‬
‫ت مخنناطب‬ ‫ه صننلحي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ياسنن ‌‬ ‫ه هركس ‌‬ ‫ب متننوج ‌‬ ‫س‪ ،‬خطننا ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ماللننه نن‬ ‫ن نن لعنه ‌‬ ‫ن و مشركا ‌‬ ‫ي‪ :‬يهوديا ‌‬ ‫ن رادارد‪ .‬يعن ‌‬ ‫ن با آ ‌‬ ‫‌شد ‌‬
‫ن اند‪.‬‬ ‫م در دشمني ‌با مؤمنا ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫تتري ‌‬ ‫سرسخ ‌‬
‫ي تنناريخ ‌‬
‫ي‬ ‫ن دشمن ‌‬ ‫ل القرآن« در بيا ‌‬ ‫ي ظل ‌‬ ‫ب تفسير »ف ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫ب را علي ‌‬
‫ه‬ ‫گ احزا ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫يگويد‪» :‬كسي‌ ك ‌‬ ‫ن با مؤمنان ‌م ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
‫ه زمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه در فتن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يبننود‪ ...‬كس ن ‌‬ ‫ت‪ ،‬يهود ‌‬ ‫ن برانگيخ ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ههنننا را برشنننوراند و‬ ‫ت‪ ،‬گرو ‌‬ ‫م را بنننرانگيخ ‌‬ ‫عثمنننان‪ ‌‬عنننوا ‌‬
‫ه حننركت‌ وض ن ‌‬
‫ع‬ ‫يك ‌‬ ‫ي بننود‪ ...‬كس ن ‌‬ ‫ت را پراكننند‪ ،‬يهننود ‌‬ ‫شننايعا ‌‬
‫ي را‬ ‫ت جعل ‌‬ ‫ع روايننا ‌‬ ‫ل خننداص و وض ن ‌‬ ‫ن از رسو ‌‬ ‫ث دروغي ‌‬ ‫احادي ‌‬
‫ي‬
‫هها ‌‬ ‫ه نعر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يبود‪ ...‬كس ‌‬ ‫ي كرد‪ ،‬يهود ‌‬ ‫خ و سير رهبر ‌‬ ‫در تاري ‌‬
‫ي(‬ ‫ن عثمنننان ‌‬ ‫ن )دورا ‌‬ ‫ت مسنننلمانا ‌‬ ‫ن خلف ‌‬ ‫ي را در آخنننري ‌‬ ‫قنننوم ‌‬
‫ت سننر هننر‬ ‫ي بننود‪ ...‬و شننما در پشن ‌‬ ‫ك يهود ‌‬ ‫ت‪ ،‬آتاتور ‌‬ ‫برانگيخ ‌‬
‫يبينينند‪.‬‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ت يهوديننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬دسن ‌‬ ‫ي عليه ‌مسلمي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه و توطئ ‌‬ ‫فتن ‌‬
‫ي‪ ،‬ي ‌‬
‫ك‬ ‫ه مننادي ‌الحنناد ‌‬ ‫ت سر انديش ن ‌‬ ‫م؛ در پش ‌‬ ‫ه بگذري ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫از اي ‌‬
‫ي بننود ‌‬
‫ن‬ ‫ه ويرانگننر محننور ‌‬ ‫ي انديشنن ‌‬ ‫ت‪ ...‬در ورا ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫يهننود ‌‬
‫ي قننراردارد‪ ...‬و‬ ‫ك يهننود ‌‬ ‫ن‪ ،‬ي ‌‬ ‫ي انسننا ‌‬ ‫ي در زننندگ ‌‬ ‫هجنس ن ‌‬ ‫غريز ‌‬
‫ي ويرانگننر‪،‬‬ ‫هها ‌‬ ‫ه مكنناتب و انديش ن ‌‬ ‫ت سننر هم ‌‬ ‫ه در پش ن ‌‬ ‫بالخر ‌‬
‫ن قننرار دارننند«‪» .‬و قطعسسا مهربسسانترين‌ مسسردم‬ ‫يهوديننا ‌‬
‫ه گفتند‪ :‬مسسا‬ ‫يك ‌‬ ‫يياب ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ن كسان ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫‌نسب ‌‬
‫ه از آنسسسا ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ب اسسسس ‌‬ ‫ن سسسسب ‌‬ ‫ن بسسسدا ‌‬ ‫م‪ ،‬اي ‌‬ ‫نصسسسارايي ‌‬
‫ي را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬نصنننار ‌‬ ‫ي هسسستند« يعن ‌‬ ‫ن و راهبسسان ‌‬ ‫كشيشسسا ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫يينناب ‌‬ ‫ن رو نزديكننتر م ‌‬ ‫ن ازآ ‌‬ ‫ت با مؤمنا ‌‬ ‫ي و مود ‌‬ ‫دوست ‌‬
‫قپرستي ‌هستند‬ ‫نح ‌‬ ‫ن دانشمند و راهبا ‌‬ ‫ي‪ ،‬كشيشا ‌‬ ‫ن نصار ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫مو‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫م‪ ،‬سودرسننان ‌‬ ‫ي خداوننند‪ ،‬رح ‌‬ ‫ه فننروتني‌ بننرا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن در‬ ‫يدهننند‪ .‬مننراد از كشيشننا ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ن آموز ‌‬ ‫هآنا ‌‬ ‫قجويي‌ را ب ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن ديني‌‬ ‫ن دانشننمندا ‌‬ ‫ت وپيننروا ‌‬ ‫قپرس ن ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه‪ ،‬نيايشگرا ‌‬ ‫هكريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ت از‪ :‬تعبننند در‬ ‫ت اسننن ‌‬ ‫ب‪ :‬عبنننار ‌‬ ‫ت و تنننره ‌‬ ‫هسنننتند‪ .‬رهبننناني ‌‬
‫ي بننا‬‫ت نصننار ‌‬‫ي و محب ‌‬ ‫هها و كليساها »و نيز« دوسننت ‌‬ ‫صومع ‌‬
‫يورزنسسد«‬ ‫ن كبر نم ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ن »به ‌سب ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ن متواضعند‪ ،‬بننر خلف‬ ‫ه در برابر آ ‌‬ ‫ن حق‌ بلك ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫از پذيرفت ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫يباشننند زيننرا كفرشننا ‌‬ ‫هدور م ‌‬ ‫فب ‌‬‫ن وص ن ‌‬ ‫ه از اي ‌‬‫نك ‌‬ ‫‌يهوديننا ‌‬
‫ه دلي ‌‬
‫ل‬ ‫ه كننريم ‌‬‫يگوينند‪» :‬آي ‌‬ ‫ت‪ .‬نسننفي‌ م ‌‬ ‫كفر عناد و انكار اسن ‌‬
‫ت‪ ،‬هرچننند عل ‌‬
‫م‬ ‫ن چيزهاس ن ‌‬ ‫م سننودمندتري ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫تك ‌‬‫ن اسن ‌‬ ‫بننرآ ‌‬
‫ي از كننبر‪ ،‬سننودمندتري ‌‬
‫ن‬ ‫نطننور بيننزار ‌‬ ‫ن باشنند‪ .‬همي ‌‬ ‫كشيشننا ‌‬
‫ي باشد«‪.‬‬ ‫يا ‌‬
‫ي نصران ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫ن بيزار ‌‬ ‫ت؛ هرچند اي ‌‬ ‫چيزهاس ‌‬

‫عَرُفوا ِم َ‬
‫ن‬ ‫ن الّدْمِع ِمّما َ‬ ‫ض ِم َ‬ ‫عُيَنُهْم َتِفي ُ‬ ‫سوِل َتَرى َأ ْ‬ ‫سِمُعوا َما ُأْنِزَل ِإَلى الّر ُ‬ ‫َوِإَذا َ‬
‫ن )‪(83‬‬ ‫شاِهِدي َ‬ ‫ن َرّبَنا َآَمّنا َفاْكُتْبَنا َمَع ال ّ‬
‫ق َيُقوُلو َ‬ ‫حّ‬
‫اْل َ‬
‫ه وصفشننان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه از نصننار ‌‬ ‫ن دست ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ن اينان« يعن ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ل شسسده ‌اسسس ‌‬
‫ت‬ ‫نپيسسامبر نسساز ‌‬ ‫ه را بسسر اي ‌‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫گذشنن ‌‬
‫ك لسسبريز‬ ‫ن از اشسس ‌‬ ‫ه چشمانشسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يبين ‌‬ ‫بشسسنوند‪ ،‬م ‌‬
‫ي‬
‫ه پننر ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن قننرآ ‌‬ ‫م شنننيد ‌‬ ‫ي‪ :‬آنهننا در هنگننا ‌‬ ‫يشسسود« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه ازحق‌‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫يريزنننند »بسسه ‌سسسب ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ن اشننن ‌‬ ‫چشمانشنننا ‌‬
‫هاند زيرا‬ ‫ن شنيد ‌‬ ‫ه از قرآ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫شناخت ‌‬
‫ت زيننرا‬ ‫ن حق‌ و حقيقت‌ اس ن ‌‬ ‫ههايشننا ‌‬ ‫ن شنيد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫دريافت ‌‬
‫هانننننند‬ ‫ل( نيزيافت ‌‬ ‫ب خنننننود )انجي ‌‬ ‫ن حقنننننايق‌ را در كتنننننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫هايسسم« ب ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫يگويند‪ :‬پروردگارا! مسسا ايمسسا ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ه اسنت‌ و نيننز‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ي تننو برمحمنندص ننناز ‌‬ ‫ه از سننو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كتاب ‌‬
‫ب را بننر وي ‌ننناز ‌‬
‫ل‬ ‫ن كتننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه پيننامبر ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ايمننا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن بنسسويس« يعن ‌‬ ‫ه گواهسسا ‌‬ ‫س ما را در زمر ‌‬ ‫ي »پ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه بننر مننرد ‌‬
‫م‬ ‫نك ‌‬ ‫ه‪ ،‬همانا ‌‬ ‫ما را در شمار امت ‌محمدص قرار د ‌‬
‫ن بننر‬ ‫ه گواها ‌‬ ‫يدهند‪ .‬يا ما را در زمر ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ت گواه ‌‬ ‫در روز قيام ‌‬
‫ه بننرحق ‌‬
‫ت‬ ‫ه او فرسننتاد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ق و راستگويي‌ محمنندص و اي ‌‬ ‫صد ‌‬
‫س‪.‬‬ ‫ت‪ ،‬بنوي ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫هسوي ‌مرد ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫خَلَنا َرّبَنصصا َمصعَ اْلَقصْوِم‬
‫ن ُيصْد ِ‬
‫طَمصُع َأ ْ‬‫ق َوَن ْ‬‫حص ّ‬
‫ن اْل َ‬
‫جاَءَنا ِمص َ‬ ‫ل َوَما َ‬ ‫ن ِبا ِّ‬‫َوَما َلَنا َل ُنْؤِم ُ‬
‫ن )‪(84‬‬ ‫حي َ‬‫صاِل ِ‬
‫ال ّ‬
‫ه از حق‌ كه‌‬ ‫ه خدا و آنچ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫»و ما را چ ‌‬
‫ه سنند و مننانعي‌‬ ‫ي‪ :‬چ ‌‬ ‫ه‪ ،‬ايمان ‌نيسساوريم« يعن ‌‬ ‫به‌ ما رسيد ‌‬
‫ه همانننا رسننالت‌ حضننر ‌‬
‫ت‬ ‫ت نن ك ‌‬ ‫هحقيق ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن ما و ايمننا ‌‬ ‫در ميا ‌‬
‫ه مقتضن ‌‬
‫ي‬ ‫يك ‌‬ ‫ل شننود درحننال ‌‬ ‫يتواننند حنناي ‌‬ ‫تنم ‌‬ ‫محمدص اس ‌‬
‫م الهي‌‬ ‫ت انعننا ‌‬ ‫ه درينناف ‌‬ ‫عمننا ب ‌‬ ‫ن طم ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ن موجننود اس ن ‌‬ ‫ايمننا ‌‬
‫ن ما‬‫هپروردگارما ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ع داري ‌‬ ‫ه طم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ت‪» :‬و حا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي‪ :‬در‬ ‫ه و وارد كنسسد« يعن ‌‬ ‫ن همسسرا ‌‬ ‫م صسسالحا ‌‬ ‫را بسسا قسسو ‌‬
‫ن ن از انبيننا‡ و‬ ‫م تا در مصاحبت‌ صالحا ‌‬ ‫م داري ‌‬ ‫ه ما چش ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫حال ‌‬
‫م زيننرا ديگننر‬ ‫ت وارد شننوي ‌‬ ‫ه بهشن ‌‬ ‫ن نن ب ‌‬ ‫ن فرمانبردارشا ‌‬ ‫پيروا ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬و پيننامبرش‌‬ ‫ه ما را بر كفننر ب ‌‬ ‫ه عواملي‌ ك ‌‬ ‫هرگز ب ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يكني ‌‬ ‫وادارد‪ ،‬التفاتي‌ نم ‌‬

‫جصَزاُء‬ ‫ك َ‬‫ن ِفيَهصصا َوَذِلص َ‬

‫خاِلِدي َ‬
‫حِتَها اَْلْنَهاُر َ‬‫ن َت ْ‬ ‫جِري ِم ْ‬ ‫ت َت ْ‬
‫جّنا ٍ‬‫ل ِبَما َقاُلوا َ‬ ‫َفَأَثاَبُهُم ا ُّ‬
‫ن )‪(85‬‬ ‫سِني َ‬ ‫ح ِ‬
‫اْلمُ ْ‬
‫ن باغهسسايي‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫ه گفتنسسد‪ ،‬خسسدا ب ‌‬ ‫س آنچ ‌‬ ‫ه پسسا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫ن آن ‌نهرها جار ‌‬ ‫ه از زير درختا ‌‬ ‫ش داد ك ‌‬ ‫پادا ‌‬
‫ش نيكوكسساران‌‬ ‫ن پسسادا ‌‬ ‫يماننسسد و اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن جسساودان ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ه آن‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن سخنشننا ‌‬ ‫ل در برابننر اي ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي! خدا ‌‬ ‫است« آر ‌‬
‫ن آن ‌نيننز معتقنند و باورمننند‬ ‫ه مضننمو ‌‬ ‫ص گفتننند و ب ‌‬ ‫ه اخل ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ن داد‪.‬‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ش شايست ‌‬ ‫ن پادا ‌‬ ‫بودند‪ ،‬چني ‌‬
‫ناميه‌‬ ‫ت‪ :‬رسول‌ خننداص عمننروب ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ه حبشن ‌‬
‫ه‬ ‫ي پادشننا ‌‬ ‫ي نجاشن ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ها ‌‬‫ه با نام ‌‬ ‫ي را همرا ‌‬ ‫ضمر ‌‬
‫ه دنبا ‌‬
‫ل‬ ‫يب ‌‬ ‫سنجاش ‌‬ ‫ت كردند پ ‌‬ ‫ن حق‌ دعو ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ه او را ب ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫س از‬ ‫ن را گرد آورد‪ ،‬سپ ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ن فرستاد ‌‬ ‫ن و كشيشا ‌‬ ‫راهبا ‌‬
‫ن بخواند‪ ،‬جعفننر‬ ‫ن قرآ ‌‬ ‫ت تا بر آنا ‌‬ ‫يطالب‪ ‌‬خواس ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫جعفرب ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫س هم ‌‬ ‫ن سوره ‌»مريننم« را قننرائت‌ كننرد پ ‌‬ ‫‪ ‬بر ايشا ‌‬
‫ناننند‬ ‫ك لننبريز شنند و همانا ‌‬ ‫ن از اش ‌‬ ‫ن آوردند و چشمانشا ‌‬ ‫ايما ‌‬
 ‫ن َأْقَرَبُهْم َمَوّدًة ﴾ را تا ﴿ َفاْكُتْبَنا َمَع ال ّ‬
‫شصصاِهِدي َ‬
‫ن‬ ‫جَد ّ‬ ‫ه خداوند‪ ‬آي ‌‬
‫ه‪َ﴿ :‬وَلَت ِ‬ ‫ك ‌‬
‫ل كرد‪.‬‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫﴾ مائده‪ 83 – 81 :‬در شأ ‌‬

‫حيِم )‪(86‬‬‫جِ‬‫ب اْل َ‬

‫حا ُ‬ ‫صَ‬‫ك َأ ْ‬
‫ن َكَفُروا َوَكّذُبوا ِبَآَياِتَنا ُأوَلِئ َ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫ن برداشنت‌ نكنند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ل چني ‌‬ ‫ت قب ‌‬ ‫ي از آينا ‌‬ ‫ه كسن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫و بنرا ‌‬
‫ت‪ ،‬خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه نصننار ‌‬ ‫ه‪ ،‬شامل ‌هم ‌‬ ‫ش يادشد ‌‬ ‫ستاي ‌‬
‫ت مسسا را‬ ‫ه كافر شسسدند و آيسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يفرمايد‪» :‬و كسان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه ثنا و‬‫خ اند« پس‌ بدانيد ك ‌‬ ‫ل دوز ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ب كردند‪ ،‬آنا ‌‬ ‫تكذي ‌‬
‫ي اس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي از نصننار ‌‬ ‫ه خاص ن ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ه‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ش ذكر شد ‌‬ ‫ستاي ‌‬
‫م از‬
‫ه پذيرفتن ‌اسننل ‌‬ ‫ت؛ ك ‌‬‫ه اس ‌‬ ‫ق در آنها يكجا شد ‌‬ ‫ف فو ‌‬ ‫اوصا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ف اس ‌‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫ن در رأ ‌‬ ‫ي ايشا ‌‬ ‫سو ‌‬

‫حص ّ‬
‫ب‬ ‫ل لَ ُي ِ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ل َلُكْم َوَل َتْعَتُدوا ِإ ّ‬ ‫حّل ا ُّ‬ ‫ت َما َأ َ‬ ‫طّيَبا ِ‬
‫حّرُموا َ‬ ‫ن َآَمُنوا َل ُت َ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(87‬‬ ‫اْلمُْعَتِدي َ‬
‫ه رواي ‌‬
‫ت‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب ننننزو ‌‬ ‫ن سنننب ‌‬ ‫ن عبننناس‪ ‌‬دربينننا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ن مظعون‪ ‌‬يك ‌‬
‫ي‬ ‫ه عثمان ‌ ب ‌‬ ‫هنك ‌‬ ‫ي ازصحاب ‌‬ ‫ت‪ :‬گروه ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫يكنيم‌‬ ‫عم ‌‬ ‫يخود را قط ‌‬ ‫ي تناسننل ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ن بود ن گفتند‪ :‬آل ‌‬ ‫از ايشا ‌‬
‫شح ‌‬
‫ق‬ ‫ت و نينناي ‌‬ ‫ه عبنناد ‌‬ ‫ه فقننط ب ‌‬ ‫ك نمننود ‌‬ ‫ت دنيا را تننر ‌‬ ‫و شهوا ‌‬
‫ه منظنننور‬ ‫نب ‌‬ ‫م و هماننننند راهبنننا ‌‬ ‫يشنننوي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫تعنننالي‌ مشنننغو ‌‬
‫م!‬
‫يپردازي ‌‬ ‫ه سير و سفر م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت‪ ،‬در زمي ‌‬ ‫ن و عباد ‌‬ ‫تگرفت ‌‬ ‫عبر ‌‬
‫هدنبننال‌‬ ‫ن حضرتص ب ‌‬ ‫ل خداص رسيد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ن خبر ب ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ه بننا آنهننا در‬ ‫ن بننار ‌‬ ‫ي خود را در اي ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه و شنيد ‌‬ ‫ن فرستاد ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ق كردننند و گفتننند‪:‬‬ ‫ه را تصنندي ‌‬ ‫ن خبر رسننيد ‌‬ ‫ميان ‌گذاشتند‪ .‬آنا ‌‬
‫م! رسنننو ‌‬
‫ل‬ ‫ي را داري ‌‬ ‫ن كنننار ‌‬ ‫م و قصننند چني ‌‬ ‫ن گفنننتي ‌‬ ‫ي! چني ‌‬ ‫آر ‌‬
‫م‪ ،‬نمنناز‬ ‫يخننور ‌‬ ‫م وم ‌‬ ‫يگير ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن روز ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫خداص فرمودند‪» :‬ول ‌‬
‫س هر ك ‌‬
‫س‬ ‫مپ ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫جم ‌‬ ‫ن ازدوا ‌‬ ‫م و با زنا ‌‬ ‫يخواب ‌‬ ‫موم ‌‬ ‫يخوان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه سننن ‌‬
‫ت‬ ‫ن اس نت‌ و هننر كس‌ ب ‌‬ ‫گ زننند‪ ،‬او از م ‌‬ ‫ن چن ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫هسن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ننيسننت«‪ .‬همننا ‌‬ ‫گ نزند‪ ،‬او از م ‌‬ ‫ن چن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل شد‪:‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ه از صحاب ‌‬ ‫گرو ‌‬
 ‫ي شسسما حلل‌‬ ‫ه اللسسه بسسرا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن! طيبات ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ت‪ :‬لذايذ ‌‬ ‫ت حرام ‌نشماريد« طيبا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ش حلل ‌سنناخته ‌اسنن ‌‬ ‫ه بننندگان ‌‬ ‫ل آنهننا را ب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫يكننند از اين‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫يم ‌‬ ‫ن را نه ‌‬ ‫ل مؤمنننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫بنننابراي ‌‬
‫ي اين‌ پننندار بننر خننود حننرا ‌‬
‫م‬ ‫يهننا را برمبنننا ‌‬ ‫ي از پاكيزگ ‌‬ ‫چيننز ‌‬
‫ي طنناعت‌ و تقننر ‌‬
‫ب‬ ‫همعنا ‌‬ ‫يها‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن پاكيزگ ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ه حرا ‌‬ ‫سازند ك ‌‬
‫ي از دنيننا‬ ‫ه زهنند و رويگننردان ‌‬ ‫ت و از مقننول ‌‬ ‫ياسنن ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ب ‌‬
‫لهننا ‌‬
‫ي‬ ‫ي از حل ‌‬ ‫ي نباينند حلل ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ه هننر بهننان ‌‬ ‫يباشنند‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي از‬ ‫ه بننرخ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م گردانننند‪ .‬چنننا ‌‬ ‫خداوننند‪ ‬را بننر خننود حننرا ‌‬
‫يكننننند؛ مثل‬ ‫نم ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫س در هنننر عصنننر و زمنننان ‌‬ ‫مالننننا ‌‬ ‫عوا ‌‬
‫ن چيننز را بننر خننود‬ ‫ت! آ ‌‬ ‫م اسن ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ن چيز بر م ‌‬ ‫يگويند‪ :‬اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي شننام ‌‬
‫ل‬ ‫ي قننرآن ‌‬ ‫ه نه ‌‬ ‫م! و الفاظي‌ مانند اينها ن ك ‌‬ ‫م ساخت ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫لكننرد ‌‬ ‫يشود »و از حد در نگذريد« بننا حل ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه‪ .‬يعننني‪ :‬در اعمننا ‌‬
‫ل‬ ‫م گردانينند ‌‬ ‫ن را بر شما حننرا ‌‬ ‫ق تعالي‌ آ ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ه آنجننا‬ ‫ي‪ ،‬كننار را ب ‌‬ ‫نگير ‌‬ ‫ل و آسا ‌‬ ‫ن در تساه ‌‬ ‫رخصتها و فرورفت ‌‬
‫ن كار نيننز‬ ‫ل گردانيد زيرا اي ‌‬ ‫ه حرامي‌ را بر خود حل ‌‬ ‫نرسانيد ك ‌‬
‫يمننورد‪،‬‬ ‫يهاي ‌ب ‌‬ ‫تگير ‌‬ ‫ه سننخ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت‪ ،‬همننا ‌‬ ‫بر شما نارواس ‌‬
‫يباشنند »همانسسا اللسسه‬ ‫ن حللهننا ناجننايز م ‌‬ ‫مكننرد ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫چننو ‌‬
‫يدارد«‪.‬‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن را دوس ‌‬ ‫ازحدگذرندگا ‌‬
‫ه‪:‬‬ ‫ن برآنننند ك ‌‬ ‫ل و پيروانشننا ‌‬ ‫ن حنب ‌‬ ‫م احمنندب ‌‬ ‫ه‪ ،‬اما ‌‬ ‫م ابوحنيف ‌‬ ‫اما ‌‬
‫م سنناخت ‌‬
‫ه‬ ‫ن را بر خننود حننرا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ل كرد ك ‌‬ ‫ي را تناو ‌‬ ‫س چيز ‌‬ ‫هر ك ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ي( لز ‌‬ ‫ن )سوگند شكن ‌‬ ‫ه يمي ‌‬ ‫ي كفار ‌‬ ‫بود‪ ،‬بر و ‌‬

‫ن )‪(88‬‬ ‫ل اّلِذي َأْنُتْم ِبِه ُمْؤِمُنو َ‬‫طّيًبا َواّتُقوا ا َّ‬

‫لًل َ‬
‫حَ‬
‫ل َ‬
‫َوُكُلوا ِمّما َرَزَقُكُم ا ُّ‬
‫لو‬ ‫ت؛ حل ‌‬ ‫هاسسسس ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫ه اللسسسه بسسسه ‌شسسسما روز ‌‬ ‫»و آنچ ‌‬
‫م بشننماريد و ن ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنها را بر خود حرا ‌‬ ‫ه بخوريد« لذا ن ‌‬ ‫پاكيز ‌‬
‫ن داريسسد‬‫ه او ايمسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن خسسداي ‌‬ ‫س »و از آ ‌‬ ‫پلينند و نج ‌‬
‫ل پننروا‬
‫ه امننور از خداوننند متعننا ‌‬ ‫ي‪ :‬در هم ‌‬ ‫پسروا داريسسد« يعن ‌‬
‫يكننند‬
‫تم ‌‬ ‫ه دلل ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫ي‪ .‬اي ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ل و حننرا ‌‬ ‫ه در حل ‌‬ ‫دارينند‪ ،‬از جمل ‌‬
 ‫ن از‬‫ه خداوند‪ ،‬مننوجب‌ تقننوا و پرواداشننت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫نك ‌‬‫بر اي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ي در امر و نه ‌‬ ‫و ‌‬
‫يهننا بننر خننود‪ ،‬غالبننا بننا‬
‫ن پاكيزگ ‌‬
‫م كننرد ‌‬
‫ه حننرا ‌‬ ‫يك ‌‬‫و از آنجنناي ‌‬
‫م سوگند در اينجا مناسننب‌‬ ‫ن حك ‌‬
‫ت پس ‌بيا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫سوگند همرا ‌‬
‫ت فرمود‪:‬‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ينمود‪ ،‬ب ‌‬‫م ‌‬

‫ن َفَكّفصصاَرُتهُ‬ ‫عّقصْدُتُم اَْلْيَمصصا َ‬‫خ صُذُكْم ِبَمصصا َ‬ ‫ن ُيَؤا ِ‬ ‫ل ِبالّلْغِو ِفي َأْيَماِنُكْم َوَلِك ْ‬ ‫خُذُكُم ا ُّ‬ ‫َل ُيَؤا ِ‬
‫حِريصُر‬ ‫سصَوُتُهْم َأْو َت ْ‬ ‫ن أَْهِليُكصْم َأْو ِك ْ‬ ‫طِعُمصصو َ‬
‫ط َمصصا ُت ْ‬ ‫سص ِ‬ ‫ن َأْو َ‬‫ن ِمص ْ‬ ‫ساِكي َ‬ ‫شَرِة َم َ‬ ‫ع َ‬ ‫طَعاُم َ‬‫ِإ ْ‬
‫ظصصوا‬ ‫حَف ُ‬‫حَلْفُتصْم َوا ْ‬ ‫ك َكّفصصاَرةُ َأْيَمصصاِنُكْم ِإَذا َ‬ ‫لَثصِة َأّيصصاٍم َذِلص َ‬ ‫صصَياُم َث َ‬ ‫جصْد َف ِ‬ ‫ن َلْم َي ِ‬ ‫َرَقَبٍة َفَم ْ‬
‫ن )‪(89‬‬ ‫شُكُرو َ‬‫ل َلُكْم َآَياِتِه َلَعّلُكْم َت ْ‬ ‫ن ا ُّ‬ ‫ك ُيَبّي ُ‬‫َأْيَماَنُكْم َكَذِل َ‬
‫ي لغسسو بازخواسسست‌‬ ‫ه سسسوگندها ‌‬ ‫»خداونسسد شسسما را ب ‌‬
‫ي‬‫ها ‌‬ ‫ي و مؤاخننذ ‌‬ ‫ي لغننو‪ ،‬بازپرسنن ‌‬ ‫ي‪ :‬سننوگندها ‌‬ ‫يكند« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت‪ .‬سننوگند‬ ‫م در آنهننا واجب‌ نيسن ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ت كفننار ‌‬ ‫ندارند و پننرداخ ‌‬
‫ص در اثننناي‌‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫ن اسننت‌ ك ‌‬ ‫ب شننافعي‪ :‬اي ‌‬ ‫لغننو‪ :‬در مننذه ‌‬
‫ن قصنند‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي واللننه!‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه واللننه! آر ‌‬ ‫ش بگويد‪ :‬ن ‌‬ ‫سخن ‌‬
‫ي‬ ‫ع ازسننوگندها ‌‬ ‫ن نننو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هباشنند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن را داشت ‌‬ ‫م خننورد ‌‬ ‫قسنن ‌‬
‫يشننود‪ .‬امننا‬ ‫ن صننادر م ‌‬ ‫ت از انسا ‌‬ ‫هطريق‌ عاد ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ه‪ ،‬اغل ‌‬ ‫بيهود ‌‬
‫ص در‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫ن اسنت‌ ك ‌‬ ‫از نظر جمهننور فقهننا‪ :‬سننوگند لغننو آ ‌‬
‫ن خننويش‌ را بنر مبنننا ‌‬
‫ي‬ ‫ل‪ ،‬گمننا ‌‬ ‫ه يننا از حننا ‌‬ ‫ن از گذشنت ‌‬ ‫خبرداد ‌‬
‫ن امننر پنننداري‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه و بننر وقننو ‌‬ ‫ن خننبر قننرار داد ‌‬ ‫ع مفنناد آ ‌‬ ‫وقو ‌‬
‫ن باشنند‪.‬‬ ‫فآ ‌‬ ‫ت امننر بننرخل ‌‬ ‫ه واقعي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‌سوگند بخننورد؛ درحننال ‌‬
‫ت‪» .‬ولي‌‬ ‫ه »بقره« نيننز گذش ن ‌‬ ‫م سوگند لغو درسور ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫هقصسسد‬ ‫ن سسسوگندها ب ‌‬ ‫ب محكسسم ‌كسسرد ‌‬ ‫هسسسب ‌‬ ‫شسسمارا ب ‌‬
‫مو‬ ‫ي محك ‌‬ ‫ه سننوگندها ‌‬ ‫ي‪ :‬شننما را ب ‌‬ ‫يكنسسد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫مؤاخسسذ ‌‬
‫يكنينند‪ ،‬مؤاخننذ ‌‬
‫ه‬ ‫ه ينناد م ‌‬ ‫ي قصنند و اراد ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫منعقنند ‌‬
‫ن سوگندها را بشكنيد‪.‬‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكند‪ ،‬در صورتي‌ ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ع اند‪:‬‬ ‫پس‌ سوگندها عموما بر دو نو ‌‬
‫ه‪.‬‬ ‫ي اراد ‌‬ ‫م و از رو ‌‬ ‫ي محك ‌‬ ‫ي لغننو‪2 .‬ن ن سننوگندها ‌‬ ‫‪1‬ن سننوگندها ‌‬
‫ن را »يمين‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ع سننومي‌ از سننوگند اسنت‌ ك ‌‬ ‫نجا نننو ‌‬ ‫اما در اي ‌‬
‫ف عبننار ‌‬
‫ت‬ ‫س در نننزد احنننا ‌‬ ‫ينامننند‪ .‬سننوگند غمننو ‌‬ ‫غموس« م ‌‬
 ‫ه ينا‬ ‫ي در گذشنت ‌‬ ‫ع امر ‌‬ ‫ي بر وقو ‌‬ ‫ن قصد ‌‬ ‫ت از‪ :‬سوگندخورد ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه سننوگند‬ ‫ف برآنننند ك ‌‬ ‫ت‪ .‬احنننا ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ع نشنند ‌‬ ‫ل كننه ‌واق ‌‬ ‫حننا ‌‬
‫نو‬ ‫ن فروغلتينند ‌‬ ‫ي ننندارد زيننرا سننزاي ‌آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫»غمننوس« كفننار ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن پيداس ن ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه از نننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ن در جهن ‌‬ ‫هور شد ‌‬ ‫غوط ‌‬
‫ه‪ ،‬از كسن ‌‬
‫ي‬ ‫ه سننوگند منعقنند ‌‬ ‫ي‪ :‬كفننار ‌‬ ‫ه آن« يعن ‌‬ ‫سكفار ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫يخننورد و سننوگند خننود را‬ ‫ه سننوگند م ‌‬ ‫ه و آگاهننان ‌‬ ‫ه بننا اراد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت از جنس‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ه مسسسكي ‌‬ ‫ند ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫يشننكند‪» :‬طعسسا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪ :‬آن‌‬ ‫يخورانيد« يعن ‌‬ ‫ه خود را م ‌‬ ‫ه خانواد ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ميانه ‌آنچ ‌‬
‫ن و خننانواد ‌‬
‫ه‬ ‫ه كسا ‌‬ ‫ه عادتا ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ن را از ميانگي ‌‬ ‫ه مسكي ‌‬ ‫د ‌‬
‫ن ازغننذاها ‌‬
‫ي‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫م كنيد و طعام ‌داد ‌‬ ‫يخورانيد‪ ،‬اطعا ‌‬ ‫خود م ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه خورانننند ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت‪ ،‬همنننا ‌‬ ‫ب نيسننن ‌‬ ‫اعل بنننر شنننما واج ‌‬
‫يباشنند و اطعننا ‌‬
‫م‬ ‫ت نيز جايز نم ‌‬ ‫م ادني ‌و پس ‌‬ ‫ن از طعا ‌‬ ‫مسكي ‌‬
‫يگويننند‪ :‬اطعننا ‌‬
‫م‬ ‫ت‪ .‬احننناف ‌م ‌‬ ‫ن آنهاس ‌‬ ‫آنها تا سرحد سيركرد ‌‬
‫ش‪ ،‬اطعننا ‌‬
‫م‬ ‫نخور ‌‬ ‫ن بننا نننا ‌‬ ‫ت غننذا داد ‌‬ ‫ه نننوب ‌‬ ‫ي؛ سن ‌‬ ‫هطننور اعل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م به ‌طور‬ ‫ن از خرما يا جو و اطعا ‌‬ ‫كبار غذاداد ‌‬ ‫ي؛ ي ‌‬ ‫هطور ادن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪ .‬عمننر و‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫ن در نهننار و شننا ‌‬ ‫ت غننذاداد ‌‬ ‫اوسننط؛ دو نننوب ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ك از ده ‌مسكي ‌‬ ‫ي هر ي ‌‬ ‫هاند‪ :‬برا ‌‬ ‫يالله عنهما گفت ‌‬ ‫ه رض ‌‬ ‫عائش ‌‬
‫ف نينز همين‌‬ ‫ي احننا ‌‬ ‫م ينا خرمنا بپنردازد‪ .‬رأ ‌‬ ‫ع از گنند ‌‬ ‫م صنا ‌‬ ‫ني ‌‬
‫ن يك‌‬ ‫ي هنننر مسنننكي ‌‬ ‫يگويد‪ :‬بنننرا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ت‪ .‬امنننا شنننافع ‌‬ ‫اسننن ‌‬
‫ه سننوگند قصنندي ‌»پوشانيدن‌‬ ‫»مد«‪1‬بپننردازد‪» .‬يا« كفننار ‌‬
‫ه مسننكين‌‬ ‫ند ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن لباسنن ‌‬ ‫ي‪ :‬پوشننانيد ‌‬ ‫ن اسسست« يعن ‌‬ ‫آنسسا ‌‬
‫س باشند‪.‬‬ ‫ه لبنا ‌‬ ‫ك قنوار ‌‬ ‫ن رابپوشاند‪ ،‬هرچند ي ‌‬ ‫ه بدنشا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه بننا‬ ‫س اس نت‌ ك ‌‬ ‫ن مقدار ازلبننا ‌‬ ‫ت(‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي‪ :‬مراد از )كسو ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ف برآنننند كه‌‬ ‫ي احنننا ‌‬ ‫ن نماز جايز باشد‪ .‬ول ‌‬ ‫ن‪ ،‬خواند ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫پوشيد ‌‬
‫ن را بپوشنناند‪ ،‬از‬ ‫م بنند ‌‬ ‫ه تمننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ياسن ‌‬ ‫س‪ ،‬لباس ‌‬ ‫ي لبننا ‌‬ ‫حد ادنا ‌‬
‫ت‪» .‬يسسا«‬ ‫ي نيس ن ‌‬ ‫ه كاف ‌‬ ‫ن فقط يك ‌ازار و عمام ‌‬ ‫ت‪ ،‬داد ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي است« ازقيننند‬ ‫ها ‌‬ ‫ن برد ‌‬ ‫ي »آزاد كرد ‌‬ ‫ه سوگند قصد ‌‬ ‫كفار ‌‬
‫ه باينند مننؤم ‌‬
‫ن‬ ‫ن بننرد ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي شرط كرده ‌اس ن ‌‬ ‫ي‪ .‬شافع ‌‬ ‫بردگ ‌‬
‫هاننند‪.‬‬ ‫ي را شننرط نكرد ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫نبننود ‌‬ ‫ف‪ ،‬مؤم ‌‬ ‫باشنند امننا احنننا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ع اس ‌‬
‫م صا ‌‬
‫كچهار ‌‬
‫ت از )‪ (2751‬گرم‪ ،‬و مد‪ :‬ي ‌‬
‫ع‪ :‬عبار ‌‬
‫صا ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫يشننكند‪،‬‬ ‫يخورد و باز سننوگند م ‌‬ ‫ه سوگند م ‌‬ ‫يك ‌‬‫ن‪ ،‬كس ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ك از آنهننا را كه‌‬ ‫ت و هر ي ‌‬ ‫ه مخير اس ‌‬ ‫ه كار ياد شد ‌‬ ‫نس ‌‬ ‫در ميا ‌‬
‫م دهد‪.‬‬ ‫يتواند انجا ‌‬ ‫يخواهد‪ ،‬م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه روز‬ ‫ه سس ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت‪ ،‬بسسر اوسس ‌‬ ‫ه اينها را نياف ‌‬ ‫س هرك ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه را‬ ‫ه چيننز يادشنند ‌‬ ‫س يكنني ‌از سن ‌‬ ‫ي‪ :‬هر ك ‌‬ ‫ه بگيرد« يعن ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ت‪ .‬و ايننن‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ي‪ ،‬كفار ‌‬ ‫ه روز پياپ ‌‬ ‫نس ‌‬ ‫ت‪ ،‬روزه ‌گرفت ‌‬ ‫نياف ‌‬
‫ن سن ‌‬
‫ه‬ ‫يگويننند‪ :‬گننرفت ‌‬ ‫يهننا م ‌‬ ‫ت‪ .‬اما مالك ‌‬ ‫ي جمهور فقهاس ‌‬ ‫‌رأ ‌‬
‫ت‪» .‬اين‌ اس ‌‬
‫ت‬ ‫هطننور متفننرق ‌نيننز درس نت‌ اس ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫روز روز ‌‬
‫ه سوگند خورديد«‬ ‫يك ‌‬
‫ي شما هنگام ‌‬ ‫ه سوگندها ‌‬ ‫كفار ‌‬
‫ه و حننانث‌ گرديدينند زيننرا داد ‌‬
‫ن‬ ‫ن سننوگند شكسننت ‌‬ ‫و بعننداز آ ‌‬
‫هاننند نن جننايز‬ ‫ف گفت ‌‬ ‫ه احنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل ازسوگندشكني‌ ن چنا ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫كفار ‌‬
‫ن عبننار ‌‬
‫ت‬ ‫ي خود را نگاه ‌داريسسد« اي ‌‬ ‫ت »و سوگندها ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ت‪:‬‬‫ه معني‌ اس ‌‬ ‫هس ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن شننتا ‌‬
‫ب‬ ‫ه سننوگندخورد ‌‬ ‫هداريد و ب ‌‬ ‫ي خود را نگا ‌‬ ‫‪ 1‬ن سوگندها ‌‬
‫نورزيد‪.‬‬
‫ه شكستن‌ آنها‬ ‫هداريد و ب ‌‬ ‫هايد نگا ‌‬ ‫ه خورد ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫‪ 2‬ن سوگندهاي ‌‬
‫نشتابيد‪.‬‬
‫ي خود را شكستيد‪ ،‬در پننرداخت‌ كفنناره‌‬ ‫ه سوگندها ‌‬ ‫‪ 3‬ن چنانچ ‌‬
‫ي نكنيد‪.‬‬ ‫لانگار ‌‬ ‫سه ‌‬
‫ت خسسود را بيسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي شسسما آيسسا ‌‬ ‫ه خداونسسد بسسرا ‌‬ ‫نگسسون ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ه شكر كنيد«‬ ‫ي »باشد ك ‌‬ ‫ن روشن ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫يكند« با اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن نعمننت‬ ‫ت‪ ،‬چو ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت نهاد ‌‬ ‫ه او بر شما من ‌‬ ‫ن نعمتهايي‌ را ك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫م خود‪.‬‬ ‫ن احكا ‌‬ ‫نساخت ‌‬ ‫ت و روش ‌‬ ‫ن شريع ‌‬ ‫‌بيا ‌‬

‫عَمِل‬
‫ن َ‬
‫س ِم ْ‬‫ج ٌ‬
‫ب َواَْلْزَلُم ِر ْ‬
‫صا ُ‬
‫سُر َواَْلْن َ‬
‫خْمُر َواْلَمْي ِ‬‫ن َآَمُنوا ِإّنَما اْل َ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(90‬‬ ‫حو َ‬ ‫جَتِنُبوُه َلَعّلُكْم ُتْفِل ُ‬
‫ن َفا ْ‬‫طا ِ‬ ‫الشّْي َ‬
‫ه خمسسر و ميسسسر«‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫ن! جز اي ‌‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ه »بقننره«‬ ‫ب وقمننار( در سننور ‌‬ ‫تفسننير خمننر و ميسننر )شننرا ‌‬
‫ه فرمننود‪ :‬تمننام‬ ‫ه است‌ ك ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫ت‪ .‬از اب ‌‬ ‫گذش ‌‬
‫ههننا بننا گننردو و‬ ‫ي بچ ‌‬ ‫ت‪ ،‬حتي‌ بنناز ‌‬ ‫ع قمار از »ميسر« اس ‌‬ ‫‌انوا ‌‬
 ‫ي‪:‬‬ ‫ه »انصسساب« يعن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيسنن ‌‬ ‫ي نننرد‪» .‬و« جننزاي ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫مهر ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه بودننند »و ازلم« يعن ‌‬ ‫ب شد ‌‬ ‫ش نص ‌‬ ‫ي پرست ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫بتاني‌ ك ‌‬
‫ه گذش ن ‌‬
‫ت‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ن در اواي ‌‬ ‫ه تفسننير آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬ك ‌‬ ‫ي قننرع ‌‬ ‫تيرهننا ‌‬
‫يشود‬ ‫قم ‌‬ ‫س‪ :‬بر پليديها و نجاستها اطل ‌‬ ‫ساست« رج ‌‬ ‫»رج ‌‬
‫ن اسنت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن شننيطا ‌‬ ‫ن است« زيننرا اي ‌‬ ‫ل شيطا ‌‬ ‫»و از عم ‌‬
‫ه و آنهننا را‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ه را بننراي ‌شننما نيكننو جلننو ‌‬ ‫ل يادشنند ‌‬ ‫اعمننا ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ي‪ :‬از پليد ‌‬ ‫ن پرهيز كنيد« يعن ‌‬ ‫س‪ ،‬از آ ‌‬ ‫يدهد »پ ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫آراي ‌‬
‫ي يك ‌‬
‫ي‬ ‫ت معن ‌‬ ‫ن پرهيز كنيد؛ ودر هر دو صور ‌‬ ‫ل شيطا ‌‬ ‫يا از عم ‌‬
‫ض رسننتگاري‬ ‫ه في ‌‬ ‫ه رسسستگار شسسويد« و ب ‌‬ ‫ت‪» .‬باشد ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل گرديد‪.‬‬ ‫‌ناي ‌‬
‫بو‬ ‫ن تأكينند‪ ،‬شننرا ‌‬ ‫ي بننا چننندي ‌‬ ‫ه حق‌ تعننال ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ه‪ :‬آنهننا را در ردي ‌‬
‫ف‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫م كرد‪ :‬تأكيد او ‌‬ ‫م اعل ‌‬ ‫قمار را حرا ‌‬
‫س‪،‬‬‫ه‪ :‬آنهننا را رج ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن قننرار داد‪ .‬تأكينند دوم ‌اي ‌‬ ‫ش بتننا ‌‬ ‫پرسننت ‌‬
‫ي‪ :‬در‬ ‫ل بعضن ‌‬ ‫ه قننو ‌‬ ‫ي كرد‪ ،‬هرچننند ب ‌‬ ‫ي معرف ‌‬ ‫س معنو ‌‬ ‫يعني‌ نج ‌‬
‫ن دو‬ ‫ه‪ :‬آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫ت‪ .‬تأكيد سننو ‌‬ ‫ت حسي‌ نيز هس ‌‬ ‫ب نجاس ‌‬ ‫شرا ‌‬
‫ه از شننيطان‌ جننز‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ن ناميد و روش ‌‬ ‫ل شيطا ‌‬ ‫را از عم ‌‬
‫ن را‬ ‫ه‪ :‬مؤمنننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫يزننند‪ .‬تأكينند چهننار ‌‬ ‫ص سننر نم ‌‬ ‫شر خننال ‌‬
‫ي‪ ،‬از معناي‬ ‫ن تعبير در نه ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن بپرهيزند‪ ،‬ك ‌‬ ‫دستور داد تا از آ ‌‬
‫ه‪ :‬پرهيننز از آنهننا را‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ .‬و نهايتننا اي ‌‬ ‫غتر اس ن ‌‬ ‫ن( بلي ‌‬ ‫ككرد ‌‬ ‫‌)تر ‌‬
‫ه پرهيننز از آنهننا‬ ‫س هرگننا ‌‬ ‫م كننرد پ ‌‬ ‫ب رسننتگاري ‌اعل ‌‬ ‫مننوج ‌‬
‫ب آنها‪ ،‬سراسر زيننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ارتكا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي باشد‪ ،‬روش ‌‬ ‫رستگار ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ت اس ‌‬ ‫و خسار ‌‬
‫ه شننرا ‌‬
‫ب‬ ‫ه فرمننود‪ :‬دربننار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫نعمننرك رواي ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫خْمصصِر‬ ‫ن اْل َ‬‫عصص ِ‬‫ك َ‬ ‫سصصَأُلوَن َ‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬ي ْ‬ ‫ن آنهننا آي ‌‬ ‫ت‪ ،‬اولي ‌‬ ‫ل شده ‌اس ‌‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫س ‌‬
‫ي از‬ ‫ن‪ ،‬بننرخ ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ت و بعنند از نننزو ‌‬ ‫سصصِر ﴾ »بقره‪ «‌219/‬اس ‌‬ ‫َواْلَمْي ِ‬
‫ه لننذا به‌‬ ‫م گشت ‌‬ ‫ب حرا ‌‬ ‫ه شرا ‌‬ ‫ه كردند ك ‌‬ ‫ن تبصر ‌‬ ‫اصحاب‪ ‌‬چني ‌‬
‫ه خداوننند متعننال‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه بدهيد تا چنا ‌‬ ‫ل خداص گفتند‪ :‬اجاز ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫م! رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ه گيننري ‌‬ ‫ب بهننر ‌‬ ‫ع شننرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬از مننناف ‌‬ ‫ه فرمننود ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ت آنها سننكوت ‌نمودننند‪ .‬بعنند از‬ ‫ن درخواس ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫خداص در قبا ‌‬
‫ل شنند‪،‬‬ ‫سصصَكاَرى ﴾ »نساء‪ «43/‬ناز ‌‬ ‫لَة َوَأْنُتصصْم ُ‬ ‫صَ‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬ل َتْقَرُبوا ال ّ‬ ‫ن آي ‌‬ ‫آ ‌‬
 ‫ه اس نت‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫ب حننرا ‌‬ ‫ه شننرا ‌‬ ‫ه كردند ك ‌‬ ‫ن تبصر ‌‬ ‫باز برخي‌ چني ‌‬
‫ب؛ در نننزديك‌‬ ‫لالله! بسننيار خننو ‌‬ ‫لذا اصحاب‪ ‌‬گفتند‪ :‬يا رسو ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫م رسننو ‌‬ ‫م‪ .‬بنناز ه ‌‬ ‫ينوشنني ‌‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ت نمنناز شننرا ‌‬ ‫اوقننا ‌‬
‫ل شنند‪.‬‬ ‫سصصُر‪ ﴾ ...‬ناز ‌‬ ‫ه‪ِ ﴿ :‬إّنَما اْل َ‬
‫خْمُر َواْلَمْي ِ‬ ‫س آي ‌‬‫ت نمودند‪ .‬سپ ‌‬ ‫سكو ‌‬
‫ن ديگننر شننرا ‌‬
‫ب‬ ‫ل خداص فرمودننند‪ :‬اكنننو ‌‬ ‫م رسو ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫م گرديد‪.‬‬ ‫ع( حرا ‌‬ ‫هطور قط ‌‬ ‫)ب ‌‬
‫»كل مسششكر خمششر‪ ،‬وكل‌ مسششكر حششرام‌‪،‬‬ ‫‌‬ ‫ت‪:‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫في الخرة‌‪ :‬هر چيننز‬ ‫يتب‪ ،‬لم‌ يشربها ‌‬ ‫شرب الخمر فمات‌ وهو يدمنها لم‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ومن‌‬
‫تپ ‌‬
‫س‬ ‫م اسن ‌‬ ‫ي حننرا ‌‬ ‫يآور ‌‬ ‫ت وهر مست ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ي شرا ‌‬ ‫يآور ‌‬ ‫مست ‌‬
‫ه آن ‌معتنناد‬ ‫ه هنوز ب ‌‬ ‫ي مرد ك ‌‬ ‫ب نوشيد و در حال ‌‬ ‫س شرا ‌‬ ‫هر ك ‌‬
‫ينوشد«‪.‬‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن را در آخر ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه نكرد ‌‬ ‫ن توب ‌‬ ‫بود و از آ ‌‬

‫سصِر‬‫خْمصِر َوالَْمْي ِ‬‫ضصصاَء ِفصصي اْل َ‬

‫ن ُيوِقصَع َبْيَنُكصُم اْلَعصَداَوَة َواْلَبْغ َ‬
‫ن َأ ْ‬ ‫طا ُ‬‫شصْي َ‬ ‫ِإّنمَصصا ُيِريصُد ال ّ‬
‫ن )‪(91‬‬ ‫لِة َفَهْل َأْنُتْم ُمْنَتُهو َ‬ ‫صَ‬‫ن ال ّ‬ ‫عِ‬
‫ل َو َ‬‫ن ِذْكِر ا ِّ‬ ‫عْ‬ ‫صّدُكْم َ‬ ‫َوَي ُ‬
‫بو‬ ‫م شننرا ‌‬ ‫م تحننري ‌‬ ‫ق حك ‌‬ ‫ه ساب ‌‬ ‫ه حق‌ تعالي‌ در آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعد از آ ‌‬
‫م آنهننا را‬ ‫ت تحننري ‌‬ ‫ه حكم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫م كرد‪ ،‬اكنننو ‌‬ ‫قمار را اعل ‌‬
‫بو‬ ‫يخواهسسد بسسا شسسرا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يكند‪» :‬همانا شيطا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫ه بينسسدازد« اين‌ از‬ ‫ي و كين ‌‬ ‫ن شسسما دشسسمن ‌‬ ‫قمسسار‪ ،‬ميسسا ‌‬
‫ي نيننز‬ ‫ت »و« از مفاسنند دين ‌‬ ‫ب و قماراس ‌‬ ‫ي شرا ‌‬ ‫مفاسد دنيو ‌‬
‫يخواهنند‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ه شننيطا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫در آنهننا بسننيار اس ن ‌‬
‫س آيسسا شسسما‬ ‫»شما را از ياد الله و از نماز بازدارد پ ‌‬
‫يايسننتيد؟‬ ‫ي بازم ‌‬ ‫هطور نهاي ‌‬ ‫يداريد؟« و ازآنها ب ‌‬ ‫ت برم ‌‬ ‫دس ‌‬
‫ه را‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ ،‬بازايسننتيد! عمننر‪ ‬چننون ‌اي ‌‬ ‫س اسن ‌‬ ‫ي‪ :‬ديگر ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫م پروردگارا!‬ ‫شنيد‪ ،‬فرمود‪ :‬بازايستادي ‌‬
‫ب قمننار‪ ،‬منق ‌‬
‫ل‬ ‫ج‪ ،‬قننا ‌‬ ‫ي بننا نننرد‪ ،‬شننطرن ‌‬ ‫ه‪ :‬باز ‌‬ ‫ف برآنند ك ‌‬ ‫احنا ‌‬
‫ه بننا‬ ‫ت‪ ،‬هرچند ك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه تحريم ‌‬ ‫ق و مانند اينها مكرو ‌‬ ‫ي‪ ،‬ور ‌‬ ‫چين ‌‬
‫ج را‬ ‫ف بننازي ‌بننا شننطرن ‌‬ ‫م ابويوس ن ‌‬ ‫ه نباشد اما امننا ‌‬ ‫قمار همرا ‌‬
‫ه‪:‬‬‫ن شرايط ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه‪ ،‬مشروط ب ‌‬ ‫ح دانست ‌‬ ‫مبا ‌‬
‫ه نباشد‪.‬‬ ‫ج با قمار همرا ‌‬ ‫ي شطرن ‌‬ ‫‪ 1‬ن باز ‌‬
‫ن پايبند نباشد‪.‬‬ ‫هآ ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫هطور داي ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫‪ 2‬ن شخ ‌‬
 ‫ل وارد نسازد‪.‬‬
‫ي خل ‌‬
‫تو ‌‬
‫‪ 3‬ن به‌ واجبي‌ از واجبا ‌‬
‫ن بسيار سوگند نخورد‪.‬‬ ‫‪ 4‬ن بر آ ‌‬

‫سصصوِلَنا‬
‫عَلصصى َر ُ‬
‫عَلُموا َأّنَما َ‬
‫ن َتَوّلْيُتْم َفا ْ‬
‫حَذُروا َفِإ ْ‬
‫سوَل َوا ْ‬
‫طيُعوا الّر ُ‬
‫ل َوَأ ِ‬
‫طيُعوا ا َّ‬ ‫َوَأ ِ‬
‫ن )‪(92‬‬ ‫غ اْلُمِبي ُ‬
‫لُ‬
‫اْلَب َ‬
‫ت كنيد و برحذر باشيد« از‬ ‫»و از خدا و پيامبر اطاع ‌‬
‫س و حذر از مخننالفت‌‬ ‫ي‪ :‬تر ‌‬ ‫ش‪ ،‬يعن ‌‬ ‫نافرماني‌ خدا‪ ‬و پيامبر ‌‬
‫ش يكجا گردانيد »پس ‌اگسسر رو‬ ‫ت خدا‪ ‬و رسول ‌‬ ‫را با طاع ‌‬
‫ي و تننرس‌ از خنندا‪ ‬و اطنناع ‌‬
‫ت‬ ‫گردانيديد« از فرمننانبردار ‌‬
‫ه بر پيامبر ما جز پيسسام ‌رسسساند ‌‬
‫ن‬ ‫رسولشص »بدانيد ك ‌‬
‫ت‪ ،‬شننما بننر پيننامبر هيچ‌‬ ‫ن صور ‌‬ ‫ي‪ :‬در آ ‌‬ ‫آشكار نيست« يعن ‌‬
‫غ آيننا ‌‬
‫ت‬ ‫ي فقننط ابل ‌‬ ‫هايد زيننرا مننأموريت‌ و ‌‬ ‫زياني‌ وارد نسنناخت ‌‬
‫ه از تكلي ‌‬
‫ف‬ ‫هايد؛ چننراك ‌‬ ‫ن رسنناند ‌‬ ‫ه برخود زيننا ‌‬ ‫س بلك ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫هايد‪.‬‬
‫ي برتافت ‌‬ ‫ش رو ‌‬ ‫خوي ‌‬

‫طِعُمصوا ِإَذا َمصا اّتَقصْوا‬

‫ح ِفيَمصا َ‬ ‫جَنصا ٌ‬‫ت ُ‬ ‫حا ِ‬‫صصاِل َ‬
‫عِمُلصوا ال ّ‬ ‫ن َآَمُنصوا َو َ‬‫عَلصى اّلصِذي َ‬ ‫س َ‬ ‫َلْيص َ‬
‫حص ّ‬
‫ب‬ ‫لص ُي ِ‬‫سصُنوا َوا ُّ‬ ‫ح َ‬
‫ت ُثصّم اّتَقصْوا َوَآَمُنصوا ُثصّم اّتَقصْوا َوَأ ْ‬‫حا ِ‬‫صصاِل َ‬‫عِمُلصوا ال ّ‬‫َوَآَمُنصوا َو َ‬
‫ن )‪(93‬‬ ‫سِني َ‬ ‫ح ِ‬
‫اْلمُ ْ‬
‫ل شايسسسته‌‬ ‫ن آوردنسسد و اعمسسا ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»بسسر كسسسان ‌‬
‫ب‪ ،‬از هننر‬ ‫م شننرا ‌‬ ‫ل ازتحننري ‌‬ ‫ه خوردنسسد« قب ‌‬ ‫كردند‪ ،‬در آنچ ‌‬
‫ل داشنننتند »گنسساهي‌‬ ‫ه مي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ع خنننوراكي‌ و نوشنننيدن ‌‬ ‫ننننو ‌‬
‫ه از آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬چنننرا ك ‌‬ ‫ه كردند« يعن ‌‬ ‫ن تقوا پيش ‌‬ ‫ت‪ ،‬چو ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ه‪ ،‬پرهيز كردند »و‬ ‫ك وغير ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫ه بود؛ چو ‌‬ ‫م گشت ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫ه كردنسسد و بسساز تقسسوا‬ ‫ل شايسسست ‌‬ ‫ن آوردند و اعما ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ه بعدا بننر آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫هك ‌‬ ‫ي كردند از آنچ ‌‬ ‫ه كردند« وپرهيزگار ‌‬ ‫پيش ‌‬
‫ح بننود »و ايما ‌‬
‫ن‬ ‫ه قبل برآنننان ‌مبننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م شد‪ ،‬با وجود آ ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫ه كردنسسد« و‬ ‫ن »و بسساز تقسسوا پيش س ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه تحننري ‌‬ ‫آوردنسسد« ب ‌‬
‫ن حننرا ‌‬
‫م‬ ‫م‪ ،‬بر آنا ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫ه بعد از آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يكردند از آنچ ‌‬ ‫پرهيزگار ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي كردنسسد« يعن ‌‬ ‫ح بود »و نيكوكسسار ‌‬ ‫ن مبا ‌‬ ‫شد و قبل بر آنا ‌‬
‫م دادند‪.‬‬ ‫ك انجا ‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ل تقننوا‬ ‫ق اص ن ‌‬ ‫ل ذكر شد؛ تحق ‌‬ ‫ه در او ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مراد از تقوا و ايمان ‌‬
‫ه بننار‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬مننراد از تقننوا و ايمننان ‌‬ ‫ن در آنان ‌اس ‌‬ ‫ل ايما ‌‬ ‫و اص ‌‬
‫تو‬ ‫ن بننر تقننوا و ايمننان ‌اسن ‌‬ ‫م ايشا ‌‬ ‫ت و دوا ‌‬ ‫م ذكر شد؛ ثبا ‌‬ ‫دو ‌‬
‫نو‬ ‫ن و احسننا ‌‬ ‫م بننر بننندگا ‌‬ ‫م؛ پرهيننز از ظل ‌‬ ‫ي سو ‌‬ ‫مراد از تقوا ‌‬
‫ي از‬ ‫ل؛ خننوددار ‌‬ ‫ي او ‌‬ ‫ت‪ .‬يا مننراد از تقننوا ‌‬ ‫ت با آنان ‌اس ‌‬ ‫مواسا ‌‬
‫ت و منراد از‬ ‫ي از محرمنا ‌‬ ‫م؛ خوددار ‌‬ ‫ي دو ‌‬ ‫ك‪ ،‬مراد از تقوا ‌‬ ‫شر ‌‬
‫ت »و اللسسسه‬ ‫ت اسننن ‌‬ ‫ي از شنننبها ‌‬ ‫م؛ خنننوددار ‌‬ ‫ي سنننو ‌‬ ‫تقنننوا ‌‬
‫يدارد«‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را دوس ‌‬ ‫نيكوكارا ‌‬
‫ل شنند‪،‬‬ ‫ب و قمننار ننناز ‌‬ ‫م شننرا ‌‬ ‫ه تحننري ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل‪ :‬چننو ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫سننب ‌‬
‫ه خواهند بنود سنرانجام ‌كنار‬ ‫ه گفتنند‪ :‬چگنون ‌‬ ‫گروهي‌ از صحاب ‌‬
‫م درگذشتند درحالي ‌كننه ‌تننا دم‌‬ ‫ل از تحري ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫كساني‌ از ما ك ‌‬
‫ل به ‌دست‌ آمد ‌‬
‫ه‬ ‫م مرگ‌ اموا ‌‬ ‫ينوشيدند و تا د ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫گ شرا ‌‬ ‫مر ‌‬
‫ي حرا ‌‬
‫م‬ ‫ن غذاها ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يخوردند و درحالي‌ مردند ك ‌‬ ‫از قمار را م ‌‬
‫ن سنناخت‌‬ ‫ه نازل‌ شد و روش ‌‬ ‫سآيه ‌كريم ‌‬ ‫ن بود؟ پ ‌‬ ‫مشا ‌‬ ‫در شك ‌‬
‫هاند لذا بر‬ ‫ب و قمار درگذشت ‌‬ ‫م شرا ‌‬ ‫ل از تحري ‌‬ ‫ن آنها قب ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫م بود ‌‬ ‫ه پرهيزگار ه ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت درحال ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ن گناه ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي جمهننور فقهننا‬ ‫ب‪ ،‬بنابر رأ ‌‬ ‫ه حد شرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه يادآور ‌‬ ‫بايست ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه( اس ‌‬ ‫هشتاد شلق ‌)در ‌‬

‫حُكمْ ِلَيْعَل صَم‬‫صْيدِ َتَناُلُه َأْيِديُكْم َوِرَمصصا ُ‬

‫ن ال ّ‬ ‫يٍء ِم َ‬ ‫ش ْ‬‫ل ِب َ‬ ‫ن َآَمُنوا َلَيْبُلَوّنُكُم ا ُّ‬
‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ب َأِليٌم )‪(94‬‬ ‫عَذا ٌ‬ ‫ك َفَلُه َ‬‫عَتَدى َبْعَد َذِل َ‬ ‫نا ْ‬ ‫ب َفَم ِ‬ ‫خاُفُه ِباْلَغْي ِ‬
‫ن َي َ‬
‫ل َم ْ‬ ‫ا ُّ‬
‫ه چيسسزي‌ از‬ ‫ه خداونسسد شسسما را ب ‌‬ ‫ن! هسسرآين ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ههسساي ‌شسسما باشسسد‬ ‫س شسسما و نيز ‌‬ ‫ه در دستر ‌‬ ‫شكار ك ‌‬
‫ي‬‫ها ‌‬‫ن شننكار آمنناد ‌‬ ‫ه چنننا ‌‬ ‫ي‪ :‬شننما را ب ‌‬ ‫خواهسسد آزمسسود« يعن ‌‬
‫يو‬ ‫ت شننكار ‌‬ ‫ن حيوانننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬راند ‌‬ ‫هتيرانداز ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يآزمايد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن شكارها نن به‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي نباشد بلك ‌‬ ‫ن آنها نياز ‌‬ ‫ل نمود ‌‬ ‫ب و دنبا ‌‬ ‫تعقي ‌‬
‫ههايتننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه در دسننترس‌ و در بننرد نيز ‌‬ ‫ن ن ن هم ‌‬ ‫منظور آزمايشتا ‌‬
‫ن زننندگي‌‬ ‫ي از مننوارد تننأمي ‌‬ ‫ي! شننكار يك ‌‬ ‫ه باشد‪ .‬آر ‌‬ ‫قرارداشت ‌‬
‫ن در‬ ‫مآ ‌‬ ‫ن را بننا تحننري ‌‬ ‫ل ايشا ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ب بود و خدا ‌‬ ‫ي اعرا ‌‬ ‫ماد ‌‬
‫شقرار داد‬ ‫م‪ ،‬مننورد آزمنناي ‌‬ ‫ن حننر ‌‬ ‫م و در سننرزمي ‌‬ ‫ل احننرا ‌‬ ‫حننا ‌‬
 ‫ه در روز‬ ‫م تجاوز از حدود مقرر ‌‬ ‫ل را با عد ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫م بسسدارد كه‌‬ ‫ش قننرار داد »تسسا معلسسو ‌‬ ‫ه‪ ،‬موردآزمنناي ‌‬ ‫شنننب ‌‬
‫ي‪ :‬خنننداي‌‬ ‫يترسسسسد« يعن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه از و ‌‬ ‫ي غايبسسسان ‌‬ ‫هكسسسس ‌‬ ‫چ ‌‬
‫م ظهننور‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ب خواهنند داد تننا ب ‌‬ ‫ش را تننرتي ‌‬ ‫ن آزماي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫م‪ ،‬از او‬ ‫م مرد ‌‬ ‫ن از چش ‌‬ ‫هكسي ‌از شما پنها ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫م بدارد ك ‌‬ ‫معلو ‌‬
‫ش چشننم ‌و گننوش‌‬ ‫ه از او در پي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫يدارد‪ ،‬همننا ‌‬ ‫پننروا م ‌‬
‫هطننور‬ ‫ن ازخداوننند‪ ‬ب ‌‬ ‫يدارد زيننرا پننروا داشننت ‌‬ ‫م پننروا م ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ن ايمنا ‌‬
‫ن‬ ‫م‪ ،‬خنود برهنا ‌‬ ‫ش منرد ‌‬ ‫م و گننو ‌‬ ‫ن ازچشن ‌‬ ‫ه و نهنا ‌‬ ‫غايبان ‌‬
‫ن تجسساوز كنسسد‪ ،‬بسسراي‌‬ ‫س بعسسد از آ ‌‬ ‫س هسسر ك ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ي بننا امننر و‬ ‫ت مخننالفت‌ و ‌‬ ‫هجه ‌‬ ‫ب دردنسساك« ب ‌‬ ‫ت عسسذا ‌‬ ‫اوس ‌‬
‫ي‪.‬‬‫ع اله ‌‬ ‫شر ‌‬
‫ه حديبي ‌‬
‫ه‬ ‫ه در عمر ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫يگويد‪ :‬اي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ل در بيا ‌‬ ‫مقات ‌‬
‫ن و پرننندگان‌ بننر‬ ‫ي از جننانورا ‌‬ ‫ه انبننوه ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ل شنند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ننناز ‌‬
‫ل را‬ ‫ن مح ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ن درآمننننند ‌‬ ‫ل اردويشنننننا ‌‬ ‫ن در مح ‌‬ ‫مسنننننلمانا ‌‬
‫ع انبوه ‌‬
‫ي‬ ‫ن جم ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ن در گذشت ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هگون ‌‬ ‫پوشانيدند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه بودننند‪ .‬همننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي را هرگننز ندينند ‌‬ ‫ن شكار ‌‬ ‫ت وپرندگا ‌‬ ‫از حيوانا ‌‬
‫ن شننكار در حننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن را ازكشننت ‌‬ ‫ل ايشننا ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫بننود ك ‌‬
‫م نهي‌ كرد‪.‬‬ ‫احرا ‌‬
‫ن تننا روز‬ ‫ي مؤمنننا ‌‬ ‫ن آزمايش‌ بننرا ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه يادآور ‌‬ ‫بايست ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ت استمرار دارد چنا ‌‬ ‫قيام ‌‬

‫جصَزاءٌ‬ ‫ن َقَتَلصُه ِمْنُكصْم ُمَتَعّمصًدا َف َ‬

‫حُرٌم َوَم ْ‬ ‫صْيَد َوَأْنُتْم ُ‬‫ن َآَمُنوا َل َتْقُتُلوا ال ّ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫طَعصصاُم‬
‫عْدٍل ِمْنُكْم َهْدًيا َبصصاِلَغ اْلَكْعَبصِة َأْو َكّفصصاَرةٌ َ‬ ‫حُكُم ِبِه َذَوا َ‬‫ن الّنَعِم َي ْ‬
‫ِمْثُل َما َقَتَل ِم َ‬
‫عصاَد‬
‫ن َ‬ ‫ف َوَمص ْ‬ ‫سصَل َ‬ ‫عّمصا َ‬ ‫لص َ‬‫عَفصا ا ُّ‬ ‫ق َوَباَل َأْمِرِه َ‬ ‫صَياًما ِلَيُذو َ‬‫ك ِ‬ ‫عْدُل َذِل َ‬
‫ن َأْو َ‬ ‫ساِكي َ‬‫َم َ‬
‫عِزيٌز ُذو اْنِتَقاٍم )‪(95‬‬ ‫ل َ‬ ‫ل ِمْنُه َوا ُّ‬
‫َفَيْنَتِقُم ا ُّ‬
‫ي كه‌‬ ‫ي‪ :‬درحننال ‌‬ ‫ه محرميسسد« يعن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن! درحال ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫هايد »شكار‬ ‫م بسننت ‌‬ ‫ه يا هر دو‪ ،‬احننرا ‌‬ ‫ج يا عمر ‌‬ ‫مح ‌‬ ‫ت انجا ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ن را بكشسسد«‬ ‫س از شسسما عمسسدا آ ‌‬ ‫را نكشسسيد و هسسر ك ‌‬
‫م خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ه احننرا ‌‬ ‫هيادآورننند ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن را بكشنند ك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي‪ :‬درحننال ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه است‌ »بايد نظيسسر آنچه‌‬ ‫ن آن ‌آگا ‌‬ ‫ت كشت ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا از حرم ‌‬ ‫اس ‌‬
 ‫ل كيفر و‬ ‫ي تحم ‌‬ ‫ي‪ :‬بر و ‌‬ ‫ي بدهد« يعن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت كفار ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫كشت ‌‬
‫ت »از‬ ‫ب اسن ‌‬ ‫ه؛ واج ‌‬ ‫ه كشننت ‌‬ ‫ي همانننند بننا آنچ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت كفننار ‌‬ ‫پرداخ ‌‬
‫ه حكم‌‬ ‫ي‪ :‬از شتر‪ ،‬يا گنناو‪ ،‬يننا گوسننفند »ك ‌‬ ‫چهارپايان« يعن ‌‬
‫ه همانننند بننود ‌‬
‫ن‬ ‫ن جننزا و كيفننر‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه آن« يعن ‌‬ ‫كند ب ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن شما« يعن ‌‬ ‫ل از ميا ‌‬ ‫ن عاد ‌‬ ‫ت »دو ت ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه كشت ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن حك ‌‬
‫م‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن مسننلمانا ‌‬ ‫ت از ميننا ‌‬ ‫ه عنندال ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫دو مننرد معننرو ‌‬
‫ه بننر و ‌‬
‫ي‬ ‫م كردننند‪ ،‬آن ‌كفننار ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن دو ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س چننو ‌‬ ‫كنننند پ ‌‬
‫ه برسسسد«‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت هسسد ‌‬ ‫ه صسسور ‌‬ ‫يشنننود »و ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫لز ‌‬
‫م كردننند‪ ،‬بننا آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه حك ‌‬ ‫ه كفننار ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن حكننم ‌عنناد ‌‬ ‫ي‪ :‬اگننر دو ت ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي انجننا ‌‬
‫م‬ ‫ه باقربان ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي انجا ‌‬ ‫ن كار ‌‬ ‫ه‪ ،‬هما ‌‬ ‫ن كفار ‌‬ ‫حيوا ‌‬
‫ن در‬ ‫نآ ‌‬ ‫ح نمننود ‌‬ ‫ه و ذب ‌‬ ‫ي مك ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫يشود؛ از فرسننتاد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي در خننود‬ ‫ت زيننرا قربننان ‌‬ ‫ه نيس ن ‌‬ ‫ن كعب ‌‬ ‫ه عي ‌‬ ‫ه مننراد آي ‌‬ ‫آنجا‪ .‬البت ‌‬
‫ت و هي ‌‬
‫چ‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫ن حننر ‌‬ ‫ه مننراد سننرزمي ‌‬ ‫يشننود بلك ‌‬ ‫ح نم ‌‬ ‫ه ذب ‌‬ ‫كعب ‌‬
‫ه عبارت‌‬ ‫ي بدهد ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت »يا بايد كفار ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫خلفي‌ در اي ‌‬
‫ن روز ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬يسا برابسر آ ‌‬ ‫ن مسساكي ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ت از‪ :‬طعسا ‌‬ ‫اسس ‌‬
‫يكشنند‪،‬‬ ‫ن عمنند شننكار را م ‌‬ ‫ه بنندو ‌‬ ‫بگيرد« امننا بننر كس ني‌ ك ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي نيز كفار ‌‬ ‫هاند‪ :‬بر و ‌‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫ت‪ .‬برخ ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫كفار ‌‬
‫ه در هننر گننون ‌‬
‫ه‬ ‫ه علمننا مقنندار كفننار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه ياد آور ‌‬ ‫بايست ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ياللننه دهلننو ‌‬ ‫ه ول ‌‬ ‫هاند‪ .‬شننا ‌‬ ‫ي را مقننرر داشننت ‌‬ ‫صيد ‌‬
‫ه چيز تواند بود‪:‬‬ ‫ي صيد يكي‌ از س ‌‬ ‫»جزا ‌‬
‫ي در ننزد‬ ‫ن هماننند ‌‬ ‫ح كنند‪ .‬اي ‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫‪ 1‬ن هماننند صنيد را در حنر ‌‬
‫ت اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ه قيم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت و در نزد ابوحنيف ‌‬ ‫ت و هيأ ‌‬ ‫ه خلق ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫شافع ‌‬
‫يباشنند پس‌ مننراد‬ ‫ت متعننذر م ‌‬ ‫ت و هيننأ ‌‬ ‫ه خلق ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫زيرا ممنناثل ‌‬
‫ن را بسنننجند ن ‌‬
‫ه‬ ‫تآ ‌‬ ‫ن باينند قيم ‌‬ ‫ت و داورا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت معنو ‌‬ ‫مماثل ‌‬
‫ن را‪.‬‬ ‫ي مانند آ ‌‬ ‫حيوان ‌‬
‫ه مسننكينا ‌‬
‫ن‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ي خرينند ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ت صيد‪ ،‬خننوراك ‌‬ ‫ه قيم ‌‬ ‫‪2‬نب ‌‬
‫م و در‬ ‫ي از طعننا ‌‬ ‫ن مد ‌‬ ‫ه هر مسكي ‌‬ ‫بدهد‪ .‬در نزد شافعي‌ بايد ب ‌‬
‫ع از‬ ‫ك صننا ‌‬ ‫م ينناي ‌‬ ‫ع از گننند ‌‬ ‫م صا ‌‬ ‫ن ني ‌‬ ‫ه هر مسكي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نزد ابوحنيف ‌‬
‫جو بدهد‪.1‬‬

‫ت‪.‬‬
‫ع اس ‌‬
‫م صا ‌‬
‫كچهار ‌‬
‫م است‪ ،‬و مد ي ‌‬
‫ع )‪ (2751‬گر ‌‬
‫ك صا ‌‬
‫ي ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ك روز‬ ‫ني ‌‬ ‫ن به ‌شمار مسننكينا ‌‬ ‫م هر نفر مسكي ‌‬ ‫ي اطعا ‌‬ ‫‪ 3‬ن بجا ‌‬
‫ه مخير‬ ‫ه يادشد ‌‬ ‫ع كفار ‌‬ ‫ه نو ‌‬ ‫نس ‌‬ ‫س جاني ‌در ميا ‌‬ ‫ه بدارد‪ .‬پ ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ل‪ :‬يعن ‌‬ ‫ل كسردار خسود را بچشسسد« وبننا ‌‬ ‫ت »تسا وبسسا ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ن شننكار را »اللسسه از آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ي كشننت ‌‬ ‫م بنند و جننزا ‌‬ ‫سننرانجا ‌‬
‫م قبل‌‬ ‫ن صيد حننر ‌‬ ‫ب شما‪ ،‬درمورد شكاركرد ‌‬ ‫گذشت« از جان ‌‬
‫سك ‌‬
‫ه‬ ‫ي هر ك ‌‬ ‫ت ول ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه »عفو كرد ‌‬ ‫م كفار ‌‬ ‫ل حك ‌‬ ‫از نزو ‌‬
‫ع‬ ‫ن قنناط ‌‬ ‫ن بيننا ‌‬ ‫ن شننكار‪ ،‬بعنند از اي ‌‬ ‫ي كشننت ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫بازگردد« ب ‌‬
‫ت و او را‬ ‫يگيسسرد« در آخننر ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫س خسسدا از او انتقسسا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫بو‬ ‫يكننند »و خداونسسد غسسال ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ش عننذا ‌‬ ‫ب گناهننان ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م تجنناوز‬ ‫ه از حدود اسل ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م است« بر كس ‌‬ ‫ب انتقا ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬از او بننا‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ياي ‌‬ ‫هاننند‪ :‬معن ‌‬ ‫كند‪ .‬بننرخي‌ گفت ‌‬
‫ه جمهنور فقهنا از‬ ‫نك ‌‬ ‫يگينرد چننا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه انتقا ‌‬ ‫ن كفار ‌‬ ‫ع نمود ‌‬ ‫وض ‌‬
‫ه را بننر تكراركننننده‌ اين‌‬ ‫ت كفننار ‌‬ ‫ه‪ ،‬پننرداخ ‌‬ ‫م ابوحنيف ‌‬ ‫ه اما ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ن جننزا بننا تكننرار‬ ‫ن‪ ،‬در نزد آنا ‌‬ ‫هاند بنابراي ‌‬ ‫بشناخت ‌‬ ‫ت‪ ،‬واج ‌‬ ‫جناي ‌‬
‫ي‬‫ب جننزا ‌‬ ‫ع وجننو ‌‬ ‫ت مننان ‌‬ ‫يآخننر ‌‬ ‫يشود زيننرا جزا ‌‬ ‫شكار تكرار م ‌‬
‫هاننند‪ :‬او در‬ ‫ن جبير گفت ‌‬ ‫ح و سعيدب ‌‬ ‫ت‪ .‬اما شري ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫دنيا بر و ‌‬
‫ه بدهنند‪ ،‬ول ‌‬
‫ي‬ ‫لشد‪ ،‬باينند كفننار ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫ه مرتك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نبار ‌‬ ‫اولي ‌‬
‫ه حك ‌‬
‫م‬ ‫ه كفننار ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫م بننر و ‌‬ ‫ل را تكرار كننرد‪ ،‬بننار دو ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫اگر اي ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يشود‪ :‬بننرو ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يشود بلك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه با‬
‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ه تو بزرگتر از آ ‌‬ ‫ي‪ :‬گنا ‌‬ ‫يگيرد! يعن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫از تو انتقا ‌‬
‫ن شود‪.‬‬ ‫ه جبرا ‌‬ ‫كفار ‌‬
‫ف‪ ،‬حيوانننا ‌‬
‫ت‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ي احادي ‌‬ ‫ه بر مبنا ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫خاطر نشا ‌‬
‫ل صننيد در حننالت‌ احننرا ‌‬
‫م‬ ‫م قت ‌‬ ‫ل از حك ‌‬ ‫ت مننوذي ‌ذي ‌‬ ‫و حشننرا ‌‬
‫ب‪ 4 .‬ن‬ ‫ج(‪ 3 .‬ن عقر ‌‬ ‫غ‪ 2 .‬ن زغن ‌)غليوا ‌‬ ‫مستثنا هستند‪ 1 :‬ن كل ‌‬
‫يشننود‪.‬‬ ‫ه سگ‌ ملحننق ‌م ‌‬ ‫گ نيز ب ‌‬ ‫ه‪ .‬و گر ‌‬ ‫گ درند ‌‬ ‫ش‪ 5 .‬ن س ‌‬ ‫مو ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي نيس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه و كفار ‌‬ ‫ن آنها گنا ‌‬ ‫پس‌ در كشت ‌‬

‫صْيُد اْلَبّر َما‬

‫عَلْيُكْم َ‬
‫حّرَم َ‬
‫سّياَرةِ َو ُ‬
‫عا َلُكْم َوِلل ّ‬
‫طَعاُمُه َمَتا ً‬‫حِر َو َ‬‫صْيُد اْلَب ْ‬
‫حّل َلُكْم َ‬
‫ُأ ِ‬
‫ن )‪(96‬‬ ‫شُرو َ‬ ‫ح َ‬‫ل اّلِذي ِإَلْيِه ُت ْ‬
‫حُرًما َواّتُقوا ا َّ‬‫ُدمُْتْم ُ‬
 ‫م نيز »شكار دريا حلل‌‬ ‫ل احرا ‌‬ ‫ي شما« حتي‌ در حا ‌‬ ‫»برا ‌‬
‫ن(‬ ‫ي )آبزيننا ‌‬ ‫ت آب ‌‬ ‫ه اسسست« شننكار دريننا‪ :‬شننكار حيوانننا ‌‬ ‫شسسد ‌‬
‫ن شننكار‬ ‫ه درآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ت‪ .‬مراد از دريا در اينجننا‪ :‬هننر آب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي باشد‬ ‫ب نهر يا چاه ‌‬ ‫ب‪ ،‬آ ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫يشود‪ ،‬هرچند آ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي ياف ‌‬ ‫درياي ‌‬
‫م دريسسا« طعننام‌‬ ‫ه »طعا ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ي شما حل ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫»و« همچني ‌‬
‫ه بيننرون‌‬ ‫ه دريننا ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ي از خوردن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫دريا‪ :‬خوردن ‌‬
‫ه‪ ،‬منناهي‌‬ ‫ب آينند‪ .‬امننا در نننزد ابننوحنيف ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫افگننند‪ ،‬يننا بننر رو ‌‬
‫يشود و بجننز‬ ‫ه نم ‌‬ ‫يآيد‪ ،‬خورد ‌‬ ‫ب دريا م ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه بر رو ‌‬ ‫يك ‌‬‫ها ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ف روا‬ ‫ت دريايي‌ نيز در نننزد احنننا ‌‬ ‫ن ساير حيوانا ‌‬ ‫ي‪ ،‬خورد ‌‬ ‫ماه ‌‬
‫ه شننكاري‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ف‪) ،‬صيد( را در آي ‌‬ ‫ت‪ .‬ولي ‌غير احنا ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ه دريا‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫م( را ب ‌‬ ‫يشود و )طعا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه گرفت ‌‬ ‫كه‌ از دريا زند ‌‬
‫هاننند‪.‬‬ ‫يافگننند‪ ،‬تفسننير كرد ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه بيننرو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫بعنند از مننرد ‌‬
‫م »تا‬ ‫ل گردانينندي ‌‬ ‫ي شننما حل ‌‬ ‫م دريا را برا ‌‬ ‫ي! شكار و طعا ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ه طننور‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي باشد« و مقيمان ‌‬ ‫براي شما منفعت ‌‬
‫ن نينننرو برگيرنننند »و بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫يكننننند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ه مصنننر ‌‬ ‫تننناز ‌‬
‫ه از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن شننما ك ‌‬ ‫ي مسافرا ‌‬ ‫ي‪ :‬منفعتي‌ باشد برا ‌‬ ‫قافله« يعن ‌‬
‫ه را خش ن ‌‬
‫ك‬ ‫ن شكارشنند ‌‬ ‫ت حيننوا ‌‬ ‫يگيرننند و گوش ن ‌‬ ‫ه برم ‌‬ ‫توش ن ‌‬
‫ن عصننر‬ ‫يكنند ن چننو ‌‬ ‫ن را در يخچالها نگهداري ‌م ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬يا آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫م گرديسسد ‌‬
‫ه‬ ‫ن بسسر شسسما حسسرا ‌‬ ‫ي شكار بيابسسا ‌‬ ‫حاضر ن »ول ‌‬
‫ه لباس‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي‪ :‬تا آ ‌‬ ‫م باشيد« يعن ‌‬ ‫ه محر ‌‬ ‫ت‪ ،‬مادام ‌ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م بننر‬
‫ن شننكار غيننر محننر ‌‬ ‫ه باشننيد‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫ن داشننت ‌‬ ‫م بر ت ‌‬ ‫احرا ‌‬
‫ت اسننتفاد ‌‬
‫ه‬ ‫ن را جه ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬اگننر غيننر محننر ‌‬ ‫م اسن ‌‬ ‫م حننرا ‌‬ ‫محننر ‌‬
‫ن شكار‬ ‫ه خورد ‌‬ ‫فك ‌‬ ‫ي احنا ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬مگر در رأ ‌‬ ‫م شكار كرد ‌‬ ‫محر ‌‬
‫ه باشنند؛ در‬ ‫ه غيرمحننرم ‌صننيد شنند ‌‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫خشننكي‌ را ك ‌‬
‫ه منظننور اسننتفاد ‌‬
‫ه‬ ‫هب ‌‬ ‫يدانننند‪ ،‬چ ‌‬ ‫م جننايز م ‌‬ ‫ي محر ‌‬ ‫ل برا ‌‬ ‫هرحا ‌‬
‫ي شننام ‌‬
‫ل‬ ‫ن‪ .‬شننكار خشننك ‌‬ ‫ه در غير آ ‌‬ ‫ه باشد‪ ،‬چ ‌‬ ‫ي شكار شد ‌‬ ‫و ‌‬
‫ي و تولينند نس ن ‌‬
‫ل‬ ‫مگذار ‌‬ ‫ي تخ ‌‬ ‫ه در خشك ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫هر حيوان ‌‬
‫يكننند‪ ،‬چننو ‌‬
‫ن‬ ‫ت در دريننا زندگ ‌‬ ‫ي از اوقننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫نماينند‪ ،‬هرچننند پننار ‌‬
‫يشسسويد‬ ‫ه نسسزد او محشسسور م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي »و از خداي ‌‬ ‫مرغنناب ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ن جزا م ‌‬ ‫پروا داريد« زيرا او شما را در برابر اعمالتا ‌‬
 ‫لِئدَ‬
‫ي َواْلَق َ‬ ‫حصَراَم َواْلَهصْد َ‬ ‫شصْهَر اْل َ‬ ‫س َوال ّ‬ ‫حصَراَم ِقَياًمصصا ِللّنصصا ِ‬ ‫ت اْل َ‬ ‫ل اْلَكْعَبَة اْلَبْي َ‬ ‫جَعَل ا ُّ‬ ‫َ‬
‫يٍء‬ ‫شص ْ‬‫لص ِبُكصّل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ض َوَأ ّ‬ ‫ت َوَما ِفي اَْلْر ِ‬ ‫سَماَوا ِ‬ ‫ل َيْعَلُم َما ِفي ال ّ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ك ِلَتْعَلُموا َأ ّ‬ ‫َذِل َ‬
‫عِليٌم )‪(97‬‬ ‫َ‬
‫ب قسسوام‌‬ ‫ت‪ ،‬سب ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ت الحرا ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫»خداوند كعب ‌‬
‫ي و انتظننا ‌‬
‫م‬ ‫نياب ‌‬ ‫ه و منندار سنناما ‌‬ ‫ي‪ :‬منناي ‌‬ ‫امور مردمان« يعن ‌‬
‫ن »گردانيد« زيننرا در‬ ‫ن و دنيايشننا ‌‬ ‫ش و معاد و دي ‌‬ ‫امور معا ‌‬
‫ق دين‌ و‬ ‫ه سننبب‌ رون ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ي نهفت ‌‬ ‫ع و مصننالح ‌‬ ‫ج‪ ،‬مننناف ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ه او ‌‬
‫ج‬ ‫نب ‌‬ ‫ج نيايشگرانشننننا ‌‬ ‫ي! در ح ‌‬ ‫يشننننود؛ آر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫دنيايشننننا ‌‬
‫ن ايمننن‬ ‫ف و هراسناكشننا ‌‬ ‫يشننوند‪ ،‬خننائ ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ت واصنن ‌‬ ‫عبننودي ‌‬
‫ن در آن‌‬ ‫يشننود‪ ،‬تجارشننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن نصر ‌‬ ‫يشود‪ ،‬ضعيفشا ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫يشوند و اخيرا اي ‌‬
‫ن‬ ‫مم ‌‬ ‫ن اطعا ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫يبرند‪ ،‬فقرايشا ‌‬ ‫سود م ‌‬
‫ياي‌‬ ‫ج را سننننبب‌ آبنننناداني ‌واد ‌‬ ‫كح ‌‬ ‫كه‌ خداوننننند‪ ‬مناسنننن ‌‬
‫يگزيد‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ي اقام ‌‬ ‫ن هيچ ‌كس ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ع گردانيد‪ ،‬وگرن ‌‬ ‫غيرمزرو ‌‬
‫م و ساما ‌‬
‫ن‬ ‫ب انتظا ‌‬ ‫م را« نيز سب ‌‬ ‫ه حرا ‌‬ ‫»و« خداوند‪» ‬ما ‌‬
‫ي حننرا ‌‬
‫م‬ ‫م در ماهها ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م گردانيد‪ ،‬طور ‌‬ ‫ن امور مرد ‌‬ ‫يافت ‌‬
‫يطلبند‪،‬‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ه خون ‌‬ ‫بنن ‌‬ ‫م و رج ‌‬ ‫ه‪ ،‬محر ‌‬ ‫ه‪ ،‬ذوالحج ‌‬ ‫ن ذوالقعد ‌‬
‫س و ارزش‌‬ ‫ه امنننر مقننند ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يجنگنننند و ن ‌‬ ‫نه‌ بنننا دشنننمني‌ م ‌‬
‫م ن از اين‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫س ماهها ‌‬ ‫يكنند پ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يحرمت ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫مورداحترام ‌‬
‫ي بايند‬ ‫ت‪ .‬ول ‌‬ ‫م اسن ‌‬ ‫م امنور منرد ‌‬ ‫م وانتظنا ‌‬ ‫ه قوا ‌‬ ‫ث ن نيز ماي ‌‬ ‫حي ‌‬
‫م‪ ،‬در‬ ‫ه در ماههنناي ‌حننرا ‌‬ ‫ل عننادلن ‌‬ ‫ل و قتا ‌‬ ‫ت قت ‌‬ ‫ه‪ :‬حرم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ي را«‬ ‫ت »و« خداوند‪» ‬هسسد ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫خ شد ‌‬ ‫ت ما منسو ‌‬ ‫شريع ‌‬
‫يشنننننننود »و‬ ‫ه اهننننننندا م ‌‬ ‫ه مك ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي‪ :‬حيوانننننننناتي‌ را ك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫م امننور مننرد ‌‬
‫م‬ ‫هدار را« نيز سبب‌ انتظننا ‌‬ ‫ي قلد ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫قربان ‌‬
‫ي كس ن ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ ،‬وقننت ‌‬ ‫ه در آنهاس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ع ديگر ‌‬ ‫گردانيد زيرا بجز مناف ‌‬
‫ه كند‪ ،‬فهمينند ‌‬
‫ه‬ ‫ه( را با خود همرا ‌‬ ‫نبند )قلد ‌‬ ‫ن داراي ‌گرد ‌‬ ‫حيوا ‌‬
‫ن‪ ،‬كسن ‌‬
‫ي‬ ‫ه را دارد و بنننابراي ‌‬ ‫ج يننا عمننر ‌‬ ‫مح ‌‬ ‫ه او عز ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه دار را مخصوصننا ينناد‬ ‫يگردد‪ .‬و قربنناني‌ قلد ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ضو ‌‬ ‫متعر ‌‬
‫ت‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي( اسن ‌‬ ‫ع قربنناني‌ نيننز از )هنند ‌‬ ‫ن نننو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كننرد درحننال ‌‬
‫هگرتر‬ ‫ن جلننو ‌‬ ‫ه حج‌ بننا آ ‌‬ ‫ب آن ‌بيشننتر و شننكو ‌‬ ‫ه ثوا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫خاطر آ ‌‬
‫ه اللسسه‬
‫ن اس ست‌ تسسا بدانيسسد ك ‌‬ ‫يآ ‌‬‫ن بسسرا ‌‬
‫ن بيا ‌‬‫ت »اي ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ه در زمين‌‬ ‫ه را ك ‌‬‫ت و آنچ ‌‬ ‫ه در آسمانهاسسسسس ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ه چيسسز‬ ‫ه هم ‌‬‫ه اللسسه ب ‌‬‫يدانسسد و تسسا بدانيسسد ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫اسسس ‌‬
‫ش‪،‬‬
‫ق خنننوي ‌‬
‫م مطل ‌‬ ‫ت و عل ‌‬ ‫س حكم ‌‬ ‫س براسنننا ‌‬‫داناسسسست« پ ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬
‫عم ‌‬ ‫م را مشرو ‌‬ ‫احكا ‌‬

‫حيٌم )‪(98‬‬
‫غُفوٌر َر ِ‬‫ل َ‬
‫ن ا َّ‬‫ب َوَأ ّ‬
‫شِديُد اْلِعَقا ِ‬
‫ل َ‬‫ن ا َّ‬
‫عَلُموا َأ ّ‬
‫اْ‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت اسسست« بننر كس ن ‌‬ ‫ت اللسسه سسسخ ‌‬ ‫ه عقوب ‌‬ ‫»بدانيد ك ‌‬
‫ك انگننارد‬‫م را سب ‌‬ ‫ت احرا ‌‬‫ي و حرم ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫م قدس ‌‬ ‫ي‪ ،‬حر ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫احكا ‌‬
‫ي كند »وبدانيسسد ك ‌‬
‫ه‬ ‫يحرمت ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ت و ارزشها ‌‬ ‫ه مقدسا ‌‬ ‫وب ‌‬
‫نو‬‫ن اسسسسست« بننننر تائبننننا ‌‬ ‫ه مهربسسسسا ‌‬ ‫خسسسسدا آمرزنسسسسد ‌‬
‫ي بننناز‬
‫ن عفنننو و رحمت‌ و ‌‬ ‫ه آسنننتا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تكنندگان ‌‬ ‫بازگشننن ‌‬
‫يآيند‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(99‬‬ ‫ن َوَما َتْكُتُمو َ‬ ‫ل َيْعَلُم َما ُتْبُدو َ‬ ‫غ َوا ُّ‬

‫لُ‬
‫سوِل ِإّل اْلَب َ‬ ‫عَلى الّر ُ‬ ‫َما َ‬
‫ي شننما‬ ‫ن پيغسسام« بننرا ‌‬ ‫ه پيسسامبر جسسز رسسساند ‌‬ ‫»بسسر عهسسد ‌‬
‫ل و اطناعت‌ نكرديند‪ ،‬مسنلما جننز‬ ‫س اگننر امتثننا ‌‬ ‫»نيست« پ ‌‬
‫ن جنننايت‌‬ ‫ق خودتننا ‌‬ ‫ه و جننز در ح ‌‬ ‫ن نرسنناند ‌‬ ‫ن زيننا ‌‬ ‫هخودتننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت؛‬
‫ل خننداص مربننوط اس ن ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هايد اما تننا جنناي ‌‬ ‫نكرد ‌‬
‫ل را‬‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه‪ ،‬دسننتور خنندا ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ف خود عم ‌‬ ‫ه تكلي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ي شننما‬‫سبننرا ‌‬ ‫ه است‌ پ ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫غ قيا ‌‬ ‫ب تبلي ‌‬ ‫ه واج ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ت »و خداونسسد‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫چ عذر ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫يها و تقصيرهايتا ‌‬ ‫در كوتاه ‌‬
‫يداريسسد‪،‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ه را پنهسسا ‌‬ ‫يكنيسسد و آنچ ‌‬ ‫ه را آشكار م ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫يماند‪.‬‬‫ق شما بر او پنهان ‌نم ‌‬ ‫ق يا وفا ‌‬ ‫يداند« لذا نفا ‌‬ ‫م ‌‬

‫لص َيصصا ُأوِلصصي‬

‫ث َفصصاّتُقوا ا َّ‬
‫خِبيص ِ‬
‫ك َكْثصَرةُ اْل َ‬
‫جَبص َ‬
‫عَ‬‫ب َوَلْو َأ ْ‬
‫طّي ُ‬
‫ث َوال ّ‬
‫خِبي ُ‬
‫سَتِوي اْل َ‬ ‫ُقْل َل َي ْ‬
‫ن )‪(100‬‬ ‫حو َ‬
‫ب َلَعّلُكْم ُتْفِل ُ‬
‫اَْلْلَبا ِ‬
‫ك‬
‫ي‪ :‬پلينند و پننا ‌‬ ‫ث و طيسسب« يعن ‌‬ ‫ي پيامبرص »خبي ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ب‪:‬‬‫م و مننراد از طي ‌‬ ‫ث‪ :‬حننرا ‌‬ ‫»برابر نيسسست« مننراد از خننبي ‌‬
‫ي بد و شرور و مردمان ‌خننوب‌‬ ‫نها ‌‬ ‫ت‪ .‬يا مراد؛ انسا ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫حل ‌‬
‫ت‪ .‬قرطنب ‌‬
‫ي‬ ‫ك اسن ‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫ل بند و اعمنا ‌‬ ‫و پاكنند‪ .‬ينا منراد؛ اعمنا ‌‬
 ‫ي را دربننر‬
‫ن معننان ‌‬‫ه اي ‌‬
‫ت و هم ‌‬
‫م اسنن ‌‬‫يگوينند‪» :‬لفننظ‪ ،‬عننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن دو برابننر نيسننتند »هرچنسسد كسسثرت‌‬ ‫ي! اي ‌‬‫يگيننرد«‪ .‬آر ‌‬‫م ‌‬
‫ك چيز‪ ،‬سود‬ ‫يي ‌‬‫ت آورد« زيرا پليد ‌‬ ‫ه شگف ‌‬ ‫پليديها تو را ب ‌‬
‫يكننند »پس‌‬ ‫ن را نننابود م ‌‬
‫تآ ‌‬
‫ه و بننرك ‌‬‫نبرد ‌‬ ‫ن را از بي ‌‬
‫و ثمر آ ‌‬
‫ن خرد! از الله پروا كنيد« و اعمننال ‌صننالحه‌‬ ‫ي صاحبا ‌‬ ‫ا ‌‬
‫ن مرد ‌‬
‫م‬ ‫ن و نيكا ‌‬‫ت برگزينيد و از پاكا ‌‬‫ي ناشايس ‌‬ ‫را بر كردارها ‌‬
‫ن آنها »تا رستگار شويد«‪.‬‬ ‫ن و پليدا ‌‬ ‫ه از تبهكارا ‌‬
‫باشيد‪ ،‬ن ‌‬

‫عْنَهصصا‬ ‫سصَأُلوا َ‬ ‫ن َت ْ‬ ‫سصْؤُكْم َوِإ ْ‬ ‫ن ُتْبَد َلُكصْم َت ُ‬ ‫شَياَء ِإ ْ‬‫ن َأ ْ‬ ‫عْ‬ ‫سَأُلوا َ‬ ‫ن َآَمُنوا َل َت ْ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫حِليٌم )‪(101‬‬ ‫غُفوٌر َ‬ ‫ل َ‬ ‫عْنَها َوا ُّ‬ ‫ل َ‬ ‫عَفا ا ُّ‬ ‫ن ُتْبَد َلُكْم َ‬ ‫ن ُيَنّزُل اْلُقْرَآ ُ‬ ‫حي َ‬ ‫ِ‬
‫م را بيننان‌‬ ‫ل احننرا ‌‬ ‫م شكار در حننا ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬حك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س از آ ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ه به‌‬ ‫يك ‌‬ ‫شهاي ‌‬ ‫ن پرس ن ‌‬ ‫ح كرد ‌‬ ‫ن را از مطر ‌‬ ‫كرد‪ ،‬در اينجا مؤمنا ‌‬
‫هو‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬نه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م اشيا عنوا ‌‬ ‫ه تحري ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه گراي ‌‬ ‫انگيز ‌‬
‫ن! از آن‌‬ ‫ي مؤمنسسسسا ‌‬ ‫يآمننننوزد‪» :‬ا ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن اد ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ه آنننننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي ندارينند و‬ ‫ن از آنهننا نينناز ‌‬ ‫ه پرسيد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ينپرسيد« ك ‌‬ ‫چيزهاي ‌‬
‫ي! از پيننامبر خنندا‬ ‫يرسننانند‪ .‬آر ‌‬ ‫ن مدد نم ‌‬ ‫ه شما در امر دينتا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت آنها‬ ‫ل نكنيد »زيرا اگر حقيق ‌‬ ‫ي سؤا ‌‬ ‫ن موارد ‌‬ ‫‪ ‬در چني ‌‬
‫يكنسسد« و‬ ‫نم ‌‬ ‫ي شما آشكار شسسود‪ ،‬شسسما را غمگي ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ن از امننور‬ ‫لكرد ‌‬ ‫ي ديگر‪ ،‬سننؤا ‌‬ ‫يآيد‪ .‬از جهت ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫بر شما ناخو ‌‬
‫ن است‌ سب ‌‬
‫ب‬ ‫ت‪ ،‬ممك ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ن نياز ‌‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه و از آنچ ‌‬ ‫يفايد ‌‬ ‫ب ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ن شننود چنننا ‌‬ ‫ه و بننر ديگننرا ‌‬ ‫لكنند ‌‬ ‫ن امر بننر سننؤا ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫وجو ‌‬
‫ل بر اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه‪ ،‬دا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ه در بيا ‌‬ ‫ت وارد ‌‬ ‫ي ازروايا ‌‬ ‫يك ‌‬
‫ب از‬ ‫ي از اصننحا ‌‬ ‫ت؛ يك ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ت آمد ‌‬ ‫ن رواي ‌‬ ‫ت‪ .‬در اي ‌‬ ‫امننر اسنن ‌‬
‫ض اسننت؟‬ ‫ل فننر ‌‬ ‫ج در هننر سننا ‌‬ ‫ل خننداص پرسننيد‪ :‬آيننا ح ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي!‬ ‫م‪ :‬آر ‌‬ ‫ن شدند و فرمودند‪ :‬اگر بگننوي ‌‬ ‫ل خداص خشمگي ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه آيننه ‌كننريم ‌‬
‫ه‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫يشننود‪ .‬همننا ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن بر شما واج ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه قسرآن ‌نساز ‌‬
‫ل‬ ‫يك ‌‬ ‫ل شنند‪» .‬و اگسر از آنهسا هنگسام ‌‬ ‫ننناز ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه با وجننود رسننو ‌‬ ‫ل كنيد« بدانيد ك ‌‬ ‫يشود سؤا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي شما روش ‌‬
‫ن‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي؛ »البت ‌‬ ‫يبر و ‌‬ ‫ل وح ‌‬ ‫ن و نزو ‌‬ ‫در ميانتا ‌‬
‫ن؛ بنننا پاسننن ‌‬
‫خ‬ ‫ن سنننؤالتا ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫يشسسسود« جنننوا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫سسسساخت ‌‬
‫ع »خدا از‬ ‫ن موضو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي در بار ‌‬ ‫ل وح ‌‬ ‫مص يا با نزو ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ل كرديد‬ ‫ه سؤا ‌‬ ‫ه در گذشت ‌‬ ‫ي‪ :‬خدا‪ ‬از آنچ ‌‬ ‫آنها گذشت« يعن ‌‬
‫ه بازنگرديد‪ .‬يننا خنندا‪ ‬از‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫س ديگربار ب ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫درگذش ‌‬
‫ف درگذشنننت‌ »و خداونسسد‬ ‫ن تكنننالي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مكلنننف ‌كردنتنننا ‌‬
‫ه شننما‬ ‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ه بردبار است« و از بردبننار ‌‬ ‫آمرزند ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن ن مجازا ‌‬ ‫را ن جز بعد از هشداردادنتا ‌‬
‫ي اسننت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن امننور ‌‬ ‫ت‪ :‬در پيرامونتننا ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ل معن ‌‬ ‫حاصنن ‌‬
‫ي‬‫ه چيننز ‌‬ ‫ه و شما را در مننورد آنهننا ب ‌‬ ‫ن از آنها سكوت ‌كرد ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ي اگننر‬ ‫ن چيزها سؤال ‌نكنينند ول ‌‬ ‫س‪ ،‬از آ ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف نكرد ‌‬ ‫مكل ‌‬
‫يشننود‪،‬‬ ‫لم ‌‬ ‫ن بننر شننما ننناز ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ل كردينند‪ ،‬حك ‌‬ ‫ن سؤا ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫هرغ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪:‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ن كند‪ .‬در حدي ‌‬ ‫ه شما را غمگي ‌‬ ‫هرچند ك ‌‬
‫م‪،‬‬
‫ن از نظننر جننر ‌‬ ‫ن در ميننان ‌مسننلمانا ‌‬ ‫ن مسننلمانا ‌‬ ‫»بزرگننتري ‌‬
‫ه است‬ ‫م نشد ‌‬ ‫ه حرا ‌‬ ‫يكند ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي سؤا ‌‬ ‫ه از چيز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كسي‌ اس ‌‬
‫يشود«‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ب سؤا ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫‌اما ب ‌‬
‫ب پايبند‬ ‫ن اد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ه‪ ،‬صحاب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫بعد از نزو ‌‬
‫هو‬ ‫ه پرهيز كننرد ‌‬ ‫يفايد ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ح سؤال ‌‬ ‫ه از طر ‌‬ ‫شدند به ‌طوري ‌ك ‌‬
‫ينمننود‪،‬‬ ‫غم ‌‬ ‫ه ايشننان ‌ابل ‌‬ ‫مص ب ‌‬ ‫ه پيننامبراكر ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫فقننط ب ‌‬
‫ل اكرمنص‪ ،‬طننر ‌‬
‫ح‬ ‫يكردننند‪ .‬امننا بعنند از عصننر رسننو ‌‬ ‫اكتفننا م ‌‬
‫ه ديگننر‬ ‫ت در مورد امور شرعي‌ جايز است‌ زيرا امروز ‌‬ ‫سؤال ‌‬
‫ل شود‪.‬‬ ‫ل يا حرامي ‌ناز ‌‬ ‫ه حل ‌‬ ‫يرود ك ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫بي ‌‬

‫ن )‪(102‬‬‫حوا ِبَها َكاِفِري َ‬‫صَب ُ‬‫ن َقْبِلُكْم ُثّم َأ ْ‬

‫سَأَلَها َقْوٌم ِم ْ‬‫َقدْ َ‬
‫ش از شسسما‪ ،‬از ماننسسد آنهسسا سسسؤا ‌‬
‫ل‬ ‫ي پي ‌‬ ‫»همانا قسسوم ‌‬
‫ي از‬ ‫ي‪ :‬كسنننان ‌‬‫ن كسسسافر شسسسدند« يعن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫كردنسسسد‪ ،‬بسسساز ب ‌‬
‫ه طر ‌‬
‫ح‬ ‫يب ‌‬
‫ه نياز ‌‬
‫ح كردند ك ‌‬ ‫ي مطر ‌‬ ‫لهاي ‌‬ ‫ن‪ ،‬سؤا ‌‬ ‫ي پيشي ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ام ‌‬
‫يكننرد امننا‬‫ب نم ‌‬
‫ح آنهننا را ايجننا ‌‬ ‫ي ديني‌ طر ‌‬ ‫آنها نبود و ضرورت ‌‬
‫ف شنندند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي مكل ‌‬ ‫ي خود به ‌تكاليف ‌‬ ‫س پرسشها ‌‬ ‫ن بر اسا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ي در‬
‫ن امنننور ‌‬
‫نچني ‌‬‫ه اي ‌‬
‫ه نمنننون ‌‬ ‫ل نكردنننند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ف عم ‌‬ ‫ن تكنننالي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ي فراوا ‌‬ ‫ي يهود و نصار ‌‬ ‫نها ‌‬ ‫آيي ‌‬
‫ت‪ :‬از رسننول‌‬ ‫ن اس ‌‬‫يآيد اي ‌‬
‫ت برم ‌‬
‫ن آيا ‌‬
‫ه از اي ‌‬ ‫يك ‌‬‫ها ‌‬‫پس‌ قاعد ‌‬
‫ه دربنناره‌‬‫تك ‌‬
‫ي را نپرسيد اما جايز اسنن ‌‬ ‫خداص ابتدائا چيز نو ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫هآ ‌‬‫نب ‌‬
‫لكننرد ‌‬‫ن و عم ‌‬‫ه قصنند فهمينند ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬
‫ل شنند ‌‬ ‫ه ننناز ‌‬
‫آنچ ‌‬
‫ح بخواهيد‪.‬‬‫توضي ‌‬

‫ن َكَفصُروا‬ ‫ن اّلصِذي َ‬ ‫حصاٍم َوَلِكص ّ‬ ‫صصيَلٍة َوَل َ‬ ‫سصاِئَبٍة َوَل َو ِ‬ ‫حيصَرٍة َوَل َ‬ ‫ن َب ِ‬‫لص ِمص ْ‬ ‫جَعصَل ا ُّ‬ ‫َمصا َ‬
‫ن )‪(103‬‬ ‫ب َوَأْكَثُرُهْم َل َيْعِقُلو َ‬ ‫ل اْلَكِذ َ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن َ‬ ‫َيْفَتُرو َ‬
‫ي را‬ ‫يا ‌‬ ‫ه و حسسام ‌‬ ‫ه و وصسسيل ‌‬ ‫ه و سسسائب ‌‬ ‫چ بحيسسر ‌‬ ‫»الله هي ‌‬
‫ي بننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫هشننتر ‌‬ ‫ه‪ :‬ماد ‌‬ ‫ه اسسست« بحيننر ‌‬ ‫ع نگردانيسسد ‌‬ ‫مشرو ‌‬
‫ه بتننان‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يشگافتند و شننير آ ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫ت گو ‌‬ ‫ل جاهلي ‌‬ ‫اه ‌‬
‫ي خننود‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س كسي‌ حق‌ دوشيد ‌‬ ‫يدادند پ ‌‬ ‫‌اختصاص‌ م ‌‬
‫ن امننر بننود‪.‬‬ ‫ي بننر اي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن نشننان ‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫ن گننو ‌‬ ‫ت و شننگافت ‌‬ ‫نداشنن ‌‬
‫يكردننند ورهنناي ‌‬
‫ش‬ ‫نم ‌‬ ‫ه نننذر بتننا ‌‬ ‫ي بننود ك ‌‬ ‫هشننتر ‌‬ ‫ه‪ :‬ماد ‌‬ ‫سننائب ‌‬
‫ت مشننروط‬ ‫ن ني ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه كسنني‌ ب ‌‬ ‫ي بود ك ‌‬ ‫يساختند‪ ،‬يا شتر نر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ياي‌‬ ‫ه اگننر مثل خداوننند‪ ‬او را از بيمننار ‌‬ ‫يكننردك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫نننذر بتننا ‌‬
‫ل و مننأواي ‌‬
‫ش‬ ‫ه منننز ‌‬ ‫ت برهاننند‪ ،‬يننا او را از سننفر ب ‌‬ ‫هسننلم ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه در هننر‬ ‫ن شننتر را آزاد بگننذارد ك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫برگرداند‪ ،‬در اي ‌‬
‫ن سننوار‬ ‫ي بننر آ ‌‬ ‫ب بننرود و كسن ‌‬ ‫ه چننرا و آ ‌‬ ‫يخواهنند ب ‌‬ ‫جننايي ‌م ‌‬
‫م مننادين ‌‬
‫ه‬ ‫ي بننود كننه ‌اگننر دوشننك ‌‬ ‫ه‪ :‬منناده ‌شننتر ‌‬ ‫نشننود‪ .‬وصننيل ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫يگننرفت‌ امننا اگننر نننرين ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ن تعل ‌‬ ‫ه خودشننا ‌‬ ‫يزايينند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي بننود‬ ‫ي‪ :‬شننتر نننر ‌‬ ‫ت‪ .‬حام ‌‬ ‫يياف ‌‬ ‫ن اختصاص‌ م ‌‬ ‫ه بتا ‌‬ ‫يزاييد‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫يگفتننند‪:‬‬ ‫يآمنند‪ ،‬م ‌‬ ‫هوجننود م ‌‬ ‫ه فرزند ب ‌‬ ‫يد ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ن از پش ‌‬ ‫كه‌ چو ‌‬
‫يكردننند وديگننر ن ‌‬
‫ه‬ ‫شم ‌‬ ‫س رهاي ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫غ شد ‌‬ ‫ش دا ‌‬ ‫حال ديگر پشت ‌‬
‫ي بنناز‬ ‫ب و علف ‌‬ ‫ه او را از آ ‌‬ ‫يشنند‪ ،‬ن ‌‬ ‫ن سننوار م ‌‬ ‫كسنني‌ بننر آ ‌‬
‫ل جنناهليت‌ آنهننا را‬ ‫ه اه ‌‬ ‫ي چننند بننود ك ‌‬ ‫يداشننتند‪ .‬اينهننا امننور ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن تمسنننك‌‬ ‫ه روش ‌پيشينيانشنننا ‌‬ ‫ه و در آنهنننا ب ‌‬ ‫ع كنننرد ‌‬ ‫اخنننترا ‌‬
‫يبندنسسد«‬ ‫غم ‌‬ ‫ن بسسر اللسسه درو ‌‬ ‫ي كسسافرا ‌‬ ‫يجسننتند‪» .‬ول ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن و تعبنند بننر خننود حننرا ‌‬
‫م‬ ‫ه تنندي ‌‬ ‫نچيزها را به ‌انگيز ‌‬ ‫زيرا آنها اي ‌‬
‫يدادننند؛‬ ‫ي سننبحان ‌نسننبت‌ م ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ن تحننري ‌‬ ‫ه و اي ‌‬ ‫كننرد ‌‬
‫ه بننود »و‬ ‫م نكننرد ‌‬ ‫ل آنهننا را حننرا ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحننال ‌‬
‫ه آنننان‌‬
‫ل و دينندگا ‌‬‫يكنند« زيرا افعننا ‌‬ ‫ل نم ‌‬‫ن تعق ‌‬‫بيشترشا ‌‬
‫ي‪ ،‬نمننون ‌‬
‫ه‬ ‫ه بعنند ‌‬
‫ه آي ‌‬‫نك ‌‬
‫يگيننرد‪ .‬چنننا ‌‬
‫ت نم ‌‬
‫م نشننأ ‌‬
‫ل و فه ‌‬
‫از عق ‌‬
‫يكند‪:‬‬‫يم ‌‬ ‫ه معرف ‌‬ ‫ن گون ‌‬‫ن را اي ‌‬
‫ي آنا ‌‬
‫يخرد ‌‬‫لوب ‌‬‫ي از جه ‌‬‫ديگر ‌‬

‫عَلْيِه‬
‫جْدَنا َ‬
‫سُبَنا َما َو َ‬‫ح ْ‬‫سوِل َقاُلوا َ‬ ‫ل َوِإَلى الّر ُ‬ ‫َوِإَذا ِقيَل َلُهْم َتَعاَلْوا ِإَلى َما َأْنَزَل ا ُّ‬
‫ن )‪(104‬‬ ‫شْيًئا َوَل َيْهَتُدو َ‬ ‫ن َ‬ ‫ن َآَباُؤُهْم َل َيْعَلُمو َ‬ ‫َآَباَءَنا َأَوَلْو َكا َ‬
‫ه خدا نازل‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ه شود‪ :‬ب ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫يگوينسسد‪ :‬آنچه‌‬ ‫ش بياييسسد؛ م ‌‬ ‫ي پيسسامبر ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫س اسسست«‬ ‫م مسسا را ب ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن يسسافت ‌‬ ‫ن خسسود را بسسر آ ‌‬ ‫پسسدرا ‌‬
‫م زيننرا دين‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن و به ‌پيننامبر ايمننا ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫ي‪ :‬هرگز ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت »آيا هرچنسد پدرانشسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ي مننا كنناف ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫پدرانما ‌‬
‫ي‪ :‬حتي‌‬ ‫ه بودند« يعن ‌‬ ‫ت نيافت ‌‬ ‫ه و هداي ‌‬ ‫يدانست ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫م بر دي ‌‬
‫ن‬ ‫ه باشند‪ ،‬باز ه ‌‬ ‫ه بود ‌‬ ‫ن جاهلني ‌گمرا ‌‬ ‫م پدرانشا ‌‬ ‫اگر ه ‌‬
‫ي فقننط‬ ‫ه سزاوار نيست‌ كسن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫يمانند؟ حا ‌‬ ‫ن باقي‌ م ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه كي ‌‬
‫ش‬ ‫هاننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن بود ‌‬ ‫ي روا ‌‬ ‫ش در راه ‌‬ ‫ه پيشينيان ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هخاطر اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬
‫هها ‌‬ ‫ه فسنناد شننيو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن گننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن آنان ‌باقي‌ بماننند‪ ،‬بننويژ ‌‬ ‫و آيي ‌‬
‫ب خنندا‪ ‬و‬ ‫ن بننا كتننا ‌‬ ‫شآنا ‌‬ ‫ه و رو ‌‬ ‫ن آشكار باشد‪ ،‬يا را ‌‬ ‫پيشينيا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ه باشنند‪ .‬بنننابراي ‌‬ ‫ت قرار داشننت ‌‬ ‫شص در مخالف ‌‬ ‫ت پيامبر ‌‬ ‫سن ‌‬
‫هيننافت ‌‬
‫ه‬ ‫ي را ‌‬ ‫نكس‌ باينند عننالم ‌‬ ‫ت؛ آ ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ي لز ‌‬ ‫ه كس ‌‬ ‫اگر اقتدا ب ‌‬
‫ه از هنندايت ‌‬
‫ي‬ ‫ه علمي‌ داشتند و ن ‌‬ ‫ي كه ‌پدرانشان ن ‌‬ ‫باشد درحال ‌‬
‫برخوردار بودند‪.‬‬

‫لص‬‫ضصّل ِإَذا اْهَتصَدْيُتْم ِإَلصى ا ِّ‬‫ن َ‬‫ضصّرُكْم َمص ْ‬

‫سصُكْم َل َي ُ‬‫عَلْيُكصْم َأْنُف َ‬
‫ن َآَمُنصوا َ‬ ‫َيا َأّيَهصا اّلصِذي َ‬
‫ن )‪(105‬‬ ‫جِميًعا َفُيَنّبُئُكْم ِبَما ُكْنُتْم َتْعَمُلو َ‬
‫جُعُكْم َ‬ ‫َمْر ِ‬
‫ي‪ :‬شننما در‬ ‫ن بپردازيسسد« يعن ‌‬ ‫ه خودتسسا ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ن را بپايينند‪ ،‬يننا‬ ‫ل هسننتيد پس‌ خودتننا ‌‬ ‫ن مسننؤو ‌‬ ‫ل خودتننا ‌‬ ‫قبننا ‌‬
‫ه باشسسيد‪،‬‬ ‫هيسسافت ‌‬ ‫ه شسسما را ‌‬ ‫ه دارينند »هرگا ‌‬ ‫ن را نگننا ‌‬ ‫خودتا ‌‬
‫ه شسسسما زيسسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬‫هاسسسس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ي كسسسه ‌گمسسسرا ‌‬ ‫كسسسس ‌‬
‫ه شما خننود در حنندود مسننؤوليت‌‬ ‫ي‪ :‬چنانچ ‌‬ ‫يرساند« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه باشننيد‪،‬‬ ‫تشنند ‌‬ ‫ب و هداي ‌‬ ‫ي حق‌ راهيننا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ش‪ ،‬ب ‌‬ ‫س خننوي ‌‬ ‫نف ‌‬
‫ه شننما زيننان ‌‬
‫ي‬ ‫هاند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه گمرا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫گمراهي‌ كساني ‌از مرد ‌‬
‫يرساند‪.‬‬ ‫نم ‌‬
‫ه معروف‌‬ ‫ب امر ب ‌‬ ‫ي وجو ‌‬ ‫ي نف ‌‬ ‫ه معنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بايد دانس ‌‬
‫ث نبننوي‌‬ ‫ي و احننادي ‌‬ ‫ت قننرآن ‌‬ ‫ي از منكننر نيسننت ‌زيننرا آيننا ‌‬ ‫و نه ‌‬
‫همعننننروف ‌و‬ ‫ي امرب ‌‬ ‫ب حتمي‌ و قطع ‌‬ ‫ي‪ ،‬بننننر وجننننو ‌‬ ‫بسننننيار ‌‬
‫ه بنننر‬ ‫هك ‌‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫يكننننند‪ .‬پ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫يازمنكنننر دلل ‌‬ ‫نه ‌‬
‫يشننود‬ ‫لم ‌‬ ‫ي حم ‌‬ ‫يكند‪ ،‬بننر كسننان ‌‬ ‫ي تأكيد م ‌‬ ‫ت شخص ‌‬ ‫مسؤولي ‌‬
‫ي ازمنكننر«‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫ه معننرو ‌‬ ‫ب »امننر ب ‌‬ ‫ه واج ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫كه‌ توانايي‌ قيا ‌‬
‫يكنننند‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه گمننا ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫را ندارند‪ ،‬يننا بننر كسنناني‌ حم ‌‬
‫ل در‬ ‫ي از احنننوا ‌‬ ‫چ حنننال ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يازمنكنننر ب ‌‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫همعنننرو ‌‬ ‫امرب ‌‬
‫ه از‬ ‫م دارننند ك ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ي بجننا گننذارد‪ ،‬يننا از آ ‌‬ ‫ن تننأثير ‌‬ ‫مخاطبشننا ‌‬
‫ي روبننرو شننوند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن زيننان ‌‬ ‫يازمنكر با چنننا ‌‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫همعرو ‌‬ ‫امرب ‌‬
‫يكننند‪ .‬در‬ ‫هم ‌‬ ‫ن توجي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫كآ ‌‬ ‫ن‪ ،‬تر ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ف تصور وقو ‌‬ ‫صر ‌‬
‫ه اسننت‌ كه‌‬ ‫ت ابوبكرصننديق‪ ‌‬آمنند ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫حنندي ‌‬
‫ه آن‌‬ ‫ن را در غير جايگننا ‌‬ ‫يخوانيد و آ ‌‬ ‫ه را م ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫فرمود‪ :‬شما اي ‌‬
‫ي از‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫ه معننرو ‌‬ ‫ك امننر ب ‌‬ ‫ن را بننر تننر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ينهينند‪) ...‬يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خداص شنننيد ‌‬
‫م‬ ‫ن از رسو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يكنيد( درحالي‌ ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫منكر حم ‌‬
‫ن را تغييننر‬ ‫م منكر را ديدننند و آ ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬آ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫ن راب ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ل هم ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ك اس ‌‬ ‫ندادند‪ ،‬نزدي ‌‬
‫ي نينننز روايت‌‬ ‫ه خشنننن ‌‬ ‫ش گرفتنننار كنننند«‪ .‬از ابنننوثعلب ‌‬ ‫خنننوي ‌‬
‫ص بسيار آگاهي‌‬ ‫ه از شخ ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬دربار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ل كننردم‌‬ ‫ل خداص سننؤا ‌‬ ‫ن ازرسو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي! دربار ‌‬ ‫م‪ ،‬آر ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫سؤا ‌‬
‫ف امر و‬ ‫ه معرو ‌‬ ‫ه بايد ب ‌‬ ‫ف فرمودند‪» :‬بلك ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫س در حدي ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ي قننرار گرفتينند‬ ‫ن ]در زمان ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫از منكر نهي‌ كنيد تا آ ‌‬
‫ي نفس‌ پيننروي‌‬ ‫ت و از هننوا ‌‬ ‫ص اطنناع ‌‬ ‫ل وحننر ‌‬ ‫ه فقط[ از بخ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي منندار اعتبننار بننود و هننر‬ ‫يشد و خودپرسننتي‌ و دنيننامحور ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش و فريفتننه‬ ‫ي خويش‌ دلخو ‌‬ ‫ه رأ ‌‬ ‫ي فقط ب ‌‬ ‫ي و نظر ‌‬ ‫ب رأ ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫ت بننر شننما مخصوصننا مسننئولي ‌‬
‫ت‬ ‫ن وق ‌‬ ‫س در آ ‌‬ ‫يگردينند پ ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ي شسسسما‬ ‫ت همگ ‌‬ ‫ت‪» .«...‬بازگشسسس ‌‬ ‫س خننننود شماسنننن ‌‬ ‫نف ‌‬
‫ه انجسسا ‌‬
‫م‬ ‫ه شما را از آنچ ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي خداوند اس ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن و گمراهننان‌‬ ‫هيافتگننا ‌‬‫ي‪ :‬را ‌‬
‫يسازد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يداديد‪ ،‬آگا ‌‬‫م ‌‬
‫م آنهننا‬
‫ي تمننا ‌‬
‫هزود ‌‬ ‫يگردننند و او ب ‌‬‫ي خدا‪ ‬باز م ‌‬ ‫هر دو به ‌سو ‌‬
‫هشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن محاسب ‌‬ ‫ه و در برابر عملشننا ‌‬ ‫ن خبر داد ‌‬‫را از اعمالشا ‌‬
‫ن جزا خواهنند‬ ‫ي را در برابر اعمالشا ‌‬ ‫س همگ ‌‬ ‫خواهد كرد‪ ،‬سپ ‌‬
‫داد‪.‬‬

‫صصّيِة اْثَنصصانِ‬ ‫ن اْلَو ِ‬ ‫حيص َ‬ ‫ت ِ‬ ‫حصَدُكُم اْلَمصْو ُ‬ ‫ضَر َأ َ‬‫ح َ‬ ‫شَهاَدُة َبْيِنُكْم ِإَذا َ‬ ‫ن َآَمُنوا َ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫صصاَبْتُكْم‬ ‫ض َفَأ َ‬ ‫ضصَرْبُتْم ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫ن َأْنُتصْم َ‬ ‫غْيِرُكصْم ِإ ْ‬ ‫ن َ‬‫ن ِمص ْ‬ ‫خصَرا ِ‬ ‫عصْدٍل ِمْنُكصْم َأْو َآ َ‬ ‫َذَوا َ‬
‫شصَتِري‬ ‫ن اْرَتْبُتصْم َل َن ْ‬ ‫ل ِإ ِ‬‫ن ِبا ِّ‬ ‫سَما ِ‬ ‫لِة َفُيْق ِ‬‫صَ‬ ‫ن َبْعِد ال ّ‬ ‫سوَنُهَما ِم ْ‬ ‫حِب ُ‬ ‫ت َت ْ‬ ‫صيَبُة اْلَمْو ِ‬ ‫ُم ِ‬
‫ن )‪(106‬‬ ‫لِثِمي َ‬ ‫ن ا َْ‬ ‫ل ِإّنا ِإًذا َلِم َ‬
‫شَهاَدَة ا ِّ‬ ‫ن َذا ُقْرَبى َوَل َنْكُتُم َ‬ ‫ِبهِ َثَمًنا َوَلْو َكا َ‬
‫م‪ ،‬از‬ ‫ب‪ ،‬لفنننظ و حك ‌‬ ‫ه زينننر از نظنننر اعنننرا ‌‬ ‫هگان ‌‬ ‫ت سننن ‌‬ ‫آينننا ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ت قرآني ‌اس ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫دشوارتري ‌‬
‫ن شما« شننهادت‌‬ ‫ت در ميا ‌‬ ‫ب شهاد ‌‬ ‫ن! نصا ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي شننهود ارائه‌‬ ‫ه از سو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ت از گواه ‌‬ ‫در اينجا‪ :‬عبار ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ت در ميان ‌شما »هنگسسام ‌‬ ‫ب شهاد ‌‬ ‫ي! نصا ‌‬ ‫يشود‪ .‬آر ‌‬ ‫م ‌‬
‫گ‪ :‬حضننور‬ ‫ي از شسسما حاضسسر آيسسد« حضننور مننر ‌‬ ‫گ يك ‌‬ ‫مر ‌‬
‫ه در مسسوق ‌‬
‫ع‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسسس ‌‬ ‫ت »اي ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م و نشننان ‌‬ ‫علئ ‌‬
‫ي‪ :‬دو تن‌ از‬ ‫ن خسسود دو تن‌ را« يعن ‌‬ ‫ت بايسسد از ميسسا ‌‬ ‫وصسسي ‌‬
‫ن خسسسود‬ ‫ي در ميسسسا ‌‬ ‫ه گسسسواه ‌‬ ‫ن را »ب ‌‬ ‫ن مسننننلما ‌‬ ‫مننننردا ‌‬
‫ن شنناهد‬ ‫ن دو ت ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ل باشسسند« يعن ‌‬ ‫ه عسساد ‌‬ ‫فراخوانيسسد ك ‌‬
‫ن را«‬ ‫ن از غيرتسسا ‌‬ ‫ل باشننند »يسسا دو ت ‌‬ ‫ن باينند عنناد ‌‬ ‫مسننلما ‌‬
‫ي فراخوانيد‪ ،‬اگسسر در زمين‌‬ ‫ه گواه ‌‬ ‫ي‪ :‬از كفار را »ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي موجننود نبننود‬ ‫ه مسننلمان ‌‬ ‫ه باشسسيد« و گننوا ‌‬ ‫سسسفر كسسرد ‌‬
‫ههاي‌‬ ‫ي‪ :‬نشننان ‌‬ ‫گ شسسما را فرارسسسيد« يعن ‌‬ ‫ت مر ‌‬ ‫»ومصيب ‌‬
‫يتوانينند دو تن‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نشننرايط ‌‬ ‫س در چني ‌‬ ‫ن در رسننيد‪ .‬پ ‌‬ ‫مرگتننا ‌‬
‫ن حامننل‬ ‫ه بعنند از مرگتننا ‌‬ ‫ه گننواهي‌ فراخوانينند ك ‌‬ ‫كننافر را ب ‌‬
‫ل بجاماننند ‌‬
‫ه‬ ‫ل ما ‌‬ ‫ن گردند و نيز حام ‌‬ ‫هتا ‌‬ ‫ي ورث ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تتا ‌‬ ‫‌وصي ‌‬
‫ي آنان ‌باشند‪.‬‬ ‫هسو ‌‬ ‫از شما ب ‌‬
‫ن در‬ ‫ه بر مسننلمانا ‌‬ ‫ل ذم ‌‬ ‫ن گواهي‌ اه ‌‬ ‫ل جايز بود ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ي‪ :‬جننواز گننواه ‌گننرفتن‌‬ ‫يباشنند‪ .‬يعن ‌‬ ‫سفر و در مورد وصننايا م ‌‬
 ‫ه گواهننان‌‬ ‫ت‪ .‬واگننر ب ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه دو شننرط ينناد شنند ‌‬ ‫كافر‪ ،‬مقيد ب ‌‬
‫ت كرديد‪» :‬آنسسان‬ ‫ي خيان ‌‬ ‫ه آنها ادعا ‌‬ ‫ه و علي ‌‬ ‫ك شد ‌‬ ‫كافر مشكو ‌‬
‫ن از‬ ‫ي سوگند »بعد از نماز« عصننر‪ ،‬يننا غيننرآ ‌‬ ‫ي ادا ‌‬ ‫‌را« برا ‌‬
‫ي سننوگند و‬ ‫ه ادا ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫نمازها »بازداريد«‪ .‬خاطرنشا ‌‬
‫ن مسننلمانان ‌مرسننو ‌‬
‫م‬ ‫ه قضايا بعد از نماز عصر در ميا ‌‬ ‫فيصل ‌‬
‫ن بعد از نماز‪ ،‬تغليظ و به ‌تكننان‬ ‫ت در سوگند داد ‌‬ ‫بود‪ .‬و حكم ‌‬
‫س اگر‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن و ضننمير سننوگندخورند ‌‬ ‫‌واداشتن ‌وجدا ‌‬
‫ه اللسسه‬ ‫ك كرديد« و مننردد بودينند »ب ‌‬ ‫نش ‌‬ ‫ت آنا ‌‬ ‫در صداق ‌‬
‫ه‪ :‬مسا‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫ن مضننمو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن شاهد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن دو ت ‌‬ ‫م خورند« آ ‌‬ ‫قس ‌‬
‫ي‪ :‬مننا‬ ‫يفروشسسيم« يعن ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چ قيمسست ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ق را ب ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ع ننناچيز دنيننا‬ ‫ن متننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي خداوننند‪ ‬را ب ‌‬ ‫ن از سننو ‌‬ ‫همننا ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫م مقنندس‌‬ ‫هنننا ‌‬ ‫ل دنيا‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه ما ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫هخاطر دستياب ‌‬ ‫م تا ب ‌‬ ‫يفروشي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ع او‬ ‫هنف ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م! »هرچنسسد كس س ‌‬ ‫غ يننادكني ‌‬ ‫او سننوگند درو ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت باشسسسد« يعن ‌‬ ‫ب قسسسراب ‌‬ ‫م‪ ،‬صسسساح ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫گسسسواه ‌‬
‫قو‬ ‫ن ما باشد‪ ،‬مننا قطعننا ح ‌‬ ‫ه( از نزديكا ‌‬ ‫هرچندفرد )مشهودل ‌‬
‫ي الله را‬ ‫م »و گواه ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ي ترجي ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ي را بر رضا ‌‬ ‫راست ‌‬
‫ل به‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي‪ :‬گواه ‌‬ ‫يكنيم« يعن ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫پنها ‌‬
‫م »كه‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه‪ ،‬پنهننا ‌‬ ‫ن امننر كننرد ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ي و بزرگداش ‌‬ ‫‌نگهدار ‌‬
‫م بسسود« اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن خواهي ‌‬ ‫ت‪ ،‬از گناهكارا ‌‬ ‫ن صور ‌‬ ‫در غير اي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ل اس ‌‬ ‫م داخ ‌‬ ‫م قس ‌‬ ‫ه نيز در حك ‌‬ ‫جمل ‌‬

‫حقّ‬ ‫ن اسْصَت َ‬‫ن اّلصِذي َ‬‫ن َمَقاَمُهَمصصا ِمص َ‬

‫ن َيُقوَما ِ‬‫خَرا ِ‬ ‫حّقا ِإْثًما َفَآ َ‬
‫سَت َ‬
‫عَلى َأّنُهَما ا ْ‬ ‫عِثَر َ‬ ‫ن ُ‬ ‫َفِإ ْ‬
‫عَتَدْيَنا ِإّنصصا ِإًذا‬‫شَهاَدِتِهَما َوَما ا ْ‬
‫ن َ‬ ‫ق ِم ْ‬‫حّ‬‫شَهاَدُتَنا َأ َ‬‫ل َل َ‬‫ن ِبا ِّ‬‫سَما ِ‬‫ن َفُيْق ِ‬
‫عَلْيِهُم اَْلْوَلَيا ِ‬
‫َ‬
‫ن )‪(107‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬ ‫ن ال ّ‬
‫َلمِ َ‬
‫ش گنسسسا ‌‬
‫ه‬ ‫ندو دسسسستخو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫م شسسسد ك ‌‬ ‫»و اگسسسر معلسسسو ‌‬
‫ف‪ ،‬آگنناهي‌‬ ‫ي مراسننم ‌تحلي ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر بعد از اجننرا ‌‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي‪ ،‬بنا دروغ ‌گفتن‌‬ ‫ن دو وصن ‌‬ ‫ن دو شناهد‪ ،‬ينا آ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ل شد ك ‌‬ ‫حاص ‌‬
‫ي ديگننر مننرتك ‌‬
‫ب‬ ‫ت يا در سوگند‪ ،‬يننا بننا ظهننور خيننانت ‌‬ ‫درشهاد ‌‬
‫ي آنهسسسا‬ ‫س ديگسسسر بجسسسا ‌‬ ‫س دوك ‌‬ ‫هانننند؛ »پ ‌‬ ‫ي گرديد ‌‬ ‫گنننناه ‌‬
‫ي داشسست ‌‬
‫ه‬ ‫ه متسسوف ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت نزديكسستر ‌‬ ‫ه قسسراب ‌‬ ‫بايسسستند ك ‌‬
 ‫ي باشننند‪،‬‬ ‫ن متننوف ‌‬ ‫ه از نزديكننا ‌‬ ‫ن ديگننر ك ‌‬ ‫ي‪ :‬دوت ‌‬ ‫باشسسند« يعن ‌‬
‫ه آنهننا بپننا ايسننتند و بننر‬ ‫ي سننوگند علي ‌‬ ‫ت ادا ‌‬ ‫ن دو‪ ،‬جه ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫بجننا ‌‬
‫ت بدهننند يننا سننوگند‬ ‫ت؛ شننهاد ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ه حق‌ و حقيق ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫غ به‌‬ ‫ه درو ‌‬ ‫ك از دو گسسوا ‌‬ ‫ه هسسر ي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫بخورننند »از گروه ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ق خسسود سسساخت« يعن ‌‬ ‫ل را ح ‌‬ ‫ن‪ ،‬مسسا ‌‬ ‫ي بر آنا ‌‬ ‫زبردست ‌‬
‫ه از‬ ‫ي باشننند ك ‌‬ ‫ي‪ ،‬از كسننان ‌‬ ‫ه متننوف ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ن شاهد نننزدي ‌‬ ‫ن دو ت ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه اس ‌‬
‫ت‬ ‫م شد ‌‬ ‫ه و ست ‌‬ ‫ن جفا رفت ‌‬ ‫ل‪ ،‬بر آنا ‌‬ ‫ن دو شاهد او ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫سو ‌‬
‫تتر‬ ‫ي ما درسسس ‌‬ ‫ه گواه ‌‬ ‫ه الله سوگند خورند ك ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه دو شنناهد كننافر‬ ‫ن دو اسسست« يعننني‪ :‬علي ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ازگسسواه ‌‬
‫تتر‬ ‫ت آنهننا درس ن ‌‬ ‫ت مننا ازشننهاد ‌‬ ‫ه‪ :‬شننهاد ‌‬ ‫سوگند ينناد كنننند ك ‌‬
‫تدار وراسننتگو‬ ‫ن هستند و ما امان ‌‬ ‫ت و آنها دروغگو و خائ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن سننوگند را‬ ‫ي‪ :‬مننا اي ‌‬ ‫هايم« يعن ‌‬ ‫»و ما از حد تجاوز نكرد ‌‬
‫م »و در غيسسر اي ‌‬
‫ن‬ ‫هاي ‌‬‫ن نخنننورد ‌‬ ‫غ و بهتنننا ‌‬ ‫ه درو ‌‬‫ه آنهنننا ب ‌‬ ‫علي ‌‬
‫غو‬ ‫ن درو ‌‬ ‫ن باشسسيم« اگننر در كارمننا ‌‬ ‫ت از ستمكارا ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫دغلي‌ وجود داشت ‌‬

‫ن َبْع صَد َأيَْمصصاِنِهْم‬‫ن ُتَرّد َأْيَما ٌ‬‫خاُفوا َأ ْ‬ ‫جِهَها َأْو َي َ‬ ‫عَلى َو ْ‬

‫شَهاَدِة َ‬‫ن َيْأُتوا ِبال ّ‬‫ك َأْدَنى َأ ْ‬‫َذِل َ‬
‫ن )‪(108‬‬ ‫سِقي َ‬
‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم اْلَفا ِ‬ ‫سَمُعوا َوا ُّ‬ ‫ل َوا ْ‬ ‫َواّتُقوا ا َّ‬
‫ت را بسسر‬ ‫ه شهاد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ش »نزديكتر اس ‌‬ ‫»اين« رو ‌‬
‫ن اس نت‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي‪ :‬ايننن ‌روش‌ نزديكننتر ب ‌‬ ‫ن ادا كنند« يعن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ي را بننر وجننه‬ ‫ت‪ ،‬گننواه ‌‬ ‫ي وصنني ‌‬ ‫ه گننواه ‌‬ ‫ن بردارننند ‌‬ ‫ه گواهننا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫فو‬ ‫ن را تحننري ‌‬ ‫ن ادا كنننند و آ ‌‬ ‫هطور شايد و باينند آ ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫‌درس ‌‬
‫ن بترسسند كه‌‬ ‫ت نورزند »يا از آ ‌‬ ‫ه و در آن ‌خيان ‌‬ ‫ل نكرد ‌‬ ‫تبدي ‌‬
‫ن برگردانسسده ‌شسسود«‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫سوگندها بعد از سوگندها ‌‬
‫ن وصنني ‌‬
‫ت‬ ‫ه گواهننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ش نزديكننتر ب ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه برگرداننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه ورث ‌‬ ‫ه سننوگندها ب ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫ن باشننند از ايننن ‌تننر ‌‬ ‫ايم ‌‬
‫ن سننوگند بخورننند زيننرا اگننر‬ ‫ف گننواهي‌ آنننا ‌‬ ‫ه و آنها برخل ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي از جننان ‌‬
‫ب‬ ‫ي‪ ،‬سننوگند ديگننر ‌‬ ‫ه بعد از سننوگند و ‌‬ ‫كسي‌ بداند ك ‌‬
‫يخننورد لننذا سننوگند ورث ‌‬
‫ه‬ ‫غم ‌‬ ‫مدعي ‌نخواهد بود‪ ،‬سوگند درو ‌‬
‫يشود تا شهود وصنني ‌‬
‫ت‬ ‫بم ‌‬ ‫ت‪ ،‬سب ‌‬ ‫بعد از سوگند شهود وصي ‌‬
‫غ‪ ،‬پرهيز و احتياط كنند »و از خسسدا‬ ‫هدرو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫از سوگند خورد ‌‬
‫م او را‬ ‫غ »و حك ‌‬ ‫ت و سوگند درو ‌‬ ‫پروا داريد« در امر خيان ‌‬
‫ت »و اللسسه گسسرو ‌‬
‫ه‬ ‫ش و اجنناب ‌‬ ‫ه شنننيدن ‌پننذير ‌‬ ‫بشسسنويد« ب ‌‬
‫ن از‬ ‫نرونننندگا ‌‬ ‫ي‪ :‬بيرو ‌‬ ‫ينمايسسد« يعن ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ن را را ‌‬ ‫فاسسسقا ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ه حق‌ راهيا ‌‬ ‫ت خود را ب ‌‬ ‫ه اطاع ‌‬ ‫داير ‌‬
‫ه كس ن ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ :‬اگننر ب ‌‬ ‫ق اين‌ اسن ‌‬ ‫ه فننو ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ي دو آي ‌‬ ‫ل معنا ‌‬ ‫حاص ‌‬
‫ن شنناهد‬ ‫ت كننند و دو ت ‌‬ ‫ي مننرگ ‌دررسنند‪ ،‬باينند وصنني ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫نشننان ‌‬
‫ه در‬ ‫ت خننود گننواه ‌بگيننرد و چنننانچ ‌‬ ‫ن را بر وصنني ‌‬ ‫ل مسلما ‌‬ ‫عاد ‌‬
‫ي نبننود‬ ‫شو ‌‬ ‫لوحو ‌‬ ‫ي در حو ‌‬ ‫س ديگر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫سفر بود و جز كافرا ‌‬
‫ن شنناهد‬ ‫ت تننا دو ت ‌‬ ‫ت‪ ،‬جننايز اسن ‌‬ ‫ن نياف ‌‬ ‫ن شاهد مسلما ‌‬ ‫و دو ت ‌‬
‫ه بگيننرد‪ .‬سننپس‌ اگننر ورث ‌‬
‫ه‬ ‫ت خننويش ‌گننوا ‌‬ ‫كننافر را بننر وصنني ‌‬
‫ن شننك ‌كردننند‪ ،‬باينند‬ ‫ن دو ت ‌‬ ‫ه‪ ،‬در گواهي‌ آ ‌‬ ‫تكنند ‌‬ ‫ص وصي ‌‬ ‫شخ ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫ه‪ :‬ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬سننوگند بخورننند بننر اي ‌‬ ‫ن دو كافر ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هاننند و در‬ ‫ن نكرد ‌‬ ‫ت را كتمننا ‌‬ ‫ي از شننهاد ‌‬ ‫ه و چيننز ‌‬ ‫شننهادت ‌داد ‌‬
‫هاننند‪.‬‬ ‫ت ننمود ‌‬ ‫ه‪ ،‬خيننان ‌‬ ‫ه آنهننا سننپرد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه متننوفي‌ ك ‌‬ ‫ل متروك ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ل خلف ‌سوگندشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن سننوگند‪ ،‬در عم ‌‬ ‫ه اگننر بعنند از اي ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه متننوف ‌‬
‫ي‬ ‫ي از تننرك ‌‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يرف ‌‬ ‫هظهور رسيد‪ ،‬يا تصور م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪ ،‬در اين‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن درآمد ‌‬ ‫ن دو ت ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه در ملكي ‌‬ ‫به‌ وجهي‌ از وجو ‌‬
‫ه كننافر‬ ‫ن دو گوا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي‪ ،‬علي ‌‬ ‫ن ورثه ‌متوف ‌‬ ‫ن از مردا ‌‬ ‫م‪ ،‬دو ت ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ن سننننوگند‬ ‫ه مفنننناد اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫سننننوگند بخورننننند و بعنننند از آ ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫لم ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ه رواي ‌‬
‫ت‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ب نننزول‌ اي ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬دربيننا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ن بننداء دو تن‌ از‬ ‫يب ‌‬ ‫ي و عد ‌‬ ‫م دار ‌‬ ‫ه فرمود‪» :‬تمي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫يكردننند‪ ...‬و چننو ‌‬
‫ن‬ ‫تم ‌‬ ‫ه تجننار ‌‬ ‫ه در مك ‌‬ ‫نصننرانياني‌ بودننند ك ‌‬
‫ن مركننز تجننار ‌‬
‫ي‬ ‫ت كردننند‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫ه هجننر ‌‬ ‫ه مدين ‌‬ ‫لاكرمص ب ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ك تن‌ از‬ ‫ه‪ ،‬ي ‌‬ ‫ل دادنننند‪ .‬در مننندين ‌‬ ‫ه انتقنننا ‌‬ ‫ه مننندين ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫خنننوي ‌‬
‫هقصنند تجننار ‌‬
‫ت‬ ‫نب ‌‬ ‫ييكجا بننا آنننا ‌‬ ‫م بننديل ‌سننهم ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ه بيمار شد و احساس ‌كننرد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ل در را ‌‬ ‫م گرديد‪ ،‬بدي ‌‬ ‫م شا ‌‬ ‫عاز ‌‬
‫هدسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ت نخواهنند بننرد پس‌ ب ‌‬ ‫هسننلم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي جننا ‌‬ ‫ن بيمننار ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ياش‌‬ ‫ي تجننارت ‌‬ ‫ن كننال ‌‬ ‫ن را در درو ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ش وصننيتي ‌نوشننت ‌‬ ‫خوي ‌‬
 ‫ت خننويش‌‬ ‫ت كننرد و آنهننارا بننر وصنني ‌‬ ‫ه وصنني ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ن نمود‪ ،‬آ ‌‬ ‫پنها ‌‬
‫ي‬ ‫ن كنننال ‌‬ ‫ت‪ ،‬آنهنننا از مينننا ‌‬ ‫ن درگذشننن ‌‬ ‫ت‪ .‬و چنننو ‌‬ ‫ه گنننرف ‌‬ ‫گنننوا ‌‬
‫ي‬ ‫ه بننود‪ ،‬بننرا ‌‬ ‫شونگار ينافت ‌‬ ‫ه با طل نق ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ش ظرف ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫تجارت ‌‬
‫يو‬ ‫ي بيمننار ‌‬ ‫ه آمدننند‪ ،‬منناجرا ‌‬ ‫همنندين ‌‬‫نب ‌‬ ‫خننود برداشننتند و چننو ‌‬
‫ه آنننان‌‬ ‫ش بننازگفته و امننوالش‌ راب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه خننانواد ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫گ بنندي ‌‬ ‫مر ‌‬
‫ش را گشننودند‪،‬‬ ‫ل كننالي ‌‬ ‫ه بنندي ‌‬ ‫ه خننانواد ‌‬ ‫يك ‌‬‫سننپردند‪ .‬هنگننام ‌‬
‫ن نوشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ل خننود را نيننز درآ ‌‬ ‫ت امننوا ‌‬‫هصور ‌‬ ‫ه او را ك ‌‬ ‫تنام ‌‬‫وصي ‌‬
‫ي نبنننود‪ .‬لنننذا ننننزد‬ ‫ف خنننبر ‌‬ ‫ن ظنننر ‌‬ ‫بنننود‪ ،‬يافتنننند امنننا از آ ‌‬
‫ت مبننارك ‌‬
‫ه‬ ‫ه آيننا ‌‬‫ن بننود ك ‌‬
‫ت نمودند‪ ،‬همننا ‌‬ ‫مص شكاي ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ل شد‪.«...‬‬ ‫ناز ‌‬
‫م آي ‌‬
‫ه‬ ‫ه حك ‌‬ ‫ن اس نت‌ ك ‌‬ ‫ح اي ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬تننرجي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نجريننر طننبر ‌‬ ‫اب ‌‬
‫م است«‪.‬‬ ‫ت بلكه ‌محك ‌‬ ‫خ نيس ‌‬ ‫منسو ‌‬

‫ب)‬‫لُم اْلُغُيو ِ‬
‫عّ‬ ‫ت َ‬ ‫ك َأْن َ‬
‫عْلَم َلَنا ِإّن َ‬
‫جْبُتْم َقاُلوا َل ِ‬‫سَل َفَيُقوُل َماَذا ُأ ِ‬ ‫ل الّر ُ‬‫جَمُع ا ُّ‬ ‫َيْوَم َي ْ‬
‫‪(109‬‬
‫ه همانننا‬ ‫يآورد« ك ‌‬ ‫ن را گسسرد م ‌‬ ‫ه خدا‪ ،‬پيامبرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»روز ‌‬
‫ن روز را‬ ‫ه باينند اي ‌‬ ‫ب آيه ‌مؤمنانننند ك ‌‬ ‫ت‪ .‬مخاط ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫روز قيام ‌‬
‫هخداوننند‪‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ي! روز ‌‬ ‫ن حننذر كنننند‪ .‬آر ‌‬ ‫هينناد آورننند‪ ،‬يننا از آ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه پاسسسخ ‌‬
‫ي‬ ‫يفرمايد‪ :‬چ ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫يآورد »پ ‌‬ ‫ن را گرد م ‌‬ ‫پيامبرا ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تهايتننا ‌‬ ‫ي‪ :‬ام ‌‬ ‫به‌ شما داده ‌شد؟« يعن ‌‬
‫ي دادننند؟‬ ‫ه پاسننخ ‌‬ ‫هشما چ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬‫ن برانگيخ ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫شما را به ‌سو ‌‬
‫ه دانسسا ‌‬
‫ي‬ ‫يك ‌‬ ‫م‪ ،‬تسسوي ‌‬ ‫ي نسسداري ‌‬ ‫يگوينسسد‪ :‬مسسا علم ‌‬ ‫»م ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي پاسخ ‌‬ ‫ه چگونگ ‌‬ ‫ه پيامبران‡ ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي نهاني« باآ ‌‬ ‫رازها ‌‬
‫همنظننور‬ ‫يب ‌‬ ‫هاننند دانننا بودننند ول ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تهايشننا ‌‬ ‫ام ‌‬
‫ب‪،‬‬
‫مالغيننو ‌‬ ‫ي عل ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ي خننود در پيشننگا ‌‬ ‫اظهار عجز و ننناتوان ‌‬
‫ي‬
‫ه خننود و ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫ن سننؤا ‌‬ ‫خ اي ‌‬ ‫ن گفتننه ‌و پاسنن ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ل و وحشن ‌‬
‫ت‬ ‫يديگر‪:‬پينامبران‡ از هننو ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ض كردنند‪ .‬ب ‌‬ ‫تفوي ‌‬
‫ن را از ينناد بردننند‪ .‬واين‌‬ ‫تهايشننا ‌‬ ‫خ ام ‌‬ ‫ه محشننر‪ ،‬پاس ن ‌‬ ‫عرص ن ‌‬
‫ن بننا‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يتواننند يكجننا كنننند ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫قننول ‌‬
‫يدهننند‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫نم ‌‬ ‫تهايشننا ‌‬ ‫ه ام ‌‬ ‫ه بعنندا دربننار ‌‬ ‫ي باشنند ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫گننواه ‌‬
‫ه‪ :‬ما‬‫نباشد ك ‌‬
‫ه مراد پيامبران‡ اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫يديگر‪ :‬محتم ‌‬‫قول ‌‬
‫ي كه‌‬
‫م زيننرا فقننط تننوي ‌‬
‫ي نننداري ‌‬
‫ن علم ‌‬ ‫تهايمننا ‌‬‫ه اخلص‌ ام ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫ن هست ‌‬ ‫ي آشكار و نها ‌‬‫دانا ‌‬

‫ك ِبصُروحِ‬ ‫ك ِإْذ َأّيصْدُت َ‬ ‫على َواِلَدِت َ‬ ‫ك َو َ‬ ‫عَلْي َ‬ ‫ن َمْرَيَم اْذُكْر ِنْعَمِتي َ‬ ‫سى اْب َ‬ ‫عي َ‬ ‫ل َيا ِ‬ ‫ِإْذ َقاَل ا ُّ‬
‫حْكَمصَة َوالّتصْوَراَة‬ ‫ب َواْل ِ‬ ‫ك اْلِكَتصصا َ‬ ‫عّلْمُتص َ‬ ‫ل َوِإْذ َ‬ ‫س ِفصي اْلَمْهصِد َوَكْه ً‬ ‫س ُتَكّلصُم الّنصا َ‬ ‫اْلُقصُد ِ‬
‫طْيصًرا‬‫ن َ‬ ‫خ ِفيَهصصا َفَتُكصصو ُ‬ ‫طْيصِر ِبصِإذِْني َفَتْنُفص ُ‬ ‫ن َكَهْيَئِة ال ّ‬ ‫طيص ِ‬ ‫ن ال ّ‬‫ق ِمص َ‬ ‫خُل ُ‬ ‫جيَل َوِإْذ َت ْ‬ ‫َواِْلْن ِ‬
‫ج اْلَمْوَتى ِبِإْذِني َوِإْذ َكَفْف صتُ َبِنصصي‬ ‫خِر ُ‬ ‫ص ِبِإْذِني َوِإْذ ُت ْ‬ ‫ئ اَْلْكَمَه َواَْلْبَر َ‬ ‫ِبِإذِْني َوُتْبِر ُ‬
‫حٌر ُمِبيصص ٌ‬
‫ن‬ ‫سْ‬ ‫ن َهَذا ِإّل ِ‬ ‫ن َكَفُروا ِمْنُهْم ِإ ْ‬ ‫ت َفَقاَل اّلِذي َ‬ ‫جْئَتُهْم ِباْلَبّيَنا ِ‬ ‫ك ِإْذ ِ‬ ‫عْن َ‬‫ِإسَْراِئيَل َ‬
‫)‪(110‬‬
‫م!‬ ‫م مري ‌‬ ‫ي پسر ‌‬ ‫ي عيس ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ه خداوند گف ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»هنگام ‌‬
‫نكننثير‬ ‫هيسساد آور« اب ‌‬ ‫ت مرا بر خود و بسسر مسسادرت ‌ب ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ه عيسنني‪ ‌‬بعنند از بننالبردن‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫يگويد‪» :‬يادآور ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي در روز‬ ‫هو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن يننادآور ‌‬ ‫ن بننود‪ .‬يننا اي ‌‬ ‫ي آسننما ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫وي ‌ب ‌‬
‫ن اس نت‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي‪ ،‬بننرا ‌‬ ‫ه ماض ن ‌‬ ‫هصيغ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت و تعبير از آ ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ي نعمت‌‬ ‫ف از يننادآور ‌‬ ‫ت كند«‪ .‬هنند ‌‬ ‫ن دلل ‌‬ ‫ع حتمي‌ آ ‌‬ ‫كه‌ بر وقو ‌‬
‫ت‪ ،‬علو‬ ‫ه كرام ‌‬ ‫تها ب ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ش‪ ،‬همانا آشنا ساخت ‌‬ ‫براو و بر مادر ‌‬
‫ندو را بنندان‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ت شننأن ‌‬ ‫مقننام ‌و رفع ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ن ينننادآور ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مفتخنننر‪ ،‬معنننزز و ممتننناز گردانيننند چننننا ‌‬
‫ه خننداي ‌‬
‫ي‬ ‫ن دو را ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي نيننز هس ن ‌‬ ‫خ كسان ‌‬ ‫ه توبي ‌‬ ‫دربرگيرند ‌‬
‫هاننند كه‌‬ ‫ت غفلت‌ كرد ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ع از اي ‌‬ ‫ن در واق ‌‬ ‫گرفتند زيرا آنننا ‌‬
‫ي سبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ه از جانب‌ خدا ‌‬ ‫ش هم ‌‬ ‫ي و مادر ‌‬ ‫مها بر عيس ‌‬ ‫ن انعا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه از اي ‌‬
‫ن‬ ‫ياننند ك ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه بننندگا ‌‬ ‫ندو‪ ،‬بننندگاني‌ از زمننر ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫بننود ‌‬
‫م هي ‌‬
‫چ‬ ‫ي و مننري ‌‬ ‫هاند پس‌ عيسنن ‌‬ ‫ش برخننوردار شنند ‌‬ ‫تهنناي ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن بننرآنچ ‌‬ ‫ي‪ ،‬افزو ‌‬ ‫ت وقدرت ‌‬ ‫صلحي ‌‬
‫ت مرا بننر خننود و بننر مننادر ‌‬
‫ت‬ ‫ي! نعم ‌‬ ‫ه‪ ،‬ندارند‪ .‬آر ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫عناي ‌‬
‫ي‪ :‬نيرو داد ‌‬
‫م‬ ‫ه تو را تأييد كردم« يعن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫هياد آور »آ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه خداوند‪ ‬عيسي‪‌‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ح پاك ‌‬ ‫ي‪ :‬رو ‌‬ ‫حالقدس« يعن ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫س‪ ،‬جبرئيل ‪‌‬‬ ‫حالقد ‌‬ ‫ي‪ :‬رو ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ص گردانيد‪ .‬ب ‌‬ ‫ه آن ‌مخصو ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫م »با‬ ‫ل تأييد و تقويت‌ كرد ‌‬ ‫هوسيله ‌ جبرئي ‌‬ ‫ي‪ :‬تو را ب ‌‬ ‫ت‪ .‬يعن ‌‬ ‫اس ‌‬
 ‫يگفتي« در‬ ‫نم ‌‬ ‫ه اعجنناز »سسسخ ‌‬ ‫ن در گهواره« ب ‌‬ ‫مردما ‌‬
‫ي‪ ،‬و‬ ‫يگفننت ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي »و در ميانسالي« نيننز سننخ ‌‬ ‫ل كننودك ‌‬ ‫حننا ‌‬
‫ت »و‬ ‫م نداشنن ‌‬ ‫ي باه ‌‬ ‫چ تفاوت ‌‬ ‫ت‪ ،‬هي ‌‬ ‫ت در هر دو حال ‌‬ ‫ن گفتن ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ي‪ :‬خننط و سننواد‪،‬‬ ‫ب را آموختم« يعن ‌‬ ‫ه تو كتا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن را »و حكمسست« يعن ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫ب ننن يعني‌ جن ‌‬ ‫ق كتننا ‌‬ ‫يننا مطل ‌‬
‫ب موسنني‬ ‫ي‪ :‬كتننا ‌‬ ‫ن محكم ‌و استوار را »و تورات« يعن ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ت وح ‌‬
‫ي‬ ‫ي را كننه ‌بننر خننود ‌‬ ‫ي‪ :‬كتنناب ‌‬ ‫ل را« يعن ‌‬ ‫‪ ‬را »و انجي ‌‬
‫ل پرنسسد ‌‬
‫ه‬ ‫هشك ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن از گ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه اذ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫م »و آ ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫نم ‌‬
‫ن‬ ‫هاذ ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫يدميسسد ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي‪ ،‬آ ‌‬ ‫يساخت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه‪ ،‬مانننند سنناير پرننندگا ‌‬
‫ن‬ ‫ك و زننند ‌‬ ‫يشد« متحننر ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫پرند ‌‬
‫يداد ‌‬
‫ي‬ ‫ن من‌ شسسفا م ‌‬ ‫هاذ ‌‬ ‫س را ب ‌‬ ‫»و كور مادرزاد و پي ‌‬
‫ه از‬ ‫يآوردي« زننند ‌‬ ‫ن را بيسسرون ‌م ‌‬ ‫ه مردگسسا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫وآ ‌‬
‫ي بننزرگ‌ بننود؛ »به ‌اذن‬ ‫ها ‌‬ ‫ي تو معجننز ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫ن و اي ‌‬ ‫قبرهايشا ‌‬
‫ي بنود و عيسني‪ ‌‬در‬ ‫ن اله ‌‬ ‫م و فرمنا ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫ه اينهنا ب ‌‬ ‫‌من« هم ‌‬
‫ه فقننط از امننر اله ‌‬
‫ي‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نداشن ‌‬ ‫ي جز اي ‌‬ ‫چ نقش ‌‬ ‫ه اينها هي ‌‬ ‫هم ‌‬
‫مو‬ ‫عكرد ‌‬ ‫ي‪ :‬دف ‌‬ ‫ه بازداشتم« يعن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كند »و هنگام ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫ي قصنند‬ ‫ل را« وقننت ‌‬ ‫ياسسسرائي ‌‬ ‫م »از تو شسسر بن ‌‬ ‫برگردانينند ‌‬
‫ن حجتهسساي‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫نگسساه ‌ك ‌‬ ‫ن تننو را كردننند »آ ‌‬ ‫كشننت ‌‬
‫س كساني‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫ن »آورد ‌‬ ‫ي روشننن ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي‪ :‬معجز ‌‬ ‫آشكار« يعن ‌‬
‫هبودند گفتنسد‪ :‬اينهسا جسز سسحر‬ ‫ه كافر شسد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫ن معجننزا ‌‬
‫ت‬ ‫ش اي ‌‬ ‫ن در برابننر درخش ن ‌‬ ‫آشسسكار نيسسست« چننو ‌‬
‫ن را پننر‬ ‫م و روانشننا ‌‬ ‫ي آنهننا‪ ،‬چشن ‌‬ ‫ه ماندننند و تجل ‌‬ ‫گ خيننر ‌‬ ‫بننزر ‌‬
‫ه سننحر و‬ ‫ه آنهننا را ب ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫ي آنها نشد ‌‬ ‫هانكار كل ‌‬ ‫ت‪ ،‬قادر ب ‌‬ ‫ساخ ‌‬
‫ت دادند‪.‬‬ ‫جادو نسب ‌‬

‫شصَهْد ِبَأّنَنصصا‬
‫سصصوِلي َقصصاُلوا َآَمّنصصا َوا ْ‬
‫ن َآِمُنصصوا ِبصصي َوِبَر ُ‬
‫ن َأ ْ‬
‫حصَواِرّيي َ‬
‫ت ِإَلى اْل َ‬
‫حْي ُ‬
‫َوِإْذ َأْو َ‬
‫ن )‪(111‬‬ ‫سِلُمو َ‬‫ُم ْ‬
‫هسسسوي‌‬ ‫م »ب ‌‬ ‫م كننرد ‌‬ ‫ي‪ :‬الهننا ‌‬ ‫ي كسسردم« يعن ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫»و چسسو ‌‬
‫ن آوريسسد« پس‌‬ ‫ن و پيسسامبرم ‌ايمسسا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن‪ ،‬ك ‌‬ ‫حواريسسو ‌‬
‫ه قننولي ‌ديگننر‬ ‫م‪ .‬ب ‌‬‫ن افگند ‌‬ ‫نور توحيد و اخلص‌ را در دلهايشا ‌‬
‫م عيسنني‪‌‬‬ ‫ن پيننامبر ‌‬ ‫ن بننر زبننا ‌‬‫ه حواريننو ‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ياي ‌‬‫معن ‌‬
‫ن آورينند‪.‬‬ ‫م ايمننا ‌‬ ‫ن و رسننالت ‌پيننامبر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬‫مك ‌‬ ‫دسننتور داد ‌‬
‫ن عيسنني‪ ‌‬بودننند‬ ‫ن راسننتي ‌‬ ‫ن و پيننروا ‌‬‫ن‪ :‬شنناگردا ‌‬ ‫حواريننو ‌‬
‫ت عيسنني‪ ‌‬را‬ ‫ي‪ :‬آنهننا دعننو ‌‬ ‫ن آورديم« يعن ‌‬ ‫»گفتند‪ :‬ايما ‌‬
‫ه مسسسا‬‫شك ‌‬ ‫ه بسسسا ‌‬ ‫ت كردننننند »و« گفتننننند‪» :‬گسسسوا ‌‬ ‫اجنننناب ‌‬
‫ه مننا در‬‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬
‫شب ‌‬ ‫ه بننا ‌‬‫ي‪ :‬پروردگارا! گننوا ‌‬ ‫مسلمانيم« يعن ‌‬
‫م‪.‬‬‫م هستي ‌‬ ‫ه تو كامل تسلي ‌‬ ‫صوب ‌‬ ‫شكامل مخل ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ايما ‌‬

‫عَلْيَنصصا َمصصاِئَدًة‬ ‫ن ُيَن صّزَل َ‬

‫ك َأ ْ‬ ‫طيعُ َرّب ص َ‬ ‫سَت ِ‬ ‫ن َمْرَيَم َهْل َي ْ‬ ‫سى اْب َ‬ ‫عي َ‬ ‫ن َيا ِ‬ ‫حَواِرّيو َ‬ ‫ِإْذ َقاَل اْل َ‬
‫ن )‪(112‬‬ ‫ن ُكْنُتْم ُمْؤِمِني َ‬ ‫ل ِإ ْ‬‫سَماِء َقاَل اّتُقوا ا َّ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ِم َ‬
‫ه اين‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬داسننتان ‌‬ ‫ن »مننائده« اسنن ‌‬ ‫ه بيننانگر داسننتا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه‪.‬‬ ‫ن بر گرفت ‌‬ ‫ت خود را ازآ ‌‬ ‫ه نسب ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ي پسسسر‬ ‫ي عيسسس ‌‬ ‫ن گفتنسسد‪ :‬ا ‌‬ ‫ه حواريسسو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»هنگسسام ‌‬
‫هاي‌‬ ‫ه بسسر مسسا مسسائد ‌‬ ‫يتواند ك ‌‬ ‫م! آيا پروردگار تو م ‌‬ ‫مري ‌‬
‫ن درخواسننت‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ن فسسرو فرسسستد؟« ب ‌‬ ‫از آسسسما ‌‬
‫ل ش ن ك‌‬ ‫ي خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه در تواننناي ‌‬ ‫نرو نبننود ك ‌‬ ‫ن ازآ ‌‬ ‫حواريننو ‌‬
‫خ داشتند‬ ‫ي باور راس ‌‬ ‫ت حق‌ تعال ‌‬ ‫ه قدر ‌‬ ‫ه باشند زيرا آنها ب ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫يديگر‪ :‬آنها بننا‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ه خوراكي‌ بود‪ .‬ب ‌‬ ‫ب نياز آنها ب ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ي شنندند‬ ‫ش قلننب ‌‬ ‫ه و آرام ‌‬ ‫ه‪ ،‬خواسننتار طمننأنين ‌‬ ‫ت مائد ‌‬ ‫درخواس ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫ن بنمايننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪) :‬پروردگننارا! ب ‌‬ ‫ه ابننراهيم‪ ‌‬گف ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنننا ‌‬
‫ه بعنند‪،‬‬ ‫‪ .«2‬و آي ‌‬ ‫ي‪»(...‬بقره‪‌ 60/‬‬ ‫يكن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه زند ‌‬ ‫ن را چگون ‌‬ ‫مردگا ‌‬
‫ك و اطمينننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه خننورا ‌‬ ‫ت زيننرا نينناز ب ‌‬ ‫ل اس ن ‌‬ ‫ه هننر دو قننو ‌‬ ‫گننوا ‌‬
‫ي اسنت‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه‪ :‬سننفر ‌‬ ‫ت‪ .‬مائد ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ح شد ‌‬ ‫ن مطر ‌‬ ‫يهردو در آ ‌‬ ‫قلب ‌‬
‫خ حواريننون‌‬ ‫ه باشد‪ .‬عيسي‪ ‌‬در پاس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن غذا نهاد ‌‬ ‫كه‌ بر آ ‌‬
‫ي‪ :‬چننننانچه‌‬ ‫ت‪ :‬اگر مؤمنيد‪ ،‬از خدا پروا كنيد« يعن ‌‬ ‫»گف ‌‬
‫ن خنننود راسنننتگوييد‪ ،‬از خننندا پنننروا كنيننند و از اين‌‬ ‫در ايمنننا ‌‬
‫ن مننؤمن‌‬ ‫فنظر نماييد زيرا از شأ ‌‬ ‫ن صر ‌‬ ‫ت و امثال ‌آ ‌‬ ‫درخواس ‌‬
‫ه كند‪.‬‬ ‫ي ارائ ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ن پيشنهاداتي‌ را ب ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هدور اس ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫عَلْيَها ِم ص َ‬
‫ن‬ ‫ن َ‬‫صَدْقَتَنا َوَنُكو َ‬‫ن َقْد َ‬‫ن ُقُلوُبَنا َوَنْعَلَم َأ ْ‬
‫طَمِئ ّ‬‫ن َنْأُكَل ِمْنَها َوَت ْ‬ ‫َقاُلوا ُنِريُد َأ ْ‬
‫ن )‪(113‬‬ ‫شاِهِدي َ‬
‫ال ّ‬
‫ن بخسسوريم« زيننرا جمع‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يخسسواهي ‌‬ ‫»گفتنسسد‪ :‬م ‌‬
‫ي بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ي كنناف ‌‬ ‫ه غننذا ‌‬ ‫ه بودننند ك ‌‬ ‫ي بننا عيسنني‪ ‌‬همننرا ‌‬ ‫بننزرگ ‌‬
‫م گيسرد« بننا مشنناهد ‌‬
‫ه‬ ‫ي مسا آرا ‌‬ ‫ن نداشتند »و دلهسا ‌‬ ‫خورد ‌‬
‫ه خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت خداوننند‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫كمننال ‌قنندر ‌‬
‫ه اسننت‌ »و بداني ‌‬
‫م‬ ‫ت ما را مورد اجننابت ‌قننرار داد ‌‬ ‫درخواس ‌‬
‫ن بننداني ‌‬
‫م‬ ‫ن اليقي ‌‬ ‫ه عي ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫هاي« يعن ‌‬ ‫ت گفت ‌‬ ‫ه مسسا راس س ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي »و در نزول‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه مننا راسننت‌ گفت ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي نبوت ‌‬ ‫ه تو در ادعا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن »از گواهسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن مننائده ‌از آسننما ‌‬ ‫ي‪ :‬در فرود آمنند ‌‬ ‫آن« يعن ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ل يا از ساير مننرد ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ي از بن ‌‬ ‫باشيم« در نزد كسان ‌‬
‫ن نيستند‪.‬‬ ‫نآ ‌‬ ‫شاهد فرودآمد ‌‬

‫عيًدا‬‫ن َلَنا ِ‬
‫سَماِء َتُكو ُ‬
‫ن ال ّ‬‫عَلْيَنا َماِئَدًة ِم َ‬‫ن َمْرَيَم الّلُهّم َرّبَنا َأْنِزْل َ‬ ‫سى اْب ُ‬ ‫عي َ‬ ‫َقاَل ِ‬
‫ن )‪(114‬‬ ‫خيُر الّرازِِقي َ‬ ‫ت َ‬ ‫ك َواْرُزْقَنا َوَأْن َ‬‫خِرَنا َوَآَيًة ِمْن َ‬ ‫َِلّوِلَنا َوَآ ِ‬
‫ه بيننانگر‬ ‫ن آنهننا را ك ‌‬ ‫ن سننخنا ‌‬ ‫ن مريسسم« اي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن »عيس ‌‬ ‫چننو ‌‬
‫ت‪ :‬بارالها!‬ ‫ه بود‪ ،‬شنيد »گف ‌‬ ‫ن مائد ‌‬ ‫ن از فرود آورد ‌‬ ‫هدفشا ‌‬
‫ن خواني« پر از غذا »بر ما نازل‬ ‫پروردگارا! از آسما ‌‬
‫ي‪ :‬تننا روز فرودآمنند ‌‬
‫ن‬ ‫ي ما باشد« يعن ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫‌فرما تا عيد ‌‬
‫ل و آخسسر« امت‌ »مسسا«‬ ‫ي باشد »بسسراي ‌او ‌‬ ‫ي ما عيد ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يكنننند و هننم‬ ‫يم ‌‬ ‫ه در عصننر مننا زننندگ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫م برا ‌‬ ‫ي‪ :‬ه ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه بننر‬ ‫ل مائد ‌‬ ‫ي‪ :‬نزو ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫يآيند‪ .‬ب ‌‬ ‫ه بعد از ما م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫‌برا ‌‬
‫ن روز را‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت نصننار ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه بننود و از اي ‌‬ ‫ن در روز يكشنننب ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ب تسسو«‬ ‫ي از جسسان ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫عيد خود قننرار دادننند »و« تننا »نشان ‌‬
‫تو‬‫ل قدرت ‌‬ ‫ت روشني‌ باشد بر كما ‌‬ ‫ت و حج ‌‬ ‫ي‪ :‬دلل ‌‬ ‫باشد‪ .‬يعن ‌‬
‫ي »و مسسا را‬ ‫ها ‌‬
‫ش فرستاد ‌‬ ‫ه رسالت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫درستي‌ ادعاي ‌كسي‌ ك ‌‬
‫ت نيروگيريم ‌»و تو بهسسترين‌‬ ‫ن بر عبادت ‌‬ ‫ه با آ ‌‬ ‫ي ده« ك ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ت‪ ،‬غينننننننر از تنننننننو‬ ‫ه در حقيق ‌‬ ‫يدهنسسسسسسدگاني« بلك ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي نيس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يدهند ‌‬ ‫روز ‌‬
‫حصصًدا‬ ‫عّذُبُه َأ َ‬
‫عَذاًبا َل ُأ َ‬ ‫عّذُبُه َ‬ ‫ن َيْكُفْر َبْعُد ِمْنُكْم َفِإّني ُأ َ‬ ‫عَلْيُكْم َفَم ْ‬ ‫ل ِإّني ُمَنّزُلَها َ‬ ‫َقاَل ا ُّ‬
‫ن )‪(115‬‬ ‫ن اْلَعاَلِمي َ‬ ‫ِم َ‬
‫ت كننرد و‬ ‫ه عيسنني‪ ‌‬را اجنناب ‌‬ ‫ي سسسبحان« خواسننت ‌‬ ‫»خسسدا ‌‬
‫ن بسسر شسسما هسسستم« و‬ ‫ن فرو فرستنده ‌آ ‌‬ ‫»فرمود‪ :‬م ‌‬
‫يپ ‌‬
‫س‬ ‫م »ول ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ف وعنند ‌‬ ‫ن خل ‌‬ ‫توم ‌‬ ‫ق اس ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫وعد ‌‬
‫ه »اگسسر كسسي‌ از‬ ‫ن مننائد ‌‬ ‫س از فننرودآورد ‌‬ ‫ي‪ :‬پ ‌‬ ‫از آن« يعن ‌‬
‫ه عسسذابي‌‬ ‫س او را ب ‌‬ ‫شما كافر شسسود« و انكننار ورزد »پ ‌‬
‫چيك‌ از‬ ‫ن »هي ‌‬ ‫ي‪ :‬بننه ‌مانننند آ ‌‬ ‫ه آن« يعن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ب كن ‌‬ ‫تعسسذي ‌‬
‫ه آنهننا در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه باشسسم« چننرا ك ‌‬ ‫ب نكسسرد ‌‬ ‫م را عذا ‌‬ ‫ل عال ‌‬ ‫اه ‌‬
‫تو‬ ‫س اس ن ‌‬ ‫هاند كه ‌محسننو ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫ي را تكذي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت‪ ،‬معجز ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ي سنگين‌‬ ‫ن نيز عذاب ‌‬ ‫س عذابشا ‌‬ ‫هاند پ ‌‬ ‫م سر ديد ‌‬ ‫ه چش ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يمانند خواهد بود‪.‬‬ ‫وب ‌‬
‫ل شد‪ ،‬برخل ‌‬
‫ف‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫ه مائد ‌‬ ‫ن بر آنند ك ‌‬ ‫جمهور مفسرا ‌‬
‫ب تهدينند شنندند‪ ،‬گفتننند‪:‬‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫ي آنها ب ‌‬ ‫يگويد‪ :‬وقت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫قولي‌ ك ‌‬
‫نعبنناس‪ ‌‬روايت‌ شنند ‌‬
‫ه‬ ‫م‪ .‬از اب ‌‬ ‫ي نننداري ‌‬ ‫ه نينناز ‌‬ ‫ل مننائد ‌‬ ‫ه نزو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل شنند‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫ه‪ ،‬بر عيسي‪ ‌‬و حواريو ‌‬ ‫ه فرمود‪» :‬مائد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن در هرجنناي ‌‬
‫ي‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ه از ماهي‌ و نننا ‌‬ ‫ن خواني‌ آماد ‌‬ ‫وآ ‌‬
‫يخوردننند«‪.‬‬ ‫يخواسننتند‪ ،‬م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يرفتند و در هر زمان ‌‬ ‫كه‌ م ‌‬
‫يگويد‪ ...» :‬آنها‬ ‫ن ياسر‪ ‬م ‌‬ ‫ت عمارب ‌‬ ‫س رواي ‌‬ ‫نكثير بر اسا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي‬
‫ي امننروز را بننرا ‌‬ ‫ه و غننذا ‌‬ ‫ت نكننرد ‌‬ ‫ه خيننان ‌‬ ‫مننأمور بودننند ك ‌‬
‫ه كردننند پ ‌‬
‫س‬ ‫ه و ذخيننر ‌‬ ‫ت نمننود ‌‬ ‫ه نكنننند امننا خيننان ‌‬ ‫فرداذخيننر ‌‬
‫ن كرد«‪.‬‬ ‫ه مسخشا ‌‬ ‫ك و بوزين ‌‬ ‫ه خو ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه كيفر آ ‌‬ ‫پروردگار ب ‌‬
‫ه قنننننريش‌ نينننننز ب ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسننننن ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫نعبننننناس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه صننفا را‬ ‫ه تننا كننو ‌‬ ‫ت بخننوا ‌‬ ‫مص گفتند‪ :‬از پروردگار ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫م‪!...‬‬ ‫يآوري ‌‬ ‫ه تننو ايمننان ‌م ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي مننا طل گرداننند و آن ‌وق ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫لاكرمص دعننا كردننند و جننبرئيل‪ ‌‬فننرود آمنند و گف ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫يفرمايننند‪ :‬اگنننر‬ ‫يگويننند و م ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ت بنننر تنننو سنننل ‌‬ ‫پروردگنننار ‌‬
‫م امننا‬ ‫يكن ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه طل تبنندي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ه صفا را برا ‌‬ ‫ي‪ ،‬كو ‌‬ ‫يخواه ‌‬ ‫م ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫ب كن ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ن كفننر ورزينند‪ ،‬او را چنننا ‌‬ ‫ي بعد از آ ‌‬ ‫اگر كس ‌‬
‫م‪ .‬و اگنننره ‌‬
‫م‬ ‫ه باشننن ‌‬ ‫ب نكنننرد ‌‬ ‫ن را عنننذا ‌‬ ‫ي از جهانينننا ‌‬ ‫احننند ‌‬
 ‫م ]و‬‫ه بدار ‌‬ ‫ن گشاد ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫هرو ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ه و رحم ‌‬ ‫ي‪ ،‬در توب ‌‬ ‫يخواه ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خداص گفتننند‪» :‬بلكه‌‬ ‫ل نكنم[‪.‬رسو ‌‬ ‫ه طل تبدي ‌‬ ‫ه صفا را ب ‌‬ ‫كو ‌‬
‫يدهم«‪.‬‬ ‫حم ‌‬‫ه طل[ ترجي ‌‬ ‫ت را ]بركو ‌‬ ‫ه و رحم ‌‬ ‫در توب ‌‬
‫توگننو‬ ‫ن گف ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬اي ‌‬ ‫ل القرآن« م ‌‬ ‫يظل ‌‬ ‫ب تفسير »ف ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫م عيسي‪ ‌‬و‬ ‫ت قو ‌‬ ‫ه طبيع ‌‬ ‫ن‪ ،‬ما را ب ‌‬ ‫ن عيسي‪ ‌‬و حواريو ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يسننازد‪ ..‬ملحظ ‌‬ ‫ن آشنننا م ‌‬ ‫نهايشننا ‌‬ ‫هتري ‌‬ ‫برگزيد ‌‬
‫گ زيننرا‬ ‫ت بزر ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫مص فرق ‌‬ ‫ل اكر ‌‬ ‫ب رسو ‌‬ ‫ن آنها و اصحا ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ه از عيسنني‪‌‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ت حسي‌ آشكار ‌‬ ‫ه معجزا ‌‬ ‫نهم ‌‬‫ن با آ ‌‬ ‫حواريو ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي ديگننر شنندند درحننال ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ديدند‪ ،‬باز هم ‌خواسننتار معجننز ‌‬
‫يي ‌‬
‫ك‬ ‫ه اسننلم ‌آوردننند‪ ،‬حننت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ب محمنندص بعنند از آ ‌‬ ‫اصننحا ‌‬
‫ت عظيننم‬ ‫ت تفنناو ‌‬ ‫ت نكردننند‪ ...‬اين‌ اسن ‌‬ ‫م درخواسن ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫معجنز ‌‬
‫ن محمدص«‪.‬‬ ‫ن عيسي‪ ‌‬با حواريو ‌‬ ‫‌حواريو ‌‬

‫ن ِمصنْ‬
‫ي ِإَلَهْيص ِ‬‫خصُذوِني َوُأّمص َ‬ ‫س اّت ِ‬ ‫ت ِللّنصصا ِ‬ ‫ت ُقْلص َ‬ ‫ن َمْرَيَم َأَأْنص َ‬ ‫سى اْب َ‬ ‫عي َ‬ ‫ل َيا ِ‬ ‫َوِإْذ َقاَل ا ُّ‬
‫ت ُقْلُت صُه َفَق صْد‬ ‫ن ُكْن ُ‬ ‫ق ِإ ْ‬
‫حّ‬ ‫س ِلي ِب َ‬ ‫ن َأُقوَل َما َلْي َ‬ ‫ن ِلي َأ ْ‬ ‫ك َما َيُكو ُ‬ ‫حاَن َ‬ ‫سْب َ‬
‫ل َقاَل ُ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ُدو ِ‬
‫ب )‪(116‬‬ ‫لُم اْلُغُيو ِ‬ ‫عّ‬ ‫ت َ‬ ‫ك َأْن َ‬‫ك ِإّن َ‬‫سَ‬‫عَلُم َما ِفي َنْف ِ‬ ‫سي َوَل َأ ْ‬ ‫عِلْمَتُه َتْعَلُم َما ِفي َنْف ِ‬ ‫َ‬
‫ه خداونسسسسد گويسسسسد‪ :‬ا ‌‬
‫ي‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن هنگسسسسام ‌‬ ‫»و يسسسساد ك ‌‬
‫ه مسسن ‌و‬ ‫يك ‌‬ ‫م گفسست ‌‬ ‫ه مسسرد ‌‬ ‫م! آيسسا تسسو ب ‌‬ ‫ن مري ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫عيس ‌‬
‫ي‪ :‬اي‌‬ ‫ه خسسدايي‌ گيريسسد؟« يعن ‌‬ ‫م را بجسسز خداونسسد ب ‌‬ ‫مادر ‌‬
‫ي در آن‌ روز‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ه يننادآور ك ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫محمدص! روز قيام ‌‬
‫ي جمهورمفسرا ‌‬
‫ن‬ ‫ن رأ ‌‬ ‫يگويد‪ .‬اي ‌‬ ‫ه عيسي‪ ‌‬م ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي ديگننر‪ :‬خداوننند‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ولي‌ ب ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫در تفسننير آي ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ه آسننما ‌‬ ‫ن عيسنني‪ ‌‬ب ‌‬ ‫م بالبرد ‌‬ ‫ن را به ‌هنگا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫ي بعنند از بننالبردنش‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫هو ‌‬ ‫ي در بننار ‌‬ ‫ي نصار ‌‬ ‫ت رد پندارها ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ت كننه‬ ‫يدانس ن ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ .‬و بننا آ ‌‬ ‫ي گف ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آسننما ‌‬
‫ه منظننور‬ ‫ت اما ب ‌‬ ‫ي نگفته ‌اس ‌‬ ‫ه نصار ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن سخن ‌‬ ‫‌عيسي‪ ‌‬چني ‌‬
‫ن بننار ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬از عيسنني‪ ‌‬در اي ‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫ع حج ‌‬ ‫ي و قط ‌‬ ‫خ نصننار ‌‬ ‫توبي ‌‬
‫ن جهت‌ نيز‬ ‫ن را بدا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ي‪ :‬حق‌ تعال ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ل كرد‪ .‬ب ‌‬ ‫سؤا ‌‬
‫ش بعنند از او‬ ‫ه قننوم ‌‬ ‫ه مسننيح‪ ‌‬بياگاهاننند ك ‌‬ ‫ن كننرد تننا ب ‌‬ ‫عنننوا ‌‬
‫هاند؛ چننو ‌‬
‫ن‬ ‫ن بسننت ‌‬ ‫ي دروغي ‌‬ ‫ه او پننندارهاي ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫منحرف ‌گردينند ‌‬
 ‫ي كه‌‬ ‫ش درحننال ‌‬ ‫ش وي ‌و مننادر ‌‬ ‫ي و پرسننت ‌‬ ‫ه خننداي ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫گننرفتن ‌‬
‫ن را‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ن فرستاد ك ‌‬ ‫ي اي ‌‬
‫ن برا ‌‬ ‫هسويشا ‌‬ ‫ل او را ب ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫ت‪ :‬تسسو را‬ ‫ي گف ‌‬ ‫ت نماينند‪» .‬عيس ‌‬ ‫ي دعننو ‌‬ ‫هيگننانگي‌ پرسننت ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي و من‌‬ ‫ي‪ :‬پروردگننارا! تننو منننزه ‌‬ ‫يكنم« يعن ‌‬ ‫ي ياد م ‌‬ ‫هپاك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه را‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫م »مرا نسزد ك ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نها تنزي ‌‬ ‫ن بهتا ‌‬ ‫تو را از اي ‌‬
‫ن نيسننت‌ كه‌‬ ‫ي‪ :‬سننزاوار م ‌‬ ‫ت بگويم« يعن ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫از ح ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ت‪ ،‬ادعننا كن ‌‬ ‫ن نيسنن ‌‬ ‫ه از حق‌ و حنند م ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه خننود چيننز ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ع داد وگف ‌‬ ‫ي ارجننا ‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ن امننر را ب ‌‬ ‫س عيسي‪ ‌‬اي ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ن را‬ ‫ك تو آ ‌‬ ‫يش ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫مپ ‌‬ ‫ه باش ‌‬ ‫ن را گفت ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫»اگر اي ‌‬
‫ش آور ‌‬
‫م‬ ‫ي پي ‌‬ ‫ه عننذر ‌‬ ‫ي تننو چ ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي‪ :‬م ‌‬ ‫هاي« يعن ‌‬ ‫دانسسست ‌‬
‫ي آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫يدان ‌‬ ‫ي »م ‌‬ ‫ت امننر داننناي ‌‬ ‫ه حقيق ‌‬ ‫ه تو خود ب ‌‬ ‫درحالي‌ ك ‌‬
‫يدار ‌‬
‫م‬ ‫نم ‌‬ ‫م پنهننا ‌‬ ‫ن را از مننرد ‌‬ ‫ن است« و آ ‌‬ ‫را در ضمير م ‌‬
‫ن به‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه را در ضسسمير توسسست« ليك ‌‬ ‫يدانسسم ‌آنچ ‌‬ ‫»و نم ‌‬
‫چ آگنناهي ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ ،‬هي ‌‬ ‫يخواهي‌ انجننام ‌ده ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن تو و آنچ ‌‬ ‫م نها ‌‬ ‫عل ‌‬
‫ي رازهسسا ‌‬
‫ي‬ ‫ه دانسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن فقسسط تسسو هسسست ‌‬ ‫م »اي ‌‬ ‫ننندار ‌‬
‫ه از‬ ‫يك ‌‬ ‫ي هسننت ‌‬ ‫ي هننر چيننز ‌‬ ‫ي‪ :‬تننو فقننط دانننا ‌‬ ‫نهسساني« يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫م دور اس ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫ك بن ‌‬ ‫س و ادرا ‌‬ ‫س حوا ‌‬ ‫دستر ‌‬

‫شِهيًدا َما‬
‫عَلْيِهْم َ‬ ‫ت َ‬‫ل َرّبي َوَرّبُكْم َوُكْن ُ‬ ‫عُبُدوا ا َّ‬ ‫نا ْ‬ ‫ت َلُهْم ِإّل َما َأَمْرَتِني ِبِه َأ ِ‬‫َما ُقْل ُ‬
‫يٍء شَ صِهيٌد )‬ ‫شص ْ‬ ‫عَلى ُكّل َ‬ ‫ت َ‬ ‫عَلْيِهْم َوَأْن َ‬
‫ب َ‬ ‫ت الّرِقي َ‬ ‫ت َأْن َ‬
‫ت ِفيِهْم َفَلّما َتَوّفْيَتِني ُكْن َ‬‫ُدمْ ُ‬
‫‪(117‬‬
‫ه آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن داده ‌بود ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه خود مرا ب ‌‬ ‫»جز آنچ ‌‬
‫ه من‌‬ ‫ه تننو خننود ب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن جننز آنچ ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬‫هام« يعن ‌‬ ‫نگفت ‌‬
‫ه آنننان‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن‪ ،‬م ‌‬ ‫م بنننابراي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن نننداد ‌‬ ‫ي‪ ،‬فرمننا ‌‬ ‫ه بننود ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫فرمننا ‌‬
‫ن و پروردگسسار‬ ‫ه پروردگار م ‌‬ ‫ه خداوند را ك ‌‬ ‫م‪» :‬ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ن بسسود ‌‬ ‫نآنسسا ‌‬ ‫ه در ميا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ت‪ ،‬بپرستيد و مادا ‌‬ ‫شماس ‌‬
‫ن و ننناظر بننودم‌‬ ‫ن نگهبا ‌‬ ‫ي‪ :‬بر آنا ‌‬ ‫ن شاهد بودم« يعن ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫م و آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ف و مراقبت‌ خننود داشننت ‌‬ ‫ت اشرا ‌‬ ‫ن را تح ‌‬ ‫و احوالشا ‌‬
‫ه مسسرا‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫م »پ ‌‬ ‫يداشت ‌‬ ‫ت بازم ‌‬ ‫ت فرمان ‌‬ ‫را از مخالف ‌‬
‫هاي«‬ ‫ن بسسود ‌‬ ‫ن نگهبسسا ‌‬ ‫ي‪ ،‬تسسو خسسود بسسر آنسسا ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫متوف ‌‬
‫ن نگهبننان‌ و به‌‬ ‫ي‪ ،‬تو خود بر آنا ‌‬ ‫ن برد ‌‬
‫هآسما ‌‬ ‫ن مرا ب ‌‬ ‫ي‪ :‬چو ‌‬‫يعن ‌‬
‫ي مر ‌‬
‫گ‬ ‫همعن ‌‬ ‫ت( در اينجا ب ‌‬ ‫س )وفا ‌‬
‫ي‪ .‬پ ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ه بود ‌‬ ‫ن دانا و گوا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه در دنيننا‬‫يك ‌‬ ‫ن حيننات ‌‬ ‫ت زيرا عيسي‪ ‌‬در آسما ‌‬
‫ن بر همننا ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ن فرود آيد‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫نب ‌‬
‫ه در آخرالزما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت تا آ ‌‬‫ي اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬باق ‌‬
‫داش ‌‬
‫نو‬ ‫لم ‌‬ ‫ن و عم ‌‬ ‫م بر سخ ‌‬ ‫ه چيز نگهباني« ه ‌‬ ‫»و تو بر هم ‌‬
‫ن‪.‬‬‫ل آنا ‌‬‫ن و عم ‌‬ ‫هم‌ بر سخ ‌‬

‫حِكيُم )‪(118‬‬ ‫ت اْلَعِزيُز اْل َ‬ ‫ك َأْن َ‬ ‫ن َتْغِفْر َلُهْم َفِإّن َ‬ ‫ك َوِإ ْ‬ ‫عَباُد َ‬
‫ن ُتَعّذْبُهْم َفِإّنُهْم ِ‬ ‫ِإ ْ‬
‫ن تواند« پس‌ بنننا‬ ‫ن بندگا ‌‬ ‫ي‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ب كن ‌‬ ‫ن را عذا ‌‬ ‫»اگر آنا ‌‬
‫ن بيسسامرز ‌‬
‫ي‬ ‫ي »و اگر بسسر آنسسا ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ي‪ ،‬م ‌‬ ‫ه خواه ‌‬ ‫ن هرآنچ ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن كار »حكيسسم«‬ ‫ي‪ :‬قادر و توانا بر اي ‌‬ ‫ي عزيز« يعن ‌‬ ‫پس‌ توي ‌‬
‫ش‪.‬‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫ه هستي‌ در افعا ‌‬ ‫و فرزان ‌‬
‫ي درخواسنت‌‬ ‫ف‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ه اسننتعطا ‌‬ ‫ن را بر وج ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫عيسي‪ ‌‬اي ‌‬
‫ه مننول ‌‬
‫ي‬ ‫نك ‌‬ ‫ح كرد چنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬مطر ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ق تعالي ‌برا ‌‬ ‫مهرباني‌ از ح ‌‬
‫يگيننرد‪.‬‬ ‫ن درخواسننت ‌قننرار م ‌‬ ‫ش مننورد اي ‌‬ ‫م خننوي ‌‬ ‫ق غل ‌‬ ‫در ح ‌‬
‫ن‪ ،‬از‬ ‫ن سنننخ ‌‬ ‫ه عيسننني‪ ‌‬در اي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن ملحظ ‌‬ ‫همچننننا ‌‬
‫ش در روز قيننامت‌ بيننزار ‌‬
‫ي‬ ‫ن در مننورد امت ‌‬ ‫يحكم ‌كننرد ‌‬ ‫تواننناي ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫ن را فقننط ب ‌‬ ‫ن در بنناره ‌آنننا ‌‬ ‫مكننرد ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫يجويد بلك ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫ه خواهد با آنان ‌م ‌‬ ‫ه هرچ ‌‬ ‫يداند ك ‌‬ ‫ل مربوط م ‌‬ ‫ه متعا ‌‬ ‫يگان ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫هاسنت‌ ك ‌‬ ‫ت ابننوذر‪ ‬آمد ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ني ‌‬
‫ك‬ ‫ه و بننا همي ‌‬ ‫ت نمود ‌‬ ‫ه را تلو ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫خداص شبي‌ تا بامداد اي ‌‬
‫م‪ :‬يننا‬ ‫ح دمينند‪ ،‬گفت ‌‬ ‫ن صب ‌‬ ‫سچو ‌‬ ‫يكردند پ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ع و سجد ‌‬ ‫ه‪ ،‬ركو ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ه را‬‫ن آي ‌‬ ‫ه تننا بامننداد اي ‌‬ ‫ب پيوسننت ‌‬ ‫م شن ‌‬ ‫لالله! شننما تمننا ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ن كار در‬ ‫يكرديد‪ ،‬راز اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ع و سجد ‌‬ ‫ن ركو ‌‬ ‫يخوانديد و با آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت خننود از‬ ‫ي ام ‌‬ ‫ن شننب[ بننرا ‌‬ ‫ن ]در اي ‌‬ ‫چيست؟ فرمودننند‪» :‬م ‌‬
‫م و او اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت شننفاعت ‌نمننود ‌‬ ‫ل درخواسنن ‌‬ ‫پروردگننار عننزوج ‌‬
‫ت دس ‌‬
‫ت‬ ‫ن شفاع ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت من‌ ب ‌‬ ‫ن عطا كرد‪ .‬ام ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫شفاع ‌‬
‫ص كسن ‌‬
‫ي‬ ‫ت مخصننو ‌‬ ‫ن شننفاع ‌‬ ‫نشنناءالله نن امننا اي ‌‬ ‫ييابنند نن ا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك نياورد«‪.‬‬ ‫ي را شري ‌‬ ‫ل چيز ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
 ‫حِتَهصصا اَْلْنَهصصاُر‬‫ن َت ْ‬ ‫جصِري ِمص ْ‬ ‫ت َت ْ‬ ‫جّنصصا ٌ‬‫صْدُقُهْم َلُهْم َ‬
‫ن ِ‬ ‫صاِدِقي َ‬ ‫ل َهَذا َيْوُم َيْنَفُع ال ّ‬‫َقاَل ا ُّ‬
‫ظيُم )‪(119‬‬ ‫ك اْلَفْوُز اْلَع ِ‬ ‫عْنُه َذِل َ‬
‫ضوا َ‬ ‫عْنُهْم َوَر ُ‬‫ل َ‬ ‫ي ا ُّ‬‫ضَ‬ ‫ن ِفيَها َأَبًدا َر ِ‬ ‫خاِلِدي َ‬
‫َ‬
‫ه در آن‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسسسسس ‌‬ ‫ن روز ‌‬ ‫»خداونسسسسد فرمسسسسود‪ :‬اي ‌‬
‫ن در‬ ‫يشننا ‌‬ ‫ي‪ :‬راستگوي ‌‬ ‫يشسسان« يعن ‌‬ ‫ن را راست ‌‬ ‫راستگويا ‌‬
‫يرسسساند« و‬ ‫عم ‌‬ ‫ت »نف ‌‬ ‫ن در آخننر ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫دنيننا‪ ،‬يننا‪ :‬راستگوي ‌‬
‫ت‪ :‬يعن ‌‬
‫ي‬ ‫ع كنننرد و گف ‌‬ ‫ل را جم ‌‬ ‫ت هنننر دو قنننو ‌‬ ‫ممكنننن ‌اسننن ‌‬
‫ن در روز‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن در دنيننا وآخننر ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫راسننتگويي‌ پيوست ‌‬
‫ي اسسست«‬ ‫ن باغهسساي ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫يرسنناند‪» .‬بسسرا ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ت نف ‌‬ ‫قيننام ‌‬
‫ن جسساري‌‬ ‫ن جويبارا ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه از فرودس ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ي‪ :‬دربهش ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن خشسسنود شسسد« بننا‬ ‫ه درآنند‪ ،‬خدا از آنا ‌‬ ‫ت‪ ،‬جاودان ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن نيسسز‬ ‫م دادننند »و آنا ‌‬ ‫ي انجا ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬‫ت خالصان ‌‬ ‫طاعا ‌‬
‫ه دريننافت‌ كردننند‪،‬‬ ‫يك ‌‬ ‫از او خشسسنود شسسدند« بننا پاداشنن ‌‬
‫يكرد و‬ ‫ن خطننورنم ‌‬ ‫ه خيالشننا ‌‬ ‫ه اصننل ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫پاداشنني‌ فننراوا ‌‬
‫ت فسسوز‬ ‫ن اسسس ‌‬ ‫ن عنناجز بننود »اي ‌‬ ‫ن از تصننور آ ‌‬ ‫عقلهايشننا ‌‬
‫ي‪ ،‬باقي‌ و ماندگار اسنت‌ درحننالي‌‬ ‫عظيم« زيرا اين ‌رستگار ‌‬
‫تيافتن‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫يباشنند‪ .‬فننوز‪ :‬دس ن ‌‬ ‫ي دنيننا ناپاينندار م ‌‬ ‫كه‌ رسننتگار ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن شك ‌‬ ‫يتري ‌‬ ‫ن و عال ‌‬ ‫ه كاملتري ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫مطلو ‌‬

‫يٍء َقِديٌر )‪(120‬‬

‫ش ْ‬‫عَلى ُكّل َ‬‫ن َوُهَو َ‬
‫ض َوَما ِفيِه ّ‬ ‫ت َواَْلْر ِ‬
‫سَماَوا ِ‬‫ك ال ّ‬‫ل ُمْل ُ‬
‫ِّ‬
‫ي اللسسه اسسست«‬ ‫ن بسسرا ‌‬ ‫ي آسسسمانها و زمي ‌‬ ‫»فرمانرواي ‌‬
‫ه از آن‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬‫ن عيسننني‪ ‌‬اسننن ‌‬ ‫ه ازآ ‌‬ ‫ين ‌‬ ‫ن فرمنننانرواي ‌‬ ‫پس‌ اي ‌‬
‫ي‬
‫ه پروردگننار ‌‬ ‫غب ‌‬‫ه درو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن سنناير كسنناني‌ ك ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ش‪ ،‬ن ‌‬‫مننادر ‌‬
‫ي‬‫ت خننندا ‌‬‫م از ديگنننر مخلوقنننا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫هاند و ن ‌‬ ‫ه شننند ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫نسنننب ‌‬
‫ه در‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫ي اللننه اسننت ‌»فرمسسانرواي ‌‬ ‫ن »و« بننرا ‌‬ ‫سننبحا ‌‬
‫ه در آسنننمانها و زمين‌‬ ‫ي‪ :‬فرمنننانروايي‌ آنچ ‌‬ ‫آنهاسسسست« يعن ‌‬
‫لاننند‪ ،‬از‬ ‫ك خداوند متعا ‌‬ ‫ي تماما مل ‌‬ ‫ق‪ ،‬همگ ‌‬ ‫م خلي ‌‬ ‫ت از تما ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت »و او بر‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن فرزند و پنندر منننز ‌‬ ‫ه او از داشت ‌‬ ‫ن رو ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي از‬ ‫ن ينناريگر ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫ه يننار ‌‬ ‫س هرگز ب ‌‬ ‫هچيز تواناست« پ ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ج نيس ‌‬ ‫ن محتا ‌‬ ‫آنا ‌‬
 ‫ء انعام ﴾‬
‫﴿ سوره ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬
‫ي )‪ (165‬آي ‌‬
‫ت و دارا ‌‬
‫مکي‌ اس ‌‬

‫ت )‪ ،139‬ن ‪ (138‬اين‌‬ ‫ه در آيننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫ه‪ :‬ب ‌‬‫ه تسسسمي ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ن را‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬‫ه اسننن ‌‬ ‫ن رفت ‌‬
‫ن( سنننخ ‌‬ ‫ه‪ ،‬از )انعنننام‪ :‬چارپاينننا ‌‬ ‫سنننور ‌‬
‫م« ناميدند‪.‬‬ ‫»انعا ‌‬
‫نعمننرك از‬ ‫ه روايت‌ اب ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ت آن‪ :‬در حنندي ‌‬ ‫فضسسيل ‌‬
‫م تمامننا‬ ‫ه انعننا ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬سننور ‌‬ ‫تك ‌‬‫ه اس ‌‬ ‫ل خداص آمد ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه هفتادهزار فرشته ‌با بان ‌‬
‫گ‬ ‫ل شد درحالي‌ ك ‌‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫ه بر م ‌‬ ‫يكبار ‌‬
‫ي اسننل ‌‬
‫م‬ ‫يكردننند«‪ .‬علمننا ‌‬ ‫ن را همننراهي‌ م ‌‬ ‫ح و تحمينند آ ‌‬ ‫تسبي ‌‬
‫ه با مشننركا ‌‬
‫ن‬ ‫ه و مبارز ‌‬ ‫ي محاج ‌‬ ‫ه صف ‌آرا ‌‬ ‫نسور ‌‬ ‫يگويند‪ :‬اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل عقينند ‌‬
‫ه‬ ‫ن اصننو ‌‬ ‫هپايدارساخت ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ن معاد اس ‌‬ ‫بكنندگا ‌‬ ‫و تكذي ‌‬
‫ه دارد‪.‬‬ ‫ن توج ‌‬ ‫ه و خرد و ضمير انسا ‌‬ ‫ن در بنياد انديش ‌‬ ‫و ايما ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه مدني‌ اس ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ه از اي ‌‬‫ش آي ‌‬ ‫ش ‌‬

‫ت َوالّنوَر ُثّم اّلِذي َ‬

‫ن‬ ‫ظُلَما ِ‬‫جَعَل ال ّ‬‫ض َو َ‬ ‫ت َواَْلْر َ‬ ‫سَماَوا ِ‬‫ق ال ّ‬‫خَل َ‬‫ل اّلِذي َ‬ ‫حْمُد ِّ‬‫اْل َ‬
‫ن )‪(1‬‬ ‫َكَفُروا ِبَرّبِهْم َيْعِدُلو َ‬
‫ه بننا سننتايش‌ خننود‪ ،‬از‬ ‫ي همننرا ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ه‪ ،‬ح ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫در آغاز اي ‌‬
‫ه يگننانگي‌ و‬ ‫يك ‌‬ ‫يدهنند‪ ،‬حقيقننت ‌‬ ‫ه خننويش ‌خننبر م ‌‬ ‫ت كننامل ‌‬ ‫قنندر ‌‬
‫يكننند پس‌‬ ‫تم ‌‬ ‫شها را اثبا ‌‬ ‫م سننتاي ‌‬ ‫ي تمننا ‌‬ ‫ش بننرا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫شايسننتگ ‌‬
‫ه آسمانها و‬ ‫تك ‌‬ ‫ي راس ‌‬ ‫ن خداي ‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫يفرمايد‪» :‬ستاي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي شن ‌‬
‫ب‬ ‫يها و نور« يعني‪ :‬سننياه ‌‬ ‫ن را آفريد وتاريك ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ن »را پديسسد‬ ‫ي كفننر و نننور ايمننا ‌‬ ‫يهننا ‌‬ ‫ي روز و تاريك ‌‬ ‫و روشننن ‌‬
‫ه صننيغ ‌‬
‫ه‬ ‫ع امننا )نننور( را ب ‌‬ ‫ه جم ‌‬ ‫ه صننيغ ‌‬ ‫ت( را ب ‌‬ ‫آورد« )ظلمننا ‌‬
‫ق بسنيار و ننور‬ ‫ت كفر و نفا ‌‬ ‫ه ظلما ‌‬ ‫نرو ك ‌‬ ‫مفرد ذكر كرد‪ ،‬ازآ ‌‬
‫ن حجتهننا و‬ ‫ن« بنناوجود اي ‌‬ ‫ه كافرا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت »آ ‌‬ ‫ت يكي‌ اس ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ي را »برابسسر‬ ‫ش« غيننر و ‌‬ ‫هها »بسسا پروردگسسار خسسوي ‌‬ ‫نشننان ‌‬
‫ن آفننرين ‌‬
‫ش‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن بعنند از مشنناهد ‌‬ ‫يكننسسد« يعننني‪ :‬كننافرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش كننننند‪،‬‬ ‫ي را سنننتاي ‌‬ ‫ه فقنننط حق‌ تعنننال ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫م‪ ،‬بجنننا ‌‬ ‫عظي ‌‬
 ‫ي را بننا او‬
‫ن بنناطل ‌‬
‫ه‪ ،‬معبننودا ‌‬ ‫ش را ناسپاس ني‌ كننرد ‌‬ ‫تهنناي ‌‬‫نعم ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ي از آنچ ‌‬
‫ه بننر چيننز ‌‬
‫يآورننند ك ‌‬‫كم ‌‬ ‫يكنننند و شننري ‌‬‫برابننر م ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ت‪ ،‬قنننادر نيسنننتند و اي ‌‬ ‫ن تواناسننن ‌‬ ‫ل بننندا ‌‬
‫خداونننند متعنننا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫يشرمي ‌آنهاس ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫ت و نادان ‌‬‫ي حماق ‌‬ ‫ه منتها ‌‬‫ندهند ‌‬ ‫نشا ‌‬

‫ن )‪(2‬‬‫عْنَدُه ُثّم َأْنُتْم َتْمَتُرو َ‬

‫سّمى ِ‬ ‫جٌل ُم َ‬ ‫ل َوَأ َ‬ ‫جً‬‫ضى َأ َ‬ ‫ن ُثّم َق َ‬ ‫طي ٍ‬‫ن ِ‬ ‫خَلَقُكْم ِم ْ‬
‫ُهَو اّلِذي َ‬
‫ل آفريسد« مننراد‪ ،‬آفننرينش‌‬ ‫ه شما را از گ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫»اوس ‌‬
‫نگاه‌‬ ‫يباشنند »آ ‌‬ ‫ع بشننر م ‌‬ ‫ل و بنينناد نننو ‌‬ ‫ه اص ن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫آدم‪ ‌‬اس ‌‬
‫ت مننر ‌‬
‫گ‬ ‫ي شننما‪ ،‬يعننني‪ :‬وق ‌‬ ‫ت« بننرا ‌‬ ‫ي را مقرر داشس ‌‬ ‫اجل ‌‬
‫ت« بنننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ي معين‌ اسسسس ‌‬ ‫شنننما را »و نسسسزد او ميعسسساد ‌‬
‫ن آفرين ‌‬
‫ش‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫ل؛ فاصل ‌‬ ‫ل او ‌‬ ‫ه قولي‪ :‬اج ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ن قيام ‌‬ ‫برپاساخت ‌‬
‫ن مننرگ‌ تننا زننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه ميننا ‌‬‫م؛ فاصننل ‌‬ ‫ل دو ‌‬ ‫گ او و اج ‌‬ ‫ن تا مننر ‌‬ ‫انسا ‌‬
‫ت عمننر‬ ‫ل؛ منند ‌‬ ‫ل او ‌‬ ‫يديگر‪ :‬اج ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ن مجنندد اوس ن ‌‬ ‫شنند ‌‬
‫ي‬‫م مننرگ‌ و ‌‬ ‫ت عمر انسننان ‌تننا هنگننا ‌‬ ‫م؛ مد ‌‬ ‫ل دو ‌‬ ‫ت و اج ‌‬ ‫دنياس ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫يكنيد« يعننني‪ :‬بننا آ ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ه شما ش ‌‬ ‫نهم ‌‬ ‫ت »با اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يرود‪ ،‬بنناز‬ ‫هم ‌‬ ‫ه از آغاز تا انتها بر شننما چ ‌‬ ‫يكنيد ك ‌‬ ‫مشاهده ‌م ‌‬
‫يدانينند؛ آ ‌‬
‫ن‬ ‫يكنينند!! آيننا نم ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ش‪ ،‬ش ن ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫هم‌ در امر بعث ‌‬
‫ي دانا و با خردگردانيد‬ ‫ل آفريد و زندگان ‌‬ ‫ه شما را از گ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ذات ‌‬
‫ن اننندامها را پدينند آورد‪ ،‬سننپ ‌‬
‫س‬ ‫س و اي ‌‬ ‫ن حننوا ‌‬ ‫ي شما اي ‌‬ ‫و برا ‌‬
‫ن‪ ،‬مردگان ‌‬
‫ي‬ ‫ه و شما را بعد از آ ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫ه آنها را ازشما سل ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ي‬
‫هطور ‌‬ ‫يگرداند ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه وپراكند ‌‬ ‫ن و استخوانهايي‌ پوسيد ‌‬ ‫يجا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت قننادر‬ ‫ن ذا ‌‬ ‫يگردينند؛ همننا ‌‬ ‫ي خننود بنناز م ‌‬ ‫ل جمنناد ‌‬ ‫ه اص ن ‌‬ ‫كه‌ ب ‌‬
‫ت و يقينننا‬ ‫ن نيس ن ‌‬ ‫ن مجدد شننما نيننز ننناتوا ‌‬ ‫ل‪ ،‬از برانگيخت ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫ح را‬ ‫يگرداننند و اروا ‌‬ ‫ن برم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ل اولي ‌‬ ‫هشننك ‌‬ ‫م شننما را ب ‌‬ ‫اجسننا ‌‬
‫يگرداند؟!‬ ‫ن بازم ‌‬ ‫بدا ‌‬

‫ن)‬
‫س صُبو َ‬
‫جْهَرُكْم َوَيْعَلُم َمصصا َتْك ِ‬
‫سّرُكْم َو َ‬
‫ض َيْعَلُم ِ‬
‫ت َوِفي اَْلْر ِ‬
‫سَماَوا ِ‬
‫ل ِفي ال ّ‬
‫َوُهَو ا ُّ‬
‫‪(3‬‬
‫ن« يعني‪ :‬اوس نت‌‬ ‫ت الله در آسمانها و در زمي ‌‬ ‫»و اوس ‌‬
‫نو‬ ‫ن »نهسسا ‌‬ ‫ك‪ ،‬يننا متصننرف ‌آسننمانها و زمي ‌‬ ‫معبننود‪ ،‬يننا مننال ‌‬
‫ه عم ‌‬
‫ل‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫يدانسسسد و نيسسسز آنچ ‌‬ ‫آشسسسكار شسسسما را م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن نيس ‌‬ ‫ي بر او پنها ‌‬ ‫ها ‌‬
‫چ پوشيد ‌‬ ‫يداند« و هي ‌‬ ‫يكنيد م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي سنور ‌‬
‫ه‬ ‫ي بنرا ‌‬ ‫ها ‌‬‫ن مقندم ‌‬‫ع چنو ‌‬ ‫ق‪ ،‬در واق ‌‬ ‫ه فنو ‌‬
‫هگان ‌‬
‫ت سن ‌‬ ‫آينا ‌‬
‫ت از‬‫ه عبننار ‌‬‫هك ‌‬ ‫ي اين‌ سننور ‌‬‫ن اصل ‌‬ ‫ت و به ‌مضمو ‌‬ ‫م« اس ‌‬ ‫»انعا ‌‬
‫ن اصننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن معنناد و پاينندار سنناخت ‌‬ ‫ن و منكرا ‌‬ ‫ه با مشركا ‌‬ ‫محاج ‌‬
‫ه دارد‪.‬‬‫ت‪ ،‬اشار ‌‬ ‫ه در نهاد بشر اس ‌‬ ‫عقيد ‌‬

‫ن )‪(4‬‬ ‫ضي َ‬
‫عْنَها ُمْعِر ِ‬ ‫ت َرّبِهْم ِإّل َكاُنوا َ‬ ‫ن َآَيا ِ‬
‫ن َآَيٍة ِم ْ‬ ‫َوَما َتْأِتيِهْم ِم ْ‬
‫ي از‬ ‫ها ‌‬ ‫چ نشان ‌‬ ‫ن »هي ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬برا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫يآيسسد« همانننند معجننزا ‌‬
‫ت‬ ‫ي پروردگارشسسان ‌نم ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫تانگيننز پروردگننار‬ ‫ت حير ‌‬ ‫ه از قدر ‌‬ ‫ههايي‌ ك ‌‬ ‫انبيا‡ و ساير نشان ‌‬
‫يتافتند«‬ ‫ي بر م ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشود »مگر اي ‌‬ ‫صادر م ‌‬
‫ي!‬ ‫ه باشننند‪ .‬آر ‌‬ ‫ي داشننت ‌‬ ‫ه و التفننات ‌‬ ‫ن توج ‌‬ ‫ه بدان ‌كمتري ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬‫ب ‌‬
‫لو‬ ‫ي عق ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه هر كس‌ ذر ‌‬ ‫يتابند ك ‌‬ ‫ي برم ‌‬ ‫ههايي‌ رو ‌‬ ‫آنها از نشان ‌‬
‫ه آنهننا اثننر فع ‌‬
‫ل‬ ‫تك ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫يتواند در اي ‌‬ ‫ه باشد‪ ،‬نم ‌‬ ‫خرد داشت ‌‬
‫تو‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫ك كند‪ ،‬آنها باينند ب ‌‬ ‫ناند‪ ،‬ش ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ييافتننند امننا اسننفا!‬ ‫هم ‌‬ ‫ل را ‌‬ ‫ه يگانگي ‌خداوند متعا ‌‬ ‫هها‪ ،‬ب ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫ه از آ ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫هها را نديدند‪ ،‬جننز اي ‌‬ ‫ن نشان ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ها ‌‬‫چ نشان ‌‬ ‫كه‌ هي ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ن مك ‌‬ ‫ه‪ :‬مشنننركا ‌‬ ‫ه اسنننت‌ ك ‌‬ ‫ت شننند ‌‬ ‫ي برتافتنننند‪ .‬رواي ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ه مننا‬ ‫نگننا ‌‬ ‫م شننود‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه دو ني ‌‬ ‫ن تا مننا ‌‬ ‫ل خداص گفتند؛ دعاك ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي از‬ ‫م شنند‪ ،‬نيم ‌‬ ‫ه دوني ‌‬ ‫ن دعاكردند و ما ‌‬ ‫م! ايشا ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ه جانب‌ ديگر‪ ،‬چنننا ‌‬ ‫ت و نيمي‌ ب ‌‬ ‫ه حراء رف ‌‬ ‫ب كو ‌‬ ‫ه جان ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن دو نيمه‌‬ ‫ه حننراء را در مينا ‌‬ ‫ن كو ‌‬ ‫يگويد‪» :‬م ‌‬ ‫ن مسعود‪ ‬م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن معجننز ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫م«‪ .‬امننا آنهننا بننا وجننود مشنناهد ‌‬ ‫ه ديد ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ت آشكار!‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن سحر ‌‬ ‫نياوردند و گفتند‪ :‬اي ‌‬

‫ن )‪(5‬‬
‫سَتْهِزُئو َ‬
‫ف َيْأِتيِهْم َأْنَباُء َما َكاُنوا ِبِه َي ْ‬
‫سْو َ‬‫جاَءُهْم َف َ‬‫ق َلّما َ‬‫حّ‬
‫َفَقْد َكّذُبوا ِباْل َ‬
‫ن را »تكسسسذيب‌‬ ‫ق را« يعنننني‪ :‬قنننرآ ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ق آنسسسا ‌‬ ‫ه تحقي ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه پروردگننار‬ ‫ه و نشننان ‌‬ ‫ن بزرگننترين ‌معجننز ‌‬ ‫كردند« زيننرا قننرآ ‌‬
‫ه معارضننه‬ ‫نب ‌‬ ‫ن آنهننا در مننورد قننرآ ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫هدلي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن نننناتوان‌‬ ‫ن ماننننند آ ‌‬ ‫ه شننندند‪ ،‬از آورد ‌‬ ‫ي( فراخوانننند ‌‬ ‫‌)تحننند ‌‬
‫ي الهي‌ رو‬ ‫هها ‌‬ ‫ن از نشننان ‌‬ ‫ن است‪ :‬اگر آنا ‌‬ ‫گرديدند‪ .‬يا معني‌ اي ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ي كنه ‌بزرگنتر از آ ‌‬ ‫ت درحنال ‌‬ ‫ي اسنتبعاد نيسن ‌‬ ‫بگرداننند‪ ،‬جنا ‌‬
‫ن آمسد« تكننذيب‌‬ ‫ه بسه ‌سويشسا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگسا ‌‬ ‫ن را »آ ‌‬ ‫يعني‌ قننرآ ‌‬
‫ه محمنندص‬ ‫هك ‌‬ ‫ن گننا ‌‬ ‫ن اسننت‪ :‬آ ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ي معن ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫كردننند و ب ‌‬
‫ي اخبسسار‬ ‫هزود ‌‬ ‫ب كردند »پس ‌ب ‌‬ ‫ن آمد‪ ،‬او را تكذي ‌‬ ‫هسويشا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن خواهد رسيد«‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن استهزا م ‌‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ه بنندا ‌‬
‫ن‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن آشننكار خواهنند شنند ك ‌‬ ‫ي براي ‌آنا ‌‬ ‫يعني‪ :‬به ‌زود ‌‬
‫يكردند‪ ،‬در جايگاه ‌استهزا قرار نداشننته‬ ‫استهزا و تمسخر م ‌‬
‫ل عذا ‌‬
‫ب‬ ‫م ارسا ‌‬ ‫ن حقيقت‪ :‬در هنگا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ت و آشناي ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫م در دنينا‪ ،‬ينا‬ ‫ه اسنل ‌‬ ‫ي و غلب ‌‬ ‫م پينروز ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا در هنگا ‌‬ ‫الهي ‌بر آنا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اس ‌‬ ‫در روز قيام ‌‬

‫ن َلُكصمْ‬ ‫ض َمصا َلصْم ُنَمّكص ْ‬ ‫ن َمّكّنصصاُهْم ِفصي اَْلْر ِ‬ ‫ن َقصْر ٍ‬‫ن َقْبِلِهصْم ِمص ْ‬ ‫َأَلْم َيَرْوا َكْم َأْهَلْكَنا ِمص ْ‬
‫حِتِهصْم َفَأْهلَْكَنصاُهْم‬ ‫ن َت ْ‬ ‫جصِري ِمص ْ‬ ‫جَعْلَنصا اَْلْنَهصاَر َت ْ‬‫عَلْيِهْم ِمصْدَراًرا َو َ‬ ‫سَماَء َ‬ ‫سْلَنا ال ّ‬ ‫َوَأْر َ‬
‫ن )‪(6‬‬ ‫خِري َ‬ ‫ن َبْعِدِهْم َقْرًنا َآ َ‬‫شْأَنا ِم ْ‬‫ِبُذُنوِبِهْم َوَأْن َ‬
‫نهسسا را‬ ‫ه بسسسيار قر ‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫ش از آنا ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫»آيا نديد ‌‬
‫ي‬ ‫ل هر عصر ‌‬ ‫ي عمر اه ‌‬ ‫م« قرن‪ :‬بر مدت ‌انقضا ‌‬ ‫ك كردي ‌‬ ‫هل ‌‬
‫ن اخبننار و معنناين ‌‬
‫ه‬ ‫يشود‪ .‬يعني‪ :‬آيا از طننريق‌ شنننيد ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫اطل ‌‬
‫تها‬
‫ه بسيار ام ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آشكار نشد ‌‬ ‫ت برايشا ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫آثار‪ ،‬اي ‌‬
‫ي خود‬ ‫ه انبيا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫س از عصر ديگر ن ب ‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫را در عصر ‌‬
‫ن را‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م »امتهاي ‌‬ ‫يكردند ن نابود كننردي ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫را تكذي ‌‬
‫ه شسسما را‬ ‫مك ‌‬ ‫ه بسسودي ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ي تمكي ‌‬ ‫ن بسسه ‌قسسدر ‌‬ ‫در زمي ‌‬
‫ب پيش نه‌‬ ‫ي تكننذي ‌‬ ‫تهننا ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬ما ب ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫تمكين ‌نداد ‌‬
‫ي‬ ‫ل عمننر و نيرومننند ‌‬ ‫ل دنيا و طو ‌‬ ‫ل از شما بودند‪ ،‬از ما ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه شننما‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ه بننودي ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ي اقتدار و امكانننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه انداز ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫بدن ‌‬
‫مپ ‌‬
‫س‬ ‫ن را نننابود كننردي ‌‬ ‫ل‪ ،‬همگي‌ آنننا ‌‬ ‫ن حننا ‌‬ ‫ي با اي ‌‬ ‫م ول ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫نداد ‌‬
‫ن بننر مننا آسننانتر‬ ‫ياقتداريتا ‌‬ ‫فوب ‌‬ ‫ن شما با اين ‌ضع ‌‬ ‫نابود كرد ‌‬
‫ن قنرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه نخسنتين ‌مخاطبننا ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت‪ .‬گفتني‌ اس ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي بسسر‬ ‫يدرپ ‌‬ ‫ن را پ ‌‬ ‫ي آسسسما ‌‬ ‫ن موردننند‪» .‬و بارانهسسا ‌‬ ‫در اي ‌‬
 ‫ن«‬ ‫م و رودبارها را از زير آنا ‌‬ ‫هبودي ‌‬ ‫ن فروفرستاد ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ن سسساختي ‌‬ ‫ل آنننان ‌»روا ‌‬ ‫ن و مننناز ‌‬ ‫يعننني‪ :‬از زيننر درختننا ‌‬
‫م«‬ ‫ك كسسردي ‌‬ ‫ن هل ‌‬ ‫ب گناهانشسسا ‌‬ ‫ن را بسسه ‌سسسب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن نكننرد »و‬ ‫ه حالشننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫چ سننود ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫س اقتدار و امكاناتشا ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ي ديگسسر« يعننني‪ :‬نسننلي ‌ديگننر »پديسسد‬ ‫ن امسست ‌‬ ‫بعسسد از آنسسا ‌‬
‫ل نيننز همانننند آنهننا‬ ‫ن نسن ‌‬ ‫م امننا آ ‌‬ ‫ن را بيازمايي ‌‬ ‫م« تا آنا ‌‬ ‫آوردي ‌‬
‫ي اه ‌‬
‫ل‬ ‫م نننابود شنندند پس‌ شننما ا ‌‬ ‫ل كردند وهمانند آنهننا ه ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ه خود آييد‪.‬‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ه جا و هر زما ‌‬ ‫ن در هم ‌‬ ‫ي منكرا ‌‬ ‫ه! و ا ‌‬ ‫مك ‌‬
‫ن و نابودسنناخت ‌‬
‫ن‬ ‫بكرد ‌‬ ‫ي در عننذا ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ه بيننانگر سننن ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ق تعنننال ‌‬
‫ي‬ ‫يح ‌‬ ‫ه و نافرمنننان ‌‬ ‫ه غنننرق ‌گننننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫جنننوامع ‌‬
‫ن بسننيارزود‬ ‫م در آ ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشوند‪ .‬بايد دانست‪ :‬از امور ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن سركش‌ و مفسنندا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بدكارا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يخورند‪ ،‬اي ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫فري ‌‬
‫ن‪ ،‬مقتننندر و متمكن‌‬ ‫نكافر را در زمي ‌‬ ‫ي‪ ،‬ينننا ملحننندا ‌‬ ‫عاصننن ‌‬
‫م درقضننناو ‌‬
‫ت‬ ‫ه منننرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫يبيننننند‪ ...‬ولي‌ حقيق ‌‬ ‫م ‌‬
‫يبينننند امننا‬ ‫ه را م ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬آنها آغاز يا ميان ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ش شتا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ه دينند ‌‬
‫ه‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ه فقننط آ ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫يكنننند و پايننا ‌‬ ‫هفكننر نم ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ه پايننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يشننود‪ ،‬مگننر در‬ ‫ه ديننده ‌نم ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ق يابنند! پايننا ‌‬ ‫ه تحق ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن در‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫ن‪ .‬ك ‌‬ ‫ي سننتمگرا ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ن و خراب ‌‬ ‫ي گذشننتگا ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ويران ‌‬
‫ي ويننرا ‌‬
‫ن‬ ‫ن وادهنا ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ي خننود‪ ،‬مننا را ب ‌‬ ‫نها ‌‬ ‫ي از داستا ‌‬ ‫بسيار ‌‬
‫م‪.‬‬
‫س عبرت ‌بگيري ‌‬ ‫يبرد تا در ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن َه صَذا ِإّل‬
‫ن َكَفُروا ِإ ْ‬
‫سوُه ِبَأْيِديِهْم َلَقاَل اّلِذي َ‬‫س َفَلَم ُ‬
‫طا ٍ‬‫ك ِكَتاًبا ِفي ِقْر َ‬
‫عَلْي َ‬
‫َوَلْو َنّزْلَنا َ‬
‫ن )‪(7‬‬ ‫حٌر ُمِبي ٌ‬ ‫سْ‬‫ِ‬
‫ث و دو تن‌‬ ‫ن حننار ‌‬ ‫ه نضننرب ‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬
‫ب نزول‪ :‬اي ‌‬ ‫سب ‌‬
‫ه تو ايما ‌‬
‫ن‬ ‫ي محمد! ب ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬ا ‌‬ ‫ن نازل ‌شد ك ‌‬ ‫ديگر از قريشيا ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫هاي ‌نينناور ‌‬ ‫ي مننا از نننزد خداوننند نوشننت ‌‬ ‫م تا بننرا ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي رسننالتت‌‬ ‫ن و درسننت ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ن بننر صننح ‌‬ ‫هآ ‌‬‫ه همننرا ‌‬ ‫چهننار فرشننت ‌‬
‫ي دهند‪.‬‬ ‫گواه ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫يكردي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه بر كاغذ بر تو ناز ‌‬ ‫ي نوشت ‌‬ ‫»و اگر كتاب ‌‬
‫ن را لمس‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫ن خسسسسوي ‌‬ ‫ن بسسسسا دسسسسستا ‌‬ ‫ه آنسسسسا ‌‬ ‫نگسسسسا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يو‬ ‫ق حس‌ بيننننناي ‌‬ ‫ه از طننننري ‌‬ ‫يكردنسسسد« تننننا بنننندانجا ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن«‬ ‫ييافتند »قطعا كسسافرا ‌‬ ‫ن را درم ‌‬ ‫ن هر دو‪ ،‬آ ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫بساواي ‌‬
‫ت«‬ ‫ي آشسسكار نيس س ‌‬ ‫ن‪ ،‬جسسز سسسحر ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬اي ‌‬ ‫ن »م ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ي‬‫ه بودننند‪ ،‬از رو ‌‬ ‫س كننرد ‌‬ ‫ه و لم ‌‬ ‫ه مشنناهد ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬
‫بنابراي ‌‬
‫ه رفتنار‬ ‫يك ‌‬ ‫يآوردنند پس‌ درحنال ‌‬ ‫ن نم ‌‬‫ي ايمنا ‌‬ ‫عنناد و سركشن ‌‬
‫ن باشنند‪ ،‬ديگننر‬ ‫نچني ‌‬ ‫س اي ‌‬
‫ت ديدني‌ و محسو ‌‬ ‫ك حقيق ‌‬ ‫ن با ي ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه فرشت ‌‬
‫ه‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل خداص ك ‌‬ ‫ل آنها با وحي‌ مجرد بر رسو ‌‬ ‫حا ‌‬
‫ه احسنناس‌‬ ‫يبينننند و ن ‌‬ ‫ن را م ‌‬‫هآ ‌‬ ‫هن ‌‬‫يشننود ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫مننوكلي‌ ننناز ‌‬
‫ه خواهد بود؟‬ ‫يكنند‪ ،‬چگون ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(8‬‬
‫ظُرو َ‬
‫ي اَْلْمُر ُثّم َل ُيْن َ‬
‫ضَ‬‫ك َوَلْو َأْنَزْلَنا َمَلًكا َلُق ِ‬
‫عَلْيِه َمَل ٌ‬
‫َوَقاُلوا َلْوَل ُأْنِزَل َ‬
‫ي اسننلم‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫م خننويش‌ را ب ‌‬ ‫ل خداص قننو ‌‬ ‫ب نزول‪ :‬رسو ‌‬ ‫سب ‌‬
‫غ كردننند امننا‬ ‫ن ابل ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫م خدا ‌‬ ‫فراخواندند و حك ‌‬
‫ش بننا تننو‬ ‫ي محمنند! كننا ‌‬ ‫ش گفتننند‪ :‬ا ‌‬ ‫ن قننري ‌‬ ‫جمعي‌ از سننرا ‌‬
‫ت با مرد ‌‬
‫م‬ ‫ه رسالت ‌‬ ‫يشد تا دربار ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه گردانيد ‌‬ ‫ي همرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫فرشت ‌‬
‫ل شنند‪» :‬و كافران‌‬ ‫ه ننناز ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ت‪ !...‬همننا ‌‬ ‫يگف ‌‬ ‫سننخن ‌م ‌‬
‫ه نشسسد«‬ ‫ي فسسرودآورد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫گفتند‪ :‬چرا بر پيامبر فرشسست ‌‬
‫ي نننازل‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي محمد! چرا خداوند بر تو فرشت ‌‬ ‫يگويند‪ :‬ا ‌‬ ‫يعني‌ م ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫نبننار ‌‬ ‫م و او بننا مننا دراي ‌‬ ‫ن را ببيني ‌‬ ‫ه ما آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬‫هگون ‌‬ ‫نكرد‪ ،‬ب ‌‬
‫ه و از تننو‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ن بگويد تا بننه ‌تننو ايمننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬سخ ‌‬ ‫تو پيامبر هست ‌‬
‫م« يعني‪:‬‬ ‫يكردي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫م؟ »و اگر فرشت ‌‬ ‫ي كني ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫ه او را‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ه آنها پيشنهاد كردند‪ ،‬به ‌گون ‌‬ ‫ن اوصافي‌ ك ‌‬ ‫ه هما ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يگفتنننند و از او سنننخن‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه و بنننا اوسنننخ ‌‬ ‫ه كنننرد ‌‬ ‫مشننناهد ‌‬
‫يتردينند‬ ‫ه بود« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫يشنيدند؛ »قطعا كار تما ‌‬ ‫م ‌‬
‫م فنرود آمنند ‌‬
‫ن‬ ‫ه در هنگننا ‌‬ ‫م؛ چننانچ ‌‬ ‫ه بنودي ‌‬ ‫ك سناخت ‌‬ ‫ن را هل ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫لو‬ ‫يآوردند »باز ديگر مجسسا ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي‪ ،‬ايما ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه و ديد ‌‬ ‫فرشت ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن ومشاهد ‌‬ ‫يشدند« بعد از فرود آمد ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫مهلت ‌‬
‫ه را مشننناهد ‌‬
‫ه‬ ‫ن اسنننت‪ :‬اگنننر فرشنننت ‌‬ ‫ه‪ .‬ينننا معني‌ اي ‌‬ ‫فرشنننت ‌‬
‫يباختننند و نننابود‬ ‫نم ‌‬ ‫ن او جا ‌‬ ‫س ديد ‌‬ ‫ل و هرا ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬از هو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت اصننلي‌‬ ‫ن را به ‌صور ‌‬ ‫ه گاهي‌ فرشتگا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشدند‪ .‬انبيا‡ ه ‌‬ ‫م ‌‬
‫مص روايت ‌شننده‬ ‫لاكر ‌‬
‫ه در مورد رسو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يديدند ن چنا ‌‬ ‫آنها م ‌‬
‫ه بشننرند‬ ‫نك ‌‬ ‫ن بننا وجننود آ ‌‬
‫ه ايشننا ‌‬‫ل بننود ك ‌‬ ‫ن دلي ‌‬‫ه اي ‌‬‫ت نن ب ‌‬
‫‌اس ‌‬
‫ي آنهننا بننا‬‫ي و قلننب ‌‬
‫ي رواني‌ و روح ‌‬ ‫تهننا ‌‬
‫ي اسننتعداد و قابلي ‌‬ ‫ول ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫قم ‌‬ ‫ي فر ‌‬ ‫بشر عاد ‌‬

‫ن )‪(9‬‬ ‫سو َ‬ ‫عَلْيِهْم َما َيْلِب ُ‬ ‫سَنا َ‬‫ل َوَلَلَب ْ‬ ‫جً‬‫جَعْلَناُه َر ُ‬ ‫جَعْلَناُه َمَلًكا َل َ‬ ‫َوَلْو َ‬
‫ن او‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫يگردانينندي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه را فرشت ‌‬ ‫ن فرستاد ‌‬ ‫»و اگر آ ‌‬
‫ن فرستاد ‌‬
‫ه‬ ‫مآ ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬اگر ه ‌‬ ‫يآوردي ‌‬ ‫ت مردي ‌درم ‌‬ ‫هصور ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه او را‬ ‫مك ‌‬ ‫يگردانيندي ‌‬ ‫هاي ‌م ‌‬ ‫مص را فرشنت ‌‬ ‫ي پينامبراكر ‌‬ ‫هسنو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن او را‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ش قراردهننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه كنننند و مننورد خطنناب ‌‬ ‫مشنناهد ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫يتواننند فرشنتگا ‌‬ ‫م زينرا انسنانها نم ‌‬ ‫مردمي ‌گردانيندي ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ن آفرينند ‌‬ ‫ن را بننر آ ‌‬ ‫يايشننا ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ت حقيق ‌‬ ‫صننور ‌‬
‫ه بننا اجسننا ‌‬
‫م‬ ‫م مشنناب ‌‬ ‫ل اجسننا ‌‬ ‫هشك ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ببينند‪ ،‬مگر بعد از آ ‌‬
‫ن نن مجسن ‌‬
‫م‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت و چگننال ‌‬ ‫م و جسننام ‌‬ ‫ن تننراك ‌‬ ‫م ن با هما ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ه را به‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬فرمننود‪» :‬اگننر آنهننا فرشننت ‌‬ ‫نكه ‌اب ‌‬ ‫شوند چنا ‌‬
‫ب و توا ‌‬
‫ن‬ ‫يمردند زيرا تا ‌‬ ‫يديدند‪ ،‬قطعا م ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت اصل ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ه نيننز‬ ‫م منناد ‌‬ ‫س عننال ‌‬ ‫ه را نداشتند«‪ .‬حتي‌ در مقيننا ‌‬ ‫ن فرشت ‌‬ ‫ديد ‌‬
‫تو‬ ‫ك حواس‌ بشر محدود اس ‌‬ ‫ن در ‌‬ ‫ت كه‪ :‬ميدا ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ثاب ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا‬ ‫هآ ‌‬ ‫ف شد ‌‬ ‫ت تلطي ‌‬ ‫ه را در صور ‌‬ ‫يتواند ماد ‌‬ ‫م بشر نم ‌‬ ‫چش ‌‬
‫ي باشد‪ ،‬ببيند‪،‬‬ ‫م بسيار بالي ‌‬ ‫ي چگالي‌ و تراك ‌‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫در حالتي‌ ك ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ن را توضننيح‌ داد ‌‬ ‫ن قننانو ‌‬ ‫ن« اي ‌‬ ‫ه »انشننتي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ب چگننونه‌‬ ‫م غي ‌‬ ‫ن باشنند‪ ،‬در عننال ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫م ماد ‌‬ ‫ه در عال ‌‬ ‫س هرگا ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ل خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ل رسننو ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن‪ ،‬اگرخنندا ‌‬ ‫خواهنند بننود؟ بنننابراي ‌‬
‫ه مننورد خطنناب ‌‬
‫ي‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ه مشنناهد ‌‬ ‫ي بشننر را فرشننت ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يگريختننند و بننا او ان ‌‬
‫س‬ ‫يداد‪ ،‬قطعننا انسننانها از او م ‌‬ ‫قننرارم ‌‬
‫ن را‬ ‫ي وجودشننا ‌‬ ‫ت از او سننراپا ‌‬ ‫ب و وحش ن ‌‬ ‫يگرفتننند و رع ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه ازاين‌‬ ‫س حاصننل ‌‬ ‫ه تننر ‌‬ ‫ت‪ ،‬طبيعي‌ بود ك ‌‬ ‫ن وق ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫يگرف ‌‬ ‫فرا م ‌‬
‫ي بنناز‬ ‫هو ‌‬ ‫ه و مشنناهد ‌‬ ‫ن فرشننت ‌‬ ‫ن با آ ‌‬ ‫نگفت ‌‬ ‫ن را از سخ ‌‬ ‫امر‪ ،‬آنا ‌‬
‫ماكنسسو ‌‬
‫ن‬ ‫هه ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه كسسار را بسسر آنچ ‌‬ ‫ت »و هسسرآين ‌‬ ‫يداشنن ‌‬ ‫م ‌‬
‫م«‬ ‫يگردانيسسدي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن مشسستب ‌‬ ‫يكننسسد‪ ،‬بسسر آنسسا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫اشسستبا ‌‬
‫ن درآنننند و‬ ‫ماكنننو ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫س و خلطيننتي‌ ك ‌‬ ‫يعننني‪ :‬هميننن ‌التبننا ‌‬
‫ن صننور ‌‬
‫ت‬ ‫ت‪ ،‬در آ ‌‬ ‫ي مانننند ماس ن ‌‬ ‫م بشر ‌‬ ‫ه پيامبر ه ‌‬ ‫يگويند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه صننور ‌‬
‫ت‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن فرشننت ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬‫يافتنناد زيننرا وقننت ‌‬‫قم ‌‬ ‫نيز اتفننا ‌‬
‫ن اسننت‌‬ ‫م انسا ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬اي ‌‬ ‫يديدند‪ ،‬قطعا م ‌‬ ‫انساني‌ وي ‌م ‌‬
‫ه و آشننفته‌‬ ‫ن مشننتب ‌‬ ‫ن بننر آنننا ‌‬‫س كار همچنا ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫و فرشت ‌‬
‫يماند‪.‬‬‫باقي‌ م ‌‬

‫خُروا ِمْنُه صْم َمصصا َكصصاُنوا ِب صِه‬‫سص ِ‬

‫ن َ‬
‫ق ِباّل صِذي َ‬
‫حصصا َ‬‫ك َف َ‬
‫ن َقْبِل ص َ‬
‫س صٍل ِم ص ْ‬
‫ئ ِبُر ُ‬ ‫س صُتْهِز َ‬
‫َوَلَق صِد ا ْ‬
‫ن )‪(10‬‬ ‫َيسَْتْهِزُئو َ‬
‫ب دروغ‌‬ ‫ه با تكننذي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي پيامبراكرمص را از اي ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي نمننود ‌‬
‫ه‬ ‫يگننردد‪ ،‬تسننليت‌ و دلجننوي ‌‬ ‫ن قومش ‌روبننرو م ‌‬ ‫انگارا ‌‬
‫ش از تسسو نيسسز پيسسامبراني‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫يفرماينند‪» :‬و همانسسا پي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي آنننان‌‬ ‫ه شدند« يعننني‪ :‬اگننر تننو بننا اسننتهزا ‌‬ ‫استهزا گرفت ‌‬
‫ن اسننتهزاي ‌‬
‫ي‬ ‫ض چني ‌‬ ‫ن نيز در معننر ‌‬ ‫ي‪ ،‬انبياي ‌پيشي ‌‬ ‫روبرو هست ‌‬
‫يكردنسسسد‪،‬‬ ‫ه را ريشسسسخند م ‌‬ ‫هاند »امسسسا آنچ ‌‬ ‫قرارداشننننت ‌‬
‫ه بدان‌‬ ‫ن شد« يعني‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫گريبانگير ريشخندكنندگا ‌‬
‫ن به‌‬ ‫ن فرود آمد و استهزايشننا ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬بر خودشا ‌‬ ‫ريشخند م ‌‬
‫ن گرديد‪.‬‬ ‫ب نابوديشا ‌‬ ‫ق«‪ ،‬سب ‌‬ ‫»ح ‌‬

‫ن )‪(11‬‬
‫عاِقَبُة اْلُمَكّذِبي َ‬‫ن َ‬‫ف َكا َ‬‫ظُروا َكْي َ‬‫ض ُثّم اْن ُ‬
‫سيُروا ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ُقْل ِ‬
‫نگسسا ‌‬
‫ه‬ ‫ن سسسير كنيسسد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي پيننامبرص »در زمي ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ه بسسود ‌‬
‫ه‬ ‫م تكسسذيب ‌كننسسدگان ‌چگسسون ‌‬ ‫ه فرجسسا ‌‬ ‫بنگريسسد ك ‌‬
‫ه و آثنننار و‬ ‫ن سيروسنننفر كنننرد ‌‬ ‫ت؟« يعنننني‪ :‬در زمي ‌‬ ‫اسسسس ‌‬
‫هچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن را بنگريد تننا بدانينند ك ‌‬ ‫ه ازپيشينيانتا ‌‬ ‫ي بجاماند ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ويران ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ ،‬بعنند ازآ ‌‬‫ه اس ن ‌‬ ‫ن فننرود آمنند ‌‬ ‫ي بر سر آنننا ‌‬ ‫عقوبتهاي ‌‬
‫س اگننر شننما نيننز همچنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ق بودننند پ ‌‬ ‫گ مستغر ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫نعمتها ‌‬
‫ق دنبننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن را در تكننذيب‌ ح ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬‫ش پننا ‌‬ ‫ت و نق ‌‬ ‫ه نادرس ن ‌‬ ‫شننيو ‌‬
‫يشويد‪.‬‬ ‫كم ‌‬ ‫ن هل ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ه و بسا ‌‬ ‫ن پيوست ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫كنيد‪ ،‬ب ‌‬

‫جَمَعّنُكصْم‬
‫حَمصَة َلَي ْ‬‫سصِه الّر ْ‬
‫عَلصصى َنْف ِ‬‫ب َ‬‫ل َكَتص َ‬‫ض ُقْل ِّ‬
‫ت َواَْلْر ِ‬ ‫سَماَوا ِ‬‫ن َما ِفي ال ّ‬ ‫ُقْل ِلَم ْ‬
‫ن )‪(12‬‬ ‫سُهْم َفُهْم َل ُيْؤِمُنو َ‬
‫سُروا َأْنُف َ‬
‫خ ِ‬‫ن َ‬‫ب ِفيِه اّلِذي َ‬
‫ِإَلى َيْوِم اْلِقَياَمِة َل َرْي َ‬
 ‫ه در آسمانها و‬ ‫ه »آنچ ‌‬ ‫ي پيامبرص ك ‌‬ ‫س« ا ‌‬ ‫ن بپر ‌‬ ‫»از آنا ‌‬
‫ت«‬ ‫ن خداس س ‌‬ ‫ت؟ بگسسو‪ :‬از آ ‌‬ ‫ن كيس س ‌‬ ‫ت‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫س پس‌ اگننر پرسننيدند‪ :‬از آن‬ ‫ن را بپننر ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يعني‪ :‬از آنا ‌‬
‫ن ن ن چننراك ‌‬
‫ه‬ ‫ف خودتننا ‌‬ ‫ه اعننترا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن خداس ‌‬ ‫ت؟ بگو‪ :‬از آ ‌‬ ‫‌كيس ‌‬
‫ن در‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ت شننكي‌ نداشننتند نن يننا بننرا ‌‬ ‫نحقيق ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫تو‬ ‫ت‪ ،‬حج ‌‬ ‫ن از آن ‌خنندا‪ ‬اسنن ‌‬ ‫ه آسننمانها و زمي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نبننار ‌‬ ‫اي ‌‬
‫م اين‌‬ ‫ف كردننند؛ فه ‌‬ ‫ل اعننترا ‌‬ ‫ن اصنن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل بينناور و چننو ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ن بننر فننرودآورد ‌‬
‫ن‬ ‫ك آسننمانها و زمي ‌‬ ‫ي مننال ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ت‪ ،‬نيز بر آنها دشوار نخواهد بننود ولي‌‬ ‫ل قادر اس ‌‬ ‫ي عاج ‌‬ ‫عذاب ‌‬
‫ت« مننراد‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت را بر خود مقرر كرد ‌‬ ‫ي »رحم ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ي مؤكنند‪ ،‬رحمت‌ خننويش‌ را به‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت كننه‪ :‬بننا وعنند ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه تحق ‌‬
‫ق‬ ‫هننناخوا ‌‬ ‫ه او خوا ‌‬ ‫ت و وعنند ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ش وعنند ‌‬ ‫بننندگان ‌‬
‫ب عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫ه شننتا ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننندگانش‌ را ب ‌‬ ‫ت بنننابراي ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫پننذيرفتن ‌‬
‫نكه‌‬ ‫يپننذيرد چنننا ‌‬ ‫ت را م ‌‬ ‫ه و اننناب ‌‬ ‫ن تننوب ‌‬ ‫ه از آنننا ‌‬ ‫يكننند بلك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يو‬ ‫ي آسنننمان ‌‬ ‫ن كتابهنننا ‌‬ ‫فرسنننتادن ‌پينننامبران‡‪ ،‬فنننرودآورد ‌‬
‫ي بنننر‬ ‫ت حق‌ نينننز از رحمت‌ و ‌‬ ‫ه بنننر حقننناني ‌‬ ‫ن ادل ‌‬ ‫برپاداشنننت ‌‬
‫ت‪.‬‬‫آنهاس ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ت ابننوهريره‪ ‌‬از رسننو ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ل آفننرين ‌‬
‫ش‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫توآ ‌‬
‫ن‬ ‫ت زيننر نوشن ‌‬ ‫ه عبننار ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن رساند‪ ،‬نام ‌‬ ‫ه پايا ‌‬ ‫خلق‌ را ب ‌‬
‫ن بننر‬ ‫تم ‌‬ ‫ش نهنناد‪ :‬همانننا رحم ‌‬ ‫ي عر ‌‬ ‫ش بر بال ‌‬ ‫را در نزد خوي ‌‬
‫ت«‪» .‬يقينسسا شسسما را در روز‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫م پيشنني‌ گرفت ‌‬ ‫خشننم ‌‬
‫ت«‬ ‫ننيس س ‌‬ ‫ي در آ ‌‬ ‫چ شسسك ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يآورد ك ‌‬ ‫ت گسسرد م ‌‬ ‫قيسسام ‌‬
‫ن نيس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ت يا در گننرد آوردنتننا ‌‬ ‫ي در روز قيام ‌‬ ‫چ شك ‌‬ ‫يعني‪ :‬هي ‌‬
‫ن را از‬ ‫يدهنند و گردآوردنتننا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ل مهلتتننا ‌‬ ‫امننا خداوننند متعننا ‌‬
‫يانندازد‬ ‫ن هسنتيد‪ ،‬بنه ‌تنأخير م ‌‬ ‫ه منكر آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن تا روز ‌‬ ‫قبرهايتا ‌‬
‫يآورند«‬ ‫ن نم ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ايما ‌‬ ‫ن زد ‌‬ ‫ه بر خود زيا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ي در‬ ‫ن ندارننند‪ ،‬بننه ‌زود ‌‬ ‫ت ايمننا ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يعني‪ :‬كسان ‌‬
‫ن عم ‌‬
‫ل‬ ‫ه بننا اي ‌‬ ‫ن خواهنند شنند ك ‌‬ ‫ن روشن ‌‬ ‫ي‪ ،‬بننر آنننا ‌‬ ‫روز گردآور ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ق خسرا ‌‬ ‫ه و خود را غر ‌‬ ‫ن زد ‌‬ ‫ه خود زيا ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫خوي ‌‬
 ‫سِميُع اْلَعِليُم )‪(13‬‬ ‫ن ِفي الّلْيِل َوالّنَهاِر َوُهَو ال ّ‬ ‫سَك َ‬ ‫َوَلُه َما َ‬
‫ت«‬ ‫ن اسسس ‌‬ ‫ب و روز سسساك ‌‬ ‫ه در ش ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫ي اوس ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫م و ساكنند‪ ،‬از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ب و روز آرا ‌‬ ‫ه در ش ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه چيزهاي ‌‬ ‫يعني‪ :‬هم ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫يهسنننت ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي! بنننا تنننأمل‌ در پديد ‌‬ ‫ي هسنننتند‪ .‬آر ‌‬ ‫ق تعنننال ‌‬ ‫ح ‌‬
‫نو‬ ‫ل سننكو ‌‬ ‫هوقت‌ درحننا ‌‬ ‫ه بعضي‌ اشيا هم ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ي اشننيا در شنب‌‬ ‫ت و بعض ‌‬ ‫ن جمادا ‌‬ ‫يبرند؛ چو ‌‬ ‫هسرم ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫آرام ‌‬
‫ماننند؛‬ ‫ي از آنها در روز آرا ‌‬ ‫ت وبعض ‌‬ ‫ب حيوانا ‌‬ ‫ن اغل ‌‬ ‫ماند؛ چو ‌‬ ‫آرا ‌‬
‫ه قننولي‪:‬‬ ‫ت‪.‬ب ‌‬ ‫ن و حشننرا ‌‬ ‫ن و درننندگا ‌‬ ‫ي از پرننندگا ‌‬ ‫مانند بسيار ‌‬
‫ت و هننرچه‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ب و روز آرا ‌‬ ‫ه در ش ‌‬ ‫ه هرچ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫مراد اي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫كو تكاپو دارد‪ ،‬جملگ ‌‬ ‫ه تحر ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ه معنننا ‌‬
‫ي‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن مقننا ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫ت و سننكو ‌‬ ‫ن حننرك ‌‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫عنننوا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ت و سننكو ‌‬ ‫ت زيننرا حننرك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هكافرا ‌‬ ‫ت علي ‌‬ ‫ن حج ‌‬ ‫برپاداشت ‌‬
‫م‪ ،‬بروجننود‬ ‫ث عننال ‌‬ ‫ت و حنندو ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫ث عننال ‌‬ ‫مقتضنني‌ حنندو ‌‬
‫كآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن مننال ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يكننند و آفرينننند ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن دلل ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫آفرينند ‌‬
‫ه كننريمه‌‬ ‫ل‪ ،‬آي ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ي پنها ‌‬ ‫ياز و ‌‬ ‫ت و چيز ‌‬ ‫اس ‌‬
‫چ چيننز‬ ‫ي دانا« لذا هي ‌‬ ‫تشنوا ‌‬ ‫ن برد‪» :‬و اوس ‌‬ ‫هپايا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫را اي ‌‬
‫ت‪ ،‬مكلفننان‌ باينند‬ ‫ه چنين‌ اس ن ‌‬ ‫س هرگننا ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ن نيس ن ‌‬ ‫بر او پنهننا ‌‬
‫ن را‬ ‫ل و اوضاعشا ‌‬ ‫ه احوا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت حذر كنند زيرا ذات ‌‬ ‫ازروز قيام ‌‬
‫م سخت‌‬ ‫به ‌‬ ‫ت و حسا ‌‬ ‫ه و بيناس ‌‬ ‫ه امورآگا ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫يكند‪ ،‬ب ‌‬ ‫نقد م ‌‬
‫ن سازد‪.‬‬ ‫ي آسا ‌‬ ‫ن را برو ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬خود آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬جز بر كس ‌‬ ‫اس ‌‬

‫طَع صُم ُق صْل ِإّنصصي‬

‫طِعُم َوَل ُي ْ‬ ‫ض َوُهَو ُي ْ‬ ‫ت َواَْلْر ِ‬ ‫سَماَوا ِ‬
‫طِر ال ّ‬ ‫خُذ َوِلّيا َفا ِ‬
‫ل َأّت ِ‬
‫غْيَر ا ِّ‬‫ُقْل َأ َ‬
‫ن )‪(14‬‬ ‫شِرِكي َ‬‫ن اْلُم ْ‬
‫ن ِم َ‬‫سَلَم َوَل َتُكوَن ّ‬
‫ن َأ ْ‬‫ن َأّوَل َم ْ‬‫ن َأُكو َ‬ ‫ت َأ ْ‬
‫ُأمِْر ُ‬
‫ي پيامبرص »آيا غيراز خدا س فاطر آسمانها و‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫ه اوست‌ ك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م؟« در حال ‌‬ ‫ي خود گير ‌‬ ‫ن س را ول ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ل اس نت‌ كه‌‬ ‫ت؟ نق ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه و آفريد ‌‬ ‫ع كرد ‌‬ ‫م اخترا ‌‬ ‫م عد ‌‬ ‫را از كت ‌‬
‫ت كردننند‬ ‫ن دعننو ‌‬ ‫ش بتننا ‌‬ ‫ه پرسننت ‌‬ ‫ل خننداص را ب ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تص مننأمور شنندند ك ‌‬ ‫نحضننر ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫پ ‌‬
‫يخورانسسد و‬ ‫يم ‌‬ ‫نروز ‌‬ ‫ه همگسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بگويننند »و اوس ‌‬
‫قو‬ ‫م رز ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ق تعال ‌‬‫يخورد« يعني‪ :‬ح ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫خود روز ‌‬
‫ك و كسن ‌‬
‫ي‬ ‫ه خننود از خوردوخننورا ‌‬ ‫يدهد در حننالي‌ ك ‌‬ ‫خوراك ‌م ‌‬
‫چ نيروي ‌‬
‫ي‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س از آنجاي ‌‬ ‫ينياز است ‌پ ‌‬ ‫ش كند ب ‌‬ ‫ه اطعام ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يدهد لذا شايستگ ‌‬
‫ي‬ ‫ي نم ‌‬ ‫يآفريند و روز ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫جز خدا ‌‬
‫ي‬
‫ي! ا ‌‬ ‫ه شننود‪ ،‬نيننز ننندارد‪ .‬آر ‌‬ ‫ش گننرفت ‌‬ ‫ه پرسننت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي غيرخنندا‪ ‬را انكننار‬ ‫ت و سننرور ‌‬ ‫ه ولي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫پيننامبر! بعنند ازآ ‌‬
‫م كسسه ‌نخسسستي ‌‬
‫ن‬ ‫ن مسسأمور ‌‬ ‫ن »بگسسو‪ :‬م ‌‬ ‫ه آننننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه هرگز‬ ‫هك ‌‬ ‫ن داده ‌ شد ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫موب ‌‬ ‫ن باش ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫م خننود‬ ‫ي از قننو ‌‬ ‫ن كس ن ‌‬ ‫م تا اولي ‌‬ ‫ش« مأمور ‌‬ ‫ن نبا ‌‬ ‫از مشركا ‌‬
‫ينهد و اولين‬ ‫نم ‌‬ ‫ي گرد ‌‬ ‫ت و توحيد حق‌ تعال ‌‬ ‫ه طاع ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫باش ‌‬
‫ي‬‫ن خنندا ‌‬ ‫م فرمننا ‌‬ ‫ت تسننلي ‌‬ ‫ه دربسنن ‌‬ ‫مك ‌‬‫ت باشنن ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫س از اي ‌‬ ‫‌ك ‌‬
‫ل خننداص از‬ ‫ن بود زيرا رسو ‌‬ ‫مچني ‌‬ ‫هراستي‌ ه ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬‫ل اس ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫م جلو بودند‪.‬‬ ‫ش در اسل ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ه ام ‌‬ ‫هم ‌‬

‫ظيٍم )‪(15‬‬
‫عِ‬
‫ب َيْوٍم َ‬
‫عَذا َ‬‫ت َرّبي َ‬‫صْي ُ‬
‫ع َ‬
‫ن َ‬
‫ف ِإ ْ‬
‫خا ُ‬‫ُقْل ِإّني َأ َ‬
‫ي پيامبرص »اگر پروردگار خود را نافرمسسان ‌‬
‫ي‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫يو ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ ،‬يننا مخننالفت‌ امننر يننا نه ‌‬ ‫ش غيننر و ‌‬ ‫م« بننا پرسننت ‌‬ ‫كن ‌‬
‫ه همانا روز‬ ‫م« ك ‌‬ ‫يترس ‌‬ ‫گم ‌‬ ‫ب روز بزر ‌‬ ‫ه از عذا ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫ن در برابننر‬‫ن و نافرمانننا ‌‬ ‫ه گردنكشننا ‌‬ ‫هك ‌‬‫نگننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬
‫قيامت ‌اس ن ‌‬
‫يگيرننند ن ن جننز آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه و عذاب ‌قننرار م ‌‬ ‫ن مورد محاسب ‌‬ ‫اعمالشا ‌‬
‫ش گرداند‪.‬‬ ‫ل رحمت‌ خوي ‌‬ ‫ه خداوند ‪ ‬او را شام ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫ك ‌‬

‫ن )‪(16‬‬‫ك اْلَفْوُز اْلُمِبي ُ‬

‫حَمُه َوَذِل َ‬
‫عْنُه َيْوَمِئٍذ َفَقْد َر ِ‬
‫ف َ‬
‫صَر ْ‬‫ن ُي ْ‬
‫َم ْ‬
‫ه شسسود«‬ ‫ي برگردانسسد ‌‬ ‫ب از و ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن روز‪ ،‬كس ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ي در روز قيننامت‌ بازداشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ب از و ‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يعننني‪ :‬هركس ن ‌‬
‫ه« يعني‪ :‬يقينا او از‬ ‫ت آورد ‌‬ ‫شود »قطعا خدا بر او رحم ‌‬
‫ي به‌‬ ‫هزود ‌‬
‫ت اس نت‌ و ب ‌‬ ‫ل نجننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬يعني‌ از اه ‌‬ ‫ت عظم ‌‬ ‫اهل ‌رحم ‌‬
‫ن فسسوز آشسسكار‬ ‫ن همسسا ‌‬ ‫ت وارد خواهنند شنند »و اي ‌‬ ‫بهشنن ‌‬
‫ي شدن‬ ‫ن سود و منتف ‌‬ ‫ت آورد ‌‬ ‫ت از به ‌دس ‌‬ ‫ت« فوز‪ :‬عبار ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪ ،‬فننوز و‬
‫ت در روز قيام ‌‬
‫ه نجا ‌‬
‫تك ‌‬
‫م اس ‌‬‫ت لذا مسل ‌‬
‫ن اس ‌‬‫‌زيا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬‫ل و آشكار ‌‬
‫ي كام ‌‬
‫رستگار ‌‬

‫علَصصى ُكصّل‬ ‫خْيصٍر َفُهصَو َ‬ ‫ك ِب َ‬ ‫سَ‬

‫س ْ‬
‫ن َيْم َ‬ ‫ف َلُه ِإّل ُهَو َوِإ ْ‬ ‫ش َ‬ ‫ل َكا ِ‬ ‫ضّر َف َ‬ ‫ل ِب ُ‬ ‫ك ا ُّ‬ ‫سَ‬ ‫س ْ‬ ‫ن َيْم َ‬ ‫َوِإ ْ‬
‫يٍء َقِديٌر )‪(17‬‬ ‫شَ ْ‬
‫ي و بل و‬ ‫ي برسساند« و سننخت ‌‬ ‫ه تو زيان ‌‬ ‫»و اگر خداوند ب ‌‬
‫ل كننند‬ ‫ي را بر تننو ننناز ‌‬ ‫ي ديگر ‌‬ ‫ي يا بل ‌‬ ‫ن فقر‪ ،‬بيمار ‌‬ ‫ي چو ‌‬ ‫ضرر ‌‬
‫ت« يعننني‪ :‬كسني‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫فكنند ‌‬ ‫ي جز او برطر ‌‬ ‫»كس ‌‬
‫يشنود‪،‬‬ ‫لم ‌‬ ‫ه بنر تنو نناز ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن زينان ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه برداشت ‌‬ ‫جز او قادر ب ‌‬
‫شو‬ ‫ن گشنناي ‌‬ ‫ه توبرسسساند« چننو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت »و اگر خيسسر ‌‬ ‫نيس ن ‌‬
‫تهننا‬ ‫ن از نعم ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا غيننر آ ‌‬ ‫ت و سننلمت ‌‬ ‫ه‪ ،‬يا عننافي ‌‬ ‫ت و رفا ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ن تواننناي ‌‬
‫ي‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت« و از جمل ‌‬ ‫ه چيز تواناس ‌‬ ‫س او بر هم ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ت‪ .‬در حدي ‌‬ ‫ن شر و خير اس ‌‬ ‫ي‪ ،‬رساند ‌‬ ‫و ‌‬
‫اللهم ل مششانع‌ لمششا أعطيت‬ ‫يكردند‪‌ » :‬‬ ‫ن دعا م ‌‬ ‫ل خداص چني ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي تننو را‬ ‫منك الجد‪ :‬بارخدايا! عطا ‌‬ ‫ول معطي‌ لما منعت‌ ول ينفع‌ ذا الجد ‌‬
‫ي‪ ،‬هي ‌‬
‫چ‬ ‫ش دار ‌‬ ‫ه تننو بنناز ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ت و آنچ ‌‬ ‫ي نيس ن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چ بازدارننند ‌‬ ‫هي ‌‬
‫لو‬ ‫ب جل ‌‬ ‫ت هيچ‌ صنناح ‌‬ ‫ه و ثننرو ‌‬ ‫ت وجايگننا ‌‬ ‫ي نيسنن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بخشننند ‌‬
‫ي‬ ‫ي از جننننانبت ‌سننننود ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي در دنيننننا‪ ،‬در آخننننر ‌‬ ‫ثننننروت ‌‬
‫نو‬ ‫يرسنناند‪ ،‬ايمننا ‌‬ ‫ي سننود م ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يرسنناند« بلك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫س‪.‬‬‫ح است ‌و ب ‌‬ ‫ل صال ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ن را در مننورد‬ ‫ل پيشنننهاد كننافرا ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعنند از آ ‌‬
‫ل بر‬ ‫ه دا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي از آسما ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن نام ‌‬ ‫ه و فرود آورد ‌‬ ‫ن فرشت ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫نگون ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن كرد و روشن ‌ساخت‌ ك ‌‬ ‫ت باشد‪ ،‬بيا ‌‬ ‫ق رسال ‌‬ ‫تصدي ‌‬
‫ه از سننر‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ي از عناد و استهزا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ناش ‌‬ ‫پيشنهادا ‌‬
‫تب ‌‬
‫ه‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ك در اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬اين ‌‬ ‫ت حقيق ‌‬ ‫ف و درينناف ‌‬ ‫ه كش ن ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫اشننتيا ‌‬
‫ن چهننار سننخن‌ را‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يدهنند ك ‌‬ ‫ش دسننتور م ‌‬ ‫پيننامبر ‌‬
‫ي درد كننافرا ‌‬
‫ن‬ ‫ن چهننار دسننتور‪ ،‬دارو ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه كار بست ‌‬ ‫بگويد و ب ‌‬
‫ن آورد‪ ،‬را ‌‬
‫ه‬ ‫ه بخواهنند ايمننا ‌‬ ‫ل كفننر ك ‌‬ ‫س از اه ‌‬ ‫س هر ك ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت كه ‌بايد برود‪:‬‬ ‫ن اس ‌‬ ‫همي ‌‬
‫م كننار‬
‫ن از فرجننا ‌‬‫ن و عننبرت ‌گننرفت ‌‬ ‫‪ 1‬ننن سيروسننفر در زمي ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫بكنندگا ‌‬
‫تكذي ‌‬
‫يو‬‫ق تعننال ‌‬
‫هح ‌‬‫هجننانب ‌‬
‫ي هم ‌‬‫ت و فرمننانرواي ‌‬ ‫ت مننالكي ‌‬
‫‪ 2‬ن شناخ ‌‬
‫ه چيز‪.‬‬‫ت وي ‌بر هم ‌‬‫ن آثار رحم ‌‬ ‫ديد ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫ق تعال ‌‬
‫شح ‌‬ ‫ش در آفرين ‌‬ ‫‪ 3‬ن نگر ‌‬
‫ب خدا‪.‬‬ ‫س و نگراني‌ از عذا ‌‬ ‫ن تر ‌‬ ‫‪ 4‬ن اعل ‌‬

‫خِبيُر )‪(18‬‬‫حِكيُم اْل َ‬

‫عَباِدِه َوُهَو اْل َ‬
‫ق ِ‬
‫َوُهَو اْلَقاِهُر َفْو َ‬
‫ه و برتننر »بسسر‬ ‫ب و چيننر ‌‬ ‫ت قسساهر« يعننني‪ :‬غننال ‌‬ ‫»و اوسسس ‌‬
‫ي فننرو‬‫ن دربرابننر و ‌‬ ‫ه گردنهنناي ‌گردنكشننا ‌‬ ‫ن خسسود« ك ‌‬ ‫بندگا ‌‬
‫ه ذلت‌ نگونسننار‬ ‫يب ‌‬‫هو ‌‬ ‫ن در پيشننگا ‌‬ ‫ي جبننارا ‌‬ ‫ه و سننرها ‌‬ ‫افتنناد ‌‬
‫ي‬
‫ي مزينند ‌‬ ‫يشود؛ در »قهر« معنا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪ .‬خاطر نشا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ن از‬‫ن ديگننرا ‌‬
‫ن بازداشننت ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ت« نيسنن ‌‬ ‫ه در »قنندر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫م«‬‫ت »و اوست ‌حكي ‌‬ ‫ش اس ‌‬ ‫ه مراد و مقصود خوي ‌‬ ‫نب ‌‬‫رسيد ‌‬
‫ه سننزاوار قهننر‬ ‫ن كس‌ ك ‌‬ ‫هآ ‌‬‫ه« ب ‌‬ ‫ي مننراد خننود »آگا ‌‬ ‫در اجننرا ‌‬
‫ي‪.‬‬‫نو ‌‬ ‫ت از بندگا ‌‬ ‫اس ‌‬

‫ي َهَذا اْلُقْرَآنُ‬
‫ي ِإَل ّ‬
‫حَ‬ ‫شِهيٌد َبْيِني َوَبْيَنُكْم َوُأو ِ‬ ‫ل َ‬ ‫شَهاَدًة ُقِل ا ُّ‬ ‫يٍء َأْكَبُر َ‬ ‫ش ْ‬‫ي َ‬‫ُقْل َأ ّ‬
‫شَهُد ُقْل ِإّنَما‬‫خَرى ُقْل َل َأ ْ‬ ‫ل َآِلَهًة ُأ ْ‬‫ن َمَع ا ِّ‬ ‫ن َأ ّ‬ ‫شَهُدو َ‬ ‫ن َبَلَغ َأِئّنُكْم َلَت ْ‬‫ُِلْنِذَرُكْم ِبِه َوَم ْ‬
‫ن )‪(19‬‬ ‫شِرُكو َ‬ ‫حٌد َوِإّنِني َبِريٌء ِمّما ُت ْ‬ ‫ُهَو ِإَلٌه َوا ِ‬
‫ت در بساب‌‬ ‫ي برتسر اسس ‌‬ ‫ه كسس ‌‬ ‫ي پيننامبرص »چ ‌‬ ‫»بگسو« ا ‌‬
‫ت؟‬ ‫ي خننود برتننر اسن ‌‬ ‫ه در گواه ‌‬ ‫ن گوا ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬كدامي ‌‬ ‫شهاد ‌‬
‫ن من‌ و شما گسسواه‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫ن است‪» :‬بگو‪ :‬خدا‪ ،‬ك ‌‬ ‫خ اي ‌‬ ‫پاس ‌‬
‫ن پيامبر خودص و ميا ‌‬
‫ن‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫س وقت ‌‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ش‪،‬‬ ‫ل خننوي ‌‬ ‫ي رسننو ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ه باشد‪ ،‬قطعننا او در گننواه ‌‬ ‫ن گوا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يشننود‪،‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ل( تمننا ‌‬ ‫ل در)ُقِل ا ُّ‬ ‫ب سؤا ‌‬ ‫ه قولي‪ :‬جوا ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫برتر اس ‌‬
‫ت‪ ،‬جمله‌‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫ن‪ .‬دراي ‌‬ ‫ت در گواهي ‌داد ‌‬ ‫يعني‪ :‬خدا برتر اس ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ن ‌‬ ‫ل ديگننر ‌‬ ‫ه مسننتق ‌‬ ‫شصصِهيٌد َبْيِنصصي َوَبْيَنُكصصْم( جمل ‌‬ ‫بعنند ازآن‪َ ) :‬‬
‫ت »و اين‌ قرآن‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن شما گننوا ‌‬ ‫ن و ميا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يعني‪ :‬او ميا ‌‬
‫مو‬ ‫م ده ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ت تا شما را بسسا آ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي شد ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫به‌ م ‌‬
 ‫م«‬ ‫م ده ‌‬ ‫يرسسسد‪ ،‬بي ‌‬ ‫ه او م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي را نيسسز كسسه ‌قسسرآ ‌‬ ‫كس س ‌‬
‫ل‪ ،‬اين‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ن گننواه ‌‬ ‫ت بعنند از بيننا ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ن بننر پيننامبرص ‪،‬‬ ‫ن قننرآ ‌‬ ‫ه فننرود آورد ‌‬ ‫يرسنناند ك ‌‬ ‫معني‌ را م ‌‬
‫يباشنند‪ .‬يعننني‪:‬‬ ‫شم ‌‬ ‫ي پيامبر ‌‬ ‫ق تعالي‌ برا ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ي ازگواه ‌‬ ‫بخش ‌‬
‫ن وحي‌ شننده ‌اس نت‌ تننا شننما و تمننا ‌‬
‫م‬ ‫ت بننر م ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ل و اقشننار و‬ ‫ه مل ‌‬ ‫ن ننن را بننا هم ‌‬ ‫سوج ‌‬ ‫م از ان ‌‬ ‫م ننن اع ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ل حاضننر موجودننند و‬ ‫ه در حننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬چ ‌‬ ‫ف مختلفشا ‌‬ ‫اصنا ‌‬
‫هوجننود‬ ‫ت نن ب ‌‬ ‫ه ن ن تنناروز قيننام ‌‬ ‫ه در زمانهنناي ‌آيننند ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫م قننرآ ‌‬ ‫م زيننرا احكننا ‌‬ ‫م و هشنندار ده ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫خواهننند آمنند‪ ،‬بننا آ ‌‬
‫ه در عصننر‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬چ ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫هج ‌‬ ‫ه بشننر و هم ‌‬ ‫فراگيننر هم ‌‬
‫ه يننا‬ ‫ه بعدا بننه ‌وجننود آمنند ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هاند و چ ‌‬ ‫ت موجود بود ‌‬ ‫رسال ‌‬
‫ن برسنند و اين‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ت اسننلم ‌ب ‌‬ ‫ه دعننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هشرط آ ‌‬ ‫يآيند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫مدهننند ‌‬
‫ه‬ ‫ن طننور‪ ،‬پيننامبرص نيننز بي ‌‬ ‫ن را بشنننوند‪ .‬همي ‌‬ ‫قننرآ ‌‬
‫ي از چگنننونگ ‌‬
‫ي‬ ‫ي اله ‌‬ ‫م لقنننا ‌‬ ‫ن در هنگنننا ‌‬ ‫آنهاسنننت ‌زينننرا آننننا ‌‬
‫ه پيامبرش‌ ابل ‌‬
‫غ‬ ‫ه به ‌وسيل ‌‬ ‫ت الله‪ ‬ك ‌‬ ‫ه دعو ‌‬ ‫ي خود ب ‌‬ ‫خگوي ‌‬ ‫پاس ‌‬
‫لو‬ ‫هاننند‪ ،‬مننورد سننؤا ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ه در دنيا انجا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه و از اعمال ‌‬ ‫شد ‌‬
‫مص در حديث‌‬ ‫ل اكر ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يگيرند چنا ‌‬ ‫ت قرار م ‌‬ ‫بازخواس ‌‬
‫ي را(‬ ‫مو ‌‬ ‫ل )پيننا ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ف فرمودننند‪» :‬ازسننو ‌‬ ‫شننري ‌‬
‫ه او‬ ‫ب خنندا ب ‌‬ ‫ي از كتننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫س آي ‌‬ ‫غ كنيد زيرا هننر ك ‌‬ ‫برسانيد و ابل ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه او رسيد ‌‬ ‫ن خداوند ب ‌‬ ‫ت فرما ‌‬ ‫برسد‪ ،‬در حقيق ‌‬
‫ي با الله‬ ‫ن ديگر ‌‬ ‫ه خدايا ‌‬ ‫يدهيد ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫»آيا شما شهاد ‌‬
‫ت دهينند‬ ‫ي پيامبرص! اگر شننما شننهاد ‌‬ ‫وجود دارند؟ بگو« ا ‌‬
‫ت از‬ ‫ن شنننهاد ‌‬ ‫م« زينننرا اي ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن شسسهادت ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ه او‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫ت »بگسسو‪ :‬جسسز اي ‌‬ ‫لهاسنن ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫لتري ‌‬ ‫بنناط ‌‬
‫ه شسسما‬ ‫ناز آنچ ‌‬ ‫يترديسسد‪ ،‬م ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ه اسس ‌‬ ‫ي يگسسان ‌‬ ‫معبسسود ‌‬
‫ه آنها‬ ‫يك ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬از بتان ‌‬ ‫يدهيد‪ ،‬بيزار ‌‬ ‫ك او قرار م ‌‬ ‫شري ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫كآوردنتا ‌‬ ‫يدهينند‪ ،‬يننا از شننر ‌‬ ‫ش قننرار م ‌‬ ‫را خنندايان ‌خننوي ‌‬
‫ه يگننانگ ‌‬
‫ي‬ ‫ن فقننط ب ‌‬ ‫م زينرا م ‌‬ ‫ل‪ ،‬بينزار و بركنننار ‌‬ ‫ي عنزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫يده ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ل گواه ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫م بننر مسننلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫غ اسننل ‌‬
‫ه تبلي ‌‬
‫تك ‌‬
‫ن اس ن ‌‬
‫ل بننر آ ‌‬
‫ه دلي ‌‬
‫ه كريم ‌‬
‫آي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ض اس ‌‬‫فر ‌‬

‫س صُهْم َفُهصْم‬ ‫سُروا َأْنُف َ‬ ‫خ ِ‬ ‫ن َ‬ ‫ن َأْبَناَءهُُم اّلِذي َ‬‫ب َيْعِرُفوَنُه َكَما َيْعِرُفو َ‬ ‫ن َآَتْيَناُهُم اْلِكَتا َ‬ ‫اّلِذي َ‬
‫ن )‪(20‬‬ ‫َل ُيْؤِمُنو َ‬
‫م« چننون‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫ب آسسسمان ‌‬ ‫ن كتسسا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ل خداص‬ ‫يشناسند« يعني‪ :‬رسو ‌‬ ‫ل »او را م ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫لو‬ ‫ن شننماي ‌‬ ‫يشناسننند زيننرا اي ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ل و اوصنناف ‌‬ ‫را بننا شننماي ‌‬
‫ن گسسونه‌ كه‌‬ ‫ت »هما ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن شد ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫ف در كتابهايشا ‌‬ ‫اوصا ‌‬
‫ن پنندر و‬ ‫ي همچننو ‌‬ ‫يشناسسسند« و كس ن ‌‬ ‫ن رام ‌‬ ‫فرزندانشسسا ‌‬
‫ن سننخ ‌‬
‫ن‬ ‫ل كتناب ‌در اي ‌‬ ‫س اه ‌‬ ‫يشناسد پ ‌‬ ‫ن‪ ،‬او را نم ‌‬ ‫مادر انسا ‌‬
‫م‪ ،‬دروغگويننند‪ .‬روايننت‬ ‫يشناسنني ‌‬ ‫خود كه‪ :‬مننا محمنندص را نم ‌‬
‫ه‪ ،‬عمننر‬ ‫ه منندين ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ت رسو ‌‬ ‫ه بعد از هجر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‌شده ‌اس ‌‬
‫ه را ننن كه‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫م گفت‪ :‬خدا ‌‬ ‫ن سل ‌‬ ‫ه عبدالله ب ‌‬ ‫‪‬ب ‌‬
‫يشناسننيد نن‬ ‫نم ‌‬ ‫ن فرزننندانتا ‌‬ ‫ي را همچننو ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫شما پيامبر خننات ‌‬
‫ت شننما از ايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه شننناخ ‌‬ ‫ن بگننو ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه لننذا ب ‌‬ ‫ل فرمننود ‌‬ ‫ننناز ‌‬
‫ه خنندا‪ ‬كه‌‬ ‫م گفت‪ :‬سننوگند ب ‌‬ ‫ن سل ‌‬ ‫ت؟ عبدالله ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫چگون ‌‬
‫ه فرزنند ‌‬
‫م‬ ‫ن شنناختمش‌ ك ‌‬ ‫م‪ ،‬چنا ‌‬ ‫ن شما ديد ‌‬ ‫ن او را در ميا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ن تردينند ننن محمنندص را‬ ‫ن ننن بنندو ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫م‪ ،‬حننت ‌‬ ‫يشناسنن ‌‬ ‫را م ‌‬
‫ه زنان‌ چ ‌‬
‫ه‬ ‫مك ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫م زيرا من‌ نم ‌‬ ‫يشناس ‌‬ ‫ازفرزندم نيز بهتر م ‌‬
‫هانسسد« از‬ ‫ن زد ‌‬ ‫ي كه ‌بسسر خسسود زيسسا ‌‬ ‫هاند‪» .«!...‬كسان ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ل كتننا ‌‬
‫ب‬ ‫م از اه ‌‬ ‫ن رسننالت‌ نن اع ‌‬ ‫ن و منكننرا ‌‬ ‫ن و ملحدا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ن از‬ ‫يآورند« يعني‪ :‬انكارشننا ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫م كفار »آنا ‌‬ ‫وتما ‌‬
‫ي از‬ ‫ه ناش ‌‬ ‫ت نيست‌ بلك ‌‬ ‫م شناخ ‌‬ ‫ي ازعد ‌‬ ‫ت پيامبرص ناش ‌‬ ‫رسال ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه سننبب ‌آ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬عننناد و تمننرد ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫عناد و تمردشننا ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ن وارد كرد ‌‬ ‫خود زيا ‌‬

‫ن )‪(21‬‬‫ظاِلُمو َ‬
‫ح ال ّ‬
‫ب ِبَآَياِتِه ِإّنُه َل ُيْفِل ُ‬
‫ل َكِذًبا َأْو َكّذ َ‬
‫عَلى ا ِّ‬
‫ن اْفَتَرى َ‬
‫ظَلُم ِمّم ِ‬‫ن َأ ْ‬
‫َومَ ْ‬
‫ه بسسر خسسدا دروغ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت سسستمكارتر از آ ‌‬ ‫»و كيسسس ‌‬
‫ه بننر‬
‫تك ‌‬ ‫نكس‌ نيسن ‌‬ ‫س سننتمكارتر از آ ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ه« يعني‪ :‬هي ‌‬ ‫بست ‌‬
 ‫ل يا‬‫ت يا انجي ‌‬ ‫ي در تورا ‌‬ ‫ن چيز ‌‬ ‫ي بود ‌‬ ‫ه و مدع ‌‬ ‫غ بست ‌‬ ‫خدا‪ ‬درو ‌‬
‫ت او را« يعننني‪:‬‬ ‫ت »يسسا آيسسا ‌‬ ‫ه در آنهننا نيسنن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫قننرآ ‌‬
‫م او را‬ ‫ن عظي ‌‬ ‫ت قننرآ ‌‬ ‫ن و آشننكار‪ ،‬يننا آيننا ‌‬ ‫ت روشنن ‌‬ ‫معجننزا ‌‬
‫ن بننر خننداي‬ ‫غ بسننت ‌‬ ‫ب‪ ،‬درو ‌‬ ‫ن تكننذي ‌‬ ‫ه« و بننا اي ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫»تكذي ‌‬
‫مو‬ ‫ي در مننورد لننزو ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ن فرمننا ‌‬ ‫ل را بننا دروغ ‌انگاشننت ‌‬ ‫‌عننزوج ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن و پيننامبرص‪ ،‬يكجننا گردانينند ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ب ايما ‌‬ ‫وجو ‌‬
‫يترديسسسد‬ ‫ب »ب ‌‬ ‫م مكننننذ ‌‬ ‫هوه ‌‬ ‫ب شنننند ‌‬ ‫م كنننناذ ‌‬ ‫ب‪ ،‬ه ‌‬ ‫تننننرتي ‌‬
‫ه رسننتگار‬ ‫يشسسوند« و چگننون ‌‬ ‫ن رسسستگار نم ‌‬ ‫سسستمكارا ‌‬
‫غ انگاشننتن‌‬ ‫ي درو ‌‬ ‫ل نن يعن ‌‬ ‫ه دو چيننز بنناط ‌‬ ‫يشوند؛ درحالي ‌ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫م يكجنننا‬ ‫ن بنننر خداونننند‪ ‬نننن را بننناه ‌‬ ‫غ بسنننت ‌‬ ‫ن حق‌ و درو ‌‬ ‫دي ‌‬
‫هاند؟‪.‬‬ ‫كرد ‌‬

‫ن ُكْنُت صْم‬
‫ش صَرَكاُؤُكُم اّل صِذي َ‬‫ن ُ‬‫ش صَرُكوا َأْي ص َ‬ ‫ن َأ ْ‬ ‫جِميًعصصا ُث صّم َنُقصصوُل ِلّل صِذي َ‬
‫ش صُرُهْم َ‬
‫ح ُ‬ ‫َوَي صْوَم َن ْ‬
‫ن )‪(22‬‬ ‫عُمو َ‬‫َتزْ ُ‬
‫ه همه‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن از »روز ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي محمنند! يننادآور ‌‬ ‫»و« ا ‌‬
‫ه خننداي‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬از روز قيننام ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫ن را حشرم ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه يكجا در‬ ‫ل را هم ‌‬ ‫ششدگان ‌ باط ‌‬ ‫ن و پرست ‌‬ ‫ل پرستندگا ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ه شسسسسرك‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسسسسسان ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگسسسسا ‌‬ ‫يآورد »آ ‌‬ ‫ن گننننرد م ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن شما ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي توبيخ‌ »شريكا ‌‬ ‫م« از رو ‌‬ ‫يگويي ‌‬ ‫هاند‪ ،‬م ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫يپنداشسستيد‪ ،‬كجاينسسد؟« يعننني‪:‬‬ ‫ك خسسدا م ‌‬ ‫آنهسسا را شسسري ‌‬
‫ه شننما هي ‌‬
‫چ‬ ‫يب ‌‬ ‫ن حنال ‌‬ ‫ه در چني ‌‬ ‫ي شننما ك ‌‬ ‫ن پنندار ‌‬ ‫كجايند خدايا ‌‬
‫ي از‬ ‫يشننوند ول ‌‬ ‫ن احضننار م ‌‬ ‫يرسانند؟ يا خدايانشننا ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫سود ‌‬
‫يآيد‪ ،‬وجننود آنهننا‬ ‫ن بر نم ‌‬ ‫ياز آنا ‌‬ ‫ه منفعت ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫ه به ‌هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫آنجاي ‌‬
‫ن بنا اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي سنبحا ‌‬ ‫ن‪ ،‬خندا ‌‬ ‫ت بنابراي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫م وجودشا ‌‬ ‫همانند عد ‌‬
‫ي بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ت شننريك ‌‬ ‫ي! درحقيق ‌‬ ‫يكند‪ .‬آر ‌‬ ‫خم ‌‬ ‫ن را توبي ‌‬ ‫ب آنا ‌‬ ‫خطا ‌‬
‫ه ننناروا‬ ‫هب ‌‬ ‫هاننند ك ‌‬ ‫ه آنهننا بود ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫ل وجننود نداشننت ‌‬ ‫خداي ‌عزوج ‌‬
‫ه بنا او مننورد‬ ‫ه يا همننرا ‌‬ ‫ه بجز خداي ‌يگان ‌‬ ‫ن باطلي‌ را ك ‌‬ ‫معبودا ‌‬
‫ي ناميدند‪.‬‬ ‫يو ‌‬ ‫يدادند‪ ،‬شركا ‌‬ ‫ش قرار م ‌‬ ‫پرست ‌‬

‫ن )‪(23‬‬
‫شِرِكي َ‬
‫ل َرّبَنا َما ُكّنا ُم ْ‬
‫ن َقاُلوا َوا ِّ‬
‫ن ِفْتَنُتُهْم ِإّل َأ ْ‬
‫ُثمّ َلْم َتُك ْ‬
‫يگوينسسد‪:‬‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيسسس ‌‬ ‫ن جسسز اي ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫ه فتن ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ه مسسا مشسسر ‌‬
‫ك‬ ‫ن سسس ك ‌‬ ‫ه اللسسه سسس پروردگارمسسا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫قسسس ‌‬
‫ن از‬ ‫ب آنها جز انكننار و بيننزاري ‌جسننت ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬جوا ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫نبود ‌‬
‫ه«‬ ‫ي »فتن ‌‬ ‫ن معنننا ‌‬ ‫ن در بيننا ‌‬ ‫ت‪ .‬مفسرا ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ك‪ ،‬چيز ديگر ‌‬ ‫شر ‌‬
‫نآ ‌‬
‫ن‬ ‫يتري ‌‬‫ه قننننو ‌‬ ‫هاننننند ك ‌‬ ‫ه ذكننننر كرد ‌‬ ‫ه‪ ،‬چننننند وج ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬‫نك ‌‬ ‫م كفرشننا ‌‬ ‫ت و فرجننا ‌‬ ‫ت‪ .‬يعني‪ :‬عاقب ‌‬ ‫ت« اس ‌‬ ‫»عاقب ‌‬
‫ي جز انكار و بيزاري‬ ‫ن جنگيدند‪ ،‬چيز ‌‬ ‫افتخار كردند و بر سر آ ‌‬
‫ه«‪،‬‬ ‫ي »فتن ‌‬ ‫ه در معنننا ‌‬ ‫ت‪ .‬از ديگننر وجننو ‌‬ ‫ك نيسن ‌‬ ‫ن از شننر ‌‬ ‫‌جست ‌‬
‫ن«‪.‬‬‫يحجت‌ آنننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬‫نعباس‪ ‌‬است‪» :‬فتن ‌‬ ‫ن نظر اب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن«‪.‬‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ي عذرخواه ‌‬ ‫ن‪ ،‬يعن ‌‬
‫ه آنا ‌‬ ‫يگويد‪» :‬فتن ‌‬ ‫عطاء م ‌‬

‫ن )‪(24‬‬ ‫عْنُهْم َما َكاُنوا َيْفَتُرو َ‬

‫ضّل َ‬
‫سِهْم َو َ‬‫عَلى َأْنُف ِ‬‫ف َكَذُبوا َ‬‫ظْر َكْي َ‬
‫اْن ُ‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫غ بستند« با انكار شرك ‌‬ ‫ه بر خود درو ‌‬ ‫»بنگر‪ ،‬چگون ‌‬
‫يكردنسسد از‬ ‫ه افسسترا م ‌‬ ‫ي داد »و آنچ ‌‬ ‫ن در دنيننا رو ‌‬ ‫از آنننا ‌‬
‫ت و نابود شنند‬ ‫ن بر باد رف ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬افترايشا ‌‬ ‫م گش ‌‬ ‫نگ ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه خنندا‪ ‬نننزديك‌‬ ‫ن آنهننا را ب ‌‬ ‫ه شننريكا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫ن پندار ياو ‌‬ ‫و اي ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ن آنهننا و چيزهنناي ‌‬ ‫ت و ميا ‌‬ ‫ل گش ‌‬ ‫ي و باط ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬متلش ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه‪ ،‬اي ‌‬
‫ن‬ ‫يكردند‪ ،‬جدايي‌ افتاد و در نننتيج ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫بجز الله‪ ‬پرست ‌‬
‫ن بننرآورد ‌‬
‫ه‬ ‫ي آنننا ‌‬
‫ي را بننرا ‌‬ ‫چ نينناز ‌‬ ‫ل نتوانستند هي ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫معبودا ‌‬
‫كنند‪.‬‬

‫ن َيْفَقُهوُه َوِفي َآَذاِنِه صْم َوْق صًرا‬

‫عَلى ُقُلوِبِهْم َأِكّنًة َأ ْ‬
‫جَعْلَنا َ‬
‫ك َو َ‬‫سَتِمُع ِإَلْي َ‬
‫ن َي ْ‬
‫َومِْنُهْم َم ْ‬
‫ن َكَفصُروا‬ ‫ك َيُقصصوُل اّلصِذي َ‬
‫جاِدُلوَنص َ‬
‫ك ُي َ‬‫جاُءو َ‬ ‫حّتى ِإَذا َ‬
‫ن َيَرْوا ُكّل َآَيٍة َل ُيْؤِمُنوا ِبَها َ‬ ‫َوِإ ْ‬
‫ن )‪(25‬‬ ‫طيُر اَْلّوِلي َ‬ ‫سا ِ‬‫ن َهَذا ِإّل َأ َ‬ ‫ِإ ْ‬
‫ه كننريمه‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫ن در بيننا ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬و ديگننرا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ه دور از ديد ‌‬ ‫ش شبانگا ‌‬ ‫ل و سران ‌قري ‌‬ ‫هاند‪ :‬ابوجه ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫ه قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه باشنند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي آگننا ‌‬ ‫ل ديگر ‌‬ ‫ه يكي‌ از آنها از حا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ن« يعننني‪ :‬از‬ ‫س نننازل ‌شنند‪» :‬و از آنسا ‌‬ ‫يسننپردند پ ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫گو ‌‬
‫يدهنسسد«‬ ‫شم ‌‬ ‫ه تو گسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي هستند ك ‌‬ ‫مشركان ‌»كسان ‌‬
‫هها‬ ‫ن پرد ‌‬ ‫ي ما بردلهايشا ‌‬ ‫يخواني‌ »ول ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
 ‫ه قطعننا منا‬ ‫يك ‌‬‫ن را نفهمند« يعني‪ :‬درحال ‌‬ ‫م تا آ ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫افگند ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ن دوس نت‌ نننداري ‌‬ ‫م‪ ،‬چننو ‌‬ ‫هاي ‌‬‫ي كشيد ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ن پرد ‌‬ ‫بر دلهايشا ‌‬
‫يا ‌‬
‫ي‬ ‫ن سسسنگين ‌‬ ‫ك كنند »و در گوشهايشا ‌‬ ‫ن را در ‌‬ ‫آنها قرآ ‌‬
‫هايم‌‬ ‫ن سنناخت ‌‬ ‫ن ناشنوايشننا ‌‬ ‫ن قننرآ ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬از شنيد ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫نهاد ‌‬
‫ن نسسزد تسسو آينسسد‪ ،‬بسسا تسسو‬ ‫ن چسسو ‌‬ ‫ه كسسافرا ‌‬ ‫»تسسا بسسدانجا ك ‌‬
‫ن بنندانجا‬ ‫يكنند« يعننني‪ :‬آنهننا در كفننر وعنادشننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫مجادل ‌‬
‫ن اكتفننا نكننرده‌ بلك ‌‬
‫ه‬ ‫ن نينناورد ‌‬ ‫ف ايمننا ‌‬ ‫ه بننه ‌صننر ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫رسننيد ‌‬
‫يگوينسسسد‪ :‬اين‌ جسسسز‬ ‫يآينننند و »م ‌‬ ‫لكنان ‌ننننزد تنننو م ‌‬ ‫جننندا ‌‬
‫ن‪ ،‬جننز از‬ ‫ن قننرآ ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬اي ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ي پيشينيا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫افسان ‌‬
‫ن را در‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه پيشينيا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬‫يپاي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫س داستانها و افسان ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ه حضر ‌‬
‫ت‬ ‫ي! آنها پنداشتند ك ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫هاند‪ ،‬نيس ‌‬ ‫ن نوشت ‌‬ ‫كتابهايشا ‌‬
‫ه اسنت‌‬ ‫ن را از ايننن ‌داسننتانها و اخبننار برگننرفت ‌‬ ‫محمدص قننرآ ‌‬
‫ي عزيننز و حمينند‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ن جننز فروفرسننتاد ‌‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحننال ‌‬
‫ت‪.‬‬‫نيس ‌‬

‫ن )‪(26‬‬ ‫شُعُرو َ‬
‫سُهْم َوَما َي ْ‬
‫ن ِإّل َأْنُف َ‬
‫ن ُيْهِلُكو َ‬‫عْنُه َوِإ ْ‬‫ن َ‬
‫عْنُه َوَيْنَأْو َ‬
‫ن َ‬ ‫َوُهْم َيْنَهْو َ‬
‫يدارند و خود نيز از او‬ ‫م را از او باز م ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫»و آنا ‌‬
‫م را از ايمننان‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫ممننرد ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫يشوند« يعننني‪ :‬مشننركا ‌‬ ‫دور م ‌‬
‫ن حضننرتص‬ ‫م خننود از آ ‌‬ ‫يدارننند و ه ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا محمنندص بازم ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ن حضرتص‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ب رساند ‌‬ ‫م را از آسي ‌‬ ‫يشوند‪ .‬يا‪ :‬مرد ‌‬ ‫دور م ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ل‪ ،‬خننود نيننز از رسننو ‌‬ ‫ن حننا ‌‬ ‫يدارننند امننا درعي ‌‬ ‫باز م ‌‬
‫ن سننبب‌ نننزول‪ :‬اين‌ آي ‌‬
‫ه‬ ‫ي دربيننا ‌‬ ‫يگزينند‪ .‬بنابر روايننت ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫دور ‌‬
‫ي پيامبرص نازل‌ شد زيننرا او در همننا ‌‬
‫ن‬ ‫ب عمو ‌‬ ‫ه ابوطال ‌‬ ‫دربار ‌‬
‫ت‪ ،‬خود نيز‬ ‫يداش ‌‬ ‫ن پيامبرص بازم ‌‬ ‫ه كفار را از آزارداد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫حال ‌‬
‫م دوري‌‬ ‫ش اسننل ‌‬ ‫ت پيننامبرص در مننورد پننذير ‌‬ ‫ت دعننو ‌‬ ‫از اجنناب ‌‬
‫يكننسسسد مگسسسر خسسسود را ولسسسي‬ ‫ك نم ‌‬ ‫يكنننرد‪» .‬و هل ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن از‬ ‫م و دور شنند ‌‬ ‫ن منرد ‌‬ ‫ه از بازداشنت ‌‬ ‫يدانند« يعني‪ :‬آنچ ‌‬ ‫‌نم ‌‬
‫ي خننود‬‫ب نننابود ‌‬ ‫يزننند‪ ،‬سننب ‌‬ ‫ن سننر م ‌‬ ‫ق از آنا ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫ت دعو ‌‬ ‫اجاب ‌‬
‫ب اله ‌‬
‫ي‬ ‫ن كار‪ ،‬خود را در معرض ‌عننذا ‌‬ ‫يشود زيرا با اي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي بننر سننر‬
‫ه بلي ‌‬
‫هچ ‌‬
‫يدانند ك ‌‬
‫يدهند اما نم ‌‬
‫ي قرار م ‌‬
‫مو ‌‬ ‫و خش ‌‬
‫يآورند‪.‬‬
‫خويش ‌م ‌‬

‫ت َرّبَنصصا َوَنُكصصو َ‬
‫ن‬ ‫ب ِبَآَيصصا ِ‬
‫عَلى الّناِر َفَقاُلوا َيا َلْيَتَنا ُنَرّد َوَل ُنَكصّذ َ‬
‫َوَلْو َتَرى ِإْذ ُوِقُفوا َ‬
‫ن )‪(27‬‬ ‫ن اْلُمْؤِمِني َ‬‫ِم َ‬
‫ش عرضسسسه‌‬ ‫ه بسسسر آت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن را هنگسسسام ‌‬ ‫»و اگسسسر آنسسسا ‌‬
‫ه هولننناك ‌و حننالت‌‬ ‫يتردينند منظننر ‌‬ ‫ي« ب ‌‬ ‫يشسسوند‪ ،‬بسسبين ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل )صننراط(‬ ‫ه بننر پ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي ديد زيرا در حننال ‌‬ ‫ي را خواه ‌‬ ‫دهشتناك ‌‬
‫ش را مشنناهد ‌‬
‫ه‬ ‫يشننوند و آت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه داشننت ‌‬ ‫بننر فننراز جهنننم ‌نگننا ‌‬
‫م!«‬ ‫ه شسسوي ‌‬ ‫ش بازگردانيسسد ‌‬ ‫ي كا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬ا ‌‬ ‫يكنند؛ »م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت پروردگسسار خسسوي ‌‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫ي دنيننا »آ ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م« و گذشننته‌‬ ‫ن شسسوي ‌‬ ‫م و از مؤمنسسا ‌‬ ‫ت نسسدهي ‌‬ ‫غ نسب ‌‬ ‫درو ‌‬
‫ن آرزويننني‬ ‫ي! چني ‌‬ ‫م‪ .‬آر ‌‬ ‫ن نمنننايي ‌‬ ‫تانگيز خنننود را جنننبرا ‌‬ ‫عنننبر ‌‬
‫ه شود‪.‬‬ ‫ن برآورد ‌‬ ‫ن آرزويشا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يكنند ولي‌ هيها ‌‬ ‫‌م ‌‬

‫عْنُه َوِإّنُهْم‬
‫ن َقْبُل َوَلْو ُرّدوا َلَعاُدوا ِلَما ُنُهوا َ‬ ‫ن ِم ْ‬
‫خُفو َ‬ ‫َبْل َبَدا َلُهْم َما َكاُنوا ُي ْ‬
‫ن )‪(28‬‬ ‫َلَكاِذُبو َ‬
‫يداشتند‪ ،‬بسسر‬ ‫نم ‌‬ ‫ن نها ‌‬ ‫ش از اي ‌‬ ‫ه را پي ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ه؛ بلك ‌‬ ‫»ن ‌‬
‫ن عقاينند و اعمننال‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬چننو ‌‬ ‫ه اسس ‌‬ ‫ن آشكار شسسد ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه سننب ‌‬
‫ب‬ ‫ه حتمننا ب ‌‬ ‫ن آشننكار شنند و دانسننتند ك ‌‬ ‫ن برآنا ‌‬ ‫نابكارشا ‌‬
‫ي‪ ،‬به‌‬ ‫ل و درماننندگ ‌‬ ‫ي استيصا ‌‬ ‫يشوند‪ ،‬از رو ‌‬ ‫ن نابود م ‌‬ ‫شركشا ‌‬
‫ي آوردننند‪ .‬يننا‪ :‬حقيقت‌ بنناوري‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ههاي ‌دروغي ‌‬ ‫آرزوها و وعد ‌‬
‫ن را پنهننان‌‬ ‫ي محمنندص داشننتند امننا آ ‌‬ ‫ه راسننتگوي ‌‬ ‫ه در دنيا ب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يكردند‪،‬‬ ‫ن را تكذيب ‌م ‌‬ ‫ع خود ايشا ‌‬ ‫ل و مجام ‌‬ ‫ه و در محاف ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن را‬ ‫هآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫كشننا ‌‬ ‫ت آشكار شد‪ .‬يا‪ :‬كفر و شر ‌‬ ‫ن در آخر ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫ه خدا ن پروردگار ما‬ ‫يكردند‪) :‬ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن پنها ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ت با اي ‌‬ ‫درآخر ‌‬
‫ت بننا‬ ‫م( »انعننام‪ ،«‌23/‬در آخننر ‌‬ ‫ك نبننودي ‌‬ ‫ه ما مشننر ‌‬ ‫ن سوگند ك ‌‬
‫ن آشننكار شنند‪ .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫ن‪ ،‬بر آنا ‌‬ ‫ن اعضا و اندامهايشا ‌‬ ‫گواهي ‌داد ‌‬
‫ي دارد‪» .‬و اگر بازگردانده‌ هم‬ ‫ه تفسير ‌‬ ‫ه وج ‌‬ ‫هس ‌‬ ‫آيه ‌كريم ‌‬
‫ه آرزو كردننند »قطعسسا‬ ‫ي دنيننا‪ ،‬آن ‌طننور ك ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫‌بشسسوند« ب ‌‬
‫ي شسسد ‌‬
‫ه‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫م دادن ‌»آنچ ‌‬ ‫ه« انجننا ‌‬ ‫يگردنسسد ب ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ك اسنن ‌‬ ‫ه در رأس‌ آنهننا شننر ‌‬ ‫بودنسسد« از امننور ننناروايي‌ ك ‌‬
‫ي دينند ول ‌‬
‫ي‬ ‫ت اله ‌‬
‫ه را از آيننا ‌‬ ‫س دينند آنچ ‌‬ ‫ه ابلي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬
‫همننا ‌‬
‫ت »و قطعا آنسسان‌‬ ‫م عناد ورزيد و سر به ‌تمرد برداشنن ‌‬ ‫بازه ‌‬
‫ت بازگشننت ‌به‌‬ ‫ه در صننور ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫ن وعد ‌‬‫دروغگويند« در اي ‌‬
‫ه انگيننز ‌‬
‫ه‬ ‫ن را فقننط ب ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يگردند بلك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫دنيا از مؤمنا ‌‬
‫يگويند‪.‬‬ ‫هاند‪ ،‬م ‌‬ ‫ن درافتاد ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬‫ت از مهلك ‌‬ ‫نجا ‌‬
‫ش نابكارشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن من ‌‬ ‫ت نابهنجننار و اي ‌‬ ‫ن طننبيع ‌‬ ‫ي! وقتي‌ بننا اي ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي در‬ ‫ه چرا سزاوار جنناودانگ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ييابي ‌‬‫ه درم ‌‬ ‫نگا ‌‬‫م‪ ،‬آ ‌‬ ‫آشنا شوي ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫خ گرديد ‌‬ ‫دوز ‌‬

‫ن )‪(29‬‬‫ن ِبَمْبُعوِثي َ‬‫حُ‬

‫حَياُتَنا الّدْنَيا َوَما َن ْ‬
‫ي ِإّل َ‬
‫ن ِه َ‬
‫َوَقاُلوا ِإ ْ‬
‫ن جهسساني‌ مسسا‬ ‫ي اي ‌‬‫ن زنسسدگ ‌‬ ‫ي جز همي ‌‬ ‫»و گفتند‪ :‬حيات ‌‬
‫ن را بننراي ‌سنناماندهي‌ اين‌‬ ‫ه توانمننا ‌‬ ‫ت« لننذا مننا هم ‌‬ ‫نيسسس ‌‬
‫يگننذاري ‌‬
‫م‬ ‫هم ‌‬ ‫ن‪ ،‬منناي ‌‬
‫ي در آ ‌‬ ‫ي شهوان ‌‬ ‫هبردار ‌‬ ‫زندگاني‌ دنيا و بهر ‌‬
‫ت وجننود ننندارد‬ ‫م زيرا آخر ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ت كار ‌‬ ‫ي آخر ‌‬ ‫و هرگز برا ‌‬
‫ه! اين‌ چه‌‬ ‫گ‪ .‬و ‌‬‫م« بعنند از مننر ‌‬ ‫ي نيسسستي ‌‬ ‫»و ما برانگيختن ‌‬
‫گ!!‬ ‫ت بزر ‌‬ ‫جهالتي‌ اس ‌‬

‫ق َقاُلوا َبَلى َوَرّبَنا َقاَل َفُذوُقوا‬ ‫حّ‬‫س َهَذا ِباْل َ‬ ‫عَلى َرّبِهْم َقاَل َأَلْي َ‬ ‫َوَلْو َتَرى ِإْذ ُوِقُفوا َ‬
‫ن )‪(30‬‬ ‫ب ِبَما ُكْنُتْم َتْكُفُرو َ‬
‫اْلَعَذا َ‬
‫ه درحضور پروردگسسار خسسويش‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫»و اگر ببين ‌‬
‫ي‬‫ب‪ ،‬يقينننا كننار ‌‬ ‫بوكتا ‌‬ ‫ي حسننا ‌‬ ‫يشسسوند« بننرا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بازداشسست ‌‬
‫ت انگيننز را مشنناهده‬ ‫ك و دهشنن ‌‬ ‫ي هولنننا ‌‬ ‫ها ‌‬‫گ‪ ،‬منظننر ‌‬ ‫بننزر ‌‬
‫يگويد‪ :‬آيسسا اين‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه »خدا ب ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫ي‪ ،‬در آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫‌كرد ‌‬
‫ه شننما منكننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ت؟« يعني‪ :‬آيا اين ‌رسننتاخيز ‌‬ ‫ق نيس ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن را انكننار‬ ‫ه شننما آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كيفننر ‌‬ ‫ت ندارد؟ و آيا اي ‌‬ ‫بوديد‪ ،‬حقيق ‌‬
‫يگوينسسد‪ :‬چسسرا‪،‬‬ ‫ت؟ »م ‌‬ ‫ه نيسنن ‌‬ ‫يكردينند‪ ،‬حاضننر و آمنناد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي! آنها ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ق اس ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن« ك ‌‬ ‫هپروردگارما ‌‬ ‫سوگند ب ‌‬
‫ن اعترافشان‌ را با‬ ‫يكنند و اي ‌‬ ‫ن بودند‪ ،‬اعتراف ‌م ‌‬ ‫ه منكر آ ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ي »پسسس ‌بسسه‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫يگويد« ح ‌‬ ‫يسازند »م ‌‬ ‫سوگند‪ ،‬مؤكد م ‌‬
‫يورزيديسسسد‪ ،‬اين‌ عسسسذاب‌ را‬ ‫ه كفسسسر م ‌‬ ‫نك ‌‬
‫بآ ‌‬‫‌سسسسب ‌‬
‫ن را‬
‫ك كيفرتننا ‌‬
‫ق‪ ،‬اين ‌‬
‫هح ‌‬
‫نب ‌‬
‫ب كفرتننا ‌‬
‫ه سننب ‌‬
‫بچشيد« يعني‪ :‬ب ‌‬
‫دريابيد‪.‬‬

‫س صَرَتَنا‬ ‫عُة َبْغَتًة َقاُلوا َيصصا حَ ْ‬ ‫سا َ‬‫جاَءْتُهُم ال ّ‬ ‫حّتى ِإَذا َ‬ ‫ل َ‬‫ن َكّذُبوا ِبِلَقاِء ا ِّ‬ ‫سَر اّلِذي َ‬ ‫خ ِ‬‫َقْد َ‬
‫ن)‬ ‫ساَء َما َيصصِزُرو َ‬ ‫ظُهوِرِهْم َأَل َ‬ ‫عَلى ُ‬‫ن َأْوَزاَرُهْم َ‬ ‫حِمُلو َ‬ ‫طَنا ِفيَها َوُهْم َي ْ‬
‫عَلى َما َفّر ْ‬ ‫َ‬
‫‪(31‬‬
‫ي را دروغ‌‬ ‫ي اله ‌‬ ‫ه لقسسسسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬كسسسسسسان ‌‬ ‫»در حقيق ‌‬
‫ه رسننتاخيز و‬ ‫نب ‌‬‫انگاشتند زيانكار شدند« مراد‪ ،‬تكذيبشا ‌‬
‫ه بر آنسسان‌‬ ‫ت بناگا ‌‬ ‫ه قيام ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت »تا آ ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫كيفر آخر ‌‬
‫ه دربسساره‌‬ ‫غ بر مسسا‪ ،‬بسسر آنچ ‌‬ ‫ي دري ‌‬ ‫يگويند‪ :‬ا ‌‬ ‫دررسد‪ ،‬م ‌‬
‫غهننا! مننا را فراگيرينند‪،‬‬ ‫ي دري ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬ا ‌‬ ‫ي كردي ‌‬ ‫ن كوتاه ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت و قصننور‬ ‫ت برمننا و بننر غفل ‌‬ ‫س و حسننر ‌‬ ‫ي و صنند افسننو ‌‬ ‫وا ‌‬
‫م و اهمي ‌‬
‫ت‬ ‫ن بهننا ننندادي ‌‬ ‫ه بنندا ‌‬ ‫ت! ك ‌‬ ‫ب قيننام ‌‬ ‫ن در بننا ‌‬ ‫بسيار مننا ‌‬
‫م! »و آنان ‌بارهسساي‌‬ ‫ن را تصننديق‌ نكننردي ‌‬ ‫موآ ‌‬ ‫ل نشنندي ‌‬ ‫قننائ ‌‬
‫يدارنسسد«‬ ‫ن خننويش‌ را »بر م ‌‬ ‫ش را« يعني‪ :‬بار گناها ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ن گريبانگيرشننا ‌‬ ‫نگناها ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫به‌ اي ‌‬
‫ن بننر‬‫نگناهننا ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫هاند‪ ،‬گننوي ‌‬ ‫ن گرانبننار شنند ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ش كشيد ‌‬ ‫بر دو ‌‬
‫ت آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ه بسسد اسسس ‌‬ ‫ه شسسويد؛ چ ‌‬ ‫ت »آگسسا ‌‬ ‫ت آنهاسننن ‌‬ ‫پشننن ‌‬
‫يكشننند!‬ ‫شم ‌‬ ‫ه بننر دو ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫ه زشت ‌اس ن ‌‬ ‫يدارند« و چ ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ن بننر‬ ‫ه گناهانشننا ‌‬ ‫يشننوند ك ‌‬ ‫يعننني‪ :‬آنهننا در حننالي‌ حشننر م ‌‬
‫ب شوند‪.‬‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ت تا به ‌سب ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫پش ‌‬

‫ن)‬ ‫ل َتْعِقُلصصو َ‬‫ن َأَف َ‬

‫ن َيّتُقصصو َ‬
‫خْيٌر ِلّلِذي َ‬
‫خَرُة َ‬‫لِ‬
‫ب َوَلْهٌو َوَللّداُر ا َْ‬
‫حَياُة الّدْنَيا ِإّل َلِع ٌ‬
‫َوَما اْل َ‬
‫‪(32‬‬
‫ت« مننراد‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ي و سرگرم ‌‬ ‫ي دنيا جز باز ‌‬ ‫»و زندگان ‌‬
‫ن زندگان ‌‬
‫ي‬ ‫ي جز اي ‌‬ ‫ت كه‪ :‬حيات ‌‬ ‫ن كفار اس ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫ه‪ ،‬تكذي ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ه باينند‬ ‫ياي ‌ك ‌‬ ‫ت حقيق ‌‬ ‫ه حيننا ‌‬ ‫ت‪ .‬لذا بشر باينند بداننند ك ‌‬ ‫دنيا نيس ‌‬
‫ت اسنت‌ زيننرا حيننا ‌‬
‫ت‬ ‫ت آخننر ‌‬ ‫ن كننار كننرد‪ ،‬همانننا حيننا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫ت »و قطعسسا سسسراي‌‬ ‫ت‪ ،‬دائمي‌ و ناگسسنننتني‌ اسننن ‌‬ ‫آخنننر ‌‬
‫يكننسسد« از‬ ‫يم ‌‬ ‫ه پرهيزگسسار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫ت بسسرا ‌‬ ‫آخسسر ‌‬
‫ل بننر آن‌‬ ‫ت دلي ‌‬ ‫ن عبننار ‌‬ ‫ت« اي ‌‬‫ك ومعاص ني‌ »بهسستر اس س ‌‬ ‫شننر ‌‬
‫ي و سننرگرم ‌‬
‫ي‬ ‫ت؛ بنناز ‌‬‫ه هس ‌‬ ‫ن هرچ ‌‬ ‫ل متقيا ‌‬ ‫ه جز اعما ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يكنيد تا‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ييابيد؟« و انديش ‌‬ ‫ت »آيا درنم ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫و بيهودگ ‌‬
‫تب ‌‬
‫ه‬ ‫ي دنيننا نسننب ‌‬ ‫ن زننندگ ‌‬ ‫ش بود ‌‬ ‫يارز ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آوريد؟ و آيا ب ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ل كنينند؟‬ ‫ت عم ‌‬ ‫ي آخننر ‌‬ ‫يانديشيد تننا بننرا ‌‬ ‫ت هيچ ‌نم ‌‬ ‫زندگي‌ آخر ‌‬
‫ع كوتاه‌ عمر‬ ‫ن مقط ‌‬ ‫ت؛ محدود به ‌اي ‌‬ ‫ه حيا ‌‬ ‫آخر بايد بينديشيد ك ‌‬
‫ن‪ ،‬از‬‫ق زمننا ‌‬ ‫ي در عم ‌‬ ‫ت از نظننر طننول ‌‬ ‫ه حيننا ‌‬ ‫ت بلك ‌‬‫ي نيس ‌‬ ‫دنيو ‌‬
‫ي عوال ‌‬
‫م‬ ‫ي در ژرفا ‌‬ ‫ق و از نظر عمق ‌‬ ‫ي در عمق‌ آفا ‌‬ ‫نظر عرض ‌‬
‫ت خننود ه ‌‬
‫م‬ ‫ه و از نظننر حقيق ‌‬ ‫ي تعالي‌ امتداد يافت ‌‬ ‫ن بار ‌‬ ‫يكرا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ع اس ‌‬ ‫متنو ‌‬

‫لص‬ ‫ت ا ِّ‬ ‫ن ِبَآَيصصا ِ‬

‫ظصصاِلِمي َ‬
‫ن ال ّ‬ ‫ك َوَلِك ّ‬ ‫ن َفِإّنُهْم َل ُيَكّذُبوَن َ‬ ‫ك اّلِذي َيُقوُلو َ‬ ‫حُزُن َ‬‫َقْد َنْعَلُم ِإّنُه َلَي ْ‬
‫ن )‪(33‬‬ ‫حُدو َ‬ ‫جَ‬‫َي ْ‬
‫يگوينسسسد تسسسو را‬ ‫نم ‌‬ ‫ه آنسسسا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يداني ‌‬ ‫»همانسسسا م ‌‬
‫ه »در‬ ‫شك ‌‬ ‫ن نبننا ‌‬ ‫يكند« يعني‪ :‬پننس ‌اننندوهگي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫اندوهگي ‌‬
‫ص تننو‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫يكنند« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ن تو را تكذي ‌‬ ‫ع آنا ‌‬ ‫واق ‌‬
‫يو‬ ‫ه راسننتگوي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يدهننند زيننرا آنننا ‌‬ ‫ت دروغگننويي‌ نم ‌‬ ‫نسننب ‌‬
‫ه از‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ص تو معترفند ولنني ‌تكننذيب‌ آنهننا ب ‌‬ ‫ت شخ ‌‬ ‫صداق ‌‬
‫ن جهننت‬ ‫يگننردد‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ي‪ ،‬برم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه آورد ‌‬ ‫ي بننه ‌همننرا ‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫پيننا ‌‬
‫يكنند«‬ ‫ت الله را انكار م ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ي ستمكارا ‌‬ ‫‌فرمود‪» :‬ول ‌‬
‫ي را تكننذي ‌‬
‫ب‬ ‫بو ‌‬ ‫ت الهنني ‌و كتننا ‌‬ ‫ت آيننا ‌‬ ‫يعننني‪ :‬آنهننا درحقيق ‌‬
‫ب نننزول‌ آمننده ‌اسننت‪ :‬ابننوجه ‌‬
‫ل‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ه در بيا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكنند‪ .‬چنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ص تننو را دروغگننو‬ ‫ه مننا شننخ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اكرمص گفت‪ :‬بدا ‌‬ ‫هرسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪ ،‬درو ‌‬
‫غ‬ ‫ها ‌‬ ‫ه بنننننا خنننننود آورد ‌‬ ‫ه راك ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫م ول ‌‬ ‫يشناسننننني ‌‬ ‫نم ‌‬
‫هخنندا‬ ‫ت كننه ‌گفننت‪ ...:‬ب ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫ت ديگر ‌‬ ‫م‪ .‬در رواي ‌‬ ‫يداني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه وقت‌ پيرو‬ ‫ي ما چ ‌‬ ‫م او پيامبر است‌ ول ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫سوگند ك ‌‬
‫م؟!‬ ‫ه حال باشي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ف« بود ‌‬ ‫طايفه ‌»عبد منا ‌‬

‫صصُرَنا‬
‫حّتصصى َأَتصصاُهْم َن ْ‬
‫عَلى َمصصا ُك صّذُبوا َوُأوُذوا َ‬‫صَبُروا َ‬‫ك َف َ‬
‫ن َقْبِل َ‬‫سٌل ِم ْ‬
‫ت ُر ُ‬ ‫َوَلَقْد ُكّذَب ْ‬
‫ن )‪(34‬‬ ‫سِلي َ‬
‫ن َنَبِإ اْلُمْر َ‬
‫ك ِم ْ‬
‫جاَء َ‬
‫ل َوَلَقْد َ‬‫ت ا ِّ‬‫َوَل ُمَبّدَل ِلَكِلَما ِ‬
 ‫ب شسسدند«‬ ‫ش از تو نيز تكسسذي ‌‬ ‫ي پي ‌‬ ‫ه پيامبران ‌‬ ‫»و هرآين ‌‬
‫ه‪ ،‬در هننر‬ ‫ه كفر آلننوده ‌شنند ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫س بشر ‌‬ ‫ت نف ‌‬ ‫س طبيع ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ن پيننامبرا ‌‬
‫ن‬ ‫ي« آ ‌‬ ‫ه اسنت‌ »ول ‌‬ ‫ه بننود ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫عصننر و زمننان ‌‬
‫ه ديدنسسد صسسبر‬ ‫يك ‌‬ ‫ب شسسدند و بسسر آزار ‌‬ ‫ه تكذي ‌‬ ‫»بر آنچ ‌‬
‫ههاي‌‬ ‫ن رسسسيد و بسراي ‌وعسسد ‌‬ ‫ه آنسا ‌‬ ‫ي ما ب ‌‬ ‫كردند تا يار ‌‬
‫هاي‌‬ ‫چ تغيير دهنسسد ‌‬ ‫ش »هي ‌‬ ‫ه پيامبران ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫الله« در يار ‌‬
‫ي بخ ‌‬
‫ش‬ ‫ل خننداص و تسننل ‌‬ ‫ي از رسننو ‌‬ ‫ه‪ ،‬دلجوي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت« اي ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ي مننا! بننر آزارهننا و‬ ‫ل گننرام ‌‬ ‫ي رسننو ‌‬ ‫ت‪ .‬يعننني‪ :‬ا ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫ن پيش‌ از خننود اقتننداكن‌ و‬ ‫ه پيننامبرا ‌‬ ‫شوب ‌‬ ‫انكارها شننكيبا بننا ‌‬
‫ن بننر آزارهننا و انكارهننا صننبر پيشن ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه نخننور چنننا ‌‬ ‫اندو ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬‫ه تنو نينز برسنند چننا ‌‬ ‫ت مننا ب ‌‬ ‫ي و نصننر ‌‬ ‫كردند تا پينروز ‌‬
‫ن پيننروز و غننال ‌‬
‫ب‬ ‫ن رسننيد و تننو يقينننا بننر دروغ ‌انگننارا ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫م شنند »و‬ ‫نه ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ل را ك ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫س خنندا ‌‬ ‫ي ن ن و سننپا ‌‬ ‫هست ‌‬
‫ت« يعننني‪:‬‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫ه تو رسيد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫همانا از اخبار پيامبرا ‌‬
‫نو‬ ‫ن ايشننا ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ت نجننا ‌‬ ‫ن و كيفي ‌‬ ‫بعضنني‌ از اخبننار پيننامبرا ‌‬
‫ي عنننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه خننندا ‌‬ ‫ه چگنننون ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن و اي ‌‬ ‫نشنننا ‌‬ ‫همراهنننان ‌مؤم ‌‬
‫ه است‌ پس‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫ك گردانيد‪ ،‬به ‌ تو رسيد ‌‬ ‫ن را هل ‌‬ ‫بكنندگا ‌‬ ‫تكذي ‌‬
‫م ما تو را پيروز‬ ‫ه سرانجا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ل روش ‌‬ ‫اخبار‪ ،‬خود دلي ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يگرداني ‌‬ ‫م ‌‬

‫سّلًما‬ ‫ض َأْو ُ‬‫ي َنَفًقا ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ن َتْبَتِغ َ‬

‫ت َأ ْ‬
‫طْع َ‬ ‫سَت َ‬
‫نا ْ‬ ‫ضُهْم َفِإ ِ‬
‫عَرا ُ‬‫ك ِإ ْ‬
‫عَلْي َ‬
‫ن َكُبَر َ‬ ‫ن َكا َ‬
‫َوِإ ْ‬
‫ن ِمص َ‬
‫ن‬ ‫ل َتُكصصونَ ّ‬‫عَلصصى اْلُهصَدى َف َ‬
‫جَمَعُهصْم َ‬ ‫لص َل َ‬
‫شصصاَء ا ُّ‬‫سَماِء َفَتْأِتَيُهْم ِبَآَيصٍة َوَلصْو َ‬‫ِفي ال ّ‬
‫ن )‪(35‬‬ ‫جاِهِلي َ‬‫اْل َ‬
‫ي!‬ ‫يآيسسد« آر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بسسر تسسو گسسرا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫»و اگر رويگردان ‌‬
‫ق بننر‬ ‫تح ‌‬ ‫ل خننداص از اجننابت‌ دعننو ‌‬ ‫م رسننو ‌‬ ‫رويگننرداني‌ قننو ‌‬
‫ن را بسيار بزرگ‌ انگاشته ‌بننر‬ ‫يآمد و آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت گرا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫يشنندند پس‌ خنندا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت اننندوهگي ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي كفننار از‬ ‫ه از رويگننردان ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نسنناخ ‌‬ ‫تص روش ‌‬ ‫حضننر ‌‬
‫ت‪ ،‬بنندا ‌‬
‫ن‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫هننناخواه روي ‌دادن ‌‬ ‫يبينننند‪ ،‬خوا ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫دعننو ‌‬
‫ت گرفته ‌اس نت‌ لننذا اصننلح‬ ‫م او سبق ‌‬ ‫ن كار در عل ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫جه ‌‬
 ‫ن آن‌‬ ‫ن دهنننند‪ ،‬از تننننوا ‌‬ ‫ن اذ ‌‬ ‫ه او بنننندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ن قب ‌‬ ‫‌حالشننننا ‌‬
‫ن بر تو گران‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ي! اگر رويگردان ‌‬ ‫ت‪.‬آر ‌‬ ‫ج اس ‌‬ ‫تص خار ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫ي در زميسسن‬ ‫ه نقسسب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يتسسوان ‌‬ ‫س اگسسر م ‌‬ ‫يآيننند؛ »پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي بياور ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬ ‫ه و معجز ‌‬ ‫ن نشان ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ب برا ‌‬ ‫ن نق ‌‬ ‫ي« تا از آ ‌‬ ‫‌بجوي ‌‬
‫ي آنسسان‌‬ ‫ي »تسسا بسسرا ‌‬ ‫ن« بجننوي ‌‬ ‫ي درآسسسما ‌‬ ‫»يسسا نردبسسان ‌‬
‫ي كننرد پ ‌‬
‫س‬ ‫ن نتوان ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫ن! ول ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي« چني ‌‬ ‫ي بياور ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫معجز ‌‬
‫ن در اين‌ امننر‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي! خدا ‌‬ ‫ه را كنار بگذار‪ .‬آر ‌‬ ‫ن و اندو ‌‬ ‫حز ‌‬
‫ي نداد‪ ،‬حكمت‌ روشني‌‬ ‫ي دائم ‌‬ ‫ه حس ‌‬ ‫شص معجز ‌‬ ‫هپيامبر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يداد ك ‌‬
‫ه‬ ‫يم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ش معجز ‌‬ ‫ه پيامبر ‌‬ ‫ت زيرا اگر اوب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫قرار داد ‌‬
‫ن ناچننار سننازد‪ ،‬در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه ايمننان آورد ‌‬ ‫ن كفننار را ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن بندگا ‌‬
‫ن‬ ‫ن بر ابتل و امتحا ‌‬ ‫ه مدار آ ‌‬ ‫ف« ك ‌‬ ‫ي »تكلي ‌‬ ‫ت‪ ،‬برا ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ه همين‌‬ ‫يماننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ي بنناق ‌‬ ‫ي و موضننوعيت ‌‬ ‫چ معن ‌‬ ‫ت‪ ،‬هي ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ت‪ ،‬قطعسسا‬ ‫يخواس س ‌‬ ‫ه فرمود‪» :‬و اگر خدا م ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ه اجبار و اكرا ‌‬
‫ه‬ ‫ه شيو ‌‬ ‫يآورد« ب ‌‬ ‫ت گرد م ‌‬ ‫ن را بر هداي ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ب خننود‬ ‫ه انتخننا ‌‬ ‫ع را ب ‌‬ ‫ه موضننو ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫نكار را نخواس ‌‬ ‫ي او اي ‌‬ ‫ول ‌‬
‫س از‬ ‫ه »پ ‌‬ ‫ت بننالغ ‌‬ ‫ت حكم ‌‬ ‫ن خداسن ‌‬ ‫ت نن و از آ ‌‬ ‫ن وا گذاشن ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه اجننابت‌ كفننار و‬ ‫تب ‌‬ ‫ت اشننتياق ‌‬ ‫ش« زيننرا شنند ‌‬ ‫ن نبا ‌‬ ‫جاهل ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ن ن ن قب ‌‬ ‫ت بننر اعننراض‌ آنننا ‌‬ ‫سننختي‌ اننندوه ‌‬
‫تو‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫ل جه ‌‬ ‫ن دهد نن از كنناركرد اه ‌‬ ‫ن اذ ‌‬ ‫ه ايمانشا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫ن حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫ش كننه ‌اي ‌‬ ‫ي نبا ‌‬ ‫ي‪ .‬يا‪ :‬از كسان ‌‬ ‫ن نيست ‌‬ ‫تو قطعا از آنا ‌‬
‫ي را در اين‌ كننار‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫گح ‌‬ ‫ي بننزر ‌‬ ‫تهننا ‌‬ ‫يدانننند و حكم ‌‬ ‫را نم ‌‬
‫ييابند‪.‬‬ ‫درنم ‌‬

‫ن )‪(36‬‬ ‫جُعو َ‬
‫ل ُثّم ِإَلْيِه ُيْر َ‬
‫ن َواْلَمْوَتى َيْبَعُثُهُم ا ُّ‬
‫سَمُعو َ‬ ‫ن َي ْ‬
‫ب اّلِذي َ‬
‫جي ُ‬
‫سَت ِ‬
‫ِإّنَما َي ْ‬
‫ق را »ك ‌‬
‫ه‬ ‫تح ‌‬ ‫يكننسسد« دعننو ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي اجسساب ‌‬ ‫»تنهسسا كسسسان ‌‬
‫ه عقل‌‬ ‫هك ‌‬‫نگون ‌‬ ‫ل‪ ،‬بنندا ‌‬ ‫م و قبننو ‌‬ ‫ه شنننوايي‌ فه ‌‬ ‫يشسسنوند« ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه از‬
‫ه ينناد شنند ‌‬ ‫ه گننرو ‌‬ ‫يكند؛ ك ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫م ايجا ‌‬ ‫ينمايد و فه ‌‬ ‫اقتضا م ‌‬
‫هن ‌‬
‫ه‬ ‫ي هسننتند ك ‌‬ ‫ه مردگننان ‌‬ ‫ن بننه ‌منننزل ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ن نيسننتند بلك ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ن را خداونسسد در‬ ‫يكنننند »و مردگسسا ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ه در ‌‬ ‫يشنوند و ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي او‬‫هسسسسسسسو ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يانگيسسسسسسزد پ ‌‬ ‫ت برم ‌‬ ‫روز قيسسسسسسام ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬در روز‬ ‫نك ‌‬
‫يشوند« يعني‪ :‬چنننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بازگردانيد ‌‬
‫ت كه‌‬‫ن اسن ‌‬ ‫نطننور ممك ‌‬ ‫يانگيننزد‪ ،‬همي ‌‬ ‫ن را برم ‌‬ ‫ت مردگا ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ه تننو‬
‫هك ‌‬ ‫م آنچ ‌‬
‫ي فه ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه كفننار را ب ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي مننرد ‌‬ ‫دلهننا ‌‬
‫ه و اين‌‬‫ب گردانينننند ‌‬ ‫ل و راهيننننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬متمنننناي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هآورد ‌‬ ‫ههمننننرا ‌‬‫ب ‌‬
‫يگوينند‪» :‬خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫نكثيرم ‌‬ ‫ل گرداننند‪ .‬اب ‌‬ ‫هد ‌‬
‫ن را زننند ‌‬ ‫دلمردگننا ‌‬
‫ه كرد و‬ ‫ن تشبي ‌‬ ‫ن مردگا ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ل اند‪ ،‬ب ‌‬‫هد ‌‬
‫ه مرد ‌‬ ‫ل كفار را ك ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ي آنهاس ‌‬ ‫م و استهزا ‌‬ ‫ب تهك ‌‬ ‫اين ‌از با ‌‬

‫ن ُيَنصّزَل َآَيصًة َوَلِكص ّ‬

‫ن‬ ‫عَلصى َأ ْ‬ ‫لص َقصاِدٌر َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ن َرّبصِه ُقصْل ِإ ّ‬ ‫عَلْيِه َآَيٌة ِمص ْ‬
‫َوَقاُلوا َلْوَل ُنّزَل َ‬
‫ن )‪(37‬‬ ‫َأكَْثَرُهْم َل َيْعَلُمو َ‬
‫ش بسسر او‬ ‫ي پروردگسسار ‌‬ ‫ي از سسسو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫»و گفتند‪ :‬چسسرا آي ‌‬
‫هو‬ ‫ه( در اينجننا‪ ،‬نشننان ‌‬ ‫ن از )آي ‌‬ ‫ت؟« مرادشننا ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ل نشد ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ن گرداند‪ ،‬مانننند‬ ‫ن ناچارشا ‌‬ ‫ه ايمان ‌آورد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫معجز ‌‬
‫هو‬ ‫ن كننو ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا بركننند ‌‬ ‫م آنا ‌‬ ‫ن در جلو چش ‌‬ ‫ن فرشتگا ‌‬ ‫فرودآورد ‌‬
‫لب ‌‬
‫ه‬ ‫ي عنننزوج ‌‬ ‫ن‪ ...‬پس‌ خننندا ‌‬ ‫ن برفنننراز سرشنننا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫بنننالبرد ‌‬
‫ي پيننامبرص درپاس نخ‌ آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ش دسننتور داد‪» :‬بگسسو« ا ‌‬ ‫پيننامبر ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ه آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت بسسسرآ ‌‬ ‫ن خداونسسسد قسسسادر اسسسس ‌‬ ‫يگمسسسا ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ن مجبننور‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه شننما را بننه ‌ايمننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫فروفرستد« بننر م ‌‬
‫ه ابتل‬ ‫ف« ك ‌‬ ‫ه »تكلي ‌‬ ‫ن كننار را نكننرد تننا فاينند ‌‬ ‫ي او اي ‌‬ ‫گرداننند ول ‌‬
‫ق تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫ن‪ ،‬اگننر ح ‌‬ ‫ن گننردد‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬نمايننا ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫وامتحننا ‌‬
‫يكنرد‪،‬‬ ‫لم ‌‬ ‫ب كردنند‪ ،‬نناز ‌‬ ‫ن طل ‌‬ ‫ه آننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن دسن ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫ه اگننر‬ ‫يداد بلك ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن مهل ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن نشان ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ديگر بعد از نزو ‌‬
‫ي بيشتر‬ ‫يكرد »ول ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫گ عذابشا ‌‬ ‫يدرن ‌‬ ‫يآوردند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ن معجننز ‌‬
‫ه‬ ‫ه خداوننند‪ ‬بننر فننرودآورد ‌‬ ‫يداننسسد« ك ‌‬ ‫آنسسان ‌نم ‌‬
‫ه در صننور ‌‬
‫ت‬ ‫يدانننند ك ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ت‪ ،‬همچنا ‌‬ ‫ن قادر اس ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫پيشنهاد ‌‬
‫هقننندر‬ ‫ن‪ ،‬چ ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ي‪ ،‬فرجنننا ‌‬ ‫ه پيشننننهاد ‌‬ ‫ن معجنننز ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫فنننرودآورد ‌‬
‫هبار خواهد بود‪.‬‬ ‫ن و فاجع ‌‬ ‫ن سنگي ‌‬ ‫برايشا ‌‬

‫طَنصصا ِفصصي‬
‫حْيِه ِإّل ُأَمٌم َأْمَثاُلُكْم َمصصا َفّر ْ‬
‫جَنا َ‬
‫طيُر ِب َ‬
‫طاِئٍر َي ِ‬‫ض َوَل َ‬ ‫ن َداّبٍة ِفي اَْلْر ِ‬
‫َوَما ِم ْ‬
‫ن )‪(38‬‬ ‫شُرو َ‬ ‫ح َ‬‫يٍء ُثّم ِإَلى َرّبِهْم ُي ْ‬
‫ش ْ‬
‫ن َ‬
‫ب ِم ْ‬
‫اْلِكَتا ِ‬
‫ه هيچ‌‬ ‫تون ‌‬ ‫ن نيسسسسسسس ‌‬ ‫ي در زمي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چ جنبنسسسسسسد ‌‬ ‫»و هي ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫يپسسرد مگسسر آ ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ل خسسوي ‌‬ ‫ه بسسا دو بسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫پرند ‌‬
‫ي همانند شما هستند« يعنني‪ :‬آنهنا‬ ‫تهاي ‌‬ ‫آنها« نيز »ام ‌‬
‫ه هننر يك‌‬ ‫ههاي ‌گوناگوني‌ همانند شما هستند ك ‌‬ ‫گروهها و دست ‌‬
‫ه كننارپرداز‬ ‫ه‪ ،‬نينناز ب ‌‬ ‫ع‪ ،‬تغذي ‌‬ ‫ت‪ ،‬تجم ‌‬ ‫ش‪ ،‬چگونگي‌ زيس ‌‬ ‫در پيداي ‌‬
‫ي نظننا ‌‬
‫م‬ ‫ش‪ ،‬دارا ‌‬ ‫ي خننوي ‌‬ ‫ن زننندگ ‌‬ ‫ن از شننئو ‌‬ ‫و مدبر‪ ...‬و غير اي ‌‬
‫ن را‬ ‫ل آنننا ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫يباشند و خدا ‌‬ ‫ه خود م ‌‬ ‫ه مخصوص‌ ب ‌‬ ‫وبرنام ‌‬
‫ن گروههنناي‌‬ ‫ت و اي ‌‬ ‫ي داده ‌اس ‌‬ ‫ه و روز ‌‬ ‫ن شما آفريد ‌‬ ‫نيز همچو ‌‬
‫مو‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ي عزوجننل ‌نيننز‪ ،‬در حيط ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬ ‫ف از مخلوقننا ‌‬ ‫مختل ‌‬
‫يديگر‪:‬‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ي قننرار دارننند‪ .‬ب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه و احنناط ‌‬ ‫تقنندير و سننلط ‌‬
‫ي اسننت‪ :‬اين‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫)أمثسسالكم‪ :‬همانننند شننما هسننتند( ب ‌‬
‫ي‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي فطننر ‌‬ ‫ل و راهينناب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫امتها نيز در ذكر خدا ‌‬
‫ي‪ ،‬همانند شما هستند‪ .‬قيد‬ ‫ت تكوين ‌‬ ‫ي از هداي ‌‬ ‫وي‌ و برخوردار ‌‬
‫ي نفي‌ مجاز و تأكينند بننر اراد ‌‬
‫ه‬ ‫ل(‪ ،‬برا ‌‬ ‫ن با )دو با ‌‬ ‫پرواز پرندگا ‌‬
‫ي را‬ ‫چ چيسسز ‌‬ ‫ب هي ‌‬ ‫ت‪» .‬در كتسسا ‌‬ ‫ي پننرواز اسنن ‌‬ ‫يحقيق ‌‬ ‫معنننا ‌‬
‫تهننا‪.‬‬ ‫ن ام ‌‬ ‫م« از امننور شننما و امننور اي ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫فروگذار نكسسرد ‌‬
‫ت زيننرا خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ح محفننوظ اسن ‌‬ ‫ب«‪ ،‬لننو ‌‬ ‫مراد از »كتا ‌‬
‫ت‪ .‬يننا مننراد؛ قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت رساند ‌‬ ‫ه ثب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م حوادث ‌را در آ ‌‬ ‫تما ‌‬
‫ن آن‌ نينناز‬ ‫ه بيننا ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ه را كننه ‌خل ‌‬ ‫چ چيننز از آنچ ‌‬ ‫ت‪ .‬يعننني‪ :‬هي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن را فراگيننر‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م‪ ،‬مگننر اي ‌‬ ‫دارننند‪ ،‬فروگننذار نكننردي ‌‬
‫م‪.‬‬‫نساختي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ق ذكننر‬ ‫م در سننيا ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫ت و فراگير ‌‬ ‫ت جامعي ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫م اشننار ‌‬
‫ه‬ ‫ن كننري ‌‬ ‫ي قننرآ ‌‬ ‫ه اعجنناز علم ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ع جنبننندگان ‌زمي ‌‬ ‫انوا ‌‬
‫ن اعجاز را بننه‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫تشناسي‌ گوش ‌‬ ‫م زيس ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫دارد‪ ،‬ك ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫هاس ‌‬ ‫ش گذاشت ‌‬ ‫‌نماي ‌‬
‫ن محشسسسسسور‬ ‫ي پروردگارشسسسسسا ‌‬ ‫هسسسسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫س هم ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت حشننر‬ ‫ي مننذكور‪ ،‬در قيننام ‌‬ ‫تهننا ‌‬ ‫ه ام ‌‬ ‫يشوند« يعني‪ :‬هم ‌‬ ‫م ‌‬
‫تهننا ‌‬
‫ي‬ ‫ه ام ‌‬ ‫ت دارد ك ‌‬ ‫ت دلل ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ن تعننبير بننراي ‌‬ ‫يشوند‪ .‬اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫يشننوند‪ .‬از‬ ‫م محشننور م ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫ن بن ‌‬ ‫ه نيننز همچننو ‌‬ ‫ه و پرننند ‌‬ ‫جنبند ‌‬
‫هو‬ ‫ه فرمننود‪» :‬هيچ‌ جنبننند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ابننوهريره‪ ‌‬رواي ‌‬
‫ت محشننور خواهنند‬ ‫ه در روز قيننام ‌‬ ‫نك ‌‬‫ت مگر اي ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ها ‌‬‫پرند ‌‬
‫ص گننرفته‌‬ ‫ي از آنها از برخي ‌ديگر قصا ‌‬ ‫ي برخ ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫نگا ‌‬‫شد‪ ،‬آ ‌‬
‫خ‪ ،‬سننپس‌‬ ‫يشا ‌‬
‫نب ‌‬ ‫ي حيوا ‌‬ ‫خدار برا ‌‬ ‫ن شا ‌‬ ‫ي ازحيوا ‌‬ ‫يشود‪ ،‬حت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل شننو! و در اين‌‬ ‫كتبنندي ‌‬
‫ه خا ‌‬‫يشننود‪ :‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫ن حيننوا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬
‫ت ترابننا‪ :‬ا ‌‬
‫ي كن ‌‬‫يگوينند‪) :‬يننا ليتن ‌‬ ‫ه كننافر م ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫هنگننا ‌‬
‫ه قولي‪ :‬مراد از »حشننر« در‬ ‫م!(‪ .‬اما ب ‌‬ ‫ك بود ‌‬ ‫م خا ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫كا ‌‬
‫يديگر‪ :‬مننراد از‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬
‫ن جننانوران ‌اسنن ‌‬ ‫گ اي ‌‬ ‫اينجننا‪ ،‬مننر ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫»حشر«‪ ،‬حشر كفار اس ‌‬

‫جَعْلُه‬ ‫شْأ َي ْ‬
‫ن َي َ‬‫ضِلْلُه َوَم ْ‬ ‫ل ُي ْ‬
‫شِأ ا ُّ‬ ‫ن َي َ‬ ‫ت َم ْ‬ ‫ظُلَما ِ‬ ‫صّم َوُبْكٌم ِفي ال ّ‬ ‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا ُ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫سَتِقيٍم )‪(39‬‬ ‫ط ُم ْ‬ ‫صَرا ٍ‬ ‫عَلى ِ‬ ‫َ‬
‫ت مسسا را دروغ‌ انگاشسستند‪ ،‬كرنسسد«‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسسسان ‌‬
‫يشننننوند »و‬ ‫ق را نم ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ن سنننخ ‌‬ ‫شهايشنننا ‌‬ ‫يعنننني‪ :‬بنننا گو ‌‬
‫يگويننند »و در‬ ‫ق را نم ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫گانسسد« بننا زبانهايشننا ‌‬ ‫گن ‌‬
‫ل و حيننر ‌‬
‫ت‬ ‫ي كفننر و جه ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫يهايند« يعني‪ :‬در تاريك ‌‬ ‫تاريك ‌‬
‫ت‪ ،‬راهيننا ‌‬
‫ب‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫ه صلحشا ‌‬ ‫ه چيزي ‌ك ‌‬ ‫هاند و ب ‌‬ ‫سرگشت ‌‬
‫يهايشنننان ‌بهنننر ‌‬
‫ه‬ ‫يهنننا و شنواي ‌‬ ‫يشنننوند زينننرا از بيناي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ي هسننتند ك ‌‬ ‫سباختگننان ‌‬ ‫ن حوا ‌‬ ‫ن رو همچو ‌‬ ‫يگيرند‪ ،‬از اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يتوانننند‪ ،‬همانننند‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ه گننرفت ‌‬ ‫س خننود بهننر ‌‬ ‫ل ازحننوا ‌‬ ‫هيننچ ‌حننا ‌‬
‫توپا‬ ‫ي دس ن ‌‬ ‫ي سننخت ‌‬ ‫ه در تنناريك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ص كننر و كننور و لل ‌‬ ‫شننخ ‌‬
‫ي‬
‫هيننار ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫ش را ببيننند‪ ،‬ن ‌‬ ‫يتواننند راه ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يزننند‪ ،‬ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي او را از دور‬ ‫م كس ن ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ي كنننند و ن ‌‬ ‫فراخواند تا او را راهنماي ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫يب ‌‬ ‫ن كسنن ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫سچگون ‌‬ ‫ش كند پ ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫يبيند تا راهنماي ‌‬ ‫م ‌‬
‫يرسنند؟‬ ‫ه مقصنند خننويش‌ م ‌‬ ‫يشننود و ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت رهنمننو ‌‬ ‫ه نجا ‌‬ ‫را ‌‬
‫ه را‬ ‫يكنسسد و هسسرك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه را بخواهسسد‪ ،‬گمسسرا ‌‬ ‫»الله هرك ‌‬
‫ن شيو ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يدهد« ب ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ت قرار ‌‬ ‫ه راس ‌‬ ‫بخواهد‪ ،‬بر را ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫م هداي ‌‬ ‫ي اسل ‌‬ ‫كه‌ او را به ‌سو ‌‬
‫تو‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ق افعا ‌‬ ‫ي خال ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ت كه‪ :‬ح ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ح« بننر او واج ‌‬
‫ب‬ ‫ع »اصننل ‌‬ ‫ي اننند و وض ن ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ل اراد ‌‬ ‫ي شام ‌‬ ‫معاص ‌‬
‫ت‪.‬‬‫نيس ‌‬
 ‫ن ُكْنُتصْم‬
‫ن ِإ ْ‬
‫عو َ‬‫لص َتصْد ُ‬
‫غْيصَر ا ِّ‬
‫عُة َأ َ‬
‫سصصا َ‬
‫لص َأْو َأَتْتُكصُم ال ّ‬
‫ب ا ِّ‬
‫عصَذا ُ‬
‫ن َأَتصاُكْم َ‬
‫ُقْل َأَرَأْيَتُكصْم ِإ ْ‬
‫ن )‪(40‬‬ ‫صاِدِقي َ‬ ‫َ‬
‫ن خسسبر دهيسسد‪ :‬اگسسر عسسذاب‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي پيننامبرص »ب ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ه شما دررسد‪ ،‬آيا‬ ‫ه شما دررسد‪ ،‬يا قيامت ‌ ب ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫اله ‌‬
‫ت ننن‬ ‫ن حال ‌‬ ‫يخوانيد؟« يعني‪ :‬آيا در اي ‌‬ ‫ي جز خدا را م ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ت است‌ ن كس ني‌ غيننر‬ ‫ي قيام ‌‬ ‫ب يا برپاي ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫ه حالت ‌رسيد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي‬
‫ه زار ‌‬ ‫يكنيند نن ب ‌‬ ‫ي كنه ‌پرسنتش‌ م ‌‬ ‫ل بتنان ‌‬ ‫خدا‪ ‬را نن از قنبي ‌‬
‫يخوانينند؟ »اگسسر‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫يخوانينند‪ ،‬يننا فقننط خنندا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ع و ضننرر‬ ‫ن شننما نف ‌‬ ‫ه بتننا ‌‬ ‫ي خود ك ‌‬ ‫ن ادعا ‌‬ ‫راستگوييد« در اي ‌‬
‫يپنداريد‪ ،‬خدايانند؟‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬‫يرسانند و چنا ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(41‬‬ ‫شِرُكو َ‬‫ن َما ُت ْ‬ ‫سْو َ‬‫شاَء َوَتْن َ‬‫ن َ‬ ‫ن ِإَلْيِه ِإ ْ‬

‫عو َ‬ ‫ف َما َتْد ُ‬ ‫ش ُ‬ ‫ن َفَيْك ِ‬‫عو َ‬ ‫َبْل ِإّياُه َتْد ُ‬
‫ي! در‬ ‫ن را‪ .‬آر ‌‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫يخوانيد« ن ‌‬ ‫ه تنها او را م ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫»ن ‌‬
‫ه و دسننتتا ‌‬
‫ن‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ي بر شما چير ‌‬ ‫ه پريشان ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل سخ ‌‬ ‫ن احوا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يخوانينند‪ ،‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫يگننردد‪ ،‬فقننط او را م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي كوتننا ‌‬ ‫ب ماد ‌‬ ‫از اسبا ‌‬
‫ل »اگر‬ ‫س« خداوننند متعننا ‌‬ ‫ع »پ ‌‬ ‫ص و تضننر ‌‬ ‫ت اخل ‌‬ ‫م با نهاي ‌‬ ‫ه ‌‬
‫يكنيسسد‪ ،‬دف ‌‬
‫ع‬ ‫ن دعا م ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ي دف ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫بخواهد آنچ ‌‬
‫يدارد »و‬ ‫ت را از شننما بننرم ‌‬ ‫ب و وحش ن ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫يكند« و آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫هايسسد‪ ،‬فرامسسو ‌‬
‫ش‬ ‫ك قرار داد ‌‬ ‫ي او شري ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ه آنهننا را‬ ‫لن ‌‬‫ن حننا ‌‬ ‫س در آ ‌‬ ‫ن و مانننندآنها پ ‌‬ ‫يكنيسسد« از بتننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫هايننند‪ ،‬از آنهنننا‬ ‫ن افتاد ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ع بلي ‌‬ ‫ه دف ‌‬ ‫يخوانيننند و ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي فراموشننكار‪ ،‬رو‬ ‫ه از آنها همانننند روگننردان ‌‬ ‫انتظار داريد بلك ‌‬
‫ي شما‬ ‫م از آنها برا ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يبينيد ك ‌‬ ‫يگردانيد زيرا م ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ع‬
‫ن در مننواق ‌‬ ‫ت انسننا ‌‬ ‫ي! بازگش ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ي متصور نيس ‌‬ ‫چ سود ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ي اسننت‬ ‫ل قنناطع ‌‬ ‫ل‪ ،‬خننود دلي ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ه سننو ‌‬ ‫سختي‌ ب ‌‬
‫ت انسنا ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ ،‬در فطنر ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ه خندا‪ ‬و يگنانگ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‌براي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫سرشت ‌‬

‫ن)‬
‫عو َ‬
‫ض صّر ُ‬
‫ضّراِء َلَعّلُهْم َيَت َ‬
‫ساِء َوال ّ‬
‫خْذَناُهْم ِباْلَبْأ َ‬
‫ك َفَأ َ‬
‫ن َقْبِل َ‬
‫سْلَنا ِإَلى ُأَمٍم ِم ْ‬
‫َوَلَقْد َأْر َ‬
‫‪(42‬‬
‫ش از تسسو‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تهسساي ‌‬ ‫ي ام ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ن مسسا ب ‌‬ ‫هيقي ‌‬‫»و ب ‌‬
‫ن را بسسه ‌بأسسساء‬ ‫م و آنسسا ‌‬ ‫ي فرسسستادي ‌‬ ‫بودنسسد‪ ،‬پيسسامبران ‌‬
‫ل اسننت‌ »و‬ ‫م« بأساء‪ :‬فقر و مصايب‌ در اموا ‌‬ ‫دچار ساختي ‌‬
‫ن اس نت‌ »تا‬ ‫ب در ابنندا ‌‬‫ي و مصنناي ‌‬ ‫ه ضراء« ضننراء‪ :‬بيمننار ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يو‬‫ه همانننا شكسننتگ ‌‬ ‫عك ‌‬‫ي كنند« يعني‪ :‬تا ما را با تضر ‌‬ ‫زار ‌‬
‫ه كنننند زيننرا‬ ‫ن خويش‌ تننوب ‌‬ ‫ت بخوانند و از گناها ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫خاكسار ‌‬
‫يها‪،‬‬‫ن سننخت ‌‬ ‫م فننرود آمنند ‌‬ ‫ه دلهننا در هنگننا ‌‬‫تك ‌‬
‫ه اين ‌اس ‌‬ ‫قاعد ‌‬
‫يشوند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ع و فروت ‌‬ ‫خاش ‌‬

‫ن َمصا‬
‫طا ُ‬
‫شصْي َ‬‫ن َلُهصُم ال ّ‬
‫ت ُقُلصوُبُهْم َوَزّيص َ‬
‫سص ْ‬
‫ن َق َ‬
‫عوا َوَلِكص ْ‬‫ضصّر ُ‬ ‫سَنا َت َ‬‫جاَءُهْم َبْأ ُ‬‫َفَلْوَل ِإْذ َ‬
‫ن )‪(43‬‬ ‫َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬
‫ن آمسسد‪،‬‬ ‫ب مسسا بسسه ‌سراغشسسا ‌‬ ‫ه عسسذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س چرا وقت ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت تمننرد و افننراط در كفننر‬ ‫ب شنند ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫ع نكردنسسد« ب ‌‬ ‫تضر ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ن اسننننن ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ي« حقيق ‌‬ ‫يفرمايننننند‪» :‬ول ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬‫چننننننا ‌‬
‫ت شنند پ ‌‬
‫س‬ ‫ت و درشنن ‌‬ ‫يشد« يعني‪ :‬سخ ‌‬ ‫ن قس ‌‬ ‫»دلهايشا ‌‬
‫يشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بننر سركش ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫ت نگننرفت ‌‬ ‫س عننبر ‌‬ ‫ب در ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫از اي ‌‬
‫ن را در‬ ‫ن‪ ،‬كسسسسار و كردارشسسسسا ‌‬ ‫افزودننننند »و شسسسسيطا ‌‬
‫ن بننر كفننر‪،‬‬ ‫نشا ‌‬ ‫م ساخت ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬با مصم ‌‬ ‫ن آراس ‌‬ ‫نظرشا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن پرداخ ‌‬ ‫به‌ اغوايشا ‌‬

‫حوا ِبَما ُأوُتصصوا‬ ‫حّتى ِإَذا َفِر ُ‬

‫يٍء َ‬ ‫ش ْ‬‫ب ُكّل َ‬ ‫عَلْيِهْم َأْبَوا َ‬
‫حَنا َ‬
‫سوا َما ُذّكُروا ِبِه َفَت ْ‬ ‫َفَلّما َن ُ‬
‫ن )‪(44‬‬ ‫سو َ‬‫خْذَناُهْم َبْغَتًة َفِإَذا ُهْم ُمْبِل ُ‬‫َأ َ‬
‫ه بودنسسد‪،‬‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ن پنسسد داد ‌‬ ‫ه بسسدا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ش كردنسسد« يعننني‪ :‬چننون ‌هشنندارها و تننذكرهاي‌‬ ‫فرامسسو ‌‬
‫ي‪ ،‬هيننچ‬ ‫ي و جننان ‌‬ ‫ي مننال ‌‬ ‫ي مصننيبتها ‌‬ ‫تانگيز مننا در يننادآور ‌‬ ‫عننبر ‌‬
‫ن ايجنناد نكننرد و از اين‌‬ ‫ي و دردوسننوز در آنننا ‌‬ ‫ي از پندپذير ‌‬ ‫‌اثر ‌‬
‫ي همسسه ‌چيسسز را بسسر آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي برتافتننند؛ »درهسسا ‌‬ ‫پننندها رو ‌‬
‫ت را بننا‬
‫ي نعم ‌‬ ‫ج«‪ ،‬درهننا ‌‬ ‫ب »اسننتدرا ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬از بننا ‌‬ ‫گشودي ‌‬
‫ه آنچه‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م »تا چسسو ‌‬ ‫ن بنناز كننردي ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه انوا ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ن »شسساد شسسدند«‬ ‫هگو ‌‬ ‫ي گون ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ه بودند« ازنعم ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ي و تكننبر و‬ ‫ي و گردنكش ن ‌‬ ‫ن سرمستي‌ و ناسپاس ن ‌‬ ‫ه شاد شد ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ن برخوردار‬ ‫بآ ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ه و نعمت‌ ب ‌‬ ‫ه رفا ‌‬ ‫ه از اين ‌هم ‌‬ ‫پنداشتند ك ‌‬
‫ت؛‬ ‫ق اسنن ‌‬ ‫ت و بننرح ‌‬ ‫ن درسنن ‌‬ ‫ه كفننر و انكارشننا ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫گشننت ‌‬
‫هو‬ ‫هطننور غيرمننترقب ‌‬ ‫م« ب ‌‬ ‫ن را فروگرفسستي ‌‬ ‫ن آنسسا ‌‬ ‫»ناگهسسا ‌‬
‫س يكبسساره‌‬ ‫ن را نداشننتند »پ ‌‬ ‫ه اصننل انتظننار آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هگننون ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ب شنند ‌‬
‫ت‬ ‫ه بننه ‌سننب ‌‬ ‫ياس نت‌ ك ‌‬ ‫نوميسسد شسسدند« مبلننس‪ :‬كس ‌‬
‫ت‪ ،‬غرق ‌ حز ‌‬
‫ن‬ ‫ي فرود آمده ‌اس ‌‬ ‫ه بر و ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬‫بدبختي‌ و بدروز ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫سم ‌‬ ‫ي مأيو ‌‬ ‫ه و از هرخير ‌‬ ‫ه گرديد ‌‬ ‫و اندو ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م‪ ،‬ملحظ ‌‬ ‫ه باشي ‌‬ ‫خ‪ ،‬نگاهي‌ گذرا داشت ‌‬ ‫ه تاري ‌‬ ‫اگر ب ‌‬
‫ي را فننراوا ‌‬
‫ن‬ ‫تهنناي ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ت زننندگي ‌بشننر‪ ،‬نمننون ‌‬ ‫واقعي ‌‬
‫ه خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫مك ‌‬ ‫ييننابي ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ي بسننيار ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ت؛ زيرا ام ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شناخت ‌‬
‫ه سراشننيب‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه و نعم ‌‬ ‫ت و رفننا ‌‬ ‫ج مدني ‌‬ ‫ن آنها را در او ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫ن سنننت‌ اله ‌‬
‫ي‬ ‫ت و اي ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي درافگند ‌‬ ‫ل و فروپاشيدگ ‌‬ ‫‌اضمحل ‌‬
‫هبن‌‬ ‫ت‪ .‬عقب ‌‬ ‫ي نيسنن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫چ دگرگننون ‌‬ ‫ت الهي‌ را هي ‌‬ ‫ت و سننن ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ت كننرده ‌اسنت‌ كننه ‌در حننديث‌‬ ‫ل خداص رواي ‌‬ ‫عامر‪ ‬از رسو ‌‬
‫ل در عي ‌‬
‫ن‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن دينند ‌‬ ‫ف فرمودننند‪» :‬چننو ‌‬ ‫شري ‌‬
‫يها ‌‬
‫ي‬ ‫تداشتن ‌‬ ‫ه او دوس ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ه در نافرمان ‌‬ ‫ي بند ‌‬ ‫فرورو ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ت«‪ ،‬آ ‌‬ ‫ج اس ‌‬ ‫ه آن ‌استدرا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س بدا ‌‬ ‫يدهد پ ‌‬ ‫دنيا را م ‌‬
‫نصنننامت‪‌‬‬ ‫هب ‌‬ ‫ت كردنننند‪ .‬همچنين‌ از عباد ‌‬ ‫ه را تلو ‌‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ث شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ل خننداص در حنندي ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت شننده ‌اسنن ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ي بقا يننا رشنند و بالننندگ ‌‬
‫ي‬ ‫ي قوم ‌‬ ‫ن خداوند برا ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬چو ‌‬
‫ي در‬ ‫هرو ‌‬ ‫ي و ميننان ‌‬ ‫ن وارسننتگ ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ه باشنند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه داشننت ‌‬ ‫را اراد ‌‬
‫يو‬ ‫ه نننابود ‌‬ ‫ن اراد ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يكننند و چننو ‌‬ ‫ت را ارزاني‌ م ‌‬ ‫تنعمننا ‌‬
‫ي را بننر آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه باشنند‪ ،‬در خيننانت ‌‬ ‫ن را داشننت ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ريشنن ‌‬
‫ي را تلو ‌‬
‫ت‬ ‫ه و آيننه ‌بعنند ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يگشننايد«‪ .‬آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫كردند‪.‬‬

‫ن )‪(45‬‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬
‫ل َر ّ‬
‫حْمُد ِّ‬
‫ظَلُموا َواْل َ‬
‫ن َ‬
‫طَع َداِبُر اْلَقْوِم اّلِذي َ‬
‫َفُق ِ‬
‫ه شسسد« يعننني‪:‬‬ ‫ن بركنسسد ‌‬ ‫ه ستمكارا ‌‬ ‫ن و ريش ‌‬ ‫س بنيا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن و نننابود‬
‫هك ‌‬
‫ه ريشن ‌‬ ‫ه طننور يكپننارچ ‌‬ ‫ل تننا آخننر ب ‌‬ ‫ه آنها از او ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ي و دورا ‌‬
‫ن‬ ‫ت وجننود دنينو ‌‬ ‫ه سناح ‌‬ ‫ن‪ ،‬ديگننر ب ‌‬ ‫شندند و بعند از آ ‌‬
 ‫يگردننند »و سسسپاس‌‬ ‫ه و بالننندگي‌ بنناز نم ‌‬ ‫رشنند و توسننع ‌‬
‫ت« يعننني‪:‬‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ه پروردگار جهانيسسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫خداوند راس ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ي آنا ‌‬
‫ل را بر نابود ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫س خدا ‌‬ ‫سپا ‌‬
‫م فرودآمنند ‌‬
‫ن‬ ‫ه باينند در هنگننا ‌‬ ‫يآمننوزد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن آنهاست‌ نن خننداي‌‬ ‫ن از بزرگتري ‌‬ ‫ه نابودي ‌ظالما ‌‬ ‫ت ها ن ك ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬‫ي آنننا ‌‬‫ن نن يعن ‌‬ ‫ش گويننند زيننرا ظالمننا ‌‬ ‫ل را ستاي ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫يكوشند ن بر بننندگان ‌خننداي‌‬ ‫ح نم ‌‬ ‫ه و در صل ‌‬ ‫ن فساد كرد ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫تتر و خطرناكترننند‪.‬‬ ‫ل از هننر سننختي‌ و مصننيبتي‌ سننخ ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫نو‬ ‫ن برهننا ‌‬ ‫م ظالمننا ‌‬ ‫ت را از ظل ‌‬ ‫ن مننؤمن ‌‬ ‫پس‌ بارخدايا! بننندگا ‌‬
‫ن و بننر‬ ‫ه آنهننا را بننرك ‌‬ ‫ن و ريشن ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫شر آنهننا را از سرشننا ‌‬
‫ي را‬ ‫هجنناي ‌‬‫ي و هم ‌‬ ‫ل همگننان ‌‬ ‫خ عنند ‌‬ ‫ن كننا ‌‬ ‫م آنننا ‌‬ ‫ي سننت ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ويران ‌‬
‫برافراز‪.‬‬
‫ت‪ ،‬همچننون‌‬ ‫ه و نعم ‌‬ ‫م كه‪ :‬رفننا ‌‬ ‫ييابي ‌‬ ‫ت درم ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ن از اي ‌‬‫همچني ‌‬
‫تتر‬ ‫ت‪ ،‬سننخ ‌‬ ‫ت و ابتل در نعم ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي ديگر ‌‬ ‫ت‪ ،‬ابتل ‌‬ ‫ي شد ‌‬ ‫ابتل ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اس ‌‬ ‫از ابتل در مصيب ‌‬

‫لص‬
‫غيْصُر ا ِّ‬
‫ن ِإَلصٌه َ‬ ‫عَلصصى ُقُلصصوِبُكْم َمص ْ‬
‫خَتَم َ‬
‫صاَرُكْم َو َ‬ ‫سْمَعُكْم َوَأْب َ‬‫ل َ‬‫خَذ ا ُّ‬ ‫ن َأ َ‬
‫ُقْل َأَرَأْيُتْم ِإ ْ‬
‫ن )‪(46‬‬ ‫صِدُفو َ‬
‫ت ُثّم ُهْم َي ْ‬‫لَيا ِ‬
‫ف ا َْ‬
‫صّر ُ‬ ‫ف ُن َ‬‫ظْر َكْي َ‬ ‫َيْأِتيُكْم ِبِه اْن ُ‬
‫ه نظننر‬ ‫يب ‌‬ ‫ن خبر دهيسسد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي پيننامبرص‪» :‬ب ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ي شما را‬ ‫شما‪» :‬اگر الله شنوايي ‌شما را و چشمها ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ه شماس ‌‬ ‫ن دو حاس ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫بازگيرد« يعني‪ :‬نيروهاي ‌‬
‫ه را كامل محو و نننابود‬ ‫ه يادشد ‌‬ ‫از شما بازگيرد‪ ،‬يا هردو حاس ‌‬
‫ه ديگننر فهم‌‬ ‫گرداننند »و بننر دلهايتننان ‌مهننر نهنند« تننا بنندانجا ك ‌‬
‫ي غيسسر از‬ ‫ت معبسسود ‌‬ ‫ن آنهننا نباشنند »كيس ‌‬ ‫ي در امكننا ‌‬ ‫چيننز ‌‬
‫ن امر‬ ‫س در اي ‌‬ ‫ه شما برگرداند؟« پ ‌‬ ‫ه آنها را ب ‌‬ ‫خداوند ك ‌‬
‫ه آيسسات‌‬ ‫ه چگون ‌‬ ‫يمحمنندص! »ك ‌‬ ‫ب بينديشننيد‪» .‬بنگننر« ا ‌‬ ‫خو ‌‬
‫ه مفيننند‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫م!« اي ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيسسا ‌‬ ‫هگسسو ‌‬ ‫خسسود را گون ‌‬
‫غ‬‫ن بلي ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعني‪ :‬از اي ‌‬ ‫ن« اس ‌‬ ‫ي واداشت ‌‬ ‫هشگفت ‌‬ ‫»تعجيب‪ :‬ب ‌‬
‫ن آنهننا بننر وجننو ‌‬
‫ه‬ ‫ف آيننات‪ :‬آورد ‌‬ ‫ع در شگفت ‌شو‪ .‬تصري ‌‬ ‫و بدي ‌‬
‫ن عننذرها‪،‬‬ ‫ف؛ گاهي‌ با هشدار و انذار‪ ،‬زماني ‌با نماياننند ‌‬ ‫مختل ‌‬
‫ب و تهدينند اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ف و ارعننا ‌‬‫ي بننا تخنوي ‌‬
‫ب و گاه ‌‬
‫وقتي‌ با ترغي ‌‬
‫ت؟!‪.‬‬‫ن آيا ‌‬
‫يتابند« از اي ‌‬
‫ي برم ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه آنا ‌‬
‫نگا ‌‬
‫»آ ‌‬

‫ن)‬ ‫ظصصاِلُمو َ‬‫ك ِإّل اْلَقصْوُم ال ّ‬

‫جْهصَرًة َهصْل ُيْهَلص ُ‬‫ل َبْغَتًة َأْو َ‬
‫ب ا ِّ‬‫عَذا ُ‬‫ن َأَتاُكْم َ‬‫ُقْل َأَرَأْيَتُكْم ِإ ْ‬
‫‪(47‬‬
‫ب اللسسه بسسر‬ ‫هنظر شما اگر عسسذا ‌‬ ‫ي پيامبرص »ب ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ب خدا‪ ‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه اگر عذا ‌‬ ‫ن خبر دهيد ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫شما بيايد« يعني‪ :‬ب ‌‬
‫ه و بنندو ‌‬
‫ن‬ ‫هطننور غننافلگيران ‌‬ ‫ي« بغتننه‪ :‬ب ‌‬ ‫شما برسد؛ »ناگهان ‌‬
‫ب دللت‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫ه بر رسيد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬‫ه و مقدم ‌‬ ‫ه نشان ‌‬ ‫چگون ‌‬ ‫بروز هي ‌‬
‫ه بعنند از‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ب آشكار اي ‌‬ ‫كند »ياآشكارا« جهره‪ :‬عذا ‌‬
‫ي دهنند و بننا آن‌‬ ‫ت كند‪ ،‬رو ‌‬ ‫ن دلل ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه بر وقو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫بروز مقدمات ‌‬
‫ي! اگننر‬ ‫ت‪.‬آر ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ي آمنندن ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫ه لبد عذا ‌‬ ‫هها دريابند ك ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫يشسوند؟«‬ ‫كم ‌‬ ‫م سسستمكار هل ‌‬ ‫ن شود؛ »آيا جز قسسو ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ه بننا كفننر ب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫يعننني‪ :‬قطعننا اگننر چنيننن ‌شننود‪ ،‬جننز گننروه ‌‬
‫ب وخشنم‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫هاننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ل بر خننود سننت ‌‬ ‫پروردگار عزوج ‌‬
‫يشوند‪.‬‬ ‫الهي‌ نابود نم ‌‬

‫عَلْيِهصصْم‬‫ف َ‬‫خْو ٌ‬‫ل َ‬

‫ح َف َ‬‫صَل َ‬
‫ن َوَأ ْ‬ ‫ن َآَم َ‬ ‫ن َفَم ْ‬ ‫ن َوُمْنِذِري َ‬‫شِري َ‬
‫ن ِإّل ُمَب ّ‬
‫سِلي َ‬
‫سُل اْلُمْر َ‬ ‫َوَما ُنْر ِ‬
‫ن )‪(48‬‬ ‫حَزُنو َ‬ ‫َوَل ُهْم َي ْ‬
‫ه«‬‫تدهند ‌‬ ‫م جسز بشسار ‌‬ ‫يفرستي ‌‬ ‫ن را نم ‌‬ ‫»و ما پيامبرا ‌‬
‫ي كنند‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫ه از ايشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫گ برا ‌‬ ‫ش بزر ‌‬ ‫ه پادا ‌‬ ‫ه وعد ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را‬ ‫ي كه ‌ايشننا ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫ت برا ‌‬ ‫ب سخ ‌‬ ‫ه« از عذا ‌‬ ‫مدهند ‌‬ ‫»و بي ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن آورد« ب ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫س هسسرك ‌‬ ‫نافرمننناني‌ كننننند »پ ‌‬
‫ل خننود را بننا‬ ‫ح كرد« حا ‌‬ ‫هاند »و اصل ‌‬ ‫پيامبران‡ با خودآورد ‌‬
‫يخوانننند‬ ‫ن فرام ‌‬ ‫هسننوي ‌آ ‌‬ ‫ه پيننامبران‡ ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫انجننا ‌‬
‫ه »بسسر آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي از وجننو ‌‬ ‫ي« بننه ‌هيننچ ‌وجه ‌‬ ‫چ بيم ‌‬ ‫س هي ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه پيش‌ رو دارنننند »و ن ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه آينننند ‌‬ ‫ت« نسنننبت ‌ب ‌‬ ‫نيسسسس ‌‬
‫ه از دنينننا از دسنننت‬ ‫هك ‌‬ ‫يشسسوند« بنننر آنچ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫انسسدوهگي ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫‌داد ‌‬

‫ن )‪(49‬‬
‫سُقو َ‬
‫ب ِبَما َكاُنوا َيْف ُ‬
‫سُهُم اْلَعَذا ُ‬
‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا َيَم ّ‬
‫َواّلِذي َ‬
 ‫ه آنسسان‌‬
‫غ پنداشسستند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت مسسا را درو ‌‬ ‫ه آيا ‌‬‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫هسننبب‌‬ ‫يرسسسد« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ن عسسذاب ‌م ‌‬ ‫ب فسقشسسا ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل‪،‬‬
‫ي عننزوج ‌‬‫ي خنندا ‌‬
‫نهننا ‌‬
‫ه فرما ‌‬‫ن با كفر از داير ‌‬‫ج شدنشا ‌‬ ‫خار ‌‬
‫يشوند‪.‬‬ ‫ب گرفتار م ‌‬‫ه عذا ‌‬ ‫ب ‌‬

‫ن َأّتِبُع‬
‫ك ِإ ْ‬ ‫ب َوَل َأُقوُل َلُكْم ِإّني َمَل ٌ‬ ‫عَلُم اْلَغْي َ‬ ‫ل َوَل َأ ْ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫خَزاِئ ُ‬ ‫عْنِدي َ‬ ‫ُقْل َل َأُقوُل َلُكْم ِ‬
‫ن )‪(50‬‬ ‫ل َتَتَفّكُرو َ‬ ‫صيُر َأَف َ‬‫عَمى َواْلَب ِ‬ ‫سَتِوي اَْل ْ‬ ‫ي ُقْل َهْل َي ْ‬ ‫حى ِإَل ّ‬ ‫ِإّل َما ُيو َ‬
‫م كه‌‬ ‫يگسسسسوي ‌‬ ‫ه شسسسسما نم ‌‬ ‫ي پينننننامبرص »ب ‌‬ ‫»بگسسسسو« ا ‌‬
‫ت« تننا هننر‬ ‫ت »خسسدا نسسزد من‌ اسسس ‌‬ ‫ي« قنندر ‌‬ ‫ههسسا ‌‬ ‫گنجين ‌‬
‫ه غي ‌‬
‫ب‬ ‫مك ‌‬ ‫يگننوي ‌‬ ‫م »و نم ‌‬ ‫ه پيشنهاد كنيد‪ ،‬بينناور ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫معجز ‌‬
‫ه و شننما را از‬ ‫ه شننما خننبر داد ‌‬ ‫م« تا از امور ناپيدا ب ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫را م ‌‬
‫ع خواهنند شنند‪ ،‬آگننا ‌‬
‫ه‬ ‫ه واق ‌‬ ‫ه در روزگنناران ‌آيننند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫روينندادهاي ‌‬
‫م‪.‬‬‫گردان ‌‬
‫ي از علننو ‌‬
‫م‬ ‫ها ‌‬ ‫ش را بننر پننار ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬پيننامبر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫گفتن ‌‬
‫ي امننر‬ ‫ي نيننز گنناه ‌‬ ‫ن ديگننر ‌‬ ‫ه گردانيد و به ‌هر مسننلما ‌‬ ‫ب آگا ‌‬ ‫غي ‌‬
‫ي بننا امننر‬ ‫هبسا اين‌ نيز بننه ‌نننوع ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫يكند ن ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫حقي‌ را الها ‌‬
‫ن اسننا ‌‬
‫س‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي بايد دانس ‌‬ ‫ه باشد ن ول ‌‬ ‫ي پيوند داشت ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫غيب ‌‬
‫ش را بننر‬ ‫ه امننور خننوي ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ك مسلما ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫و زير بناي ‌‬
‫ن بنا كند‪.‬‬ ‫آ ‌‬
‫م« تننا مننرا‬ ‫ه هست ‌‬ ‫ن فرشت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يگوي ‌‬ ‫ه شما نم ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫بوتوا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بشر تننا ‌‬ ‫ف گردانيد ك ‌‬ ‫هاي ‌مكل ‌‬ ‫ي خارق ‌العاد ‌‬ ‫ه كارها ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م وحسسسي‬ ‫هسسسسوي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن جسسسز آنچ ‌‬ ‫ن را نننندارد »م ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ها ‌‬
‫م‬ ‫ي شنننما منننأمور گرديننند ‌‬ ‫ن بنننرا ‌‬ ‫غآ ‌‬ ‫ه تبلي ‌‬ ‫يشسسود« و ب ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫م از آ ‌‬
‫ن‬ ‫نه ‌‬ ‫م« و حننتي‌ يننك ‌سننر سننوز ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫»پيسسرو ‌‬
‫ي پيننامبرص »آيا نابينسسا و بينسسا‬ ‫م »بگو« ا ‌‬ ‫ينماي ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫تخط ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا كننافر و‬ ‫تيافتگا ‌‬ ‫ن و هننداي ‌‬ ‫برابرنسسد؟« يعننني‪ :‬گمراهننا ‌‬
‫يكنيسسد«‬ ‫م برابر نيستند »آيا تفكر نم ‌‬ ‫ن‪ ،‬هرگز با ه ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫ه از‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ن آنهننا را دريابينند و آ ‌‬ ‫ي ميننا ‌‬ ‫م برابر ‌‬ ‫ن امر تا عد ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫هاند؟‬ ‫ه را يافت ‌‬ ‫ه و را ‌‬ ‫ق را ديد ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ي كنيد ك ‌‬ ‫ي پيرو ‌‬ ‫ش كسان ‌‬ ‫رو ‌‬
 ‫ي َوَل‬‫ن ُدوِنصِه َولِص ّ‬ ‫شُروا ِإَلصصى َرّبِهصْم َلْيصسَ َلُهصْم ِمص ْ‬ ‫ح َ‬ ‫ن ُي ْ‬ ‫ن َأ ْ‬ ‫خاُفو َ‬ ‫ن َي َ‬‫َوَأْنِذْر ِبِه اّلِذي َ‬
‫ن )‪(51‬‬ ‫شَِفيٌع َلَعّلُهْم َيّتُقو َ‬
‫ن در‬ ‫ه از محشورشد ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن كسان ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ه« زيننرا‬ ‫ن انديشسسناكند‪ ،‬هشسسدار بسسد ‌‬ ‫نزد پروردگارشسسا ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ب اي ‌‬ ‫ه سنننب ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن در آنهنننا تنننأثير م ‌‬ ‫هشننندار داد ‌‬
‫ه سننب ‌‬
‫ب‬ ‫هب ‌‬ ‫ي كفننر ك ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ف كساني‌ از گرو ‌‬ ‫ساند‪ ،‬برخل ‌‬ ‫خداتر ‌‬
‫ن‪ ،‬هشنندار‬ ‫يترسند و بنابراي ‌‬ ‫انكار رستاخيز‪ ،‬از حشرونشر نم ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن در آنها تأثير ‌‬ ‫داد ‌‬
‫هشنند ‌‬
‫ن‬ ‫ه برانگيخت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ه دربرگيرند ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫هو‬ ‫ل ذم ‌‬ ‫ن‪ ،‬اه ‌‬ ‫م از مسننلمانا ‌‬ ‫ن دارننند؛ اع ‌‬ ‫گ ايمننا ‌‬ ‫س از مننر ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ل ن روز حشر را بنناور‬ ‫ه هرچند ن در اص ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫برخي‌ از مشركان ‌‬
‫ل خننداص در‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫ه خننبر داد ‌‬ ‫م دارند ك ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ندارند ولي‌ از آ ‌‬
‫ه معنناد‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن‪ ،‬كسننان ‌‬ ‫ه باشد‪ .‬بنابراي ‌‬ ‫ت داشت ‌‬ ‫ن مورد‪ ،‬صح ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ك اننند‪ ،‬پنددادنشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن آن ‌بيمنننا ‌‬ ‫ه و از فرا رسننيد ‌‬ ‫اعتقاد داشت ‌‬
‫ن خننود‬ ‫ت‪ .‬و اي ‌‬ ‫ن سننودمندتر اسنن ‌‬ ‫مفينندتر و هشنندار دادنشننا ‌‬
‫م در دعنننو ‌‬
‫ت‬ ‫ه مه ‌‬ ‫ن قضننني ‌‬ ‫ه اولي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ندهند ‌‬ ‫نشنننا ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ .‬چنننا ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ي؛ قضي ‌‬ ‫اسلم ‌‬
‫ه شننود‪،‬‬ ‫ه ما آموخت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫نعمرك فرمود‪» :‬قب ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ن بجسسز اللسسه هي ‌‬
‫چ‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫يشنند«‪» .‬برا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه ما داد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ن كسنناني‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ت و شفيع ‌‬ ‫دوس ‌‬
‫ه جننز خداوننند‪ ‬هي ‌‬
‫چ‬ ‫ن بيمناكننند ك ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫را هشنندار بنند ‌‬
‫ن را يننار ‌‬
‫ي‬ ‫ي نداشته ‌باشند تا آنننا ‌‬ ‫تگر ‌‬ ‫ت و ياور و شفاع ‌‬ ‫دوس ‌‬
‫ت و سننفارش‌‬ ‫ل شننفاع ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت دهد‪ ،‬يا در نزد خدا ‌‬ ‫ونصر ‌‬
‫ت يابند »باشد تسسا‬ ‫ي نجا ‌‬ ‫بو ‌‬ ‫ن را بكند تا در نتيجه ‌از عذا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن هشنندار‪ ،‬در زمننر ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي كنند« يعني‪ :‬به ‌وسيل ‌‬ ‫پرهيزگار ‌‬
‫ي درآيند‪.‬‬ ‫ل تقو ‌‬ ‫اه ‌‬
‫يكننند‬ ‫ه حشر را رد م ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ي از كفار معتر ‌‬ ‫ه‪ ،‬پندار كسان ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن شننفاع ‌‬
‫ت‬ ‫ن برايشننا ‌‬ ‫ن يننا بتانشننا ‌‬ ‫يكنننند؛ پنندرا ‌‬ ‫كه‌ تصننور م ‌‬
‫ب‪ ،‬يا مشننركاني ‌هسننتند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ن منحرفا ‌‬ ‫يكنند و آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ن شفاع ‌‬ ‫ن برايشا ‌‬ ‫يپندارند؛ بتا ‌‬ ‫م ‌‬
 ‫ك ِمصنْ‬ ‫عَلْيص َ‬ ‫جَهصُه َمصصا َ‬ ‫ن َو ْ‬ ‫ي ُيِريصُدو َ‬ ‫شص ّ‬ ‫ن َرّبُهصْم ِباْلَغصَداِة َواْلَع ِ‬ ‫عو َ‬ ‫ن َيْد ُ‬ ‫طُرِد اّلِذي َ‬ ‫َوَل َت ْ‬
‫ن ِمص َ‬
‫ن‬ ‫طُرَدُهصْم َفَتُكصصو َ‬ ‫يٍء َفَت ْ‬ ‫شص ْ‬ ‫ن َ‬ ‫عَلْيِهصْم ِمص ْ‬ ‫ك َ‬ ‫سصصاِب َ‬ ‫ح َ‬ ‫ن ِ‬ ‫يٍء َوَمصصا ِمص ْ‬ ‫ش ْ‬ ‫ن َ‬ ‫ساِبِهْم ِم ْ‬ ‫ح َ‬ ‫ِ‬
‫ن )‪(52‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬ ‫ال ّ‬
‫ه روايت‌‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب ننننزو ‌‬ ‫ن سنننب ‌‬ ‫نمسنننعود‪ ‬دربينننا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ب و غير آنهننا‬ ‫ل‪ ،‬عمار‪ ،‬خبا ‌‬ ‫ب‪ ،‬بل ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬مصع ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ل خداص بودند‪،‬‬ ‫ن در محضر رسو ‌‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫از ضعفا و فقرا ‌‬
‫تص آمدننند و‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫ش نننزد آ ‌‬ ‫ف قننري ‌‬ ‫ه گننروهي‌ از اشننرا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ل خننوش‌‬ ‫هچيننز د ‌‬ ‫يهم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ي محمد! آيننا ب ‌‬ ‫گفتند‪ :‬ا ‌‬
‫ه بينننوا هسننتند كه‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ي؟ آيا همي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه و از قومت ‌بريد ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ي‬
‫يپننندار ‌‬ ‫ت؟ آيننا م ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن منت ‌نهاد ‌‬ ‫ن ما بر آنا ‌‬ ‫خداوند از ميا ‌‬
‫ن! شننايد‬ ‫ن را از خود بننرا ‌‬ ‫م؟! آنا ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫نها م ‌‬ ‫ه ما پيرو همي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه نننازل‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫م! هما ‌‬ ‫ي كني ‌‬ ‫ي‪ ،‬ما از تو پيرو ‌‬ ‫ن را بران ‌‬ ‫اگر آنا ‌‬
‫نو‬ ‫ه پروردگار خسسود را بامسسدادا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫شد‪» :‬و كسان ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يخواننسسسد در حسسسال ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ه نيسسساي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫شسسسامگاها ‌‬
‫ن« يعننني‪:‬‬ ‫يخواهنسسد‪ ،‬از خسسود مسسرا ‌‬ ‫ي او را م ‌‬ ‫خشسسنود ‌‬
‫يگزارند و‬ ‫ي نماز م ‌‬ ‫ي حق‌ تعال ‌‬ ‫م برا ‌‬ ‫ح و شا ‌‬ ‫ه صب ‌‬ ‫كساني‌ را ك ‌‬
‫ت خننود‬ ‫ه در عباد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن دارند در حال ‌‬ ‫ل و بر زبا ‌‬ ‫ذكر او را بر د ‌‬
‫ي را‬ ‫م ديگننر ‌‬ ‫ف و مننرا ‌‬ ‫چ هنند ‌‬ ‫ي او هي ‌‬ ‫ه و جز رضا ‌‬ ‫اخلص ‌داشت ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫ن مسننيب‌ م ‌‬ ‫ن‪ .‬سننعيدب ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬از خننود مننرا ‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫دنبا ‌‬
‫ن را از‬ ‫ي! اينننا ‌‬ ‫ض اننند«‪ .‬آر ‌‬ ‫ي فننر ‌‬ ‫ن نمازهننا ‌‬ ‫»مراد‪ ،‬ادا كنندگا ‌‬
‫ن خننود قننرار بنند ‌‬
‫ه‬ ‫ن و رازدارا ‌‬ ‫ه از نزديكننا ‌‬ ‫ن بلك ‌‬ ‫خننود مننرا ‌‬
‫ي از حسسساب‌ تسسو‬ ‫ن بر تو و چيز ‌‬ ‫ب آنا ‌‬ ‫ي از حسا ‌‬ ‫»چيز ‌‬
‫ب آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي از حسننا ‌‬ ‫هدار چيننز ‌‬ ‫ه تننو عهنند ‌‬ ‫ت« ن ‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫س ديگر چننرا‬ ‫ب تو پ ‌‬ ‫ي از حسا ‌‬ ‫هدار چيز ‌‬ ‫ن عهد ‌‬ ‫هستي‌ و نه ‌آنا ‌‬
‫ي آور‪ ،‬بننا آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ي؟ پ ‌‬ ‫يران ‌‬ ‫ن را از خننود م ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫نو‬ ‫ه در دي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت حق‌ كسننان ‌‬ ‫ه رعنناي ‌‬ ‫ن و مبننادا بننه ‌انگيننز ‌‬ ‫بنشي ‌‬
‫ي »كه‌‬ ‫ن را از خود بننران ‌‬ ‫م آنها نيستند‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ه و مقا ‌‬ ‫ه پاي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫فض ‌‬
‫ن را‬ ‫ي« يعننني‪ :‬اگننر آنننا ‌‬ ‫ن و از ستمكاران ‌گسسرد ‌‬ ‫برانيشا ‌‬
‫ي‪.‬‬‫يگرد ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي‪ ،‬از ستمكارا ‌‬ ‫بران ‌‬
 ‫س ا ُّ‬
‫ل‬ ‫ن َبْيِنَنا َأَلْي َ‬ ‫عَلْيِهْم ِم ْ‬‫ل َ‬ ‫ن ا ُّ‬‫ض ِلَيُقوُلوا َأَهُؤَلِء َم ّ‬‫ضُهْم ِبَبْع ٍ‬ ‫ك َفَتّنا َبْع َ‬ ‫َوَكَذِل َ‬
‫ن )‪(53‬‬ ‫شاِكِري َ‬‫عَلَم ِبال ّ‬ ‫ِبَأ ْ‬
‫ي ديگسسر‬ ‫ه بسسرخ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي از آنسسا ‌‬ ‫ه مسسا بسسرخ ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫»و بدي ‌‬
‫مو‬ ‫ن آزمننودي ‌‬ ‫ن را بننا مستضننعفا ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬مسننتكبرا ‌‬ ‫آزمودي ‌‬
‫ن »آيا‬ ‫ن و گردنكشننا ‌‬ ‫م »تا بگويند« مسننتكبرا ‌‬ ‫ن كردي ‌‬ ‫امتحا ‌‬
‫ن من ‌‬
‫ت‬ ‫ن مسسا بسسر آنسسا ‌‬ ‫ه خدا از ميسسا ‌‬ ‫اينانند« كسنناني‌ »ك ‌‬
‫ق‪ ،‬گننرام ‌‬
‫ي‬ ‫هح ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن را بننا واصننل ‌كننرد ‌‬ ‫ت« و آنننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫نهاد ‌‬
‫م؟‬‫م هستي ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ه ما رؤسا و پيشوايا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت؟ در حال ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫ه احسسوا ‌‬
‫ل‬ ‫ل فرمننود‪» :‬آيسسا خداونسسد خسسود ب ‌‬ ‫خداوننند متعننا ‌‬
‫ه شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ت؟« پننس ‌شننما را چ ‌‬ ‫هتر نيسس ‌‬ ‫ن آگسسا ‌‬ ‫شسسكرگزارا ‌‬
‫ل فضننل‬ ‫يكنينند و منكننر فضنن ‌‬ ‫ضم ‌‬ ‫ه اعننترا ‌‬ ‫ه جنناهلن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫يگرديد؟‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ل خداص در آغاز‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫ب پيروا ‌‬ ‫ه غال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن يادآور ‌‬ ‫شايا ‌‬
‫ن نن‬ ‫ن و بردگنا ‌‬ ‫ن و زنا ‌‬ ‫ن ن از مردا ‌‬ ‫ن و بينوايا ‌‬ ‫ت‪ ،‬مستضعفا ‌‬ ‫بعث ‌‬
‫ي‬
‫تص نپيرو ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫ي ن ن از آ ‌‬ ‫ف ن ن جننز اننندك ‌‬ ‫بودننند و از اشننرا ‌‬
‫نو‬ ‫ن مستضعفا ‌‬ ‫ت‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نكردند‪ ،‬ك ‌‬
‫م پذيرفت ‌‬
‫ن‬ ‫خ‪ ،‬پيشگا ‌‬ ‫ل تاري ‌‬ ‫ه در طو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن ديگر ‌‬ ‫ه مستضعفا ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫يشوند‪ ،‬تجلي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫گ قافل ‌‬ ‫حق ‌و پيشاهن ‌‬

‫سصهِ‬
‫عَلصصى َنْف ِ‬‫ب َرّبُكصْم َ‬‫عَلْيُكصْم َكَتص َ‬‫لٌم َ‬‫سص َ‬
‫ن ِبَآَياِتَنصصا َفُقصْل َ‬
‫ن ُيْؤِمُنصصو َ‬
‫ك اّلصِذي َ‬
‫جصصاَء َ‬‫َوِإَذا َ‬
‫غُفصصوٌر‬ ‫ح َف صَأّنُه َ‬
‫ص صَل َ‬
‫ن َبْعِدِه َوَأ ْ‬
‫ب ِم ْ‬‫جَهاَلٍة ُثّم َتا َ‬
‫سوًءا ِب َ‬ ‫عِمَل ِمْنُكْم ُ‬‫ن َ‬‫حَمَة َأّنُه َم ْ‬
‫الرّ ْ‬
‫حيٌم )‪(54‬‬ ‫َر ِ‬
‫ن دارند‪ ،‬نزد تسسو‬ ‫ت ما ايما ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كسان ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ه خداوننند‪‬‬ ‫ي هسننتند ك ‌‬ ‫ن مستضعفان ‌مننؤمن ‌‬ ‫ن هما ‌‬ ‫آيند« آنا ‌‬
‫س بگسسو« ا ‌‬
‫ي‬ ‫ن نهي‌ كننرد »پ ‌‬ ‫ن ايشننا ‌‬ ‫ش را از راننند ‌‬ ‫پيننامبر ‌‬
‫ل و گرامنني‬ ‫ن خنناطر و تجلي ‌‬ ‫ش سنناخت ‌‬ ‫ي خننو ‌‬ ‫پيننامبرص بننرا ‌‬
‫ن اسننت‪:‬‬ ‫ي اي ‌‬ ‫م بر شما«‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫مشان‪» :‬سل ‌‬ ‫ت مقد ‌‬ ‫‌داش ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ن‪ .‬و چنننا ‌‬ ‫ن برسننا ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫م خداوند‪ ‬را ب ‌‬ ‫سل ‌‬
‫ن را‬ ‫ن مستضننعفا ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه‪ ،‬هننر وق ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫خننداص بعنند از نننزو ‌‬
‫يجسننتند‬ ‫تم ‌‬ ‫ن‪ ،‬سننبق ‌‬ ‫ن بننر ايشننا ‌‬ ‫يديدننند‪ ،‬در سننلم ‌گفت ‌‬ ‫م ‌‬
 ‫ه«‬ ‫م گردانيسسد ‌‬ ‫ن بسسر خسسود رحمت‌ را لز ‌‬ ‫»پروردگارتسسا ‌‬
‫ي فض نل‌‬ ‫ن از رو ‌‬ ‫ه پروردگارتننا ‌‬ ‫ن بگو ك ‌‬ ‫ن مستضعفا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يعني‪ :‬ب ‌‬
‫ي را بننر خننود واجب‌‬ ‫ت و مهربننان ‌‬ ‫ن رحم ‌‬ ‫ش‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫و احسا ‌‬
‫ن مژد ‌‬
‫ه‬ ‫ع پروردگارشا ‌‬ ‫ه رحمت ‌وسي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫س ايشا ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫گردانيد ‌‬
‫ن در لننو ‌‬
‫ح‬ ‫ن اسننت‪ :‬پروردگارتننا ‌‬ ‫يديگر‪ ،‬معني‌ اي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ه‪ .‬ب ‌‬ ‫بنند ‌‬
‫س از شما‬ ‫ت‪» .‬هر ك ‌‬ ‫ت را نوشته ‌ اس ‌‬ ‫محفوظ برخود رحم ‌‬
‫ي شسسود«‬ ‫ب كسسار ناشايسسست ‌‬ ‫ت مسسرتك ‌‬ ‫ي جهال ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ل حكمننت ‌و تنندبير‬ ‫ه كار اه ‌‬ ‫م دهد‪ ،‬ن ‌‬ ‫ن را انجا ‌‬ ‫يعني‪ :‬كار جاهل ‌‬
‫ن عمل‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ن« يعننني‪ :‬بعنند از ارتكننا ‌‬ ‫ه بعسسد از آ ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫را‪» 1‬آ ‌‬
‫ه با معصننيت‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ح نمايد« آنچ ‌‬ ‫ه كند و اصل ‌‬ ‫ت »توب ‌‬ ‫زش ‌‬
‫بو‬ ‫ه صننوا ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫ي اخل ‌‬ ‫س‪ ،‬از رو ‌‬ ‫ه بود پ ‌‬ ‫ه فاسد كرد ‌‬ ‫و گنا ‌‬
‫ه مهربسسان‌‬ ‫ه خداوند آمرزند ‌‬ ‫ت بازآيد »بداند ك ‌‬ ‫ل طاع ‌‬ ‫عم ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫يآمرزد و رح ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ل ايما ‌‬ ‫ت« بر اه ‌‬ ‫اس ‌‬

‫ن )‪(55‬‬ ‫جِرِمي َ‬
‫سِبيُل اْلُم ْ‬‫ن َ‬‫سَتِبي َ‬
‫ت َوِلَت ْ‬‫لَيا ِ‬
‫صُل ا َْ‬
‫ك ُنَف ّ‬
‫َوكََذِل َ‬
‫ي بيسسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه روشسسسن ‌‬ ‫ت خسسسود را ب ‌‬ ‫ن آيسسسا ‌‬ ‫نسسسسا ‌‬ ‫»و بدي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي را بننا نسننبت ‌‬‫م هر گروه ‌‬ ‫ن و حك ‌‬ ‫م« در امر دي ‌‬ ‫يداري ‌‬ ‫م ‌‬
‫يسننازيم‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م روشن ‌‬ ‫ح تمننا ‌‬‫ل و توضنني ‌‬ ‫ه تفصنني ‌‬ ‫ن دارند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن آشسسكار گسسردد« يعننني‪ :‬تننا اي‌‬ ‫م مجرما ‌‬ ‫ه و رس ‌‬ ‫»تا را ‌‬
‫ه راند ‌‬
‫ن‬ ‫ه تو را ب ‌‬‫يك ‌‬‫ن و معاندان ‌‬ ‫ش كافرا ‌‬ ‫ه و رو ‌‬ ‫پيامبرص! را ‌‬
‫ن‪ ،‬بننر تننو‬‫ش مؤمنننا ‌‬‫ه و رو ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬از را ‌‬ ‫ن امننر م ‌‬ ‫مستضننعفا ‌‬
‫متمايز گردد‪.‬‬

‫ضَلْل ُ‬
‫ت‬ ‫ل ُقْل َل َأّتِبُع َأْهَواَءُكْم َقْد َ‬
‫ن ا ِّ‬‫ن ُدو ِ‬
‫ن ِم ْ‬‫عو َ‬
‫ن َتْد ُ‬
‫عُبَد اّلِذي َ‬
‫ن َأ ْ‬
‫ت َأ ْ‬
‫ُقْل ِإّني ُنِهي ُ‬
‫ن )‪(56‬‬ ‫ن اْلُمْهَتِدي َ‬‫ِإًذا َوَما َأَنا ِم َ‬
‫ه ادله‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ي شسسد ‌‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ي پيننامبرص »م ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ن كساني‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫م از اي ‌‬ ‫ي و عقلي‌ برگردانيننده ‌شنند ‌‬ ‫سمع ‌‬
‫م‪ .‬بگسسو‪:‬‬ ‫ت كن ‌‬ ‫يپرسسستيد‪ ،‬عبسساد ‌‬ ‫ه شما بجز الله م ‌‬ ‫را ك ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫ه‬ ‫يزند‪ .‬نگا ‌‬
‫ت سر م ‌‬
‫ي جهال ‌‬
‫ي از رو ‌‬
‫ه هر گناه ‌‬
‫تك ‌‬
‫بايد گف ‌‬ ‫‪1‬‬

‫تفسير »نساء‪.«17 /‬‬

 ‫مها و‬ ‫ه و رسن ‌‬ ‫ي شما« يعننني‪ :‬از را ‌‬ ‫ن از هوا و هوسها ‌‬ ‫م ‌‬
‫يشننود‬ ‫يم ‌‬ ‫ن در گمننراه ‌‬ ‫ب افتنناد ‌‬ ‫ه مسننب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي فاسنندتا ‌‬ ‫هدفها ‌‬
‫ه معبننودان‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن خواسننت ‌‬ ‫ل اي ‌‬‫م« از قننبي ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫»پيسسرو ‌‬
‫ن را از خننود‬ ‫ن مننؤم ‌‬ ‫م و مستضننعفا ‌‬ ‫ش كن ‌‬ ‫ن راپرسننت ‌‬ ‫باطلتننا ‌‬
‫ي كنم‌‬ ‫ي شننما پيننرو ‌‬ ‫سهننا ‌‬‫ه« اگر از هننوا و هو ‌‬ ‫نگا ‌‬
‫م! »آ ‌‬ ‫بران ‌‬
‫م«‪.‬‬‫ن نباش ‌‬ ‫هيافتگا ‌‬ ‫م و از را ‌‬ ‫ه شده ‌باش ‌‬ ‫»گمرا ‌‬
‫س‪ ،‬سننب ‌‬
‫ب‬ ‫ي از هوا و هننو ‌‬ ‫ه پيرو ‌‬ ‫يسازد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه روش ‌‬ ‫آيه‌ كريم ‌‬
‫ب‪ ،‬از‬
‫ن سننب ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت و آنننا ‌‬ ‫ن در گمننراهي‌ اسنن ‌‬ ‫فروافتنناد ‌‬
‫ن نبودند‪.‬‬ ‫هيافتگا ‌‬ ‫را ‌‬

‫حْك صُم ِإّل‬ ‫ن اْل ُ‬

‫ن ِبصِه ِإ ِ‬ ‫جُلو َ‬
‫س صَتْع ِ‬
‫عْنِدي َما َت ْ‬ ‫ن َرّبي َوَكّذْبُتْم ِبِه َما ِ‬ ‫عَلى َبّيَنٍة ِم ْ‬ ‫ُقْل ِإّني َ‬
‫ن )‪(57‬‬ ‫صِلي َ‬‫خْيُر اْلَفا ِ‬‫ق َوُهَو َ‬ ‫حّ‬ ‫ص اْل َ‬ ‫ل َيُق ّ‬ ‫ِّ‬
‫ي پروردگسسار‬ ‫ن از سسسو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي پيننامبرص »هرآين ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ن از جننانب‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬م ‌‬ ‫ت آشسسكاري ‌هسسست ‌‬ ‫خسسود بسسر حج ‌‬
‫ي اسننتوار‬ ‫ن روشننن ‌‬ ‫ن و يقي ‌‬ ‫ه برهننا ‌‬ ‫ه پشننتوان ‌‬ ‫پروردگننار خننود ب ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ن نيس نت‌ چنننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هگننا ‌‬ ‫س‪ ،‬تكي ‌‬ ‫ك و هننوا و هننو ‌‬ ‫موش ‌‬ ‫هست ‌‬
‫س‪،‬‬ ‫ياسننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫كورزيها ‌‬ ‫ل و شن ‌‬ ‫ي از شبهات ‌بنناط ‌‬ ‫شما در پيرو ‌‬
‫ن را‬ ‫ي ننناروا ندارينند »و شسسما آ ‌‬ ‫سها ‌‬ ‫هگاهي‌ جز هو ‌‬ ‫چ تكي ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ت آشننكار را‪.‬‬ ‫غ پنداشتيد« يعني‪ :‬پروردگننار را‪ ،‬يننا حج ‌‬ ‫درو ‌‬
‫ي »در‬ ‫ب اله ‌‬ ‫يطلبيسسد« از عننذا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ب از م ‌‬ ‫هشتا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫»آنچ ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ل اس ن ‌‬ ‫ت‪ .‬نق ‌‬ ‫ننيس ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬در اختيار م ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫نزد م ‌‬
‫ي اسننتهزا و تمسننخر‪،‬‬ ‫ب و از رو ‌‬ ‫ن از فننرط تكننذي ‌‬ ‫مشننركا ‌‬
‫يشدند‪ .‬بعض ‌‬
‫ي‬ ‫يم ‌‬ ‫ن اله ‌‬ ‫ل و شتابا ‌‬ ‫ب عاج ‌‬ ‫ل عذا ‌‬ ‫خواستار نزو ‌‬
‫يطلبيد‬ ‫بم ‌‬ ‫ه شتا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه از م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هاند‪ :‬معجزات ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫در معنا ‌‬
‫ت«‬ ‫ت خداونسسد نيسس ‌‬ ‫هدسس ‌‬ ‫م جز ب ‌‬ ‫ت »حك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫در نزد م ‌‬
‫ت درخواس ن ‌‬
‫ت‬ ‫م اجنناب ‌‬ ‫ت يننا عنند ‌‬ ‫ه در اجنناب ‌‬ ‫هچيز‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫در هم ‌‬
‫ت »او گويساي‌ حق‌‬ ‫ن معجننزا ‌‬ ‫ب‪ ،‬يننا فننرودآورد ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫عجولن ‌‬
‫يكننند‪،‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ل در آنچ ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬خداوند متعا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫مو ‌‬
‫ي‬ ‫ي از احكننا ‌‬ ‫چ حكم ‌‬ ‫ت و هي ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ه حق‌ و حقيق ‌‬ ‫نكنننند ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫ق اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫يح ‌‬ ‫ه قضننايا ‌‬ ‫ن كنننند ‌‬ ‫ت‪ .‬يا او بيا ‌‬ ‫ت نيس ‌‬ ‫ي ازحكم ‌‬ ‫خال ‌‬
‫قو‬‫نح ‌‬‫ت« مينننا ‌‬‫ن اسسس ‌‬ ‫هكنندگا ‌‬ ‫ن فيصسسل ‌‬ ‫»و او بهسستري ‌‬
‫يكننند و فيصننله‬
‫مم ‌‬ ‫ش حك ‌‬ ‫ن بننندگان ‌‬‫ه در ميننا ‌‬‫هك ‌‬
‫ل‪ ،‬با آنچ ‌‬
‫باط ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬‫ت و داور ‌‬ ‫يدهد‪ .‬فصل‪ :‬قضاو ‌‬ ‫‌م ‌‬

‫عَل صُم‬
‫ل ص َأ ْ‬
‫ي اَْلْم صُر َبْيِنصصي َوَبْيَنُك صْم َوا ُّ‬‫ضص َ‬
‫ن ِب صِه َلُق ِ‬
‫جُلو َ‬
‫س صَتْع ِ‬‫عْن صِدي َمصصا َت ْ‬
‫ن ِ‬‫ُق صْل َل صْو َأ ّ‬
‫ن )‪(58‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬ ‫ِبال ّ‬
‫ب از من‌‬ ‫ه شسستا ‌‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ي پيننامبرص »اگسسر آنچ ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ن عننذاب‌‬ ‫ن بود« يعننني‪ :‬اگننر فننرودآورد ‌‬ ‫يطلبيد‪ ،‬نزد م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن بننود »همانا كسسار بين‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه شننما در تننوا ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫درخواس ‌‬
‫ن را بننر شننما فننرود‬ ‫يشسسد« زيننرا آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن وشما يكسر ‌‬ ‫م ‌‬
‫م خننود‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫ن مننن ‌و شننما ب ‌‬ ‫ه ديگر كار ميننا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫م‪ ،‬آ ‌‬ ‫يآورد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت« به‌‬ ‫هتر اس س ‌‬ ‫ن آگسسا ‌‬ ‫ه سسستمكارا ‌‬ ‫يرسيد »و خداوند ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫م و حكمتش‌ ننن در‬ ‫ي عل ‌‬ ‫همقتضننا ‌‬ ‫ب را ننن ب ‌‬ ‫ت‪ ،‬عننذا ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫همي ‌‬
‫يآورد‪.‬‬ ‫ن فرود م ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ت مناس ‌‬ ‫وق ‌‬

‫ط ِمصنْ‬ ‫سصُق ُ‬
‫حِر َوَمصصا َت ْ‬‫ب َل َيْعَلُمَها ِإّل ُهَو َوَيْعَلُم َما ِفي اْلَبّر َواْلَب ْ‬ ‫ح اْلَغْي ِ‬‫عْنَدُه َمَفاِت ُ‬‫َو ِ‬
‫س ِإّل ِفصصي ِكَتصصا ٍ‬
‫ب‬ ‫ب َوَل َيصصاِب ٍ‬ ‫ط ٍ‬‫ض َوَل َر ْ‬ ‫ت اَْلْر ِ‬ ‫ظُلَما ِ‬‫حّبٍة ِفي ُ‬ ‫َورََقٍة ِإّل َيْعَلُمَها َوَل َ‬
‫ن )‪(59‬‬ ‫ُمِبي ٍ‬
‫ل ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي طننولن ‌‬ ‫ت وگننو ‌‬ ‫ن گف ‌‬ ‫بعنند از اي ‌‬
‫ت به‌‬ ‫ق آيننا ‌‬ ‫ك سيا ‌‬ ‫ب داد‪ ،‬اين ‌‬ ‫ق ترتي ‌‬ ‫ن دين ‌ح ‌‬ ‫ش و معاندا ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ب« يعننني‪:‬‬ ‫يپردازد‪» :‬و كليسسدهاي ‌غي ‌‬ ‫م الهي‌ م ‌‬ ‫ع عل ‌‬ ‫موضو ‌‬
‫ي غيب‌ »تنها نسسزد‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ي گنجين ‌‬ ‫ب‪ .‬يننا كلينندها ‌‬ ‫ي غي ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫گنجين ‌‬
‫يداند« يعني‪ :‬احنندي‌‬ ‫ن را نم ‌‬ ‫س جز او آ ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ت‪ ،‬هي ‌‬ ‫اوس ‌‬
‫م آنهننا را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي كننه ‌او عل ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي از امننور غيننب ‌‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫از خلق ‌‬
‫ه‪ ،‬آگاهي‌ ندارد‪.‬‬ ‫ص ساخت ‌‬ ‫ش مخصو ‌‬ ‫خود ‌‬
‫نو‬ ‫ن‪ ،‬رمننال ‌‬ ‫ن‪ ،‬منجمننا ‌‬ ‫ي كاهنا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫هگوي ‌‬ ‫ل و ياو ‌‬ ‫ه‪ ،‬اباطي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي فراتننر از حنند و شننأ ‌‬
‫ن‬ ‫ن امننور ‌‬ ‫ديگراني‌ را كه ‌مدعي‌ دانست ‌‬
‫ه اسننت‪:‬‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫يكند‪ .‬در حديث‌ شننري ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ش هستند‪ ،‬دف ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ل( بننرود و از او‬ ‫م‪ ،‬رمننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬منج ‌‬ ‫ف )كنناه ‌‬ ‫س نننزد عننرا ‌‬ ‫»هننر ك ‌‬
‫ي پننذيرفت ‌‬
‫ه‬ ‫ي نمنناز ‌‬ ‫ب از و ‌‬ ‫ل شنن ‌‬ ‫ل كننند‪ ،‬چه ‌‬ ‫ي را سننؤا ‌‬ ‫چيننز ‌‬
‫ب«‬ ‫م غي ‌‬ ‫ه »عل ‌‬ ‫عب ‌‬ ‫ف راج ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن درحنندي ‌‬ ‫يشود«‪ .‬همچني ‌‬ ‫نم ‌‬
 ‫ت كه‌ جسز‬ ‫ج چيسسز اسس ‌‬ ‫ب پن ‌‬ ‫ي غي ‌‬ ‫ه اسننت‪» :‬كليسدها ‌‬ ‫آمنند ‌‬
‫م ندارد‪:‬‬ ‫ه آنها عل ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن كس ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ي انجننا ‌‬
‫م‬ ‫هكننار ‌‬ ‫ه فننردا چ ‌‬ ‫يداننند ك ‌‬ ‫ي جننز خنندا‪ ‬نم ‌‬ ‫‪1‬ننن كسنن ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ت »از‬ ‫مهننا چيس ن ‌‬ ‫ه در رح ‌‬ ‫يداننند ك ‌‬ ‫‪2‬ن ن كس ني‌ جننز خنندا‪ ‬نم ‌‬
‫ن«‪.‬‬ ‫يجني ‌‬ ‫ف اخلقي‌ و ايمان ‌‬ ‫اوصا ‌‬
‫ت نننازل‌‬ ‫هوق ‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫ه بننارا ‌‬ ‫يداننند ك ‌‬ ‫ي جننز خنندا‪ ‬نم ‌‬ ‫‪3‬ننن كسنن ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫هوقت‌ برپننا‬ ‫تچ ‌‬ ‫ه قيننام ‌‬ ‫يداننند ك ‌‬ ‫ي جننز خنندا‪ ‬نم ‌‬ ‫‪4‬ننن كسنن ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫م سننرزمي ‌‬
‫ن‬ ‫ه در كنندا ‌‬ ‫يداننند ك ‌‬ ‫‪5‬ننن و كسنني‌ جننز خنندا‪ ‬نم ‌‬
‫يميرد«‪.1‬‬ ‫م ‌‬
‫نو‬ ‫ت و حيننوا ‌‬ ‫ت« از نبا ‌‬ ‫ي و درياس ‌‬ ‫ه را در خشك ‌‬ ‫»و آنچ ‌‬
‫م تفصننيلي‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫يداند« ب ‌‬ ‫ه »م ‌‬ ‫جماد و جواهر و عناصر وغير ‌‬
‫ن را‬ ‫هآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يافتسسد مگسسر اي ‌‬ ‫ي فسسرو نم ‌‬ ‫چ بسسرگ ‌‬ ‫»و هي ‌‬
‫يافتنند‪،‬‬ ‫ي فرونم ‌‬ ‫چ درخننت ‌‬ ‫ي از هي ‌‬ ‫چ بننرگ ‌‬ ‫يدانسسد« يعننني‪ :‬هي ‌‬ ‫م ‌‬
‫نو‬ ‫ت و شننمار‪ ،‬زمننا ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ن آگننا ‌‬ ‫ي بننه ‌آ ‌‬ ‫ق تعال ‌‬‫هح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مگر اي ‌‬
‫ت »در‬ ‫ي« نيسنن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چ دان ‌‬ ‫يداند »و هي ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ن سقوط آ ‌‬ ‫مكا ‌‬
‫ن بطن‌‬ ‫ن‪ ،‬چو ‌‬ ‫كآ ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬در اماكن‌ تاري ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫تاريك ‌‬
‫ن تعننبير‪ ،‬شننام ‌‬
‫ل‬ ‫ت« اي ‌‬ ‫ي نيس س ‌‬ ‫ن »و هيچ ‌تر وخشسسك ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ي روش ‌‬
‫ن‬ ‫ه در كتاب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشود »مگر اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫م موجودا ‌‬ ‫تما ‌‬
‫م خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ح محفوظ‪ ،‬يننا عل ‌‬ ‫ه همانا لو ‌‬ ‫ت« ك ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ثب ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫جٌل‬
‫ضى َأ َ‬‫حُتْم ِبالّنَهارِ ُثّم َيْبَعُثُكْم ِفيِه ِلُيْق َ‬
‫جَر ْ‬‫َوُهَو اّلِذي َيَتَوّفاُكْم ِبالّلْيِل َوَيْعَلُم َما َ‬
‫ن )‪(60‬‬ ‫جُعُكْم ُثّم ُيَنّبُئُكْم ِبَما ُكْنُتْم َتْعَمُلو َ‬‫ُمسَّمى ُثّم ِإَلْيِه َمْر ِ‬
‫ض رو ‌‬
‫ح‬ ‫ب شسسسسما را قب ‌‬ ‫ه در شسسسس ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫»و اوسسسسس ‌‬
‫يبننرد و‬ ‫ب فننرو م ‌‬ ‫ب شننما را بننه ‌خننوا ‌‬ ‫يكند« يعني‪ :‬در ش ‌‬ ‫م ‌‬

‫ه كنيد ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن امور‪ ،‬نگا ‌‬
‫ق اي ‌‬
‫ي بيشتر از مفاد و مصادي ‌‬‫ي آگاه ‌‬
‫برا ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ه »لقمان‌ ‪.«34 /‬‬‫تفسير سور ‌‬

 ‫ه تميينننز و تصنننرف‬ ‫ن قنننادر ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسنننيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ح شنننما را ك ‌‬ ‫اروا ‌‬
‫هاند كه‪ :‬خننواب‌‬ ‫نرو گفت ‌‬ ‫يكند‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ضم ‌‬ ‫ن قب ‌‬ ‫يگرديد‪ ،‬در آ ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ه را در روز كسسسسسب‌‬ ‫ت‪» .‬و آنچ ‌‬ ‫ي اسنننن ‌‬ ‫گ صننننغر ‌‬ ‫مننننر ‌‬
‫ه را از خير و شر با اننندامها و اعضننا ‌‬
‫ي‬ ‫هايد« يعني‪ :‬آنچ ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن تعبير بنندان‌‬ ‫يداند« اي ‌‬ ‫هايد »م ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫وجود خود در روز انجا ‌‬
‫ه مننا در ش نب‌ انجننا ‌‬
‫م‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي افعال ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ت كه ‌ح ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫معن ‌‬
‫ب قب ‌‬
‫ض‬ ‫ه خننوا ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫يداننند‪ ،‬يننا مننا را در روز ب ‌‬ ‫م‪ ،‬نم ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ه يننادآور ‌‬ ‫ك چيننز ب ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ص سنناخت ‌‬ ‫يكننند زيننرا مخصننو ‌‬ ‫ح نم ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن«‬ ‫س شسسما را در آ ‌‬ ‫ت »سپ ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي ماعدا ‌‬ ‫ل بر نف ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ن از‬ ‫ن انسننا ‌‬ ‫يانگيزد« مراد بينندار شنند ‌‬ ‫يعني‪ :‬در روز »برم ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ن« يعني‪ :‬تا ميعاد ‌‬ ‫ت »تا ميعاد معي ‌‬ ‫ب در روز اس ‌‬ ‫خوا ‌‬
‫ي از افراد بندگان ‌تعيي ‌‬
‫ن‬ ‫ي هر فرد ‌‬ ‫ق و روز ‌‬ ‫ي زندگي‌ و رز ‌‬ ‫برا ‌‬
‫س بازگشس ‌‬
‫ت‬ ‫ه شود‪ ،‬سسسپ ‌‬ ‫م رساند ‌‬ ‫هانجا ‌‬ ‫ت‪» ،‬ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫نگسسساه ‌شسسسما را از آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي اوسسسس ‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫شسسسما ب ‌‬
‫ه عل ‌‬
‫م‬ ‫ه بننر احنناط ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يدهسسد« اي ‌‬ ‫يكرديد خبر م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل و اطننوار‬ ‫ه احننوا ‌‬ ‫ش در هم ‌‬ ‫م مخلوقننات ‌‬ ‫هتمننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫خداوند متعننا ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ن دلل ‌‬ ‫هستي‌ و مرگشا ‌‬
‫ي‬‫ت«‪ ،‬و در جننا ‌‬ ‫ب را »وفننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬خننوا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫ق چنين‌‬ ‫ن‪ ،‬از تعننابير فننو ‌‬ ‫ه؛ بنابراي ‌‬ ‫گ« ناميد ‌‬ ‫ن را »مر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫ي را در‬ ‫ب‪ ،‬چيزهنناي ‌‬ ‫ه خننوا ‌‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫يتننواني ‌‬ ‫ه ما م ‌‬ ‫يآيد ك ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ي قننبر‬ ‫تهننا ‌‬ ‫ب‪ ،‬يننا نعم ‌‬ ‫خ‪ ،‬عننذا ‌‬ ‫م بننرز ‌‬ ‫گ‪ ،‬عننال ‌‬ ‫م مننر ‌‬ ‫مورد عننال ‌‬
‫ه را‬ ‫ه خننواب ‌رفت ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫ه مننا شننخ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن حال ‌‬ ‫م زيرا در هما ‌‬ ‫بداني ‌‬
‫ن اس نت‌ او درحننا ‌‬
‫ل‬ ‫م‪ ،‬ممك ‌‬ ‫يبيني ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫يحننرك ‌‬ ‫موب ‌‬ ‫ن و آرا ‌‬ ‫ساك ‌‬
‫يبيننند‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه باشد و با خوابهنناي ‌‬ ‫ت قرار داشت ‌‬ ‫ب يا نعم ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ي نيسنت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ن بنندا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫س كننند‪ .‬البت ‌‬ ‫ت را احسا ‌‬ ‫ن حال ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت بلك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫برفت ‌‬ ‫ه خننوا ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫ه و شننخ ‌‬ ‫ل شخص ‌مرد ‌‬ ‫حا ‌‬
‫ه از مننر ‌‬
‫گ‬ ‫كشد ‌‬ ‫ي كوچ ‌‬ ‫ب تابلوي ‌‬ ‫ه خوا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه اسننت‪» :‬النننوم ‌اخننو المننوت‪:‬‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ت‪ .‬در حدي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫گ اس ‌‬ ‫ب برادر مر ‌‬ ‫خوا ‌‬
 ‫ت َتَوّفْتُه‬ ‫حَدُكُم اْلَمْو ُ‬ ‫جاَء َأ َ‬ ‫حّتى ِإَذا َ‬ ‫ظًة َ‬ ‫حَف َ‬ ‫عَلْيُكْم َ‬ ‫سُل َ‬ ‫عَباِدِه َوُيْر ِ‬ ‫ق ِ‬‫َوُهَو اْلَقاِهُر َفْو َ‬
‫ن )‪(61‬‬ ‫طو َ‬ ‫سُلَنا َوُهْم َل ُيَفّر ُ‬ ‫ُر ُ‬
‫ي بننر‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ن خود« يعننني‪ :‬ح ‌‬ ‫ت قاهر بر بندگا ‌‬ ‫»و اوس ‌‬
‫ت »و بر شسسما نگهبانسساني‌‬ ‫ه آنها غالب ‌اسنن ‌‬ ‫كار خود دربار ‌‬
‫ن شننما از‬ ‫ه آنهننا را نگهبننا ‌‬ ‫يفرستد« يعني‪ :‬فرشننتگاني‌ ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ن فرشننتگا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت قننرار داد ‌‬ ‫ن در آفننا ‌‬ ‫افتنناد ‌‬
‫ف آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫يدارننند‪ .‬در حنديث‌ شنري ‌‬ ‫ل شما را نيننز نگناه ‌م ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ي در‬ ‫ن شما فرشننتگاني‌ در ش نب‌ و فرشننتگان ‌‬ ‫است‪» :‬در ميا ‌‬
‫ه در نمنناز بامننداد و نمنناز‬ ‫ن دو گننرو ‌‬ ‫يآيننند‪ ،‬اي ‌‬ ‫يدرپي‌ م ‌‬ ‫روز پ ‌‬
‫ب را در ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه شن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س آنننا ‌‬ ‫يشوند‪ ،‬سپ ‌‬ ‫م يكجا م ‌‬ ‫عصر باه ‌‬
‫ن نن‬ ‫ه پروردگارشننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫جم ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬عرو ‌‬ ‫شما گذراند ‌‬
‫ت نن ازايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن داننناتر اسن ‌‬ ‫ه كننار ايشننا ‌‬ ‫ه او خننود ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحننال ‌‬
‫يگويننند‪:‬‬ ‫ي بجننا گذاشننتيد؟ م ‌‬ ‫ه حال ‌‬ ‫م را در چ ‌‬ ‫يپرسد‪ :‬بندگان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي به‌‬ ‫يخواندند و درحننال ‌‬ ‫ه نماز م ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ك كردي ‌‬ ‫يتر ‌‬ ‫ن را درحال ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يخواندند«‪.‬‬ ‫ه نمازم ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ن آمدي ‌‬ ‫ميانشا ‌‬
‫ن را‬ ‫ل انسننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬اعمننا ‌‬ ‫ن نگهبننا ‌‬ ‫ه فرشننتگا ‌‬ ‫ن امر ك ‌‬ ‫ت در اي ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫هچيننز از‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ل خننود ب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫هخنندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ينويسننند ن ن بننا آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل مننادي ‌محسوس ني‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ت ن همانننا آورد ‌‬ ‫س داناتر اس ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ه اگننر‬ ‫ن جهت‌ ك ‌‬ ‫ت و نيننز بنندا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت بر انسا ‌‬ ‫ه حج ‌‬ ‫ي اقام ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ق‪ ،‬ضننبط و تنندوين‌‬ ‫ه دقي ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫ش اي ‌‬ ‫ن بداننند كننه ‌اعمننال ‌‬ ‫انسننا ‌‬
‫ت و عبننادا ‌‬
‫ت‬ ‫ه و به ‌طاعا ‌‬ ‫ت بازداشت ‌‬ ‫يشود‪ ،‬خود را از منهيا ‌‬ ‫م ‌‬
‫گ فسسرا‬ ‫ي از شما را مر ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يآورد‪» .‬تا وقت ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫يكنند« ك ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ض رو ‌‬ ‫ن ما او را قب ‌‬ ‫رسد‪ ،‬فرشتگا ‌‬
‫ن او هستند‪ .‬تننوفته‪:‬‬ ‫ل( وياورا ‌‬ ‫ت )عزرائي ‌‬ ‫كالمو ‌‬ ‫ن‪ ،‬مل ‌‬ ‫فرشتگا ‌‬
‫ه آنسسان‬ ‫يك ‌‬ ‫ح او را‪» .‬درحسسال ‌‬ ‫ت رو ‌‬ ‫ب كننرد درينناف ‌‬ ‫يعننني‪ :‬طل ‌‬
‫نن‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن‪ ،‬در آنچ ‌‬ ‫ن فرشتگا ‌‬ ‫يكنند« يعني‪ :‬آ ‌‬ ‫‌تفريط نم ‌‬
‫يو‬ ‫ه اند‪ ،‬هيچ‌ كوتاه ‌‬ ‫ح ن مأمور گشت ‌‬ ‫ت به ‌اروا ‌‬ ‫م يا اهان ‌‬ ‫از اكرا ‌‬
‫ث شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ك حنندي ‌‬ ‫ي ازي ‌‬ ‫يكنند‪ .‬در اينجا بخش ن ‌‬ ‫فروگذاشتي‌ نم ‌‬
‫نكننننثير‬ ‫ن ارتبنننناط در تفسننننير اب ‌‬ ‫ه بننننه اي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫طننننولن ‌‬
‫مص‬ ‫لاكر ‌‬ ‫م‪ .‬ابننننوهريره‪ ‌‬از رسننننو ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ت‪ ،‬نق ‌‬ ‫هاسنننن ‌‬ ‫آمد ‌‬
 ‫ل احتضننار‬ ‫ن درحننا ‌‬ ‫ه فرمودننند‪» :‬فرشننتگا ‌‬ ‫يكننند ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ن شخص‬ ‫س اگر آ ‌‬ ‫يشوند پ ‌‬ ‫ي حاضر م ‌‬ ‫ي سر و ‌‬ ‫ص بر بال ‌‬ ‫شخ ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬‫ها ‌‬ ‫ح پنناكيز ‌‬ ‫ي رو ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫نآ ‌‬
‫يگويننند‪ :‬بيننرو ‌‬ ‫‌نيكوكار باشد‪ ،‬م ‌‬
‫ه‪ ،‬نه‌‬ ‫ل و سننتود ‌‬ ‫ي خوشننحا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي‪ ،‬بيننرو ‌‬‫ها ‌‬‫هاي ‌بننود ‌‬ ‫م پاكيز ‌‬ ‫جس ‌‬
‫ي باشنند‪،‬‬ ‫ه‪ ...‬و اگننر شننخص ‌بنندكردار ‌‬ ‫مآلود و ناسننتود ‌‬ ‫خشنن ‌‬
‫ي‬
‫م پليننند ‌‬ ‫ه در جسننن ‌‬ ‫يك ‌‬‫ح پليننند ‌‬‫ي رو ‌‬‫يا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫يگوينننند‪ :‬بينننرو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بنناد تننو را به‌‬ ‫ه و مننژد ‌‬ ‫ي نكننوهش ‌شنند ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي‪ ،‬بيننرو ‌‬
‫ها ‌‬ ‫بننود ‌‬
‫ب‪.«...‬‬ ‫ب و چركا ‌‬ ‫جوشا ‌‬

‫ن )‪(62‬‬‫سِبي َ‬‫حا ِ‬‫ع اْل َ‬

‫سَر ُ‬‫حْكُم َوُهَو أَ ْ‬‫ق َأَل َلُه اْل ُ‬
‫حّ‬‫ل َمْوَلُهُم اْل َ‬ ‫ُثّم ُرّدوا ِإَلى ا ِّ‬
‫ن سسس‬
‫ي برحقشسسا ‌‬ ‫ي خداونسسد سسس مسسول ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫گ‪،‬‬
‫ل مننر ‌‬ ‫ن مننوك ‌‬ ‫يشوند« يعننني‪ :‬فرشننتگا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بازگردانيد ‌‬
‫ي‬
‫ي خنندا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن آنهننا‪ ،‬ب ‌‬ ‫ض نمننود ‌‬ ‫ن را بعنند از قب ‌‬ ‫ح بننندگا ‌‬ ‫اروا ‌‬
‫يگردانننند »آگسساه‌‬ ‫ت بنناز م ‌‬ ‫ل آنهاس ن ‌‬ ‫ك عنناد ‌‬ ‫ه مننال ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫ت پس‌ اگننر‬ ‫ت« در دنيا و آخر ‌‬ ‫م از آن ‌اوس ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫باشيد ك ‌‬
‫يكنند‪،‬‬‫شم ‌‬ ‫ي كشننمك ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ن ظاهرا در دنيا با ح ‌‬ ‫خدانشناسا ‌‬
‫م در ظاهر و بنناطن‌‬ ‫ت؛ در آنجا حك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫قطعا در آخر ‌‬
‫ت« لننذا‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن حسابرسا ‌‬ ‫عتري ‌‬ ‫ت »و او سري ‌‬ ‫ن اوس ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي ندارد چنننا ‌‬ ‫ل نياز ‌‬ ‫ي به ‌تأم ‌‬ ‫ي و حسابگر ‌‬ ‫در كار حسابرس ‌‬
‫ل نياز دارند‪.‬‬ ‫ه تفكر و تدبر و تأم ‌‬ ‫ن در حسابرسي‌ ب ‌‬ ‫بندگا ‌‬

‫جانَصصا ِمص ْ‬
‫ن‬ ‫ن َأْن َ‬
‫خْفَيصًة َلِئ ْ‬
‫عا َو ُ‬
‫ضّر ً‬‫عوَنُه َت َ‬
‫حِر َتْد ُ‬
‫ت اْلَبّر َواْلَب ْ‬‫ظُلَما ِ‬
‫ن ُ‬ ‫جيُكْم ِم ْ‬ ‫ن ُيَن ّ‬‫ُقْل َم ْ‬
‫ن )‪(63‬‬ ‫شاِكِري َ‬‫ن ال ّ‬ ‫ن ِم َ‬
‫َهذِِه َلَنُكوَن ّ‬
‫ه شسسسسما را از‬ ‫تك ‌‬ ‫ي پينننننامبرص! »كيسسسسس ‌‬ ‫»بگسسسسو« ا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫نگنننا ‌‬ ‫يدهد؟« آ ‌‬ ‫ن و دريا نجات ‌م ‌‬ ‫ي بيابا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫تاريك ‌‬
‫يخوانيسسد كسسه‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ت پنهسسان ‌‬ ‫ي و مناجسسا ‌‬ ‫ه زار ‌‬ ‫»او را ب ‌‬
‫ي »از‬ ‫ت ده ‌‬ ‫اگر ما را نجات ‌دهد« يعننني‪ :‬اگننر مننا را نجننا ‌‬
‫ه بنننر منننا فنننرود آمنننده ‌اسننن ‌‬
‫ت‬ ‫ت« و شننندتي‌ ك ‌‬ ‫ن محن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي تننو ب ‌‬
‫ه‬ ‫م شسسد« بننرا ‌‬ ‫ن خسسواهي ‌‬ ‫ن از شكرگزارا ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ن از اين‌‬
‫نمننننا ‌‬
‫ت داد ‌‬
‫ت نجننننا ‌‬
‫م‪ ،‬در برابننننر نعم ‌‬
‫ص تمننننا ‌‬
‫اخل ‌‬
‫يها‪.‬‬‫سخت ‌‬

‫ن )‪(64‬‬‫شِرُكو َ‬‫ب ُثّم َأْنُتْم ُت ْ‬

‫ن ُكّل َكْر ٍ‬‫جيُكْم ِمْنَها َوِم ْ‬ ‫ل ُيَن ّ‬
‫ُقِل ا ُّ‬
‫يهننا و‬ ‫ن« تاريك ‌‬ ‫ي پيننامبرص »اللسسه شسسما را از آ ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫مو‬ ‫ي« كننرب‪ :‬غ ‌‬ ‫يدهد و از هر كسسرب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫يها »نجا ‌‬ ‫سخت ‌‬
‫يآزارد »و بسساز شسسما‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ح انسننا ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫اننندوه ‌‬
‫ه شننما‬ ‫هب ‌‬‫نك ‌‬ ‫ن بعنند از آ ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫يورزيد« ب ‌‬ ‫شرك ‌م ‌‬
‫تها و‬‫يها و محن ‌‬ ‫ن ازچنگال‌ سخت ‌‬ ‫ن كرد؛ با رهاساختنتا ‌‬ ‫احسا ‌‬
‫يتوانننند هي ‌‬
‫چ‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه شننريكا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يهننا در حننال ‌‬ ‫غمهننا و گرفتار ‌‬
‫ي را از شنننما‬ ‫يا ‌‬ ‫چ گرفتنننار ‌‬ ‫ه شنننما برسنننانند و هي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫سنننود ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫هجننا ‌‬‫ي را ب ‌‬ ‫كگزار ‌‬ ‫ن شننر ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫س چگننون ‌‬ ‫ف كنننند پ ‌‬ ‫برطننر ‌‬
‫يدهينند؟‬ ‫ه بودينند‪ ،‬قننرار م ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ه خننود وعنند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫شننكرگزار ‌‬
‫س هستيد؟!‬ ‫ل و ناسپا ‌‬ ‫هقدر غاف ‌‬ ‫چ ‌‬

‫جِلُكصْم َأوْ‬ ‫ت َأْر ُ‬‫حص ِ‬‫ن َت ْ‬

‫ن َفصْوِقُكْم َأْو ِمص ْ‬
‫عصَذاًبا ِمص ْ‬
‫عَلْيُكصْم َ‬
‫ث َ‬‫ن َيْبَع َ‬
‫عَلى َأ ْ‬ ‫ُقْل ُهَو اْلَقاِدُر َ‬
‫ت َلَعّلُهصْم‬‫لَيصصا ِ‬
‫ف ا َْ‬‫صصّر ُ‬ ‫ف ُن َ‬ ‫ظصرْ َكْيص َ‬
‫ض اْن ُ‬
‫س َبْعص ٍ‬‫ضصُكْم َبصْأ َ‬‫ق َبْع َ‬ ‫شصَيًعا َوُيصِذي َ‬
‫سُكْم ِ‬ ‫َيْلِب َ‬
‫ن )‪(65‬‬ ‫َيْفَقُهو َ‬
‫ه بسسر شسسما‬ ‫ت توانا بسسراين‌ ك ‌‬ ‫ي پيامبرص »اوس ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ف و جوانبتننان‪» :‬از‬ ‫ي را بفرسسستد« از همننه ‌اطننرا ‌‬ ‫عسسذاب ‌‬
‫ن فننرود‬ ‫ه از آسننما ‌‬ ‫ن عننذابي‌ اس نت‌ ك ‌‬ ‫ي سر شما« و آ ‌‬ ‫بال ‌‬
‫هها ‌‬
‫ي‬ ‫ن سنننگ‌ و صنناعق ‌‬ ‫ي ويرانگر‪ ،‬بارينند ‌‬ ‫ن بارانها ‌‬ ‫يآيد؛ چو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل را‬ ‫ب في ‌‬ ‫م لوط و اصحا ‌‬ ‫ل‪ ،‬قو ‌‬ ‫ه پروردگار متعا ‌‬ ‫نك ‌‬‫ك ن چنا ‌‬ ‫مهل ‌‬
‫ن در‬ ‫ن كرد »يا از زير پاهاي ‌شما« با فروبردنتا ‌‬ ‫گبارا ‌‬ ‫سن ‌‬
‫ن را غننر ‌‬
‫ق‬ ‫ه فرعننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ق چنننا ‌‬ ‫ه و غننر ‌‬ ‫ف( و با زلزل ‌‬ ‫ن )خس ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ف مربننوط ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن فرو بننرد‪ .‬در حننديث‌ شننري ‌‬ ‫ن را در زمي ‌‬ ‫وقارو ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫هاسننت‪» :‬هماننا در ميننا ‌‬ ‫ت« آمد ‌‬ ‫ي قيام ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫»نشان ‌‬
‫يآيننند«‪» .‬يسسا شسسما را‬ ‫خ پديننند م ‌‬ ‫ف و مسننن ‌‬ ‫ف‪ ،‬خسننن ‌‬ ‫قنننذ ‌‬
‫ت بننر‬ ‫ي تواناسنن ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫م اندازد« يعني‪ :‬ح ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هگرو ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫هها ‌‬
‫ي‬ ‫هها و انديشنن ‌‬ ‫ي متضاد‪ ،‬نحل ‌‬ ‫ه شما را گرفتار هواها ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه نماينننند‬ ‫هبننننار و اختلف ‌كلم ‌‬ ‫ت تفرق ‌‬ ‫ف‪ ،‬آرا و نظريننننا ‌‬ ‫مختل ‌‬
 ‫ي بننا‬ ‫ه درون ‌‬ ‫ش و معارض ن ‌‬ ‫ق كشننمك ‌‬ ‫ه سننرتاپا غننر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫كديگننر بجنگينند »و شسسر و بلي‌‬ ‫كديگننر گردينند‪ ،‬يننا بننا ي ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ه بعضسسي ‌ديگسسر بچشسساند« چننون‌‬ ‫ي از شسسما را ب ‌‬ ‫بعض س ‌‬
‫ه در عصر‬ ‫نك ‌‬ ‫ن همديگر چنا ‌‬ ‫ت گرفت ‌‬ ‫ت و به ‌اسار ‌‬ ‫ن و غار ‌‬ ‫كشت ‌‬
‫ي اين‌‬ ‫ن مبتل ‌‬ ‫ي از نقنناط زمي ‌‬ ‫م در بسننيار ‌‬ ‫ت اسننل ‌‬ ‫حاضننر‪ ،‬ام ‌‬
‫ن بيا ‌‬
‫ن‬ ‫هگو ‌‬ ‫ت خود را گون ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫ت »بنگر چگون ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ل آشنننكار را از وجنننو ‌‬
‫ه‬ ‫تهنننا و دلي ‌‬ ‫م« يعنننني‪ :‬حج ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكني ‌‬
‫م‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بينننا ‌‬ ‫ن برايشنننا ‌‬ ‫هگنننو ‌‬ ‫ي گون ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫هشنننيو ‌‬ ‫فوب ‌‬ ‫مختل ‌‬
‫ه بيانهننا ‌‬
‫ي‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ت را پ ‌‬ ‫ه بفهمنسسد« حقيق ‌‬ ‫»باشسسد ك ‌‬
‫ن را برايشا ‌‬
‫ن‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي حق ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫هگو ‌‬ ‫ي گون ‌‬ ‫ع و روشها ‌‬ ‫متنو ‌‬
‫ه رواي ‌‬
‫ت‬ ‫فب ‌‬ ‫م‪ ،‬بازگردنننند‪ .‬در حننديث‌ شنننري ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫نسننناخت ‌‬ ‫روش ‌‬
‫ي رسننول‌‬ ‫ه فرمننود‪ :‬روز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫يوقاص‪ ‌‬آمنند ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫سننعدب ‌‬
‫ي قسننمت‬ ‫هسو ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي مدين ‌‬ ‫ت خود در بال ‌‬ ‫ل اقام ‌‬ ‫خداص از مح ‌‬
‫يمعنناوي ‌‬
‫ه‬ ‫ه مسننجد بن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن در راهشننا ‌‬ ‫ن آمدند و چننو ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫‌سفل ‌‬
‫ن مسجد وارد شننده و‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي انصار( رسيدند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي از قرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫)قري ‌‬
‫ت نمنناز گزاردننند و مننا نيننز بننا ايشننان ‌نمنناز‬ ‫ن دو ركع ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ي نمودننند‪،‬‬ ‫يا ‌‬ ‫ت طولن ‌‬ ‫ن مناجا ‌‬ ‫ه با پروردگارشا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫م‪ ،‬آ ‌‬ ‫گزاردي ‌‬
‫م سن ‌‬
‫ه‬ ‫ي ما بازگشتند و فرمودند‪» :‬از پروردگننار ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ن داد و‬ ‫هم ‌‬ ‫م؛ اما او دو تننا از آنهننا را ب ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫چيز را درخواس ‌‬
‫م را بننننا‬ ‫ه امت ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ن بازداشننننت‪ :‬از او خواسننننت ‌‬ ‫يكي‌ را از م ‌‬
‫ه من‌‬ ‫ن دو را ب ‌‬ ‫ك نكننند؛ و او اي ‌‬ ‫قنمننودن ‌و بننا قحطي‌ هل ‌‬ ‫غر ‌‬
‫ن را در ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه شننر وبل ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫عطننا كننرد و از او خواسننت ‌‬
‫ه نگرداننند( امننا او‬ ‫ف كلم ‌‬ ‫ن را دچار اختل ‌‬ ‫ن نيفگند )آنا ‌‬ ‫خودشا ‌‬
‫ن معن ‌‬
‫ي‬ ‫ف بنندي ‌‬ ‫ن حديث‌ شري ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت«‪ .‬البت ‌‬ ‫ن بازداش ‌‬ ‫ن را از م ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي و غننر ‌‬
‫ق‬ ‫ه قحط ‌‬ ‫ت‪ ،‬هرگننز ب ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫شهنناي ‌‬ ‫ه بخ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫م بننا‬ ‫ه امت ‌اسل ‌‬ ‫ن معني‌ است‌ ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يشوند بلك ‌‬ ‫گرفتار نم ‌‬
‫يگننردد‪.‬‬ ‫يشننود و كننامل نننابود نم ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت ريشنن ‌‬ ‫ن بليننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫مص در حننديث‌ شننري ‌‬
‫ف‬ ‫لاكر ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫يكننند ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫نكننثير نق ‌‬ ‫اب ‌‬
‫هگننر بي ‌‬
‫م‬ ‫م جنز از ائمنه )حكنام( گمرا ‌‬ ‫ن بنر امت ‌‬ ‫فرمودنند‪» :‬م ‌‬
‫ه شنند تننا روز‬
‫ن امتم‌ نهنناد ‌‬
‫ن شمشننير در ميننا ‌‬ ‫م زيرا چننو ‌‬
‫ندار ‌‬
‫ه نخواهد شد«‪.‬‬ ‫ن برداشت ‌‬
‫قيامت ‌از ميانشا ‌‬

‫عَلْيُكْم ِبَوِكيٍل )‪(66‬‬

‫ت َ‬
‫س ُ‬‫ق ُقْل َل ْ‬‫حّ‬
‫ك َوُهَو اْل َ‬
‫ب ِبِه َقْوُم َ‬
‫َوَكّذ َ‬
‫نح ‌‬
‫ق‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬‫غ شمردند درحسسال ‌‬ ‫م تو درو ‌‬ ‫ن را قو ‌‬ ‫»و آ ‌‬
‫ن يننا عننذاب‌ را تكننذي ‌‬
‫ب‬ ‫ش‪ ،‬قننرآ ‌‬ ‫ت قننري ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬قننوم ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت انننند »بگسسسو«‬ ‫ق و راسننن ‌‬ ‫ه اينهنننا ح ‌‬ ‫كردنننند درحنننالي‌ ك ‌‬
‫ن نگهبان‌‬‫م« يعني‪ :‬م ‌‬ ‫ن نيست ‌‬ ‫يپيامبرص! »بر شما نگهبا ‌‬ ‫ا ‌‬
‫ن كيفننر ده ‌‬
‫م‬ ‫م تنا شننما را در برابننر تكنذيبتا ‌‬ ‫ل شما نيست ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ن بلغ ‌باشنند و‬‫م و بر رسول ‌‬ ‫م هست ‌‬ ‫ل پروردگار ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫س‪.‬‬‫ب ‌‬

‫ن )‪(67‬‬
‫ف َتْعَلُمو َ‬
‫سْو َ‬ ‫سَتَقّر َو َ‬
‫ِلكُّل َنَبٍإ ُم ْ‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت« يعننني‪ :‬هننر خننبر ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ي را مسسستقر ‌‬ ‫»هر خبر ‌‬
‫ت ن ن وق ‌‬
‫ت‬ ‫م از امور دنيا يننا آخننر ‌‬ ‫يدهد ن اع ‌‬ ‫ن خبرم ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫يپيوندد‪ .‬يننا بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫عم ‌‬ ‫هوقو ‌‬ ‫ن وقت ‌ب ‌‬ ‫ه لبد در آ ‌‬ ‫ي دارد ك ‌‬ ‫وقوع ‌‬
‫ن خننبر‬
‫هآ ‌‬ ‫ه اين‌ امننر ك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه سننرانجام ‌‬ ‫هر خبر در آيننند ‌‬
‫يشنننود »و‬ ‫ن آشنننكار م ‌‬ ‫ت‪ ،‬در آ ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ل بنننود ‌‬ ‫ق ينننا بننناط ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ه را كه‌‬ ‫م آنچ ‌‬ ‫ت و سننرانجا ‌‬ ‫ت« نهنناي ‌‬ ‫ي خواهيد دانس ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن هشننداري‬ ‫م‪ .‬اي ‌‬
‫ها ‌‬‫ن بر شننما خننبر داد ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ع و نزو ‌‬ ‫ن از وقو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ع و تحقق‌ اخبار قرآ ‌‬ ‫م و مؤكد بر وقو ‌‬ ‫‌محك ‌‬

‫ح صِدي ٍ‬
‫ث‬ ‫ضوا ِفصصي َ‬ ‫خو ُ‬ ‫حّتى َي ُ‬ ‫عْنُهْم َ‬‫ض َ‬ ‫عِر ْ‬‫ن ِفي َآَياِتَنا َفَأ ْ‬‫ضو َ‬ ‫خو ُ‬ ‫ن َي ُ‬
‫ت اّلِذي َ‬ ‫َوِإَذا َرَأْي َ‬
‫ن )‪(68‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬‫ل َتْقُعْد َبْعَد الّذْكَرى َمَع اْلَقْوِم ال ّ‬ ‫ن َف َ‬
‫طا ُ‬
‫شْي َ‬‫ك ال ّ‬
‫سَيّن َ‬‫غْيِرِه َوِإّما ُيْن ِ‬ ‫َ‬
‫يروند« به‌‬ ‫ت ما فرو م ‌‬ ‫ه در آيا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن كسان ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ي‪ ،‬از آنسسان‌‬ ‫ب و رد و اسننتهزا »ببين ‌‬ ‫ه‪ ،‬يننا تكننذي ‌‬ ‫قصد تخطئ ‌‬
‫ل خننود واگننذار و بننا آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫هحا ‌‬‫ن را ب ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬آنا ‌‬ ‫روي ‌گردا ‌‬
‫ه مشننو‪ .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫ي همننرا ‌‬ ‫ه همچننو منكننر بننزرگ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ش سپرد ‌‬ ‫درگو ‌‬
‫ه كننندوكاو‬ ‫نب ‌‬ ‫ي نشسننتي‌ و در ايننن ‌اثنننا‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫اگننر بننا گننروه ‌‬
‫ت ما پرداختننند‪،‬‬ ‫ه در آيا ‌‬ ‫ل پردازان ‌‬ ‫ي جدا ‌‬ ‫ه و فرورو ‌‬ ‫هگران ‌‬ ‫تخطئ ‌‬
‫ه سسسخن ‌‬
‫ي‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن برخيز »تا وقسست ‌‬ ‫س آنا ‌‬ ‫گ از مجل ‌‬ ‫يدرن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن مغنناير‬ ‫ه بننا آ ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن بپردازند« يعننني‪ :‬تننا سننخن ‌‬ ‫غيراز آ ‌‬
‫ل رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن خنندا ‌‬ ‫نسننا ‌‬ ‫ن آورننند‪ .‬بدي ‌‬ ‫باشنند‪ ،‬در ميننا ‌‬
‫ض از‬‫ي و اعرا ‌‬ ‫ه رويگردان ‌‬ ‫ن را‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫ع ايشا ‌‬ ‫هتب ‌‬ ‫شوب ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ن روا داشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ت خنندا‪ ‬تننوهي ‌‬ ‫ه آيننا ‌‬ ‫ه در آنهننا ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مجالسنن ‌‬
‫تگننذاران‬ ‫ن بننا بدع ‌‬ ‫سگننرفت ‌‬ ‫منشننيني‌ و ان ‌‬ ‫يشننود و از ه ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت بننا‬ ‫ي و مؤانسن ‌‬ ‫يكننند زيننرا در همنشننين ‌‬ ‫ه نهي‌ م ‌‬ ‫هكنننند ‌‬ ‫‌گمرا ‌‬
‫ي با گناهكننارا ‌‬
‫ن‬ ‫ه در همنشين ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن برابر آفات ‌‬ ‫ن‪ ،‬چندي ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫وجود دارد‪.‬‬
‫ه كننريم ‌‬
‫ه‬ ‫ه فرمننود‪ :‬آي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ي‬
‫ت خنندا ‌‬ ‫ه در آيننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ي بننا كسننان ‌‬ ‫ننناظر بننر همنشننين ‌‬
‫يكنند‪» .‬و اگر شسسيطان ‌تسسو را‬ ‫ل و بگومگو م ‌‬ ‫ل جدا ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫يو‬ ‫ن برخيننز ‌‬ ‫س آنننا ‌‬ ‫ه از مجل ‌‬ ‫ت« ك ‌‬ ‫ي انسسداخ ‌‬ ‫به‌ فراموش س ‌‬
‫ي« فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫هياد آورد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س بعد از آ ‌‬ ‫ي »پ ‌‬ ‫ن كن ‌‬ ‫تركشا ‌‬
‫م برخيز‪.‬‬ ‫ه درد ‌‬ ‫ن« بلك ‌‬ ‫م ستمكار منشي ‌‬ ‫ما را »با قو ‌‬
‫ه برايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫عك ‌‬ ‫م شر ‌‬ ‫غ احكا ‌‬ ‫ه بر انبيا‡ در تبلي ‌‬ ‫بايد يادآور شد ك ‌‬
‫ه پدينند آمنند ‌‬
‫ن‬ ‫يدهد بلك ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ي رو ‌‬ ‫ت‪ ،‬اصل فراموش ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫واج ‌‬
‫ي‬
‫ن سننهو در اثنننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬در امور عادي ‌همچننو ‌‬ ‫فراموشي‌ بر ايشا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن ممك ‌‬ ‫نماز و مانند آ ‌‬
‫ق و در‬ ‫ه ننناح ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ت خدا ‌‬ ‫س در آيا ‌‬ ‫هاند‪ :‬هر ك ‌‬ ‫علما گفت ‌‬
‫ه كننافر نن باينند‬ ‫ه مننؤمن‌ بننود‪ ،‬چ ‌‬ ‫ي كننرد نن چ ‌‬ ‫غيرصواب ‌فرورو ‌‬
‫ت بننا‬ ‫ش و معاشننر ‌‬ ‫ه شننود وآميننز ‌‬ ‫ي فروگذاشننت ‌‬ ‫همنشيني‌ با و ‌‬
‫ت بننا‬ ‫ه معاشننر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ ،‬مگننر اي ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ق مطلقننا مكننرو ‌‬ ‫فاسنن ‌‬
‫يو‬ ‫ه و اننندرزده ‌‬ ‫هقصنند مننوعظ ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن وفسادپيشننگا ‌‬ ‫بنندعتيا ‌‬
‫ن باشد‪.‬‬ ‫ح مفاسدشا ‌‬ ‫اصل ‌‬

‫ن )‪(69‬‬
‫ن ِذْكَرى َلَعّلُهْم َيّتُقو َ‬
‫يٍء َوَلِك ْ‬ ‫ش ْ‬
‫ن َ‬
‫ساِبِهْم ِم ْ‬
‫ح َ‬‫ن ِ‬
‫ن ِم ْ‬
‫ن َيّتُقو َ‬
‫عَلى اّلِذي َ‬
‫َوَما َ‬
‫ه پرهيزگسساران‌‬ ‫ن برعهسسد ‌‬ ‫ب كسسافرا ‌‬ ‫ي از حسسسا ‌‬ ‫»و چيز ‌‬
‫ي‬
‫ل و فنننرورو ‌‬ ‫ه از جننندا ‌‬ ‫ت« يعنننني‪ :‬بنننر كسننناني‌ ك ‌‬ ‫نيسسسس ‌‬
‫ي بننا‬
‫يپرهيزننند‪ ،‬از همنشننين ‌‬ ‫ت خنندا‪ ‬م ‌‬ ‫ه در آيننا ‌‬ ‫هگننران ‌‬ ‫تخطئ ‌‬
‫ي كردند ننن‬ ‫ن همنشين ‌‬ ‫ه با آنا ‌‬ ‫ت ن چنانچ ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫فروروندگا ‌‬
 ‫ي‪ ،‬بننر‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ه در آيننا ‌‬ ‫ه فروروننند ‌‬ ‫ي نيسننت ‌زيننرا گنننا ‌‬ ‫چ گناه ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ن پنسسددادن ‌لزم‌‬ ‫ي بسسر آنسسا ‌‬ ‫ت »ول ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ه خننود و ‌‬ ‫عهنند ‌‬
‫ن برخيزند تنا بنا‬ ‫س آنا ‌‬ ‫ن بايد از مجل ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬پرهيزگارا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن يننادآور شننوند‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ن را‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت گناهشننا ‌‬ ‫ن كننار خننود‪ ،‬عظم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن عم ‌‬
‫ل‬ ‫ن واي ‌‬ ‫ن گمراهننننا ‌‬ ‫ه پرهيسسسز كننسسسد« آ ‌‬ ‫»باشسسسد ك ‌‬
‫ك نمايند‪.‬‬ ‫ت خود را تر ‌‬ ‫ناشايس ‌‬
‫ي بننا‬ ‫منشننين ‌‬ ‫ل؛ ه ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫ه دارد‪ :‬بنابر وج ‌‬ ‫ه دو وج ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫تفسير آي ‌‬
‫يهايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه در فرورو ‌‬ ‫ن ننن چنننانچ ‌‬ ‫ي متقيننان ‌مننؤم ‌‬ ‫كفننار بننرا ‌‬
‫هاسن ‌‬
‫ت‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ه زيرا رواي ‌‬ ‫ه شد ‌‬‫ت داد ‌‬ ‫ت نورزند ن رخص ‌‬ ‫مشارك ‌‬
‫ه قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن گفتند‪ :‬اگر ما در هننر وقننت ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يتننواني ‌‬
‫م‬ ‫هم ‌‬ ‫م‪ ،‬ديگر ن ‌‬ ‫ن برخيزي ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬از مجالسشا ‌‬ ‫استهزا م ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ن بنود ك ‌‬ ‫م! هما ‌‬ ‫ف كني ‌‬ ‫م و نه ‌طوا ‌‬ ‫م بنشيني ‌‬ ‫در مسجدالحرا ‌‬
‫ناست‪ :‬اگننر‬ ‫م اي ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫هشد‪ .‬وج ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن امر رخص ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن در آيات‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ه فرورو ‌‬ ‫ن پرهيز كرديد‪ ،‬گنا ‌‬ ‫ي با آنا ‌‬ ‫منشين ‌‬ ‫از ه ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه شما نيس ‌‬ ‫‌خدا‪ ‬برعهد ‌‬

‫سصلَ‬
‫ن ُتْب َ‬
‫حَيصاُة الصّدْنَيا َوَذّكصْر ِبصِه َأ ْ‬
‫غّرْتُهُم اْل َ‬
‫خُذوا ِديَنُهْم َلِعًبا َوَلْهًوا َو َ‬ ‫ن اّت َ‬‫َوذَِر اّلِذي َ‬
‫عصْدٍل َل‬ ‫ن َتْعصِدْل ُكصّل َ‬ ‫شصِفيٌع َوِإ ْ‬
‫ي َوَل َ‬ ‫لص َوِلص ّ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ن ُدو ِ‬ ‫س َلَها ِم ْ‬‫ت َلْي َ‬ ‫سَب ْ‬ ‫س ِبَما َك َ‬ ‫َنْف ٌ‬
‫عصَذابٌ َأِليصٌم‬ ‫حِميصٍم َو َ‬ ‫ن َ‬ ‫ب ِمص ْ‬
‫شصَرا ٌ‬ ‫سُبوا َلُهْم َ‬ ‫سُلوا ِبَما َك َ‬ ‫ن ُأْب ِ‬
‫ك اّلِذي َ‬‫خْذ ِمْنَها ُأوَلِئ َ‬ ‫ُيْؤ َ‬
‫ن )‪(70‬‬ ‫ِبَما َكاُنوا َيْكُفُرو َ‬
‫ي كه‌‬ ‫ن حق ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫ن خسسسود را« همنننا ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫»و كسسسسان ‌‬
‫يو‬ ‫ه بسساز ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ن واجب‌ اسنن ‌‬ ‫ن بننر آنننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ش و عم ‌‬ ‫پننذير ‌‬
‫ن« و هرچننند مننأمور رسنناند ‌‬
‫ن‬ ‫ي گرفتند‪ ،‬رها ك ‌‬ ‫سرگرم ‌‬
‫ن زيننرا آنهننا‬ ‫ن نك ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ت را آويخت ‌‬ ‫ي اما دل ‌‬ ‫ن هست ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫حجت ‌ب ‌‬
‫ي و گردنكشي‌ هستند »و زنسسدگان ‌‬
‫ي‬ ‫ب و سرسخت ‌‬ ‫ل تعص ‌‬ ‫اه ‌‬
‫ن را بننر حيننا ‌‬
‫ت‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت« تا بدانجا ك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن را فريفت ‌‬ ‫دنيا آنا ‌‬
‫هاند »و‬ ‫ه و منكننر رسننتاخيز گشننت ‌‬ ‫ح داد ‌‬ ‫ت تننرجي ‌‬ ‫جاوداني‌ آخر ‌‬
‫هسسسب ‌‬
‫ب‬ ‫يب ‌‬ ‫ه‪ ،‬مبسسادا كس س ‌‬ ‫ن قرآن ‌اندرز د ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه افتد« ابسننال‪ :‬تسننليم ‌شنند ‌‬
‫ن‬ ‫ه مهلك ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫كار و كردار ‌‬
‫ه وسننيل ‌‬
‫ه‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ .‬يعني‪ :‬چننه ‌بسننا كسن ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه هلك ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫شخ ‌‬
 ‫ل از‬ ‫ي ن ن قب ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫ه خود را از عننذا ‌‬ ‫ه‪ ،‬بخواهد ك ‌‬ ‫ن پند گرفت ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫هعننذا ‌‬
‫ب‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ت دهنند زيننرا آ ‌‬ ‫ن گرفتار آينند نن نجنا ‌‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت و نه‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه ياور ‌‬ ‫ل شد‪» :‬او را دربرابر خداوند ن ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ي بدهسسد‪ ،‬از او پسسذيرفت ‌‬
‫ه‬ ‫ها ‌‬ ‫ي و اگسسر هسسر فسسدي ‌‬ ‫شسسفيع ‌‬
‫ي وا‬ ‫ب اله ‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫هب ‌‬
‫يك ‌‬ ‫ن انسننان ‌‬ ‫يشسسود« يعننني‪ :‬اگننر اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي خننود تقنندي ‌‬
‫م‬ ‫ي رهناي ‌‬ ‫ي را بننرا ‌‬ ‫ه و عوضن ‌‬ ‫ه‪ ،‬هر فدي ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫نهاد ‌‬
‫ه‪ ،‬او همچنا ‌‬
‫ن‬ ‫يشود و درنتيج ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي پذيرفت ‌‬ ‫ه از و ‌‬ ‫ن فدي ‌‬ ‫كند‪ ،‬آ ‌‬
‫ه« كه‌‬ ‫ن گسسسرو ‌‬ ‫يزننننند »آ ‌‬ ‫توپا م ‌‬ ‫ش دسنننن ‌‬ ‫ه خننننوي ‌‬ ‫در مهلك ‌‬
‫ه وبسسال‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن »اند ك ‌‬ ‫مآنا ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ه ‌‬ ‫ي گرفت ‌‬ ‫ه باز ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫نخوي ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ه گذاشسسته ‌شسسدند« يعننني‪ :‬همننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه مهلك ‌‬ ‫ه كردنسسد ب ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ش‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ب كنننار و كنننردار خنننوي ‌‬ ‫ه بنننه ‌سنننب ‌‬ ‫ه هسنننتند ك ‌‬ ‫گنننرو ‌‬
‫ي از آ ‌‬
‫ب‬ ‫يا ‌‬ ‫ن آشسساميدن ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫تسننپرده ‌شنندند »برا ‌‬ ‫هلك ‌‬
‫ن را‬ ‫ههايشنا ‌‬ ‫ينوشند‪ ،‬رود ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫ت« ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫جوشا ‌‬
‫ك« و‬ ‫ب دردنسسا ‌‬ ‫ن اس ست‌ عسسذا ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫يكننند »و برا ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫قط ‌‬
‫ه كافر بودند«‪.‬‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫سخ ‌‬

‫عَقاِبَنصصا َبْعصَد ِإذْ َهصَداَنا‬ ‫عَلى َأ ْ‬ ‫ضّرَنا َوُنَرّد َ‬ ‫ل َما َل َيْنَفُعَنا َوَل َي ُ‬ ‫ن ا ِّ‬‫ن ُدو ِ‬ ‫عو ِم ْ‬ ‫ُقْل َأَنْد ُ‬
‫عوَنُه ِإَلصصى‬ ‫ب َيصْد ُ‬ ‫حا ٌ‬ ‫صص َ‬
‫ن َلصُه َأ ْ‬ ‫حْيصَرا َ‬
‫ض َ‬ ‫ن ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫طي ُ‬‫شصَيا ِ‬
‫سصَتْهَوْتُه ال ّ‬ ‫ل َكاّلِذي ا ْ‬ ‫ا ُّ‬
‫ن )‪(71‬‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬‫سِلَم ِلَر ّ‬‫ل ُهَو اْلُهَدى َوُأِمْرَنا ِلُن ْ‬ ‫ن ُهَدى ا ِّ‬ ‫اْلُهَدى اْئِتَنا ُقْل ِإ ّ‬
‫هجسساي‌‬ ‫ه كفننار »آيسسا ب ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي پيننامبرص! ب ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ي به‌ مسسا‬ ‫ه سسسود ‌‬ ‫م كسسه ‌ن ‌‬ ‫ي را بخسسواني ‌‬ ‫خداونسسد چيسسز ‌‬
‫ي خداوننند‪‬‬ ‫ه جننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي« يعني‪ :‬چگننون ‌‬ ‫ه زيان ‌‬ ‫يرساند و ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫م‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي گننردي ‌‬ ‫ب منفعننت ‌‬ ‫ن طننال ‌‬ ‫ه اگر از آنننا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ي را بپرستي ‌‬ ‫بتان ‌‬
‫ه هي ‌‬
‫چ‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه مننا برسننانند چنننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يتوانننند سننود ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ه فاقنند‬ ‫يك ‌‬ ‫م؟ پس‌ كسنن ‌‬ ‫ن آنهننا نيننز بيمي‌ نننداري ‌‬ ‫ه از زيننا ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ي باشنند‪ ،‬قطعننا سننزاوار پرسننت ‌‬
‫ش‬ ‫ها ‌‬ ‫ن و سننلط ‌‬ ‫ه تننوا ‌‬ ‫هرگننون ‌‬
‫ت كسسرده‬ ‫ه خسسدا مسسا را هسسداي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت »و آيا بعد از آ ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫م؟« يعني‪:‬‬ ‫ه شوي ‌‬ ‫ي خود بازگردانيد ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت‪ ،‬بر پاشن ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ن ما را‬ ‫يسبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ي بازگردي ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ك و گمراه ‌‬ ‫ي شر ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت؟ »مانند‬ ‫م هدايت ‌كرده ‌اسننن ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫از آ ‌‬
 ‫ه بسسسه ‌در‬ ‫ن او را از را ‌‬ ‫ه شسسسيطانها در زمي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسسسس ‌‬
‫ناننند كه‌‬ ‫ن از جنيا ‌‬ ‫ي‪ ،‬يا سركشا ‌‬ ‫ن غولهاي ‌بيابان ‌‬ ‫هاند« آنا ‌‬ ‫برد ‌‬
‫م و نننام ‌پنندر و‬ ‫ه و او را به ‌نننا ‌‬ ‫ن گرفت ‌‬ ‫ه را بر انسا ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫در بيابا ‌‬
‫ه را ‌‬
‫ه‬ ‫ه او را ب ‌‬ ‫م نن بنا اين‌ پنندار ك ‌‬ ‫يخواننند و او ه ‌‬ ‫ش فرام ‌‬ ‫جد ‌‬
‫يكنند امنا‬ ‫يم ‌‬ ‫هرو ‌‬ ‫ن دنبنال ‌‬ ‫يشوند نن از آننا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت رهنمو ‌‬ ‫سلم ‌‬
‫ه او‬ ‫يبيننند ك ‌‬ ‫يكننند‪ ،‬م ‌‬ ‫م باز م ‌‬ ‫يآيد و چش ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن بر سر عق ‌‬ ‫چو ‌‬
‫هاننند‬ ‫ي درافگند ‌‬ ‫ف و ناپيننداي ‌‬ ‫ب و عل ‌‬ ‫ت بنني ‌آ ‌‬ ‫ن برهننو ‌‬ ‫ه بيابا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫يميننرد‪ .‬اين‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يشننود و از تشنننگ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫هنيس ن ‌‬ ‫ن سرب ‌‬ ‫كه‌ در آ ‌‬
‫ك‪ ،‬خنندايا ‌‬
‫ن‬ ‫ق لشننري ‌‬ ‫ه بجننز خننداي ‌بننرح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل كس ن ‌‬ ‫ت مث ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ن درافتننناد ‌‬
‫ه‬ ‫ن انسنننا ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫ش گينننرد‪ .‬آر ‌‬ ‫ه پرسنننت ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫دروغي ‌‬
‫ه را ‌‬
‫ه‬ ‫ه‪ ،‬ن ‌‬ ‫ت« و سرگشننت ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ن بيابان‪» :‬حيسسرا ‌‬ ‫م غول ‌‬ ‫دردا ‌‬
‫هكننار باينند بكننند تننا از اي ‌‬
‫ن‬ ‫هچ ‌‬ ‫يداننند ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يبننرد و ن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫هجاي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه او را ب ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ي يسساران ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ه به ‌درآينند »بسسرا ‌‬ ‫مهلك ‌‬
‫ي مسسا بيسسا«‬ ‫يخوانند‪ ،‬كه‪ :‬به ‌سسسو ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي راه راس ‌‬ ‫سو ‌‬
‫ي دارد‬ ‫ن و همراهان ‌‬ ‫ه رفيقا ‌‬ ‫ه‪ ،‬در را ‌‬ ‫ص سرگشت ‌‬ ‫ن شخ ‌‬ ‫يعني‪ :‬آ ‌‬
‫ن و مننأواي ‌‬
‫ش‬ ‫ه مسننك ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه راسننتي‌ ك ‌‬ ‫ي را ‌‬ ‫ه سننو ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫كه‌ و ‌‬
‫يگويند‪ :‬با مننا بيننا! امننا او‬ ‫ه او م ‌‬ ‫يخوانند و ب ‌‬ ‫يرساند‪ ،‬فرام ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن بهننر ‌‬
‫ه‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫يدهنند و از راهنمنناي ‌‬ ‫ش فرانم ‌‬ ‫ن گننو ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫به‌ سخ ‌‬
‫م يك‌ از‬ ‫ه كنندا ‌‬ ‫يداننند ك ‌‬ ‫ت و نم ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫يگيننرد زيننرا او حيننرا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يخواننننند »بگسسسو« ا ‌‬
‫ي‬ ‫ت فرام ‌‬ ‫ه درسننن ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫طرفينننن ‌او را ب ‌‬
‫ت اله ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ ،‬همسسان ‌هسسداي ‌‬ ‫ن هسسداي ‌‬ ‫يگمسسا ‌‬ ‫پيننامبرص! »ب ‌‬
‫ي اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫نو ‌‬ ‫ت‪ ،‬دي ‌‬ ‫ت و درس ن ‌‬ ‫ن راس ن ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬قطعننا دي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫ه هس ‌‬ ‫ن هر چ ‌‬ ‫ه و غير از آ ‌‬ ‫ش پسنديد ‌‬ ‫ي بندگان ‌‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫كه‌ آ ‌‬
‫هاي ‌‬
‫م‬ ‫ه اسننت ‌»و« بگننو‪» :‬دستور يسسافت ‌‬ ‫هكنند ‌‬ ‫ل و گمرا ‌‬ ‫باط ‌‬
‫م« يعننني‪:‬‬ ‫ن باشسسي ‌‬ ‫م پروردگار جهانيا ‌‬ ‫ه تسلي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ك قننرار‬ ‫ي شننري ‌‬ ‫م و كسني‌ را بننا و ‌‬ ‫ت كني ‌‬ ‫ه او را عبنناد ‌‬ ‫خالصننان ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ندهي ‌‬

‫ن )‪(72‬‬
‫شُرو َ‬
‫ح َ‬
‫لَة َواّتُقوُه َوُهَو اّلِذي ِإَلْيِه ُت ْ‬
‫صَ‬
‫ن َأِقيُموا ال ّ‬
‫َوَأ ْ‬
‫ه نماز را برپا داريد و از او بترسيد« يعننني‪:‬‬ ‫نك ‌‬‫»و اي ‌‬
‫هو‬ ‫ه نمنناز را برپننا داشننت ‌‬‫نك ‌‬ ‫م بننه ‌اي ‌‬‫هاي ‌‬
‫ن دسننتور يننافت ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫ه هنننندايت‌ اسننننت‌‬ ‫ن را ‌‬
‫ن همننننا ‌‬ ‫س اي ‌‬‫م‪ .‬پ ‌‬ ‫س باشنننني ‌‬ ‫خننننداتر ‌‬
‫يشسسويد«‬ ‫ش محشسسور م ‌‬ ‫ه بسسه ‌سسسوي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ماوسسس ‌‬ ‫»وه ‌‬
‫م در‬ ‫يشننويد و حك ‌‬ ‫ي او گننرد آورده ‌م ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يعني‪ :‬تنها و تنها ب ‌‬
‫ه دست‌ اوس نت‌ و در آن ‌روز‪،‬‬ ‫ن تنها و تنها ب ‌‬ ‫محشر و بعد از آ ‌‬
‫تن‬ ‫س آنها تقوا و نماز اس ‌‬ ‫ه در رأ ‌‬ ‫ل نيكو ن ك ‌‬ ‫ه از اعما ‌‬ ‫جز آنچ ‌‬
‫يرساند‪.‬‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه شما سود ‌‬ ‫چ چيز ديگر ب ‌‬ ‫هايد‪ ،‬هي ‌‬ ‫پيش ‌فرستاد ‌‬

‫حصقّ‬ ‫ن َقصْوُلُه اْل َ‬ ‫ن َفَيُكصصو ُ‬ ‫ق َوَيْوَم َيُقوُل ُك ْ‬ ‫حّ‬ ‫ض ِباْل َ‬‫ت َواَْلْر َ‬ ‫سَماَوا ِ‬ ‫ق ال ّ‬ ‫خَل َ‬ ‫َوُهَو اّلِذي َ‬
‫حِكيصُم اْلخَِبي صُر )‬ ‫ش صَهاَدِة َوُهصَو اْل َ‬ ‫ب َوال ّ‬ ‫عاِلُم اْلَغْي ص ِ‬ ‫صوِر َ‬ ‫خ ِفي ال ّ‬ ‫ك َيْوَم ُيْنَف ُ‬ ‫َوَلُه اْلُمْل ُ‬
‫‪(73‬‬
‫ه«‬ ‫ن و زمين‌ را آفريد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه آسما ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫»و او كس ‌‬
‫لپ ‌‬
‫س‬ ‫ه عنند ‌‬ ‫موب ‌‬ ‫ي محك ‌‬ ‫ق« يعننني‪ :‬بننا تنندبير ‌‬ ‫آفرينش ني‌ »ح ‌‬
‫ه در‬ ‫ن و هنرچ ‌‬ ‫ك و مدبر آسنمانها و زمي ‌‬ ‫ه و مال ‌‬ ‫ت آفرينند ‌‬ ‫اوس ‌‬
‫يدرنگ‌‬ ‫ه بگويسسد‪ :‬موجسسود شسسو‪ ،‬ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »و روز ‌‬ ‫آنهاس ن ‌‬
‫ق را‬ ‫ن خلي ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬چننو ‌‬ ‫قاس ‌‬ ‫ن او ح ‌‬ ‫موجود شود؛ سخ ‌‬
‫ي فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي از و ‌‬ ‫يدهنند‪ ،‬جملگ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه حشر و رستاخيز فرمننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هدسننتور او موجننود‬ ‫گب ‌‬‫يدرن ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه هرچيننز ‌‬ ‫يبرننند‪ ،‬چننرا ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ق و حكمت‌‬ ‫ي بننر ح ‌‬ ‫ي او مبتن ‌‬ ‫ن و كارها ‌‬ ‫يشود و همه ‌سخنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را‬ ‫گ‪ ،‬چيننز ‌‬ ‫ن خننداي ‌بننزر ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫هجننا ‌‬ ‫ه مننا ب ‌‬ ‫س چگننون ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ي و از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه زيننان ‌‬ ‫يرسنناند و ن ‌‬ ‫ه مننا م ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه منفعننت ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫بخواني ‌‬
‫م؟ »و روزي‌‬ ‫يگننردي ‌‬ ‫ه قهقننرا برم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫ه‪ ،‬بننا پرسننت ‌‬ ‫گذشت ‌‬
‫ت«‬ ‫ي از آن ‌اوس ‌‬ ‫ه شود؛ فرمانرواي ‌‬ ‫ه در صور دميد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه اسنننرافيل‪ ‌‬در آن‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي( اسننن ‌‬ ‫ي )شنننيپور ‌‬ ‫صنننور‪ :‬شننناخ ‌‬
‫ن و دمينندن‌ دو ‌‬
‫م‬ ‫ن زندگا ‌‬ ‫ي ميراند ‌‬ ‫ل برا ‌‬ ‫ه دميدن ‌او ‌‬ ‫يدمد‪ ،‬ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫م اسن ‌‬ ‫ن دو ‌‬ ‫ت‪ .‬مراد در اينجا دميد ‌‬ ‫ي مجدد آنهاس ‌‬ ‫ي احيا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ن( اسنن ‌‬ ‫ه )دمينند ‌‬ ‫ه نفخ ‌‬ ‫ت سنن ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬درحقيق ‌‬ ‫نكننثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ت‪ ،‬نفخ ‌‬
‫ه‬ ‫م قيننام ‌‬ ‫س از قيننا ‌‬ ‫ل و هننرا ‌‬ ‫ي ايجاد هننو ‌‬ ‫ل؛ برا ‌‬ ‫هاو ‌‬ ‫نفخ ‌‬
‫ه برخاسننت ‌‬
‫ن‬ ‫م؛ نفخ ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫ن خلق ‌و نفخ ‌‬ ‫ك ساخت ‌‬ ‫ي هل ‌‬ ‫م؛ برا ‌‬ ‫دو ‌‬
 ‫ت« »دانسساي ‌غيب‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫بالعالمي ‌‬‫هر ‌‬ ‫ي حضور در پيشگا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ه هننر آنچ ‌‬‫تب ‌‬
‫ن داناس ن ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬‫ت« خنندا ‌‬ ‫و شهود اسس ‌‬
‫م«‬‫ت حكي ‌‬ ‫ت »و اوس س ‌‬ ‫ه كننه ‌پيداس ن ‌‬ ‫ت و هننر آنچ ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬‫نهننا ‌‬
‫يزند‪،‬‬ ‫ه از وي ‌سننرم ‌‬ ‫هك ‌‬‫م آنچ ‌‬‫ه استواركار در تما ‌‬ ‫يعني‪ :‬فرزان ‌‬
‫ه هم ‌‬
‫ه‬ ‫ه« اسننت‌ ب ‌‬‫ن »آگا ‌‬ ‫ن و ميراننند ‌‬‫ه ساخت ‌‬ ‫ه در زند ‌‬ ‫از جمل ‌‬
‫ب و جزا‪.‬‬ ‫ه به ‌حسا ‌‬ ‫چيز‪ ،‬از جمل ‌‬

‫لٍل ُمِبي ٍ‬
‫ن‬ ‫ضَ‬‫ك ِفي َ‬ ‫ك َوَقْوَم َ‬‫صَناًما َآِلَهًة ِإّني َأَرا َ‬ ‫خُذ َأ ْ‬‫َوِإْذ َقاَل ِإْبَراِهيُم َِلِبيِه َآَزَر َأَتّت ِ‬
‫)‪(74‬‬
‫ه پسسدر خسسود آزر‬ ‫مب ‌‬ ‫ه ابسسراهي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن هنگام ‌‬ ‫»و ياد ك ‌‬
‫م« جنند‬ ‫نفننرد از اولد »سننا ‌‬ ‫م ابوالنبيننا‪ ،‬دهمي ‌‬ ‫ت« ابننراهي ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ي ننننور( از‬ ‫ه در شنننهر »اور« )يعن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ب اسننن ‌‬ ‫گ اعنننرا ‌‬ ‫بنننزر ‌‬
‫ه« معننرو ‌‬
‫ف‬ ‫م »اورف ‌‬ ‫هنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ماكنننو ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ن« ك ‌‬ ‫ن »كلنندا ‌‬ ‫سننرزمي ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ع شنند ‌‬ ‫ه واق ‌‬ ‫ت مرز سوري ‌‬ ‫ه درمجاور ‌‬ ‫ب تركي ‌‬ ‫ت و در جنو ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ح« بننود‪ ،‬به‌‬ ‫م‪» ،‬تننار ‌‬ ‫م پنندر ابننراهي ‌‬ ‫ه قننولي‪ :‬نننا ‌‬ ‫ه دنيننا آمنند‪ .‬ب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي! ابننراهيم‌‬ ‫ح‪ .‬آر ‌‬ ‫م داشت‪ :‬آزر و تننار ‌‬ ‫ش دو نا ‌‬ ‫يديگر‪ :‬پدر ‌‬ ‫قول ‌‬
‫ي؟« و‬ ‫يگيسسر ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه خسسداي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ش گفت‪» :‬آيا بتا ‌‬ ‫به‌ پدر ‌‬
‫ه الننوهي ‌‬
‫ت‬ ‫ه آنهننا شايسننت ‌‬ ‫ي؟ در حننالي ‌ك ‌‬ ‫يپرسننت ‌‬ ‫آنهننا را م ‌‬
‫ت »همانا من‌ تسسو و‬ ‫م‪ ،‬تننوبيخي‌ اسنن ‌‬ ‫ن اسننتفها ‌‬ ‫نيسننتند؟ اي ‌‬
‫ن موافقنننند »در‬ ‫ه بننناتو در پرسنننتش‌ بتنننا ‌‬ ‫ت را« ك ‌‬ ‫قسسسوم ‌‬
‫ق و حقيقت‬ ‫هح ‌‬ ‫م« از را ‌‬ ‫يبين ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي آشسسسكار ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫گمسسسراه ‌‬
‫ن غيننر‬ ‫ن گمننراهي‌ آشننكارتر و بزرگننتر از گننرفت ‌‬ ‫ي! كنندامي ‌‬ ‫‌‪.‬آر ‌‬
‫ت؟‪.‬‬ ‫ه خدايي ‌اس ‌‬ ‫خداوند‪ ‬ب ‌‬

‫ن )‪(75‬‬
‫ن اْلُموِقِني َ‬
‫ن ِم َ‬‫ض َوِلَيُكو َ‬
‫ت َواَْلْر ِ‬
‫سَماَوا ِ‬
‫ت ال ّ‬
‫ك ُنِري ِإْبَراِهيَم َمَلُكو َ‬
‫َوَكَذِل َ‬
‫ت آسمانها و زمين‌ را« يعني‪ :‬آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ه‪ ،‬ملكو ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫»و اي ‌‬
‫ي است‌‬ ‫ت و فرمانرواي ‌‬ ‫ت و قدر ‌‬ ‫ش وعظم ‌‬ ‫ه در آنها از آفرين ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ن دادي ‌‬
‫م و نشننا ‌‬ ‫م« نننري‪ :‬نماياننندي ‌‬ ‫م نماياندي ‌‬ ‫ه ابراهي ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ن‪ ،‬خورشننيد و‬ ‫ن‪ ،‬ستارگا ‌‬ ‫ش؛ بتا ‌‬‫ه آزر و قوم ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ي! چنا ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ل خواست‌ تا آنها را‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫س خدا ‌‬ ‫يپرستيدند پ ‌‬ ‫ب را م ‌‬ ‫مهتا ‌‬
 ‫ن گسننتره‌‬ ‫ه گرداننند لننذا بننا نماياننند ‌‬ ‫ن متننوج ‌‬ ‫ه اشتباهشننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي را بننر‬ ‫جو ‌‬ ‫ه احتجننا ‌‬ ‫ش بننر ابننراهيم‪ ،‌‬زمين ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫فرمانرواي ‌‬
‫كو‬ ‫ه مل ‌‬ ‫ي گسننتر ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ه قولي‪ :‬ح ‌‬ ‫م گردانيد‪ .‬ب ‌‬ ‫قومش ‌فراه ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫م خننود در پهننناي ‌آسننمانها و زمي ‌‬ ‫فرمننانروايي‌ عظي ‌‬
‫ه او از بننال‬ ‫ف سنناخت‌ ك ‌‬ ‫ن و مكشننو ‌‬ ‫ن نمايا ‌‬ ‫ابراهيم‪ ‌‬بدانسا ‌‬
‫ت زمين‌‬ ‫ن طبقننا ‌‬ ‫ي فروتننري ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ش و از پننايي ‌‬ ‫ي عننر ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه خداوننند‪‬‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬محتم ‌‬ ‫نكننثير م ‌‬ ‫ت‪ .‬اب ‌‬ ‫نگريسن ‌‬
‫ه باشنند و‬ ‫حجابها را از برابر بينايي‌ حسي‌ ابراهيم‪ ‌‬دور كرد ‌‬
‫ن احتما ‌‬
‫ل‬ ‫ه باشد‪ .‬همچني ‌‬ ‫ه چشم ‌ سر ديد ‌‬ ‫ن‪ ،‬او آنها را ب ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ي خننود‪ ،‬اي ‌‬
‫ن‬ ‫ش درون ‌‬ ‫ي و بين ‌‬ ‫ت قلب ‌‬‫ه ابراهيم‪ ‌‬با بصير ‌‬ ‫دارد ك ‌‬
‫يديگر‪ :‬ابننراهيم‪‌‬‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ه و دريننافته ‌باشنند«‪ .‬ب ‌‬ ‫حقايق‌ را ديد ‌‬
‫ه از ملكنننو ‌‬
‫ت‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫ه خداونننند متعنننا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫فقنننط آنچ ‌‬
‫ه كننرد »تا از‬ ‫ت‪ ،‬مشنناهد ‌‬ ‫هاس ن ‌‬‫ت كرد ‌‬ ‫ن حكنناي ‌‬ ‫آسمانها و زمي ‌‬
‫شو‬ ‫ب آفننرين ‌‬ ‫نكننسسدگان ‌باشسسد« يعننني‪ :‬عجنناي ‌‬ ‫ه يقي ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ن داديننم ‌تننا او‬ ‫ه ابننراهيم‪ ‌‬نشننا ‌‬ ‫ت خننود را ب ‌‬ ‫ب ملكننو ‌‬ ‫غننراي ‌‬
‫ي‬
‫ي از رو ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ه و عل ‌‬ ‫م و آگنناهي‌ بننود ‌‬ ‫ي برخننوردار از عل ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫تح ‌‬
‫ق‬ ‫ه عظمت‌ و قنندر ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه نسننب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ن باشنند ب ‌‬ ‫يقي ‌‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫ه شكي‌ در نهاد خود نداشت ‌‬ ‫تعالي‌ بر همه ‌چيز‪ ،‬ذر ‌‬

‫ن )‪(76‬‬ ‫لِفِلي َ‬
‫ب ا َْ‬
‫ح ّ‬ ‫عَلْيِه الّلْيُل َرَأى َكْوَكًبا َقاَل َهَذا َرّبي َفَلّما َأَفَل َقاَل َل ُأ ِ‬‫ن َ‬ ‫جّ‬
‫َفَلّما َ‬
‫ه افگنسسد« يعننني‪ :‬او را بننا‬ ‫ب بسسر او پسسرد ‌‬ ‫ن شس ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ل اس نت‌‬ ‫ي را ديسسد« نق ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ش پوشاند »او ستار ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫تاريك ‌‬
‫ه را ديد »گفت‪ :‬ايسسن‬ ‫ي‪ ،‬يا زهر ‌‬ ‫ه مشتر ‌‬ ‫ه ابراهيم‪ ‌‬ستار ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن ابراهيم‪ ‌‬و ساير‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت« دربار ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫‌پروردگار م ‌‬
‫يآينند ن ن ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫يم ‌‬ ‫ه بعنند ‌‬ ‫ه در دو آي ‌‬ ‫بنك ‌‬ ‫نبا ‌‬‫ي در اي ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫سخنا ‌‬
‫ناست‌ كننه‪ :‬ابننراهيم‬ ‫ك نظر اي ‌‬ ‫ن دو نظر وجود دارد؛ ي ‌‬ ‫مفسرا ‌‬
‫ه طفننننولي ‌‬
‫ت‬ ‫ه در دور ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي گف ‌‬ ‫ن را هنگننننام ‌‬ ‫ن سننننخنا ‌‬ ‫‪ ‬اي ‌‬
‫ي نبود‪ .‬نظر‬ ‫ن عميق ‌‬ ‫ش آنچنا ‌‬ ‫ي بين ‌‬ ‫يبرد و دارا ‌‬ ‫هسر م ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫هو‬ ‫م مننناظر ‌‬ ‫ن را در مقننا ‌‬ ‫ن سننخنا ‌‬ ‫ت كننه‪ :‬او اي ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫دو ‌‬
‫يگف ‌‬
‫ت‬ ‫نم ‌‬ ‫تپرسننتا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ل و اعتقننادا ‌‬ ‫ت از حا ‌‬ ‫ه حكاي ‌‬ ‫همثاب ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ح اين‌‬ ‫ش از طننر ‌‬ ‫م گرداننند پس‌ هنندف ‌‬ ‫ت ملننز ‌‬ ‫ن را در حج ‌‬ ‫تا آنا ‌‬
‫ه آنها باور‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ش بود‪ ،‬ن ‌‬‫ه قوم ‌‬ ‫ت علي ‌‬ ‫ن‪ ،‬اقامه ‌حج ‌‬ ‫سخنا ‌‬
‫ن ابننراهيم‪ ‌‬در‬ ‫هسننخنا ‌‬ ‫ل را ك ‌‬‫ن قننو ‌‬ ‫نكننثير اي ‌‬ ‫ه باشد‪ .‬اب ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫لو‬ ‫ي تننننأم ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫ه بننننود‪ ،‬ن ‌‬‫م مننننناظر ‌‬ ‫ب‪ ،‬در مقننننا ‌‬ ‫ن بننننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن افسسول‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ح داد ‌‬
‫ي؛ تننرجي ‌‬ ‫تدروني‌ و ‌‬ ‫قننناع ‌‬
‫ت« ابننراهيم‌‬ ‫ب كننرد »گف ‌‬ ‫ه غننرو ‌‬ ‫ن ستار ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫كرد« يعني‪ :‬چو ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ت زيننرا خنندا؛ زننند ‌‬ ‫ب كند‪ ،‬خدا نيس ن ‌‬ ‫ه غرو ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫يگما ‌‬‫‪ :‬ب ‌‬
‫يباشنند پ ‌‬
‫س‬ ‫نم ‌‬ ‫ه امننور آسننمانها و زمي ‌‬ ‫ه و تدبيركنننند ‌‬ ‫پايننند ‌‬
‫ه غننرو ‌‬
‫ب‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن را« يعننني‪ :‬خنندايان ‌‬ ‫لكننسسدگا ‌‬ ‫ن افو ‌‬ ‫»م ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫ت ندار ‌‬ ‫يكنند »دوس ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن ِم َ‬
‫ن‬ ‫ن َلْم َيْهِدِني َرّبي َلُكوَن ّ‬ ‫غا َقاَل َهَذا َرّبي َفَلّما َأَفَل َقاَل َلِئ ْ‬ ‫َفَلّما َرَأى اْلَقَمَر َباِز ً‬
‫ن )‪(77‬‬ ‫ضاّلي َ‬ ‫اْلَقْوِم ال ّ‬
‫عكنننان‌ دينند‬ ‫ن ديسسد« يعننني‪ :‬طلو ‌‬ ‫ه را تابسسا ‌‬ ‫ن مسسا ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن افسسول‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ن! آ ‌‬ ‫ت پروردگار م ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫»گفت‪ :‬اي ‌‬
‫هسوي‌‬ ‫ت نكند« ب ‌‬ ‫م مرا هداي ‌‬ ‫كرد‪ ،‬گفت‪ :‬اگر پروردگار ‌‬
‫م«‬ ‫يشسسو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه گمراهسسا ‌‬ ‫شحق‌ »قطعا از گرو ‌‬ ‫ه و رو ‌‬ ‫را ‌‬
‫ه و بننر خننود‬ ‫ه نيننافت ‌‬
‫ق را ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشننو ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يعني‪ :‬از كسننان ‌‬
‫ش‪ ،‬محننرو ‌‬
‫م‬ ‫ه خيننر خننوي ‌‬ ‫يكنننند و خننود را از بهننر ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫سننت ‌‬
‫ه هننر‬ ‫ه قننومش‌ فهماننند ك ‌‬ ‫ن‪ ،‬ابراهيم‪ ‌‬ب ‌‬ ‫نسا ‌‬ ‫يگردانند‪ .‬بدي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ .‬و چرا ابننراهيم‪‌‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه خدايي‌ بگيرد؛ گمرا ‌‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫س ما ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ل‪،‬‬‫ه افننو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ع؟ زيننرا اسننتدل ‌‬ ‫ه طلو ‌‬ ‫هب ‌‬‫ل كرد ن ‌‬ ‫ل استدل ‌‬ ‫به‌ افو ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫هتر اس ‌‬ ‫تكنند ‌‬ ‫ه‪ ،‬دلل ‌‬ ‫ل كنند ‌‬ ‫ن چيز افو ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫بر بطلن ‌الوهي ‌‬

‫ت َقصصاَل َيصصا َقصْوِم ِإّنصصي‬

‫غًة َقاَل َهَذا َرّبصصي َهصَذا َأْكَبصرُ َفَلّمصصا َأَفَلص ْ‬
‫س َباِز َ‬
‫شْم َ‬‫َفَلّما َرَأى ال ّ‬
‫ن )‪(78‬‬ ‫شِرُكو َ‬
‫َبِريٌء ِمّما ُت ْ‬
‫ه ديسسد‪ ،‬گفسست‪ :‬اين‌‬ ‫عكرد ‌‬ ‫ن خورشيد را طلو ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت« از‬ ‫ت« زيننرا »ايسسن ‌بزرگسستر اس س ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫پروردگار م ‌‬
‫ه خنندا‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن سننزاوارتر ب ‌‬ ‫ب لننذا اي ‌‬ ‫ن و مهتننا ‌‬ ‫سننتارگا ‌‬
‫ن! هرآين ‌‬
‫ه‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫ل كرد‪ ،‬گفت‪ :‬ا ‌‬ ‫ن افو ‌‬ ‫باشد »وچو ‌‬
‫م« يعننني‪ :‬از‬ ‫يكنيسد بيسسزار ‌‬ ‫ك مقرر م ‌‬ ‫ه شري ‌‬ ‫ن از آنچ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي خننندا قنننرار داده‌ و ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنهنننا را شنننركا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬‫م فلك ‌‬‫اجنننرا ‌‬
‫م‪ .‬ابنراهيم‪ ‌‬اين‌‬ ‫يپردازيند‪ ،‬بينزار و بركننار ‌‬ ‫ش آنهنا م ‌‬ ‫پرسنت ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ن شننند ك ‌‬ ‫ه براينننش ‌روشننن ‌‬ ‫تك ‌‬‫ي گف ‌‬ ‫ن را هنگنننام ‌‬ ‫سنننخ ‌‬
‫ع زينان ‌‬
‫ي‬ ‫ع و دف ‌‬ ‫ن نف ‌‬‫ه رسنناند ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هها آفرينندگاني‌ هسننتند ك ‌‬ ‫پديد ‌‬
‫ي نيسننتند‪،‬‬ ‫ي هسننت ‌‬ ‫م خنندا ‌‬‫ك آنهننا ه ‌‬ ‫چي ‌‬ ‫يباشننند و هي ‌‬ ‫قننادر نم ‌‬
‫ه‪،‬‬
‫ب مننناظر ‌‬ ‫يكنند‪ .‬يا ابراهيم‪ ‌‬از بننا ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه افو ‌‬ ‫نك ‌‬‫ل اي ‌‬‫هدلي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬‫ه و منطق ‌‬ ‫ه حكيمان ‌‬ ‫م با شيو ‌‬ ‫هقد ‌‬ ‫مب ‌‬
‫م خود را قد ‌‬ ‫قو ‌‬
‫ي از‬ ‫ها ‌‬‫ن‪ ،‬هيچ‌ پشننتوان ‌‬ ‫ه اعتقاداتشننا ‌‬ ‫ن باور رهنموني‌ كننرد ك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ل و برهان ‌ندارد‪.‬‬ ‫دلي ‌‬

‫ن اْلُمشْ صِرِكي َ‬
‫ن‬ ‫حِنيًفا َوَما َأَنا ِم َ‬
‫ض َ‬ ‫ت َواَْلْر َ‬
‫سَماَوا ِ‬
‫طَر ال ّ‬
‫ي ِلّلِذي َف َ‬
‫جِه َ‬
‫ت َو ْ‬‫جْه ُ‬‫ِإّني َو ّ‬
‫)‪(79‬‬
‫م و كليت‌ وجننود و‬ ‫ي خود را« يعننني‪ :‬تمننا ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫»همانا م ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫ي گردانيد ‌‬ ‫ي كس ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ت خود را »ب ‌‬ ‫ت و عباد ‌‬ ‫شخصي ‌‬
‫ت« و آنهننا را از كتم‌‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫ن را آفريسسد ‌‬ ‫آسسسمانها و زمي ‌‬
‫م«‬‫ف هسسست ‌‬ ‫ه حني ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »در حسسال ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫عنندم ‌پدينند آورد ‌‬
‫ق خدا ‪‬‬ ‫ي از خل ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫ه ادياني‌ ك ‌‬ ‫م از هم ‌‬ ‫ه هست ‌‬ ‫يعني‪ :‬گرايند ‌‬
‫ن و پاكد ‌‬
‫ل‬ ‫ق‪ ،‬پاكدي ‌‬ ‫ي دين‌ ح ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫ك مي‌ آورند ب ‌‬ ‫ي شري ‌‬ ‫را با و ‌‬
‫ق خداوند‬ ‫ي از خل ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫م« ك ‌‬ ‫ن نيست ‌‬ ‫م »و از مشركا ‌‬ ‫هست ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ي شريك ‌گردان ‌‬ ‫‪ ‬را با و ‌‬

‫ن ِبِه ِإّل َأ ْ‬
‫ن‬ ‫شِرُكو َ‬‫ف َما ُت ْ‬
‫خا ُ‬
‫ن َوَل َأ َ‬ ‫ل َوَقْد َهَدا ِ‬‫جوّني ِفي ا ِّ‬‫حا ّ‬ ‫جُه َقْوُمُه َقاَل َأُت َ‬
‫حا ّ‬
‫َو َ‬
‫ن )‪(80‬‬ ‫ل َتَتَذّكُرو َ‬
‫عْلًما َأَف َ‬‫يٍء ِ‬‫ش ْ‬
‫سَع َرّبي ُكّل َ‬ ‫شْيًئا َو ِ‬ ‫شاَء َرّبي َ‬ ‫َي َ‬
‫ن را در مقام‌‬ ‫ن سخنا ‌‬ ‫يكند؛ ابراهيم‪ ‌‬اي ‌‬ ‫ه تأييد م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫از دليل ‌‬
‫ل و گننرايش‌ به‌‬ ‫ه از سننر تننأم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫م خننود گف ‌‬ ‫ه بننا قننو ‌‬ ‫مننناظر ‌‬
‫ه خداوند متعننال ‌اسننت‪» :‬و‬ ‫ن فرمود ‌‬ ‫هها؛ اي ‌‬ ‫ن پديد ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫الوهي ‌‬
‫ه كردند« يعني‪ :‬بننا او در امننر توحينند‬ ‫ش با او محاج ‌‬ ‫قوم ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه او ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن توحيد خالصان ‌‬ ‫ه كردند‪ ،‬هما ‌‬ ‫ه و مجادل ‌‬ ‫ستيز ‌‬
‫ه صننحت‌ و درسننت ‌‬
‫ي‬ ‫س خواسننتند تننا او را ب ‌‬ ‫ه بننود پ ‌‬ ‫رسننيد ‌‬
 ‫ن و خشنم‌‬ ‫ه و او را از زيننا ‌‬ ‫ع نمننود ‌‬ ‫ل قننان ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ش خدايا ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫ه اللسسه‬ ‫ن دربسسار ‌‬ ‫ن بترسننانند »گفسست‪ :‬آيسسا بسسا م ‌‬ ‫ن خنندايا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه او‬ ‫نك ‌‬ ‫ت روشنن ‌‬ ‫نحقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكنيد« يعني‪ :‬در بننار ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫محاج ‌‬
‫ه او مرا هدايت‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ت »حا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ك و همتا منز ‌‬ ‫از شري ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ش درحننال ‌‬ ‫ي خننوي ‌‬ ‫ي توحيد و يگننانگ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ت« ب ‌‬ ‫كرده ‌اس ‌‬
‫ت و عنند ‌‬
‫م‬ ‫ي و جهال ‌‬ ‫ك و گمراه ‌‬ ‫ن در شر ‌‬ ‫يخواهيد تا م ‌‬ ‫شما م ‌‬
‫م؟ »و من‌ از آنچه ‌شسسريك‌ او‬ ‫ت‪ ،‬همانننند شننما باش ن ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ه خننود‬ ‫هك ‌‬ ‫ن از آنچ ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬م ‌‬ ‫ي نسسدار ‌‬ ‫يسسسازيد‪ ،‬بيم ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه زيننان ‌‬
‫ي‬ ‫هن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن سنننگ ‌‬ ‫ت ن ن چننو ‌‬ ‫مخلوقي‌ از مخلوقات ‌خداس ‌‬
‫م »مگسسسر آن‌ كه‌‬ ‫ي نننندار ‌‬ ‫چ بيم ‌‬ ‫ي نننن هي ‌‬ ‫ه نفع ‌‬ ‫يرسننناند و ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه كنسسد« دربرابننر‬ ‫م »اراد ‌‬ ‫ن براي ‌‬ ‫ي« از زيا ‌‬ ‫م چيز ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ن از‬ ‫م فرمننا ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫م‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه باش ‌‬ ‫ب گرديد ‌‬ ‫ه مرتك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گناه ‌‬
‫ه از‬ ‫تن ‌‬ ‫ي اوسنن ‌‬ ‫ن از سو ‌‬ ‫ن زيا ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن صور ‌‬ ‫ت و در اي ‌‬ ‫ن اوس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫م پروردگار من‌ به‌ هر‬ ‫ل شما »و عل ‌‬ ‫ت باط ‌‬ ‫ي معبودا ‌‬ ‫سو ‌‬
‫هچيننز فراگيننر اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ت« و ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي احاطه ‌يافت ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ن شننر‪،‬‬ ‫ن اراده ‌كننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي را بننر م ‌‬ ‫ن شننر ‌‬ ‫پس‌ اگننر فننرود آورد ‌‬
‫يگيريسسد« و‬ ‫س آيا پنسسد نم ‌‬ ‫يرسد »پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هناخوا ‌‬ ‫خوا ‌‬
‫ن تمييز دهيد؟‪.‬‬ ‫ن توانا و ناتوا ‌‬ ‫يشويد تا ميا ‌‬ ‫متذكر نم ‌‬

‫عَلْيُكصْم‬
‫ل َمصا َلصْم ُيَنصّزْل ِبصِه َ‬ ‫شَرْكُتْم ِبصصا ِّ‬‫ن َأّنُكْم َأ ْ‬ ‫خاُفو َ‬ ‫شَرْكُتْم َوَل َت َ‬‫ف َما َأ ْ‬ ‫خا ُ‬ ‫ف َأ َ‬
‫َوَكْي َ‬
‫ن )‪(81‬‬ ‫ن ُكْنُتْم َتْعَلُمو َ‬ ‫ن ِإ ْ‬
‫ق ِباَْلْم ِ‬‫حّ‬‫ن َأ َ‬‫ي اْلَفِريَقْي ِ‬ ‫طاًنا َفَأ ّ‬‫سْل َ‬
‫ُ‬
‫يگردانيسسد‪ ،‬بترس سم‌‬ ‫ك خسسدا م ‌‬ ‫ه شري ‌‬ ‫ه از آنچ ‌‬ ‫»و چگون ‌‬
‫ي خداونسسد چيسسزي‌ را‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه شسسما از آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحسسال ‌‬
‫ن بسسر شسسما‬ ‫چ دليلي‌ بسسر آ ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫هايد ك ‌‬ ‫ك سسساخت ‌‬ ‫شسسري ‌‬
‫ه از‬ ‫يهراسسيد؟« يعننني‪ :‬چگننون ‌‬ ‫ت‪ ،‬نم ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫فرونفرستاد ‌‬
‫يآفريننند و ن ‌‬
‫ه‬ ‫هم ‌‬ ‫ه سننود‪ ،‬ن ‌‬ ‫يرسنناند و ن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه زيننا ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ك آورد ‌‬ ‫ه شننما از شننري ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫م حا ‌‬ ‫يدهد‪ ،‬بترس ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫روز ‌‬
‫نو‬ ‫نرسنننا ‌‬ ‫ه او زيا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يترسنننيد‪ ،‬بنننا آ ‌‬ ‫ي لشنننريك ‌نم ‌‬ ‫خننندا ‌‬
‫ي ديگننر‪،‬‬ ‫ت و از سننو ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫يدهند ‌‬ ‫ه و روز ‌‬ ‫ن و آفرينند ‌‬ ‫عرسا ‌‬ ‫نف ‌‬
‫ل نكننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ك بر شما ننناز ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫م بر اي ‌‬ ‫ت و دليلي‌ ه ‌‬ ‫چ حج ‌‬ ‫او هي ‌‬
 ‫ك از ما دو‬ ‫س كدام ‌ي ‌‬ ‫ج كنيد »پ ‌‬ ‫ل و احتجا ‌‬ ‫ه آن ‌استدل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت؟«‬ ‫ب »سزاوارتر اس س ‌‬ ‫ن از عننذا ‌‬ ‫ن« و امننا ‌‬ ‫ه ام ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا‬
‫ت ناتوا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نب ‌‬
‫ي قادر و كافرا ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ي قننادر؟‬ ‫ي قننو ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نب ‌‬‫ن و كافرا ‌‬ ‫ت ناتوا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ه امن‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن دو گننرو ‌‬ ‫ك از اي ‌‬ ‫مي ‌‬ ‫ن خبر دهيد كه ‌كنندا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي! ب ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ت »اگسسسر‬ ‫م سنننزاوارتر اسننن ‌‬ ‫س و بي ‌‬ ‫م تنننر ‌‬ ‫ن و عننند ‌‬ ‫و امنننا ‌‬
‫ه و آنهننا را از‬ ‫ن را شننناخت ‌‬ ‫ي راسننتي ‌‬ ‫يدانيسسد« و برهانهننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهيد؟‪.‬‬ ‫ت و باطل ‌تمييز م ‌‬ ‫ي نادرس ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫شبه ‌‬
‫خ داد‪:‬‬‫ن پاس ‌‬ ‫ل چني ‌‬ ‫ن سؤا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫س ابراهيم‪ ‌‬خود ب ‌‬ ‫سپ ‌‬

‫ن )‪(82‬‬ ‫ن َوُهْم ُمْهَتُدو َ‬ ‫ك َلُهُم اَْلْم ُ‬ ‫ظْلٍم ُأوَلِئ َ‬

‫سوا ِإيَماَنُهْم ِب ُ‬ ‫ن َآَمُنوا َوَلْم َيْلِب ُ‬‫اّلِذي َ‬
‫ه ظل ‌‬
‫م‬ ‫ن خسسود را ب ‌‬ ‫ن آوردند و ايمسسا ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫يو ايشسسانند‬ ‫ت ايمن ‌‬ ‫ه ايشسسان ‌راسس ‌‬ ‫ن گسسرو ‌‬ ‫نيالودند‪ ،‬آ ‌‬
‫هانند‪،‬‬‫ك آورد ‌‬ ‫ه شنر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن از كسنان ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬ايشا ‌‬ ‫هيافتگا ‌‬ ‫را ‌‬
‫ظْلصصمٍ( اين‌‬ ‫سوا ِإيَماَنُهْم ِب ُ‬ ‫ن بودن ‌سزاوارترند‪ .‬معناي‪َ) :‬وَلْم َيْلِب ُ‬ ‫ه ايم ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ك نيالودند زيننرا مننراد از‬ ‫هشر ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن ايمانشا ‌‬ ‫ت كه‪ :‬ايشا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ك اس ‌‬ ‫م در اينجا‪ ،‬شر ‌‬ ‫ظل ‌‬
‫ن آيه‌‬ ‫ه فرمنننود‪ :‬چنننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسننن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫نمسنننعود‪ ‬رواي ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ل خداص دشننوار‬ ‫ب رسو ‌‬ ‫م بر اصحا ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ل شد‪ ،‬اي ‌‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫كريم ‌‬
‫يكند؟ اگر‬ ‫م نم ‌‬ ‫س خود ظل ‌‬ ‫ك از ما بر نف ‌‬ ‫مي ‌‬ ‫آمد و گفتند‪ :‬كدا ‌‬
‫م‪ ،‬در ايننن‬ ‫ه باشنني ‌‬ ‫يبهننر ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه ما از ايمن ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ن باشد ك ‌‬ ‫كار چنا ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫م؟ هما ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ه گشت ‌‬ ‫ه بيچار ‌‬ ‫ت هم ‌‬ ‫‌صور ‌‬
‫ن نيس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ه چنننا ‌‬ ‫هكننريم ‌‬ ‫ي آي ‌‬ ‫ف فرمودند‪» :‬معنا ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ه فرزننندش‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه لقمننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه چنا ‌‬ ‫يپنداريد بلك ‌‬ ‫ه شما م ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن شننر ‌‬
‫ك‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ك نينناور زيننرا ب ‌‬ ‫ه خنندا شننري ‌‬ ‫م! ب ‌‬ ‫گفت‪ :‬فرزننند ‌‬
‫ه‪ ،‬شننر ‌‬
‫ك‬ ‫ن آي ‌‬ ‫م در اي ‌‬ ‫م«‪ .‬يعني‪ :‬مراد از ظل ‌‬ ‫ت عظي ‌‬ ‫ظلمي ‌اس ‌‬
‫ت‪.‬‬‫اس ‌‬

‫حِكيصٌم‬
‫ك َ‬
‫ن َرّبص َ‬
‫شصصاُء ِإ ّ‬
‫ن َن َ‬
‫ت َمص ْ‬
‫جا ٍ‬
‫عَلى َقْوِمِه َنْرَفُع َدَر َ‬
‫جُتَنا َآَتْيَناَها ِإْبَراِهيَم َ‬
‫حّ‬
‫ك ُ‬
‫َوِتْل َ‬
‫عِليٌم )‪(83‬‬ ‫َ‬
‫ه ابننراهيم‪‌‬‬ ‫يك ‌‬ ‫تهنناي ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬حج ‌‬ ‫ت ما اس ‌‬ ‫ن حج ‌‬ ‫»و آ ‌‬
‫ت‪ ،‬حجت‌ مننا اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ن گذشن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه كننرد و بيننا ‌‬ ‫ش اقننام ‌‬ ‫بر قننوم ‌‬
‫م« يعني‪ :‬او را با‬ ‫ش دادي ‌‬ ‫م در برابر قوم ‌‬ ‫ه ابراهي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫ه آنهننا بننر قننوم ‌‬
‫ش‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫موب ‌‬ ‫ت دادي ‌‬ ‫ن حجتها نصر ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫آموخت ‌‬
‫م بلنسسسد‬ ‫ه بخسسسواهي ‌‬ ‫س را ك ‌‬ ‫ت هسسسرك ‌‬ ‫ه كنننرد »درجسسسا ‌‬ ‫غلب ‌‬
‫قو‬ ‫يح ‌‬
‫هسننو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ت و راهنمنناي ‌‬ ‫م« بننا هننداي ‌‬ ‫يگسسرداني ‌‬ ‫م ‌‬
‫تو‬ ‫ه درجننننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي چنننننا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫م و حكم ‌‬ ‫ت و عل ‌‬ ‫تلقيننننن ‌حج ‌‬
‫ه پروردگسسار تسسو‬ ‫ب ابننراهيم‪ ‌‬را بلننند برديننم ‌»هرآين ‌‬ ‫مرات ‌‬
‫ه هركس ني‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫م و مننرتب ‌‬ ‫ن مقننا ‌‬ ‫ت« در بلننند بننرد ‌‬ ‫م اس س ‌‬ ‫حكي ‌‬
‫تو‬ ‫ن رفع ‌‬‫ي اي ‌‬ ‫ه شايسننتگ ‌‬ ‫ه كسنناني‌ ك ‌‬ ‫ت« ب ‌‬‫بخواهد »داناس ‌‬
‫ي را دارند‪.‬‬ ‫برتر ‌‬

‫ن ُذّرّيِت صِه َداُووَد‬ ‫ن َقْبُل َوِم ص ْ‬ ‫حا َهَدْيَنا ِم ْ‬ ‫ل َهَدْيَنا َوُنو ً‬‫ب ُك ّ‬‫ق َوَيْعُقو َ‬ ‫حا َ‬‫سَ‬ ‫َوَوَهْبَنا َلُه ِإ ْ‬
‫ن )‪(84‬‬ ‫سِني َ‬‫ح ِ‬
‫جِزي اْلُم ْ‬ ‫ك َن ْ‬‫ن َوَكَذِل َ‬ ‫سى َوَهاُرو َ‬ ‫ف َوُمو َ‬‫س َ‬ ‫ب َوُيو ُ‬ ‫ن َوَأّيو َ‬ ‫َوسَُلْيَما َ‬
‫ق و يعقسسوب‌ را‬ ‫ه ابننراهيم‪» ‌‬اسسحا ‌‬ ‫ه او« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ي خننود‪ .‬يعقننوب‪‌‬‬ ‫ن بخششنني ‌از سننو ‌‬ ‫هعنننوا ‌‬ ‫م« ب ‌‬ ‫بخشيدي ‌‬
‫ن را‬ ‫ك از آنسسا ‌‬ ‫ت »و هر ي ‌‬ ‫ش اسننحاق‪ ‌‬اس ن ‌‬ ‫فرزند فرزننند ‌‬
‫م »و‬ ‫ت برگزينندي ‌‬ ‫ه نبو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫م« زيرا هم ‌‬ ‫ت كردي ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ن هسسداي ‌‬
‫ت‬ ‫ش از اي ‌‬ ‫ت »پي ‌‬ ‫ه جد ابننراهيم‪ ‌‬اس ن ‌‬ ‫ح را« ك ‌‬ ‫نو ‌‬
‫ي بننر ابننراهيم‪ ‌‬در‬ ‫ل اله ‌‬ ‫ه فضنن ‌‬ ‫ن خننود‪ ،‬مننا را ب ‌‬ ‫م« اي ‌‬ ‫كردي ‌‬
‫ل او«‬ ‫يكننند »و از نس ‌‬ ‫ش نيننز رهنمننايي‌ م ‌‬ ‫اجننداد و احفنناد ‌‬
‫ي را‬ ‫ن« فرزننند و ‌‬ ‫ل نننوح‪» ‌‬داوود و سسسليما ‌‬ ‫يعني‪ :‬از نس ‌‬
‫يو‬ ‫ب »و موسسس ‌‬ ‫ف« فرزنننند يعقنننو ‌‬ ‫ب و يوسسس ‌‬ ‫»و ايسسو ‌‬
‫م بننرد‬ ‫ه نننا ‌‬ ‫ل نوح‌ را جداگان ‌‬ ‫م« نس ‌‬ ‫ت كردي ‌‬ ‫ن را هداي ‌‬ ‫هارو ‌‬
‫يشود‪ ،‬از‬ ‫هم ‌‬ ‫م برد ‌‬ ‫ه بعد از آنها نا ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫س و لوط ك ‌‬ ‫زيرا يون ‌‬
‫ن فرزننند‬ ‫ه لننوط فرزننند هننارا ‌‬ ‫ل ابراهيم‪ ‌‬نيسننتند‪ ،‬چننراك ‌‬ ‫نس ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ت‪ .‬دلي ‌‬ ‫ه ابراهيم‪ ‌‬اس ‌‬ ‫آزر‪ ،‬برادرزاد ‌‬
‫يشننمارد‬ ‫ي بننر م ‌‬ ‫ه نعمتهنناي ‌‬ ‫ه انبيا‡ را از زمننر ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ت كننه‪ :‬فضننل ‌و‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫ي داشنن ‌‬ ‫كه‌ بننر ابننراهيم‪ ‌‬ارزان ‌‬
‫ه‪،‬‬
‫نگسسسون ‌‬ ‫يپيونننندد »و اي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه پننندرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ف فرزنننندا ‌‬ ‫شنننر ‌‬
‫ه كه‌‬‫ن گننون ‌‬
‫م« يعننني‪ :‬همننا ‌‬‫يدهي ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ن را پادا ‌‬ ‫نيكوكارا ‌‬
‫ل خننود را بننا جهنناد و دعننوت ‌و‬ ‫ه اعمننا ‌‬‫ه انبيننا را ك ‌‬
‫ن گننرو ‌‬
‫اي ‌‬
‫ن هننر نيكوكننار‬ ‫م‪ ،‬همچني ‌‬
‫ش دادي ‌‬
‫ي نيكننو سنناختند‪ ،‬پننادا ‌‬ ‫پاينندار ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يدهي ‌‬‫ي را پاداش ‌م ‌‬ ‫ديگر ‌‬

‫ن )‪(85‬‬ ‫حي َ‬ ‫صاِل ِ‬ ‫ن ال ّ‬

‫س ُكّل ِم َ‬ ‫سى َوِإْلَيا َ‬ ‫عي َ‬
‫حَيى َو ِ‬ ‫َوَزَكِرّيا َوَي ْ‬
‫ه همگي‌ از‬ ‫س را ك ‌‬ ‫ي و اليا ‌‬ ‫ي و عيس ‌‬ ‫»و زكريا و يحي ‌‬
‫س‪ ،‬همننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه قولي‪ :‬اليا ‌‬ ‫م« ب ‌‬ ‫ن بودند‪ ،‬هدايت ‌كردي ‌‬ ‫صالحا ‌‬
‫س قب ‌‬
‫ل‬ ‫ت زيرا ادري ‌‬ ‫ت نيس ‌‬ ‫ل درس ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ت‪ .‬ول ‌‬ ‫س اس ‌‬ ‫ادري ‌‬
‫ت زيننرا‬ ‫ح اس ‌‬ ‫ل نو ‌‬ ‫س از نس ‌‬ ‫ه اليا ‌‬ ‫ت درحالي‌ ك ‌‬ ‫يزيس ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫از نو ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن برادر موسي ن علیهما السننلم ن ن اس ن ‌‬ ‫او برادرزاده ‌هارو ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ن امر دلل ‌‬ ‫ت نيز بر اي ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ن اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫ح‪ ،‬دلي ‌‬ ‫م يا نو ‌‬ ‫ل ابراهي ‌‬ ‫ه نس ‌‬ ‫ي در زمر ‌‬ ‫ذكر عيس ‌‬
‫يآيننند زيننرا‬ ‫بم ‌‬ ‫هحسننا ‌‬ ‫ل مننرد ب ‌‬ ‫ي از نسن ‌‬ ‫ن دخننتر ‌‬ ‫ه فرزننندا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ش مريننم اسنن ‌‬ ‫ه مننادر ‌‬ ‫م از را ‌‬ ‫ه ابننراهي ‌‬ ‫ت عيسنني‌ ب ‌‬ ‫نسننب ‌‬
‫ل رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫يالله عنهمننا در نس ن ‌‬ ‫نرض ‌‬ ‫ن و حسي ‌‬ ‫ن حس ‌‬ ‫لبود ‌‬ ‫داخ ‌‬
‫فب ‌‬
‫ه‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ه در حنندي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫خننداص نيننز مانننند اي ‌‬
‫ه حسننن‬ ‫ه آن ‌حضننرتص ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫حالبخار ‌‬ ‫ت صحي ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫م سننيد‬ ‫ن فرزننند ‌‬ ‫يالله عنهما فرمودند‪» :‬همانا اي ‌‬ ‫ي رض ‌‬ ‫‌بن ‌عل ‌‬
‫ن دو گننرو ‌‬
‫ه‬ ‫ه او ميننا ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬بننه ‌وسننيل ‌‬ ‫اسننت ‌و شننايد ك ‌‬
‫ح و آشتي ‌برقرار كند«‪.‬‬ ‫ن‪ ،‬صل ‌‬ ‫م از مسلمانا ‌‬ ‫عظي ‌‬

‫ن )‪(86‬‬ ‫عَلى اْلَعاَلِمي َ‬

‫ضْلَنا َ‬
‫ل َف ّ‬
‫طا َوُك ّ‬‫س َوُلو ً‬
‫سَع َوُيوُن َ‬
‫عيَل َواْلَي َ‬ ‫سَما ِ‬‫َوِإ ْ‬
‫م« به‌ قننولي‪:‬‬ ‫ع را هسسدايت‌ كسسردي ‌‬ ‫ل و يس س ‌‬ ‫»و اسسسماعي ‌‬
‫ب الينناس‪‌‬‬ ‫ه قولي ‌ديگننر‪ :‬او از اصننحا ‌‬ ‫ت‪.‬ب ‌‬‫ع‪ ،‬خضر‪ ‬اس ‌‬ ‫يس ‌‬
‫ل از يحيي‌ و عيسنني ن ن علیهمننا السننلم ن ن‬ ‫ن دو‪ ،‬قب ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫م »لسسوط را« لننوط‬ ‫ت كننردي ‌‬ ‫يزيسننتند »و« نيننز هننداي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن برتر ‌‬
‫ي‬ ‫ك را بر عالميا ‌‬ ‫ه ابراهيم‪ ‌‬بود »وهري ‌‬ ‫برادرزاد ‌‬
‫ت‪ ،‬بننر‬
‫ن را بننا نبننو ‌‬ ‫ه پيننامبرا ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ك از اي ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬هري ‌‬ ‫دادي ‌‬
‫ن بشرند‪.‬‬ ‫س انبيا‡ بهتري ‌‬ ‫مپ ‌‬ ‫ي دادي ‌‬ ‫م برتر ‌‬ ‫ي از مرد ‌‬ ‫غير و ‌‬
 ‫سصَتِقيٍم )‬ ‫ط ُم ْ‬ ‫صصَرا ٍ‬ ‫جَتَبْيَنصصاُهْم َوَهصَدْيَناُهْم ِإَلصى ِ‬ ‫خَواِنِهْم َوا ْ‬ ‫ن َآَباِئِهْم َوُذّرّياِتِهْم َوِإ ْ‬ ‫َوِم ْ‬
‫‪(87‬‬
‫نو‬ ‫ن و فرزندانشسسسسسسا ‌‬ ‫ي از پدرانشسسسسسسا ‌‬ ‫»و بسسسسسسرخ ‌‬
‫ي دادي ‌‬
‫م‬ ‫م و بر جهانينان ‌برتنر ‌‬ ‫ت كردي ‌‬ ‫ن را« هداي ‌‬ ‫برادرانشا ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا خننالص‬ ‫م« اجتبنناء‪ :‬برگزينند ‌‬ ‫ن را برگزيسسدي ‌‬ ‫»و آنسسا ‌‬
‫هسسسوي‌ راه‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ت »و آنا ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا برتننري ‌داد ‌‬ ‫‌ساخت ‌‬
‫ه همانننا‬ ‫ي اسننلم ‌ك ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ت كردي ‌‬ ‫ت هداي ‌‬ ‫راس ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه عصرهاس ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬در هم ‌‬ ‫ن يگان ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ن از‬ ‫ق‪ ،‬اول چهارت ‌‬ ‫ت فو ‌‬ ‫ي در آيا ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫قو‬ ‫م‪ ،‬اسننحا ‌‬ ‫ح‪ ،‬ابننراهي ‌‬ ‫ه عبارتننند از‪ :‬نننو ‌‬ ‫مبرد ك ‌‬ ‫انبيننا‡ را نننا ‌‬
‫ن ديگننر از‬ ‫هت ‌‬ ‫ن چهننارد ‌‬ ‫ل( آنننا ‌‬ ‫ه )نسن ‌‬ ‫س از ذري ‌‬ ‫يعقننوب‡‪ ،‬سننپ ‌‬
‫يشوند ن ذكننر كننرد‪ .‬امننا‬ ‫نم ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ع هجد ‌‬ ‫ه در مجمو ‌‬ ‫انبيا‡ را ن ك ‌‬
‫ف »و« در اين‌‬ ‫ت زيننرا حننر ‌‬ ‫ن معتننبر نيس ن ‌‬ ‫ب در ميانشننا ‌‬ ‫تننرتي ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ت‪ ،‬موجب ‌ترتي ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫ه دسسست ‌‬
‫ه‬ ‫ه سسس ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن آيسسا ‌‬ ‫ه انبيسسا‪ :‬دراي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت دراي ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫ه‪:‬‬ ‫نك ‌‬ ‫ت از اي ‌‬ ‫تاس ‌‬ ‫هاند‪ ،‬عبار ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫تقسي ‌‬
‫ي و هننارون‡ در‬ ‫ف‪ ،‬موسن ‌‬ ‫ب‪ ،‬يوسن ‌‬ ‫ن‪ ،‬ايننو ‌‬ ‫‪ 1‬نن داوود‪ ،‬سننليما ‌‬
‫ع كردننند زيننرا داوود و سننليما ‌‬
‫ن‬ ‫ي جم ‌‬ ‫ت و پادشنناه ‌‬ ‫ن نبننو ‌‬ ‫ميننا ‌‬
‫ي و هنارون‡‬ ‫ف وزينر و موسن ‌‬ ‫ب امير‪ ،‬يوس ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬ايو ‌‬ ‫پادشا ‌‬
‫ه ايشننان‪:‬‬ ‫ل دربننار ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه فرمود ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م بودند چنا ‌‬ ‫حاك ‌‬
‫ي اس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن( انعام‪ 84 :‬نيز ب ‌‬ ‫سصصِني َ‬ ‫ح ِ‬‫جصصِزي اْلُم ْ‬ ‫ك َن ْ‬ ‫)َوَكصصَذِل َ‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن ميان ‌رياست‌ دنيا و نعمتها ‌‬ ‫ن را با يكجا ساخت ‌‬ ‫نيكوكارا ‌‬
‫نگننننننون ‌‬
‫ه‬ ‫م‪ ،‬اي ‌‬ ‫ي و ارشنننننناد مننننننرد ‌‬ ‫ت دين ‌‬ ‫ت هننننننداي ‌‬ ‫و نعم ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يدهي ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫پادا ‌‬
‫ه زهنند در دنيننا ممتنناز‬ ‫ي و الينناس‡ ب ‌‬ ‫ي‪ ،‬عيسن ‌‬ ‫‪ 2‬ن زكريننا‪ ،‬يحي ‌‬
‫ن(‬
‫ف )صننالحي ‌‬ ‫ه وص ن ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ل ايشننا ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫بودننند لننذا خنندا ‌‬
‫ف كرد‪.‬‬ ‫توصي ‌‬
‫ن بودننند؛‬ ‫ه از پادشنناها ‌‬ ‫س و لننوط‪ ،‬ن ‌‬ ‫ع‪ ،‬يننون ‌‬ ‫ل‪ ،‬يس ‌‬ ‫‪ 3‬ن اسماعي ‌‬
‫ن بودننند؛ مانننند گننرو ‌‬
‫ه‬ ‫ه از دنيننا رويگننردا ‌‬ ‫لون ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫مانند گننرو ‌‬
‫ن جه ‌‬
‫ت‬ ‫ي داشننتند‪ ،‬ازاي ‌‬
‫ن خود برتننر ‌‬
‫ن زما ‌‬‫ه بر جهانيا ‌‬
‫م بلك ‌‬
‫دو ‌‬
‫ف شدند‪.‬‬
‫ن توصي ‌‬ ‫ي بر جهانيا ‌‬‫ل و برتر ‌‬‫به‌ فض ‌‬

‫عْنُهصْم َمصا َكصاُنوا‬

‫ط َ‬‫حِب َ‬
‫شَرُكوا َل َ‬
‫عَباِدِه َوَلْو أَ ْ‬ ‫ن ِ‬ ‫شاُء ِم ْ‬‫ن َي َ‬
‫ل َيْهِدي ِبِه َم ْ‬
‫ك ُهَدى ا ِّ‬‫َذِل َ‬
‫ن )‪(88‬‬ ‫َيعَْمُلو َ‬
‫يو‬ ‫ت اللسسه« يعننني‪ :‬هنندايت‌ و برتننر ‌‬ ‫ت هسسداي ‌‬ ‫ن اسسس ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ه شنند‪،‬‬ ‫ه در مننورد انبيننا‡ دانسننت ‌‬ ‫ت گذشننت ‌‬ ‫ه از آيننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گزينشن ‌‬
‫ه را از بنسسدگا ‌‬
‫ن‬ ‫ه هسسرك ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ت اللننه‪ ‬اسنن ‌‬ ‫همانننا هننداي ‌‬
‫يكنسسسد« از روي‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن هسسسداي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ش بخواهسسسد‪ ،‬ب ‌‬ ‫خسسسوي ‌‬
‫ي عدل ‌‬
‫ش‬ ‫يگرداند؛ از رو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه را بخواهد گمرا ‌‬ ‫ش و هرك ‌‬ ‫فضل ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه خداوننند‪ ‬ايشننا ‌‬ ‫ن كسنناني‌ هسننتند ك ‌‬ ‫تيافتگا ‌‬ ‫و هداي ‌‬
‫هاسننت‌ »و اگسسر‬ ‫ي از حق‌ تننوفيق‌ داد ‌‬ ‫گزينننش ‌خيننر و پيننرو ‌‬
‫نو‬ ‫ي ينناد شننده ‌و وابسننتگا ‌‬ ‫ه انبيننا ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ن« يعننني‪ :‬آ ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫يكردنسسد‪ ،‬قطعسسا حبط ‌‬
‫ه‬ ‫ك مقسسرر م ‌‬ ‫ن »شسسري ‌‬ ‫پيروانشننا ‌‬
‫م داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه انجسسا ‌‬ ‫ن »آنچ ‌‬ ‫ن« يعننني‪ :‬ازحسناتشننا ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫هشد ‌‬ ‫ن و تبا ‌‬ ‫ياثر گرديد ‌‬ ‫بودند« حبوط‪ :‬ب ‌‬

‫ن َيْكُفْر ِبَها َهُؤَلِء َفَقْد َوّكْلَنصصا ِبَهصصا‬‫حْكَم َوالّنُبّوَة َفِإ ْ‬ ‫ب َواْل ُ‬‫ن َآَتْيَناُهُم اْلِكَتا َ‬
‫ك اّلِذي َ‬
‫ُأوَلِئ َ‬
‫ن )‪(89‬‬ ‫سوا ِبَها ِبَكاِفِري َ‬ ‫َقْوًما َلْي ُ‬
‫ي هسسستند‬ ‫ت »كسان ‌‬ ‫ن رف ‌‬ ‫ه ذكرشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه« انبياي ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫مو‬ ‫ي عل ‌‬ ‫م« حكنننم‪ :‬يعن ‌‬ ‫م دادي ‌‬ ‫ب و حك ‌‬ ‫ن را كتسسسا ‌‬ ‫ه آنسسسا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يو‬ ‫ب بشننر ‌‬ ‫ن مننرات ‌‬ ‫ه بلننندتري ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ت« دادي ‌‬ ‫ت »و نبسسو ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫س اگسسر‬ ‫ياست‌ »پ ‌‬ ‫ي حق‌ تعال ‌‬ ‫ت برا ‌‬ ‫ت عبودي ‌‬ ‫ن مقاما ‌‬ ‫بلندتري ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫ه معاننندا ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ه« يعني‪ :‬كفارقري ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه آيسسات ‌قسسرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫ل زمي ‌‬ ‫ن از سنناير اه ‌‬ ‫هسننتند و غيننر آنننا ‌‬
‫ن« يعننني‪:‬‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي ايمسسا ‌‬ ‫ن ما بسسرا ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫كافر شوند‪ ،‬ب ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫ي ديگر را گماردي ‌‬ ‫ن »گروه ‌‬ ‫ت قرآ ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي ايما ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ن را انكننار‬ ‫ي از قننرآ ‌‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫يشسسوند« ن ‌‬ ‫هرگسسز كسسافر نم ‌‬
‫ينماينننند و ايشنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن را رد م ‌‬ ‫ف از آ ‌‬ ‫ك حنننر ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫يكننننند و ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن امننانت‌ تننوفي ‌‬
‫ق‬ ‫ه برداشننتن ‌بننار اي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن و انصننارند ك ‌‬ ‫مهاجري ‌‬
 ‫هاند‪.‬‬ ‫ه شنند ‌‬‫ن كننار گمننارد ‌‬ ‫ي بننر اي ‌‬‫ه گننوي ‌‬ ‫هشدند تا بدانجا ك ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ي هسننتند كه‌‬ ‫ن كسان ‌‬‫ه ايما ‌‬ ‫نب ‌‬‫ن و گماشتگا ‌‬ ‫ن از موكل ‌‬ ‫همچنا ‌‬
‫ن اشننار ‌‬
‫ه‬ ‫ن چني ‌‬‫ه ايشننا ‌‬‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ل خننداص درحنندي ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ه بر حننق ‌آشننكار قننرار‬ ‫ن پيوست ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي از ام ‌‬ ‫هاند‪» :‬گروه ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫يتوانننند‬‫ه نم ‌‬‫ي رسنناند ‌‬‫ن زيان ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫نب ‌‬
‫ن ايشا ‌‬ ‫دارند و مخالفا ‌‬
‫ت( در رسد«‪.‬‬ ‫ه امرخدا‪) ‬قيام ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تا آ ‌‬

‫ن ُهصَو ِإّل ِذْكصَرى‬‫جصًرا ِإ ْ‬

‫عَلْيِه َأ ْ‬
‫سَأُلُكْم َ‬
‫ل َفِبُهَداُهُم اْقَتِدِه ُقْل َل َأ ْ‬‫ن َهَدى ا ُّ‬ ‫ك اّلِذي َ‬
‫ُأوَلِئ َ‬
‫ن )‪(90‬‬ ‫ِلْلَعاَلِمي َ‬
‫ي هسسستند كه‌‬ ‫ه »كسان ‌‬ ‫ي ذكننر شنند ‌‬ ‫ت« انبيا ‌‬ ‫ن جماع ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ن اقتسسدا‬ ‫ت آنسا ‌‬ ‫ههسسداي ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ت كسرد پ ‌‬ ‫ن را هسسداي ‌‬ ‫الله آنا ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن دربننار ‌‬ ‫ه بننر ايشننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل خداص در امور ‌‬ ‫ن« لذا رسو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن مننأمور بودننند‬ ‫ي پيشنني ‌‬ ‫ي انبيا ‌‬ ‫ه اقتدا ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل نشد ‌‬ ‫نصي ‌ناز ‌‬
‫ي بسسسرآ ‌‬
‫ن‬ ‫چ مسسسزد ‌‬ ‫ي پينننامبرص »از شسسسما هي ‌‬ ‫»بگسسسو« ا ‌‬
‫م رسننالت‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬دربرابننر انجننا ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫درخواسسس ‌‬
‫م »اي ‌‬
‫ن‬ ‫يطلب ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چ مننزد ‌‬ ‫ن از شننما هي ‌‬ ‫ش و تبليننغ ‌قننرآ ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫ت« يعنني‪ :‬قنرآن‪:‬‬ ‫ي جهانيان ‌نيس ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ن جز تذكر ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫م از جن‌‬ ‫ق‪ ،‬اع ‌‬ ‫م خل ‌‬ ‫ي تمننا ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬يننادآور و بينندارگر ‌‬ ‫مننوعظ ‌‬
‫ن موجننود‬ ‫لآ ‌‬ ‫م نننزو ‌‬ ‫ه در هنگننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه كسنناني‌ اسن ‌‬ ‫س و هم ‌‬ ‫وان ‌‬
‫يآيند‪.‬‬ ‫ه بعدا به ‌وجود م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بودند‪ ،‬يا آنا ‌‬

‫ن َأْنَزَل‬
‫يٍء ُقْل َم ْ‬
‫ش ْ‬‫ن َ‬ ‫شٍر ِم ْ‬‫عَلى َب َ‬ ‫ل َ‬ ‫ق َقْدِرِه ِإْذ َقاُلوا َما َأْنَزَل ا ُّ‬ ‫حّ‬ ‫ل َ‬ ‫َوَما َقَدُروا ا َّ‬
‫طيسَ ُتْبُدوَنَها‬ ‫جَعُلوَنُه َقَرا ِ‬‫س َت ْ‬
‫سى ُنوًرا َوُهًدى ِللّنا ِ‬ ‫جاَء ِبِه ُمو َ‬ ‫ب اّلِذي َ‬ ‫اْلِكَتا َ‬
‫ل ُثّم َذْرُهْم ِفي‬‫عّلْمُتْم َما َلْم َتْعَلُموا َأْنُتْم َوَل َآَباُؤُكْم ُقِل ا ُّ‬
‫ن َكِثيًرا َو ُ‬ ‫خُفو َ‬‫َوُت ْ‬
‫ن )‪(91‬‬ ‫ضِهْم َيْلَعُبو َ‬‫خْو ِ‬ ‫َ‬
‫ت‪ ،‬قسسسدر‬ ‫ه سسسسزاوار اوسسسس ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»و خداونسسسد را چنسسسا ‌‬
‫نكه‌‬ ‫ل را چنننا ‌‬ ‫ت خداوند متعننا ‌‬ ‫نگذاشتند« يعني‪ :‬قدر و حرم ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ت اوس ن ‌‬ ‫ه عظم ‌‬ ‫ه شايسننت ‌‬ ‫نك ‌‬‫باينند نشننناختند‪ ،‬يننا او را چنننا ‌‬
‫چ چيسسز‬ ‫ه گفتنسسد‪ :‬خداونسسد هي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫گ نشمردند؛ »آ ‌‬ ‫بزر ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬آ ‌‬ ‫ل نكرده ‌اس ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫چ بشر ‌‬ ‫را بر هي ‌‬
‫ل كتابهننا از‬ ‫ن و ننزو ‌‬ ‫ل پيننامبرا ‌‬ ‫ش‪ ،‬منكنر ارسنا ‌‬ ‫ن قننري ‌‬ ‫مشركا ‌‬
 ‫ه كسسي‌‬ ‫ي پيننامبرص »چ ‌‬ ‫يشنندند »بگسسو« ا ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫سننو ‌‬
‫ن را آورده ‌اسسسسسسسست‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه موسسسسسسسس ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫كتسسسسسسساب ‌‬
‫ت بننر‬ ‫ن تننورا ‌‬ ‫ه فننرودآورد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫فروفرستاد؟« شننما مشننركا ‌‬
‫ه از‬ ‫يك ‌‬ ‫ق اخبننار ‌‬ ‫ف دارينند واز طننري ‌‬ ‫ن و اعننترا ‌‬ ‫ي اذعننا ‌‬ ‫موس ن ‌‬
‫نگذشننته‌‬ ‫يدانيد‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ن امر را م ‌‬ ‫هايد‪ ،‬اي ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ن درياف ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
‫ن تصننديق‌ ه ‌‬
‫م‬ ‫ن كتننابي‌ بننر آنننا ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ن را در فرودآمنند ‌‬ ‫يهوديننا ‌‬
‫ه »روشسسني‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه« يعني‪ :‬تورات ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نكتاب ‌‬ ‫يكنيد؟ »هما ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه صسسورت‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م بسسود‪ ،‬و آ ‌‬ ‫ي مسسرد ‌‬ ‫ي بسسرا ‌‬ ‫و هسسدايت ‌‬
‫ي يهود‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ب از مشركا ‌‬ ‫يآوريد« خطا ‌‬ ‫‌طومارها در م ‌‬
‫ي جنندا‬ ‫ههننا ‌‬ ‫قپار ‌‬ ‫ت را ور ‌‬ ‫ن تننورا ‌‬ ‫يگردد‪ ،‬يعني‪ :‬شمايهوديا ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ب‪،‬‬ ‫ن تنننرتي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يگردانيننند تنننا ب ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫م شنننكافت ‌‬ ‫ه و از ه ‌‬ ‫شننند ‌‬
‫ن از‬ ‫ب دلخواهتنا ‌‬ ‫ت برحسن ‌‬ ‫ل تنورا ‌‬ ‫ف و تبندي ‌‬ ‫ن از تحنري ‌‬ ‫هندفتا ‌‬
‫ن ذكننر‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ت محمدص ك ‌‬ ‫ف حضر ‌‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫جمله ‌پنهان ‌ساخت ‌‬
‫يخواهيسسد‬ ‫نم ‌‬ ‫ه را از آ ‌‬ ‫ه شننود »آنچ ‌‬ ‫ت‪ ،‬بننرآورد ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫شد ‌‬
‫هاينند‬ ‫ت جنندا كرد ‌‬ ‫ه از تننورا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكنيد« از كاغذهاي ‌‬ ‫آشكار م ‌‬
‫ت را »پنهسسان‌‬ ‫ي از تننورا ‌‬ ‫ي را« يعننني‪ :‬بسننيار ‌‬ ‫»و بسسسيار ‌‬
‫ش طومارهنناي‌‬ ‫ه دو بخ ‌‬ ‫ن‪ ،‬تننورات ‌را ب ‌‬ ‫س يهوديا ‌‬ ‫يكنيد« پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن يننا پنهننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه آشكارسنناخت ‌‬ ‫ه بودند تننا ب ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ي تقسي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫جداگان ‌‬
‫يكه‌‬ ‫يخواسننتند‪ ،‬قننادر گردننند »در صورت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه شما و پسسدرانتان‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن »آنچ ‌‬ ‫ن در قننرآ ‌‬ ‫ه شما« يهوديا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن‪،‬‬‫ن از قننرآ ‌‬ ‫ي يهوديننا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه شد« آموز ‌‬ ‫يدانستيد آموخت ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي خداوند‬ ‫ت محمدص از وح ‌‬ ‫ه پيامبر ما حضر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫اخبار ‌‬
‫ل بننر‬ ‫ن مشننتم ‌‬ ‫ه ايشننان ‌دادننند زيننرا وحي‌ الهي‌ در قننرآ ‌‬ ‫‪‬ب ‌‬
‫ب خننويش‌ آنهننا را‬ ‫ه از كت ‌‬ ‫ين ‌‬ ‫ه يهود و نصننار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫خبرهايي‌ اس ‌‬
‫ه بودند و نه‬ ‫ن خويش‌ دريافت ‌‬ ‫ن پيامبرا ‌‬ ‫ه از زبا ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬ن ‌‬ ‫آموخت ‌‬
‫ن ام ‌‬
‫ت‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب متننوج ‌‬ ‫ه بودننند‪ .‬يننا خطننا ‌‬ ‫ن آنها را آموخت ‌‬ ‫‌پدرانشا ‌‬
‫هكس ني‌ بننر‬ ‫يشننود‪ :‬چ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت معني‌ چني ‌‬ ‫نصور ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ن اس ن ‌‬ ‫ن اخبننار گذشننتگان ‌و آيننندگا ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫شما قرآني‌ را ك ‌‬
‫يدانسنننتيد و ن ‌‬
‫ه‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ه شنننما آ ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل كنننرد؟ اخبنننار ‌‬ ‫نننناز ‌‬
‫ل كننرد‬ ‫ن را ننناز ‌‬ ‫ن؟ »بگسسو‪ :‬خسسدا« يعننني‪ :‬خنندا‪ ‬آ ‌‬ ‫پنندرانتا ‌‬
 ‫ن را بگسسذار تسسا در كندوكاوشسسان ‌بسسازي‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ن تننا همانننند كودكننان‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه رهايشننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫كننسسد« يعننني‪ :‬آ ‌‬
‫چ پروايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي كنند و هي ‌‬ ‫ل خود باز ‌‬ ‫ش‪ ،‬در ژرفاي ‌باط ‌‬ ‫يگو ‌‬ ‫باز ‌‬
‫ش‪.‬‬
‫هبا ‌‬ ‫را نداشت ‌‬
‫يگويند‪:‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كنريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬‫ب ننزو ‌‬ ‫ن سنب ‌‬ ‫ن جنبير‪ ‬در بينا ‌‬ ‫سعيدب ‌‬
‫ل خداص آمد‬ ‫ف نزد رسو ‌‬ ‫ن صي ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫هنام ‌مال ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي از يهوديا ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫م گفت‪) :‬ما أنز ‌‬
‫ل‬ ‫ه از سرخش ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ه كرد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن مشاجر ‌‬ ‫و با ايشا ‌‬
‫ي‬
‫يء‪ :‬خداوننند هيچ‌ چيننز بننر هيچ‌ بشننر ‌‬ ‫ن شن ‌‬ ‫ه علي‌ بشر م ‌‬ ‫الل ‌‬
‫ي ننناز ‌‬
‫ل‬ ‫ه در رد پندار و ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫س اي ‌‬‫ت(! پ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫نازل ‌نكرد ‌‬
‫نعبنناس‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ل‪ ،‬رواي ‌‬‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ح در بيا ‌‬ ‫ت راج ‌‬ ‫شد‪ .‬اما رواي ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه قريش‌ ناز ‌‬ ‫ه دربار ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫يگويد‪ :‬آي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‪ ‬اس ‌‬

‫حْوَلَهصصا‬ ‫ن َ‬‫ن َيَدْيِه َوِلُتْنِذَر ُأّم اْلُقَرى َوَمص ْ‬ ‫ق اّلِذي َبْي َ‬ ‫صّد ُ‬‫ك ُم َ‬‫ب َأْنَزْلَناُه ُمَباَر ٌ‬ ‫َوَهَذا ِكَتا ٌ‬
‫ن )‪(92‬‬ ‫ظو َ‬‫حاِف ُ‬
‫لِتِهْم ُي َ‬ ‫صَ‬‫عَلى َ‬ ‫ن ِبِه َوُهْم َ‬ ‫خَرِة ُيْؤِمُنو َ‬ ‫لِ‬‫ن ِبا َْ‬ ‫ن ُيْؤِمُنو َ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫ك« يعننني‪ :‬بسننيار‬ ‫ت مبسسار ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ن »كتسساب ‌‬ ‫ن« قننرآ ‌‬ ‫»و اي ‌‬
‫ن جهت‌ كه‌‬ ‫م؛ بننندا ‌‬ ‫ع و فوايننند عظي ‌‬ ‫ي منننناف ‌‬ ‫ت و دارا ‌‬ ‫بنننابرك ‌‬
‫ن اسننت‬ ‫ن و آخري ‌‬ ‫م اولي ‌‬ ‫ت و علو ‌‬ ‫ع دنيا و آخر ‌‬ ‫ل بر مناف ‌‬ ‫مشتم ‌‬
‫س شننما‬ ‫م« بننر محمنندص پ ‌‬ ‫ن را فروفرسسستادي ‌‬ ‫ه ما آ ‌‬ ‫‌»ك ‌‬
‫چبشننري‌‬ ‫چچيز بر هي ‌‬ ‫يگوييد كه‪) :‬خداوند هي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن چگون ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
‫تكه‌‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫ه آن ‌چيسسز ‌‬ ‫ق كنند ‌‬ ‫ت(؟ »تصدي ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ل نكرد ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ق كتابهننايي‌‬ ‫ن مننواف ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬قننرآ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن آمد ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ن پيشننين‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬بر پيننامبرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫ن تورا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ي را كه‬ ‫ي و كسان ‌‬ ‫مالقر ‌‬ ‫ما ‌‬ ‫ت »و تا مرد ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫م؛ از‬ ‫يآد ‌‬ ‫ف بن ‌‬ ‫ب و سنناير طننواي ‌‬ ‫ل عر ‌‬ ‫ن آنند« از قباي ‌‬ ‫‌پيرامو ‌‬
‫ي )مادرشنننهر(‪ :‬مك ‌‬
‫ه‬ ‫مالقنننر ‌‬ ‫ي« ا ‌‬ ‫م ده ‌‬ ‫م »بي ‌‬ ‫ب و عج ‌‬ ‫عنننر ‌‬
‫ه شننهرها‬ ‫ش‪ ،‬ازهم ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫ت و جايگا ‌‬ ‫ه در منزل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫مكرم ‌‬
‫م بنا‬ ‫ت مرد ‌‬ ‫ي عباد ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن خان ‌‬ ‫يباشد زيرا اولي ‌‬ ‫بزرگتر م ‌‬
‫ه مك ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬ ‫هخاطر آ ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت‪ ،‬همچنا ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ع شد ‌‬ ‫ن واق ‌‬ ‫ه‪ ،‬درآ ‌‬ ‫گرديد ‌‬
‫ف زمين‌‬ ‫ن اسننت‌ و در نننا ‌‬ ‫ج آنننا ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫ت و مح ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هگننا ‌‬ ‫قبل ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ه و هشننداردادن ‌آنننا ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫غ پيننا ‌‬ ‫قرار دارد لذا ابل ‌‬
 ‫ن را نيننز دربننر دارد‪،‬‬ ‫ل زمي ‌‬ ‫مدهي‌ سنناير اه ‌‬ ‫معنننا انننذار و بي ‌‬
‫ماند »و‬ ‫ن مادرشهر بزرگ‌ امت‌ اسل ‌‬ ‫ن تابع ‌اي ‌‬ ‫ل زمي ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫چراك ‌‬
‫يآورنسسد‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ايمسسا ‌‬ ‫ه قسسرآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬‫ه آخسسر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫البت ‌‬
‫يكنند« يعني‪ :‬سننزاوار‬ ‫تم ‌‬ ‫ن بر نماز خود محافظ ‌‬ ‫وآنا ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬
‫ن اس ن ‌‬ ‫ي آخننرت ‌معتقدننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه سننرا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫كسنناني‌ ك ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫م ازعنناقب ‌‬‫ت و بي ‌‬ ‫ه آخننر ‌‬ ‫ن آورننند زيننرا تصننديق‌ ب ‌‬ ‫ب ايمننا ‌‬ ‫كتا ‌‬
‫م را بننه ‌سننو ‌‬
‫ي‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ت كس ن ‌‬ ‫ن دعو ‌‬ ‫ب پذيرفت ‌‬ ‫موج ‌‬
‫سو‬ ‫ن در دسننتر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه خير آخر ‌‬ ‫يخواندك ‌‬ ‫ي فرام ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫يباشنند پس‌ ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن مقدورم ‌‬ ‫هآ ‌‬‫هوسيل ‌‬ ‫مب ‌‬‫ته ‌‬ ‫ن آخر ‌‬ ‫ع زيا ‌‬ ‫دف ‌‬
‫ن دين‬‫م ستو ‌‬ ‫ن و نماز ه ‌‬ ‫ل دي ‌‬ ‫ت‪ ،‬اص ‌‬ ‫ف از عاقب ‌‬ ‫ت و خو ‌‬ ‫به‌ آخر ‌‬
‫ن دو امر مخصوصا ياد شد‪.‬‬ ‫ت از اي ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ت‪ ،‬بدي ‌‬ ‫‌اس ‌‬

‫يءٌ‬ ‫شص ْ‬
‫ح ِإَلْيصِه َ‬‫ي َوَلصْم ُيصصو َ‬ ‫ي ِإَلص ّ‬‫حص َ‬‫ل َكِذًبا َأْو َقصصاَل ُأو ِ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن اْفَتَرى َ‬ ‫ظَلُم ِمّم ِ‬ ‫ن َأ ْ‬ ‫َومَ ْ‬
‫ت اْلَمصْو ِ‬
‫ت‬ ‫غَمصَرا ِ‬ ‫ن ِفصصي َ‬ ‫ظصصاِلُمو َ‬ ‫ل َوَلصْو َتصَرى ِإِذ ال ّ‬ ‫سُأْنِزُل ِمْثَل َما َأْنَزَل ا ُّ‬ ‫ن َقاَل َ‬ ‫َوَم ْ‬
‫ن ِبَمصصا ُكْنُت صْم‬ ‫ب اْلُهو ِ‬ ‫عَذا َ‬ ‫ن َ‬ ‫جَزْو َ‬ ‫سُكُم اْلَيْوَم ُت ْ‬‫جوا َأْنُف َ‬ ‫خِر ُ‬‫طو َأْيِديِهْم َأ ْ‬ ‫سُ‬ ‫لِئَكُة َبا ِ‬ ‫َواْلَم َ‬
‫ن )‪(93‬‬ ‫سَتْكِبُرو َ‬ ‫ن َآَياِتِه َت ْ‬‫عْ‬ ‫ق َوُكْنُتْم َ‬ ‫حّ‬ ‫غْيَر اْل َ‬
‫ل َ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن َ‬ ‫َتُقوُلو َ‬
‫يبنسسدد‬ ‫غ بسسر م ‌‬ ‫ه بر خدا درو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و ستمكارتر از كس ‌‬
‫ن كسنناني‌ كننه ‌گفتننند‪ :‬خداوننند‪ ‬بننر هي ‌‬
‫چ‬ ‫ت؟« همچننو ‌‬ ‫كيس ‌‬
‫ن است‪ :‬چگون ‌‬
‫ه‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ت‪ .‬يا معن ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ل نكرد ‌‬ ‫چ چيز ناز ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫بشر ‌‬
‫ل نكنرده‬ ‫ي نناز ‌‬ ‫ي چينز ‌‬ ‫چ بشنر ‌‬ ‫ه خداونند‪ ‬بنر هي ‌‬ ‫يگوييند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫م تكذيب‌ انبيا‡ است‌‬ ‫ن شما مستلز ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ت درحالي‌ ك ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ه بننر خنندا‪ ‬درو ‌‬
‫غ‬ ‫ت از آن ‌كس‌ ك ‌‬ ‫س ستمكارتر نيس ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫و هي ‌‬
‫ه در واقننع‬ ‫يك ‌‬ ‫ت درحننال ‌‬ ‫ه پيننامبر اسن ‌‬ ‫ن بپندارد ك ‌‬ ‫بربندد و چني ‌‬
‫ي‬‫ي از چيزهننا ‌‬ ‫ن در چيننز ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا بر خدا ‌‬ ‫‌امر پيامبر نيس ‌‬
‫ن ن درو ‌‬
‫غ‬ ‫ه بتا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫صيافت ‌‬ ‫ت اختصا ‌‬ ‫م حيوانا ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫ديگر ن همچو ‌‬
‫يگويد‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه »م ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت ستمكارتر از آ ‌‬ ‫بربندد »يا« كيس ‌‬
‫ي بسسر‬ ‫ت چيسسز ‌‬ ‫ه در حقيق ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه‪ ،‬حسسا ‌‬ ‫ي شسسد ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه دروغ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كسننان ‌‬ ‫ت« همچننو ‌‬ ‫ي وحسسي ‌نشسسده ‌اسسس ‌‬ ‫و ‌‬
‫ماننند‪.‬‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ن نيزسننتمكارتري ‌‬ ‫س اينننا ‌‬ ‫يشوند پ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي نبو ‌‬ ‫مدع ‌‬
‫غ‪،‬‬ ‫ن درو ‌‬ ‫ل انبيننايش‌ را از گفت ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن خنندا ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ي! ب ‌‬ ‫آر ‌‬
 ‫ه شننما‬ ‫ف آنچ ‌‬ ‫ت‪ ،‬بننر خل ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه داشننت ‌‬ ‫ن و محفننوظ نگ ‌‬ ‫مصننو ‌‬
‫غ‪ ،‬شننأن‌‬ ‫ي درو ‌‬ ‫يپنداريد زيرا ادعا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن در مورد ايشا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ن مسننليمه‌‬ ‫ب جريانهاي ‌ضللت‌ نن همچننو ‌‬ ‫ن كذا ‌‬ ‫ه رهبرا ‌‬ ‫و شيو ‌‬
‫ينبو ‌‬
‫ت‬ ‫غ مدع ‌‬ ‫هدرو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تنك ‌‬ ‫ح اس ‌‬ ‫ي و سجا ‌‬ ‫ب‪ ،‬اسود عنس ‌‬ ‫كذا ‌‬
‫ه گفسست‪:‬‬ ‫سك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت سننتمكارتر از »آ ‌‬ ‫شنندند »و« كيسنن ‌‬
‫ت‪ ،‬نسساز ‌‬
‫ل‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ل كسسرد ‌‬ ‫ه را خسسداناز ‌‬ ‫ي نظير آنچ ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يتننوان ‌‬
‫م‬ ‫موم ‌‬ ‫ن توانننا هسننت ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫ه بر معارض ‌‬ ‫م« چراك ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ب مشنناكل ‌‬ ‫م‪» .‬انشنناء« را از بننا ‌‬ ‫ن انشننا كن ‌‬ ‫قرآني‌ همانند آ ‌‬
‫ل« ناميد‪.‬‬ ‫»انزا ‌‬
‫ه در مننورد كسننان ‌‬
‫ي‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ت‪ :‬آي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫يخواسننتي ‌‬ ‫شاُء َلُقْلَنا ِمْثصصَل َهصصَذا﴾ )اگر م ‌‬ ‫ه گفتند‪َ﴿ :‬لْو َن َ‬ ‫ل شد ك ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ك روايت‌‬ ‫م( »انفننال‪.«‌31/‬ي ‌‬ ‫يگفننتي ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ن قرآ ‌‬ ‫قطعا مانند اي ‌‬
‫ه كريم ‌‬
‫ه‬ ‫ت كه‪ :‬آي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ديگر در بيا ‌‬
‫ي بود و‬ ‫ه وح ‌‬ ‫ه نويسند ‌‬ ‫ل شد ك ‌‬ ‫ح ناز ‌‬ ‫يسر ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫هعبدالله ب ‌‬ ‫در بار ‌‬
‫خصصَر﴾ را بننر او امل‬ ‫خْلًقصصا َآ َ‬ ‫شصصْأَناُه َ‬ ‫ل خداص آيننه‪ُ ﴿ :‬ثصصّم َأْن َ‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ن﴾‪ .‬آن‌‬ ‫خصصاِلِقي َ‬ ‫ن اْل َ‬ ‫سصص ُ‬
‫ح َ‬ ‫لصص َأ ْ‬ ‫ك ا ُّ‬ ‫گ با خود گفننت‪َ ﴿ :‬فَتَبصصاَر َ‬ ‫يدرن ‌‬ ‫كردند‪ ،‬ب ‌‬
‫ل شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ن ننناز ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫س؛ اي ‌‬ ‫ه او فرمودننند‪» :‬بنننوي ‌‬ ‫تص ب ‌‬ ‫حضننر ‌‬
‫ي مننواف ‌‬
‫ق‬ ‫ش بننا وح ‌‬ ‫ن سننخن ‌‬ ‫س چننو ‌‬ ‫ي«‪ .‬پ ‌‬ ‫ه توخواننند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ي‬‫ك افتاد و با خننود گفننت‪ :‬اگننر محمنند در ادعننا ‌‬ ‫گرديد‪ ،‬در ش ‌‬
‫ن نيننز ماننننند او وح ‌‬
‫ي‬ ‫هم ‌‬ ‫عب ‌‬ ‫ت راسنننتگو باشننند؛ در واق ‌‬ ‫نبننو ‌‬
‫ي همسننا ‌‬
‫ن‬ ‫م سننخن ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ه و اگر دروغگو باشد؛ م ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫ه مشركا ‌‬
‫ن‬ ‫م مرتد شد و ب ‌‬ ‫ن‪ ،‬ازاسل ‌‬ ‫م! بنابراي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫مآورد ن ن چنننا ‌‬ ‫ه مجننددا اسننل ‌‬ ‫ح مك ‌‬ ‫ت‪ .‬امننا در روز فت ‌‬ ‫پيوس ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ف اس ‌‬ ‫ي معرو ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫ت مسسر ‌‬
‫گ‬ ‫ن در غمسسرا ‌‬ ‫ه ظالمسسا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫»و اگر بنگر ‌‬
‫ت اس نت‌ يعننني‪:‬‬ ‫ي شنند ‌‬ ‫همعن ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ع غمننر ‌‬ ‫باشند« غمرات‪ :‬جم ‌‬
‫يخنندا‪ ،‬يننا‬ ‫ن وح ‌‬ ‫ن ن يعني‌ منكرا ‌‬ ‫ه ظالما ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫اگر بنگر ‌‬
‫ن ننن در‬ ‫ه با قننرآ ‌‬ ‫ن معارض ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا پرچمدارا ‌‬ ‫ن نبو ‌‬ ‫ن دروغي ‌‬ ‫مدعيا ‌‬
‫يگمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن قننرار دارننند؛ ب ‌‬ ‫نكند ‌‬ ‫ي جا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫گ و سخت ‌‬ ‫سكرات ‌مر ‌‬
‫ن را بسسر‬ ‫ن دستهايشسسا ‌‬ ‫ي »وفرشتگا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي را ديد ‌‬ ‫كار بزرگ ‌‬
 ‫ي عننذاب‬ ‫ن‪ ،‬يا بننرا ‌‬ ‫ن ارواحشا ‌‬ ‫ي گرفت ‌‬ ‫هاند« برا ‌‬ ‫ن گشود ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫تو‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ن در دستهايشننا ‌‬ ‫ي آهني ‌‬ ‫ه پتكها ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن درحال ‌‬ ‫‌نمودنشا ‌‬
‫ي خسسود را بيسسرون‌‬ ‫حهسسا ‌‬ ‫يزنننند‪» :‬رو ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن نهي ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن در‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫نك ‌‬
‫نكننند ‌‬ ‫ي جا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ن شنندايد و سننخت ‌‬ ‫آريسسد« از اي ‌‬
‫ن آريد و آنهننا را‬ ‫ت ما بيرو ‌‬ ‫ي خود را از دس ‌‬ ‫هايد‪ ،‬يا جانها ‌‬ ‫افتاد ‌‬
‫ن را از‬ ‫ن آريد تننا آ ‌‬ ‫ح خود را بيرو ‌‬ ‫ت دهيد‪ ،‬يا اروا ‌‬ ‫ب نجا ‌‬ ‫از عذا ‌‬
‫م كنينند‬‫ي مننا تسننلي ‌‬ ‫ن را بننرا ‌‬ ‫م وجانهايتننا ‌‬ ‫اجسنناد شننما برگيننري ‌‬
‫ه خداونسسد نسسسب ‌‬
‫ت‬ ‫قب ‌‬‫هنسساح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫هسسسب ‌‬ ‫»امسسروز ب ‌‬
‫ي متعال‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫ن كتابها از سو ‌‬ ‫يداديد« از انكار فرودآورد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي دارد‬ ‫ل شننركاي ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش و ادعاي ‌اي ‌‬ ‫بر پيامبران ‌‬
‫يكرديسسد«‬ ‫ت او سركشي ‌م ‌‬ ‫ه از آيا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫يورزيدينند؛‬ ‫ه آنها تكبر م ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي و عم ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ق آيا ‌‬ ‫يعني‪ :‬از تصدي ‌‬
‫ن عذا ‌‬
‫ب‬ ‫يرسيد« پس‌ اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ب خواركنند ‌‬ ‫ه كيفر عذا ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ي متناسب‌ و برابر‬ ‫هايد‪ ،‬كيفر ‌‬ ‫ن كيفر يافت ‌‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫خواركنند ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫م شماس ‌‬ ‫با جر ‌‬

‫ظُهصصوِرُكمْ‬ ‫خّوْلَنصصاُكْم َوَراَء ُ‬ ‫خَلْقَناُكْم َأّوَل َمّرٍة َوَتَرْكُتْم َما َ‬

‫جْئُتُموَنا ُفَراَدى َكَما َ‬ ‫َوَلَقْد ِ‬
‫ضصصّل‬ ‫طَع َبْيَنُكْم َو َ‬‫شَرَكاُء َلَقْد َتَق ّ‬‫عْمُتْم َأّنُهْم ِفيُكْم ُ‬
‫ن َز َ‬‫شَفَعاَءُكُم اّلِذي َ‬ ‫َوَما َنَرى َمَعُكْم ُ‬
‫ن )‪(94‬‬ ‫عُمو َ‬ ‫عْنُكْم َما ُكْنُتْم َتْز ُ‬‫َ‬
‫ش مسسا‬ ‫ن در روز قيننامت‪» :‬همانا پي ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫يگننويي ‌‬ ‫»و« م ‌‬
‫لو‬ ‫ه و مننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬جنندا از خننانواد ‌‬ ‫ييك ‌‬ ‫هايد« يعننني‪ :‬يك ‌‬ ‫تنها آمد ‌‬
‫ه بجنناي ‌خننداي ‌سننبحان‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن خننود و هننرآنچ ‌‬ ‫ن و پشننتيبانا ‌‬ ‫يارا ‌‬
‫ي از آنهننا‬ ‫هاينند و امننروز چيننز ‌‬ ‫ش مننا آمد ‌‬ ‫يپرسننتيديد‪ ،‬پي ‌‬ ‫م ‌‬
‫نبار‬ ‫ه شسسسما را نخسسسستي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآيننند »چنسسسا ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫هكارتنننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه در‬ ‫يآييند ك ‌‬ ‫ي پيش‌ منا م ‌‬ ‫ن وصنف ‌‬ ‫آفريديم« يعني‪ :‬بننر همننا ‌‬
‫ن قرار داشننتيد؛‬ ‫ن بر آ ‌‬ ‫ي مادرانتا ‌‬ ‫ن از شكمها ‌‬ ‫جشد ‌‬ ‫م خار ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ه شسسما عطسسا كسسرد ‌‬
‫ه‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ه »و آنچ ‌‬ ‫ه نشنند ‌‬ ‫ن وختن ‌‬ ‫عريننا ‌‬
‫تهنا و‬ ‫هايد« خول‪ :‬نناز و نعم ‌‬ ‫ت سر خود نهاد ‌‬ ‫م پش ‌‬ ‫بودي ‌‬
‫ه را‬ ‫م‪ ،‬هم ‌‬ ‫ه بننودي ‌‬ ‫ه شما بخشيد ‌‬ ‫ه در دنيا ب ‌‬ ‫م و حشمي‌ را ك ‌‬ ‫خد ‌‬
‫ي از آنهننا را نننزد مننا بننا خننود همننرا ‌‬
‫ه‬ ‫ه و چيننز ‌‬ ‫ت سر نهاد ‌‬ ‫پش ‌‬
 ‫ع خود استفاده‌‬ ‫هنف ‌‬ ‫ه‪ ،‬ازآنها ب ‌‬ ‫ه وجهي‌ از وجو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هايد و ن ‌‬ ‫نياورد ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫ه اسنت‌ ك ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫هايد‪ .‬در حنندي ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن! و مگننر‬ ‫لم ‌‬ ‫ن! مننا ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫يگويد‪ :‬مننا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬فرزند آد ‌‬
‫ي و فننناي ‌‬
‫ش‬ ‫ها ‌‬ ‫ه خننورد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫نچيز ‌‬ ‫ت جز آ ‌‬ ‫ي تو از مال ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي‪ ،‬يننا صنندق ‌‬
‫ه‬ ‫ها ‌‬ ‫ش كننرد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي و كهن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا پوشننيد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫سنناخت ‌‬
‫ه جنننز اين‌‬ ‫ه هنننرچ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي؟ بننندا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي و بننناقي‌ گذاشنننت ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ي‬
‫ن را بننرا ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه از بيننن ‌رفتني‌ اس نت‌ و در واق ‌‬ ‫ي‪ ،‬هم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫گذاشت ‌‬
‫ن شما را باشما‬ ‫تكنندگا ‌‬ ‫ي«‪» .‬و شفاع ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫م گذاشت ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ن كردينند و گفتينند‪:‬‬ ‫ه در دنيننا عبادتشننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م« همانا ‌‬ ‫يبيني ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه خنندا نننزديك‌‬ ‫ه بيشتر مننا را ب ‌‬ ‫ه هرچ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫)ما آنها را جز برا ‌‬
‫ن كسسه ‌گمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫م( »‪» .«39/3‬همانسسا ‌‬ ‫يپرسنننتي ‌‬ ‫كننننند‪ ،‬نم ‌‬
‫لو‬ ‫ت شما شريكند« با خداوند متعا ‌‬ ‫يكرديد؛ در عباد ‌‬ ‫م ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫يباشند‪ ،‬همننا ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ي شما سزاوار پرست ‌‬ ‫از سو ‌‬
‫هيقين‌ پيونسسد ميسسان ‌شسسما‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫تعننالي‌ سننزاوار آ ‌‬
‫ن شننما و‬ ‫ت پيوننند ميننا ‌‬ ‫ك در آخننر ‌‬ ‫ه شسسد« يعننني‪ :‬اين ‌‬ ‫بريسسد ‌‬
‫ه را ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه شنننننند »و آنچ ‌‬ ‫ن برينننننند ‌‬ ‫ن باطلتننننننا ‌‬ ‫معبننننننودا ‌‬
‫ت شما رفت«‬ ‫ك و شركا »از دس ‌‬ ‫يپنداشتيد« از شر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي افتاد‪.‬‬ ‫ل نشدن ‌‬ ‫ه وص ‌‬ ‫ن‪ ،‬فاصل ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ن شما و ميا ‌‬ ‫و ميا ‌‬
‫ت؛ نضننر‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ل رواي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ي دربيا ‌‬ ‫نجريرطبر ‌‬ ‫اب ‌‬
‫يكنننند!‬ ‫ن شننفاعت‌ م ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ث گفننت‪ :‬لت ‌و عننز ‌‬ ‫ن حار ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫هكريم ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫هما ‌‬

‫حّ‬
‫ي‬ ‫ن اْل َ‬
‫ت ِم َ‬‫ج اْلَمّي ِ‬
‫خِر ُ‬
‫ت َوُم ْ‬
‫ن اْلَمّي ِ‬
‫ي ِم َ‬‫حّ‬
‫ج اْل َ‬‫خِر ُ‬
‫ب َوالّنَوى ُي ْ‬
‫ح ّ‬ ‫ق اْل َ‬
‫ل َفاِل ُ‬‫ن ا َّ‬ ‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(95‬‬ ‫ل َفَأّنى ُتْؤَفُكو َ‬‫َذِلُكُم ا ُّ‬
‫ت«‬ ‫ههاسسس ‌‬ ‫ههسسا و هست ‌‬ ‫ه دان ‌‬ ‫ه اللسسه شسسكافند ‌‬ ‫»هسسرآين ‌‬
‫ت را بيننرو ‌‬
‫ن‬ ‫ن و نباتننا ‌‬ ‫ه از آنهننا گياهننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ههاس ن ‌‬ ‫ه دان ‌‬ ‫شكافند ‌‬
‫ن را بيرو ‌‬
‫ن‬ ‫ه از آنها درختا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ههاس ‌‬ ‫ه هست ‌‬ ‫يآورد و شكافند ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي اطلق‌‬ ‫ه و محصننول ‌‬ ‫ه«‪ ،‬بر هر ميو ‌‬ ‫ع »نوا ‌‬ ‫يآورد‪ .‬نوي‪ :‬جم ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه باشد‪ ،‬مانند خرما و زردآلننو و هلننو‪.‬‬ ‫ي هست ‌‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫يآورد« يعني‪ :‬موجود داراي‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه بيرو ‌‬ ‫ه را از مرد ‌‬ ‫»زند ‌‬
 ‫ي همچون‌‬ ‫ف و ناچيز ‌‬ ‫ي و نباتي‌ را از موجود ضعي ‌‬ ‫ت حيوان ‌‬ ‫حيا ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫يك ‌‬ ‫يآورد درحننال ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه بيرو ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ه و زمي ‌‬ ‫ه و بيض ‌‬ ‫نطف ‌‬
‫ت هستند‪.‬‬ ‫فاقد حيا ‌‬
‫ه شننده‪ :‬مننراد از بيننرون ‌آورد ‌‬
‫ن‬ ‫در تفسننير جدينند علمي‌ گفت ‌‬
‫ي موجننودا ‌‬
‫ت‬ ‫ي حيننات ‌‬ ‫مپننذير ‌‬ ‫ي وقوا ‌‬ ‫لگير ‌‬ ‫ه؛ شننك ‌‬ ‫ه از مننرد ‌‬ ‫زننند ‌‬
‫ي‬ ‫ه بننا خننوردن ‌اشننيا ‌‬ ‫ن‪ ،‬موجود زننند ‌‬ ‫ت بنابراي ‌‬ ‫ه از غذاهاس ‌‬ ‫زند ‌‬
‫ه اس نت‌ و رشنند‬ ‫يكننند زيننرا غننذا مننرد ‌‬ ‫ه رشنند و نمننو م ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫نم ‌‬
‫ت« يعنننني‪:‬‬ ‫ه اسسسس ‌‬ ‫ه از زنسسسد ‌‬ ‫ه مسسسرد ‌‬ ‫نآورنسسسد ‌‬ ‫»و بيرو ‌‬
‫ت‪ .‬يا معننناي‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت زند ‌‬ ‫ه از حيوانا ‌‬ ‫ه و بيض ‌‬ ‫ه نطف ‌‬ ‫نآورند ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫ن از كنننافر‬ ‫ه منننؤم ‌‬ ‫نآورنننند ‌‬ ‫ن اسنننت‪ :‬بيرو ‌‬ ‫ق اي ‌‬ ‫ه فنننو ‌‬ ‫دو جمل ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت ن با ولد ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه كافر از مؤم ‌‬ ‫نآورند ‌‬ ‫وبيرو ‌‬
‫ن آورد ‌‬
‫ن‬ ‫ه شننده‪ :‬مننراد از بيننرو ‌‬ ‫در تفسننير جدينند علمي‌ گفت ‌‬
‫ن شننير از بنند ‌‬
‫ن‬ ‫ن مايعنناتي‌ همچننو ‌‬ ‫جشنند ‌‬ ‫ه؛ خار ‌‬ ‫ه از زننند ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ه در آن‌‬ ‫ي اسننت‌ ك ‌‬ ‫ع سيال ‌‬ ‫ت زيرا شير ماي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت زند ‌‬ ‫موجودا ‌‬
‫ي حيوانننا ‌‬
‫ت‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫ه نطف ‌‬ ‫ي وجننود ننندارد درحننالي‌ ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چيز زند ‌‬
‫ه خننارج‌‬ ‫ن زننند ‌‬ ‫ن حيننوا ‌‬ ‫ه از بنند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي( زننند ‌‬ ‫)سننلولها ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ب و پديدآورننننده‌ اين‌‬ ‫ع عجي ‌‬ ‫ن صنننن ‌‬ ‫ع اي ‌‬ ‫ن« يعنننني‪ :‬صنننان ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫س چگسسون ‌‬
‫ه‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه ذكر شد‪ ،‬همانننا »الله اس س ‌‬ ‫عك ‌‬ ‫ه بدي ‌‬ ‫كارگا ‌‬
‫ه ايننن‬ ‫نك ‌‬ ‫يشويد؟« يعني‪ :‬بننا آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه برگردانيد ‌‬ ‫ه بيراه ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه از‬ ‫يبينيد‪ ،‬چگنون ‌‬ ‫ل پروردگار را م ‌‬ ‫ت كام ‌‬ ‫ن قدر ‌‬ ‫ع و اي ‌‬ ‫ع بدي ‌‬ ‫‌صن ‌‬
‫يتابيد؟‪.‬‬ ‫ي بر م ‌‬ ‫ه و از آن رو ‌‬ ‫حق‌ برگشت ‌‬

‫ك َتْقصِديُر اْلَعِزيصِز‬
‫سصَباًنا َذِلص َ‬
‫ح ْ‬
‫س َواْلَقَم صَر ُ‬‫شْم َ‬
‫سَكًنا َوال ّ‬
‫جَعَل الّلْيَل َ‬‫ح َو َ‬
‫صَبا ِ‬
‫ق اِْل ْ‬
‫َفاِل ُ‬
‫اْلَعِليِم )‪(96‬‬
‫ت« يعني‪ :‬شكافنده‌‬ ‫ح اس ‌‬ ‫ه صب ‌‬ ‫ه شكافند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اوس ‌‬ ‫»ه ‌‬
‫ه نور و روشننني‌‬ ‫ت‪ ،‬يا آفرينند ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫يش ‌‬ ‫ح از تاريك ‌‬ ‫ن صب ‌‬ ‫ستو ‌‬
‫م درآن‌‬ ‫ه منننرد ‌‬ ‫ه گردانيد« ك ‌‬ ‫ب را آرامگا ‌‬ ‫ت »و ش ‌‬ ‫روز اس ‌‬
‫ه و از‬ ‫م گننرفت ‌‬ ‫ن آرا ‌‬ ‫ي معاششننا ‌‬ ‫ش و تكنناپو بننرا ‌‬ ‫بوجننو ‌‬ ‫از جن ‌‬
 ‫ه كه‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫يروننند‪ ،‬همننا ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ه خوا ‌‬ ‫يآسايند و ب ‌‬ ‫ي روز م ‌‬ ‫خستگ ‌‬
‫ي‬‫هسننو ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ه از وحش نت‌ خل ‌‬ ‫ل‪ ،‬شننبانگا ‌‬ ‫ن خداوننند متعننا ‌‬ ‫دوستا ‌‬
‫ه را معيسسار‬ ‫يگيرند »و خورشيد و ما ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ق‪ ،‬آرا ‌‬ ‫انس‌ با ح ‌‬
‫بو‬ ‫ه حسننا ‌‬ ‫ه و نشننان ‌‬ ‫ب گردانيد« يعني‪ :‬آنها را وسننيل ‌‬ ‫حسا ‌‬
‫ت زيننرا‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن وابسننت ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ح بننندگا ‌‬ ‫ه مصننال ‌‬ ‫ي قرارداد ك ‌‬ ‫كتاب ‌‬
‫ي اسننتوار‬ ‫ي معين ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه‪ ،‬بننر انننداز ‌‬ ‫سيروسننفر خورشننيد و مننا ‌‬
‫ك از آنهننا را منننازل ‌‬
‫ي‬ ‫يشود و هننر ي ‌‬ ‫م و زياد نم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يباشد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را‬ ‫ل‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي سننا ‌‬ ‫ن وديگر فصلها ‌‬ ‫ن و زمستا ‌‬ ‫ه در تابستا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ي وكوتنناه ‌‬ ‫ب و روز از نظر دراز ‌‬ ‫فش ‌‬ ‫س اختل ‌‬ ‫يپيمايند پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن پروردگار متعا ‌‬
‫ل‬ ‫نسا ‌‬ ‫ي! بدي ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ت مترت ‌‬ ‫ن حرك ‌‬ ‫بر اي ‌‬
‫ب قننرار داد تننا‬ ‫ه و معيننار حسننا ‌‬ ‫ه را وسننيل ‌‬ ‫خورشننيد و مننا ‌‬
‫ع خننويش‌ رهنمننو ‌‬
‫ن‬ ‫ع بنندي ‌‬ ‫م و صننن ‌‬ ‫ت عظي ‌‬ ‫ه قنندر ‌‬ ‫ش را ب ‌‬‫بندگان ‌‬
‫ي دانسسا« و ذات‌‬ ‫ن توانسسا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هگير ‌‬ ‫ت انداز ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫گردد »اي ‌‬
‫م راهننبر ‌‬
‫ي‬ ‫يه ‌‬ ‫ي او‪ ،‬يك ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫يها و داناي ‌‬ ‫ذوالجللي‌ كه ‌از تواناي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬ ‫ن تدبير استوار و محكم ‌‬ ‫ه بر چني ‌‬ ‫خورشيد و ما ‌‬

‫صصْلَنا‬
‫حصِر َقصْد َف ّ‬ ‫ت اْلَبصّر َواْلَب ْ‬ ‫ظُلَمصصا ِ‬
‫جصصوَم ِلَتْهَتصُدوا ِبَهصصا ِفصصي ُ‬‫جَعَل َلُكُم الّن ُ‬ ‫َوُهَو اّلِذي َ‬
‫ن )‪(97‬‬ ‫ت ِلَقْوٍم َيْعَلُمو َ‬‫لَيا ِ‬‫ا َْ‬
‫ن را بيافريسسد تسسا‬ ‫ي شما ستارگا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫»و اوس ‌‬
‫ه هنگنننا ‌‬
‫م‬ ‫ب‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي« شننن ‌‬ ‫يهسسسا ‌‬ ‫ه آنهسسسا در تاريك ‌‬ ‫هوسسسسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي!‬ ‫ه يابيسسد« آر ‌‬ ‫ي و دريسسا را ‌‬ ‫ن در‪» :‬خشسسك ‌‬ ‫يتنننا ‌‬ ‫راهپيماي ‌‬
‫ه و ناپينندا‬ ‫ي خشكي‌ و دريا بننر شننما مشننتب ‌‬ ‫ه راهها ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هنگام ‌‬
‫ي‬‫ه بننرا ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ه پيننداكرد ‌‬ ‫ن وسننيل ‌‬ ‫ن بهننتري ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬سننتارگا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي از منننافعي‌ اسنن ‌‬ ‫ن يك ‌‬ ‫ت و اي ‌‬ ‫شماسنن ‌‬
‫ت‪.‬‬‫هاس ‌‬ ‫ن آفريد ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي برآورد ‌‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫ستارگا ‌‬
‫ي«‬ ‫ي نن تجننرب ‌‬ ‫ت »علم ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت اگننر ب ‌‬ ‫ت نيسن ‌‬ ‫بي‌ مناسننب ‌‬
‫ي از اشننكال‌‬ ‫ه شكل ‌‬ ‫ض‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل و عر ‌‬ ‫م كه‪ :‬خطوط طو ‌‬ ‫ه كني ‌‬ ‫اشار ‌‬
‫ن خطوط‪ ،‬اسا ‌‬
‫س‬ ‫ب ارتباط دارند و اي ‌‬ ‫ه قط ‌‬ ‫ت ستار ‌‬ ‫ه وضعي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يباشننند‬ ‫يم ‌‬ ‫ن معاصننر در فضننا‪ ،‬دريننا و خشننك ‌‬ ‫ي انسننا ‌‬ ‫راهياب ‌‬
‫ي گسسسروهي‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت خسسسود را بسسسرا ‌‬ ‫ن مسسسا آيسسسا ‌‬ ‫ه يقي ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫م« پس‌ تنندبر و علم‌‬ ‫هاي ‌‬‫ن كسسرد ‌‬
‫ي بيا ‌‬
‫ه روشن ‌‬ ‫يدانند‪ ،‬ب ‌‬‫م ‌‬
‫تو‬
‫ي آينننا ‌‬
‫هسنننو ‌‬
‫ي را ب ‌‬
‫ه افق‌ روشنننن ‌‬‫تك ‌‬
‫ت اسننن ‌‬ ‫و معنننرف ‌‬
‫يگشايد‪.‬‬ ‫ي الهي‌ م ‌‬‫هها ‌‬
‫نشان ‌‬

‫لَيصصاتِ ِلَقصْوٍم‬ ‫صصْلَنا ا َْ‬‫ع َقصْد َف ّ‬ ‫سَتْوَد ٌ‬ ‫سَتَقّر َوُم ْ‬ ‫حَدٍة َفُم ْ‬ ‫س َوا ِ‬ ‫ن َنْف ٍ‬ ‫شَأُكْم ِم ْ‬‫َوُهَو اّلِذي َأْن َ‬
‫ن )‪(98‬‬ ‫َيْفَقُهو َ‬
‫ن« يعننني‪ :‬از آدم‪‌‬‬ ‫كت ‌‬ ‫ه شسسما را از ي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫»و اوس س ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫ت بننر قنندر ‌‬ ‫ن در عين ‌دلل ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫»پديد آورد« ك ‌‬
‫يكننند‪ ،‬امننري ‌ك ‌‬
‫ه‬ ‫تم ‌‬ ‫ي نيننز دلل ‌‬ ‫ع انسننان ‌‬ ‫ل و نو ‌‬ ‫ت اص ‌‬ ‫بر وحد ‌‬
‫ت‪ ،‬چ ‌‬
‫ه‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫ن مننرد ‌‬ ‫ن ميننا ‌‬ ‫ت و تعاو ‌‬ ‫م شناخ ‌‬ ‫خود مقتضي‌ لزو ‌‬
‫يباشند و بننرادر بننا‬ ‫ن يكديگر م ‌‬ ‫كپدرند و برادرا ‌‬ ‫ه از ي ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫س برا ‌‬
‫ي‬ ‫ن مكننار »پ ‌‬ ‫ه دشننم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫بننرادر يننار و غمخننوار اس ن ‌‬
‫ي شما‬ ‫ي« يعني‪ :‬برا ‌‬ ‫ت و وديعتگاه ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫شما قرارگاه ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن وديعتگنناه ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي و در اندرو ‌‬ ‫ي زمين ‌قرارگاه ‌‬ ‫بر رو ‌‬
‫ي اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ي شما قرارگنناه ‌‬ ‫ن است‪ :‬برا ‌‬ ‫ه قولي ‌ديگر معني‌ اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن‪.‬‬ ‫ت( مننردا ‌‬ ‫ب )پشن ‌‬ ‫ت در صننل ‌‬ ‫ن و وديعتگاهي‌ اس ‌‬ ‫م زنا ‌‬ ‫در رح ‌‬
‫ي قسسسومي‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ل بسسسرا ‌‬ ‫ه تفصسسسي ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ه آيسسسا ‌‬ ‫»هسسسرآين ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ك و خردند »بيا ‌‬ ‫ل در ‌‬ ‫يفهمند« و اه ‌‬ ‫م ‌‬
‫م‪ ،‬تعبير‪ِ) :‬لَقْوٍم‬ ‫ل در ذكر نجو ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫هكنار بننرد زينرا‬ ‫ن( را ب ‌‬ ‫ن( و در اينجنا تعنبير‪ِ) :‬لَقصصْوٍم َيْفَقُهصصو َ‬ ‫َيعَْلُمصصو َ‬
‫ن واحنند و تطننور آ ‌‬
‫ن‬ ‫كت ‌‬ ‫ش بشر از ي ‌‬ ‫ت آفرين ‌‬ ‫ه حكم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يبرد ‌‬ ‫پ ‌‬
‫م و فكننر نينناز‬ ‫ق فه ‌‬ ‫ه دقننت ‌نظننر و عم ‌‬ ‫ف‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل مختل ‌‬ ‫ه احننوا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن اسنننت‌ امنننا دانسنننت ‌‬
‫ن‬ ‫ه« نينننز همي ‌‬ ‫ي »فق ‌‬ ‫ه معننننا ‌‬ ‫دارد‪،‬ك ‌‬
‫يو‬ ‫هوسننيله ‌آنهننا در خشننك ‌‬ ‫ن و راهيننابي‌ ب ‌‬ ‫ي ستارگا ‌‬ ‫جايگاهها ‌‬
‫م ممكن‌‬ ‫يه ‌‬ ‫ه ظنناهر ‌‬ ‫ش و مشنناهد ‌‬ ‫ي از دان ‌‬ ‫دريننا‪ ،‬بننا مقنندار ‌‬
‫ت‪ ،‬از اين‌‬ ‫ف نيس ن ‌‬ ‫تنظننر و تفكننر عميق‌ متننوق ‌‬ ‫هدق ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ن‪ ،‬هننريك‌ از‬ ‫ن متناسب ‌بود بنابراي ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫م« برا ‌‬ ‫ت‪ ،‬تعبير »عل ‌‬ ‫جه ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫لم ‌‬ ‫ي حا ‌‬ ‫ق‪ ،‬مطابق‌ مقتضا ‌‬ ‫دو تعبير فو ‌‬
 ‫جَنصا ِمْنصهُ‬ ‫خَر ْ‬ ‫يٍء َفَأ ْ‬ ‫شص ْ‬
‫ت ُكصّل َ‬ ‫جَنصا ِبصِه َنَبصصا َ‬ ‫خَر ْ‬ ‫سصَماِء َمصاًء َفَأ ْ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫َوُهَو اّلِذي َأْنَزَل ِم َ‬
‫ت ِمص ْ‬
‫ن‬ ‫جّنصصا ٍ‬ ‫ن َداِنَيصٌة َو َ‬ ‫طْلِعَها ِقْنَوا ٌ‬ ‫ن َ‬‫خِل ِم ْ‬ ‫ن الّن ْ‬ ‫حّبا ُمَتَراِكًبا َوِم َ‬ ‫ج ِمْنُه َ‬ ‫خِر ُ‬ ‫ضًرا ُن ْ‬ ‫خ ِ‬ ‫َ‬
‫ظصُروا ِإَلصصى َثَمصِرِه ِإَذا َأْثَمصَر‬ ‫شصصاِبٍه اْن ُ‬ ‫غْيصَر ُمَت َ‬ ‫شَتِبًها َو َ‬ ‫ن ُم ْ‬ ‫ن َوالّرّما َ‬ ‫ب َوالّزْيُتو َ‬ ‫عَنا ٍ‬‫َأ ْ‬
‫ن )‪(99‬‬ ‫ت ِلَقْوٍم ُيْؤِمُنو َ‬ ‫لَيا ٍ‬ ‫ن ِفي َذِلُكْم َ‬ ‫َوَيْنِعِه ِإ ّ‬
‫ه آب‌‬ ‫ن آبي‌ فسسرودآورد« ك ‌‬ ‫ه از آسسسما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫»و اوسس ‌‬
‫ه«‬ ‫ه گيسسا ‌‬ ‫ب‪ ،‬هرگسسون ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه وسسسيل ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫بننارا ‌‬
‫م« تعننبير‪:‬‬ ‫ي »را بسسرآوردي ‌‬ ‫ف گينناه ‌‬ ‫ي مختل ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫يعننني‪ :‬گون ‌‬
‫ت از‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫م(؛ التفات ‌‬ ‫ن بر آوردي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫جَنا ِبِه(‪) :‬پ ‌‬ ‫خَر ْ‬ ‫)َفَأ ْ‬
‫ت«‪ ،‬مفينند عننناي ‌‬
‫ت‬ ‫ن »التفا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫م‪ ،‬ك ‌‬ ‫ت تكل ‌‬ ‫ه حال ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ت غاي ‌‬ ‫حال ‌‬
‫ي او مربننوط‬ ‫ه زننندگ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن و نعمتهننايي‌ اسن ‌‬ ‫ن انسننا ‌‬ ‫به‌ شأ ‌‬
‫م«‬ ‫ن آوردي ‌‬ ‫ي بيرو ‌‬ ‫ه سبز ‌‬ ‫ه‪ ،‬جوان ‌‬ ‫ن گيا ‌‬ ‫يشود »و از آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه سسسبز‪،‬‬ ‫ن جسسوان ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ت تروتازه ‌اس ن ‌‬ ‫خضر‪ :‬سبزيجا ‌‬
‫ههننناي‬ ‫م« يعنننني‪ :‬دان ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫ي بسسرم ‌‬ ‫ي مسستراكم ‌‬ ‫ههسسا ‌‬ ‫دان ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫هاند چنننا ‌‬ ‫ي به ‌هننم ‌پيوسننت ‌‬ ‫ي با برخ ‌‬ ‫ه برخ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫مرست ‌‬ ‫‌دره ‌‬
‫ه درختسسا ‌‬
‫ن‬ ‫م »و از شسسكوف ‌‬ ‫يبيني ‌‬ ‫هها م ‌‬ ‫ب خوشننن ‌‬ ‫در تنننركي ‌‬
‫ن« يعننني‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ت نسسزديك‌ ب ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫خرما خوش س ‌‬
‫هها ‌‬
‫ي‬ ‫ن خرمننا از شننكوف ‌‬ ‫ي درختننا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي خوشن ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ت‪ .‬دانيننه‪ :‬يعننني‪:‬‬ ‫ه« اسن ‌‬ ‫ه »داني ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يآيد‪ ،‬درحال ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هو‬ ‫ل ايسننتاد ‌‬ ‫ص در هننر دو حننا ‌‬ ‫ه شخ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ك اس ‌‬ ‫نزدي ‌‬
‫ي اين‌‬ ‫يگوينند‪» :‬معن ‌‬ ‫جم ‌‬ ‫ن دسترس ني‌ دارد‪ .‬زجننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نشسننت ‌‬
‫س اس ‌‬
‫ت‬ ‫ك و در دستر ‌‬ ‫هها نزدي ‌‬ ‫ن خوش ‌‬ ‫ت كه‪ :‬بعضي‌ از اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ف شنند‬ ‫ت( حننذ ‌‬ ‫ياز آنهننا دور اسن ‌‬ ‫ه )بعض ‌‬ ‫ي دور‪ .‬و جمل ‌‬ ‫و بعض ‌‬
‫يكننرد«‪» .‬و نيزباغهسسايي‌ از‬ ‫تم ‌‬ ‫ن دلل ‌‬ ‫ن بر آ ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫زيرا ماقب ‌‬
‫ن و انار س همانند و غيرهمانند‬ ‫ن انگور و زيتو ‌‬ ‫درختا ‌‬
‫م و رن ‌‬
‫گ‬ ‫ه در حج ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ههنناي ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬ميو ‌‬ ‫ن آوردي ‌‬ ‫سسس بيسسرو ‌‬
‫ه غيرهمانند هستند‪.‬‬ ‫م و مز ‌‬ ‫همانند و در طع ‌‬
‫يدهند تنا‬ ‫نم ‌‬ ‫ن آدم‪ ‌‬فرمنا ‌‬ ‫ه فرزنندا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سنبحا ‌‬ ‫س خدا ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ي و در مننرحل ‌‬
‫ه‬ ‫هده ‌‬ ‫ه شننكوف ‌‬ ‫ههننا در مننرحل ‌‬ ‫ن ميو ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬‫ي از آنهاست‌ و برا ‌‬ ‫هبردار ‌‬ ‫ه بهر ‌‬ ‫ه مرحل ‌‬ ‫ج آنها ك ‌‬ ‫ي و نض ‌‬ ‫پختگ ‌‬
‫ه دينند ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫م بسيار سازگار و مفينند اس ن ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫بدنشا ‌‬
 ‫ي‬
‫ه خنندا ‌‬ ‫ل كنننند ك ‌‬ ‫ك تننأم ‌‬ ‫ت ني ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫عننبرت ‌بنگرننند و در اي ‌‬
‫يآورد‪،‬‬ ‫ن پدينند م ‌‬ ‫ي الننوا ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫هميو ‌‬ ‫ك تير ‌‬ ‫ه از خننا ‌‬ ‫ل چگننون ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ه و ثمننر بننا‬ ‫ه گيننا ‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫ب‪ ،‬هننزارا ‌‬ ‫كآ ‌‬ ‫كوي ‌‬ ‫ك خننا ‌‬ ‫ه از ي ‌‬ ‫چگننون ‌‬
‫يكننند؟‬ ‫نم ‌‬ ‫م انسننا ‌‬ ‫گ تقنندي ‌‬ ‫م و رن ‌‬ ‫ص و طع ‌‬ ‫ه خننوا ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫هزارا ‌‬
‫ن ثمسسر دهسسد بنگريسسد« كه‌‬ ‫ن چو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه ميو ‌‬ ‫پس‌ فرمود‪» :‬ب ‌‬
‫ت »و«‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫هگيننر ‌‬ ‫ف و غيرقابل ‌بهر ‌‬ ‫ن ضعي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه شكوف ‌‬ ‫چگون ‌‬
‫ه برسسسد‪.‬‬ ‫هك ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫ن‪ ،‬آ ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي »پختگ ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نيننز بنگرينند ب ‌‬
‫يآورنسسد‪،‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي مسسردم ‌‬ ‫قطعا در اينهسسا بسسرا ‌‬
‫ل ذكننر‬ ‫ل و تفصنني ‌‬ ‫ه اجما ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬در آنچ ‌‬ ‫ههاس ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫ي‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هگشننا ب ‌‬ ‫ي اسنت‌ را ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ن نشننان ‌‬ ‫ل ايمننا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫شنند؛ بننرا ‌‬
‫ن اجنننا ‌‬
‫س‬ ‫م زيرا پدينند آورد ‌‬ ‫ي حكي ‌‬ ‫ي توانا ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫وجود و يگانگ ‌‬
‫ت آفرينننند ‌‬
‫ه‬ ‫هقنندر ‌‬ ‫ل؛ فقننط ب ‌‬ ‫ك اصنن ‌‬ ‫ن از ي ‌‬ ‫ف و گوننناگو ‌‬ ‫مختل ‌‬
‫ي مخلوقنننات ‌‬
‫ش‬ ‫ه راز و رمزهنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫تواننننايي‌ ممك ‌‬
‫ح باب ‌‬
‫ي‬ ‫ي از آنها‪ ،‬فت ‌‬ ‫ل در هر بخش ‌‬ ‫س تأم ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي آگا ‌‬ ‫هخوب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ههاس ‌‬ ‫ت و نشان ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه بر‬ ‫ع از ادل ‌‬ ‫ن چهار نو ‌‬ ‫ه )‪ (99‬تا )‪ ،(95‬متضم ‌‬ ‫ي! آي ‌‬ ‫آر ‌‬
‫تو‬ ‫م‪ ،‬قسسدر ‌‬ ‫ي‪ ،‬عل ‌‬ ‫ه و بسسر يگسسانگ ‌‬ ‫ي آفرينند ‌‬ ‫وجود خدا ‌‬
‫ي است‪:‬‬ ‫تو ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ت و حيوانا ‌‬ ‫ل نباتا ‌‬ ‫ت احوا ‌‬ ‫ه از دلل ‌‬ ‫ع اول‪ :‬برگرفت ‌‬ ‫نو ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ك اس ‌‬ ‫م و افل ‌‬ ‫ل نجو ‌‬ ‫ه از احوا ‌‬ ‫ع دوم‪ :‬برگرفت ‌‬ ‫نو ‌‬
‫ك اص ‌‬
‫ل‬ ‫ي از ي ‌‬ ‫ن و خلقت‌ و ‌‬ ‫ل انسا ‌‬ ‫ه از احوا ‌‬ ‫ع سوم‪ :‬برگرفت ‌‬ ‫نو ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ك ريش ‌‬ ‫وي ‌‬
‫ههننا ‌‬
‫ي‬ ‫ع گون ‌‬ ‫ن و تنننو ‌‬ ‫ش رويانينند ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫ع چهارم‪ :‬برگننرفت ‌‬ ‫و نو ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ت اس ن ‌‬ ‫هها و محصننول ‌‬ ‫ع ميو ‌‬ ‫ف انوا ‌‬ ‫ت و اختل ‌‬ ‫اشجار و نباتا ‌‬
‫ي را‬ ‫ن عظيم ‌‬ ‫ب‪ ،‬ميننادي ‌‬ ‫ن ابننوا ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫م جديد در هر بنناب ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه رو ‌‬
‫ي‬ ‫نب ‌‬ ‫ن و يقي ‌‬ ‫ي را در جهت‌ ايمننا ‌‬ ‫ي جدينند ‌‬ ‫ه و افقهننا ‌‬ ‫پيمود ‌‬
‫س در‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي جستجوگر گشود ‌‬ ‫ن رهپو ‌‬ ‫ب انسا ‌‬ ‫عقل ‌و قل ‌‬
‫ه هسننت ‌‬
‫ي‬ ‫ب بنناز شنند ‌‬ ‫ت‪ ،‬دربرابننر كتننا ‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ع مننا در اي ‌‬ ‫واق ‌‬
‫ن هر لحظه ‌از‬ ‫ه غافل ‌‬ ‫م‪ .‬اسفا! ك ‌‬ ‫ل قرار داري ‌‬ ‫پروردگار عزوج ‌‬
‫هو‬ ‫گ نكننرد ‌‬ ‫م در برابر آنها درن ‌‬ ‫يگذرند اما لختي‌ ه ‌‬ ‫كنار آنها م ‌‬
‫ن بنناز‬
‫تآ ‌‬
‫يها و ابننداعا ‌‬
‫ن را بر شگفت ‌‬
‫ن و دلشا ‌‬
‫دمي‌ ديده‌ جا ‌‬
‫يكنند‪.‬‬
‫نم ‌‬

‫حاَنُه‬ ‫عْلصٍم سُصْب َ‬

‫ت ِبَغْيصِر ِ‬
‫ن َوَبَنصصا ٍ‬‫خَرُقوا َلصُه َبِنيص َ‬ ‫خَلَقُهْم َو َ‬ ‫ن َو َ‬ ‫جّ‬ ‫شَرَكاَء اْل ِ‬
‫ل ُ‬ ‫جَعُلوا ِّ‬ ‫َو َ‬
‫ن )‪(100‬‬ ‫صُفو َ‬‫عّما َي ِ‬ ‫َوَتَعاَلى َ‬
‫ن قسسرار دادنسسد« يعننني‪:‬‬ ‫ي از ج ‌‬ ‫ي خسسدا شسسريكان ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫ل پنداشت ‌‬
‫ه‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ك خدا ‌‬ ‫ي جني‌ را شري ‌‬ ‫نها ‌‬ ‫ن‪ ،‬شيطا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫م آنهنننا پرداختنننند‪ ،‬همنننا ‌‬ ‫ش و تعظي ‌‬ ‫ه پرسنننت ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ل آن‌ كه‌‬ ‫يپرداختننند »حسسا ‌‬ ‫م پروردگننار م ‌‬ ‫ش و تعظي ‌‬ ‫پرسننت ‌‬
‫ه به‌‬ ‫يك ‌‬‫ت« يعننني‪ :‬در حننال ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ن را آفريسسد ‌‬ ‫خداوند آنسسا ‌‬
‫ت‪ .‬يننا‪ :‬در‬ ‫هاس ‌‬ ‫ن را آفريد ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬جنيا ‌‬ ‫يدانند ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫قطعي ‌‬
‫ي عزوجننل‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يدانننند ك ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫هطننور قط ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫يك ‌‬‫حال ‌‬
‫ن را بننا آفرينندگار متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ه ديگرا ‌‬ ‫س چگون ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه آنهاس ‌‬ ‫‌آفرينند ‌‬
‫نو‬ ‫ي او‪ ،‬پسسسرا ‌‬ ‫يگيرننند؟ »و بسسرا ‌‬ ‫ه پرسننتش ‌م ‌‬ ‫خننود ب ‌‬
‫ل خننود بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ن در خيا ‌‬ ‫ي تراشيدند« يعني‪ :‬مشركا ‌‬ ‫دختران ‌‬
‫ي برساختند زيرا ادعننا كردننند‬ ‫ن و دختران ‌‬ ‫ل پسرا ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫ي نيننز ادعننا كردننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن خدايننند‪ .‬نصننار ‌‬ ‫كه‌ فرشننتگان ‌دخننترا ‌‬
‫ه عزيننر پسننر‬ ‫م ادعا كردننند ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬يهود ه ‌‬ ‫مسيح‪ ‌‬پسر خداس ‌‬
‫ص و ننناداني‬ ‫ل خننال ‌‬ ‫ي جه ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫م« بلك ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ت »بدو ‌‬ ‫خداس ‌‬
‫ت« و‬ ‫س »و برتسسر اسسس ‌‬ ‫ت« و مقنند ‌‬ ‫ك اسسس ‌‬ ‫ض »او پسسا ‌‬ ‫‌مح ‌‬
‫ن باط ‌‬
‫ل‬ ‫يكنند« برايش‌ از سخنا ‌‬ ‫ه وصف ‌م ‌‬ ‫فراتر »از آنچ ‌‬
‫س‪.‬‬‫ياسا ‌‬ ‫وب ‌‬

‫يٍء‬
‫ش ْ‬
‫ق ُكّل َ‬‫خَل َ‬
‫حَبٌة َو َ‬
‫صا ِ‬
‫ن َلُه َ‬‫ن َلُه َوَلٌد َوَلْم َتُك ْ‬
‫ض َأّنى َيُكو ُ‬‫ت َواَْلْر ِ‬‫سَماَوا ِ‬
‫َبِديُع ال ّ‬
‫عِليٌم )‪(101‬‬ ‫يٍء َ‬ ‫ش ْ‬
‫َوُهَو ِبُكّل َ‬
‫ت« يعننني‪ :‬حق‌‬ ‫ه آسسسمانها و زمين‌ اس س ‌‬ ‫»نوپديدآورنسسد ‌‬
‫م و مننتين‌ و‬ ‫ع محك ‌‬ ‫ن وضن ‌‬ ‫ه آنهننا بننر اي ‌‬ ‫ع و نوآورننند ‌‬ ‫ي مبنند ‌‬ ‫تعال ‌‬
‫ت »چگسسون ‌‬
‫ه‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي پيشين ‌‬ ‫هبردار ‌‬ ‫ن نمون ‌‬ ‫م و استوار‪ ،‬بدو ‌‬ ‫منظ ‌‬
‫ه وص ‌‬
‫ف‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كس ‌‬ ‫ي باشد« يعني‪ :‬چگون ‌‬ ‫ي او فرزند ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ت‪ ،‬موصننو ‌‬
‫ف‬ ‫ه در آنهاسنن ‌‬ ‫ن و آنچ ‌‬ ‫آفرينننندگي ‌آسننمانها و زمي ‌‬
‫ه خود‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ه او آنچ ‌‬ ‫ت؟ آخر چگون ‌‬ ‫ي فرزند اس ‌‬ ‫يباشد؛ دارا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت از‬ ‫ي ديگننر‪ ،‬ولد ‌‬ ‫يگيننرد؟ از سننو ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه فرزننند ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬‫آفرينند ‌‬
‫م نيسننت‌ تننا‬ ‫م‪ ،‬خود جس ‌‬ ‫ع اجسا ‌‬ ‫ت و مختر ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ت اجسا ‌‬ ‫صفا ‌‬
‫ي او‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي باشنند »در صسسورت ‌‬ ‫ش فرزنديا مانننند ‌‬ ‫براي ‌‬
‫ش همسننري ‌وجننود‬ ‫ه بننراي ‌‬ ‫س هرگننا ‌‬ ‫ه« پ ‌‬ ‫ي نبسسود ‌‬ ‫همسسسر ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ن ‌‬ ‫ي ننناممك ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫م بننرا ‌‬ ‫ه باشنند‪ ،‬وجننود فرزننند ه ‌‬ ‫نداشننت ‌‬
‫ب داشننت ‌‬
‫ه‬ ‫م تناسن ‌‬ ‫ه بننا ه ‌‬ ‫ن فرزننند باينند از دو شننيئي‌ ك ‌‬ ‫همچنننا ‌‬
‫ت خداوننند‬ ‫چ چيز ازمخلوقننا ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يك ‌‬‫باشند‪ ،‬متولد گردد در حال ‌‬
‫ي ننندارد؛ زيننرا »او‬ ‫ب و تشننابه ‌‬ ‫ع تناس ن ‌‬ ‫چ نننو ‌‬ ‫ل بننا او هي ‌‬ ‫متعننا ‌‬
‫نو‬ ‫ه فرشننتگا ‌‬ ‫نجمل ‌‬ ‫ت« و از آ ‌‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫هچيسسز را آفريسسد ‌‬ ‫هم ‌‬
‫س هننر‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫ه هرچيزي ‌داناسسس ‌‬ ‫ح و عزير را »و او ب ‌‬ ‫مسي ‌‬
‫ت درحال ‌‬
‫ي‬ ‫ينياز اس ‌‬ ‫ه چيز ب ‌‬ ‫ف باشد‪ ،‬از هم ‌‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫س بر اي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن خواستار فرزند هستند‪.‬‬ ‫كه‌ فقط نيازمندا ‌‬

‫يٍء َوِكيٌل‬
‫ش ْ‬‫عَلى ُكّل َ‬
‫عُبُدوُه َوُهَو َ‬‫يٍء َفا ْ‬
‫ش ْ‬‫ق ُكّل َ‬
‫خاِل ُ‬
‫ل َرّبُكْم َل ِإَلَه ِإّل ُهَو َ‬‫َذِلُكُم ا ُّ‬
‫)‪(102‬‬
‫ف به‌‬ ‫ت متص ‌‬ ‫ت الله‪ ،‬پروردگار شما« يعني‪ :‬ذا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ت »هيچ‌‬ ‫ق‪ ،‬همانننا اللننه پروردگننار شماس ن ‌‬ ‫ف برتر سنناب ‌‬ ‫اوصا ‌‬
‫تپ ‌‬
‫س‬ ‫هچيسسز اسس ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬آفريننسسد ‌‬ ‫ي جز او نيس ‌‬ ‫خداي ‌‬
‫ف باشنند‪،‬‬ ‫ن اوصننا ‌‬ ‫ع اي ‌‬ ‫س جننام ‌‬ ‫او رابپرستيد« يعننني‪ :‬هننر ك ‌‬
‫ن‪ ،‬غيننراو را نپرسننتيد‬ ‫ش است ‌بنننابراي ‌‬ ‫فقط او سزاوار پرست ‌‬
‫ه اعمننال‌‬ ‫ت« و ننناظر هم ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫»و او بر همه ‌چيز نگهبا ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫شما م ‌‬

‫خِبيُر )‪(103‬‬
‫ف اْل َ‬
‫طي ُ‬ ‫صاَر َوُهَو الّل ِ‬ ‫ك اَْلْب َ‬
‫صاُر َوُهَو ُيْدِر ُ‬
‫َل ُتْدِرُكُه اَْلْب َ‬
‫ه كن ‌‬
‫ه‬ ‫ييابنسسد« يعنننني‪ :‬چشنننمها ب ‌‬ ‫»چشسسمها او را درنم ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫ي شننده ‌اس ن ‌‬ ‫ه در اينجننا نف ‌‬ ‫يرسننند‪ .‬لننذا آنچ ‌‬ ‫ت او نم ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ل رؤي ‌‬
‫ت‬ ‫ه اص ن ‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬
‫ي اس ‌‬ ‫ن بر حق‌ تعال ‌‬ ‫ن و احاطه ‌نمود ‌‬ ‫دريافت ‌‬
‫يبينننند‬ ‫تم ‌‬ ‫ل را در آخننر ‌‬ ‫ن‪ ،‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫ي؛ زيننرا مؤمنننا ‌‬ ‫و ‌‬
‫ظَرٌة )‬
‫ضَرٌة )‪ِ (22‬إَلى َرّبَها َنا ِ‬ ‫يفرمايد‪ُ ﴿ :‬و ُ‬
‫جوٌه َيْوَمِئٍذ َنا ِ‬ ‫ه خود م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ب و مسننرورند و به‌‬ ‫ن روز‪ ،‬صننورتهايي‌ شننادا ‌‬ ‫‪) : ﴾ (23‬در آ ‌‬
‫ينگرننند( »القيننامه‪ ‌22/‬ن ن ‪ .«23‬همچنننا ‌‬
‫ن‬ ‫شم ‌‬ ‫پروردگار خوي ‌‬
‫ه چنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت بننا احنناديث‌ متننواتر ن ن ب ‌‬ ‫ن حق‌ تعننالي‌ در آخننر ‌‬ ‫دينند ‌‬
‫ت ن نيز ثننابت‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ن راه ‌‬ ‫ي را در آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ك و شبه ‌‬ ‫هش ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تواتر ‌‬
‫ييابسسد« يعننني‪ :‬ح ‌‬
‫ق‬ ‫ن را درم ‌‬ ‫ت »و او ديسسدگا ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫شنند ‌‬
‫يرسنند‬ ‫ت آنها م ‌‬ ‫ه و حقيق ‌‬ ‫ه كن ‌‬ ‫يكند و ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنها احاط ‌‬ ‫تعالي ‌ب ‌‬
‫يماند‪.‬‬ ‫ن نم ‌‬ ‫هاي ‌از آنها بر او پنها ‌‬ ‫چ پوشيد ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫به ‌طور ‌‬
‫صصصصاُر(‪) :‬چشننمها او را‬ ‫ه آيننه‪َ) :‬ل ُتصصصْدِرُكُه اَْلْب َ‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫از عكننرم ‌‬
‫ن را‬ ‫خ گفت‪ :‬آيا شننما آسننما ‌‬ ‫ييابند(‪ ،‬سؤال ‌شد‪ ،‬در پاس ‌‬ ‫درنم ‌‬
‫يبينينند و‬ ‫ن را م ‌‬ ‫يبينينند؟ گفتننند‪ :‬چننرا؟ گفننت‪ :‬آيننا همننه ‌آ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يكند؟ گفتند‪ :‬خيننر! گفننت‪ :‬پ ‌‬
‫س‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را احاط ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫نگاهتا ‌‬
‫ت‪ .‬قتنناد ‌‬
‫ه‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫ت نيننز اي ‌‬ ‫ل در آخننر ‌‬ ‫دينندن ‌خداوننند متعننا ‌‬
‫ن او را دريابند«‪.‬‬ ‫ه ديدگا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يگويد‪» :‬او بزرگتر از آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي بشننر و‬ ‫يگويد‪» :‬بيناي ‌‬ ‫ن« م ‌‬ ‫ل القرآ ‌‬ ‫يظل ‌‬ ‫ب تفسير »ف ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫ه تنا او‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ن آفرينند ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي او هم ‌‬ ‫س و ادراكات ‌ذهن ‌‬ ‫حوا ‌‬
‫ف خلف ‌‬
‫ت‬ ‫ه تكلي ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ت تعام ‌‬ ‫ن كائنا ‌‬ ‫ه آنها با اي ‌‬ ‫به‌ وسيل ‌‬
‫ت اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي را در صننفحا ‌‬ ‫م نماينند و آثننار وجننود اله ‌‬ ‫ن قيننا ‌‬ ‫در زمي ‌‬
‫ي‬‫ت خنندا ‌‬ ‫ه ذا ‌‬ ‫ك نماينند امننا در بننار ‌‬ ‫ه در ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ي آفرينند ‌‬ ‫هسننت ‌‬
‫ه نشد ‌‬
‫ه‬ ‫ه بشر داد ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ت كه‪ :‬قدرت ‌درياف ‌‬ ‫ن بايد گف ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫ي و ابنندي ‌را‬ ‫ه وجننود ازل ‌‬ ‫ن را ننندارد ك ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ث تننوا ‌‬ ‫زيننرا حنناد ‌‬
‫ن‪،‬‬‫ت در زمي ‌‬ ‫ه امنننر خلف ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ه قينننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م از اي ‌‬ ‫ببينننند‪ ...‬بگنننذري ‌‬
‫ل؛ اگنر‬ ‫ه هننر حننا ‌‬ ‫ت‪ ...‬ب ‌‬ ‫ن نيز نيسن ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫م ديد ‌‬ ‫مستلز ‌‬
‫ه آنها‬ ‫مك ‌‬ ‫يگويي ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬م ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن درخواست ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫ن گاه ‌‬ ‫پيشينيا ‌‬
‫هاننند ولي‌ درخواس نت‌ معاصننرا ‌‬
‫ن‬ ‫هنظر بود ‌‬ ‫ش و كوت ‌‬ ‫هاندي ‌‬ ‫ساد ‌‬
‫ل كننرد‬ ‫ن حم ‌‬ ‫يتننوا ‌‬ ‫ي جننز سننماجت‌ نم ‌‬ ‫در اين ‌مورد را بر امر ‌‬
‫ن«‬ ‫ن« و »نيوترو ‌‬ ‫ن« و »پروتو ‌‬ ‫م« و »الكترو ‌‬ ‫ن از »ات ‌‬ ‫زيرا اينا ‌‬
‫نو‬ ‫م والكننترو ‌‬ ‫ك از آنهننا‪ ،‬ات ‌‬ ‫چي ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يگويند درحالي‌ ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫يبينند؛‬ ‫هها را م ‌‬ ‫ن پديد ‌‬ ‫ن آثار اي ‌‬ ‫ي چو ‌‬ ‫هاند ول ‌‬ ‫ل آنها را نديد ‌‬ ‫امثا ‌‬
‫ن از‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫هاننند امننا وقننت ‌‬ ‫م گرفت ‌‬ ‫م مسننل ‌‬ ‫وجود آنهننا را ه ‌‬
‫ق آثننار‬ ‫م از طننري ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫يرود‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن سننخن ‌م ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫وجننود خنندا ‌‬
 ‫تو‬ ‫ش و هداي ‌‬ ‫يهيچ‌ دان ‌‬ ‫ي دارد؛ ب ‌‬ ‫ه وجود مطلق‌ و ‌‬ ‫يك ‌‬
‫ينهايت ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن دلي ‌‬
‫ل‬ ‫يكنند و خواها ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ع جدا ‌‬ ‫ن موضو ‌‬ ‫ي‪ ،‬دراي ‌‬‫ن روشن ‌‬ ‫برها ‌‬
‫ي خننود‬ ‫ه تمننام ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن هست ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫يگردند‪ ،‬گوي ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫مادي ‌محسو ‌‬
‫ه در مقننا ‌‬
‫م‬ ‫تك ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ش كاف ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ي با همه ‌اعجوب ‌‬ ‫ن زندگ ‌‬ ‫و اي ‌‬
‫ف« يعننني‪ :‬حق‌‬ ‫ل قننرار گيننرد«‪» .‬و اوسسست ‌لطي ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ق تعننالي‪:‬‬ ‫يح ‌‬ ‫ف از سو ‌‬ ‫ت‪ .‬لط ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ش مهربا ‌‬ ‫تعالي‌ بر بندگان ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫ت‬ ‫ف كس ‌‬ ‫هاند‪ :‬لطي ‌‬ ‫ت‪ .‬بعضي‌ گفت ‌‬ ‫ت اوس ‌‬ ‫توفيق ‌و عصم ‌‬
‫ه به‌‬ ‫ه« ك ‌‬ ‫ت »آگسسا ‌‬ ‫يكند‪ .‬و اوس ‌‬ ‫ي درك ‌م ‌‬ ‫ه آسان ‌‬ ‫ه رازها را ب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي دارد‪.‬‬ ‫ه علم ‌‬ ‫ن آنها احاط ‌‬ ‫م از آشكار و نها ‌‬ ‫ه اشياء‪ ،‬اع ‌‬ ‫هم ‌‬

‫عَلْيُكصصْم‬ ‫ي َفَعَلْيَها َوَما َأَنا َ‬

‫عِم َ‬‫ن َ‬ ‫سِه َوَم ْ‬ ‫صَر َفِلَنْف ِ‬ ‫ن َأْب َ‬ ‫ن َرّبُكْم َفَم ْ‬ ‫صاِئُر ِم ْ‬ ‫جاَءُكْم َب َ‬ ‫َقْد َ‬
‫ظ )‪(104‬‬ ‫حِفي ٍ‬‫ِب َ‬
‫ن بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ي پروردگارتسسا ‌‬ ‫ي از سسسو ‌‬ ‫ي بصسسائر ‌‬ ‫هراسسست ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه چننند معن ‌‬
‫ي‬ ‫ت؛ ب ‌‬ ‫ت« بصننائر‪ :‬جمننع ‌بصننير ‌‬ ‫شما آمسسده ‌اسس ‌‬
‫ت ثننابت‌ و پاينندار‪،‬‬ ‫ب‪ ،‬شننناخ ‌‬ ‫يشننود‪ :‬نننور و بنناور قل ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫اطل ‌‬
‫كو‬ ‫ي در ‌‬ ‫ق علم ‌‬ ‫ن حقاي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت و نيروي ‌‬ ‫ن‪ ،‬عبر ‌‬ ‫يقي ‌‬
‫ن »بصننر« قننرار دارد كه‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫يشننود‪ .‬و درمقنناب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫درينناف ‌‬
‫يشود پس‌ مراد از بصننائر‪:‬‬ ‫كم ‌‬ ‫ن در ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي حس ‌‬ ‫اشيا ‌‬
‫ه هننر كس‌ در آنهننا‬ ‫ي روشننني‌ اسننت‌ ك ‌‬ ‫نهننا ‌‬ ‫حجتهننا و برها ‌‬
‫ت اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن حجتهننا در آيننا ‌‬ ‫يبيند‪ .‬اي ‌‬ ‫ق را م ‌‬ ‫م خرد بنگرد‪ ،‬ح ‌‬ ‫هچش ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ث رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن در احننادي ‌‬ ‫هها‪ ،‬و همچني ‌‬ ‫ن از سننور ‌‬ ‫ه و غيننر آ ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ت‪» .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫ي يننافته ‌اس ن ‌‬ ‫يباشنند‪ ،‬تجل ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه وحي‌ خف ‌‬ ‫خننداص ك ‌‬
‫ت«‬ ‫ت بنگرد‪ ،‬به ‌سود خسسود اوس س ‌‬ ‫ه بصير ‌‬ ‫ه ديد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هرك ‌‬
‫ه درك ‌و بنناور كننرده‌ و ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت را خننردورزان ‌‬ ‫س حج ‌‬ ‫يعني‪ :‬هننر ك ‌‬
‫ت »و هر ك ‌‬
‫س‬ ‫ع خننود اوسنن ‌‬ ‫هنف ‌‬ ‫نكار ب ‌‬ ‫ل كند؛ اي ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫مفاد آ ‌‬
‫ن باور‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ك نكرد ‌‬ ‫ن را در ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ن حج ‌‬ ‫نابيناماند« از ديد ‌‬
‫ت« و خود او از مشنناهد ‌‬
‫ه‬ ‫ن خود اوس ‌‬ ‫ه زيا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ننمايد »پ ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ت كور ماند ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫م« تننا‬ ‫ن نيسسست ‌‬ ‫ن بر شما نگهبا ‌‬ ‫ي محمد!ص »و م ‌‬ ‫بگو‪ :‬ا ‌‬
‫ي كن ‌‬
‫م‬ ‫ت و نگهبان ‌‬ ‫ه و بر شما نظار ‌‬ ‫ن را بر شما شمرد ‌‬ ‫اعمالتا ‌‬
‫ه شننما‬
‫م را ب ‌‬
‫ي پروردگننار ‌‬‫ه پيامهننا ‌‬
‫مك ‌‬
‫ي هسننت ‌‬
‫ن پيامبر ‌‬
‫هم ‌‬
‫بلك ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬
‫ه بر شما نگهبا ‌‬ ‫تك ‌‬‫م و اوس ‌‬‫يرسان ‌‬‫م ‌‬

‫ن )‪(105‬‬ ‫ت َوِلُنَبّيَنُه ِلَقْوٍم َيْعَلُمو َ‬‫س َ‬ ‫ت َوِلَيُقوُلوا َدَر ْ‬ ‫لَيا ِ‬ ‫ف ا َْ‬ ‫صّر ُ‬ ‫ك ُن َ‬ ‫َوَكَذِل َ‬
‫م«‬‫يكني ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيسسا ‌‬ ‫ت خود را گونسساگو ‌‬ ‫ه‪ ،‬آيا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫»و اي ‌‬
‫ه و تنننبيه‌‬ ‫م و اميد و موعظ ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫ي وعد و وعيد‪ ،‬القا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه گون ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه توحينننند »تسسسا مبسسسادا بگوينسسسد‪ :‬تسسسو‬ ‫ن عقينننند ‌‬ ‫در بيننننا ‌‬
‫ت قننرآن‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫م شنننيد ‌‬ ‫ن در هنگننا ‌‬ ‫ي« مشركا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫سخواند ‌‬ ‫در ‌‬
‫م را از سننوي‌‬ ‫ن پيننا ‌‬ ‫ن تننو اي ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ي محمنند! ب ‌‬ ‫خواهند گفت‪ :‬ا ‌‬
‫ل كتنناب‌‬ ‫م و دانش‌ اه ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ن همننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي بلك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫پروردگار نياورد ‌‬
‫س خننداي‌‬ ‫ي‪ .‬پ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن آمننوخت ‌‬ ‫ه و از آنننا ‌‬ ‫ن را فراگننرفت ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسن ‌‬
‫ن بيننان‌‬ ‫ي گوناگو ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه؛ قرآ ‌‬ ‫ن شبه ‌‬ ‫ع اي ‌‬ ‫ي دف ‌‬ ‫ل برا ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫م نشنود‬ ‫ن فننراه ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ت نادرست ‌بننرا ‌‬ ‫ن القائا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫كرد تا مجا ‌‬
‫ن و بدو ‌‬
‫ن‬ ‫ي پيشي ‌‬ ‫ن كتابها ‌‬ ‫ف خواند ‌‬ ‫هصر ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫زيرا بيان ‌‬
‫ن را«‬ ‫هآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآيننند »و تسسا اي ‌‬ ‫ي‪ ،‬از كسننني‌ برنم ‌‬ ‫وحننني ‌اله ‌‬
‫ق را؛‬ ‫يداننسسد« ح ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن را »براي ‌گسسروه ‌‬ ‫يعننني‪ :‬قننرآ ‌‬
‫ل را؛ پس‌ از آ ‌‬
‫ن‬ ‫يشناسند بنناط ‌‬ ‫يكنند و م ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫س از آ ‌‬ ‫پ ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫يكنند »بيان كني ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫اجتنا ‌‬

‫ن )‪(106‬‬
‫شِرِكي َ‬
‫ن اْلُم ْ‬‫عِ‬
‫ض َ‬‫عِر ْ‬ ‫ك َل ِإَلَه ِإّل ُهَو َوَأ ْ‬ ‫ن َرّب َ‬‫ك ِم ْ‬
‫ي ِإَلْي َ‬
‫حَ‬‫اّتِبْع َما ُأو ِ‬
‫ه از جسسسسسان ‌‬
‫ب‬ ‫ي محمنننننند! »از آنچ ‌‬ ‫ن« ا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»پيسسسسسرو ‌‬
‫ل به‌‬ ‫ي متعنا ‌‬
‫ه« در اينجنا خندا ‌‬ ‫ي شد ‌‬ ‫هتو وح ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ه مشننركا ‌‬
‫ن‬ ‫ن و فكر خود را ب ‌‬ ‫ه ذه ‌‬ ‫يدهد ك ‌‬ ‫ش دستور م ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ن مننأمور شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه بنندا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫ه پيننرو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مشننغول ‌نكننند بلك ‌‬
‫ت« از‬ ‫چ معبسسودي ‌جسسز او نيس س ‌‬ ‫ل باشد »هي ‌‬ ‫ت‪ ،‬مشغو ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي‬
‫ن پيننرو ‌‬ ‫ي انديشننيد و از آ ‌‬ ‫ي و امننر و ‌‬ ‫ه وح ‌‬ ‫نرو فقط بايد ب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫تو‬ ‫ن« بننا عفننو و گذشن ‌‬ ‫ي بگردا ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫كرد »و از مشركا ‌‬
‫ي‬‫ت؛ تننا خنندا ‌‬ ‫ه نرمي ‌و مليم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫كنمودنشا ‌‬ ‫ل آزارها و تر ‌‬ ‫تحم ‌‬
‫ت و جهناد و غينر آن‬ ‫ق هجنر ‌‬ ‫ت از طنري ‌‬ ‫ل بر تو و دعوت ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫م خداوننند‪ ‬را در‬ ‫ه بتننواني‌ احكننا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫‌گشايشي‌ پديد آورد و آ ‌‬
‫ل« بننود و‬
‫ه »قتا ‌‬
‫ل آي ‌‬
‫ل از نزو ‌‬
‫م قب ‌‬
‫ن حك ‌‬
‫ي‪ .‬اي ‌‬
‫ن برپادار ‌‬
‫ميانشا ‌‬
‫خ شد‪.‬‬‫ل منسو ‌‬ ‫ه قتا ‌‬
‫به‌ آي ‌‬

‫عَلْيِهصْم ِبَوِكيصٍل )‬‫ت َ‬‫ظصا َوَمصا َأْنص َ‬‫حِفي ً‬ ‫عَلْيِهصْم َ‬‫ك َ‬ ‫جَعْلَنا َ‬
‫شَرُكوا َوَما َ‬ ‫ل َما َأ ْ‬‫شاَء ا ُّ‬
‫َوَلْو َ‬
‫‪(107‬‬
‫يآوردنسسد«‬ ‫ك نم ‌‬ ‫ن شسسر ‌‬ ‫ت آنسسا ‌‬ ‫يخواس س ‌‬ ‫»و اگر خسسدا م ‌‬
‫ن را‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت بر اي ‌‬ ‫ل قادر اس ‌‬ ‫يعني‪ :‬قطعا خداوند متعا ‌‬
‫يدانسن ‌‬
‫ت‬ ‫ك نياورننند و اگننر م ‌‬ ‫ه شننر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ن گرداند ب ‌‬ ‫مؤم ‌‬
‫ي ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬يقينننا آنننا ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن را انتخننا ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م فراگيننر خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ه عل ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يكننرد ولي‌ حق‌ تعننال ‌‬ ‫رهنمننايي ‌م ‌‬
‫نرو برا ‌‬
‫ي‬ ‫م از اي ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬ه ‌‬ ‫ك را انتخاب ‌م ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫دانس ‌‬
‫ي‬ ‫ن در دست‌ اوست ‌لذا ا ‌‬ ‫س فرما ‌‬ ‫ه كرد؛ پ ‌‬ ‫ك را اراد ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ش‪ .‬اين‌ آيه‌‬ ‫ص نبننا ‌‬ ‫ن حننري ‌‬ ‫نقنندر بننر ايمانشننا ‌‬ ‫محمدص! تننو اي ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ه مشننيت‌ خنندا ‌‬ ‫ك نيننز ب ‌‬ ‫تكه‪ :‬شننر ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ل بننر آ ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫م« يعني‪:‬‬ ‫ن نگردانيدي ‌‬ ‫ن نگهبا ‌‬ ‫تعلق‌ دارد‪» .‬و تو را برآنا ‌‬
‫هسننبب‌ جننراي ‌‬
‫م‬ ‫مب ‌‬ ‫ن و محكننو ‌‬ ‫ل آنننا ‌‬ ‫ب و ناظر اعما ‌‬ ‫تو را مراق ‌‬
‫ي« يعني‪ :‬تو قي ‌‬
‫م‬ ‫ن نيست ‌‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫م »و تو وكي ‌‬ ‫آنان ‌نگردانيدي ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ي تننا منفعت‌ را ب ‌‬ ‫ن است ‌نيسننت ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫ه نفعشا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫چ مسننؤوليت ‌و‬ ‫ت‪ ،‬هي ‌‬ ‫غ رسننال ‌‬ ‫ب كني‌ لننذا تننو جننز ابل ‌‬ ‫ن جل ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫ن ندار ‌‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫ي در قبا ‌‬ ‫تعهد ديگر ‌‬

‫ك َزّيّنصصا‬
‫عْلصٍم َكصَذِل َ‬
‫عصْدًوا ِبَغْيصِر ِ‬‫لص َ‬
‫سّبوا ا َّ‬ ‫ل َفَي ُ‬ ‫ن ا ِّ‬
‫ن ُدو ِ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫عو َ‬
‫ن َيْد ُ‬‫سّبوا اّلِذي َ‬
‫َوَل َت ُ‬
‫ن )‪(108‬‬ ‫جُعُهْم َفُيَنّبُئُهْم ِبَما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬
‫عَمَلُهْم ُثّم ِإَلى َرّبِهْم َمْر ِ‬
‫ِلُكّل ُأّمٍة َ‬
‫ه روايت‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ب نننزول‌ اي ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬دربيننا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ي محمد! يننا از‬ ‫ه گفتند‪ :‬ا ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬مشركا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ت را هجننو‬ ‫هپروردگار ‌‬ ‫ت بردار‪ ،‬يا ك ‌‬ ‫ن ما دس ‌‬ ‫ن خدايا ‌‬ ‫مداد ‌‬ ‫دشنا ‌‬
‫م! همننان‌ بننود‬ ‫يگينري ‌‬ ‫م و ناسنزا م ‌‬ ‫هباد دشنا ‌‬ ‫م و او را ب ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را كه‌‬ ‫ن! »آنهسسساي ‌‬ ‫ي مسننننلمانا ‌‬ ‫ل شنننند‪» :‬و« ا ‌‬ ‫هننننناز ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م ندهيسسد چسسراكه‌‬ ‫يپرستند‪ ،‬دشنا ‌‬ ‫ن جز خدا م ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫م خواهنسسد‬ ‫ي خدا را دشنا ‌‬ ‫ي و نادان ‌‬ ‫آنها از سر دشمن ‌‬
‫م ندهيد زيننرا در‬ ‫ن را دشنا ‌‬ ‫ل مشركا ‌‬ ‫داد« يعني‪ :‬خدايان ‌باط ‌‬
‫ي‬ ‫ق و از رو ‌‬ ‫م و تجننناوز از ح ‌‬ ‫ي ظل ‌‬ ‫ت‪ ،‬آنهنننا از رو ‌‬ ‫ن صنننور ‌‬ ‫آ ‌‬
‫سو‬ ‫ن از تقنندي ‌‬ ‫ه در حق‌ خداي ‌سبحا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ناداني‌ نسب ‌‬
‫نگونه‌‬ ‫م خواهننند داد »اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬او را دشنننا ‌‬ ‫ب اسنن ‌‬ ‫تعظيننم ‌واج ‌‬
‫ه مانند‬ ‫م« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫ن را آراستي ‌‬ ‫ي كردارشا ‌‬ ‫ي هر امت ‌‬ ‫برا ‌‬
‫م و دل‬ ‫ش چشنننن ‌‬ ‫ل آشننننكار در پي ‌‬ ‫ن بنننناط ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫آرايننننش ‌داد ‌‬
‫ي كفنر‪ ،‬كنردار آننان را‬ ‫تهننا ‌‬ ‫ي هنر امنتي‌ از ام ‌‬ ‫ن‪ ،‬برا ‌‬ ‫‌مشركا ‌‬
‫ه سسسسسسوي‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تشسسسسسا ‌‬ ‫نگسسسسساه ‌بازگش ‌‬ ‫م »آ ‌‬ ‫آراسننننننتي ‌‬
‫ت كسسار و‬ ‫ن را از حقيق ‌‬ ‫ت و او آنسسا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫پروردگارشا ‌‬
‫ن جزايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫يسسسازد« و در برابننر آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آگسسا ‌‬ ‫كردارشسسا ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ه دشنننام ‌داد ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ل كسان ‌‬ ‫ت حا ‌‬ ‫تبار اس ‌‬ ‫ت و نفر ‌‬ ‫هقدر زش ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ع از ب ‌‬
‫ت‬ ‫ي دفننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننرا ‌‬ ‫م و دلشا ‌‬ ‫ش چش ‌‬ ‫ل در پي ‌‬ ‫پروردگار متعا ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫يشود‪ .‬در حديث‌ شري ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يا طاغوتي‌ آراست ‌‬
‫ش را دشنننا ‌‬
‫م‬ ‫ه پدر و مادر ‌‬ ‫ل خداص فرمودند‪» :‬كسي‌ ك ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫لالله! چگننون ‌‬
‫ه‬ ‫ب گفتند‪ :‬يا رسننو ‌‬ ‫ت‪ .‬اصحا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يدهد‪ ،‬ملعو ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهنند؟ فرمودننند‪ :‬او پنندر‬ ‫مم ‌‬ ‫ص پدر و مادرش ‌را دشنننا ‌‬ ‫شخ ‌‬
‫م مقابلتننا‬ ‫ن شننخص ‌ه ‌‬ ‫يدهنند و آ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي را دشنننا ‌‬ ‫ص ديگننر ‌‬ ‫شخ ‌‬
‫ي را‬ ‫ص ديگننر ‌‬ ‫ن او مادر شخ ‌‬ ‫يدهد‪ ،‬همچنا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ش را دشنا ‌‬ ‫پدر ‌‬
‫ش را دشنننا ‌‬
‫م‬ ‫م مقابلتننا مننادر ‌‬ ‫صه ‌‬ ‫ن شننخ ‌‬ ‫يدهنند و آ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫دشنا ‌‬
‫ه دشنننا ‌‬
‫م‬ ‫ن زمين ‌‬ ‫يكه ‌فراهننم ‌سنناخت ‌‬ ‫س در صننورت ‌‬ ‫يدهنند«‪ .‬پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫خ باشند‪ ،‬چگنون ‌‬
‫ه‬ ‫ه تنوبي ‌‬ ‫ب اينن ‌هم ‌‬ ‫ن پدر و منادر‪ ،‬مسنتوج ‌‬ ‫داد ‌‬
‫يو‬ ‫ن خداوننند تعننال ‌‬ ‫ب دشنننام ‌داد ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫ل كسنناني‌ ك ‌‬ ‫ت حا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يشوند!‬ ‫سم ‌‬ ‫تقد ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ت اين‌ آي ‌‬ ‫ه مناسننب ‌‬ ‫س« ب ‌‬ ‫ي در تفسننير »السننا ‌‬ ‫خ سعيدحو ‌‬ ‫شي ‌‬
‫ن نننتيج ‌‬
‫ه‬ ‫ه چني ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬آ ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ه الوس ني‌ نق ‌‬ ‫سننخني‌ را از علم ‌‬
‫ت يننا‬ ‫ض يننا واجب‌ يننا سننن ‌‬ ‫ت‪ ،‬فننر ‌‬ ‫ه طنناع ‌‬ ‫يگيننرد‪» :‬چنننانچ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن از‬ ‫ن پننروا داشننت ‌‬ ‫م داد‪ ،‬بنندو ‌‬ ‫ن را انجننا ‌‬ ‫ب بننود‪ ،‬باينند آ ‌‬ ‫مسننتح ‌‬
‫ي از امننور‪،‬‬ ‫يشننود امننا اگننر امننر ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ه بر آن ‌مننترت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫پيامد ‌‬
‫ي مننترت ‌‬
‫ب‬ ‫ه و مصننلحت ‌‬ ‫ن مفسنند ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ح بننود و بننر انجننام ‌داد ‌‬ ‫مبا ‌‬
‫ه جنبه‌‬‫ت‪ ،‬شنننخص‌ بايننند ببينننند ك ‌‬ ‫ن صنننور ‌‬ ‫ت؛ در اي ‌‬
‫يگشننن ‌‬‫م ‌‬
‫ه بننا در‬‫نگننا ‌‬
‫ه‪ ،‬آ ‌‬
‫ع مفسنند ‌‬‫ه دف ‌‬
‫ت يننا جنب ‌‬
‫متر اس ن ‌‬‫مصلحت ‌مقد ‌‬
‫م مننأجور‬ ‫ته ‌‬ ‫ل كننند و در هننر دو صننور ‌‬ ‫ن عم ‌‬‫تآ ‌‬‫نظننر داش ن ‌‬
‫ت«‪.‬‬
‫اس ‌‬

‫عْنَد ا ِّ‬
‫ل‬ ‫ت ِ‬ ‫لَيا ُ‬ ‫ن ِبَها ُقْل ِإّنَما ا َْ‬ ‫جاَءْتُهْم َآَيٌة َلُيْؤِمُن ّ‬ ‫ن َ‬‫جْهَد َأْيَماِنِهْم َلِئ ْ‬ ‫ل َ‬ ‫سُموا ِبا ِّ‬ ‫َوَأْق َ‬
‫ن )‪(109‬‬ ‫ت َل ُيْؤِمُنو َ‬ ‫جاَء ْ‬ ‫شِعُرُكْم َأّنَها ِإَذا َ‬ ‫َوَما ُي ْ‬
‫ه خسسدا‬ ‫نب ‌‬ ‫ن سوگندهايشا ‌‬ ‫تتري ‌‬ ‫ن »با سخ ‌‬ ‫»و« مشركا ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ن سننوگندهاي ‌‬ ‫تتري ‌‬ ‫ه سننخ ‌‬ ‫سوگند خوردند« يعني‪ :‬ب ‌‬
‫ي آنسسان‬ ‫ي بسسرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه اگر معجسسز ‌‬ ‫ن بننود »ك ‌‬ ‫ت و توانشننا ‌‬ ‫قدر ‌‬
‫يآورند« يعني‪ :‬اگر محمدص‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫‌بيايد‪ ،‬حتما ب ‌‬
‫هانننند ينننا‬ ‫ن پيشننننهاد داد ‌‬ ‫ه آننننا ‌‬ ‫ي از معجنننزاتي‌ را ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫معجنننز ‌‬
‫يآورننند‪ .‬و از آنجننا كننه‬ ‫نم ‌‬ ‫ه او ايمننا ‌‬ ‫يدهند‪ ،‬بياورد؛ قطعا ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫م اس ‌‬ ‫ي اعظ ‌‬ ‫ه خداوند‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ه داشتند ك ‌‬ ‫ن عقيد ‌‬ ‫‌مشركا ‌‬
‫ي پيننامبرص »جسسز‬ ‫م اوسوگند خوردننند‪» .‬بگسسو« ا ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫نرو ب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت«‬ ‫ت تنها در اختيسسار اللسسه اس س ‌‬ ‫ه معجزا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه در‬ ‫ت‪ ،‬هم ‌‬ ‫ن از معجننزا ‌‬ ‫ي شننما و غيننر آ ‌‬ ‫ه پيشنننهاد ‌‬ ‫ن معجز ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت در اختيننار‬ ‫ن معجزا ‌‬ ‫چ چيز از اي ‌‬ ‫ت و هي ‌‬ ‫ق تعالي ‌اس ‌‬ ‫اختيار ح ‌‬
‫يآورد و اگر‬ ‫نرا فرود م ‌‬ ‫س اگر خدا‪ ‬بخواهد‪ ،‬آ ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه اگسسر‬ ‫يدانيسسد ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يآورد »و شسسما چ ‌‬ ‫نخواهنند فننرود نم ‌‬
‫يآورنسسد« يعننني‪ :‬ا ‌‬
‫ي‬ ‫ن نم ‌‬ ‫م بيايد‪ ،‬باز ايما ‌‬ ‫هاي ‌ه ‌‬ ‫معجز ‌‬
‫ه اگننر‬ ‫ه سنناخته ‌اسننت‌ ك ‌‬ ‫ه چيننز شننما را آگننا ‌‬ ‫ن! چ ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ه! چني ‌‬ ‫يآورند؟ ن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيايد‪ ،‬ايما ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫معجز ‌‬
‫هم ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ل همي ‌‬ ‫ت حننا ‌‬ ‫يآورننند و حقيق ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ن آوردنشننا ‌‬
‫ن‬ ‫نقدر بننر ايمننا ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫ه ساختم ‌پ ‌‬ ‫ن آگا ‌‬ ‫شما را از آ ‌‬
‫ص نباشيد‪.‬‬ ‫حري ‌‬
‫ه رواي ‌‬
‫ت‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ب قرظي‌ دربيا ‌‬ ‫نكع ‌‬ ‫از محمدب ‌‬
‫توگو كرد ‌‬
‫ه‬ ‫ش گف ‌‬ ‫ل خداص با قري ‌‬ ‫ه گفت‪ :‬رسو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ن بياورند اماآنهنا در پاسنخ‌ گفتنند‪:‬‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ن خواستند ك ‌‬ ‫و از آنا ‌‬
‫ي عصننايي ‌بننود‪...‬‬ ‫ه بننا موس ن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫ه ما خبر م ‌‬ ‫اي‌ محمد! ب ‌‬
 ‫ي داش نت‌‬ ‫هشننتر ‌‬ ‫يكرد‪ ...‬ثمننود ماد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را زند ‌‬ ‫ي مردگا ‌‬ ‫عيس ‌‬
‫ت بينناور تننا تننو را‬ ‫ه معجزا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ي ما از اي ‌‬ ‫س تو هم برا ‌‬ ‫و‪ ...‬پ ‌‬
‫ه به‌‬ ‫ل خداص فرمودند‪» :‬دوست‌ دارينند ك ‌‬ ‫م! رسو ‌‬ ‫ق كني ‌‬ ‫تصدي ‌‬
‫ي مننا‬ ‫ه صننفا را بننرا ‌‬ ‫م؟« گفتننند‪ :‬كننو ‌‬ ‫ي را بينناور ‌‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫شما چ ‌‬
‫م‪ ،‬منننرا تصننندي ‌‬
‫ق‬ ‫ن‪ .‬فرمودنننند‪» :‬اگنننر چنين‌ كن ‌‬ ‫طلگنننردا ‌‬
‫ه از‬ ‫ي‪ ،‬مننا هم ‌‬ ‫ن كن ‌‬ ‫ي! والله كه ‌اگر چني ‌‬ ‫يكنيد؟«‪ ،‬گفتند‪ :‬آر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خداص برخاستند و بننه ‌دعننا‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫م‪ .‬آ ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫تو پيرو ‌‬
‫ه ايشننان‌‬ ‫ه جبرئيل‪ ‌‬دررسيد و ب ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ل شدند‪ ،‬هما ‌‬ ‫مشغو ‌‬
‫ه طل‬ ‫ه صننفا را ب ‌‬ ‫ي‪ ،‬خداوند‪ ‬كو ‌‬ ‫يخواه ‌‬ ‫ن فرمود‪» :‬اگرم ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ق نكردننند‪،‬‬ ‫م نيز تننورا تصنندي ‌‬ ‫يكند اما اگر در آن ‌هنگا ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫تبدي ‌‬
‫ه حننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫يخواه ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫يكند و اگر ه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫قطعا عذابشا ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه كننند«‪ .‬رسننو ‌‬ ‫ن تننوب ‌‬ ‫هكارشا ‌‬ ‫ن واگذار تا توب ‌‬ ‫خودشا ‌‬
‫ه كننند«‪.‬‬ ‫ن تننوب ‌‬ ‫هكارشننا ‌‬ ‫ه توب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ه ترجي ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬بلك ‌‬
‫جْهصَد َأْيَمصاِنِهْم‪ (...‬را‬ ‫ل َ‬ ‫سُموا ِبا ِّ‬‫ل آيه‪َ) :‬وَأْق َ‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ل كرد‪.‬‬ ‫ناز ‌‬

‫طْغَيصصاِنِهْم‬‫صاَرُهْم َكَما َلصْم ُيْؤِمُنصصوا ِبصِه َأّوَل َمصّرٍة َوَنصَذُرُهْم ِفصصي ُ‬

‫ب َأْفِئَدَتُهْم َوَأْب َ‬
‫َوُنَقّل ُ‬
‫ن )‪(110‬‬ ‫َيْعَمُهو َ‬
‫م« در روز‬ ‫يگسسسرداني ‌‬ ‫ن را برم ‌‬ ‫»و دلهسسسا و ديدگانشسسسا ‌‬
‫ن جهن ‌‬
‫م‬ ‫ي فننروزا ‌‬ ‫ن و اخگرهننا ‌‬ ‫ي سننوزا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت بننر شننعل ‌‬ ‫قيننام ‌‬
‫ن »ايمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن بار ب ‌‬ ‫ه نخستي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»چنا ‌‬
‫ي‬
‫هها ‌‬ ‫ن آرا و انديشنن ‌‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫نياوردنسسد« در دنيننا بلك ‌‬
‫ي‬‫م بسننيار ‌‬ ‫م و بننره ‌‬ ‫م بافتننند و سننخنان ‌دره ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫بنناطل ‌‬
‫يدانينند‬ ‫هم ‌‬ ‫ن باشنند‪ :‬شننما چ ‌‬ ‫ت معني‌ چني ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫گفتند‪ .‬يا ممك ‌‬
‫ه حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫م‪ ،‬در نننتيج ‌‬ ‫يگرداني ‌‬ ‫ن را بر م ‌‬ ‫كه ‌ما دلها و ديدگانشا ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬ ‫ي معجننز ‌‬ ‫ن‪ ،‬اگننر حننت ‌‬ ‫يبينند بنابراي ‌‬ ‫ه و حق‌ را نم ‌‬ ‫را درنيافت ‌‬
‫نبننار‬ ‫ه اولي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآورننند چنننا ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ل شود ايما ‌‬ ‫م ناز ‌‬ ‫سه ‌‬ ‫محسو ‌‬
‫ن را رهسسا‬ ‫ن نياوردننند »و آنا ‌‬ ‫ت مننا ايمننا ‌‬ ‫ل آيننا ‌‬ ‫م نزو ‌‬ ‫در هنگا ‌‬
‫م و مجازاتشننان‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬در دنيا مهل ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن بماننسسد« و‬‫م »تسسا در طغيانشسسان ‌سسسرگردا ‌‬ ‫يكني ‌‬
‫نم ‌‬
‫توپا زنند‪.‬‬
‫ن دس ‌‬‫ن و تجاوزشا ‌‬
‫ن در طغيا ‌‬
‫ه و حيرا ‌‬
‫سرگشت ‌‬

‫ل َما‬ ‫يٍء ُقُب ً‬ ‫ش ْ‬ ‫عَلْيِهْم ُكّل َ‬ ‫شْرَنا َ‬ ‫ح َ‬‫لِئَكَة َوَكّلَمُهُم اْلَمْوَتى َو َ‬ ‫َوَلْو َأّنَنا َنّزْلَنا ِإَلْيِهُم اْلَم َ‬
‫ن )‪(111‬‬ ‫جَهُلو َ‬ ‫ن َأْكَثَرُهْم َي ْ‬ ‫ل َوَلِك ّ‬ ‫شاَء ا ُّ‬ ‫ن َي َ‬ ‫َكاُنوا ِلُيْؤِمُنوا ِإّل َأ ْ‬
‫هو‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ك را اجاب ‌‬ ‫ه مشر ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫»و اگر ما« درخواس ‌‬
‫م« تننا به‌‬ ‫يفرسسستادي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه سسوي ‌آنسا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫»فرشستگا ‌‬
‫ن بگوينند و از زبنان‬ ‫ن سنخ ‌‬ ‫ه و بنا آننا ‌‬ ‫م سنر آنهنا را ديند ‌‬ ‫چش ‌‬
‫ت بنناخبر شننوند »و اگسسر‬ ‫يا ‌‬ ‫ق و راسننتگوي ‌‬ ‫ن از صنند ‌‬ ‫‌ايشننا ‌‬
‫يگفتنسسد« يعننني‪ :‬اگننر طب ‌‬
‫ق‬ ‫نم ‌‬ ‫ن سسسخ ‌‬ ‫ن بسسا آنسسا ‌‬ ‫مردگا ‌‬
‫ن شننناخت ‌‬
‫ه‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه دادننند‪ ،‬مردگننان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫پيشنهاد ديگر ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫يشنندند و ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه سنناخت ‌‬ ‫ن ما زننند ‌‬ ‫هفرما ‌‬ ‫ه هستند‪ ،‬ب ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي‬‫ش از سننو ‌‬ ‫ي رسننالت ‌‬ ‫نپيننامبرص در ادعننا ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬همانا اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن آورينند؛ »و« اگننر »بسر‬ ‫ه او ايمننا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫خدا‪ ‬راستگوس ‌‬
‫هها »دسسست ‌‬
‫ه‬ ‫ت و نشان ‌‬ ‫س معجزا ‌‬ ‫ي را« از جن ‌‬ ‫ن هر چيز ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه‪ ،‬يننا‬ ‫هگننرو ‌‬ ‫ه و گرو ‌‬ ‫هدسننت ‌‬ ‫م« قبل‪ :‬دست ‌‬ ‫يآوردي ‌‬ ‫ه گردم ‌‬ ‫دست ‌‬
‫ل مشننناهده ‌»هرگسسسز ايمسسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي و قننناب ‌‬ ‫هطنننور روينننارو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫نك ‌‬ ‫ب خننود »مگر آ ‌‬ ‫ه اختيار و انتخا ‌‬ ‫يآوردند« ب ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي پيننامبر!‬ ‫ن آورننند‪ .‬يعننني‪ :‬پس‌ تننو ا ‌‬ ‫بخواهسسد« كننه ‌ايمننا ‌‬
‫ه مننأمور‬ ‫نك ‌‬ ‫ش بلكننه ‌همچنننا ‌‬ ‫ن نبننا ‌‬ ‫ن آوردنشننا ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫لنگرا ‌‬ ‫د ‌‬
‫ي بسياري‌‬ ‫ن‪» .‬ول ‌‬ ‫غك ‌‬ ‫ه آنهننا ابل ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ي‪ ،‬فقط پيننام ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ت را تننا از خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫يداننسسد« اي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫از آنسسا ‌‬
‫ن اسننت‪:‬‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ت كنننند‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫ت هننداي ‌‬ ‫ه درخواسنن ‌‬ ‫ملتمسننان ‌‬
‫هها و‬ ‫ي اگننر خواسننت ‌‬ ‫ه حننت ‌‬ ‫يدانننند ك ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي از مؤمنننا ‌‬ ‫بسننيار ‌‬
‫يآورند‪.‬‬ ‫ن نم ‌‬ ‫م ايما ‌‬ ‫م بشود؛ باز ه ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ن برآورد ‌‬ ‫پيشنهادات ‌اينا ‌‬
‫يكننند‪:‬‬ ‫ه روايت‌ م ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫سك در بيا ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫هو‬ ‫ل خداص آمنند ‌‬ ‫ن نزد رسو ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه و زعما ‌‬ ‫ي از كفار مك ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫ه بننر‬ ‫هك ‌‬ ‫ن بنند ‌‬ ‫ه مننا نشننا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن گفتننند‪ :‬يننا فرشننتگا ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را زنده ‌ك ‌‬
‫ن‬ ‫ي بدهند‪ ،‬يا بعضي‌ از مردگانما ‌‬ ‫ت تو گواه ‌‬ ‫رسال ‌‬
‫ي يا خيننر؟ يننا خنندا و‬ ‫ق هست ‌‬ ‫ه آيا تو بر ح ‌‬ ‫ن بپرسيم ‌ك ‌‬ ‫تا از آنا ‌‬
‫ه آي ‌‬
‫ه‬ ‫ن بننود ك ‌‬
‫ن‪ !...‬همننا ‌‬
‫ي گننردا ‌‬
‫ن را بننا مننا رويننارو ‌‬‫فرشننتگا ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬
‫كريم ‌‬

‫ض صُهْم ِإَلصصى َبْع ص ٍ‬

‫ض‬ ‫حي َبْع ُ‬ ‫ن ُيصصو ِ‬ ‫جّ‬‫س َواْل ِ‬ ‫ن اِْلْن ِ‬ ‫طي َ‬ ‫شَيا ِ‬ ‫عُدّوا َ‬ ‫ي َ‬ ‫جَعْلَنا ِلُكّل َنِب ّ‬ ‫ك َ‬ ‫َوكََذِل َ‬
‫ن )‪(112‬‬ ‫ك َما َفَعُلوُه َفَذْرُهْم َوَما َيْفَتُرو َ‬ ‫شاَء َرّب َ‬ ‫غُروًرا َوَلْو َ‬ ‫ف اْلَقْوِل ُ‬ ‫خُر َ‬ ‫ُز ْ‬
‫ي را پديسسد‬ ‫ي هسسر پيسسامبر دشسسمنان ‌‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫»و بسسدي ‌‬
‫ن مشننركان‌‬ ‫ه كفننر و عننناد اي ‌‬ ‫ه تو را ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬چنا ‌‬ ‫آوردي ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ن قبل‌ از تنننو را نينننز ب ‌‬ ‫م‪ ،‬پينننامبرا ‌‬ ‫معانننند مبتل كنننردي ‌‬
‫ي از كفننار‬ ‫ن دشننمنان ‌‬ ‫ك از آنننا ‌‬ ‫ه و بننر هننري ‌‬ ‫آزمايشها مبتل كرد ‌‬
‫ي و بسننيار‬ ‫ت و پايدار ‌‬ ‫م زيرا ابتل سبب ‌ثبا ‌‬ ‫ن برگماردي ‌‬ ‫زمانشا ‌‬
‫ل به‌‬ ‫ن نننوف ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه ورق ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫ت‪ .‬نق ‌‬ ‫ب اسن ‌‬ ‫ن اجننر و ثننوا ‌‬ ‫شنند ‌‬
‫م تننو‬ ‫ن پيا ‌‬ ‫ي همچو ‌‬ ‫س پيام ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ل خداص گفت‪» :‬قطعا هي ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي!‬
‫ه«‪ .‬آر ‌‬ ‫ي قرار گرفت ‌‬ ‫ه مورد دشمن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت مگر اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫نياورد ‌‬
‫نو‬ ‫ن كاهنننا ‌‬ ‫س« اننند‪ ،‬چننو ‌‬ ‫ن ان ‌‬ ‫ن »از شسسياطي ‌‬ ‫ن دشننمنا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يترسننند‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ي ذوالجل ‌‬ ‫ه از خنندا ‌‬ ‫ي كفر نن ك ‌‬ ‫ن و رؤسا ‌‬ ‫ساحرا ‌‬
‫ن ابليس‌‬ ‫ن جن‪ :‬فرزننندا ‌‬ ‫ن« اند‪ .‬شياطي ‌‬ ‫ن »ج ‌‬ ‫»و« از شياطي ‌‬
‫ن را گمننرا ‌‬
‫ه‬ ‫ن آدميننا ‌‬ ‫ن وهمچنننا ‌‬ ‫ه ساير جنيننا ‌‬ ‫هالله هستند ك ‌‬ ‫لعن ‌‬
‫ه ابنننوذر‪‬‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ف آمننند ‌‬ ‫ث شنننري ‌‬ ‫يسنننازند‪ .‬در حننندي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي ابوذر! آيننا‬ ‫ه او فرمودند‪» :‬ا ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫يخواند‪ ،‬رسو ‌‬ ‫نمازم ‌‬
‫ي؟«‪ .‬ابننوذر گفننت‪ :‬مگننر از‬ ‫ه جست ‌‬ ‫نپنا ‌‬ ‫سوج ‌‬ ‫ن ان ‌‬ ‫از شياطي ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪:‬‬ ‫م شياطيني‌ وجود دارند؟رسننو ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫آدميا ‌‬
‫ي از آنهسسا‬ ‫ت كردننند‪» .‬بعض ‌‬ ‫ه را تلو ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ي!« آ ‌‬ ‫»آر ‌‬
‫ه القسسا‬ ‫ن بسسه ‌ظسساهر آراسسست ‌‬ ‫يديگر سسسخنا ‌‬ ‫ه بعضسس ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هطننري ‌‬
‫ق‬ ‫يديگر را ب ‌‬ ‫يكننسسد« يعننني‪ :‬بعضنني‌ از آنهننا بعضنن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خننود را بننا روكشن ‌‬
‫ي‬ ‫ن باط ‌‬ ‫يكنند و سخنا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي وسوس ‌‬ ‫پنهان ‌‬
‫ن همننديگر‬ ‫ن سخنا ‌‬ ‫ب دهند« با آ ‌‬ ‫يآرايند »تا فري ‌‬ ‫دروغين ‌م ‌‬
‫ت‪ ،‬چني ‌‬
‫ن‬ ‫يخواسسسسس ‌‬ ‫را »و اگسسسسر پروردگسسسسار تسسسسو م ‌‬
‫ن را از‬ ‫ت‪ ،‬شننياطي ‌‬ ‫يخواسنن ‌‬ ‫يكردنسسد« يعننني‪ :‬اگننر او م ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن كننار را نكننرد تننا‬ ‫ت ولي‌ او اي ‌‬ ‫يداشنن ‌‬ ‫هافگني‌ بازم ‌‬ ‫وسوسنن ‌‬
‫ن را بسسا‬ ‫س آنا ‌‬ ‫ن بيفزايد »پ ‌‬ ‫ن را بيازمايد و بر ثوابشا ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫يسسسسازند« بنننر تنننو و بنننر خداونننند‪‬‬ ‫غم ‌‬ ‫ه درو ‌‬ ‫هب ‌‬
‫آنچ ‌‬
‫هو‬
‫ت نمننود ‌‬
‫ن را مجننازا ‌‬‫»واگسسذار« زيننرا حق‌ تعننالي ‌آنننا ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬ ‫ن پيروز م ‌‬ ‫م‪ ،‬تو را بر آنا ‌‬
‫سرانجا ‌‬

‫ضصْوُه َوِلَيْقَتِرُفصصوا َمصصا ُهصْم‬ ‫خَرِة َوِلَيْر َ‬ ‫لِ‬‫ن ِبصصا َْ‬‫ن َل ُيْؤِمُنصصو َ‬‫صصَغى ِإَلْيصِه َأْفِئَدُة اّلصِذي َ‬
‫َوِلَت ْ‬
‫ن )‪(113‬‬ ‫ُمْقَتِرُفو َ‬
‫ه را القننا‬ ‫ه ظنناهر آراسننت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن فريبننند ‌‬ ‫ن سننخنا ‌‬ ‫»و« شننياطي ‌‬
‫ن ندارند‪،‬‬ ‫ت ايما ‌‬ ‫ه آخر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫يكنند »تا دلها ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن دنيننا‬ ‫ن و عاشننقا ‌‬ ‫لپرسننتا ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫ل كند« يعننني‪ :‬تننا دلهننا ‌‬ ‫مي ‌‬
‫سو‬ ‫ن ان ‌‬ ‫ي شننياطي ‌‬ ‫يهننا ‌‬ ‫ي ظاهرآراي ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫لوب ‌‬ ‫هسننوي ‌بنناط ‌‬ ‫ب ‌‬
‫بو‬ ‫ن« فننري ‌‬ ‫ن »آ ‌‬ ‫لپرسننتا ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ل كننند »و تسسا« اي ‌‬ ‫ن‪ ،‬مي ‌‬ ‫ج ‌‬
‫شسپرد ‌‬
‫ن‬ ‫ي خود‪ ،‬بعد از گو ‌‬ ‫ل »را بپسندند« برا ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ه آننسسد‪ ،‬بكننسسد«‬ ‫ل كنند ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ن »و تا هر چ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫وگرويد ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ه ليق ‌شأنشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ن و معاص ‌‬ ‫از گناها ‌‬

‫ن َآَتْيَنصصاُهُم‬ ‫ل َواّلصِذي َ‬ ‫صص ً‬

‫ب ُمَف ّ‬‫حَكًما َوُهصَو اّلصِذي َأْنصَزَل ِإَلْيُكصُم اْلِكَتصصا َ‬ ‫ل َأْبَتِغي َ‬ ‫َأَفغَْيَر ا ِّ‬
‫ن )‪(114‬‬ ‫ن اْلُمْمَتِري َ‬
‫ن ِم َ‬
‫ل َتُكوَن ّ‬ ‫ق َف َ‬‫حّ‬ ‫ك ِباْل َ‬ ‫ن َرّب َ‬‫ن َأّنُه ُمَنّزٌل ِم ْ‬ ‫ب َيْعَلُمو َ‬
‫اْلِكَتا َ‬
‫م؟«‬ ‫ب كن ‌‬ ‫ي جسسز خسسدا طل ‌‬ ‫ي پيامبرص »آيا داور ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫يدهننند تنننا درخواسنننت‌‬ ‫ه پينننامبرش ‌دسنننتور م ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ق تعنننال ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن در مننورد آنچه‌‬ ‫ن خننود و آنننا ‌‬ ‫ن داور ميننا ‌‬ ‫ن را در تعيي ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ن ميننان‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ف دارند‪ ،‬رد كند زيرا خدا ‌‬ ‫ن اختل ‌‬ ‫ه بر سر آ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي جنننز او‬ ‫ه داور ‌‬ ‫ت و چگنننون ‌‬ ‫ل اسننن ‌‬ ‫ي عننناد ‌‬ ‫او و آننننان ‌داور ‌‬
‫هسوي‌‬ ‫ه اين‌ كتاب ‌را ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اوس ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يطلبند‪» :‬با اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه شننما‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ه فروفرستاد« يعني‪ :‬كتنناب ‌‬ ‫ح شد ‌‬ ‫شما واض ‌‬
‫ه و فراگيننر‪،‬‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ن‪ ،‬تننبيي ‌‬ ‫ه شننيوا و روشنن ‌‬ ‫فروفرسننتاد ك ‌‬
‫ي همه‌‬ ‫ل جوابگننو ‌‬ ‫هطور مفص ن ‌‬ ‫لوب ‌‬ ‫ق و باط ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫جداكنند ‌‬
‫م«‬ ‫هاي ‌‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ن كتسسا ‌‬ ‫ه بديشسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »وكسسسان ‌‬ ‫قضاياسنن ‌‬
‫ن از جسسسان ‌‬
‫ب‬ ‫يداننسسسد كسسسه ‌قسسسرآ ‌‬ ‫ب »م ‌‬ ‫ل كتنننا ‌‬ ‫يعنننني‪ :‬اه ‌‬
‫ت« و‬ ‫هاس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ي فرو فرستاد ‌‬ ‫ه راست ‌‬ ‫پروردگار تو ب ‌‬
‫ه اظهننار انكننار و‬ ‫خ دارننند‪ ،‬هرچننند ك ‌‬ ‫ت علم ‌راس ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫به‌ اي ‌‬
 ‫ي نن چننون‌‬ ‫هاله ‌‬ ‫ب منننزل ‌‬‫ن در كت ‌‬ ‫ه نننزد آنننا ‌‬ ‫ه كنند‪ ،‬چننرا ك ‌‬ ‫مكابر ‌‬
‫ي وجننود دارد‬ ‫ل روشننن ‌‬ ‫ت دلي ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ل نن بننر اي ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫تننورا ‌‬
‫ه رسننول‌‬ ‫ل اس نت‌ ك ‌‬ ‫ش« نق ‌‬ ‫ن مبسا ‌‬ ‫س‪ ،‬ازترديدكننسدگا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ك و ترديسسد‬ ‫هش ‌‬ ‫ه فرمودننند‪» :‬ن ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫ل اي ‌‬ ‫خداص بعد از نننزو ‌‬
‫ن خطننننا ‌‬
‫ب‬ ‫س اي ‌‬ ‫م«‪ .‬پ ‌‬ ‫ينمسسساي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه سسسسؤا ‌‬ ‫مون ‌‬‫يكن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ .‬يا خطا ‌‬
‫ب‬ ‫تص نيس ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ك از سو ‌‬ ‫ي وقوع ‌ش ‌‬ ‫مقتض ‌‬
‫ه اه ‌‬
‫ل‬ ‫نك ‌‬‫ه! در اي ‌‬ ‫ي شنننوند ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعننني‪ :‬ا ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه شنننوند ‌‬ ‫متننوج ‌‬
‫ش‪.‬‬
‫ت دانا هستند‪ ،‬از ترديدكنندگان ‌مبا ‌‬ ‫ه حق‌ و حقيق ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫كتا ‌‬

‫سِميُع اْلَعِليُم )‪(115‬‬‫عْدًل َل ُمَبّدَل ِلَكِلَماِتِه َوهَُو ال ّ‬

‫صْدًقا َو َ‬‫ك ِ‬‫ت َكِلَمُة َرّب َ‬ ‫َوَتّم ْ‬
‫ل سسسرانجا ‌‬
‫م‬ ‫ق و عسسد ‌‬ ‫ه صسسد ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن پروردگسسار ‌‬ ‫»و سسسخ ‌‬
‫ه خننويش‌‬ ‫ل وعد ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫هو‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ت خننويش‌ را ننناز ‌‬ ‫ه و شننريع ‌‬ ‫م رسنناند ‌‬ ‫ه اتمننا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ه اسن ‌‬ ‫ل را رسننوا نمننود ‌‬ ‫ق را آشننكار و بنناط ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يو‬ ‫ق و راسنت ‌‬ ‫ه صد ‌‬ ‫هب ‌‬‫ي او آراست ‌‬ ‫هها‪ ،‬هشدارها و خبرها ‌‬ ‫وعد ‌‬
‫ش برخننوردار از عنندل ‌و داد اسن ‌‬
‫ت‬ ‫م و قننوانين ‌‬ ‫اوامننر و احكننا ‌‬
‫ه در آنهننا‬ ‫ت« ن ‌‬ ‫ي نيسسس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫نكننسسد ‌‬ ‫ت او را دگرگو ‌‬ ‫»كلمسسا ‌‬
‫ه‪،‬‬
‫م كننننرد ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫هآ ‌‬
‫ه او ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه بننننراي ‌آنچ ‌‬ ‫تون ‌‬ ‫ي اسنننن ‌‬ ‫خلف ‌‬
‫ت« شنواس نت‌‬ ‫ت »و او شسنواي ‌داناسس ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫تغييردهند ‌‬
‫ن خننويش‬ ‫ه در اننندرو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫يگويننند‪ ،‬داناسنن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫به‌ آنچ ‌‬
‫يدارند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫‌پنها ‌‬

‫ن َوِإ ْ‬
‫ن‬ ‫ظص ّ‬
‫ن ِإّل ال ّ‬
‫ن َيّتِبُعصصو َ‬
‫ل ِإ ْ‬
‫سِبيِل ا ِّ‬
‫ن َ‬
‫عْ‬ ‫ك َ‬
‫ضّلو َ‬‫ض ُي ِ‬‫ن ِفي اَْلْر ِ‬
‫طْع َأْكَثَر َم ْ‬‫ن ُت ِ‬‫َوِإ ْ‬
‫ن )‪(116‬‬ ‫صو َ‬ ‫خُر ُ‬ ‫ُهْم ِإّل َي ْ‬
‫ن« يعنننننني‪ :‬از كفنننننار‬ ‫ل زمي ‌‬ ‫»و اگسسسسر از بيشسسسستر اه ‌‬
‫ن اكننثريت ‌هسننتند »تو را‬ ‫ي« زيرا آنننا ‌‬ ‫ي كن ‌‬ ‫»فرمانبردار ‌‬
‫ه بيننراه ‌‬
‫ه‬ ‫يب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫يكننسسد« و از دي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه خسسدا گمسسرا ‌‬ ‫از را ‌‬
‫يكشند‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫هاست‌ ك ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ش بر آ ‌‬ ‫ن در خلق ‌‬ ‫يسبحا ‌‬ ‫ت خدا ‌‬ ‫ي! سن ‌‬ ‫آر ‌‬
‫م‪ ،‬پيننرو‬ ‫يگيننرد امننا اكننثر مننرد ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ت اقليتهننا پننا ‌‬ ‫هدس ن ‌‬ ‫جننز ب ‌‬
 ‫ن هسننتند و‬ ‫ش در امننور دي ‌‬ ‫ي نفساني‌ خننوي ‌‬ ‫خواهشها و هواها ‌‬
‫م و گمننناني‌‬ ‫يكنند« وه ‌‬ ‫ي نم ‌‬‫ن پيرو ‌‬ ‫م و گما ‌‬ ‫»جز از وه ‌‬
‫ن گمننان‌‬ ‫ل ننندارد‪ ،‬مثل اي ‌‬ ‫م و عق ‌‬ ‫ياز عل ‌‬‫ل و اساس ‌‬ ‫چ اص ‌‬ ‫كه‌ هي ‌‬
‫ن را به‌‬
‫شاند و آنننان ‌بننندگا ‌‬ ‫ل سزاوار پرست ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫كه‪ :‬معبودا ‌‬
‫ن سنناير پننندارها ‌‬
‫ي‬ ‫يسننازند! همچنننا ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ل نننزدي ‌‬‫خداوند متعننا ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫ي بشننر »و جز اي ‌‬ ‫ه دين ‌‬‫س در انديشنن ‌‬ ‫ياسننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫لخود‪ ،‬حد ‌‬
‫س‬ ‫ي باط ‌‬ ‫ن در ادعاها ‌‬ ‫يبافند« يعني‪ :‬آنا ‌‬ ‫غم ‌‬ ‫درو ‌‬
‫يبندند‪.‬‬‫مم ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫غب ‌‬
‫ن و درو ‌‬ ‫و تخمي ‌‬

‫ن )‪(117‬‬‫عَلُم ِباْلُمْهَتِدي َ‬
‫سِبيِلِه َوُهَو َأ ْ‬
‫ن َ‬
‫عْ‬
‫ضّل َ‬
‫ن َي ِ‬
‫عَلُم َم ْ‬
‫ك ُهَو َأ ْ‬
‫ن َرّب َ‬
‫ِإ ّ‬
‫هو ‌‬
‫ي‬ ‫ه از را ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسسسان ‌‬ ‫ن پروردگسسار تسسو ب ‌‬ ‫يگمسسا ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ن نيسسز‬
‫هيافتگسسا ‌‬ ‫ت و او بسسه ‌را ‌‬ ‫يشوند داناتر اس ‌‬ ‫دور م ‌‬
‫ي هيچ‌ قدر و‬‫ي‪ ،‬در نزد و ‌‬ ‫ي آنچنان ‌‬ ‫س ادعاها ‌‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫داناتر اس ‌‬
‫قيمتي ‌ندارد‪.‬‬

‫ن )‪(118‬‬ ‫ن ُكْنُتْم ِبَآَياِتِه ُمْؤِمِني َ‬‫عَلْيِه ِإ ْ‬

‫ل َ‬
‫سُم ا ِّ‬
‫َفكُُلوا ِمّما ُذِكَر ا ْ‬
‫ن بسسرد ‌‬
‫ه‬ ‫ح بسسر آ ‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫ه هنگسسا ‌‬ ‫م خسسدا ب ‌‬ ‫ه نسسا ‌‬ ‫س‪ ،‬از آنچ ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن را بننر خننود حننرا ‌‬
‫م‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ت‪ ،‬بخوريسسد« و چيننز ‌‬ ‫هاس س ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ن امتننناع‌ نكنينند‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن‪ ،‬از خننورد ‌‬ ‫ن تنندي ‌‬ ‫ت عنننوا ‌‬ ‫ه و تح ‌‬ ‫نگردانيد ‌‬
‫م خدا‪ ‬بننر‬ ‫ن نا ‌‬‫حآ ‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫ه در هنگا ‌‬ ‫ل گوشتي‌ ك ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫زيرا حيوا ‌‬
‫ت او« يعني‪ :‬اگر به‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫ت »اگر ب ‌‬ ‫ه شود‪ ،‬حلل ‌اس ‌‬ ‫ن برد ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن داريسسد« فقننط گوش نت‌‬ ‫ي »ايما ‌‬ ‫م او از اوامر و نواه ‌‬ ‫احكا ‌‬
‫يشننود‪ ،‬ن ‌‬
‫ه‬ ‫هم ‌‬ ‫ن بننرد ‌‬ ‫م خنندا‪ ‬بننر آ ‌‬ ‫ه نا ‌‬ ‫ي را بخوريد ك ‌‬ ‫حيوانات ‌‬
‫ن خننود مننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ه گوش نت‌ حيننوا ‌‬ ‫نون ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ن پننندار ‌‬ ‫م خنندايا ‌‬ ‫نننا ‌‬
‫)مردار( را‪.‬‬

‫عَلْيُكْم ِإّل َما‬

‫حّرَم َ‬‫صَل َلُكْم َما َ‬
‫عَلْيِه َوَقْد َف ّ‬ ‫ل َ‬ ‫سُم ا ِّ‬‫َوَما َلُكْم َأّل َتْأُكُلوا ِمّما ُذِكَر ا ْ‬
‫عَلُم‬
‫ك ُهَو َأ ْ‬‫ن َرّب َ‬
‫عْلٍم ِإ ّ‬
‫ن ِبَأْهَواِئِهْم ِبَغْيرِ ِ‬‫ضّلو َ‬
‫ن َكِثيًرا َلُي ِ‬
‫طِرْرُتْم ِإَلْيِه َوِإ ّ‬‫ضُ‬‫ا ْ‬
‫ن )‪(119‬‬ ‫ِباْلُمْعَتِدي َ‬
‫م خدا بسسر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه نا ‌‬ ‫ه از آنچ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫»و شما را چ ‌‬
‫ه چيننز شننما را از‬ ‫يخوريسسد؟« يعننني‪ :‬چ ‌‬ ‫ه‪ ،‬نم ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫بسسرد ‌‬
 ‫م ذبننح‬ ‫م خدا‪ ‬را در هنگا ‌‬ ‫ه نا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن حلل ‌‬ ‫ت حيوا ‌‬ ‫ن گوش ‌‬ ‫خورد ‌‬
‫ل خننود‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يدارد‪ ،‬بعنند از آ ‌‬ ‫هايد‪ ،‬بننازم ‌‬ ‫ن برد ‌‬ ‫‌آ ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫هاسننت‌ »حسسا ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ن خننورد ‌‬ ‫ن اذ ‌‬ ‫ي شننما از آ ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫هتفصسسي ‌‬
‫ل‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫م كسسرد ‌‬ ‫ه را بسسر شسسما حسسرا ‌‬ ‫خداونسسد آنچ ‌‬
‫م را به‌‬ ‫ي حننرا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬خوراك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫برايتان ‌بيا ‌‬
‫كوشننبهه‌‬ ‫يش ‌‬ ‫چ جننايي ‌بننرا ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل و روشنن ‌‬ ‫ي مفصنن ‌‬ ‫بيننان ‌‬
‫جصُد ِفصصي َمصصا‬ ‫ه خود‪ُ ﴿ :‬قْل َل َأ ِ‬ ‫ن فرمود ‌‬ ‫يگذارد‪ ،‬با اي ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن باق ‌‬ ‫برايتا ‌‬
‫يآينند‬ ‫ن بعدا م ‌‬ ‫ه تفسير آ ‌‬ ‫م‪ «145 /‬ن ك ‌‬ ‫حّرًما‪» ﴾ ...‬انعا ‌‬ ‫ي ُم َ‬ ‫ي ِإَل ّ‬ ‫حَ‬
‫ُأو ِ‬
‫ت )‪ 5‬ننن ‪(1‬‬ ‫ت در آيننا ‌‬ ‫ن محرما ‌‬ ‫ت‪ .‬همچنين ‌بيا ‌‬ ‫ن كرده ‌اس ‌‬ ‫ن بيا ‌‬
‫ن ناچسسار‬ ‫ه بسسدا ‌‬ ‫ت »جسسز آنچ ‌‬ ‫ه« نيننز گذشنن ‌‬ ‫ه »مننائد ‌‬ ‫سننور ‌‬
‫ن ناچننار و‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه خننورد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫باشسسيد« يعننني‪ :‬جننز محرمننات ‌‬
‫يگرداننند »و‬ ‫م را مبنناح‌ م ‌‬ ‫ت‪ ،‬حننرا ‌‬ ‫مضطر باشيد زيرا ضننرور ‌‬
‫س خسسوي ‌‬
‫ش‬ ‫ش نف ‌‬ ‫ه خسسواه ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ي‪ ،‬مسسرد ‌‬ ‫همانا بسيار ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يكننسسد« همانننند كفننار ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي گمسسرا ‌‬ ‫از روي ‌نسسادان ‌‬
‫ه« و مانند آنهارا بننر خننود تحننري ‌‬
‫م‬ ‫ه« و »سائب ‌‬ ‫ت »بحير ‌‬ ‫حيوانا ‌‬
‫ي برخاست ‌‬
‫ه‬ ‫لها ‌‬ ‫م و تحلي ‌‬ ‫ه با تحري ‌‬ ‫ه كساني‌ ك ‌‬ ‫كردند‪ 1‬و نيز هم ‌‬
‫م نيننز‬ ‫هاند و مننرد ‌‬ ‫ه ساخت ‌‬ ‫م را گمرا ‌‬ ‫س خود‪ ،‬مرد ‌‬ ‫ي و هو ‌‬ ‫ازهو ‌‬
‫م‪،‬‬
‫ه و رسنن ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل از آنننند ك ‌‬ ‫ه و غنناف ‌‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫از آنهننا پيننرو ‌‬
‫ي از‬ ‫ن بسننيار ‌‬ ‫ه در ميا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ل و گمراهي ‌اس ‌‬ ‫ي از جه ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫يو‬ ‫م آنها فقننط هننو ‌‬ ‫ه منشأ تحري ‌‬ ‫ج دارد ك ‌‬ ‫ملتها محرماتي‌ روا ‌‬
‫ن پروردگسسار تسسو به‌‬ ‫يگمسسا ‌‬ ‫يباشنند »ب ‌‬ ‫س و ننناداني‌ م ‌‬ ‫هننو ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ل »داناتر اس ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ن« از ح ‌‬ ‫تجاوزكارا ‌‬

‫ن ِبَما َكاُنوا َيْقَتِرُفو َ‬

‫ن‬ ‫جَزْو َ‬
‫سُي ْ‬
‫ن اِْلْثَم َ‬
‫سُبو َ‬
‫ن َيْك ِ‬‫ن اّلِذي َ‬
‫طَنُه ِإ ّ‬
‫ظاِهَر اِْلْثِم َوَبا ِ‬
‫َوَذُروا َ‬
‫)‪(120‬‬
‫ه آشكار‪ :‬گناه‌‬ ‫ن را رها كنيد« گنا ‌‬ ‫ه آشكار و پنها ‌‬ ‫»و گنا ‌‬
‫ت‪ .‬يننا‬ ‫ل قلب‌ اسنن ‌‬ ‫ه پنهان‪ :‬افعا ‌‬ ‫ي بيروني‌ وگنا ‌‬ ‫اعضا و اندامها ‌‬
‫يشويد‬ ‫ه آشكارا مرتكب ‌م ‌‬ ‫م گناهاني‌ را ك ‌‬ ‫ن است‪ :‬ه ‌‬ ‫معني‌ اي ‌‬
‫ه را تننر ‌‬
‫ك‬ ‫يدهينند‪ ،‬هم ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن انجننا ‌‬ ‫ه در نهننا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫م گناهننان ‌‬ ‫وه ‌‬
‫ه تفسير »مائده‪.«‌103/‬‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫ن‪ ،‬يننا انجننام‌‬ ‫ي پنهننا ‌‬‫ي و زنا ‌‬ ‫ي علن ‌‬ ‫يديگر‪ :‬مراد زنا ‌‬ ‫هقول ‌‬ ‫كنيد‪ .‬ب ‌‬
‫ي‬
‫هها ‌‬ ‫ف و مشننهور‪ ،‬يننا بننا معشننوق ‌‬ ‫ن معرو ‌‬ ‫ل زنا با زناكارا ‌‬ ‫فع ‌‬
‫نسمعان‪‌‬‬ ‫سب ‌‬
‫ت نوا ‌‬ ‫ف به ‌ رواي ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ت‪ .‬در حدي ‌‬ ‫پنهاني‌ اس ‌‬
‫ه گنننا ‌‬
‫ه‬ ‫عب ‌‬
‫ل خنننداص راج ‌‬ ‫ه گفنننت‪ :‬از رسنننو ‌‬ ‫تك ‌‬‫ه اسننن ‌‬ ‫آمننند ‌‬
‫يطلع النششاس‌‬
‫‌‬ ‫في صششدرك‌ وكششرهت‌ ‌‬
‫أن‬ ‫الثم ما حششاك‌ ‌‬
‫م‪ ،‬فرمودند‪‌ » :‬‬ ‫پرسيد ‌‬
‫خ كننند و دوسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه در دلننت ‌رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه چيننز ‌‬‫عليششه‪ :‬گنننا ‌‬
‫يشسس ‌‬
‫ك‬ ‫ه شننوند«‪» .‬ب ‌‬ ‫ن آگننا ‌‬ ‫م بننرآ ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬‫ه باشنني‌ ك ‌‬ ‫نداشننت ‌‬
‫ه خواهند‬ ‫يشوند‪ ،‬جزا داد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ب گنا ‌‬ ‫ي كه ‌مرتك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫يكردند« در دنيا‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت »در برابر آنچ ‌‬ ‫شد« در قيام ‌‬

‫ن ِإَلصصى‬ ‫حصصو َ‬‫ن َلُيو ُ‬ ‫طي َ‬

‫شصَيا ِ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ق َوِإ ّ‬ ‫سٌ‬ ‫عَلْيِه َوِإّنُه َلِف ْ‬ ‫ل َ‬
‫سُم ا ِّ‬ ‫َوَل َتْأُكُلوا ِمّما َلْم ُيْذَكِر ا ْ‬
‫ن )‪(121‬‬ ‫شِرُكو َ‬ ‫طْعُتُموُهْم ِإّنُكْم َلُم ْ‬ ‫ن َأ َ‬ ‫جاِدُلوُكْم َوِإ ْ‬‫َأْوِلَياِئِهْم ِلُي َ‬
‫ه نخوريد« چننون‌‬ ‫ه نشد ‌‬ ‫ن برد ‌‬ ‫م خدا بر آ ‌‬ ‫ه نا ‌‬ ‫»و از آنچ ‌‬
‫م غيرخنندا‪ ‬ذبح‌‬ ‫ه نننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه( و آنچ ‌‬ ‫ت مردار )خودمرد ‌‬ ‫حيوانا ‌‬
‫ت‪،‬‬‫حكننرده ‌اسن ‌‬ ‫ن را ذب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه مسننلما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ .‬اما حيوان ‌‬ ‫شده ‌اس ‌‬
‫ن نن در نننزد‬ ‫م ذبح‌ آ ‌‬ ‫ن از اللننه‪ ‬در هنگننا ‌‬ ‫ي نام ‌بننرد ‌‬ ‫ك عمد ‌‬ ‫تر ‌‬
‫ك آن‌‬ ‫ي تننر ‌‬ ‫يگردد ول ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ت تناو ‌‬ ‫ب حرم ‌‬ ‫جمهورفقها ن موج ‌‬
‫هاننند‪:‬‬‫ن گفت ‌‬ ‫ي و ديگننرا ‌‬ ‫ي ندارد‪ .‬ولي‌ شننافع ‌‬ ‫ه فراموشي‌ زيان ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ح‪ ،‬مسننتحب ‌اس نت‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫م الله‪ (...‬در هنگننا ‌‬ ‫م خدا )بس ‌‬ ‫ن نا ‌‬ ‫برد ‌‬
‫ك كننرد‪،‬‬ ‫ه عمد ن تننر ‌‬ ‫ن را ن ولو ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س اگر مسلما ‌‬ ‫بپ ‌‬ ‫ه واج ‌‬ ‫ن ‌‬
‫م خنندا‪‬‬ ‫يگردد زيرا نننا ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ب حرم ‌‬ ‫ي ندارد و موج ‌‬ ‫چ زيان ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ه كننريم ‌‬
‫ه‬ ‫هاند‪ :‬آي ‌‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫ب هر مسلماني‌ وجود دارد‪ .‬بعض ‌‬ ‫در قل ‌‬
‫ه اصننل ذب ‌‬
‫ح‬ ‫ي( ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت مننردار )خننودمرد ‌‬ ‫م حيوانننا ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫در بيننا ‌‬
‫م غيننر خنندا‪‬‬ ‫هنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫م حيواناتي‌ ننناز ‌‬ ‫هاند و حك ‌‬ ‫نشد ‌‬
‫ت« يعني‪ :‬خننورد ‌‬
‫ن‬ ‫ق اس ‌‬ ‫ن قطعا فس ‌‬ ‫هاند‪» .‬وآ ‌‬ ‫ح گرديد ‌‬ ‫ذب ‌‬
‫ه و خننورد ‌‬
‫ن‬ ‫ح شنند ‌‬ ‫م غيرخنندا‪ ‬ذب ‌‬ ‫ه بننه ‌نننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت حيننوان ‌‬ ‫گوشن ‌‬
‫ه فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن از دايننر ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ن‪ ،‬بيننرو ‌‬ ‫ه و مانند آ ‌‬ ‫ت خودمرد ‌‬ ‫گوش ‌‬
‫ه شسسسياطي ‌‬
‫ن‬ ‫ت »و هسسسرآين ‌‬ ‫ي اسنننن ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫حق‌ تعننننالي‌ وحك ‌‬
‫ش تا بسسا‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ي دوستا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫يكنند ب ‌‬ ‫ه القا م ‌‬ ‫وسوس ‌‬
‫ن و ضننمير‬ ‫ن در ذه ‌‬ ‫ت كننسسد« يعننني‪ :‬شننياطي ‌‬ ‫شما خصسسوم ‌‬
 ‫ه خصننومت‌‬ ‫ه پنناي ‌‬ ‫يافگنند ك ‌‬ ‫ت و شبهاتي ‌م ‌‬ ‫ن خود القائا ‌‬ ‫دوستا ‌‬
‫ن در‬ ‫ن سننخن ‌آنننا ‌‬ ‫يگيرد‪ ،‬مانند اي ‌‬ ‫ن با شما قرار م ‌‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫و جدا ‌‬
‫ه دوستانشننان‪:‬‬ ‫هب ‌‬ ‫ن خننودمرد ‌‬ ‫ت حيننوا ‌‬ ‫ن گوشنن ‌‬ ‫مننورد خننورد ‌‬
‫يخورينند امننا‬ ‫ت‪ ،‬نم ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن را كشت ‌‬ ‫ه خدا آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫»شگفتا! از آنچ ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫يخورينند؟«‪ ،‬ك ‌‬ ‫هايد‪ ،‬م ‌‬ ‫ن را كشننت ‌‬ ‫ه شما خننود آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫از آنچ ‌‬
‫ه و جدال ‌با‬ ‫ت خودمرد ‌‬ ‫ن حيوانا ‌‬ ‫ه خورد ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ل‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫القا ‌‬
‫يانگينننزد »و اگسسسر از آنسسسان‌‬ ‫ن امنننر‪ ،‬بنننر م ‌‬ ‫شنننما در اي ‌‬
‫ن و در مننورد حلل‬ ‫يشننا ‌‬ ‫ي كنيد« در امننر و نه ‌‬ ‫فرمانبردار ‌‬
‫م مشسسر ‌‬
‫ك‬ ‫ي خنندا‪» ‬قطعسسا شسسما ه ‌‬ ‫ن حللهننا ‌‬ ‫‌شننمرد ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫س به حلل ‌كننرد ‌‬ ‫ن زيرا هر ك ‌‬ ‫هستيد« مانند آنا ‌‬
‫ه باشنند‪،‬‬ ‫ي داشننت ‌‬ ‫ه‪ ،‬اعتقنناد يقين ‌‬ ‫م كننرد ‌‬ ‫ن را حننرا ‌‬ ‫خداوننند‪ ‬آ ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫قطعا كافر اس ‌‬
‫هاس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ب نننزول‌ روايت‌ شد ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬در بيننا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ل شد‪،‬‬ ‫عَلْيصصِه( ناز ‌‬ ‫لصص َ‬ ‫سصصُم ا ِّ‬ ‫ن آيه‪َ) :‬وَل َتْأُكُلوا ِمّما َلْم ُيْذَكِر ا ْ‬ ‫فرمود‪ :‬چو ‌‬
‫ش بودند و ميانشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن قري ‌‬ ‫ت از دوستا ‌‬ ‫ه در جاهلي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫فارسيا ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫هوب ‌‬ ‫ش فرسننتاد ‌‬ ‫ه برقرار بود‪ ،‬نزد قري ‌‬ ‫ه و مكاتب ‌‬ ‫مراود ‌‬
‫ه او بگويينند؛ آيننا‬ ‫ل كنينند و ب ‌‬ ‫م دادند‪ :‬بننا محمنند جنندا ‌‬ ‫ن پيغا ‌‬ ‫چني ‌‬
‫يكن ‌‬
‫ي‬ ‫حم ‌‬ ‫ه كننارد ذب ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫ت خننود ب ‌‬ ‫ه تو بننا دس ن ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫حيوان ‌‬
‫ن را ذب ‌‬
‫ح‬ ‫ي از طل آ ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬با كارد ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت اما آنچ ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫حل ‌‬
‫يباشد؟! همننان‌ بننود‬ ‫مم ‌‬ ‫ه(‪ ،‬حرا ‌‬ ‫ن خودمرد ‌‬ ‫ه )يعني‌ حيوا ‌‬ ‫نمود ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫كه ‌آي ‌‬

‫ن َمَثُلصُه ِفصصي‬
‫شصي ِبصِه ِفصصي الّنصاسِ َكَمص ْ‬ ‫جَعْلَنا َلُه ُنوًرا َيْم ِ‬ ‫حَيْيَناُه َو َ‬‫ن َمْيًتا َفَأ ْ‬
‫ن َكا َ‬ ‫َأَوَم ْ‬
‫ن )‪(122‬‬ ‫ن َما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬‫ن ِلْلَكاِفِري َ‬
‫ك ُزّي َ‬‫ج ِمْنَها َكَذِل َ‬
‫خاِر ٍ‬ ‫س ِب َ‬‫ت َلْي َ‬ ‫ظُلَما ِ‬‫ال ّ‬
‫م«‬ ‫ش گردانيسسدي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫س زنسسد ‌‬ ‫ه بسسود پ ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»آيا كس ‌‬
‫م زيننرا‬ ‫ش نمننودي ‌‬ ‫م هنندايت ‌‬ ‫هسننوي ‌اسننل ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يعني‪ :‬كافر بننود پ ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ه او بخشسسيدي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت »و نور ‌‬ ‫ش دلهاسنن ‌‬ ‫ن حياتبخ ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫يرود« مننراد از نننور در اينجننا‪:‬‬ ‫هم ‌‬ ‫م را ‌‬ ‫ن مسسرد ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫با آ ‌‬
‫ت‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫هاند‪ :‬نننور‪ ،‬قننرآ ‌‬ ‫ت‪ .‬بعضي ‌گفت ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت و ايما ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫نو‬ ‫ب ايمننان ‌و قننرآ ‌‬ ‫س صاح ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫يديگر‪ :‬نور‪ ،‬حكم ‌‬ ‫قول ‌‬
 ‫ه بصيرت‌‬ ‫م‪ ،‬با پشتوان ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ي و در ميا ‌‬ ‫ت؛ در امور زندگ ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫يكند و زننندگي‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ش حرك ‌‬ ‫ي پروردگار خوي ‌‬ ‫و بينشي‌ از سو ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ن كسي ‌»همانند كس س ‌‬ ‫ي! آيا چني ‌‬ ‫ينمايد‪ ،‬آر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي كفننر و‬ ‫يهسسا« ‌‬ ‫ه گرفتسسار تاريك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ش اي ‌‬ ‫وصف ‌‬
‫ت« و زمين ‌‬
‫ه‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫نآمدن ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫ت و از آ ‌‬ ‫گمراهي ‌ »اس ‌‬
‫ه از كفر و گمراهي ‌دست‌ بكشد‪ ،‬از دسن ‌‬
‫ت‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫و فضا ‌‬
‫ن كسسسار و‬ ‫ن بسسسراي‌ كسسسافرا ‌‬ ‫نسسسسا ‌‬ ‫ت؟ »بدي ‌‬ ‫ه اسنننن ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن آراسته ‌شد ‌‬ ‫كردارشا ‌‬
‫ه گفت‪:‬‬ ‫ه است‌ ك ‌‬ ‫ل نقل‌ شد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫م دربيا ‌‬ ‫ن اسل ‌‬ ‫از زيدب ‌‬
‫م نننازل‌‬ ‫ن هشننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫نالخطاب‪ ‌‬و ابوجه ‌‬ ‫ه در شأن ‌عمرب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‬
‫ه بودنند امنا خندا ‌‬ ‫ي منرد ‌‬ ‫ل گمنراه ‌‬ ‫ن دو در حنا ‌‬ ‫گرديد زيرا آ ‌‬
‫ت بخشننيد و‬ ‫ه گردانيد و عننز ‌‬ ‫م زند ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫ل عمر‪ ‬را ب ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ن جه ‌‬
‫ت‬ ‫ن بنندا ‌‬ ‫ش ابقا كننرد و اي ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ل را در كفر و گمراه ‌‬ ‫ابوجه ‌‬
‫م را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل خننداص دعننا كردننند‪» :‬بارخنندايا! اسننل ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫ش« و‬ ‫ب عنننزت ‌بخ ‌‬ ‫ن الخظنننا ‌‬ ‫م ينننا عمنننرب ‌‬ ‫ن هشنننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫يجه ‌‬ ‫اب ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫ب گرديد‪ .‬اب ‌‬ ‫ق عمر‪ ‬مستجا ‌‬ ‫ن در ح ‌‬ ‫دعايشا ‌‬
‫ت و شننامل‌ هننر‬ ‫م اس ‌‬ ‫ه عا ‌‬‫ه كريم ‌‬ ‫ه مفاد آي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫حآ ‌‬ ‫»صحي ‌‬
‫يشود«‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ن و كافر ‌‬ ‫مؤم ‌‬

‫ن ِإّل‬
‫جِرِميَهصصا ِلَيْمُكصُروا ِفيَهصصا َوَمصصا َيْمُكصُرو َ‬‫جَعْلَنصصا ِفصصي ُكصّل َقْرَيصٍة َأَكصصاِبَر ُم ْ‬‫ك َ‬‫َوكَصَذِل َ‬
‫ن )‪(123‬‬ ‫شُعُرو َ‬
‫سِهْم َوَما َي ْ‬ ‫ِبَأْنُف ِ‬
‫ن قرار داديم‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه را فاسقا ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫ه بزرگا ‌‬ ‫ه« ك ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫»و بدي ‌‬
‫ش را پديسسد آورديم‌‬ ‫ن بسسزرگ ‌‬ ‫»در هر شهري ‌گناهكارا ‌‬
‫ي براي ‌برگردانيد ‌‬
‫ن‬ ‫ن مكر ورزند« مكر‪ :‬تدبير پنهان ‌‬ ‫تا در آ ‌‬
‫گ ينننا‬ ‫ه و نينننرن ‌‬ ‫ش بنننا حيل ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن خواسنننت ‌‬ ‫ي از بنننرآورد ‌‬ ‫ديگنننر ‌‬
‫مو‬ ‫ي و سننت ‌‬ ‫ن در اينجا‪ :‬گردنكش ن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت و معنا ‌‬ ‫بزباني‌ اس ‌‬ ‫چر ‌‬
‫ه اسننتقام ‌‬
‫ت‬ ‫گ در مخننالفت‌ بننارا ‌‬ ‫ه و نيننرن ‌‬ ‫ن حيل ‌‬ ‫هكننار بننرد ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن گناهكننارا ‌‬
‫ن‬ ‫ه مخصننوص ‌سنناخت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يباشنند‪ .‬گفتني‌ اسنن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن بننر‬ ‫ه رؤسننا و سننردمدارا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نروس ن ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫هيننادآور ‌‬ ‫بزرگ ‌ب ‌‬
‫ن مكسسر‬ ‫يگمسسا ‌‬ ‫ب فسنناد تواننناتر و جسننورترند »و ب ‌‬ ‫ارتكننا ‌‬
 ‫م بنند‬ ‫ل و فرجننا ‌‬ ‫ق خود« يعننني‪ :‬وبننا ‌‬ ‫يورزند مگر در ح ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يگننننردد »و درك‌‬ ‫ن برم ‌‬ ‫ه خودشننننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مكننننر ورزيدنشننننا ‌‬
‫ن در‬ ‫يشننا ‌‬ ‫ل و فرورو ‌‬ ‫ت را از فرط جه ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫يكنند« اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي پليد‪.‬‬ ‫شها و هوسها ‌‬ ‫خواه ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي اي ‌‬
‫ع بشننر ‌‬ ‫ل در جننوام ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬‫ي! سن ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫فبند ‌‬ ‫هوص ‌‬ ‫ل را برافروخت ‌‬ ‫ق و باط ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ش ميا ‌‬
‫كشمك ‌‬
‫يكننند و در آغنناز؛ نفننوذ و تسننلط از‬ ‫ن و كفر را تشديد م ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ن و اه ‌‬
‫ل‬ ‫ق و عصننيا ‌‬ ‫ن فسنن ‌‬ ‫م و رهننبرا ‌‬ ‫ن جننر ‌‬ ‫ن سننردمدارا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي از آ ‌‬
‫ن‬ ‫م كننار؛ فننوز و فلح‌ نهنناي ‌‬ ‫ي سننرانجا ‌‬ ‫ت ول ‌‬ ‫ف اس ‌‬ ‫انحرا ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ن و استقام ‌‬ ‫ق و ايما ‌‬‫لح ‌‬ ‫اه ‌‬

‫عَلصمُ‬ ‫لص َأ ْ‬
‫لص ا ُّ‬‫سصُل ا ِّ‬ ‫ي ُر ُ‬ ‫حّتى ُنْؤَتى ِمْثَل َمصصا ُأوِتص َ‬ ‫ن َ‬ ‫ن ُنْؤِم َ‬
‫جاَءْتُهْم َآَيٌة َقاُلوا َل ْ‬ ‫َوِإَذا َ‬
‫شصِديٌد ِبَمصا‬ ‫ب َ‬ ‫عصَذا ٌ‬ ‫لص َو َ‬ ‫عْنصَد ا ِّ‬ ‫صَغارٌ ِ‬ ‫جَرُموا َ‬ ‫ن َأ ْ‬‫ب اّلِذي َ‬ ‫صي ُ‬
‫سُي ِ‬‫ساَلَتُه َ‬ ‫جَعُل ِر َ‬ ‫ث َي ْ‬‫حْي ُ‬
‫َ‬
‫ن )‪(124‬‬ ‫َكاُنوا َيْمُكُرو َ‬
‫ي را‬ ‫ي از آيات ‌‬ ‫ن آيت ‌‬ ‫ن بيايد« يعني‪ :‬چو ‌‬ ‫ي برآنا ‌‬ ‫ن آيت ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫نو‬ ‫ه بزرگننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ل بننر تننو ننناز ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫كه‌ خنندا ‌‬
‫ي؛‬ ‫ي بينناور ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن معجننز ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا برايشننا ‌‬ ‫ش خننبر ده ‌‬ ‫ي قننري ‌‬ ‫رؤسا ‌‬
‫نگسساه‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫م تسسا آ ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫يگوينسسد‪ :‬هرگسسز ايمسسا ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ه مسسا نيسسز‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫ن اله ‌‬ ‫ه پيامبرا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مانند آنچ ‌‬
‫يآورننند مگننر‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ت كه‪ :‬ايما ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه شود« مرادشا ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ه شننوند »خسسدا بهسستر‬ ‫ت برگزينند ‌‬ ‫ه وحي‌ و رسننال ‌‬ ‫ن كننه ‌ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ش را در كجا قرار دهد« زيرا رسننال ‌‬ ‫يداند رسالت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه سنننع ‌‬
‫ي‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه بتنننوا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي نيسننن ‌‬ ‫ب دنينننو ‌‬ ‫ماننننند مناصننن ‌‬
‫ي از جننان ‌‬
‫ب‬ ‫ه فضننل ‌‬ ‫ت آورد‪ ،‬بلك ‌‬ ‫هدس ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل و جا ‌‬ ‫ش و ما ‌‬ ‫وكوش ‌‬
‫ه ضننوابط و شننرايط‬ ‫تك ‌‬ ‫م و منصننبي ديني‌ اس ن ‌‬ ‫الله‪ ‬و مقا ‌‬
‫ن را بننه ‌هننر ك ‌‬
‫ه‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه خننود را دارد لننذا حق‌ تعننال ‌‬ ‫مخصننوص‌ ب ‌‬
‫ن قننرار‬ ‫ي بننراي ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫ه انتخننا ‌‬ ‫س بدانينند ك ‌‬ ‫يبخشنند پ ‌‬ ‫خواهنند م ‌‬
‫هو‬ ‫ل برگزينند ‌‬ ‫ص محمنندص‪ ،‬رسننو ‌‬ ‫ت را درشخ ‌‬ ‫ه تا رسال ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫ن شما نيس ‌‬
‫ت‬ ‫ه از شأ ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ش قرار دهد لذا آنچ ‌‬ ‫ب خوي ‌‬ ‫محبو ‌‬
‫ع‬
‫ناسننق ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت نكنينند‪ .‬از وائل ‌‬ ‫ن را ندارينند‪ ،‬درخواس ن ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫و لينناق ‌‬
 ‫ل خننداص در حننديث‌ شننريف‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫روايننت ‌شنند ‌‬
‫ل را برگزيد و از‬ ‫م‪ ،‬اسماعي ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬خداوند از اولد ابراهي ‌‬
‫ي ايسسن‬ ‫هزود ‌‬ ‫م مننرا«‪» .‬ب ‌‬ ‫يهاش ‌‬ ‫م را و از بن ‌‬ ‫يهاش ‌‬ ‫ش‪ ،‬بن ‌‬ ‫قري ‌‬
‫ي خواهسسد رسسسيد«‬ ‫ب اللسسه صسغار ‌‬ ‫ن را از جسسان ‌‬ ‫‌مجرمسسا ‌‬
‫ي سسسخت‌‬ ‫ت »و عذاب ‌‬ ‫ياسنن ‌‬ ‫ت و رسواي ‌‬ ‫ي و ذل ‌‬ ‫صغار‪ :‬خننوار ‌‬
‫ن سننردمدارا ‌‬
‫ن‬ ‫يكردنسسد« زيننرا اي ‌‬ ‫ه مكسسر م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه در دلهايشننان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب كبر ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ه گفتند‪ ،‬مگر ب ‌‬ ‫ه راك ‌‬ ‫نگفتند آنچ ‌‬
‫ت‪.‬‬‫وجود داش ‌‬
‫ت؛ دربنناره‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫ه در بيننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه چنننا ‌‬ ‫ن آي ‌‬
‫اي ‌‬
‫ت حق‌‬ ‫ي نبننو ‌‬‫هراسننت ‌‬ ‫هگفننت‪ :‬اگننر ب ‌‬ ‫ل شنند ك ‌‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ن مغير ‌‬ ‫وليدب ‌‬
‫م زيننرا من‌‬ ‫ن سننزاوارتر بننود ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن از محمنند ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫بود‪ ،‬ب ‌‬
‫شو‬ ‫ل و اولد از او بي ‌‬ ‫م در منننا ‌‬ ‫موه ‌‬ ‫هم‌ سننننا از او بزرگنننتر ‌‬
‫م!‪.‬‬‫يباش ‌‬ ‫افزونتر م ‌‬

‫جَعْل صَْدَرُه‬ ‫ضّلُه َي ْ‬

‫ن ُي ِ‬
‫ن ُيِرْد َأ ْ‬‫لِم َوَم ْ‬ ‫سَ‬ ‫ل ْ‬‫صْدَرُه ِل ِْ‬ ‫ح َ‬ ‫شَر ْ‬‫ن َيهِدَيُه َي ْ‬ ‫ل َأ ْ‬
‫ن ُيِرِد ا ُّ‬ ‫َفَم ْ‬
‫ن لَ‬‫عَلى اّلِذي َ‬ ‫س َ‬ ‫ج َ‬‫ل الّر ْ‬ ‫جَعُل ا ُّ‬ ‫ك َي ْ‬‫سَماِء َكَذِل َ‬ ‫صّعُد ِفي ال ّ‬‫جا َكَأّنَما َي ّ‬ ‫حَر ً‬ ‫ضّيًقا َ‬ ‫َ‬
‫ن )‪(125‬‬ ‫ُيْؤِمُنو َ‬
‫ت كنسسد‪ ،‬سسسينه‌‬ ‫ه خسسدا بخواهسسد هسسداي ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫س هرك ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫يكند« يعني‪ :‬دلش‌ را بنناز‬ ‫هم ‌‬ ‫م گشاد ‌‬ ‫ي اسل ‌‬ ‫ي را برا ‌‬ ‫و ‌‬
‫ه باز و منشرح‌ بپذيرد‪ .‬در‬ ‫م را با سين ‌‬ ‫يكند تا اسل ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫و گشاد ‌‬
‫ي و غيننر‬ ‫نجريرطننبر ‌‬ ‫ق‪ ،‬اب ‌‬ ‫ت عبنندالرزا ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫عب ‌‬ ‫ل خننداص راج ‌‬ ‫ب از رسننو ‌‬ ‫ه اسننت‪ :‬اصننحا ‌‬ ‫ن آمد ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫هيننافت ‌‬
‫ه‬ ‫ن را ‌‬ ‫ه انسننا ‌‬ ‫ه سننين ‌‬ ‫لالله! چگننون ‌‬ ‫آيه‌ پرسيدند ؛ يا رسننو ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪» :‬نششور يقششذف‌ ‌‬
‫فيه‪،‬‬ ‫يشننود؟ رسننو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫گشنناد ‌‬
‫يشننود پ ‌‬
‫س‬ ‫هم ‌‬ ‫ه در او افگننند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫له وينفسششح‪ :‬نور ‌‬ ‫فينشرح ‌ ‌‬
‫يشود«‪ .‬گفتند‪ :‬آيا بننراي‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن نور‪ ،‬باز و گشاد ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫سين ‌‬
‫ه بنننا آ ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫م هسننن ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ح‪ ،‬نشنننان ‌‬ ‫ي و انشنننرا ‌‬ ‫ن گشنننادگ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن دار‬ ‫يع ‌‬ ‫إلى دار الخلششود‪ ،‬والتجششاف ‌‬ ‫ه شود؟ فرمودننند‪» :‬النابشش‌ة ‌‬ ‫شناخت ‌‬
‫ن رجننوع‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي! نشان ‌‬ ‫ل لقششاء المششوت‪ :‬آر ‌‬ ‫ت قب ‌‬ ‫الغششرور‪ ،‬والسششتعداد للمششو ‌‬
‫ي غرور و قرار‬ ‫ن از سرا ‌‬ ‫ل بركند ‌‬ ‫ي‪ ،‬د ‌‬ ‫ي جاودانگ ‌‬ ‫ي سرا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ل از‬ ‫گ قب ‌‬ ‫ي مننننر ‌‬ ‫ن‪ ،‬و آمننننادگي‌ بننننرا ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫و آرام ‌نگننننرفت ‌‬
‫ف آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن در حنندي ‌‬ ‫ت«‪ .‬همچني ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ن با آ ‌‬ ‫روبروشد ‌‬
‫ه كس ني‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫ل شد‪ :‬از مؤمنننا ‌‬ ‫ل خداص سؤا ‌‬ ‫ت كه ‌از رسو ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن در‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ت؟ فرمودننند‪» :‬بيشننتري ‌‬ ‫هشننيارتر و زيركننتر اسنن ‌‬
‫ي بننراي ‌بعنند از‬ ‫ن در آمننادگ ‌‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫گ و بيشننتري ‌‬ ‫ي از مننر ‌‬ ‫يادآور ‌‬
‫ه« خداوند‪» ‬بخواهد گمسسراه‌‬ ‫س را ك ‌‬ ‫گ«‪» .‬و هر ك ‌‬ ‫مر ‌‬
‫ي«‬ ‫ت تنگ ‌‬ ‫يگردانسسد در نهسساي ‌‬ ‫ش را تنسسگ ‌م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫كند‪ ،‬سين ‌‬
‫تنباشنند‪.‬‬ ‫ن و هداي ‌‬ ‫ي ايمننا ‌‬ ‫چ جننايي‌ بننرا ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه ال‬ ‫ش )لال ‌‬ ‫ي پنذير ‌‬ ‫ش را بنرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يگويد‪» :‬يعني‌ سين ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ن وارد‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه طيب ‌‬ ‫ن كلم ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يگرداننند تننا بنندانجا ك ‌‬ ‫گم ‌‬ ‫الله( تن ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ج‪ ،‬نهننايت‌ تنگ ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬حننر ‌‬ ‫جم ‌‬ ‫يشننود«‪ .‬زجننا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يرود«‬ ‫ن بسسال م ‌‬ ‫ت در آسسسما ‌‬ ‫هزحم ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه گسسوي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»چنا ‌‬
‫ل فشار هوا و كمبود‬ ‫ن بال رود‪ ،‬به ‌دلي ‌‬ ‫ه آسما ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫زيرا كس ‌‬
‫ي نننزديك‌‬ ‫يكننند‪ ،‬گننوي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫هتنگ ‌‬ ‫س سننين ‌‬ ‫ت احسا ‌‬ ‫ن‪ ،‬سخ ‌‬ ‫اكسيژ ‌‬
‫ه شود‪.‬‬ ‫ه خف ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ي‪ ،‬روش ن ‌‬ ‫ت جدينند علم ‌‬ ‫ه با اكتشافا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫گفتن ‌‬
‫يباشنند زيننرا حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫مم ‌‬ ‫ن كننري ‌‬ ‫ه از معجننزات ‌قننرآ ‌‬ ‫ن تشننبي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه‪ ،‬در عصننر نننزو ‌‬
‫ل‬ ‫ن پننرداخت ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه بيننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫علم ‌‬
‫ي‬ ‫ل معنننو ‌‬ ‫ه‪ ،‬حننا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫ه نبننود‪ .‬آر ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫م شننناخت ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يشود ن ن درحننال ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م فراخواند ‌‬ ‫ي اسل ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫كسي‌ را ك ‌‬
‫ي كسنن ‌‬
‫ي‬ ‫ه حالت‌ حس ‌‬ ‫تنب ‌‬ ‫ي گمراهي‌ مقدر شده ‌اس ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي آسننمان ‌سننخ ‌‬
‫ت‬ ‫ه سننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه از بننال رفت ‌‬ ‫يكننند ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تشننبي ‌‬
‫ن بگيننرد و‬ ‫يخواهد خفقا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يكند‪ ،‬گوي ‌‬ ‫هتنگي‌ م ‌‬ ‫س سين ‌‬ ‫احسا ‌‬
‫يشننود در‬ ‫يم ‌‬ ‫ب نفس‌ تنگ ‌‬ ‫ي كننه ‌صننعود بننه ‌بننال سننب ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه شننده ‌نبننود‪ .‬خنناطر نشننا ‌‬
‫ن‬ ‫م شننناخت ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ل قرآ ‌‬ ‫روزگار نزو ‌‬
‫ه با بيان‬ ‫هك ‌‬ ‫ن فقر ‌‬ ‫ق اي ‌‬ ‫ه معجز در سيا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يشود؛ آورد ‌‬ ‫م ‌‬
‫مب ‌‬
‫س‬ ‫ن آغنناز گردينند‪ ،‬پيننا ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫ه از سو ‌‬ ‫ت معجز ‌‬ ‫‌درخواس ‌‬
‫س را بسسر‬ ‫ه خداونسسد رج ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ه دارد‪» .‬اي ‌‬ ‫ه همرا ‌‬ ‫روشني‌ ب ‌‬
‫ياندازد« رجس‪ :‬پلينند ‌‬
‫ي‬ ‫يآورند م ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ه فاقد خير باشد‪.‬‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ب‪ ،‬يا هر چيز ‌‬ ‫ي‪ ،‬يا عذا ‌‬ ‫و ناپاك ‌‬
 ‫ن )‪(126‬‬ ‫ت ِلَقْوٍم َيّذّكُرو َ‬‫لَيا ِ‬
‫صْلَنا ا َْ‬
‫سَتِقيًما َقْد َف ّ‬
‫ك ُم ْ‬‫ط َرّب َ‬‫صَرا ُ‬
‫َوَهَذا ِ‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت« يعنننننني‪ :‬راه ‌‬ ‫ه پروردگسسسسار توسسسسس ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫»و اي ‌‬
‫ن هسننتند‪ ،‬دي ‌‬
‫ن‬ ‫ن مؤمنشننان ‌بننر آ ‌‬ ‫پيننامبراكرمص و همراهننا ‌‬
‫ت« و هيچ‌ كجي‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ه مستقي ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫پروردگار عزوج ‌‬
‫ت خسسود را بسسراي‌‬ ‫ه ما آيا ‌‬ ‫ت »هرآين ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ي در آ ‌‬ ‫وانحراف ‌‬
‫م و در ‌‬
‫ك‬ ‫ي فه ‌‬‫يپذيرنسسد« يعننني‪ :‬دارا ‌‬ ‫ه پنسسد م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گسسروه ‌‬
‫ه روشني‌‬ ‫ي هسننتند »ب ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ي خنندا و رسننو ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫پندپذير ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫هاي ‌‬ ‫بيان ‌كرد ‌‬

‫ن )‪(127‬‬ ‫عْنَد َرّبِهْم َوُهَو َوِلّيُهْم ِبَما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬

‫لِم ِ‬ ‫سَ‬
‫َلُهْم َداُر ال ّ‬
‫يپذيرننند‬ ‫ه پننند م ‌‬ ‫يك ‌‬‫ن گننروه ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ن« يعننني‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫»برا ‌‬
‫ت« دارالسننلم‪:‬‬ ‫م اس س ‌‬ ‫ن دارالسسسل ‌‬ ‫»نسسزد پروردگارشسسا ‌‬
‫يو‬ ‫ي از هننر ناخوشن ‌‬ ‫ي سلمت ‌‬ ‫ت‪ ،‬سرا ‌‬ ‫ت زيرا بهش ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫بهش ‌‬
‫ي‬‫ن سننرا ‌‬ ‫ق اي ‌‬‫نرو مسننتح ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ت و مؤمنننا ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫نامليمننات ‌‬
‫م از آفننا ‌‬
‫ت‬ ‫سننلمتي‌ هسننتند كننه ‌بننا سننير در صننراط مسننتقي ‌‬
‫هاننند »و او ولسسي ‌آنسسان‌‬ ‫ي ماند ‌‬ ‫م باق ‌‬ ‫ي سال ‌‬ ‫ف و كجرو ‌‬ ‫انحرا ‌‬
‫ي امر آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ت« يعني‪ :‬خداوند‪ ‬مددكار و كارساز و متول ‌‬ ‫اس ‌‬
‫مو‬ ‫ه از هننر سننت ‌‬ ‫ت درآيننند ك ‌‬ ‫ه بهشن ‌‬ ‫ه درحننالي‌ ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت تا آ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يكردنسسد« يعننني‪ :‬بننه‬ ‫ب آنچه ‌م ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ي ايمنند »ب ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ناخوش ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫هشا ‌‬ ‫ك و پاكيز ‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫ب اعما ‌‬ ‫‌سب ‌‬

‫ن اِْلْنصسِ َوَقصاَل َأْوِلَيصاُؤُهمْ‬ ‫سصَتْكَثْرُتْم ِمص َ‬ ‫ن َقِد ا ْ‬ ‫جّ‬ ‫شَر اْل ِ‬‫جِميًعا َيا َمْع َ‬‫شُرُهْم َ‬ ‫ح ُ‬‫َوَيْوَم َي ْ‬
‫ت َلَنصصا َقصصاَل الّنصصاُر‬
‫جْلص َ‬
‫جَلَنصصا اّلصِذي َأ ّ‬
‫ض َوَبَلْغَنا َأ َ‬‫ضَنا ِبَبْع ٍ‬ ‫سَتْمَتَع َبْع ُ‬
‫س َرّبَنا ا ْ‬‫ن اِْلْن ِ‬‫ِم َ‬
‫عِليٌم )‪(128‬‬ ‫حِكيٌم َ‬ ‫ك َ‬ ‫ن َرّب َ‬ ‫ل ِإ ّ‬
‫شاَء ا ُّ‬ ‫ن ِفيَها ِإّل َما َ‬‫خاِلِدي َ‬ ‫َمْثَواُكْم َ‬
‫ن را يكجسا حشسر كنسد«‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه خداوند هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و روز ‌‬
‫يفرمايند‪:‬‬ ‫ن را در محشنر گنرد آورد‪ ،‬م ‌‬ ‫ه بشنر و ج ‌‬ ‫يعني‪ :‬هم ‌‬
‫ي »از‬ ‫ي جن ‌‬ ‫ي شنننيطانها ‌‬ ‫ن« يعنننني‪ :‬ا ‌‬ ‫ه جنيسسسا ‌‬ ‫ي گسسسرو ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ن بسننياري‌‬ ‫ن بسيار گرفتيد« يعننني‪ :‬از آنننا ‌‬ ‫ن پيروا ‌‬ ‫آدميا ‌‬
‫ن شننما شنندند‪ ،‬در‬ ‫م پيننروا ‌‬ ‫ه كردينند تننا درحك ‌‬ ‫را اغننوا و گمننرا ‌‬
‫م‪» .‬و‬ ‫ن را بننا شننما يكجننا حشننر كننردي ‌‬ ‫ه‪ ،‬مننا نيننز آنننا ‌‬ ‫نننتيج ‌‬
 ‫ن از‬ ‫يگويند« يعني‪ :‬پيروانشا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن آنها از آدميا ‌‬ ‫دوستا ‌‬
‫يگويننند‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ه آن ‌فرمننود ‌‬ ‫خب ‌‬ ‫ي‪ ،‬در پاس ن ‌‬ ‫كفار انس ‌‬
‫م«‬ ‫همنسسسد شسسسدي ‌‬ ‫»پروردگسسسارا! مسسسا از همسسسديگر بهر ‌‬
‫ي‬ ‫ن از پيننرو ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫تگرفت ‌‬ ‫ن‪ ،‬لذ ‌‬ ‫ن از آدميننا ‌‬ ‫ي جنيننا ‌‬ ‫هبننردار ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ت كننه‪:‬‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن ازجنيننا ‌‬ ‫ي آدميننا ‌‬ ‫همند ‌‬ ‫ت اما بهر ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫آدميا ‌‬
‫ن پذيرفتننند و در گناهننان‌‬ ‫ن را از جنيننا ‌‬ ‫ي گناها ‌‬ ‫شده ‌‬ ‫ن آراي ‌‬ ‫چو ‌‬
‫همننند شنندند‪،‬‬ ‫ت بردننند و بهر ‌‬ ‫ن لننذ ‌‬ ‫ن گناهننا ‌‬ ‫فروافتادننند‪ ،‬از آ ‌‬
‫ن را در‬ ‫ن‪ ،‬جنيننننا ‌‬ ‫مقطارانشننننا ‌‬ ‫ت وه ‌‬ ‫ل جنننناهلي ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫همچنننننا ‌‬
‫ق خننويش ‌لننذ ‌‬
‫ت‬ ‫ن تصنندي ‌‬ ‫يكردند و از اي ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ن تصدي ‌‬ ‫القائاتشا ‌‬
‫ي از‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫م در برابننر آ ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ن و عرافننا ‌‬ ‫يبردند و كاهنننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي ما‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ميعاد ‌‬ ‫ييافتند »و ب ‌‬ ‫ي دنيا دست ‌ م ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ه ميعنناد روز‬ ‫م« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ي‪ ،‬رسسسيدي ‌‬ ‫ه بسسود ‌‬ ‫مقسسرر داشسست ‌‬
‫ي از‬ ‫ه و اعننتراف ‌‬ ‫ن بر گذشننت ‌‬ ‫ي حسرت ‌خورد ‌‬ ‫ن نوع ‌‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ن را در‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ه اله ‌‬ ‫ه فرارسيدن ‌ميعادگا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫سويشا ‌‬
‫يفرمايسسد‪ :‬آتسسش ‌دوز ‌‬
‫خ‬ ‫يكردننند‪» .‬خدا م ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫دنيننا تكننذي ‌‬
‫ه شننما و‬ ‫ه و منزلگننا ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬اقامتگننا ‌‬ ‫ه شماسسس ‌‬ ‫جايگسسا ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫ه درآنيسسد مگسسر آنچ ‌‬ ‫ت »جسساودان ‌‬ ‫ن شماسنن ‌‬ ‫دوسننتا ‌‬
‫ن را در‬ ‫ه خداوننند‪ ،‬نبودنتننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن وقننت ‌‬ ‫بخواهد« مگننر در آ ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ب سننوزا ‌‬ ‫ه از عذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن اوقات ‌‬ ‫خ بخواهد‪ .‬يا‪ :‬مگر در آ ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫يگمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن درآيينند »ب ‌‬ ‫ب جوشننا ‌‬ ‫ب سننرد زمهريننر يننا آ ‌‬ ‫عننذا ‌‬
‫نو‬ ‫ه بننا دوسننتا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ت« ب ‌‬ ‫م داناس س ‌‬ ‫پروردگار تو حكي ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ش انجا ‌‬ ‫دشمنان ‌‬
‫ي بننر اين‌ آيه‌‬ ‫ها ‌‬ ‫سك در تبصننر ‌‬ ‫نعبننا ‌‬ ‫ه اب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه بر خدا ‌‬ ‫س سزاوار نيست‌ ك ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫فرمود‪» :‬برا ‌‬
‫ه بهش ‌‬
‫ت‬ ‫ن را از پيش‌ خود ب ‌‬ ‫ه و آنا ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ش حك ‌‬ ‫در مورد خلق ‌‬
‫ه نباينند‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫نعبنناس‌ك اي ‌‬ ‫خ فرود آورد«‪ .‬مننراد اب ‌‬ ‫يا دوز ‌‬
‫ن يا كننافر‬ ‫م از مؤم ‌‬ ‫م خدا‪ ‬را در مورد كسي‌ ن اع ‌‬ ‫كسي‌ حك ‌‬
‫ن ن ن مثل ن ن‬ ‫ه فل ‌‬ ‫ه بگويد كه‪ :‬جايگننا ‌‬ ‫ه و قاطعان ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن پيشگوي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫خ اس ‌‬ ‫ت يا در دوز ‌‬ ‫در بهش ‌‬
 ‫ن )‪(129‬‬ ‫سُبو َ‬‫ضا ِبَما َكاُنوا َيْك ِ‬‫ن َبْع ً‬‫ظاِلِمي َ‬ ‫ض ال ّ‬
‫ك ُنَوّلي َبْع َ‬ ‫َوكََذِل َ‬
‫ن را بر بعضي ‌ديگسسر‬ ‫ي از ستمكارا ‌‬ ‫ه بعض ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫»و اي ‌‬
‫ن جن‌ را بننر‬ ‫ن گننونه ‌سننتمكارا ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬اي ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫مسلط م ‌‬
‫ن را بننر بعضنني‬ ‫ي از سننتمكارا ‌‬ ‫س و نيننز بعض ن ‌‬ ‫ن ان ‌‬ ‫سننتمكارا ‌‬
‫ت كشننانند‪.‬‬ ‫ه ذل ‌‬ ‫ك كنند و ب ‌‬ ‫ن را هل ‌‬ ‫م تا آنا ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫‌ديگرمسلط م ‌‬
‫خ‪،‬‬ ‫ن را در دوز ‌‬ ‫ي از سنننتمكارا ‌‬ ‫ن اسنننت‪ :‬بعضننن ‌‬ ‫ينننا معني‌ اي ‌‬
‫ه كيفسسر‬ ‫م؛ »ب ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫ن بعض ني‌ ديگننر قننرار م ‌‬ ‫ن يا پيروا ‌‬ ‫دوستا ‌‬
‫ي از ظالمننان‌‬ ‫ن بعض ن ‌‬ ‫يكردند« يعني‪ :‬مسلط ساخت ‌‬ ‫آنچه ‌م ‌‬
‫هآلودشننان‌‬ ‫ب كار وكردار كفرآميز و گنا ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫يديگر‪ ،‬ب ‌‬ ‫بر بعض ‌‬
‫ف صال ‌‬
‫ح‬ ‫ه گفت‪» :‬ازسل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ش رواي ‌‬ ‫ت‪ .‬از اعم ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه فاسد شود‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ن زمان ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬چو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫شنيد ‌‬
‫ن عينناض‌‬ ‫لب ‌‬ ‫يكننند«‪ .‬فضنني ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫م حنناك ‌‬ ‫م را بر مرد ‌‬ ‫بدترين ‌مرد ‌‬
‫يگيرد‬‫مم ‌‬ ‫م ديگر انتقا ‌‬ ‫ياز ظال ‌‬ ‫ه ظالم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ديد ‌‬ ‫گفت‪» :‬هرگا ‌‬
‫ن«‪.‬‬ ‫پس‌ بپاخيز و با خوشحالي‌ تماشا ك ‌‬

‫عَلْيُك صْم َآَيصصاِتي َوُيْن صذُِروَنُكمْ‬‫ن َ‬‫صصصو َ‬ ‫سٌل ِمْنُكْم َيُق ّ‬

‫س َأَلْم َيْأِتُكْم ُر ُ‬‫ن َواِْلْن ِ‬ ‫جّ‬‫شَر اْل ِ‬ ‫َيا َمْع َ‬
‫عَلصصى‬‫ش صِهُدوا َ‬ ‫حَياُة ال صّدْنَيا َو َ‬‫غّرْتُهُم اْل َ‬
‫سَنا َو َ‬‫عَلى َأْنُف ِ‬
‫شِهْدَنا َ‬ ‫ِلَقاَء َيْوِمُكْم َهَذا َقاُلوا َ‬
‫ن )‪(130‬‬ ‫سِهْم َأّنُهْم َكاُنوا َكاِفِري َ‬ ‫َأْنُف ِ‬
‫ن را محشننور‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س« يعني‪ :‬روز ‌‬ ‫ن و ان ‌‬ ‫هج ‌‬ ‫ي گرو ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫نو‬ ‫هج ‌‬ ‫ي گننرو ‌‬ ‫يگوييم‪ :‬ا ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ن از باب ‌سرزن ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ي بسسرا ‌‬ ‫ن شسسما فرسسستادگان ‌‬ ‫س! »آيسسا از ميسسا ‌‬ ‫ان ‌‬
‫ت مرا بر شسسما بخواننسسد و از ملقسسات‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫نيامدند ك ‌‬
‫م دهند؟« يعني‪ :‬آيا فرسننتادگاني‌‬ ‫ن شما را بي ‌‬ ‫ن روزتا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫سو‬ ‫ي خداوننند‪ ‬را بننر ان ‌‬ ‫ه كتابها ‌‬ ‫س نزد شما نيامدند ك ‌‬ ‫از ان ‌‬
‫م دهننند؟‬ ‫ت روز قيننامت‌ بي ‌‬ ‫ت كنند و شما را از ملقننا ‌‬ ‫جن ‌تلو ‌‬
‫ي مبعننو ‌‬
‫ث‬ ‫ن پيننامبر ‌‬ ‫ه از ج ‌‬ ‫ف و خلف ‌برآنند ك ‌‬ ‫زيرا جمهور سل ‌‬
‫هسننوي ‌طننايف ‌‬
‫ه‬ ‫يب ‌‬ ‫ل پيننام ‌‬ ‫ن فقننط حننام ‌‬ ‫ت و جنيننا ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫نشنند ‌‬
‫يشننننوند‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ن را از پينننامبر انسننن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ش هسنننتند ك ‌‬ ‫خنننوي ‌‬
‫ن آمدننند‬ ‫ه پيامبرا ‌‬ ‫م« ك ‌‬ ‫يگويند‪ :‬برخود اعتراف ‌كردي ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ي از سويشننان‌ بننه‬ ‫ن اقننرار ‌‬ ‫غ كردننند‪ .‬اي ‌‬ ‫ه مننا ابل ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫و پيام ‌‬
‫ن در‬ ‫ل بنننر آننننا ‌‬ ‫ي عنننزوج ‌‬ ‫ت خننندا ‌‬ ‫ه حج ‌‬ ‫تك ‌‬‫ت اسننن ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫‌اي ‌‬
‫ي دنيسسا‬ ‫ه است‌ »و زندگ ‌‬ ‫ش واجب ‌گرديد ‌‬ ‫ن پيامبران ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫ي دنيننا بننا آرايشننها و‬ ‫ه بسسود« زننندگ ‌‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ن را فسسري ‌‬ ‫آنسسا ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ه بننود بنننابراي ‌‬ ‫ل گردانيد ‌‬ ‫ه خود مشغو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يخود‪ ،‬آنا ‌‬ ‫زينتها ‌‬
‫ن را‬‫ش‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ن گراي ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ن گرويد تا بدانجا ك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬‫دلهايشا ‌‬
‫ه ايشننان ‌بنناز‬ ‫نب ‌‬ ‫ه و از ايمننا ‌‬ ‫ن كشنانيد ‌‬ ‫ب پيامبرا ‌‬ ‫ي تكذي ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هاند« در‬ ‫ه كافر بود ‌‬ ‫ي دادند ك ‌‬ ‫ت »و بر خود گواه ‌‬ ‫داش ‌‬
‫ن بننا خننود‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ق تعالي‌ و آيات ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫ن مرس ‌‬ ‫ه پيامبرا ‌‬ ‫دنيا ب ‌‬
‫ن بننر ضنند‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ي از سننو ‌‬ ‫ي ديگننر ‌‬ ‫ن گننواه ‌‬ ‫ه بودننند‪ .‬اي ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫خودشا ‌‬

‫ن )‪(131‬‬ ‫غاِفُلو َ‬ ‫ظْلٍم َوَأْهُلَها َ‬‫ك اْلُقَرى ِب ُ‬

‫ك ُمْهِل َ‬‫ن َرّب َ‬ ‫ن َلْم َيُك ْ‬‫ك َأ ْ‬
‫َذِل َ‬
‫بآ ‌‬
‫ن‬ ‫هسسب ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ن و خواننند ‌‬ ‫ن پيننامبرا ‌‬ ‫ن« فرستاد ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ه شسسهرها از‬ ‫ككننسسد ‌‬ ‫ه هرگز پروردگار تسو هل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م آنهسسا غسساف ‌‬
‫ل‬ ‫ه مسسرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت درحسسال ‌‬ ‫م نيسسس ‌‬ ‫ي سسست ‌‬ ‫رو ‌‬
‫م شننهرها‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫ككنننند ‌‬ ‫ل هل ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي! خنندا ‌‬ ‫باشسسند« آر ‌‬
‫ه به‌‬ ‫م كننند بلك ‌‬ ‫ت كه ‌سننت ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت زيرا او برتر از آ ‌‬ ‫م نيس ‌‬ ‫هست ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يكننند كه‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي هلكشننا ‌‬ ‫ه و فقط در صننورت ‌‬ ‫امتها عذر نماياند ‌‬
‫ن حننام ‌‬
‫ل‬ ‫ن پيننامبرا ‌‬ ‫ت باشند و او با فرسننتاد ‌‬ ‫ن هلك ‌‬ ‫سزاوار اي ‌‬
‫ي را‬ ‫يخننبر ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫م‪ ،‬پرده ‌پننندار و غفل ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م و اميد ب ‌‬ ‫بي ‌‬
‫ن اسننت‪ :‬خداوننند‪‬‬ ‫ي اي ‌‬ ‫يدارد‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫ن بننرم ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫از جلو رو ‌‬
‫هاننند‪ ،‬مگننر‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب ستم ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه شهرها نيس ‌‬ ‫ككنند ‌‬ ‫هل ‌‬
‫ن‪.‬‬‫ت بر آنا ‌‬ ‫ن حج ‌‬ ‫بعد از برپاكرد ‌‬

‫ن )‪(132‬‬
‫عّما َيْعَمُلو َ‬
‫ك ِبَغاِفٍل َ‬‫عِمُلوا َوَما َرّب َ‬‫ت ِمّما َ‬‫جا ٌ‬
‫َوِلُكّل َدَر َ‬
‫ن درجسساتي‌‬ ‫ق كسسار و كردارشسسا ‌‬ ‫ك طب ‌‬ ‫ي هسسري ‌‬ ‫»و بسسرا ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫س در آخننر ‌‬ ‫ه جننن ‌و ان ‌‬ ‫ك از دو گننرو ‌‬ ‫ي هننري ‌‬ ‫ت« بننرا ‌‬ ‫اس س ‌‬
‫ي ننن در بهشنن ‌‬
‫ت‬ ‫ب متفاوت ‌‬ ‫ت و مرات ‌‬ ‫ن‪ ،‬درجا ‌‬ ‫ب اعمالشا ‌‬ ‫برحس ‌‬
‫يكننسسد‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ت از آنچ ‌‬‫ت »و پروردگسسار ‌‬ ‫خ ننن اسنن ‌‬ ‫يننا دوز ‌‬
‫ف ومحمد ن رحمهماالله ن بننا اين‌ آيه‌‬ ‫ت« ابويوس ‌‬ ‫ل نيس ‌‬ ‫غاف ‌‬
‫ن نيز در برابننر طنناعت ‌ح ‌‬
‫ق‬ ‫ن كه‪ :‬جنيا ‌‬
‫هاند بر اي ‌‬‫ل كرد ‌‬
‫استدل ‌‬
‫يشوند‪.‬‬‫ت وارد م ‌‬‫ه بهش ‌‬ ‫يشوند و ب ‌‬‫هم ‌‬ ‫ش داد ‌‬‫تعالي‌ پادا ‌‬

‫شصصاُء َكَمصصا‬
‫ن َبْعصِدُكْم َمصصا َي َ‬ ‫ف ِمص ْ‬ ‫خِل ْ‬‫سصَت ْ‬ ‫شصْأ ُيصْذِهْبُكْم َوَي ْ‬‫ن َي َ‬‫حَمِة ِإ ْ‬‫ي ُذو الّر ْ‬ ‫ك اْلَغِن ّ‬ ‫َورَّب َ‬
‫ن )‪(133‬‬ ‫خِري َ‬ ‫ن ُذّرّيِة َقْوٍم َآ َ‬‫شَأُكْم ِم ْ‬ ‫َأْن َ‬
‫ت« يعنننني‪:‬‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ب رحم ‌‬ ‫ي و صاح ‌‬ ‫»و پروردگار تو غن ‌‬
‫ن نيننازي‌‬ ‫ه خودشا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫ينياز اس ‌‬ ‫ن از خلقش ‌ب ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫يرسنناند‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ي نفع ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه ايمانشننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ن ‌‬ ‫ه عبادتشننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫دارد ن ‌‬
‫ي‪ ،‬بننر آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ينينناز ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي زياني‌ اما با وجود اي ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه كفرشا ‌‬ ‫ن ‌‬
‫ن بننا‬ ‫ي بر ايشا ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت و مهربان ‌‬ ‫ب رحم ‌‬ ‫صاح ‌‬
‫ي‬‫مو ‌‬ ‫ل و كننر ‌‬ ‫ي فض ن ‌‬ ‫ي‪ ،‬خود بيننانگر منتهننا ‌‬ ‫ينياز ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫وجود كما ‌‬
‫ي مكل ‌‬
‫ف‬ ‫ه تكاليف ‌چند ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت اوس ‌‬ ‫ت و از رحم ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي قننرار‬ ‫ي هميشننگ ‌‬ ‫ض منننافع ‌‬ ‫ن را در معر ‌‬ ‫ت تا ايشا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫يبسسرد« و بننا‬ ‫نم ‌‬ ‫دهنند »اگسسر بخواهسسد‪ ،‬شسسما را از ميسسا ‌‬
‫ن! »وبعسسد از‬ ‫ن نافرمننا ‌‬ ‫ي بننندگا ‌‬ ‫يكننند ا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ب ريش ن ‌‬ ‫عننذا ‌‬
‫ه را بخواهسسد«‬ ‫ن »هسسرك ‌‬ ‫شما« يعني‪ :‬بعد از نابود ساختنتا ‌‬
‫ه شما‬ ‫تب ‌‬ ‫ه نسب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يسازد« از آنا ‌‬ ‫ش »جانشين ‌م ‌‬ ‫از خلق ‌‬
‫ه شسسما را از‬ ‫نك ‌‬ ‫ن پذيرترننند »همچنسسا ‌‬ ‫در برابننر او فرمننا ‌‬
‫ه قننولي‪ :‬مننراد از آن‌‬ ‫ي ديگسسر پديسسد آورد« ب ‌‬ ‫ل قسسوم ‌‬ ‫نس س ‌‬
‫ي نوح‪ ‌‬اند‪.‬‬ ‫ن كشت ‌‬ ‫م‪ ،‬سرنشينا ‌‬ ‫قو ‌‬

‫ن )‪(134‬‬ ‫جِزي َ‬
‫ت َوَما َأْنُتْم ِبُمْع ِ‬‫ل ٍ‬
‫ن َ‬‫عُدو َ‬
‫ن َما ُتو َ‬‫ِإ ّ‬
‫يشسسسود« از‬ ‫هم ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ه شسسسما وعسسسد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫»قطعسسسا آنچ ‌‬
‫ت«‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ت »آمدن ‌‬ ‫ت در آخر ‌‬ ‫ت و مجازا ‌‬ ‫ن در قيام ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫ف وعنننده‬‫م زينننرا خداونننند‪ ‬خل ‌‬ ‫هطنننور حت ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫هنننناخوا ‌‬ ‫خوا ‌‬
‫نو‬ ‫بم ‌‬‫ه نيسسستيد« از عننذا ‌‬ ‫يكننند »و شسسما گريزنسسد ‌‬ ‫‌نم ‌‬
‫يگويننند‪» :‬أعجننزن ‌‬
‫ي‬ ‫بم ‌‬ ‫ه كنينند‪ .‬اعننرا ‌‬ ‫يتوانيد مرا درماننند ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه از نننزد و ‌‬
‫ي‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ت«؛ آ ‌‬‫ه سنناخ ‌‬ ‫ن مننرا درماننند ‌‬ ‫فلن‪ :‬فل ‌‬
‫ن تعبير رد كنننند ‌‬
‫ه‬ ‫ي برساند‪ .‬اي ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫بگريزد و او نتواند خود را ب ‌‬
‫ت فقششد فششات‪ :‬هر‬‫ن مششا ‌‬‫يگفتند‪» :‬م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن پندار مشركان ‌اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن بننه ‌در بننرد«‪ .‬از‬ ‫ي شد وجننا ‌‬ ‫ي ابد ‌‬ ‫ت فنا ‌‬ ‫س مرد؛ در حقيق ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫ت شننده ‌اس نت‌ ك ‌‬ ‫يسننعيد خنندري‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫إن كنتم‌ تعقلش ‌‬
‫شون فعششدوا أنفسششكم‬ ‫آدم‪‌ ،‬‬‫ف فرمودند‪» :‬يا بني‌ ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫درحدي ‌‬
‫ي‬
‫لت ومششا أنتم‌ بمعجزيششن‪ :‬ا ‌‬ ‫‌‬ ‫شده إنمششا توعششدون‌‬
‫تى‪ ،‬والششذي ‌نفسششي‌ بيش ‌‬
‫من‌ المششو ‌‬
‫ه هسننتيد‪ ،‬خننود را‬ ‫ل خرد و انديش ن ‌‬ ‫م! اگر شما اه ‌‬ ‫ن آد ‌‬ ‫فرزندا ‌‬
‫م در ينند‬ ‫ه جننان ‌‬‫يك ‌‬ ‫ن ذات ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن بشماريد زيرا سوگند ب ‌‬ ‫از مردگا ‌‬
‫ي اسنت‌ و شننما‬ ‫ه آمنندن ‌‬ ‫هايد البت ‌‬‫ه شنند ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ه وعد ‌‬ ‫ت‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫اوس ‌‬
‫ه نيستيد«‪.‬‬ ‫گريزند ‌‬

‫عاِقَبصُة‬ ‫ن َلصُه َ‬‫ن َتُكصو ُ‬ ‫ن َم ْ‬ ‫ف َتْعَلُمو َ‬ ‫سْو َ‬ ‫عاِمٌل َف َ‬ ‫عَلى َمَكاَنِتُكْم ِإّني َ‬ ‫عَمُلوا َ‬ ‫ُقْل َيا َقْوِم ا ْ‬
‫ن )‪(135‬‬ ‫ظاِلُمو َ‬
‫ح ال ّ‬ ‫الّداِر ِإّنُه َل ُيْفِل ُ‬
‫ت خسسويش‌‬ ‫ن! بسسر حسسال ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫ي پيامبرص »ا ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ي است‪:‬‬ ‫ه داراي ‌دو معن ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ل كنيد« اي ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ي كنينند‪ ،‬اگننر‬ ‫ه هسننتيد پاينندار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه و روشن ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫‪ 1‬نن بننر همننا ‌‬
‫ن هستيد‪.‬‬ ‫ت روا ‌‬ ‫ه بر جاده ‌هداي ‌‬ ‫يپنداريد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫م دهينند و بننر كفننر و‬ ‫ت انجننا ‌‬ ‫ن شماسنن ‌‬ ‫ه در تننوا ‌‬ ‫‪ 2‬ننن هننرچ ‌‬
‫ي بفشاريد‪.‬‬ ‫ن پا ‌‬ ‫يتا ‌‬ ‫دشمن ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه شننما و ب ‌‬ ‫يپننروا ب ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫م« م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫لكنند ‌‬ ‫ن نيز عم ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ه خننود‬ ‫ش و برنننام ‌‬ ‫ه و رو ‌‬ ‫م‪ ،‬بننر را ‌‬ ‫ن اهميتي‌ بننده ‌‬ ‫ه كفرتا ‌‬ ‫هب ‌‬‫ك ‌‬
‫ي خواهيسسد‬ ‫هزود ‌‬ ‫م »ب ‌‬ ‫م و برقرار هست ‌‬ ‫پايبند و پايدار و مقاو ‌‬
‫لو‬ ‫ي بننر بنناط ‌‬ ‫هكس ن ‌‬ ‫توچ ‌‬ ‫ي بننرحق‌ اس ن ‌‬ ‫هكس ن ‌‬ ‫ت« چ ‌‬ ‫دانسس ‌‬
‫ه سسسرا«‬ ‫ت پسسسنديد ‌‬ ‫ه عسساقب ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ي خواهينند دانس ن ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ب ‌‬
‫كفرجننام ‌‬
‫ي‬ ‫ي دنيننا وني ‌‬ ‫ن در سننرا ‌‬ ‫ت زمي ‌‬ ‫ي و وراث ‌‬ ‫يعني‪ :‬پيننروز ‌‬
‫ت يننا از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن ماس ن ‌‬ ‫ت« آيننا از آ ‌‬ ‫ن كيسس ‌‬ ‫ت »از آ ‌‬ ‫ي آخر ‌‬ ‫سرا ‌‬
‫ن »رستگار‬ ‫ن« يعننني‪ :‬كننافرا ‌‬ ‫ن ستمكارا ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫شما؟ »ب ‌‬
‫ي‬
‫ش را بنننرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي عزوجنننل ‌وعننند ‌‬ ‫ي! خننندا ‌‬ ‫يشسسوند« آر ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي مخالفننان ‌‬
‫ش‬ ‫نها ‌‬ ‫ش محقق‌ كننرد و او را بننر سننرزمي ‌‬ ‫پيننامبر ‌‬
‫ي گشنننود و او را بنننر‬ ‫يو ‌‬ ‫ه را بنننرا ‌‬ ‫ه مك ‌‬ ‫مسنننلط گردانيننند ‌‬
‫ب مسننلط‬ ‫هالعننر ‌‬ ‫ب و بر كل ‌جزير ‌‬ ‫ش غال ‌‬ ‫ن قوم ‌‬ ‫بكنندگا ‌‬ ‫تكذي ‌‬
‫ي داد و بعداز‬ ‫تص رو ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه اينها در حيا ‌‬ ‫گردانيد و هم ‌‬
‫ن نينننز‪ ،‬شنننهرها و‬ ‫ن خلفننناي ‌ايشنننا ‌‬ ‫ن در دورا ‌‬‫ت ايشنننا ‌‬ ‫حينننا ‌‬
‫ي فتح ‌گرديد‪.‬‬ ‫گ ديگر ‌‬‫ي بزر ‌‬ ‫قلمروها ‌‬
‫ي انننذار و‬‫ي ادب ‌‬
‫هها ‌‬ ‫ي از شننيو ‌‬ ‫ن يك ‌‬‫ي سننبحا ‌‬‫ه خنندا ‌‬ ‫ن آي ‌‬
‫در اي ‌‬
‫ن كنننري ‌‬
‫م‬ ‫ت و در قنننرآ ‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫ه تعجينننز و تحننند ‌‬ ‫هشننندار را ك ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫هكار برد ‌‬
‫ي نيز دارد‪ ،‬ب ‌‬‫ي ديگر ‌‬ ‫هها ‌‬‫نمون ‌‬

‫عِمِهصْم َوَهصَذا‬ ‫لص ِبَز ْ‬ ‫صصصيًبا َفَقصصاُلوا َهصَذا ِّ‬ ‫ث َواَْلْنَعاِم َن ِ‬ ‫حْر ِ‬ ‫ن اْل َ‬ ‫ل ِمّما َذَرَأ ِم َ‬ ‫جَعُلوا ِّ‬ ‫َو َ‬
‫صصُل ِإَلصصى‬
‫لص َفُهصَو َي ِ‬ ‫ن ِّ‬ ‫لص َوَمصصا َكصصا َ‬‫صصُل ِإَلصصى ا ِّ‬ ‫ل َي ِ‬ ‫شصَرَكاِئِهْم َف َ‬ ‫ن ِل ُ‬ ‫ِلشَُرَكاِئَنا َفَما َكا َ‬
‫ن )‪(136‬‬ ‫حُكُمو َ‬ ‫ساَء َما َي ْ‬ ‫شَُرَكاِئِهْم َ‬
‫ي را كه‌‬ ‫ل اننواعي‌ چنند از احكنام ‌‬ ‫ي عنزوج ‌‬ ‫ل‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ت ذي ‌‬ ‫در آيا ‌‬
‫ع كننرده ‌بودننند‪ ،‬در ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي خننود اخننترا ‌‬ ‫ت بننرا ‌‬ ‫ل جنناهلي ‌‬ ‫اه ‌‬
‫يخداونسسد‬ ‫ت اس نت‌ از‪» :‬و برا ‌‬ ‫ل عبننار ‌‬ ‫ع او ‌‬ ‫ه نو ‌‬ ‫يگذارد‪ ،‬ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫هاسسس ‌‬ ‫ه خسسود او آفريد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت و چهارپايسسان ‌‬ ‫از زراع ‌‬
‫ه پندار خود گفتنسسد كسسه‪ :‬اين‌‬ ‫ل شدند و ب ‌‬ ‫ي قائ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ي شركايي‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫م برا ‌‬ ‫ن سه ‌‬ ‫ت و اي ‌‬ ‫ي الله اس ‌‬ ‫م برا ‌‬ ‫سه ‌‬
‫ي خداوننند‪ ‬از‬ ‫ب بننرا ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬كفار عننر ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ما مقرر كرد ‌‬
‫ي چهارپايننا ‌‬
‫ن‬ ‫لها ‌‬ ‫ه درختننان ‌و نس ن ‌‬ ‫ت و ميننو ‌‬ ‫ه خود از كش ن ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫نو‬ ‫ف مسننكينا ‌‬ ‫ن را صننر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي مقننرر كننرد ‌‬ ‫ه‪ ،‬سننهم ‌‬ ‫آفرينند ‌‬
‫ل خننود نيننز‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ي خدايا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬همي ‌‬ ‫ميهمانان ‌م ‌‬
‫ن بتننان‌‬ ‫ف متوليننا ‌‬ ‫ن را صر ‌‬ ‫ه وآ ‌‬ ‫ن اشيا مقرر كرد ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ن امننوال ‌اختصننا ‌‬
‫ص‬ ‫يكردند و چو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ن آستا ‌‬ ‫و خدمتكارا ‌‬
‫ي خندا مقننرر‬ ‫ه بنرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشند؛ از سننهم ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن تمننا ‌‬ ‫ه بتا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يافت ‌‬
‫يافزودننند و‬ ‫نم ‌‬ ‫ف بتا ‌‬ ‫ه مصار ‌‬ ‫ه وجو ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬برداشت ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ي از‬ ‫ت‪ .‬يا اگر چيز ‌‬ ‫ينياز اس ‌‬ ‫ن وجوه ‌ب ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬خداوند از اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫نرا به‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫يآميخ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن در ه ‌‬ ‫م بتننا ‌‬ ‫م خداوننند‪ ‬در سننه ‌‬ ‫سننه ‌‬
‫ي ننندارد‪ .‬ولي‌‬ ‫ن نياز ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬خدا بدا ‌‬ ‫هوم ‌‬ ‫ل خود واگذاشت ‌‬ ‫حا ‌‬
‫ن را‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫يآميخ ‌‬ ‫م خداوننند‪ ‬در م ‌‬ ‫م بتننان ‌در سننه ‌‬ ‫اگر از سننه ‌‬
‫س آنچه‌‬ ‫ن نيازمندننند‪» .‬پ ‌‬ ‫ن بنندا ‌‬ ‫يگفتننند‪ :‬بتننا ‌‬ ‫هوم ‌‬ ‫جنندا كننرد ‌‬
‫يرسسسيد« يعننني‪ :‬به‌‬ ‫ه خسسدا نم ‌‬ ‫ن بود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ص شركايشا ‌‬ ‫خا ‌‬
‫ل در آنهننا را‬ ‫ف امننوا ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬صننر ‌‬ ‫يرسننيد ك ‌‬ ‫مصارفي ‌نم ‌‬
 ‫م و اطعننام‌‬ ‫هرح ‌‬‫ه‪ ،‬صننل ‌‬ ‫ه‪ ،‬همچننون ‌صنندق ‌‬ ‫ع گردانينند ‌‬ ‫مشننرو ‌‬
‫ي آنسسان‬ ‫ه شسسركا ‌‬ ‫ص خدا بسسود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه خا ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫ن »ول ‌‬ ‫ميهما ‌‬
‫ه دسننتگا ‌‬
‫ه‬ ‫ف مربننوط ب ‌‬ ‫ن را در مصننار ‌‬ ‫يرسسسيد« يعننني‪ :‬آ ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ه بسسسد حكم‌‬ ‫يكردنننند »چ ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ن مصنننر ‌‬ ‫تسنننالرا ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫بتنننا ‌‬
‫ي سبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ل خود را بر خدا ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ه خدايا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكنند« در اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهننند‪.‬‬ ‫ق توانا ترجيح‌ م ‌‬ ‫ن را بر خال ‌‬ ‫ي ناتوا ‌‬ ‫ه و مخلوق ‌‬ ‫برگزيد ‌‬
‫ل‪ ،‬صننرفا بننر پننندار غلننط آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن و اعما ‌‬ ‫ه سخنا ‌‬ ‫نگون ‌‬‫قطعا اي ‌‬
‫ه‪ ،‬ن ‌‬
‫ه‬ ‫ن امننر كننرد ‌‬ ‫ه آنهننا را بنندا ‌‬‫ه خداوننند‪ ‬ن ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫متكي‌ اس ن ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ع گردانيد ‌‬ ‫ن مشرو ‌‬ ‫ي را برايشا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫مبند ‌‬ ‫همچو تقسي ‌‬

‫سصوا‬ ‫شصَرَكاُؤُهْم ِلُيْرُدوُهصْم َوِلَيْلِب ُ‬ ‫ن َقْتصَل َأْوَلِدِهصْم ُ‬ ‫شصِرِكي َ‬‫ن اْلُم ْ‬ ‫ن ِلَكِثيٍر ِمص َ‬ ‫ك َزّي َ‬ ‫َوكََذِل َ‬
‫ن )‪(137‬‬ ‫ل َما َفَعُلوُه َفَذْرُهْم َوَما َيْفَتُرو َ‬ ‫شاَء ا ُّ‬ ‫عَلْيِهْم ِديَنُهْم َوَلْو َ‬ ‫َ‬
‫ت بننود‬ ‫ه اهل‌ جاهليت‌ عبننار ‌‬ ‫عكرد ‌‬ ‫م اخترا ‌‬ ‫م از احكا ‌‬ ‫ع دو ‌‬ ‫نو ‌‬
‫ن سننهمي‌‬ ‫ص داد ‌‬ ‫ن اختصننا ‌‬ ‫ه شننياطي ‌‬ ‫ه« ك ‌‬ ‫ن گسسون ‌‬ ‫از‪» :‬و اي ‌‬
‫ن را در چشننم ‌مشننركان‌‬ ‫ي بتا ‌‬ ‫ي خدا‪ ‬و سهمي‌ ديگر برا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي از‬ ‫ن در نظسسر بسسسيار ‌‬ ‫ه »شركايشا ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫آراستند‪ ،‬همي ‌‬
‫ن را آراسسستند« يعننني‪ :‬شننياطين‌‬ ‫ل فرزندانشسسا ‌‬ ‫ن قت ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه دادنند‬ ‫ن نيكنو جلنو ‌‬ ‫م و دلشنا ‌‬ ‫ت را نيز در چش ‌‬ ‫ل زش ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫نو‬ ‫ن دخننترا ‌‬ ‫م‪ ،‬آ ‌‬ ‫ك كنند« يعني‪ :‬تا سرانجا ‌‬ ‫ن را هل ‌‬ ‫»تا آنا ‌‬
‫هگوركرد ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬ ‫ن و زننند ‌‬ ‫ه را هلك ‌كنننند‪ ،‬بننا كشننت ‌‬ ‫يگنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫پسرا ‌‬
‫هكردنشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن را بننا گمرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬مشننركا ‌‬ ‫ن‪ .‬يننا شننياطي ‌‬ ‫ق آنننا ‌‬ ‫هناح ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م و برهسسسم‬ ‫ه« و دره ‌‬ ‫ك و ننننابود كننننند »و تسسسا مشسسستب ‌‬ ‫هل ‌‬
‫ن را« و در نننتيج ‌‬
‫ه‬ ‫نشسسا ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫ن »بر آنسسا ‌‬ ‫‌»سازند« شياطي ‌‬
‫ت‪ ،‬بننا آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ع اس ن ‌‬ ‫ن مشننرو ‌‬ ‫ه كه ‌برايشننا ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ن نتوانند ميا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫هاننند ‪:‬مننراد از‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫ق بگذارننند‪ .‬بعضن ‌‬ ‫ت‪ ،‬فر ‌‬ ‫ع نيس ‌‬ ‫كه‌ مشرو ‌‬
‫هداران‌ اننند‬ ‫ن و پننرد ‌‬ ‫ن از كاهنننا ‌‬ ‫ن بتا ‌‬ ‫شركا در اينجا‪ ،‬خدمتكارا ‌‬
‫ي يا به ‌اسار ‌‬
‫ت‬ ‫م نيازمند ‌‬ ‫ن را از بي ‌‬ ‫ن دخترا ‌‬ ‫هگور كرد ‌‬ ‫هب ‌‬‫كه ‌زند ‌‬
‫ي‪ ،‬در‬ ‫م فقر و درويشنن ‌‬ ‫ن را از بي ‌‬ ‫ن آنها و كشتن ‌فرزندا ‌‬ ‫درآمد ‌‬
‫ي‬
‫م خنندا ‌‬ ‫هنننا ‌‬ ‫ن طننور ب ‌‬ ‫يآراسننتند‪ .‬همي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ل مشركا ‌‬ ‫مود ‌‬ ‫چش ‌‬
‫ي‬‫ن تعداد )عنندد ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه اگر ب ‌‬ ‫يكردند ك ‌‬ ‫گ سوگند ياد م ‌‬ ‫بزر ‌‬
 ‫ي از‬ ‫يكردند( از اولد پسننر عنننايت‌ نماينند‪ ،‬يك ‌‬ ‫ن را ذكر م ‌‬ ‫معي ‌‬
‫ب‪ ،‬چنين‌‬ ‫ه عبنندالمطل ‌‬ ‫نك ‌‬‫يكنند چنننا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي او قربان ‌‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫مص برآمنند‪ ،‬و‬ ‫م عبدالله پدر پيامبر اكننر ‌‬ ‫هنا ‌‬‫هب ‌‬ ‫نذر كرد و قرع ‌‬
‫ف شنند‬ ‫ي منصر ‌‬ ‫حو ‌‬‫ن صد شتر‪ ،‬از ذب ‌‬ ‫م او با فديه ‌داد ‌‬ ‫سرانجا ‌‬
‫يكردند« يعننني‪ :‬اين‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫يخواس ‌‬ ‫»و اگر خدا م ‌‬
‫يخداوننند‪ ‬سننرزد‪ ،‬بننر‬ ‫ه تكوين ‌‬ ‫ه اراد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ت از سننو ‌‬ ‫جناي ‌‬
‫ن را‬ ‫س آنا ‌‬‫ن داناتر است‌ »پ ‌‬ ‫هآ ‌‬‫ه او خود ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س حكمت ‌‬ ‫اسا ‌‬
‫نو‬ ‫يبندنسسسد واگسسسذار« يعنننني‪ :‬آننننا ‌‬ ‫ه افسسسترا م ‌‬ ‫بسسسا آنچ ‌‬
‫ن؛ زيننرا اين‌‬‫ن را رهننا ك ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ن بننر خنندا ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫افترابست ‌‬
‫يرساند‪.‬‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه تو زيان ‌‬ ‫اعمالشان ب ‌‬

‫عِمِهْم َوَأْنَعاٌم حُّرَم ْ‬

‫ت‬ ‫شاُء ِبَز ْ‬ ‫ن َن َ‬
‫طَعُمَها ِإّل َم ْ‬ ‫جٌر َل َي ْ‬ ‫حْ‬ ‫ث ِ‬ ‫حْر ٌ‬‫َوَقاُلوا َهِذِه َأْنَعاٌم َو َ‬
‫جِزيِهْم ِبَما َكاُنوا‬ ‫سَي ْ‬ ‫عَلْيِه َ‬ ‫عَلْيَها اْفِتَراءً َ‬ ‫ل َ‬ ‫سَم ا ِّ‬‫نا ْ‬ ‫ظُهوُرَها َوَأْنَعاٌم َل َيْذُكُرو َ‬ ‫ُ‬
‫ن )‪(138‬‬ ‫َيْفَتُرو َ‬
‫ن بود‪» :‬و‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ي اهل‌ جاهلي ‌‬ ‫م ساختگ ‌‬ ‫ع احكا ‌‬ ‫م از انوا ‌‬ ‫ع سو ‌‬ ‫نو ‌‬
‫ت« يعني‪:‬‬ ‫ع اس ‌‬ ‫ت ممنو ‌‬ ‫ن و زراع ‌‬ ‫گفتند‪ :‬اين ‌چهارپايا ‌‬
‫ن منا اختصنا ‌‬
‫ص‬ ‫ه بتنا ‌‬ ‫ت زينرا ب ‌‬ ‫ه( اسن ‌‬ ‫ع )قرنطين ‌‬ ‫م و ممنو ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫س نبايسسد از‬ ‫چك ‌‬ ‫م‪ ،‬هي ‌‬ ‫ه ما بخواهي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫دارد »و جز كس ‌‬
‫نو‬‫ن بتا ‌‬ ‫ن خدمتگزارا ‌‬ ‫ن« و آنا ‌‬ ‫هزعم ‌خودشا ‌‬ ‫ن بخورد‪ ،‬ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ل را‬ ‫ه از آن ‌امننوا ‌‬ ‫ه منحصننرا حق‌ اسننتفاد ‌‬ ‫ن بودننند ك ‌‬ ‫مننردا ‌‬
‫ه سسسواري‌ بسسر‬ ‫تك ‌‬ ‫ي ديگسسر اس س ‌‬ ‫داشننتند »و چهارپايسسان ‌‬
‫ت از‪:‬‬ ‫ت اس ن ‌‬ ‫ن عبننار ‌‬ ‫ت« و آ ‌‬ ‫هاسس ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫ت آنهسسا حسسرا ‌‬ ‫پشس ‌‬
‫هنننوعي ‌تننوت ‌‬
‫م‬ ‫هب ‌‬ ‫م« ك ‌‬ ‫ه« و »حننا ‌‬ ‫ه«‪» ،‬سننائب ‌‬ ‫ت »بحيننر ‌‬ ‫حيوانننا ‌‬
‫ي يننا حم ‌‬
‫ل‬ ‫ت‪ ،‬سننوار ‌‬ ‫ي جهننال ‌‬ ‫س از رو ‌‬ ‫ي بودننند‪ .‬پ ‌‬
‫‪1‬‬
‫عصر جاهل ‌‬
‫يكردنننند »و‬ ‫مم ‌‬ ‫ن را تحنننري ‌‬ ‫ن ننننوع ‌از چهارپاينننا ‌‬ ‫بنننار بنننر اي ‌‬
‫م خسسدا را بسسر آنهسسا‬ ‫ه نسسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫ن ديگسسر ‌‬ ‫چهارپايسسا ‌‬
‫ه در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن ذكرشنند ‌‬ ‫م از چهارپايننا ‌‬ ‫ع سننو ‌‬ ‫ن نننو ‌‬ ‫يگيرند« اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫هنننا ‌‬
‫م‬ ‫ه آنهننا را ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت از‪ :‬چهارپاياني‌ اس ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫آي ‌‬
‫هنننام ‌خداوننند‪.‬‬ ‫هب ‌‬ ‫يكردننند‪ ،‬ن ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ن ذب ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ن و بننرا ‌‬ ‫بتانشننا ‌‬

‫ه تفسير »مائده‪.«‌103/‬‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ن سننوار بننر‬‫ي آننا ‌‬
‫ه حننت ‌‬
‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هاند‪ :‬مراد آي ‌‬ ‫ي گفت ‌‬‫بعض ‌‬
‫يرفتند تا بننر پشنت‌ آنهننا‬ ‫م نم ‌‬‫جه ‌‬ ‫كح ‌‬ ‫ه مناس ‌‬ ‫نب ‌‬‫ن چهارپايا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ض افترا بسسر خسسدا« يعننني‪ :‬در‬ ‫همح ‌‬ ‫م خدا‪ ‬را ببرننند »ب ‌‬ ‫نا ‌‬
‫غ گنو‬ ‫ت‪ ،‬درو ‌‬ ‫ن خدا‪ ‬اس ‌‬ ‫ل از دي ‌‬‫ن اعما ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ي خود ك ‌‬ ‫ن ادعا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن را‬ ‫ي آنسسا ‌‬‫هزود ‌‬ ‫يبستند »خداوند ب ‌‬ ‫ه و بر خدا افترا م ‌‬ ‫بود ‌‬
‫يبستند‪ ،‬جزا خواهد داد«‪.‬‬ ‫ه افترا م ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫در برابر آنچ ‌‬

‫جنَصصا َوِإ ْ‬
‫ن‬ ‫عَلصصى َأْزَوا ِ‬ ‫حصّرٌم َ‬ ‫ص صٌة ِل صُذُكوِرَنا َوُم َ‬ ‫خاِل َ‬ ‫ن َهِذِه اَْلْنَعصصاِم َ‬ ‫طو ِ‬ ‫َوَقاُلوا َما ِفي ُب ُ‬
‫عِليٌم )‪(139‬‬ ‫حِكيٌم َ‬ ‫صَفُهْم ِإّنُه َ‬ ‫جِزيِهْم َو ْ‬ ‫سَي ْ‬‫شَرَكاُء َ‬ ‫ن َمْيَتًة َفُهْم ِفيِه ُ‬ ‫َيكُ ْ‬
‫ت« مراد‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن چهارپايا ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫ه در شك ‌‬ ‫»و گفتند‪ :‬آنچ ‌‬
‫ه« بننود‬ ‫ه« و »سننائب ‌‬ ‫ن »بحيننر ‌‬ ‫م چهارپايننا ‌‬ ‫ي شننك ‌‬ ‫نهننا ‌‬ ‫آنهننا جني ‌‬
‫ل اس ‌‬
‫ت‬ ‫ي آنها حل ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬فقط برا ‌‬ ‫ن ماس ‌‬ ‫ص مردا ‌‬ ‫»خا ‌‬
‫ه زنننان‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ت« مرادشننا ‌‬ ‫م اس س ‌‬ ‫ن ما حرا ‌‬ ‫»و بر همسرا ‌‬
‫ن و مانننند آنهننا از زنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬همسننرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬خننواهرا ‌‬ ‫م از دخننترا ‌‬ ‫اع ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ت بود ك ‌‬ ‫ن حيوانا ‌‬ ‫ه مراد آيه‪ :‬شير آ ‌‬ ‫بودند‪ .‬بعضي‌ برآنند ك ‌‬
‫م گردانيدننند »و اگر‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ي زنا ‌‬ ‫ل و برا ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫ي مردا ‌‬ ‫را برا ‌‬
‫ن چهارپايننا ‌‬
‫ن‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه در شننك ‌‬ ‫مرده ‌باشد« يعني‪ :‬اگننر جنيني‌ ك ‌‬
‫ن« يعننني‪ :‬در‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫س آنسسان ‌هم ‌‬ ‫ه باشنند »پ ‌‬ ‫ت‪ ،‬مننرد ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫يخورند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن هر دو از آ ‌‬ ‫ه »شريكند« و مرد و ز ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫جني ‌‬
‫ه فرمود‪» :‬اگر گوسننفند‪،‬‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫سك رواي ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫نح ‌‬
‫ق‬ ‫يكردننند و فقننط مننردا ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫نرا ذب ‌‬ ‫يزايينند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن نننر م ‌‬ ‫جني ‌‬
‫يزاييد‪ ،‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن ماده ‌م ‌‬ ‫ن و اگر جني ‌‬ ‫ه زنا ‌‬ ‫ن را داشتند ن ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫تناو ‌‬
‫ه متولنند‬ ‫ن‪ ،‬مننرد ‌‬ ‫يكردننند و اگننر جني ‌‬ ‫ح نم ‌‬ ‫ه و ذب ‌‬ ‫را رهننا كننرد ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫نك ‌‬ ‫ك بودند چنننا ‌‬ ‫ن شري ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ن و زنا ‌‬ ‫يشد‪ ،‬مردا ‌‬ ‫م ‌‬
‫هزودي‌‬ ‫ت«‪» .‬خداونسسد ب ‌‬ ‫ه فرمنننوده ‌اسننن ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي در اي ‌‬ ‫تعنننال ‌‬
‫ي در برابننر‬ ‫هزود ‌‬ ‫ن را جزا خواهد داد« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫ف آنا ‌‬ ‫وص ‌‬
‫ي مناس ن ‌‬
‫ب‬ ‫ن سننزا ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫م اختراع ‌‬ ‫ن و احكننا ‌‬ ‫نسخنا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫لو‬ ‫ل و اقننوا ‌‬ ‫ت در افعننا ‌‬ ‫م« اس ن ‌‬ ‫خواهنند داد »زيسسرا او حكي ‌‬
‫ه واعمننال‌‬ ‫ه عقينند ‌‬ ‫ت« ب ‌‬ ‫ش »داناس ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ت و مقدرا ‌‬ ‫شريع ‌‬
‫ه كنناملترين‌‬
‫ه را ب ‌‬
‫ي هم ‌‬
‫س جننزا ‌‬
‫شپ ‌‬
‫ن خننوي ‌‬
‫خير و شننر بننندگا ‌‬
‫ه خواهد داد‪.‬‬‫وج ‌‬

‫لص اْفِتصَراًء‬
‫حّرُمصصوا َمصصا َرَزَقُهصُم ا ُّ‬
‫عْلصٍم َو َ‬‫سَفًها ِبَغْيِر ِ‬ ‫ن َقَتُلوا َأْوَلَدُهْم َ‬‫سَر اّلِذي َ‬ ‫خ ِ‬
‫َقْد َ‬
‫ن )‪(140‬‬ ‫ضّلوا َوَما َكاُنوا ُمْهَتِدي َ‬ ‫ل َقْد َ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫َ‬
‫ن خود را« يعننني‪ :‬دخننتران‌‬ ‫ه فرزندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫ن »از روي‌‬ ‫خننود را »كشسستند« بننا زنننده ‌بننه ‌گننور كردنشننا ‌‬
‫ي يننا شننرعي‬ ‫ت عقل ‌‬ ‫ي حج ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫ي« ن ‌‬ ‫ت و نسسادان ‌‬ ‫سسسفاه ‌‬
‫ي و نننادان ‌‬
‫ي‬ ‫مخرد ‌‬ ‫ي‪ ،‬ك ‌‬ ‫كمغز ‌‬ ‫‌»زيانكار شدند« سفاهت‪ :‬سب ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي ندانسننتند ك ‌‬ ‫م خرد ‌‬ ‫لوك ‌‬ ‫ي جه ‌‬ ‫ن از رو ‌‬ ‫ي! آنا ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪ ،‬نه‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ه فرزندانشننا ‌‬ ‫ه روزي ‌دهننند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫خداوننند‪ ‬اسنن ‌‬
‫ه را‬ ‫ه »آنچ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن »و« نيننز زيانكننار شنندند كسننان ‌‬ ‫خودشننا ‌‬
‫م كردنسسسد« از‬ ‫ه بسسسود‪ ،‬حسسسرا ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫خداونسسسد روزيشسسسا ‌‬
‫يناميدننند »از‬ ‫ه« م ‌‬ ‫ه« و »سننائب ‌‬ ‫ه آنها را »بحيننر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫چهارپايان ‌‬
‫چ چيننز از‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خداوند« زيننرا خنندا ‌‬ ‫ي افترا ب ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن گمسسراه‌‬ ‫ت آنا ‌‬ ‫ت »در حقيق ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م نكرد ‌‬ ‫ن اشيا را حرا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ب در اين‌‬ ‫ي راه ‌صننوا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه نبودنسسد« ب ‌‬ ‫شدند و راه ‌يافت ‌‬
‫ش‪.‬‬‫ي خوي ‌‬ ‫نها ‌‬ ‫م ساخت ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫ه فرمننود‪» :‬اگننر دوس نت‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت شد ‌‬
‫سك رواي ‌‬ ‫نعبا ‌‬‫از اب ‌‬
‫ت بعنند از‬
‫س آيننا ‌‬
‫يپ ‌‬ ‫ه شننو ‌‬ ‫ب آگننا ‌‬‫ت اعننرا ‌‬‫ه از جهننال ‌‬
‫يك ‌‬‫دار ‌‬
‫ن«‪.‬‬‫ن َقَتُلوا‪ (...‬را بخوا ‌‬
‫سَر اّلِذي َ‬ ‫ه انعام‪َ) :‬قْد َ‬
‫خ ِ‬ ‫م از سور ‌‬
‫صدوسو ‌‬

‫خَتِلًفصصا‬
‫ع ُم ْ‬‫خصَل َوالصّزْر َ‬ ‫ت َوالّن ْ‬‫شصصا ٍ‬
‫غْيصَر َمْعُرو َ‬ ‫ت َو َ‬ ‫شصصا ٍ‬‫ت َمْعُرو َ‬‫جّنصصا ٍ‬‫شَأ َ‬
‫َوُهَو اّلِذي َأْن َ‬
‫ن َثَمصِرِه ِإَذا َأْثَمصَر َوَآُتصوا‬‫شاِبٍه ُكُلوا ِمص ْ‬‫غْيَر ُمَت َ‬
‫شاِبًها َو َ‬ ‫ن ُمَت َ‬
‫ن َوالّرّما َ‬‫ُأكُُلُه َوالّزْيُتو َ‬
‫ن )‪(141‬‬ ‫سِرِفي َ‬‫ب اْلُم ْ‬ ‫ح ّ‬
‫سِرُفوا ِإّنُه َل ُي ِ‬‫صاِدِه َوَل ُت ْ‬
‫ح َ‬ ‫حّقُه َيْوَم َ‬
‫َ‬
‫تدار« يعننني‪:‬‬ ‫ي داربسسس ‌‬ ‫ه باغهسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت كسسس ‌‬ ‫»و اوسسس ‌‬
‫ت را« يعننني‪:‬‬ ‫ن داربسسس ‌‬ ‫ه بر سننتونها »و بدو ‌‬ ‫برداشته ‌شد ‌‬
‫ه بنننر سنننتونها‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫ه بنننر رو ‌‬ ‫ن فروگذاشنننت ‌‬ ‫درختنننا ‌‬
‫هقنننولي‪ :‬درختنننا ‌‬
‫ن‬ ‫برافراشنننته ‌نيسنننتند »پديسسسد آورد« ب ‌‬
‫ي زمين‌‬ ‫ه بننر رو ‌‬ ‫ت(‪ ،‬درختنناني‌ اسننت ‌ك ‌‬ ‫تدار )معروشا ‌‬ ‫داربس ‌‬
 ‫ه‪ ،‬يننا‬ ‫ه و خيننار و غيننر ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬مانننند انگننور و خربننز ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫په ‌‬
‫ن فننرو غلتنند و‬ ‫هها بننر آ ‌‬ ‫يشود تا شاخ ‌‬ ‫هوسيله ‌ستونها برپا م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ت(‪ ،‬درختننان ‌‬ ‫ن داربست ‌)غيرمعروشا ‌‬ ‫ن بدو ‌‬ ‫درختا ‌‬
‫ت خرمننا و سنناير‬ ‫ق خننود ايسننتاده ‌باشنند‪ ،‬مانننند درخ ‌‬ ‫بننر سننا ‌‬
‫ن خرمسسسا و‬ ‫ندار »و پديسسسد آورد درختسسسا ‌‬ ‫ن سنننتو ‌‬ ‫درختنننا ‌‬
‫ت« يعننني‪:‬‬ ‫ن اسس ‌‬ ‫ت آن ‌گوناگو ‌‬ ‫ه محصول ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫زراعت ‌‬
‫ه از آن‬ ‫يك ‌‬ ‫ه يا گوشننت ‌‬ ‫ن و دان ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت و ميو ‌‬ ‫م و لذ ‌‬ ‫بر وبار و طع ‌‬
‫ل بننا اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن خنندا ‌‬ ‫نسا ‌‬ ‫ت‪ .‬بدي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يخورند‪ ،‬گوناگو ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ع بشر آفريد ‌‬ ‫ي نو ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گوناگوني‌ طعمها و لذتهاي ‌‬
‫يگننذارد »و پديد آورد‬ ‫تم ‌‬ ‫ش من ‌‬ ‫ش را بر بننندگان ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫مهربان ‌‬
‫هاند«‬ ‫كديگر و غيرشبي ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه شبي ‌‬ ‫ن و انار را ك ‌‬ ‫زيتو ‌‬
‫ه )‪ (99‬گذش ن ‌‬
‫ت‬ ‫م در آي ‌‬ ‫ن مفاهي ‌‬ ‫مخود‪ .‬تفسير اي ‌‬ ‫گ و طع ‌‬ ‫در رن ‌‬
‫ن ميسسوه ‌داد« هرچننند كه‌‬ ‫ن چو ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫»بخوريد از ميو ‌‬
‫ن را در روز‬ ‫قآ ‌‬ ‫ه پختگي‌ نرسنننننننيد »و ح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن مينننننننو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه منننبي ‌‬
‫ن‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه قنننولي‪ :‬اي ‌‬ ‫ي از آن ‌بدهيسسد« ب ‌‬ ‫هبسسردار ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ه قولي ‌ديگننر‪ :‬بننر‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت و ميو ‌‬ ‫ت كش ‌‬ ‫ي زكا ‌‬ ‫ت ادا ‌‬ ‫فرضي ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ن كشت‌ و ميننو ‌‬ ‫ن و چيد ‌‬ ‫ت تا در روز درويد ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ك واج ‌‬ ‫مال ‌‬
‫ي از‬ ‫ن محصول‌ حاضننرند‪ ،‬مقنندار ‌‬ ‫ه بر سر چيد ‌‬ ‫بر مساكيني ‌ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ن بدهنند و آنننا ‌‬ ‫ك دسته ‌و مانند آ ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا ي ‌‬ ‫ك مش ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ن؛ چو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه و عننام‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫م ابننوحنيفه‪ :‬بننا تمسن ‌‬ ‫م نكننند‪ .‬امننا ‌‬ ‫محننرو ‌‬
‫ن منننورد از‬ ‫ن را در اي ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه بخنننار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ث نبنننو ‌‬ ‫ن حننندي ‌‬ ‫‌بنننود ‌‬
‫ت را در هننرآنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬پننرداخت‌ زكننا ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫نعمرك رواي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ن ن بجننز‬ ‫ي باشد يا غيرآ ‌‬ ‫ه مواد خوراك ‌‬ ‫يرويد‪ ،‬چ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫كه‌ از زمي ‌‬
‫ه خشك‌‬ ‫ه و انجير و شاخ ‌‬ ‫ت تاز ‌‬ ‫ك و سبزيجا ‌‬ ‫ف خش ‌‬ ‫م و عل ‌‬ ‫هيز ‌‬
‫يشكر ن ن واجب‌ دانسننت ‌‬
‫ه‬ ‫ن( و ن ‌‬ ‫يبوريا )اقارو ‌‬ ‫ت خرما و ن ‌‬ ‫درخ ‌‬
‫ن است‪» :‬در‬ ‫نعمرك اي ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ن حدي ‌‬ ‫ت‪ .‬آ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫يدهد‪ ،‬عشر است‌ و در آنچ ‌‬ ‫ن را آب ‌م ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه آسما ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫يشود‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫شآبيار ‌‬ ‫ه دلو و چرخ‌ آبك ‌‬ ‫ه شتر يا به ‌وسيل ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ف عشر اس ‌‬ ‫نص ‌‬
 ‫تو‬ ‫ت در كشن ‌‬ ‫ت كننه‪ :‬زكننا ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي جمهور فقهننا بننر اي ‌‬ ‫اما رأ ‌‬
‫ي‬
‫هبننردار ‌‬ ‫ه قابننل ‌بهر ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت‪ ،‬مگننر در آنچ ‌‬ ‫ب نيسنن ‌‬ ‫ه واج ‌‬ ‫ميننو ‌‬
‫ت ننن‬‫ن باشنند‪ .‬وقت‌ وجننوب ‌زكننا ‌‬ ‫هكننرد ‌‬ ‫ل ذخير ‌‬ ‫غننذايي‌ و قنناب ‌‬
‫ن يننا‬ ‫ي ابوحنيفه‪ :‬اس نت‌ ن ن روز چينند ‌‬ ‫ه همانا رأ ‌‬ ‫حك ‌‬ ‫ل راج ‌‬ ‫هقو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ف نكنيسسد« يعننني‪ :‬در‬ ‫ي اسسسرا ‌‬ ‫ت »ول ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫روز درو كننرد ‌‬
‫ن را‬ ‫فكارا ‌‬ ‫ه او اسسسسرا ‌‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن ينننا در صننندق ‌‬ ‫خنننورد ‌‬
‫ه و از حنند در‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ن حق‌ را پايمننا ‌‬ ‫ت ندارد« زيرا آنا ‌‬ ‫دوس ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫گذشت ‌‬
‫سصصِرُفوا‪(...‬‬‫ه )َوَل ُت ْ‬‫يگوينند‪ :‬آي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫ج در بيننا ‌‬ ‫نجننري ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي‬‫ه خرمننا ‌‬ ‫ل شنند ك ‌‬ ‫س ننناز ‌‬ ‫ن شننما ‌‬ ‫ه ثننابت ‌بننن ‌قيننس ‌ب ‌‬ ‫دربننار ‌‬
‫س امننروز نننزد من‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ن خننود را چينند و گفننت‪ :‬هي ‌‬ ‫نخلسننتا ‌‬
‫م پس‌ تننا شننامگا ‌‬
‫ه‬ ‫يكن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه او را اطعننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآينند مگننر اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه هيچ‌ چيننز‬ ‫م كننرد ك ‌‬ ‫ي اطعننا ‌‬ ‫يا ‌‬‫تو دلباز ‌‬ ‫ن دس ‌‬ ‫م را با چنا ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ي نماند‪.‬‬ ‫ش باق ‌‬ ‫ي خود ‌‬ ‫برا ‌‬

‫طا ِ‬
‫ن‬ ‫ت الشّ صْي َ‬
‫ط صَوا ِ‬‫خُ‬‫ل ص َوَل َتّتِبُعصصوا ُ‬‫شا ُكُلوا ِمّما َرَزَقُكُم ا ُّ‬
‫حُموَلًة َوَفْر ً‬ ‫ن اَْلْنَعاِم َ‬ ‫َومِ َ‬
‫ن )‪(142‬‬ ‫عُدّو ُمِبي ٌ‬ ‫ِإّنهُ َلُكْم َ‬
‫شو‬ ‫ت بسسارك ‌‬ ‫ن‪ ،‬حيوانسسا ‌‬ ‫»و نيز پديد آورد از چهارپايا ‌‬
‫ه را« يعني‪ :‬خداوند متعننال‌‬ ‫ش دهند ‌‬ ‫ك و فر ‌‬ ‫ت كر ‌‬ ‫حيوانا ‌‬
‫ي را پدينند آورد‬ ‫ها ‌‬‫تگان ‌‬ ‫ف هش ن ‌‬ ‫ن‪ ،‬اصنننا ‌‬ ‫ي شما از چهارپايا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫هو‬ ‫ه باربردارننند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكننند‪ ،‬در حننال ‌‬ ‫ي ذكننر م ‌‬ ‫ه بعنند ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت امننا‬ ‫ي شننتر اسن ‌‬ ‫ي‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ن بننار ‌‬ ‫هاند‪ .‬حموله‪ :‬حينوا ‌‬ ‫شدهند ‌‬ ‫فر ‌‬
‫ن بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫كآ ‌‬ ‫م وكر ‌‬ ‫م از مو و پش ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫فرش‪ :‬حيواني‌ اس ‌‬
‫ه؛ شننترا ‌‬
‫ن‬ ‫هاننند‪ :‬حمننول ‌‬ ‫يسننازند‪ .‬بعضنني‌ گفت ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫خننود فننر ‌‬
‫ه بر آنها بننار حم ‌‬
‫ل‬ ‫لك ‌‬ ‫ن خردسا ‌‬ ‫ل اند وفرش‪ :‬شترا ‌‬ ‫گسا ‌‬ ‫بزر ‌‬
‫ن اشننياء »شسسما را روز ‌‬
‫ي‬ ‫ه الله« از اي ‌‬ ‫يشود »از آنچ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن پيسسرو ‌‬
‫ي‬ ‫ي شسسيطا ‌‬ ‫ت بخوريسسد و از گامهسسا ‌‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫هك ‌‬ ‫م آنچ ‌‬ ‫ن كردند؛ بننا تحننري ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫نك ‌‬‫نكنيد« چنا ‌‬
‫ه او حلل ‌نگردانينند ‌‬
‫ه‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ه و حلل ‌سنناخت ‌‬ ‫م نكننرد ‌‬ ‫‪ ‬حرا ‌‬
‫ت« پس‌‬ ‫ي آشسسكار اس س ‌‬ ‫ي شسسما دشسسمن ‌‬ ‫ه او برا ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫م و محكننو ‌‬
‫م‬ ‫ن مته ‌‬
‫ن را در امننر دينتننا ‌‬
‫ن لعي ‌‬
‫ه شننيطا ‌‬
‫هميشنن ‌‬
‫بدانيد‪.‬‬

‫حّرَم َأِم اُْلنَْثَيْي ِ‬

‫ن‬ ‫ن َ‬ ‫ن ُقْل َآلّذَكَرْي ِ‬ ‫ن اْلَمْعِز اْثَنْي ِ‬ ‫ن َوِم َ‬ ‫ن اْثَنْي ِ‬ ‫ضْأ ِ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ج ِم َ‬ ‫َثَماِنَيَة َأْزَوا ٍ‬
‫ن )‪(143‬‬ ‫صاِدِقي َ‬ ‫ن ُكْنُتْم َ‬ ‫ن َنّبُئوِني ِبِعْلٍم ِإ ْ‬ ‫حاُم اُْلْنَثَيْي ِ‬ ‫عَلْيِه َأْر َ‬ ‫ت َ‬ ‫شَتَمَل ْ‬ ‫َأّما ا ْ‬
‫ف و يننارانش‌‬ ‫ن عننو ‌‬ ‫ت‪ :‬مننالك‌ ب ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ه«‬ ‫ه« و »سننائب ‌‬ ‫ن »بحيننر ‌‬ ‫ن چهارپايننا ‌‬ ‫ه در شننكم ‌اي ‌‬ ‫گفتننند؛ آنچ ‌‬
‫تو‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ي آنها حل ‌‬ ‫ت‪ ،‬لذا فقط برا ‌‬ ‫ن ماس ‌‬ ‫ت خاص‌ مردا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل گرديد‪:‬‬ ‫س ناز ‌‬ ‫يباشد پ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن ما حرا ‌‬ ‫بر همسرا ‌‬
‫ت داراي‌‬ ‫ن بنناركش‌ و حيوانننا ‌‬ ‫ي شما از چهارپايا ‌‬ ‫»آفريد« برا ‌‬
‫ت فننرد را زيننرا‬ ‫ت را« يعني‪ :‬هش ‌‬ ‫ت جف ‌‬ ‫م »هش ‌‬ ‫ك و پش ‌‬ ‫كر ‌‬
‫ن«‬ ‫ن »زوجننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن ديگننر اسننت ‌و ب ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه جف ‌‬ ‫ك از نر و ماد ‌‬ ‫هري ‌‬
‫ه‪.‬‬ ‫م« نننر و منناد ‌‬ ‫يشننود »از گوسسفند دو قسس ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هم‌ گفت ‌‬
‫م« نننر و‬ ‫ماند »و از بز دو قس ‌‬ ‫ي پش ‌‬ ‫ن دارا ‌‬ ‫ضأن‪ :‬گوسفندا ‌‬
‫ي اسننت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬گوسننفند مننودار ‌‬ ‫ف ضننأ ‌‬ ‫ه‪ .‬معننز‪ :‬بننرخل ‌‬ ‫منناد ‌‬
‫ي پيننامبرص »آيسا خداونسسد‬ ‫ي كوتاهي‌ دارد »بگسسو« ا ‌‬ ‫گوشها ‌‬
‫ت؟«‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ه را حرا ‌‬ ‫ن دو ماد ‌‬ ‫ن دو نر را يا اي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ش و بننز‬ ‫چ و بز نننر و مننراد از دو منناده‪ :‬مي ‌‬ ‫مراد از دو نر‪ :‬قو ‌‬
‫ه در بسسر‬ ‫ن دو مسساد ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه رح ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ت »يسسا آنچ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫منناد ‌‬
‫ن در‬ ‫خ بر مشننركا ‌‬ ‫م؛ انكار و توبي ‌‬ ‫ناستفها ‌‬ ‫ت؟« اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫ش از‬ ‫ن بي ‌‬ ‫م حيوا ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعني‪ :‬آيا رح ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ن حيوانا ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫امر تحري ‌‬
‫ن را‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫س چننرا بعض ن ‌‬ ‫يگيرد پ ‌‬ ‫ه را دربر م ‌‬ ‫ك ماد ‌‬ ‫يك‌ نر يا ي ‌‬
‫هنظننر شننما منناد ‌‬
‫ه‬ ‫يگردانيد؟ اگننر ب ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫م و بعضي‌ را حل ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫ي‬‫ها ‌‬ ‫ن منناد ‌‬ ‫ت‪ ،‬بايد هننر حيننوا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ب حرم ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ن حيوا ‌‬ ‫بود ‌‬
‫ت‪ ،‬باينند هننر‬ ‫ت آن ‌اس ‌‬ ‫ب حرم ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫م باشد‪ ،‬و اگر نر بود ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫نآ ‌‬
‫ن‬ ‫م حيننوا ‌‬ ‫ه رح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م باشد‪ ،‬و اگر هر چيننز ‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫ن نر ‌‬ ‫حيوا ‌‬
‫م باشننند‪،‬‬ ‫نها حننرا ‌‬ ‫ه جني ‌‬ ‫س بايد هم ‌‬ ‫م باشد پ ‌‬ ‫يدارد حرا ‌‬ ‫رابرم ‌‬
‫س شننما هم ‌‬
‫ه‬ ‫س علت‌ و قيننا ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫ن منناد ‌‬ ‫ن حيننوا ‌‬ ‫نه‌ فقننط جني ‌‬
‫م خسسبر دهيسسد« يعننني‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي عل ‌‬ ‫ت‪» .‬مرا از رو ‌‬ ‫فاسد اسنن ‌‬
‫ي باشد لننذا هرگننا ‌‬
‫ه‬ ‫ه صادق ‌‬ ‫ه خبر خبردهند ‌‬ ‫ه مستند ب ‌‬ ‫علمي ‌ك ‌‬
 ‫ي صحيح‌ از كتب‌‬ ‫م نداريد پس‌ نقل ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫ي بر اي ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ل عقل ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫م و اسماعيل ن علیهما السلم ننن و‬ ‫ت ابراهي ‌‬ ‫الهي‌ يا از شريع ‌‬
‫ل بياوريننند »اگسسسر راسسسستگو‬ ‫م خداونننند متعنننا ‌‬ ‫ياز كل ‌‬ ‫دليل ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ل آنها را حرا ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هستيد« در اي ‌‬
‫م در منننورد آ ‌‬
‫ن‬ ‫ل از اسنننل ‌‬ ‫ب قب ‌‬ ‫ل اعنننرا ‌‬ ‫ه بينننانگر جه ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫اي ‌‬
‫يكردننند‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ن تحننري ‌‬ ‫ه بننر خننود از چهارپايننا ‌‬ ‫تك ‌‬‫چيزهايي‌ اس ‌‬
‫نون ‌‬
‫ه‬ ‫ن چهارپايننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬
‫يفرماينند‪ :‬مننا ن ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫يعني‌ خنندا ‌‬
‫ه آنها‬ ‫ه هم ‌‬ ‫م‪ ،‬بلك ‌‬‫هاي ‌‬
‫م نساخت ‌‬ ‫ج آنها را بر شما حرا ‌‬ ‫ي از نتا ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫م‪.‬‬
‫هاي ‌‬‫م آفريد ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫ي بن ‌‬ ‫هبردار ‌‬ ‫ي بهر ‌‬ ‫را برا ‌‬

‫ن َأّمصصا اشْصَتَمَلتْ‬ ‫حصّرَم َأِم اُْلْنَثَيْيص ِ‬‫ن َ‬ ‫ن ُقصْل َآلصّذَكَرْي ِ‬ ‫ن اْلَبَقِر اْثَنْيص ِ‬ ‫ن َوِم َ‬ ‫ن اِْلِبِل اْثَنْي ِ‬
‫َومِ َ‬
‫ن اْفَت صَرى‬ ‫ظَلُم ِمّم ص ِ‬ ‫ن َأ ْ‬ ‫ل ِبَهَذا َفَم ْ‬‫صاُكُم ا ُّ‬ ‫شَهَداَء ِإْذ َو ّ‬ ‫ن َأْم ُكْنُتْم ُ‬ ‫حاُم اُْلْنَثَيْي ِ‬
‫عَلْيِه َأْر َ‬
‫َ‬
‫ن )‪(144‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬ ‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم ال ّ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫عْلٍم ِإ ّ‬ ‫س ِبَغْيِر ِ‬ ‫ضّل الّنا َ‬ ‫ل َكِذًبا ِلُي ِ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫َ‬
‫م«‬ ‫م و از گسساو دو قس س ‌‬ ‫ن از شسستر دو قس س ‌‬ ‫»و همچني ‌‬
‫ه »آفريد‪ .‬بگو« اي ‌پيامبرص »آيا نرهسساي‌‬ ‫يعني‪ :‬نر و ماد ‌‬
‫ي آنها را‪ ،‬يسسا آنچه‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت يا ماد ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫آنها را حرا ‌‬
‫ت؟«‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ه در بسسر گسسرفت ‌‬ ‫ن دو مسساد ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫مهسسا ‌‬ ‫ه رح ‌‬ ‫را ك ‌‬
‫س حننال‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ي و توبيخ ‌‬ ‫ل انكار ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫م همچو ‌‬ ‫استفها ‌‬
‫ياي‌‬ ‫ل نقل ‌‬ ‫م ندارينننند‪ ،‬دلي ‌‬ ‫ن تحننننري ‌‬ ‫ي بننننر اي ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ل عقل ‌‬ ‫كه‌ دلي ‌‬
‫ه خداونسسسد شسسسما را به‌ آن‌‬ ‫بياوريننند‪» :‬مگسسسر وقسسستي ‌ك ‌‬
‫ل مسننتند‬ ‫ش كرد‪ ،‬حاضر بوديد؟« يعننني‪ :‬اگننر دلي ‌‬ ‫سفار ‌‬
‫ه خداونند‪ ‬به‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت نداريند؛ آينا در هنگنام ‌‬ ‫ياي ‌در دسن ‌‬ ‫علم ‌‬
‫ه آنهننا را حننرا ‌‬
‫م‬ ‫م كرد‪ ،‬حاضر و شاهد بودينند ك ‌‬ ‫م حك ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫اي ‌‬
‫نهنگننا ‌‬
‫م‬ ‫ف در اي ‌‬ ‫نعننو ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ه مننال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اسنن ‌‬ ‫يپندارينند؟ نق ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪ :‬بگننو‪،‬‬ ‫ت‪ .‬رسننو ‌‬ ‫ي نگف ‌‬ ‫ت كرد و چيز ‌‬ ‫سكو ‌‬
‫ي گفت ‌‬
‫ن‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن حننرف ‌‬ ‫ت‪ :‬تو بگو‪ ،‬م ‌‬ ‫ي؟ گف ‌‬ ‫يگوي ‌‬ ‫چرا سخن ‌نم ‌‬
‫ه را‬ ‫ه آي ‌‬ ‫تص دنبنننال ‌‬ ‫م‪ .‬لنننذا آن ‌حضنننر ‌‬ ‫يشننننو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م‪ ،‬م ‌‬ ‫نننندار ‌‬
‫نك ‌‬
‫س‬ ‫ت از آ ‌‬ ‫ي سسستمكارتر اس س ‌‬ ‫ه كس ‌‬ ‫سچ ‌‬ ‫خواندند‪» :‬پ ‌‬
‫مو‬ ‫چ عل ‌‬ ‫يهي ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫غ بنسسسدد تسسسا مسسسرد ‌‬ ‫ه برخسسسدا درو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫چكننس ‌از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي بكشسساند؟« يعننني‪ :‬هي ‌‬ ‫ه گمراه ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫اطلع ‌‬
‫م گرداننند كه‌‬ ‫ي را حننرا ‌‬‫غ بننندد و چيننز ‌‬ ‫ه بننر خنندا‪ ‬درو ‌‬ ‫كس‌ ك ‌‬
‫غ و افننترا‬ ‫ه درو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬
‫ه‪ ،‬و بنناز آ ‌‬‫م نكرد ‌‬ ‫ن را حرا ‌‬ ‫يآ ‌‬‫ي تعال ‌‬ ‫بار ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ت دهنند‪ ،‬سننتمكارتر نيس نت‌ چنننا ‌‬ ‫ن نسننب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن خداونسسد قسسو ‌‬
‫م‬ ‫يگما ‌‬ ‫ن كردننند »ب ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ن مشننركا ‌‬ ‫رهبرا ‌‬
‫ه عل ‌‬
‫م‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫يكند« يعني‪ :‬كسان ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ه را هداي ‌‬ ‫مپيش ‌‬ ‫ست ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫يميرند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه بر كفر م ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يگرفت ‌‬ ‫ن پيش ‌‬ ‫ي برآ ‌‬ ‫و ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ب گرديد ‌‬ ‫م مرتك ‌‬ ‫از ست ‌‬
‫ي از‬ ‫ه چينننز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫ه كسننن ‌‬‫ه بينننانگر بنننزرگي‌ گننننا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي تحننري ‌‬
‫م‬ ‫ل و سند صننحيح ‌‬ ‫ن دلي ‌‬
‫ق تعالي‌ را بدو ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫آفريد ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫ن َمْيَتًة أَْو َدًمصصا‬ ‫ن َيُكو َ‬ ‫طَعُمُه ِإّل َأ ْ‬ ‫عٍم َي ْ‬ ‫طا ِ‬

‫عَلى َ‬ ‫حّرًما َ‬ ‫ي ُم َ‬ ‫ي ِإَل ّ‬‫حَ‬ ‫جُد ِفي َما ُأو ِ‬ ‫ُقْل َل َأ ِ‬
‫غْي صَر‬ ‫طّر َ‬ ‫ضص ُ‬ ‫نا ْ‬ ‫ل ِبِه َفَم ِ‬ ‫سًقا ُأِهّل ِلَغْيِر ا ِّ‬ ‫س َأْو ِف ْ‬ ‫ج ٌ‬ ‫خْنِزيٍر َفِإّنُه ِر ْ‬ ‫حَم ِ‬ ‫حا َأْو َل ْ‬ ‫َمسُْفو ً‬
‫حيٌم )‪(145‬‬ ‫غُفوٌر َر ِ‬ ‫ك َ‬ ‫ن َرّب َ‬‫عاٍد َفِإ ّ‬ ‫غ َوَل َ‬ ‫َبا ٍ‬
‫ت«‬ ‫هاس ‌‬ ‫ي شد ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي پيامبرص »در آنچ ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ه‪ ،‬چيزهننايي‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ه ن زيرا بعد از نزو ‌‬ ‫ل اين ‌آي ‌‬ ‫ت نزو ‌‬ ‫تا ساع ‌‬
‫ن را‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چچيسسز بسسر خورنسسد ‌‬ ‫م گرديننند نننن »هي ‌‬ ‫حنننرا ‌‬
‫يها‪ .‬يننا‬ ‫م« از خوردنيها و آشاميدن ‌‬ ‫يياب ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫يخورد حرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي شنند ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫ن از قننرآ ‌‬ ‫ه بر م ‌‬ ‫ن است‪ :‬درآنچ ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫معن ‌‬
‫ق سنننن ‌‬
‫ت‬ ‫ي از طنننري ‌‬ ‫م زينننرا وح ‌‬ ‫ييننناب ‌‬ ‫چ چينننز حنننرامي‌ نم ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ه بننر‬ ‫ن اسننت‪ :‬در آنچ ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫م گردانينند‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫چيزهايي‌ را حرا ‌‬
‫ت‪ ،‬هيچ‌ چيننز حننرام ‌‬
‫ي‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن وحي‌ شد ‌‬ ‫ن در مورد چهارپايا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت از‬ ‫ه مسسردار باشسسد« مننردار‪ :‬عبننار ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م »مگر آ ‌‬ ‫يياب ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه باشننند »يسسسا‬ ‫ح نشننند ‌‬ ‫ه ذب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫لگوشنننت ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫حينننوا ‌‬
‫ه؛ چننو ‌‬
‫ن‬ ‫ن غيننر ريخت ‌‬ ‫ن اما خننو ‌‬ ‫ن روا ‌‬ ‫ه« يعني‪ :‬خو ‌‬ ‫نريخت ‌‬ ‫خو ‌‬
‫يماننند و خننو ‌‬
‫ن‬ ‫يم ‌‬ ‫ن باق ‌‬ ‫ح در عروق ‌حيوا ‌‬ ‫ه بعد از ذب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫خون ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬ ‫ت حيننوا ‌‬ ‫ه از گوش ‌‬ ‫ل )جگر و سپرز( و آنچ ‌‬ ‫كبد و طحا ‌‬
‫ح اسنننت‌ »يا‬ ‫ه و مبا ‌‬ ‫ه‪ ،‬بخشود ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن آغشت ‌‬ ‫ه خو ‌‬ ‫حب ‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ك »پليسسد اسس ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬خننو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ك زيرا ك ‌‬ ‫ت خو ‌‬ ‫گوش ‌‬
‫م غيرخسسدا‬ ‫ح نسسا ‌‬ ‫م ذب ‌‬ ‫ههنگسسا ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ي فس ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يا آنچ ‌‬
 ‫ح شننده‌‬ ‫ن ذب ‌‬ ‫م بتننا ‌‬ ‫هنننا ‌‬ ‫ه باشسسد« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ن بسسرد ‌‬ ‫بر آ ‌‬
‫قو‬ ‫ن در فسن ‌‬ ‫ب فننروروي ‌مننرتكب‌ آ ‌‬ ‫ن كار به ‌سب ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫باشد‪ .‬ك ‌‬
‫نعمر و عايشه‬ ‫س‪ ،‬اب ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫ه شد‪ .‬از اب ‌‬ ‫ي‪ ،‬فسق‌ ناميد ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ي‬ ‫ه خننندا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه فرمودنننند‪» :‬جنننز آنچ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسننن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫‪ ‬رواي ‌‬
‫ي وجننود‬ ‫م ديگننر ‌‬ ‫چ حننرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬هي ‌‬ ‫ه ذكننر كننرد ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫سننبحا ‌‬
‫حّرًما‪ ،(...‬بر انحصار‬ ‫ي ُم َ‬ ‫ي ِإَل ّ‬ ‫حَ‬ ‫جُد ِفي َما ُأو ِ‬ ‫ي! آيه‪ُ) :‬قْل َل َأ ِ‬ ‫ندارد«‪ .‬آر ‌‬
‫يكننرد ن ن اگننر اين‌ آيه‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه ذكر شد‪ ،‬دلل ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت در آنچ ‌‬ ‫محرما ‌‬
‫ن در‬ ‫ت‪ ،‬بعنند از آ ‌‬ ‫ه مكي‌ اس ن ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يبود ن امننا چننو ‌‬ ‫مكي ‌نم ‌‬
‫ه« چهننار چيننز ديگننر ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه »مننائد ‌‬ ‫ل سننور ‌‬ ‫ه با نننزو ‌‬ ‫ه منور ‌‬ ‫مدين ‌‬
‫ت‪ ،‬نيز بر‬ ‫ه( اس ‌‬ ‫ه و نطيح ‌‬ ‫ه‪ ،‬متردي ‌‬ ‫ه‪ ،‬موقوذ ‌‬ ‫ت از‪) :‬منخنق ‌‬ ‫عبار ‌‬
‫م هننر درننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه اينها‪ ،‬تحري ‌‬ ‫ه علو ‌‬ ‫ه شد‪ .‬ب ‌‬
‫‪1‬‬
‫ق اضاف ‌‬ ‫ت فو ‌‬ ‫محرما ‌‬
‫گ نيز در سنننت‌‬ ‫يوس ‌‬ ‫ل دار‪ ،‬خر اهل ‌‬ ‫ه چنگا ‌‬ ‫شدار‪ ،‬هر پرند ‌‬ ‫ني ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫س كس س ‌‬ ‫ت‪» .‬پ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ت رسننيد ‌‬ ‫هاثبننا ‌‬ ‫مص ب ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ه خوردن ‌اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي ناچار« ب ‌‬ ‫ه خواه ‌‬ ‫ي و زياد ‌‬ ‫ن سركش ‌‬ ‫بدو ‌‬
‫ص مضطر‬ ‫ت »گردد‪ ،‬قطعا پروردگار تو« بر شخ ‌‬ ‫محرما ‌‬
‫ل كننرد »آمرزند ‌‬
‫ه‬ ‫ه تننناو ‌‬ ‫ت يادشنند ‌‬ ‫ه از محرما ‌‬ ‫و ناچار چنانچ ‌‬
‫ت«‪.2‬‬ ‫ن اس ‌‬ ‫مهربا ‌‬
‫ل جنناهلي ‌‬
‫ت‬ ‫ه فرمود‪» :‬اه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫سك رواي ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫يدانسننتند و‬ ‫ي را پلينند م ‌‬ ‫يخوردننند و چيزهنناي ‌‬ ‫چيزهننايي‌ را م ‌‬
‫تو‬ ‫ش را بننرانگيخ ‌‬ ‫ي عزوجننل ‌پيننامبر ‌‬ ‫س خنندا ‌‬ ‫يخوردننند پ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫م خننود را‬ ‫ل و حننرا ‌‬ ‫ل خننود را حل ‌‬ ‫ل كننرد و حل ‌‬ ‫ش را ننناز ‌‬ ‫كتنناب ‌‬
‫ه‪،‬‬
‫ل گردانينند ‌‬ ‫ل حل ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫م نمننود لننذا آنچ ‌‬ ‫حننرا ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ت و آنچ ‌‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫ه‪ ،‬حرا ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ه را كه ‌حرا ‌‬ ‫ت و آنچ ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫حل ‌‬
‫ه را‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت‪ .‬آ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه‪ ،‬بخشود ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ن سكو ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ت نمود«‪.‬‬ ‫تلو ‌‬

‫ه«‪.‬‬
‫ه »مائد ‌‬
‫م از سور ‌‬‫ه سو ‌‬
‫ه تفسير آي ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ه)‬
‫ه« آي ‌‬
‫ه »بقننر ‌‬
‫ت »اضننطرار« در سننور ‌‬ ‫‪ 2‬تفسير »مضطر« و حال ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫‪ (173‬گذش ‌‬
 ‫عَلْيِه صمْ‬
‫حّرْمَنصصا َ‬ ‫ن اْلَبَق صِر َواْلَغَن صِم َ‬ ‫ظُف صٍر َوِم ص َ‬ ‫حّرْمَنصصا ُك صّل ِذي ُ‬ ‫ن َهصصاُدوا َ‬ ‫عَلصصى اّل صِذي َ‬ ‫َو َ‬
‫جَزْيَنصصاُهْم‬ ‫ك َ‬ ‫ظصٍم َذِلص َ‬ ‫ط ِبَع ْ‬ ‫خَتَل َ‬‫حَواَيا َأْو َما ا ْ‬ ‫ظُهوُرُهَما َأِو اْل َ‬ ‫ت ُ‬ ‫حَمَل ْ‬ ‫حوَمُهَما ِإّل َما َ‬ ‫شُ‬ ‫ُ‬
‫ن )‪(146‬‬ ‫صاِدُقو َ‬ ‫ِبَبْغِيِهْم َوِإّنا َل َ‬
‫ه را در تننورات‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يسننازد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ل روش ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه در اين‌ آيه‌‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬محرمننات ‌‬ ‫ن حرام ‌كننرد ‌‬ ‫بر يهوديا ‌‬
‫ي‬‫ه اسننتناد ‌‬ ‫ت از كجننا و بننا چ ‌‬ ‫ل جنناهلي ‌‬ ‫س اه ‌‬ ‫يشننود پ ‌‬ ‫ذكننر م ‌‬
‫ه تحننري ‌‬
‫م‬ ‫يك ‌‬ ‫م كردننند درحننال ‌‬ ‫ي را بر خود تحري ‌‬ ‫ي خاص ‌‬ ‫چيزها ‌‬
‫ن؟‬ ‫ه در قرآ ‌‬ ‫تون ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت آمد ‌‬ ‫ه درتورا ‌‬ ‫آنها ن ‌‬
‫م«‬ ‫م سسساختي ‌‬ ‫ي را حرا ‌‬ ‫ندار ‌‬ ‫»و بر يهود هر جانور ناخ ‌‬
‫ه گفننت‪» :‬مننراد از جننانور‬ ‫ت شننده ‌اسننت ‌ك ‌‬ ‫از مجاهنند رواي ‌‬
‫ن از هننم‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن پننا ‌‬ ‫ه انگشننتا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ندار‪ :‬هننر حيننواني‌ اسنن ‌‬ ‫ننناخ ‌‬
‫م شكافت ‌‬
‫ه‬ ‫ن آنها از ه ‌‬ ‫ه انگشتا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه نباشد زيرا حيوانات ‌‬ ‫‌شكافت ‌‬
‫يكننند‪ :‬چننو ‌‬
‫ن‬ ‫هم ‌‬ ‫ن حلل ‌بننود‪ .‬او اضنناف ‌‬ ‫ت‪ ،‬بننر يهوديننا ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫م شننكافته ‌اس نت‌‬ ‫ي و گنجش نك‌ از ه ‌‬ ‫غ خننانگ ‌‬ ‫ي مر ‌‬ ‫ن پا ‌‬ ‫انگشتا ‌‬
‫ن از گوش نت‌‬ ‫ل بود و يهوديا ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫ن‪ ،‬بر يهوديا ‌‬ ‫ن پرندگا ‌‬ ‫پس‌ اي ‌‬
‫غ و غنناز‪،‬‬ ‫ي شننتر‪ ،‬شننترمر ‌‬ ‫ف پننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يخوردننند امننا چننو ‌‬ ‫آنها م ‌‬
‫ه يننا‬ ‫ت‪ ،‬اينهننا و هننر پرننند ‌‬ ‫ه نيسن ‌‬ ‫هشنند ‌‬ ‫ن شكافت ‌‬ ‫ي انگشننتا ‌‬ ‫دارا ‌‬
‫ن از هم‌‬ ‫ه و انگشننتا ‌‬ ‫م( بننود ‌‬ ‫ل )س ‌‬ ‫ي سپ ‌‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن ديگر ‌‬ ‫حيوا ‌‬
‫م بننود«‪» .‬و از گاو و‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ي ندارند‪ ،‬بر آنننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هشد ‌‬ ‫شكافت ‌‬
‫م« كه‌‬ ‫مكسسردي ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫ن دو را بسسر آنسسا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫گوسسسفند‪ ،‬پي ‌‬
‫ي شننكمب ‌‬
‫ه‬ ‫ه بر رو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه رقيق ‌‬ ‫هها و پي ‌‬ ‫ه كلي ‌‬ ‫ت از‪ :‬پي ‌‬ ‫عبار ‌‬
‫ههننا و‬ ‫ت و رود ‌‬ ‫ه پشنن ‌‬ ‫ق تعننالي پي ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آنهننا قننراردارد‪ .‬آ ‌‬
‫ه فرمود‪» :‬مگر آنچه‌‬ ‫م استثنا كرد ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫استخوانها را از اي ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬يسسا آنچ ‌‬ ‫ههاسسس ‌‬ ‫ن دو‪ ،‬يسسا بسسر رود ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫بسسر پشسس ‌‬
‫نو‬ ‫ن حيننوا ‌‬ ‫ع بد ‌‬ ‫م مواض ‌‬ ‫ت« در تما ‌‬ ‫ن چسپيده ‌اس ‌‬ ‫استخوا ‌‬
‫م حيننننوا ‌‬
‫ن‬ ‫ند ‌‬ ‫ه اسننننتخوا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي زيننننرا دنب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه دنب ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ي‪ ،‬بننر يهوديننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه و چننرب ‌‬ ‫ع پي ‌‬ ‫ه نننو ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫چسپيد ‌‬
‫م »را بسسسسه ‌سسسسسزا ‌‬
‫ي‬ ‫ن« تحنننننري ‌‬ ‫م نيسنننننت ‌»اي ‌‬ ‫حنننننرا ‌‬
‫ن اشننيائي‌‬ ‫م« يعني‪ :‬اي ‌‬ ‫ن كيفر دادي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مكردنشا ‌‬ ‫ست ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫م نشنند ‌‬ ‫م اعل ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫م گردينند و در قننرآ ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫كه ‌بر يهوديا ‌‬
‫مو‬ ‫م و ست ‌‬‫ي بر ظل ‌‬ ‫ه كيفر ‌‬ ‫ه مثاب ‌‬ ‫ت اما ب ‌‬‫ههاس ‌‬ ‫اساسا از پاكيز ‌‬
‫ه شنند »و همانا مسسا‬ ‫م گردانينند ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬بر آنا ‌‬
‫تجاوز يهوديا ‌‬
‫ي فننوق‌ بننر‬ ‫م اشيا ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫ه پيرامو ‌‬ ‫يك ‌‬‫م« در خبر ‌‬ ‫راستگويي ‌‬
‫ه يعقنننو ‌‬
‫ب‬ ‫نك ‌‬ ‫ن پندارشنننا ‌‬ ‫س اي ‌‬
‫ه تنننو دادينننم ‌پ ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬‫يهودينننا ‌‬
‫ه بننود‪ ،‬اصننل درسن ‌‬
‫ت‬ ‫م كننرد ‌‬ ‫ل( آنهننا را بننر خننود حننرا ‌‬ ‫)اسرائي ‌‬
‫م‪،‬‬‫ن دادي ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫هب ‌‬‫يك ‌‬‫ن است‪ :‬مننا در كيفننر ‌‬ ‫ت‪ .‬يا معني‌ اي ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫م‪.‬‬‫ل هستي ‌‬ ‫عاد ‌‬

‫ن)‬‫جِرِمي َ‬
‫ن اْلَقْوِم اْلُم ْ‬
‫عِ‬ ‫سُه َ‬‫سَعٍة َوَل ُيَرّد َبْأ ُ‬
‫حَمٍة َوا ِ‬ ‫ك َفُقْل َرّبُكْم ُذو َر ْ‬ ‫ن َكّذُبو َ‬‫َفِإ ْ‬
‫‪(147‬‬
‫س اگر تو را دروغگو انگاشتند« يعني‪ :‬اگر يهوديننا ‌‬
‫ن‬ ‫»پ ‌‬
‫م‪ ،‬دروغگنننو‬ ‫ي نمنننودي ‌‬ ‫ه بنننه ‌تنننو وح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن امنننور ‌‬ ‫تنننو را در اي ‌‬
‫ه اقسننا ‌‬
‫م‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه چهارپايننا ‌‬ ‫شننمردند‪ ،‬يننا‪ :‬اگننر مشننركاني‌ ك ‌‬
‫م كردننند و‬ ‫ت )‪ 139‬نن ‪ (138‬تقسنني ‌‬ ‫ه در آيننا ‌‬ ‫ف ذكر شنند ‌‬ ‫مختل ‌‬
‫م پنداشننتند‪ ،‬تننو را‬ ‫ل و بعض ني‌ را حننرا ‌‬ ‫ي از آنهننا را حل ‌‬ ‫بعض ن ‌‬
‫دروغگو شمردند؛ »بگو‪ :‬پروردگار شما صاحب ‌رحمتي‌‬
‫ي او ب ‌‬
‫ه‬ ‫م و بردبننار ‌‬ ‫ت حل ‌‬ ‫ت اوس ن ‌‬ ‫ت« و از رحم ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫گسترد ‌‬
‫ت او از‬ ‫ي عقوب ‌‬ ‫ن »ول ‌‬ ‫ه كيفردادنتنننا ‌‬ ‫م شتابش ‌ب ‌‬ ‫شما و عد ‌‬
‫يشود« زيرا اگر سزاوار‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ن بازگرداند ‌‬ ‫ه مجرما ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫يآورد‬ ‫ن را بننر آنهننا فننرود م ‌‬ ‫ل باشننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن و عاج ‌‬ ‫ب شتابا ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ي فننريفت ‌‬
‫ه‬ ‫ي تعال ‌‬ ‫ه بار ‌‬ ‫ت واسع ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ن نبايد ب ‌‬ ‫غانگارا ‌‬ ‫س درو ‌‬ ‫پ ‌‬
‫هخاطر باشند‪.‬‬ ‫ش آسود ‌‬ ‫م عذاب ‌‬ ‫ه و از بي ‌‬ ‫شد ‌‬
‫م پيوسنن ‌‬
‫ت‬ ‫م و امينند( بننا ه ‌‬ ‫ب )بي ‌‬ ‫ب و تننرهي ‌‬ ‫ه تننرغي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ي از آيننا ‌‬
‫ت‬ ‫م در بسننيار ‌‬ ‫ن كننري ‌‬ ‫ن شيوه ‌قرآ ‌‬ ‫ه و اي ‌‬ ‫گردانيده ‌شد ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫آ ‌‬

‫يءٍ‬ ‫شص ْ‬
‫ن َ‬ ‫حّرْمَنصا ِمص ْ‬ ‫شصَرْكَنا َوَل َآَباُؤَنصا َوَل َ‬‫ل َما َأ ْ‬ ‫شاَء ا ُّ‬ ‫شَرُكوا َلْو َ‬ ‫ن َأ ْ‬
‫سَيُقوُل اّلِذي َ‬‫َ‬
‫جصصوُه‬
‫عْل صٍم َفُتخِْر ُ‬‫ن ِ‬‫عْنَدُكْم ِم ص ْ‬
‫سَنا ُقْل هَْل ِ‬‫حّتى َذاُقوا َبْأ َ‬ ‫ن َقْبِلِهْم َ‬‫ن ِم ْ‬‫ب اّلِذي َ‬
‫ك َكّذ َ‬
‫َكذَِل َ‬
‫ن )‪(148‬‬ ‫صو َ‬ ‫خُر ُ‬ ‫ن َأْنُتْم ِإّل َت ْ‬
‫ن َوِإ ْ‬
‫ظّ‬ ‫ن ِإّل ال ّ‬
‫ن َتّتِبُعو َ‬
‫َلَنا ِإ ْ‬
‫ن »بگوينسسد«‬ ‫ش و غيرآنننا ‌‬ ‫ن« قري ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫»زود باشد ك ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫يخواس ‌‬ ‫ه و شبهه ‌پراكني‪» :‬اگر خدا م ‌‬ ‫ل مناظر ‌‬ ‫بر سبي ‌‬
 ‫م و چيسسزي ‌را«‬ ‫يآوردي ‌‬ ‫ك نم ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫ه پدرانما ‌‬ ‫نه‌ ما و ن ‌‬
‫ن از اين‌‬ ‫ف مشننركا ‌‬ ‫م« هنند ‌‬ ‫يكسسردي ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫ه »تحري ‌‬ ‫خودسران ‌‬
‫ق است‌ و اگر ح ‌‬
‫ق‬ ‫هاند‪ ،‬ح ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ه آنچه ‌انجا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ي پدرانشننان ‌پيننامبران ‌‬
‫ي‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫نمي‌ بود‪ ،‬بايد خنندا ‌‬
‫ك تحننري ‌‬
‫م‬ ‫ك و تننر ‌‬ ‫ن شننر ‌‬ ‫ه فروگذاشننت ‌‬ ‫يفرستاد تننا آنهننا را ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه او‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ل نشنننمرد ‌‬ ‫ه و حل ‌‬ ‫م نگردانيننند ‌‬ ‫ه او حنننرا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ي چنين‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫س هرگننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬دسننتور دهننند پ ‌‬ ‫م گردانينند ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫ن راضنني‌‬ ‫ن اعمالشا ‌‬ ‫ه او از اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن معني‌ اس ‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫ه‪ ،‬اي ‌‬ ‫نكرد ‌‬
‫ه تكسسذيب‌‬ ‫نگسسون ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ت »پيشينيا ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫بود ‌‬
‫ه همچنننو‬ ‫م بنننا اسنننتناد ب ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫كردنسسد« يعنننني‪ :‬پيشينيانشنننا ‌‬
‫ن خويش‌ را تكذيب‌ كردند »تسسا‬ ‫ي‪ ،‬پيامبرا ‌‬ ‫ياساس ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫حج ‌‬
‫ش را بننر‬ ‫ب خننوي ‌‬ ‫ت ما را چشسسيدند« و عننذا ‌‬ ‫ن كه ‌عقوب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي‬
‫يبود‪ ،‬خدا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن درس ‌‬ ‫س اگر حجت ‌آنا ‌‬ ‫م‪ .‬پ ‌‬ ‫ن فرود آوردي ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يچشننانيد »بگو‪ :‬آيسسا نسسزد شسسما‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫ي ما آشكار كنيد« يعني‪ :‬آيننا‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫ت تا آ ‌‬ ‫ي هس ‌‬ ‫علم ‌‬
‫ه شننر ‌‬
‫ك‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ت داريد ك ‌‬ ‫ن امر در دس ‌‬ ‫دليلي‌ بر اي ‌‬
‫ي شما راضي ‌بننوده‬ ‫مسازيها ‌‬ ‫لسازيها و حرا ‌‬ ‫ه حل ‌‬ ‫شما و نيز ب ‌‬
‫ع فسنناد‬ ‫ف وقننو ‌‬ ‫ه صر ‌‬ ‫س بدانيد ك ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ت؟ قطعا چني ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ل از شما‬ ‫ي خداوند متعا ‌‬ ‫ه بر خشنود ‌‬ ‫چوج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ي شما‪ ،‬ب ‌‬ ‫از سو ‌‬
‫ل‪ ،‬عي ‌‬
‫ن‬ ‫ه حا ‌‬ ‫ي در هم ‌‬ ‫يتعال ‌‬ ‫ت بار ‌‬ ‫ه مشي ‌‬ ‫يكند‪ ،‬چرا ك ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫دلل ‌‬
‫يكنيسسد«‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫ت »شما جز از گما ‌‬ ‫ي او نيس ‌‬ ‫رضا ‌‬
‫لو‬ ‫ه شننما جننز از پننندار و خيننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫يعننني‪ :‬حقيق ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يكنينند‪ ،‬پننندارها و باورهنناي ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ت فاسنند پيننرو ‌‬ ‫اعتقننادا ‌‬
‫ه ندارند »و شما جز‬ ‫ي و اشتبا ‌‬ ‫ل و نادان ‌‬ ‫ي جز جه ‌‬ ‫خواستگاه ‌‬
‫ههم‌‬ ‫لب ‌‬‫غ و خيننا ‌‬ ‫دروغگو نيستيد« يعننني‪ :‬شننما فقننط درو ‌‬
‫يبافيد‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(149‬‬
‫جَمِعي َ‬
‫شاَء َلَهَداُكْم َأ ْ‬‫جُة اْلَباِلَغُة َفَلْو َ‬
‫حّ‬
‫ُقْل َفِلّلِه اْل ُ‬
‫ن« ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت رسسسسا و روشسسس ‌‬ ‫ي پيننننامبرص »حج ‌‬ ‫»بگسسسو« ا ‌‬
‫هها‪ ،‬پندارها و‬
‫ه و شبه ‌‬
‫ع شد ‌‬ ‫ن منقط ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن در پيشگا ‌‬ ‫عذرهايشا ‌‬
‫يشنننود »از آن ‌خداونسسد‬ ‫چم ‌‬ ‫ن هي ‌‬‫ن در برابنننر آ ‌‬ ‫توهماتشنننا ‌‬
‫س اگسسسر خسسسدا‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ه اوسنننن ‌‬ ‫ص و ويننننژ ‌‬ ‫ت« و مخت ‌‬ ‫اسسسس ‌‬
‫م و ارشنناد‬ ‫ن تعلي ‌‬ ‫ي شمارا يكجا بنندو ‌‬ ‫ه همگ ‌‬ ‫ت« ك ‌‬ ‫يخواس ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه شسما را‬ ‫ت كننند‪» ،‬قطعسا هم ‌‬ ‫ل‪ ،‬هننداي ‌‬ ‫ه و استدل ‌‬ ‫و انديش ‌‬
‫ن شننما را خلقتنا هميشن ‌‬
‫ه‬ ‫ن فرشتگا ‌‬ ‫يكرد« و چو ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫هو‬ ‫ب و اراد ‌‬‫ه انتخننا ‌‬ ‫يگردانينند تننا در حننوز ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ن و مطننا ‌‬ ‫مننؤم ‌‬
‫ل‪ ،‬هي ‌‬
‫چ‬ ‫ق و بنننناط ‌‬ ‫ن خيننننر و شننننر و ح ‌‬ ‫ن ميننننا ‌‬ ‫تمييننننز داد ‌‬
‫تو‬ ‫ه هننداي ‌‬ ‫تك ‌‬‫ي از حكمت‌ اوسنن ‌‬ ‫ه باشننيد ول ‌‬ ‫ينداشننت ‌‬ ‫نقش ‌‬
‫ق گردانينند لننذا در‬ ‫گمراهي‌ ن هر دو ن را بننر اسننباب ‌آنهننا معل ‌‬
‫ش نن‬ ‫ه توفيننق ‌خننوي ‌‬ ‫ت را دارند ن ب ‌‬ ‫ه شايستگي‌ هداي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ي هستند ن ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه سزاوار گمراه ‌‬ ‫ت را آفريد و در كساني‌ ك ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ش ن گمراهي‌ را آفريد‪.‬‬ ‫عدل ‌خوي ‌‬

‫ش صَهْد َمَعُه صمْ‬ ‫ل َت ْ‬‫شِهُدوا َف َ‬ ‫ن َ‬‫حّرَم َهَذا َفِإ ْ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ن َأ ّ‬‫شَهُدو َ‬ ‫ن َي ْ‬ ‫شَهَداَءُكُم اّلِذي َ‬
‫ُقْل َهُلّم ُ‬
‫خَرِة َوُهصْم ِبَرّبِهصْم‬ ‫لِ‬‫ن ِبصصا َْ‬
‫ن َل ُيْؤِمُنصصو َ‬ ‫ن َكصّذُبوا ِبَآَياِتَنصصا َواّلصِذي َ‬ ‫َوَل َتّتِبْع َأْهَواَء اّلصِذي َ‬
‫ن )‪(150‬‬ ‫َيْعِدُلو َ‬
‫ه گسسواهي‌‬ ‫ن خسسود را ك ‌‬ ‫ي پيننامبرص »گواهسسا ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ي‬ ‫ن اشننيا ‌‬ ‫ه خسسدا اينهسسا را« يعننني‪ :‬اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يدهنسسد ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫س اگسسر‬ ‫ت بياوريسسد پ ‌‬ ‫م كسسرده ‌اسس ‌‬ ‫ي شننما را »حرا ‌‬ ‫پندار ‌‬
‫ع و فقننط از روي‌‬ ‫م و اطل ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫م شسسهادت ‌دادنسسد« بنندو ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ه« يعني‪ :‬تننو‬ ‫ن شهادت ‌ند ‌‬ ‫ب »تو با آنا ‌‬ ‫ي و تعص ‌‬ ‫هگوي ‌‬ ‫گزاف ‌‬
‫م نشننو‬ ‫ن تسننلي ‌‬ ‫غ آنا ‌‬ ‫ن گواهي‌ درو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫ن را تصديق‌ نك ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ب كردند‬ ‫ه آيات‌ ما را تكذي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫»و از هوسها ‌‬
‫يآورنسسد‪ ،‬پيسسرو ‌‬
‫ي‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ت ايمسسا ‌‬ ‫ه آخسسر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫و كسسسان ‌‬
‫ت مننا بننوده‌ و به‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ن سردمدار دروغ ‌انگارا ‌‬ ‫ن« زيرا آنا ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ن با پروردگار خسسود همتسسا قسسرار‬ ‫ت ناباوراند »و آنا ‌‬ ‫آخر ‌‬
‫ن نن‬ ‫ي او از مخلوقنناتش‌ ن ن چننون ‌بتننا ‌‬ ‫يدهند« يعننني‪ :‬بننرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكن ‌‬
‫ي‬ ‫يم ‌‬ ‫ي پيرو ‌‬ ‫ه از كسان ‌‬ ‫س چگون ‌‬ ‫يدهند پ ‌‬ ‫همتاياني‌ قرار م ‌‬
‫ه و فقط از هوا‬ ‫يبنياد داشت ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ن سس ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫كه‌ خردهاي ‌‬
‫يكنند؟‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫و هوسشا ‌‬
‫ي‪،‬‬
‫ت اله ‌‬
‫ن آيننا ‌‬
‫بكنننندگا ‌‬
‫ه تكذي ‌‬‫تك ‌‬‫ن اس ن ‌‬
‫ل بر آ ‌‬
‫ه دلي ‌‬
‫آيه‌ كريم ‌‬
‫ي‬
‫ل پيننرو ‌‬
‫ش هسننتند زيننرا اگننر از دلي ‌‬
‫پيرو هوا و هننوس ‌خننوي ‌‬
‫ينمودند‪.‬‬‫ت الهي‌ را تصديق ‌م ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬بايد آيا ‌‬
‫م ‌‬

‫سصصاًنا َولَ‬ ‫ح َ‬ ‫ن ِإ ْ‬‫ش صْيًئا َوِباْلَواِل صَدْي ِ‬ ‫شِرُكوا ِبِه َ‬ ‫عَلْيُكْم َأّل ُت ْ‬‫حّرَم َرّبُكْم َ‬ ‫ُقْل َتَعاَلْوا َأْتُل َما َ‬
‫ظَه صَر‬‫ش َمصصا َ‬ ‫ح َ‬ ‫ن َنْرُزُقُكْم َوِإّيصصاُهْم َوَل َتْقَرُبصصوا اْلَف صَوا ِ‬ ‫حُ‬‫ق َن ْ‬ ‫ل ٍ‬‫ن ِإْم َ‬ ‫َتْقُتُلوا َأْوَلَدُكْم ِم ْ‬
‫صاُكْم ِبِه َلَعّلُكصْم‬ ‫ق َذِلُكْم َو ّ‬ ‫حّ‬ ‫ل ِإّل ِباْل َ‬ ‫حّرَم ا ُّ‬ ‫س اّلِتي َ‬ ‫ن َوَل َتْقُتُلوا الّنْف َ‬ ‫طَ‬ ‫ِمْنَها َوَما َب َ‬
‫ن )‪(151‬‬ ‫َتعِْقُلو َ‬
‫ه وصننيت‌ مهننر‬ ‫يخواهنند ب ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫نمسننعود‪ ‬فرمننود‪ :‬هننر ك ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ت »‪153‬ن ‪ «151‬از سوره‌‬ ‫ل خداص بنگرد‪ ،‬بايد آيا ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫شد ‌‬
‫م« را بخواند‪:‬‬ ‫»انعا ‌‬
‫ن بر‬ ‫ه را پروردگارتا ‌‬ ‫»بگو« اي ‌پيامبرص »بياييد تا آنچ ‌‬
‫م« اين‌‬ ‫ي شسسما بخسسوان ‌‬ ‫ت‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫هاسسس ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫شسسما حسسرا ‌‬
‫ي را بسسا او‬ ‫ه چيسسز ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تاننند از‪» :‬اي ‌‬ ‫ي عبار ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫محرمننا ‌‬
‫ت اين‌‬ ‫ك قرارندهيد« يعني‪ :‬نخستين‌ چيننز از محرمننا ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ه‪ ،‬يا شننما را بننراي‌‬ ‫مگردانيد ‌‬ ‫ي بر شما لز ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ت كه‪ :‬ح ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه پسسدر‬ ‫ك قرار ندهيد‪» .‬و ب ‌‬ ‫ي را با او شري ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آفريد ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن خننود‬ ‫ي آنها و اي ‌‬ ‫ل امر و نه ‌‬ ‫ن كنيد« با امتثا ‌‬ ‫و مادر احسا ‌‬
‫ت‪» .‬و فرزندان‌‬ ‫ي نهي‌ از نافرمنناني ‌آنهننا نيننز هس ن ‌‬ ‫ه معنا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را‬ ‫ق نكشسسيد‪ ،‬مسسا شسسما و آنسسا ‌‬ ‫م امل ‌‬ ‫خسسود را از بي ‌‬
‫ه موليشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن بر عهد ‌‬ ‫ق بندگا ‌‬ ‫م« زيرا رز ‌‬ ‫يرساني ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ن فرزننندا ‌‬ ‫م؛ كشننت ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬سننومي ‌‬ ‫ت‪ .‬بنننابراي ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ت فرزندا ‌‬
‫ن‬ ‫ل جاهلي ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫ت‪ .‬يادآور م ‌‬ ‫املق‪ :‬فقر اس ‌‬
‫م فقننر و تنگدسننت ‌‬
‫ي‬ ‫ث ن ن از بي ‌‬ ‫م از ذكننور و انننا ‌‬ ‫خننود را ن ن اع ‌‬
‫ن رفتار ظالمننان ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬اي ‌‬ ‫ص دخترا ‌‬ ‫ه درخصو ‌‬ ‫هعلو ‌‬ ‫يكشتند و ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش«‬ ‫ه فسسواح ‌‬ ‫يكردند‪» .‬وب ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫گ نيز اعما ‌‬ ‫م عار و نن ‌‬ ‫را از بي ‌‬
‫ت زنننا و‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ك نشويد« و از آ ‌‬ ‫ن »نزدي ‌‬ ‫يعني‪ :‬گناها ‌‬
‫ه پوشسسيد ‌‬
‫ه‬ ‫ن و آنچ ‌‬ ‫لنننواط »آنچسسه ‌آشسسكار باشسسد از آ ‌‬
‫ت و ناشايسننت‌ علن ‌‬
‫ي‬ ‫ي زشنن ‌‬ ‫ن كارهننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫باشسسد« يعننني‪ :‬چ ‌‬
‫ت‪» .‬و هيچ‌‬ ‫م اسننن ‌‬ ‫ن حنننرا ‌‬ ‫ن چهنننارمي ‌‬ ‫ن‪ .‬اي ‌‬ ‫ه پنهنننا ‌‬ ‫باشننند‪ ،‬چ ‌‬
 ‫م سسساخته‬ ‫ش را حسسرا ‌‬ ‫ه خداونسسد كشسستن ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫نفسسس ‌‬
‫ص‪ ،‬كشتن‌‬ ‫ه قصا ‌‬ ‫ن نفس‌ ب ‌‬ ‫ق نكشيد« كشت ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ت‪ ،‬جز ب ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫هسننبب‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن و كشت ‌‬ ‫ل احصا ‌‬ ‫ب زنا در حا ‌‬ ‫ب ار تكا ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫آن ‌ب ‌‬
‫ه شننر ‌‬
‫ع‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن اسننباب ‌‬ ‫ت و ايننن ‌همننا ‌‬ ‫ارتداد‪ ،‬از حق‌ اس ن ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ع گردانيد ‌‬ ‫ن آنها را مشرو ‌‬ ‫ل مسلما ‌‬ ‫ب قت ‌‬ ‫ف در با ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ن جمل ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ق اسن ‌‬ ‫ن ننناط ‌‬ ‫ي بننر آ ‌‬ ‫ث بسننيار ‌‬ ‫ه احننادي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنننا ‌‬
‫ه در حننديث‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل خننداص اس ن ‌‬ ‫نمسعود‪ ‬از رسننو ‌‬ ‫روايت ‌اب ‌‬
‫ه بننر‬ ‫يك ‌‬ ‫ص مسننلمان ‌‬ ‫ن شننخ ‌‬ ‫ن خننو ‌‬ ‫ف فرمودننند‪» :‬ريخت ‌‬ ‫شننري ‌‬
‫ل نيسننت‬ ‫يدهنند حل ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن گننواه ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي خداوند و رسننال ‌‬ ‫يگانگ ‌‬
‫ن دار ينننا ز ‌‬
‫ن‬ ‫ي منننرد ز ‌‬ ‫ه سنننبب‪ :‬زننننا ‌‬ ‫ي از سننن ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫‌مگنننر ب ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ن كس ن ‌‬ ‫صنفس‌ و كشننت ‌‬ ‫ه قصننا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ن نف ‌‬ ‫شوهردار‪ ،‬كشت ‌‬
‫ن بريننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه و از جمننناعت‌ مسنننلمي ‌‬ ‫ك كنننرد ‌‬ ‫ن خنننود را تنننر ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ق اسننن ‌‬ ‫ه نننناح ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ن نف ‌‬ ‫م كشنننت ‌‬ ‫م پنج ‌‬ ‫س حنننرا ‌‬ ‫ت«‪.‬پ ‌‬ ‫اسننن ‌‬
‫ه خسسسسسسسسسدا شسسسسسسسسسما را به‌ آن‌‬ ‫تك ‌‬ ‫»اينهاسسسسسسسسسس ‌‬
‫هو‬ ‫ه آنهننا امننر كننرد ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬شننما را ب ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫شكرد ‌‬ ‫سفار ‌‬
‫ت آنها را بننر شننما فننرض‌ گردانيننده ‌اس نت‌ »باشد كه‌‬ ‫رعاي ‌‬
‫ل را‪.‬‬ ‫شما بفهميد« امر و نهي‌ خداوند متعا ‌‬

‫شّدُه َوَأْوُفوا اْلَكْيلَ‬

‫حّتى َيْبُلَغ َأ ُ‬ ‫ن َ‬
‫سُ‬ ‫ح َ‬ ‫ي َأ ْ‬
‫َوَل َتْقَرُبوا َماَل اْلَيِتيِم ِإّل ِباّلِتي ِه َ‬
‫ن َذا ُقْرَبى‬‫عِدُلوا َوَلْو َكا َ‬ ‫سَعَها َوِإَذا قُْلُتْم َفا ْ‬ ‫سا ِإّل ُو ْ‬ ‫ف َنْف ً‬‫ط َل ُنَكّل ُ‬ ‫سِ‬ ‫ن ِباْلِق ْ‬ ‫َواْلِميَزا َ‬
‫ن )‪(152‬‬ ‫صاُكْم ِبِه َلَعّلُكْم َتَذّكُرو َ‬ ‫ل َأْوُفوا َذِلُكْم َو ّ‬ ‫َوِبَعْهِد ا ِّ‬
‫چوج ‌‬
‫ه‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ك نشسسويد« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫م نسسزدي ‌‬ ‫ل يسستي ‌‬ ‫ه مسسا ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ه و »نحسسو ‌‬ ‫ه« شننيو ‌‬ ‫م نشننويد »مگرب ‌‬ ‫ل يننتي ‌‬ ‫ض مننا ‌‬ ‫متعننر ‌‬
‫ن از‬ ‫ه غير آ ‌‬ ‫تب ‌‬‫ه نيكوتر باشد« نسب ‌‬ ‫ه »هرچ ‌‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫ه« آ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م و رشنند و‬ ‫ع يننتي ‌‬ ‫ح و نف ‌‬ ‫ه صننل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫هها و آ ‌‬ ‫شيو ‌‬
‫ه به‌ حسسد‬ ‫يك ‌‬ ‫ه باشنند »تا زمسسان ‌‬ ‫ي‪ ،‬در آن ‌نهفت ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫نمننو مننا ‌‬
‫ي »خودبرسسسد« و آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن جوان ‌‬ ‫غوس ‌‬ ‫ل بلو ‌‬ ‫رشد« يعني‪ :‬كما ‌‬
‫ي‬
‫ها ‌‬ ‫ش‪ ،‬شنيو ‌‬ ‫ي خننوي ‌‬ ‫ت مننال ‌‬ ‫م در تصنرفا ‌‬ ‫ه يننتي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫زماني‌ اسن ‌‬
‫ل كنند‪،‬‬ ‫ن را دنبنا ‌‬ ‫ش رشنديافتگا ‌‬ ‫ه و رو ‌‬ ‫ههنجار و را ‌‬ ‫استوار و ب ‌‬
‫م؛‬‫ن حنرا ‌‬ ‫س ششنمي ‌‬ ‫ن را‪ .‬پ ‌‬ ‫فكارا ‌‬ ‫ن و اسرا ‌‬ ‫يخردا ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫ن ‌‬
‫ه و تسسرازو را به‌‬ ‫ت‪» .‬و پيمسسان ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫ل يننتي ‌‬ ‫ن مننا ‌‬ ‫خننورد ‌‬
‫م در دادوستد »بپيماييسسد« در‬ ‫ت تما ‌‬ ‫ه عدال ‌‬ ‫قسط« يعني‪ :‬ب ‌‬
‫ن از پيمننان ‌‬
‫ه‬ ‫م؛ كاسننت ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫س هفتمي ‌‬ ‫ش‪ .‬پ ‌‬ ‫م خريد و فرو ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫و وز ‌‬
‫م«‬ ‫يكني ‌‬ ‫ف نم ‌‬ ‫ش تكلي ‌‬ ‫ه قسسدر تسسوان ‌‬ ‫س را جسسز ب ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫»هي ‌‬
‫ن پيمننان ‌‬
‫ه‬ ‫ف پيمود ‌‬ ‫ه تكلي ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ي و از آ ‌‬ ‫ف شرع ‌‬ ‫م تكالي ‌‬ ‫در تما ‌‬
‫ن در‬ ‫ن و افزود ‌‬ ‫ه پرهيز از كاست ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه عادلن ‌‬ ‫ه شيو ‌‬ ‫و ترازو ب ‌‬
‫ي‪ ،‬يننا‬ ‫ن گوييسسد« در داور ‌‬ ‫ن سسسخ ‌‬ ‫ن باشنند »و چسسو ‌‬ ‫ن ممك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ف را رعسساي ‌‬
‫ت‬ ‫س انصسسا ‌‬ ‫ح‪ ،‬يننا تعننديل‪» 1‬پ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ينناجر ‌‬ ‫شننهاد ‌‬
‫هخنناطر‬ ‫ب باشيد‪ ،‬لذا ب ‌‬ ‫ش جوياي ‌صوا ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫كنيد« و در سخ ‌‬
‫ي؛ روش‬ ‫ي كس ن ‌‬ ‫ه دور ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا بننه ‌انگيننز ‌‬ ‫ي كس ن ‌‬ ‫ت نننزديك ‌‬ ‫رعنناي ‌‬
‫ش نگيرينند و هرگننز ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي را در پي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه و طرفننداران ‌‬ ‫‌متعصننبان ‌‬
‫ش نن‬ ‫يا ‌‬ ‫هخاطر دوست ‌‬ ‫ينب ‌‬ ‫هسوي ‌دوست ‌‬ ‫ل‪ ،‬ب ‌‬‫ق و عد ‌‬ ‫بح ‌‬ ‫حسا ‌‬
‫تدادن ‌انگيننز ‌‬
‫ه‬ ‫ف دخننال ‌‬ ‫ل نشويد و بر دشمني‌ ن به ‌صننر ‌‬ ‫متماي ‌‬
‫ه در ميا ‌‬
‫ن‬ ‫م روا نداريد بلك ‌‬ ‫ف و ست ‌‬ ‫ي ن اجحا ‌‬ ‫ي خود با و ‌‬ ‫دشمن ‌‬
‫ن صنناحب‌‬ ‫ه عنندل ‌و داد رفتننار كنينند »هرچنسسد« آ ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ب قسسرابت‌‬ ‫ه اوسننت ‌»صاح ‌‬ ‫ع يننا علي ‌‬ ‫ن به ‌نف ‌‬ ‫ه سخ ‌‬ ‫ي‪ ،‬ك ‌‬ ‫دعو ‌‬
‫ن و شننهادت‌‬ ‫غگفت ‌‬ ‫م؛ درو ‌‬ ‫م هشننت ‌‬ ‫س حننرا ‌‬ ‫باشد« بننا شننما‪ .‬پ ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه ناحق‌ و نارواس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ه در نننذر‪ ،‬يننا‬ ‫ه عهسد اللسه وفسا كنيسد« يعننني‪ :‬هرگننا ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫سوگند‪ ،‬يا هر امر حق‌ ديگري ‌بننا خنندا‪ ‬عهنند بسننتيد‪ ،‬ب ‌‬
‫ت با‬ ‫ت‪ ،‬درحقيق ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م آورد ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كس ‌‬ ‫وفا كنيد‪ .‬همچنا ‌‬
‫ن‪ ،‬تعبير‬ ‫ت بنابراي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي عهد بست ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ل بر طاع ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫فب ‌‬
‫ه‬ ‫ي در اعننترا ‌‬ ‫ل عهنند و ‌‬ ‫ل‪ ،‬شننام ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه عهد خنندا ‌‬ ‫وفا ب ‌‬
‫ش نينننز‬ ‫ش در امنننر و نهي ‌‬ ‫ي بنننر طننناعت ‌‬ ‫ش و عهننند و ‌‬ ‫ربنننوبيت ‌‬
‫ت‪» .‬اينها« كه‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫م عهدشننكن ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫س نهمي ‌‬ ‫يشود‪ .‬پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت«‬ ‫هاس س ‌‬ ‫ش كرد ‌‬ ‫ن سسسفار ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ذكر شنند »خدا شسسما را ب ‌‬
‫هخنناطر‬
‫ي را ب ‌‬
‫ت كس ‌‬ ‫ي شهاد ‌‬‫ت روايت‪ ،‬يا ادا ‌‬
‫ن صح ‌‬
‫ه بطل ‌‬ ‫مب ‌‬‫حك ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ت شننخص‌‬ ‫ه عنندال ‌‬
‫مب ‌‬
‫ح و حك ‌‬‫ي در وي‪،‬جننر ‌‬
‫ب و ايراد شرع ‌‬
‫وجود عي ‌‬
‫ل گويند‪.‬‬‫را تعدي ‌‬
‫م‪ ،‬شننما را بننه ‌آنهننا فرمننان‌ داده‌‬‫ي مؤكد و محك ‌‬ ‫يعني‪ :‬با امر ‌‬
‫ه خنندا‪ ‬شننما را از‬ ‫ه پند گيريد« و از آنچ ‌‬ ‫ت »باشد ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه‪ ،‬خود را باز داريد‪.‬‬
‫ن نهي‌ كرد ‌‬
‫آ ‌‬

‫سصِبيِلِه‬ ‫ن َ‬ ‫عص ْ‬ ‫ق ِبُكصْم َ‬ ‫سصُبَل َفَتَفصّر َ‬ ‫سَتِقيًما َفاّتِبُعوُه َوَل َتّتِبُعصصوا ال ّ‬ ‫طي ُم ْ‬ ‫صَرا ِ‬ ‫ن َهَذا ِ‬ ‫َوَأ ّ‬
‫ن )‪(153‬‬ ‫صاُكْم ِبِه َلَعّلُكْم َتّتُقو َ‬ ‫َذِلُكْم َو ّ‬
‫ن«‬ ‫تم ‌‬ ‫ت و درسسس ‌‬ ‫ه راسسس ‌‬ ‫ت را ‌‬ ‫ن اسسس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫»و بدانيد ك ‌‬
‫ن من‌‬ ‫ه همانا دي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه سرمنزل ‌رضا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه رسانند ‌‬ ‫يعني‪ :‬را ‌‬
‫ه شننما ايننن‬ ‫نب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫س« فرمننا ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ت‪ ،‬همي ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ي ديگسسر‬ ‫ي كنيسسد و از راههسسا ‌‬ ‫ن پيسسرو ‌‬ ‫ه »از آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‌اسنن ‌‬
‫ي‬ ‫ه راههننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ن وانديشنن ‌‬ ‫ي نكنيد« يعننني‪ :‬از اديننا ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫ي نكنينند »كه‌ اين‬ ‫يكنننند‪ ،‬پيننرو ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي را دنبا ‌‬ ‫متضاد و بينابين ‌‬
‫يافگنننند و‬ ‫يكننسسد« يعننني‪ :‬دور م ‌‬ ‫‌راهها شسسما را جسسدا م ‌‬
‫ه راست‌ الله‪‬‬ ‫يكنند »از راه ‌ الله« يعني‪ :‬از را ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫منحر ‌‬
‫ي ديگننر( در آي ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ .‬تعننبير )راههننا ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫ه همانننا دي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ت‪ ،‬نصننراني ‌‬ ‫ه شننامل‌ يهننودي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ت عننا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه‪ ،‬مفهوم ‌‬ ‫كريم ‌‬
‫ي بر بنندع ‌‬
‫ت‬ ‫ي مبتن ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م شيو ‌‬ ‫ل و نيز تما ‌‬ ‫ت و سايرمل ‌‬ ‫مجوسي ‌‬
‫ف انگيننز و‬ ‫ي انحننرا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي بر هواها و انديش ن ‌‬ ‫ي و متك ‌‬ ‫و گمراه ‌‬
‫هو‬ ‫ي از را ‌‬ ‫م؛ پيننرو ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫س دهمي ‌‬ ‫يشننود‪ .‬پ ‌‬ ‫فسنناد آميننز م ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي غيرالهي‌ اس ‌‬ ‫روشها ‌‬
‫ه اس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫نمسننعود‪ ‬آمنند ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ن خط ‌‬
‫ي‬ ‫ك خننود در زمي ‌‬ ‫ت مبار ‌‬ ‫ل خداص با دس ‌‬ ‫فرمود‪» :‬رسو ‌‬
‫ه راسنننت‌ و مسنننتقي ‌‬
‫م‬ ‫ن را ‌‬ ‫س فرمودنننند‪ :‬اي ‌‬ ‫كشنننيدند‪ ،‬سنننپ ‌‬
‫ن خننط كشننيدند‬ ‫پآ ‌‬ ‫توچ ‌‬ ‫ي از راس ‌‬ ‫ه خطوط ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫خداس ‌‬
‫ي از آنهننا‬ ‫چ راه ‌‬ ‫ت و هي ‌‬ ‫ي ديگننر اسنن ‌‬ ‫وفرمودننند‪ :‬اينهننا راههننا ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي قرار دارد ك ‌‬ ‫ه بر آن ‌شيطان ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت مگر اي ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫طي ُمسْصصصَتِقيًما‬ ‫صصصصَرا ِ‬‫ن َهصصصَذا ِ‬ ‫ه كريمننه‪َ) :‬وَأ ّ‬ ‫ه آي ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يخواننند‪ .‬آ ‌‬ ‫فرام ‌‬
‫ه خسسدا شسسما را‬ ‫تك ‌‬ ‫ت كردند«‪» .‬اينهاس ‌‬ ‫َفصصاّتِبُعوُه‪ (...‬را تلو ‌‬
‫ه تقسسوا پيشسس ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬باشسسد ك ‌‬ ‫شكرده ‌اسسس ‌‬ ‫ن سسسفار ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي و هوسها بپرهيزيد‪.‬‬ ‫ي هو ‌‬ ‫كنيد« و از پيرو ‌‬
‫مص در‬ ‫لاكر ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫هاست‌ ك ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ن صامت‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫هب ‌‬‫از عباد ‌‬
‫م ي ك‌‬ ‫ب خننود فرمودننند‪» :‬كنندا ‌‬ ‫ه اصحا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ث شريف ‌خطا ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫يكنند؟ سنپ ‌‬
‫س‬ ‫ه بنا منن ‌بيعت‌ م ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫از شما بنر مفناد اي ‌‬
‫ه آيننه ‌فننار ‌‬
‫غ‬ ‫ت هر س ‌‬ ‫ت نمودند‪ُ) :‬قْل َتَعصصاَلْوا َأْتصصُل‪ (...‬تا از تلو ‌‬ ‫تلو ‌‬
‫ي‬
‫شو ‌‬ ‫ه آنها وفا كند‪ ،‬پادا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ه فرمودند‪ :‬هر ك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫شدند‪ ...‬آ ‌‬
‫م كننند و خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫يك ‌‬ ‫س از آنهننا چيننز ‌‬ ‫ت و هننر ك ‌‬ ‫بر خدا‪ ‬اس ن ‌‬
‫ن كيفننر‬ ‫ن همننا ‌‬ ‫ت( دريابنند‪ ،‬اي ‌‬ ‫همجننازا ‌‬ ‫ل او را در دنيننا )ب ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ش بننا‬ ‫س سروكار ‌‬ ‫ت بيندازد پ ‌‬ ‫ه آخر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫س را ك ‌‬ ‫ت و هر ك ‌‬ ‫اوس ‌‬
‫ه قننرار‬ ‫ن مننورد مؤاخننذ ‌‬ ‫ي را بنندا ‌‬ ‫ه اگننر خواهنند‪ ،‬و ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اوسنن ‌‬
‫س اينهنننا در‬ ‫يگنننذرد«‪ .‬پ ‌‬ ‫ي درم ‌‬ ‫يدهننند و اگرخواهننند‪ ،‬از و ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي انسان ‌اس ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ه وصي ‌‬ ‫ع‪ ،‬د ‌‬ ‫مجمو ‌‬
‫ه را بننا‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ن سنن ‌‬ ‫ل از اي ‌‬ ‫ه او ‌‬‫ي آي ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫م را با )َلَعّلُكصْم‬ ‫ه سو ‌‬ ‫ن( و آي ‌‬ ‫م را با )َلَعّلُكْم َتَذّكُرو َ‬ ‫هدو ‌‬ ‫ن(‪ ،‬آي ‌‬ ‫)َلَعّلُكْم َتْعِقُلو َ‬
‫ك از تعننابير در هننريك‌‬ ‫ه مناسبت ‌هننري ‌‬ ‫ن آورد‪ ،‬ك ‌‬ ‫هپايا ‌‬ ‫ن( ب ‌‬ ‫َتّتُقو َ‬
‫ل و تفكر كنننند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت زيرا اگر انسانها تعق ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت روش ‌‬ ‫از آيا ‌‬
‫يگيرند و اگر پند گرفتنند؛ از محرمننا ‌‬
‫ت‬ ‫يآيند و پند م ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫هو ‌‬
‫ك از آنهننا‬ ‫س هننر ي ‌‬ ‫يگرايننند پ ‌‬ ‫ه و بننه ‌تقننوي ‌م ‌‬ ‫پرهيننز كننرد ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي اس ‌‬ ‫هساز ديگر ‌‬ ‫زمين ‌‬

‫يٍء َوُهصًدى‬ ‫شص ْ‬‫ل ِلُكصّل َ‬

‫صصصي ً‬
‫ن َوَتْف ِ‬
‫سص َ‬‫ح َ‬ ‫عَلصصى اّلصِذي َأ ْ‬‫ب َتَماًمصصا َ‬
‫سى اْلِكَتصصا َ‬ ‫ُثّم َآَتْيَنا ُمو َ‬
‫ن )‪(154‬‬ ‫حَمًة َلَعّلُهْم ِبِلَقاِء َرّبِهْم ُيْؤِمُنو َ‬ ‫َوَر ْ‬
‫م« تقدير سننخن‌‬ ‫ب آسماني‌ دادي ‌‬ ‫ي كتا ‌‬ ‫ه موس ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ن بگننو؛ مننا قب ‌‬ ‫ي محمد! بننه ‌مشننركا ‌‬ ‫ن است‪ :‬ا ‌‬ ‫چني ‌‬
‫بآسننماني‌‬ ‫ي نيز كتا ‌‬ ‫ه موس ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل كني ‌‬ ‫ن را بر محمدص ناز ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ي اله ‌‬
‫ي‬ ‫تها ‌‬ ‫ه ذكرشد‪ ،‬درشننريع ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ن‪ ،‬توصي ‌‬ ‫م بنابراي ‌‬ ‫دادي ‌‬
‫ع با مشننركا ‌‬
‫ن‬ ‫ن در مجمو ‌‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫س رو ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ديگر نيزآمد ‌‬
‫ه دو وج ‌‬
‫ه‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن( مفسرا ‌‬ ‫سَ‬ ‫ح َ‬
‫عَلى اّلِذي َأ ْ‬ ‫ت‪َ) .‬تَماًما َ‬ ‫اس ‌‬
‫هاند‪:‬‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫معن ‌‬
‫عترين‌‬‫ن و جنننام ‌‬ ‫ه نيكنننوتري ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شنننيو ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫‪ 1‬نننن تنننورا ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫مرساندي ‌‬ ‫ه اتما ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ههاس ‌‬ ‫شيو ‌‬
 ‫ت را‬
‫م تا نعم ‌‬ ‫ي دادي ‌‬ ‫ب آسمان ‌‬ ‫ي كتا ‌‬ ‫ه موس ‌‬ ‫ن منظور ب ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫‪2‬نب ‌‬
‫ل نيكي‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬ ‫ه طنناع ‌‬ ‫ه بننا پايبننندي ‌ب ‌‬‫يك ‌‬ ‫بننر كسنن ‌‬
‫ه اتمننام‌‬ ‫ت ننن بننه ‌پنناي ‌‬‫ه خننود موسنني‪ ‌‬اسنن ‌‬ ‫ت ننن ك ‌‬‫هاسنن ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫هروشسسني‌‬ ‫ه چيسسز را ب ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬
‫م‪» .‬و بسسرا ‌‬ ‫برسنناني ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫ي اي ‌‬‫هچيننز را »و« بننرا ‌‬ ‫م هم ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬احكننا ‌‬ ‫ن كني ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫ن« يعننني‪:‬‬ ‫ي باشسسد تسسا آنسسا ‌‬ ‫ت و رحمسست ‌‬ ‫ت »هسسداي ‌‬ ‫تننورا ‌‬
‫ش ايمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ت پروردگسسار خسسوي ‌‬ ‫هملقسسا ‌‬ ‫ل »ب ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ب و دينندار پروردگننار‬ ‫بياورنسسد« يعننني‪ :‬رسننتاخيز و حسننا ‌‬
‫ل در محشر را باور كنند‪.‬‬ ‫عزوج ‌‬

‫ن )‪(155‬‬‫حُمو َ‬
‫ك َفاّتِبُعوُه َواّتُقوا َلَعّلُكْم ُتْر َ‬‫ب َأْنَزْلَناُه ُمَباَر ٌ‬‫َوَهَذا ِكَتا ٌ‬
‫ت« يعني‪ :‬بسيار‬ ‫ي مبارك‌ اس ‌‬ ‫م »كتاب ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ن« قرآ ‌‬ ‫»و اي ‌‬
‫ه خيننر و منفع ‌‬
‫ت‬ ‫ه دربرگيرننند ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه سننبب ‌آ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت اس ن ‌‬ ‫بننابرك ‌‬
‫ساز‬ ‫مپ ‌‬ ‫هاي ‌‬‫ل كرد ‌‬ ‫ن را ناز ‌‬ ‫ه ما آ ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي و دنيو ‌‬ ‫دين ‌‬
‫ت »و‬ ‫ي اس ن ‌‬‫ن بر شننما حتم ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ي كنيد« و پيرو ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ب آنچ ‌‬
‫ن و تكننذي ‌‬ ‫ت با قننرآ ‌‬ ‫ي كنيد« از مخالف ‌‬ ‫پرهيزگار ‌‬
‫ن رابپذيرينند و بننا آن‌‬ ‫ه شسسما« اگننر آ ‌‬ ‫ت »باشد ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ل »قسسرار‬ ‫ت« خداوننند متعننا ‌‬ ‫ت نورزينند »مورد رحم ‌‬ ‫مخالف ‌‬
‫گيريد«‪.‬‬

‫سصِتِهْم‬
‫ن ِدَرا َ‬‫عص ْ‬‫ن ُكّنصصا َ‬‫ن َقْبِلَنصصا َوِإ ْ‬‫ن ِمص ْ‬
‫طصصاِئَفَتْي ِ‬
‫عَلصصى َ‬‫ب َ‬ ‫ن َتُقوُلوا ِإّنَما ُأْنصِزَل اْلِكَتصصا ُ‬‫َأ ْ‬
‫ن )‪(156‬‬ ‫َلَغاِفِلي َ‬
‫ي« يعننني‪:‬‬ ‫ب آسسسمان ‌‬ ‫ه كتسسا ‌‬ ‫ب »ك ‌‬ ‫ي اعننرا ‌‬ ‫»تسسا نگوييسسد« ا ‌‬
‫ش از مسسا نسسازل‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ل »فقط بر دو طايف ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫ي ننناز ‌‬
‫ل‬ ‫ي هستند و بر مننا كتنناب ‌‬ ‫ه يهود و نصار ‌‬ ‫ت« ك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ن« يعننني‪ :‬از‬ ‫ت آنسسا ‌‬ ‫ه مسسا از تلو ‌‬ ‫قك ‌‬ ‫هتحقي ‌‬ ‫نشننده ‌»و ب ‌‬
‫م«‬ ‫هاي ‌‬ ‫يخسسبر بسسود ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫ه زبانهايشننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ت كتابهننا ‌‬ ‫تلو ‌‬
‫ت‪ ،‬چننرا ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ه بننود ‌‬ ‫ه در آنهننا چ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يدانسننتي ‌‬ ‫يعننني‪ :‬نم ‌‬
‫م‪.‬‬
‫هاي ‌‬ ‫ن كتابها نبود ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫م و مخاط ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫يفهميد ‌‬ ‫ن را نم ‌‬ ‫زبانشا ‌‬
 ‫ن بننر‬
‫ن قننرآ ‌‬
‫ن بننا فننرودآورد ‌‬
‫ت بننر مشننركا ‌‬ ‫ت حج ‌‬ ‫مننراد؛ اثبننا ‌‬
‫ت نگويند كه‪ :‬تورات‌‬ ‫ن در روز قيام ‌‬ ‫ت تا مشركا ‌‬ ‫محمدص اس ‌‬
‫ه بننود و مننا از‬‫ل از مننا نننازل ‌گردينند ‌‬
‫ت قب ‌‬‫ل بننر دو ام ‌‬ ‫و انجي ‌‬
‫م‪.‬‬‫ل بودي ‌‬
‫ن آنها غاف ‌‬‫مضامي ‌‬

‫ن َرّبُك صمْ‬
‫جاَءُكْم َبّيَن صٌة ِم ص ْ‬ ‫ب َلُكّنا َأْهَدى ِمْنُهْم َفَقْد َ‬ ‫عَلْيَنا اْلِكَتا ُ‬ ‫َأْو َتُقوُلوا َلْو َأّنا ُأْنِزَل َ‬
‫جِزي اّلصِذي َ‬
‫ن‬ ‫سصَن ْ‬‫عْنَهصصا َ‬ ‫ف َ‬ ‫صصَد َ‬ ‫لص َو َ‬ ‫ت ا ِّ‬ ‫ب ِبَآَيصصا ِ‬
‫ن َكّذ َ‬ ‫ظَلُم ِمّم ْ‬‫ن َأ ْ‬‫حَمٌة َفَم ْ‬ ‫َوُهًدى َوَر ْ‬
‫ن )‪(157‬‬ ‫صِدُفو َ‬ ‫ب ِبَما َكاُنوا َي ْ‬ ‫سوَء اْلَعَذا ِ‬ ‫ن َآَياِتَنا ُ‬‫عْ‬ ‫ن َ‬‫صِدُفو َ‬
‫َي ْ‬
‫ي بسسر مسسا نسسازل‌‬ ‫ب آسسسمان ‌‬ ‫»يسسا بگوييسسد كسسه‪ :‬اگسسر كتسسا ‌‬
‫ل شد »قطعا‬ ‫ش از ماناز ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ه بر دو طايف ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشد« چنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب؛ اذهنناني‌‬ ‫م« زيننرا مننا اعننرا ‌‬ ‫هتر بسسودي ‌‬ ‫هيسسافت ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫از آنسسا ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ي نيرومننندتر داشننتي ‌‬ ‫ها ‌‬‫بينندارتر‪ ،‬فهمنني ‌راسننختر و حننافظ ‌‬
‫ي شننما بننا‬ ‫ي ازسننو ‌‬ ‫ن معننذرت ‌‬ ‫ن و چني ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ن‪ ،‬چني ‌‬ ‫بنننابراي ‌‬
‫ي ناوارد‬ ‫هكل ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن بر و ‌‬ ‫ن قرآ ‌‬ ‫ن محمدص و فرودآورد ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫ي شما حجتي‌ از‬ ‫ه برا ‌‬ ‫قك ‌‬ ‫هتحقي ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫و مردود اس ‌‬
‫ب!‬ ‫ه عننر ‌‬ ‫ي گرو ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬ا ‌‬ ‫ن آمده ‌اس ‌‬ ‫ب پروردگارتا ‌‬ ‫جان ‌‬
‫ن پيننامبر‬ ‫ه و اي ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫ي روش ‌‬ ‫ن كتاب ‌‬ ‫خداوند‪ ‬بر پيامبرتا ‌‬
‫ي‬
‫ههننا ‌‬ ‫ل و بهان ‌‬ ‫ي بنناط ‌‬ ‫ه عننذرها ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن خننود شماس ن ‌‬ ‫از ميا ‌‬
‫ت و رحمسستي‌‬ ‫ل نجويينند »و هسسداي ‌‬ ‫مننردود و ننناوارد توسنن ‌‬
‫ه پيننرو آنننند »پس‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي بننندگان ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫ن كتننا ‌‬ ‫ت« اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫تو‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ت خسسدا را« ك ‌‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫سسستمكارتر از آ ‌‬
‫غ پندارد و از آنهسسا اعسسرا ‌‬
‫ض‬ ‫ماند »درو ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫هدايتي‌ برا ‌‬
‫ت؟‬ ‫ه شسسود »كيس س ‌‬ ‫كنسسد« و بننا رويگننرداني‌ از آنهننا گمننرا ‌‬
‫يگرداننسسد‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ت ما رو ‌‬ ‫ه از آيا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه عسسذابي‌ سسسخت ‌مجسسازا ‌‬
‫ت‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ب اعراضشسسا ‌‬ ‫هسسسب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م كرد«‪.‬‬ ‫خواهي ‌‬

‫ك َيْومَ‬
‫ت َرّب َ‬
‫ض َآَيا ِ‬
‫ي َبْع ُ‬ ‫ك أَْو َيْأِت َ‬
‫ي َرّب َ‬‫لِئَكُة َأْو َيْأِت َ‬
‫ن َتْأِتَيُهُم اْلَم َ‬
‫ن ِإّل َأ ْ‬‫ظُرو َ‬
‫َهْل َيْن ُ‬
‫ت ِفي‬ ‫سَب ْ‬
‫ن َقْبُل َأْو َك َ‬
‫ت ِم ْ‬
‫ن َآَمَن ْ‬ ‫سا ِإيَماُنَها َلْم َتُك ْ‬ ‫ك َل َيْنَفُع َنْف ً‬‫ت َرّب َ‬ ‫ض َآَيا ِ‬
‫َيْأِتي َبْع ُ‬
‫ن )‪(158‬‬ ‫ظُرو َ‬ ‫ظُروا ِإّنا ُمْنَت ِ‬ ‫خْيًرا ُقِل اْنَت ِ‬
‫ِإيَماِنَها َ‬
 ‫ن انتظسسار دارنسسد« يعننني‪ :‬مننا حجت‌ را بننر‬ ‫»آيسسا جسسز اي ‌‬
‫ي‬ ‫ه و باورها ‌‬ ‫ت پيامبر خويش‌ برپاداشت ‌‬ ‫ت رسال ‌‬ ‫ت و ثبو ‌‬ ‫وحداني ‌‬
‫ن‪ ،‬جننز ايننن‬ ‫م لننذا بعنند از اي ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ن را ابطننا ‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫نادرس ‌‬
‫ن بياينسسد«‬ ‫هسويشسسا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه فرشتگا ‌‬ ‫ي ندارننند؛ »ك ‌‬ ‫‌انتظننار ‌‬
‫ن بيايننند »يا‬ ‫ي قبننض ‌ارواحشننا ‌‬ ‫گ بننرا ‌‬ ‫ن مننر ‌‬ ‫يعننني‪ :‬فرشننتگا ‌‬
‫ي نهنناي ‌‬
‫ي‬ ‫ي داور ‌‬ ‫پروردگار تسسو بيايسسد« در روز قيننامت‌ بننرا ‌‬
‫ي پروردگار تو بيايد«‬ ‫هها ‌‬ ‫ي از نشان ‌‬ ‫ميانشان ‌»يا بعض ‌‬
‫ت دلل ‌‬
‫ت‬ ‫ه بننر فرارسننيدن ‌قيننام ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هها و علئم ‌‬ ‫يعننني‪ :‬نشننان ‌‬
‫ي پروردگار تسسو‬ ‫هها ‌‬ ‫ي از نشان ‌‬ ‫ه بعض ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكند »روز ‌‬ ‫م ‌‬
‫هاننند و‬ ‫ن پيشنننهاد كرد ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ههايي‌ ك ‌‬ ‫بيايد« يعني‪ :‬همان ‌نشان ‌‬
‫ن را بننه ‌ايمننان ‌آورد ‌‬
‫ن‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ت از نشننان ‌‬ ‫عبننار ‌‬
‫ب و خروج‌ »داب ‌‬
‫ه‬ ‫ع خورشيد از مغر ‌‬ ‫ن طلو ‌‬ ‫يكند؛ چو ‌‬ ‫مجبور م ‌‬
‫ن روز‪» :‬نفعي‌‬ ‫يگوينند؛ در آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه بننا آنهننا سننخ ‌‬ ‫الرض« ‌ك ‌‬
‫هسننب ‌‬
‫ب‬ ‫ن« ب ‌‬ ‫نآوردن ‌آ ‌‬ ‫ي را ايمسسا ‌‬ ‫چ كس س ‌‬ ‫يبخشسسد هي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يشود زيرا‬ ‫هم ‌‬ ‫ن برداشت ‌‬ ‫ف ايمان ‌آورد ‌‬ ‫ن روز تكلي ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يبينننند‬ ‫نم ‌‬ ‫يالعي ‌‬ ‫ه رأ ‌‬ ‫ن حق‌ را ب ‌‬ ‫ه همگا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫نروز‪ ،‬روز ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن آورد ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬ايمننا ‌‬ ‫يآورند بنابراي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه آن ‌ايما ‌‬ ‫ه باالجبار ب ‌‬ ‫و هم ‌‬
‫ه ايمسسسان‌‬ ‫يرسننناند‪ ،‬چنننرا »ك ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ي سنننود ‌‬ ‫ه كسننن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ي از‬ ‫ن بعضنن ‌‬ ‫ش از آمد ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬پي ‌‬ ‫ش ازاي ‌‬ ‫ه بود پي ‌‬ ‫نياورد ‌‬
‫هدسست‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن خسسود خيسسر ‌‬ ‫هها »يا در ايمان ‌آورد ‌‬ ‫ن نشان ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه باشد‪ .‬يعني‪:‬‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ه تقدي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل صالح ‌‬ ‫ه بود« با عم ‌‬ ‫نياورد ‌‬
‫ت بيايننند‪ ،‬از‬ ‫ي پروردگنننار ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي از نشنننان ‌‬ ‫ه بعضننن ‌‬ ‫ن روز ك ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ه قبل‬ ‫يك ‌‬ ‫يشود؛ در صننورت ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي پذيرفت ‌‬ ‫ل صالح ‌‬ ‫س عم ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ن‪ ،‬هننر كس‌ پي ‌‬
‫ش‬ ‫ه باشنندبنابراي ‌‬ ‫ل نبننود ‌‬ ‫ح عام ‌‬ ‫ل صال ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه امننا در ايمننان‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ت‪ ،‬فقط ايمننا ‌‬ ‫ي قيام ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن نشان ‌‬ ‫از آمد ‌‬
‫ي‬‫ها ‌‬ ‫ل شايست ‌‬ ‫هباشد‪ ،‬يا عم ‌‬ ‫ي نكرد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل شايست ‌‬ ‫چ عم ‌‬ ‫ش هي ‌‬ ‫‌خوي ‌‬
‫ن يننا اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ه باشنند؛ ب ‌‬ ‫ه ولي‌ ايمان ‌نينناورد ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ي ننندارد »بگسسو‪ :‬انتظسسار‬ ‫چ سننود ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ه حننا ‌‬ ‫ك‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ه را‪» ،‬مسا نيسسز‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ه در او ‌‬ ‫هچيز ياد شنند ‌‬ ‫ي از س ‌‬ ‫بكشيد« يك ‌‬
‫ي شما يكي‌ از آنها را‪.‬‬ ‫م« برا ‌‬ ‫منتظري ‌‬
 ‫يشننود تننا آن‌‬ ‫ت برپننا نم ‌‬‫ه است‪» :‬قيام ‌‬ ‫ف آمد ‌‬‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ن خورشننيد‬ ‫ع نكند پس‌ چننو ‌‬ ‫ه خود طلو ‌‬ ‫كه‌ خورشيد از غروبگا ‌‬
‫ن را ديدننند‪ ،‬در آن‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫ع كرد و هم ‌‬ ‫ه خود طلو ‌‬ ‫از غروبگا ‌‬
‫ن ايمننان ‌آوردنشننان‌‬ ‫يآورننند امننا اي ‌‬‫نم ‌‬ ‫ي آنها ايما ‌‬ ‫م همگ ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ي‬
‫ن سننود ‌‬‫نآ ‌‬ ‫ي ايمننان ‌آورد ‌‬ ‫چ كسن ‌‬ ‫ي هي ‌‬
‫ه برا ‌‬ ‫تك ‌‬‫در وقتي ‌اس ‌‬
‫يبخشد‪.«...‬‬ ‫نم ‌‬

‫ل ُثّم‬ ‫يٍء ِإّنَما َأْمُرُهْم ِإَلى ا ِّ‬ ‫ش ْ‬

‫ت ِمْنُهْم ِفي َ‬ ‫س َ‬ ‫شَيًعا َل ْ‬ ‫ن َفّرُقوا ِديَنُهْم َوَكاُنوا ِ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(159‬‬ ‫ُيَنّبُئُهْم ِبَما َكاُنوا َيْفَعُلو َ‬
‫ن خسسسسسود را پراكنسسسسسده‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ق كسسسسسسان ‌‬ ‫ه تحقي ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ن را‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬بننرخ ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ه تك ‌‬ ‫ن خود را تك ‌‬ ‫ساختند« يعني‪ :‬دي ‌‬
‫يو‬ ‫گرفتنننند و بنننرخي‌ را وانهادنننند‪ .‬منننراد‪ :‬يهنننود‪ ،‬نصنننار ‌‬
‫ن را پرسننتيدند و بعض ن ‌‬
‫ي‬ ‫ه بعض ني‌ از آنهننا بتننا ‌‬ ‫ناند ك ‌‬ ‫مشننركا ‌‬
‫ه در دي ‌‬
‫ن‬ ‫ي هسننتند ك ‌‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫ن مننراد هم ‌‬ ‫ن را‪ ،‬همچنا ‌‬ ‫فرشتگا ‌‬
‫ي‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يآورننند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هميننا ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ه و امور ‌‬ ‫ت نهاد ‌‬ ‫خدا‪ ‬بدع ‌‬
‫ه شدند«‬ ‫هفرق ‌‬ ‫ت »و فرق ‌‬ ‫ن نداده ‌ اس ‌‬ ‫ل بدانها فرما ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ي بننر هننر‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ب شنندند‪ .‬پس‌ اي ‌‬ ‫بحز ‌‬ ‫ه وحز ‌‬ ‫هگرو ‌‬ ‫يعني‪ :‬گرو ‌‬
‫ن بر وحنند ‌‬
‫ت‬ ‫ن در امر دي ‌‬ ‫س كارشا ‌‬ ‫ه اسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ق اس ‌‬ ‫ي صاد ‌‬ ‫امت ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ي از آنننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬سپس‌ هر گروه ‌‬ ‫ع و يگانگي‌ استوار بود ‌‬ ‫و اجتما ‌‬
‫هو‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫ن خود را پيننرو ‌‬ ‫ي از سركردگا ‌‬ ‫ت شخص ‌‬ ‫رأي ‌نادرس ‌‬
‫هاس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ي پديد آمد ‌‬ ‫ي مختلف ‌‬ ‫هها وگروهها ‌‬ ‫ه‪ ،‬از آنها فرق ‌‬ ‫در نتيج ‌‬
‫ي« يعننني‪ :‬تننو از‬ ‫ن نيسسست ‌‬ ‫ل آنسسا ‌‬ ‫ه مسسسؤو ‌‬ ‫چگسسون ‌‬ ‫»تسسو هي ‌‬
‫يو‬ ‫ك و مننبرا هسننت ‌‬ ‫ن‪ ،‬بيزار و پا ‌‬ ‫يهاي ‌آنا ‌‬ ‫هساز ‌‬ ‫بدعتها و تفرق ‌‬
‫س‪ .‬عمننر‪‬‬ ‫توب ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ن وبيننم ‌داد ‌‬ ‫بر تننو فقننط هشنندار داد ‌‬
‫ف به‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ل خننداص در حندي ‌‬ ‫ه رسنو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ه دين‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يالله عنهننا فرمودننند‪» :‬كسننان ‌‬ ‫ه رضن ‌‬ ‫ه صننديق ‌‬ ‫عايش ‌‬
‫ه شنندند‪ ،‬آنهننا اصننحا ‌‬
‫ب‬ ‫هفننرق ‌‬ ‫ه و فرق ‌‬ ‫ه سنناخت ‌‬ ‫خننود را پراكننند ‌‬
‫نام ‌‬
‫ت‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ب گمننراه ‌‬ ‫ب هواهننا و اصننحا ‌‬ ‫بنندعتها و اصننحا ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ي تننوب ‌‬ ‫ب گننناه ‌‬ ‫ي هر صاح ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه! بدا ‌‬ ‫ي عائش ‌‬ ‫هستند‪ ،‬ا ‌‬
‫ي‬
‫ها ‌‬ ‫ن تننوب ‌‬ ‫ه برايشننا ‌‬ ‫ن بنندعتها و هواهننا ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬بجننز صنناحبا ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ن نيز از مننا بيزارننند«‪» .‬جسسز‬ ‫م و آنا ‌‬ ‫ن بيزار ‌‬‫ن از آنا ‌‬‫ت‪ ،‬م ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ت« پ ‌‬
‫س‬ ‫ن فقط بسسا خداونسسد اس س ‌‬ ‫هكارشا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪ ،‬مجازاتشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ي مشنني ‌‬ ‫ه آنچه ‌مقتضا ‌‬ ‫هب ‌‬‫تك ‌‬‫اوس ‌‬
‫ن را از حقيقت‌‬ ‫ت »آنسسا ‌‬
‫ه« در روز قيننام ‌‬ ‫نگسسا ‌‬
‫يكننند »آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫تو‬ ‫ف بننا شننريع ‌‬
‫ه مخننال ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكردنسسد« از اعمننال ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫يسسسازد«‬ ‫هم ‌‬ ‫ن بود »آگا ‌‬ ‫ي بر آنا ‌‬‫هو ‌‬ ‫ت معين ‌‬ ‫ف و واجبا ‌‬ ‫تكالي ‌‬
‫يدهد‪.‬‬‫ن خبر م ‌‬ ‫ه آنا ‌‬‫ن را ب ‌‬‫ت اعمالشا ‌‬ ‫و حقيق ‌‬

‫جَزى ِإّل ِمْثَلَها َوُهْم‬ ‫ل ُي ْ‬ ‫سّيَئِة َف َ‬

‫جاَء ِبال ّ‬ ‫ن َ‬ ‫شُر َأْمَثاِلَها َوَم ْ‬ ‫ع ْ‬ ‫سَنِة َفَلُه َ‬‫ح َ‬ ‫جاَء ِباْل َ‬ ‫ن َ‬ ‫َم ْ‬
‫ن )‪(160‬‬ ‫ظَلُمو َ‬ ‫َل ُي ْ‬
‫ن پسساداش‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫هچنسسدا ‌‬ ‫ي بيسساورد‪ ،‬د ‌‬ ‫س كسسار نيك ‌‬ ‫»هسسر ك ‌‬
‫ن را بر خود‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي منا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن پاداشي‌ اس ‌‬ ‫ن هما ‌‬ ‫دارد« اي ‌‬
‫يافزايند‪ ،‬هماننند‬ ‫ن نينز م ‌‬ ‫هچننندا ‌‬ ‫ي بنر د ‌‬ ‫ه‪ .‬و گاه ‌‬ ‫م گردانيد ‌‬ ‫لز ‌‬
‫ه صنند دانه‌‬ ‫يروياند و در هننر خوش ن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت خوش ‌‬ ‫ه هف ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫دان ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫س مفنناد آ ‌‬ ‫ه بننر اسننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ي رواينناتي ‌آمنند ‌‬ ‫ت‪ .‬حننت ‌‬ ‫اسن ‌‬
‫ب دريافت‌‬ ‫يحسا ‌‬ ‫ك‪ ،‬پاداشي ‌ب ‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫ه بعضي‌ از اعما ‌‬ ‫مدهند ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ي معين‌‬ ‫ه حنندومرز ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫يتننوا ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫يكننند ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي بيساورد« از كارهنناي‌‬ ‫س كسار بسد ‌‬ ‫محدود كرد »و هسر ك ‌‬
‫يشسسود«‬ ‫ن جسسزا داده ‌نم ‌‬ ‫س جسسز ماننسسد آ ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ناشايس ن ‌‬
‫يا ‌‬
‫ي‬ ‫س كيفننر كننار بنند‪ ،‬بنند ‌‬ ‫ه شننود‪ .‬پ ‌‬ ‫ن افننزود ‌‬ ‫ه بننر آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ك‪،‬‬ ‫ي خود‪ .‬مثل كيفر شننر ‌‬ ‫ي و سنگين ‌‬ ‫ن است ‌در سبك ‌‬ ‫همانند آ ‌‬
‫ك مسننلما ‌‬
‫ن‬ ‫هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت و كيفننر گننناه ‌‬ ‫ش اسنن ‌‬ ‫ي در آت ‌‬ ‫جنناودانگ ‌‬
‫ن درصننورت ‌‬
‫ي‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ .‬البت ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يدهد‪ ،‬سزايي‌ همانند آ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ه كرد‪ ،‬يننا‬ ‫ه توب ‌‬ ‫ه نكند اما چنانچ ‌‬ ‫ت توب ‌‬ ‫ب معصي ‌‬ ‫ه مرتك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن او را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي منننا ‌‬ ‫ه كننرد‪ ،‬يننا خنندا ‌‬ ‫ش غلب ‌‬ ‫ثوابهننايش ‌بننر گناهننان ‌‬
‫شخويش‌ بر او بخشننيد پ ‌‬
‫س‬ ‫ت خود درپوشانيد و با آمرز ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت‪ .‬گفتن ‌‬ ‫ي مجازاتي‌ نيس ‌‬ ‫ن صورتها‪ ،‬بر و ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫در هم ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫هاس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ت در دنيا نيز مشخص‌ ساخت ‌‬ ‫حد و كيفر عقوبا ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬از رسننو ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫م اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ن رحي ‌‬ ‫ن پروردگارتا ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫ت كه ‌فرمودند‪» :‬ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫آمد ‌‬
 ‫م ندهنند‪،‬‬‫ن را انجننا ‌‬ ‫س قصنند كننار نيكي‌ كننند ولنني ‌آ ‌‬ ‫پس‌ هر ك ‌‬
‫م داد‪ ،‬از‬ ‫ن را انجا ‌‬ ‫يشود اما اگر آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه نوشت ‌‬ ‫ك حسن ‌‬ ‫شي ‌‬ ‫براي ‌‬
‫ي او‬ ‫ن‪ ،‬بننرا ‌‬‫ب بسننيار بيشننتر از آ ‌‬ ‫ه تا مننرات ‌‬‫ده ‌تا هفتصد حسن ‌‬
‫ي را بكننند امننا‬ ‫م كار بنند ‌‬ ‫س قصد انجا ‌‬ ‫يشود و هر ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نوشت ‌‬
‫يشود‪ ،‬يا ه ‌‬
‫م‬ ‫هم ‌‬‫ي نوشت ‌‬ ‫ك بد ‌‬ ‫ي او ي ‌‬‫ل نياورد‪ ،‬برا ‌‬ ‫هعم ‌‬ ‫ن را ب ‌‬‫آ ‌‬
‫يكند‪» «...‬و‬ ‫ي محو م ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ي را از كارنام ‌‬ ‫ن بد ‌‬‫لآ ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ي در آخننر ‌‬
‫ت‬ ‫ك يننا بنند ‌‬‫ه كننار ني ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬بننر كسنناني‌ ك ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫ب حسنننا ‌‬
‫ت‬ ‫ن از ثننوا ‌‬ ‫م نخواهدشد« با كاست ‌‬ ‫يآورند »ست ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ن بر كيفر بدكارا ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا افزود ‌‬ ‫نيكوكارا ‌‬

‫حِنيًفصصا َوَمصصا َكصصا َ‬

‫ن‬ ‫سَتِقيٍم ِديًنا ِقَيًما ِمّلَة ِإْبَراِهيَم َ‬
‫ط ُم ْ‬
‫صَرا ٍ‬
‫ُقْل ِإّنِني َهَداِني َرّبي ِإَلى ِ‬
‫ن )‪(161‬‬ ‫شِرِكي َ‬ ‫ن اْلُم ْ‬
‫ِم َ‬
‫هسسسوي‌‬ ‫م مسسرا ب ‌‬ ‫ه پروردگار ‌‬ ‫ي پيامبرص »هرآين ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ت؛ »دين ‌‬
‫ي‬ ‫ه راس ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ت« اي ‌‬ ‫ت هدايت ‌كرده ‌اس ‌‬ ‫ه راس ‌‬ ‫را ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ياي ‌نيسنن ‌‬ ‫چ كج ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ت اسسستوار« و پاينندار‪ ،‬ك ‌‬ ‫اس س ‌‬
‫ت«‬ ‫ف اسس ‌‬ ‫م حني ‌‬ ‫ن ابسسراهي ‌‬ ‫ش اسننتوار؛ »آيي ‌‬ ‫ه و رو ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن نبسسود«‪ .‬در‬ ‫قگننرا »و او از مشسسركا ‌‬ ‫حنيننف‪ :‬يعننني‪ :‬ح ‌‬
‫ب رابه‌‬ ‫لاكرمص شنن ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬‫ث شري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫مو‬ ‫ه السننل ‌‬ ‫ي مل ‌‬ ‫يفرمودننند‪» :‬اصننبحنا عل ‌‬ ‫يآوردند‪ ،‬م ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫صب ‌‬
‫م حنيفننا و مننا‬ ‫ه ابننراهي ‌‬ ‫ص و دين ‌نبينا محمنند و مل ‌‬ ‫ه الخل ‌‬ ‫كلم ‌‬
‫صو دين‌‬ ‫ه اخل ‌‬ ‫م و كلم ‌‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫ن المشننركين‪ :‬بننر آيي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫كننا ‌‬
‫ه از‬ ‫مك ‌‬ ‫ي ابننراهي ‌‬ ‫قگننرا ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫ت محمدص و مل ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫پيامبرما ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫ح كردي ‌‬ ‫ن نبود‪ ،‬صب ‌‬ ‫مشركا ‌‬

‫ن )‪(162‬‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬
‫ل َر ّ‬
‫ي َوَمَماِتي ِّ‬‫حَيا َ‬
‫سِكي َوَم ْ‬ ‫لِتي َوُن ُ‬‫صَ‬‫ن َ‬‫ُقْل ِإ ّ‬
‫ن« مننراد از‬‫ت نمسساز م ‌‬ ‫ي پيننامبرص »درحقيق ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ن« نسننك‪ :‬جم ‌‬
‫ع‬ ‫كم ‌‬ ‫ت »و نس ‌‬ ‫ع نمازهاس ن ‌‬ ‫م انننوا ‌‬ ‫نماز‪ :‬تمننا ‌‬
‫ن‪ .‬بعض ني‌‬‫يم ‌‬ ‫ت‪ .‬يعننني‪ :‬قربننان ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي ذبيح ‌‬ ‫همعنننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬
‫نسننيك ‌‬
‫ت من‌ »و‬ ‫ت‪ ،‬يعني‪ :‬عبننادا ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ي عباد ‌‬ ‫همعن ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫هاند‪ :‬نس ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫ل خير در‬‫ه از اعما ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ي و مرگ ‌م ‌‬ ‫زندگان ‌‬
‫ب آنهننا پس‌‬ ‫ه ثوا ‌‬ ‫ل خيري ‌ك ‌‬‫م‪ ،‬يا اعما ‌‬ ‫يده ‌‬‫مم ‌‬ ‫م انجا ‌‬‫يا ‌‬‫زندگان ‌‬
‫تو‬ ‫ه صنندقا ‌‬ ‫نب ‌‬
‫تكرد ‌‬ ‫ن وصنني ‌‬ ‫يرسنند؛ چننو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هم ‌‬‫مب ‌‬ ‫از مرگ ‌‬
‫ه تقننر ‌‬
‫ب‬ ‫ت و منناي ‌‬
‫ي اسن ‌‬ ‫ه خيننر جننار ‌‬‫يك ‌‬‫انننواع ‌ديگننر از امننور ‌‬
‫يو‬ ‫هاند‪ :‬مننراد؛ خننود زننندگان ‌‬ ‫يگفت ‌‬‫ت‪ .‬بعض ‌‬ ‫ي خدا‪ ‬اس ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي خسسدا‪ ،‬پروردگسسار‬ ‫ه »بسسرا ‌‬ ‫ي! اينهننا هم ‌‬‫ت‪ .‬آر ‌‬‫گ اسنن ‌‬ ‫مننر ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اوس ‌‬ ‫ص برا ‌‬ ‫ص و خال ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬خا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫جهانيا ‌‬

‫ن )‪(163‬‬‫سِلِمي َ‬ ‫ت َوَأَنا َأّوُل اْلُم ْ‬‫ك ُأِمْر ُ‬‫ك َلُه َوِبَذِل َ‬ ‫شِري َ‬‫َل َ‬
‫ت« يعني‪ :‬هيچ‌ چيننز را بننا او در‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫چ شريك ‌‬ ‫»او را هي ‌‬
‫م »و ب ‌‬
‫ه‬ ‫يآور ‌‬
‫م شننريك‌ نم ‌‬ ‫ش و زننندگاني‌ و مننرگ ‌‬ ‫نمنناز و نينناي ‌‬
‫م« از سنننننو ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬‫ن يسسسسافت ‌‬ ‫ش فرمسسسسا ‌‬ ‫ه و رو ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫همي ‌‬
‫م« يعني‪ :‬نخستين‌‬ ‫ن مسلمانان ‌‬ ‫ن نخستي ‌‬ ‫پروردگارم ‌»و م ‌‬
‫ي بننر‬ ‫م هننر پيننامبر ‌‬ ‫م زيننرا اسننل ‌‬ ‫ش هسننت ‌‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫ت علي‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬‫ث شننري ‌‬ ‫ت‪ .‬در حنندي ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ش مقد ‌‬ ‫م امت ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ن نمنناز را شننرو ‌‬
‫ع‬ ‫ل خننداص چننو ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫‪ ‬آمد ‌‬
‫ي فطسسر‬ ‫ي للسسذ ‌‬ ‫يگفتند‪» :‬وجهت ‌وجه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬چني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن«‪ .‬كه‌‬ ‫ل المسسسلمي ‌‬ ‫ض تا سس و انسسا او ‌‬ ‫ت و الر ‌‬ ‫السماوا ‌‬
‫ت‪ ،‬بعنند از تكننبير افتتننا ‌‬
‫ح‬ ‫ن رواي ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫يها با اسننتدلل ‌ب ‌‬ ‫شافع ‌‬
‫يخوانند‬ ‫يها‪) :‬سشششبحانك‌اللهم‌‪ (...‬را م ‌‬ ‫يخوانند و حنف ‌‬ ‫ه را م ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه و رأسننا ب ‌‬
‫ه‬ ‫چ چيز ديگر نخواند ‌‬ ‫يها بعد از تكبير هي ‌‬ ‫ولي‌ مالك ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫ه آغاز م ‌‬ ‫ت فاتح ‌‬ ‫قرائ ‌‬

‫عَلْيَهصصا َولَ‬
‫ب ُكصّل َنْفصسٍ ِإّل َ‬ ‫سص ُ‬ ‫يٍء َوَل َتْك ِ‬ ‫شص ْ‬
‫ب ُكصّل َ‬ ‫ل َأْبِغي َرّبا َوُهَو َر ّ‬ ‫غْيَر ا ِّ‬
‫ُقْل َأ َ‬
‫ن)‬‫خَتِلُفصصو َ‬
‫جُعُكْم َفُيَنّبُئُكْم ِبَمصصا ُكْنُتصْم ِفيصِه َت ْ‬
‫خَرى ُثّم ِإَلى َرّبُكْم َمْر ِ‬ ‫َتزُِر َواِزَرٌة ِوْزَر ُأ ْ‬
‫‪(164‬‬
‫ي پيننامبرص »آيسسا غيسسر از اللسسه پروردگسساري‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫هو‬ ‫ي ديگنر جسننت ‌‬ ‫ه جز الله‪ ‬پروردگار ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬چگون ‌‬ ‫بجوي ‌‬
‫ي اللننه‪ ‬شننريكي‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫م؟ يا چگون ‌‬ ‫ش الله‪ ‬را رها كن ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫م؟ »و« حننا ‌‬ ‫ش كن ‌‬ ‫م پرسننت ‌‬ ‫ه و آن ‌دو را بنناه ‌‬ ‫قننرارداد ‌‬
‫ه منننرا به‌‬ ‫هك ‌‬ ‫س آنچ ‌‬ ‫هچيسسسز« پ ‌‬ ‫»اوسسسست ‌پروردگسسسار هم ‌‬
 ‫ه او و مخلننوقي ‌همانننند من‌‬ ‫يخوانينند‪ ،‬پننرورد ‌‬ ‫ش فرام ‌‬ ‫عبننادت ‌‬
‫ت پس‌ چگننون ‌‬
‫ه‬ ‫ي قننادر نيس ن ‌‬ ‫ع يا ضننرر ‌‬ ‫ن نف ‌‬ ‫ت و بر رساند ‌‬ ‫اس ‌‬
‫س جسسز‬ ‫چك ‌‬ ‫م؟ »و هي ‌‬ ‫ي ديگننر بجننوي ‌‬ ‫ق تعالي ‌پروردگار ‌‬ ‫جز ح ‌‬
‫چك ‌‬
‫س‬ ‫يدهسسد« يعننني‪ :‬هي ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫ي انجا ‌‬ ‫ن خود گناه ‌‬ ‫بر زيا ‌‬
‫م دهنند پس‌ اگننر‬ ‫ن غير خود انجا ‌‬ ‫ه زيا ‌‬ ‫ه گناهي‌ ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫قادر نيس ‌‬
‫ن خننود اوسنت‌ »و هيچ‌‬ ‫ه زيننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن گنننا ‌‬ ‫مدهنند‪ ،‬اي ‌‬ ‫ي انجا ‌‬ ‫گننناه ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫يدارد« بننننابراي ‌‬ ‫ي را برنم ‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫ي‪ ،‬بار گنا ‌‬ ‫باربردار ‌‬
‫ي را‬ ‫ك و گنهكار ‌‬ ‫ص ناپا ‌‬ ‫ه شخ ‌‬ ‫ي‪ ،‬گنا ‌‬ ‫يگناه ‌‬ ‫كوب ‌‬ ‫ن پا ‌‬ ‫چ انسا ‌‬ ‫هي ‌‬
‫يشنننود »سسسسپ ‌‬
‫س‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ه او مؤاخنننذ ‌‬ ‫ه گننننا ‌‬ ‫يدارد و ب ‌‬ ‫بنننرنم ‌‬
‫ه شسسما‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي پروردگارتان ‌اس ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫بازگشتتا ‌‬
‫ف داشسسستيد« در امنننر‬ ‫ن اختل ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫را از حقيق ‌‬
‫يسسسازد« و‬ ‫هم ‌‬ ‫ه بوديد »آگسسا ‌‬ ‫ق گشت ‌‬ ‫ه در آنها متفر ‌‬ ‫ادياني‌ ك ‌‬
‫يرساند‪.‬‬ ‫ه كيفر م ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هسازا ‌‬ ‫تفرق ‌‬
‫ص‪ ،‬كسنن ‌‬
‫ي‬ ‫ك شخ ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫ه با گنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل جاهلي ‌‬ ‫ش اه ‌‬ ‫ه‪ ،‬رو ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ي‬
‫ه‪ ،‬عضو ديگننر ‌‬ ‫ك قبيل ‌‬ ‫ي از ي ‌‬ ‫ه عضو ‌‬ ‫ش را‪ ،‬يا با گنا ‌‬ ‫از نزديكان ‌‬
‫يدادننند‪ ،‬مننردود اعل ‌‬
‫م‬ ‫ه قننرار م ‌‬ ‫ه را مننورد مؤاخننذ ‌‬ ‫ن قبيل ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ي در آيننه ‌)‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ه فرمود ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫ت‪ .‬يادآورم ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫حِمُلصصوا َأْوَزاَرُهصصْم‪) :﴾...‬تننا روز قيننام ‌‬ ‫ل«‪ِ ﴿ :‬لَي ْ‬ ‫ه »نح ‌‬ ‫‪ (25‬از سور ‌‬
‫ي از بننار گناهننا ‌‬
‫ن‬ ‫م بردارند و نيز بخش ن ‌‬ ‫ن خود را تما ‌‬ ‫بار گناها ‌‬
‫ه باشننيد؛‬ ‫يكنننند‪ .‬آگننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را گمننرا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه ندانست ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ي اس نت‌ كننه‪ :‬شننخ ‌‬
‫ص‬ ‫ن معن ‌‬ ‫يكشننند!(‪ ،‬بنندي ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ه بنندبار ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ي پيروانش‌ را نيز در روز‬ ‫ه گمراه ‌‬ ‫ي از بار گنا ‌‬ ‫هگر‪ ،‬بخش ‌‬ ‫گمرا ‌‬
‫ص گمرا ‌‬
‫ه‬ ‫ن شخ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه از گنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يكشد‪ ،‬ب ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ت بر دو ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫م شود‪.‬‬ ‫يك ‌‬ ‫چيز ‌‬

‫ت ِلَيْبُلَوُكْم ِفصصي‬
‫جا ٍ‬
‫ض َدَر َ‬
‫ق َبْع ٍ‬
‫ضُكْم َفْو َ‬‫ض َوَرَفَع َبْع َ‬ ‫ف اَْلْر ِ‬ ‫لِئ َ‬‫خَ‬ ‫جَعَلُكْم َ‬
‫َوُهَو اّلِذي َ‬
‫حيٌم )‪(165‬‬ ‫ب َوِإّنُه َلَغُفوٌر َر ِ‬‫سِريُع اْلِعَقا ِ‬‫ك َ‬‫ن َرّب َ‬
‫َما َآَتاُكْم ِإ ّ‬
‫ه شسسسما را در زمين‌ جانشسسسي ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ت كسسسس ‌‬ ‫»و اوسسسس ‌‬
‫ن و آبنناداني‌‬ ‫كديگر قسسرار داد« يعننني‪ :‬شننما را در عمننرا ‌‬ ‫ي ‌‬
‫هاننند‪:‬‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫كديگننر گردانينند‪ .‬بعضن ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ه و جانشنني ‌‬ ‫ن‪ ،‬خليف ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ه خداوننند‪‬‬ ‫ن‪ ،‬خليف ‌‬ ‫ن در زمي ‌‬ ‫ع انسننا ‌‬ ‫ه نننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫مننراد اي ‌‬
‫ه درجسسات ‌‬
‫ي‬ ‫يديگسسر ب ‌‬ ‫ي از شما را بربرخ ‌‬ ‫ت »و برخ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫مو‬ ‫ل و عل ‌‬ ‫ي و فض ‌‬ ‫ق و نيرومند ‌‬ ‫ت و رز ‌‬ ‫ي داد« در خلق ‌‬ ‫برتر ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ي دارد »تسسا شسسما را در آنچ ‌‬ ‫ن كننار حكمتهنناي ‌‬ ‫او در اي ‌‬
‫ه چگننون ‌‬
‫ه‬ ‫ن نعمتهننا »بيازمايسسد« ك ‌‬ ‫ت« از اي ‌‬ ‫شما داده ‌اسس ‌‬
‫ف بننا‬ ‫ي بننا فقيننر‪ ،‬شننري ‌‬ ‫يگزارينند و غن ‌‬ ‫ن نعمتهننا را شننكر م ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يكننند؟! »همانا‬ ‫ه رفتننار م ‌‬ ‫م چگننون ‌‬ ‫م بننا محكننو ‌‬ ‫وضيع ‌و حاك ‌‬
‫ن كيفننر در‬ ‫ت« و هرچننند اي ‌‬ ‫پروردگار تسسو زودكيفسسر اس س ‌‬
‫ت »و‬ ‫ك اسن ‌‬ ‫ي ننزدي ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ن هننر امننر آمندن ‌‬ ‫يباشنند‪ ،‬ليك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫آخر ‌‬
‫ق تعننالي‌ بننر‬ ‫ت« يعننني‪ :‬ح ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ه مهربسسا ‌‬ ‫ماو آمرزنسسد ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ن آورننند و آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن و كتابهايش ‌ايمننا ‌‬ ‫ه او و پيامبرا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫كساني‌ ك ‌‬
‫ي كنننند و شننكرگزارش‬ ‫ه‪ ،‬پيننرو ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ت ننناز ‌‬ ‫ه از هننداي ‌‬ ‫را ك ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ه و بسيار مهربا ‌‬ ‫‌باشند‪ ،‬بسيار آمرزند ‌‬
‫يو‬ ‫ن بننر حقيقت‌ آمرزگننار ‌‬ ‫ي منننا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ش‪ ،‬بيشننتر تأكينند‬ ‫ت در كيفننر ‌‬ ‫ه سننرع ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي خننود نسننب ‌‬ ‫مهربان ‌‬
‫ي از‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ه رحمننت ‌ح ‌‬ ‫يرسنناند ك ‌‬ ‫ن خننود م ‌‬ ‫يگننذارد و اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خننداص در‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫عتر و بزرگتر اس ‌‬ ‫ش وسي ‌‬ ‫خشم ‌‬
‫ش را‬ ‫ه خداوننند‪ ‬خلق ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫هاند‪» :‬آ ‌‬ ‫ففرمود ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫حنندي ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ش قنرار داشن ‌‬ ‫ي بنر فنراز عنر ‌‬ ‫ه ننزد و ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫آفريد‪ ،‬در كتناب ‌‬
‫ه كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫م غلب ‌‬ ‫ن بننر خشننم ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن رحم ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ن نوشننت‪ :‬ب ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ت ابننوهريره‪‌‬‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن در حنندي ‌‬ ‫ت«‪ .‬همچني ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ل خننداص فرمودننند‪» :‬خنندا ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫آمنند ‌‬
‫ن را در نننزد‬ ‫ه بخش‌ از آ ‌‬ ‫ش گردانيد‪ ،‬نننودون ‌‬ ‫ت را صد بخ ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫ن فننرود‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫ك بخ ‌‬ ‫ت و فقننط ي ‌‬ ‫هداش ‌‬ ‫ش نگ ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ق در ميننننننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه خلي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ش اسنننننن ‌‬ ‫ك بخ ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫س از همي ‌‬ ‫آورد پ ‌‬
‫ه حيننوا ‌‬
‫ن‬ ‫يپردازننند تننا بنندانجا ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه مهر و مننرحم ‌‬ ‫كديگر ب ‌‬ ‫ي ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫مآ ‌‬
‫يدارد‪ ،‬از بي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش دور نگ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫م خنننننود را از بچ ‌‬ ‫سننننن ‌‬ ‫ُ‬
‫ي برسد«‪.‬‬ ‫ه او آسيب ‌‬ ‫ت كند و ب ‌‬ ‫ي اصاب ‌‬ ‫ش به ‌و ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫ُ‬
 ‫هء أعراف﴾‬
‫﴿سور ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬
‫ي )‪ (206‬آي ‌‬
‫ت و دارا ‌‬
‫مکی‌ اس ‌‬

‫ف در آ ‌‬
‫ن‬ ‫م اعننرا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ب آمد ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ه‪ :‬اي ‌‬ ‫ه تسمي ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ه شد‪.‬‬ ‫ه داستانش ‌خواهد آمد ن »اعراف« ناميد ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ه آيننا ‌‬
‫ت‬ ‫ي اسننت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن ن مك ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ت آي ‌‬ ‫ف ن بجز هش ‌‬ ‫ه اعرا ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ن اْلَقْرَيصصِة‪...‬‬
‫عصص ِ‬ ‫ل‪َ ﴿ :‬وا ْ‬
‫سصصَأْلُهْم َ‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫مكي‌ از ايننن ‌فرمننود ‌‬
‫ه دارد‪.‬‬ ‫ظّلٌة‪ (...‬ادام ‌‬ ‫ه‪َ) :‬وِإْذ َنَتْقَنا اْل َ‬
‫جَبَل َفْوَقُهْم َكَأّنُه ُ‬ ‫ع و تا آي ‌‬ ‫﴾ شرو ‌‬
‫ه و تفصنني ‌‬
‫ل‬ ‫ل عقينند ‌‬ ‫ن اصننو ‌‬ ‫ه مبنناركه‪ ،‬بيننا ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ع اي ‌‬
‫موضننو ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي انبيا‡ اس ‌‬ ‫داستانها ‌‬

‫المص )‪(1‬‬
‫ه است‌ و خداوننند‬ ‫ف مقطع ‌‬ ‫م‪ .‬ص« از حرو ‌‬ ‫م‪ .‬مي ‌‬
‫ف‪ .‬ل ‌‬ ‫»ال ‌‬
‫يباشنند‪ .‬گفتن ‌‬
‫ي‬ ‫ف داننناتر م ‌‬
‫ن حننرو ‌‬‫ن اي ‌‬‫ه مرادش‌ از آورد ‌‬ ‫‪‬ب ‌‬
‫ه در آغنناز سننور ‌‬
‫ه‬ ‫ف مقطع ‌‬ ‫ه حننرو ‌‬‫ه سننخن‌ در بننار ‌‬
‫تك ‌‬‫اسنن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫»بقره« نيز گذش ‌‬

‫ن )‪(2‬‬‫ج ِمْنُه ِلُتْنِذَر ِبِه َوِذْكَرى ِلْلُمْؤِمِني َ‬‫حَر ٌ‬‫ك َ‬‫صْدِر َ‬‫ن ِفي َ‬ ‫ل َيُك ْ‬
‫ك َف َ‬‫ب ُأْنِزَل ِإَلْي َ‬
‫ِكَتا ٌ‬
‫ت »كه‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫ن كتننناب ‌‬ ‫ن قنننرآ ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ي اسسسست« يعن ‌‬ ‫»كتسسساب ‌‬
‫ه پسسس ‌نبايسسد در‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ي تسسو فسسرو فرسسستاد ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪ :‬اي‌‬ ‫ي باشسسد« يعن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫چ تنگ ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت از نسساحي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫سسسين ‌‬
‫ن كتننا ‌‬
‫ب‬ ‫غ اي ‌‬ ‫م تننو را در ابل ‌‬ ‫ن كننه ‌مننرد ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫محمنندص! از بي ‌‬
‫ل مباش‌‬ ‫ه تو آزار و اذيتي‌ برسانند‪ ،‬هيچ ‌تنگد ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫تكذي ‌‬
‫ن از‬ ‫ت‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫ن و ينناور توسن ‌‬ ‫ل خود نگهبننا ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫زيرا خدا ‌‬
‫ه دعننو ‌‬
‫ت‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن نينناورد ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ل مبا ‌‬ ‫ن امرتنگد ‌‬ ‫اي ‌‬
‫س‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫توب ‌‬ ‫غ اس ن ‌‬ ‫هتننو فقننط بل ‌‬ ‫هاند زيننرا وظيف ‌‬ ‫ك نگفت ‌‬ ‫تو لبي ‌‬
‫ن كتا ‌‬
‫ب‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫ن امر ك ‌‬ ‫ت‪ :‬نبايد در اي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي ديگر؛ مراد اي ‌‬ ‫قول ‌‬
‫هسو ‌‬
‫ي‬ ‫شب ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ت بندگا ‌‬ ‫ي دعو ‌‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫حق‌ تعالي‌ اس ‌‬
‫چ تردينند و ابهننام ‌‬
‫ي‬ ‫ت هي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل كرده‪ ،‬در سننين ‌‬ ‫ق بر تو ناز ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ه آن ‌هشسسدار دهسسي«‬ ‫ه وسسسيل ‌‬ ‫ه باشنند‪» .‬تا ب ‌‬ ‫وجود داشننت ‌‬
‫م را بي ‌‬
‫م‬ ‫ن مرد ‌‬‫هآ ‌‬‫هوسيل ‌‬ ‫ه شد تا ب ‌‬ ‫ن برتو فرود آورد ‌‬ ‫ي‪ :‬قرآ ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي باشد« زيننرا‬ ‫ن پندآموز ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫ي »و برا ‌‬ ‫و هشدار ده ‌‬
‫هو‬ ‫ن افگننند ‌‬‫هياد پروردگارشا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫هب ‌‬
‫م را گا ‌‬‫ب خدا‪ ‬مرد ‌‬ ‫كتا ‌‬
‫ي اسننت‪ ،‬رهنمننون‬ ‫تو ‌‬
‫ه طنناع ‌‬ ‫ه شايسننت ‌‬ ‫هك ‌‬‫ه آنچ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬‫ايشننا ‌‬
‫مص‬ ‫ق پيننامبر اكننر ‌‬‫ع از طننري ‌‬ ‫ن كتنناب‪ ،‬در واق ‌‬ ‫س اي ‌‬‫يشود پ ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ت‪.‬‬‫هاس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫م فرستاد ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬

‫ن )‪(3‬‬ ‫ل َما َتَذّكُرو َ‬ ‫ن ُدوِنِه َأْوِلَياَء َقِلي ً‬ ‫ن َرّبُكْم َوَل َتّتِبُعوا ِم ْ‬ ‫اّتِبُعوا َما ُأْنِزَل ِإَلْيُكْم ِم ْ‬
‫ي شسسما فسسرود‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ب پروردگارتا ‌‬ ‫ه را از جان ‌‬ ‫»آنچ ‌‬
‫م و سن ‌‬
‫ت‬ ‫ن عظي ‌‬ ‫ه همانا قرآ ‌‬ ‫ي كنيد« ك ‌‬ ‫ه شده‪ ،‬پيرو ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫يباشد‬ ‫نم ‌‬ ‫ن و مفسر قرآ ‌‬ ‫ت زيرا سنت‪ ،‬مبي ‌‬ ‫نبي ‌ كريمص اس ‌‬
‫خ صُذوُه َوَمصصا‬ ‫سصصوُل َف ُ‬‫يفرمايد‪َ ﴿ :‬وَما َآَتاُكُم الّر ُ‬ ‫لم ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫هشننما داده‪ ،‬بگيرينند و‬ ‫ه پيامبر ب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫عْنُه َفاْنَتُهوا﴾‪) :‬و آنچ ‌‬ ‫َنَهاُكْم َ‬
‫ه شما را بازداشته‪ ،‬بازايستيد( »حشر‪» .«7/‬و بجننز او‬ ‫از آنچ ‌‬
‫ه دارد‪:‬‬ ‫ه دو وج ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ي نكنيد« اي ‌‬ ‫ن ديگر پيرو ‌‬ ‫از دوستا ‌‬
‫ش نگيرينند و آنهننا را شننركا ‌‬
‫ي‬ ‫‪ 1‬ن غير خنندا‪ ‬را معبننود خننوي ‌‬
‫ه قرار ندهيد‪.‬‬ ‫ي يگان ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه دي ‌‬
‫ن‬ ‫ي نكنينند ك ‌‬ ‫ي پيننرو ‌‬ ‫ب خداوند‪ ‬از دوسننتان ‌‬ ‫ي كتا ‌‬ ‫‪ 2‬ن بجا ‌‬
‫ت بننا‬‫ل جنناهلي ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هاينند چنننا ‌‬ ‫ش را از آنننان ‌تقلينند كرد ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫يكردند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ل و حرام‪ ،‬چني ‌‬ ‫ي خود در حل ‌‬ ‫ت از رؤسا ‌‬ ‫اطاع ‌‬
‫ن رو ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬بشنننر از آ ‌‬ ‫يگيريسسد!« يعن ‌‬ ‫ك پنسسد م ‌‬ ‫ه انسسد ‌‬ ‫»چ ‌‬
‫ي را‬ ‫ق بنندیه ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه و اي ‌‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫م تننوج ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت امننر ايمننا ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ه دين‌‬ ‫يگننذرد‪ ،‬ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه ننادان ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يكند‪ ،‬يا از برابر آ ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫فرامو ‌‬
‫ن ديگننر‬ ‫ع و معبننودا ‌‬ ‫ه و از مننراج ‌‬ ‫ل را فروگذاشننت ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫پيرو ‌‬

‫ن )‪(4‬‬
‫سَنا َبَياًتا َأْو ُهْم َقاِئُلو َ‬
‫جاَءَها َبْأ ُ‬
‫ن َقْرَيٍة َأْهَلْكَناَها َف َ‬
‫َوَكْم ِم ْ‬
‫ي‪:‬‬
‫ن كرديسسم« يعن ‌‬ ‫ه هلكشسسا ‌‬ ‫»و چه ‌بسسسيار شسسهرها ك ‌‬
‫هسننب ‌‬
‫ب‬ ‫ق را ب ‌‬
‫هح ‌‬‫بكنننند ‌‬ ‫م شننهرهاي ‌تكذي ‌‬ ‫ي از مننرد ‌‬ ‫بسننيار ‌‬
‫م »پسسس‪ ،‬شسسبانگاه‌‬ ‫ن نابود كردي ‌‬ ‫ن با پيامبرانشا ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫مخالف ‌‬
‫ه خننوا ‌‬
‫ب‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آمسسد« درحننالي ‌ك ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬‫ه سسسو ‌‬ ‫ب مسسا ب ‌‬ ‫عسسذا ‌‬
‫ه بودنسسد«‬ ‫ه در قيلسسول ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ههنگسسام ‌‬ ‫ه بودننند »يسسا ب ‌‬ ‫آرمينند ‌‬
‫هاننند‪ :‬قيلننوله‪،‬‬ ‫ي گفت ‌‬‫ت‪ .‬بعضنن ‌‬ ‫ب نيمننروز اسنن ‌‬ ‫ه‪ :‬خننوا ‌‬ ‫قيلننول ‌‬
‫ه بننا خننوا ‌‬
‫ب‬ ‫ت گرماست‪ ،‬چ ‌‬ ‫ب شد ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ت در نيمروز ب ‌‬ ‫استراح ‌‬
‫ت را‬
‫ن دو وق ‌‬ ‫ن اي ‌‬
‫ي سنننبحا ‌‬ ‫ه نباشننند‪ .‬خننندا ‌‬ ‫ه باشننند چ ‌‬ ‫همنننرا ‌‬
‫ن دو‬ ‫ب مقننرر كننرد زيننرا اي ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ي فننرودآورد ‌‬ ‫مخصوصا برا ‌‬
‫ت لننذا فننرود آمنند ‌‬
‫ن‬ ‫ت اسن ‌‬ ‫ش و اسننتراح ‌‬ ‫ت آرام ‌‬ ‫وقننت‪ ،‬اوقننا ‌‬
‫يباشنند‪ .‬نسننف ‌‬
‫ي‬ ‫كتر م ‌‬ ‫تتر و وحشننتنا ‌‬ ‫ب در آنهننا سننخ ‌‬ ‫عننذا ‌‬
‫م شننعيب‬ ‫تسحر و قو ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م لوط‪ ‬شبانگا ‌‬ ‫يگويد‪» :‬قو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه شدند«‪.‬‬ ‫ه نابود ساخت ‌‬ ‫ت قيلول ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫‪‬ب ‌‬

‫ن )‪(5‬‬
‫ظاِلِمي َ‬‫ن َقاُلوا ِإّنا ُكّنا َ‬
‫سَنا ِإّل َأ ْ‬
‫جاَءُهْم َبْأ ُ‬
‫عَواُهْم ِإْذ َ‬
‫ن َد ْ‬
‫َفَما َكا َ‬
‫ن جسسز‬ ‫ن آمد‪ ،‬سخنشا ‌‬ ‫ب ما بر آنا ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و هنگام ‌‬
‫ه مسسسا سسسستمكار‬ ‫هراسسسستي‌ ك ‌‬ ‫ه گفتنسسسد‪ :‬ب ‌‬ ‫ن نبسسسود ك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن در هنگننا ‌‬
‫م‬ ‫ه پروردگارشا ‌‬ ‫ه بارگا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ي‪ :‬دعا ‌‬ ‫بوديم« يعن ‌‬
‫م بر خويشتن‪ ،‬چيننز‬ ‫ه ظل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫فرودآمدن ‌عذاب‪ ،‬جز اعترافشا ‌‬
‫ي‬
‫چ سننود ‌‬‫ف بعنند از وقننت‪ ،‬هي ‌‬ ‫ن اعننترا ‌‬ ‫ي نبننود امننا اي ‌‬ ‫ديگننر ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن نداش ‌‬ ‫هحالشا ‌‬ ‫ب ‌‬

‫ن )‪(6‬‬‫سِلي َ‬ ‫ن اْلُمْر َ‬
‫سَأَل ّ‬
‫سَل ِإَلْيِهْم َوَلَن ْ‬
‫ن ُأْر ِ‬‫ن اّلِذي َ‬‫سَأَل ّ‬‫َفَلَن ْ‬
‫ي آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه پيسسامبرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»پس‪ ،‬قطعا از كسان ‌‬
‫ه »خسسواهي ‌‬
‫م‬ ‫ي‪ :‬از امتهنناي ‌گذشننت ‌‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫ه پاسنننخ ‌‬
‫ي‬ ‫نچ ‌‬ ‫ت پيامبرانشنننا ‌‬ ‫ه دعنننو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫پرسسسيد« از اي ‌‬
‫ن نيسسز خسسواهي ‌‬
‫م‬ ‫هاننند »وقطعسسا از خسسود فرسسستادگا ‌‬ ‫داد ‌‬
‫م نيننز‬
‫هاي ‌‬
‫ن را بننرانگيخت ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬‫ي‪ :‬از پيننامبراني‌ ك ‌‬ ‫پرسسسيد« يعن ‌‬
‫ه پاسننخ ‌‬
‫ي‬ ‫نچ ‌‬ ‫ه دعوتشننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه امتهايشننا ‌‬ ‫م پرسننيد ك ‌‬ ‫خننواهي ‌‬
‫ي عصننيا ‌‬
‫ن‬ ‫هكس ن ‌‬ ‫هوچ ‌‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫ن اطاع ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫هكس ‌‬ ‫هاند‪ ،‬چ ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ورزيد ‌‬
‫ن در منورد‬ ‫يگويند‪» :‬از پينامبرا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬در تفسنير آ ‌‬ ‫اب ‌‬
‫شها‬ ‫ن پرسننن ‌‬ ‫م پرسنننيد و اي ‌‬ ‫هانننند‪ ،‬خنننواهي ‌‬ ‫غ كرد ‌‬‫ه ابل ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن هوينندا گننردد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت بر همگا ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هخاطر آ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي كننه‬ ‫م نكرديننم‪ ،‬هنگننام ‌‬ ‫ه ست ‌‬ ‫ي نابود شد ‌‬ ‫م شهرها ‌‬ ‫ما بر مرد ‌‬
‫ب پيننامبران‡ بننر‬ ‫ن خننود بننا تكننذي ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬
‫م بلك ‌‬ ‫ن ساختي ‌‬ ‫‌نابودشا ‌‬
‫ت‪:‬‬‫ه اسن ‌‬‫ف آمند ‌‬ ‫ث شنري ‌‬ ‫هانند«‪ .‬در حندي ‌‬ ‫ن ستمگر بود ‌‬ ‫خويشت ‌‬
‫ه از رعيننت ‌خننويش‌ مننورد‬ ‫ي هسننتيد و هم ‌‬ ‫ه شننما راع ‌‬ ‫»هم ‌‬
‫م )زمامننندار( از رعي ‌‬
‫ت‬ ‫س امنننا ‌‬ ‫يگيريننند پ ‌‬ ‫ش قنننرار م ‌‬ ‫پرسننن ‌‬
‫شو‬ ‫ه شوهر خننوي ‌‬ ‫ن از خان ‌‬ ‫ه خويش‪ ،‬ز ‌‬ ‫خويش‪ ،‬مرد ازخانواد ‌‬
‫يگيرند«‪.‬‬ ‫ش مورد سؤال‌ قرار م ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫ل مول ‌‬ ‫ه از ما ‌‬ ‫برد ‌‬

‫ن )‪(7‬‬ ‫غاِئِبي َ‬
‫عَلْيِهْم ِبِعْلٍم َوَما ُكّنا َ‬‫ن َ‬‫صّ‬‫َفَلَنُق ّ‬
‫م كسسرد«‬ ‫ن خسسواهي ‌‬ ‫ن بيسسا ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ي عل ‌‬ ‫»همانسسا از رو ‌‬
‫ت پيننامبران‡‬ ‫م دعننو ‌‬ ‫ه هنگننا ‌‬ ‫ه در ميانشننان ‌ب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ي‪ :‬آنچ ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬‫ش خننواهيم ‌داد درحننال ‌‬ ‫ن گننزار ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هاست‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن در نحننوه‌‬ ‫ل آشننكار و نهانشننا ‌‬ ‫ه احوا ‌‬ ‫ن رخدادها و ب ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫م »و مسسا غسساي ‌‬
‫ب‬ ‫ن دانننا هسننتي ‌‬ ‫هپيامبرانشننا ‌‬ ‫پاسننخگويي‌ ب ‌‬
‫ه در‬‫هك ‌‬ ‫ي از آنچ ‌‬ ‫ن تننا چيننز ‌‬ ‫ن و احوالشننا ‌‬ ‫هايم« از آنننا ‌‬ ‫نبسسود ‌‬
‫ن باشد‪.‬‬ ‫ي داده ‌است‪ ،‬بر ما پنها ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ميانشا ‌‬
‫ي از آنننان‪،‬‬ ‫ق تعننال ‌‬
‫شح ‌‬ ‫ه پرسن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ل بننر آ ‌‬ ‫ن خود دلي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‬
‫ه بننرا ‌‬‫ي نيسنت‌ بلك ‌‬ ‫ي از اخبننار مجهننول ‌‬ ‫ب آگنناه ‌‬ ‫هخاطر كس ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه در ميانشننان‌ واق ‌‬
‫ع‬ ‫ن از روينندادهايي‌ اس نت‌ ك ‌‬ ‫ه كردنشننا ‌‬ ‫آگننا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬

‫ن )‪(8‬‬
‫حو َ‬
‫ك ُهُم اْلُمْفِل ُ‬‫ت َمَواِزيُنُه َفُأوَلِئ َ‬
‫ن َثُقَل ْ‬‫ق َفَم ْ‬
‫حّ‬
‫ن َيْوَمِئٍذ اْل َ‬
‫َواْلَوْز ُ‬
‫ن در‬ ‫ل بننندگا ‌‬
‫ي‪ :‬اعما ‌‬ ‫ق است« يعن ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ن روز وز ‌‬ ‫»و در آ ‌‬
‫هوب ‌‬
‫ي‬ ‫ه عنادلن ‌‬‫ه شنيو ‌‬ ‫ه ميزان ‌)تنرازو(‪ ،‬ب ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫روز قيام ‌‬
‫يشننود‪ .‬و‬ ‫ي سنننجيده ‌م ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه وز ‌‬ ‫م و اجحاف‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي ست ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ذر ‌‬
‫مو‬‫ضاننند و در حقيقت‌ امننر‪ ،‬جننر ‌‬ ‫ل اعرا ‌‬ ‫ه اعمننا ‌‬ ‫هرچننند ك ‌‬
‫نعبننناس‪ ‌‬روايت‌‬ ‫ه از اب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي نننن چننننا ‌‬ ‫ي ندارنننند ول ‌‬ ‫جسنننامت ‌‬
‫ه اجسننام‌‬ ‫ت آنهننا را ب ‌‬ ‫ت ن ن حق‌ تعننالي‌ در روز قيننام ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ل او« يعن ‌‬ ‫ه اعمسسا ‌‬ ‫ه كف ‌‬ ‫سك ‌‬‫س هر ك ‌‬ ‫يكند »پ ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫تبدي ‌‬
‫ن خود‬ ‫ه او »سنگين‌ باشد‪ ،‬ايشا ‌‬ ‫نشد ‌‬ ‫ل نيك ‌وز ‌‬ ‫ه اعما ‌‬ ‫كف ‌‬
‫رستگارانند«‪.‬‬
‫ل در روز قيننامت‌ بننا‬ ‫ي اعمننا ‌‬
‫ههننا ‌‬‫ه نام ‌‬ ‫جمهننور علمننا برآنننند ك ‌‬
‫يشننود تننا‬ ‫نم ‌‬ ‫ه اسننت‌ و ز ‌‬ ‫ه و دو پل ‌‬ ‫ي زبننان ‌‬‫ه دارا ‌‬ ‫تننرازويي‌ ك ‌‬
‫يآشننكار و را ‌‬
‫ه‬ ‫ل اله ‌‬‫ن بنگرند و درنتيجه‪ ،‬عنند ‌‬ ‫يآ ‌‬‫هسو ‌‬ ‫قب ‌‬
‫خلي ‌‬
‫ه زبانهننا و‬ ‫نك ‌‬‫ن مسنندود شننود چنننا ‌‬ ‫تخواها ‌‬ ‫عننذر بننر معننذر ‌‬
‫ي از‬ ‫يدهننند‪ .‬بسننيار ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن گننواه ‌‬‫ن نيز بر اعمالشا ‌‬ ‫اندامهايشا ‌‬
‫ت و اعما ‌‬
‫ل‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل مخصوص ‌مؤمنا ‌‬ ‫ن اعما ‌‬ ‫ه وز ‌‬‫علما برآنند ك ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ه باشد نابود م ‌‬ ‫كفار؛ هرچ ‌‬

‫ن)‬ ‫ظِلُمصصو َ‬
‫سُهْم ِبَما َكصصاُنوا ِبَآَياِتَنصصا َي ْ‬
‫سُروا َأْنُف َ‬
‫خ ِ‬‫ن َ‬
‫ك اّلِذي َ‬
‫ت َمَواِزيُنُه َفُأوَلِئ َ‬‫خّف ْ‬
‫ن َ‬‫َوَم ْ‬
‫‪(9‬‬
‫ك باشد« و كف ‌‬
‫ه‬ ‫ك »او سب ‌‬ ‫ه اعمال« ني ‌‬ ‫س كف ‌‬ ‫»و هر ك ‌‬
‫ن گسسروه‪،‬‬ ‫سآ ‌‬ ‫ي يابنند »پ ‌‬ ‫ي و سنننگين ‌‬ ‫ش برتننر ‌‬ ‫بديها و گناهان ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسسسب ‌‬ ‫هانسسد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن زد ‌‬ ‫ه خسسود زيسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫آناننسسد ك ‌‬
‫ت مننا بننرخل ‌‬
‫ف‬ ‫ي‪ :‬بننا آيننا ‌‬ ‫يكردنسسد« يعن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ت مسسا سسست ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫يكردننند زيننرا سننزاوار‬ ‫ن بود‪ ،‬تعامننل ‌م ‌‬ ‫ه سزاوار آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫شيو ‌‬
‫م قننرار گيرننند‪ ،‬نننه‬ ‫م و احننترا ‌‬ ‫ه مننورد تعظي ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ت ما اي ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫ك چينز‬ ‫ني ‌‬ ‫م‪ :‬نهناد ‌‬ ‫ب و انكار روبرو شنوند‪ .‬ظل ‌‬ ‫ه با تكذي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‌اي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه آن ‌اس ‌‬ ‫در غير جايگا ‌‬

‫ن )‪(10‬‬‫شُكُرو َ‬
‫ل َما َت ْ‬
‫ش َقِلي ً‬
‫جَعْلَنا َلُكْم ِفيَها َمَعاِي َ‬
‫ض َو َ‬ ‫َوَلَقْد َمّكّناُكْم ِفي اَْلْر ِ‬
‫ي‪:‬‬‫ن اسسستقرار داديسسم« يعن ‌‬ ‫»و همانسسا شسسما را در زمي ‌‬
‫ي بودوباش ‌قرار داديننم‪ ،‬يننا شننما را بننر‬ ‫ي شما در آن‪ ،‬جا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي شسسما در آ ‌‬
‫ن‬ ‫م »و بسسرا ‌‬ ‫ن توانننا گردانينندي ‌‬ ‫ف در زمي ‌‬ ‫تصننر ‌‬
‫يها و‬ ‫يهننا و نوشننيدن ‌‬ ‫ت نهاديم« از خوردن ‌‬ ‫وسايل ‌معيش ‌‬
‫يكنيد« شكرگزاريتا ‌‬
‫ن‬ ‫م سپاسگزاري ‌م ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه »اما چ ‌‬ ‫غير ‌‬
‫ت!‪.‬‬‫ك اس ‌‬ ‫ه اند ‌‬ ‫تها چ ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫در برابر اي ‌‬
‫س َلصْم‬
‫جُدوا ِإّل ِإْبِليص َ‬‫سَ‬‫لَدَم َف َ‬
‫جُدوا َِ‬ ‫سُ‬
‫لِئَكِة ا ْ‬
‫صّوْرَناُكْم ُثّم ُقْلَنا ِلْلَم َ‬ ‫خَلْقَناُكْم ُثّم َ‬ ‫َوَلَقْد َ‬
‫ن )‪(11‬‬ ‫جِدي َ‬ ‫سا ِ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ن ِم َ‬‫َيُك ْ‬
‫ي‪ :‬آدم‪ ‌‬را از‬ ‫ه شسسما را آفريسسديم« يعن ‌‬ ‫قك ‌‬ ‫هتحقي ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي شما پرداختيم« يعن ‌‬ ‫ه صورتگر ‌‬ ‫م »باز ب ‌‬ ‫ك آفريدي ‌‬ ‫خا ‌‬
‫م‪ .‬ينا معن ‌‬
‫ي‬ ‫ت بخشنيدي ‌‬ ‫ه شنما را صنور ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه تب ‌‬ ‫آدم‪ ‌‬و ب ‌‬
‫س كالبدها را در آنها‬ ‫ه و سپ ‌‬ ‫ح را آفريد ‌‬ ‫ت‪ :‬ما اول اروا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪ :‬شننما را در‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫م‪ .‬يننا معني‌ اي ‌‬ ‫ن بخشيدي ‌‬ ‫ت و ساما ‌‬ ‫صور ‌‬
‫تنگار ‌‬
‫ي‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫ي زنننا ‌‬ ‫ه و در رحمهننا ‌‬ ‫ن آفرينند ‌‬ ‫ي مننردا ‌‬ ‫پشننتها ‌‬
‫م سجده‬ ‫ي آد ‌‬ ‫م‪ :‬برا ‌‬ ‫ن گفتي ‌‬ ‫ه فرشتگا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫م »آ ‌‬ ‫كردي ‌‬
‫ه كردنسسد«‬ ‫س سسسجد ‌‬ ‫ش »پ ‌‬ ‫ت و شادبا ‌‬ ‫ه تحي ‌‬ ‫ه سجد ‌‬ ‫‌كنيد« ب ‌‬
‫ه نمودننند »مگسسر‬ ‫گ سجد ‌‬ ‫يدرن ‌‬ ‫ت كردند و ب ‌‬ ‫ن ما را اجاب ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ه تكننبر‬‫ن نبسسود« و بننه ‌انگيننز ‌‬ ‫هكنندگا ‌‬ ‫ه از سجد ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫ابلي ‌‬
‫ي آدم‪ ‌‬ابا ورزيد‪.‬‬ ‫ن برا ‌‬ ‫هكرد ‌‬ ‫ازسجد ‌‬

‫خَلْقَتُه ِم ْ‬
‫ن‬ ‫ن َناٍر َو َ‬
‫خَلْقَتِني ِم ْ‬
‫خْيٌر ِمْنُه َ‬
‫ك َقاَل َأَنا َ‬
‫جَد ِإْذ َأَمْرُت َ‬
‫سُ‬
‫ك َأّل َت ْ‬
‫َقاَل َما َمَنَع َ‬
‫ن )‪(12‬‬ ‫طي ٍ‬
‫ِ‬
‫ه امسسر‬ ‫ه سجد ‌‬ ‫ن تو را ب ‌‬ ‫س »چو ‌‬ ‫ل ب‌ه ابلي ‌‬ ‫»فرمششود« خداونششد متعششا ‌‬
‫ه كني‌‬ ‫ه سسسسسجد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه چيسسسسز تسسسسو را از اي ‌‬ ‫كسسسسردم‪ ،‬چ ‌‬
‫ن حجت‌‬ ‫ه منظننور برپاداشننت ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن سننؤا ‌‬ ‫ح اي ‌‬ ‫ت؟« طر ‌‬ ‫بازداش ‌‬
‫ن كفننر و كننبر و عننناد و افتخننار او به‌‬ ‫س و نماياننند ‌‬ ‫عليننه ‌ابلي ‌‬
‫ه خننداي‌‬ ‫ي است‪ ،‬وگننرن ‌‬ ‫خو ‌‬ ‫ن وتوبي ‌‬ ‫ي كوبيد ‌‬ ‫ش و برا ‌‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫اص ‌‬
‫س از اطننناعت‌ فرمنننانش‬ ‫ت سنننرپيچي‌ ابلي ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫سنننبحا ‌‬
‫ي ندارد »گفت« ابليس‌‬ ‫ش نياز ‌‬ ‫ن پرس ‌‬ ‫ح اي ‌‬ ‫ه طر ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫‌داناس ‌‬
‫ه من‌ از او بهترم«‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ل »برا ‌‬ ‫خ خداوند متعا ‌‬ ‫در پاس ‌‬
‫م؛‬‫ي آد ‌‬
‫ه بننرا ‌‬ ‫ش از سجد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل بازدارند ‌‬ ‫ه پندار ابليس‪ ،‬عام ‌‬ ‫لذا ب ‌‬
‫ن امننر بننود كه‌‬ ‫ن اي ‌‬
‫ب پنداشننت ‌‬ ‫م و عي ‌‬ ‫ي بننر آد ‌‬ ‫ه برتننر ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫باور ‌‬
‫ه كننند »مسسرا‬ ‫ه آدم‪ ‌‬سجد ‌‬ ‫هپاي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي كس ‌‬ ‫يبرا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه پاي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ن بنناور‬
‫س بننراي ‌‬ ‫ي و او را از گل« ابلي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي آفريد ‌‬ ‫از آتش ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ل بهتر اسننت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ش از عنصر گ ‌‬ ‫ه عنصر آت ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ت درحننال ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ل ظلمننان ‌‬ ‫ي و عنصر گ ‌‬ ‫عنصر آتش ‌نوران ‌‬
‫ي آشننكار از سننوي‌‬ ‫ل واشننتباه ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫س ابليس‪ ،‬قياس ‌‬ ‫ن قيا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي و وقننار‬ ‫ك و گننل‪ ،‬سنننگين ‌‬ ‫ن خننا ‌‬ ‫ن بننود زيننرا از شننأ ‌‬ ‫ن ملعو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هو‬ ‫ل رويش‌ سننبز ‌‬ ‫ه گل‌ مح ‌‬ ‫نك ‌‬‫ت چنننا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي و پايدار ‌‬ ‫وبردبار ‌‬
‫ه از شننأ ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ح نيننز هس نت‌ درحننال ‌‬ ‫ي و اصننل ‌‬ ‫رشنند و بالننندگ ‌‬
‫نكه ‌آتش‌ وسيل ‌‬
‫ه‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ب و سبكي‌ اس ‌‬ ‫ن و شتا ‌‬ ‫آتش‪ ،‬سوزندا ‌‬
‫ه همين‌‬ ‫ن نيسننت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ك چني ‌‬ ‫ه خننا ‌‬ ‫يباشد درحالي‌ ك ‌‬ ‫ب نيز م ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ه سننناخ ‌‬
‫ت‬ ‫س او را تبنننا ‌‬ ‫ه ابلي ‌‬ ‫ه عنصنننر سنننازند ‌‬ ‫ل بنننود ك ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫تو‬ ‫ه و اناب ‌‬ ‫ل توب ‌‬‫ه آدم‪ ،‬او را به ‌ساح ‌‬ ‫ه عنصر سازند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحال ‌‬
‫ت كشانيد‪.‬‬ ‫ت و نجا ‌‬ ‫انقياد و نهايتا مغفر ‌‬

‫ن )‪(13‬‬
‫غِري َ‬ ‫صا ِ‬‫ن ال ّ‬ ‫ك ِم َ‬ ‫ج ِإّن َ‬
‫خُر ْ‬‫ن َتَتَكّبَر ِفيَها َفا ْ‬
‫ك َأ ْ‬ ‫ن َل َ‬‫ط ِمْنَها َفَما َيُكو ُ‬ ‫َقاَل َفاْهِب ْ‬
‫ن فروشسسو«‬ ‫س از آ ‌‬ ‫س »پ ‌‬ ‫ه ابلي ‌‬ ‫»فرمسسود« خداوننند‪ ‬ب ‌‬
‫ي زيننرا‬
‫ن فننرودآ ‌‬ ‫هاي‪ ،‬از آسننما ‌‬ ‫ه تكننبر ورزينند ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي‪ :‬اكنننو ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ن فرشننتگان ‌اسنن ‌‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫ه فرمننانبرداران ‌‬ ‫ن جايگننا ‌‬ ‫آسننما ‌‬
‫يكنننند‪ ،‬از اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ي سركش ن ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ل را در فرمننا ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ن و مطيعننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه مقننر عاصننيا ‌‬ ‫هسوي ‌زميني‌ فننرو شننو ك ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫مقا ‌‬
‫ن تكسسبر نمسسايي«‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫س تو را نرسسسد ك ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫هردوس ‌‬
‫ن پروردگننار‬ ‫ه از فرمننا ‌‬ ‫ن تو ك ‌‬ ‫ي چو ‌‬ ‫ي متكبران ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫زيرا آسما ‌‬
‫ه نيسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ب و آمنناد ‌‬ ‫يتابند‪ ،‬جايگنناهي‌ مناسنن ‌‬ ‫ش سننربرم ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫ه تسسو از‬ ‫ي‪ :‬از بهشننت ‌»هسسرآين ‌‬ ‫ن شسسو« يعن ‌‬ ‫س بيسسرو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫يات‪ ،‬نننزد‬ ‫نكش ن ‌‬ ‫ه كيفر استكبار و گرد ‌‬ ‫خوارشدگاني« تو ب ‌‬
‫تو‬ ‫ي و ذل ‌‬ ‫ل خننوار ‌‬ ‫ن نيكوكارش‪ ،‬از اه ‌‬ ‫ي سبحان ‌و بندگا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه رداي ‌اسننتكبار را بننر دو ‌‬
‫ش‬ ‫ي و هركسنني ‌ك ‌‬ ‫ت هسننت ‌‬ ‫حقننار ‌‬
‫ي عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫يمقنندار ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫ي و خننرد ‌‬ ‫ش خننوار ‌‬ ‫افگننند‪ ،‬بننا پوشنن ‌‬
‫ي را درپوشنند؛‬ ‫ع و فننروتن ‌‬ ‫ي تواضن ‌‬ ‫ه ردا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشنود و هركسن ‌‬ ‫م ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬ ‫ي و فراتر م ‌‬ ‫ش را گرام ‌‬ ‫ل قدر و مرتبت ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬

‫ن )‪(14‬‬
‫ظْرِني ِإَلى َيْوِم ُيْبَعُثو َ‬
‫َقاَل َأْن ِ‬
 ‫ه آدميسسان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س »بارالهسسا! مسسرا تسسا روز ‌‬ ‫»گفسست« ابلي ‌‬
‫ت ده« گويي ‌او درخواست‌ كننرد كه‌‬ ‫ه شوند مهل ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫ي دركننار‬
‫س از روز رسننتاخيز‪ ،‬ديگننر مننرگ ‌‬ ‫هرگز نميرد زيرا پ ‌‬
‫ش بنننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬‫م و ذري ‌‬
‫ن آد ‌‬
‫هشننند ‌‬
‫ت‪ .‬امنننا او تنننا برانگيخت ‌‬
‫نيسننن ‌‬
‫ن در صننور مهلننت ‌داد ‌‬
‫ه‬ ‫ي تا دميد ‌‬‫حسابرسي‌ روز قيامت‪ ،‬يعن ‌‬
‫ه بيشتر‪.‬‬ ‫شد‪ ،‬ن ‌‬

‫ن )‪(15‬‬ ‫ظِري َ‬
‫ن اْلُمْن َ‬ ‫ك ِم َ‬‫َقاَل ِإّن َ‬
‫س »همانسسا تسسو از مهلسست‬ ‫»فرمسسود« خداوننند‪ ‬ب ‌‬
‫ه ابلي ‌‬
‫ن در‬‫ه تنا روز دميند ‌‬ ‫ه تنا روز رسنتاخيز بلك ‌‬ ‫هشدگاني« ن ‌‬ ‫‌داد ‌‬
‫ي‪ :‬قننرارداد ‌‬
‫ن‬ ‫هو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت در مهلننت ‌داد ‌‬‫ي‪ :‬حكم ‌‬ ‫هقننول ‌‬ ‫صننور‪ .‬ب ‌‬
‫ن در‬‫ن از عاصننيا ‌‬‫ت تننا مطيعننا ‌‬ ‫ش اس ‌‬‫ن در معرض‌ آزماي ‌‬ ‫بندگا ‌‬
‫س با وجننود‬ ‫ه ابلي ‌‬
‫ه شوند‪ .‬گفتني‌ است‌ ك ‌‬ ‫ه ظهور شناخت ‌‬ ‫عرص ‌‬
‫ه خود داد زيننرا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت را ب ‌‬
‫ت اين ‌درخواس ‌‬ ‫ياش‪ ،‬جسار ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ل دانا بود‪.‬‬‫ت ذوالجل ‌‬ ‫م ذا ‌‬ ‫حل ‌‬

‫سَتِقيَم )‪(16‬‬‫ك اْلُم ْ‬

‫طَ‬ ‫صَرا َ‬‫ن َلُهْم ِ‬ ‫غَوْيَتِني َلْقُعَد ّ‬‫َقاَل َفِبَما َأ ْ‬
‫ه مسسسرا گمسسسرا ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسسسسب ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫س »پ ‌‬ ‫»گفسسست« ابلي ‌‬
‫ن حتما بسر سسر را ‌‬
‫ه‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ي فريفت ‌‬ ‫م برا ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫كردي‪ ،‬م ‌‬
‫ه مننرا ب ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬‫ينشسسينم« يعن ‌‬ ‫ت تسسو م ‌‬ ‫راسسس ‌‬
‫ك كننردم‌ و‬ ‫م را تننر ‌‬ ‫ي آد ‌‬‫ه برا ‌‬ ‫ه سجد ‌‬ ‫ي تا بدانجاك ‌‬ ‫ه افگند ‌‬ ‫بيراه ‌‬
‫م در‬ ‫نه ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ك روبرو سنناختي‪ ،‬اين ‌‬ ‫ي مهل ‌‬ ‫ه عذاب ‌‬ ‫ه مرا ب ‌‬ ‫درنتيج ‌‬
‫هسب ‌‬
‫ب‬ ‫م تا ب ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫چ كوششي‌ فروگذار نم ‌‬ ‫ن از هي ‌‬ ‫ن آدميا ‌‬ ‫فريفت ‌‬
‫ن سننجد ‌‬
‫ه‬ ‫هسننبب‌ فروگذاشننت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هگردند‪ ،‬همچنننا ‌‬ ‫ن تبا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه اسننل ‌‬
‫م‬ ‫ه گرديدم ‌بنابراين‪ ،‬بننر سننر را ‌‬ ‫ن آدم‪ ،‬تبا ‌‬ ‫ي پدرشا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي خننويش‬ ‫م گمراه ‌‬ ‫ه دا ‌‬‫ن را ب ‌‬ ‫م تا ايشا ‌‬ ‫ينشين ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن آنا ‌‬‫در كمي ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن كمي ‌‬ ‫ه دشم ‌‬ ‫ن بر سر را ‌‬ ‫ه دشم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م چنا ‌‬ ‫‌درافگن ‌‬

‫جصُد‬
‫شصَماِئِلِهْم َوَل َت ِ‬
‫ن َ‬
‫عص ْ‬
‫ن َأْيَمصصاِنِهْم َو َ‬
‫عص ْ‬
‫خْلِفِهْم َو َ‬
‫ن َ‬
‫ن َأْيِديِهْم َوِم ْ‬
‫ن َبْي ِ‬
‫لِتَيّنُهْم ِم ْ‬
‫ُثمّ َ‬
‫ن )‪(17‬‬ ‫شاِكِري َ‬‫َأكَْثَرُهْم َ‬
 ‫يتازم« تا ايشننان‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫شرو ‌‬ ‫ه بر آنها از پي ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ت سرشسسان«‬ ‫م »و از پش ‌‬ ‫ك درافگن ‌‬ ‫هش ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫را در امر آخر ‌‬
‫م »و از‬ ‫ب گننردان ‌‬ ‫هدنيننا راغ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م تننا ايشننا ‌‬ ‫يتنناز ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بننر آنننا ‌‬
‫يها و حسناتشا ‌‬
‫ن‬ ‫ف نيك ‌‬ ‫ي‪ :‬از طر ‌‬ ‫تشان« يعن ‌‬ ‫ف راس ‌‬ ‫طر ‌‬
‫م »و از طر ‌‬
‫ف‬ ‫ن برگننردان ‌‬ ‫نرا از آ ‌‬ ‫م تننا ايشننا ‌‬ ‫يتاز ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫ن نيننز‬ ‫ن و بدكاريهايشننا ‌‬ ‫ف گناهننا ‌‬ ‫ي‪ :‬از طننر ‌‬ ‫چپشسسان« يعن ‌‬
‫س بننا اي ‌‬
‫ن‬ ‫م؛ پ ‌‬ ‫ن درافگن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م تننا ايشننا ‌‬ ‫يتنناز ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫برايشننا ‌‬
‫تب ‌‬
‫ه‬ ‫ه راسننت ‌‬ ‫ن از را ‌‬ ‫ه هننر وسننيله ‌ممك ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫فك ‌‬ ‫هنند ‌‬
‫ن از‬ ‫م زيرا دشم ‌‬ ‫يتاز ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت بر آنا ‌‬ ‫ه برم‪ ،‬از هر چهار جه ‌‬ ‫بيراه ‌‬
‫ت بننال و‬ ‫يتننازد‪ .‬ذكننر دو جه ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ت بر دشمن ‌‬ ‫ن چهار جه ‌‬ ‫همي ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ه رحمت‌ از بننال ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن فروگذاش ن ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫پايي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ل سجده ‌اس ‌‬ ‫م مح ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫يآيد و پايي ‌‬ ‫ن فرود م ‌‬ ‫آدميا ‌‬
‫ه فرمننود‪ :‬رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ن عمر‪ ‬رواي ‌‬ ‫از عبدالله ب ‌‬
‫يكردند‪:‬‬ ‫ك نم ‌‬ ‫م تر ‌‬ ‫ح و شا ‌‬ ‫ن دعاها را در صب ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫چگا ‌‬ ‫خداص هي ‌‬
‫شة ‌‬
‫في‬ ‫إني أسششألك‌ العفششو والعافيش ‌‬ ‫فيالدنيا والخرة‪ ،‬اللهم‌ ‌‬ ‫أسألك العافية‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫»اللهم‌ ‌‬
‫إني‬
‫وأهلي ومالي‪ ،‬اللهم‌ استر عوراتي‌ وآمششن ‌روعششاتي‪ ،‬اللهم‌ احفظني‬ ‫‌‬ ‫‌‬
‫ودنياي‬ ‫ديني‌‬
‫ومن فششوقي‌ وأعششوذ بعظمتك‬ ‫‌‬ ‫وعن شششمالي‌‬ ‫‌‬ ‫وعن يميني‌‬ ‫‌‬ ‫ومن خلفي‌‬ ‫‌‬ ‫بين يششدي‌‬ ‫من‌ ‌‬
‫من تحتي« ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫أن أغتال‌ ‌‬ ‫‌‬
‫ن را شسسكرگزار‬ ‫ن افننزود‪» :‬و بيشترشسسا ‌‬ ‫ه شننيطا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ن در آنا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه و اغوا ‌‬ ‫ت تأثير وسوس ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ييابي« ب ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي زد و تيننر‬ ‫م گمننان ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫س در بن ‌‬ ‫ه ابلي ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫نسننا ‌‬ ‫ي! بدي ‌‬ ‫آر ‌‬
‫م از‬ ‫يآد ‌‬ ‫ت بن ‌‬ ‫ت و بنننابراين‪ ،‬اكننثري ‌‬ ‫ه هنندف ‌نشسنن ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫گمننان ‌‬
‫ي تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫نكه ‌بننار ‌‬ ‫ن نشنندند چنننا ‌‬ ‫ن؛ يعني‌ از مؤمنننا ‌‬ ‫شنناكرا ‌‬
‫ظّنصصُه َفصصاّتَبُعوُه ِإّل َفِريًقصصا ِمصص َ‬
‫ن‬ ‫س َ‬ ‫عَلْيِهصصْم ِإْبِليصص ُ‬ ‫ق َ‬ ‫صصصّد َ‬‫يفرماينند‪َ ﴿ :‬وَلَقصصْد َ‬ ‫م ‌‬
‫ن خود را در مورد آنهننا راسننت‌‬ ‫ن گما ‌‬ ‫ن﴾ ‌‪) :‬قطعا شيطا ‌‬ ‫اْلُمْؤِمِني َ‬
‫م‪ .‬بارخدايا! من‌ از‬ ‫يطلب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ت عافي ‌‬ ‫بارخدايا! از تو در دنيا و آخر ‌‬ ‫‪1‬‬

‫م‪ .‬خدايا!‬
‫يطلب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫م عافي ‌‬ ‫هو مال ‌‬ ‫م و در خانواد ‌‬ ‫ن و دنياي ‌‬‫تو در دي ‌‬
‫ن‪ .‬خدايا!‬‫لك ‌‬ ‫ه آرامش‌ مبد ‌‬ ‫م را ب ‌‬
‫يهاي ‌‬ ‫ن و نگران ‌‬‫م را بپوشا ‌‬ ‫عيبهاي ‌‬
‫ب چپم‌‬‫م و از جان ‌‬ ‫ب راست ‌‬ ‫م و از جان ‌‬ ‫ت سر ‌‬ ‫م و از پش ‌‬ ‫شروي ‌‬ ‫مرا از پي ‌‬
‫ه از‬‫نك ‌‬
‫م ازاي ‌‬‫يبر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت پنا ‌‬
‫يا ‌‬ ‫ه بزرگ ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫م حفظ ك ‌‬ ‫و از فرازسر ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ن گرفتار گرد ‌‬ ‫ف پايي ‌‬‫طر ‌‬
‫ي كردننند(‬
‫ي از مؤمنننان‪ ،‬بقيننه ‌از او پيننرو ‌‬
‫ت و جننز گننروه ‌‬
‫ياف ‌‬
‫»سباء ‪.«20 /‬‬

‫ن)‬ ‫جَمِعيصص َ‬
‫جَهّنَم ِمْنُكْم َأ ْ‬
‫ن َ‬ ‫لّ‬‫ك ِمْنُهْم َلْم َ‬ ‫ن َتِبَع َ‬
‫حوًرا َلَم ْ‬‫ج ِمْنَها َمْذُءوًما َمْد ُ‬
‫خُر ْ‬‫َقاَل ا ْ‬
‫‪(18‬‬
‫ن بيسسرو ‌‬
‫ن‬ ‫س »از آ ‌‬ ‫ه ابلي ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ل خطا ‌‬ ‫»فرمود« خداوند متعا ‌‬
‫هو‬ ‫ت »نكوهيسسسسد ‌‬ ‫ي‪ :‬از آسننننمان‪ ،‬يننننا از بهشنننن ‌‬ ‫رو« يعن ‌‬
‫ه از آدميسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه قطعا هرك ‌‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫هشده« از رحم ‌‬ ‫راند ‌‬
‫ه شسسما يكجسسا‬ ‫خ را از هم ‌‬ ‫از تو پيروي ‌كند‪ ،‬قطعا دوز ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ي از سننو ‌‬ ‫ن سوگند و هشدار ‌‬ ‫يكنم« اي ‌‬ ‫پر م ‌‬
‫ه شننيطا ‌‬
‫ن‬ ‫ه و از را ‌‬ ‫ت او را وانهنناد ‌‬ ‫ه طنناع ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كسنناني‌ اسنن ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫پيرو ‌‬

‫جَرَة‬ ‫شْئُتَما َوَل َتْقَرَبا َه صِذِه الشّ ص َ‬‫ث ِ‬‫حْي ُ‬

‫ن َ‬ ‫ل ِم ْ‬
‫جّنَة َفُك َ‬
‫ك اْل َ‬ ‫جَ‬ ‫ت َوَزْو ُ‬ ‫ن َأْن َ‬ ‫سُك ْ‬ ‫َوَيا َآَدُم ا ْ‬
‫ن )‪(19‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫َفَتُكوَنا ِم َ‬
‫ت ساك ‌‬
‫ن‬ ‫ت در بهش ‌‬ ‫م! تو و همسر ‌‬ ‫ي آد ‌‬ ‫م‪ :‬ا ‌‬ ‫»و گفتي ‌‬
‫س از آسننمان‪ ،‬يننا از‬ ‫ن بعنند از اخننراج ‌ابلي ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫شويد« اي ‌‬
‫س از هرجسسسسا كه‌‬ ‫ه شننننند »پ ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫ه ايشنننننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫بهشننننن ‌‬
‫ههننا ‌‬
‫ي‬ ‫ع ميو ‌‬ ‫ي از انننوا ‌‬ ‫يخواهيسسد بخوريسسد« از هننر نننوع ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن درخسست ‌نسسزدي ‌‬
‫ك‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يخواهيننند‪» .‬ول ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫بهشنننت ‌‬
‫ن خواهيد شد« با نافرمنناني‌ م ‌‬
‫ن‬ ‫ه از ستمكارا ‌‬ ‫نشويد ك ‌‬
‫ي از تمنننا ‌‬
‫م‬ ‫هگينننر ‌‬ ‫ي بهر ‌‬ ‫ق تعنننال ‌‬ ‫سح ‌‬ ‫ن‪ .‬پ ‌‬ ‫ت امنننر م ‌‬ ‫و مخنننالف ‌‬
‫ي آدم ‌و حنوا‬ ‫ك درخت‌ نن بنرا ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ت را نن بجنز اي ‌‬ ‫ن بهشن ‌‬ ‫درختا ‌‬
‫ح گردانيد‪.‬‬ ‫مبا ‌‬
‫فنظر دارننند و‬ ‫ه اختل ‌‬ ‫ت ممنوع ‌‬ ‫ن درخ ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ن در نوعي ‌‬ ‫مفسرا ‌‬
‫ت لننذا از‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ل نشنند ‌‬ ‫م نق ‌‬ ‫ت صننحيحي‌ ه ‌‬ ‫ن رواي ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫در تعيي ‌‬
‫ن بح ‌‬
‫ث‬ ‫ي متصور نيست‪ ،‬و مننا وارد اي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن فايد ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ث دربار ‌‬ ‫بح ‌‬
‫م‪.‬‬‫يشوي ‌‬ ‫نم ‌‬

‫سصْوَآِتِهَما َوَقصصاَل َمصا‬

‫ن َ‬ ‫عْنُهَمصا ِمص ْ‬‫ي َ‬ ‫ي َلُهَما َمصا ُووِر َ‬ ‫ن ِلُيْبِد َ‬
‫طا ُ‬
‫شْي َ‬
‫س َلُهَما ال ّ‬
‫سَو َ‬‫َفَو ْ‬
‫ن )‪(20‬‬ ‫خاِلِدي َ‬
‫ن اْل َ‬‫ن َأْو َتُكوَنا ِم َ‬
‫ن َتُكوَنا َمَلَكْي ِ‬
‫جَرِة ِإّل َأ ْ‬
‫شَ‬ ‫ن َهِذِه ال ّ‬‫عْ‬‫َنَهاُكَما َرّبُكَما َ‬
‫ي‪ :‬بننا آنننان‌‬ ‫ه كسسرد« يعن ‌‬ ‫ندو را وسوسس ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س شيطا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن گفت‌ »تا برايشسسا ‌‬ ‫ه تكرار سننخ ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫هطور آهست ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه بسسود‬ ‫ن پوشسسيد ‌‬ ‫ه از ديدشسسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫را از شرمگاههايشا ‌‬
‫ن خواست‌ تا با آشكارسنناختن‌‬ ‫ي‪ :‬شيطا ‌‬ ‫آشكار گرداند« يعن ‌‬
‫ي‬ ‫ن بنند ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ن مستور بود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه از ديدشا ‌‬ ‫م و حوا ك ‌‬ ‫ي آد ‌‬ ‫عورتها ‌‬
‫ش را‬ ‫يخوي ‌‬ ‫ه خنود عورتهنا ‌‬ ‫م و حنوا ن ‌‬ ‫ل از آن‪ ،‬آد ‌‬ ‫كنند زينرا قب ‌‬
‫يديد‪.‬‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ت ديگر ‌‬ ‫ي از آنها عور ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫يديدند و ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت(‪ ،‬از‬ ‫ف عننور ‌‬ ‫ي )كش ن ‌‬ ‫ه بننرهنگ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ل بننر آ ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫عو‬ ‫ت طب ‌‬ ‫ت از ايجابننا ‌‬ ‫ش عننور ‌‬ ‫ت و پوش ن ‌‬ ‫ن مصيبتهاس ‌‬ ‫بزرگتري ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫ت‬ ‫ي حيوان ‌‬ ‫نكه ‌ برهنگي‪ ،‬فطرت ‌‬ ‫يباشد چنا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ل سلي ‌‬ ‫عق ‌‬
‫هاننند‪:‬‬ ‫ييابنند‪ .‬علمننا گفت ‌‬ ‫ش نم ‌‬ ‫ن گننراي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ن سننلي ‌‬ ‫كه‌ انسننا ‌‬
‫ه بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ن آشكار گرديد ن ‌‬ ‫ي خودشا ‌‬ ‫م و حوا فقط برا ‌‬ ‫ت آد ‌‬ ‫عور ‌‬
‫م و حننوا »پروردگارتسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه آد ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ن »و گفت« ابلي ‌‬ ‫ديگننرا ‌‬
‫ن درخت‪ ،‬جز‬ ‫ن »اي ‌‬ ‫هاست« از خورد ‌‬ ‫ي نكرد ‌‬ ‫شما را نه ‌‬
‫ي آن‌‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ه گرديسسد« يعن ‌‬ ‫ه مبادا دو فرشت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي‪ :‬تننا از‬ ‫ن شسسويد« يعن ‌‬ ‫ه نگرديد »يا از جاودانگا ‌‬ ‫كه‌ فرشت ‌‬
‫ن بهش ن ‌‬
‫ت‬ ‫ه سنناك ‌‬ ‫يميرند و هميش ‌‬ ‫ه هرگز نم ‌‬ ‫ي نگرديد ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫هستند‪.‬‬

‫ن )‪(21‬‬ ‫حي َ‬‫صِ‬‫ن الّنا ِ‬

‫سَمُهَما ِإّني َلُكَما َلِم َ‬
‫َوَقا َ‬
‫ن قطعسسا از‬ ‫هم ‌‬ ‫ن دو‪ ،‬سسسوگند يسساد كسسرد ك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫»و بسسرا ‌‬
‫شاز شننما سنناك ‌‬
‫ن‬ ‫ن پي ‌‬ ‫ن شما هستم« زيننرا م ‌‬ ‫خيرخواها ‌‬
‫ت‪ .‬يننا‬ ‫ي در چيس ‌‬ ‫ه راز جاودانگ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫موم ‌‬ ‫ها ‌‬‫ن بود ‌‬ ‫ن مكا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ش بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫س بر خيرخواه ‌‬ ‫ه ابلي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ :‬چنا ‌‬ ‫ي اين ‌اس ‌‬ ‫معن ‌‬
‫م او سننوگند‬ ‫ن مننرا ‌‬ ‫ل اي ‌‬‫ندو نيننز‪ ،‬برقبننو ‌‬ ‫ن سوگند خننورد‪ ،‬آ ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ق كردننند و ايننن ‌انديش ن ‌‬
‫ه‬ ‫م و حوا او را تصدي ‌‬ ‫خوردند‪ ،‬يعني‌ آد ‌‬
‫ي‬‫ها ‌‬
‫هكنننند ‌‬
‫ي گمرا ‌‬ ‫ه او دروغگننو ‌‬ ‫ن خطننور نكننرد ك ‌‬ ‫در نهادشننا ‌‬
‫ه است‌ و بر انجا ‌‬
‫م‬ ‫ب مفاعل ‌‬ ‫ه از با ‌‬ ‫ت و تعبير )قاسمهما( ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫يكند‪ ،‬نيز مؤيداي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ل دلل ‌‬ ‫ه فع ‌‬ ‫دو طرف ‌‬
 ‫عَلْيِهَمصصا‬ ‫ن َ‬ ‫ص صَفا ِ‬‫خ ِ‬‫طِفَقصصا َي ْ‬‫سْوَآُتُهَما َو َ‬ ‫ت َلُهَما َ‬ ‫جَرَة َبَد ْ‬ ‫شَ‬ ‫َفدَّلُهَما ِبُغُروٍر َفَلّما َذاَقا ال ّ‬
‫جَرِة َوَأُقصْل َلكَُمصصا ِإ ّ‬
‫ن‬ ‫شص َ‬‫ن ِتْلُكَمصصا ال ّ‬ ‫عص ْ‬ ‫جّنِة َوَناَداُهَما َرّبُهَما َأَلْم َأْنَهُكَمصصا َ‬ ‫ق اْل َ‬ ‫ن َوَر ِ‬ ‫ِم ْ‬
‫ن )‪(22‬‬ ‫عُدّو ُمِبي ٌ‬ ‫ن َلُكَما َ‬ ‫طا َ‬ ‫الشّْي َ‬
‫هو‬ ‫ه سقوط كشانيد« تننندلي ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن دو را با فري ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت‪ .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ي پايين ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ك چيز از باليي‌ ب ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ادلء‪ :‬فرستاد ‌‬
‫ن سوگند دروغ ‌فريبننند ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت‪ :‬شيطا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫معني‌ اي ‌‬
‫ي‬
‫ي و برتر ‌‬ ‫ه بلند ‌‬ ‫م و حوا را از مرتب ‌‬ ‫ه خود‪ ،‬آد ‌‬ ‫ن وسوس ‌‬ ‫و با اي ‌‬
‫ي و هبننوط‬ ‫ه پسننت ‌‬ ‫ت اسننت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت و كننرام ‌‬ ‫ه طاع ‌‬ ‫كه‌ همانا مرتب ‌‬
‫ن درخسست ‌چشسسيدند«‬ ‫ن دو از آ ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س چسسو ‌‬ ‫كشننانيد »پ ‌‬
‫ن بر آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ت خوردند »عورتهايشا ‌‬ ‫ن درخ ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ي‪ :‬چو ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن فننروريخت‌ »و شسسرو ‌‬
‫ع‬ ‫نشا ‌‬ ‫س از ت ‌‬ ‫آشكار شد« زيرا لبا ‌‬
‫ت بسسر‬ ‫ي درختسسان ‌بهش س ‌‬ ‫ن برگهسسا ‌‬ ‫ه چسسسبانيد ‌‬ ‫كردنسسد ب ‌‬
‫ن را‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت انجيننر بننود ك ‌‬ ‫گ درخ ‌‬ ‫ن برگها؛ بننر ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫خود« ب ‌‬
‫ي‬‫ي از برگهننا بننر بننال ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت طبق ‌‬ ‫ي خننود بننه ‌صننور ‌‬ ‫بننر عورتهننا ‌‬
‫يچسباندند تا عورتهاي ‌خود را بپوشننانند »و‬ ‫ي ديگر م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫طبق ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ن نسسسسدا درداد« درحننننال ‌‬ ‫ه آنسسسسا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫پروردگارشسسسسا ‌‬
‫ه مگسسر شسسما را از اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪» :‬ك ‌‬ ‫يگف ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هآنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫شكنا ‌‬ ‫سرزن ‌‬
‫بو‬ ‫ن خطنناب‪ ،‬عتننا ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫ه بسسودم« آر ‌‬ ‫ي نكسسرد ‌‬ ‫ت نه ‌‬ ‫درخ ‌‬
‫م و حواسننت‪ ،‬از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ل بننر آد ‌‬ ‫ي خداوند متعننا ‌‬ ‫سرزنشي‌ از سو ‌‬
‫ن درخ ‌‬
‫ت‬ ‫ه و از آ ‌‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫ن بادسننتور خنندا‪ ‬مخننالف ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫رو ك ‌‬
‫ه كننه ‌باينند حننذر و احتينناط‬ ‫ه خوردننند و از آنچ ‌‬ ‫ن ممنننوع ‌‬ ‫معي ‌‬
‫ن بننود نن حننذر نكردننند در‬ ‫ه همانننا كينند شننيطا ‌‬ ‫يكردننند نن ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن برحننذر‬ ‫ي شيطا ‌‬ ‫گها ‌‬ ‫ن را از نيرن ‌‬ ‫ق تعالي‌ قبل آنا ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫حال ‌‬
‫ه بسسود ‌‬
‫م‬ ‫ه شسسما نگفت ‌‬ ‫يفرماينند‪» :‬و ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه بود چنا ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن آشكار شماسسست« يعن ‌‬ ‫ن دشم ‌‬ ‫ن شيطا ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن دشننمن ‌‬
‫ي‬ ‫ه او اي ‌‬ ‫ي با شما تا بدانجا آشكار است‌ ك ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫دشمن ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫م نم ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ش را پنها ‌‬ ‫خوي ‌‬

‫ن )‪(23‬‬
‫سِري َ‬
‫خا ِ‬
‫ن اْل َ‬
‫ن ِم َ‬
‫حْمَنا َلَنُكوَن ّ‬
‫ن َلْم َتْغِفْر َلَنا َوَتْر َ‬
‫سَنا َوِإ ْ‬
‫ظَلْمَنا َأْنُف َ‬
‫َقاَل َرّبَنا َ‬
‫م و حنننوا »پروردگسسارا! بسسر خسسود سسستم‌‬ ‫»گفتنسسد« آد ‌‬
‫ب گننناه‌‬‫ن مخالفت‪ ،‬مننرتك ‌‬ ‫ه با اي ‌‬
‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬‫فم ‌‬‫كرديم« اعترا ‌‬
‫م و حننوا‪،‬‬ ‫ف آد ‌‬
‫ن اعننترا ‌‬ ‫م‪ .‬اي ‌‬
‫هاي ‌‬
‫م كرد ‌‬ ‫م و بر خود ست ‌‬ ‫هاي ‌‬
‫گرديد ‌‬
‫ش عننذرخواه ‌‬
‫ي‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ه از معصي ‌‬ ‫س بود ك ‌‬ ‫ه ابلي ‌‬
‫ف شيو ‌‬‫برخل ‌‬
‫ه اسننتكبار‬‫ت بلك ‌‬‫ش نخواسنن ‌‬ ‫ش آمرز ‌‬ ‫نكرد و از پروردگار خوي ‌‬
‫م نكنسسي‪،‬‬ ‫همسسا رح ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫ورزينند »و اگسسر بسسر مسسا نيسسامرز ‌‬
‫ي‬
‫ن دعا و زار ‌‬ ‫ه اي ‌‬
‫م بود«‪ .‬البت ‌‬ ‫ن خواهي ‌‬ ‫قطعا از زيانكارا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه آنهاس ‌‬
‫نيز نمايانگر توب ‌‬

‫ن )‪(24‬‬‫حي ٍ‬‫ع ِإَلى ِ‬‫سَتَقّر َوَمَتا ٌ‬

‫ض ُم ْ‬
‫عُدّو َوَلُكْم ِفي اَْلْر ِ‬
‫ض َ‬‫ضُكْم ِلَبْع ٍ‬
‫طوا َبْع ُ‬‫َقاَل اْهِب ُ‬
‫مو‬ ‫ل آد ‌‬‫م شننام ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫ن خطننا ‌‬ ‫»فرمود‪ :‬فرود آييد« اي ‌‬
‫ل ابليس‌ اسننت‌ »بعض سي‌ از‬ ‫م شننام ‌‬ ‫ن دو و ه ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫حننوا و ذري ‌‬
‫ل دشننمني‌‬ ‫يديگر دشمنيد« خداوند متعا ‌‬ ‫ي بعض ‌‬ ‫شما برا ‌‬
‫ن قننرار‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ت بننرا ‌‬ ‫كديگر را‪ ،‬نوعي‌ از مجننازا ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫آنها در ميا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي اسست« يعن ‌‬ ‫ن مسستقر ‌‬ ‫ي شسما در زمي ‌‬ ‫داد »و بسرا ‌‬
‫ي شننننما در آن‬ ‫ت »و« بننننرا ‌‬ ‫ي اسنننن ‌‬ ‫ه اسننننتقرار ‌‬ ‫جايگننننا ‌‬
‫يهنننننا و‬ ‫ن از خوراك ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ي اسسسسست« ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫همنسسسسد ‌‬ ‫‌»بهر ‌‬
‫يشننويد »تسسا‬ ‫همند م ‌‬ ‫يها و مانند آنها برخوردار و بهر ‌‬ ‫آشاميدن ‌‬
‫گ شننما‪ ،‬يننا وقننت ‌برپنناي ‌‬
‫ي‬ ‫ت مر ‌‬ ‫ه همانا وق ‌‬ ‫ي معين« ك ‌‬ ‫وقت ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اس ‌‬ ‫قيام ‌‬

‫ن )‪(25‬‬ ‫جو َ‬
‫خَر ُ‬
‫ن َوِمْنَها ُت ْ‬
‫ن َوِفيَها َتُموُتو َ‬‫حَيْو َ‬
‫َقاَل ِفيَها َت ْ‬
‫ي‪ :‬در زمي ‌‬
‫ن‬ ‫ل‪» :‬در آن« يعن ‌‬ ‫»فرمسسسسود« خداوننننند متعننننا ‌‬
‫يميريسسسسد و از آ ‌‬
‫ن‬ ‫يكنيسسسسد و در آن ‌م ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫»زنسسسسدگ ‌‬
‫ه منظننور‬ ‫ي آخننرت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي سنرا ‌‬ ‫هسنو ‌‬ ‫يشويد« ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫ش‪.‬‬‫ي خوي ‌‬ ‫ش و جزا ‌‬ ‫ت پادا ‌‬ ‫درياف ‌‬
‫ه از‬‫ه نمننون ‌‬
‫ه حق‌ تعننالي‌ در اين‌ آيننات‪ ،‬سن ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ه در طنناع ‌‬
‫ت‬ ‫يك ‌‬‫ها ‌‬
‫يكننند‪ :‬نمننون ‌‬ ‫ش را معرفنني ‌م ‌‬ ‫ق خننوي ‌‬ ‫خل ‌‬
‫ه در عصيا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫ل قراردارد‪ ،‬نمون ‌‬ ‫م كام ‌‬ ‫ق و تسلي ‌‬ ‫مطل ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ت و طننبيعت‌ سننو ‌‬ ‫هور اسن ‌‬ ‫مطلق‌ و استكبار منفور غوط ‌‬
‫ي‬
‫ه همانننا طننبيعت‌ بشننر ‌‬
‫م دارد‪ ،‬ك ‌‬
‫تركيبي‌ از خير وشر را باه ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫اس ‌‬

‫شصصا َوِلَبصصاسُ الّتْقصَوى َذِلص َ‬

‫ك‬ ‫سصْوَآِتُكْم َوِري ً‬ ‫سا ُيَواِري َ‬ ‫عَلْيُكْم ِلَبا ً‬ ‫َيا َبِني َآَدَم َقْد َأْنَزْلَنا َ‬
‫ن )‪(26‬‬ ‫ل َلَعّلُهْم َيّذّكُرو َ‬ ‫ت ا ِّ‬ ‫ن َآَيا ِ‬ ‫ك ِم ْ‬ ‫خْيٌر َذِل َ‬
‫َ‬
‫ه مسسا بسسر شسسما لباسسي‌ را‬ ‫م! هسسرآين ‌‬ ‫ن آد ‌‬ ‫ي فرزنسسدا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫يپوشسساند« اين‌‬ ‫ي شسسما را م ‌‬ ‫ه عورتها ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫فرود آوردي ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه و از سنناير اجناس ن ‌‬ ‫م و پنب ‌‬ ‫س از پش ن ‌‬ ‫لبا ‌‬
‫م آمنننوخت‌ و بنننا‬ ‫ن آد ‌‬ ‫ه فرزنننندا ‌‬ ‫ت آنهنننا را ب ‌‬ ‫متعنننال ‌صننننع ‌‬
‫ي خننود را كه‌‬ ‫ت تا عورتها ‌‬ ‫ت گذاش ‌‬ ‫ن من ‌‬ ‫ن آنها بر آنا ‌‬ ‫فرودآورد ‌‬
‫ل‪:‬‬ ‫ن بننه ‌»انننزا ‌‬ ‫ن آشكار ساخت‪ ،‬بپوشانند‪ .‬و از آ ‌‬ ‫س بر آنا ‌‬ ‫ابلي ‌‬
‫م يننا غيننر‬ ‫هطور مسننتقي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫بك ‌‬ ‫فرودآوردن« تعبير شد؛ زيرا آ ‌‬
‫س اسننت‪ ،‬از‬ ‫ه لبننا ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ع و از آ ‌‬ ‫ه مناف ‌‬ ‫م سرمنشأ هم ‌‬ ‫مستقي ‌‬
‫ي شما ريشي ‌است« مننراد‬ ‫يآيد‪» .‬و برا ‌‬ ‫ن فرود م ‌‬ ‫آسما ‌‬
‫ي بر شما دو لبننا ‌‬
‫س‬ ‫ت است‪ ،‬يعن ‌‬ ‫س زين ‌‬ ‫ش در اينجا‪ :‬لبا ‌‬ ‫از ري ‌‬
‫ن و لبننا ‌‬
‫س‬ ‫ش عورتهايتننا ‌‬ ‫ي پوش ن ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫فننرود آورديننم‪ ،‬لباس ن ‌‬
‫ع لباسنننها و‬ ‫ت از اننننوا ‌‬ ‫س حكم ‌‬ ‫نپ ‌‬ ‫ي آرايشنننتا ‌‬ ‫ي بنننرا ‌‬ ‫ديگنننر ‌‬
‫يآدم‬ ‫ه بن ‌‬
‫ه از آنهننا را ب ‌‬ ‫ه حق‌ تعننالي‌ اسننتفاد ‌‬ ‫يهايي‌ ك ‌‬ ‫پوشننيدن ‌‬
‫ت‪ .‬در حننديث‌ شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ت اس ‌‬ ‫م زين ‌‬ ‫شوه ‌‬ ‫م پوش ‌‬ ‫م كرد‪ ،‬ه ‌‬ ‫‌الها ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه فرمننود‪ :‬از رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت علي‪ ‌‬آمد ‌‬ ‫به‌ رواي ‌‬
‫‌‬ ‫الششذي‬ ‫س فرمودننند‪» :‬الحمششد ‌‬
‫ل‬ ‫ن لبننا ‌‬ ‫م پوشيد ‌‬ ‫ه در هنگا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫شنيد ‌‬
‫وأواري به‌ عشششششششورتي‌‪:‬‬ ‫‌‬ ‫في النشششششششاس‌‬ ‫رزقني من‌ الريشششششششاش‌ مشششششششا أتجمل‌ به‌ ‌‬ ‫‌‬
‫ن مقنندار‬ ‫ي فنناخر‪ ،‬آ ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ن از جام ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫شخداي ‌‬ ‫سننتاي ‌‬
‫مو‬ ‫م خننود را بينناراي ‌‬ ‫نمرد ‌‬ ‫ن در ميننا ‌‬ ‫ه بننا آ ‌‬ ‫ي فرمننود ك ‌‬ ‫ارزان ‌‬
‫س تقسسوا؛ اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي لبا ‌‬ ‫ن بپوشننانم«‪» .‬ول ‌‬ ‫م را نيننز بننا آ ‌‬ ‫عورت ‌‬
‫س زهنند و‬ ‫ل صالح‪ ،‬لبا ‌‬ ‫ن و عم ‌‬ ‫س ايما ‌‬ ‫ي‪ :‬لبا ‌‬ ‫بهتراست« يعن ‌‬
‫ل؛‬
‫ي عننزوج ‌‬ ‫س از خنندا ‌‬ ‫ن و لبنناس ‌تننر ‌‬ ‫ي از گناهننا ‌‬ ‫پرهيزگننار ‌‬
‫ي‪ :‬مننراد از لبنناس‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫سهاس ن ‌‬ ‫ن لبا ‌‬ ‫ن و زيبنناتري ‌‬ ‫بهننتري ‌‬
‫ن را‬ ‫لالله آ ‌‬ ‫يسنبي ‌‬ ‫ه مجاهنند ف ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه و كلهخود ‌‬ ‫‌تقوا‪ ،‬زر ‌‬
‫ع لباسننها و بيننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن انننوا ‌‬ ‫يپوشد »اين« فننرودآورد ‌‬ ‫در جهاد م ‌‬
‫لو‬ ‫ه بننر فض ن ‌‬ ‫ي اللسسه اسسست« ك ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫س تقننوا »از نشان ‌‬ ‫لبا ‌‬
‫ه متسسذكر‬ ‫يكننند »باشد ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ش دلل ‌‬ ‫ه بننندگان ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫م را بشناسند‪.‬‬ ‫ت عظي ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫شوند« و اي ‌‬
‫ت خوي ‌‬
‫ش‬ ‫ن آيه‪ ،‬نعم ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫مك ‌‬‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ي و لبا ‌‬
‫س‬ ‫س حس ‌‬ ‫ي لبا ‌‬ ‫س؛ يعن ‌‬ ‫ن دو لبا ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫بر ما بندگا ‌‬
‫ع لبنناس‪ ،‬تلز ‌‬
‫م‬ ‫ن هردو نو ‌‬ ‫ع ميا ‌‬ ‫ي يادآور گرديد زيرا درواق ‌‬ ‫تقو ‌‬
‫ن را‬ ‫ي ضمير و قلب‌ انسا ‌‬ ‫ي؛ عورتها ‌‬ ‫س تقو ‌‬ ‫ه لبا ‌‬ ‫وجود دارد چ ‌‬
‫يآراينند و لبنناس‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه نننور معنننوي ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫يپوشاند و نهنناد و ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را‬
‫نو ‌‬ ‫يپوشننناند و ت ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ي جسنننم ‌و ‌‬ ‫ي؛ عورتهنننا ‌‬ ‫حسننن ‌‬
‫ههاي‬ ‫ي از نشننان ‌‬ ‫ها ‌‬
‫م نيننز نشننان ‌‬ ‫ش جسنن ‌‬ ‫س پوشنن ‌‬ ‫يآراينند پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫‌تقواس ‌‬

‫عْنُهَمصصا‬
‫ع َ‬ ‫جّنصِة َيْنصِز ُ‬‫ن اْل َ‬‫ج َأَبصَوْيُكْم ِمص َ‬ ‫خصَر َ‬‫ن َكَمصصا َأ ْ‬ ‫طا ُ‬
‫شصْي َ‬ ‫َيصصا َبِنصصي َآَدَم َل َيْفِتَنّنُكصُم ال ّ‬
‫جَعْلَنصصا‬ ‫ث َل َتَرْوَنُه صْم ِإّنصصا َ‬ ‫حْي ُ‬ ‫ن َ‬‫سْوَآِتِهَما ِإّنُه َيَراُكْم ُهَو َوَقِبيُلُه ِم ْ‬ ‫سُهَما ِلُيِرَيُهَما َ‬‫ِلَبا َ‬
‫ن )‪(27‬‬ ‫ن َل ُيْؤِمُنو َ‬ ‫ن َأْوِلَياَء ِلّلِذي َ‬
‫طي َ‬
‫الشَّيا ِ‬
‫ن شما را گمسسراه‌‬ ‫م! زنهار تا شيطا ‌‬ ‫ن آد ‌‬ ‫ي فرزندا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ت بيسسرون‌‬ ‫ه پدر و مادر شما را از بهش ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫نسازد چنا ‌‬
‫ن شما را بفريبنند‬ ‫ه شيطا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي‪ :‬برحذر باشيد از اي ‌‬ ‫راند« يعن ‌‬
‫س حسي‪،‬‬ ‫ن لبا ‌‬ ‫ه از تنتا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ه برد؛ آ ‌‬ ‫ه بيراه ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫و از طاع ‌‬
‫ن كشنند و در ننتيجه‪،‬‬ ‫س تقننوا را بيننرو ‌‬ ‫ن لبنا ‌‬ ‫ح و قلبتننا ‌‬ ‫يا از رو ‌‬
‫ي را در‬ ‫م كننند‪ .‬يننا بننرهنگ ‌‬ ‫ت محننرو ‌‬ ‫ه بهش ن ‌‬ ‫شننما را از ورود ب ‌‬
‫ن حل ‌‬
‫ل‬ ‫ن بننر آنننا ‌‬ ‫ه عورتتننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه نظركننرد ‌‬ ‫برابر دينند كسنناني‌ ك ‌‬
‫ن را در اين‌‬ ‫ن بياراينند؛ زيننرا شننيطا ‌‬ ‫م و دلتننا ‌‬ ‫نيسننت‪ ،‬در چش ن ‌‬
‫ن را‬ ‫ه پنندر و مادرتننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت ن ن همننا ‌‬ ‫ن يد طوليي‌ اس ن ‌‬ ‫ميدا ‌‬
‫ن بركنسسسسد تسسسسا‬ ‫ن را از آنسسسسا ‌‬ ‫ت »و لباسشسسسسا ‌‬ ‫فنننننريف ‌‬
‫نسان ‌ايشننان‌‬ ‫ن كند« بدي ‌‬ ‫ن نمايا ‌‬ ‫ن را بر آنا ‌‬ ‫عورتهايشا ‌‬
‫ن گشنننتن‌‬ ‫ن نماينننا ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه مجنننازا ‌‬ ‫ي درافگنننند ك ‌‬ ‫را در معصنننيت ‌‬
‫ه شسسيطان‌‬ ‫ن بود »هرآين ‌‬ ‫ن پنها ‌‬ ‫ه ازديدشا ‌‬ ‫ي بود ك ‌‬ ‫تهاي ‌‬ ‫عور ‌‬
‫يبينيسسد‪،‬‬ ‫ه آنهسسا را نم ‌‬ ‫ش شسسما را از آنجسسا ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫و قسسبيل ‌‬
‫ن شننما را عريننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه شننيطا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يبينند« لننذا خننود را از اي ‌‬ ‫م ‌‬
 ‫ق تعننالي ‌شننما را از نمايننان ‌سنناختن‌‬ ‫ببيند‪ ،‬نگهدارينند زيننرا ح ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ن نهي‌ كرد ‌‬ ‫عورتهايتا ‌‬
‫ن نن فرزنندان‌ آد ‌‬
‫م‬ ‫س ن همانند شننيطا ‌‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ترديد ‌‬
‫ن چنين‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫يبينننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن او را نم ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ي ببيننند ك ‌‬ ‫را از آنجنناي ‌‬
‫ن اس ‌‬
‫ت‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت پس ‌ شايست ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫س بزرگ ‌‬ ‫گب ‌‬ ‫ي نيرن ‌‬ ‫كسي‌ دارا ‌‬
‫ي‬ ‫ن بزرگني‪ ،‬نهنايت‌ خننوددار ‌‬ ‫ن دشنم ‌‬ ‫ل چني ‌‬ ‫ن در قبنا ‌‬ ‫كه‌ انسنا ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي خننويش‌ بنماينند‪ .‬چنننا ‌‬ ‫م ارزشننها ‌‬ ‫ي را از حننري ‌‬ ‫وپاسنندار ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ياسننن ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ن بننناب ‌نينننز‪ ،‬مؤكننند اي ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ث وارد ‌‬ ‫احنننادي ‌‬
‫ن تننو را از جنناي ‌‬
‫ي‬ ‫يگوينند‪» :‬اگننر شننيطا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن مصننر ‌‬ ‫ذوالنننو ‌‬
‫ي‬
‫ي يننار ‌‬ ‫م از كسنن ‌‬ ‫س تننو ه ‌‬ ‫ي؛ پ ‌‬ ‫يبين ‌‬ ‫ه تننو او را نم ‌‬ ‫يبيننند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫يبيننند‪.‬‬ ‫ي را نم ‌‬ ‫ه او و ‌‬ ‫يبيننند ك ‌‬ ‫ن را از جايي ‌م ‌‬ ‫ه شيطا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫بخوا ‌‬
‫م آمرزگننار اسننت«‪.‬‬ ‫ش و رحي ‌‬ ‫هپننو ‌‬ ‫م پرد ‌‬ ‫ن كننري ‌‬ ‫س؛ همننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫نو‬ ‫ه شيطان‪ ،‬يننارا ‌‬ ‫ن‪ .‬مراد از قبيل ‌‬ ‫ه شيطا ‌‬ ‫ه(‪ :‬يعني‌ قبيل ‌‬ ‫)قبيل ‌‬
‫ناند »همانسسا مسسا‬ ‫ي از شنننياطي ‌‬ ‫لوتبار و ‌‬ ‫ن و نسننن ‌‬ ‫لشنننكريا ‌‬
‫ي‪ :‬مننا‬ ‫هايم« يعن ‌‬ ‫ن گردانسسد ‌‬ ‫ي نامؤمنا ‌‬ ‫ن را اوليا ‌‬ ‫شياطي ‌‬
‫ي و مسننلط‬ ‫ه و مننرب ‌‬ ‫هكنند ‌‬ ‫ن ياور و توجي ‌‬ ‫ن را بر كافرا ‌‬ ‫شياطي ‌‬
‫م‪.‬‬‫هاي ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ل اين‌ آيه‌‬ ‫ح المعنناني«‪ ،‬در ذي ‌‬ ‫ه »الوسي« در تفسير »رو ‌‬ ‫علم ‌‬
‫ه و از آن‌‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ن بيننا ‌‬ ‫نج ‌‬ ‫ن دينند ‌‬ ‫ي را پيرامننون ‌امكننا ‌‬ ‫تحقيق ‌‬
‫ي‬‫يا ‌‬ ‫ق وهميشننگ ‌‬ ‫ه مطل ‌‬ ‫ه قضنني ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫يگيرد‪ :‬آي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن نتيج ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ن برحس نب‌ عنناد ‌‬
‫ت‬ ‫نج ‌‬ ‫يكننند بنننابراين‪ ،‬نفي‌ دينند ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫را بيننا ‌‬
‫ثو‬ ‫ه در احادي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن دارد چنا ‌‬ ‫ي بشر امكا ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ت و ديد ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫اخبار و آثار آمد ‌‬

‫ل ص َل َي صْأُمُر‬
‫ن ا َّ‬
‫ل َأَمَرَنا ِبَها ُق صْل ِإ ّ‬
‫عَلْيَها َآَباَءَنا َوا ُّ‬
‫جْدَنا َ‬‫شًة َقاُلوا َو َ‬
‫ح َ‬‫َوِإَذا َفَعُلوا َفا ِ‬
‫ن )‪(28‬‬ ‫ل َما َل َتْعَلُمو َ‬ ‫عَلى ا ِّ‬
‫ن َ‬ ‫شاِء َأَتُقوُلو َ‬
‫ح َ‬ ‫ِباْلَف ْ‬
‫ن خسسود را‬ ‫يگويند‪ :‬پسسدرا ‌‬ ‫ي كنند‪ ،‬م ‌‬ ‫ن كار زشت ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ن داده ‌اسسست«‬ ‫ن فرمسسا ‌‬ ‫م و خدا ما را بدا ‌‬ ‫ن يافتي ‌‬ ‫بر آ ‌‬
‫تو‬‫ي زشننن ‌‬ ‫هورسنننم ‌‬ ‫ن بنننر را ‌‬ ‫ن پدرانشنننا ‌‬ ‫ه بنننود ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحنننال ‌‬
‫ي آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت را از سننو ‌‬ ‫ن كار زشن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫مداد ‌‬ ‫ناشايست‪ ،‬هرگز انجا ‌‬
‫ه كارهنناي‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن هرگزآنننا ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫يكننند و خنندا ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫تننوجي ‌‬
‫هو‬ ‫ي از شننيو ‌‬ ‫ه پيننرو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن نداد ‌‬ ‫ت فرما ‌‬ ‫زش ‌‬
‫ه و از‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ه فرمننا ‌‬ ‫لشنند ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫ه كتابهننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه انبيننا‡ و عم ‌‬ ‫را ‌‬
‫ب فحشننا‬ ‫ه ارتكننا ‌‬ ‫ش و از جمل ‌‬ ‫يخوي ‌‬ ‫ت با انبيا‡ و كتابها ‌‬ ‫مخالف ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن كرده ‌اس ‌‬ ‫ف عفت‪ ،‬نهيشا ‌‬ ‫ل خل ‌‬ ‫و ديگر اعما ‌‬
‫ف بننرهن ‌‬
‫ه‬ ‫ه طوا ‌‬ ‫ه دربار ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ :‬اي ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ن بنا اقتندا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل شند زينرا مشنركا ‌‬ ‫ه كعبه ‌ناز ‌‬ ‫ه خان ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫يكردننند‬ ‫فم ‌‬ ‫ه طننوا ‌‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫ه خان ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هطور برهن ‌‬ ‫ن خويش‪ ،‬ب ‌‬ ‫پدرا ‌‬
‫ن شننيو ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ه از سننو ‌‬ ‫و منندعي‌ بودننند ك ‌‬
‫ي طننوا ‌‬
‫ف‬ ‫ها ‌‬ ‫ه در جننام ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ن نيز اي ‌‬ ‫مأمور هستند‪ .‬تأويلشا ‌‬
‫هاند‪» .‬بگو‪:‬‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن جامه ‌نافرمان ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬را در آ ‌‬ ‫يكنند ك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يدهد« پس‌ چگون ‌‬
‫ه‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ت فرما ‌‬ ‫ه كار زش ‌‬ ‫قطعا خدا ب ‌‬
‫يبندينند؟ »آيسسا چيسسزي‌ را‬ ‫نم ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي بر خدا ‌‬ ‫چنين ‌افتراي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يدهيد؟« درحننال ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه خداوند نسب ‌‬ ‫يدانيد ب ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي زشنن ‌‬
‫ت‬ ‫ل و ننناداني‪ ،‬در هننر امننر ‌‬ ‫ي جه ‌‬ ‫ن از رو ‌‬ ‫نگفت ‌‬ ‫سننخ ‌‬
‫ن سننخن‌‬ ‫ه خواهند بننود اگنر اي ‌‬ ‫س كنار چگنون ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫وناپسند اسن ‌‬
‫ن نسب ‌‬
‫ت‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ل و آميخته ‌با دروغ‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه از جه ‌‬ ‫برخواست ‌‬
‫ه شود؟‬ ‫داد ‌‬

‫ن َلصُه‬
‫صصي َ‬‫خِل ِ‬
‫عصوُه ُم ْ‬
‫جٍد َواْد ُ‬‫سص ِ‬ ‫عْنصَد ُكصّل َم ْ‬
‫جصوَهُكْم ِ‬ ‫ط َوَأِقيُموا ُو ُ‬
‫سِ‬ ‫ُقْل َأَمَر َرّبي ِباْلِق ْ‬
‫ن )‪(29‬‬ ‫ن َكَما َبَدَأُكْم َتُعوُدو َ‬ ‫الّدي َ‬
‫ه قسسسط فرمسسان‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ي پيننامبرص »پروردگسسار ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ي نيكو و زيباسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه در نزد هر عاقل ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫هاست« و ب ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ي! اوامننر‬ ‫يدهنند؟ آر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يها فرمننا ‌‬ ‫ه زشننت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫پس‌ او چگننون ‌‬
‫هم ‌‬
‫ن‬ ‫ي خداوند متعال‪ ،‬مبتني‌ بر قسط اسننت‌ لننذا ب ‌‬ ‫وفرمانها ‌‬
‫ي اي ‌‬
‫ن‬ ‫ل زش نت‌ شننما دركجننا ‌‬ ‫ي و ديگر اعمننا ‌‬ ‫ه برهنگ ‌‬ ‫بگوييد ك ‌‬
‫هايد ؟‪ .‬قسط‪ :‬عنند ‌‬
‫ل‬ ‫ي دارد و اينها را از كجا آورد ‌‬ ‫س جا ‌‬ ‫قامو ‌‬
‫يسازد ك ‌‬
‫ه‬ ‫نم ‌‬ ‫ه قسط‪ ،‬روش ‌‬ ‫ل با تعبير ب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ت و خدا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫ه فحشننا؛ آ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يدهنند ن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫به‌ عنندل ‌فرمننا ‌‬
‫ه در هسسر‬ ‫ه »اين‌ ك ‌‬ ‫ه اسننت‌ ب ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫هاند »و« فرمننا ‌‬ ‫پنداشننت ‌‬
‫ي‪ :‬در هننر‬ ‫م كنيسد« يعن ‌‬ ‫ي خسسود را مسسستقي ‌‬ ‫ي رو ‌‬ ‫مسسجد ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي نماز بگزاريد درحننال ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ه بوديد‪،‬برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مسجد ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫نب ‌‬ ‫يت ‌‬ ‫ي او كرده ‌و رو ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫يد ‌‬ ‫ش رو ‌‬ ‫در نماز خوي ‌‬
‫ن خسسود را‬ ‫ه دي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه نماييد »و او را بخوانيسسد درحسسال ‌‬ ‫قبل ‌‬
‫ل را در‬ ‫ي‪ :‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫هايسسد« يعن ‌‬ ‫صگردانيد ‌‬ ‫ش خال ‌‬ ‫براي ‌‬
‫ي او خال ‌‬
‫ص‬ ‫ه دعا يا عبادت ‌خويش‌ را برا ‌‬ ‫ت كنيد ك ‌‬ ‫حالي‌ عباد ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫يآورينند »همچنسسا ‌‬ ‫ك نم ‌‬ ‫ي را بننا او شننري ‌‬ ‫ه و چيز ‌‬ ‫گردانيد ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يگرديسسسد« يعن ‌‬ ‫ي او برم ‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫شسسسما را آفريسسسد‪ ،‬ب ‌‬
‫ن پدينند آورد‪ ،‬بنناز‬ ‫ه شننما را در آغنناز آفرينشننتا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫همننا ‌‬
‫ي بننر او‬ ‫ي از نننوآفرين ‌‬ ‫يكننند و بننازآفرين ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را اعاد ‌‬ ‫آفرينشتا ‌‬
‫ه شنننما را از‬ ‫نك ‌‬ ‫ه قنننولي ‌ديگنننر‪ :‬چننننا ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫لتر نيسننن ‌‬ ‫مشنننك ‌‬
‫ن آورد‪ ،‬بنناز‬ ‫هچيننز بيننرو ‌‬ ‫يهم ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫ن عريننا ‌‬ ‫ي مادرانتننا ‌‬ ‫شننكمها ‌‬
‫چچيننز بننا شننما نيسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يگردينند ك ‌‬ ‫ي برم ‌‬ ‫ي او درحال ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫سك آمننده ‌اسنت‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ه در حدي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫م!‬ ‫ي مننرد ‌‬ ‫ي فرمودننند‪» :‬ا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل خننداص در مننوعظ ‌‬ ‫كه‌ رسننو ‌‬
‫ي‬‫ي خنندا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هنشننده ‌ب ‌‬ ‫ن و ختن ‌‬ ‫ت و عريننا ‌‬ ‫ن شننما لخ ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه را تلو ‌‬
‫ت‬ ‫هكننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫ه اي ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يشننويد‪ .‬آ ‌‬ ‫ل حشننر م ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫ن ﴾ النبياء‪١٠٤ :‬‬ ‫عِلي َ‬‫عَلْيَنا ِإّنا ُكّنا َفا ِ‬‫عًدا َ‬ ‫ق ُنِعيُدُه َو ْ‬ ‫كردند‪َ ﴿ :‬كَما َبَدْأَنا َأّوَل َ‬
‫خْل ٍ‬
‫«‪.‬‬
‫ع لبننا ‌‬
‫س‬ ‫ه موضو ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن آيات‪ ،‬متوج ‌‬ ‫با اي ‌‬
‫ش؛ جنندا از شننريعت‌ خنندا‪ ‬و برنننام ‌‬
‫ه‬ ‫ش و نحوه ‌آراي ‌‬ ‫و پوش ‌‬
‫ه در سننيا ‌‬
‫ق‬ ‫تك ‌‬ ‫ن جهننت ‌اسن ‌‬ ‫ي نيسننت‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ي زننندگ ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫و ‌‬
‫ن و شننرك‪ ،‬چنيننن‬ ‫ع ايمننا ‌‬ ‫ع لباس‪ ،‬و موضو ‌‬ ‫ن موضو ‌‬ ‫آيات‪ ،‬ميا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ي برقرار گرديد ‌‬ ‫‌ارتباط ‌‬

‫ن ُدو ِ‬
‫ن‬ ‫ن َأْوِلَيصصاَء ِمص ْ‬
‫طي َ‬
‫شَيا ِ‬
‫خُذوا ال ّ‬
‫لَلُة ِإّنُهُم اّت َ‬
‫ضَ‬
‫عَلْيِهُم ال ّ‬
‫ق َ‬ ‫حّ‬‫َفِريًقا َهَدى َوَفِريًقا َ‬
‫ن )‪(30‬‬ ‫ن َأّنُهْم ُمْهَتُدو َ‬
‫سُبو َ‬‫ح َ‬‫ل َوَي ْ‬
‫ا ِّ‬
‫ه دو‬ ‫هب ‌‬ ‫يگردينند ك ‌‬ ‫ي درحننالي‌ بنناز م ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ي! ب ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ه همانننا‬ ‫ه نمسسود« ك ‌‬ ‫ي را را ‌‬ ‫هايد‪» :‬گروه ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫ه تقسي ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ي گمسسراهي‌‬ ‫ن يعني‌ مسننلمانانند »و گروه ‌‬ ‫ه نيكبختننا ‌‬ ‫گننرو ‌‬
 ‫ه بنندبخت‌ كفننار‬ ‫ه گننرو ‌‬ ‫ت شسسده ‌اسسست« ك ‌‬ ‫ن ثسساب ‌‬‫برآنسسا ‌‬
‫يخدا سسسرور و‬ ‫هجا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن شياطي ‌‬ ‫يباشند »زيرا آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يشنان‌‬ ‫ي و گمراه ‌‬ ‫ن بدبخت ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬‫هاند« يعن ‌‬ ‫معبود خود گرفت ‌‬
‫ي خدا ‪ ‬اطاع ‌‬
‫ت‬ ‫ن را در نافرمان ‌‬ ‫ه شياطي ‌‬ ‫ن است ‌ك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫لو‬ ‫ن حننا ‌‬
‫ه انسسد« واي ‌‬ ‫هيسسافت ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫يپندارند ك ‌‬ ‫هاند »و م ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن در نهنناي ‌‬
‫ت‬ ‫ه بننا وجننود قننرار داشننت ‌‬ ‫تك ‌‬
‫ي اسن ‌‬ ‫ع هركننافر ‌‬ ‫وض ‌‬
‫ت و صننوا ‌‬
‫ب‬ ‫ت و معننرف ‌‬ ‫ت هداي ‌‬ ‫ه درنهاي ‌‬ ‫يپندارد ك ‌‬ ‫ي؛ م ‌‬ ‫گمراه ‌‬
‫قرار دارد‪.‬‬

‫ح ّ‬
‫ب‬ ‫سِرُفوا ِإّنُه َل ُي ِ‬ ‫شَرُبوا َوَل ُت ْ‬ ‫جٍد َوُكُلوا َوا ْ‬ ‫سِ‬ ‫عْنَد ُكّل َم ْ‬‫خُذوا ِزيَنَتُكْم ِ‬ ‫َيا َبِني َآَدَم ُ‬
‫ن )‪(31‬‬ ‫سِرِفي َ‬ ‫اْلُم ْ‬
‫ت خسسود را در هسسر مسسسجدي‌‬ ‫م! زين ‌‬ ‫ن آد ‌‬ ‫ي فرزنسسدا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ش را به‌‬ ‫ل بننندگان ‌‬ ‫ن ترتيننب‪ ،‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫برگيريسسد« ب ‌‬
‫م حضننور در‬ ‫ت در هنگننا ‌‬ ‫ن عور ‌‬ ‫ت و پوشيد ‌‬ ‫ه زين ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هشد ‌‬ ‫آراست ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫م نماز و طواف‪ ،‬دستور م ‌‬ ‫ت انجا ‌‬ ‫مساجد جه ‌‬
‫نعبنناس‪‌‬‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ه در بيا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه ن چنا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه بننرهن ‌‬
‫ه‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫ه در خننان ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ل مشننركان ‌‬ ‫ت ننن عم ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫هو‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل همي ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫يكننند‪ .‬ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬مننردود اعل ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫طوا ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫هاسننت‪ ،‬سنننت‌ اسن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ن رواي ‌‬ ‫ه در معني‌ آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫احاديث ‌‬
‫لوشننماي ‌‬
‫ل‬ ‫ن شك ‌‬ ‫ه بهننتري ‌‬ ‫ل نمنناز ب ‌‬ ‫شننخص ‌نمننازگزار درحننا ‌‬
‫ت بننا پروردگننار متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ش حاضر شود زيرا نمنناز‪ ،‬مناجننا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ل خوشننبويي ‌در‬ ‫ت و اسننتعما ‌‬ ‫ن زين ‌‬ ‫هكارگرفت ‌‬ ‫ت بنابراين‪ ،‬ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه در احنادي ‌‬
‫ث‬ ‫نك ‌‬ ‫يباشند و چننا ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ي نمناز مسنتح ‌‬ ‫م ادا ‌‬ ‫هنگنا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن لباسهاسنن ‌‬ ‫س سننفيد از بهننتري ‌‬ ‫هاسننت‪ ،‬لبننا ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شننري ‌‬
‫ي از فننراي ‌‬
‫ض‬ ‫ن عنورت‪ ،‬فرضن ‌‬ ‫ه پوشنيد ‌‬ ‫جمهور فقها برآننند ك ‌‬
‫ي اسسسرا ‌‬
‫ف‬ ‫ت‪» .‬و بخوريسسد و بياشسساميد ول ‌‬ ‫نمنناز اسنن ‌‬
‫ش و در‬ ‫ي در خوردونننو ‌‬ ‫هرو ‌‬ ‫ف و زينناد ‌‬ ‫ي‪ :‬اسننرا ‌‬ ‫نكنيسسد« يعن ‌‬
‫ن را«‬ ‫فكارا ‌‬ ‫ه اللسسه اسسسرا ‌‬ ‫ت »هرآين ‌‬ ‫هچيز‪ ،‬ناپسند اس ‌‬ ‫هم ‌‬
‫م را »دوسسسس ‌‬
‫ت‬ ‫ي حنننرا ‌‬ ‫ه سنننو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن از حل ‌‬ ‫ي‪ :‬متجننناوزا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يهننا‬ ‫ي از پاكيزگ ‌‬ ‫هرو ‌‬ ‫ت ميننان ‌‬ ‫ندارد« بنننابراين‪ ،‬باينند بننا رعنناي ‌‬
‫تو‬ ‫ك غذا و نوشيدني‪ ،‬از زهد نيسنن ‌‬ ‫س تر ‌‬ ‫ي كرد پ ‌‬ ‫هبردار ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ه نف ‌‬
‫س‬ ‫يكننند‪ ،‬كشننند ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ي را تننر ‌‬ ‫ه كل غذا و نوشيدن ‌‬ ‫كسي‌ ك ‌‬
‫ه غننذا و‬ ‫يك ‌‬‫يباشنند و كسنن ‌‬ ‫خم ‌‬ ‫ل دوز ‌‬ ‫ت و از اه ‌‬ ‫ش اسنن ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫نو ‌‬ ‫ن بد ‌‬ ‫ه دراثر آ ‌‬ ‫يخورد ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه گون ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫نوشيدن ‌‬
‫تو‬ ‫م از طاعننا ‌‬ ‫ش ن ن اع ‌‬ ‫ف خننوي ‌‬ ‫م تكالي ‌‬ ‫ف گرايد و از انجا ‌‬ ‫ضع ‌‬
‫ه خننود و كسننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي مربننوط ب ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ي مسننؤولي ‌‬ ‫عبننادات‪ ،‬يننا ادا ‌‬
‫ت الهي‌‬ ‫ن گننردد؛ بننا اوامننر و ارشننادا ‌‬ ‫ش ننن ننناتوا ‌‬ ‫ت تكفل ‌‬ ‫تح ‌‬
‫لو‬ ‫ق مننا ‌‬ ‫ف در انفا ‌‬ ‫ه اسرا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت‪ .‬هما ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫مخالف ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ي بننر وجه ‌‬ ‫ي زننندگ ‌‬ ‫ش و آرايشننها و آسايشننها ‌‬ ‫خورد و نو ‌‬
‫يآورننند‪ ،‬نيننز‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ن بنندا ‌‬ ‫فورزا ‌‬ ‫ن و اسننرا ‌‬ ‫يخننردا ‌‬ ‫جننز ب ‌‬
‫ي بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن و احكننامي ‌اس ن ‌‬ ‫ف بننا فننرامي ‌‬ ‫مخننال ‌‬
‫ه اينهننا در اين‌ نه ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ .‬و هم ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ع گردانيد ‌‬ ‫ش مشننرو ‌‬ ‫بننندگان ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ل اس ‌‬ ‫قرآني‌ داخ ‌‬
‫ب را در‬ ‫مط ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ل هم ‌‬ ‫هاند‪ :‬خداوند متعننا ‌‬ ‫ف گفت ‌‬ ‫ي از سل ‌‬ ‫برخ ‌‬
‫سِرُفوا(‪.‬‬‫شَرُبوا َوَل ُت ْ‬ ‫ت‪ُ) :‬كُلوا َوا ْ‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه گردآورد ‌‬ ‫ف آي ‌‬ ‫نص ‌‬

‫ي ِلّلصِذينَ‬
‫ق ُقصْل ِهص َ‬ ‫ن الصّرْز ِ‬ ‫ت ِمص َ‬ ‫طّيَبصا ِ‬ ‫ج ِلِعَبصاِدِه َوال ّ‬
‫خَر َ‬‫ل اّلِتي َأ ْ‬‫حّرَم ِزيَنَة ا ِّ‬ ‫ن َ‬ ‫ُقْل َم ْ‬
‫ن)‬ ‫ت ِلَق صْوٍم َيْعَلُمصصو َ‬
‫لَيا ِ‬
‫صُل ا َْ‬ ‫ك ُنَف ّ‬‫صًة َيْوَم اْلِقَياَمِة َكَذِل َ‬‫خاِل َ‬
‫حَياِة الّدْنَيا َ‬ ‫َآمَُنوا ِفي اْل َ‬
‫‪(32‬‬
‫ه براي‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ي زين ‌‬ ‫هكس ‌‬ ‫ي پيامبرص »چ ‌‬ ‫»بگو« ا ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ت؟« زين ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫م كسسرد ‌‬ ‫ن آورده‪ ،‬حسسرا ‌‬ ‫ش بيرو ‌‬ ‫بندگان ‌‬
‫م از لبننا ‌‬
‫س‬ ‫يآرايد‪ ،‬اع ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن خود را ب ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ه‪.‬‬ ‫ن زيورآلت‪ ،‬جننواهر و غيننر ‌‬ ‫ح؛ همچو ‌‬ ‫ي مبا ‌‬ ‫ن از اشيا ‌‬ ‫يا غيرآ ‌‬
‫ي‬
‫ه‪ :‬بننار ‌‬ ‫ن اس نت‌ ك ‌‬ ‫ه( اي ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ش بيننرو ‌‬ ‫يبننندگان ‌‬ ‫ي‪) :‬برا ‌‬ ‫معنننا ‌‬
‫ه؛ بننا‬ ‫م ومسننخر گردانينند ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫تهننا را برايشننا ‌‬ ‫ن زين ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫تعننال ‌‬
‫ن و ابريشن ‌‬
‫م‬ ‫ه از زمي ‌‬ ‫ش پنب ‌‬ ‫ن آفننرين ‌‬ ‫ل آنها ن همچو ‌‬ ‫ن اص ‌‬ ‫آفريد ‌‬
‫نقيم ‌‬
‫ت‬ ‫ه فنناخر و گننرا ‌‬ ‫ه جننام ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م ن بنننابراين‪ ،‬بننر كسن ‌‬ ‫از كر ‌‬
‫ه در حد اسننرا ‌‬
‫ف‬ ‫ع و حرجي ‌نيست‪ ،‬چنانچ ‌‬ ‫چ مان ‌‬ ‫يپوشد‪ ،‬هي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ق تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫هح ‌‬ ‫ي نباشنند ك ‌‬ ‫ن پوشيدني‌ از چيزهاي ‌‬ ‫ل نشود و آ ‌‬ ‫داخ ‌‬
‫ه خننود را ب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ن بننر كس ن ‌‬ ‫ت‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫آنها را حرا ‌‬
 ‫يتننوان‌‬ ‫ي »زينت« م ‌‬ ‫ن كل ‌‬ ‫ت عنوا ‌‬ ‫ن را تح ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يآرايد ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ي در‬ ‫ع شننرع ‌‬ ‫ه مننان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫چ حرجي‌ نيست‪ ،‬درصننورت ‌‬ ‫ي داد‪ ،‬هي ‌‬ ‫جا ‌‬
‫يپننندارد كننه‬ ‫ن وجننود نداشننته ‌باشنند و هننر كس‌ م ‌‬ ‫برابننر آ ‌‬
‫ه ذكننر كرديننم‪،‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مصنناديق ‌‬ ‫ت الهي‌ بننا اي ‌‬ ‫ي از زين ‌‬ ‫هگيننر ‌‬ ‫‌بهر ‌‬
‫ك در اشننتباه‌‬ ‫ن شن ‌‬ ‫ي اسننت‪ ،‬بنندو ‌‬ ‫ف بننا زهنند وپرهيزگننار ‌‬ ‫مخال ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس ‌‬
‫هها را از‬ ‫ت »پاكيز ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫م نكرد ‌‬ ‫ل حرا ‌‬ ‫»و« نيز خداوند متعا ‌‬
‫نكه‌‬ ‫س بنندا ‌‬ ‫ك را پ ‌‬ ‫ي پا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫يها و نوشيدن ‌‬ ‫ي‪ :‬خوردن ‌‬ ‫رزق« يعن ‌‬
‫ن گوش ن ‌‬
‫ت‬ ‫ك خننورد ‌‬ ‫ت‪ .‬تر ‌‬ ‫يها نيز از زهد نيس ‌‬ ‫ن پاكيزگ ‌‬ ‫ك اي ‌‬ ‫تر ‌‬
‫يها‬ ‫هها‪ ،‬شننيرين ‌‬ ‫ن ميو ‌‬ ‫ه و لذيذ ديگر ن چو ‌‬ ‫ي پاكيز ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫و خوردن ‌‬
‫هكننريم ‌‬
‫ه‬ ‫ي! آي ‌‬ ‫يباشنند‪ .‬آر ‌‬ ‫ن نهي‌ الهي‌ م ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ه ن نيز شام ‌‬ ‫و غير ‌‬
‫يها و زينتها‬ ‫ن پاكيزگ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت تا بر كسان ‌‬ ‫ي اين ‌آمده ‌اس ‌‬ ‫برا ‌‬
‫يكنننند‪ ،‬انكننار نماينند و اين‌‬ ‫ن تحريننم ‌م ‌‬ ‫را بر خود يا بر ديگننرا ‌‬
‫ل خنداص‬ ‫م كنند‪ .‬از رسنو ‌‬ ‫ن را منردود اعل ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫ش نادرس ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ف فرمودننند‪» :‬دور از‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ه در حنندي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ه كنينند و‬ ‫ف بخوريد‪ ،‬بنوشيد‪ ،‬صدق ‌‬ ‫ي و تكبر و اسرا ‌‬ ‫خودپسند ‌‬
‫ت دارد تننا اثننر نعمتش‌ را بننر‬ ‫ي دوسن ‌‬ ‫بپوشننيد زيننرا حق‌ تعننال ‌‬
‫ش ببيند«‪.‬‬ ‫ها ‌‬ ‫بند ‌‬
‫ن در‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫ن نعمتهسسا بسسرا ‌‬ ‫ي پيننامبرص »اي ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫م از‬ ‫ي‪ :‬اينننن ‌نعمتهنننا نننن اع ‌‬ ‫ي دنيسسسا اسسسست« يعن ‌‬ ‫زنسسسدگان ‌‬
‫يهننا ن ن‬ ‫يها و ديگننر پاكيزگ ‌‬ ‫يها‪ ،‬پوشننيدن ‌‬ ‫يهننا‪ ،‬نوشننيدن ‌‬ ‫خوردن ‌‬
‫ن است‪ ،‬هرچند كفننار نيننز‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫ي دنيا برا ‌‬ ‫اصالتا در زندگان ‌‬
‫ن مشنارك ‌‬
‫ت‬ ‫ي در اين ‌برخورداريها با آننا ‌‬ ‫هطور تبعي‌ و طفيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن در روز‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫ه باشننند »بسسرا ‌‬ ‫ه زننند ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫دارننند تننا آ ‌‬
‫ن نعمتهننا در روز‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ه اسسست« يعن ‌‬ ‫ص شسسد ‌‬ ‫ت خسسال ‌‬ ‫قيسسام ‌‬
‫يباشد و كفار در آنها با‬ ‫نم ‌‬ ‫ت نيز خاص‌ و مختص ‌مؤمنا ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ت خسسود را بيسسان‌‬ ‫ن آيسسا ‌‬ ‫نسا ‌‬ ‫ت ندارند »بدي ‌‬ ‫ن مشارك ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ي گسسروه ‌‬
‫ي‬ ‫م متمايز گردد »بسسرا ‌‬ ‫ل از حرا ‌‬ ‫يكنيم« تا حل ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي ندارد‪.‬‬ ‫ل شريك ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫يدانند« ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ك ‌‬
 ‫ح صقّ‬ ‫ي ِبَغْي صِر اْل َ‬‫ن َواِْلْثَم َواْلَبْغ ص َ‬ ‫طَ‬‫ظَهَر ِمْنَها َوَما َب َ‬ ‫ش َما َ‬‫ح َ‬ ‫ي اْلَفَوا ِ‬ ‫حّرَم َرّب َ‬
‫ُقْل ِإّنَما َ‬
‫ن)‬ ‫لص َمصصا َل َتْعَلُمصصو َ‬ ‫عَلصصى ا ِّ‬ ‫ن َتُقوُلوا َ‬ ‫طاًنا َوَأ ْ‬
‫سْل َ‬ ‫ل َما َلْم ُيَنّزْل ِبِه ُ‬ ‫شِرُكوا ِبا ِّ‬ ‫ن ُت ْ‬ ‫َوَأ ْ‬
‫‪(33‬‬
‫ه پروردگسسارم‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫ي پيننامبرص »جسسزاي ‌‬ ‫»بگسسو« ا ‌‬
‫ن بسننيار‬ ‫ش‪ :‬گناهننا ‌‬ ‫ش را حرام ‌كرده ‌است« فواح ‌‬ ‫فواح ‌‬
‫ه آشكار باشسسد از آن ‌و‬ ‫ت »آنچ ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ت و ناشايسنن ‌‬ ‫زشنن ‌‬
‫ه علن ‌‬
‫ي‬ ‫هگون ‌‬ ‫ه اين‌ فواحش‌ ب ‌‬ ‫ي‪ :‬چ ‌‬ ‫ه باشد« يعن ‌‬ ‫ه پوشيد ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫م كسسرده‬ ‫ه را حسسرا ‌‬ ‫هطور پنهاني‌ »و گنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م بگيرد و چ ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ه معصننيت ‌‬ ‫ل هرگننون ‌‬ ‫ن معننني‪ ،‬شننام ‌‬ ‫‌اسسست« و اي ‌‬
‫هاس نت‌ »تعسسد ‌‬
‫ي‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ب الهي‌ گننردد »و« حننرا ‌‬ ‫ب عننذا ‌‬ ‫سننب ‌‬
‫م را كه‌‬ ‫ي بر مننرد ‌‬ ‫يا ‌‬‫م و كبر و گردنكش ‌‬ ‫ي‪ :‬ست ‌‬ ‫ق را« يعن ‌‬ ‫ناح ‌‬
‫ي را بسسا خسسدا‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت »و اي ‌‬ ‫ق متجاوز اسنن ‌‬ ‫از حد و ح ‌‬
‫تآ ‌‬
‫ن‬ ‫ي بسسر حقسساني ‌‬ ‫چ دليل ‌‬ ‫ه او هي ‌‬ ‫ك مقرر كنيد ك ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ن اس نت‌ ك ‌‬ ‫ه روش ‌‬ ‫ل نكرده ‌است« البت ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ه شننود؛ هرگننز‬ ‫ك گردانينند ‌‬ ‫ي بننا او شننري ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫بر اي ‌‬
‫ه منظننور رد‬ ‫س اين‌ تعننبير‪ ،‬ب ‌‬ ‫يكننند پ ‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ت و برهاني‌ ناز ‌‬ ‫حج ‌‬
‫ه فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ادعا كردند؛ ب ‌‬ ‫ه شده ‌ك ‌‬ ‫هكار گرفت ‌‬ ‫پندار مشركاني‌ ب ‌‬
‫ت بر شننما »اي ‌‬
‫ن‬ ‫م كرده ‌اس ‌‬ ‫هاند »و« حرا ‌‬ ‫ك آورد ‌‬ ‫خدا‪ ‬شر ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ن را و اي ‌‬ ‫يدانيسسسسد« حقيقت‌ آ ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه چيسسسسز ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت دهيد« مانننند‬ ‫ه خدا نسب ‌‬ ‫ن را گفته ‌باشد؛ »ب ‌‬ ‫خداوند‪ ‬آ ‌‬
‫ن نسننب ‌‬
‫ت‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫حللهننا و حرامهننايي‌ ك ‌‬
‫ن نننداد ‌‬
‫ه‬ ‫ه خداوننند‪ ‬هرگننز بنندانها فرمننا ‌‬ ‫يدادند در حالي‌ ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس ‌‬

‫ن )‪(34‬‬‫سَتْقِدُمو َ‬
‫عًة َوَل َي ْ‬‫سا َ‬
‫ن َ‬‫خُرو َ‬
‫سَتْأ ِ‬‫جُلُهْم َل َي ْ‬
‫جاَء َأ َ‬
‫جٌل َفِإَذا َ‬‫َوِلُكّل ُأّمٍة َأ َ‬
‫ي هننر امننت ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ي است« يعن ‌‬ ‫ي اجل ‌‬ ‫ي هر امت ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫ت را در‬ ‫ن ام ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ي اسننت ‌ك ‌‬ ‫ن و محنندود ‌‬ ‫ت معي ‌‬ ‫وق ‌‬
‫يگرداننند »پسسس ‌چسسون‌‬ ‫كم ‌‬ ‫يميراننند و هل ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ميعاد معي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي از امتهننا‬
‫ن ميعنناد امننت ‌‬ ‫ي‪ :‬چننو ‌‬ ‫ن فرارسسسد« يعن ‌‬ ‫اجلشسسا ‌‬
‫ي پي ‌‬
‫ش‬ ‫ه سسساعت ‌‬ ‫س افتنسسد و ن ‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫ه سسساعت ‌‬ ‫فرارسنند »ن ‌‬
‫م در آن‌‬ ‫ه اسننت‪ ،‬ه ‌‬ ‫ن مقنندر گردينند ‌‬ ‫ه بننر آنننا ‌‬ ‫افتنسسد« و آنچ ‌‬
‫تو‬ ‫ت و عننز ‌‬ ‫يشود‪ .‬اما از نظننر معنننوي‪ ،‬حيننا ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ت واق ‌‬‫ساع ‌‬
‫ي‬
‫ل و پايبند ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ي از شرع ‌خدا ‌‬ ‫ه پيرو ‌‬ ‫ك امت‪ ،‬ب ‌‬ ‫تي ‌‬
‫سعاد ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اسننت ‌چنننا ‌‬ ‫ت وابسننت ‌‬ ‫ق و فضننيل ‌‬ ‫ن و اخل ‌‬ ‫ه دي ‌‬‫كب ‌‬
‫و تمس ‌‬
‫ن و انتشننار‬ ‫ي از دي ‌‬‫ه روگننردان ‌‬ ‫ن امننت‪ ،‬ب ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫گ و بنندبخت ‌‬ ‫مننر ‌‬
‫گ نيننز‬
‫ن مر ‌‬ ‫يباشد و اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م وابست ‌‬ ‫ت و مظال ‌‬ ‫مفاسد و منكرا ‌‬
‫ميعاد معيني‌ دارد‪.‬‬

‫ح َف َ‬
‫ل‬ ‫ص صَل َ‬
‫ن اّتَقصصى َوَأ ْ‬‫عَلْيُكْم َآَيصصاِتي َفَم ص ِ‬
‫ن َ‬‫صو َ‬ ‫سٌل ِمْنُكْم َيُق ّ‬‫َيا َبِني َآَدَم ِإّما َيْأِتَيّنُكْم ُر ُ‬
‫ن )‪(35‬‬ ‫حَزُنو َ‬‫عَلْيِهْم َوَل ُهْم َي ْ‬ ‫ف َ‬ ‫خْو ٌ‬
‫َ‬
‫ي شسسما پيسسامبراني‌ از‬ ‫م! اگسسر بسسرا ‌‬ ‫ن آد ‌‬ ‫ي فرزنسسدا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي از‬ ‫ي‪ :‬اگننر نننزد شننما پيننامبران ‌‬ ‫ن بيايند« يعن ‌‬ ‫س خودتا ‌‬ ‫جن ‌‬
‫يخواننسسد«‬ ‫ت مرا بر شما م ‌‬ ‫ه »آيا ‌‬ ‫ن آمدند ك ‌‬ ‫س خودتا ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ي شننما‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫يدهند و آ ‌‬ ‫ه شما خبر م ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي‪ :‬احكا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت كنينند و‬ ‫ن گننروه ‌پيننامبران‡ اطنناع ‌‬ ‫س از اي ‌‬ ‫يكنننند پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫تبيي ‌‬
‫ه پرهيزگاري‬ ‫س هرك ‌‬ ‫ي نماييد »پ ‌‬ ‫ق و پيرو ‌‬ ‫ن را تصدي ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ل نف ‌‬
‫س‬ ‫ح كند« حا ‌‬ ‫ن »و اصل ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫‌كند« از معاصي‌ خدا ‌‬
‫ي دعننو ‌‬
‫ت‬ ‫ه ندا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫كگفت ‌‬ ‫ن‪ :‬و لبي ‌‬ ‫ي ازپيامبرا ‌‬ ‫ش را؛ با پيرو ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫م يننا‬ ‫ن نيسسست« از سننت ‌‬ ‫ي بسسر آنسسا ‌‬ ‫چ ترسس ‌‬ ‫س هي ‌‬ ‫ن »پ ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ه ايشسسان‌‬ ‫ن شننود »و ن ‌‬ ‫ه گريبانگيرشننا ‌‬ ‫ه در آيننند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫عننذاب ‌‬
‫ه در دنيننا‬ ‫هك ‌‬ ‫يشوند« در روز قيننامت‌ بننر آنچ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫اندوهگي ‌‬
‫ت‪ :‬آنهننا اصننل در هي ‌‬
‫چ‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫هاند‪ .‬يا معني‌ اي ‌‬ ‫ت سر گذاشت ‌‬ ‫پش ‌‬
‫ش زيننر سنناي ‌‬
‫ه‬ ‫م امننور خننوي ‌‬ ‫حالي‌ بيمي‌ ندارننند؛ زيننرا در تمننا ‌‬
‫م اننندوهگي ‌‬
‫ن‬ ‫يه ‌‬ ‫چ حننال ‌‬ ‫يبرننند و در هي ‌‬ ‫هسننر م ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫عننناي ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫لم ‌‬ ‫هخدا‪ ‬توك ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه امورشا ‌‬ ‫نيستند زيرا در هم ‌‬

‫ن)‬‫خاِل صُدو َ‬
‫ب الّناِر ُه صْم ِفيَهصصا َ‬
‫حا ُ‬
‫صَ‬‫ك َأ ْ‬
‫عْنَها ُأوَلِئ َ‬
‫سَتْكَبُروا َ‬
‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا َوا ْ‬
‫َواّلِذي َ‬
‫‪(36‬‬
‫ن مننا بننر آنننان‌‬ ‫ه پيننامبرا ‌‬ ‫ت مسسا را« ك ‌‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسسسان ‌‬
‫تو‬‫ي‪ :‬از اجاب ‌‬ ‫غ انگاشتند و از آنها« يعن ‌‬ ‫هاند »درو ‌‬ ‫خواند ‌‬
‫ت »تكسسسبر ورزيدنسسسد‪ ،‬اينسسسان‌‬‫ه در آنهاسننن ‌‬‫هك ‌‬
‫ه آنچ ‌‬
‫لب ‌‬
‫عم ‌‬
‫ب كفرشا ‌‬
‫ن‬ ‫هسب ‌‬ ‫ن جاودانند« لذا ب ‌‬‫همدم ‌ دوزخند و در آ ‌‬
‫يشوند‪.‬‬‫ه نم ‌‬
‫ن برد ‌‬
‫ن بيرو ‌‬
‫هرگز از آ ‌‬
‫صصصيُبُهْم ِمصنَ‬ ‫ك َيَنصصاُلُهْم َن ِ‬ ‫ب ِبَآَيصصاِتِه ُأوَلِئ َ‬ ‫ل َكِذًبا َأْو َكّذ َ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن اْفَتَرى َ‬ ‫ظَلُم ِمّم ِ‬
‫ن َأ ْ‬ ‫َفمَ ْ‬
‫ن ُدو ِ‬
‫ن‬ ‫ن ِمص ْ‬ ‫عو َ‬ ‫ن َمصصا ُكْنُت صْم َت صْد ُ‬ ‫سُلَنا َيَتَوّفْوَنُهْم َقاُلوا َأْي ص َ‬ ‫جاَءْتُهْم ُر ُ‬ ‫حّتى ِإَذا َ‬ ‫ب َ‬ ‫اْلِكَتا ِ‬
‫ن )‪(37‬‬ ‫سِهْم َأّنُهْم َكاُنوا َكاِفِري َ‬ ‫عَلى َأْنُف ِ‬ ‫شِهُدوا َ‬ ‫عّنا َو َ‬‫ضّلوا َ‬ ‫ل َقاُلوا َ‬ ‫ا ِّ‬
‫غ بندد‪ ،‬يا‬ ‫ه بر خدا درو ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س ستمكارتر از آ ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫چكس‌‬ ‫ي‪ :‬هي ‌‬ ‫ت؟« يعن ‌‬ ‫ب كنسسسد‪ ،‬كيسسسس ‌‬ ‫ت او را تكسسسذي ‌‬ ‫آيسسسا ‌‬
‫ن دروغ ‌بست ‌‬
‫ه‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه بر خدا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫س نيس ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ستمكارتر از آ ‌‬
‫ن فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه او بنندا ‌‬ ‫ع گرداننند ك ‌‬ ‫ي را مشننرو ‌‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫و از كار دي ‌‬
‫ب نماينند‬ ‫هاند‪ ،‬تكنذي ‌‬ ‫ن‡ آورد ‌‬ ‫ه پيامبرا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ه است‪ ،‬يا آنچ ‌‬ ‫نداد ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫غانگار آنچ ‌‬ ‫ل و درو ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن گروه« دروغگو بر خدا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ه آنها بهر ‌‬
‫ه‬ ‫ت؛ »ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن آمد ‌‬ ‫هسويشا ‌‬ ‫ه پيامبران‡ ب ‌‬ ‫به‌ وسيل ‌‬
‫ح محفوظ »بر آنان‌‬ ‫ي‪ :‬در لو ‌‬ ‫ه در كتاب« يعن ‌‬ ‫ن از آنچ ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن ننن اعم‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ه شده« از خير و زينت ‌دنيا و پاكيزگ ‌‬ ‫نوشت ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫نگا ‌‬ ‫يرسد تا آ ‌‬ ‫ي »م ‌‬ ‫از خوردني‌ و نوشيدني‌ و پوشيدن ‌‬
‫تو‬ ‫كالمننو ‌‬ ‫ي‪ :‬مل ‌‬ ‫ن مسسا« يعن ‌‬ ‫ن فرسسستادگا ‌‬ ‫ن نسسزد آنسسا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ه جانشسسان ‌را بسسستانند‪ ،‬گوينسسد‪:‬‬ ‫ش »بياينسسد ك ‌‬ ‫همكنناران ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يپرسسستيديد؟« يعن ‌‬ ‫ه بجسسز خداونسسد م ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫كجاسسس ‌‬
‫يخواندينند و‬ ‫ه بجننز خداوننند م ‌‬ ‫ن بنناطلي‌ ك ‌‬ ‫ت خنندايا ‌‬ ‫كجاسنن ‌‬
‫ي‬‫توجو كنينند تننا امننروز بننرا ‌‬ ‫ك آنها را جس ن ‌‬ ‫يپرستيديد؟ اين ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن از‬ ‫يگويند‪ :‬آنسسا ‌‬ ‫ي بكنننند و نفعي‌ برسننانند »م ‌‬ ‫شننما كننار ‌‬
‫يدانند ك ‌‬
‫ه‬ ‫م كردند پس‌ نم ‌‬ ‫نظر ما ناپديد شدند« و ما را گ ‌‬
‫يداني ‌‬
‫م‬ ‫م‪ .‬يا از نزد ما رفتند و ناپدينند شنندند و مننا نم ‌‬ ‫ما كجايي ‌‬
‫ه كسسافر‬ ‫ي دادنسسد ك ‌‬ ‫ه خود گسسواه ‌‬ ‫ه آنهننا كجايننند »و علي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ف و اقرار كردند‪.‬‬ ‫ه كفر خود اعترا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫بود ‌‬

‫خَلتْ‬‫ن َواِْلْنسِ ِفي الّناِر ُكّلَما َد َ‬ ‫جّ‬ ‫ن اْل ِ‬

‫ن َقْبِلُكْم ِم َ‬
‫ت ِم ْ‬
‫خَل ْ‬‫خُلوا ِفي ُأَمٍم َقْد َ‬ ‫َقاَل اْد ُ‬
‫خَراُهْم ُِلوَلُهْم َرّبَنا َهُؤَلِء‬ ‫ت ُأ ْ‬
‫جِميًعا َقاَل ْ‬‫حّتى ِإَذا اّداَرُكوا ِفيَها َ‬ ‫خَتَها َ‬
‫ت ُأ ْ‬‫ُأّمٌة َلَعَن ْ‬
‫ن )‪(38‬‬ ‫ن َل َتْعَلُمو َ‬
‫ضْعفٌ َوَلِك ْ‬ ‫ن الّناِر َقاَل ِلُكّل ِ‬ ‫ضْعًفا ِم َ‬
‫عَذاًبا ِ‬ ‫ضّلوَنا َفَآِتِهْم َ‬‫َأ َ‬
‫ش شسسويد در‬ ‫ل آت ‌‬ ‫ه داخ ‌‬ ‫ل »ك ‌‬ ‫يفرمايد« خداوند متعا ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هانسسد« يعن ‌‬ ‫ش از شسسما بود ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تهسساي ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ميسسا ‌‬
‫نو‬ ‫هاند؛ »از ج ‌‬ ‫ل از شننما گذشننت ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تهنناي ‌‬ ‫ه با ام ‌‬ ‫همرا ‌‬
‫ه امتهننا هسننتند‬ ‫ن و انس‌ از هم ‌‬ ‫عج ‌‬ ‫ن كفار دو نو ‌‬ ‫انس« و آنا ‌‬
‫ي گذشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ي در آتسسش ‌درآيسسد« از امتهننا ‌‬ ‫ه امسست ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫»هرگا ‌‬
‫ي‪ :‬امت‌‬ ‫يكنسسد« يعن ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ت ديگر ماننسسد خسسود را لعن ‌‬ ‫»ام ‌‬
‫خ درآمننننده ‌اسننننت‪ ،‬لعن ‌‬
‫ت‬ ‫ه دوز ‌‬ ‫ل از او ب ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ديگننننري ‌را ك ‌‬
‫ه امت‌ پيشين‪،‬‬ ‫هسبب ‌اقتدا ب ‌‬ ‫ت اخير ب ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكند‪ ،‬چرا ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه چسسو ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »تسسا وقسست ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م پيوست ‌‬ ‫م شو ‌‬ ‫ن سرانجا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م از امتهننا ‌‬
‫ي‬ ‫كديگر رسسسند« اع ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫خب ‌‬ ‫ه يكجا در دوز ‌‬ ‫هم ‌‬
‫كديگننر‬ ‫هي ‌‬ ‫ك‪ :‬ب ‌‬ ‫ن‪ .‬تنندار ‌‬ ‫ن و پيننروا ‌‬ ‫ن و رهننبرا ‌‬ ‫ن و پسنني ‌‬ ‫پيشنني ‌‬
‫ن اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫م آمنند ‌‬ ‫ن و گرده ‌‬ ‫يآمد ‌‬ ‫يدرپ ‌‬ ‫ن و ملحق ‌شدن‪ ،‬پ ‌‬ ‫پيوست ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسننان ‌‬ ‫ه متسسأخر از آنسسان« يعن ‌‬ ‫يگويد گرو ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ن و پينننروان‌ ينننا‬ ‫ه فرومايگنننا ‌‬ ‫نهاينننند‪ ،‬ك ‌‬ ‫خ آخري ‌‬ ‫ه دوز ‌‬ ‫ورود ب ‌‬
‫م از‬ ‫ه متقسسد ‌‬ ‫ق گرو ‌‬ ‫يباشننند »در ح ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن در زمننا ‌‬ ‫متننأخرا ‌‬
‫هاند و آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫م بود ‌‬ ‫ن پيشگا ‌‬ ‫خ بر آنا ‌‬ ‫ه دوز ‌‬ ‫هدر ورود ب ‌‬ ‫آنان« ك ‌‬
‫يگويند‪:‬‬ ‫ي! م ‌‬ ‫ناند‪ .‬آر ‌‬ ‫رؤسا و بزرگانشان‪ ،‬يا متقدمان ‌در زما ‌‬
‫ن مسسا را گمسسراه‌ كردنسسد« جايزاسننت‬ ‫»پروردگسسارا! آنسسا ‌‬
‫هاننند‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫م مننا را گمننرا ‌‬ ‫ه متقنند ‌‬ ‫ه‪ :‬گرو ‌‬ ‫ن باشد ك ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫‌مرادشا ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه و بعنند از آنننا ‌‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫ن تبعي ‌‬ ‫ن از آنننا ‌‬ ‫زيننرا مننا متننأخرا ‌‬
‫ي خننويش ‌قننرار‬ ‫ن را الگو و پيشوا ‌‬ ‫م و آنا ‌‬ ‫ن اقتدا كردي ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ه‪ :‬رؤسننا و‬ ‫ن باشنند ك ‌‬ ‫ت مننراد اي ‌‬ ‫ن جننايز اسنن ‌‬ ‫م‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫دادي ‌‬
‫ب آتسسش‪،‬‬ ‫س از عسسذا ‌‬ ‫ن منننا را گمنننراه ‌كردنننند »پ ‌‬ ‫رهنننبرا ‌‬
‫ن بر مانند خننود‬ ‫ن شد ‌‬ ‫ف‪ :‬افزو ‌‬ ‫ن بده« ضع ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫مضاع ‌‬
‫ي دوچننند يننا چننند و‬ ‫ي‪ :‬عننذاب ‌‬ ‫كبار يا چندين ‌بار است‪ ،‬يعن ‌‬ ‫به‌ ي ‌‬
‫يفرمايسسد‪ :‬بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ه »اللسسه م ‌‬ ‫ه آنننان ‌بنند ‌‬ ‫ن برابننر ب ‌‬ ‫چننندي ‌‬
‫ه از شما؛‬ ‫ي‪ :‬هر گرو ‌‬ ‫ف است« يعن ‌‬ ‫ب مضاع ‌‬ ‫م عذا ‌‬ ‫هركدا ‌‬
‫ه متننأخران‪ ،‬چ ‌‬
‫ه‬ ‫نوچ ‌‬ ‫ه متقنندما ‌‬ ‫ه آخننر‪ ،‬چ ‌‬ ‫لوچ ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫هگننرو ‌‬ ‫چ ‌‬
‫همننرات ‌‬
‫ب‬ ‫ن يننا ب ‌‬ ‫ه پيننروان‪ ،‬همننه ‌عننذابي‌ دوچننندا ‌‬ ‫نوچ ‌‬ ‫رهننبرا ‌‬
‫ن از‬‫يبودننند‪ ،‬رهننبرا ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن برابر دارينند زيننرا اگننر پيننروا ‌‬ ‫چندي ‌‬
‫ن از متقنندمان‌‬ ‫ي نداشننتند و اگننر متننأخرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چ سننلط ‌‬‫خننود هي ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ن كنننند »ول ‌‬ ‫يتوانسننتند چني ‌‬ ‫يكردننند‪ ،‬نم ‌‬ ‫ي نم ‌‬
‫پيننرو ‌‬
‫ك گرو ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ .‬يا ي ‌‬
‫ه هس ‌‬ ‫ي هر گرو ‌‬ ‫ه برا ‌‬
‫يدانيد« عذابي‌ را ك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يداند‪.‬‬
‫ه ديگر را نم ‌‬ ‫ب گرو ‌‬ ‫مقدار عذا ‌‬

‫ب ِبَمصصا ُكْنُتصْم‬‫ضصٍل َفصُذوُقوا اْلَعصَذا َ‬

‫ن َف ْ‬‫عَلْيَنا ِمص ْ‬
‫ن َلُكْم َ‬
‫خَراُهْم َفَما َكا َ‬ ‫ت ُأوَلُهْم ُِل ْ‬ ‫َوَقاَل ْ‬
‫ن )‪(39‬‬ ‫سُبو َ‬ ‫َتْك ِ‬
‫يگوينسسد«‬ ‫ه متأخر م ‌‬ ‫ه گرو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م از آنا ‌‬ ‫ه متقد ‌‬ ‫»و گرو ‌‬
‫ه آنننان‌‬ ‫ه بعنندا ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫ن در دوزخ ‌ب ‌‬ ‫شدرآمنندگا ‌‬ ‫ي‪ :‬پي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يگويننند‪» :‬شما را بسسر‬ ‫نم ‌‬ ‫ه پيروا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يپيوندند‪ ،‬يا پيشوايا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي در‬ ‫چ تخفيف ‌‬ ‫ي شما هي ‌‬ ‫ي‪ :‬برا ‌‬ ‫ي نيست« يعن ‌‬ ‫چ برتري ‌‬ ‫ما هي ‌‬
‫ت زيننرا آنچننه ‌در اينجننا معتننبر اسننت‪ ،‬دسننتاورد و‬ ‫ب نيس ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ل بننود ‌‬
‫ه‬ ‫ه در دنيا پيرو باط ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت و در اي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل خود انسا ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ه نيسنت‌ لننذا‬ ‫ي از او پذيرفن ‌‬ ‫چ عذر ‌‬ ‫شرو در آن‪ ،‬هي ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫تن ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م از پيشننوا و پيننرو‪ ،‬در كفننر و اسننتحقا ‌‬
‫ق‬ ‫ه؛ اع ‌‬ ‫ما هر دو گرو ‌‬
‫ه ما‬ ‫نك ‌‬ ‫ش را بچشيد« چنا ‌‬ ‫ب آت ‌‬ ‫س عذا ‌‬ ‫م »پ ‌‬ ‫عذاب‪ ،‬برابري ‌‬
‫يهننا ‌‬
‫ي‬ ‫يكرديسسد« از نافرمان ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫م »ب ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫چشننيد ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫هو ‌‬ ‫ق تعالي ‌و كفر ب ‌‬ ‫ح ‌‬

‫خُلو َ‬
‫ن‬ ‫سَماِء َوَل يَْد ُ‬‫ب ال ّ‬ ‫ح َلُهْم َأْبَوا ُ‬‫عْنَها َل ُتَفّت ُ‬ ‫سَتْكَبُروا َ‬ ‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا َوا ْ‬‫ن اّلِذي َ‬‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(40‬‬ ‫جِرِمي َ‬ ‫جِزي اْلُم ْ‬ ‫ك َن ْ‬‫ط َوَكَذِل َ‬ ‫خَيا ِ‬
‫سّم اْل ِ‬ ‫جَمُل ِفي َ‬ ‫ج اْل َ‬ ‫حّتى َيِل َ‬‫جّنَة َ‬‫اْل َ‬
‫ب كردنسسد و از‬ ‫ت مسسا را تكسسذي ‌‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي آنان« يعن ‌‬ ‫ن آنها تكبر ورزيدند‪ ،‬هرگز برا ‌‬ ‫پذيرفت ‌‬
‫ي آسسسمان‌‬ ‫ههسسا ‌‬ ‫ه بميرند »درواز ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي ارواحشان‪ ،‬آ ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ب احنناديث‌ بسننياري‌‬ ‫ن بننا ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشود« چنا ‌‬ ‫گشوده ‌نم ‌‬
‫هرو ‌‬
‫ي‬ ‫نب ‌‬ ‫ي آسنما ‌‬ ‫يديگر‪ :‬درهنا ‌‬ ‫ه قنول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫نيز رواي ‌‬
‫ن؛ چنننانچ ‌‬
‫ه‬ ‫هروي ‌اعمالشننا ‌‬ ‫ن دعننا نمايننند و ب ‌‬ ‫ن؛ چننو ‌‬ ‫دعاهايشا ‌‬
‫نن ‌‬
‫ه‬ ‫يشننود پس‌ دعننا و عملشننا ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ل نيكي‌ بكنند‪ ،‬گشود ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ه مننورد پننذير ‌‬
‫ش‬ ‫يشود و ن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ل برداشت ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫نگنا ‌‬
‫ه‬ ‫يشنود‪ ،‬آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن برگردانند ‌‬ ‫هخودشنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يگينرد بلك ‌‬ ‫قرار م ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫جم ‌‬ ‫نجننري ‌‬ ‫يكوبننند‪ .‬اب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن را بننر رويشننا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫فرشتگا ‌‬
‫يشننود و نننه‬ ‫هم ‌‬ ‫ن گشود ‌‬ ‫ي ارواحشا ‌‬ ‫هرو ‌‬ ‫نب ‌‬‫ي آسما ‌‬ ‫ه درها ‌‬ ‫»ن ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫ع هر دو قننو ‌‬ ‫ن سخن‪ ،‬جام ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي اعمالشان«‪ .‬ك ‌‬ ‫هرو ‌‬ ‫‌ب ‌‬
‫ه شسستر در‬ ‫يك ‌‬ ‫يآينسسد تسسا وقسست ‌‬ ‫ت درنم ‌‬ ‫ه بهشسس ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ل به‌‬ ‫ي از احننوا ‌‬ ‫چ حننال ‌‬ ‫ي‪ :‬در هي ‌‬‫ن درآيسسد« يعن ‌‬ ‫خ سوز ‌‬ ‫سورا ‌‬
‫ه بهش نت‌ را ب ‌‬
‫ه‬ ‫نب ‌‬ ‫ت درآمدنشننا ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫يآيند‪ ،‬بنندي ‌‬ ‫بهشت ‌درنم ‌‬
‫ه شننتر در سننوراخ‌‬ ‫ق گردانيد و فرمود‪) :‬تا وقتي‌ ك ‌‬ ‫ل معل ‌‬ ‫محا ‌‬
‫ن جهت ‌ينناد كننرد‬ ‫ه از اي ‌‬ ‫ن را بويژ ‌‬
‫خ سوز ‌‬ ‫ن درآيد(‪ .‬سورا ‌‬ ‫سوز ‌‬
‫ت‪ .‬بعض ني‌‬ ‫ل‪ :‬شننتر نننر اس ن ‌‬ ‫ت تنگي‌ قرار دارد‪ .‬جم ‌‬ ‫كه‌ در غاي ‌‬
‫نسان«‬ ‫ت »و بدي ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ب كلف ‌‬
‫ه معني‌ طنا ‌‬ ‫لب ‌‬‫هاند‪ :‬جم ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫ن كنننرديم‌‬ ‫هبينننا ‌‬‫يك ‌‬ ‫ي وحشنننتناك ‌‬ ‫ن جنننزا ‌‬ ‫هماننننند اي ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يدهيم«‪.‬‬ ‫ن را كيفر م ‌‬ ‫»مجرما ‌‬

‫ن )‪(41‬‬‫ظاِلِمي َ‬
‫جِزي ال ّ‬
‫ك َن ْ‬
‫ش َوَكَذِل َ‬‫غَوا ٍ‬
‫ن َفْوِقِهْم َ‬‫جَهّنَم ِمَهاٌد َوِم ْ‬‫ن َ‬ ‫َلُهْم ِم ْ‬
‫ش اسننت‌ »و‬ ‫خ فرشهاست« مهاد‪ :‬فننر ‌‬ ‫ن را از دوز ‌‬ ‫»آنا ‌‬
‫ي‪ :‬لحافهاسننت‪ ،‬يعن ‌‬
‫ي‬ ‫نپوششهاسسست« غواش ن ‌‬ ‫از باليشا ‌‬
‫ن را همانننند لحننا ‌‬
‫ف‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫شهننايي‌ اسنن ‌‬ ‫ن آت ‌‬ ‫از باليشننا ‌‬
‫ه‪ :‬بسننترها و بالپوشهايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫ل سخ ‌‬ ‫يپوشاند‪ .‬حاص ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬
‫نگونه‪ ،‬بيدادگران« بر نفسها ‌‬ ‫ت »و اي ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫شجهن ‌‬ ‫از آت ‌‬
‫يدهيم«‪.‬‬ ‫ش »را سزا م ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫ن پرداخته‪ ،‬م ‌‬ ‫ك مؤمنا ‌‬ ‫م ني ‌‬ ‫ه سرانجا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬

‫جّنِة‬ ‫حابُ اْل َ‬

‫صَ‬
‫ك َأ ْ‬‫سَعَها ُأوَلِئ َ‬
‫سا ِإّل ُو ْ‬
‫ف َنْف ً‬‫ت َل ُنَكّل ُ‬‫حا ِ‬
‫صاِل َ‬
‫عِمُلوا ال ّ‬‫ن َآَمُنوا َو َ‬
‫َواّلِذي َ‬
‫ن )‪(42‬‬ ‫خاِلُدو َ‬
‫ُهْم ِفيَها َ‬
‫ي شايسسست ‌‬
‫ه‬ ‫ن آوردنسسد و كارهسسا ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسسسان ‌‬
‫س را جسسز بسسه ‌قسسدر تسسوانش ‌مكلف‌‬ ‫چك ‌‬ ‫كردنسسد‪ ،‬هي ‌‬
‫ه ورود به‌‬ ‫ه نشنننود ك ‌‬ ‫ن فهميننند ‌‬ ‫يكنيسسسم« بننننابراين‪ ،‬چني ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه در حيطه‌‬ ‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫ن اعمننال ‌‬ ‫ه انجننام ‌داد ‌‬ ‫ت؛ منننوط ب ‌‬ ‫بهش ن ‌‬
‫ن گسسروه« مننؤمن‬ ‫ن قننرار ننندارد »آ ‌‬ ‫ن انسننا ‌‬ ‫ن و امكننا ‌‬ ‫تننوا ‌‬
‫ن در آنجسسا جسساودا ‌‬
‫ن‬ ‫م بهشسستند‪ ،‬ايشسسا ‌‬ ‫‌نيكوكردار »همد ‌‬
‫يباشند«‪.‬‬ ‫م ‌‬
 ‫لص‬ ‫حْمصُد ِّ‬ ‫حِتِهصُم اَْلْنَهصصاُر َوَقصصاُلوا اْل َ‬ ‫ن َت ْ‬ ‫جِري ِم ص ْ‬ ‫غّل َت ْ‬ ‫ن ِ‬ ‫صُدوِرِهْم ِم ْ‬ ‫عَنا َما ِفي ُ‬ ‫َوَنَز ْ‬
‫ح ّ‬
‫ق‬ ‫سُل َرّبَنا ِبصصاْل َ‬ ‫ت ُر ُ‬ ‫جاَء ْ‬ ‫ل َلَقْد َ‬ ‫ن َهَداَنا ا ُّ‬ ‫ي َلْوَل َأ ْ‬ ‫اّلِذي َهَداَنا ِلَهَذا َوَما ُكّنا ِلَنْهَتِد َ‬
‫ن )‪(43‬‬ ‫جّنُة ُأوِرْثُتُموَها ِبَما ُكْنُتْم َتْعَمُلو َ‬ ‫ن ِتْلُكُم اْل َ‬ ‫َوُنوُدوا َأ ْ‬
‫يزداييسسم«‬ ‫نم ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫ي را از سين ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه كين ‌‬ ‫»و هرگون ‌‬
‫ن در دنيننا بننر‬ ‫ه بهشننتيا ‌‬ ‫ههننايي ‌را ك ‌‬ ‫ل كين ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي‪ :‬خنندا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يسترد تا‬ ‫يكند و م ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ن پا ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫هاند‪ ،‬از سين ‌‬ ‫كديگر داشت ‌‬ ‫ي ‌‬
‫كديگنر را از‬ ‫يشود و ي ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ف و شفا ‌‬ ‫ن صا ‌‬ ‫ه دلهايشا ‌‬ ‫بدانجا ك ‌‬
‫ه ماننند دنينا‬ ‫نب ‌‬ ‫ه اگنر در دلهايشنا ‌‬ ‫يدارند‪ ،‬چ ‌‬ ‫ل دوست ‌م ‌‬ ‫ته‌ د ‌‬
‫ن امننر در التننذاذ‬ ‫ه باشد‪ ،‬قطعا اي ‌‬ ‫ه وجود داشت ‌‬ ‫ش و كين ‌‬ ‫لوغ ‌‬ ‫غ ‌‬
‫ي پدينند‬ ‫ي و كم ‌‬ ‫ي بهش نت‌ كاسننت ‌‬ ‫ن از نعمتهننا ‌‬ ‫و برخورداريشننا ‌‬
‫ي بر‬ ‫يورزند‪ ،‬زندگ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫كديگر كين ‌‬ ‫ه با ي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يآورد زيرا كسان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن در‬ ‫ه پنهنننا ‌‬ ‫ل‪ :‬كين ‌‬ ‫يگنننذرد‪ .‬غ ‌‬ ‫ش نم ‌‬ ‫م خنننو ‌‬ ‫ن در كننننار ه ‌‬ ‫آننننا ‌‬
‫ه در بهشننت‪ ،‬به‌‬ ‫ن كين ‌‬ ‫ه‪ :‬زدود ‌‬ ‫ت‪ .‬بعضنني‌ برآنننند ك ‌‬ ‫ههاسنن ‌‬ ‫سين ‌‬
‫تو‬ ‫ي مقامهننا و درجنا ‌‬ ‫ن در برتنر ‌‬ ‫ه بهشنتيا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يورزند‪ .‬در حننديث‌ شننريف‌‬ ‫كديگر حسد نم ‌‬ ‫منزلتهايشان‪ ،‬با ي ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫ت ابوسننعيد خنندري‪ ‌‬آمد ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ييابننند‪،‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ش دوزخ‌ نجننا ‌‬ ‫ن از آت ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬آ ‌‬
‫ف سنناخته‬ ‫ت متننوق ‌‬ ‫خ اسن ‌‬ ‫ت و دوز ‌‬ ‫ن بهشن ‌‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫بر سر پل ‌‬
‫ن در دنيا بوده ‌اس ‌‬
‫ت‬ ‫ه ميانشا ‌‬ ‫س در مظالمي‌ ك ‌‬ ‫يشوند‪ ،‬سپ ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫كو‬ ‫ن پننا ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشود تا آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن قصاص ‌گرفت ‌‬ ‫كديگرشا ‌‬ ‫از ي ‌‬
‫يشننود‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ه بهشن ‌‬ ‫ه ورود ب ‌‬ ‫ن اجنناز ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫مصفا گشتند‪ ،‬ب ‌‬
‫ل و مننأوا ‌‬
‫ي‬ ‫ن منننز ‌‬ ‫م دريد اوسننت‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫ه جان ‌‬ ‫ه ذاتي‌ ك ‌‬ ‫سوگند ب ‌‬
‫هاند‪،‬‬ ‫ه در دنيننا داشننت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت را بهننتر از مسننكن ‌‬ ‫ش در بهش ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫يشناسند«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫هخنندا‬ ‫ت‪» :‬ب ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ه فرمود ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫علي‪ ‌‬دربيا ‌‬
‫ل گردينند«‪» .‬از زيسسر‬ ‫ل بنندر ننناز ‌‬ ‫ه مننا اه ‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫كه‌ اي ‌‬
‫يگوينسسد‪:‬‬ ‫توم ‌‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫ن نهرهسسا جسسار ‌‬ ‫قصرهايشسسا ‌‬
‫ه ايسسن‪ ،‬هسسداي ‌‬
‫ت‬ ‫ه مسسا را ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يراسسس ‌‬ ‫ش خداي ‌‬ ‫سسستاي ‌‬
‫ه همانا جنناودانگي‌‬ ‫گك ‌‬ ‫ش بزر ‌‬ ‫ن پادا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي‪ :‬ما را ب ‌‬ ‫نمود« يعن ‌‬
‫ن است‪ ،‬راه ‌نمننود‪ .‬يننا در‬ ‫ه از دلهايما ‌‬ ‫ن كين ‌‬ ‫ت و زدود ‌‬ ‫در بهش ‌‬
 ‫ي عظيم‌‬ ‫ن رسننتگار ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫حك ‌‬ ‫ل صننال ‌‬ ‫ن و عم ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫دنيا ب ‌‬
‫هيسسافتن‌‬ ‫ن نمننود »و ما هرگسسز مسسستعد را ‌‬ ‫است‪ ،‬هدايتما ‌‬
‫ت را‬ ‫ض و مننننزل ‌‬ ‫ه في ‌‬ ‫نهم ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هينننابي‌ ب ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫نبسسوديم« و تنننوا ‌‬
‫ي ننمودي« پس‌ او راهبر‬ ‫م »اگر الله ما را رهبر ‌‬ ‫نداشتي ‌‬
‫ك فرستادگان ‌پروردگار مسسا‬ ‫يش ‌‬ ‫م »ب ‌‬ ‫ه يافتي ‌‬ ‫شد تا ما را ‌‬
‫يو‬ ‫ن از سر شادمان ‌‬ ‫ي آمدند« بهشتيا ‌‬ ‫ي و درست ‌‬ ‫به‌ راست ‌‬
‫ن سخن‌ را‬ ‫هاند‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن رسيد ‌‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تخوش ‌‬ ‫شادكامي‌ از عاقب ‌‬
‫متبريك ‌‬
‫ي‬ ‫ه پيننا ‌‬ ‫ه شسسوند« بننه ‌مثنناب ‌‬ ‫يگويننند »و نسسدا داد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك اين‌ بهشسست ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪» :‬اين ‌‬ ‫ي اله ‌‬ ‫ت عظما ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫ن بر اي ‌‬ ‫برايشا ‌‬
‫يداديسسد‪،‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ه انجسسا ‌‬ ‫ش آنچ ‌‬ ‫ه پسسادا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسسس ‌‬
‫ه از فض نل‌‬ ‫ل خويش‌ ك ‌‬ ‫ن را با عم ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫هايد« يعن ‌‬ ‫ث يافت ‌‬ ‫ميرا ‌‬
‫ف آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫هايد‪ .‬در حديث‌ شننري ‌‬ ‫ت آورد ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫الهي‌ برشما بود‪ ،‬ب ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ل شايسننت ‌‬ ‫ه كنيد و با اعمننا ‌‬ ‫ي پيش ‌‬ ‫ت‪» :‬راستي‌ ودرست ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ش وارد‬ ‫ه هرگز كسنني ‌بننا عمل ‌‬ ‫ب جوييد ولي‌ بدانيد ك ‌‬ ‫خدا تقر ‌‬
‫لالله؟‬ ‫ي شننما يارسننو ‌‬ ‫ب گفتننند‪ :‬حننت ‌‬ ‫يشود‪ .‬اصننحا ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫بهش ‌‬
‫ي عزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن؛ مگر اي ‌‬ ‫تص فرمودند‪ :‬حتي‌ م ‌‬ ‫نحضر ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ل خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫س اگننر فض ن ‌‬ ‫ت خننويش ‌درپوشنناند«‪ .‬پ ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫مننرا ب ‌‬
‫ل تواننناي ‌‬
‫ي‬ ‫ه نباشد و او را بننر عم ‌‬ ‫لكنند ‌‬ ‫ص عم ‌‬ ‫ن بر شخ ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫يشننود‪.‬‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ل شايسننت ‌‬ ‫م عم ‌‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫نبخشد‪ ،‬او هرگز مننوفق‌ ب ‌‬
‫ل خننداص در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫همچنيننن ‌رواي ‌‬
‫ن مننننورد خطننننا ‌‬
‫ب‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ف فرمودننننند‪» :‬بهشننننتيا ‌‬ ‫شننننري ‌‬
‫ت باشننيد؛ و هرگننز بيمننار‬ ‫ح و تندرسنن ‌‬ ‫يگيرننند‪ :‬صننحي ‌‬ ‫قرارم ‌‬
‫ل و در نننازونعمت‌ باشننيد؛ و هرگننز‬ ‫ن و نيكوحا ‌‬ ‫نشويد‪ ،‬شادما ‌‬
‫ن شننويد؛ و هرگننز‬ ‫ج و سختي‌ و آزار قرار نگيرينند‪ ،‬جننوا ‌‬ ‫در رن ‌‬
‫ن باشيد؛ و هرگز نميريد«‪.‬‬ ‫ت نگرديد‪ ،‬جاودا ‌‬ ‫پير و فرتو ‌‬

‫حّقا َفَهْل‬‫عَدَنا َرّبَنا َ‬‫جْدَنا َما َو َ‬ ‫ن َقْد َو َ‬

‫ب الّناِر َأ ْ‬ ‫حا َ‬‫صَ‬ ‫جّنِة َأ ْ‬
‫ب اْل َ‬
‫حا ُ‬‫صَ‬‫َوَناَدى َأ ْ‬
‫عَلى‬‫ل َ‬ ‫ن َلْعَنُة ا ِّ‬
‫ن َبْيَنُهْم َأ ْ‬
‫ن ُمَؤّذ ٌ‬‫حّقا َقاُلوا َنَعْم َفَأّذ َ‬
‫عَد َرّبُكْم َ‬
‫جْدُتْم َما َو َ‬
‫َو َ‬
‫خَرِة‬‫لِ‬ ‫جا َوُهْم ِبا َْ‬‫عَو ً‬ ‫ل َوَيْبُغوَنَها ِ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬‫ن َ‬ ‫عْ‬ ‫ن َ‬ ‫صّدو َ‬ ‫ن َي ُ‬‫ن )‪ (44‬اّلِذي َ‬ ‫ظاِلِمي َ‬‫ال ّ‬
‫ن )‪(45‬‬ ‫َكاِفُرو َ‬
‫ن كه‌‬ ‫خ را ندا دهند« بعنند از آ ‌‬ ‫ل دوز ‌‬ ‫ت اه ‌‬ ‫ل بهش ‌‬ ‫»و اه ‌‬
‫ييابند‪:‬‬ ‫ش استقرار م ‌‬ ‫م خوي ‌‬ ‫ه در منزل ‌و مقا ‌‬ ‫ك از دو گرو ‌‬ ‫هري ‌‬
‫ه ما« از نعمتها »وعد ‌‬
‫ه‬ ‫نب ‌‬ ‫ه را پروردگارما ‌‬ ‫ه ما آنچ ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫م »پ ‌‬
‫س‬ ‫ن رسننيدي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ت يسسافتيم« يعن ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬راس س ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ه شسسما« از عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫نب ‌‬ ‫ه را پروردگارتا ‌‬ ‫م آنچ ‌‬ ‫آيا شما ه ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ت يافتيسسد« يعن ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬راس س ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ك »وعد ‌‬ ‫دردنا ‌‬
‫ه نعمتها ‌‬
‫ي‬ ‫فب ‌‬ ‫م اعترا ‌‬ ‫ن را در مقا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫رسيديد؟ بهشتيا ‌‬
‫ن »آري« ما نيز‬ ‫يكنند »گفتند« دوزخيا ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫خداوند‪ ‬مطر ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫نكننثير م ‌‬ ‫م‪ .‬اب ‌‬ ‫ت يننافتي ‌‬ ‫ن را راسنن ‌‬ ‫ه پروردگارمننا ‌‬ ‫وعنند ‌‬
‫ه چنناه ‌‬
‫ي‬ ‫هب ‌‬ ‫ن در بنندر را ك ‌‬ ‫ن مشننركا ‌‬ ‫ل خنداص كشننتگا ‌‬ ‫»رسو ‌‬
‫ه مننورد خطننا ‌‬
‫ب‬ ‫ي كوبننند ‌‬ ‫ن ننندا ‌‬ ‫ه شنندند‪ ،‬نيننز بننا اي ‌‬ ‫افگننند ‌‬
‫ه! ا ‌‬
‫ي‬ ‫نربيع ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي عتب ‌‬ ‫م! ا ‌‬ ‫ن هشننننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي ابنننناجه ‌‬ ‫قراردادننننند‪ :‬ا ‌‬
‫هشننما وعنند ‌‬
‫ه‬ ‫نب ‌‬ ‫ه پروردگارتننا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ه‪ !...‬آيا آنچ ‌‬ ‫ن ربيع ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫شيب ‌‬
‫مب ‌‬
‫ه‬ ‫ه پروردگننار ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ت يافتيد؟ زيننرا م ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬راس ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ن اثنا عمر‪ ‬گف ‌‬ ‫تيافتم«‪ .‬در اي ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬راس ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهينند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي را مورد خطاب ‌قرارم ‌‬ ‫لالله! شما گروه ‌‬ ‫يا رسو ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪» :‬سننوگند ب ‌‬
‫ه‬ ‫هاننند؟ رسننو ‌‬ ‫ن گنديد ‌‬ ‫اكنننو ‌‬
‫يگننويم‪،‬‬ ‫نم ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫م در ينند اوسننت‪ ،‬شننما ب ‌‬ ‫هجننان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫خننداي ‌‬
‫يتوانننند پاس ن ‌‬
‫خ‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه آنهننا شنننواتر نيسننتيد ولي‌ آنننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫نسننب ‌‬
‫دهند«‪.‬‬
‫ن دو‬ ‫ي‪ :‬در ميا ‌‬ ‫ن آنان« يعن ‌‬ ‫ي در ميا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه آوازدهند ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ه از‬ ‫ن آوازدهنننند ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫هقنننول ‌‬ ‫يدهسسسد« ب ‌‬ ‫ه »آواز درم ‌‬ ‫گنننرو ‌‬
‫ت خسسدا بسسر‬ ‫ه‪ :‬لعن ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫خ اس ن ‌‬ ‫ه بننر دوز ‌‬ ‫ن گماشننت ‌‬ ‫فرشننتگا ‌‬
‫ه اللسسه«‬ ‫م را از را ‌‬ ‫ه مسسرد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مآنسسا ‌‬ ‫ن بسساد! ه ‌‬ ‫سسستمگرا ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫يداشسستند و بسسرا ‌‬ ‫ه حق‌ »بسساز م ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ي‪ :‬از پيمننود ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫م را از آن‌ را ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬منننرد ‌‬ ‫يخواسسسستند« يعن ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ه كج ‌‬ ‫را ‌‬
‫ن راه‪ ،‬عيب‌ و اشننكا ‌‬
‫ل‬ ‫يرمانيدند و در راسننتي ‌و درسننتي‌ آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫قو‬ ‫ن راه‪ ،‬راه ‌ننناح ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫يكردننند؛ بننا اي ‌‬ ‫وارد م ‌‬
‫ه ما خننود در‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫ن چيز ‌‬ ‫ق فقط هما ‌‬ ‫توح ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ناصواب ‌‬
‫ي از‬ ‫ن رو‪ ،‬بننناك ‌‬ ‫ت را منكرنسسد« از اي ‌‬ ‫م »و آنسسان ‌آخسسر ‌‬ ‫آني ‌‬
‫بو‬
‫ه از عقننا ‌‬
‫ن ندارننند‪ ،‬چننرا ك ‌‬
‫ل منكرشننا ‌‬
‫ن و اعمننا ‌‬
‫سننخنا ‌‬
‫يترسند‪.‬‬ ‫حسابي‌ نم ‌‬

‫حا َ‬
‫ب‬ ‫سصصيَماُهْم َوَنصصاَدْوا َأصْص َ‬ ‫ل ِب ِ‬ ‫ن ُك ّ‬ ‫جصصاٌل َيْعِرُفصصو َ‬ ‫ف ِر َ‬ ‫عَرا ِ‬ ‫عَلى اَْل ْ‬ ‫ب َو َ‬ ‫جا ٌ‬‫حَ‬ ‫َوَبْيَنُهَما ِ‬
‫ن )‪(46‬‬ ‫طَمُعو َ‬ ‫خُلوَها َوُهْم َي ْ‬ ‫عَلْيُكْم َلْم َيْد ُ‬ ‫لٌم َ‬ ‫سَ‬‫ن َ‬ ‫جّنِة َأ ْ‬ ‫اْل َ‬
‫ن آن‌‬ ‫ي‪ :‬در ميننا ‌‬ ‫ي اسست« يعن ‌‬ ‫ن دو‪ ،‬حجساب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫»و در ميا ‌‬
‫ي اس نت‌ »و بر‬ ‫ت و دوزخ‪ ،‬ديننوار ‌‬ ‫ن بهش ن ‌‬ ‫دو گروه‪ ،‬يا در ميا ‌‬
‫ي ديننواري‬ ‫ف‪ :‬بلنننديها ‌‬ ‫ي هسسستند« اعننرا ‌‬ ‫ف مردمسسان ‌‬ ‫اعسسرا ‌‬
‫ت و در‬ ‫ه شننده ‌اسن ‌‬ ‫ن زد ‌‬ ‫ن و دوزخيا ‌‬ ‫ن بهشتيا ‌‬ ‫ه در ميا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫عم ‌‬ ‫ن بلند و مرتف ‌‬ ‫ه معني‌ مكا ‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫لغ ‌‬
‫فنظننر دارننند‪:‬‬ ‫ه اختل ‌‬ ‫ف بر چند وج ‌‬ ‫ب اعرا ‌‬ ‫ه اصحا ‌‬ ‫علما دربار ‌‬
‫ي برآنننند كه‌‬ ‫ب اعراف‪ ،‬شهدايند‪ .‬بعض ‌‬ ‫ي برآنند كه ‌اصحا ‌‬ ‫بعض ‌‬
‫غ از مشننغل ‌‬
‫ه‬ ‫ناننند كننه ‌فننار ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫آنننان‪ ،‬فضننل و صننلحا ‌‬
‫م مصننروف‬ ‫ل مننرد ‌‬ ‫ه احوا ‌‬ ‫ه مطالع ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ي خود در اعرا ‌‬ ‫وانفسا ‌‬
‫ي برآنننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ .‬بعض ن ‌‬ ‫ل مجاهنند اس ن ‌‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يباشننند ن ن ك ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ن ديننوار گماشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ه بننر آ ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ب اعننراف‪ ،‬فرشننتگان ‌‬ ‫اصننحا ‌‬
‫تو‬ ‫ه بهش ‌‬ ‫ل از ورودشان ‌ب ‌‬ ‫ن را قب ‌‬ ‫ن و كافرا ‌‬ ‫هاند و مؤمنا ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ياننند‬ ‫ن مردم ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ي برآنننند ك ‌‬ ‫يكنند‪ .‬بعض ‌‬ ‫م جدا م ‌‬ ‫خ از ه ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫ن كمننتر‬ ‫ل نيكشننا ‌‬ ‫ت و اعما ‌‬ ‫ن برابر اس ‌‬ ‫بها و گناهانشا ‌‬ ‫كه‌ ثوا ‌‬
‫ت گردننند‪،‬‬ ‫ن وارد بهشنن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫ه بتوانننند ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫يشنننوند و‬ ‫تم ‌‬ ‫ت الهي‌ وارد بهشننن ‌‬ ‫ل و رحم ‌‬ ‫ه فضننن ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫سنننپ ‌‬
‫ناند‪ .‬كه‌‬ ‫يشننوند‪ ،‬ايشننا ‌‬ ‫ت وارد م ‌‬ ‫ه بهش ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫آخرين ‌كسنناني‌ ك ‌‬
‫يالله عنهمننا و عنند ‌‬
‫ه‬ ‫نمسننعود رض ن ‌‬ ‫س و اب ‌‬ ‫نعبننا ‌‬ ‫ل اب ‌‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ح داد ‌‬
‫ه‬ ‫ل را تننرجي ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫نكثير نيز اي ‌‬ ‫ت و اب ‌‬ ‫ف اس ‌‬ ‫ي از سل ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫ل؛ بننر اعننرا ‌‬
‫ف‬ ‫ههرحننا ‌‬ ‫يباشنند‪ .‬ب ‌‬ ‫يتر م ‌‬ ‫ل قننو ‌‬ ‫و از ديگننر اقننوا ‌‬
‫خ را‬ ‫ت و دوز ‌‬ ‫ك از اهل‌ بهش ‌‬ ‫ه هري ‌‬ ‫مردماني‌ هستند‪» :‬ك ‌‬
‫ن؛‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه نشان ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يشناسند« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫به‌ سيما ‌‬
‫ت را‬ ‫ل بهش ‌‬ ‫ن »و اه ‌‬ ‫ههايشننا ‌‬ ‫ي چهر ‌‬ ‫ي يا سننياه ‌‬ ‫چون ‌سپيد ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ه بننر اعرافننند‪ ،‬هنگننام ‌‬ ‫ي‪ :‬كسنناني‌ ك ‌‬ ‫يدهند« يعن ‌‬ ‫ندا م ‌‬
‫ن تحيت‌ و شادباش‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يبينند‪ ،‬ايشا ‌‬ ‫ت را م ‌‬ ‫ل بهش ‌‬ ‫اه ‌‬
‫م بر شسسما بسساد‪.‬‬ ‫ه سل ‌‬ ‫يدهند‪» :‬ك ‌‬ ‫ن ندا م ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫و اكرامشا ‌‬
‫ن را‬ ‫عآ ‌‬ ‫هاند امسسا طم ‌‬ ‫ت نشسسد ‌‬ ‫ن هنسسوز وارد بهشس ‌‬ ‫اينسسا ‌‬
‫هاند‬ ‫ت نشنند ‌‬ ‫ف هنننوز وارد بهش ن ‌‬ ‫ب اعننرا ‌‬ ‫ي‪ :‬اصحا ‌‬ ‫دارند« يعن ‌‬
‫ي را در سنننر‬ ‫ن اميننند ‌‬‫ه و چني ‌‬ ‫ع داشنننت ‌‬ ‫ن طم ‌‬ ‫ه ورود درآ ‌‬ ‫ولي‌ ب ‌‬
‫ت را‬ ‫ل بهشنن ‌‬ ‫ي بننر اه ‌‬‫ت اله ‌‬ ‫ل و رحم ‌‬ ‫يپرورانننند زيننرا فضنن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬ ‫مو ‌‬ ‫ل بننر خش ن ‌‬ ‫ت خداوند متعننا ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ينگرند ك ‌‬ ‫يبينند و م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه كرده ‌اس ‌‬ ‫غلب ‌‬
‫مص در حننديث‌ شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ل اكننر ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ن بننندگان ‌‬
‫ش‬ ‫ي ميننا ‌‬‫ن از داور ‌‬ ‫بالعالمي ‌‬ ‫ه كه ‌ر ‌‬ ‫نگا ‌‬‫فرمودند‪» :‬آ ‌‬
‫يگويد‪ :‬شما آزادكردگا ‌‬
‫ن‬ ‫فم ‌‬ ‫ب اعرا ‌‬ ‫ه اصحا ‌‬ ‫يشود‪ ،‬ب ‌‬ ‫غم ‌‬ ‫فار ‌‬
‫ه ببريد و‬ ‫يخواهيد‪ ،‬بهر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي از بهش ‌‬ ‫س در هر جاي ‌‬ ‫منيد پ ‌‬
‫بخراميد«‪.‬‬

‫جَعْلَنصصا َمصعَ اْلَقصْوِم‬

‫ب الّنصصاِر َقصصاُلوا َرّبَنصصا َل َت ْ‬
‫حا ِ‬
‫صص َ‬
‫صصصاُرُهْم ِتْلَقصصاَء َأ ْ‬
‫ت َأْب َ‬
‫صصِرَف ْ‬‫َوِإَذا ُ‬
‫ن )‪(47‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬
‫ال ّ‬
‫ب اعننراف‌‬ ‫ن اصننحا ‌‬ ‫ي‪ :‬چشننما ‌‬ ‫ن چشمانشسسان« يعن ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫يگوينسسد‪:‬‬ ‫ه شسسود‪ ،‬م ‌‬ ‫ن گردانيسسد ‌‬ ‫ي دوزخيسسا ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه به‌‬ ‫ه سسستمكاران« ك ‌‬ ‫ه گسسرو ‌‬ ‫پروردگارا! ما را در زمسسر ‌‬
‫هاند »قرار نده«‪.‬‬ ‫خ درافتاد ‌‬ ‫دوز ‌‬

‫جْمُعُكْم‬‫عْنُكْم َ‬
‫غَنى َ‬‫سيَماُهْم َقاُلوا َما َأ ْ‬
‫جاًل َيْعِرُفوَنُهْم ِب ِ‬
‫ف ِر َ‬ ‫عَرا ِ‬
‫ب اَْل ْ‬‫حا ُ‬‫صَ‬ ‫َوَناَدى َأ ْ‬
‫ن )‪(48‬‬ ‫سَتْكِبُرو َ‬‫َوَما ُكْنُتْم َت ْ‬
‫ن كفنننار »را نسسدا‬ ‫ف مردانسسي« از سنننرا ‌‬ ‫ل اعسسرا ‌‬ ‫»و اه ‌‬
‫يشناسسسند«‬ ‫نم ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫ه قياف ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يدهند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت شسسما« كه‌‬ ‫يگويند‪ :‬جمعي ‌‬ ‫ن و »م ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫ه نشان ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يآوردينند‪ .‬يننا آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه خنندا‪ ‬گننرد م ‌‬ ‫ن از را ‌‬ ‫ي بازداشننت ‌‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫نهمه‌‬ ‫يآوردينند »و آ ‌‬ ‫ل گننرد م ‌‬ ‫ت بنناط ‌‬ ‫ه در جه ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫مالهنناي ‌‬
‫يتان‬ ‫ي‪ :‬استكبار و گردنكشنن ‌‬ ‫يكرديد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫سركش ‌‬
‫مب ‌‬
‫ه‬ ‫ه سننرانجا ‌‬ ‫ن نيامنند‪ ،‬بلك ‌‬ ‫ه كارتننا ‌‬ ‫ن نكرد« و ب ‌‬ ‫تتا ‌‬ ‫‌»كفاي ‌‬
‫ن عذاب ‌ابد درافتاديد‪.‬‬ ‫ن روزگار بد و اي ‌‬ ‫اي ‌‬
 ‫عَلْيكُصْم َوَل‬ ‫ف َ‬ ‫خصْو ٌ‬ ‫جّنصَة َل َ‬ ‫خُلصصوا اْل َ‬
‫حَمصٍة اْد ُ‬‫لص ِبَر ْ‬ ‫سْمُتْم َل َيَناُلُهُم ا ُّ‬ ‫ن َأْق َ‬ ‫َأَهُؤَلِء اّلِذي َ‬
‫ن )‪(49‬‬ ‫حَزُنو َ‬ ‫َأْنُتْم َت ْ‬
‫يكرديد كه‌‬ ‫ه شما سوگند ياد م ‌‬ ‫ن بودند ك ‌‬ ‫ماينا ‌‬ ‫»آيا ه ‌‬
‫يدهد؟«‬ ‫ن نم ‌‬ ‫چ رحمتي ‌قرارشا ‌‬ ‫ل هي ‌‬ ‫هرگز خدا شام ‌‬
‫ي فقنننرا و‬ ‫هسنننو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ف در حنننالي‌ ك ‌‬ ‫ب اعنننرا ‌‬ ‫ي‪ :‬اصنننحا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫هانننند‪ ،‬اشننناره‌‬ ‫ه بهشنننت‌ درآمد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن مسنننلما ‌‬ ‫مستضنننعفا ‌‬
‫ن نبودننند كه‌‬ ‫ماينننا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬مگننر ه ‌‬ ‫ه كفار م ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬خطا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكرديند‬ ‫يآورديند و سنوگند يناد م ‌‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ه حسنا ‌‬ ‫شما آنهنا را ب ‌‬
‫ك به‌‬ ‫ن نخواهنند رسننانيد »اين ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫چ رحمننت ‌‬ ‫هخنندا‪ ‬هي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه انسسدوهگي ‌‬
‫ن‬ ‫تون ‌‬ ‫ي برشماس ‌‬ ‫ه بيم ‌‬ ‫ت درآييد‪ ،‬ن ‌‬ ‫بهش ‌‬
‫ت‪ .‬يعني‬ ‫ف اس ‌‬ ‫ب اعرا ‌‬ ‫ن اصحا ‌‬ ‫ه سخ ‌‬ ‫ن از ادام ‌‬ ‫يشويد« اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بهشنن ‌‬
‫ت‬ ‫كب ‌‬ ‫يگويننند‪ :‬اين ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ب اعننرا ‌‬ ‫‌اصننحا ‌‬
‫ه خننود‬ ‫بب ‌‬ ‫ن خداوند‪ ‬خطننا ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫يديگر‪ :‬اي ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫درآييد‪ ...‬ب ‌‬
‫تخننود وارد‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ف اسنن ‌‬ ‫ب اعننرا ‌‬ ‫اصننحا ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫بهش ‌‬
‫ف مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ب اعننرا ‌‬ ‫ت‪» :‬اصحا ‌‬ ‫ه گف ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ي نق ‌‬ ‫از سد ‌‬
‫خ را بنننا سنننياه ‌‬
‫ي‬ ‫ل دوز ‌‬ ‫يشناسنننند؛ اه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫را از سيمايشنننا ‌‬
‫نپ ‌‬
‫س‬ ‫ههايشننا ‌‬ ‫ت را با سننپيدي ‌چهر ‌‬ ‫ل بهش ‌‬ ‫ن و اه ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫چهر ‌‬
‫يبرننند‪،‬‬ ‫ي بهش نت‌ م ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن از برابر گروه ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ن از برابننر‬ ‫م! و چننو ‌‬ ‫م عليك ‌‬ ‫يگويننند‪ :‬سننل ‌‬ ‫يكنننند؛ م ‌‬ ‫عبننور م ‌‬
‫يكنننند؛‬ ‫يبرننند‪ ،‬عبننور م ‌‬ ‫ي دوزخ ‌م ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫ه مگردان«‪.‬‬ ‫م ستمگر همرا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬پروردگارا! ما را با قو ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن اْلَماِء َأْو ِمّمصصا َرَزَقُك صُم‬

‫عَلْيَنا ِم َ‬‫ضوا َ‬
‫ن َأِفي ُ‬
‫جّنِة َأ ْ‬‫ب اْل َ‬
‫حا َ‬
‫صَ‬‫ب الّناِر َأ ْ‬‫حا ُ‬
‫صَ‬‫َوَناَدى َأ ْ‬
‫ن )‪(50‬‬ ‫عَلى اْلَكاِفِري َ‬ ‫حّرَمُهَما َ‬ ‫ل َ‬
‫ن ا َّ‬
‫ل َقاُلوا ِإ ّ‬
‫ا ُّ‬
‫ه‪ :‬چيسسزي‌ از‬ ‫يدهند ك ‌‬ ‫ن را ندا م ‌‬ ‫ن بهشتيا ‌‬ ‫»و دوزخيا ‌‬
‫هشسسسسما روز ‌‬
‫ي‬ ‫ه اللسسسسه ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آب‪ ،‬يسسسسا از سسسسساير آنچ ‌‬
‫ه از اجاب ‌‬
‫ت‬ ‫يك ‌‬ ‫ن ن درحال ‌‬ ‫هاست‪ ،‬بر ما بريزيد« چرا آنا ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ن درخواسننت ‌‬
‫ي‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ساننند ننن از بهشننتيا ‌‬ ‫ش مأيو ‌‬ ‫ب خننوي ‌‬ ‫طل ‌‬
‫ه و متحيننر‪ ،‬سننخنا ‌‬
‫ن‬ ‫ص درماننند ‌‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يكنننند؟ بننرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يگويد‪ .‬و تعبير )افيضوا‪ :‬بننر مننا‬ ‫ه هردو را م ‌‬ ‫يفايد ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫بافايد ‌‬
‫ه بهشنت‌ بننر فننراز دوزخ‌ قننرار‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ل بننر آ ‌‬‫بريزيد(‪ ،‬دلي ‌‬
‫ن هسسردو‬ ‫ه اللسسه اي ‌‬ ‫ت »هرآين ‌‬ ‫يگويند« اهل ‌بهش ‌‬ ‫دارد »م ‌‬
‫ي گننوارا را‬ ‫يها ‌‬‫يهننا و نوشننيدن ‌‬ ‫ب و ديگننر خوردن ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫را« يعن ‌‬
‫ه است« پس‌ مننا بننا چيزهنناي ‌‬
‫ي‬ ‫م ساخت ‌‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫»بر كافرا ‌‬
‫مب ‌‬
‫ه‬ ‫يتننواني ‌‬‫ت؛ نم ‌‬
‫ه اسن ‌‬ ‫م كننرد ‌‬
‫ن بر شما حننرا ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬‫ك ‌‬
‫م‪.‬‬
‫شما مدد و معاونتي‌ بكني ‌‬

‫سصصوا‬ ‫ساُهْم َكَمصصا َن ُ‬

‫حَياُة الدّْنَيا َفاْلَيْوَم َنْن َ‬‫غّرْتُهُم اْل َ‬
‫خُذوا ِديَنُهْم َلْهًوا َوَلِعًبا َو َ‬ ‫ن اّت َ‬ ‫اّلِذي َ‬
‫ن )‪(51‬‬ ‫حُدو َ‬ ‫جَ‬‫ِلَقاَء َيْوِمِهْم َهَذا َوَما َكاُنوا ِبَآَياِتَنا َي ْ‬
‫ن خسسود‬ ‫ه دي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يفرماينند‪» :‬كسسسان ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن داد«‬ ‫ي دنيسسا فريبشسسا ‌‬ ‫ي گرفتند و زنسسدگان ‌‬ ‫ه باز ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ي در دنيننا‬ ‫ي طننولن ‌‬ ‫ه بقننا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ش كننرد ‌‬ ‫ت را فرامننو ‌‬ ‫لننذا آخننر ‌‬
‫يكنيم«‬ ‫شم ‌‬ ‫ن را فرامو ‌‬ ‫س امروز آنا ‌‬ ‫ه شدند »پ ‌‬ ‫فريفت ‌‬
‫ن ملقات‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكنيم ‌ »چنا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫خ رهايشا ‌‬ ‫ي‪ :‬در دوز ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت را‬ ‫ت روز آخنننننر ‌‬ ‫ي‪ :‬ملقنننننا ‌‬ ‫ش را« يعن ‌‬ ‫ن روز خسسسسوي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت مسسا را انكسسار‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش كردنسسد و چنسسا ‌‬ ‫»فرامسسو ‌‬
‫تشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه سننبب ‌هلك ‌‬ ‫تهايي‌ ك ‌‬ ‫يكردنسسد« بنننابراين‪ ،‬خصننل ‌‬ ‫م ‌‬
‫تو‬ ‫ن آخننر ‌‬ ‫ش كننرد ‌‬ ‫ب دنيننا‪ ،‬فرامننو ‌‬ ‫ت بننود از‪ :‬ح ‌‬ ‫گرديد‪ ،‬عبار ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫ت اله ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫دروغ ‌انگاشت ‌‬

‫ن )‪(52‬‬ ‫حَمًة ِلَقْوٍم ُيْؤِمُنو َ‬‫عْلٍم ُهًدى َوَر ْ‬

‫عَلى ِ‬ ‫صْلَناُه َ‬
‫ب َف ّ‬‫جْئَناُهْم ِبِكَتا ٍ‬
‫َوَلَقْد ِ‬
‫ه بننا فرسننتاد ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫ي اعل ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫آ ‌‬
‫هو‬ ‫م كننرد ‌‬ ‫ت را بننر آنهننا تمننا ‌‬ ‫هسوي ‌مشركان‪ ،‬حج ‌‬ ‫ن‪ :‬ب ‌‬ ‫پيامبرا ‌‬
‫ي نگذاشننته ‌اسننت‪،‬‬ ‫ن بنناق ‌‬ ‫ي را برايشننا ‌‬ ‫ه عننذر ‌‬ ‫چگننون ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫جننا ‌‬
‫ي آورديسسم« كه‌‬ ‫ن كتسساب ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يفرمايد‪» :‬و هرآين ‌‬ ‫م ‌‬
‫هايم«‬ ‫ش سسساخت ‌‬ ‫ن و شيواي ‌‬ ‫ه روش ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫همانا قرآ ‌‬
‫نرا روش نن‌ و‬ ‫يآ ‌‬ ‫م و اننندرزها و داسننتانها ‌‬ ‫ل و حننرا ‌‬ ‫ي‪ :‬حل ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬درحننال ‌‬ ‫ي علسسم« يعن ‌‬ ‫م »از رو ‌‬ ‫هاي ‌‬‫متمننايز سنناخت ‌‬
‫م »و‬ ‫هاي ‌‬ ‫م بننود ‌‬ ‫ن دانننا و عننال ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ن احكننا ‌‬ ‫نسنناخت ‌‬ ‫كيفيننت ‌روش ‌‬
‫ن اسسست« پس‌ قننرآن‌‬ ‫ل ايما ‌‬
‫ي اه ‌‬ ‫ي برا ‌‬
‫ت و رحمت ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ي نيننز‬
‫ن است‪ ،‬هدايت‌ و رحمننت ‌‬ ‫ح و روش ‌‬‫ه واض ‌‬‫نك ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫در عي ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ي مؤمنا ‌‬‫ن برا ‌‬
‫هست‪ ،‬ليك ‌‬

‫ن َقْبصُل َقصْد جَصصاَءتْ‬ ‫سصصوُه ِم ص ْ‬ ‫ن َن ُ‬ ‫ن ِإّل َتْأِويَلُه َيْوَم َيْأِتي َتْأِويُلُه َيُقوُل اّلِذي َ‬ ‫ظُرو َ‬ ‫َهْل َيْن ُ‬
‫غْيصَر اّلصِذي ُكّنصصا‬ ‫شَفُعوا َلَنا َأْو ُنَرّد َفَنْعَمَل َ‬ ‫شَفَعاَء َفَي ْ‬ ‫ن ُ‬ ‫ق َفَهْل َلَنا ِم ْ‬ ‫حّ‬ ‫سُل َرّبَنا ِباْل َ‬ ‫ُر ُ‬
‫ن )‪(53‬‬ ‫عْنُهْم َما َكاُنوا َيْفَتُرو َ‬ ‫ضّل َ‬ ‫سُهْم َو َ‬ ‫سُروا َأْنُف َ‬ ‫خ ِ‬‫َنْعَمُل َقْد َ‬
‫ي‪ :‬كفننار جننز‬ ‫ل آنند؟« يعن ‌‬ ‫ن جز در انتظار تأوي ‌‬ ‫»آيا آنا ‌‬
‫ه است‪ ،‬انتظار‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه در قرآ ‌‬ ‫عذابي‌ را ك ‌‬
‫ي خواهنند‬ ‫ن منته ‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫ه سرانجام‪ ،‬كارشا ‌‬ ‫يكشند‪ ،‬عذابي‌ ك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ل قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه از تننأوي ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬پيوسننت ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ع در تفسننير آ ‌‬ ‫شد‪ .‬ربي ‌‬
‫ب فرارسد و در‬ ‫ه روز حسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآيد تا آ ‌‬ ‫هميان ‌م ‌‬ ‫مسائلي‌ نو ب ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫يرسنند«‪» .‬روز ‌‬ ‫ه اتمام ‌م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه تأوي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن روز اس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه هماننننا روز قينننامت‌ اسنننت‌‬ ‫ن فرارسسسسد« ك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫تسسسأوي ‌‬
‫ش كسسسسرد ‌‬
‫ه‬ ‫ن فرامسسسسو ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫نرا پي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسسسسسان ‌‬
‫ه مصننداق‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ن را قب ‌‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسننان ‌‬ ‫بودنسسد« يعن ‌‬
‫م مننورد بحث‌ در آن‪ ،‬تحق ‌‬
‫ق‬ ‫ن فرارسنند و فرجننا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫‌وعنند ‌‬
‫ك فرسسستادگا ‌‬
‫ن‬ ‫يش ‌‬ ‫يگويند‪ :‬ب ‌‬ ‫ه بودند؛ »م ‌‬ ‫ك كرد ‌‬ ‫يابد‪ ،‬تر ‌‬
‫ه بودنسسسسد«‬ ‫ق و حقيقت‌ را آورد ‌‬ ‫پروردگسسسسار مسسسسا ح ‌‬
‫يكننند‬ ‫فم ‌‬ ‫ت اقرار و اعنترا ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نگونه‪ ،‬در جايي‌ ب ‌‬ ‫بدي ‌‬
‫ن ننندارد »پ ‌‬
‫س‬ ‫ه حالشا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ف در آنجا هيچ ‌سود ‌‬ ‫ن اعترا ‌‬ ‫كه‌ اي ‌‬
‫ه به‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ت؟« اي ‌‬ ‫ي هس س ‌‬ ‫آيا امروز مسسا را شسسفاعتگران ‌‬
‫ي مننا شننفاعتگران ‌‬
‫ي‬ ‫ش بننرا ‌‬ ‫ي كننا ‌‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫ت‪ .‬يعن ‌‬ ‫ي تمناسنن ‌‬ ‫معنننا ‌‬
‫تكنند« در نزد پروردگار ما تا‬ ‫ي ما شفاع ‌‬ ‫يبود »تا برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ف گرداننند »يسسا بازگردانيسسد ‌‬
‫ه‬ ‫خ معننا ‌‬ ‫ب دوز ‌‬ ‫مننا را از عننذا ‌‬
‫ن مننا را‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ت كنننند ك ‌‬ ‫ي ما شننفاع ‌‬ ‫شويم« يا برا ‌‬
‫ه عمل‌ كنيم« اگننر بازگشن ‌‬
‫ت‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي دنيا بازگرداند »آ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي واعمننا ‌‬
‫ل‬ ‫يكرديسسم« از معاص ن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م »غيسسر آنچ ‌‬ ‫ه شوي ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن زدنسسد« يعن ‌‬ ‫ه خسسود زيسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هراسسست ‌‬ ‫كآلود »ب ‌‬ ‫شننر ‌‬
‫ي خننود در جهت‌ صننلح‌ و فل ‌‬
‫ح‬ ‫ن از زننندگي‌ و توانمنننديها ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ن بل و‬ ‫ن بننر آنننا ‌‬
‫ي آنننا ‌‬
‫س زننندگ ‌‬ ‫ي نگرفتند پ ‌‬ ‫ها ‌‬‫چ بهر ‌‬ ‫ش هي ‌‬‫خوي ‌‬
‫هاننند‪ ،‬همانننند تنناجري‌‬ ‫ي هستي‌ خود را باخت ‌‬ ‫ت گرديد‪ ،‬گوي ‌‬ ‫محن ‌‬
‫ن آنچه‌‬ ‫م شسسد از آنسسا ‌‬ ‫يبننازد »و گ ‌‬
‫ل خود را م ‌‬ ‫سالما ‌‬ ‫كه ‌رأ ‌‬
‫ه در دنيننا‬ ‫نك ‌‬‫يهايشننا ‌‬ ‫غباف ‌‬
‫ي‪ :‬درو ‌‬
‫يكردنسسد« يعن ‌‬ ‫افسسترا م ‌‬
‫ه در دنيننا‬ ‫يك ‌‬‫ه و نننابود شنند‪ ،‬يننا معبودهنناي ‌‬ ‫يسنناختند‪ ،‬تبننا ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ن ناپديد شد و‬ ‫يدادند‪ ،‬از نزدشا ‌‬ ‫ن قرار م ‌‬
‫ي سبحا ‌‬ ‫ك خدا ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ن نرسانيد‪.‬‬ ‫ي به ‌آنا ‌‬ ‫چ سود ‌‬ ‫هي ‌‬

‫عَلصى‬
‫سصَتَوى َ‬ ‫سصّتِة َأّيصاٍم ُثصّم ا ْ‬ ‫ض ِفصي ِ‬ ‫ت َواَْلْر َ‬ ‫سصَماَوا ِ‬ ‫ق ال ّ‬ ‫خَلص َ‬ ‫لص اّلصِذي َ‬ ‫ن َرّبُكُم ا ُّ‬‫ِإ ّ‬
‫خَرا ٍ‬
‫ت‬ ‫سص ّ‬
‫جصوَم ُم َ‬ ‫س َواْلَقَمصَر َوالّن ُ‬‫شصْم َ‬ ‫حِثيًثصا َوال ّ‬ ‫طُلُبُه َ‬ ‫شي الّلْيَل الّنَهاَر َي ْ‬ ‫ش ُيْغ ِ‬ ‫اْلَعْر ِ‬
‫ن )‪(54‬‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬‫ل َر ّ‬ ‫ك ا ُّ‬ ‫ق َواَْلْمُر َتَباَر َ‬ ‫خْل ُ‬‫ِبَأْمِرِه َأَل َلُه اْل َ‬
‫ه آسسسمانها‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اللهي‌ اس س ‌‬ ‫»همانا پروردگار شما آ ‌‬
‫ن روزها از‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ش روز آفريد« ب ‌‬ ‫ن را در ش ‌‬ ‫و زمي ‌‬
‫ي آخر ‌‬
‫ت‬ ‫ن روزها از روزها ‌‬ ‫يديگر‪ :‬اي ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ي دنيا بود‪ .‬ب ‌‬ ‫روزها ‌‬
‫ت‪ .‬نقننل ‌اس نت‌‬ ‫ل دنياس ن ‌‬ ‫ه هزار سا ‌‬ ‫هانداز ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه هر روز آ ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫ه و آخننرين‌‬ ‫كشنننب ‌‬ ‫شگانه‪ ،‬ي ‌‬ ‫ي شن ‌‬ ‫ن روزها ‌‬ ‫ن روز از اي ‌‬ ‫ه‪ :‬اولي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه بود‪.‬‬ ‫آن‪ ،‬روز جمع ‌‬
‫هاند‪:‬‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫ش تدريج ‌‬ ‫ن آفرين ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ن حكم ‌‬ ‫علما در بيا ‌‬
‫ن واحنند‬ ‫كآ ‌‬ ‫ش خلقت‌ در ي ‌‬ ‫ن بر آفننرين ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫‪ 1‬ن هرچند خدا ‌‬
‫ن‪ :‬موجنننود‬ ‫ن بگويننند‪» :‬ك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت و همي ‌‬ ‫هم‌ قنننادر اسننن ‌‬
‫ي هرچيننز نننزد او‬ ‫يبننرا ‌‬ ‫يشننود ول ‌‬ ‫گ موجننود م ‌‬ ‫يدرن ‌‬ ‫بنناش«‪ ،‬ب ‌‬
‫ش روند تدريج ‌‬
‫ي‬ ‫ه آفرين ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ش بر آ ‌‬ ‫ت و سنت ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ميعاد ‌‬
‫ل برسد‪.‬‬ ‫ه تكام ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫همرحل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه و مرحل ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫ه است‌ تننا به‌‬ ‫ش تدريجي‪ ،‬خواست ‌‬ ‫ن آفرين ‌‬ ‫ي تعالي‌ با اي ‌‬ ‫‪ 2‬ن بار ‌‬
‫ما تأني‌ در امور را بياموزاند‪.‬‬
‫ه منندبر‬ ‫ك چيز بعد از چيز ديگر‪ ،‬بر وجننود آفرينننند ‌‬ ‫‪ 3‬ن ايجاد ي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫هتر اس ‌‬ ‫تكنند ‌‬ ‫مريد مختار و فعال ‌ما يشاء دلل ‌‬
‫ت از‬ ‫ي شسسد« اسننتواء‪ :‬عبننار ‌‬ ‫ش مسسستو ‌‬ ‫س بسسر عسسر ‌‬ ‫»سپ ‌‬
‫تآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه كيفي ‌‬ ‫ن خننود ب ‌‬ ‫ت و خننداي ‌سننبحا ‌‬ ‫ي و استقرار اس ‌‬ ‫برتر ‌‬
‫ل و عظم ‌‬
‫ت‬ ‫ه جل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هگننون ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يباشنند و مننا ب ‌‬ ‫داناتر م ‌‬
 ‫ه در تفسننير‪ُ) :‬ثصصمّ‬ ‫مسننلم ‌‬ ‫م‪ .‬از ا ‌‬ ‫ه داري ‌‬ ‫وي‌ سزاوار است‪ ،‬عقيد ‌‬
‫ك كيفي ‌‬
‫ت‬ ‫ه فرمننود‪ :‬در ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ش( رواي ‌‬ ‫عَلصصى اْلَعصصْر ِ‬ ‫اسَْتَوى َ‬
‫م نيسننت‪ ،‬و‬ ‫له ‌‬ ‫ت اما استوا مجهو ‌‬ ‫ل نيس ‌‬ ‫ه عق ‌‬ ‫استوا در حيط ‌‬
‫نانس‪‌‬‬ ‫كب ‌‬ ‫ت‪ .‬از مننال ‌‬ ‫ن كفر اسنن ‌‬ ‫ن و انكار آ ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫اقرار ب ‌‬
‫ي پرسننيد‪ :‬خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ي از و ‌‬ ‫ه شخص ن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫نيننز رواي ‌‬
‫ت‪» :‬اسننتوا‬ ‫ك گف ‌‬ ‫ش اسننتوا يننافت؟ مننال ‌‬ ‫ه برعر ‌‬ ‫ن چگون ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫ت اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي كيفي ‌‬ ‫ت( و كيننننف ‌)يعن ‌‬ ‫ت )يعني‌ در لغ ‌‬ ‫م اسنننن ‌‬ ‫معلننننو ‌‬
‫ن از‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ن واجب‌ و سؤا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت و ايما ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫استوا( مجهو ‌‬
‫ف صننالح‌ در اين‌‬ ‫ب سننل ‌‬ ‫ت مننذه ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يباشد«‪ .‬اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫آن ‌بدع ‌‬
‫ه بزرگننترين‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ت جهاننندار ‌‬ ‫ت از تخ ‌‬ ‫ش‪ :‬عبار ‌‬ ‫ب‪ .‬عر ‌‬ ‫با ‌‬
‫ب را بسسه ‌روز‬ ‫يباشنند‪» .‬شسس ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬ ‫مخلوقننا ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬ ‫ن پننرد ‌‬ ‫ب را همچننو ‌‬ ‫ي‪ :‬حق‌ تعننالي‌ ش ن ‌‬ ‫يپوشسساند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت خننويش‪ ،‬روشننن ‌‬ ‫ه بننا ظلم ‌‬ ‫يگرداننند ك ‌‬ ‫ي روز م ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يطلبسسد« يعن ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫هشسستا ‌‬ ‫يپوشنناند »شسسب‪ ،‬روز را ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن در طل ‌‬
‫ب‬ ‫ه شب‌ شتابا ‌‬ ‫يپوشاند ك ‌‬ ‫ه روز م ‌‬ ‫ب را ب ‌‬ ‫يش ‌‬ ‫درحال ‌‬
‫ن سسننن ‌‬
‫ت‬ ‫ي از طلب‌ آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل و لحظ ‌‬ ‫چ حنننا ‌‬ ‫ت و در هي ‌‬ ‫روز اسننن ‌‬
‫ت بزر ‌‬
‫گ‬ ‫ي از معجزا ‌‬ ‫ن تعبير‪ ،‬يك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يشود‪ .‬گفتني‌ اس ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي زمين‌ را‬ ‫ن محور ‌‬ ‫ت و دورا ‌‬ ‫ه حرك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫علمي‌ قرآن ‌كري ‌‬
‫ن را« آفرينند‬ ‫ه و سسستارگا ‌‬ ‫ب و مسسا ‌‬ ‫يكند‪» .‬و آفتا ‌‬ ‫اثبات ‌م ‌‬
‫ه و امننر‬ ‫ق اراد ‌‬ ‫ي‪ :‬بننرطب ‌‬ ‫ن اويند« يعن ‌‬ ‫ه فرما ‌‬ ‫مشد ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫ه شسسو ك ‌‬
‫ه‬ ‫يكنننند »آگا ‌‬ ‫ه تخلفي‌ سير م ‌‬ ‫چگون ‌‬ ‫يهي ‌‬ ‫ي او ب ‌‬ ‫تكوين ‌‬
‫ه آفريننده‌ او و‬ ‫ت هم ‌‬ ‫ي‪ :‬كائنننا ‌‬ ‫ق و امسسر او راسسست« يعن ‌‬ ‫خل ‌‬
‫ت از‪ :‬فرمانهننا ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪» .‬امننر« عبننار ‌‬ ‫ن اوس ‌‬ ‫ن در آن‪ ،‬فرما ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ي اسنننت‌ »اللسسسه‪،‬‬ ‫ق تعنننال ‌‬ ‫م تشنننريعي‌ ح ‌‬ ‫ي و احكنننا ‌‬ ‫تكنننوين ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫گ اسسست« يعن ‌‬ ‫ت بسسزر ‌‬ ‫ه غسساي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫پروردگسسار جهانيسسا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫گ و پرگستر ‌‬ ‫ت و خير او بسيار بزر ‌‬ ‫برك ‌‬
‫ي‬‫ن دعننا ‌‬ ‫ف اي ‌‬ ‫مص در حننديث‌ شننري ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫ابننودرداء‪ ‬از رسننو ‌‬
‫ولك الحمششد كله‌ وإليك‬ ‫كله ‌‬ ‫»اللهم لك‌ الملك‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫ت‪:‬‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫مأثور را رواي ‌‬
‫من الشششر كله‌‪ :‬بارخدايا!‬ ‫كله وأعششوذ بك‌ ‌‬ ‫يرجع‌ المر كله‪ ،‬أسششالك‌ من‌ الخيششر ‌‬
‫م امننر‬ ‫ت و تما ‌‬ ‫ن توس ‌‬ ‫م حمد از آ ‌‬ ‫ت و تما ‌‬ ‫ن توس ‌‬ ‫ك ازآ ‌‬ ‫م مل ‌‬ ‫تما ‌‬
‫م و از‬
‫يطلب ‌‬
‫م خيننر را م ‌‬
‫يگردد پس‪ ،‬از تو تما ‌‬‫ي تو برم ‌‬ ‫هسو ‌‬‫ب ‌‬
‫يبرم«‪.‬‬
‫هم ‌‬
‫ه تو پنا ‌‬
‫تمام ‌شر ب ‌‬

‫ن )‪(55‬‬ ‫ب اْلُمْعَتِدي َ‬ ‫ح ّ‬ ‫خْفَيًة ِإّنُه َل ُي ِ‬ ‫عا َو ُ‬ ‫ضّر ً‬ ‫عوا َرّبُكْم َت َ‬ ‫اْد ُ‬

‫عو‬ ‫ي‪ :‬بننا تضننر ‌‬ ‫ي بخوانيد« يعن ‌‬ ‫ه زار ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫»پروردگارتا ‌‬
‫ي او دعننا كنينند »و«‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ص و رغبننت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ق و اخل ‌‬ ‫ل و تمل ‌‬ ‫تذل ‌‬
‫ن خداوننند‬ ‫ه‪ :‬خواند ‌‬ ‫ه »خفيه« بخوانيد‪ .‬خفي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫پروردگارتا ‌‬
‫ت زيننرا‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫ش مننرد ‌‬ ‫م و گننو ‌‬ ‫ن از چش ن ‌‬ ‫هطننور پنهننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫متعننا ‌‬
‫ي قط ‌‬
‫ع‬ ‫هكل ‌‬ ‫ه ريا را ب ‌‬ ‫گوريش ‌‬ ‫ن شيوه‪ ،‬ر ‌‬ ‫ي بدي ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫خواندن ‌ح ‌‬
‫ن در نمنناز‬ ‫ن آمي ‌‬ ‫ه خواننند ‌‬ ‫ن آيننه‪ ،‬بننرخفي ‌‬ ‫ف بننا اي ‌‬ ‫يكننند‪ .‬احنننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن دعنناء اسنن ‌‬ ‫هاننند زيننرا در نننزد آنننان‪ ،‬آمي ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫اسننتدل ‌‬
‫ن از‬ ‫ي‪ :‬تجاوزكنننندگا ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫ه او از حدگذرندگا ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫ه در امننور ديگننر ننن‬ ‫ه در دعننا و چ ‌‬ ‫مننرز اوامننر خننود را ننن چ ‌‬
‫ت ندارد«‪.‬‬ ‫»دوس ‌‬
‫ه در‬ ‫ه‪ :‬دعاكنننند ‌‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫م؛ تجاوز در دعا چني ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫يادآور م ‌‬
‫ش را بسيار بلند كند و فرياد برآورد‪ ،‬يا در دعنناي ‌‬
‫ش‬ ‫دعا صداي ‌‬
‫ي در دنيا‪،‬‬ ‫ن جاودانگ ‌‬ ‫ت؛ چو ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫قو ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ي را بخواهد ك ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ل اسننت‪ ،‬يننا دسننتيابي‌ بننه‬ ‫ه ذاتا محننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تيافت ‌‬ ‫يا دس ‌‬
‫ه از ابوموس ني‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ .‬چنننا ‌‬ ‫ت انبيننا‡ در آخننر ‌‬ ‫ل و مقامننا ‌‬ ‫‌مننناز ‌‬
‫م صداهايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه فرمود‪ :‬مننرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت شده ‌اس ‌‬ ‫اشعري‪ ‌‬رواي ‌‬
‫ث شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ل خننداص در حنندي ‌‬ ‫س رسو ‌‬ ‫را در دعا بلند نمودند پ ‌‬
‫ن بگيرينند زيننرا شننما ذا ‌‬
‫ت‬ ‫م! بر خود آسننا ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬ا ‌‬
‫يخوانينند كه‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ه ذات ‌‬ ‫يخوانينند بلك ‌‬ ‫ي را نم ‌‬ ‫ناشنننوا يننا غننايب ‌‬
‫ن مغفل‪ ‌‬از فرزنند ‌‬
‫ش‬ ‫ت‪.«...‬عبنندالله ب ‌‬ ‫ك اسن ‌‬ ‫شننوا و ننزدي ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه چو ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يخواه ‌‬ ‫ن از تو م ‌‬ ‫يگويد‪» :‬بارخدايا! م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫شنيد ك ‌‬
‫ي! عبدالله‬ ‫ي سپيد ببخش ‌‬ ‫ن قصر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يشوم‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت وارد م ‌‬ ‫بهش ‌‬
‫ه او از دوزخ‌ پنننا ‌‬
‫ه‬ ‫هوب ‌‬ ‫ت را بخوا ‌‬ ‫م! از خدا بهش ‌‬ ‫ت‪ :‬فرزند ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ن از رسننو ‌‬ ‫ي اسننت ‌زيننرا م ‌‬ ‫ن قنندر كنناف ‌‬ ‫بننبر و همي ‌‬
‫ي هسننتند كننه‬ ‫ف فرمودند‪» :‬گننروه ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ه در حدي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫شنيد ‌‬
‫يگذرند«‪.‬‬ ‫‌در دعا و وضو‪ ،‬از حد در م ‌‬
 ‫ت‪:‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ب دعا اي ‌‬ ‫ه آدا ‌‬ ‫خلص ‌‬
‫ه بايد باوضو باشد‪.‬‬ ‫‪ 1‬ن دعاكنند ‌‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫ه قبل ‌‬ ‫‪ 2‬ن رو ب ‌‬
‫ي گرداند‪.‬‬
‫تها خال ‌‬‫ت و مشغولي ‌‬ ‫ش را از خطرا ‌‬ ‫‪ 3‬ن قلب ‌‬
‫هپايان‌ برد‪.‬‬
‫‪ 4‬ن دعا را با درود آغاز و با درود ب ‌‬
‫ن بردارد‪.‬‬ ‫ي آسما ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫‪ 5‬ن دستها را ب ‌‬
‫ك سازد‪.‬‬ ‫ن شري ‌‬ ‫ن را در آ ‌‬ ‫‪ 6‬ن مؤمنا ‌‬
‫ت؛‬
‫ت اجننابت‌ دعاسنن ‌‬‫ه سنناعا ‌‬ ‫ي باشنند ك ‌‬ ‫ي سنناعات ‌‬ ‫‪ 7‬ننن جويننا ‌‬
‫ت افطننار‪ ،‬روز جمعننه‪ ،‬حننال ‌‬
‫ت‬ ‫ث اخيننر شننب‪ ،‬وق ‌‬ ‫ن ثل ‌‬ ‫همچننو ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ت آمد ‌‬‫ه در روايا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫سفر و ديگر موارد ‌‬

‫ل َقِري ٌ‬
‫ب‬ ‫حَمَة ا ِّ‬ ‫ن َر ْ‬ ‫طَمًعا ِإ ّ‬ ‫خْوًفا َو َ‬ ‫عوُه َ‬ ‫حَها َواْد ُ‬
‫لِ‬ ‫صَ‬‫ض َبْعَد ِإ ْ‬
‫سُدوا ِفي اَْلْر ِ‬ ‫َوَل ُتْف ِ‬
‫ن )‪(56‬‬ ‫سِني َ‬‫ح ِ‬‫ن اْلُم ْ‬
‫ِم َ‬
‫ي‪ :‬بعد‬ ‫ن فساد نكنيد« يعن ‌‬ ‫حآ ‌‬ ‫ن بعد از اصل ‌‬ ‫»و در زمي ‌‬
‫ل كننردن‌‬ ‫ن پيننامبران‡ و ننناز ‌‬ ‫ن با فرسننتاد ‌‬ ‫ي منا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ه صننلح ‌آورد و بعنند‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن و احكننام‪ ،‬زمي ‌‬ ‫ن قواني ‌‬ ‫ب و تبيي ‌‬ ‫كت ‌‬
‫ن فسنناد‬ ‫ن كننرد‪ ،‬درآ ‌‬ ‫ن را آبننادا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن يننا كننافر ‌‬ ‫ه مننؤم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ع‬ ‫ن و قط ‌‬ ‫ن منازلشننا ‌‬ ‫ن سنناخت ‌‬ ‫م و ويننرا ‌‬ ‫نكنيد؛ بننا كشننتن ‌مننرد ‌‬
‫ه فسنناد در‬ ‫ن‪ .‬و ازجمل ‌‬ ‫ن انهارشا ‌‬ ‫ن و مسدود ساخت ‌‬ ‫درختانشا ‌‬
‫ي و لغنو‬ ‫يو ‌‬ ‫ن در معاصن ‌‬ ‫ي سنبحان‪ ،‬افتناد ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ن‪ :‬كفر ب ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ت »و‬ ‫ن آنهاسن ‌‬ ‫ي بعد از برقرار شنند ‌‬ ‫عو ‌‬ ‫ن و شراي ‌‬ ‫كردن ‌قواني ‌‬
‫ي‬ ‫ه خننندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م ازاي ‌‬ ‫م و اميسسسد بخوانيسسسد« بي ‌‬ ‫او را بسسسا بي ‌‬
‫ن را‬ ‫ه دعايتننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت نكند و امينند ب ‌‬ ‫ن را اجاب ‌‬ ‫ل دعايتا ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫يگوينند‪» :‬بي ‌‬
‫م‬ ‫نم ‌‬ ‫نكثير در تفسننير آ ‌‬ ‫ت قراردهد‪ .‬اب ‌‬ ‫مورد اجاب ‌‬
‫ه ثننوا ‌‬
‫ب‬ ‫ي و امينند ب ‌‬ ‫ي تعننال ‌‬ ‫تبننار عننذاب ‌بننار ‌‬ ‫م فلك ‌‬ ‫از فرجننا ‌‬
‫ت خسسسدا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ه وي«‪» .‬هسسسرآين ‌‬ ‫ه و فرخننننند ‌‬ ‫خجسننننت ‌‬
‫هسننوي‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن تعننبير‪ ،‬بننندگا ‌‬ ‫ك است« اي ‌‬ ‫ن نزدي ‌‬ ‫نيكوكارا ‌‬
‫ت نشننناط و شننناداب ‌‬
‫ي‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه آنهنننا در اي ‌‬ ‫بوب ‌‬ ‫خينننر تنننرغي ‌‬
‫ه وجنننود و‬ ‫نب ‌‬ ‫ه ايمنننا ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ن‪ :‬كسنننان ‌‬ ‫يبخشننند‪ .‬نيكوكنننارا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب يكجننا كننرده‪،‬‬ ‫ه غي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن را بننا ايمننا ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫يگننانگي‌ خنندا ‌‬
‫يپرهيزننند و‬‫يم ‌‬‫تو ‌‬ ‫ه و از محرمننا ‌‬‫ض خدا‪ ‬را بجاآورد ‌‬ ‫فراي ‌‬
‫ت اللننه‪ ‬را در د ‌‬
‫ل دارنننند‪ ،‬هننم ‌از اين‌ رو‬ ‫س و مننراقب ‌‬ ‫تننر ‌‬
‫يگردانند‪.‬‬
‫كم ‌‬ ‫ن را ني ‌‬
‫اعمالشا ‌‬

‫حاًبا ِثَقصالً‬ ‫سص َ‬ ‫ت َ‬ ‫حّتصى ِإَذا َأَقّلص ْ‬ ‫حَمِتصِه َ‬ ‫ي َر ْ‬ ‫ن َيصَد ْ‬ ‫شصًرا َبْيص َ‬ ‫ح ُب ْ‬ ‫سُل الّرَيصا َ‬ ‫َوُهَو اّلِذي ُيْر ِ‬
‫خصِر ُ‬
‫ج‬ ‫ك ُن ْ‬‫ت َكصَذِل َ‬ ‫ن ُكصّل الّثَمصَرا ِ‬ ‫جَنصصا ِبصِه ِمص ْ‬ ‫خَر ْ‬‫ت َفَأْنَزْلَنا ِبصِه اْلَمصصاَء َفَأ ْ‬ ‫سْقَناُه ِلَبَلٍد َمّي ٍ‬ ‫ُ‬
‫ن )‪(57‬‬ ‫اْلَمْوَتى َلَعّلُكْم َتَذّكُرو َ‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يشمار ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن ذكر نعمتي‌ از نعمتها ‌‬ ‫ن آيه‪ ،‬متضم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه دليلي‌‬ ‫لك ‌‬ ‫نحننا ‌‬ ‫ش ارزاني‌ نمننوده‪ ،‬در عي ‌‬ ‫خداوند‪ ‬بر بندگان ‌‬
‫ت‪» :‬و‬ ‫ي نيز هسن ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ت الوهيت ‌ح ‌‬ ‫ت و ثبو ‌‬ ‫ل وحداني ‌‬ ‫از دلي ‌‬
‫ش رحم ‌‬
‫ت‬ ‫ن پيشسساپي ‌‬ ‫هرسا ‌‬ ‫ه بادها را مژد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫اوس ‌‬
‫ي‪ :‬بادهنننا‬ ‫يفرسسستد« يعن ‌‬ ‫ت »م ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫خسسود« كنننه ‌بنننارا ‌‬
‫ي گرانبسسار را‬ ‫ه ابرهسسا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫ن بارانننند »تا آ ‌‬ ‫هرسننا ‌‬ ‫مژد ‌‬
‫ه بننا‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن بادهننا ابرهنناي ‌‬ ‫ه چننو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫ي‪ :‬تا آ ‌‬ ‫بردارند« يعن ‌‬
‫م‪» :‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫ل كنننند‪ ،‬دراي ‌‬ ‫ب خود گرانبارننند‪ ،‬حم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫محمول ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هاي« يعن ‌‬ ‫ي زميسسسن ‌مسسسرد ‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫ي‪ :‬ابنننر را »ب ‌‬ ‫را« يعن ‌‬
‫م‪ .‬پس‪ ،‬از آن« ابننر‬ ‫يراني ‌‬ ‫ي »م ‌‬ ‫يگينناه ‌‬ ‫ن بنناير و ب ‌‬ ‫سرزمي ‌‬
‫ن بنناير و‬ ‫ن سننرزمي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يآوريسسم« ب ‌‬ ‫گرانبننار »آب ‌فسسرود م ‌‬
‫ي‪ :‬بننا آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي برآوريم« يعن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن هر ميو ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ه »آ ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫يآوري ‌‬
‫م‬ ‫م و بنننرم ‌‬ ‫يرويننناني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه و سنننبز ‌‬ ‫ه مينننو ‌‬ ‫هگنننون ‌‬ ‫ب هم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يآوريسسم« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن را بيسسرو ‌‬ ‫ن مردگسسا ‌‬ ‫نسسسا ‌‬ ‫»بدي ‌‬
‫يها‪ ،‬در‬ ‫ههننا و رسننتن ‌‬ ‫ن ميو ‌‬ ‫ن را نيز همانند بيرون ‌آورد ‌‬ ‫مردگا ‌‬
‫ي در پيشننگا ‌‬
‫ه‬ ‫م زيرا وقننت ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫روز محشر از قبرها بيرو ‌‬
‫ت عجي ‌‬
‫ب‬ ‫ن صور ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هها ب ‌‬ ‫ن ميو ‌‬ ‫ق تعالي ‌بيرون ‌آورد ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫قدر ‌‬
‫ه چيننزي‪،‬‬ ‫ه و عظيم‪ ،‬ممكن ‌بود‪ ،‬ديگر چ ‌‬ ‫ه پيچيد ‌‬ ‫ن عملي ‌‬ ‫و با اي ‌‬
‫ن از قبرهايشننان‬ ‫ن مردگننا ‌‬ ‫نآورد ‌‬ ‫ل را از بيننرو ‌‬ ‫ن قننادر ليننزا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه قنندر ‌‬
‫ت‬ ‫ه پنسد گيريسد« و ب ‌‬ ‫يگرداننند؟ »باشسد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫‌ننناتوا ‌‬
‫ه او بنر زنند ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬ ‫ي و اي ‌‬ ‫عو ‌‬ ‫ل و صننع ‌بندي ‌‬ ‫م خداوند متعنا ‌‬ ‫عظي ‌‬
‫ي ببرينند‬ ‫ه شننما تواناسننت‪ ،‬پ ‌‬ ‫ن دوبار ‌‬ ‫ن مجدد و برانگيخت ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫چ فرق ‌‬ ‫ن فوق‪ ،‬هي ‌‬ ‫ن دو بيرون ‌آورد ‌‬ ‫زيرا ميا ‌‬
 ‫صّر ُ‬
‫ف‬ ‫ك ُن َ‬ ‫ج ِإّل َنِكًدا َكَذِل َ‬ ‫خُر ُ‬ ‫ث َل َي ْ‬‫خُب َ‬‫ن َرّبِه َواّلِذي َ‬ ‫ج َنَباُتُه ِبِإْذ ِ‬ ‫خُر ُ‬ ‫ب َي ْ‬ ‫طّي ُ‬ ‫َواْلَبَلُد ال ّ‬
‫ن )‪(58‬‬ ‫شُكُرو َ‬ ‫ت ِلَقْوٍم َي ْ‬ ‫لَيا ِ‬ ‫ا َْ‬
‫ن پروردگسسسارش‌‬ ‫ش بسسسه ‌اذ ‌‬ ‫»و شسسسهر پسسساك‪ ،‬گيسسساه ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت‪ .‬يعن ‌‬ ‫ك اسنن ‌‬ ‫يآيد« در اينجا مراد از بلد‪ :‬زمين‌ وخننا ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ن شننرايط‬ ‫مسنناخت ‌‬ ‫ن پروردگار و فراه ‌‬ ‫ش به ‌اذ ‌‬ ‫ك پاك‪ ،‬گياه ‌‬ ‫خا ‌‬
‫ن و كاملتري ‌‬
‫ن‬ ‫ه نيكوترين‪ ،‬تمامتري ‌‬ ‫ن؛ ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي روييد ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ضرور ‌‬
‫ك اسسست‪،‬‬ ‫ه ناپا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن زمين ‌‬ ‫يآيد »و آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ل خود بيرو ‌‬ ‫شك ‌‬
‫ي‪ :‬خنناك‌‬ ‫يآيسد« يعن ‌‬ ‫ه برنم ‌‬ ‫ك و بي ‌فايد ‌‬ ‫ش جز اند ‌‬ ‫گياه ‌‬
‫يآورد‪ .‬نكنند‪ :‬يعن ‌‬
‫ي‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي پلينند و ننناچيز بيننرو ‌‬ ‫پلينند‪ ،‬جننز گينناه ‌‬
‫ب پندپننذير‬ ‫ه قل ‌‬ ‫ي دلهاسننت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن تمثيلي‌ برا ‌‬ ‫يخير و ناچيز‪ .‬اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه زمين‌‬ ‫ق پننندگريز را ب ‌‬ ‫ب فاس ن ‌‬ ‫ه و قل ‌‬ ‫ن پاكيز ‌‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫مؤم ‌‬
‫ت خسسود را بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫نگونه‪ ،‬آيسسا ‌‬ ‫ت »اي ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫پليد تشبي ‌‬
‫ي و به‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫يكننسسد« از ح ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه شسسكرگزار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مسسردم ‌‬
‫هگسسسون ‌بيسسسان‌‬ ‫يكننننند »گون ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ي اعنننترا ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫تهنننا ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫يكنيم«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ن مثل ‌‬
‫ي‬ ‫يگويد‪» :‬اي ‌‬ ‫ب‪ (...‬م ‌‬ ‫طّيصص ُ‬ ‫سك در تفسير‪َ) :‬واْلَبَلصصُد ال ّ‬ ‫نعبا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ن زده ‌اسننت‌ زيننرا‬ ‫ي مننؤم ‌‬ ‫ل بننرا ‌‬ ‫ه خننداي ‌عننزوج ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ه اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ش نيننز پنناكيز ‌‬ ‫ت و عمل ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ن پاكيز ‌‬ ‫يفرمايد‪ :‬مؤم ‌‬ ‫م ‌‬
‫ث‪(...‬‬‫خُب ص َ‬‫ه دارد‪ ،‬و‪َ) :‬واّلصصِذي َ‬ ‫ه پنناكيز ‌‬ ‫ه ميننو ‌‬ ‫ن پنناكيز ‌‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫چنان ‌ك ‌‬
‫ه شننده ‌اس نت‌ زيننرا او همانننند‬ ‫ي كننافر زد ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫مثلي‌ اس ‌‬
‫س كننافر‬ ‫يآيد پ ‌‬ ‫ن بركت ‌برنم ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫هزار ‌‬ ‫ن شور ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫يباشد«‪.‬‬ ‫ي نيز پليد م ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ت و عم ‌‬ ‫خود پليد اس ‌‬
‫ل خداص‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫هاست‌ ك ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫يموسي‌ اشعري‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ي مرا بننر‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ل آنچ ‌‬ ‫ث شريف ‌فرمودند‪» :‬مث ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ي بسننيار‬ ‫ت؛ همانننند بنناران ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫م برانگيخت ‌‬ ‫ت و عل ‌‬ ‫ن از هداي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫كو‬ ‫ن زمين‪ ،‬پننا ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫س بخش ‌‬ ‫ه بر زميني‌ فرود آيد پ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه فننراوا ‌‬
‫ن‬ ‫ف و سننبز ‌‬ ‫يپذيرد و عل ‌‬ ‫ب را م ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫حاصلخيز اس ‌‬
‫ب را بننر‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ك و سخت‌ اس ‌‬ ‫ن خش ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫يروياند و بخش ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش نفع‌‬ ‫يدارد و خداوننند‪ ‬مننردم ‌را از آب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بسننتر خننود نگ ‌‬
 ‫ت خننود را سننيراب‌‬ ‫ه و حيوانننا ‌‬ ‫ن نوشننيد ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫يرسنناند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي از‬ ‫ينمايند‪ .‬اما بخش‌ ديگننر ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ت و زر ‌‬ ‫ن كش ‌‬ ‫يكنند و با آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را بننر بسننتر خننود‬ ‫ه آب ‌‬
‫هن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي همننوار اسن ‌‬ ‫ن زمين‪ ،‬بيابان ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت مثننل‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫يروياننند‪ .‬پس‌ اي ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ه گينناه ‌‬ ‫يدارد و ن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نگ ‌‬
‫هو‬ ‫ي كسننب‌ نمننود ‌‬ ‫ل آگنناه ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن خنندا ‌‬ ‫ه در دي ‌‬ ‫‌كسنني‌ ك ‌‬
‫ي‬ ‫هو ‌‬ ‫ن برانگيخته‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل مرا بر آ ‌‬ ‫ه خداي ‌عزوج ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫بنابراين‪ ،‬آنچ ‌‬
‫ه و هم‌‬ ‫ن را درينافت ‌‬ ‫م خنود آ ‌‬ ‫ن رو‪ ،‬ه ‌‬ ‫ت از اي ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ع بخشنيد ‌‬ ‫نف ‌‬
‫ن اس نت‌ مث ‌‬
‫ل‬ ‫ن اي ‌‬‫ت‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫هاس ن ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ن تعلي ‌‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن بننرانگيخت ‌‬
‫ه‬ ‫غآ ‌‬‫ي ابل ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫ت و عل ‌‬ ‫كساني‌ كه هننداي ‌‬
‫هو‬ ‫ي بلننند نكننرد ‌‬ ‫ن سر ‌‬ ‫ه اما در برابر آ ‌‬ ‫ن رسيد ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هام‪ ،‬ب ‌‬ ‫شد ‌‬
‫هاند«‪.‬‬ ‫ن را نپذيرفت ‌‬ ‫آ ‌‬

‫غْيصُرُه ِإّنصصي‬‫ن ِإَلصٍه َ‬ ‫ل َمصصا َلُكصْم ِمص ْ‬‫عُبُدوا ا َّ‬

‫حا ِإَلى َقْوِمِه َفَقاَل َيا َقْوِم ا ْ‬ ‫سْلَنا ُنو ً‬ ‫َلَقْد َأْر َ‬
‫ظيٍم )‪(59‬‬ ‫عِ‬ ‫ب َيْوٍم َ‬‫عَذا َ‬ ‫عَلْيُكْم َ‬‫ف َ‬ ‫خا ُ‬
‫َأ َ‬
‫ن كننرد‪،‬‬ ‫ه بيننا ‌‬ ‫ن آدم‪ ‌‬را در آغناز سننور ‌‬ ‫ل داسننتا ‌‬ ‫خداوند متعننا ‌‬
‫ه و ابتدا از نوح‌‬ ‫ي ديگر‡ پرداخت ‌‬ ‫ي انبيا ‌‬ ‫ه بيان ‌داستانها ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫اكنو ‌‬
‫هسننوي‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬ب ‌‬ ‫ن فرسننتاد ‌‬ ‫يكننند زيننرا او اولي ‌‬ ‫‪ ‬آغاز م ‌‬
‫هسسسو ‌‬
‫ي‬ ‫ح را ب ‌‬ ‫ه نسسو ‌‬ ‫ت‪» :‬هسسرآين ‌‬ ‫بشننر بعنند از آدم‪ ‌‬اسنن ‌‬
‫يزيس نت‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ن عننرا ‌‬ ‫شفرستاديم« نوح‪ ‌‬در سرزمي ‌‬ ‫قوم ‌‬
‫ه رسننال ‌‬
‫ت‬ ‫يب ‌‬ ‫ن پنجنناه ‌سننالگ ‌‬ ‫ل او را در سنن ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫و خنندا ‌‬
‫م و نوح ن علیهما‬ ‫ن آد ‌‬ ‫يگويد‪» :‬ميا ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫ث گردانيد‪ .‬اب ‌‬ ‫مبعو ‌‬
‫ه قننرن‪،‬‬ ‫ند ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ه در طننو ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن فاصننل ‌‬ ‫ه قننر ‌‬ ‫السننلم ن ن د ‌‬
‫م و توحينند پاينندار بودننند و در عصننر‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫ه بر آيي ‌‬ ‫م هم ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫م نوح‪ (43) ،‬بننار‬ ‫ف پديدار شد«‪ .‬نا ‌‬ ‫ك و انحرا ‌‬ ‫ه شر ‌‬ ‫ح بود ك ‌‬ ‫نو ‌‬
‫ل در‬ ‫ه تفصنني ‌‬ ‫ي نيننز ب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه و داسننتا ‌‬ ‫م ذكننر شنند ‌‬ ‫ن كننري ‌‬ ‫در قرآ ‌‬
‫ههاي ‌اعراف‪ ،‬هود‪ ،‬مؤمنون‪ ،‬شننعرا‪ ،‬قمننر و نننوح‌ آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫سور ‌‬
‫هاننند‪:‬‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫ي و ديگننرا ‌‬ ‫ي بننود‪ .‬ترمننذ ‌‬ ‫ي نجننار ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ت و شننغ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل نوح‪ ‌‬هستند‪ .‬بعضي برآنننند كه‌‬ ‫ن از نس ‌‬ ‫ماكنو ‌‬ ‫م خلق‌ ه ‌‬ ‫تما ‌‬
‫ت‪» .‬گفت« نننوح‪‌‬‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫يزيست ‌‬ ‫ل از نوح‪ ‌‬م ‌‬ ‫ادريس‪ ‌‬قب ‌‬
‫ه شسسما را‬ ‫م مسسن« فقننط »خسسدا را بپرسسستيد ك ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫»ا ‌‬
 ‫ن باشنند كه‌‬ ‫ي نيسسست« تننا سننزاوار اي ‌‬ ‫چ خسسداي ‌‬ ‫بجسسز او هي ‌‬
‫م دعننو ‌‬
‫ت‬ ‫نسننان‪ ،‬نننوح‪ ‌‬پننرچ ‌‬ ‫معبننود شننما قننرار گيننرد‪ .‬بدي ‌‬
‫ي برافراش ن ‌‬
‫ت‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫شح ‌‬ ‫ي توحيد و پرست ‌‬ ‫ش را بر مبنا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ن توحيد بازگردننند‪ ،‬همننان‌‬ ‫ي آيي ‌‬‫هسو ‌‬ ‫ت تا ب ‌‬ ‫ش خواس ‌‬ ‫و از قوم ‌‬
‫هانننند‬‫ن بود ‌‬ ‫ي بنننر آ ‌‬ ‫ي بعننند از و ‌‬ ‫لها ‌‬ ‫ه آدم‪ ‌‬و نسننن ‌‬ ‫آييني‌ ك ‌‬
‫ي بسسسزر ‌‬
‫گ‬ ‫ت روز ‌‬ ‫ن بسسسر شسسسما از عقسسسوب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫»هسسسرآين ‌‬
‫ن را نپرستيد‪ ،‬بننر شننما از‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر خدا ‌‬ ‫بيمناكم« يعن ‌‬
‫م نننوح‌‬ ‫م‪ .‬قننو ‌‬ ‫ن بيمننناك ‌‬ ‫ب روز طوفا ‌‬ ‫عذاب ‌روز قيامت‪ ،‬يا عذا ‌‬
‫ه خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ه بودننند ك ‌‬ ‫ش برگزيد ‌‬ ‫ي پرست ‌‬ ‫ي را برا ‌‬ ‫‪ ‬بتان ‌‬
‫ي آنهننا‪:‬‬‫ه اس نت‌ و نامهننا ‌‬ ‫ه ذكر آنها پننرداخت ‌‬ ‫ه »نوح« ب ‌‬ ‫در سور ‌‬
‫ق و نسر بود‪.‬‬ ‫ود‪ ،‬سواع‪ ،‬يغوث‪ ،‬يعو ‌‬
‫ن آد ‌‬
‫م‬ ‫ن فرزننندا ‌‬ ‫ي در ميننا ‌‬ ‫تپرسننت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن اولي ‌‬ ‫ي پديد آمد ‌‬ ‫ماجرا ‌‬
‫ص نيكوكننار و صننالح ‌‬
‫ي‬ ‫ن آنهننا اشننخا ‌‬ ‫ه‪ :‬در ميننا ‌‬ ‫ه بود ك ‌‬ ‫نگون ‌‬
‫اي ‌‬
‫ن بننر سننر‬ ‫ن آنهننا مردننند‪ ،‬قومشننا ‌‬ ‫يكردننند و چننو ‌‬ ‫زننندگي‌ م ‌‬
‫ن مساجد‬ ‫ل آنها را در آ ‌‬ ‫ه و تمثا ‌‬ ‫ي بنا كرد ‌‬ ‫ن مساجد ‌‬ ‫گورهايشا ‌‬
‫هو‬ ‫هينناد آورد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك آنها را هميش ‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫به ‌تصوير كشيدند تا احوا ‌‬
‫ي بننر‬ ‫ن دراز ‌‬ ‫ن زمننا ‌‬ ‫ن گردانننند و چننو ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫خود را پايبند شيو ‌‬
‫ي بر مثا ‌‬
‫ل‬ ‫هها و نمادهاي ‌‬ ‫ه مجسم ‌‬ ‫هرفت ‌‬ ‫ل گذشت‪ ،‬رفت ‌‬ ‫ن منوا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه صنننال ‌‬
‫ح‬ ‫ن گنننرو ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه ننننا ‌‬ ‫ه و آنهنننا را ب ‌‬ ‫ن تصنننويرها سننناخت ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي ود‪ ،‬سننواع‪،‬‬ ‫هنامهننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫مگننذاري ‌كردننند و در نننتيجه‪ ،‬بتننان ‌‬ ‫نا ‌‬
‫ن بودند‪ ،‬تراشيدند‪.‬‬ ‫ه ازصالحا ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ق و نسر ك ‌‬ ‫يغوث‪ ،‬يعو ‌‬

‫ن )‪(60‬‬
‫لٍل ُمِبي ٍ‬
‫ضَ‬‫ك ِفي َ‬
‫ن َقْوِمِه ِإّنا َلَنَرا َ‬
‫ل ِم ْ‬
‫َقاَل اْلَم َُ‬
‫ماننند‬
‫ي قو ‌‬‫ف و رؤسا ‌‬
‫ح گفتند« مل‪ :‬اشرا ‌‬ ‫م نو ‌‬ ‫»مل از قو ‌‬
‫يبينيسم«‬ ‫يم ‌‬ ‫ي آشسكار ‌‬ ‫ن ما تو را در گمراه ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه‪.‬‬
‫ش خداوند يگان ‌‬ ‫ي پرست ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫در دعوت ‌‬

‫ن )‪(61‬‬
‫ب اْلَعاَلِمي َ‬
‫ن َر ّ‬
‫سوٌل ِم ْ‬
‫لَلٌة َوَلِكّني َر ُ‬
‫ضَ‬
‫س ِبي َ‬‫َقاَل َيا َقْوِم َلْي َ‬
‫چگسسسون ‌‬
‫ه‬ ‫ن! در من‌ هي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قسسسو ‌‬ ‫»گفسسست« ننننوح‪» ‌‬ا ‌‬
‫ياز سسسسو ‌‬
‫ي‬ ‫ن پيسسسامبر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫ي نيسسسس ‌‬ ‫يا ‌‬‫گمسسسراه ‌‬
 ‫ي شننما‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه مننرا ب ‌‬‫ن هسسستم« ك ‌‬ ‫پروردگسسار عالميسسا ‌‬
‫ي شما سننوق‌ داد ‌‬
‫ه‬ ‫هسو ‌‬ ‫ت تا خير و فضيلت ‌را ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫هنننوح‪‌‬‬ ‫ن بننود ك ‌‬
‫نسا ‌‬ ‫م‪ .‬بدي ‌‬ ‫ع كن ‌‬
‫ت را از شما دف ‌‬‫و شر و رذيل ‌‬
‫ت نمود‪.‬‬ ‫ي خود اثبا ‌‬‫ت را برا ‌‬ ‫ت را از خود نفي‌ و رسال ‌‬ ‫ضلل ‌‬

‫ن )‪(62‬‬ ‫ل َما َل َتْعَلُمو َ‬

‫ن ا ِّ‬‫عَلُم ِم َ‬
‫ح َلُكْم َوَأ ْ‬
‫صُ‬‫ت َرّبي َوَأْن َ‬‫ساَل ِ‬‫ُأَبّلُغُكْم ِر َ‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫يرسسسانم« ك ‌‬ ‫م را م ‌‬ ‫ي پروردگار ‌‬ ‫ه شما پيامها ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ن وحي‌ كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫هم ‌‬ ‫ه شننما ب ‌‬ ‫ي ابلغ ‌ب ‌‬ ‫ن پيامهننا را بننرا ‌‬ ‫تعننالي‌ آ ‌‬
‫ي‪ :‬نيت‌‬ ‫يكنسم« يعن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي شسما نيكخسواه ‌‬ ‫ت »و بسرا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي فساد خننال ‌‬
‫ص‬ ‫هها ‌‬ ‫ي شما‪ ،‬از شائب ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫خود را در خيرخواه ‌‬
‫م »و از‬ ‫يجننوي ‌‬ ‫ح امورشننما را م ‌‬ ‫م و فقننط صننل ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫گردانينند ‌‬
‫ه شسسسسما‬ ‫مك ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ب خداونسسسسد چيزهسسسساي ‌‬ ‫جسسسسان ‌‬
‫م و شنند ‌‬
‫ت‬ ‫ت عظي ‌‬ ‫يمثننال‪ ،‬قنندر ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫يدانيسسد« از اوصننا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن امور آگا ‌‬
‫ه‬ ‫ي مرا از اي ‌‬ ‫ش زيرا حق‌ تعال ‌‬ ‫ي بر دشمنان ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫خش ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫جصٍل ِمْنُكصْم ِلُيْنصِذَرُكْم َوِلَتّتُقصصوا َوَلَعّلُكصْم‬‫عَلصصى َر ُ‬

‫ن َرّبُكصْم َ‬ ‫جاَءُكْم ِذْكٌر ِمص ْ‬
‫ن َ‬
‫جْبُتْم َأ ْ‬
‫عِ‬
‫َأَو َ‬
‫ن )‪(63‬‬ ‫حُمو َ‬‫ُترْ َ‬
‫»او عجبتم« آيا بعيد پنداشتيد‪ ،‬يا‪ :‬تكذيب‌ كرديد‪ ،‬يننا‪ :‬انكننار‬
‫ي‪:‬‬ ‫هشما ذكسري« يعن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ورزيديد و تعجب ‌كرديد »از آ ‌‬
‫ي از‬ ‫ن بر مرد ‌‬ ‫ب پروردگارتا ‌‬ ‫ي »از جان ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫وحي‌ و موعظ ‌‬
‫ه او‬‫نك ‌‬ ‫ن خودتا ‌‬ ‫ي از ميا ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ي‪ :‬بر زبا ‌‬ ‫ن آمد؟« يعن ‌‬ ‫خودتا ‌‬
‫س فرشننتگا ‌‬
‫ن‬ ‫ي ن مثل از جن ‌‬ ‫س ديگر ‌‬ ‫يشناسيد واو از جن ‌‬ ‫را م ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ي همانند شماس ‌‬ ‫ه بشر ‌‬ ‫ت تا از او برميد بلك ‌‬ ‫ن ن نيس ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ي از خود شماسننت ‌ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن او مرد ‌‬ ‫يگيريد‪ ،‬همچنا ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫به‌ او ان ‌‬
‫يشناسيد‬ ‫يم ‌‬ ‫ي و امانتدار ‌‬ ‫ه راستگوي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن نوجوان ‌‬ ‫او را از اوا ‌‬
‫هاسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه دروغگو و آمد ‌‬ ‫تون ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ه بود ‌‬ ‫ه گمرا ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫يدانيد ك ‌‬ ‫وم ‌‬
‫ت كفننر »وتسسا شسسما‬ ‫م دهسسد« از عنناقب ‌‬ ‫»تسسا شسسما را بي ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب فواينند ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ي كنيد و باشد كسسه« ب ‌‬ ‫پرهيزگار ‌‬
‫ب پرهيزگاريتننان‌ »مسسورد‬
‫هسب ‌‬‫يرساند و ب ‌‬‫ه شما م ‌‬
‫نب ‌‬
‫مداد ‌‬
‫بي ‌‬
‫ن »قرار گيريد«‪.‬‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ي خدا ‌‬
‫رحمت« و رضا ‌‬

‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنصصا ِإّنُه صمْ َكصصاُنوا‬‫غَرْقَنا اّلِذي َ‬‫ك َوَأ ْ‬

‫ن َمَعُه ِفي اْلُفْل ِ‬ ‫جْيَناُه َواّلِذي َ‬
‫َفكَّذُبوُه َفَأْن َ‬
‫ن )‪(64‬‬ ‫عِمي َ‬ ‫َقْوًما َ‬
‫ه بسسا‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫س او و كسسسان ‌‬ ‫ب كردنسسد پ ‌‬ ‫»اما او را تكذي ‌‬
‫ي بودند »نجسسات‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه و همرا ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ي‪ :‬ايما ‌‬ ‫ي بودند« يعن ‌‬ ‫و ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ن كشننت ‌‬ ‫ن همننا ‌‬ ‫م در كشتي« اي ‌‬ ‫دادي ‌‬
‫ن دسننتور داد تنا او و مؤمنننا ‌‬
‫ن‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه سناخت ‌‬ ‫ل ننوح‪ ‌‬را ب ‌‬ ‫متعنا ‌‬
‫ت يابننند »و‬ ‫ن نجننا ‌‬ ‫ن از خطننر طوفننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫همننراه ‌‬
‫غ پنداشستند« و بننر اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت مسا را درو ‌‬ ‫ه آيسا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ه بازنگشتند »غسسرق‌‬ ‫ي توب ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه ناروا استمرار ورزيد ‌‬ ‫شيو ‌‬
‫ن گسسروهي‌‬ ‫ن »زيسسرا آنسسا ‌‬ ‫ن دار وديارشننا ‌‬ ‫كرديم« در همننا ‌‬
‫ه نه‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هگنننون ‌‬ ‫ل بودنننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي‪ :‬كنننورد ‌‬ ‫نابينسسسا بودنسسسد« يعن ‌‬
‫ن كننارگر‬ ‫ي در آنا ‌‬ ‫ه پند ‌‬ ‫يرسانيد و ن ‌‬ ‫ن سود م ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫موعظ ‌‬
‫ه »هننود«‬ ‫ت ‪ 48‬نن ‪ (35‬سننور ‌‬ ‫ن در )آيننا ‌‬ ‫نداستا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫بود‪ .‬تفصي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫آمد ‌‬

‫ن)‬ ‫ل َتّتُقصصو َ‬‫غْيُرُه َأَف َ‬

‫ن ِإَلٍه َ‬‫ل َما َلُكْم ِم ْ‬‫عُبُدوا ا َّ‬
‫خاُهْم ُهوًدا َقاَل َيا َقْوِم ا ْ‬
‫عاٍد َأ َ‬‫َوِإَلى َ‬
‫‪(65‬‬
‫ن هود را فرسسستاديم«‬ ‫م عاد برادرشا ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫م »هننود« را زيننرا‬ ‫هنننا ‌‬ ‫ه آنهننا ب ‌‬ ‫ي قننبيل ‌‬ ‫ي‪ :‬يكي‌ از اعضننا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي نيس ‌‬ ‫ه معني‌ برادر نسب ‌‬ ‫»برادر« در اينجا ب ‌‬
‫ي موجننود در‬ ‫ن امتهننا ‌‬ ‫يتري ‌‬ ‫ب از قننديم ‌‬ ‫ه عنناد‪ ،‬قننومي‌ عننر ‌‬ ‫قبيل ‌‬
‫هاننند لننذا‬ ‫م ابراهيم‪ ‌‬بود ‌‬ ‫يتر از قو ‌‬ ‫ن و ظاهرا قديم ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ينمنود‪.‬‬ ‫ن ننوح‪ ‌‬مناسنب ‌م ‌‬ ‫ن بعند از داسنتا ‌‬ ‫ذكنر داستانشنا ‌‬
‫ه سنناكن‌‬ ‫ل اس نت‌ ك ‌‬ ‫م عنناد او ‌‬ ‫م عنناد در اينجننا‪ ،‬قننو ‌‬ ‫مراد از قو ‌‬
‫نن‬‫ن يم ‌‬ ‫ت در سرزمي ‌‬ ‫ن و حضرمو ‌‬ ‫ن عما ‌‬ ‫ف ن ريگزار ميا ‌‬ ‫احقا ‌‬
‫ي پدينند آمنند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه عاد ديگر ‌‬ ‫ي آنان‪ ،‬قبيل ‌‬ ‫هاند و بعد از نابود ‌‬ ‫بود ‌‬
‫ه در حنندود‬ ‫ف بلك ‌‬ ‫ه در احقننا ‌‬ ‫ن ننن امننا ن ‌‬ ‫ن يم ‌‬ ‫آنهننا نيننز سنناكنا ‌‬
 ‫ن را عنناد دوم‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫هاند ك ‌‬ ‫يزيسننت ‌‬‫ن و سبا ن م ‌‬ ‫ن قحطا ‌‬ ‫سرزمي ‌‬
‫ت كه ‌ذكر عاد بجز قرآن‪ ،‬در سنناير كتب‌‬ ‫ينامند‪ .‬گفتني‌ اس ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن! خسسدا‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قسسو ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ت‪» .‬گف ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬‫ي نيامننند ‌‬‫آسنننمان ‌‬
‫ت پس‌‬ ‫ي جز او نيس س ‌‬ ‫ي شما معبود ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫رابپرستيد ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ن بود كه ‌هننود‪ ‬آنننا ‌‬ ‫يكنيد؟« چني ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫آيا پرهيزگار ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت كننرد‪ ،‬دعننوت ‌‬ ‫ي دعننو ‌‬ ‫ت و توحينند اله ‌‬ ‫ي عبنناد ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يانجامد‪.‬‬ ‫يم ‌‬‫ي و پرهيزگار ‌‬ ‫ت به ‌تقو ‌‬‫درنهاي ‌‬

‫ن)‬
‫ن اْلَكاِذِبي َ‬
‫ك ِم َ‬
‫ظّن َ‬‫سَفاَهٍة َوِإّنا َلَن ُ‬
‫ك ِفي َ‬
‫ن َقْوِمِه ِإّنا َلَنَرا َ‬‫ن َكَفُروا ِم ْ‬‫ل اّلِذي َ‬
‫َقاَل اْلَم َُ‬
‫‪(66‬‬
‫ه كسسافر بودنسسد از قسسومش‪،‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ف و بزرگسسان ‌‬ ‫»اشسسرا ‌‬
‫يبينيسسم«‬ ‫تم ‌‬ ‫ه مسسا تسسو را در سسسفاه ‌‬ ‫گفتنسسد‪ :‬هسسرآين ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫ه بود ك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت‪ .‬بدي ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ي و حماق ‌‬ ‫كخرد ‌‬ ‫ت‪ :‬سب ‌‬ ‫سفاه ‌‬
‫ي متهم‌‬ ‫مخنرد ‌‬ ‫يوك ‌‬ ‫كمغز ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫نپيامبر عاليقدر را ب ‌‬ ‫به‌ ناروا آ ‌‬
‫ه مسسا تسسو را از‬ ‫ه گفتننند‪» :‬و هرآين ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫حتننر اي ‌‬ ‫كردننند و وقي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي رسال ‌‬ ‫يپنداريم« در ادعا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫دروغگويا ‌‬

‫ن )‪ُ (67‬أَبّلُغُكْم‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬

‫ن َر ّ‬
‫سوٌل ِم ْ‬ ‫سَفاَهٌة َوَلِكّني َر ُ‬
‫س ِبي َ‬ ‫َقاَل َيا َقْوِم َلْي َ‬
‫ن )‪(68‬‬ ‫ح َأِمي ٌ‬‫صٌ‬‫ت َرّبي َوَأَنا َلُكْم َنا ِ‬‫ساَل ِ‬ ‫ِر َ‬
‫ت بلك ‌‬
‫ه‬ ‫ي نيسسس ‌‬ ‫ن سسسفاهت ‌‬ ‫ن! در م ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫»گف ‌‬
‫ن هستم‪،‬‬ ‫ه پروردگارعالميا ‌‬ ‫ي از بارگا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن فرستاد ‌‬ ‫م ‌‬
‫م و بسسراي‌‬ ‫يرسسسان ‌‬ ‫ه شسسما م ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ي پروردگار ‌‬ ‫پيامها ‌‬
‫ه به‌‬‫هشنننند ‌‬ ‫ن‪ :‬شناخت ‌‬ ‫ي امينسسسم« امي ‌‬ ‫شسسسما خيرخسسسسواه ‌‬
‫ي‪ :‬مطمئنننا‬ ‫ت‪ .‬يعن ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ه ضد خيان ‌‬ ‫ي و صداقت‪ ،‬ك ‌‬ ‫تدار ‌‬ ‫امان ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ها ‌‬ ‫ي وارد نكرد ‌‬ ‫ه تغيير ‌‬ ‫چگون ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫ي اله ‌‬ ‫ن در پيامها ‌‬ ‫م ‌‬

‫جَعَلُكصمْ‬ ‫جٍل ِمْنُكصْم ِلُيْنصِذَرُكْم َواْذُكصُروا ِإْذ َ‬

‫عَلى َر ُ‬ ‫ن َرّبُكْم َ‬ ‫جاَءُكْم ِذْكٌر ِم ْ‬ ‫ن َ‬ ‫جْبُتْم َأ ْ‬
‫عِ‬‫َأَو َ‬
‫لص َلَعّلُكصْم‬
‫طًة َفصصاْذُكُروا َآَلَء ا ِّ‬
‫سص َ‬ ‫ق َب ْ‬‫خْلص ِ‬
‫ح َوَزاَدُكصْم ِفصصي اْل َ‬ ‫ن َبْعصِد َقصْوِم ُنصصو ٍ‬‫خَلَفاَء ِم ْ‬‫ُ‬
‫ن )‪(69‬‬ ‫حو َ‬‫ُتْفِل ُ‬
‫ي از‬ ‫ن پنسسد ‌‬ ‫ي از خودتسسا ‌‬ ‫ه بر مسسرد ‌‬ ‫ب كرديد ك ‌‬ ‫»آيا تعج ‌‬
‫ه تسسا شسسما را بي ‌‬
‫م‬ ‫ن آمسسد ‌‬ ‫ن برايتسسا ‌‬ ‫ب پروردگارتسسا ‌‬ ‫جسسان ‌‬
 ‫س از‬‫ه خداوند شما را پ ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫دهد؟ و ياد كنيد زمان ‌‬
‫ه فرمننان‌‬ ‫ن آنان ‌قرار داد« هننود‪ ‬ب ‌‬ ‫ح جانشينا ‌‬ ‫م نو ‌‬ ‫قو ‌‬
‫ي كننرد‪،‬‬ ‫م خود يننادآور ‌‬ ‫ه قو ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫ي از نعمتهاي ‌‬ ‫خداوند‪ ‬نعمت ‌‬
‫ن بعنند از‬‫ن زمي ‌‬ ‫ن سنناكنا ‌‬ ‫ن آنهننا بننه ‌عنننوا ‌‬ ‫ت؛ قننرارداد ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن رو ‌‬
‫ي‬ ‫ن پادشنناها ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫ن آنها ب ‌‬ ‫م نوح‪،‌‬يا قرارداد ‌‬ ‫ت قو ‌‬ ‫هلك ‌‬
‫ت‪» :‬و در‬ ‫ت ديگننري ‌پننرداخ ‌‬ ‫ه ذكننر نعم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫ن بننود‪ .‬آ ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ي‪ :‬در آفرينننش‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت شسسما افسسزود« يعن ‌‬ ‫خلقت‪ ،‬بسسر قسسو ‌‬
‫ن از‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن بر آنچ ‌‬ ‫شما قدوقامتي ‌تنومند و بلند ن افزو ‌‬
‫ي قننام ‌‬
‫ت‬ ‫ه‪ :‬بلند ‌‬ ‫لاست‌ ك ‌‬ ‫ت نمود‪ .‬نق ‌‬ ‫ي داشتند ن عناي ‌‬ ‫نظر بدن ‌‬
‫ت گز بننود‬ ‫ن شص ‌‬ ‫هقدشا ‌‬ ‫ن صد گز و از كوتا ‌‬ ‫ص بلندقدشا ‌‬ ‫شخ ‌‬
‫ه از جمل ‌‬
‫ه‬ ‫هياد آوريد« بر خود ك ‌‬ ‫ي خدا را ب ‌‬ ‫س نعمتها ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن در خلق ‌‬
‫ت‬ ‫ن در زمين‌ و افننزود ‌‬ ‫ن ساختنتا ‌‬ ‫ت جانشي ‌‬ ‫آنها‪ ،‬نعم ‌‬
‫ه شننما ارزان ‌‬
‫ي‬ ‫هب ‌‬ ‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫ن و سنناير نعمتهنناي ‌‬ ‫و نيرومنننديتا ‌‬
‫ه رسسستگار شسسويد« زيننرا يننادآور ‌‬
‫ي‬ ‫ت »باشد ك ‌‬ ‫داشته ‌اس ‌‬
‫ه شننكر و سننپا ‌‬
‫س‬ ‫ت و هننرك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ش شكر آ ‌‬ ‫هبخ ‌‬ ‫نعمت‪ ،‬انگيز ‌‬
‫يگردد‪.‬‬ ‫يشك ‌رستگار م ‌‬ ‫ي را بجا آورد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ح ‌‬

‫ت ِم َ‬
‫ن‬ ‫ن ُكْن َ‬‫ن َيْعُبُد َآَباُؤَنا َفْأِتَنا ِبَما َتِعُدَنا ِإ ْ‬‫حَدُه َوَنَذَر َما َكا َ‬
‫ل َو ْ‬‫جْئَتَنا ِلَنْعُبَد ا َّ‬ ‫َقاُلوا َأ ِ‬
‫ن )‪(70‬‬ ‫صاِدِقي َ‬ ‫ال ّ‬
‫ي تسسا تنهسسا اللسسه را‬ ‫ها ‌‬ ‫ي مسسا آمسسد ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫»گفتنسسد‪ :‬آيسسا ب ‌‬
‫ي در نننزد مننا‬ ‫هپرسننت ‌‬ ‫ن شننيوه ‌يگان ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫بپرستيم« حننا ‌‬
‫ف ايننن‬ ‫ن را بننرخل ‌‬ ‫ت زيرا مننا پنندرانما ‌‬ ‫ه و ناپسند اس ‌‬ ‫ناشناخت ‌‬
‫م‪ .‬از‬ ‫هاي ‌‬ ‫ي نن يننافت ‌‬ ‫يخننوان ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه تننو مننا را ب ‌‬ ‫ه نن ك ‌‬ ‫‌شيو ‌‬
‫ه پسسسسدرانمان‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن رو گفتنننننند‪» :‬و« آينننننا »آنچ ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ه و رسنن ‌‬
‫م‬ ‫ل را ‌‬ ‫يپرسسستيدند‪ ،‬رهسسا كنيسسم« و ديگننر دنبننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه نيس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ي از ما سنناخت ‌‬ ‫ن چيز ‌‬ ‫ه! چني ‌‬ ‫م؟ ن ‌‬ ‫ش نگردي ‌‬ ‫پدران ‌خوي ‌‬
‫ه مسسا‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن هسسستي‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫س اگسسر از راسسستگويا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه در برابر‬ ‫ي ما بياور« آنها از بس‌ ك ‌‬ ‫يدهي‪ ،‬برا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫وعد ‌‬
‫ي را‬ ‫ن عننذاب ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ي سبحان ‌متمرد و متكبر بودند‪ ،‬با اي ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ب طلبيدند‪.‬‬ ‫يداد‪ ،‬به ‌شتا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن هشدارشا ‌‬ ‫كه‌ هود‪ ‬بدا ‌‬
 ‫سصّمْيُتُموَها‬ ‫سصَماٍء َ‬ ‫جادُِلوَنِني ِفصصي َأ ْ‬ ‫ب َأُت َ‬
‫ض ٌ‬ ‫غ َ‬ ‫س َو َ‬ ‫ج ٌ‬ ‫ن َرّبُكْم ِر ْ‬ ‫عَلْيُكْم ِم ْ‬ ‫َقاَل َقْد َوَقَع َ‬
‫ن)‬ ‫ن اْلُمْنَتظِِري ص َ‬ ‫ظُروا ِإّني َمَعُك صْم ِم ص َ‬ ‫ن َفاْنَت ِ‬
‫طا ٍ‬ ‫سْل َ‬‫ن ُ‬ ‫ل ِبَها ِم ْ‬ ‫َأْنُتْم َوَآَباُؤُكْم َما َنّزَل ا ُّ‬
‫‪(71‬‬
‫ب پروردگارتسان‌‬ ‫ه بر شما از جان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هراست ‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫»گف ‌‬
‫ه سزاوار خشم‌‬ ‫ي‪ :‬حقا ك ‌‬ ‫ت شد« يعن ‌‬ ‫م ثاب ‌‬ ‫ت و خش ‌‬ ‫عقوب ‌‬
‫م بننر‬ ‫ب و خشن ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هننناخوا ‌‬ ‫ي گشننتيد و خوا ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫و عذا ‌‬
‫عآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه انتظار وقو ‌‬ ‫ت‪ .‬هود‪ ‬عذابي‌ را ك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫شما فرودآمدن ‌‬
‫ن اين‌‬ ‫همنظننور داد ‌‬ ‫ي كننرد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ع معرف ‌‬ ‫يرفت‪ ،‬همانند امر واق ‌‬ ‫م ‌‬
‫يگننردد‪.‬‬ ‫ن واقننع ‌م ‌‬ ‫ب حتمننا برآنننا ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هشدار ب ‌‬
‫ب نامهسسايي‌‬ ‫ت »آيا با من‌ در بسسا ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ب سخ ‌‬ ‫س‪ :‬عذا ‌‬ ‫رج ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ي بتننننان ‌‬ ‫ي‪ :‬نامهننننا ‌‬ ‫يكنيسسسد« يعن ‌‬ ‫چنسسسد مجسسسادله ‌م ‌‬
‫يمسمي ‌معننرفي‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن را مجرد نامها ‌‬ ‫يپرستيد؟ هود‪ ‬بتا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي نيسنت‌‬ ‫ي هيچ‌ حقيقنت ‌‬ ‫ت آنهننا دارا ‌‬ ‫ه فقط مسنميا ‌‬ ‫كرد زيرا ن ‌‬
‫ه اسننت‌‬ ‫يپاي ‌‬
‫لب ‌‬ ‫م »خدايان« برآنها در اص ‌‬ ‫ي اطلق ‌نا ‌‬ ‫ه حت ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ي ندارند‬ ‫ماند و هيچ ‌وجود خارج ‌‬ ‫ن خدايان‪ ،‬معدو ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫س گوي ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ه شما‬ ‫ت؛ »ك ‌‬ ‫ي آنهاسنن ‌‬ ‫ه موجود است‪ ،‬فقط نامهننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫و آنچ ‌‬
‫ن از‬ ‫ي‪ :‬شما و پدرانتا ‌‬ ‫هايد« يعن ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن نامگذار ‌‬ ‫وپدرانتا ‌‬
‫هاينند و در‬ ‫ن نامهننا ناميد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن باطلتننا ‌‬ ‫نننزد خننود معبننودا ‌‬
‫چ حج ‌‬
‫ت‬ ‫ي ندارند »و خداوند هي ‌‬ ‫چ حقيقت ‌‬ ‫ع امر‪ ،‬اينها هي ‌‬ ‫واق ‌‬
‫ن بننر صننحت‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هاست« ك ‌‬ ‫ل نكرد ‌‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫ي بر آ ‌‬ ‫وبرهان ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫س آنننا ‌‬ ‫ن حجننت ‌آورينند‪ .‬سننپ ‌‬ ‫م باطلتننا ‌‬ ‫هورسنن ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫اي ‌‬
‫س منتظسسر‬ ‫ن هشنندار تهدينند كننرد و فرمننود‪» :‬پ ‌‬ ‫تتري ‌‬ ‫سننخ ‌‬
‫ي‪ :‬منتظننر‬ ‫م با شما از منتظرانم« يعن ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫باشيد ك ‌‬
‫م بننا‬‫نه ‌‬ ‫هاينند زيننرا م ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ن را درخواس ن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫عذابي‌ باشيد ك ‌‬
‫ب قطعننا‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫م و اي ‌‬ ‫ب هست ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ن نزو ‌‬ ‫شما از منتظرا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫بر شما آمدني‌ اس ‌‬

‫ن َكصّذُبوا ِبَآَياِتَنصصا َوَمصصا َكصصاُنوا‬

‫طْعَنصصا َداِبصَر اّلصِذي َ‬
‫حَمٍة ِمّنا َوَق َ‬
‫ن َمَعُه ِبَر ْ‬
‫جْيَناُه َواّلِذي َ‬
‫َفَأْن َ‬
‫ن )‪(72‬‬ ‫ُمْؤِمِني َ‬
‫ي‪ :‬به‌‬ ‫ه بسسسسا او بودنسسسسد« يعن ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫س او و كسسسسسان ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ب خوي ‌‬
‫ش‬ ‫ي از جان ‌‬ ‫ه بودند »به ‌رحمت ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ش ايما ‌‬ ‫دعوت ‌‬
‫ن »و كسسسان ‌‬
‫ي‬ ‫ه بر كافرا ‌‬ ‫ب فرودآمد ‌‬ ‫ت داديم« از عذا ‌‬ ‫نجا ‌‬
‫ن كرديسسم«‬ ‫هك ‌‬ ‫غ شمردند‪ ،‬ريشسس ‌‬ ‫ت ما را درو ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫را ك ‌‬
‫ي نمانننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫م بننناق ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ن از آننننا ‌‬ ‫كت ‌‬ ‫ه حنننتي‌ ي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطنننور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪ :‬ريش ن ‌‬
‫ه‬ ‫ن نبودنسسد« يعن ‌‬ ‫ن گردد »و از مؤمنسسا ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫جانشي ‌‬
‫م ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت و عنند ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن تكذي ‌‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫م سركشي ‌را ك ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن در‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫س اين ‌ريش ن ‌‬ ‫مپ ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬بريدي ‌‬ ‫ع كرد ‌‬ ‫هحق‌ جم ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ب خود بود‪.‬‬ ‫ي مناس ‌‬ ‫جا ‌‬
‫م هننود‪‬‬ ‫ن بننر قننو ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫م؛ عذابي‌ ك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫يادآور م ‌‬
‫ه ديننار و‬ ‫ي بننود ك ‌‬ ‫ش بسننيار سننرد ‌‬ ‫ل كننرد‪ ،‬تننندباد سننرك ‌‬ ‫ننناز ‌‬
‫ي بننزر ‌‬
‫گ‬ ‫هها ‌‬ ‫ي كه ‌صخر ‌‬ ‫ن كرد‪ ،‬تندباد ‌‬ ‫ك ويرا ‌‬ ‫ن را پا ‌‬ ‫اشجارشا ‌‬
‫يكوبيد و آنها را‬ ‫نم ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫يكرد و بر چهر ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫را با خود حم ‌‬
‫ي در‬‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫يكننوف ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه بننر زمي ‌‬ ‫از جننا بركننند ‌‬
‫ه تننندباد ‌‬
‫ي‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫يفرماينند‪) :‬امننا عنناد؛ ب ‌‬ ‫ه »الحنناقه« م ‌‬ ‫سننور ‌‬
‫ن را هفت‌ شننب ‌و‬ ‫ه خنندا آ ‌‬ ‫ك شنندند ك ‌‬ ‫ش هل ‌‬ ‫ه و سننرك ‌‬ ‫توفننند ‌‬
‫م را در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫ت پس‌ آ ‌‬ ‫ن گماش ن ‌‬ ‫ي بننر آنننا ‌‬ ‫ت روز پينناپ ‌‬ ‫هش ن ‌‬
‫ي ميننان‌ ته ‌‬
‫ي‬ ‫ه نخلهننا ‌‬ ‫ي آنهننا تن ‌‬ ‫يديدي‪ ،‬گوي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت فروافتاد ‌‬ ‫مد ‌‬
‫ت ‪ 8‬ن ‪.«6‬‬ ‫هستند( »آيا ‌‬

‫جاَءْتُكمْ‬
‫غْيُرُه َقْد َ‬ ‫ن ِإَلٍه َ‬‫ل َما َلُكْم ِم ْ‬‫عُبُدوا ا َّ‬‫حا َقاَل َيا َقْوِم ا ْ‬‫صاِل ً‬
‫خاُهْم َ‬ ‫َوِإَلى َثُموَد َأ َ‬
‫سصصوَها‬ ‫لص َوَل َتَم ّ‬‫ض ا ِّ‬‫ل َلُكْم َآَيصًة َفصَذُروَها َتْأُكصْل ِفصصي َأْر ِ‬ ‫ن َرّبُكْم َهِذِه َناَقُة ا ِّ‬ ‫َبّيَنٌة ِم ْ‬
‫ب َأِليٌم )‪(73‬‬ ‫عَذا ٌ‬‫خَذُكْم َ‬ ‫سوٍء َفَيْأ ُ‬‫ِب ُ‬
‫ن صسسالح‌‬ ‫م ثمود‪ ،‬برادرشا ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م »ب ‌‬ ‫»و« فرستادي ‌‬
‫ه در منطق ‌‬
‫ه‬ ‫ه بودنننند ك ‌‬ ‫ي از اعنننراب ‌اولي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫را« ثمنننود‪ :‬قنننبيل ‌‬
‫ن حجنناز و شننام‬ ‫ه در ميا ‌‬ ‫ه منور ‌‬ ‫ل مدين ‌‬ ‫ع در شما ‌‬ ‫»حجر« واق ‌‬
‫ه ثمننود بعنند از قننو ‌‬
‫م‬ ‫ت داشتند‪ .‬قبيل ‌‬ ‫ي سكون ‌‬ ‫يالقر ‌‬ ‫ك واد ‌‬ ‫‌نزدي ‌‬
‫ه )‪ (74‬از‬ ‫ه آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن آنهنا شندند چننا ‌‬ ‫ث دينار وسنرزمي ‌‬ ‫عناد وار ‌‬
‫ب اولي ‌‬
‫ه‬ ‫ه از اعننرا ‌‬ ‫ن قبايننل ‌هم ‌‬ ‫يكند‪ .‬اي ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ه تصري ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫همي ‌‬
‫يالله‬ ‫نعمررض ‌‬ ‫هاند‪ .‬اب ‌‬ ‫يزيست ‌‬ ‫ل از ابراهيم‪ ‌‬م ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫بود ‌‬
 ‫ين‬ ‫م هجر ‌‬ ‫ل نه ‌‬ ‫ل خداص در سا ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫يكند ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫عنهما رواي ‌‬
‫ن بودننند نن از برابننر ديننار و‬ ‫ك روا ‌‬ ‫ه مقصنند تبننو ‌‬ ‫ي كننه ‌ب ‌‬ ‫هنگام ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫يگويد‪» :‬چو ‌‬ ‫م ثمود گذشتند‪ ،‬او م ‌‬ ‫ل قو ‌‬ ‫مناز ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي آب ‌‬ ‫م ازچاههننا ‌‬ ‫ك فننرود آوردننند‪ ،‬مننرد ‌‬ ‫لشننكر را در تبننو ‌‬
‫يكردننند‪ ،‬آب‬ ‫هم ‌‬ ‫ي خود را از آنهننا تهي ‌‬ ‫ب آشاميدن ‌‬ ‫ه ثمود آ ‌‬ ‫قبيل ‌‬
‫ب كردننند تننا‬ ‫ه ديگهننا را نصن ‌‬ ‫ب خمير سنناخت ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫‌كشيدند و از آ ‌‬
‫ه غننذا ‌‬
‫ي‬ ‫ن دادننند ك ‌‬ ‫ن فرمننا ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫غذا بپزننند‪ ،‬رسننو ‌‬
‫ن كنننند‪،‬‬ ‫ه شننترا ‌‬ ‫ه و خميرهننا را علننوف ‌‬ ‫ن ريخت ‌‬ ‫ديگهننا را بيننرو ‌‬
‫ي رسننيدند‬ ‫ه چنناه ‌‬ ‫ل كوچانيدند تننا ب ‌‬ ‫ن مح ‌‬ ‫ن را از آ ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ل فننرود‬ ‫ن مح ‌‬ ‫ينوشننيد پس‌ در آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫كه‌ شننتر صننالح‪ ‌‬از آ ‌‬
‫ن را از ورود ب ‌‬
‫ه‬ ‫بشننا ‌‬ ‫تص اصحا ‌‬ ‫نحضننر ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫آمدننند«‪ .‬همچني ‌‬
‫ه بودننند‪ ،‬نه ‌‬
‫ي‬ ‫ي گرفتننار شنند ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل قننوم ‌‬ ‫مننناز ‌‬
‫م كه‌‬ ‫يترسنن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يفرمودننند‪» :‬در حقيقننت‪ ،‬م ‌‬ ‫يكردننند و م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه منازلشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن رسيد‪ ،‬برسد لننذا ب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫هشما مانند آنچ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن صننالح‪ ‌‬تننا به‌‬ ‫ه آثننار منندائ ‌‬ ‫وارد نشويد«‪ .‬بايد يادآور شد ك ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫حالناقه« شناخت ‌‬ ‫م »فت ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫امروز باق ‌‬
‫ن! خسسدا را بپرسسستيد‪،‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قسسو ‌‬ ‫»گفسست« صننالح‪» ‌‬ا ‌‬
‫ش را‬ ‫ي جز او نيست« صننالح‪ ‌‬قننوم ‌‬ ‫ي شما معبود ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫ه بننار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن فراخواننند‪ ،‬عبننادت ‌‬ ‫يسننبحا ‌‬ ‫ت خدا ‌‬ ‫به‌ عباد ‌‬
‫ن فهمانننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه آننننا ‌‬ ‫هاسنننت‪ ،‬او ب ‌‬ ‫ن آفريد ‌‬ ‫هخننناطر آ ‌‬ ‫ق را ب ‌‬ ‫خل ‌‬
‫ي هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه سننزاوار نيسنت‌ و جننز و ‌‬ ‫ي يگننان ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫ت جز برا ‌‬ ‫عباد ‌‬
‫ه شننود‪.‬‬ ‫ش گننرفت ‌‬ ‫ه پرسننت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت را ندارد ك ‌‬ ‫ن صلحي ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫معبود ‌‬
‫ه و عصننار ‌‬
‫ه‬ ‫ي توحيد و نفي‌ شننرك‪ ،‬خلص ن ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي! دعو ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ه خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ن‡ بننود ‌‬ ‫ه پيننامبرا ‌‬ ‫ت هم ‌‬ ‫دعو ‌‬
‫ي فرسننتاديم‪ ،‬بننا اين‌‬ ‫يفرمايد‪) :‬و همانا درهر امتي‌ پيننامبر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب كنيند(‬ ‫ه را بپرستيد و از طنناغوت ‌اجتننا ‌‬ ‫ي يگان ‌‬ ‫ه‪ :‬خدا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫پيا ‌‬
‫ش افنننزود‪» :‬در‬ ‫ه قنننوم ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ل ‪ .«36 /‬صنننالح‪ ‌‬خطنننا ‌‬ ‫»نح ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ن بين ‌‬ ‫ب پروردگارتسسا ‌‬ ‫ي شسسما از جسسان ‌‬ ‫حقيقت‪ ،‬برا ‌‬
‫ه عبار ‌‬
‫ت‬ ‫ن و آشكار‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه روش ‌‬ ‫ه‪ :‬يعني‌ معجز ‌‬ ‫ه است« بين ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫ت و خارا »اين‌‬ ‫گ سخ ‌‬ ‫ي از سن ‌‬ ‫هشتر ‌‬ ‫ن ماد ‌‬ ‫نآورد ‌‬ ‫بود از‪ :‬بيرو ‌‬
 ‫ت پس‌‬ ‫ي شماس س ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه معجز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه شترخداس ‌‬ ‫ماد ‌‬
‫ن را رها‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫ن خدا بخورد« يعن ‌‬ ‫ن را بگذاريد تا در زمي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن خننندا‪ ‬بچنننرد و هنننرچه‌‬ ‫ه در زمي ‌‬ ‫كنيننند و آزاد بگذاريننند ك ‌‬
‫تو‬ ‫ن شننتر؛ شننتر خنندا‪ ‬اسن ‌‬ ‫ت از آن ‌بخننورد زيننرا اي ‌‬ ‫خواس ‌‬
‫لو‬ ‫ه ما ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫س او را از آنچ ‌‬ ‫يباشد پ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ن را شتر خدا‪ ‬ناميد‬ ‫ك شما نيست‪ ،‬بازنداريد‪ .‬صالح‪ ‌‬آ ‌‬ ‫مل ‌‬
‫ن پنندر و‬ ‫ن داشننت ‌‬ ‫ن شتر با امر تكننويني‌ خداوننند‪ ‬بنندو ‌‬ ‫زيرا آ ‌‬
‫ه »آسسسيبي‌‬ ‫چگننون ‌‬ ‫ه او« هي ‌‬ ‫ه بننود »و ب ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ي آفرينند ‌‬ ‫مننادر ‌‬
‫ض او‬ ‫ه بننا گزننند و آزار متعننر ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫نرسسسانيد« يعن ‌‬
‫ي دردنسسسساك‌‬ ‫ه شسسسسما را عسسسسذاب ‌‬ ‫نگسسسسا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نشننننويد »ك ‌‬
‫يگيرد«‪.‬‬ ‫فروم ‌‬
‫م صالح‪ ‌‬خود از او خواسننتند تننا برايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه قو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫نق ‌‬
‫جآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه خننرو ‌‬ ‫ن آورد ك ‌‬ ‫ي بيننرو ‌‬ ‫هشتر ‌‬ ‫ي خارا‪ ،‬ماد ‌‬ ‫ه سنگ ‌‬ ‫از صخر ‌‬
‫س صننالح‪ ‌‬از آنهننا عهنندها و پيمانهننا‬ ‫ن ببينند پ ‌‬ ‫يالعي ‌‬ ‫ه رأ ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه او ايمننان‬ ‫ت كند‪ ،‬قطعا ب ‌‬ ‫ن را اجاب ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫ه اگر خواست ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫گرف ‌‬
‫ن عهنندها و پيمانهننا را سننپردند‪،‬‬ ‫ن آنهننا اي ‌‬ ‫‌خواهننند آورد و چننو ‌‬
‫ه جنبش‌ در آمنند و نن‬ ‫گب ‌‬ ‫ه سننن ‌‬ ‫ن صننخر ‌‬ ‫صالح‪ ‌‬دعننا كننرد و آ ‌‬
‫هشننتري ‌پنناك‪ ،‬تنومننند و‬ ‫ه بودننند نن ماد ‌‬ ‫ه خواسننت ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫همننا ‌‬
‫ت بود‬ ‫ي و پرهيب ‌‬ ‫ن بزرگ‌ و قو ‌‬ ‫ن آمد و چنا ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫ب از آ ‌‬ ‫يعي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه از او‬ ‫يگذشننت‪ ،‬هم ‌‬ ‫ن ديگننر م ‌‬ ‫ن از برابننر چهارپايننا ‌‬ ‫كننه ‌چننو ‌‬
‫ش ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫م و پيننروان ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫ن هنگام‪ ،‬رئي ‌‬ ‫يرميدند‪ .‬در اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫نمقرر كننرد كه‌‬ ‫ل چني ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫ه فرما ‌‬ ‫آوردند‪ .‬صالح‪ ‌‬ب ‌‬
‫ن را بنوشد و روز ديگر آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ب چاهشا ‌‬ ‫هشتر آ ‌‬ ‫ن ماد ‌‬ ‫يك‌ روز آ ‌‬
‫ه را‬ ‫ب چننا ‌‬ ‫ه او آ ‌‬ ‫ن روز ك ‌‬ ‫ه كنننند و در آ ‌‬ ‫ه اسننتفاد ‌‬ ‫ن چننا ‌‬ ‫از آب ‌آ ‌‬
‫ن شننيرآور‬ ‫ينوشيدند زيننرا چنننا ‌‬ ‫ينوشيد‪ ،‬آنها از شير وي ‌م ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدوشنيدند‪ ،‬هنر مقندار از ظروفني ‌ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن او را م ‌‬ ‫ه چنو ‌‬ ‫بنود ك ‌‬
‫ه از شننير ‌‬
‫ش‬ ‫م هم ‌‬ ‫يشنند و قننو ‌‬ ‫ن پننر م ‌‬ ‫يخواستند‪ ،‬از شير آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫يشدند‪.‬‬ ‫بم ‌‬ ‫سير و سيرا ‌‬
 ‫سُهوِلَها‬‫ن ُ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫خُذو َ‬
‫ض َتّت ِ‬ ‫عاٍد َوَبّوَأُكْم ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ن َبْعِد َ‬ ‫خَلَفاَء ِم ْ‬ ‫جَعَلُكْم ُ‬‫َواْذُكُروا ِإْذ َ‬
‫سِدي َ‬
‫ن‬ ‫ض ُمْف ِ‬
‫ل َوَل َتْعَثْوا ِفي اَْلْر ِ‬ ‫جَباَل ُبُيوًتا َفاْذُكُروا َآَلَء ا ِّ‬ ‫ن اْل ِ‬ ‫حُتو َ‬‫صوًرا َوَتْن ِ‬ ‫ُق ُ‬
‫)‪(74‬‬
‫س از قسوم‌‬ ‫ه شسسما را پ ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫هياد آوريد هنگسسام ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ي شننما را‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ي‪ :‬ح ‌‬ ‫ن گردانيد« يعن ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫عاد جانشينا ‌‬
‫م عنناد گردانينند‪ .‬يننا شننما را در آن‌‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫ن جانشنني ‌‬ ‫در زمي ‌‬
‫ي مناس سب‌‬ ‫ه شما در زمين‌ جسسا ‌‬ ‫فرمننانروا گردانينند »و ب ‌‬
‫ه از‬ ‫ي »ك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ن مستقر گردانيد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي‪ :‬شما را در آ ‌‬ ‫داد« يعن ‌‬
‫ي خسسود قصسسرها‬ ‫ن بسسرا ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ي همسسوار و نسسر ‌‬ ‫بخشسسها ‌‬
‫ت و آجر و‬ ‫ن سرزمين‪ ،‬خش ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي‪ :‬ازخاكها ‌‬ ‫يساختيد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه و بننا آن‪ ،‬كاخهنا و‬ ‫ح ساختماني‌ ديگر ساخت ‌‬ ‫ن از مصال ‌‬ ‫مانند آ ‌‬
‫يكردينند‪) .‬بننوأ(‪ :‬از مصنندر »مبنناءه«‪ ،‬عبننار ‌‬
‫ت‬ ‫قصننرها بنننا م ‌‬
‫يشننود »و از‬ ‫نم ‌‬ ‫ن سنناك ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫ه انسننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تاز‪ :‬منننزل ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫م ثمود‪،‬‬ ‫يتراشيديد« قو ‌‬ ‫ههايي ‌م ‌‬ ‫ي خود خان ‌‬ ‫هها برا ‌‬ ‫كو ‌‬
‫ي و تنومنننند بنننودن‬ ‫ت بننندن ‌‬ ‫ي از نينننرو و صنننلب ‌‬ ‫هگينننر ‌‬ ‫بنننا بهر ‌‬
‫ي خننود‬ ‫ل كوههننا بننرا ‌‬ ‫ه و در د ‌‬ ‫لهايشان‪ ،‬كوهها را تراشيد ‌‬ ‫‌هيك ‌‬
‫ي‪ :‬انتخننا ‌‬
‫ب‬ ‫ه قول ‌‬ ‫يساختند‪ .‬ب ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ههاي ‌مسكون ‌‬ ‫هها و خان ‌‬ ‫مغار ‌‬
‫ي سننكون ‌‬
‫ت‬ ‫م بننرا ‌‬ ‫ت و كوههاي ‌مستحك ‌‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن صخر ‌‬ ‫درو ‌‬
‫ه سنناختمانها و سننقفهاي‬ ‫ل بننود ك ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي آنهننا‪ ،‬ب ‌‬ ‫از سننو ‌‬
‫يشد نن از ب ‌‬
‫س‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ويرا ‌‬ ‫ن عمرشا ‌‬ ‫نآمد ‌‬ ‫ه پايا ‌‬ ‫ل از ب ‌‬ ‫‌ديگر‪ ،‬قب ‌‬
‫ه يسساد‬ ‫ي خسسدا را ب ‌‬ ‫س نعمتها ‌‬ ‫ي داشننتند »پ ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫عمر طننولن ‌‬
‫ل گذشت‌ »و‬ ‫ن قب ‌‬ ‫ت در داستا ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫آوريد« تفسير نظير اي ‌‬
‫ي‪ :‬در آن‌ بننا‬ ‫ه فسسساد بسسر نداريسسد« يعن ‌‬ ‫ن سسسر ب ‌‬ ‫در زمي ‌‬
‫ه وفساد برپا نكنيد‪.‬‬ ‫نافرماني‌ خدا و رسولش‪ ،‬فتن ‌‬

‫ن ِمْنُهصْم َأَتعَْلُمصصو َ‬
‫ن‬ ‫ن َآَمص َ‬
‫ضِعُفوا ِلَم ْ‬
‫سُت ْ‬‫نا ْ‬‫ن َقْوِمِه ِلّلِذي َ‬
‫سَتْكَبُروا ِم ْ‬ ‫نا ْ‬‫ل اّلِذي َ‬‫َقاَل اْلَم َُ‬
‫ن )‪(75‬‬ ‫سَل ِبِه ُمْؤِمُنو َ‬
‫ن َرّبِه َقاُلوا ِإّنا ِبَما ُأْر ِ‬
‫سٌل ِم ْ‬
‫حا ُمْر َ‬ ‫صاِل ً‬‫ن َ‬ ‫َأ ّ‬
‫يورزيدنسسسد‪ ،‬به‌‬ ‫ه اسسسستكبار م ‌‬ ‫م او ك ‌‬ ‫ن قسسسو ‌‬ ‫»سسسسرا ‌‬
‫مو‬ ‫ه بودنسسد« وتحت‌ سننت ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مستضعفان ‌‬
‫يدانيسسد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن قننرار داشننتند »گفتند‪ :‬آيسسا م ‌‬ ‫ف آنا ‌‬ ‫استضعا ‌‬
‫ت؟«‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ش فرستاد ‌‬ ‫ح از سوي ‌پرورگار ‌‬ ‫صال ‌‬
‫ب اسننتهزا و تمسننخر گفتننند‪» .‬اهسسل‬ ‫ن را از بننا ‌‬
‫ن سننخ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يترديسسد مسسا به‌‬ ‫ن صالح‪» ‌‬گفتند‪ :‬ب ‌‬ ‫ي‪ :‬پيروا ‌‬
‫‌ايمان« يعن ‌‬
‫ي‪ :‬ما‬‫هاست‪ ،‬مؤمنيم« يعن ‌‬ ‫ت يافت ‌‬‫ن رسال ‌‬ ‫ي بدا ‌‬ ‫هو ‌‬‫آنچ ‌‬
‫ه او‬
‫هب ‌‬‫م بلك ‌‬
‫ن ادعا دانننايي ‌‬ ‫ق و راستي‌ او در اي ‌‬ ‫ه صد ‌‬ ‫ه فقط ب ‌‬ ‫ن ‌‬
‫ع امننرش‌‬ ‫ع و مطي ‌‬ ‫ن گذشته‪ ،‬تاب ‌‬ ‫ه و از آ ‌‬
‫ن بود ‌‬‫ش مؤم ‌‬ ‫و رسالت ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫نيز هستي ‌‬

‫ن )‪(76‬‬‫سَتْكَبُروا ِإّنا ِباّلِذي َآَمْنُتْم ِبِه َكاِفُرو َ‬

‫نا ْ‬
‫َقاَل اّلِذي َ‬
‫يورزيدنسسد‪ ،‬گفتنسسد‪ :‬مسسا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه اسسستكبار م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسسسان ‌‬
‫ه رسننال ‌‬
‫ت‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬‫هايسسد« يعن ‌‬ ‫ن ايمسسان ‌آورد ‌‬ ‫ه شسسما بسسدا ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ي گفتند كه‌ معجننز ‌‬
‫ه‬ ‫ن را درحال ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫صالح‪» ‌‬كافريم« اي ‌‬
‫ن بننود ن ن پس‌‬
‫ن آنننا ‌‬
‫ت پاينندار حق‌ تعننالي‌ درميننا ‌‬ ‫آشننكار و حج ‌‬
‫ن باد‪.‬‬ ‫ت خداوند‪ ‬بر كافرا ‌‬ ‫لعن ‌‬

‫ن ُكْنتَ ِم ص َ‬
‫ن‬ ‫ح اْئِتَنا ِبَما َتِعُدَنا ِإ ْ‬‫صاِل ُ‬
‫ن َأْمِر َرّبِهْم َوَقاُلوا َيا َ‬‫عْ‬
‫عَتْوا َ‬
‫َفَعَقُروا الّناَقَة َو َ‬
‫ن )‪(77‬‬ ‫سِلي َ‬ ‫اْلمُْر َ‬
‫ن را‬ ‫يآ ‌‬ ‫يهننا ‌‬ ‫ي‪ :‬پ ‌‬ ‫ي كردنسسد« يعن ‌‬ ‫هشتر را پ ‌‬ ‫ن ماد ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه آنهننا دركشننتن‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ح كردننند‪ .‬و بننا آ ‌‬ ‫ن را ذب ‌‬ ‫بريدننند‪ ،‬يننا آ ‌‬
‫ن او را‬ ‫ك تن ‌از آنا ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫ت نداشتند بلك ‌‬ ‫هشتر مستقيما شرك ‌‬ ‫ماد ‌‬
‫ي آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ت همگ ‌‬ ‫ن كار با رضا و موافق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي از آنجا ك ‌‬ ‫ت ول ‌‬ ‫كش ‌‬
‫ه شنند »و‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن نسننب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬‫ه هم ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫ت لذا اي ‌‬ ‫م گرف ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ي‪ :‬از قبننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن پروردگار خود سسسرپيچيدند« يعن ‌‬ ‫از فرما ‌‬
‫ن ازگننردن‬ ‫هشننتر و همچنننا ‌‬ ‫ي تعننالي‌ در مننورد ماد ‌‬ ‫ن بننار ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ي استكبار و عننناد ورزيدننند »و گفتنسسد‪ :‬اي‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫‌نهاد ‌‬
‫ه مسسا وعيسسد‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن هستي‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫ح! اگر از پيامبرا ‌‬ ‫صال ‌‬
‫ن را از‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ي مسسا بيسساور« اي ‌‬ ‫ب »برا ‌‬ ‫يدهي« از عننذا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ف گفتند‪.‬‬ ‫ي( و استخفا ‌‬ ‫هطلب ‌‬ ‫ي )مبارز ‌‬ ‫ي تحد ‌‬ ‫رو ‌‬

‫ن )‪(78‬‬
‫جاِثِمي َ‬
‫حوا ِفي َداِرِهْم َ‬‫صَب ُ‬
‫جَفُة َفَأ ْ‬
‫خَذْتُهُم الّر ْ‬
‫َفَأ َ‬
‫ي زلننزل ‌‬
‫ه‬ ‫ه‪ :‬يعن ‌‬
‫ه فسسرو گرفسست« رجف ‌‬ ‫ن را رجف ‌‬ ‫س آنا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن بود‬
‫ي سخت‌ و سهمگي ‌‬ ‫هاند‪ :‬رجفه‪ ،‬فرياد ‌‬ ‫ت‪ .‬برخي‌ گفت ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ن را از جننا بركننند »و در‬ ‫ن سننخت‪ ،‬دلهايشننا ‌‬ ‫ك تكننا ‌‬
‫ه بننا ي ‌‬‫ك ‌‬
‫ن خويش‌ »از پسسا‬ ‫ي‪ :‬در شهر و سرزمي ‌‬ ‫ي خويش« يعن ‌‬ ‫سرا ‌‬
‫ه زمين‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ي خننوي ‌‬ ‫ههننا ‌‬
‫ن‪ :‬بر زانوها و چهر ‌‬ ‫در آمدند« جاثمي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ها ‌‬ ‫ت گرديدند‪ ،‬همانننند پرننند ‌‬ ‫يحرك ‌‬
‫نوب ‌‬ ‫يجا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫چسبيد ‌‬
‫يكردن‬ ‫ه‪ :‬پ ‌‬ ‫تك ‌‬‫ه اس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ي درافتد و از پا درآيد‪ .‬رواي ‌‬ ‫بر رو ‌‬
‫ب بننر‬‫ل عننذا ‌‬ ‫ه و نننزو ‌‬‫ن در روز چهارشنب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬‫هشتر از سو ‌‬ ‫‌ماد ‌‬
‫ش از‬ ‫ه ن جز صالح‪ ‌‬و پيننروان ‌‬ ‫س هم ‌‬
‫ه بود پ ‌‬ ‫ن در روز شنب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ك شدند‪.‬‬ ‫ن ن هل ‌‬ ‫ل ايما ‌‬ ‫اه ‌‬

‫حّبصصو َ‬
‫ن‬ ‫ن َل تُ ِ‬ ‫ت َلُكْم َوَلِك ْ‬ ‫ح ُ‬ ‫صْ‬
‫ساَلَة َرّبي َوَن َ‬‫عْنُهْم َوَقاَل َيا َقْوِم َلَقْد َأْبَلْغُتُكْم ِر َ‬
‫َفَتَوّلى َ‬
‫ن )‪(79‬‬ ‫حي َ‬ ‫صِ‬ ‫الّنا ِ‬
‫ه از اجننابت‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي برتافت« آ ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ح از آنا ‌‬ ‫س صال ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س شنند و درحننال ‌‬ ‫ي آنان ‌مننأيو ‌‬ ‫ت حق‌ از سو ‌‬ ‫دعو ‌‬
‫نشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بننود‪ ،‬ازسرزمي ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ن رويگردا ‌‬ ‫ه و از آنا ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫پش ‌‬
‫ل خننويش‌ به‌‬ ‫ن حقيقت‌ حننا ‌‬ ‫ت »و گفت« صالح‪ ،‌‬در بيا ‌‬ ‫رف ‌‬
‫ن پيسسسسام‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه راسسسسست ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫يقسسسسو ‌‬ ‫ن‪» :‬ا ‌‬ ‫آننننننا ‌‬
‫ي شسسما خيسسر‬ ‫م و بسسرا ‌‬ ‫ه شسسما رسسساند ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ن را دوسسسس ‌‬
‫ت‬ ‫ي شسسسما نصسسسيحتگرا ‌‬ ‫م ول ‌‬ ‫يكرد ‌‬ ‫خسسسواه ‌‬
‫ق به‌‬ ‫تح ‌‬ ‫غ رسننال ‌‬ ‫چ كوشش ني‌ در ابل ‌‬ ‫ن از هي ‌‬ ‫يداريسسد« م ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت را نپذيرفتينند و از‬ ‫ن دعننو ‌‬ ‫شما فروگذار نكردم‪ ،‬اما شما اي ‌‬
‫م گشننت‌ و اين ‌‬
‫ك‬ ‫ي بر شما لز ‌‬ ‫ب اله ‌‬ ‫س عذا ‌‬ ‫ن سر برتافتيد پ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يطلبيدينند‪ ،‬بننر شننما‬ ‫ه شننتاب ‌م ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ب كننرد ‌‬ ‫ه تكذي ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن سننخ ‌‬
‫ن‬ ‫ه صننالح‪ ‌‬اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اس ن ‌‬ ‫ن محتم ‌‬ ‫يآيد‪ .‬همچنا ‌‬ ‫فرود م ‌‬
‫نو‬ ‫ه از ايمننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت بننر آنچ ‌‬ ‫ي حسر ‌‬ ‫ن ن از رو ‌‬ ‫را بعد از مرگشا ‌‬
‫ن گفت ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ب از دسننت ‌دادننند ن ن خطننا ‌‬ ‫سننلمتي‌ از عننذا ‌‬
‫باشد‪.‬‬

‫ن )‪(80‬‬
‫ن اْلَعاَلِمي َ‬
‫حٍد ِم َ‬
‫ن َأ َ‬
‫سَبَقُكْم ِبَها ِم ْ‬
‫شَة َما َ‬
‫ح َ‬
‫ن اْلَفا ِ‬
‫طا ِإْذ َقاَل ِلَقْوِمِه َأَتْأُتو َ‬
‫َوُلو ً‬
‫ت‪ .‬لننوط‪ ‬فرزننند‬ ‫ه رسننال ‌‬ ‫م »لسسوط را« ب ‌‬ ‫»و« فرسننتادي ‌‬
‫ه بننا عمننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ه ابننراهيم‪ ‌‬بننود ك ‌‬ ‫ن فرزننند آزر‪ ،‬بننرادزاد ‌‬ ‫هارا ‌‬
 ‫تالمقنندس‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ه سننرزمي ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ن عننرا ‌‬ ‫ابننراهيم‪ ‌‬از سننرزمي ‌‬
‫ي اهننالي‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ي عننزوجل‌ او را ب ‌‬ ‫س خنندا ‌‬ ‫ت كننرد‪ ،‬سننپ ‌‬ ‫‌هجننر ‌‬
‫ه رسننالت‌‬ ‫تالمقدس‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫م »سدوم« در نزديك ‌‬ ‫هنا ‌‬‫يب ‌‬ ‫شهر ‌‬
‫ت‪ :‬آيسسا آن‌‬ ‫م خسسود گف ‌‬ ‫ه قسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »هنگسسام ‌‬ ‫بننرانگيخ ‌‬
‫ن خصننلت‌ بسننيار‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬
‫يشويد« يعن ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ه را مرتك ‌‬ ‫فاحش ‌‬
‫يباشنند »كه‌‬ ‫ل لننواط م ‌‬ ‫ه فع ‌‬ ‫ت را ك ‌‬ ‫ت ناشايس ن ‌‬ ‫ت و سننخ ‌‬ ‫زش ‌‬
‫ي نگرفتسسه‬ ‫ن بر شما پيشسس ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫س از جهانيا ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ن را مننرتكب‌ نگردينند ‌‬
‫ه‬ ‫ل از شننما آ ‌‬ ‫ي قب ‌‬ ‫ي‪ :‬احنند ‌‬
‫ت؟« يعن ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫ي از‬
‫ن هيچ‌ امننت ‌‬ ‫ن در ميننا ‌‬ ‫ل از آنننا ‌‬ ‫ل لننواط‪ ،‬قب ‌‬ ‫ت؟ زيرا فع ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ع نبود‪.‬‬‫تها شاي ‌‬ ‫ام ‌‬

‫ن )‪(81‬‬ ‫سِرُفو َ‬ ‫ساِء َبْل َأْنُتْم َقْوٌم ُم ْ‬

‫ن الّن َ‬‫ن ُدو ِ‬‫شْهَوًة ِم ْ‬ ‫جاَل َ‬ ‫ن الّر َ‬ ‫ِإّنُكْم َلَتْأُتو َ‬
‫ن با مسسردا ‌‬
‫ن‬ ‫ي زنا ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫ي شهوت‪ ،‬ب ‌‬ ‫»همانا شما از رو ‌‬
‫ه خداوند متعا ‌‬
‫ل‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي‪ :‬شما‪ ،‬همسران ‌‬ ‫يآميزيد« يعن ‌‬ ‫در م ‌‬
‫ي آميزش ‌آمنناد ‌‬
‫ه‬ ‫ت برا ‌‬ ‫ب فطر ‌‬ ‫هحس ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن آفريد ‌‬ ‫برايتا ‌‬
‫ه جايگننا ‌‬
‫ه‬ ‫ت را دارننند و فقننط آنانننند ك ‌‬ ‫ت مقارب ‌‬ ‫ه و صلحي ‌‬ ‫بود ‌‬
‫يباشننند‪ ،‬فروگذاشننته‌‬ ‫يم ‌‬ ‫تجوي ‌‬ ‫ع لذ ‌‬ ‫ت و موض ‌‬ ‫ن شهو ‌‬ ‫برآورد ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ل ناشايسنت ‌‬ ‫يآورينند‪ ،‬فع ‌‬ ‫ن رو م ‌‬ ‫ل لواط بنا منردا ‌‬ ‫ه فع ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ه و جننز‬ ‫م نداشننت ‌‬ ‫ت سننال ‌‬ ‫ل و فطننر ‌‬ ‫هنندفي‌ سننازگار بننا عق ‌‬
‫ن ندارينند پس‌ شننما در‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫چ منظننور ديگننر ‌‬ ‫تراني ‌هي ‌‬ ‫شهو ‌‬
‫ه صننرفا‬ ‫ي هستيد ك ‌‬ ‫ل زشت‪ ،‬همانند چهارپايان ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫ارتكا ‌‬
‫يجهند »بلكه ‌شسسما‬ ‫تراني‌ بر همديگر فروم ‌‬ ‫ه شهو ‌‬ ‫ه انگيز ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل شننما‬ ‫ن فع ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ف و تجسساوز كاريسسد« ك ‌‬ ‫ي مسسسر ‌‬ ‫قسسوم ‌‬
‫ن فعل ‌‬
‫ي‬ ‫مخداوند‪ ‬اسننت‌ زيننرا اي ‌‬ ‫ت و خشنن ‌‬ ‫ب لعن ‌‬ ‫مسننتوج ‌‬
‫م هي ‌‬
‫چ‬ ‫ت مسننتقي ‌‬ ‫م و فطننر ‌‬ ‫ل سننلي ‌‬ ‫ه بننا عق ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت انحننراف ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ي فطننرت‪،‬‬ ‫ن از مقتضننا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ج بود ‌‬ ‫ت خار ‌‬ ‫ي ندارد و عل ‌‬ ‫سازگار ‌‬
‫ل بشننر ‌‬
‫ي‬ ‫ج شنندن ‌لواطكننار از حنند اعتنندا ‌‬ ‫ف و خننار ‌‬ ‫اسننرا ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫م فع ‌‬
‫ل‬ ‫ن در انجننا ‌‬ ‫ي دوت ‌‬ ‫ه‪ :‬گننواه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ه بننرآ ‌‬ ‫م ابوحنيف ‌‬ ‫اما ‌‬
‫ه از مكان ‌‬
‫ي‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ت لواطكار اي ‌‬ ‫ت و مجازا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫لواط كاف ‌‬
 ‫ل گردد‬ ‫گ دنبا ‌‬ ‫ب سن ‌‬ ‫س با پرتا ‌‬ ‫ه سپ ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن افگند ‌‬ ‫هپايي ‌‬‫عب ‌‬ ‫مرتف ‌‬
‫ه حد‪.‬‬‫ن جزا تعزير است‌ ن ‌‬ ‫ن شد و اي ‌‬ ‫م لوط چني ‌‬ ‫ه با قو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ه‪:‬‬ ‫ل( برآنننند ك ‌‬ ‫نحنب ‌‬ ‫اما جمهور فقها )مالك‪ ،‬شافعي‌ و احمنندب ‌‬
‫ه تعزيننر و حنند لننواط‪ ،‬رج ‌‬
‫م‬ ‫تن ‌‬
‫ت لننواط‪ ،‬حنند اسنن ‌‬ ‫مجننازا ‌‬
‫ه شننخص‌‬ ‫گ آنهاسننت‪ ،‬خننوا ‌‬ ‫ل تا مننر ‌‬ ‫ل و مفعو ‌‬ ‫)سنگسار( فاع ‌‬
‫ن‪ .‬در يك‌‬ ‫ه غيننر محص ن ‌‬ ‫ندار( باشنند‪ ،‬خننوا ‌‬ ‫ن )ز ‌‬
‫لواطكار محص ‌‬
‫تديگننر از شننافعي‪ :‬حنند لننواط مانننند حنند زنننا اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫رواي ‌‬
‫يشود‪ ،‬در غيرآن‪،‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ن بود‪ ،‬رج ‌‬ ‫بنابراين‪ ،‬اگر لواطكار محص ‌‬
‫ه پشت ‌)دبننر(‬ ‫ن از را ‌‬ ‫ت با زنا ‌‬ ‫يشود‪ .‬مقارب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ق زد ‌‬‫صد شل ‌‬
‫ع علما حرا ‌‬
‫م‬ ‫ه اجما ‌‬ ‫يشود‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه »لواط صغري« ناميد ‌‬ ‫نيز ك ‌‬
‫ت‪.‬‬‫اس ‌‬

‫ن)‬‫طّهُرو َ‬ ‫ن قَْرَيِتُكْم ِإّنُهْم ُأَناسٌ َيَت َ‬

‫جوُهْم ِم ْ‬ ‫خِر ُ‬
‫ن َقاُلوا َأ ْ‬‫ب َقْوِمِه ِإّل َأ ْ‬ ‫جَوا َ‬‫ن َ‬ ‫َوَما َكا َ‬
‫‪(82‬‬
‫ن اين‌‬ ‫مكرد ‌‬ ‫م او« دربرابر انكننار و محكننو ‌‬ ‫ب قو ‌‬ ‫ي جوا ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫ه گفتنسسد‪ :‬آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن نبسسود ك ‌‬ ‫ي لننوط‪» ‬جز اي ‌‬ ‫ل از سو ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ن بيسسسرون‬ ‫ش را »از شسسسهرتا ‌‬ ‫ي‪ :‬لنننوط و پينننروان ‌‬ ‫را« يعن ‌‬
‫ن مسسردم ‌‬
‫ي‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ي استهزا افزودند‪» :‬هرآين ‌‬ ‫‌كنيد« و از رو ‌‬
‫ي‬ ‫ل لننواط تننبر ‌‬ ‫ن در عم ‌‬ ‫ه از افتنناد ‌‬ ‫ب هسسستند« ك ‌‬ ‫ه طل ‌‬ ‫منز ‌‬
‫يطلبننند بنننابراين‪ ،‬نبايند بنا مننا در شنهر مننا‬ ‫ه و پناكي‌ م ‌‬ ‫جست ‌‬
‫خ اسننتهزا آلودشننان‪ ،‬هي ‌‬
‫چ‬ ‫ن پاس ن ‌‬ ‫ه باشننند‪ .‬اي ‌‬ ‫ت داشننت ‌‬ ‫سننكون ‌‬
‫ب اين‌‬ ‫ه پاسنخ‌ مناسن ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫ه نصيحت ‌لوط‪ ‬نداش ‌‬ ‫يب ‌‬‫ارتباط ‌‬
‫ي اطنناع ‌‬
‫ت‬ ‫ه و از فرمننان ‌و ‌‬ ‫ق كننرد ‌‬ ‫ي را تصنندي ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ه نبو ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫ي آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫يدادند ول ‌‬ ‫خ مساعد م ‌‬ ‫ي پاس ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه خواست ‌‬ ‫يكردند و ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬
‫ي پليننند و فطرتهنننا ‌‬ ‫سهنننا ‌‬ ‫ه از نف ‌‬ ‫ت را ك ‌‬ ‫ن پاسنننخ ‌زشننن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫لدادننند‪ ،‬عجبننا از اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي تحوي ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن برخاست ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫واژگون ‌‬
‫كو‬ ‫ه پننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يگويد‪ :‬بايد كسننان ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه! منطق ‌‬ ‫ق واژگون ‌‬ ‫منط ‌‬
‫ن در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن و ناپاكننا ‌‬ ‫ن روننند تننا پلينندا ‌‬ ‫پرهيزكارند‪ ،‬از شهر بيرو ‌‬
‫نو‬ ‫ت در هننر زمننا ‌‬ ‫ق؛ منطق‌ جنناهلي ‌‬ ‫ن منط ‌‬ ‫ي بمانننند؟! اي ‌‬ ‫بنناق ‌‬
‫يكني ‌‬
‫م‬ ‫ه در عصر حاضننر نيننز مشنناهده ‌م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫مكان ‌‬
‫هسنننر‬
‫ن و پرهيزكننناران‪ ،‬در طنننرد و تبعيننند ب ‌‬
‫كه‌ اغلب‌ پاكنننا ‌‬
‫يبرند‪.‬‬
‫م ‌‬

‫ن )‪(83‬‬
‫ن اْلَغاِبِري َ‬
‫ت ِم َ‬‫جْيَناُه َوَأْهَلُه ِإّل اْمَرَأَتُه َكاَن ْ‬
‫َفَأْن َ‬
‫ه در‬‫هك ‌‬‫نگننا ‌‬‫ت داديسسم« آ ‌‬ ‫ه او رانجا ‌‬ ‫ل خان ‌‬ ‫س او و اه ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫م شننهر »سنندوم« فننرود‬ ‫ب ما بر مننرد ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه شب ‌‬ ‫صبحگا ‌‬
‫م »مگسسر‬ ‫‪1‬‬
‫نآوردي ‌‬ ‫ن شهر بيرو ‌‬ ‫ش را از آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫آمد‪ ،‬لوط و خانواد ‌‬
‫ن لننوط‪ ‬را از اهلش‌ اسننتثنا كننرد‬ ‫يز ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫ش را« ح ‌‬ ‫زن ‌‬
‫ن جهت‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ه بننود »كسسه« ب ‌‬‫ن نينناورد ‌‬ ‫زيرا او به ‌لوط‪ ‬ايما ‌‬
‫يو‬‫ب خداوند ‌‬ ‫يماندگان ‌ بود« در عذا ‌‬ ‫ن لوط‪» ‬از باق ‌‬ ‫ز ‌‬
‫ه نابودشنندگان‬ ‫ه او نيننز در زمننر ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ق تعننالي‌ اي ‌‬ ‫مح ‌‬ ‫حك ‌‬
‫‌باشد‪.‬‬

‫ن )‪(84‬‬ ‫جِرِمي َ‬‫عاِقَبُة اْلُم ْ‬

‫ن َ‬ ‫ف َكا َ‬
‫ظْر َكْي َ‬
‫طًرا َفاْن ُ‬
‫عَلْيِهْم َم َ‬
‫طْرَنا َ‬
‫َوَأْم َ‬
‫ن بارش ن ‌‬
‫ي‬ ‫ي بارانيديم« غيراز آ ‌‬ ‫ن بارش ‌‬ ‫»و بر سر آنا ‌‬
‫ل پخت ‌‬
‫ه‬ ‫ه ايننن ‌بننارش‪ ،‬همانننا بننارش‌ گ ‌‬ ‫ي بودند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن عاد ‌‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫جاَرًة ِم ص ْ‬
‫ن‬ ‫حَ‬
‫عَلْيَها ِ‬ ‫ه‪َ ﴿ :‬وَأْم َ‬
‫طْرَنا َ‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن بود چنا ‌‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫گشد ‌‬ ‫سن ‌‬
‫ه آخسسر كسسار‬ ‫س بنگسسر ك ‌‬ ‫ت‪» .‬پ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫جيٍل﴾ »هود ‪ «82 /‬آمد ‌‬ ‫سّ‬ ‫ِ‬
‫ه بود!«‪.‬‬ ‫ن »چگون ‌‬ ‫ي‪ :‬كافرا ‌‬ ‫مجرمان« يعن ‌‬

‫غْيُرُه َقْد جَصصاَءْتُكمْ‬

‫ن ِإَلٍه َ‬
‫ل َما َلُكْم ِم ْ‬‫عُبُدوا ا َّ‬ ‫شَعْيًبا َقاَل َيا َقْوِم ا ْ‬
‫خاُهْم ُ‬ ‫ن َأ َ‬‫َوِإَلى َمْدَي َ‬
‫سصُدوا‬ ‫شصَياَءُهْم َوَل ُتْف ِ‬
‫سوا الّناسَ َأ ْ‬ ‫خ ُ‬‫ن َوَل َتْب َ‬ ‫ن َرّبُكْم َفَأْوُفوا اْلَكْيَل َواْلِميَزا َ‬ ‫َبّيَنٌة ِم ْ‬
‫ن )‪(85‬‬ ‫ن ُكْنُتْم ُمْؤِمِني َ‬‫خْيٌر َلُكْم ِإ ْ‬
‫حَها َذِلُكْم َ‬‫لِ‬ ‫صَ‬ ‫ض َبْعَد ِإ ْ‬‫ِفي اَْلْر ِ‬
‫ن سوره‪ ،‬بعد از‬ ‫ي انبيا‡ در اي ‌‬ ‫ن از داستانها ‌‬ ‫ن داستا ‌‬ ‫ن پنجمي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪:‬‬
‫ح و لوط‡ اس ‌‬ ‫ي نوح‪ ،‬هود‪ ،‬صال ‌‬ ‫داستانها ‌‬
‫ب را‬ ‫ن شسسسعي ‌‬ ‫م مسسسدين‪ ،‬برادرشسسسا ‌‬ ‫ي قسسسو ‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ي از‬ ‫م مننندين‪ ،‬پينننامبر ‌‬ ‫ي منننرد ‌‬ ‫هسنننو ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫فرسسستاديم« يعن ‌‬
‫م‪ .‬شننعيب‪ ‌‬ن ن پيننامبر‬ ‫ه شعيب‪ ‌‬بود فرستادي ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫خودشا ‌‬
‫ن كننريم‌‬ ‫ي در قرآ ‌‬ ‫ت و از و ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ي عر ‌‬ ‫ن ن از انبيا ‌‬ ‫ش مدي ‌‬ ‫قوم ‌‬

‫ه اس ‌‬
‫ت‬ ‫ت ‪ 83‬نن ‪ ( 77‬آمد ‌‬
‫ه هود ) آيا ‌‬
‫ن در سور ‌‬
‫ن داستا ‌‬
‫ل اي ‌‬
‫تفصي ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫ت ن ن يننازده‌ بننار‬ ‫ههاي ‌اعراف‪ ،‬هود‪ ،‬شعراء و عنكبو ‌‬ ‫ن در سور ‌‬
‫ل از حضننر ‌‬
‫ت‬ ‫هپيننامبري‪ ،‬قب ‌‬ ‫يب ‌‬‫تو ‌‬ ‫ت و بعث ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ينناد شنند ‌‬
‫هسننبب‌‬ ‫ينامننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ب انبيننا‡ م ‌‬ ‫موسي‪ ‌‬بننود‪ .‬علمننا او را خطي ‌‬
‫غ كرد‪.‬‬ ‫ه قومش‌ ابل ‌‬ ‫ي رسا ب ‌‬ ‫ش را با حجت ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ه او دعو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ع در‬ ‫ك »معننان« واق ‌‬ ‫ه شهر »مدين«‪ ،‬نننزدي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫يادآور م ‌‬
‫م بننر‬ ‫نه ‌‬ ‫ه حجاز قرار دارد و مدي ‌‬ ‫ن بر سر را ‌‬ ‫ق ارد ‌‬ ‫بشر ‌‬ ‫جنو ‌‬
‫ت‪ :‬اي‌‬ ‫يشننود »گف ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ن اطل ‌‬ ‫م بر شهرشا ‌‬ ‫نوه ‌‬ ‫ه مدي ‌‬ ‫قبيل ‌‬
‫چ معبسسود ‌‬
‫ي‬ ‫ي شسسما هي ‌‬ ‫ن! خدا رابپرستيد‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫قو ‌‬
‫هقننومش‌ كه‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن نكت ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫جز او نيست« شعيب‪ ‌‬با يادآور ‌‬
‫س طبعننا‬ ‫تپ ‌‬ ‫م او هسننتند و او يكي‌ از خننود آنهاس ن ‌‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫يباشد‪ ،‬آنها را‬ ‫نم ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫ه صلحشا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫تدار چيزي ‌اس ‌‬ ‫دوس ‌‬
‫ش خداوننند‪ ‬دعننوت ‌كننرد سننپس‌ آنهننا را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي پرسننت ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت هم ‌‬
‫ه‬ ‫س دعننننو ‌‬ ‫ه در رأ ‌‬ ‫هپرسننننتي‌ ك ‌‬ ‫ي و يگان ‌‬ ‫هشناسنننن ‌‬ ‫يگان ‌‬
‫ه پرسننت ‌‬
‫ش‬ ‫ن پننندار را ك ‌‬ ‫ن داد و اي ‌‬ ‫پيامبران‡ قرار دارد‪ ،‬فرما ‌‬
‫ل و نننابود‬ ‫ه را بنناط ‌‬ ‫ن حق‌ باشد‪ ،‬رد كرد و هم ‌‬ ‫ي از بتانشا ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ي شسسما از جسسان ‌‬
‫ب‬ ‫ه خوانننند »در حقيقسست‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫شننند ‌‬
‫ي آشننكار‬ ‫ها ‌‬ ‫ي‪ :‬معجننز ‌‬ ‫ي روشسسن« يعن ‌‬ ‫ن برهان ‌‬ ‫پرورگارتا ‌‬
‫ه شننعيب‪‌‬‬ ‫ه معجننز ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن نكرد ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫ه است« ول ‌‬ ‫»آمد ‌‬
‫ه هننر پيننامبري‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ل بننر آ ‌‬ ‫ن خننود دلي ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫ه بننود پ ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ن شننود و چ ‌‬
‫ه‬ ‫ي بيننا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه معجننز ‌‬ ‫ه اسننت‪ ،‬چ ‌‬ ‫ي داشننت ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫‌معجننز ‌‬
‫ه قننومش‌ از جنب ‌‬
‫ه‬ ‫م شننعيب‪ ‌‬بننود ب ‌‬ ‫ن پيننا ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫نشننود‪ .‬آر ‌‬
‫هترين‌‬ ‫ي عمنند ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫ه عملي‌ نيننز‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي آن‪ ،‬امننا او از جنب ‌‬ ‫اعتقنناد ‌‬
‫س پيمسسان ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪» :‬پ ‌‬ ‫ت و گف ‌‬ ‫ت گذاش ‌‬ ‫ن انگش ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ف عمل ‌‬ ‫انحرا ‌‬
‫ه خريدار يا فروشنننده‪ ،‬بننا‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬‫و ترازو را تمام ‌نهيد« يعن ‌‬
‫ه غيننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي ناقص‪ ،‬كننم ‌ندهينند و ب ‌‬ ‫ه يا عيار ‌‬ ‫ن پيمان ‌‬ ‫هكار گرفت ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي مورد معامله‪،‬‬ ‫ن در اشيا ‌‬ ‫ن و افزود ‌‬ ‫ي ديگر كاست ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫از شيو ‌‬
‫م شننعيب‪‌‬‬ ‫ي! قننو ‌‬ ‫ن نپردازينند‪ .‬آر ‌‬ ‫ي از ديگننرا ‌‬ ‫قخننور ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي پيمننان ‌‬
‫ه‬ ‫يدادند ول ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه و ترازو انجا ‌‬ ‫ت خود را با پيمان ‌‬ ‫معامل ‌‬
‫يكاسننتند »و‬ ‫ب حننق ‌م ‌‬ ‫ه و از حق‌ صاح ‌‬ ‫م ننهاد ‌‬ ‫و ترازو را تما ‌‬
‫س‪ :‬عبننار ‌‬
‫ت‬ ‫ص ندهيسسد« بخ ‌‬ ‫ن را ناق ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫م اشيا ‌‬ ‫به‌ مرد ‌‬
 ‫مكننردن‌‬ ‫ن كال‪ ،‬يا بننا ك ‌‬‫ن يا با معيوب ‌ساخت ‌‬ ‫ص وآ ‌‬
‫ت از‪ :‬نق ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يگيننرد‬
‫مم ‌‬ ‫ي انجننا ‌‬‫ي و نيرنگباز ‌‬ ‫ه تردستي‪ ،‬فريبكار ‌‬ ‫از آن‪ ،‬يا ب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫م به ‌نارواسنن ‌‬ ‫ل مرد ‌‬ ‫ن اموا ‌‬
‫ي خورد ‌‬ ‫ل معنا ‌‬‫ه اينها شام ‌‬ ‫و هم ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬‫م شنننعيب‪ ‌‬از هنننر چينننز ‌‬ ‫هانننند‪ :‬قنننو ‌‬‫ي گفت ‌‬ ‫بعضننن ‌‬
‫ق گمنننرك ‌‬
‫ي‬ ‫يشننند‪ ،‬عنننوارض‌ و حقنننو ‌‬ ‫ن وارد م ‌‬ ‫بازارهايشنننا ‌‬
‫ي اسنننت‌ »ودر‬ ‫ن معن ‌‬‫ي نننناظر بنننر اي ‌‬ ‫يگرفتنننند و نهي‌ اله ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن فساد نكنيد« تفسير نظيننر اين‌‬ ‫حآ ‌‬ ‫س از اصل ‌‬ ‫نپ ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ت »اين« رهنمودهننا »برايتسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه )‪ (56‬گذشنن ‌‬ ‫عبارت‪ ،‬در آي ‌‬
‫ت »اگر بسساور داريسسد« سننخنم‌‬ ‫بهتر است« در دنيا و آخر ‌‬
‫را‪.‬‬

‫ن ِبصِه َوَتْبُغوَنَهصصا‬‫ن َآَم َ‬‫ل َم ْ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫ن َ‬ ‫عْ‬ ‫ن َ‬

‫صّدو َ‬ ‫ن َوَت ُ‬ ‫عُدو َ‬ ‫ط ُتو ِ‬ ‫صَرا ٍ‬ ‫َوَل َتْقُعُدوا ِبُكّل ِ‬
‫ن )‪(86‬‬ ‫سِدي َ‬
‫عاِقَبُة اْلُمْف ِ‬ ‫ن َ‬ ‫ف َكا َ‬ ‫ظُروا َكْي َ‬ ‫ل َفَكّثَرُكْم َواْن ُ‬ ‫جا َواْذُكُروا ِإْذ ُكْنُتْم َقِلي ً‬ ‫عَو ً‬ ‫ِ‬
‫م را‬ ‫ه بترسانيد« منننرد ‌‬ ‫ي ننشينيد ك ‌‬ ‫»و بر سر هر راه ‌‬
‫م شننعيب‪ ‌‬بننر سننر‬ ‫ه‪ :‬قو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن‪ .‬نقل ‌اس ‌‬ ‫ه و آزارتا ‌‬ ‫از شكنج ‌‬
‫ينشسنننتند و‬ ‫يشننند‪ ،‬م ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي منته ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه خنننان ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ههنننايي‌ ك ‌‬ ‫را ‌‬
‫بو‬ ‫ي را داشننتند‪ ،‬از عننذا ‌‬ ‫هنننزد و ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه قصنند رفت ‌‬ ‫كساني‌ را ك ‌‬
‫ي اسنت‌ كننذا ‌‬
‫ب‬ ‫يگفتند‪ :‬او شخصن ‌‬ ‫ه وم ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ش بي ‌‬ ‫ب خوي ‌‬ ‫عقا ‌‬
‫ه او ايمسسان‬ ‫هب ‌‬ ‫لننذا نننزد او نروينند »و« تننا »كس سي‌ را ك ‌‬
‫ن از‬ ‫ه الله بازداريد« مراد از بازداشت ‌‬ ‫ه است‪ ،‬از را ‌‬ ‫‌آورد ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه شننعيب‪ ‌‬اس ن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م از رسننيد ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ه الله‪ ،‬بازداشت ‌‬ ‫را ‌‬
‫ه دين ‌و‬ ‫ن بر سر را ‌‬ ‫ن از نشست ‌‬ ‫هاند‪ :‬مراد؛ نهي‌ آنا ‌‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫بعض ‌‬
‫ن را دارننند‪ ،‬ن ‌‬
‫ه‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه قصنند رفت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن كسنناني‌ اسن ‌‬ ‫بازداشننت ‌‬
‫ت لفظ‪ ،‬مراد نيسنن ‌‬
‫ت‬ ‫س حقيق ‌‬ ‫هها پ ‌‬ ‫ن حقيقي‌ بر سررا ‌‬ ‫نشست ‌‬
‫هخنندا‪‬‬ ‫ي را ‌‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ي نجوييد« يعن ‌‬ ‫ن راه‪ ،‬كج ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫مب ‌‬
‫ه‬ ‫ي مننرد ‌‬ ‫ن را بننرا ‌‬ ‫ي نجويينند و آ ‌‬ ‫ي و ناهنجار ‌‬ ‫كجي‪ ،‬ناهموار ‌‬
‫ه يادآوريسسد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ن وصف ‌معرفي‌ نكنيد »و هنگام ‌‬ ‫اي ‌‬
‫س شسسما را بسسسيار‬ ‫ك بوديد« از نظر تعننداد »پ ‌‬ ‫شما اند ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫ي در معن ‌‬ ‫ل‪ .‬بعضنن ‌‬ ‫ق توالنند و تناسنن ‌‬ ‫گردانيسسد« از طننري ‌‬
‫ي شننما را تننوانگر‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هاند‪ :‬شننما فقيننر بودينند‪ ،‬امننا ح ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫م كسسار فسسسادكاران« از‬ ‫ه فرجسسا ‌‬ ‫گردانينند »و بنگريسسد ك ‌‬
‫ح و هننود و صننالح‌ و لننوط‡‬ ‫م نننو ‌‬
‫ن قننو ‌‬
‫ه؛ چننو ‌‬
‫ي گذشننت ‌‬ ‫امتهننا ‌‬
‫ي عزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ت؟« مگر جز اين‌ بود ك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه بود ‌‬‫»چگون ‌‬
‫ي محنو‬
‫ه هسنت ‌‬ ‫ن را از عرصن ‌‬ ‫ن كنرد و آثنار وجودشنا ‌‬ ‫هلكشنا ‌‬
‫گردانيد؟!‬

‫حّتصصى‬‫صصِبُروا َ‬
‫طاِئَفٌة َلْم ُيْؤِمُنوا َفا ْ‬
‫ت ِبِه َو َ‬
‫سْل ُ‬‫طاِئَفٌة ِمْنُكْم َآَمُنوا ِباّلِذي ُأْر ِ‬ ‫ن َ‬ ‫ن َكا َ‬ ‫َوِإ ْ‬
‫ن )‪(87‬‬ ‫حاِكِمي َ‬‫خْيُر اْل َ‬ ‫ل َبْيَنَنا َوُهَو َ‬‫حُكَم ا ُّ‬ ‫َي ْ‬
‫ن فرسسستاد ‌‬
‫ه‬ ‫ه من‌ بسسدا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ي از شما ب ‌‬ ‫»و اگر گروه ‌‬
‫ن نياوردنسسد‬ ‫ي ديگر ايما ‌‬ ‫ه و گروه ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫م ايما ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ي‪ :‬انتظننار بكشننيد »تسسا خداونسسد در‬ ‫پس‌ صبر كنيسسد« يعن ‌‬
‫مكننسسدگا ‌‬
‫ن‬ ‫ه او بهسسترين‌ حك ‌‬ ‫م كنسسد‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن مسسا حك ‌‬ ‫ميسسا ‌‬
‫ي است ‌و‬ ‫ل مبتن ‌‬ ‫ق و عد ‌‬ ‫ي او‪ ،‬بر ح ‌‬ ‫م و داور ‌‬ ‫است« زيرا حك ‌‬
‫ي! حك ‌‬
‫م‬ ‫م كننند‪ .‬آر ‌‬ ‫م خويش‌ سننت ‌‬ ‫ه او در حك ‌‬ ‫يرود ك ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫بي ‌‬
‫ن دو خص نم‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ن دو گروه‪ ،‬مانند حك ‌‬ ‫خداوند‪ ‬درميا ‌‬
‫يسازد‪.‬‬ ‫ن پيروز م ‌‬ ‫ن را بر مبطل ‌‬ ‫ه محقا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ت‪ :‬يعن ‌‬ ‫اس ‌‬
‫هاند تننا‬ ‫ه صبر بر آزار كفار مأمور گرديد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن آيه‪ ،‬مؤمنا ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ن گرداند‪.‬‬ ‫ل پيروزشا ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬

‫ك ِم ْ‬
‫ن‬ ‫ن َآَمُنوا َمَع َ‬
‫ب َواّلِذي َ‬‫شَعْي ُ‬
‫ك َيا ُ‬‫جّن َ‬‫خِر َ‬
‫ن َقْوِمِه َلُن ْ‬
‫سَتْكَبُروا ِم ْ‬‫نا ْ‬ ‫ل اّلِذي َ‬
‫َقاَل اْلَم َُ‬
‫ن )‪(88‬‬ ‫ن ِفي ِمّلِتَنا َقاَل َأَوَلْو ُكّنا َكاِرِهي َ‬‫َقْرَيِتَنا َأْو َلَتُعوُد ّ‬
‫ي‪:‬‬‫ه بودنسسد« يعن ‌‬ ‫ه اسسستكبار ورزيسسد ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ن قسسوم ‌‬ ‫»سرا ‌‬
‫ن »گفتند‪:‬‬ ‫ن سركش‪ ،‬مسننتكبر و كافرشننا ‌‬ ‫ف و بزرگا ‌‬ ‫اشرا ‌‬
‫ه بسسا تسسو‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن تسسو و كسسسان ‌‬ ‫يگمسسا ‌‬ ‫ب! يسسا ب ‌‬ ‫ي شعي ‌‬ ‫ا ‌‬
‫يكنيم‪ ،‬يا‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫هاند‪ ،‬از شهر خودما ‌‬ ‫نآورد ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ن مسننتكبر‬ ‫ن گننونه‪ ،‬آن ‌سننرا ‌‬ ‫ش مسسا برگرديسسد« بنندي ‌‬ ‫به‌ كي ‌‬
‫ه از‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫ت حق‌ اكتفننا نكننرد ‌‬ ‫ن و انكار دعننو ‌‬ ‫ك ايما ‌‬ ‫ه تر ‌‬ ‫فقط ب ‌‬
‫ي و تجاوز‪ ،‬پا را از‬ ‫ي سركشي‪ ،‬سبكسري‪ ،‬غرور‪ ،‬ناسپاس ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ش و مؤمنننا ‌‬ ‫ن حنند فراتننر گذاشننتند وپيننامبر خننوي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي از نظننر آنهننا‪،‬‬ ‫ن از شننهر نيننز تهدينند كردننند‪ .‬يعن ‌‬ ‫نكننرد ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫ش رو‬ ‫ه بيشننتر در پي ‌‬ ‫ش ننناگزير دو را ‌‬ ‫شننعيب‪ ‌‬و همراهننان ‌‬
‫ش بنناط ‌‬
‫ل‬ ‫ه كي ‌‬ ‫ن از شهر و يا بازگش نت‌ ب ‌‬ ‫ندارند‪ :‬يا بيرون ‌شد ‌‬
‫ي اگسسر دلمسسان‬ ‫ن »گفسست« شننعيب‪» ‌‬حسست ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫كفننر ‌‬
‫يگردانينند‪،‬‬‫ش بنناز م ‌‬ ‫ش خوي ‌‬ ‫ه كي ‌‬ ‫ي‪ :‬آيا ما را ب ‌‬ ‫‌نخواهد؟« يعن ‌‬
‫م؟‬ ‫ه باشنني ‌‬ ‫ت داشت ‌‬ ‫ت و نفر ‌‬ ‫ن كراه ‌‬ ‫ت به ‌آ ‌‬‫هرچند ما از بازگش ‌‬
‫يكنيد‪ ،‬هرچننند مننا‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪ :‬آيا از شهر بيرونما ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫يا معن ‌‬
‫ن حقي‌‬ ‫م؟ قطعننا شننما چني ‌‬ ‫ن نباشنني ‌‬ ‫ن از آ ‌‬‫ن شد ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫خواها ‌‬
‫ن كنينند كه‌‬ ‫ي مجبورمننا ‌‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫نداريد و براي ‌شما روا نيس ‌‬
‫يكه ‌زيننر فشننار و اجبننار‬ ‫يخواهنند زيننرا كسن ‌‬ ‫ن را نم ‌‬‫نآ ‌‬ ‫دلمننا ‌‬
‫ه مننوافقت ‌‬
‫ش‬ ‫ه باشنند‪ ،‬ن ‌‬ ‫ي نداشننت ‌‬ ‫قرار گيننرد و از خننود اختيننار ‌‬
‫ن ديگننري‪،‬‬ ‫ه آيي ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه بازگشننت ‌‬ ‫يآينند و ن ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ت به ‌حسا ‌‬ ‫موافق ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ت حقيقي‌ تلقي‌ م ‌‬ ‫بازگش ‌‬

‫ن َلَنصا‬ ‫ل ِمْنَها َوَما َيُكصو ُ‬ ‫جاَنا ا ُّ‬ ‫عْدَنا ِفي ِمّلِتُكْم َبْعَد ِإذْ َن ّ‬ ‫ن ُ‬
‫ل َكِذًبا ِإ ْ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫َقدِ اْفَتَرْيَنا َ‬
‫ل ص َتَوّكْلَنصصا‬
‫عَلصصى ا ِّ‬
‫عْلًمصصا َ‬ ‫يٍء ِ‬ ‫ش ْ‬‫سَع َرّبَنا ُكّل َ‬ ‫ل َرّبَنا َو ِ‬ ‫شاَء ا ُّ‬ ‫ن َي َ‬‫ن َنُعوَد ِفيَها ِإّل َأ ْ‬ ‫َأ ْ‬
‫ن )‪(89‬‬ ‫حي َ‬‫خْيُر اْلَفاِت ِ‬‫ت َ‬ ‫ق َوَأْن َ‬‫حّ‬ ‫ن َقْوِمَنا ِباْل َ‬ ‫ح َبْيَنَنا َوَبْي َ‬‫َرّبَنا اْفَت ْ‬
‫ه خسسدا مسسا را از آ ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫»در حقيقسست‪ ،‬اگسسر بعسسد از آ ‌‬
‫ه شننننرك ‌اسننننت‌‬ ‫ن شسسسما« ك ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ت بخشسسسيد‪ ،‬ب ‌‬ ‫نجسسسا ‌‬
‫هايم« زينننرا شنننرك‪،‬‬ ‫غ بسسست ‌‬ ‫ه خسسدا درو ‌‬ ‫»برگرديسسم‪ ،‬ب ‌‬
‫ت جننز‬ ‫ه كائنننا ‌‬ ‫نرو ك ‌‬ ‫ي سننبحان ‌اسننت‪ ،‬ازآ ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫غبست ‌‬ ‫درو ‌‬
‫ه همانننا اللننه‪ ‬اسننت‪،‬‬ ‫هك ‌‬ ‫ي يگننان ‌‬ ‫آفرينندگار‪ ،‬منندبر و معبننود ‌‬
‫ن شننري ‌‬
‫ك‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫س هر ك ‌‬ ‫ي ندارد پ ‌‬ ‫آفريدگار ديگر ‌‬
‫ي نقص ‌الوهي ‌‬
‫ت‬ ‫ه و مدع ‌‬ ‫غ بست ‌‬ ‫ه او درو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫قايل ‌شود‪ ،‬ب ‌‬
‫ه خنندا مننا را از‬ ‫نك ‌‬ ‫ه‪) :‬بعد از آ ‌‬ ‫ت‪ .‬جمل ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي شد ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫و ربوبي ‌‬
‫ه جننرم ‌بازگشن ‌‬
‫ت‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ت بخشيد( مفينند اي ‌‬ ‫ن نجا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يو ‌‬
‫ي‬ ‫ق بننرا ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م كسي‌ اس ‌‬ ‫ه كفر‪ ،‬بزرگتر از جر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مؤم ‌‬
‫ه بعنند‬ ‫يك ‌‬ ‫ه است‌ زيننرا كسن ‌‬ ‫ل كافر بود ‌‬ ‫ه و در اص ‌‬ ‫ن نشد ‌‬ ‫روش ‌‬
‫تتر‬ ‫ي سننخ ‌‬ ‫ي بزرگتر و الحاد ‌‬ ‫يشود‪ ،‬در كفر ‌‬ ‫ن مرتد م ‌‬ ‫از ايما ‌‬
‫هاند »و هرگز‬ ‫ل كافر بود ‌‬ ‫ه در اص ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي فرورفت ‌‬ ‫از كفر كسان ‌‬
‫هه ‌‬
‫م‬ ‫تون ‌‬ ‫ت نيسن ‌‬ ‫ي ما درسن ‌‬ ‫ي‪ :‬هرگز برا ‌‬ ‫ما را نسزد« يعن ‌‬
 ‫ه هيچ‌‬ ‫ن بسسازگرديم« ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫همننند اس ن ‌‬ ‫ي و قاعد ‌‬ ‫اصول ‌‬
‫ن نجننات‬ ‫ه خداوننند‪ ‬مننا را از آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫حالي‌ از احننوال‪ ،‬بعنند از آ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه الله‪ ،‬پروردگار ما بخواهسسد« يعن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‌بخشيد »مگر آ ‌‬
‫ه مننا به‌‬ ‫ه باشنند ك ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ت خداوننند‪ ‬چني ‌‬ ‫ه در مشنني ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مگر آ ‌‬
‫ه ن اعم ‌از خير و شر ن‬ ‫ت هم ‌‬ ‫م زيرا امور كائنا ‌‬ ‫يگردي ‌‬ ‫كفر برم ‌‬
‫ي دان ‌‬
‫ش‬ ‫ت »پرورگسسار مسسا از رو ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت او وابست ‌‬ ‫ه مشي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه همه‌‬ ‫يب ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ي‪ :‬عل ‌‬ ‫ي احسسساطه ‌دارد« يعن ‌‬ ‫بسسسر هسسسر چيسسسز ‌‬
‫يهنناي ‌‬
‫ي‬ ‫ه دگرگون ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫يداند ك ‌‬ ‫س او م ‌‬ ‫ه دارد پ ‌‬ ‫ت احاط ‌‬ ‫موجودا ‌‬
‫يدهننند »بسسر خسسدا تسسوك ‌‬
‫ل‬ ‫يم ‌‬ ‫ش رو ‌‬ ‫ل بنننندگان ‌‬ ‫بنننر احنننوا ‌‬
‫ه مننا‬ ‫نك ‌‬ ‫م در اي ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ه و اعتماد كننرد ‌‬ ‫هايم« فقط بر او تكي ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن مننا و كفننر و اه ‌‬
‫ل‬ ‫م بنندارد‪ ،‬ميننا ‌‬ ‫تقد ‌‬ ‫ن پايدار و ثاب ‌‬ ‫را بر ايما ‌‬
‫ش را بننر مننا تمننا ‌‬
‫م‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ل ايجنناد كننند‪ ،‬نعم ‌‬ ‫ع و حننائ ‌‬ ‫ن مننان ‌‬‫آ ‌‬
‫هدارد‬ ‫ش نگ ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ه عصم ‌‬ ‫ب خود در پنا ‌‬ ‫گرداند و ما را از عذا ‌‬
‫هراسستي‌‬ ‫م مسسا ب ‌‬ ‫ن قسو ‌‬ ‫ن مسا و ميسسا ‌‬ ‫»پروردگسارا! ميسسا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هكنندگاني« يعن ‌‬ ‫ن فيصسسل ‌‬ ‫ه تسسو بهسستري ‌‬ ‫ه كن‪ ،‬ك ‌‬ ‫فيصل ‌‬
‫ي كننن‪،‬‬ ‫م و داور ‌‬ ‫ي حك ‌‬ ‫ق و راسننت ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫م ما ب ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ن ما و ميا ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ل‪ .‬گننويي ‌ايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل بنناط ‌‬ ‫ق بننر اه ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫بننا پيننروز سنناخت ‌‬
‫ن شدند‪.‬‬ ‫ب بر كافرا ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫خواستار فرود آمد ‌‬

‫ن )‪(90‬‬‫سُرو َ‬‫خا ِ‬
‫شَعْيًبا ِإّنُكْم ِإًذا َل َ‬
‫ن اّتَبْعُتْم ُ‬
‫ن َقْوِمِه َلِئ ِ‬
‫ن َكَفُروا ِم ْ‬‫ل اّلِذي َ‬
‫َوَقاَل اْلَم َُ‬
‫ه يسسارا ‌‬
‫ن‬ ‫ه كافر بودند‪ ،‬ب ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ي از قوم ‌‬ ‫ن اشراف ‌‬ ‫»و آ ‌‬
‫ي‪ :‬اگنننر به‌‬ ‫ب پيروي ‌كنيد« يعن ‌‬ ‫خود گفتند‪ :‬اگر از شعي ‌‬
‫ن را فروگذارينننند »در اين‌‬ ‫ن خودتننننا ‌‬ ‫ي در آيينننند و دي ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ن؛‬
‫ن از زيانكننار شنند ‌‬ ‫صورت ‌قطعسسا زيانكاريسسد« مرادشننا ‌‬
‫م داد ‌‬
‫ن‬ ‫ب تمننا ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ن كننردن ‌ب ‌‬ ‫ت‪ .‬يا مراد‪ :‬زيننا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫هلك ‌‬
‫ن بننا‬
‫سآ ‌‬‫ه بر اسا ‌‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫يا ‌‬‫مفروش ‌‬ ‫كك ‌‬ ‫ن و تر ‌‬ ‫ه و وز ‌‬ ‫پيمان ‌‬
‫يكردند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫مردم ‌معامل ‌‬

‫ن )‪(91‬‬
‫جاِثِمي َ‬
‫حوا ِفي َداِرِهْم َ‬
‫صَب ُ‬
‫جَفُة َفَأ ْ‬
‫خَذْتُهُم الّر ْ‬
‫َفَأ َ‬
‫ن را فسسرو گرفسست«‬ ‫ه »آنسسا ‌‬ ‫ي‪ :‬زلننزل ‌‬‫س رجفسسه« يعن ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫س در‬ ‫ب بننود »پ ‌‬
‫گ مرگبننار عننذا ‌‬ ‫هاند‪ :‬رجفننه‪ ،‬بننان ‌‬
‫ي گفت ‌‬
‫بعض ‌‬
‫ح كردنسسد«‬ ‫ه صب ‌‬ ‫ه زانو درافتاد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي خويش‪ ،‬مرد ‌‬ ‫سرا ‌‬
‫ن عبننارت‪ ،‬در داسننتا ‌‬
‫ن‬ ‫و كامل از پا درآمدند‪ .‬تفسير نظيننر اي ‌‬
‫صالح‪ ‌‬گذش ‌‬
‫ت‪.‬‬

‫ن)‬ ‫خاسِصِري َ‬‫شَعْيًبا َكاُنوا ُهصُم اْل َ‬ ‫ن َكّذُبوا ُ‬ ‫ن َلْم َيْغَنْوا ِفيَها اّلِذي َ‬‫شَعْيًبا َكَأ ْ‬
‫ن َكّذُبوا ُ‬‫اّلِذي َ‬
‫‪(92‬‬
‫ه بودنسسد‪ ،‬گسسويي‌‬ ‫ب كسسرد ‌‬ ‫ب را تكسسذي ‌‬ ‫ه شعي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هانسسد« يعن ‌‬ ‫ن سسساكن ‌نبود ‌‬ ‫ن سسسرزمي ‌‬ ‫خود هرگز در آ ‌‬
‫ل عننذاب‪،‬‬ ‫ن ديار بعد از نزو ‌‬ ‫ن شدند و آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن ريش ‌‬ ‫م چنا ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن سننكونت‌‬ ‫ي قبل در آ ‌‬ ‫ه گويي‌ كس ‌‬ ‫ي شد ك ‌‬ ‫ب و خال ‌‬ ‫چنان ‌خرا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ت باالمكان« آ ‌‬ ‫يگويند‪» :‬غني ‌‬ ‫ت‪ .‬اعراب ‌م ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫نداشت ‌‬
‫ب كنندگان ‌شعيب‪ ،‬خسسود‬ ‫ت گزينند »تكذي ‌‬ ‫ي اقام ‌‬ ‫در مكان ‌‬
‫ش را‬ ‫ك خننوي ‌‬ ‫ه خننود و مننايمل ‌‬ ‫ن بودنسسد« ك ‌‬ ‫ن زيانكسسارا ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ف مسننتكبر‬ ‫ه اشننرا ‌‬ ‫ه نبننود ك ‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫ك باختننند‪ .‬يعن ‌‬ ‫ه پا ‌‬ ‫هم ‌‬
‫س پندارشننان‪ ،‬آن ‌زيننان‪ ،‬نصنني ‌‬
‫ب‬ ‫يكردند زيننرا بننر عك ‌‬ ‫ادعا م ‌‬
‫ه خننود‬ ‫مب ‌‬ ‫ن در فرجا ‌‬ ‫ن زيا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه شعيب‪ ‌‬نگرديد بلك ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن پيوس ‌‬ ‫ن وموافقانشا ‌‬ ‫آنا ‌‬

‫سصصى‬
‫ف َآ َ‬
‫ت َلُكصْم َفَكْيص َ‬
‫ح ُ‬‫صص ْ‬
‫ت َرّبصصي َوَن َ‬‫ساَل ِ‬ ‫عْنُهْم َوَقاَل َيا َقْوِم َلَقْد َأْبَلْغُتُكْم ِر َ‬
‫َفَتَوّلى َ‬
‫ن )‪(93‬‬ ‫عَلى َقْوٍم َكاِفِري َ‬
‫َ‬
‫ي‪ :‬شننعيب‪ ‌‬چننون‌‬ ‫ي برتسسافت« يعن ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫»پسسس‪ ،‬از آنسسا ‌‬
‫ي برتننافت‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه كننرد‪ ،‬از آنننا ‌‬ ‫ن مشاهد ‌‬ ‫ب را بر آنا ‌‬ ‫ل عذا ‌‬ ‫نزو ‌‬
‫ه پيامهسسساي‬ ‫يك ‌‬ ‫ه راسسسست ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قسسسو ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫»و گف ‌‬
‫ي شسسسما‬ ‫م و بسسسرا ‌‬ ‫ه شسسسما رسسسساند ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫‌پروردگسسسار ‌‬
‫م كسسافر«‬ ‫ه بسسر قسسو ‌‬ ‫ي كسسردم‪ ،‬ديگسسر چگسسون ‌‬ ‫خيرخسسواه ‌‬
‫ه بننر كفننر و متمننرد از اجنناب ‌‬
‫ت‬ ‫يفشننارند ‌‬ ‫ي سننبحان‪ ،‬پا ‌‬ ‫هخدا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫غو‬ ‫ن دري ‌‬ ‫ه! هرگننز بننر آنننا ‌‬ ‫م؟« ن ‌‬ ‫ه بخسسور ‌‬ ‫ت حق‌ »اندو ‌‬ ‫دعننو ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يخور ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫اندو ‌‬
 ‫ض صّراِء َلَعّلُه صْم‬
‫سصصاِء َوال ّ‬
‫خ صْذَنا َأْهَلَهصصا ِباْلَبْأ َ‬
‫ي ِإّل َأ َ‬
‫ن َنِب ص ّ‬
‫س صْلَنا ِفصصي َقْرَي صٍة ِم ص ْ‬
‫َوَمصصا َأْر َ‬
‫ن )‪(94‬‬ ‫عو َ‬ ‫ضّر ُ‬‫َي ّ‬
‫ن »را‬ ‫چ شسسسسهري‪ ،‬پيسسسسامبري« از پينننننامبرا ‌‬ ‫»و در هي ‌‬
‫ه او را‬ ‫م آن ‌شننهر و منطق ‌‬ ‫ن مننرد ‌‬ ‫ه بعنند از آ ‌‬ ‫نفرستاديم« ك ‌‬
‫ه بأسسساء«‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه باشند »مگر آ ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫تكذي ‌‬
‫ج و منننرض‌‬ ‫ي‪ :‬رن ‌‬ ‫ي و فقنننر »و ضسسسراء« يعن ‌‬ ‫ي‪ :‬سنننخت ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي‪:‬‬‫ي درآينسسد« يعن ‌‬ ‫ه زار ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م تسسا باشسسد ك ‌‬ ‫»گرفتار كردي ‌‬
‫ي در آينننند و در ننننتيجه‪،‬‬ ‫ي و خاكسنننار ‌‬ ‫ه زار ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫بنننرا ‌‬
‫ب پيامبران‡ را فروگذارند‪.‬‬ ‫استكبار و تكذي ‌‬

‫ضصّراُء‬ ‫س َآَباَءَنصصا ال ّ‬
‫عَفصْوا َوَقصصاُلوا َقصْد َمص ّ‬‫حّتصصى َ‬ ‫سصَنَة َ‬ ‫ح َ‬
‫سصّيَئِة اْل َ‬‫ن ال ّ‬ ‫ُثصمّ َبصّدْلَنا َمَكصصا َ‬
‫ن )‪(95‬‬ ‫شُعُرو َ‬ ‫خْذَناُهْم َبْغَتًة َوُهْم َل َي ْ‬ ‫سّراُء َفَأ َ‬ ‫َوال ّ‬
‫ق به‌‬ ‫ن شهرها و مناط ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫»سپس« بعد از گرفتاركرد ‌‬
‫نو‬ ‫تگرفت ‌‬ ‫م عنننبر ‌‬ ‫يو منننرض‌ و عننند ‌‬ ‫ل بننند‪ ،‬تنگدسنننت ‌‬ ‫احنننوا ‌‬
‫ت غننرور و اسننتكبار‪،‬‬ ‫ت و سكرا ‌‬ ‫ب غفل ‌‬ ‫ن آنها از خوا ‌‬ ‫بيدارشد ‌‬
‫ن از‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي بدي« ا ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫ه و »ب ‌‬ ‫ن ساخت ‌‬ ‫ع را دگرگو ‌‬ ‫وض ‌‬
‫ي را قسسرار داديسسم«‬ ‫م؛ »نيك ‌‬ ‫ه بودي ‌‬ ‫تها رسانيد ‌‬ ‫بلها و محن ‌‬
‫يو‬ ‫ي‪ ،‬ايمن ‌‬ ‫ن در خيننر‪ ،‬فننراوان ‌‬ ‫ه بننر اثننر آ ‌‬ ‫به‌ قصد امتحننان‪ ،‬ك ‌‬
‫ه شسسدند« در جمعيت‌‬ ‫ه انبو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش قرار گرفتند »تا آ ‌‬ ‫گشاي ‌‬
‫ن مسسا را هم‌‬ ‫ش »و گفتند‪ :‬پسسدرا ‌‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ل و مكن ‌‬ ‫و درمننا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يرسسسيده ‌اسسست« يعن ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ج و راح ‌‬ ‫ه رن ‌‬ ‫نگسسون ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ي و بعننندا از‬ ‫ج‪ ،‬فقنننر و بيمنننار ‌‬ ‫ه منننا از رن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫قطعنننا آنچ ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن رخننداد ‌‬ ‫ت رسيد‪ ،‬همننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬گشايش ‌و نعم ‌‬ ‫فراوان ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ن گذشت ‌‬ ‫ن نيز همانند آ ‌‬ ‫ن و نياكانما ‌‬ ‫ل از ما بر پدرا ‌‬ ‫قب ‌‬
‫يهننا ‌‬
‫ي‬ ‫ه‪ :‬رخدادها و دگرگون ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫مرادشا ‌‬
‫ش روزگننار و‬ ‫ج و راحت‪ ،‬گرد ‌‬ ‫ي و رن ‌‬ ‫ل بر سختي‌ وآسان ‌‬ ‫مشتم ‌‬
‫ه يكسنا ‌‬
‫ن‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ن و آينندگا ‌‬ ‫ه در پيشنينيا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت زمنان ‌‬ ‫عاد ‌‬
‫ي بننوده‪،‬‬ ‫ن و زننندگ ‌‬ ‫يباشنند و تننا زمننا ‌‬ ‫هوم ‌‬ ‫ي بود ‌‬ ‫ي و سار ‌‬ ‫جار ‌‬
‫هو‬ ‫ب مؤاخننذ ‌‬ ‫ن از بننا ‌‬ ‫س قطعا اي ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م بود ‌‬ ‫ته ‌‬ ‫نتحول ‌‬ ‫اي ‌‬
 ‫ن ابتل و امتحا ‌‬
‫ن‬ ‫ه عنوا ‌‬ ‫ل ورفتار ما و ب ‌‬ ‫ت در برابر اعما ‌‬ ‫مجازا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ما نيس ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ق نكردننند ك ‌‬ ‫ه آنهننا تصنندي ‌‬ ‫ه نگرشني‌ بننود ك ‌‬ ‫ن نحننو ‌‬ ‫با چني ‌‬
‫ي آنهننا و‬ ‫ف ابتل ‌‬ ‫ن بننا هنند ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫روينندادها از جننانب ‌خنندا ‌‬
‫ه حننال‌‬ ‫ت‪ .‬البت ‌‬ ‫هاسن ‌‬ ‫ن بود ‌‬ ‫مشا ‌‬ ‫م و ست ‌‬ ‫ن در برابر ظل ‌‬ ‫مجازاتشا ‌‬
‫يو‬ ‫ه در راحننت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ل مؤمنننان ‌‬ ‫ف حننا ‌‬ ‫ن بننرخل ‌‬ ‫ن مكننذبا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫نكه‌‬ ‫يكنند چنننا ‌‬ ‫ج و ناخوشي‌ صبر م ‌‬ ‫ه و بر رن ‌‬ ‫نعمت ‌شكر كرد ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫م آمد ‌‬ ‫ي و مسننل ‌‬ ‫تبخننار ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ي را بننراو‬ ‫چ حكم ‌‬ ‫ل هي ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن؛ خنندا ‌‬ ‫»شگفتا بر كننار مننؤم ‌‬
‫ش خيننر اس نت‌ زيننرا‬ ‫م بننراي ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكند‪ ،‬مگر اي ‌‬ ‫اجرا نم ‌‬
‫ن به‌‬ ‫يكننند و اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي برسد؛ صبر پيش ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ج وسخت ‌‬ ‫ه او رن ‌‬ ‫اگر ب ‌‬
‫ي برسند؛ شنكر‬ ‫يا ‌‬ ‫ي و راحنت ‌‬ ‫ه او خوشن ‌‬ ‫ت و اگنر ب ‌‬ ‫خينر اوسن ‌‬
‫ن در حننديث‌‬ ‫ه خيننر اوسننت«‪ .‬همچني ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫يگننزارد و اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫جو‬ ‫ي رن ‌‬ ‫ه مبتل ‌‬ ‫ن پيوسننت ‌‬ ‫ت‪» :‬مننؤم ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ي آمنند ‌‬ ‫فديگر ‌‬ ‫شننري ‌‬
‫ن آينند‪ ،‬امننا مث ‌‬
‫ل‬ ‫ك و صفا بيننرو ‌‬ ‫ه از گناهانش ‌پا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت تا آ ‌‬ ‫بلس ‌‬
‫ش او را‬ ‫يداننند صنناحب ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ل خر اسننت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن مث ‌‬ ‫منافق‪ ،‬همچو ‌‬
‫ه رهننا كننرده‌‬ ‫هخنناطر چ ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫ه بست ‌‬ ‫هخاطر چ ‌‬ ‫در كجا و ب ‌‬
‫است«‪.‬‬
‫هدنبننال‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه فروگرفسستيم« يعن ‌‬ ‫ن را بناگسسا ‌‬ ‫س آنسسا ‌‬ ‫»سسسپ ‌‬
‫چ تنننأخير و‬ ‫ي هي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هآننننا ‌‬ ‫ن را گفتنننند‪ ،‬بناگا ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫م‪ .‬در حدي ‌‬ ‫ب كردي ‌‬ ‫مهلتي‌ گرفتار عذا ‌‬
‫ف للكننافر‪ :‬مننرگ‌‬ ‫ه أس ن ‌‬ ‫ن و أخننذ ‌‬ ‫ه للمؤم ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ت الفجأ ‌‬ ‫»مو ‌‬
‫ي‬
‫ي بننرا ‌‬ ‫فبار ‌‬ ‫ن تأس ن ‌‬ ‫ن و فروگرفت ‌‬ ‫ي براي ‌مؤم ‌‬ ‫ناگهاني‪ ،‬رحمت ‌‬
‫يكه‌‬ ‫ه فروگرفننتيم ‌»درحسسال ‌‬ ‫ن را بناگا ‌‬ ‫ي! آنا ‌‬ ‫كافر است«‪ .‬آر ‌‬
‫ي و اصننل انتظننار‬ ‫ن ناگهننان ‌‬ ‫ن فروگننرفت ‌‬ ‫يخبر بودند« از اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬‫ب بار ‌‬ ‫ن از جان ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫ه فروگرفت ‌‬ ‫ن نحو ‌‬ ‫ن رانداشتند‪ .‬اي ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫وقو ‌‬
‫ق تعال ‌‬
‫ي‬ ‫هح ‌‬ ‫ن است‪ ،‬چ ‌‬ ‫بشا ‌‬ ‫ن برعذا ‌‬ ‫ي افزود ‌‬ ‫تعالي‪ ،‬خود برا ‌‬
‫ه در رنج‌ و سننختي ‌بودننند بلكه‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي فرو نگرف ‌‬ ‫ن را درحال ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه در‬ ‫ش سنناخت‌ ك ‌‬ ‫ب خوي ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫ن را گرفتار سرپنج ‌‬ ‫درحالي‌ آنا ‌‬
‫نگننون ‌‬
‫ه‬ ‫ه قننرار داشننتند تننا اي ‌‬
‫ش و رفا ‌‬
‫ت و راحتي‌ و گشاي ‌‬‫نعم ‌‬
‫كتر گرداند‪.‬‬ ‫تتر و هولنا ‌‬ ‫ن را سخ ‌‬ ‫بشا ‌‬
‫ن؛ عذا ‌‬
‫گرفتارساخت ‌‬

‫سَماِء َواَْلْر ِ‬
‫ض‬ ‫ن ال ّ‬‫ت ِم َ‬ ‫عَلْيِهْم َبَرَكا ٍ‬‫حَنا َ‬ ‫ن َأْهَل اْلُقَرى َآَمُنوا َواّتَقْوا َلَفَت ْ‬ ‫َوَلْو َأ ّ‬
‫ن )‪(96‬‬ ‫سُبو َ‬ ‫خْذَناُهْم ِبَما َكاُنوا َيْك ِ‬ ‫ن َكّذُبوا َفَأ َ‬ ‫َوَلِك ْ‬
‫ن خننننويش‌ را‬ ‫ه پيننننامبرا ‌‬ ‫ن شسسسهرها« ك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫»و اگسسسر اه ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫هبودنسسسد« ب ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫م »ايمسسسا ‌‬ ‫ن فرسنننتادي ‌‬ ‫هسويشنننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي بننر‬ ‫ه بودنسسد« از پافشننار ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن‪» :‬و پرهيزگار ‌‬ ‫پيامبرا ‌‬
‫يگشتند‬ ‫ه مرتكب‌ م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يهاي ‌‬ ‫يها و پليد ‌‬ ‫كفر و اصرار بر زشت ‌‬
‫نو‬ ‫ي از آسسسسسسما ‌‬ ‫ن بركسسسسسات ‌‬ ‫»قطعسسسسسا بسسسسسر آنسسسسسا ‌‬
‫ت و بركننا ‌‬
‫ت‬ ‫ن خيننرا ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫يگشسسوديم« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫م چنننا ‌‬ ‫يسنناختي ‌‬ ‫م و ميسننر م ‌‬ ‫ن را فننراه ‌‬ ‫ن و زمي ‌‬ ‫آسننما ‌‬
‫يشننود‪ .‬مننراد از خيننر‬ ‫هم ‌‬ ‫ن گشننود ‌‬ ‫ه بننا بننازكرد ‌‬ ‫ي بسننت ‌‬ ‫درهننا ‌‬
‫يها و ساير بركا ‌‬
‫ت‬ ‫ن‪ :‬رستن ‌‬ ‫ن و مراد از خير زمي ‌‬ ‫ن‪ :‬بارا ‌‬ ‫آسما ‌‬
‫م اقتصننادي‪،‬‬ ‫ه سال ‌‬ ‫ه رفا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ناس ‌‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه شننريعت‌ اللننه‪ ‬در دسننترس‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي و پايبننند ‌‬ ‫ن و تقننو ‌‬ ‫با ايما ‌‬
‫ب كردنسسد« آيننا ‌‬
‫ت‬ ‫ن شهرها »تكذي ‌‬ ‫ت »وليكن« اهالي‌ آ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه تقننو ‌‬
‫ي‬ ‫ن آوردننند و ن ‌‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫ن رو‪ ،‬ن ‌‬ ‫ن مننا را‪ ،‬از اي ‌‬ ‫و پيننامبرا ‌‬
‫يكردنسسد«‬ ‫هم ‌‬ ‫ب »آنچ ‌‬ ‫ن را به« سب ‌‬ ‫س آنا ‌‬ ‫ه كردند »پ ‌‬ ‫پيش ‌‬
‫ب و بل‪.‬‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫ه و كفر »فروگرفتيم« ب ‌‬ ‫از گنا ‌‬

‫ن )‪(97‬‬ ‫سَنا َبَياًتا َوُهْم َناِئُمو َ‬

‫ن َيْأِتَيُهْم َبْأ ُ‬
‫ن َأْهُل اْلُقَرى َأ ْ‬ ‫َأَفَأِم َ‬
‫هاند از‬ ‫ن آنها »ايمن‌ شد ‌‬ ‫ي‪ :‬كافرا ‌‬ ‫ل شهرها« يعن ‌‬ ‫»آيا اه ‌‬
‫ب فرو‬ ‫ه خوا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه س درحالي‌ ك ‌‬ ‫ب ما شبانگا ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن شننهرهاي ‌‬
‫ي‬ ‫ن برسسسد؟« مننراد؛ سنناكنا ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫هاند سس ب ‌‬ ‫رفت ‌‬
‫ت‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن رف ‌‬ ‫ه قبل ذكرشننا ‌‬ ‫ناننند ك ‌‬ ‫ن عنناد و ثمننود و مدي ‌‬ ‫چننو ‌‬
‫ن اسننت‪،‬‬ ‫لآ ‌‬‫ه و منناحو ‌‬ ‫يديگر‪ :‬مراد از »قري«‪ ،‬شهر مك ‌‬ ‫قول ‌‬
‫يكردند‪.‬‬ ‫بم ‌‬ ‫ل خداص را تكذي ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ن رو ك ‌‬ ‫از آ ‌‬

‫ن )‪(98‬‬
‫حى َوُهْم َيْلَعُبو َ‬
‫ضً‬
‫سَنا ُ‬
‫ن َيْأِتَيُهْم َبْأ ُ‬
‫ن َأْهُل اْلُقَرى َأ ْ‬
‫َأَوَأِم َ‬
‫ه عسسذاب‌ مسسا‬ ‫نك ‌‬ ‫هاند از اي ‌‬ ‫ن شسسد ‌‬ ‫ل شسسهرها ايم ‌‬ ‫»يا اه ‌‬
‫يدرخشنند و‬ ‫بم ‌‬ ‫ه آفتا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ن در رسد« آ ‌‬ ‫ه آنا ‌‬
‫نيمروز ب ‌‬
‫ي‪ :‬در‬‫ي سسسرگرمند« يعن ‌‬ ‫هبسساز ‌‬ ‫هب ‌‬‫يك ‌‬ ‫يآينند »درحال ‌‬ ‫بال م ‌‬
‫ن در‬‫ي برايشا ‌‬‫ها ‌‬ ‫چ فايد ‌‬
‫ه هي ‌‬ ‫ي هستند ك ‌‬ ‫ل امور ‌‬ ‫ه مشغو ‌‬ ‫يك ‌‬
‫حال ‌‬
‫يماند؟‬ ‫يم ‌‬ ‫ه باز ‌‬ ‫بر ندارد لذا بيشتر ب ‌‬
‫ن )‪(99‬‬ ‫سُرو َ‬
‫خا ِ‬ ‫ل ِإّل اْلَقْوُم اْل َ‬‫ن َمْكَر ا ِّ‬‫ل َيْأَم ُ‬
‫ل َف َ‬
‫َأَفَأِمُنوا َمْكَر ا ِّ‬
‫ن انديشننيد ‌‬
‫ه‬ ‫ه برايشننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬از عننذاب ‌‬ ‫»آيا از مكرالله« يعن ‌‬
‫هاند؟« ب ‌‬
‫ه‬ ‫يخبرننند »ايمن‌ شسسد ‌‬ ‫ه از آن ‌ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت ن در حننال ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن بننا‬
‫ي آنننا ‌‬
‫ج او بننرا ‌‬ ‫ي ديگر‪ :‬مكننر خنندا در اينجننا‪ ،‬اسننتدرا ‌‬ ‫قول ‌‬
‫ل؛‬‫ن حا ‌‬ ‫ن بر همي ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫ي و فروگذاشت ‌‬ ‫ت و سلمت ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫بخشيد ‌‬
‫ه جسسز گسسروه‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت »با آ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ن ناگهان ‌‬ ‫س فروگرفت ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ي خود را از مكر خسسدا‬ ‫ه همانا كافرانند »كس ‌‬ ‫زيانكار« ك ‌‬
‫يداند«‪.‬‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ايم ‌‬

‫صصْبَناُهْم ِبصُذُنوِبِهْم‬
‫شصصاُء َأ َ‬
‫ن َلصْو َن َ‬
‫ن َبْعصِد َأْهِلَهصصا َأ ْ‬ ‫ض ِم ْ‬‫ن اَْلْر َ‬ ‫ن َيِرُثو َ‬ ‫َأَوَلْم َيْهِد ِلّلِذي َ‬
‫ن )‪(100‬‬ ‫سَمُعو َ‬ ‫عَلى ُقُلوِبِهْم َفُهْم َل َي ْ‬ ‫طَبُع َ‬ ‫َوَن ْ‬
‫ك سسساكنان‌‬ ‫س از هل ‌‬ ‫ن را پ ‌‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫»آيا برا ‌‬
‫ه اگسسر‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫ن نشسسد ‌‬ ‫يبرنسسد‪ ،‬روشسس ‌‬ ‫ثم ‌‬ ‫ه ار ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه كيفسسسسر گناهانشسسسسان‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م آنسسسسا ‌‬ ‫يخواسسسسستي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫يكرديننم‪ ،‬همننا ‌‬ ‫يرسسسانديم« و نابودشننان ‌م ‌‬ ‫م ‌‬
‫م؟ »و بسسسر‬ ‫ن را ننننابود كنننردي ‌‬ ‫ن سنننرزمي ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن قبل ‌‬ ‫سننناكنا ‌‬
‫ع‪ :‬مهننر‬ ‫م تا ديگر نشسسنوند« طب ‌‬ ‫ينهي ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ن طب ‌‬ ‫دلهايشا ‌‬
‫ه هيچ‌ چيننز ب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ي اسننت ‌ب ‌‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ن و قف ‌‬ ‫نهاد ‌‬
‫ن بننر‬ ‫هسننبب‌ مهننر نهنناد ‌‬ ‫ي‪ :‬آنهننا ب ‌‬ ‫ن نفننوذ نكننند‪ .‬يعن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫اننندرو ‌‬
‫مو‬ ‫ه پنننندها‪ ،‬حجتهنننا و بي ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫ن گشنننت ‌‬ ‫دلهايشنننان‪ ،‬چننننا ‌‬
‫ت گرفتننار‬ ‫يشنوند لننذا حقيق ‌‬ ‫ي را نم ‌‬ ‫ن اله ‌‬ ‫ي پيامبرا ‌‬ ‫هشدارها ‌‬
‫ح خننود‬ ‫ي و وضو ‌‬ ‫ف روشن ‌‬ ‫ب ن با وص ‌‬ ‫گ عذا ‌‬ ‫ه چن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫نو‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫ن امر غافلند ك ‌‬ ‫يشود و از اي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن برآنها روش ‌‬
‫ي وجود ندارد‪.‬‬ ‫ه فرق ‌‬ ‫چگون ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫پيشينيانشا ‌‬
 ‫ت َفَمصصا َكصصاُنوا‬ ‫سصُلُهْم ِباْلَبّيَنصصا ِ‬‫جصصاَءْتُهْم ُر ُ‬ ‫ن َأْنَباِئَهصصا َوَلَقصْد َ‬ ‫ك ِم ْ‬ ‫عَلْي َ‬
‫ص َ‬‫ك اْلُقَرى َنُق ّ‬ ‫ِتْل َ‬
‫ن )‪(101‬‬ ‫ب اْلَكاِفِري َ‬ ‫عَلى ُقُلو ِ‬ ‫ل َ‬ ‫طَبُع ا ُّ‬ ‫ك َي ْ‬ ‫ن َقْبُل َكَذِل َ‬‫ِلُيْؤِمُنوا ِبَما َكّذُبوا ِم ْ‬
‫ه قبل ذكنننر آنهنننا رفت‌ و نابودشنننان‌‬ ‫ن شسسهرها را« ك ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫م نننوح‪ ،‬هننود‪ ،‬صننالح‪،‬‬ ‫ي اقننوا ‌‬ ‫ت از‪ :‬شننهرها ‌‬ ‫ه عبار ‌‬ ‫ساختيم‪ ،‬ك ‌‬
‫نرا بر تسسو«‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي از خبرها ‌‬ ‫لوط و شعيب‡ بودند‪» ،‬برخ ‌‬
‫ي ديگننري‌‬ ‫ي آنها خبرها ‌‬ ‫يكنيم« ول ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي محمدص »حكاي ‌‬ ‫ا ‌‬
‫م »در حقيقت‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ت نكننرد ‌‬ ‫ن را بر تو حكاي ‌‬ ‫ه ما آ ‌‬ ‫م دارند ك ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ن برايشان ‌آوردنسسد‪ ،‬امسسا‬ ‫ت روش ‌‬ ‫ن معجزا ‌‬ ‫پيامبرانشا ‌‬
‫م آمنند ‌‬
‫ن‬ ‫ن آورنسسد« در هنگننا ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫ن نبودند ك ‌‬ ‫ن بر آ ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ب كسسرد ‌‬
‫ه‬ ‫ه قبل تكذي ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن حامننل ‌معجننزات‪» ،‬ب ‌‬ ‫پيننامبرا ‌‬
‫ت را‬ ‫نمعجننننزا ‌‬ ‫ن‡ آ ‌‬ ‫ه پيننننامبرا ‌‬ ‫نك ‌‬‫ل از آ ‌‬ ‫ي‪ :‬قب ‌‬ ‫بودنسسسسد« يعن ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ :‬هنگنننام ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫ن بياورنننند‪ .‬ينننا معني‌ اي ‌‬ ‫برايشنننا ‌‬
‫ل از‬ ‫ه قب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هسننبب‌ آ ‌‬ ‫ن نياوردننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت را ديدننند‪ ،‬ايمننا ‌‬ ‫معجننزا ‌‬
‫ن در‬ ‫س حالشننا ‌‬ ‫ه بودند پ ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ب پيش ‌‬ ‫ت تكذي ‌‬ ‫ن معجزا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ديد ‌‬
‫ن قب ‌‬
‫ل‬ ‫ن معجننزات‪ ،‬همانننند حالشننا ‌‬ ‫ن با اي ‌‬ ‫ن پيامبرا ‌‬ ‫م آمد ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ن مهسسر‬ ‫ي كسسافرا ‌‬ ‫ن گونه‪ ،‬خدا بسسر دلهسسا ‌‬ ‫ت »اي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ي بننر كفننر را‬ ‫ه آنهننا پاينندار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ينهد« زيننرا دانسننت ‌‬ ‫م ‌‬
‫بو‬ ‫چ پنننند و تنننذكر‪ ،‬تنننرغي ‌‬ ‫ن رو‪ ،‬هي ‌‬ ‫يكننننند‪ ،‬از اي ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫انتخنننا ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ع نم ‌‬ ‫ن سودمند واق ‌‬ ‫ي در آنا ‌‬ ‫م و تهديد ‌‬ ‫ق وبي ‌‬ ‫تشوي ‌‬

‫ن )‪(102‬‬ ‫سِقي َ‬‫جْدَنا َأْكَثَرُهْم َلَفا ِ‬‫ن َو َ‬

‫عْهٍد َوِإ ْ‬
‫ن َ‬
‫جْدَنا َِلْكَثِرِهْم ِم ْ‬
‫َوَما َو َ‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫م »وفسا ‌‬ ‫ي‪ :‬در بيشننتر مننرد ‌‬ ‫»و در بيشتر آنسسان« يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه آنهاس ن ‌‬‫ي و شننيو ‌‬ ‫ي خننو ‌‬ ‫ه عهدشننكن ‌‬ ‫عهد نيسسافتيم« بلك ‌‬
‫‪1‬‬
‫م ذر«‬‫ه از بشر در»عال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن عهد ‌‬ ‫مراد از )عهد(‪ ،‬هما ‌‬
‫ه قننولي‌ ديگننر‪ :‬مننراد از عهدشننكنان‪ ،‬كفارننند‬ ‫ه شنند‪ .‬ب ‌‬ ‫گننرفت ‌‬
‫ي ندارند و فقط اننندك ‌‬
‫ي‬ ‫ن عهد و وفاي ‌‬ ‫م كه ‌اكثرشا ‌‬ ‫هطور عا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن پاينندار بنناق ‌‬
‫ي‬ ‫ه و بر آ ‌‬ ‫ش وفا نمود ‌‬ ‫ه عهد خوي ‌‬ ‫ن گاهي‌ ب ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫ن يسسافتيم« لننذا‬ ‫ن را جدا نافرما ‌‬ ‫يمانند »و بيشتر آنا ‌‬ ‫م ‌‬

‫ه تفسير ) اعراف‪. (‌172/‬‬

‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ن نبنننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن شنننهرها‪ ،‬جنننز اي ‌‬
‫مآ ‌‬ ‫ن منننرد ‌‬
‫ت هلك ‌سننناخت ‌‬ ‫عل ‌‬
‫س نداشتند‪.‬‬ ‫ن راپا ‌‬
‫هوآ ‌‬ ‫ت پا افگند ‌‬‫ي ما را پش ‌‬ ‫فرمانها ‌‬

‫ظْر َكْيص َ‬
‫ف‬ ‫ظَلُمصصوا ِبَهصصا َفصصاْن ُ‬ ‫ن َوَمَلِئِه َف َ‬ ‫عصْو َ‬ ‫سى ِبَآَياِتَنا ِإَلى ِفْر َ‬ ‫ن َبْعِدِهْم ُمو َ‬ ‫ُثمّ َبَعْثَنا ِم ْ‬
‫ن )‪(103‬‬ ‫سِدي َ‬ ‫عاِقَبُة اْلُمْف ِ‬ ‫ن َ‬ ‫َكا َ‬
‫ن ينناد شننده‌‬ ‫ي‪ :‬بعنند از پيننامبرا ‌‬ ‫ه بعسسد از آنسسان« يعن ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ي فرزننند عمننران‪‌‬‬ ‫ي موسنن ‌‬ ‫ي را فرستاديم« یعن ‌‬ ‫»موس ‌‬
‫ه آيسسسات‬ ‫ه همسسسرا ‌‬ ‫ل را »ب ‌‬ ‫ياسنننرائي ‌‬ ‫ي بن ‌‬ ‫ن انبينننا ‌‬ ‫بزرگنننتري ‌‬
‫ن اژدهننا‪،‬‬ ‫يآيد؛ چو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه ذكر آ ‌‬ ‫ي‪ :‬با معجزاتي‌ ك ‌‬ ‫‌خويش« يعن ‌‬
‫ش از‬ ‫م موسنني‪ ‌‬بي ‌‬ ‫ه نننا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشننوي ‌‬ ‫ه‪ .‬يادآور م ‌‬ ‫يد بيضا و غير ‌‬
‫ي او ن از هما ‌‬
‫ن‬ ‫ه و زندگ ‌‬ ‫م ذكر شد ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ي بار در قرآ ‌‬ ‫صدوس ‌‬
‫ه نيننل‬ ‫ي نهنناد و ب ‌‬ ‫ن صندوق ‌‬ ‫ش او را در درو ‌‬ ‫ه مادر ‌‬ ‫آغاز تولد ك ‌‬
‫ي شنند‪،‬‬ ‫ن سننپر ‌‬ ‫ه در كنناخ‌ فرعننو ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ه تننربيت ‌‬ ‫ت تا مرحل ‌‬ ‫‌انداخ ‌‬
‫ن نننن‬ ‫ي بعننند از آ ‌‬ ‫شو داسنننتانها ‌‬ ‫س هجرتنننش‪ ،‬بننناز بعثت ‌‬ ‫سنننپ ‌‬
‫ت خننويش‬ ‫ي! او را بننا معجننزا ‌‬ ‫ي شننگفتي‌ دارد‪ .‬آر ‌‬ ‫داسننتانها ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه مصننر »و ملء وي« يعن ‌‬ ‫ي فرعسسون« پادشننا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫‌»ب ‌‬
‫ف قننو ‌‬
‫م‬ ‫ن اشننرا ‌‬ ‫صسنناخت ‌‬ ‫م‪ .‬مخصو ‌‬ ‫ش فرسننتادي ‌‬ ‫ف قوم ‌‬ ‫اشرا ‌‬
‫ن پيروانشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نروسنن ‌‬ ‫ه يننادآوري‪ ،‬ازآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫فرعننو ‌‬
‫ه بننر‬ ‫يك ‌‬ ‫ن هننر كسن ‌‬ ‫ن دورا ‌‬ ‫ت؛ در آ ‌‬ ‫ن ذكننر اسن ‌‬ ‫هسننتند‪ .‬شننايا ‌‬
‫يگرفت‌ لذا‬ ‫ن لقب‌ م ‌‬ ‫يكرد‪ ،‬فرعو ‌‬ ‫ن مصر پادشاهي‌ م ‌‬ ‫سرزمي ‌‬
‫ي‪ :‬منتنناح‌ فرزننند‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ن موسنني‪ ‌‬بنننا ب ‌‬ ‫ن زمننا ‌‬ ‫م فرعننو ‌‬ ‫نننا ‌‬
‫ه آيسسات‌ مسسا‬ ‫ي آنهسسا ب ‌‬ ‫ق‪.‬م« بننود‪» .‬ول ‌‬ ‫س »‪‌ 1225‬‬ ‫رمسنني ‌‬
‫ب كردنند زينرا تكنذي ‌‬
‫ب‬ ‫ت ما را تكذي ‌‬ ‫ي‪ :‬آيا ‌‬ ‫م كردند« يعن ‌‬ ‫ست ‌‬
‫ك سننتم ‌‬
‫ي‬ ‫نشنن ‌‬ ‫ن راستهاسننت‪ ،‬بدو ‌‬ ‫تتري ‌‬ ‫ه از راسنن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫به‌ آنچ ‌‬
‫ت‪ :‬بننر مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ه قننولي‌ ديگننر معن ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫گ اسنن ‌‬ ‫بننزر ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬ ‫م كردند زيرا آنهننا را از ايمننا ‌‬ ‫ت ما ست ‌‬ ‫نآيا ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هسننب ‌‬
‫ب‬ ‫ق خننود ب ‌‬ ‫ت‪ :‬در ح ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ت باز داشننتند‪ .‬يننا معني‌ اي ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫ت را دروغ‬ ‫ن آيننننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نرو ك ‌‬ ‫م كردننننند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ت سننننت ‌‬ ‫ن آيننننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه بود«‬ ‫ن چگون ‌‬ ‫م مفسدا ‌‬ ‫ه فرجا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س ببي ‌‬ ‫‌انگاشتند »پ ‌‬
‫ن آيننات‪ ،‬پايننان ‌‬
‫ي‬ ‫ه اي ‌‬
‫نب ‌‬
‫ن وكننافرا ‌‬
‫غانگننارا ‌‬
‫ن كار درو ‌‬‫ي‪ :‬پايا ‌‬
‫يعن ‌‬
‫ق شدند‪.‬‬ ‫ه دريا غر ‌‬‫نب ‌‬‫ن بود زيرا آنا ‌‬‫س ننگي ‌‬
‫ب ‌‬

‫ن )‪(104‬‬‫ب اْلَعاَلِمي َ‬
‫ن َر ّ‬‫سوٌل ِم ْ‬
‫ن ِإّني َر ُ‬
‫عْو ُ‬
‫سى َيا ِفْر َ‬ ‫َوَقاَل ُمو َ‬
‫نو‬ ‫ه موسنني‪ ‌‬بننا فرعننو ‌‬ ‫ل از مننناظر ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نگننا ‌‬
‫آ ‌‬
‫ت روش ‌‬
‫ن‬ ‫ن معجزا ‌‬ ‫ت و آشكارساخت ‌‬ ‫ي با حج ‌‬ ‫ن او بر و ‌‬ ‫مزد ‌‬ ‫لگا ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫هم ‌‬‫شخبر داد ‌‬ ‫ن و قوم ‌‬ ‫ت او در حضور فرعو ‌‬ ‫به‌ دس ‌‬
‫يترديسسسسد م ‌‬
‫ن‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ي فرعسسسسو ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ي گف ‌‬ ‫»و موسسسسس ‌‬
‫ن هسسستم«‬ ‫ي از سسسوي ‌پروردگسسار جهانيسسا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫فرسسستاد ‌‬
‫ن باشنند‪ ،‬قطعننا‬ ‫م جهانيننا ‌‬ ‫ه پروردگار تما ‌‬ ‫ه فرستاد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫پس‌ كس ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت و سزاوار تصديق‌ اس ‌‬ ‫ه اجاب ‌‬ ‫شايست ‌‬

‫سْل َمِع َ‬
‫ي‬ ‫ن َرّبُكْم َفَأْر ِ‬ ‫جْئُتُكْم ِبَبّيَنٍة ِم ْ‬‫ق َقْد ِ‬‫حّ‬‫ل ِإّل اْل َ‬
‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن َل َأُقوَل َ‬ ‫عَلى َأ ْ‬‫ق َ‬ ‫حِقي ٌ‬
‫َ‬
‫سَراِئيَل )‪(105‬‬ ‫َبِني ِإ ْ‬
‫ق نسسسبت‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه خداونسسد جسسز سسسخ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫»سسسزاوار ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ن هسننت ‌‬ ‫ق و سننزوار آ ‌‬ ‫ت مشننتا ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ي‪ :‬م ‌‬ ‫نسدهم« يعن ‌‬
‫ه هسننت‪ ،‬بي‌ هيچ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش ننن چنننا ‌‬ ‫م خننوي ‌‬ ‫ن پيننا ‌‬ ‫شننما را از مت ‌‬
‫ن در‬ ‫م »م ‌‬ ‫ه گننردان ‌‬ ‫ن ننن بننا خننبر و آگننا ‌‬ ‫لوتصننرفي‌ در آ ‌‬ ‫دخ ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ن بين ‌‬ ‫يپروردگارتا ‌‬ ‫ي شسسما از سسسو ‌‬ ‫ت بسسرا ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ه به‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ه آورد ‌‬ ‫ه همنننننرا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫نهننننناي ‌‬ ‫ي‪ :‬برها ‌‬ ‫هام« يعن ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ي از‬ ‫ها ‌‬ ‫ه فرسننتاد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫م در اي ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ه آنهاراسننتگوي ‌‬ ‫وسننيل ‌‬
‫يشننود »پ ‌‬
‫س‬ ‫ح و آشننكار م ‌‬ ‫ن هسننتم‪ ،‬واض ن ‌‬ ‫بالعالمي ‌‬ ‫ير ‌‬ ‫سو ‌‬
‫ن بفرسسست« موسنني‪ ‌‬از‬ ‫هم ‌‬ ‫ل را همسسرا ‌‬ ‫ياسسسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ل را آزاد بگذارد تننا همننراه‌ و ‌‬
‫ي‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ت تا بن ‌‬ ‫ن خواس ‌‬ ‫فرعو ‌‬
‫ن زمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل در آ ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫س بازگردند زيرا بن ‌‬ ‫ن مقد ‌‬ ‫به‌ سرزمي ‌‬
‫ه و از بازگشننت ‌ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت قرار داشت ‌‬ ‫ن در تبعيد و اسار ‌‬ ‫نزد فرعو ‌‬
‫ه بودند‪.‬‬ ‫ه شد ‌‬ ‫س باز داشت ‌‬ ‫تالمقد ‌‬ ‫بي ‌‬

‫ن )‪(106‬‬
‫صادِِقي َ‬
‫ن ال ّ‬
‫ت ِم َ‬
‫ن ُكْن َ‬
‫ت ِبَها ِإ ْ‬
‫ت ِبَآَيٍة َفْأ ِ‬
‫جْئ َ‬
‫ت ِ‬
‫ن ُكْن َ‬
‫َقاَل ِإ ْ‬
‫ه گفننت ‌‬
‫ي‬ ‫هك ‌‬
‫ه تننو را در آنچ ‌‬ ‫ه موسنني‪ ،‌‬ن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»گفت« فرعننو ‌‬
‫ينمنناي ‌‬
‫م‬ ‫تم ‌‬ ‫ي اجاب ‌‬
‫ه خواست ‌‬ ‫ه تو را در آنچ ‌‬ ‫مون ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫تصدي ‌‬
‫نكه‌‬‫هاي« از نزد خداوند‪ ‬چنا ‌‬ ‫ي آورد ‌‬
‫ها ‌‬
‫ولي‌ »اگر معجز ‌‬
‫مو‬ ‫ه كني ‌‬
‫ن را مشنناهد ‌‬
‫ن را حاضر كن« تا آ ‌‬ ‫ي »آ ‌‬
‫يكن ‌‬
‫ادعا م ‌‬
‫ي‬
‫ن هسسستي« در ادعننا ‌‬ ‫م »اگسسر از راسسستگويا ‌‬
‫در آن ‌بنگري ‌‬
‫خود‪.‬‬

‫ن )‪(107‬‬ ‫ن ُمِبي ٌ‬
‫ي ُثْعَبا ٌ‬
‫صاُه َفِإَذا ِه َ‬
‫ع َ‬ ‫َفَأْلَقى َ‬
‫ش را افگند و بناگاه« در واقعيت ‌‬
‫ي‬ ‫ي عصاي ‌‬ ‫س موس ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه التباسننن ‌‬
‫ي‬ ‫چگنننون ‌‬‫ي هي ‌‬
‫ن وب ‌‬ ‫هطنننور نماينننا ‌‬ ‫ل رؤينننت‪ ،‬ب ‌‬ ‫قننناب ‌‬
‫ن اژدهننا ‌‬
‫ي‬ ‫ن اي ‌‬‫ن فرعننو ‌‬ ‫ي آشسسكار شسسد« و چننو ‌‬ ‫»اژدهسساي ‌‬
‫ي خود برجست‌ و فرينناد‬ ‫ه از جا ‌‬ ‫ش گشت ‌‬ ‫ي را ديد‪ ،‬متوح ‌‬ ‫واقع ‌‬
‫م‪ !...‬و‬‫يآور ‌‬‫نم ‌‬ ‫ه تننو ايمننا ‌‬‫هب ‌‬‫ن را بگيننر! ك ‌‬ ‫ي! آ ‌‬ ‫ي موسنن ‌‬ ‫زد؛ ا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫گ نرينه ‌اس ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫ن‪ :‬اژدها ‌‬ ‫ت‪ .‬ثعبا ‌‬ ‫ن را گرف ‌‬ ‫موسي‪ ‌‬آ ‌‬

‫ن )‪(108‬‬ ‫ظِري َ‬
‫ضاُء ِللّنا ِ‬ ‫ي َبْي َ‬
‫ع َيَدُه َفِإَذا ِه َ‬
‫َوَنَز َ‬
‫ي‪ :‬موسي‪ ‌‬دس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ن كشيد« يعن ‌‬ ‫ت خود را بيرو ‌‬ ‫»و دس ‌‬
‫ن را از زيننر بغ ‌‬
‫ل‬ ‫ج كننرد‪ ،‬يننا آ ‌‬ ‫شخننار ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫خننود را از گريبننا ‌‬
‫ه بسسسسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫س بناگسسسسسا ‌‬ ‫ن كشننننننيد »پ ‌‬ ‫ش بيننننننرو ‌‬ ‫خننننننوي ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه پديسسدار شسسد« يعن ‌‬ ‫نسسسپيد و درخشسسند ‌‬ ‫تماشاگرا ‌‬
‫ن پدينندار شنند و از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي سننپيد و درخشننا ‌‬ ‫ها ‌‬‫هگننون ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫دس ‌‬
‫ي آشننكار‬‫ها ‌‬‫ي هننر بينننند ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬‫تك ‌‬‫يگشن ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ي ساط ‌‬ ‫ن نور ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ي باشد‪.‬‬‫ب ديگر ‌‬ ‫ي و عي ‌‬ ‫ت پيس ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن سپيد ‌‬ ‫نكه ‌آ ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫بود‪ ،‬ب ‌‬

‫عِليٌم )‪(109‬‬
‫حٌر َ‬
‫سا ِ‬
‫ن َهَذا َل َ‬ ‫ن ِإ ّ‬
‫عْو َ‬
‫ن َقْوِم ِفْر َ‬
‫ل ِم ْ‬
‫َقاَل اْلَم َُ‬
‫كديگسسر‬‫ن بسسا ي ‌‬ ‫م فرعسسو ‌‬ ‫ف »از قسسو ‌‬ ‫ي‪ :‬اشننرا ‌‬ ‫»ملء« يعن ‌‬
‫ه اژدهنننا و‬
‫ن عصنننا را ب ‌‬ ‫ل شننند ‌‬ ‫ه تبننندي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گفتنسسد« هنگنننام ‌‬
‫ي يننا‬
‫ه پيسن ‌‬‫چگننون ‌‬ ‫ت موسنني‪ ‌‬را ب ‌‬
‫ي هي ‌‬ ‫ن دسن ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫درخشا ‌‬
‫ك اين‌ شسسخص«‬ ‫يشسس ‌‬ ‫ه كردننند؛ »ب ‌‬ ‫ي مشنناهد ‌‬ ‫ب ديگننر ‌‬ ‫عي ‌‬
‫ي‪ :‬او در عل ‌‬
‫م‬ ‫ي‪ :‬موسنني‪» ‌‬سسساحري ‌داناسسست« يعن ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫سحر‪ ،‬بسيار داناس ‌‬
 ‫ن فرعون‌‬ ‫ت از زبا ‌‬‫ه »شعراء«‪ ،‬در حكاي ‌‬ ‫ن در سور ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ع كننردن‌‬‫ق جم ‌‬ ‫س طننري ‌‬ ‫تپ ‌‬‫ه اس ن ‌‬
‫ن شد ‌‬‫ش بيا ‌‬‫ف قوم ‌‬ ‫ه اشرا ‌‬ ‫ن ‌‬
‫ف قنوم ‌‬
‫ش‬ ‫ن و اشنرا ‌‬ ‫ه‪ :‬ينا فرعنو ‌‬
‫تك ‌‬
‫ن اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬
‫ن دو آي ‌‬‫در ميا ‌‬
‫ن سننخن‌ را‬ ‫ن اي ‌‬
‫ن را گفتند‪ ،‬يا در آغاز‪ ،‬فرعننو ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫هر دو اي ‌‬
‫ش را مبن‌ا قرار دادند‪.‬‬ ‫ف قوم‪ ،‬سخن ‌‬ ‫س اشرا ‌‬ ‫گفت‪ ،‬سپ ‌‬

‫ن )‪(110‬‬‫ضُكْم َفَماَذا َتْأُمُرو َ‬

‫ن َأْر ِ‬
‫جُكْم ِم ْ‬
‫خِر َ‬
‫ن ُي ْ‬
‫ُيِريُد َأ ْ‬
‫ت‪:‬‬‫ن گف ‌‬‫ه آنننا ‌‬
‫نب ‌‬‫ي ديگر گفتند‪ ،‬يا فرعننو ‌‬ ‫ه برخ ‌‬ ‫ه برخي‌ ب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن مصر‬ ‫ه سرزمي ‌‬ ‫يخواهد شما را از سرزمينتان« ك ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ي‪ :‬دربنناره‬ ‫يفرماييسسد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫سچ ‌‬ ‫ن كنسسد پ ‌‬ ‫بننود »بيرو ‌‬
‫يدهيد؟ گننوي ‌‬
‫ي‬ ‫ه دستور م ‌‬ ‫ي داريد و چ ‌‬ ‫ي و نظر ‌‬ ‫ه رأ ‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫‌موس ‌‬
‫ه اوامننر‬
‫ه او اجراكنند ‌‬ ‫ن وانمود كند ك ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫يخواس ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫فرعو ‌‬
‫ي(‬‫م العل ‌‬‫ل )انا ربك ‌‬ ‫ه قب ‌‬
‫ه فقط چند لحظ ‌‬ ‫ت در حالي ‌ك ‌‬ ‫آنهاس ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫يگف ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(111‬‬‫شِري َ‬‫حا ِ‬
‫ن َ‬ ‫سْل ِفي اْلَمَداِئ ِ‬
‫خاُه َوَأْر ِ‬
‫جْه َوَأ َ‬‫َقاُلوا َأْر ِ‬
‫ي‪» :‬ا ‌‬
‫ي‬ ‫ن در پاسنننخ‌ و ‌‬‫م فرعنننو ‌‬ ‫ف قنننو ‌‬ ‫»گفتنسسسد« اشنننرا ‌‬
‫يو‬ ‫ي‪ :‬موسنن ‌‬ ‫ش را بسسازدار« يعن ‌‬ ‫ن! او و بسسرادر ‌‬ ‫فرعسسو ‌‬
‫ي ديگر به ‌تننأخير‬‫ت آنها را تا زمان ‌‬ ‫ش را باز دار و مجازا ‌‬ ‫برادر ‌‬
‫ي‪:‬‬
‫ه شهرها بفرست« يعن ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫انداز »و گردآورندگان ‌‬
‫يكنننند‪،‬‬
‫يم ‌‬ ‫ن زننندگ ‌‬
‫ن در آ ‌‬
‫ه ساحرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گروهي‌ را در شهرهاي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫بفرس ‌‬

‫عِليٍم )‪(112‬‬
‫حٍر َ‬‫سا ِ‬
‫ك ِبُكّل َ‬‫َيْأُتو َ‬
‫ه در فن‌‬‫ي را« ك ‌‬
‫ه »هر ساحر داناي ‌‬ ‫ه گماشت ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫»تا« آ ‌‬
‫ن بسننيار دانننا و آشناس ن ‌‬
‫ت‬ ‫نف ‌‬‫ه اي ‌‬
‫هوب ‌‬ ‫ت داشننت ‌‬ ‫سننحر مهننار ‌‬
‫ت كه‌ سننحر در آن ‌زمننان‪،‬‬
‫ن ذكر اس ن ‌‬ ‫»نزد تو آورند« شايا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي داش ‌‬ ‫ق بسيار ‌‬ ‫ج و رون ‌‬ ‫روا ‌‬

‫ن )‪(113‬‬
‫ن اْلَغاِلِبي َ‬
‫حُ‬
‫ن ُكّنا َن ْ‬
‫جًرا ِإ ْ‬
‫ن َلَنا َل ْ‬
‫ن َقاُلوا ِإ ّ‬
‫عْو َ‬
‫حَرُة ِفْر َ‬
‫سَ‬
‫جاَء ال ّ‬
‫َو َ‬
‫ن گننروهي‌‬ ‫ي‪ :‬فرعو ‌‬ ‫ن آمدند« يعن ‌‬ ‫ن نزد فرعو ‌‬ ‫»و ساحرا ‌‬
‫ع كردننند و نننزد‬ ‫ن را جم ‌‬
‫ه شهرها فرسننتاد و آنهننا سنناحرا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫يبايسسد‬‫يم ‌‬ ‫ن آوردند »و گفتند‪ :‬همانا مسسا را مسسزد ‌‬ ‫فرعو ‌‬
‫ن خواستند تا اگننر بننا‬ ‫ن از فرعو ‌‬‫ب شويم« ساحرا ‌‬ ‫اگر غال ‌‬
‫ن پاداشن ‌‬
‫ي‬ ‫ش بر موسنني‪ ‌‬غننال ‌‬
‫ب شنندند‪ ،‬برايشننا ‌‬ ‫سحر خوي ‌‬
‫ه مقرر دارد‪.‬‬ ‫درخور و شايست ‌‬

‫ن )‪(114‬‬ ‫ن اْلُمَقّرِبي َ‬
‫َقاَل َنَعْم َوِإّنُكْم َلِم َ‬
‫ي! و مسسسلما شسسما از‬ ‫ت‪ :‬آر ‌‬ ‫ن »گف ‌‬ ‫خ آنننا ‌‬ ‫ن در پاس ‌‬ ‫فرعو ‌‬
‫ي‪ :‬قطعننا اگننر غننالب‌ شننويد‪،‬‬ ‫ن خواهيسسد بسسود« يعن ‌‬ ‫مقربا ‌‬
‫ه آن‪ ،‬نننزد‬ ‫ه علو ‌‬‫گ خواهنند بننود و ب ‌‬ ‫ن پاداشنني‌ بننزر ‌‬ ‫برايتننا ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬او ب ‌‬
‫ت‪ .‬يعن ‌‬‫ه نيننز خواهينند ينناف ‌‬‫م و قربي‌ ويژ ‌‬ ‫نمقا ‌‬ ‫م ‌‬
‫م را داد‪.‬‬ ‫ب و مقا ‌‬ ‫ه منص ‌‬ ‫وعد ‌‬

‫ن )‪(115‬‬ ‫ن اْلُمْلِقي َ‬
‫حُ‬
‫ن َن ْ‬
‫ن َنُكو َ‬‫ي َوِإّما َأ ْ‬ ‫ن ُتْلِق َ‬‫سى ِإّما َأ ْ‬ ‫َقاُلوا َيا ُمو َ‬
‫ت را‬‫يافگنسسي« عصنناي ‌‬ ‫ل تو م ‌‬ ‫ي! او ‌‬ ‫ي موس ‌‬ ‫»گفتند‪ :‬ا ‌‬
‫ب نننوبت‌ بننا تننو‬
‫ي‪ :‬انتخننا ‌‬ ‫م؟« يعن ‌‬ ‫يافگني ‌‬ ‫ه ما م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»يا اي ‌‬
‫ش را در اين‌‬ ‫هنفس ‌خننوي ‌‬ ‫ن را گفتند تا اعتمادب ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه پيننروز مينندان‬ ‫ن وانمود كنننند ك ‌‬ ‫ه و چني ‌‬ ‫ش گذاشت ‌‬ ‫ه نماي ‌‬ ‫كار ب ‌‬
‫ن باشد‪.‬‬ ‫ت آخر از آنا ‌‬ ‫ه نوب ‌‬ ‫‌خواهند بود؛ هرچند ك ‌‬

‫ظيصصٍم )‬
‫عِ‬ ‫حٍر َ‬‫سْ‬‫جاُءوا ِب ِ‬
‫سَتْرَهُبوُهْم َو َ‬
‫س َوا ْ‬‫ن الّنا ِ‬‫عُي َ‬ ‫حُروا َأ ْ‬‫سَ‬
‫َقاَل َأْلُقوا َفَلّما َأْلَقْوا َ‬
‫‪(116‬‬
‫ت‪ :‬شما بيفگنيد« موسي‪‌‬‬ ‫ن »گف ‌‬ ‫موسي‪ ‌‬در پاسخشا ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن خننود‪ ،‬نشننان ‌‬ ‫ه باشند و اي ‌‬ ‫ع كنند ‌‬ ‫ح داد تا آنان ‌شرو ‌‬ ‫ترجي ‌‬
‫ه بننا خننود‬ ‫يدهد و از آنچ ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه آنها اهميت ‌‬ ‫ه او ب ‌‬ ‫ت بود ك ‌‬ ‫واقعي ‌‬
‫ن كامننل‬ ‫ي ندارد زيرا موسنني‪ ‌‬يقي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫س و واهم ‌‬ ‫هاند‪ ،‬تر ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ل اسن ‌‬
‫ت‬ ‫يشننود‪ .‬نق ‌‬ ‫ه غننالب‌ نم ‌‬ ‫چ چيز بننر معجننز ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫‌داش ‌‬
‫م كننار‬‫ن بننود تننا مننرد ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن ساحرا ‌‬ ‫م ساخت ‌‬ ‫ت درمقد ‌‬ ‫ه‪ :‬حكم ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن از مشنناهد ‌‬
‫ه‬ ‫ل كنننند و چننو ‌‬ ‫ب تننأم ‌‬ ‫ن خو ‌‬ ‫آنها را بنگرند و در آ ‌‬
‫ق آشكار و روشننن‬ ‫هح ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫غ شوند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه آنها فار ‌‬ ‫ككرد ‌‬ ‫ل بز ‌‬ ‫باط ‌‬
 ‫ن در نهادشننان‌‬ ‫ن هنگننام‪ ،‬اثننر آ ‌‬ ‫ه قطعننا در اي ‌‬ ‫ن آينند‪ ،‬ك ‌‬‫‌در ميننا ‌‬
‫ن افگندنسسد« سنناحران‌‬ ‫س چسسو ‌‬ ‫قتننر خواهنند بننود »پ ‌‬ ‫عمي ‌‬
‫ه سسسحر‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ي خود را »ديدگا ‌‬ ‫ريسمانها و عصاها ‌‬
‫ه خننويش‌‬ ‫شداد ‌‬ ‫ه و آراي ‌‬ ‫ككرد ‌‬ ‫ل بز ‌‬ ‫ن با باط ‌‬ ‫ي‪ :‬آنا ‌‬ ‫بستند« يعن ‌‬
‫نآوران‌‬ ‫نوف ‌‬ ‫هبازا ‌‬ ‫ه جننادوگران‪ ،‬شننعبد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي خيال ‌‬ ‫و با نيرو ‌‬
‫يافگنننند‪ ،‬چشننمان‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي در ديگننرا ‌‬ ‫هباز ‌‬ ‫ي و حق ‌‬ ‫ه تردست ‌‬ ‫عرص ‌‬
‫ي داشننته‌‬ ‫ت و واقع ‌‬ ‫ي درسنن ‌‬ ‫ه بتوانننند ادراك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م را از اي ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ل و هسسراس‌‬ ‫ه هسسو ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫باشنننند‪ ،‬فروبسنننتند »و مسسرد ‌‬
‫م افگندننند‬ ‫ي در دلهنناي ‌مننرد ‌‬ ‫س سخت ‌‬ ‫س و هرا ‌‬ ‫انداختند« تر ‌‬
‫ن آوردنسسد« در چشننمهاي‌‬ ‫گ در ميسسا ‌‬ ‫ي بسسزر ‌‬ ‫»و سسسحر ‌‬
‫ع امننر‪،‬‬ ‫ن در واق ‌‬ ‫ه سحرشننا ‌‬ ‫ن؛ هرچننند ك ‌‬ ‫ن و تماشنناگرا ‌‬ ‫بينندگا ‌‬
‫يو‬ ‫لافگن ‌‬ ‫ه خيننا ‌‬ ‫ت و نننوعي‌ از سننحربود ك ‌‬ ‫چ حقيقتي‌ نداش ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ه سنناحرا ‌‬
‫ن‬ ‫ه اسنت‌ ك ‌‬ ‫ت آمنند ‌‬ ‫ت‪ .1‬در روايننا ‌‬ ‫ش نيس ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫تردست ‌‬
‫ه »زئبننق« را‬ ‫ن منناد ‌‬ ‫ن در زيننر طنابهننا و عصاهايشننا ‌‬ ‫فرعننو ‌‬
‫ه تمدد‬‫تب ‌‬ ‫ي حرار ‌‬ ‫ه براثر نيرو ‌‬ ‫ن آن ‌ماد ‌‬ ‫ي كردند و چو ‌‬ ‫جاساز ‌‬
‫بوجننو ‌‬
‫ش‬ ‫ت وجن ‌‬ ‫ه حرك ‌‬ ‫ن نيز ب ‌‬ ‫آغاز كرد‪ ،‬طنابها و عصاهايشا ‌‬
‫در آمد‪.‬‬

‫ن )‪(117‬‬ ‫ف َما َيْأِفُكو َ‬‫ي َتْلَق ُ‬

‫ك َفِإَذا ِه َ‬
‫صا َ‬‫ع َ‬ ‫ق َ‬
‫ن َأْل ِ‬
‫سى َأ ْ‬
‫حْيَنا ِإَلى ُمو َ‬
‫َوَأْو َ‬
‫ي خسسود را‬ ‫ه عصا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ي فرستادي ‌‬ ‫ي وح ‌‬ ‫ه موس ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ش را انننداخت ‌و اژدهننا شنند و »آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن! پس« عصاي ‌‬ ‫بيفگ ‌‬
‫ه بودنسسسد« از ريسنننمانها و عصننناها‬ ‫غ سسسساخت ‌‬ ‫ه درو ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫غ نامينند زيننرا‬‫ن را درو ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫ق تعالي‌ ساخت ‌‬ ‫»فروبلعيد« ح ‌‬
‫ي نبننننود بلك ‌‬
‫ه‬ ‫ي هيننننچ ‌حقيقننننت ‌‬ ‫ع دارا ‌‬ ‫هها در واق ‌‬ ‫ن سنننناخت ‌‬ ‫آ ‌‬
‫س‪.‬‬
‫ن بود و ب ‌‬ ‫ياساس‌ و دروغي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يا ‌‬‫لافكن ‌‬ ‫ي و خيا ‌‬ ‫هباز ‌‬ ‫شعبد ‌‬

‫ن )‪(118‬‬
‫طَل َما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬
‫ق َوَب َ‬
‫حّ‬
‫َفَوَقَع اْل َ‬

‫ه كنينند ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت ‪ .‬نگا ‌‬
‫ت و تأثير اس ‌‬
‫ي حقيق ‌‬
‫ي از سحر ‪ ،‬دارا ‌‬‫ي نوع ‌‬
‫ول ‌‬ ‫‪1‬‬

‫تفسير ) بقره‪. ( ‌102/‬‬

‫ه موسنني‪ ‌‬بننا‬ ‫هك ‌‬
‫ي‪ :‬حق‌ با آنچ ‌‬
‫ع شد« يعن ‌‬‫ق واق ‌‬ ‫سح ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن گشننت‌ »و آنچ ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬آشننكار و روشنن ‌‬
‫خننود آورد ‌‬
‫ي‪ :‬بطلن‬ ‫يكردنسسسسد« از سننننحر »بسسسساطل‌ شسسسسد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن آشكار شد‪.‬‬ ‫‌سحرشا ‌‬

‫ن )‪(119‬‬ ‫غِري َ‬
‫صا ِ‬
‫ك َواْنَقَلُبوا َ‬
‫َفغُِلُبوا ُهَناِل َ‬
‫ن »در‬ ‫ن و پيروانش‌ و ساحرا ‌‬ ‫ب شدند« فرعو ‌‬ ‫س مغلو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه مينندا ‌‬
‫ن‬ ‫ش را ب ‌‬
‫ه سننحر خننوي ‌‬ ‫يك ‌‬‫ها ‌‬
‫ي‪ :‬در آن ‌صحن ‌‬ ‫آنجا« يعن ‌‬
‫ن »خسسوار‬ ‫ه و مينندا ‌‬
‫ن صننحن ‌‬
‫افگندننند و »بازگشسستند« از آ ‌‬
‫تخورده‪ ،‬بنننا كارهنننا و‬ ‫ل و شكسننن ‌‬ ‫شسسسده« و خنننرد و ذلي ‌‬
‫ه‪.‬‬
‫ي برباد رفت ‌‬ ‫شها ‌‬ ‫كوش ‌‬

‫ن )‪(120‬‬‫جِدي َ‬‫سا ِ‬
‫حَرُة َ‬‫سَ‬
‫ي ال ّ‬
‫َوُأْلِق َ‬
‫ه در افتادنسسد« زيننرا‬ ‫ه سجد ‌‬ ‫ياختيننار »ب ‌‬ ‫»و ساحران« ب ‌‬
‫ه حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫هوب ‌‬‫ن خننورد ‌‬‫ت تكننا ‌‬‫ه بودننند‪ ،‬سننخ ‌‬ ‫ه دينند ‌‬ ‫آنها از آنچ ‌‬
‫ه سننجد ‌‬
‫ه‬ ‫لب ‌‬‫ي عننزوج ‌‬‫ي خنندا ‌‬ ‫ه بودننند لننذا بننرا ‌‬ ‫ي بننرد ‌‬ ‫ماجرا پ ‌‬
‫درافتادند‪.‬‬

‫ن )‪(122‬‬ ‫سى َوَهاُرو َ‬‫ب ُمو َ‬‫ن )‪َ (121‬ر ّ‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬

‫َقاُلوا َآَمّنا ِبَر ّ‬
‫ن ايمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه پرودگسسار عالميسسا ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫»گفتنسسد« سننناحرا ‌‬
‫ي و هارون« آنهننا دانسننتند ك ‌‬
‫ه‬ ‫آورديم‪ ،‬پروردگار موس ‌‬
‫ه معجننزه‌ وي‬ ‫ن ننندارد ك ‌‬ ‫ت و امكننا ‌‬ ‫كار موسي‪ ‌‬سننحر نيس ن ‌‬
‫ه صننراح ‌‬
‫ت‬ ‫ن حقيقت‌ را ب ‌‬ ‫ت بشننر باشنند لننذا اي ‌‬ ‫ت دس ن ‌‬ ‫‌سنناخ ‌‬
‫يو‬ ‫ن؛ پروردگننار موسنن ‌‬ ‫ه پروردگارجهانيننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م كردننند ك ‌‬ ‫اعل ‌‬
‫ن در اي ‌‬
‫ن‬ ‫م فرعننو ‌‬ ‫ي از قننو ‌‬ ‫هزنان ‌‬‫هاند تا گمان ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫هارو ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ن بود ‌‬ ‫ي فرعو ‌‬ ‫ه آنها برا ‌‬ ‫ه سجد ‌‬ ‫ن نيفتند ك ‌‬ ‫گما ‌‬

‫ن َهصَذا َلَمْكصٌر َمَكْرُتُمصصوُه ِفصصي اْلَمِديَنصةِ‬

‫ن َلُكصْم ِإ ّ‬
‫ن َآَذ َ‬
‫ن َآَمْنُتصْم ِبصِه َقْبصَل َأ ْ‬
‫عصْو ُ‬‫َقصصاَل ِفْر َ‬
‫جَلكُصْم ِمص ْ‬
‫ن‬ ‫ن َأْيصِدَيُكْم َوَأْر ُ‬
‫طَعص ّ‬
‫ن )‪َُ (123‬لَق ّ‬ ‫ف َتْعَلُمصصو َ‬
‫سصْو َ‬ ‫جصصوا ِمْنَهصصا َأْهَلَهصصا َف َ‬
‫خِر ُ‬‫ِلُت ْ‬
‫ن )‪(124‬‬ ‫جَمِعي َ‬‫صّلَبّنُكْم َأ ْ‬
‫ف ُثّم َُل َ‬
‫ل ٍ‬ ‫خَ‬‫ِ‬
 ‫ه شما اجازه‌‬ ‫ه م ن‌ ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫ت‪ :‬آيا پي ‌‬ ‫ن گف ‌‬ ‫»فرعو ‌‬
‫ي از سننوء‬ ‫ن آورديد؟« اين ‌پرسش‪ ،‬ناش ‌‬ ‫ه او ايما ‌‬ ‫دهم‪ ،‬ب ‌‬
‫ن امننر غفل ‌‬
‫ت‬ ‫ن بود زيننرا او از اي ‌‬ ‫ي خرد فرعو ‌‬ ‫ه و سبك ‌‬ ‫انديش ‌‬
‫ه كسنن ‌‬
‫ي‬ ‫ه اجنناز ‌‬ ‫ه حننق‪ ،‬ب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫ل كننرد ك ‌‬ ‫يننا تغنناف ‌‬
‫نو‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫ه نجننات ‌انسننان‪ ،‬در گننرو اي ‌‬ ‫مربوط نيست‪ ،‬چرا ك ‌‬
‫ي‬
‫هسننو ‌‬ ‫ه حركننت ‌ب ‌‬ ‫س چگننون ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫كآ ‌‬ ‫ي در تننر ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫نننابود ‌‬
‫ت؟‬ ‫ي نيازمننند اسن ‌‬ ‫ن كسن ‌‬ ‫ه اذ ‌‬ ‫ه هلك‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت و فننرار از ورط ‌‬ ‫نجا ‌‬
‫ن خننويش‌ چنين‌‬ ‫ه سننخ ‌‬ ‫ي بود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ق خودپرست ‌‬ ‫ن كه ‌غر ‌‬ ‫اما فرعو ‌‬
‫ن را در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت كسه آ ‌‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ن مكسر ‌‬ ‫ه داد‪» :‬قطعا اي ‌‬ ‫ادام ‌‬
‫ه شننما‬ ‫ي اسننت‌ ك ‌‬ ‫ن نيننرنگ ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫هايد« يعن ‌‬ ‫شسسهر انديشسسيد ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ي ن براساس‌ قننرار و تننوافق ‌‬ ‫ه همدستي‌ موس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ساحرا ‌‬
‫هاينند »تسا‬ ‫ه انداخت ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫هايد ن درشننهر ب ‌‬ ‫كديگر داشت ‌‬ ‫ل با ي ‌‬ ‫از قب ‌‬
‫ن را« از قبطينننان‬ ‫ي‪ :‬از شنننهر مصنننر »اهل‌ آ ‌‬ ‫از آن« يعن ‌‬
‫ياسرائي ‌‬
‫ل‬ ‫ن مسلط شويد و با بن ‌‬ ‫ن كنيد« و خود بر آ ‌‬ ‫‌»بيرو ‌‬
‫ت‪ :‬شما اين‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه( اي ‌‬ ‫يالمدين ‌‬ ‫ي‪) :‬ف ‌‬ ‫م گرديد‪ .‬معنا ‌‬ ‫ن حاك ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ه در‬ ‫ك ديديند ك ‌‬ ‫ي و تدار ‌‬ ‫ي سازمانده ‌‬ ‫ه را هنگام ‌‬ ‫گ و توطئ ‌‬ ‫نيرن ‌‬
‫ج از شننهر‬ ‫ن خننار ‌‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫ه با موسي‌ ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫شهر بوديد‪ ،‬قب ‌‬
‫ي خواهيسسسد‬ ‫ه زود ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ن آيينننند »پ ‌‬ ‫ه بيننننرو ‌‬ ‫ت مبننننارز ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ه خل ‌‬
‫ف‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه دسسستها و پاهايتسسا ‌‬ ‫ه‪» :‬البت ‌‬ ‫دانسسست« ك ‌‬
‫پو‬ ‫يچ ‌‬ ‫ت چننپ‪ ،‬ينا پننا ‌‬ ‫ت و دسن ‌‬ ‫ي راسن ‌‬ ‫ي‪ :‬پننا ‌‬ ‫کديگر« يعن ‌‬ ‫ي ‌‬
‫نگسسا ‌‬
‫ه‬ ‫يبسسرم‪ ،‬آ ‌‬ ‫ك از شنننما را »م ‌‬ ‫ت هنننر ي ‌‬ ‫دسنننت ‌راسننن ‌‬
‫يآويسسزم« بننر‬ ‫ه دار م ‌‬ ‫ن اسننتثنا »ب ‌‬ ‫ن را« بنندو ‌‬ ‫يتسسا ‌‬ ‫همگ ‌‬
‫ن خرما‪.‬‬ ‫ي درختا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫تن ‌‬

‫ن )‪(125‬‬ ‫َقاُلوا ِإّنا ِإَلى َرّبَنا ُمْنَقِلُبو َ‬

‫گ هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه خننواهي‌ بكننن‪ ،‬مننا از مننر ‌‬‫ن؛ هننرچ ‌‬‫»گفتند« سنناحرا ‌‬
‫ن بسساز‬‫ي پرورگارمسسا ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫م زيننرا »مسسا ب ‌‬ ‫پننروايي‌ نننداري ‌‬
‫ن داري ‌‬
‫م‬ ‫م آورد و يقي ‌‬‫ي خننواهي ‌‬‫ه او رو ‌‬ ‫م گشسست« و ب ‌‬ ‫خواهي ‌‬
‫ت مجننازا ‌‬
‫ت‬ ‫ن عمل ‌‬ ‫ل اي ‌‬
‫ل تو را در قبا ‌‬‫ي عزوج ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫كه ‌ب ‌‬
‫ه جننا ‌‬
‫ن‬ ‫يب ‌‬
‫هو ‌‬‫ه كه‌ در را ‌‬‫ش آنچ ‌‬
‫ه پننادا ‌‬
‫خواهد كرد و با مننا ن ن ب ‌‬
‫ه نيكويي‌ رفتار خواهد نمود‪.‬‬ ‫منب ‌‬ ‫هاي ‌‬
‫خريد ‌‬
‫ب دنيننا هشنندار‬‫ه عننذا ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ن سنناحرا ‌‬ ‫ه فرعو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س هنگام ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ت هشدار دادند‪.‬‬ ‫ي در آخر ‌‬ ‫ب اله ‌‬
‫ن او را به ‌عذا ‌‬ ‫داد‪ ،‬ايشا ‌‬

‫صصْبًرا َوَتَوّفَنصصا‬ ‫عَلْيَنصصا َ‬‫غ َ‬ ‫جاَءْتَنا َرّبَنا َأْفصِر ْ‬ ‫ت َرّبَنا َلّما َ‬ ‫ن َآَمّنا ِبَآَيا ِ‬ ‫َوَما َتْنِقُم ِمّنا ِإّل َأ ْ‬
‫ن )‪(126‬‬ ‫سِلِمي َ‬
‫ُم ْ‬
‫هتننوزانه‌‬ ‫يگيسسري« و مننا را كين ‌‬ ‫ب و ايراد نم ‌‬ ‫»و بر ما عي ‌‬
‫ه معجسسزا ‌‬
‫ت‬ ‫ه مسسا ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي »جسسز بسسراي ‌اي ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫مجننازا ‌‬
‫ن آمسسد سس ايمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه برايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن سس هنگسسام ‌‬ ‫پروردگارمسسا ‌‬
‫گو‬ ‫ي بننزر ‌‬ ‫ن ايمننان ‌آوردن‪ ،‬يقينننا شننرف ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آورديم« با آ ‌‬
‫ف بزرگ‌ و اين‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت و آراسته ‌شد ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ي كام ‌‬ ‫خير ‌‬
‫ن است‪ ،‬نه‬ ‫ش و تحسي ‌‬ ‫ب درود و شادبا ‌‬ ‫خير و كمال‪ ،‬مستوج ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫مگير ‌‬ ‫ب و انكار و انتقا ‌‬ ‫‌عي ‌‬
‫ه رو ‌‬
‫ي‬ ‫ن را فروگذاشننت ‌‬ ‫توگننو بننا فرعننو ‌‬ ‫ه سنناحران‪ ،‬گف ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه نينناز‬ ‫ق خننويش‌ آوردننند‪ ،‬تحف ‌‬ ‫ب معبننود بننرح ‌‬ ‫ه جنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫سننخ ‌‬
‫ه او گفتننند‪:‬‬ ‫شب ‌‬ ‫ن كننار خننوي ‌‬ ‫ش كردننند و بننا سننپرد ‌‬ ‫پيشننك ‌‬
‫ي‪ :‬چنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي فسسرو ريسسز« يعن ‌‬ ‫»پروگسسارا! بسسر مسسا شسسكيباي ‌‬
‫ش قطننرا ‌‬
‫ت‬ ‫ه ريننز ‌‬ ‫بارشي‌ از صبر و شكيبايي‌ بر ما فروريز ك ‌‬
‫نگون ‌‬
‫ه‬ ‫ن گرداند‪ .‬بدي ‌‬ ‫ش آن‪ ،‬كامل غرقما ‌‬ ‫نبخ ‌‬ ‫ي و اطمينا ‌‬ ‫نوران ‌‬
‫ع صننبر را درخواس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ن انننوا ‌‬ ‫ن و كنناملتري ‌‬ ‫غتننري ‌‬ ‫ه آنها بلي ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫ن در شننر ‌‬
‫ف‬ ‫ي فرعننو ‌‬ ‫ه از سننو ‌‬ ‫كردننند زيننرا اول بننر عننذابي‌ ك ‌‬
‫م داشننتند و خننود اي ‌‬
‫ن‬ ‫م و تننا ‌‬ ‫ن بننود‪ ،‬آمننادگي‌ عننا ‌‬ ‫فرودآمنند ‌‬
‫ي اسنننت‌ و ثانينننا‬ ‫ن آمنننادگ ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه روشننن ‌‬ ‫درخواسنننت‪ ،‬نشنننان ‌‬
‫ي‬
‫ه پاينندار ‌‬ ‫ه خننود را ب ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ن از اين ‌درخواس ‌‬ ‫فشا ‌‬ ‫هد ‌‬
‫ه و بننا‬ ‫ن مصننمم ‌سنناخت ‌‬ ‫تقنندمي‌ بننر ايمننا ‌‬ ‫ه حق‌ و ثاب ‌‬ ‫در را ‌‬
‫ه پروردگننار‬ ‫هب ‌‬ ‫اسننتقامت‪ ،‬پيمنناني‌ اسننتوار ببندننند‪ ،‬از آنجننا ك ‌‬
‫ي قب ‌‬
‫ض‬ ‫ن را در حسسال ‌‬ ‫هاند »و ارواحما ‌‬ ‫اسننتقامت ‌پيوسننت ‌‬
‫بگننر‪ ،‬نه‌‬ ‫فگننر وتقل ‌‬ ‫ه تحري ‌‬ ‫ن باشسسيم« ن ‌‬ ‫ه مسسسلما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ك ‌‬
 ‫لپرسننتان‪،‬‬ ‫ل و باط ‌‬
‫ه باط ‌‬ ‫ه فريفت ‌‬ ‫ه حق‌ و ن ‌‬ ‫لب ‌‬‫ه باط ‌‬‫لكنند ‌‬ ‫تبدي ‌‬
‫ي‪.‬‬‫ه راست ‌‬ ‫م از را ‌‬ ‫يا فريبنده ‌مرد ‌‬
‫ه آن‌‬
‫ن هم ‌‬
‫ت‪» :‬فرعنننو ‌‬ ‫ه گف ‌‬ ‫تك ‌‬‫هاسننن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ي رواي ‌‬ ‫از سننند ‌‬
‫نعبنناس‪‌‬‬ ‫ن كننرد«‪ .‬اب ‌‬‫هشننا ‌‬ ‫هقطع ‌‬ ‫ت و قطع ‌‬ ‫ن را كشن ‌‬ ‫سنناحرا ‌‬
‫ي فريبگننر و در آخننر آن‪،‬‬ ‫يگويد‪» :‬آنها در آغاز روز ساحران ‌‬ ‫م ‌‬
‫كپيكر بودند«‪.‬‬ ‫ح پا ‌‬ ‫ي پاكيزه ‌رو ‌‬ ‫شهداي ‌‬

‫ض َوَيصَذَر َ‬
‫ك‬ ‫سصُدوا ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫سصصى َوَق صْوَمُه ِلُيْف ِ‬ ‫ن َأَتَذُر ُمو َ‬ ‫عْو َ‬
‫ن َقْوِم ِفْر َ‬ ‫ل ِم ْ‬ ‫َوَقاَل اْلَم َُ‬
‫ن )‪(127‬‬ ‫ساَءُهْم َوإِّنا َفْوَقُهْم َقاِهُرو َ‬ ‫حِيي ِن َ‬ ‫سَت ْ‬‫سُنَقّتُل َأْبَناَءُهْم َوَن ْ‬ ‫ك َقاَل َ‬ ‫َوَآِلَهَت َ‬
‫يو‬ ‫ن گفتنسد‪ :‬آيسا موسس ‌‬ ‫م فرعسو ‌‬ ‫ف از قسو ‌‬ ‫»و اشسرا ‌‬
‫ن فساد كننسسد؟« بننا‬ ‫ي تا در زمي ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ش را رها م ‌‬ ‫قوم ‌‬
‫ي و نننابود‬ ‫ت و يكپننارچگ ‌‬ ‫ن وحنند ‌‬ ‫مزد ‌‬ ‫ن پراكننندگي‪ ،‬بننره ‌‬ ‫افگننند ‌‬
‫ن قننرار دارننند؟‬ ‫ن سننرزمين‌ بننر آ ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫همننرد ‌‬ ‫ن ديني‌ ك ‌‬ ‫كننرد ‌‬
‫ت خداوننند‪ ‬و‬ ‫ي حنناكمي ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه دعننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت طاغوت‪ ،‬از نظننر طاغوتيننان‪ ،‬فسننادافگن ‌‬
‫ي‬ ‫ي حاكمي ‌‬ ‫برانداز ‌‬
‫ي تننا‬ ‫يكن ‌‬ ‫ي را رهننا م ‌‬ ‫يشود »و« آيا موس ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن شناخت ‌‬ ‫در زمي ‌‬
‫هوب ‌‬
‫ه‬ ‫ت جسننت ‌‬ ‫ت بننرائ ‌‬ ‫ي‪ :‬ازعبننادت ‌‬ ‫»تسسو را رهسسا كنسسد؟« يعن ‌‬
‫ت »معبسسودان ‌‬
‫ت‬ ‫ن ننهنند »و« همچنننان‪ ،‬عبنناد ‌‬ ‫ت گرد ‌‬ ‫پرستش ‌‬
‫ش آنهننا‬ ‫ه قوم ‌‬ ‫ن بتاني‌ داشت‌ ك ‌‬ ‫ي‪ :‬فرعو ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫را« رهاكند؟ ب ‌‬
‫ن خود‪،‬‬ ‫يديگر‪ :‬فرعو ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫يپرستيدند و ب ‌‬ ‫ه قصد قربت ‌م ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه زود ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬‫ن گف ‌‬ ‫يپرسننننتيد »فرعسسسسو ‌‬ ‫خورشننننيد را م ‌‬
‫ه نگسسا ‌‬
‫ه‬ ‫ن را زند ‌‬ ‫م و دخترانشا ‌‬ ‫يكشي ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫پسرانشا ‌‬
‫يكشنني ‌‬
‫م‬ ‫ل را م ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ي‪ :‬فرزندان ‌ذكور بن ‌‬ ‫يداريم« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه نگننا ‌‬
‫ه‬ ‫ي و كنيزي‪ ،‬زننند ‌‬ ‫ي خدمتكار ‌‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫ن اناثشا ‌‬ ‫و فرزندا ‌‬
‫م‪.‬‬‫يداري ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن جنايت‌ بننود؛ زيننرا‬ ‫ن بر اي ‌‬ ‫ي فرعو ‌‬ ‫ن از سو ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫ن دومي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن نن‬ ‫ي منجمننا ‌‬ ‫ب پيشگوي ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ل از تولد موسي‪ ‌‬نيز ن ب ‌‬ ‫او قب ‌‬
‫ه بنننود‪ ،‬امنننا در عمنننل‪ ،‬خل ‌‬
‫ف‬ ‫ن كنننرد ‌‬ ‫ل چني ‌‬ ‫ياسنننرائي ‌‬ ‫بنننا بن ‌‬
‫ن الهي‪ ،‬موسنني‪‌‬‬ ‫ت زيرا به ‌فرما ‌‬ ‫ي تحقق‌ ياف ‌‬ ‫يو ‌‬‫هريز ‌‬ ‫برنام ‌‬
‫ن مسلطيم«‬ ‫ت »و ما بر آنا ‌‬ ‫ش ياف ‌‬ ‫ش پرور ‌‬ ‫ن كاخ ‌‬ ‫در درو ‌‬
 ‫ه خننويش‪ ،‬بننر‬ ‫م و بننا قهننر و غلب ‌‬ ‫ل برتننري ‌‬ ‫ي اسرائي ‌‬ ‫ي‪ :‬بر بن ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫م ما هستند‬ ‫ن مقهور و محكو ‌‬ ‫س آنا ‌‬‫مپ ‌‬ ‫ت بال را داري ‌‬ ‫ن دس ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ن از آنچ ‌‬‫ي فرعننو ‌‬‫م‪ .‬ول ‌‬ ‫يكني ‌‬‫نم ‌‬ ‫م بننا آنننا ‌‬
‫ه بخننواهي ‌‬
‫و هرچ ‌‬
‫ه بننود‪،‬‬
‫ي كننرد ‌‬‫هريز ‌‬‫ش برنننام ‌‬
‫ي وپيننروان ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬
‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ي در انتظننار وي‌‬ ‫م شوم ‌‬ ‫ه فرجا ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يدانس ‌‬ ‫ل بود و نم ‌‬ ‫غاف ‌‬
‫ت!‪.‬‬‫اس ‌‬

‫شاُء ِم ْ‬
‫ن‬ ‫ن َي َ‬ ‫ل ُيوِرُثَها َم ْ‬‫ض ِّ‬ ‫ن اَْلْر َ‬ ‫صِبُروا ِإ ّ‬‫ل َوا ْ‬‫سَتِعيُنوا ِبا ِّ‬‫سى ِلَقْوِمِه ا ْ‬ ‫َقاَل ُمو َ‬
‫ن )‪(128‬‬ ‫عَباِدِه َواْلَعاِقَبُة ِلْلُمّتِقي َ‬
‫ِ‬
‫ن از اين‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن گننا ‌‬ ‫م خود گفسست« آ ‌‬ ‫ه قو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫»موس ‌‬
‫ب كنيسسد‬ ‫ه وحشت ‌افتادند »از خدا مدد طل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تهديد فرعو ‌‬
‫ن از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ت »چسسراك ‌‬ ‫ن محن ‌‬ ‫و صسسبر نماييسسد« بننر اي ‌‬
‫شك ‌‬
‫ه‬ ‫س از بنسسسدگان ‌‬ ‫ه هسسسر ك ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫خداونداسسسست‪ ،‬آ ‌‬
‫ي‬‫ي ازسننو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن وعنند ‌‬ ‫يدهسسد« اي ‌‬ ‫ثم ‌‬ ‫ه ميسسرا ‌‬ ‫بخواهسسد‪ ،‬ب ‌‬
‫مو ‌‬
‫ي‬ ‫ن و قننو ‌‬ ‫ي بننر فرعننو ‌‬ ‫ه پيننروز ‌‬ ‫ه قننومش‪ ،‬ب ‌‬ ‫موسنني‪ ‌‬ب ‌‬
‫ت از‬ ‫ه‪» :‬و عاقب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت داد ب ‌‬ ‫ن را بشنننار ‌‬ ‫س آنا ‌‬ ‫ت‪ .‬سپ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ك وسننرانجا ‌‬
‫م‬ ‫ت ني ‌‬ ‫ي‪ :‬عنناقب ‌‬ ‫ن اسسست« يعن ‌‬ ‫ن پرهيزگسسارا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن پرهيزگننار‬ ‫ن بننندگا ‌‬ ‫ه در دنيا و آخننرت‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ه و پسنديد ‌‬ ‫ستود ‌‬
‫ت‪ .‬عاقبت‌ هر چيننز‪:‬‬ ‫ن اس ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن و همراها ‌‬ ‫ق تعالي‪ ،‬يعني‌ م ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن اس ‌‬ ‫آخر آ ‌‬

‫ن ُيْهِلص َ‬
‫ك‬ ‫سصى َرّبُكصْم َأ ْ‬‫ع َ‬
‫جْئَتَنصا َقصاَل َ‬
‫ن َبْعصِد َمصا ِ‬‫ن َتْأِتَيَنصا َوِمص ْ‬
‫ن َقْبصِل َأ ْ‬‫َقاُلوا ُأوِذيَنا ِم ْ‬
‫ن )‪(129‬‬ ‫ف َتْعَمُلو َ‬ ‫ظَر َكْي َ‬ ‫ض َفَيْن ُ‬‫خِلَفُكْم ِفي اَْلْر ِ‬ ‫سَت ْ‬‫عدُّوُكْم َوَي ْ‬‫َ‬
‫ك و تردينند »گفتند«‬ ‫ي شن ‌‬ ‫ن از رو ‌‬ ‫ل غرولننندكنا ‌‬ ‫ي اسننرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ه تو نزد ما بيايي« بننه ‌عنننوان‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫ي! »پي ‌‬ ‫يموس ‌‬ ‫ا ‌‬
‫ه فرعننون‬ ‫يك ‌‬ ‫پيامبر »مورد آزار قرار گرفسستيم« هنگننام ‌‬
‫يكشننت‌ »و بعد از‬ ‫ن ذكننور مننا را م ‌‬ ‫ل از تولدت‪ ،‬فرزندا ‌‬ ‫‌قب ‌‬
‫ن پيننامبر‪ ،‬نيننز مننورد آزار‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫ي ما آمدي« ب ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه قت ‌‬
‫ل‬ ‫نب ‌‬ ‫ن نيننز فرزننندان ‌ذكورمننا ‌‬ ‫م اكنو ‌‬ ‫م زيرا ه ‌‬ ‫قرار گرفتي ‌‬
‫ه تننو‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ت‪ :‬قب ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ه قننولي‌ ديگنر معن ‌‬ ‫يرسند‪ .‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫م؛ بنننا‬ ‫ت و آزار قنننرار گرفنننتي ‌‬ ‫ننننزد منننا بينننايي‪ ،‬منننورد اذي ‌‬
‫ن مننزد‬ ‫ه بنندو ‌‬ ‫ن در اعمال ‌شاق ‌‬ ‫ي فرعو ‌‬ ‫ن از سو ‌‬ ‫هكارگرفتنما ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه نننزد مننا آمنندي‪ ،‬نيننز مننورد اذيت‌ و آزار قننرار‬ ‫نك ‌‬ ‫و بعنند از آ ‌‬
‫نو‬ ‫ن در مننورد خننود و فرزننندا ‌‬ ‫م اكنو ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م؛ با ترس ‌‬ ‫گرفتي ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫م‪» .‬گفت« موسي‪» ‌‬اميد اس ‌‬ ‫ن داري ‌‬ ‫ههايما ‌‬ ‫خانواد ‌‬
‫ك كنسسد و شسسما را در‬ ‫ن را هل ‌‬ ‫ن دشسسمنتا ‌‬ ‫پروردگارتسسا ‌‬
‫ن فرمانرواي ‌‬
‫ي‬ ‫ه شما در زمي ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه گرداند« يعن ‌‬ ‫زمين ‌خليف ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ت بننر آنچ ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ن تصننريح ‌‬ ‫ت كننند‪ .‬اي ‌‬ ‫ي عننناي ‌‬ ‫و پادشنناه ‌‬
‫ن اشنناره‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه و سربسننت ‌‬ ‫هطننور رمزگننون ‌‬ ‫موسنني‪ ‌‬قبل ب ‌‬
‫ه هننر‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن خداست‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ت‪) :‬زمي ‌‬ ‫ه گف ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬آنجا ك ‌‬ ‫‌كرد ‌‬
‫يدهنند‪.«128» (...‬‬ ‫ثم ‌‬ ‫ه ميننرا ‌‬ ‫هبخواهنند ب ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫كس‌ از بندگان ‌‬
‫يكنيد« آيننا شننما نيننز‬ ‫لم ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ه چگون ‌‬ ‫ه بنگرد ك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ي‬
‫ها ‌‬
‫ه شننيو ‌‬ ‫يورزينند‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫ش استكبار م ‌‬ ‫ن و قوم ‌‬ ‫همانند فرعو ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬ ‫ي حق‌ تعال ‌‬ ‫ه مورد رضا ‌‬ ‫يكنيد ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫عم ‌‬

‫ن )‪(130‬‬ ‫ت َلَعّلُهْم َيّذّكُرو َ‬

‫ن الّثَمَرا ِ‬
‫ص ِم َ‬
‫ن َوَنْق ٍ‬‫سِني َ‬
‫ن ِبال ّ‬ ‫عْو َ‬
‫خْذَنا َآَل ِفْر َ‬
‫َوَلَقْد َأ َ‬
‫ل فرعننو ‌‬
‫ن‬ ‫ن را« مننراد از آ ‌‬ ‫ل فرعو ‌‬ ‫ت ما آ ‌‬ ‫»و در حقيق ‌‬
‫يها گرفتار كرديسسم«‬ ‫ت »به ‌قحط ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫در اينجا‪ ،‬قو ‌‬
‫تبار »و‬ ‫ي و مصننيب ‌‬ ‫ي پياپ ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫يها و قحط ‌‬ ‫ه خشكسال ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫نو‬ ‫ن بننارا ‌‬
‫م فننرود آمنند ‌‬ ‫ب عنند ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫هها« ب ‌‬ ‫ن ميو ‌‬ ‫ه نقصا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت گيرنسسد« و پننند‬ ‫ه عسسبر ‌‬ ‫ت »باشد ك ‌‬ ‫ت و بليننا ‌‬ ‫ي آفا ‌‬ ‫بسيار ‌‬
‫م در‬‫ي بنناز گردننند؛ زيننرا مننرد ‌‬ ‫ه از گمننراه ‌‬ ‫بپذيرننند و در نننتيج ‌‬
‫نتر اند‪.‬‬ ‫لتر و فروت ‌‬ ‫يها‪ ،‬نرمد ‌‬ ‫سخت ‌‬

‫ن َمَعُه‬
‫سى َوَم ْ‬‫طّيُروا ِبُمو َ‬
‫سّيَئٌة َي ّ‬
‫صْبُهْم َ‬‫ن ُت ِ‬ ‫سَنُة َقاُلوا َلَنا َهِذِه َوِإ ْ‬‫ح َ‬
‫جاَءْتُهُم اْل َ‬
‫َفِإَذا َ‬
‫ن )‪(131‬‬ ‫ن َأْكَثَرُهْم َل َيْعَلُمو َ‬‫ل َوَلِك ّ‬‫عْنَد ا ِّ‬
‫طاِئُرُهْم ِ‬‫َأَل ِإّنَما َ‬
‫يآورد«‬ ‫يم ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه حسسسن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س هنگام ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت و ارزاني‌‬ ‫ي نعم ‌‬ ‫ش و فننننراوان ‌‬ ‫ه ؛ گشنننناي ‌‬ ‫مننننراد از حسننننن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن هسسستيم« يعن ‌‬ ‫يگفتنسسد‪ :‬سسسزاوار اي ‌‬ ‫ت »م ‌‬ ‫خهاس ن ‌‬ ‫نر ‌‬
‫ه دس ‌‬
‫ت‬ ‫نب ‌‬‫ق خودما ‌‬ ‫ت و استحقا ‌‬ ‫س لياق ‌‬ ‫ن نعمتها را بر اسا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت »و اگسسر به‌‬ ‫ي خننود ماس ن ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ن از شايسننتگ ‌‬ ‫م و اي ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ي و قحط ‌‬
‫ي‬ ‫ن خشكسننال ‌‬ ‫يرسيد« چو ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ن ناخوش ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه موسسسي‌ و‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ن از بليننا ‌‬ ‫ي امننراض‌ و مانننند آ ‌‬ ‫و بسننيار ‌‬
‫يگفتننند‪ :‬اين‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يزدنسسد« يعن ‌‬ ‫ن بسسد م ‌‬ ‫ن او شگو ‌‬ ‫همراها ‌‬
‫ن بسسد‬‫ه شسسگو ‌‬ ‫ه باشسسيد ك ‌‬ ‫ت! »آگسسا ‌‬ ‫ي آنهاس ن ‌‬ ‫ه از شننوم ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ي‪ :‬سبب‌ و منشأ خير و شر و‬ ‫آنان ‌تنها نزد خداست« يعن ‌‬
‫ه از ننننزد‬ ‫يرسننند‪ ،‬هم ‌‬ ‫ه آننننان ‌م ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ش و قحط ‌‬ ‫گشننناي ‌‬
‫ش‪ .‬ايننن‬‫ي و همراهننان ‌‬ ‫ه از نننزد موس ن ‌‬ ‫ل اسننت‪ ،‬ن ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫م خودشنان‪،‬‬ ‫ه اعتقاد و فه ‌‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫ههما ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫‌پاسخ ‌‬
‫لو‬ ‫ه قنندر خداوننند متعننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل؛ از خيننر وشننر ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫لو‬ ‫ي فا ‌‬
‫ه »طائر« يعن ‌‬ ‫يشود‪ ،‬ب ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي جار ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ت و مشي ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫ب »مشاكله«‪ 1‬است‌ لذا مراد از‬ ‫ن از با ‌‬ ‫ن تعبير شد و اي ‌‬ ‫شگو ‌‬
‫ي بيشتر‬ ‫ت‪» .‬ول ‌‬ ‫ن نيس ن ‌‬ ‫ل و شننگو ‌‬ ‫ه فننا ‌‬ ‫ت اعتقنناد ب ‌‬ ‫آن‪ ،‬اثبا ‌‬
‫ه چيز از نزد خداوند‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ت را ك ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫يدانند« اي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ل و ناداني‪ ،‬خير و شننر را‬ ‫ي جه ‌‬ ‫ه فقط از رو ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫يدهند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ل نسب ‌‬ ‫ه غير خداوند متعا ‌‬ ‫ب ‌‬

‫ن )‪(132‬‬ ‫ك ِبُمْؤِمِني َ‬‫ن َل َ‬

‫حُ‬ ‫حَرَنا ِبَها َفَما َن ْ‬‫سَ‬
‫ن َآَيٍة ِلَت ْ‬ ‫َوَقاُلوا َمْهَما َتْأِتَنا ِبِه ِم ْ‬
‫ه نشسسان ‌‬
‫ه‬ ‫ي! »هر گسسون ‌‬ ‫ي موس ‌‬ ‫م فرعون‪ ،‬ا ‌‬ ‫»و گفتند« قو ‌‬
‫ن مسسا را‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسسسيل ‌‬ ‫ي كسسه ‌ب ‌‬ ‫ي مسسا بيسساور ‌‬ ‫ي بسسرا ‌‬ ‫شسسگرف ‌‬
‫ه نيسسستيم« عننناد و‬ ‫ن آورنسسد ‌‬ ‫ه تو ايما ‌‬ ‫سحر كني‪ ،‬ما ب ‌‬
‫ن دره ‌‬
‫م‬ ‫ن و روانشننا ‌‬ ‫ن بننا جننا ‌‬ ‫اصننرار بننر كفننر و فسنناد‪ ،‬چنننا ‌‬
‫چگننون ‌‬
‫ه‬ ‫ه و سننحر هي ‌‬ ‫ن معجننز ‌‬ ‫ه ادعا كردننند؛ ميننا ‌‬ ‫ه بود ك ‌‬ ‫آميخت ‌‬
‫ي گفتننند‪:‬‬ ‫ه موس ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن پندار بود ك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ت و بر مبنا ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫فرق ‌‬
‫ي شننگرف ‌‬
‫ي‬ ‫هها ‌‬ ‫ش پدينند ‌‬ ‫ه با سننحر خننوي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اگر بسان ‌ساحرا ‌‬
‫هو‬ ‫ن را ‌‬‫ه بينناوري ‌تننا مننا را از اي ‌‬ ‫ه مننا هننرچ ‌‬ ‫يآورند؛ تو نيز ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫نگونه‪،‬‬ ‫م‪ .‬بنندي ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه تننو ايمننا ‌‬ ‫ن برگرداني‪ ،‬مننا ب ‌‬ ‫شما ‌‬ ‫رو ‌‬

‫ت از ‪ :‬اتحاد در لفظ و‬
‫ل گويي؛ عبار ‌‬
‫مشك ‌‬
‫يه ‌‬‫ه معنا ‌‬
‫ه‪:‬ب ‌‬
‫مشاكل ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬‫ف در معن ‌‬‫اختل ‌‬

‫ن خننود مننأيوس‌‬ ‫خواسننتند موسنني‪ ‌‬را كننامل از ايمننا ‌‬
‫ن آورد ‌‬
‫ش نكند‪.‬‬
‫ن پيشك ‌‬ ‫ه آنا ‌‬
‫ت حق ‌را ب ‌‬
‫كنند تا ديگر دعو ‌‬

‫ل ٍ‬
‫ت‬ ‫ت ُمَفصّص َ‬ ‫ع َوالصّدَم َآَيصصا ٍ‬ ‫ضصَفاِد َ‬
‫جصَراَد َواْلُقّمصَل َوال ّ‬ ‫ن َواْل َ‬ ‫طوَفصصا َ‬ ‫عَلْيِهصُم ال ّ‬ ‫سصْلَنا َ‬ ‫َفَأْر َ‬
‫ن )‪(133‬‬ ‫جِرِمي َ‬ ‫َفاسَْتْكَبُروا َوَكاُنوا َقْوًما ُم ْ‬
‫ن‪ :‬سننيلي‌‬ ‫ن را فرسستاديم« طوفننا ‌‬ ‫ن طوفسا ‌‬ ‫س برآنا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ل و درختننا ‌‬
‫ن‬ ‫ق و مننناز ‌‬ ‫ه زمين ‌را غننر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت و فراگير اس ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ن؛ مرگ ‌اس نت‌‬ ‫ي ديگر‪ :‬مراد از طوفا ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫يكند‪ .‬ب ‌‬ ‫را نابود م ‌‬
‫ن را بخننورد و فننو ‌‬
‫ج‬ ‫م تا كشتزارهايشننا ‌‬ ‫»و ملخ« را فرستادي ‌‬
‫هرينننز را‬ ‫ي‪ :‬شنننپش‌ و كن ‌‬ ‫ن كنننرد »و قمسسسل« يعن ‌‬ ‫خ چني ‌‬ ‫مل ‌‬
‫ه( اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫خپينناد ‌‬ ‫ك )مل ‌‬ ‫خ كوچ ‌‬ ‫ي‪» :‬قمل«‪ ،‬مل ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫م‪ .‬ب ‌‬ ‫فرستادي ‌‬
‫ت »و غوكها«‬ ‫ك اسنن ‌‬ ‫ه قننولي‌ ديگننر‪ :‬ك ‌‬ ‫ه بپرد‪ .‬ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ه در‬ ‫ي اسننت‌ ك ‌‬ ‫ن معننروف ‌‬ ‫م‪ .‬غوك )قورباغه(‪ :‬حيوا ‌‬ ‫رافرستادي ‌‬
‫ت شنند ‌‬
‫ه‬ ‫م‪ .‬رواي ‌‬ ‫يكننند »و خون ‌را« فرسننتادي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ب زندگ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي ديگننر‪:‬‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ن كننرد‪ .‬ب ‌‬ ‫ن سيل ‌‬ ‫ن خو ‌‬ ‫ل بر آنا ‌‬ ‫ه رود ني ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م »به‌‬ ‫ي! اينهننا را فرسننتادي ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫نبين ‌‬ ‫مراد از آن‪ ،‬خننو ‌‬
‫ن و آشننكار »و‬ ‫ي‪ :‬روش ‌‬ ‫ههايي ‌مفصل« يعن ‌‬ ‫ت نشان ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ن اين‌‬ ‫ي‪ :‬بعنند از فننرود آورد ‌‬ ‫م استكبار كردنسسد« يعن ‌‬ ‫باز ه ‌‬
‫ل تكبر ورزيدننند »و‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م از ايما ‌‬ ‫هها‪ ،‬باز ه ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫ه و از بنناط ‌‬
‫ل‬ ‫ه نيننافت ‌‬ ‫ق را ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫هب ‌‬‫م بودنسسد« ك ‌‬ ‫قسسومي ‌مجسسر ‌‬
‫يكشيدند‪.‬‬ ‫ت نم ‌‬ ‫دس ‌‬

‫ش صْف َ‬
‫ت‬ ‫ن َك َ‬
‫ك َلِئ ْ‬
‫عْنَد َ‬
‫عِهَد ِ‬
‫ك ِبَما َ‬
‫ع َلَنا َرّب َ‬
‫سى اْد ُ‬‫جُز َقاُلوا َيا ُمو َ‬ ‫عَلْيِهُم الّر ْ‬‫َوَلّما َوَقَع َ‬
‫سَراِئيَل )‪(134‬‬ ‫ك َبِني ِإ ْ‬
‫ن َمَع َ‬‫سَل ّ‬
‫ك َوَلُنْر ِ‬ ‫ن َل َ‬
‫جَز َلُنْؤِمَن ّ‬ ‫عّنا الّر ْ‬‫َ‬
‫تو‬ ‫ن فرود آمسسد« بننا آفننا ‌‬ ‫ب بر آنا ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و هنگام ‌‬
‫ب در اينجننا‪،‬‬ ‫ي‪ :‬مننراد از عننذا ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ه ذكننر شنند‪ .‬ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫بليننات ‌‬
‫ن را‬ ‫ن از قبطيننا ‌‬ ‫نت ‌‬ ‫ك روز هننزارا ‌‬ ‫ه فقط در ي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫طاعو ‌‬
‫ي! پروردگسسارت‌ را‬ ‫ي موس س ‌‬ ‫م خود كشيد »گفتند‪ :‬ا ‌‬ ‫هكا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪:‬‬
‫يمسسا بخسسوان« يعن ‌‬ ‫ه نزد تو دارد‪ ،‬برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن عهد ‌‬ ‫به‌ آ ‌‬
‫ه اسننت‪ ،‬يننا‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ه تو وح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن اسماء و ادعي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫او را ب ‌‬
 ‫ص گردانيننده‌‬
‫ت مخصننو ‌‬ ‫ه نبننو ‌‬‫نب ‌‬
‫هآ ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫ه تننو را ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫هآنچ ‌‬‫ب ‌‬
‫ه به‌‬ ‫نك ‌‬‫ي دعننا ك ‌‬‫ي مننا درحننال ‌‬ ‫ن‪ .‬يننا بننرا ‌‬‫ي ما بخننوا ‌‬ ‫است‪ ،‬برا ‌‬
‫ق تعننالي‌ نننزد خننود داري‪ ،‬متوسنن ‌‬
‫ل‬ ‫ه از ح ‌‬ ‫عهنند و پيمنناني‌ ك ‌‬
‫ف كنسسي‪،‬‬ ‫ب را از مسسا برطسسر ‌‬ ‫ن عسسذا ‌‬ ‫ي »اگسسر اي ‌‬ ‫يگننرد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت را تصنندي ‌‬
‫ق‬ ‫ي‪ :‬نبننوت ‌‬
‫يآوريسسم« يعن ‌‬ ‫ه تو ايمسسان ‌م ‌‬ ‫حتما ب ‌‬
‫يفرستيم«‬ ‫ل را قطعا با تو م ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫م »و بن ‌‬ ‫يكني ‌‬‫م ‌‬
‫س بروند‪.‬‬ ‫ن مقد ‌‬ ‫ه سرزمي ‌‬ ‫كه‌ با تو ب ‌‬

‫ن )‪(135‬‬ ‫جٍل ُهْم َباِلُغوُه ِإَذا ُهْم َيْنُكُثو َ‬

‫جَز ِإَلى َأ َ‬‫عْنُهُم الّر ْ‬
‫شْفَنا َ‬
‫َفَلّما َك َ‬
‫هاند‬ ‫ن رسند ‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب را س تا مدت ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ه بننننراي‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬تامنننندت ‌‬ ‫ن برداشسسسستيم« يعن ‌‬ ‫سسسسس از آنسسسسا ‌‬
‫م »بناگاه‌‬ ‫ه بنننودي ‌‬ ‫ق مقرر كرد ‌‬ ‫ه غر ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫كساخت ‌‬ ‫هل ‌‬
‫ه بودنننند‪،‬‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن پيمنننان ‌‬ ‫يشكسسسستند« و آ ‌‬ ‫عهسسسد م ‌‬
‫ه قبل‬ ‫هك ‌‬
‫ف آنچ ‌‬ ‫يزدند‪ ،‬هم ‌از اين ‌رو برخل ‌‬ ‫تپا م ‌‬ ‫يمحابا پش ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ياسننرائيل ‌بننا‬ ‫ن بن ‌‬‫ه بودننند‪ ،‬از فرسننتاد ‌‬ ‫ن متعهنند گردينند ‌‬ ‫بنندا ‌‬
‫ع ورزيدند‪.‬‬ ‫موسي‪ ‌‬امتنا ‌‬

‫ن)‬ ‫غصصاِفِلي َ‬
‫عْنَهصصا َ‬
‫غَرْقَناُهْم ِفي اْلَيّم ِبصَأّنُهْم َكصّذُبوا ِبَآَياِتَنصصا َوَكصصاُنوا َ‬
‫َفاْنَتَقْمَنا ِمْنُهْم َفَأ ْ‬
‫‪(136‬‬
‫ه عهدشننكن ‌‬
‫ي‬ ‫م گرفتيم« چرا ك ‌‬ ‫ن انتقا ‌‬ ‫م از آنا ‌‬ ‫»سرانجا ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسسب ‌‬ ‫كردند »و در دريا غرقشسان ‌سساختيم‪ ،‬ب ‌‬
‫يانگاشسستند و از آنهسسا غسساف ‌‬
‫ل‬ ‫غم ‌‬ ‫ت مسسا را درو ‌‬ ‫آيسسا ‌‬
‫يانديشيدند‪.‬‬ ‫ف ما هيچ‌ نم ‌‬ ‫ي شگر ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي‪ :‬در نشان ‌‬ ‫بودند« يعن ‌‬

‫ض َوَمَغاِرَبَهصصا اّلِتصصي َباَرْكَنصصا‬‫ق اَْلْر ِ‬

‫شاِر َ‬ ‫ن َم َ‬
‫ضَعُفو َ‬ ‫سَت ْ‬‫ن َكاُنوا ُي ْ‬ ‫َوَأْوَرْثَنا اْلَقْوَم اّلِذي َ‬
‫ص صَبُروا َوَدّمْرَنصصا َمصصا َكصصا َ‬
‫ن‬ ‫سَراِئيَل ِبَما َ‬
‫عَلى َبِني ِإ ْ‬‫سَنى َ‬ ‫ح ْ‬ ‫ك اْل ُ‬
‫ت َكِلَمُة َرّب َ‬
‫ِفيَها َوَتّم ْ‬
‫ن )‪(137‬‬ ‫شو َ‬ ‫ن َوَقْوُمُه َوَما َكاُنوا َيْعِر ُ‬ ‫عْو ُ‬
‫صَنُع ِفْر َ‬ ‫َي ْ‬
‫ف كشسسسسسيده‌‬ ‫ه استضسسسسسعا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن قسسسسسوم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫نو‬ ‫هشننند ‌‬ ‫ه بنننا كشت ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ياسنننرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يشسسسدند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي و تحقيننر‬ ‫ه خننوار ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن و قننومش‪ ،‬پيوسننت ‌‬ ‫ي فرعننو ‌‬ ‫خنندمتكار ‌‬
‫ي را كه‌‬ ‫ب سسسرزمين ‌‬ ‫ق و مغسسار ‌‬ ‫يشدند »مشار ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫كشيد ‌‬
‫ن فلسننطين ‌بننود »به‌‬ ‫ت نهسساديم« و سننرزمي ‌‬ ‫ن بسسرك ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ن؛ بيننرو ‌‬
‫ن‬ ‫ن فلسطي ‌‬ ‫ن در سرزمي ‌‬ ‫ت نهاد ‌‬ ‫ث داديم« برك ‌‬ ‫ميرا ‌‬
‫ه بهنننترين‌ و‬ ‫نب ‌‬ ‫ي در آ ‌‬ ‫ت زراعنننت ‌‬ ‫ههنننا ومحصنننول ‌‬ ‫ن ميو ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ت زينننرا سنننرزمين ‌فلسنننطين‪،‬‬ ‫ل اسننن ‌‬ ‫ن شنننك ‌‬ ‫سنننودبارتري ‌‬
‫ي كشنناورز ‌‬
‫ي‬ ‫نها بننرا ‌‬ ‫ن سننرزمي ‌‬ ‫هتري ‌‬ ‫ن و آمنناد ‌‬ ‫حاصننلخيزتري ‌‬
‫ياسسسرائي ‌‬
‫ل‬ ‫ك پروردگسسارت‌ بسسر بن ‌‬ ‫هني ‌‬ ‫ت »و وعسسد ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫قو‬ ‫ل خننودتحق ‌‬ ‫ل كام ‌‬ ‫ه شك ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫ق يافت« يعن ‌‬ ‫تحق ‌‬
‫عَلصصى اّلصصِذي َ‬
‫ن‬ ‫ن َ‬ ‫ن َنُمصص ّ‬ ‫ت بننود از‪َ ﴿ :‬وُنِريصصُد َأ ْ‬ ‫ه عبننار ‌‬ ‫استمرار يننافت‪ ،‬ك ‌‬
‫يخواهي ‌‬
‫م‬ ‫ن ﴾ ‌‪) :‬م ‌‬ ‫جَعَلُهُم اْلصصصَواِرِثي َ‬ ‫جَعَلُهْم َأِئّمًة َوَن ْ‬ ‫ض َوَن ْ‬
‫ضِعُفوا ِفي اَْلْر ِ‬ ‫اسُْت ْ‬
‫هاند‪ ،‬من ‌‬
‫ت‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ف كشننيد ‌‬ ‫ن به ‌استضعا ‌‬ ‫ه در زمي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫بر كسان ‌‬
‫ن را وار ‌‬
‫ث‬ ‫م و ايشننا ‌‬ ‫م گرداني ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ن را پيشوايا ‌‬ ‫ه و ايشا ‌‬ ‫نهاد ‌‬
‫ه صبر كردند«‬ ‫نك ‌‬ ‫‪» «5‬به ‌ سبب‌ آ ‌‬ ‫م( »القصص‪‌ /‬‬ ‫ن كني ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫يرسننيد‪،‬‬ ‫ن و قننومش‌ م ‌‬ ‫ي فرعننو ‌‬ ‫ن از سننو ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫بننر آنچ ‌‬
‫ي كردننند‬ ‫ه خدا‪ ‬نيننز صننبر وپاينندار ‌‬ ‫ه بر جهاد در را ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ه بودنسسد« از‬ ‫ش سسساخت ‌‬ ‫ن و قسسوم ‌‬ ‫ه فرعو ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫»و آنچ ‌‬
‫ه بسسسسسر‬ ‫هك ‌‬ ‫ههننننننا »و آنچ ‌‬ ‫آباديهننننننا و قصننننننرها و كارخان ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ن كرديسسم« ب ‌‬ ‫يافراشتند« از بوستانها »ويسسرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬
‫ي‪ :‬كاخهنننا ‌‬ ‫ي »يبننننون« اسنننت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ه معننننا ‌‬ ‫ن( ب ‌‬ ‫)يعرشنننو ‌‬
‫ي!‬ ‫م‪ .‬آر ‌‬‫ن كننردي ‌‬ ‫يكردننند‪ ،‬كننامل ويننرا ‌‬ ‫ه بنننا م ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫اسننتوار ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ل داد ن ن هنگننام ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ل فلسطي ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫ت زيننرا مننا‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه مننا داد ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن بودند ن ن و اكنننو ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫ن امننروز و فننردا از‬ ‫س فلسطي ‌‬ ‫م و آنها كافر پ ‌‬ ‫ن هستي ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫ن را از چنگ‌ دشم ‌‬
‫ن‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت و بر آنا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن مسلمانا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫بازگيرند‪.‬‬

‫صَناٍم َلُهْم َقاُلوا َيا‬

‫عَلى َأ ْ‬
‫ن َ‬‫عَلى َقْوٍم َيْعُكُفو َ‬ ‫حَر َفَأَتْوا َ‬ ‫سَراِئيَل اْلَب ْ‬‫جاَوْزَنا ِبَبِني ِإ ْ‬
‫َو َ‬
‫ن )‪(138‬‬ ‫جَهُلو َ‬‫جَعْل َلَنا ِإَلًها َكَما َلُهْم َآِلَهٌة َقاَل ِإّنُكْم َقْوٌم َت ْ‬
‫سى ا ْ‬ ‫ُمو َ‬
‫ه آنننان‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ل را از دريسسا گذرانسسديم« يعن ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫»و بن ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ي سننرخ« را داديننم‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن عبور از »دريننا ‌‬ ‫ت و توا ‌‬ ‫قدر ‌‬
‫م شننكافت ‌‬
‫ه‬ ‫ب دريننا از ه ‌‬ ‫ن دريننا زد و آ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫موسي‌ با عصاي ‌‬
‫ي رسيدند كه‌‬ ‫ه قوم ‌‬ ‫ن عبور كردند »تا ب ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫شد و ايشا ‌‬
‫ن خود را‬ ‫ي‪ :‬بتا ‌‬ ‫يكردند« يعن ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن خويش ‌مجاور ‌‬ ‫بر بتا ‌‬
‫ن از قننبيله ‌»لخننم« بودننند و‬ ‫ي‪ :‬آنننا ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫يكردند‪ .‬ب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫عباد ‌‬
‫ه قولي ‌ديگر‪ :‬آن‌ قو ‌‬
‫م‬ ‫ي گاو‪ .‬ب ‌‬ ‫ت بود از‪ :‬تمثالها ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫بتانشا ‌‬
‫ي!‬ ‫ي موسس ‌‬ ‫ل »ا ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ن بودننند‪» .‬گفتنسسد« بن ‌‬ ‫از كنعانيا ‌‬
‫ي مسسا‬ ‫ن خسسداياني‌ اسسست‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ه آن‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي قننرار د ‌‬ ‫ن بت ‌‬ ‫ي‪ :‬برايما ‌‬ ‫ي قرار ده« يعن ‌‬ ‫نيز معبود ‌‬
‫يپرسننتند‬ ‫ي را م ‌‬ ‫م بتان ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫شكنيم‪ ،‬هما ‌‬ ‫را پرست ‌‬
‫ه نسساداني‌‬ ‫ي شسسما قسسومي‌ هسسستيدك ‌‬ ‫هراسسست ‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫»گف ‌‬
‫ي را‬ ‫ي روشننن ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت و نشان ‌‬ ‫ن معجزا ‌‬ ‫يكنيد« زيرا شما چنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يا ‌‬
‫ي‬ ‫م و دانننناي ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫س كمنننتري ‌‬ ‫ه هنننر ك ‌‬ ‫ه كرديننند ك ‌‬ ‫مشننناهد ‌‬
‫ق تعنال ‌‬
‫ي‬ ‫ش غينرح ‌‬ ‫ه آنهنا‪ ،‬از پرسنت ‌‬ ‫يداشت‪ ،‬بعد از مشاهد ‌‬ ‫م ‌‬
‫لو‬ ‫يخورد‪ ،‬اما شننما در جه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت تكا ‌‬ ‫يكرد و سخ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫وحش ‌‬
‫ق خدا هستيد زيرا‬ ‫ن خل ‌‬ ‫تتري ‌‬ ‫گشدن‪ ،‬سرسخ ‌‬ ‫هرن ‌‬ ‫گب ‌‬ ‫عناد و رن ‌‬
‫ن درخواسننن ‌‬
‫ت‬ ‫ه معجنننزات‪ ،‬چني ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫بنننا وجنننود مشننناهد ‌‬
‫يكنيد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ي را عنوا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫وقيحان ‌‬
‫لخداص ديدننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫ت‪ :‬يننارا ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ت آمنند ‌‬ ‫در روايننا ‌‬
‫هو‬ ‫ش گننرفت ‌‬ ‫ه پرست ‌‬ ‫تانواط« را ب ‌‬ ‫هنام ‌»ذا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن درخت ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يآويزننند پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ش را بننر آ ‌‬ ‫ح خننوي ‌‬ ‫سننل ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫نك ‌‬ ‫تانننواطي‌ قننرار دهينند چنننا ‌‬ ‫ي ما نيننز ذا ‌‬ ‫گفتند‪» :‬برا ‌‬
‫ل خننداص برآشننفتند و فرمودننند‪:‬‬ ‫تانواطي‌ دارننند«! رسننو ‌‬ ‫ذا ‌‬
‫ه قننو ‌‬
‫م‬ ‫ي را بگويينند ك ‌‬ ‫ن سننخن ‌‬ ‫ت شننما نيننز همننا ‌‬ ‫ك اسن ‌‬ ‫»نننزدي ‌‬
‫نكه ‌آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه چنننا ‌‬ ‫ي ما خدايي‌ قننرار د ‌‬ ‫ي گفتند‪ :‬برا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫موسي‌ ب ‌‬
‫خداياني‌ دارند!«‪.‬‬

‫ن )‪(139‬‬‫طٌل َما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬

‫ن َهُؤَلِء ُمَتّبٌر َما ُهْم ِفيِه َوَبا ِ‬‫ِإ ّ‬
‫ت‪» :‬در‬‫ه گف ‌‬ ‫ن تأكينند نهنناد ‌‬ ‫ل آنننا ‌‬ ‫ه موسنني‪ ‌‬بننر جه ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت پرسنننت‌ »در آننسسسد« از‬ ‫نگسسسروه« ب ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫يو‬‫ن »بر بسساد و نسسابود اسسست« تبننار‪ :‬نننابود ‌‬ ‫ش بتننا ‌‬ ‫پرسننت ‌‬
‫ل اسسست«‬ ‫يدادنسسد بسساط ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه انجا ‌‬ ‫ت »و آنچ ‌‬ ‫تبنناهي‌ اس ن ‌‬
‫ه پرسنتش‌‬ ‫يدادند نن و از جمل ‌‬
‫ه انجام ‌م ‌‬‫م اعمالي‌ ك ‌‬‫ي‪ :‬تما ‌‬‫يعن ‌‬
‫ن! چننرا از‬
‫لم ‌‬ ‫م جاه ‌‬
‫ي قو ‌‬‫سا ‌‬‫تپ ‌‬ ‫يبنياد اس ‌‬ ‫ن ن بر باد و ب ‌‬‫بتا ‌‬
‫يگرديد؟‪.‬‬
‫تم ‌‬ ‫ن مزخرفا ‌‬ ‫ل اي ‌‬
‫ه و دنبا ‌‬‫گ شد ‌‬ ‫ق دلتن ‌‬‫ح ‌‬

‫ن )‪(140‬‬ ‫عَلى اْلَعاَلِمي َ‬ ‫ضَلُكْم َ‬ ‫ل َأْبِغيُكْم ِإَلًها َوُهَو َف ّ‬ ‫غْيَر ا ِّ‬ ‫َقاَل َأ َ‬
‫ي بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫»گفت« موسنني‪» ‌‬آيسسا غيسسر از خسسدا معبسسود ‌‬
‫ي‬‫ي بننرا ‌‬ ‫ه غيننر از خنندا‪ ‬معبننود ‌‬ ‫ي‪ :‬چگننون ‌‬ ‫شما بجويم« يعن ‌‬
‫ت بزرگي‌ را از‬ ‫هها و معجزا ‌‬ ‫ه شما نشان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م درحال ‌‬ ‫شما بجوي ‌‬
‫ه بعض ني‌‬ ‫ي مشنناهد ‌‬ ‫ه حت ‌‬ ‫هايد ك ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ي مشاهد ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫بح ‌‬ ‫جان ‌‬
‫ي بنود‪ ،‬آخنر‬ ‫ي كناف ‌‬‫هپرسننت ‌‬ ‫ه يگان ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م براي ‌گرايشننتا ‌‬ ‫از آنها ه ‌‬
‫ه او شسسما را بسسر جهانيسسان«‬ ‫نك ‌‬ ‫م‪» :‬با آ ‌‬ ‫ن كن ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫چگننون ‌‬
‫ه بننر شننما‬ ‫يك ‌‬ ‫ت؟« با نعمت‌ هاي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫ن »برتر ‌‬ ‫زمانتا ‌‬
‫ن دشنننننمنانتان‪،‬‬ ‫ن ننننننابودكرد ‌‬ ‫ت؛ چنننننو ‌‬ ‫ه اسننننن ‌‬ ‫بخشنننننيد ‌‬
‫ي‬ ‫ن از زير بار خوار ‌‬ ‫ن كردنتا ‌‬ ‫ن در زمين‪ ،‬بيرو ‌‬ ‫نساختنتا ‌‬ ‫جانشي ‌‬
‫ت نمودنتننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت و هننداي ‌‬ ‫ي و عننز ‌‬ ‫ه برتننر ‌‬ ‫ي جايگا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫و پست ‌‬
‫ه را بننا‬‫ه نعمت‌ معبننود يگننان ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ق؟ چگون ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ي دي ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يدهيد؟!‬ ‫خم ‌‬ ‫ي پاس ‌‬ ‫ش غير و ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫هاسننننن ‌‬ ‫ن روايت‌ كرد ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ه مناسنننننب ‌‬ ‫نسنننننفي‌ ب ‌‬
‫ت‪ :‬شننما بعنند از درگذشن ‌‬
‫ت‬ ‫ت علي‪ ‌‬گف ‌‬ ‫ه حضر ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫»يهود ‌‬
‫ك شننود ن ن بنناه ‌‬
‫م‬ ‫ب وي ‌ خش ن ‌‬‫‪1‬‬
‫ه حتي‌ آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ن ن قب ‌‬ ‫پيامبرتا ‌‬
‫ي فرمننود‪ :‬شننما هنننوز‬ ‫خو ‌‬ ‫ف كردينند! علي‪ ‌‬در پاسنن ‌‬ ‫اختل ‌‬
‫ي را‬ ‫ه موسي‪ ‌‬گفتيد‪ :‬بننت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه بود ك ‌‬ ‫ك نشد ‌‬ ‫ن‪ 2‬خش ‌‬ ‫بپاهايتا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه!!«‪.‬‬ ‫ي ما خدا قرارد ‌‬ ‫برا ‌‬

‫ن َأْبَنصصصاَءُكْم‬
‫ب ُيَقّتُلصصصو َ‬‫سصصصوَء اْلَعصصصَذا ِ‬‫سصصصوُموَنُكْم ُ‬ ‫ن َي ُ‬
‫عصصصْو َ‬‫ن َآِل ِفْر َ‬
‫جْيَنصصصاُكْم ِمصصص ْ‬
‫َوِإْذ َأْن َ‬
‫ظيٌم )‪(141‬‬ ‫عِ‬ ‫ن َرّبُكْم َ‬
‫لٌء ِم ْ‬‫ساَءُكْم َوِفي َذِلُكْم َب َ‬ ‫ن ِن َ‬
‫حُيو َ‬ ‫سَت ْ‬‫َوَي ْ‬
‫ت فرعونيسسان‌‬ ‫ه شما را از دس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و ياد كنيد هنگام ‌‬
‫يكردنسسد؛‬ ‫هم ‌‬ ‫ت شسسكنج ‌‬ ‫ه شما را سسسخ ‌‬ ‫ت داديم‪ ،‬ك ‌‬ ‫نجا ‌‬

‫ش پاشيديد ‪.‬‬
‫ه بر قبر ‌‬
‫ي ‪ ،‬يا آبي‌ ك ‌‬
‫لو ‌‬‫ب غس ‌‬ ‫ي‪:‬آ ‌‬
‫يعن ‌‬ ‫‪1‬‬

‫خ‪.‬‬‫ي سر ‌‬ ‫ج از دريا ‌‬
‫بعد از خرو ‌‬ ‫‪2‬‬
‫ن را زنسسسده‌‬ ‫يكشسسستند و دخترانتسسسا ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫پسسسسرانتا ‌‬
‫ي تعننذي ‌‬
‫ب‬ ‫ب سننخت ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫يگذاشتند« و شننما را بننا چنننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بودينند‪،‬‬‫ت كننرد ‌‬ ‫ب عنناد ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬‫يكردننند تننا بنندانجا ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكننند پ ‌‬
‫س‬ ‫تم ‌‬ ‫ه خننويش‌ عنناد ‌‬ ‫ه چراگننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫همانننند شننتر ‌‬
‫ن را بننا مننا‬ ‫م ديگننرا ‌‬ ‫ن عذابي‪ ،‬بازه ‌‬ ‫ت از چنا ‌‬ ‫ه بعد از نجا ‌‬ ‫چگون ‌‬
‫ن اززيانهننا و‬ ‫يگردانيد؟ »و در اين« نجننات ‌دادنتننا ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ب پروردگارتسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي شسسما از جسسان ‌‬ ‫گ »بسسرا ‌‬ ‫ي بننزر ‌‬ ‫عننذابها ‌‬
‫ه خداوند‬ ‫ي بود ك ‌‬ ‫ي‪ :‬نعمت‌ بزرگ ‌‬ ‫گ بود« يعن ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫آزمايش ‌‬
‫هآيننا ب ‌‬
‫ه‬ ‫يكننرد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ش و امتحا ‌‬ ‫ن نعمت‪ ،‬آزماي ‌‬ ‫‪ ‬شما را با آ ‌‬
‫يكنيد يا خير؟‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قيا ‌‬‫يو ‌‬ ‫ق شكرگزار ‌‬ ‫ح ‌‬

‫ن َلْيَلًة َوَقصصالَ‬ ‫ت َرّبِه َأْرَبِعي َ‬ ‫شٍر َفَتّم ِميَقا ُ‬ ‫ن َلْيَلًة َوَأْتَمْمَناَها ِبَع ْ‬ ‫لِثي َ‬
‫سى َث َ‬ ‫عْدَنا ُمو َ‬ ‫َوَوا َ‬
‫ن)‬‫سصِبيَل اْلُمْفسِصِدي َ‬ ‫ح َوَل َتّتِبصْع َ‬ ‫صصِل ْ‬
‫خُلْفِني ِفصصي َقصْوِمي َوَأ ْ‬ ‫نا ْ‬‫خيِه َهاُرو َ‬ ‫سى َِل ِ‬ ‫ُمو َ‬
‫‪(142‬‬
‫ب وعسسده‌ گذاشسستيم« از جمله‌‬ ‫ي شس ‌‬ ‫»و با موسي‪ ،‬س س ‌‬
‫ل خداونننند‪ ‬از موسننني‪ ،‌‬تعيين‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت و تجلي ‌‬ ‫گراميداشننن ‌‬
‫ن بننا و ‌‬
‫ي‬ ‫ت و سننخن ‌گفت ‌‬ ‫ي مناجننا ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن موعد ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫مد ‌‬
‫ق تعال ‌‬
‫ي‬ ‫ن بود تا ح ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ن ميعادگا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن او ب ‌‬ ‫بود‪ .‬شايد برد ‌‬
‫ه بننا محمنندص در ش نب‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش بيفزاينند چنننا ‌‬ ‫ن و يقين ‌‬ ‫بننر ايمننا ‌‬
‫ي‬
‫ن بننود تننا بننا و ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن كننرد ونيننز بننرا ‌‬ ‫»اسراء و معننراج« چني ‌‬
‫ي بسننپارد پس‌ موسنني‪ ‌‬بننه‬ ‫هو ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ن ببننندد و تننورا ‌‬ ‫پيمننا ‌‬
‫ن ميعسساد را‬ ‫ه گرفت‌ »و آ ‌‬ ‫ت را روز ‌‬ ‫ن مد ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ه رف ‌‬ ‫‌ميعادگا ‌‬
‫ه ميعساد‬ ‫نك ‌‬ ‫م تسا آ ‌‬ ‫م رسسساندي ‌‬ ‫ه اتمسا ‌‬ ‫ب ديگسر ب ‌‬ ‫هش ‌‬ ‫با د ‌‬
‫ي‪ :‬بعنند از‬ ‫ه سر آمسسد« يعن ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫لش ‌‬ ‫ش در چه ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ه شن ‌‬
‫ب‬ ‫ن ميعنناد‪ ،‬د ‌‬ ‫ه رفننت‪ ،‬بننر آ ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫ه وعنند ‌‬ ‫ه موسنني‪ ‌‬ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ديگر افزودي ‌‬
‫ت بننود از‪ :‬تمننا ‌‬
‫م‬ ‫ب عبار ‌‬ ‫لش ‌‬ ‫ن چه ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن برآنند ك ‌‬ ‫بيشتر مفسرا ‌‬
‫ه بنابراين‪ ،‬موسي‪‌‬‬ ‫يالحج ‌‬ ‫هذ ‌‬ ‫ه روز از ما ‌‬ ‫هود ‌‬ ‫يالقعد ‌‬ ‫هذ ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ي بننا‬
‫ق تعال ‌‬ ‫ه اتمام ‌رسانيد و ح ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت را در روز عيد قربا ‌‬ ‫ميقا ‌‬
‫ن روز بنننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ .‬همچنين‌ در همي ‌‬ ‫نگف ‌‬ ‫ن روز سنننخ ‌‬ ‫ي در اي ‌‬ ‫و ‌‬
‫ت محمنندص به‌‬ ‫ي حضننر ‌‬ ‫م را بننرا ‌‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫خداوننند متعننال‪ ،‬دي ‌‬
‫ت َلُكْم ِديَنُكْم َوأَْتَمْمصص ُ‬
‫ت‬ ‫يفرمايد‪ ﴿ :‬اْلَيْوَم َأْكَمْل ُ‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل رسانيد چنا ‌‬ ‫اكما ‌‬
‫ه ‪» .«3 /‬و موسي‌‬ ‫لَم ِديًنصصا﴾ »مائد ‌‬ ‫سَ‬
‫ت َلُكُم اِْل ْ‬‫ضي ُ‬
‫عَلْيُكْم ِنْعَمِتي َوَر ِ‬
‫َ‬
‫ه طور ننن‬ ‫م كو ‌‬ ‫ه عاز ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن گفت« هنگام ‌‬ ‫ش هارو ‌‬ ‫ه برادر ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن قسسوم‌ م ‌‬
‫ن‬ ‫ش ن بود »در ميسسا ‌‬ ‫ت با پرورگار ‌‬ ‫ه مناجا ‌‬ ‫ميعادگا ‌‬
‫ياسننرائي ‌‬
‫ل‬ ‫ل بن ‌‬ ‫ش و در اصسسلح« حننا ‌‬ ‫ن بسسا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫جانشسسي ‌‬
‫يو‬ ‫ه مهربننان ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه امور آنا ‌‬ ‫ن سياست‪ ،‬ادار ‌‬ ‫»بكوش« با حس ‌‬
‫ن »و از راه ‌و‬ ‫ل آنننا ‌‬ ‫ع و احننوا ‌‬ ‫ه اوضننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫رسيدگي‌ دلسننوزان ‌‬
‫ن را‬‫ه عاصننيا ‌‬ ‫ي‪ :‬را ‌‬ ‫ي نكسسن« يعن ‌‬ ‫ش فسادگران ‌پيسسرو ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ح را‬ ‫ل صننلح‌ و اصننل ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫ه را ‌‬‫ش بلك ‌‬ ‫ن نبننا ‌‬ ‫نرو و ياور ستمگرا ‌‬
‫ي‬
‫ي از سننو ‌‬ ‫ش و تننذكر ‌‬ ‫ن؛ نصننيحت‪ ،‬بيننداربا ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ي‪ .‬اي ‌‬ ‫بپيما ‌‬
‫ن خود‪ ،‬نزد خداوننند‬ ‫ن بود و ال هارو ‌‬ ‫ش هارو ‌‬ ‫موسي‌ به ‌برادر ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫گ مقدار اس ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫ل پيامبر ‌‬ ‫متعا ‌‬

‫ن َتَراِنصصي‬ ‫ك َقصصاَل َلص ْ‬ ‫ظصْر ِإَلْيص َ‬‫ب َأِرِني َأْن ُ‬‫سى ِلِميَقاِتَنا َوَكّلَمُه َرّبُه َقاَل َر ّ‬ ‫جاَء ُمو َ‬ ‫َوَلّما َ‬
‫جَبصِل‬‫جّلصصى َرّبصُه ِلْل َ‬ ‫ف َتَراِنصصي َفَلّمصصا َت َ‬‫سْو َ‬ ‫سَتَقّر َمَكاَنُه َف َ‬ ‫نا ْ‬ ‫جَبِل َفِإ ِ‬
‫ظْر ِإَلى اْل َ‬ ‫ن اْن ُ‬‫َوَلِك ِ‬
‫ك َوَأَنصصا َأّوُل‬‫ت ِإَلْيص َ‬‫ك ُتْبص ُ‬ ‫حاَن َ‬‫سصْب َ‬‫ق َقصصاَل ُ‬ ‫صصِعًقا َفَلّمصصا َأَفصصا َ‬
‫سصصى َ‬ ‫خصّر ُمو َ‬ ‫جعََلصُه َدّكصصا َو َ‬‫َ‬
‫ن )‪(143‬‬ ‫اْلُمْؤِمِني َ‬
‫نگفتن‌‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫ه ما آمد« برا ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫ه وعد ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن موس ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ي‪ :‬كلم‌‬ ‫ش بسسا او سسسخن‌ گفسست« يعن ‌‬ ‫با ما »و پروردگسسار ‌‬
‫ي‪:‬‬‫ه قول ‌‬ ‫ه او شنوانيد‪ .‬ب ‌‬ ‫تب ‌‬‫ن كيفي ‌‬ ‫ه و بدو ‌‬ ‫يواسط ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ت شنننيد و آ ‌‬
‫ن‬ ‫م جهننا ‌‬ ‫ل را از تمننا ‌‬ ‫م خداوند متعننا ‌‬ ‫موسي‪ ‌‬كل ‌‬
‫ب شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه انتخننا ‌‬ ‫ه ميعادگننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن بننا و ‌‬ ‫ي رفت ‌‬ ‫هفتاد تني‌ كه ‌بننرا ‌‬
‫ضكرد‪ :‬پرورگسسارا!‬ ‫ق را شنننيدند »عر ‌‬ ‫مح ‌‬ ‫بودننند‪ ،‬نيننز كل ‌‬
‫ي تسسو بنگسسرم«‪ .‬قتنناد ‌‬
‫ه‬ ‫هسو ‌‬ ‫ن تا ب ‌‬ ‫ش بينا ك ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫مرا ب ‌‬
‫ي نيننز‬ ‫نو ‌‬ ‫ه ديد ‌‬ ‫ي را شنيد‪ ،‬ب ‌‬ ‫م اله ‌‬ ‫ن موسي‌ كل ‌‬ ‫يگويد‪» :‬چو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش گردينند«‪» .‬فرمسسود« خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ق دينندار ‌‬ ‫ت و مشتا ‌‬ ‫ع بس ‌‬ ‫طم ‌‬
‫ي در‬ ‫م فننان ‌‬ ‫ن چش ن ‌‬ ‫ي ديد« با اي ‌‬ ‫ن »هرگز مرا نخواه ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي ممك ‌‬ ‫ن بننا چشننم ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه رؤي ‌‬ ‫ن دنياي ‌فنناني‌ بلك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫ي و جاويدا ‌‬ ‫ه باق ‌‬ ‫ي باشد‪ ،‬در سرايي‌ ك ‌‬ ‫باق ‌‬
 ‫ل را‬ ‫ي خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه موسن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن َتَراِنصصي( مفيد آ ‌‬ ‫تعبير )َل ْ‬
‫ق تعننالي‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ي شد‪ ،‬نديد‪ ،‬اما ديد ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه طالب ‌ديد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫در وقت ‌‬
‫ه اسننت‪ ،‬چنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه اثبننات ‌رسننيد ‌‬ ‫ث متننواتر ب ‌‬ ‫ه احادي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫در آخر ‌‬
‫ت مطهننر پيننامبرص مخفي‌‬ ‫ه سننن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه بننر آشنننايا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تننواتر ‌‬
‫ي‪ :‬من‌‬ ‫ن أر ‌‬ ‫ل نفرمننود‪» :‬ل ‌‬ ‫نرو‪ ،‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫م ازاي ‌‬ ‫نيست‪ ،‬ه ‌‬
‫ي‪ :‬تننو مننرا‬ ‫ن تننران ‌‬ ‫يشننوم« بلكننه ‌فرمننود‪) :‬ل ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫هرگننز دينند ‌‬
‫ي خسسود‬ ‫س اگر بسسر جسسا ‌‬ ‫ه بنگر پ ‌‬ ‫ه كو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي(‪» .‬ول ‌‬ ‫يبين ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن دينند ‌‬
‫ن‬ ‫ه تننو تننوا ‌‬ ‫ي‪ :‬ن ‌‬ ‫ي ديد« يعن ‌‬ ‫قرارگرفت‪ ،‬مرا خواه ‌‬
‫ت از تننو‬ ‫ه از نظر جننرم‪ ،‬صننلبت‌ و قننو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يون ‌‬ ‫مرا دار ‌‬
‫يباشنند نن لننذا اگننر در‬ ‫هم ‌‬ ‫ت از كننو ‌‬ ‫ه عبننار ‌‬ ‫ت نن ك ‌‬ ‫بزرگتر اسن ‌‬
‫ي خننود‬ ‫ه بر جا ‌‬ ‫ينمايانم‪ ،‬كو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كو ‌‬ ‫ن خود را ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هنگامي‌ ك ‌‬
‫ي اگننر‬ ‫ي ديسسد« ول ‌‬ ‫ت و متزلزل ‌نشد »مرا خواه ‌‬ ‫قرار گرف ‌‬
‫ه تو از‬ ‫نك ‌‬ ‫ن گشت‪ ،‬بدا ‌‬ ‫ن ناتوا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ت تجلي‌ رؤي ‌‬ ‫ه از برداش ‌‬ ‫كو ‌‬
‫ي‬
‫ي بننرا ‌‬ ‫ه تمننثيل ‌‬ ‫ه ارائ ‌‬ ‫ه منننزل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ي‪ .‬اي ‌‬ ‫نتر ‌‬ ‫ه ننناتوا ‌‬ ‫كننو ‌‬
‫ن پروردگسسار ‌‬
‫ش‬ ‫س چسسو ‌‬ ‫ت‪» .‬پ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه كو ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫موسي‪ ‌‬ب ‌‬
‫ي يك‌‬ ‫ه ظهننور كننرد‪ .‬تجل ‌‬ ‫ه كننو ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ي كرد« يعن ‌‬ ‫ه تجل ‌‬ ‫به‌ كو ‌‬
‫ه را ريزريسسز كسسرد«‬ ‫ن كو ‌‬ ‫ت »آ ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫چيز‪ ،‬نمايا ‌‬
‫ي كننرد‪،‬‬ ‫ه را پخش‌ و متلشنن ‌‬ ‫ن كننو ‌‬ ‫ت حننق‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي‪ :‬تجلنني ‌ذا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي تبنندي ‌‬
‫ل‬ ‫ن همننوار ‌‬ ‫هزمي ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫م فننروريخ ‌‬ ‫ه در ه ‌‬ ‫ه كننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چندا ‌‬
‫ه طننور بننود‪ .‬در حننديث‌ شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ه؛ كننو ‌‬ ‫ن كنو ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫شد‪ .‬ب ‌‬
‫ن فننرو رفننت«‪» .‬و‬ ‫ه در زمي ‌‬ ‫ت‪» :‬كننو ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫س آمنند ‌‬ ‫مرفوع ‌ان ‌‬
‫ش بسسر زميسسن ‌افتسساد« صننعقا‪ :‬مننأخوذ از‬ ‫ي بيهسسو ‌‬ ‫موس س ‌‬
‫ن فروافتنناد‪.‬‬ ‫ت و بننر زمي ‌‬ ‫ش رف ‌‬ ‫ي‪ :‬از هننو ‌‬ ‫ه اسننت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫صنناعق ‌‬
‫ت‪ :‬تسسو‬ ‫ي »گف ‌‬ ‫ن بيهوشننن ‌‬ ‫ه خسسود آمسسد« از آ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»وچسسو ‌‬
‫مو‬ ‫يكن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن! تننورا تنننزي ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫ك‪ :‬ا ‌‬ ‫منزهي« سبحان ‌‬
‫ت تسسوبه‌‬ ‫ه درگسساه ‌‬ ‫م »ب ‌‬ ‫ي تما ‌‬ ‫ه تنزيه ‌‬ ‫ينمايم‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي ياد م ‌‬ ‫ه پاك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي در دنينننا »و م ‌‬
‫ن‬ ‫ن درخواسنننت ‌‬ ‫كسسسردم« از تكنننرار چننننا ‌‬
‫ه عظم ‌‬
‫ت‬ ‫هب ‌‬ ‫م خود ك ‌‬ ‫ل از قو ‌‬ ‫ه تو‪ ،‬قب ‌‬ ‫ن مؤمنانم« ب ‌‬ ‫نخستي ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫هاس نت‌ ك ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ت معترفند‪ .‬در حنندي ‌‬ ‫و جلل ‌‬
‫ن را‬ ‫ب پروردگننار نننور اسننت‪ ،‬اگننر آ ‌‬ ‫خداص فرمودند‪» :‬حجننا ‌‬
‫ش از‬
‫ه در منظنننر ‌‬
‫ه را ك ‌‬
‫ي وي‪ ،‬تمنننام ‌آنچ ‌‬
‫بنننردارد‪ ،‬اننننوار رو ‌‬
‫يسوزاند«‪.‬‬ ‫يگيرند‪ ،‬م ‌‬ ‫ش قرار م ‌‬‫مخلوقات ‌‬

‫ك َوُك ْ‬
‫ن‬ ‫خْذ َما َآَتْيُت َ‬
‫لِمي َف ُ‬ ‫ساَلِتي َوِبَك َ‬
‫س ِبِر َ‬ ‫عَلى الّنا ِ‬‫ك َ‬‫طَفْيُت َ‬‫صَ‬
‫سى ِإّني ا ْ‬‫َقاَل َيا ُمو َ‬
‫ن )‪(144‬‬ ‫شاِكِري َ‬ ‫ن ال ّ‬
‫ِم َ‬
‫ه پيامها و به‌‬ ‫ن تو را ب ‌‬ ‫ي! همانا م ‌‬ ‫ي موس ‌‬ ‫»فرمود‪ :‬ا ‌‬
‫ي‪ :‬تننو را از ميننان‌‬ ‫م برگزيسسدم« يعن ‌‬ ‫ش بر مرد ‌‬ ‫م خوي ‌‬ ‫كل ‌‬
‫ن سخن ‌خود ن ن بي‌ هيچ‌‬ ‫ت و شنوانيد ‌‬ ‫ه رسال ‌‬ ‫تب ‌‬
‫م روزگار ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ه تو عطا‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫س آنچ ‌‬ ‫م »پ ‌‬ ‫ي ن مخصوص‌ گردانيد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫واسط ‌‬
‫ن فخننر عظيم‌‬ ‫گ و اي ‌‬ ‫ف بننزر ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫هام‪ ،‬بگير« يعن ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت را بگيننننر »و از‬ ‫م ومناجننننا ‌‬ ‫ت و حكمننننت‪ ،‬يننننا كل ‌‬ ‫نبننننو ‌‬
‫ن اكننرا ‌‬
‫م‬ ‫ي بننزرگ‌ و اي ‌‬ ‫ن عطننا ‌‬ ‫ن بسساش« بننر اي ‌‬ ‫شسسكرگزارا ‌‬
‫گ‪.‬‬
‫ستر ‌‬

‫خصْذَها ِبُقصّوٍة‬‫يٍء َف ُ‬
‫شص ْ‬ ‫ل ِلُكصّل َ‬ ‫صصصي ً‬‫ظًة َوَتْف ِ‬‫عَ‬ ‫يٍء َمْو ِ‬ ‫ش ْ‬‫ن ُكّل َ‬ ‫ح ِم ْ‬ ‫َوكََتْبَنا َلُه ِفي اَْلْلَوا ِ‬
‫ن )‪(145‬‬ ‫سِقي َ‬
‫سُأِريُكْم َداَر اْلَفا ِ‬‫سِنَها َ‬ ‫ح َ‬ ‫خُذوا ِبَأ ْ‬ ‫ك َيْأ ُ‬ ‫َوْأُمْر َقْوَم َ‬
‫ي‪ :‬از هننر‬ ‫ح از هر چيسسزي« يعن ‌‬ ‫ي در الوا ‌‬ ‫ي موس ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫ن نينناز داشننتند‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن و دنيايشننا ‌‬ ‫ل در دي ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ل و غير آنا ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫هاي« قرارداديم‪ ،‬ك ‌‬ ‫»موعظ ‌‬
‫ي تفصسسيلي‌‬ ‫ي هسسر چيسسز ‌‬ ‫پننند و اننندرز بگيرننند »و بسسرا ‌‬
‫ل نينناز دارد‬ ‫ي و تفصنني ‌‬ ‫ه به ‌روشنگر ‌‬ ‫نگاشتيم« از احكامي‌ ك ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت بگيسسسسسر« يعن ‌‬ ‫ه قسسسسسو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م‪ :‬آ ‌‬ ‫س فرمسسسسسودي ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه بننا‬ ‫ي همننرا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫هها و روشنگر ‌‬ ‫ح را‪ ،‬يا موعظ ‌‬ ‫ي! الوا ‌‬ ‫يموس ‌‬ ‫ا ‌‬
‫ه در آنهاسننت‪،‬‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ت ونشنناط بگيننر و ب ‌‬ ‫ل را‪ ،‬بننا جنندي ‌‬ ‫تفصنني ‌‬
‫ل راجننح‪ ،‬الننواح‌ تننورات ‌بننود »و به‌‬ ‫هقننو ‌‬ ‫ح‪ :‬ب ‌‬ ‫ن‪ .‬الننوا ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ن اسس ‌‬
‫ت‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ه بهسستري ‌‬ ‫ه تسسا ب ‌‬ ‫ت دستور بسسد ‌‬ ‫قوم ‌‬
‫ت نن‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه در تورا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه بهترين ‌احكام ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ل كنند« يعن ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ل كنننند‪ .‬شننايا ‌‬
‫ن‬ ‫ش آنها بيشتر است‌ ن ن عم ‌‬ ‫ه پادا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫از تكاليف ‌‬
‫ي در برابننر نيننرنگ‌ و تجنناوز‬ ‫ه صننبر و پاينندار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ذكننر اسنن ‌‬
‫ه رخصننت‪ ،‬انجننا ‌‬
‫م‬ ‫تن ‌‬ ‫ه عننزيم ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ديگران‪ ،‬عفو وگذشت‪ ،‬عم ‌‬
‫ك اعمننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن و تننر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن وج ‌‬ ‫ه نيكننوتري ‌‬ ‫م شننرعي‌ ب ‌‬ ‫ن احكننا ‌‬ ‫داد ‌‬
 ‫ت بننود‪.‬‬
‫م تننورا ‌‬‫ههننا و احكننا ‌‬ ‫ن موعظ ‌‬ ‫ه بهننتري ‌‬‫منهيننه‪ ،‬از جمل ‌‬
‫ت را با‬
‫م تورا ‌‬‫ش احكا ‌‬ ‫نسان‪ ،‬موسي‪ ‌‬مأمور شد تا خود ‌‬ ‫بدي ‌‬
‫يكند‪،‬‬ ‫ن امر م ‌‬ ‫ه قومش‌ را بدا ‌‬ ‫هك ‌‬
‫ت و شدتي‌ بيشتر از آنچ ‌‬ ‫قو ‌‬
‫ن را‬ ‫ي سسسراي ‌نافرمانسسا ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ل كند »ب ‌‬ ‫بگيرد و بدانها عم ‌‬
‫ت بگيرينند‪.‬‬ ‫ن عبر ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫م داد« تا از ديد ‌‬ ‫ن خواه ‌‬ ‫ه شما نشا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل كفار از سننتمگرا ‌‬
‫ن‬ ‫ي نافرمانان‪ ،‬مناز ‌‬ ‫ي‪ :‬مراد ازسرا ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي و عمالق ‌‬ ‫فرعون ‌‬

‫ن َيَرْوا ُكّل َآَي صٍة لَ‬ ‫ق َوِإ ْ‬‫حّ‬ ‫ض ِبَغْيِر اْل َ‬ ‫ن ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ن َيَتَكّبُرو َ‬ ‫ي اّلِذي َ‬ ‫ن َآَياِت َ‬ ‫عْ‬‫ف َ‬ ‫صِر ُ‬ ‫سََأ ْ‬
‫سصِبيَل اْلَغص ّ‬
‫ي‬ ‫ن َيصَرْوا َ‬ ‫ل َوِإ ْ‬‫سصِبي ً‬‫خصُذوُه َ‬ ‫شصِد َل َيّت ِ‬ ‫سصِبيَل الّر ْ‬ ‫ن َيصَرْوا َ‬ ‫ُيْؤِمُنوا ِبَهصصا َوِإ ْ‬
‫ن )‪(146‬‬ ‫غاِفِلي َ‬ ‫عْنَها َ‬ ‫ك ِبَأّنُهْم َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا َوَكاُنوا َ‬ ‫ل َذِل َ‬ ‫سِبي ً‬
‫خُذوُه َ‬ ‫َيّت ِ‬
‫ق تكسسسبر‬ ‫هنسسساح ‌‬ ‫ه در زمين‌ ب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي كسسسسان ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ب خننود‪ ،‬يننا از‬ ‫ي‪ :‬از فهم ‌كتا ‌‬ ‫ت خود« يعن ‌‬ ‫يورزند‪ ،‬از آيا ‌‬ ‫م ‌‬
‫م داشت« زيرا تكبر‪ ،‬فقننط‬ ‫ن »باز خواه ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ايمان ‌آورد ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ه اگر هر نشسسان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫شايسته ‌ذا ‌‬
‫ي‬ ‫ن نياورنسسد« بننا وجننود بسننيار ‌‬ ‫ن ايمسسا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫را بنگرنسسد‪ ،‬ب ‌‬
‫ق »و اگر‬ ‫ن آنهننا بننر ح ‌‬ ‫ت روش ن ‌‬ ‫ههننا و دلل ‌‬ ‫هها و معجز ‌‬ ‫نشننان ‌‬
‫ش نگيرنسسد و اگسسر‬ ‫ن را در پي ‌‬ ‫ي را ببيننسسد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه راست ‌‬ ‫را ‌‬
‫ن را راه‌ خسسود قسسرار دهنسسد‪،‬‬ ‫ي را ببينند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه گمراه ‌‬ ‫را ‌‬
‫ي حق‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن از نشننان ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ن ساخت ‌‬ ‫ن و رويگردا ‌‬ ‫اين« بازداشت ‌‬
‫ن آيسسا ‌‬
‫ت‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ن با حق ‌»بدا ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫و مخالف ‌‬
‫ه غفلت‬ ‫ل ماندند« ب ‌‬ ‫ن غاف ‌‬ ‫غ انگاشتند و از آ ‌‬ ‫ما را درو ‌‬
‫ق تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬ح ‌‬ ‫ل‪ .‬يعن ‌‬ ‫ت سننهو و جه ‌‬ ‫ه غفل ‌‬ ‫‌عننناد و اعننراض‪ ،‬ن ‌‬
‫ه رسننال ‌‬
‫ت‬ ‫قب ‌‬ ‫ن و تصنندي ‌‬ ‫ت از ايمننا ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ن را بنندا ‌‬ ‫دلهايشننا ‌‬
‫ه استكبار و گردنكشي‪ ،‬بر تكننذي ‌‬
‫ب‬ ‫ه انگيز ‌‬ ‫ه آنها ب ‌‬ ‫برگردانيد ك ‌‬
‫ه معجننزا ‌‬
‫ت‬ ‫نك ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه رغ ‌‬ ‫ق اصرار ورزيدند‪ ،‬ب ‌‬ ‫و رويگرداني‌ از ح ‌‬
‫م ديدند‪.‬‬ ‫ي را ه ‌‬ ‫بسيار ‌‬

‫ن ِإّل َمصصا َكصصاُنوا‬

‫جصَزْو َ‬
‫عَمصصاُلُهْم َهصْل ُي ْ‬
‫ت َأ ْ‬
‫طص ْ‬
‫حِب َ‬
‫خصَرِة َ‬
‫لِ‬
‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا َوِلَقاِء ا َْ‬
‫َواّلِذي َ‬
‫ن )‪(147‬‬ ‫َيعَْمُلو َ‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت را« يعن ‌‬ ‫ت مسسا و دبسسدار آخسسر ‌‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫يك ‌‬
‫»و كسسسان ‌‬
‫هاند‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ت بدا ‌‬
‫ه در آخر ‌‬ ‫ه را ك ‌‬
‫ن با آنچ ‌‬
‫روبروشد ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ه است« با آ ‌‬ ‫ن حبط شد ‌‬ ‫ب كردند‪ ،‬اعمالشا ‌‬ ‫»تكذي ‌‬
‫ن امينند منفع ‌‬
‫ت‬ ‫ه از آ ‌‬‫ل در جايگاهي‌ قننرار داش نت‌ ك ‌‬ ‫ن اعما ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن اعمننال ‌‬‫ياثننر شنند ‌‬ ‫ن‪ :‬ب ‌‬ ‫يشد‪ .‬حبننط شنند ‌‬ ‫هم ‌‬‫برد ‌‬
‫ه و صل ‌‬
‫ه‬ ‫ن صدق ‌‬ ‫ت؛ چو ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ت طاع ‌‬ ‫ت ظاهر آنها‪ ،‬صور ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ن جسسسزا‬ ‫م »آيسسسا جسسسز در برابسسسر كسسسار و كردارشسسسا ‌‬ ‫رح ‌‬
‫هو‬ ‫م نكننرد ‌‬ ‫ه برآنها ست ‌‬ ‫چ وج ‌‬
‫ه هي ‌‬ ‫ي‪ :‬خداوند ب ‌‬ ‫ييابند؟« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫هاند‪ ،‬نيفزوده ‌اس ‌‬ ‫ن بود ‌‬ ‫ه سزاوار آ ‌‬ ‫يك ‌‬‫بر كيفر ‌‬

‫خصَواٌر َأَلصْم َيصَرْوا َأّنصُه َل‬‫سصًدا َلصُه ُ‬‫ج َ‬ ‫ل َ‬ ‫جً‬ ‫عْ‬ ‫حِلّيِهْم ِ‬‫ن ُ‬
‫ن َبْعِدِه ِم ْ‬ ‫سى ِم ْ‬ ‫خَذ َقْوُم ُمو َ‬ ‫َواّت َ‬
‫ن )‪(148‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬ ‫خُذوُه َوَكاُنوا َ‬ ‫ل اّت َ‬ ‫سِبي ً‬ ‫ُيكَّلُمُهْم َوَل َيْهِديِهْم َ‬
‫ش به‌‬ ‫ي‪ :‬پس‌ از رفتن ‌‬ ‫س از او« يعن ‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫م موسسسس ‌‬ ‫»و قسسسو ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬از زيورهنناي ‌‬ ‫ه طور »از زيورهاي ‌خسسود« يعن ‌‬ ‫كو ‌‬
‫ه بودننند‬ ‫ه عنناريت‌ گننرفت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ب گريننز خننود‪ ،‬از مصننريا ‌‬ ‫شنن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي خسسود سسساختند« يعن ‌‬ ‫ي بسسرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه گوسسسال ‌‬ ‫»مجسسسم ‌‬
‫ي گسساو‬ ‫ه صسسدا ‌‬ ‫ي روحنني ‌»ك ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه كننام ‌‬ ‫تمثننالي‌ از گوسننال ‌‬
‫ي گرفتننند‪ .‬شننايا ‌‬
‫ن‬ ‫ه خننداي ‌‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن گوسننال ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫داشت« آ ‌‬
‫ن بننود‪.‬‬ ‫م فرعننو ‌‬ ‫ت قو ‌‬ ‫ه گاوپرستي‌ عادتي‌ از عادا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ذكر اس ‌‬
‫گ بركشد‪.‬‬ ‫ن بان ‌‬ ‫ي گاو است‪ ،‬چو ‌‬ ‫خوار‪ :‬صدا ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ه گذاشن ‌‬ ‫م خننود وعنند ‌‬ ‫ه موسي‌ با قو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ه طننور بننرود و پس‌ از آن‪ ،‬از ميعادگننا ‌‬
‫ه‬ ‫بب ‌‬ ‫ت سي‌ شن ‌‬ ‫به‌ مد ‌‬
‫ن مد ‌‬
‫ت‬ ‫ه شب‌ ديگر را بر آ ‌‬ ‫هد ‌‬ ‫ن مأمور شد ك ‌‬ ‫برگردد‪ .‬اما چو ‌‬
‫ن قننومش‌ بننازگردد‪.‬‬ ‫هميننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت سر قرار معي ‌‬ ‫بيفزايد‪ ،‬نتوانس ‌‬
‫فشنننو ‌‬
‫ي‬ ‫ي حر ‌‬ ‫ل از و ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ن هنگام ‌»سامري« ك ‌‬ ‫دراي ‌‬
‫ن فرعننو ‌‬
‫ن‬ ‫ي از كسننا ‌‬ ‫ت‪ :‬بننا شننما زيننورات ‌‬ ‫ن گف ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫داشتند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه بوديد تا خود را در مراسنن ‌‬
‫م‬ ‫ت گرفت ‌‬ ‫ه عاري ‌‬ ‫ه آنها را ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ق كننرده‪ ،‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن او را غننر ‌‬ ‫ه خداوند كسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫عيد بياراييد و اكنو ‌‬
‫ت كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ي اطنناع ‌‬ ‫ياسرائيل‌ از و ‌‬ ‫ن آوريد‪ .‬بن ‌‬ ‫ت را نزد م ‌‬ ‫زيورا ‌‬
‫ي‬
‫ها ‌‬‫ل گوسننال ‌‬ ‫ي سننپردند و او از آنهننا تمثننا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫زيننورا ‌‬
 ‫م اسنب‌‬ ‫ه از نقش‌ سن ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫س مشننتي‌ از خنناك ‌‬ ‫ساخت‪ ،‬سننپ ‌‬
‫ن تمثننال‌‬ ‫ن افگننند و در نننتيجه‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬در آ ‌‬ ‫جبرئيل‪ ‌‬برگرفت ‌‬
‫ه بسسا آنسسان‌‬ ‫ن گوسسسال ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت‪» .‬آيا نديدنسسدك ‌‬ ‫آواز گاو برداش ‌‬
‫ه جل ‌‬
‫ب‬ ‫ه قننادر ب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه رسنند ب ‌‬ ‫يگويسسد« چ ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫چ سخ ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ي بدانها‬ ‫چ راه ‌‬ ‫ن باشد »و هي ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫ع مضرت ‌‬ ‫ت يا دف ‌‬‫منفع ‌‬
‫ه خيننر‬ ‫ه هيچ‌ را ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هآنننا ‌‬ ‫ي‪ :‬آيا نديدند ك ‌‬ ‫ينماياند؟« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫س چگننونه‬ ‫يكننند؟ پ ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ت و راهنمنناي ‌‬ ‫ي دلل ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي يا معنو ‌‬ ‫حس ‌‬
‫م درياهننا مننرك ‌‬
‫ب‬ ‫ه اگننر تمننا ‌‬ ‫يدهننند ك ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ي ترجي ‌‬ ‫‌او را بر كس ‌‬
‫تو ‌‬
‫ي‬ ‫ه كلمننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ش را بنويسننند‪ ،‬قب ‌‬ ‫گردننند تننا كلمننات ‌‬
‫ق را‬ ‫ه خل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ماوس ن ‌‬ ‫يشود و ه ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ب درياها تما ‌‬ ‫ن آيد‪ ،‬آ ‌‬ ‫هپايا ‌‬‫ب ‌‬
‫ه »را‬ ‫ت؟ »آن« گوسنننال ‌‬ ‫هاسننن ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ي حق‌ هنننداي ‌‬ ‫بنننه ‌سنننو ‌‬
‫ه سسستمكار‬ ‫يك ‌‬ ‫ش »در حسسال ‌‬ ‫ي و پرسننت ‌‬ ‫ه خننداي ‌‬ ‫گرفتند« ب ‌‬
‫ن كننار‪.‬يننا سننتمكار بودننند در هم ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫س خود ب ‌‬ ‫بودند« بر نف ‌‬
‫ت؟‬
‫ك بزرگتر اس ‌‬ ‫ي از شر ‌‬ ‫ه ستم ‌‬ ‫چيز‪ .‬و چ ‌‬

‫حْمَنا َرّبَنا َوَيْغِف صْر َلَنصصا‬

‫ن َلْم َيْر َ‬
‫ضّلوا َقاُلوا َلِئ ْ‬
‫ط ِفي َأْيِديِهْم َوَرَأْوا َأّنُهْم َقْد َ‬ ‫سِق َ‬‫َوَلّما ُ‬
‫ن )‪(149‬‬ ‫سِري َ‬
‫خا ِ‬ ‫ن اْل َ‬‫ن ِم َ‬ ‫َلَنُكوَن ّ‬
‫ه‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن شدند« از پرستش‌ گوسال ‌‬ ‫ت پشيما ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫س از بازگشت‌ موسي‪ ‌‬از ميقننات‌‬ ‫تشان ‌پ ‌‬ ‫ن ندام ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫قول ‌‬
‫ي‪ :‬دريافتننند‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه واقعا گمرا ‌‬ ‫بود »و ديدند ك ‌‬
‫ن مبتل‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬ ‫ه معصنني ‌‬ ‫ش گوسنناله‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه بننا پرسننت ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م نكند و بر‬ ‫ه ما رح ‌‬ ‫هاند »گفتند‪ :‬اگرپرودگار ما ب ‌‬ ‫گشت ‌‬
‫م بود« در دنيا‬ ‫ن خواهي ‌‬ ‫ما نبخشايد‪ ،‬قطعا از زيانكارا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫وآخر ‌‬
‫ه خننداي‌‬ ‫ع مخلصانه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه و تضر ‌‬ ‫ه با فرياد و استغاث ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ي التجا كردند‪.‬‬ ‫هو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫صد ‌‬ ‫ه بردند و با خلو ‌‬ ‫ن پنا ‌‬ ‫منا ‌‬

‫ن َبْعِدي‬ ‫خَلْفُتُموِني ِم ْ‬ ‫سَما َ‬ ‫سًفا َقاَل ِبْئ َ‬

‫ن َأ ِ‬
‫ضَبا َ‬‫غ ْ‬‫سى ِإَلى َقْوِمِه َ‬ ‫جَع ُمو َ‬ ‫َوَلّما َر َ‬
‫ن ُأّم ِإ ّ‬
‫ن‬ ‫جّرُه ِإَلْيِه َقاَل اْب َ‬‫خيِه َي ُ‬‫س َأ ِ‬
‫خَذ ِبَرْأ ِ‬‫ح َوَأ َ‬
‫جْلُتْم َأْمَر َرّبُكْم َوَأْلَقى اَْلْلَوا َ‬
‫عِ‬
‫َأ َ‬
‫جَعْلِني َمَع‬ ‫عَداَء َوَل َت ْ‬ ‫ي اَْل ْ‬‫ت ِب َ‬ ‫شِم ْ‬‫ل ُت ْ‬
‫ضَعُفوِني َوَكاُدوا َيْقُتُلوَنِني َف َ‬ ‫سَت ْ‬ ‫اْلَقْوَم ا ْ‬
‫ن )‪(150‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬‫اْلَقْوِم ال ّ‬
 ‫ي قوم‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ك و اندوهگي ‌‬ ‫ي خشمنا ‌‬ ‫ن موس ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫هاند‪ :‬تأسف‪ ،‬حالتي‌‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫ه طور‪.‬بعض ‌‬ ‫خود بازگشت« از كو ‌‬
‫س از مسسن‪ ،‬چه‌‬ ‫ت‪ :‬پ ‌‬ ‫ت »گف ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫تتر از خش ‌‬ ‫فراتر و سخ ‌‬
‫ه بنند عم ‌‬
‫ل‬ ‫مچ ‌‬ ‫ن بوديد!« و در غينناب ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫بد جانشين ‌‬
‫ب كرديسسد«‬ ‫ن شسستا ‌‬ ‫كرديد! »آيا بر فرمسسان ‌پروردگارتسسا ‌‬
‫ه من ‌وعنند ‌‬
‫ه‬ ‫مب ‌‬ ‫ه پروردگار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬‫ل روز ‌‬ ‫ي‪ :‬آيا بر ميعاد چه ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن ميعنناد‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب كردينند؟ چننرا مهلت‌ ندادينند ك ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬شننتا ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ن را مننرتك ‌‬
‫ب‬ ‫ت و ناميمو ‌‬ ‫ل زش ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫هسر آيد؟ و درغياب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫شگوسننال ‌‬ ‫ت‪ :‬آيننا بننا پرست ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫شديد؟ يا معن ‌‬
‫ح را افگنسسد«‬ ‫ب كردينند؟ »و الوا ‌‬ ‫ن شننتا ‌‬ ‫ب پروردگارتننا ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ش وارد شنند و دينند ك ‌‬ ‫ن بننر قننوم ‌‬ ‫ي‪ :‬موسنني‪ ‌‬چننو ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن هسننتند‪ ،‬از‬ ‫تآ ‌‬ ‫ف عبنناد ‌‬ ‫ه و معتك ‌‬ ‫ه زانننو زد ‌‬ ‫ش گوسننال ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫ن افگنننند‪ .‬اي ‌‬
‫ن‬ ‫ح را بنننر زمي ‌‬ ‫م و تأسنننف‪ ،‬النننوا ‌‬ ‫ت خشننن ‌‬ ‫شننند ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫ت‪ .‬نق ‌‬ ‫ف نن اسن ‌‬ ‫ف و خل ‌‬ ‫لجمهور علما ن از سننل ‌‬ ‫قو ‌‬
‫ت بنود‪ .‬در حنديث‌ شنري ‌‬
‫ف‬ ‫ت از زمنرد‪ ،‬ينا ازيناقو ‌‬ ‫ح تنورا ‌‬ ‫الوا ‌‬
‫ي كننه‬ ‫هراسننت ‌‬ ‫ي ببخشننايد؛ ب ‌‬ ‫ت‪» :‬خداوننند بننر موسن ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫آمنند ‌‬
‫ه او‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ت زيرا وقننت ‌‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫ن شنوند ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫‌بينند ‌‬
‫ن اين‌‬ ‫هاند‪ ،‬بننا شنننيد ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ش بعد از او گمرا ‌‬ ‫ه قوم ‌‬ ‫خبر داد ك ‌‬
‫هو‬ ‫ه معنناين ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫ن نيفگند ول ‌‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ح را ب ‌‬ ‫خبر الوا ‌‬
‫ن افگنند«‪» .‬و‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ح را ب ‌‬ ‫ت ديند‪ ،‬النوا ‌‬ ‫ن حنال ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫مشناهد ‌‬
‫ف خسسسود‬ ‫هطسسسر ‌‬ ‫ت و او را ب ‌‬ ‫ش را گسسسرف ‌‬ ‫سسسسر بسسسرادر ‌‬
‫ه چننرا‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ضب ‌‬ ‫يكشسسيد« موسنني‪ ‌‬در اعننترا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه و رس ن ‌‬
‫م‬ ‫ي را نگننرفت ‌‬ ‫ه سننامر ‌‬ ‫ن فتن ‌‬ ‫برادرش ‌هننارون‪ ،‬جلننو اي ‌‬
‫تو‬ ‫ي را گننرف ‌‬ ‫ه را تغيير نننداده‪ ،‬سننر و ‌‬ ‫ش گوسال ‌‬ ‫ل پرست ‌‬ ‫باط ‌‬
‫م! اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي فرزنسسد مسسادر ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ن گف ‌‬ ‫يكشيد »هارو ‌‬ ‫او را م ‌‬
‫ه بسسود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي نمانسسد ‌‬ ‫م مرا ضسسعيف ‌شسسمردند و چيسسز ‌‬ ‫قو ‌‬
‫فو‬ ‫ن انحننرا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ن را نداشننت ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س تننوا ‌‬ ‫مرا بكشسسند« پ ‌‬
‫ت‪ :‬اي‌‬ ‫ه هنننارون‪ ‌‬گف ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫م‪ .‬دلي ‌‬ ‫ن را تغيينننر ده ‌‬ ‫باطلشنننا ‌‬
‫ن جملنه‪،‬‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن بنود ك ‌‬ ‫م! اي ‌‬ ‫ت‪ :‬اي ‌بنرادر ‌‬ ‫م! و نگف ‌‬ ‫فرزنند مننادر ‌‬
‫ي بود وگرنه‪ ،‬موسي ‌و هارو ‌‬
‫ن‬ ‫هبار ‌‬ ‫ي مهرانگيز و عاطف ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫جمل ‌‬
 ‫ل ديگننر‬ ‫كديگر بودننند‪ .‬دلي ‌‬ ‫ي( ي ‌‬ ‫ي و مادر ‌‬ ‫دو برادر اعياني‌ )پدر ‌‬
‫ه بننود‬
‫ي مننؤمن ‌‬ ‫هاننند نن زن ‌‬ ‫ه گفت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن نن چنننا ‌‬ ‫ه مادرشننا ‌‬ ‫ن بودك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه مننن‪،‬‬ ‫تب ‌‬ ‫ه و اهان ‌‬ ‫س مرا دشمن ‌شاد نكن« با مؤاخذ ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت »و مرا در‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هپرستا ‌‬ ‫ي گوسال ‌‬ ‫ي قلب ‌‬ ‫ن آرزو ‌‬ ‫ن هما ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ك ‌‬
‫ي‪ :‬بننا خشننمگين‌‬ ‫ه سسستمگر قسسرار نسسده« يعن ‌‬ ‫شسمار گسسرو ‌‬
‫مسننننتمگر‪ ،‬يعن ‌‬
‫ي‬ ‫ت بننننر مننننن‪ ،‬مننننرا در شننننمار قو ‌‬ ‫شنننندن ‌‬
‫ب اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن مننرتك ‌‬ ‫ن آنننا ‌‬
‫ن بسننا ‌‬ ‫ت قرار نننده‪ ،‬آخننر م ‌‬ ‫هپرس ‌‬ ‫گوسال ‌‬
‫ن بنناور‬ ‫ه اي ‌‬‫ت‪ :‬ب ‌‬‫ن اسنن ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫م‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫ها ‌‬‫ل زشننت ‌نگردينند ‌‬ ‫عم ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ن هست ‌‬ ‫م از آنا ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫نبا ‌‬

‫ن )‪(151‬‬ ‫حِمي َ‬
‫حُم الّرا ِ‬
‫ت َأْر َ‬
‫ك َوَأْن َ‬ ‫حَمِت َ‬
‫خْلَنا ِفي َر ْ‬
‫خي َوَأْد ِ‬ ‫غِفْر ِلي َوَِل ِ‬ ‫با ْ‬‫َقاَل َر ّ‬
‫ت‪:‬‬ ‫ق شد »گف ‌‬ ‫ن محق ‌‬ ‫ت هارو ‌‬ ‫ي موسي‪ ‌‬برائ ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ن و برادرم ‌را بيامرز« موسي‪ ‌‬خواس نت‌‬ ‫پرودگارا! م ‌‬
‫ي را از سنناحت‬ ‫نكام ‌‬ ‫ت و دشننم ‌‬ ‫م شننمات ‌‬ ‫ن دعننا‪ ،‬بي ‌‬ ‫تننا بننا اي ‌‬
‫ه رفتننار خننود بننا‬ ‫ي او نحننو ‌‬ ‫ف سننازد‪ ،‬گننوي ‌‬ ‫ش برطننر ‌‬ ‫‌بننرادر ‌‬
‫ي‬‫ه رفتننار ‌‬ ‫ن داد ك ‌‬ ‫ن نشننا ‌‬ ‫ت وچني ‌‬ ‫ش گننرف ‌‬ ‫ه نكوه ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫برادر ‌‬
‫ه اسننت‌ و در عننوض‬ ‫چ تننوجيهي‌ نداشننت ‌‬ ‫ه بننا وي‪ ،‬هي ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ش سننرزد‪ ،‬بننراي ‌‬
‫ش‬ ‫ق برادر ‌‬ ‫ه از او در ح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‌كوتاهي‌ و قصور ‌‬
‫ه آن‪ ،‬از‬ ‫ه علو ‌‬ ‫ت كننرد و ب ‌‬ ‫ب مغفننر ‌‬ ‫يطل ‌‬ ‫ه حق‌ تعننال ‌‬ ‫از بارگننا ‌‬
‫ه رحمت‌‬ ‫ن تمنننا كننرد‪» :‬و مسسا را در پنسسا ‌‬ ‫ش چني ‌‬ ‫پروردگننار ‌‬
‫ن مهربانسساني« پس‌‬ ‫نتري ‌‬ ‫ه تسسو مهربسسا ‌‬ ‫خسسود درآور‪ ،‬ك ‌‬
‫ت را از مننا‬ ‫ت خننويش‌ در آخننر ‌‬ ‫ش در دنيا وبهش ن ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫عصم ‌‬
‫ن‪.‬‬ ‫غ نك ‌‬ ‫دري ‌‬

‫حَياِة الّدْنَيا َوَكصصَذِل َ‬

‫ك‬ ‫ن َرّبِهْم َوِذّلٌة ِفي اْل َ‬
‫ب ِم ْ‬‫ض ٌ‬
‫غ َ‬
‫سَيَناُلُهْم َ‬
‫جَل َ‬
‫خُذوا اْلِع ْ‬‫ن اّت َ‬‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(152‬‬ ‫جِزي اْلُمْفَتِري َ‬ ‫َن ْ‬
‫يو‬ ‫ه خننداي ‌‬ ‫ه را گرفتنسسد« ب ‌‬ ‫ه گوسسسال ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»همانا كسسسان ‌‬
‫ن به‌‬ ‫ي ازجانب‌ پروردگارشا ‌‬ ‫ي خشم ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫ش »ب ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫ن كيفننر‬ ‫ه اين‌ خشننم‪ ،‬همننا ‌‬ ‫هبسا ك ‌‬ ‫ن خواهد رسيد« و چ ‌‬ ‫آنا ‌‬
 ‫ل شند‪ 1‬زيننرا‬ ‫ن نناز ‌‬ ‫ه در دنيننا بنر آننا ‌‬ ‫كديگنر باشنند ك ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫كشننت ‌‬
‫م خداوننند‪ ‬بننود‬ ‫كديگر؛ از خش ن ‌‬ ‫ه كشتن ‌ي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مأمور شدنشا ‌‬
‫ي در زنسسدگي ‌دنيسسا« خواهنند‬ ‫ن »ذلسست ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫»و« ب ‌‬
‫ه را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه گوسننال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ص كسننان ‌‬ ‫ت مخصننو ‌‬ ‫ن ذل ‌‬ ‫رسيد‪ .‬اي ‌‬
‫يشننود »و‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي بعد از آنننا ‌‬ ‫لها ‌‬ ‫ل نس ‌‬ ‫شگرفتند و شام ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫يدهيسسم« و از آن‌‬ ‫ه جزام ‌‬ ‫نگسسون ‌‬ ‫ن را اي ‌‬ ‫ما افتراكننسسدگا ‌‬
‫ه روآوردننند‪،‬‬ ‫ل گوسال ‌‬ ‫ت تمثا ‌‬ ‫ه عباد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن گروه ‌‬ ‫جمله‪ ،‬اي ‌‬
‫ي‬
‫ه بننر خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س هننر كس ن ‌‬ ‫ن نبننود‪ .‬پ ‌‬ ‫ه معبودشننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحننال ‌‬
‫ي دنيننا بننر او‬ ‫ي در زننندگ ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫غ بننندد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن افننترا و درو ‌‬ ‫سننبحا ‌‬
‫ن خواهدرسننيد‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ي از سننو ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫م و خننوار ‌‬ ‫خشنن ‌‬
‫ن رسيد‪.‬‬ ‫هپرستا ‌‬ ‫ن گوسال ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬‫چنا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي ذليل‌ اس ‌‬ ‫ب بدعت ‌‬ ‫يگويند‪ :‬هر صاح ‌‬ ‫علما م ‌‬

‫ن َبْعصِدَها َلَغُفصوٌر‬
‫ك ِمص ْ‬‫ن َرّبص َ‬‫ن َبْعصِدَها َوَآَمُنصوا ِإ ّ‬‫ت ُثّم َتاُبوا ِمص ْ‬
‫سّيَئا ِ‬‫عِمُلوا ال ّ‬‫ن َ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫حيٌم )‪(153‬‬ ‫َر ِ‬
‫ي؛‬ ‫ها ‌‬‫ب سيئات‌ شدند« هر سننيئ ‌‬ ‫ه مرتك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫ه كردنسسد و‬ ‫ن توب ‌‬ ‫م از كفر و معاصي‌ »سپس ‌بعد از آ ‌‬ ‫اع ‌‬
‫ل »قطعسسا‬ ‫قد ‌‬ ‫ت و از صنند ‌‬ ‫ن آوردنسسد« بننا خلننوص‌ ني ‌‬ ‫ايمسسا ‌‬
‫ن توبه‪ ،‬يننا بعنند از‬ ‫ي‪ :‬بعد از آ ‌‬ ‫پروردگار تو بعد از آن« يعن ‌‬
‫ه »آمرزگار مهربان ‌است« لننذا كارنننام ‌‬
‫ه‬ ‫ن سيئ ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ارتكا ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ش آنننا ‌‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن را محننو كننرد ‌‬ ‫سياهشننا ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫بهشت ‌وارد م ‌‬
‫ن گوسننال ‌‬
‫ه‬ ‫ل پرستشننگرا ‌‬ ‫ه شام ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫م عام ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫البت ‌‬
‫ه هرچننند بننزرگ‌ باشنند‪ ،‬عفننو‬ ‫يشننود تننا بدانننند كننه ‌گنننا ‌‬ ‫نيز م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن بزرگتر اس ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬

‫حَمصٌة ِلّلصِذي َ‬
‫ن‬ ‫خِتَها ُهصًدى َوَر ْ‬
‫سَ‬
‫ح َوِفي ُن ْ‬
‫خَذ اَْلْلَوا َ‬
‫ب َأ َ‬
‫ض ُ‬
‫سى اْلَغ َ‬
‫ن ُمو َ‬
‫عْ‬ ‫ت َ‬ ‫سَك َ‬‫َوَلّما َ‬
‫ن )‪(154‬‬ ‫ُهْم ِلَرّبِهْم َيْرَهُبو َ‬

‫ه ) بقره‪. ( ‌54/‬‬
‫ه تفسير سور ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫ه در‬ ‫ح را« ك ‌‬ ‫ش شد‪ ،‬الوا ‌‬ ‫ي خامو ‌‬ ‫م موس ‌‬ ‫ن خش ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ه بننود »برگرفت« از‬ ‫ش آنهننا را افگننند ‌‬ ‫م خننوي ‌‬ ‫م خش ن ‌‬ ‫هنگننا ‌‬
‫ي خشننم‬ ‫ن تعننبير شنند‪ ،‬گننوي ‌‬ ‫ه »سننكوت« آ ‌‬ ‫مب ‌‬‫»سكون« خش ‌‬
‫يگويننند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن و جوشنننش‪ ،‬سنننخ ‌‬ ‫ت فنننورا ‌‬ ‫ن در حنننال ‌‬ ‫‌انسنننا ‌‬
‫ت شننخ ‌‬
‫ص‬ ‫هصننور ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫هخشنن ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫زمخشننر ‌‬
‫يكنند و مثل بنه‬ ‫يم ‌‬ ‫ه امنر و نه ‌‬ ‫يكنند ك ‌‬ ‫ي تصنوير م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫برآشفت ‌‬
‫ن بگننو‪،‬‬ ‫ن و چنننا ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫ه قننوم ‌‬ ‫يگوينند‪ :‬ب ‌‬ ‫مآلود م ‌‬ ‫ي خشن ‌‬ ‫‌موسننا ‌‬
‫ن از لطنناي ‌‬
‫ف‬ ‫ش! و اي ‌‬ ‫ت را بك ‌‬ ‫ح را بينننداز‪ ،‬سننر بننرادر ‌‬ ‫الننوا ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي است«‪» .‬و در نسخ ‌‬ ‫ه قرآن ‌‬ ‫تشبي ‌‬
‫ت و رحمسستي‌‬ ‫ك بودنسسد‪ ،‬هسسداي ‌‬ ‫ن بيمنسسا ‌‬ ‫از پروردگارشا ‌‬
‫ه استنسنناخ‌ گردينند ‌‬
‫ه‬ ‫ح شكست ‌‬ ‫ه از الوا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي‪ :‬در آنچ ‌‬ ‫بود« يعن ‌‬
‫ه بود‪ ،‬هنندايت‌ و رحمننتي ‌بننود‪،‬‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ل داد ‌‬ ‫ح جديد نق ‌‬ ‫ه الوا ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ي را ‌‬
‫ه‬ ‫م شننرع ‌‬ ‫ه احكننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هدايت ‌‬
‫ن فيضننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن احكام‪ ،‬بر آنا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي كه ‌از عم ‌‬ ‫ييافتند و رحمت ‌‬ ‫م ‌‬
‫يشد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ن در الننوا ‌‬
‫ح‬ ‫م! م ‌‬ ‫ي پروردگار ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫يگويد‪» :‬موسي‌ گف ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫قتاد ‌‬
‫ت پدينند آورده‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ه بهننتري ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يياب ‌‬ ‫ت اوصاف ‌امتي‌ را م ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫ه معننرو ‌‬
‫ف‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م هستند‪ ،‬امت ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫ه در رو ‌‬ ‫‌شد ‌‬
‫ن!‬ ‫ن گنردا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را ام ‌‬ ‫س آننا ‌‬ ‫يكنند‪ ..‬پ ‌‬ ‫امر و از منكنر نهي‌ م ‌‬
‫ت‪ .‬موس ن ‌‬
‫ي‬ ‫ت احمد اس ن ‌‬ ‫ت؛ ام ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ل فرمود‪ :‬آ ‌‬ ‫پروردگار متعا ‌‬
‫يينناب ‌‬
‫م‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ف امت ‌‬ ‫ح اوصا ‌‬ ‫ن در الوا ‌‬ ‫م! م ‌‬ ‫ي پروردگار ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ه بهشننت‪،‬‬ ‫ش آخريننن‪ ،‬امننا در ورود ب ‌‬ ‫ش خننوي ‌‬ ‫ه در آفننرين ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن!‬ ‫ن گننردا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را ام ‌‬ ‫گ اسننت‪ ،‬پروردگننارا! ايشننا ‌‬ ‫شآهن ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ت‪ .‬موس ن ‌‬
‫ي‬ ‫ت احمنند اس ن ‌‬ ‫ت؛ ام ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ل فرمود‪ :‬آ ‌‬ ‫پروردگارمتعا ‌‬
‫يينناب ‌‬
‫م‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ف امت ‌‬ ‫ح اوصا ‌‬ ‫ن در الوا ‌‬ ‫م! م ‌‬ ‫ي پروردگار ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ي‬‫هها ‌‬ ‫ن را ازسننين ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ههايشننا ‌‬ ‫ن در سين ‌‬ ‫ه مصاحفشا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن‪.‬‬ ‫ن گننردا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را از ام ‌‬ ‫يخوانند‪ ،‬پروردگارا! ايشا ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ت‪ .‬قتنناد ‌‬
‫ه‬ ‫ت؛ امت‌ احمنند اس ن ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ل فرمننود‪ :‬آ ‌‬ ‫پروردگار متعا ‌‬
‫م موسنني‪‌‬‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ه ما نق ‌‬ ‫يگويد‪ :‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫س مرا نيننز از‬
‫ت‪ :‬بار خدايا! پ ‌‬
‫ت و گف ‌‬
‫ن انداخ ‌‬
‫ح را بر زمي ‌‬
‫الوا ‌‬
‫ت احمد بگردان« ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ام ‌‬

‫ب َلصوْ‬ ‫جَفصُة َقصاَل َر ّ‬ ‫خصَذْتُهُم الّر ْ‬‫ل ِلِميَقاِتَنصصا َفَلّمصصا َأ َ‬ ‫جً‬‫ن َر ُ‬ ‫سصْبِعي َ‬ ‫سى َقْوَمُه َ‬ ‫خَتاَر ُمو َ‬ ‫َوا ْ‬
‫ي ِإّل ِفْتَنُتص َ‬
‫ك‬ ‫ن ِهص َ‬ ‫سصَفَهاُء ِمّنصصا ِإ ْ‬ ‫ي َأُتْهِلُكَنا ِبَمصصا َفَعصَل ال ّ‬ ‫ن َقْبُل َوِإّيا َ‬ ‫ت َأْهَلْكَتُهْم ِم ْ‬ ‫شِْئ َ‬
‫خْي صُر‬ ‫حْمَنا َوَأْن صتَ َ‬ ‫غِفْر َلَنا َواْر َ‬ ‫ت َوِلّيَنا َفا ْ‬ ‫شاُء َأْن َ‬ ‫ن َت َ‬ ‫شاُء َوَتْهِدي َم ْ‬ ‫ن َت َ‬‫ضّل ِبَها َم ْ‬ ‫ُت ِ‬
‫ن )‪(155‬‬ ‫اْلَغاِفِري َ‬
‫م خسسود هفتسساد مسسرد را بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ي از ميا ‌‬ ‫»و موس ‌‬
‫ه مننا‬ ‫يك ‌‬ ‫هگاه ‌‬ ‫ه وعد ‌‬ ‫ن ايشان ‌ب ‌‬ ‫ي آورد ‌‬ ‫ي‪ :‬برا ‌‬ ‫ت ما« يعن ‌‬ ‫ميقا ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫م »برگزيد« زيننرا بعنند از آ ‌‬ ‫ه بننودي ‌‬ ‫ش مقننرر كننرد ‌‬ ‫بننراي ‌‬
‫ل به‌‬ ‫ي آوردند‪ ،‬پروردگننار عننزوج ‌‬ ‫ي رو ‌‬ ‫هپرست ‌‬ ‫هگوسال ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫قوم ‌‬
‫ن ميعنناد‬ ‫ياسننرائيل‪ ،‬در آ ‌‬ ‫ي از بن ‌‬ ‫ه بننا جمع ‌‬ ‫وي‌ دسننتور داد ك ‌‬
‫ش از‬ ‫ن قننننوم ‌‬ ‫ه طننننور بياينننند تننننا نمايننننندگا ‌‬ ‫ه كننننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫معي ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن رجفسسه« يعن ‌‬ ‫ه عذرخواهي‌ كنند »و چسسو ‌‬ ‫شگوسال ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫ه آنهننا را‬ ‫ل اس نت‌ ك ‌‬ ‫ن را فروگرفت« نق ‌‬ ‫ت »آنا ‌‬ ‫ه سخ ‌‬ ‫زلزل ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫يگف ‌‬ ‫ه مردننند »موس ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي فروگننرف ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن زلننزل ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ن را و مسسرا‬ ‫ي آنسا ‌‬ ‫يخواسسست ‌‬ ‫ن! اگسسر م ‌‬ ‫ي پروردگار م ‌‬ ‫ا ‌‬
‫ن را از‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫يكردي« موسي‪ ‌‬اي ‌‬ ‫ن هلك ‌م ‌‬ ‫ش از اي ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ي‪ :‬اگر اراده ‌نابود ساختن‌ ما‬ ‫ت‪ .‬يعن ‌‬ ‫ه گف ‌‬ ‫س و اندو ‌‬ ‫سر افسو ‌‬
‫ه به ‌سننويت‌ بينناييم‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ش ما را قب ‌‬ ‫ي كا ‌‬ ‫را داشتي‪ ،‬ا ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫م دار ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ي زيرا اكنو ‌‬ ‫يكرد ‌‬ ‫ن نابود م ‌‬ ‫تگناهانما ‌‬ ‫عل ‌‬
‫ن را بنننا نينننرنگ‌ و تنننوطئ ‌‬
‫ه‬ ‫نآننننا ‌‬ ‫ل بگوينننند؛ م ‌‬ ‫ياسنننرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫نگننا ‌‬
‫ه‬ ‫م! آ ‌‬ ‫ها ‌‬‫ه كشننانيد ‌‬ ‫ه قتلگننا ‌‬ ‫ي خننود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫شساخت ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ن مسسا‬ ‫مخسسردا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫ه سسسزا ‌‬ ‫ه داد‪» :‬آيسسا مسسا را ب ‌‬ ‫ادام ‌‬
‫ي‪ :‬مننراد موسنني‪ ‌‬از‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ي؟« ب ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫هاند‪ ،‬هلك ‌م ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه جسز‬ ‫نحسادث ‌‬ ‫ش بودننند »اي ‌‬ ‫ي و ياران ‌‬ ‫م خردان«‪ ،‬سامر ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫ي و پرسننت ‌‬
‫ش‬ ‫ه سننامر ‌‬ ‫ي‪ :‬قضنني ‌‬ ‫ن تسسو نيسسست« يعن ‌‬ ‫امتحسسا ‌‬
‫ه را‬ ‫ي توسننت‌ »هسسر ك ‌‬ ‫گوسنناله‪ ،‬فقننط آزمايشنني ‌از سننو ‌‬

‫ن را ضعي ‌‬
‫ف‬ ‫هوآ ‌‬
‫ل كرد ‌‬
‫ش نق ‌‬
‫ن روايت‌ را در تفسير خوي ‌‬
‫نكثير اي ‌‬
‫اب ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ه اس ‌‬
‫ت‬ ‫م نخواند ‌‬
‫ه ‌‬
 ‫ه را بخسسواهي‪،‬‬ ‫ه و هسسرك ‌‬ ‫ن گمسسرا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫بخواه ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ت و گمننراه ‌‬ ‫ه هننداي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س تو هست ‌‬ ‫يكني« پ ‌‬ ‫هدايت ‌م ‌‬
‫ه را‬ ‫م توسننت‪ ،‬هننرك ‌‬ ‫م؛ حك ‌‬ ‫ت توست‪ ،‬امننر؛ امننر تننو و حك ‌‬ ‫دس ‌‬
‫ه را بخنننواهي‪ ،‬گمنننرا ‌‬
‫ه‬ ‫ي و هنننرك ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫بخنننواهي‪ ،‬هنننداي ‌‬
‫ه از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ق و امننر هم ‌‬ ‫ك تننو و خل ‌‬ ‫ك؛ تمامننا مل ‌‬ ‫يگرداننني‪ ،‬مل ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را هننداي ‌‬
‫ت‬ ‫يخننردا ‌‬ ‫ت لننذا اگننر بخننواهي‪ ،‬قطعننا اين‌ ب ‌‬ ‫توس ن ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫يكن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي پروردگننار‬ ‫ي دعننا و جلب‌ مهربننان ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه موسنني‪ ‌‬ب ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫آ ‌‬
‫ي و كارساز‬ ‫ي‪ :‬متول ‌‬ ‫ي مايي« يعن ‌‬ ‫ت‪» :‬تو ول ‌‬ ‫ت و گف ‌‬ ‫بازگش ‌‬
‫س مسسا را بيسسامرز« در برابننر لغزشننها و‬ ‫ي »پ ‌‬ ‫امننور منناي ‌‬
‫م كسسن« ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه مسسا رح ‌‬ ‫م »و ب ‌‬ ‫هاي ‌‬
‫ب شنند ‌‬ ‫ه مننرتك ‌‬ ‫يك ‌‬‫گناهننان ‌‬
‫ه چيننز اس نت‌ »و تسسو‬ ‫ه فراگيننر هم ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫ت گسترد ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫ن آمرزندگاني«‪.‬‬ ‫بهتري ‌‬

‫ب ِبِه‬
‫صي ُ‬ ‫عَذاِبي ُأ ِ‬‫ك َقاَل َ‬ ‫خَرِة ِإّنا ُهْدَنا ِإَلْي َ‬ ‫لِ‬‫سَنًة َوِفي ا َْ‬ ‫ح َ‬ ‫ب َلَنا ِفي َهِذِه الّدْنَيا َ‬ ‫َواْكُت ْ‬
‫ن الّزَكاَة‬‫ن َوُيْؤُتو َ‬ ‫ن َيّتُقو َ‬ ‫سَأْكُتُبَها ِلّلِذي َ‬
‫يٍء َف َ‬ ‫ش ْ‬‫ت ُكّل َ‬ ‫سَع ْ‬‫حَمِتي َو ِ‬ ‫شاُء َوَر ْ‬ ‫ن َأ َ‬ ‫َم ْ‬
‫ن )‪(156‬‬ ‫ن ُهْم ِبَآَياِتَنا ُيْؤِمُنو َ‬‫َواّلِذي َ‬
‫ن دنيسسا‬ ‫ي مسسا در اي ‌‬ ‫ن »بسسرا ‌‬ ‫ي‪ :‬مقنندر ك ‌‬ ‫»و بنسسويس« يعن ‌‬
‫ل صالح‪ ،‬يا‬ ‫م اعما ‌‬ ‫ي‪ :‬با توفيق ‌دادن ‌ما بر انجا ‌‬ ‫ياي« يعن ‌‬ ‫نيك ‌‬
‫ل و عنننايت‬ ‫ن دنيننا بننر مننا فض ن ‌‬ ‫ن نعمتها در اي ‌‬ ‫با سرازيرساخت ‌‬
‫ش در رزق‌‬ ‫ت و گشنناي ‌‬ ‫ت عننافي ‌‬ ‫س آنهننا‪ ،‬نعم ‌‬ ‫ه در رأ ‌‬ ‫‌بفرمننا‪ ،‬ك ‌‬
‫ي مننا‬ ‫ت نيننز بننرا ‌‬ ‫ي‪ :‬در آخننر ‌‬ ‫ت »و در آخرت ‌نيسسز« يعن ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ي تسسسسو‬ ‫هسسسسسو ‌‬ ‫ه مسسسسا ب ‌‬ ‫س »زيسسسسرا ك ‌‬ ‫ت را بنننننوي ‌‬ ‫بهشنننن ‌‬
‫ت علي‬ ‫م‪ .‬از حضر ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ي توب ‌‬ ‫هايم« و از گمراه ‌‬ ‫بازگشت ‌‬
‫نرو‪،‬‬ ‫ل را ازآ ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه فرمننود‪» :‬بن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت شده ‌اسن ‌‬ ‫‪ ‬رواي ‌‬ ‫‌‬
‫ن گفتننند‪ :‬اناهنندنا اليننك«‪» .‬خداونسسد‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫يهننود ناميدننند ك ‌‬
‫س بخسسسواه ‌‬
‫م‬ ‫ه هسسسر ك ‌‬ ‫ب خسسسود را ب ‌‬ ‫فرمسسسود‪ :‬عسسسذا ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ن را ببخشنناي ‌‬ ‫م تا آنننا ‌‬ ‫ن نيست ‌‬ ‫ه برآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يرسانم« از كسان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن گرفتار شدند‪ ،‬يا‬ ‫ه بدا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه سختي‌ اس ‌‬ ‫ب‪ :‬زلزل ‌‬ ‫مراد از عذا ‌‬
‫تآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه ن ن در تح ‌‬ ‫ب اين‌ گننرو ‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫ه عننذابي‌ ن ن از جمل ‌‬ ‫هرگننون ‌‬
‫ه اسسست«‬ ‫ه چيز را فراگرفت ‌‬ ‫م هم ‌‬ ‫ت »و رحمت ‌‬ ‫داخل ‌اس ‌‬
‫ن و كافر را‪.‬‬ ‫ن و غيرآنها و مسلما ‌‬ ‫م از مكلفا ‌‬ ‫اع ‌‬
‫ن رحم ‌‬
‫ت‬ ‫ي اي ‌‬‫هزود ‌‬ ‫ه او ب ‌‬
‫يدهنند ك ‌‬ ‫ق تعننالي‌ خننبر م ‌‬ ‫سح ‌‬‫سننپ ‌‬
‫ت‪:‬‬‫فراگير را بر گروههاي ‌زير مقرر خواهد داش ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫ه خود را بسسرا ‌‬ ‫ت كامل ‌‬ ‫ي رحم ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ن »و زكسسات«‬ ‫ك وگناهننا ‌‬ ‫يكننسسد« از شننر ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫پرهيزگسسار ‌‬
‫ت مسسا ايمسان‌‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يدهنسسد و كسسان ‌‬ ‫ض »را م ‌‬ ‫فر ‌‬
‫ق و اذعننان‌‬‫ي مننا تصنندي ‌‬ ‫م كتابهننا ‌‬ ‫هتمننا ‌‬‫ي‪ :‬ب ‌‬‫يآورنسسد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت محمننندص‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ه ايننننا ‌‬ ‫يدارم« ك ‌‬ ‫يكننننند‪» ،‬مقسسسرر م ‌‬ ‫م ‌‬
‫هستند‪.‬‬

‫عْنصَدُهْم ِفصصي الّتصْوَراةِ‬ ‫جصُدوَنُه َمْكُتوًبصصا ِ‬ ‫ي اّلصِذي َي ِ‬ ‫ي اُْلّم ّ‬ ‫سوَل الّنِب ّ‬ ‫ن الّر ُ‬ ‫ن َيّتِبُعو َ‬ ‫اّلِذي َ‬
‫حصّرُم‬ ‫ت َوُي َ‬‫طّيَبصصا ِ‬ ‫حصّل َلُهصُم ال ّ‬ ‫ن اْلُمْنَكصِر َوُي ِ‬‫عِ‬ ‫ف َوَيْنَهاُهْم َ‬ ‫جيِل َيْأُمُرُهْم ِباْلَمْعُرو ِ‬ ‫َواِْلْن ِ‬
‫ن َآَمُنصصوا‬ ‫عَلْيِهْم َفاّل صِذي َ‬ ‫ت َ‬‫لَل اّلِتي َكاَن ْ‬ ‫غَ‬
‫صَرُهْم َواَْل ْ‬ ‫عْنُهْم ِإ ْ‬ ‫ضُع َ‬ ‫ث َوَي َ‬ ‫خَباِئ َ‬ ‫عَلْيِهُم اْل َ‬‫َ‬
‫ن)‬ ‫ك ُهصُم اْلُمْفِلحُصصو َ‬ ‫صُروُه َواّتَبُعصصوا الّنصصوَر اّلصِذي ُأْنصِزَل َمَعصُه ُأوَلِئ َ‬ ‫عّزُروُه َوَن َ‬ ‫ِبهِ َو َ‬
‫‪(157‬‬
‫يكننسسد« كه‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي پيرو ‌‬ ‫ن پيامبر ام ‌‬ ‫ه از اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»همانا ‌‬
‫ب‪ .‬به‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ي غيننر اه ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ي‪ :‬از ام ‌‬ ‫ي‪ :‬يعن ‌‬ ‫ت‪ .‬ام ‌‬ ‫محمدص اس ‌‬
‫يداننند و‬ ‫ن را نم ‌‬ ‫ن و نوشننت ‌‬ ‫ه خواند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي‪ :‬امي‌ كسي‌ اس ‌‬ ‫قول ‌‬
‫ه مننادر ‌‬
‫ش‬ ‫يك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل از »ام« يعني‌ مادر است‪ ،‬ب ‌‬ ‫در اص ‌‬
‫م و دانش‌ بينناموزد‪ .‬كلم ‌‬
‫ه‬ ‫ه تننا عل ‌‬ ‫او را از خننود جنندا نكننرد ‌‬
‫ي اسننلم‪ ،‬فقننط دو بننار‬ ‫ل گرام ‌‬ ‫ف رسو ‌‬ ‫ن وص ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫»امي« ب ‌‬
‫ي‬
‫ه و ديگننر ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي در اي ‌‬ ‫ه اسننت‪ ،‬يك ‌‬ ‫هكننار رفت ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫در قرآ ‌‬
‫تو‬ ‫ه او را نسسزد خسسود در تسسورا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي »همسسا ‌‬ ‫هبعنند ‌‬ ‫در آي ‌‬
‫مو‬ ‫ي‪ :‬يهننود ونصنناري‪ ،‬نننا ‌‬ ‫ييابنسسد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ل نوشسست ‌‬ ‫انجي ‌‬
‫ع دين ‌‬
‫ي‬ ‫ه مننننرج ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن حضننننرتص را در دو كتنننناب ‌‬ ‫فآ ‌‬ ‫اوصننننا ‌‬
‫ييابند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫آنهاست‪ ،‬نوشت ‌‬
‫ت‪ :‬بننا عبنندالله‬ ‫ه گف ‌‬ ‫ه اسننت‌ ك ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫نيسننار رواي ‌‬ ‫از عطاءب ‌‬
‫ه او‬ ‫موب ‌‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫نعاص ‌ن رضی الله عنهما ن ملقننا ‌‬ ‫نعمروب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن! فرمود‪» :‬آر ‌‬
‫ي‬ ‫ل خداص بياگاها ‌‬ ‫م‪ :‬مرا از اوصاف ‌ رسو ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ياز اوصنناف ‌‬ ‫ه بعضن ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫تص در تننورا ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫والله! آ ‌‬
‫هاند‪ ،‬از جمله‌‬ ‫ف شنند ‌‬ ‫ن ذكننر شننده‪ ،‬توصنني ‌‬ ‫ي ايشننا ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫قننرآ ‌‬
‫يگمننان‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ي پيامبر آخرالزمننا ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت آمد ‌‬ ‫ه درتورا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‬
‫ي بننرا ‌‬ ‫ه و پناهگنناه ‌‬ ‫مدهننند ‌‬ ‫هدهنننده‪ ،‬بي ‌‬ ‫مننا تننو را شنناهد‪ ،‬مژد ‌‬
‫ه ما و پيننامبر مننا هسننتي‪ ،‬مننا تننو را‬ ‫يها فرستاديم‪ ،‬تو بند ‌‬ ‫ام ‌‬
‫غ‬ ‫ه جي ‌‬ ‫ه سنننگدل‪ ،‬ن ‌‬ ‫ين ‌‬ ‫ه درشتخو هسننت ‌‬ ‫هايم‪ ،‬تو ن ‌‬ ‫ل ناميد ‌‬ ‫متوك ‌‬
‫يدهي‌‬ ‫ش نم ‌‬ ‫ي پننادا ‌‬ ‫ي را بننا بنند ‌‬ ‫ه در بازارهننا‪ ،‬تننو بنند ‌‬ ‫و دادكنند ‌‬
‫ي و هرگز خداوند تننو را قبننض‬ ‫يگذر ‌‬ ‫يكني‌ و درم ‌‬ ‫ه عفو م ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ف را‬ ‫ه تننو ملت‌ كج‌ و منحننر ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يكند تا آ ‌‬ ‫ح نم ‌‬ ‫‌رو ‌‬
‫ه تنو‬ ‫هالاللنه و بنه ‌وسنيل ‌‬ ‫ه بگويند‪ :‬لال ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت گرداند‪ ،‬ب ‌‬ ‫راس ‌‬
‫ه را بنناز‬ ‫فشنند ‌‬ ‫ي غل ‌‬ ‫ي ناشنوا و دلهننا ‌‬ ‫ي نابينا و گوشها ‌‬ ‫چشمها ‌‬
‫ف امسسر‬ ‫ه معسسرو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يگرداننند«‪» .‬پيسسامبر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در دلهننا‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫م اخلق ‌‬ ‫م مكار ‌‬ ‫ف‪ :‬تما ‌‬ ‫يكند« معرو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را از منكسسر‬ ‫ه زشننت ‌و ناپسننند »و آنا ‌‬ ‫ه اسننت‪ ،‬ن ‌‬ ‫پسنديد ‌‬
‫تو‬ ‫ن را زشنن ‌‬ ‫ه دلهننا آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يكنسسد« منكننر‪ :‬يعني‌ آنچ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نه ‌‬
‫يو‬ ‫ي اخلق ‌‬ ‫يهننا ‌‬ ‫يها و ناهنجار ‌‬ ‫ن بنند ‌‬ ‫يشناسنند؛ چننو ‌‬ ‫ناپسند م ‌‬
‫ن‪ .‬در حننديث‌ شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ت و ننناميمو ‌‬ ‫كردارهننا و گفتارهنناي ‌زشن ‌‬
‫ي را از من‌‬ ‫نحديث ‌‬ ‫ن حضرتص فرمودند‪» :‬چو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫يپسنديد و موهننا و پوسننتها ‌‬
‫ي‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ي شما آ ‌‬ ‫ه دلها ‌‬ ‫شنيديد ك ‌‬
‫ل شننما‬ ‫نود ‌‬ ‫ي بر جننا ‌‬ ‫يشد )يعن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫م و ملي ‌‬ ‫ن نر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫شما برا ‌‬
‫يگذاشننت( و چنين‌‬ ‫ن شننماتأثير م ‌‬ ‫ن و روا ‌‬ ‫ت و بننر ت ‌‬ ‫ينشس ‌‬ ‫م ‌‬
‫سم ‌‬
‫ن‬ ‫ك اسننت ‌پ ‌‬ ‫ب( شما نزدي ‌‬ ‫ه )قل ‌‬ ‫ثب ‌‬ ‫ن حدي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ييافتيد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ث هسننتم‪ ،‬امننا اگننر‬ ‫ن حنندي ‌‬ ‫ن( آ ‌‬ ‫ه )گفت ‌‬ ‫ن شننما ب ‌‬ ‫سننزاوارتري ‌‬
‫ن را نپسنديد و موها و‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه دلهايتا ‌‬ ‫حديثي‌ را از من ‌شنيديد ك ‌‬
‫ن منزجننر‬ ‫نآ ‌‬ ‫ياز شنننيد ‌‬ ‫ت ورزينند )يعن ‌‬ ‫ن نفننر ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫پوسننتهايتا ‌‬
‫ت؛‬ ‫ن حننديث‌ از شننما دور اسن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ييافتينند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫شننديد( و چني ‌‬
‫ث هسننتم«‪» .‬و‬ ‫ن حنندي ‌‬ ‫ن شننما از آ ‌‬ ‫ن دورتننري ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بدانينند ك ‌‬
‫ههسسسسا را حل ‌‬
‫ل‬ ‫ن پاكيز ‌‬ ‫ي آنسسسسا ‌‬ ‫ه بسسسسرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫پيسسسسامبر ‌‬
‫ه را ك ‌‬
‫ه‬ ‫ص آنچ ‌‬ ‫هخصننو ‌‬ ‫ي لذيننذ را و ب ‌‬ ‫ي‪ :‬اشيا ‌‬ ‫يگرداند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بننود »و‬ ‫م گردينند ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ب گناهانشننا ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ياسننرائيل ‌ب ‌‬ ‫بر بن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يگردانسسد« يعن ‌‬ ‫ن حسسرام ‌م ‌‬ ‫ك را برايشا ‌‬ ‫ي ناپا ‌‬ ‫چيزها ‌‬
‫تو‬ ‫ي ننننن همانننننند حشننننرا ‌‬ ‫ي حقيق ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫نجاسننننتها و پلينننند ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه در آنهاسنن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ح و زيننان ‌‬ ‫ب قب ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫ك ننن را‪ ،‬ب ‌‬ ‫تخو ‌‬ ‫گوشنن ‌‬
‫سآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن را پلينند و نف ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه طبع ‌سلي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ث‪ :‬هر چيز ‌‬ ‫خبائ ‌‬
‫ت گننردد‪ .‬بعض ن ‌‬
‫ي‬ ‫ب درد و آف ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ك بشمارد و تناو ‌‬ ‫را ناپا ‌‬
‫ل حل ‌‬
‫ل‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬هر خوراك ‌‬ ‫از علما م ‌‬
‫م در‬ ‫موه ‌‬ ‫م در جس ن ‌‬ ‫توه ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي پاكيز ‌‬ ‫ن خوراك ‌‬ ‫گردانيده‪ ،‬آ ‌‬
‫ل حننرا ‌‬
‫م‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫يباشنند و هننرچ ‌‬ ‫ن سودمند م ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ن ننن پلينند و‬ ‫م در دي ‌‬ ‫موه ‌‬ ‫م در جسنن ‌‬ ‫ن چيننز ننن ه ‌‬ ‫گردانيننده‪ ،‬آ ‌‬
‫ن بسسار گسسرا ‌‬
‫ن‬ ‫ش آنسسا ‌‬ ‫ي كه ‌از دو ‌‬ ‫ت‪» .‬و پيامبر ‌‬ ‫زيانباراس ‌‬
‫ن را »و‬ ‫ه سنننننننگي ‌‬ ‫ف شنننننناق ‌‬ ‫ي‪ :‬تكننننننالي ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫آنسسسسسا ‌‬
‫ه اسسسست‪ ،‬بسسسر‬ ‫ن بسسسود ‌‬ ‫ه بسسسر آنسسسا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫قيدوبنسسسدهاي ‌‬
‫يدارد«‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ف بودند‪ ،‬تكاليف ‌‬
‫ي‬ ‫ن مكل ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ف شاق ‌‬ ‫تكالي ‌‬
‫ن تكنناليف‪،‬‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه باشنند بلك ‌‬ ‫ي ذاتي‌ نهفت ‌‬ ‫ن مصننلحت ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫نبود ك ‌‬
‫ه بننود؛‬ ‫ع شنند ‌‬ ‫ن وض ن ‌‬ ‫ل بدشان ‌برآنا ‌‬ ‫ي بر اعما ‌‬ ‫ن مجازات ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن حننائض‪،‬‬ ‫ي بننا ز ‌‬ ‫م همنشننين ‌‬ ‫م جنگنني‪ ،‬تحننري ‌‬ ‫م غناي ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫چو ‌‬
‫هعننننوا ‌‬
‫ن‬ ‫سب ‌‬ ‫ل نف ‌‬ ‫س و قت ‌‬ ‫ت از لبنننا ‌‬ ‫ع نجاسننن ‌‬ ‫ن موضننن ‌‬ ‫بريننند ‌‬
‫مآور‬ ‫ي؛ پيننا ‌‬ ‫هاين‌ پيننامبر ام ‌‬ ‫س بدانينند ك ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫ي بننر تننوب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫نشننان ‌‬
‫ث شنننري ‌‬
‫ف‬ ‫ه در حننندي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چننننا ‌‬ ‫ش اسننن ‌‬ ‫آسننناني‌ و بخشننناي ‌‬
‫ي آسننان‌‬ ‫قگننرا ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫»بعثت بالحنيفيشششة‌ السشششمحة‌‪ :‬ب ‌‬ ‫‌‬ ‫ت‪:‬‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫هام«‪.‬‬ ‫ه شد ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫لو‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ن آوردند« از شننما بن ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س كسان ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه محمنننندص »و بسسسسزرگش‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه او« يعن ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫از ديگننننرا ‌‬
‫هداشنننتند »و يسسساريش‬ ‫ت او را نگ ‌‬ ‫ي‪ :‬حنننرم ‌‬ ‫داشسسستند« يعن ‌‬
‫م كردننند‬ ‫ه دشننمنانش‌ قيننا ‌‬ ‫ي علي ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ي‪ :‬بننه ‌يننار ‌‬ ‫‌كردنسسد« يعن ‌‬
‫ي‪ :‬قننرآن ‌‬
‫ي‬ ‫ي را« يعن ‌‬ ‫ش »نور ‌‬ ‫ي از خننود ‌‬ ‫ه پيرو ‌‬ ‫ههمرا ‌‬ ‫»و« ب ‌‬
‫ي كردند« با عمننل‬ ‫ل شده ‌است‪ ،‬پيرو ‌‬ ‫ه با او ناز ‌‬ ‫را »ك ‌‬
‫ن همسسان‌‬ ‫ت »آنسسا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ل اوامر و نواه ‌‬ ‫ه شام ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ه سن ‌‬ ‫‌ب ‌‬
 ‫ن از‬ ‫ه غير آنا ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ن ‌‬ ‫ح فائز شد ‌‬ ‫ه خير وفل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫رستگارانند« ك ‌‬
‫ي ديگر‪.‬‬ ‫امتها ‌‬
‫ل از هر كس‌ ديگر بر صننحابه‌‬ ‫ه اول و قب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن اوصاف ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ق دارد‪،‬‬ ‫ل خداص انطبا ‌‬ ‫ت آثار رسو ‌‬ ‫ككردار و منقب ‌‬ ‫بزرگوار‪ ،‬پا ‌‬
‫هو‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ي ايمننا ‌‬ ‫ن پيننامبر هنند ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي مقنندار ‌‬ ‫ه عال ‌‬ ‫صحاب ‌‬
‫گ و گننرام ‌‬
‫ي‬ ‫ن را بننزر ‌‬ ‫ن جهنناد كردننند‪ ،‬ايشننا ‌‬ ‫ه بننا ايشننا ‌‬ ‫همننرا ‌‬
‫ي خننود را در راه‌‬ ‫ت كردننند و جانهننا ‌‬ ‫ن حمنناي ‌‬ ‫داشتند‪ ،‬از ايشننا ‌‬
‫ن اوصنناف‪ ،‬بننر‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن فنندا نمودننند‪ .‬بعننداز آ ‌‬ ‫ت ايشا ‌‬ ‫نشر دعو ‌‬
‫تكردننند‪،‬‬ ‫ي تبعي ‌‬ ‫هنيك ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه از صحاب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن آنان‪ ،‬يعني‌ كسان ‌‬ ‫تابعي ‌‬
‫ت بننر‬ ‫ه تا روز قيننام ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س ديگر ‌‬ ‫س بر هر ك ‌‬ ‫ق دارد‪ .‬سپ ‌‬ ‫انطبا ‌‬
‫ي از‬ ‫ه كسنننان ‌‬ ‫ت كنننند‪ .‬البت ‌‬ ‫ن حنننرك ‌‬ ‫ش و سنننيرت ‌ايشنننا ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن را ياري‌‬ ‫ه و ايشا ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه پيامبر ماص ايما ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ت هستند‪.‬‬ ‫ن بشار ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬نيز شام ‌‬ ‫هاند‪ ،‬يا م ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ي‬
‫ه خنندا ‌‬ ‫ه طور بود ك ‌‬ ‫ل در كو ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫س در روز ميعاد با بن ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ت‪ .‬از‬ ‫ي نوشنن ‌‬ ‫م امت‌ اسننلم ‌‬ ‫هنننا ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫ل قبننال ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫ه فرمننود‪» :‬موسنني‪ ‌‬از‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه را او‬ ‫ل آنچ ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ش درخواستي‌ كرد‪ ،‬امننا خنندا ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ن داد و فرمننود‪﴿ :‬ﭪ‬ ‫تشننا ‌‬ ‫ه محمنندص و ام ‌‬ ‫خواسننته ‌بننود‪ ،‬ب ‌‬
‫ش در اين‌‬ ‫ه موسنني‪ ‌‬از پروردگننار ‌‬ ‫ه راك ‌‬ ‫ﭬ‪ ﴾...‬لذا هرچ ‌‬ ‫ﭫ‬
‫ه محمدص عنايت ‌كرد«‪.‬‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ه بود‪ ،‬هم ‌‬ ‫آيه‌ خواست ‌‬

‫ت َواَْلْرضِ‬ ‫سصصَماَوا ِ‬
‫ك ال ّ‬ ‫جِميًعا اّلِذي َلُه ُمْل ُ‬ ‫ل ِإَلْيُكْم َ‬‫سوُل ا ِّ‬ ‫س ِإّني َر ُ‬ ‫ُقْل َيا َأّيَها الّنا ُ‬
‫ن ِبصصا ِّ‬
‫ل‬ ‫ي اّل صِذي ُي صْؤِم ُ‬‫ي اُْلّم ّ‬ ‫سوِلِه الّنِب ّ‬‫ل َوَر ُ‬ ‫ت َفَآِمُنوا ِبا ِّ‬ ‫حِيي َوُيِمي ُ‬ ‫َل ِإَلَه ِإّل ُهَو ُي ْ‬
‫ن )‪(158‬‬ ‫َوكَِلَماِتِه َواّتِبُعوُه َلَعّلُكْم َتْهَتُدو َ‬
‫ه مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ي هم ‌‬ ‫م بننرا ‌‬ ‫ي عننا ‌‬ ‫ن خطنناب ‌‬ ‫م!« اي ‌‬ ‫ي مسسرد ‌‬ ‫»بگسسو‪ :‬ا ‌‬
‫ن »من‌‬ ‫مشننا ‌‬ ‫ب و عج ‌‬ ‫ه و عننر ‌‬ ‫خ و سننيا ‌‬ ‫م از سننر ‌‬ ‫اسننت‪ ،‬اع ‌‬
‫ن اسننتثنا‪.‬‬ ‫ه شسسما هسسستم« بنندو ‌‬ ‫ي هم ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫پيامبر خدا ب ‌‬
‫ت و فراتننر از آن‌‬ ‫ه بشننري ‌‬ ‫ي هم ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫بنابراين‪ ،‬رسو ‌‬
‫ن غيرشا ‌‬
‫ن‬ ‫ه چو ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ن ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن فرستاد ‌‬ ‫سوج ‌‬ ‫ه ان ‌‬ ‫ي كاف ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م خننود برانگيختننه‬ ‫ي قننو ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه مخصوصننا ب ‌‬ ‫ن‡ ك ‌‬ ‫از پيننامبرا ‌‬
 ‫ن اس ‌‬
‫ت‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ت رسالت‌ اسلم ‌‬ ‫ن مزي ‌‬ ‫س آشكارتري ‌‬ ‫يشدند‪ .‬پ ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫ت؛ عام‪ ،‬فراگير و ابد ‌‬ ‫ن رسال ‌‬ ‫ه‪ :‬اي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يص تأكيد‬ ‫ت رسالت‌ نبو ‌‬ ‫ل عمومي ‌‬ ‫ي نيز بر اص ‌‬ ‫ث بسيار ‌‬ ‫احادي ‌‬
‫ت جننابربن‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ف وارد ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن حنندي ‌‬ ‫هاند‪ ،‬چننو ‌‬ ‫گذاشننت ‌‬
‫ن پنج‌‬ ‫ه فرمودننند‪» :‬بسسه ‌م ‌‬ ‫ل خننداص ك ‌‬ ‫عبنندالله‪ ‬از رسننو ‌‬
‫ل از‬ ‫ي قب ‌‬ ‫چيك‌ از انبيسسا ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫خصسسل ‌‬
‫ت‪:‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ه نشد ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫م ‌‬
‫م افگننند ‌‬
‫ه‬ ‫ن در قلب‌ دشننمن ‌‬ ‫ه از م ‌‬ ‫ب و وحشننتي‌ ك ‌‬ ‫‪ 1‬ن ن بننا رع ‌‬
‫ت داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه راه‪ ،‬نصنننر ‌‬ ‫ك منننا ‌‬ ‫ه مسنننافت ‌ي ‌‬ ‫ه اننننداز ‌‬ ‫يشنننود‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫م‪.‬‬‫ها ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ه پس‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ك قننرار داد ‌‬ ‫ه و پننا ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫م سجد ‌‬ ‫ن براي ‌‬ ‫م زمي ‌‬ ‫‪ 2‬ن تما ‌‬
‫نكه‌‬ ‫ه هسننت‪ ،‬همي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م در هرجننايي‌ از زمي ‌‬ ‫س از امت ‌‬ ‫هننر ك ‌‬
‫يرسد‪ ،‬بايد نماز بگزارد‪.‬‬ ‫ش فرا م ‌‬ ‫ت نماز ‌‬ ‫وق ‌‬
‫ل از من‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل شننده‪ ،‬درحننال ‌‬ ‫م حل ‌‬ ‫گ بننراي ‌‬ ‫م جن ‌‬ ‫‪ 3‬ننن غننناي ‌‬
‫هبود‪.‬‬ ‫ل نشد ‌‬ ‫ي حل ‌‬ ‫ي كس ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه‪.‬‬‫ه شد ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ق( شفاع ‌‬ ‫ن )ح ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫‪4‬نب ‌‬
‫م خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ي قننو ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن مخصوصننا ب ‌‬ ‫ل از م ‌‬ ‫ن قب ‌‬ ‫‪ 5‬ن ن پيننامبرا ‌‬
‫م مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ي عمننو ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشنندند‪ ،‬درحننال ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بننرانگيخت ‌‬
‫هام« ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫ه شد ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫ي عمننو ‌‬
‫م‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه خنندا‪ ‬ب ‌‬ ‫ن فرسننتاد ‌‬ ‫ي پيامبر! بگننو‪ :‬م ‌‬ ‫ي! ا ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي آسمانها و‬ ‫ه فرمانرواي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن خداي ‌‬ ‫م »هما ‌‬ ‫شما هست ‌‬
‫ي جسسز او نيسسست«‬ ‫چ معبسسود ‌‬ ‫ن اوسسست‪ ،‬هي ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ن آنها باشنند‪،‬‬ ‫ن و مابي ‌‬ ‫ن و زمي ‌‬ ‫ي آسما ‌‬ ‫ه فرمانروا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫زيراكس ‌‬
‫ن بگننو‪ :‬پروردگننار من‌‬ ‫ت‪ .‬همچني ‌‬ ‫ق اس ن ‌‬ ‫فقننط او معبننود بننرح ‌‬
‫يميراند« لننذا فقننط‬ ‫يكند و م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه زند ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫كسي‌ اس ‌‬
‫ه خدا و به‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫او سننزاوار يگننانگي‌ در ربننوبي ‌‬
‫يبننودن‌‬ ‫نآريسسد« ام ‌‬ ‫ت ايما ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ي ام ‌‬ ‫ه نبي ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ت زيننرا‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ت ايشننا ‌‬ ‫ه رسننال ‌‬ ‫ن ادل ‌‬ ‫پيننامبرص‪ ،‬از بزرگننتري ‌‬

‫ن تفسير‬
‫ن جا از اي ‌‬
‫ي استشهاد ‪ ،‬در چندي ‌‬
‫ف ‪ ،‬برا ‌‬
‫ث شري ‌‬‫ن حدي ‌‬‫اي ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬‫ل شد ‌‬
‫ه تكرار نق ‌‬
‫فب ‌‬
‫شري ‌‬
 ‫ه نبوت‌‬ ‫ن معجز ‌‬ ‫هعنوا ‌‬‫ه خود امي‌ است‪ ،‬قرآني‌ را ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ي را‬ ‫ت و سنننت ‌‬ ‫ن ناپذير اسن ‌‬ ‫ن پايا ‌‬
‫يآ ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ه شگفت ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫خود آورد ‌‬
‫ن حنندومرزي ‌ننندارد‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه كمننال ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آورد ‌‬ ‫ه همننرا ‌‬ ‫بننا خننود ب ‌‬
‫يكنسسد«‬ ‫قم ‌‬ ‫ت او را تصسسدي ‌‬ ‫ه اللسسه و كلمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسسس ‌‬
‫ي‬
‫ش و بننر انبيننا ‌‬ ‫ه را پروردگار بننر خننود ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يك ‌‬‫ي‪ :‬پيامبر ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يكننند »و او را پيروي‌‬ ‫ل كننرده‪ ،‬تصننديق‌ م ‌‬ ‫ي ننناز ‌‬ ‫ل از و ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه راسنن ‌‬ ‫ي را ‌‬ ‫هسننو ‌‬‫ت شسسويد« ب ‌‬ ‫ه هسسداي ‌‬ ‫كنيسسد‪ ،‬باشسسد ك ‌‬
‫ي از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه امننور ديننن‪ ،‬بننا پيننرو ‌‬ ‫يب ‌‬‫هينناب ‌‬‫ن را ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫يعن ‌‬
‫لو‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ه از سوي ‌بن ‌‬ ‫ن و ميسر است‪ ،‬چ ‌‬ ‫تص ممك ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫تها‪.‬‬ ‫تها و مل ‌‬ ‫ن از ام ‌‬ ‫ه غيرشا ‌‬ ‫چ ‌‬

‫ن )‪(159‬‬ ‫ق َوِبِه َيْعِدُلو َ‬‫حّ‬ ‫ن ِباْل َ‬

‫سى ُأّمٌة َيْهُدو َ‬ ‫ن َقْوِم ُمو َ‬ ‫َومِ ْ‬
‫شو‬‫ي و ينناران ‌‬ ‫ن سننامر ‌‬ ‫ه خداوننند متعننال‪ ،‬داسننتا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعنند از آ ‌‬
‫ن كنرد‪ ،‬در اينجنا حنا ‌‬
‫ل‬ ‫ن بينا ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫ل را در دي ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ل بن ‌‬ ‫تزلز ‌‬
‫ن گرو ‌‬
‫ه‬ ‫يكند كه ‌با آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م موسي‪ ‌‬را بيا ‌‬ ‫ي از قو ‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ي هسسستند‬ ‫م موسسي‌ جمسساعت ‌‬ ‫ن قسسو ‌‬ ‫مخالفند‪» :‬و از ميا ‌‬
‫هسننوي‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ي‪ :‬مننرد ‌‬ ‫يكنند« يعن ‌‬ ‫ق راهنمايي ‌م ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ق ملب ‌‬
‫س‬ ‫ه لباس ‌ح ‌‬ ‫ه خود ب ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬در حالي ‌ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ت دعو ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ه وسننيله‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫هاند‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫ت آراسننت ‌‬ ‫ه زيور هداي ‌‬ ‫وب ‌‬
‫يشننوند‬ ‫نم ‌‬ ‫م را راهنمننو ‌‬ ‫هاند‪ ،‬مرد ‌‬ ‫ن آراست ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه خود ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫حق ‌‬
‫ه شننيوه‌‬ ‫ينماينسسد« ب ‌‬ ‫ق »داوري ‌م ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه آن« يعن ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ق عمننل‬ ‫هح ‌‬ ‫ش‪ .‬يننا ب ‌‬‫ن خننوي ‌‬ ‫ت ميننا ‌‬ ‫م و قضنناو ‌‬ ‫ه در حك ‌‬ ‫عننادلن ‌‬
‫ي از اه ‌‬
‫ل‬ ‫لو ‌‬ ‫م و امثننا ‌‬ ‫ن سننل ‌‬ ‫ن عبنندالله ب ‌‬ ‫يكنننند ن ن همچننو ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ب‪.‬‬‫كتا ‌‬

‫سَقاُه َقْوُمُه َأ ِ‬
‫ن‬ ‫سَت ْ‬
‫سى ِإِذ ا ْ‬
‫حْيَنا ِإَلى ُمو َ‬ ‫طا ُأَمًما َوَأْو َ‬ ‫سَبا ً‬
‫شَرَة َأ ْ‬‫ع ْ‬ ‫ي َ‬ ‫طْعَناُهُم اْثَنَت ْ‬
‫َوَق ّ‬
‫عِلَم ُكّل ُأَنا ٍ‬
‫س‬ ‫عْيًنا َقْد َ‬
‫شَرةَ َ‬‫ع ْ‬‫ت ِمْنُه اْثَنَتا َ‬ ‫س ْ‬‫ج َ‬‫جَر َفاْنَب َ‬
‫حَ‬ ‫ك اْل َ‬
‫صا َ‬ ‫ب ِبَع َ‬‫ضِر ْ‬ ‫ا ْ‬
‫ت َما‬‫طيَّبا ِ‬‫ن َ‬ ‫سْلَوى ُكُلوا ِم ْ‬‫ن َوال ّ‬‫عَلْيِهُم اْلَم ّ‬
‫عَلْيِهُم اْلَغَماَم َوَأْنَزْلَنا َ‬
‫ظّلْلَنا َ‬‫شَرَبُهْم َو َ‬‫َم ْ‬
‫ن )‪(160‬‬ ‫ظِلُمو َ‬‫سُهْم َي ْ‬ ‫ن َكاُنوا َأْنُف َ‬‫ظَلُموَنا َوَلِك ْ‬‫َرَزْقَناُكْم َوَما َ‬
‫ه سبط‬ ‫ه دوازد ‌‬ ‫م موسننني‪ ‌‬را »ب ‌‬ ‫ي‪ :‬قو ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫»و آنا ‌‬
‫ي ديگننر‬ ‫ن را از بعض ن ‌‬ ‫ي‪ :‬بعض ني‌ از آنننا ‌‬ ‫م كرديم« يعن ‌‬ ‫تقسي ‌‬
 ‫ن آنهننا بننه‬ ‫ه تقسننيم ‌شنند ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫متمننايز گردانيننديم‪ ،‬تمننايز ‌‬
‫ه هننر سننبط منفننردا‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ي »اسباط« انجاميد ب ‌‬ ‫‌واحدها ‌‬
‫ي(‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شننده ‌بننود و ازخننود نقيب‌ )نمايننند ‌‬ ‫ف و شننناخت ‌‬ ‫معننرو ‌‬
‫ن قدي ‌‬
‫م‬ ‫ي يهوديا ‌‬ ‫م واحد اجتماع ‌‬ ‫ع سبط‪ :‬نا ‌‬ ‫ت‪ .‬اسباط جم ‌‬ ‫داش ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬ ‫ي‪ :‬هر سبط‪ ،‬قبيل ‌‬ ‫ي بودند« يعن ‌‬ ‫ك امت ‌‬ ‫ه هر ي ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن يعقننوب‪ ‌‬ن ن بودننند »و به‌‬ ‫ل يننك ‌پنندر ن ن از فرزننندا ‌‬ ‫از نس ن ‌‬
‫ش از او آ ‌‬
‫ب‬ ‫ه قوم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي فرستاديم‪ ،‬آ ‌‬ ‫ي وح ‌‬ ‫موس ‌‬
‫ي شنندند‬ ‫ه( دچار تشنننگ ‌‬ ‫ت )تي ‌‬ ‫ه در دش ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫خواستند« هنگام ‌‬
‫ن جوشسسيد«‬ ‫ن پسسس‪ ،‬از آ ‌‬ ‫گ بسسز ‌‬ ‫ت بر سن ‌‬ ‫ه با عصاي ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫ن سننن ‌‬
‫گ‬ ‫ه ازآ ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫گ زد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه سننن ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ي‪ :‬موسي‪ ‌‬با عصاي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه تعننداد اسننباط و‬ ‫ه چشسسمه« ب ‌‬ ‫ن شد »دوازد ‌‬ ‫جوشيد و روا ‌‬
‫ينوشننيدند‬ ‫نم ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ي پدينند آمنند ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يچشننم ‌‬ ‫ي هننر سبط ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي‪ :‬هننر‬ ‫ي آبشسسخور خسسود را بشسسناخت« يعن ‌‬ ‫»هرگسسروه ‌‬
‫ينوشننيد‪،‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ه خننود را ك ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫ه مخصننو ‌‬ ‫سننبطي‌ چشننم ‌‬
‫ن كرديم« تننا در‬ ‫ن سايبا ‌‬ ‫ت »و ابر را بر فراز آنا ‌‬ ‫شناخ ‌‬
‫ن باشنند و هرجننا‬ ‫ي خورشيد نگهبننا ‌‬ ‫ن را از گرما ‌‬ ‫ن دشت‪ ،‬آنا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يكننرد و‬ ‫تم ‌‬ ‫ن حننرك ‌‬ ‫ن بننا آنننا ‌‬ ‫ن ابننر سننايبا ‌‬ ‫يرفتننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫كه‌ م ‌‬
‫يايسننتاد و‬ ‫نم ‌‬ ‫يگزيدند‪ ،‬بنا آنننا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه اقام ‌‬ ‫ت و هرجا ك ‌‬ ‫يرف ‌‬ ‫م ‌‬
‫نو‬ ‫ي‪ :‬ترنجننبي ‌‬ ‫ن و سلوي« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يشد »و بر آنا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫مقي ‌‬
‫ن و سلوي‪ ،‬درسننور ‌‬
‫ه‬ ‫حم ‌‬ ‫ل كرديم« توضي ‌‬ ‫ن »را ناز ‌‬ ‫بلدرچي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ها ‌‬ ‫ي پسسساكيز ‌‬ ‫ت »از چيزهسسسا ‌‬ ‫‪ «5‬گذشنننن ‌‬ ‫»بقننننره‪‌ 7/‬‬
‫م‪ :‬از‬ ‫ن گفننتي ‌‬ ‫هآنننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫م بخوريسسد« يعن ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن كسسرد ‌‬ ‫يتسسا ‌‬ ‫روز ‌‬
‫هايننم‪ ،‬بخورينند »و‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ه روزيتننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي لذيذ و پاكيز ‌‬ ‫چيزها ‌‬
‫ت و عنند ‌‬
‫م‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫ت و كفننرا ‌‬ ‫م نكردنسسد« بننا مخننالف ‌‬ ‫بر ماست ‌‬
‫ه بسسر‬ ‫يداشننتند »بلك ‌‬ ‫نرا م ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫ه باينند پننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫قدرشناس ‌‬
‫م اي ‌‬
‫ن‬ ‫م شننو ‌‬ ‫يكردنسسد« زيننرا فرجننا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن سسست ‌‬ ‫خودشسسا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫يگش ‌‬ ‫ن برم ‌‬ ‫ه خودشا ‌‬ ‫يشان‪ ،‬ب ‌‬ ‫ناسپاس ‌‬
‫ه باشند‪،‬‬ ‫ي داشت ‌‬ ‫ن رفتار ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ه با پيامبر خودشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫پس‌ قوم ‌‬
‫م رد نمايننند‬ ‫ت جدينند را ه ‌‬ ‫ن و دعننو ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ن بعيد نيسننت ‌ك ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫ل دعننو ‌‬
‫ت‬ ‫يهاي ‌يهود در قبا ‌‬ ‫عگير ‌‬ ‫ت محمدص! موض ‌‬ ‫ي ام ‌‬ ‫لذا ا ‌‬
‫ش باشننيد كننه‬
‫اسلمي‌ را بعيد نپنداريد‪ ،‬در عين‌ حال‪ ،‬بننه ‌هننو ‌‬
‫ب نيفتيد‪.‬‬
‫ن منجل ‌‬‫ن در اي ‌‬
‫‌مانند آنا ‌‬

‫خُلصصوا‬‫طصٌة َواْد ُ‬ ‫حّ‬ ‫شْئُتْم َوُقوُلصصوا ِ‬

‫ث ِ‬ ‫حْي ُ‬ ‫سُكُنوا َهِذِه اْلَقْرَيَة َوُكُلوا ِمْنَها َ‬ ‫َوِإْذ ِقيَل َلُهُم ا ْ‬
‫ن )‪(161‬‬ ‫سِني َ‬‫ح ِ‬ ‫سَنِزيُد اْلُم ْ‬‫طيَئاِتُكْم َ‬ ‫خِ‬‫جًدا َنْغِفْر َلُكْم َ‬ ‫سّ‬‫ب ُ‬ ‫اْلَبا َ‬
‫ه شسسد‪ :‬در اين‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن هنگام ‌‬ ‫»و يادك ‌‬
‫س »و‬ ‫تالمقنند ‌‬ ‫ي‪ :‬درشننهر بي ‌‬ ‫ت گزينيسسد« يعن ‌‬ ‫شهر سكون ‌‬
‫ه در آن‬ ‫يك ‌‬ ‫يهنناي ‌‬ ‫ي‪ :‬از نعمتهننا و پاكيزگ ‌‬ ‫ن بخوريد« يعن ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ي‪ :‬در‬ ‫ه خواسسستيد« يعن ‌‬ ‫ن است‪ ،‬بخورينند »هرجا ك ‌‬ ‫‌سرزمي ‌‬
‫هخواستيد »و بگوييسسد‪ :‬حطسسه«‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هر مكاني‌ از مكانها ‌‬
‫ت »و‬ ‫‪ «5‬گذشننن ‌‬ ‫ه »بقنننره‪‌ 8/‬‬ ‫تفسنننير »حطنننه« در سنننور ‌‬
‫ي‪ :‬بننا گفتن‌‬ ‫ه شسسهر در آييسسد« يعن ‌‬ ‫ن از درواز ‌‬ ‫هكنا ‌‬ ‫سسسجد ‌‬
‫ن درآيينند‬ ‫هكنا ‌‬ ‫تالمقنندس‌ سننجد ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ه »حطننه«‪ ،‬از درواز ‌‬ ‫كلم ‌‬
‫ي‪ :‬چننون‬ ‫ن شما را بسسر شسسما ببخشسساييم« يعن ‌‬ ‫»تا گناها ‌‬
‫س شنننديد و غنننرور و‬ ‫تالمقننند ‌‬ ‫ه وارد شنننهر بي ‌‬ ‫‌پيروزمنننندان ‌‬
‫ي مننا‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ه نشنند‪ ،‬در نننتيج ‌‬ ‫ي بننر شننما چيننر ‌‬ ‫بدمستي‌ پيننروز ‌‬
‫عو‬ ‫ي مطي ‌‬ ‫ي شنننوا و جننان ‌‬ ‫ه گوش ‌‬ ‫ن گشت ‌‬ ‫ن و فروت ‌‬ ‫ع و زبو ‌‬ ‫خاش ‌‬
‫ن شماسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ي گناهننا ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ن خود آمرزش ‌‬ ‫ن داشتيد؛ اي ‌‬ ‫هفرما ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م افزود« با‬ ‫ن خواهي ‌‬ ‫ي بر پاداش ‌نيكوكارا ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫م‪.‬‬‫يبخشايي ‌‬ ‫ه بر آنان م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫تهاي ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ه آمننرز ‌‬
‫ش‬ ‫ي وعد ‌‬ ‫ه شد‪ :‬يك ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن دو وعد ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نترتيب‪ ،‬ب ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ي وعنند ‌‬ ‫ت و ديگننر ‌‬ ‫ي بننه ‌شننرط اطنناع ‌‬ ‫ي همگ ‌‬ ‫م بننرا ‌‬ ‫عننا ‌‬
‫ن‪ .‬از‬ ‫ن بننر پاداششننا ‌‬ ‫ن در مورد افننزود ‌‬ ‫ه نيكوكارا ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫مخصو ‌‬
‫تالمقنندس‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ه‪ :‬دسننتور ورود ب ‌‬ ‫يآينند ك ‌‬ ‫ن بننر م ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫روايننا ‌‬
‫ه شد‪.‬‬ ‫ن يوشع‪ ،‬جانشين‌ موسي‪ ‌‬داد ‌‬ ‫ي يهوديان‪ ،‬در زما ‌‬ ‫برا ‌‬

‫جصًزا ِمص َ‬
‫ن‬ ‫عَلْيِهصْم ِر ْ‬
‫سصْلَنا َ‬
‫غْيصَر اّلصِذي ِقيصَل َلُهصْم َفَأْر َ‬
‫ظَلُموا ِمْنُهْم َقصْوًل َ‬
‫ن َ‬ ‫َفَبّدَل اّلِذي َ‬
‫ن )‪(162‬‬ ‫ظِلُمو َ‬ ‫السَّماِء ِبَما َكاُنوا َي ْ‬
‫ي را كه‌‬ ‫م كردند‪ ،‬سسسخن ‌‬ ‫ه ست ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫س كسان ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي تبسسديل‌‬ ‫ه سسسخن‌ ديگسسر ‌‬ ‫ه بسسود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ي چننون‌‬
‫ي ديگننر ‌‬ ‫يمعنا ‌‬ ‫هب ‌‬‫ه(‪ ،‬كلم ‌‬ ‫ي )حط ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫كردند« يعن ‌‬
‫ن در سننوره‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه بيننا ‌‬‫ي شعره« گفتننند‪ ،‬ك ‌‬ ‫هف ‌‬ ‫»حنطه« يا »حب ‌‬
‫نكسسسسه ‌سسسسستم‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه سسسسسزا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫»بقننننره« گذشنننن ‌‬
‫ي از آسسسمان‌‬ ‫ن »عذاب ‌‬ ‫مشا ‌‬ ‫ب ست ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫يكردند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي از‬
‫ل گروه ‌‬ ‫ه قو ‌‬ ‫بب ‌‬‫ن عذا ‌‬ ‫هاي ‌‬‫ن فرو فرستاديم« ك ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫ن طننناعون‪،‬‬ ‫ن بنننود‪ .‬گوينننند‪ :‬در اي ‌‬ ‫ب طننناعو ‌‬ ‫علمنننا‪ ،‬عنننذا ‌‬
‫ك شدند‪.‬‬ ‫ك روز هل ‌‬ ‫ل در ي ‌‬ ‫ن از بني‌ اسرائي ‌‬ ‫هفتادهزارت ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫‪ «5‬نيز گذش ‌‬ ‫ه »بقره‪‌ 9/‬‬ ‫ه در سور ‌‬ ‫ن آي ‌‬
‫نظير اي ‌‬

‫ت ِإْذ َتصْأِتيِهمْ‬ ‫سصْب ِ‬‫ن ِفصصي ال ّ‬ ‫حِر ِإْذ َيْعصُدو َ‬ ‫ضَرَة اْلَب ْ‬ ‫حا ِ‬ ‫ت َ‬‫ن اْلَقْرَيِة اّلِتي َكاَن ْ‬ ‫عِ‬‫سَأْلُهْم َ‬
‫َوا ْ‬
‫ك َنْبُلصصوُهْم ِبَمصصا َكصصاُنوا‬ ‫ن َل َتْأِتيِهْم َك صَذِل َ‬ ‫سِبُتو َ‬ ‫عا َوَيْوَم َل َي ْ‬ ‫شّر ً‬ ‫سْبِتِهْم ُ‬‫حيَتاُنُهْم َيْوَم َ‬‫ِ‬
‫ن )‪(163‬‬ ‫سُقو َ‬‫َيْف ُ‬
‫ي توبيننخ‪،‬‬ ‫ي محمنندص! »از يهسسود« بننرا ‌‬ ‫ل كن« ا ‌‬ ‫»و سؤا ‌‬
‫ه بر گذشتگانشان‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن آنها نسب ‌‬ ‫ه ساخت ‌‬ ‫ي ومتوج ‌‬ ‫يادآور ‌‬
‫ي‬‫ه بنناز ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن ديننن ‌خنندا ‌‬ ‫ه چننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي داد‪ ،‬همانننا ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ي كردننند‪ ،‬مسخشننان‬ ‫گبنناز ‌‬ ‫ي نيرن ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫گرفتند و بننر امننر و نه ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ن شسسهر ‌‬ ‫ت بودننند‪» :‬از اهالي‌ آ ‌‬ ‫ن عبننار ‌‬ ‫‌كرد‪ ،‬آنننا ‌‬
‫ه‪ :‬مننراد از آن‪،‬‬ ‫كنار دريا بسسود« بيشننتر مفسننران ‌برآنننند ك ‌‬
‫ه‪.‬‬‫ع شنند ‌‬ ‫ه واق ‌‬ ‫ه در جننوار خليج‌ عقب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫شننهر »ايلننه« اسنن ‌‬
‫ت و يهوديننان‌ نننام‌‬ ‫ف اسنن ‌‬ ‫ج »ايلت« معننرو ‌‬ ‫ه نيننز خلي ‌‬ ‫امننروز ‌‬
‫ش را »ايلت«‬ ‫ه وشنننهر مجننناور ‌‬ ‫ن را احينننا كنننرد ‌‬ ‫قنننديمي‌ آ ‌‬
‫ن شننهر‪ ،‬شننهر »طننبريه« بننود‪.‬‬ ‫يديگر‪ :‬آ ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫هاننند‪ .‬ب ‌‬ ‫ناميد ‌‬
‫ن جهت‪ ،‬تعبير‪َ) :‬واسْصصصَأْلُهْم‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ينامند‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫اعراب‪ ،‬شهر را قري ‌‬
‫ه تجسساوز‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪» .‬هنگسسام ‌‬ ‫ي معني‌ اسنن ‌‬ ‫ن اْلَقْرَيصصصِة( گويننا ‌‬ ‫عصصص ِ‬‫َ‬
‫ي »در روز‬ ‫يكردنسسد« از حننندود الهي‌ بنننا شنننكار مننناه ‌‬ ‫م ‌‬
‫ع شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ي من ‌‬ ‫ن روز از شننكار منناه ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫شسسنبه« درحننال ‌‬
‫ه آنننان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬روز ‌‬ ‫ه روز شنبه ‌آنان« يعن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫بودند »آ ‌‬
‫يشنندند »ماهيهايشسسان‬ ‫لم ‌‬ ‫ه مشننغو ‌‬ ‫م روز شنننب ‌‬ ‫ه تعظي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هگننون ‌‬ ‫ي آمدند« ب ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي بر رو ‌‬ ‫هطور آشكار ‌‬ ‫‌ب ‌‬
‫ه شسسنب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ه شننكار بودننند »و روز ‌‬ ‫س و آمنناد ‌‬ ‫در دسننتر ‌‬
 ‫ي ديگننر‪ ،‬غيننر از روز شنننبه‌‬ ‫ي‪ :‬روزهننا ‌‬ ‫يداشسستند« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يآمسسسد‪،‬‬ ‫ب »نم ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي بنننررو ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫هسسسسوي ‌آنسسسان« مننناه ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه نافرمسسساني‬ ‫نك ‌‬ ‫هسسسسبب‌ آ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه مسسسا آنسسسا ‌‬ ‫نگسسسون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫هسننبب‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي‪ :‬خنندا ‌‬ ‫يآزموديم« يعن ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬م ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ن را مننورد ابتل و آزمنناي ‌‬
‫ش‬ ‫ظهور نافرماني‌ در ميانشننان‪ ،‬آنننا ‌‬
‫ن در‬ ‫ت روز شنبه‪ ،‬ازشنكاركرد ‌‬ ‫قرار داد و با دستور بزرگداش ‌‬
‫ن كننرد‬ ‫يشننا ‌‬ ‫يشنند‪ ،‬نه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫تشننكن ‌‬ ‫ب حرم ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫ن روز ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه در‬ ‫ن مقدر كننرد ك ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ش آنا ‌‬ ‫ي آزماي ‌‬ ‫ن حال‪ ،‬برا ‌‬ ‫ولي‌ درعي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ب بيايننند ب ‌‬ ‫حآ ‌‬ ‫ي برسننط ‌‬ ‫ن بسننيار ‌‬ ‫ن روز‪ ،‬ماهيننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه بننود‪ ،‬امننا در‬ ‫ل و سنناد ‌‬ ‫ن آنها بسننيار سننه ‌‬ ‫ن و شكاركرد ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ب‬ ‫ه سننطح‌ دريننا و بننر رو ‌‬ ‫يهننا اصننل ب ‌‬ ‫ي ديگننر‪ ،‬ماه ‌‬ ‫روزها ‌‬
‫ه شننكاركردن‌ آنهننا‬ ‫ي قننادر ب ‌‬ ‫ه بننه ‌سننخت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫يآمدند ب ‌‬ ‫نم ‌‬
‫بودند‪.‬‬
‫ه ميننزا ‌‬
‫ن‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن الهي‪ ،‬امتحننان ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي نشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ي در برابننر محرمننا ‌‬ ‫ن را بر شننكيباي ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫تواناي ‌‬
‫ن نتوانسننتند از شننكار در اين‌ روز‬ ‫س گنروهي‌ از آنننا ‌‬ ‫يداد پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي انديشيدند ن ن ك ‌‬
‫ه‬ ‫ها ‌‬ ‫ي شكار در آن‪ ،‬حيل ‌‬ ‫ي كنند لذا برا ‌‬ ‫شكيباي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي »بقره« و »نساء« گذش ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن در سور ‌‬ ‫تفصيل ‌آ ‌‬

‫شِديًدا َقاُلوا‬
‫عَذاًبا َ‬
‫ل ُمْهِلُكُهْم َأْو ُمَعّذُبُهْم َ‬
‫ن َقْوًما ا ُّ‬
‫ظو َ‬ ‫ت ُأّمٌة ِمْنُهْم ِلَم َتِع ُ‬ ‫َوِإْذ َقاَل ْ‬
‫ن )‪(164‬‬ ‫َمعِْذَرًة ِإَلى َرّبُكْم َوَلَعّلُهْم َيّتُقو َ‬
‫ي از‬ ‫ن گفتنسسد« گننروه ‌‬ ‫ي از آنسسا ‌‬ ‫ه گسسروه ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫»و آ ‌‬
‫ه در نصننيح ‌‬
‫ت‬ ‫نك ‌‬ ‫ه جمعي ‌ديگر از صننالحا ‌‬ ‫ن شهر ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫صالحا ‌‬
‫ي‬‫ن روز شنننبه ‌جدوجهنند ‌‬ ‫تشكنا ‌‬ ‫ن و حرم ‌‬ ‫ه تجاوزگرا ‌‬ ‫و موعظ ‌‬
‫يدهيد‬ ‫ي را پند م ‌‬ ‫ه قوم ‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬گفتند‪» :‬برا ‌‬ ‫غم ‌‬ ‫بلي ‌‬
‫ن كنننند ‌‬
‫ه‬ ‫هك ‌‬ ‫ي‪ :‬ريش ‌‬ ‫ه آنهاست« يعن ‌‬ ‫ككنند ‌‬ ‫ه خداوند هل ‌‬ ‫ك ‌‬
‫تب ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنسسان ‌اسسس ‌‬ ‫بكننسسد ‌‬ ‫ب؟ »يسسا عذا ‌‬ ‫ت بننا عننذا ‌‬ ‫آنهاسنن ‌‬
‫هو‬ ‫ي و گنننننا ‌‬ ‫تشننننكن ‌‬ ‫ب حرم ‌‬ ‫هسننننب ‌‬ ‫ي سسسسخت« ب ‌‬ ‫عسسسذاب ‌‬
‫ه از قبننو ‌‬
‫ل‬ ‫ي گفتننند ك ‌‬ ‫ن را هنگننام ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ن؟ اي ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ن از‬ ‫تكشيدنشننا ‌‬ ‫ن و دس ‌‬ ‫ت شننكنا ‌‬ ‫ي حننرم ‌‬ ‫ه از سننو ‌‬ ‫مننوعظ ‌‬
‫ن‪» :‬تسسا‬ ‫س شدند‪» .‬گفتند« اندرز دهندگا ‌‬ ‫ب گناه‪ ،‬مأيو ‌‬ ‫ارتكا ‌‬
‫ي‪ :‬اننندرز‬ ‫ن باشسسد« يعن ‌‬ ‫ي نزد پروردگارتا ‌‬ ‫ي ما عذر ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه درگننا ‌‬
‫ه‬ ‫يب ‌‬ ‫ن معننذرت ‌‬ ‫ش كننرد ‌‬ ‫م پيشننك ‌‬ ‫ن در حك ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫مننا ب ‌‬
‫ه معننروف ‌و‬ ‫ك امر ب ‌‬ ‫ه تر ‌‬ ‫ي ما را ب ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ت تا ح ‌‬ ‫پروردگار اس ‌‬
‫ه ماسننت‪ ،‬مننورد‬ ‫ي بر ذم ‌‬ ‫م دين ‌‬ ‫ت مه ‌‬ ‫ه از واجبا ‌‬ ‫نهي ‌از منكر ك ‌‬
‫ي قننننرار ندهنننند »و شسسسايد آنسسسان‬ ‫ه و بازپرسنننن ‌‬ ‫مؤاخننننذ ‌‬
‫م مننا‪ ،‬از‬ ‫ي پنني ه ‌‬ ‫ن اننندرزها ‌‬ ‫ي كنند« و بر اثننر اي ‌‬ ‫‌پرهيزگار ‌‬
‫هورند‪ ،‬دست‌ بكشند‪.‬‬ ‫ن غوط ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ياسننرائيل‪ ،‬در مننورد شننكار در‬ ‫ه بن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه يننادآور ‌‬ ‫بايست ‌‬
‫ي نافرمان ‌‬
‫ي‬ ‫ه بودند‪ :‬گروه ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫ه گروه ‌تقسي ‌‬ ‫هس ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫روز شنب ‌‬
‫ي‬
‫هگير ‌‬ ‫ي و گوشنن ‌‬ ‫يطننرف ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه و شننكار كردننند‪ ،‬گننروه ‌‬ ‫نمننود ‌‬
‫ي نمودننند‬ ‫ه خود نافرمننان ‌‬ ‫ي كردند و ن ‌‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫اختيار كرد ‌‬
‫ي نكردنننند‪،‬‬ ‫ه خنننود نافرمنننان ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه سنننوم ‌در عي ‌‬ ‫و گنننرو ‌‬
‫ي كردند‪.‬‬‫ي نه ‌‬ ‫ن را نيز از نافرمان ‌‬ ‫تشكنا ‌‬ ‫حرم ‌‬

‫ظَلُمصوا‬
‫ن َ‬
‫خصْذَنا اّلصِذي َ‬
‫سصوِء َوَأ َ‬‫ن ال ّ‬
‫عص ِ‬‫ن َ‬
‫ن َيْنَهصْو َ‬
‫جْيَنا اّلِذي َ‬
‫سوا َما ُذّكُروا ِبِه َأْن َ‬ ‫َفَلّما َن ُ‬
‫ن )‪(165‬‬ ‫سُقو َ‬ ‫س ِبَما َكاُنوا َيْف ُ‬
‫ب َبِئي ٍ‬ ‫ِبعََذا ٍ‬
‫ه بودند‪،‬‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن پند داد ‌‬ ‫ه را بدا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س هنگام ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن شننهر‪،‬‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه نافرمانننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬هنگننام ‌‬ ‫ش كردند« يعن ‌‬ ‫فرامو ‌‬
‫ه گرفتننند و‬ ‫ه از منكر را ناديد ‌‬ ‫يكنند ‌‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ه صالحا ‌‬ ‫پند و موعظ ‌‬
‫يكردنسسد‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ه از كار بد نه ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫از ياد بردند »كسان ‌‬
‫ن نافرماننننان‌‬ ‫ه همنننا ‌‬ ‫ن را« ك ‌‬ ‫م و سسستمكارا ‌‬ ‫ت دادي ‌‬ ‫نجسسا ‌‬
‫ت گرفتسسار‬ ‫ي سسسخ ‌‬ ‫ه عسسذاب ‌‬ ‫ه بودند »ب ‌‬ ‫تجاوزگر در روز شنب ‌‬
‫نكه‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسسسب ‌‬ ‫ي‪ :‬شننديد و سننخت‌ »ب ‌‬ ‫س‪ :‬يعن ‌‬ ‫كرديسسم« بئي ‌‬
‫نو‬ ‫ه فرمننا ‌‬ ‫ن از داينر ‌‬ ‫يكردند« بنا بيننرون ‌رفت ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫ت ما‪.‬‬ ‫اطاع ‌‬

‫ن )‪(166‬‬‫سِئي َ‬
‫خا ِ‬
‫عْنُه ُقْلَنا َلُهْم ُكوُنوا ِقَرَدًة َ‬
‫ن َما ُنُهوا َ‬‫عْ‬
‫عَتْوا َ‬
‫َفَلّما َ‬
‫ه بودنسسد‪،‬‬
‫ي شسسد ‌‬‫ن نه ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ك آنچ ‌‬ ‫ن از تسسر ‌‬ ‫»و چسسو ‌‬
‫ن روز شنبه‪ ،‬در‬‫تشكنا ‌‬ ‫ن حرم ‌‬ ‫ي‪ :‬چو ‌‬ ‫ي كردند« يعن ‌‬ ‫سرپيچ ‌‬
 ‫ه تمننرد و تكننبر‪ ،‬از حنند‬ ‫ه انگيننز ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي خداوننند متعننا ‌‬ ‫نافرمننان ‌‬
‫ي خسسوار شسسده‌‬ ‫م‪ :‬بوزينگسسان ‌‬ ‫ن گفسستي ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫گذشننتند »ب ‌‬
‫ن فرمننان ‌داديننم‪ ،‬بوزينگنناني‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫شويد« و هما ‌‬
‫ب مسننخ‪،‬‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ب؛ آنا ‌‬ ‫نترتي ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن و مطرود شدند‪ ،‬ب ‌‬ ‫زبو ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ب كردي ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫يكنننندگا ‌‬
‫ن‬ ‫ه فرمننود‪» :‬نه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسن ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ي من‌‬ ‫ك شنندند ول ‌‬ ‫ن منكننر هل ‌‬ ‫ت يافتند و مرتكبننا ‌‬ ‫از منكر نجا ‌‬
‫ه خنندا‬ ‫ل شد؟ ب ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ش چگون ‌‬ ‫ن خامو ‌‬ ‫يطرفا ‌‬ ‫ه با ب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫نم ‌‬
‫م را‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬چرا اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن قوم ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫يدانست ‌‬ ‫سوگند؛ اگر م ‌‬
‫ن امننر بننراي ‌‬
‫م‬ ‫هاند‪ ،‬اي ‌‬ ‫ت يافت ‌‬ ‫ن نجا ‌‬ ‫يكنندگا ‌‬ ‫يدهيد‪ ...‬با نه ‌‬ ‫پند م ‌‬
‫م كه‌‬ ‫يترس ن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫يتر بننود ول ‌‬ ‫تداشتن ‌‬ ‫م دوس ‌‬ ‫خفا ‌‬ ‫ن سر ‌‬ ‫از شترا ‌‬
‫يطرفننا ‌‬
‫ن‬ ‫موب ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ي مرتكبننا ‌‬ ‫ب بننر هننر دو گننروه‪ ،‬يعن ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ن از عكنرم ‌‬
‫ه‬ ‫ه باشند«‪ .‬همچني ‌‬ ‫ل شند ‌‬ ‫م نن ننناز ‌‬ ‫ش نن بنناه ‌‬ ‫خنامو ‌‬
‫نعبنناس‪ ‌‬دليل‌‬ ‫ه اب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه فرمود‪» :‬پيوسننت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه شنند ك ‌‬ ‫ن همننرا ‌‬ ‫ن نظننر بننا م ‌‬ ‫م در اي ‌‬ ‫م تا سرانجا ‌‬ ‫يگفت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه رسننيد‪ ،‬بننر‬ ‫ن نتيج ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هاند و چو ‌‬ ‫ت يافت ‌‬ ‫ن نيز نجا ‌‬ ‫يطرفا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪ 1‬پوشانيد«‪.‬‬ ‫ها ‌‬ ‫ه حل ‌‬ ‫ن جايز ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫من ‌ب ‌‬

‫ن َرّب َ‬
‫ك‬ ‫ب ِإ ّ‬
‫سوَء اْلَعَذا ِ‬ ‫سوُمُهْم ُ‬‫ن َي ُ‬
‫عَلْيِهْم ِإَلى َيْوِم اْلِقَياَمِة َم ْ‬‫ن َ‬‫ك َلَيْبَعَث ّ‬‫ن َرّب َ‬
‫َوِإْذ َتَأّذ َ‬
‫حيٌم )‪(167‬‬ ‫ب َوِإّنُه َلَغُفوٌر َر ِ‬ ‫سِريُع اْلِعَقا ِ‬ ‫َل َ‬
‫م داشت«‬ ‫ت اعل ‌‬ ‫ه پروردگار ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن هنگام ‌‬ ‫»و ياد ك ‌‬
‫ت بفرسسستد«‬ ‫ه تسسا روز قيسسام ‌‬ ‫ه البت ‌‬ ‫ل »ك ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي را كه‌‬ ‫ي‪ :‬مسلط سننازد و برگمننارد »برآنان‪ ،‬كسسسان ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫تو‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه اله ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ت بچشانند« اي ‌‬ ‫ن عذاب ‌سخ ‌‬ ‫بديشا ‌‬
‫ل تنناري ‌‬
‫خ‬ ‫ن در طننو ‌‬ ‫ت؛ يهوديننا ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ق است‪ ،‬بدي ‌‬ ‫ه الهي‌ ح ‌‬ ‫وعد ‌‬
‫هو‬ ‫ن و زيننر شننكنج ‌‬ ‫ي مختلننف‪ ،‬خننوار و زبننو ‌‬ ‫تهننا ‌‬ ‫ت مل ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هاند و تا روز قيام ‌‬
‫ت‬ ‫يپرداخت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه جزي ‌‬ ‫هاند و هميش ‌‬ ‫ب بود ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ي سننليمان‪‌‬‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫نيز درگير عذاب ‌خواهند بود؛ چنا ‌‬
‫ن عنذاب ‌بچشناند پس‌ از و ‌‬
‫ي‬ ‫ه آننا ‌‬ ‫ت تنا ب ‌‬ ‫ن برگماشن ‌‬ ‫را بر آنا ‌‬
‫يپوشاند‪.‬‬
‫ن را م ‌‬
‫هت ‌‬
‫ه هم ‌‬
‫تك ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫ها ‌‬
‫ه‪ :‬جام ‌‬
‫حل ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫ه فرماننندهي‬ ‫هب ‌‬‫ن برگماشنت‌ ك ‌‬ ‫س را بننر آنننا ‌‬ ‫ي مجننو ‌‬ ‫يهننا ‌‬ ‫بابل ‌‬
‫ه كشننتند و بردننند و به‌‬ ‫ش بننرد ‌‬
‫ن يننور ‌‬ ‫تالنصننر« بننر آنننا ‌‬ ‫‌»بخ ‌‬
‫ي را‬
‫س نصننار ‌‬ ‫ن جزيننه ‌نهادننند‪ ،‬سننپ ‌‬ ‫ت گرفتننند و بننر آنننا ‌‬ ‫اسار ‌‬
‫ي!‬‫ن را »آر ‌‬ ‫ت مسننننلمانا ‌‬ ‫ت و در نهنننناي ‌‬ ‫ن برگماشنننن ‌‬ ‫برآنننننا ‌‬
‫ه بسسسيار‬ ‫ت و همو آمرزند ‌‬ ‫پروردگار تو زود كيفر اس ‌‬
‫يباشد«‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫مهربا ‌‬
‫ن بننر فلسننطين‪،‬‬ ‫ه معاصننر يهوديننا ‌‬ ‫ه سلط ‌‬ ‫تك ‌‬‫ن ذكر اس ‌‬ ‫شايا ‌‬
‫ن پرورگنننار از‬ ‫ه اذ ‌‬ ‫هب ‌‬‫تك ‌‬ ‫ي و منننوقت ‌اسننن ‌‬ ‫ي عارضننن ‌‬ ‫امنننر ‌‬
‫ي ايمنناني‌‬‫م اله ‌‬ ‫ه و كل ‌‬ ‫ه وعنند ‌‬ ‫ه مننا ب ‌‬‫ت چننراك ‌‬ ‫نرفتني‌ اسنن ‌‬ ‫بي ‌‬
‫م‪.‬‬
‫خ داري ‌‬ ‫راس ‌‬

‫ك َوَبَلْوَنصصاُهْم‬
‫ن َذِلصص َ‬‫ن َوِمْنُهصصْم ُدو َ‬‫حو َ‬ ‫صصصاِل ُ‬‫ض ُأَمًمصصا ِمْنُهصصُم ال ّ‬ ‫طْعَنصصاُهْم ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫َوَق ّ‬
‫ن )‪(168‬‬ ‫جُعو َ‬‫ت َلَعّلُهْم َيْر ِ‬
‫سّيَئا ِ‬ ‫ت َوال ّ‬ ‫سَنا ِ‬ ‫ح َ‬
‫ِباْل َ‬
‫ي يهودينننننان‪ ،‬اولين‌‬ ‫ل بنننننرا ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫ت يادشننننند ‌‬ ‫مجنننننازا ‌‬
‫ت‪» :‬و‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن مجازاتشنننا ‌‬ ‫ت و دومي ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫مجازاتشنننا ‌‬
‫ت گروههسسساي ‌‬
‫ي‬ ‫هصسسسور ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل را در زمي ‌‬ ‫ياسسسسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ي از ننننواحي‌ رو ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬ ‫چ منطق ‌‬ ‫س هي ‌‬ ‫پراكنسسسده ‌سسسساختيم« پ ‌‬
‫ن وجننود دارننند‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫ي ازآنننا ‌‬ ‫ه گروه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن نيست‪ ،‬مگر اي ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ن كسننان ‌‬ ‫ن صسسالحانند« ايشننا ‌‬ ‫ي از آنسسا ‌‬ ‫»بسسرخ ‌‬
‫يآورننند و‬ ‫نم ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ن آوردند‪ ،‬يا در آيند ‌‬ ‫تمحمدص ايما ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫يص بننر ح ‌‬
‫ق‬ ‫ت محمنند ‌‬ ‫ل از بعث ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫نيز كسنناني‌ از ايشننانند ك ‌‬
‫ف و تبديل ‌‬
‫ي‬ ‫ل خويش‌ تحري ‌‬ ‫ه در اعتقاد و عم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ب ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ي‪ :‬بننرخ ‌‬
‫ي‬ ‫ن جسسز ايننسسد« يعن ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫هباشند »و برخ ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫هاننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ح و شايسننتگي‌ غيننر از آ ‌‬ ‫ديگننر‪ ،‬در صننل ‌‬
‫ن را به‌‬ ‫يباشنننند »و آنسسا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ق و نافرمنننا ‌‬ ‫ه‪ :‬فاسننن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫معن ‌‬
‫يها و‬ ‫ي‪ :‬بننا خوشنن ‌‬ ‫ت آزمسسوديم« يعن ‌‬ ‫ت و سسسيئا ‌‬ ‫حسسسنا ‌‬
‫يو‬ ‫ت و نننناامني‪ ،‬فنننراوان ‌‬ ‫يها‪ ،‬خينننر و شنننر‪ ،‬امني ‌‬ ‫ناخوشننن ‌‬
‫ن كرديننم‪ ،‬همچننو ‌‬
‫ن‬ ‫ت امتحانشننا ‌‬ ‫تنگدسننتي‌ و نعمننت و مشننق ‌‬
‫ن بازگردنسسد« از كفننر‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ت ما در هر امتي‌ »باشد ك ‌‬ ‫سن ‌‬
‫ه درآن ‌هستند‪.‬‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫و معاص ‌‬
 ‫ض َهصَذا اَْلْدَنصصى َوَيُقوُلصصونَ‬ ‫عصَر َ‬ ‫ن َ‬ ‫خ صُذو َ‬ ‫ب َيْأ ُ‬ ‫ف َوِرُثصصوا اْلِكَتصصا َ‬ ‫خْل ٌ‬ ‫ن َبْعِدِهْم َ‬ ‫ف ِم ْ‬ ‫خَل َ‬‫َف َ‬
‫ن َل‬ ‫ب َأ ْ‬
‫ق اْلِكَتصصا ِ‬ ‫عَلْيِهْم ِميَثصصا ُ‬ ‫خْذ َ‬ ‫خُذوُه َأَلْم ُيْؤ َ‬ ‫ض ِمْثُلُه َيْأ ُ‬ ‫عَر ٌ‬ ‫ن َيْأِتِهْم َ‬ ‫سُيْغَفُر َلَنا َوِإ ْ‬ ‫َ‬
‫ن َأَف َ‬
‫ل‬ ‫ن َيّتُقصصو َ‬ ‫خْيٌر ِلّلِذي َ‬ ‫خَرُة َ‬‫لِ‬ ‫سوا َما ِفيِه َوالّداُر ا َْ‬ ‫ق َوَدَر ُ‬ ‫حّ‬ ‫ل ِإّل اْل َ‬ ‫عَلى ا ِّ‬ ‫َيُقوُلوا َ‬
‫ن )‪(169‬‬ ‫َتعِْقُلو َ‬
‫ي آمدنسسد«‬ ‫ي بسسد از پ ‌‬ ‫ه بعد از آنسسان‪ ،‬جانشسسينان ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ه و بعنند از آنننان‌‬ ‫ن گروه ‌صالح‌ شد ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه جانشي ‌‬ ‫ي‪ :‬نسلي‌ ك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ف‪ :‬به‌‬ ‫ت بودننند‪ .‬خل ‌‬ ‫ي ناشايس ن ‌‬ ‫ه وجود آمدند‪ ،‬مردمان ‌‬ ‫ه عرص ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يشود‪ ،‬اما‬ ‫قم ‌‬ ‫ح و بد هردو اطل ‌‬ ‫ن صال ‌‬ ‫ن لم‪ ،‬بر جانشي ‌‬ ‫سكو ‌‬
‫يشننود‬ ‫قم ‌‬ ‫ح اطل ‌‬ ‫ن صال ‌‬ ‫ه فتح ‌لم‪ ،‬فقط بر جانشي ‌‬ ‫»خلف« ب ‌‬
‫ي‪ :‬تورات‌‬ ‫ث كتاب‌ شدند« يعن ‌‬ ‫ن بد »وار ‌‬ ‫ن جانشينا ‌‬ ‫»و« اي ‌‬
‫يخواندند‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ث بردند و هرچند آ ‌‬ ‫ه ميرا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫فشا ‌‬ ‫را از اسل ‌‬
‫ه متسسا ‌‬
‫ع‬ ‫ن جهت‌ است‌ »ك ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫ي بدا ‌‬ ‫ول ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يكننسسد« يعن ‌‬ ‫ت را اختيسسار م ‌‬ ‫ي پسس ‌‬ ‫ن دنيسسا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫م در مقاب ‌‬
‫ل‬ ‫ل حرا ‌‬ ‫ت و ما ‌‬ ‫ن رشو ‌‬ ‫يشتابند؛ با گرفت ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫مناف ‌‬
‫ه در‬ ‫لانگاران ‌‬ ‫ن بنناور سننه ‌‬ ‫يساخت ‌‬ ‫ت خدا‪ ،‬رسم ‌‬ ‫ف كلما ‌‬ ‫تحري ‌‬
‫يگوينسسد‪:‬‬ ‫ن »و م ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ت و كتمننا ‌‬ ‫ه احكننام ‌تننورا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ه شننام ‌‬
‫ل‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه بهننان ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫م شسسد« يعن ‌‬ ‫ه خسسواهي ‌‬ ‫آمرزيسسد ‌‬
‫يلولننند و بننا‬ ‫نم ‌‬ ‫ي قرار خواهند گرفت‪ ،‬در گناهننا ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫مغفر ‌‬
‫تو‬ ‫ت و جسنننورند‪ ،‬از سنننر غفل ‌‬ ‫يدرازدسننن ‌‬ ‫ه در گمراه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي نيست‪ ،‬هرچه ‌بكنيننم‪ ،‬خداوننند‬ ‫يگويند‪ :‬بر ما باك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫سماج ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫آمرزند ‌‬
‫ن را‬ ‫ن يهوديننا ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ن وصفي‌ ك ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫قرطب ‌‬
‫ن موجود‬ ‫ن ما مسلمانا ‌‬ ‫ن در ميا ‌‬ ‫ماكنو ‌‬ ‫ش كرده‪ ،‬ه ‌‬ ‫ن نكوه ‌‬ ‫بر آ ‌‬
‫يكننند كه‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن جبل‪ ‌‬را نق ‌‬ ‫ي از معنناذ ب ‌‬ ‫ه روايننت ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ت‪ .‬آ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م چنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي از مننرد ‌‬ ‫ه گروههنناي ‌‬ ‫ن در سين ‌‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫فرمود‪» :‬ب ‌‬
‫يخوانننند‬ ‫ن را م ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كهن ‌‬ ‫ه جننام ‌‬ ‫ه خواهنند شنند ك ‌‬ ‫كهن ‌‬
‫ن را بر د ‌‬
‫ل‬ ‫يبرند‪ ،‬پوست‌ ميشا ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت و بهر ‌‬ ‫ن لذ ‌‬ ‫ولي‌ از آ ‌‬
‫ت و بننا‬ ‫ع اس ن ‌‬ ‫ه از روي ‌طم ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫يپوشانند‪ ،‬اعمالشا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫گرگا ‌‬
‫ي ورزننند؛‬ ‫ل كوتنناه ‌‬ ‫ه نيسننت‪ ،‬اگننر در عم ‌‬ ‫ف الهي‌ آميخت ‌‬ ‫خننو ‌‬
‫يگويننند‪ :‬به‌‬ ‫ي كنننند؛ م ‌‬ ‫م! و اگر بد ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫يگويند‪ :‬باز كام ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را‬ ‫ه خداوننند چيننز ‌‬ ‫يشننود زيننرا مننا ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي بر ما آمرزيد ‌‬ ‫زود ‌‬
‫ن بديشسسان‌‬ ‫ي ماننسسد آ ‌‬ ‫م!«‪» .‬و اگر متاع ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫ك نم ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ي را‬ ‫ت اله ‌‬ ‫م مغفننر ‌‬ ‫يستانند« و باز ه ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫برسد‪ ،‬باز آ ‌‬
‫ه اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫نگننون ‌‬ ‫يدهننند و اي ‌‬ ‫ت خود قرار م ‌‬ ‫ه جناي ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫ه و تكي ‌‬ ‫بهان ‌‬
‫يشوند و‬ ‫ب جنايت ‌م ‌‬ ‫ي بعد از بار ديگر‪ ،‬مرتك ‌‬ ‫ه پيوسته‪ ،‬بار ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫ت الهي‌ استناد م ‌‬ ‫ه مغفر ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫هر بار ه ‌‬
‫ه كنننار‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫چ قاضننن ‌‬ ‫ل هي ‌‬ ‫ياسنننرئي ‌‬ ‫يگويننند‪» :‬بن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫سننند ‌‬
‫يگننرفت‌ پ ‌‬
‫س‬ ‫هم ‌‬ ‫ه رشننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يگماشتند‪ ،‬مگننر اي ‌‬ ‫ت برنم ‌‬ ‫قضاو ‌‬
‫ت‪ :‬بننر‬ ‫يگف ‌‬ ‫ي؟ م ‌‬ ‫يخننور ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يپرسيدند‪ :‬چرا رشننو ‌‬ ‫اگر از او م ‌‬
‫يگرفتننند و طعن‌‬ ‫س بننر او ايننراد م ‌‬ ‫يشننود! پ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آمرزينند ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي از‬ ‫يشنند و شخص ن ‌‬ ‫يمرد يا بركنننار م ‌‬ ‫يزدند‪ ،‬اما اگر او م ‌‬ ‫م ‌‬
‫يگشت‪ ،‬بنناز‬ ‫بم ‌‬ ‫شمنصو ‌‬ ‫ه جاي ‌‬ ‫هبود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن زد ‌‬ ‫ه بر او طع ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫س مننراد خداوننند متعننال‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫يگننرف ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م رشننو ‌‬ ‫خننود او ه ‌‬
‫ن را‬ ‫ن برسنند‪ ،‬بنناز آ ‌‬ ‫ن بديشننا ‌‬ ‫ي مانند آ ‌‬ ‫ت‪) :‬و اگر متاع ‌‬ ‫ازعبار ‌‬
‫ه اصننرار بننر‬ ‫ناسننت«‪ .‬آنهننا غننافل‌ از آنننند ك ‌‬ ‫يستانند(‪ ،‬همي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه و مبننناي ‌‬
‫ي‬ ‫ت الهنني‪ ،‬پنناي ‌‬ ‫ه مغفننر ‌‬ ‫ه ازاء آن‪ ،‬اسننتناد ب ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫گنننا ‌‬
‫ي تننورا ‌‬
‫ت‬ ‫ن در كتسساب« آسننمان ‌‬ ‫ه‪» :‬آيا از آنسسا ‌‬ ‫ننندارد چننراك ‌‬
‫ه بسسر خداونسسد جسسز راسسستي‌ و‬ ‫هك ‌‬ ‫ه نشسسد ‌‬ ‫ن گرفت ‌‬ ‫»پيما ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫مو ‌‬ ‫ل كل ‌‬ ‫ف يا تبدي ‌‬ ‫ن تحري ‌‬ ‫ت ندهند« بدو ‌‬ ‫ي نسب ‌‬ ‫درست ‌‬
‫ه در‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي؟ »با اي ‌‬ ‫ع از كسنن ‌‬ ‫م يننا طم ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫انگيننز ‌‬
‫ن را‬ ‫ن پيمننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي‪ :‬عم ‌‬ ‫هانسسد؟« يعن ‌‬ ‫ت اسسست ‌خواند ‌‬ ‫تورا ‌‬
‫هو‬ ‫ت اسننت‪ ،‬خواننند ‌‬ ‫ه را درتورا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫ك كرد ‌‬ ‫ي تر ‌‬ ‫درحال ‌‬
‫م و آگاهي ‌تننرك‌‬ ‫ي عل ‌‬ ‫ن را از رو ‌‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫س مفاد اي ‌‬ ‫هاند پ ‌‬ ‫دانست ‌‬
‫ي شننديدتر و‬ ‫ن گننناه ‌‬ ‫ي و اي ‌‬ ‫ل و نننادان ‌‬ ‫ي جه ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫هاننند‪ ،‬ن ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت بهستر اسست« از‬ ‫ي آخسر ‌‬ ‫ت »و سسرا ‌‬ ‫ي بزرگتر اس ‌‬ ‫جرم ‌‬
‫ه پسسروا‬ ‫يك ‌‬ ‫ي »براي‌ كسسسان ‌‬ ‫ل دنيننو ‌‬ ‫ت و ناقاب ‌‬ ‫ع پس ‌‬ ‫ن متا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‬
‫يو ‌‬ ‫ب معاصنن ‌‬ ‫يكننسسد« از خنندا‪ ‬لننذا از ارتكننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫پيش س ‌‬
‫ي بننر وي‪ ،‬حننذر‬ ‫گجننوي ‌‬ ‫م وي ‌و نيرن ‌‬ ‫ف كل ‌‬ ‫ب و از تحننري ‌‬ ‫اجتنننا ‌‬
‫ي‪ :‬كسننان ‌‬
‫ي‬ ‫يكنيسسد؟« يعن ‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫م تعق ‌‬ ‫يكنند »آيا بسساز ه ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل و خننردي‌‬ ‫ن عق ‌‬ ‫يدارننند‪ ،‬از چنننا ‌‬ ‫ت برنم ‌‬‫ه دس ‌‬ ‫ن شيو ‌‬‫كه ‌از اي ‌‬
‫ل بنناز‬
‫م بنناط ‌‬
‫ه و رس ن ‌‬ ‫ن را ‌‬
‫ه آنهننا را از اي ‌‬
‫برخننوردار نيسننتند ك ‌‬
‫ن تعقل‌ فراخوانده ‌شدند‪.‬‬ ‫ي اي ‌‬‫هسو ‌‬‫ن جهت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه همي ‌‬‫دارد‪ ،‬ب ‌‬

‫ن )‪(170‬‬ ‫حي َ‬‫صِل ِ‬

‫جَر اْلُم ْ‬‫ضيُع َأ ْ‬
‫لَة ِإّنا َل ُن ِ‬
‫صَ‬‫ب َوَأَقاُموا ال ّ‬‫ن ِباْلِكَتا ِ‬
‫سُكو َ‬‫ن ُيَم ّ‬‫َواّلِذي َ‬
‫ي‪ :‬از‬ ‫يكننسسد« يعن ‌‬ ‫ب تمسسسك‌ م ‌‬ ‫ه كتسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسسسان ‌‬
‫هو‬ ‫ك جسننت ‌‬ ‫ت تمسن ‌‬ ‫ب تننورا ‌‬ ‫ه به ‌كتا ‌‬ ‫ي هستند ك ‌‬ ‫ن گروه ‌‬ ‫يهوديا ‌‬
‫ن خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫يكنند و در امر دي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن است‪ ،‬عم ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هاند« نمنناز؛‬ ‫يكنند »و نماز را برپسسا داشسست ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ن رجو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ص شنند‪ .‬پس‌‬ ‫ي مخصننو ‌‬ ‫ه يننادآور ‌‬ ‫ه دارد‪ ،‬ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت اهميننت ‌‬ ‫هجه ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ش آنهننا نننزد خنندا‪ ‬ضننايع‌‬ ‫ه پننادا ‌‬ ‫ن نيكوكنناراني‌ هسننتند ك ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ب آسننماني‪ ،‬نمنناد و نشننانه‬ ‫ه كتننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫گ زد ‌‬ ‫يشننود زيننرا چن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن را‬ ‫ش مصلحا ‌‬ ‫ه »ما پادا ‌‬ ‫ت لذا بدانند ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫‌نيكوكاريشا ‌‬
‫يكنيم«‪.‬‬ ‫ع نم ‌‬ ‫ضاي ‌‬

‫خصُذوا َمصصا َآَتْيَنصصاُكمْ ِبُقصّوٍة‬‫ظّنوا َأّنصُه َواِقصٌع ِبِهصْم ُ‬‫ظّلٌة َو َ‬

‫جَبَل َفْوَقُهْم َكَأّنُه ُ‬‫َوِإْذ َنَتْقَنا اْل َ‬
‫ن )‪(171‬‬ ‫َواْذُكُروا َما ِفيِه َلَعّلُكْم َتّتُقو َ‬
‫ه كسسوه‌ را بسسر فرازشسسان‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن هنگسسام ‌‬ ‫»و يسسادك ‌‬
‫ه بر فننراز‬ ‫ه طور را از ريشه ‌بركند ‌‬ ‫ي‪ :‬كو ‌‬ ‫برافراشتيم« يعن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي بسسود« يعن ‌‬ ‫ه سسسايبان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م »گسسوي ‌‬ ‫ن قننراردادي ‌‬ ‫سرشننا ‌‬
‫ن پنداشتند‬ ‫س چنا ‌‬ ‫نآسا بود »پ ‌‬ ‫ي سايبا ‌‬ ‫ن كوه‪ ،‬ابر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫گوي ‌‬
‫هآنننان‌‬ ‫ن فسسرو خواهسسد افتسساد« و ب ‌‬ ‫ه بسسر سرشسسا ‌‬ ‫ه كسسو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت بگيريد«‬ ‫ه قو ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ه شما داد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫م‪» :‬آنچ ‌‬ ‫گفتي ‌‬
‫ه در‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫م بگيريد »و آنچ ‌‬ ‫ن را با جدوجهد و تصمي ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫هايم‌‬ ‫ي شننما مشننروع ‌گردانينند ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ن است« از احكامي‌ ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه به‌‬ ‫ه خاطر بسسسپاريد« و فرامننوش‌ نكنينند »شسسايد ك ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ي گراييد«‪.‬‬ ‫تقو ‌‬
‫ن را‬ ‫ه بركند و آ ‌‬ ‫ه را از ريش ‌‬ ‫ل كو ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫يگويد‪ :‬خدا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫قتاد ‌‬
‫س فرمننود‪ :‬يننا دسننتور مننرا‬ ‫بر فننراز سرشننان ‌قننرارداد‪ ،‬سننپ ‌‬
‫م‪.‬آنهننا همننا ‌‬
‫ن‬ ‫يكن ‌‬‫نم ‌‬ ‫ه تيربننارا ‌‬ ‫ن كننو ‌‬ ‫بگيريد‪ ،‬يا شننما را بننا اي ‌‬
‫ه نافرمنناني‌‬ ‫ن را پذيرفتننند ولي‌ بعنند از آن‪ ،‬مجننددا ب ‌‬‫هآ ‌‬‫لحظ ‌‬
‫ن بننود‬
‫ت غيننر از اي ‌‬‫ي فطننر ‌‬
‫ه اقتضننا ‌‬‫يك ‌‬
‫ي آوردننند‪ ،‬درحننال ‌‬ ‫رو ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬‫چنا ‌‬

‫ستُ‬‫سِهْم َألَ ْ‬ ‫عَلى َأْنُف ِ‬ ‫شَهَدُهْم َ‬ ‫ظُهوِرِهْم ُذّرّيَتُهْم َوَأ ْ‬ ‫ن ُ‬ ‫ن َبِني َآَدَم ِم ْ‬ ‫ك ِم ْ‬
‫خَذ َرّب َ‬‫َوِإْذ َأ َ‬
‫ن )‪(172‬‬ ‫غاِفِلي َ‬‫ن َهَذا َ‬ ‫عْ‬‫ن َتُقوُلوا َيْوَم اْلِقَياَمِة ِإّنا ُكّنا َ‬ ‫شِهْدَنا َأ ْ‬
‫ِبرَّبُكْم َقاُلوا َبَلى َ‬
‫ه پرورگارت‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ت را »هنگام ‌‬ ‫»و ياد كن« عهد فطر ‌‬
‫ن را برگرفسست«‬ ‫ن آدم‪ ،‬ذريسسه ‌آنسسا ‌‬ ‫ت فرزنسسدا ‌‬ ‫از پشسس ‌‬
‫م را‬ ‫ن آد ‌‬ ‫ن چنو ‌‬ ‫ي سنبحا ‌‬ ‫ت‪ :‬خندا ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت آمد ‌‬ ‫ه در روايا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ن آورد‪،‬‬ ‫ن بيننرو ‌‬ ‫ي را از آ ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ح كرد و ذري ‌‬ ‫ش را مس ‌‬ ‫آفريد‪ ،‬پشت ‌‬
‫ن عهنند را‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ش عهد گرفت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ن بر ربوبي ‌‬ ‫ه از آنا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ينامننند لننذا‬ ‫م ذر« م ‌‬ ‫م را؛ »عننال ‌‬ ‫ن عننال ‌‬ ‫»عهنند السننت« و آ ‌‬
‫ت بشننر را بننر توحينند و خداشناسنن ‌‬
‫ي‬ ‫ل فطننر ‌‬ ‫خداوننند متعننا ‌‬
‫ه سسساخت«‬ ‫ن گسسوا ‌‬ ‫ن را بر خودشسسا ‌‬ ‫ت »وآنا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫سرشت ‌‬
‫ه ساخت‌ »كه‌‬ ‫ش گوا ‌‬ ‫ص خود ‌‬ ‫ن را بر شخ ‌‬ ‫ك از آنا ‌‬ ‫ي‪ :‬هر ي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫م؟ گفتنسسد‪ :‬چسسرا‪ ،‬گسسوا ‌‬
‫ه‬ ‫آيسسا پروردگسسار شسسما نيسسست ‌‬
‫ه توپروردگننار مننا هسننتي‌ »تا‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫شديم« بننر خودمننا ‌‬
‫يخسسبر‬ ‫ن امسسر ب ‌‬ ‫ت بگوييسسد‪ ،‬مسسا از اي ‌‬ ‫مبسسادا روز قيسسام ‌‬
‫م تا در روز قيامت‌ نگوييد‪:‬‬ ‫ي‪ :‬از شما عهد گرفتي ‌‬ ‫بوديم« يعن ‌‬
‫ت؛‬‫ك اس ن ‌‬ ‫ه و لشننري ‌‬ ‫ه الله پروردگار ما‪ ،‬يگننان ‌‬ ‫ن امر ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ما ب ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫هاي ‌‬ ‫ي قبلي‌ نداشت ‌‬ ‫چ علم و آگاه ‌‬ ‫هي ‌‬

‫ن َبْعصِدِهْم َأَفُتْهِلُكَنصصا ِبَمصصا َفَعصَل‬ ‫ن َقْبُل َوُكّنصصا ُذّرّي صًة ِمص ْ‬

‫ك َآَباُؤَنا ِم ْ‬‫شَر َ‬
‫َأْو َتُقوُلوا ِإّنَما َأ ْ‬
‫ن )‪(173‬‬ ‫طُلو َ‬‫اْلمُْب ِ‬
‫هانسسد‬ ‫ك بود ‌‬ ‫ه مشسسر ‌‬ ‫ن ما در گذشت ‌‬ ‫ه‪ :‬پدرا ‌‬ ‫»يا بگوييد ك ‌‬
‫هو‬ ‫ه نيننافت ‌‬ ‫ق را ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ن بوديم« كه ‌ب ‌‬ ‫س از آنا ‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫و ما نسل ‌‬
‫ن ما نيز بننر همننا ‌‬
‫ن‬ ‫م لذا كار در ميا ‌‬ ‫يشناختي ‌‬ ‫ب را نم ‌‬ ‫ه صوا ‌‬ ‫را ‌‬
‫ن بودند »آيا مسسا‬ ‫ن ما برآ ‌‬ ‫ه پيشينيا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي استمرار ياف ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫شيو ‌‬
‫ن ما »انجسسا ‌‬
‫م‬ ‫لانديشان« از پدرا ‌‬ ‫ه خاطر آنچه ‌باط ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه ما گناهي ‌نننداريم‪،‬‬ ‫ي؟« در حالي ‌ك ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫هاند‪ ،‬هل ‌‬ ‫داد ‌‬
‫مو‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن بود ‌‬ ‫ن ناتوا ‌‬ ‫ه و از انديشيد ‌‬ ‫ل قرار داشت ‌‬ ‫ه در جه ‌‬ ‫چرا ك ‌‬
 ‫ي‪ :‬اگننر حجت‌‬ ‫م؟ يعن ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫ن پيننرو ‌‬ ‫فقط از ردپاي ‌پدرانما ‌‬
‫يشنند‪ ،‬از‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي گننرفت ‌‬ ‫ن عهد قبل ‌‬ ‫يشد و از آنا ‌‬ ‫ن بر پا نم ‌‬ ‫برآنا ‌‬
‫يآوردند‪.‬‬ ‫هها م ‌‬ ‫ن عذر و بهان ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ل؛‬ ‫ي او ‌‬ ‫ياننند‪ :‬رأ ‌‬ ‫ه »عهد السننت« بننر دو رأ ‌‬ ‫علما در تفسير آي ‌‬
‫ف بننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي سننل ‌‬ ‫ت‪ .‬رأ ‌‬ ‫ف اس ن ‌‬ ‫ي خل ‌‬ ‫م؛ رأ ‌‬ ‫ي دو ‌‬ ‫ف و رأ ‌‬ ‫ي سننل ‌‬ ‫رأ ‌‬
‫ه‪ :‬پروردگننار‬ ‫نك ‌‬ ‫ياي ‌‬ ‫ه مننا تفسننير كرديننم‪ ،‬يعن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫وجهي‌ اسنن ‌‬
‫ن آورد و از‬ ‫ي بيننرو ‌‬ ‫م را از پشننت‌ و ‌‬ ‫ه آد ‌‬ ‫ل حقيقتننا ذري ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫ه‪ :‬اين‌‬ ‫ن اس نت‌ ك ‌‬ ‫ف اي ‌‬ ‫ي خل ‌‬ ‫ت‪ .‬امننا رأ ‌‬ ‫ن گننرف ‌‬ ‫آنان ‌عهد و پيما ‌‬
‫م را‬ ‫ه آد ‌‬ ‫ل ذري ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت و خدا ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ب مجاز و تمثي ‌‬ ‫آيه‌ از با ‌‬
‫ي را بننر وحننداني ‌‬
‫ت‬ ‫ه كننون ‌‬ ‫ه ادل ‌‬ ‫ن نينناورد بلك ‌‬ ‫ي بيننرو ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫از پش ‌‬
‫ق تعال ‌‬
‫ي‬ ‫تح ‌‬ ‫م بر وحداني ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫ي بن ‌‬ ‫لها ‌‬ ‫ه كرد و عق ‌‬ ‫ش اقام ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ن اسنت‌ كه‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه منننزل ‌‬ ‫ه بر توحيند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه ادل ‌‬ ‫س اقام ‌‬ ‫گواهي‌ داد پ ‌‬
‫ن پروردگننار‬ ‫ت‪ :‬آيننا م ‌‬ ‫ش گفته ‌اس ن ‌‬ ‫ه مخلوق ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي تعال ‌‬ ‫گويا بار ‌‬
‫هاند‪ :‬چرا‪ ،‬تو پروردگار مننايي‌‬ ‫خ داد ‌‬ ‫م پاس ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫م؟ آنا ‌‬ ‫شما نيست ‌‬
‫ه گرفتننن‪،‬‬ ‫ن گننوا ‌‬ ‫م‪ .‬لننذا مننراد از اي ‌‬ ‫ت گواهي ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫و ما بر اي ‌‬
‫ن گننروه‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫هپرست ‌‬ ‫ي آنها بر توحيد و يگان ‌‬ ‫ت فطر ‌‬ ‫خلق ‌‬
‫ه پروردگار نفرمود‪:‬‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫يگويند‪ :‬ب ‌‬ ‫از علما م ‌‬
‫ه را‬ ‫ه فرمننود‪ :‬ذري ‌‬ ‫م‪ .‬بلك ‌‬ ‫ن آوردي ‌‬ ‫م بيرو ‌‬ ‫ت آد ‌‬ ‫ه را از پش ‌‬ ‫ما ذري ‌‬
‫م را‬ ‫يآد ‌‬‫ي بن ‌‬ ‫ي‪ :‬نسننلها ‌‬ ‫م‪ .‬يعن ‌‬ ‫ن آوردي ‌‬ ‫م بيننرو ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫ت بن ‌‬ ‫از پشنن ‌‬
‫م از طننري ‌‬
‫ق‬ ‫له ‌‬ ‫ي هننر نسن ‌‬ ‫م و بننرا ‌‬ ‫يكي‌ از پي‌ ديگري ‌آفرينندي ‌‬
‫ب مشنناهد و‬ ‫ي و همچنننان ‌كتننا ‌‬ ‫ي آسننمان ‌‬ ‫نص و كتابهننا ‌‬ ‫پيامبرا ‌‬
‫ي‬
‫ل توحينند ‌‬ ‫ت اس نت‌ ن ن دلي ‌‬ ‫ه كائنننا ‌‬ ‫ش نن ك ‌‬ ‫منظور كننوني‌ خننوي ‌‬
‫لو‬ ‫ن قنا ‌‬ ‫ه زبنا ‌‬ ‫ل عصنرها ب ‌‬ ‫ن نسنلها در طنو ‌‬ ‫موآ ‌‬ ‫اقامه ‌كنردي ‌‬
‫ل هر دو‪ ،‬بر توحيد ما گواهي ‌دادند‪.‬‬ ‫حا ‌‬
‫ه و مبنندأ‬ ‫ث قاعد ‌‬ ‫ي ن از حي ‌‬ ‫ه تفسير ‌‬ ‫ن دو توجي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫نكثير ميا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫يداننند‪ .‬در‬ ‫هم ‌‬ ‫يبيننند و هننر دو را مننوج ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه تعارض ‌‬ ‫چگون ‌‬ ‫ن هي ‌‬
‫م »ذر«‪،‬‬ ‫ي در عننال ‌‬ ‫ل آدم‪ ‌‬ازپش نت‌ و ‌‬ ‫ن نس ن ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ب بيرو ‌‬ ‫با ‌‬
‫ف(‪،‬‬‫يخل ‌‬ ‫م )رأ ‌‬ ‫ي دو ‌‬ ‫ه رأ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه قننائل ‌‬ ‫ه اسننت‪ ،‬ك ‌‬ ‫احنناديثي‌ آمنند ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ي مورد نظر خود تفسير كرد ‌‬ ‫ث را نيز بر معنا ‌‬ ‫احادي ‌‬
 ‫ن )‪(174‬‬ ‫جُعو َ‬
‫ت َوَلَعّلُهْم َيْر ِ‬
‫لَيا ِ‬‫صُل ا َْ‬
‫ك ُنَف ّ‬
‫َوَكَذِل َ‬
‫يكني ‌‬
‫م‬ ‫نم ‌‬ ‫ل بيسسا ‌‬ ‫ه تفصسسي ‌‬‫ت خود را ب ‌‬ ‫نگونه‪ ،‬آيا ‌‬ ‫»و اي ‌‬
‫ي را ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي حق‌‪ ،‬و بنناطل ‌‬ ‫هسو ‌‬
‫ن بازگردند« ب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫و باشد ك ‌‬
‫ك كنند‪.‬‬ ‫برآنند تر ‌‬
‫ي هي ‌‬
‫چ‬ ‫ل بننرا ‌‬‫ه خداوننند متعننا ‌‬‫مك ‌‬‫يفهمي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ن دو آي ‌‬ ‫از اي ‌‬
‫ي نگذاشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ي باق ‌‬‫ت خود‪ ،‬عذر و حجت ‌‬ ‫كس‪ ،‬در فرار از عبودي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫اس ‌‬

‫ن ِمص َ‬
‫ن‬ ‫ن َفَكصصا َ‬‫طا ُ‬ ‫شصْي َ‬‫خ ِمْنَهصصا َفصَأْتَبَعُه ال ّ‬ ‫سصَل َ‬ ‫عَلْيِهْم َنَبصَأ اّلصِذي َآَتْيَنصصاُه َآَياِتَنصصا َفاْن َ‬ ‫َواْتُل َ‬
‫ن )‪(175‬‬ ‫اْلَغاِوي َ‬
‫ت خسسود را بخشسسيده‌‬ ‫ه او آيسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫س را ك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»و خبر آ ‌‬
‫ه بننراي‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ي‪ :‬واقع ‌‬ ‫ن بخوان« يعن ‌‬ ‫بوديم‪ ،‬بر آنا ‌‬
‫ي كننن‪،‬‬ ‫ن يننادآور ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ي داد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل رو ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ف بن ‌‬ ‫ي از اسل ‌‬ ‫يك ‌‬
‫ه بننوديم‪،‬‬ ‫ش را بخشننيد ‌‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫م آيننا ‌‬ ‫ه او عل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كس ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ي نفسننش‌‬ ‫ه خاطر هوا ‌‬ ‫ه فرمان ‌پروردگار خود را ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هنگام ‌‬
‫ه كيفر آن ‌در كفر نگونسار ‌‬
‫ش‬ ‫مب ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ك كرد و خدا ‌‬ ‫تر ‌‬
‫ه فرمننود‪:‬‬ ‫ه اسننت‌ ك ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬رواي ‌‬ ‫ت‪ .‬از اب ‌‬ ‫سنناخ ‌‬
‫س بننود كه‌‬ ‫تالمقد ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫نباعورا از اهال ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫م بلع ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫»اومرد ‌‬
‫ن موسي‪ ‌‬با سپا ‌‬
‫ه‬ ‫يدانست‪ ،‬چو ‌‬ ‫م خداوند‪ ‬را م ‌‬ ‫م اعظ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه( فننرود آمنند‪،‬‬ ‫ن )عمننالق ‌‬ ‫ه جبننارا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه قصد حمل ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ي آمدننند و‬ ‫ش نننزد و ‌‬ ‫ه بننا پسننرعموهاي ‌‬ ‫م همننرا ‌‬ ‫ن بلع ‌‬ ‫خويشننا ‌‬
‫مآلود اس نت‌ و بننا او‬ ‫ج و خش ن ‌‬ ‫ي تننندمزا ‌‬ ‫گفتننند‪ :‬موسنني ‌مننرد ‌‬
‫ه اگر بر ما پيروز شود‪،‬‬ ‫تك ‌‬‫ت بسيار‪ ،‬شكي‌ نيس ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫لشكر ‌‬
‫ه خداوننند دعننا كن‌ تننا‬ ‫ه بارگننا ‌‬ ‫يكند لذا ب ‌‬ ‫ن را نابود م ‌‬ ‫يما ‌‬ ‫همگ ‌‬
‫ت‪ :‬اگننر م ‌‬
‫ن‬ ‫م گف ‌‬ ‫ش را از ما برگرداند‪ .‬بلع ‌‬ ‫موسي ‌و همراهان ‌‬
‫ه از‬ ‫م هم ‌‬ ‫ن دعننايي ‌بكنننم‪ ،‬دنيننا و آخننرت ‌‬ ‫ه اللننه‪ ‬چني ‌‬ ‫به‌ بارگننا ‌‬
‫ن را رد كننرد‪ ،‬امننا‬ ‫تشا ‌‬ ‫ن درخواس ‌‬ ‫يرود‪ .‬بنابراين‪ ،‬اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫دس ‌‬
‫ه اصننرار كردننند تننا‬ ‫ت برنداشننتند و پيوسننت ‌‬ ‫ي دسنن ‌‬ ‫آنهننا از و ‌‬
‫ي دعننا‬ ‫ه اله ‌‬ ‫ه بارگننا ‌‬ ‫م شنند و ب ‌‬ ‫ن تسلي ‌‬ ‫ه خواسته ‌آنا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫سرانجا ‌‬
‫يو‬ ‫ه موسنن ‌‬ ‫ه او علي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ :‬هر دعاي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت آمد ‌‬ ‫كرد‪ .‬در روايا ‌‬
 ‫ي قننوم‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يكننرد‪ ،‬خداوننند‪ ‬زبننانش‌ را ب ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫همراهننان ‌‬
‫م خننودش‌‬ ‫ه سننود قننو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يگردانيد و هر دعنناي ‌‬ ‫خودش ‌برم ‌‬
‫ياسننننرائي ‌‬
‫ل‬ ‫ي بن ‌‬ ‫هسننننو ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫يكننننرد‪ ،‬خداوننننند‪ ‬زبننننان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه او‬
‫ه بودننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن صننحن ‌‬ ‫ه ننناظر اي ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫يگردانينند‪ .‬قننوم ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ع آنهننا‬ ‫ه نف ‌‬ ‫ي؟ آخر ب ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫م! آيا م ‌‬ ‫ي بلع ‌‬ ‫گفتند‪ :‬ا ‌‬
‫ه در‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ن ديگر‪ ،‬چيننز ‌‬ ‫ت‪ :‬اي ‌‬ ‫ي! گف ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ه ما دعا م ‌‬ ‫و علي ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬بننرآن‌ غلبه‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن چيز ‌‬ ‫ن نيست‪ ،‬اي ‌‬ ‫اختيار م ‌‬
‫ش از كننام ‌‬
‫ش‬ ‫ن اثنننا‪ ،‬زبننان ‌‬ ‫يافزايد‪ :‬در اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ت‪ .‬راو ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت‪ :‬حال ديگر‪ ،‬دنيننا‬ ‫ن گف ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن افتاد و ب ‌‬ ‫هاش ‌بيرو ‌‬ ‫ي سين ‌‬ ‫بررو ‌‬
‫ي‬‫ه چيننز ديگننر ‌‬ ‫گ و حيل ‌‬ ‫ت و جز نيرن ‌‬ ‫ن رف ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ت از دس ‌‬ ‫و آخر ‌‬
‫ه زنا ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيرنگ‌ را آموخ ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫م باقي‌ نماند‪ .‬پ ‌‬ ‫براي ‌‬
‫ل بفرسننتند‪ .‬آنهنا‬ ‫ياسنرائي ‌‬ ‫ن لشنكر بن ‌‬ ‫همينا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ش كنرد ‌‬ ‫را آراي ‌‬
‫ن زنا كننرد‪،‬‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫ل با يك ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ن كردند و مردي ‌از بن ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ه در‬ ‫ل كننرد ك ‌‬ ‫ل طنناعوني ‌ننناز ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬بر بن ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫گ كشيد‪.«...‬‬ ‫م مر ‌‬ ‫ه كا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن از آنا ‌‬ ‫نت ‌‬ ‫يك‌ روز هزارا ‌‬
‫م بنناعورا از‬ ‫ي‪ :‬بلع ‌‬ ‫ي گشسست« يعن ‌‬ ‫ت عار ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫»پس‪ ،‬از آ ‌‬
‫ه گوسفند از پوسنن ‌‬
‫ت‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ه كلي‌ تهي ‌گش ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫عل ‌‬
‫نگسسا ‌‬
‫ه‬ ‫يگننردد »و آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يشننود و بننرهن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش كشننيد ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫ل كننرد‬ ‫ن او را دنبا ‌‬ ‫ي‪ :‬شيطا ‌‬ ‫ي او افتاد« يعن ‌‬ ‫ن در پ ‌‬ ‫شيطا ‌‬
‫س از گمراهسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي شد »پ ‌‬ ‫ن و همدم ‌و ‌‬ ‫ه او رسيد و قري ‌‬ ‫تا ب ‌‬
‫ه كفننار‬ ‫هاننند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه در گمننراهي‌ جننا افتاد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گشت« گمراهننان ‌‬
‫فجاراند‪.‬‬

‫ب ِإنْ‬
‫ض َواّتَبَع َهَواُه َفَمَثُلُه َكَمَثِل اْلَكْل ِ‬‫خَلَد ِإَلى اَْلْر ِ‬ ‫شْئَنا َلَرَفْعَناُه ِبَها َوَلِكّنُه َأ ْ‬
‫َوَلْو ِ‬
‫صص ِ‬
‫ص‬ ‫ن َكصّذُبوا ِبَآَياِتَنصصا َفاْق ُ‬‫ك َمَثُل اْلَقْوِم اّلِذي َ‬
‫ث َذِل َ‬
‫ث َأْو َتْتُرْكُه َيْلَه ْ‬
‫عَلْيِه َيْلَه ْ‬
‫حِمْل َ‬‫َت ْ‬
‫ن )‪(176‬‬ ‫ص َلَعّلُهْم َيَتَفّكُرو َ‬‫ص َ‬ ‫اْلَق َ‬
‫ن آيسسات‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسسسب ‌‬ ‫يخواسسستيم‪ ،‬قسسدر او را ب ‌‬ ‫»و اگر م ‌‬
‫م آن‌‬ ‫ه سننبب‌ عل ‌‬ ‫يخواسننتيم‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر م ‌‬ ‫يبرديم« يعن ‌‬ ‫بال م ‌‬
‫يداشننتي ‌‬
‫م‬ ‫ه و او را گرامي ‌م ‌‬ ‫ش را بال برد ‌‬ ‫آيات‪ ،‬قدر و منزلت ‌‬
‫م »اما او به‌‬ ‫يدادي ‌‬ ‫ي ابننرار‪ ،‬ارتقننايش‌ م ‌‬ ‫ه علمننا ‌‬ ‫ه جايگننا ‌‬ ‫وب ‌‬
 ‫ن را بر آخننرت‌‬ ‫ي دنيا گراييد و آ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫زمين ‌گراييد« يعن ‌‬
‫ي كسسرد« در‬ ‫ي نفسسس ‌خسسود پيسسرو ‌‬ ‫ح داد »و از هوا ‌‬ ‫تننرجي ‌‬
‫ي‬ ‫تهنننا ‌‬ ‫ت و نعم ‌‬ ‫ن بنننر آخنننر ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن دنينننا و لنننذتها ‌‬ ‫ح داد ‌‬ ‫تنننرجي ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه سننتمگرا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي دو ‌‬ ‫ه دنيننا ‌‬ ‫ه جيف ‌‬ ‫ي! او ب ‌‬ ‫ش‪ .‬آر ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫جنناودان ‌‬
‫ن نيننرنگ‌ زننند‪ ،‬د ‌‬
‫ل‬ ‫لحق‌ دعا كند و بر آنننا ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫وي‌ دادند تا علي ‌‬
‫ي و خسننت ‌»مانند‬ ‫ف او« در پسننت ‌‬ ‫نرو وص ‌‬ ‫ت »از اي ‌‬ ‫بس ‌‬
‫ه بيننرو ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫تترين‌ احننوا ‌‬ ‫گ اسسست« در پس ن ‌‬ ‫ف سس ‌‬ ‫وصس ‌‬
‫هور‬ ‫ن حمل ‌‬ ‫ه اگر بسسر آ ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ش اس ‌‬ ‫ن از كام ‌خوي ‌‬ ‫ن زبا ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ه حسسا ‌‬
‫ل‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫م برآورد و اگسسر ه ‌‬ ‫ن از كا ‌‬ ‫شوي‪ ،‬زبا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫م بسسرآورد« يعن ‌‬ ‫ن از كسسا ‌‬ ‫م زبسسا ‌‬ ‫خود واگذاري‪ ،‬بسساز ه ‌‬
‫م وحكمت‌ را بننر او بننار‬ ‫ه اگننر فه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫م باعورا چنننا ‌‬ ‫بلع ‌‬
‫ل خننودش‬ ‫ه حننا ‌‬ ‫م او را ب ‌‬ ‫يدارد و اگننر ه ‌‬ ‫ن را بننرنم ‌‬ ‫كننني‪ ،‬آ ‌‬
‫ي ديگننر معني‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ي يابنند‪ .‬ب ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي را ‌‬ ‫ه خيننر ‌‬ ‫‌واگذاري‪ ،‬ب ‌‬
‫ه حننا ‌‬
‫ل‬ ‫يشننود و اگننر او را ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش دهي‪،‬گمننرا ‌‬ ‫ت‪ :‬اگر پند ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يا ‌‬
‫ي‬ ‫س او در گمننراه ‌‬ ‫يشننود پ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش واگذاري‪ ،‬نيز گمرا ‌‬ ‫خود ‌‬
‫ه گريبنننانگيرش‌‬ ‫ي هميشننن ‌‬ ‫ه و گمنننراه ‌‬ ‫ه قنننرار داشنننت ‌‬ ‫پيوسنننت ‌‬
‫ي‬ ‫ي و عنار ‌‬ ‫ش ته ‌‬ ‫ت پرورگنار ‌‬ ‫ه از آينا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ه سنب ‌‬ ‫يباشند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خنود رهنا‬ ‫هحنا ‌‬ ‫ه اگنر ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ن سنگ ‌‬ ‫ه لذا او همچنو ‌‬ ‫شد ‌‬
‫هور‬ ‫ي حمل ‌‬ ‫يآورد و اگننر بننر و ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيننرو ‌‬ ‫ن از دهننا ‌‬ ‫باشد‪ ،‬زبننا ‌‬
‫ه سنناير‬ ‫يك ‌‬ ‫يآورد‪ ،‬درحننال ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيننرو ‌‬ ‫ن از دهننا ‌‬ ‫شوند‪ ،‬نيز زبننا ‌‬
‫هور شننوي‪ ،‬زبننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن حمل ‌‬ ‫ن نيستند زيرا اگر بر آنا ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫حيوانا ‌‬
‫ن خيننر‪ ،‬امننا سنگ‌ در هننر‬ ‫يآورند و در غير آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫از دها ‌‬
‫يآورد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫ن از دها ‌‬ ‫دو حالت‪ ،‬زبا ‌‬
‫ت مسسا را تكسسذي ‌‬
‫ب‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ن گروه ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن مث ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ل و وصنن ‌‬
‫ف‬ ‫تبننار‪ ،‬مث ‌‬ ‫ت و خف ‌‬ ‫ل پسنن ‌‬ ‫ن مث ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫كردنسسد« يعن ‌‬
‫ت مننا‪ ،‬آنهننا را‬ ‫ه آيننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫م و آگنناه ‌‬ ‫ه بعنند از عل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫م از يهننود و غيننر آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ف كردننند؛ اع ‌‬ ‫ب نمودننند و تحننري ‌‬ ‫تكننذي ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت كسسن« يعن ‌‬ ‫ن حكسساي ‌‬ ‫ن داسسستانها رابرآنسسا ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن از داسننتانهاي‬ ‫ت مننا و غيننر آ ‌‬ ‫ه از آيننا ‌‬ ‫ن مرد تهي‌ شنند ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫ل و وصفشننان‪،‬‬ ‫ه مث ‌‬ ‫ن چننراك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن حكنناي ‌‬ ‫‌پننندآموز را بننر آنننا ‌‬
‫ه تننو را تكننذيب‌‬
‫ي از يهننود اسننت‌ ك ‌‬
‫ن گننروه ‌‬
‫ل اي ‌‬
‫همانننند مث ‌‬
‫ي بنناز آمننده‬
‫ن بينديشند« و از گمننراه ‌‬ ‫يكنند »شايد آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي آورند‪.‬‬‫ب رو ‌‬
‫ه صوا ‌‬ ‫ي را ‌‬
‫هسو ‌‬ ‫‌ب ‌‬

‫ن )‪(177‬‬ ‫ظِلُمو َ‬
‫سُهْم َكاُنوا َي ْ‬
‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا َوَأْنُف َ‬
‫ل اْلَقْوُم اّلِذي َ‬‫ساَء َمَث ً‬
‫َ‬
‫ت اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه زشن ‌‬ ‫ي‪ :‬چ ‌‬ ‫ي مثل« يعن ‌‬ ‫ت از رو ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه زش ‌‬ ‫»چ ‌‬
‫ب كردند«‬ ‫ت ما را تكذي ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ف »قوم ‌‬ ‫ن و وص ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫ه خسسسسسود‬‫ت اسنننننت‌ »و ب ‌‬ ‫ن زشننننن ‌‬ ‫ه افعالشنننننا ‌‬ ‫چنننننرا ك ‌‬
‫ي ديگننر جننز‬ ‫ت بر كس ن ‌‬ ‫ب آيا ‌‬ ‫ي‪ :‬با تكذي ‌‬ ‫يكردند« يعن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ست ‌‬
‫يكردند‪.‬‬ ‫م نم ‌‬ ‫بر خود ست ‌‬

‫ن )‪(178‬‬
‫سُرو َ‬
‫خا ِ‬‫ك ُهُم اْل َ‬
‫ضِلْل َفُأوَلِئ َ‬
‫ن ُي ْ‬ ‫ل َفُهَو اْلُمْهَتِدي َوَم ْ‬
‫ن َيْهِد ا ُّ‬
‫َم ْ‬
‫هيسسافت ‌‬
‫ه‬ ‫ت كنسسد‪ ،‬همانسسا او را ‌‬ ‫ه را خسسدا هسسداي ‌‬ ‫»هسسر ك ‌‬
‫ش پس‌‬ ‫ه بننندگان ‌‬ ‫ع و امننر خداوننند‪ ‬ب ‌‬ ‫ي شننر ‌‬ ‫ه سننو ‌‬ ‫است« ب ‌‬
‫ي نيسننت‌‬ ‫ق حق‌ تعننالي‌ و آفننرينش‌ و ‌‬ ‫ه تننوفي ‌‬ ‫ي جننز ب ‌‬ ‫هنندايت ‌‬
‫ه ايشسسانند‬ ‫ن گسسرو ‌‬ ‫ه نمايسسد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه گمسسرا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫»وكسسسان ‌‬
‫هاند‪.‬‬‫ل فرو افتاد ‌‬ ‫ن كام ‌‬ ‫ه در زيا ‌‬ ‫زيانكاران« ك ‌‬

‫عُي ٌ‬
‫ن‬ ‫ن ِبَها َوَلُهمْ َأ ْ‬‫ب َل َيْفَقُهو َ‬ ‫س َلُهْم ُقُلو ٌ‬‫ن َواِْلْن ِ‬ ‫جّ‬‫ن اْل ِ‬
‫جَهّنَم َكِثيًرا ِم َ‬‫َوَلَقْد َذَرْأَنا ِل َ‬
‫ضّل ُأوَلِئ َ‬
‫ك‬ ‫ك َكاَْلْنَعاِم َبْل ُهْم َأ َ‬‫ن ِبَها ُأوَلِئ َ‬ ‫سَمُعو َ‬‫ن َل َي ْ‬‫ن ِبَها َوَلُهْم َآَذا ٌ‬‫صُرو َ‬ ‫َل ُيْب ِ‬
‫ن )‪(179‬‬ ‫ُهمُ اْلَغاِفُلو َ‬
‫س را« كه‌‬ ‫ن و ان ‌‬ ‫ي از ج ‌‬ ‫»و در حقيقسسسسست‪ ،‬بسسسسسسيار ‌‬
‫م آفريسسديم«‬ ‫ي جهن ‌‬ ‫ه »برا ‌‬ ‫تاند از كفار هننر دو گننرو ‌‬ ‫عبار ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫يدانسنن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ششننا ‌‬ ‫ل آفرين ‌‬ ‫ل درحننا ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫البت ‌‬
‫م اسننت‪ ،‬چننرا ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي جهن ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ن سننرانجا ‌‬ ‫م كارشننا ‌‬ ‫فرجننا ‌‬
‫ل از‬ ‫ي! او ن ن قب ‌‬ ‫يكنننند‪ .‬آر ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ل دوزخ ‌عم ‌‬ ‫ل اه ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫اختيننارا ب ‌‬
‫ه در‬ ‫تك ‌‬ ‫يدانس ن ‌‬ ‫م گذارننند ن ن م ‌‬ ‫ي قد ‌‬ ‫ي هست ‌‬ ‫ه دنيا ‌‬ ‫نب ‌‬‫ه آنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه در علت ‌جهنم ‌‬
‫ي‬ ‫نگا ‌‬ ‫ل خواهند كرد‪ .‬آ ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫زندگي‌ خود چگون ‌‬
‫ه بسا‬ ‫ي دارند ك ‌‬ ‫ن دلهاي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يفرمايد‪» :‬چرا ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بودنشا ‌‬
‫ييابند‬ ‫ن درم ‌‬ ‫ه رهيافتگا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫قرا چنا ‌‬ ‫ييابند« حقاي ‌‬ ‫آنها در نم ‌‬
‫ه رشنند و‬ ‫يبيننسسد« را ‌‬ ‫ه با آنها نم ‌‬ ‫ي دارند ك ‌‬ ‫»و چشمان ‌‬
 ‫ه بسسا‬ ‫ي دارنسسد ك ‌‬ ‫ي الهي‌ را »و گوشسسهاي ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي و نشان ‌‬ ‫راست ‌‬
‫يشسسسنوند« پننننندها و اننننندرزهارا بنننننابراين‪ ،‬از‬ ‫آنهسسسا نم ‌‬
‫ت بربسننته‪ ،‬هرچننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت رخ ‌‬ ‫ه هننداي ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫ن دينند ‌‬ ‫چشمانشننا ‌‬
‫ي برخننوردار‬ ‫ن ميننادين‪ ،‬از دينند و بيننناي ‌‬ ‫ن در غيننر اي ‌‬ ‫چشمانشا ‌‬
‫نو‬ ‫ن پندهاي ‌سننودمند و قننواني ‌‬ ‫ن شنيد ‌‬ ‫ت و از گوشهايشا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن خننندا‪‬‬ ‫مآورا ‌‬ ‫ن پينننا ‌‬ ‫ل و سنننن ‌‬ ‫ي مننننز ‌‬ ‫ه كتابهنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫احكنننام ‌‬
‫يشنننوند‪ ،‬هرچننند‬ ‫ن چيزها را نم ‌‬ ‫ه لذا اي ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫دربردارند‪ ،‬از بي ‌‬
‫ن از سننخنا ‌‬
‫ن‬ ‫ه و غيننر آ ‌‬ ‫ه نبود ‌‬ ‫يبهر ‌‬ ‫ي كل ب ‌‬ ‫ي شنواي ‌‬ ‫ه از نيرو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ف بننه ‌اين‌‬ ‫ه موصننو ‌‬ ‫يپذيرننند »آنسسان« ك ‌‬ ‫يشنننوند و م ‌‬ ‫را م ‌‬
‫اوصننافند »هماننسسد چهارپاياننسسد« در سننود نگننرفتن‌ از‬
‫هترنسسد« از چهارپايننا ‌‬
‫ن‬ ‫س و مشنناعر خننود »بلكه ‌گمرا ‌‬ ‫حوا ‌‬
‫ن اسنننت‪،‬‬ ‫ه سنننود و زيانشنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬‫ن آنچ ‌‬ ‫زينننرا چهارپاينننا ‌‬
‫ن سننودمند اسننت‪،‬‬ ‫ه برايشننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ييابند و بنننابراين‪ ،‬از آنچ ‌‬ ‫درم ‌‬
‫يكنننند‪ ،‬امننا‬ ‫ه كه ‌زيانبار اسننت‪ ،‬پرهيننز م ‌‬ ‫ه و از آنچ ‌‬ ‫سود گرفت ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اعتبننار آنچ ‌‬ ‫ن خننود نن ب ‌‬ ‫ن سننود و زيننا ‌‬ ‫ه؛ در ميننا ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه نن‬ ‫ف نمود ‌‬ ‫ن مكل ‌‬ ‫ه و آنها را بدا ‌‬ ‫ن خواست ‌‬ ‫ل از آنا ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ن گروه‪ ،‬همانسسا غافلننسسد«‬ ‫يدهند »آ ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چگونه ‌تمييز ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ت وي‌‬ ‫ت و شننريع ‌‬ ‫ي خدا‪ ‬و آيننا ‌‬ ‫ه خداوند ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن نسب ‌‬ ‫ي‪ :‬آنا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه است‪ ،‬در‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ت و معصيت‌ آماد ‌‬ ‫ل طاع ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫و آنچ ‌‬
‫ل قراردارند‪.‬‬ ‫ت كام ‌‬ ‫غفل ‌‬

‫جَزْو َ‬
‫ن‬ ‫سصُي ْ‬
‫سصَماِئِه َ‬
‫ن ِفصي َأ ْ‬
‫حُدو َ‬
‫ن ُيْل ِ‬ ‫عوُه ِبَها َوَذُروا اّلِذي َ‬
‫سَنى َفاْد ُ‬
‫ح ْ‬
‫سَماُء اْل ُ‬‫ل اَْل ْ‬‫َو ِّ‬
‫ن )‪(180‬‬ ‫َما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬
‫ن نامها‬ ‫ي‪ :‬نيكوتري ‌‬ ‫ي نيكو است« يعن ‌‬ ‫ي الله نامها ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫ي‬
‫ص دارد زينرا نامهنا ‌‬ ‫ي اختصننا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ن خداوند‪ ‬اسن ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ت و بننر‬ ‫ت ذوالجلل ‌اوسنن ‌‬ ‫ه ذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مسننم ‌‬ ‫وي‌ بننر نيكننوتري ‌‬
‫ن رحمننت‪ ،‬قنندرت‪ ،‬علننم‪ ،‬حكمننت‪،‬‬ ‫ي؛ چننو ‌‬ ‫ن معننان ‌‬ ‫فتري ‌‬ ‫شننري ‌‬
‫س او را به‌ آن‌‬ ‫يكنننند »پ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه دلل ‌‬ ‫ت و غيننر ‌‬ ‫آگنناهي‪ ،‬عننز ‌‬
‫م! يننا‬‫ن! يننا رحي ‌‬ ‫نامها بخوانيد« مثل بگوييد‪ :‬يا الله! يننارحم ‌‬
‫ي وي‪ ،‬از‬ ‫ي نيكو ‌‬ ‫ن با نامها ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫م!‪ ...‬زيرا خواند ‌‬ ‫علي ‌‬
‫ه در مسسورد‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ت »و كسان ‌‬ ‫ت دعنناء اس ن ‌‬ ‫ب اجنناب ‌‬ ‫اسننبا ‌‬
‫ن‪:‬‬ ‫يكننسسد واگذاريسسد« يلحنندو ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي اللسسه كسسژرو ‌‬ ‫نامهسسا ‌‬
‫ه زودي‌‬ ‫يكنننند »ب ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ي را تحري ‌‬ ‫ي اله ‌‬ ‫ي نامها ‌‬ ‫الفاظ يا معان ‌‬
‫يدادنسسسد‪ ،‬كيفسسسر خواهنسسسد‬ ‫مم ‌‬ ‫ه انجسسسا ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫هسسسسزا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يافت«‪.‬‬
‫ي( در اسسسماء‬ ‫ه الحسساد )كجسسرو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن ذكسسر اس س ‌‬ ‫شسسايا ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه وجه ‌اس ‌‬ ‫ل بر س ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫ن كردند ننن زيننرا‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن اسماء الهي‌ ن چنا ‌‬ ‫‪ 1‬ن تغييرداد ‌‬
‫م »عزي« را از عزيننز و اس نم‌‬ ‫م »لت« را ازالله‪ ،‬اس ‌‬ ‫آنها اس ‌‬
‫ن گرفتند‪.‬‬ ‫»مناه« را از منا ‌‬
‫ي‬
‫يو ‌‬ ‫ي برا ‌‬‫ع نامهاي ‌‬ ‫ن اخترا ‌‬ ‫ي الله‪ ،‬چو ‌‬ ‫ن بر نامها ‌‬ ‫‪ 2‬ن افزود ‌‬
‫ي خداوند متعال‪ ،‬توقيف ‌‬
‫ي‬ ‫ت زيرا نامها ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ن نداد ‌‬ ‫ه بدانها اذ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ف وجود ندارد‪.‬‬ ‫ل و تصر ‌‬ ‫ل دخ ‌‬ ‫ه در آنها مجا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي از‬ ‫ل؛ بننا انكننار بعضن ‌‬ ‫ي خداوننند متعننا ‌‬ ‫ن از اسما ‌‬ ‫‪ 3‬ن كم ‌كرد ‌‬
‫آنها‪.‬‬
‫ي از‬‫ه مننرد ‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ :‬اي ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ن! يا‬ ‫ت‪ :‬يا رحم ‌‬ ‫يگف ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ه درنماز خوي ‌‬ ‫ل شد ك ‌‬ ‫ن ناز ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ت‪ :‬مگرمحمنند و‬ ‫ن گف ‌‬ ‫ن اثنننا كسنني‌ از مشننركا ‌‬ ‫م! در اي ‌‬ ‫رحي ‌‬
‫يپرسننتند پس‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه پروردگار يگان ‌‬ ‫يپندارند ك ‌‬ ‫ش نم ‌‬ ‫ياران ‌‬
‫ف به‌‬ ‫يخواند؟ در حديث‌ شننري ‌‬ ‫ن مرد دو پروردگار را م ‌‬ ‫چرا اي ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪:‬‬ ‫هرسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت ابوهريره‪ ‌‬آمد ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ي ننن و‬ ‫م دارد ن صد تا بجننز يك ‌‬ ‫ه نا ‌‬ ‫ل نودون ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫»همانا خدا ‌‬
‫ت وارد‬ ‫ه بهشن ‌‬ ‫ه آنهننا را بشننمارد )حفننظ كننند( ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هننر كسن ‌‬
‫ل فننرد اسننت‌ و عنندد فننرد را‬ ‫يشننود‪ .‬هماناخداوننند متعننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت دارد«‪.‬‬ ‫دوس ‌‬

‫ن )‪(181‬‬ ‫ق َوِبِه َيْعِدُلو َ‬

‫حّ‬ ‫ن ِباْل َ‬
‫خَلْقَنا ُأّمٌة َيْهُدو َ‬
‫ن َ‬‫َومِّم ْ‬
‫ي بهشنن ‌‬
‫ت‬ ‫هايم« آنها را برا ‌‬ ‫ه آفريد ‌‬ ‫يك ‌‬‫ن كسان ‌‬ ‫»و از ميا ‌‬
‫يكنند و به‌ ح ‌‬
‫ق‬ ‫تم ‌‬ ‫ه حق ‌دلل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي هستند ك ‌‬ ‫»گروه ‌‬
‫ن ام ‌‬
‫ت‬ ‫ي از اي ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‪ :‬مراد از آنان‌ فرق ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫يكنند« ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ق روانننند و‬
‫ه آشننكار ح ‌‬ ‫ه بننر جنناد ‌‬
‫ه پيوسننت ‌‬
‫ه هسننتند ك ‌‬ ‫مرحوم ‌‬
‫ه در حدي ‌‬
‫ث‬ ‫نك ‌‬
‫يشوند ن چنا ‌‬ ‫هم ‌‬‫ه ناجيه« ناميد ‌‬ ‫اصطلحا »فرق ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ح آمد ‌‬‫صحي ‌‬

‫ن )‪(182‬‬ ‫ث َل َيْعَلُمو َ‬‫حْي ُ‬‫ن َ‬ ‫جُهْم ِم ْ‬‫سَتْدِر ُ‬

‫سَن ْ‬
‫ن َكّذُبوا ِبَآَياِتَنا َ‬‫َواّلِذي َ‬
‫ت مسسا را تكسسذي ‌‬
‫ب‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م‪» :‬و كسسسان ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫امننا فننرق ‌‬
‫يدانند فسسرو‬ ‫ه نم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ج از جاي ‌‬ ‫ه تدري ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫كردند‪ ،‬آنا ‌‬
‫ه پننايه‪ ،‬بننا‬ ‫هب ‌‬ ‫ي و پاي ‌‬ ‫ن تدريج ‌‬ ‫ج‪ :‬فروگرفت ‌‬ ‫يگيريم« استدرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي شننكر‬ ‫ن فراموشنن ‌‬ ‫ن و افگند ‌‬ ‫فروريختن ‌نعمتها بر مستدرجا ‌‬
‫ه پندار‬ ‫يك ‌‬ ‫ت؛ در حال ‌‬ ‫ن و زبانشان ‌اس ‌‬ ‫ل و جا ‌‬ ‫ن نعمتها بر د ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن نعمتهننا بننر آنننان‪،‬‬ ‫يدرپي‌ آمنند ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫مسننتدرجا ‌‬
‫م و گراميداشت‌ او از‬ ‫ه خداوند‪ ‬و اكرا ‌‬ ‫نب ‌‬‫يشا ‌‬ ‫ه نزديك ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫يو‬ ‫ي و دور ‌‬ ‫ه خننوار ‌‬ ‫ن امر‪ ،‬نشان ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل ازآنند ك ‌‬ ‫ت و غاف ‌‬ ‫آنهاس ‌‬
‫ن بننا‬‫يباشنند زيننرا آنننا ‌‬ ‫ف حق‌ تعننالي ‌م ‌‬ ‫ي آنهننا از الطننا ‌‬ ‫مهجور ‌‬
‫ن گمننراه ‌‬
‫ي‬ ‫ه لج ‌‬ ‫ت فرورفتننه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن نعمتهننا در غفل ‌‬ ‫سرازير شنند ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ت پش ‌‬ ‫ي هداي ‌‬ ‫ه راهها ‌‬ ‫يشوند و ب ‌‬ ‫هور م ‌‬ ‫غوط ‌‬

‫ن )‪(183‬‬ ‫ن َكْيِدي َمِتي ٌ‬

‫َوُأْمِلي َلُهْم ِإ ّ‬
‫ي‪ :‬منننننندت‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫يدهسسسسسم« يعن ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن مهل ‌‬ ‫ه آنسسسسسا ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ت را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن مجازا ‌‬ ‫ن را طولني‌ ساخته ‌و از آنا ‌‬ ‫يهايشا ‌‬ ‫هگير ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ن اسسستوار اسسست« كينند‬ ‫م »همانا كيسسد م ‌‬ ‫يانننداز ‌‬ ‫تأخير م ‌‬
‫ت و او تنندبير خننويش‌ را »كيد« نامينند‬ ‫خداوند‪ ‬تدبير اوس ن ‌‬
‫ن ظنناهرا‬‫ه آنننا ‌‬
‫نب ‌‬ ‫ن مهلننت ‌داد ‌‬
‫ت در عي ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫زيننرا فننروريخت ‌‬
‫ت امننر‬
‫ي درحقيق ‌‬ ‫ن ول ‌‬‫ه در ظاهر امر احسننا ‌‬ ‫ت؛ چراك ‌‬ ‫كيد اس ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ي و خسرا ‌‬ ‫خوار ‌‬

‫ن )‪(184‬‬ ‫ن ُهَو ِإّل َنِذيٌر ُمِبي ٌ‬

‫جّنٍة ِإ ْ‬
‫ن ِ‬
‫حِبِهْم ِم ْ‬
‫صا ِ‬
‫َأَوَلْم َيَتَفّكُروا َما ِب َ‬
‫ن هيچ‌ جنسسوني‌‬ ‫ه همنشسسين‌ آنسسا ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫»آيسسا نينديشسسيد ‌‬
‫هاند كه‌ رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن امننر نينديشننيد ‌‬ ‫ي‪ :‬آيننا در اي ‌‬ ‫نسسدارد؟« يعن ‌‬
‫ي ننندارد و او بننه‬
‫چ جنننون ‌‬ ‫ت هي ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ه همنشي ‌‬ ‫خننداص ك ‌‬
‫ي آشسسكار‬ ‫ها ‌‬ ‫مدهنسسد ‌‬ ‫ت »او جسسز بي ‌‬ ‫ه نيسنن ‌‬ ‫ه ديننوان ‌‬ ‫چوج ‌‬ ‫‌هي ‌‬
‫يدهد‬‫م و هشدار م ‌‬ ‫ن را از سوي ‌خداوند‪ ‬بي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نيست« ك ‌‬
‫م دارد‪.‬‬ ‫ن آشكار ه ‌‬ ‫ل و برها ‌‬ ‫ش دلي ‌‬‫ت خوي ‌‬ ‫و بر نبو ‌‬
‫ل خدا ص‬ ‫يگويد‪ :‬رسو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ه در بيا ‌‬ ‫قتاد ‌‬
‫ههننا و‬‫م تير ‌‬‫هنننا ‌‬ ‫كب ‌‬‫ش را يكاي ‌‬ ‫ه قري ‌‬ ‫ه صفا بال رفته‪ ،‬قبيل ‌‬ ‫به‌ كو ‌‬
‫ن فرمودننند‪:‬‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ه خطننا ‌‬ ‫نگا ‌‬‫ن فراخواندند‪ ،‬آ ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫شاخ ‌‬
‫ب خداوننند‪ ‬و‬ ‫ن را از عننذا ‌‬ ‫ن!‪ ..‬و آنا ‌‬ ‫يفل ‌‬ ‫ي بن ‌‬ ‫ن! ا ‌‬ ‫يفل ‌‬ ‫اي‌ بن ‌‬
‫ن اثننننا‬‫ي برحنننذر سننناختند‪ .‬در اي ‌‬ ‫تبنننار و ‌‬ ‫ي عبر ‌‬ ‫رخننندادها ‌‬
‫ن شننما دينوان ‌‬
‫ه‬ ‫ن همنشنني ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫ن گف ‌‬ ‫سخنگويي‌ از آنا ‌‬
‫يكشيد‪ ،‬همننان‌ بننود‬ ‫هم ‌‬ ‫ن عربد ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ت! و تا بامداد بر اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫كه‌ آي ‌‬

‫يٍء َوَأ ْ‬
‫ن‬ ‫شص ْ‬ ‫ن َ‬ ‫لص ِمص ْ‬ ‫ق ا ُّ‬‫خَلص َ‬‫ض َوَمصصا َ‬ ‫ت َواَْلْر ِ‬ ‫سصَماَوا ِ‬ ‫ت ال ّ‬ ‫ظصُروا ِفصصي َمَلُكصصو ِ‬ ‫َأَوَلْم َيْن ُ‬
‫ن )‪(185‬‬ ‫ث َبْعَدهُ ُيْؤِمُنو َ‬ ‫حِدي ٍ‬‫ي َ‬ ‫جُلُهْم َفِبَأ ّ‬ ‫ب َأ َ‬‫ن َقِد اْقَتَر َ‬ ‫ن َيُكو َ‬‫سى َأ ْ‬ ‫ع َ‬ ‫َ‬
‫هاند؟«‬ ‫ن ننگريسسست ‌‬ ‫ت آسسسمانها و زمي ‌‬ ‫»آيسسا در ملكسسو ‌‬
‫م پروردگننار‬ ‫ي عظي ‌‬ ‫ه در فرمانرواي ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ي‪ :‬در حقيقت‪ ،‬اي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ل و اسننتدل ‌‬
‫ل‬ ‫ه تننأم ‌‬ ‫ه دينند ‌‬ ‫ن و مخلوقاتش‪ ،‬ب ‌‬ ‫بر آسمانها و زمي ‌‬
‫همند‬ ‫ه بهر ‌‬ ‫ش و انديش ‌‬ ‫ن نگر ‌‬ ‫هاند تا از اي ‌‬ ‫ه و نينديشيد ‌‬ ‫ننگريست ‌‬
‫ه وجننود و وحننداني ‌‬
‫ت‬ ‫نب ‌‬ ‫ي ايمننا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫شنند ‌‬
‫هاند »در‬ ‫هيابننند »و« نيننز آيننا نينديشننيد ‌‬ ‫ل را ‌‬ ‫پروردگننار متعننا ‌‬
‫م از‬ ‫ه اسسست« اع ‌‬ ‫ي آفريسسد ‌‬ ‫ه خداوند از هر چيسسز ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫هاند زيننرا اگننر‬ ‫ك‪....‬؟ قطعننا نينديشننيد ‌‬ ‫ت و افل ‌‬ ‫ن و نبننا ‌‬ ‫حيننوا ‌‬
‫ن خود‪ ،‬بازتنابگر تجليننات‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ش خدا ‌‬ ‫يانديشيدند‪ ،‬آفرين ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه درآن‪،‬‬ ‫ت و قطعنننا نظنننر و انديشننن ‌‬ ‫ت اوسننن ‌‬ ‫وجنننود و عظم ‌‬
‫ه بسسسا‬ ‫هچ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هاند در »اي ‌‬ ‫ت »و« آيننا نينديشننيد ‌‬ ‫راهگشاسنن ‌‬
‫س چرا‬ ‫ي بميرند؟ پ ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ه باشد« و ب ‌‬ ‫ك شد ‌‬ ‫ن نزدي ‌‬ ‫اجلشا ‌‬
‫نو‬ ‫ه و ايمننا ‌‬ ‫ي انديشنن ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ت تعيي ‌‬ ‫ه منند ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ن آينند‪ ،‬در آنچ ‌‬ ‫ه پايا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن اجلهايشا ‌‬ ‫هسررسيد ‌‬ ‫عبادت‪ ،‬با ب ‌‬
‫يكنند؟‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ل و انديش ‌‬ ‫ت تأم ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫ت و منفع ‌‬ ‫ه هداي ‌‬ ‫وسيل ‌‬
‫م سسسسسخن‌ ايمسسسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه كسسسسدا ‌‬ ‫س بعسسسسد از قسسسسرآن‪ ،‬ب ‌‬ ‫»پ ‌‬
 ‫ن به‌‬
‫ن نياورننند‪ ،‬جننز آ ‌‬
‫ن ايمننا ‌‬‫ه قننرآ ‌‬
‫ي‪ :‬اگر ب ‌‬
‫يآورند؟« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن هيچ‌ سننخني‌‬ ‫ه از قرآ ‌‬‫يك ‌‬‫يآورند در حال ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ايما ‌‬
‫م سخ ‌‬ ‫كدا ‌‬
‫نو‬‫تگرفت ‌‬ ‫ل و عننبر ‌‬‫ه و تننأم ‌‬‫شتننر بننر انديشن ‌‬‫هبخ ‌‬ ‫بهتر و انگيز ‌‬
‫ت؟‪.‬‬
‫ايمان‪ ،‬نيس ‌‬

‫ن )‪(186‬‬ ‫طْغَياِنِهْم َيْعَمُهو َ‬

‫ي َلُه َوَيَذُرُهْم ِفي ُ‬ ‫ل َهاِد َ‬ ‫ل َف َ‬
‫ضِلِل ا ُّ‬‫ن ُي ْ‬
‫َم ْ‬
‫ه كنسسسد‪ ،‬بسسسراي‌ او هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه را خداونسسسد گمسسسرا ‌‬ ‫»هسسسرك ‌‬
‫ن را در‬ ‫ت و« خداونننننند‪» ‬آنسسسسا ‌‬ ‫ي نيسسسسس ‌‬ ‫هسسسسدايتگر ‌‬
‫ن »سسسسسرگردان‌ وا‬ ‫ي‪ :‬در كفرشنننننا ‌‬ ‫طغيانشسسسسان« يعن ‌‬
‫ن را واگننذارد‬‫ه آنننا ‌‬ ‫ي اين ‌اسنت‌ ك ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ي‪ :‬سن ‌‬ ‫يگذارد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن بمانند‪.‬‬ ‫ن سرگردا ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ي گمراه ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫تا در تاريك ‌‬
‫ه خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫يب ‌‬ ‫هسنناز ‌‬ ‫ن گمرا ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ه نسب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بايد دانس ‌‬
‫ي اسننت‌‬ ‫ي نظام ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬‫نآ ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ب نسب ‌‬ ‫ه كريمه‪ ،‬از با ‌‬ ‫در آي ‌‬
‫ه درآفننرين ‌‬
‫ش‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ي سنننت ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ع كننرد ‌‬ ‫كه‌ او وضنن ‌‬
‫ي را‬
‫ن خننود گمننراه ‌‬ ‫ت لذا اگر انسننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن منظور داشت ‌‬ ‫انسا ‌‬
‫ش نخواهنند‬ ‫س را راهبر خوي ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ب كند‪ ،‬غير از خدا‪ ‬هي ‌‬ ‫انتخا ‌‬
‫يهنناي‌‬‫ن در تاريك ‌‬ ‫ت وي‪ ،‬واگذاشننتن ‌گمراهننا ‌‬ ‫ه سن ‌‬ ‫ت چراك ‌‬ ‫ياف ‌‬
‫ي خداوننند‪ ‬هيچ‌ اجبنناري ‌بننر‬ ‫ت بنابراين‪ ،‬از سو ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫گمراه ‌‬
‫ن وجود ندارد‪.‬‬ ‫نشا ‌‬ ‫گمراه ‌ساخت ‌‬

‫جّليَهصصا لَِوْقِتَهصصا‬‫عْنَد َرّبصصي َل ُي َ‬ ‫عْلُمَها ِ‬ ‫ساَها ُقْل ِإّنَما ِ‬‫ن ُمْر َ‬ ‫عِة َأّيا َ‬ ‫سا َ‬‫ن ال ّ‬
‫عِ‬‫ك َ‬ ‫سَأُلوَن َ‬
‫َي ْ‬
‫حِفص ّ‬
‫ي‬ ‫ك َ‬ ‫ك َكَأّنص َ‬
‫سصَأُلوَن َ‬‫ض َل َتصْأِتيُكْم إِّل َبْغَتصًة َي ْ‬‫ت َواَْلْر ِ‬ ‫سصَماَوا ِ‬ ‫ت ِفصي ال ّ‬ ‫ِإّل ُهَو َثُقَلص ْ‬
‫ن )‪(187‬‬ ‫س َل َيْعَلُمو َ‬ ‫ن َأْكَثَر الّنا ِ‬ ‫ل َوَلِك ّ‬
‫عْنَد ا ِّ‬ ‫عْلُمَها ِ‬ ‫عْنَها ُقْل ِإّنَما ِ‬
‫َ‬
‫ه يهوديانننند و به‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لكنندگا ‌‬ ‫يكنند« سؤا ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫»از تو سؤا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه قيننام ‌‬ ‫ي‪ :‬در بار ‌‬ ‫ه ساعت« يعن ‌‬ ‫شاند »دربار ‌‬ ‫ي‪ :‬قري ‌‬ ‫قول ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ي روي ‌م ‌‬ ‫ه طور ناگهان ‌‬ ‫ت( ناميد زيرا ب ‌‬ ‫ت را )ساع ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ي‬
‫ي خننود‪ ،‬در نننزد خنندا ‌‬ ‫ه زمننان ‌‬ ‫ت با وجود فاصل ‌‬ ‫ه قيام ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يا اي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫قو ‌‬ ‫ت در نننزد خل ‌‬ ‫ن ساعتي‌ از ساعا ‌‬ ‫ل همچو ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ه وقت‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫يپرسنننند‪» :‬كسسسه ‌اسسسستقرار آ ‌‬ ‫ي! از تنننو م ‌‬ ‫آر ‌‬
‫يكننند؟‬ ‫ت قيامت‌ را برپننا م ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫ي‪ :‬خداوند‪ ‬چ ‌‬ ‫ت؟« يعن ‌‬ ‫اس ‌‬
 ‫ي دريننا‬ ‫ن سننو ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ه كشت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن چنا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫مرساها‪ :‬لنگرگا ‌‬
‫م آن‪،‬‬ ‫ياننندازد »بگسسو‪ :‬عل ‌‬ ‫يآينند‪ ،‬در كنننار سنناحل ‌لنگننر م ‌‬ ‫م ‌‬
‫نرا‬ ‫ي ديگننر آ ‌‬ ‫ن است« و جز او كس ‌‬ ‫تنها نزد پروردگار م ‌‬
‫ه مقننرب ‌‬
‫ي‬ ‫ه فرشننت ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫ي تعننالي‌ ن ‌‬ ‫س بننار ‌‬ ‫يداند پ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن وق ‌‬
‫ت‬ ‫هداشننت ‌‬ ‫ن نگ ‌‬ ‫ت در پنها ‌‬ ‫ي‪ .‬حكم ‌‬ ‫ه پيامبر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هون ‌‬ ‫خبر داد ‌‬
‫ت آن‪ ،‬بنر طناع ‌‬
‫ت‬ ‫ه داشتن‌ وق ‌‬ ‫ن نگ ‌‬ ‫ه‪ :‬پنها ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ن از گننناه‪،‬‬ ‫هتر و بننر بازداشننت ‌‬ ‫ل برانگيزانننند ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫ي وقت‌ مننرگ‌ را نيننز‬ ‫ه حق‌ تعننال ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫هتر اس ‌‬ ‫هشداردهند ‌‬
‫س آن‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ت »جز اوهي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن نگه ‌داشت ‌‬ ‫ل پنها ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪ :‬جننز خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫يگرداند« يعن ‌‬ ‫ع خود آشكار نم ‌‬ ‫ه موق ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ب را از‬ ‫ه غي ‌‬ ‫ه و پننرد ‌‬ ‫ن را پدينند نينناورد ‌‬ ‫ي ديگننر آ ‌‬ ‫ن كسن ‌‬ ‫سننبحا ‌‬
‫ن گسسرا ‌‬
‫ن‬ ‫يزننند »بسسر آسسسمانها و زمي ‌‬ ‫ن كنننار نم ‌‬ ‫برابننر آ ‌‬
‫ه قيام ‌‬
‫ت‬ ‫ي حادث ‌‬ ‫ل بزرگ ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي‪ :‬آسمانها و زمي ‌‬ ‫است« يعن ‌‬
‫ن رخنداد‪،‬‬ ‫م اي ‌‬ ‫ن را ندارننند زيننرا در هنگنا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن تحم ‌‬ ‫ب و تننوا ‌‬ ‫تنا ‌‬
‫يشوند و درياهننا‬ ‫ن تار و مار م ‌‬ ‫ه شده‪ ،‬ستارگا ‌‬ ‫ن شگافت ‌‬ ‫آسما ‌‬
‫ن و انننس‪،‬‬ ‫نوج ‌‬ ‫ت‪ :‬فرشننتگا ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫يخشننكند‪ .‬يننا معني‌ اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را بدانند و پنهان ‌بود ‌‬
‫ن‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫ن هستند ك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه در آرزو ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ه شما‬ ‫نب ‌‬ ‫ت »جز ناگها ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن وسنگي ‌‬ ‫ن گرا ‌‬ ‫ن امر بر آنا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يرسنند كننه ‌شننمارا‬ ‫هشننما م ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي‪ :‬درحننال ‌‬ ‫يرسسسد« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫نايد‪.‬‬ ‫ن ايم ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫م وقو ‌‬ ‫يكند و شما از بي ‌‬ ‫غافلگير م ‌‬
‫م را‬‫ن قيننامت‌ مننرد ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ت‪» :‬ب ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شنري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫يرسنند‬ ‫ي فرا م ‌‬ ‫يسازد زيرا درحال ‌‬ ‫ه و سراسيمه ‌م ‌‬ ‫ن زد ‌‬ ‫هيجا ‌‬
‫يكند‪ ،‬ديگننري ‌چهارپايننان ‌‬
‫ش‬ ‫تم ‌‬ ‫ش را مرم ‌‬ ‫ي حوض ‌‬ ‫كه‌ شخص ‌‬
‫ه نمنناي ‌‬
‫ش‬ ‫ش را در بننازار ب ‌‬ ‫ن ديگننر كننالي ‌‬ ‫يدهنند‪ ،‬آ ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫را آ ‌‬
‫يبرد‪.«...‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ش را بال و پايي ‌‬ ‫يگذارد و ترازوي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن آگسساهي«‬ ‫ه گويسسا تسسو از آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يپرسسسند چنسسا ‌‬ ‫»از تو م ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ .‬يا چنننا ‌‬ ‫ن آگاه ‌‬ ‫ه گويي‌ تو از زمان ‌وقوع‌ آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي‪ :‬چنا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫سوجننو‬ ‫ن بسننيار پر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه و دربننار ‌‬ ‫ن كنناوش ‌كننرد ‌‬ ‫ي تو از آ ‌‬ ‫گوي ‌‬
‫ن تنهسسا نسسزد‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫ي؛ »بگو‪ :‬جسسز اي ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫م ‌‬
‫م قيننام ‌‬
‫ت‬ ‫ه عل ‌‬
‫يدانند« ك ‌‬
‫ي بيشتر مردم ‌نم ‌‬ ‫ت ول ‌‬ ‫خداس ‌‬
‫ص خداوند‪ ‬اس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫مخصو ‌‬
‫ي آنهننا‬
‫ل كس ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬‫ه جز خدا ‌‬‫بك ‌‬‫ي غي ‌‬
‫ت؛ كليدها ‌‬
‫ي اس ‌‬ ‫گفتن ‌‬
‫ي قيام ‌‬
‫ت‬ ‫ي از آنها وقت‌ برپاي ‌‬
‫ت و يك ‌‬
‫ج چيز اس ‌‬‫يداند‪ ،‬پن ‌‬‫را نم ‌‬
‫يباشد‪.1‬‬ ‫م ‌‬

‫عَلُم اْلَغْيبَ‬ ‫ت َأ ْ‬‫ل َوَلْو ُكْن ُ‬ ‫شاَء ا ُّ‬ ‫ضّرا ِإّل َما َ‬ ‫سي َنْفًعا َوَل َ‬ ‫ك ِلَنْف ِ‬ ‫ُقْل َل َأْمِل ُ‬
‫ن)‬ ‫شيٌر ِلَقْوٍم ُيْؤِمُنو َ‬ ‫ن َأَنا ِإّل َنِذيٌر َوَب ِ‬ ‫سوُء ِإ ْ‬ ‫ي ال ّ‬ ‫سِن َ‬ ‫خْيِر َوَما َم ّ‬
‫ن اْل َ‬ ‫ت ِم َ‬ ‫سَتْكَثْر ُ‬ ‫َل ْ‬
‫‪(188‬‬
‫ي خسسود ‌‬
‫م‬ ‫ه اسسست‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫ه خسسدا خواسسست ‌‬ ‫»بگسسو‪ :‬جسسز آنچ ‌‬
‫ه قبلي‌‬ ‫ي بر آي ‌‬ ‫ن آيه ‌تأكيد ‌‬ ‫ي ندارم« اي ‌‬ ‫اختيار سود و زيان ‌‬
‫ه موعد فرارسيدن‬ ‫م پيامبر در بار ‌‬ ‫م عل ‌‬ ‫ه حاكي‌ از عد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م اختيار‬ ‫ي خود ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي‪ :‬هرگا ‌‬ ‫ن بود‪ .‬يعن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ت و چند و چو ‌‬ ‫‌قيام ‌‬
‫ق اولنني‪ ،‬بننر دانسننتن‌‬ ‫ه طننري ‌‬ ‫ي را ننندارم‪ ،‬ديگننر ب ‌‬ ‫سود و زيان ‌‬
‫ه خودگردانيننده‪ ،‬نيننز توانننا‬ ‫ن را ويننژ ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬عل ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫يدانسسستم‪،‬‬ ‫ه را »م ‌‬ ‫ي‪ :‬آيننند ‌‬ ‫م »و اگسسر غيسسب« يعن ‌‬ ‫نيسننت ‌‬
‫يانسسدوختم« پس‌ ننن مثل ننن خرينند‬ ‫يم ‌‬ ‫قطعا خيربيشسستر ‌‬
‫يبنننود و‬ ‫م منفعنننتي ‌م ‌‬ ‫ه در خريننند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م؛ هنگنننام ‌‬ ‫يكنننرد ‌‬ ‫م ‌‬
‫يبننود و در‬ ‫نم ‌‬ ‫م در فننروخت ‌‬ ‫ه منفعت ‌‬ ‫م؛ هنگننامي‌ ك ‌‬ ‫يفننروخت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫چ معننامل ‌‬ ‫ي ديگر‪ ،‬در هي ‌‬ ‫يشد‪ .‬از سو ‌‬ ‫م بسيار م ‌‬ ‫نتيجه‪ ،‬مال ‌‬
‫يشننتافت ‌‬
‫م‬ ‫يم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي آن ‌معننامل ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م زيرا فقط ب ‌‬ ‫يكرد ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫زيا ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫هطننور ‌‬ ‫م امور؛ ب ‌‬ ‫ه در تما ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت‪ ...‬و همي ‌‬ ‫ه سود آور اس ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م »و هرگز هيچ‌‬ ‫يبننود ‌‬ ‫ه پيننروز م ‌‬ ‫ن مثل ن ن در جنگهننا هميش ن ‌‬
‫ه غيب‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يرسيد« زيرا با علم ‌‬ ‫ه من ‌نم ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ناگوار ‌‬
‫يحفظ‬ ‫ي و آسننيب ‌‬ ‫ن و ناخوشنن ‌‬ ‫داشننتم‪ ،‬خننود را از هننر زيننا ‌‬
‫هآور بسسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ه و مسسسژد ‌‬ ‫مدهنسسسد ‌‬ ‫ن جسسسز بي ‌‬ ‫م »م ‌‬ ‫يكنننرد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن مبلغ ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬م ‌‬ ‫يآورند‪ ،‬نيستم« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫م را‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ي احكننامش‌ هسننت ‌‬ ‫ي خداوننند‪ ‬بننرا ‌‬ ‫از سننو ‌‬
‫ي نيسننت ‌‬
‫م‬ ‫ن كس ‌‬ ‫م و قطعا م ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫م و بشار ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه ) انعام‪. (‌59/‬‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ب در‬‫ن از غي ‌‬
‫ه خننبر داد ‌‬‫ن را بداننند لننذا ن ‌‬
‫ي سبحا ‌‬
‫ب خدا ‌‬‫ه غي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫هآن‪ ،‬از‬‫يب ‌‬
‫م و آگننناه ‌‬
‫ه عل ‌‬‫تون ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫تم ‌‬‫ه منننأموري ‌‬‫حنننوز ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫تم ‌‬ ‫ف و خصوصيا ‌‬ ‫اوصا ‌‬

‫شصصاَها‬ ‫ن ِإَلْيَها َفَلّمصصا َتَغ ّ‬ ‫سُك َ‬ ‫جَها ِلَي ْ‬ ‫جَعَل ِمْنَها َزْو َ‬ ‫حَدٍة َو َ‬ ‫س َوا ِ‬ ‫ن َنْف ٍ‬ ‫خَلَقُكْم ِم ْ‬ ‫ُهَو اّلِذي َ‬
‫حا‬
‫ن َآَتْيَتَنصصا صَصصاِل ً‬ ‫لص َرّبُهَمصصا َلِئ ْ‬ ‫عصَوا ا َّ‬ ‫ت َد َ‬ ‫ت ِبصِه َفَلّمصصا َأْثَقَلص ْ‬ ‫خِفيًفا َفَمّر ْ‬ ‫ل َ‬ ‫حْم ً‬ ‫ت َ‬ ‫حمََل ْ‬‫َ‬
‫ن )‪(189‬‬ ‫شاِكِري َ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ن ِم َ‬ ‫َلَنُكوَن ّ‬
‫ي آفريسسد«‬ ‫س واحسسد ‌‬ ‫ه شما را از نف ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت كس ‌‬ ‫»اوس ‌‬
‫سو‬ ‫ي‪ :‬مننراد از نفس‌ واحنند‪ ،‬جن ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ه آدم‪ ‌‬اسنن ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه يك‌‬ ‫سوب ‌‬ ‫ك جن ‌‬ ‫ي‪ :‬شنننما را از ي ‌‬ ‫ه اسنننت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ل يگنننان ‌‬ ‫شنننك ‌‬
‫ي پديسسد‬ ‫سنناختار آفرينند »و همسسسرش« حننوا »را از و ‌‬
‫م آفريننند »تسسسا« آد ‌‬
‫م‬ ‫ههاي ‌آد ‌‬ ‫آورد« و او را از يكي‌ از دنننند ‌‬
‫س بنننا جن ‌‬
‫س‬ ‫س يابننند زينننرا جن ‌‬ ‫م گيسسرد« و ان ‌‬ ‫ن آرا ‌‬ ‫»بسسدا ‌‬
‫ن رخننداد در بهشن ‌‬
‫ت‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ييابنند‪ .‬البت ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫س و آرام ‌‬ ‫خويش‪ ،‬ان ‌‬
‫ه از‬ ‫شكرد« تغشاها‪ :‬كناي ‌‬ ‫م با او آميز ‌‬ ‫ن آد ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫بود »پ ‌‬
‫ت »باردار شسسد« حننوا »به‌‬ ‫ي( اس ن ‌‬ ‫ت جنسنن ‌‬ ‫ع )مقننارب ‌‬ ‫جمننا ‌‬
‫م حننوا‬ ‫ن در رح ‌‬ ‫ه جني ‌‬ ‫ي‪ :‬بعد از جمنناع‪ ،‬نطف ‌‬ ‫ي سبك« يعن ‌‬ ‫بار ‌‬
‫ن از‬ ‫هز ‌‬ ‫ه( اس نت‌ ك ‌‬ ‫ي )علق ‌‬ ‫ه اول ‌بنناردار ‌‬ ‫ن دور ‌‬ ‫ه شنند و اي ‌‬ ‫بست ‌‬
‫ن بار‬ ‫ي با آ ‌‬ ‫س چند ‌‬ ‫يكند »پ ‌‬ ‫س نم ‌‬ ‫ي احسا ‌‬ ‫ن درد و مشقت ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن حم ‌‬
‫ل‬ ‫ي بننا آ ‌‬ ‫ي‪ :‬حننوا چننند ‌‬ ‫ت و آمسسد كسسرد« يعن ‌‬ ‫ك رف ‌‬ ‫سسسب ‌‬
‫يكننرد و ب ‌‬
‫ه‬ ‫تم ‌‬ ‫ت و حننرك ‌‬ ‫ينشس ن ‌‬ ‫ت وم ‌‬ ‫يخاس ن ‌‬ ‫گذراننند‪ ،‬برم ‌‬
‫ن حمنل‪ ،‬احسناس‌‬ ‫ت و از آ ‌‬ ‫يپننرداخ ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ق امور خوي ‌‬ ‫قوفت ‌‬ ‫رت ‌‬
‫ه سننب ‌‬
‫ب‬ ‫نبار شسسد« ب ‌‬ ‫ن سسسنگي ‌‬ ‫يكننرد »و چسسو ‌‬ ‫سنننگيني‌ نم ‌‬
‫م و حننوا »به‌‬ ‫ي‪ :‬آد ‌‬ ‫ش »هر دو« يعن ‌‬ ‫ه درشكم ‌‬ ‫ن بچ ‌‬ ‫گشد ‌‬ ‫بزر ‌‬
‫ه اگسسر به‌ مسسا‬ ‫ش دعسسا كردنسسد ك ‌‬ ‫ب پروردگسسار خسسوي ‌‬ ‫جنا ‌‬
‫ح كه‌‬ ‫ي صننال ‌‬ ‫ي‪ :‬فرزننند ‌‬ ‫ه عطا كنسسي« يعن ‌‬ ‫ي شايست ‌‬ ‫فرزند ‌‬
‫ههنجار و اندامهايي‌ استوار باشد »قطعا از‬ ‫يب ‌‬ ‫ي اخلق ‌‬ ‫دارا ‌‬
‫ن نعمت ‌و‬ ‫ي تو در برابر اي ‌‬ ‫م بود« برا ‌‬ ‫ن خواهي ‌‬ ‫شكرگزارا ‌‬
‫ي‪ :‬مننراد از فرزننند‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ه از مننا‪ .‬ب ‌‬ ‫ي برآمنند ‌‬ ‫همچنان‪ ،‬نسننلها ‌‬
‫ي اسننننت‪ ،‬نه‌ فرزننننند‬‫م و طننننبيع ‌‬
‫صننننالح‪ ،‬فرزننننند سننننال ‌‬
‫ك بودند‪.‬‬
‫ش بيمنا ‌‬
‫ن از تولد ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬‫يك ‌‬
‫ها ‌‬‫صالخلق ‌‬
‫ناق ‌‬

‫ن)‬ ‫شصِرُكو َ‬ ‫عّمصصا ُي ْ‬ ‫لص َ‬ ‫شصَرَكاَء ِفيَمصا َآَتاُهَمصصا َفَتَعصاَلى ا ُّ‬ ‫ل َلصُه ُ‬ ‫جَع َ‬ ‫حا َ‬ ‫صاِل ً‬ ‫َفَلّما َآَتاُهَما َ‬
‫‪(190‬‬
‫ت كننرد و »به‌‬ ‫ن را اجنناب ‌‬ ‫ن خداونسسد« دعايشننا ‌‬ ‫س چسسو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي او در‬ ‫ح عطسسا كسسرد‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫ي صسسال ‌‬ ‫ن فرزنسسد ‌‬ ‫ايشسسا ‌‬
‫ه بسسا او‬ ‫ي مقرر كردند و خدا از آنچ ‌‬ ‫ش شريكان ‌‬ ‫عطاي ‌‬
‫مو‬ ‫ن در اينجننا از آد ‌‬ ‫يگردانند برتر است« سخ ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ن ن ن حم ‌‬
‫ل‬ ‫ن ن ن از مننرد وز ‌‬ ‫ه از ايشننا ‌‬ ‫ل پدينند آمنند ‌‬ ‫ه نس ن ‌‬ ‫حننوا ب ‌‬
‫ه شننريك‌‬ ‫ن بننر آنننند ك ‌‬ ‫ي از مفسننرا ‌‬ ‫يشننود بنننابراين‪ ،‬جمع ‌‬ ‫م ‌‬
‫مو‬ ‫ه خننود آد ‌‬ ‫يآدمننند‪ ،‬ن ‌‬ ‫س بن ‌‬ ‫ي از جن ‌‬ ‫ي اله ‌‬ ‫ن در عطننا ‌‬ ‫آورندگا ‌‬
‫ن مشننركان‪ ،‬يهننود و‬ ‫يگويد‪» :‬مراد از اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن بصر ‌‬ ‫حوا‪ .‬حس ‌‬
‫م عطننا كننرد‪،‬‬ ‫ي سننال ‌‬ ‫ن فرزندان ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫نصار ‌‬
‫ي شدند«‪.‬‬ ‫ي و نصران ‌‬ ‫اما آنها يهود ‌‬
‫ن موضننو ‌‬
‫ع‬ ‫ن تفاسننير در اي ‌‬ ‫ن تفسننير را از نيكننوتري ‌‬ ‫نكثير اي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫م و حننوا شننر ‌‬
‫ك‬ ‫ه آد ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ه برآني ‌‬ ‫يگويد‪» :‬ما قاطعان ‌‬ ‫هوم ‌‬ ‫دانست ‌‬
‫ل ايشان ‌است«‪.‬‬ ‫نورزيدند و مراد آيه‪ ،‬برخي‌ از نس ‌‬
‫يالله‬ ‫ه ول ‌‬ ‫ي و شا ‌‬ ‫ن سيوط ‌‬ ‫ن ن چو ‌‬ ‫ي برخي‌ ديگر از مفسرا ‌‬ ‫ول ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫م و حننوا هسننتند‪ .‬تكي ‌‬ ‫ه‪ :‬مننراد خننود آد ‌‬ ‫ي ن بر آنند ك ‌‬ ‫دهلو ‌‬
‫ت سننمره‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫ث ضعيفي‌ اس نت‌ ب ‌‬ ‫ن بر حدي ‌‬ ‫ه از مفسرا ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ن كننرد‪،‬‬ ‫ن حننوا زايمننا ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬چو ‌‬ ‫ل خداص ك ‌‬ ‫‪ ‬از رسو ‌‬
‫ت را عبنندالحار ‌‬
‫ث‬ ‫ت‪ :‬فرزننند ‌‬ ‫ي گف ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ي آمنند و ب ‌‬ ‫ابليس ‌نننزد و ‌‬
‫يماند ن ن و قبل چنننان‌ بننود‬ ‫هم ‌‬ ‫ن كني‪ ،‬زند ‌‬ ‫ه اگر چني ‌‬ ‫م كن‪ ،‬ك ‌‬ ‫نا ‌‬
‫ن از القنناآت ‌شننيطا ‌‬
‫ن‬ ‫س اي ‌‬ ‫يمردننند ننن پ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫كه‌ فرزننندا ‌‬
‫ه هي ‌‬
‫چ‬ ‫يك ‌‬ ‫ي بسننيار ‌‬ ‫ت اسرائيل ‌‬ ‫ن روايت‪ ،‬روايا ‌‬ ‫ه تأييد اي ‌‬ ‫بود«‪ .‬ب ‌‬
‫ن برآنهننا‬ ‫يتننوا ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫يندارند‪ ،‬نق ‌‬ ‫ه و اساسن ‌‬ ‫پاي ‌‬
‫ق شننأ ‌‬
‫ن‬ ‫ل لي ‌‬ ‫ل آن‪ ،‬از اعمننا ‌‬ ‫ك و امثننا ‌‬ ‫ي! شننر ‌‬ ‫استناد كننرد‪ .‬آر ‌‬
‫ع آمننده‬ ‫ه جم ‌‬ ‫ه صننيغ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه بعنند ‌‬ ‫ه از آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت ن چنننا ‌‬ ‫انبيا‡ نيس ‌‬
‫ت‪:‬‬‫‌است‪ ،‬نيز پيداس ‌‬
‫ص صًرا َوَل‬
‫ن َلُهْم َن ْ‬
‫طيُعو َ‬‫سَت ِ‬
‫ن )‪َ (191‬وَل َي ْ‬ ‫خَلُقو َ‬‫شْيًئا َوُهْم ُي ْ‬‫ق َ‬‫خُل ُ‬
‫ن َما َل َي ْ‬ ‫َأُيشِْرُكو َ‬
‫ن )‪(192‬‬ ‫صُرو َ‬ ‫سُهْم َيْن ُ‬‫َأْنُف َ‬
‫ه چيز ‌‬
‫ي‬ ‫يگردانند ك ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ي را با او شري ‌‬ ‫»آيا موجودات ‌‬
‫ه از نس نل‌ آدم‌‬ ‫ن پديدآمد ‌‬ ‫ي‪ :‬آيا مشركا ‌‬ ‫يآفرينند« يعن ‌‬ ‫را نم ‌‬
‫ن قننرار‬ ‫ي خننداي ‌سننبحا ‌‬ ‫ش شركا ‌‬ ‫ن را در امر پرست ‌‬ ‫و حوا‪ ،‬بتا ‌‬
‫ت را‬ ‫ي از مخلوقننا ‌‬ ‫ه آنهننا چيننز ‌‬ ‫يدانننند ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬‫يدهننند‪ ،‬بننا آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش قرارگيرند‬ ‫ه مورد پرست ‌‬ ‫ن باشند ك ‌‬ ‫هاند تا سزاوار آ ‌‬ ‫نيافريد ‌‬
‫ي‪ :‬اين ‌بتان‪ ،‬يا شياطين‪ ،‬يننا‬ ‫ن مخلوقند؟« يعن ‌‬ ‫»و خودشا ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ك خندا ‌‬ ‫ن آنهننا را شننري ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫ديگنر چيزهنايي‌ ك ‌‬
‫ه پروردگننار لشننري ‌‬
‫ك‬ ‫ق و آفرينند ‌‬ ‫يدهننند؛ خننود مخلننو ‌‬ ‫قننرار م ‌‬
‫ن برسسسانند« اگننر‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ياي ‌ب ‌‬ ‫يتوانند يار ‌‬ ‫هستند »و نم ‌‬
‫يتوانند خسسود را‬ ‫هم ‌‬ ‫ي بجويننند »و ن ‌‬ ‫ن از آنهننا يننار ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫م بشننكند و نننابود كننند‪.‬‬ ‫ي آنهننا را دره ‌‬ ‫ياري ‌دهند« اگر كسن ‌‬
‫هخننود عنناجز باشند‪ ،‬مسنلما از‬ ‫نب ‌‬ ‫س از ينناري ‌داد ‌‬ ‫پس‌ هنر ك ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن عاجزتر اس ‌‬ ‫ن ديگرا ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫يار ‌‬

‫صصصاِمُتو َ‬
‫ن‬ ‫عْوُتُموُهْم َأْم َأْنُت صْم َ‬
‫عَلْيُكْم َأَد َ‬‫سَواٌء َ‬
‫عوُهْم ِإَلى اْلُهَدى َل َيّتِبُعوُكْم َ‬
‫ن َتْد ُ‬
‫َوِإ ْ‬
‫)‪(193‬‬
‫ت فراخوانيسسد‪ ،‬از شسسما‬ ‫ه هسسداي ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫»و اگر بتسسا ‌‬
‫يكنند‬‫ت نم ‌‬ ‫ت اجاب ‌‬ ‫يكنند« و شما را در اين ‌دعو ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ش بمانيد‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫ه آنها را بخوانيد‪ ،‬يا خامو ‌‬ ‫»چ ‌‬
‫م خواننند ‌‬
‫ن‬ ‫ن و عد ‌‬ ‫م خواند ‌‬ ‫ل آنها در هنگا ‌‬ ‫يكسان ‌است« حا ‌‬
‫ي تراشيد ‌‬
‫ه‬ ‫ي بيش‌ از سنگها ‌‬ ‫ت زيرا آنها چيز ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫شما يكسا ‌‬
‫و جامد نيستند‪.‬‬

‫ن ُكْنُتصْم‬
‫جيُبوا َلُكصْم ِإ ْ‬
‫س صَت ِ‬
‫عوُهْم َفْلَي ْ‬‫عَباٌد َأْمَثاُلُكْم َفاْد ُ‬‫ل ِ‬
‫ن ا ِّ‬
‫ن ُدو ِ‬‫ن ِم ْ‬
‫عو َ‬
‫ن َتْد ُ‬
‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(194‬‬ ‫صاِدِقي َ‬
‫َ‬
‫يخوانيسسد‪،‬‬ ‫ي الله م ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫»در حقيقت‪ ،‬كسان ‌‬
‫لترينند‬ ‫يشما از آنها كام ‌‬ ‫ل شما هستند« حت ‌‬ ‫ي امثا ‌‬ ‫بندگان ‌‬
‫يروينند‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫يگويينند‪ ،‬را ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه سخ ‌‬ ‫زيرا شما زندگاني‌ هستيد ك ‌‬
 ‫ه نيسننتند ولي‌‬
‫نگننون ‌‬‫ن اي ‌‬‫ه بتننا ‌‬
‫يك ‌‬ ‫يبينيد‪ ،‬درحال ‌‬ ‫يشنويد و م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه آنهننا نيننز مانننند شننما‬‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي آنهننا بننا شننما دراي ‌‬
‫همانند ‌‬
‫يباشننند »پس‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه فرما ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫ه و را ‌‬
‫ي يگان ‌‬
‫ك خدا ‌‬ ‫مملو ‌‬
‫ي »اگر‬ ‫ع زيننان ‌‬
‫ب منفعت‌ يننا دف ‌‬ ‫ي جل ‌‬ ‫آنها را بخوانيد« بننرا ‌‬
‫ه آنها بر رسنناندن‌ نفع‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن ادعايتا ‌‬ ‫يگوييد« دراي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫راس ‌‬
‫ت كننسسد« اگننر كه‌‬ ‫و ضننرر قادراننند »بايسسد شسسما را اجسساب ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي آنهاس ‌‬ ‫ن ناتوان ‌‬ ‫ب تعجيز و بيا ‌‬ ‫ب از با ‌‬‫هاند؟ خطا ‌‬ ‫زند ‌‬

‫ن ِبَهصصا َأْم‬ ‫صصُرو َ‬ ‫ن ُيْب ِ‬ ‫عُيص ٌ‬‫ن ِبَها َأْم َلُهصْم َأ ْ‬ ‫شو َ‬ ‫طُ‬ ‫ن ِبَها َأْم َلُهْم َأْيٍد َيْب ِ‬ ‫شو َ‬‫جٌل َيْم ُ‬ ‫َأَلُهْم َأْر ُ‬
‫ن )‪(195‬‬ ‫ظُرو ِ‬ ‫ل ُتْن ِ‬‫ن َف َ‬‫شَرَكاَءُكْم ُثّم ِكيُدو ِ‬ ‫عوا ُ‬ ‫ن ِبَها ُقِل اْد ُ‬ ‫سَمُعو َ‬ ‫ن َي ْ‬
‫َلُهْم َآَذا ٌ‬
‫ي نمننود ‌‬
‫ه‬ ‫ن بننا انسننانها را نف ‌‬ ‫ل بتننا ‌‬ ‫ي كننام ‌‬ ‫نگنناه‪ ،‬همانننند ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن راه‌‬ ‫ه بسسا آ ‌‬ ‫ن پاهسسايي ‌دارنسسد ك ‌‬ ‫يفرماينند‪» :‬آيسسا بتسسا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه شننما آنهننا را در پرسننتش‪،‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ن بتننان ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫برونسسد؟« يعن ‌‬
‫لو‬ ‫ي از وسنناي ‌‬ ‫هاينند‪ ،‬چيننز ‌‬ ‫ن قننرار دا ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫شننركاي ‌خنندا ‌‬
‫ن را در‬ ‫ه رفت ‌‬ ‫ه شما دارينند‪ ،‬ازجملننه‪ ،‬ابننزار را ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ابزارهاي ‌‬
‫ي انجام‬ ‫ن كار ‌‬ ‫ه با آ ‌‬ ‫ي دارند ك ‌‬ ‫اختيار ندارند »يا دستهاي ‌‬
‫ي را بگيرننند‪ ،‬يننا به‌‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫ن بها‪ :‬ب ‌‬ ‫‌دهند؟« يبطشو ‌‬
‫ن ببيننسسد‪،‬‬ ‫ه بسسا آ ‌‬ ‫ي دارند ك ‌‬ ‫ن بزنند »يا چشمهاي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫وسيل ‌‬
‫ن بشسسنوند« همانننند شننما؟‬ ‫ه بسسا آ ‌‬ ‫ي دارند ك ‌‬ ‫يا گوشهاي ‌‬
‫ن هم ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه چيزهننناي ‌‬ ‫س چگنننون ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن نيسننن ‌‬ ‫قطعنننا چني ‌‬
‫ه هسننتند‪،‬‬ ‫ت و ابزار و تا اين ‌حد عاجز و بيچننار ‌‬ ‫يآل ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫ناتوا ‌‬
‫ت اسننت ‌»بگو‪:‬‬ ‫ه قننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ش‪ :‬گرفت ‌‬ ‫يخوانيد؟ بط ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه خداي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫س در‬ ‫ن! »سسسپ ‌‬ ‫ي مشننركا ‌‬ ‫ن خسسود را بخوانيسسد« ا ‌‬ ‫شريكا ‌‬
‫ي‪ :‬اگننر شننما و آنننان‌ بننر‬ ‫هكاربريسسد« يعن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن حيل ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بسسار ‌‬
‫م؛‬ ‫ه اتفاق‌ ه ‌‬ ‫ن توانا هستيد‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه علي ‌‬ ‫گ و توطئ ‌‬ ‫ي از نيرن ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ن روا‬ ‫هم ‌‬ ‫ه دارينند‪ ،‬در بننار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫گ و بدانديشن ‌‬ ‫هر كينند و نيننرن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت ندهيسسد« يعن ‌‬ ‫ي نكنينند »و مسسرا مهل ‌‬ ‫داريد و هيچ ‌كوتاه ‌‬
‫ي روا‬ ‫چ تننأخير ‌‬ ‫ه مننن‪ ،‬هي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ب و زيننا ‌‬ ‫ن آسنني ‌‬ ‫در فننرود آورد ‌‬
‫ش را منننأمور‬ ‫ل پينننامبر ‌‬ ‫ي متعنننا ‌‬ ‫نگونه‪ ،‬خننندا ‌‬ ‫نداريننند‪ .‬بننندي ‌‬
 ‫لشا ‌‬
‫ن‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ن كرد تا عجز و ناتواني‌ خدايا ‌‬ ‫ي با آنا ‌‬ ‫هطلب ‌‬ ‫مبارز ‌‬
‫ن آشكار گرداند‪.‬‬ ‫م كارها‪ ،‬برآنا ‌‬ ‫را در انجا ‌‬
‫حو‬ ‫نجمو ‌‬ ‫نعمروب ‌‬ ‫يكننننننند‪» :‬معنننننناذب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫نكننننننثير رواي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ل خننداص به‌‬ ‫ت رسو ‌‬ ‫ه با هجر ‌‬ ‫ن بودند ك ‌‬ ‫ل دو نوجوا ‌‬ ‫نجب ‌‬ ‫معاذب ‌‬
‫ن غيننور مسننلمان‪،‬‬ ‫ن دو نوجننوا ‌‬ ‫ن شنندند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه مسننلما ‌‬ ‫منندين ‌‬
‫يشكسننتند و‬ ‫ه آنهننا را م ‌‬ ‫م برد ‌‬ ‫ن هجو ‌‬ ‫ن مشركا ‌‬ ‫ه بر بتا ‌‬ ‫شبانگا ‌‬
‫م درسن ‌‬
‫ت‬ ‫هزنننان‪ ،‬هيننز ‌‬ ‫ي بيو ‌‬ ‫ه و از آنهننا بننرا ‌‬ ‫خرد و ريننز نمننود ‌‬
‫ه منناهي ‌‬
‫ت‬ ‫ن امر عبرت ‌بگيرننند و ب ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫يكردند تا قومشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫نجمننو ‌‬
‫ح‬ ‫ه عمروب ‌‬ ‫ن پي ‌ببرند‪ .‬از قضا ك ‌‬ ‫ش بتا ‌‬ ‫يارز ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫يجا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ي داشنن ‌‬ ‫ش نيز بود‪ ،‬بت ‌‬ ‫س قوم ‌‬ ‫ه رئي ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫نجب ‌‬ ‫پدرمعاذب ‌‬
‫ن دو‬ ‫سآ ‌‬ ‫يپرسننتيد پ ‌‬ ‫يكننرد و م ‌‬ ‫ت و معطننر م ‌‬ ‫يآراسنن ‌‬ ‫را م ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ش واژگننو ‌‬ ‫ي را بر سننر ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫يآمدند و ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫شبانگا ‌‬
‫يآمنند‬ ‫هم ‌‬ ‫ه به خان ‌‬ ‫حك ‌‬ ‫نحجو ‌‬ ‫يآغشتند‪ .‬عمروب ‌‬ ‫يها م ‌‬ ‫ه پليد ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ع نناراح ‌‬
‫ت‬ ‫ن وضن ‌‬ ‫يديند‪ ،‬از اي ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫ن وضن ‌‬ ‫ش را بنر اي ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ت و ننننزد آ ‌‬
‫ن‬ ‫يسننناخ ‌‬ ‫ت و خوشنننبو م ‌‬ ‫يشسننن ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫شننند ‌‬
‫ن!‬‫عك ‌‬ ‫ت‪ :‬از خودت ‌ دفا ‌‬ ‫يگف ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ه خطا ‌‬ ‫ي نهاد ‌‬ ‫شمشير ‌‬
‫ت تكنننرار‬ ‫نب ‌‬ ‫ن كنننار را بنننا آ ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫ن دو نوجنننوان‪ ،‬بنننازه ‌‬ ‫امنننا آ ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫يآراس ‌‬ ‫يشست‌ و م ‌‬ ‫ت را م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يكردند و او نيز مجددا آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را بننا سنن ‌‬
‫گ‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ش را گننرفت ‌‬ ‫ه سننرانجام‪ ،‬آنهننا بت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تننا اي ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ن چنناه ‌‬ ‫ن دو را بننر ريسننما ‌‬ ‫م بسننتند و آ ‌‬ ‫ي به ‌ه ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ه را‬ ‫ن منظننر ‌‬ ‫ن عمننرو آمنند و اي ‌‬ ‫ن نزديكي ‌بود‪ ،‬آويختند‪ .‬چننو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن وي‪،‬‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ه شنند ك ‌‬ ‫ه خودآمد و متوج ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ديد‪ ،‬تأملي‌ كرد‪ ،‬آ ‌‬
‫ت‪:‬‬
‫س گف ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي بود ‌‬ ‫يبنياد ‌‬ ‫لوب ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫دي ‌‬
‫يقر ‌‬
‫ن‬ ‫ك والكلب‌ جميعا ف ‌‬ ‫مت ‌‬ ‫ت إلها مستدن ‌ل ‌‬ ‫ه لو كن ‌‬ ‫تالل ‌‬
‫ي؛‬ ‫ه خدا سوگند؛ اگر تو خدايي‌ سزاوار پرستش‌ بود ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫يشد ‌‬ ‫ش نم ‌‬ ‫م آغو ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫گ مرد ‌‬ ‫ه با س ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه في ‌‬
‫ض‬ ‫ي نيكو شد و در روز احنند ب ‌‬ ‫م آورد و مؤمن ‌‬ ‫س اسل ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ي باد!‬ ‫ه خداوند‪ ‬از او راض ‌‬ ‫تنك ‌‬ ‫ت نايل ‌گش ‌‬ ‫شهاد ‌‬

‫ن )‪(196‬‬
‫حي َ‬
‫صاِل ِ‬
‫ب َوُهَو َيَتَوّلى ال ّ‬
‫ل اّلِذي َنّزَل اْلِكَتا َ‬
‫ي ا ُّ‬
‫ن َوِلّي َ‬
‫ِإ ّ‬
 ‫ن را‬ ‫ه قسسرآ ‌‬ ‫نك ‌‬‫يترديد‪ ،‬كارساز مسسن ‌اللسسه اسسست‪ ،‬آ ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ي اوصنناف‌‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه از بتننان ‌‬ ‫ي‪ :‬چگننون ‌‬ ‫فرو فرستاده« يعن ‌‬
‫ه سننرور و‬ ‫يك ‌‬ ‫ه دهم‪ ،‬درحننال ‌‬ ‫ل را ‌‬ ‫كذايي‌ هستند‪ ،‬هراسي‌ در د ‌‬
‫ي او پنننا ‌‬
‫ه‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ل دار ‌‬‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن خنندا ‌‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫كارسنناز ‌‬
‫م و او مننرا بننر شننما پيننروز‬ ‫يجننوي ‌‬ ‫يبننرم‪ ،‬از او ينناري ‌م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن اسسست« يعن ‌‬ ‫ي صسسالحا ‌‬ ‫يگرداننند »و همسسو متسسول ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را نصننر ‌‬
‫ت‬ ‫يكننند‪ ،‬ايشننا ‌‬ ‫ن را حفننظ م ‌‬ ‫ه شايسننتگا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اوسن ‌‬
‫يشننود و اي ‌‬
‫ن‬ ‫عم ‌‬ ‫ن مان ‌‬‫ن و ميان ‌دشمنانشا ‌‬ ‫ن آنا ‌‬
‫يدهد و ميا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش از‬‫ها ‌‬ ‫ه عقينند ‌‬ ‫ح‪ :‬هر كسي‌ اس نت‌ ك ‌‬ ‫ت‪ .‬صال ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫از سن ‌‬
‫ش نيكو باشد‪.‬‬ ‫م و اعمال ‌‬ ‫م سال ‌‬ ‫ت و اوها ‌‬ ‫خرافا ‌‬

‫ن )‪(197‬‬ ‫صصُرو َ‬ ‫سصُهْم َيْن ُ‬ ‫صصَرُكْم َوَل َأْنُف َ‬ ‫ن َن ْ‬

‫طيُعو َ‬ ‫سصَت ِ‬
‫ن ُدوِنِه َل َي ْ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫عو َ‬‫ن َتْد ُ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫ن)‬‫صصُرو َ‬
‫ك َوُهصْم َل ُيْب ِ‬ ‫ن ِإَلْيص َ‬
‫ظصُرو َ‬ ‫سَمُعوا َوَتَراُهْم َيْن ُ‬ ‫عوُهْم ِإَلى اْلُهَدى َل َي ْ‬ ‫ن َتْد ُ‬
‫َوِإ ْ‬
‫‪(198‬‬
‫يتواننسد‬ ‫يخوانيسد‪ ،‬نم ‌‬ ‫ي او م ‌‬ ‫هجسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫ه خسسود را يسساري ‌دهنسسد و اگسسر‬ ‫ي كننسسد و ن ‌‬ ‫شما را يار ‌‬
‫يشسسنوند« زيننرا‬ ‫ت فراخوانيسسد‪ ،‬نم ‌‬ ‫ه هداي ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫آنها را ب ‌‬
‫يبيني‌ كه‌‬ ‫ي »و آنها را م ‌‬ ‫ه حيننات ‌‬ ‫ي دارننند و ن ‌‬ ‫ه عقل ‌‬ ‫آنهننا ن ‌‬
‫يبيننسسد«‬ ‫چ نم ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ينگرنسسد در حسسال ‌‬ ‫ي تسسو م ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل آدميننان‪ ،‬يننا‬ ‫ه شننك ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت تمثالهنناي ‌‬ ‫هصننور ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫مشركان‪ ،‬بتا ‌‬
‫ن آنها‬‫يساختند و چشما ‌‬ ‫ت و پا و چشم ‌م ‌‬ ‫ي دس ‌‬ ‫ت دارا ‌‬ ‫حيوانا ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ي خيننر ‌‬ ‫ه گوي ‌‬ ‫يكشيدند ك ‌‬ ‫ش و تصوير م ‌‬ ‫ه نق ‌‬ ‫ن باز ب ‌‬ ‫را چنا ‌‬
‫يجننان‪ ،‬تمثالهننا ‌‬
‫ي‬ ‫يب ‌‬ ‫ن پيكرهننا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ينگرننند‪ ،‬ليك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ديگننرا ‌‬
‫ي را بگيرننند‪ ،‬ن ‌‬
‫ه‬ ‫يتوانسننتند چيننز ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش نبودند كه ‌ن ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫جامد ‌‬
‫ي را ببينند‪.‬‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫ه بروند و ن ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫م دهند‪ ،‬ن ‌‬ ‫ي را انجا ‌‬ ‫كار ‌‬

‫ن )‪(199‬‬
‫جاِهِلي َ‬‫ن اْل َ‬
‫عِ‬
‫ض َ‬
‫عِر ْ‬‫ف َوَأ ْ‬
‫خِذ اْلَعْفَو َوْأُمْر ِباْلُعْر ِ‬
‫ُ‬
‫لو‬ ‫ه سننه ‌‬‫ه را ك ‌‬‫ي آنچ ‌‬
‫ه كسسن« خننذالعفو‪ :‬يعن ‌‬ ‫»عفسسو پيشسس ‌‬
‫ت مننردم‪ ،‬بگيننر و‬ ‫ل و صنندقا ‌‬ ‫ق و اعمننا ‌‬ ‫ت از اخل ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫آسننا ‌‬
‫ن دشوار‬ ‫ه بر آنا ‌‬‫يك ‌‬ ‫ن گردان ‌‬‫ي مكلفشا ‌‬ ‫ه امر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫بپذير‪ ،‬ب ‌‬
‫ه اجننرا ‌‬
‫ي‬ ‫نب ‌‬‫ن آيننه‪ ،‬مسننلمانا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫س بعنند از نننزو ‌‬ ‫ت‪ .‬سننپ ‌‬ ‫اسن ‌‬
 ‫ف شدند‪ .‬لذا مراد از »عفننو« در‬ ‫ت مكل ‌‬ ‫ت زكا ‌‬ ‫حدود و پرداخ ‌‬
‫نگيري‪ ،‬ن ‌‬
‫ه‬ ‫ن شننيوه ‌بخشننايش‌ و آسننا ‌‬ ‫شگننرفت ‌‬ ‫ن آيننه‪ ،‬در پي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ه با مؤمنا ‌‬ ‫ي و فشار در رفتار و معامل ‌‬ ‫تگير ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ه در‬ ‫چگننا ‌‬ ‫ن دسننتور‪ ،‬هي ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ه پيننرو ‌‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫ي! رسننو ‌‬ ‫آر ‌‬
‫نترين‌ آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه آسننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه نشدند‪ ،‬مگننر اي ‌‬ ‫ن دو كار مخير ساخت ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫نتر‪ ،‬گنننا ‌‬
‫ه‬ ‫ن كننار آسننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب كردند‪ ،‬مشننروط ب ‌‬ ‫را انتخا ‌‬
‫ن بگيرينند‬ ‫ف فرمودننند‪» :‬آسننا ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫ه در حدي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يبود چنا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت برنينگيزينند«‪» .‬و ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت دهيد و نفننر ‌‬ ‫ت نگيريد و بشار ‌‬ ‫وسخ ‌‬
‫ي اسنت‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ف‪ :‬هر خصلت‌ پسنننديد ‌‬ ‫ف امر كن« معرو ‌‬ ‫معرو ‌‬
‫ن يابنند »و از‬ ‫ن اطمينننا ‌‬ ‫ن را بپسندد و روانهننا بنندا ‌‬ ‫كه‌ عقلها آ ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن در دستور دادنشننا ‌‬ ‫ي‪ :‬چو ‌‬ ‫ي بگردان« يعن ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫نادانا ‌‬
‫ن كننار معننرو ‌‬
‫ف‬ ‫ت بر پا داشتي‪ ،‬اما آ ‌‬ ‫ي آنان ‌حج ‌‬ ‫معروف‪ ،‬برا ‌‬
‫ي بننر تنناب‌ و در‬ ‫ت از آنننان ‌رو ‌‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫م ندادننند‪ ،‬در اي ‌‬ ‫را انجا ‌‬
‫ن بگومگننو و‬ ‫يزند‪ ،‬با آنننا ‌‬ ‫ن سر م ‌‬ ‫ه از آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن جهالت ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫مقاب ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ه نك ‌‬ ‫مشاجر ‌‬
‫ه در‬ ‫ح شنند ‌‬ ‫ه مطننر ‌‬ ‫هگان ‌‬ ‫ل سن ‌‬ ‫ه قواعد و اصننو ‌‬ ‫بايد يادآور شد ك ‌‬
‫ي در‬ ‫م اخلق ‌‬ ‫ل و مكننار ‌‬ ‫ل فضنناي ‌‬ ‫ن كننننده ‌اصننو ‌‬ ‫ن آيننه‪ ،‬تننبيي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن تعل ‌‬
‫ق‬ ‫ن بننا ديگننرا ‌‬ ‫ه انسننا ‌‬ ‫ه رفتار و معننامل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫امور ‌‬
‫ه ناز ‌‬
‫ل‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫يگيرد‪ .‬در حدي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل! توضننيح‌ اين‌ آي ‌‬
‫ه‬ ‫ي جننبرئي ‌‬ ‫ل خداص فرمودننند‪» :‬ا ‌‬ ‫شد‪ ،‬رسو ‌‬
‫ح آي ‌‬
‫ه‬ ‫يفرماينند‪ :‬توضنني ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ت‪ :‬پروردگننار ‌‬ ‫ل گف ‌‬ ‫ت؟ جبرئي ‌‬ ‫چيس ‌‬
‫يو‬ ‫يكند‪ ،‬بپيوننند ‌‬ ‫ع پيوند م ‌‬ ‫ه با تو قط ‌‬ ‫ه با كسي‌ ك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه بر‬ ‫يك ‌‬ ‫ي و از كس ‌‬ ‫يگرداند‪ ،‬بده ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه تو را محرو ‌‬ ‫ه كسي ‌ك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يكند‪ ،‬درگذري«‌‪ .‬جعفرصننادق‪ ‌‬فرمننود‪» :‬در اي ‌‬
‫ن‬ ‫مم ‌‬ ‫تو ست ‌‬
‫ق دسننتور‬ ‫م اخل ‌‬ ‫ه مكننار ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫آيننه‪ ،‬خداوننند متعننال ‌پيننامبر ‌‬
‫ه مكننار ‌‬
‫م‬ ‫ن آيننه ‌دربننار ‌‬ ‫عتر از اي ‌‬ ‫ي جام ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يدهد و در قرآن‪ ،‬آي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ق وجود ندارد«‪.‬‬ ‫اخل ‌‬

‫عِليٌم )‪(200‬‬
‫سِميٌع َ‬
‫ل ِإّنُه َ‬
‫سَتِعْذ ِبا ِّ‬
‫غ َفا ْ‬
‫ن َنْز ٌ‬
‫طا ِ‬
‫شْي َ‬
‫ن ال ّ‬
‫ك ِم َ‬
‫غّن َ‬
‫َوِإّما َيْنَز َ‬
‫ه بردن‌‬ ‫ن از جاهلن‪ ،‬با دستور پنا ‌‬ ‫ه دستور روگرداند ‌‬ ‫از آنجا ك ‌‬
‫ي پرهيز از مفاسنند و‬ ‫ن ن برا ‌‬ ‫ن از شر شياطي ‌‬ ‫ه خداوند سبحا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت پس‌ فرمننود‪» :‬و اگسر از‬ ‫ت داش ن ‌‬ ‫ن ن ن مناسننب ‌‬ ‫شرارتهايشا ‌‬
‫ه بر زيسسرا‬ ‫ه خدا پنا ‌‬‫ه تو رسد‪ ،‬ب ‌‬ ‫يب ‌‬‫ها ‌‬‫ن وسوس ‌‬ ‫شيطا ‌‬
‫ن زيرا او اين‌‬ ‫ه او التجا ك ‌‬
‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه او شنواي ‌داناست« يعن ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن را از‬‫يداند بنابراين‪ ،‬شر شننيطا ‌‬ ‫يشنود و م ‌‬ ‫ي تو را م ‌‬ ‫التجا ‌‬
‫ه فساد اسننت‪ ،‬اعننراب‬ ‫نب ‌‬‫غ‪ :‬وسوسه ‌كرد ‌‬ ‫يكند‪ .‬نز ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫تو دف ‌‬
‫ن ما فساد افگند‪.‬‬ ‫غ بيننا‪ :‬يعني‌ در ميا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬نز ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫س آنننان‪،‬‬‫ن و در رأ ‌‬ ‫ل مكلفننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آيننه‪ ،‬متننوج ‌‬ ‫ب در اي ‌‬ ‫خطننا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫مص اس ‌‬ ‫پيامبر اكر ‌‬

‫ن )‪(201‬‬‫صُرو َ‬‫ن َتَذّكُروا َفِإَذا ُهْم ُمْب ِ‬ ‫طا ِ‬

‫شْي َ‬
‫ن ال ّ‬ ‫ف ِم َ‬
‫طاِئ ٌ‬
‫سُهْم َ‬‫ن اّتَقْوا ِإَذا َم ّ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ي از جسسانب‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن وسوس س ‌‬ ‫ن چسسو ‌‬ ‫»در حقيقسست‪ ،‬متقيسسا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه يسساد آورنسسد« يعن ‌‬ ‫ن رسد‪ ،‬خسسدا را ب ‌‬ ‫ن بديشا ‌‬ ‫شيطا ‌‬
‫يآورنننند »و‬ ‫هيننناد م ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي پروردگارشنننا ‌‬ ‫ت امنننر و نه ‌‬ ‫عظم ‌‬
‫يدانننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫يشننوند و م ‌‬ ‫ي‪ :‬بينندار م ‌‬ ‫ه بينا شسسوند« يعن ‌‬ ‫بناگا ‌‬
‫ت لننذا خننود را از نافرمننان ‌‬
‫ي‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه شيطان ‌‬ ‫ل و خطر ‌‬ ‫ن خيا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يشننورند و او را‬ ‫نم ‌‬ ‫ه بننر شننيطا ‌‬ ‫ن بنناز داشننت ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫ه و دسننتور‬ ‫ن گنننا ‌‬ ‫ن‪ :‬آراست ‌‬ ‫ه شيطا ‌‬ ‫يكنند‪ .‬وسوس ‌‬ ‫نافرماني ‌م ‌‬
‫ف‪ :‬يعن ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ .‬طننائ ‌‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫م خش ن ‌‬ ‫ي در هنگا ‌‬ ‫م بد ‌‬ ‫ه انجا ‌‬ ‫ن او ب ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ي شننيطا ‌‬
‫ن‬ ‫ي از سننو ‌‬ ‫ه القنناي ‌‬ ‫ه طننوافگر زيننرا وسوسن ‌‬ ‫وسوسن ‌‬
‫ك‬
‫ن سننر ‌‬ ‫ت دارد‪ ،‬بننر انسننا ‌‬ ‫ل شننباه ‌‬ ‫ه خيننا ‌‬ ‫ه وسوس ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫است ‌ك ‌‬
‫يتند‪.‬‬ ‫ي بر گرد او م ‌‬ ‫ن طوافگر ‌‬ ‫يكشد و چو ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(202‬‬‫صُرو َ‬‫ي ُثّم َل ُيْق ِ‬‫خَواُنُهْم َيُمّدوَنُهْم ِفي اْلَغ ّ‬

‫َوِإ ْ‬
‫يكشسسانند و‬ ‫يم ‌‬ ‫ه گمسسراه ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن آنسسا ‌‬ ‫»و برادرانشسسا ‌‬
‫ن و يارا ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬شياطين‪ ،‬برادرا ‌‬ ‫يكنند« يعن ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چ كوتاه ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ي را‪ ،‬در راه‌ گمراه ‌‬
‫ي‬ ‫ن انس ‌‬ ‫ش از گمراها ‌‬ ‫بدكار و فاسق‌ خوي ‌‬
‫يكنننند تننا در‬‫ن رهننا م ‌‬ ‫ن فسنناد را برايشننا ‌‬ ‫ه و ريسننما ‌‬ ‫جلو داد ‌‬
‫ي نينننز اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن انسننن ‌‬‫ي گمراهننني ‌بچرنننند‪ .‬گمراهنننا ‌‬ ‫چراگاههنننا ‌‬
‫يكنننند و‬ ‫ن اقتنندا م ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن پننذيرفت ‌‬ ‫ي را از شننياطي ‌‬ ‫جلننودار ‌‬
‫ي فساد و انحننراف‌‬ ‫ه چراگاهها ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي رام‪ ،‬مشتاقان ‌‬ ‫ن حيوان ‌‬ ‫بسا ‌‬
‫ه هي ‌‬
‫چ‬ ‫ن عرصنن ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫س شننياطي ‌‬ ‫يشننوند پ ‌‬ ‫ت وارد م ‌‬ ‫و ظلم ‌‬
‫ه و هرگننز از رهننا كننردن‌‬ ‫ي نورزينند ‌‬ ‫ت و كوتنناه ‌‬ ‫فروگذاشنن ‌‬
‫يو‬ ‫ن انس ن ‌‬ ‫ن گمراهننا ‌‬ ‫يايسننتند و ميننا ‌‬ ‫ن بنناز نم ‌‬ ‫ريسمانهايشننا ‌‬
‫يكنننند بلك ‌‬
‫ه‬ ‫چ مننانعي‌ ايجنناد نم ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫هآلودشننا ‌‬ ‫ههاي ‌گنا ‌‬ ‫خواسننت ‌‬
‫يافزايند تننا سننرانجا ‌‬
‫م‬ ‫نم ‌‬ ‫ه و گمراه كردنشا ‌‬ ‫ي بر وسوس ‌‬ ‫پياپ ‌‬
‫ي نابود شوند‪.‬‬ ‫ق فساد و گمراه ‌‬ ‫در باتل ‌‬
‫ك حيوان‪،‬‬ ‫ه‪ :‬مال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هگون ‌‬ ‫ن تشبي ‌‬ ‫ن مضمو ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫اص ‌‬
‫يگننذارد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن را وا م ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ش گننرفت ‌‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ش را در دس ن ‌‬ ‫رسننن ‌‬
‫ف پنناك‌‬ ‫ك بننه ‌خننود را از عل ‌‬ ‫ن حيوان‪ ،‬محيط نننزدي ‌‬ ‫بچرد و چو ‌‬
‫يكننند‬ ‫ن را رهننا م ‌‬ ‫ن ريسما ‌‬ ‫ي ديگر از آ ‌‬ ‫كرد‪ ،‬باز مالكش‪ ،‬چند ‌‬
‫ن بچرد‪ ،‬امننا اگننر حيننوا ‌‬
‫ن‬ ‫عتر از آ ‌‬ ‫ن در ميداني‌ وسي ‌‬ ‫ن حيوا ‌‬ ‫تا آ ‌‬
‫ش زينناني‌‬ ‫ه آنجا بننراي ‌‬ ‫ه از رفتن‌ ب ‌‬ ‫ه جايي ‌برود ك ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫يخواس ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را‬ ‫ع كننرده ‌و حيننوا ‌‬ ‫ن را جم ‌‬ ‫متصور بننود‪ ،‬صنناحبش‪ ،‬ريسننما ‌‬
‫ن نيس نت‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ي شننيطا ‌‬ ‫يكشنناند‪ .‬ول ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫ي خننود واپ ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت و ظلمت‌ تننا بنندانجا پي ‌‬
‫ش‬ ‫ن ضلل ‌‬ ‫ن را در ميادي ‌‬ ‫ه گمراها ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ك گردند‪.‬‬ ‫ه هل ‌‬ ‫يافگند ك ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن َرّبصصي َهصَذا‬
‫ي ِمص ْ‬‫حى ِإَل ّ‬‫جَتَبْيَتَها ُقْل ِإّنَما َأّتِبعُ َما ُيو َ‬‫َوِإَذا َلْم َتْأِتِهْم ِبَآَيٍة َقاُلوا َلْوَل ا ْ‬
‫ن )‪(203‬‬ ‫حَمٌة ِلَقْوٍم ُيْؤِمُنو َ‬ ‫ن َرّبُكْم َوُهًدى َوَر ْ‬ ‫صاِئُر ِم ْ‬ ‫َب َ‬
‫يگوينسسد‪ :‬چسسرا‬ ‫ي نياوري‪ ،‬م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫»و هرگا ‌‬
‫يافتنناد‪،‬‬ ‫ه تننأخير م ‌‬ ‫يب ‌‬‫ل وح ‌‬ ‫ن نزو ‌‬ ‫ي؟« چو ‌‬ ‫از خود برنگزيد ‌‬
‫ت را از نننزد خننود‬ ‫يگفتننند‪ :‬چننرا آيننا ‌‬ ‫ل خداص م ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫كفار ب ‌‬
‫ه از‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن فقسسسسط آنچ ‌‬ ‫ي؟ »بگسسسسو‪ :‬م ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫انشنننننا نم ‌‬
‫يكنم« و‬ ‫يشود‪ ،‬پيروي ‌م ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ه بننر مننن‪،‬‬ ‫ن نننازل ‌شنند ‌‬ ‫م »اين« قننرآ ‌‬ ‫ينمنناي ‌‬ ‫غم ‌‬ ‫ه شما ابل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن اسسست«‬ ‫ي پروردگارتسسا ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫همانا »روشنگريهاي ‌‬
‫ب شننده‌ و ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه آن ‌راهيننا ‌‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫ن را بپننذيرد‪ ،‬ب ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫كه‌ هننر ك ‌‬
‫لو‬ ‫ن دخ ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬امننا مننرا در آ ‌‬ ‫ش ايماني‌ مجهننز م ‌‬ ‫ي بين ‌‬ ‫نيرو ‌‬
‫ن ايمسسان‌‬ ‫هآ ‌‬‫هب ‌‬‫يك ‌‬
‫ي گسسروه ‌‬
‫ت »و بسسرا ‌‬ ‫تصننرفي ‌نيسنن ‌‬
‫ه مؤمننننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي اسسست« ك ‌‬ ‫ت و رحمسست ‌‬ ‫يآورنسسد‪ ،‬هسسداي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي پروردگارشننان‌‬ ‫ه رضا و خشنود ‌‬‫ه ماي ‌‬‫هك ‌‬
‫ه آنچ ‌‬
‫نب ‌‬
‫هآ ‌‬
‫هوسيل ‌‬‫ب ‌‬
‫يشوند‪.‬‬ ‫است‪ ،‬رهنمون م ‌‬

‫ن )‪(204‬‬ ‫حُمو َ‬‫صُتوا َلَعّلُكْم ُتْر َ‬

‫سَتِمُعوا َلُه َوَأْن ِ‬
‫ن َفا ْ‬
‫ئ اْلُقْرَآ ُ‬
‫َوِإَذا ُقِر َ‬
‫ش بسپاريد و‬ ‫ن گو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه شود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن خواند ‌‬ ‫ن قرآ ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ن از‬‫ه در آ ‌‬‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن نفننع ‌گيرينند و ب ‌‬ ‫ش مانيد« تا بدا ‌‬ ‫خامو ‌‬
‫گ است‪ ،‬بينديشيد‪ .‬البته ‌گوش ‌فننرا‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫حكمتها و مصلحتها ‌‬
‫ن نن در نمنناز و‬ ‫ت قننرآ ‌‬ ‫م تلو ‌‬ ‫ن در هنگننا ‌‬ ‫ن و خاموش ‌ماننند ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ن سنناير‬ ‫ن را چننو ‌‬ ‫ت بنابراين‪ ،‬قرآ ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ب عا ‌‬ ‫ن ن يك ‌واج ‌‬ ‫غير آ ‌‬
‫ي بننر‬
‫ن رو ‌‬
‫ه هننر كننس ‌بخواهنند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ن قننرار ندهينند ك ‌‬ ‫سننخنا ‌‬
‫ي‪ :‬تا با امتثال‌‬ ‫ت شويد« يعن ‌‬ ‫ل رحم ‌‬ ‫يگرداند »تا مشمو ‌‬ ‫م ‌‬
‫تو‬‫ه رحم ‌‬ ‫ت كتننابش‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ن در شنننيد ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫امننر خنندا ‌‬
‫ل گرديد‪.‬‬ ‫ي ناي ‌‬ ‫رستگار ‌‬
‫ي‬
‫ف بر كننراهيت‌ قننرائت‌ مقتنند ‌‬ ‫ل احنا ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ه از جمل ‌‬ ‫آيه‌ كريم ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫م اس ‌‬ ‫ت سر اما ‌‬ ‫پش ‌‬

‫صصصاِل‬‫ل َ‬‫ن اْلَقْوِل ِباْلُغ صُدّو َوا َْ‬

‫جْهِر ِم َ‬
‫ن اْل َ‬
‫خيَفًة َوُدو َ‬‫عا َو ِ‬‫ضّر ً‬‫ك َت َ‬‫سَ‬‫ك ِفي َنْف ِ‬ ‫َواْذُكْر َرّب َ‬
‫ن )‪(205‬‬ ‫ن اْلَغاِفِلي َ‬
‫ن ِم َ‬ ‫َوَل َتُك ْ‬
‫هطننور‬ ‫ش ياد كسسن« ب ‌‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫»و پروردگار خود را در د ‌‬
‫م در هم ‌‬
‫ه‬ ‫ي عننا ‌‬ ‫ن حكم ‌‬ ‫ل و تنندبر‪ .‬اي ‌‬ ‫ه بننا تننأم ‌‬ ‫ه و همننرا ‌‬ ‫آهسننت ‌‬
‫ه‪.‬‬
‫ل وغير ‌‬ ‫ت قرآن‪ ،‬دعا‪ ،‬تسبيح‪ ،‬تهلي ‌‬ ‫م از قرائ ‌‬ ‫ت؛ اع ‌‬ ‫اذكار اس ‌‬
‫س و بسسدون‌‬ ‫ي و تر ‌‬ ‫ه زار ‌‬ ‫ي تعننالي‌ را »ب ‌‬ ‫ن بننار ‌‬ ‫ي! يننادك ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي يادكن‌‬ ‫س و زار ‌‬ ‫ي او را با تر ‌‬ ‫ي‪ :‬طور ‌‬ ‫بانگ ‌برداشتن« يعن ‌‬
‫ن زيننرا‬ ‫ت را در ذكر بلند نك ‌‬ ‫س صداي ‌‬ ‫ت بشنواني‌ پ ‌‬ ‫ه به ‌خود ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن ممنندتر‬ ‫ه انديشننيد ‌‬ ‫ه اخلص‌ نزديكننتر و ب ‌‬ ‫ن پنهاني‪ ،‬ب ‌‬ ‫ياد كرد ‌‬
‫ن »در بامسسدادان« غنندو‪:‬‬ ‫ه يننادك ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫ي! او را اي ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت »و شامگاهان« يعن ‌‬ ‫ه‪ :‬بامداد اس ‌‬ ‫ت بامداد و غدو ‌‬ ‫اوقا ‌‬
‫ت »و‬ ‫ب اسن ‌‬ ‫ل‪ :‬بعد از عصر تننا مغننر ‌‬ ‫ه‪ .‬اصي ‌‬ ‫ت شبانگا ‌‬ ‫در اوقا ‌‬
‫ن ذكننر و ينناد خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬از غننافل ‌‬
‫ن نبسساش« يعن ‌‬
‫از غسسافل ‌‬
‫ش‪.‬‬
‫ن قرائت ‌در نماز نبا ‌‬
‫ل و از غافل ‌‬
‫عزوج ‌‬

‫ن )‪(206‬‬ ‫جُدو َ‬
‫سُ‬‫حوَنُه َوَلُه َي ْ‬‫سّب ُ‬
‫عَباَدِتِه َوُي َ‬
‫ن ِ‬‫عْ‬‫ن َ‬
‫سَتْكِبُرو َ‬
‫ك َل َي ْ‬‫عْنَد َرّب َ‬‫ن ِ‬
‫ن اّلِذي َ‬‫ِإ ّ‬
‫ه نسسزد پروردگسسار تسو هسسستند«‬ ‫يك ‌‬ ‫ه يقيسسن‪ ،‬كسسسان ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫يكننسسد و‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ت او گردنكش س ‌‬ ‫مراد فرشتگانند »از عباد ‌‬
‫ل را به‌‬ ‫ي‪ :‬خداونننند متعنننا ‌‬ ‫يگوينسسسد« يعن ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫او را تسسسسبي ‌‬
‫ي ينناد‬‫ه پنناك ‌‬‫يب ‌‬ ‫يستايند و او را از هننر عيب‌ و نقصن ‌‬ ‫بزرگي ‌م ‌‬
‫ي‪ :‬او را‬ ‫يكنند« يعن ‌‬ ‫ي او سجده ‌م ‌‬ ‫يكنند »و فقط برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت اسنت‪ ،‬مخصنو ‌‬
‫ص‬ ‫ن عبننادا ‌‬ ‫فتري ‌‬ ‫ه شنري ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت سجد ‌‬ ‫به‌ عباد ‌‬
‫يگردانند‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ه بر خوانننند ‌‬
‫ه‬ ‫م است‌ ك ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ي در قرآ ‌‬ ‫ه تلوت ‌‬ ‫ن سجد ‌‬ ‫ن اولي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ه واجب‌ م ‌‬ ‫ن ن اجماعا ن سجد ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫و شنوند ‌‬
 ‫هء انفال ﴾‬
‫﴿سور ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬
‫ي )‪ (75‬آي ‌‬
‫ت و دارا ‌‬
‫مدني‌ اس ‌‬

‫ه »انفال«‪ ،‬بيننا ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬
‫ن سور ‌‬
‫ب نامگذاري‌ اي ‌‬‫ه تسميه‪ :‬سب ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬
‫م جنگي ‌در آ ‌‬ ‫م غناي ‌‬ ‫حك ‌‬
‫م جهنناد‬ ‫ل شنند و از احكننا ‌‬
‫ه »بدركبري« ناز ‌‬ ‫ه در غزو ‌‬‫ن سور ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ههننا ‌‬
‫ي‬ ‫ن توطئ ‌‬ ‫ح و ناكام ‌ماند ‌‬
‫گ و صل ‌‬‫لالله‪ ،‬قوانين ‌جن ‌‬ ‫يسبي ‌‬ ‫ف ‌‬
‫يگويد‪.‬توبه‬ ‫نم ‌‬ ‫ل گرامي‌ اسلمص سخ ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ن علي ‌‬ ‫مشركا ‌‬

‫ت َبْيِنُكْم‬ ‫حوا َذا َ‬ ‫صِل ُ‬‫ل َوَأ ْ‬ ‫سوِل َفاّتُقوا ا َّ‬ ‫ل َوالّر ُ‬ ‫ن اَْلْنَفاِل ُقِل اَْلْنَفاُل ِّ‬ ‫عِ‬ ‫ك َ‬ ‫َيسَْأُلوَن َ‬
‫ن )‪(1‬‬ ‫ن ُكْنُتْم ُمْؤِمِني َ‬ ‫سوَلُه ِإ ْ‬‫ل َوَر ُ‬ ‫طيُعوا ا َّ‬ ‫َوَأ ِ‬
‫م جن ‌‬
‫گ‬ ‫ه انفسسال« يعننني‪ :‬غننناي ‌‬ ‫ي پيامبر! از تسسو دربسسار ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ل او‬ ‫ه خسسسدا و رسسسسو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫يپرسسسسند‪ ،‬بگسسسو‪ :‬انفسسسا ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ه خنندا و‬ ‫ه آنهننا ب ‌‬ ‫م دربننار ‌‬ ‫ص دارد« يعني‪ :‬صنندور حك ‌‬ ‫اختصا ‌‬
‫ن شننما طبق‌‬ ‫ن را ميا ‌‬ ‫ل او آ ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ل اواختصاص‌ دارد‪ ،‬ك ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه هيچ‌‬ ‫ن بننار ‌‬ ‫يكند و شننما در اي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن تقسي ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ه هننر احسننان ‌و‬ ‫بب ‌‬ ‫م عننر ‌‬ ‫ي ندارينند‪ .‬انفننال‪ :‬در كل ‌‬ ‫اختيننار ‌‬
‫ي فضننل‌‬ ‫ن را از رو ‌‬ ‫ه نيكوكار آ ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ي اطل ‌‬ ‫يا ‌‬‫نيكوكار ‌‬
‫ن بننر وي‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م دهد‪ ،‬بي‌ آ ‌‬ ‫قكسي‌ انجا ‌‬ ‫ف‪ ،‬در ح ‌‬ ‫و لط ‌‬
‫ي فض ‌‬
‫ل‬ ‫ه معنا ‌‬ ‫س »انفال«‪ ،‬از ريشه ‌»نفل« ب ‌‬ ‫ب باشد‪ .‬پ ‌‬ ‫واج ‌‬
‫ن را بننر‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫ن‪ ،‬غنايمي‌ ك ‌‬ ‫ت بنابراي ‌‬ ‫ش اس ‌‬ ‫و بخش ‌‬
‫ه او بننر‬ ‫ل ويننژ ‌‬ ‫ن و فضن ‌‬ ‫ت‪ ،‬احسننا ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ل گردانيد ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ل از‬ ‫ي ديگننر قب ‌‬ ‫تهننا ‌‬ ‫م‪ ،‬بننر ام ‌‬ ‫ه ايننن ‌غننناي ‌‬ ‫ت چرا ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫نحديث‌ شننريف‌‬ ‫ن ما اي ‌‬ ‫م بود‪ .‬شاهد سخ ‌‬ ‫ت محمديص حرا ‌‬ ‫ام ‌‬
‫ل خداص فرمودننند‪:‬‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ي و مسل ‌‬ ‫ت بخار ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫چ كس‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل از م ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه شننننند ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ج چينننننز ب ‌‬ ‫»پن ‌‬
‫ن پنج‌ چيننز‬ ‫ه بيننان ‌اي ‌‬ ‫ه اسننت«‪ ،‬سننپس‌ ب ‌‬ ‫ه نشنند ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫ديگننر ‌‬
‫م رسننيدند و فرمودننند‪» :‬و غنننايم‌‬ ‫ع غناي ‌‬ ‫ه موضو ‌‬ ‫پرداختند تا ب ‌‬
 ‫س حل ‌‬
‫ل‬ ‫چك ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫ل از م ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ل شد در حالي ‌ك ‌‬ ‫م حل ‌‬ ‫براي ‌‬
‫ه است« ‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫نبود ‌‬
‫ه روايت‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نصامت‪ ‌‬در بيا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫از عباد ‌‬
‫ن در بدر بننا هم‌‬ ‫ن و مشركا ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫ه است‪ :‬هنگامي‌ ك ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ت داد و بعنند‬ ‫ن را شكس ن ‌‬ ‫ل مشركا ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫روبرو شدند‪ ،‬خدا ‌‬
‫م شنندند؛‬ ‫ه تقسنني ‌‬ ‫ه گننرو ‌‬ ‫ه سن ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن‪ ،‬اصننحا ‌‬ ‫ت دشننم ‌‬ ‫از شكسن ‌‬
‫ي به‌‬ ‫يكردننند‪ ،‬گننروه ‌‬ ‫ب و تار و مننار م ‌‬ ‫ن را تعقي ‌‬ ‫گروهي ‌دشم ‌‬
‫ي‬‫ل و اشننيا ‌‬ ‫ه امننوا ‌‬ ‫ه دشننمن ‌ريخت ‌‬ ‫م فننروريخت ‌‬ ‫ه دره ‌‬ ‫اردوگننا ‌‬
‫ه سننوم‬ ‫يكردننند و گننرو ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫عآور ‌‬ ‫ن را جم ‌‬ ‫ه از آنننا ‌‬ ‫ي ماند ‌‬ ‫برجا ‌‬
‫ن بننر آن‌‬ ‫ه بودننند تننا دشننم ‌‬ ‫ه زد ‌‬ ‫ل خننداص حلق ‌‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫‌پيرامننو ‌‬
‫ن شنب‌ فننرا رسننيد و هننر‬ ‫ه ناگهاني ‌نياورد‪ .‬چو ‌‬ ‫حضرتص حمل ‌‬
‫م را‬ ‫ه غننناي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م كسننان ‌‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫م آمدند‪ ،‬در اي ‌‬ ‫ه گرد ه ‌‬ ‫ه گرو ‌‬ ‫س ‌‬
‫م لننذا‬ ‫هاي ‌‬ ‫ع كننرد ‌‬ ‫ن را جم ‌‬ ‫ن مننا آ ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬گفتننند‪ :‬چننو ‌‬ ‫ع كرد ‌‬ ‫جم ‌‬
‫ي ديگننر‪،‬‬ ‫ن سننهمي‌ ننندارد‪ .‬از سننو ‌‬ ‫ي جننز مننا در آ ‌‬ ‫كس‌ ديگننر ‌‬
‫ن پنننرداخت ‌‬
‫ه‬ ‫ي دشنننمن‌ وتعقيب‌ آ ‌‬ ‫توجو ‌‬ ‫ه جسننن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسنننان ‌‬
‫قتر نيسننتيد زيننرا‬ ‫يح ‌‬ ‫مذ ‌‬ ‫ن غناي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫بودند‪ ،‬گفتند‪ :‬شما از ما ب ‌‬
‫ه و او را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل دور كرد ‌‬ ‫ن اموا ‌‬ ‫ن را از اي ‌‬ ‫ه دشم ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫اين ‌ما بودي ‌‬
‫ل خننداص را‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫م نيز ك ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫م‪ .‬گرو ‌‬ ‫ت روبرو كردي ‌‬ ‫شكس ‌‬
‫ه از مننا در‬ ‫ه بودند‪ ،‬گفتند‪ :‬شما دو گننرو ‌‬ ‫ش گرفت ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫در ميا ‌‬
‫ه پيرامننون‬ ‫مك ‌‬ ‫ن مننا بننودي ‌‬ ‫قتر نيسنتيد زينرا اي ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫مذ ‌‬ ‫ن غناي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه مبننادا دشنننم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه و از بي ‌‬ ‫ه زد ‌‬ ‫ل خنننداص حلق ‌‬ ‫‌رسننو ‌‬
‫م‪.‬‬‫ل شنندي ‌‬ ‫ن مشننغو ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫يبرسنناند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي ناگهان ‌‬ ‫ن گزننند ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫لصصص‬ ‫ن اَْلْنَفصصصاِل ُقصصصِل اَْلْنَفصصصاُل ِّ‬ ‫عصصص ِ‬ ‫ك َ‬ ‫سصصصَأُلوَن َ‬ ‫هكريمننه‪َ) :‬ي ْ‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫همننا ‌‬
‫م را ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل خننداص غننناي ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ل شد‪ ،‬آ ‌‬ ‫سصصوِل‪ (...‬ناز ‌‬ ‫َوالّر ُ‬
‫م كردند‪.‬‬ ‫ب تقسي ‌‬ ‫اصحا ‌‬
‫م را مل ‌‬
‫ك‬ ‫ه‪ ،‬غننناي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫هاننند‪ :‬اي ‌‬ ‫ه گفت ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ي در تفسير آي ‌‬ ‫بعض ‌‬
‫م بنا »آينه‪ «‌41/‬از‬ ‫س اين‌ حك ‌‬ ‫ل خنداص گردانيند و سنپ ‌‬ ‫رسنو ‌‬
‫يٍء‪ (...‬منسوخ‌ شد‪.‬‬ ‫ش ْ‬ ‫ن َ‬ ‫غِنْمُتْم ِم ْ‬ ‫عَلُموا َأّنَما َ‬ ‫ن سوره‪َ) :‬وا ْ‬ ‫همي ‌‬

‫ل شد‬
‫ف« نق ‌‬
‫ه »اعرا ‌‬
‫ل در سور ‌‬
‫ه طور كام ‌‬
‫فب ‌‬
‫ث شري ‌‬
‫ن حدي ‌‬
‫اي ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ه بخششنني‌‬ ‫نعبنناس‪» ‌‬انفننال« را ب ‌‬ ‫ي ديگننر‪ ،‬اب ‌‬ ‫در تفسننير ‌‬
‫مب ‌‬
‫ه‬ ‫م غننناي ‌‬ ‫ن را بعنند از تقسنني ‌‬ ‫م( آ ‌‬ ‫ه امام ‌)حنناك ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫معن ‌‬
‫يدهنند؛‬ ‫ن نن م ‌‬ ‫ن بننر استحقاقشننا ‌‬ ‫ن ن ن افننزو ‌‬ ‫بعضي‌ از رزمندگا ‌‬
‫ب( يننا مانننند‬ ‫ه )سل ‌‬ ‫هشد ‌‬ ‫ص كشت ‌‬ ‫ح شخ ‌‬ ‫ل و كال و سل ‌‬ ‫ن پو ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ي از فقها نينز شنتافت ‌‬ ‫م بسيار ‌‬ ‫ه فه ‌‬ ‫ن معني‌ ب ‌‬ ‫ن‪ .‬همي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه انفننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ك اي ‌‬ ‫ه و مال ‌‬ ‫ي‪ ،‬ابوحنيف ‌‬ ‫ه مذهب ‌شافع ‌‬ ‫چنانچ ‌‬
‫م بنابر اجتهاد خود از حسا ‌‬
‫ب‬ ‫ه اما ‌‬ ‫ت از‪ :‬اموالي‌ ك ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫عبار ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫يبخشننند و ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ص از لشنننكريا ‌‬ ‫ه كسننناني‌ خنننا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫خم ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا دلي ‌‬
‫ل‬ ‫تشننا ‌‬ ‫س شجاع ‌‬ ‫ن را بننر اسننا ‌‬ ‫ياز لشننكريا ‌‬ ‫بننرخ ‌‬
‫س(‬ ‫ل از )خم ‌‬ ‫ن‪ ،‬انفننا ‌‬ ‫يدهد‪.‬بنابراي ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ن ترجي ‌‬ ‫ي بر ديگرا ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫م صنناحبا ‌‬
‫ن‬ ‫ه سه ‌‬ ‫ت ديگر ك ‌‬ ‫ه از چهار قسم ‌‬ ‫يشود‪ ،‬ن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫پرداخت ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اس ‌‬ ‫غنيم ‌‬
‫ب از‬ ‫ي اوامننر و اجتنننا ‌‬ ‫س از خدا پروا داريد« در اجننرا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫كديگر سسساز ‌‬
‫ش‬ ‫ه اين ‌كه‪» :‬با ي ‌‬ ‫ي »و« از آن ‌جمل ‌‬ ‫نواهي‌ و ‌‬
‫ف كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫م غنننايم ‌اختل ‌‬ ‫ب بنندر در تقسنني ‌‬ ‫نماييد« زيرا اصننحا ‌‬
‫تالننبين‌‬ ‫ح ذا ‌‬ ‫ش و اصننل ‌‬ ‫يگويد‪» :‬ايجاد سنناز ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫بودند‪ .‬مكحو ‌‬
‫ه برگرداننند ‌‬
‫ه‬ ‫م هم ‌‬ ‫ه غننناي ‌‬ ‫ه ميسر بننود ك ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫ن بدي ‌‬ ‫در ميانشا ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ن نزد رسو ‌‬ ‫ن كساني‌ كه ‌استحقاقشا ‌‬ ‫شود و در ميا ‌‬
‫هانننند و غنيم ‌‬
‫ت‬ ‫ه جنگيد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كسنننان ‌‬ ‫ه و در مينننا ‌‬ ‫ت شننند ‌‬ ‫ثننناب ‌‬
‫ي مسسؤم ‌‬
‫ن‬ ‫ه راسسست ‌‬ ‫م شننود«‪» .‬و اگسسر ب ‌‬ ‫هاننند‪ ،‬تقسنني ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫ن ارشنناد‬ ‫ت كنيسسد« اي ‌‬ ‫ش اطاع ‌‬ ‫هستيد‪ ،‬از خدا و پيامبر ‌‬
‫تالننبين‌‬ ‫ي و اصلح ‌ذا ‌‬ ‫ن بر تقو ‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫ج و برانگيخت ‌‬ ‫ي تهيي ‌‬ ‫برا ‌‬
‫هسنناما ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬ ‫ت زيننرا ايمننا ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ت خنندا و رسننو ‌‬ ‫و اطنناع ‌‬
‫ت خنندا و‬ ‫ت اطنناع ‌‬ ‫ه چيننز‪ ،‬از اين‌ جه ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫يشود مگر با اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن معرفي ‌شد‪.‬‬ ‫ق ايما ‌‬ ‫ي بر صد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن نشان ‌‬ ‫ه عنوا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫رسو ‌‬

‫عَلْيِهْم َآَيصصاُتُه َزاَدْتُه صْم‬

‫ت َ‬
‫ت ُقُلوُبُهْم َوِإَذا ُتِلَي ْ‬
‫جَل ْ‬
‫ل َو ِ‬
‫ن ِإَذا ُذِكَر ا ُّ‬
‫ن اّلِذي َ‬‫ِإّنَما اْلُمْؤِمُنو َ‬
‫ن )‪(2‬‬ ‫عَلى َرّبِهْم َيَتَوّكُلو َ‬‫ِإيَماًنا َو َ‬
‫ن كسسساني‌‬ ‫ل »همسسا ‌‬ ‫ه مؤمنسسان« كننام ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫»جزاي ‌‬
‫ه ميسسان ‌آيسسد‪ ،‬دلهايشسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن يسساد خسسدا ب ‌‬ ‫ه چسسو ‌‬ ‫هستند ك ‌‬
 ‫ل در‬ ‫م از خداوننند متعننا ‌‬ ‫س و بي ‌‬ ‫ن تننر ‌‬ ‫بترسد« يعني‪ :‬پديدآمد ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ت‪ .‬سنند ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ن مؤمنننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬از شأ ‌‬ ‫هنگام ‌يادكرد و ‌‬
‫يخواهنند‬ ‫نم ‌‬ ‫ه چننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ياسنن ‌‬ ‫ف كس ‌‬ ‫ت از اوصننا ‌‬ ‫ن صننف ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫هوي‌‬ ‫يكننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ب گناه ‌‬ ‫ن قصد ارتكا ‌‬ ‫ي بنمايد‪ ،‬يا چو ‌‬ ‫ستم ‌‬
‫يلننرزد‬ ‫شم ‌‬ ‫م قلب ‌‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫س! در اي ‌‬ ‫يشود‪ :‬از خدا بتر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫نو‬ ‫ي‪ ،‬وجنندا ‌‬ ‫ي تعننال ‌‬ ‫ل بننار ‌‬ ‫ت و جل ‌‬ ‫ت و عننز ‌‬ ‫س عظم ‌‬ ‫و احسننا ‌‬
‫يايسننتد«‪» .‬و«‬ ‫ه بازم ‌‬ ‫م و گنا ‌‬ ‫ن ست ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ش را تكا ‌‬ ‫نهاد ‌‬
‫ت خسسدا‬ ‫ن آيسسا ‌‬ ‫ه »چو ‌‬ ‫ن كساني‌ هسننتند ك ‌‬ ‫ل هما ‌‬ ‫ن كام ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ن بيفزايسسد« زيننرا‬ ‫ه شسسود‪ ،‬بسسر ايمانشسسا ‌‬ ‫بر آنان ‌خواند ‌‬
‫ن مننؤمن‌ را‬ ‫ن انسننا ‌‬ ‫ك و يقي ‌‬ ‫ه‪ ،‬در ‌‬ ‫ن ادل ‌‬‫م آمنند ‌‬ ‫پشننت ‌سننره ‌‬
‫ن كسنناني‌‬ ‫ل همننا ‌‬ ‫ن كننام ‌‬ ‫يگرداننند »و« مؤمنننا ‌‬ ‫نيرومننندتر م ‌‬
‫ه بننر‬ ‫يكننسسد« ن ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه »بر پروردگار خسسود تسسوك ‌‬ ‫هستند ك ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫ن كننار بننه ‌اوس ن ‌‬ ‫ض و سپرد ‌‬ ‫ل بر خدا‪ :‬تفوي ‌‬ ‫ي‪ .‬توك ‌‬ ‫غير و ‌‬
‫ل بننر خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ه اسننت‪» :‬تننوك ‌‬ ‫نجبير‪ ‬گفت ‌‬ ‫ن رو‪ ،‬سننعيدب ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ن است«‪.‬‬ ‫ل‪ ،‬همه ‌ايما ‌‬ ‫عزوج ‌‬

‫ن )‪(3‬‬ ‫لَة َوِمّما َرَزْقَناُهْم ُيْنِفُقو َ‬ ‫صَ‬‫ن ال ّ‬‫ن ُيِقيُمو َ‬‫اّلِذي َ‬

‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫يدارنسسد و از آنچ ‌‬ ‫ه نمسساز را برپسسا م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»همانسسا ‌‬
‫يكننسسد« يعننني‪ :‬آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫م‪ ،‬انفسساق ‌م ‌‬ ‫هاي ‌‬‫ي داد ‌‬ ‫ن روز ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫م از‬ ‫ن بي ‌‬
‫ب؛ چننو ‌‬ ‫ل قل ‌‬‫ن اعمنا ‌‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫ي هسنتند ك ‌‬ ‫ن مؤمننان ‌‬ ‫همنا ‌‬
‫ل اعضننا و‬ ‫ن اعمننا ‌‬‫ل و ميننا ‌‬ ‫ص و تننوك ‌‬ ‫ل‪ ،‬اخل ‌‬ ‫خننداي ‌عننزوج ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫ت جمع ‌م ‌‬ ‫ن نماز و زكا ‌‬ ‫اندامها؛ چو ‌‬
‫ه پنج‌ وصننن ‌‬
‫ف‬ ‫ق‪ ،‬گردآورنننند ‌‬ ‫ه فنننو ‌‬ ‫ه دو آي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ل‪،‬‬‫ت اوامننر خنندا و رسننو ‌‬ ‫ن‪ ،‬اطنناع ‌‬ ‫تالننبي ‌‬ ‫ي‪ ،‬اصننلح ‌ذا ‌‬ ‫)تقننو ‌‬
‫م انننوا ‌‬
‫ع‬ ‫ف‪ ،‬تمننا ‌‬ ‫ن پنج ‌وص ‌‬ ‫ت و همي ‌‬ ‫ل( اس ‌‬ ‫ت الهي‌ و توك ‌‬ ‫خشي ‌‬
‫ل بعنند از‬ ‫ت‪ ،‬خداوند متعا ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫يگيرد‪ ،‬ب ‌‬ ‫خير را در بر م ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫ن آنها م ‌‬ ‫بيا ‌‬

‫ق َكِريٌم )‪(4‬‬
‫عْنَد َرّبِهْم َوَمْغِفَرٌة َوِرْز ٌ‬
‫ت ِ‬
‫جا ٌ‬
‫حّقا َلُهْم َدَر َ‬
‫ن َ‬
‫ك ُهُم اْلُمْؤِمُنو َ‬
‫ُأوَلِئ َ‬
 ‫فاند »در‬ ‫ه موصننو ‌‬ ‫ف ينناد شنند ‌‬ ‫ه اوصننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن گسسروه« ك ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫لو‬ ‫ن كننام ‌‬ ‫ت‪ ،‬ايشسسانند مؤمنسسان« يعننني‪ :‬مؤمنننا ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫يترين‌‬ ‫ت ونهنناي ‌‬ ‫ن درجننا ‌‬ ‫يتري ‌‬ ‫ه عننال ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه در ايمننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫راسننتي ‌‬
‫ي اسننت‌ كه‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫هاند‪) .‬حقننا(‪ :‬مفينند اي ‌‬ ‫ن رسننيد ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫مننرات ‌‬
‫ه‪ ،‬بننا‬ ‫م ابننوحنيف ‌‬ ‫ي و بركنارننند‪ .‬امننا ‌‬ ‫ي از كفننر بننر ‌‬ ‫هكل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫ه آيننا‬ ‫ي ازشما پرسننيد ك ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اگر كس ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫استناد ب ‌‬
‫م! و نگويينند‪:‬‬ ‫ن هسننت ‌‬ ‫ن حقا مؤم ‌‬ ‫ي! م ‌‬ ‫مؤمنيد؟ بايد بگوييد‪ ،‬آر ‌‬
‫ي اسسست«‬ ‫ن درجسسات ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫ن شاءالله«‪» .‬برا ‌‬ ‫ما ‌‬ ‫ن مؤمن ‌‬ ‫م ‌‬
‫تو‬ ‫ت خيننر و كننرام ‌‬ ‫ل و مقامننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬مننناز ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫يعني‪ :‬بننرا ‌‬
‫ه حسب‬ ‫ن منزلها ن ب ‌‬ ‫ه بعضي‌ از اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ت در بهش ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫شرف ‌‬
‫ي ديگننر برتننر‬ ‫ن خننود نن از بعضن ‌‬ ‫ح صنناحبا ‌‬ ‫ل صال ‌‬ ‫ن و اعما ‌‬ ‫‌ايما ‌‬
‫ف فرمودننند‪:‬‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ل خننداص در حنندي ‌‬ ‫نكه ‌رسننو ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫نتر از اه ‌‬
‫ل‬ ‫ت( در مراتننب ‌پننايي ‌‬ ‫ه )دربهشنن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»همانننا كسننان ‌‬
‫ه شننما سننتار ‌‬
‫ه‬ ‫يبينننند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن قراردارننند‪ ،‬آنهننا را چنننا ‌‬ ‫عليي ‌‬
‫ي! اي ‌‬
‫ن‬ ‫يبينيد«‪ .‬آر ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ي آسما ‌‬ ‫قها ‌‬ ‫ي از اف ‌‬ ‫ه در افق ‌‬ ‫فرورفت ‌‬
‫نكه‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ت‪ .‬بيننا ‌‬ ‫ن »نزد پروردگارشان« اس ‌‬ ‫ت برايشا ‌‬ ‫درجا ‌‬
‫ن بننر‬ ‫ت‪ ،‬متضننمن ‌افننزود ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ت نزد پروردگارشننا ‌‬ ‫ن درجا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يباشد »و« براي‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م ايشا ‌‬ ‫ف و تفخي ‌‬ ‫ت و تشري ‌‬ ‫يداش ‌‬ ‫گرام ‌‬
‫ياي‌‬ ‫ن را »و روز ‌‬ ‫ي اسسست« گناهانشننا ‌‬ ‫ايشننان ‌»آمرزش س ‌‬
‫ن پروردگنننار و درينننا ‌‬
‫ي‬ ‫ل بيكنننرا ‌‬ ‫ه از فضننن ‌‬ ‫ك اسسسست« ك ‌‬ ‫ني ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ن سرازير م ‌‬ ‫نناپذير جود او‪ ،‬بر ايشا ‌‬ ‫پايا ‌‬
‫نمنننالك‌‬ ‫ثب ‌‬ ‫ي حار ‌‬ ‫ه روز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ف آمننند ‌‬ ‫ث شنننري ‌‬ ‫در حننندي ‌‬
‫ن به‌‬ ‫ف شنند‪ ،‬ايشننا ‌‬ ‫ل خداص مشر ‌‬ ‫ه محضر رسو ‌‬ ‫انصاري‪ ‌‬ب ‌‬
‫»كيف أصبحت‌ يا حارث‌؟ قششال‪ :‬أصششبحت‌ مومنشاً حقشًا‪ .‬قششال‪‌:‬‬ ‫‌‬ ‫وي‌ فرمودند‪:‬‬
‫عن‬ ‫حقيقته‪ ،‬فما حقية إيمانك‌؟ فقال‪ :‬عزفت‌ نفسي‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫لكل شي‌ء‬ ‫انظر ما تقول‌‪ ،‬فإن‌ ‌‬
‫إلى عششرش‌ ربششي ‌بششارزًا‪،‬‬ ‫الدنيا فأسششهرت‌ ليلي‌ وأظمششأت‌ نهششاري‌‪ ،‬وكششأني‌ أنظششر ‌‬
‫شأني أنظششر إلششى أهل‌ النششار‬ ‫وكششأني‌ أنظششر إلششى أهششل الجنششة يششتزاورون‌ فيهششا‪ ،‬و كش ‌‬
‫ث! حننال ‌‬
‫ت‬ ‫ي حار ‌‬ ‫يتضاغون ‌فيها‪ .‬فقال‪ :‬يا حارث‌! عرفت‌ فألزم‌ ششش ثلثششا‪ :‬ا ‌‬
‫ث گفت‪ :‬در اين‌‬ ‫ي؟ حار ‌‬ ‫ي قرار دار ‌‬ ‫ه حال ‌‬ ‫ت و در چ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫چگون ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪:‬‬ ‫م! رسو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن گرديد ‌‬ ‫ن راستي ‌‬ ‫ه مؤم ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫حا ‌‬
 ‫يحقيقتي‌‬ ‫ي هر چيز ‌‬ ‫ث! زيرا برا ‌‬ ‫ي حار ‌‬ ‫يگويي‌ ا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫بنگر ك ‌‬
‫ث گفت‪:‬‬ ‫ت؟ حار ‌‬ ‫ن تو چيس ‌‬ ‫ت ايما ‌‬ ‫ه حقيق ‌‬ ‫ن بگو ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫هو‬ ‫ه دار بننود ‌‬ ‫م را زننند ‌‬ ‫م لننذا شننب ‌‬ ‫ها ‌‬
‫م را از دنيننا بازداشننت ‌‬ ‫نفس ‌‬
‫ش پروردگننارم‌‬ ‫هسننوي ‌عننر ‌‬ ‫يب ‌‬‫م و گننوي ‌‬ ‫يدار ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م را تشن ‌‬ ‫روز ‌‬
‫م بننارز و آشننكار اسنت‌ و گننويي‌‬ ‫ه در برابننر ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ينگننر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫يكنننند ن ن‬ ‫م دينندار م ‌‬ ‫ه بننا ه ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت ن ن در حننال ‌‬ ‫ل بهش ن ‌‬ ‫هسوي ‌اه ‌‬ ‫ب ‌‬
‫كديگننر‬ ‫هي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ينگر ‌‬ ‫خم ‌‬ ‫ي اهل ‌دوز ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م و گويي‌ ب ‌‬ ‫ينگر ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكنننند‪.‬‬ ‫ه بلننند م ‌‬ ‫ه فرياد و گننري ‌‬ ‫ن را ب ‌‬‫يزنند و صدايشا ‌‬ ‫گم ‌‬ ‫بان ‌‬
‫س )به‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫ث! شنننناخت ‌‬ ‫ي حنننار ‌‬ ‫لخداص فرمودنننند‪ :‬ا ‌‬ ‫رسنننو ‌‬
‫ه بننار‬ ‫ن را س ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ش! و اي ‌‬ ‫نشناخت( پايبند با ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫مستلزما ‌‬
‫تكرار كردند«‪.‬‬

‫ن )‪(5‬‬ ‫ن َلَكاِرُهو َ‬ ‫ن اْلُمْؤِمِني َ‬ ‫ن َفِريًقا ِم َ‬ ‫ق َوِإ ّ‬ ‫حّ‬ ‫ك ِباْل َ‬ ‫ن َبْيِت َ‬ ‫ك ِم ْ‬ ‫ك َرّب َ‬ ‫جَ‬
‫خَر َ‬ ‫َكَما َأ ْ‬
‫ه حسسق«‬ ‫تب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت تسسو را از خسسان ‌‬ ‫ه پروردگار ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»همچنا ‌‬
‫ي جنگ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن آورد« ب ‌‬ ‫ت و صننواب ‌»بيسسرو ‌‬ ‫ه حكم ‌‬ ‫يعننني‪ :‬ب ‌‬
‫ت كراهت‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ي از مؤمنا ‌‬ ‫ه گروه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫بدر »و حا ‌‬
‫ف در )َكَمصصصا‬ ‫ن روننند‪ .‬كننا ‌‬ ‫ه بيننرو ‌‬ ‫ه از منندين ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫‌داشسستند« از اي ‌‬
‫م غننناي ‌‬
‫م‬ ‫ب در حك ‌‬ ‫ت اصننحا ‌‬ ‫ت و كراهي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي تشبي ‌‬ ‫ك( برا ‌‬ ‫جَ‬ ‫خَر َ‬ ‫َأ ْ‬
‫ن در عزيم ‌‬
‫ت‬ ‫تشا ‌‬ ‫ه كراهي ‌‬ ‫ن رضا دادند ن ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫را ن هرچند ك ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫گ بدر تشبي ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه بيننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه و مابعنند آ ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫خداوننند متعننا ‌‬
‫ه او‬ ‫ت فقننط ب ‌‬ ‫ل و من ‌‬ ‫ي بنندر‪ ،‬فضنن ‌‬ ‫ه در پيننروز ‌‬ ‫يپننردازد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي! از‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ن او و پيامبرش ‌هس ‌‬ ‫م نيز از آ ‌‬ ‫يگردد لذا غناي ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ه جن ‌‬
‫گ‬ ‫هب ‌‬ ‫ن را از مننندين ‌‬ ‫ه مؤمننننا ‌‬ ‫ن او بنننود ك ‌‬ ‫يپاينننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫فضننن ‌‬
‫ن امنننر‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫ه اكثرشنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن آورد‪ ،‬درحنننال ‌‬ ‫ن بينننرو ‌‬ ‫مشنننركا ‌‬
‫ه كفنار‬ ‫گ بنا سنپا ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ه ميندا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ت داشتند و بناز آننا ‌‬ ‫كراه ‌‬
‫ي را‬ ‫ن رويننناروي ‌‬ ‫ن قصننند اي ‌‬ ‫ه اكثرشنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كشنننانيد‪ ،‬در حنننال ‌‬
‫ن بننا امننداد‬ ‫ي بننر ايشننا ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ل و من ‌‬ ‫ه‪ ،‬فضن ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫نداشتند‪ ،‬همي ‌‬
‫ن از احسننانها ‌‬
‫ي‬ ‫ن تننا غيننراي ‌‬ ‫ه فرشننتگا ‌‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫رساندنشننا ‌‬
‫يپردازد‪.‬‬ ‫ن آنها م ‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ديگر ‌‬
 ‫نكننثير‬ ‫ت‪ .‬اب ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫ه بدر لز ‌‬ ‫ه واقع ‌‬ ‫در اينجا مختصر اشاراتي‌ ب ‌‬
‫ن با‬ ‫ه ابوسفيا ‌‬ ‫ل خداص شنيدند ك ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫يكند‪» :‬چو ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ب به‌‬ ‫ت‪ ،‬خطننا ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫م عننازم ‌مك ‌‬ ‫ش از شا ‌‬ ‫ن تجارتي‌ قري ‌‬ ‫كاروا ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ل آنهاسنن ‌‬ ‫ش با امننوا ‌‬ ‫ه قري ‌‬ ‫ن قافل ‌‬ ‫ن فرمودند‪ :‬اي ‌‬ ‫بشا ‌‬ ‫اصحا ‌‬
‫ن را‬ ‫ل خود آ ‌‬ ‫ن از فض ‌‬ ‫ي منا ‌‬ ‫ن آييد‪ ،‬شايد خدا ‌‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل برخاسننتند و‬ ‫م سبكبا ‌‬ ‫ي از مرد ‌‬ ‫س‪ ،‬برخ ‌‬ ‫ه شما گرداند‪ .‬پ ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ي نمودند و‬ ‫ه افتادند‪ ،‬اما برخي ‌ديگر‪ ،‬سنگين ‌‬ ‫ه را ‌‬‫با پيامبر‪ ‬ب ‌‬
‫ن كار داوطلب ‌خواسننته‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ل خداص برا ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫نرفتند چراك ‌‬
‫ب در‬ ‫ي ديگر‪ ،‬اصننحا ‌‬ ‫ي نبود‪ .‬از سو ‌‬ ‫ن اجبار ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫بودند و بيرو ‌‬
‫ن خواهد آمد‪.‬‬ ‫ي در ميا ‌‬ ‫ش جنگ ‌‬ ‫ه با قري ‌‬ ‫ه نبودند ك ‌‬ ‫ن انديش ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن وقننتي‌ نننزديك‌ حجنناز رسننيد‪ ،‬از بيم‌‬ ‫ف‪ ،‬ابوسننفيا ‌‬ ‫ن طننر ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ن از حننركت‌‬ ‫ي اخبننار بننود و چننو ‌‬ ‫ن و جويننا ‌‬ ‫لنگرا ‌‬ ‫ند ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫يدرنگ‌ پيك ‌‬ ‫ه شنند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ش آگننا ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫ه قصد كنناروا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن بننا همه‌‬ ‫گ برانگيخت‌ لذا آنننا ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫ه فرستاد و قري ‌‬ ‫مك ‌‬
‫ت كردننند‪ .‬در‬ ‫ه حننرك ‌‬ ‫ي منندين ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ش چاب ‌‬ ‫گ خوي ‌‬ ‫ساز و بر ‌‬
‫ه قصنند قننافل ‌‬
‫ه‬ ‫نب ‌‬ ‫بشننا ‌‬ ‫ل خننداص بننا اصحا ‌‬ ‫ن‪ ،‬رسننو ‌‬ ‫ن ميننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫م »ذفننران« از‬ ‫هنننا ‌‬
‫يب ‌‬ ‫ه در جنناي ‌‬ ‫ت بودننند ك ‌‬ ‫ن در حرك ‌‬ ‫ابوسفيا ‌‬
‫ه بنا اصنحا ‌‬
‫ب‬ ‫ه شندند‪ ،‬در اينجنا بنود ك ‌‬ ‫ش آگا ‌‬ ‫ت قري ‌‬ ‫خبر حرك ‌‬
‫ب از مهنناجر و انصننار‬ ‫ه مشننورت ‌پرداختننند‪ ،‬اصننحا ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫ه غزو ‌‬
‫ه‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫هاند‪ .‬هما ‌‬ ‫گ آماد ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م كردند ك ‌‬ ‫كصدا اعل ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ن سننور ‌‬
‫ه‬ ‫ن را در اي ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫م وقنناي ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي داد‪ ،‬غننزو ‌‬ ‫بنندر رو ‌‬
‫م كرد‪.‬‬ ‫مرور خواهي ‌‬

‫ن )‪(6‬‬
‫ظُرو َ‬
‫ت َوُهْم َيْن ُ‬
‫ن ِإَلى اْلَمْو ِ‬
‫ساُقو َ‬
‫ن َكَأّنَما ُي َ‬ ‫ق َبْعَدَما َتَبّي َ‬
‫حّ‬‫ك ِفي اْل َ‬‫جاِدُلوَن َ‬
‫ُي َ‬
‫ن گرديسسد س س‬ ‫ه روش س ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ق س س بعسسد از آ ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫»با تو دربسسار ‌‬
‫ل خننداص از‬ ‫ب بننا رسننو ‌‬ ‫ه اصننحا ‌‬ ‫يكردند« مجادل ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫مجادل ‌‬
‫هقصد كنناروا ‌‬
‫ن‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن حضرتص ايشا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يشد ك ‌‬ ‫آنجا ناشي‌ م ‌‬
‫ي از‬ ‫ه تجننارت ‌‬ ‫ي قننافل ‌‬ ‫ه بودننند ول ‌‬ ‫ن بننرد ‌‬ ‫ه بيننرو ‌‬ ‫تجارتي‌ از منندين ‌‬
‫هو‬ ‫ن را از را ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن بننا زرنگ ‌‬ ‫ت چننرا كننه ‌ابوسننفيا ‌‬ ‫ت رف ‌‬ ‫دسنن ‌‬
‫ي را در پيش‌ گرف ‌‬
‫ت‬ ‫ه ساحل ‌‬ ‫ه برد و را ‌‬ ‫ه بيراه ‌‬ ‫شب ‌‬‫مسير معين ‌‬
 ‫گ فراخواندننند‬ ‫ه جن ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ب را درحننال ‌‬ ‫س پيامبر اكرمص اصحا ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ن نداشنتند‪ ،‬ب ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ي چندان ‌‬ ‫ن آمادگ ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن دشننوار آمند و گفتننند‪ :‬اگنر قبل منا را از‬ ‫گ برآننا ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ن آمادگي ‌پيدا كننرده‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يكرديد‪ ،‬قطعا برا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫گ آگا ‌‬ ‫ع جن ‌‬ ‫وقو ‌‬
‫ي بننا تننو‬ ‫ق(‪ :‬يعن ‌‬ ‫حصص ّ‬‫م‪ِ) .‬فصصي اْل َ‬ ‫يكننردي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن را فننراه ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫و مقدما ‌‬
‫ن آشننكار‬ ‫ه برايشا ‌‬ ‫يكردند ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن مجادل ‌‬ ‫ه جنگ ‌بعد از آ ‌‬ ‫دربار ‌‬
‫ي دسننتور‬ ‫ه هيچ‌ امننر ‌‬ ‫ن خداوننند متعننال ‌ب ‌‬ ‫ه اذ ‌‬ ‫ه تننو جننز ب ‌‬ ‫شد ك ‌‬
‫يشسسوند و‬ ‫هم ‌‬ ‫گ رانسسد ‌‬ ‫هسسسوي مسسر ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي »گسسوي ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن جنگ‌‬ ‫ه مينندا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ينگرند« يعني‪ :‬در حننال ‌‬ ‫ن در آن ‌م ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ه فكر آنها‬ ‫ي نا اميد بودند و اصل ب ‌‬ ‫ه از پيروز ‌‬ ‫رهسپار شدند ك ‌‬
‫س در‬ ‫ن نننبرد‪ ،‬پيننروز شننوند‪ ،‬بننر عك ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫يكرد ك ‌‬ ‫خطور نم ‌‬
‫ل و وضنن ‌‬
‫ع‬ ‫ي در حا ‌‬ ‫ه گوي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫م بودند ب ‌‬ ‫ته ‌‬ ‫انتظار شكس ‌‬
‫ه و اسبا ‌‬
‫ب‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه راند ‌‬ ‫ي قتلگا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هاند كه ‌ب ‌‬ ‫ي قرار گرفت ‌‬ ‫كس ‌‬
‫عآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه در وقننو ‌‬ ‫يبيننند ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن فننراه ‌‬ ‫ش را چنننا ‌‬ ‫ل قتل ‌‬ ‫و وسنناي ‌‬
‫ي ندارد‪.‬‬ ‫ن شك ‌‬ ‫كمتري ‌‬

‫شصْوَكِة َتُكصو ُ‬
‫ن‬ ‫ت ال ّ‬‫غْيصَر َذا ِ‬ ‫ن َ‬ ‫ن َأ ّ‬
‫ن َأّنَها َلُكصْم َوَتصَوّدو َ‬ ‫طاِئَفَتْي ِ‬‫حَدى ال ّ‬ ‫ل ِإ ْ‬ ‫َوِإْذ َيِعُدُكُم ا ُّ‬
‫ن )‪(7‬‬ ‫طَع َداِبرَ اْلَكاِفِري َ‬ ‫ق ِبَكِلَماِتِه َوَيْق َ‬‫حّ‬ ‫ق اْل َ‬ ‫حّ‬
‫ن ُي ِ‬
‫ل َأ ْ‬‫َلكُْم َوُيِريُد ا ُّ‬
‫ه شسسما يكي‌ از‬ ‫ه خسسدا ب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه ياد آوريد هنگام ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ن تجننارت ‌‬
‫ي‬ ‫ي كنناروا ‌‬ ‫ه داد« دو گننروه‪ :‬يك ‌‬ ‫ه را وعسسد ‌‬ ‫دو گرو ‌‬
‫ن شسسما‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ل بننود »ك ‌‬ ‫ه ابننوجه ‌‬ ‫ي سننپا ‌‬ ‫ش و ديگننر ‌‬ ‫قننري ‌‬
‫نشننان‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫م بيننرو ‌‬ ‫ش در هنگننا ‌‬ ‫ه پيامبر ‌‬ ‫ق تعالي‌ ب ‌‬ ‫باشد« ح ‌‬
‫ت؛‬ ‫ن شماس ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ي فرستاد كه‪ :‬قطعا پيروز ‌‬ ‫ي بدر وح ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي از شنا ‌‬
‫م‬ ‫ي تجنارت ‌‬ ‫ل كنال ‌‬ ‫ه حننام ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ه قري ‌‬ ‫ب قافل ‌‬ ‫يا با تصاح ‌‬
‫گ بننا‬ ‫هقصنند جن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه از مك ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ه قننري ‌‬ ‫ه بننر سننپا ‌‬ ‫بود‪ ،‬يا بننا غلب ‌‬
‫ت داشسستيد كه‌‬ ‫ه بود »و شما دوس ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ن حرك ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ه تجننارتي ‌»بسسرا ‌‬ ‫يسسسلح« يعننني‪ :‬قننافل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫دسسست ‌‬
‫يو‬ ‫يدردسر و دور از تيرگ ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه‪ ،‬غنيمت ‌‬ ‫ن قافل ‌‬ ‫باشد« زيرا اي ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ه نبننود ك ‌‬ ‫ه قننافل ‌‬ ‫ي همننرا ‌‬ ‫ه سننپاه ‌‬ ‫گ بود چننراك ‌‬ ‫دشواري ‌جن ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫يخواس ‌‬ ‫نكه ‌خداوند م ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن بپردازد »حا ‌‬ ‫ع از آ ‌‬ ‫دفا ‌‬
‫ت كنسسد« بنننا‬ ‫ش ثسساب ‌‬ ‫ي خسسوي ‌‬ ‫ه فرمانهسسا ‌‬ ‫ق را ب ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ح قننريش‌ و كشننتن‌‬ ‫ن مسننل ‌‬ ‫ه تننا دننندا ‌‬‫ن بر سپا ‌‬ ‫نتا ‌‬‫پيروزساخت ‌‬
‫ف كه‌‬ ‫نهنند ‌‬
‫ن‪ ،‬بننا اي ‌‬
‫ي از آنننا ‌‬ ‫ن بسننيار ‌‬ ‫ن و اسننيرگرفت ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫سننرا ‌‬
‫ت تسسا بنيسساد‬‫يخواس ‌‬ ‫ن شننود »و م ‌‬ ‫م نمايننا ‌‬
‫ي اسننل ‌‬ ‫نيرومند ‌‬
‫ن كند‪.‬‬ ‫هك ‌‬ ‫نرا ريش ‌‬ ‫ن را ببرد« و آنا ‌‬ ‫كافرا ‌‬
‫ل و زودگننذر بودينند‪،‬‬ ‫ي عنناج ‌‬ ‫يعننني‪ :‬شننما خواسننتار منفعننت ‌‬
‫ن برترسنناخت ‌‬
‫ن‬ ‫ن؛ چننو ‌‬ ‫ي والتر از آ ‌‬ ‫يكه ‌خداوند‪ ‬امور ‌‬ ‫درحال ‌‬
‫ن دو‬‫ن اي ‌‬
‫س ميا ‌‬
‫ه داشت‌ پ ‌‬ ‫ق را اراد ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ش و پيروز ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫كلم ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫ه بسيار ‌‬ ‫ت و فاصل ‌‬ ‫ف‪ ،‬تفاو ‌‬ ‫هد ‌‬

‫ن )‪(8‬‬
‫جِرُمو َ‬‫طَل َوَلْو َكِرَه اْلُم ْ‬
‫طَل اْلَبا ِ‬
‫ق َوُيْب ِ‬
‫حّ‬
‫ق اْل َ‬
‫حّ‬
‫ِلُي ِ‬
‫م را در‬‫ت كنسد« يعننني‪ :‬اسننل ‌‬ ‫ق را ثاب ‌‬ ‫ت تا ح ‌‬ ‫يخواس ‌‬ ‫»م ‌‬
‫م كننند »و بسساط ‌‬
‫ل‬ ‫ن را مسننتحك ‌‬ ‫ن پايدار گرداند و بنيان ‌آ ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ك را محننو و نننابود كننند‬ ‫را نسسابود گردانسسد« يعننني‪ :‬شننر ‌‬
‫ش‪ ،‬يننا تمننا ‌‬
‫م‬ ‫ن قننري ‌‬
‫»هرچنسسد مجرمسسان« يعننني‪ :‬مشننركا ‌‬
‫ه باشند«‪.‬‬‫شنداشت ‌‬ ‫ف كفر »خو ‌‬ ‫گروهها و طوائ ‌‬
‫ن )‪(9‬‬‫لِئَكِة ُمْرِدِفي َ‬‫ن اْلَم َ‬
‫ب َلُكْم َأّني ُمِمّدُكْم ِبَأْلفٍ ِم َ‬ ‫جا َ‬‫سَت َ‬‫ن َرّبُكْم َفا ْ‬ ‫سَتِغيُثو َ‬ ‫ِإْذ َت ْ‬
‫ه پروردگسسار خسسود را ب ‌‬
‫ه‬ ‫هينناد آورينند »ك ‌‬ ‫ي را« ب ‌‬ ‫»هنگام ‌‬
‫يطلبيديد«‪.‬‬ ‫فرياد م ‌‬
‫ه از‬
‫ن دانستند ك ‌‬ ‫ي در رسيد و مسلمانا ‌‬ ‫ن اله ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫ي! چو ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ي ديگننر‬ ‫ي ندارننند و از سننو ‌‬ ‫چ گريننز ‌‬ ‫ه قريننش ‌هي ‌‬ ‫گ بننا سننپا ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ي تعننداد خننود راديدننند‪ ،‬در اين‌‬ ‫ش و كم ‌‬ ‫ي لشننكر قننري ‌‬ ‫فننزون ‌‬
‫ه برآوردننند‪،‬‬ ‫ش فرياد و اسننتغاث ‌‬ ‫ب پروردگار خوي ‌‬ ‫ه جنا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ه را ديدند‪ ،‬رو ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل اكرمص وقتي‌ اين‌ صحن ‌‬ ‫ص رسو ‌‬ ‫ي شخ ‌‬ ‫حت ‌‬
‫ن برافراشتند و شننروع‌‬ ‫ه آسما ‌‬ ‫شرا ب ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ه دستا ‌‬ ‫ه نمود ‌‬ ‫قبل ‌‬
‫ه بارگاه ‌پروردگار خوي ‌‬
‫ش‬ ‫ه و فرياد ب ‌‬ ‫ه راز و نياز و نال ‌‬ ‫كردند ب ‌‬
‫آتني مشششا وعشششدتني‌‪،‬‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫»اللهم‬ ‫يخواندند‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ي بلند او را چني ‌‬ ‫ه صدا ‌‬ ‫وب ‌‬
‫الرض‪ :‬بار الها!‬ ‫‌‬ ‫السششلم ل تعبششد فششي ‌‬
‫‌‬ ‫العصابة من‌ أهل ‌‬
‫‌‬ ‫تهلك هذه ‌‬ ‫‌‬ ‫اللهم‌ ‌‬
‫إن‬
‫ن! بار الها! اگننر‬ ‫ي‪ ،‬محقق‌ گردا ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ه داد ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ي‪ ،‬ديگننر در زمين‌‬ ‫م را هلك ‌گننردان ‌‬ ‫ل اسننل ‌‬ ‫ه از اه ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي شسما را‬ ‫س دعسا ‌‬ ‫يگيننري«‪» .‬پ ‌‬ ‫ش قننرار نم ‌‬ ‫مننورد پرسننت ‌‬
‫ه شما هستم با هزار‬ ‫ن ياري ‌دهند ‌‬ ‫ت كرد كه‪ :‬م ‌‬ ‫اجاب ‌‬
‫ن وارد‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫ن علي ‌‬
‫ه دوشادوشتا ‌‬ ‫س از فرشتگان« ك ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي خسسود گسسروه ‌‬
‫ي‬ ‫ن »از پ ‌‬ ‫ن فرشننتگا ‌‬ ‫كارزار شوند »كه« آ ‌‬
‫ل در آغناز‪،‬‬ ‫ي‪ .‬زيننرا خداوننند متعننا ‌‬ ‫هطننور پينناپ ‌‬ ‫ديگر آورند« ب ‌‬
‫ن منندد رسنناند‪ ،‬سننپ ‌‬
‫س‬ ‫س از فرشتگا ‌‬ ‫ن را با هزار ك ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ن را بننا پن ‌‬
‫ج‬ ‫ش داد و بعنندا آنننا ‌‬‫ه هننزار افننزاي ‌‬ ‫هس ‌‬ ‫ن تعداد را ب ‌‬‫آ ‌‬
‫ل رسانيد‪.‬‬ ‫ه حد كما ‌‬ ‫نب ‌‬‫هزار ت ‌‬

‫لص‬ ‫ن ا َّ‬‫ل ِإ ّ‬‫عْنِد ا ِّ‬‫ن ِ‬ ‫صُر ِإّل ِم ْ‬

‫ن ِبِه ُقُلوُبُكْم َوَما الّن ْ‬
‫طَمِئ ّ‬
‫شَرى َوِلَت ْ‬ ‫ل ِإّل ُب ْ‬‫جَعَلُه ا ُّ‬‫َوَما َ‬
‫حِكيٌم )‪(10‬‬ ‫عِزيٌز َ‬‫َ‬
‫ه وسننيله‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن را« يعننني‪ :‬منندد رسنناندنتا ‌‬ ‫»و خداونسسد اي ‌‬
‫ي شننما بننر‬ ‫ي قرارنسسداد« بننرا ‌‬ ‫ن را »جز بشسسارت ‌‬ ‫فرشننتگا ‌‬
‫ي شما بدان« امننداد »آرام‌‬ ‫ه دلها ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن »و تا آ ‌‬ ‫يتا ‌‬ ‫پيروز ‌‬
‫س بدانيننند كه‌‬ ‫ي جز از نزد خدا نيست« پ ‌‬ ‫گيرد و پيروز ‌‬
‫تدهند ‌‬
‫ه‬ ‫ن نيسننت ‌زيننرا نصننر ‌‬ ‫ي مسلما از نزد فرشننتگا ‌‬ ‫پيروز ‌‬
‫ي اسننت‌ »همانا‬ ‫ي تعننال ‌‬ ‫ن هننر دو‪ ،‬خننود بننار ‌‬ ‫شما و فرشتگا ‌‬
‫يشننود »و حكيم‌‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ه مغلو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫الله عزيز« و غالبي‌ اس ‌‬
‫ه در مشننرو ‌‬
‫ع‬ ‫نجمل ‌‬ ‫ي خننود و از آ ‌‬ ‫م كارهننا ‌‬ ‫اسسست« در تمننا ‌‬
‫ش‪.‬‬
‫ن خوي ‌‬ ‫ب دشمنا ‌‬ ‫ي سركو ‌‬ ‫ن جهاد برا ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ن حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫ه فرمود‪» :‬مننا در اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫از عمر‪ ‬رواي ‌‬
‫ي نننداري ‌‬
‫م‬ ‫ه ما بودند‪ ،‬هيچ‌ شك ‌‬ ‫ن در روز بدر همرا ‌‬ ‫ه فرشتگا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ل خننود ب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت ديگر بعنند از بنندر؛ خنندا ‌‬ ‫اما در غزوا ‌‬
‫ه عيننني‬ ‫ي از مشنناهد ‌‬ ‫ت‪ ،‬حنناك ‌‬ ‫ن روايننا ‌‬ ‫داننناتر اسننت«‪ .‬همچني ‌‬
‫ن هر دو ن‬ ‫ه و مشركا ‌‬ ‫ي صحاب ‌‬ ‫ه بدر ن از سو ‌‬ ‫ن در غزو ‌‬ ‫‌فرشتگا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫اس ‌‬

‫طّهَرُكْم ِبِه َوُيْذِه َ‬

‫ب‬ ‫سَماِء َماًء ِلُي َ‬
‫ن ال ّ‬
‫عَلْيُكْم ِم َ‬ ‫س َأَمَنًة ِمْنُه َوُيَنّزُل َ‬
‫شيُكُم الّنَعا َ‬‫ِإْذ ُيَغ ّ‬
‫ت ِبِه اَْلْقَداَم )‪(11‬‬‫عَلى ُقُلوِبُكْم َوُيَثّب َ‬‫ط َ‬‫ن َوِلَيْرِب َ‬
‫طا ِ‬‫شْي َ‬
‫جَز ال ّ‬
‫عْنُكْم ِر ْ‬‫َ‬
 ‫ي سسسبك‌ كه‌‬ ‫ه خسسواب ‌‬ ‫ه شسسما را در پسسرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»هنگسسام ‌‬
‫ي او بسسود‪ ،‬پوشسساند« يعننني‪:‬‬ ‫ي از سسسو ‌‬ ‫ش بخشسس ‌‬ ‫آرام ‌‬
‫ن مسلط‬ ‫ي بر دلهايتا ‌‬ ‫ن و آرامش ‌‬ ‫ن سكو ‌‬ ‫خداوند‪ ‬در بدر چنا ‌‬
‫مب ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ ،‬آرا ‌‬ ‫م و هراس ن ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫چگننون ‌‬ ‫س هي ‌‬ ‫ن احسننا ‌‬ ‫ه بدو ‌‬ ‫گردانيد ك ‌‬
‫ي آن‌‬ ‫ه فننردا ‌‬ ‫ي بننود ك ‌‬ ‫ن شننب ‌‬ ‫ب در هما ‌‬ ‫ب رفتيد و اين ‌خوا ‌‬ ‫خوا ‌‬
‫ل رويننارويي‌‬ ‫ه در حننا ‌‬ ‫هاننند‪ :‬بلك ‌‬ ‫يشد‪ .‬بعضني‌ گفت ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫گ واق ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ت و سننبب‬ ‫ك فننرا گننرف ‌‬ ‫ب سننب ‌‬ ‫ن را خننوا ‌‬ ‫ف نننبرد‪ ،‬ايشننا ‌‬ ‫دو ص ‌‬
‫ي بسسر شسسما‬ ‫ن آب ‌‬ ‫گ شنند »و از آسسسما ‌‬ ‫ن در جن ‌‬ ‫ششننا ‌‬ ‫‌آرام ‌‬
‫گ‪ ،‬بننر لشننكر‬ ‫ع جن ‌‬ ‫ل ازشننرو ‌‬ ‫فسسرو ريخسست« خداوننند‪ ‬قب ‌‬
‫ي بنندر سننيل‬ ‫ه از واد ‌‬ ‫ي فرود آورد تا بنندانجا ك ‌‬ ‫ن باران ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ك گردانسسد« يعننني‪ :‬تننا‬ ‫ن پسسا ‌‬ ‫‌سرازير شد »تا شما را بسسا آ ‌‬
‫ل كننرده‌ و ب ‌‬
‫ه‬ ‫ب غس ن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يها را از شننما بزداينند لننذا ب ‌‬ ‫پلينند ‌‬
‫ه تننا‬ ‫ل ذكر است‌ ك ‌‬ ‫ه نماز گزارديد‪ .‬قاب ‌‬ ‫ن وج ‌‬ ‫ن و كاملتري ‌‬ ‫بهتري ‌‬
‫سك‬ ‫نعبننا ‌‬ ‫ه بننود‪ .‬اب ‌‬ ‫ع نگرديد ‌‬ ‫م مشرو ‌‬ ‫م در اسل ‌‬ ‫ت‪ ،‬تيم ‌‬ ‫ن وق ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ب بنندر فننرود آمند ‌‬
‫ه‬ ‫هآ ‌‬ ‫ش بننر چشننم ‌‬ ‫يگويد‪» :‬مشركان ‌قري ‌‬ ‫م ‌‬
‫س تشنننگ ‌‬
‫ي‬ ‫ن خننارج‌ بننود پ ‌‬ ‫س مسلمانا ‌‬ ‫ب از دستر ‌‬ ‫بودند لذا آ ‌‬
‫يوضننوي ‌‬
‫ي‬ ‫ل جنننابت‌ يننا ب ‌‬ ‫ه‪ ،‬در حا ‌‬ ‫ه علو ‌‬ ‫ه كرد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن غلب ‌‬ ‫بر ايشا ‌‬
‫ن آب ‌‬
‫ي‬ ‫ل از آسننما ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫يخواندند‪ ،‬هما ‌‬ ‫نماز م ‌‬
‫ه ظننرو ‌‬
‫ف‬ ‫ن آشنناميدند بلك ‌‬ ‫هفقننط از آ ‌‬ ‫نن ‌‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫ل كرد ك ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ب و از‬ ‫ن خننود را سننيرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬چهارپايننا ‌‬ ‫ب نمننود ‌‬ ‫ش را پر از آ ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ن را‬ ‫ي شسسيطا ‌‬ ‫ل كردند«‪» .‬و از شما پليد ‌‬ ‫ت نيز غس ‌‬ ‫جناب ‌‬
‫ي‬
‫هها ‌‬ ‫ي و وسوسن ‌‬ ‫ه تشنننگ ‌‬ ‫س و وسوسن ‌‬ ‫بزدايد« يعننني‪ :‬هننرا ‌‬
‫ن را‬ ‫يافگند »و تا دلهايتسسا ‌‬ ‫ن بر شما م ‌‬ ‫ه شيطا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫گ‪ ،‬پايننندار و نيرومنننند‬ ‫ي جن ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م سسسازد« و در صنننحن ‌‬ ‫محك ‌‬
‫ن اسسستوار دارد« زيننرا در‬ ‫ن را بسدا ‌‬ ‫گرداند »و گامهايتسسا ‌‬
‫هزار ‌‬
‫ي‬ ‫ن‪ ،‬زميننن ‌ماسن ‌‬ ‫ن با لشكر مشننركا ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫ن سپا ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫يو‬ ‫ن را فرسننتاد تننا سسننت ‌‬ ‫س خداوننند‪ ‬بننارا ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫قرار داشن ‌‬
‫هزار را از بي ‌‬
‫ن‬ ‫ن ماسن ‌‬ ‫ن زمي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي وگردوغبار آزاردهند ‌‬ ‫شكنندگ ‌‬
‫ببرد‪.‬‬
 ‫ب اّلِذي َ‬
‫ن‬ ‫سُأْلِقي ِفي ُقُلو ِ‬‫ن َآَمُنوا َ‬ ‫لِئَكِة َأّني َمَعُكْم َفَثّبُتوا اّلِذي َ‬ ‫ك ِإَلى اْلَم َ‬ ‫حي َرّب َ‬ ‫ِإْذ ُيو ِ‬
‫ن )‪(12‬‬ ‫ضِرُبوا ِمْنُهْم ُكّل َبَنا ٍ‬ ‫ق َوا ْ‬ ‫عَنا ِ‬ ‫ق اَْل ْ‬ ‫ضِرُبوا َفْو َ‬ ‫ب َفا ْ‬ ‫ع َ‬ ‫َكَفُروا الّر ْ‬
‫ي خننود‬ ‫ي از نعمتهننا ‌‬ ‫ت ديگر ‌‬ ‫ل و نعم ‌‬ ‫ل فض ‌‬ ‫س خداوند متعا ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ه پروردگسسار تسسو‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يكند‪» :‬آ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن را يادآور ‌‬ ‫بر مؤمنا ‌‬
‫ن بسسسا شسسسما‬ ‫هم ‌‬ ‫يفرسسسستاد ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫ه فرشسسستگا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را ثسسابت‬ ‫س مؤمنسسا ‌‬ ‫ش »پ ‌‬ ‫ي خننوي ‌‬ ‫هستم« با تأييد و يار ‌‬
‫ن را‬ ‫ي بدهيد‪ ،‬يا آنننا ‌‬ ‫ه پيروز ‌‬ ‫ه آنان ‌مژد ‌‬ ‫م بداريد« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫‌قد ‌‬
‫ن در صننحنه ‌به‌‬ ‫م بدارينند؛ بننا حاضننر شنند ‌‬ ‫تقنند ‌‬ ‫گ ثاب ‌‬ ‫بننر جن ‌‬
‫ي در دل‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫ن شمارشننا ‌‬ ‫ن و بسيار سنناخت ‌‬ ‫همراهشا ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن عبننار ‌‬ ‫م افگند« تفسير نظيننر اي ‌‬ ‫ب خواه ‌‬ ‫ن رع ‌‬ ‫كافرا ‌‬
‫س فراز گردنهسسا‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫‪ «1‬گذش ‌‬ ‫ه »آل عمران‪‌ 51/‬‬ ‫در سور ‌‬
‫ن را بزنيند‪ ،‬چنرا ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي مشنركا ‌‬ ‫را بزنيد« يعني‪ :‬فراز گردنها ‌‬
‫ن در آنها بننر سننرع ‌‬
‫ت‬ ‫ه زد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي مفاصلي ‌اس ‌‬ ‫فراز گردنها جا ‌‬
‫ن دسننتور متننوج ‌‬
‫ه‬ ‫ه قننولي‪ :‬اي ‌‬ ‫يافزاينند‪ .‬ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن گننرد ‌‬ ‫عشنند ‌‬ ‫قط ‌‬
‫ل او ‌‬
‫ل‬ ‫ن بود‪ .‬اما قو ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫ي ديگر‪ :‬متوج ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫فرشتگا ‌‬
‫ن را‬ ‫ه سرانگشتانشسسسا ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ن دارد »و از آنسسسا ‌‬ ‫رجحننننا ‌‬
‫ن را بزنيد زيرا‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ن دس ‌‬ ‫بزنيد« يعني‪ :‬سرانگشتا ‌‬
‫ب از جنگ‌ بنناز‬ ‫ع شننود‪ ،‬فننرد مضننرو ‌‬ ‫ن قط ‌‬ ‫ن سرانگشننتا ‌‬ ‫چننو ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫نانس‪ ‌‬م ‌‬ ‫عب ‌‬ ‫ف سنناير اعضننا‪ .‬ربي ‌‬ ‫يماننند‪ ،‬بننرخل ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را‬ ‫هدست‌ فرشننتگا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م در روز بدر‪ ،‬كشتگان ‌مشركا ‌‬ ‫»مرد ‌‬
‫ن فننراز گردنهننا و سرانگشتانشننان‬ ‫ه قطننع ‌شنند ‌‬ ‫بننا نشننان ‌‬
‫ي در‬ ‫ه گنوي ‌‬ ‫ن بنود ك ‌‬ ‫ن چننا ‌‬ ‫ن كشنتگا ‌‬ ‫يشناختند و سرانگشتا ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ه است«‪.‬‬ ‫ش سوخت ‌‬ ‫آت ‌‬

‫شصِديُد اْلِعَقصصا ِ‬
‫ب‬ ‫ل َ‬‫ن ا َّ‬
‫سوَلُه َفِإ ّ‬
‫ل َوَر ُ‬
‫ق ا َّ‬
‫شاِق ِ‬
‫ن ُي َ‬
‫سوَلُه َوَم ْ‬‫ل َوَر ُ‬
‫شاّقوا ا َّ‬‫ك ِبَأّنُهْم َ‬
‫َذِل َ‬
‫)‪(13‬‬
‫ن بسسا‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫»اين« كشتار مشركا ‌‬
‫يو‬ ‫ه مخالفت ‌برخاسسستند« و دشننمن ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫خدا و پيامبر ‌‬
‫س بسسا خسسدا و پيسسامبرش‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫عنننناد نمودنننند »و هسسر ك ‌‬
‫تكيفر است«‪.‬‬ ‫ت برخيزد‪ ،‬قطعا خدا سخ ‌‬ ‫مخالف ‌‬
‫ن در روز بنندر‪ ،‬از نننو ‌‬
‫ع‬ ‫ت مشننركا ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬مجننازا ‌‬
‫نكثير م ‌‬
‫اب ‌‬
‫ن بود«‪.‬‬
‫ي پيشي ‌‬ ‫تها ‌‬
‫ن ام ‌‬‫ب كنندگا ‌‬
‫ت تكذي ‌‬
‫مجازا ‌‬

‫ب الّناِر )‪(14‬‬
‫عَذا َ‬‫ن َ‬
‫ن ِلْلَكاِفِري َ‬
‫َذِلُكْم َفُذوُقوُه َوَأ ّ‬
‫ه گريبننانگير شننما‬ ‫ب عنناجلي‌ را ك ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫»اينها را« يعني‪ :‬اي ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫س كنيد و غص ‌‬ ‫ن را احسا ‌‬ ‫ن شد »بچشيد« درد آ ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ي كسسافرا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫ه بنوشننيد »و بدانيسسد ك ‌‬ ‫هجننرع ‌‬ ‫را جرع ‌‬
‫ب پاينندار و‬
‫ه عننذا ‌‬
‫هب ‌‬ ‫م مهياست« اشننار ‌‬ ‫ش جهن ‌‬ ‫ب آت ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اس ‌‬ ‫ن در آخر ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ت آيند ‌‬ ‫درازمد ‌‬

‫ل ُتَوّلوُهُم اَْلْدَباَر )‪(15‬‬

‫حًفا َف َ‬
‫ن َكَفُروا َز ْ‬
‫ن َآَمُنوا ِإَذا َلِقيُتُم اّلِذي َ‬
‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن رودر رو‬ ‫ه كسسسافرا ‌‬ ‫ن بسسسا انبسسسو ‌‬ ‫ن! چسسسو ‌‬ ‫ي مؤمنسسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي‬
‫ي همننديگر رو ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫م گلويننز شنند ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫شديد« زحفا‪ :‬ب ‌‬
‫تو‬‫ه شكسنن ‌‬ ‫ت نكنيسسد« و ب ‌‬ ‫ن پشسس ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫آوردينند »پ ‌‬
‫م تن ‌در ندهيد‪.‬‬ ‫انهزا ‌‬

‫ب ِم َ‬
‫ن‬ ‫حّيًزا ِإَلى ِفَئٍة َفَقْد َباَء ِبَغضَ ٍ‬
‫حّرًفا ِلِقَتاٍل َأْو ُمَت َ‬
‫ن ُيَوّلِهْم َيْوَمِئٍذ ُدُبَرُه ِإّل ُمَت َ‬
‫َومَ ْ‬
‫صيُر )‪(16‬‬ ‫س اْلَم ِ‬ ‫جَهّنُم َوِبْئ َ‬ ‫ل َوَمْأَواُه َ‬ ‫ا ِّ‬
‫ي آنسسان‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ت خسسود را ب ‌‬ ‫ن روز پش ‌‬ ‫س در آ ‌‬ ‫»و هر ك ‌‬
‫ي بنندر بننا قبننول‌‬ ‫س در روز روينناروي ‌‬ ‫بگرداند« يعننني‪ :‬هننر ك ‌‬
‫م خداوننند‬ ‫ت كند‪ ،‬مورد خش ‌‬ ‫ن پش ‌‬ ‫ه دشم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬‫م و شكس ‌‬ ‫انهزا ‌‬
‫ي نسسبردي« مجنندد‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يگيننرد »مگسسر آ ‌‬ ‫‪ ‬قننرار م ‌‬
‫ك و نيننرنگ‌‬ ‫ن تنناكتي ‌‬ ‫هكننار بننرد ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫هجو باشد« و از رو ‌‬ ‫»كنار ‌‬
‫گو‬‫هجناح‌ ديگر جن ‌‬ ‫حب ‌‬‫ك جنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬از ي ‌‬ ‫ن دشم ‌‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ي و فري ‌‬ ‫جنگ ‌‬
‫ه از‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن رزمننند ‌‬ ‫ه سنننگر ديگننر بننرود‪ ،‬بسننا ‌‬ ‫ك سنننگر ب ‌‬ ‫از ي ‌‬
‫ن را در وي‌‬ ‫ن گمننا ‌‬ ‫يكننند تننا اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن پش ‌‬ ‫ه دشم ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ي تاكتي ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن او را تعقيب‌‬ ‫ت تا دشننم ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه گويا شكست ‌خورد ‌‬ ‫بيفگند ك ‌‬
‫ن را غننافلگير‬ ‫ه‪ ،‬او بتواننند مجننددا دشننم ‌‬ ‫كننند و بنندين ‌وسننيل ‌‬
‫گ فننري ‌‬
‫ب‬ ‫ي قننادر شننود زيننرا جن ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫يب ‌‬‫ه و بننر دسننتياب ‌‬ ‫سنناخت ‌‬
‫ه جمعسسي«‬ ‫هجو باشسسد ب ‌‬ ‫س يا اين ‌باشد و »يا پنا ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه در مقنناب ‌‬
‫ل‬ ‫يك ‌‬ ‫ن گننروه ‌‬ ‫ش ن جز آ ‌‬ ‫مرزم ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ديگر از مسلمانا ‌‬
 ‫ه جنگي‌‬ ‫ك گننرو ‌‬ ‫ي عضننو ي ‌‬ ‫ن قرار دارد ن حتي‌ اگر مجاهد ‌‬ ‫دشم ‌‬
‫ش‪ ،‬يننا‬ ‫ه خننوي ‌‬ ‫ي فرماننند ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ل روينناروي ‌‬ ‫بننود و ازخننط او ‌‬
‫ت(‬ ‫ت )رئيس‌ حكنننوم ‌‬ ‫ت آن ‌دول ‌‬ ‫ت و پنننايتخ ‌‬ ‫ي مركنننزي ‌‬ ‫هسنننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫تو‬‫ي اگر پايتخ ‌‬ ‫ت ول ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ت داخ ‌‬ ‫ن رخص ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬در تح ‌‬ ‫گريخ ‌‬
‫ه بننود و‬ ‫م دشننمن‌ قننرار گننرفت ‌‬ ‫ت خننود مننورد هجننو ‌‬ ‫مركننزي ‌‬
‫ه نننبرد‬ ‫ي نداشتند‪ ،‬ديگر گريننز از صننحن ‌‬ ‫ن سنگر ديگر ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ه تننا مننرز شننهادت ‌بجنگننند‪ .‬امننا اگننر‬ ‫توجيهي‌ ندارد و بايد هم ‌‬
‫چ يك‌ از دو مننورد ينناد شننده‬ ‫ل هي ‌‬ ‫گ‪ ،‬شننام ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫فننرار از صننحن ‌‬
‫ن جن ‌‬
‫گ‬ ‫ه از مينندا ‌‬ ‫ص فراركنننند ‌‬ ‫س قطعا« شننخ ‌‬ ‫يشد‪» :‬پ ‌‬ ‫‌نم ‌‬
‫ه است« يعننني‪:‬‬ ‫ي الله گرفتار شد ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫ه خشم ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ف جنگ‌ مجننندد بنننا دشنننمن‌‬ ‫ه بنننا هننند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بجنننز رزمنننند ‌‬
‫ه به‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يگيرد‪ ،‬يننا رزمننند ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن كنار ‌‬ ‫هطورتاكتيكي‌ از ميدا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يبنننرد‪ ،‬هنننر‬ ‫هم ‌‬ ‫مرزمش‌ پننننا ‌‬ ‫ي از مسنننلمانان ‌ه ‌‬ ‫ع ديگنننر ‌‬ ‫جم ‌‬
‫م از سننوي‌‬ ‫ي مسل ‌‬ ‫ه خشم ‌‬ ‫گ‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫ي از صحن ‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫فراركنند ‌‬
‫خ اسسست« پس‌‬ ‫ش دوز ‌‬ ‫ت »و جايگسساه ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫خدا‪ ‬بازگشت ‌‬
‫ه از‬ ‫ي بزرگننتر از آنچ ‌‬ ‫تتر و عقوبت ‌‬ ‫ش او را در بليي ‌سخ ‌‬ ‫فرار ‌‬
‫ه بسسد سسسرانجامي‌‬ ‫ت »و چ ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ه‪ ،‬درافگنننند ‌‬ ‫ن گنننريخت ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن‪ ،‬بنندا ‌‬
‫ن‬ ‫ه دشننم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ب پش ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ه او ب ‌‬ ‫خ‪ ،‬ك ‌‬ ‫است« دوز ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫پيوست ‌‬
‫ن در نننبرد‪ ،‬از گناهننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫ه پش ن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه ياد آور ‌‬ ‫بايست ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ككنننند ‌‬ ‫ه هل ‌‬ ‫ت گنننا ‌‬ ‫ه هف ‌‬ ‫ه و از جمل ‌‬ ‫كبير ‌‬
‫هاننند‪» :‬ازهفت‌ گنننا ‌‬
‫ه‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ف بيننا ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫خننداص در حنندي ‌‬
‫لالله! اين‌‬ ‫ب پرسننيدند‪ :‬يننا رسننو ‌‬ ‫ه بپرهيزيد‪ .‬اصننحا ‌‬ ‫ككنند ‌‬ ‫هل ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ك آورد ‌‬ ‫ت؟ فرمودننند‪ :‬شننري ‌‬ ‫ه چيس ن ‌‬ ‫ككنننند ‌‬ ‫ه هل ‌‬ ‫ت گنا ‌‬ ‫هف ‌‬
‫ل او را‬ ‫ه خداوننند‪ ‬قت ‌‬ ‫ن‪ ،‬سحر‪ ،‬كشتن ‌نفس ني‌ ك ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ن منا ‌‬
‫ل‬ ‫ن ربنا‪ ،‬خنورد ‌‬ ‫ه حق‌ نن خنورد ‌‬ ‫ت ن جنز ب ‌‬ ‫م كرده ‌اس ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫م سنناختن‌‬ ‫ن در روز جنگ‌ و مته ‌‬ ‫ه دشننم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫م‪ ،‬پش ن ‌‬ ‫يننتي ‌‬
‫ه زنا«‪.‬‬ ‫يخبر ب ‌‬ ‫ن مؤمن ‌ب ‌‬ ‫ن پاكدام ‌‬ ‫زنا ‌‬
‫ه گزينند ‌‬
‫ن‬ ‫گ و پنننا ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ي از مينندا ‌‬ ‫بنشين ‌‬ ‫ه عق ‌‬ ‫ف بر آنند ك ‌‬ ‫احنا ‌‬
‫م از مركنننزي ‌‬
‫ت‬ ‫ل ننننبرد نننن اع ‌‬ ‫ت خنننط او ‌‬ ‫ي پشننن ‌‬ ‫ه نيروهنننا ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ي جايز است‌‬ ‫ت اسلمي‌ ن در صورت ‌‬ ‫ت دول ‌‬ ‫ي‪ ،‬يا پايتخ ‌‬ ‫فرمانده ‌‬
‫ه هننزار نفننر كمننتر‬ ‫گ از دوازد ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫م در مينندا ‌‬ ‫ه اسننل ‌‬ ‫ه سننپا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه هزار نفننر يننا بيشننتر از آن‌‬ ‫م دوازد ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫باشد‪ ،‬اما اگر سپا ‌‬
‫بنشننيني‌‬‫ه در برابننر دشننمن‌ فننرار و عق ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بود‪ ،‬جننايز نيسن ‌‬
‫ش از مسننلمانان‬ ‫ب بي ‌‬ ‫ه مننرات ‌‬ ‫نب ‌‬‫نمود‪ ،‬هننر چننند تعننداد دشننم ‌‬
‫ف اسننتدلل‌‬ ‫ن حننديث‌ شننري ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ف در اي ‌‬ ‫‌باشنند‪ .‬احنننا ‌‬
‫هها‬ ‫ن سننري ‌‬ ‫ن‪ ،‬بهننتري ‌‬ ‫ن همراهننان ‌چهننارت ‌‬ ‫هاننند‪» :‬بهننتري ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن و بهننترين ‌لشننكرها‬ ‫ي( چهارصنندت ‌‬ ‫ي پننارتيزان ‌‬ ‫ي جنگ ‌‬ ‫)گروهها ‌‬
‫ن باشنند‪ ،‬از كمي‌‬ ‫ههزار ت ‌‬ ‫ه دوازد ‌‬ ‫ناند و سپاهي‌ ك ‌‬ ‫چهار هزارت ‌‬
‫ت مغلنننو ‌‬
‫ب‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫يخنننورد و هرگنننز ب ‌‬ ‫تعنننداد شكسنننت ‌نم ‌‬
‫يشود«‪.‬‬ ‫نم ‌‬

‫ل َرَمى َوِلُيْبِل َ‬
‫ي‬ ‫ن ا َّ‬‫ت َوَلِك ّ‬‫ت ِإْذ َرَمْي َ‬ ‫ل َقَتَلُهْم َوَما َرَمْي َ‬ ‫ن ا َّ‬‫َفَلْم َتْقُتُلوُهْم َوَلِك ّ‬
‫عِليٌم )‪(17‬‬ ‫سِميٌع َ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬‫سًنا ِإ ّ‬ ‫ح َ‬ ‫لًء َ‬ ‫ن ِمْنُه َب َ‬ ‫اْلُمْؤِمِني َ‬
‫ن را كشسست«‬ ‫ه خدا آنا ‌‬ ‫ن را نكشتيد بلك ‌‬ ‫س شما آنا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي شننما »و اي‌‬ ‫ت پيننروز ‌‬ ‫ب و مقنندما ‌‬ ‫ن اسننبا ‌‬ ‫م سنناخت ‌‬ ‫با فراه ‌‬
‫ك‬‫ت خا ‌‬ ‫ن مش ‌‬ ‫ه افگندي« آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي وقت ‌‬ ‫محمد! تو نيفگند ‌‬
‫ن تننو‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ه افگنسسد« يعننني‪ :‬در حقيق ‌‬ ‫ه خدا بسسود ك ‌‬ ‫را »بلك ‌‬
‫ن از‬‫ن از تو و حقيقت‌ آ ‌‬ ‫ت افگند ‌‬ ‫ه صور ‌‬ ‫ي بلك ‌‬ ‫ه افگند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نبود ‌‬
‫ي‪ ،‬اثننر‬ ‫يبننود ‌‬ ‫ه تننو م ‌‬ ‫ل بود زيرا اگر حقيقتا افگنننند ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه عادتننا از‬ ‫هك ‌‬ ‫ن انننداز ‌‬ ‫ه همننا ‌‬ ‫ك جننز ب ‌‬ ‫ن و خننا ‌‬ ‫ت شنن ‌‬ ‫ك مشنن ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ن اثر ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ ،‬بيش‌ نبود و آنچنا ‌‬ ‫ن يك ‌فرد بشر متصور اس ‌‬ ‫انداخت ‌‬
‫ك مشنت‌‬ ‫تي ‌‬ ‫ه ذرا ‌‬ ‫يشنند ك ‌‬ ‫ن ايجاد نم ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ه و شكنند ‌‬ ‫گسترد ‌‬
‫ي لشكر مشركان ‌برسنند و‬ ‫م اعضا ‌‬ ‫ي تما ‌‬ ‫م و بين ‌‬ ‫ه چش ‌‬ ‫ك‪ ،‬ب ‌‬ ‫خا ‌‬
‫ن‪ ،‬فع ‌‬
‫ل‬ ‫ن انننداخت ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫س در حقيق ‌‬ ‫ه را تارومننار گرداننند پ ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ب گش ن ‌‬ ‫ن مننترت ‌‬ ‫ي بر آ ‌‬ ‫ن اثر بزرگ ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ن را ندارد‪.‬‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن تحم ‌‬ ‫ب و توا ‌‬ ‫ه بشر تا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫اثر ‌‬
‫يكننند‪:‬‬ ‫ه روايت‌ م ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫سك در بيا ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ن بلننند‬ ‫ه آسننما ‌‬ ‫ي خود را ب ‌‬ ‫ل اكرمص در روز بدر‪ ،‬دستها ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن التجا نمودند‪» :‬پروردگننارا! اگننر‬ ‫ه الهي‌ چني ‌‬ ‫ه بارگا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫كرد ‌‬
 ‫ن مننورد پرسننتش‌‬ ‫ي‪ ،‬ديگر هرگننز در زمي ‌‬ ‫ك كن ‌‬ ‫ع را هل ‌‬ ‫ن جم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه آن‌‬ ‫ن اثنننا جننبرئيل‪ ‌‬در رسننيد و ب ‌‬ ‫يگيننري«‪ .‬در اي ‌‬ ‫قرارنم ‌‬
‫ن را بننر روي‌‬ ‫ك برگيننر و آ ‌‬ ‫ي خننا ‌‬
‫تص گفننت‪ :‬مشننت ‌‬ ‫حضننر ‌‬
‫ه و آن‌‬ ‫ك را گننرفت ‌‬ ‫ي خننا ‌‬ ‫ل خداص مشت ‌‬ ‫ن! رسو ‌‬ ‫ن بيفگ ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ه‪:‬‬ ‫ت الوجسسو ‌‬ ‫ن افگندند و فرمودند‪» :‬شاه ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫را بررو ‌‬
‫ن نماند‬ ‫ي از مشركا ‌‬ ‫س كس ‌‬ ‫ن منفور باد« پ ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫چهر ‌‬
‫ي‬
‫ي چيننز ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ي و دها ‌‬ ‫ي بين ‌‬ ‫خها ‌‬‫ه بر چشمها و سورا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مگر اي ‌‬
‫ه پشن ‌‬
‫ت‬ ‫ه هم ‌‬ ‫م بننود ك ‌‬ ‫ن هنگننا ‌‬‫ك رسننيد‪ ،‬در اي ‌‬ ‫ت خا ‌‬ ‫ن مش ‌‬ ‫از اي ‌‬
‫ن را از نسسزد‬ ‫كردننند و تننار و مننار شنندند‪» .‬و تا مسسسلمانا ‌‬
‫ي نيكو عطا كند« يعني‪ :‬خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ش بخشش ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ي نيكننو‬ ‫ن كرد تا بر مسلمانان ‌نعمتهننا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن كار را فقط برا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫سصصًنا( بخششن ‌‬
‫ي‬ ‫ح َ‬ ‫ي بنندارد‪ .‬مننراد از )َب َ‬
‫لًء َ‬ ‫ي خود را ارزان ‌‬ ‫و زيبا ‌‬
‫ن را‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ت‪» .‬همانسسا اللسسه شنواسسست« دعننا ‌‬ ‫نيكننو اسنن ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ه احوالشا ‌‬ ‫»داناست« ب ‌‬

‫ن )‪(18‬‬ ‫ن َكْيِد اْلَكاِفِري َ‬

‫ل ُموِه ُ‬
‫ن ا َّ‬
‫َذِلُكْم َوَأ ّ‬
‫ن مؤمنننا ‌‬
‫ن‬ ‫م؛ از پيروز سنناخت ‌‬ ‫ن كردي ‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫ن بود« ك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫»حا ‌‬
‫گ كافرا ‌‬
‫ن‬ ‫ه خدا نيرن ‌‬ ‫ن كفار »و بدانيد ك ‌‬ ‫و نگونسار كرد ‌‬
‫ن عنايننا ‌‬
‫ت‬ ‫ف از اي ‌‬ ‫يگرداند« يعني‪ :‬قطعننا هنند ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫را سس ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫م نمننود ‌‬‫ن شنند‪ ،‬انعننا ‌‬‫ت بيننا ‌‬
‫ن آيننا ‌‬‫ه در اي ‌‬ ‫ي بننر شننما ك ‌‬ ‫اله ‌‬
‫ن بود‪.‬‬‫ه كافرا ‌‬ ‫ب ساختن ‌نقش ‌‬ ‫ن و نقش ‌برآ ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬

‫ن َتُعوُدوا َنُع صْد َوَل ص ْ‬

‫ن‬ ‫خْيٌر َلُكْم َوِإ ْ‬
‫ن َتْنَتُهوا َفُهَو َ‬ ‫ح َوِإ ْ‬
‫جاَءُكُم اْلَفْت ُ‬
‫حوا َفَقْد َ‬ ‫سَتْفِت ُ‬
‫ن َت ْ‬‫ِإ ْ‬
‫ن )‪(19‬‬ ‫ل َمَع اْلُمْؤِمِني َ‬‫ن ا َّ‬‫ت َوَأ ّ‬ ‫شْيًئا َوَلْو َكُثَر ْ‬
‫عْنُكْم ِفَئُتُكْم َ‬
‫ي َ‬ ‫ُتغِْن َ‬
‫ه شسسما آمسسد«‬ ‫حب ‌‬ ‫س فت ‌‬ ‫يكرديسسد پ ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ب فت ‌‬ ‫»اگسسر طل ‌‬
‫ن استهزايشننان‌‬ ‫ت و هنندف ‌از آ ‌‬ ‫ه كفننار اسنن ‌‬ ‫ب متننوج ‌‬ ‫خطننا ‌‬
‫ه اسننت‪ :‬مشننركان‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫يباشد زيرا در بيننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن بيننرو ‌‬
‫ن‬ ‫ي جنگ‌ بننا مسننلمانا ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ه از مك ‌‬ ‫قريش ‌هنگننامي‌ ك ‌‬
‫ن آنهننا و مسننلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫يرفتند‪ ،‬از خداوند‪ ‬خواسننتند تننا ميننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ق را‬ ‫ه بننر ح ‌‬ ‫ت‪ ،‬گننرو ‌‬ ‫ش رواس ن ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ي نمايد و در جنگي‌ ك ‌‬ ‫داور ‌‬
 ‫ي تمسخرآلود خطنناب‌‬ ‫ل با لحن ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫پيروز گرداند‪ .‬لذا خدا ‌‬
‫ك نننتيجه‌‬ ‫يخواسننتيد‪ ،‬اين ‌‬ ‫يم ‌‬‫يفرماينند‪ :‬اگننر داور ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫به‌ آنننا ‌‬
‫نآمد! »و اگر باز ايستيد« از كفر و دشننمني‌‬ ‫ي برايتا ‌‬ ‫داور ‌‬
‫ن از كفننر و دشننمن ‌‬
‫ي‬ ‫ل خننداص »آن« بازايسننتاد ‌‬ ‫بننا رسننو ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ت؛ و اگسر بساز گرديسسد« ب ‌‬ ‫ي شما بهتر اسس ‌‬ ‫»برا ‌‬
‫م بسسر‬ ‫ن »مسسا ه ‌‬ ‫م و مسلمانا ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫كفر و دشمني‌ و نبرد علي ‌‬
‫نگونه‌‬ ‫ن بر شننما‪ ،‬همننا ‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫يگرديم« با مسلط ساخت ‌‬ ‫م ‌‬
‫م »و بدانيد كه‌‬ ‫ن را در بدر بر شننما مسننلط كننردي ‌‬ ‫كه‌ ايشا ‌‬
‫ه شما هرچند زياد باشد‪ ،‬هرگسسز از شسسما چيسسز ‌‬
‫ي‬ ‫گرو ‌‬
‫ش در‬
‫م قننري ‌‬ ‫ه‪ ،‬قننو ‌‬
‫ن گننرو ‌‬ ‫ع نتوانند كرد« مراد از اي ‌‬ ‫را دف ‌‬
‫س هر‬
‫ن است« پ ‌‬ ‫ه خدا با مؤمنا ‌‬ ‫ت »و بدانيد ك ‌‬ ‫مكه ‌اس ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫كس‌ خدا با او باشد‪ ،‬قطعا پيروزاس ‌‬

‫ن )‪(20‬‬
‫سَمُعو َ‬‫عْنُه َوَأْنُتْم َت ْ‬
‫سوَلُه َوَل َتَوّلْوا َ‬
‫ل َوَر ُ‬‫طيُعوا ا َّ‬‫ن َآَمُنوا َأ ِ‬
‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن بريد« در‬ ‫ه او را فرما ‌‬ ‫ن! خدا و فرستاد ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي برنتابيسسد‬ ‫گ »و از او رو ‌‬ ‫ه در جن ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ه چيننز و از آ ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ي او را‪.‬‬ ‫يشنويد« ندا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحال ‌‬

‫ن )‪(21‬‬‫سَمُعو َ‬‫سِمْعَنا َوُهْم َل َي ْ‬

‫ن َقاُلوا َ‬
‫َوَل َتُكوُنوا َكاّلِذي َ‬
‫ه گفتنسسد‪ :‬شسسنيديم« پيننا ‌‬
‫م‬ ‫ي نباشسسيد ك ‌‬ ‫»و مانند كسان ‌‬
‫يشسسنوند« و‬ ‫ه نم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫م »و حسسا ‌‬ ‫ت كردي ‌‬ ‫حق‌ را و اطاع ‌‬
‫ن يا يهوديانننند زيننرا‬ ‫ن منافقا ‌‬ ‫يكنند‪ .‬آنا ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ت اطاع ‌‬ ‫در حقيق ‌‬
‫ن را بفهمننند‬ ‫هآ ‌‬ ‫نك ‌‬‫يآ ‌‬ ‫يشنوند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م حق‌ را م ‌‬ ‫ن پيا ‌‬‫با گوشهايشا ‌‬
‫ه اصننل‬‫ي هسننتند ك ‌‬ ‫ن همانننند كسن ‌‬ ‫س آنننا ‌‬ ‫ل كنننند پ ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫و بدا ‌‬
‫ق را شنننيدند‬ ‫مح ‌‬ ‫ن پيننا ‌‬‫ن اسننت‪ :‬آنننا ‌‬ ‫ت‪ .‬يا مراد اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫نشنيد ‌‬
‫م و نافرمننان ‌‬
‫ي‬ ‫ه گفتننند‪ :‬شنننيدي ‌‬ ‫ت نكردننند بلك ‌‬ ‫ن را اجنناب ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ول ‌‬
‫م!‬‫كردي ‌‬

‫ن )‪(22‬‬
‫ن َل َيْعِقُلو َ‬
‫صّم اْلُبْكُم اّلِذي َ‬
‫ل ال ّ‬
‫عْنَد ا ِّ‬
‫ب ِ‬
‫شّر الّدَوا ّ‬
‫ن َ‬
‫ِإ ّ‬
‫يجنبننند و‬
‫نم ‌‬‫ي زمي ‌‬
‫ه بر رو ‌‬ ‫ن جنبندگان« ك ‌‬ ‫»قطعا بدتري ‌‬
‫ي‬
‫يو ‌‬ ‫م و داور ‌‬
‫يكنند »نزد خداوند« يعني‪ :‬در حك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫حرك ‌‬
 ‫يانديشسسند« در آنچه‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي هسسستند ك ‌‬ ‫ن لل ‌‬ ‫»ناشسسنوايا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ن بشننتابند و در آنچ ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ت تا ب ‌‬
‫ن اس ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫كه‌ نفعشا ‌‬
‫ن در نننزد‬ ‫س آنننا ‌‬‫ب كنند پ ‌‬ ‫ن اجتنا ‌‬ ‫ت تا از آ ‌‬ ‫ن در آن ‌اس ‌‬ ‫زيانشا ‌‬
‫ي جننز‬ ‫ها ‌‬
‫ن هسننتند زيننرا هننر جنبننند ‌‬ ‫ن جنبننندگا ‌‬ ‫خداوند‪ ‬بدتري ‌‬
‫ق نهنناده‬‫ت ن فر ‌‬ ‫ه نسب ‌‬ ‫ن خير و شر ن ب ‌‬ ‫ن‪ ،‬ميا ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫ن در رو ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫م تمييز م ‌‬ ‫ع و ضرر خود را از ه ‌‬ ‫‌و نف ‌‬
‫ه بنه ‌ظناهر‬ ‫يك ‌‬‫گ نن درحنال ‌‬ ‫ن گن ‌‬ ‫ه ناشنوايا ‌‬ ‫ن كفار ب ‌‬ ‫ف كرد ‌‬ ‫وص ‌‬
‫ب عنننند ‌‬
‫م‬ ‫ه سننننب ‌‬ ‫يكنننننند ننننن ب ‌‬‫م نطق‌ م ‌‬ ‫يشنننننوند و ه ‌‬ ‫ه م‌ م ‌‬
‫حو‬ ‫ق در جهننت ‌صننل ‌‬ ‫ت شنوايي‌ و نط ‌‬ ‫ن از موهب ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫هگير ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ش اس ‌‬ ‫ح خوي ‌‬ ‫فل ‌‬

‫ن )‪(23‬‬ ‫ضو َ‬‫سَمَعُهْم َلَتَوّلْوا َوُهْم ُمْعِر ُ‬

‫سَمَعُهْم َوَلْو َأ ْ‬‫خْيًرا َل ْ‬
‫ل ِفيِهْم َ‬‫عِلَم ا ُّ‬‫َوَلْو َ‬
‫ل »خير ‌‬
‫ي‬ ‫ه كرول ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫»و اگر خدا در آنان« يعني‪ :‬در آ ‌‬
‫ه چننننان‌‬ ‫يشسسنوانيد« ب ‌‬ ‫ه آنسسان ‌م ‌‬ ‫ت‪ ،‬قطعسسا ب ‌‬ ‫ييسساف ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن‪ ،‬حجتها و برهانهننا‬ ‫ه و در اثر آ ‌‬ ‫ن سود برد ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫شنواي ‌‬
‫يكرد‪ ،‬حتمسسا بسساز به‌‬ ‫ن را شنوا م ‌‬ ‫را دريابند »و اگر آنا ‌‬
‫ه آنننان‌‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫يتافتند« زيرا اي ‌‬ ‫ي برم ‌‬ ‫ض‪ ،‬رو ‌‬ ‫ل اعرا ‌‬ ‫حا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ت گرفت ‌‬ ‫ي سبق ‌‬ ‫ي تعال ‌‬ ‫م بار ‌‬ ‫يآورند‪ ،‬در عل ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ايما ‌‬

‫عَلُمصصوا َأ ّ‬
‫ن‬ ‫حِييُكصْم َوا ْ‬‫عصصاُكْم ِلَمصصا ُي ْ‬
‫سوِل ِإَذا َد َ‬ ‫ل َوِللّر ُ‬ ‫جيُبوا ِّ‬ ‫سَت ِ‬‫ن َآَمُنوا ا ْ‬
‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(24‬‬ ‫شُرو َ‬ ‫ح َ‬ ‫ن اْلَمْرِء َوَقْلِبِه َوَأّنُه ِإَلْيِه ُت ْ‬
‫حوُل َبْي َ‬ ‫ل َي ُ‬
‫ا َّ‬
‫ه شسسما را‬ ‫ي خداوند و پيسسامبر ك ‌‬ ‫ه ندا ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ك اجسساب ‌‬
‫ت‬ ‫يخوانسسد‪ ،‬لسسبي ‌‬ ‫ش فرام ‌‬ ‫تبخ ‌‬ ‫ي حيسسا ‌‬ ‫به‌ پيسسام ‌‬
‫ت ما و اطاعت‌ از پيامبر ماص‬ ‫ي اطاع ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫بگوييد« يعني‪ :‬ب ‌‬
‫يو‬ ‫ل حقيق ‌‬ ‫يتردينند‪ ،‬كمننا ‌‬ ‫ي بشننتابيد زيننرا ب ‌‬ ‫و اجراي ‌اوامر و ‌‬
‫تو‬ ‫ن اطنناع ‌‬ ‫ه و با عزت ‌شننما‪ ،‬در گننرو اي ‌‬ ‫ي سعادتمندان ‌‬ ‫زندگ ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ه پيننامبر شننما را ب ‌‬ ‫ت‪ ،‬از آنجا ك ‌‬ ‫ن اوامر اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ت؛ چننو ‌‬
‫ن‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫يتا ‌‬ ‫ت حقيق ‌‬ ‫ه حيا ‌‬ ‫يخواند ك ‌‬ ‫ي فرام ‌‬ ‫امور ‌‬
‫ل؛ مننرگ‌ و همانننند‬ ‫ت و جه ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫م؛ حيا ‌‬ ‫م شريعت ‌زيرا عل ‌‬ ‫عل ‌‬
‫ي و نعم ‌‬
‫ت‬ ‫ت ابنند ‌‬ ‫ن؛ زيننرا حيننا ‌‬ ‫ي قننرآ ‌‬ ‫ش اوامننر و نننواه ‌‬ ‫پننذير ‌‬
 ‫ن است‌ و همانند جهاد؛‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫ل فرمانها ‌‬ ‫ي در گرو امتثا ‌‬ ‫سرمد ‌‬
‫ه اگننر دشننمن‌‬ ‫ت‪ ،‬چننرا ك ‌‬ ‫ت شماسن ‌‬ ‫ي حيا ‌‬ ‫ب بقا ‌‬ ‫زيرا جهاد سب ‌‬
‫ه و نابودتننان‌‬ ‫م برد ‌‬ ‫م قرار نگيرد‪ ،‬خود بر شما هجو ‌‬ ‫مورد هجو ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ي خدا‬ ‫ه ندا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ك گفت ‌‬ ‫ه لبي ‌‬ ‫يآيد ك ‌‬ ‫ن بر م ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫ق آيا ‌‬ ‫اما از سيا ‌‬
‫ت فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫‪ ‬و پيامبرشنص در اينجننا‪ ،‬بيشننتر ننناظر بننر اجنناب ‌‬
‫ن زبيننر‪‬‬ ‫هب ‌‬ ‫ق از عننرو ‌‬ ‫ن اسننحا ‌‬ ‫ه محمنندب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫جهنناد اسن ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ن نق ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ه اس نت‌‬ ‫ن معلي‪ ‌‬آمد ‌‬ ‫يسعيدب ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ه در‬ ‫مك ‌‬ ‫ي نمنناز بننود ‌‬ ‫ل ادا ‌‬ ‫ن در مسجد مشننغو ‌‬ ‫كه‌ فرمود‪» :‬م ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫هتصننور اي ‌‬ ‫ل خداص مرا فراخواندند ولنني )ب ‌‬ ‫ن اثنا رسو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫م لننذا‬ ‫ن نگفت ‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫ن نمنناز اولي‌ اسننت( اجاب ‌‬ ‫ن رسنناند ‌‬ ‫هپايننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م و گفتم‪ :‬يا‬ ‫ن شتافت ‌‬ ‫ه محضر ايشا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ن نماز را تما ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ي‬ ‫ل ادا ‌‬ ‫ه مشننغو ‌‬ ‫لالله! شما مرا در حالي ‌فراخواندينند ك ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ت كننه‪:‬‬ ‫ل نفرموده ‌اس ‌‬ ‫م! فرمودند‪ :‬مگر خداوند متعا ‌‬ ‫نماز بود ‌‬
‫ك اجننابت‬ ‫ن شما را فراخواند ن لننبي ‌‬ ‫ي خدا و پيامبر ن چو ‌‬ ‫ه ندا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي و دل ‌‬
‫ش‬ ‫ن آدم ‌‬ ‫ه خداونسسد ميسسا ‌‬ ‫‌بگويينند؟«‪» .‬و بدانيد ك ‌‬
‫موب ‌‬
‫ه‬ ‫ن نننر ‌‬ ‫ه دلهايتننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يگسسردد« يعننني‪ :‬مننادام ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫حسسائ ‌‬
‫ل بشننتابيد‪،‬‬ ‫ت اوامر خداوننند متعننا ‌‬ ‫ي اجاب ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ن از شننما فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل متغير شننود و دلهايتننا ‌‬ ‫ه احوا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ه نقط ‌‬
‫ه‬ ‫ي اسننت‌ ك ‌‬ ‫گو ‌‬ ‫ن بامر ‌‬ ‫ل از انسا ‌‬ ‫ند ‌‬ ‫ن نبرد ‌‬ ‫نبرد‪ .‬فرما ‌‬
‫هبسنا ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه كننند‪ ،‬چ ‌‬ ‫س بسننيار گنننا ‌‬ ‫ل اوست‪ .‬يا‪ :‬هر ك ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫پايا ‌‬
‫ه اجنناب ‌‬
‫ت‬ ‫نب ‌‬ ‫ي دور شننود و بعنند از آ ‌‬ ‫ي ايمننان ‌‬ ‫ش از معننان ‌‬ ‫قلب ‌‬
‫ل نگردد‪.‬‬ ‫ق تعالي‌ و پيامبرش ‌ماي ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ه آمننند ‌‬ ‫مسنننلم ‌‬ ‫تا ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شنننري ‌‬ ‫در حننندي ‌‬
‫يخواندند‪» :‬اللهم‌ مقلب‌ القلشششوب‬ ‫ن دعا را بسيار م ‌‬ ‫لخداص اي ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫م را بننر دين ‌‬
‫ت‬ ‫ه دلهننا! دل ‌‬ ‫ي گردانننند ‌‬ ‫على دينك‌‪ :‬بارالها! ا ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫قلبي‬ ‫ثبت‌‬
‫ل اللهنننص! مگنننر دلهنننا را‬ ‫م ينننا رسنننو ‌‬ ‫ه دار«‪ .‬گفت ‌‬ ‫ت نگ ‌‬ ‫ثننناب ‌‬
‫ي عننزوجل‌ هي ‌‬
‫چ‬ ‫ي! خنندا ‌‬ ‫ت؟ فرمودننند‪» :‬آر ‌‬ ‫ياي ‌اس ن ‌‬ ‫دگرگننون ‌‬
‫ن دو‬ ‫ه قلبش‌ در ميننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه‪ ،‬مگننر اي ‌‬ ‫م را نيافرينند ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫س از بن ‌‬ ‫ك ‌‬
 ‫ن را‬
‫ت پس‌ اگننر بخواهنند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ف اوس ن ‌‬ ‫ن بلكي ‌‬ ‫ت از انگشتا ‌‬ ‫انگش ‌‬
‫م بخواهننند كج‌ و منحنننرف ‌‬
‫ش‬ ‫م و اگنننر ه ‌‬ ‫ت و مسنننتقي ‌‬ ‫راسننن ‌‬
‫م كه‌‬ ‫يكني ‌‬‫تم ‌‬ ‫ن درخواس ن ‌‬ ‫يگرداند لذا از اللننه پروردگارمننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ف نگرداند‬ ‫ه ن منحر ‌‬ ‫ه هدايتمان ‌نمود ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ن را ن بعد از آ ‌‬‫دلهايما ‌‬
‫ه خننود بننر مننا ببخشننايد‪،‬‬ ‫ي از بارگا ‌‬ ‫م تا رحمت ‌‬ ‫يطلبي ‌‬
‫و از او م ‌‬
‫ت‪» .«...‬و بدانيسسسد كه‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫هماننننا او بسنننيار بخشنننايند ‌‬
‫ه به‌‬ ‫نگننا ‌‬
‫ت‪ ،‬آ ‌‬‫ي او حشر خواهيد شد« درروز قيام ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن‪ ،‬پنناداش‌‬ ‫ص در طاعاتتننا ‌‬‫ت دلهننا و اخل ‌‬ ‫ب سلم ‌‬ ‫شما بر حس ‌‬
‫يدهد‪.‬‬‫م ‌‬

‫ب)‬‫شِديُد اْلِعَقا ِ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫عَلُموا َأ ّ‬ ‫صًة َوا ْ‬

‫خا ّ‬ ‫ظَلُموا ِمْنُكْم َ‬‫ن َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬ ‫صيَب ّ‬
‫َواّتُقوا ِفْتَنًة َل ُت ِ‬
‫‪(25‬‬
‫ي »بپرهيزيد كه‌‬ ‫ن و محنت ‌‬ ‫هاي« يعني‪ :‬از آزمو ‌‬ ‫»و از فتن ‌‬
‫هاي‌‬ ‫يرسسسد« يعننني‪ :‬از فتن ‌‬ ‫ن شما نم ‌‬ ‫ه ستمكارا ‌‬ ‫فقط ب ‌‬
‫يشننود و‬ ‫ن نيز م ‌‬ ‫نگير خوبا ‌‬ ‫ه‪ ،‬دام ‌‬ ‫م گذشت ‌‬ ‫ه از ظال ‌‬ ‫بپرهيزيد ك ‌‬
‫ه اوامننر‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يگيرد زيرا آ ‌‬ ‫ه را دربر م ‌‬ ‫ح هم ‌‬ ‫ح و طال ‌‬ ‫صال ‌‬
‫ق و انكنار‬ ‫م تأيينند ح ‌‬ ‫ش لبيننك ‌نگويينند و در مقنا ‌‬ ‫خندا و رسننول ‌‬
‫ن را‬ ‫ي در رسنند كننه ‌سننتمكارا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل بر نياييد‪ ،‬چننه ‌بسننا فتن ‌‬ ‫باط ‌‬
‫ح را نيننز بگيننرد‪.‬‬ ‫ن اهل‌ صننل ‌‬ ‫ن بگننذرد و دام ‌‬ ‫ه از آنننا ‌‬ ‫نابود كرد ‌‬
‫ه اسنت‌ كه‌‬ ‫نعميره‪ ‌‬آمنند ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت عنند ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫درحدي ‌‬
‫م را به‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫ل عننام ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ل خداص فرمودند‪» :‬خدا ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫يكننند‪،‬‬ ‫ن عننذاب ‌نم ‌‬ ‫هخصوصني‌ از آنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل بنند عنند ‌‬ ‫ب اعما ‌‬ ‫سب ‌‬
‫ه بننر‬ ‫يك ‌‬ ‫ن خننود ببينننند و در حننال ‌‬ ‫ه منكننر را در ميننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مگر اي ‌‬
‫ه خداوند‬ ‫تك ‌‬ ‫ن وقت‌ اس ‌‬ ‫ن را انكار نكنند‪ ،‬آ ‌‬ ‫انكار آن ‌قادرند‪ ،‬آ ‌‬
‫يكننند«‪» .‬و بدانيسسد كه‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ه راعننذا ‌‬ ‫م هم ‌‬ ‫‪ ‬خنناص‌ و عننا ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ن كسننان ‌‬ ‫ب نمننود ‌‬ ‫ت كيفر است« و عذا ‌‬ ‫خداوند سخ ‌‬
‫هطور‬ ‫هب ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫ب نشد ‌‬ ‫ب عذا ‌‬ ‫ب اسبا ‌‬ ‫مباشرتا و مستقيما مرتك ‌‬
‫ت عقنناب‌‬ ‫ي از شد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هاند‪ ،‬نشان ‌‬ ‫ن گرديد ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫م مسب ‌‬ ‫غيرمستقي ‌‬
‫ي از‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫ه امر به ‌معننرو ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ن كسان ‌‬ ‫ي! آنا ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫وي‌ اس ‌‬
‫ه فسنناد شننيو ‌‬
‫ع‬ ‫ن‪ ،‬در جننامع ‌‬ ‫هاند و بننر اثننر آ ‌‬ ‫ك كرد ‌‬ ‫منكر را تر ‌‬
‫ل منكننر نن‬ ‫ب بننر اه ‌‬
‫ه عننذا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اسن ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬در اي ‌‬‫يافته ‌اس ‌‬
‫ي‪ ،‬بننر‬
‫م و همگننان ‌‬ ‫هطننور عننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يآينند بلك ‌‬
‫مخصوصا ن فننرود نم ‌‬
‫ن‪،‬‬‫يشننود‪ .‬بنننابراي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي ننناز ‌‬‫ف همگ ‌‬ ‫ب منكننر و معننرو ‌‬ ‫اصننحا ‌‬
‫يازمنكننر‪ ،‬دو عننام ‌‬
‫ل‬ ‫ف و نه ‌‬ ‫همعرو ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬و امرب ‌‬ ‫جهاد در را ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ي مسلمي ‌‬ ‫ش برا ‌‬‫بزرگ ‌حياتبخ ‌‬

‫طَفُكُم الّناسُ‬‫خّ‬ ‫ن َيَت َ‬‫ن َأ ْ‬

‫خاُفو َ‬ ‫ض َت َ‬‫ن ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ضَعُفو َ‬‫سَت ْ‬ ‫َواْذُكُروا ِإْذ َأْنُتْم َقِليٌل ُم ْ‬
‫ن )‪(26‬‬ ‫شُكُرو َ‬ ‫ت َلَعّلُكْم َت ْ‬
‫طّيَبا ِ‬‫ن ال ّ‬
‫صِرِه َوَرَزَقُكْم ِم َ‬ ‫َفَآَواُكْم َوَأّيَدُكْم ِبَن ْ‬
‫ب!‬ ‫ي امت‌ عننر ‌‬ ‫ه قننولي‪ :‬ا ‌‬ ‫ن! و ب ‌‬ ‫ي مهنناجرا ‌‬ ‫»و ياد كنيسسد« ا ‌‬
‫ك و مستضسسع ‌‬
‫ف‬ ‫ن‪ ،‬انسسد ‌‬ ‫ه شسسما در زمي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫»هنگام ‌‬
‫يترسسسيديد كه‌‬ ‫ه اسننت‌ »م ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫بوديسسد« مننراد‪ :‬سننرزمي ‌‬
‫شو‬ ‫ن قري ‌‬ ‫م شما را بربايند« مراد از مردم‪ :‬مشركا ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن و ربننود ‌‬ ‫ن و روميانننند‪ .‬خطننف‪ :‬گننرفت ‌‬ ‫ه قولي‪ :‬فارسيا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬
‫ي داد« يعننني‪ :‬خنندا ‌‬ ‫س او شما را جا ‌‬ ‫ت‪» .‬پ ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫سرع ‌‬
‫ي داد‬ ‫ي و مننأو ‌‬ ‫ي انصننار‪ ،‬جننا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه‪ ،‬يا ب ‌‬ ‫ه مدين ‌‬ ‫ن شما را ب ‌‬ ‫منا ‌‬
‫ي خود نيرومند گردانيد« در روز‬ ‫ه پيروز ‌‬ ‫»و شما را ب ‌‬
‫ه از‬ ‫ي داد« ك ‌‬ ‫ه روز ‌‬ ‫ي پسساكيز ‌‬ ‫بدر »و شما را از چيزهسسا ‌‬
‫ه سسسپاس‌‬ ‫ت »تا باشد ك ‌‬ ‫گ اس ‌‬ ‫م جن ‌‬ ‫م غناي ‌‬ ‫ه آنها يكي ‌ه ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ي را‬ ‫لو ‌‬ ‫ن‪ ،‬خنندا و رسننو ‌‬ ‫تها را و بنننابراي ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫بگزاريد« اي ‌‬
‫ت كنيد‪.‬‬ ‫ت و اطاع ‌‬ ‫ه چيز اجاب ‌‬ ‫در هم ‌‬

‫ن)‬ ‫خوُنوا َأَماَناِتُكْم َوَأْنُت صْم َتْعَلُمصصو َ‬‫سوَل َوَت ُ‬ ‫ل َوالّر ُ‬

‫خوُنوا ا َّ‬ ‫ن َآَمُنوا َل َت ُ‬
‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫‪(27‬‬
‫ت نكنيسسد« بننا‬ ‫ه خدا و پيسسامبر او خيسسان ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫م و با فروگذاشننتن‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ف نمود ‌‬ ‫ه شما را بدان ‌مكل ‌‬ ‫هك ‌‬‫ك آنچ ‌‬ ‫تر ‌‬
‫هو‬‫ش كنرد ‌‬ ‫ن سنفار ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه انجنا ‌‬ ‫ه پيامبرمناص شنما را ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫تهسساي‌‬ ‫ه اس نت‌ »و در امان ‌‬ ‫ن قننرار داد ‌‬ ‫ن امي ‌‬ ‫شننما را بننر آ ‌‬
‫ن قنننرار داده‌‬ ‫ن امي ‌‬ ‫ن بنننر آ ‌‬ ‫ه در مينننان ‌خودتنننا ‌‬ ‫كديگسسر« ك ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ه آنهننا‪ ،‬افشنناكرد ‌‬
‫ن‬ ‫ه از جمل ‌‬ ‫ت نكنيد« ك ‌‬ ‫هايد‪ ،‬نيز »خيان ‌‬ ‫شد ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ن است‌ »در حال ‌‬ ‫ن و منافقا ‌‬ ‫ي كافرا ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫اسرار مؤمنا ‌‬
 ‫ت‪ ،‬اما عمدا مرتكب‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ن كار خيان ‌‬ ‫يدانيد« كه ‌اي ‌‬ ‫خود م ‌‬
‫ل مؤمنننان‌‬ ‫ب‪ ،‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫ن ترتي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يشويد‪ .‬ب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن خيان ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي كرد‪.‬‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ش و همديگرشا ‌‬ ‫ه خود‪ ،‬پيامبر ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫را از خيان ‌‬
‫ه دربنناره‌‬ ‫هكننريم ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬آي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نكثير در بيننا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ل خداص او را نزد‬ ‫ل شد زيرا رسو ‌‬ ‫ن عبدالمنذر ناز ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يلباب ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه داور ‌‬
‫ي‬ ‫م را كه ‌بايد ب ‌‬ ‫ن پيغا ‌‬ ‫ه فرستادند تا اي ‌‬ ‫يقريظ ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫طايف ‌‬
‫ن برسنناند‪ .‬پس‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ن در دهند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه خود ت ‌‬ ‫لخداص دربار ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن رساند‪ ،‬بننا او در‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ل خداص را ب ‌‬ ‫م رسو ‌‬ ‫ه پيغا ‌‬ ‫چون ‌ابولباب ‌‬
‫ن چنين‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫ه زبننا ‌‬ ‫ت كردننند‪ ،‬او ب ‌‬ ‫ن امر مشننور ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه خود ن هننرچ ‌‬
‫ه‬ ‫ل خداص را دربار ‌‬ ‫م رسو ‌‬ ‫ت داد كه‪ :‬حك ‌‬ ‫مشور ‌‬
‫م خننويش‌ اشننار ‌‬
‫ه‬ ‫ه حلقننو ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫كه‌ باشد ن بپذيرند ولي‌ بننا دسن ‌‬
‫همعن ‌‬
‫ي‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫م رسننو ‌‬ ‫ش حك ‌‬ ‫نكننه‪ :‬پننذير ‌‬ ‫كننرد! يعننني ‌اي ‌‬
‫ه با اين‌ كار‬ ‫ه شد ك ‌‬ ‫يدرنگ ‌متوج ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت! ول ‌‬ ‫ن شماس ‌‬ ‫ن زد ‌‬ ‫گرد ‌‬
‫ت لننذا سننوگند خننورد كننه‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ش خيان ‌‬ ‫به‌ خدا و رسول ‌‬
‫يزند تا بميرد‪ ،‬يا خدا ‌‬
‫ي‬ ‫ي نم ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫چ خوردني‌ و نوشيدن ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫‌ل ‌‬
‫تو‬ ‫ي رف ‌‬ ‫ه مسننجدالنب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫هپننذير شننود‪ .‬آ ‌‬ ‫ي توب ‌‬ ‫ن بننر و ‌‬ ‫منا ‌‬
‫ه منند ‌‬
‫ت‬ ‫ي مسننجد بسننت ‌و ب ‌‬ ‫ي از ستونها ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫خود را محك ‌‬
‫ه از‬ ‫ش بنندانجا رسننيد ك ‌‬ ‫ي ماند تنا كنار ‌‬ ‫ل باق ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫نه‌ روز در اي ‌‬
‫ن بننود‬ ‫يافتاد‪ .‬همننا ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫يرم ‌‬ ‫شوب ‌‬ ‫يهو ‌‬ ‫گرسنگي‌ و تشنگي‌ ب ‌‬
‫ش خننبر داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه پيننامبر ‌‬ ‫ه او ب ‌‬ ‫ش تننوب ‌‬ ‫ل از پذير ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه وي‬ ‫م آمدننند و ب ‌‬ ‫م مننرد ‌‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫ل فرمود‪ .‬در اي ‌‬ ‫ه را ناز ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن مسجد باز كنند‪ ،‬امننا‬ ‫ه دادند و خواستند تا او را از ستو ‌‬ ‫‌مژد ‌‬
‫لخداص بننا دسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ه باينند خننود رسننو ‌‬ ‫او سننوگند خننورد ك ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ن او را بنناز نمايننند‪ ،‬همننا ‌‬ ‫مباركشننا ‌‬
‫ي را باز كردند‪.«...‬‬ ‫آمدند و و ‌‬

‫ظيٌم )‪(28‬‬
‫عِ‬
‫جٌر َ‬
‫عْنَدُه َأ ْ‬
‫ل ِ‬
‫ن ا َّ‬
‫عَلُموا َأّنَما َأْمَواُلُكْم َوَأْوَلُدُكْم ِفْتَنٌة َوَأ ّ‬
‫َوا ْ‬
‫ه هستند« يعني‪:‬‬ ‫ل و اولد شما فتن ‌‬ ‫ه اموا ‌‬ ‫»و بدانيد ك ‌‬
‫لو‬ ‫ن امننوا ‌‬
‫ن در فتنننه ‌هسننتند زيننرا همي ‌‬ ‫ب افتادنتننا ‌‬ ‫آنهننا سننب ‌‬
‫ي از گناهننان ‌و‬
‫ن بسننيار ‌‬ ‫ث سقوط شما در دام ‌‬ ‫ه باع ‌‬ ‫اولدند ك ‌‬
 ‫ن اسننت‪:‬‬ ‫ي اي ‌‬
‫يشننوند‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫ي تعننالي‌ م ‌‬‫ب بار ‌‬‫ه عذا ‌‬ ‫در نتيج ‌‬
‫ي شما هسننتند تننا در عيني ‌‬
‫ت‬ ‫ل و اولد شما آزمايشي‌ برا ‌‬ ‫اموا ‌‬
‫ي را در مننورد آنهننا‬ ‫م اله ‌‬
‫ه شننما حنندود و احكننا ‌‬ ‫آشكار شود ك ‌‬
‫ه نزد او پاداشسسي‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يكنيد يا خير؟ »و خداس ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫رعاي ‌‬
‫لو‬‫ل را بننر امننوا ‌‬‫ق خداوننند متعننا ‌‬ ‫سح ‌‬ ‫بسسزرگ ‌اسسست« پ ‌‬
‫بآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن سننب ‌‬‫م بدارينند و مبننادا امننوال‌ و اولدتننا ‌‬‫ن مقنند ‌‬ ‫اولدتننا ‌‬
‫ت كنيد‪.‬‬‫ت را خيان ‌‬‫ه امان ‌‬ ‫گردند ك ‌‬

‫س صّيَئاِتُكْم َوَيْغِف صْر‬‫عْنُك صْم َ‬

‫جَعْل َلُكْم ُفْرَقاًنا َوُيَكّفْر َ‬ ‫ل َي ْ‬‫ن َتّتُقوا ا َّ‬‫ن َآَمُنوا ِإ ْ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ظيِم )‪(29‬‬ ‫ضِل اْلَع ِ‬ ‫ل ُذو اْلَف ْ‬ ‫َلكُْم َوا ُّ‬
‫ي شسسما‬ ‫ن! اگسسر از خسسدا پسسروا داريسسد‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ه وسننيل ‌‬
‫ه‬ ‫يدهسسد« يعننني‪ :‬بننراي ‌شننما ب ‌‬ ‫ي قسسرار م ‌‬ ‫فرقسسان ‌‬
‫ت چنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن هننداي ‌‬ ‫ت و حسن ‌‬ ‫ت بصننير ‌‬ ‫ل و قنندر ‌‬ ‫تد ‌‬ ‫ي‪ ،‬از ثبا ‌‬ ‫تقو ‌‬
‫ق و بناط ‌‬
‫ل‬ ‫نح ‌‬ ‫ن‪ ،‬مينا ‌‬ ‫ه بتوانيند بنا آ ‌‬ ‫يدهنند ك ‌‬ ‫نيرويني ‌قننرار م ‌‬
‫ن‪ ،‬از آنچه‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت را بشناسيد و در روشننن ‌‬ ‫ه‪ ،‬شبها ‌‬ ‫ق گذاشت ‌‬ ‫فر ‌‬
‫ه معننني‬ ‫ت حذر كنيد‪ .‬يا »فرقان« ب ‌‬ ‫س شماس ‌‬ ‫م و هرا ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ماي ‌‬
‫ق را از بنناط ‌‬
‫ل‬ ‫هح ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ن پيننروز ‌‬ ‫ت زيننرا اي ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫‌پيننروز ‌‬
‫يگرداند »و« اگننر از خنندا‪ ‬پننروا بدارينند‬ ‫نم ‌‬ ‫متمايز و نمايا ‌‬
‫يآمسسرزد«‬ ‫يزدايد و شسسما را م ‌‬ ‫ت را از شما م ‌‬ ‫»سيئا ‌‬
‫يگننذرد‪.‬‬ ‫يسننازد و از آنهننا در م ‌‬ ‫ن شما را محننو م ‌‬ ‫يعني‪ :‬گناها ‌‬
‫هو‬ ‫ن صننغير ‌‬ ‫ه است‪ :‬مراد از »سننيئات« گناهننا ‌‬ ‫در روايتي ‌آمد ‌‬
‫ت »و خدا صسساحب‌‬ ‫ن كننبيره ‌اس ن ‌‬ ‫مننراد از »ذنننوب«‪ ،‬گناهننا ‌‬
‫ي‬
‫ه تقننو ‌‬ ‫س بدانينند ك ‌‬ ‫ش‪ .‬پ ‌‬ ‫گ اسسست« بننر بننندگان ‌‬ ‫ل بزر ‌‬ ‫فض ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫تهاس ‌‬ ‫ه موهب ‌‬ ‫كليد اين ‌هم ‌‬

‫ن َوَيْمُكُر ا ُّ‬
‫ل‬ ‫ك َوَيْمُكُرو َ‬
‫جو َ‬
‫خِر ُ‬
‫ك َأْو ُي ْ‬
‫ك َأْو َيْقُتُلو َ‬
‫ن َكَفُروا ِلُيْثِبُتو َ‬‫ك اّلِذي َ‬
‫َوِإْذ َيْمُكُر ِب َ‬
‫ن )‪(30‬‬ ‫خْيُر اْلَماِكِري َ‬
‫ل َ‬ ‫َوا ُّ‬
‫ه تسسو نيسسرنگ‌‬ ‫ن دربار ‌‬ ‫ه كافرا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن هنگام ‌‬ ‫»و ياد ك ‌‬
‫ه بند كشند يسا بكشسسند يسا اخسسرا ‌‬
‫ج‬ ‫يكردند تا تو را ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫كنند«‪.‬‬
‫ه روايت‌ شننده‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬در بيا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫ن اين‌‬ ‫ه پيرامننو ‌‬ ‫ن قننريش‌ در مك ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬شبي ‌سننرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل خننداص را‬ ‫ه كننار رسننو ‌‬ ‫ت كردننند ك ‌‬ ‫م مشننور ‌‬ ‫ع بننا ه ‌‬ ‫موضننو ‌‬
‫ن صننبح‌ بننر او‬ ‫ن گفتننند‪ :‬چننو ‌‬ ‫ي از آنننا ‌‬ ‫س بننرخ ‌‬ ‫ه نمايند پ ‌‬ ‫يكسر ‌‬
‫ه از مك ‌‬
‫ه‬ ‫ي ديگنر گفتنند‪ :‬بلك ‌‬ ‫ه بنند كشنيد‪ .‬بنرخ ‌‬ ‫دميند‪ ،‬او را ب ‌‬
‫ي را‬ ‫ه جننوان ‌‬ ‫ي ديگننر گفتننند‪ :‬از هننر قننبيل ‌‬ ‫ش كنيد‪ .‬بننرخ ‌‬ ‫اخراج ‌‬
‫ي بر او يورش ‌برننند و‬ ‫هجمع ‌‬ ‫هطور دست ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ب كنيد ك ‌‬ ‫انتخا ‌‬
‫ل رسننانند‪ ،‬در آن‌‬ ‫ه قت ‌‬ ‫ك مننرد ب ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫ن ضننرب ‌‬ ‫ي چو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫او را باضرب ‌‬
‫ع خواهنند شنند و قطعننا‬ ‫ل توزي ‌‬ ‫ه قباي ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬خون ‌او ميا ‌‬ ‫صور ‌‬
‫ش را‬ ‫ي قننري ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م قبايل ‌و تير ‌‬ ‫ن با تما ‌‬ ‫ت جنگيد ‌‬ ‫م قدر ‌‬ ‫يهاش ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ن بننود‬ ‫ع كردننند‪ .‬همننا ‌‬ ‫ي اجمننا ‌‬ ‫ن رأ ‌‬ ‫م بننر اي ‌‬ ‫ندارننند‪ .‬سننرانجا ‌‬
‫ه دشمنان‌ آگا ‌‬
‫ه‬ ‫گ و نقش ‌‬ ‫ش را از نيرن ‌‬ ‫ل پيامبر ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫هخدا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه حضننرت ‌علي‪ ‌‬مننأمور شنند تننا بننر بننالين‌ آن‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫كننرد‪ .‬آ ‌‬
‫نحضننرتص‬ ‫ل گردننند و آ ‌‬ ‫ن غنناف ‌‬ ‫تص بخوابنند تننا دشننمنا ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫ه را در‬ ‫ي منندين ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه هجر ‌‬ ‫ه با ابوبكر صديق‪ ‌‬را ‌‬ ‫شبانگا ‌‬
‫ه غار ثور رسيدند‪.‬‬ ‫پيش گرفتند تا ب ‌‬
‫يكسسرد«‬ ‫م مكسسر م ‌‬ ‫يكردند و خداوند ه ‌‬ ‫ن مكر م ‌‬ ‫»و آنا ‌‬
‫لخداص نيرنگهننا و‬ ‫ن در خفننا عليننه ‌رسننو ‌‬ ‫يعننني‪ :‬مشننركا ‌‬
‫ل‪،‬‬ ‫ل در مقننناب ‌‬ ‫ي عنننزوج ‌‬ ‫يتنيدنننند‪ ،‬امنننا خننندا ‌‬ ‫ههنننا م ‌‬ ‫توطئ ‌‬
‫ه در برابننر اي ‌‬
‫ن‬ ‫يكننرد و بدانننند ك ‌‬ ‫ياثننر م ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫نيرنگهايشننا ‌‬
‫ن بننر‬ ‫ه خودشا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يكند و نيرنگهايشا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫نيرنگها مجازاتشا ‌‬
‫ه« مكرناميده‌ شد‬ ‫‪1‬‬
‫ب »مشاكل ‌‬ ‫ت الهي‌ از با ‌‬ ‫يگرداند‪ .‬مجازا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن است«‪.‬‬ ‫ن تدبيركنندگا ‌‬ ‫»و خداوند بهتري ‌‬

‫ن َهصَذا ِإّل‬
‫شصصاُء َلُقْلَنصصا ِمْثصَل َهصَذا ِإ ْ‬
‫سصِمْعَنا َلصْو َن َ‬
‫عَلْيِهصْم َآَياُتَنصصا َقصصاُلوا َقصْد َ‬
‫َوِإَذا ُتْتَلى َ‬
‫ن )‪(31‬‬ ‫طيُر اَْلّوِلي َ‬‫سا ِ‬‫َأ َ‬
‫يگويند« از‬ ‫ن خوانده‌ شود‪ ،‬م ‌‬ ‫ت ما بر آنا ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ق »شسسنيديم«‬ ‫ي از ح ‌‬ ‫ب‪ ،‬تمننرد و دور ‌‬ ‫ي‪ ،‬تعص ‌‬ ‫ي سرسخت ‌‬ ‫رو ‌‬
‫م ماننسسد اي ‌‬
‫ن‬ ‫يخواني‌ »اگر بخسسواهي ‌‬ ‫ه تو بر ما م ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫آنچ ‌‬

‫ي است‪.‬‬
‫ف در معن ‌‬
‫ي ‪ :‬اتحاد در لفظ و اختل ‌‬
‫لگوي ‌‬
‫مشك ‌‬
‫ه يا ه ‌‬
‫مشاكل ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ه دنبننال‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يگوييم« اما چو ‌‬ ‫ي »م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه تو بر ما خواند ‌‬ ‫را« ك ‌‬
‫ن كننار ننناتوان‌‬ ‫ن را بسننازند‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ت قرآ ‌‬ ‫ه مانند آيا ‌‬ ‫ن رفتند ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن جز‬ ‫ي عننناد و تمردگفتننند‪» :‬اي ‌‬ ‫ه ننناگزير از رو ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫شدند‪ ،‬آ ‌‬
‫ن‪ ،‬همننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن قننرآ ‌‬ ‫ن نيسسست« يعننني‪ :‬اي ‌‬ ‫اسسساطير پيشسسينيا ‌‬
‫ن‪ ،‬از اخبننار و‬ ‫هپردازا ‌‬ ‫ن و اسننطور ‌‬ ‫ه نويسننندگا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ينويسند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ي پيشينيا ‌‬ ‫داستانها ‌‬
‫ن‪ ،‬نضننربن‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ه است‪ :‬گوينند ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫گ بنندر اسننير شنند و‬ ‫س در جن ‌‬ ‫هالله ن بننود‪ ،‬او سننپ ‌‬ ‫ث ن لعن ‌‬ ‫حار ‌‬
‫ه شننود و‬ ‫ي كشننت ‌‬ ‫ه سننخت ‌‬ ‫ل خننداص دسننتور دادننند تننا ب ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ن شد‪.‬‬ ‫همچنا ‌‬

‫جصاَرًة ِمص َ‬
‫ن‬ ‫حَ‬‫عَلْيَنصا ِ‬
‫طْر َ‬
‫ك َفصَأْم ِ‬
‫عْنصِد َ‬
‫ن ِ‬‫ق ِمص ْ‬
‫حص ّ‬ ‫ن َهصَذا ُهصَو اْل َ‬‫ن َكصصا َ‬‫َوِإْذ َقاُلوا الّلُهصّم ِإ ْ‬
‫ب َأِليٍم )‪(32‬‬ ‫السَّماِء َأِو اْئِتَنا ِبَعَذا ٍ‬
‫ن همسسان‌‬ ‫ن قسسرآ ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬خدايا! اگر اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و هنگام ‌‬
‫ن سسسن ‌‬
‫گ‬ ‫س بسسر مسسا از آسسسما ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ب توس س ‌‬ ‫ق از جسسان ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن سننخن‌‬ ‫ك بر سر ما بياور« اي ‌‬ ‫ي دردنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا عذاب ‌‬ ‫ببارا ‌‬
‫ي در انكننننار و‬ ‫ي و افراطگننننر ‌‬ ‫ل و تننننندرو ‌‬ ‫را از سننننر جه ‌‬
‫ق اين‌ بود تا بگويند‪ :‬خنندايا!‬ ‫هح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن گفتند‪ ،‬در حال ‌‬ ‫بشا ‌‬ ‫تكذي ‌‬
‫نوب ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫ن هننداي ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ت‪ ،‬مننا را ب ‌‬ ‫ن حق‌ اس ‌‬ ‫ن قرآ ‌‬ ‫اگر اي ‌‬
‫م!‬‫ي كني ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫ه تا از آ ‌‬ ‫ما توفيق ‌بد ‌‬

‫ن )‪(33‬‬ ‫سَتْغِفُرو َ‬‫ل ُمَعذَّبُهْم َوُهْم َي ْ‬‫ن ا ُّ‬‫ت ِفيِهْم َوَما َكا َ‬
‫ل ِلُيَعّذَبُهْم َوَأْن َ‬‫ن ا ُّ‬‫َوَما َكا َ‬
‫ي‪ ،‬خداونسسسد‬ ‫ن هسسسست ‌‬ ‫ه تسسسو در ميانشسسسا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫»و مسسسادا ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ن نيست« يعني‪ :‬اي ‌محمنندص! مننادا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫بكنند ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ي‬ ‫ل و برانننداز ‌‬ ‫ب استيصننا ‌‬ ‫ن از عننذا ‌‬ ‫ي‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ن هست ‌‬ ‫تو در ميانشا ‌‬
‫ل بننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬ ‫ت قرار دارند زيرا سن ‌‬ ‫ل در مهل ‌‬ ‫كام ‌‬
‫ن در ميانشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه پيامبرشننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫چ امننتي‌ را درحننال ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫بكنند ‌‬
‫ه‬ ‫ب نكند »و خدا عذا ‌‬ ‫ل عذا ‌‬ ‫ب استيصا ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يكننسسد« يعننني‪:‬‬ ‫ه اسسستغفار م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت درحسسال ‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫آنسسا ‌‬
‫ه آمننرز ‌‬
‫ش‬ ‫يك ‌‬ ‫ت مننادام ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫ب كنند ‌‬ ‫خداوند‪ ‬عذا ‌‬
 ‫ه هنگننام‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه كفننار قننري ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫يخواهننند‪ .‬رواي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك‪ :‬پروردگننارا! از تننو آمننرزش‌‬ ‫يگفتننند‪» :‬غفننران ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫طننوا ‌‬
‫ن كفننار قننريش‌‬ ‫يگويد‪» :‬در ميا ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬م ‌‬ ‫يخواهيم«‪ .‬اب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬ ‫ن وجود داشننت‪ :‬يكي‌ وجننود پيننامبر خننداص و ديگننر ‌‬ ‫دو اما ‌‬
‫ن رفتننند‪ ،‬امننا اسننتغفار‬ ‫س پيامبر خداص از ميانشا ‌‬ ‫استغفار پ ‌‬
‫يگويند‪» :‬خداونند هيچ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬م ‌‬ ‫ن اب ‌‬ ‫ي ماننند«‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫باق ‌‬
‫ن باشننند ن ن به‌‬ ‫ن در ميانشننا ‌‬ ‫يكه ‌انبيايشننا ‌‬ ‫قننومي‌ را ن ن مننادام ‌‬
‫ه انبيننا را از ميانشننان ‌بيننرو ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫يكند تا آ ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ب ريش ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ل دو‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه اسننت‪» :‬خنندا ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫بننرد«‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ت ِفيِهْم‬ ‫ل ِلُيَعّذَبُهْم َوَأْن َ‬ ‫ه است‪َ) :‬وَما َكا َ‬
‫ن ا ُّ‬ ‫ل نمود ‌‬ ‫م ناز ‌‬ ‫ي امت ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫اما ‌‬
‫ن در‬ ‫ن‪ ،‬وجننود م ‌‬ ‫ك امننا ‌‬ ‫ن ( »ي ‌‬ ‫سصصَتْغِفُرو َ‬ ‫لصص ُمَعصصّذَبُهْم َوُهصصْم َي ْ‬‫ن ا ُّ‬ ‫َوَمصصا َكصصا َ‬
‫ن من‌‬ ‫س چننو ‌‬ ‫ن ديگننر‪ ،‬اسننتغفار« پ ‌‬ ‫ت و امننا ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ميانشننا ‌‬
‫ن بنناق ‌‬
‫ي‬ ‫ت در ميانشننا ‌‬ ‫م‪ ،‬اسننتغفار را تننا روز قيننام ‌‬ ‫درگننذر ‌‬
‫ي معني‌ ايننن ‌اسننت‪ :‬اگننر از كسنناني‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫يگذارم«‪ .‬اما ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه باشننند و از او آمننرزش‌‬ ‫ن داشننت ‌‬ ‫ه خنندا ايمننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫باشننند ك ‌‬
‫ي ديگننر معن ‌‬
‫ي‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ن نيسن ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫بكنند ‌‬ ‫بخواهننند‪ ،‬او عذا ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ت مننادام ‌‬ ‫ن نيسن ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫بكنند ‌‬ ‫ن است‪ :‬خداوند‪ ‬عذا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يكننند‬ ‫ه اسنتغفار م ‌‬ ‫ن هسنتند ك ‌‬ ‫ن كساني‌ از مسنلمانا ‌‬ ‫ميانشا ‌‬
‫ن رفتند‪ ،‬خداوننند‪ ‬در‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫ن از ميانشا ‌‬ ‫ن مسلمانا ‌‬ ‫ولي‌ چو ‌‬
‫ن كرد‪.‬‬ ‫بشا ‌‬ ‫ن‪ ،‬عذا ‌‬ ‫روز بدر و بعد از آ ‌‬

‫حَراِم َوَما َكاُنوا َأْوِلَياَءُه ِإ ْ‬

‫ن‬ ‫جدِ اْل َ‬
‫سِ‬‫ن اْلَم ْ‬
‫عِ‬ ‫ن َ‬ ‫صّدو َ‬‫ل َوُهْم َي ُ‬ ‫َوَما َلُهْم َأّل ُيَعّذَبُهُم ا ُّ‬
‫ن )‪(34‬‬ ‫ن َأْكَثَرُهْم َل َيْعَلُمو َ‬‫ن َوَلِك ّ‬
‫َأْوِلَياُؤُه ِإّل اْلُمّتُقو َ‬
‫ن نكند‪ ،‬حسسال‌‬ ‫بشا ‌‬ ‫ه خداوند عذا ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫ت آنا ‌‬ ‫»و چيس ‌‬
‫ه و از‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫ي يگننان ‌‬ ‫هخنندا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن مردم ‌‬ ‫نكه« آنا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يكنننننننند »از مسسسسسسجدالحرام‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ش پيننننننرو ‌‬ ‫پيننننننامبر ‌‬
‫يدهند‪.‬‬ ‫ك را نم ‌‬ ‫ي مناس ‌‬ ‫ن ادا ‌‬ ‫ن امكا ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫يدارند« و ب ‌‬ ‫بازم ‌‬
‫هاند‪ ،‬مسننتح ‌‬
‫ق‬ ‫ب شنند ‌‬ ‫ه مننرتك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب فجننايع ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يعني‪ :‬آنا ‌‬
‫ه بركننت ‌اقننام ‌‬
‫ت‬ ‫بب ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ب خداوننند‪ ‬هسننتند ول ‌‬ ‫عننذا ‌‬
‫ت‪» .‬و« آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل نگشن ‌‬ ‫ن ننناز ‌‬ ‫ن‪ ،‬بر آنا ‌‬ ‫لخداص در ميانشا ‌‬ ‫رسو ‌‬
 ‫يدارنننند كه‌‬ ‫ي بننناز م ‌‬ ‫م در حنننال ‌‬ ‫م را از مسنننجدالحرا ‌‬ ‫منننرد ‌‬
‫ن اسنت‌ كه‌‬ ‫ن مشننركا ‌‬ ‫ن رد سننخ ‌‬ ‫ن نيستند« اي ‌‬ ‫نآ ‌‬
‫»متوليا ‌‬
‫ن جسسز‬ ‫يآ ‌‬ ‫م »اوليسسا ‌‬ ‫ه هسننتي ‌‬ ‫ن كعب ‌‬ ‫يگفتننند‪ :‬مننا متوليننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه از‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ن فقط كسننان ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن نيستند« يعني‪ :‬متوليا ‌‬ ‫متقيا ‌‬
‫ه از آن ‌خنندا‪‬‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫يپرهيزننند زيننرا خننان ‌‬ ‫ك و معاص ني‌ م ‌‬ ‫شر ‌‬
‫ه وليننت ‌‬
‫ي‬ ‫چگننون ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننر آ ‌‬ ‫ي بتننا ‌‬ ‫ن و اوليننا ‌‬ ‫س دوسننتا ‌‬
‫تپ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه از رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ندارند‪ .‬درحنندي ‌‬
‫ياند؟ فرمودند‪» :‬هر‬ ‫هكسان ‌‬ ‫ن شما چ ‌‬ ‫پرسيدند‪ :‬اوليا و دوستا ‌‬
‫ن(‪.‬‬ ‫ن َأْوِلَيصصاُؤُه ِإّل اْلُمّتُقصصو َ‬ ‫ت كردند‪ِ) :‬إ ْ‬ ‫ه تلو ‌‬ ‫نگا ‌‬‫ص باتقوايي«‪ .‬آ ‌‬‫شخ ‌‬
‫هچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن حقيقت‌ را ك ‌‬ ‫يداننسسد« اي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي بيشسستر آنسسا ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫مو ‌‬
‫ي‬ ‫ه تننوليت‌ حننر ‌‬ ‫يخدا‪ ،‬يننا شايسننت ‌‬ ‫ي سننزاوار دوسننت ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس ‌‬

‫ب ِبَما ُكْنُتْم َتْكُفصُرو َ‬

‫ن‬ ‫صِدَيًة َفُذوُقوا اْلَعَذا َ‬
‫ت ِإّل ُمَكاًء َوَت ْ‬‫عْنَد اْلَبْي ِ‬
‫لُتُهْم ِ‬ ‫صَ‬‫ن َ‬ ‫َوَما َكا َ‬
‫)‪(35‬‬
‫نو‬ ‫ت كشسسيد ‌‬ ‫ه جسسز سسسو ‌‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫ن در خسسان ‌‬ ‫»و نمسساز آنسسا ‌‬
‫ن‪ ،‬خننانه‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫ن نيست« يعننني‪ :‬در دوره ‌سننلط ‌‬ ‫فزد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه مشننروع‬ ‫ن بننر وج ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬در آ ‌‬ ‫ن عبننادتي‌ ك ‌‬ ‫ه چنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫كعب ‌‬
‫ه بننا حركننا ‌‬
‫ت‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫ن نبننود بلك ‌‬ ‫م قرارگيننرد‪ ،‬آبننادا ‌‬ ‫‌مننورد تعظي ‌‬
‫ن نن آن‌ هم‌‬ ‫ف زد ‌‬ ‫نوك ‌‬ ‫ت كشننيد ‌‬ ‫ي چون ‌سننو ‌‬ ‫يمعناي ‌‬ ‫كوب ‌‬ ‫سب ‌‬
‫ه بننود‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ت وقيحننان ‌‬ ‫ه حركننا ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫م نماز ن عرص ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه سنننوت‌‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫ن در خنننان ‌‬ ‫ن اسنننت‪ :‬مشنننركا ‌‬ ‫ي معني‌ اي ‌‬ ‫قنننول ‌‬
‫ت را فقننط ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن حركنا ‌‬ ‫يافشنناندند و اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫يكشيدند و دس ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه نمننازگزاران‌‬ ‫يدادننند ك ‌‬ ‫ي نمنناز قننرار م ‌‬ ‫ه جننا ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ن هنند ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن را در نمازشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه و ايشننا ‌‬ ‫ن باز داشت ‌‬ ‫ن را از نمازشا ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه سسسزا ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ي كافرا ‌‬ ‫سا ‌‬ ‫ه افگنننند »پ ‌‬ ‫به‌ اشننتبا ‌‬
‫ن اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ب را بچشسسيد« يعننني‪ :‬اي ‌‬ ‫يورزيديد‪ ،‬عذا ‌‬ ‫كفر م ‌‬
‫ه در‬‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫ه كرديد‪ .‬مراد سننزاي ‌‬ ‫ش شما در برابر آنچ ‌‬ ‫پادا ‌‬
‫ن رسيد‪.‬‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫روز بدر ب ‌‬
 ‫سصُيْنِفُقوَنَها ُثصمّ َتُكصصو ُ‬
‫ن‬ ‫لص َف َ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫ن َ‬ ‫عْ‬ ‫صّدوا َ‬ ‫ن َأْمَواَلُهْم ِلَي ُ‬ ‫ن َكَفُروا ُيْنِفُقو َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(36‬‬ ‫شُرو َ‬ ‫ح َ‬‫جَهّنَم ُي ْ‬ ‫ن َكَفُروا ِإَلى َ‬ ‫ن َواّلِذي َ‬ ‫سَرًة ُثّم ُيْغَلُبو َ‬ ‫ح ْ‬ ‫عَلْيِهْم َ‬
‫َ‬
‫يكننند‪:‬‬ ‫لم ‌‬ ‫ه نق ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ق در بيا ‌‬ ‫ناسح ‌‬ ‫محمدب ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مشننركان ‌‬ ‫ن در بدر‪ ،‬فرزننندا ‌‬ ‫بعد از شكست ‌مشركا ‌‬
‫ه در قننافله‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن و ديگننران ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬از ابوسفيا ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫بدر كشت ‌‬
‫ل‪،‬‬ ‫ن امننوا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي داشننتند‪ ،‬خواسننتند ك ‌‬ ‫ش امننوال ‌‬ ‫تجننارتي‌ قننري ‌‬
‫ن شود و آنهننا نيننز پذيرفتننند‬ ‫ن از مسلمانا ‌‬ ‫م گرفت ‌‬ ‫ف انتقا ‌‬ ‫صر ‌‬
‫ن را خسسرج‌‬ ‫ل شنند‪» :‬همانسسا كسسافران ‌اموالشسسا ‌‬ ‫س ننناز ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ه راه‌‬ ‫ه الله بازدارند« بننا ب ‌‬ ‫ن را از را ‌‬ ‫يكنند تا مردما ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ن لشكر ‌‬ ‫ل خداص و جمع ‌كرد ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ن نبرد علي ‌‬ ‫انداخت ‌‬
‫جكننسسد‪ ،‬بسساز«‬ ‫ن را خر ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫س زود باشد ك ‌‬ ‫ف »پ ‌‬ ‫ن هنند ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن باشسسد« و‬ ‫ي بسسر آنسسا ‌‬ ‫ن‪ ،‬حسسسرت ‌‬ ‫ن انفاقشا ‌‬ ‫م »آ ‌‬ ‫فرجننا ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫يآ ‌‬ ‫ل را نن ب ‌‬ ‫ن امنوا ‌‬ ‫ت و نندامت ‌گردنند زينرا آ ‌‬ ‫ق حسر ‌‬ ‫غر ‌‬
‫ي‬ ‫يبازنننند وتلشنننها ‌‬ ‫ت آورنننند نننن م ‌‬ ‫ه دسننن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫حاصنننلي‌ از آ ‌‬
‫تبار خواهنند بننود‬ ‫ن مصننيب ‌‬ ‫ن سراسننر برايشننا ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫مذبوحان ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫ه ما اس ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫يشوند« و اي ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫س مغلو ‌‬ ‫»سپ ‌‬
‫عِزي صٌز( ‪) :‬خدا‬ ‫ي َ‬ ‫ل ص َق صِو ّ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫س صِلي ِإ ّ‬ ‫ن َأَنصصا َوُر ُ‬
‫غِلَب ص ّ‬‫ل َل ْ‬ ‫ب ا ُّ‬ ‫هايم‪َ) :‬كَت َ‬ ‫فرمود ‌‬
‫م غننالب‌ خننواهي ‌‬
‫م‬ ‫ن و فرستادگان ‌‬ ‫ه حتما م ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫مقرر كرده ‌اس ‌‬
‫ه بنود و وعند ‌‬
‫ه‬ ‫نگننون ‌‬ ‫م كار نيز اي ‌‬ ‫شد( »مجادله‪ .«‌21/‬سرانجا ‌‬
‫ه از‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ .‬لننذا اخبننار اي ‌‬ ‫ت پيوسنن ‌‬ ‫ه واقعي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫ه تننا‬ ‫ن معجننز ‌‬ ‫ت تكننرار شننرايط؛ اي ‌‬ ‫ت و در صور ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫معجزا ‌‬
‫هسسسو ‌‬
‫ي‬ ‫نب ‌‬ ‫ت »و كسسافرا ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ل خود باق ‌‬ ‫هحا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫روز قيام ‌‬
‫يشننود‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ن تبا ‌‬ ‫م اموالشا ‌‬ ‫سه ‌‬ ‫يشوند« پ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫خ راند ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫ت مننورد عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫م در آخننر ‌‬ ‫يگردننند و ه ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫هم‌ در دنيا مغلننو ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫ه به ‌سود مؤمنا ‌‬ ‫نهم ‌‬ ‫يگيرند و اي ‌‬ ‫قرار م ‌‬

‫جِميًعصصا‬
‫ض َفَيْرُكَمصُه َ‬
‫عَلى َبْعص ٍ‬
‫ضُه َ‬
‫ث َبْع َ‬
‫خِبي َ‬
‫جَعَل اْل َ‬‫ب َوَي ْ‬‫طّي ِ‬ ‫ن ال ّ‬
‫ث ِم َ‬ ‫خِبي َ‬ ‫ل اْل َ‬
‫ِلَيِميَز ا ُّ‬
‫ن )‪(37‬‬ ‫سُرو َ‬ ‫خا ِ‬ ‫ك ُهُم اْل َ‬‫جَهّنَم ُأوَلِئ َ‬‫جَعَلُه ِفي َ‬‫َفَي ْ‬
‫ه كفارننند‬ ‫ه »پليد را« ك ‌‬ ‫ت تا خداوند« گرو ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫»چني ‌‬
‫ه مؤمنانند »جدا كنسسد و ناپسساكي‌ را‬ ‫ه »پاك« ك ‌‬ ‫»از« گرو ‌‬
 ‫ه را يكجا توده ‌سسسازد«‬ ‫ن هم ‌‬ ‫سآ ‌‬‫كديگر نهد پ ‌‬ ‫يي ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن سازد تا‬ ‫م نهد و يكجاشا ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫ي كفار را بر رو ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫يعني‪ :‬گرو ‌‬
‫ي بننرهم‌‬‫ه هيننزم ‌‬ ‫ن پشت ‌‬‫ن‪ ،‬همچو ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫م و انبوه ‌‬‫از فرط ازدحا ‌‬
‫ه »آن‌ را«‬ ‫نگا ‌‬
‫م گردند »پس« آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬متراك ‌‬
‫م فشرد ‌‬ ‫ه و به ‌‬‫نهاد ‌‬
‫ن همسسان‌‬ ‫م اندازد‪ ،‬اينسسا ‌‬ ‫ه پلينند را »در جهن ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫يعني‪ :‬آ ‌‬
‫هاند‪.‬‬
‫ل خود را باخت ‌‬ ‫ه خود و اموا ‌‬ ‫زيانكارانند« ك ‌‬

‫سصّنُة‬ ‫ت ُ‬ ‫ضص ْ‬‫ن َيُعصصوُدوا َفَقصْد َم َ‬‫ف َوِإ ْ‬ ‫سَل َ‬ ‫ن َيْنَتُهوا ُيْغَفْر َلُهْم َما َقْد َ‬
‫ن َكَفُروا ِإ ْ‬ ‫ُقْل ِلّلِذي َ‬
‫ن )‪(38‬‬ ‫اَْلّوِلي َ‬
‫ن بگسسسو‪ :‬اگسسسر بسسساز ايسسسستند« از دشنننمن ‌‬
‫ي‬ ‫ه كسسسافرا ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫م »آنچه‌‬ ‫ي‪ ،‬بننا ورود در اسننل ‌‬ ‫ت بننا و ‌‬ ‫لخداص و مخننالف ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫يو‬ ‫ه دشمن ‌‬ ‫ن‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫ل بدشا ‌‬ ‫ه است« از كفر و اعما ‌‬ ‫گذشت ‌‬
‫يشسسود«‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آمرزيسسد ‌‬ ‫ن »برآنا ‌‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫ن علي ‌‬ ‫جنگشننا ‌‬
‫ش را‬ ‫م‪ ،‬مننا قبل ‌‬ ‫ت نن اسننل ‌‬ ‫ث آمده ‌اس ‌‬ ‫ه در احادي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫زيرا ن چنا ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫محو م ‌‬
‫يگوينند‪» :‬اگننر مرتنند‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اسننتناد اي ‌‬ ‫م ابننوحنيفه‪ :‬ب ‌‬ ‫امننا ‌‬
‫ي لز ‌‬
‫م‬ ‫ه بننر و ‌‬ ‫ي تننرك ‌شنند ‌‬ ‫ن شد‪ ،‬قضا آوردن ‌عبادتهننا ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫نيست«‪.‬‬
‫ي و كفننر‬ ‫ه جنگ‌ و دشننمن ‌‬ ‫»و اگر باز گردند« يعننني‪ :‬اگننر ب ‌‬
‫ت خسسدا در مسسورد‬ ‫ن سسسن ‌‬ ‫ه يقي ‌‬ ‫خننود اسننتمرار دهننند »ب ‌‬
‫ه سنت‌ خدا‪ ‬بر‬ ‫ه است« يعني‪ :‬بدانند ك ‌‬ ‫ن گذشت ‌‬ ‫پيشينيا ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ي پيشننين ‌‬ ‫تهننا ‌‬ ‫ه بننر ام ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫ن نيننز خواهنند گذش ن ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ب اله ‌‬
‫ي‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫ن داشننتند و ب ‌‬ ‫ي مانننند عملكردشننا ‌‬ ‫عملكننرد ‌‬
‫ي مانننند‬ ‫ن نيننز باينند فرجننام ‌‬ ‫س اينننا ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫گرفتار شنندند‪ ،‬گذش ن ‌‬
‫ه باشند‪.‬‬ ‫م آنان ‌را انتظار داشت ‌‬ ‫فرجا ‌‬

‫لص ِبَمصصا‬
‫ن ا َّ‬
‫ن اْنَتَهصْوا َفصِإ ّ‬
‫لص َفصِإ ِ‬
‫ن ُكّلصُه ِّ‬
‫ن الصّدي ُ‬
‫ن ِفْتَنٌة َوَيُكصصو َ‬
‫حّتى َل َتُكو َ‬
‫َوَقاِتُلوُهْم َ‬
‫صيٌر )‪(39‬‬ ‫ن َب ِ‬
‫َيْعَمُلو َ‬
‫ي بر جسساي‌‬ ‫ها ‌‬ ‫»و با آنان« يعني‪ :‬با كفار »بجنگيد تا فتن ‌‬
‫ي الله باشد« يعني‪ :‬تا مسننلماني‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ن‪ ،‬هم ‌‬ ‫نماند و دي ‌‬
‫ش مننورد آزار قننرار گيننرد‪ .‬البتننه‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫ه در دي ‌‬ ‫ه نشود ك ‌‬ ‫يافت ‌‬
‫ه از‬
‫م هم ‌‬ ‫ه عال ‌‬ ‫ه سلط ‌‬ ‫ه خواهد شد ك ‌‬ ‫ن زماني‌ برآورد ‌‬ ‫ن آرما ‌‬ ‫‌اي ‌‬
‫ه شود‪.‬‬ ‫ي كفر برچيد ‌‬ ‫ن گردد وبساط حاكميتها ‌‬ ‫ن مسلمانا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي جهنناد‬ ‫ف نهنناي ‌‬ ‫ه هنند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت اسن ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه‪ ،‬بيننانگر اي ‌‬ ‫هكننريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ه در‬ ‫ي اسننت‌ ك ‌‬ ‫ي جهان ‌‬ ‫ه وضعيت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م‪ ،‬رسيد ‌‬ ‫ه در اسل ‌‬ ‫مسلحان ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ن باشد‪ ،‬ن ‌‬ ‫ه از آن ‌مسلمانا ‌‬ ‫ه خداند‪ ‬برتر و سلط ‌‬ ‫ن كلم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫م مجبننور‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫ه دي ‌‬‫نب ‌‬ ‫ن نهنناد ‌‬ ‫ي بننر گننرد ‌‬ ‫ه كس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‬‫ي بننر رو ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ن سننلط ‌‬ ‫ه چنننا ‌‬ ‫ن معني‌ ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ساخته ‌شننود بلك ‌‬
‫م شننود‪.‬‬ ‫ن اسل ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ع دخول ‌انسانها ب ‌‬ ‫ه مان ‌‬ ‫ي نماند ك ‌‬ ‫ن باق ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه »بقره‪ «‌193/‬نيز گذش ‌‬ ‫ت در سور ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫تفسير نظير اي ‌‬
‫ه آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫س اگر باز ايسسستند« از كفننر »قطعسسا خسسدا ب ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن را بنننر‬ ‫ن‪ ،‬آننننا ‌‬ ‫يدهنسسسد‪ ،‬بيناسسسست« بننننابراي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫انجسسسا ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫شم ‌‬ ‫ن پادا ‌‬ ‫اسلمشا ‌‬

‫صيُر )‪(40‬‬‫ل َمْوَلُكْم ِنْعَم اْلَمْوَلى َوِنْعَم الّن ِ‬‫ن ا َّ‬‫عَلُموا َأ ّ‬

‫ن َتَوّلْوا َفا ْ‬‫َوِإ ْ‬
‫ن و از كفننر بنناز نايسننتادند‬ ‫ي برتافتند« از ايما ‌‬ ‫»و اگر رو ‌‬
‫ي شماسسست«‬ ‫ه الله مسسول ‌‬ ‫ي مؤمنان ‌»ك ‌‬ ‫س بدانيد« ا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت وي‌‬‫ه وليت‌ و نصننر ‌‬ ‫ت لننذا ب ‌‬ ‫ه شماسنن ‌‬ ‫تدهند ‌‬ ‫يعننني‪ :‬نصننر ‌‬
‫ه نيكسسسسو‬‫يوچ ‌‬ ‫ه نيكسسسسو مسسسسولي ‌‬ ‫اعتمننننناد كنيننننند »چ ‌‬
‫تو‬ ‫ف ولي ‌‬‫ه شننر ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ي اسسست« لننذا هننر ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يدهنسسد ‌‬ ‫يار ‌‬
‫ه از نصنر ‌‬
‫ت‬ ‫سك ‌‬‫ل شند؛ رسنتگار و هنر ك ‌‬ ‫ي الله‪ ‬نناي ‌‬ ‫دوست ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت؛ پيروز اس ‌‬ ‫ي برخوردار گش ‌‬ ‫و ‌‬

‫سوِل َوِلِذي اْلُقْرَبى َواْلَيَتاَمى‬ ‫سُه َوِللّر ُ‬ ‫خُم َ‬‫ل ُ‬ ‫ن ِّ‬ ‫يٍء َفَأ ّ‬‫ش ْ‬
‫ن َ‬ ‫غِنْمُتْم ِم ْ‬
‫عَلُموا َأّنَما َ‬ ‫َوا ْ‬
‫عْبِدَنا َيْوَم اْلُفْرَقا ِ‬
‫ن‬ ‫عَلى َ‬
‫ل َوَما َأْنَزْلَنا َ‬
‫ن ُكْنُتْم َآَمْنُتْم ِبا ِّ‬
‫سِبيِل ِإ ْ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ن َواْب ِ‬‫ساِكي ِ‬‫َواْلَم َ‬
‫يٍء َقِديٌر )‪(41‬‬ ‫ش ْ‬‫عَلى ُكّل َ‬ ‫ل َ‬ ‫ن َوا ُّ‬ ‫جْمَعا ِ‬ ‫َيْوَم اْلَتَقى اْل َ‬
‫ك يا بسيار »از كافران‌‬ ‫ي را« اند ‌‬ ‫ه هر چيز ‌‬ ‫»و بدانيد ك ‌‬
‫ت كننه‪:‬‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ن اي ‌‬
‫مآ ‌‬ ‫ت گرفتيد« چگننونگي ‌تقسنني ‌‬ ‫به‌ غنيم ‌‬
‫ي پيسسسسسامبر و‬ ‫ي خسسسسسدا و بسسسسسرا ‌‬ ‫ن بسسسسسرا ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ك پنج ‌‬ ‫»ي ‌‬
‫ن و در‬ ‫ن و بينوايسسسسسا ‌‬ ‫ن او و يتيمسسسسسا ‌‬ ‫خويشسسسسساوندا ‌‬
 ‫ل كفننار‬ ‫ن بخش‌ از امننوا ‌‬ ‫ن اسسست« غنيمننت‪ :‬آ ‌‬ ‫همانسسدگا ‌‬ ‫را ‌‬
‫ن دست‌ يابند و‬ ‫ه بر آ ‌‬ ‫ه قهر و غلب ‌‬ ‫ه شيو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت نن‬ ‫ل و‪ ...‬اس ‌‬ ‫ن‪ ،‬كال‪ ،‬پو ‌‬ ‫م از زمي ‌‬ ‫ي ن اع ‌‬ ‫ل هر چيز ‌‬ ‫م شام ‌‬ ‫غناي ‌‬
‫يگيرنننند و بايننند امنننا ‌‬
‫م‬ ‫تم ‌‬ ‫ه غنيم ‌‬ ‫ن از كفنننار ب ‌‬ ‫كه‌ مسنننلمانا ‌‬
‫ه‪ ،‬تقسننيم‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫م مقننرر در اي ‌‬ ‫س سننها ‌‬ ‫)زمامدار( آنها را براسا ‌‬
‫م يننا‬ ‫م در تقسنني ‌‬ ‫ن برآنند كه‪ :‬اما ‌‬ ‫ف در مورد زمي ‌‬ ‫ي احنا ‌‬ ‫كند ول ‌‬
‫ض‪ ،‬مقرركننرد ‌‬
‫ن‬ ‫ن و درعو ‌‬ ‫ن اصلي‌ آ ‌‬ ‫ت مالكا ‌‬ ‫ن به دس ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ابقا ‌‬
‫نكما‬ ‫ج؛ زمي ‌‬ ‫ن خرا ‌‬ ‫ت تعيي ‌‬ ‫ت و در صور ‌‬ ‫ن‪ ،‬مخير اس ‌‬ ‫ج بر آ ‌‬ ‫خرا ‌‬
‫يگردد‪.‬‬ ‫ن خود م ‌‬ ‫ك مالكا ‌‬ ‫ي السابق‌ مل ‌‬ ‫ف ‌‬
‫ه پن ‌‬
‫ج‬ ‫مب ‌‬ ‫م( غنننناي ‌‬ ‫كپنج ‌‬ ‫س )ي ‌‬ ‫يگويننند‪ :‬خم ‌‬ ‫م شنننافعي‪ :‬م ‌‬ ‫امنننا ‌‬
‫ل ويننص‬ ‫م خداوند‪ ‬و رسو ‌‬ ‫يشود زيرا سه ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ت تقسي ‌‬ ‫قسم ‌‬
‫يرسد و چهار‬ ‫ه مصرف ‌م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ح مؤمنا ‌‬ ‫ه در مصال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يك ‌‬
‫ه در آي ‌‬
‫ه‬ ‫يگيننرد ك ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ي تعل ‌‬ ‫ه چهننار صنننف ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫م باقي‌ ماننند ‌‬ ‫سه ‌‬
‫س غنننايم‌‬ ‫يگوينند‪ :‬خم ‌‬ ‫م ابننوحنيفه‪ :‬م ‌‬ ‫ت‪ .‬ولي‌ اما ‌‬ ‫هاس ‌‬ ‫ذكر شد ‌‬
‫ن و در‬ ‫ن‪ ،‬مسنناكي ‌‬ ‫يشننود‪ :‬يتيمننا ‌‬ ‫ف تقسيم ‌م ‌‬ ‫ه صن ‌‬ ‫فقط بر س ‌‬
‫ل خننداص و‬ ‫م سننهم ‌رسننو ‌‬ ‫ن(‪ .‬زيننرا حك ‌‬ ‫ن )مسافرا ‌‬ ‫هماندگا ‌‬ ‫را ‌‬
‫ه اسنت‌ و اگننر سننهم ‌‬
‫ي‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ن از بي ‌‬ ‫ت ايشا ‌‬ ‫ن با وفا ‌‬ ‫اقربايشا ‌‬
‫ب فقنننر و‬ ‫ي پينننامبرص برسننند‪ ،‬فقنننط از بنننا ‌‬ ‫هم‌ بنننه ‌اقربنننا ‌‬
‫ه از بننا ‌‬
‫ب‬ ‫ه فقيرباشننند ننن ن ‌‬ ‫ت ننن چنننانچ ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫مسكن ‌‬
‫ب پينننامبرص؛‬ ‫ي(‪ :‬اقنننار ‌‬ ‫يالقرب ‌‬ ‫ن‪ .‬منننراد از )لنننذ ‌‬ ‫تشنننا ‌‬ ‫قراب ‌‬
‫ب اند‪.‬‬ ‫م و بني‌ مطل ‌‬ ‫يهاش ‌‬ ‫يبن ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫م »خمننس«‬ ‫ك سننه ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫م همننا ‌‬ ‫ي تقسنني ‌‬ ‫ع چگونگ ‌‬ ‫ن در مجمو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫تگيننران ‌‬
‫ي‬ ‫م بننر غنيم ‌‬ ‫ه غننناي ‌‬ ‫يماننند ‌‬ ‫م باق ‌‬ ‫ت‪ ،‬امننا چهارسننه ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ب امننا ‌‬
‫م‬ ‫هاند‪ .‬مننذه ‌‬ ‫گ حضورداشننت ‌‬ ‫ه در جن ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫تقسنني ‌‬
‫مو‬ ‫ه سننوار دو سننه ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن بننار ‌‬ ‫ابننوحنيفه‪ :‬در اي ‌‬
‫ي و امننا ‌‬
‫م‬ ‫م شننافع ‌‬ ‫ي امننا ‌‬ ‫يشننود‪ .‬ول ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ك سننه ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫هپياد ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م دارد و پينناد ‌‬
‫ه‬ ‫ه سننه ‌‬ ‫ك رحمهماالله بر آنند كه‪ :‬سننوار س ن ‌‬ ‫مال ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ك سه ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫هايد« يعني‪ :‬اگننر ب ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه خداوند ايما ‌‬ ‫»اگر ب ‌‬
‫ي در بنننار ‌‬
‫ه‬ ‫نو ‌‬ ‫م و فرمنننا ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ن و باورمنديننند پ ‌‬ ‫منننؤم ‌‬
 ‫ه‪،‬‬
‫م كننرد ‌‬ ‫ه شننما اعل ‌‬ ‫ه در اينجننا ب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫م غننناي ‌‬ ‫چگننونگي‌ تقسنني ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ي نيس ن ‌‬ ‫ن سننهم ‌‬ ‫ه شننما را در آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫م باشننيد و از آنچ ‌‬ ‫تسننلي ‌‬
‫ت ورزيد »و«‬ ‫م خود قناع ‌‬ ‫م سه ‌‬ ‫ع كنيد و به ‌چهارپنج ‌‬ ‫ع طم ‌‬ ‫قط ‌‬
‫ه خسويش«‬ ‫م بسر بنسد ‌‬ ‫ه فسرو فرسستادي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫اگر »ب ‌‬
‫ت »در‬ ‫ت و آيننا ‌‬ ‫ي و معجننزا ‌‬ ‫ن و پيننروز ‌‬ ‫محمنندص؛ از فرشننتگا ‌‬
‫نگننونه‌‬ ‫م همي ‌‬ ‫م غننناي ‌‬ ‫هاينند‪ ،‬در حك ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫روزفرقسسان« ايمننا ‌‬
‫م‪» .‬روز فرقان«‪ :‬روز بدر اس نت‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ه فرما ‌‬ ‫ل كنيد ك ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ل‪ ،‬جننداي ‌‬
‫ي‬ ‫ل بنناط ‌‬ ‫ق و اه ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫ن روز بننود ك ‌‬ ‫زيننرا اي ‌‬
‫نو‬ ‫ن دو گسسروه« يعنننني‪ :‬مسنننلمانا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫افگنننند »روز ‌‬
‫م رو در روشدند‪ .‬و خداوند بر هر چيسسز‬ ‫ن »با ه ‌‬ ‫كافرا ‌‬
‫ك بننر‬ ‫ي اننند ‌‬ ‫ن جمع ‌‬ ‫ه بننر نصننرت ‌داد ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫توانا است« از آ ‌‬
‫ن كرد‪.‬‬ ‫ه در بدر چني ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫جمعي‌ بسيار چنا ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫ي بدر م ‌‬ ‫ي از رخدادها ‌‬ ‫ي بعض ‌‬ ‫ن تفصيل ‌‬ ‫س در بيا ‌‬ ‫سپ ‌‬

‫عصْدُتمْ‬‫سَفَل ِمْنُكصْم َوَلصْو َتَوا َ‬ ‫ب َأ ْ‬

‫صَوى َوالّرْك ُ‬ ‫ِإْذ َأْنُتْم ِباْلُعْدَوِة الّدْنَيا َوُهْم ِباْلُعْدَوِة اْلُق ْ‬
‫عص ْ‬
‫ن‬ ‫ك َ‬
‫ن َهَلص َ‬‫ك َمص ْ‬‫ن َمْفُعصوًل ِلَيْهِلص َ‬ ‫ل َأْمصًرا َكصا َ‬ ‫ي ا ُّ‬ ‫ضَ‬‫ن ِلَيْق ِ‬ ‫خَتَلْفُتْم ِفي اْلِميَعاِد َوَلِك ْ‬ ‫َل ْ‬
‫عِليٌم )‪(42‬‬ ‫سِميٌع َ‬ ‫ل َل َ‬ ‫ن ا َّ‬‫ن َبّيَنٍة َوِإ ّ‬ ‫عْ‬ ‫ي َ‬ ‫حّ‬‫ن َ‬ ‫حَيا َم ْ‬ ‫َبّيَنٍة َوَي ْ‬
‫ه نزديك‌ بوديسسد« يعننني‪ :‬شننما‬ ‫ه شما در كنار ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ه منننندين ‌‬
‫ه‬ ‫هب ‌‬ ‫ه بودينننند ك ‌‬ ‫ي بنننندر اردو زد ‌‬ ‫ي از واد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫در دامن ‌‬
‫ه دورتسسر بودنسسد« يعننني‪:‬‬ ‫ن در كنسسار ‌‬ ‫كتر بننود »و آنا ‌‬ ‫نزدي ‌‬
‫ت مك ‌‬
‫ه‬ ‫ه سننم ‌‬ ‫ه و نزديكننتر ب ‌‬ ‫ه دورتننر از منندين ‌‬ ‫ن در دامن ‌‬ ‫دشننم ‌‬
‫نتر از شسسما بسسود«‬ ‫ن پسسايي ‌‬ ‫ه بننود »و كاروا ‌‬ ‫موضننع ‌گننرفت ‌‬
‫ه در موقعيننت ‌‬
‫ي‬ ‫ن اسننت‌ ك ‌‬ ‫ن تجننارتي‌ ابوسننفيا ‌‬ ‫مننراد؛ كنناروا ‌‬
‫يپيمود‪ .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫هم ‌‬ ‫ل دريا را ‌‬ ‫ك ساح ‌‬ ‫ه‪ ،‬در نزدي ‌‬ ‫نتر از دو گرو ‌‬ ‫پايي ‌‬
‫ل بننا ينناري‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬خنندا ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ه وضعي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫در حال ‌‬
‫ن منت‌ گذاشننت‌ »و اگر بسسا‬ ‫ن بر كفار‪ ،‬بر ايشننا ‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫‌داد ‌‬
‫ه بوديسسسد‪ ،‬قطعسسسا در‬ ‫گ گذاشسسست ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫كديگسسسر وعسسسد ‌‬ ‫ي ‌‬
‫يكرديسد« يعننني‪ :‬اگننر شننما و‬ ‫فم ‌‬ ‫ه خسود اختل ‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫وعد ‌‬
‫ع رو در رو‬ ‫ن موضن ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫م بننر اي ‌‬ ‫ه با ه ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫كديگننر وعنند ‌‬
‫ه‬ ‫يگذاشننتيد‪ ،‬قطعننا بننا ي ‌‬ ‫ه قبلي‌ م ‌‬ ‫شننويد‪ ،‬وعنند ‌‬
 ‫ن و كنننثرت‌‬ ‫يكرديننند زينننرا شنننما را قلت‌ تعننندادتا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫خلف ‌‬
‫سو‬ ‫ن را تننر ‌‬ ‫يكننرد و آنننا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه سس ‌‬ ‫ه وعد ‌‬ ‫ن از وفا ب ‌‬ ‫دشمنتا ‌‬
‫ن را تمنناي ‌‬
‫ل‬ ‫ل داشتند‪ ،‬يننا آنننا ‌‬ ‫ل خداص در د ‌‬ ‫ه از رسو ‌‬ ‫هيبتي‌ ك ‌‬
‫ه ميعادگننناه‌ بننناز‬ ‫ن‪ ،‬از آمننندن ‌ب ‌‬ ‫هشنننا ‌‬ ‫ن قافل ‌‬ ‫به‌ سنننالم ‌مانننند ‌‬
‫ن را در اين‌‬ ‫ق تعننالي‌ شننما و آنننا ‌‬ ‫ت »و ليكسسن« ح ‌‬ ‫يداشنن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي بسسود به‌‬ ‫ه كسسردن ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه گردآورد »تا اللسسه كسسار ‌‬ ‫آوردگا ‌‬
‫ن و خننوار سنناختن‌‬ ‫ن دوسننتا ‌‬ ‫م رساند« از پيروز سنناخت ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ت كشننانيد ‌‬
‫ن‬ ‫ه ذل ‌‬ ‫شوب ‌‬ ‫ه دين ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ش و عننزت ‌بخشننيد ‌‬ ‫دشننمنان ‌‬
‫ن مبننا نبنود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه بر اي ‌‬ ‫ه دو گرو ‌‬ ‫ه هرگز محاسب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كفر در حال ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫يدهنند‪ ،‬امنا خندا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ت رو ‌‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ن اتفا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ك گردد‬ ‫ق گردانيد »تا هل ‌‬ ‫ل محق ‌‬ ‫ن شك ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ق را ب ‌‬ ‫ن اتفا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫تو‬ ‫م حج ‌‬ ‫ت بعسسد از قيسسا ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ك شسسدن ‌‬ ‫ي كه ‌هل ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ت بعد از قيا ‌‬
‫م‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه ماندن ‌‬ ‫ه زند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه بماند كس ‌‬ ‫زند ‌‬
‫ي عزوجل‌ عذر‬ ‫س را بر خدا ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ن؛ ديگر هي ‌‬ ‫حجت« و بعد از آ ‌‬
‫ن است‪ :‬تا كفر‬ ‫ي اي ‌‬ ‫هاند؛ معن ‌‬ ‫ي باقي‌ نماند‪ .‬بعضي‌ گفت ‌‬ ‫و حجت ‌‬
‫ي باشنند‪،‬‬ ‫ها ‌‬ ‫چگننونه ‌شننبه ‌‬ ‫يهي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه كننافر شنند ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كس ن ‌‬
‫ت‪ ،‬بي‌ هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫م آورد ‌‬ ‫ه اسننل ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م كسنن ‌‬ ‫ه؛ اسننل ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ن در بندر و‬ ‫ل ايمنا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫ي باشند زيننرا بننا پينروز ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شنبه ‌‬ ‫گنون ‌‬
‫ن رف ‌‬
‫ت‬ ‫ي از ميننا ‌‬ ‫ه كل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل‪ ،‬شننبه ‌‬ ‫ق و بنناط ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ي ميننا ‌‬ ‫جداسنناز ‌‬
‫ب اسننتمرارش‌ بننر‬ ‫ن انسنناني‌ بننه ‌سننب ‌‬ ‫ن‪ ،‬اگر بعنند از اي ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ب گردينند‪ ،‬هلك ‌‬
‫ت‬ ‫ت افتاد و سننزاوار عننذا ‌‬ ‫ي هلك ‌‬ ‫كفر‪ ،‬در واد ‌‬
‫ت و در روز قيننامت‌ بننراي ‌‬
‫ش‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شننبه ‌‬ ‫چگننون ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫و ‌‬
‫م و كار‬ ‫ه بود ‌‬ ‫ن در شبه ‌‬ ‫ه بگويد‪ :‬م ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫حجتي‌ باقي‌ نماند ‌‬
‫ن در‬ ‫ل ايمننا ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫ه بود‪ .‬همي ‌‬ ‫ه و آشفت ‌‬ ‫ن پوشيد ‌‬ ‫بر م ‌‬
‫يماند زيرا ديگننر اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي باقي‌ نم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ق هستند‪ ،‬شبه ‌‬ ‫ه بر ح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن خنندا‪‬‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ه است‌ ك ‌‬ ‫ن و آفتابي‌ شد ‌‬ ‫ن روش ‌‬ ‫ت برايشا ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ح و مسننلطاند »و همانسسا اللسسه‬ ‫ش فات ‌‬ ‫ت و دوستان ‌‬ ‫پيروز اس ‌‬
‫يشنود و هم ‌‬
‫ه‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ن بندگا ‌‬ ‫م سخنا ‌‬ ‫ي داناست« تما ‌‬ ‫شنوا ‌‬
‫ن را‪.‬‬‫ن مؤم ‌‬ ‫م از كفر كافر و ايما ‌‬ ‫يداند ن اع ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫چيز آنا ‌‬
 ‫عُتْم ِفصي اَْلْمصِر‬
‫شصْلُتْم َوَلَتَنصاَز ْ‬
‫ل َوَلْو َأَراَكُهْم َكِثيصًرا َلَف ِ‬‫ك َقِلي ً‬
‫ل ِفي َمَناِم َ‬ ‫ِإْذ ُيِريَكُهُم ا ُّ‬
‫صُدوِر )‪(43‬‬ ‫ت ال ّ‬ ‫عِليٌم ِبَذا ِ‬
‫سّلَم ِإّنُه َ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫َوَلِك ّ‬
‫ن را‬ ‫ن را« يعني‪ :‬لشكر مشنركا ‌‬ ‫ه خداوند آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»هنگام ‌‬
‫ل خننداص در‬ ‫ك نشسسان ‌داد« رسننو ‌‬ ‫ه تو اند ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫»در خواب ‌‬
‫ب را بننه‬ ‫ن خننوا ‌‬ ‫ك ديدننند و اي ‌‬ ‫ن را اننند ‌‬ ‫ب‪ ،‬لشننكر مشننركا ‌‬ ‫خوا ‌‬
‫ي‬‫ت و پاينندار ‌‬ ‫ن‪ ،‬سننبب‌ ثبننا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ل كردننند و نق ‌‬ ‫ش نق ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫‌يارا ‌‬
‫ه تسسو بسسسيار نشسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن گردينند »و اگرآنا ‌‬ ‫اصحابشا ‌‬
‫كديگسسر در‬ ‫يشديد و حتما با ي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه سس ‌‬ ‫يداد‪ ،‬البت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خننداص لشننكر‬ ‫يكرديسسد« يعننني‪ :‬اگننر رسننو ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫كار نزا ‌‬
‫ن اصحابشننا ‌‬
‫ن‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫يديدند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ب بسيار م ‌‬ ‫ن را در خوا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ل و سسنننت ‌‬
‫ي‬ ‫ن و انفعنننا ‌‬ ‫س جب ‌‬ ‫ن بنننا كفنننار احسنننا ‌‬ ‫از جنگيننند ‌‬
‫ع و كشننمك ‌‬
‫ش‬ ‫كديگننر نننزا ‌‬ ‫گ بننا ي ‌‬ ‫يكردننند و در كننار جن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي خسسدا‬ ‫ه آيا با كفار رودر رو شوند يا خير؟ »ول ‌‬ ‫ينمودند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي در پنننا ‌‬
‫ه‬ ‫ي و بننزدل ‌‬ ‫ت داشت« شما را و از سست ‌‬ ‫ه سلم ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫م رسننو ‌‬ ‫ن را در چش ‌‬ ‫ش در آورد لذا آنا ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫عصم ‌‬
‫ه راز دلها داناست« و نقنناط‬ ‫ن داد »چراكه ‌او ب ‌‬ ‫م نشا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يداند‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ش را به درست ‌‬ ‫ت بندگان ‌‬ ‫ف و قو ‌‬ ‫ضع ‌‬

‫ل ص َأْم صًرا‬
‫ي ا ُّ‬‫ضَ‬
‫عُيِنِهْم ِلَيْق ِ‬‫ل َوُيَقّلُلُكْم ِفي َأ ْ‬ ‫عُيِنُكْم َقِلي ً‬
‫َوِإْذ ُيِريُكُموُهْم ِإِذ اْلَتَقْيُتْم ِفي َأ ْ‬
‫جُع اُْلُموُر )‪(44‬‬ ‫ل ُتْر َ‬‫ن َمْفُعوًل َوِإَلى ا ِّ‬ ‫َكا َ‬
‫ن را در ديدگا ‌‬
‫ن‬ ‫م روبرو شديد‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ه با ه ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»و آ ‌‬
‫ن آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ك نمايانسسد و شسسما را نيسسز در ديسسدگا ‌‬ ‫شما انسسد ‌‬
‫ي ن ن بننا‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ه را علي ‌‬ ‫ك از دو گننرو ‌‬ ‫ك نماياند« تننا هننري ‌‬ ‫اند ‌‬
‫ي تننا بنندانجا‬ ‫ك نماي ‌‬ ‫ن اند ‌‬ ‫ن ن برانگيزد‪ .‬اي ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ف نشان ‌داد ‌‬ ‫ضعي ‌‬
‫ي گفت‪ :‬آيا مشننركان‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫ي از مسلمانان ‌ب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه گويند ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫ش گفننت‪:‬‬ ‫ي؟ او در پاسننخ ‌‬ ‫يزن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن تخمي ‌‬ ‫را در حنند هفتنناد ت ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ي مشننركا ‌‬ ‫ه شننمار واقع ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ناند‪ .‬حا ‌‬ ‫آنها در حدود صد ت ‌‬
‫ن را در چش ن ‌‬
‫م‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫ن بننود‪ .‬همي ‌‬ ‫ك به ‌هننزار ت ‌‬ ‫نزدي ‌‬
‫ن گفت‪:‬‬ ‫ي از مشركا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هگويند ‌‬ ‫م نماياند تا بدانجا ك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ك نننوبت ‌غننذا بي ‌‬
‫ش‬ ‫ك گوسننفند در ي ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫آنهننا در حنند خورننندگا ‌‬
 ‫ل از‬‫م كفار قب ‌‬ ‫ن در چش ‌‬ ‫ن مسلمانا ‌‬ ‫ه اندك ‌نماياند ‌‬ ‫نيستند‪ .‬البت ‌‬
‫گ آغنناز شنند‪ ،‬خداوننند‪‬‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ع جنننگ ‌بننود‪ ،‬امننا چننو ‌‬ ‫شننرو ‌‬
‫ن داد »تسسا‬‫‪1‬‬
‫ن بسننيار نشننا ‌‬ ‫م مشننركا ‌‬ ‫ن را در چشنن ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫ه انجسسا ‌‬
‫م‬ ‫ي بسسود ب ‌‬ ‫م شسسدن ‌‬ ‫ه انجسسا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫خداونسسد كسسار ‌‬
‫كديگننر‪،‬‬ ‫ن در دينند ي ‌‬ ‫ن طرفي ‌‬ ‫ن اندك ‌نماياند ‌‬ ‫رساند« يعني‪ :‬اي ‌‬
‫ن جنگ‌ را برافروزد؛ بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ن بود تا خداوند‪ ‬ميا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ن را دارد و انعام‬ ‫م گرفتن‌ از آنا ‌‬ ‫ه انتقا ‌‬ ‫ه اراد ‌‬‫ب كساني‌ ك ‌‬ ‫تعذي ‌‬
‫ن را دارد »و‬ ‫ه آنننا ‌‬
‫نب ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ه قصد نعم ‌‬ ‫يك ‌‬‫‌بخشيدن ‌بر كسان ‌‬
‫ه آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫سب ‌‬ ‫يشسسود« پ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي خدا بازگرداند ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫كارها ب ‌‬
‫ل ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه سود اه ‌‬ ‫هب ‌‬‫س او را ك ‌‬ ‫يكند ن و سپا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫بخواهد حك ‌‬
‫م كرد‪.‬‬ ‫حك ‌‬

‫ن )‪(45‬‬ ‫حو َ‬‫ل َكِثيًرا َلَعّلُكْم ُتْفِل ُ‬ ‫ن َآَمُنوا ِإَذا َلِقيُتْم ِفَئًة َفاْثُبُتوا َواْذُكُروا ا َّ‬‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن بسسا گسسروهي‌ رو در رو شسسديد‪،‬‬ ‫ن! چسسو ‌‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫تو‬ ‫ن‪ ،‬سس ن ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫م باشسسيد« و در نننبرد بننا دشننمنا ‌‬ ‫تقد ‌‬ ‫ثاب ‌‬
‫بنشننيني‬ ‫ي جز بننا عق ‌‬ ‫ت و پايدار ‌‬ ‫ي ثبا ‌‬ ‫ه گاه ‌‬ ‫ن نشويد‪ .‬البت ‌‬ ‫جبو ‌‬
‫ي مجنندد‪ ،‬يننا پيوسننتن‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي نننبرد ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫همنظننور آمنناده ‌شنند ‌‬ ‫‌ب ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ن‪ ،‬حاص ‌‬ ‫مرزما ‌‬ ‫جمعي‌ ديگر از ه ‌‬
‫ت از سننوي‌‬ ‫ه شننجاع ‌‬ ‫گ و شننيو ‌‬ ‫ب جن ‌‬ ‫ه آدا ‌‬ ‫ت آموزننند ‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي بننا‬ ‫م روينناروي ‌‬ ‫ش در هنگننا ‌‬ ‫ن مننؤمن ‌‬ ‫ي بندگا ‌‬ ‫ل برا ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫يشننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫هم ‌‬ ‫ل پنج‌ قاعنند ‌‬ ‫ع شننام ‌‬ ‫ت و در مجمننو ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫دشمنا ‌‬
‫ث شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ه در حنندي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ .‬چنننا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت و پايدار ‌‬ ‫ن آنها ثبا ‌‬ ‫اولي ‌‬
‫ل گننرامي‌ اسننلمص فرمودننند‪» :‬اي‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫آمنند ‌‬
‫ي رويننارويي‌ بننا دشننمن‌ را نكنينند و از خداوننند‬ ‫م! آرزو ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ن روبننرو شننديد‪،‬‬ ‫ن بننا دشننم ‌‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫ت بخواهينند ول ‌‬ ‫ل عافي ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫ت در زيننر سننايه‌‬ ‫ه بهش ن ‌‬ ‫م و پاينندار باشننيد و بدانينند ك ‌‬ ‫تقد ‌‬ ‫ثاب ‌‬
‫شمشيرهاست«‪.‬‬
‫ن اسننت‪» :‬و‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ل پيننروز ‌‬ ‫گ و عوام ‌‬ ‫م از قواعد جن ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫قاعد ‌‬
‫ه در‬ ‫گ‪ ،‬بننويژ ‌‬ ‫ي جن ‌‬ ‫خسسدا را بسسسيار يسساد كنيسسد« در مينندانها ‌‬

‫ل عمران‪«‌13/‬‬
‫ه »آ ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ه ينناد خنندا‪‬‬ ‫ن دلهايتان ‌چراك ‌‬ ‫ش بود ‌‬ ‫ب و مشو ‌‬ ‫م اضطرا ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫يكند و او‬ ‫يم ‌‬ ‫ي يار ‌‬ ‫ن قلب ‌‬ ‫ي و اطمينا ‌‬ ‫ت و پايدار ‌‬ ‫شما را بر ثبا ‌‬
‫ه او‬‫ي نننبرد ب ‌‬
‫ن و سنننگرها ‌‬ ‫ن ياد كنيد و در ميادي ‌‬ ‫ه زبانهايتا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه نننبرد گفتننند‪:‬‬ ‫هگا ‌‬ ‫ت در عرصن ‌‬ ‫ه ياران ‌طننالو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫التجا بريد چنا ‌‬
‫ن( »بقره‪‌/‬‬ ‫عَلى اْلَقْوِم اْلَكاِفِري َ‬
‫صْرَنا َ‬‫ت َأْقَداَمَنا َواْن ُ‬
‫صْبًرا َوَثّب ْ‬
‫عَلْيَنا َ‬
‫غ َ‬
‫)َرّبَنا َأْفِر ْ‬
‫ه مراد خوي ‌‬
‫ش‬ ‫ه رستگار شويد« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫‪» .«250‬باشد ك ‌‬
‫ي برسيد‪.‬‬ ‫ش اله ‌‬ ‫ت پادا ‌‬ ‫ي و درياف ‌‬ ‫ب پيروز ‌‬ ‫دركس ‌‬

‫ن ا َّ‬
‫ل‬ ‫صِبُروا ِإ ّ‬‫حُكْم َوا ْ‬
‫ب ِري ُ‬‫شُلوا َوَتْذهَ َ‬‫عوا َفَتْف َ‬ ‫سوَلُه َوَل َتَناَز ُ‬‫ل َوَر ُ‬‫طيُعوا ا َّ‬ ‫َوَأ ِ‬
‫ن )‪(46‬‬ ‫صاِبِري َ‬ ‫َمَع ال ّ‬
‫ن اسننت‪» :‬و‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ل پيروز ‌‬ ‫گ و عوام ‌‬ ‫م از قواعد جن ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫قاعد ‌‬
‫ه چيننز و از‬ ‫ت كنيسسد« در هم ‌‬ ‫از خسسدا و پيسسامبرش ‌اطسساع ‌‬
‫ه از هواهننا و آراء وتمننايل ‌‬
‫ت‬ ‫ه‪ ،‬ن ‌‬
‫ه؛ در امر جهنناد و مبننارز ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ش‪.‬‬ ‫خوي ‌‬
‫ن اسننت‪:‬‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ل پيننروز ‌‬ ‫گ و عننوام ‌‬ ‫م از قواعنند جن ‌‬ ‫ه چهار ‌‬ ‫قاعد ‌‬
‫ت بسسزد ‌‬
‫ل‬ ‫ه در اين‌ صسسور ‌‬ ‫كديگر نسسزاع ‌نكنيسسد ك ‌‬ ‫»و با ي ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ف در رأ ‌‬ ‫ت از‪ :‬اختل ‌‬ ‫ع؛ عبار ‌‬ ‫يشويد« تناز ‌‬ ‫م ‌‬
‫يشننود »و« در صننور ‌‬
‫ت‬ ‫گم ‌‬ ‫ي در جن ‌‬ ‫ن و سست ‌‬ ‫ب جب ‌‬ ‫امر سب ‌‬
‫يرود«‬ ‫ن بسسر بسساد م ‌‬ ‫ن و شسسوكتتا ‌‬ ‫ف و تنننازع ‌»شسسا ‌‬ ‫اختل ‌‬
‫ه قننولي‪ :‬دولننت ‌و‬ ‫يوب ‌‬ ‫ي و پيننروز ‌‬ ‫مننراد از ريننح‪ :‬نيرومننند ‌‬
‫ن امننر دول ‌‬
‫ت‬ ‫ي در اينجا نافننذ بننود ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫شوك ‌‬
‫ه اسننت‌ »و صبر كنيسسد‪،‬‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫ن‪ ،‬تشبي ‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫ه باد در وز ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫م از قواعنند‬ ‫ه پنج ‌‬ ‫ن قاعنند ‌‬ ‫ن است« اي ‌‬ ‫همانا الله با صابرا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫گ و آدا ‌‬ ‫جن ‌‬

‫سصِبيِل‬
‫ن َ‬
‫عص ْ‬‫ن َ‬
‫صّدو َ‬
‫س َوَي ُ‬
‫طًرا َوِرَئاَء الّنا ِ‬
‫ن ِدَياِرِهْم َب َ‬
‫جوا ِم ْ‬‫خَر ُ‬
‫ن َ‬‫َوَل َتُكوُنوا َكاّلِذي َ‬
‫ط )‪(47‬‬ ‫حي ٌ‬
‫ن ُم ِ‬
‫ل ِبَما َيْعَمُلو َ‬
‫ل َوا ُّ‬
‫ا ِّ‬
‫ن بسسا‬‫ههايشسسا ‌‬ ‫ه از خان ‌‬ ‫ي نباشسسيد ك ‌‬ ‫»و ماننسسد كسسسان ‌‬
‫م خار ‌‬
‫ج‬ ‫م مرد ‌‬ ‫ي در چش ‌‬ ‫ي و نمايشگر ‌‬ ‫ت سرمست ‌‬ ‫حال ‌‬
‫هو‬ ‫ه در روز بدر‪ ،‬مغننروران ‌‬ ‫ش بودند ك ‌‬ ‫ه قري ‌‬ ‫ن قبيل ‌‬ ‫شدند« آنا ‌‬
 ‫ي خننارج‌‬ ‫ل و موسننيق ‌‬ ‫ل و ده ‌‬ ‫ن و طب ‌‬ ‫ن آوازخننوا ‌‬ ‫ن با زنا ‌‬ ‫خراما ‌‬
‫ن خننبر رسننيد كه‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ن راه ‌ب ‌‬ ‫ه در ميننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫شدند و با وجننود آ ‌‬
‫ع شننده‌‬ ‫ن دف ‌‬ ‫ه و خطننر از آ ‌‬ ‫ت رسننت ‌‬ ‫ه سننلم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه ابوسفيا ‌‬ ‫قافل ‌‬
‫ه بنندر‬ ‫ه گفتند‪ :‬ناگزير بايد ب ‌‬ ‫ه باز نگشتند بلك ‌‬ ‫ه مك ‌‬ ‫ت‪ ،‬اما ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫مو‬ ‫ب بنوشنني ‌‬ ‫ه‪ ،‬شرا ‌‬ ‫ه برپاساخت ‌‬ ‫ه و خرگا ‌‬ ‫م و در آنجا خيم ‌‬ ‫بروي ‌‬
‫مو‬ ‫ي بپننردازي ‌‬ ‫تافشننان ‌‬ ‫ي و دس ‌‬ ‫ت و پننايكوب ‌‬ ‫ش و عشننر ‌‬ ‫به‌ عي ‌‬
‫تو‬ ‫ه قننو ‌‬ ‫ب آواز ‌‬ ‫ي ما آواز بخوانند تا اعرا ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫ن آوازخوا ‌‬ ‫زنا ‌‬
‫ه انگيننز ‌‬
‫ه‬ ‫ن جننز ب ‌‬ ‫تهايشننا ‌‬ ‫ن حرك ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫ن رابشنوند‪ .‬پ ‌‬ ‫شوكتما ‌‬
‫ب سننپاس‌‬ ‫م و جل ‌‬ ‫ممرد ‌‬ ‫ي در چش ‌‬ ‫ي و تكبر و خودنماي ‌‬ ‫سرمست ‌‬
‫ن رو درحننديث‌‬ ‫ن و فخر فروشي‌ و ريا نبود‪ ،‬از همي ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫و ثنا ‌‬
‫ش را‬ ‫ل خننداص قننري ‌‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫ه چننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫شننري ‌‬
‫ي مناجننا ‌‬
‫ت‬ ‫ه اله ‌‬ ‫ه بارگننا ‌‬ ‫ه مغرور و سرمست ‌ديدننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه بننا فخننر و‬ ‫ن قننريش‌ اس نت‌ ك ‌‬ ‫كردننند و گفتننند‪» :‬بارالهننا! اي ‌‬
‫ي كنند و‬ ‫ه تا با تو زورآزمناي ‌‬ ‫ي آورد ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫كبكب ‌‬
‫م بامننداد‬ ‫ه هنگننا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ت را تكذيب ‌نماينند‪ ،‬بارالهننا! آنننا ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ه اسننت‪:‬‬ ‫فآمد ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن در حنندي ‌‬ ‫ن كننن«‪ .‬همچني ‌‬ ‫كمرشننك ‌‬
‫ت دارد‪:‬‬ ‫ه چيز دوس ‌‬ ‫ت را در س ‌‬ ‫»خداوند سكو ‌‬
‫ن‪.‬‬‫ت قرآ ‌‬ ‫م تلو ‌‬ ‫ه هنگا ‌‬ ‫‪1‬نب ‌‬
‫گ‪.‬‬‫م جن ‌‬ ‫ه هنگا ‌‬ ‫‪2‬نب ‌‬
‫ل جنازه«‪.‬‬ ‫م حم ‌‬ ‫ه هنگا ‌‬ ‫‪3‬نب ‌‬
‫ه سروصنندا و همهمه‌‬ ‫يدهد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫گ نيز نشا ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ه فنو ‌‬ ‫مطالع ‌‬
‫ت‪» .‬و« مانننند كسنناني‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ه ضننعف ‌روحي ‌‬ ‫گ‪ ،‬نشننان ‌‬ ‫در جن ‌‬
‫لشنند ‌‬
‫ن‬ ‫يدارنسسد« صنند‪ :‬حائ ‌‬ ‫ه الله باز م ‌‬ ‫ه »از را ‌‬ ‫نباشيد ك ‌‬
‫ن آنننان‌‬ ‫هسنناخت ‌‬ ‫ي هنندايت‌ و گمرا ‌‬ ‫ن راههننا ‌‬ ‫م و ميننا ‌‬ ‫ن مننرد ‌‬ ‫ميننا ‌‬
‫ن گرو ‌‬
‫ه‬ ‫گ‪ ،‬همانند اي ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ج شد ‌‬ ‫ت‪ .‬يعني‪ :‬درخار ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه آنچه‌‬ ‫ه خنندا‪ ‬نباشننيد »و خسسدا ب ‌‬ ‫ه از را ‌‬ ‫رياكننار بازدارننند ‌‬
‫ي مشننركان‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬تهدينند ‌‬ ‫ه دارد« اي ‌‬ ‫يكننسسد‪ ،‬احسساط ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫‌اس ‌‬
 ‫جصصارٌ‬ ‫ن الّنصصاسِ َوِإّنصصي َ‬ ‫ب َلُكُم اْلَيْوَم ِم َ‬ ‫غاِل َ‬ ‫عَماَلُهْم َوَقاَل َل َ‬ ‫ن َأ ْ‬ ‫طا ُ‬ ‫شْي َ‬ ‫ن َلُهُم ال ّ‬ ‫َوِإْذ َزّي َ‬
‫عِقَبْيِه َوَقاَل إِّني َبِريٌء ِمْنُكْم ِإّني َأَرى َما َل‬ ‫عَلى َ‬ ‫ص َ‬ ‫ن َنَك َ‬ ‫ت اْلِفَئَتا ِ‬ ‫َلكُْم َفَلّما َتَراَء ِ‬
‫ب )‪(48‬‬ ‫شِديُد اْلِعَقا ِ‬ ‫ل َ‬ ‫ل َوا ُّ‬ ‫ف ا َّ‬ ‫خا ُ‬ ‫ن ِإّني َأ َ‬ ‫َترَْو َ‬
‫ن اعمالشسسان‌‬ ‫ه شسسيطا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه ياد آوريد »هنگام ‌‬ ‫»و« ب ‌‬
‫ن پننندار را افگننند‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن بياراست« يعني‪ :‬در آنا ‌‬ ‫را برايشا ‌‬
‫يدهننند‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ك انجننا ‌‬ ‫ي ني ‌‬ ‫ن‪ ،‬كننار ‌‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫ن علي ‌‬ ‫كه‌ با جنگينند ‌‬
‫هصنننور ‌‬
‫ت‬ ‫نب ‌‬ ‫ي از شنننياطي ‌‬ ‫س لشنننكر ‌‬ ‫ن در رأ ‌‬ ‫ي! شنننيطا ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ن »امسسروز هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫ل شد »و گفت« ب ‌‬ ‫انساني‌ متمث ‌‬
‫ت و همانا م ‌‬
‫ن‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫هكنند ‌‬ ‫م بر شما غلب ‌‬ ‫س از مرد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م از هننر‬ ‫ه شننما هسننت ‌‬ ‫هدهننند ‌‬ ‫جار شما هسسستم« يعننني‪ :‬پنا ‌‬
‫ن از قننبيل ‌‬
‫ه‬ ‫م وگفننت‪ :‬م ‌‬ ‫ه شننما هسننت ‌‬ ‫ندهننند ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا اما ‌‬ ‫دشننمن ‌‬
‫هصننننننننورت‬ ‫س خننننننننود‪ ،‬ب ‌‬ ‫م‪ .‬ابلي ‌‬ ‫ه هسننننننننت ‌‬ ‫يكنننننننننان ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ه بننود‬ ‫ه ياد شنند ‌‬ ‫ن قبيل ‌‬ ‫ه از سرا ‌‬ ‫نجعشم« ك ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫نمال ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫‌»سراق ‌‬
‫س داش ن ‌‬
‫ت‬ ‫يبكننر هننرا ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ن بدر آمد و قريش ‌از قننبيل ‌‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن هر دو گروه«‬ ‫س چو ‌‬ ‫ه نزند »پ ‌‬ ‫ي ضرب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه از پش ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن »روبسسرو شسسدند‪،‬‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫ن و گرو ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫يعني‪ :‬گرو ‌‬
‫ه عقب‌‬ ‫ي خود بازگشسست« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن بر پاشن ‌‬ ‫شيطا ‌‬
‫ن از شما بيزارم« زيننرا او‬ ‫ت »و گفت‪ :‬همانا م ‌‬ ‫بازگش ‌‬
‫ن را با امداد خداوند‪ ‬از طننريق‌‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫ي پيروز ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫ن بننرائ ‌‬
‫ت‬ ‫ت از مشننركا ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ن ديد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن فرشتگا ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫شگفت‪:‬‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫ت بيننزاري ‌جسننت ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫س در بيننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬سننپ ‌‬ ‫جسن ‌‬
‫يبينيسسد«‬ ‫ه شسسما نم ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يبين ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ن چيسسز ‌‬ ‫»همانسسا م ‌‬
‫ن همننراه‌ و ‌‬
‫ي‬ ‫ه فرشننتگا ‌‬ ‫يدينند ك ‌‬ ‫ن جننبرئيل‪ ‌‬را درحال ‌‬ ‫شيطا ‌‬
‫ن از آ ‌‬
‫ن‬ ‫يترسسسم« شننيطا ‌‬ ‫ن از اللسسه م ‌‬ ‫بودننند »همانسسا م ‌‬
‫ه حاضر بودند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه در معرك ‌‬ ‫ي فرشتگاني‌ ك ‌‬ ‫ه از سو ‌‬ ‫ترسيد ك ‌‬
‫ه او را يننارا ‌‬
‫ي‬ ‫هن ‌‬ ‫ن دينند ك ‌‬ ‫ه قولي ‌ديگر‪ :‬چو ‌‬ ‫ي بليي‌ برسد‪ .‬ب ‌‬ ‫و ‌‬
‫س از خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫م و تننر ‌‬ ‫ن را لننذا بي ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫تون ‌‬ ‫رويارويي‌ اس ‌‬
‫نگننا ‌‬
‫ه‬ ‫ل ورزينند‪ .‬آ ‌‬ ‫ه تعل ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ه قننرار داد و بنندي ‌‬ ‫ل را بهننان ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ت كيفسسر اسسست« بننر كسننان ‌‬ ‫ه داد‪» :‬و خدا سسسخ ‌‬ ‫ادام ‌‬
‫ن كند‪.‬‬ ‫بخواهد مجازاتشا ‌‬
 ‫ن َيَتَوّكصْل‬‫غصّر َهصُؤَلِء ِديُنُهصْم َوَمص ْ‬ ‫ض َ‬‫ن ِفي ُقُلصصوِبِهْم َمصَر ٌ‬
‫ن َواّلِذي َ‬ ‫ِإْذ َيُقوُل اْلُمَناِفُقو َ‬
‫حِكيٌم )‪(49‬‬ ‫عِزيٌز َ‬ ‫ل َ‬‫ن ا َّ‬ ‫ل َفِإ ّ‬
‫عَلى ا ِّ‬‫َ‬
‫ي كه‌‬ ‫ن كسننان ‌‬ ‫ه‪ ،‬همننا ‌‬ ‫ه منافقسسان« در منندين ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»هنگسسام ‌‬
‫ن كنننافر بودنننند »و‬ ‫ن كردنننند ولي‌ در بننناط ‌‬ ‫اظهنننار ايمنننا ‌‬
‫ي اسسسست« يعنننني‪:‬‬ ‫ن بيمسسسار ‌‬ ‫ه در دلهايشسسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسسسسان ‌‬
‫ه نومسلمانند‪،‬‬ ‫نك ‌‬ ‫ه جهت‌ اي ‌‬ ‫ي ندارند ولي‌ ب ‌‬ ‫ه نفاق ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫شكاكان ‌‬
‫يگفتنسسد‪:‬‬ ‫ت؛ »م ‌‬ ‫خ نكرده ‌اس ‌‬ ‫ن كامل رسو ‌‬ ‫ق در آنا ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫عقيد ‌‬
‫ن فسسريفت ‌‬
‫ه‬ ‫ن را »دينشسسا ‌‬ ‫ه را« يعننني‪ :‬مسننلمانا ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي سننخت‌‬ ‫ه كنار ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي‪ ،‬ت ‌‬ ‫ف و دشوار ‌‬ ‫ه با تكل ‌‬ ‫است« تا بدانجاك ‌‬
‫ب و تننوا ‌‬
‫ن‬ ‫ه هرگز تننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يدهند‪ ،‬درحال ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫گ با قري ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫چو ‌‬
‫يفرمايند‪» :‬و‬ ‫نم ‌‬ ‫ن كار را ندارند‪ .‬حق‌ تعنالي‌ در پاسخشنا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه خداونسسد‪ ،‬عزيسسز‬ ‫ل كند‪ ،‬بدانسسد ك ‌‬ ‫س بر خدا توك ‌‬ ‫هر ك ‌‬
‫ب شود‬ ‫ي غال ‌‬ ‫يتواند بر و ‌‬ ‫چ نيرويي ‌نم ‌‬ ‫س هي ‌‬ ‫م است« پ ‌‬ ‫حكي ‌‬
‫ي‬
‫ف را بننر قننو ‌‬ ‫ك را بر بسيار و ضننعي ‌‬ ‫ه اند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اوس ‌‬ ‫و از غلب ‌‬
‫ن و دشننمنان ‌‬
‫ش‬ ‫ه دوستا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت اوس ‌‬ ‫يكند و از حكم ‌‬ ‫مسلط م ‌‬
‫ن بننر خننود را خننوار و‬ ‫لكنندگا ‌‬ ‫يسازد و توك ‌‬ ‫م برابر نم ‌‬ ‫را با ه ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ذلي ‌‬

‫جوَهُهْم َوَأْدَباَرُهْم َوُذوُقصصوا‬‫ن ُو ُ‬‫ضِرُبو َ‬ ‫لِئَكُة َي ْ‬‫ن َكَفُروا اْلَم َ‬‫َوَلْو َتَرى ِإْذ َيَتَوّفى اّلِذي َ‬
‫ق )‪(50‬‬ ‫حِري ِ‬ ‫ب اْل َ‬‫عَذا َ‬
‫َ‬
‫ه فرشسستگان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه! »هنگسسام ‌‬ ‫ي بينننند ‌‬ ‫»و اگسسر بسسبيني« ا ‌‬
‫ي هسننتند كه‌‬ ‫يستانند« مننراد؛ كننافران ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫ن كافرا ‌‬ ‫جا ‌‬
‫ه قننول ‌‬
‫ي‬ ‫ل رسنناندند‪ .‬ب ‌‬ ‫ه قت ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن در روز بنندر آنننا ‌‬ ‫فرشننتگا ‌‬
‫ن را‬‫ه ارواح‌ كننافرا ‌‬ ‫گ اننند ك ‌‬ ‫ل مننر ‌‬ ‫ن مننوك ‌‬ ‫ديگر‪ :‬مراد فرشتگا ‌‬
‫ي‪،‬‬
‫ن را بننبين ‌‬ ‫ي! اگننر صننحنه ‌قبض‌ ارواحشننا ‌‬ ‫يكنند‪ .‬آر ‌‬ ‫ضم ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ههسسا و بسسر‬ ‫ي »بسسر چهر ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫گ را دينند ‌‬ ‫ي بننزر ‌‬ ‫ن كننار ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن بننر‬‫ن فرشننتگا ‌‬ ‫ه قننولي‪ :‬زد ‌‬ ‫يزننسسد« ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫پشسستها ‌‬
‫نسننتاند ‌‬
‫ن‬ ‫گ و جا ‌‬ ‫م مننر ‌‬ ‫ههنگننا ‌‬ ‫ي كفننار‪ ،‬ب ‌‬ ‫هها و بننر پشننتها ‌‬ ‫چهر ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ت اسنن ‌‬ ‫ن كننار در روز قيننام ‌‬ ‫ي ديگننر‪ :‬اي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫آنهاسنن ‌‬
‫يرانننند »و‬ ‫ي دوزخ‌ م ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن‪ ،‬كفننار را ب ‌‬ ‫ه فرشننتگا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هنگام ‌‬
‫ه كفننار‬ ‫نب ‌‬‫ن را بچشسسيد« يعننني‪ :‬فرشننتگا ‌‬ ‫ب سسسوزا ‌‬ ‫عسسذا ‌‬
‫ف آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن را بچشيد‪ .‬در حدي ‌‬ ‫ب سوزا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬عذا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك در‬ ‫س و هولنننا ‌‬ ‫ي عبننو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت بننا چهننر ‌‬ ‫كالمننو ‌‬ ‫ن مل ‌‬ ‫است‪» :‬چو ‌‬
‫يگوينند‪ :‬ا ‌‬
‫ي‬ ‫نم ‌‬ ‫ه او چني ‌‬ ‫يآيد‪ ،‬ب ‌‬‫يم ‌‬ ‫هنگام ‌احتضار كافر نزد و ‌‬
‫نو‬ ‫ب جوشننا ‌‬ ‫نوآ ‌‬ ‫ي بنناد سننوزا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ن آي ‌ب ‌‬ ‫ح پلينند! بيننرو ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ي در اجزاي ‌بنندنش‌ متفننر ‌‬
‫ق‬ ‫حو ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي از دود تار‪ .‬آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ساي ‌‬
‫ن بننا فشننار‬ ‫ش چنننا ‌‬ ‫ن را از تن ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن مننوك ‌‬ ‫يشننود و فرشننتگا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب از گوشت‌ سننخت‌ و مرطننو ‌‬
‫ب‬ ‫خ كبا ‌‬ ‫ه سي ‌‬ ‫يآورند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫قو‬ ‫ه عننرو ‌‬ ‫يك ‌‬‫ها ‌‬ ‫هگننون ‌‬ ‫يشننود‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه فشننار بيننرو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يشود«‪.‬‬ ‫ن زار و افگار م ‌‬ ‫ه با آ ‌‬ ‫ي هم ‌‬‫بو ‌‬ ‫اعصا ‌‬

‫لٍم ِلْلَعِبيِد )‪(51‬‬‫ظّ‬ ‫س ِب َ‬

‫ل َلْي َ‬
‫ن ا َّ‬
‫ت َأْيِديُكْم َوَأ ّ‬
‫ك ِبَما َقّدَم ْ‬
‫َذِل َ‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ن كسردار ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ت سخ ‌‬ ‫»اين« مجازا ‌‬
‫هسننب ‌‬
‫ب‬ ‫ش فرسسستاده ‌اسسست« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ن شسسما پي ‌‬ ‫دسسستا ‌‬
‫هسننبب‌ »آ ‌‬
‫ن‬ ‫هايد »و« ب ‌‬ ‫ب شنند ‌‬ ‫ه مننرتك ‌‬ ‫تك ‌‬‫ي اسنن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫معاصنن ‌‬
‫ن سسستمگر نيسسست« زيننرا ح ‌‬
‫ق‬ ‫ه اللسسه بسسر بنسسدگا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه و كتابهننا ‌‬
‫ي‬ ‫هسويشننان ‌فرسننتاد ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫تعالي‌ پيننامبرا ‌‬
‫ن سنناخته‬ ‫ن روش ‌‬ ‫ه را برآنا ‌‬‫ه و را ‌‬ ‫ن فرود آورد ‌‬ ‫ش را بر آنا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ن كيفننر‬‫ق اي ‌‬
‫س نداشتند لذا مستح ‌‬ ‫ن ارزشها را پا ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫‌ول ‌‬
‫ه گرديدند‪.‬‬ ‫عادلن ‌‬

‫لص ِبصُذُنوِبِهْم ِإ ّ‬
‫ن‬ ‫خصَذُهُم ا ُّ‬‫لص َفَأ َ‬‫ت ا ِّ‬
‫ن َقْبِلِهْم َكَفُروا ِبَآَيصصا ِ‬
‫ن ِم ْ‬‫ن َواّلِذي َ‬‫عْو َ‬ ‫ب َآِل ِفْر َ‬
‫َكدَْأ ِ‬
‫ب )‪(52‬‬ ‫شِديُد اْلِعَقا ِ‬ ‫ي َ‬ ‫ل َقِو ّ‬‫ا َّ‬
‫ب خننويش‌ بننر‬ ‫ل عننذا ‌‬ ‫ن‪ ،‬از نننزو ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعنند از آ ‌‬
‫ي را‬ ‫ن‪ ،‬حقيقننت ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه دنبننا ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ن در بنندر خننبر داد‪ ،‬اين ‌‬ ‫مشننركا ‌‬
‫ي كفننار حكننايت‌‬ ‫ي در گروههننا ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ه از سننن ‌‬ ‫ينمايد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫عنوا ‌‬
‫ن آنسسان‌‬ ‫ن و پيشسسينيا ‌‬ ‫ت فرعونيسسا ‌‬ ‫يكند‪» :‬همانند عاد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه خداونسسد آنسسان‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ي كفرورزيدند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه اللسسه‬ ‫ن گرفتسسار كسسرد‪ ،‬هسسرآين ‌‬ ‫ه كيفسسر گناهانشسسا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ي در عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫تكيفر است« يعننني‪ :‬سنننت‌ اله ‌‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫توانا ‌‬
 ‫ي در تعننذيب‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ت پيشنني ‌‬ ‫ش‪ ،‬همانننند سننن ‌‬ ‫ه قننري ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫كننرد ‌‬
‫ه آنهننا كفننر ورزينند ‌‬
‫ن‬ ‫ت و شيو ‌‬ ‫ه عاد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي كفار ‌‬ ‫گروهها ‌‬
‫ه سننب ‌‬
‫ب‬ ‫تك ‌‬
‫ن اس ن ‌‬ ‫ن كفرشننا ‌‬ ‫ت لننذا اي ‌‬‫ه اس ن ‌‬ ‫يبود ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ه آيا ‌‬‫ب ‌‬
‫ه اسنت‌ پ ‌‬
‫س‬ ‫ن شند ‌‬ ‫ن بنر آننا ‌‬ ‫ي سنبحا ‌‬ ‫ب خندا ‌‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫فرود آمد ‌‬
‫ب ادام ‌‬
‫ه‬ ‫ه خويش‌ در تكذي ‌‬ ‫ت و شيو ‌‬ ‫ن بر عاد ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫هما ‌‬
‫بشننان‌‬ ‫م بننر تعذي ‌‬‫يه ‌‬ ‫ت اله ‌‬‫ت و سننن ‌‬ ‫يدهننند؛ متقننابل عنناد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اس ‌‬ ‫ت‪ .‬دأب‪ :‬عاد ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن يافت ‌‬ ‫جريا ‌‬

‫سِهْم َوَأ ّ‬
‫ن‬ ‫حّتى ُيَغّيُروا َما ِبَأْنُف ِ‬‫عَلى َقْوٍم َ‬ ‫ك ُمَغّيًرا ِنْعَمًة َأْنَعَمَها َ‬ ‫ل َلْم َي ُ‬‫ن ا َّ‬ ‫ك ِبَأ ّ‬ ‫َذِل َ‬
‫عِليٌم )‪(53‬‬ ‫سِميٌع َ‬ ‫ل َ‬ ‫ا َّ‬
‫ن فننرود آورد »بسسدان‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬برآنننا ‌‬ ‫»ايسسن« عننذابي‌ ك ‌‬
‫ي نيس ست‌‬ ‫ه نعمت ‌‬ ‫نكنند ‌‬ ‫ه خداوند دگرگو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫سب ‌‬
‫ي در‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ي داشسسته« يعننني‪ :‬عنناد ‌‬ ‫ي ارزان ‌‬ ‫ه بسسر قسسوم ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت؛ »مگسسر‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن نعمتها برآنا ‌‬ ‫م دگرگون ‌ساخت ‌‬ ‫ش‪ ،‬عد ‌‬ ‫بندگان ‌‬
‫ل دارند‪ ،‬تغييسسر دهنسسد« از‬ ‫ه در د ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي الله‪ ‬و ناسپاس ‌‬
‫ي‬ ‫ن نعمتها ‌‬ ‫ش‪ ،‬با كفرا ‌‬ ‫ق خوي ‌‬ ‫ل و اخل ‌‬ ‫احوا ‌‬
‫ن سنناختن‌‬ ‫س دگرگننو ‌‬ ‫ي‪ .‬پ ‌‬ ‫ل اوامننر و نننواهي‌ و ‌‬ ‫ن و اهما ‌‬ ‫احسا ‌‬
‫ه عملكننرد و‬ ‫ه‪ ،‬نننتيج ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫ن و بننر مشننركا ‌‬ ‫ت بر آل ‌فرعو ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ه عصننرها و‬ ‫ي در هم ‌‬ ‫ن اله ‌‬ ‫ت و قننانو ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ل خننود آنننا ‌‬ ‫احننوا ‌‬
‫ت »و خداوند شنواسسست«‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه بننود ‌‬ ‫نگننون ‌‬ ‫لها همي ‌‬ ‫نس ن ‌‬
‫ه انجننا ‌‬
‫م‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن را »داناسسست« ب ‌‬ ‫بكنننندگا ‌‬ ‫سننخنان ‌تكذي ‌‬
‫يدهند‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫ت َرّبِهصْم َفَأْهَلْكَنصصاُهْم ِبصُذُنوِبِهْم‬ ‫ن َقْبِلِهصْم َكصّذُبوا ِبَآَيصصا ِ‬

‫ن ِمص ْ‬‫ن َواّلصِذي َ‬‫عصْو َ‬
‫ب َآِل ِفْر َ‬ ‫َكصَدْأ ِ‬
‫ن )‪(54‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬‫ن َوُكّل َكاُنوا َ‬ ‫عْو َ‬
‫غَرْقَنا َآَل ِفْر َ‬‫َوَأ ْ‬
‫ش از آنسسان‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن و كسان ‌‬ ‫ت فرعونيا ‌‬ ‫»همانند عاد ‌‬
‫ن بننا بيننان‌‬ ‫ت‪ ،‬همچني ‌‬ ‫ه براي ‌تأكيد اسن ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫بودند« تكرار اي ‌‬
‫ه اس ‌‬
‫ت‬ ‫ع افزوده ‌شد ‌‬ ‫ل موضو ‌‬ ‫ه‪ ،‬بر تفصي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ب در اي ‌‬ ‫ع عذا ‌‬ ‫نو ‌‬
‫س مسسا‬ ‫غ شسسمردند پ ‌‬ ‫ش را درو ‌‬ ‫ت پروردگسسار خسسوي ‌‬ ‫»آيا ‌‬
‫ن را‬ ‫ك و فرعونيسسا ‌‬ ‫نهل ‌‬ ‫ي گناهانشسسا ‌‬ ‫ه سسسزا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه آنها ستمكار بودند« يعني‪ :‬كسننان‌‬ ‫م و هم ‌‬ ‫ق كردي ‌‬ ‫غر ‌‬
‫ه در بدر‬ ‫هك ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫نطور مشركا ‌‬ ‫ن و همي ‌‬ ‫ن و پيشينيانشا ‌‬ ‫فرعو ‌‬
‫ن ستمكار‬ ‫ه بر خود و ديگرا ‌‬ ‫ب الهي‌ گرفتار شدند‪ ،‬هم ‌‬ ‫به‌ عذا ‌‬
‫ي‬‫ه خنندا ‌‬ ‫ن كفننر ب ‌‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫ب اعمننال ‌‬ ‫ه مرتك ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ب اي ‌‬ ‫بودند‪ ،‬به ‌سب ‌‬
‫ن در‬ ‫م بننر ديگننرا ‌‬ ‫ش و نيننز ظل ‌‬ ‫ت و پيننامبران ‌‬ ‫ن و آيننا ‌‬ ‫سننبحا ‌‬
‫س سنننت‌ اللننه‪ ‬اين‌ بننود‬ ‫يگرديدند پ ‌‬ ‫برخورد و رفتارشان ‌م ‌‬
‫قو‬ ‫ن را بننا غننر ‌‬ ‫ت فننرو گيننرد و فرعونيننا ‌‬ ‫ه عقننوب ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫كه‌ آنا ‌‬
‫ك گرداند‪ .‬در سير ‌‬
‫ت‬ ‫ن هل ‌‬‫ي گوناگو ‌‬ ‫هها ‌‬‫ه شيو ‌‬ ‫ن را نيز ب ‌‬ ‫ديگرا ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ل در بدر ب ‌‬ ‫ن ابوجه ‌‬ ‫ن خبر كشته ‌شد ‌‬ ‫آمده ‌است‪ :‬چو ‌‬
‫ت كردند تا بر سننر نعش‌ و ‌‬
‫ي‬ ‫نحضرتص حرك ‌‬ ‫خداص رسيد‪ ،‬آ ‌‬
‫ص‪ ،‬فرعننو ‌‬
‫ن‬ ‫ن شننخ ‌‬ ‫ه ايستادند و فرمودنند‪» :‬اي ‌‬ ‫نگا ‌‬‫رسيدند‪ ،‬آ ‌‬
‫ت بود«‪.‬‬ ‫ن ام ‌‬ ‫اي ‌‬

‫ت ِمْنُهصصْم‬ ‫عاَهْد َ‬‫ن َ‬ ‫ن )‪ (55‬اّلِذي َ‬ ‫ن َكَفُروا َفُهْم َل ُيْؤِمُنو َ‬ ‫ل اّلِذي َ‬

‫عْنَد ا ِّ‬‫ب ِ‬ ‫شّر الّدَوا ّ‬ ‫ن َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(56‬‬ ‫عْهَدُهْم ِفي ُكّل َمّرٍة َوُهْم َل َيّتُقو َ‬ ‫ن َ‬ ‫ضو َ‬ ‫ُثمّ َيْنُق ُ‬
‫ه بر‬‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ن جنبندگان« يعني‪ :‬بدتري ‌‬ ‫يترديد‪ ،‬بدتري ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫يجنبد »در نزد خدا« يعني‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن از انواع ‌جاندارا ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫رو ‌‬
‫هانسسد« يعننني‪:‬‬ ‫ه كفسسر ورزيد ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ي »كسسسان ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫در حك ‌‬
‫ه و در گمننراه ‌‬
‫ي‬ ‫ش اصننرار ورزينند ‌‬ ‫ه بر كفر خننوي ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ن را‬ ‫ل و خردشننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬عق ‌‬ ‫ن كفننار كننود ‌‬ ‫هاند زيرا اي ‌‬ ‫هور شد ‌‬ ‫غوط ‌‬
‫ن در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه صلحشا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫هكار نگرفت ‌‬ ‫ه بايد‪ ،‬ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫در آنچ ‌‬
‫يآورنسسد« اصننل‬ ‫ن ايمان ‌نم ‌‬ ‫س آنا ‌‬ ‫هاند »پ ‌‬ ‫ه نيافت ‌‬ ‫ت‪ ،‬را ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي بننر‬ ‫ل پافشننار ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫يگردند و ب ‌‬ ‫ن باز نم ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫و ابدا از گمراه ‌‬
‫ن بازگردننند »همسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫يرود ك ‌‬ ‫كفننر‪ ،‬هرگننز انتظننار نم ‌‬
‫ن خود‬ ‫س پيما ‌‬ ‫ي‪ ،‬سپ ‌‬ ‫ن گرفت ‌‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫ه از آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫يشسسكنند«‬ ‫ي »در هسسر بسسار م ‌‬ ‫ه بننود ‌‬ ‫ن گننرفت ‌‬ ‫ه از آنننا ‌‬ ‫را« ك ‌‬
‫نشنننكن ‌‬
‫ي‬ ‫يعنننني‪ :‬در هنننر پيمننناني‌ »و پروايسسسي« از پيما ‌‬
‫بآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه و از اسننننبا ‌‬ ‫ن نترسننننيد ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫»ندارنسسسد« و از عنننناقب ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫هك ‌‬ ‫يقننريظ ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ن گروهند طننائف ‌‬ ‫يپرهيزند‪ .‬و از اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي نكنننند‪ ،‬پيمننان‌‬ ‫ه كفننار را يننار ‌‬ ‫ن امننر ك ‌‬ ‫ن بننر اي ‌‬ ‫خداص با آنننا ‌‬
‫ه مكه‌‬ ‫هب ‌‬‫ن عهنند خننود وفننا نكننرده ‌بلك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫بسننتند‪ ،‬امننا آنهننا ب ‌‬
‫ه آنها وعننده‌‬ ‫ن برانگيزند و ب ‌‬ ‫گ مسلمانا ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫رفتند تا كفار را ب ‌‬
‫ك‬‫ل مشننر ‌‬ ‫ن‪ ،‬قننريش‌ و قبنناي ‌‬ ‫ه بننر اثننر آ ‌‬ ‫ك بدهند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ي و كم ‌‬ ‫يار ‌‬
‫س از آنجنننا كه‌‬ ‫ه خنننندق ‌شنننتافتند‪ .‬پ ‌‬ ‫ي غنننزو ‌‬ ‫هسنننو ‌‬ ‫ديگنننر ب ‌‬
‫ن شكستند‪ ،‬مسننلمانان‬ ‫ش را با مسلمانا ‌‬ ‫ه عهد خوي ‌‬ ‫يقريظ ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ق‪،‬‬‫ه خننند ‌‬ ‫ن در غننزو ‌‬ ‫ت و فننرار مشننركا ‌‬ ‫ل شكس ن ‌‬ ‫ه دنبننا ‌‬ ‫‌نيننز ب ‌‬
‫ن در‬ ‫ن داسننتا ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫نك ‌‬‫هكردند چنننا ‌‬ ‫ن يكسننر ‌‬ ‫بكار را با آنننا ‌‬ ‫حسا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ه تفصي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت نبو ‌‬ ‫سير ‌‬
‫ه‪ ،‬كفنننار را‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫ه خداونننند متعنننا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ه از ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ن معننرفي‌ كننرد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن روي ‌زمي ‌‬ ‫ن جنبننندگا ‌‬ ‫بدتري ‌‬
‫ف مخصوص ‌گردانيد‪.‬‬ ‫ن وص ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن شكنا ‌‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫آنا ‌‬

‫ن )‪(57‬‬ ‫خْلَفُهْم َلَعّلُهْم َيّذّكُرو َ‬

‫ن َ‬
‫شّرْد ِبِهْم َم ْ‬ ‫ب َف َ‬
‫حْر ِ‬
‫َفِإّما َتْثَقَفّنُهْم ِفي اْل َ‬
‫ن را يافتي« يعني‪ :‬اگر در ميدا ‌‬
‫ن‬ ‫گ آنا ‌‬ ‫س اگر در جن ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫نشننان‌ تواننا‬ ‫ب ساخت ‌‬ ‫ه و بنر مغلنو ‌‬ ‫ت ينافت ‌‬ ‫ن قنندر ‌‬ ‫گ بر آنننا ‌‬ ‫جن ‌‬
‫هروز سنناختن‌‬ ‫ن و تيننر ‌‬ ‫ب آنان« يعني‪ :‬با كشننت ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ي »ب ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ن هستند« از محاربا ‌‬
‫ن‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ه پشتيبا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن »كسان ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن »باشسسد كه‌‬ ‫ق سساز« و تننار و مننار ك ‌‬ ‫ل شرك ‌»متفسسر ‌‬ ‫اه ‌‬
‫ه عننبر ‌‬
‫ت‬ ‫هك ‌‬‫ن بنند ‌‬‫ه آنننا ‌‬ ‫ن درسني‌ ب ‌‬ ‫ت گيرند« يعني‪ :‬چنا ‌‬ ‫عبر ‌‬
‫ل بدارند و از‬ ‫ق در د ‌‬ ‫ن گردد تا از تو هراسي‌ عمي ‌‬ ‫پشتيبانانشا ‌‬
‫ن فننرود‬ ‫ه بر پيشاهنگانشا ‌‬ ‫ن فرود آيد ك ‌‬ ‫ن هما ‌‬ ‫نكه ‌بر آنا ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫بي ‌‬
‫گ با تو دست ‌بردارند‪.‬‬ ‫آمد‪ ،‬از جن ‌‬

‫ن)‬‫خصصاِئِني َ‬
‫ب اْل َ‬‫حص ّ‬
‫ل ص َل ُي ِ‬
‫ن ا َّ‬‫س صَواٍء ِإ ّ‬ ‫عَلى َ‬‫خَياَنًة َفاْنِبْذ ِإَلْيِهْم َ‬
‫ن َقْوٍم ِ‬
‫ن ِم ْ‬
‫خاَف ّ‬
‫َوِإّما َت َ‬
‫‪(58‬‬
‫ت داري« يعننني‪ :‬اگننر از‬ ‫م خيسسان ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫»و اگسسر از گسسروه ‌‬
‫نشننكني‌‬ ‫گ و پيما ‌‬ ‫م نيننرن ‌‬ ‫ي‪ ،‬بي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن عهنند بسننت ‌‬ ‫ه با آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫ه ظهننور رسننيد »پس‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي خيان ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن نشان ‌‬ ‫ي و اگر از آنا ‌‬ ‫دار ‌‬
‫ن اس نت‌‬ ‫ن تو و آنننا ‌‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي آنان« پيمان ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫بينداز ب ‌‬
‫هطننور‬ ‫نب ‌‬ ‫ه تننو و آنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شننيو ‌‬ ‫هطور برابر« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫»ب ‌‬
 ‫ه و ديگننر قننابل‌‬ ‫ن‪ ،‬شكسننته ‌شنند ‌‬ ‫ن پيمننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن بدانينند ك ‌‬ ‫يكسننا ‌‬
‫ف مقننابل‌‬ ‫ه‪ ،‬طننر ‌‬ ‫مشنند ‌‬ ‫ه آشكار و اعل ‌‬ ‫هگون ‌‬ ‫ت لذا ب ‌‬ ‫اعتبار نيس ‌‬
‫ن و جنگ‌ را بننا‬ ‫ه گننردا ‌‬ ‫ن باخبر و آگا ‌‬ ‫ياعتبار بودن ‌پيما ‌‬ ‫را از ب ‌‬
‫ن‪ .‬هرچننند آيننه‬ ‫ي آغنناز نك ‌‬ ‫ه و ناگهننان ‌‬ ‫هطننور غننافلگيران ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ن عننام‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ي حك ‌‬ ‫ه ول ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ه ننناز ‌‬ ‫ن يهننود منندين ‌‬ ‫ه در شننأ ‌‬ ‫‌كريم ‌‬
‫ن عهنند از او متصننور‬ ‫م شكسننت ‌‬ ‫ه بي ‌‬‫مپيماني‌ را ك ‌‬ ‫ت و هر ه ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يگيننرد »زيسسرا خسسدا خائنسسان ‌را دوس س ‌‬
‫ت‬ ‫باشنند‪ ،‬در بننر م ‌‬
‫ه مبادا‬ ‫لخداص است‌ ك ‌‬ ‫ي رسو ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ن هشدار ‌‬ ‫يدارد« اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن عهنند طننر ‌‬
‫ف‬ ‫ياعتبننار بننود ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يپننرد ‌‬ ‫حوب ‌‬ ‫ل از اعلم ‌صري ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ه كنند‪.‬‬ ‫ن حمل ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ل‪ ،‬ب ‌‬ ‫مقاب ‌‬
‫ل خننداص آمننده‌‬ ‫ي از رسننو ‌‬ ‫ت بيهق ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ن و كننافر در‬ ‫ه مسننلما ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه چيز اس ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬س ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن برابرند‪:‬‬ ‫آ ‌‬
‫ن؛‬ ‫ي وفننا ك ‌‬ ‫ه عهنند بننا و ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫ها ‌‬‫ي بست ‌‬ ‫ي عهد ‌‬ ‫ه با و ‌‬ ‫‪ 1‬ن كسي ‌ك ‌‬
‫ي خدا‪ ‬اس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن باشد يا كافر زيرا عهد برا ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫يو‬ ‫م )خويشننناوند ‌‬ ‫ه رح ‌‬ ‫ن تنننو و او رابط ‌‬ ‫ه مينننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‪ 2‬نننن كسننن ‌‬
‫ن باشد يا كافر‪.‬‬ ‫ه را بپيوند؛ مسلما ‌‬ ‫ن رابط ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫قرابتي( اس ‌‬
‫يگرداند‪ ،‬امننانتش‌ را به‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه تو را بر امانتي‌ امي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‪ 3‬ن كس ‌‬
‫ن؛ مسلمان ‌باشد يا كافر«‪.‬‬ ‫وي‌ برگردا ‌‬

‫ن )‪(59‬‬‫جُزو َ‬
‫سَبُقوا ِإّنُهْم َل ُيْع ِ‬
‫ن َكَفُروا َ‬‫ن اّلِذي َ‬‫سَب ّ‬‫ح َ‬
‫َوَل َي ْ‬
‫ه آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه نپندارند كسسافران« دربنناره‌ خننود »ك ‌‬ ‫»و بايد ك ‌‬
‫ه در‬‫نب ‌‬‫ه از نزد مننا جننا ‌‬ ‫هاند« يعني‪ :‬نپندارند ك ‌‬ ‫ي جست ‌‬ ‫پيش ‌‬
‫ه نيرومننندتر از آ ‌‬
‫ن‬ ‫هاند‪ ،‬يا نپندارننند ك ‌‬ ‫ت جست ‌‬ ‫ه سلم ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫برد ‌‬
‫ن عسساجز‬ ‫م »زيرا آنسسا ‌‬ ‫ب گننرداني ‌‬ ‫ن غال ‌‬ ‫ه تو را بر آنا ‌‬ ‫هستند ك ‌‬
‫ه »بنندر«‬ ‫ن از معرك ‌‬ ‫نتوانند كرد« يعني‪ :‬هرچند برخي‌ از آنا ‌‬
‫ه آنننان‌‬‫ه ناخوا ‌‬ ‫ه خوا ‌‬ ‫ي بدانند ك ‌‬ ‫هاند ول ‌‬ ‫هدر برد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه و جا ‌‬ ‫گريخت ‌‬
‫ب منا‬ ‫ي از عنذا ‌‬ ‫ت و گريننز ‌‬ ‫م يناف ‌‬ ‫ش در خواهي ‌‬ ‫ب خوي ‌‬ ‫را با عذا ‌‬
‫هدر بردگننان‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه جا ‌‬ ‫ن باش‌ ك ‌‬ ‫ي پيامبرص! مطمئ ‌‬ ‫سا ‌‬ ‫ندارند پ ‌‬
‫م گرفتار خواهند شد‪.‬‬ ‫از بدر‪ ،‬سرانجا ‌‬
‫يطلبنند‪ ،‬مسننلمانان‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه كفار آمادگ ‌‬
‫ه علي ‌‬
‫ه مبارز ‌‬
‫و از آنجا ك ‌‬
‫ه دس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ب خداوننند‪ ‬بننر كفننار‪ ،‬ب ‌‬
‫بايد مجهز باشند زيرا عننذا ‌‬
‫يآيد‪:‬‬‫ن فرود م ‌‬‫مؤمنا ‌‬

‫لص‬ ‫عصدُّو ا ِّ‬ ‫ن ِبصِه َ‬ ‫خْيصِل ُتْرِهُبصصو َ‬ ‫ط اْل َ‬ ‫ن ِرَبصصا ِ‬ ‫ن ُقصّوٍة َوِمص ْ‬ ‫طْعُتْم ِمص ْ‬ ‫سصَت َ‬‫عّدوا َلُهصْم َمصا ا ْ‬ ‫َوَأ ِ‬
‫يٍء ِفصصي‬ ‫شص ْ‬ ‫ن َ‬ ‫ل َيْعَلُمُهْم َوَما ُتْنِفُقوا ِم ْ‬ ‫ن ُدوِنِهْم َل َتْعَلُموَنُهُم ا ُّ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫خِري َ‬ ‫عُدّوُكْم َوَآ َ‬ ‫َو َ‬
‫ن )‪(60‬‬ ‫ظَلُمو َ‬ ‫ف ِإَلْيُكْم َوَأْنُتْم َل ُت ْ‬ ‫ل ُيَو ّ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫َ‬
‫ي آنسسان‌‬ ‫ن داريد برا ‌‬ ‫ه در توا ‌‬ ‫ن! »هر چ ‌‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫»و« ا ‌‬
‫ن با آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه بتوا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه مهيا سازيد« قوه‪ :‬هر چيز ‌‬ ‫از قو ‌‬
‫ه؛‬ ‫نجمل ‌‬ ‫ي را بننال بننرد‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ن رزم ‌‬ ‫گ نيرومند شد و تننوا ‌‬ ‫در جن ‌‬
‫ن دژهننا و‬ ‫ت‪ ،‬سنناخت ‌‬ ‫ح‪ ،‬مهمننا ‌‬ ‫ن سننل ‌‬ ‫ت‪ ،‬تننأمي ‌‬ ‫تجهيننز نفننرا ‌‬
‫گ و سنناير تنندبيرا ‌‬
‫ت‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ش فنننو ‌‬ ‫م‪ ،‬آمننوز ‌‬ ‫ي مسننتحك ‌‬ ‫سنگرها ‌‬
‫ن بشود‪.‬‬ ‫فآ ‌‬ ‫ش مسلمانان ‌صر ‌‬ ‫ن و تل ‌‬ ‫ه بايد توا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫جنگ ‌‬
‫ن ذكننر‬ ‫ع اسننت«‪ .‬شننايا ‌‬ ‫ه وسنني ‌‬ ‫ي قننو ‌‬ ‫يگويد‪» :‬معنا ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه( را به‌‬ ‫ف )قننو ‌‬ ‫ل خننداص در حننديث‌ شننري ‌‬ ‫ت كننه ‌رسننو ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫القوة الشششرمي‌‪ :‬آگاه‌‬ ‫‌‬ ‫ه اند‪» :‬أل إن‌‬ ‫ن تير« تفسير كرد ‌‬ ‫ي‪ :‬افگند ‌‬ ‫»رم ‌‬
‫ن وسنناي ‌‬
‫ل‬ ‫ه ساخت ‌‬ ‫ي است«‪ .‬لذا آماد ‌‬ ‫ه‪ ،‬تير انداز ‌‬ ‫ه قو ‌‬ ‫باشيد ك ‌‬
‫پهننا ‌‬
‫ي‬ ‫ن نن از تو ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه انننوا ‌‬ ‫ه بننا هم ‌‬ ‫ك گلننول ‌‬ ‫ي و شننلي ‌‬ ‫تير انننداز ‌‬
‫م »رمنني«‪،‬‬ ‫ه نن در مفهننو ‌‬ ‫ب اتمي‌ و غيننر ‌‬ ‫ه تننا بم ‌‬ ‫ف گرفت ‌‬ ‫مختل ‌‬
‫ن دارينند »از‬ ‫ه در توا ‌‬ ‫ن! هر چ ‌‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫ت »و« ا ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫شام ‌‬
‫ن‪ ،‬مهيننا سننازيد‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫ن آماده« در برابننر دشننم ‌‬ ‫اسبا ‌‬
‫ت خيننر‬ ‫ي اسنب‌ تننا روز قيننام ‌‬ ‫هاسننت‪» :‬در پيشننان ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ش و غنيمننت«‪» .‬تسسا بسسا ايسسن«‬ ‫ه؛ ]يعننني[ پننادا ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫بسننت ‌‬
‫ش را‬ ‫ن خدا و دشسسمن‌ خسسوي ‌‬ ‫يها »دشم ‌‬ ‫ت و آمادگ ‌‬ ‫تداركا ‌‬
‫ن از‬ ‫ه و غينننر آننننا ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫بترسسسسانيد« كنننه ‌هماننننا مشنننركا ‌‬
‫يجنگند »و« نيزبترسنننانيد »قوم‌‬ ‫ه با شما م ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫يشناسسسيد و‬ ‫ن را نم ‌‬ ‫ه شسسما آنسسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي را جز آنا ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫ه قننولي‪:‬‬ ‫نوب ‌‬ ‫ه همانا منافقننا ‌‬ ‫يشناسدشان« ك ‌‬ ‫خداوند م ‌‬
‫ه دشمن ‌‬
‫ي‬ ‫ي هستند ك ‌‬ ‫م و ديگران ‌‬ ‫س و رو ‌‬ ‫ه قولي‪ :‬فار ‌‬ ‫يهود و ب ‌‬
‫ه در‬ ‫ت »و آنچ ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ه نشنند ‌‬ ‫ي شننما شنناخت ‌‬ ‫آنها تا هنننوز بننرا ‌‬
‫ه باشسسد«‬ ‫ق كنيد« يعننني‪ :‬در جهنناد »هسسرچ ‌‬ ‫راه ‌الله انفا ‌‬
‫ه شسسما تمسسام‌‬ ‫شب ‌‬
‫ه و بسيار »پاداش ‌‬ ‫ك و ناچيز‪ ،‬يا انبو ‌‬ ‫اند ‌‬
‫ن برابننر »و‬ ‫ه چند و چندي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫يشود« در دنيا و آخر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫داد ‌‬
‫يگيريسسد« در بننازگرفتن‌‬ ‫م قسسرار نم ‌‬ ‫شسسما مسسورد سسست ‌‬
‫ل درينناف ‌‬
‫ت‬ ‫م و كمننا ‌‬‫ه تمننا ‌‬ ‫ش خننود را ب ‌‬ ‫ه پننادا ‌‬ ‫ن بلك ‌‬
‫پاداشننتا ‌‬
‫يكنيد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫ي‬
‫هسنناز ‌‬‫ه را بننا دسننتور آماد ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬‫ي متعا ‌‬ ‫ه‪ ،‬خدا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫بدي ‌‬
‫جو‬ ‫ن بننرد زيننرا بسنني ‌‬‫ه پايننا ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ه انفننا ‌‬
‫نيروها آغنناز و بننا امننر ب ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ل ميسر نيس ‌‬ ‫ق ما ‌‬ ‫ن انفا ‌‬ ‫ي نيرو‪ ،‬بدو ‌‬ ‫هساز ‌‬ ‫آماد ‌‬

‫سِميُع اْلَعِليُم )‪(61‬‬‫ل ِإّنُه ُهَو ال ّ‬

‫عَلى ا ِّ‬ ‫ح َلَها َوَتَوّكْل َ‬ ‫جَن ْ‬‫سْلِم َفا ْ‬ ‫حوا ِلل ّ‬ ‫جَن ُ‬ ‫ن َ‬ ‫َوِإ ْ‬
‫ل كسسن«‬ ‫ن مي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ح گراييدنسسد‪ ،‬تسو نيسسز ب ‌‬ ‫ه صسسل ‌‬ ‫»و اگر ب ‌‬
‫ه متمايننل ‌شنندند‪ ،‬از‬ ‫ح و دادن جننزي ‌‬ ‫ه صل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يعني‪ :‬اگر دشمنا ‌‬
‫ن بپذير‪.‬‬ ‫آنا ‌‬
‫ه »برائه«‪َ) :‬فصصاْقُتُلوا‬ ‫ه »سيف« در سور ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه قولي‪ :‬اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫نكثير نن‬ ‫خ گرديد‪ .‬اما اب ‌‬ ‫جْدُتُموُهْم( »آيه‪ «‌5/‬منسو ‌‬ ‫ث َو َ‬ ‫حْي ُ‬ ‫ن َ‬‫شِرِكي َ‬ ‫اْلمُ ْ‬
‫ه در آ ‌‬
‫ن‬ ‫تون ‌‬ ‫خ اس ‌‬ ‫ه منسو ‌‬ ‫ه اين آي ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ترجيحا ن بر آ ‌‬
‫ل‪ ،‬ناظر بر هنگام ‌استطاع ‌‬
‫ت‬ ‫ه قتا ‌‬ ‫ه امر ب ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫تخصيصي‌ اس ‌‬
‫ي‬‫ن و نيرومننند ‌‬ ‫م عجننز مسننلمانا ‌‬ ‫ح ناظر بر هنگا ‌‬ ‫ش صل ‌‬ ‫و پذير ‌‬
‫ي مسنلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫ن بنا نينرو ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ن نيرو ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫م تواز ‌‬ ‫ن و عد ‌‬ ‫دشم ‌‬
‫ت‪.‬‬‫اس ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن عقنند صننلح‌ بننا دشننم ‌‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ه تننرتي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن ذكر اس ن ‌‬ ‫شايا ‌‬
‫ن الننزام ‌‬
‫ي‬ ‫نآ ‌‬ ‫هسننر رسنناند ‌‬ ‫ق علمننا جننايز اسننت ‌ولي‌ ب ‌‬ ‫اتفننا ‌‬
‫ه شنند‪،‬‬ ‫ت دينند ‌‬ ‫ي خيننان ‌‬ ‫هها ‌‬‫ه اگننر نشننان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬‫نيسن ‌‬
‫ن جننايز اسننت‌ »و بر‬ ‫هآ ‌‬ ‫مشنند ‌‬ ‫هطور اعل ‌‬ ‫حب ‌‬ ‫ن صل ‌‬ ‫ي پيما ‌‬ ‫الغا ‌‬
‫ح و از نيننرنگ‌ آنننان‌‬ ‫ي صننل ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ل كن« درگراي ‌‬ ‫خدا توك ‌‬
‫ي اسننت‌ كه‌‬ ‫نچيننز ‌‬ ‫ه او شنواي« آ ‌‬ ‫ش زيرا »ك ‌‬ ‫ك نبا ‌‬ ‫انديشنا ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يگويند »داناست« ب ‌‬ ‫م ‌‬
 ‫ن)‬ ‫صِرِه َوِباْلُمْؤِمِني َ‬
‫ك ِبَن ْ‬
‫ل ُهَو اّلِذي َأّيَد َ‬ ‫ك ا ُّ‬
‫سَب َ‬‫ح ْ‬‫ن َ‬‫ك َفِإ ّ‬
‫عو َ‬‫خَد ُ‬
‫ن َي ْ‬
‫ن ُيِريُدوا َأ ْ‬
‫َوِإ ْ‬
‫‪(62‬‬
‫ح در‬ ‫ب دهنسسد« بننا صننل ‌‬ ‫ه تسسو را فسسري ‌‬ ‫»و اگر بخواهند ك ‌‬
‫يدارند »خسسدا بسسراي‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن را پنها ‌‬ ‫ت و نيرنگشا ‌‬ ‫ه خيان ‌‬ ‫يك ‌‬‫حال ‌‬
‫ي را‬‫نشننكن ‌‬ ‫ي آنها بننا غنندر و پيما ‌‬ ‫س است« و شرارتها ‌‬ ‫تو ب ‌‬
‫ي خسسود و‬ ‫ه تسسو را بسسا يسسار ‌‬ ‫يدارد »همو بود ك ‌‬ ‫از تو باز م ‌‬
‫ه )روز‬ ‫ه در گذشننت ‌‬ ‫ن خنندايي ‌ك ‌‬ ‫س هما ‌‬ ‫ن نيرو داد« پ ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ش نيرومننند گردانينند‪ ،‬همننو در‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫ن با يار ‌‬ ‫بدر( تو را بر آنا ‌‬
‫نشننكن ‌‬
‫ي‬ ‫ب و پيما ‌‬ ‫ن فننري ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه از سننو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه نيز ن هنگام ‌‬ ‫آيند ‌‬
‫ه و نيرومننند خواهنند‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن نصننر ‌‬ ‫ي دهنند ن ن تننو را بننر آنننا ‌‬ ‫رو ‌‬
‫گردانيد‪.‬‬

‫ن ُقُلصصوِبِهمْ َوَلِكص ّ‬
‫ن‬ ‫ت َبْيص َ‬‫جِميًعا َمصصا َأّلْفص َ‬ ‫ض َ‬
‫ت َما ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ن ُقُلوِبِهْم َلْو َأْنَفْق َ‬ ‫ف َبْي َ‬‫َوَأّل َ‬
‫حِكيٌم )‪(63‬‬ ‫عِزيٌز َ‬ ‫ف َبْيَنُهْم ِإّنُه َ‬ ‫ل َأّل َ‬‫ا َّ‬
‫ن دلهايشسسان« يعننني‪ :‬دلهنناي‌‬ ‫ه ميسسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اوسسس ‌‬ ‫»و ه ‌‬
‫ت انداخت«‬ ‫ي تننو هسننتند »الف ‌‬ ‫ه نيرومند ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ه در‬ ‫ج اسنت‌ ك ‌‬ ‫ي اوس‌ و خننزر ‌‬ ‫ن دلها ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫ت انداخت ‌‬ ‫مراد؛ الف ‌‬
‫ي در ميانشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي بننزرگ ‌‬ ‫ت شننديد و جنگهننا ‌‬ ‫ت عصننبي ‌‬ ‫جنناهلي ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ق دادنشا ‌‬ ‫ل با توفي ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫س خدا ‌‬ ‫ل بود پ ‌‬ ‫مشتع ‌‬
‫ه قننولي‪ :‬مننراد؛ الف ‌‬
‫ت‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ت انننداخ ‌‬ ‫ن الف ‌‬ ‫ن دلهايشننا ‌‬ ‫در ميننا ‌‬
‫ه در‬ ‫ن و انصار است‌ »اگر آنچ ‌‬ ‫ي مهاجرا ‌‬ ‫ن دلها ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫انداخت ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫يكسسسسسسرد ‌‬ ‫جم ‌‬ ‫ه را خسسسسسسر ‌‬ ‫ت هم ‌‬ ‫ناسسسسسسس ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ت برقسسرار كنسسي«‬ ‫ن الف ‌‬ ‫ن دلهايشا ‌‬ ‫ي ميا ‌‬ ‫يتوانست ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي رسنيد ‌‬
‫ه‬ ‫ه حند ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت در ميانشنا ‌‬ ‫ت و عنداو ‌‬ ‫از آنجا كه ‌عصنبي ‌‬
‫ن نبنننود‬ ‫ه ممك ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫ههي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ل مننناد ‌‬ ‫ه وسننناي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه دف ‌‬ ‫بنننود ك ‌‬
‫ل و رحم ‌‬
‫ت‬ ‫ه فضننن ‌‬ ‫ت افگند« ب ‌‬ ‫ن الف ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ي الله ميا ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫ع خننويش‌ و بننا حكمت‌ و بينشن ‌‬
‫ي‬ ‫ع بدي ‌‬ ‫م و صن ‌‬ ‫ت عظي ‌‬ ‫و با قدر ‌‬
‫ن عننناي ‌‬
‫ت‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ن استوار و قننويم ‌خننويش‌ ب ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫ي و مسننل ‌‬ ‫ت بخننار ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫نمننود‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ه غناي ‌‬
‫م‬ ‫ي انصار دربار ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ل خداص هنگامي‌ ك ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫است ‌ك ‌‬
‫ن فرمودننند‪» :‬اي‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫بب ‌‬‫يكردند‪ ،‬خطا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن سخنران ‌‬ ‫حني ‌‬
‫م وخداوننند‪ ‬شننما را‬ ‫ه نيننافت ‌‬‫ه انصار! آيا شننما را گمننرا ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫م وخداوند‪‬‬ ‫ت كرد؟ آيا شما را فقير نيافت ‌‬ ‫ن هداي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ق نبودينند‬
‫ن توانگر كننرد؟ و آيننا شننما متفننر ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫شما را ب ‌‬
‫ت افگننند؟«‪.‬‬ ‫ن شننما الف ‌‬ ‫ن ميننا ‌‬ ‫هم ‌‬‫ه وسننيل ‌‬ ‫سخداوننند‪ ‬ب ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ب مؤمنا ‌‬
‫ن‬ ‫ه فري ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬‫ب است« و كسان ‌‬ ‫»همانا او غال ‌‬
‫يگردانننند »و‬ ‫ب و مقهنننور م ‌‬ ‫يشنننوند‪ ،‬سنننركو ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫متوسننن ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ن مؤمنا ‌‬ ‫ت‪ ،‬در پيروز ساخت ‌‬ ‫باحكمت« اس ‌‬

‫ن )‪(64‬‬
‫ن اْلُمْؤِمِني َ‬
‫ك ِم َ‬
‫ن اّتَبَع َ‬
‫ل َوَم ِ‬
‫ك ا ُّ‬
‫سُب َ‬
‫ح ْ‬
‫ي َ‬
‫َيا َأّيَها الّنِب ّ‬
‫ه پيرو تسسو هسسستند تسسو‬ ‫يك ‌‬ ‫ي پيامبر! خدا و مؤمنان ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫تو‬ ‫ي اسسست« يعننني‪ :‬خنندا‪ ‬بننراي ‌تننو كنناف ‌‬
‫ي اس ن ‌‬ ‫را كاف ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ل اس ن ‌‬
‫ن محتم ‌‬ ‫ياننند‪ .‬همچني ‌‬‫ي تننو كاف ‌‬
‫ن نيننز بننرا ‌‬‫مؤمنننا ‌‬
‫ي اس نت‌ و هم‌‬ ‫ي تننو كنناف ‌‬
‫م برا ‌‬‫ه باشد‪ :‬خدا‪ ‬ه ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫معني ‌اي ‌‬
‫ه پيرو تو هستند‪.‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ي مؤمنان ‌‬ ‫برا ‌‬

‫صصصاِبُرونَ‬‫ن َ‬ ‫شصُرو َ‬ ‫ع ْ‬‫ن ِمْنُكصْم ِ‬‫ن َيُكص ْ‬‫عَلصصى اْلِقَتصصاِل ِإ ْ‬ ‫ن َ‬ ‫ض اْلُمصْؤِمِني َ‬

‫حّر ِ‬ ‫ي َ‬ ‫َيا َأّيَها الّنِب ّ‬
‫ن َكَفصُروا ِبصَأّنُهْم َقصْوٌم َل‬‫ن اّلصِذي َ‬
‫ن ِمْنُكصْم ِمَئٌة َيْغِلُبصصوا َأْلًفصصا ِمص َ‬
‫ن َيُك ْ‬ ‫ن َوِإ ْ‬ ‫َيْغِلُبوا ِماَئَتْي ِ‬
‫ن )‪(65‬‬ ‫َيْفَقُهو َ‬
‫ه‪.‬‬ ‫تد ‌‬ ‫ه جهاد برانگيز« و رغب ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي پيامبر! مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ن‪ ،‬هميشنننه‌‬ ‫ن فرمنننا ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ه پينننرو ‌‬ ‫ل خنننداص ب ‌‬ ‫ه رسنننو ‌‬ ‫البت ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬ ‫يكردننند چنننا ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ه جهاد تشويق‌ و تحري ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫ام ‌‬
‫ن حضننرتص در روز بنندر به‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه پهنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي بهشنت ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫يارانشان ‌فرمودند‪» :‬بپاخيزيد ب ‌‬
‫لعمننران‪.«133/‬‬ ‫ه آسمانها و زمين ‌اسننت« »آ ‌‬ ‫ت هم ‌‬ ‫به‌ وسع ‌‬
‫نحمننام‪ ‌‬گفننت‪:‬‬ ‫م عميرب ‌‬ ‫ه نننا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ي از اصننحا ‌‬ ‫ن اثنننا يك ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ت؟ رسننو ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ت آسمانها و زمي ‌‬ ‫ه وسع ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫پهنا ‌‬
‫ه در‬ ‫ي چننند را ك ‌‬ ‫ه خرمناي ‌‬ ‫نگنا ‌‬ ‫ه! آ ‌‬ ‫ه! ب ‌‬ ‫ي! گفت‪ :‬ب ‌‬ ‫فرمودند‪ :‬آر ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ن خرماها را بخور ‌‬ ‫ت و گفت‪ :‬تا من ‌اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬انداخ ‌‬ ‫ت داش ‌‬ ‫دس ‌‬
 ‫ت و جنگينند‬ ‫ش تاخ ‌‬ ‫ت! سپس‌ پي ‌‬ ‫ي طولني‌ اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬زمان ‌‬ ‫ن مد ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت رسيد«‪.‬‬ ‫ه شهاد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تا ك ‌‬
‫نو‬ ‫ي مؤمنننا ‌‬ ‫ن دلهننا ‌‬ ‫ي پاينندار سنناخت ‌‬ ‫ل بننرا ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يدهد‪» :‬اگر از‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بشارتشا ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ن خاطر ايشا ‌‬ ‫مساخت ‌‬ ‫آرا ‌‬
‫ت تسسن ‌غسسال ‌‬
‫ب‬ ‫ن صابر باشند‪ ،‬بر دويس س ‌‬ ‫تت ‌‬ ‫شما بيس ‌‬
‫ت نننن ينننك ‌تن‌ از‬ ‫ن نسنننب ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن بشنننار ‌‬ ‫يشسسوند« اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي جننار ‌‬
‫ي‬ ‫ن ازكفننار ن ن در هننر شننمار ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ن در برابننر د ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ن از‬ ‫ن باشند‪ ،‬بسسر هسسزار ت ‌‬ ‫ت »و اگر از شما صد ت ‌‬ ‫اس ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي از مسلمانا ‌‬ ‫يگردند« و هر گروه ‌‬ ‫كافران ‌ پيروز م ‌‬
‫ن يننا‬ ‫ف ايمننا ‌‬ ‫ن از ضننع ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫ب گش ‌‬ ‫ن تعداد مغلو ‌‬ ‫به‌ كمتر از اي ‌‬
‫هخاطر وجننود نننزا ‌‬
‫ع‬ ‫ي‪ ،‬يا ب ‌‬ ‫م آمادگ ‌‬ ‫ي‪ ،‬يا عد ‌‬ ‫م صبر و پايدار ‌‬ ‫عد ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ل و اسباب ‌‬ ‫ن از عل ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا غير اي ‌‬ ‫ف در ميانشا ‌‬ ‫و اختل ‌‬
‫ه قننولي‪:‬‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه برخي ‌از آنها اشار ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ي امر‬ ‫ه معن ‌‬ ‫ه‪ ،‬اما ب ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫ه خبر ‌‬ ‫ه صيغ ‌‬ ‫ه هرچند ب ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن مأمورننند ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ن از سو ‌‬ ‫ت‪ ،‬يعني‪ :‬مسلمانا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫هد ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ل دشننمن ‌‬ ‫ي از آنننان‪ ،‬در مقنناب ‌‬ ‫ه جنگ ‌‬ ‫ه يننك ‌گننرو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يانسسد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن قوم ‌‬ ‫ي كند »چراكه ‌آنا ‌‬ ‫ت پايدار ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫برابرشا ‌‬
‫يفهمينند زيننرا‬ ‫ه شما م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫گ را چنا ‌‬ ‫ت جن ‌‬ ‫يفهمند« حكم ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يجنگننند‬ ‫يم ‌‬ ‫هطلب ‌‬ ‫ي و توسنع ‌‬ ‫يجننوي ‌‬ ‫ه قصنند برتر ‌‬ ‫ن فقننط ب ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫يكنيد پس‌ آنها بنندو ‌‬
‫ن‬ ‫هالله جهاد م ‌‬ ‫ي كلم ‌‬ ‫ي اعل ‌‬ ‫ولي‌ شما برا ‌‬
‫يجنگند‬ ‫نم ‌‬ ‫فآ ‌‬ ‫گ و اهدا ‌‬ ‫ي از جن ‌‬ ‫ش و دركي‌ متعال ‌‬ ‫ن بين ‌‬ ‫داشت ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ب اس ‌‬ ‫ن باشد‪ ،‬او اكثرا مغلو ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫و هر ك ‌‬

‫صصاِبَرٌة َيْغِلُبصصوا‬‫ن ِمْنُكصْم ِمَئٌة َ‬‫ن َيُكص ْ‬‫ضصْعًفا َفصِإ ْ‬

‫ن ِفيُكصْم َ‬ ‫عِلَم َأ ّ‬
‫عْنُكْم َو َ‬‫ل َ‬ ‫ف ا ُّ‬
‫خّف َ‬ ‫ن َ‬ ‫لَ‬ ‫ا َْ‬
‫ن )‪(66‬‬ ‫صاِبِري َ‬
‫ل َمَع ال ّ‬ ‫ل َوا ُّ‬ ‫ن ا ِّ‬‫ن ِبِإْذ ِ‬
‫ف َيْغِلُبوا َأْلَفْي ِ‬
‫ن ِمْنُكْم َأْل ٌ‬‫ن َيُك ْ‬
‫ن َوِإ ْ‬
‫ِماَئَتْي ِ‬
‫ب و معيار‪ ،‬بر مسلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫ن حسا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن با كفار ب ‌‬ ‫ن جنگيد ‌‬ ‫و چو ‌‬
‫ن در‬ ‫ت پنداشننتند و ضعفشننا ‌‬ ‫ن را بسننيار سننخ ‌‬ ‫دشوار آمد و آ ‌‬
‫ف و رخص نت‌‬ ‫ن برآنننان ‌تخفي ‌‬ ‫ي مهربننا ‌‬ ‫ن شد‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ت نمايا ‌‬ ‫عيني ‌‬
‫هو‬ ‫ف داد ‌‬ ‫ن خسسدا بسسر شسسما تخفي ‌‬ ‫داد و فرمننود‪» :‬اكنسسو ‌‬
‫س اگسسر از‬ ‫تپ ‌‬ ‫ت كه ‌در شما ضعفي‌ اس س ‌‬ ‫م داش ‌‬ ‫معلو ‌‬
 ‫ت تن‌ پيسسروز‬ ‫ن شسسكيبا باشسسند‪ ،‬بسسر دويس س ‌‬ ‫شما صد ت ‌‬
‫ن باشند‪ ،‬بر دو هزار ت ‌‬
‫ن‬ ‫گردند و اگر از شما هزار ت ‌‬
‫ل در اين‌‬ ‫ن‪ ،‬خداوند متعننا ‌‬‫ن الله« بنابراي ‌‬ ‫ه اذ ‌‬‫ب آيند س ب ‌‬ ‫غال ‌‬
‫ن در‬‫ن از ايشننا ‌‬ ‫كت ‌‬
‫هي ‌‬‫ف گردانيد ك ‌‬‫ن را مكل ‌‬ ‫ف‪ ،‬مسلمانا ‌‬ ‫تخفي ‌‬
‫ه نماينند‬‫ن غلب ‌‬‫ن دو ت ‌‬
‫ه و بر آ ‌‬‫ي كرد ‌‬‫ن از كفار پايدار ‌‬‫برابر دو ت ‌‬
‫تو‬‫ن اسسست« بننه ‌عنننايت‌ و رحم ‌‬ ‫»و خداونسسد بسسا صسسابرا ‌‬
‫ت خود‪.‬‬ ‫نصر ‌‬

‫ض ال صّدْنَيا‬
‫ع صَر َ‬
‫ن َ‬
‫ض ُتِري صُدو َ‬‫ن ِفي اَْلْر ِ‬ ‫خَ‬‫حّتى ُيْث ِ‬ ‫سَرى َ‬ ‫ن َلُه َأ ْ‬‫ن َيُكو َ‬ ‫ي َأ ْ‬ ‫ن ِلَنِب ّ‬
‫َما َكا َ‬
‫حِكيٌم )‪(67‬‬ ‫عِزيٌز َ‬ ‫ل َ‬ ‫خَرَة َوا ُّ‬ ‫لِ‬ ‫ل ُيِريُد ا َْ‬ ‫َوا ُّ‬
‫ه اسسسيراني‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي سسسزاوار نيسس ‌‬ ‫چ پيسسامبر ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫»بسسرا ‌‬
‫ت كشتار كند« زيننرا بننا‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ن از آنا ‌‬ ‫بگيرد تا در زمي ‌‬
‫تو‬ ‫ه و قنندر ‌‬ ‫ت كفار كامل سلب‌ شنند ‌‬ ‫ه مقاوم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كشتار اس ‌‬
‫ه شننما‪ ،‬از بين‌‬ ‫ل علي ‌‬ ‫ن آنهننا بننر سننازماندهي‌ حركننتي‌ فعننا ‌‬ ‫توا ‌‬
‫هپا كنيد‪.‬‬ ‫يرود لذا از كفار كشتار سختي‌ ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در روز بدر‪ ،‬كشننتن‌‬ ‫يدهد ك ‌‬ ‫ه خبر م ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه اسننير سنناختن‌ و‬ ‫ن بننود ن ‌‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫ن واجننب ‌ذم ‌‬ ‫مشننركا ‌‬
‫ن در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه كننه ‌مسننلمانا ‌‬ ‫نگننون ‌‬‫ن‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه )سربها( از آنا ‌‬ ‫ن فدي ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫يخواهيد« با آنچه‌‬ ‫ع دنيا را م ‌‬ ‫ل كردند »شما متا ‌‬ ‫روز عم ‌‬
‫يگيرينند »و خداونسسد آخسسرت‌ را‬ ‫ه )سنننربها( م ‌‬ ‫ه از فننندي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن كفننار‬ ‫ه در بسياركشت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي شما‪ ،‬با پاداش ‌‬ ‫يخواهد« برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت پس‌‬ ‫يگينننرد »و اللسسسه غسسسالب« اسننن ‌‬ ‫ن تعلق‌ م ‌‬ ‫برايتنننا ‌‬
‫ت اسست« در‬ ‫يكننند و »بسا حكم ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ش را سننركو ‌‬ ‫دشننمنان ‌‬
‫ش‪.‬‬‫ن دوستان ‌‬ ‫ش نمود ‌‬ ‫سرزن ‌‬

‫ظيٌم )‪(68‬‬‫عِ‬
‫ب َ‬‫عَذا ٌ‬
‫خْذُتْم َ‬
‫سُكْم ِفيَما َأ َ‬‫ق َلَم ّ‬‫سَب َ‬
‫ل َ‬‫ن ا ِّ‬
‫ب ِم َ‬
‫َلْوَل ِكَتا ٌ‬
‫ن را با‬
‫ه مسلمانا ‌‬‫نك ‌‬ ‫ي نبود« در اي ‌‬ ‫ن اله ‌‬ ‫م پيشي ‌‬ ‫»اگر حك ‌‬
‫ه شسسما در آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن عذاب ‌نكننند »قطعا ب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ل اجتهاد ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ن بنندر »عسسذابي‌‬ ‫ه اسننيرا ‌‬ ‫ن فنندي ‌‬ ‫هعنننوا ‌‬ ‫ل‪ ،‬ب ‌‬ ‫گرفتيد« از مننا ‌‬
‫ن فننديه‌‬‫ه گرفت ‌‬
‫نب ‌‬ ‫م مسلمانا ‌‬ ‫ي! تصمي ‌‬ ‫يرسيد« آر ‌‬ ‫بزرگ ‌م ‌‬
‫ن بننر اين‌‬ ‫ي اجتهادي ‌بود زيننرا اجتهادشننا ‌‬ ‫ن بدر‪ ،‬عمل ‌‬ ‫از اسيرا ‌‬
‫هبسننا سننبب‬ ‫ه نگننه ‌داشننتن‌ كفننار‪ ،‬چ ‌‬ ‫ه زند ‌‬ ‫مبني‌ استوار بود ك ‌‬
‫ه دسن ‌‬
‫ت‬ ‫لب ‌‬‫ي‪ ،‬بننا امننوا ‌‬
‫ن گننردد و از سننوي ‌‬ ‫ن آنننا ‌‬‫‌مسلمان ‌شد ‌‬
‫ي جهاد را تقننويت‌ كننرد‪.‬‬ ‫ه مال ‌‬ ‫ن بني ‌‬‫يتوا ‌‬‫ه‪ ،‬م ‌‬ ‫ك فدي ‌‬ ‫ه از در ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫مو ‌‬ ‫ي‪ ،‬حك ‌‬ ‫ن اله ‌‬‫م پيشننني ‌‬ ‫ه قنننولي‪ :‬منننراد از حك ‌‬ ‫امنننا ب ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ل بدر اس ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫ه و آيند ‌‬ ‫ن گذشت ‌‬ ‫ش گناها ‌‬ ‫آمرز ‌‬
‫ن در ننزد جمهنور علمنا بنر‬ ‫م اسنيرا ‌‬ ‫يگويند‪» :‬حك ‌‬ ‫نكنثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه‪ ،‬امننام‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫ت‪ ،‬يعن ‌‬‫ل باقي‌ ماند و استمرار ينناف ‌‬ ‫ن منوا ‌‬‫همي ‌‬
‫ت؛ اگننر‬ ‫ن كافر مخير اسنن ‌‬ ‫ه اسيرا ‌‬ ‫ن( دربار ‌‬ ‫)زمامدار مسلمانا ‌‬
‫يقريظ ‌‬
‫ه‬ ‫ل خداص با بن ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن را بكشد چنا ‌‬ ‫يخواهد آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫نكه‌‬ ‫ه )سننربها( بگيننرد چنننا ‌‬ ‫يخواهد فنندي ‌‬ ‫ن كردند و اگر م ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ن بدر عمل ‌كردند«‪.‬‬ ‫ن با اسيرا ‌‬ ‫ايشا ‌‬

‫حيٌم )‪(69‬‬ ‫غُفوٌر َر ِ‬

‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ل ِإ ّ‬ ‫طّيًبا َواّتُقوا ا َّ‬ ‫لًل َ‬ ‫حَ‬‫غِنْمُتْم َ‬‫َفُكُلوا ِمّما َ‬
‫ل و پسسساكيز ‌‬
‫ه‬ ‫هايسسسد‪ ،‬حل ‌‬ ‫ت برد ‌‬ ‫ه غنيم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫س‪ ،‬از آنچ ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫هاينند‪ ،‬گننوارا‬ ‫ه غنيمت‌ برد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بخوريسسد« يعننني‪ :‬از فنندي ‌‬
‫ه خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫ه غنننايم ‌‬ ‫ن از جمل ‌‬ ‫ه اسيرا ‌‬ ‫بخوريد زيرا فدي ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫نگون ‌‬‫ت‪ .‬بنندي ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ل سنناخت ‌‬ ‫ي شننما حل ‌‬ ‫ن را بننرا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫ن را بننر‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫ه گذشننت ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن نن بعنند از آ ‌‬ ‫ي منننا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ش نمننود ن ن دراين‌ آيه‌‬ ‫ب و سننرزن ‌‬ ‫ن عتننا ‌‬ ‫ن كننافرا ‌‬ ‫اسننير گننرفت ‌‬
‫يكند تا‬ ‫مم ‌‬ ‫ن مجاز اعل ‌‬ ‫ن را برايشا ‌‬ ‫ه اسيرا ‌‬ ‫ي از فدي ‌‬ ‫هگير ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ن اسننتنباط‬ ‫ب‪ ،‬چني ‌‬ ‫ش و عتننا ‌‬ ‫ن سننرزن ‌‬ ‫ن از مفنناد اي ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫م اس نت‌ »و از خداونسسد‬ ‫ن حرا ‌‬ ‫ه بر ايشا ‌‬ ‫ل فدي ‌‬ ‫ه اموا ‌‬ ‫نكنند ك ‌‬
‫ي نزنينند‬ ‫ه كننار ‌‬ ‫تب ‌‬‫ه لذا دس ن ‌‬ ‫ي آيند ‌‬ ‫پروا داريد« در رويدادها ‌‬
‫ت »همانا خدا آمرزنسسده‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن نداد ‌‬ ‫ه شما را بدان ‌فرما ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه از شنننما سنننرزد »مهربسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن تقصنننير ‌‬ ‫اسسست« آ ‌‬
‫ت داد تنا از فنديه‌‬ ‫ه شما رخص ‌‬ ‫ن رو ب ‌‬ ‫ه شما‪ ،‬از همي ‌‬ ‫است« ب ‌‬
‫م تلق ‌‬
‫ي‬ ‫ن را بننر خننود حننرا ‌‬ ‫ي نمايينند و آ ‌‬ ‫هبننردار ‌‬ ‫اسننيران ‌بهر ‌‬
‫نكنيد‪.‬‬
‫ه روايت‌ شننده‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نمسعود‪ ‬در بيا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ي مسننلمانا ‌‬ ‫ه بنندر بننا پيننروز ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬چون ‌غننزو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل خننداص رو‬ ‫ن را آوردند‪ ،‬در اين‌ اثنا رسو ‌‬ ‫ن رسيد‪ ،‬اسيرا ‌‬ ‫پايا ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ي شنننما دربنننار ‌‬ ‫ه فرمودنننند‪ :‬رأ ‌‬ ‫ن كنننرد ‌‬ ‫بشنننا ‌‬ ‫ه اصحا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫مو‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫لالله! اينا ‌‬ ‫ت؟ ابوبكر‪ ‬گفت‪ :‬يا رسو ‌‬ ‫ن چيس ‌‬ ‫اسيرا ‌‬
‫ه خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫هبسننا ك ‌‬ ‫ه شما هسننتند لننذا آنهننا را نكشننيد‪ ،‬چ ‌‬ ‫خانواد ‌‬
‫لالله!‬ ‫هپذير شود‪ .‬عمر‪ ‬گفننت‪ :‬يننا رسننو ‌‬ ‫ل بر آنها توب ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ن راننند ‌‬
‫ه‬ ‫ن بيرو ‌‬ ‫ه و شما را از ديارتا ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫ن شما را تكذي ‌‬ ‫اينا ‌‬
‫ن را‬‫ش افگنيد و گردنهايشا ‌‬ ‫ن را پي ‌‬ ‫هاند لذا آنا ‌‬ ‫و با شما جنگيد ‌‬
‫ه در‬ ‫لالله! بنگريد ك ‌‬ ‫نرواحه‪ ‌‬گفت‪ :‬يا رسو ‌‬ ‫بزنيد‪ .‬عبدالله ب ‌‬
‫ي‬
‫ن واد ‌‬ ‫ن را در آ ‌‬ ‫س آنننا ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫كجننا واديي‌ پننر از هيننزمي‌ اسنن ‌‬
‫ن فننرو‬ ‫يآ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م شننعل ‌‬ ‫ش افروزينند تننا در كننا ‌‬ ‫ن آت ‌‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫افگند ‌‬
‫ه فرمودنند‪:‬‬ ‫ي يادشند ‌‬ ‫ن آرا ‌‬ ‫روند‪ .‬رسول ‌اكرمص بعد از شنيد ‌‬
‫ن نباينند‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫س احد ‌‬ ‫ت و فقير هستيد پ ‌‬ ‫»همانا شما تنگدس ‌‬
‫ه يا با گننردن ‌زدن«‪ .‬همننان‬ ‫ي يابد؛ جز با فدي ‌‬ ‫از نزد شما رهاي ‌‬
‫س صَرى‪ (...‬را‬ ‫ن َل صُه َأ ْ‬ ‫ن َيُكصصو َ‬‫ي َأ ْ‬‫ن ِلَنِب ص ّ‬‫ل آيه‪َ) :‬مصصا َكصصا َ‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫‌بود ك ‌‬
‫ب قننرار‬ ‫ن امر مننورد عتننا ‌‬ ‫ش را بر اي ‌‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫ل نمود و رسو ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫داد‪.‬‬

‫خْيًرا ُيْؤِتُكْم‬
‫ل ِفي ُقُلوِبُكْم َ‬‫ن َيْعَلِم ا ُّ‬‫سَرى ِإ ْ‬‫ن اَْل ْ‬ ‫ن ِفي َأْيِديُكْم ِم َ‬ ‫ي ُقْل ِلَم ْ‬
‫َيا َأّيَها الّنِب ّ‬
‫حيٌم )‪(70‬‬ ‫غُفوٌر َر ِ‬‫ل َ‬ ‫خَذ ِمْنُكْم َوَيْغِفْر َلُكْم َوا ُّ‬‫خْيًرا ِمّما ُأ ِ‬‫َ‬
‫ت شما هسسستند‪،‬‬ ‫ه در دس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه اسيران ‌‬ ‫ي پيامبر! ب ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ه و از آنننان‌‬ ‫ن گننرفت ‌‬ ‫ه در روز بدر به ‌اسارتشننا ‌‬ ‫بگو« همانها ك ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫هاينند »اگر خداونسسد در دلهسسا ‌‬ ‫ه )سننربها( گرفت ‌‬ ‫فدي ‌‬
‫ن و صننل ‌‬
‫ح‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫ه باشد« يعني‪ :‬حس ن ‌‬ ‫غ داشت ‌‬ ‫ي سرا ‌‬ ‫خير ‌‬
‫هشده« از فدي ‌‬
‫ه‬ ‫ه از شما گرفت ‌‬ ‫ه بهتر از آنچ ‌‬ ‫نيتي‌ »البت ‌‬
‫ن دنيننا‪ ،‬يننا‬ ‫ه شننما در همي ‌‬ ‫يكند« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫ه شما عطا م ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫يدهنند‬ ‫ضم ‌‬ ‫ن را عننو ‌‬ ‫ي بهتر و سننودمندتر از آ ‌‬ ‫ت‪ ،‬رزق ‌‬ ‫در آخر ‌‬
‫ن را »و اللسسه آمرزنسسده‌‬ ‫يآمرزد« گناهانتننا ‌‬ ‫»و بر شما م ‌‬
‫ن است«‪.‬‬ ‫مهربا ‌‬
‫يگويد‪» :‬عبنناس‪‌‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نجرير در بيا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ل شنند زيننرا‬ ‫ن ننناز ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي پيامبرص فرمود‪ :‬اي ‌‬ ‫عمو ‌‬
‫هو‬ ‫ه سنناخت ‌‬ ‫ن خويش‌ آگننا ‌‬ ‫ل خداص را از اسلم ‌آورد ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه عنننوان‬ ‫نب ‌‬ ‫ه از م ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت اوقي ‌‬ ‫م تا بيس ن ‌‬ ‫ن خواست ‌‬ ‫از ايشا ‌‬
‫ن برگردانننند‪ ،‬امننا‬ ‫هم ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ه( در بنندر گننرفت ‌‬ ‫‌سننربها )فنندي ‌‬
‫ه من‌‬‫ض‪ ،‬ب ‌‬
‫ل در عننو ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫س خنندا ‌‬ ‫ن ابننا ورزيدننند پ ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫ه آنها تاجر بودند و هننر يك‌ از‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ت نمود ك ‌‬ ‫م عناي ‌‬ ‫ت غل ‌‬ ‫بيس ‌‬
‫نعبنناس‌ك‬ ‫ت داشننتند«‪ .‬اب ‌‬ ‫م ثننرو ‌‬ ‫ن مننال ‌‬ ‫مآ ‌‬
‫ه تمننا ‌‬ ‫ه انننداز ‌‬ ‫آنها ب ‌‬
‫ه پيامي‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ل خداص گفتند‪ :‬ب ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ن بدر ب ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اسيرا ‌‬ ‫م ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫يدهي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫م و گنننواه ‌‬ ‫ن آوردي ‌‬ ‫ي‪ ،‬ايمنننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بنننا خنننود آورد ‌‬
‫م خننويش‬ ‫ت نننزد قننو ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬هسننتي‌ و بننراي ‌‬ ‫فرسننتاد ‌‬
‫ل شد«‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬‫ه كريم ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫م‪ .‬هما ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫‌خيرخواه ‌‬

‫حِكيٌم )‪(71‬‬
‫عِليٌم َ‬
‫ل َ‬ ‫ن ِمْنُهْم َوا ُّ‬‫ن َقْبُل َفَأْمَك َ‬
‫ل ِم ْ‬
‫خاُنوا ا َّ‬
‫ك َفَقْد َ‬
‫خَياَنَت َ‬
‫ن ُيِريُدوا ِ‬
‫َوِإ ْ‬
‫ه تسسو خيسسانت‌ كننسسد« يعننني‪ :‬اگننر‬ ‫»و اگسسر بخواهنسسد ب ‌‬
‫ي‬
‫ي بننرا ‌‬ ‫م و خيرخننواه ‌‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫ن در مننورد پننذيرفت ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫سخ ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫ن نيسسز ب ‌‬ ‫ش از اي ‌‬ ‫غ باشد »همانسسا پي ‌‬ ‫ن درو ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫هبودند« زيننرا كفننر ورزيدننند و بننا تننو جنگيدننند‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫خيان ‌‬
‫ن‪ ،‬اگننر‬‫س خداوند مسلط كرد« تو را »برآنان« بنابراي ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت باز گردننند؛ خداوننند‪ ‬مجننددا تننو را برآنننان‬ ‫ه خيان ‌‬ ‫مب ‌‬‫باز ه ‌‬
‫س او‬ ‫م اسسست« پ ‌‬ ‫ي حكي ‌‬ ‫‌مسلط خواهد كرد »و خسسدا دانسسا ‌‬
‫ت‪ ،‬بهننتر‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه در آنهننا نهفت ‌‬ ‫م كارهننا و حكمننتي‌ را ك ‌‬ ‫سرانجا ‌‬
‫يداند‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫لص َواّلصِذينَ‬ ‫سصِبيِل ا ِّ‬ ‫سصِهْم ِفصصي َ‬ ‫جاَهُدوا ِبصَأْمَواِلِهْم َوَأْنُف ِ‬‫جُروا َو َ‬ ‫ن َآَمُنوا َوَها َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫جُروا َمصصا َلُكصْم‬ ‫ن َآَمُنوا َوَلصْم ُيَهصصا ِ‬‫ض َواّلِذي َ‬‫ضُهْم َأْوِلَياُء َبْع ٍ‬‫ك َبْع ُ‬ ‫صُروا ُأوَلِئ َ‬ ‫َآَوْوا َوَن َ‬
‫صصُر‬ ‫ن َفَعَلْيُكُم الّن ْ‬
‫صُروُكْم ِفي الّدي ِ‬ ‫سَتْن َ‬
‫نا ْ‬ ‫جُروا َوِإ ِ‬ ‫حّتى ُيَها ِ‬ ‫يٍء َ‬ ‫ش ْ‬‫ن َ‬ ‫ن َوَلَيِتِهْم ِم ْ‬ ‫ِم ْ‬
‫صيٌر )‪(72‬‬ ‫ن َب ِ‬ ‫ل ِبَما َتْعَمُلو َ‬ ‫ق َوا ُّ‬‫عَلى َقْوٍم َبْيَنُكْم َوَبْيَنُهْم ِميَثا ٌ‬‫ِإّل َ‬
‫م »مننوالت«‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ه را بننا بيننا ‌‬ ‫ه مبارك ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫يكننند‬ ‫يم ‌‬ ‫هبند ‌‬ ‫ه دسننت ‌‬ ‫ه چهار گرو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه و مؤمنا ‌‬ ‫ن برد ‌‬ ‫به‌ پايا ‌‬
‫يكند تا‬ ‫نم ‌‬ ‫م بيا ‌‬ ‫نحك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ن را در قبا ‌‬ ‫ه از آنا ‌‬ ‫ه هر دست ‌‬ ‫و جايگا ‌‬
 ‫يجويننند‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ن يننار ‌‬ ‫ه از آنننا ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫ه‪ ،‬دوستانشننا ‌‬ ‫هننر گننرو ‌‬
‫ن )اولينناء(‬ ‫ل؛ كفننار را نيننز دوسننتا ‌‬ ‫ب مقنناب ‌‬ ‫بشناسننند‪ .‬در جننان ‌‬
‫ه ايمسسان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ينماينند‪» :‬همانسسا كسسسان ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫كديگننر معننرف ‌‬ ‫ي ‌‬
‫هسننوي‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هگزينا ‌‬ ‫ي پنا ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هاند« ح ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ه و هجر ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ب رضننا و لبيننك‬ ‫ه طل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه را »مهاجر« ناميد زيننرا ايشننا ‌‬ ‫مدين ‌‬
‫ك كردند‪ .‬پس‌ مهاجرا ‌‬
‫ن‬ ‫ش را تر ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ي او‪ ،‬وط ‌‬ ‫ه ندا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫‌گفت ‌‬
‫ه جاي ‌دادند‬ ‫يك ‌‬ ‫هاند »و كسان ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ت‪ ،‬اولي ‌‬ ‫م موال ‌‬ ‫در حك ‌‬
‫ن بعضسي‌‬ ‫ه »اينسسا ‌‬ ‫ت كردنسسد« يعننني‪ :‬انصننار منندين ‌‬ ‫و نصر ‌‬
‫يگري‌‬ ‫ت و ينننار ‌‬ ‫ي ديگرنسسد« و در نصنننر ‌‬ ‫ن بعضسس ‌‬ ‫دوسسستا ‌‬
‫م مننوالت‬ ‫ن در حك ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫يباشننند‪ .‬البت ‌‬ ‫كديگننر م ‌‬ ‫كارسنناز ي ‌‬
‫ي مهنناجرا ‌‬
‫ن‬ ‫ه علما بر برتر ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫م اند‪ .‬يادآور م ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫‌دست ‌‬
‫ع دارند‪.‬‬ ‫بر انصار اجما ‌‬
‫ث نيز با‬ ‫ن و انصار در ميرا ‌‬ ‫ن است‪ :‬مهاجرا ‌‬ ‫ي معني‌ اي ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ب ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫يبرننند‪ .‬چنننا ‌‬ ‫ثم ‌‬ ‫كديگر ميننرا ‌‬ ‫ه و از ي ‌‬ ‫ت داشت ‌‬ ‫هم‌ مشارك ‌‬
‫تو‬ ‫ن و انصننار‪ ،‬بننا هجننر ‌‬ ‫ن بود و مهنناجرا ‌‬ ‫م چني ‌‬ ‫در صدر اسل ‌‬
‫يبردننند‪ ،‬سننپس‌ خداوننند متعننال‬ ‫ثم ‌‬ ‫كديگر ميننرا ‌‬ ‫ت از ي ‌‬ ‫نصر ‌‬
‫ن سننوره‪َ) :‬وُأوُلصصو‬ ‫ه )‪ (75‬از همي ‌‬ ‫ن آنها را با آي ‌‬ ‫ث ميا ‌‬ ‫م ميرا ‌‬ ‫‌حك ‌‬
‫خ گردانيد‪.‬‬ ‫ض‪ ‌(...‬منسو ‌‬ ‫ضُهْم َأْوَلى ِبَبْع ٍ‬ ‫حاِم َبْع ُ‬ ‫اَْلْر َ‬
‫ي هجسسسر ‌‬
‫ت‬ ‫ه انسسسد ول ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمسسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسسسسان ‌‬
‫چ چيزي ‌ نيست«‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ت آنا ‌‬ ‫هاند‪ ،‬شما را از ولي ‌‬ ‫نكرد ‌‬
‫ف نيستيد‪ .‬يننا شننما از‬ ‫ن مكل ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ت و يار ‌‬ ‫ه نصر ‌‬ ‫يعني‪ :‬شما ب ‌‬
‫ن نسننب ‌‬
‫ي‬ ‫چ سهمي‌ نداريد‪ ،‬هننر چننند از نزديكننا ‌‬ ‫ث آنان ‌هي ‌‬ ‫ميرا ‌‬
‫هو‬ ‫م نكننرد ‌‬ ‫ت قيننا ‌‬ ‫ه فريضننه ‌هجننر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م باشند زيرا آنننا ‌‬ ‫شما ه ‌‬
‫ه هجسسر ‌‬
‫ت‬ ‫نك ‌‬ ‫يبرننند »مگر آ ‌‬ ‫هسننر م ‌‬ ‫هنوز در »دارحرب« ب ‌‬
‫هجننا آورننند‪ .‬اينننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ي دين ‌‬ ‫ت خويشنناوند ‌‬ ‫كنند« و الزامننا ‌‬
‫ت اند‪» .‬و اگر در كار‬ ‫ن در حكم ‌موال ‌‬ ‫م از مؤمنا ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫دست ‌‬
‫ن گننروه ‌‬
‫ي‬ ‫ب كردند« يعننني‪ :‬اگننر اي ‌‬ ‫ن از شما مدد طل ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ه مشننركا ‌‬
‫ن‬ ‫هاند‪ ،‬از شما علي ‌‬ ‫ت نكرد ‌‬ ‫ه اما هجر ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫كه ‌ايما ‌‬
‫ن آنسسان«‬ ‫يكرد ‌‬ ‫ت يسسار ‌‬ ‫س بر شماس س ‌‬ ‫ي خواسننتند؛ »پ ‌‬ ‫يار ‌‬
‫نكننه‬ ‫ن بر شما فرض‌ اسننت‌ »مگر« اي ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫يعني‪ :‬يار ‌‬
‫ن شسما و‬ ‫ه ميسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه گسسروه ‌‬ ‫ي بجويننند »علي ‌‬ ‫‌از شما يننار ‌‬
‫ت‪ ،‬نبايد آنهننا را‬ ‫نصور ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ي است« ك ‌‬ ‫ن پيمان ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ي كنينند زيننرا عهنند و پيمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن خننود يننار ‌‬ ‫م پيمننا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ه گننرو ‌‬ ‫علي ‌‬
‫ن مسننلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ينناري ‌كننرد ‌‬ ‫يك ‌‬‫ت شود در حال ‌‬ ‫ناگزير بايد رعاي ‌‬
‫تو‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ن پيمننا ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫ن‪ ،‬شكسننت ‌‬ ‫م پيمانانتننا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ف علي ‌‬ ‫موصننو ‌‬
‫سعهنند ‌‬
‫ي‬ ‫ن را دوست‌ ننندارد پ ‌‬ ‫نشكنا ‌‬ ‫ن و پيما ‌‬ ‫خداوند‪ ‬خائنا ‌‬
‫ت تننا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫م پيمانتننا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن شما و ميننا ‌‬ ‫ه ميا ‌‬‫را ك ‌‬
‫يكنيسسد‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن نشكنيد »و خدا ب ‌‬ ‫ن مدت ‌آ ‌‬ ‫پايان ‌رسيد ‌‬
‫ع اله ‌‬
‫ي‬ ‫ه از حنندود مشننرو ‌‬ ‫ش باشننيد ك ‌‬ ‫ه هننو ‌‬ ‫بيناست« لننذا ب ‌‬
‫تجاوز نكنيد‪.‬‬

‫سصصاٌد‬‫ض َوَف َ‬‫ن ِفْتَنصٌة ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫ض ِإّل َتْفَعُلصصوُه َتُكص ْ‬

‫ضُهْم َأْوِلَيصصاُء َبْعص ٍ‬ ‫ن َكَفُروا َبْع ُ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫َكِبيٌر )‪(73‬‬
‫ن دوسسستان‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫ه كفر ورزيدند‪ ،‬برخ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫ي‬
‫ي برا ‌‬ ‫م كناي ‌‬ ‫ن پيا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن‪ ،‬در برگيرند ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫ي ديگرند« اي ‌‬ ‫برخ ‌‬
‫ي و همياري ‌نمايند و‬ ‫ت كه‪ :‬نبايد با كفار دوست ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ن منتفي‌ اس نت‌ »اگر اين‌ دسسستور‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ي ميا ‌‬ ‫ع وليت ‌‬ ‫هر نو ‌‬
‫ن! اگر دستور موال ‌‬
‫ت‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫هكار نبنديد« يعني‪ :‬ا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه ذكر شد‪ ،‬همين‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن را با تفصيل ‌‬ ‫ي با آنا ‌‬ ‫ن و هميار ‌‬ ‫با مؤمنا ‌‬
‫هكنار نبندينند »در‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ت بنا كنافرا ‌‬ ‫ك منوال ‌‬ ‫ه دسنتور تنر ‌‬ ‫گون ‌‬
‫م در‬ ‫گ پديد خواهد آمسسد« ه ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫ه و فساد ‌‬ ‫ن فتن ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ه كفننار ينند واحنند ‌‬
‫ه‬ ‫ن علي ‌‬ ‫ه اگننر مسننلمانا ‌‬ ‫م در دنيا‪ ،‬چ ‌‬ ‫نوه ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ه نشناسنننند‪ ،‬در‬ ‫ه خنننود يننند واحننند ‌‬ ‫نشنننوند و كفنننر را علي ‌‬
‫ه خواهد كرد و فساد فراگير خواهنند‬ ‫ت‪ ،‬لبد كفر غلب ‌‬ ‫نصور ‌‬ ‫اي ‌‬
‫كو‬ ‫ع المشننر ‌‬ ‫ن جننام ‌‬ ‫هاسننت‪» :‬م ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫شد‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ك درآميخت‌ و همننراه‌‬ ‫س با مشر ‌‬ ‫ه‪ :‬هر ك ‌‬ ‫ه مثل ‌‬ ‫ه فان ‌‬ ‫ن مع ‌‬ ‫سك ‌‬
‫ي است«‪.‬‬ ‫س او نيز مانند و ‌‬ ‫ت گزيد پ ‌‬ ‫ن سكون ‌‬ ‫ك مكا ‌‬ ‫او در ي ‌‬

‫ك ُهُم‬
‫صُروا ُأوَلِئ َ‬
‫ن َآَوْوا َوَن َ‬
‫ل َواّلِذي َ‬
‫سِبيِل ا ِّ‬
‫جاَهُدوا ِفي َ‬‫جُروا َو َ‬ ‫ن َآَمُنوا َوَها َ‬
‫َواّلِذي َ‬
‫ق َكِريٌم )‪(74‬‬
‫حّقا َلُهْم َمْغِفَرٌة َوِرْز ٌ‬
‫ن َ‬
‫اْلُمْؤِمُنو َ‬
‫ه و در راه‌‬ ‫ت كسسرد ‌‬ ‫ه و هجر ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫ه و نصسسر ‌‬
‫ت‬ ‫ه پنسساه ‌داد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫الله جهاد نمودند و كسسسان ‌‬
‫ياند« يعننني‪ :‬آنننان‌‬ ‫ن واقع ‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫ن هما ‌‬ ‫هاند‪ ،‬آنا ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن ن چننون‌‬ ‫ت ايما ‌‬ ‫ت و مقتضيا ‌‬ ‫ن خود كاملند زيرا ايجابا ‌‬ ‫در ايما ‌‬
‫ن به‌‬ ‫ل و مسننك ‌‬ ‫ه و مننا ‌‬ ‫ن و جنندايي‌ از خننانواد ‌‬ ‫ت از وط ‌‬ ‫هجننر ‌‬
‫ي آنسان‌‬ ‫هاند »برا ‌‬ ‫م آورد ‌‬ ‫ن ن را فراه ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه و در را ‌‬ ‫خاطر عقيد ‌‬
‫ي گناهانشان‌‬ ‫ل »آمرزشي« برا ‌‬ ‫است« از نزد خداوند متعا ‌‬
‫ي اسسست«‬ ‫ق كسسريم ‌‬ ‫ن در دنيننا »رز ‌‬ ‫ي آنا ‌‬‫ت »و« برا ‌‬ ‫در آخر ‌‬
‫ه آلننودگ ‌‬
‫ي‬ ‫ه از هرگننون ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ي شايسننت ‌‬ ‫ق كريم‪ :‬روز ‌‬ ‫رز ‌‬
‫ل گنوارا و لذينذ باشند‪ ،‬ينا‬ ‫ن حنا ‌‬ ‫ه و در عي ‌‬ ‫ك بنود ‌‬ ‫ص و پنا ‌‬ ‫خنال ‌‬
‫ه باشد‪.‬‬ ‫ي نداشت ‌‬ ‫چ انقطاع ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يا ‌‬‫روز ‌‬

‫حصصاِم‬‫ك ِمْنُكصْم َوُأوُلصصو الَْْر َ‬ ‫جاَهصُدوا َمَعُكصْم َفصُأوَلِئ َ‬ ‫جُروا َو َ‬ ‫ن َبْعُد َوَهصصا َ‬ ‫ن َآَمُنوا ِم ْ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫عِليٌم )‪(75‬‬ ‫يٍء َ‬ ‫ش ْ‬‫ل ِبُكّل َ‬ ‫ن ا َّ‬‫ل ِإ ّ‬
‫ب ا ِّ‬ ‫ض ِفي ِكَتا ِ‬ ‫ضُهْم َأْوَلى ِبَبْع ٍ‬ ‫َبعْ ُ‬
‫هاند« يعننني‪ :‬بعنند‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫ه بعد از اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫ه شسسما‬ ‫ه و همسسرا ‌‬ ‫ت »و هجسسرت ‌نمسسود ‌‬ ‫ن آيننا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫از نننزو ‌‬
‫ن جهنناد و هجننرت‬ ‫ه كنناروا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هاند« يعني‪ :‬بننالخر ‌‬ ‫جهاد كرد ‌‬
‫ه شسمايند« يعننني‪:‬‬ ‫ه نيسسز از زمسر ‌‬ ‫ن گسسرو ‌‬ ‫هاند »اي ‌‬ ‫‌پيوسننت ‌‬
‫نو‬‫ل ايمننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬كمننا ‌‬ ‫يگر ‌‬ ‫ت و يننار ‌‬ ‫ق مننوال ‌‬ ‫ن در اسننتحقا ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫ه‪ ،‬از جمل ‌‬
‫ه‬ ‫ك و شايسننت ‌‬ ‫ي ني ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي از روز ‌‬ ‫ت و برخننوردار ‌‬ ‫مغفننر ‌‬
‫ن در حك ‌‬
‫م‬ ‫ه اينننا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشننوي ‌‬ ‫ن و انصننارند‪ .‬يننادآور م ‌‬ ‫مهنناجرا ‌‬
‫ن قرابسست«‬ ‫م از مؤمنانننند »و صاحبا ‌‬ ‫ه چهننار ‌‬ ‫ت دسننت ‌‬ ‫موال ‌‬
‫تب ‌‬
‫ه‬ ‫ن سننببي ‌»نسب ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا خويشنناوندا ‌‬ ‫ن نسننب ‌‬ ‫يعني‪ :‬نزديكا ‌‬
‫م وي‌‬ ‫ب خسسسسسدا« يعننننننني‪ :‬در حك ‌‬ ‫كديگسسسسسر در كتسسسسسا ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ن آنها از‬ ‫ثبرد ‌‬ ‫ل از هرچيز ديگر‪ ،‬ميرا ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫»سزاوارترند« ك ‌‬
‫هخنناطر وجننود‬ ‫يشود‪ ،‬ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن سزاوارتر بود ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫كديگر شام ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ي‪ ،‬خدا به‌‬ ‫ت »آر ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ه همانا نننزديكي‌ و قننراب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫سب ‌‬
‫هر چيزي ‌داناست«‪.‬‬
‫ب خننود‬ ‫ن اصحا ‌‬ ‫ل خداص در ميا ‌‬ ‫يگويد‪» :‬رسو ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي از آنهننا از‬ ‫س‪ ،‬بعض ن ‌‬ ‫ن اسننا ‌‬ ‫ه بننر اي ‌‬ ‫عقنند بننرادري ‌بسننتند‪ ،‬ك ‌‬
 ‫ه‪ ،‬ميننراث‌‬ ‫ي عقينند ‌‬ ‫م پيوننند و خويشنناوند ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫بعض ني‌ ديگننر ب ‌‬
‫حصصاِم‪،‌ (...‬‬
‫ل شنند‪َ) :‬وُأوُلصصو اَْلْر َ‬ ‫ه ناز ‌‬
‫ه كريم ‌‬‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫نك ‌‬ ‫يبردند تا آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه منسننو ‌‬
‫خ‬ ‫ي عقينند ‌‬ ‫س خويشنناوند ‌‬ ‫ن بر اسننا ‌‬ ‫ث برد ‌‬ ‫ه ميرا ‌‬ ‫نگا ‌‬
‫آ ‌‬
‫ه ناسننخ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ب تعلق‌ گرفت«‪ .‬يعني‪ :‬اي ‌‬ ‫ه نس ‌‬ ‫ثب ‌‬ ‫گرديد و ميرا ‌‬
‫تو‬‫ه نصننر ‌‬ ‫ي رابط ‌‬ ‫تعننامه« يعن ‌‬ ‫ت‪ .‬امننا »ولي ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه‪ ،‬امنري ‌اسنت‌‬ ‫ي عقيند ‌‬ ‫ن و خويشناوند ‌‬ ‫ن مسنلمانا ‌‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫تعاو ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫ت باق ‌‬‫ه تا روز قيام ‌‬ ‫پايدار ك ‌‬
 ‫ء توبه ﴾‬
‫﴿سوره ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬
‫ي )‪ (129‬آي ‌‬
‫ت و دارا ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫مدن ‌‬

‫ن جهت‌ »تننوبه« ناميدننند كه‌‬ ‫ه را بدا ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ه‪ :‬اي ‌‬ ‫ه تسمي ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ن از جن ‌‬
‫گ‬ ‫ف كنندگا ‌‬ ‫ه تخل ‌‬ ‫ن عموما و توب ‌‬ ‫همؤمنا ‌‬ ‫ن توب ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ح شده ‌اس ‌‬ ‫ك مخصوصا‪ ،‬مطر ‌‬ ‫تبو ‌‬
‫ي‪ ،‬يعن ‌‬
‫ي‬ ‫م هجننر ‌‬ ‫ل نه ‌‬ ‫ه در سننا ‌‬ ‫ه توب ‌‬ ‫ه سور ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن ذكر اس ‌‬ ‫شايا ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ح مك ‌‬ ‫ل بعد از فت ‌‬ ‫يك‌ سا ‌‬
‫ن از‬ ‫ل خننداص بعنند از برگشننت ‌‬ ‫يكنننند‪ :‬رسننو ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن نق ‌‬ ‫مفسننرا ‌‬
‫ه سننفر حج‌ بروننند‪،‬‬ ‫هب ‌‬ ‫ه بودننند ك ‌‬ ‫ك‪ ،‬در ايننن ‌انديش ن ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫غزو ‌‬
‫ه عنناد ‌‬
‫ت‬ ‫ل هننم ‌ب ‌‬ ‫ن سننا ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫ه ياد آوردند ك ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ليك ‌‬
‫س از اي ‌‬
‫ن‬ ‫يكنند پ ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ه طوا ‌‬ ‫ه برهن ‌‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫ل‪ ،‬در خان ‌‬ ‫ي قب ‌‬ ‫سالها ‌‬
‫نرو در‬ ‫س كراهت‌ كردننند‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ه با آنان ‌يكجا باشند‪ ،‬احسا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن كردند تا مناسنن ‌‬
‫ك‬ ‫ج تعيي ‌‬ ‫ل ابوبكر صديق‪ ‌‬را امير ح ‌‬ ‫ن سا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن ابننوبكر‪ ‬عننازم ‌شنند‪ ،‬آن‌‬ ‫ه كننند و چننو ‌‬ ‫م اقام ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫ج را ب ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ه را بننا علي‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ل از اي ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫ي‪ ،‬د ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫هدنبا ‌‬ ‫تص ب ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫ه مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ه كنناف ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫‪ ‬فرستادند تا اي ‌‬
‫ن را ن ن بعنند از‬ ‫غ نمايد و پيمانهنناي ‌مشننركا ‌‬ ‫ج ابل ‌‬ ‫كح ‌‬ ‫در مناس ‌‬
‫ي‬‫هسننو ‌‬ ‫ه بننود ن ن ب ‌‬ ‫ن بسننيار شنند ‌‬ ‫ي از سويشا ‌‬ ‫نشكن ‌‬ ‫ه پيما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫م را در مناس ن ‌‬
‫ك‬ ‫م كند؛ علي‪ ‬مننرد ‌‬ ‫ه و ملغي‌ اعل ‌‬ ‫ن افگند ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يكرد‪:‬‬ ‫ه ندا م ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت داخ ‌‬
‫ل‬ ‫ه بهش ن ‌‬ ‫ن‪ ،‬كس ني‌ ديگننر ب ‌‬ ‫ن مؤم ‌‬ ‫م! جز انسا ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫نم ‌‬
‫ف كند‪.‬‬ ‫ه طوا ‌‬ ‫ه برهن ‌‬ ‫ه كعب ‌‬ ‫س نبايد در خان ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ن‪ ،‬هي ‌‬ ‫بعد از اي ‌‬
‫ن و كننافر نباينند بننا ه ‌‬
‫م‬ ‫ل‪ ،‬ديگر مسلما ‌‬ ‫ن سا ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫بعد از گذش ‌‬
‫م گرد آيند‪.‬‬ ‫تالحرا ‌‬ ‫در بي ‌‬
‫ت‪ ،‬پيمننان ‌‬
‫ش‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ل خداص پيمان ‌‬ ‫ن او و رسو ‌‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫هر ك ‌‬
‫س كه‌‬ ‫ت و هننر ك ‌‬ ‫ي اعتبار اس ن ‌‬ ‫ش دارا ‌‬ ‫ن رسيدن ‌مدت ‌‬ ‫ه پايا ‌‬ ‫تا ب ‌‬
 ‫ي فقننط چهننار مننا ‌‬
‫ه‬ ‫ه مهلت‌ و ‌‬ ‫ن پيماني‌ ندارد‪ ،‬بداننند ك ‌‬ ‫با ايشا ‌‬
‫ت و بس«‪.‬‬ ‫اس ‌‬
‫ه فرمنننود‪ :‬ص سنننوره‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ت شننند ‌‬ ‫از عثمنننان‪ ‌‬رواي ‌‬
‫ه و سننور ‌‬
‫ه‬ ‫ه در منندين ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ي ننناز ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ل سور ‌‬ ‫»انفال« از اواي ‌‬
‫ت و از‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ل شند ‌‬ ‫ي ننناز ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن سنور ‌‬ ‫»برائه« از آخنري ‌‬
‫ن »انفننال« بننود‪ ،‬من‌‬ ‫ه داسننتا ‌‬ ‫ن »بننرائه« شننبي ‌‬ ‫ه داسننتا ‌‬ ‫آنجا ك ‌‬
‫ت‪ ،‬از طننرف ‌‬
‫ي‬ ‫ه »برائه« جننزء »انفننال« اس ن ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ن پنداشت ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ي ما بيان ‌نكننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ت كردند درحالي‌ ك ‌‬ ‫ل خداص رحل ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه همي ‌‬
‫ن‬ ‫ه »بننرائه« جننزء »انفننال« اس نت‌ يننا خيننر‪ ،‬ب ‌‬ ‫بودننند ك ‌‬
‫ن آنها‬ ‫ه و ميا ‌‬ ‫ه ساخت ‌‬ ‫م پيوست ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ه را ب ‌‬ ‫ن دو سور ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬م ‌‬ ‫جه ‌‬
‫حيم ِ را ننوشتم«‪.‬‬ ‫ن الّر ِ‬ ‫من ِ‬ ‫ح َ‬ ‫سم ِ الل ّهِ الّر ْ‬ ‫ه دهنده( ب ِ ْ‬ ‫ه فاصل ‌‬ ‫)آي ‌‬
‫ن عثمان‪ ‌‬نيز‬ ‫ه اصحاب‪ ‌‬بعد از اميرالمؤمني ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بايد دانس ‌‬
‫حيم ِ (‬ ‫ن الّر ِ‬ ‫من ِ‬ ‫ح َ‬‫سم ِ الل ّهِ الّر ْ‬ ‫ن )ب ِ ْ‬ ‫ه و در آغاز آ ‌‬ ‫ي اقتدا كرد ‌‬ ‫به‌ و ‌‬
‫را ننوشتند‪.‬‬
‫ه چننرا در آغنناز‬ ‫مك ‌‬ ‫يگويد‪» :‬از علي‪ ‌‬پرسننيد ‌‬ ‫سك م ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه؟‬ ‫ه نشند ‌‬ ‫حينم ِ ( نوشننت ‌‬ ‫ن الّر ِ‬ ‫منن ِ‬ ‫ح َ‬ ‫سنم ِ الّلنهِ الّر ْ‬ ‫ه برائه )ب ِ ْ‬ ‫سور ‌‬
‫ن اسنت ‌و‬ ‫حينم ِ ( امنا ‌‬ ‫ن الّر ِ‬ ‫منن ِ‬ ‫ح َ‬ ‫سنم ِ الّلنهِ الّر ْ‬ ‫فرمود‪ :‬زينرا )ب ِ ْ‬
‫ن پيمانهننا را فننرود آورد لننذا‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫م شمشير و ملغ ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫برائ ‌‬
‫ت‪» ،‬بننرائه« و »عننذاب« از‬ ‫نجه ‌‬ ‫ن‪ ،‬اماني‌ نيسننت«‪ .‬بنندي ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫م ديگنر‬ ‫ن ننا ‌‬ ‫ي آن ‌چندي ‌‬ ‫ت و برا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ي مشهور اي ‌‬ ‫نامها ‌‬
‫ن را چنين‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي نامهننا ‌‬ ‫ه نسننف ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫نيز رواي ‌‬
‫ه از‬ ‫ي كنننند ‌‬ ‫ه )بيننزار ‌‬ ‫ه‪ ،‬مقشقش ن ‌‬ ‫ه‪ ،‬تننوب ‌‬ ‫يكننند‪» :‬بننرائ ‌‬ ‫نقننل ‌م ‌‬
‫ه )بره ‌‬
‫م‬ ‫ي منافقان(‪ ،‬مشرد ‌‬ ‫ه )افشاكننده ‌ رازها ‌‬ ‫نفاق(‪ ،‬مبعثر ‌‬
‫نو‬ ‫ه منافقننا ‌‬ ‫ه )خواركنننند ‌‬ ‫ن و مشننركان(‪ ،‬مخننزي ‌‬ ‫ه منافقا ‌‬ ‫زنند ‌‬
‫ه‪،‬‬‫ن و مشننركان(‪ ،‬مننثير ‌‬ ‫ه )رسواگر منافقننا ‌‬ ‫مشركان(‪ ،‬فاضح ‌‬
‫ماننند نن يعن ‌‬
‫ي‬ ‫هه ‌‬ ‫ي شننبي ‌‬ ‫ه در معن ‌‬ ‫هنك ‌‬ ‫ه‪ ،‬منكله ‌و مدمدم ‌‬ ‫حافر ‌‬
‫ه كفار و منافقان«‪.‬‬ ‫تارومار كنند ‌‬
‫ب‪ ،‬در‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫هاننند‪ :‬اه ‌‬ ‫ه گفت ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫علمننا در روشننني‌ آيننا ‌‬
‫ب زيرقرار دارند‪:‬‬ ‫ه انتخا ‌‬ ‫نس ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫م‪.‬‬‫ن اسل ‌‬ ‫‪ 1‬ن پذيرفت ‌‬
 ‫گ‪.‬‬
‫ن به‌ جن ‌‬ ‫‪ 2‬ن تن ‌داد ‌‬
‫ه‪.‬‬‫ل جزي ‌‬ ‫‪ 3‬ن قبو ‌‬
‫ب بيشننتر پي ‌‬
‫ش‬ ‫ع علما ن دو انتخا ‌‬ ‫ه اجما ‌‬‫بنب ‌‬ ‫ن عر ‌‬ ‫اما مشركا ‌‬
‫ي فقها در غيننر‬ ‫ن‪ .‬ول ‌‬ ‫م‪ ،‬يا كشته ‌شد ‌‬ ‫رو ندارند‪ :‬پذيرفتن ‌اسل ‌‬
‫خ‪ ،‬بننا‬‫ل تنناري ‌‬
‫ي در طننو ‌‬ ‫ف نظننر دارننند ول ‌‬ ‫ب اختل ‌‬ ‫ن عر ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ل كتا ‌‬
‫ب‬ ‫س ن مانند اه ‌‬‫ه با مجو ‌‬ ‫ب ن از جمل ‌‬ ‫ن عر ‌‬ ‫غير از مشركا ‌‬
‫ه‪ .‬شايان‌ ذكر‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ه نيز پذيرفت ‌‬ ‫ن جزي ‌‬‫ي از آنا ‌‬ ‫ه‪ ،‬يعن ‌‬ ‫رفتار شد ‌‬
‫مو‬ ‫ه اسننل ‌‬ ‫ه سننلط ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه‪ ،‬رمننز گننردن ‌نهنناد ‌‬ ‫ه جننزي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫گ علي ‌‬
‫ه‬ ‫م بننرائت‌ و جن ‌‬ ‫ه‪ ،‬از اعل ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ت نخسن ‌‬ ‫ه آيننا ‌‬ ‫البت ‌‬
‫يگويد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ب سخ ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ن و اه ‌‬ ‫مشركا ‌‬

‫ن )‪(1‬‬‫شِرِكي َ‬‫ن اْلُم ْ‬ ‫عاَهْدُتْم ِم َ‬‫ن َ‬ ‫سوِلِه ِإَلى اّلِذي َ‬‫ل َوَر ُ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫َبَراَءٌة ِم َ‬
‫ف خسسدا و‬ ‫ت از طسسر ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫م بسسرائت ‌‬ ‫ت »اعل ‌‬ ‫»اين« آيننا ‌‬
‫ن عهسسد‬ ‫ه بسسا آنسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مشسسركان ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ش نسسسب ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫ه با سوگند محك ‌‬
‫م‬ ‫ياست‌ ك ‌‬ ‫ه بوديد« عهد‪ :‬عقد و پيمان ‌‬ ‫بست ‌‬
‫يدهنند‬ ‫ن خبر م ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه باشد‪ .‬خدا ‌‬ ‫ساخته ‌شد ‌‬
‫ي كفار‬ ‫ه از سو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يهاي ‌‬ ‫نشكن ‌‬ ‫هسبب ‌پيما ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه او و پيامبر ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي‬ ‫م بننرائت ‌و بيننزار ‌‬ ‫ت اعل ‌‬ ‫ن معاهنندا ‌‬ ‫ت‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ي داد ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ت تا عهدها‬ ‫ن واجب‌ اس ‌‬ ‫ن مسلما ‌‬ ‫ن‪ ،‬بر معاهدي ‌‬ ‫يكنند بنابراي ‌‬ ‫م ‌‬
‫م كنند‪.‬‬ ‫ياعتبار اعل ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫و پيمانها ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن مننننننوقعي ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كلي‌ ملحظ ‌‬ ‫ك نگننننننا ‌‬ ‫در ي ‌‬
‫ت زيننر‬ ‫ن خننارج‌ از حننال ‌‬ ‫ل مسننلمانا ‌‬ ‫ن در قبننا ‌‬ ‫ت مشركا ‌‬ ‫وضعي ‌‬
‫نبود‪:‬‬
‫ي نداشننتند‬ ‫ن پيماني‌ داشتند‪ ،‬يا پيمان ‌‬ ‫ه آنها با مسلمانا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يا اي ‌‬
‫ن منند ‌‬
‫ت‬ ‫ي داشتند؛ يا پيمانشا ‌‬ ‫ن پيمان ‌‬ ‫ه با مسلمانا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫و كسان ‌‬
‫ت معين ‌‬
‫ي‬ ‫ن مد ‌‬ ‫ه پيمانشا ‌‬ ‫ت و كساني‌ ك ‌‬ ‫ت يا نداش ‌‬ ‫معيني‌ داش ‌‬
‫ه بننود‪ ،‬يننا بيشننتر از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ت كمتر از چهار مننا ‌‬ ‫ن مد ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا اي ‌‬ ‫داش ‌‬
‫ت‪ ،‬يننا‬
‫ه وقت‌ داشن ‌‬ ‫ن بيشنتر از چهارمننا ‌‬ ‫ه پيمانشنا ‌‬ ‫وكسناني‌ ك ‌‬
‫ت خود وفادار بودند يا خير‪.‬‬ ‫ه تعهدا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫صاحبا ‌‬
 ‫ه‪:‬‬‫م شد ك ‌‬ ‫ن‪ ،‬اعل ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ه مسننلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫ي علي ‌‬ ‫نشننكن ‌‬ ‫ت خيننانت‌ و پيما ‌‬ ‫ه ني ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‪ 1‬ن كسننان ‌‬
‫ياعتبننار‬‫ن لغننو و ب ‌‬ ‫ه پيمانشننا ‌‬ ‫ن ايننن ‌اسنت‌ ك ‌‬ ‫مشننا ‌‬ ‫دارننند‪ ،‬حك ‌‬
‫ل گذشت(‪.‬‬ ‫ه انفا ‌‬ ‫م در سور ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫م شود )اي ‌‬ ‫اعل ‌‬
‫ن بيشننتر‬ ‫ت خود وفادارننند و پيمانشننا ‌‬ ‫ه تعهدا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫‪ 2‬ن كساني‌ ك ‌‬
‫ن وفا كرد‪.‬‬ ‫ن با آنا ‌‬ ‫ه پيما ‌‬ ‫ت دارد‪ ،‬بايد ب ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫از چهار ما ‌‬
‫ن دارننند‪ ،‬يننا‬ ‫ق از قينند زمننا ‌‬ ‫ي مطل ‌‬ ‫ه پيمننان ‌‬ ‫‪ 3‬ننن كسنناني‌ ك ‌‬
‫ن چهار مننا ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنا ‌‬‫تدارد‪ ،‬بايد ب ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫ن كمتر از چهار ما ‌‬ ‫پيمانشا ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫م ن ن و بعننداز آ ‌‬ ‫يخننواني ‌‬ ‫ه بعنند م ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫نك ‌‬‫ت داد ن چنننا ‌‬ ‫فرص ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن مدار اعتبار نيس ‌‬ ‫ي با آنا ‌‬ ‫چ عهد و پيمان ‌‬ ‫ديگر هي ‌‬
‫ن در‬ ‫م آنننا ‌‬
‫ن ندارننند‪ ،‬حك ‌‬ ‫ه پيماني‌ با مسلمانا ‌‬ ‫‪ 4‬ن مشركاني‌ ك ‌‬
‫ه بيان ‌شد‪.‬‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مقدم ‌‬

‫لص‬‫ن ا َّ‬‫لص َوَأ ّ‬ ‫جصِزي ا ِّ‬ ‫غْيصُر ُمْع ِ‬

‫عَلُمصصوا َأّنُكصْم َ‬‫شصُهٍر َوا ْ‬ ‫ض َأْرَبَعصَة َأ ْ‬‫حوا ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫سي ُ‬
‫َف ِ‬
‫ن )‪(2‬‬ ‫خِزي اْلَكاِفِري َ‬ ‫ُم ْ‬
‫ن بگرديد«‬ ‫ه ديگر در زمي ‌‬ ‫ن! چهارما ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫سا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن پيمننان‌‬ ‫م كننرد ‌‬ ‫ياعتبننار اعل ‌‬ ‫ن بعنند از ب ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي‪ :‬خنندا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫هطور آزادانه‌‬ ‫ه ديگر ب ‌‬ ‫ه چهارما ‌‬ ‫ل داد ك ‌‬ ‫ن مجا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ه هرجننناي ‌‬ ‫ن سنننير كننننند و ب ‌‬ ‫ل در زمي ‌‬ ‫ت كنننام ‌‬ ‫و بنننا امني ‌‬
‫ي بعنند از اين‌‬ ‫ه شننوند ول ‌‬ ‫گ آمنناد ‌‬ ‫ي جن ‌‬ ‫يخواهند بروند و برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه و در‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ن جنگي‌ خنندا و رسننولش ‌شننناخت ‌‬ ‫ت‪ ،‬دشننم ‌‬ ‫منند ‌‬
‫نكثير ترجيحننا بننر‬ ‫يشوند‪ .‬اب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه شوند‪ ،‬كشت ‌‬ ‫ه يافت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هرجاي ‌‬
‫يو‬ ‫م هجر ‌‬ ‫ل نه ‌‬ ‫ج اكبر سا ‌‬ ‫ت‪ ،‬روز ح ‌‬ ‫ن مد ‌‬ ‫ه آغاز اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫آن ‌اس ‌‬
‫ي بننود‪» .‬و بدانيسسد‬ ‫م هجننر ‌‬ ‫ل ده ‌‬ ‫عالخر سا ‌‬ ‫ن‪ ،‬دهم ‌ربي ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫پايا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يتوانيسسد خسسدا را عسساجز گردانيسسد« يعن ‌‬ ‫ه شسسما نم ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي عجز‬ ‫ي شما از رو ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ت چهارماه ‌‬ ‫ن مهل ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه تعيي ‌‬ ‫بدانيد ك ‌‬
‫ه تننوفي ‌‬
‫ق‬ ‫يك ‌‬ ‫ي اسنت‌ تننا كسن ‌‬ ‫ي مصننلحت ‌‬ ‫ه از رو ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫ما نيس ‌‬
‫ه از خداوننند‪ ‬گريننزي‌‬ ‫هكار شود و بدانينند ك ‌‬ ‫ييابد‪ ،‬توب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫توب ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫ه آوريد »و بدانيد ك ‌‬ ‫ه ستو ‌‬ ‫يتوانيد او را ب ‌‬ ‫نداريد و نم ‌‬
‫ي‪ :‬خوار و خردكننده‌ آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ن است« يعن ‌‬ ‫ه كافرا ‌‬ ‫رسواكنند ‌‬
‫ت؛ بننا‬
‫ن و در آخر ‌‬
‫ه اسارت ‌درآورد ‌‬ ‫نوب ‌‬‫ت‪ ،‬در دنيا؛ باكشت ‌‬
‫اس ‌‬
‫يفشارند‪.‬‬‫يم ‌‬ ‫ه بر كفر پا ‌‬
‫ن كساني‌ ك ‌‬
‫عذاب ‌نمود ‌‬

‫ل ص َبِري صٌء ِم صنَ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ج اَْلْكَب صِر َأ ّ‬ ‫حص ّ‬ ‫س َي صْوَم اْل َ‬ ‫سصصوِلِه ِإَلصصى الّنصصا ِ‬ ‫ل ص َوَر ُ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ن ِم ص َ‬ ‫َوَأَذا ٌ‬
‫غْيصُر‬
‫عَلُموا َأّنُكصْم َ‬ ‫ن َتصَوّلْيُتْم َفصا ْ‬ ‫خْيصٌر َلُكصْم َوِإ ْ‬ ‫ن ُتْبُتصْم َفُهصَو َ‬ ‫سصوُلُه َفصِإ ْ‬ ‫ن َوَر ُ‬ ‫شِرِكي َ‬ ‫اْلُم ْ‬
‫ب َأِليٍم )‪(3‬‬ ‫ن َكَفُروا ِبَعَذا ٍ‬ ‫شِر اّلِذي َ‬ ‫ل َوَب ّ‬ ‫جِزي ا ِّ‬ ‫ُمعْ ِ‬
‫ي اس نت‌‬ ‫ن عننام ‌‬ ‫م و اعل ‌‬ ‫ي‪ :‬اعل ‌‬ ‫ن‪ :‬يعن ‌‬ ‫ي است« أذا ‌‬ ‫»و اذان ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ي مسسردم« يعن ‌‬ ‫ل او برا ‌‬ ‫ب الله و رسو ‌‬ ‫»از جان ‌‬
‫ي »در روز حج‬ ‫م و گننروه ‌‬ ‫ن اختصنناص‌ قننو ‌‬ ‫م‪ ،‬بدو ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫كاف ‌‬
‫ي و در‬ ‫ك روز عينند اضننح ‌‬ ‫ب مننال ‌‬ ‫ن روز‪ ،‬در مننذه ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫‌اكبر« ك ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫فآ ‌‬ ‫ت‪ .‬توصنني ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي‪ ،‬روز عننرف ‌‬ ‫ف و شننافع ‌‬ ‫ب احنا ‌‬ ‫مذه ‌‬
‫ن روز‪ ،‬گننرد‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫م هم ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل اس ن ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫»اكننبر« ب ‌‬
‫يشود‪ ،‬يا‬ ‫مم ‌‬ ‫ن انجا ‌‬ ‫ج در آ ‌‬ ‫لح ‌‬ ‫م افعا ‌‬ ‫ه معظ ‌‬ ‫يآيند چراك ‌‬ ‫ه م‌ م ‌‬
‫ك‪،‬‬ ‫ن مناس ‌‬ ‫ه‪ ،‬اي ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ج اصغر« ناميد ‌‬ ‫ه »ح ‌‬ ‫ه عمر ‌‬ ‫بك ‌‬ ‫بدان ‌سب ‌‬
‫ن وقت‌ خننا ‌‬
‫ص‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ل تعيي ‌‬ ‫يشننود‪ .‬دلي ‌‬ ‫ج اكننبر« ناميننده ‌م ‌‬ ‫»ح ‌‬
‫ن در اين‌ روز؛‬ ‫ه اعلم ‌آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ه‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن اعلمي ‌‬ ‫غ اي ‌‬ ‫ي ابل ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫ن‪ ،‬تهمننت‬ ‫ه بعنند از آ ‌‬ ‫يباشنند ك ‌‬ ‫م‪ ،‬آشكار و فراگيننر م ‌‬ ‫ن عا ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫يچسننبد‪ ،‬از سننو ‌‬
‫ي‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫نشكني‌ ب ‌‬ ‫‌پيما ‌‬
‫ن شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ن روز‪ ،‬تضننمي ‌‬ ‫م در اي ‌‬ ‫م مننرد ‌‬ ‫ن به ‌تمننا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ديگر‪ ،‬رسيد ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس ‌‬
‫ن بيسسزار‬ ‫ه خدا از مشسسركا ‌‬ ‫ت‪» :‬ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن اعلمي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫مت ‌‬
‫ن بننرائ ‌‬
‫ت‬ ‫نشننك ‌‬ ‫ن پيما ‌‬ ‫ن او از مشننركا ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫است« يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن بيننزار اسنن ‌‬ ‫ل او نيز« قطعننا از آنننا ‌‬ ‫يجويد »و رسو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل‪ ،‬از ثبنننننننو ‌‬
‫ت‬ ‫ه او ‌‬ ‫ي در آي ‌‬ ‫ه حق‌ تعنننننننال ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ن را‬ ‫ه‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي از مشننركان ‌خننبر داد و در اي ‌‬ ‫»برائت« و بيزار ‌‬
‫ل‪ ،‬ننناظر بننر‬ ‫ه او ‌‬ ‫ت »بننرائت« در آي ‌‬ ‫ه ثبننو ‌‬ ‫يدارد‪ .‬البت ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫اعل ‌‬
‫ي داشننتند‪ ،‬امننا اعل ‌‬
‫م‬ ‫ن پيمننان ‌‬ ‫ه بننا مسننلمانا ‌‬ ‫مشركاني‌ بننود ك ‌‬
‫ن‪» .‬پ ‌‬
‫س‬ ‫م مشننركا ‌‬ ‫ت در مننورد تمننا ‌‬ ‫ت در اينجا‪ ،‬عام ‌اس ‌‬ ‫برائ ‌‬
‫ه »براي ‌شما بهسستر‬ ‫ه كرديد« از كفر‪» ،‬آن« توب ‌‬ ‫اگر توب ‌‬
‫ي بگردانيسسد« و‬ ‫ن »و اگسسر رو ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫است« از استمرارتا ‌‬
 ‫ه شسسما‬ ‫س بدانيسسد ك ‌‬‫ش بنناقي ‌بمانينند »پ ‌‬ ‫بننر كفننر خننوي ‌‬
‫ي گريزنننده‬‫ي‪ :‬از و ‌‬
‫ه خداوند نيسسستيد« يعن ‌‬ ‫درمانده ‌كنند ‌‬
‫ت لننذا شننما را در برابننر‬
‫ه شماسنن ‌‬ ‫ه او دريابننند ‌‬
‫‌نيسننتيد بلك ‌‬
‫ن را از عسسسذاب‌‬ ‫يكنننند »وكسسسافرا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن مجنننازا ‌‬‫اعمالتنننا ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ن جزايي‌ بر كفرشا ‌‬‫ه عنوا ‌‬ ‫ك خبر ده« ب ‌‬ ‫دردنا ‌‬

‫حصصًدا‬ ‫عَلْيُكمْ َأ َ‬‫ظاِهُروا َ‬ ‫شْيًئا َوَلْم ُي َ‬‫صوُكْم َ‬ ‫ن ُثّم َلْم َيْنُق ُ‬ ‫شِرِكي َ‬ ‫ن اْلُم ْ‬ ‫عاَهْدُتْم ِم َ‬ ‫ن َ‬ ‫ِإّل اّلِذي َ‬
‫ن )‪(4‬‬ ‫ب اْلُمّتِقي َ‬ ‫ح ّ‬ ‫ل ُي ِ‬
‫ن ا َّ‬ ‫عْهَدُهْم ِإَلى ُمّدِتِهْم ِإ ّ‬ ‫َفَأِتّموا ِإَلْيِهْم َ‬
‫هايد و‬ ‫ن بسسست ‌‬ ‫ن پيمسسا ‌‬ ‫ه بسسا آنسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مشسسركان ‌‬ ‫»مگر آ ‌‬
‫هشسسما فروگسسذار‬ ‫تب ‌‬‫ت خسسود را نسسسب ‌‬ ‫ي از تعهسسدا ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ن ننن‬ ‫ي در تعهداتشا ‌‬ ‫چ فروگذاشت ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫هاند« و از جانبشا ‌‬ ‫نكرد ‌‬
‫ه عهنند شننما را‬ ‫يك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ي نداد ‌‬ ‫ولو ناچيز ن رو ‌‬
‫ن »را علي ‌‬
‫ه‬ ‫چكسسس« از دشنننمنانتا ‌‬ ‫هانننند »و هي ‌‬ ‫ض نكرد ‌‬ ‫نق ‌‬
‫ن را تمسسام‬ ‫ن آنسسا ‌‬ ‫س پيمسسا ‌‬ ‫هانسسد پ ‌‬ ‫ي نكرد ‌‬ ‫شما پشتيبان ‌‬
‫ل پايبننند‬ ‫م و كننام ‌‬ ‫ه طور تا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه عهد خود با آنا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫‌كنيد« يعن ‌‬
‫ن عهنند‬ ‫ه با آنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مدت ‌‬ ‫ي‪ :‬تا هما ‌‬ ‫باشيد »تا مدتشان« يعن ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫ه باشنند »چرا ك ‌‬ ‫هايد‪ ،‬هرچند بيشتر از چهننار مننا ‌‬ ‫بست ‌‬
‫ه از‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسان ‌‬ ‫يدارد« يعن ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را دوس ‌‬ ‫پرهيزگارا ‌‬
‫ه عهنند خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫يدارننند و بنننابراي ‌‬ ‫ش پروا م ‌‬ ‫او در محرمات ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫وفا م ‌‬
‫ن بنننا‬ ‫ل عهننند و پيمنننا ‌‬ ‫ه‪ :‬از اه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫ل بنننر آ ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه و كسننان ‌‬
‫ي‬ ‫ي بودند كه ‌عهد خود را شكسننت ‌‬ ‫ن‪ ،‬كسان ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه بودند لذا خداي ‌سننبحا ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن پايدار ‌‬ ‫ه بر آ ‌‬ ‫م بودند ك ‌‬ ‫ه ‌‬
‫هاننند‪،‬‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫نشننكن ‌‬ ‫ه پيما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه داد تننا بننا كسننان ‌‬ ‫ش اجاز ‌‬ ‫پيامبر ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ه عهد خود بننا كسننان ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي كند و دستور داد ك ‌‬ ‫نشكن ‌‬ ‫پيما ‌‬
‫ن وفا نمايد‪.‬‬ ‫تآ ‌‬ ‫ن مد ‌‬ ‫ه سررسيد ‌‬ ‫هاند تا ب ‌‬ ‫نشكني‌ نكرد ‌‬ ‫پيما ‌‬
‫ت چهنار‬ ‫ش در مند ‌‬ ‫ه گنرد ‌‬ ‫ه‪ ،‬امنر ب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ملحظ ‌‬
‫ه اسننتثنا‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ت‪ ،‬در مورد اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه در آيه ‌)‪ (2‬آمد ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ن فراتر برد‪.‬‬ ‫ل را از آ ‌‬ ‫ن مجا ‌‬ ‫كرد و در موردشا ‌‬
 ‫ج صْدُتُموُهْم َوخُ صُذوُهمْ‬ ‫ث َو َ‬ ‫حْي ص ُ‬ ‫ن َ‬ ‫ش صِرِكي َ‬
‫ح صُرُم َفصصاْقُتُلوا اْلُم ْ‬ ‫ش صُهُر اْل ُ‬ ‫خ اَْل ْ‬ ‫س صَل َ‬ ‫َف صِإَذا اْن َ‬
‫لَة َوَآَتصُوا الّزَكصصاَة‬ ‫صص َ‬ ‫ن َتصصاُبوا َوَأَقصصاُموا ال ّ‬ ‫صٍد َفصِإ ْ‬ ‫صُروُهْم َواْقُعُدوا َلُهْم ُكّل َمْر َ‬ ‫ح ُ‬ ‫َوا ْ‬
‫حيٌم )‪(5‬‬ ‫غُفوٌر َر ِ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫سِبيَلُهْم ِإ ّ‬ ‫خّلوا َ‬ ‫َف َ‬
‫ي‪ :‬همننان‌‬ ‫ي شسسد« يعن ‌‬ ‫م سسسپر ‌‬ ‫ي حسسرا ‌‬ ‫ن ماهها ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫م؛‬ ‫هاي ‌‬‫ن مهلت‌ داد ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن تنننا پاينننا ‌‬ ‫ه آننننا ‌‬ ‫ه منننا ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫چهارمننناه ‌‬
‫ي‪ :‬در هننر‬ ‫ه يافتيسسد بكشسسيد« يعن ‌‬ ‫ن را هر جا ك ‌‬ ‫»مشركا ‌‬
‫ن رسانيد‪،‬‬ ‫ه قتلشا ‌‬ ‫ن بجنگيد تا ب ‌‬ ‫ن را يافتيد‪ ،‬با آنا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مكان ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬در جنگ‌ بننا كفننار‬ ‫يك ‌‬ ‫ت احكننام ‌‬ ‫ه بننا رعنناي ‌‬ ‫همننرا ‌‬
‫ي‪ :‬آنان ‌را‬ ‫ن را بگيريد« يعن ‌‬ ‫ت »و آنا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ع گردانيد ‌‬ ‫مشرو ‌‬
‫يشننود‪،‬‬ ‫ن دسننتگير م ‌‬ ‫ه از آنننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت بگيريد زيرا كس ن ‌‬ ‫ه اسار ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را بسسه ‌حصسسر درآوريسسد« حصننر‪:‬‬ ‫ت »و آنسسا ‌‬ ‫اسننير اسنن ‌‬
‫ه خود‬ ‫ه اجاز ‌‬ ‫ن جز ب ‌‬ ‫ف در بلد مسلمانا ‌‬ ‫ن از تصر ‌‬ ‫نشا ‌‬ ‫بازداشت ‌‬
‫ي بنشسسينيد«‬ ‫ن در هسسر مرصسسد ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫ت »و بسسرا ‌‬ ‫آنهاسنن ‌‬
‫ن مورد ترصنند قننرار‬ ‫ه دشمن ‌از آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫نگاه ‌‬ ‫مرصد‪ :‬كمي ‌‬
‫ه از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي بنشننينيد ك ‌‬ ‫ن در مواضننع ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫يگيننرد‪ .‬يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت و ترصد كنيد‪.‬‬ ‫ن را مراقب ‌‬ ‫ع‪ ،‬آنا ‌‬ ‫مواض ‌‬
‫ن بعنند از‬ ‫ن مشننركا ‌‬ ‫ن دسننتور كشننت ‌‬ ‫ه متضننم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه مشركا ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ ،‬در مورد هم ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ه حرا ‌‬ ‫ن چهار ما ‌‬ ‫هسر رسيد ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت؛ جننز آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن خارج ‌نيس ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ي از حك ‌‬ ‫چ مشرك ‌‬ ‫ه و هي ‌‬ ‫م بود ‌‬ ‫عا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ه عبارتند از‪ :‬زنا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ي استثنايشا ‌‬ ‫ت نبو ‌‬ ‫ه سن ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي تننوا ‌‬
‫ن‬ ‫ه هننر دليل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫غ‪ ،‬افراد عنناجز و ننناتوان ‌‬ ‫ن نابال ‌‬ ‫كودكا ‌‬
‫يشننوند و اه ‌‬
‫ل‬ ‫هم ‌‬ ‫ب شننناخت ‌‬ ‫ه و غيرمحننار ‌‬ ‫ن را نداشننت ‌‬ ‫جنگينند ‌‬
‫يپردازند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه جزي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كتاب ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن مؤمننننا ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه ديگنننر ‌‬ ‫ه‪ ،‬هنننر آي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫ن دسنتور‬ ‫ي بنر آزارشنا ‌‬ ‫ن و شنكيباي ‌‬ ‫ن از مشنركا ‌‬ ‫يگردانند ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ه ديگننر‬ ‫يدارد ك ‌‬ ‫ه اعلم ‌م ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يكند زيرا اي ‌‬ ‫خم ‌‬ ‫هاند‪ ،‬منسو ‌‬ ‫يافت ‌‬
‫ن آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫هپايننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي در برخورد با مشننركا ‌‬ ‫ه صبر و شكيباي ‌‬ ‫دور ‌‬
‫ه سننننيف«‬ ‫ه را »آي ‌‬ ‫ه كننننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫اسنننن ‌‬
‫ت شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ف متواتر رواي ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫نعمرك درحدي ‌‬ ‫هاند‪ .‬از اب ‌‬ ‫ناميد ‌‬
‫م كننه ‌بننا‬ ‫ها ‌‬ ‫لخداص فرمودننند‪» :‬مننأمور شنند ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ن ‌‬
 ‫ي‬ ‫ي جننز خنندا ‌‬ ‫ه معبننود ‌‬ ‫ه گننواهي‌ دهننند ك ‌‬ ‫نك ‌‬‫م تا آ ‌‬ ‫مردم‪ ‌1‬بجنگ ‌‬
‫ت و نماز را برپننا دارننند و‬ ‫ل خداس ‌‬ ‫ت و محمد رسو ‌‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫يگان ‌‬
‫ه كردند‪،‬خونها و اموالشننان‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫ت را بپردازند و چو ‌‬ ‫زكا ‌‬
‫م و حسننا ‌‬
‫ب‬ ‫ق اسننل ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ت مگننر ب ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن در پنننا ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫از جننان ‌‬
‫يفرماينند‪» :‬پس‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن باخداست«‪ .‬چنا ‌‬ ‫كارشا ‌‬
‫ت دادنسسد‪،‬‬ ‫ه كردند و نماز برپسسا داشسستند وزكسسا ‌‬ ‫اگر توب ‌‬
‫ه حننا ‌‬
‫ل‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي‪ :‬آنننا ‌‬ ‫ه گردانيسسد« يعن ‌‬ ‫ن گشاد ‌‬ ‫ه را بر آنا ‌‬ ‫را ‌‬
‫هشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه محاصر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن كنينند‪ ،‬ن ‌‬ ‫ه نننه ‌اسيرشننا ‌‬ ‫خننود واگذاشننت ‌‬
‫ه مهربسسان‌‬ ‫ن را بكشيد »زيرا خدا آمرزند ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫درآوريد و ن ‌‬
‫م نن از كفنر‬ ‫ل از اسنل ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫است« آمرزنند ‌‬
‫ل را‬ ‫م قت ‌‬‫ت؛ زيننرا حك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هاند‪ ،‬مهربا ‌‬ ‫ب گشت ‌‬ ‫ت ن مرتك ‌‬ ‫وخيان ‌‬
‫يدارد‪.‬‬ ‫ن برم ‌‬ ‫ن بعد از مسلمان ‌شدنشا ‌‬ ‫از آنا ‌‬

‫لص ُثصّم َأْبِلْغصُه َمصْأَمَنُه‬

‫لَم ا ِّ‬ ‫سَمَع َك َ‬
‫حّتى َي ْ‬ ‫جْرُه َ‬‫ك َفَأ ِ‬ ‫جاَر َ‬
‫سَت َ‬‫نا ْ‬ ‫شِرِكي َ‬ ‫ن اْلُم ْ‬
‫حٌد ِم َ‬ ‫ن َأ َ‬
‫َوِإ ْ‬
‫ن )‪(6‬‬ ‫ك ِبَأّنُهْم َقْوٌم َل َيْعَلُمو َ‬ ‫َذِل َ‬
‫ي از مشركان« غيننر معاهنند بعنند از گذش نت‌‬ ‫»و اگر كس ‌‬
‫ي‪ :‬از تننو‬ ‫ه خواست« يعن ‌‬ ‫ه نزد تو آمد و »از تو پنا ‌‬ ‫چهار ما ‌‬
‫ش و از او‬ ‫ه او با ‌‬ ‫ي‪ :‬پنا ‌‬ ‫ه بده« يعن ‌‬ ‫ه او پنا ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ن خواس ‌‬ ‫اما ‌‬
‫ه بايد‪،‬‬ ‫نك ‌‬ ‫م خدا را بشنود« از تو و چنا ‌‬ ‫ن »تا كل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫حماي ‌‬
‫س او‬ ‫ف شود »سسسپ ‌‬ ‫ت واق ‌‬ ‫ت دعوت ‌‬ ‫ن تدبر كند و برحقيق ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ن كل ‌‬
‫م‬ ‫ي‪ :‬اگر بعد از شنيد ‌‬ ‫ش برسان« يعن ‌‬ ‫ي امن ‌‬ ‫ه جا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ن ايمن‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه سننرزمين ‌‬ ‫ن نشنند‪ ،‬او را ب ‌‬ ‫خنندا‪ ،‬مسننلما ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ه مننأمنش‌ رسنناند ‌‬ ‫ه او را ب ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ن و بعنند از آ ‌‬ ‫ت برسننا ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫م‪ ،‬او ديگر‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫ي زيرا در آ ‌‬ ‫ي بجنگ ‌‬ ‫ت تا با و ‌‬ ‫ت جايز اس ‌‬ ‫براي ‌‬
‫ن خننويش‌ رسننيد ‌‬
‫ه‬ ‫ه مننأم ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ج شنند ‌‬ ‫از جننوار )پننناه( تننو خننار ‌‬
‫ن نبايد مورد آزار‬ ‫ه‪ :‬مستأم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه كشننورش‌ داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه او امكننان ‌بازگشنت‌ ب ‌‬ ‫قننرار گيننرد و باينند ب ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ن اسس ‌‬ ‫ن »از آ ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن پنننا ‌‬ ‫شود‪» .‬اين« فرما ‌‬
‫ع علمننا مشننركا ‌‬
‫ن‬ ‫ه اجما ‌‬
‫ف‪،‬ب ‌‬
‫ث شري ‌‬
‫ن حدي ‌‬
‫م در اي ‌‬
‫مراد از مرد ‌‬ ‫‪1‬‬

‫باند‪.‬‬
‫عر ‌‬
‫ه وسننيله‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م نافع ‌‬ ‫ن از عل ‌‬ ‫ي‪ :‬آنا ‌‬ ‫ي نادانند« يعن ‌‬ ‫ن قوم ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬‫هانند لنذا امنان ‌داد ‌‬ ‫يبهر ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫تمييز خينر از شنر اسن ‌‬
‫م تا نسبت‌ به ‌دين‌ ما‬ ‫هاي ‌‬ ‫ع گردانيد ‌‬ ‫ب مشرو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ه را بدي ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ن منتشر شود‪.‬‬ ‫ن بندگانما ‌‬ ‫ت ما در ميا ‌‬ ‫ي پيدا كنند و دعو ‌‬ ‫آگاه ‌‬
‫ي‪ ،‬يننا‬ ‫ف دين ‌‬ ‫ي اهنندا ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫م اما ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫م بود ‌‬ ‫ه مفيد عا ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫م )زمامدار‬ ‫ن از اما ‌‬ ‫ه اين‌ اما ‌‬ ‫ت ن چنانچ ‌‬ ‫ي‪ ،‬يا تجاري ‌اس ‌‬ ‫سياس ‌‬
‫ف بر اين‌ امننر‬ ‫ه شود‪ .‬البته ‌احنا ‌‬ ‫ي خواست ‌‬ ‫بو ‌‬ ‫مسلمان( يا ناي ‌‬
‫ي در دار‬ ‫ت دائم ‌‬ ‫ق اقنننام ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه‪ :‬مسنننتأم ‌‬ ‫هانننند ك ‌‬‫ح كرد ‌‬ ‫تصنننري ‌‬
‫ه ن ن بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫ت چهار ما ‌‬ ‫ه مد ‌‬ ‫يتواند فقط ب ‌‬ ‫هوم ‌‬ ‫م را نداشت ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫م )زمامدار‬ ‫س بر اما ‌‬ ‫م اقامت ‌گزيند پ ‌‬ ‫ضرورتي‌ ن در دار اسل ‌‬
‫ن نينناز‬ ‫م برآمنند ‌‬ ‫ه هنگا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ت تا مستأم ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫مسلمان( واج ‌‬
‫ه او اعل ‌‬
‫م‬ ‫ج از كشننور اسننلمي‌ دسننتور دهنند و ب ‌‬ ‫ه خرو ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫و ‌‬
‫لب ‌‬
‫ه‬ ‫ك سا ‌‬ ‫تي ‌‬ ‫ه مد ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ج‪ ،‬باز ه ‌‬ ‫ه اگر بعد از دستور خرو ‌‬ ‫كند ك ‌‬
‫ت‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن منند ‌‬ ‫ه داد‪ ،‬او بعنند از اي ‌‬ ‫ت در كشور اسلمي‌ ادام ‌‬ ‫اقام ‌‬
‫ي‬
‫ه بننر و ‌‬ ‫ن‪ ،‬جننزي ‌‬ ‫يشننود و بنننابراي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫يك‌ شننهروند ذمي‌ تبنندي ‌‬
‫ن را بپردازد‪.‬‬ ‫ت و بايد آ ‌‬ ‫مقرر اس ‌‬

‫عْندَ‬
‫عاَهْدُتْم ِ‬‫ن َ‬ ‫سوِلِه ِإّل اّلِذي َ‬‫عْنَد َر ُ‬
‫ل َو ِ‬
‫عْنَد ا ِّ‬‫عْهٌد ِ‬‫ن َ‬ ‫شِرِكي َ‬‫ن ِلْلُم ْ‬‫ف َيُكو ُ‬ ‫َكْي َ‬
‫ن )‪(7‬‬ ‫ب اْلُمّتِقي َ‬ ‫ح ّ‬‫ل ُي ِ‬‫ن ا َّ‬
‫سَتِقيُموا َلُهْم ِإ ّ‬
‫سَتَقاُموا َلُكْم َفا ْ‬
‫حَراِم َفَما ا ْ‬ ‫جِد اْل َ‬ ‫سِ‬‫اْلمَ ْ‬
‫ن نزد خدا و نسسزد فرسسستاده‌ او‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫»چگون ‌‬
‫ه‪ ،‬عهد و‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي‪ :‬محال ‌اس ‌‬ ‫ي تواند بود« يعن ‌‬ ‫عهد ‌‬
‫ه باشننند‪ ،‬حننا ‌‬
‫ل‬ ‫ش داشننت ‌‬ ‫پيماني‌ نننزد خداوننند‪ ‬و نننزد رسننول ‌‬
‫ي شما پنهننان‌‬ ‫ه اضداد شما هستند و غدر و خيانت‌ را برا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه و در پي ‌فرصتي ‌هستند تا عهنند شننما را بشننكنند پ ‌‬
‫س‬ ‫داشت ‌‬
‫ن عهد و پيماني ‌ببندينند و بننا‬ ‫ه با آنا ‌‬ ‫ع ندوزيد ك ‌‬ ‫ن امر طم ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م نكنيد »مگسسر در مسسورد‬ ‫سه ‌‬ ‫ث نف ‌‬ ‫ه‪ ،‬حدي ‌‬ ‫ن رابط ‌‬ ‫خود در اي ‌‬
‫م عهسسد بسسست ‌‬
‫ه‬ ‫ه با آنسسان ‌كنسسار مسسسجدالحرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ه بسسا شسسما‬ ‫مك ‌‬ ‫س مادا ‌‬ ‫ن عهد را نشكستند »پ ‌‬ ‫بوديد« و آ ‌‬
‫ن پايدار باشسسيد«‬ ‫بر سر عهد پايدارند شما نيز با آنا ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫نصننلح‌ حننديبي ‌‬ ‫ن نجنگينند‪ .‬مننراد؛ پيما ‌‬ ‫ي‪ :‬بننا آنننا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫مص‬ ‫ن پيننامبر اكننر ‌‬ ‫ه‪ ،‬در ميننا ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ل اي ‌‬‫ل از نننزو ‌‬ ‫ل قب ‌‬ ‫كسا ‌‬ ‫ي ‌‬
‫م پايدار بننر‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ي‪ :‬مراد از آ ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ن منعقد گرديد‪ .‬ب ‌‬ ‫ومشركا ‌‬
‫يكنانه« بودند‪.‬‬ ‫عهد خود‪ :‬قوم ‌»بن ‌‬
‫ن‪ ،‬بننر اسنناس‌‬ ‫ل خننداص و مسننلمانا ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫باينند دانس ن ‌‬
‫ه اسننتوار‬ ‫م مك ‌‬ ‫ش و مننرد ‌‬ ‫ي‪ ،‬در عهنند خننود بننا قننري ‌‬ ‫ن اله ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫هسننا ‌‬
‫ل‬ ‫يالقعد ‌‬ ‫ه‪ ،‬از ذ ‌‬ ‫ه حننديبي ‌‬ ‫ي معاهنند ‌‬ ‫باقي‌ ماندند و بر مبنننا ‌‬
‫شو‬ ‫ن قننري ‌‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬متننارك ‌‬ ‫م هجر ‌‬ ‫ل هشت ‌‬ ‫ي تا سا ‌‬ ‫م هجر ‌‬ ‫شش ‌‬
‫ه قننريش‌ عهنند خننود را‬ ‫نك ‌‬
‫ت تننا آ ‌‬ ‫ن اسننتمرار داش ن ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫ن بودننند بننر قننبيل ‌‬
‫ه‬ ‫مپيمانشننا ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫يبكر را ك ‌‬ ‫ه بن ‌‬‫ه و قبيل ‌‬ ‫شكست ‌‬
‫ي دادننند‪ ،‬در‬ ‫ل خننداص بودننند‪ ،‬يننار ‌‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫م پيما ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫خزاع ‌‬
‫م شد ‌‬
‫ه‬ ‫ن مصم ‌‬ ‫گ با آنا ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫م بود ك ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه را فتح‌ كردنننند‬ ‫م هجنننري ‌مك ‌‬ ‫ل هشنننت ‌‬ ‫ن سنننا ‌‬ ‫و در رمضنننا ‌‬
‫يدارد« اشننار ‌‬
‫ه‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را دوسسس ‌‬ ‫ه خداوند متقيا ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫ن‪ ،‬از‬ ‫ي بننر آ ‌‬ ‫ي و اسننتوار ‌‬ ‫ه عهد و پاينندار ‌‬ ‫نكه ‌وفا ب ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل متقيا ‌‬ ‫اعما ‌‬

‫ضوَنُكْم ِبَأْفَواِهِهْم َوَت صْأَبى‬

‫عَلْيُكْم َل َيْرُقُبوا ِفيُكْم ِإّل َوَل ِذّمًة ُيْر ُ‬‫ظَهُروا َ‬ ‫ن َي ْ‬ ‫ف َوِإ ْ‬‫َكْي َ‬
‫ن )‪(8‬‬ ‫سُقو َ‬ ‫ُقُلوُبُهْم َوَأْكَثُرُهْم َفا ِ‬
‫ن »عهسسدي‌‬ ‫ي مشننركا ‌‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ي آنسسان« يعن ‌‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫»چگسسون ‌‬
‫ه پينندا‬ ‫ه اگر بر شما دست‌ يابنسسد« و غلب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ ،‬با اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ق شننما‬ ‫ي‪ :‬در ح ‌‬ ‫يدارند« يعن ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ب شما نگا ‌‬ ‫كنند »در با ‌‬
‫ت و خويشنناوند ‌‬
‫ي‬ ‫ل‪ :‬قننراب ‌‬ ‫ي را« ا ‌‬ ‫يكنننند »ال ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫مراعننا ‌‬
‫ن اسننت‌ »شما‬ ‫ه‪ :‬عهد و پيمننا ‌‬ ‫ي را« ذم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه ذم ‌‬ ‫ت »و ن ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ه و خوشگوي ‌‬ ‫يكنند« با مجامل ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن راض ‌‬ ‫را با زبانشا ‌‬
‫ي نگ ‌‬
‫ه‬ ‫ت آورند و شننما را راضنن ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه دلهايتا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ن ابا دارد« و برخل ‌‬
‫ف‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ه دلهايشا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫دارند »حا ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ض عليننه ‌شماس ن ‌‬ ‫ه و بغ ‌‬ ‫ن پر از كين ‌‬ ‫يتپد زيرا دلهايشا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ص شننما در‬ ‫ن و نق ‌‬ ‫ه زيننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫تدار چيز ‌‬ ‫ن دوس ‌‬ ‫دلهايشا ‌‬
‫ن فاسسسقند« فسقشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ه است ‌»و بيشتري ‌‬ ‫ن نهفت ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي در كفننر‪ ،‬جسننارت‌ بننر‬ ‫يبنناك ‌‬ ‫ت از‪ :‬تمننرد و ب ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫عبننار ‌‬
‫ي و عد ‌‬
‫م‬ ‫ن شكن ‌‬
‫ق با پيما ‌‬
‫هح ‌‬
‫ن از داير ‌‬
‫ي و بيرون ‌شد ‌‬
‫نافرمان ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت معاهدا ‌‬
‫رعاي ‌‬

‫ن )‪(9‬‬‫ساَء َما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬‫سِبيِلِه ِإّنُهْم َ‬

‫ن َ‬‫عْ‬‫صّدوا َ‬
‫ل َف َ‬‫ل َثَمًنا َقِلي ً‬‫ت ا ِّ‬‫شَتَرْوا ِبَآَيا ِ‬
‫ا ْ‬
‫ي‪ :‬آيننات‌‬ ‫ي فروختند« يعن ‌‬ ‫ي ناچيز ‌‬ ‫ه بها ‌‬ ‫ت خدا را ب ‌‬ ‫»آيا ‌‬
‫ه عهنند‬ ‫ن دسننتور وفننا ب ‌‬ ‫ت متضننم ‌‬ ‫ن‪ ،‬آيا ‌‬‫هآ ‌‬ ‫ه از جمل ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ي مننورد‬ ‫ههاي ‌فننان ‌‬ ‫ه همانا بهر ‌‬ ‫ك و پستي‌ ك ‌‬ ‫ي اند ‌‬ ‫ه بها ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه الله باز داشتند« خننود‬ ‫ت‪ ،‬فروختند »و از را ‌‬ ‫نظر آنهاس ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫م را نيننز از را ‌‬ ‫ش از مرد ‌‬ ‫قروي ‌برتافتند و غير خوي ‌‬ ‫از ح ‌‬
‫ي انجسسام‌‬ ‫ه بسسداعمال ‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬‫ه راسسست ‌‬ ‫بازداشنننتند »ب ‌‬
‫ه بد و ناشايست‌ بود‪.‬‬ ‫نچ ‌‬ ‫ن كاركردشا ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫يدادند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(10‬‬ ‫ك ُهُم اْلُمْعَتُدو َ‬

‫ن ِإّل َوَل ِذّمًة َوُأوَلِئ َ‬ ‫ن ِفي ُمْؤِم ٍ‬ ‫َل َيْرُقُبو َ‬
‫ل خننداص‪ ،‬يننا‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫م از يننارا ‌‬ ‫چ مؤمني« اع ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫»دربار ‌‬
‫ي »و‬ ‫ي‪ :‬پيونننند خويشننناوند ‌‬ ‫ن »هيسسسچ ‌ال« يعن ‌‬ ‫غينننر ايشنننا ‌‬
‫ي‪ :‬نننزد‬ ‫يكنند« يعن ‌‬ ‫ي »را رعايت ‌نم ‌‬ ‫ي‪ :‬پيمان ‌‬ ‫هاي« يعن ‌‬ ‫ذم ‌‬
‫ي از حقننو ‌‬
‫ق‬ ‫چ حق ‌‬ ‫ت هي ‌‬ ‫ه‪ ،‬مراعننا ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ن مطلقننا و ب ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫م رعايت‌‬ ‫ه )‪ (8‬عد ‌‬ ‫ب در آي ‌‬ ‫ن ترتي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ح نيس ‌‬ ‫ن مطر ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫ل خداص ذكر‬ ‫ب رسو ‌‬ ‫ص اصحا ‌‬ ‫ن را در خصو ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ق از سو ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن فرمود‬ ‫م بيا ‌‬ ‫هطور عا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫كرد و در اينجا در مورد هم ‌‬
‫ن بننا پيمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬آنننا ‌‬ ‫ن تجاوزكاراننسسد« يعن ‌‬ ‫ن همسسا ‌‬ ‫»و آنسسا ‌‬
‫هاند‪ .‬يننا در شننر‬ ‫م تجاوز كرد ‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي‪ ،‬از حد حل ‌‬ ‫شكن ‌‬
‫ي وضنن ‌‬
‫ع‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س كسان ‌‬ ‫هاند‪ .‬پ ‌‬ ‫ن رسيد ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه منتها ‌‬ ‫و تمرد ب ‌‬
‫ي از‬‫ه برخننوردار ‌‬ ‫ه شايسننت ‌‬ ‫ن باشننند‪ ،‬چگننون ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫و حننال ‌‬
‫ن از جنگ‌ بننا آنهننا دسنن ‌‬
‫ت‬ ‫يتننوا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت هسننتند و چگننون ‌‬ ‫امني ‌‬
‫ت؟‬‫برداش ‌‬

‫لَياتِ ِلَقْوٍم‬
‫صُل ا َْ‬
‫ن َوُنَف ّ‬
‫خَواُنُكْم ِفي الّدي ِ‬
‫لَة َوَآَتُوا الّزَكاَة َفِإ ْ‬
‫صَ‬
‫ن َتاُبوا َوَأَقاُموا ال ّ‬
‫َفِإ ْ‬
‫ن )‪(11‬‬ ‫َيْعَلُمو َ‬
‫م گردن‌‬ ‫م اسل ‌‬ ‫ه احكا ‌‬ ‫كوب ‌‬ ‫ه كردند« از شر ‌‬ ‫س اگر توب ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي را فروگذاشننتند و به‌‬ ‫ت و عننز ‌‬ ‫ت و منننا ‌‬ ‫شل ‌‬ ‫ه پرسننت ‌‬ ‫نهنناد ‌‬
‫يص گننواهي‌‬ ‫قو ‌‬ ‫ل بننر ح ‌‬ ‫ت رسننو ‌‬ ‫ت خنندا‪ ‬و رسننال ‌‬ ‫وحننداني ‌‬
‫ت را دادنسسد‪ ،‬در‬ ‫دادند »و نماز را برپسسا داشسستند و زكسسا ‌‬
‫ن شما در دين« و مسلمانان ‌‬
‫ي‬ ‫ن برادرا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ن صور ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي شننما‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫ن با آنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬جنگيد ‌‬
‫همانند شما »هستند« بنابراي ‌‬
‫ه فرمننود‪:‬‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬رواي ‌‬
‫ت شنند ‌‬ ‫ت‪ .‬از اب ‌‬ ‫جايز نيس ‌‬
‫ن آنهننا را‬ ‫ن خننو ‌‬ ‫ل نماز‪ ،‬يننا ريخت ‌‬ ‫ه جنگيدن ‌با اه ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫»اي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت خننود را بننراي ‌گننروه ‌‬ ‫ه اسننت«‪» .‬و مننا آيننا ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫يداريننم« پس‌ باينند در آيننات‌ مننا‬ ‫نم ‌‬ ‫ه روشني‌ بيننا ‌‬ ‫يدانند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل كنند‪.‬‬ ‫تأم ‌‬
‫ه اين‌ آي ‌‬
‫ه‬ ‫تب ‌‬ ‫ن زكننا ‌‬ ‫گ بننا بازدارننندگا ‌‬ ‫ابننوبكر صننديق‪ ‌‬در جن ‌‬
‫ي‬
‫ه كرد‪ .‬در عصر ما نيز بسيار ‌‬ ‫ت تكي ‌‬ ‫ل آن ‌از آيا ‌‬ ‫ه و امثا ‌‬ ‫كريم ‌‬
‫ي‬
‫م ابننوبكر ‌‬ ‫يپردازند‪ ،‬آيا اگر امروز ه ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن‪ ،‬زكا ‌‬ ‫از مسلمانا ‌‬
‫ه خاطر بودند؟!‬ ‫ن آسود ‌‬ ‫ن ما بود؛ اينا ‌‬ ‫در ميا ‌‬

‫طَعُنوا ِفي ِديِنُكْم َفَقاِتُلوا َأِئّمَة اْلُكْفِر ِإّنُهْم َل‬ ‫عْهِدِهْم َو َ‬‫ن َبْعِد َ‬‫ن َنَكُثوا َأْيَماَنُهْم ِم ْ‬ ‫َوِإ ْ‬
‫ن )‪(12‬‬ ‫ن َلُهْم َلَعّلُهْم َيْنَتُهو َ‬ ‫َأْيَما َ‬
‫ن خسسويش‌‬ ‫س از پيما ‌‬ ‫ي خود را پ ‌‬ ‫ي اگر سوگندها ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫هاند‬ ‫ن بست ‌‬ ‫ه با مسلمانا ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر پيمانهايي ‌ را ك ‌‬ ‫شكستند« يعن ‌‬
‫هاننند‪ ،‬شكسننتند و‬ ‫ن پيمانهننا را بننا سننوگند اسننتوار كرد ‌‬ ‫وآ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه زدنسسسد« يعن ‌‬ ‫ن طعن ‌‬ ‫ه شسسسما در دينتسسسا ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هعلو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫مگوي ‌‬ ‫م و دشنننا ‌‬ ‫ه دين ‌اسل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه زد ‌‬ ‫ي را با طعن ‌‬ ‫نشكن ‌‬ ‫پيما ‌‬
‫ي‪ :‬بننا سننران‌‬ ‫ه كفسسر« يعن ‌‬ ‫س بسسا ائم ‌‬ ‫ه كردننند »پ ‌‬ ‫ن همننرا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي از‬ ‫ه يادآور ‌‬ ‫ن كفر ب ‌‬ ‫ص سرا ‌‬ ‫ن »بجنگيد« تخصي ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫وپيشوايا ‌‬
‫ن معن ‌‬
‫ي‬ ‫ن بنندا ‌‬ ‫ت لننذا اي ‌‬ ‫متننر اسن ‌‬ ‫ن مه ‌‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫ه قت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن رو اس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يشننوند »چرا كسسه ‌بسسراي‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ه كفننار ديگننر‪ ،‬كشننت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ن هرچننند‬ ‫ي كننافرا ‌‬ ‫ي‪ :‬سوگندها ‌‬ ‫ي نيست« يعن ‌‬ ‫ن سوگند ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ت تننا‬ ‫ت سننوگند نيس ن ‌‬ ‫ت‪ ،‬امننا در حقيق ‌‬ ‫ت سوگند اس ن ‌‬ ‫در صور ‌‬
‫ن ومالشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن خننو ‌‬ ‫ن سننزاوار مصننون ‌ماننند ‌‬ ‫هخنناطر آ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ه بازايستند« از كفر‬ ‫ن بجنگيد »باشد ك ‌‬ ‫ي! با آنا ‌‬ ‫باشند‪ .‬آر ‌‬
‫ش باشننيد كه‌‬ ‫ه هو ‌‬ ‫م لذا ب ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه زد ‌‬ ‫نشكني‌ و طعن ‌‬ ‫و پيما ‌‬
‫چ راهنني ‌جننز جنگ‌ وجننود‬
‫ن از فسنناد‪ ،‬هي ‌‬
‫نشننا ‌‬
‫ي بنناز داشت ‌‬
‫برا ‌‬
‫ندارد‪.‬‬

‫سوِل َوُهْم َب صَدُءوُكْم َأّوَل َم صّرٍة‬ ‫ج الّر ُ‬ ‫خَرا ِ‬ ‫ن َقْوًما َنَكُثوا َأْيَماَنُهْم َوَهّموا ِبِإ ْ‬ ‫َأَل ُتَقاِتُلو َ‬
‫ن )‪(13‬‬ ‫ن ُكْنُتْم ُمْؤِمِني َ‬ ‫شْوُه ِإ ْ‬ ‫خ َ‬‫ن َت ْ‬‫ق َأ ْ‬
‫حّ‬‫ل َأ َ‬‫شْوَنُهْم َفا ُّ‬ ‫خ َ‬ ‫َأَت ْ‬
‫ي خود را شكستند و بر‬ ‫ه سوگندها ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»آيا با گروه ‌‬
‫ن بودند‬ ‫ن كنند و آنا ‌‬ ‫ل خدا را بيرو ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ن شدند ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫گ را بسسا شسسما آغسساز كردنسسد‪،‬‬ ‫ن بسسار جن ‌‬ ‫ه نخسسستي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن مؤمنننان‌ بننر‬ ‫همنظور بننرانگيخت ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن خطا ‌‬ ‫يجنگيد؟« اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه پيمننان ‌را‬ ‫يك ‌‬ ‫ت زيننرا كسننان ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫قآ ‌‬ ‫گ و تأكينند بننر تحق ‌‬ ‫جن ‌‬
‫ج كنند و خود آغازگر جن ‌‬
‫گ‬ ‫ه اخرا ‌‬ ‫بشكنند و پيامبرص را از مك ‌‬
‫ن پيكننار شننود و هننر‬ ‫ه با آنننا ‌‬ ‫م باشند‪ ،‬مسلما سزاوار آنند ك ‌‬ ‫ه ‌‬
‫ن شايسننت ‌‬
‫ه‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ن كوتنناهي‌ ورزد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن بننا آنننا ‌‬ ‫س از جنگينند ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يترسننيد‬ ‫ي‪ :‬م ‌‬ ‫يترسسسيد؟« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت »آيا از آنسا ‌‬ ‫خ اس ‌‬ ‫توبي ‌‬
‫شآيننند برسنند و‬ ‫ي ناخو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شننما حننادث ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه ازسننو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يگذارينننند؟ »خسسسدا‬ ‫ن را فروم ‌‬ ‫گ بننننا آنننننا ‌‬ ‫ت جن ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ههمي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي بترسسسسيد‪ ،‬اگسسسر‬ ‫ه از و ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسسسس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫سسسسزاوارتر ب ‌‬
‫ي فقننط اوس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫عرسا ‌‬ ‫ن و نف ‌‬ ‫نرسا ‌‬ ‫مؤمنيد« زيرا زيا ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ن بننا كسننان ‌‬ ‫پس‌ بايد تنها از او بترسيد و بدانيد كه ‌جنگيد ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ه جنننگ آنهننا فرمننا ‌‬ ‫ق تعننالي‌ شننما را ب ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن كننام ‌‬
‫ل‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫ت و بدانينند ك ‌‬ ‫ي خداترسنني‌ شماسنن ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫نشننان ‌‬
‫ش از هي ‌‬
‫چ‬ ‫ن جننز از پروردگننار ‌‬ ‫ه مننؤم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫مسننتدع ‌‬
‫ه باشنند لننذا‬ ‫ي نداشننت ‌‬ ‫ن پرواي ‌‬ ‫ي نترسد و از ديگرا ‌‬ ‫ي ديگر ‌‬ ‫نيرو ‌‬
‫از غير خدا‪ ‬نترسيد‪.‬‬

‫صُدوَر َقْومٍ‬‫ف ُ‬ ‫ش ِ‬
‫عَلْيِهْم َوَي ْ‬
‫صْرُكْم َ‬
‫خِزِهْم َوَيْن ُ‬ ‫ل ِبَأْيِديُكْم َوُي ْ‬
‫َقاِتُلوُهْم ُيَعّذْبُهُم ا ُّ‬
‫حِكيٌم‬
‫عِليٌم َ‬‫ل َ‬‫شاُء َوا ُّ‬
‫ن َي َ‬
‫عَلى َم ْ‬ ‫ل َ‬
‫ب ا ُّ‬‫ظ ُقُلوِبِهْم َوَيُتو ُ‬ ‫غْي َ‬
‫ب َ‬ ‫ن )‪َ (14‬وُيْذِه ْ‬ ‫ُمْؤِمِني َ‬
‫)‪(15‬‬
‫ت شما عذاب‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن بجنگيد‪ ،‬خداوند آنا ‌‬ ‫»با آنا ‌‬
‫يسسسازد و شسسما را بسسر آنسسان‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يكند و رسوايشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را‬ ‫ي از مؤمنسسا ‌‬ ‫ي گروه ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫يگرداند و سين ‌‬ ‫پيروز م ‌‬
 ‫ن‪ ،‬فوايد و آثار‬ ‫گ شما با مشركا ‌‬ ‫يبخشد« لذا برجن ‌‬ ‫شفا م ‌‬
‫ه‪:‬‬‫ت‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫ي مترت ‌‬ ‫ت بسيار ‌‬ ‫مثب ‌‬
‫ن و اسننير‬ ‫ن؛ بننا كشننت ‌‬ ‫ت مؤمنننا ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ن كفار ب ‌‬ ‫ب نمود ‌‬ ‫‪ 1‬ن عذا ‌‬
‫ن‪.‬‬‫ن آنا ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن يننا بننا اسننارت‌‬ ‫ن رسوا سنناخت ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫‪ 2‬ن رسوا ساخت ‌‬
‫ه بر آنا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ت و پست ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا با ذل ‌‬ ‫ت مؤمنان ‌اس ‌‬ ‫ه دس ‌‬ ‫آنها ب ‌‬
‫يآيد‪.‬‬ ‫فرود م ‌‬
‫ن‪.‬‬ ‫ن بر آنا ‌‬ ‫ن مسلمانا ‌‬ ‫ن و مسلط كرد ‌‬ ‫‪ 3‬ن پيروز ساخت ‌‬
‫ي قننو ‌‬
‫م‬ ‫هها ‌‬ ‫ن دلهننا و سننين ‌‬ ‫ك گردانينند ‌‬ ‫ن و خن ‌‬ ‫‪ 4‬ن شننفا بخشننيد ‌‬
‫هاننند‪ .‬و بنننابر‬ ‫گ نبود ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫ه خود شاهد وحاضر عرص ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مؤمن ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫م پيمان ‌رسننو ‌‬ ‫ه »خزاعه« ه ‌‬ ‫م‪ ،‬قبيل ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ت؛ اي ‌‬ ‫روايا ‌‬
‫ب قننبيل ‌‬
‫ه‬ ‫ن را از سننركو ‌‬ ‫ههايشننا ‌‬ ‫ه حق‌ تعننالي‌ سين ‌‬ ‫بودننند ك ‌‬
‫ن دلشاد كننرد‪.‬‬ ‫تشا ‌‬ ‫ه شكس ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يبكر« تشفي‌ داد و آنا ‌‬ ‫»بن ‌‬
‫ي‬
‫ي‪ :‬خنندا ‌‬ ‫ن رابسسبرد« يعن ‌‬ ‫ش دلهايشسا ‌‬ ‫م و خسسرو ‌‬ ‫»و خش ‌‬
‫هسننبب‬ ‫هب ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫ي مؤمنننا ‌‬ ‫م و غيظ دلهننا ‌‬ ‫گ‪ ،‬خش ‌‬ ‫ن با جن ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫يكننند‪.‬‬ ‫فم ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬برطر ‌‬ ‫ت برافروخت ‌‬ ‫نشكني‌ كفار سخ ‌‬ ‫‌پيما ‌‬
‫ق يننافت‌ و اين‌‬ ‫ه تحق ‌‬ ‫هها هم ‌‬ ‫ه ايننن ‌وعنند ‌‬ ‫باينند يننادآور شنند ك ‌‬
‫ه را بخواهد‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫ت »و خدا توب ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫معجز ‌‬
‫ه در روز‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫ه كساني‌ از مرد ‌‬ ‫ه توب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يپذيرد« چنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫كب ‌‬
‫ه‬ ‫ن ني ‌‬ ‫م آوردننند و اسلمشننا ‌‬ ‫ه كردننند و اسننل ‌‬ ‫ه تننوب ‌‬ ‫ح مك ‌‬ ‫فت ‌‬
‫م از‬ ‫ن كننري ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫م خبر ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫ن شد‪ ،‬پذيرف ‌‬ ‫ساما ‌‬
‫يدهد و‬ ‫نم ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن و توب ‌‬ ‫ع مشركا ‌‬ ‫ب الوقو ‌‬ ‫ن قري ‌‬ ‫ن شد ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫ي حكي ‌‬
‫م‬ ‫ت »و خسسدا دانسسا ‌‬ ‫ه تحقق‌ پيوسننن ‌‬ ‫ن خنننبر نينننز ب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه از‬ ‫ه داننننا و در قبنننول ‌تنننوب ‌‬ ‫ي آينننند ‌‬ ‫ه رويننندادها ‌‬ ‫اسسسست« ب ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اس ‌‬ ‫ب حكم ‌‬ ‫ن صاح ‌‬ ‫هكارا ‌‬ ‫توب ‌‬

‫ن ا ِّ‬
‫ل‬ ‫ن ُدو ِ‬‫خُذوا ِم ْ‬
‫جاَهُدوا ِمْنُكْم َوَلْم َيّت ِ‬ ‫ن َ‬ ‫ل اّلِذي َ‬
‫ن ُتْتَرُكوا َوَلّما َيْعَلِم ا ُّ‬‫سْبُتْم َأ ْ‬
‫ح ِ‬‫َأْم َ‬
‫ن )‪(16‬‬ ‫خِبيٌر ِبَما َتْعَمُلو َ‬
‫ل َ‬ ‫جًة َوا ُّ‬
‫ن َوِلي َ‬ ‫سوِلِه َوَل اْلُمْؤِمِني َ‬ ‫َوَل َر ُ‬
‫گ و بيان‌‬ ‫م فرضيت‌ جن ‌‬ ‫ن‪ ،‬اعل ‌‬ ‫ي از مشركا ‌‬ ‫م بيزار ‌‬ ‫بعد از اعل ‌‬
‫هو‬ ‫ح ديدگا ‌‬ ‫ه تصحي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ق قرآن ‌‬ ‫ك سيا ‌‬ ‫ن‪ ،‬اين ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ت و ضرور ‌‬ ‫حكم ‌‬
 ‫ه به‌‬ ‫هايد ك ‌‬ ‫يپننردازد‪» :‬آيسسا پنداشسست ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫نبيني‌ مؤمنننا ‌‬ ‫جهننا ‌‬
‫ي مننورد ابتل و‬ ‫ه در امننور ‌‬ ‫نك ‌‬‫يآ ‌‬ ‫يشويد« ب ‌‬ ‫خود واگذار م ‌‬
‫ن امننور از‬ ‫ق بننا آ ‌‬ ‫ن و مننناف ‌‬ ‫ه مننؤم ‌‬ ‫ش قننرار بگيرينند ك ‌‬ ‫آزمنناي ‌‬
‫ه خداوند تا‬ ‫يك ‌‬ ‫يشوند »در حال ‌‬ ‫كديگر متمايز ساخته ‌ م ‌‬ ‫ي ‌‬
‫هانسسد‪ ،‬متمسسايز‬ ‫ه جهسساد كرد ‌‬ ‫ي از شما را ك ‌‬ ‫هنوز كسان ‌‬
‫ل خننود‬ ‫ه حننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن نپندارينند ك ‌‬ ‫ي‪ :‬چني ‌‬ ‫ت؟« يعن ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫نگردانيد ‌‬
‫ي را كه‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬هننوز كسنان ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشويد‪ ،‬بنا آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫واگذاشت ‌‬
‫صانند از غينر مخلصنان ‌متمنايز نگردانيند ‌‬
‫ه‬ ‫ن مخل ‌‬ ‫در جهادشا ‌‬
‫ه »جسسز خسسدا و پيسسامبر و‬ ‫ي را نيننز ك ‌‬ ‫ت »و« كسننان ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫هانسسد« از مشننركا ‌‬
‫ن‬ ‫ي نگرفت ‌‬ ‫چ دوست ‌پنهان ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫م اسرار و دوست ‌ پنهان ‌‬
‫ي‬ ‫ه‪ :‬محر ‌‬ ‫ت؟ وليج ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫متمايز نساخت ‌‬
‫ه مجاهنند‬ ‫ت‪ :‬خداوند‪ ‬حتما گرو ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫ل معن ‌‬ ‫ت‪ .‬حاص ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه جز خدا‪ ،‬رسننول ‌‬
‫ش‬ ‫ش ناپذير را از كساني‌ ك ‌‬ ‫ت و ساز ‌‬ ‫باصلب ‌‬
‫ت پنهننان ‌‬
‫ي‬ ‫مراز و دوسن ‌‬ ‫ي خننود از مشننركان ‌ه ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننرا ‌‬ ‫و مؤمنا ‌‬
‫ه و از‬ ‫ش كننرد ‌‬ ‫ن فننا ‌‬ ‫ن را نننزد آنننا ‌‬ ‫هاند و اسرار مسننلمانا ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫هانننند‪ ،‬متمنننايز‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ن آگاهشنننا ‌‬ ‫ل مسنننلمانا ‌‬ ‫امنننور و مسنننائ ‌‬
‫م از خير‬ ‫ه كار و كردار شما« اع ‌‬ ‫يگرداند »و خداوند ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ن جزا م ‌‬ ‫ه است« و شما را در برابر آ ‌‬ ‫و شر »آگا ‌‬

‫سصِهْم ِبصصاْلُكْفِر ُأوَلِئ َ‬

‫ك‬ ‫عَلصصى َأْنُف ِ‬
‫ن َ‬ ‫شصصاِهِدي َ‬
‫ل َ‬ ‫جَد ا ِّ‬ ‫سا ِ‬‫ن َيْعُمُروا َم َ‬‫ن َأ ْ‬
‫شِرِكي َ‬
‫ن ِلْلُم ْ‬
‫َما َكا َ‬
‫ن )‪(17‬‬ ‫خاِلُدو َ‬ ‫عَماُلُهْم َوِفي الّناِر ُهْم َ‬ ‫ت َأ ْ‬
‫ط ْ‬ ‫حِب َ‬
‫َ‬
‫ه مسسساجد خسسدا را آبساد كننسسد«‬ ‫ن را نرسسد ك ‌‬ ‫»مشركا ‌‬
‫ه مسنناجد را در‬ ‫ح و روا نيسننت‌ ك ‌‬ ‫ن صننحي ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ي‪ :‬بننرا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه امننر‬ ‫هوب ‌‬ ‫ي قننرار داد ‌‬ ‫هبننردار ‌‬ ‫ن مننورد بهر ‌‬ ‫ت باطلشننا ‌‬ ‫عبننادا ‌‬
‫ه‪،‬‬‫ي‪ :‬مننراد اين‌ آي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت مساجد بپردازننند‪ .‬ب ‌‬ ‫آباداني ‌و خدم ‌‬
‫ه كفسسر‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م اسننت ‌»درحسسال ‌‬ ‫مخصوصننا مسننجدالحرا ‌‬
‫ي كفننر؛‬ ‫ن عمل ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫يدهنسسد« بننا انجننا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ش شسسهاد ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫تو‬ ‫م عبنناد ‌‬ ‫ي و تقنندي ‌‬ ‫ه خننداي ‌‬ ‫ن آنهننا ب ‌‬ ‫ن‪ ،‬گننرفت ‌‬ ‫ن نصب ‌بتننا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ي بننا‬‫ن اعمننال ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ن ميننا ‌‬ ‫يتوا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫س چگون ‌‬ ‫ي آنها پ ‌‬ ‫ش برا ‌‬ ‫نياي ‌‬
‫ت‪ ،‬جم ‌‬
‫ع‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ن مؤمننا ‌‬ ‫ه فقنط از شنأ ‌‬ ‫ن مسناجد ك ‌‬ ‫آباد ساخت ‌‬
 ‫ن قننول‌‬ ‫ن آنهننا بننر كفننر‪ ،‬اي ‌‬ ‫ي داد ‌‬
‫ي‪ :‬مراد از گواه ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫كرد؟ب ‌‬
‫ك إل شننريكا‬ ‫كل ‌‬ ‫ك لشننري ‌‬ ‫ش‪» :‬لننبي ‌‬ ‫ف خوي ‌‬ ‫ت در طوا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫م‪،‬‬
‫ن حاضننري ‌‬ ‫ه فرمننا ‌‬ ‫ك نن پروردگننارا! ب ‌‬ ‫ه و مننا مل ‌‬ ‫ك تملك ‌‬ ‫هننو ل ‌‬
‫ت و تننو‬ ‫ه از خود توس ‌‬ ‫ت‪ ،‬جز شريكي‌ ك ‌‬ ‫ي تو شريكي‌ نيس ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه او دارد!!« »آنانند‬ ‫هك ‌‬ ‫ك آنچ ‌‬ ‫ي و منننال ‌‬ ‫ن شريك ‌هست ‌‬ ‫كآ ‌‬ ‫مال ‌‬
‫يپنداشتند كه‌‬ ‫يكردند و م ‌‬ ‫ن افتخارم ‌‬ ‫ه بدا ‌‬‫ه اعمالشان« ك ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه‪ ،‬آبادسننازي‬ ‫ه شسسده« و از جمل ‌‬ ‫ت »تبا ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ل خيننر ‌‬ ‫اعمننا ‌‬
‫ي‬
‫ي بننرا ‌‬ ‫چ اثننر ‌‬ ‫ه و هي ‌‬‫ل شنند ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ن اعمالشا ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫‌مساجد‪ .‬يعن ‌‬
‫ش جاودانند«‪.‬‬ ‫ه »و خود در آت ‌‬ ‫ي نماند ‌‬ ‫ن باق ‌‬ ‫آ ‌‬

‫لَة َوَآَتصصى الّزَكصصاَة‬‫صص َ‬ ‫خصِر َوَأَقصصاَم ال ّ‬‫لِ‬ ‫ل َواْلَيصْوِم ا َْ‬ ‫ن ِبا ِّ‬ ‫ن َآَم َ‬‫ل َم ْ‬ ‫جَد ا ِّ‬ ‫سا ِ‬
‫ِإّنَما َيْعُمُر َم َ‬
‫ن )‪(18‬‬ ‫ن اْلُمْهَتِدي َ‬ ‫ن َيُكوُنوا ِم َ‬ ‫ك َأ ْ‬‫سى ُأوَلِئ َ‬ ‫ل َفَع َ‬ ‫ش ِإّل ا َّ‬‫خ َ‬ ‫َوَلْم َي ْ‬
‫ه آبنناد‬ ‫يكننسسد« ب ‌‬ ‫ي آبسساد م ‌‬ ‫»مساجد خدا را تنها كسسسان ‌‬
‫ت ايما ‌‬
‫ن‬ ‫ه به ‌خدا و روز آخر ‌‬ ‫ي و حسي‌ »ك ‌‬ ‫ن معنو ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ه و جسسز از خسسدا‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ه و زكا ‌‬ ‫ه و نماز برپاداشت ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ن‪ ،‬اين‌‬ ‫ن مننؤم ‌‬ ‫ه تنهننا انسننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاند« و شننكي‌ نيسن ‌‬ ‫نترسيد ‌‬
‫ن فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه پروردگننار متعننال ‌بنندا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه را ن چنننا ‌‬ ‫ل شايست ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ن يكتاپرسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ن‪ ،‬فقننط مننؤم ‌‬ ‫يدهنند بنننابراي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه ننن انجننا ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ه از اين‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسنن ‌‬ ‫ن مسنناجد اسننت‌ ن ‌‬ ‫سننزاوار آبنناد سنناخت ‌‬
‫ه ايشان ‌جننز خنندا‪ ‬از هيچ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي باشد‪ .‬مراد از اي ‌‬ ‫ف ته ‌‬ ‫اوصا ‌‬
‫ي‪ ،‬يننا‬ ‫ن از بننت ‌‬ ‫ه‪ :‬ايشننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫هاند‪ ،‬اي ‌‬ ‫كس‌ ديگننر نترسننيد ‌‬
‫ب دين‌‬ ‫ي يننا از غيننر آنهننا در بننا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي پننندار ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا خنندا ‌‬ ‫بشننر ‌‬
‫هسبب‌ تننرس‌ از‬ ‫ن نبوده ‌تا ب ‌‬ ‫ه چنا ‌‬ ‫ن معني‌ ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ب ‌‬ ‫نترسيد ‌‬
‫ي وي‌‬ ‫ي غيننر خنندا‪ ‬را بننر رضننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬رضننا ‌‬ ‫ن امننر غيننر خننداي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ك امننر‬ ‫كي ‌‬ ‫ي ترسنننا ‌‬ ‫س از چيزهننا ‌‬ ‫ن؛ تننر ‌‬ ‫برگزينننند‪ ،‬در غيننر آ ‌‬
‫ي خنننود از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه نگهننندار ‌‬ ‫ن قنننادر ب ‌‬ ‫ه انسنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫طبعي‌ اسننن ‌‬
‫ه از‬ ‫ه اين‌ گسسسسرو ‌‬ ‫س اميسسسسد اسسسسست‌ ك ‌‬ ‫يباشننننند »پ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن مؤمنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي و هدايت‌ اي ‌‬ ‫هياب ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫ن باشند« هرگا ‌‬ ‫هيافتگا ‌‬ ‫را ‌‬
‫ه خواهد بود‬ ‫ت‪ ،‬فقط در حد اميد و توقع ‌باشد‪ ،‬چگون ‌‬ ‫يكتاپرس ‌‬
‫ت موصننوف ‌نيسننتند!‬ ‫ن صننفا ‌‬ ‫ك از اي ‌‬ ‫چي ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل كفننار ‌‬ ‫حا ‌‬
‫م كه‌‬‫ن كري ‌‬‫يگويد‪ :‬هر »عسي‪ :‬اميد است« در قرآ ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ت و يقينننا تحقننق‬ ‫ق و ثننابت‌ اسن ‌‬ ‫هخداوند‪ ‬باشد‪ ،‬ح ‌‬ ‫مربوط ب ‌‬
‫ه بننندگا ‌‬
‫ن‬ ‫عب ‌‬‫ه راج ‌‬
‫ن آي ‌‬
‫ي‪ :‬امينند در اي ‌‬‫ه قننول ‌‬‫ت‪ .‬ب ‌‬
‫‌يننافتني‌ اسنن ‌‬
‫ن خود اميدوار باشند‪.‬‬ ‫ه بود ‌‬
‫هيافت ‌‬
‫ه را ‌‬
‫ي‪ :‬آنها بايد ب ‌‬‫ت‪ ،‬يعن ‌‬
‫اس ‌‬

‫خصِر‬ ‫لِ‬‫ل َواْلَيصْوِم ا َْ‬

‫ن ِبصصا ِّ‬‫ن َآَمص َ‬
‫حصَراِم َكَمص ْ‬‫جِد اْل َ‬ ‫سص ِ‬
‫عَمصصاَرَة اْلَم ْ‬ ‫ج َو ِ‬ ‫حا ّ‬‫سَقاَيَة اْل َ‬‫جَعْلُتْم ِ‬
‫َأ َ‬
‫ن )‪(19‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم ال ّ‬ ‫ل َوا ُّ‬ ‫عْنَد ا ِّ‬ ‫ن ِ‬
‫سَتُوو َ‬ ‫ل َل َي ْ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫جاَهَد ِفي َ‬ ‫َو َ‬
‫ن مسسسجدالحرام‌‬ ‫ن و آبسسادكرد ‌‬ ‫ه حاجيا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»آيا آب ‌داد ‌‬
‫ه خسسدا و‬ ‫هايسسد كسسه ‌ب ‌‬ ‫ي قسسرار داد ‌‬ ‫ل كسس ‌‬ ‫را هماننسسد عم ‌‬
‫ه او جهسساد كسسرده‬ ‫ه و در را ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ت ايمسسا ‌‬ ‫روز آخسسر ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن نيسسستند« يعن ‌‬ ‫ن دو نزد خسسدا يكسسسا ‌‬ ‫ه! اي ‌‬ ‫ت؟ن ‌‬ ‫‌اس ‌‬
‫م‪،‬‬‫ه مسجدالحرا ‌‬ ‫ج و آبادكنند ‌‬ ‫ه حجا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫بدهند ‌‬ ‫ه كافر آ ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت و جهننادگر در را ‌‬
‫ه‬ ‫ه خنندا‪ ‬و روز آخننر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مؤم ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫با آ ‌‬
‫ه از نظننر عم ‌‬
‫ل‬ ‫يكنننند ك ‌‬ ‫ه ادعا م ‌‬ ‫س چگون ‌‬ ‫ي‪ ،‬برابر نيستند پ ‌‬ ‫و ‌‬
‫ي دارننند؟ »و خداوند‬ ‫ي و برتننر ‌‬ ‫ن بهننتر ‌‬ ‫ه‪ ،‬بر مؤمنننا ‌‬ ‫و جايگا ‌‬
‫ن را سننتمگر‬ ‫يكنسسد« آنننا ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ه سسستمگر را هسسداي ‌‬ ‫گسسرو ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫م هيچ‌ سنننود ‌‬ ‫ه آبنننادكردن ‌مسنننجدالحرا ‌‬ ‫ناميننند‪ ،‬چنننرا ك ‌‬
‫ن ندارد‪.‬‬ ‫حالشا ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫ه‪ ،‬م ‌‬ ‫ه برتر را معرفي‌ نمود ‌‬ ‫س گرو ‌‬ ‫سپ ‌‬

‫ج صًة‬ ‫ظ صُم َدَر َ‬

‫عَ‬ ‫س صِهْم َأ ْ‬
‫ل ِبَأْمَواِلِهْم َوَأْنُف ِ‬‫سِبيِل ا ِّ‬
‫جاَهُدوا ِفي َ‬ ‫جُروا َو َ‬ ‫ن َآَمُنوا َوَها َ‬ ‫اّلِذي َ‬
‫ن )‪(20‬‬ ‫ك ُهُم اْلَفاِئُزو َ‬‫ل َوُأوَلِئ َ‬‫عْنَد ا ِّ‬
‫ِ‬
‫ه و در راه‌‬ ‫ت كسسرد ‌‬ ‫ه و هجسسر ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هانسسد« يعن ‌‬ ‫ن جهسساد كرد ‌‬ ‫ل و جانهايشسسا ‌‬ ‫خدا بسسا امسسوا ‌‬
‫ل و جننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت و جهنناد بننا مننا ‌‬ ‫ن و هجننر ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫ن ميننا ‌‬ ‫عكنندگا ‌‬ ‫جم ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ت خيننر ‌‬ ‫ه درينناف ‌‬ ‫ي والتر دارند« و ب ‌‬ ‫»نزد خدا مقام ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ه مشننرك ‌‬ ‫ه گننرو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ت‪ ،‬نسننب ‌‬ ‫ل اس ن ‌‬ ‫نزد خداوننند متعننا ‌‬
‫يكنند‪ ،‬سننزاوارترند »و آن‌‬ ‫ش افتخار م ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫هشد ‌‬ ‫ل تبا ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ن همسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ه »ايشسسا ‌‬ ‫ف ينناد شنند ‌‬ ‫ه اوصننا ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫گروه« موصننو ‌‬
‫ي‬
‫ه رستگار ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي‪ :‬ايشانند اختصاص ‌يافتگا ‌‬ ‫رستگارانند« يعن ‌‬
‫ه آن‌‬‫ك‪ ،‬هرچننند ك ‌‬
‫ن از اهل‌ شننر ‌‬ ‫در نزد خداوند‪ ،‬ن ‌‬
‫ه غير آنننا ‌‬
‫م را‬
‫ه و مسجدالحرا ‌‬ ‫ب بدهند و كعب ‌‬‫نآ ‌‬ ‫ه حاجيا ‌‬‫كب ‌‬
‫ه مشر ‌‬‫گرو ‌‬
‫آباد كنند‪.‬‬

‫خاِلِدي َ‬
‫ن‬ ‫ت َلُهْم ِفيَها َنِعيٌم ُمِقيٌم )‪َ (21‬‬ ‫جّنا ٍ‬ ‫ن َو َ‬ ‫ضَوا ٍ‬ ‫حَمٍة ِمْنُه َوِر ْ‬ ‫ُيَبشُّرُهْم َرّبُهْم ِبَر ْ‬
‫ظيٌم )‪(22‬‬ ‫عِ‬ ‫جٌر َ‬‫عْنَدُه َأ ْ‬‫ل ِ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ِفيَها َأَبًدا ِإ ّ‬
‫ن مجاهنند‬ ‫ه مننؤم ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫»پروردگارشا ‌‬
‫ي و به‌‬ ‫ه خشسسنود ‌‬ ‫ي از جسسانب ‌خسسود و ب ‌‬ ‫ه رحمسست ‌‬ ‫را »ب ‌‬
‫م و پايدار دارنسسد‪،‬‬ ‫ي دائ ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ه در آنها نعم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫باغهاي ‌‬
‫ه از توصنني ‌‬
‫ف‬ ‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫تهنناي ‌‬ ‫يدهسسد« و اينهننا نعم ‌‬ ‫مژده ‌م ‌‬
‫م‪:‬‬ ‫م مقي ‌‬ ‫ت‪ .‬نعي ‌‬ ‫ن خارج‌ اسن ‌‬ ‫ن و تصور تصوركنندگا ‌‬ ‫فگرا ‌‬ ‫توصي ‌‬
‫ب خننود جنندا‬ ‫ه از صنناح ‌‬ ‫چگننا ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م و پاينندار ‌‬ ‫ي دائ ‌‬ ‫نعمتهننا ‌‬
‫يگمسسان‌‬ ‫هطسسور ابسسد‪ ،‬ب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يشننود‪» .‬جاوداننسسد در آ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫نك ‌‬ ‫گ است« و اي ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫ه نزد او پاداش ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫خداس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ت آن ‌اس ‌‬ ‫ه عظم ‌‬ ‫ي ندارد‪ ،‬نشان ‌‬ ‫ش هرگز انقطاع ‌‬ ‫پادا ‌‬
‫ه روايت‌ شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬در بيا ‌‬ ‫از اب ‌‬
‫م عبنناس‪ ‌‬در روز بنندر اسننير‬ ‫ن پنندر ‌‬ ‫ه فرمود‪» :‬چننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪ :‬اگر شننما در اسننل ‌‬
‫م‬ ‫ن گف ‌‬ ‫ش مؤمنا ‌‬ ‫هسرزن ‌‬ ‫خب ‌‬ ‫شد‪ ،‬در پاس ‌‬
‫م از كسنناني‌‬ ‫ت و جهاد بر ما پيشدسننتي‌ كردينند‪ ،‬مننا ه ‌‬ ‫و هجر ‌‬
‫هو‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ه‪ ،‬حجنناج‌ را آ ‌‬ ‫م را آبنناد كننرد ‌‬ ‫م كه ‌مسجدالحرا ‌‬ ‫هستي ‌‬
‫ل ننناز ‌‬
‫ل‬ ‫س خداوننند متعننا ‌‬ ‫م‪.‬پ ‌‬ ‫يكننردي ‌‬ ‫ن را از بننند رهننا م ‌‬ ‫اسيرا ‌‬
‫ي شننما‪ ،‬در‬ ‫ل كذاي ‌‬ ‫ي‪ :‬اعما ‌‬ ‫ج‪ .(...‬يعن ‌‬ ‫حصصا ّ‬ ‫سصصَقاَيَة اْل َ‬ ‫جَعْلُتصصْم ِ‬ ‫فرمود‪َ) :‬أ َ‬
‫ه در‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ل نيك ‌‬ ‫ي اعمننا ‌‬ ‫ت و حق‌ تعننال ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ك بود ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫دورا ‌‬
‫ي ديگننر‬ ‫يپذيرد«‪ .‬در روايت ‌‬ ‫ه باشد‪ ،‬نم ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫ك انجا ‌‬ ‫ن شر ‌‬ ‫دورا ‌‬
‫ت عبنناس‌‬ ‫ه حضر ‌‬ ‫يطالب‪ ‌‬بود ك ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ت‪» :‬اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫آمد ‌‬
‫گ علي ‌‬
‫ه‬ ‫خ كنننرد و او را از حضنننور در جن ‌‬ ‫ه سنننختي‌ تنننوبي ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ي سرزنش‌ نمود«‪.‬‬ ‫ه درشت ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ع رح ‌‬ ‫ل خداص و قط ‌‬ ‫رسو ‌‬

‫عَلصصى‬
‫حّبوا اْلُكْفصَر َ‬
‫سصَت َ‬
‫نا ْ‬
‫خَواَنُكْم َأْوِلَياَء ِإ ِ‬
‫خُذوا َآَباَءُكْم َوِإ ْ‬ ‫ن َآَمُنوا َل َتّت ِ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(23‬‬ ‫ظاِلُمو َ‬ ‫ك ُهُم ال ّ‬ ‫ن َيَتَوّلُهْم ِمْنُكْم َفُأوَلِئ َ‬
‫ن َوَم ْ‬‫اِْليَما ِ‬
‫ن كفر را بسسر‬ ‫ن و برادرانتا ‌‬ ‫ن! اگر پدرانتا ‌‬ ‫ي مؤمنا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي نگيريسسد« اين‌‬ ‫ن را به ‌دوسسست ‌‬ ‫ح دادند‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ن ترجي ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ن و كفار اسننت‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫ت و دوستي‌ ميا ‌‬ ‫ع پيوند ولي ‌‬ ‫م قط ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ن شسسما‬ ‫س از ميسسا ‌‬ ‫ت »و هر ك ‌‬ ‫ت باقي‌ اس ‌‬ ‫كه‌ تا روز قيام ‌‬
‫ن ستمكارانند« بر‬ ‫ن هما ‌‬ ‫ي گيرد‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ه دوست ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫م بننه‬‫ل‪ .‬حك ‌‬ ‫ت خداوند متعا ‌‬ ‫ن و شريع ‌‬ ‫ن و بر دي ‌‬ ‫خود‪ ،‬بر مؤمنا ‌‬
‫ي با كفننار‪ ،‬از‬ ‫ه‪ :‬دوست ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل بر آ ‌‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫‌ستمكار بود ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ن گناها ‌‬ ‫نتري ‌‬ ‫ن و سنگي ‌‬ ‫بزرگتري ‌‬
‫ه بعنند از‬ ‫ه و آي ‌‬ ‫ن آيه ‌كننريم ‌‬ ‫ت‪ :‬اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ن مؤمنا ‌‬
‫ن‬ ‫ت و برانگيخت ‌‬ ‫ن از هجر ‌‬ ‫ش متخلفا ‌‬ ‫ه سرزن ‌‬ ‫ن‪ ،‬دربار ‌‬ ‫آ ‌‬
‫نو‬ ‫ه پنندرا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ل شنند و مؤمنننان ‌‬ ‫ك بلد كفننر ننناز ‌‬ ‫بننر تننر ‌‬
‫ننك ‌‬
‫ه‬ ‫ت با آنا ‌‬‫ه بودند‪ ،‬از موال ‌‬ ‫ي ماند ‌‬ ‫ن در كفر باق ‌‬ ‫برادرانشا ‌‬
‫يشود ن نهي‌ كرد‪.‬‬ ‫ن تلقي‌ م ‌‬ ‫ي تأييد از آنا ‌‬ ‫نوع ‌‬

‫شصصصيَرُتُكْم َوَأْمصصصَوالٌ‬ ‫ع ِ‬ ‫جُكصصصْم َو َ‬‫خصصصَواُنُكْم َوَأزَْوا ُ‬‫ن َآَبصصصاُؤُكْم َوَأْبَنصصصاُؤُكْم َوِإ ْ‬ ‫ن َكصصصا َ‬
‫ُقصصصْل ِإ ْ‬
‫لص‬‫ن ا ِّ‬ ‫ب ِإَلْيُكصْم ِمص َ‬‫حص ّ‬ ‫ضصْوَنَها َأ َ‬ ‫ن َترْ َ‬ ‫سصصاِك ُ‬‫ساَدَها َوَم َ‬ ‫ن َك َ‬‫شْو َ‬ ‫خ َ‬‫جاَرٌة َت ْ‬ ‫اْقَتَرْفُتُموَها َوِت َ‬
‫ل َل َيْه صِدي اْلَق صْوَم‬ ‫ل ِبَأْمِرِه َوا ُّ‬‫ي ا ُّ‬ ‫حّتى َيْأِت َ‬‫صوا َ‬ ‫سِبيِلِه َفَتَرّب ُ‬ ‫جَهاٍد ِفي َ‬ ‫سوِلِه َو ِ‬ ‫َوَر ُ‬
‫ن )‪(24‬‬ ‫سِقي َ‬
‫اْلَفا ِ‬
‫نو‬ ‫ن و زنسسا ‌‬ ‫ن و بسسرادرا ‌‬ ‫ن و پسسسرا ‌‬ ‫»بگسسو‪ :‬اگسسر پسسدرا ‌‬
‫ي او هسننتند‬ ‫ن نسننب ‌‬ ‫ص‪ ،‬نزديكننا ‌‬ ‫ه شخ ‌‬ ‫ه شما« عشير ‌‬ ‫عشير ‌‬
‫ه از‬ ‫يك ‌‬ ‫هايسسسد و تجسسسارت ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫ه كسسسس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و امسسسوال ‌‬
‫ل در اينجننا‪ :‬عنند ‌‬
‫م‬ ‫كسادش ‌بيمناكيد« مراد از كسنناد امننوا ‌‬
‫ت و مفننارق ‌‬
‫ت‬ ‫هخنناطر هجننر ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ت وق ‌‬ ‫ب فو ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫شآ ‌‬ ‫فرو ‌‬
‫ت »و‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ن بننا مؤمنننا ‌‬ ‫ه كننافرا ‌‬ ‫ب مقنناطع ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا ب ‌‬ ‫از وط ‌‬
‫هو‬ ‫ش داشننت ‌‬ ‫ي‪ :‬آنها را خننو ‌‬ ‫يپسنديد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫منزلهاي ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫يب ‌‬ ‫تاندركار رسننيدگ ‌‬ ‫بدانها بسيار مايليد و هميشه ‌دس ‌‬
‫لپسند و زيبننا‬ ‫ه آنها هستيد تا پيوسته ‌د ‌‬ ‫ب و اثاثي ‌‬ ‫و تجهيز اسبا ‌‬
‫ن چيزهنننا »نسسسزد شسسسما از خسسسدا و‬ ‫ي! اگنننر اي ‌‬ ‫باشنننند‪ .‬آر ‌‬
‫يتر‬ ‫تداشسسستن ‌‬ ‫ه وي‌ دوس ‌‬ ‫ش و جهسسساد در را ‌‬ ‫پيسسسامبر ‌‬
‫ق خداوننند‬ ‫ه آنها از ح ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه با مشغول ‌شد ‌‬ ‫هطوري ‌ك ‌‬ ‫است« ب ‌‬
 ‫ي غننافل‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ت و جهنناد در را ‌‬ ‫ي و هجننر ‌‬ ‫ي اوامننر و ‌‬ ‫‪ ‬واجننرا ‌‬
‫ش را به‌‬ ‫س منتظر باشسسيد تسسا خسسدا فرمسسان ‌‬ ‫هايد »پ ‌‬ ‫ماند ‌‬
‫ي مشننيت‌‬ ‫ه مقتضننا ‌‬ ‫ب و مجازاتي‌ را ك ‌‬ ‫اجرا درآورد« و عذا ‌‬
‫ن را‬ ‫ه فاسسسقا ‌‬ ‫ق گرداننند »و خسسدا گسسرو ‌‬ ‫ت‪ ،‬محق ‌‬ ‫وي ‌اسنن ‌‬
‫ه آنچه ‌را ذكر شد‪ ،‬از خدا‬ ‫يك ‌‬ ‫يكند« زيرا كسان ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ه وي‌‬ ‫ه جهنناد در را ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫تتر داشننت ‌‬ ‫يص دوس ن ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫‪ ‬و رسننو ‌‬
‫يباشند‪.‬‬ ‫قاند و سزاوار هدايت‌ نم ‌‬ ‫ه باشند‪ ،‬فاس ‌‬ ‫ل نداشت ‌‬ ‫تماي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫ي است‌ برا ‌‬ ‫ه‪ ،‬انذار و هشدار بزرگ ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‪ ،‬از جهنناد تخل ‌‬
‫ف‬ ‫ي واه ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ن عننذرها و بهان ‌‬ ‫بننا پيننش ‌كشننيد ‌‬
‫لو‬ ‫هقدر غنناف ‌‬ ‫ه در عصر ما فراوانند! چ ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكنند ن ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫عهننا و‬ ‫ه از خداوننند‪ ‬طم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ياند مسننلمانان ‌‬ ‫از خننود راضنن ‌‬
‫ه خود سزاوار عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫يك ‌‬ ‫ي دارند‪ ،‬در حال ‌‬ ‫ت دورودراز ‌‬ ‫انتظارا ‌‬
‫ي‪ .‬در حنندي ‌‬
‫ث‬ ‫بو ‌‬ ‫م و عذا ‌‬ ‫ه بر خدا از خش ‌‬ ‫يباشند؟! پنا ‌‬ ‫و ي‌ م ‌‬
‫ي بيشننتر از‬ ‫ه مبلغ ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫ه مننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ت‪» :‬آ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ه كرديند ]معنامله عیننه[ و‬ ‫ه معنامل ‌‬ ‫ه نسني ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت حقيق ‌‬ ‫قيم ‌‬
‫مو‬ ‫ه از حكننومت‌ سننت ‌‬ ‫ي گنناو را گرفتينند )كننناي ‌‬ ‫مها ‌‬ ‫هد ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه و جهنناد در‬ ‫ي شد ‌‬ ‫ي راض ‌‬ ‫ه كشاورز ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫جور است( و آ ‌‬
‫ن خداوند‪ ‬بننر شننما ذلننت ‌‬
‫ي‬ ‫يگما ‌‬ ‫ك كرديد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬را تر ‌‬ ‫را ‌‬
‫ن خننويش‌ برنگردينند‪ ،‬قطعننا‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ه تننا ب ‌‬ ‫يگرداند ك ‌‬ ‫را مسلط م ‌‬
‫يكند«‪.‬‬ ‫ن را از شما دور نم ‌‬ ‫آ ‌‬

‫عْنُكْم‬
‫ن َ‬
‫جَبْتُكْم َكْثَرُتُكْم َفَلْم ُتْغ ِ‬
‫عَ‬‫ن ِإْذ أَ ْ‬
‫حَنْي ٍ‬
‫ن َكِثيَرٍة َوَيْوَم ُ‬
‫طَ‬‫ل ِفي َمَوا ِ‬ ‫صَرُكُم ا ُّ‬
‫َلَقْد َن َ‬
‫ن )‪(25‬‬ ‫ت ُثّم َوّلْيُتْم ُمْدِبِري َ‬
‫حَب ْ‬‫ض ِبَما َر ُ‬
‫عَلْيُكُم اَْلْر ُ‬
‫ت َ‬ ‫ضاَق ْ‬‫شَْيًئا َو َ‬
‫ي يسساري‌‬ ‫ع بسسسيار ‌‬ ‫»قطعا خداونسسد شسسما را در مواض س ‌‬
‫كرد و نيز در روز حنين« شننما را ينناري ‌كننرد‪» .‬حنيننن«‬
‫نهنگسسسام‌ كه‌‬ ‫ف اسنننت‌ »آ ‌‬ ‫ه و طنننائ ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫ي در مينننا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫واد ‌‬
‫ه بسود«‬ ‫ت آورد ‌‬ ‫ه شسگف ‌‬ ‫ي تعداد شما‪ ،‬شما را ب ‌‬ ‫بسيار ‌‬
‫ن از نظننر تعننداد كم‌‬ ‫ن‪ ،‬مسننلمانا ‌‬ ‫ل از حني ‌‬ ‫ت قب ‌‬ ‫امننا در غننزوا ‌‬
‫ي تعننداد خننويش‌ شنناد و‬ ‫ه بسننيار ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن غننزوا ‌‬ ‫بودند لننذا در آ ‌‬
‫ه هيچ‌‬ ‫ي تعسسداد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن بسيار ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يشدند »ول ‌‬ ‫تزده ‌نم ‌‬ ‫شگف ‌‬
 ‫ن بسسا همه‌‬ ‫ع نكسسرد و زمي ‌‬ ‫ي را از شسسما دف ‌‬ ‫ه چيسسز ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ه بننر‬ ‫يك ‌‬ ‫س و بيم ‌‬ ‫گ گرديد« بر اثر تر ‌‬ ‫ي بر شما تن ‌‬ ‫فراخ ‌‬
‫ت به‌‬ ‫ه پشسس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه بننود »سسسپس ‌درحسسال ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫شننما چيننر ‌‬
‫ي‪ :‬شكست‌ خورديد‪.‬‬ ‫ه بوديد‪ ،‬برگشتيد« يعن ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫دشم ‌‬
‫ه رسننول‌‬ ‫ه نن ب ‌‬ ‫ح مك ‌‬ ‫ي ن بعنند از فت ‌‬ ‫م هجر ‌‬ ‫ل هشت ‌‬ ‫ل سا ‌‬ ‫در شوا ‌‬
‫ه رهننبري‌‬ ‫ل »هوازن« و »ثقيننف« ب ‌‬ ‫خداص خبر رسيد كه ‌قباي ‌‬
‫ن آمنناد ‌‬
‫ه‬ ‫ي نننبرد بننا ايشننا ‌‬ ‫ه و بننرا ‌‬ ‫ف متحنند شنند ‌‬ ‫نعو ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫مننال ‌‬
‫نو‬ ‫ن‪ ،‬گوسنننفندا ‌‬ ‫ن‪ ،‬فرزنننندا ‌‬ ‫ك بنننا زننننا ‌‬ ‫ماين ‌‬ ‫هانننند و ه ‌‬ ‫گرديد ‌‬
‫ل خننداص بننا‬ ‫هاننند‪ .‬رسننو ‌‬ ‫ي آورد ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه مينندا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫چهارپايانشننا ‌‬
‫ي بنننال ‌‬
‫غ‬ ‫ه )‪ (12000‬منننرد جنگ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن همراهشنننا ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫ي از‬‫ها ‌‬ ‫م گويند ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫ه آنها شتافتند‪ .‬در اي ‌‬ ‫ه مقابل ‌‬ ‫يشدند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش مغلنننو ‌‬
‫ب‬ ‫ت‪ :‬امنننروز از كمي‌ تعنننداد خنننوي ‌‬ ‫ن گف ‌‬ ‫مسنننلمانا ‌‬
‫ت خوردننند و تنهننا‬ ‫ن شكس ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫م! هما ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن كه ‌تعدادشا ‌‬ ‫ه اندكي‌ از مسلمانا ‌‬ ‫مص با گرو ‌‬ ‫ل اكر ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي‬
‫س عمننو ‌‬ ‫يشد ن ن و ابننوبكر‪ ،‬عمننر‪ ،‬عبننا ‌‬ ‫غم ‌‬ ‫ن بال ‌‬ ‫حدود صد ت ‌‬
‫ي كردننند‪،‬‬ ‫ه بودند ن پاينندار ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ن ‪ ‬از آ ‌‬ ‫پيامبرص وابوسفيا ‌‬
‫ك گفت ‌‬
‫ه‬ ‫مص لننبي ‌‬ ‫ل اكر ‌‬ ‫ه نداي ‌رسو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن فرار ‌‬ ‫س مسلمانا ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ن كارزار بازگشتند‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫ي فرار‪ ،‬ب ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه خود آمدند و از عقب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يشننوي ‌‬
‫م‬ ‫ن شنند‪ .‬يننادآور م ‌‬ ‫ب ايشا ‌‬ ‫ي و ظفر نصي ‌‬ ‫و نهايتا پيروز ‌‬
‫ه مسننلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه بر ضد مسلمانا ‌‬ ‫ن آخرين ‌غزو ‌‬ ‫ه حني ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن پيروز شدند و مشركان ‌شكست‌ خوردننند‪ .‬دراي ‌‬
‫ن‬ ‫نهايتا در آ ‌‬
‫هننننام‬ ‫يب ‌‬ ‫ل خنننداص از منننرد مشنننرك ‌‬ ‫ه رسنننو ‌‬ ‫ه بنننود ك ‌‬ ‫غنننزو ‌‬
‫ه عاريت‌ گرفتند‪.‬‬ ‫حهايي‌ را ب ‌‬ ‫هها و سل ‌‬ ‫ه‪ ،‬زر ‌‬ ‫نامي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫‌صفوا ‌‬
‫ن روايت‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫م شننافعي‪ :‬بننا اسننتناد ب ‌‬ ‫ه‪ :‬و امننا ‌‬ ‫م ابننوحنيف ‌‬ ‫امننا ‌‬
‫ي نيسنن ‌‬
‫ت‬ ‫م باشد‪ ،‬باك ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫ب‪ ،‬سلط ‌‬ ‫هاند‪ :‬اگر سلطه ‌غال ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫ه شننود‪ ،‬امننا اگننر‬ ‫ن ينناري ‌جسننت ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫ن علي ‌‬ ‫كه‌ از مشركا ‌‬
‫ن مكننرو ‌‬
‫ه‬ ‫ن از مشننركا ‌‬ ‫ي جسننت ‌‬ ‫ك برتر بود‪ ،‬يننار ‌‬ ‫ت شر ‌‬ ‫حاكمي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫اس ‌‬
 ‫جُنصصوًدا َلصْم َتَرْوَهصصا‬‫ن َوَأْنصَزَل ُ‬
‫عَلصصى اْلُمصْؤِمِني َ‬
‫سصصوِلِه َو َ‬‫عَلصصى َر ُ‬ ‫سصِكيَنَتُه َ‬
‫ل َ‬ ‫ُثّم َأْنَزَل ا ُّ‬
‫ن )‪(26‬‬ ‫جَزاُء اْلَكاِفِري َ‬‫ك َ‬ ‫ن َكَفُروا َوَذِل َ‬
‫ب اّلِذي َ‬ ‫عّذ َ‬
‫َو َ‬
‫ش و بسر‬ ‫ش خسود را بسر پيسامبر ‌‬ ‫ه خداونسد آرام ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ت منننوقت‌‬ ‫ي‪ :‬پس‌ از شكسننن ‌‬ ‫ن فسسسرود آورد« يعن ‌‬ ‫مؤمنسسسا ‌‬
‫ه منناي ‌‬
‫ه‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ل آرامشنن ‌‬ ‫ن‪ ،‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫ن در حني ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫سو‬ ‫ن فننرودآورد و تننر ‌‬ ‫ن شنند بننر ايشننا ‌‬ ‫ن خنناطر ايشننا ‌‬ ‫تسكي ‌‬
‫ه‪ ،‬مسننلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫ف كننرد و در نننتيج ‌‬ ‫ن برطننر ‌‬ ‫س را از ايشننا ‌‬ ‫هننرا ‌‬
‫ن برگردند و‬ ‫گ با مشركا ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫ه مجددا ب ‌‬ ‫ت يافتند ك ‌‬ ‫جرأ ‌‬
‫ن بودند‪ ،‬بپيوندند‪ .‬مراد‬ ‫ه در ميدا ‌‬ ‫ه پايداران ‌‬ ‫ل خداص ك ‌‬ ‫به‌ رسو ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫م بر كسننان ‌‬ ‫ش خود را ه ‌‬ ‫ل آرام ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه فننرار‬ ‫يك ‌‬ ‫م بركسننان ‌‬ ‫ت نخوردننند و ه ‌‬ ‫ي كردند و شكسن ‌‬ ‫پايدار ‌‬
‫ب آنهننا از‬ ‫ه اغل ‌‬ ‫كردند اما مجننددا بنناز گشننتند و جنگيدننند ن ن ك ‌‬
‫ي فسسرو‬ ‫ل نمننود »و سسسپاهيان ‌‬ ‫انصننار بودننند ن ن هننر دو ننناز ‌‬
‫ن بودننند »و‬ ‫ه فرشننتگا ‌‬ ‫يديديد« ك ‌‬ ‫ه آنها را نم ‌‬ ‫فرستاد ك ‌‬
‫ت و از دست ‌داد ‌‬
‫ن‬ ‫ل و اسار ‌‬ ‫ب كرد« با قت ‌‬ ‫ن را عذا ‌‬ ‫كافرا ‌‬
‫ي كافران«‪.‬‬ ‫ت سزا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن »و اي ‌‬ ‫ل وفرزندا ‌‬ ‫اموا ‌‬

‫حيٌم )‪(27‬‬‫غُفوٌر َر ِ‬
‫ل َ‬ ‫شاُء َوا ُّ‬‫ن َي َ‬
‫عَلى َم ْ‬
‫ك َ‬‫ن َبْعِد َذِل َ‬
‫ل ِم ْ‬‫ب ا ُّ‬‫ُثمّ َيُتو ُ‬
‫س را بخواهد‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫ن‪ ،‬توب ‌‬ ‫س خداوند بعد از اي ‌‬ ‫»سپ ‌‬
‫ن در‬‫ه بننر كننافرا ‌‬‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬خداوند بعنند از عننذاب ‌‬ ‫يپذيرد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫م رو آورنند‪،‬‬ ‫ي اسنل ‌‬ ‫هسنو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن فرو فرستاد‪ ،‬بنر كسنان ‌‬ ‫حني ‌‬
‫ه قننبيل ‌‬
‫ه‬ ‫م را بننر بقي ‌‬ ‫ل اسننل ‌‬ ‫ه قبننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يشننود چنننا ‌‬ ‫هپننذير م ‌‬ ‫توب ‌‬
‫ه بعنند‬‫يك ‌‬‫هطننور ‌‬ ‫هپذير گشت‌ ب ‌‬ ‫م كرد و از آنان ‌توب ‌‬ ‫ن الها ‌‬ ‫هواز ‌‬
‫ن‪ ،‬آنهنننا بنننا خلعنننت‬ ‫ه حني ‌‬ ‫ت روز از واقع ‌‬ ‫ت بيسننن ‌‬ ‫از گذشننن ‌‬
‫ل خننداص شننتافتند »و خسسدا‬ ‫ت رسننو ‌‬ ‫ه ملقننا ‌‬ ‫‌مسننلماني‌ ب ‌‬
‫ن است«‪.‬‬ ‫ه مهربا ‌‬ ‫آمرزند ‌‬

‫حصَراَم َبْعصدَ‬‫جَد اْل َ‬

‫سص ِ‬‫ل َيْقَرُبصصوا اْلَم ْ‬
‫س َف َ‬‫جص ٌ‬ ‫ن َن َ‬
‫شصِرُكو َ‬‫ن َآَمُنصصوا ِإّنَمصصا اْلُم ْ‬
‫َيا َأّيَهصصا اّلصِذي َ‬
‫عِلي صٌم‬‫لص َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫شاَء ِإ ّ‬‫ن َ‬‫ضِلِه ِإ ْ‬
‫ن َف ْ‬ ‫ل ِم ْ‬‫ف ُيْغِنيُكُم ا ُّ‬
‫سْو َ‬
‫عْيَلًة َف َ‬
‫خْفُتْم َ‬‫ن ِ‬ ‫عاِمِهْم َهَذا َوِإ ْ‬ ‫َ‬
‫حِكيٌم )‪(28‬‬ ‫َ‬
 ‫ه مشسسسسركان‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسسسسس ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ن! حقيق ‌‬ ‫ي مؤمنسسسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫كو‬ ‫ي‪ ،‬يعننني ‌نجاسنت‌ شننر ‌‬ ‫ت معنننو ‌‬ ‫ساند« مننراد نجاسن ‌‬ ‫نج ‌‬
‫ت آنهاسنننت‌ لنننذا كنننافر ذاتنننا‬ ‫ت زشننن ‌‬ ‫ق و عنننادا ‌‬ ‫م و اخل ‌‬ ‫ظل ‌‬
‫ي كفننار‬ ‫ن غننذا ‌‬ ‫ن‪ ،‬خننورد ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ت زيرا خدا ‌‬ ‫سالعين ‌نيس ‌‬ ‫نج ‌‬
‫ت‪ ،‬همچننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ن حلل ‌گردانيند ‌‬ ‫ب را بنر مسنلمانا ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫اه ‌‬
‫ف كفننار خوردننند‬ ‫ل خننداص در ظننرو ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫ثنناب ‌‬
‫ف آنها وضو گرفتند و كفار را در مسجد‬ ‫وآشاميدند‪ ،‬در ظرو ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ت‪ .‬ول ‌‬ ‫ل جمهور علماء اس ‌‬ ‫ن قو ‌‬ ‫ش فرود آوردند‪ .‬و اي ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ل جننناب ‌‬
‫ت‬ ‫ن غسن ‌‬ ‫ه‪،‬آنننا ‌‬ ‫ن گذشننت ‌‬ ‫ساند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ي‪ :‬كفار ذاتا نج ‌‬ ‫قول ‌‬
‫ه به‌‬ ‫س نبايسسد ك ‌‬ ‫ساننند »پ ‌‬ ‫م نج ‌‬ ‫ن‪ ،‬جسننما ه ‌‬ ‫يكنند بنابراي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه حننر ‌‬
‫م‬ ‫ي‪ :‬كفننار نباينند ب ‌‬ ‫ك شوند« يعن ‌‬ ‫م نزدي ‌‬ ‫مسجدالحرا ‌‬
‫م نن وارد شننوند‪ ،‬هرچننند ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه بننه ‌مسننجدالحرا ‌‬ ‫ي نن از جمل ‌‬ ‫مك ‌‬
‫ناجننازه‌ داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه زيننرا ب ‌‬ ‫ج و عمننر ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫منظننور انجننا ‌‬
‫ي خننود‪ ،‬حج‌ يننا عمننر ‌‬
‫ه‬ ‫ي شننرك ‌‬ ‫نهننا ‌‬ ‫ه مطننابق‌ آيي ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫م ننن باينند‬ ‫ه مساجد ديگر ن بجز مسجدالحرا ‌‬ ‫بگزارند‪ .‬اما دربار ‌‬
‫ي را از هننر‬ ‫ه باينند هننر مشننرك ‌‬ ‫ه بننر آنننند ك ‌‬ ‫ل منندين ‌‬ ‫ت‪ :‬اه ‌‬ ‫گف ‌‬
‫كو‬ ‫ساننند و مسنناجد‪ ،‬پننا ‌‬ ‫ن نج ‌‬ ‫ع كننرد زيننرا آنننا ‌‬ ‫ي من ‌‬ ‫مسننجد ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ه مسننجدالحرا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫كشنند ‌‬ ‫ن از نزدي ‌‬ ‫ي مشننركا ‌‬ ‫ه و نه ‌‬ ‫ككنند ‌‬ ‫پا ‌‬
‫ن امكنناني‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ي مسننلمانان ‌از داد ‌‬ ‫ي نه ‌‬ ‫ه معنننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫در حقيق ‌‬
‫ف‪،‬‬ ‫ي احنننا ‌‬ ‫ت‪ .‬ول ‌‬ ‫م مالننك‪ :‬اسن ‌‬ ‫ب امننا ‌‬ ‫ن مننذه ‌‬ ‫ت و اي ‌‬ ‫ه آنهاسن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن ننن بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫م يا غير آ ‌‬ ‫م از مسجدالحرا ‌‬ ‫ه مساجد را ن اع ‌‬ ‫ورود ب ‌‬
‫ج و عمننر ‌‬
‫ه‬ ‫ي از ح ‌‬ ‫ه‪ ،‬نه ‌‬ ‫ف آي ‌‬ ‫هاند زيننرا هنند ‌‬ ‫ح شننمرد ‌‬ ‫كفننار مبننا ‌‬
‫ن بايد ن ن‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ت‪ .‬اما شافعي‪ :‬بر آ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ه شننوند‪» .‬بعسسد از اي ‌‬
‫ن‬ ‫م بازداشت ‌‬ ‫مخصوصا ن از مسجدالحرا ‌‬
‫ت؛‬ ‫ن ذكننر اسن ‌‬ ‫ي‪ .‬شننايا ‌‬ ‫م هجننر ‌‬ ‫ل نه ‌‬ ‫ي‪ :‬بعد از سننا ‌‬ ‫سال« يعن ‌‬
‫ن رسننول‌‬ ‫ق فرمننا ‌‬ ‫ت كننه ‌ابننوبكر‪ ‬طب ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن سننال ‌‬ ‫ن هما ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي اي ‌‬
‫ن‬ ‫س برمبنننا ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ه داشن ‌‬ ‫ج را برعهنند ‌‬ ‫ت حجننا ‌‬ ‫خداص‪ ،‬امار ‌‬
‫ي‬
‫م هجننر ‌‬ ‫ل ده ‌‬ ‫م مكي‌ از آغنناز سننا ‌‬ ‫ه حر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه‪ ،‬ورود مشركا ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ي خسسدا‬ ‫هزود ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ع شد »و اگر از فقر بيمناكيد پ ‌‬ ‫ممنو ‌‬
‫ل خود شما را تسسوانگر خواهسسد‬ ‫س اگر بخواهد س از فض ‌‬
 ‫ن را بننا‬ ‫ل مسننلمانا ‌‬ ‫يگويد‪» :‬خداوند متعا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ساخت« عكرم ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫ن سننبزيجا ‌‬ ‫ن‪ ،‬روياننند ‌‬ ‫ن بننارا ‌‬ ‫ن پينناپي‌ و فننراوا ‌‬ ‫فننرود آورد ‌‬
‫ه اسننبا ‌‬
‫ب‬ ‫ب نن ك ‌‬ ‫نها‪ ،‬اسلم ‌آوردن ‌اعننرا ‌‬ ‫ن زمي ‌‬ ‫حاصلخيز كرد ‌‬
‫ه حمننل‬ ‫ه مك ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ل مننورد نينناز مؤمنننا ‌‬ ‫ي و وسنناي ‌‬ ‫تننوانگر ‌‬
‫ه‪ ،‬تننوانگر‬ ‫يء و جننزي ‌‬ ‫توف ‌‬ ‫ل غنيم ‌‬ ‫يكردننند ننن و بننا امننوا ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ه همه‌‬ ‫يآمننوزد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫ه )اگربخواهد(‪ ،‬ب ‌‬ ‫ساخت«‪ .‬جمل ‌‬
‫ه امينندها‬ ‫ق سازند و هم ‌‬ ‫ل معل ‌‬ ‫ت خداوند متعا ‌‬ ‫ه مشي ‌‬ ‫امور را ب ‌‬
‫م امننور‪،‬‬ ‫ه تمننا ‌‬ ‫ه او بربندند »همانا خداوند داناست« ب ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ش »حكيم« اسننت‌ در بننرآورد ‌‬
‫ن‬ ‫ح بننندگان ‌‬ ‫ه مصننال ‌‬ ‫از جمله ‌ب ‌‬
‫ه كند‪.‬‬ ‫م و اراد ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آرزوها و در هر آنچ ‌‬
‫ن‪ ،‬مشننركا ‌‬
‫ن‬ ‫ن مسننلمانا ‌‬ ‫ت‪ :‬چو ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ع كردند‪،‬‬ ‫ك من ‌‬ ‫ي مناس ‌‬ ‫ل برگزار ‌‬ ‫يو مح ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫ه حر ‌‬ ‫را از ورود ب ‌‬
‫ي را‬ ‫ل تجننارت ‌‬ ‫ي وامننوا ‌‬ ‫ن مننواد غننذاي ‌‬ ‫ن مشننركا ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫از آنجا ك ‌‬
‫س از فقننر را در‬ ‫ن تننر ‌‬ ‫يآوردننند؛ شننيطا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫ي حر ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ع درآمنند مننا كه‌‬ ‫ت و با خود گفتند‪ :‬منب ‌‬ ‫ن انداخ ‌‬ ‫دلهاي ‌مسلمانا ‌‬
‫ع تننأمين‌‬ ‫م منب ‌‬ ‫يخود را از كنندا ‌‬ ‫ن زننندگ ‌‬ ‫نهننا بودننند‪ ،‬اكنننو ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ه از‬‫ه داد ك ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫م؟ هما ‌‬ ‫كني ‌‬
‫س او را كه‌‬ ‫ت ن و سپا ‌‬ ‫ن خواهد ساخ ‌‬ ‫ش‪ ،‬توانگرشا ‌‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫فض ‌‬
‫ن كرد‪.‬‬ ‫چنا ‌‬

‫لص‬
‫ح صّرَم ا ُّ‬‫ن َمصصا َ‬ ‫حّرُمصصو َ‬‫خ صِر َوَل ُي َ‬
‫لِ‬ ‫ل َوَل ِبصصاْلَيْوِم ا َْ‬ ‫ن ِبصصا ِّ‬‫ن َل ُيْؤِمُنصصو َ‬‫َقصصاِتُلوا اّل صِذي َ‬
‫عْ‬
‫ن‬ ‫جْزَيَة َ‬ ‫طوا اْل ِ‬ ‫حّتى ُيْع ُ‬
‫ب َ‬ ‫ن ُأوُتوا اْلِكَتا َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬ ‫ق ِم َ‬ ‫حّ‬ ‫ن اْل َ‬‫ن ِدي َ‬‫سوُلُه َوَل َيِديُنو َ‬ ‫َوَر ُ‬
‫ن )‪(29‬‬ ‫غُرو َ‬ ‫صا ِ‬‫َيدٍ َوُهْم َ‬
‫ب‪،‬‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ب اس نت‌ زيننرا اه ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫ي علي ‌‬ ‫م حجت ‌‬ ‫ه اتما ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت و انجي ‌‬
‫ل‬ ‫ه طنننور آشنننكار و هويننندا در تنننورا ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ت مستوجب‌ سرزنش ‌اس ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫يديدند لذا كفرشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه خسدا‬ ‫هب ‌‬ ‫ب كسارزار كنيسد ك ‌‬ ‫ل كتسا ‌‬ ‫ي از اه ‌‬ ‫»بسا كسسان ‌‬
‫ق معننرفت ‌‬
‫ش‬ ‫هح ‌‬ ‫ي‪ :‬خداوننند‪ ‬راب ‌‬ ‫يآورنسسد« يعن ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ايمسسا ‌‬
‫يآورنسسد«‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ت نيز ايمسسا ‌‬ ‫ه روز آخر ‌‬ ‫يشناسند »و ب ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يپننردازد‬ ‫يم ‌‬ ‫ه اعتقنناد ‌‬ ‫ن از جنب ‌‬ ‫ن جرمشا ‌‬ ‫ه‪ ،‬به ‌بيا ‌‬ ‫ن دو جمل ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت »حسسرام‌‬ ‫ب وسننن ‌‬ ‫ه را خدا و پيامبرش« در كتننا ‌‬ ‫»و آنچ ‌‬
‫ه‪ ،‬بيننانگر فننزو ‌‬
‫ن‬ ‫يدارند« اين‌ جمل ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫هاند‪ ،‬حرا ‌‬ ‫گردانيد ‌‬
‫ت »و‬ ‫ل اس ن ‌‬ ‫ع در اعمننا ‌‬ ‫م شننر ‌‬ ‫ت حك ‌‬ ‫ن با مخالف ‌‬ ‫ن جرمشا ‌‬ ‫بود ‌‬
‫ت‪ .‬اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن اسننلم ‌اس ن ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ينهند« ك ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ق گرد ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ف و عننناد‬ ‫ن‪ ،‬با انحرا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ت و نافرمان ‌‬ ‫ي بر معصي ‌‬ ‫ه تأكيد ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ن بجنگيد »تا‬ ‫ي! با آنا ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ه حق‌ اس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫و تكبر ازتسلي ‌‬
‫ه دهنسسد«‬ ‫ت خسسود جسسزي ‌‬ ‫ه دسس ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ل خسسوار ‌‬ ‫ه با كما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫نگا ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ :‬تا آ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ي؛ معن ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ي‪ .‬ب ‌‬ ‫ل و امتناع ‌‬ ‫چ نكو ‌‬ ‫يهي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي ديگننر را در‬ ‫ه كسن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه بدهننند‪ ،‬بي‌ آ ‌‬ ‫ت خننود جننزي ‌‬ ‫ه به ‌دس ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ش سننازند‪ .‬قينند‪) :‬كمننا ‌‬
‫ل‬ ‫ل و نماينننده ‌خننوي ‌‬ ‫ن وكي ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫پننرداخ ‌‬
‫ي بدهنند‬ ‫ه را درحننال ‌‬ ‫ي بايد جزي ‌‬ ‫ه ذم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫خواري(‪ ،‬مفيد آ ‌‬
‫ه از‬ ‫ش شخصننا ننن و ن ‌‬ ‫ه خود ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ل باشد ب ‌‬ ‫ه خوار و ذلي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن را حاضننر كننند و درحننا ‌‬
‫ل‬ ‫تآ ‌‬ ‫ل ذل ‌‬ ‫ي ن با كما ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫طريق‌ نمايند ‌‬
‫ن را از و ‌‬
‫ي‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه و كسنن ‌‬ ‫ه‪ ،‬خننودش ‌ايسننتاد ‌‬ ‫ت جننزي ‌‬ ‫پننرداخ ‌‬
‫ي از مننال ‌اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ه‪ :‬مبلغ ‌‬ ‫ه باشد‪ .‬جننزي ‌‬ ‫يگيرد‪ ،‬نشست ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫تحوي ‌‬
‫ت در دار‬ ‫ه اقننام ‌‬ ‫ي اجنناز ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن بننر كننافر ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ه پننرداخ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي‪ ،‬مقنرر‬ ‫ي بنر كفنر و ‌‬ ‫ن جننزاي ‌‬ ‫ه عننوا ‌‬ ‫يشنود‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫گشت ‌‬
‫ه جنز از‬ ‫ه جنزي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ن حنب ‌‬ ‫ي و احمندب ‌‬ ‫ب شنافع ‌‬ ‫مذه ‌‬
‫يشود‪ .‬امننا‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ن مجوس‌ ن گرفت ‌‬ ‫ن ن چو ‌‬ ‫ب يا امثالشا ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫اه ‌‬
‫ن نن‬ ‫ي غيننر مسننلما ‌‬ ‫مهننا ‌‬ ‫ه از تمام ‌عج ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه بر آ ‌‬ ‫ابوحنيف ‌‬
‫ه گرفتننه‬ ‫ن ن ن جننزي ‌‬ ‫ه از مشننركا ‌‬ ‫ب باشننند و چ ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ه از اه ‌‬ ‫چ ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫يشود ننن مگننر اي ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ه گرفت ‌‬ ‫ب جزي ‌‬ ‫يشود ولي‌ از اعرا ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ه بيشتر ندارند؛ يا باينند‬ ‫ب دو را ‌‬ ‫ب باشند ن لذا اعرا ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫از اه ‌‬
‫م مننال ‌‬
‫ك‬ ‫ت‪ .‬امننا ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ن شوند و يا شمشير بر آنها حاك ‌‬ ‫مسلما ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫م از كتنناب ‌‬ ‫م كفننار نن اع ‌‬ ‫ه از تمننا ‌‬ ‫ن جزي ‌‬ ‫ه گرفت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بر آ ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ت ن جايز اس ‌‬ ‫تپرس ‌‬ ‫مجوسي‌ و ب ‌‬
‫ي اس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن فرمننان ‌‬ ‫ه‪ ،‬اولي ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اي ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ت زيننرا بعنند از آ ‌‬ ‫ب صنندور ينناف ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫گ با اه ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫در قضي ‌‬
‫م در آمنند‪،‬‬ ‫ه فرمننانروايي ‌اسننل ‌‬ ‫ب كننامل در حننوز ‌‬ ‫جزيره ‌العننر ‌‬
 ‫ن داد و اين‌‬ ‫ب فرمننا ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫گ بننا اه ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫خداوند پيامبر ‌‬
‫ل خننداص به‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫ه هنگننامي‌ بننود ك ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫م هجننر ‌‬ ‫در سننال ‌نه ‌‬
‫يديدننند«‪ .‬در‬ ‫كم ‌‬ ‫ك را تنندار ‌‬ ‫هتبو ‌‬ ‫ه و غزو ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫م آماد ‌‬ ‫گ رو ‌‬ ‫جن ‌‬
‫مص فرمودند‪» :‬بننر‬ ‫ل اكر ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫ي از‬ ‫ن بننا يك ‌‬ ‫ن جلننو نيفتينند و چننو ‌‬ ‫م گفت ‌‬ ‫ي در سل ‌‬ ‫يهود و نصار ‌‬
‫گتننرين‌‬ ‫ن تن ‌‬ ‫ش گرفت ‌‬ ‫ه در پي ‌‬ ‫آنها در راهي‌ روبرو شديد‪ ،‬او را ب ‌‬
‫ه اميرالمننؤمنين‌‬ ‫ت بننود ك ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ههمي ‌‬ ‫ه مجبننور كنينند«‪ .‬ب ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه بهترين‌‬ ‫ع كرد ك ‌‬ ‫ب وض ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫عمر‪ ‬شروطي‌ را بر ذميا ‌‬
‫ن شننروط معننرو ‌‬
‫ف‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫ي آنهاسن ‌‬ ‫ي و نگونسننار ‌‬ ‫ف خوار ‌‬ ‫معر ‌‬
‫نكننثير نق ‌‬
‫ل‬ ‫ن را در اينجننا از تفسننير اب ‌‬ ‫ت و ما بخشي‌ از آ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م‪:‬‬‫يكني ‌‬ ‫م ‌‬
‫م‪...‬‬‫يكني ‌‬ ‫ش دير و كليسا ايجاد نم ‌‬ ‫»‪ ...‬در شهر خوي ‌‬
‫م‪...‬‬ ‫يكني ‌‬ ‫ن شود‪ ،‬مجددا آباد نم ‌‬ ‫ن ويرا ‌‬ ‫ه از معابدما ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن در شنن ‌‬
‫ب‬ ‫ي از مسلمانا ‌‬ ‫ي احد ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه كليساهايما ‌‬ ‫درواز ‌‬
‫نو‬ ‫ي رهگننذرا ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫ه در آنهننا را ب ‌‬ ‫م و هميشنن ‌‬ ‫يبننندي ‌‬ ‫و روز نم ‌‬
‫م‪.‬‬‫يگذاري ‌‬ ‫ن باز م ‌‬ ‫مسافرا ‌‬
‫ه روز‬ ‫يگذرننند‪ ،‬سن ‌‬ ‫ه از شننهر مننا م ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫كساني‌ از مسلمانا ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫يكني ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن را اطعا ‌‬ ‫ه و ايشا ‌‬ ‫ي نمود ‌‬ ‫پذيراي ‌‬
‫م‪...‬‬‫يدهي ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ي خود‪ ،‬جاسوسي‌ را جا ‌‬ ‫ل‪ ،‬يا كليساها ‌‬ ‫در مناز ‌‬
‫م‪...‬‬ ‫يآموزي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن قرآ ‌‬ ‫به‌ فرزندانما ‌‬
‫ه بخواهند‬ ‫م ن چنانچ ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫ن را از ورود ب ‌‬ ‫ك از نزديكانما ‌‬ ‫هيچ ‌ي ‌‬
‫م‪.‬‬‫يداري ‌‬ ‫ن درآيند ن باز نم ‌‬ ‫به‌ آ ‌‬
‫م و اگر در مجننالس‌ مننا قصنند‬ ‫يگذاري ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن حرم ‌‬ ‫ه مسلمانا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫يخيزي ‌‬ ‫ن بپا م ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ن داشتند‪ ،‬جلو رو ‌‬ ‫نشست ‌‬
‫هو‬ ‫م از كل ‌‬ ‫ن نننن اع ‌‬ ‫ي از لباسهايشنننا ‌‬ ‫ن در چينننز ‌‬ ‫به‌ مسنننلمانا ‌‬
‫ق سننر ننن خننود را مشنناب ‌‬
‫ه‬ ‫ن و شننكافتن ‌فننر ‌‬ ‫ه و نعلي ‌‬ ‫عمننام ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يگرداني ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي آنا ‌‬
‫ن‬ ‫هها ‌‬ ‫ب و كني ‌‬ ‫م و القا ‌‬ ‫يگويي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ن مسلمانا ‌‬ ‫ه زبا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫يگذاري ‌‬ ‫را بر خود نم ‌‬
‫م‪.‬‬‫يشوي ‌‬ ‫ن زين‌ ن سوار م ‌‬ ‫ه ن بدو ‌‬ ‫هطور برهن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫بر چهارپايا ‌‬
 ‫ي خننود هي ‌‬
‫چ‬ ‫م و بننرا ‌‬ ‫يآويننزي ‌‬ ‫ن شمشننير نم ‌‬ ‫نهايمننا ‌‬ ‫بننر گرد ‌‬
‫م‪...‬‬‫يگيري ‌‬ ‫ي برنم ‌‬ ‫سلح ‌‬
‫مو‬ ‫ه شننوي ‌‬ ‫م تا از دور شننناخت ‌‬ ‫يچيني ‌‬ ‫ي جلو سر خود را م ‌‬ ‫موها ‌‬
‫ن در لبنناس‌ و‬ ‫ت خودمننا ‌‬ ‫ه و سننن ‌‬ ‫ه شننيو ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه بننودي ‌‬ ‫در هرجا ك ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ل پايبندي ‌‬ ‫ل و شماي ‌‬ ‫شك ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يبندي ‌‬ ‫ن زنار م ‌‬ ‫بر كمرهايما ‌‬
‫ه آخر«‪.‬‬ ‫م‪ ...‬تا ب ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ب نص ‌‬ ‫ن صلي ‌‬ ‫بر فراز كليساهايما ‌‬
‫ي‬‫ت و خننوار ‌‬ ‫ل ذل ‌‬ ‫ن شرايط‪ ،‬نمايننانگر كمننا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ي قبو ‌‬ ‫ه راست ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن عصننر اسنن ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫ت مسننلمانا ‌‬ ‫ج اعتل و عننز ‌‬ ‫كفننار و او ‌‬
‫ل از وفننات ‌رسننول‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كسننان ‌‬ ‫ت؛ اولي ‌‬ ‫ن ذكننر اس ن ‌‬ ‫شننايا ‌‬
‫م بودند‪.‬‬ ‫ه پرداختند‪ ،‬اهالي‌ شا ‌‬ ‫خداصجزي ‌‬
‫ل و روز‬ ‫ي در حننا ‌‬ ‫ه اننندك ‌‬ ‫ن‪ ،‬امننروز ‌‬ ‫جننا دارد تننا مننا مسننلمانا ‌‬
‫لو‬ ‫ه حننا ‌‬‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫م‪ ،‬مگر ن ‌‬ ‫ه و بينديشي ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ش تأم ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ت؟ و اين‌‬ ‫هاسنن ‌‬ ‫ن شد ‌‬ ‫ل ديننروز آنننا ‌‬ ‫ه حننا ‌‬ ‫ن شننبي ‌‬ ‫روز مننا اكنننو ‌‬
‫م‪ ،‬ك ‌‬
‫ه‬ ‫ل اسننننل ‌‬ ‫ن از اصننننو ‌‬ ‫ت دوريمننننا ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ت مگننننر ب ‌‬ ‫نيسنننن ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ن مظاهر آ ‌‬ ‫ه مهمتري ‌‬ ‫ن جهاد‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫فروگذاشت ‌‬

‫ك َقصْوُلُهْم‬
‫لص َذِلص َ‬ ‫ن ا ِّ‬‫ح اْبص ُ‬
‫سصصي ُ‬‫صصصاَرى اْلَم ِ‬ ‫ت الّن َ‬ ‫لص َوَقصصاَل ِ‬
‫ن ا ِّ‬ ‫عَزْيٌر اْبص ُ‬ ‫ت اْلَيُهوُد ُ‬ ‫َوَقاَل ِ‬
‫ن )‪(30‬‬ ‫ل َأّنى ُيْؤَفُكو َ‬ ‫ن َقْبُل َقاَتَلُهُم ا ُّ‬ ‫ن َكَفُروا ِم ْ‬ ‫ن َقْوَل اّلِذي َ‬ ‫ضاِهُئو َ‬‫ِبَأْفَواِهِهْم ُي َ‬
‫ن سننخن‌ را‬ ‫»و يهود گفتنسسد‪ :‬عزيسسر پسسسر خداسسست« اي ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ن ن بعد از آ ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ت را برا ‌‬ ‫ه عزير‪ ‬تورا ‌‬ ‫ي گفتند ك ‌‬ ‫هنگام ‌‬
‫ه خننود امل كننرد »و‬ ‫ه بودننند نن از حننافظ ‌‬ ‫ش كرد ‌‬ ‫ن را فرامو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن سننخن‌ را‬ ‫ح پسسسر خداسسست« اي ‌‬ ‫ي گفتنسسد‪ :‬مسسسي ‌‬ ‫نصار ‌‬
‫يكننند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را زننند ‌‬ ‫ه ديدننند؛ او مردگننا ‌‬ ‫هنگننامي‌ گفتننند ك ‌‬
‫ه اس نت‌ »اين‌ سخن‌‬ ‫هدنيننا آمنند ‌‬ ‫ن پنندر ب ‌‬ ‫م بنندو ‌‬ ‫ه خود ه ‌‬ ‫علو ‌‬
‫ن سننخن‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي‪ :‬از آنجا ك ‌‬ ‫ه دهانهايشان« يعن ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫س صرفا‬ ‫نپ ‌‬ ‫ق و برها ‌‬ ‫ه از منط ‌‬ ‫ن دارد و ن ‌‬ ‫ي از بيا ‌‬ ‫ها ‌‬‫نه‌ پشتوان ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي ندارد و جز اي ‌‬ ‫ه هيچ ‌ارزش ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن ته ‌‬ ‫ي ميا ‌‬ ‫يك‌ ادعا ‌‬
‫ه در‬ ‫ه‪ ،‬مفينند هيچ‌ فاينند ‌‬ ‫ج شنند ‌‬ ‫ن خننار ‌‬ ‫ه از دهانهايشننا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫همي ‌‬
‫يجوينسسد‬ ‫هم ‌‬ ‫ي تشب ‌‬ ‫ن قوم ‌‬ ‫ه سخ ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫خور اعتبار ‌‬
 ‫ن به‌‬ ‫ت پنندر داد ‌‬ ‫ن كافرشسسدند« زيننرا نسننب ‌‬ ‫ش از اي ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ت كننه ‌آ ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه قننديم ‌‬ ‫نشد ‌‬ ‫ن‪ ،‬گمراهي‌ نفري ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه‪ ،‬در‬ ‫م و از جمل ‌‬ ‫ييننابي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قنندي ‌‬ ‫ن انحننراف ‌‬ ‫ي از اديا ‌‬ ‫در بسيار ‌‬
‫يو‬ ‫ت‪ ،‬عننز ‌‬ ‫ت‪ ،‬منننا ‌‬ ‫يگفتننند‪ :‬ل ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن پرستشننگران ‌بتننا ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ن را بكشسسد« اين‌‬ ‫ن خدايننند! »خسسدا آنسسا ‌‬ ‫ن دخننترا ‌‬ ‫فرشننتگا ‌‬
‫يشوند؛‬ ‫ه نابود م ‌‬ ‫ه آنهاست‌ ك ‌‬ ‫ق تعالي‌ علي ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫نفريني‌ از سو ‌‬
‫ه قننولي‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ك شد ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬او را بكشد‪ ،‬هل ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫زيرا كس ‌‬
‫ي ديگر معن ‌‬
‫ي‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ت كرد‪ .‬ب ‌‬ ‫ت‪ :‬خدا آنان ‌را لعن ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫معن ‌‬
‫ن نفرين ‌قرار گيرننند‪.‬‬ ‫ه مورد اي ‌‬ ‫ت‪ :‬آنها سزاوار آنند ك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه بازگردانسسسسده‌‬ ‫ن را بكشنننند؛ »چگسسسسون ‌‬ ‫ي! خنننندا آنننننا ‌‬ ‫آر ‌‬
‫لو‬ ‫ن دلي ‌‬ ‫ه برايشننا ‌‬ ‫نك ‌‬‫ي‪ :‬چگننونه ‌بعنند از آ ‌‬ ‫يشسسوند؟« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫هو‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ل بازگرداننند ‌‬ ‫ي بنناط ‌‬‫هسو ‌‬ ‫ه شد‪ ،‬از حق‌ ب ‌‬ ‫ن اقام ‌‬ ‫برها ‌‬
‫يروند؟!‬ ‫هم ‌‬ ‫ه بيراه ‌‬ ‫ب ‌‬

‫ن َمْرَيصَم َوَمصا ُأِمصُروا‬‫ح اْبص َ‬

‫سي َ‬‫ل َواْلَم ِ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ن ُدو ِ‬ ‫حَباَرُهْم َوُرْهَباَنُهْم َأْرَباًبا ِم ْ‬ ‫خُذوا َأ ْ‬
‫اّت َ‬
‫ن )‪(31‬‬ ‫شِرُكو َ‬‫عّما ُي ْ‬ ‫حاَنُه َ‬ ‫سْب َ‬‫حًدا َل ِإَلَه ِإّل ُهَو ُ‬ ‫ِإّل ِلَيْعُبُدوا ِإَلًها َوا ِ‬
‫ن خسسود را بجسسز اللسسه به‌‬ ‫ن و راهبسسا ‌‬ ‫ن دانشسسمندا ‌‬ ‫»اينا ‌‬
‫ن و راهبانشننان‌‬ ‫ه دانشمندا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ي گرفتند« زيرا آنچ ‌‬ ‫خداي ‌‬
‫ه را ك ‌‬
‫ه‬ ‫يشننمردند و آنچ ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫يكردننند‪ ،‬حل ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫برايشننا ‌‬
‫يشننمردند و در امننر و‬ ‫مم ‌‬ ‫ي سنناختند‪ ،‬حننرا ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫برآنننا ‌‬
‫ن اطاع ‌‬
‫ت‬ ‫ف بود‪ ،‬از آنا ‌‬ ‫ه با احكام ‌ خداوند‪ ‬مخال ‌‬ ‫يهايي‌ ك ‌‬ ‫نه ‌‬
‫ق تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫يح ‌‬ ‫ه را در كتابهننا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ه بننود ك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫يكردند‪ .‬بنندي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ه و از اعتبننار سنناقط كردننند پس‌ در حقيق ‌‬ ‫خ كننرد ‌‬ ‫بود‪ ،‬نس ‌‬
‫ي غير از خدا ‌‬
‫ي‬ ‫ي خويش‌ خدايان ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي شدند ك ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫همنزل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن اطنناع ‌‬
‫ت‬ ‫ن چنننا ‌‬ ‫هاننند زيننرا از علمننا و راهبانشننا ‌‬ ‫ه گرفت ‌‬ ‫يگننان ‌‬
‫ن‪ ،‬نصننار ‌‬
‫ي‬ ‫يشود »و« همچنا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن اطاع ‌‬ ‫ه از خدايا ‌‬ ‫كردند ك ‌‬
‫ه خنندايي‌ گرفتننند و او را معبننود‬ ‫م را« ب ‌‬ ‫ح پسر مري ‌‬ ‫»مسي ‌‬
‫ه يهننود نيننز‬ ‫ن دارد ك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن تعبير اشار ‌‬ ‫ش قرار دادند‪ .‬اي ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ه در كشننورها ‌‬
‫ي‬ ‫هاننند‪ .‬امننروز ‌‬ ‫»عزير« را معبود خويش ‌گرفت ‌‬
‫ي از‬‫ت و بسننيار ‌‬ ‫ب و مؤسسننا ‌‬ ‫ي از احننزا ‌‬ ‫اسلمي‌ نيننز بسننيار ‌‬
‫يكنننند و‬ ‫ه ايفننا م ‌‬ ‫ش معبود را در جامع ‌‬ ‫ن‪ ،‬نق ‌‬ ‫ن و حاكما ‌‬ ‫رهبرا ‌‬
‫ه بننر خنندا‬
‫هاند ن پنننا ‌‬ ‫ت قرار داد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه منزل ‌‬ ‫مب ‌‬‫خود را براي ‌مرد ‌‬
‫ه را‬ ‫ه خسداي ‌يگسان ‌‬ ‫نك ‌‬‫ه مأمور نبودنسد جسز اي ‌‬ ‫نك ‌‬
‫»با اي ‌‬
‫ي و عزيننر‪،‬‬ ‫ن و عيس ن ‌‬ ‫ن و راهبننا ‌‬ ‫ي‪ :‬دانشننمندا ‌‬ ‫بپرستند« يعن ‌‬
‫ه مننأمور نبودننند پس‌ چگننون ‌‬
‫ه‬ ‫ت خداوننند يگننان ‌‬ ‫ه عبنناد ‌‬ ‫جننز ب ‌‬
‫ن آنهننا ح ‌‬
‫ق‬ ‫ه پيننروا ‌‬ ‫ن خنندا باشننند؟ و چگننون ‌‬ ‫يتوانند خودشننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ي جسسز او نيس س ‌‬ ‫ي بگيرند؟ »معبود ‌‬ ‫ه خداي ‌‬ ‫دارند آنها را ب ‌‬
‫يگرداننسسد«‬ ‫كم ‌‬ ‫ه بسسا او شسسري ‌‬ ‫ت او از آنچ ‌‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫منسسز ‌‬
‫ي در طنناعت‌ وعبننادت ‌‬
‫ش‬ ‫ه بننا و ‌‬‫نك ‌‬‫ي تعننالي‌ از اي ‌‬ ‫ي‪ :‬بننار ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫ك و منز ‌‬ ‫شريك ‌آورند‪ ،‬پا ‌‬

‫ن ُيِتّم ُنوَرُه َوَلْو َكِرهَ‬

‫ل إِّل َأ ْ‬ ‫ل ِبَأْفَواِهِهْم َوَيْأَبى ا ُّ‬
‫طِفُئوا ُنوَر ا ِّ‬ ‫ن ُي ْ‬‫ن َأ ْ‬‫ُيِريُدو َ‬
‫ن )‪(32‬‬ ‫اْلَكاِفُرو َ‬
‫ه »نور اللسسه را بسسا‬ ‫بك ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫يخواهند« اي ‌‬ ‫»م ‌‬
‫ي از گمراهي‌ اه ‌‬
‫ل‬ ‫ع ديگر ‌‬ ‫ش كنند« نو ‌‬ ‫ن خامو ‌‬ ‫دهانهايشا ‌‬
‫ق بننا‬ ‫نح ‌‬ ‫ت از بيننن ‌بننرد ‌‬ ‫ن در جه ‌‬ ‫يثمرشننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ب‪ ،‬تلشننها ‌‬ ‫كتننا ‌‬
‫ت پس‌ آنهننا در‬ ‫ه اس ‌‬ ‫يپاي ‌‬ ‫ت مردود و ب ‌‬ ‫ل و مجادل ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫سخنا ‌‬
‫ه در هم ‌‬
‫ه‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫يخواهنند نننور ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يمانننند ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫هكسنن ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫مث ‌‬
‫ي لذا او‬ ‫م با فوت ‌كردن ‌‬ ‫ش كند‪ ،‬آنه ‌‬ ‫ه‪ ،‬خامو ‌‬ ‫افقها پرتو گسترد ‌‬
‫يگسسذارد‪،‬‬ ‫ه و احمق‌ باشنند؟! »و الله نم ‌‬ ‫ه قدر بايد ديوان ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ن اسننتوار و شننريعت‌‬ ‫ي‪ :‬دي ‌‬ ‫ه نسسور خسسود را« يعن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مگسسر آ ‌‬
‫ن نسساخو ‌‬
‫ش‬ ‫ل كنسسد‪ ،‬هرچنسسد كسسافرا ‌‬ ‫ي خود را »كام ‌‬ ‫نوران ‌‬
‫يو‬ ‫ها ‌‬ ‫ي دارند و خداوند‪ ‬خواست ‌‬ ‫ها ‌‬‫ن خواست ‌‬ ‫شوند« زيرا آنا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬ ‫ه نافذ و جار ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬اس ‌‬ ‫ن خواست ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫البت ‌‬
‫ن را‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫ب علي ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ت اه ‌‬ ‫خ مبننارزا ‌‬ ‫س تاري ‌‬ ‫ي! هر ك ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ه قننرار دهنند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن امر را مورد تننوج ‌‬ ‫ه و فقط اي ‌‬ ‫بررسي‌ نمود ‌‬
‫ي‪ ،‬چ ‌‬
‫ه‬ ‫ه بنيادگرايننان ‌مسننيح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت »تبشننيري« وابسننت ‌‬ ‫مؤسسا ‌‬
‫ه مصنننر ‌‬
‫ف‬ ‫مب ‌‬ ‫ه اسنننل ‌‬ ‫ي را علي ‌‬ ‫ي هنگفنننت ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫مقننندار سنننرماي ‌‬
‫ل قننرار‬ ‫م را مورد تأم ‌‬ ‫ش اسل ‌‬ ‫ه‪ ،‬بقا و گستر ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يرسانند؛ آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫كم ‌‬ ‫ه را بهتر در ‌‬ ‫ك معني‌ آي ‌‬ ‫يش ‌‬ ‫دهد‪ ،‬ب ‌‬
 ‫ن ُكّل صِه َوَل صْو َك صِرَه‬ ‫عَلى ال صّدي ِ‬ ‫ظِهَرُه َ‬‫ق ِلُي ْ‬‫حّ‬‫ن اْل َ‬ ‫سوَلُه ِباْلُهَدى َوِدي ِ‬ ‫سَل َر ُ‬ ‫ُهَو اّلِذي َأْر َ‬
‫ن )‪(33‬‬ ‫شِرُكو َ‬ ‫اْلمُ ْ‬
‫ه پيامبر خود« محمدص »را بسسا هسسدايت‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اوس ‌‬ ‫»ه ‌‬
‫ه آنهننا را‬ ‫يك ‌‬ ‫ت و احكننام ‌‬ ‫ي‪ :‬با برهانها ومعجزا ‌‬ ‫فرستاد« يعن ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ت و مرد ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ع كرد ‌‬ ‫ش مشرو ‌‬ ‫ي بندگان ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه پيننامبر خننود را بننا »دي ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ماوسن ‌‬ ‫يكننند »و« ه ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ل عقيده‌ ح ‌‬
‫ق‬ ‫ه ممث ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت فرستاد‪ ،‬اسلم ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫حق« ك ‌‬
‫ي هننر‬ ‫ت بننرا ‌‬ ‫ف عبنناد ‌‬ ‫ت و از صننر ‌‬ ‫ص اس ن ‌‬ ‫ف توحيد خال ‌‬ ‫و معر ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫يباشنند »تا آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي و منننز ‌‬ ‫ي‪ ،‬عننار ‌‬ ‫ه مخلوق ‌‬ ‫گون ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ه حجتهنا و برهانهنناي ‌‬ ‫ه وسنيل ‌‬ ‫ق را ب ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ش‪ ،‬يننا دي ‌‬ ‫تاپيامبر ‌‬
‫ن پيسسروز‬ ‫ه اديسسا ‌‬ ‫ن اسننت ‌»بسسر هم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫م دربرگيرننند ‌‬ ‫اسننل ‌‬
‫م روي‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ن وعنند ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ل را ك ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫س خدا ‌‬ ‫گرداند« و سپا ‌‬
‫ه باشسسند« اي ‌‬
‫ن‬ ‫ش نداشسست ‌‬ ‫ن خسسو ‌‬ ‫داد »هرچنسسد مشسسركا ‌‬
‫ه آنهننا‪ ،‬اسننل ‌‬
‫م‬ ‫ي چشننم ‌هم ‌‬ ‫ه كننور ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه را ول ‌‬ ‫ي و غلب ‌‬ ‫پيننروز ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ت‪ .‬در حديث‌ شري ‌‬ ‫ب و پيروز اس ‌‬ ‫ه غال ‌‬ ‫هميش ‌‬
‫غ مل ‌‬
‫ك‬ ‫ي لي‌ الرض‌ مشننارقها و مغاربهننا و سننيبل ‌‬ ‫ن الله ‌زو ‌‬ ‫»إ ‌‬
‫قو‬ ‫ن را با مشننار ‌‬ ‫ي عزوجل‌ زمي ‌‬ ‫ي لي‌ منها‪ :‬خدا ‌‬ ‫أمتي‌ ما زو ‌‬
‫هاي ‌‬
‫ن‬ ‫ه هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫م پيچينند )ب ‌‬ ‫ن در ه ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫مغننار ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫مب ‌‬ ‫ي امت ‌‬ ‫ي فرمنننننانرواي ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫ه را ديننننندم( و ب ‌‬ ‫گسنننننتر ‌‬
‫ه شنند‪ ،‬خواهنند‬ ‫م پيچينند ‌‬ ‫ه برايننم ‌در ه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي از زمي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫محنندود ‌‬
‫رسيد«‪.‬‬

‫ن َأْمصَواَل الّنصصاسِ‬
‫ن َلَيصْأُكُلو َ‬‫حَبصصاِر َوالرّْهَبصصا ِ‬‫ن اَْل ْ‬
‫ن َكِثيصًرا ِمص َ‬
‫ن َآَمُنصصوا ِإ ّ‬
‫َيا َأّيَهصصا اّلصِذي َ‬
‫ضصَة َوَل ُيْنِفُقوَنَهصا‬ ‫ب َواْلِف ّ‬ ‫ن الصّذَه َ‬ ‫ن َيْكِنُزو َ‬‫ل َواّلِذي َ‬
‫سِبيِل ا ِّ‬
‫ن َ‬ ‫عْ‬‫ن َ‬ ‫صّدو َ‬ ‫طِل َوَي ُ‬ ‫ِباْلَبا ِ‬
‫ب َأِليٍم )‪(34‬‬ ‫شْرُهْم ِبَعَذا ٍ‬‫ل َفَب ّ‬
‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫ِفي َ‬
‫ي از دانشمندان‌‬ ‫ت‪ ،‬بسيار ‌‬ ‫ن! در حقيق ‌‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ه نسساروا‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ل مسسرد ‌‬ ‫ب‪ ،‬امسسوا ‌‬ ‫ل كتسسا ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫و راهبسسا ‌‬
‫ه يهننود و‬ ‫يك ‌‬ ‫ي از سننردمداران ‌‬ ‫ي‪ :‬بسننيار ‌‬ ‫يخورنسسد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫م ن ن همچننو ‌‬
‫ن‬ ‫ل حننرا ‌‬ ‫هاننند‪ ،‬مننا ‌‬ ‫ي گرفت ‌‬ ‫ن را به ‌خننداي ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫نصار ‌‬
‫ن‪ :‬زاهنندا ‌‬
‫ن‬ ‫يخورند‪ .‬احبار‪ :‬علماي ‌يهننود و رهبننا ‌‬ ‫ه ن را م ‌‬ ‫رشو ‌‬
 ‫ي ما‬ ‫يگويد‪» :‬هر كس‌ از علما ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن عيين ‌‬ ‫نب ‌‬‫ي اند‪ .‬سفيا ‌‬ ‫نصار ‌‬
‫ت و هننر كس‌ از‬ ‫ه يهننود اسن ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه فاسد شود‪ ،‬در او مشابهت ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه نصنناري‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه فاسنند شننود‪ ،‬در او مشننابهت ‌‬ ‫عباد و زهاد مننا ك ‌‬
‫ن »آنهسسا را از راه‌‬ ‫ن احبننار و رهبننا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫است«‪» .‬و« همچنا ‌‬
‫ه به‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه راه ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م را از رفت ‌‬ ‫ي‪ :‬مرد ‌‬ ‫يدارند« يعن ‌‬ ‫خدا باز م ‌‬
‫ن اسننل ‌‬
‫م‬ ‫ه همانننا دي ‌‬ ‫يانجامنند ن ن ك ‌‬ ‫ق تعننالي ‌م ‌‬ ‫بح ‌‬ ‫رضا و قننر ‌‬
‫ه را كنسسز‬ ‫ه طل و نقر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يدارند »و كسان ‌‬ ‫ت ن باز م ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل خننننود را‬ ‫ت امننننوا ‌‬ ‫ه زكننننا ‌‬ ‫ي‪ :‬كسنننناني‌ ك ‌‬ ‫يكننسسسد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ت آن ‌ادا شننود‪ ،‬كنننز نيسن ‌‬ ‫ه زكننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يپردازند زيرا مننال ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ح در تفسننير )كنننز (‬ ‫ل راج ‌‬ ‫ه قننو ‌‬ ‫م بسننيار باشنند نن ك ‌‬ ‫هرچند ه ‌‬
‫عآور ‌‬
‫ي‬ ‫م جم ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫ه بننر رو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ت‪ .‬كنز‪ :‬هر چيز ‌‬ ‫همين ‌اس ‌‬
‫ن گنجهنا و امنوا ‌‬
‫ل‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫ج شننود‪» .‬و آن ‌را« يعن ‌‬ ‫ه و گن ‌‬ ‫و ذخير ‌‬
‫ه را ب ‌‬
‫ه‬ ‫س اين‌ گسسرو ‌‬ ‫يكننسسد پ ‌‬ ‫ج نم ‌‬ ‫ه الله خر ‌‬ ‫را »در را ‌‬
‫ن احبار‬ ‫ن‪ :‬يا هما ‌‬ ‫ت بده« مراد از آنا ‌‬ ‫ك بشار ‌‬ ‫عذابي ‌دردنا ‌‬
‫ت‪ ،‬نيننز‬ ‫ن صننف ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ن دارا ‌‬ ‫ل كتابند ن كننه ‌مسننلمانا ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫و راهبا ‌‬
‫ه مننراد مسننلمانا ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫يشننوند ننن يننا اي ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫شننام ‌‬
‫ب تغليننظ و‬ ‫ه از بننا ‌‬ ‫ه آنننند ك ‌‬ ‫ق نكنننند ‌‬ ‫ل و انفننا ‌‬ ‫ه امننوا ‌‬ ‫گردآورند ‌‬
‫هاند‪.‬‬‫ب يكجننا ذكننر شنند ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫مخننوار اه ‌‬ ‫خ‪ ،‬بننا احبننار حرا ‌‬ ‫تننوبي ‌‬
‫ب‪ ،‬از بنناب ‌اسننتهزا و تحقيننر‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫بشننار ‌‬
‫ت‪.‬‬‫آنهاس ‌‬

‫ظُهوُرُهْم َهَذا َما‬ ‫جُنوُبُهْم َو ُ‬‫جَباُهُهْم َو ُ‬

‫جَهّنَم َفُتْكَوى ِبَها ِ‬ ‫عَلْيَها ِفي َناِر َ‬‫حَمى َ‬ ‫َيْوَم ُي ْ‬
‫ن )‪(35‬‬ ‫سُكْم َفُذوُقوا َما ُكْنُتْم َتْكِنُزو َ‬‫َكَنْزُتْم َِلْنُف ِ‬
‫خ بگدازنسسد«‬ ‫ش دوز ‌‬ ‫هها را در آت ‌‬ ‫ن گنجين ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»روز ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ي شننديد ‌‬ ‫ت و دما ‌‬ ‫ش دوزخ ‌را با حرار ‌‬ ‫ه آت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬روز ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي و پهلسسو‬ ‫ل و گنجها برافروزند »و پيشسسان ‌‬ ‫ن اموا ‌‬ ‫دارد‪ ،‬با آ ‌‬
‫بآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ن اعضا ب ‌‬ ‫غ كنند« اي ‌‬ ‫ن را با آنها دا ‌‬ ‫ت آنا ‌‬ ‫و پش ‌‬
‫ي را‬
‫ن فقيننر ‌‬ ‫ن چننو ‌‬ ‫ن ممسننكا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫صشنند ك ‌‬ ‫ي مخصو ‌‬ ‫ه يننادآور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬
‫ي بننا فقيننر ‌‬ ‫ن در مجلس ن ‌‬ ‫يكردند و چننو ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫يديدند‪ ،‬روتر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن و پهلننو‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫ه و بننا پش ن ‌‬ ‫يشدند‪ ،‬از او رو برتننافت ‌‬ ‫روبرو م ‌‬
 ‫ت‪ :‬اين‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫يكردند‪ .‬يننا معن ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ه او‪ ،‬تحقير ‌‬ ‫گرداندن ‌ب ‌‬
‫هور اس نت‌ »اين‌‬ ‫ي بدنشننان ‌شننعل ‌‬ ‫ب بننر هننر چهننار سننو ‌‬ ‫عننذا ‌‬
‫ي‪ :‬از بننا ‌‬
‫ب‬ ‫ه نهاديسسد« يعن ‌‬ ‫ي خسسود ذخيسسر ‌‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫ت آنچ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن امننوال ‌‬
‫ي‬ ‫ن همننا ‌‬ ‫يشننود‪ :‬اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنهننا گفت ‌‬ ‫خب ‌‬ ‫اسننتهزا و تننوبي ‌‬
‫ن اس نت‌‬ ‫ن سود برگيرينند‪ ،‬اي ‌‬ ‫هايد تا از آ ‌‬ ‫ن را اندوخت ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يكرديسسد‪ ،‬بچشسسيد«‬ ‫هم ‌‬ ‫ه را ذخيسسر ‌‬ ‫س آنچ ‌‬ ‫ن؛ »پ ‌‬ ‫سننود آ ‌‬
‫نعمننر‪ ‬در تفسننير‬ ‫ن را بچشيد‪ .‬اب ‌‬ ‫م بد آ ‌‬ ‫ي‪ :‬كيفر و فرجا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ل از‬ ‫ي قب ‌‬ ‫لاننندوز ‌‬ ‫ه ناظر بر ما ‌‬ ‫نآي ‌‬ ‫ه فرمود‪» :‬مفاد اي ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ض شد‪،‬خدا ‌‬ ‫ت فر ‌‬ ‫ن زكا ‌‬ ‫ت و چو ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ت زكا ‌‬ ‫فرضي ‌‬
‫ه كننرد‪ :‬اگننر به‌‬ ‫ل گردانينند‪ ،‬سننپس‌ اضنناف ‌‬ ‫ه اموا ‌‬ ‫ككنند ‌‬ ‫ن را پا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه شننمار‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫م‪ ،‬مشننروط ب ‌‬ ‫ه باشن ‌‬ ‫ه احد طل داشت ‌‬ ‫اندازه ‌كو ‌‬
‫ه طنناعت‌ خنندا‪‬‬ ‫نب ‌‬ ‫ن را بنندهم ‌و در آ ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫م و زكننا ‌‬ ‫ن را بدان ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي ندارم«‪.‬‬ ‫چ باك ‌‬ ‫م‪ ،‬هي ‌‬ ‫ل كن ‌‬ ‫عم ‌‬
‫م طل و‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪» :‬هنگننام ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ي خننود‬ ‫ت را برا ‌‬ ‫ه از كلما ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬شما اي ‌‬ ‫جم ‌‬ ‫ه را گن ‌‬ ‫نقر ‌‬
‫ج نماييد‪» :‬اللهششم إنششي أسششألك الثبششات فششي المششر والعزيمششة علششى الرشششد‪،‬‬ ‫گن ‌‬
‫حسن عبادتك‌‪ ،‬وأسألك‌ قلبًا سششليمًا‪ ،‬وأسششألك‌ لسششانًا‬ ‫‌‬ ‫وأسألك‌ شكر نعمتك‌‪ ،‬وأسألك‌‬
‫بك من‌ شششر مششا تعلم‌‪ ،‬وأسششتغفرك ‌لمششا‬ ‫من خير ما تعلم‌‪ ،‬وأعششوذ ‌‬ ‫صادقًا‪ ،‬وأسألك‌ ‌‬
‫ن از تو در كار )خير( پاينندار ‌‬
‫ي‬ ‫الغيوب‪ :‬بارخدايا! م ‌‬ ‫‌‬ ‫لم‌‬ ‫تعلم‪ ،‬إنك‌ ع ّ‬ ‫‌‬
‫م و از تننو‬ ‫يطلب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫م محك ‌‬ ‫م و عننز ‌‬ ‫و بننر راه ‌رشنند؛ تصننمي ‌‬
‫ت را ارزان ‌‬
‫ي‬ ‫ق شننكرگزاري ‌نعمت ‌‬ ‫ن تننوفي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يخننواه ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت را‬ ‫ي تا عبادت ‌‬ ‫ق ده ‌‬ ‫ن توفي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يخواه ‌‬ ‫ي و از تو م ‌‬ ‫بدار ‌‬
‫ي صنناد ‌‬
‫ق‬ ‫م و زبننان ‌‬ ‫ي سننال ‌‬ ‫م و ازتننو دل ‌‬ ‫م ده ‌‬ ‫ي انجننا ‌‬ ‫بننه ‌نيكننوي ‌‬
‫ه تننو‬ ‫موب ‌‬ ‫يطلب ‌‬ ‫ي‪ ،‬م ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫ه كننه ‌م ‌‬ ‫م و از تو از خير آنچ ‌‬ ‫يطلب ‌‬ ‫م ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫م و از تننو از آنچ ‌‬ ‫يبننر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي‪ ،‬پنننا ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫از شننر آنچ ‌‬
‫بهننايي«‪.‬‬ ‫ي غي ‌‬ ‫م‪ ،‬همانننا تننو دانننا ‌‬ ‫يخننواه ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ي‪ ،‬آمرز ‌‬ ‫يدان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه اسنت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت عمننر‪ ‬آمنند ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫ث شريف ‌ب ‌‬ ‫ن در حدي ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ي فرمودند‪» :‬آيا تو را از بهننتري ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن شايسننت ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬ز ‌‬ ‫ن بهننتري ‌‬ ‫م؟ آ ‌‬ ‫ه نكن ‌‬ ‫يكننند آگننا ‌‬ ‫جم ‌‬ ‫ص گن ‌‬ ‫شننخ ‌‬
‫ي بنگننرد‪ ،‬او را شننادما ‌‬
‫ن‬ ‫يو ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫صب ‌‬ ‫ن شننخ ‌‬ ‫ت كنه ‌چننو ‌‬ ‫اسن ‌‬
‫ن از‬
‫ش كنند و چنو ‌‬
‫ن دهند‪ ،‬اطناعت ‌‬
‫ي را فرما ‌‬
‫نو ‌‬‫گرداند و چو ‌‬
‫ي است«‪.‬‬‫ب شود‪ ،‬نگهدار )آبرو و مال( و ‌‬‫وي‌ غاي ‌‬

‫سصَماَواتِ‬ ‫ق ال ّ‬ ‫خَلص َ‬ ‫لص َيصْوَم َ‬ ‫ب ا ِّ‬ ‫شْهًرا ِفصي ِكَتصا ِ‬ ‫شَر َ‬ ‫ع َ‬

‫ل اْثَنا َ‬ ‫عْنَد ا ِّ‬ ‫شُهوِر ِ‬ ‫عّدَة ال ّ‬ ‫ن ِ‬ ‫ِإ ّ‬
‫سصُكْم َوَقصصاِتُلوا‬ ‫ن َأْنُف َ‬ ‫ظِلُمصصوا ِفيِهص ّ‬ ‫ل َت ْ‬ ‫ن اْلَقّيصُم َف َ‬ ‫ك الصّدي ُ‬ ‫حُرٌم َذِل َ‬ ‫ض ِمْنَها َأْرَبَعٌة ُ‬ ‫َواَْلْر َ‬
‫ن )‪(36‬‬ ‫ل َمَع اْلُمّتِقي َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫عَلُموا َأ ّ‬ ‫ن َكاّفًة َكَما ُيَقاِتُلوَنُكْم َكاّفًة َوا ْ‬ ‫شِرِكي َ‬ ‫اْلُم ْ‬
‫م و قضا‬ ‫ي‪ :‬در حك ‌‬ ‫»همانا شمار ماهها نزد خداوند« يعن ‌‬
‫ق سن ‌‬
‫ن‬ ‫ه مطاب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي‪ :‬در آنچ ‌‬ ‫ي »در كتابش« يعن ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫و حكم ‌‬
‫ه ثب ‌‬
‫ت‬ ‫شب ‌‬ ‫ب بزرگ ‌كائنات ‌‬ ‫م و كتا ‌‬ ‫ي خود در نظا ‌‬ ‫ن هست ‌‬ ‫و قواني ‌‬
‫ه آسسسمانها و زمي ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ه »از روز ‌‬ ‫ه و مقرر داشننت ‌‬ ‫رساند ‌‬
‫ه‪ ،‬از‬ ‫ه ما ‌‬ ‫ن دوازد ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ه است« يعن ‌‬ ‫ه‪ ،‬دوازده ‌ما ‌‬ ‫را آفريد ‌‬
‫ي ثننابت‌ اس نت‌ »از‬ ‫يو ‌‬ ‫م و قضننا ‌‬ ‫م‪ ،‬در عل ‌‬ ‫ش عننال ‌‬ ‫آغاز آفننرين ‌‬
‫ه عبارتند از‬ ‫م است« ك ‌‬ ‫ه حرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬چهار ما ‌‬ ‫ه ما ‌‬ ‫ن دوازد ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه مننا ‌‬
‫ه‬ ‫ه سن ‌‬ ‫ب‪ ،‬ك ‌‬ ‫م و رج ‌‬ ‫ه‪ ،‬محننر ‌‬ ‫ه‪ ،‬ذوالحج ‌‬ ‫ي‪ :‬ذوالقعنند ‌‬ ‫ماههننا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اخير فرد اس ‌‬ ‫ي و ما ‌‬ ‫ل پياپ ‌‬ ‫او ‌‬
‫ه‪ ،‬اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن ترتيب‌ قرار داد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫ه ماهها ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ه خننوب ‌‬
‫ي‬ ‫هب ‌‬ ‫ك حج‌ و عمننر ‌‬ ‫ي مناس ‌‬ ‫ه براي ‌برگزار ‌‬ ‫ت تا زمين ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يح ‌‬
‫ج‬ ‫ع ماههننا ‌‬ ‫ه قبل‌ ازشننرو ‌‬ ‫ه ذوالقعنند ‌‬ ‫ي! ما ‌‬ ‫م شود‪ .‬آر ‌‬ ‫فراه ‌‬
‫گ باز ايستند و زمين ‌‬
‫ه‬ ‫ن از جن ‌‬ ‫م در آ ‌‬ ‫ه شد تا مرد ‌‬ ‫م قراداد ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫ه حننرا ‌‬
‫م‬ ‫يالحج ‌‬ ‫هذ ‌‬ ‫ه باشد و مننا ‌‬ ‫ج مساعد و آماد ‌‬ ‫ي سفر ح ‌‬ ‫برا ‌‬
‫كح ‌‬
‫ج‬ ‫ي خنناطر‪ ،‬مناس ن ‌‬ ‫ت و آرام ‌‬ ‫م بنناامني ‌‬ ‫ه شد تا مرد ‌‬ ‫قرارداد ‌‬
‫م قننرارداد ‌‬
‫ه‬ ‫محننرا ‌‬ ‫ه محر ‌‬ ‫ن مننا ‌‬ ‫م دهننند‪ ،‬بعنند از آ ‌‬ ‫ن انجا ‌‬ ‫را در آ ‌‬
‫نها و مناطقشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه سننرزمي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ن بننا ايمني‌ كننام ‌‬ ‫شنند تننا در آ ‌‬
‫ه شنند تننا‬ ‫م قننرارداد ‌‬ ‫ل حننرا ‌‬ ‫ب در وسط سا ‌‬ ‫ه رج ‌‬ ‫برگردند و ما ‌‬
‫ت دين‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫م دهننند »اي ‌‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫م عمننر ‌‬ ‫ي تمننا ‌‬ ‫ن با ايمن ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ه و حرم ‌‬
‫ت‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن ماهها ب ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ي‪ :‬قرار داد ‌‬ ‫استوار« يعن ‌‬
‫تو‬ ‫ن درسنن ‌‬ ‫م؛ همانننا دي ‌‬ ‫ه حننرا ‌‬ ‫ن چهننار مننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫گذاشننتن ‌ب ‌‬
‫م و كمننا ‌‬
‫ل‬ ‫ه تمننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ح و استوار و عنندد ‌‬ ‫ب صحي ‌‬ ‫م‪ ،‬حسا ‌‬ ‫مستقي ‌‬
‫ي‪ :‬در‬ ‫م نكنيسسد« يعن ‌‬ ‫س در آنهسسا بسسر خسسود سسست ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ب گناهننا ‌‬ ‫م ماههننا ننن بننا ارتكننا ‌‬ ‫م‪ ،‬يننا در تمننا ‌‬ ‫ي حننرا ‌‬ ‫ماههننا ‌‬
 ‫ن ماههننا نن بننر خننود سننتم‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ك حننرم ‌‬ ‫گ و هت ‌‬ ‫ن جن ‌‬ ‫برافننروخت ‌‬
‫نآيه‌‬ ‫ل اي ‌‬‫ه دلي ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫گ در ماهها ‌‬ ‫م جن ‌‬ ‫ي‪ :‬تحري ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫نكنيد‪ .‬ب ‌‬
‫هقننو ‌‬
‫ل‬ ‫ه‪ .‬امننا ب ‌‬ ‫ت و منسوخ‌ نگردينند ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ت و محك ‌‬ ‫ه‪ ،‬ثاب ‌‬ ‫كريم ‌‬
‫ه خنندا‪ ‬در‬ ‫ت و جنگ‌ در را ‌‬ ‫خ اس ن ‌‬ ‫ن حكم ‌منسو ‌‬ ‫مشهورتر؛ اي ‌‬
‫ت »و‬ ‫ض اس ن ‌‬ ‫ن فننر ‌‬ ‫چ مننانعي‌ بننر مسننلمانا ‌‬ ‫يهي ‌‬ ‫ه ماههننا ب ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ن همديگر »با مشركان‌‬ ‫ي شما« با همدستي‌ و تعاو ‌‬ ‫همگ ‌‬
‫يو‬ ‫ه همدسننت ‌‬ ‫ي بسسا شسسما« ب ‌‬ ‫ه آنسسان ‌همگ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بجنگيد چنا ‌‬
‫ه خداونسسد‬ ‫يجنگنسسد و بدانيسسد ك ‌‬ ‫ن بننا همننديگر »م ‌‬ ‫تعنناو ‌‬
‫يدهنند و‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را نصننر ‌‬ ‫ن اسسست« لننذا آنننا ‌‬ ‫باپرهيزگسسارا ‌‬
‫سخندا‪ ‬بنا او باشنند‪ ،‬قطعنا‬ ‫يگردانند و هنر ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫پايدارشنا ‌‬
‫ن خداوند‬ ‫نسا ‌‬ ‫ت‪ .‬بدي ‌‬ ‫ن اوس ‌‬ ‫م كار‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ت و سرانجا ‌‬ ‫پيروز اس ‌‬
‫ت داشننت ‌‬
‫ن‬ ‫يانگيزد و در صور ‌‬ ‫ي بر م ‌‬ ‫ه تقو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ل مؤمنا ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫يكند‪.‬‬‫نم ‌‬ ‫ن تضمي ‌‬ ‫ي‪ ،‬پيروزي ‌را برايشا ‌‬ ‫تقو ‌‬

‫حّرُموَنهُ‬ ‫عاًما َوُي َ‬ ‫حّلوَنُه َ‬ ‫ن َكَفُروا ُي ِ‬ ‫ضّل ِبِه اّلِذي َ‬ ‫سيُء ِزَياَدٌة ِفي اْلُكْفِر ُي َ‬ ‫ِإّنَما الّن ِ‬
‫عَماِلِهْم‬
‫سوُء َأ ْ‬ ‫ن َلُهْم ُ‬ ‫ل ُزّي َ‬‫حّرَم ا ُّ‬‫حّلوا َما َ‬ ‫ل َفُي ِ‬‫حّرَم ا ُّ‬ ‫عّدَة َما َ‬ ‫طُئوا ِ‬ ‫عاًما ِلُيَوا ِ‬
‫َ‬
‫ن )‪(37‬‬ ‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم اْلَكاِفِري َ‬ ‫َوا ُّ‬
‫ي در كفر است«‬ ‫يا ‌‬ ‫يء فزون ‌‬ ‫ه نس ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫»جز اي ‌‬
‫ي‬‫م ماههنا ‌‬ ‫ن تحنري ‌‬ ‫ت از‪ :‬بنه ‌تأخيرافگنند ‌‬ ‫ت اسن ‌‬ ‫يء‪ :‬عبنار ‌‬ ‫نسن ‌‬
‫ي ديگر‪.‬‬ ‫ه ماه ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن آنها از ماه ‌‬ ‫م و جابجاكرد ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫م دخ ‌‬
‫ل‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫ن ماهها ‌‬ ‫ف در زما ‌‬ ‫ه دو هد ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ت‪ ،‬اعرا ‌‬ ‫در جاهلي ‌‬
‫ت در س نه‌‬ ‫گ و غننار ‌‬ ‫ك جن ‌‬ ‫ه‪ :‬تننر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫يكردند؛ او ‌‬ ‫و تصرف ‌م ‌‬
‫ن دشننوار‬ ‫ه و محرم( بننر آنننا ‌‬ ‫يالحج ‌‬ ‫ه‪ ،‬ذ ‌‬ ‫يالقعد ‌‬ ‫ه متوالي‌ )ذ ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ج نن در فصن ‌‬
‫ل‬ ‫مح ‌‬ ‫ت در موسن ‌‬ ‫ت و تجار ‌‬ ‫ه‪ :‬عباد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫بود‪ .‬دو ‌‬
‫يشد‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ت تما ‌‬ ‫ن سخ ‌‬ ‫ت‪ ،‬بر آنا ‌‬ ‫ل گرماس ‌‬ ‫ه فص ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تابستا ‌‬
‫ل‪:‬‬ ‫ه بننود؛ او ‌‬ ‫ه دو گننون ‌‬ ‫ن نيننز ب ‌‬ ‫ن در زمننا ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ت برد ‌‬ ‫ه دس ‌‬ ‫شيو ‌‬
‫ن تننا بننا‬ ‫صآ ‌‬ ‫ن نق ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ي كام ‌‬ ‫ي‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ن سال ‌قمر ‌‬ ‫كبيسه ‌كرد ‌‬
‫هقمر )‪ 2/8‬ثنناني ‌‬
‫ه‬ ‫ن ماهننان ‌‬ ‫ل شمسي‌ برابر شود زيننرا دورا ‌‬ ‫سا ‌‬
‫ه بنننا اين‌‬ ‫ت ‪ 29 +‬روز اسنننت( ك ‌‬ ‫ه ‪ 12 +‬سننناع ‌‬ ‫‪ 44 +‬دقيق ‌‬
‫ه روز كمننتر‬ ‫ي تقريبا يازد ‌‬ ‫ل شمس ‌‬ ‫ي از سا ‌‬ ‫ل قمر ‌‬ ‫ب؛ سا ‌‬ ‫حسا ‌‬
 ‫ل به‌‬ ‫ك فصنن ‌‬ ‫ه از ي ‌‬ ‫ي هميش ‌‬ ‫ي‪ ،‬ماههاي ‌قمر ‌‬ ‫يشود و از طرف ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه هر سه‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن‪ ،‬اعرا ‌‬ ‫ت بنابراي ‌‬ ‫ش اس ‌‬ ‫ل گرد ‌‬ ‫ل ديگر در حا ‌‬ ‫فص ‌‬
‫هو‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ص را كام ‌‬ ‫ن نق ‌‬ ‫يافزودند تا آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ك ما ‌‬ ‫يي ‌‬ ‫ل قمر ‌‬ ‫سا ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ي گردانننند و ب ‌‬ ‫ل شمس ني‌ مسنناو ‌‬ ‫ي را بننا سننا ‌‬ ‫ل قمر ‌‬ ‫سا ‌‬
‫ي‬ ‫ح منناد ‌‬ ‫ع و مصننال ‌‬ ‫ج را منطبق‌ با مننناف ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫ه بتوانند وق ‌‬ ‫وسيل ‌‬
‫ت خننويش‌ را در آن‌‬ ‫ه و تجار ‌‬ ‫ن معيني‌ قرار داد ‌‬ ‫ش در زما ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي بننود؛ نسن ‌‬ ‫م‪ :‬نسن ‌‬ ‫ش دو ‌‬ ‫ن دهننند‪ .‬رو ‌‬ ‫ن سروسنناما ‌‬ ‫زمننا ‌‬
‫ت‪ ،‬مثل آنهننا‬ ‫ي ديگننر اس ن ‌‬ ‫هماه ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ما ‌‬ ‫تي ‌‬ ‫ن حرم ‌‬ ‫تأخير افگند ‌‬
‫ه محننر ‌‬
‫م‬ ‫ه ذكر شد‪ ،‬در بعضي‌ از سالها ما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هخاطر اهداف ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يگردانيدننند لننذا حق‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه صفر را حرا ‌‬ ‫ن ما ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ل و بجا ‌‬ ‫را حل ‌‬
‫ي را نكوه ‌‬
‫ش‬ ‫ي قمر ‌‬ ‫ن ماهها ‌‬ ‫ن در جابجا كرد ‌‬ ‫فشا ‌‬ ‫تعالي ‌تصر ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي در كفر است(‪ .‬يعن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ن كار شما )فزون ‌‬ ‫كرد و فرمود‪ :‬اي ‌‬
‫ي و روز آخننر ‌‬
‫ت‬ ‫لو ‌‬ ‫ه خنندا‪ ‬و رسننو ‌‬ ‫ن كار بر كفننر شننما ب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت بننزرگ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي‪ ،‬معصيت ‌‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫يافزايد زيرا تغيير داد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي اس ‌‬
‫ت‬ ‫ي در كفر و ‌‬ ‫ب فزون ‌‬ ‫ي كافر‪ ،‬سب ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫و هر معصيت ‌‬
‫يشسسوند«‬ ‫هم ‌‬ ‫ه سسساخت ‌‬ ‫ن گمرا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه كافرا ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ن گذاشننت ‌‬ ‫ن بنيننا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ل را برا ‌‬ ‫ش باط ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬كس ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يگردانند »آن‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت غلنط‪ ،‬گمننرا ‌‬ ‫ش و سنن ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫نرا بنا اي ‌‬ ‫آننا ‌‬
‫يشمرند«‬ ‫لم ‌‬ ‫ل حل ‌‬ ‫م را »يك ‌سا ‌‬ ‫ه حرا ‌‬ ‫ن ما ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫را« يعن ‌‬
‫ل »و يك‬ ‫ي حل ‌‬ ‫ه منناهي‌ ديگننر از ماههننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫بننا بنندل ‌كننرد ‌‬
‫تآ ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬حننرم ‌‬ ‫يشسمارند« يعن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن را حرا ‌‬ ‫ل ديگر آ ‌‬ ‫‌سا ‌‬
‫يشننمارند‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫گ را در آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬جن ‌‬ ‫ه داشننت ‌‬ ‫ل خود نگ ‌‬ ‫هحا ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫م كسسرد ‌‬
‫ه‬ ‫ه خداونسسد حسسرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ماههسساي ‌‬ ‫»تسسا بسسا شسسمار ‌‬
‫ه را خداونسسد‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ق سسسازند و در نسستيج ‌‬ ‫ت‪ ،‬مسسواف ‌‬ ‫اس س ‌‬
‫ي! مشركان‌ هي ‌‬
‫چ‬ ‫ل گردانند« آر ‌‬ ‫ه‪ ،‬بر خود حل ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫حرا ‌‬
‫يكردنند‪ ،‬مگنر‬ ‫ل نم ‌‬ ‫م را بنر خنود حل ‌‬ ‫ي حنرا ‌‬ ‫ههنا ‌‬ ‫ي از ما ‌‬ ‫مناه ‌‬
‫يگردانيدننند تننا‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هجننا ‌‬ ‫ي ديگننر را ب ‌‬ ‫ه منناه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يالظاهر وفقط در شمار ن چهننار‬ ‫ن ن عل ‌‬ ‫م همچنا ‌‬ ‫ي حرا ‌‬ ‫ماهها ‌‬
‫ن را‬ ‫ن دسننت ‌بردنشننا ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫س خداوند متعننا ‌‬ ‫ه باقي‌ بماند‪ .‬پ ‌‬ ‫ما ‌‬
‫گ در‬ ‫ن جن ‌‬ ‫ن در برافننروخت ‌‬ ‫ي نفسشننا ‌‬ ‫ن فقط هننوا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫كه ‌انگيز ‌‬
‫ي بسسد آنسسان‌‬ ‫يكند »كردارها ‌‬ ‫م بود‪ ،‬مردود اعلم ‌م ‌‬ ‫ه حرا ‌‬‫ما ‌‬
‫ي‪ :‬شننننيطا ‌‬
‫ن‬ ‫ه اسسسست« يعن ‌‬ ‫ه شسسسد ‌‬ ‫ن آراسسسست ‌‬ ‫برايشسسسا ‌‬
‫ن آراسننت ‌‬
‫ه‬ ‫يء« را برايشننا ‌‬ ‫ه »نسنن ‌‬ ‫ن و از جمل ‌‬ ‫بدكرداريهايشننا ‌‬
‫ي را ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬كسان ‌‬ ‫ه كافران ‌را« يعن ‌‬ ‫ت »و خداوند گرو ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل را‬
‫ي بننر بنناط ‌‬‫ه و پاينندار ‌‬‫ش اسننتمرار ورزينند ‌‬ ‫بننر كفننر خننوي ‌‬
‫يكند«‪.‬‬ ‫ت نم ‌‬ ‫هاند »هداي ‌‬ ‫برگزيد ‌‬

‫لص اّثصاَقْلُتْم ِإَلصى اَْلْرضِ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫ن َآَمُنوا َما َلُكْم ِإَذا ِقيَل َلُكُم اْنِفُروا ِفي َ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫خصَرِة ِإّل َقِليصٌل )‬ ‫لِ‬ ‫حَياِة الّدْنَيا ِفصصي ا َْ‬
‫ع اْل َ‬ ‫خَرِة َفَما َمَتا ُ‬ ‫لِ‬ ‫ن ا َْ‬ ‫حَياِة الّدْنَيا ِم َ‬ ‫ضيُتْم ِباْل َ‬ ‫َأَر ِ‬
‫‪(38‬‬
‫ه شسسده‌‬ ‫هايسسد‪ ،‬شسما را چ ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ه خسسدا‬ ‫يشسسود‪ :‬در را ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه شسسما گفت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي زمين‌ ميل‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬‫ن شسسسد ‌‬ ‫ن آييسسسد‪ ،‬سسسسنگي ‌‬ ‫بيسسسرو ‌‬
‫ي دنيننا‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه و ديارتان ‌باقي‌ بمانيد‪ .‬يا ب ‌‬ ‫يكنيد« تا در خان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي سننفر را‬ ‫يكنينند و رنجهننا و دشننواريها ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن مي ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫و شننهوا ‌‬
‫يداريد‪.‬‬ ‫شم ‌‬ ‫ناخو ‌‬
‫بو‬ ‫ه در عتا ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ه اين‌ آي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ي بننا رسننو ‌‬ ‫ه از همراه ‌‬ ‫ي نازل ‌شد ك ‌‬ ‫ش كسان ‌‬ ‫سرزن ‌‬
‫ف كردند‪.‬‬ ‫ك تخل ‌‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫در غزو ‌‬
‫ي‪ ،‬يعن ‌‬
‫ي‬ ‫م هجننر ‌‬ ‫ل نه ‌‬ ‫ك در سننا ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ه غننزو ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫يادآور م ‌‬
‫ي در ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ك‪ ،‬جنناي ‌‬ ‫ع شنند‪ .‬و تبننو ‌‬ ‫ه واق ‌‬ ‫ح مك ‌‬ ‫ل بعد از فت ‌‬ ‫كسا ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ي جن ‌‬
‫گ‬ ‫نبننرا ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ت‪ .‬نفيننر‪ :‬بيننرو ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫ي و شننا ‌‬ ‫يالقننر ‌‬ ‫واد ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ض﴾‪» ،‬تثنناقلتم« اسنن ‌‬ ‫ل ﴿اّثصصصاَقْلُتْم ِإَلصصصى اَْلْر ِ‬ ‫ت‪ .‬اصنن ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ن خننود‬ ‫ن در سننرزمي ‌‬ ‫ه بنناقي ‌ماننند ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن شد ‌‬ ‫ت وگرانجا ‌‬ ‫سس ‌‬
‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي دنيا« يعن ‌‬ ‫ت به ‌زندگ ‌‬ ‫ي آخر ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫ل كرديد »آيا ب ‌‬ ‫مي ‌‬
‫يدانينند كه‌‬ ‫هايد؟« مگننر نم ‌‬ ‫ش كرد ‌‬ ‫ل خو ‌‬ ‫ن »د ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ه بننا‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ه ما دست يافتن ‌‬ ‫ت با جهاد در را ‌‬ ‫ي آخر ‌‬ ‫نعمتها ‌‬
‫ع زندگان ‌‬
‫ي‬ ‫ي؟ »متا ‌‬ ‫ي ماد ‌‬ ‫ن ازنعمتها ‌‬ ‫هور بود ‌‬ ‫ن و بهر ‌‬ ‫نشست ‌‬
‫ت و در برابننر‬ ‫ي آخننر ‌‬ ‫ي‪ :‬در پهلننو ‌‬ ‫دنيا در برابر آخرت« يعن ‌‬
‫ي ننندارد‪.‬‬ ‫ش و اهميننت ‌‬ ‫ه اصل ارز ‌‬ ‫ي نيست« ك ‌‬ ‫ن »جز اندك ‌‬ ‫آ ‌‬
 ‫ت جننز‬
‫ت‪» :‬دنيننا در برابننر آخننر ‌‬
‫ف آمننده ‌اسن ‌‬‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫يانگش نت‌‬ ‫هسو ‌‬‫ش را ن ن و ب ‌‬
‫ن انگشننت ‌‬
‫ه يكي‌ از شننما اي ‌‬ ‫نك ‌‬
‫چنننا ‌‬
‫ت پس‌‬ ‫ل كننند نيس ن ‌‬
‫ه كردند ن در دريننا داخ ‌‬ ‫ش اشار ‌‬
‫ه خوي ‌‬ ‫سباب ‌‬
‫يآورد!«‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ب بيرو ‌‬‫ه مقدار از آ ‌‬‫ن را با چ ‌‬
‫هآ ‌‬‫بايد بنگرد ك ‌‬

‫عَلى‬ ‫ل َ‬
‫شْيًئا َوا ُّ‬
‫ضّروُه َ‬ ‫غْيَرُكْم َوَل َت ُ‬‫سَتْبِدْل َقْوًما َ‬
‫عَذاًبا َأِليًما َوَي ْ‬
‫ِإّل َتْنِفُروا ُيَعّذْبُكْم َ‬
‫يٍء َقِديٌر )‪(39‬‬ ‫ش ْ‬‫ُكّل َ‬
‫ه عسسذابي‌‬ ‫ي جهاد »شسسما را ب ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ن نياييد« ب ‌‬ ‫»اگر بيرو ‌‬
‫ب نمنننودن‌ و به‌‬ ‫يكنسسسد« بنننا سنننركو ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ك عسسسذا ‌‬ ‫دردنسسسا ‌‬
‫يو‬ ‫ب كننون ‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا ب ‌‬ ‫ت دشننمنانتا ‌‬ ‫ه دس ن ‌‬ ‫نب ‌‬‫تكشننيدنتا ‌‬ ‫ذل ‌‬
‫يآورد«‬ ‫ي را م ‌‬ ‫م ديگسسر ‌‬ ‫ي شما قو ‌‬ ‫ي طبيعي‌ »و بجا ‌‬ ‫بليا ‌‬
‫ه؛ دولت‌ و عننزت‌ در‬ ‫ي دهننند و در نننتيج ‌‬ ‫ن خدا‪ ‬را يننار ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يرسسسسانيد«‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چ زيسسسان ‌‬ ‫ه او هي ‌‬ ‫آنهنننا قرارگينننرد »و ب ‌‬
‫ن جهنناد‪ .‬يننا هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه ميننادي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي در رفت ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ن فرمننا ‌‬ ‫بافروگذاشت ‌‬
‫يو‬ ‫يو ‌‬ ‫ك يننار ‌‬ ‫يرسننانيد؛ بننا تننر ‌‬ ‫ل خننداص نم ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫زينناني‌ ب ‌‬
‫ي جهاد »و خدا بر همسسه ‌چيسسز‬ ‫هسو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن با و ‌‬ ‫رهسپار نشد ‌‬
‫نو‬ ‫ب نمودنتننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬عننذا ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫يهننا ‌‬ ‫ه تواناي ‌‬ ‫تواناست« و از جمل ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫م ديگر ‌‬ ‫ن با قو ‌‬ ‫عوض‌ كردنتا ‌‬
‫ي‬
‫ت بننرا ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه تهدينند و هشنندار بننزرگ ‌‬ ‫ه دربرگيرند ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ه جهاد‪.‬‬ ‫نب ‌‬ ‫ن از رفت ‌‬ ‫ن و سنگين ‌دل ‌‬ ‫گرانجانا ‌‬

‫ن ِإْذ ُهَما ِفصصي اْلَغصصارِ‬ ‫ي اْثَنْي ِ‬

‫ن َكَفُروا َثاِن َ‬‫جُه اّلِذي َ‬ ‫خَر َ‬ ‫ل ِإْذ َأ ْ‬‫صَرُه ا ُّ‬ ‫صُروُه َفَقْد َن َ‬‫ِإّل َتْن ُ‬
‫جنُصصوٍد َلصْم‬
‫عَلْيِه َوَأّيَدُه ِب ُ‬‫سِكيَنَتُه َ‬
‫ل َ‬ ‫ل َمَعَنا َفَأْنَزَل ا ُّ‬‫ن ا َّ‬ ‫ن ِإ ّ‬ ‫حَز ْ‬‫حِبِه َل َت ْ‬‫صا ِ‬
‫ِإْذ َيُقوُل ِل َ‬
‫حِكيصٌم‬
‫عِزيصٌز َ‬ ‫ل َ‬ ‫ي اْلُعْلَيا َوا ُّ‬‫ل ِه َ‬‫سْفَلى َوَكِلَمُة ا ِّ‬ ‫ن َكَفُروا ال ّ‬ ‫جَعَل َكِلَمَة اّلِذي َ‬
‫َترَْوَها َو َ‬
‫)‪(40‬‬
‫ل خننداص‬ ‫ي رسننو ‌‬ ‫ي‪ :‬اگر يار ‌‬ ‫ي ندهيد« يعن ‌‬ ‫»اگر او را يار ‌‬
‫ي‬‫هدار كار و ‌‬ ‫ل و عهد ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬متكف ‌‬ ‫را فروگذاريد‪ ،‬بدانيد ك ‌‬
‫ت داد« دردوران‌‬ ‫ت و »قطعسسا خداونسسد او را نصسسر ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫يها و تنگناهننا و او را بننر دشننمنانش‌ پيننروز‬ ‫يهننا و كاسننت ‌‬ ‫كم ‌‬
‫هاننند ن ن هنگننام ‌‬
‫ي‬ ‫ه نصرتش‌ داد ‌‬ ‫ه در گذشت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ .‬يا كسان ‌‬ ‫ساخ ‌‬
‫ه نبود ننن بنناز هم‌‬ ‫ي ديگر همرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬كس ‌‬ ‫كت ‌‬ ‫كه‌ با پيامبرص جز ي ‌‬
‫ن او را‬ ‫ه كسسسافرا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگسسسا ‌‬ ‫ت خواهنننند داد »آ ‌‬ ‫او را نصنننر ‌‬
‫ن بسود«‬ ‫م از دو ت ‌‬ ‫ه »و او نفسر دو ‌‬ ‫ن كردند« ازمك ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫ي ابوبكر صديق‌‬ ‫ل خداص وديگر ‌‬ ‫ن‪ ،‬يكي‌ خود رسو ‌‬ ‫ن دو ت ‌‬ ‫كه‌ آ ‌‬
‫س در غسسار بودنسسد« اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن دو ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‪ ‬بننود »هنگام ‌‬
‫ه يك‌‬ ‫ه فاصننل ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت مك ‌‬ ‫ت راس ن ‌‬ ‫ه »ثننور« در سننم ‌‬ ‫غننار در كننو ‌‬
‫ل خننداص بننا يارشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن قرار دارد‪ ،‬كننه ‌رسننو ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫ت را ‌‬ ‫ساع ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫هسننر بردننند »آ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه روز را در آ ‌‬ ‫ابننوبكر‪ ،‬سنن ‌‬
‫ه يسسسسار خسسسسود« ابننننوبكر‪‬‬ ‫يگفسسسست« پيننننامبرص »ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫يو‬ ‫ه خسسدا بسسا ماسسست« بننا يننار ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ن نبسسا ‌‬ ‫»انسسدوهگي ‌‬
‫ه خدا‪ ‬با او باشد؛ هرگننز مغلننو ‌‬
‫ب‬ ‫سك ‌‬ ‫ش و هر ك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫نگهدار ‌‬
‫ن اس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ب نشننود؛ سننزاوار آ ‌‬ ‫س مغلننو ‌‬ ‫يشننود و هننر ك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫س خداوند سكين ‌‬
‫ه‬ ‫ي را بر او رنگي‌ نباشد »پ ‌‬ ‫ه و نگران ‌‬ ‫اندو ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه‪ :‬آرامش‌ اس ن ‌‬ ‫خسسود را بسسر او فسسرو فرسسستاد« سننكين ‌‬
‫ش را تسننكين‌‬ ‫ب پيامبر خوي ‌‬ ‫م و اضطرا ‌‬ ‫ش وتلط ‌‬ ‫ي‪ :‬تشوي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫تص بيننرو ‌‬
‫ن‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫س و نگراني‌ از دل ‌آ ‌‬ ‫ه تر ‌‬ ‫داد تا بدانجا ك ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ي مننراد اي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ش يافتننند‪ .‬ب ‌‬ ‫ت و كننامل آرام ‌‬ ‫رف ‌‬
‫ل او ‌‬
‫ل‬ ‫ي قننو ‌‬ ‫ن داد‪ .‬ول ‌‬ ‫ب ابوبكر‪ ‬را تسننكي ‌‬ ‫خداوند‪ ‬اضطرا ‌‬
‫ه آنهسسسسا را‬ ‫يك ‌‬ ‫ه لشسسسسكريان ‌‬ ‫ت »و او را ب ‌‬ ‫ح اسننننن ‌‬ ‫راج ‌‬
‫ن بودننند‬ ‫ن فرشننتگا ‌‬ ‫ن لشكريا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت داد« ك ‌‬ ‫يديديد‪ ،‬قو ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه پيننامبرص‬ ‫يگننا ‌‬ ‫ن مخف ‌‬ ‫ن كفننار را از يننافت ‌‬ ‫ههننا و دينندگا ‌‬ ‫وچهر ‌‬
‫ه يننار ‌‬
‫ي‬ ‫تب ‌‬ ‫ن را در غننزوا ‌‬ ‫ن‪ ،‬فرشننتگا ‌‬ ‫برگردانيدند‪ .‬يا بعد از آ ‌‬
‫ن كننرد »وكلمه‌‬ ‫ه در بنندر چني ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش فرسننتاد چنننا ‌‬ ‫پيامبر خوي ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه كفر ورزيدنسسد‪ ،‬فروتسسر سسساخت« يعن ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ه پايننان‌ آورد‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ت مشننركا ‌‬ ‫ه؛ دول ‌‬ ‫ك را‪ ،‬در نننتيج ‌‬ ‫ه شننر ‌‬ ‫كلم ‌‬
‫ه؛ كلمننه‬ ‫ن كلم ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه برتسسر اسسست« ك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه خداس ‌‬ ‫»و كلم ‌‬
‫ه وصننن ‌‬
‫ف‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يباشننند‪ ،‬كلم ‌‬ ‫ت اسنننلمي‌ م ‌‬ ‫‌توحيننند و دعنننو ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ت بننر هننر كلم ‌‬ ‫ي و فننوقي ‌‬ ‫ن‪ ،‬برتر ‌‬ ‫هميشگي‌ آ ‌‬
‫يپننذيرد‬ ‫ي را نم ‌‬ ‫ه پسننت ‌‬ ‫چگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬هي ‌‬ ‫ه برتر اس ‌‬ ‫م هميش ‌‬ ‫ي! اسل ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ييابد »و خداوند عزيسسز حكي ‌‬
‫م‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن برتر ‌‬ ‫چ چيز بر آ ‌‬ ‫و هي ‌‬
‫ل كلم ‌‬
‫ه‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ت؛ با نصرت ‌داد ‌‬ ‫ب و قاهر اس ‌‬ ‫ي‪ :‬غال ‌‬ ‫است« يعن ‌‬
‫ت و صننواب‌‬ ‫ه بننا حكم ‌‬
‫ه راك ‌‬‫ت؛ و جننز آنچ ‌‬
‫م اس ن ‌‬ ‫ش‪ ،‬حكي ‌‬
‫خننوي ‌‬
‫ت ذليننل‬
‫ه اس ن ‌‬
‫ن جمل ‌‬
‫ه از آ ‌‬
‫يدهنند‪ ،‬ك ‌‬‫م نم ‌‬‫منطبق‌ باشنند‪ ،‬انجننا ‌‬
‫ك‪.‬‬‫ل شر ‌‬ ‫ن اه ‌‬
‫‌ساخت ‌‬

‫خْيٌر َلُكْم ِإ ْ‬
‫ن‬ ‫ل َذِلُكْم َ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫سُكْم ِفي َ‬ ‫جاِهُدوا ِبَأْمَواِلُكْم َوَأْنُف ِ‬ ‫خَفاًفا َوِثَقاًل َو َ‬ ‫اْنِفُروا ِ‬
‫ن )‪(41‬‬ ‫ُكْنُتْم َتْعَلُمو َ‬
‫ي‪ :‬شنناد‬ ‫ه جهاد »سبكبار و گرانبار« يعن ‌‬ ‫ن آييد« ب ‌‬ ‫»بيرو ‌‬
‫ن‪،‬‬‫ي‪ ،‬پير و جوا ‌‬ ‫ينشاط‪ ،‬فقير و غن ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫و بانشاط‪ ،‬يا افسرد ‌‬
‫ي شننما؛ جننز‬ ‫ل و خلصننه ‌همگ ‌‬ ‫ه‪ ،‬مجننرد و متننأه ‌‬ ‫ه و سوار ‌‬ ‫پياد ‌‬
‫ن آيينند »و با‬ ‫ه جهنناد بيننرو ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ي عننذر ‌‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫كس ني‌ ك ‌‬
‫ه خدا جهاد كنيد« جهنناد در‬ ‫ي خود در را ‌‬ ‫مالها و جانها ‌‬
‫ت ولي‌ اگننر جننز بسننيج‌ تمننام‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ض كفنناي ‌‬ ‫ه خنندا‪ ‬فننر ‌‬ ‫را ‌‬
‫ي‬ ‫ي ديگننر ‌‬ ‫ن‪ ،‬نيننرو ‌‬ ‫ه يننا مننناطقي‌ از زمي ‌‬ ‫ن در منطق ‌‬ ‫مسننلمانا ‌‬
‫ن منطقه‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن را سد كننند و دشننم ‌‬ ‫يتوانست ‌جلو دشم ‌‬ ‫نم ‌‬
‫نآ ‌‬
‫ن‬ ‫م مسننلمانا ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬جهنناد بننر عمننو ‌‬ ‫ب شنند ‌‬ ‫ق‪ ،‬غال ‌‬ ‫يا مناط ‌‬
‫م بننر مننناطق‬ ‫ه قنند ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ت‪ ،‬قنند ‌‬ ‫م كفاي ‌‬ ‫ت عد ‌‬ ‫ه؛ و در صور ‌‬ ‫منطق ‌‬
‫ه داراسننل ‌‬
‫م‬ ‫نب ‌‬ ‫يشننود و اگننر دشننم ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن فرض‌ عي ‌‬ ‫‌همجوار آ ‌‬
‫ه بننود‪ ،‬نيننز جهنناد بننر همگ ‌‬
‫ي‬ ‫ه آن ‌وارد نشد ‌‬ ‫ه اما ب ‌‬ ‫ك گشت ‌‬ ‫نزدي ‌‬
‫ممسننلمانان( فننرض‌‬ ‫م )حاك ‌‬ ‫ن بر اما ‌‬ ‫ت‪ .‬همچنا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫فرض‌ عي ‌‬
‫ش برد تا يننا‬ ‫م يور ‌‬ ‫ن اسل ‌‬ ‫كبار بر دشمنا ‌‬ ‫لي ‌‬ ‫ت تا در هرسا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه بپردازند »اين«‬ ‫ت جزي ‌‬ ‫ه با حقار ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م در آيند و يا اي ‌‬ ‫به ‌اسل ‌‬
‫ي شما خيسسر اسسست«‬ ‫ه جهاد »برا ‌‬ ‫م و امر ب ‌‬ ‫ه نفير عا ‌‬ ‫امر ب ‌‬
‫تو‬ ‫گ‪ ،‬يا بهتر از استراح ‌‬ ‫ت بزر ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت خود خير ‌‬ ‫ه ذا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه از بهننتر‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »اگر بدانيسسد« و كسنن ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن در خان ‌‬ ‫نشست ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫ن جهاد آگاه ‌نباشد‪ ،‬نادا ‌‬ ‫بود ‌‬
‫ه )بننرائه( را‬ ‫ه سننور ‌‬ ‫ي ابننوطلح ‌‬ ‫يكننند‪» :‬روز ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫نكننثير نق ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه چنين‌ در‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ :‬از اي ‌‬ ‫ه رسيد‪ ،‬گف ‌‬ ‫ه اين ‌آي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يخواند و چو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن ن را‬ ‫م از پير و جوا ‌‬ ‫ه ما ن اع ‌‬ ‫ل هم ‌‬ ‫ه پروردگار متعا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يياب ‌‬ ‫م ‌‬
‫م! مرا مجهننز كنينند‬ ‫ي فرزندان ‌‬ ‫سا ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫به‌ جهاد فراخواند ‌‬
‫ن! خداوننند‪‬‬ ‫ش گفتند‪ :‬پدر جننا ‌‬ ‫م‪ .‬فرزندان ‌‬ ‫ه عازم ‌جهاد شو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي تننا‬ ‫ل خداص جهنناد كننرد ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫م كند‪ ،‬آخر تو همرا ‌‬ ‫بر تو رح ‌‬
‫ي تننا‬ ‫ه ابننوبكر‪ ‬جهنناد كننرد ‌‬ ‫ن همننرا ‌‬ ‫ت كردننند‪ ،‬بعنند از آ ‌‬ ‫رحل ‌‬
‫ه شننهادت‌‬ ‫ي تننا ب ‌‬‫ه عمر‪ ‬جهاد كرد ‌‬ ‫س همرا ‌‬ ‫ت كرد‪ ،‬سپ ‌‬ ‫رحل ‌‬
‫ت تو را بس‌ اس نت‌ و مننا از‬ ‫ه مجاهدا ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫ن! اي ‌‬
‫رسيد‪ ،‬پدرجا ‌‬
‫توب ‌‬
‫ه‬ ‫ه نپننذيرف ‌‬ ‫ي ابننوطلح ‌‬ ‫م! ول ‌‬ ‫يروي ‌‬ ‫ه جهنناد م ‌‬ ‫ي تننو ب ‌‬ ‫جننا ‌‬
‫ت و عنناز ‌‬
‫م‬ ‫ي نشسنن ‌‬ ‫ه كشت ‌‬‫هب ‌‬ ‫ن پيوست ‌‬ ‫ي دريايي‌ مسلمانا ‌‬ ‫نيرو ‌‬
‫ي‬
‫ها ‌‬ ‫ن جزيننر ‌‬ ‫ت و مجاهنندا ‌‬ ‫ه درگذش ن ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫جهاد شد‪ ،‬اما در ميا ‌‬
‫ه روز از‬ ‫ن كنننند نن مگننر بعنند از ن ‌‬ ‫را نيافتند تننا او را در آن ‌دف ‌‬
‫ش در‬ ‫ي بننا وجننود گننرمي‌ هننوا‪ ،‬جسنند مبننارك ‌‬ ‫ش ن ول ‌‬ ‫درگذشت ‌‬
‫م او را در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي نكننرد‪ ،‬سننرانجا ‌‬ ‫چ تغييننر ‌‬ ‫ت هي ‌‬ ‫ن منند ‌‬ ‫ل اي ‌‬‫طننو ‌‬
‫ن كردند«‪.‬‬ ‫ه دف ‌‬ ‫جزير ‌‬

‫ش صّقةُ‬
‫عَلْيِه صُم ال ّ‬ ‫ت َ‬
‫ن َبُع صَد ْ‬ ‫ك َوَلِك ص ْ‬ ‫ص صًدا َلّتَبُعصصو َ‬ ‫س صَفًرا َقا ِ‬ ‫ضصصا َقِريًبصصا َو َ‬ ‫عَر ً‬ ‫ن َ‬ ‫َل صْو َكصصا َ‬
‫لص َيْعَلصمُ ِإّنُهصْم‬ ‫سصُهْم َوا ُّ‬ ‫ن َأْنُف َ‬‫جَنصصا َمَعُكصْم ُيْهِلُكصصو َ‬ ‫خَر ْ‬
‫طْعَنا َل َ‬‫سَت َ‬
‫ل َلِو ا ْ‬‫ن ِبا ِّ‬ ‫حِلُفو َ‬ ‫َوسََي ْ‬
‫ن )‪(42‬‬ ‫َلَكاِذُبو َ‬
‫ن كننرد و‬ ‫ك جهنناد را بيننا ‌‬ ‫م تر ‌‬ ‫ل فرجا ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعد از آ ‌‬
‫ف از جهنناد‬ ‫ن آفت‌ تخل ‌‬ ‫ه درمننا ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫م فرمان ‌داد؛ اين ‌‬ ‫ه نفير عا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يبسسود«‬ ‫ي زوديسساب‌ در پيسسش ‌م ‌‬ ‫يپردازد‪» :‬اگر منفعت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪،‬‬‫يخننوان ‌‬ ‫ن فرام ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ي پيننامبر! اگننر آنچ ‌‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي دور و‬ ‫ه سننفر ‌‬ ‫يبننود‪ ،‬ن ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫ك و در دسننتر ‌‬ ‫ي نننزدي ‌‬ ‫غنيمننت ‌‬
‫ي آسان« و متوسننط ن ن نننه ‌خيل ‌‬
‫ي‬ ‫نفرسا »و اگر سفر ‌‬ ‫توا ‌‬
‫يبننود »قطعسسا از تسسو‬ ‫شم ‌‬ ‫ك ننن در پي ‌‬ ‫ه خيلي‌ نننزدي ‌‬ ‫دور و ن ‌‬
‫ف از جهاد‪ ،‬قطعا‬ ‫ه متخل ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫يكردند« يعن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫ي‪:‬غننزو ‌‬
‫ه‬ ‫ه پرمشسقت« يعن ‌‬ ‫ي را ‌‬ ‫يآمدننند »ول ‌‬ ‫ه تننو م ‌‬ ‫همننرا ‌‬
‫ه سننفر ‌‬
‫ي‬ ‫ن غزو ‌‬ ‫ن آمد« زيرا از يكسو اي ‌‬ ‫ن گرا ‌‬ ‫ك »برآنا ‌‬ ‫تبو ‌‬
‫يو‬ ‫ل قحط ‌‬ ‫ل؛ سننا ‌‬ ‫ي ديگر‪ ،‬سننا ‌‬ ‫ت بود و از سو ‌‬ ‫دور و پرمشق ‌‬
‫هزودي«‬ ‫ل گرمننننا بننننود »و ب ‌‬ ‫ل؛ فصنننن ‌‬ ‫ي و فصنننن ‌‬ ‫تنگدسننننت ‌‬
‫ه خدا سسسوگند خواهنسسد‬ ‫ك »ب ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ن از غننزو ‌‬ ‫فكنندگا ‌‬ ‫تخل ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يتوانسسستيم« يعن ‌‬ ‫يگويند‪» :‬اگر م ‌‬ ‫يكه ‌م ‌‬ ‫خورد« درحال ‌‬
‫م »حتمسسا بسسا شسسما‬ ‫يداشننتي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي و بدن ‌‬ ‫ن مال ‌‬ ‫ب و توا ‌‬ ‫اگر تا ‌‬
 ‫ي آنها با‬
‫م ول ‌‬ ‫يكردي ‌‬ ‫ف نم ‌‬ ‫يآمديم« و از جهاد تخل ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫يكه‌‬‫يكنند« زيرا كسنن ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫غ »خود را هل ‌‬ ‫ن سوگند درو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ك سنناخت ‌‬
‫ه‬ ‫ش را هل ‌‬ ‫ن خننود ‌‬ ‫يگمننا ‌‬‫غ سننوگند خننورد؛ ب ‌‬ ‫ه درو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن دروغگوينسسد« در اين‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬
‫يدانسسد ك ‌‬
‫ت »و خسسدا م ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ن بيننرون‬
‫ه آنهننا تننوا ‌‬‫ه شننما خواهننند خننورد؛ بلك ‌‬ ‫هب ‌‬‫يك ‌‬
‫سوگند ‌‬
‫ي كردننند و‬ ‫ي و سسننت ‌‬ ‫ه جهاد را داشننتند‪ ،‬امننا سننرپيچ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫‌آمد ‌‬
‫ي برتافتند‪.‬‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ت جهاد‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ت و مشق ‌‬ ‫ب زحم ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ب ‌‬

‫ن )‪(43‬‬
‫صَدُقوا َوَتْعَلَم اْلَكاِذِبي َ‬
‫ن َ‬ ‫ك اّلِذي َ‬
‫ن َل َ‬
‫حّتى َيَتَبّي َ‬
‫ت َلُهْم َ‬
‫ك ِلَم َأِذْن َ‬
‫عْن َ‬
‫ل َ‬‫عَفا ا ُّ‬
‫َ‬
‫ي رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫فآميننز بننرا ‌‬ ‫ن عتننابي‌ لط ‌‬ ‫ت ببخشسسايد« اي ‌‬ ‫»خداي ‌‬
‫ي آغنناز شنند »چرا‬ ‫ش او تعننال ‌‬ ‫ت زيننرا بننا بخشنناي ‌‬ ‫خداص اس ‌‬
‫م گسسردد و‬ ‫ن بر تو معلو ‌‬ ‫ل راستگويا ‌‬ ‫ه حا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ي؟« چننرا‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن اجاز ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن را بشناس ‌‬ ‫دروغگويا ‌‬
‫ف از‬
‫ه تخل ‌‬ ‫ن اجاز ‌‬ ‫ح كردند‪ ،‬در داد ‌‬ ‫ه نزد تو مطر ‌‬ ‫با عذرهايي‌ ك ‌‬
‫ي تننا‬
‫گ ننمود ‌‬ ‫ي و درن ‌‬ ‫ي تأن ‌‬ ‫ي؟ و قدر ‌‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫ن شتا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫جهاد ب ‌‬
‫ن عننذرها و درو ‌‬
‫غ‬ ‫ش كشننيد ‌‬ ‫ن در پي ‌‬ ‫ق و راستي‌ راستگويا ‌‬ ‫صد ‌‬
‫ن شود؟‬ ‫ن امر‪ ،‬بر تو روش ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫دروغگويا ‌‬

‫س صِهْم‬
‫جاِه صُدوا ِب صَأْمَواِلِهْم َوَأْنُف ِ‬
‫ن ُي َ‬
‫خ صِر َأ ْ‬
‫لِ‬‫ل َواْلَيْوِم ا َْ‬‫ن ِبا ِّ‬
‫ن ُيْؤِمُنو َ‬‫ك اّلِذي َ‬ ‫سَتْأِذُن َ‬
‫َل َي ْ‬
‫ن )‪(44‬‬ ‫عِليٌم ِباْلُمّتِقي َ‬ ‫ل َ‬ ‫َوا ُّ‬
‫هاند‪ ،‬در‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه الله و روز آخرت‌ ايما ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ي خسسود جهسساد كننسسد‪ ،‬از تسسو‬ ‫ه مالهسسا و جانهسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ف از جهنناد‬ ‫ب تخل ‌‬ ‫ن‪ ،‬در با ‌‬ ‫ي‪ :‬مؤمنا ‌‬ ‫يطلبند« يعن ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫اجاز ‌‬
‫ن اسننت‌ كه‌‬ ‫ه آنها اي ‌‬ ‫ت و شيو ‌‬ ‫ه عاد ‌‬ ‫يطلبند بلك ‌‬ ‫از تو اجازه ‌نم ‌‬
‫ي تننو‬
‫ه از سننو ‌‬ ‫ه منتظر صدور اجنناز ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫چ توقف ‌‬ ‫بي‌ هي ‌‬
‫يشتابند‪.‬‬ ‫ي جهاد م ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫بمانند‪ ،‬ب ‌‬
‫ت؛‬
‫م سنناخ ‌‬ ‫ل را بننر جهنناد بننا نفس‌ مقنند ‌‬ ‫ي جهاد با ما ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ل‪ ،‬قننابل‌‬ ‫م سنناختن‌ جهنناد بننا مننا ‌‬ ‫س بدون ‌مقد ‌‬ ‫زيرا جهاد با نف ‌‬
‫ل تقواپيشسسگان ‌داناسسست«‬ ‫ه حسسا ‌‬ ‫ت »و خدا ب ‌‬ ‫تحقق‌ نيس ‌‬
‫ف نخواستند‪.‬‬ ‫ه تخل ‌‬ ‫ه از تو اجاز ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫همانا ‌‬
‫ت ُقُلصصوُبُهْم َفُهصْم ِفصصي‬
‫خصِر َواْرَتصصاَب ْ‬
‫لِ‬
‫ل َواْلَيصْوِم ا َْ‬‫ن ِبصصا ِّ‬‫ن َل ُيْؤِمُنو َ‬‫ك اّلِذي َ‬
‫سَتْأِذُن َ‬
‫ِإّنَما َي ْ‬
‫ن )‪(45‬‬ ‫َرْيِبِهْم َيَتَرّدُدو َ‬
‫ي از تسسو اجسسازه«‬ ‫ه تنهسسا كسسسان ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيسسس ‌‬ ‫»جسسز اي ‌‬
‫ه به‌ الله‬ ‫يطلبند ك ‌‬ ‫ن را »م ‌‬ ‫ف از آ ‌‬ ‫سرپيچي‌ از جهاد و تخل ‌‬
‫ن منافقانند‪ .‬ذكر ايما ‌‬
‫ن‬ ‫ن ندارند« و آنا ‌‬ ‫ت ايما ‌‬ ‫و روز آخر ‌‬
‫ن دو امنننننر‪،‬‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نروسننننن ‌‬ ‫ت از آ ‌‬ ‫به‌ خننننندا و روز آخنننننر ‌‬
‫ن ش سك‌‬ ‫ه خدا‪ ‬است ‌»و دلهايشا ‌‬ ‫ه جهاد در را ‌‬ ‫برانگيزانند ‌‬
‫ك خسسود سسسرگردان« و‬ ‫ن در ش س ‌‬ ‫س آنسسا ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ه تخل ‌‬
‫ف‬ ‫ه از تننو اجنناز ‌‬ ‫ن‪ ،‬گننروهي‌ ك ‌‬ ‫متحيننر »انسسد« بنننابراي ‌‬
‫ه در‬ ‫ن نيسننتند بلك ‌‬ ‫م ندارننند‪ ،‬مننؤم ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫چ عننذر ‌‬ ‫يطلبننند و هي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را ‌‬
‫ه‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ك و متحيننر و مضننطربند‪ ،‬آنهننا ب ‌‬ ‫ن خننود شننكا ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ي ندارند‪.‬‬ ‫ش الهي‌ اميد ‌‬ ‫ه پادا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ه نيافت ‌‬ ‫بر ‌‬ ‫صوا ‌‬

‫طُهْم َوِقيَل اْقُعُدوا‬ ‫ل اْنِبَعاَثُهْم َفَثّب َ‬ ‫ن َكِرَه ا ُّ‬ ‫عّدًة َوَلِك ْ‬ ‫عّدوا َلُه ُ‬‫ج َل َ‬ ‫خُرو َ‬ ‫َوَلْو َأَراُدوا اْل ُ‬
‫ن )‪(46‬‬ ‫عِدي َ‬
‫َمَع اْلَقا ِ‬
‫ه جهنناد‬ ‫ن رفتسسن« ب ‌‬ ‫ه بيرو ‌‬ ‫ي اراد ‌‬ ‫هراست ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»و اگر اينا ‌‬
‫ي تسسدار ‌‬
‫ك‬ ‫ي آن ‌سسسازوبرگ ‌‬ ‫را »داشسستند‪ ،‬قطعسسا بسسرا ‌‬
‫گ سننفر‪ ،‬تغنناف ‌‬
‫ل‬ ‫ي سنناز و بننر ‌‬ ‫ك قبل ‌‬ ‫يديدنسسد« و از تنندار ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي گرفتننند‬ ‫هگ ‌‬ ‫ن امننر آمنناد ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يكردند چنا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ل‪ ،‬قصنند‬ ‫ن دروغگويننند و در اصنن ‌‬ ‫ن ادعايشننا ‌‬ ‫لننذا آنهننا در اي ‌‬
‫هو‬ ‫هرا ‌‬ ‫ن توشنن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ه جهاد را نداشتند و ن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫رهسپار شد ‌‬
‫ن را‬ ‫ي الله برانگيختن‌ آنا ‌‬ ‫ه بودند »ول ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫سلحي‌ آماد ‌‬
‫ت منصسسسر ‌‬
‫ف‬ ‫نرا از حسسسرك ‌‬ ‫س آنسسسا ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ش نداشسسس ‌‬ ‫خسسسو ‌‬
‫تو‬ ‫ن بننا تننو بنناز داشن ‌‬ ‫ن را از بيرون ‌رفت ‌‬ ‫ي‪ :‬آنا ‌‬ ‫گردانيد« يعن ‌‬
‫ن داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه ماننند ‌‬ ‫ه ما اجاز ‌‬ ‫ه گفتند‪ :‬اگر ب ‌‬ ‫منصرف ‌گردانيد چرا ك ‌‬
‫هو‬ ‫م‪ ،‬فسنناد برپننا كننرد ‌‬ ‫ن مجبورشننوي ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫ه عنناز ‌‬ ‫نشننود و ب ‌‬
‫نو‬ ‫ت سنناخت ‌‬ ‫س سس ‌‬ ‫م‪ .‬پ ‌‬ ‫يانگيزي ‌‬ ‫ن برم ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫ن را علي ‌‬ ‫دشم ‌‬
‫ن بنود »و به‌‬ ‫ت مؤمننا ‌‬ ‫ه مصننلح ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن آنهنا از حنرك ‌‬ ‫بازداشنت ‌‬
‫ل گننراي ‌‬
‫ش‬ ‫ي‪ :‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه شد‪ :‬بنشينيد« يعن ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن را خننوار‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ن افگند؛ برا ‌‬ ‫ن را در دلهايشا ‌‬ ‫ه نشست ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه خنننود واماننننند »بسسا‬ ‫ت در خنننان ‌‬
‫ل فروگنننذارد و بنننا ذل ‌‬ ‫و ذلي ‌‬
‫نو‬ ‫ن معننذور؛ از كننورا ‌‬ ‫تزدگننا ‌‬‫ي‪ :‬بننا آف ‌‬
‫هنشسسينان« يعن ‌‬ ‫خان ‌‬
‫ن تحقيننر و‬‫ن تعننبير؛ چنننا ‌‬‫ن‪ .‬در اي ‌‬
‫ن و كودكننا ‌‬ ‫ن و زنننا ‌‬
‫بيمننارا ‌‬
‫ت كه ‌بننر هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي آنها نهفت ‌‬‫ي برا ‌‬
‫يا ‌‬‫كشمار ‌‬ ‫تمسخر و كوچ ‌‬
‫ن بود‪.‬‬‫ي مخفي‌ نتوا ‌‬ ‫عاقل ‌‬

‫لَلُكصْم َيْبُغصصوَنُكُم اْلِفْتَنصَة َوِفيُكصْم‬ ‫خَ‬ ‫ضصُعوا ِ‬

‫خَباًل َوَلْو َ‬ ‫جوا ِفيُكْم َما َزاُدوُكْم ِإّل َ‬ ‫خَر ُ‬ ‫َلْو َ‬
‫ن )‪(47‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬ ‫عِليٌم ِبال ّ‬ ‫ل َ‬ ‫ن َلُهْم َوا ُّ‬ ‫عو َ‬ ‫سَّما ُ‬
‫ي شسسما‬ ‫ل بسسرا ‌‬ ‫يآمدند‪ ،‬جز خبا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫»اگر با شما بيرو ‌‬
‫ي‬ ‫ي بننرا ‌‬
‫ي‪ :‬جننز فسنناد وشننر چيننز ديگننر ‌‬ ‫يافزودند« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي خننوار و حقيننر بي ‌‬
‫ش‬ ‫ن بننزدلن ‌‬ ‫يافزودننند زيننرا آنننا ‌‬ ‫شننما نم ‌‬
‫ن از‬ ‫ي مؤمنننا ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ت و دلجننوي ‌‬ ‫ن تعننبير‪ ،‬تسننلي ‌‬ ‫نيسننتند‪ .‬اي ‌‬
‫ي‪ ،‬اختل ‌‬
‫ف‬ ‫مزن ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫ل‪ :‬فسنناد‪ ،‬دو ب ‌‬ ‫ت‪ .‬خبننا ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ف منافقا ‌‬ ‫تخل ‌‬
‫ت خود را‬ ‫ه سرع ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت »و البت ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫هپراكن ‌‬ ‫ي و شايع ‌‬ ‫افگن ‌‬
‫ب در ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫م شننتا ‌‬ ‫ي‪ :‬بننا تمننا ‌‬ ‫يافگندند« يعن ‌‬ ‫ن شما م ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫يپرداختننند‪ ،‬بننا دروغهننا و‬ ‫هجويي ‌م ‌‬ ‫ي و فتن ‌‬ ‫ه فسادانگيز ‌‬ ‫شما ب ‌‬
‫يپراكندننند‪ ،‬دروغهننايي ‌كه‌‬ ‫يسنناختند و برم ‌‬ ‫ه برم ‌‬ ‫اكنناذيبي‌ ك ‌‬
‫هجويي‌‬ ‫ق شما فتن ‌‬ ‫ت »و در ح ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫تالبي ‌‬ ‫ب فساد ذا ‌‬ ‫موج ‌‬
‫ن روابط‬ ‫هكرد ‌‬ ‫ن و تير ‌‬ ‫مزد ‌‬ ‫ن و دوبه ‌‬ ‫مانگيخت ‌‬ ‫يكردند« بابره ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي دارنسسد« كه‌‬ ‫نشنوايان ‌‬ ‫ن شما سخ ‌‬ ‫ك شما »و در ميا ‌‬ ‫ني ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫سآ ‌‬ ‫ه‪ ،‬سننپ ‌‬ ‫ه و پننذيرفت ‌‬ ‫ن را شنننيد ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫غپردازيهننا ‌‬ ‫درو ‌‬
‫ن شننما و بننرادرا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫يدهننند و در نننتيج ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫شننما انتقننا ‌‬
‫يپراكنننند‪ .‬يننا معني‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫تالبين ‌م ‌‬ ‫ف و فساد ذا ‌‬ ‫ن اختل ‌‬ ‫يتا ‌‬ ‫دين ‌‬
‫ه سننخنانتا ‌‬
‫ن‬ ‫ن شننما جاسوسنناني‌ هسننتند ك ‌‬ ‫ت‪ :‬در ميننا ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ه سسستمگرا ‌‬
‫ن‬ ‫يدهننند »و خدا ب ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن انتقا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫راشنيد ‌‬
‫ن آيننند‪ ،‬چ ‌‬
‫ه‬ ‫ه جهاد بيرو ‌‬ ‫ه اگر با شما ب ‌‬ ‫يداند ك ‌‬ ‫داناست« و م ‌‬
‫ه شنما متصننور خواهند بننود! از اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن علي ‌‬ ‫ي آننا ‌‬ ‫ي از سننو ‌‬ ‫آفات ‌‬
‫ه شننما بننه‬ ‫ه همرا ‌‬ ‫ن اقتضا كرد ك ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ت بالغ ‌‬ ‫ت‪ ،‬حكم ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ن نيايند‪.‬‬ ‫‌جهاد بيرو ‌‬
‫ي اوس‌ و‬ ‫ف‪ ،‬از رؤسننا ‌‬‫ه متخل ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬‫ه اي ‌‬‫تك ‌‬ ‫ن ذكر اس ن ‌‬ ‫شايا ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن از جمل ‌‬ ‫س منافقننا ‌‬‫ي رئي ‌‬ ‫ناب ‌‬
‫ج بودننند وعبنندالله ب ‌‬ ‫خزر ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ه جهنناد از انصننار منندين ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نرفتگننا ‌‬‫ن بيرو ‌‬ ‫ي! در ميننا ‌‬‫بود‪ .‬آر ‌‬
‫ي داشتند‬ ‫ن شنو ‌‬ ‫ي خويش‌ سخ ‌‬ ‫ه از اين ‌رؤسا ‌‬ ‫كساني‌ بودند ك ‌‬
‫ن و هيبننتي‌‬ ‫ن شأ ‌‬ ‫ن قومشا ‌‬ ‫ن رؤسا در ميا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه هنوز برا ‌‬ ‫چرا ك ‌‬
‫بود‪.‬‬

‫ل َوُهْم‬ ‫ظَهَر َأْمُر ا ِّ‬ ‫ق َو َ‬ ‫حّ‬‫جاَء اْل َ‬‫حّتى َ‬ ‫ك اُْلُموَر َ‬ ‫ن َقْبُل َوَقّلُبوا َل َ‬ ‫َلَقدِ اْبَتَغُوا اْلِفْتَنَة ِم ْ‬
‫ن )‪(48‬‬ ‫َكاِرُهو َ‬
‫ه بودند«‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫ه را طل ‌‬ ‫ن نيز فتن ‌‬ ‫ش از اي ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫»هرآين ‌‬
‫ي‬‫ه »تبننننوك« نيننننز‪ ،‬جويننننا ‌‬ ‫ش از غننننزو ‌‬ ‫ن پي ‌‬ ‫ي‪ :‬منافقننننا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي‪ ،‬متفننرق‬ ‫ي‪ ،‬جوسنناز ‌‬ ‫هپراكن ‌‬ ‫ي‪ ،‬شايع ‌‬ ‫م زن ‌‬ ‫ي‪ ،‬دو به ‌‬ ‫فسادانگيز ‌‬
‫ن جمعشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه سنناخت ‌‬ ‫ن و پراكننند ‌‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫ت كلم ‌‬ ‫ن وحنند ‌‬ ‫‌ساخت ‌‬
‫ل خننداص به‌‬ ‫ي رسو ‌‬ ‫ففرماي ‌‬ ‫ن در آغاز تشري ‌‬ ‫ه بودند و اي ‌‬ ‫گشت ‌‬
‫ي مؤمننا ‌‬
‫ن‬ ‫هسنو ‌‬ ‫ك تيركنش ‌ب ‌‬ ‫ه از ي ‌‬ ‫ب هم ‌‬ ‫ه اعنرا ‌‬ ‫ه بنود ك ‌‬ ‫مندين ‌‬
‫مداسنتا ‌‬
‫ن‬ ‫نه ‌‬ ‫ن نيز بنا آننا ‌‬ ‫ه و منافقا ‌‬ ‫ه و يهود مدين ‌‬ ‫م آورد ‌‬ ‫هجو ‌‬
‫ه كردننند »و كارها را بسسر‬ ‫ه احد كردننند آنچ ‌‬ ‫شدند و در غزو ‌‬
‫ي گوننناگون‌ علي ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬آرا و نظريننات ‌‬ ‫ه ساختند« يعن ‌‬ ‫تو وارون ‌‬
‫ي را‬ ‫ي مختلف ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ه و نيرنگهننا و توطئ ‌‬ ‫ح سنناخت ‌‬ ‫م مطننر ‌‬ ‫اسننل ‌‬
‫يها در‬ ‫هسنناز ‌‬ ‫ن وارون ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ن دادننند تننا شننايد چيننز ‌‬ ‫سننازما ‌‬
‫ن را بننر جهنناد سسن ‌‬
‫ت‬ ‫ه و عزمتننا ‌‬ ‫ن و در تو اثر كننرد ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ت و تأييننند ح ‌‬
‫ق‬ ‫ي‪ :‬نصنننر ‌‬ ‫ق آمسسسد« يعن ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫كنننند »تسسسا آ ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ن دي ‌‬ ‫يآمد »و امر خدا آشسسكار شسسد« بننا عننزت ‌داد ‌‬ ‫تعال ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ش »در حال ‌‬ ‫ت و سننركوب ‌دشننمنان ‌‬ ‫ن شريع ‌‬ ‫برتر ساخت ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ن پيننروز ‌‬ ‫ق و اي ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ن ناخشسنود بودنسسد« از پيننروز ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ن بود‪.‬‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫رغم ‌مي ‌‬

‫طصٌة‬
‫حي َ‬
‫جَهّنصَم َلُم ِ‬
‫ن َ‬
‫طوا َوِإ ّ‬
‫سصَق ُ‬
‫ن ِلي َوَل َتْفِتّني َأَل ِفي اْلِفْتَنصِة َ‬
‫ن َيُقوُل اْئَذ ْ‬
‫َوِمْنُهْم َم ْ‬
‫ن )‪(49‬‬ ‫ِباْلَكاِفِري َ‬
‫ل؛ اينك‌‬ ‫ت قب ‌‬ ‫ن در آيننا ‌‬ ‫ي منافقا ‌‬ ‫عگير ‌‬ ‫ن اجمالي‌ موض ‌‬ ‫بعد از بيا ‌‬
‫ك از‬ ‫ه هري ‌‬ ‫يپردازد ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ل مجموع ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫حق‌ تعال ‌‬
 ‫ي نفنناق‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ه مشخصنني ‌از نمون ‌‬ ‫ق نمننون ‌‬ ‫ف ومصنندا ‌‬ ‫آنها‪ ،‬معر ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ن »كسس ‌‬ ‫ي‪ :‬از منافقننا ‌‬ ‫اننند‪» :‬و از آنسسان« يعن ‌‬
‫ف از‬ ‫ه ده« در تخل ‌‬ ‫ل خداص »مرا اجاز ‌‬ ‫يگويد« به ‌رسو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه نينداز«‪.‬‬ ‫ه »و مرا در فتن ‌‬ ‫ن در مدين ‌‬ ‫جهاد و باقي‌ ماند ‌‬
‫يگويد‪» :‬چننون‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬در بيا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ك را داشننتند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ه غننزو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ل خداص قصنند عننزيم ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫يالصننفر‬ ‫ي تو درجهنناد بننا بن ‌‬ ‫ي جد! رأ ‌‬ ‫س فرمودند‪ :‬ا ‌‬ ‫نقي ‌‬ ‫جدب ‌‬
‫ن شخص ‌‬
‫ي‬ ‫لالله! م ‌‬ ‫ت‪ :‬يا رسو ‌‬ ‫س گف ‌‬ ‫نقي ‌‬ ‫ت؟ جدب ‌‬ ‫)روم( چيس ‌‬
‫يالصنفر )رومينان( را‬ ‫ن بن ‌‬ ‫ن زننا ‌‬ ‫ن و چنو ‌‬ ‫ه زننا ‌‬ ‫م شننيفت ‌‬ ‫هسننت ‌‬
‫هو‬ ‫ن بنند ‌‬ ‫ه ماننند ‌‬ ‫ن اجنناز ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يشوم ‌پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫م‪ ،‬فريفت ‌‬ ‫ببين ‌‬
‫ه من‌‬ ‫ت‪ :‬ب ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ي ديگننر؛ معن ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ه نينداز! ب ‌‬ ‫مرا در فتن ‌‬
‫ه ن نينننداز زيننرا‬ ‫ه ن يعني‌ در گنا ‌‬ ‫ه و مرا در فتن ‌‬ ‫ن بد ‌‬ ‫ه ماند ‌‬ ‫اجاز ‌‬
‫ه نباشد‪ ،‬م ‌‬
‫ن‬ ‫مك ‌‬ ‫ن تو ه ‌‬ ‫ي‪ ،‬اذ ‌‬ ‫م نده ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ن اجازه ‌ماند ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫اگر ب ‌‬
‫م‪» .‬آگسساه‌‬ ‫يافت ‌‬ ‫ه درم ‌‬ ‫ه گنننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن صننور ‌‬ ‫م و در اي ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫تخل ‌‬
‫ي‪ :‬در آن‌‬ ‫هانسسد« يعن ‌‬ ‫ه افتاد ‌‬ ‫ن در فتن ‌‬ ‫ماكنسسو ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫بسسا ‌‬
‫ف از جهاد‬ ‫ه تخل ‌‬ ‫ت از فتن ‌‬ ‫ه عبار ‌‬ ‫م بردند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ه از آن ‌نا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫فتن ‌‬
‫هاننند و‬ ‫ت‪ ،‬در افتاد ‌‬ ‫س و بيهوده ‌اس ن ‌‬ ‫ياسا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫هتراش ‌‬ ‫و بهان ‌‬
‫ت! »و همانسسا‬ ‫ف از جهننناد اسننن ‌‬ ‫ي بزرگنننتر از تخل ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه فتن ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ن گريننز‬ ‫ن را از آ ‌‬ ‫ن است« و آنا ‌‬ ‫ه كافرا ‌‬ ‫خ دربرگيرند ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫خ در آنهننا‬ ‫ه دوز ‌‬ ‫ب و علننل ‌احنناط ‌‬ ‫ت زيننرا اسننبا ‌‬ ‫ي نيس ن ‌‬ ‫و گزير ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫م اس ‌‬ ‫فراه ‌‬

‫ن َقْبصُل‬
‫خصْذَنا َأْمَرَنصصا ِمص ْ‬
‫صصصيَبٌة َيُقوُلصصوا َقصْد َأ َ‬‫ك ُم ِ‬ ‫صْب َ‬
‫ن ُت ِ‬‫سْؤُهْم َوِإ ْ‬
‫سَنٌة َت ُ‬
‫ح َ‬‫ك َ‬ ‫صْب َ‬
‫ن ُت ِ‬‫ِإ ْ‬
‫ن )‪(50‬‬ ‫حو َ‬‫َوَيَتَوّلْوا َوُهْم َفِر ُ‬
‫يكنسسد‬ ‫شم ‌‬ ‫ن را ناخو ‌‬ ‫ي برسد‪ ،‬آنا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه تو حسن ‌‬ ‫»اگر ب ‌‬
‫يگوينسسد‪ :‬مسسا از قبل‌‬ ‫ي برسسسد‪ ،‬م ‌‬ ‫ه تو مصسسيبت ‌‬ ‫و اگر ب ‌‬
‫ي‪ :‬مننننا از قب ‌‬
‫ل‬ ‫ب كسسسار خسسسود را داشسسستيم« يعن ‌‬ ‫حسسسسا ‌‬
‫ي را از دسنت‌‬ ‫م و دورانديشن ‌‬ ‫ب حز ‌‬ ‫ه وجان ‌‬ ‫ن را نمود ‌‬ ‫احتياطما ‌‬
‫ه مؤمنننا ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫م چنا ‌‬ ‫ن نيامدي ‌‬ ‫گ بيرو ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫م و بنابراي ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫نداد ‌‬
‫تو‬ ‫ه‪ :‬غنيم ‌‬ ‫ت درافتادننند‪ .‬حسننن ‌‬ ‫ن مصننيب ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن آمدننند و ب ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫ت‪» .‬و‬ ‫ت اسنننن ‌‬ ‫م و جننننراح ‌‬ ‫ت‪ :‬زخ ‌‬ ‫ي و مصننننيب ‌‬ ‫ح وپيننننروز ‌‬
‫فت ‌‬
‫ه از‬
‫يك ‌‬ ‫يگردنسسد« در حننال ‌‬ ‫ه‪ ،‬برم ‌‬ ‫ي برتسسافت ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫شادمان ‌‬
‫ن شادمانند‪.‬‬ ‫ت مؤمنا ‌‬ ‫ت خود و مصيب ‌‬ ‫سلم ‌‬
‫شص دسنننتور‬ ‫ه پينننامبر ‌‬
‫لب ‌‬‫ه خداونننند متعنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫در اينجاسننن ‌‬
‫م كند‪:‬‬
‫ل زير را تفهي ‌‬ ‫ن سه ‌اص ‌‬ ‫ه برايشا ‌‬ ‫يدهد ك ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(51‬‬‫ل َفْلَيَتَوّكِل اْلُمْؤِمُنو َ‬‫عَلى ا ِّ‬‫ل َلَنا ُهَو َمْوَلَنا َو َ‬

‫ب ا ُّ‬‫صيَبَنا ِإّل َما َكَت َ‬
‫ن ُي ِ‬‫ُقْل َل ْ‬
‫ي مسسا نوشسسته‌‬ ‫ه الله برا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه ما جز آنچ ‌‬ ‫»بگو‪ :‬هرگز ب ‌‬
‫يرسد« و چنننون‌‬ ‫ح محفوظ از خير وشر »نم ‌‬ ‫است« در لو ‌‬
‫ل‪ ،‬امننر او را‬ ‫ههننر حننا ‌‬ ‫س ما ب ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫گ مأمور نمود ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫او ما را ب ‌‬
‫ي‪ :‬اوسننت‌‬ ‫ي مسسا« يعن ‌‬ ‫ت مسسول ‌‬ ‫م »اوسسس ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫اطنناع ‌‬
‫م‪ ،‬كننار را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه سننرانجا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه و كارساز مننا‪ ،‬اوس ن ‌‬ ‫تدهند ‌‬ ‫نصر ‌‬
‫م اديان ‌پيروز‬ ‫ن خويش‌ را بر تما ‌‬ ‫ه و قطعا دي ‌‬ ‫م زد ‌‬ ‫سود ما رق ‌‬
‫ق بيفتد ن هرچند‬ ‫ي ما اتفا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫يگرداند و هر رخداد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه خينر دنينا و آخنر ‌‬
‫ت‬ ‫در ظاهر امنر شنر باشند نن در نهنايت‌ ب ‌‬
‫ن بر خدا توكل ‌كننسسد« تننوك ‌‬
‫ل‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫ت »و بايد ك ‌‬ ‫ماس ‌‬
‫ن جننز ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت و مؤمنننا ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ن امننور ب ‌‬ ‫بننر خنندا‪ ،‬سننپرد ‌‬
‫ه آنهننا نيننز‬ ‫يكنند و شايسننت ‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫ي ديگر توك ‌‬ ‫خداوند‪ ،‬بركس ‌‬
‫ل باشند‪.‬‬ ‫ع و متوك ‌‬ ‫ن مطي ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫همي ‌‬

‫لص‬
‫صصصيَبُكُم ا ُّ‬
‫ن ُي ِ‬
‫ص ِبُكصْم َأ ْ‬‫ن َنَتَرّبص ُ‬‫حص ُ‬‫ن َوَن ْ‬
‫س صَنَيْي ِ‬
‫ح ْ‬‫حَدى اْل ُ‬ ‫ن ِبَنا ِإّل ِإ ْ‬‫صو َ‬ ‫ُقْل َهْل َتَرّب ُ‬
‫ن )‪(52‬‬ ‫صو َ‬
‫صوا ِإّنا َمَعُكْم ُمَتَرّب ُ‬ ‫عْنِدِه َأْو ِبَأْيِديَنا َفَتَرّب ُ‬
‫ن ِ‬‫ب ِم ْ‬ ‫ِبَعَذا ٍ‬
‫ت‪» :‬بگو‪:‬‬ ‫ن اس ‌‬ ‫م شود‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن تفهي ‌‬ ‫ه منافقا ‌‬ ‫ه بايد ب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ل دو ‌‬ ‫اص ‌‬
‫ي را انتظسسار‬ ‫ن دو نيك ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ي مسسا جسسز يك ‌‬ ‫آيسسا بسسرا ‌‬
‫ي‬
‫ت‪ ،‬چيز ديگننر ‌‬ ‫ي يا شهاد ‌‬ ‫ي ما جز پيروز ‌‬ ‫يبريد؟« آيا برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي اينهننا نننزد مننا‬ ‫ه هننر دو ‌‬ ‫يدانيد ك ‌‬ ‫يبريد؟ مگر نم ‌‬ ‫را انتظار م ‌‬
‫ه مسسا انتظسسار‬ ‫يك ‌‬ ‫ت؟ »در حسال ‌‬ ‫ش آيننند و گواراس ن ‌‬ ‫س خو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي و بندفرجامي‌ را؛‬ ‫ه شنما يكي‌ از دو بند ‌‬ ‫يكشيم« در بار ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي برسسساند«‬ ‫ه شما از نزد خود عسسذاب ‌‬ ‫يا »كه ‌خداوند ب ‌‬
‫يآينند و شننما را‬ ‫ن فرود م ‌‬ ‫ه از آسما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ب كوبند ‌‬ ‫ي‪ :‬عذا ‌‬ ‫يعن ‌‬
 ‫ت مسسا«‬ ‫ي »با دسسس ‌‬ ‫ه شما عذاب ‌‬ ‫يكند »يا« بچشاند ب ‌‬ ‫نابود م ‌‬
‫ن و اسننير‬ ‫ن بر شننما و كشننت ‌‬ ‫ن ما مؤمنا ‌‬ ‫ي‪ :‬با غالب ‌ساخت ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫س انتظسار‬ ‫ن شننما »پ ‌‬ ‫ه بندكشننيد ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫تكرد ‌‬‫ن و غننار ‌‬‫گرفت ‌‬
‫م از سننر انجننا ‌‬
‫م‬ ‫ه ذكننر كننردي ‌‬‫ه را ك ‌‬‫ي مننا آنچ ‌‬
‫بكشسسيد« بننرا ‌‬
‫ه ما نيز با شما در انتظسساريم« آن‌‬ ‫ه »ك ‌‬ ‫ن و خجست ‌‬ ‫ميمو ‌‬
‫ن خواهد انجاميد‪.‬‬ ‫ه كار شما بدا ‌‬ ‫م ناميموني‌ را ك ‌‬ ‫فرجا ‌‬

‫ن )‪(53‬‬‫سِقي َ‬‫ن ُيَتَقّبَل ِمْنُكْم ِإّنُكْم ُكْنُتْم َقْوًما َفا ِ‬

‫عا َأْو َكْرًها َل ْ‬‫طْو ً‬‫ُقْل َأْنِفُقوا َ‬
‫ت‪:‬‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫م شننود‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن تفهي ‌‬ ‫ه منافقننا ‌‬ ‫ه باينند ب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ل سننو ‌‬ ‫اصنن ‌‬
‫ي‪،‬‬‫يميل ‌‬ ‫ه بسسا ب ‌‬ ‫ت انفسساق ‌كنيسسد‪ ،‬چ ‌‬ ‫ه بسسا رغب ‌‬ ‫»بگسسو‪ :‬چ ‌‬
‫ل و رغبت‌‬ ‫ه مي ‌‬‫يشود« اگنننر ب ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫هرگز از شما پذيرفت ‌‬
‫ب خنندا‪ ‬و رسننولش‌ انفنناق‌‬ ‫ي از جننان ‌‬ ‫ن دستور ‌‬ ‫خود‪ ،‬اما بدو ‌‬
‫ق كنينند‬‫ش‪ ،‬انفننا ‌‬ ‫ه امرخنندا‪ ‬و رسننول ‌‬ ‫يب ‌‬‫يميل ‌‬ ‫كنينند‪ ،‬يننا بننا ب ‌‬
‫ي پننذيرفته ‌نيس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ق شما هرگننز نننزد حق‌ تعننال ‌‬ ‫ه انفا ‌‬ ‫بدانيد ك ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫هايسسد« در حننال ‌‬ ‫ق بود ‌‬ ‫ي فاسس ‌‬ ‫ه شسسما قسسوم ‌‬ ‫»چسسراك ‌‬
‫يو‬ ‫ق‪ :‬نافرمننان ‌‬ ‫يپذيرد‪ .‬فس ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫خداوند‪ ‬فقط از تقواپيشگا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫تمرد اس ‌‬

‫سصصوِلِه َوَل َيصْأُتو َ‬

‫ن‬ ‫ل َوِبَر ُ‬ ‫ن ُتْقَبصَل ِمْنُهصْم َنَفَقصصاُتُهْم ِإّل َأّنُهصْم َكَفصُروا ِبصصا ِّ‬‫َوَما َمَنَعُهْم َأ ْ‬
‫ن )‪(54‬‬ ‫ن ِإّل َوُهْم َكاِرُهو َ‬ ‫ساَلى َوَل ُيْنِفُقو َ‬ ‫لَة ِإّل َوُهْم ُك َ‬ ‫صَ‬ ‫ال ّ‬
‫ي آنسسان‌‬ ‫ن انفاقهسسا ‌‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ع پسسذيرفت ‌‬ ‫چ چيسسز مسسان ‌‬ ‫»و هي ‌‬
‫ش كفسسر ورزيدنسسد و‬ ‫ه خدا و پيسسامبر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫نشد جز اي ‌‬
‫ل در‬ ‫يآيند« خداوند متعا ‌‬ ‫ه نماز نم ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ل كسال ‌‬ ‫جز با حا ‌‬
‫ه پذيرفته ‌بننودن‌‬ ‫ل بازدارند ‌‬ ‫ن عوام ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫ه چيز را ب ‌‬ ‫ه‪ ،‬س ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه جننز در حننال‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل كفننر‪ .‬دوم ‌اي ‌‬ ‫يكننند‪ :‬او ‌‬ ‫ن ذكننر م ‌‬ ‫ق آنا ‌‬ ‫انفا ‌‬
‫ه از‬‫نن ‌‬ ‫يگزارند زيرا آنا ‌‬ ‫ت و كاهلي‌ و گرانجاني‌ نماز نم ‌‬ ‫كسال ‌‬
‫يترسننند پ ‌‬
‫س‬ ‫يم ‌‬ ‫ه از عننذاب ‌‬ ‫ي دارند و ن ‌‬ ‫ن اميد ثواب ‌‬ ‫نمازگزارد ‌‬
‫ه‪» :‬انفسساق‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫ت‪ .‬سننو ‌‬ ‫ي جننز ريننا نيسنن ‌‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫نمازشننا ‌‬
‫تو‬ ‫ه بننا رغب ‌‬ ‫ن را »جز با كراهسست« ن ‌‬ ‫يكنند« اموالشا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ل در را ‌‬
‫ه‬ ‫ق مننا ‌‬ ‫يپندارننند؛ انفننا ‌‬ ‫ه آنهننا م ‌‬ ‫ن رو ك ‌‬ ‫ي‪ ،‬از آ ‌‬ ‫دلخوشن ‌‬
‫ي اس نت‌ چننرا‬‫ف و نننابود ‌‬ ‫خدا‪ ،‬قرارداد ‌‬
‫ن آن ‌در معرض‌ اتل ‌‬
‫ش انفنناق‌‬
‫يص در پننادا ‌‬ ‫لو ‌‬‫ي خداوند‪ ‬و رسو ‌‬ ‫هها ‌‬
‫ه وعد ‌‬‫هب ‌‬‫ك ‌‬
‫چ باور ندارند‪.‬‬‫ل‪ ،‬هي ‌‬
‫ما ‌‬

‫حَياِة الّدْنَيا‬
‫ل ِلُيَعذَّبُهْم ِبَها ِفي اْل َ‬‫ك َأْمَواُلُهْم َوَل َأْوَلُدُهْم ِإّنَما ُيِريُد ا ُّ‬ ‫جْب َ‬ ‫ل ُتْع ِ‬‫َف َ‬
‫ن )‪(55‬‬ ‫سُهْم َوُهْم َكاِفُرو َ‬ ‫ق َأْنُف ُ‬ ‫َوَتْزَه َ‬
‫ه شسسسگف ‌‬
‫ت‬ ‫ن تسسسو را ب ‌‬ ‫ل و فرزندانشسسسا ‌‬ ‫س امسسسوا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن دارنننند‪ ،‬نيك‌‬ ‫ل و فرزنننندا ‌‬ ‫ه از امنننوا ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫نيسساورد« و آنچ ‌‬
‫يخواهسسد‬ ‫ه خسسدا م ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيسسس ‌‬ ‫مپنننندار زينننرا »جسسزاي ‌‬
‫ن كنسسد« به‌‬ ‫بشسسا ‌‬ ‫ي دنيسسا عذا ‌‬ ‫ه اينها در زنسسدگ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه اينن ‌نعمتهاسن ‌‬ ‫ه بخشند ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه آنها پروردگار ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫سب ‌‬
‫ن صنندقا ‌‬
‫ت‬ ‫ل و داد ‌‬ ‫ن اموا ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ت زكا ‌‬ ‫ه و پرداخ ‌‬ ‫شكر گزار نبود ‌‬
‫يگذارنننند »و جانشسسا ‌‬
‫ن‬ ‫م‪ ،‬فروم ‌‬ ‫ديگنننر را در منننوارد لنننزو ‌‬
‫ي‪ :‬خداوننند‬ ‫ه كسسافر باشسسند« يعن ‌‬ ‫ن آيسسد ك ‌‬ ‫ي بيسسرو ‌‬ ‫درحسسال ‌‬
‫ل كفننر از بدنهايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن در حننا ‌‬ ‫يخواهد تننا ارواحشننا ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫متعا ‌‬
‫ه بر انبيا‪ ‬را نپننذيرفت ‌‬
‫ه‬ ‫ي منزل ‌‬ ‫ه پيامها ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نجه ‌‬ ‫ن آيد بدا ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫ت‪ ،‬در گمننراه ‌‬
‫ي‬ ‫ت و سننماج ‌‬ ‫ماند و بننا لجنناج ‌‬ ‫و بر كفننر مصننم ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫فرورفت ‌‬

‫ن )‪(56‬‬ ‫ل ِإّنُهْم َلِمْنُكْم َوَما ُهْم ِمْنُكْم َوَلِكّنُهْم َقْوٌم َيْفَرُقو َ‬

‫ن ِبا ِّ‬ ‫حِلُفو َ‬‫َوَي ْ‬
‫ه قطعسسا از شسسما‬ ‫يكننسسد ك ‌‬ ‫ه خسسدا سسسوگند يسساد م ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ي‪ :‬مسننلمانند و از جملننه ‌شننما هسننتند »در‬ ‫هسسستند« يعن ‌‬
‫ن از شما نيستند« زيرا نهاد و عواطفشننان‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫حال ‌‬
‫ي هسسسستند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن گسسسروه ‌‬ ‫ن آنسسسا ‌‬ ‫بنننا كفنننار اسنننت ‌»ليك ‌‬
‫ن‪ .‬يا مراد‬‫ت جب ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫يترسند« از رويارويي‌ با دشمنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن كشننتار و‬ ‫ن نيننز همننا ‌‬ ‫ه بر آنننا ‌‬ ‫يترسند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪ :‬از آ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن فننرود آمنند و‬ ‫ه بننر مشننركا ‌‬ ‫ياي ‌فرود آيد ك ‌‬ ‫ت و بدبخت ‌‬ ‫اسار ‌‬
‫يكنننند در‬
‫م تظنناهر م ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي تقي ‌‬ ‫ن‪ ،‬نزد شما از رو ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ع امر غير از اين‌ اس ‌‬ ‫ت و واق ‌‬ ‫ه حقيق ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫حال ‌‬

‫ن )‪(57‬‬
‫حو َ‬
‫جَم ُ‬
‫ل َلَوّلْوا ِإَلْيِه َوُهْم َي ْ‬
‫خً‬
‫ت َأْو ُمّد َ‬
‫جًأ َأْو َمَغاَرا ٍ‬
‫ن َمْل َ‬
‫جُدو َ‬
‫َلْو َي ِ‬
 ‫ن از آسننيب‌‬ ‫ه خننود را در آ ‌‬ ‫ي را بيابنسسد« ك ‌‬ ‫»اگر پناهگسساه ‌‬
‫ه خننود را در آن‌‬ ‫ي را« بيابننند ك ‌‬ ‫ه دارند »يا غارهاي ‌‬ ‫شما نگ ‌‬
‫ن همراهتننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بيننرون ‌رفت ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن دارند تا آنا ‌‬ ‫از ديد شما پنها ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي را« يعن ‌‬ ‫م نگردانيد »يا سسسوراخ ‌‬ ‫گ ملز ‌‬ ‫ي جن ‌‬ ‫ه ميدانها ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن از دينند شننما‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ل يننا كانننالي‌ را بيابننند ك ‌‬ ‫ن تننون ‌‬
‫جايي‌ چو ‌‬
‫ن رو ‌‬
‫ي‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫مخفي‌ شنننوند »قطعسسسا شسسستابزده‌ ب ‌‬
‫ن پناهگننا ‌‬
‫ه‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن بننا شننتا ‌‬ ‫ي‪ :‬چنننا ‌‬ ‫يآورنسسد« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫چچيننز آنهننا را‬ ‫ه هي ‌‬‫يگريزننند ك ‌‬ ‫ه و از نننزد شننما م ‌‬ ‫يآورد ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ه تند ‌‬
‫ي‬ ‫ن مهار نزنند ن ب ‌‬ ‫ب ن اگر بر آ ‌‬ ‫نكه ‌اس ‌‬ ‫يگرداند چنا ‌‬ ‫برنم ‌‬
‫ن خننود‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ي را بننراي ‌پنهننا ‌‬ ‫ن مخفيگاه ‌‬ ‫س اينا ‌‬ ‫يگريزد‪ .‬پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ه غيننر حقيق ‌‬ ‫ه جننز تظنناهر ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن روس ‌‬ ‫م از اي ‌‬ ‫ييابند‪ ،‬ه ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن وجود ندارد‪.‬‬ ‫ي فرارويشا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه و چار ‌‬ ‫ديگر را ‌‬

‫طْوا ِمنَْهصصا ِإَذا‬‫ن َلْم ُيْع َ‬

‫ضوا َوِإ ْ‬ ‫طوا ِمْنَها َر ُ‬ ‫عُ‬‫ن ُأ ْ‬‫ت َفِإ ْ‬‫صَدَقا ِ‬‫ك ِفي ال ّ‬‫ن َيْلِمُز َ‬ ‫َوِمْنُهْم َم ْ‬
‫ن )‪(58‬‬ ‫طو َ‬ ‫خُ‬ ‫سَ‬ ‫ُهمْ َي ْ‬
‫م از منافقا ‌‬
‫ن‬ ‫ه دو ‌‬ ‫ف مجموع ‌‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫در اينجا حق‌ تعال ‌‬
‫يپردازد‪:‬‬ ‫م ‌‬
‫ع و تقسيم‌‬ ‫ي‪ :‬در توزي ‌‬ ‫ن در صدقات« يعن ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫»و برخ ‌‬
‫ه آنسسان‌‬ ‫س اگسسر ب ‌‬ ‫يگيرند پ ‌‬ ‫ت »بر تو خرده ‌م ‌‬ ‫ل زكا ‌‬ ‫اموا ‌‬
‫يخواهننند »خشسسنود‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هانننداز ‌‬ ‫ه شسسود« ب ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫يگيرننند‪ ،‬از‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ت لننذا بننر تننو عي ‌‬ ‫ه عمل ‌‬ ‫يگردند« از نحو ‌‬ ‫م ‌‬
‫مو‬ ‫ن‪ ،‬ديگننر مننرا ‌‬ ‫ي دو ‌‬ ‫ي دنيننا ‌‬ ‫ه ننناچيز وفننان ‌‬ ‫ه جز بهننر ‌‬ ‫نرو ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هدورند »و اگر بسسه ‌آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬ ‫ن و تدي ‌‬ ‫ي ندارند و از دي ‌‬ ‫مقصد ‌‬
‫يآ ‌‬
‫ن‬ ‫يخواهننند و جويننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه نشسسود« در حنند ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ي‬
‫يآينسسد« و اظهننار ناخشنننود ‌‬ ‫ه خشم ‌م ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هستند »بناگا ‌‬
‫يپيچند‪.‬‬ ‫يغرند و بر خود م ‌‬ ‫ه‪ ،‬م ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ي را نننزد‬ ‫ل زكننات ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اموا ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نكثير در بيا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ل را در مننوارد معين‌‬ ‫ن امننوا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ل خداص آوردننند‪ ،‬ايشننا ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه جننا‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ل‪ ،‬مننردي ‌از انصننار ك ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫م كردند‪ ،‬در اي ‌‬ ‫ن تقسي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫م عننادلن ‌‬
‫ه‬ ‫ن تقسنني ‌‬
‫ت‪ :‬اي ‌‬
‫يكرد‪ ،‬گف ‌‬‫تم ‌‬ ‫ن حرك ‌‬ ‫ت سر ايشا ‌‬‫پش ‌‬
‫ل شد«‪.‬‬‫ه ناز ‌‬
‫ن آي ‌‬
‫ه اي ‌‬
‫ن بود ك ‌‬
‫نبود! هما ‌‬

‫ضِلِه‬
‫ن َف ْ‬
‫ل ِم ْ‬ ‫سُيْؤِتيَنا ا ُّ‬‫ل َ‬ ‫سُبَنا ا ُّ‬‫ح ْ‬ ‫سوُلُه َوَقاُلوا َ‬ ‫ل َوَر ُ‬ ‫ضوا َما َآَتاُهُم ا ُّ‬ ‫َوَلْو َأّنُهْم َر ُ‬
‫ن )‪(59‬‬ ‫غُبو َ‬
‫ل َرا ِ‬ ‫سوُلُه ِإّنا ِإَلى ا ِّ‬‫َورَ ُ‬
‫ه آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫شب ‌‬ ‫ه خسسدا و پيسسامبر ‌‬ ‫ن بسسدانچ ‌‬ ‫»و اگسسر آنسسا ‌‬
‫ن مقنرر داشنته‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬برايشا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي‪ :‬بدانچ ‌‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫داد ‌‬
‫يشسسدند«‬ ‫ت »راضي ‌م ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫يص ب ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫و رسو ‌‬
‫ي! اگننر چنين‌‬ ‫يبنننود‪ ،‬آر ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫كه ‌‬ ‫ن اننند ‌‬ ‫هشنننا ‌‬ ‫ه بهر ‌‬ ‫هرچننند ك ‌‬
‫يگفتند‪:‬‬ ‫ن بهتر بننود »و« اگننر »م ‌‬ ‫يكردند؛ قطعا برايشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫شو‬‫ي خسسدا از فضسسل ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫س اسسس ‌‬ ‫خسسدا مسسا را ب ‌‬
‫ي اسنت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن چيننز ‌‬ ‫ن همننا ‌‬ ‫يدهند« و اي ‌‬ ‫ه ما م ‌‬ ‫ل او ب ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي الله راغبيم«‬ ‫هسو ‌‬ ‫م؛ »ما ب ‌‬ ‫ن را داري ‌‬ ‫ع و انتظار آ ‌‬ ‫ما توق ‌‬
‫ن هسننتيم‬ ‫ه را امينندوار آ ‌‬ ‫ل خننود آنچ ‌‬ ‫ه مننا از فضنن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ه‪ ،‬بهتر‬‫نگون ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫يكردند؛ قطعا رفتار ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي! اگر چني ‌‬ ‫‌بدهد‪ ،‬آر ‌‬
‫ن بود‪.‬‬ ‫م و اعتراضشا ‌‬ ‫از خش ‌‬
‫يآموزد‪.‬‬ ‫ه ما م ‌‬ ‫ب بزرگي‌ را ب ‌‬ ‫ه آدا ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬

‫عَلْيَهصصا َواْلُمَؤّلَفصِة ُقُلصصوُبُهْم َوِفصصي‬

‫ن َ‬ ‫ن َواْلَعصصاِمِلي َ‬ ‫سصصاِكي ِ‬ ‫ت ِلْلُفَقصَراِء َواْلَم َ‬‫صصَدَقا ُ‬
‫ِإّنَما ال ّ‬
‫حِكيٌم‬
‫عِليٌم َ‬‫ل َ‬ ‫ل َوا ُّ‬ ‫ن ا ِّ‬‫ضًة ِم َ‬‫سِبيِل َفِري َ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ل َوِاْب ِ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫ن َوِفي َ‬ ‫ب َواْلَغاِرِمي َ‬ ‫الرَّقا ِ‬
‫)‪(60‬‬
‫ل زكننات( بننر رسننول‌‬ ‫ت )اموا ‌‬ ‫م صدقا ‌‬ ‫ن در تقسي ‌‬ ‫ن منافقا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ف صنندقات‌‬ ‫ه مصننر ‌‬ ‫ل وجو ‌‬ ‫خداص خرده ‌گرفتند‪ ،‬خداوند متعا ‌‬
‫عوب ‌‬
‫ه‬ ‫ن را دف ‌‬ ‫ن و اعتراضشنننننا ‌‬ ‫ن نمنننننود تنننننا طع ‌‬ ‫را بينننننا ‌‬
‫ه صسسدقا ‌‬
‫ت‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيسسس ‌‬ ‫ن دهد‪» :‬جز اي ‌‬ ‫ن پايا ‌‬ ‫هانگيزيشا ‌‬ ‫فتن ‌‬
‫ي‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن اختصاص ‌ دارد« فقير‪ :‬كس ‌‬ ‫به‌ فقيرا ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ي نننزد رسننو ‌‬ ‫يگويد‪» :‬مننرد ‌‬ ‫نحرث‪ ‌‬م ‌‬ ‫ندارد‪ .‬زيادب ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ن بدهينند‪ .‬رسننو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ل زكننا ‌‬ ‫ت‪ :‬از امننوا ‌‬ ‫آمد و گف ‌‬
‫م پيننامبر يننا ك ‌‬
‫س‬ ‫ه حك ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫نك ‌‬‫فرمودننند‪ :‬بنندا ‌‬
‫ي نشننده‌ بلك ‌‬
‫ه‬ ‫ل زكننات( راضن ‌‬ ‫ب صنندقات ‌)امننوا ‌‬ ‫ي در با ‌‬ ‫ديگر ‌‬
‫ت قسننم ‌‬
‫ت‬ ‫ن را بننه ‌هشن ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ه نمود ‌‬ ‫ن فيصل ‌‬ ‫هآ ‌‬‫ش در بار ‌‬ ‫خود ‌‬
 ‫كب ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ ،‬اين ‌‬ ‫ف هسننت ‌‬ ‫ن اصنننا ‌‬ ‫م از آ ‌‬ ‫س اگر تننو ه ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫تقسي ‌‬
‫يدهم«‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫تو نيز از آ ‌‬
‫ص دارد« در‬ ‫ه مسسساكين‌ اختصسسا ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ل زكننا ‌‬ ‫»و« امننوا ‌‬
‫ت كننه ‌اصننحاب‪ ‌‬گفتننند‪ :‬مسننكين‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪» :‬مسننكين‌‬ ‫لالله؟ رسننو ‌‬ ‫ت يننا رسننو ‌‬ ‫كيس ‌‬
‫ينينناز كننند‪،‬‬ ‫ييابنند تننا او را ب ‌‬ ‫ي را نم ‌‬ ‫ه تننوانگر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كسني‌ اسن ‌‬
‫يشود‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه فقر و ‌‬ ‫يبرد و متوج ‌‬ ‫ينم ‌‬ ‫شپ ‌‬ ‫توانگر نيز بر احوال ‌‬
‫م چيزي ‌درخواسننت‌‬ ‫ه كند و او خود نيز از مرد ‌‬ ‫ي صدق ‌‬ ‫تا بر و ‌‬
‫ع‬‫ه وض ن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن كس ن ‌‬ ‫ف مسننكي ‌‬ ‫يكننند«‪ .‬در نننزد احنننا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ف‪،‬‬ ‫ن در نننزد احنننا ‌‬ ‫ش از فقيننر بنندتر باشنند‪ .‬همچني ‌‬ ‫اقتصننادي ‌‬
‫ي‪ ،‬يعني‌‬ ‫م شننرع ‌‬ ‫ت دينار يننا دويسننت ‌دره ‌‬ ‫ك بيس ‌‬ ‫ه مال ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كس ‌‬
‫لو‬ ‫ه منننز ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت بگيننرد و كسن ‌‬ ‫ت‪ ،‬نباينند زكننا ‌‬ ‫ت اسن ‌‬ ‫ب زكا ‌‬ ‫نصا ‌‬
‫ينينناز پنداشننت ‌‬
‫ه‬ ‫تب ‌‬ ‫ع علمننا از زكننا ‌‬ ‫ه اجمننا ‌‬ ‫ي دارد‪ ،‬ب ‌‬ ‫خننادم ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫نم ‌‬
‫ي آن‌‬ ‫عآور ‌‬ ‫ن جم ‌‬ ‫ت »بسسسه ‌كسسسارگزارا ‌‬ ‫ل زكنننا ‌‬ ‫»و« امنننوا ‌‬
‫ن آنهننا را‬ ‫م مسلمانا ‌‬ ‫ه حاك ‌‬ ‫ي‪ :‬كساني‌ ك ‌‬ ‫ص دارد« يعن ‌‬ ‫اختصا ‌‬
‫ن نيننز يك ‌‬
‫ي‬ ‫يفرسننتد‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ل زكننا ‌‬ ‫ي امننوا ‌‬ ‫ع آور ‌‬ ‫ي جم ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫يروند‪.‬‬ ‫هشمار م ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ل زكا ‌‬ ‫ق اموا ‌‬ ‫ه مستح ‌‬ ‫تگان ‌‬ ‫ف هش ‌‬ ‫ازاصنا ‌‬
‫ص دارد«‬ ‫ب اختصسسا ‌‬ ‫هالقلسسو ‌‬ ‫ه مؤلف ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ل زكا ‌‬ ‫»و« اموا ‌‬
‫ن را‬ ‫ل خننداص دلهايشننا ‌‬ ‫ي بودننند كننه ‌رسننو ‌‬ ‫ي قبننايل ‌‬ ‫ن زعما ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ي‬ ‫م پاينندار ‌‬ ‫ن شوند‪ ،‬يننا بننر اسننل ‌‬ ‫يآوردند تا مسلما ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هاند‪:‬‬ ‫ه دسننت ‌‬ ‫ب سنن ‌‬ ‫هالقلننو ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬مؤلف ‌‬ ‫نمايننند‪ .‬نسننفي‌ م ‌‬
‫ه اسننل ‌‬
‫م‬ ‫ش‪ ،‬آنهننا را ب ‌‬ ‫ل خننداص بننا دادوده ‌‬ ‫ي كه ‌رسننو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫دست ‌‬
‫م كسننان ‌‬
‫ي‬ ‫ه دو ‌‬ ‫ن شننوند‪ ،‬دسننت ‌‬ ‫يساختند تا مسلما ‌‬ ‫همند م ‌‬ ‫علق ‌‬
‫ف و دسننت ‌‬
‫ه‬ ‫ه بننا ضننع ‌‬ ‫ي همننرا ‌‬ ‫ه بودننند ول ‌‬ ‫م آورد ‌‬ ‫ه اسل ‌‬ ‫بودند ك ‌‬
‫ه مننا ‌‬
‫ل‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن از مؤمنننا ‌‬ ‫ه شرشننا ‌‬ ‫ي بودننند ك ‌‬ ‫م كسان ‌‬ ‫سو ‌‬
‫مو‬ ‫يگويند‪ :‬با انتشار اسل ‌‬ ‫يها م ‌‬ ‫ف ومالك ‌‬ ‫يشد«‪ .‬احنا ‌‬ ‫عم ‌‬ ‫دف ‌‬
‫ه اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ب سنناقط شنند ‌‬ ‫هالقلننو ‌‬ ‫م مؤلف ‌‬ ‫ن‪ ،‬سه ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫قدرتمند شد ‌‬
‫خ سننعيد‬ ‫هاند‪ .‬شي ‌‬ ‫ت فقط هفت‌ دست ‌‬ ‫ن زكا ‌‬ ‫ن مستحقا ‌‬ ‫لذا اكنو ‌‬
‫ه اگننر‬ ‫ي نيسننت‌ ك ‌‬ ‫يگويد‪» :‬شك ‌‬ ‫ي درتفسير »الساس« م ‌‬ ‫حو ‌‬
 ‫ت و مسننلمانان‌‬ ‫ت خننويش ‌بازگش ن ‌‬ ‫ه غننرب ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫بننار ديگننر اسننل ‌‬
‫ه القلننوب‌‬ ‫م مننؤلف ‌‬ ‫يتواند سه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م مسلما ‌‬ ‫ف شدند‪ ،‬حاك ‌‬ ‫ضعي ‌‬
‫را احيا كند«‪.‬‬
‫ن اختصسساص‌‬ ‫ي بردگسسا ‌‬ ‫ه آزاد ‌‬ ‫ت »در را ‌‬ ‫ل زكننا ‌‬ ‫»و« امننوا ‌‬
‫ي‬‫ه‪ 1‬را خرينندار ‌‬ ‫ه بردگاني ‌مكاتب‌ شنند ‌‬ ‫بك ‌‬ ‫ن ترتي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫دارد« ب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫يهاس ‌‬ ‫يها وحنف ‌‬ ‫ب شافع ‌‬ ‫ن مذه ‌‬ ‫ن كنند و اي ‌‬ ‫ه و آزادشا ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه و سپس‌ آزاد‬ ‫ن برد ‌‬ ‫يگويند‪ :‬خريد ‌‬ ‫يها م ‌‬ ‫يها و حنبل ‌‬ ‫اما مالك ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ن نيز شام ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫كردن ‌بالستقل ‌‬
‫ص دارد« مننراد‬ ‫ن اختصسسا ‌‬ ‫مدارا ‌‬ ‫ه وا ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ل زكا ‌‬ ‫»و« اموا ‌‬
‫ه و تننوان ‌بننازپرداخ ‌‬
‫ت‬ ‫ه زير بار قرض‌ بود ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫از آنها‪ :‬كسان ‌‬
‫ت ننناموجه ‌و‬ ‫ه سننبب‌ تصننرفا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن را ندارننند‪ ،‬امننا كس ني‌ ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ش از وجننوه‌‬ ‫ه باشنند‪ ،‬وام ‌‬ ‫ف آميننز خننود مقننروض‌ شنند ‌‬ ‫اسننرا ‌‬
‫ه از‬‫نك ‌‬
‫هآ ‌‬ ‫يشود‪ ،‬مگر مشروط ب ‌‬ ‫ن پرداخت ‌نم ‌‬ ‫ت يا غير آ ‌‬ ‫زكا ‌‬
‫ه كنننند‪.‬‬ ‫ش تنننوب ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ت منننال ‌‬ ‫ه در معنننامل ‌‬ ‫ن شنننيو ‌‬ ‫تكنننرار اي ‌‬
‫ض بودننند از‬ ‫ه زيننر بننار قننر ‌‬ ‫مص خود‪ ،‬كسنناني‌ را ك ‌‬ ‫لاكر ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن از‬ ‫يكردنشننا ‌‬ ‫ه يار ‌‬ ‫ن طننور ب ‌‬ ‫ي كردننند و همي ‌‬ ‫ت يار ‌‬ ‫ه زكا ‌‬ ‫وجو ‌‬
‫يگويننند‪» :‬غننارم«‬ ‫ه‪ ،‬ارشاد نمودننند‪ .‬احننناف ‌م ‌‬ ‫ن وجو ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫باب ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ك نصنناب ‌‬ ‫ت و مننال ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه وامي‌ بر گرد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كسي‌ اس ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن باشد‪ ،‬نيس ‌‬ ‫ش افزو ‌‬ ‫از وام ‌‬
‫ص دارد« اين‌‬ ‫ه خسسدا اختصسسا ‌‬ ‫ت »در را ‌‬ ‫ل زكننا ‌‬ ‫»و« امننوا ‌‬
‫ه در سنننگرها و‬ ‫ي ‪2‬ك ‌‬ ‫تاند از‪ :‬مجاهدان ‌و مرزداران ‌‬ ‫ف عبار ‌‬ ‫صن ‌‬
‫ي با هر خطر احتمال ‌‬
‫ي‬ ‫ه روياروي ‌‬ ‫ي آماد ‌‬ ‫ي كشور اسلم ‌‬ ‫مرزها ‌‬
‫ي جهنناد و تقننوي ‌‬
‫ت‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ن هزين ‌‬ ‫ه منظننور تننأمي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يباشننند‪ ،‬ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن پننرداخ ‌‬
‫ت‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه زكننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬از وجننو ‌‬ ‫اسننتحكامات ‌دفنناع ‌‬
‫ف فقيننر بننود ‌‬
‫ن‬ ‫م باشند‪ .‬ولنني ‌احنننا ‌‬ ‫يشود‪ ،‬هرچند توانگر ه ‌‬ ‫م ‌‬

‫نكه‌‬
‫يبندد بننر اي ‌‬‫ي خود عقد م ‌‬ ‫ه با مول ‌‬
‫تك ‌‬‫ي اس ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ب ‪ :‬برد ‌‬
‫مكات ‌‬ ‫‪1‬‬

‫غ را به‌‬‫ن مبل ‌‬
‫نآ ‌‬‫ي بازخريدكننند و چننو ‌‬
‫ي خننود را در برابننر بهنناي ‌‬
‫آزاد ‌‬
‫يگردد‪.‬‬ ‫ش داد ‪ ،‬آزاد م ‌‬‫مولي ‌‬
‫نو‬‫ه فرما ‌‬
‫ي ‪ ،‬آماد ‌‬
‫ي نظام ‌‬
‫ه در مرزها ‪ ،‬يا اردوگاهها ‌‬
‫يك ‌‬
‫كسان ‌‬ ‫‪2‬‬

‫يشوند ‪.‬‬ ‫هم ‌‬‫ت هستند ‪ ،‬اصطلحا »مرابط« ناميد ‌‬ ‫ل حراس ‌‬ ‫مشغو ‌‬
 ‫هاننند‪ .‬همچنين‌‬ ‫ت‪ ،‬شننرط كرد ‌‬ ‫ت زكننا ‌‬ ‫ي درينناف ‌‬ ‫آنهننا را بننرا ‌‬
‫هاند‪ ،‬شننامل‌ اين‌‬ ‫ش جدا افتاد ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ل و ثرو ‌‬ ‫ه از ما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫حجاج ‌‬
‫م باشند‪.‬‬ ‫يشوند‪ ،‬هرچند توانگر ه ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫دست ‌‬
‫ص دارد«‬ ‫ل اختصسسا ‌‬ ‫ن السسسبي ‌‬ ‫ه اب ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ل زكننا ‌‬ ‫»و« امننوا ‌‬
‫هو‬ ‫ه خننان ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه رسننيد ‌‬ ‫ت كه ‌توش ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ل‪ :‬مسافر ‌‬ ‫نالسبي ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي از دسننترس ‌و ‌‬
‫ي‬ ‫ه هننر دليل ‌‬ ‫ه‪ ،‬يا ب ‌‬ ‫م شد ‌‬ ‫ش در سفر تما ‌‬ ‫ديار ‌‬
‫ي‪ ،‬از امننوا ‌‬
‫ل‬ ‫ن كس ‌‬ ‫س بر چني ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫ه بازماند ‌‬ ‫ت و در را ‌‬ ‫ج اس ‌‬ ‫خار ‌‬
‫ش و زننندگ ‌‬
‫ي‬ ‫ل بودوبننا ‌‬ ‫يشود‪ ،‬هرچند در مح ‌‬ ‫ت پرداخت ‌م ‌‬ ‫زكا ‌‬
‫ي از جسسان ‌‬
‫ب‬ ‫ها ‌‬ ‫م باشننند »ايسسن ‌فريضسس ‌‬ ‫خنننود‪ ،‬از اغنينننا ه ‌‬
‫ت در‬ ‫ل زكننا ‌‬ ‫ف امننوا ‌‬ ‫ن صننر ‌‬ ‫ي‪ :‬محنندود بننود ‌‬ ‫خداسسست« يعن ‌‬
‫ق تعننالي‌ آ ‌‬
‫ن‬ ‫هح ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ت و لز ‌‬ ‫ي ثاب ‌‬ ‫ه؛ حكم ‌‬ ‫ف يادشد ‌‬ ‫اصنا ‌‬
‫ن را از تجنناوز از آن‌ نه ‌‬
‫ي‬ ‫ه و ايشا ‌‬ ‫ش فرض‌ نمود ‌‬ ‫را بر بندگان ‌‬
‫شوب ‌‬
‫ه‬ ‫ه مصلحت‌ بننندگان ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ت »و خدا دانا« اس ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت »حكي ‌‬
‫م‬ ‫ن دشوار نيس ‌‬ ‫ت و بر ايشا ‌‬ ‫ن آنهاس ‌‬ ‫ه در توا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن و در‬ ‫عآ ‌‬ ‫ي تننوزي ‌‬ ‫ت‪ ،‬در چگننونگ ‌‬ ‫ه زكا ‌‬ ‫است« در تعيين ‌فريض ‌‬
‫ه چيز‪.‬‬ ‫هم ‌‬
‫ت ننناگزير باينند‬ ‫ه آيا زكا ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫حم ‌‬ ‫ل مطر ‌‬ ‫ن سؤا ‌‬ ‫در اينجا اي ‌‬
‫ه بعضنن ‌‬
‫ي‬ ‫ف شود‪ ،‬يا اگننر ب ‌‬ ‫ه صر ‌‬ ‫ت صنف ‌ياد شد ‌‬ ‫ه هش ‌‬ ‫بر هم ‌‬
‫ن بننار ‌‬
‫ه‬ ‫ت؟ فقهننا در اي ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ه شد‪ ،‬كاف ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫فه ‌‬ ‫ن اصنا ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ي از‬ ‫ه بننرخ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫فآ ‌‬ ‫يها صننر ‌‬ ‫يها و مالك ‌‬ ‫لاند‪ :‬حنف ‌‬ ‫بر دو قو ‌‬
‫يدانند‪.‬‬ ‫ن را ناجايز م ‌‬ ‫يها آ ‌‬ ‫ه جايز و شافع ‌‬ ‫ف يادشد ‌‬ ‫اصنا ‌‬

‫ن ِبصصالِّ‬ ‫خْيصٍر َلُكصْم ُيصْؤِم ُ‬

‫ن َ‬‫ن قُصْل ُأُذ ُ‬‫ن ُهصَو ُأُذ ٌ‬‫ي َوَيُقوُلصصو َ‬
‫ن الّنِبص ّ‬‫ن ُيصْؤُذو َ‬ ‫َومِْنُهُم اّلصِذي َ‬
‫لص َلُهصْم‬
‫سصصوَل ا ِّ‬‫ن َر ُ‬ ‫ن ُيصْؤُذو َ‬
‫ن َآَمُنصصوا ِمْنُكصْم َواّلصِذي َ‬
‫حَمٌة ِلّلصِذي َ‬
‫ن َوَر ْ‬‫ن ِلْلُمْؤِمِني َ‬‫َوُيْؤِم ُ‬
‫ب َأِليٌم )‪(61‬‬ ‫عَذا ٌ‬‫َ‬
‫نگننونه‌‬ ‫ن را اي ‌‬ ‫م از منافقا ‌‬ ‫ه سو ‌‬ ‫ل مجموع ‌‬ ‫ق تعالي‌ حا ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يكند‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫بيا ‌‬
‫ه پيسسسامبر را آزار‬ ‫ي هسسسستند ك ‌‬ ‫ن كسسسسان ‌‬ ‫»و از آنسسسا ‌‬
‫ن‪ :‬به‌‬ ‫ه او زودبسساور اسسست« اذ ‌‬ ‫يگوينسسد ك ‌‬ ‫يدهند و م ‌‬ ‫م ‌‬
‫يشنننود‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن هننر كسن ‌‬ ‫ه سننخ ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫كسني‌ گفت ‌‬
 ‫ت فننرقي‌‬ ‫ن درس نت‌ و نادرس ن ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫يكننند و ميننا ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫تصنندي ‌‬
‫مص‬ ‫لاكر ‌‬ ‫ن سخن‌ را به ‌رسننو ‌‬ ‫ن هنگامي‌ اي ‌‬ ‫يگذارد‪ .‬منافقا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن از‬ ‫تشنننا ‌‬ ‫ن حضنننرتص و گذش ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه حل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت دادنننند ك ‌‬ ‫نسنننب ‌‬
‫يو‬ ‫ي و بردبننار ‌‬ ‫ي از بزرگننوار ‌‬ ‫ه ناشنن ‌‬ ‫ش ننن ك ‌‬ ‫جنايننات ‌خننوي ‌‬
‫ي ديگننر از‬ ‫ن نننوع ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه شنندند‪ .‬ك ‌‬ ‫ن بود ن غر ‌‬ ‫مپوشي‌ ايشا ‌‬ ‫چش ‌‬
‫ي شسسما‬ ‫ي نيكو برا ‌‬ ‫ت »بگو‪ :‬أذن ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي منافقا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫رسواي ‌‬
‫ي او‬ ‫يشنننننود ول ‌‬ ‫ي‪ :‬پيننننامبرص از شننننما م ‌‬ ‫اسسسسست« يعن ‌‬
‫ن خيننر را بنناور‬ ‫ت زيننرا او سننخ ‌‬ ‫ي شماسن ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫نيكوشنوند ‌‬
‫يشناسنند‪.‬‬ ‫ن شننر را و خيننر را از شننر بنناز م ‌‬ ‫ه سننخ ‌‬ ‫يدارد ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكننند‪» :‬به‌‬ ‫ه تفسير م ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ن خير( را اي ‌‬ ‫ق تعالي‌ )أذ ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يكنسسد« يعن ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ن را تصسسدي ‌‬ ‫ن دارد و مؤمنا ‌‬ ‫خدا ايما ‌‬
‫ن او را تصننديق‬ ‫ه خداوننند‪ ‬بنناور دارد و سننخ ‌‬ ‫پيننامبرص ب ‌‬
‫ي كمنننا ‌‬
‫ل‬ ‫هها ‌‬ ‫ت و جلل‌ و نشنننان ‌‬ ‫ه عظم ‌‬ ‫ن رو ك ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ن‪ ،‬پيننامبرص سننخن‌‬ ‫ت‪ ،‬همچنننا ‌‬ ‫ليتننناهي‌ او را شننناخته ‌اسنن ‌‬
‫يكننند »و بسرا ‌‬
‫ي‬ ‫قم ‌‬ ‫يپذيرد و تصنندي ‌‬ ‫يشنود‪ ،‬م ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬
‫تو‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫هاند رحمسست ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ي از شما ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ب دردنسساك ‌‬
‫ي‬ ‫يآزارند عذا ‌‬ ‫ه پيامبر خدا را م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي دنيا و آخر ‌‬ ‫ش دارند« در هر دو سرا ‌‬ ‫در پي ‌‬
‫يگويننند‪:‬‬ ‫ي در تفسنننير »السننناس« م ‌‬ ‫خ سنننعيد حنننو ‌‬ ‫شننني ‌‬
‫ن اوصنننا ‌‬
‫ف‬ ‫ن‪ ،‬از بنننارزتري ‌‬ ‫ه سنننخن ‌ديگنننرا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫شسنننپرد ‌‬ ‫»گو ‌‬
‫ن‪ ،‬در‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫شسننپرد ‌‬ ‫ت زيننرا گو ‌‬ ‫گ اسنن ‌‬ ‫ن بننزر ‌‬ ‫رهننبرا ‌‬
‫يگننذارد ول ‌‬
‫ي‬ ‫ي برجننا م ‌‬ ‫ن اثننر بننزرگ ‌‬ ‫ن دلهايشننا ‌‬ ‫ت آورد ‌‬ ‫هدسن ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ي رسو ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت ممتاز را نقيص ‌‬ ‫ن خصل ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫منافقا ‌‬
‫هگوش ‌داد ‌‬
‫ن‬ ‫ن داد ك ‌‬ ‫ه نشا ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫قلمداد كردند‪ ،‬درحال ‌‬
‫ه بننا احتينناط و دقيقننا‬ ‫ن‪ ،‬همننرا ‌‬ ‫ن ديگرا ‌‬ ‫ه سخ ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن سخنان‌ ح ‌‬
‫ق‬ ‫ن ميا ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫هوشمندانه ‌بود ‌‬
‫يگذاشتند«‪.‬‬ ‫قم ‌‬ ‫ن‪ ،‬فر ‌‬ ‫ل ديگرا ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ن و سخنا ‌‬ ‫مؤمنا ‌‬

‫ن)‬
‫ن َكاُنوا ُمْؤِمِني َ‬
‫ضوُه ِإ ْ‬
‫ن ُيْر ُ‬
‫ق َأ ْ‬
‫حّ‬
‫سوُلُه َأ َ‬
‫ل َوَر ُ‬
‫ضوُكْم َوا ُّ‬
‫ل َلُكْم ِلُيْر ُ‬
‫ن ِبا ِّ‬
‫حِلُفو َ‬
‫َي ْ‬
‫‪(62‬‬
‫يكننسسد تسسا شسسما را‬ ‫ه خدا سوگند يسساد م ‌‬ ‫ي شما ب ‌‬ ‫»برا ‌‬
‫ت و مجننننال ‌‬
‫س‬ ‫ن در خلننننو ‌‬ ‫خشسسسنود گرداننسسسد« منافقننننا ‌‬
‫ن اين‌‬ ‫يزدننند و چننو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ل خننداص طعن ‌‬ ‫ن بر رسو ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫خصوص ‌‬
‫ه ايشننان‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن آمنند ‌‬ ‫يرسيد‪ ،‬نننزد مؤمنننا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫خبرها ب ‌‬
‫ش ايشننان‌‬ ‫ه گننو ‌‬ ‫هآنهننا ب ‌‬ ‫ه دربار ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يخوردننند ك ‌‬ ‫سننوگند م ‌‬
‫هانند »در‬ ‫ي نگفت ‌‬ ‫ن سنخنان ‌‬ ‫ت ننندارد و آنهنا چنننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬واقعي ‌‬ ‫رسيد ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ن باشسسند‪ ،‬سسسزاوارتر اسسس ‌‬ ‫ه اگر مؤم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫صورت ‌‬
‫تو‬ ‫ه او را خشسسنود سسسازند« بننا طنناع ‌‬ ‫خسسدا و فرسسستاد ‌‬
‫ي خنود‪،‬‬ ‫ي بناطن ‌‬ ‫ه سنبب‌ كنور ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي خنود ولي‌ آننا ‌‬ ‫فرمنانبردار ‌‬
‫ييابنننند‬ ‫ش را درنم ‌‬ ‫ع پينننامبر ‌‬ ‫م مني ‌‬ ‫ت خداونننند‪ ‬و مقنننا ‌‬ ‫عظم ‌‬
‫ي دروغين‌‬ ‫ن را بننا سننوگندها ‌‬ ‫ن‪ ،‬قصد دارند تا مسننلمانا ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫خود ارضا نمايند‪.‬‬
‫ي از منافقا ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪ :‬مرد ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه آمد ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ن از خننر‬ ‫يگويد‪ ،‬حق‌ باشد مسننلمانا ‌‬ ‫ه محمد م ‌‬ ‫ت؛ اگر آنچ ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ن را‬
‫ن سخنش‌ را شنيد و آ ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ي از مسلمانا ‌‬ ‫هم‌ بدترند! فرد ‌‬
‫ق فرستاده‬ ‫ن مناف ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه دنبا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل خداص رساند‪ ،‬ايشا ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫تسننره ‌‬
‫م‬ ‫‌و او را مننورد بازپرسنني‌ قننرار دادننند‪ ،‬امننا او پش ‌‬
‫ن بننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت! هما ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي نگفت ‌‬ ‫ه چنين ‌سخن ‌‬ ‫يخورد ك ‌‬ ‫سوگند م ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ن آي ‌‬
‫اي ‌‬

‫خْز ُ‬
‫ي‬ ‫ك الْ ِ‬
‫خاِلًدا ِفيَها َذِل َ‬
‫جَهّنَم َ‬‫ن َلُه َناَر َ‬
‫سوَلُه َفَأ ّ‬
‫ل َوَر ُ‬‫حاِدِد ا َّ‬‫ن ُي َ‬‫َأَلْم َيْعَلُموا َأّنُه َم ْ‬
‫ظيُم )‪(63‬‬ ‫اْلعَ ِ‬
‫س بسسا خسسدا و پيسسامبرش‌‬ ‫ه هسسر ك ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫»آيسسا ندانسسست ‌‬
‫ي كنننند‬ ‫ن درافتننند و دشنننمن ‌‬ ‫ت ورزد« و بنننا ايشنننا ‌‬ ‫مخسسالف ‌‬
‫ه در آن‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اسسسس ‌‬ ‫ش جهن ‌‬ ‫ي او آت ‌‬ ‫ن بسسسرا ‌‬ ‫يگمسسسا ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫تو‬ ‫ب‪ ،‬هماننننا »خف ‌‬ ‫يمانسسسد‪ ،‬ايسسسن« عنننذا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫جسسساودان ‌‬
‫ه دوزخ ‌و‬ ‫نب ‌‬ ‫ي از افتاد ‌‬ ‫ه خواري ‌‬ ‫گ است« و چ ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫خواري ‌‬
‫يباشد؟!‬ ‫ن بزرگتر م ‌‬ ‫جاودانگي‌ در آ ‌‬
 ‫سصصَتْهِزُئوا ِإ ّ‬
‫ن‬ ‫سوَرٌة ُتَنّبُئُهْم ِبَما ِفي ُقُلوِبِهْم ُقِل ا ْ‬‫عَلْيِهْم ُ‬‫ن ُتَنّزَل َ‬‫ن َأ ْ‬
‫حَذُر اْلُمَناِفُقو َ‬ ‫َي ْ‬
‫ن )‪(64‬‬ ‫حَذُرو َ‬ ‫ج َما َت ْ‬ ‫خِر ٌ‬‫ل ُم ْ‬
‫ا َّ‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه بسسر مسسسلمانان« يعن ‌‬ ‫م دارند ك ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫»منافقا ‌‬
‫ه شسسود« در‬ ‫هاي ‌فسسرود آورد ‌‬ ‫مص »سور ‌‬ ‫ل اكننر ‌‬ ‫بر رسننو ‌‬
‫ه در‬ ‫ن را »از آنچ ‌‬ ‫ي‪ :‬منافقننا ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫بار ‌‬
‫ي بننا خننداي‌‬ ‫ق و دشننمن ‌‬ ‫دلهايشسسان ‌اسسست« از كفننر و نفننا ‌‬
‫ن را از نفننا ‌‬
‫ق‬ ‫ي‪ :‬آنننا ‌‬ ‫ل و پيامبرشص »خبر دهسسد« يعن ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫يدارند‪ ،‬خننبر‬ ‫نم ‌‬ ‫ق آشكار خود پنها ‌‬ ‫ن بر نفا ‌‬ ‫ه افزو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫نهان ‌‬
‫ه مؤمنا ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ن از اين‌ امر اس ‌‬ ‫ن منافقا ‌‬ ‫هساخت ‌‬ ‫دهد‪ .‬مراد؛ آگا ‌‬
‫يدارند‪ ،‬آگاهند »بگو« به‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي خود پنها ‌‬ ‫ه آنها در دلها ‌‬ ‫از آنچ ‌‬
‫ي برايشننان ‌اسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ن تهدينند ‌‬ ‫ه كنيسسد« اي ‌‬ ‫ن »مسسسخر ‌‬ ‫منافقننا ‌‬
‫ه از‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ه چيسسز ‌‬ ‫ن خداوند آشكار كننسسد ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه ساختن‌‬ ‫ي و يا با آگا ‌‬ ‫ها ‌‬‫ن بيمناكيد« يا با فرودآوردن ‌سور ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن‪.‬‬‫هتا ‌‬ ‫ي خائنان ‌‬ ‫ش از رازها ‌‬ ‫پيامبر ‌‬

‫سصصوِلِه ُكْنُتصْم‬
‫ل َوَآَيصصاِتِه َوَر ُ‬‫ب ُقصْل َأِبصصا ِّ‬
‫ض َوَنْلَعص ُ‬
‫خو ُ‬ ‫ن ِإّنَما ُكّنا َن ُ‬
‫سَأْلَتُهْم َلَيُقوُل ّ‬
‫ن َ‬‫َوَلِئ ْ‬
‫ن )‪(65‬‬ ‫َتسَْتْهِزُئو َ‬
‫ه زدن‌‬ ‫ه در طعن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن بپرسسسي« دربننار ‌‬ ‫»و اگر از آنا ‌‬
‫ه خداوند‪‬‬ ‫نك ‌‬‫هاند‪ ،‬بعد از آ ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫بجويي ‌مؤمني ‌‬ ‫ن و عي ‌‬ ‫به‌ دي ‌‬
‫يگويند‪ :‬مسسا‬ ‫ت؛ »مسلما م ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫ن آگننا ‌‬ ‫تننو را بننر آ ‌‬
‫ي از‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫ي‪ :‬ما ب ‌‬ ‫يكرديم« يعن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي و باز ‌‬ ‫فقط شوخ ‌‬
‫ي خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫م بنناز ‌‬ ‫ه‪ ،‬فقط سرگر ‌‬ ‫ل نبود ‌‬ ‫كار تو و مؤمنان ‌مشغو ‌‬
‫ت او و پيسسامبر ‌‬
‫ش‬ ‫ه خسسدا و آيسسا ‌‬ ‫م »بگسسو‪ :‬آيسسا ب ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫بننود ‌‬
‫ل انكننار‬ ‫ن خداوننند متعننا ‌‬ ‫نسننا ‌‬ ‫يكرديسسد؟« بدي ‌‬ ‫تمسسسخر م ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه معترفننا ‌‬ ‫ن را در جايگننا ‌‬ ‫ن را رد كننرد و آنننا ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫دروغي ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ت قرار م ‌‬ ‫ن جناي ‌‬ ‫ع اي ‌‬ ‫وقو ‌‬

‫طاِئَفصًة ِبصَأّنُهْم‬
‫ب َ‬
‫طاِئَفصٍة ِمْنُكصْم ُنَعصّذ ْ‬
‫ن َ‬
‫عْ‬
‫ف َ‬‫ن َنْع ُ‬‫َل َتْعَتِذُروا َقْد َكَفْرُتْم َبْعَد ِإيَماِنُكْم ِإ ْ‬
‫ن )‪(66‬‬ ‫جِرِمي َ‬
‫َكاُنوا ُم ْ‬
‫س دروغين‌ از‬ ‫ي و التمننا ‌‬ ‫ن عننذرآور ‌‬ ‫»عذر نياوريد« زيننرا اي ‌‬
‫ن كارها بعنند از بننر ملسنناختن‌‬ ‫ت و ديگر اي ‌‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫شما پذيرفت ‌‬
‫ه حالتننان ‌ننندارد »همانسا‬ ‫يب ‌‬ ‫چ سننود ‌‬ ‫ن‪ ،‬هي ‌‬ ‫هتننا ‌‬ ‫ي خائنان ‌‬ ‫رازهننا ‌‬
‫ه اظهننار ايمننان‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي‪ :‬بعنند از آ ‌‬ ‫شما بعد از ايمانتان« يعن ‌‬
‫ن را با استهزاي ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬كفرتا ‌‬ ‫هايد« يعن ‌‬ ‫ه بوديد »كافر شد ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫هايد »اگر از گروهي‌‬ ‫ي داد‪ ،‬نمايان ‌ ساخت ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ه از سويتا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي بودننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ :‬كسننان ‌‬ ‫از شسسما درگسسذريم« مننراد از آنننا ‌‬
‫ق تننوب ‌‬
‫ه‬ ‫ه و از نفننا ‌‬ ‫ص سنناخت ‌‬ ‫ق خال ‌‬ ‫ت نفا ‌‬ ‫ن را از كدور ‌‬ ‫ايمانشا ‌‬
‫نحمير بود ك ‌‬
‫ه‬ ‫يب ‌‬ ‫م مخش ‌‬ ‫هنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬شخصي ‌ب ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫كردند‪ .‬و يك ‌‬
‫ت‪ :‬اي ‌رسنننننو ‌‬
‫ل‬ ‫يگف ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه زار ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫در پينننننامبرص درآويخ ‌‬
‫ن خننريت‌‬ ‫ن اثننر كننرد‪ 1‬و اي ‌‬ ‫م بر م ‌‬ ‫م پدر ‌‬ ‫م و نا ‌‬ ‫م خود ‌‬ ‫خداص! نا ‌‬
‫ه مخشنن ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ :‬تننوب ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ت آمنند ‌‬ ‫م! در روايننا ‌‬ ‫را مرتكننب ‌شنند ‌‬
‫ش را عبدالرحمن ‌گذاشتند و او از خداوننند‬ ‫ه شد و نام ‌‬ ‫پذيرفت ‌‬
‫ت رسنند‪،‬‬ ‫ه شننهاد ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ت كرد تا در مكنناني‌ نننامعلو ‌‬ ‫‪ ‬درخواس ‌‬
‫ت رسننيد و هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه شهاد ‌‬ ‫گ »يمامه« ب ‌‬ ‫ه در روز جن ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ي از او نيافتند‪.‬‬ ‫نشان ‌‬
‫ه كردند‪ ،‬مورد بخشنناي ‌‬
‫ش‬ ‫ق توب ‌‬ ‫ه از نفا ‌‬ ‫ي! اگر گروهي‌ را ك ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫م چننراك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫هگروهي‌ ديگر را عذا ‌‬ ‫م »البت ‌‬ ‫قراردهي ‌‬
‫ق خننويش‌ مصننربودند و از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬بننر نفننا ‌‬ ‫م بودننند« يعن ‌‬ ‫مجننر ‌‬
‫هكار نشدند‪.‬‬ ‫توب ‌‬
‫ه اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ل روايت‌ شنند ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫نعمرك در بيا ‌‬ ‫از عبدالله ب ‌‬
‫ت‪ :‬مننا‬ ‫ي گف ‌‬ ‫ك در مجلسن ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ه فرمود‪» :‬شخصي ‌در غننزو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه زبننا ‌‬
‫ن‬ ‫بتننر‪ ،‬ب ‌‬ ‫م راغ ‌‬ ‫ه شننك ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫ن قاريننا ‌‬ ‫همانننند اي ‌‬
‫ي از اه ‌‬
‫ل‬ ‫م! مننرد ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫نتر ندينند ‌‬ ‫م نبرد جبو ‌‬ ‫دروغگوتر و در هنگا ‌‬
‫ق هست ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ ،‬تو مناف ‌‬ ‫غ گفت ‌‬ ‫ت‪ :‬درو ‌‬ ‫ي گف ‌‬ ‫خو ‌‬ ‫س در پاس ‌‬ ‫ن مجل ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ي‪ ،‬قطعننا م ‌‬ ‫يگننوي ‌‬ ‫ههننا را از سننر نفنناق ‌م ‌‬ ‫ن ياو ‌‬ ‫و اي ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ت‪ .‬هما ‌‬ ‫م ساخ ‌‬ ‫ه خواه ‌‬ ‫ت آگا ‌‬ ‫خداص را از سخنان ‌‬
‫ن ننناز ‌‬
‫ل‬ ‫ن ارتبنناط قننرآ ‌‬ ‫ل خداص رسننيد و در اي ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫ماجرا ب ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫ق را دينند ‌‬ ‫ص مناف ‌‬ ‫ن شخ ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫يكند‪ :‬م ‌‬ ‫ي اضافه ‌م ‌‬ ‫شد‪ .‬راو ‌‬
‫ه بنننود‪،‬‬ ‫ل خنننداص درآويخت ‌‬ ‫ن بنننند شنننتر رسنننو ‌‬ ‫گ مينننا ‌‬ ‫بنننر تن ‌‬

‫ي خر ‪ .‬پس‌‬
‫ه ‪ .‬حمير ‪ :‬يعن ‌‬
‫ن و گنديد ‌‬
‫ي متعف ‌‬‫ي ‪ :‬يعن ‌‬
‫مخش ‌‬ ‫‪1‬‬

‫ه فرزند خر!‬‫ي گنديد ‌‬

‫نحمير ‪ ،‬يعن ‌‬‫يب ‌‬‫مخش ‌‬
 ‫ت‪:‬‬‫يگف ‌‬ ‫يخراشنننيد و م ‌‬ ‫ش را م ‌‬ ‫ه سننننگها پاهننناي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫درحنننال ‌‬
‫م! و‬ ‫يكننردي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي و سننرگرم ‌‬ ‫لالله! مننا فقننط بنناز ‌‬ ‫»يارسننو ‌‬
‫سصصوِلِه ُكْنُتصصْم‬ ‫يگفتننند‪ُ) :‬قصصْل َأِبصصا ِّ‬
‫ل َوَآَيصصاِتِه َوَر ُ‬ ‫ه او م ‌‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ت او و پينننننامبرش‌‬ ‫ه خننننندا و آينننننا ‌‬ ‫ن(‪ :‬آينننننا ب ‌‬‫َتسْصصصصصصصصَتْهِزُئو َ‬
‫يكرديد؟«‪.‬‬ ‫تمسخرم ‌‬

‫عصصنِ‬‫ن َ‬‫ن ِبصصاْلُمْنَكِر َوَيْنَهصصْو َ‬‫ض َيصصْأُمُرو َ‬ ‫ن َبْعصص ٍ‬ ‫ضصصُهْم ِمصص ْ‬ ‫ت َبْع ُ‬‫ن َواْلُمَناِفَقصصا ُ‬ ‫اْلمَُنصصاِفُقو َ‬
‫ن)‬ ‫سصُقو َ‬
‫ن ُهصُم اْلَفا ِ‬ ‫ن اْلُمَنصصاِفِقي َ‬ ‫سصَيُهْم إِ ّ‬
‫لص َفَن ِ‬‫سصصوا ا َّ‬ ‫ن َأْيِدَيُهْم َن ُ‬‫ضو َ‬ ‫ف َوَيْقِب ُ‬‫اْلَمْعُرو ِ‬
‫‪(67‬‬
‫كديگرنسسد« مننردان‌‬ ‫ه از ي ‌‬ ‫ق هم ‌‬ ‫ن منسساف ‌‬ ‫ن و زنسسا ‌‬ ‫»مسسردا ‌‬
‫ن در اين‌‬ ‫ق همانند زنانشان ‌هستند و احوالشننا ‌‬ ‫ق‪ ،‬در نفا ‌‬ ‫مناف ‌‬
‫ه منكسسر و نهي‌ از‬ ‫ت »امسسر ب ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫م يكسنننا ‌‬ ‫امنننر بنننا ه ‌‬
‫ي از‬‫ق و دور ‌‬ ‫ه در نفا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫نسا ‌‬ ‫يكنند« بدي ‌‬ ‫معروف ‌م ‌‬
‫ي خسسود‬ ‫يپيمايند »و دستها ‌‬ ‫ي انحطاط را م ‌‬ ‫ن‪ ،‬حد نهاي ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ه و صننل ‌‬
‫ه‬ ‫ل در صنندق ‌‬ ‫ق مننا ‌‬ ‫ي‪ :‬از انفا ‌‬ ‫يبندند« يعن ‌‬ ‫را فرو م ‌‬
‫يورزننند »خدا‬ ‫لم ‌‬ ‫ت‪ ،‬بخ ‌‬ ‫ي لزمي‌ اسنن ‌‬ ‫ه امور ‌‬ ‫م و جهاد ك ‌‬ ‫رح ‌‬
‫ي در ذهن‌‬ ‫يو ‌‬ ‫م و پروا ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ش كردند« تا بدانجا ك ‌‬ ‫را فرامو ‌‬
‫س خدا هسسم ‌فراموششسسان‌‬ ‫يكند »پ ‌‬ ‫ن خطور نم ‌‬ ‫و نهادشا ‌‬
‫هدور داشننت‌‬ ‫ت و فضل‌ خويش‌ ب ‌‬ ‫ن را از رحم ‌‬ ‫ي‪ :‬آنا ‌‬ ‫كرد« يعن ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه فاسسسسسقند« يعن ‌‬ ‫ن منافقاننسسسسد ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫»در حقيق ‌‬
‫ت از تمننرد و‬ ‫ه عبننار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كاملند‪ ،‬فسننق ‌‬ ‫ن در فسقشا ‌‬ ‫منافقا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬ ‫ه خير ‌‬ ‫ن از هر گون ‌‬ ‫بريد ‌‬

‫سصُبُهْم‬
‫ي حَ ْ‬
‫ن ِفيَهصا ِهص َ‬
‫خاِلصِدي َ‬
‫جَهّنصَم َ‬
‫ت َواْلُكّفصاَر َنصاَر َ‬‫ن َواْلُمَناِفَقصا ِ‬
‫ل اْلُمَناِفِقي َ‬‫عَد ا ُّ‬
‫َو َ‬
‫ب ُمِقيٌم )‪(68‬‬ ‫عَذا ٌ‬
‫ل َوَلُهْم َ‬ ‫َوَلَعَنُهُم ا ُّ‬
‫ن‪ ،‬آتش‌‬ ‫ق و كسسافرا ‌‬ ‫ن منسساف ‌‬ ‫ن و زنسسا ‌‬ ‫ه مسسردا ‌‬ ‫»خسسدا ب ‌‬
‫هانسسد‪ ،‬آن‌‬ ‫ت‪ ،‬در آن ‌جاودان ‌‬ ‫ه اسسس ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫خ را وعسسد ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫ن بس‌‬ ‫ي‪ :‬آتش‌ دوزخ‌ برايشننا ‌‬ ‫ي اسسست« يعن ‌‬ ‫ن كسساف ‌‬ ‫برايشا ‌‬
‫ن تعبير خود‪ ،‬بننر‬ ‫ي ندارند‪ .‬اي ‌‬ ‫ن نياز ‌‬ ‫هعذابي‌ برتر از آ ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن را لعن ‌‬
‫ت‬ ‫يكننند »و خدا آنسسا ‌‬ ‫ن دللننت ‌م ‌‬ ‫بشا ‌‬ ‫ي عذا ‌‬ ‫سخت ‌‬
‫ش طننرد كننرد و دور‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ن را از رحم ‌‬ ‫ي‪ :‬آنننا ‌‬ ‫كسسرد« يعن ‌‬
‫ه از آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ي است« ك ‌‬
‫ب پايدار ‌‬
‫ن عذا ‌‬
‫ت »و براي‌ آنا ‌‬ ‫ساخ ‌‬
‫ي ندارد‪.‬‬
‫چ جداي ‌‬
‫هي ‌‬

‫لِقِهْم‬ ‫خَ‬
‫سَتْمَتُعوا ِب َ‬ ‫شّد ِمْنُكْم ُقّوًة َوَأْكَثَر َأْمَواًل َوَأْوَلًدا َفا ْ‬ ‫ن َقْبِلُكْم َكاُنوا َأ َ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫َكاّلِذي َ‬
‫ضُتْم َكاّلِذي‬ ‫خ ْ‬ ‫لِقِهْم َو ُ‬ ‫خَ‬‫ن َقْبِلُكْم ِب َ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫سَتْمَتَع اّلِذي َ‬‫لِقُكْم َكَما ا ْ‬ ‫خَ‬
‫سَتْمَتْعُتْم ِب َ‬ ‫َفا ْ‬
‫ن )‪(69‬‬ ‫سُرو َ‬ ‫خا ِ‬ ‫ك ُهُم اْل َ‬ ‫خَرِة َوُأوَلِئ َ‬ ‫لِ‬ ‫عَماُلُهْم ِفي الّدْنَيا َوا َْ‬ ‫ت َأ ْ‬‫ط ْ‬ ‫حِب َ‬ ‫ك َ‬‫ضوا ُأوَلِئ َ‬ ‫خا ُ‬ ‫َ‬
‫ي كه‌‬ ‫يفرمايد‪» :‬ماننسسد كسسسان ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه منافقا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ه خطا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن ماننننند‬ ‫ي‪ :‬شنننما منافقنننا ‌‬ ‫ش از شسسسما بودنسسسد« يعن ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ل شنننما ماننننند عم ‌‬
‫ل‬ ‫ن از كفنننار هسنننتيد‪ ،‬ينننا عم ‌‬ ‫پيشنننينيانتا ‌‬
‫ت‪ ،‬آنهننا »از شسسما نيرومنسسدتر و داراي‌‬ ‫پيشننينيانتان ‌اسنن ‌‬
‫س از نصسسيب‬ ‫ي بودنسسد پ ‌‬ ‫ن بيشسستر ‌‬ ‫ل و فرزنسسدا ‌‬ ‫امسسوا ‌‬
‫ي دنيا مقدر كرد ‌‬
‫ه‬ ‫تها ‌‬ ‫ن از لذ ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬برايشا ‌‬ ‫‌خويش« ك ‌‬
‫ن! »از‬ ‫ي منافقننا ‌‬ ‫بود »برخوردار شسسدند و شسسما نيسسز« ا ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ن نصننيب ‌‬ ‫ش برخسسوردار شسسديد« همننا ‌‬ ‫ب خسسوي ‌‬ ‫نصسسي ‌‬
‫ه آنا ‌‬
‫ن‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ه بود »هما ‌‬ ‫ي شما مقدر كرد ‌‬ ‫خداوند‪ ‬برا ‌‬
‫ش برخسسوردار‬ ‫ش از شما بودند‪ ،‬از نصيب‌ خسسوي ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ق شنندن‌‬ ‫ل غننر ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫نسننا ‌‬ ‫شسسدند« بدي ‌‬
‫ق منع ‌‬
‫م‬ ‫ت از ح ‌‬ ‫ه غفل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫ي دنيننا را ن ن بنندا ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫دربهر ‌‬
‫ه و نكننوه ‌‬
‫ش‬ ‫ب گننرفت ‌‬ ‫ه عي ‌‬ ‫ن بينجامد ن بننر هننر دو گننرو ‌‬ ‫ذوالمن ‌‬
‫ي دنيا و لهننو و لعننب‬ ‫يكند »و شما فرورفتيد« در لذتها ‌‬ ‫م ‌‬
‫نگونه‌ كه‌‬ ‫ت خنندا‪» ‬همسسا ‌‬ ‫ب آيننا ‌‬ ‫ي‪ :‬در تكننذي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫‌آ ‌‬
‫ن امننور »آ ‌‬
‫ن‬ ‫ل و در اي ‌‬ ‫ن فسسرو رفتنسسد« در ايننن ‌اعمننا ‌‬ ‫آنسسا ‌‬
‫هو‬ ‫ي‪ :‬تبننا ‌‬ ‫ف »حبط شد« يعن ‌‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫گروه« موصو ‌‬
‫ه از نظننر‬ ‫ي اسننت‌ ك ‌‬ ‫نابود شنند »اعمالشان« مننراد اعمننال ‌‬
‫ك آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل ني ‌‬ ‫ي! اعمننا ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ك اس ن ‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫ي‪ ،‬اعمننا ‌‬ ‫ي و صور ‌‬ ‫شكل ‌‬
‫ن در دنيننا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي اعمالشننا ‌‬ ‫ه شد »در دنيا و آخرت« تبنناه ‌‬ ‫تبا ‌‬
‫ه بنندا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ينينناز ‌‬ ‫م‪ ،‬غنننا و ب ‌‬ ‫ه سننرانجا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن طريق‌ اس ن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت و شننرف ‌‬ ‫يانجامد و عز ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه فقر ومسكن ‌‬ ‫اميدوارند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه بنندا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫يپيوننندد و قننوت ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه ذل ‌‬ ‫م دارننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن چشنن ‌‬ ‫بنندا ‌‬
‫ن در‬ ‫ي اعمالشننا ‌‬ ‫يگراينند‪ .‬امننا تبنناه ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ه ضننع ‌‬ ‫اميدوارننند‪ ،‬ب ‌‬
 ‫يشوند‬ ‫ه دوزخ‌ رهسپار م ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ه‪ :‬سرانجا ‌‬ ‫ن است ‌ ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫آخر ‌‬
‫يپنداشننتند‪،‬‬ ‫ن را طاعت‌ وقربت‌ م ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي از اعمالي‌ ك ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ن زيانكاراننسسد«‬ ‫ه همسسا ‌‬ ‫ن گسسرو ‌‬ ‫يشننوند »و آ ‌‬ ‫همننند نم ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ب و پاداشنني‌‬ ‫چ ثننوا ‌‬ ‫ش‪ ،‬هي ‌‬‫ل خننوي ‌‬ ‫ن اعمننا ‌‬ ‫زيننرا در برابننر اي ‌‬
‫ندارند‪.‬‬
‫م در‬ ‫ه جننان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ذات ‌‬
‫ت‪» :‬سننوگند ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫م از‬ ‫ه قنند ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ب و قنند ‌‬ ‫ه وج ‌‬ ‫بب ‌‬‫ت‪ ،‬قطعننا شننما وج ‌‬ ‫ت اوس ‌‬ ‫دس ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه اگر آنا ‌‬ ‫يكنيد؛ تا بدانجا ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫ي پشينيانتا ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫سن ‌‬
‫ه آن‌ وارد‬ ‫مب ‌‬ ‫ه باشننند‪ ،‬شننما ه ‌‬ ‫ي درآمنند ‌‬ ‫خ سوسننمار ‌‬ ‫سننورا ‌‬
‫لالله! مننراد شننما از‬ ‫يشويد«‪ .‬اصحاب‪ ‌‬گفتننند‪ :‬يننا رسننو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي!‬
‫ل كتابند؟ فرمودند‪» :‬آر ‌‬ ‫ياند؟ آيا اه ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫ن ما چ ‌‬ ‫پيشينيا ‌‬
‫ه كساني‌ جز آنانند؟«‪.‬‬ ‫چ ‌‬

‫حابِ‬ ‫عصصاٍد َوَثُمصصوَد َوَقصْوِم ِإْبَراِهيصَم َوَأصْص َ‬ ‫ح َو َ‬ ‫ن َقْبِلِهْم َقْوِم ُنو ٍ‬

‫ن ِم ْ‬ ‫َأَلْم َيْأِتِهْم َنَبُأ اّلِذي َ‬
‫ن َكصاُنوا‬‫ظِلَمُهصْم َوَلِكص ْ‬
‫لص ِلَي ْ‬
‫ن ا ُّ‬‫ت َفَمصا َكصا َ‬
‫سصُلُهْم ِباْلَبّيَنصا ِ‬
‫ت َأَتْتُهْم ُر ُ‬‫ن َواْلُمْؤَتِفَكا ِ‬ ‫َمْدَي َ‬
‫ن )‪(70‬‬ ‫ظِلُمو َ‬ ‫سُهْم َي ْ‬ ‫َأْنُف َ‬
‫ه پي ‌‬
‫ش‬ ‫يك ‌‬ ‫ن »خبر كسان ‌‬ ‫ه منافقا ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ه آنان« يعن ‌‬ ‫»آيا ب ‌‬
‫ه داراي‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه است« خبر و گزارش ‌‬ ‫ن بودند‪ ،‬نرسيد ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫ت از‪:‬‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ن عبار ‌‬ ‫ت؟ و آ ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ه و تأم ‌‬ ‫ت و در خور توج ‌‬ ‫اهمي ‌‬
‫ه آنها‬ ‫نب ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه در قبا ‌‬ ‫يك ‌‬‫ن و جزاي ‌‬ ‫ه پيشينيانشا ‌‬ ‫ش كارنام ‌‬ ‫گزار ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ق گرف ‌‬ ‫تعل ‌‬
‫ه را ذكننر‬ ‫ش گننرو ‌‬ ‫ن شن ‌‬ ‫ن پيشننينيا ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن را شننننيده‌ و از‬ ‫ه اخبارشنننا ‌‬ ‫يالجمل ‌‬ ‫ه اعنننراب ‌ف ‌‬ ‫يكنننند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بودند‪.‬‬ ‫ن آگا ‌‬ ‫داستانهايشا ‌‬
‫ه هلكت‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه توفننا ‌‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م نسسوح« ك ‌‬ ‫ل خننبر‪» :‬قسسو ‌‬ ‫او ‌‬
‫رسيدند‪.‬‬
‫ك نننابود‬ ‫ي مهل ‌‬ ‫ه بنناد ‌‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م »عاد« ك ‌‬ ‫م‪ :‬خبر قو ‌‬ ‫»و« دو ‌‬
‫ه شدند‪.‬‬ ‫ساخت ‌‬
‫گ مرگبننار گرفتننار‬ ‫ه بننان ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫م »ثمود« ك ‌‬ ‫م‪ :‬خبر قننو ‌‬ ‫»و« سو ‌‬
‫شدند‪.‬‬
 ‫ه را بر‬‫ه خداوند‪ ‬پش ‌‬ ‫م ابراهيم« ك ‌‬ ‫م‪ :‬خبر »قو ‌‬ ‫»و« چهار ‌‬
‫ه هلك ‌‬
‫ت‬ ‫هب ‌‬ ‫ه پش ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن مسلط كرد و نمرود ملعو ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫رساند‪.‬‬
‫م شعيب‪ ‌‬بودننند‬ ‫ه قو ‌‬ ‫ب مدين« ك ‌‬ ‫م‪ :‬خبر »اصحا ‌‬ ‫»و« پنج ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن را فروگرف ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫و زلزل ‌‬
‫م شهرها ‌‬
‫ي‬ ‫ي‪ :‬مرد ‌‬ ‫ل مؤتكفات« يعن ‌‬ ‫م‪ :‬خبر »اه ‌‬ ‫»و« شش ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ه خداوننند‪ ‬بننا سنننگبارا ‌‬ ‫م لننوط‪ ‬ك ‌‬ ‫ه قننو ‌‬ ‫زير و زبرشنند ‌‬
‫ه از ريشنن ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ن شهرها را بدا ‌‬ ‫ن رسانيد‪ .‬و آ ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫هلك ‌‬
‫ه فراز آنها‬ ‫يك ‌‬ ‫ه طور ‌‬ ‫ن گشت‌ ب ‌‬ ‫ب و واژگو ‌‬ ‫ن منقل ‌‬ ‫ه برآنا ‌‬ ‫و پاي ‌‬
‫ل شد‪» ،‬مؤتكفات« ناميدند‪.‬‬ ‫ه فرود آنها تبدي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ههننا و طننواي ‌‬
‫ف‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي‪ :‬پيننامبرا ‌‬ ‫»پيامبرانشسسان« يعن ‌‬
‫ن آوردنسسد پس‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫ت روشني ‌بسسرا ‌‬ ‫ه »معجزا ‌‬ ‫شگان ‌‬ ‫ش ‌‬
‫م كنسسد« زيننرا‬ ‫ن سسست ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن نبسسود ك ‌‬ ‫هرگز خدا بسسر آ ‌‬
‫ن بر خسسود‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫م و هشدار دادند »ول ‌‬ ‫ن را بي ‌‬ ‫ش آنا ‌‬ ‫پيامبران ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬و عنند ‌‬
‫م‬ ‫ب كفننر ب ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫يداشتند« ب ‌‬ ‫م روا م ‌‬ ‫ست ‌‬
‫ش‪.‬‬
‫انقياد در برابر پيامبران ‌‬

‫عصنِ‬ ‫ن َ‬ ‫ف َوَيْنَهصْو َ‬
‫ن ِباْلَمْعُرو ِ‬ ‫ض َيْأُمُرو َ‬‫ضُهْم َأْوِلَياُء َبْع ٍ‬‫ت َبْع ُ‬‫ن َواْلُمْؤِمَنا ُ‬ ‫َواْلُمْؤِمُنو َ‬
‫سصصوَلُه ُأوَلِئ َ‬
‫ك‬ ‫لصص َوَر ُ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫طيُعصصو َ‬
‫ن الّزَكصصاَة َوُي ِ‬
‫لَة َوُيْؤُتصصو َ‬
‫صصص َ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫اْلمُْنَكصصِر َوُيِقيُمصصو َ‬
‫حِكيٌم )‪(71‬‬ ‫عِزيٌز َ‬ ‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ل ِإ ّ‬‫حُمُهُم ا ُّ‬ ‫سَيْر َ‬
‫َ‬
‫هدنبننال‌‬ ‫ن را ذكر كرد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه منافقا ‌‬ ‫ت ذميم ‌‬ ‫ي صفا ‌‬ ‫ن حق‌ تعال ‌‬ ‫چو ‌‬
‫يفرماينند‪» :‬و‬ ‫هم ‌‬ ‫ن نمننود ‌‬ ‫ن را بيننا ‌‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫ت سننتود ‌‬ ‫ن صننفا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫كديگرنسسد«‬ ‫ن دوسسستان ‌ي ‌‬ ‫ن مسسؤم ‌‬ ‫ن و زنسسا ‌‬ ‫ن مسسؤم ‌‬ ‫مردا ‌‬
‫ه‪ ،‬بننا همننديگر‬ ‫ت و عطننوفت‌ دوجننانب ‌‬ ‫ن در محب ‌‬ ‫ي‪ :‬دلهايشا ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫مآوا‬ ‫م يكجننا و ه ‌‬ ‫ن را بننا ه ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ت و عنناملي‌ ك ‌‬ ‫متحنند اسنن ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ه خداي ‌عزوج ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن و ايما ‌‬ ‫ه‪ ،‬كار دي ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪:‬‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫حنندي ‌‬
‫ي از آن‌‬ ‫ه بعضنن ‌‬ ‫ن است‌ ك ‌‬ ‫ن همانند ساختما ‌‬ ‫ي مؤم ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫»مؤم ‌‬
‫ن را‬ ‫ه انگشتانشننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يگرداننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫بعضي‌ ديگر را مستحك ‌‬
‫ف امسسر‬ ‫همعرو ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫س مؤمنننا ‌‬ ‫ل كردننند«‪ .‬پ ‌‬ ‫كديگر داخ ‌‬ ‫در ي ‌‬
 ‫ف و پسنننديده‌‬ ‫ه در شننرع‌ معننرو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يكنند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك‬
‫ن و تننر ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه توحينند خنندا ‌‬ ‫ه منكننر و ناپسننند‪ ،‬ك ‌‬ ‫تن ‌‬ ‫اسن ‌‬
‫ي‪ :‬از‬ ‫ت »و از منكسسر« يعن ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ش غير و ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫يكنند و نمسساز را‬ ‫يم ‌‬ ‫ت »نه ‌‬ ‫ن ناپسند اسنن ‌‬ ‫ه در دي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫يدهنسسسد و خسسسدا را‬ ‫ت را م ‌‬ ‫يدارنسسسد و زكسسسا ‌‬ ‫برپسسسا م ‌‬
‫ن را بدا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫م آنچ ‌‬ ‫يكنند« در انجا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫فرمانبردار ‌‬
‫ل او را« نيز در اوامر و نواه ‌‬
‫ي‬ ‫ت »و رسو ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫دستور داد ‌‬
‫يكنننند »آن‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ت‪ ،‬پيننرو ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ه از سو ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫و ي‌ ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ي آنسا ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ف؛ »خسدا ب ‌‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫گروه« موصو ‌‬
‫ت خسسود قسسرار خواهسسد داد« در دنيننا و‬ ‫ل رحم ‌‬ ‫مشسسمو ‌‬
‫بو‬ ‫ش »همانا الله غسسال ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ت‪ ،‬با برآورد ‌‬ ‫آخر ‌‬
‫ت بر هر چيز‪ ،‬از جملننه ‌بننر پنناداش‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫م است« غال ‌‬ ‫حكي ‌‬
‫شوه ‌‬
‫م‬ ‫م پنننادا ‌‬‫هه ‌‬ ‫ت؛ ك ‌‬
‫م اسنن ‌‬ ‫ن‪ ،‬حكي ‌‬ ‫ت آننننا ‌‬ ‫ن و مجننازا ‌‬ ‫داد ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ن قرار م ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ي مناس ‌‬ ‫ب را درجا ‌‬ ‫عقا ‌‬
‫ل قرار‬ ‫ن را در عصر ما مورد تأم ‌‬ ‫ل مسلمانا ‌‬ ‫س حا ‌‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫البت ‌‬
‫ن‪ ،‬از‬ ‫ه مسنننلمانا ‌‬ ‫ه عنننام ‌‬ ‫يرسننند ك ‌‬ ‫ن واقعينننت ‌م ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫دهننند‪ ،‬ب ‌‬
‫ل انحطنناط‬ ‫هاننند و عننام ‌‬ ‫ه گرفت ‌‬ ‫ف فاصننل ‌‬ ‫ن اوصننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مجمننوع ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ن نيز همي ‌‬ ‫ع و احوالشا ‌‬ ‫اوضا ‌‬

‫ن ِفيَهصصا‬ ‫خاِلصِدي َ‬‫حِتَهصصا اَْلْنَهصصاُر َ‬ ‫ن َت ْ‬‫جصِري ِمص ْ‬ ‫ت َت ْ‬

‫جّنا ٍ‬ ‫ت َ‬ ‫ن َواْلُمْؤِمَنا ِ‬ ‫ل اْلُمْؤِمِني َ‬‫عَد ا ُّ‬‫َو َ‬
‫ظيصُم )‬ ‫ك ُهصَو اْلَفصْوُز اْلعَ ِ‬ ‫ل َأْكَبُر َذِل َ‬‫ن ا ِّ‬
‫ن ِم َ‬‫ضَوا ٌ‬‫ن َوِر ْ‬ ‫عْد ٍ‬
‫ت َ‬ ‫جّنا ِ‬ ‫طّيَبًة ِفي َ‬‫ن َ‬ ‫ساِك َ‬‫َوَم َ‬
‫‪(72‬‬
‫ي وعسسده‌‬ ‫ن باغهسساي ‌‬ ‫ن با ايما ‌‬ ‫ن و زنا ‌‬ ‫ه مردا ‌‬ ‫»خداوند ب ‌‬
‫ي‪ :‬از فرودسنننت‌‬ ‫ه از فرودسسسست ‌آن« يعن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هاسسسس ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ت‪ ،‬در آن‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫ن »نهرهسسا جسسار ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ن و غرف ‌‬ ‫درختننا ‌‬
‫ي وعنند ‌‬
‫ه‬ ‫ها ‌‬ ‫ي پسساك« و پسنننديد ‌‬ ‫ههسسا ‌‬ ‫هاند و نيز خان ‌‬ ‫‌جاودان ‌‬
‫ت‪ ،‬در‬ ‫ي در آنهننا نيس ن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي ونابسننامان ‌‬ ‫چ پليد ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫داد ‌‬
‫هسننر‬ ‫هب ‌‬ ‫ي و رفننا ‌‬ ‫ج برخننوردار ‌‬ ‫يزيننند و در او ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫آنهننا خننو ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬جاوينندا ‌‬ ‫ن‪ :‬يعن ‌‬ ‫ي عسسدن« عنند ‌‬ ‫يبرند »در بهشتها ‌‬ ‫م ‌‬
‫هقننو ‌‬
‫ل‬ ‫ع و پاياني‌ ندارد‪» .‬عنندن« ب ‌‬ ‫ت در آنها هرگز انقطا ‌‬ ‫اقام ‌‬
 ‫ف به‌‬ ‫ت‪ .‬در حننديث‌ شننري ‌‬ ‫ت اس ن ‌‬ ‫ي در بهش ن ‌‬ ‫م شننهر ‌‬ ‫ح‪ :‬نننا ‌‬ ‫راج ‌‬
‫م؛ يننا‬ ‫ه فرمننود‪» :‬گفننتي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ت ابننوهريره‪ ‌‬آمنند ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫ن چگننونه‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه سنناختما ‌‬ ‫ت بگويينند ك ‌‬ ‫هما از بهش ن ‌‬ ‫لالله! ب ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ه اس ن ‌‬ ‫ي از نقننر ‌‬ ‫ي از طل وخشننت ‌‬ ‫ت؟ فرمودننند‪ :‬خشننت ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ت و خنناك‌‬ ‫ن مرواريد و ينناقو ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ريگها ‌‬ ‫ك اس ‌‬ ‫ن مش ‌‬ ‫ملط آ ‌‬
‫شبرخننوردار شننده‬ ‫ن درآيد‪ ،‬خو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫ن‪ ،‬هر ك ‌‬ ‫ن زعفرا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يميننرد‪ ،‬نه‌‬ ‫يزينند و نم ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يبيننند‪ ،‬جنناودان ‌‬ ‫و هرگننز آزاري ‌نم ‌‬
‫يرود«‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ياش ‌از بي ‌‬ ‫ه جننوان ‌‬ ‫يشننود و ن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش كهن ‌‬ ‫ههنناي ‌‬ ‫جام ‌‬
‫ي »اللسسه‪،‬‬ ‫ك »از« سنننو ‌‬ ‫ياي« هرچنننند انننند ‌‬ ‫»و خشسسنود ‌‬
‫ه خداوند‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي بهشت ‌‬ ‫ن نعمتها ‌‬ ‫ت از همه« اي ‌‬ ‫بزرگتر اس ‌‬
‫ه از‬ ‫ن بننراي ‌هميشن ‌‬ ‫ت زيننرا ايشننا ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫متعننا ‌‬
‫يشوند و مسلما هيچ‌ چيز از لذات‬ ‫نم ‌‬ ‫ي ايم ‌‬ ‫ي تعال ‌‬ ‫م بار ‌‬ ‫خش ‌‬
‫گ باشنند ننن بننا كمننتري ‌‬
‫ن‬ ‫ه بننزر ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ي ننن هرچننند ه ‌‬ ‫‌جسننمان ‌‬
‫ي حق‌ تعننالي ‌برابننر نيسنت‌ زيننرا رضنناي‌‬ ‫ي از سننو ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫خشنود ‌‬
‫ي اس نت‌ »ايسسن«‬ ‫ي و سعادت ‌‬ ‫ب هر رستگار ‌‬ ‫ل سب ‌‬ ‫خداوند متعا ‌‬
‫ن كاميسسابي‌‬ ‫ي »هما ‌‬ ‫ي حق‌ تعننال ‌‬ ‫ي و خشنننود ‌‬ ‫ي بهشننت ‌‬ ‫باغها ‌‬
‫ه مننرد ‌‬
‫م‬ ‫يك ‌‬ ‫ي ديگننر ‌‬ ‫ي و كامياب ‌‬ ‫گ است« و هر رستگار ‌‬ ‫بزر ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫يپندارند‪ ،‬دون ‌آ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن را كاميابي‌ و رستگار ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه اسننت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫يسننعيد‪ ‬آمنند ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ل بهش ن ‌‬
‫ت‬ ‫ه اه ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ل خننداص فرمودننند‪» :‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫يپرودگننار مننا!‬ ‫كا ‌‬ ‫يگويند‪ :‬لبي ‌‬ ‫ت! م ‌‬ ‫ل بهش ‌‬ ‫ي اه ‌‬ ‫يفرمايد‪ :‬ا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يفرماينند‪:‬‬ ‫ت‪ .‬م ‌‬ ‫ت توس ‌‬ ‫ه در دس ‌‬ ‫م و خير هم ‌‬ ‫ن حاضري ‌‬ ‫ه فرما ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه شنند ‌‬
‫ه‬ ‫يگويند‪ :‬پروردگارا! مگر مننا را چ ‌‬ ‫آيا راضي‌ شديد؟ م ‌‬
‫ه مننا چيزهنناي ‌‬
‫ي‬ ‫ه تننو ب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي نباشننيم ‌درحننال ‌‬ ‫ه راضنن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ي؟‬ ‫ها ‌‬‫ك از مخلوقنناتت‌ عطننا نكننرد ‌‬ ‫چي ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بخشننيد ‌‬
‫يگويننند‪:‬‬ ‫م؟ م ‌‬ ‫ن را عطننا نكن ‌‬ ‫ه شما بهتر از اي ‌‬ ‫يفرمايد‪ :‬آيا ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫يفرماينند‪:‬‬ ‫ت؟ م ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ه چيننز بهننتر از اي ‌‬ ‫پروردگننارا! مگننر چ ‌‬
‫ن هرگز بر شننما‬ ‫ه و بعد از آ ‌‬ ‫م را بر شما روا داشت ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫خشنود ‌‬
‫يگيرم«‪.‬‬ ‫م نم ‌‬ ‫خش ‌‬
 ‫جَهّنُم َوِبْئسَ‬ ‫عَلْيِهْم َوَمْأَواُهْم َ‬‫ظ َ‬‫غُل ْ‬‫ن َوا ْ‬ ‫جاِهِد اْلُكّفاَر َواْلُمَناِفِقي َ‬
‫ي َ‬‫َيا َأّيَها الّنِب ّ‬
‫صيُر )‪(73‬‬ ‫اْلمَ ِ‬
‫ن جهاد كن« جهاد با‬ ‫ن و منافقا ‌‬ ‫ي پيامبر! با كافرا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ن شننوند‪ ،‬يننا جننزي ‌‬
‫ه‬ ‫ت تننا يننا مسننلما ‌‬ ‫ن بننا آنهاسن ‌‬ ‫كفار؛ جنگينند ‌‬
‫ه حجت‌ و بر پاداشتن ‌حدود‬ ‫ن‪ ،‬اقام ‌‬ ‫بپردازند‪ .‬و جهاد با منافقا ‌‬
‫ه موجبننا ‌‬
‫ت‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ن كسننان ‌‬ ‫ن بيشننتري ‌‬ ‫ت زيننرا آنننا ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫بر آنننا ‌‬
‫ق تعننالي‌‬ ‫ه از ح ‌‬ ‫يشننوند چننراك ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ه حنندود را مننرتك ‌‬ ‫اقننام ‌‬
‫ت‪ :‬شنندت‌‬ ‫ت كسسن« غلظ ‌‬ ‫ن غلظ ‌‬ ‫يترسننند »و بسسر آنسسا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ن بننا اين‌ دو‬ ‫ي! رفتننار مؤمنننا ‌‬ ‫ت‪ .‬آر ‌‬ ‫ت اس ن ‌‬ ‫دگرگوني‌ و خشننون ‌‬
‫ت؛‬‫ن باشنند »و« امننا در آخننر ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫ه در دنيننا باينند اي ‌‬ ‫گننرو ‌‬
‫ه بسسسد سسسسرانجامي‬ ‫توچ ‌‬ ‫خ اسسسس ‌‬ ‫ن دوز ‌‬ ‫»جايگاهشسسسا ‌‬
‫ي متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫يفرماينند‪» :‬خنندا ‌‬ ‫يطننالب‪ ‌‬م ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫ياب ‌‬ ‫ت!« عل ‌‬ ‫‌اسس ‌‬
‫ت‪ :‬شمشننيري‌‬ ‫ل خننودص را بننا چهننار شمشننير بننرانگيخ ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي‬
‫ب‪ ،‬شمشننير ‌‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ي كفار اه ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ن‪ ،‬شمشير ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه آيننا ‌‬
‫ت‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ي باغيننان«‪ .‬آ ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن و شمشننير ‌‬ ‫ي منافقننا ‌‬ ‫بننرا ‌‬
‫ت كننرد‪ .‬از اين‌‬ ‫ه را تلو ‌‬ ‫ن چهننار گننرو ‌‬ ‫ه جهنناد بننا اي ‌‬ ‫مربننوط ب ‌‬
‫ن را‬ ‫ن اگننر نفاقشننا ‌‬ ‫ه منافقننا ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫ن دانسته م ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫رواي ‌‬
‫م اسنت‌ و اين‌‬ ‫ن لز ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ه علي ‌‬ ‫اظهننار نمايننند‪ ،‬جهنناد مسننلحان ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي اس ‌‬ ‫نجرير طبر ‌‬ ‫ل؛ انتخاب ‌اب ‌‬ ‫قو ‌‬

‫لِمِهْم َوَهّمصصوا ِبَمصصا‬ ‫سص َ‬ ‫ل َما َقاُلوا َوَلَقْد َقاُلوا َكِلَمَة اْلُكْفِر َوَكَفُروا َبْعصَد ِإ ْ‬ ‫ن ِبا ِّ‬‫حِلُفو َ‬ ‫َي ْ‬
‫خْيصًرا‬‫ك َ‬‫ن َيُتوُبوا َيص ُ‬ ‫ضِلِه َفِإ ْ‬‫ن َف ْ‬ ‫سوُلُه ِم ْ‬ ‫ل َوَر ُ‬‫غَناُهُم ا ُّ‬‫ن َأ ْ‬‫َلمْ َيَناُلوا َوَما َنَقُموا ِإّل َأ ْ‬
‫خَرِة َوَما َلُهصْم ِفصصي اَْلْر ِ‬
‫ض‬ ‫لِ‬‫عَذاًبا َأِليًما ِفي الّدْنَيا َوا َْ‬
‫ل َ‬ ‫ن َيَتَوّلْوا ُيَعّذْبُهُم ا ُّ‬
‫َلُهْم َوِإ ْ‬
‫صيٍر )‪(74‬‬ ‫ي َوَل َن ِ‬ ‫ن َوِل ّ‬ ‫ِم ْ‬
‫ن كفننر‬ ‫هانسسد« سننخ ‌‬ ‫ه نگفت ‌‬ ‫يخورند ك ‌‬ ‫ه خدا سوگند م ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ه آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫ت‪ ،‬در بيا ‌‬ ‫را‪ .‬در يكي‌ از روايا ‌‬
‫ن نننازل ‌شنند كه‌‬ ‫ن يكي‌ از منافقننا ‌‬ ‫ب سخ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ :‬اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن مننا نن ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه بننرادرا ‌‬ ‫ش نسننبت‌ ب ‌‬ ‫ت‪ :‬اگر محمنند در سننخنان ‌‬ ‫گف ‌‬
‫س‪ ،‬مننا بنندتر‬ ‫ق باشد پ ‌‬ ‫ن ما هستند ن صاد ‌‬ ‫ن وبرگزيدگا ‌‬ ‫سرورا ‌‬
‫ه شنندند‬ ‫ي آگننا ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ل خداص از اي ‌‬ ‫م! رسو ‌‬ ‫از درازگوشي ‌‬
‫ه ايننن ‌سننخ ‌‬
‫ن‬ ‫ن كرد ك ‌‬ ‫ه سوگند خورد ‌‬ ‫عب ‌‬ ‫ن شرو ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي گويند ‌‬ ‫ول ‌‬
 ‫ه قطعسسا سسسخن‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪» .‬در حسسال ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫كفرآميننز را نگفت ‌‬
‫ن كرديم‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن همان ‌سخن ‌‬ ‫هاند« و آ ‌‬ ‫كفر را گفت ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هانسسد« يعن ‌‬ ‫ن كفسسر ورزيد ‌‬ ‫م آوردنشا ‌‬ ‫س از اسل ‌‬ ‫»و پ ‌‬
‫ه مننوجب‌ كفننر‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ن‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫ن اسلمشننا ‌‬ ‫ض صحيح ‌بننود ‌‬ ‫بر فر ‌‬
‫م‪ ،‬اظهنار كفنر‬ ‫هانند‪ ،‬ينا بعند از اظهنار اسنل ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ت انجنا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫قب ‌‬
‫ه‬ ‫ه مسسوف ‌‬ ‫هانسسد ك ‌‬ ‫ي را كرد ‌‬ ‫هاننند »و قصسسد كسسار ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ت بننود از‬ ‫ن عبننار ‌‬ ‫ن قصدشا ‌‬ ‫ي‪ :‬اي ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫م آن ‌نشدند« ب ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ت از غننزوه‌‬ ‫ه بازگش ن ‌‬ ‫ل خننداص در را ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫ه جا ‌‬ ‫سوء قصد ب ‌‬
‫ن بودند »و‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن دهند ‌‬ ‫ن سازما ‌‬ ‫ن از منافقا ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ه دوازد ‌‬ ‫ك‪ ،‬ك ‌‬ ‫تبو ‌‬
‫ه خدا از فض ‌‬
‫ل‬ ‫نك ‌‬ ‫ي برنخاستند مگر بر آ ‌‬ ‫بجوي ‌‬ ‫ه عي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت و رسسول ‌وي« يعن ‌‬ ‫ينيساز سساخ ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫خود آنا ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫بجننويي‌ برنخاسننتند‪ ،‬مگننر بننر آنچ ‌‬ ‫ض و عي ‌‬ ‫انكار و اعترا ‌‬
‫ض و انكننار و آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه سزاوار اعننترا ‌‬ ‫تن ‌‬‫ش اس ‌‬ ‫درخور ثنا و ستاي ‌‬
‫ن را‬ ‫ن خداوند‪ ‬و رسولش‌ آنا ‌‬ ‫ينياز ساخت ‌‬ ‫ت از‪ :‬ب ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫عبار ‌‬
‫ل خننداص به‌‬ ‫ف آوري ‌رسو ‌‬ ‫ل از تشري ‌‬ ‫ش زيرا قب ‌‬ ‫ل خوي ‌‬ ‫از فض ‌‬
‫ي بعنند از‬ ‫يبردننند ول ‌‬ ‫هسننر م ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن در تنگي‌ معيش ن ‌‬ ‫ه‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫مدين ‌‬
‫ت كردنننند‪ ،‬وضننن ‌‬
‫ع‬ ‫ه هجنننر ‌‬ ‫ه مننندين ‌‬ ‫ل خنننداص ب ‌‬ ‫ه رسنننو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن بسننيار‬ ‫ي و گشايش ‌نهاد و اموالشا ‌‬ ‫ه بهبود ‌‬ ‫ن رو ب ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫زندگ ‌‬
‫ن بهسستر‬ ‫ن »برايشا ‌‬ ‫ه كنند« از نفاقشا ‌‬ ‫س اگر توب ‌‬ ‫شد »پ ‌‬
‫يزنننند »و اگر‬ ‫توپا م ‌‬ ‫ن دسنن ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن نفنناق ‌‬ ‫است« از اي ‌‬
‫ن را عسسذاب‌‬ ‫ن »خداوند آنسسا ‌‬ ‫ه و ايما ‌‬ ‫ي برتابند« از توب ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ن و به‌‬ ‫ك در دنيسسا« بننا كشننت ‌‬ ‫ي دردنسسا ‌‬ ‫ه عسسذاب ‌‬ ‫يكنسسد ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن »و« در »آخسرت« بننا‬ ‫ت مؤمنا ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫اسارت ‌درآوردنشا ‌‬
‫چ ولي‌ و‬ ‫ن در زمين‌ هي ‌‬ ‫خ »و برايشسسسسسسا ‌‬ ‫ب دوز ‌‬ ‫عنننننننذا ‌‬
‫ن دهد‪.‬‬ ‫ب الهي‌ نجاتشا ‌‬ ‫ه از عذا ‌‬ ‫ي نيست« ك ‌‬ ‫نصير ‌‬

‫ن)‬
‫حي َ‬
‫صصصالِ ِ‬
‫ن ال ّ‬
‫ن ِمص َ‬
‫ن َوَلَنُكصصوَن ّ‬
‫صصّدَق ّ‬
‫ضصِلِه َلَن ّ‬
‫ن َف ْ‬
‫ن َآَتاَنا ِمص ْ‬‫ل َلِئ ْ‬
‫عاَهَد ا َّ‬
‫ن َ‬
‫َومِْنُهْم َم ْ‬
‫‪(75‬‬
‫ه بسسا خسسدا‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫ن »كسسسان ‌‬ ‫ي‪ :‬از منافقا ‌‬ ‫»و از آنان« يعن ‌‬
‫لو‬‫ي‪ :‬از ما ‌‬ ‫ل خويش« يعن ‌‬ ‫ه اگر از فض ‌‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫عهد بست ‌‬
‫م و از‬ ‫يدهي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه ما عطا كنسسد‪ ،‬قطعسسا صسسدق ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫ثرو ‌‬
‫ي خداوننند‪‬‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫م شد« با شكرگزار ‌‬ ‫نيكوكاران ‌خواهي ‌‬
‫ح‪.‬‬
‫ل صال ‌‬ ‫ن و عم ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ه وسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي از‬ ‫ه يك ‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت‪ :‬اي ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫در بيننا ‌‬
‫ل شنند و او از كسننان ‌‬
‫ي‬ ‫ب ننناز ‌‬ ‫نحاط ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هنام ‌ثعلب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي مدين ‌‬ ‫اهال ‌‬
‫ه اختصننار‬ ‫يب ‌‬ ‫نجريرطبر ‌‬ ‫ه مسجد ضرار را بنا كردند‪ .‬اب ‌‬ ‫بود ك ‌‬
‫س و حسنن ‌‬
‫ن‬ ‫نعبا ‌‬ ‫ن از اب ‌‬ ‫ب را با اسانيد آ ‌‬ ‫نحاط ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن ثعلب ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫ل‪ ،‬اما‬ ‫ه تفصي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن داستا ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫ه و سپ ‌‬ ‫ت نمود ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫و قتاد ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ن نق ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫ه بنناهل ‌‬ ‫يامننام ‌‬ ‫ي از اب ‌‬ ‫با سند ضعيف ‌‬
‫لالله!‬ ‫ت‪ :‬يارسننو ‌‬ ‫ل خداص آمد و گف ‌‬ ‫ب نزد رسو ‌‬ ‫نحاط ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ثعلب ‌‬
‫ي دارد زيننرا سننوگند ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي ارزان ‌‬ ‫ن مال ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫از خدا بخواهيد ك ‌‬
‫ن مال ‌‬
‫ي‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬اگر او ب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه حق‌ برانگيخت ‌‬ ‫ه شما را ب ‌‬ ‫ذاتي‌ ك ‌‬
‫م داد‪.‬‬ ‫ن خننواه ‌‬ ‫ي را از آ ‌‬ ‫يحق ‌‬ ‫ت كننند‪ ،‬قطعننا حق‌ هننر ذ ‌‬ ‫عننناي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ل اندك ‌‬ ‫ه! ما ‌‬ ‫ي ثعلب ‌‬ ‫ي برتو ا ‌‬ ‫ل خداص فرمودند‪» :‬وا ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه تا ‌‬
‫ب‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ل بسيار ‌‬ ‫ن را بتواني‌ گزارد‪ ،‬بهتر از ما ‌‬ ‫شكر آ ‌‬
‫لالله!‬ ‫ت‪ :‬ينننا رسنننو ‌‬ ‫ي او گف ‌‬ ‫يآورد«‪ .‬ول ‌‬ ‫ن را نتنننوان ‌‬ ‫شنننكر آ ‌‬
‫ه درخواس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه از خنندا بننرا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫التمننا ‌‬
‫ه ثعلب ‌‬
‫ه‬ ‫ن دعا كردند‪» :‬بارالهننا! ب ‌‬ ‫ل خداص چني ‌‬ ‫س رسو ‌‬ ‫كنيد‪ .‬پ ‌‬
‫ن‪ ،‬ثعلب ‌‬
‫ه‬ ‫س از آ ‌‬ ‫يگويننننننند‪ :‬پ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫منننننننالي ‌ارزاني‌ دار«‪ .‬راو ‌‬
‫ه كرمهننا و‬ ‫نك ‌‬ ‫ن چنننا ‌‬ ‫گوسننفنداني‌ را پروراننند و آن ‌گوسننفندا ‌‬
‫يكنننند‪ ،‬تكننثر‬ ‫ه انبننوهي‌ رشنند و تكننثر م ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫حشننرا ‌‬
‫ه بننر آنهننا تنگ‌ آمنند و‬ ‫ي‪ ،‬مدين ‌‬ ‫ك مدت ‌‬ ‫ه در اند ‌‬ ‫كردند تا بدانجا ك ‌‬
‫ت‪ ،‬بنناز ه ‌‬
‫م‬ ‫ن رف ‌‬ ‫ه صننحرا بيننرو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه بناچار با آنها از منندين ‌‬ ‫ثعلب ‌‬
‫ن روننند چنننان‌ روب ‌‬
‫ه‬ ‫ن او بيشتر و بيشننتر شنندند و اي ‌‬ ‫گوسفندا ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ه دورتننر رف ‌‬ ‫ش منندين ‌‬ ‫لوحو ‌‬ ‫م از حو ‌‬ ‫ه او باز ه ‌‬ ‫فزوني‌ بود ك ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ه نمنناز جمع ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫م‪ ،‬كننار او بنندانجا انجامينند ك ‌‬ ‫سننرانجا ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫م بود ك ‌‬ ‫ي‪ .‬در اين‌ هنگا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه جناز ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يشد و ن ‌‬ ‫حاضر م ‌‬
‫ي بننر‬ ‫ب! اي ‌وا ‌‬ ‫نحنناط ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي بننر ثعلب ‌‬ ‫ي وا ‌‬ ‫خننداص فرمودننند‪» :‬ا ‌‬
‫ب!«‪.‬‬ ‫ن حاط ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ثعلب ‌‬
‫عآوري‌‬ ‫ي جم ‌‬ ‫ن از اصحاب‪ ‌‬را بننرا ‌‬ ‫تص دو ت ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ي فرستادند‪،‬‬ ‫ف و نواح ‌‬ ‫ه اطرا ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫م مرد ‌‬ ‫ل و احشا ‌‬ ‫ت اموا ‌‬ ‫زكا ‌‬
‫ش را‬ ‫ه نيز آمدند و از او خواستند تننا زكننات ‌‬ ‫ن نزد ثعلب ‌‬ ‫ن دو ت ‌‬ ‫آ ‌‬
‫هايد‪،‬‬ ‫ت نامش‌ گذاشت ‌‬ ‫ه شما زكا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ي او گف ‌‬ ‫بپردازد ول ‌‬
‫ت سرباز زد‪.‬‬ ‫ن زكا ‌‬ ‫ه‪ ،‬از داد ‌‬ ‫ن گون ‌‬ ‫ت! بدي ‌‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫ي جز جزي ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ن را‬ ‫ل خننداص ايشننا ‌‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫ه بازگشننتند و چننو ‌‬ ‫ه مدين ‌‬ ‫ن دو ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه با ايشان ‌سخني‌ بگويننند‪ ،‬فرمودننند‪» :‬ا ‌‬
‫ي‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ديدند‪ ،‬قب ‌‬
‫ل اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ب!«‪ .‬هما ‌‬ ‫نحاط ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي بر ثعلب ‌‬ ‫وا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ن ثعلب ‌‬ ‫ي از نزديكننا ‌‬ ‫ل كننرد‪ .‬يك ‌‬ ‫ي ننناز ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ه را دربننار ‌‬ ‫ه آي ‌‬ ‫س ‌‬
‫ت‪ :‬وا ‌‬
‫ي‬ ‫ي گف ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ي آمنند و ب ‌‬ ‫گ نننزد و ‌‬ ‫يدرن ‌‬ ‫ت را شنيد ب ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ه ننناز ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫ن‪ ...‬واي ‌‬ ‫ه تو اي ‌‬ ‫ه! دربار ‌‬ ‫ي ثعلب ‌‬ ‫بر تو ا ‌‬
‫ه آمد و زكات ‌ما ‌‬
‫ل‬ ‫ه مدين ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه ثعلب ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫يگويد‪ :‬هما ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫راو ‌‬
‫ت‪ :‬ينننا‬ ‫م كنننرد و گف ‌‬ ‫ل خنننداص تقننندي ‌‬ ‫ه رسنننو ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫خنننوي ‌‬
‫م شننما‬ ‫ك تقنندي ‌‬ ‫ه اين ‌‬ ‫ن اسنت‌ ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ت مننا ‌‬ ‫ن زكننا ‌‬ ‫لالله! اي ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ي فرمودننند‪ :‬خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫هو ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ل خننداص خطننا ‌‬ ‫م‪ .‬اما رسو ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ .‬ثعلب ‌‬
‫ه‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ع كننرد ‌‬ ‫ت تننو من ‌‬ ‫ن زكننا ‌‬ ‫ل مننرا از پننذيرفت ‌‬ ‫عننزوج ‌‬
‫يافشنناند ول ‌‬
‫ي‬ ‫كم ‌‬ ‫ه گريستن ‌كرد و بر سر خننود خننا ‌‬ ‫عب ‌‬ ‫شرو ‌‬
‫ي نپذيرفتننند‪ .‬سننپ ‌‬
‫س‬ ‫ل خننداص از و ‌‬ ‫س كرد‪ ،‬رسو ‌‬ ‫ه التما ‌‬ ‫هرچ ‌‬
‫ش از وي‌‬ ‫ن‪ ،‬ابننوبكر صننديق‪ ‌‬نيننز در عهنند خننوي ‌‬ ‫بعد از ايشا ‌‬
‫ي نپذيرفتننند‬ ‫ت‪ ،‬بعد از او‪ ،‬عمر‪ ‬و عثمان‪ ‌‬نيز از و ‌‬ ‫نپذيرف ‌‬
‫ت عثمان‪ ‌‬مرد‪.‬‬ ‫م‪ ،‬درخلف ‌‬ ‫و سرانجا ‌‬

‫ن )‪(76‬‬ ‫ضو َ‬
‫خُلوا ِبِه َوَتَوّلْوا َوُهْم ُمْعِر ُ‬
‫ضِلِه َب ِ‬
‫ن َف ْ‬‫َفَلّما َآَتاُهْم ِم ْ‬
‫ن بخشسسيد‪ ،‬بسسدا ‌‬
‫ن‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ل خسسوي ‌‬ ‫ن از فض ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه بودننند‪،‬‬
‫ه خننورد ‌‬‫يك ‌‬ ‫ل ورزيدند« و بننر عكننس ‌سننوگند ‌‬ ‫بخ ‌‬
‫ضكنان ‌برگشسستند«‬ ‫ه ندادند »و اعرا ‌‬ ‫ن را صدق ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫ض خويش‌ مصر‬ ‫ه بر اين‌ اعرا ‌‬ ‫يك ‌‬‫ي‪ ،‬درحال ‌‬ ‫ت حق‌ تعال ‌‬ ‫از طاع ‌‬
‫بودند‪.‬‬
 ‫عُدوُه َوِبَما َكصصاُنوا‬ ‫ل َما َو َ‬
‫خَلُفوا ا َّ‬ ‫عَقَبُهْم ِنَفاًقا ِفي ُقُلوِبِهْم ِإَلى َيْوِم َيْلَقْوَنُه ِبَما َأ ْ‬‫َفَأ ْ‬
‫ن )‪(77‬‬ ‫َيكِْذُبو َ‬
‫ش را بسسا‬ ‫ه خسسوي ‌‬ ‫ه وعسسد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هسسسزا ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫»در نسستيج ‌‬
‫هدروغ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ف كردنسسسسسسسد و از آ ‌‬ ‫خداونسسسسسسسد خل ‌‬
‫ه او را ديسسدار‬ ‫يك ‌‬ ‫ن س س تسسا روز ‌‬ ‫يگفتند‪ ،‬در دلهايشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫س اين‌‬ ‫يگسسذارد« پ ‌‬ ‫ق را باق ‌‬ ‫ي نفسسا ‌‬ ‫يكنند س س پيامسسدها ‌‬ ‫م ‌‬
‫غ‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي درو ‌‬ ‫ه و ديگننر ‌‬ ‫ف وعنند ‌‬ ‫ت‪ ،‬يكي‌ خل ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ه دو دلي ‌‬ ‫سزا ب ‌‬
‫غ را دو نشننانه‌‬ ‫ه و درو ‌‬ ‫ف وعنند ‌‬ ‫ل خداص خل ‌‬ ‫ت‪ ،‬رسو ‌‬ ‫نجه ‌‬ ‫همي ‌‬
‫لب ‌‬
‫ه‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫ي! خنندا ‌‬ ‫هاننند‪ .‬آر ‌‬ ‫يكرد ‌‬ ‫ق معرف ‌‬ ‫ي نفننا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫از نشننان ‌‬
‫ن مسننتمرا تننا‬ ‫ق را در دلهايشننا ‌‬ ‫ي نفا ‌‬ ‫ن‪ ،‬پيامدها ‌‬ ‫ي بخلشا ‌‬ ‫سزا ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ه بننا خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬روز ‌‬ ‫ت بنناقي‌ گذاشنن ‌‬ ‫روز قيننام ‌‬
‫ي پاينندار در‬ ‫ل‪ ،‬نفنناق ‌‬ ‫ت‪ :‬بخ ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫يكنند‪.‬يننا معني‌ اي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ملقا ‌‬
‫ي جننز بخ ‌‬
‫ل‬ ‫ب نفاقشان ‌چيز ‌‬ ‫ي گذارد زيرا سب ‌‬ ‫ن باق ‌‬ ‫دلهاهايشا ‌‬
‫نبود‪.‬‬

‫ب )‪(78‬‬ ‫لُم اْلُغُيو ِ‬‫عّ‬

‫ل َ‬‫ن ا َّ‬
‫جَواُهْم َوَأ ّ‬
‫سّرُهْم َوَن ْ‬‫ل َيْعَلُم ِ‬
‫ن ا َّ‬
‫َأَلْم َيْعَلُموا َأ ّ‬
‫ه خداونسسسسد راز و‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫هاند« منافقننننا ‌‬ ‫»آيسسسسا ندانسسسسست ‌‬
‫هزدن‌ بنننننر‬ ‫يدانسسسسد« در منننننورد طعن ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫نجوايشسسسسا ‌‬
‫م »و خداوند‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫ن و بننر دي ‌‬ ‫مص‪ ،‬بننر يارانشننا ‌‬ ‫پيامبراكر ‌‬
‫ه از‬
‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬‫چ چيننز ننن از جمل ‌‬ ‫س هي ‌‬ ‫دانسساي ‌غيبهاسسست« پ ‌‬
‫يماند‪.‬‬ ‫ي مخفي ‌نم ‌‬ ‫يزند ن بر و ‌‬ ‫ن سر م ‌‬ ‫منافقا ‌‬

‫ن ِإّل‬
‫جصُدو َ‬
‫ن َل َي ِ‬
‫ت َواّلصِذي َ‬‫صصَدَقا ِ‬
‫ن ِفصصي ال ّ‬ ‫ن اْلُمصْؤِمِني َ‬
‫ن ِمص َ‬ ‫عي َ‬
‫طصّو ِ‬‫ن اْلُم ّ‬‫ن َيْلِمُزو َ‬
‫اّلِذي َ‬
‫ب َأِليٌم )‪(79‬‬ ‫عَذا ٌ‬‫ل ِمْنُهْم َوَلُهْم َ‬‫خَر ا ُّ‬ ‫سِ‬‫ن ِمْنُهْم َ‬ ‫خُرو َ‬ ‫سَ‬‫جْهَدُهْم َفَي ْ‬
‫ُ‬
‫ن‪ ،‬مسننلمانان‌‬ ‫ت‪ :‬منافقننا ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫در بيننا ‌‬
‫ت فر ‌‬
‫ض‬ ‫ن بر زكا ‌‬ ‫ل و رغبت ‌خود ن افزو ‌‬ ‫ه مي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫داوطلبي‌ را ك ‌‬
‫يدادننند‪ ،‬مننورد طعننن ‌و‬ ‫هم ‌‬ ‫ه نننافل ‌‬ ‫ه صنندق ‌‬ ‫هطننور داوطلبننان ‌‬ ‫نب ‌‬
‫ي از‬ ‫ن‪ ،‬چيز اندك ‌‬ ‫ن يكي‌ از مؤمنا ‌‬ ‫يدادند و چو ‌‬ ‫تمسخر قرار م ‌‬
‫يگفتننند‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫يكننرد‪ ،‬منافقننا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه صنندق ‌‬ ‫ل خود را داوطلبننان ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ي از‬ ‫ت! و اگننر يك ‌‬ ‫ينينناز اسنن ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ن صنندق ‌‬ ‫خنندا از اي ‌‬
‫هزنننان‬ ‫م طعن ‌‬ ‫يكننرد‪ ،‬بنناز ه ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي را صنندق ‌‬ ‫ل بسننيار ‌‬ ‫ن مننا ‌‬ ‫ايشا ‌‬
 ‫ه و صنندقه‌‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ي ريا چني ‌‬ ‫ص فقط از رو ‌‬ ‫ن شخ ‌‬ ‫يگفتند‪ :‬اي ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ل شنند‪:‬‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ت! هما ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي خدا نبود ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ي خالصان ‌‬ ‫و ‌‬
‫ت عي ‌‬
‫ب‬ ‫ن مسسؤمن‌ در صسسدقا ‌‬ ‫ه بسسر داوطلبسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ه جسسز به‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يگيرنسسد بسسر كسسسان ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫يگيرنسسد و عي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه كنننردن‌‬ ‫ي صننندق ‌‬ ‫ي را بنننرا ‌‬ ‫ه توانشسسسان« چينننز ‌‬ ‫انسسسداز ‌‬
‫جو‬ ‫ترن ‌‬
‫ل دسننن ‌‬ ‫م حاصننن ‌‬ ‫كه ‌‬ ‫ل انننند ‌‬ ‫ن منننا ‌‬‫ييابنسسد« و آ ‌‬ ‫»نم ‌‬
‫ن را مسسورد تمسسسخر قسسرار‬ ‫ت »و آنسسا ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫زحم ‌‬
‫ه كننم ‌انفنناق‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫م كسنان ‌‬ ‫ن‪ ،‬ه ‌‬ ‫ن منافقا ‌‬ ‫ي‪ :‬آ ‌‬ ‫يدهند« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكنننند‪ ،‬مننورد‬ ‫قم ‌‬ ‫ه بسننيار انفننا ‌‬ ‫م كسنناني‌ را ك ‌‬ ‫يكنننند و ه ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه‪» :‬خسدا‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي آنهننا اي ‌‬ ‫يدهننند؛ سننزا ‌‬ ‫تمسننخر قننرار م ‌‬
‫ل و رسوايشان ‌كرد ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬خوار و ذلي ‌‬ ‫ن كرد« يعن ‌‬ ‫تمسخرشا ‌‬
‫يدهنند »و برايشسسا ‌‬
‫ن‬ ‫نم ‌‬ ‫ن تمسننخر جزايشننا ‌‬ ‫و در برابننر اي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ك است« در آخر ‌‬ ‫ي دردنا ‌‬ ‫عذاب ‌‬

‫ل َلُهْم‬
‫ن َيْغِفَر ا ُّ‬ ‫ن َمّرًة َفَل ْ‬ ‫سْبِعي َ‬
‫سَتْغِفْر َلُهْم َ‬ ‫ن َت ْ‬ ‫سَتْغِفْر َلُهْم ِإ ْ‬ ‫اسَْتْغِفْر َلُهْم َأْو َل َت ْ‬
‫ن )‪(80‬‬ ‫سِقي َ‬ ‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم اْلَفا ِ‬ ‫سوِلِه َوا ُّ‬ ‫ل َوَر ُ‬ ‫ك ِبَأّنُهْم َكَفُروا ِبا ِّ‬ ‫َذِل َ‬
‫ه آمسسسرزش‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫ش بخسسسواه ‌‬ ‫ن آمسسسرز ‌‬ ‫ي آنسسسا ‌‬ ‫ه بسسسرا ‌‬ ‫»چ ‌‬
‫ي‪:‬‬
‫يآمننرزد‪ .‬يعن ‌‬ ‫نخسسواهي« هرگننز خداوننند‪ ‬بننر آنننان ‌نم ‌‬
‫ي منافقننان‌‬ ‫ب پيامبرص برا ‌‬ ‫ن از جان ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ن و عد ‌‬ ‫شخواست ‌‬ ‫آمرز ‌‬
‫ن را ندارنند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ه آنها شايستگ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ت بدا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫يكسا ‌‬
‫ن را‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ش بخواهد‪ ،‬يا خدا ‌‬ ‫پيامبرص برايشان ‌آمرز ‌‬
‫ي آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ت قننرار دهنند »اگسسر هفتادبسسار بسسرا ‌‬ ‫مننورد مغفننر ‌‬
‫ن را‬ ‫ي‪ ،‬خداونسسسسد هرگسسسسز آنسسسسا ‌‬ ‫ب كن ‌‬ ‫ش طل ‌‬ ‫آمسسسسرز ‌‬
‫يآمننرزد‪،‬‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ن هرگز برآنننا ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ي‪ :‬خدا ‌‬ ‫يآمرزد« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي و اصنرار‬ ‫ت بسنيار و بنا پافشنار ‌‬ ‫ه دفعنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هرچنند برايشنا ‌‬
‫س مراد‪ ،‬عدد هفتنناد نيس نت‌ و ذكننر‬ ‫ي‪ .‬پ ‌‬ ‫ش بخواه ‌‬ ‫زياد‪ ،‬آمرز ‌‬
‫ب‪ ،‬عنندد هفتنناد را در مبننالغ ‌‬
‫ه‬ ‫ه اعرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نروس ‌‬ ‫عدد هفتاد ازآ ‌‬
‫هسبب‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫ن بننر آنننا ‌‬ ‫يبرند »اين« نيامرزيد ‌‬ ‫هكار م ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫كثر ‌‬
‫ش كفسسسسر‬ ‫ه خسسسسدا و رسسسسسول ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه آنسسسسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسسسسس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬كفرشنا ‌‬ ‫ش آننا ‌‬ ‫م آمنرز ‌‬ ‫ب عند ‌‬ ‫ي‪ :‬سب ‌‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫ورزيد ‌‬
‫ت »و‬ ‫ي نيسنن ‌‬
‫ن آمرزش ‌‬ ‫ي كافرا ‌‬ ‫ت و برا ‌‬
‫ي اس ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫خدا و رسو ‌‬
‫ن خارج‌ از اطنناع ‌‬
‫ت‬ ‫ي‪ :‬متمردا ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬‫ه فاسقا ‌‬ ‫خدا گرو ‌‬
‫ه سننبب‌ فس ن ‌‬
‫ق‬ ‫نب ‌‬
‫يكند« زيرا آنننا ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن را »هداي ‌‬ ‫و فرما ‌‬
‫ب برساند‪،‬‬
‫ه مطلو ‌‬ ‫ه آنها را ب ‌‬
‫ن راهي‌ ك ‌‬‫ق به ‌يافت ‌‬
‫ش‪ ،‬موف ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫يشوند‪.‬‬‫نم ‌‬

‫جاِه صُدوا ِب صَأْمَواِلِهمْ‬ ‫ن ُي َ‬‫ل ص َوَكِرُهصصوا َأ ْ‬ ‫سصصوِل ا ِّ‬ ‫ف َر ُ‬ ‫ل َ‬ ‫خَ‬ ‫ن ِبَمْقَع صِدِهْم ِ‬‫خّلُفصصو َ‬ ‫ح اْلُم َ‬ ‫َف صرِ َ‬
‫شصّد حَصّرا َلصْو‬ ‫جَهّنصَم َأ َ‬‫حصّر ُقصْل َنصصاُر َ‬ ‫ل َوَقاُلوا َل َتْنِفُروا ِفي اْل َ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫سِهْم ِفي َ‬ ‫َوَأْنُف ِ‬
‫ن )‪(81‬‬ ‫َكاُنوا َيْفَقُهو َ‬
‫س از‬ ‫ي خسسود پ ‌‬ ‫هنشسسين ‌‬ ‫ه خان ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي گذاشسستگا ‌‬ ‫»برجسسا ‌‬
‫ي بودننند كه‌‬ ‫ن شسسدند« آنننان منافقننان ‌‬ ‫ل خدا شسسادما ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن‪ ،‬آنهننا را از همننراه ‌‬
‫ي‬ ‫ن لعي ‌‬ ‫ق و شننيطا ‌‬ ‫ي‪ ،‬نفا ‌‬ ‫نپرور ‌‬ ‫ي‪ ،‬ت ‌‬ ‫تنبل ‌‬
‫ك بازداش نت‌ لننذا از رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ل خننداص در غننزو ‌‬ ‫بارسننو ‌‬
‫ن جهاد‬ ‫ه كاروا ‌‬ ‫ه بنشينند و ب ‌‬ ‫ه در خان ‌‬ ‫ه خواستند ك ‌‬ ‫خداص اجاز ‌‬
‫ه داده ‌و در منندين ‌‬
‫ه‬ ‫ن اجنناز ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ل خداص نيننز ب ‌‬ ‫نپيوندند‪ .‬رسو ‌‬
‫ن بعنند از رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن نشسننت ‌‬ ‫ن بننا اي ‌‬ ‫ن گذاشننتند و آنننا ‌‬ ‫برجاشننا ‌‬
‫ه با‬ ‫نك ‌‬ ‫ن شنندند »و از اي ‌‬ ‫خداص و تخلف ‌از جهنناد‪ ،‬شننادما ‌‬
‫ه خسدا جهساد كننسد‪ ،‬كراهست‬ ‫ن خسود در را ‌‬ ‫ل و جسا ‌‬ ‫مسا ‌‬
‫ن بننر‬ ‫ص و بخلشا ‌‬ ‫ن از جهاد‪ ،‬حر ‌‬ ‫ن نفرتشا ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫‌داشتند« سب ‌‬
‫ن بود »و گفتند‪:‬‬ ‫ن واخلص‌ و نفاقشا ‌‬ ‫م ايما ‌‬ ‫ن‪ ،‬عد ‌‬ ‫ل و جا ‌‬ ‫ما ‌‬
‫ن خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ه بننرادرا ‌‬ ‫نب ‌‬
‫ن نرويد« منافقا ‌‬ ‫ن گرما بيرو ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ه جهنناد سسن ‌‬
‫ت‬ ‫نب ‌‬ ‫ن گفتند تا آنها را از رهسننپرد ‌‬ ‫ق چني ‌‬ ‫در نفا ‌‬
‫ن خنندا و رسننول ‌‬
‫ش‬ ‫ت بننا فرمننا ‌‬ ‫ه مخننالف ‌‬ ‫ه و همديگر را ب ‌‬ ‫نمود ‌‬
‫ن گفتننند تننا عننز ‌‬
‫م‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ش كنننند‪ .‬يننا اي ‌‬ ‫سننفار ‌‬
‫م گرمسستر‬ ‫ش جهن ‌‬ ‫ت كنند »بگو‪ :‬آت ‌‬ ‫ن را در جهاد سس ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ه از اين‌‬ ‫ن! چگننون ‌‬ ‫ي منافقننا ‌‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫ت‪ ،‬اگسسر دريابنسسد« يعن ‌‬ ‫اسس ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ش جهن ‌‬ ‫يكه ‌آت ‌‬ ‫يگريزينند‪ ،‬درحننال ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ي اننند ‌‬ ‫گرمننا ‌‬
‫ه كننه‬ ‫ن خواهينند ماننند‪ ،‬از آنچ ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫وارد خواهيد شد و جاودان ‌‬
‫ت زيننرا‬ ‫نتر اس ‌‬ ‫يكنيد‪ ،‬گرمتر و سوزا ‌‬ ‫ن فرار م ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ماكنو ‌‬ ‫‌ه ‌‬
‫نناپننذير پس‌ يقينننا‬ ‫ت نامتننناهي‌ و پايا ‌‬ ‫خ گرمايي ‌اسن ‌‬ ‫آتش‌ دوز ‌‬
‫ك‪ ،‬خننود را در‬ ‫ي اننند ‌‬ ‫ن از مشننقت ‌‬ ‫ن ماند ‌‬ ‫ي مصو ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫كسي‌ ك ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫لتر اس ‌‬ ‫ي جاه ‌‬ ‫يافگند‪ ،‬از هر جاهل ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫مشقتي‌ ابد ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫تك ‌‬‫ه اس ن ‌‬ ‫ت انس‪ ‌‬آمنند ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫جصصصاَرُة( "التحریننم‪"6 :‬را‬ ‫حَ‬‫س َواْل ِ‬‫ه‪َ...) :‬نصصصاًرا َوُقوُدَهصصصا الّنصصصا ُ‬ ‫خننداص آي ‌‬
‫ل بر آت ‌‬
‫ش‬ ‫ن هزار سا ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬خدا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫خواندند‪ ،‬آ ‌‬
‫ل ديگر بننر آن‌‬ ‫س هزار سا ‌‬ ‫ت تا سپيد شد‪ ،‬سپ ‌‬ ‫خ برافروخ ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫ل ديگننر بننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه هننزار سننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫خ شنند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ت تاسننر ‌‬ ‫برافننروخ ‌‬
‫ه اس ‌‬
‫ت‬ ‫خ همانند شب‌ سيا ‌‬ ‫ش دوز ‌‬ ‫ه شد لذا آت ‌‬ ‫ت تا سيا ‌‬ ‫افروخ ‌‬
‫يتاباند«‪.‬‬ ‫ي بر نم ‌‬ ‫ن روشن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫و شعل ‌‬

‫ن )‪(82‬‬
‫سُبو َ‬
‫جَزاًء ِبَما َكاُنوا َيْك ِ‬‫ل َوْلَيْبُكوا َكِثيًرا َ‬
‫حُكوا َقِلي ً‬
‫ضَ‬
‫َفْلَي ْ‬
‫يو‬ ‫يكردنسسسسسد« از معاصنننننن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫هسسسسسسزا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي‪:‬‬‫ي بخندنسسد و بسسسيار بگرينسسد« يعن ‌‬ ‫يهننا »انسسدك ‌‬ ‫نافرمان ‌‬
‫م خواهننند خندينند و بسننيار خواهننند‬ ‫تك ‌‬ ‫ن در آخننر ‌‬ ‫منافقننا ‌‬
‫يو‬ ‫ه بننناز ‌‬
‫ن خنننود را ب ‌‬ ‫ه در دنينننا دي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت‪ ،‬همنننا ‌‬ ‫گريسننن ‌‬
‫ت قطعي‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن امر ‌‬ ‫يخنديدند و اي ‌‬ ‫ه و بسيار م ‌‬ ‫تمسخر گرفت ‌‬
‫م‪.‬‬‫و محتو ‌‬

‫ي َأَب صًدا‬
‫جوا َمِع ص َ‬ ‫خُر ُ‬
‫ن َت ْ‬
‫ج َفُقْل َل ْ‬‫خُرو ِ‬‫ك ِلْل ُ‬
‫سَتْأَذُنو َ‬
‫طاِئَفٍة ِمْنُهْم َفا ْ‬‫ل ِإَلى َ‬‫ك ا ُّ‬ ‫جَع َ‬‫ن َر َ‬ ‫َفِإ ْ‬
‫ن)‬ ‫خصصاِلِفي َ‬‫ضيُتْم ِبصاْلُقُعوِد َأّوَل َمصّرٍة َفاْقُعصُدوا َمصَع اْل َ‬‫عُدّوا ِإّنُكْم َر ِ‬‫ي َ‬‫ن ُتَقاِتُلوا َمِع َ‬ ‫َوَل ْ‬
‫‪(83‬‬
‫ي گسروهي‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ك »ب ‌‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫س اگر خدا تورا« از غزو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي از‬ ‫ي گروه ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نكه ‌فرمود‪) :‬ب ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ن باز آورد« دلي ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫ي از منافقان ‌بودند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن زيرا كسان ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ي هم ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫آنان(‪ ،‬ن ‌‬
‫ي از جهنناد‬ ‫سمننان ‌‬ ‫ف و واپ ‌‬ ‫ه و از تخل ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ش توب ‌‬ ‫ق خوي ‌‬ ‫از نفا ‌‬
‫ن‪ ،‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي »و« بعند ازآ ‌‬ ‫ك بازگشنت ‌‬ ‫ي! اگر از تبنو ‌‬ ‫م شدند‪ .‬آر ‌‬ ‫ناد ‌‬
‫ت در‬ ‫ه منافق‌ »از تسو بسراي ‌بيسرون ‌آمسدن« همننراه ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ن‪:‬‬ ‫ه آننننا ‌‬ ‫ه خواسسسستند‪ ،‬بگسسسو« ب ‌‬ ‫ي »اجسسساز ‌‬ ‫ه ديگنننر ‌‬ ‫غنننزو ‌‬
‫ج نخواهيسسد شسسد و هرگسسز‬ ‫ن خسسار ‌‬ ‫»شسسماهرگز بسسا م ‌‬
‫ي نسسبرد نخواهيسسد كسسرد«‬ ‫چ دشسسمن ‌‬ ‫ن بسسا هي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫همسسرا ‌‬
 ‫ي آنننان‌‬‫ت معنننو ‌‬‫ن مجننازا ‌‬ ‫ف جهنناد‪ ،‬اولي ‌‬ ‫ت از شر ‌‬ ‫سمحرومي ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ت اسنننن ‌‬‫ن جه ‌‬‫ت بنننندا ‌‬‫نممنننننوعي ‌‬ ‫ن اي ‌‬
‫ت‪ ،‬همچنننننا ‌‬ ‫اسنننن ‌‬
‫هخيننز اس نت‌‬ ‫ه برانگيننز و فتن ‌‬ ‫ن‪ ،‬مفسنند ‌‬ ‫ن با مؤمنا ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫همراه ‌‬
‫ي شسسديد«‬ ‫ن راضس ‌‬ ‫ه نشسسست ‌‬ ‫ن بار ب ‌‬ ‫»زيرا شما نخستي ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫هنشسسينان« يعن ‌‬ ‫م با خان ‌‬ ‫س اكنون ‌ه ‌‬ ‫ك »پ ‌‬ ‫ه تبو ‌‬‫در غزو ‌‬
‫ل عننذر‪ ،‬از رفتن‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه دلي ‌‬‫هب ‌‬
‫نك ‌‬ ‫ن‪ ،‬زنننان و كودكننا ‌‬ ‫بننا بيمننارا ‌‬
‫ه »بنشينيد«‪.‬‬ ‫ك بازماندند‪ ،‬در خان ‌‬ ‫ه تبو ‌‬
‫غزو ‌‬

‫سصصوِلِه‬ ‫ل َوَر ُ‬ ‫عَلى َقْبِرِه ِإّنُهْم َكَفُروا ِبا ِّ‬ ‫ت َأَبًدا َوَل َتُقْم َ‬ ‫حٍد ِمْنُهْم َما َ‬ ‫عَلى َأ َ‬ ‫صّل َ‬ ‫َوَل ُت َ‬
‫ن )‪(84‬‬ ‫سُقو َ‬ ‫َوَماُتوا َوُهْم َفا ِ‬
‫چ يك‌‬ ‫ت‪» :‬و هرگز بسسر هي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫ت منافقا ‌‬ ‫ن مجازا ‌‬ ‫دومي ‌‬
‫ه بميرد‪ ،‬نماز نگذار و بسسر‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫ي‪ :‬ازمنافقا ‌‬ ‫از آنان« يعن ‌‬
‫ي كسنني ‌دفن‌‬ ‫ه وقننت ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ش نايست« قبل چنا ‌‬ ‫سر قبر ‌‬
‫يايستادند و براي ‌‬
‫ش‬ ‫يم ‌‬ ‫تص بر سر قبر و ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫يشد‪ ،‬آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن بننر سننر قننبر هننر‬ ‫ه از ايسننتاد ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يكردند ولنني ‌در اي ‌‬ ‫دعا م ‌‬
‫س‪،‬‬ ‫نپ ‌‬ ‫ع شنندند‪ .‬از آ ‌‬ ‫ي من ‌‬ ‫ن بننر و ‌‬ ‫ه منظور دعا كننرد ‌‬ ‫منافقي‌ ب ‌‬
‫ه شخصنني ‌‬
‫ت‬ ‫يشنندند‪ ،‬در بننار ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي فراخواننند ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه جننناز ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫چو ‌‬
‫يشنند‪ ،‬بننر او‬ ‫شم ‌‬ ‫يكردننند‪ ،‬اگننر از او سننتاي ‌‬ ‫متوفي‌ سؤال ‌م ‌‬
‫يگفتنننند‪:‬‬ ‫ه نزديكنننانش‌ م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يگزاردنننند‪ ،‬در غينننر آ ‌‬ ‫نمننناز م ‌‬
‫ن نمننناز‬ ‫هتنننان« و بنننر آ ‌‬ ‫م بهنننا‪ :‬شنننما دانيننند و جناز ‌‬ ‫»شنننأنك ‌‬
‫ص مجهننول‬ ‫ه شننخ ‌‬ ‫ن عمننر‪ ‬بننر جننناز ‌‬ ‫يگزاردننند‪ .‬همچني ‌‬ ‫نم ‌‬
‫نيمان‪ ‌‬بر او نمنناز نگننزارد‬ ‫هب ‌‬ ‫يگزارد تا حذيف ‌‬ ‫ل نماز نم ‌‬ ‫‌الحا ‌‬
‫مو‬ ‫ه نننا ‌‬‫ن راز پيننامبرص بننود و منافقننان ‌را ب ‌‬ ‫ه‪ ،‬امي ‌‬ ‫زيرا حذيف ‌‬
‫ه خسسدا و‬ ‫نب ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫ت »چسسراك ‌‬ ‫يشننناخ ‌‬ ‫ن دقيقننا م ‌‬ ‫تشننا ‌‬ ‫هوي ‌‬
‫ق مردنسسد« پس‌‬ ‫ل فسسس ‌‬ ‫ل او كافر شدند و در حا ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن بننر مننرد ‌‬
‫ه‬ ‫تص از نمننازگزارد ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ت من ‌‬ ‫ت عل ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ق تعنال ‌‬
‫ي‬ ‫هح ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ن‪ .‬بندي ‌‬ ‫ن بر سننر قنبر آنننا ‌‬ ‫ن و ايستاد ‌‬ ‫منافقا ‌‬
‫ق نيز وصنن ‌‬
‫ف‬ ‫ه فس ‌‬ ‫ه كفر‪ ،‬ب ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن را بعد از وصف ‌نمود ‌‬ ‫منافقا ‌‬
‫غ‪،‬‬ ‫ت‪ ،‬امننا درو ‌‬ ‫ش پايدار اس ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ي در دي ‌‬ ‫نمود زيرا كافر گاه ‌‬
 ‫ت‪،‬‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ف منافقننا ‌‬ ‫ه از اوصننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن و خبنناث ‌‬ ‫گ‪ ،‬جب ‌‬ ‫ق‪ ،‬نيرن ‌‬ ‫نفا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫تتر گردانيد ‌‬ ‫تتر و ناشايس ‌‬ ‫منافق‌ را از كافر نيز زش ‌‬
‫يگوينند‪» :‬از‬ ‫هم ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬در بيننا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ناب ‌‬
‫ي‬ ‫ن عبنندالله ب ‌‬ ‫ه فرمننود‪ :‬چننو ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫نالخطاب‪ ‌‬شنننيد ‌‬ ‫عمرب ‌‬
‫ه خواندن‌ نماز‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ه مرد‪ ،‬رسو ‌‬ ‫ن مدين ‌‬ ‫ه منافقا ‌‬ ‫سركرد ‌‬
‫ي حاضننر شنندند و‬ ‫هو ‌‬ ‫ت شنندند و بننر جننناز ‌‬ ‫ي دعو ‌‬ ‫ه بر و ‌‬ ‫جناز ‌‬
‫م‪:‬‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ي نمنناز بگزارننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫هپا ايستادند تا بر و ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ه گوينند ‌‬
‫ه‬ ‫يگزاريند ك ‌‬ ‫ينمناز م ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫ن خدا عبندالله ب ‌‬ ‫آيا بر دشم ‌‬
‫ههنناي‬ ‫م و كارنام ‌‬ ‫ه ايننا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ن بننود؟ بنندي ‌‬ ‫ن‪ ...‬سننخ ‌‬ ‫ن‪ ...‬و اي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يكردننند‬ ‫مم ‌‬ ‫ل خداص تبس ن ‌‬ ‫م و رسو ‌‬ ‫يشمرد ‌‬ ‫ن او را بر م ‌‬ ‫‌ننگي ‌‬
‫ن بنندار‪،‬‬ ‫ي عمر! دس نت‌ از م ‌‬ ‫م‪ ،‬فرمودند‪ :‬ا ‌‬ ‫ن بسيار گفت ‌‬ ‫تا چو ‌‬
‫ه من‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ي مخيننر سنناخت ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ن از بارگا ‌‬ ‫آخر م ‌‬
‫ه بننر آنننان‌‬ ‫سصصصَتْغِفْر َلُهصصصْم‪» :.(...‬چ ‌‬ ‫سصصصَتْغِفْر َلُهصصصْم َأْو َل َت ْ‬ ‫ه‪) :‬ا ْ‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫ن هفتنناد بننار‬ ‫ي‪ ،‬اگننر برايشننا ‌‬ ‫ه نخننواه ‌‬ ‫ش بخننواهي‌ و چ ‌‬ ‫آمننرز ‌‬
‫س اگننر‬ ‫يآمننرزد« پ ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي‪ ،‬هرگز خداوند برآنا ‌‬ ‫ش بخواه ‌‬ ‫آمرز ‌‬
‫م سبب ‌آمننرز ‌‬
‫ش‬ ‫يا ‌‬ ‫ش خواه ‌‬ ‫ش از هفتاد بار آمرز ‌‬ ‫ه بي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫بدان ‌‬
‫ي‬
‫ه بننر و ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫م! آ ‌‬ ‫يافننزاي ‌‬ ‫يشود‪ ،‬قطعا بر هفتنناد بننار م ‌‬ ‫و ي‌ م ‌‬
‫ه بننر سننر قننبرش‌‬ ‫ي را مشايعت‌ كرد ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫نماز خواندند و جناز ‌‬
‫يگوينند‪ :‬من‌‬ ‫غ شنندند‪ .‬عمننر‪ ‬م ‌‬ ‫ي فار ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ايستادند تا از تدفي ‌‬
‫م نن و خندا‬ ‫ت شند ‌‬ ‫ل خداصندر شنگف ‌‬ ‫ت خنود بنر رسنو ‌‬ ‫از جرأ ‌‬
‫ه خدا سننوگند ك ‌‬
‫ه‬ ‫يب ‌‬ ‫م داناترند ن ول ‌‬ ‫يگوي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ورسول ‌‬
‫صصصّل‬ ‫ل شنند‪َ) :‬ولَ ُت َ‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ن دو آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي بيش ‌نگذش ‌‬ ‫ك زمان ‌‬ ‫اند ‌‬
‫ن رسننول‌‬ ‫عَلصصى َقْبصصِرِه‪ .(...‬بعد از آ ‌‬ ‫ت َأَبصصًدا َوَل َتُقصصْم َ‬ ‫حصصٍد ِمْنُهصصْم َمصصا َ‬ ‫عَلصصى َأ َ‬ ‫َ‬
‫ه نگزاردند«‪.‬‬ ‫ي نماز جناز ‌‬ ‫چ منافق ‌‬ ‫خداص بر هي ‌‬
‫ن‪ ،‬مقابلتا بيانگر‬ ‫ن بر منافقا ‌‬ ‫ل از نمازگزارد ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫نه ‌‬
‫ن قربتهننا در‬ ‫ه از بزرگتري ‌‬ ‫ه نماز جناز ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ت نيز هس ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ه در حديث‌ شري ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يباشد چنا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫حق‌ مؤمنا ‌‬
‫ت حاضننر شننود‪،‬‬ ‫ن بننر مي ‌‬ ‫ه تننا نمنناز گننزارد ‌‬ ‫ه جناز ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫»هر ك ‌‬
‫م دفن‌‬ ‫ت و هننر كس‌ تننا هنگننا ‌‬ ‫ك قيراط )پاداش( اسن ‌‬ ‫شي ‌‬ ‫براي ‌‬
‫لخداص‬ ‫ش دو قينننراط اسنننت«‪ .‬از رسنننو ‌‬ ‫ي بمانننند‪ ،‬بنننراي ‌‬ ‫و ‌‬
 ‫ت؟ فرمودننننند‪:‬‬ ‫ن دو قيننننراط چيسنننن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه شنننند ك ‌‬ ‫پرسننننيد ‌‬
‫ن در حننديث‌‬ ‫ه احد است«‪ .‬همچني ‌‬ ‫ن آنها همانند كو ‌‬ ‫»كوچكتري ‌‬
‫ن بر سننر‬ ‫ت ايستاد ‌‬ ‫ه فضيل ‌‬ ‫ه روايت ‌عثمان‪ ‌‬راج ‌‬
‫عب ‌‬ ‫فب ‌‬‫شري ‌‬
‫ن مننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ن از دف ‌‬ ‫ل خننداص چننو ‌‬ ‫ت‪ :‬رسننو ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ن آمد ‌‬‫قبر مؤم ‌‬
‫يفرمودننند‪:‬‬ ‫يايسننتادند و م ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫يشدند‪ ،‬بر سر قننبر ‌‬ ‫غم ‌‬‫فار ‌‬
‫ي مسننئل ‌‬
‫ت‬ ‫ش پاينندار ‌‬‫ش بخواهيد و براي ‌‬ ‫ن آمرز ‌‬ ‫»براي ‌برادرتا ‌‬
‫يگيرد«‪.‬‬ ‫ش قرار م ‌‬
‫ن مورد پرس ‌‬ ‫ماكنو ‌‬ ‫كنيد زيرا او ه ‌‬

‫ن ُيَعصّذَبُهْم ِبَهصصا ِفصصي الصّدْنَيا َوَتْزَهص َ‬

‫ق‬ ‫ل َأ ْ‬
‫ك َأْمَواُلُهْم َوَأْوَلُدُهْم ِإّنَما ُيِريُد ا ُّ‬‫جْب َ‬
‫َوَل ُتْع ِ‬
‫ن )‪(85‬‬ ‫سُهْم َوُهْم َكاِفُرو َ‬ ‫َأْنُف ُ‬
‫ت نينسسدازد‪،‬‬ ‫ه شگف ‌‬ ‫ن تو را ب ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ل و فرزندا ‌‬ ‫»و اموا ‌‬
‫ه وسسسيل ‌‬
‫ه‬ ‫يخواهد آنهسسا را ب ‌‬ ‫ه خدا م ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫جز اي ‌‬
‫ل كفر بيرو ‌‬
‫ن‬ ‫ن در حا ‌‬ ‫ب كند و جانشا ‌‬ ‫ن در دنيا عذا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه )‪ (55‬گذشننن ‌‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫ه كنننريم ‌‬ ‫نآي ‌‬
‫رود« تفسنننير نظينننر اي ‌‬
‫ي تأكينند‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫يگويد‪» :‬تكرار آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت تكرار آ ‌‬ ‫نسفي‌ در حكم ‌‬
‫ه باشنند‪،‬‬ ‫ي را در نظر داشت ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ب هميش ‌‬ ‫ت تا مخاط ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ص خننود را دارد‪،‬‬ ‫م خننا ‌‬ ‫ي خود پيا ‌‬ ‫ه در جا ‌‬ ‫ه هر آي ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫نحا ‌‬ ‫در عي ‌‬
‫ي‬
‫ت معننننو ‌‬ ‫ن مجنننازا ‌‬ ‫ه‪ ،‬بينننانگر سنننومي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫از جمل ‌‬
‫ن است«‪.‬‬ ‫منافقا ‌‬

‫ط صْوِل‬
‫ك ُأوُلصصو ال ّ‬‫سصَتْأَذَن َ‬
‫سصصوِلِه ا ْ‬
‫جاِه صُدوا َم صَع َر ُ‬
‫ل َو َ‬ ‫ن َآِمُنوا ِبا ِّ‬ ‫سوَرٌة َأ ْ‬ ‫ت ُ‬ ‫َوِإَذا ُأْنِزَل ْ‬
‫ن )‪(86‬‬ ‫عِدي َ‬ ‫ن َمَع اْلَقا ِ‬‫ِمْنُهْم َوَقاُلوا َذْرَنا َنُك ْ‬
‫ه‪ ،‬يعني‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ي‪ :‬مننراد همي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫هاي« ب ‌‬ ‫ن سسور ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ه‪ :‬به‌‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫ن مضمو ‌‬ ‫لشود« بدي ‌‬ ‫ت »ناز ‌‬ ‫ه »برائه« اس ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ش جهسساد‬ ‫ه بسسا پيسسامبر ‌‬ ‫ن آوريسسد و همسسرا ‌‬ ‫خداونسسد ايمسسا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن خنندا‪» ‬توانمندانشسسان« يعن ‌‬ ‫ن دي ‌‬ ‫ه دشمنا ‌‬ ‫كنيد« علي ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬يننا رؤسننا و بزرگانشننا ‌‬ ‫ت و مكن ‌‬ ‫ل و ثننرو ‌‬ ‫ن مننا ‌‬ ‫صاحبا ‌‬
‫ت »از تسسو عسسذر و اجسساز ‌‬
‫ه‬ ‫ي آنهاسنن ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫م مننرد ‌‬ ‫چشنن ‌‬
‫هنشسسينا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ما با خان ‌‬ ‫يگويند‪ :‬بگذار ك ‌‬ ‫يخواهند و م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه ما با برجاي ‌ماندگان ‌معذور از‬ ‫هك ‌‬ ‫ه بد ‌‬ ‫ي‪ :‬اجاز ‌‬ ‫باشيم« يعن ‌‬
‫م و از‬
‫نگينننر بنشنننيني ‌‬
‫ن زمي ‌‬
‫ن ضنننعفا و بيمنننارا ‌‬
‫گ؛ همچنننو ‌‬
‫جن ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ف باشي ‌‬ ‫گ معا ‌‬‫همراهي‌ با تو در جن ‌‬

‫ن )‪(87‬‬‫عَلى ُقُلوِبِهْم َفُهْم َل َيْفَقُهو َ‬

‫طِبَع َ‬‫ف َو ُ‬‫خَواِل ِ‬
‫ن َيُكوُنوا َمَع اْل َ‬
‫ضوا ِبَأ ْ‬‫َر ُ‬
‫ن باشسسند«‬ ‫هنشسسينا ‌‬ ‫ه بسسا خان ‌‬ ‫ي شسسدند ك ‌‬ ‫ن راض س ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ك و جبن ‌‬ ‫ي و شن ‌‬ ‫ق و بيماري ‌باطن ‌‬ ‫ب نفا ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ي‪ :‬آنها ب ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه پشت‌ سننر رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ ،‬ابا نورزيدند از اي ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫در دلهايشا ‌‬
‫يكنننند‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ن جانشننين ‌‬ ‫هها از مننردا ‌‬ ‫ه در خان ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫خداص با زنان ‌‬
‫ه اسسست« از‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ن مهر زد ‌‬ ‫باقي‌ بمانند »و بردلهايشا ‌‬
‫هاننند »در نتيج ‌‬
‫ه‬ ‫ب كرد ‌‬ ‫ق را انتخننا ‌‬ ‫ه خود كفر و نفننا ‌‬ ‫ن رو ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يو‬ ‫ه رسننتگار ‌‬ ‫ه بفهمند؛ در جهنناد چ ‌‬ ‫ك ندارند« ك ‌‬ ‫ت در ‌‬ ‫قدر ‌‬
‫ي نهفت ‌‬
‫ه‬ ‫ي و شننقاوت ‌‬ ‫ه نننابود ‌‬ ‫ف از جهنناد؛ چ ‌‬ ‫سننعادتي‌ و در تخل ‌‬
‫ت‪.‬‬‫اس ‌‬

‫ك َلُه صُم‬
‫س صِهْم َوُأوَلِئ َ‬
‫جاَه صُدوا ِب صَأْمَواِلِهْم َوَأْنُف ِ‬‫ن َآَمُنصصوا َمَع صُه َ‬ ‫سصصوُل َواّل صِذي َ‬ ‫ن الّر ُ‬‫َلِك ص ِ‬
‫ن )‪(88‬‬ ‫حو َ‬ ‫ك ُهُم اْلُمْفِل ُ‬‫ت َوُأوَلِئ َ‬‫خْيَرا ُ‬
‫اْل َ‬
‫ف كردند‪ ،‬كسنناني‌‬ ‫ق از جهاد تخل ‌‬ ‫ه مناف ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫»ولي« اگر اي ‌‬
‫ي‪» :‬پيسسامبر و‬ ‫ه جهنناد بپاخاسننتند؛ يعن ‌‬ ‫كه‌ بهننتر از آنانننند‪ ،‬ب ‌‬
‫ل و جانهسساي‌‬ ‫هاند‪ ،‬با اموا ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه با او ايما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ي آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ت برا ‌‬ ‫ه خيرا ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫خود جهاد كردند و اينانند ك ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫يهاس نت‌ بنننابراي ‌‬ ‫ه خوبيهننا ونيك ‌‬ ‫ل هم ‌‬ ‫ت‪ :‬شام ‌‬ ‫است« خيرا ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ي؛ خيننرا ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫يگيننرد‪ .‬ب ‌‬ ‫ه را دربننر م ‌‬ ‫ن و دنيا هم ‌‬ ‫ع دي ‌‬ ‫مناف ‌‬
‫ه همسان‌‬ ‫تاند »و اين‌ گسرو ‌‬ ‫نآرا در بهش ن ‌‬ ‫يت ‌‬ ‫ن خننوبرو ‌‬ ‫زنننا ‌‬
‫ي‬
‫يشننوند‪ .‬از خنندا ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ه هر مطلوبي ‌ننناي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫رستگارانند« ك ‌‬
‫م محروم‬ ‫ن فوز عظي ‌‬ ‫ه ما را از اي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ل مسئل ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫‌نگرداند‪.‬‬

‫ظيصُم )‬
‫ك اْلَفصْوُز اْلعَ ِ‬
‫ن ِفيَهصصا َذِلص َ‬
‫خاِلِدي َ‬
‫حِتَها اَْلْنَهاُر َ‬
‫ن َت ْ‬
‫جِري ِم ْ‬
‫ت َت ْ‬
‫جّنا ٍ‬
‫ل َلُهْم َ‬
‫عّد ا ُّ‬
‫َأ َ‬
‫‪(89‬‬
‫ه از‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ي آماد ‌‬ ‫ن باغهاي ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫»خداوند برا ‌‬
‫تو‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ن »نهرها روا ‌‬ ‫ن و سنناختمانهاي ‌آ ‌‬ ‫زير« درختننا ‌‬
‫ي بسسسزر ‌‬
‫گ‬ ‫ن رسسسستگار ‌‬
‫ن همسسسا ‌‬
‫هانسسسد‪ .‬اي ‌‬
‫ن جاودان ‌‬
‫در آ ‌‬
‫است«‪.‬‬

‫سصوَلُه‬
‫لص َوَر ُ‬ ‫ن َكصَذُبوا ا َّ‬ ‫ن َلُهصْم َوَقَعصَد اّلصِذي َ‬ ‫ب ِلُيصْؤَذ َ‬ ‫عصَرا ِ‬‫ن اَْل ْ‬ ‫ن ِمص َ‬ ‫جصاَء اْلُمَعصّذُرو َ‬ ‫َو َ‬
‫ب َأِليٌم )‪(90‬‬ ‫عَذا ٌ‬‫ن َكَفُروا ِمْنُهْم َ‬ ‫ب اّلِذي َ‬ ‫صي ُ‬ ‫سُي ِ‬‫َ‬
‫ه در مننورد عننذر‬ ‫يآينند ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ي از آيننا ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫س مجمننوع ‌‬ ‫سننپ ‌‬
‫ن عننذر‬ ‫ت اي ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يگوينند؛ اي ‌‬ ‫ه جهنناد سننخن ‌م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نننرفت ‌‬
‫ن اين‌‬ ‫ت؟ و از خلل ‌بينننا ‌‬ ‫ح نيسننن ‌‬ ‫ت صنننحي ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫حوچ ‌‬ ‫صنننحي ‌‬
‫ن آشنننا‬ ‫ف منافقننا ‌‬ ‫ق و اوصننا ‌‬ ‫ت نفننا ‌‬ ‫ه طننبيع ‌‬ ‫ع‪ ،‬مننا ب ‌‬ ‫موضننو ‌‬
‫ه آنان‌‬ ‫ي نزد تو آمدند تا ب ‌‬ ‫م‪» :‬و معذران ‌اعراب ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي اسننت‌ كه‌‬ ‫ه شود« معننذر‪ :‬كسنن ‌‬ ‫ك جهنناد »داد ‌‬ ‫اجازه« تر ‌‬
‫ي‪ :‬گروه ‌‬
‫ي‬ ‫ي ندارد‪ .‬يعن ‌‬ ‫ع عذر ‌‬ ‫يافگند‪ ،‬اما در واق ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫عذر پي ‌‬
‫ت پي ‌‬
‫ش‬ ‫ي نادرسنن ‌‬ ‫ههنناي ‌‬ ‫ب‪ ،‬عننذر و بهان ‌‬ ‫ن عننر ‌‬ ‫هنشننينا ‌‬ ‫از بادي ‌‬
‫ه جهنناد را‬ ‫نب ‌‬ ‫ه نننرفت ‌‬ ‫ن اجنناز ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫كشيدند تا رسو ‌‬
‫ي مطنرح‌ نكننرد ‌‬
‫ه‬ ‫چ عننذر ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ي بودند ك ‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫بدهند ولي‌ گرو ‌‬
‫ف ورزيدند‪ ،‬ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي نشستند و از جهاد تخل ‌‬ ‫ن عذرخواه ‌‬ ‫ه بدو ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ه خسسدا و‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب بودننند »وكسسسان ‌‬ ‫ن اعننرا ‌‬ ‫ن منافقننا ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ه نشستند« و بننا وجننود‬ ‫غ گفتند‪ ،‬در خان ‌‬ ‫ل او درو ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ت بيعت‌ كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ي و اطاع ‌‬ ‫فشنو ‌‬ ‫ل خداص بر حر ‌‬ ‫ه با رسو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن‪ ،‬بننا‬ ‫ق كردننند بنننابراي ‌‬ ‫ه تصنندي ‌‬ ‫ن آوردننند و ن ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫بودند‪ ،‬اما ن ‌‬
‫ي‪ ،‬اين‌‬ ‫ن هيچ‌ عننذر ‌‬ ‫ح كننرد ‌‬ ‫ن مطننر ‌‬ ‫ن از جهنناد بنندو ‌‬ ‫تخلفشننا ‌‬
‫ن نيننز دروغگننو‬ ‫ت بننر ايمننا ‌‬ ‫ه آنهننا در بيع ‌‬ ‫ن شد ك ‌‬ ‫ت نمايا ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫بود ‌‬
‫ه بودند‪:‬‬ ‫ه گرو ‌‬ ‫ن از جهاد س ‌‬ ‫پس‌ متخلفا ‌‬
‫ي‪ ،‬از جهنناد‬ ‫ي واقع ‌‬ ‫ن عننذر ‌‬ ‫ب داشننت ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‪ 1‬ننن كسننان ‌‬
‫بازماندند‪.‬‬
‫ه جهناد‪،‬‬ ‫نب ‌‬ ‫ه امنا در ننرفت ‌‬ ‫ي نداشنت ‌‬ ‫چ عنذر ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‪ 2‬ن كسنان ‌‬
‫ن خواستند‪.‬‬ ‫ه نشست ‌‬ ‫شافگندند و اجاز ‌‬ ‫ي پي ‌‬ ‫ياساس ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫عذرها ‌‬
‫ه نشسنننتن‌‬ ‫ه اجننناز ‌‬ ‫ي داشنننتند و ن ‌‬ ‫ه عنننذر ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫‪ 3‬ننن كسنننان ‌‬
‫ه بودند‪.‬‬ ‫ه گرو ‌‬ ‫نس ‌‬ ‫ن بدتري ‌‬ ‫ه اينا ‌‬ ‫خواستند‪ ،‬ك ‌‬
‫ن از‬ ‫ه كنننافرا ‌‬‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫ن از آنسسسان« يعن ‌‬ ‫ه كسسسافرا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ب كنننندگان‌‬ ‫ف عذرتراش ‌غيرمعذور و تكذي ‌‬ ‫ن متخل ‌‬ ‫هنشينا ‌‬‫بادي ‌‬
‫ك خواهد رسيد«‪.‬‬ ‫ب دردنا ‌‬ ‫يپروا »عذا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يگوينند‪ :‬اين‌ آيه‌‬‫هم ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬
‫ل آي ‌‬
‫ب نزو ‌‬‫ن سب ‌‬ ‫ق در بيا ‌‬‫ناسحا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ل شد‪.‬‬
‫يغفار ناز ‌‬ ‫ه گروهي‌ از قبيله ‌بن ‌‬ ‫دربار ‌‬

‫ن َمصصا ُيْنِفُقصصونَ‬ ‫جصُدو َ‬ ‫ن َل َي ِ‬ ‫عَلصصى اّلصِذي َ‬ ‫ضصصى َوَل َ‬ ‫عَلصصى اْلَمْر َ‬ ‫ضَعَفاِء َوَل َ‬ ‫عَلى ال ّ‬ ‫َلْيسَ َ‬
‫حي صٌم )‬ ‫غُفوٌر َر ِ‬ ‫ل َ‬ ‫سِبيٍل َوا ُّ‬ ‫ن َ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫سِني َ‬ ‫ح ِ‬‫عَلى اْلُم ْ‬ ‫سوِلِه َما َ‬ ‫ل َوَر ُ‬ ‫حوا ِّ‬ ‫صُ‬ ‫ج ِإَذا َن َ‬ ‫حَر ٌ‬
‫َ‬
‫‪(91‬‬
‫قو‬ ‫هح ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫يدارد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ل بيننا ‌‬ ‫ه خداوند متعننا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يكنند‪» :‬بسسر‬ ‫فم ‌‬ ‫ي‪ ،‬از جهاد تخل ‌‬ ‫ي واقع ‌‬ ‫ن عذر ‌‬ ‫ب داشت ‌‬ ‫به‌ سب ‌‬
‫ن و كودكانند »و بر‬ ‫ه زنا ‌‬ ‫ي نيست« ك ‌‬ ‫چ گناه ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ناتوانا ‌‬
‫ن‪ :‬بيمننارا ‌‬
‫ن‬ ‫ي نيسسست« مننراد از آنننا ‌‬ ‫چ گنسساه ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫بيمسسارا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ل آنانننند‪ .‬يعن ‌‬ ‫ن و امثننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬لنگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬نابينايا ‌‬ ‫ن فرتو ‌‬ ‫ن‪ ،‬پيرا ‌‬ ‫مزم ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ف از جهنناد نيس ن ‌‬ ‫چ ايراد و گننناهي‌ درتخل ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫بر آنا ‌‬
‫ه بد ‌‬
‫ن‬ ‫ن عذرها ب ‌‬ ‫ت و اي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن واقعي‌ و موج ‌‬ ‫ه عذرشا ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫يپردازد‬ ‫يم ‌‬ ‫ن عذرهاي ‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يشود‪ .‬سپ ‌‬ ‫م مربوط م ‌‬ ‫و جس ‌‬
‫يفرمايننند‪» :‬و بسسر‬ ‫نوم ‌‬ ‫ه بننند ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يگنننردد ن ‌‬ ‫ل برم ‌‬ ‫ه منننا ‌‬ ‫كه‌ ب ‌‬
‫ه جهنناد »خسسر ‌‬
‫ج‬ ‫ييابنسسد تسسا« در را ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه چيسسز ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كسسسان ‌‬
‫ن چنننا ‌‬
‫ن‬ ‫س بنناوجود داشننت ‌‬ ‫ي نيسسست« پ ‌‬ ‫چ گنسساه ‌‬ ‫كننسسد‪ ،‬هي ‌‬
‫ه و برايشا ‌‬
‫ن‬ ‫ن ساقط بود ‌‬ ‫ي‪ ،‬جهاد از آنا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ي يا مال ‌‬ ‫معاذير بدن ‌‬
‫ي خسسدا و پيسسامبرش‬ ‫ه بسسرا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه شرط آ ‌‬ ‫ت »ب ‌‬ ‫فرض‌ نيس ‌‬
‫ي خنندا‪‬‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ت و خيرخننواه ‌‬ ‫ي كننسسد« نصننيح ‌‬ ‫‌خيرخسسواه ‌‬
‫يو‬ ‫ه شننريعت‌ و ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي‪ ،‬عم ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآورد ‌‬ ‫ت از‪ :‬ايما ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫عبار ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي نيسنن ‌‬ ‫ف است‌ وشك ‌‬ ‫ش مخال ‌‬ ‫ه با شريعت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ك امور ‌‬ ‫تر ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ن راه‌ و ‌‬ ‫ت مجاهننندا ‌‬ ‫ن خننندا‪ ،‬محب ‌‬ ‫ه بنننندگا ‌‬ ‫خيرخنننواهي‌ ب ‌‬
‫ي نكنننرد ‌‬
‫ن‬ ‫ن در امنننر جهننناد و ينننار ‌‬ ‫ي برايشنننا ‌‬ ‫خيرانديشننن ‌‬
‫ل معن ‌‬
‫ي‬ ‫ل شننام ‌‬ ‫م او ‌‬ ‫ه‪ ،‬درقنند ‌‬ ‫ه وجهي‌ از وجننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫دشمنانشننا ‌‬
‫ت‪ .‬امننا نصننيحت‌ و خيرانديشنني‬ ‫ي خنندا‪ ‬اسن ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫خيرخواه ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ت ايشننا ‌‬ ‫ق نبننو ‌‬ ‫ت از‪ :‬تصنندي ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ي پيننامبرص عبننار ‌‬ ‫‌بننرا ‌‬
 ‫يكنند‪ ،‬موالت‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن امر يا نه ‌‬ ‫ه كه ‌بدا ‌‬ ‫ن در هرآنچ ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫اطاع ‌‬
‫ي بنا دشننمنان‌‬ ‫تص‪ ،‬دشنمن ‌‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي بنا دوسنتا ‌‬ ‫و دوسنت ‌‬
‫تشنا ‌‬
‫ن‬ ‫ي سن ‌‬ ‫تص و احينا ‌‬ ‫ن حضنر ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ت و تعظي ‌‬ ‫ن‪ ،‬محب ‌‬ ‫ايشنا ‌‬
‫ن‪.‬‬‫ي و امكا ‌‬ ‫ه سع ‌‬ ‫ن و با هم ‌‬ ‫م توا ‌‬ ‫ن با تما ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫بعد از رحل ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪:‬‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ه را تكننرار‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫ه بننار اي ‌‬ ‫ت و سن ‌‬ ‫ت اس ن ‌‬ ‫ن‪ ،‬نصننيح ‌‬ ‫»همانننا دي ‌‬
‫ل اللننه! نصننيحت‌ وخيرخننواه ‌‬
‫ي‬ ‫ب گفتند‪ :‬يارسننو ‌‬ ‫كردند‪ .‬اصحا ‌‬
‫ب و پيامبر ‌‬
‫ش‬ ‫ي كتا ‌‬ ‫ي خدا‪ ،‬برا ‌‬ ‫ي؟ فرمودند‪ :‬برا ‌‬ ‫ه كس ‌‬ ‫يچ ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه آنننان«‪.‬‬ ‫ن و عننام ‌‬ ‫ن )زمامننداران( مسننلمانا ‌‬ ‫و بننراي ‌پيشننوايا ‌‬
‫ي‪ :‬بننر معننذورا ‌‬
‫ن‬ ‫چ راهي ‌نيست« يعن ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫»بر نيكوكارا ‌‬
‫ي در نرفت ‌‬
‫ن‬ ‫ب و عقاب ‌‬ ‫چ ايراد و عتا ‌‬ ‫ه‪ ،‬هي ‌‬ ‫ش و خيرخوا ‌‬ ‫خيراندي ‌‬
‫هسننب ‌‬
‫ب‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن مترتب‌ اس ‌‬ ‫ب جهاد برايشا ‌‬ ‫ت و ثوا ‌‬ ‫به‌ جهاد نيس ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫يب ‌‬ ‫يرغبننت ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه انگيز ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن‪ ،‬ن ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ك جهاد از سو ‌‬ ‫ه تر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت »و خسسدا‬ ‫ب وجننود عننذر مننوجهي‌ بننوده ‌اسنن ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫بلك ‌‬
‫ب عننذر‬ ‫ه سب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن است« لذا بر كسان ‌‬ ‫ه مهربا ‌‬ ‫آمرزند ‌‬
‫ه مسننتح ‌‬
‫ق‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫يآمننرزد و ب ‌‬ ‫هاند؛ م ‌‬ ‫از جهاد تخلف ‌كرد ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ي هستند‪ ،‬مهربا ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫ه و گفت ‌‬
‫ه‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ل نق ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ه دو سننب ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫ي آي ‌‬ ‫نكثير بننرا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي نن از جمل ‌‬
‫ه‬ ‫ن جسننم ‌‬ ‫ه معننذورا ‌‬ ‫ه‪ ،‬دربننار ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ش او ‌‬ ‫ت‪ :‬بخ ‌‬ ‫اسن ‌‬
‫نب ‌‬
‫ن‬ ‫يمقننر ‌‬ ‫م‪ ،‬دربنناره ‌بن ‌‬ ‫ش دو ‌‬ ‫ي ننن و بخ ‌‬ ‫نعمرو مننزن ‌‬ ‫عننائذب ‌‬
‫ن ‪ :‬گريننندگان« لق ‌‬
‫ب‬ ‫ه »بكنناءو ‌‬ ‫ن از انصننار ك ‌‬ ‫ه و غير آنننا ‌‬ ‫مزين ‌‬
‫ل شد‪.‬‬ ‫گرفتند؛ ناز ‌‬

‫عُيُنُهْم‬‫عَلْيِه َتَوّلْوا َوأَ ْ‬

‫حِمُلُكْم َ‬
‫جُد َما َأ ْ‬
‫ت َل َأ ِ‬
‫حِمَلُهْم ُقْل َ‬
‫ك ِلَت ْ‬
‫ن ِإَذا َما َأَتْو َ‬
‫عَلى اّلِذي َ‬
‫َوَل َ‬
‫ن )‪(92‬‬ ‫جُدوا َما ُيْنِفُقو َ‬ ‫حَزًنا َأّل َي ِ‬‫ن الّدْمِع َ‬ ‫ض ِم َ‬
‫َتِفي ُ‬
‫ش تسسو‬ ‫ن پي ‌‬ ‫ه چسسو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت بر كسسسان ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫»و نيز گناه ‌‬
‫ه به‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ن كنسسي« بننر مركبهننا‪ ،‬بننرا ‌‬ ‫آمدند تا سوارشسسا ‌‬
‫م تسسا‬ ‫يكن ‌‬ ‫ي پيسسدا نم ‌‬ ‫ي‪ :‬چيسسز ‌‬ ‫جهاد رهسننپار شننوند »گفت ‌‬
‫ه بننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ي نيننافت ‌‬ ‫ي‪ :‬تننو مركننب ‌‬ ‫ن كنم« يعن ‌‬ ‫ن سوارتا ‌‬ ‫برآ ‌‬
‫يكه‌‬ ‫ه »برگشسسستند؛ درحسسسال ‌‬ ‫ن كني‌ و در ننننتيج ‌‬ ‫سوارشنننا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن گفننت ‌‬‫ه آنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ك بود« چو ‌‬ ‫ن سرشار از اش ‌‬ ‫چشمانشا ‌‬
‫م! از نننزد تننو درحننال ‌‬
‫ي‬ ‫يينناب ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي سوار كردنتا ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫وسيل ‌‬
‫ه چسسرا‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن بودننند »از انسسدو ‌‬ ‫ن و نننال ‌‬ ‫ه گريا ‌‬ ‫برگشتند ك ‌‬
‫ه در نزد خود و ن ‌‬
‫ه‬ ‫ه كنند« ن ‌‬ ‫ج را ‌‬ ‫ه خر ‌‬ ‫ييابند ك ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫چيز ‌‬
‫در نزد تو‪.‬‬
‫مص بننراي‌‬ ‫ن پيننامبراكر ‌‬ ‫ه چننو ‌‬ ‫ي از انصار بودند ك ‌‬ ‫ن گروه ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن آمدنند و‬ ‫م كردند‪ ،‬ننزد ايشنا ‌‬ ‫ي اعل ‌‬ ‫ج عموم ‌‬ ‫ك بسي ‌‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫غزو ‌‬
‫ه شننود كه‌‬ ‫ن قرار داد ‌‬ ‫ي در اختيارشا ‌‬ ‫ه سوار ‌‬ ‫خواستند تا وسيل ‌‬
‫ن از پيننامبرص توشن ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬ايشننا ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ه گردند‪ .‬ب ‌‬ ‫ن غزو ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫عاز ‌‬
‫ن از پيامبرص‪ ،‬جننز كف ‌‬
‫ش‬ ‫ي ديگر‪ :‬ايشا ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ه خواستند‪ .‬ب ‌‬ ‫را ‌‬
‫ه اسننت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫چ چيز ديگري ‌نخواستند‪ .‬در حدي ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ن در جهنناد فرمودننند‪:‬‬ ‫تكنندگا ‌‬ ‫ه شرك ‌‬ ‫بب ‌‬‫ل خداص خطا ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه هي ‌‬
‫چ‬ ‫هايد ك ‌‬ ‫ي گذاشنننت ‌‬ ‫ه برجنننا ‌‬ ‫ي را در مننندين ‌‬ ‫»هماننننا منننردان ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫يرويد‪ ،‬مگننر اي ‌‬ ‫چ راهي‌ را نم ‌‬ ‫يپيماييد و هي ‌‬ ‫ياي ‌را نم ‌‬ ‫واد ‌‬
‫ه روايننت ‌‬
‫ي‬ ‫ن را عننذر نن و ب ‌‬ ‫ش شننريكند‪ ،‬ايشننا ‌‬ ‫با شننما در پننادا ‌‬
‫ت در جهاد بازداشت«‪.‬‬ ‫ي ن از مشارك ‌‬ ‫بيمار ‌‬
‫ي معنناذير حقيق ‌‬
‫ي‬ ‫ه دارا ‌‬ ‫ن مجموعننا چهننار گروهننند ك ‌‬ ‫س آنننا ‌‬ ‫پ ‌‬
‫چ گننناه ‌‬
‫ي‬ ‫ف از جهنناد هي ‌‬ ‫ن در تخل ‌‬ ‫يروننند و برايشننا ‌‬ ‫هشمار م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫نيس ‌‬

‫ن َيُكوُنوا َمَع اْلخََواِل ِ‬

‫ف‬ ‫ضوا ِبَأ ْ‬ ‫غِنَياُء َر ُ‬
‫ك َوُهْم َأ ْ‬
‫سَتْأِذُنوَن َ‬‫ن َي ْ‬
‫عَلى اّلِذي َ‬
‫سِبيُل َ‬
‫ِإّنَما ال ّ‬
‫ن )‪(93‬‬ ‫عَلى ُقُلوِبِهْم َفُهْم َل َيْعَلُمو َ‬
‫ل َ‬‫طَبَع ا ُّ‬‫َو َ‬
‫ه به‌‬ ‫يپننردازد ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ل گننروه ‌‬ ‫ن حننا ‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه راه« عتننا ‌‬
‫ب‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫ه معذور نيستند‪» :‬جز اي ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫هي ‌‬
‫نكه‌‬ ‫ت كه ‌بسسا اي ‌‬ ‫ه‪ ،‬فقط »بر كساني‌ اس ‌‬ ‫و ايراد و مؤاخذ ‌‬
‫ن بننه ‌جهنناد مجهننز‬ ‫ه خننود را بنندا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫توانگرند« و وسيل ‌‬
‫يطلبنسسد« در‬ ‫هم ‌‬ ‫م »از تسسو اجسساز ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ييابننند‪ ،‬بننا آ ‌‬ ‫كنننند‪ ،‬م ‌‬
‫ه بسسا زنسسان‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫ي شسسد ‌‬ ‫ن راضسس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ف از جهنناد »ب ‌‬ ‫تخل ‌‬
‫ن هسننتند »و‬ ‫هنشنني ‌‬ ‫ن خان ‌‬ ‫ف‪ :‬زنننا ‌‬ ‫ن باشند« خننوال ‌‬ ‫هنشي ‌‬ ‫‌خان ‌‬
‫ه آنسسان«‬ ‫ت‪ ،‬در نتيج ‌‬ ‫ن مهر نهاده ‌اس ‌‬ ‫خدا بر دلهايشا ‌‬
‫ه را كه‌‬‫يفهمنسسسد« آنچ ‌‬ ‫ن »نم ‌‬ ‫ن مهننننر نهنننناد ‌‬ ‫ب اي ‌‬
‫هسننننب ‌‬‫ب ‌‬
‫نو‬‫ه خسننرا ‌‬ ‫ه منناي ‌‬
‫هك ‌‬
‫ن را بننر آنچ ‌‬
‫ت تننا آ ‌‬‫ن اس ن ‌‬
‫ن درآ ‌‬ ‫سودشا ‌‬
‫ح دهند‪.‬‬ ‫ت‪ ،‬ترجي ‌‬‫ن اس ‌‬ ‫زيانشا ‌‬

‫ل ِمنْ‬ ‫ن َلُكْم َقْد َنّبَأَنا ا ُّ‬ ‫ن ُنْؤِم َ‬

‫جْعُتْم ِإَلْيِهْم ُقْل َل َتْعَتِذُروا َل ْ‬ ‫ن ِإَلْيُكْم ِإَذا َر َ‬ ‫َيْعَتِذُرو َ‬
‫شَهادَِة‬ ‫ب َوال ّ‬ ‫عاِلِم اْلَغْي ِ‬ ‫ن إَِلى َ‬ ‫سوُلُه ُثّم ُتَرّدو َ‬ ‫عَمَلُكْم َوَر ُ‬ ‫ل َ‬ ‫سَيَرى ا ُّ‬ ‫خَباِرُكْم َو َ‬ ‫َأ ْ‬
‫ن )‪(94‬‬ ‫َفُيَنّبُئُكْم ِبَما ُكْنُتْم َتْعَمُلو َ‬
‫ي شسسما‬ ‫ن بسساز گرديسسد‪ ،‬بسسرا ‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»هنگام ‌‬
‫ه در‬ ‫يك ‌‬ ‫ن متخلف ‌‬ ‫ل منافقا ‌‬ ‫ه‪ ،‬از حا ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫يآورند« اي ‌‬ ‫عذر م ‌‬
‫ي در‬ ‫هزود ‌‬ ‫ه آنهننا ب ‌‬ ‫يدهنند ك ‌‬ ‫ن خننبر م ‌‬ ‫يماندننند‪ ،‬چني ‌‬ ‫ه باق ‌‬ ‫منندين ‌‬
‫م مشننارك ‌‬
‫ت‬ ‫ك‪ ،‬از عنند ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ن از غننزو ‌‬ ‫ت مؤمنننا ‌‬ ‫م بازگش ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫يآورننند »بگو‪ :‬عسسذر‬ ‫شم ‌‬ ‫خننود در جهنناد نننزد آنننان ‌عننذر پي ‌‬
‫يكنيسسم«‬ ‫ن شسسما را بسساور نم ‌‬ ‫ه هرگسسز سسسخ ‌‬ ‫نياوريسسد ك ‌‬
‫م‪.‬‬‫يكني ‌‬ ‫ق نم ‌‬ ‫ن تصدي ‌‬ ‫ن عذآوريتا ‌‬ ‫ي‪ :‬شما را در اي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يفرماينند‪:‬‬ ‫ه‪ ،‬م ‌‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ن آنهننا را بيننا ‌‬ ‫ب تصديق‌ نكرد ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي شننما آگننا ‌‬
‫ه‬ ‫ي از خبرهننا ‌‬ ‫»همانننا خداوننند مننا را از بعضنن ‌‬
‫ه خدا ‌‬
‫ي‬ ‫مك ‌‬ ‫يپذيري ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ن را بدا ‌‬ ‫ي‪ :‬عذرتا ‌‬ ‫گردانيده« يعن ‌‬
‫ن آگنناه‌‬ ‫ن معاذيرتا ‌‬ ‫ه دروغ‌ بود ‌‬ ‫ي‪ ،‬ما را ب ‌‬ ‫ق وح ‌‬ ‫ل از طري ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫م »و خدا و‬ ‫ل شننما واقفي ‌‬ ‫ت حننا ‌‬ ‫ه حقيق ‌‬ ‫ك ما ب ‌‬ ‫ماين ‌‬ ‫هوه ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه آيننا‬ ‫ه‪ ،‬ك ‌‬ ‫ل شما را خواهند ديد« در آيننند ‌‬ ‫ل او عم ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن هسنننتيد‪ ،‬دسنننت‬ ‫ن بنننر آ ‌‬ ‫ماكننننو ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫از شنننر و فسننناد ‌‬
‫نو‬ ‫ي نهسسا ‌‬ ‫ي دانسسا ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫يدارينند يننا خيننر »آ ‌‬ ‫‌برم ‌‬
‫ياس نت‌ »بساز گردانيسد ‌‬
‫ه‬ ‫ك و تعال ‌‬ ‫ي تبننار ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫آشسكار« ك ‌‬
‫يدهسسد«‬ ‫يكرديد خبر م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يشويد و شما را از آنچ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه نن‬ ‫ه از شما صنندور يننافت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل و نيت ‌‬ ‫ل و عم ‌‬ ‫ه هر قو ‌‬ ‫زيرا او ب ‌‬
‫ن تظنناهر‬ ‫ه بنندا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يداشننتيد‪ ،‬يننا آنچ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه نهننا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫م از آنچ ‌‬ ‫اع ‌‬
‫ن جننزا‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه‪ ،‬شننما را در قبننا ‌‬ ‫ت و در نننتيج ‌‬ ‫يكرديد نن داناسن ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫عْنُهصمْ ِإّنُهصْم‬
‫ضصصوا َ‬
‫عِر ُ‬
‫عْنُهصْم َفَأ ْ‬
‫ضصصوا َ‬
‫ل َلُكصْم ِإَذا اْنَقَلْبُتصْم ِإَلْيِهصْم ِلُتْعِر ُ‬
‫ن ِبصصا ِّ‬
‫حِلُفو َ‬
‫سَي ْ‬
‫َ‬
‫ن )‪(95‬‬ ‫سُبو َ‬
‫جَزاًء ِبَما َكاُنوا َيْك ِ‬ ‫جَهّنُم َ‬ ‫س َوَمْأَواُهْم َ‬ ‫ج ٌ‬ ‫ِر ْ‬
‫ي نزد شسسما به‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ن باز گرديد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»چو ‌‬
‫ي‬ ‫ي عننذرها ‌‬ ‫هزود ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫خسسدا سسسوگند خواهنسسد خسسورد« يعن ‌‬
‫غ مؤكد خواهند‬ ‫ي درو ‌‬ ‫هاند‪ ،‬با سوگندها ‌‬ ‫ه آورد ‌‬ ‫ياساسي‌ را ك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن از‬ ‫فشا ‌‬ ‫ي‪ :‬هد ‌‬ ‫فنظر كنيد« يعن ‌‬ ‫ن صر ‌‬ ‫ت »تا از آنا ‌‬ ‫ساخ ‌‬
‫ن از آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه شننما مؤمنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اين ‌اس ن ‌‬ ‫ي دروغي ‌‬ ‫ن سوگندها ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن از جهنناد‪،‬‬ ‫ه سننبب‌ تخلفشننا ‌‬ ‫فنظر كنينند و ب ‌‬ ‫درگذريد و صننر ‌‬
‫ي از آنننان‌‬ ‫چ بازپرسنن ‌‬ ‫ه و هي ‌‬ ‫ن نكننرد ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫ش و مؤاخذ ‌‬ ‫سننرزن ‌‬
‫ي كنينند‬ ‫ن اظهار رضننايت‌ و خشنننود ‌‬ ‫ض‪ ،‬از آنا ‌‬ ‫ننماييد و در عو ‌‬
‫ك و طردشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي‪ :‬تننر ‌‬ ‫ن رو بگردانيسسد« يعن ‌‬ ‫س از آنسسا ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ت نكنينند‬‫م رضنناي ‌‬ ‫ن اعل ‌‬ ‫ن در نگذريد و از آنا ‌‬ ‫ه‪ ،‬از گناهشا ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن پلينند و زش نت‌‬ ‫م اعمالشننا ‌‬ ‫ن پليدنسد« و تمننا ‌‬ ‫ه آنسا ‌‬ ‫»چراك ‌‬
‫ت پننذيرش ‌پننند و ارشنناد‬ ‫ت‪ ،‬ديگننر اهلي ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫سب ‌‬
‫تپ ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ت هشنندار در مننورد پرهيننز از شننر را‬ ‫ي خيننر و درينناف ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن آنهاسن ‌‬ ‫ه سنزاوار شنأ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن‪ ،‬تنهنا برخنورد ‌‬ ‫ندارند بننابراي ‌‬
‫ي آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫يباشنند »و بسه ‌سسزا ‌‬ ‫نم ‌‬‫هحالشننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫واگذاشت ‌‬
‫خ است«‪.‬‬ ‫ن دوز ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬جايگاهشا ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن اْلَقصْوِم‬
‫عص ِ‬‫ضصصى َ‬ ‫لص َل َيْر َ‬
‫ن ا َّ‬‫عْنُهصْم فَصِإ ّ‬
‫ضصْوا َ‬ ‫ن َتْر َ‬‫عْنُهْم َفصِإ ْ‬
‫ضْوا َ‬ ‫ن َلُكْم ِلَتْر َ‬‫حِلُفو َ‬
‫َي ْ‬
‫ن )‪(96‬‬ ‫سِقي َ‬‫اْلَفا ِ‬
‫ن خشسسنود‬ ‫يكنند تسسا از آنسسا ‌‬ ‫ي شما سوگند ياد م ‌‬ ‫»برا ‌‬
‫ن اس ‌‬
‫ت‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ي آنها از سوگندخورد ‌‬ ‫ف حقيق ‌‬ ‫ي‪ :‬هد ‌‬ ‫گرديد« يعن ‌‬
‫يتا ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬دشمن ‌‬ ‫ن شما را راضي‌ سازد و بنابراي ‌‬ ‫تا سوگندهايشا ‌‬
‫س اگسسر شسسما از آنسسان‌‬ ‫ن نرسنناند »پ ‌‬ ‫ن زيننا ‌‬ ‫به‌ دنيايشننا ‌‬
‫نكه‌‬ ‫ن چنننا ‌‬ ‫ه حننال‌ و وضعشننا ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫يكم ‌‬ ‫خشنود شسسويد« بننرا ‌‬
‫ه »قطعا خسسدا از‬ ‫ت‪ ،‬بدانينند ك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ن نيننز همي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫خواست ‌‬
‫يشود«‪.‬‬ ‫ن خشنود نم ‌‬ ‫ه فاسقا ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫ي بننودن‌‬ ‫ي و راضن ‌‬ ‫ن از خشنننود ‌‬ ‫ي‪ ،‬نهي‌ مؤمنا ‌‬ ‫ي تعال ‌‬ ‫ف بار ‌‬ ‫هد ‌‬
‫ه خداوند‪ ‬از‬ ‫يك ‌‬ ‫ن از كسان ‌‬ ‫ي بود ‌‬ ‫ت زيرا راض ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫از منافقا ‌‬
‫ن را‬ ‫يآ ‌‬ ‫چ مننؤمن ‌‬ ‫ه هرگننز هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬كار ‌‬ ‫ن راضي‌ نيس ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه شنند تننا‬ ‫هكننار گننرفت ‌‬ ‫ن جهت‌ ب ‌‬ ‫ن تعننبير بنندا ‌‬ ‫يدهد‪ .‬اي ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ن‪ ،‬مقتضن ‌‬
‫ي‬ ‫ن از منافقننا ‌‬
‫ه رضاي‌ مؤمنا ‌‬
‫ه نشود ك ‌‬‫چنين ‌پنداشت ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ل نيز هس ‌‬
‫ي متعا ‌‬‫ي خدا ‌‬
‫رضا ‌‬

‫سصصوِلِه‬‫عَلصصى َر ُ‬ ‫لص َ‬ ‫حصُدوَد َمصصا َأْنصَزَل ا ُّ‬ ‫جَدُر َأّل َيْعَلُمصصوا ُ‬ ‫شّد ُكْفًرا َوِنَفاًقا َوَأ ْ‬ ‫ب َأ َ‬ ‫عَرا ُ‬ ‫اَْل ْ‬
‫حِكيٌم )‪(97‬‬ ‫عِليٌم َ‬ ‫ل َ‬ ‫َوا ُّ‬
‫تترند« از‬ ‫ق سسسخ ‌‬ ‫ب‪ ،‬در كفر و نفا ‌‬ ‫ن عر ‌‬ ‫هنشينا ‌‬ ‫»بادي ‌‬
‫تتر و‬ ‫ي درشن ‌‬ ‫تهنناي ‌‬ ‫تتر‪ ،‬طبيع ‌‬ ‫ن دلهايي ‌سخ ‌‬ ‫ن زيرا آنا ‌‬ ‫ديگرا ‌‬
‫ع از پننذير ‌‬
‫ش‬ ‫ن‪ ،‬آنهننا بنناالطب ‌‬ ‫نتر دارننند بنننابراي ‌‬ ‫زبانهننايي‌ خش ن ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي دورترننند‪ .‬چنننا ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ي پيننامبرا ‌‬ ‫ي و پيامهننا ‌‬ ‫ي اله ‌‬ ‫كتابهننا ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن حقيقت‌ اسن ‌‬ ‫ه مشعر بننر اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي روايت ‌شد ‌‬ ‫احاديث ‌‬
‫يالله‬ ‫ه رضنن ‌‬ ‫ت عائشنن ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ف وارد ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ه حنندي ‌‬ ‫از جمل ‌‬
‫ب نننزد رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫ن عننر ‌‬ ‫هنشننينا ‌‬ ‫ي از بادي ‌‬ ‫ه فرمود‪ :‬گننروه ‌‬ ‫عنها ك ‌‬
‫ل خداص پرسيدند‪ :‬آيننا‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬آنها از يارا ‌‬ ‫خداص آمد ‌‬
‫ي! گفتننند‪:‬‬ ‫ن فرمودننند‪ :‬آر ‌‬ ‫يبوسيد؟ يننارا ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫شما كودكانتا ‌‬
‫م! در اي ‌‬
‫ن‬ ‫يبوسنني ‌‬ ‫ن را نم ‌‬ ‫ه ما كودكانمننا ‌‬ ‫ه خدا ك ‌‬ ‫ي سوگند ب ‌‬ ‫ول ‌‬
‫تو‬ ‫ل رحم ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫ل خداص فرمودند‪» :‬وقت ‌‬ ‫اثنا رسو ‌‬
‫م!«‪.‬‬ ‫م بكن ‌‬ ‫يتننوان ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬من‌ چ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن برداشت ‌‬ ‫مهر را از دلهايتا ‌‬
‫ي از قننو ‌‬
‫م‬ ‫م عربننند‪ .‬پس‌ كسننان ‌‬ ‫ه ازقننو ‌‬ ‫ن بننادي ‌‬ ‫ب‪ :‬سنناكنا ‌‬ ‫اعرا ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬ ‫ي از آنننا ‌‬ ‫ن شهرهايند‪» ،‬عربي« و كسان ‌‬ ‫ه ساك ‌‬ ‫بك ‌‬ ‫عر ‌‬
‫يشوند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ت دارند‪» ،‬اعرابي« ناميد ‌‬ ‫ه و صحرا سكون ‌‬ ‫بادي ‌‬
‫ه حسدود‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ب »سسزاوارترند ب ‌‬ ‫ن عننر ‌‬ ‫هنشينا ‌‬ ‫»و« بادي ‌‬
‫ه‪ ،‬ندانند«‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ه خدا بر پيامبرش ‌ناز ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫شريعت ‌‬
‫ي »و‬ ‫ل وح ‌‬ ‫ن انبيا‪ ‬و از ديار نننزو ‌‬ ‫ن از اماك ‌‬ ‫ب دوريشا ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن‪ ،‬صنناح ‌‬
‫ب‬ ‫ه احوالشننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫م است« داناس ن ‌‬ ‫ي حكي ‌‬ ‫خدا دانا ‌‬
‫ن‪.‬‬‫ه آنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ل و فرص ‌‬ ‫ت در امها ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫ي و سننننگدل ‌‬
‫ي‬ ‫تخوي ‌‬ ‫ب درشننن ‌‬ ‫هسنننب ‌‬ ‫يگويننند‪» :‬ب ‌‬ ‫نكنننثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي بننرنينگيخ ‌‬
‫ت‬ ‫ن پيننامبر ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ‬از آنننا ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫هنشينا ‌‬ ‫بادي ‌‬
‫م شهرها برانگيخت«‪.‬‬ ‫ه پيامبران‪ ‌‬را از مرد ‌‬ ‫بلك ‌‬
 ‫عَلْيِهصْم َداِئَرُة‬ ‫ص ِبُكصُم الصّدَواِئَر َ‬ ‫ق َمْغَرًمصصا َوَيَتَرّبص ُ‬ ‫خُذ َمصصا ُيْنِفص ُ‬‫ن َيّت ِ‬ ‫ب َم ْ‬ ‫عَرا ِ‬ ‫ن اَْل ْ‬ ‫َوِم َ‬
‫عِليٌم )‪(98‬‬ ‫سِميٌع َ‬ ‫ل َ‬ ‫السّْوِء َوا ُّ‬
‫ي هسسستند‬ ‫ن »كسسسان ‌‬ ‫هنشننينا ‌‬ ‫ي‪ :‬از بادي ‌‬ ‫»و از اعراب« يعن ‌‬
‫ه خننندا‪» ‬تسساوان‌‬ ‫يكننسسد« در را ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ه را انفسسا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن خسننارتي‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن باور اند ك ‌‬ ‫ي خود و بر اي ‌‬ ‫يشمارند« برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكنننند‬ ‫قم ‌‬ ‫ه انفننا ‌‬ ‫ي ريننا و تقي ‌‬ ‫س فقط از رو ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫‌برايشا ‌‬
‫ه‪:‬‬ ‫يبرنسسسد« دائر ‌‬ ‫ي شسسسما دوائر را انتظسسسار م ‌‬ ‫»و بسسسرا ‌‬
‫ن نعمت‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ب روزگار است‌ ك ‌‬ ‫تبار و تقل ‌‬ ‫شآمد مصيب ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ي شننما انتظننار چني ‌‬
‫ن‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫ي! اينننا ‌‬ ‫يشننود‪ .‬آر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫بل دگرگننو ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن وق ‌‬ ‫ن بننرود و آ ‌‬ ‫ه شننما از ميننا ‌‬ ‫يكشننند تننا غلب ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ل خود را نپردازند‪.‬‬ ‫ت اموا ‌‬ ‫زكا ‌‬
‫ل خداص مصدا ‌‬
‫ق‬ ‫ت رسو ‌‬ ‫ه بعد از درگذش ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن ذكر اس ‌‬ ‫شايا ‌‬
‫ي از‬ ‫ها ‌‬ ‫ه‪ ،‬معجننز ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ت پس‌ اي ‌‬ ‫ق پيوس ن ‌‬ ‫ه تحق ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن خبر قرآن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫م اس ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫ت غيب ‌‬ ‫معجزا ‌‬
‫تو‬ ‫ن شننر و شكس ن ‌‬ ‫ي ناگوار؛ چننو ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫»پيشامد بد« و حادث ‌‬
‫ن بسساد«‬ ‫ي »بر آنسسا ‌‬ ‫شآمنند ننناگوار ديگننر ‌‬ ‫ب و بل و هر پي ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ه آنهننا‬ ‫يك ‌‬ ‫ن خود را با آن ‌رخداد ‌‬ ‫ل نفري ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫بدي ‌‬
‫يبردند‪ ،‬همانند گردانيد »و خسسدا‬ ‫ن انتظار م ‌‬ ‫در حق‌ مسلمانا ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫يگويننند »داناسسست« ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫شنواست« ب ‌‬
‫يدارند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ش پنها ‌‬ ‫در ضمير خوي ‌‬

‫لص‬‫عنْصَد ا ِّ‬
‫ت ِ‬ ‫ق ُقُرَبصصا ٍ‬
‫خصُذ َمصصا ُيْنِفص ُ‬ ‫خصِر َوَيّت ِ‬‫لِ‬ ‫ل َواْلَيْوِم ا َْ‬‫ن ِبا ِّ‬‫ن ُيْؤِم ُ‬
‫ب َم ْ‬‫عَرا ِ‬
‫ن اَْل ْ‬‫َوِم َ‬
‫غُفصوٌر‬‫لص َ‬ ‫ن ا َّ‬‫حَمِتصِه ِإ ّ‬
‫لص ِفصي َر ْ‬ ‫خُلُهُم ا ُّ‬ ‫سصُيْد ِ‬‫سوِل َأَل ِإّنَها ُقْرَبٌة َلُهصْم َ‬ ‫ت الّر ُ‬‫صَلَوا ِ‬‫َو َ‬
‫حيٌم )‪(99‬‬ ‫َر ِ‬
‫هنشنننينان‌‬ ‫ي‪ :‬از بادي ‌‬ ‫ي ديگسسسر از اعسسسراب« يعن ‌‬ ‫»و بسسسرخ ‌‬
‫ن دارنسسد«‬ ‫ه خدا و روز آخسسرت ‌ايمسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫»كسان ‌‬
‫ه را انفاق‌‬ ‫ن هسنننتند »و آنچ ‌‬ ‫هنشينا ‌‬ ‫م از بادي ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫اينا ‌‬
‫ب نسسزد خسسدا‬ ‫ب تقسسر ‌‬ ‫ه خننندا‪» ‬سسسب ‌‬ ‫يكننسسد« در را ‌‬ ‫م ‌‬
‫هخنندا‪‬‬ ‫نب ‌‬ ‫ه سبب‌ آ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ت‪ :‬آنچ ‌‬ ‫يشمارند« قربا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ت پيسسامبر را« يعن ‌‬ ‫ب و نننزديكي‌ جوينند »و صسسلو ‌‬ ‫تقننر ‌‬
 ‫ه تقننرب‌ نننزد‬ ‫شخواهي‌ پيامبر را نيننز منناي ‌‬ ‫ك وآمرز ‌‬ ‫ي ني ‌‬‫دعاها ‌‬
‫ه خدا‪ ‬و پيامبرش‌‬ ‫ن رو كه ‌ب ‌‬ ‫يشمارند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ش كه‌‬ ‫ه بسسا ‌‬ ‫خ دارننند »آگسسا ‌‬ ‫ي راسنن ‌‬ ‫ايمنناني‌ نيرومننند و بنناور ‌‬
‫ن و نينننز دعاهنننا و‬ ‫ق و صدقاتشنننا ‌‬ ‫يگمسسان ‌ايسسن« انفنننا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫لو‬ ‫ي پينننامبرص »قربسستي ‌اسسست« مقبنننو ‌‬ ‫شخنننواه ‌‬ ‫آمرز ‌‬
‫هزود ‌‬
‫ي‬ ‫ل »ب ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫ي آنسسان« نننزد خنندا ‌‬ ‫ه »برا ‌‬ ‫هشد ‌‬ ‫پذيرفت ‌‬
‫يآورد«‬ ‫ش در م ‌‬ ‫ت خسسوي ‌‬ ‫ن را در جسسوار رحم ‌‬ ‫خدا ايشا ‌‬
‫ن و آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ي است‌ بننا مؤمنننا ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ل‪ :‬محب ‌‬ ‫ت پروردگار متعا ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫يكننند‬ ‫ن عنننايت‌ م ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ت آخننر ‌‬ ‫كه‌ از خيننر دنيننا و بهش ن ‌‬
‫ن را‬ ‫ب مقصننرا ‌‬ ‫ه اسسست« و عي ‌‬ ‫»همانسسا خداونسسد آمرزنسسد ‌‬
‫ش وكوشننننن ‌‬
‫ش‬ ‫ن اسسسسست« و تل ‌‬ ‫يپوشننننناند »مهربسسسسا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يپذيرد‪.‬‬‫ن را م ‌‬‫هگا ‌‬ ‫كماي ‌‬ ‫اند ‌‬

‫ضيَ‬ ‫ن َر ِ‬ ‫سا ٍ‬‫ح َ‬‫ن اّتَبُعوُهْم ِبِإ ْ‬ ‫صاِر َواّلِذي َ‬ ‫ن َواَْلْن َ‬ ‫جِري َ‬‫ن اْلُمَها ِ‬ ‫ن ِم َ‬ ‫ن اَْلّوُلو َ‬ ‫ساِبُقو َ‬ ‫َوال ّ‬
‫ن ِفيَها َأَبًدا‬ ‫خاِلِدي َ‬ ‫حَتَها اَْلْنَهاُر َ‬ ‫جِري َت ْ‬ ‫ت َت ْ‬ ‫جّنا ٍ‬‫عّد َلُهْم َ‬‫عْنُه َوَأ َ‬ ‫ضوا َ‬ ‫عْنُهْم َوَر ُ‬ ‫ل َ‬ ‫ا ُّ‬
‫ظيُم )‪(100‬‬ ‫ك اْلَفْوُز اْلَع ِ‬ ‫َذِل َ‬
‫ن و انصار« سنننابقون‌‬ ‫ن از مهاجرا ‌‬ ‫ن الولو ‌‬ ‫»و سابقو ‌‬
‫ن نخستين‌ از‬ ‫تكنندگا ‌‬ ‫ن‪ :‬پيشگامان ‌ و سبق ‌‬ ‫ن از مهاجرا ‌‬ ‫الولو ‌‬
‫ي سننابقه‌‬ ‫هاننند‪ ،‬يعن ‌‬ ‫ه نمنناز خواند ‌‬ ‫ه هننر دو قبل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫اصحاب ‌‬
‫ه را‬ ‫ه هنننر دو قبل ‌‬ ‫يرسننند ك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ه عهننند ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫آنهنننا در اسنننل ‌‬
‫هاننند‪.‬‬ ‫تالرضوان« بود ‌‬ ‫هشاهد »بيع ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫هاند‪ .‬يا كسان ‌‬ ‫دريافت ‌‬
‫هاننند ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن خلفنناي ‌چهارگان ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ل »بنندر« اننند؛ و بهتري ‌‬ ‫يننا اه ‌‬
‫ه مبشننره«‪،‬‬ ‫ه از »عشننر ‌‬ ‫ن بنناقي‌ ماننند ‌‬ ‫شت ‌‬ ‫سش ‌‬ ‫ب‪ ،‬سپ ‌‬ ‫ترتي ‌‬
‫ه اه ‌‬
‫ل‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ن »احنند«‪ ،‬آ ‌‬ ‫س مجاهنندا ‌‬ ‫ه اهننل ‌»بنندر«‪ ،‬سننپ ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫آ ‌‬
‫ن از انصننار‪:‬‬ ‫ن الولو ‌‬ ‫تالرضوان« در »حديبيه«‪ .‬وسابقو ‌‬ ‫»بيع ‌‬
‫ل خننداص در‬ ‫ه با رسو ‌‬ ‫ن پيشگاماني‌ از انصار هستند ك ‌‬ ‫نخستي ‌‬
‫ن در‬ ‫ه تعدادشننا ‌‬ ‫ه اند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ل و دوم«‪ ،‬بيعت ‌كرد ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫ت عقب ‌‬ ‫»بيع ‌‬
‫ن بننود‬ ‫م‪ ،‬هفتاد ت ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫ت عقب ‌‬ ‫ن و در بيع ‌‬ ‫تت ‌‬ ‫ل هف ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫ت عقب ‌‬ ‫بيع ‌‬
‫هانسسد«‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫ه با نيكوكار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫م مهنناجر و‬ ‫ن پيشننگا ‌‬ ‫ن پيشننروا ‌‬ ‫ه از نخسننتي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسننان ‌‬ ‫يعن ‌‬
 ‫يآيننندگان‌‬ ‫ن و از پ ‌‬ ‫ه روا ‌‬ ‫ن دنبننال ‌‬ ‫هاننند‪ .‬ايشننا ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫انصار‪ ،‬پيرو ‌‬
‫هاند‪ ،‬يننا تننا‬ ‫ن آمد ‌‬ ‫ه بعد از ايشا ‌‬ ‫آنانند؛ از صحابه‪ ‌‬و تابعيني‌ ك ‌‬
‫ن پيشگامان‌ دين‌‬ ‫ه از نخستي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يآيند‪ ،‬در صورت ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫روز قيام ‌‬
‫ي!‬ ‫ي كنننند‪ .‬آر ‌‬ ‫ي در كننردار و گفتننار پيننرو ‌‬ ‫ت‪ ،‬با نيكوكار ‌‬ ‫و دعو ‌‬
‫ن و انصننار و پيننروا ‌‬
‫ن‬ ‫ن از مهنناجرا ‌‬ ‫ن پيشننگامان ‌نخسننتي ‌‬ ‫همي ‌‬
‫ه‪» :‬خدا از ايشان ‌خشنود شسسد« و‬ ‫ن هستند ك ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫راستي ‌‬
‫ن در‬ ‫ت و از تقصيراتشنننا ‌‬ ‫ن را پنننذيرف ‌‬ ‫ت و عباداتشنننا ‌‬ ‫طاعنننا ‌‬
‫ن نيسسز از او‬ ‫ت »و ايشسسا ‌‬ ‫م نگننرف ‌‬ ‫ن خشنن ‌‬ ‫ت و برآنننا ‌‬ ‫گذشنن ‌‬
‫ن عطننا‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ه از فضل‌ خننويش ‌ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫خشنود شدند« بر آنچ ‌‬
‫ن سننرازير كننرد‬ ‫ش بننر آنننا ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫ت ديني‌ و دنيو ‌‬ ‫كرد و از نعم ‌‬
‫ي آماد ‌‬
‫ه‬ ‫ش »باغهاي ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫ه با رضا ‌‬ ‫»و براي ‌آنان« همرا ‌‬
‫ه در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ت‪،‬هميش ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن نهرها روا ‌‬ ‫ه از زير آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ي بزرگ«‪.‬‬ ‫ن كامياب ‌‬ ‫ت هما ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫جاودانند‪ ،‬اي ‌‬
‫ي خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ت از سو ‌‬ ‫ه و بشارتي‌ اس ‌‬ ‫ه‪ ،‬گواهي‌ و مژد ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫پس‌ اي ‌‬
‫نو‬ ‫ي پيشننروا ‌‬ ‫ت بننرا ‌‬ ‫ي در آخننر ‌‬ ‫ت و رسننتگار ‌‬ ‫ه بهش ن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫منننا ‌‬
‫ه بخ ‌‬
‫ش‬ ‫ه مننژد ‌‬ ‫نكه ‌ايننن ‌آي ‌‬ ‫ب پيامبرص چنا ‌‬ ‫ن از اصحا ‌‬ ‫پيشگاما ‌‬
‫ن را‬ ‫ه و ايشننا ‌‬ ‫ن بننود ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ه رهننرو را ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كسنناني‌ نيننز هسن ‌‬
‫يدهند‪.‬‬ ‫ي خود مقتدا و الگو قرار م ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ن را بنننر ديگنننر‬ ‫هدارا ‌‬ ‫ل سنننابق ‌‬ ‫ه پروردگنننار متعنننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ن در‬ ‫ن و انفاقشننا ‌‬ ‫ي و فضيلت ‌داد‪ ،‬همانا ايما ‌‬ ‫ن برتر ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ه و انتشار آن ‌اس ‌‬ ‫ل از غلب ‌‬ ‫م و قب ‌‬ ‫ف اسل ‌‬ ‫ن ضع ‌‬ ‫دورا ‌‬

‫ق َل‬ ‫عَلصصى الّنَفصصا ِ‬

‫ن َأْه صِل اْلَمِديَن صِة َم صَرُدوا َ‬‫ن َوِم ْ‬‫ب ُمَناِفُقو َ‬‫عَرا ِ‬ ‫ن اَْل ْ‬‫حْوَلُكْم ِم َ‬ ‫ن َ‬‫َوِمّم ْ‬
‫ظيٍم )‪(101‬‬ ‫عِ‬‫ب َ‬‫عَذا ٍ‬ ‫ن ِإَلى َ‬ ‫ن ُثّم ُيَرّدو َ‬ ‫سُنَعّذُبُهْم َمّرَتْي ِ‬
‫ن َنْعَلُمُهْم َ‬ ‫حُ‬ ‫َتْعَلُمُهْم َن ْ‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫مك ‌‬ ‫يشننوي ‌‬ ‫ت روبننرو م ‌‬ ‫ي از آيننا ‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫در اينجا با مجموع ‌‬
‫ن را روشننن‌‬ ‫ي منافقا ‌‬ ‫ف و روشها ‌‬ ‫ي از اوصا ‌‬ ‫ي بيشتر ‌‬ ‫ما زوايا ‌‬
‫يكننند‪:‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن را نيننز روش ن ‌‬ ‫ف مؤمنا ‌‬ ‫ل‪ ،‬اوصا ‌‬ ‫ه و در مقاب ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ن شسسسما‬ ‫ه پيرامسسسو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هنشسسسينان ‌‬ ‫ي از بادي ‌‬ ‫»و بسسسرخ ‌‬
‫ه پيرامو ‌‬
‫ن‬ ‫ي بودند ك ‌‬ ‫ه‪ ،‬منافقان ‌‬ ‫نگرو ‌‬ ‫قاند« اي ‌‬ ‫هستند‪ ،‬مناف ‌‬
‫ي از اهسسل ‌مسسدينه«‬ ‫ت داشننتند »و نيز بعض س ‌‬ ‫ه سكون ‌‬ ‫مدين ‌‬
 ‫ي‪ :‬بر‬ ‫هاند« يعن ‌‬ ‫ق خو گرفت ‌‬ ‫ه »بر نفا ‌‬ ‫قاند ك ‌‬ ‫مردماني‌ مناف ‌‬
‫ه و شنديدا بنر‬ ‫ب نمود ‌‬ ‫ت كس ‌‬ ‫ن مهار ‌‬ ‫ه‪ ،‬در آ ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ق پايدار ‌‬ ‫نفا ‌‬
‫ه اننند‪.‬‬ ‫ف نگشننت ‌‬ ‫ن منصننر ‌‬ ‫يدهننند و از آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي نشا ‌‬ ‫ن سرسخت ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ق تننا بنندانجا بننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن در نفننا ‌‬ ‫ه مهارتشننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن ذكر اسن ‌‬ ‫شايا ‌‬
‫ه رسد به‌‬ ‫ي ماند‪ ،‬چ ‌‬ ‫ل خداص نيز مخف ‌‬ ‫ي بر رسو ‌‬ ‫نفاقشان ‌حت ‌‬
‫ن را‬ ‫ي‪ ،‬مسسا آنسسا ‌‬ ‫يشناسس ‌‬ ‫ن رانم ‌‬ ‫ن »تو آنسسا ‌‬ ‫سنناير مؤمنننا ‌‬
‫صو‬ ‫ه اشخا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي محمدص! تو آنا ‌‬ ‫ي‪ :‬ا ‌‬ ‫يشناسيم« يعن ‌‬ ‫م ‌‬
‫ق ماهرننند و از آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫ن در نفننا ‌‬ ‫ي؛ زيرا آنا ‌‬ ‫يشناس ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫اعيانشا ‌‬
‫يگزينننند‬ ‫يم ‌‬ ‫ن گردد‪ ،‬دور ‌‬ ‫ه در ايمانشا ‌‬ ‫ك و شبه ‌‬ ‫بش ‌‬ ‫ه موج ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي‬
‫ه و جننز بننرا ‌‬ ‫ي ماننند ‌‬ ‫ن مخف ‌‬ ‫ن بننر انسننا ‌‬ ‫ه نفاقشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫هزود ‌‬ ‫ت »ما ب ‌‬ ‫ن آشكار نيس ‌‬ ‫ن بر ديگرا ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ب‪ ،‬يك ‌‬
‫ي‬ ‫يكنيسسم« مننراد از دوبننار عننذا ‌‬ ‫را دو بار عذاب ‌م ‌‬
‫ن و ديگننري ‌عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫ن نفاقشننا ‌‬ ‫ن و بننرمل كننرد ‌‬ ‫رسننوا سنناخت ‌‬
‫ب؛‬ ‫ي‪ :‬مراد از دو بار عننذا ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬‫ت اس ‌‬ ‫ن در آخر ‌‬ ‫نمودنشا ‌‬
‫ي‬‫ن و ديگننر ‌‬ ‫ل و اولد و جانهايشننا ‌‬ ‫ب بر امننوا ‌‬ ‫يكي‌ نزول ‌مصاي ‌‬
‫ي بسسزر ‌‬
‫گ‬ ‫ي عسسذاب ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫ت »آ ‌‬ ‫ب قننبر اسنن ‌‬ ‫عننذا ‌‬
‫ل در‬ ‫ك اسننف ‌‬ ‫ي در ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫يشسسوند« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بازگردانيسسد ‌‬
‫خ‪.‬‬‫دوز ‌‬

‫ن َيُتصصو َ‬
‫ب‬ ‫ل َأ ْ‬
‫سى ا ُّ‬‫ع َ‬‫سّيًئا َ‬‫خَر َ‬ ‫حا َوَآ َ‬‫صاِل ً‬‫ل َ‬‫عَم ً‬ ‫طوا َ‬
‫خَل ُ‬
‫عَتَرُفوا ِبُذُنوِبِهْم َ‬ ‫نا ْ‬ ‫خُرو َ‬ ‫َوَآ َ‬
‫حيٌم )‪(102‬‬ ‫غُفوٌر َر ِ‬ ‫ل َ‬
‫ن ا َّ‬ ‫عَلْيِهْم ِإ ّ‬
‫َ‬
‫ي از متخلفننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ل گرو ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫ه بيا ‌‬‫ه‪ ،‬خداوند‪ ‬ب ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ق نبننوده‌ بلكه‌‬ ‫ه نفننا ‌‬ ‫ه انگيز ‌‬ ‫ن از جهاد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه تخلفشا ‌‬ ‫يپردازد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي هسسستند‬ ‫ت‪» :‬و ديگران ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن بننود ‌‬ ‫ه با ايما ‌‬ ‫ي همرا ‌‬ ‫گناه ‌‬
‫ل مدين ‌‬
‫ه‬ ‫ي‪ :‬از اه ‌‬ ‫ف كردند« يعن ‌‬ ‫ن خود اعترا ‌‬ ‫ه گناها ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه امننا از غننزو ‌‬
‫ه‬ ‫ن بننود ‌‬ ‫ع امننر مننؤم ‌‬ ‫ه در واق ‌‬ ‫ي ديگرننند ك ‌‬ ‫گننروه ‌‬
‫ف كردننند و بعنندا از اين‌ كنار‬ ‫چ عننذر منوجهي‌ تخل ‌‬ ‫يهي ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫تبنو ‌‬
‫ش نننزد‬ ‫ف خننوي ‌‬ ‫ه تخل ‌‬ ‫ي تننوجي ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ن شنندند ول ‌‬ ‫خننود پشننيما ‌‬
‫ن متوس ن ‌‬
‫ل‬ ‫ي دروغي ‌‬ ‫ن عننذرها ‌‬ ‫شكشننيد ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ل خننداص‪ ،‬ب ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬برآنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه در عننوض ‌امينندوار بودننند ك ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫نگشننت ‌‬
 ‫ه قبل‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي‪ :‬اعمننال ‌‬ ‫ك را« يعن ‌‬ ‫ي ني ‌‬ ‫هپننذير شننود »عمل ‌‬ ‫توب ‌‬
‫مو‬ ‫ي اسننل ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م و برنام ‌‬ ‫ه احكا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه بودند؛ از پايبند ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ل ديگسسر كه‌ بسسد‬ ‫ت »بسسا عم ‌‬ ‫ه جهنناد در سنناير غننزوا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫رفت ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ك اس ‌‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫ن از غزو ‌‬ ‫هاند« مراد‪ :‬تخلفشا ‌‬ ‫ت درآميخت ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي دنبننا ‌‬
‫ل‬ ‫ل نيك ‌‬ ‫ل بنند را بننا عم ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫كبار ديگر اي ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ي ايشا ‌‬ ‫ول ‌‬
‫هشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل بنند و توب ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت از‪ :‬اعترافشا ‌‬ ‫ه عبار ‌‬ ‫كردند ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫ه خداونسسد تسسوب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ك اس س ‌‬ ‫ت »نزدي ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ه اسننن ‌‬
‫ت‬ ‫ه‪ ،‬خنننود تنننوب ‌‬ ‫ه گننننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫بپسسذيرد« زينننرا اعترافشنننا ‌‬
‫ن را‬ ‫ن اسسست« گناهننا ‌‬ ‫ه مهربا ‌‬ ‫ههمانا خداوند آمرزند ‌‬ ‫»ك ‌‬
‫يبخشد‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ش بزرگواران ‌‬ ‫يآمرزد و بر بندگان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫يگوينند‪ :‬آي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫نعبنناس‪ ‌‬در بيننا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي با‬ ‫ه از همراه ‌‬ ‫ل شد ك ‌‬ ‫ش ناز ‌‬ ‫ه و گروهي‌ از ياران ‌‬ ‫ن ابولباب ‌‬ ‫شأ ‌‬
‫نآ ‌‬
‫ن‬ ‫ف كردننند و چننو ‌‬ ‫ك تخل ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ل خننداص در غننزو ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫ه سننتونها ‌‬
‫ي‬ ‫ن خننود را ب ‌‬ ‫ك بازگشننتند‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫تص از تبننو ‌‬ ‫حضننر ‌‬
‫لخداص كس ن ‌‬
‫ي‬ ‫ه جننز رسننو ‌‬ ‫ه‪ ،‬سننوگند خوردننند ك ‌‬ ‫مسجد بست ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ل اين‌ آي ‌‬ ‫ن كننند‪ .‬و بعنند از نننزو ‌‬ ‫ديگر نبايد از سننتونها بازشننا ‌‬
‫ي مسجد بنناز كردننند‪.‬‬ ‫ل خداص شخصا آنها را از ستونها ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن خطاكننار‪ ،‬عننا ‌‬
‫م‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ه دربننار ‌‬ ‫ه كننريم ‌‬ ‫م آي ‌‬ ‫ولي‌ حك ‌‬
‫ت‪.‬‬‫اس ‌‬

‫سصَك ٌ‬
‫ن‬ ‫ك َ‬‫لَت َ‬
‫صص َ‬‫ن َ‬ ‫عَلْيِهصْم ِإ ّ‬‫صصّل َ‬ ‫طّهُرُهْم َوُتَزّكيِهصْم ِبَهصصا َو َ‬‫صَدَقًة ُت َ‬
‫ن َأْمَواِلِهْم َ‬
‫خْذ ِم ْ‬
‫ُ‬
‫عِليٌم )‪(103‬‬ ‫سِميٌع َ‬‫ل َ‬ ‫َلُهْم َوا ُّ‬
‫ه گناهانشننان‌‬ ‫ه كفننار ‌‬ ‫ي بگيسسر« ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن صدق ‌‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫»از اموا ‌‬
‫ت‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ض اسن ‌‬ ‫ت فننر ‌‬ ‫ي زكننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ادا ‌‬ ‫ي‪ :‬مننراد از آ ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫باشنند‪ .‬ب ‌‬
‫ي اين‌‬ ‫ه مخصوصننا از سننو ‌‬ ‫ن صنندق ‌‬ ‫ي ديگننر‪ :‬مننراد؛ داد ‌‬ ‫قننول ‌‬
‫هاننند زيننرا آنهننا‬ ‫ف كرد ‌‬ ‫ن اعننترا ‌‬ ‫ه گناهانشننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫گروهي‌ اس ‌‬
‫م رسننول‌‬ ‫ل خننويش‌ را تقنندي ‌‬ ‫هشننان ‌امننوا ‌‬ ‫ش توب ‌‬ ‫بعنند از پننذير ‌‬
‫ل شننند و آن‌‬ ‫ه نننناز ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ن بنننود ك ‌‬ ‫خنننداص كردنننند‪ ،‬همنننا ‌‬
‫ن نن‬ ‫لآ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن نن ن ‌‬ ‫ن بعض ني‌ از اموالشننا ‌‬ ‫ه گرفت ‌‬ ‫تص را ب ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫ه از‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت‪ ،‬يننا صنندق ‌‬ ‫دستور داد »تا آنها را بسسا آن« زكننا ‌‬
 ‫ه سسسازي« تطهيننر‪ :‬از بين‌‬ ‫ك و پسساكيز ‌‬ ‫ي »پا ‌‬ ‫يگيننر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ه‪:‬‬
‫ه بننود‪ .‬تننزكي ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ه دامنگيننر آنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ن اثر گناه ‌‬ ‫برد ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن پاكساز ‌‬ ‫ن بيشتر و كاملتر در اي ‌‬ ‫افزود ‌‬
‫ه وسننيله‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت زيرا گنننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت صدق ‌‬ ‫ل بر فضيل ‌‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ف از‬ ‫يشود‪ ،‬هرچند در بزرگي‌ خننود بننه ‌مانننند تخل ‌‬ ‫ن محو م ‌‬ ‫آ ‌‬
‫جهاد باشد‪.‬‬
‫ه از‬ ‫ن صدق ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ي‪ :‬بعد از گرفت ‌‬ ‫ن دعاكن« يعن ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫»و برا ‌‬
‫ت‪ ،‬سنننت‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ن‪ .‬از اي ‌‬ ‫ي خيننر ك ‌‬ ‫ن دعننا ‌‬ ‫ق آنا ‌‬ ‫ن‪ ،‬در ح ‌‬ ‫اموالشا ‌‬
‫ن‪ ،‬درحننق ‌دهننند ‌‬
‫ه‬ ‫نآ ‌‬ ‫م گننرفت ‌‬ ‫ه هنگننا ‌‬ ‫هب ‌‬‫ه صدق ‌‬ ‫ه گيرند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن سسسكني‌‬ ‫ي آنسسا ‌‬ ‫ي تسسو بسسرا ‌‬ ‫ه دعننا كننند »زيرا دعسسا ‌‬ ‫صنندق ‌‬
‫ن گيرد »و‬ ‫م و اطمينا ‌‬ ‫ن آرا ‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫ه روا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن‪ :‬آنچ ‌‬ ‫است« سك ‌‬
‫ت‪ ،‬يا شنواي ‌اعننتراف‌‬ ‫ي دعاي ‌‬ ‫ي داناست« شنوا ‌‬ ‫خدا شنوا ‌‬
‫ه در نهادشننا ‌‬
‫ن‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫تب ‌‬‫ت‪ ،‬داناس ن ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ه و دعا ‌‬ ‫هگنا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه وجود دارد‪.‬‬ ‫ي بر گنا ‌‬ ‫ه و پشيمان ‌‬ ‫از اندو ‌‬
‫ي را نننزد‬ ‫ت قننوم ‌‬ ‫ن زكا ‌‬ ‫يگويد‪» :‬چو ‌‬ ‫ياوفي‪ ‌‬م ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫عبدالله ب ‌‬
‫ن دعننا‬ ‫ل خننداص برايشننا ‌‬ ‫يآوردننند‪ ،‬رسننو ‌‬ ‫ل خنندص م ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫يكردند‪.«...‬‬ ‫م ‌‬

‫لص ُهصَو‬ ‫ن ا َّ‬

‫ت َوَأ ّ‬‫صصَدَقا ِ‬
‫خصُذ ال ّ‬ ‫عَبصصاِدِه َوَيْأ ُ‬
‫ن ِ‬ ‫عص ْ‬
‫ل ُهَو َيْقَبصُل الّتْوَبصَة َ‬ ‫ن ا َّ‬
‫َأَلمْ َيْعَلُموا َأ ّ‬
‫حيُم )‪(104‬‬ ‫ب الّر ِ‬ ‫الّتّوا ُ‬
‫ن صنندق ‌‬
‫ه‬ ‫ه و داد ‌‬ ‫ي تننوب ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه رو آورد ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه تنهسسا خداونسسد‬ ‫هاند ك ‌‬ ‫يفرمايد‪» :‬آيا ندانست ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫يپسسذيرد« زيننرا او از‬ ‫ه را م ‌‬ ‫ش تسسوب ‌‬ ‫ه از بنسسدگان ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن‪ ،‬پرواي ‌‬
‫ي‬ ‫ت و از معصيت‌ عاصيا ‌‬ ‫ينياز اس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت مطيعا ‌‬ ‫اطاع ‌‬
‫يپننذيرد »و« آيننا‬ ‫ي‪ :‬م ‌‬ ‫يگيرد« يعن ‌‬ ‫ت را م ‌‬ ‫ندارد »و صدقا ‌‬
‫هپسسذير مهربسسان‬ ‫ه خسسود توب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه خداسس ‌‬ ‫هاند »ك ‌‬ ‫ندانسننت ‌‬
‫هو‬ ‫ن را در تننوب ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫ق و راستگوي ‌‬ ‫ه صد ‌‬ ‫ه كساني‌ ك ‌‬ ‫‌است« ب ‌‬
‫ت بداند؟‪.‬‬ ‫اناب ‌‬
‫هو‬ ‫ل صنندق ‌‬ ‫ي عم ‌‬ ‫گ برا ‌‬ ‫ت و تشريفي‌ بزر ‌‬ ‫يداش ‌‬ ‫ه‪ ،‬گرام ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه پننذيرفتن‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ت و مفيد اي ‌‬ ‫ن آن ‌اس ‌‬ ‫مدهندگا ‌‬ ‫انجا ‌‬
‫ل خننداص يننا ديگننران‌‬ ‫ت رسو ‌‬ ‫ه اختيارا ‌‬ ‫ه‪ ،‬در حوز ‌‬ ‫ه و صدق ‌‬ ‫توب ‌‬
‫يباشننند پنننس‬ ‫ه فقنننط مخصنننوص‌ خداونننند‪ ‬م ‌‬ ‫ت بلك ‌‬‫نيسننن ‌‬
‫ه باشننند‪.‬‬‫ي او را مدنظر داشننت ‌‬ ‫ن بايد فقط رضا ‌‬ ‫هدهندگا ‌‬ ‫‌صدق ‌‬
‫هو‬ ‫ه را پننذيرفت ‌‬ ‫ت‪» :‬خداوننند صنندق ‌‬ ‫هاسن ‌‬ ‫ف آمد ‌‬‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ي شننما‬ ‫ه برا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫يگيرد‪ ،‬آ ‌‬‫شم ‌‬ ‫ت )بلكيف( راست ‌‬ ‫ن را با دس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ش را‬ ‫ه اسننب ‌‬ ‫ي از شما كننر ‌‬ ‫ه يك ‌‬ ‫يدهد ك ‌‬‫شم ‌‬ ‫ن پرور ‌‬ ‫ن را چنا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه او‪ ،‬همانننند‬ ‫ه از صنندق ‌‬ ‫ك لقم ‌‬
‫هي ‌‬ ‫يدهد تننا بنندانجا ك ‌‬ ‫پرورش ‌م ‌‬
‫يشود«‪.‬‬ ‫ه احد م ‌‬ ‫كو ‌‬

‫عصصاِلِم‬
‫ن ِإَلصصى َ‬ ‫سصُتَرّدو َ‬ ‫ن َو َ‬ ‫سصصوُلُه َواْلُمْؤِمُنصصو َ‬ ‫عَمَلُكصْم َوَر ُ‬ ‫لص َ‬ ‫سصَيَرى ا ُّ‬ ‫عَمُلصصوا َف َ‬ ‫َوُقِل ا ْ‬
‫ن )‪(105‬‬ ‫شَهاَدِة َفُيَنّبُئُكْم ِبَما ُكْنُتْم َتْعَمُلو َ‬ ‫ب َوال ّ‬‫اْلَغْي ِ‬
‫ن‪:‬‬ ‫هكار و غيننر ايشننا ‌‬ ‫ه توب ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ي محمدص! ب ‌‬ ‫»و بگو« ا ‌‬
‫ي و مؤمنان‌‬ ‫لو ‌‬ ‫هزودي ‌خدا و رسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل كنيد ك ‌‬ ‫»عم ‌‬
‫ي اعمننال‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ل شما خواهند نگريسسست« پ ‌‬ ‫در عم ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ن را بننرا ‌‬ ‫يريننا بشننتابيد و اعمالتننا ‌‬ ‫خيننر و ب ‌‬
‫ه باشد‪ ،‬مؤمنا ‌‬
‫ن‬ ‫ل اگر نيكو و شايست ‌‬ ‫ش گردانيد‪ .‬و عم ‌‬ ‫يآلي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هسسسوي‬ ‫گ »ب ‌‬ ‫هزودي« پس‌ از مننر ‌‬ ‫يشناسننند »و ب ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يشسسويد« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن و آشسسكار بازگردانيسسد ‌‬ ‫ي نها ‌‬ ‫‌دانا ‌‬
‫تو‬ ‫ن نيس ن ‌‬ ‫ي پنهننا ‌‬ ‫چ چيننز بننر و ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي بننزرگ ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را آشننكار‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬چ ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي يكسننا ‌‬ ‫يها نننزد و ‌‬ ‫م دانسننتن ‌‬ ‫تمننا ‌‬
‫ه انجسسا ‌‬
‫م‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ه شسسما را ب ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫ن داريد »آ ‌‬ ‫ه پنها ‌‬ ‫سازيد‪ ،‬چ ‌‬
‫ن‪ ،‬شما را جننزا‬ ‫ه خواهد كرد« و در برابر آ ‌‬ ‫يداديد‪ ،‬آگا ‌‬ ‫م ‌‬
‫خواهد داد‪.‬‬
‫ل خننداص فرمودننند‪:‬‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ه در ‌‬
‫ي‬ ‫هن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يمنفننذ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن صننخر ‌‬ ‫»اگننر يكي‌ از شننما در درو ‌‬
‫ن خداونننند‬ ‫يگمنننا ‌‬ ‫م دهننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي انجنننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬عمل ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه روزن ‌‬ ‫دارد و ن ‌‬
‫ن خواهنند‬ ‫م بيننرو ‌‬ ‫ي مننرد ‌‬ ‫ه باشنند ن ن بننرا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ش را ن ن هننرچ ‌‬ ‫عمل ‌‬
‫ت‪» :‬همانننا‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ندر حنندي ‌‬ ‫افگننند«‪ .‬همچني ‌‬
‫يشننود پ ‌‬
‫س‬ ‫هم ‌‬ ‫ن عرضن ‌‬ ‫ب و عشاير متوفايتا ‌‬ ‫ن بر اقار ‌‬ ‫اعمالتا ‌‬
‫يشننوند و اگننر‬ ‫نم ‌‬ ‫ن شننادما ‌‬ ‫ن خير باشد‪ ،‬آنها بدا ‌‬ ‫اگر اعمالتا ‌‬
‫ن تننا‬
‫يگويننند‪ :‬بارخنندايا! آنننان‌ را نميننرا ‌‬‫نباشنند‪ ،‬م ‌‬‫غيننر از اي ‌‬
‫ه ما را هدايت ‌كردي«‪.‬‬ ‫نك ‌‬‫ن كني‌ چنا ‌‬‫تشا ‌‬‫هداي ‌‬

‫حِكيصٌم )‬
‫عِليصٌم َ‬ ‫لص َ‬ ‫عَلْيِهصْم َوا ُّ‬
‫ب َ‬‫ل ِإّما ُيَعّذُبُهْم َوِإّمصصا َيُتصصو ُ‬
‫ن َِلْمِر ا ِّ‬ ‫جْو َ‬ ‫ن ُمْر َ‬ ‫خُرو َ‬ ‫َوَآ َ‬
‫‪(106‬‬
‫ن مننؤمن‌‬ ‫ي از متخلفننا ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ه ما از گننرو ‌‬ ‫ق تعالي‌ ب ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يو‬ ‫ه سننع ‌‬ ‫ل‪ ،‬در تننوب ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫يگوينند كننه ‌همچننو ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫سننخ ‌‬
‫ه تأخير افگند‬ ‫نرا ب ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ل توب ‌‬ ‫ه نكردند و خداوند‪ ‬قبو ‌‬ ‫مجاهد ‌‬
‫ي هسسستند‬ ‫ت‪» :‬و ديگسسران ‌‬ ‫ن را پذيرف ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫م توب ‌‬ ‫ولي‌ سرانجا ‌‬
‫ه آنسان‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه اند‪ ،‬يا اي ‌‬ ‫ي واگذاشت ‌‬ ‫ه امر اله ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه در آن ‌قراردارند‪ ،‬باقي‌‬ ‫يكند« اگر بر حالي‌ ك ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫را عذا ‌‬
‫ه راسننتين ‌‬
‫ي‬ ‫يپذيرد« اگننر تننوب ‌‬ ‫ه آنها را م ‌‬ ‫بمانند »و يا توب ‌‬
‫ه گردند »و خدا‬ ‫م آراست ‌‬ ‫ه اخلصي‌ تما ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫ه و در توب ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن يننا دروغيننن‬ ‫هراسننتين ‌بننود ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫م است« داناس ‌‬ ‫ي حكي ‌‬ ‫دانا ‌‬
‫ت در بننه ‌تأخيرافگننند ‌‬
‫ن‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ب حكم ‌‬ ‫ن‪ ،‬صاح ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫ن توب ‌‬ ‫‌بود ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫ه از ايشا ‌‬ ‫ش توب ‌‬ ‫پذير ‌‬
‫ن از انصننار‬ ‫هت ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫ت‪ :‬ايشننا ‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ع بودننند‬ ‫نربي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه و مننرار ‌‬ ‫نامي ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ك‪ ،‬هل ‌‬ ‫نمننال ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ي؛ كع ‌‬ ‫هنامها ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ف كردننند و هرچننند همانننند گننرو ‌‬
‫ه‬ ‫ك تخل ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫كه‌ از غننزو ‌‬
‫ه سننتونها ‌‬
‫ي‬ ‫ن بودننند ولي‌ خننود را ب ‌‬ ‫ن كار پشيما ‌‬ ‫ه‪ ،‬از اي ‌‬ ‫ابولباب ‌‬
‫ي‪،‬‬‫ن حننالت ‌‬ ‫ت نكردننند پس‌ در چني ‌‬ ‫ه جدي ‌‬ ‫ه و در توب ‌‬ ‫مسجد نبست ‌‬
‫ه خواهنند‬ ‫ف ماند‪ .‬درآخننر سننور ‌‬ ‫ن الهي‌ موقو ‌‬ ‫هفرما ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫كارشا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن را نيز پذيرف ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫م توب ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬سرانجا ‌‬ ‫آمد ك ‌‬

‫ن‬
‫صاًدا ِلَم ْ‬‫ن َوِإْر َ‬ ‫ن اْلُمْؤِمِني َ‬
‫ضَراًرا َوُكْفًرا َوَتْفِريًقا َبْي َ‬ ‫جًدا ِ‬ ‫سِ‬ ‫خُذوا َم ْ‬‫ن اّت َ‬‫َواّلِذي َ‬
‫شَهُد ِإّنُهْم‬
‫ل َي ْ‬‫سَنى َوا ُّ‬ ‫ح ْ‬‫ن َأَرْدَنا ِإّل اْل ُ‬
‫ن ِإ ْ‬
‫حِلُف ّ‬
‫ن َقْبُل َوَلَي ْ‬
‫سوَلُه ِم ْ‬‫ل َوَر ُ‬‫ب ا َّ‬‫حاَر َ‬ ‫َ‬
‫ن )‪(107‬‬ ‫َلَكاِذُبو َ‬
‫ه مننا سننخن‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫ل از گننرو ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫در اي ‌‬
‫ه اصطلح‌ معاصر‪» ،‬سننتون‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫ه از عوامل ‌نفوذ ‌‬ ‫يگويد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي زيسسان‬ ‫ه مسسسجدي ‌بسسرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ناند‪» :‬و آنهاي ‌‬ ‫پنجم« دشم ‌‬
‫ن برسننانند‪ .‬اين‌‬ ‫ن زيننا ‌‬ ‫ه مسننلمانا ‌‬ ‫ن ساختند« تننا ب ‌‬ ‫‌رسانيد ‌‬
 ‫م ابوعننامر‬ ‫هنننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي شخص ‌‬ ‫ه رهبر ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي بودند ك ‌‬ ‫ه‪ ،‬منافقان ‌‬ ‫گرو ‌‬
‫هنننام‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي بنننا كردننند ك ‌‬ ‫ب‪ ،‬در جننوار مسننجد قبننا مسننجد ‌‬ ‫راه ‌‬
‫ه قصنند ضننرر‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫ت‪ .‬ضننرارا‪ :‬يعن ‌‬ ‫ب گننرف ‌‬ ‫»مسجد ضرار« لق ‌‬
‫ن‪» .‬و« آن‌‬ ‫ي در ميانشنننا ‌‬ ‫ن و آزارافگن ‌‬ ‫ه مؤمننننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫رسننناند ‌‬
‫ن مسجد‪،‬‬ ‫ي كفر« ساختند زيرا از ساختن ‌ آ ‌‬ ‫مسجد را »برا ‌‬
‫ق نداشننتند »و بسسراي‌‬ ‫ل كفننر و نفننا ‌‬ ‫ت اه ‌‬ ‫ي جننز تقننوي ‌‬ ‫قصنند ‌‬
‫ن منافقا ‌‬
‫ن‬ ‫هآ ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ن ميان ‌ مسلمانان« همي ‌‬ ‫هافگند ‌‬ ‫تفرق ‌‬
‫ن »مسننجد ضننرار«‪ ،‬درمسننجد‬ ‫ه سنناخت ‌‬ ‫ه بهننان ‌‬ ‫خواسننتند تننا ب ‌‬
‫نك ‌‬
‫م‬ ‫ه‪ ،‬جمنناعت‌ مسننلمانا ‌‬ ‫»قبنناء« حاضننر نشننوند و در نننتيج ‌‬
‫تو‬ ‫ه الف ‌‬ ‫ن برننند ‌‬ ‫ف‪ ،‬از بي ‌‬ ‫ه اختل ‌‬ ‫ن‪ ،‬زايند ‌‬ ‫ن كارشا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫شود‪ ،‬ك ‌‬
‫چ عنناقل ‌‬
‫ي‬ ‫ه بننر هي ‌‬ ‫ي بود ك ‌‬ ‫ن ابعاد خطرناك ‌‬ ‫ي چنا ‌‬ ‫ت و دارا ‌‬ ‫محب ‌‬
‫ن مسننننجد را بنننننا كردننننند جه ‌‬
‫ت‬ ‫ت »و« آ ‌‬ ‫ه نيسنننن ‌‬ ‫پوشننننيد ‌‬
‫ش از ايسسن«‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫ن بسسرا ‌‬ ‫ه سسساخت ‌‬ ‫»كمينگسسا ‌‬
‫ن مسجد ضرار »با خسسدا و پيسسامبر او‬ ‫ش از ساخت ‌‬ ‫ي‪ :‬پي ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ق‪،‬‬ ‫ه نفننا ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ن همننا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه بودند« ك ‌‬ ‫ه برخاست ‌‬ ‫ه محارب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه سسسسسوگند‬ ‫ب بودننننند »و البت ‌‬ ‫به‌ رهننننبري ‌ابوعننننامر راه ‌‬
‫ي جسسز نيكي‌ و‬ ‫ن مسجد »هدف ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫يخورند كه« از بنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه مسننننلمانان‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي‪ :‬ذكننننر خنننندا‪ ‬و مهربننننان ‌‬ ‫خيسسسر« يعن ‌‬
‫ن قطعسسا‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يدهد ك ‌‬ ‫ي خدا گواهي ‌م ‌‬ ‫م‪ .‬ول ‌‬ ‫»نداشتي ‌‬
‫ن سوگند خود‪.‬‬ ‫دروغگويند« در اي ‌‬
‫ي از‬ ‫ب‪ ،‬مننرد ‌‬ ‫ت‪ :‬ابوعننامر راه ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ه بود و‬ ‫ي شد ‌‬ ‫ت نصران ‌‬ ‫ه در جاهلي ‌‬ ‫ه خزرج ‌بود ك ‌‬ ‫ف طايف ‌‬ ‫اشرا ‌‬
‫ي شننيرين‌‬ ‫م‪ ،‬رؤياهننا ‌‬ ‫ه و ظهور اسننل ‌‬ ‫ه مدين ‌‬ ‫ت پيامبرص ب ‌‬ ‫هجر ‌‬
‫ه بننود پ ‌‬
‫س‬ ‫ن سنناخت ‌‬ ‫ش پريشننا ‌‬ ‫ي قوم ‌‬ ‫ت و رهبر ‌‬ ‫او را در رياس ‌‬
‫ن گننرو ‌‬
‫ه‬ ‫هآ ‌‬ ‫ل داد و ب ‌‬ ‫ي تشننكي ‌‬ ‫ت و گننروه ‌‬ ‫ق پيوس ن ‌‬ ‫ه نفا ‌‬ ‫ه جبه ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يتوانيد از نيرو و‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را بسازيد و آنچ ‌‬ ‫ت‪ :‬مسجدتا ‌‬ ‫منافق‌ گف ‌‬
‫مو‬ ‫م ن را دار ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫گ قيصر ن شا ‌‬ ‫ن آهن ‌‬ ‫ه كنيد زيرا م ‌‬ ‫ح آماد ‌‬ ‫سل ‌‬
‫ه محمنند و‬ ‫م آورد ك ‌‬ ‫ن لشننكر عظيمي‌ را خننواه ‌‬ ‫م چنننا ‌‬ ‫از رو ‌‬
‫ي مسننجد‬ ‫ن از بنا ‌‬ ‫م‪ .‬و چو ‌‬ ‫ن كن ‌‬ ‫ه بيرو ‌‬ ‫ن از مدين ‌‬ ‫ش را با آ ‌‬ ‫ياران ‌‬
‫ن‪ ،‬نننزد پيننامبرص‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي رسننميت ‌داد ‌‬ ‫غ شنندند‪ ،‬بننرا ‌‬ ‫خود فار ‌‬
‫نو‬ ‫ي معلول ‌‬ ‫ي را برا ‌‬ ‫لالله! ما مسجد ‌‬ ‫آمدند و گفتند‪ :‬يا رسو ‌‬
‫مو‬‫هاي ‌‬‫ي بنننا نهنناد ‌‬ ‫ي سننرد و بنناران ‌‬ ‫ي شننبها ‌‬ ‫ن و بننرا ‌‬ ‫نيازمننندا ‌‬
‫ن نمنناز‬ ‫ه مننا در آ ‌‬ ‫ه شما تشننريف ‌بياورينند و ب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ت داري ‌‬ ‫دوس ‌‬
‫ن عننازم ‌سننفر‬ ‫ن اكنننو ‌‬ ‫تص فرمودند‪ :‬م ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫ه كنيد! آ ‌‬ ‫اقام ‌‬
‫ن شنما‬ ‫ه ميننا ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬‫نشناءالله از سنفر بازگشننتي ‌‬ ‫م و اگنر ا ‌‬ ‫هست ‌‬
‫م گننزارد‪.‬‬ ‫ي شما نماز خننواهي ‌‬ ‫ن مسجد برا ‌‬ ‫م آمد و در آ ‌‬ ‫خواهي ‌‬
‫تص را از راز‬ ‫ل شنند و آن ‌حضننر ‌‬ ‫ي ننناز ‌‬‫ه وح ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫همننا ‌‬
‫ن از سننفر بازگشننتند‪،‬‬ ‫س چننو ‌‬ ‫ه كرد‪ .‬پ ‌‬ ‫ن آگا ‌‬‫ه و نيرنگشا ‌‬ ‫توطئ ‌‬
‫ن فرمودنننند‪:‬‬ ‫ه ايشنننا ‌‬ ‫ن از اصنننحاب‪ ‌‬را فراخوانننند ‌‬
‫هب ‌‬ ‫دو ت ‌‬
‫ن را‬‫ل آن ‌سننتمگرند‪ ،‬بروينند و آ ‌‬ ‫ه اه ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مسننجد ‌‬ ‫ي اي ‌‬
‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن مسجد رفتننند‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن دو‪ ،‬شتابا ‌‬ ‫ش بزنيد‪ .‬آ ‌‬ ‫ن كنيد و آت ‌‬ ‫ويرا ‌‬
‫ن بودننند‪،‬‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه در ميننا ‌‬ ‫ن تننوطئ ‌‬ ‫حآ ‌‬‫ن طننرا ‌‬ ‫ه منافقا ‌‬ ‫يك ‌‬‫و در حال ‌‬
‫س از آنجا رفتند‪.‬‬ ‫ن كردند و سپ ‌‬ ‫ش زدند و ويرا ‌‬ ‫مسجد را آت ‌‬

‫ن َتُقصصوَم ِفي صِه ِفي صِه‬‫ق َأ ْ‬ ‫حّ‬ ‫ن َأّوِل َيْوٍم َأ َ‬

‫عَلى الّتْقَوى ِم ْ‬ ‫س َ‬‫س َ‬ ‫جٌد ُأ ّ‬‫سِ‬ ‫َل َتُقْم ِفيِه َأَبًدا َلَم ْ‬
‫ن )‪(108‬‬ ‫طّهِري َ‬
‫ب اْلُم ّ‬
‫ح ّ‬‫ل ُي ِ‬‫طّهُروا َوا ُّ‬ ‫ن َيَت َ‬‫ن َأ ْ‬‫حّبو َ‬‫جاٌل ُي ِ‬‫ِر َ‬
‫ي پيننننامبرص از‬ ‫ن نايسسسسست« مننننراد‪ :‬نه ‌‬ ‫»هرگسسسسز در آ ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ه مسسسجد ‌‬ ‫ت »هرآين ‌‬ ‫ن در مسجد ضرار اس ‌‬ ‫نمازگزارد ‌‬
‫ه شسسده« كه‌‬ ‫ي نهسساد ‌‬ ‫ش بسسر تقسسو ‌‬ ‫ت بنيسساد ‌‬ ‫از روز نخس ‌‬
‫ت‪ .‬مراد از )ِمص ْ‬
‫ن‬ ‫يص اس ‌‬ ‫ي‪ :‬مسجدالنب ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫مسجد »قباء« وب ‌‬
‫ه در‬ ‫تك ‌‬ ‫ت »سزاوارتر اس س ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫َأّوِل َيصصصْوٍم( روز تأسي ‌‬
‫ي‪ :‬اگننر‬‫ه شسسوي« يعن ‌‬ ‫ي »ايستاد ‌‬ ‫ي‪ :‬در مسجد تقو ‌‬ ‫آن« يعن ‌‬
‫يگمننا ‌‬
‫ن‬ ‫يبود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن جايز م ‌‬ ‫ت در مسجد منافقا ‌‬ ‫حتي‌ نمازگزاردن ‌‬
‫ه بر بنياد تقو ‌‬
‫ي‬ ‫يك ‌‬ ‫ه نماز و ذكر خدا‪ ‬در مسجد ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ايستادن ‌‬
‫يانسسد كه‌‬ ‫ن‪ ،‬مردان ‌‬ ‫ه‪ ،‬سننزاوارتر بننود »در آ ‌‬ ‫س شنند ‌‬ ‫تأسنني ‌‬
‫يها ننن به‌‬ ‫ه پليد ‌‬ ‫ك سازند« از هم ‌‬ ‫ت دارند خود را پا ‌‬ ‫دوس ‌‬
‫م عننارض‬ ‫ي خننود در هنگننا ‌‬ ‫ل ن و بر پاكسنناز ‌‬ ‫ه وضو وغس ‌‬ ‫وسيل ‌‬
‫ن‪ ،‬حريصننند »و خداونسسد پاكيزگسسان« از‬ ‫بآ ‌‬ ‫ن مننوج ‌‬ ‫‌شنند ‌‬
‫ن راض ن ‌‬
‫ي‬ ‫يدارد« و از آنا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن »را دوس ‌‬ ‫ت و گناها ‌‬ ‫نجاسا ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬
‫ه اس ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫ت مسجد »قباء« احاديث ‌‬ ‫ه فضيل ‌‬ ‫ت‪ .‬دربار ‌‬ ‫اس ‌‬
 ‫ي در‬ ‫ت‪» :‬گننزاردن‌ نمنناز ‌‬ ‫ف اسنن ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ن حنندي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نجمل ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه است«‪.‬‬ ‫ك عمر ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫مسجد قباء‪ ،‬همانند انجا ‌‬
‫ه دربنناره‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫يگوينند‪ :‬اي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫سك در بيننا ‌‬ ‫نعبا ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ل خننداص از ايشننان‌‬ ‫ل شد‪ .‬رسننو ‌‬ ‫ن مسجد قباء ناز ‌‬ ‫نمازگزارا ‌‬
‫يسننازيد؟ گفتننند‪:‬‬ ‫ه خود را پاك ‌م ‌‬ ‫ه شما چگون ‌‬ ‫ل كردند ك ‌‬ ‫سؤا ‌‬
‫م‪.‬‬‫يكني ‌‬ ‫ب نيز استنجا م ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫خ‪ ،‬ب ‌‬
‫بعد از استنجا با كلو ‌‬
‫ن در مساجد قديم ‌‬
‫ي‬ ‫ب نمازگزارد ‌‬ ‫ل بر استحبا ‌‬ ‫ه‪ ،‬دلي ‌‬ ‫آيه‌ كريم ‌‬
‫ب نمننازگزارد ‌‬
‫ن‬ ‫ي و بننر اسننتحبا ‌‬ ‫ه بر بنياد توحيد و تقننو ‌‬ ‫بنا شد ‌‬
‫ت‪ .‬درحنندي ‌‬
‫ث‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ن و پاكيزگننا ‌‬ ‫ت صننالحا ‌‬ ‫ه بننا جمنناع ‌‬ ‫همننرا ‌‬
‫ن خنود‬ ‫ي ينارا ‌‬ ‫ل خنداص بنرا ‌‬ ‫ي رسنو ‌‬ ‫ت‪ :‬روز ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ه »روم« را‬ ‫ن سنننور ‌‬ ‫نمننناز بامنننداد را اقنننامه ‌كردنننند و در آ ‌‬
‫ن از نمنناز‬ ‫ه افتادننند و چننو ‌‬ ‫ه اشننتبا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫خواندننند ولي‌ در قننرائ ‌‬
‫يشننود‪] ،‬عل ‌‬
‫ت‬ ‫هم ‌‬ ‫ن بر ما پوشننيد ‌‬ ‫غ شدند فرمودند‪» :‬قرآ ‌‬ ‫فار ‌‬
‫يخوانننند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه ما نماز م ‌‬ ‫ي از شما همرا ‌‬ ‫تكه[ مردمان ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫س همننرا ‌‬
‫ه‬ ‫س هر ك ‌‬ ‫يدهند پ ‌‬ ‫ل انجام ‌نم ‌‬ ‫ش را كام ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫وضو ‌‬
‫ي خننويش‌ را نيكننو‬ ‫يشننود‪ ،‬باينند وضننو ‌‬ ‫مننا در نمنناز حاضننر م ‌‬
‫گرداند«‪.‬‬

‫عَلصصى‬ ‫سسَ ُبْنَيصصاَنُه َ‬ ‫ن َأ ّ‬

‫خْيٌر َأْم َم ْ‬
‫ن َ‬‫ضَوا ٍ‬ ‫ل َوِر ْ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫عَلى َتْقَوى ِم َ‬ ‫س ُبْنَياَنُه َ‬‫س َ‬‫ن َأ ّ‬
‫َأَفمَ ْ‬
‫ن )‪(109‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬‫ل َل َيْهِدي اْلَقْوَم ال ّ‬ ‫جَهّنَم َوا ُّ‬ ‫ف َهاٍر َفاْنَهاَر ِبِه ِفي َناِر َ‬ ‫جُر ٍ‬‫شََفا ُ‬
‫ي و خشنود ‌‬
‫ي‬ ‫ه بنياد خود را بر خداترس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»آيا كس ‌‬
‫ي خود را بسسر‬ ‫ه بنا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا كس ‌‬ ‫ه بهتر اس ‌‬ ‫ي نهاد ‌‬ ‫اله ‌‬
‫ه و بسسا‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫يريز ‌‬ ‫ه سقوط پ ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ي مشر ‌‬ ‫ب پرتگاه ‌‬ ‫ل ‌‬
‫ه بنينناد‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسنن ‌‬ ‫يافتد؟« يعن ‌‬ ‫خ فروم ‌‬ ‫ش دوز ‌‬ ‫ن در آت ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يو‬ ‫ه همانا تقننواي ‌اله ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ي و محك ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫كار خود را بر زيربنا ‌‬
‫ن تأسيس‌ مسجد قباء ن‬ ‫ه ن چو ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫يريز ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ي اوس ‌‬ ‫خشنود ‌‬
‫ش را بننر ل ‌‬
‫ب‬ ‫ن‪ ،‬بننناي ‌‬ ‫ف اي ‌‬ ‫ه خل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫بهنتر از آن ‌كسن ‌‬
‫ن با‬ ‫ن ساختما ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هسقوط گذاشته ‌است‌ ك ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫پرتگاهي‌ مشر ‌‬
‫يافتنند؟ پس‌ سنناختن‬ ‫م فننرو م ‌‬ ‫ش جهن ‌‬ ‫بنناني‌ خننود يكجننا در آت ‌‬
‫تو‬ ‫ل اسن ‌‬ ‫ص در اعمننا ‌‬ ‫ه از اخل ‌‬ ‫ي؛ كننناي ‌‬ ‫س تقننو ‌‬ ‫ي براسننا ‌‬ ‫‌آبنناد ‌‬
 ‫ه از ريننا‬‫ه سقوط؛ كناي ‌‬ ‫فب ‌‬
‫ه مشر ‌‬ ‫ه رودخان ‌‬ ‫ن بنا بر كنار ‌‬ ‫ساخت ‌‬
‫ف‪:‬‬
‫ت‪ .‬جننر ‌‬ ‫ل اسنن ‌‬ ‫ص در اعمننا ‌‬ ‫ت ناخننال ‌‬ ‫ن ني ‌‬ ‫ب و داشننت ‌‬ ‫و عج ‌‬
‫بو‬ ‫مآ ‌‬ ‫ض هجنننو ‌‬ ‫ه در معنننر ‌‬ ‫تك ‌‬
‫ي اسننن ‌‬ ‫يا ‌‬‫ه واد ‌‬ ‫ه و لب ‌‬ ‫كننننار ‌‬
‫ه سننقوط »و‬ ‫فب ‌‬‫ي‪ :‬مشننر ‌‬ ‫لبردگي ‌قننرار دارد‪ .‬هننار‪ :‬يعن ‌‬ ‫سي ‌‬
‫ي‪ :‬به‌‬‫يكنسسد« يعن ‌‬ ‫ن را هسسدايت ‌نم ‌‬ ‫ه بيسسدادگرا ‌‬ ‫خدا گسسرو ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ق خير نم ‌‬ ‫ن ن توفي ‌‬ ‫ي بر نفاقشا ‌‬ ‫ن مجازات ‌‬ ‫ه عنوا ‌‬ ‫ننب ‌‬ ‫آنا ‌‬

‫حِكيٌم‬‫عِليمٌ َ‬‫ل َ‬ ‫طَع ُقُلوُبُهْم َوا ُّ‬ ‫ن َتَق ّ‬

‫َل َيَزاُل ُبْنَياُنُهُم اّلِذي َبَنْوا ِريَبًة ِفي ُقُلوِبِهْم ِإّل َأ ْ‬
‫)‪(110‬‬
‫هانسسسسد‪ ،‬در‬ ‫ه بنسسسسا كرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن سسسسساختمان ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫»همسسسسوار ‌‬
‫ه و نفنناق‌‬ ‫ب شسسك« و برانگيزاننننده ‌شننبه ‌‬ ‫ن سسسب ‌‬ ‫دلهايشسسا ‌‬
‫ك بودننند‬ ‫ي شننكا ‌‬ ‫ن مسجد ضرار‪ ،‬منافقننان ‌‬ ‫»است« زيرا بانيا ‌‬
‫گو‬ ‫ن نيننرن ‌‬ ‫ي شنند ‌‬ ‫ن مسننجد و خنننث ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫كه‌ بعد از ويران ‌ساخت ‌‬
‫ه عليه‌‬ ‫ي و كين ‌‬ ‫م خننود بننر كفننر و دشننمن ‌‬ ‫ه تصمي ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫توطئ ‌‬
‫ه شسسود«‬ ‫هپسسار ‌‬ ‫ن پار ‌‬ ‫ه دلهايشسسا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م‪ ،‬افزودند »تا آ ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ن؛ يننا‬ ‫يبرند تا دلهايشا ‌‬ ‫هسر م ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ك و نفا ‌‬ ‫ه در ش ‌‬ ‫ي‪ :‬پيوست ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ن هنگننا ‌‬
‫م‬ ‫هپنناره ‌شننود و فقننط در اي ‌‬ ‫گ‪ ،‬يا با شمشير پار ‌‬ ‫با مر ‌‬
‫يبننندد‪ .‬يننامراد‬ ‫ت برم ‌‬ ‫ن رخ ‌‬ ‫ه از دلهايشا ‌‬ ‫ك و شبه ‌‬ ‫هش ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يبرننند تننا‬ ‫هسننر م ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫ك و نفننا ‌‬ ‫ه در شنن ‌‬ ‫ت‪ :‬پيوسننت ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه و پريشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ق‪ ،‬پار ‌‬ ‫ي از نفا ‌‬ ‫ه و پشيمان ‌‬ ‫ه توب ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫دلهايشا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫تهايشا ‌‬ ‫هني ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫م است« داناس ‌‬ ‫ي حكي ‌‬ ‫شود »و خدا دانا ‌‬
‫ن‪.‬‬
‫مشا ‌‬ ‫ه سبب‌ جراي ‌‬ ‫ن آنها ب ‌‬ ‫ت در جزا داد ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ب حكم ‌‬ ‫صاح ‌‬

‫ن ِفصي‬‫جّنصَة ُيَقصصاِتُلو َ‬
‫ن َلُهصُم اْل َ‬
‫سصُهْم َوَأْمصَواَلُهْم ِبصَأ ّ‬‫ن َأْنُف َ‬
‫ن اْلُمصْؤِمِني َ‬‫شَتَرى ِم َ‬ ‫لا ْ‬ ‫ن ا َّ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن َوَم ْ‬
‫ن‬ ‫جيِل َواْلُقْرَآ ِ‬‫حّقا ِفي الّتْوَراِة َواِْلْن ِ‬ ‫عَلْيِه َ‬‫عًدا َ‬ ‫ن َو ْ‬‫ن َوُيْقَتُلو َ‬ ‫ل َفَيْقُتُلو َ‬‫سَِبيِل ا ِّ‬
‫ظي صُم‬ ‫ك ُهَو اْلَف صْوُز اْلَع ِ‬‫شُروا ِبَبْيِعُكُم اّلِذي َباَيْعُتْم ِبِه َوَذِل َ‬‫سَتْب ِ‬‫ل َفا ْ‬‫ن ا ِّ‬‫َأْوَفى ِبَعْهِدِه ِم َ‬
‫)‪(111‬‬
‫ن را شننرح‌‬ ‫ي منافقننا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ل رسننواي ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعد از آ ‌‬
‫يكند‪» :‬همانا خداونسسد‬ ‫نم ‌‬ ‫داد‪ ،‬در اينجا فضيلت ‌جهاد را بيا ‌‬
‫نكسسسه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن جانهسسسا و مالهايشسسسا ‌‬ ‫از مسسسسلمانا ‌‬
‫ي‪ :‬گننروه‌‬ ‫ه اسسست« يعن ‌‬ ‫ن باشسسد‪ ،‬خريسسد ‌‬ ‫ت برايشسسا ‌‬ ‫‌بهش ‌‬
 ‫ل بهشننت‌‬ ‫ل در قبننا ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫هخنندا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫مجاهنند‪ ،‬جانهايشننا ‌‬
‫هاند و‬ ‫ه جهنناد بخشننيد ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هاند زيرا جانها و مالهايشا ‌‬ ‫فروخت ‌‬
‫ن بخشننيد ‌‬
‫ه‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ل‪ ،‬بهشنت‌ را ب ‌‬ ‫م در مقنناب ‌‬ ‫له ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫يجنگنسسد و‬ ‫ه خسسدا م ‌‬ ‫ه در را ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »همسسان ‌كسسسان ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ي‪ :‬در مينندانهاي ‌جن ‌‬
‫گ‬ ‫يشسسوند« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يكشند و كشت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي خننود‬ ‫ه‪ ،‬حننت ‌‬ ‫ن را ‌‬
‫يتازند و در اي ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ن كفار پي ‌‬ ‫به‌ قصد كشت ‌‬
‫ن كردننند‪،‬‬ ‫يدهننند پس‌ اگننر چني ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن بننه ‌كشننته ‌شنند ‌‬ ‫نيننز ت ‌‬
‫ضو‬ ‫هاند‪ ،‬هرچننند بعنند از تعننر ‌‬ ‫ت گرديد ‌‬ ‫ن سزاوار بهش ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫هشنند ‌‬ ‫ض كشت ‌‬ ‫ن خننود در معننر ‌‬ ‫ه كفار و قننرار داد ‌‬ ‫م علي ‌‬ ‫اقدا ‌‬
‫ي در تورا ‌‬
‫ت‬ ‫ه حق ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م نشدند »اي ‌‬ ‫هه ‌‬ ‫كشت ‌‬
‫ن خننبر‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه اوست« خنندا ‌‬ ‫ن برعهد ‌‬ ‫ل و قرآ ‌‬ ‫و انجي ‌‬
‫ه راسننتين‌‬ ‫ن‪ ،‬وعنند ‌‬ ‫ي مجاهدا ‌‬ ‫ت برا ‌‬ ‫ق بهش ‌‬ ‫ه استحقا ‌‬ ‫يدهد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ل اسننن ‌‬ ‫ت و انجي ‌‬ ‫ي تنننورا ‌‬ ‫ي او در كتابهنننا ‌‬ ‫و ثنننابتي‌ از سنننو ‌‬
‫هكسي‌ از‬ ‫ت »و چ ‌‬ ‫ن نيننز هسنن ‌‬ ‫ه در قرآ ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫همچنا ‌‬
‫ت؟« مسنننلما‬ ‫ش وفسسادارتر اسسس ‌‬ ‫ه عهسسد خسسوي ‌‬ ‫خسسدا ب ‌‬
‫ه وعنند ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫قالوعد ‌‬ ‫س! زيننرا حق‌ تعننالي‌ صنناد ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ه اين‌ معسسامل ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫يكننند »پ ‌‬ ‫ف نم ‌‬ ‫ش را هرگننز خل ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫تو‬ ‫ن باشيد« و اظهننار مسننر ‌‬ ‫هايد‪ ،‬شادما ‌‬ ‫ه با او كرد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه هيچ‌ يك‌ از‬ ‫هاينند ك ‌‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن سود ‌‬ ‫ن چنا ‌‬ ‫ت نماييد زيرا در آ ‌‬ ‫بهج ‌‬
‫يكند ن مگر كسنن ‌‬
‫ي‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن سود ‌‬ ‫هاي ‌آنچنا ‌‬ ‫چ معامل ‌‬ ‫م در هي ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ن كاميابي ‌بسسزرگ‌‬ ‫ن هما ‌‬ ‫ل كند »و اي ‌‬ ‫همانند شما عم ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ت پس‌‬ ‫ت نيسن ‌‬ ‫ي بزرگننتر از بهشن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫چ كامينناب ‌‬ ‫است« زيرا هي ‌‬
‫ه سراسننر‬ ‫ن معننامل ‌‬ ‫ش چني ‌‬ ‫ي خننوي ‌‬ ‫ه بننا خنندا ‌‬ ‫كجايند كسنناني‌ ك ‌‬
‫م دهند؟‬ ‫ي انجا ‌‬ ‫تبار ‌‬ ‫منفع ‌‬
‫ن هفتاد ت ‌‬
‫ن‬ ‫ه در شأ ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ت‪ :‬آي ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل آمد ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫ن سب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫ه كننبري«‬ ‫تص در »عقب ‌‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫ه بننا آ ‌‬ ‫ل شد ك ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫از انصار ‌‬
‫ن رخننننداد‬ ‫نرواحه‪ ‌‬در بيننننان ‌اي ‌‬ ‫ت كردننننند‪ .‬عبنننندالله ب ‌‬ ‫بيع ‌‬
‫م‪ :‬هنننرچ ‌‬
‫ه‬ ‫ل خنننداص گفت ‌‬ ‫ه رسنننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يگويننند‪» :‬در آنجنننا م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي خود شرط نماييد«‪.‬‬ ‫ل و برا ‌‬ ‫ي پروردگار متعا ‌‬ ‫يخواهيد برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ينمنناي ‌‬
‫م‬ ‫م شننرط م ‌‬ ‫تص فرمودند‪» :‬براي ‌پروردگار ‌‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ك نياورينند و بننراي‌‬ ‫ي را با او شري ‌‬ ‫ت كنيد و چيز ‌‬ ‫ه او را عباد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه را از جانهننا و مالهايتننان‌ بنناز‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ينمنناي ‌‬ ‫م شننرط م ‌‬ ‫خود ‌‬
‫ن گفتننند‪ :‬اگننر‬ ‫تكنننندگا ‌‬ ‫ن نيز بنناز دارينند«‪ .‬بيع ‌‬ ‫يداريد‪ ،‬از م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل خننداص فرمودننند‪:‬‬ ‫ت؟ رسننو ‌‬ ‫ن چيسنن ‌‬ ‫م‪ ،‬پاداشننما ‌‬ ‫ن كني ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ه سنود‬ ‫ت اسنت«‪ .‬انصننار گفتنند‪ :‬معننامل ‌‬ ‫ش شنما بهشن ‌‬ ‫»پادا ‌‬
‫م! هما ‌‬
‫ن‬ ‫يشوي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ب فسخ‌ آ ‌‬ ‫ه طال ‌‬ ‫مون ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫خم ‌‬ ‫ه فس ‌‬ ‫كرد‪ ،‬ن ‌‬
‫سُهْم َوَأْمَواَلُهْم‪.(...‬‬
‫ن َأْنُف َ‬
‫ن اْلُمْؤِمِني َ‬
‫شَتَرى ِم َ‬
‫لا ْ‬
‫ن ا َّ‬ ‫ل شد‪ِ) :‬إ ّ‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫بود ك ‌‬

‫لِمُرونَ‬ ‫ن ا َْ‬
‫جُدو َ‬ ‫سا ِ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ن الّراِكُعو َ‬ ‫حو َ‬ ‫ساِئ ُ‬ ‫ن ال ّ‬‫حاِمُدو َ‬ ‫ن اْل َ‬‫ن اْلَعاِبُدو َ‬ ‫الّتاِئُبو َ‬
‫ن)‬ ‫شِر اْلُمْؤِمِني َ‬‫ل َوَب ّ‬ ‫حُدوِد ا ِّ‬ ‫ن ِل ُ‬‫ظو َ‬ ‫حاِف ُ‬
‫ن اْلُمْنَكِر َواْل َ‬ ‫عِ‬
‫ن َ‬ ‫ف َوالّناُهو َ‬ ‫ِباْلَمْعُرو ِ‬
‫‪(112‬‬
‫يكنننند؟‪:‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آمنناد ‌‬ ‫ن معننامل ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ه كسنناني‌ خننود را بننرا ‌‬ ‫اما چ ‌‬
‫ي‪ :‬بازگشت‌ كنندگانند از شننرك‌‬ ‫هكنندگانند« يعن ‌‬ ‫»آنان ‌توب ‌‬
‫ي طنننننناعت ‌خنننننندا‪‬‬ ‫هسننننننو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ق و معصنننننني ‌‬ ‫و نفننننننا ‌‬
‫ت خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ه عبنناد ‌‬ ‫مكنندگانند ب ‌‬ ‫ي‪ :‬قيا ‌‬ ‫تكنندگانند« يعن ‌‬ ‫»عباد ‌‬
‫هاند‬ ‫ن منننأمور شننند ‌‬ ‫ه بننندا ‌‬ ‫ه بنننا اخلصننني‌ ك ‌‬ ‫ل همنننرا ‌‬ ‫عنننزوج ‌‬
‫ت و در‬ ‫ل را در رنج‌ و راح ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫»حمدگوياننسسد« ك ‌‬
‫يگويننند »سائحانند« ب ‌‬
‫ه‬ ‫س و ثنننا م ‌‬ ‫ي‪ ،‬سننپا ‌‬ ‫سختي‌ و آسننان ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا‬ ‫ي ديگر‪ :‬مجاهنندا ‌‬ ‫ه اقوال ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫هدارا ‌‬ ‫ن؛ روز ‌‬ ‫ي‪ :‬سائحا ‌‬ ‫قول ‌‬
‫ه منظننور پننند‬ ‫نب ‌‬ ‫ن در زمي ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا سير و سفر كنندگا ‌‬ ‫دانشجويا ‌‬
‫عو‬ ‫مانننننند »ركسسسسو ‌‬ ‫ل مرد ‌‬ ‫ن از احنننننوا ‌‬ ‫ت گنننننرفت ‌‬ ‫و عنننننبر ‌‬
‫بو‬ ‫ي‪ :‬بنننر نمننناز خنننويش‌ منننواظ ‌‬ ‫هكنندگانند« يعن ‌‬ ‫سسسجد ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ي‪ :‬ب ‌‬ ‫نگهبانند »امر كنندگانند بسسه ‌معسسروف« يعن ‌‬
‫ي كنندگانند از منكر«‬ ‫ت »و نه ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬پسنديد ‌‬ ‫در شريع ‌‬
‫ن را انكننار نماينند و‬ ‫فآ ‌‬ ‫ع شننري ‌‬ ‫ه شننر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫منكننر‪ :‬چيننز ‌‬
‫ي‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن حسسدود خداينسسد« يعن ‌‬ ‫هدارندگا ‌‬ ‫ناپسند بداند »و نگا ‌‬
‫ن را‬ ‫هآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ي خداوند‪ ‬و اوامر و نواه ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م و برنام ‌‬ ‫احكا ‌‬
‫ه‪ ،‬پايبندننند‪.‬‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ش ننناز ‌‬ ‫ن پيننامبران ‌‬ ‫ش و بر زبا ‌‬ ‫ب خوي ‌‬ ‫در كت ‌‬
‫ف ينناد شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه اوصننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي‪ :‬كسان ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫»و مؤمنا ‌‬
 ‫يباشننند؛‬‫نم ‌‬‫ف ايمننا ‌‬ ‫ه وص ن ‌‬ ‫موصننوفند و بننه ‌راسننتي‌ شايسننت ‌‬
‫ت ده«‪.‬‬‫»بشار ‌‬
‫ف بميرد‪ ،‬مرگ‌‬ ‫ن اوصا ‌‬ ‫س بر اي ‌‬ ‫يگويد‪» :‬هر ك ‌‬ ‫نعباس‪ ‌‬م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ه خدا‪ ‬است«‪.‬‬ ‫او در را ‌‬
‫ن و مربيننان‌‬‫ت و دعوتگرا ‌‬ ‫ف اس ‌‬ ‫ه وص ‌‬ ‫ع‪ ،‬د ‌‬
‫پس‌ اينها در مجمو ‌‬
‫نو‬ ‫س ايمننا ‌‬
‫ي را براسننا ‌‬ ‫ه نسننل ‌‬ ‫يخواهننند ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬اگننر م ‌‬
‫ن ام ‌‬‫اي ‌‬
‫بالعين‌‬ ‫ه را نص ن ‌‬‫هگننان ‌‬‫فد ‌‬ ‫ن اوصننا ‌‬ ‫ت كنند‪ ،‬باينند اي ‌‬
‫ه تربي ‌‬‫عقيد ‌‬
‫ش قرار دهند‪.‬‬‫خوي ‌‬

‫ن َوَلْو َكاُنوا ُأوِلي ُقْرَبصصى ِم ص ْ‬

‫ن‬ ‫شِرِكي َ‬‫سَتْغِفُروا ِلْلُم ْ‬ ‫ن َي ْ‬ ‫ن َآَمُنوا َأ ْ‬ ‫ي َواّلِذي َ‬ ‫ن ِللّنِب ّ‬‫َما َكا َ‬
‫حيِم )‪(113‬‬ ‫جِ‬ ‫ب اْل َ‬ ‫حا ُ‬ ‫صَ‬ ‫ن َلُهْم َأّنُهْم َأ ْ‬ ‫َبعِْد َما َتَبّي َ‬
‫ه حننال‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن ابوطننال ‌‬ ‫ت‪ :‬چننو ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫در بيا ‌‬
‫لو‬ ‫ه ابننوجه ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل خننداص ننن در حننال ‌‬ ‫احتضننار در آمنند‪ ،‬رسننو ‌‬
‫ي نشسننتند‬ ‫نو ‌‬ ‫ي بودند ن بر سر بالي ‌‬ ‫ه نيز نزد و ‌‬ ‫نامي ‌‬ ‫عبدالله ب ‌‬
‫هالالله تا بننا آن‌ نننزد‬ ‫ن! بگو‪ :‬لال ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫يع ‌‬ ‫ي فرمودند‪ :‬ا ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫وب ‌‬
‫ه به‌‬ ‫نامي ‌‬ ‫ي ابوجهل‌ و عبنندالله ب ‌‬ ‫م‪ .‬ول ‌‬ ‫ت آور ‌‬ ‫ت حج ‌‬ ‫خدا‪ ‬براي ‌‬
‫ب رو بننر‬ ‫ن عبنندالمطل ‌‬ ‫ب! آيننا از آيي ‌‬ ‫وي‌ گفتننند‪ :‬اي ‌ابوطننال ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه ايننن ‌سننخ ‌‬ ‫ل خننداص پيوسننت ‌‬ ‫ي؟! رسننو ‌‬ ‫يگننردان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه او‬ ‫نامي ‌‬ ‫ل و اب ‌‬ ‫ل؛ ابننوجه ‌‬ ‫يكردند و در مقنناب ‌‬ ‫ب تكرار م ‌‬ ‫ابوطال ‌‬
‫ن سخن ‌‬
‫ي‬ ‫م‪ ،‬آخري ‌‬ ‫يانگيختند‪ ،‬سرانجا ‌‬ ‫ت برم ‌‬ ‫ه عناد ومخالف ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ن بنننر آيين‌‬ ‫ت‪ ،‬اينننن ‌بنننود‪ :‬م ‌‬ ‫ن گف ‌‬ ‫ه ايشننننا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ه ابوطننننال ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه الاللننه« بگوينند‪ ،‬ابننا‬ ‫ه »لال ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م! و از اي ‌‬ ‫ب هسننت ‌‬ ‫عبنندالمطل ‌‬
‫ي مننأيوس‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ل خداص از ايمان ‌آورد ‌‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫ورزيد‪ .‬پ ‌‬
‫ه كه‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫م تننا آ ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ت‪ ،‬م ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫شدند‪ ،‬فرمودند‪» :‬حال كه ‌چني ‌‬
‫م‪ ،‬بننرايت‌ آمننرز ‌‬
‫ش‬ ‫ي نشننو ‌‬ ‫ت نه ‌‬ ‫ن بننراي ‌‬ ‫شخواسننت ‌‬ ‫از آمرز ‌‬
‫ل شد‪» :‬بر پيامبر و مؤمنا ‌‬
‫ن‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫يطلبم«‪ .‬هما ‌‬ ‫م ‌‬
‫ش كننسسد‪،‬‬ ‫ب آمسسرز ‌‬ ‫ن طل ‌‬ ‫ي مشسسركا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫روا نيس ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫س از آ ‌‬ ‫ن باشسسسسند پ ‌‬ ‫هرچنسسسسد خويشاوندانشسسسسا ‌‬
‫خانسسد« بنندا ‌‬
‫ن‬ ‫ل دوز ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن آشكار گرديد ك ‌‬ ‫برايشا ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ك مرد ‌‬ ‫ه بر شر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫جه ‌‬
 ‫شخننواهي‌‬ ‫م آمرز ‌‬ ‫ت با كفار‪ ،‬تحري ‌‬ ‫ع موال ‌‬ ‫ن قط ‌‬ ‫ه متضم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه آن‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي آنهاسن ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ت چيننز ‌‬ ‫م درخواسن ‌‬ ‫ن و تحري ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ن نمازخواننندن‌ بننر‬ ‫ت‪ .‬همچني ‌‬ ‫ن جننايز نيسن ‌‬ ‫ت‪ ،‬برايشا ‌‬ ‫درخواس ‌‬
‫ن نهنني‬ ‫ي اسنت‌ و از آ ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫شخننواه ‌‬ ‫ه كننافر‪ ،‬آمرز ‌‬ ‫جننناز ‌‬
‫ي انسننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي و خويشنناوند ‌‬ ‫ه نننزديك ‌‬ ‫ت‪ .‬البت ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ل آمنند ‌‬ ‫هعم ‌‬ ‫‌ب ‌‬
‫لو ‌‬
‫ي‬ ‫هحا ‌‬ ‫ن امور ن ب ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫ي ن در امثا ‌‬ ‫چسود ‌‬ ‫ي‪ ،‬هي ‌‬ ‫ن با كافر ‌‬ ‫مؤم ‌‬
‫ندارد‪.‬‬
‫ل اين‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ن سننب ‌‬ ‫ن مسعود‪ ‬در بيا ‌‬ ‫ي از اب ‌‬ ‫ت ديگر ‌‬ ‫در رواي ‌‬
‫ن رفتننند و‬ ‫ه گورسننتا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ل خداص روز ‌‬ ‫ت‪» :‬رسو ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه آمد ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ن درازي ‌را بننا رازونينناز‬ ‫ه زمننا ‌‬ ‫ي از مقننابر نشسننت ‌‬ ‫بر سر قبر ‌‬
‫م‪،‬‬
‫ن گريسننت ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫م بننر گننري ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫گذراندننند و گريسننتند و م ‌‬
‫م‪ ،‬قننبر‬ ‫ها ‌‬ ‫ن نشسننت ‌‬ ‫ه بننر سننر آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن قننبر ‌‬ ‫نگاه ‌فرمودننند‪ :‬اي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه در حق‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ه خواسننت ‌‬ ‫ن از پروردگارم ‌اجاز ‌‬ ‫توم ‌‬ ‫م هس ‌‬ ‫مادر ‌‬
‫ه نداد«‪.‬‬ ‫ن اجاز ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫م‪ ،‬اما او ب ‌‬ ‫ي دعا كن ‌‬ ‫و ‌‬

‫ن لَصُه َأّنصُه‬ ‫عصَدَها ِإّيصصاُه َفَلّمصصا َتَبّيص َ‬ ‫عَدٍة َو َ‬‫ن َمْو ِ‬ ‫عْ‬ ‫سِتْغَفاُر ِإْبَراِهيَم َِلِبيِه ِإّل َ‬‫نا ْ‬ ‫َوَما َكا َ‬
‫حِليٌم )‪(114‬‬ ‫ن ِإْبَراِهيَم َلّواٌه َ‬ ‫ل َتَبّرَأ ِمْنُه ِإ ّ‬ ‫عدُّو ِّ‬ ‫َ‬
‫شخننواهي‌‬ ‫ل‪ ،‬عننذر ابننراهيم‪ ‌‬را در آمرز ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ش ابسسراهيم‌‬ ‫يكند‪» :‬و طلب‌ آمرز ‌‬ ‫ي پدرش ‌ذكر م ‌‬ ‫وي‌ برا ‌‬
‫ه بسسود‪،‬‬ ‫ه او داد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي وعسسد ‌‬ ‫ش‪ ،‬جز برا ‌‬ ‫ي پدر ‌‬ ‫برا ‌‬
‫سصصَتْغِفَرّن َل صَك( "ممتحنه‪."4 :‬‬ ‫ت‪َ) :‬ل ْ‬ ‫ش گف ‌‬ ‫ه پدر ‌‬ ‫هب ‌‬
‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫نبود« آ ‌‬
‫ش از‬ ‫ه بننراي ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ش قب ‌‬ ‫هپدر ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ه ابراهي ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫خ و ازدشننمنا ‌‬
‫ن‬ ‫ل دوز ‌‬ ‫ه او از اه ‌‬ ‫ن شننود ك ‌‬ ‫ي روش ن ‌‬ ‫ق وح ‌‬ ‫طننري ‌‬
‫م روشسسن‌‬ ‫ي ابراهي ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي هنگام ‌‬ ‫ت »ول ‌‬ ‫خدا‪ ‬اس ‌‬
‫ت چسسرا‬ ‫ي جس ‌‬ ‫ت‪ ،‬از او بيزار ‌‬ ‫ن خداس ‌‬ ‫ه او دشم ‌‬ ‫شد ك ‌‬
‫ه فننروتن ‌‬
‫ي‬ ‫يكنند ‌‬ ‫ه‪ :‬زار ‌‬ ‫م بود« اوا ‌‬ ‫ي حلي ‌‬ ‫م اواه ‌‬ ‫ه ابراهي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه و درد‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫ه ينناد آورد‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫ن خطاهنناي ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ه! از مجازات ‌‬ ‫م‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه! از گناهان ‌‬ ‫يگويد‪ :‬آ ‌‬ ‫يافتد و م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫و نال ‌‬
‫م‪ :‬شننخ ‌‬
‫ص‬ ‫م! حلي ‌‬ ‫يشننو ‌‬ ‫ن روبننرو م ‌‬ ‫ن بننا آ ‌‬ ‫ن گناهننا ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يگذرد و بر آزارهننا صننبر‬
‫ت درم ‌‬
‫ه از اشتباها ‌‬
‫تك ‌‬
‫بردباري‌ اس ‌‬
‫يكند‪.‬‬
‫م ‌‬

‫لص ِبُكصّل‬
‫ن ا َّ‬‫ن ِإ ّ‬ ‫ن َلُهصْم َمصصا َيّتُقصصو َ‬‫حّتصصى ُيَبّيص َ‬‫ضّل َقْوًما َبْعَد ِإْذ َهَداُهْم َ‬ ‫ل ِلُي ِ‬
‫ن ا ُّ‬‫َوَما َكا َ‬
‫عِليٌم )‪(115‬‬ ‫يٍء َ‬ ‫ش ْ‬‫َ‬
‫نكه‌‬ ‫س از آ ‌‬ ‫ي را پ ‌‬ ‫ه گسسروه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيسسس ‌‬ ‫»و خسسدا بسسر آ ‌‬
‫ي را ك ‌‬
‫ه‬ ‫نكه ‌چيز ‌‬ ‫ه كند‪ ،‬مگر آ ‌‬ ‫ن كرد‪ ،‬گمرا ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ه باشسسد«‬ ‫ن كسسرد ‌‬ ‫ن بيسسا ‌‬ ‫ن پرواكننسسد‪ ،‬برايشسسا ‌‬ ‫بايسسد از آ ‌‬
‫مو‬ ‫ي اسننل ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ه گننروه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي‪ :‬خداوننند‪ ‬بعنند از آ ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي را برآنننان‌ روا‬ ‫ت كننرد‪ ،‬گمننراه ‌‬ ‫ن هننداي ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫تطبيق‌ برنام ‌‬
‫ي نن بعنند از‬ ‫تو ‌‬ ‫ي از محرمننا ‌‬ ‫ه بننر چيننز ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يدارد تننا آ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت نن‬ ‫م اس ن ‌‬ ‫ن چيز حننرا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه باشد ك ‌‬ ‫ن شد ‌‬ ‫ن روش ‌‬ ‫ه برايشا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن روش نن‌‬ ‫نكننه ‌برايشننا ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ه باشند؛ امننا اگننر قب ‌‬ ‫قصد نكرد ‌‬
‫م گردننند‪،‬‬ ‫ن كنار حنرا ‌‬ ‫ت‪ ،‬مننرتكب‌ آ ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫ن چيز حرا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫شود ك ‌‬
‫ن مؤاخننذ ‌‬
‫ه‬ ‫ت و بنندا ‌‬ ‫ن نيسنن ‌‬ ‫ت گننناهي‌ بننر آنننا ‌‬ ‫نصننور ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ن اوامننر و‬ ‫ت‪ ،‬بعنند از بيننا ‌‬ ‫ت و معصنني ‌‬ ‫يشننوند زيننرا اطنناع ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه چيسسز داناسسست« و‬ ‫ه هم ‌‬ ‫ت »همانا خداوند ب ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫نواه ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي خارج‌ نيس ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ه بيكرا ‌‬ ‫چ چيز از حيط ‌‬ ‫هي ‌‬

‫ن َوِل ّ‬
‫ي‬ ‫ل ِم ْ‬‫ن ا ِّ‬‫ن ُدو ِ‬‫ت َوَما َلُكْم ِم ْ‬‫حِيي َوُيِمي ُ‬‫ض ُي ْ‬
‫ت َواَْلْر ِ‬‫سَماَوا ِ‬‫ك ال ّ‬‫ل َلُه ُمْل ُ‬
‫ن ا َّ‬
‫ِإ ّ‬
‫صيٍر )‪(116‬‬ ‫َوَل َن ِ‬
‫ن از آن‌‬ ‫ي آسسسمانها و زمي ‌‬ ‫ت‪ ،‬فرمسسانرواي ‌‬ ‫»در حقيق ‌‬
‫يميرانسسد و بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫يكنسسد و م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬زنسسد ‌‬ ‫خداونسسد اسس ‌‬
‫ت خنندا‬ ‫ه نصننر ‌‬ ‫ي نيست« پس‌ ب ‌‬ ‫شما جز خدا يار و ياور ‌‬
‫ي نهراسيد‪.‬‬ ‫نو ‌‬ ‫م باشيد و از دشمنا ‌‬ ‫ن و دلگر ‌‬ ‫‪ ‬مطمئ ‌‬
‫ت‪:‬‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫نحننزام‪ ‌‬آمنند ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ت حكي ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ن بودننند‪ ،‬در اين‌ اثنننا‬ ‫ن اصحابشننا ‌‬ ‫ل خدص در ميا ‌‬ ‫ي رسو ‌‬ ‫روز ‌‬
‫م‪ ،‬شننما‬ ‫يشنو ‌‬ ‫ه را من ‌م ‌‬ ‫ن فرمودند‪» :‬آيا آنچ ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫خطا ‌‬
‫م‪.‬‬‫يشنننوي ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫يشنننويد؟« اصننحاب‪ ‌‬گفتننند‪ :‬مننا چيننز ‌‬ ‫نيز م ‌‬
‫ن را‬ ‫ه آسننما ‌‬ ‫ي نننال ‌‬ ‫ن صنندا ‌‬ ‫ل خننداص فرمودننند‪» :‬امننا م ‌‬ ‫رسننو ‌‬
‫يكننند‪ ،‬سننرزنش‌‬ ‫هم ‌‬‫ه نال ‌‬
‫نك ‌‬‫ن را بر اي ‌‬‫م و نبايد آسما ‌‬ ‫يشنو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بننر آن‌‬‫نك ‌‬
‫ت مگر اي ‌‬
‫ن نيس ‌‬ ‫ي در آ ‌‬ ‫ي وجب ‌‬ ‫ه جا ‌‬‫يك ‌‬
‫كرد؛ در حال ‌‬
‫ه است«‪.‬‬ ‫ت ايستاد ‌‬‫ه عباد ‌‬ ‫يكند‪ ،‬يا ب ‌‬
‫هم ‌‬ ‫ي يا سجد ‌‬ ‫ها ‌‬‫فرشت ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي و جهاد اس ‌‬ ‫ن بر تقو ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬‫ه برانگيزانند ‌‬‫ه كريم ‌‬ ‫آي ‌‬

‫سصصَرةِ‬ ‫عِة الُْع ْ‬ ‫سا َ‬ ‫ن اّتَبُعوُه ِفي َ‬ ‫صاِر اّلِذي َ‬ ‫ن َواَْلْن َ‬ ‫جِري َ‬ ‫ي َواْلُمَها ِ‬‫عَلى الّنِب ّ‬ ‫ل َ‬ ‫ب ا ُّ‬ ‫َلَقْد َتا َ‬
‫حيصٌم )‬ ‫ف َر ِ‬‫عَلْيِهصْم ِإّنصُه ِبِهصْم َرُءو ٌ‬ ‫ب َ‬ ‫ق ِمْنُهْم ُثّم َتا َ‬ ‫ب َفِري ٍ‬ ‫ن َبْعِد َما َكاَد َيِزيُغ ُقُلو ُ‬ ‫ِم ْ‬
‫‪(117‬‬
‫ه به‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن‪ ،‬خداونسسد بسسر پيسسامبر ببخشسسود« در اي ‌‬ ‫ه يقي ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ف داد‪ ،‬يننا در‬ ‫ه تخل ‌‬ ‫ك اجاز ‌‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫ف از غزو ‌‬ ‫ن متخل ‌‬ ‫سماندگا ‌‬ ‫واپ ‌‬
‫شخواست ‌»و« نيز ببخشننود بننر‬ ‫ن آمرز ‌‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه در‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ن را بنندا ‌‬ ‫ن و انصار« گناهانشننا ‌‬ ‫»مهاجرا ‌‬
‫ك بود »از پيسسامبر‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫ه همانا غزو ‌‬ ‫ن ساعت ‌دشوار« ك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي او تخلننف ‌نورزيدننند »بعسسد از‬ ‫ي كردند« و از پيننرو ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫ي از آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ها ‌‬ ‫ي دسسست ‌‬ ‫ه دلها ‌‬ ‫ه بود ك ‌‬ ‫ي نماند ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت بگردد و منحننر ‌‬
‫ف‬ ‫ت و اطاع ‌‬ ‫ي برود« و ازقيد طاع ‌‬ ‫از جا ‌‬
‫شود‪.‬‬
‫ي جهنناد و سننخت ‌‬
‫ي‬ ‫ب دشننوار ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن گننروهي‌ بودننند ك ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ت از جبه ‌‬
‫ه‬ ‫ه برگشن ‌‬ ‫هبودننند‪ ،‬در انديشن ‌‬ ‫ن افتاد ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫بننزرگ ‌‬
‫جهاد فرورفتند‪.‬‬
‫ه نزديك‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬بر كسان ‌‬ ‫هپذير شد« يعن ‌‬ ‫ن توب ‌‬ ‫»باز بر ايشا ‌‬
‫تب ‌‬
‫ه‬ ‫ه او نسب ‌‬ ‫ن »چرا ك ‌‬ ‫ف كنند‪ ،‬يا برهمگي‌ مؤمنا ‌‬ ‫بود تخل ‌‬
‫م است«‪.‬‬ ‫ف و رحي ‌‬ ‫ن رئو ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يگويند‪:‬‬ ‫كم ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫ي غنزو ‌‬ ‫ي و سننخت ‌‬ ‫ف دشنوار ‌‬ ‫عمر‪ ‬در وص ‌‬
‫ه چل ‌‬
‫ه‬ ‫مك ‌‬ ‫م شدي ‌‬ ‫ك عاز ‌‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫ه غزو ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ي بارسو ‌‬ ‫»هنگام ‌‬
‫ي فرود آمنندي ‌‬
‫م‬ ‫ي در منزل ‌‬ ‫م‪ ،‬روز ‌‬ ‫ت گر ‌‬ ‫ن بود و هوا سخ ‌‬ ‫تابستا ‌‬
‫ه گمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت داد تننا بنندانجا ك ‌‬ ‫ي دسن ‌‬ ‫ه ما تشنگي‌ سخت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫و در آ ‌‬
‫ن اثنننا ابننوبكر‪‬‬ ‫ه خواهد شد‪ ...‬در اي ‌‬ ‫ي ما بريد ‌‬ ‫م گردنها ‌‬ ‫كردي ‌‬
‫ن خيننر در‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ل شننما را ب ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫لالله! خدا ‌‬ ‫ت‪ :‬يارسو ‌‬ ‫گف ‌‬
‫ي ما دعا كنينند‪.‬‬ ‫م برا ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫ت لذا تمنا م ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن عاد ‌‬ ‫دعايتا ‌‬
‫م؟«‬ ‫نكن ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت دار ‌‬ ‫ل خداص فرمودننند‪» :‬آيننا دوس ن ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن را به‌‬ ‫ل خننداص دستانشننا ‌‬ ‫س رسننو ‌‬ ‫ي! پ ‌‬ ‫ت‪ :‬آر ‌‬ ‫ابننوبكر گف ‌‬
‫ه بودننند‬ ‫ن نينناورد ‌‬ ‫ه دعا برداشتند و هنوز آنهننا را پننايي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫آسما ‌‬
‫س آرام‌‬ ‫ه بارينند‪ ،‬سننپ ‌‬ ‫ت و تند و پيوست ‌‬ ‫ن گرف ‌‬ ‫ن باريد ‌‬ ‫ه آسما ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه داشننتند‪ ،‬از آب‌‬ ‫ه همننرا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت و اصحاب‪ ‌‬ظروفي‌ را ك ‌‬ ‫گرف ‌‬
‫ه و مينندا ‌‬
‫ن‬ ‫ه گسننتر ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫م تننا بنگننري ‌‬ ‫ن اثنا رفننتي ‌‬ ‫پر كردند‪ .‬در اي ‌‬
‫م كه‌‬ ‫ي دينندي ‌‬ ‫ل شننگفت ‌‬ ‫ت؟ با كمننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن تا كجا بود ‌‬ ‫ش بارا ‌‬ ‫بار ‌‬
‫ه است«‪.‬‬ ‫ه ما فراتر نرفت ‌‬ ‫ن از محيط قرارگا ‌‬ ‫بارا ‌‬
‫ي اصنننحاب‪ ‌‬از پينننامبرص در همچنننو سننناعات‌‬ ‫ي! پينننرو ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ن گردينند‬ ‫ي بر آنا ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫شح ‌‬ ‫ب بخشاي ‌‬ ‫ي بود كه ‌سب ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫دشوار ‌‬
‫ي و شنند ‌‬
‫ت‬ ‫ه جهنناد در تنگدسننت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ع ايشننا ‌‬ ‫م قنناط ‌‬ ‫زيننرا تصننمي ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ي رو ‌‬ ‫ن امپراطننور ‌‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫ي دشننمن ‌‬ ‫ه نيرومننند ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫گرما‪ ،‬با عل ‌‬
‫ن دشننواري‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫نفرسا بود ك ‌‬ ‫ت و توا ‌‬ ‫تصميمي‌ بسيار سخ ‌‬
‫ه سننختي‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫يكردند‪ ،‬اما آ ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫ه وجود خود لم ‌‬ ‫ن را با هم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫تآ ‌‬ ‫م و تقويت ‌دولت‌ و صننول ‌‬ ‫ه خدا‪ ‬و نشر اسل ‌‬ ‫را در را ‌‬
‫هو‬ ‫ت شنند ‌‬ ‫ي درجننا ‌‬ ‫ه برتننر ‌‬ ‫نرو‪ ،‬شايسننت ‌‬ ‫م ازي ‌‬ ‫ل كردننند‪ ،‬ه ‌‬ ‫تحم ‌‬
‫ت‪ ،‬خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ت برخننوردار گشننتند و در نهنناي ‌‬ ‫ه و مغفننر ‌‬ ‫ازتننوب ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن ساخ ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫م راض ‌‬ ‫ن راضي ‌شد و ه ‌‬ ‫م از ايشا ‌‬ ‫له ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ك بود‪.‬‬ ‫ه تبو ‌‬ ‫ه‪ ،‬غزو ‌‬ ‫هكريم ‌‬ ‫ل آي ‌‬ ‫ب نزو ‌‬ ‫سب ‌‬

‫ضاَقتْ‬
‫ت َو َ‬ ‫حَب ْ‬
‫ض ِبَما َر ُ‬ ‫عَلْيِهُم اَْلْر ُ‬ ‫ت َ‬ ‫ضاَق ْ‬ ‫حّتى ِإَذا َ‬ ‫خّلُفوا َ‬‫ن ُ‬‫لَثِة اّلِذي َ‬
‫عَلى الّث َ‬ ‫َو َ‬
‫ن ا َّ‬
‫ل‬ ‫عَلْيِهْم ِلَيُتوُبوا ِإ ّ‬
‫ب َ‬ ‫ل ِإّل ِإَلْيِه ُثّم َتا َ‬‫ن ا ِّ‬‫جَأ ِم َ‬‫ن َل َمْل َ‬
‫ظّنوا َأ ْ‬
‫سُهْم َو َ‬ ‫عَلْيِهْم َأْنُف ُ‬
‫َ‬
‫حيُم )‪(118‬‬ ‫ب الّر ِ‬ ‫ُهَو الّتّوا ُ‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه شسسدند« يعن ‌‬ ‫س داشسست ‌‬ ‫ه بسسازپ ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن سس ‌‬ ‫»و برآ ‌‬
‫ه جهنناد در‬ ‫نب ‌‬‫ه از پيوسننت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هتن ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫ن خداوند‪ ‬بر آ ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫ه متخل ‌‬
‫ف‬ ‫ه گننرو ‌‬ ‫ن تننوب ‌‬ ‫ن همچننو ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ك تأخير كردند و تننوب ‌‬ ‫تبو ‌‬
‫م پننذيرفت ‌‬
‫ه‬ ‫ن گذشت‌ ننن درد ‌‬ ‫ه ذكرشا ‌‬ ‫ن عذر ك ‌‬ ‫ديگر ن از صاحبا ‌‬
‫ه آنهننا را‬ ‫ل خننداص تننوب ‌‬ ‫هپننذير گردينند و رسننو ‌‬ ‫نشنند‪ 1،‬نيزتوب ‌‬
‫ي در بننار ‌‬
‫ه‬ ‫ه بعند ‌‬ ‫ن آينه ‌و آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي نكردننند تنا آ ‌‬ ‫ه تلق ‌‬ ‫پنذيرفت ‌‬

‫ه »‪«106‬‬
‫ه آي ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ن بسسا همه‌‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫ل شنند »تسسا آنجسسا ك ‌‬ ‫ن ننناز ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫ل توب ‌‬ ‫قبننو ‌‬
‫ه سننبب‌ روگننردان ‌‬
‫ي‬ ‫گ گرديسسد« ب ‌‬ ‫ن تن ‌‬ ‫ش برآنسسا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫فسسراخ ‌‬
‫ه رسنو ‌‬
‫ل‬ ‫ي بنا آننان ‌چننراك ‌‬ ‫ن كسن ‌‬ ‫ن نگفت ‌‬ ‫ن و سننخ ‌‬ ‫م از آنا ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ه بودننند »و‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫ن نه ‌‬ ‫ن با آنا ‌‬ ‫م را از سخن ‌گفت ‌‬ ‫خداص مرد ‌‬
‫ن تننا بنندانجا‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ل توب ‌‬ ‫ي‪ :‬قبو ‌‬ ‫گ آمدند« يعن ‌‬ ‫هتن ‌‬ ‫از خود ب ‌‬
‫ه سننب ‌‬
‫ب‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن از خود هم ‌بننه ‌تنگ‌ آمنند ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ه تعويق‌ افتاد ك ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل شنندند »و‬ ‫ه زينناد‪ ،‬سننخت‌ تنگنند ‌‬ ‫ي و اننندو ‌‬ ‫ت تنهنناي ‌‬ ‫وحشنن ‌‬
‫هسسسوي او نيسسست«‬ ‫ي از خسسدا جسسز ب ‌‬ ‫ه پناه ‌‬ ‫دانستند ك ‌‬
‫ن جننز‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫چ پننناهي‌ از خنندا ‌‬ ‫ه هرگننز هي ‌‬ ‫ي‪ :‬دانسننتند ك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ه و اسننتغفار »سپ ‌‬
‫س‬ ‫م بننا تننوب ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ي خود او ندارند؛ آ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‪ :‬حق‌‬ ‫ه كننسسد« يعن ‌‬ ‫ه داد تا توب ‌‬ ‫ق توب ‌‬ ‫ن توفي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫خدا ب ‌‬
‫ه كنند و در آيند ‌‬
‫ه‬ ‫ن بازگشت‌ تا توب ‌‬ ‫ت خود برآنا ‌‬ ‫ه رحم ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫تعال ‌‬
‫ن كوتنناه ‌‬
‫ي‬ ‫ل نمايننند و اگننر از آنننا ‌‬ ‫ي عم ‌‬ ‫ت و استوار ‌‬ ‫با استقام ‌‬
‫ي‬‫ي خنندا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬‫م گردند و با تننوب ‌‬ ‫ن ناد ‌‬ ‫ي سر زد‪ ،‬از آ ‌‬ ‫وگناه ‌‬
‫م است«‬ ‫ف و رحي ‌‬ ‫ه رئو ‌‬ ‫ن بازگردند‪» .‬همانا الل ‌‬ ‫سبحا ‌‬
‫عو‬ ‫نربي ‌‬‫هب ‌‬ ‫ك‪ ،‬مننرار ‌‬ ‫نمننال ‌‬ ‫بب ‌‬‫ن )كع ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ن سنن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن تننوب ‌‬ ‫داسننتا ‌‬
‫ت گفتننند و عننذرهاي ‌‬
‫ي‬ ‫ل خداص راس ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ناميه( ك ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫هل ‌‬
‫ف از غننزو ‌‬
‫ه‬ ‫ي خود در تخل ‌‬ ‫ه خطا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫ش نيفگند ‌‬ ‫ن پي ‌‬ ‫دروغي ‌‬
‫ب نننزول ‌آيننه‬ ‫ت و در سننب ‌‬ ‫ب سننير ‌‬ ‫ف كردند‪ ،‬در كت ‌‬ ‫ك اعترا ‌‬ ‫تبو ‌‬
‫ف و مشننهور اس نت‌ و در اين‌‬ ‫ه و داستاني‌ معننرو ‌‬ ‫ه آمد ‌‬ ‫‪1‬‬
‫‌كريم ‌‬
‫گ‪.‬‬
‫ي است‌ بزر ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ن عبرتها و موعظ ‌‬ ‫ن‪ ،‬براي ‌مؤمنا ‌‬ ‫داستا ‌‬

‫ن )‪(119‬‬
‫صاِدِقي َ‬
‫ل َوُكوُنوا َمَع ال ّ‬‫ن َآَمُنوا اّتُقوا ا َّ‬‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫تگويا ‌‬
‫ن‬ ‫ن! از خسسدا بترسسسيد و بسسا راسسس ‌‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه تنوب ‌‬
‫ه دارد ك ‌‬
‫ن حقيقنت ‌اشنار ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه كنريم ‌‬ ‫باشيد« آي ‌‬
‫ن بننود‬
‫ق و راسننتي ‌ايشننا ‌‬‫ه شد‪ ،‬بر اثر صنند ‌‬ ‫ه پذيرفت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫س ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ك اس ‌‬‫ن از مهال ‌‬ ‫ش انسا ‌‬ ‫تبخ ‌‬ ‫ي‪ ،‬نجا ‌‬ ‫پس ‌راست ‌‬

‫ه‪.‬‬
‫ن سور ‌‬
‫ه » ‪ « 106‬همي ‌‬
‫ن در آي ‌‬
‫همچني ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ه زيننرا‬
‫ل كننرد ‌‬‫ع اسننتدل ‌‬ ‫ت اجمننا ‌‬
‫ه‪ ،‬بننر حجي ‌‬
‫ن آي ‌‬
‫نسننفي‌ بننا اي ‌‬
‫ن خننود‪،‬‬ ‫م و اي ‌‬‫ن باشي ‌‬
‫ه تا با صادقا ‌‬‫ه ما دستور داد ‌‬ ‫خداوند‪ ‬ب ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن نيز هس ‌‬ ‫ن سخنشا ‌‬ ‫م پذيرفت ‌‬ ‫مستلز ‌‬

‫ل ص َولَ‬ ‫سصصوِل ا ِّ‬ ‫ن َر ُ‬ ‫عْ‬ ‫خّلُفوا َ‬ ‫ن َيَت َ‬

‫ب َأ ْ‬
‫عَرا ِ‬ ‫ن اَْل ْ‬ ‫حْوَلُهْم ِم َ‬ ‫ن َ‬ ‫ن َِلْهِل اْلَمِديَنِة َوَم ْ‬ ‫َما َكا َ‬
‫ص صٌة‬ ‫خَم َ‬ ‫ب َوَل َم ْ‬ ‫صص ٌ‬ ‫ظَم صٌأ َوَل َن َ‬ ‫صيُبُهْم َ‬ ‫ك ِبَأّنُهْم َل ُي ِ‬ ‫سِه َذِل َ‬ ‫ن َنْف ِ‬ ‫عْ‬ ‫سِهْم َ‬ ‫غُبوا ِبَأْنُف ِ‬ ‫َيرْ َ‬
‫ل ِإلّ ُكِتص َ‬
‫ب‬ ‫عصُدّو َنْي ً‬ ‫ن َ‬ ‫ن ِمص ْ‬ ‫ظ اْلُكّفاَر َوَل َيَناُلو َ‬ ‫طًئا َيِغي ُ‬ ‫ن َمْو ِ‬ ‫طُئو َ‬ ‫ل َوَل َي َ‬ ‫سِبيِل ا ِّ‬ ‫ِفي َ‬
‫ن )‪(120‬‬ ‫سِني َ‬
‫ح ِ‬ ‫جَر اْلُم ْ‬ ‫ضيُع َأ ْ‬ ‫ل َل ُي ِ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫ح ِإ ّ‬ ‫صاِل ٌ‬
‫عَمٌل َ‬ ‫َلُهْم ِبِه َ‬
‫ه و مننا‬ ‫ي مدين ‌‬ ‫ه از اهال ‌‬ ‫ن عد ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ل خننداص در‬ ‫ه از همننراهي‌ بننا رسننو ‌‬ ‫ب را ك ‌‬ ‫ن از اعننرا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫حو ‌‬
‫ش قننرار‬ ‫ب و سننرزن ‌‬ ‫ف كردننند‪ ،‬مننورد عتننا ‌‬ ‫ك تخل ‌‬ ‫ه تبننو ‌‬ ‫غننزو ‌‬
‫ه پيرامسو ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ه و كسسان ‌‬ ‫م مسدين ‌‬ ‫ي مسرد ‌‬ ‫يدهد‪» :‬برا ‌‬ ‫م ‌‬
‫هو‬ ‫ه‪ ،‬جهين ‌‬ ‫ل مننزين ‌‬ ‫ن قبنناي ‌‬ ‫هنشسينان« چننو ‌‬ ‫ايشسانند از بادي ‌‬
‫لخدا باز‬ ‫ي رسو ‌‬ ‫ه از همراه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ع »سزاوار نيس ‌‬ ‫اشج ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ي رسننو ‌‬ ‫ه وقننت ‌‬ ‫ن را نرسنند ك ‌‬ ‫ي‪ :‬آنا ‌‬ ‫پس‌ مانند« يعن ‌‬
‫ي جهنناد‬ ‫هسننو ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ه خننوي ‌‬ ‫ن پنناكيز ‌‬ ‫سوت ‌‬ ‫س نفي ‌‬ ‫ه نف ‌‬ ‫خننود ب ‌‬
‫هدر غننزو ‌‬
‫ه‬ ‫تص ن ن چ ‌‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫ن از همننراهي‌ آ ‌‬ ‫يشننتابد‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن تخل ‌‬
‫ف‬ ‫ن دستور ايشا ‌‬ ‫ت ن بدو ‌‬ ‫ن از غزوا ‌‬ ‫ه در غير آ ‌‬ ‫كوچ ‌‬ ‫تبو ‌‬
‫ن شن ‌‬
‫ك‬ ‫ب زيننرا بنندو ‌‬ ‫ه از اعرا ‌‬ ‫م مدين ‌‬ ‫ف غير مرد ‌‬ ‫ورزند؛ برخل ‌‬
‫ي بننا‬ ‫ي و همجننوار ‌‬ ‫ب نننزديك ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه و پيرامو ‌‬ ‫م مدين ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ي و متابعت‌ ايشننان ‌بودننند و‬ ‫ه يار ‌‬ ‫ل خداص‪ ،‬سزاوارتر ب ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ه غننزو ‌‬
‫ه‬ ‫ه بنود تنا بننا پينامبرص ب ‌‬ ‫ه نشد ‌‬ ‫ب خواست ‌‬ ‫از ديگر اعرا ‌‬
‫ن خسسود‬ ‫ه جسسا ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫ك بروند »و نه ‌اين« سزاوار آنهاس ‌‬ ‫تبو ‌‬
‫ن خود‬ ‫ه حفظ جا ‌‬ ‫ن او عزيزتر بدارند« و فقط ب ‌‬ ‫را از جا ‌‬
‫ه امننا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ص بننود ‌‬ ‫يها حننري ‌‬ ‫ن از سننخت ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫هداشننت ‌‬ ‫و مصننون ‌نگا ‌‬
‫ن‪ ،‬عزيننز و‬ ‫ن‪ ،‬سننالر دو جهننا ‌‬ ‫ن جانننا ‌‬ ‫حفننظ و صننيانت ‌جننا ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ن ورسو ‌‬ ‫ق پروردگار عالميا ‌‬ ‫ن خل ‌‬ ‫يتري ‌‬ ‫گرام ‌‬
‫ه بننر آنهننا‬ ‫ن ندهند بلك ‌‬ ‫ي از خود نشا ‌‬ ‫چ اشتياق ‌‬ ‫ن‪ ،‬هي ‌‬ ‫انس‌ و جا ‌‬
‫ل خننداص‪ ،‬رنجهننا و مشننقتها را‬ ‫ه با رسو ‌‬ ‫ت تا همرا ‌‬ ‫ض اس ‌‬ ‫فر ‌‬
‫تص بننذ ‌‬
‫ل‬ ‫ن حضر ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي جا ‌‬ ‫ه پا ‌‬ ‫ن خود را ب ‌‬ ‫ه و جا ‌‬ ‫ن خريد ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫ب ‌‬
 ‫ي از‬ ‫تص و نه ‌‬ ‫نحضننر ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ب متننابع ‌‬ ‫و نثار كنند »اين« وجننو ‌‬
‫چ تشسسنگي‌ و‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ف »ب ‌‬ ‫تخل ‌‬
‫يو‬ ‫تو ‌‬ ‫ي‪ :‬در طنناع ‌‬ ‫ه خسسدا« يعن ‌‬ ‫ي در را ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ج وگرسنگ ‌‬ ‫رن ‌‬
‫ب‪ :‬رنج‌‬ ‫ي‪ ،‬نصنن ‌‬ ‫يرسد« ظمأ‪ :‬تشنننگ ‌‬ ‫ش »نم ‌‬ ‫جهاد با دشمنان ‌‬
‫م بننر اثننر‬ ‫ه شننك ‌‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫ه‪ :‬گرسنگي‌ شديد ‌‬ ‫ب و مخمص ‌‬ ‫و تع ‌‬
‫ت »و در‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫ي پنها ‌‬ ‫ه گوي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هگون ‌‬ ‫ن فرونشيند‪ ،‬ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يآورد‪ ،‬قسسد ‌‬
‫م‬ ‫مم ‌‬ ‫هخش س ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه كسسافرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫چ مكسسان ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ن كفنننار را بنننا‬ ‫چ جنننايي‌ از امننناك ‌‬ ‫ي‪ :‬هي ‌‬ ‫يگذارنسسسد« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه آنهننا را ب ‌‬
‫ه‬ ‫يكوبننند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫م اسبانشننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا بننا سن ‌‬ ‫گامهايشا ‌‬
‫م و غينننظ درآورنننند »و هيچ‌‬ ‫ه خشننن ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن كوبيننند ‌‬ ‫ب اي ‌‬ ‫سنننب ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫يآورند« با كشننت ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ي از دشمن ‌‬ ‫تبرد ‌‬ ‫دس ‌‬
‫ن از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن و يننا غنيمننت ‌گننرفت ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن‪ ،‬ياشكسن ‌‬ ‫يننا اسننيرگرفت ‌‬
‫ن‪ ،‬عمل‌ صسسالحي ‌برايشسسا ‌‬
‫ن‬ ‫بآ ‌‬ ‫ه سسسب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫»مگسسر اي ‌‬
‫ي‬
‫ها ‌‬‫هشنند ‌‬ ‫ه پذيرفت ‌‬ ‫ن حسننن ‌‬ ‫ي‪ :‬برايشننا ‌‬ ‫يشود« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نوشت ‌‬
‫ييابننند »زيسرا خسدا‬ ‫شم ‌‬ ‫ن پادا ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يشود ك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نوشت ‌‬
‫ي‪ :‬آنننان‬ ‫يكنسسد« يعن ‌‬ ‫ع نم ‌‬ ‫ن را ضسساي ‌‬ ‫ش نيكوكسسارا ‌‬ ‫پسسادا ‌‬
‫ن را ضنناي ‌‬
‫ع‬ ‫ه خداوننند‪ ‬پاداششننا ‌‬ ‫س بايد بدانند ك ‌‬ ‫‌نيكوكارند پ ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫نم ‌‬

‫جِزَيُهُم ا ُّ‬
‫ل‬ ‫ب َلُهْم ِلَي ْ‬‫ن َواِدًيا ِإّل ُكِت َ‬ ‫طُعو َ‬
‫صِغيَرًة َوَل َكِبيَرًة َوَل َيْق َ‬‫ن َنَفَقًة َ‬ ‫َوَل ُيْنِفُقو َ‬
‫ن )‪(121‬‬ ‫ن َما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬ ‫سَ‬ ‫ح َ‬
‫َأ ْ‬
‫ل كسسوچك‌ و‬ ‫چ ما ‌‬ ‫ه خدا‪» ‬هي ‌‬ ‫ه مجاهد در را ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫»و« اي ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ي را« يعن ‌‬ ‫چ وادي ‌‬ ‫يكننسسد و هي ‌‬ ‫ق نم ‌‬ ‫ي را انفسسا ‌‬ ‫بسسزرگ ‌‬
‫يپيماينسسد‪،‬‬ ‫ي را »نم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن كوهها‪ ،‬يا پشت ‌‬ ‫ي را در ميا ‌‬ ‫هراه ‌‬ ‫كور ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫يشسسود« يعن ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن نوشسست ‌‬ ‫ب آنسسا ‌‬ ‫ه حسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مگر اي ‌‬
‫ب حسناتشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه حسننا ‌‬ ‫ق وجهاد‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن در انفا ‌‬ ‫حشا ‌‬ ‫ل صال ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن عمل ‌صننالح‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫ن را« ب ‌‬ ‫يشود »تا خدا آنا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نوشت ‌‬
‫ش دهسسد«‬ ‫يكردند‪ ،‬پسسادا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫ل نيكوتري ‌‬ ‫»در مقاب ‌‬
‫ن بدهد‪ ،‬يا پاداش‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يكردند ب ‌‬ ‫ي‪ :‬پاداشي‌ بهتر از آنچه ‌م ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫هتر‬ ‫نپنناي ‌‬‫ل دو ‌‬ ‫ه اعما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ن را بدهد‪ ،‬بدي ‌‬ ‫ن اعمالشا ‌‬ ‫بهتري ‌‬
 ‫ن بپيونداننند تننا پاداششننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل برترشننا ‌‬ ‫ه اعمننا ‌‬‫ن را نيننز ب ‌‬ ‫ايشننا ‌‬
‫ه بيشتر و بيشترتر گردد‪.‬‬ ‫هرچ ‌‬
‫ي وافنننر و‬ ‫ه حظ ‌‬ ‫هكنننريم ‌‬ ‫ن عثمنننان‪ ‌‬از اي ‌‬
‫ن آي ‌‬ ‫اميرالمنننؤمني ‌‬
‫ك‪ ،‬سيصنند‬ ‫ه تبو ‌‬
‫ه بود زيرا او فقط در غزو ‌‬ ‫م برد ‌‬ ‫ي عظي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫ي انفناق‌‬ ‫ه نقدي ‌بسيار ‌‬ ‫ه وجو ‌‬ ‫هعلو ‌‬‫نب ‌‬‫ل و جهاز آ ‌‬ ‫شتر را با ج ‌‬
‫ه بعنند‪،‬‬
‫ل خداص فرمودند‪» :‬از امروز ب ‌‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫كرد تا بدانجا ك ‌‬
‫يرساند«‪.‬‬ ‫ن نم ‌‬‫چ عملي‌ زيا ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫نعفا ‌‬ ‫بر اب ‌‬

‫طاِئَف صٌة ِلَيَتَفّقُهصصوا‬

‫ن ُكّل ِفْرَقٍة ِمْنُه صْم َ‬ ‫ن ِلَيْنِفُروا َكاّفًة َفَلْوَل َنَفَر ِم ْ‬ ‫ن اْلُمْؤِمُنو َ‬ ‫َوَما َكا َ‬
‫ن )‪(122‬‬ ‫حَذُرو َ‬‫جُعوا ِإَلْيِهْم َلَعّلُهْم َي ْ‬ ‫ن َوِلُيْنِذُروا َقْوَمُهْم ِإَذا َر َ‬ ‫ِفي الّدي ِ‬
‫ي رهسپار جهاد‬ ‫ن همگ ‌‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫»و شايست ‌‬
‫س چسسرا از هسسر‬ ‫ي گذارننند »پ ‌‬ ‫ه را خننال ‌‬ ‫شسسوند« و منندين ‌‬
‫ي رهسپار نشدند« تا ديگننران‌‬ ‫ن‪ ،‬گروه ‌‬ ‫ي از آنا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫فرق ‌‬
‫هاننند‬‫ي ماند ‌‬ ‫ه بنناق ‌‬ ‫ه در منندين ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يبمانند »تا« آنننا ‌‬ ‫ه باق ‌‬ ‫در مدين ‌‬
‫م خسسود را س س وقسست ‌‬
‫ي‬ ‫ن دانشمند شسسوند تسسا قسسو ‌‬ ‫»در دي ‌‬
‫ه آنسسان‌‬ ‫م دهنسسد‪ ،‬باشسسد ك ‌‬ ‫ن بازگشتند س س بي ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه باينند به‌‬ ‫ك فننرق ‌‬ ‫ي از ي ‌‬ ‫ي‪ :‬جمع ‌‬ ‫ي؟ يعن ‌‬ ‫بترسند« از كيفننر اله ‌‬
‫ه بنناقي‌‬ ‫ع درمنندين ‌‬ ‫ن جم ‌‬ ‫ه از همننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن آيننند و كسننان ‌‬ ‫جهاد بيرو ‌‬
‫ن از‬‫ن مجاهدا ‌‬ ‫م ماندگار شوند و چو ‌‬ ‫ب عل ‌‬ ‫ي طل ‌‬ ‫هاند‪ ،‬برا ‌‬ ‫ماند ‌‬
‫م دهننند تننا‬ ‫ن تعلي ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫م و دان ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫جنگ ‌برگشتند‪ ،‬آ ‌‬
‫ه معني‌‬ ‫ل دارد ك ‌‬ ‫ن احتمننا ‌‬ ‫ن از كيفر الهي‌ بترسند‪ .‬همچني ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ه بننا پيننامبرص رهسننپار جهنناد‬ ‫يك ‌‬ ‫ن باشنند‪ :‬تننا كسننان ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫آي ‌‬
‫گو‬ ‫ه در مننورد جن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م دي ‌‬ ‫ن و احكننا ‌‬ ‫ه از قننرآ ‌‬ ‫هاند‪ ،‬بننا آنچ ‌‬ ‫شد ‌‬
‫هو‬ ‫يآموزننند‪ ،‬در ديننن فقي ‌‬ ‫ه ازپيننامبرص م ‌‬ ‫ت و غيننر ‌‬ ‫معننامل ‌‬
‫ه قو ‌‬
‫م‬ ‫هها را ب ‌‬ ‫يگردند‪ ،‬آن ‌دانست ‌‬ ‫ي بر م ‌‬ ‫دانشمند شوند و وقت ‌‬
‫ي بترسند‪.‬‬ ‫م دهند تا آنها از كيفر اله ‌‬ ‫ش تعلي ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫نعبنناس‪‌‬‬ ‫ت‪ .‬اب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ض كفاي ‌‬ ‫م فر ‌‬ ‫ب عل ‌‬ ‫ه طل ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫براسا ‌‬
‫ن از جهنناد سننخ ‌‬
‫ت‬ ‫فكنندگا ‌‬ ‫ن خداوند‪ ‬بر تخل ‌‬ ‫يگويد‪» :‬چو ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي بننا هي ‌‬
‫چ‬ ‫چ يك ‌از ما‪ ،‬از همننراه ‌‬ ‫م گفتند‪ :‬ديگر هي ‌‬ ‫ت‪ ،‬مرد ‌‬ ‫گرف ‌‬
‫ه مجننرد اعننزا ‌‬
‫م‬ ‫م كننرد‪ .‬پس‌ ب ‌‬ ‫ف نخواهي ‌‬ ‫ي تخل ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه يا سري ‌‬ ‫غزو ‌‬
‫ي از مقاصنند‪ ،‬همه‌‬ ‫ه مقصنند ‌‬ ‫ل خداص ب ‌‬ ‫ي رسو ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫سپاه ‌‬
‫ه تنهننا‬
‫ل خننداص در منندين ‌‬ ‫يشدند و رسو ‌‬ ‫ه همراه ‌م ‌‬ ‫ن سپا ‌‬ ‫با آ ‌‬
‫ن آي ‌‬
‫ه‬ ‫يكنننند‪ :‬لنننذا اي ‌‬‫هم ‌‬ ‫سك اضننناف ‌‬ ‫نعبنننا ‌‬‫بننناقي‌ ماندنننند‪ .‬اب ‌‬
‫ي از‬
‫ت‪ ،‬امننا نه ‌‬‫ي جنگنني( اس ن ‌‬ ‫هها ‌‬
‫هها )دست ‌‬ ‫ه سري ‌‬ ‫مخصوص‌ ب ‌‬
‫ل خننداص‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن‪ ،‬در موارد ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ي عا ‌‬
‫همعن ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫تخل ‌‬
‫ي گردند«‪.‬‬ ‫ها ‌‬‫م غزو ‌‬ ‫س خويش ‌عاز ‌‬ ‫س نفي ‌‬ ‫ه نف ‌‬ ‫خود ب ‌‬

‫عَلُموا‬‫ظًة َوا ْ‬ ‫غْل َ‬

‫جُدوا ِفيُكْم ِ‬‫ن اْلُكّفارِ َوْلَي ِ‬‫ن َيُلوَنُكْم ِم َ‬ ‫ن َآَمُنوا َقاِتُلوا اّلِذي َ‬ ‫َيا َأّيَها اّلِذي َ‬
‫ن )‪(123‬‬ ‫ل َمَع اْلُمّتِقي َ‬ ‫ن ا َّ‬‫َأ ّ‬
‫هايسسد! بسسا كسسساني‌ از‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي سننبحان‌‬ ‫ك شما هستند بجنگيد« خدا ‌‬ ‫ه نزدي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫كافرا ‌‬
‫ه نزديننك‬ ‫يك ‌‬ ‫گ بننا كفننار ‌‬ ‫يدهنند تننا در جن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫به‌ مؤمنا ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫س بننود ك ‌‬ ‫ن اسننا ‌‬ ‫تكوشي‌ نمايند‪ ،‬بر اي ‌‬ ‫‌ايشانند‪ ،‬سخ ‌‬
‫ت دادننند »و‬ ‫ب اولننوي ‌‬ ‫هالعر ‌‬ ‫ن در جزير ‌‬ ‫گ مشركا ‌‬ ‫ه جن ‌‬ ‫خداص ب ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن در شسسما درشسستي ‌بيابنسسد« يعن ‌‬ ‫ه كسسافرا ‌‬ ‫بايسسد ك ‌‬
‫ي را‬ ‫ت و درشننت ‌‬ ‫ه خشون ‌‬ ‫گ با كفار‪ ،‬شيو ‌‬ ‫ن بايد در جن ‌‬ ‫مسلمانا ‌‬
‫ح‪ .‬و هرچننند جهنناد‬ ‫ه بننا سننل ‌‬ ‫نوچ ‌‬ ‫ه بننا زبننا ‌‬ ‫در پيش ‌گيرند‪ ،‬چ ‌‬
‫ه جنگ‌ با كفننار ‌‬
‫ي‬ ‫نب ‌‬ ‫ت‪ ،‬اما آغاز كرد ‌‬ ‫ل كفار فرض‌ اس ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫علي ‌‬
‫يباشنند‪ ،‬سننپ ‌‬
‫س‬ ‫متر م ‌‬ ‫ن نزديكند‪ ،‬مهمتر و مقد ‌‬ ‫ه مجاهدا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه از نظننر‬ ‫ح اس نت‌ ك ‌‬ ‫ي مطننر ‌‬ ‫م‪ ،‬جهنناد بننا كفننار ‌‬ ‫ه دو ‌‬ ‫در مننرحل ‌‬
‫مكاني‌ دورتر از آنان ‌قرار دارند و اين‌ اولويت‌ از نظر فاصل ‌‬
‫ه‬
‫يشننود »و‬ ‫يم ‌‬ ‫هبننند ‌‬ ‫ه مرحله ‌درج ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نطور مرحل ‌‬ ‫ي‪ ،‬همي ‌‬ ‫مكان ‌‬
‫ن ايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن است« با پيروز ساخت ‌‬ ‫ه خدا با متقيا ‌‬ ‫بدانيد ك ‌‬
‫درجهاد‪.‬‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫ل اسننل ‌‬ ‫ه او ‌‬ ‫هگان ‌‬ ‫ي سنن ‌‬ ‫ي در قرنهننا ‌‬ ‫ت جهنناد ‌‬ ‫ي! حننرك ‌‬ ‫آر ‌‬
‫ل بننود و‬ ‫ن منننوا ‌‬ ‫يزيسننتند‪ ،‬بننر اي ‌‬ ‫ت در آن ‌م ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫بهننتري ‌‬
‫ه جريننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي نيز پيوست ‌‬ ‫تاسلم ‌‬ ‫ي‪ ،‬فتوحا ‌‬ ‫ت جهاد ‌‬ ‫ه با حرك ‌‬ ‫همرا ‌‬
‫هها سربرآوردند و هواها و اختلفا ‌‬
‫ت‬ ‫ن فتن ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت تا اي ‌‬ ‫داش ‌‬
‫ي بال گننرفت‌ و جهنناد‬ ‫ك اسلم ‌‬ ‫ي ممال ‌‬ ‫ن و امرا ‌‬ ‫ن شاها ‌‬ ‫در ميا ‌‬
 ‫ع‬
‫ن در بلد اسننلم‌ طم ‌‬ ‫ي گرايينند‪ ،‬دشننمنا ‌‬‫ه خاموشن ‌‬ ‫بننا كفننار ب ‌‬
‫ن مسلط شدند‪.‬‬ ‫ي آنا ‌‬
‫نها ‌‬‫ي از سرزمي ‌‬ ‫كردند و بر بسيار ‌‬
‫ي داراي‌‬‫ي جهنناد ‌‬
‫تهننا ‌‬
‫ي حرك ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننرا ‌‬
‫ي قرآ ‌‬‫ن رهنمودها ‌‬‫س اي ‌‬
‫پ ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت خاصي ‌اس ‌‬ ‫اهمي ‌‬

‫ن َآَمُنصصوا‬ ‫ن َيُقوُل َأّيُكْم َزاَدْتُه َهِذِه ِإيَماًنصصا َفَأّمصصا اّلصِذي َ‬‫سوَرٌة َفِمْنُهْم َم ْ‬ ‫ت ُ‬ ‫َوِإَذا َما ُأْنِزَل ْ‬
‫ن )‪(124‬‬ ‫شُرو َ‬ ‫سَتْب ِ‬ ‫َفَزاَدْتُهْم ِإيَماًنا َوُهْم َي ْ‬
‫ي‪:‬‬ ‫ن آنسان« يعن ‌‬ ‫ل شسود‪ ،‬از ميسا ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫يگويسسد« به‌‬ ‫ت كسسه ‌م ‌‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫ن »كسسس ‌‬ ‫ن منافقنننا ‌‬ ‫از مينننا ‌‬
‫ن كدام‌‬ ‫ه »ايما ‌‬ ‫ل شد ‌‬ ‫ه ناز ‌‬ ‫ق »اين« سور ‌‬ ‫ش در نفا ‌‬ ‫برادران ‌‬
‫ن را از رو ‌‬
‫ي‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ك از شسسما را افسسزود؟« منافقننا ‌‬ ‫ي ‌‬
‫يگويند‪ .‬خداوند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫نم ‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫ه استهزا كشاند ‌‬ ‫انكار و ب ‌‬
‫ه ايمسسان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يفرماينند‪» :‬امسسا كسسسان ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫در رد سخنشننا ‌‬
‫ي‪:‬‬ ‫ه اسسست« يعن ‌‬ ‫ن افسسزود ‌‬ ‫هاند‪ ،‬قطعا بر ايمانشسسا ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ه دربننر‬ ‫يك ‌‬ ‫ههننا و ارشننادات ‌‬ ‫ب موعظ ‌‬ ‫هسننب ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫نننزو ‌‬
‫بو‬ ‫ه كتننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل و تصديقشننا ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫دارد‪ ،‬بر ايمانشا ‌‬
‫ه بننر‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ي ديگننر؛ آيننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬از سو ‌‬ ‫ي افزوده ‌اس ‌‬ ‫اخبار و ‌‬
‫يافزاينند پس‌ طننبيع ‌‬
‫ي‬ ‫ل و جهنناد م ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫ن در مينندا ‌‬ ‫تكاليفشننا ‌‬
‫ن‪ ،‬افننزاي ‌‬
‫ش‬ ‫عآ ‌‬ ‫ه تب ‌‬ ‫فوب ‌‬ ‫ش تكننالي ‌‬ ‫ل افننزاي ‌‬ ‫ه در قبننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫يشننود »و‬ ‫نم ‌‬ ‫ن نيننز افننزو ‌‬ ‫ن‪ ،‬ايمانشننا ‌‬ ‫طاعننات ‌و عباداتشننا ‌‬
‫ه بننا‬ ‫ي‪ :‬مؤمنننان ‌همننرا ‌‬ ‫يشسسوند« يعن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن شسسادما ‌‬ ‫آنسسا ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يا ‌‬ ‫ي و دنيننو ‌‬ ‫ع دين ‌‬ ‫ل وحي‌ و مننناف ‌‬ ‫ن‪ ،‬از نننزو ‌‬ ‫افزايش ايما ‌‬
‫يشوند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪ ،‬شادما ‌‬ ‫ن مترتب ‌اس ‌‬ ‫برآ ‌‬

‫سِهْم َوَماُتوا َوُهْم َكصصاِفُرو َ‬

‫ن‬ ‫ج ِ‬‫سا ِإَلى ِر ْ‬
‫ج ً‬
‫ض َفَزاَدْتُهْم ِر ْ‬
‫ن ِفي ُقُلوِبِهْم َمَر ٌ‬
‫َوَأّما اّلِذي َ‬
‫)‪(125‬‬
‫ك و نفنناق‌‬ ‫ن بيماري« ش ‌‬ ‫ه در دلهايشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و اما كسان ‌‬
‫ي بسسسر‬ ‫يا ‌‬ ‫ه »پليسسسد ‌‬ ‫ه ننننازل ‌شننند ‌‬ ‫ت پسسسس« سنننور ‌‬ ‫»اسسسس ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ن »افسسزود« بنننابراي ‌‬ ‫ي بر كفرشا ‌‬ ‫ي‪ :‬كفر ‌‬ ‫پليديشان« يعن ‌‬
‫ن را در درو ‌‬
‫ن‬ ‫هوآ ‌‬ ‫تتر شنند ‌‬ ‫در ايننن ‌كفننر و فسنناد سرسننخ ‌‬
‫ن اسنتمرار‬ ‫يدهننند و بننر آ ‌‬ ‫ن بيشننتر رسننوخ ‌م ‌‬ ‫ي پليدشنا ‌‬ ‫جانها ‌‬
‫س تننا‬
‫ل كفسسر مردنسسد« پ ‌‬
‫م »در حا ‌‬‫يورزند »و« سرانجا ‌‬ ‫م ‌‬
‫گ بر كفر قرار دارند‪.‬‬
‫دم ‌مر ‌‬

‫ن َوَل ُهصْم‬
‫ن ُثصّم َل َيُتوُبصصو َ‬‫عصصاٍم َمصّرًة َأْو َمّرَتْيص ِ‬
‫ن ِفصصي ُكصّل َ‬‫ن َأّنُهصْم ُيْفَتُنصصو َ‬
‫َأَوَل َيصَرْو َ‬
‫ن )‪(126‬‬ ‫َيذّّكُرو َ‬
‫ك يسسا دو بسسار‬ ‫ل‪ ،‬ي ‌‬ ‫ن در هسسر سسسا ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫يبينند ك ‌‬ ‫»آيا نم ‌‬
‫يو‬ ‫ه قحط ‌‬ ‫يشوند ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن‪ :‬آزمود ‌‬ ‫يشوند« يفتنو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫آزمود ‌‬
‫ه جهنناد همننراه‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا با دستور يافت ‌‬ ‫ي و امراض‌ و آفا ‌‬ ‫سخت ‌‬
‫يكننسسد« از نفنناق‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫م تسسوب ‌‬ ‫مص »بسساز ه ‌‬ ‫بننا پيننامبر اكننر ‌‬
‫ش »و پنسسد و‬ ‫هسننبب ‌اين‌ آزمنناي ‌‬ ‫يآيننند ب ‌‬‫ه خود نم ‌‬ ‫شوب ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ش خود تجديد نظر كنند؟‬ ‫يگيرند« تا در رو ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫ته ‌‬ ‫عبر ‌‬
‫ق‪،‬‬‫ن در نفا ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ب و سرسخت ‌‬ ‫ن و تعص ‌‬ ‫ل منافقا ‌‬ ‫ه از حا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يدارد‪.‬‬ ‫به‌ تعجب ‌وام ‌‬

‫صصَرُفوا‬ ‫حصٍد ُثصّم اْن َ‬

‫ن َأ َ‬
‫ض َهصْل َيَراُكصْم ِمص ْ‬ ‫ضُهْم ِإَلى َبْع ٍ‬ ‫ظَر َبْع ُ‬ ‫سوَرٌة َن َ‬ ‫ت ُ‬ ‫َوِإَذا َما ُأْنِزَل ْ‬
‫ن )‪(127‬‬ ‫ل ُقُلوَبُهْم ِبَأّنُهْم َقْوٌم َل َيْفَقُهو َ‬ ‫ف ا ُّ‬‫صَر َ‬ ‫َ‬
‫ن به‌‬ ‫ي از آنسسا ‌‬ ‫ل شسسود‪ ،‬بعض س ‌‬ ‫ي نسساز ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن سسسور ‌‬ ‫»و چسسو ‌‬
‫يو‬ ‫ي انكننار وح ‌‬ ‫يكننسسد« و از رو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي ديگسسر نگسسا ‌‬ ‫بعضسس ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يزنند در حننال ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ي همديگر چشم ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تمسخر ب ‌‬
‫يبيند؟« تا‬ ‫ن »شما را م ‌‬ ‫يگويند‪» :‬آيا كسي« از مؤمنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در روي ‌‬
‫م‬ ‫يشننود ب ‌‬ ‫ن نازل‌ م ‌‬ ‫ي در آ ‌‬ ‫ه وح ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫اگر نبيند‪ ،‬از جاي ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫ي بروي ‌‬ ‫هجاي ‌‬ ‫م و بايد ب ‌‬ ‫ت را نداري ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ل شنيد ‌‬ ‫زيرا ما تحم ‌‬
‫م و بننر مؤمنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ل گننردي ‌‬ ‫ن و تمسخر مشننغو ‌‬ ‫ه طع ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫غالبا ‌‬ ‫فار ‌‬
‫ه از مجلس‌ وحي‌‬ ‫يگردنسسد« مخفيننان ‌‬ ‫س باز م ‌‬ ‫بخنديم ‌»سپ ‌‬
‫ه مقتضن ‌‬
‫ي‬ ‫هك ‌‬ ‫يگردننند از آنچ ‌‬ ‫ل خنود‪ ،‬يننا بناز م ‌‬ ‫ي منناز ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي كفر و نفنناق‬ ‫ه مقتض ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت و ايما ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ه اسسست« از‬ ‫ن را بازگردانيسسد ‌‬ ‫يباشنند »خسسدا دلهايشسسا ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫تشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه رشنند و هداي ‌‬ ‫ه كننه ‌منناي ‌‬ ‫ن و از خير و از آنچ ‌‬ ‫م قرآ ‌‬ ‫فه ‌‬
‫ه اس نت‌ »زيسسرا آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫يمقدارشننا ‌‬ ‫ت و خننوار و ب ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫هاند‪،‬‬ ‫ه شنننيد ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫يفهمنسسد« آنچ ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي هستند ك ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫يكنند و انصاف ‌ندارند‪.‬‬ ‫ه تدبر نم ‌‬ ‫ن رو ك ‌‬ ‫از آ ‌‬
 ‫عَلْيُك صْم ِبصصاْلُمْؤِمِني َ‬
‫ن‬ ‫ص َ‬ ‫حِري ص ٌ‬ ‫عِنّت صْم َ‬ ‫عَلْيِه َما َ‬ ‫عِزيٌز َ‬ ‫سُكْم َ‬ ‫ن َأْنُف ِ‬
‫سوٌل ِم ْ‬ ‫جاَءُكْم َر ُ‬ ‫َلَقْد َ‬
‫حيٌم )‪(128‬‬ ‫ف َر ِ‬ ‫َرُءو ٌ‬
‫ن‪ ،‬يننا‬ ‫ي مسلمانا ‌‬ ‫ب‪ ،‬يا ا ‌‬ ‫ه عر ‌‬ ‫ي گرو ‌‬ ‫ي شما« ا ‌‬ ‫»قطعا‪ ،‬برا ‌‬
‫ه خداوننند‪ ‬او را‬ ‫ه اسسست« ك ‌‬ ‫م! »پيسسامبري ‌آمسسد ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫اي‌ بن ‌‬
‫لالقننندر‬ ‫ي جلي ‌‬ ‫ت‪ ،‬پينننامبر ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ي شنننما فرسنننتاد ‌‬ ‫هسنننو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫بو‬ ‫ه عر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫ستا ‌‬ ‫ن »از خودتان« از جن ‌‬ ‫مالشأ ‌‬ ‫وعظي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫بشر اس ‌‬
‫ي نبننود‬ ‫ها ‌‬ ‫چ قبيل ‌‬ ‫ب‪ ،‬هي ‌‬ ‫ن اعرا ‌‬ ‫ه در ميا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه يادآور ‌‬ ‫بايست ‌‬
‫م از‬ ‫ت‪ ،‬اع ‌‬ ‫ي داشن ‌‬ ‫ل خننداص نسننبتي‌ نننژاد ‌‬ ‫ه با رسو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫مگر اي ‌‬
‫ي‪ :‬نسن ‌‬
‫ب‬ ‫ن‪ .‬يعن ‌‬ ‫ن و ديگننرا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫»مضري« هننا و »ربيعنني« هننا ‌‬
‫يدواننند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه و ريش ‌‬ ‫ب شاخ ‌‬ ‫ل عر ‌‬ ‫م قباي ‌‬ ‫ل خداص در تما ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫ن پيامبر‬ ‫ب! اي ‌‬ ‫ه عر ‌‬ ‫ي گرو ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ن تفسير‪ ،‬معني‌ اي ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫ن خطاب ‌‬
‫ي‬ ‫يگويد‪ :‬اي ‌‬ ‫ت‪ .‬اما زجاج‌ م ‌‬ ‫ن شما برخاسته ‌اس ‌‬ ‫از ميا ‌‬
‫ت!‬ ‫ي بشننري ‌‬ ‫ت‪ :‬ا ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ت لننذا معن ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫م جهانيا ‌‬ ‫ي تما ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي را‬ ‫ه خداوننننند‪ ‬و ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اسنننن ‌‬ ‫يآد ‌‬ ‫س بن ‌‬ ‫ن پيننننامبر از جن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه است‌ »دشوار است‌‬ ‫ن فرستاد ‌‬ ‫هسويشا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن رحمت ‌‬ ‫هعنوا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يبرينند‪ ،‬بننر‬ ‫ه شننما م ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي‪ :‬هننر رنج ‌‬ ‫ج شما« يعن ‌‬ ‫ي رن ‌‬ ‫بر و ‌‬
‫ج و مشننق ‌‬
‫ت‬ ‫ت‪ :‬رن ‌‬ ‫ت‪ .‬عن ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ت و سنننگي ‌‬ ‫ن پيننامبر سننخ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت است‌ »بر شسسما‬ ‫ب آخر ‌‬ ‫ب دنيا‪ ،‬يا عذا ‌‬ ‫ل عذا ‌‬ ‫ل ازتحم ‌‬ ‫حاص ‌‬
‫ش دوز ‌‬
‫خ‬ ‫ه در آت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت بر اي ‌‬ ‫ي‪ :‬حريص ‌اس ‌‬ ‫ص است« يعن ‌‬ ‫حري ‌‬
‫ت شننما »ونسبت‌‬ ‫ن و هننداي ‌‬ ‫ت بر ايمننا ‌‬ ‫ص اس ‌‬ ‫نيفتيد‪ ،‬يا حري ‌‬
‫ن اسسست« پس‌ شننما را چه‌‬ ‫ف و مهربسسا ‌‬ ‫ن رئو ‌‬ ‫به‌ مؤمنسسا ‌‬
‫ه وي‌‬ ‫يكنينند و همننرا ‌‬ ‫ي ادا نم ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ق خدا‪ ‬را دربار ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫شد ‌‬
‫يخيزيد؟!‬ ‫به‌ جهاد بر نم ‌‬
‫ل‪ ،‬آخننرين‌‬ ‫ب نننزو ‌‬ ‫ه از نظر تننرتي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ب‪ ،‬اي ‌‬ ‫نكع ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت اب ‌‬ ‫به‌ رواي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ن كريم ‌اس ‌‬ ‫آيه‌ قرآ ‌‬

‫ظي صِم )‬
‫ش اْلعَ ِ‬
‫ب اْلَعْر ِ‬
‫ت َوُهَو َر ّ‬
‫عَلْيِه َتَوّكْل ُ‬
‫ل َل ِإَلَه ِإّل ُهَو َ‬
‫ي ا ُّ‬
‫سِب َ‬
‫ح ْ‬
‫ن َتَوّلْوا َفُقْل َ‬
‫َفِإ ْ‬
‫‪(129‬‬
‫ه آنچه‌‬ ‫ي محمنندص! و ب ‌‬ ‫ي برتافتند« از تننو ا ‌‬ ‫س اگر رو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن را نپذيرفتند »بگو‪:‬‬ ‫ل نكردند و آ ‌‬ ‫ي‪ ،‬عم ‌‬ ‫ها ‌‬‫ه آورد ‌‬ ‫ههمرا ‌‬ ‫كه‌ ب ‌‬
‫ي جسسز او نيسسست«‬ ‫چ معبسسود ‌‬ ‫ت‪ ،‬هي ‌‬ ‫س اس ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫خدا براي ‌‬
‫ت و من‌‬ ‫م بس‌ اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬براي ‌‬ ‫ت يكتاس ‌‬ ‫ه در الوهي ‌‬ ‫ي‪ :‬خدايي‌ ك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي التجا‬ ‫ي جز و ‌‬ ‫ي كس ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م‪ ،‬يا ب ‌‬‫ي نيست ‌‬ ‫نيازمند اتكا بر غير و ‌‬
‫ه او‬ ‫م را ب ‌‬ ‫م امننور ‌‬‫ي‪ :‬تمننا ‌‬ ‫ل كردم« يعن ‌‬ ‫م »بر او توك ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫م اسسست« و‬ ‫م »و او پروردگار عرش‌ عظي ‌‬ ‫ض نمود ‌‬ ‫تفوي ‌‬
‫ن مخلوقننا ‌‬
‫ت‬ ‫ه بزرگننتري ‌‬ ‫م نن ك ‌‬ ‫ش عظي ‌‬ ‫ب عننر ‌‬ ‫هننر كننس ‌صنناح ‌‬
‫م خل ‌‬
‫ق‬ ‫ي را از تمننا ‌‬ ‫ل بننر او‪ ،‬آدم ‌‬ ‫ن تننوك ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ت ن باشنند‪ ،‬ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يگرداند‪.‬‬ ‫ينياز م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫س در‬ ‫ه فرمننود‪» :‬هننر ك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫از ابوالدرداء‪ ‬رواي ‌‬
‫ه تننوكل ‌‬
‫ت‬ ‫ه ال هننو علي ‌‬ ‫ه ل ال ‌‬ ‫تبار‪ :‬حسبي‌ الل ‌‬ ‫م‪ ،‬هف ‌‬ ‫ح و شا ‌‬ ‫صب ‌‬
‫ي عننزوجل‌ هننر‬ ‫م ن ن را بخواننند‪ ،‬خنندا ‌‬ ‫ش العظي ‌‬ ‫ب العننر ‌‬ ‫و هو ر ‌‬
‫ش بننرآورده‬ ‫ي را بننراي ‌‬ ‫ت و هننر حنناجت ‌‬ ‫ي كفنناي ‌‬ ‫مهمي‌ را از و ‌‬
‫يكند«‪.‬‬ ‫‌م ‌‬
 ‫ء يونس﴾‬ ‫﴿سوره ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ي )‪ (109‬آي ‌‬ ‫ت و دارا ‌‬ ‫مکي‌ اس ‌‬
‫ن يننون ‌‬
‫س‬ ‫هسننبب‌ ذكننر داسننتا ‌‬ ‫هب ‌‬‫ن سننور ‌‬‫ه تسسسميه‪ :‬اي ‌‬ ‫وج ‌‬
‫ه شد‪.‬‬‫س« ناميد ‌‬ ‫ن؛ »يون ‌‬ ‫پيامبرص در آ ‌‬
‫ي ديگننر‪ ،‬بننر‬ ‫ي مك ‌‬ ‫هها ‌‬‫ت سننور ‌‬ ‫ن همانننند موضننوعا ‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫موضننو ‌‬
‫ت نبننوت‌ و‬ ‫ك‪ ،‬اثبا ‌‬‫ي شر ‌‬ ‫ي مبان ‌‬‫نساز ‌‬ ‫ت توحيد‪ ،‬ويرا ‌‬ ‫محور اثبا ‌‬
‫ي در‬ ‫ح تقننو ‌‬‫ن رو ‌‬‫ن و پاينندار سنناخت ‌‬ ‫ت گمراهننا ‌‬ ‫ع شبها ‌‬ ‫معاد‪ ،‬دف ‌‬
‫يچرخد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ضمير مؤمنا ‌‬

‫حِكيِم )‪(1‬‬ ‫ب اْل َ‬

‫ت اْلِكَتا ِ‬ ‫ك َآَيا ُ‬ ‫الر ِتْل َ‬
‫ه اواي ‌‬
‫ل‬ ‫ف مقطع ‌‬ ‫ه حنننرو ‌‬ ‫ن دربنننار ‌‬ ‫م‪ ،‬راء« سنننخ ‌‬ ‫ف‪ ،‬ل ‌‬ ‫»ال ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ن« آيننات ‌‬ ‫ه« گذشنت‌ »اي ‌‬ ‫ه »بقننر ‌‬ ‫هها‪ ،‬در آغاز سننور ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ي قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ب« يعن ‌‬ ‫ت »آيات ‌كتسسا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫س متضم ‌‬ ‫ه يون ‌‬ ‫سور ‌‬
‫مو‬ ‫ن حلل‌ و حننرا ‌‬ ‫ه بننا بيننا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬كتنناب ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫»حكي ‌‬
‫ه قننولي‪:‬‬ ‫ه‪ .‬امننا ب ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫م و استوار ساخت ‌‬ ‫م؛ محك ‌‬ ‫حدود و احكا ‌‬
‫ت زيننرا قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫ت آمننوز اسنن ‌‬ ‫ه معني‌ حكم ‌‬ ‫م( در اينجننا ب ‌‬ ‫)حكي ‌‬
‫م( در‬ ‫ي ديگننر‪) :‬حكي ‌‬ ‫ه قننول ‌‬ ‫ت‪ .‬ب ‌‬ ‫ل بننر حكمتهاس ن ‌‬ ‫م مشننتم ‌‬ ‫كري ‌‬
‫ه شنناهد منندعا‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنننا ‌‬ ‫م اسنن ‌‬ ‫ي حنناك ‌‬ ‫ه معن ‌‬ ‫اينجننا ب ‌‬
‫است‪:‬‬
‫خَتَلُفصصوا ِفي صِه( ‌‪) :‬و با‬‫ن الّنصصاسِ ِفيَمصصا ا ْ‬ ‫حُك صَم َبْي ص َ‬
‫ق ِلَي ْ‬
‫حّ‬ ‫ب ِبصصاْل َ‬
‫)َوَأْنَزَل َمَعُهُم اْلِكَتصصا َ‬
‫ب‪ ،‬ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن كتننا ‌‬‫ي فننرود آورد تننا آ ‌‬ ‫هراسننت ‌‬ ‫ب را ب ‌‬ ‫ن‪ ،‬كتا ‌‬ ‫پيامبرا ‌‬
‫م كننند‪(...‬‬ ‫هاننند‪ ،‬حك ‌‬ ‫ف كرد ‌‬ ‫ن اختل ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه پيرامننو ‌‬ ‫م در آنچ ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ه‪.«213 /‬‬ ‫»بقر ‌‬

‫ن َآَمُنصصوا‬
‫شِر اّل صِذي َ‬
‫س َوَب ّ‬‫ن َأْنِذِر الّنا َ‬
‫جٍل ِمْنُهْم َأ ْ‬
‫حْيَنا ِإَلى َر ُ‬
‫ن َأْو َ‬‫جًبا َأ ْ‬
‫عَ‬
‫س َ‬ ‫ن ِللّنا ِ‬
‫َأَكا َ‬
‫ن )‪(2‬‬ ‫حٌر ُمِبي ٌ‬‫سا ِ‬
‫ن َهَذا َل َ‬‫ن ِإ ّ‬‫عْنَد َرّبِهْم َقاَل اْلَكاِفُرو َ‬
‫ق ِ‬ ‫صْد ٍ‬
‫ن َلُهْم َقَدَم ِ‬
‫َأ ّ‬
‫ي در امننر رسننالت‌‬ ‫ب و شننگفت ‌‬ ‫ل تعج ‌‬ ‫ه‪ ،‬خداوند متعا ‌‬ ‫ن آي ‌‬
‫در اي ‌‬
‫ن را مننورد‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫پيننامبرص را مننورد انكننار و معترضننا ‌‬
‫يدهد‪» :‬آيسسا بسسراي ‌مردمسسان‌‬ ‫ش قرار م ‌‬ ‫ت و سرزن ‌‬ ‫محكومي ‌‬
 ‫ه شننگفتي‌‬ ‫ن منناي ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬چگون ‌‬ ‫تآور اس ‌‬ ‫شگف ‌‬
‫ن وحي‌‬ ‫ي از خودشسسسسا ‌‬ ‫هسسسسسوي ‌مسسسسرد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ت »ك ‌‬ ‫اسنننن ‌‬
‫ق را‬ ‫يح ‌‬ ‫ه؟« يعني‪ :‬پيامهننا ‌‬ ‫مد ‌‬ ‫م را بي ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫فرستادي ‌‬
‫هطور هشنندار آميننز ب ‌‬
‫ه‬ ‫يآيد‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫ن و در اي ‌‬ ‫ه در قرآ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي‬ ‫ي مننرد ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه در وحي ‌فرستاد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن؟ در حال ‌‬ ‫ن برسا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ه تعجب‌ باشنند وجننود‬ ‫ه منناي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن‪ ،‬چيننز ‌‬ ‫س خودشننا ‌‬ ‫ل جن ‌‬ ‫از اه ‌‬
‫ن جن ‌‬
‫س‬ ‫ل همننا ‌‬ ‫س و نننژاد‪ ،‬فقننط اه ‌‬ ‫ك جن ‌‬ ‫لي ‌‬ ‫ندارد زيرا بننا اه ‌‬
‫ن‪ ،‬فقننط‬ ‫ه باشنند و بنننابراي ‌‬ ‫ت داشت ‌‬ ‫يتواند آميزش ‌و معاشر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ت اله ‌‬ ‫يتواننند پيامهننا‪ ،‬اخبننار و ارشننادا ‌‬ ‫ن كس ني‌ م ‌‬ ‫چني ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا از‬ ‫س فرشننتگا ‌‬ ‫س اگننر پيننامبر از جن ‌‬ ‫ل كننند پ ‌‬ ‫ن منتق ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ف‪ ،‬متعننذر و دشننوار‬ ‫ن هنند ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يبننود‪ ،‬بننرآورد ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫س جنيا ‌‬ ‫جن ‌‬
‫يگرفتند‪.‬‬ ‫س نم ‌‬ ‫ه او ان ‌‬ ‫ه انسانها ب ‌‬ ‫يگرديد چرا ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن باشنند‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫ب و شگفت ‌‬ ‫ه تعج ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن در صورت ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت‪ ،‬اما‬ ‫ن اس ‌‬ ‫س و نژاد خودشا ‌‬ ‫ي از جن ‌‬ ‫ن حضرتص پيامبر ‌‬ ‫كه‌ آ ‌‬
‫ل خدا ص باشد‪،‬‬ ‫ن‪ ،‬يا فقر رسو ‌‬ ‫م بود ‌‬ ‫ن يتي ‌‬ ‫بشا ‌‬ ‫ب تعج ‌‬ ‫اگر سب ‌‬
‫تها ‌‬
‫ي‬ ‫ك فقير‪ ،‬جامع ‌خصل ‌‬ ‫م يا ي ‌‬ ‫ك يتي ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫ن امر ك ‌‬ ‫ت؛ اي ‌‬ ‫بايد گف ‌‬
‫ي باشنند ك ‌‬
‫ه‬ ‫ف و ديگر اوصاف ‌‬ ‫ل و شر ‌‬ ‫ب‪ ،‬برخوردار از كما ‌‬ ‫خو ‌‬
‫ي گردانند‪ ،‬نينز‬ ‫ت اله ‌‬ ‫ي و رسنال ‌‬ ‫ي وح ‌‬ ‫تدار ‌‬ ‫ه امان ‌‬ ‫او را شايست ‌‬
‫ت‪.‬‬‫تآور نيس ‌‬ ‫ه شگف ‌‬ ‫چوج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه از‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ت محمندص قب ‌‬ ‫ه حضنر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اسن ‌‬ ‫واقعيتي‌ مسل ‌‬
‫ن در نننزد‬ ‫ه شننوند‪ ،‬چنننا ‌‬ ‫ت برگزينند ‌‬ ‫هرسال ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫سو ‌‬
‫لو‬ ‫ي كمننا ‌‬ ‫ف وخصننلتها ‌‬ ‫ه اوصننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ل و دينند ‌‬ ‫ش و در د ‌‬ ‫قننري ‌‬
‫ن از انننوار‬ ‫ن حقيقت‌ نزدشننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه بودند ك ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ي شناخت ‌‬ ‫برتر ‌‬
‫ش را‬ ‫ه آنهننا حضننرت ‌‬ ‫نتر بننود تننا بنندانجا ك ‌‬ ‫خورشيد نيز درخشا ‌‬
‫ن را‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫ه اين‌ ك ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يناميدند‪» .‬و مؤمنا ‌‬ ‫ن« م ‌‬ ‫»امي ‌‬
‫ه«‬ ‫تد ‌‬ ‫ت بشسسار ‌‬ ‫م صسسدقي ‌اس س ‌‬ ‫ن قد ‌‬ ‫نزد پروردگارشا ‌‬
‫ي‬ ‫ها ‌‬ ‫ه و مننرتب ‌‬ ‫ن و درج ‌‬ ‫ت راسننتي ‌‬ ‫م و منزل ‌‬ ‫ي مقا ‌‬ ‫مصدق‪ :‬يعن ‌‬ ‫قد ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫م« اسن ‌‬ ‫ي »متقنند ‌‬ ‫ه معن ‌‬ ‫م« ب ‌‬ ‫ه قننولي‪» :‬قنند ‌‬ ‫ع‪ .‬ب ‌‬ ‫ي و رفي ‌‬ ‫عال ‌‬
‫ت‪ .‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه شننرف ‌اسن ‌‬ ‫ق و راسننتي‌ سننابق ‌‬ ‫ن در صنند ‌‬ ‫يعني‌ برايشا ‌‬
‫ه پي ‌‬
‫ش‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫م«‪ ،‬خيننر و نيك ‌‬ ‫ي ديگر‪ :‬مراد از »قد ‌‬ ‫قول ‌‬
‫ي آنننان‌‬‫يشننود‪ :‬بننرا ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن‪ ،‬معني‌ چني ‌‬ ‫ت‪ .‬بنننابراي ‌‬‫ه اس ن ‌‬‫گذشننت ‌‬
‫ي‬
‫ش بننرا ‌‬
‫ن را پيشنناپيش ‌خننوي ‌‬ ‫هآ ‌‬
‫تك ‌‬‫ي اس ن ‌‬ ‫ها ‌‬
‫ل شايسننت ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ن گفتند‪ :‬همانا اين‌ مرد«‬ ‫هاند »كافرا ‌‬ ‫روز معاد فرستاد ‌‬
‫ي پيامبر!‬
‫ت« پس‌ ا ‌‬ ‫ي آشكار اس ‌‬ ‫يعني‌ محمدص »جادوگر ‌‬
‫ه دعننوتت‌ پاينندارانه‌‬‫ه را ‌‬
‫شوب ‌‬ ‫ن شننكيبا بننا ‌‬‫ن سخنانشننا ‌‬ ‫بننر اي ‌‬
‫ه‪.‬‬
‫ه بد ‌‬‫ادام ‌‬

‫عَلصى‬ ‫سصَتَوى َ‬ ‫سصّتِة َأّيصاٍم ُثصّم ا ْ‬ ‫ض ِفصي ِ‬ ‫ت َواَْلْر َ‬ ‫سصَماَوا ِ‬ ‫ق ال ّ‬ ‫خَلص َ‬

‫لص اّلصِذي َ‬ ‫ن َرّبُكُم ا ُّ‬
‫ِإ ّ‬
‫عُبصُدوُه َأَف َ‬
‫ل‬ ‫لص َرّبُكصْم َفا ْ‬ ‫ن َبْعِد ِإْذِن صِه َذِلُكصُم ا ُّ‬
‫شِفيٍع ِإّل ِم ْ‬ ‫ن َ‬ ‫ش ُيَدّبُر اَْلْمَر َما ِم ْ‬ ‫اْلعَْر ِ‬
‫ن )‪(3‬‬ ‫َتذَّكُرو َ‬
‫ه آسسسمانها‬ ‫تك ‌‬ ‫ن خدايي‌ اس ‌‬ ‫»همانا پروردگار شما آ ‌‬
‫ي دنيننا‪.‬‬ ‫ش روز آفريد« يعني‪ :‬از روزها ‌‬ ‫ن را در ش ‌‬ ‫و زمي ‌‬
‫ه قننول ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ .‬امننا ب ‌‬ ‫ب در نننزد جمهننور همين‌ اس ن ‌‬ ‫ل صننوا ‌‬ ‫ه قو ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن‪،‬‬‫ه هر روز آ ‌‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫ش روز‪ ،‬روزهاي ‌‬ ‫نش ‌‬ ‫ديگر‪ :‬مراد از اي ‌‬
‫هكننريم ‌‬
‫ه‬ ‫ه در آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س دنياست‌ چنا ‌‬ ‫ل در مقيا ‌‬ ‫برابر با هزار سا ‌‬
‫ك روز نننزد‬ ‫ني ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ه اسننت‪) :‬و ب ‌‬ ‫ج« آمد ‌‬ ‫ه »ح ‌‬ ‫)‪ (47‬از سور ‌‬
‫يشننمريد(‪.‬‬ ‫ه كه ‌م ‌‬ ‫ت از آنچ ‌‬ ‫ل اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬مانند هزار سا ‌‬ ‫پروردگار ‌‬
‫ه شنناه‌‬ ‫ن تننرجم ‌‬ ‫ش مسسستقر شسسد« واي ‌‬ ‫س بسسر عسسر ‌‬ ‫»سسسپ ‌‬
‫ي ديگننر آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ي از ترجم ‌‬ ‫ت‪ .‬در بننرخ ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫يالله دهلو ‌‬ ‫ول ‌‬
‫ت(‪ .‬عننرش‪ :‬بزرگننتري ‌‬
‫ن‬ ‫ش اسننتيل ينناف ‌‬ ‫س بننر عننر ‌‬ ‫است‪) :‬سپ ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنهاسننت‌ و چنننا ‌‬ ‫ف هم ‌‬ ‫ل و سق ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ت خدا ‌‬ ‫مخلوقا ‌‬
‫م‪» 1‬امر‬ ‫خفا ‌‬ ‫ت سننر ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ش ياقوت ‌‬ ‫ه‪ ،‬عر ‌‬ ‫نكثير آمد ‌‬ ‫تفسير اب ‌‬
‫ي‪ ،‬كننار فرمننانرواي ‌‬
‫ي‬ ‫يكنسسد« يعننني‪ :‬حق‌ تعننال ‌‬ ‫را تسسدبير م ‌‬
‫ي‬
‫ه مقتضننا ‌‬ ‫ت را ب ‌‬ ‫ش و سنناير مخلوقننا ‌‬ ‫ن و عننر ‌‬ ‫آسمانها و زمي ‌‬
‫يدهنننند »هي ‌‬
‫چ‬ ‫نم ‌‬ ‫ه يگننننانگي‌ سنننناما ‌‬ ‫ش‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت خننننوي ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫ت« يعننني‪ :‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن او نيسسس ‌‬ ‫ي مگسسر بعسسد از اذ ‌‬ ‫شسسفاعتگر ‌‬
‫ل در‬ ‫ه نننزد خداوننند متعننا ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ن امكننا ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ي ن ن شننفاع ‌‬
‫ت‬ ‫ن و دستور خود و ‌‬ ‫ي از امور ن جز بعد از اذ ‌‬ ‫امر ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫ب داناتر اسنن ‌‬ ‫ت و صوا ‌‬ ‫ه حكم ‌‬ ‫ه جايگا ‌‬ ‫ق تعالي‌ ب ‌‬ ‫كند زيرا ح ‌‬
‫ل در‬ ‫ي‪ ،‬بيانگر انفراد و انحصنار پروردگنار متعننا ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫البت ‌‬
‫‪1‬‬
‫ت‪.‬‬
‫ش‪ ،‬قبل گذش ‌‬
‫تفسير استوا بر عر ‌‬
 ‫ت خسسدا‬ ‫ت »اين‌ اسسس ‌‬ ‫ه چيزهاسننن ‌‬ ‫ه امنننور در هم ‌‬ ‫تننندبير هم ‌‬
‫ش »پس‌‬ ‫ع و اقتنندار عظيم ‌‬ ‫ع بدي ‌‬ ‫نصن ‌‬ ‫پروردگار شما« با اي ‌‬
‫ي؛ زيرا فقط او سزاوار پرسننتش‌‬ ‫ه يگانگ ‌‬ ‫او را بپرستيد« ب ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يگيريسسد؟« زيننرا كس ن ‌‬ ‫ه غيننر او »آيسسا پنسسد نم ‌‬ ‫تن ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ي‬
‫ي بننرا ‌‬‫ن تننوان ‌‬‫نتري ‌‬‫ي و پننايي ‌‬‫ي براي ‌پندآموز ‌‬ ‫ن استعداد ‌‬ ‫كمتري ‌‬
‫يماند‬‫ي نم ‌‬ ‫ت بر وي ‌مخف ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه باشد‪ ،‬اي ‌‬ ‫ي داشت ‌‬ ‫تگير ‌‬ ‫عبر ‌‬
‫ش نيست‌ و مگر برا ‌‬
‫ي‬ ‫ق تعالي‌ سزاوار پرست ‌‬ ‫ه كسي‌ جز ح ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي وجننود‬ ‫ه ديگننر ‌‬‫ي و رسننالت‌ را ‌‬ ‫ت‪ ،‬جز وح ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫شناخت ‌اي ‌‬
‫دارد؟‪.‬‬
‫هسننوي‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن رسننول ‌‬ ‫ه فرسننتاد ‌‬ ‫ن است‪ :‬چگون ‌‬ ‫ن اي ‌‬
‫ل سخ ‌‬ ‫حاص ‌‬
‫ه همچننو اقتنندار‬ ‫يك ‌‬ ‫ن بننر خداوننند ‌‬ ‫س خودشننا ‌‬ ‫م از جن ‌‬ ‫مننرد ‌‬
‫ب خواهد بود؟!‬ ‫ل تعج ‌‬ ‫عظيمي‌ دارد‪ ،‬مح ‌‬

‫ن َآَمُنصصوا‬ ‫ي اّلصِذي َ‬‫جصِز َ‬

‫ق ُثّم ُيِعيُدُه ِلَي ْ‬‫خْل َ‬ ‫حّقا ِإّنُه َيْبَدُأ اْل َ‬‫ل َ‬ ‫عَد ا ِّ‬ ‫جِميًعا َو ْ‬ ‫جُعُكْم َ‬ ‫ِإَلْيِه َمْر ِ‬
‫ب أَِليٌم ِبَما‬ ‫عَذا ٌ‬‫حِميٍم َو َ‬ ‫ن َ‬‫ب ِم ْ‬‫شَرا ٌ‬ ‫ن َكَفُروا َلُهْم َ‬ ‫ط َواّلِذي َ‬ ‫سِ‬ ‫ت ِباْلِق ْ‬‫حا ِ‬‫صاِل َ‬ ‫عِمُلوا ال ّ‬ ‫َو َ‬
‫ن )‪(4‬‬ ‫َكاُنوا َيْكُفُرو َ‬
‫س بننا‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫ي اوس س ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ه شما يكجسسا ب ‌‬ ‫ت هم ‌‬ ‫»بازگش ‌‬
‫ي آماد ‌‬
‫ه‬ ‫تو ‌‬ ‫ي ملقا ‌‬ ‫ي حق‌ تعالي‌ برا ‌‬ ‫ي وح ‌‬ ‫ي از پيرو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫هتوش ‌‬ ‫ر ‌‬
‫ه درآغنناز سننور ‌‬
‫ه‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫ن هشدار ‌‬ ‫س هما ‌‬ ‫ن از جن ‌‬ ‫شويد‪ .‬اي ‌‬
‫ن بشننارت‌ داد ‌‬
‫ه‬ ‫ه مؤمنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ح گرديد و بعد از آ ‌‬ ‫ل مطر ‌‬ ‫ه اجما ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت« يعنننني‪ :‬بازگردانننند ‌‬
‫ن‬ ‫ق اسسس ‌‬ ‫ه خسسدا ح ‌‬ ‫شننند ‪» .‬وعسسد ‌‬ ‫‪1‬‬

‫يو ‌‬
‫ي‬ ‫ن از سننو ‌‬ ‫ق و راسننتي ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي او‪ ،‬وعنند ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يتا ‌‬ ‫همگ ‌‬
‫ن هموسسس ‌‬
‫ت‬ ‫يگما ‌‬ ‫يكند »ب ‌‬ ‫ف نم ‌‬ ‫ن را هرگز خل ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ك پس‌ همننو ك ‌‬
‫ه‬ ‫يكنسسد« از خننا ‌‬ ‫ش را آغسساز م ‌‬ ‫كسسه ‌آفسسرين ‌‬
‫ن بازآفريني‌ نيز‬ ‫ي امكا ‌‬ ‫ق اول ‌‬ ‫ه طري ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫آغازگر و ايجادگر اس ‌‬
‫ن را‬ ‫سآ ‌‬ ‫يباشننند »سسسسپ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫ت مطلق ‌‬ ‫ه قننندر ‌‬ ‫در حنننوز ‌‬
‫ن »تسسا‬ ‫گآ ‌‬ ‫ي بعد از مر ‌‬ ‫ت اخرو ‌‬ ‫ي حيا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫يگرداند« ب ‌‬ ‫بازم ‌‬
‫ي شايسسست ‌‬
‫ه‬ ‫هانسسد و كارهسسا ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمسسا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ن هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه عننندالت ‌‬ ‫ه قسسسط« يعنننني‪ :‬ب ‌‬ ‫هانسسد‪ ،‬ب ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه )آيه‪.(‌2/‬‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ه كافر شسسدند‪،‬‬ ‫يك ‌‬‫ش دهد و كسان ‌‬ ‫ي نيست ‌»پادا ‌‬ ‫ستم ‌‬
‫ت« حميننم‪ :‬آ ‌‬
‫ب‬ ‫م اسس ‌‬ ‫ي از حمي ‌‬‫يا ‌‬
‫ي آنهسسا آشسساميدن ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه سزاي‌‬ ‫ن »ب ‌‬
‫ن كننافرا ‌‬‫ت »و« آ ‌‬
‫ن اسنن ‌‬
‫غ و جوشننا ‌‬
‫ت دا ‌‬
‫نهنناي ‌‬
‫ش دارند«‪.‬‬ ‫كدر پي ‌‬‫ي دردنا ‌‬ ‫ن عذاب ‌‬
‫كفرشا ‌‬

‫س صِني َ‬
‫ن‬ ‫ع صَدَد ال ّ‬ ‫ضَياًء َواْلَقَمَر ُنوًرا َوَقّدَرهُ َمَناِزَل ِلَتْعَلُمصصوا َ‬ ‫س ِ‬ ‫شْم َ‬ ‫جَعَل ال ّ‬ ‫ُهَو اّلِذي َ‬
‫ن )‪(5‬‬ ‫ت ِلَقْوٍم َيْعَلُمو َ‬ ‫لَيا ِ‬ ‫صُل ا َْ‬ ‫ق ُيَف ّ‬ ‫حّ‬ ‫ك ِإّل ِباْل َ‬‫ل َذِل َ‬ ‫ق ا ُّ‬ ‫خَل َ‬ ‫ب َما َ‬ ‫سا َ‬ ‫ح َ‬ ‫َواْل ِ‬
‫ه را نسسور‬ ‫ب را ضسسياء و مسسا ‌‬ ‫ه آفتسسا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫»او كس ‌‬
‫ت يك‌‬ ‫ه از ذا ‌‬ ‫ي و درخششنني ‌اسننت‌ ك ‌‬ ‫ت« ضياء‪ :‬روشن ‌‬ ‫ساخ ‌‬
‫غ‪ ،‬امننا نننور‪:‬‬ ‫ه باشد‪ ،‬مانند روشننني‌ آتش‌ و چننرا ‌‬ ‫چيز پديد آمد ‌‬
‫ك چيننز‬ ‫تي ‌‬ ‫ج از ذا ‌‬ ‫ه خار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه از چيز ديگر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫روشن ‌‬
‫يآينند‪،‬‬ ‫ه وجننود م ‌‬ ‫س نننور ب ‌‬ ‫هوسيله ‌پرتوافگني‌ و انعكننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه از نننور‬ ‫ه نننور مننا ‌‬ ‫ه‪ .‬و از آنجنناك ‌‬ ‫س نننور از آيين ‌‬ ‫مانننند انعكننا ‌‬
‫ه اين‌‬ ‫ي معجننزان ‌‬ ‫ه‪ ،‬بننا دقننت ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫س آي ‌‬ ‫يآيد پ ‌‬ ‫خورشيد پديد م ‌‬
‫ن كننريم‌‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫ت علم ‌‬ ‫ي از معجزا ‌‬ ‫ه و يك ‌‬ ‫ت داد ‌‬ ‫هدس ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫معن ‌‬
‫ي مسساه‌‬ ‫ه »برا ‌‬ ‫ت‪» .‬و« هموسننت‌ ك ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ي گذاشت ‌‬ ‫ه تجل ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ي‪،‬‬ ‫ه را در منزلهنناي ‌‬ ‫ن كرد« يعني‪ :‬مسير مننا ‌‬ ‫ي معي ‌‬ ‫منزلهاي ‌‬
‫ن را‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه مننا ‌‬ ‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫ل ماه‪ :‬مسافت ‌‬ ‫ن كرد‪ .‬منز ‌‬ ‫مقدر و معي ‌‬
‫يكننند و‬ ‫يم ‌‬ ‫هروز ط ‌‬ ‫ك شننبان ‌‬ ‫هخننود در ي ‌‬ ‫ت مخصننوص‌ ب ‌‬ ‫با حرك ‌‬
‫ه هر ش ن ‌‬
‫ب‬ ‫ه ما ‌‬ ‫ل است‌ ك ‌‬ ‫ت منز ‌‬ ‫ت و هش ‌‬ ‫ن جمعا بيس ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫مناز ‌‬
‫هطننور ‌‬
‫ي‬ ‫يكننند ب ‌‬ ‫ن تجنناوز نم ‌‬ ‫ه و از آ ‌‬ ‫ي از آنها فرود آمد ‌‬ ‫در يك ‌‬
‫ه و سننپ ‌‬
‫س‬ ‫ن گشننت ‌‬ ‫ك نمايا ‌‬ ‫ل خود بسيار كوچ ‌‬ ‫ن منز ‌‬ ‫ه در اولي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ل خننود‬ ‫ه كمننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يشننود تننا ك ‌‬ ‫گ و بزرگتر پدينندار م ‌‬ ‫م بزر ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ك ‌‬
‫هسننوي‬ ‫نب ‌‬ ‫يدرخشنند و چننو ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ل ماهي‌ تمننا ‌‬ ‫ه شك ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫رسيد ‌‬
‫ي‪ ،‬بنناري ‌‬
‫ك‬ ‫ك سير نزول ‌‬ ‫ت كند‪ ،‬باز در ي ‌‬ ‫ل خود حرك ‌‬ ‫ن مناز ‌‬ ‫‌آخري ‌‬
‫يشنود تننا بندانجا ك ‌‬
‫ه‬ ‫نم ‌‬ ‫فتر نمايننا ‌‬ ‫ف و ضعي ‌‬ ‫س وضعي ‌‬ ‫و مقو ‌‬
‫ي!‬ ‫يگننردد‪ .‬آر ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ب از انظننار پنهننا ‌‬ ‫ك شن ‌‬ ‫ه‪ ،‬دو يا ي ‌‬ ‫در آخر ما ‌‬
‫ن كرد »تا شمار سالها‬ ‫ي معي ‌‬ ‫ه منزلهاي ‌‬ ‫ي ما ‌‬ ‫ق تعالي‌ برا ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن و مقنندر اله ‌‬
‫ي‬ ‫ه معي ‌‬ ‫ن برنام ‌‬ ‫ب را بدانيد« و اگر اي ‌‬ ‫و حسا ‌‬
‫م شمار سالها و حسننا ‌‬
‫ب‬ ‫ه و خورشيد نبود‪ ،‬مرد ‌‬ ‫ي سير ما ‌‬ ‫برا ‌‬
‫حو‬ ‫ي از مصننال ‌‬ ‫ع‪ ،‬بسيار ‌‬ ‫يشناختند و باالطب ‌‬ ‫ش را نم ‌‬ ‫امور خوي ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه مربوط اسن ‌‬ ‫ب سال‌ و ما ‌‬ ‫ه شمار حسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫منافعشا ‌‬
‫ب تقننويم‌‬ ‫م و حسننا ‌‬ ‫م نجو ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫ه آموخت ‌‬ ‫هب ‌‬‫ن آي ‌‬ ‫يدانستند‪ .‬اي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يكند »خداوند اينها را جسسز‬ ‫تم ‌‬ ‫ي زماني‌ دعو ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫و شناس ‌‬
‫ل آسننمانها و‬ ‫ت« يعني‪ :‬خداوننند متعننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ق نيافريد ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ههننا و نظامهننا را‬ ‫ه و در آنهننا نيكننوترين‌ برنام ‌‬ ‫ن را نيافريد ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫تو‬ ‫ت و قنندر ‌‬ ‫ه عظم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه‪ ،‬مگننر بننرا ‌‬ ‫ي نكننرد ‌‬ ‫هريز ‌‬ ‫برنننام ‌‬
‫ه شننود و لننذا مننورد پرسننت ‌‬
‫ش‬ ‫ت او دانسننت ‌‬ ‫ت و حقنناني ‌‬ ‫حكم ‌‬
‫قو‬ ‫ي خسسسود را« يعنننني‪ :‬دقننناي ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫قراربگينننرد‪» .‬نشسسسان ‌‬
‫يداننسسد‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يگروه ‌‬ ‫م هستي‌ را »برا ‌‬ ‫ي نظا ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫باريك ‌‬
‫ل از‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫س هرگننا ‌‬ ‫يكند« پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي بيا ‌‬ ‫به‌ روشن ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫ه امننر ‌‬‫يكننند‪ ،‬ديگننر چگننون ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ي غفل ‌‬ ‫ن چنيننن ‌امننور ‌‬ ‫بيننا ‌‬
‫يگنننذارد؟ لنننذا شنننگفت ‌‬
‫ي‬ ‫ت را فروم ‌‬ ‫ي و رسنننال ‌‬ ‫ت وح ‌‬ ‫عظم ‌‬
‫ت‪.‬‬‫يمورد اس ‌‬ ‫ي‪ ،‬كامل ب ‌‬ ‫ن وح ‌‬ ‫ن از فرود آورد ‌‬ ‫شكاكا ‌‬

‫لَياتٍ ِلَقصصْوٍم‬
‫ض َ‬ ‫ت َواَْلْر ِ‬‫سَماَوا ِ‬
‫ل ِفي ال ّ‬ ‫ق ا ُّ‬
‫خَل َ‬
‫ف الّلْيِل َوالّنَهاِر َوَما َ‬
‫ل ِ‬ ‫خِت َ‬
‫ن ِفي ا ْ‬ ‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(6‬‬ ‫َيّتُقو َ‬
‫ه خدا در‬ ‫ب و روز و آنچ ‌‬ ‫تش ‌‬ ‫ي در آمدورف ‌‬ ‫ه راست ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ه‪ ،‬بسسسسراي ‌گسسسسروه ‌‬ ‫ن آفريسسسسد ‌‬ ‫آسسسسسمانها و زمي ‌‬
‫بو‬ ‫ب از عننذا ‌‬ ‫ي با اجتنا ‌‬ ‫يكنند« از حق‌ تعال ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫پرهيزگار ‌‬
‫ن از ترس‌‬ ‫هگا ‌‬ ‫ن‪ ،‬تقواپيش ‌‬ ‫ت« بنابراي ‌‬ ‫ههاس ‌‬ ‫ي »نشان ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫خش ‌‬
‫ي خداوننند‪‬‬ ‫ي درافتننند كننه ‌بننا رضننا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه مبننادا در ورط ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ت نظننر‬ ‫ن و دق ‌‬ ‫ه امعننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ف باشنند‪ ،‬در مخلوقننا ‌‬ ‫مخننال ‌‬
‫ت نيننز‬‫ن جه ‌‬ ‫ن بنندا ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫ن تفكر و انديش ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يانديشند‪ .‬البت ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در معاد‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ت كار و آنچ ‌‬ ‫م و عاقب ‌‬ ‫ن‪ ،‬فرجا ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫هس ‌‬
‫يدهند‪.‬تفسننير در پ ‌‬
‫ي‬ ‫ه قرار م ‌‬ ‫ت‪ ،‬مورد توج ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫حشا ‌‬ ‫به‌ صل ‌‬
‫ه»بقننره‪/‬‬ ‫ب و روز‪ ،‬در سننور ‌‬ ‫ت شن ‌‬ ‫ن و آمنندورف ‌‬ ‫كديگننر آمنند ‌‬ ‫ي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫‪ «‌164‬گذش ‌‬
 ‫عْ‬
‫ن‬‫ن ُهْم َ‬ ‫طَمَأّنوا ِبَها َواّلِذي َ‬ ‫حَياِة الّدْنَيا َوا ْ‬‫ضوا ِباْل َ‬ ‫ن ِلَقاَءَنا َوَر ُ‬‫جو َ‬ ‫ن َل َيْر ُ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ن )‪(8‬‬‫سُبو َ‬ ‫ك َمْأَواُهُم الّناُر ِبَما َكاُنوا َيْك ِ‬ ‫ن )‪ُ (7‬أوَلِئ َ‬ ‫غاِفُلو َ‬ ‫َآَياِتَنا َ‬
‫ه از آن‌‬ ‫ي ما اميسسد ندارنسسد« ن ‌‬ ‫ه لقا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»همانا كسان ‌‬
‫هاند »و به‌‬ ‫ن بسننت ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ع واميد ‌‬ ‫ه طم ‌‬ ‫س و بيمي‌ دارند و ن ‌‬ ‫تر ‌‬
‫ت‪ ،‬با برگزينندن‬ ‫ي آخر ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫هاند« ب ‌‬ ‫ي دنيا خشنود شد ‌‬ ‫زندگ ‌‬
‫هانسسد«‬ ‫ن يافت ‌‬ ‫ن اطمينسسا ‌‬ ‫ي »و بدا ‌‬ ‫ي بر بسيار باق ‌‬ ‫ك فان ‌‬ ‫‌اند ‌‬
‫ن بنندان‌ آرام‌‬ ‫هاند و نفسهايشا ‌‬ ‫لسپرد ‌‬ ‫ي دنيا د ‌‬ ‫ه زندگان ‌‬ ‫يعني‪ :‬ب ‌‬
‫ي كننه ‌اننند ‌‬
‫ك‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ه اسننت‌ ب ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫ش و خننر ‌‬ ‫ه و خننو ‌‬ ‫گننرفت ‌‬
‫ن بنناق ‌‬
‫ي‬ ‫ت در نهادشننا ‌‬ ‫ه آخر ‌‬ ‫ي از انديش ‌‬ ‫يا ‌‬‫ب و پريشان ‌‬ ‫اضطرا ‌‬
‫ت مسسا« يعننني‪ :‬از‬ ‫ه از آيسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م كسان ‌‬ ‫ت »وه ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫نماننند ‌‬
‫لاند« و درآنها تفكر و‬ ‫ت ما »غاف ‌‬ ‫ي وحداني ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ل و نشان ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ل اقامتشننان‌‬ ‫ن« مح ‌‬ ‫ن جايگاهشسسا ‌‬ ‫يكنننند؛ »اينسسا ‌‬ ‫ل نم ‌‬ ‫تننأم ‌‬
‫ه كتا ‌‬
‫ب‬ ‫يكردند« از كفر ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ب آنچ ‌‬ ‫هسب ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ش اس ‌‬ ‫»آت ‌‬
‫ب معاد‪.‬‬ ‫ت و تكذي ‌‬ ‫و رسال ‌‬

‫حِتِهصُم‬
‫ن َت ْ‬ ‫جصِري ِمص ْ‬ ‫ت َيْهصِديِهْم َرّبُهصْم ِبِإيَمصصاِنِهْم َت ْ‬
‫حا ِ‬
‫صاِل َ‬
‫عِمُلوا ال ّ‬‫ن َآَمُنوا َو َ‬
‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ت الّنِعيِم )‪(9‬‬‫جّنا ِ‬‫اَْلْنَهاُر ِفي َ‬
‫ي شايسسسسته‌‬ ‫ه و كارهسسسا ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايمسسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»كسسسسان ‌‬
‫هاننند‬ ‫ع كرد ‌‬ ‫ل صننالح‌ جم ‌‬ ‫ن و عم ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫هاند« يعننني‪ :‬ميننا ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ن را هسسسدايت‌‬ ‫ن آنسسسا ‌‬ ‫ه ايمانشسسسا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»پروردگارشسسسا ‌‬
‫ي عم ‌‬
‫ل‬ ‫هسننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ب ايمانشننا ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫نرا ب ‌‬ ‫يكند« يعننني‪ :‬آنننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫نوسننيله‌‬ ‫يشننود پننس ‌بدي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت رهنمننو ‌‬ ‫ه هداي ‌‬ ‫ح و شاهرا ‌‬ ‫صال ‌‬
‫يشوند در بهشت‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ت« واص ‌‬ ‫ي پر ناز و نعم ‌‬ ‫ه باغها ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫ت«‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫ن جار ‌‬ ‫ت آنا ‌‬ ‫ن از فرودس ‌‬ ‫ه جويبارا ‌‬ ‫ن »ك ‌‬ ‫بري ‌‬
‫ي آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫شرو ‌‬ ‫ن‪ ،‬يننا از پي ‌‬ ‫ي بهشننتيا ‌‬ ‫ت باغهننا ‌‬ ‫يعننني‪ :‬از فرودسن ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ي برافراشننت ‌‬ ‫ن بننر تختهننا ‌‬ ‫ت زيرا ايشا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن جار ‌‬ ‫جويبارا ‌‬
‫قراردارند‪.‬‬

‫لص‬
‫حْمصُد ِّ‬
‫ن اْل َ‬
‫عصَواُهْم َأ ِ‬
‫خصُر َد ْ‬
‫لٌم َوَآ ِ‬
‫سص َ‬
‫حّيُتُهْم ِفيَها َ‬
‫ك الّلُهّم َوَت ِ‬
‫حاَن َ‬
‫سْب َ‬
‫عَواُهْم ِفيَها ُ‬‫َد ْ‬
‫ن )‪(10‬‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬
‫َر ّ‬
‫ش بهشننتيان‌‬ ‫ن در آنجا« يعني‪ :‬دعا و ندا و نينناي ‌‬ ‫»دعوايشا ‌‬
‫م‪ :‬خداوندا! پنناكي‌‬ ‫ن سخن ‌است‪» :‬سبحانك‌ الله ‌‬ ‫ت اي ‌‬ ‫در بهش ‌‬
‫يكنننند‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را زمننزم ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه بهشننتيا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س دعاي ‌‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫تو راس ‌‬
‫ن اسننت‌ »و تحيتشان‌ در‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫س خنندا ‌‬ ‫ح و تقنندي ‌‬ ‫تسننبي ‌‬
‫ن‪ ،‬يننا‬ ‫ن در ميانشا ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬درود و دعايشا ‌‬ ‫آنجا سلم ‌اس ‌‬
‫م گفت ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬سننل ‌‬ ‫ن برايشننا ‌‬ ‫ت و درود خداوند‪ ‬يا فرشننتگا ‌‬ ‫تحي ‌‬
‫ت كسسه‪ :‬الحمسسد‬ ‫ن اسسس ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن دعايشسسا ‌‬ ‫ت »و پايسسا ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ح اله ‌‬
‫ي‬ ‫ه تسننبي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش دعايشننا ‌‬ ‫نبخ ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬پايا ‌‬ ‫بالعالمي ‌‬ ‫ر ‌‬
‫ن خداوننند‪،‬‬ ‫ه ستايشننها از آ ‌‬ ‫يگويند‪ :‬هم ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫پروردگار عالميا ‌‬
‫حو‬ ‫ل بهش نت‌ تسننبي ‌‬ ‫ه اسننت‪» :‬بننراه ‌‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ه آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬ ‫سكشننيد ‌‬ ‫ه نف ‌‬ ‫يشننود ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه الهننا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫تحمينند همننا ‌‬
‫ن حمد و تسبيح‌ خدا ‌‬
‫ي‬ ‫ن از گفت ‌‬ ‫ي بهشتيا ‌‬ ‫يشود«‪ .‬يعن ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫الها ‌‬
‫ه ياد خدا‬ ‫يكنند بلك ‌‬ ‫ي احساس‌ نم ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ع دشوار ‌‬ ‫چ نو ‌‬ ‫ل‪ ،‬هي ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫ش جانها و روانهايشا ‌‬ ‫مبخ ‌‬ ‫‪ ‬آرا ‌‬

‫ن َل‬‫جُلُهْم َفَنَذُر اّلِذي َ‬

‫ي ِإَلْيِهْم َأ َ‬‫ضَ‬ ‫خْيِر َلُق ِ‬ ‫جاَلُهْم ِباْل َ‬
‫سِتْع َ‬
‫شّر ا ْ‬
‫س ال ّ‬ ‫ل ِللّنا ِ‬‫جُل ا ُّ‬
‫َوَلْو ُيَع ّ‬
‫ن )‪(11‬‬ ‫طْغَياِنِهْم َيْعَمُهو َ‬‫ن ِلَقاَءَنا ِفي ُ‬
‫جو َ‬ ‫َيْر ُ‬
‫م خيسسر را‬ ‫ه مسسرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن شسستاب ‌‬ ‫ه همسسا ‌‬ ‫»و اگر خداونسسد ب ‌‬
‫يرسسسانيد«‬ ‫بم ‌‬ ‫ه شسستا ‌‬ ‫ه آنهسسا ب ‌‬ ‫يطلبنسسد‪ ،‬شسسر را ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه شننتاب‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ي مننرد ‌‬ ‫ب را بننرا ‌‬ ‫يعننني‪ :‬اگننر خداوننند‪ ‬عننذا ‌‬
‫ش شننتا ‌‬
‫ب‬ ‫ي خيننر و پننادا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ه آنها ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫يرسانيد‪ ،‬هما ‌‬ ‫م ‌‬
‫يرسيد« يعننني‪ :‬قطعننا‬ ‫ن فرام ‌‬ ‫يورزند؛ »قطعا اجلشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫ن مهلت‌ م ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ق تعالي‌ ب ‌‬ ‫يشدند ولي‌ ح ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نابود ساخت ‌‬
‫م را‬
‫ي بنند مننرد ‌‬ ‫ن است‪ :‬اگر خداوند‪ ‬دعننا ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ي معن ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي خيرشان‌‬ ‫ن‪ ،‬همانند دعاها ‌‬ ‫در حق‌ جانها و مالها و نزديكانشا ‌‬
‫ت زيرا بسننياري‌‬ ‫يساخ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يكرد‪ ،‬قطعا هلكشا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫زود اجاب ‌‬
‫ت نفريننن‬ ‫گ و هلك ‌‬ ‫ه مننر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م در حق‌ خننود يننا ديگننرا ‌‬ ‫از مننرد ‌‬
‫يطلبند‪،‬‬ ‫بم ‌‬ ‫ه شتا ‌‬ ‫نها را ب ‌‬ ‫ن نفري ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫يكنند و برآورد ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫يرسنناند بلكه‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي شر و بدي ‌را شتابا ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫اما ح ‌‬
 ‫ن را بننه ‌تننأخير‬ ‫ي بدشننا ‌‬ ‫ت دعاهننا ‌‬ ‫يدهنند و اجنناب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫مهلتشننا ‌‬
‫ه بننندگان‌‬ ‫ه او ب ‌‬ ‫ت بننالغ ‌‬ ‫م و رحم ‌‬ ‫ه خنناطر حل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ياندازد و اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه است‪» :‬ل تدعوا على‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫نرو در حدي ‌‬ ‫ت‪ .‬از همي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ال سشاعة‬ ‫أموالكم‪ ،‬ل توافقوا مششن ‌ ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫على‬ ‫على أولدكم‌‪ ،‬لتدعوا‬ ‫‌‬ ‫أنفسكم‌‪ ،‬ل تدعوا‬
‫ي بد نكنينند‪ ،‬در ح ‌‬
‫ق‬ ‫ق جانهايتان ‌دعا ‌‬ ‫بة فيستجيب‌ لكم‌‪ :‬در ح ‌‬ ‫فيها إجا ‌‬
‫ي بنند نكنينند‪،‬‬ ‫ن دعا ‌‬ ‫ي بد نكنيد‪ ،‬در حق‌ اموالتا ‌‬ ‫ن دعا ‌‬ ‫فرزندانتا ‌‬
‫تو‬ ‫ت اجننابت‌ اس ن ‌‬ ‫ه سنناع ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي( خنندا‪ ‬در سنناعت ‌‬ ‫بننا )قضننا ‌‬
‫ق نيفتينند«‪.‬‬ ‫يشننود‪ ،‬مننواف ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ن مستجا ‌‬ ‫م در آ ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫ي بدتا ‌‬ ‫دعا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ن دي ‌‬ ‫يكردند‪» :‬خندايا! اگنر اي ‌‬ ‫ه دعا م ‌‬ ‫ن مك ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ت پس‌ بننر مننا از‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ه از نننزد تننو آمنند ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن حقي‌ اسنن ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ت«‬ ‫ك بفرسن ‌‬ ‫ي دردنننا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ينا بننر مننا عننذاب ‌‬ ‫گ ببننارا ‌‬ ‫ن سننن ‌‬ ‫آسنما ‌‬
‫ن را اجننابت‌ نكننرد‪،‬‬ ‫ي متعننال ‌دعايشننا ‌‬ ‫»انفال‪ .«‌32/‬ولي‌ خدا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ي از آنننا ‌‬ ‫ي بسيار ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫م حكيمان ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫هخاطر اي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه بود‪.‬‬ ‫ن را مقدر كرد ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ي ندارنسسد‪ ،‬در‬ ‫ه ديسسدار مسسا اميسسد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫س كسان ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫م« يعني‪ :‬نامؤمنا ‌‬
‫ن‬ ‫يگذاري ‌‬ ‫ن وام ‌‬ ‫ن سرگردا ‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫بيراه ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫قستيزيشننا ‌‬ ‫يوح ‌‬ ‫ق نابنناور ‌‬ ‫ي و تكننبر و ح ‌‬ ‫نكش ن ‌‬ ‫را در گرد ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ن خواهند گف ‌‬ ‫م؛ زيرا آنا ‌‬ ‫يگذاري ‌‬ ‫م فرو م ‌‬ ‫متحير و سردرگ ‌‬
‫س اگر قرآ ‌‬
‫ن‬ ‫گ بباراند پ ‌‬ ‫م تا بر ما سن ‌‬ ‫ما از خداوند‪ ‬خواستي ‌‬
‫ن كننار را نكننرد‪،‬‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يكرد و چننو ‌‬ ‫ن كار را م ‌‬ ‫يبود‪ ،‬او اي ‌‬ ‫حق‌ م ‌‬
‫ت! بگننذار كننه ‌در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن بننر حق‌ نيس ن ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫م شد ك ‌‬ ‫ديگر مسل ‌‬
‫ن باشند‪.‬‬ ‫ل سرگردا ‌‬ ‫خيا ‌‬

‫ضصّرُه‬
‫عْنصُه ُ‬
‫شصْفَنا َ‬‫عًدا َأْو َقاِئًما َفَلّما َك َ‬
‫جْنِبِه َأْو َقا ِ‬
‫عاَنا ِل َ‬‫ضّر َد َ‬
‫ن ال ّ‬
‫سا َ‬ ‫س اِْلْن َ‬‫َوِإَذا َم ّ‬
‫ن )‪(12‬‬ ‫ن َما َكاُنوا َيْعَمُلو َ‬ ‫سِرِفي َ‬‫ن ِلْلُم ْ‬
‫ك ُزّي َ‬‫سُه َكَذِل َ‬
‫ضّر َم ّ‬ ‫عَنا ِإَلى ُ‬‫ن َلْم َيْد ُ‬
‫َمرّ َكَأ ْ‬
‫ي برسد‪ ،‬ما را« بننراي‌‬ ‫ن« كافر »رنج ‌‬ ‫ه انسا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ه يسسا ايسسستاد ‌‬
‫ه‬ ‫ه پهلسسو يسسا نشسسست ‌‬ ‫ج »ب ‌‬ ‫ن رن ‌‬‫نآ ‌‬ ‫دورسنناخت ‌‬
‫ت ينناد‬ ‫م حننال ‌‬ ‫ه ما در تمننا ‌‬ ‫ه بارگا ‌‬ ‫يخواند« گويي‌ فرمود‪ :‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ل از دعننا‬ ‫چ حننا ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يكننند و ب ‌‬ ‫ت دعننا م ‌‬ ‫ن از حال ‌‬ ‫ه و غير آ ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ش را برطسسر ‌‬
‫ف‬ ‫ن گرفتسساري ‌‬ ‫يدارد »وچسسو ‌‬ ‫ت بننر نم ‌‬ ‫دسنن ‌‬
 ‫ي دفع‌‬ ‫ي مسسا را بسسرا ‌‬ ‫يرود‪ ،‬گسسوي ‌‬ ‫ه خسسود م ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫كني ‌‬
‫ه بسسود« يعننني‪:‬‬ ‫ه‪ ،‬نخوانسسد ‌‬ ‫ه او رسيد ‌‬ ‫ي كه ‌ب ‌‬ ‫ن رنج ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ش كفرآلود‬ ‫ه ورو ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫م‪ ،‬هما ‌‬ ‫ف كني ‌‬ ‫ش را برطر ‌‬ ‫ن گرفتاري ‌‬ ‫چو ‌‬
‫جو‬ ‫ن رن ‌‬ ‫ل از رسيد ‌‬ ‫ه قب ‌‬ ‫يگيرد ك ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ي را در پي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫و ناسپاسان ‌‬
‫ل دعنا و‬ ‫ي و بل و مح ‌‬ ‫ت سننخت ‌‬ ‫ن بنود و حنال ‌‬ ‫ن روا ‌‬ ‫ب بنر آ ‌‬ ‫آسي ‌‬
‫ي اصننل‬ ‫يگردد‪ ،‬گوي ‌‬ ‫ن باز نم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يكند و ب ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ع را فرامو ‌‬ ‫تضر ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ي نداشت ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ه و آشناي ‌‬ ‫چ سابق ‌‬ ‫ل‪ ،‬هي ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫با آ ‌‬
‫يافتد زيرا‬ ‫قم ‌‬ ‫ن نيز اتفا ‌‬ ‫ي از مسلمانا ‌‬ ‫ي بسيار ‌‬ ‫ت برا ‌‬ ‫ن حال ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه دعا و‬ ‫ب و رنجها و آفتها‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل مصاي ‌‬ ‫ن در هنگام ‌نزو ‌‬ ‫زبانهايشا ‌‬
‫جو‬ ‫ن رن ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫يشود‪ ،‬اما چو ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي نر ‌‬ ‫ش و زار ‌‬ ‫نياي ‌‬
‫يشننوند و‬ ‫لم ‌‬ ‫ف كننرد‪ ،‬ديگننر غنناف ‌‬ ‫ن برطننر ‌‬ ‫ت را از ايشننا ‌‬ ‫آف ‌‬
‫ت دعننا و برطننرف ‌سنناختن‌‬ ‫ت در برابر اجنناب ‌‬ ‫ب شكر نعم ‌‬ ‫واج ‌‬
‫يكه‌‬ ‫يبرننند در حننال ‌‬ ‫ي از خننود را از ينناد م ‌‬ ‫ب و بنند ‌‬ ‫ج و آسنني ‌‬ ‫رن ‌‬
‫فآمد ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ .‬در حننديث‌ شننري ‌‬ ‫ن نيس ن ‌‬ ‫ن مؤمنننا ‌‬ ‫نكننار ليق‌ شننأ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه‪:‬‬
‫ي الشنند ‌‬ ‫كف ‌‬ ‫ي اللننه فنني ‌الرخنناء‪ ،‬يعننرف ‌‬ ‫ف إل ‌‬ ‫اسننت‪» :‬تعننر ‌‬
‫س؛ تننننو را در سننننخت ‌‬
‫ي‬ ‫خداوننننند‪ ‬را در راحننننتي ‌بشنننننا ‌‬
‫س بار خدايا! ما را بر شكر نعمتهايت‌ برانگيز‬ ‫يشناسد«‪ .‬پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن در آنهننا‪ ،‬بننر مننا منت‌‬ ‫ت دعاهايما ‌‬ ‫ه با اجاب ‌‬ ‫ن حالتي‌ را ك ‌‬ ‫وآ ‌‬
‫ه بنندار تننا‬ ‫ه نگ ‌‬ ‫ن حاضر و زننند ‌‬ ‫ه درخاطرهايما ‌‬ ‫ي‪ ،‬هميش ‌‬ ‫گذاشت ‌‬
‫م زيرا هرچند تو از شكر و سننپاس‌‬ ‫ت را بسيار بجا آوري ‌‬ ‫شكر ‌‬
‫نگون ‌‬
‫ه‬ ‫م‪» .‬اي ‌‬ ‫ن نيازمننندي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي‪ ،‬امننا مننا سننخ ‌‬ ‫ينينناز ‌‬ ‫مننا ب ‌‬
‫ت داد ‌‬
‫ه‬ ‫يدادنسسد زين ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه انجسسا ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫براي ‌اسسسرافكارا ‌‬
‫ت از‬ ‫ت« يعني‪ :‬اعراض‌ و رويگرداني ‌از دعننا‪ ،‬غفل ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ت‪ ،‬در نظننننر‬ ‫ه شننننهوا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫شننننكر و سننننرگرمي‌ و اشننننتغا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن آراسته ‌ساخت ‌‬ ‫اسرافكارا ‌‬

‫ت َوَمصصا َكصصاُنوا‬
‫سُلُهْم ِباْلَبّيَنصصا ِ‬
‫جاَءْتُهْم ُر ُ‬
‫ظَلُموا َو َ‬
‫ن َقْبِلُكْم َلّما َ‬‫ن ِم ْ‬
‫َوَلَقْد َأْهَلْكَنا اْلُقُرو َ‬
‫ن )‪(13‬‬ ‫جِرِمي َ‬
‫جِزي اْلَقْوَم اْلُم ْ‬ ‫ك َن ْ‬‫ِلُيْؤِمُنوا َكَذِل َ‬
‫ش از شسسما را« يعننني‪ :‬امتهنناي‌‬ ‫ي پي ‌‬ ‫نها ‌‬ ‫ه قر ‌‬ ‫»و هرآين ‌‬
‫م كردنسد« بننا‬ ‫ه سست ‌‬ ‫نگساه ‌ك ‌‬ ‫م‪ ،‬آ ‌‬ ‫ك كسردي ‌‬ ‫ن را »هل ‌‬ ‫پيشي ‌‬
 ‫لو‬ ‫ن مننا و تطنناو ‌‬ ‫ه پيننامبرا ‌‬‫ت علي ‌‬ ‫ت و جسننار ‌‬ ‫ب و جننرأ ‌‬ ‫تكننذي ‌‬
‫يهننننننننا »و‬ ‫ن و نافرمان ‌‬ ‫ن در گناهننننننننا ‌‬ ‫يشننننننننا ‌‬ ‫درازدست ‌‬
‫م »بسسا‬ ‫ه بننودي ‌‬ ‫ه سويشننان ‌بننرانگيخت ‌‬ ‫ه مننا ب ‌‬ ‫ن« ك ‌‬ ‫پيامبرانشا ‌‬
‫ق و راسننتگويي‌‬ ‫ه بر صد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن« و معجزات ‌‬ ‫ي روش ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫نشان ‌‬
‫ي آنسسان‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ن داشت‌ »ب ‌‬ ‫ي آشكار و روش ‌‬ ‫ن دللت ‌‬ ‫آن ‌پيامبرا ‌‬
‫ه ايمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ي هرگسسسز مسسسستعد آن ‌نبودنسسسد ك ‌‬ ‫آمدنسسسد ول ‌‬
‫ن جهت‌ همننوار نشنند كه‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬
‫هرو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫بياورند« را ‌‬
‫ن سننلب‌‬ ‫ي از آنننا ‌‬ ‫ف اله ‌‬
‫ن آمادگي‌ نداشتند و نيننز الطننا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ي كننافر »را جسسزا‬ ‫م« يعن ‌‬ ‫ه مردم ‌مجر ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ه بود »اي ‌‬ ‫شد ‌‬
‫هو‬ ‫ي كفننار مك ‌‬ ‫ت سخت‌ بننرا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن هشدار ‌‬ ‫م« و اي ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت پيامبر خاتمص‪.‬‬ ‫ن رسال ‌‬ ‫بكنندگا ‌‬ ‫ديگر تكذي ‌‬

‫ن )‪(14‬‬ ‫ف َتْعَمُلو َ‬
‫ظَر َكْي َ‬ ‫ن َبْعِدِهْم ِلَنْن ُ‬ ‫ض ِم ْ‬ ‫ف ِفي اَْلْر ِ‬ ‫لِئ َ‬
‫خَ‬
‫جَعْلَناُكْم َ‬ ‫ُثّم َ‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫هسننويتا ‌‬ ‫ه محمنندص ب ‌‬ ‫ي كسنناني‌ ك ‌‬ ‫ه شسسمارا« ا ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ن در زمي ‌‬
‫ن‬ ‫ه اسننت ‌»بعسسد از آنسسا ‌‬ ‫ث شنند ‌‬ ‫ت مبعننو ‌‬ ‫رسننال ‌‬
‫ه اخبارشننا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ن امتهنناي ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬بعنند از آ ‌‬ ‫ه ساختي ‌‬ ‫خليف ‌‬
‫ينگريننند‪ ،‬شنننما را در زمين‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫يشننننويد و آثارشنننا ‌‬ ‫را م ‌‬
‫يكنيد« آيننا‬ ‫ه رفتار م ‌‬ ‫م »تا بنگريم ‌چگون ‌‬ ‫ن ساختي ‌‬ ‫جانشي ‌‬
‫ه بننا‬ ‫يدهينند‪ ،‬يننا اعمننال‌ شننر؟ و بدانينند ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ل خير انجا ‌‬ ‫اعما ‌‬
‫ه شننما زيننر‬ ‫م و بدانينند ك ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫ن رفتار م ‌‬ ‫ب عملتا ‌‬ ‫شما بر حس ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫هگون ‌‬ ‫ل شما ب ‌‬ ‫ه آيا عم ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ينگري ‌‬ ‫نظر ما قرار داريد پس ‌م ‌‬
‫ه بننه ‌ننناز و‬ ‫نك ‌‬ ‫هاينند‪ ،‬يننا اي ‌‬ ‫ن عبرت ‌گرفت ‌‬ ‫ه از پيشينيانتا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يباشننيد؟‬ ‫هم ‌‬ ‫ن قرار دارينند‪ ،‬فننريفت ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ت و آسايشي‌ ك ‌‬ ‫نعم ‌‬
‫ن و سننبز‬ ‫ن دنيننا شننيري ‌‬ ‫يگما ‌‬ ‫ه است‪» :‬ب ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫درحدي ‌‬
‫يباشند‬ ‫نم ‌‬ ‫ه شننما در آ ‌‬ ‫ن كنند ‌‬ ‫ت و همانا خداوند‪ ‬جانشي ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يكنيد لذا از دنيننا بپرهيزينند و‬ ‫لم ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ه چگون ‌‬ ‫ينگرد ك ‌‬ ‫سم ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ل از زنان ‌بود«‪.‬‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫ن فتن ‌‬ ‫ن بپرهيزيد زيرا اولي ‌‬ ‫از زنا ‌‬
 ‫غْيِر َهَذا‬ ‫ن َ‬‫ت ِبُقْرَآ ٍ‬
‫ن ِلَقاَءَنا اْئ ِ‬‫جو َ‬ ‫ن َل َيْر ُ‬ ‫ت َقاَل اّلِذي َ‬ ‫عَلْيِهْم َآَياُتَنا َبّيَنا ٍ‬ ‫َوِإَذا ُتْتَلى َ‬
‫ي ِإّني‬ ‫حى ِإَل ّ‬ ‫ن َأّتِبُع ِإّل َما ُيو َ‬‫سي ِإ ْ‬ ‫ن ِتْلَقاِء َنْف ِ‬ ‫ن ُأَبّدَلُه ِم ْ‬ ‫ن ِلي َأ ْ‬ ‫َأْو َبّدْلُه ُقْل َما َيُكو ُ‬
‫ظيٍم )‪(15‬‬ ‫عِ‬ ‫ب َيْوٍم َ‬ ‫عَذا َ‬ ‫ت َرّبي َ‬ ‫صْي ُ‬
‫ع َ‬ ‫ن َ‬ ‫ف ِإ ْ‬
‫خا ُ‬‫َأ َ‬
‫ه شسسود« مننراد‬ ‫ن خواند ‌‬ ‫ت ما بر آنا ‌‬ ‫ت بينا ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ت توحيد و ابطننال‌‬ ‫ه بر اثبا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ب مجيد الهي ‌اس ‌‬ ‫آياتي‌ در كتا ‌‬
‫ه ديسسدار مسسا اميسسد‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكننند »كسسسان ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ك دلل ‌‬ ‫شننر ‌‬
‫ن ديگسسري‌‬ ‫يگويند‪ :‬قسسرآ ‌‬ ‫ن معنناد »م ‌‬ ‫ي منكرا ‌‬ ‫ندارند« يعن ‌‬
‫ش قننرار‬ ‫ن مورد نكوه ‌‬ ‫ش بتا ‌‬ ‫نپرست ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫ن بياور« ك ‌‬ ‫جز اي ‌‬
‫نو‬ ‫ن« بننا منسننوخ ‌سنناخت ‌‬ ‫ضك ‌‬ ‫ن را عو ‌‬ ‫ه باشد »يا آ ‌‬ ‫نگرفت ‌‬
‫ن و نهنناد ‌‬
‫ن‬ ‫تآ ‌‬ ‫ل آيننا ‌‬ ‫ت يننا ك ‌‬ ‫ي از آيننا ‌‬ ‫ن بخشن ‌‬ ‫ن برداشننت ‌‬ ‫از ميا ‌‬
‫ف ما سننازگار باشنند »بگو‪:‬‬ ‫ه با اهدا ‌‬ ‫هجاي ‌آن ‌ك ‌‬ ‫آياتي‌ ديگر ب ‌‬
‫م« بلكه‌‬ ‫ش خسسود تغييسسر ده ‌‬ ‫ن را از پي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫مسسرا نرسسسد ك ‌‬
‫ه اگننر بخواهنند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل اسنت‌ ك ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫ه فرما ‌‬ ‫ن در حوز ‌‬ ‫اي ‌‬
‫نو‬ ‫ن كننار هرگننز در تننوا ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫يدهنند پ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫تغيير قننرآن ‌فرمننا ‌‬
‫ه من‌ وح ‌‬
‫ي‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ت »جسسسسز آنچ ‌‬ ‫ن نيسننننن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫امكنننننا ‌‬
‫م« ب ‌‬
‫ي‬ ‫يكن ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن »پيسسرو ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫يشود« از نزد خنندا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت اگر من‌‬ ‫ل وتحننريفي‌ »در حقيق ‌‬ ‫ه تغييننر و تبنندي ‌‬ ‫چگننون ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ض و تقنندير ن ن بننا‬ ‫م« بننر فننر ‌‬ ‫ي كن ‌‬ ‫پروردگارم را نافرمان ‌‬
‫يطلبيننند »از عسسذاب‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه شنننما از م ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫انجنننا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه همانا روز قيامت‌ اس ‌‬ ‫م« ك ‌‬ ‫يترس ‌‬ ‫گم ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫روز ‌‬

‫ن َقبِْلِه َأَف َ‬
‫ل‬ ‫عُمًرا ِم ْ‬‫ت ِفيُكْم ُ‬
‫عَلْيُكْم َوَل َأْدَراُكْم ِبِه َفَقْد َلِبْث ُ‬‫ل َما َتَلْوُتُه َ‬ ‫شاَء ا ُّ‬
‫ُقْل َلْو َ‬
‫ن )‪(16‬‬ ‫َتعِْقُلو َ‬
‫ن را بسسسر شسسسما‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫يخواسسسس ‌‬ ‫»بگسسسو‪ :‬اگسسسر خسسسدا م ‌‬
‫ن را بننر‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يخواس ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬اگرخدا‪ ‬م ‌‬ ‫يخواند ‌‬ ‫نم ‌‬
‫نرا بننر شننما‬ ‫م‪ ،‬قطعا آ ‌‬ ‫غ نكن ‌‬ ‫ه شما ابل ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫موآ ‌‬ ‫شما نخوان ‌‬
‫ي شننخ ‌‬
‫ص‬ ‫ن كتننابي‌ اعجننازگر از سننو ‌‬ ‫م زيرا خواننند ‌‬ ‫يخواند ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت »و« اگننر‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ي فراتر از مرز عاد ‌‬ ‫ن‪ ،‬كار ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي چو ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ام ‌‬
‫ن آگسسا ‌‬
‫ه‬ ‫م شسسما را بسسدا ‌‬ ‫ت »خسسود او ه ‌‬ ‫يخواس ن ‌‬ ‫خنندا‪ ‬م ‌‬
‫ن آگننا ‌‬
‫ه‬ ‫نم ‌‬ ‫ه زبننا ‌‬ ‫نب ‌‬‫يگردانيد« يعننني‪ :‬شننما را از قننرآ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي پيش‌ از ننننزول‌‬ ‫ن« يعن ‌‬ ‫ش از آ ‌‬ ‫يگردانيننند »قطعسسسا پي ‌‬ ‫نم ‌‬
‫م«‬ ‫ها ‌‬ ‫هسسسسر بسسسرد ‌‬ ‫ن شسسسما ب ‌‬ ‫ي در ميسسسا ‌‬ ‫ن »عمسسسر ‌‬ ‫قنننرآ ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه در هم ‌‬ ‫ل را‪ ،‬ك ‌‬ ‫ل سننا ‌‬ ‫ت چه ‌‬ ‫ه منند ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن دراز ‌‬ ‫يعننني‪:‬زمننا ‌‬
‫يشننننناختيد و‬ ‫يم ‌‬ ‫ه راسننننتگويي‌ وامانتنننندار ‌‬ ‫ت مننننرا ب ‌‬ ‫منننند ‌‬
‫ن و نوشنننتن‬ ‫ه خوانننند ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ه از كسننناني‌ نبنننود ‌‬ ‫يدانسنننتيد ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بنننر پينننامبران‡ را‬ ‫لشننند ‌‬ ‫ي ناز ‌‬ ‫ن‪ ،‬كتابهنننا ‌‬ ‫يداننننند بننننابراي ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ها ‌‬
‫م‬ ‫ت‪ ،‬نياموخت ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫م و علومي‌ را كه ‌نزد دانشمندا ‌‬ ‫ها ‌‬
‫نخواند ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ها ‌‬ ‫ق آن ‌بننود ‌‬ ‫ه مشننتا ‌‬ ‫مون ‌‬ ‫ها ‌‬‫ب نننرفت ‌‬ ‫ن با ‌‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ل چيز ‌‬ ‫و دنبا ‌‬
‫مو‬ ‫ث شنند ‌‬ ‫ت مبعو ‌‬ ‫ه رسال ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫ع و احوال ‌‬ ‫ن اوضا ‌‬ ‫ه در چني ‌‬ ‫نگا ‌‬‫آ ‌‬
‫ي همانننند آ ‌‬
‫ن‬ ‫ها ‌‬ ‫ن سننور ‌‬ ‫ه از آورد ‌‬ ‫مك ‌‬‫هشننما آورد ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫كتنناب ‌‬
‫ه شننما قننو ‌‬
‫م‬ ‫يك ‌‬ ‫هاينند در حننال ‌‬ ‫ن درماند ‌‬ ‫ه با آ ‌‬ ‫عاجز و از معارض ‌‬
‫ت شننهرتي‌ عننالمگير دارينند »آيسسا‬ ‫ت و بلغ ‌‬ ‫ب‪ ،‬در فصنناح ‌‬ ‫عننر ‌‬
‫ه صنندور‬ ‫ن حقيقت‌ را بدانينند ك ‌‬ ‫يكنيسسد؟« تننا اي ‌‬ ‫تعقسسل ‌نم ‌‬
‫ع‬
‫ه‪ ،‬ممتن ‌‬ ‫ن پيشننين ‌‬ ‫همچننو قننرآني‌ از شخصنني‌ مانننند من‌ بننا آ ‌‬
‫ت؟‬‫اس ‌‬

‫ن)‬ ‫جِرُمصصو َ‬
‫ح اْلُم ْ‬ ‫ب ِبَآَيصصاِتِه ِإّنصُه َل ُيْفِلص ُ‬‫ل َكِذًبا َأْو َكصّذ َ‬‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن اْفَتَرى َ‬
‫ظَلُم ِمّم ِ‬‫ن َأ ْ‬
‫َفمَ ْ‬
‫‪(17‬‬
‫ه دروغي‌ بسسر‬ ‫سك ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت سسستمكارتر از آ ‌‬ ‫س كيسسس ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن مشركان‌‬ ‫ت او را تكذيب ‌كند؟« چو ‌‬ ‫خدا بربندد‪ ،‬يا آيا ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن قننرآ ‌‬ ‫ل خداص خواستند تا قننرآني‌ غيننر از اي ‌‬ ‫از رسو ‌‬
‫ن روش نن‌‬ ‫ن حضرتص برايشا ‌‬ ‫ل كند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ن را تبدي ‌‬ ‫آنها بياورد‪ ،‬يا آ ‌‬
‫غ بسننته‬ ‫ل درو ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ن كننند‪ ،‬بننر خنندا ‌‬ ‫ه اگننر چني ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫سنناخ ‌‬
‫هراسسست ‌‬
‫ي‬ ‫ن وجننود ننندارد »ب ‌‬ ‫ي بزرگننتر از اي ‌‬ ‫ت و سننتم ‌‬ ‫‌اسنن ‌‬
‫ي دسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ه مطلننوب ‌‬ ‫يشوند« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫ن رستگار نم ‌‬ ‫مجرما ‌‬
‫يرسند‪.‬‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه مراد ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫نيافت ‌‬
‫ن از‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫ن حقيقت‌ ك ‌‬ ‫ه‪ ،‬بننر اي ‌‬ ‫ه آي ‌‬‫ن سن ‌‬ ‫ل بننا اي ‌‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه كرد‪.‬‬ ‫ت اقام ‌‬ ‫ت‪ ،‬حج ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫سو ‌‬
‫ه منندين ‌‬
‫ه‬ ‫ل خننداص ب ‌‬ ‫ن رسننو ‌‬ ‫يگويد‪ :‬چو ‌‬ ‫عبدالله بن ‌سلم‪ ‌‬م ‌‬
‫ه و از پننذير ‌‬
‫ش‬ ‫ن حضرتص رميد ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫ف آوردند‪ ،‬يهوديا ‌‬ ‫تشري ‌‬
‫ه از‬ ‫مك ‌‬ ‫ي بنننود ‌‬‫م از كسنننان ‌‬ ‫نه ‌‬‫ن شننندند و م ‌‬ ‫ن حق‌ گرينننزا ‌‬ ‫دي ‌‬
‫م كه‌‬ ‫م‪ ،‬دانسننت ‌‬ ‫ن را دينند ‌‬
‫ن ايشننا ‌‬‫ي چننو ‌‬‫ه بودند ول ‌‬ ‫ن رميد ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن سننخن ‌‬
‫ي‬ ‫ت‪ ...‬و اولي ‌‬‫ب نيس ن ‌‬ ‫ي كننذا ‌‬‫ه مرد ‌‬ ‫ن‪ ،‬چهر ‌‬ ‫چهره ‌ايشا ‌‬
‫م! سل ‌‬
‫م‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫ف بود‪» :‬ا ‌‬‫ث شري ‌‬ ‫نحدي ‌‬ ‫م اي ‌‬
‫ن شنيد ‌‬ ‫ه از ايشا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫م كنينند‪،‬‬ ‫ن را اطعا ‌‬ ‫ن خود انتشار دهيد‪ ،‬محتاجا ‌‬ ‫ن را در ميا ‌‬ ‫گفت ‌‬
‫م در‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ب ن هنگام ‌‬ ‫م را برقرار كنيد و در ش ‌‬ ‫ه ارحا ‌‬‫صل ‌‬
‫ه بهش نت‌‬ ‫يب ‌‬‫ه سلمت ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬
‫ن صور ‌‬ ‫خوابند ن نماز بگزاريد‪ ،‬در اي ‌‬
‫يشويد«‪.‬‬ ‫وارد م ‌‬

‫عْنصدَ‬ ‫شصَفَعاُؤَنا ِ‬ ‫ن َهُؤَلِء ُ‬ ‫ضّرُهْم َوَل َيْنَفُعُهْم َوَيُقوُلو َ‬ ‫ل َما َل َي ُ‬ ‫ن ا ِّ‬ ‫ن ُدو ِ‬‫ن ِم ْ‬‫َوَيْعُبُدو َ‬
‫حاَنُه َوَتَعصصاَلى‬‫سصْب َ‬‫ض ُ‬‫ت َوَل ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫سصَماَوا ِ‬ ‫ل ِبَما َل َيْعَلُم ِفي ال ّ‬ ‫ن ا َّ‬‫ل ُقْل َأُتَنّبُئو َ‬ ‫ا ِّ‬
‫ن )‪(18‬‬ ‫شِرُكو َ‬ ‫عّما ُي ْ‬‫َ‬
‫هطننور‬ ‫ن پرسننتش‌ خداوننند‪ ‬را ب ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و« در حننال ‌‬
‫ي خسدا چيزهسسايي‌ را‬ ‫هجسا ‌‬ ‫يكنننند‪ ،‬امننا »ب ‌‬ ‫ك هم ‌نم ‌‬ ‫كلي‌ تر ‌‬
‫يرساند« اگر آنها را‬ ‫نم ‌‬ ‫ن زيا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫يپرستند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫يرسسساند« درصننورت ‌‬ ‫ن سسسود م ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نپرستند »و ن ‌‬
‫ي اس نت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن كس ن ‌‬ ‫ه معبننود راسننتي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫آنها را بپرستند‪ .‬درحال ‌‬
‫ن نباشنند پ ‌‬
‫س‬ ‫ن برسنناند و اگننر چني ‌‬ ‫ه بخواهد‪ ،‬سود و زيا ‌‬ ‫هرگا ‌‬
‫يگويند‪ :‬اينها نزد خدا‬ ‫ت؟ »و م ‌‬ ‫ي چيس ‌‬ ‫شو ‌‬ ‫ه پرست ‌‬ ‫فايد ‌‬
‫ه بتننا ‌‬
‫ن‬ ‫يپندارننند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ما هسسستند« مشننركا ‌‬ ‫شفاعتگرا ‌‬
‫يكنننند و او بننر اثننر اي ‌‬
‫ن‬ ‫تم ‌‬ ‫ي آنها نننزد خداوننند‪ ‬شننفاع ‌‬ ‫برا ‌‬
‫يكننند‪،‬‬ ‫ب نم ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ن را در برابننر گناهانشننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬آنننا ‌‬ ‫شننفاع ‌‬
‫ن نننزد اللننه‪ ‬در اصننلح‌‬ ‫ه خدايانشننا ‌‬ ‫يپندارننند ك ‌‬ ‫همچنننان ‌م ‌‬
‫ن اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫يشننوند! اي ‌‬ ‫ن واسننطه ‌م ‌‬ ‫ن نيز برايشا ‌‬ ‫ل دنيايشا ‌‬ ‫احوا ‌‬
‫ك »بگو‪ :‬آيسسا خداونسسد را از‬ ‫ه شننر ‌‬ ‫ف و ابلهننان ‌‬ ‫منطق‌ سننخي ‌‬
‫يدانسسسد‪ ،‬آگسسسا ‌‬
‫ه‬ ‫ه در آسسسسمانها و زمين‌ نم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫چيسسسز ‌‬
‫ي خننود از تمننام‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫يكنيسسد؟« يعننني‪ :‬خنندا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يبرننند‪ ،‬هي ‌‬
‫چ‬ ‫هسننر م ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ه در آسننمانها و زمي ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫‌مخلوقات ‌‬
‫ن را از‬ ‫ن شريكا ‌‬ ‫س شما اي ‌‬ ‫غ ندارد پ ‌‬ ‫ي را سرا ‌‬ ‫ك و شفيع ‌‬ ‫شري ‌‬
‫ك و برتسسر اسسست ‌از آنچ ‌‬
‫ه‬ ‫هاينند؟! »پسسا ‌‬
‫ي يافت ‌‬
‫يو ‌‬
‫كجننا بننرا ‌‬
‫يدهند«‪.‬‬ ‫ي قرار م ‌‬ ‫كو ‌‬ ‫شري ‌‬

‫ضص َ‬
‫ي‬ ‫ك لَُق ِ‬‫ن َرّبص َ‬ ‫ت ِمص ْ‬ ‫سصَبَق ْ‬
‫خَتَلُفوا َوَلصْوَل َكِلَمصٌة َ‬ ‫حصَدًة َفصصا ْ‬ ‫س ِإّل ُأّمًة َوا ِ‬ ‫ن الّنا ُ‬ ‫َوَما َكا َ‬
‫ن )‪(19‬‬ ‫خَتِلُفو َ‬ ‫َبْيَنُهْم ِفيَما ِفيِه َي ْ‬
‫ه شر ‌‬
‫ك‬ ‫ه پديد ‌‬ ‫يدهد ك ‌‬ ‫ت خبر م ‌‬ ‫ن واقعي ‌‬ ‫ه حق‌ تعالي‌ از اي ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي بر‬ ‫ل همگ ‌‬ ‫ت و بشريت‌ در اص ‌‬ ‫ي نوپيداس ‌‬ ‫ن مردم ‌امر ‌‬ ‫در ميا ‌‬
‫ي واحسسد نبودنسسد«‬ ‫م‪ ،‬جسسز امسست ‌‬ ‫هاننند‪» :‬و مرد ‌‬ ‫ن بود ‌‬ ‫ك دي ‌‬ ‫ي ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن و مننؤم ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي خنندا ‌‬ ‫ت بننرا ‌‬ ‫امتي‌ موحنند و يكتاپرسن ‌‬
‫هگننانه‌‬ ‫يد ‌‬ ‫ي‪ ،‬يننا در عهنند آدم‪ ‌‬و قرنهننا ‌‬ ‫ي‪ .‬اين ‌يگننانگي‌ دين ‌‬ ‫و ‌‬
‫ه بننر روي‌‬ ‫ن نننوح‪ ‌‬ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬يا بعنند از طوفننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي بود ‌‬ ‫بعد از و ‌‬
‫ف پيسسدا‬ ‫س اختل ‌‬ ‫ت »پ ‌‬ ‫ي بننناقي‌ نگذاشننن ‌‬ ‫چ كنننافر ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ي ديگننر‬ ‫ي كافر شنندند و بعض ن ‌‬ ‫ن‪ ،‬يعني‌ بعض ‌‬ ‫كردند« بعد از آ ‌‬
‫ي بننا بعض ن ‌‬
‫ي‬ ‫ه‪ ،‬بعض ن ‌‬ ‫ي ماندننند و در نننتيج ‌‬ ‫ن بنناق ‌‬ ‫ن مؤم ‌‬ ‫همچنا ‌‬
‫هاي ‌كه‌‬ ‫ف پيننندا كردنننند »و اگسسسر كلم ‌‬ ‫ن اختل ‌‬ ‫ديگنننر در دي ‌‬
‫ت نبسسود«‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت صادر شد ‌‬ ‫ي پروردگار ‌‬ ‫سابقا از سو ‌‬
‫ف‪،‬‬ ‫ن اختل ‌‬ ‫ل در مننورد اي ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن كلم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي! اگر اين‌‬ ‫ي نخواهد كرد‪.‬آر ‌‬ ‫ن داور ‌‬ ‫ت ميانشا ‌‬ ‫جز در روز قيام ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫يكسسرد« خنندا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه نبننود‪» :‬قطعسسا فيصسسل ‌‬ ‫كلم ‌‬
‫ن اختلف‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن« دردنيننننا »در آنچ ‌‬ ‫ن آنسسسا ‌‬ ‫»ميسسسا ‌‬
‫يسناخت ‌ول ‌‬
‫ي‬ ‫ه‪ ،‬محق‌ را از مبطل‌ جندا م ‌‬ ‫دارند« و در ننتيج ‌‬
‫تپذير‬ ‫ه هرگنز برگشن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن كلم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ل‪ ،‬نظنر ب ‌‬ ‫پروردگار متعا ‌‬
‫ع كرد‪.‬‬ ‫ن كار امتنا ‌‬ ‫ت‪ ،‬از اي ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ن بننود ك ‌‬
‫ه‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ه اله ‌‬ ‫ن فيصننل ‌‬ ‫ت در اي ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬حكم ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫نسننف ‌‬
‫ي جننزا‬ ‫ت‪ ،‬سرا ‌‬ ‫ي آخر ‌‬ ‫ت و سرا ‌‬ ‫ف اس ‌‬ ‫ي دنيا‪ ،‬سراي ‌تكلي ‌‬ ‫سرا ‌‬
‫ه خداونند متعنا ‌‬
‫ل‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن كلم ‌‬ ‫ه قنولي‪ :‬آ ‌‬ ‫ش«‪ .‬ب ‌‬ ‫و پادا ‌‬
‫ن حجت‌ عبننار ‌‬
‫ت‬ ‫يكننند‪ ،‬اي ‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ت مؤاخننذ ‌‬ ‫ه حج ‌‬ ‫كسي‌ را جننز ب ‌‬
‫يفرمايد‪ :‬ژ ﯨ ﯩ ﯪ‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن پيامبران‡ چنا ‌‬ ‫است ‌ از‪ :‬فرستاد ‌‬
‫م(‬‫ه نيستي ‌‬ ‫ب كنند ‌‬ ‫م‪ ،‬عذا ‌‬ ‫ي نفرستي ‌‬ ‫ﯪ ﯪ ﯪ ﮊ ‪) :‬وما تا پيامبر ‌‬
‫»اسراء‪.«15/‬‬
‫ن پينننامبران‡ و‬‫ت كنننه‪ :‬بنننرانگيخت ‌‬
‫ن اسننن ‌‬
‫ن اي ‌‬‫ه سنننخ ‌‬‫ننننتيج ‌‬
‫ه اص ن ‌‬
‫ل‬ ‫مب ‌‬
‫ن مننرد ‌‬
‫ي بازگرداننند ‌‬
‫ي؛ در واقع ‌برا ‌‬‫ن وح ‌‬‫فرودآورد ‌‬
‫ن در شننگفت‬ ‫م از آ ‌‬
‫س چننرا مننرد ‌‬‫يباشننند پ ‌‬‫نم ‌‬ ‫توحيديشننا ‌‬
‫يشوند؟‬ ‫‌م ‌‬

‫ظُروا ِإّنصصي َمَعُكصْم‬ ‫لص َفصصاْنَت ِ‬‫ب ِّ‬ ‫ن َرّبِه َفُقْل ِإّنَما اْلَغْيص ُ‬ ‫عَلْيِه َآَيٌة ِم ْ‬ ‫ن َلْوَل ُأْنِزَل َ‬ ‫َوَيُقوُلو َ‬
‫ن )‪(20‬‬ ‫ظِري َ‬ ‫ن اْلُمْنَت ِ‬ ‫ِم َ‬
‫ي پروردگسسارش‌‬ ‫ي از سسسو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يگويند‪ :‬چرا معجز ‌‬ ‫»و م ‌‬
‫ن سننخن‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ت؟« گويننند ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ه نشد ‌‬ ‫بر او فروفرستاد ‌‬
‫ي آشكار و معجزا ‌‬
‫ت‬ ‫هها ‌‬ ‫ه نشان ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه بودند‪ ،‬گويي‌ آنا ‌‬ ‫م مك ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ه بننود‪ ،‬هي ‌‬
‫چ‬ ‫ل شنند ‌‬ ‫ل خداص ننناز ‌‬ ‫ه بر رسو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گ و استوار ‌‬ ‫بزر ‌‬
‫ي‬‫ه جدينند ‌‬ ‫ن حضننرتص خواسننتار معجننز ‌‬ ‫ي نننداده ‌و از آ ‌‬ ‫اهميننت ‌‬
‫ه طل و‬ ‫ن كوههننا ب ‌‬ ‫لنمود ‌‬ ‫ن‪ ،‬تبنندي ‌‬ ‫ن مردگننا ‌‬ ‫ن زنننده ‌سنناخت ‌‬ ‫چننو ‌‬
‫ب فقسسط‬ ‫ه غي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيسس ‌‬ ‫ن شدند »بگسسو‪ :‬جسسز اي ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫امثا ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ن معجننز ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬فروفرسننتاد ‌‬ ‫ص خداوند اس ‌‬ ‫مخصو ‌‬
‫ص دارد‬ ‫ه خود خداوند‪ ‬اختصا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ت و عل ‌‬ ‫ي غيبي‌ اس ‌‬ ‫امر ‌‬
‫ه سننائر‬ ‫ه شننما و ن ‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ن علم ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه مننرا ب ‌‬ ‫ن‪ ،‬ن ‌‬ ‫بنننابراي ‌‬
‫ه را‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫س انتظار بكشسسيد« فننرود آمنند ‌‬ ‫ت را »پ ‌‬ ‫مخلوقا ‌‬
‫م«‬ ‫م با شما از منتظران ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫هايد »ك ‌‬ ‫ه پيشنهاد كرد ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه شما‪.‬‬ ‫ه خود و دربار ‌‬ ‫م خدا‪ ‬را دربار ‌‬ ‫حك ‌‬
‫ه آنهننا به‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يدانس ن ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬اگننر خداوننند‪ ‬م ‌‬ ‫نكننثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي هسننتند‪،‬‬ ‫ه جدينند ‌‬ ‫ب معجز ‌‬ ‫ت‪ ،‬طال ‌‬ ‫ن و هداي ‌‬ ‫ب يقي ‌‬ ‫خاطر كس ‌‬
‫ي عناد و‬ ‫ه فقط از رو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يكرد ولي‌ دانس ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫قطعا اجابتشا ‌‬
‫هاننند پ ‌‬
‫س‬ ‫ت را پيش‌ افگند ‌‬ ‫ن درخواسنن ‌‬ ‫ت‪ ،‬اي ‌‬ ‫ه و لجنناج ‌‬ ‫مكننابر ‌‬
‫ت‪ ،‬بننر‬‫ن آيننا ‌‬ ‫ه و بننا اي ‌‬ ‫ن واگذاشننت ‌‬ ‫ن را در عننناد و لجاجتشننا ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫نو‬ ‫ن عقايننند مشنننركا ‌‬ ‫ن و پينننامبرص و بطل ‌‬ ‫ت قنننرآ ‌‬ ‫حقننناني ‌‬
‫يبنينناد‬ ‫تب ‌‬ ‫ت بر پا كننرد و شننبها ‌‬ ‫ن حج ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ي نابجا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫خواست ‌‬
‫ن كرد«‪.‬‬ ‫ت را ويرا ‌‬ ‫ن رسال ‌‬ ‫ن پيرامو ‌‬ ‫آنا ‌‬
 ‫ي‪ ،‬بخشسسي‌ از‬ ‫م اندلسسس ‌‬ ‫ن حسسز ‌‬ ‫م ابسسو محمسسد ب ‌‬ ‫امسسا ‌‬
‫ل شسسد ‌‬
‫ه‬ ‫هتسسواتر نق ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل اكرم سص را ك ‌‬ ‫ت رسسسو ‌‬ ‫معجزا ‌‬
‫يشمرد‪:‬‬ ‫ن بر م ‌‬ ‫ت‪ ،‬چني ‌‬ ‫اس ‌‬
‫م‪.‬‬ ‫ن كري ‌‬ ‫‪ 1‬ن قرآ ‌‬
‫ي داد‪.‬‬ ‫ه رو ‌‬ ‫ت قريش‌ در مك ‌‬ ‫ه درخواس ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ق القمر ك ‌‬ ‫‪2‬نش ‌‬
‫ل جننابر‪ ‬و‬ ‫ك در منننز ‌‬ ‫ي بسيار با غذايي‌ اند ‌‬ ‫م گروه ‌‬ ‫‪ 3‬ن اطعا ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫م سپاه ‌‬ ‫ق و اطعا ‌‬ ‫گ خند ‌‬ ‫ل أبوطلحه‪ ‌‬در روز جن ‌‬ ‫در منز ‌‬
‫ك بود‪،‬‬ ‫ن بود از خرمايي‌ چند كه ‌از بس‌ اند ‌‬ ‫ن نهصد ت ‌‬ ‫تعدادشا ‌‬
‫ه از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ت خننود آورد و هم ‌‬ ‫ه دس ن ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ن سننعد آ ‌‬ ‫دختر بشننيرب ‌‬
‫ي بنناق ‌‬
‫ي‬ ‫ن خرمننا چيننز ‌‬ ‫م از آ ‌‬ ‫خوردند تا سير شنندند و هنننوز ه ‌‬
‫ماند‪.‬‬
‫ت و نوشننيد ‌‬
‫ن‬ ‫ن حضننر ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ن انگشتا ‌‬ ‫ب از ميا ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه زد ‌‬ ‫‪ 4‬ن فوار ‌‬
‫ن از‬ ‫ن‪ ،‬ريخت ‌‬ ‫ن‪ .‬همچنننا ‌‬ ‫ك لشننكر از آ ‌‬ ‫مي ‌‬ ‫ن تمننا ‌‬ ‫ب شنند ‌‬ ‫و سيرا ‌‬
‫ك و جوشننيد ‌‬
‫ن‬ ‫ك تبنو ‌‬ ‫ن حضرتص در چشمه ‌خشن ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ب وضو ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن تنن ‌بودنند‬ ‫ه هنزارا ‌‬ ‫كك ‌‬ ‫م لشكر تبو ‌‬ ‫ن تما ‌‬ ‫ن و نوشيد ‌‬ ‫ب از آ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن چشم ‌‬
‫ه‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ب دار شد ‌‬ ‫ن آنها و آ ‌‬ ‫ب شد ‌‬ ‫ه و سيرا ‌‬ ‫ن چشم ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ن در چننا ‌‬
‫ه‬ ‫ي ايشننا ‌‬ ‫ب وضننو ‌‬ ‫ن طننور از آ ‌‬ ‫ت‪ .‬همي ‌‬ ‫تننا روز قيننام ‌‬
‫ك بننود و آ ‌‬
‫ب‬ ‫ه قبل خشن ‌‬ ‫ن چننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت و در حننالي‌ ك ‌‬ ‫ه ريخ ‌‬ ‫حننديبي ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫هطنننننور ‌‬ ‫ن گنننننرفت‌ ب ‌‬ ‫ن جوشنننننيد ‌‬ ‫ب از آ ‌‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫نداشننننن ‌‬
‫ب شدند‪.‬‬ ‫ه سيرا ‌‬ ‫ن نوشيدند و هم ‌‬ ‫ن از آ ‌‬ ‫هزاروچهارصد ت ‌‬
‫نآ ‌‬
‫ن‬ ‫ك و رسننيد ‌‬ ‫ي خننا ‌‬ ‫ن در بدر با مشت ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫ن سپا ‌‬ ‫‪ 5‬ن زد ‌‬
‫ه )‪(17‬‬ ‫ه آي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه آنهننا و تارومننار شدنشننا ‌‬ ‫م هم ‌‬ ‫ه چشنن ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫خننا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن اس ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ل« مبي ‌‬ ‫ه »انفا ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ل اكرمنص در پننا ‌‬
‫ي‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه ستوني‌ در مسننجدالنب ‌‬ ‫‪ 6‬ن نال ‌‬
‫ن تمننا ‌‬
‫م‬ ‫يخواندننند بعنند از سنناختن‌ منننبر و شنننيد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن خطب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يناليد و موي ‌‬
‫ه‬ ‫ن آواز شتر م ‌‬ ‫ه چو ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي نال ‌‬ ‫ن صدا ‌‬ ‫حاضرا ‌‬
‫ل گرفتننند‬ ‫ل اكرمص او را در بغ ‌‬ ‫ن‪ ،‬رسو ‌‬ ‫ه بعد از آ ‌‬ ‫يكرد ن ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫م شد‪.‬‬ ‫و آرا ‌‬
‫ت مخصننو ‌‬
‫ص‬ ‫ه اگننر بهش ن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن از يهوديننا ‌‬ ‫ت ايشننا ‌‬ ‫‪ 7‬ن ن دعننو ‌‬
‫ي مننرگ‌ كنننند و‬ ‫ن ادعاراسننتگو هسننتند‪ ،‬آرزو ‌‬ ‫ت و در اي ‌‬ ‫آنهاس ‌‬
 ‫نمنناجرا را حكنناي ‌‬
‫ت‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه قننرآ ‌‬ ‫ن امننر نن ك ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫عجننز يهوديننا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه اس ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ه در موارد آتي‪:‬‬ ‫ب‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫ن از غي ‌‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫‪ 8‬ن خبر داد ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ي بنناغ ‌‬ ‫ه عمار‪ ‬را گننروه ‌‬ ‫ن از اين ‌ك ‌‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫خبر داد ‌‬ ‫·‬
‫ن شد‪.‬‬ ‫يرسانند ن و چني ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫شهاد ‌‬
‫يرسنند و‬ ‫يم ‌‬ ‫ه عثمان‪ ‌‬بلواي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫· خبر داد ‌‬
‫ن شد‪.‬‬ ‫ت ن و چني ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ت ازآ ‌‬ ‫ن بهش ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫در قبا ‌‬
‫يا عنهمننا‬ ‫ي رضن ‌‬ ‫ن عل ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه حسن ‌‬ ‫نك ‌‬‫ن از اي ‌‬ ‫ن ايشننا ‌‬ ‫· خبر داد ‌‬
‫ن دو‬ ‫ه او ميننا ‌‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫هخداوننند‪ ‬ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫سيد و سالر ‌‬
‫يآورد ن ن و چنين‌‬ ‫ح پدينند م ‌‬ ‫ن صننل ‌‬ ‫م از مسننلمانا ‌‬ ‫ه عظي ‌‬ ‫گننرو ‌‬
‫شد‪.‬‬
‫ه در جهاد‬ ‫يك ‌‬ ‫ن مرد ‌‬ ‫ي بود ‌‬ ‫ن در مورد دوزخ ‌‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫· خبر داد ‌‬
‫ن شنند كه‌‬ ‫ي كرد ن و چنننا ‌‬ ‫ن مرد خودكش ‌‬ ‫حاضر بود و بعدا آ ‌‬
‫ه بودند‪.‬‬ ‫خبر داد ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ه منندين ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت ايشننا ‌‬ ‫ه هجننر ‌‬ ‫م در را ‌‬ ‫نجعث ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫نمال ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫‪ 9‬ن سراق ‌‬
‫ه مشركا ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬جايز ‌‬ ‫ل كرد تا با دستگير نمودنشا ‌‬ ‫ن را دنبا ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ي در زمين‌‬ ‫بو ‌‬ ‫ي اسننن ‌‬ ‫ي پاهنننا ‌‬ ‫ن خنننود كنننند ول ‌‬ ‫ه را از آ ‌‬ ‫مك ‌‬
‫ل كننرد و التمننا ‌‬
‫س‬ ‫ي او را دنبننا ‌‬ ‫ن دود ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ه دنبننا ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫فننرورف ‌‬
‫ه راه‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫ي ايشننا ‌‬ ‫ن حضرتص و دعننا ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫سراق ‌‬
‫ي‪.‬‬
‫بو ‌‬ ‫ن مجدد اس ‌‬ ‫افتاد ‌‬
‫ي شننا ‌‬
‫ه‬ ‫ي كسننر ‌‬ ‫ه دسننتبندها ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫ن ايشننا ‌‬ ‫‪ 10‬ن خننبر داد ‌‬
‫ن شد‪.‬‬ ‫يشود ن و چني ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن سراقه ‌گذاشت ‌‬ ‫س‪ ،‬در دستا ‌‬ ‫فار ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ن اسننود عنسن ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ن از كشننت ‌‬ ‫ن ايشنا ‌‬ ‫‪ 11‬ن خبر داد ‌‬
‫ه او‬ ‫يك ‌‬ ‫ي در حال ‌‬ ‫لو ‌‬ ‫ب قت ‌‬ ‫ت كرده ‌بود‪ ،‬در ش ‌‬ ‫ي نبو ‌‬ ‫غ ادعا ‌‬ ‫درو ‌‬
‫ب از‬ ‫ن شنن ‌‬ ‫ن در همننا ‌‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫ن بود و نيز خبر داد ‌‬ ‫در صنعاء يم ‌‬
‫ه اسنت‌ نن و چنننان‌ بننود‬ ‫ل رساند ‌‬ ‫ه قت ‌‬ ‫ي او را ب ‌‬ ‫ه كس ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه خبر دادند‪.‬‬ ‫ك ‌‬
‫ه ميننا ‌‬
‫ن‬ ‫يك ‌‬ ‫ن در حننال ‌‬ ‫ي ايشننا ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫گ نجاش ‌‬ ‫م مر ‌‬ ‫‪ 12‬ن اعل ‌‬
‫ن ايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن شد ‌‬ ‫ه بود و بيرو ‌‬ ‫ه فاصل ‌‬ ‫ن روز را ‌‬ ‫ن چندي ‌‬ ‫او و ايشا ‌‬
‫ن بر‬ ‫ع و نماز جنازه ‌خواند ‌‬ ‫ن بقي ‌‬ ‫ه گورستا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م اصحابشا ‌‬ ‫و تما ‌‬
 ‫ت كننرد ‌‬
‫ه‬ ‫ن روز وفننا ‌‬ ‫ه او در همننا ‌‬ ‫ن خبر ك ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ت يافت ‌‬ ‫او و صح ‌‬
‫بود‪.‬‬
‫ه از حلقه‌‬ ‫ه خننود در مك ‌‬ ‫ن از خننان ‌‬ ‫ن ايشننا ‌‬ ‫ن شنند ‌‬ ‫‪ 13‬ننن بيننرو ‌‬
‫ن بودننند‬ ‫ه منتظر ايشننا ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ن از افراد قري ‌‬ ‫هت ‌‬ ‫ه دوازد ‌‬ ‫محاصر ‌‬
‫نو‬ ‫ك بر سرآنا ‌‬ ‫ن خا ‌‬ ‫م خود بكشند و پاشيد ‌‬ ‫ه زع ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫تا ايشا ‌‬
‫ن را‪.‬‬ ‫ن آنها ايشا ‌‬ ‫ه نديد ‌‬ ‫در نتيج ‌‬
‫ن در برابننر ايشننان‌‬ ‫عآ ‌‬ ‫ن و تواضن ‌‬ ‫ت شتر نزد ايشننا ‌‬ ‫‪ 14‬ن شكاي ‌‬
‫ن نيز حاضر بودند‪.‬‬ ‫ه اصحابشا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫در حال ‌‬
‫ن بيايند و آمد ‌‬
‫ن‬ ‫ه نزد ايشا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن از دو درخ ‌‬ ‫ت ايشا ‌‬ ‫‪ 15‬ن دعو ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ن ايشا ‌‬ ‫س دستورداد ‌‬ ‫ن آنها‪ ،‬سپ ‌‬ ‫ت و يكجا شد ‌‬ ‫هر دو درخ ‌‬
‫ن آنها‪.‬‬ ‫ت و رفت ‌‬ ‫ن دو درخ ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫رفت ‌‬
‫ن بننا قنند‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫ه بننال بودننند ول ‌‬ ‫ن حضرتص بيشتر ميننان ‌‬ ‫‪ 16‬ن آ ‌‬
‫يشدند‪.‬‬ ‫هم ‌‬ ‫يرفتند‪ ،‬ازآنها بلندتر ديد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن را ‌‬ ‫بلندا ‌‬
‫ه كردننند و‬ ‫ه مبنناهل ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ي را دعننو ‌‬ ‫ن حضننرتص نصننار ‌‬ ‫‪ 17‬ننن آ ‌‬
‫يشننوند و‬ ‫ي نننابود م ‌‬ ‫ه كنننند‪ ،‬همگ ‌‬ ‫ن مباهل ‌‬ ‫ه اگر آنا ‌‬ ‫خبردادند ك ‌‬
‫ن آن ‌حضننرتص‪ ،‬حاضننر به‌‬ ‫ت سننخ ‌‬ ‫ن از صح ‌‬ ‫ي با اطمينا ‌‬ ‫نصار ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن خبر اس ‌‬ ‫م نيز شاهد اي ‌‬ ‫ن كري ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫ه نشدند ن ك ‌‬ ‫مباهل ‌‬
‫ه خنننننود كشنننننند ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬ ‫ن از اي ‌‬ ‫ن ايشنننننا ‌‬ ‫‪ 18‬نننننن خنننننبر داد ‌‬
‫ن شننند زينننرا آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي خواهنننند بنننود نننن و چننننا ‌‬ ‫فجمح ‌‬ ‫نخل ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ي بر او وارد كردند ننن كننه‬ ‫ها ‌‬ ‫ك خدش ‌‬ ‫حضرتص در روز احد اند ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ك گش ‌‬ ‫ن هل ‌‬ ‫‌بر اثر آ ‌‬
‫هم ‌‬
‫ن‬ ‫ن نن ك ‌‬ ‫م گوسفند با ايشا ‌‬ ‫ي مسمو ‌‬ ‫ن بازو ‌‬ ‫ن گفت ‌‬ ‫‪ 19‬ن سخ ‌‬
‫ل نكنيد‪.‬‬ ‫ن تناو ‌‬ ‫ه اند و از م ‌‬ ‫م آلود ‌‬ ‫هس ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ن خننبر دادننند كه‌‬ ‫ه اصحابشننا ‌‬ ‫ن حضرتص در روز بدر ب ‌‬ ‫‪ 20‬ن آ ‌‬
‫ن بدر خواهد بود‬ ‫ن قريش ‌در كجا و كجا از ميدا ‌‬ ‫ه رهبرا ‌‬ ‫قتلگا ‌‬
‫ه بوند‪.‬‬ ‫ه فرمود ‌‬ ‫ن شد ك ‌‬ ‫و چنا ‌‬
‫ن در‬ ‫ي از امت‌ ايشننا ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ه گرو ‌‬ ‫ن حضرتص خبردادند ك ‌‬ ‫‪ 21‬ن آ ‌‬
‫م بنت‌ ملحننا ‌‬
‫ن‬ ‫م حننرا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ن خواهند رف ‌‬ ‫ه جنگ ‌دشم ‌‬ ‫دريا ب ‌‬
‫ن گرديد‪.‬‬ ‫ن هستي‌ و او نيز از ايشا ‌‬ ‫گفتند‪ :‬تو نيز از آنا ‌‬
‫هطننوري‌‬ ‫ه شنند ب ‌‬ ‫م پيچاننند ‌‬ ‫ن حضننرتص دره ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ن برا ‌‬ ‫‪ 22‬ن زمي ‌‬
‫ه فرمانرواي ‌‬
‫ي‬ ‫ن را ديدند و خبردادند ك ‌‬ ‫ق و مغارب ‌آ ‌‬ ‫ه مشار ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه بودننند‪ ،‬خواهنند رسننيد ن ن و‬ ‫ه ديد ‌‬ ‫هها ك ‌‬ ‫ن محدود ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫امتشا ‌‬
‫ق تا بلد‬ ‫ل مشر ‌‬ ‫ن از او ‌‬ ‫ت ايشا ‌‬ ‫ي ام ‌‬ ‫ن شد زيرا فرمانرواي ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫س و سننرزمين‌‬ ‫س اطل ‌‬ ‫ه اقيننانو ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ك و تا آخر مغننر ‌‬ ‫سند وتر ‌‬
‫ه مانننند‬ ‫لب ‌‬ ‫ب و شننما ‌‬ ‫بربر رسيد‪ ،‬اما فرمانروايي‌ آنها در جنو ‌‬
‫ه نشد‪.‬‬ ‫ب‪ ،‬گسترد ‌‬ ‫ق و مغر ‌‬ ‫مشر ‌‬
‫ه او‬ ‫يالله عنها ن خبر دادند ك ‌‬ ‫ه دختر خود ن رض ‌‬ ‫ه فاطم ‌‬ ‫‪ 23‬ن ب ‌‬
‫ه بعنند از‬ ‫ن خواهنند بننود ك ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ي خانواد ‌‬ ‫ن فرد از اعضا ‌‬ ‫اولي ‌‬
‫ن شد‪.‬‬ ‫ن ملحق‌ خواهد شد ن و چنا ‌‬ ‫ه ايشا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫تشا ‌‬ ‫درگذش ‌‬
‫ه در انفاق‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن كس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ش خبردادند ك ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ه همسرا ‌‬ ‫‪ 24‬ن ب ‌‬
‫ن ملحق‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬زودتننر ب ‌‬ ‫تتر اسنن ‌‬ ‫ن دراز دسنن ‌‬ ‫از ديگننرا ‌‬
‫ه دادن ‌دسننت ‌‬
‫ي‬ ‫ه در صنندق ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ت جح ‌‬ ‫ب بن ‌‬ ‫خواهنند شنند و زين ‌‬
‫ه بعد از درگذشننت‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫ن همسر ايشا ‌‬ ‫ت‪ ،‬اولي ‌‬ ‫درازتر داش ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ه ايشان ‌پيوس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ايشا ‌‬
‫ن‪ ،‬پسننتا ‌‬
‫ن‬ ‫ح كردند و بننر اثننر آ ‌‬ ‫ي را مس ‌‬ ‫ن گوسفند ‌‬ ‫‪ 25‬ن پستا ‌‬
‫ه سننب ‌‬
‫ب‬ ‫ن معجننز ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ن لننبريز از شننير شنند‪ ،‬ك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫خشننكيد ‌‬
‫ها ‌‬
‫م‬ ‫نمسننعود‪ ‬گردينند‪ .‬بننار ديگننر در خيم ‌‬ ‫م عبنندالله ب ‌‬ ‫اسننل ‌‬
‫ي داد‪.‬‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ي از ايشا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن معجز ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫معبد خزاع ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫ي داش ن ‌‬ ‫ه ناراحت ‌‬ ‫ن علي‪ ‌‬ك ‌‬ ‫‪ 26‬ن در روز خيبر بر چشما ‌‬
‫ت و بعد‬ ‫م شفا ياف ‌‬ ‫ي در د ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ن خود ماليدند و چشما ‌‬ ‫ب دها ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه او‬ ‫م را ب ‌‬ ‫م درد مبتل نشد و پننرچ ‌‬ ‫ه چش ‌‬ ‫ن ديگر هرگز او ب ‌‬ ‫از آ ‌‬
‫ن شد‪.‬‬ ‫ي گردد ن و چنا ‌‬ ‫ه برنم ‌‬ ‫دادند و فرمودند‪ :‬جز فاتحان ‌‬
‫نآ ‌‬
‫ن‬ ‫ن دسننتا ‌‬ ‫ن غننذا را در ميننا ‌‬ ‫ح گفت ‌‬ ‫‪ 27‬نن اصننحاب‪ ،‌‬تسننبي ‌‬
‫يشنيدند‪.‬‬ ‫حضرتص م ‌‬
‫ن رسننول‌‬ ‫ه رفت ‌‬ ‫ي اسننتهزا را ‌‬ ‫ص‪ ،‬از رو ‌‬ ‫يالعننا ‌‬ ‫ناب ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫‪ 28‬ننن حك ‌‬
‫ش! و تننا مننرد‪،‬‬ ‫ن بننا ‌‬ ‫اكرمص را تقليد كرد‪ ،‬فرمودننند‪ :‬همچنننا ‌‬
‫ش بود«‪.‬‬ ‫ش مرتع ‌‬ ‫بدن ‌‬
 ‫سْتُهْم ِإَذا َلُهْم َمْكٌر ِفي َآَياِتَنا ُقِل ا ُّ‬
‫ل‬ ‫ضّراَء َم ّ‬ ‫ن َبْعِد َ‬ ‫حَمًة ِم ْ‬ ‫س َر ْ‬ ‫َوِإَذا َأَذْقَنا الّنا َ‬
‫ن )‪(21‬‬ ‫ن َما َتْمُكُرو َ‬ ‫سَلَنا َيْكُتُبو َ‬ ‫ن ُر ُ‬‫ع َمْكًرا ِإ ّ‬ ‫سَر ُ‬
‫َأ ْ‬
‫ه آنسسا ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫س از سسسخت ‌‬ ‫مپ ‌‬ ‫ه مسسرد ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫»و چسسو ‌‬
‫ن را در‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫م‪ ،‬بناگسسا ‌‬ ‫ي بچشسساني ‌‬ ‫ت‪ ،‬رحمت ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫رسيد ‌‬
‫ل بننر‬ ‫ن خداوننند متعننا ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬چننو ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ت ما نيرنگ ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫ههنننا و‬ ‫ن ميو ‌‬ ‫لآورد ‌‬ ‫هعم ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫م بنننا فنننرودآوردن ‌بنننارا ‌‬ ‫منننرد ‌‬
‫تو‬ ‫ن در معيش ن ‌‬ ‫ه و بننر آنننا ‌‬ ‫ي داشننت ‌‬ ‫ت ارزان ‌‬ ‫ت‪ ،‬نعم ‌‬ ‫محصننول ‌‬
‫ه بننر اثنر‬ ‫نك ‌‬ ‫ش پديند آورد نن بعنند از آ ‌‬ ‫ت و گشناي ‌‬ ‫ق‪ ،‬وسع ‌‬ ‫ارزا ‌‬
‫ت نن‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن رسننيد ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬رنجها ب ‌‬ ‫ي معيش ‌‬ ‫ي وتنگ ‌‬ ‫خشكسال ‌‬
‫ن را‬ ‫ه باينند‪ ،‬قنندر آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه وچنا ‌‬ ‫ش را شكر نگزارد ‌‬ ‫تهاي ‌‬ ‫آنها نعم ‌‬
‫يجننان‬ ‫نب ‌‬ ‫ه بتننا ‌‬ ‫ن نعمتهننا را ب ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه مشننركا ‌‬ ‫يشناسننند بلك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه و در‬ ‫ت داد ‌‬ ‫ن نسنب ‌‬ ‫ن سود و زينا ‌‬ ‫ن و غير قادر بر رساند ‌‬ ‫‌ناتوا ‌‬
‫ه هر حيله‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ع اي ‌‬ ‫ت دف ‌‬ ‫ن زدند و در جه ‌‬ ‫ت خدا‪ ‬طع ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫عتر‬ ‫ل گشتند »بگو‪ :‬خداوند در مكر سري ‌‬ ‫ي متوس ‌‬ ‫و نيرنگ ‌‬
‫ت »در‬ ‫نتر اسنن ‌‬ ‫ن شننتابا ‌‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬در مجننازا ‌‬ ‫اسسس ‌‬
‫يكنيسسد‪،‬‬ ‫گم ‌‬ ‫ه را نيسسرن ‌‬ ‫ن مسسا آنچ ‌‬ ‫ت‪ ،‬فرسسستادگا ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ينويسسسند« منننراد از فرسنننتادگان‪ :‬فرشنننتگان ‌)كنننرا ‌‬
‫م‬ ‫م ‌‬
‫ن را بننر‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ي كفننار را نوشننت ‌‬ ‫ه نيرنگهننا ‌‬ ‫ن( هسننتند ك ‌‬ ‫الكنناتبي ‌‬
‫ن امننر بنر‬ ‫ي اي ‌‬ ‫يكننند لنذا وقنت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي آشكار و نهان ‌عرضن ‌‬ ‫دانا ‌‬
‫ه بر خداوند قدير علي ‌‬
‫م‬ ‫ن مخفي‌ نباشد‪ ،‬چگون ‌‬ ‫ن نگهبا ‌‬ ‫فرشتگا ‌‬
‫ي تواند بود؟‬ ‫و خبير‪ ،‬مخف ‌‬

‫ن ِبِهصْم ِبِريصحٍ‬ ‫جَرْيص َ‬

‫ك َو َ‬ ‫حّتى ِإَذا ُكْنُتصْم فِصصي اْلُفْلص ِ‬‫حِر َ‬ ‫سّيُرُكْم ِفي اْلَبّر َواْلَب ْ‬ ‫ُهَو اّلِذي ُي َ‬
‫ظّنصصوا‬
‫ن َو َ‬ ‫ن ُكصّل َمَكصصا ٍ‬ ‫ج ِمص ْ‬‫جاَءُهُم اْلَمصْو ُ‬ ‫ف َو َ‬‫ص ٌ‬‫عا ِ‬ ‫ح َ‬ ‫جاَءْتَها ِري ٌ‬ ‫حوا ِبَها َ‬ ‫طّيَبٍة َوَفِر ُ‬
‫َ‬
‫ن ِمص َ‬
‫ن‬ ‫ن َهصِذِه َلَنُكصصونَ ّ‬ ‫جْيَتَنصصا ِمص ْ‬
‫ن َأْن َ‬
‫ن َلِئ ْ‬
‫ن َلُه الّدي َ‬
‫صي َ‬‫خِل ِ‬ ‫ل ُم ْ‬‫عُوا ا َّ‬‫ط ِبِهْم َد َ‬‫حي َ‬‫َأّنُهْم ُأ ِ‬
‫ن )‪(22‬‬ ‫شاِكِري َ‬‫ال ّ‬
‫ي و دريسسا‬ ‫ه شسسما را در خشسسك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫»او كسسس ‌‬
‫هح ‌‬
‫ق‬ ‫يك ‌‬ ‫ه پاهاي ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫يگرداند« يعني‪ :‬شما در خشكي‌ ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه وسنننيله‌‬ ‫توب ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ن آفريننند ‌‬ ‫يتنننا ‌‬ ‫هگير ‌‬ ‫ي بهر ‌‬ ‫تعنننالي‌ بنننرا ‌‬
‫ن خل ‌‬
‫ق‬ ‫ي سننواريتا ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ل نقلي ‌‬ ‫ن و ديگننر وسنناي ‌‬ ‫چهارپايا ‌‬
‫ن سنننناختن‌‬ ‫ه شننننما ف ‌‬ ‫يپيمايينننند و ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت‪ ،‬را ‌‬ ‫ه اسنننن ‌‬ ‫كننننرد ‌‬
 ‫ل درياهننا و اقيانوسننها را بننر‬ ‫ه عننرض‌ و طننو ‌‬ ‫يهايي‌ را ك ‌‬ ‫كشت ‌‬
‫ه در كشستيها‬ ‫يك ‌‬ ‫م كننرد »تسا وقست ‌‬ ‫يپيماييد‪ ،‬نيز الها ‌‬ ‫آنها م ‌‬
‫ه جلننو‬ ‫يها را ب ‌‬ ‫ش« كننه ‌كشننت ‌‬ ‫ي خسو ‌‬ ‫نشينيد و آنها با باد ‌‬
‫يها را بشننوراند‬ ‫ه كشننت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي و ناپايدار نيس ن ‌‬ ‫يراند و توفان ‌‬ ‫م ‌‬
‫ق شسساد شسوند‪،‬‬ ‫ن بسساد مسسواف ‌‬ ‫ن بدا ‌‬ ‫نرا ببرند و آنا ‌‬ ‫»آنا ‌‬
‫ت وزش‌ بنناد‬ ‫ي تند وزد« عصوف‪ :‬شد ‌‬ ‫ن باد ‌‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫بناگا ‌‬
‫ت و از‬ ‫م جهننا ‌‬ ‫ف« يعننني‪ :‬از تمننا ‌‬ ‫ج از هر طر ‌‬ ‫ت »و مو ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه از هر سو‬ ‫ن كنند ك ‌‬ ‫ف »بر آنان ‌تازد و يقي ‌‬ ‫ه اطرا ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ه اند‪،‬‬ ‫ه امواج‌ سركش‌ افتاد ‌‬ ‫هاند« و در محاصر ‌‬ ‫گرفتار شد ‌‬
‫ه كننند »در آن‌‬ ‫ن غلب ‌‬ ‫ي بننر گمانهايشننا ‌‬ ‫ت و نننابود ‌‬ ‫ي هلك ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫ي او‬ ‫هسننو ‌‬ ‫هب ‌‬‫ب اللسسه دعسسا كننسسد« و خالصننان ‌‬ ‫ه جنسسا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫حا ‌‬
‫يدانننند‪ :‬فقننط او بننر نجننات‬ ‫هم ‌‬ ‫نرو ك ‌‬ ‫ه شننوند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫متننوج ‌‬
‫ه دين‌ خسسود را بسسراي ‌‬
‫ش‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »در حال ‌‬ ‫ن تواناسنن ‌‬ ‫‌دادنشننا ‌‬
‫ن را‬ ‫ل‪ ،‬دعايشننا ‌‬ ‫ن حننا ‌‬ ‫هاند« يعننني‪ :‬در اي ‌‬ ‫ص كرد ‌‬ ‫ك و خال ‌‬ ‫پا ‌‬
‫ن در غيننر چنين‌‬ ‫ه عادتشننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآليننند چنننا ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چ شائب ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يساختند‪ .‬و‬ ‫كم ‌‬ ‫ن را در دعا شري ‌‬ ‫ه بتانشا ‌‬ ‫ن بود ك ‌‬ ‫تنگنايي‌ برآ ‌‬
‫ن بل‬ ‫ه اگر مسسا را از اي ‌‬ ‫يگويننند‪» :‬ك ‌‬ ‫بننا تأكينند و سننوگند م ‌‬
‫م شد«‪.‬‬ ‫ن خواهي ‌‬ ‫ي‪ ،‬قطعا از شكرگزارا ‌‬ ‫برهان ‌‬
‫يها‪ ،‬خود دلي ‌‬
‫ل‬ ‫م سخت ‌‬ ‫ن الله‪ ‬در هنگا ‌‬ ‫ه آستا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه برگش ‌‬ ‫البت ‌‬
‫ي متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ق‪ ،‬بر بازگشت‌ ب ‌‬ ‫ه نهاد خل ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫بر آ ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫س اسنن ‌‬ ‫ت و خداشنننا ‌‬ ‫ه و بشر فطرتا خداپرس ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫سرشت ‌‬
‫ي فرد مضطر‬ ‫ه دعا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن دهند ‌‬ ‫ه نشا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ن اي ‌‬‫همچني ‌‬
‫يشود‪ ،‬هر چند كافر باشد‪.‬‬ ‫بم ‌‬ ‫ه مستجا ‌‬ ‫وبيچار ‌‬

‫عَلى‬‫س ِإّنَما َبْغُيُكْم َ‬‫ق َيا َأّيَها الّنا ُ‬ ‫حّ‬ ‫ض ِبَغْيِر اْل َ‬ ‫ن ِفي اَْلْر ِ‬ ‫جاُهْم ِإَذا ُهْم َيْبُغو َ‬ ‫َفَلّما َأْن َ‬
‫ن )‪(23‬‬ ‫جُعُكْم َفُنَنّبُئُكْم ِبَما ُكْنُتْم َتْعَمُلو َ‬‫حَياِة الّدْنَيا ُثّم ِإَلْيَنا َمْر ِ‬
‫ع اْل َ‬
‫سُكْم َمَتا َ‬‫َأْنُف ِ‬
‫تو‬ ‫ن محن ‌‬ ‫ن داد« خداونننند‪ ‬از اي ‌‬ ‫ن نجاتشسسا ‌‬ ‫س چسسو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه نسساحق‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن در زمي ‌‬ ‫ت كننرد »ناگهسسا ‌‬ ‫ن را اجنناب ‌‬ ‫دعايشننا ‌‬
‫ه باشننند‪،‬‬ ‫ي داشننت ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه شننبه ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يكننسسد« و ب ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫سركشس ‌‬
‫هوب ‌‬
‫ه‬ ‫ي تمننرد و عننناد‪ ،‬در زمين‌ فسنناد ورزينند ‌‬ ‫فقننط از رو ‌‬
‫ن دعاها و سوگندها و پيمانها و عهنندهايي‌‬ ‫يروند و آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بيراه ‌‬
‫يكنننند »اي‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ه بودننند‪ ،‬فرامننو ‌‬ ‫ه بننا خداوننند‪ ‬بسننت ‌‬ ‫را ك ‌‬
‫ي شسسما فقسسط به‌‬ ‫ه سركش س ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس س ‌‬ ‫م! جز اي ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ي و تجنناوز انسننا ‌‬ ‫س سركش ن ‌‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫ن خود شماس س ‌‬ ‫زيا ‌‬
‫ت‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ع تجناوز و سركشني‌ بنر خنود و ‌‬ ‫ن‪ ،‬در واق ‌‬ ‫ديگنرا ‌‬
‫ي جننز‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫ن تجنناوز ننن ك ‌‬ ‫م و پيامنند آ ‌‬ ‫ه فرجننا ‌‬ ‫نك ‌‬
‫اعتبننار اي ‌‬
‫ه در‬ ‫نك ‌‬ ‫يگردد چنننا ‌‬ ‫ي برم ‌‬ ‫ه خود و ‌‬ ‫تنب ‌‬ ‫م نيس ‌‬ ‫ت و انتقا ‌‬ ‫مجازا ‌‬
‫ن تجنناوز و قطع‌‬ ‫ي چننو ‌‬ ‫چ گناه ‌‬ ‫ه است‪» :‬هي ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫حدي ‌‬
‫ن را‬ ‫ه خداوننند عقننوبت‌ آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫م سزاوارتر ب ‌‬ ‫پيوند رح ‌‬
‫ش در‬ ‫ي صنناحب ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ه همننرا ‌‬ ‫در دنيننا زود برسنناند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه زنسسدگاني‌‬ ‫يكنننند«‪» .‬بهسسر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ب ذخينننر ‌‬ ‫ت از عنننذا ‌‬ ‫آخنننر ‌‬
‫ي‪ ،‬فقط محدود‬ ‫ي شما از سركش ‌‬ ‫همند ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬بهر ‌‬ ‫دنياس ‌‬
‫س بازگشسستتا ‌‬
‫ن‬ ‫ت »سسسپ ‌‬ ‫ي دنياسننن ‌‬ ‫گ زنننندگان ‌‬ ‫به‌ زمننان ‌تن ‌‬
‫ي چننند‬ ‫همند ‌‬ ‫ي گذرا و بهر ‌‬ ‫ن زندگ ‌‬ ‫ت« بعد از اي ‌‬ ‫ي ماس ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يكرديد« در دنيا از‬ ‫هم ‌‬ ‫ه شما را از آنچ ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ه دنيا »آ ‌‬ ‫روز ‌‬
‫م كسسرد« و شننما را در برابننر آن‌‬ ‫خير و شر »باخبر خواهي ‌‬
‫يبيند؛ بايد خدا‪‬‬ ‫س خيري ‌م ‌‬ ‫ن‪ ،‬هر ك ‌‬ ‫م داد بنابراي ‌‬ ‫جزا خواهي ‌‬
‫يبيننند؛ باينند جننز خننودش‌‬ ‫يم ‌‬ ‫س شننر ‌‬ ‫س گويد و هر ك ‌‬ ‫را سپا ‌‬
‫ش نكند‪.‬‬ ‫كسي ‌ديگر را سرزن ‌‬
‫ه خصننل ‌‬
‫ت‬ ‫يگوينند‪» :‬سن ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ه حدي ‌‬ ‫ل با استناد ب ‌‬ ‫مكحو ‌‬
‫ت علي ‌‬
‫ه‬ ‫ه خصننل ‌‬ ‫ن سنن ‌‬ ‫ه باشد‪ ،‬آ ‌‬ ‫س آنها را داشت ‌‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي«‪.‬‬ ‫نشكن ‌‬ ‫گ‪ ،‬تجاوز و پيما ‌‬ ‫ياند‪ :‬نيرن ‌‬ ‫خود و ‌‬

‫ض ِمّمصصا‬
‫ت اَْلْر ِ‬ ‫ط ِبصِه َنَبصصا ُ‬ ‫خَتَل َ‬
‫سصَماِء فَصصا ْ‬‫ن ال ّ‬ ‫حَياِة الّدْنَيا َكَماٍء َأْنَزْلَناُه ِمص َ‬‫ِإّنَما َمَثُل اْل َ‬
‫ن َأْهُلَهصصا َأّنُه صْم‬‫ظّ‬ ‫ت َو َ‬ ‫خُرفََها َواّزّيَن ْ‬ ‫ض ُز ْ‬ ‫ت اَْلْر ُ‬ ‫خَذ ِ‬‫حّتى ِإَذا َأ َ‬ ‫س َواَْلْنَعاُم َ‬ ‫َيْأكُُل الّنا ُ‬
‫ن ِبصصاَْلْم ِ‬
‫س‬ ‫ن َلصْم َتْغص َ‬‫صيًدا َكَأ ْ‬ ‫ح ِ‬ ‫جَعْلَناَها َ‬ ‫ل َأْو َنَهاًرا َف َ‬‫عَلْيَها َأَتاَها َأْمُرَنا َلْي ً‬
‫ن َ‬‫َقاِدُرو َ‬
‫ن )‪(24‬‬ ‫ت ِلَقْوٍم َيَتَفّكُرو َ‬ ‫لَيا ِ‬‫صُل ا َْ‬‫ك ُنَف ّ‬‫َكذَِل َ‬
‫ن جمله‌‬ ‫ه دنيا ياد كننرد‪ ،‬اكنننو ‌‬ ‫ل از بهر ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعد از آ ‌‬
‫ل دنيننا و‬ ‫ن حننا ‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫ه متضم ‌‬ ‫يآورد ك ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ه و مستقل ‌‬ ‫مستأنف ‌‬
‫ت كسسه ‌مث ‌‬
‫ل‬ ‫ن اسننت‪» :‬جسسز اين‌ نيس س ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ت انقضننا ‌‬ ‫سننرع ‌‬
 ‫ن را از آسسسمان‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ي دنيسسا ماننسسد آب ‌‬ ‫زندگان ‌‬
‫ل زننندگاني ‌دنيننا در سننرعت‌ زوال‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬مث ‌‬ ‫فرو ريختي ‌‬
‫ن در سننرعت‌ زوال‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫ن رو ‌‬ ‫ف گياهننا ‌‬ ‫خننود‪ ،‬همانننند وصنن ‌‬
‫ن« آب‌‬ ‫س بسسا آ ‌‬ ‫ن اسنننت‌ »پ ‌‬ ‫ي و خنننرمي‌ آ ‌‬ ‫ت و شننناداب ‌‬ ‫‌بهج ‌‬
‫يها‬ ‫ن‪ ،‬رستن ‌‬ ‫ت« و براثر آ ‌‬ ‫ن درهم ‌آميخ ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫»رستنيها ‌‬
‫م و چهارپايسسان‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫ل خننود رسننيد »از آنچ ‌‬ ‫به‌ حنند كمننا ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫ه »تا آ ‌‬ ‫ههننا و علننوف ‌‬ ‫هها و ميو ‌‬ ‫يخورند« از دان ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫ه خسسود را بسسر گرفسست ‌و آراسسست ‌‬
‫ه‬ ‫ن پيسسراي ‌‬ ‫ن زمي ‌‬ ‫چسسو ‌‬
‫يها و گلها و گياها ‌‬
‫ن‬ ‫ع رستن ‌‬ ‫ن با انوا ‌‬ ‫ن زمي ‌‬ ‫گرديد« يعني‪ :‬چو ‌‬
‫ههننننا و‬ ‫ه شنننند و جلو ‌‬ ‫گ‪ ،‬طننننناز و زيبننننا و نگننننارين ‌‬ ‫رنگننننارن ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫م و كمننال‌ بننه ‌نمننايش‌ گذاشن ‌‬ ‫ه تمننا ‌‬ ‫ي خود را ب ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫آراستگ ‌‬
‫گ طل‪ ،‬بعضنن ‌‬
‫ي‬ ‫ه رن ‌‬ ‫ي كننه بعضنني‌ از آنهننا مشنناب ‌‬ ‫يهاي ‌‬ ‫رسننتن ‌‬
‫ي مشنناب ‌‬
‫ه‬ ‫ت‪ ،‬بعض ‌‬ ‫گ ياقو ‌‬ ‫ه رن ‌‬ ‫ي مشاب ‌‬ ‫ه‪ ،‬بعض ‌‬ ‫گ نقر ‌‬ ‫مشابه ‌رن ‌‬
‫ت‪.‬‬‫گ زمرد و‪ ...‬اس ‌‬ ‫رن ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫ي تشننبي ‌‬ ‫ه زن ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه‪ ،‬زمي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل در اي ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫ن بننر خننود‬ ‫ه گننو ‌‬ ‫ي گننون ‌‬ ‫گ و زيننورات ‌‬ ‫ي زيبننا و رنگننارن ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫جام ‌‬
‫يآرايد تا انظننار را ب ‌‬
‫ه‬ ‫شها م ‌‬ ‫ع آراي ‌‬ ‫ه انوا ‌‬ ‫يپوشد و خود را ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن«‬ ‫ه بسسر آ ‌‬ ‫ن پنداشسستند ك ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ب نمايد‪» .‬و ساكنا ‌‬ ‫خود جل ‌‬
‫ن »توانسسا‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫هگيننر ‌‬ ‫ن و بهر ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ن محصننول ‌‬ ‫يعننني‪ :‬برچينند ‌‬
‫ب مننا »شسسبي‌ يسسا‬ ‫يعننذا ‌‬ ‫ن مسسا« يعن ‌‬ ‫ه فرما ‌‬ ‫هستند‪ ،‬بناگا ‌‬
‫ت از ب ‌‬
‫ن‬ ‫ن را ماننسسد زراع ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫ن آمسسد پ ‌‬ ‫ه زمي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ل از‬ ‫ه محصننو ‌‬ ‫ن را شننبي ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬كشن ‌‬ ‫ه گردانيدي ‌‬ ‫بريد ‌‬
‫ي ديسسروز«‬ ‫ه گوي ‌‬ ‫م »ك ‌‬ ‫هاي ‌گردانينندي ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ه و تبا ‌‬ ‫ن درويد ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ب »وجود نداشسست ‌‬ ‫ه و شننادا ‌‬ ‫ت سبز و تنناز ‌‬ ‫هصور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن رفي ‌‬
‫ع‬ ‫ن بيننا ‌‬ ‫ع و اي ‌‬ ‫ن تفصيل‌ بدي ‌‬ ‫ه مانند اي ‌‬ ‫ه« يعني‪ :‬ب ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه آنها‬ ‫ه از جمل ‌‬ ‫ي »را« ك ‌‬ ‫ه قرآن ‌‬ ‫تها و ادل ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬حج ‌‬ ‫»آيا ‌‬
‫ه انديشسسه‬ ‫يك ‌‬ ‫ي مسسردم ‌‬ ‫ت »بسسرا ‌‬ ‫ه اسننن ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫يكننني ‌ه ‌‬
‫يو‬ ‫ل دنيننا و سننرعت‌ نننابود ‌‬ ‫ه زوا ‌‬ ‫ن مثلها ب ‌‬ ‫يكنند« و از اي ‌‬ ‫‌م ‌‬
‫يگيرننننند‪» ،‬به‌‬ ‫تم ‌‬ ‫س عننننبر ‌‬ ‫يبرننننند و در ‌‬ ‫ن پي‌ م ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫تبنننناه ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫يكني ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ي بيا ‌‬ ‫روشن ‌‬
 ‫سَتِقيٍم )‪(25‬‬ ‫ط ُم ْ‬ ‫صَرا ٍ‬‫شاُء ِإَلى ِ‬ ‫ن َي َ‬ ‫لِم َوَيْهِدي َم ْ‬ ‫سَ‬ ‫عو ِإَلى َداِر ال ّ‬ ‫ل َيْد ُ‬ ‫َوا ُّ‬
‫ي دنيننا و سننرع ‌‬
‫ت‬ ‫ش ناپايدار زندگ ‌‬ ‫ل ارز ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن كننرد‪ ،‬در اينجننا‬ ‫ي بننندگانش‌ بيننا ‌‬ ‫ن را بننرا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ي و زوا ‌‬ ‫دگرگون ‌‬
‫يكننند‪» :‬و خدا شسسما را‬ ‫بم ‌‬ ‫ت تننرغي ‌‬ ‫ي آخر ‌‬ ‫ه سرا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يخواند« يعننني‪ :‬سننراي‌‬ ‫ي فرا م ‌‬ ‫ي سلمت ‌‬ ‫ي سرا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ه را‬ ‫ت اس نت‌ »و هسسرك ‌‬ ‫ي از آفننا ‌‬ ‫ه سننراي ‌سننلمت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫بهش ن ‌‬
‫يكنسسد« يعننني‪:‬‬ ‫تم ‌‬ ‫ت هسسداي ‌‬ ‫ه راس س ‌‬ ‫ي را ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫خواهد‪ ،‬ب ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه بننندگا ‌‬ ‫ي! خداوننند‪ ‬هم ‌‬ ‫يدهنند‪ .‬آر ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫تننوفي ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬
‫تيافتگا ‌‬ ‫يخواند‪ ،‬امننا جننز هننداي ‌‬ ‫ي فرا م ‌‬ ‫ي سلمت ‌‬ ‫سرا ‌‬
‫ت جابر‪ ‬از رسو ‌‬
‫ل‬ ‫هرواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫يشوند‪ .‬در حدي ‌‬ ‫وارد نم ‌‬
‫ه جبرئي ‌‬
‫ل‬ ‫مك ‌‬ ‫ب ديد ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬در خوا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫خداص آمد ‌‬
‫ي از آنهننا‬ ‫ت و يك ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن پننا ‌‬ ‫ل پايي ‌‬ ‫ن و ميكائي ‌‬ ‫ي سر م ‌‬ ‫بال ‌‬
‫ن‪ .‬در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي بننز ‌‬ ‫ي او )پيننامبر( مثل ‌‬ ‫يگوينند‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ه ديگننري ‌م ‌‬ ‫ب ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫يگويد‪ :‬جز اي ‌‬ ‫ه من ‌م ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ي از آنها خطا ‌‬ ‫م يك ‌‬ ‫هنگا ‌‬
‫ي‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ل پادشنناه ‌‬ ‫ت همانننند مث ‌‬ ‫ل امت ‌‬ ‫ل تننو و مث ‌‬ ‫مث ‌‬
‫هو‬ ‫ي بنننا كننرد ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن سرا خان ‌‬ ‫س در آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬سپ ‌‬ ‫خود سرايي‌ برگرفت ‌‬
‫ها ‌‬
‫ي‬ ‫ه فرسننتاد ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬آ ‌‬ ‫هاي ‌گسننترد ‌‬ ‫ه‪ ،‬سننفر ‌‬ ‫ن خننان ‌‬ ‫بنناز در آ ‌‬
‫ي بننرخ ‌‬
‫ي‬ ‫ت كند ول ‌‬ ‫ش دعو ‌‬ ‫ي غذاي ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ه تا مرد ‌‬ ‫برانگيخت ‌‬
‫ن دعننو ‌‬
‫ت‬ ‫هآ ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫ه و برخ ‌‬ ‫ت گفت ‌‬ ‫ه را اجاب ‌‬ ‫ن فرستاد ‌‬ ‫از آنها آ ‌‬
‫ن سننرا‪،‬‬ ‫ت‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬خداوند‪ ‬اس ‌‬ ‫ن پادشا ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫يكنند پ ‌‬ ‫اعتنايي ‌نم ‌‬
‫ن فرسننتاد ‌‬
‫ه‬ ‫ي محمنند! آ ‌‬ ‫ت و تو ا ‌‬ ‫ن خانه ‌بهش ‌‬ ‫توآ ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ه اسننلم ‌در آمنند و‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ت گف ‌‬ ‫س تو را اجنناب ‌‬ ‫س هر ك ‌‬ ‫يپ ‌‬ ‫هست ‌‬
‫سب ‌‬
‫ه‬ ‫ت در آمند و هنر ك ‌‬ ‫ه بهشن ‌‬ ‫م در آمند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه اسنل ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫هر ك ‌‬
‫همند شد«‪.‬‬ ‫ت درآمد‪ ،‬از نعمتها بهر ‌‬ ‫بهش ‌‬

‫حا ُ‬
‫ب‬ ‫صَ‬
‫ك َأ ْ‬
‫جوَهُهْم َقَتٌر َوَل ِذّلٌة ُأوَلِئ َ‬
‫ق ُو ُ‬
‫سَنى َوِزَياَدٌة َوَل َيْرَه ُ‬‫ح ْ‬‫سُنوا اْل ُ‬‫ح َ‬
‫ن َأ ْ‬
‫ِلّلِذي َ‬
‫ن )‪(26‬‬ ‫خاِلُدو َ‬
‫جّنِة ُهْم ِفيَها َ‬
‫اْل َ‬
‫ياي‌‬ ‫هانسسد‪ ،‬نيكسسوي ‌‬ ‫ه كسسار نيكسسو كرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫»بسسرا ‌‬
‫ي بر‬‫ت اله ‌‬ ‫ف و واجبا ‌‬ ‫ه تكالي ‌‬ ‫هب ‌‬‫ي كساني‌ ك ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬برا ‌‬ ‫اس ‌‬
 ‫ه درسننتي ‌انجننام‌‬ ‫ه و آنهننا را ب ‌‬ ‫م كننرد ‌‬ ‫ه نيكويي‌ قيا ‌‬ ‫ه خود‪ ،‬ب ‌‬ ‫ذم ‌‬
‫ش نيكننويي‌‬ ‫هاند‪ ،‬پننادا ‌‬ ‫هاند و از نواهي‌ او خننود را بازداشننت ‌‬ ‫داد ‌‬
‫ت« آن‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي بر آ ‌‬ ‫ت »و زيادت ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه همانا بهش ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن امكننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ن بننا داد ‌‬ ‫ت الهي‌ بننر ايشننا ‌‬ ‫ل و عننناي ‌‬ ‫ت؛ فض ‌‬ ‫زياد ‌‬
‫ش در بهشننت‌ بنگرننند‪ .‬تفسننير‬ ‫ي حضننرت ‌‬ ‫ت كننه‪ :‬بننر رو ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ل جمهننور علمننا از‬ ‫ه اللننه؛ قننو ‌‬ ‫ن الي‌ وج ‌‬ ‫هنظننر كننرد ‌‬ ‫ه( ب ‌‬ ‫)زياد ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫فم ‌‬ ‫ف و خل ‌‬ ‫سل ‌‬
‫م از‬ ‫م مسننل ‌‬ ‫م احمنند و امننا ‌‬ ‫ت امننا ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫در حنندي ‌‬
‫ه را تلوت‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل خننداص اي ‌‬ ‫ه رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫صننهيب‪ ‌‬آمنند ‌‬
‫ت و اهل‌‬ ‫ل بهشت‌ به ‌بهشنن ‌‬ ‫ن اه ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬چو ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫كردند‪ ،‬آ ‌‬
‫ي اهل‌‬ ‫يكننند‪ :‬ا ‌‬ ‫ن ننندا م ‌‬ ‫ي چني ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫خ در آيند‪ ،‬مننناد ‌‬ ‫ه دوز ‌‬ ‫خب ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫ي دارينند كه‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ت! همانننا شننما نننزد خداوننند‪ ‬وعنند ‌‬ ‫بهشنن ‌‬
‫يگويننند‪ :‬آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي شننما وفننا كننند‪ .‬م ‌‬ ‫ه بننرا ‌‬ ‫ن وعنند ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يخواهد ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك مننا را سنننگين‌‬ ‫ل ني ‌‬ ‫ن اعمننا ‌‬ ‫ت؟ مگننر ميننزا ‌‬ ‫ه چيسنن ‌‬ ‫وعنند ‌‬
‫ه بهش ن ‌‬
‫ت‬ ‫ن نگردانينند‪ ،‬مگننر مننا را ب ‌‬ ‫ت‪ ،‬مگر روسننپيدما ‌‬ ‫نساخ ‌‬
‫مح ‌‬
‫ق‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫ت؟ در اي ‌‬ ‫خ دورمننان ‌نسنناخ ‌‬ ‫وارد نكننرد و از دوز ‌‬
‫ي‬
‫هسننو ‌‬ ‫يزننند و ايشننان ‌ب ‌‬ ‫ن كنار م ‌‬ ‫ب را از برابر آنا ‌‬ ‫ي حجا ‌‬ ‫تعال ‌‬
‫ي را‬ ‫ه او چينننز ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ي عنننزوج ‌‬ ‫ه خننندا ‌‬ ‫ينگرنننند‪ .‬سنننوگند ب ‌‬ ‫او م ‌‬
‫ن‪ ،‬از نظركردن‌ بننه‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫شتر برا ‌‬ ‫مبخ ‌‬ ‫يتر و آرا ‌‬ ‫ت داشتن ‌‬ ‫دوس ‌‬
‫ن را هي ‌‬
‫چ‬ ‫ههايشسسا ‌‬ ‫ت«‪» .‬وچهر ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ش نبخشيد ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫‌سو ‌‬
‫ياي‌‬ ‫ن را سننياه ‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫يپوشسساند« ن ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫غبار و ذلسست ‌‬
‫تو‬ ‫ي و حسننر ‌‬ ‫خ‪ ،‬گننرد خننوار ‌‬ ‫ن دوز ‌‬ ‫ه دود و دخا ‌‬ ‫يپوشاند ون ‌‬ ‫م ‌‬
‫ينشنناند »اينان‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ههايشننا ‌‬ ‫ي را بننر چهر ‌‬ ‫ت و افسردگ ‌‬ ‫ندام ‌‬
‫ه خواهند بود«‪.‬‬ ‫ن جاودان ‌‬ ‫ل بهشتند و در آ ‌‬ ‫اه ‌‬

‫ل ص ِم صنْ‬
‫ن ا ِّ‬
‫سّيَئٍة ِبِمْثِلَها َوَتْرَهُقُهْم ِذّلٌة َمصصا َلُه صْم ِم ص َ‬
‫جَزاُء َ‬‫ت َ‬ ‫سّيَئا ِ‬
‫سُبوا ال ّ‬ ‫ن َك َ‬ ‫َواّلِذي َ‬
‫ب الّنصصاِر ُهصْم‬
‫حا ُ‬ ‫صص َ‬‫ك َأ ْ‬ ‫ظِلًمصصا ُأوَلِئ َ‬
‫ن الّلْيِل ُم ْ‬
‫طًعا ِم َ‬ ‫جوُهُهْم ِق َ‬
‫ت ُو ُ‬
‫شَي ْ‬ ‫غ ِ‬‫صٍم َكَأّنَما ُأ ْ‬
‫عا ِ‬ ‫َ‬
‫ن )‪(27‬‬ ‫خاِلُدو َ‬ ‫ِفيَها َ‬
‫هاند‪ ،‬بداننسسد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ب بسسديها شسسد ‌‬ ‫ه مسسرتك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسسسان ‌‬
‫ل جننزاي‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬خداوند متعننا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي مانند آ ‌‬ ‫ي بد ‌‬ ‫جزا ‌‬
 ‫يافزايد پس‌ جننزاي‬ ‫ن نم ‌‬ ‫يدهد و بر آ ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ك بد ‌‬ ‫ي را با ي ‌‬ ‫يك‌ بد ‌‬
‫ش از‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ي اس نت‌ ن ‌‬ ‫ي در كوچكي‌ و بزرگي‌ خود‪ ،‬همانند بد ‌‬ ‫‌بد ‌‬
‫نو‬ ‫ي نشيند« از اثر گناهانشننا ‌‬ ‫ن غبار خوار ‌‬ ‫ن »و بر آنا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن در برابسسر‬ ‫ي آنسسا ‌‬
‫ن دارننند »برا ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫س و دلهننر ‌‬ ‫تننر ‌‬
‫چك ‌‬
‫س‬ ‫ت« يعننني‪ :‬هي ‌‬ ‫ي نيسسس ‌‬ ‫ت و پنسساه ‌‬ ‫چ پش ‌‬ ‫خداوند هي ‌‬
‫يدهنند »گويي‌‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ي قهننار پنننا ‌‬ ‫ب خدا ‌‬ ‫م و عذا ‌‬ ‫آنها را از خش ‌‬
‫ب تسسار پوشسسيد ‌‬
‫ه‬ ‫ي از ش س ‌‬ ‫ههسساي ‌‬ ‫ن بسسا پار ‌‬ ‫ههايشسسا ‌‬ ‫چهر ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫يآ ‌‬‫ن آتش‌ و سنننياه ‌‬ ‫ه دود و دخنننا ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫ت« از ب ‌‬ ‫هاسسس ‌‬ ‫شد ‌‬
‫ن اصسسحا ‌‬
‫ب‬ ‫هاسنننت‌ »آنسسا ‌‬ ‫ن را فنننرو پوشانيد ‌‬ ‫ههايشنننا ‌‬ ‫چهر ‌‬
‫ن ندارننند و »جسساودان ‌‬
‫ه‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫يا ‌‬‫چ جننداي ‌‬ ‫ه« هي ‌‬ ‫شانسسد ك ‌‬ ‫آت ‌‬
‫درآنند«‪.‬‬

‫شصَرَكاُؤُكْم َفَزّيْلَنصصا‬‫شصَرُكوا َمَكصصاَنُكْم َأْنُتصْم َو ُ‬‫ن َأ ْ‬ ‫جِميًعا ُثّم َنُقوُل ِلّلصِذي َ‬‫شُرُهْم َ‬ ‫ح ُ‬ ‫َوَيْوَم َن ْ‬
‫ن )‪(28‬‬ ‫شَرَكاُؤُهْم َما ُكْنُتْم ِإّياَنا َتْعُبُدو َ‬ ‫َبْيَنُهْم َوَقاَل ُ‬
‫م« يعننني‪ :‬تمننا ‌‬
‫م‬ ‫ن را حشر كني ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ه همگ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و روز ‌‬
‫نو‬ ‫ن‪ ،‬نيكوكار و بنندكار‪ ،‬موحنندا ‌‬ ‫سوج ‌‬ ‫م از ان ‌‬ ‫ن؛ اع ‌‬ ‫ل زمي ‌‬ ‫اه ‌‬
‫ي گننردآوري ‌‬
‫م‬ ‫ي بازپرسن ‌‬ ‫ل را بننرا ‌‬ ‫ن بنناط ‌‬ ‫ن معبننودا ‌‬ ‫پرستشننگرا ‌‬
‫م«‬ ‫يگسسويي ‌‬ ‫هاند‪ ،‬م ‌‬ ‫ك ورزيد ‌‬ ‫ه شر ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ل محشننر و‬ ‫ش آنها در حضننور اه ‌‬ ‫ب و سرزن ‌‬ ‫به‌ منظور سركو ‌‬
‫ه آنهننا را‬ ‫ن« ك ‌‬ ‫در حضور معبودانشننان‪» :‬شما وشسسريكانتا ‌‬
‫ه بوديد »بر جسساي‌‬ ‫ش گرفت ‌‬ ‫ه پرست ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ي لشري ‌‬ ‫ه با خدا ‌‬ ‫همرا ‌‬
‫مو‬ ‫ي معين‌ خننود‪ ،‬جنندا از مقننا ‌‬ ‫خود باشسيد« يعننني‪ :‬در جننا ‌‬
‫ن آنهسسا جسسداي ‌‬
‫ي‬ ‫ن بايسنننتيد »پسسس ‌ميسسا ‌‬ ‫ع مؤمننننا ‌‬ ‫موضننن ‌‬
‫تكنندگانشننان‌ جنندا‬ ‫ن را از عباد ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬معبننودا ‌‬ ‫يافگني ‌‬ ‫م ‌‬
‫مو‬ ‫يكني ‌‬ ‫كديگر جنندا م ‌‬ ‫ن را از ي ‌‬ ‫ن و مؤمنا ‌‬ ‫م‪ ،‬يا مشركا ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫ه اسنن ‌‬ ‫ن بننود ‌‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ه در دنيننا ميننا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه پيوننند ‌‬ ‫هرگننون ‌‬
‫يگويند‪ :‬شما‬ ‫ن »م ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن« ب ‌‬ ‫م »و شريكانشا ‌‬ ‫يگسلني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه پرسننت ‌‬
‫ش‬ ‫يپرسسستيديد« يعننني‪ :‬مننا شننما را ب ‌‬ ‫مسسا را نم ‌‬
‫سو‬ ‫ه شما هننو ‌‬ ‫م بلك ‌‬ ‫ه و فرا نخوانده ‌بودي ‌‬ ‫ش دستور نداد ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ه بودننند‪،‬‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ه گمراهتا ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫ي خود و نيز شياطينتا ‌‬ ‫گمراه ‌‬
‫ش مننا‬
‫ه پرسننت ‌‬ ‫ه شننما را ب ‌‬ ‫ن بودننند ك ‌‬‫يپرسننتيديد زيننرا آنننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ت كردينند‪ .‬بنننابراي ‌‬ ‫م از آنننان ‌اطنناع ‌‬‫ن دادننند و شننما ه ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ن امر‬ ‫ن‪ ،‬انكار اي ‌‬ ‫ي معبودا ‌‬‫ن از سو ‌‬ ‫ش عابدا ‌‬ ‫ي انكار پرست ‌‬ ‫معن ‌‬
‫ه باشند‪.‬‬ ‫ي داد ‌‬
‫ن دستور ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ه آنا ‌‬
‫هب ‌‬
‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬

‫ن )‪(29‬‬ ‫عَباَدِتُكْم َلَغاِفِلي َ‬

‫ن ِ‬‫عْ‬‫ن ُكّنا َ‬
‫شِهيًدا َبْيَنَنا َوَبْيَنُكْم ِإ ْ‬
‫ل َ‬
‫َفَكَفى ِبا ِّ‬
‫ن شسسما ب ‌‬
‫س‬ ‫ن ما و ميا ‌‬ ‫ه ميا ‌‬ ‫ن گوا ‌‬ ‫ه عنوا ‌‬ ‫س خدا ب ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫نكنه‪ :‬مننا شننما‬ ‫ه است‌ بر اي ‌‬ ‫ي سبحان ‌گوا ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬خدا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت بننر‬
‫ه اس ن ‌‬ ‫م‪ ،‬يننا گننوا ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ش دسننتور نننداد ‌‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ه عبنناد ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫م »همانا‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن كار شما راضي‌ و خشنود نبود ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نكه‪ :‬ما ب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫مك ‌‬
‫ه‬ ‫ه نبننودي ‌‬ ‫م« ما آگننا ‌‬ ‫يخبر بودي ‌‬ ‫ش شما ب ‌‬ ‫ما از پرست ‌‬
‫ن كننار را از شننما خواسننته‬ ‫م اي ‌‬‫هه ‌‬ ‫يپرسننتيد و ن ‌‬ ‫شما ما را م ‌‬
‫م‪.‬‬‫ي نداشتي ‌‬ ‫ل و شعور ‌‬ ‫ه عق ‌‬ ‫م چرا ك ‌‬ ‫‌بودي ‌‬
‫ه خنندايا ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫ي مشننركا ‌‬ ‫گ بننرا ‌‬ ‫ت بننزر ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ن سرزنشنن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ش گرفت ‌‬ ‫ه پرست ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫يشعور ‌‬ ‫ناشنوا‪ ،‬نابينا و ب ‌‬

‫عْنُهصْم َمصصا‬‫ضصّل َ‬ ‫ق َو َ‬‫حص ّ‬‫لص َمصْوَلُهُم اْل َ‬ ‫ت َوُرّدوا ِإَلى ا ِّ‬‫سَلَف ْ‬‫س َما َأ ْ‬ ‫ك َتْبُلو ُكّل َنْف ٍ‬ ‫ُهَناِل َ‬
‫ن )‪(30‬‬ ‫َكاُنوا َيْفَتُرو َ‬
‫ن اسننت‌ »كه‌‬ ‫ن زمننا ‌‬ ‫ن يا در آ ‌‬ ‫ن مكا ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬در آ ‌‬ ‫»آنجاس ‌‬
‫ييابسسد«‬ ‫ه را پيش ‌فرستاده‌ بسسود‪ ،‬در م ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫هر كس ‌‬
‫ه بننود‪،‬‬ ‫ش فرسننتاد ‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي عمل ‌‬ ‫س جننزا ‌‬ ‫يعننني‪ :‬هننر ك ‌‬
‫ه يننا زيبننا‪،‬‬ ‫ت بننود ‌‬ ‫ش زشن ‌‬ ‫ه آيننا عمل ‌‬ ‫يآزماينند؛ ك ‌‬ ‫يچشنند و م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه يننا مننردود؟ »و‬ ‫ل بننود ‌‬ ‫ه يننا زيانبننار‪ ،‬مننورد قبننو ‌‬ ‫سودمند بود ‌‬
‫ي خسسود بسساز گردانيسسد ‌‬
‫ه‬ ‫ي حقيق ‌‬ ‫ي خسسدا‪ ،‬مسسول ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هسننو ‌‬
‫ي‬ ‫هاننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ك ورزيد ‌‬ ‫ه شننر ‌‬ ‫نك ‌‬
‫يشسسوند« يعننني‪ :‬آنننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت بازگردانينند ‌‬
‫ه‬ ‫ق اس ‌‬ ‫شح ‌‬ ‫ش كه ‌ربوبيت ‌‬ ‫پروردگار بر حق‌ خوي ‌‬
‫ه اننند »و‬ ‫ه برگننرفت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت بنناطل ‌‬ ‫ي معبننودا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫هب ‌‬‫يشوند‪ ،‬ن ‌‬ ‫م ‌‬
‫م شسسسد« خننندايا ‌‬
‫ن‬ ‫نگ ‌‬ ‫يكردنسسسد از آنسسسا ‌‬ ‫ه افسسسترا م ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ه آنهنننا‬‫يب ‌‬ ‫ه وهيچ‌ سنننود ‌‬ ‫ت ناپديننند شننند ‌‬ ‫ن در آخنننر ‌‬ ‫باطلشنننا ‌‬
‫ي و شفاعت ‌‬
‫ي‬ ‫يگر ‌‬ ‫ن ميانج ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫يتوانند برا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يرسانند و ن ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي در رسنننند‪ ،‬باينننند از‬
‫ن روز ‌‬
‫ه چني ‌‬
‫نك ‌‬
‫ل از آ ‌‬
‫س قب ‌‬
‫بكنننننند پ ‌‬
‫ت بردارند‪.‬‬
‫ي باطل ‌دس ‌‬ ‫ن معبودها ‌‬ ‫ش اي ‌‬
‫پرست ‌‬

‫خ صِرجُ‬ ‫ن ُي ْ‬ ‫صصصاَر َوَم ص ْ‬ ‫س صْمَع َواَْلْب َ‬ ‫ك ال ّ‬

‫ن َيْمِل ُ‬ ‫ض َأّم ْ‬ ‫سَماِء َواَْلْر ِ‬ ‫ن ال ّ‬ ‫ن َيْرُزُقُكْم ِم َ‬ ‫ُقْل َم ْ‬
‫ل ص َفُق صْل‬ ‫ن ا ُّ‬ ‫سصَيُقوُلو َ‬ ‫ن ُيَدّبُر اَْلْمَر َف َ‬ ‫ي َوَم ْ‬ ‫حّ‬ ‫ن اْل َ‬‫ت ِم َ‬ ‫ج اْلَمّي َ‬‫خِر ُ‬ ‫ت َوُي ْ‬ ‫ن اْلَمّي ِ‬ ‫ي ِم َ‬ ‫حّ‬‫اْل َ‬
‫ن )‪(31‬‬ ‫ل َتّتُقو َ‬ ‫َأَف َ‬
‫ن روز ‌‬
‫ي‬ ‫ه شسسسسما از آسسسسسما ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫»بگسسسسو‪ :‬كيسسسسس ‌‬
‫ج و ثمرات‌ آ ‌‬
‫ن‬ ‫ن نتاي ‌‬ ‫ن و بخشيد ‌‬ ‫ن بارا ‌‬ ‫يبخشد« با فرستاد ‌‬ ‫م ‌‬
‫يبخشنند؛ بننا‬ ‫يم ‌‬ ‫ن« روز ‌‬ ‫ه شننما از »زمي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫»و« كيسنن ‌‬
‫س لبنند اعننترا ‌‬
‫ف‬ ‫ن؟ پ ‌‬ ‫ن معنناد ‌‬ ‫ت و پدينند آورد ‌‬ ‫روياننندن ‌نباتننا ‌‬
‫ه اينهاسننت‌ »يا‬ ‫ه و آفرينننند ‌‬ ‫ه خداوننند‪ ،‬بخشننند ‌‬ ‫يكنينند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه كسنن ‌‬
‫ي‬ ‫ت« چ ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ك گوشها و ديسسدگا ‌‬ ‫ه مال ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كيس ‌‬
‫تانگيز‬ ‫ن خلقت‌ شننگف ‌‬ ‫ب و بننر اي ‌‬ ‫ف عجي ‌‬ ‫ن اوصننا ‌‬ ‫آنهننا را بننراي ‌‬
‫همننند ‌‬
‫ي‬ ‫ن بهر ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫ه از آنهننا ب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن گننون ‌‬ ‫ت‪ ،‬بنندا ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫آفرينند ‌‬
‫ه را از‬ ‫ه زنسسد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫يشننويد؟ »و كيس ‌‬ ‫عظيمي‌ برخوردار م ‌‬
‫ن را از‬ ‫ي انسننا ‌‬ ‫ه كسنن ‌‬ ‫يآورد« يعننني‪ :‬چ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫مسسرده ‌بيسسرو ‌‬
‫م را از جنناه ‌‬
‫ل‬ ‫ه‪ ،‬عال ‌‬ ‫ي را از دان ‌‬ ‫م‪ ،‬سبز ‌‬ ‫ه را از تخ ‌‬ ‫ه‪ ،‬جوج ‌‬ ‫نطف ‌‬
‫ه را از زنسسد ‌‬
‫ه‬ ‫يآورد؟ »و مسسرد ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن را از كافر بيرو ‌‬ ‫و مؤم ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ه را از انسننا ‌‬ ‫ي نطف ‌‬ ‫ه كسنن ‌‬ ‫يآورد« يعننني‪ :‬چ ‌‬ ‫بيسسرون ‌م ‌‬
‫يآورد؟ »و‬ ‫نم ‌‬ ‫م و كننافر را از مننؤمن ‌بيننرو ‌‬ ‫ل را از عننال ‌‬ ‫جنناه ‌‬
‫ن را ب ‌‬
‫ه‬ ‫يكند« يعننني‪ :‬آ ‌‬ ‫ن را تدبير م ‌‬ ‫ه كار جها ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫كيس ‌‬
‫يبخشنند؟‬ ‫نم ‌‬ ‫يكننند و سنناما ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يمانند‪ ،‬ادار ‌‬ ‫م و نظامي‌ ب ‌‬ ‫نظ ‌‬
‫ف دهننند و بننر‬ ‫»خواهنسسد گفسست‪ :‬خسسدا« يعننني‪ :‬اگننر انصننا ‌‬
‫ت كنننند‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫م قضنناو ‌‬ ‫ل سننلي ‌‬ ‫ح و عق ‌‬ ‫ت فكر صحي ‌‬ ‫س ايجابا ‌‬ ‫اسا ‌‬
‫خ خواهند داد كننه‪ :‬فنناعل‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن پاس ‌‬ ‫ت چني ‌‬ ‫ن سؤال ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫زودي ‌ب ‌‬
‫ن حقيق ‌‬
‫ت‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت چنا ‌‬ ‫امور‪ ،‬همانا خداوند‪ ‬اس ‌‬
‫يكنيد« يعني‪ :‬با‬ ‫س چرا پروا نم ‌‬ ‫ف داشتند »بگو‪ :‬پ ‌‬ ‫اعترا ‌‬
‫هها‬ ‫ن پديد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يدانيد‪ ،‬چرا از خداي ‌‬ ‫ت را م ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه يگانگ ‌‬
‫ي‬ ‫يكنيد تا او را ب ‌‬ ‫يبخشد‪ ،‬پروا نم ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م و ساما ‌‬ ‫را نظ ‌‬
‫ش كنيد‪.‬‬ ‫پرست ‌‬
 ‫ن )‪(32‬‬ ‫صَرُفو َ‬‫لُل َفَأّنى ُت ْ‬
‫ضَ‬
‫ق ِإّل ال ّ‬‫حّ‬‫ق َفَماَذا َبْعَد اْل َ‬‫حّ‬‫ل َرّبُكُم اْل َ‬‫َفذَِلُكُم ا ُّ‬
‫ه را‬‫ه آنچ ‌‬ ‫ي شسسما« ن ‌‬ ‫ت خدا‪ ،‬پروردگسسار حقيق ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ي تواننا نيسنتند »و‬ ‫هايند و بنر چينز ‌‬ ‫ك قرار داد ‌‬ ‫ي شري ‌‬ ‫ه با و ‌‬ ‫ك ‌‬
‫س‪ ،‬ربننوبيت‌ ح ‌‬
‫ق‬ ‫ت؟« پ ‌‬ ‫ي چيسس ‌‬ ‫ق جسز گمسراه ‌‬ ‫بعد از ح ‌‬
‫يباشنند‬ ‫لم ‌‬ ‫ن باط ‌‬ ‫ت لذا غير آ ‌‬ ‫ن حق‌ اس ‌‬ ‫ه اقرار خودتا ‌‬ ‫تعالي ‌ب ‌‬
‫ه از‬ ‫يشويد؟« يعني‪ :‬چگننون ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه بازگردانيد ‌‬ ‫س چگون ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫يرويد و غيربار ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه بيراه ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫حق‌ آشكار عدو ‌‬
‫يگيريد؟!‬ ‫يم ‌‬ ‫ه پروردگار ‌‬ ‫را ب ‌‬

‫ن )‪(33‬‬‫سُقوا َأّنُهْم َل ُيْؤِمُنو َ‬ ‫ن َف َ‬‫عَلى اّلِذي َ‬‫ك َ‬

‫ت َكِلَمُة َرّب َ‬ ‫حّق ْ‬‫ك َ‬
‫َكذَِل َ‬
‫ه ماننننند‬‫ت‪ ،‬ينننا ب ‌‬‫ن حقيق ‌‬ ‫ه ماننننند اي ‌‬ ‫ه« يعنننني‪ :‬ب ‌‬ ‫نگسسون ‌‬ ‫»اي ‌‬
‫ي حك ‌‬
‫م‬ ‫ت« يعن ‌‬ ‫ه پروردگار ‌‬ ‫ه از حق ‌»كلم ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫برگشت ‌‬
‫ق ورزيدنسسد« يعننني‪:‬‬ ‫ه فسس ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي »بسسر كسسسان ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫و فيصل ‌‬
‫ه‪ ،‬در‬ ‫ي عناد و مكابر ‌‬ ‫ه و از رو ‌‬ ‫ج شد ‌‬ ‫ل خار ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ازحق‌ ب ‌‬
‫ت كسسه‪ :‬آنسسان‌‬ ‫ت پيوس ‌‬ ‫ه حقيق ‌‬ ‫ش تمرد كردند »ب ‌‬ ‫كفر خوي ‌‬
‫م ازلنني ‌خداوننند‬ ‫ن حك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫يآورند« آر ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ت را‬‫ي هننداي ‌‬ ‫ت و شايسننتگ ‌‬ ‫ق‪ ،‬اهلي ‌‬ ‫‪ ‬كه‪ :‬كافر معاند و فاس ن ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ل او را هداي ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ندارد و خدا ‌‬

‫ق ُثّم ُيِعيُدُه َفَأّنى‬

‫خْل َ‬
‫ل َيْبَدُأ اْل َ‬
‫ق ُثّم ُيِعيُدُه ُقِل ا ُّ‬
‫خْل َ‬
‫ن َيْبَدُأ اْل َ‬
‫شَرَكاِئُكْم َم ْ‬ ‫ن ُ‬ ‫ُقْل َهْل ِم ْ‬
‫ن )‪(34‬‬ ‫ُتْؤَفُكو َ‬
‫ت برپننا‬ ‫ت خننويش‌ حج ‌‬ ‫ل بننر ربننوبي ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫بعد از آ ‌‬
‫كو‬ ‫ي شننر ‌‬ ‫ل‪ ،‬بننر نف ‌‬ ‫ن بنناط ‌‬ ‫ن عجز معبننودا ‌‬ ‫ك با بيا ‌‬ ‫ت‪ ،‬اين ‌‬ ‫داش ‌‬
‫يدارد‪» :‬بگسسو؛ آيسسا از‬ ‫ت برپننا م ‌‬ ‫ن‪ ،‬حج ‌‬ ‫ت مشننركا ‌‬ ‫محكننومي ‌‬
‫ش را آغاز كنسسد‬ ‫ه آفرين ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي هس ‌‬ ‫ن شما كس ‌‬ ‫شريكا ‌‬
‫ن و سنننپ ‌‬
‫س‬ ‫ن انسنننا ‌‬ ‫ن را برگردانسسسد« باآفريننند ‌‬ ‫و بسسساز آ ‌‬
‫ن ش نب‌ بعنند از روز و‬ ‫گ و بازگردانينند ‌‬ ‫ش بعد از مر ‌‬ ‫برانگيختن ‌‬
‫ش را آغسساز‬ ‫ه آفسسرين ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه؟ »بگسسو‪ :‬فقسسط خداس س ‌‬ ‫غيننر ‌‬
‫يگرداند« يعني‪ :‬شننما جننز اين‌‬ ‫ن را بر م ‌‬ ‫يكند و باز آ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي شننريكا ‌‬
‫ن‬ ‫يتوانينند بننرا ‌‬ ‫ي ندارينند و هرگننز نم ‌‬ ‫ديگننر پاسننخ ‌‬
‫ي را ادعننا كنينند »پس‌ چگسسون ‌‬
‫ه‬ ‫يا ‌‬
‫ن تواننناي ‌‬
‫ن‪ ،‬چني ‌‬‫يتا ‌‬
‫پننندار ‌‬
‫ل؟‪.‬‬
‫هسوي ‌باط ‌‬ ‫قب ‌‬
‫يشويد« از ح ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫بازگردانيد ‌‬

‫ن َيْهصِدي ِإَلصى‬ ‫ق َأَفَمص ْ‬ ‫حص ّ‬ ‫ل َيْهِدي ِلْل َ‬ ‫ق ُقِل ا ُّ‬‫حّ‬ ‫ن َيْهِدي ِإَلى اْل َ‬ ‫شَرَكاِئُكْم َم ْ‬ ‫ن ُ‬ ‫ُقْل َهْل ِم ْ‬
‫ن )‪(35‬‬ ‫حُكُمو َ‬ ‫ف َت ْ‬ ‫ن ُيْهَدى َفَما َلُكْم َكْي َ‬ ‫ن َل َيِهّدي ِإّل َأ ْ‬ ‫ن ُيّتَبَع َأّم ْ‬ ‫ق َأ ْ‬ ‫حّ‬ ‫ق َأ َ‬ ‫حّ‬ ‫اْل َ‬
‫هسسسوي‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي هس ‌‬ ‫ن شما كس ‌‬ ‫»بگو‪ :‬آيا از شريكا ‌‬
‫م ارشنناد‬ ‫ن اسننل ‌‬ ‫ي دي ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ه نمايد؟« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ق را ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫دي ‌‬
‫خ آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت نمايد؟ طبعا پاس ‌‬ ‫ي حق‌ دعو ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ه و مرد ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ه! »بگسسو‪ :‬خداسسس ‌‬ ‫ن گفتننند‪ :‬ن ‌‬ ‫س چننو ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫منف ‌‬
‫ه فرسننتاد ‌‬
‫ن‬ ‫ه وسننيل ‌‬ ‫ينمايسسد« ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ق را ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ي دي ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ه وسيله ‌نشان ‌‬ ‫شوب ‌‬ ‫ن كتابهاي ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫پيامبران‡ و ناز ‌‬
‫ل بشر‬ ‫م و عق ‌‬ ‫ه و آنها را جلو چش ‌‬ ‫ش آفريد ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫در مخلوقا ‌‬
‫هكننارگير ‌‬
‫ي‬ ‫قب ‌‬ ‫ش در آنهننا از طننري ‌‬ ‫ل و نگننر ‌‬ ‫ه تا با تأم ‌‬ ‫قرار داد ‌‬
‫س‪ ،‬آيسسا‬ ‫ن شننوند »پ ‌‬ ‫ق رهنمننو ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ش‪ ،‬ب ‌‬ ‫م خننوي ‌‬ ‫خننرد و فه ‌‬
‫يكنسسد‪ ،‬سسسزاوارتر‬ ‫تم ‌‬ ‫ق هسسداي ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫كس س ‌‬
‫ه را ‌‬
‫ه‬ ‫يك ‌‬ ‫ي قرار گيسسرد‪ ،‬يسسا كس س ‌‬ ‫ه مورد پيرو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت شسسود؟« يعننني‪:‬‬ ‫ه خسسود‪ ،‬هسسداي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ينمايسسد مگسسر آ ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫يكند ن ن ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ق هداي ‌‬ ‫يح ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫م را ب ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫آياكسي‌ ك ‌‬
‫يباشنند‪ ،‬يننا‬ ‫ي و اقتنندا م ‌‬ ‫ه پيننرو ‌‬ ‫ت نن سننزاوارتر ب ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫سننبحا ‌‬
‫يشود‪ ،‬مگننر‬ ‫ي خود هدايت‌ نم ‌‬ ‫ه نيرو ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ي خود ‌‬ ‫ه حت ‌‬ ‫كسي‌ ك ‌‬
‫ه غيننر‬ ‫نك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه رسنند ب ‌‬ ‫ت نماينند‪ ،‬چ ‌‬ ‫ي او را هننداي ‌‬ ‫ه ديگننر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه‪ ،‬چگسسون ‌‬
‫ه‬ ‫ه شسسد ‌‬ ‫ت كننند؟ »شسسما را چ ‌‬ ‫ش را هننداي ‌‬ ‫خننوي ‌‬
‫ه بننا شنننريك‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه حكمي‌ اسنن ‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫يكنيسسد؟« اي ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫داور ‌‬
‫يكنينند؟‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ن‪ ،‬بنندا ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫ن گرو ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫گرفت ‌‬
‫يشننويد؟‬ ‫لم ‌‬ ‫ي قنناي ‌‬ ‫ش تسنناو ‌‬ ‫ن خنندا‪ ‬و خلق ‌‬ ‫آخر چگونه ‌ميا ‌‬
‫ه شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ن تبننا ‌‬ ‫ه و خردهايتننا ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ك از بي ‌‬ ‫ن پننا ‌‬ ‫مگننر عقلهايتننا ‌‬
‫ت؟‬ ‫اس ‌‬

‫عِليصٌم ِبَمصصا‬
‫لص َ‬
‫ن ا َّ‬
‫شصْيًئا ِإ ّ‬
‫ق َ‬
‫حص ّ‬
‫ن اْل َ‬
‫ن َل ُيْغِنصي ِمص َ‬
‫ظص ّ‬
‫ن ال ّ‬
‫ظّنصصا ِإ ّ‬
‫َوَما َيّتِبُع َأْكَثُرُهْم ِإّل َ‬
‫ن )‪(36‬‬ ‫َيْفَعُلو َ‬
 ‫يكنند« يعنننني‪:‬‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫ن جز از گما ‌‬ ‫»و بيشترشا ‌‬
‫ت بلكه‌‬ ‫ي خننرد و بصننير ‌‬ ‫ن‪ ،‬نه ‌از رو ‌‬ ‫ه پندار و عملشا ‌‬ ‫ن شيو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه از گمنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه بنننر خاسنننت ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل پنننندار و گمننناني‌ اسننن ‌‬ ‫حاصننن ‌‬
‫ن خنندايا ‌‬
‫ن‬ ‫يپنداشننتند‪ :‬اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ ،‬همانننا ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫پيشينيانشننا ‌‬
‫يسننازند و نننزد وي‌‬ ‫كم ‌‬ ‫گ نننزدي ‌‬ ‫ه خداي ‌بزر ‌‬ ‫ن‪ ،‬آنها را ب ‌‬ ‫دروغي ‌‬
‫ن گمانشننان ‌هرگننز بننر‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫يكنننند‪ .‬آر ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن شننفاع ‌‬ ‫برايشننا ‌‬
‫ي نبننوده‌ بلكه‌‬ ‫ش متك ‌‬ ‫ي از خننرد و بين ‌‬ ‫هگاه ‌‬ ‫ت و سند و تكي ‌‬ ‫حج ‌‬
‫س اسنننت‌ »و گمان‌ به‌‬ ‫ياسا ‌‬ ‫لوب ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫صرفا پندار و خيال ‌‬
‫يگردانسسد« زيننرا‬ ‫ينيسساز نم ‌‬ ‫قب ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫ه از معرف ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ل و پندار و بننا‬ ‫ه بر خيا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ن ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ن مبتن ‌‬ ‫م و يقي ‌‬ ‫ن بر عل ‌‬ ‫كار دي ‌‬
‫نو‬ ‫ه بننا گمننا ‌‬ ‫يشننود ن ‌‬ ‫ل متمننايز م ‌‬ ‫ه حق‌ از بنناط ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اس ‌‬ ‫عل ‌‬
‫نو‬ ‫ي گمننا ‌‬ ‫يكننسسد« از پيننرو ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ن »همانا خسسدا ب ‌‬ ‫تكه ‌‬
‫يكيفننر‬ ‫نب ‌‬ ‫ن كارهايشننا ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫ق »داناس ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫فروگذاشت ‌‬
‫يماند‪.‬‬ ‫نم ‌‬

‫ن َيصَدْيِه‬‫ق اّلصِذي َبْيص َ‬

‫صصِدي َ‬
‫ن َت ْ‬
‫لص َوَلِكص ْ‬
‫ن ا ِّ‬ ‫ن ُدو ِ‬ ‫ن ُيْفَتصَرى ِمص ْ‬ ‫ن َأ ْ‬
‫ن َهَذا اْلُقصْرَآ ُ‬‫َوَما َكا َ‬
‫ن )‪(37‬‬ ‫ب اْلَعاَلِمي َ‬ ‫ن َر ّ‬ ‫ب ِفيِه ِم ْ‬ ‫ب َل َرْي َ‬ ‫صيَل اْلِكَتا ِ‬ ‫َوَتْف ِ‬
‫ي غير از‬ ‫ي كس ‌‬ ‫ن از سو ‌‬ ‫ن قرآ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫»و چنا ‌‬
‫قو‬ ‫ه شده ‌باشد« يعني‪ :‬بننا منط ‌‬ ‫غ ساخت ‌‬ ‫ه درو ‌‬ ‫خداوند ب ‌‬
‫ن وال و ايننن‬ ‫ن شننأ ‌‬ ‫ن قننرآني‌ بننا اي ‌‬ ‫ه چني ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ل برابننر نيسن ‌‬ ‫عق ‌‬
‫بب ‌‬
‫ه‬ ‫ن‪ ،‬امننا منسننو ‌‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫ه و پرداخت ‌‬ ‫م‪ ،‬ساخت ‌‬ ‫ت عظي ‌‬ ‫‌معجزا ‌‬
‫ي بر آورد ‌‬
‫ن‬ ‫ل‪ ،‬هيچ‌ كس ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫خداوند‪ ‬باشد زيرا جز خدا ‌‬
‫ن را‬ ‫ن قننرآ ‌‬ ‫ي سننبحان ‌اي ‌‬ ‫ه« خنندا ‌‬ ‫ت »بلك ‌‬ ‫ن توانننا نيس ن ‌‬ ‫نظير آ ‌‬
‫ش از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫قكنند ‌‬ ‫ه »تصسسدي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه در حننال ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ناز ‌‬
‫ن كتابهننا‬ ‫ي منننزل‌ بننر انبيننا‡ و آ ‌‬ ‫يباشد« از كتابهننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬م ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن آمند ‌‬
‫ه‬ ‫هاننند پس‌ قننرآ ‌‬ ‫ن بشنارت ‌داد ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل قننرآ ‌‬ ‫ل از نزو ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ن شنند ‌‬
‫ه‬ ‫ن بيننا ‌‬ ‫م و قواني ‌‬ ‫ت تا آنها را تصديق‌ كند »و« احكا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه چيننز‬ ‫ت« يعننني‪ :‬بيننانگر هم ‌‬ ‫ب اسس ‌‬ ‫ل كتا ‌‬ ‫ن »تفصي ‌‬ ‫در قرآ ‌‬
‫ه بننر‬ ‫يك ‌‬ ‫ن از احكننام ‌‬ ‫م و غيننر آ ‌‬ ‫ل و حننرا ‌‬ ‫م از حل ‌‬ ‫ت‪ ،‬اع ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ه اسننت‪:‬‬ ‫ف آمنند ‌‬ ‫ث شننري ‌‬ ‫ه در حدي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه چنا ‌‬ ‫م مقرر گرديد ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ه در‬‫م آنچ ‌‬‫ن شماست‌ و حك ‌‬ ‫ن و پسينيا ‌‬‫ن خبر پيشينيا ‌‬
‫»در قرآ ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫ي نيسسسس ‌‬‫ها ‌‬ ‫چ شسسسبه ‌‬ ‫ن هي ‌‬‫ت«‪» .‬درآ ‌‬ ‫ن شماسننن ‌‬ ‫مينننا ‌‬
‫ب شننما‬ ‫ن‪ ،‬تعج ‌‬ ‫ت« بنننابراي ‌‬
‫ن اس ‌‬ ‫ب پروردگار عالميا ‌‬ ‫جان ‌‬
‫ت‪.‬‬‫يمورد اس ‌‬ ‫ل اكرمص كامل ب ‌‬ ‫ن بر رسو ‌‬‫نآ ‌‬
‫از فرود آورد ‌‬

‫لص ِإ ْ‬
‫ن‬ ‫ن ا ِّ‬‫ن ُدو ِ‬ ‫طْعُتْم ِمص ْ‬ ‫سصَت َ‬‫نا ْ‬ ‫عوا َم ِ‬ ‫سوَرٍة ِمْثِلِه َواْد ُ‬ ‫ن اْفَتَراُه ُقْل َفْأُتوا ِب ُ‬ ‫َأْم َيُقوُلو َ‬
‫ن )‪(38‬‬ ‫صاِدِقي َ‬ ‫ُكْنُتْم َ‬
‫غ سسساخته‌‬ ‫ه درو ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه »آ ‌‬ ‫يگوينسسد« كفنننار مك ‌‬ ‫»يسسا م ‌‬
‫ي مانند آن‌‬ ‫ها ‌‬ ‫س سور ‌‬ ‫ت« پيامبر از نزد خود »بگو‪ :‬پ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي و سنناختار معجننز‬ ‫ت ادب ‌‬ ‫ن صنننع ‌‬ ‫ت‪ ،‬حسنن ‌‬ ‫بياوريد« در بلغ ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫مآ ‌‬ ‫ت كل ‌‬ ‫ب و بلغ ‌‬ ‫ن عننر ‌‬ ‫ت زبا ‌‬ ‫بياني ‌زيرا شما نيز در شناخ ‌‬
‫يتوانيسسد«‬ ‫ه را م ‌‬ ‫ن هستيد »و فراخوانيسسد هسسر ك ‌‬ ‫مانند م ‌‬
‫ن و پشننتيبانان‌‬ ‫ت جويينند از هميننارا ‌‬ ‫ي استعان ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫فراخوانيد و ب ‌‬
‫ه آنهننا را‬ ‫يك ‌‬ ‫ن بنناطل ‌‬ ‫ب و خنندايا ‌‬ ‫ل عننر ‌‬ ‫م از قبنناي ‌‬ ‫خننود ننن اع ‌‬
‫يپنداريد »اگر راستگو هسسستيد«‬ ‫نم ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫شركا ‌‬
‫ه! پس‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫غ بننر سنناخت ‌‬ ‫ه درو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ي خود كه ‌قرآ ‌‬ ‫ن ادعا ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ه مننن ‌نسننب ‌‬
‫ت‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت در اتهننام ‌‬ ‫ن وق ‌‬ ‫ن كردينند‪ ،‬آ ‌‬ ‫اگننر چني ‌‬
‫ه هنگننا ‌‬
‫م‬ ‫نب ‌‬ ‫ن و معاننندا ‌‬ ‫يدهيد‪ ،‬راستگو هستيد‪ .‬اما مشركا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‪ ،‬حننت ‌‬
‫ي‬ ‫م جنندل ‌‬ ‫ن تسننلي ‌‬ ‫ه و اي ‌‬ ‫ن سننخن ‌منصننفان ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫شنننيد ‌‬
‫ن آورده ‌نتوانسننتند بلكه‌‬ ‫ه مينندا ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ن را ه ‌‬ ‫ي مانننند قننرآ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫كلم ‌‬
‫هشان‬ ‫يپشتوان ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫ه و لجباز ‌‬ ‫يپاي ‌‬ ‫يب ‌‬
‫ن عنادها ‌‬ ‫ه دام ‌‬ ‫فقط ب ‌‬
‫‌چسبيدند‪.‬‬
‫م همنناوردطلبي‌‬ ‫ن مورد از اعل ‌‬ ‫ن سومي ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اي ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫م‪،‬‬ ‫ه جننا ه ‌‬ ‫ت و در هننر سنن ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ن بننا مشننركا ‌‬ ‫ي( قننرآ ‌‬ ‫)تحنند ‌‬
‫ن آشكار شد«‪.‬‬ ‫عجزشا ‌‬

‫ن َقْبِلِهصْم‬
‫ن ِمص ْ‬‫ب اّلصِذي َ‬
‫ك َكصّذ َ‬
‫طوا ِبِعْلِمِه َوَلّما َيْأِتِهْم َتْأِويُلُه َكصَذِل َ‬‫حي ُ‬ ‫َبْل َكّذُبوا ِبَما َلْم ُي ِ‬
‫ن )‪(39‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬
‫عاِقَبُة ال ّ‬‫ن َ‬‫ف َكا َ‬ ‫ظْر َكْي َ‬ ‫َفاْن ُ‬
‫ن احاطه‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫غ شمردند ك ‌‬ ‫ي را درو ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫»بلك ‌‬
‫ب ورزيدننند‬ ‫ن شتا ‌‬ ‫ن قبل‌ از آ ‌‬ ‫ب قرآ ‌‬ ‫ه تكذي ‌‬ ‫نداشتند« يعني‪ :‬ب ‌‬
‫ن را بفهمننند و بننر‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه و معننان ‌‬ ‫ن را مورد تدبر قننرار داد ‌‬ ‫كه‌ آ ‌‬
‫ه باشننند و‬ ‫ي داشت ‌‬ ‫ه علم ‌‬ ‫ت‪ ،‬احاط ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه دربرگيرند ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ي داشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ه علم ‌‬ ‫ن احنناط ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ي را قب ‌‬ ‫هر كننس ‌چيننز ‌‬
‫ش‪ ،‬جننز ب ‌‬
‫ه‬ ‫ب خننوي ‌‬ ‫ن تكننذي ‌‬ ‫ن در اي ‌‬ ‫يگمننا ‌‬ ‫ب نمايد ب ‌‬ ‫باشد‪ ،‬تكذي ‌‬
‫ه ديگننري ‌متمسنك‌‬ ‫هگننا ‌‬ ‫ل و تكي ‌‬ ‫چ اصن ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫يدانشني‌ ب ‌‬ ‫لوب ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ي‬ ‫ن صنندا‪ ،‬مننناد ‌‬ ‫ه بلننندتري ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫ن تكننذي ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننا اي ‌‬ ‫ه و بنننابراي ‌‬ ‫نشنند ‌‬
‫ه انديشنن ‌‬
‫ي‬ ‫ي و كننوت ‌‬ ‫هبين ‌‬ ‫ه كننوت ‌‬ ‫تكنننند ‌‬ ‫يخننردي ‌و اثبا ‌‬ ‫لوب ‌‬ ‫جه ‌‬
‫ت حجتهننا و برهانهننا شننده ‌اسننت‌ »و هنوز‬ ‫ش از درياف ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫م اخبار‬ ‫ت« يعني‪ :‬سرانجا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن نيامد ‌‬ ‫ن برايشا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫تأوي ‌‬
‫ن روي‌‬ ‫ه‪ ،‬هنننوز برآنننا ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن وعنند ‌‬ ‫ه در قننرآ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫غيننب ‌‬
‫غ؟ پ ‌‬
‫س‬ ‫ن اخبار راسننت ‌اس نت‌ يننا درو ‌‬ ‫ه آيا اي ‌‬ ‫ه تا بدانند ك ‌‬ ‫نداد ‌‬
‫يبافند؟!‬ ‫هم ‌‬ ‫يگويند و سفسط ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫چرا گزا ‌‬
‫ي‬
‫ب اعجننازگر ‌‬ ‫ن از دو جهت‌ كتننا ‌‬ ‫نكننه‪ :‬قننرآ ‌‬ ‫ل معني‌ اي ‌‬ ‫حاصنن ‌‬
‫ي از جهت‌ اخبننار‬ ‫ي و ديگننر ‌‬ ‫ت؛ يكي‌ از جهننت ‌اعجنناز لفظ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه در اعجنناز لفظي‌ آن‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ن قب ‌‬ ‫ي خننود‪ ،‬امننا مشننركا ‌‬ ‫غيب ‌‬
‫ن قننرار دهننند‪ ،‬به‌‬ ‫ك آزمو ‌‬ ‫ن را در مح ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه و اخبار غيب ‌‬ ‫نگريست ‌‬
‫ش از آنسسان‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت كردننند »كسسسان ‌‬ ‫ن مبننادر ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫تكننذي ‌‬
‫لو‬ ‫ه دلي ‌‬ ‫يپشننتوان ‌‬ ‫ه« ب ‌‬ ‫نگسسون ‌‬ ‫بودنسسد« از امتهننا نيننز »همي ‌‬
‫يكه‬ ‫ن را و هنگننام ‌‬ ‫ب كردنسسد« پيامبرانشننا ‌‬ ‫ن »تكسسذي ‌‬ ‫برهننا ‌‬
‫ن آوردند‪،‬‬ ‫ي خداوند‪ ‬را برايشا ‌‬ ‫ن حجتها و برهانها ‌‬ ‫‌پيامبرانشا ‌‬
‫ل اخبننار آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه تننأوي ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ه داشننت ‌‬ ‫ن احاط ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫قب ‌‬
‫ه عسساقب ‌‬
‫ت‬ ‫س بنگسسر ك ‌‬ ‫ب كردننند »پ ‌‬ ‫برسننند‪ ،‬آنهننا را تكننذي ‌‬
‫ت« و‬ ‫ه اسس ‌‬ ‫ه بسسود ‌‬ ‫ن »چگسسون ‌‬ ‫ي پيشنني ‌‬ ‫ن« از امتها ‌‬ ‫ستمگرا ‌‬
‫ه قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫نك ‌‬ ‫ي روبننرو شنندند! چنننا ‌‬ ‫م بنند ‌‬ ‫ه فرجننا ‌‬ ‫آنهننا بننا چ ‌‬
‫ن! از‬ ‫بكنننندگا ‌‬ ‫ي تكذي ‌‬ ‫سا ‌‬ ‫ه‪ .‬پ ‌‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ن را بيننا ‌‬ ‫داستانهايشننا ‌‬
‫ه مبننادا‬ ‫ن حننذر كنينند‪ ،‬ك ‌‬ ‫ت آنننا ‌‬ ‫ن سرنوش ن ‌‬ ‫ي همچننو ‌‬ ‫سرنوشننت ‌‬
‫نگير شما نيز بشود‪.‬‬ ‫گريبا ‌‬

‫ن )‪(40‬‬‫سِدي َ‬
‫عَلُم ِباْلُمْف ِ‬‫ك َأ ْ‬
‫ن ِبِه َوَرّب َ‬
‫ن َل ُيْؤِم ُ‬
‫ن ِبِه َوِمْنُهْم َم ْ‬ ‫ن ُيْؤِم ُ‬
‫َومِْنُهْم َم ْ‬
‫يآورد«‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ايمسسا ‌‬ ‫ه بسسدا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ن كسس ‌‬ ‫»و از آنسسا ‌‬
‫ي وجننود خننود‬ ‫ن و ژرفنننا ‌‬ ‫ه در نها ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن كسي‌ اس ‌‬ ‫يعني‪ :‬از آنا ‌‬
 ‫ت و بنر حنق‬ ‫ن راسن ‌‬ ‫ه قنرآ ‌‬ ‫يدانند ك ‌‬‫هوم ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫ه قرآ ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن را تكننذي ‌‬
‫ب‬ ‫ه و عننناد‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه مكننابر ‌‬ ‫ه انگيننز ‌‬ ‫ي صننرفا ب ‌‬ ‫ت ول ‌‬ ‫‌اس ن ‌‬
‫ن ايمسسان‌‬ ‫ه بسسدا ‌‬ ‫ي اسسست‌ ك ‌‬ ‫ن كسسس ‌‬ ‫يكننند »و از آنسسا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن را تصنندي ‌‬
‫ق‬ ‫ن وجننود خننود نيننز‪ ،‬قننرآ ‌‬ ‫يآورد« و در نهننا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ينماينند »و‬ ‫بم ‌‬ ‫ن را تكننذي ‌‬ ‫ل‪ ،‬آ ‌‬
‫ه جه ‌‬ ‫ه انگيننز ‌‬ ‫هب ‌‬‫يكننند بلك ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت« پس‌ آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن داناتراس ‌‬ ‫ل مفسدا ‌‬ ‫ه حا ‌‬ ‫پروردگار تو ب ‌‬
‫يدهنند‪ .‬مننراد از مفسنندان‪:‬‬ ‫ن جننزا م ‌‬ ‫را در برابننر اعمالشننا ‌‬
‫نكننثير در‬ ‫يورزننند‪ .‬اب ‌‬ ‫ش اصننرار م ‌‬ ‫ه بر عناد خوي ‌‬ ‫ياند ك ‌‬ ‫كسان ‌‬
‫ه مسنننتح ‌‬
‫ق‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسنننان ‌‬ ‫ق تعنننالي‌ ب ‌‬ ‫يگويننند‪» :‬ح ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫معني‌ آ ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫يكننند و ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫س هدايتشا ‌‬ ‫ت؛ پ ‌‬ ‫هدايتند‪ ،‬داناتر اس ‌‬
‫س گمراهشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ت؛ پ ‌‬ ‫ياننند نيننز داننناتر اسنن ‌‬ ‫ق گمراه ‌‬ ‫مسننتح ‌‬
‫ه هرگننز سننت ‌‬
‫م‬ ‫ق تعننالي‌ عننادلي ‌اسننت‌ ك ‌‬ ‫يگرداننند لننذا ح ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكند«‪.‬‬ ‫نم ‌‬

‫عَمُل َوَأَنا َبِري صٌء ِمّمصصا‬‫ن ِمّما َأ ْ‬‫عَمُلُكْم َأْنُتْم َبِريُئو َ‬

‫عَمِلي َوَلُكْم َ‬
‫ك َفُقْل ِلي َ‬‫ن َكّذُبو َ‬‫َوِإ ْ‬
‫ن )‪(41‬‬ ‫َتعَْمُلو َ‬
‫ب كردنسسد« يعننني‪ :‬اگننر بننر تكننذي ‌‬
‫ب‬ ‫»و اگر تو را تكذي ‌‬
‫ت كنننند‪،‬‬ ‫ت را اجاب ‌‬ ‫ه دعوت ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش استمرار ورزيدند و از اي ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ص دارد‬ ‫ن اختصسسا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي »بگو‪ :‬عم ‌‬ ‫نننا امينند شنند ‌‬
‫ص دارد« يعني‪ :‬از آنان‌ و از‬ ‫ه شما اختصا ‌‬ ‫ل شما ب ‌‬ ‫وعم ‌‬
‫نو‬ ‫ه خننود م ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي عم ‌‬ ‫ي و بگو‪ :‬جزا ‌‬ ‫ي بجو ‌‬ ‫ن بيزار ‌‬ ‫عملشا ‌‬
‫ص دارد زيننرا مننن ‌پيننا ‌‬
‫م‬ ‫ه خود شما اختصننا ‌‬ ‫ل شما ب ‌‬ ‫ي عم ‌‬ ‫جزا ‌‬
‫ن هي ‌‬
‫چ‬ ‫هم ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننر عهنند ‌‬ ‫م و جننز اي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫غ كننرد ‌‬ ‫ه شننما ابل ‌‬ ‫ق را ب ‌‬ ‫ح ‌‬
‫يو‬ ‫م بر ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي نيست ‌ »شما از آنچ ‌‬ ‫ف ديگر ‌‬ ‫تكلي ‌‬
‫يكنيسسسسد بسسسسر ‌‬
‫ي‬ ‫ه شسسسسما م ‌‬ ‫ن از آنچ ‌‬ ‫بركناريسسسسد و م ‌‬
‫يشننويد و‬ ‫ه نم ‌‬ ‫ل من‌ مؤاخنذ ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫م« يعنني‪ :‬شنما ب ‌‬ ‫وبركنار ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يگير ‌‬ ‫ه قرار نم ‌‬ ‫ل شما مورد مؤاخذ ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(42‬‬
‫صّم َوَلْو َكاُنوا َل َيْعِقُلو َ‬
‫سِمُع ال ّ‬
‫ت ُت ْ‬
‫ك َأَفَأْن َ‬
‫ن ِإَلْي َ‬
‫سَتِمُعو َ‬
‫ن َي ْ‬
‫َوِمْنُهْم َم ْ‬
 ‫ه به‌‬ ‫ي هسسستند ك ‌‬ ‫ن كسسسان ‌‬ ‫ي پيننامبرص! »از آنسسا ‌‬ ‫»و« ا ‌‬
‫ه قننرآ ‌‬
‫ن‬ ‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫يدهنسسد« آ ‌‬ ‫ي تسسو گسسوش ‌فسسرا م ‌‬ ‫سسسو ‌‬
‫ي‪ ،‬اما‬ ‫يده ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫م را تعلي ‌‬ ‫ي اسل ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫م و برنام ‌‬ ‫ي و احكا ‌‬ ‫يخوان ‌‬ ‫م ‌‬
‫يتسسواني‌‬ ‫يشنوند »آيا تو م ‌‬ ‫ش نم ‌‬ ‫ش هو ‌‬ ‫ه گو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه سود ك ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ي‬
‫ه فننرارو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسننان ‌‬ ‫ي« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫ن بشنوان ‌‬ ‫ه ناشنوايا ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ضو‬ ‫ن بغ ‌‬ ‫ع‪ ،‬همننا ‌‬ ‫ي وجننود دارد و اين‌ مننان ‌‬ ‫ن مننانع ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫شنواي ‌‬
‫يدارد؟ پ ‌‬
‫س‬ ‫ق بنناز م ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫ن را از پننذيرفت ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬‫تك ‌‬ ‫نفرتي‌ اس ن ‌‬
‫يفهمنند و‬ ‫ي را نم ‌‬ ‫ل باشنند‪ ،‬يقينننا چيننز ‌‬ ‫هر كس ‌ناشنوا و ليعق ‌‬
‫يشنننود »هرچنسسد ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه شننود‪ ،‬نم ‌‬ ‫ي گفت ‌‬ ‫هو ‌‬‫هب ‌‬ ‫سننخني‌ را ك ‌‬
‫ه ناشنننوايان‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل نكنند؟« يعني‪ :‬آيا تننو اصننرار دار ‌‬ ‫تعق ‌‬
‫يبهننر ‌‬
‫ه‬ ‫مب ‌‬ ‫له ‌‬ ‫ي‪ ،‬از عق ‌‬ ‫ي‪ ،‬هرچننند بننا وجننود ناشنننواي ‌‬ ‫‌بشنننوان ‌‬
‫ي را‬ ‫ت چيننز ‌‬ ‫هبسننا بننا فراس ن ‌‬ ‫ل‪ ،‬چ ‌‬ ‫باشند؟ زيرا ناشنننواي ‌عنناق ‌‬
‫ي هر دو با هننم ‌يكجننا شنند‪،‬‬ ‫ل و شنواي ‌‬ ‫دريابد‪ ،‬اما اگر نبود عق ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ي ناممك ‌‬ ‫م چيز ‌‬ ‫ديگر فه ‌‬

‫ن )‪(43‬‬ ‫صُرو َ‬‫ي َوَلْو َكاُنوا َل ُيْب ِ‬‫ت َتْهِدي اْلُعْم َ‬

‫ك َأَفَأْن َ‬
‫ظُر ِإَلْي َ‬ ‫ن َيْن ُ‬‫َومِْنُهْم َم ْ‬
‫ه چشنن ‌‬
‫م‬ ‫ي تسسو« ب ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫ن كس س ‌‬ ‫»و از آنسسا ‌‬
‫نرا س هرچند نبينند س س‬ ‫ينگرد‪ ،‬آيا تو نابينايا ‌‬ ‫ت »م ‌‬ ‫حقار ‌‬
‫ي ظنناهر و بنناط ‌‬
‫ن‬ ‫ه كور ‌‬ ‫سك ‌‬ ‫ي كرد؟« و هر ك ‌‬ ‫ت توان ‌‬ ‫هداي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫ق ناتوا ‌‬ ‫تح ‌‬ ‫ع شود‪ ،‬يقينا از درياف ‌‬ ‫در او جم ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫لاكرمص اسن ‌‬ ‫ت و دلجننويي‌ از رسننو ‌‬ ‫ه‪ ،‬تسننلي ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ف اي ‌‬ ‫هنند ‌‬
‫ت‪ ،‬از‬
‫جپذير نيس ‌‬ ‫ه اصل عل ‌‬ ‫ي را ببيند ك ‌‬ ‫ب اگر بيمار ‌‬ ‫ي! طبي ‌‬ ‫آر ‌‬
‫فنظر‬ ‫ي صنر ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل شند ‌‬ ‫يگرداننند و از مشننغو ‌‬ ‫ي رو بنر م ‌‬ ‫و ‌‬
‫ب دلهايند‪ ،‬بايد از اين‬ ‫ه طبي ‌‬ ‫ل اكرمص نيز ك ‌‬ ‫س رسو ‌‬ ‫يكند پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي برگردانند‪.‬‬ ‫ت رو ‌‬ ‫يبصير ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫‌كوردل ‌‬

‫ن )‪(44‬‬‫ظِلُمو َ‬
‫سُهْم َي ْ‬‫س َأْنُف َ‬
‫ن الّنا َ‬
‫شْيًئا َوَلِك ّ‬
‫س َ‬
‫ظِلُم الّنا َ‬
‫ل َل َي ْ‬‫ن ا َّ‬
‫ِإ ّ‬
‫م سسست ‌‬
‫م‬ ‫ه مسسرد ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ت‪ ،‬خداونسسد ب ‌‬ ‫»در حقيق ‌‬
‫ن »بلكه‌ مرد ‌‬
‫م‬ ‫س و خننرد از آنننا ‌‬ ‫ب حننوا ‌‬ ‫يكند« بننا سننل ‌‬ ‫نم ‌‬
‫بو‬ ‫ه سننبب‌ تعص ن ‌‬ ‫يكننسسد« ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ن سسست ‌‬ ‫خود بر خويشسست ‌‬
 ‫ت و در‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ن نهفت ‌‬ ‫تهايشا ‌‬ ‫ه در طبيع ‌‬ ‫ي در برابر حق‌ ك ‌‬ ‫لجباز ‌‬
‫ن خننود آنننان‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫س و خرد خويش‌ پ ‌‬ ‫ن حوا ‌‬ ‫ه ساخت ‌‬ ‫ه‪ ،‬تبا ‌‬ ‫نتيج ‌‬
‫هاننند و‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ن ست ‌‬ ‫ب و عناد‪ ،‬بر خويشت ‌‬ ‫ن تعص ‌‬ ‫ه با اي ‌‬ ‫هستند ك ‌‬
‫ن را‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫م نكننرد ‌‬ ‫ن سننت ‌‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫چوج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫لب ‌‬‫ي عزوج ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه بوسننيله‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن مشاعر و ادراكنناتي‌ قننرارداد ‌‬ ‫ه و برايشا ‌‬ ‫آفريد ‌‬
‫ي را‬ ‫ن شكل ‌دريابند و حواسنن ‌‬ ‫ه كاملتري ‌‬ ‫ق را ب ‌‬ ‫ن بتوانند حقاي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي خننود‬ ‫هها ‌‬ ‫ه خواسننت ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫هآ ‌‬‫ه وسننيل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ق كننرد ‌‬ ‫در آنهننا خل ‌‬
‫ه سننازند‪،‬‬ ‫ن را بننرآورد ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫ع دنيو ‌‬ ‫ح و مننناف ‌‬ ‫ه و مصننال ‌‬ ‫رسننيد ‌‬
‫ن باز گذاشننته‌‬ ‫يشا ‌‬ ‫ح دين ‌‬ ‫ن و مصال ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫ه را ميا ‌‬ ‫ن او را ‌‬ ‫همچنا ‌‬
‫ق روان ‌گردند‪ ،‬امننا‬ ‫هح ‌‬ ‫ه جاد ‌‬ ‫ل را بشويند و ب ‌‬ ‫هود ‌‬ ‫تا غبار ديد ‌‬
‫ش بننر‬ ‫ه بننراق ‌‬ ‫ن پرننند ‌‬ ‫گ‪ ،‬همچننو ‌‬ ‫ي رنگننارن ‌‬ ‫ه هوسننها ‌‬ ‫اسننفا ك ‌‬
‫ن را‬ ‫تشننا ‌‬ ‫ي غفل ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫م لحظ ‌‬ ‫ه و دمنناد ‌‬ ‫ن برنشسننت ‌‬ ‫نفسهايشننا ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫شكار م ‌‬

‫سصَر‬ ‫خ ِ‬
‫ن َبْيَنُهصْم َقصدْ َ‬
‫ن الّنَهصصاِر َيَتَعصصاَرُفو َ‬ ‫عًة ِمص َ‬ ‫سا َ‬
‫ن َلْم َيْلَبُثوا ِإّل َ‬ ‫شُرُهْم َكَأ ْ‬‫ح ُ‬‫َوَيْوَم َي ْ‬
‫ن )‪(45‬‬ ‫ل َوَما َكاُنوا ُمْهَتِدي َ‬ ‫ن َكّذُبوا ِبِلَقاِء ا ِّ‬ ‫اّلِذي َ‬
‫ي جسسز به‌‬ ‫يكنسسد‪ ،‬گسسوي ‌‬ ‫ن را حشسسر م ‌‬ ‫ه آنسسا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و روز ‌‬
‫هاند« در دنيننا‪ ،‬يننا در‬ ‫ي از روز درنگ نكرد ‌‬ ‫ه ساعت ‌‬ ‫انداز ‌‬
‫ت بسنننننيار‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ت دراز را بننننندا ‌‬ ‫ن مننننند ‌‬ ‫ن‪ .‬اي ‌‬ ‫گورهايشنننننا ‌‬
‫ه بودننند‪،‬‬ ‫ع كننرد ‌‬ ‫ي خود را در دنيا ضاي ‌‬ ‫ه عمرها ‌‬ ‫يپندارند ك ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ف در محشننر‬ ‫گ و تننوق ‌‬ ‫ل درن ‌‬ ‫ه سننبب ‌طننو ‌‬ ‫ي دنيننا را ب ‌‬ ‫يا لذتها ‌‬
‫ي نداشت ‌‬
‫ه‬ ‫ن لذتها اصل وجود واقع ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬گويي‌ اي ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫فرامو ‌‬
‫يكنند« يعني‪ :‬احسنناس‌‬ ‫يم ‌‬ ‫م اظهار آشناي ‌‬ ‫ت »با ه ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي ديگننر‬ ‫ي با بعض ‌‬ ‫ه بعض ‌‬ ‫كك ‌‬ ‫ي اند ‌‬ ‫ه در دنيا جز زمان ‌‬ ‫يكنند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫هسننر‬ ‫هاند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م جنندا گشننت ‌‬ ‫س از ه ‌‬ ‫ه و سننپ ‌‬ ‫ن آشنننا شنند ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫م برخاسننتن‌‬ ‫م‪ ،‬در هنگننا ‌‬ ‫يه ‌‬ ‫ن اظهننار آشننناي ‌‬ ‫هاننند و اي ‌‬ ‫نبرد ‌‬
‫ك نيننز در صننحنه‌‬ ‫ي اننند ‌‬ ‫ن آشننناي ‌‬ ‫س همي ‌‬ ‫ت‪ ،‬سننپ ‌‬ ‫ازگورهاسنن ‌‬
‫نرو آنهننا در محشننر هي ‌‬
‫چ‬ ‫يرود‪ ،‬از اي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ك محشر از بي ‌‬ ‫هولنا ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫كديگر اميدوار نيستند »قطعسسا كسسسان ‌‬ ‫منفعتي‌ را از ي ‌‬
‫نكار شسسدند« و كنندام‌‬ ‫غ شمردند زيا ‌‬ ‫ديدار خدا را درو ‌‬
 ‫ش‪ ،‬بزرگتر است‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ن و نزديكا ‌‬‫ن خود و كسا ‌‬ ‫ن از باخت ‌‬
‫زيا ‌‬
‫ش گننرفته‌‬‫ه در پي ‌‬ ‫يك ‌‬‫ه و روش ‌‬ ‫ه نبودند« در را ‌‬ ‫هيافت ‌‬‫»و را ‌‬
‫ي جننزا‬
‫ن بننرا ‌‬
‫خ انجاميد و چو ‌‬ ‫ه دوز ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬
‫ن را ‌‬
‫ن اي ‌‬
‫بودند زيرا پايا ‌‬
‫يبرند‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ن حقيقت‌ پ ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫ب محشور شوند‪ ،‬ب ‌‬ ‫و حسا ‌‬

‫عَلى َمصصا‬ ‫شِهيٌد َ‬ ‫ل َ‬ ‫جُعُهْم ُثّم ا ُّ‬‫ك َفِإَلْيَنا َمْر ِ‬

‫ض اّلِذي َنِعُدُهْم َأْو َنَتَوّفَيّن َ‬ ‫ك َبْع َ‬ ‫َوِإّما ُنِرَيّن َ‬
‫ن )‪(46‬‬ ‫َيْفَعُلو َ‬
‫ن وعسسسسده‌‬ ‫ه آنسسسسا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ي از آنچ ‌‬ ‫»و اگسسسسر بعضسسسس ‌‬
‫ت‪ ،‬چننننو ‌‬
‫ن‬ ‫يا ‌‬ ‫م« در زننننندگ ‌‬ ‫ه تسسسو بنمايسسساني ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن »يسسا تسسو را‬ ‫ت آننننا ‌‬ ‫ل و اسنننار ‌‬ ‫ت بنننا قت ‌‬ ‫ن دين ‌‬ ‫پيروزسننناخت ‌‬
‫ق گننردد »بسسه‬ ‫هها محق ‌‬ ‫ه ايننن ‌وعنند ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫م« قب ‌‬ ‫بميسسراني ‌‬
‫ن را در‬ ‫ت« و آنننا ‌‬ ‫ي ماسس ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ل؛ بازگشتشسسا ‌‬ ‫‌هرحا ‌‬
‫ن را بننه ‌تننو‬ ‫ه در آنجننا عذابشننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫م‪ ،‬آ ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫آخننرت ‌عننذا ‌‬
‫ن انتقا ‌‬
‫م‬ ‫ل از آنا ‌‬ ‫م و عاج ‌‬ ‫هطور زودهنگا ‌‬ ‫س اگر ب ‌‬ ‫مپ ‌‬ ‫ينماياني ‌‬ ‫م ‌‬
‫يگيننري ‌‬
‫م‬ ‫مم ‌‬ ‫ن انتقننا ‌‬ ‫ت از آنننا ‌‬ ‫ه در آخننر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م‪ ،‬قطعا بنندا ‌‬ ‫نگيري ‌‬
‫ت« يعننني‪:‬‬ ‫ه اسس ‌‬ ‫يكننسسد گسوا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫س خسدا بسر آنچ ‌‬ ‫»سسسپ ‌‬
‫ه بعنند از‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫ت علي ‌‬ ‫س خداوند‪ ‬در روزقيام ‌‬ ‫سپ ‌‬
‫ن از‬ ‫ل قننرآ ‌‬ ‫ن نقل ‌قو ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫يدهد‪ .‬نظير آ ‌‬ ‫هاند‪ ،‬گواهي‌ م ‌‬ ‫تو كرد ‌‬
‫ت ِفيِه صْم َفَلّمصصا َتصَوّفْيَتِني ُكْنص َ‬
‫ت‬ ‫شِهيًدا َما ُدْمص ُ‬ ‫عَلْيِهْم َ‬ ‫ت َ‬ ‫عيسي‪ ‌‬است‪َ) :‬وُكْن ُ‬
‫م‪ ،‬بر آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ن بود ‌‬ ‫ه در ميانشا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ن تا آ ‌‬ ‫عَلْيِهْم(‪) :‬م ‌‬ ‫ب َ‬ ‫ت الّرِقي َ‬ ‫َأْن َ‬
‫ي‪ ،‬تننو خننود‬ ‫ي خود فراخواننند ‌‬ ‫ن مرا به سو ‌‬ ‫م‪ ،‬اما چو ‌‬ ‫ه بود ‌‬ ‫گوا ‌‬
‫ي( »مائده‪.«‌117/‬‬ ‫ها ‌‬ ‫ه بود ‌‬ ‫ن ناظر و گوا ‌‬ ‫بر آنا ‌‬

‫ن )‪(47‬‬
‫ظَلُمو َ‬‫ط َوُهْم َل ُي ْ‬‫سِ‬‫ي َبْيَنُهْم ِباْلِق ْ‬‫ضَ‬‫سوُلُهْم ُق ِ‬
‫جاَء َر ُ‬
‫سوٌل َفِإَذا َ‬ ‫َوِلُكّل ُأّمٍة َر ُ‬
‫ه »پيسسامبري‌‬ ‫ي گذشننت ‌‬ ‫ي« از امتهننا ‌‬ ‫ي هسسر امسست ‌‬ ‫»و بسسرا ‌‬
‫ن فرسننتاد و آن‌‬ ‫ي آنننا ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ل او را ب ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ت« ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن نمود »پس ‌چون‌‬ ‫ن بيا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫م مشروع ‌‬ ‫پيامبر احكا ‌‬
‫غ‬ ‫ه خداوند‪ ‬او را برا ‌‬
‫ي ابل ‌‬ ‫ن آمد« و پيامي‌ را ك ‌‬ ‫پيامبرشا ‌‬
‫ي تكننذيب ‌‬
‫ش‬ ‫غ كننرد‪ ،‬آنهننا همگ ‌‬ ‫ن ابل ‌‬ ‫ه بننود‪ ،‬بننه ‌آنننا ‌‬ ‫ن فرسننتاد ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه عنندل ‌»داور ‌‬
‫ي‬ ‫يب ‌‬ ‫ه قسسسط« يعن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫كردننند »ميانشسسا ‌‬
‫ش در دنيننا داوري‌‬ ‫ت و پيننامبر ‌‬‫ن ام ‌‬ ‫نآ ‌‬‫يشود« يعني‪ :‬ميننا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك‬
‫ن هل ‌‬
‫بكنننندگا ‌‬‫ييابنند و تكذي ‌‬‫تم ‌‬ ‫س پيننامبر نجننا ‌‬ ‫يشننود پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب زيننرا‬‫ن عننذا ‌‬
‫يرود« با اي ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫ن ست ‌‬ ‫يگردند »و بر آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫هاند‪.‬‬
‫ش كيفر يافت ‌‬
‫م خوي ‌‬ ‫آنها مجرمند و در برابر جر ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ت اسن ‌‬‫ن رخنداد در آخنر ‌‬ ‫ه اي ‌‬
‫ن برآنننند ك ‌‬ ‫بعضني‌ از مفسنرا ‌‬
‫ي‬
‫ش در روز قيننامت‌ داور ‌‬ ‫ن هننر امننتي‌ و پيننامبر ‌‬ ‫ي ميننا ‌‬
‫يعن ‌‬
‫ه آخر‪.‬‬‫يشود‪ ...‬تا ب ‌‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(48‬‬ ‫صاِدِقي َ‬ ‫ن ُكْنُتْم َ‬

‫عُد ِإ ْ‬
‫ن َمَتى َهَذا اْلَو ْ‬‫َوَيُقوُلو َ‬
‫ه عذاب‌ در‬ ‫م شد ك ‌‬ ‫ن اعل ‌‬‫ه آنا ‌‬‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يگويند« بعد از آ ‌‬ ‫»و م ‌‬
‫ه وعنند ‌‬
‫ه‬ ‫يگوييسسد« ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ت »اگسسر راس س ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫انتظارشننا ‌‬
‫ت؟« اي ‌‬
‫ن‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه وق ‌‬ ‫هچ ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫س »اي ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ب حق‌ اس ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫يكنند‪.‬‬ ‫حم ‌‬ ‫ي و استبعاد مطر ‌‬ ‫بزدگ ‌‬ ‫ل را از سر شتا ‌‬ ‫سؤا ‌‬
‫ن پاس نخ‌‬‫ه آنننا ‌‬
‫هب ‌‬‫نگننون ‌‬
‫ل خداص مأمور شنندند تننا اي ‌‬ ‫پس‌ رسو ‌‬
‫دهند‪:‬‬

‫جُلُهْم َف َ‬
‫ل‬ ‫جاَء َأ َ‬‫جٌل ِإَذا َ‬‫ل ِلُكّل ُأّمٍة َأ َ‬
‫شاَء ا ُّ‬
‫ضّرا َوَل َنْفًعا ِإّل َما َ‬ ‫سي َ‬ ‫ك ِلَنْف ِ‬‫ُقْل َل َأْمِل ُ‬
‫ن )‪(49‬‬ ‫سَتْقِدُمو َ‬ ‫عًة َوَل َي ْ‬ ‫سا َ‬ ‫ن َ‬‫خُرو َ‬ ‫َيسَْتْأ ِ‬
‫م«‬ ‫ي در اختيسسار نسسدار ‌‬ ‫ن و سسسود ‌‬ ‫ي خود زيسسا ‌‬ ‫»بگو‪ :‬برا ‌‬
‫ن داشننته‌‬ ‫ي ديگننرا ‌‬ ‫ي را بننرا ‌‬ ‫م چنين ‌اختيار ‌‬ ‫يتوان ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫س چگون ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ن آنچننه ‌كه‌‬ ‫ت« ليك ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ه خدا خواسسست ‌‬ ‫م؟ »مگر آنچ ‌‬ ‫باش ‌‬
‫ت‪ ،‬تحق ‌‬
‫ق‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ن خواست ‌‬ ‫ن در حق‌ م ‌‬ ‫ن سود و زيا ‌‬ ‫خدا‪ ‬از اي ‌‬
‫مو‬ ‫ن خداوننند‪ ‬هسننت ‌‬ ‫ي از بننندگا ‌‬ ‫ها ‌‬‫ن هننم ‌بننند ‌‬ ‫ييابد زيرا م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي اس ‌‬ ‫ن جار ‌‬ ‫ي بر م ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫ن و مشي ‌‬ ‫فرما ‌‬
‫ه‪،‬‬
‫ن آي ‌‬ ‫يگويد‪» :‬در اي ‌‬ ‫حالقدير« م ‌‬ ‫م شوكاني‌ در تفسير »فت ‌‬ ‫اما ‌‬
‫ي اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ي كسننان ‌‬ ‫غ بننرا ‌‬ ‫س بلي ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫س بزرگ ‌و هشدار ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫درس ‌‬
‫ل خننداص را‬ ‫هرسننو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن قرار گننرفت ‌‬ ‫ن بر آ ‌‬ ‫ي و عادتشا ‌‬ ‫كه‌ خو ‌‬
‫ثو‬ ‫ل حنواد ‌‬ ‫م ننزو ‌‬ ‫ه فريادرسني‌ بخواننند و در هنگنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫پيوست ‌‬
‫عآ ‌‬
‫ن‬ ‫ي بننر دف ‌‬ ‫چ كس‌ ديگننر ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه جز خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫مصايب ‌‬
‫ن در اين‌‬ ‫ه بجويند‪ .‬همچني ‌‬ ‫ن حضرتص استغاث ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫قادر نيس ‌‬
 ‫ي كسنناني‌‬ ‫غ بننرا ‌‬ ‫س بلي ‌‬ ‫گ و هشننداري ‌ب ‌‬ ‫س بننزر ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ه‪ ،‬درس ن ‌‬ ‫آي ‌‬
‫ه جننز‬ ‫يطلبننند ك ‌‬ ‫ي را م ‌‬ ‫ل خننداص چيزهنناي ‌‬ ‫ه از رسننو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ت زينرا‬ ‫ن قادر نيسن ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه برآورد ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫س ديگر ‌‬ ‫ن‪ ،‬ك ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ن طل ‌‬
‫ب‬ ‫ت‪ .‬اينننا ‌‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫بالعننالمي ‌‬ ‫مر ‌‬ ‫ي‪ ،‬مقننا ‌‬ ‫تخواه ‌‬ ‫م حاج ‌‬ ‫مقا ‌‬
‫ي‬
‫ه بازدارننده ‌روز ‌‬ ‫ه دهنند ‌‬ ‫ه آفريننند ‌‬ ‫ي پرورنند ‌‬ ‫ت از خندا ‌‬ ‫حناج ‌‬
‫ل اللهننص‬ ‫ب رسو ‌‬ ‫ه جنا ‌‬ ‫ن يا ب ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ن را فروگذاشت ‌‬ ‫رسا ‌‬
‫ش را‬ ‫ق مراد خننوي ‌‬ ‫يگردند و تحق ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ت متوس ‌‬ ‫ه ديگر اموا ‌‬ ‫يا ب ‌‬
‫ه بننا‬‫يك ‌‬ ‫ن از مخننالفت ‌‬ ‫ت كننه ‌اينننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫يطلبند‪ .‬چگون ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫از آنا ‌‬
‫ت بننر نداشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ه‪ ،‬دس ن ‌‬ ‫ل كننرد ‌‬ ‫ن حلننو ‌‬ ‫هالاللننه در آنننا ‌‬ ‫معني‌ لال ‌‬
‫يطلبننند و‬ ‫ه فرياد م ‌‬ ‫ت را رأسا و بالستقلل‌ ب ‌‬ ‫ن اموا ‌‬ ‫گاهي ‌اي ‌‬
‫ن بننا‬ ‫ه شننيطا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ل و شك ‌‬ ‫ت ذوالجل ‌‬ ‫ه با ذا ‌‬ ‫گاهي‌ همرا ‌‬
‫ن ام ‌‬
‫ت‬ ‫ي از اي ‌‬ ‫ن« بسنننيار ‌‬ ‫ه سننناخت ‌‬ ‫ه »گمنننرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن وسنننيل ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ص صْنًعا(‪) :‬آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ن ُ‬ ‫س صُنو َ‬ ‫ح ِ‬ ‫ن َأّنُه صْم ُي ْ‬ ‫س صُبو َ‬ ‫ح َ‬ ‫ت )َوُه صْم َي ْ‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ل گرديد ‌‬ ‫متوس ‌‬
‫يدهننند(‬ ‫شم ‌‬ ‫ه انجننام ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه ايننن ‌كننار نيكي‌ اسن ‌‬ ‫يپندارننند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي إنا للننه و إنننا إليه‌‬ ‫ت عظم ‌‬ ‫ن مصيب ‌‬ ‫س بر اي ‌‬ ‫»كهف‪ .«104/‬پ ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫يگويي ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫راجعو ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ه را خدا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ت« ك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي اجل ‌‬ ‫ي هر امت ‌‬ ‫»برا ‌‬
‫ت‪ ،‬در‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫ن ن اراد ‌‬ ‫ب يا غير آ ‌‬ ‫ت ن از عذا ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫در بار ‌‬
‫يآورد »و چسسسو ‌‬
‫ن‬ ‫ت فننننرود م ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫ن بننننر آ ‌‬ ‫ن ميعنننناد معي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫س افتند« از اين‌ اج ‌‬
‫ل‬ ‫يپ ‌‬ ‫ه ساعت ‌‬ ‫ن فرا رسد‪ ،‬ن ‌‬ ‫اجلشا ‌‬
‫ش افتنسسد« پس‌‬ ‫ن »پي ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫ه« سنناعت ‌‬ ‫ن »و ن ‌‬ ‫و ميعنناد معي ‌‬
‫ب شتاب ‌نكنيد‪.‬‬ ‫ل عذا ‌‬ ‫ه نزو ‌‬ ‫ن! ب ‌‬ ‫ب كنندگا ‌‬ ‫اي‌ تكذي ‌‬

‫ن )‪(50‬‬ ‫جِرُمو َ‬
‫جُل ِمْنُه اْلُم ْ‬‫سَتْع ِ‬
‫عَذاُبُه َبَياًتا َأْو َنَهاًرا َماَذا َي ْ‬
‫ن َأَتاُكْم َ‬‫ُقْل َأَرَأْيُتْم ِإ ْ‬
‫ب يا روز ب ‌‬
‫ه‬ ‫ب او ش ‌‬ ‫ن خبر دهيد؛ اگر عذا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫»بگو‪ :‬ب ‌‬
‫ي از آن‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫ل‪ ،‬مجرما ‌‬ ‫ه هر حا ‌‬ ‫شما در رسد‪ ،‬ب ‌‬
‫ي منفننور‬ ‫ب امننر ‌‬ ‫يخواهند؟« زيرا عذا ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ه شتا ‌‬ ‫بب ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫يپرهيننزد‬ ‫نم ‌‬ ‫ع از آ ‌‬ ‫ه و طبنناي ‌‬ ‫ت داشننت ‌‬ ‫ن نفر ‌‬ ‫ه دلها از آ ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ت؟ و در حال ‌‬ ‫ب عذاب ‌چيس ‌‬ ‫ن در طل ‌‬ ‫ب شتابشا ‌‬ ‫س موج ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ش از‬
‫م خننوي ‌‬
‫ه سننبب‌ جننر ‌‬‫هب ‌‬
‫تك ‌‬‫ن اس ‌‬‫م اي ‌‬
‫ن مجر ‌‬
‫سزاوار شأ ‌‬
‫يطلبند؟!‬ ‫بم ‌‬‫ه شتا ‌‬‫ب را ب ‌‬
‫ه عذا ‌‬
‫ب بترسد‪ ،‬آنها چگون ‌‬
‫عذا ‌‬

‫ن )‪(51‬‬ ‫جُلو َ‬‫سَتْع ِ‬

‫ن َوَقْد ُكْنُتْم ِبِه َت ْ‬‫لَ‬‫َأُثّم ِإَذا َما َوَقَع َآَمْنُتْم ِبِه َآ َْ‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫نب ‌‬ ‫ع شسسد‪ ،‬اكنسسو ‌‬ ‫ه واق ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫س آيسسا هنگسسام ‌‬ ‫»سسسپ ‌‬
‫ي بننر شننما‬ ‫باله ‌‬
‫نكننه ‌عننذا ‌‬ ‫يآوريد؟« آيا بعنند از آ ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫ه او ايما ‌‬
‫ن‬ ‫ي بر شما وارد شد‪ ،‬ب ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫م و انتقا ‌‬ ‫فرود آمد و خش ‌‬
‫ي‬
‫ل شننما هيچ‌ سننود ‌‬ ‫هحننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يآورينند در حننال ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي! »آيسسا‬ ‫يكننند؟ آر ‌‬ ‫ع نم ‌‬ ‫ي را از شننما دف ‌‬ ‫چ زيننان ‌‬ ‫ه و هي ‌‬ ‫نداشننت ‌‬
‫ش از اين‌‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هايد »در حال ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ن ايما ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن« ب ‌‬ ‫اكنو ‌‬
‫يطلبيديسسد« از روي‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ه شتا ‌‬ ‫ب را »ب ‌‬ ‫ي عذا ‌‬ ‫ن را« يعن ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ب و استهزا؟!‪.‬‬ ‫تكذي ‌‬

‫ن )‪(52‬‬
‫سُبو َ‬
‫ن ِإّل ِبَما ُكْنُتْم َتْك ِ‬
‫جَزْو َ‬
‫خْلِد َهْل ُت ْ‬‫ب اْل ُ‬
‫عَذا َ‬
‫ظَلُموا ُذوُقوا َ‬
‫ن َ‬‫ُثمّ ِقيَل ِلّلِذي َ‬
‫هاند« با كفر و تكننذيب‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ه ست ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫»سپ ‌‬
‫ب جاويسسد را« كه‌‬ ‫يشسسود‪ :‬عسسذا ‌‬ ‫ك و انكننار »گفته ‌م ‌‬ ‫وش ‌‬
‫ه كيفر‬ ‫ي ندارد »بچشيد‪ ،‬آيا جز ب ‌‬ ‫ت و انقطاع ‌‬ ‫چ گسس ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ب و اسننتهزا‬ ‫ن از كفر و تكننذي ‌‬ ‫يتا ‌‬ ‫يكرديد« در زندگ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫يشويد؟« هرگز!‪.‬‬ ‫ي »جزا داده ‌م ‌‬ ‫و نافرمان ‌‬

‫ن )‪(53‬‬ ‫جِزي َ‬‫ق َوَما َأْنُتْم ِبُمْع ِ‬ ‫حّ‬ ‫ق ُهَو ُقْل ِإي َوَرّبي ِإّنُه َل َ‬
‫حّ‬ ‫ك َأ َ‬
‫سَتْنِبُئوَن َ‬‫َوَي ْ‬
‫ن را مطننر ‌‬
‫ح‬ ‫ي مشركا ‌‬ ‫ي از سو ‌‬ ‫ل ديگر ‌‬ ‫ي سؤا ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن حق‌‬ ‫ه آيسسسا آ ‌‬ ‫يگيرنسسسد ك ‌‬ ‫يكنننند‪» :‬و از تسسسو خسسسبر م ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب و معنناد و‬ ‫ه مننا از عننذا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ت؟« يعننني‪ :‬آيننا آنچ ‌‬ ‫اس س ‌‬
‫ي‪ ،‬سوگند‬ ‫ت؟ »بگو‪ :‬آر ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ي‪ ،‬راس ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت وعد ‌‬ ‫قيام ‌‬
‫ق اسسسست ‌و شسسسما‬ ‫ن قطعسسسا ح ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫به‌ پروردگسسسار ‌‬
‫ي سننبحان‌‬ ‫يتوانيد خدا ‌‬ ‫ه نيستيد« يعني‪ :‬شما نم ‌‬ ‫عاجزكنند ‌‬
‫س حتمننا گرفتننار‬ ‫ب بگريزيد پ ‌‬ ‫گ عذا ‌‬ ‫ه و از چن ‌‬ ‫ه كرد ‌‬ ‫را درماند ‌‬
‫يشويد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه خداوننند‬ ‫ي است‌ ك ‌‬ ‫ه مورد ‌‬ ‫ن يكي‌ از س ‌‬ ‫يگويد‪» :‬اي ‌‬ ‫نكثير م ‌‬ ‫اب ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت سوگند ياد كرد ‌‬ ‫ع روز آخر ‌‬ ‫ن‪ ،‬بر وقو ‌‬ ‫ل در آ ‌‬ ‫متعا ‌‬
 ‫سصّروا الّنَداَمصَة َلّمصصا َرَأُوا‬ ‫ت ِبصِه َوَأ َ‬
‫ض َلْفَتصَد ْ‬ ‫ت َما ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫ظَلَم ْ‬ ‫س َ‬ ‫ن ِلُكّل َنْف ٍ‬ ‫َوَلْو َأ ّ‬
‫ن )‪(54‬‬ ‫ظَلُمو َ‬ ‫ط َوُهْم َل ُي ْ‬ ‫سِ‬ ‫ي َبْيَنُهْم ِباْلِق ْ‬ ‫ضَ‬ ‫ب َوُق ِ‬ ‫اْلَعَذا َ‬
‫ه در‬ ‫ت‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫ه ست ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي هركس ‌‬ ‫»و اگر برا ‌‬
‫يداد«‬ ‫نرا فسسديه ‌خسسود م ‌‬ ‫يبود‪ ،‬قطعا آ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫سو‬ ‫ل نفي ‌‬ ‫ن از اشيا و اموا ‌‬ ‫ي زمي ‌‬ ‫ه در رو ‌‬ ‫م آنچ ‌‬ ‫يعني‪ :‬اگر تما ‌‬
‫ي‬
‫ن هننر كننافر ‌‬ ‫ت از آ ‌‬ ‫نبها وجود دارد‪ ،‬در روز قيننام ‌‬ ‫ذخاير گرا ‌‬
‫ب‪،‬‬‫ي از عننذا ‌‬ ‫ي رهاي ‌‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫ت داشت ‌تا آ ‌‬ ‫يبود‪ ،‬قطعا دوس ‌‬ ‫م ‌‬
‫ب را ببيننسسد‪،‬‬ ‫ن عسسذا ‌‬ ‫ش كند »و چسسو ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫ه و بل گردا ‌‬ ‫فدي ‌‬
‫ن عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫ن دارنسسد« يعننني‪ :‬چننو ‌‬ ‫ي خسسود را پنهسسا ‌‬ ‫پشسسيمان ‌‬
‫ن را ربنننوده‌‬ ‫ن‪ ،‬عقلهايشنننا ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫ت و وحشننن ‌‬ ‫ه هيب ‌‬ ‫ت را ك ‌‬ ‫آخنننر ‌‬
‫يدارند تننا از شننماتت‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ببينند‪ ،‬پشيماني‌ خود را پنها ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن سنناختن‌‬ ‫ن پنهننا ‌‬ ‫ن بمانننند و اي ‌‬ ‫ن در امننا ‌‬ ‫ش مؤمنننا ‌‬ ‫و سننرزن ‌‬
‫ت‪ ،‬امننا بعنند از ورود در‬ ‫ب اسن ‌‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ت‪ ،‬در هنگننام ‌دينند ‌‬ ‫ندام ‌‬
‫غ بر ما‪،‬‬ ‫ي دري ‌‬ ‫طَنصصا ِفيَهصصا(‌‪ :‬ا ‌‬ ‫عَلى َما َفّر ْ‬ ‫سَرَتَنا َ‬
‫ح ْ‬ ‫يگويند‪َ) :‬يا َ‬ ‫بم ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫‪ «3‬و‬ ‫م« »انعنننام‪‌ 1/‬‬ ‫ن كوتننناهي‌ كنننردي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه دربنننار ‌‬ ‫بنننر آنچ ‌‬
‫يكنننند »و‬ ‫ه بودند‪ ،‬آشننكار م ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ه پنها ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ه‪،‬آنچ ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫بدي ‌‬
‫ن رؤسننا و‬ ‫ن‪ ،‬يا ميا ‌‬ ‫ن و كافرا ‌‬ ‫ن مؤمنا ‌‬ ‫ن آنها« يعني‪ :‬ميا ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫يشسسود‬ ‫هم ‌‬ ‫ل »فيصل ‌‬ ‫ه عد ‌‬ ‫ه قسط« يعني‌ ب ‌‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫پيروانشا ‌‬
‫يرود«‪.‬‬ ‫م نم ‌‬ ‫ن ست ‌‬ ‫و برآنا ‌‬

‫ن َأْكَثَرُهصْم َل‬‫ق َوَلِك ص ّ‬‫حص ّ‬‫لص َ‬‫ع صَد ا ِّ‬

‫ن َو ْ‬
‫ض َأَل ِإ ّ‬
‫ت َواَْلْر ِ‬‫س صَماَوا ِ‬‫ل ص َمصصا ِفصصي ال ّ‬
‫ن ِّ‬ ‫َأَل ِإ ّ‬
‫ن )‪(55‬‬ ‫َيْعَلُمو َ‬
‫ت‪ ،‬از‬ ‫ه در آسسمانها و زمين‌ اسس ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ه باشيد ك ‌‬ ‫»آگا ‌‬
‫ن وعنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬‫هك ‌‬ ‫ن آنچ ‌‬ ‫س او برآورد ‌‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫ن خداوند اس ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ت وعسسده‌‬ ‫ه در حقيق ‌‬ ‫ه باشسسيد ك ‌‬ ‫ت »آگا ‌‬ ‫يدهد‪ ،‬تواناسنن ‌‬ ‫م ‌‬
‫يو‬ ‫ه شنندن ‌‬ ‫هننناخوا ‌‬ ‫ه او خوا ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬وعنند ‌‬ ‫ق اس س ‌‬ ‫خسسدا ح ‌‬
‫ي بيشننتر كفننار‬ ‫ن« يعن ‌‬ ‫ي بيشتر آنا ‌‬ ‫ت »ول ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫قيافتن ‌‬ ‫تحق ‌‬
‫ن در چيس نت‌ تننا خننود را‬ ‫ح و فسادشننا ‌‬ ‫ه صل ‌‬ ‫يدانند« ك ‌‬ ‫»نم ‌‬
‫ه كنند‪.‬‬ ‫ي ديدار الهي‌ آماد ‌‬ ‫برا ‌‬
 ‫ن )‪(56‬‬
‫جُعو َ‬
‫ت َوِإَلْيِه ُتْر َ‬
‫حِيي َوُيِمي ُ‬
‫ُهَو ُي ْ‬
‫ه با‬
‫س انتظار بكشيد ك ‌‬ ‫يميراند« پ ‌‬ ‫يكند و م ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫»او زند ‌‬
‫ي او بسساز گردانيسسد ‌‬
‫ه‬ ‫هسسسو ‌‬
‫يدهنند »و ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫شننما چ ‌‬
‫ن جننزا‬‫يشويد« و قطعا شما را در برابر عقايد و اعمالتا ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫صصُدوِر َوُهصًدى‬ ‫شصَفاٌء ِلَمصصا ِفصصي ال ّ‬ ‫ن َرّبُكصْم َو ِ‬ ‫ظصٌة ِمص ْ‬‫عَ‬ ‫جاَءْتُكْم َمْو ِ‬ ‫س َقْد َ‬ ‫َيا َأّيَها الّنا ُ‬
‫ن )‪(57‬‬ ‫حَمٌة ِلْلُمْؤِمِني َ‬‫َورَ ْ‬
‫ي شسسسما از جسسسان ‌‬
‫ب‬ ‫ه بسسسرا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ه يقي ‌‬ ‫م! ب ‌‬ ‫ي مسسسرد ‌‬ ‫»ا ‌‬
‫ي شننما‬ ‫ت« يعننني‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ه اسس ‌‬ ‫ي آمسسد ‌‬ ‫ن اندرز ‌‬ ‫پروردگارتا ‌‬
‫مو‬ ‫ه بي ‌‬ ‫ه شننيو ‌‬ ‫ل بر پند و اننندرز ب ‌‬ ‫ه مشتم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي آمد ‌‬ ‫كتاب ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ي قننرآ ‌‬ ‫يهننا ‌‬ ‫ن يكي‌ از ويژگ ‌‬ ‫امينند دهي‌ اسننت ‌و اي ‌‬
‫يكننند »و‬ ‫ه وعننظ و اننندرز مطننرح ‌م ‌‬ ‫ه شننيو ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ه معننان ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ت« يعننني‪:‬‬ ‫ههاسسس ‌‬ ‫ه در سين ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫ت بسسرا ‌‬ ‫ي اسسس ‌‬ ‫شسسفاي ‌‬
‫يشننود‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ن چيننر ‌‬ ‫ه بننر شننكاكا ‌‬ ‫ك و شننبهاتي ‌را ك ‌‬ ‫ن شكو ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ل را اثبننا ‌‬
‫ت‬ ‫ي عقاينند بنناط ‌‬ ‫ه و پننوچي‌ و نننارواي ‌‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫درمننا ‌‬
‫ن اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ي قنرآ ‌‬ ‫يهنا ‌‬ ‫ي از ويژگ ‌‬ ‫ي ديگنر ‌‬ ‫ن وينژگ ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يكنند‪ .‬ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي‬
‫ت بننرا ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬ارشنناد و رهنمننود ‌‬ ‫»وهدايتي ‌اس ‌‬
‫يانديشنننند و‬ ‫نم ‌‬ ‫ه و در آ ‌‬ ‫ي كنننرد ‌‬ ‫ن پينننرو ‌‬ ‫ه از آ ‌‬ ‫كسننناني‌ ك ‌‬
‫يانجامنند‬ ‫تم ‌‬ ‫ه بهش ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي راهي‌ اس ن ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ي آنها ب ‌‬ ‫راهنما ‌‬
‫ن بننرا ‌‬
‫ي‬ ‫س قننرآ ‌‬ ‫ن« پ ‌‬ ‫ي مؤمنسسا ‌‬ ‫ت بسسرا ‌‬ ‫ي اس س ‌‬ ‫»و رحمسست ‌‬
‫ي از‬ ‫ن نيننز يك ‌‬ ‫ت‪ .‬اي ‌‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ت و رحم ‌‬ ‫ن سراسننر هننداي ‌‬ ‫مؤمنننا ‌‬
‫نو‬ ‫ه ايمنننا ‌‬ ‫ه اننننداز ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه انسنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫ي قنننرآ ‌‬ ‫يهنننا ‌‬ ‫ويژگ ‌‬
‫ن را در‬ ‫ن و منافقا ‌‬ ‫يگيرد‪ ،‬اما كافرا ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش از آن ‌بهر ‌‬ ‫استعداد ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ي نيس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن بهر ‌‬ ‫آ ‌‬

‫ن )‪(58‬‬
‫جَمُعو َ‬‫خْيٌر ِمّما َي ْ‬
‫حوا ُهَو َ‬‫ك َفْلَيْفَر ُ‬
‫حَمِتِه َفِبَذِل َ‬
‫ل َوِبَر ْ‬
‫ضِل ا ِّ‬
‫ُقْل ِبَف ْ‬
‫ه بايسسد شسسادما ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ت خداس س ‌‬ ‫ل و رحم ‌‬ ‫ه فض ‌‬ ‫»بگو‪ :‬ب ‌‬
‫ه خنندا‪ ‬در‬ ‫يك ‌‬‫ل و رحمت ‌‬ ‫ن به ‌فض ‌‬ ‫شوند« يعني‪ :‬بايد مؤمنا ‌‬
‫ن گردانيده ‌است‌‬ ‫ل قرآ ‌‬ ‫ن را از اه ‌‬ ‫ه و ايشا ‌‬ ‫ن داد ‌‬ ‫ن برايشا ‌‬ ‫قرآ ‌‬
 ‫يپايننان‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ن و رحمتهننا ‌‬ ‫ي بيكننرا ‌‬ ‫لها ‌‬ ‫ن از فضن ‌‬ ‫ه غيننر آ ‌‬ ‫و نيننز ب ‌‬
‫يآورنسسد« از‬ ‫ه گسسرد م ‌‬ ‫ن از هر چ ‌‬ ‫ن شوند »اي ‌‬ ‫ي شادما ‌‬ ‫اله ‌‬
‫ن عبنناس‪ ‌‬روايت‌‬ ‫ت« از اب ‌‬ ‫ي دنيا »بهتر اسسس ‌‬ ‫ي فان ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫بهر ‌‬
‫تو ‌‬
‫ي‬ ‫ن و رحم ‌‬ ‫ل خنندا‪ ،‬قننرآ ‌‬ ‫ه فرمننود‪» :‬فض ن ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫شنند ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫م اس ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ل خننداص آمنند ‌‬
‫ه‬ ‫ت انس‪ ‌‬از رسننو ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ه او را‬ ‫يك ‌‬‫ي كس ‌‬ ‫ل بر پيشان ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه فرمودند‪» :‬خدا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي او از‬‫ه ول ‌‬ ‫ن را آمننوخت ‌‬ ‫ه او قننرآ ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ت كننرد ‌‬ ‫م هننداي ‌‬ ‫به‌ اسننل ‌‬
‫ت كند ن ن‬ ‫ه او را ملقا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكند ن تا روز ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه شكاي ‌‬ ‫فقر و فاق ‌‬
‫ت كردند‪ُ) :‬قصصصْل‬ ‫ه را تلو ‌‬ ‫ه كريم ‌‬ ‫ن آي ‌‬‫ه اي ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ينويسد‪ .‬آ ‌‬ ‫فقر را م ‌‬
‫ن (‪.‬‬‫جَمُعو َ‬‫خْيٌر ِمّما َي ْ‬
‫حوا ُهَو َ‬ ‫ك َفْلَيْفَر ُ‬
‫حَمِتِه َفِبَذِل َ‬‫ل َوِبَر ْ‬ ‫ضِل ا ِّ‬ ‫ِبَف ْ‬

‫ن َلُكصْم‬ ‫لص َأذِ َ‬

‫لًل ُقصْل َآ ُّ‬ ‫حَ‬‫حَراًما َو َ‬‫جَعْلُتْم ِمْنُه َ‬‫ق َف َ‬ ‫ن ِرْز ٍ‬‫ل َلُكْم ِم ْ‬
‫ُقْل َأَرَأْيُتْم َما َأْنَزَل ا ُّ‬
‫ن )‪(59‬‬ ‫ل َتْفَتُرو َ‬
‫عَلى ا ِّ‬‫َأمْ َ‬
‫ه خدا برا ‌‬
‫ي‬ ‫يك ‌‬ ‫ه از روز ‌‬ ‫ن خبر دهيد‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫»بگو‪ :‬ب ‌‬
‫مو‬ ‫ن را حسسرا ‌‬ ‫ه‪ ،‬چسسرا بخشسسي‌ از آ ‌‬ ‫شسسما فسسرود آورد ‌‬
‫ه حننرا ‌‬
‫م‬ ‫يك ‌‬ ‫هايسسد« درحننال ‌‬ ‫ل گردانيد ‌‬ ‫ن را حل ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫بخش ‌‬
‫ت؟‬ ‫ه خداوننند‪ ‬اسن ‌‬ ‫ن‪ ،‬فقننط حق‌ ويننژ ‌‬ ‫ن وحلل ‌سنناخت ‌‬ ‫سنناخت ‌‬
‫ن را در‬ ‫م ساخت ‌‬ ‫ل و حرا ‌‬ ‫ن اين ‌حل ‌‬ ‫ه مشركا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫يادآور م ‌‬
‫ت را‬ ‫ي از حيوانننا ‌‬ ‫يكردننند و بعض ن ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن اعما ‌‬ ‫ت چهارپايا ‌‬ ‫گوش ‌‬
‫يگردانيدننند‪» 1‬بگو‪ :‬آيسسا‬ ‫مم ‌‬ ‫ن حننرا ‌‬ ‫ل و بر زنننا ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫بر مردا ‌‬
‫يبنديد؟«‬ ‫غم ‌‬ ‫ه‪ ،‬يا بر خدا درو ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ه شما اجاز ‌‬ ‫خدا ب ‌‬
‫ي‬
‫ي و هوسننها ‌‬ ‫ف هننو ‌‬ ‫ه صننر ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫م سنناخت ‌‬ ‫ل و حننرا ‌‬ ‫ن حل ‌‬ ‫اگننر اي ‌‬
‫ي اگننر بننا‬ ‫ق عقل مننردود اسنت‌ ول ‌‬ ‫ه اتفا ‌‬ ‫ن كار ب ‌‬ ‫شما باشد‪ ،‬اي ‌‬
‫م خداوننند‬ ‫ت‪ ،‬حك ‌‬ ‫م خداوند‪ ‬اس ‌‬ ‫ه اينها حك ‌‬ ‫ن اعتقاد باشد ك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يكه‌‬ ‫يشننود‪ ،‬درحننال ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش شننناخت ‌‬ ‫ب پيننامبران ‌‬ ‫‪ ‬فقط از جان ‌‬
‫ه پيامبران‡ آنچننه ‌را‬ ‫ن امر نداريد ك ‌‬ ‫ي بر اي ‌‬ ‫ت و برهان ‌‬ ‫چ حج ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ن‪ ،‬شما در‬ ‫ه باشند بنابراي ‌‬ ‫م كرد ‌‬ ‫هايد‪ ،‬حرا ‌‬ ‫م ساخت ‌‬ ‫كه‌ شما حرا ‌‬

‫ن‪.‬‬
‫م »آيه‪ «‌139/‬و ما بعد آ ‌‬
‫ه انعا ‌‬
‫ه سور ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
 ‫ل افننترا‬ ‫ي عننزوج ‌‬ ‫ي فقننط بننر خنندا ‌‬ ‫مسنناز ‌‬ ‫ن حلل‌ و حرا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يبنديد‪.‬‬ ‫م ‌‬
‫يگوينند‪» :‬در اين‌ آيه‌‬ ‫حالقدير« م ‌‬ ‫ي در تفسير »فت ‌‬ ‫م شوكان ‌‬ ‫اما ‌‬
‫ه فتننوي‌‬ ‫ن در عرصن ‌‬ ‫ب كنندگا ‌‬ ‫ه شتا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ه‪ ،‬هشداري ‌سخ ‌‬ ‫شريف ‌‬
‫م‪ ،‬يا جننواز و‬ ‫ب در مورد تحليل ‌يا تحري ‌‬ ‫ه شتا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ ،‬آنا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي صننادر‬ ‫ن خنندا‪ ‬در شننريعتش‌ فتننو ‌‬ ‫ي بننندگا ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننرا ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫عنند ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ش آنننا ‌‬ ‫خ گننو ‌‬ ‫گ خطننر را در بي ‌‬ ‫ه زن ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ي! اي ‌‬ ‫يكنننند‪ .‬آر ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه بايد‬ ‫يگرداند ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه و آنان ‌را متوج ‌‬ ‫صدا درآورد ‌‬
‫نكه‌‬ ‫ف انديشانه ‌فروروند و آنها را چنننا ‌‬ ‫ي خدا‪ ‬ژر ‌‬ ‫در حجتها ‌‬
‫ه اين‌ امننر اكتفننا نكنننند كننه‬ ‫ت بفهمننند و ب ‌‬ ‫ب و سننن ‌‬ ‫بايد از كتا ‌‬
‫لو‬ ‫م‪ ،‬فقننط نق ‌‬ ‫ن از عل ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫ه قطع ‌‬ ‫هگننا ‌‬ ‫‌مسننتند نهننايي‌ و تكي ‌‬
‫ه از او در امننر دين‌‬ ‫ت باشنند ك ‌‬ ‫ي از ايننن ‌ام ‌‬ ‫ل قننائل ‌‬ ‫ت قو ‌‬ ‫حكاي ‌‬
‫ه‪،‬‬‫ل كرد ‌‬ ‫ب و سنت ‌عم ‌‬ ‫ه او از كتا ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ش تقليد كرد ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫ه‪ ،‬يننا‬ ‫ص مجتهد نرسيد ‌‬ ‫ن شخ ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫هاند و آنچ ‌‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫عم ‌‬
‫ه فهميننده‬ ‫نك ‌‬ ‫ه‪ ،‬يا اي ‌‬ ‫ن را نفهميد ‌‬ ‫ه بايد آ ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫رسيده ‌ولي‌ او چنا ‌‬
‫ه خطننا رفت ‌‬
‫ه‬ ‫نب ‌‬ ‫ش در مننورد آ ‌‬ ‫ولي‌ در اجتهنناد و ترجيننح ‌خننوي ‌‬
‫ن را از بننندگان ‌خنندا‪‬‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه و حك ‌‬ ‫خ تلقي‌ كننرد ‌‬ ‫ت‪ ،‬منسننو ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫هاند‪.‬‬ ‫ع پنداشت ‌‬ ‫مرفو ‌‬
‫م مجتهند‬ ‫ن امنا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه باشنند ك ‌‬ ‫ه داشنت ‌‬ ‫ن امر تنوج ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫آنها بايد ب ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ت اسنن ‌‬ ‫ن شننريع ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ف و متعبد ب ‌‬ ‫ع تقليد‪ ،‬خود نيز مكل ‌‬ ‫مرج ‌‬
‫ه او در‬ ‫تك ‌‬ ‫ف و متعبدند و چنان ‌نيسنن ‌‬ ‫ن مكل ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ف و اوامننر قننرار داشننت ‌‬
‫ه‬ ‫م و اصنندار تكننالي ‌‬ ‫ن احكننا ‌‬ ‫مسند تقني ‌‬
‫ه او اجتهننادش‌ را‬ ‫ل و تقلينند بلك ‌‬ ‫ه عم ‌‬ ‫ن در جايگا ‌‬ ‫باشد وديگرا ‌‬
‫ه بر عهنند ‌‬
‫ه‬ ‫ه را ك ‌‬ ‫ع آنچ ‌‬ ‫ه و در واق ‌‬ ‫ش را ابراز داشت ‌‬ ‫ه و رأي ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ق‪ ،‬بننه ‌دو‬ ‫هح ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت رسننيد ‌‬ ‫ه و در صننور ‌‬ ‫م داد ‌‬ ‫ه انجننا ‌‬ ‫ي بننود ‌‬ ‫و ‌‬
‫ت لنذا بنر‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ش دست‌ ينافت ‌‬ ‫ك پادا ‌‬ ‫هي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ش و در غير آ ‌‬ ‫پادا ‌‬
‫ب و سننن ‌‬
‫ت‬ ‫ل كتننا ‌‬ ‫ش در دلي ‌‬ ‫ه بننر نگننر ‌‬ ‫ل علننم ‌ك ‌‬ ‫ي از اه ‌‬ ‫غير و ‌‬
‫ن در‬ ‫ل و انديشننيد ‌‬ ‫ت دلي ‌‬ ‫ن شننناخ ‌‬ ‫ي بنندو ‌‬ ‫ي از و ‌‬ ‫قادرننند‪ ،‬پيننرو ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ه نيس ‌‬ ‫ش شايست ‌‬ ‫حجت ‌‬
 ‫عَلصصى‬
‫ضصٍل َ‬
‫لص َلصُذو َف ْ‬‫ن ا َّ‬
‫ب َيصْوَم اْلِقَياَمصِة ِإ ّ‬‫لص اْلَكصِذ َ‬
‫عَلصصى ا ِّ‬‫ن َ‬‫ن َيْفَتُرو َ‬‫ن اّلِذي َ‬ ‫ظّ‬‫َوَما َ‬
‫ن )‪(60‬‬ ‫شُكُرو َ‬‫ن َأْكَثَرُهْم َل َي ْ‬
‫س َوَلِك ّ‬ ‫الّنا ِ‬
‫يبندنسسد‪ ،‬روز قيسسامت‌‬ ‫غم ‌‬ ‫ه بسسر خسسدا درو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»و كسان ‌‬
‫ن روز با آنننان‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫يپندارند ك ‌‬ ‫ن دارند؟« يعني‪ :‬م ‌‬ ‫ه گما ‌‬ ‫چ ‌‬
‫م افننترا بننر خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫م عظي ‌‬ ‫ه خواهنند شنند؟ آيننا در برابننر جننر ‌‬ ‫چ ‌‬
‫ت؟‬‫ت رهننا خواهننند گش ن ‌‬ ‫ن مجننازا ‌‬ ‫ن طننور بنندو ‌‬ ‫ن‪ ،‬همي ‌‬ ‫سننبحا ‌‬
‫ه آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ت« زيرا ب ‌‬ ‫ب فضل‌ اس ‌‬ ‫»همانا خدا بر مردم ‌صاح ‌‬
‫هسويشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن‪ ،‬پيامبران‡ را ب ‌‬ ‫ه و در كنار آ ‌‬ ‫ل و خرد بخشيد ‌‬ ‫عق ‌‬
‫ي« بننا‬ ‫ه »ول ‌‬ ‫ن كرد ‌‬ ‫ن تبيي ‌‬ ‫م را برايشا ‌‬ ‫ل و حرا ‌‬ ‫ه و حل ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫ن سپاسسسگزاري‌‬ ‫ل واحسننانها »بيشترشسسا ‌‬ ‫ن فضنن ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هم ‌‬
‫يسننتيزند‬ ‫ن خنندا‪ ‬م ‌‬ ‫ه با دي ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ن نعم ‌‬ ‫يكنند« و كفرا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يگيرند‪.‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ه باز ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫و شريع ‌‬

‫عَلْيُكصمْ‬
‫عَمٍل ِإّل ُكّنصصا َ‬‫ن َ‬ ‫ن ِم ْ‬ ‫ن َوَل َتْعَمُلو َ‬ ‫ن ُقْرَآ ٍ‬‫ن َوَما َتْتُلو ِمْنُه ِم ْ‬ ‫شْأ ٍ‬ ‫ن ِفي َ‬ ‫َوَما َتُكو ُ‬
‫ض َوَل ِفصصي‬‫ن ِمْثَقاِل َذّرٍة ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫ك ِم ْ‬‫ن َرّب َ‬‫عْ‬ ‫ب َ‬ ‫ن ِفيِه َوَما َيْعُز ُ‬ ‫ضو َ‬ ‫شُهوًدا ِإْذ ُتِفي ُ‬‫ُ‬
‫ن )‪(61‬‬ ‫ب ُمِبي ٍ‬ ‫ك َوَل َأْكَبَر ِإّل ِفي ِكَتا ٍ‬ ‫ن َذِل َ‬ ‫صَغَر ِم ْ‬ ‫سَماِء َوَل َأ ْ‬ ‫ال ّ‬
‫ي« يعننني‪:‬‬ ‫چ شغل ‌‬ ‫ي پيننامبرص »در هي ‌‬ ‫ي« ا ‌‬ ‫يباش ‌‬ ‫»و نم ‌‬
‫يآيننند‪» ،‬و‬ ‫شم ‌‬ ‫ت پي ‌‬ ‫ه بنننراي ‌‬ ‫ي از كارهنننايي ‌ك ‌‬ ‫چ كنننار ‌‬ ‫در هي ‌‬
‫ي بار ‌‬
‫ي‬ ‫ه از سو ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫ي از قرآ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫چ آي ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫يخوان ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي اعل ‌‬
‫م‬ ‫ن را برا ‌‬ ‫ت قرآ ‌‬ ‫ل‪ ،‬آيا ‌‬ ‫ن حا ‌‬ ‫ه« يعني‪ :‬در اي ‌‬ ‫تعالي ‌ آمد ‌‬
‫م آنهننا بننا‬ ‫ي تننا حك ‌‬ ‫يخننوان ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫ن كار‪ ،‬بننه ‌امت ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ي حك ‌‬ ‫چگونگ ‌‬
‫يكنيسسد«‬ ‫ينم ‌‬ ‫چ عمل ‌‬ ‫ه شننود »و شسسما هي ‌‬ ‫ت دانسننت ‌‬ ‫خواندن ‌‬
‫ت »مگر‬ ‫ن اس ن ‌‬ ‫ت ايشننا ‌‬ ‫ل خننداص و ام ‌‬ ‫ي رسننو ‌‬ ‫ب بننرا ‌‬ ‫خطننا ‌‬
‫م و از شننما‬ ‫يبيني ‌‬ ‫م« شننما را م ‌‬ ‫ه ما بر شما گسسواهي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يورزيسسد«‬ ‫تم ‌‬ ‫ن مبسسادر ‌‬ ‫ه بسسدا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫م »آ ‌‬ ‫يشننننوي ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه در زمين‌ و نه‌‬ ‫ي‪ ،‬ن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن ذر ‌‬ ‫موز ‌‬ ‫هگفتننار و كننردار »و ه ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ت« ذره‪:‬‬ ‫ن نيسسس ‌‬ ‫ن از پروردگسسار تسسو پنهسسا ‌‬ ‫در آسسسما ‌‬
‫ه اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ي منناد ‌‬ ‫ن جزء از اجننزا ‌‬ ‫گ‪ ،‬يا كوچكتري ‌‬ ‫خرن ‌‬ ‫ه سر ‌‬ ‫موريان ‌‬
‫ه‪ ،‬همچننو ‌‬
‫ن‬ ‫ن« يعننني‪ :‬كوچكننتر از ذر ‌‬ ‫ه كوچكسستر از آ ‌‬ ‫»و ن ‌‬
‫ه بزرگسستر« از‬ ‫ن( »و ن ‌‬ ‫ن ونوترو ‌‬ ‫ن‪ ،‬پروتو ‌‬ ‫م )الكترو ‌‬ ‫ي ات ‌‬ ‫اجزا ‌‬
‫ن چيز نزد خندا‪» ‬در‬ ‫ه« آ ‌‬ ‫نك ‌‬‫ت‪ ،‬مگر اي ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ن »چيز ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه شسد ‌‬
‫ه‬ ‫ح محفننوظ اس نت‌ »نوشست ‌‬ ‫ه لننو ‌‬
‫ن« ك ‌‬ ‫ي روش ‌‬ ‫كتاب ‌‬
‫يماند؟!‬ ‫ه از او پنهان ‌م ‌‬ ‫س چگون ‌‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ي اسننت‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ق‪ ،‬اول‪ :‬رد بننر كسننان ‌‬ ‫ن حقنناي ‌‬ ‫م اي ‌‬‫ف از اعل ‌‬ ‫هنند ‌‬
‫ت‪ ،‬ثانيننا‪:‬‬ ‫ت دانننا نيسنن ‌‬ ‫ه جزئيننا ‌‬ ‫لب ‌‬‫ي متعننا ‌‬ ‫يپندارننند؛ خنندا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه فقننط‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ه منطق ‌‬ ‫ن نننتيج ‌‬ ‫ه اي ‌‬
‫ل خننرد ب ‌‬ ‫ن اه ‌‬‫رسنناند ‌‬
‫ل و حننرا ‌‬
‫م‬ ‫ه حل ‌‬ ‫ن اس نت‌ ك ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي شايسننت ‌‬ ‫ن اوصنناف ‌‬ ‫ه چني ‌‬
‫دارننند ‌‬
‫ش قرار گيرد‪.‬‬ ‫ه يگانگي‌ مورد پرست ‌‬ ‫ع كند و ب ‌‬‫وض ‌‬

‫ن )‪(62‬‬ ‫حَزُنو َ‬
‫عَلْيِهْم َوَل ُهْم َي ْ‬
‫ف َ‬‫خْو ٌ‬ ‫ل َل َ‬ ‫ن َأْوِلَياَء ا ِّ‬‫َأَل ِإ ّ‬
‫ه بيم ‌‬
‫ي‬ ‫ه قطعسسا بسسر اوليسساي‌ اللسسه ن ‌‬ ‫ه باشسسيد ك ‌‬ ‫»آگسسا ‌‬
‫ن از‬ ‫ن خدا(‪ :‬نخبگننان‌ و برگزينندگا ‌‬ ‫ت« )اولياء الله‪ :‬دوستا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن و پرهيننز از‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ت خنندا ‌‬ ‫ي بننا طنناع ‌‬ ‫ه گننوي ‌‬ ‫مؤمنانننند ك ‌‬
‫ه در‬ ‫هن ‌‬‫ن گننرو ‌‬‫س بننر اي ‌‬‫هاند پ ‌‬ ‫ك شنند ‌‬ ‫ه او نننزدي ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫تو ‌‬ ‫معصي ‌‬
‫ت‪ ،‬بيم ‌‬
‫ي‬ ‫ت قيننام ‌‬ ‫ه رسننتاخيز و حشننر و نشننر و عرصننا ‌‬ ‫هنگام ‌‬
‫ن از‬ ‫ه است‌ كه ‌ايشننا ‌‬ ‫ت كرد ‌‬ ‫ل ضمان ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫ت چرا ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن انسسدوهگي ‌‬
‫ن‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ن باشند »و ن ‌‬ ‫ن روز ايم ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫ل و هرا ‌‬ ‫هو ‌‬
‫ه و پشننت‌‬ ‫ت داد ‌‬
‫ه از دنينننا از دسنن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫يشسسوند« بننر آنچ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت داد ‌‬
‫ن‬ ‫ن دنيننا بننر از دس ن ‌‬ ‫تدارا ‌‬ ‫ه دوس ن ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هاند چنا ‌‬ ‫سرگذاشت ‌‬
‫يشوند‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ن اندوهگي ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن )‪(63‬‬ ‫ن َآَمُنوا َوَكاُنوا َيّتُقو َ‬
‫اّلِذي َ‬
‫ه ايمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن« اننند »ك ‌‬ ‫ن خنندا‪» ‬همانسسا ‌‬ ‫ه دوسننتا ‌‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يآوردننند »و‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫ه باينند بنندا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫هانسسد« ب ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫هاند؛‬‫ن پروا داشننت ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫هاند« يعني‪ :‬از خدا ‌‬ ‫ي ورزيد ‌‬ ‫تقو ‌‬
‫ه مانننند‬‫ن هرگننز ب ‌‬ ‫ي! اينننا ‌‬ ‫ي‪ .‬آر ‌‬‫ه امننر و نهي‌ و ‌‬ ‫يب ‌‬‫بننا پايبننند ‌‬
‫ه خداوننند‪‬‬ ‫يك ‌‬ ‫ه تكنناليف ‌‬ ‫ي ندارند زيننرا ب ‌‬ ‫م و هراس ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ديگرا ‌‬
‫يو‬ ‫هاند و خود را از معاصنن ‌‬ ‫ل نمود ‌‬‫ه‪ ،‬عم ‌‬ ‫ع كرد ‌‬ ‫ن وض ‌‬ ‫بر ايشا ‌‬
‫ه از اعتماد ب ‌‬
‫ه‬ ‫نك ‌‬‫ن اي ‌‬ ‫ن ضم ‌‬ ‫س ايشا ‌‬‫هاند پ ‌‬ ‫ي بازداشت ‌‬ ‫نواهي‌ و ‌‬
‫ش نيننز گمننان‌ نيك‌‬ ‫ه پروردگار خننوي ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ب ‌‬ ‫نفس ‌برخوردار بود ‌‬
‫ي از‬ ‫ها ‌‬‫ن خواسننت ‌‬ ‫ن‪ ،‬بننر از دس نت‌ داد ‌‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫هاند‪ .‬همچني ‌‬ ‫داشننت ‌‬
 ‫يشنوند‬ ‫ي از مقاصنند دنينا انندوهگين ‌نم ‌‬ ‫هها و مقصنند ‌‬ ‫خواسنت ‌‬
‫ت پس‌‬ ‫ي اسنن ‌‬‫ه قضننا و قنندر اله ‌‬ ‫مب ‌‬‫نه ‌‬ ‫ه اي ‌‬‫يدانننند ك ‌‬‫زيننرا م ‌‬
‫مو‬ ‫ه‪ ،‬جس ن ‌‬‫ي‪ ،‬بنناز و گشنناد ‌‬ ‫ه رخداد ‌‬ ‫ن براي ‌هرگون ‌‬ ‫ههايشا ‌‬ ‫سين ‌‬
‫ت‪ .‬در‬‫ن ومسننرور اسن ‌‬ ‫ن شننادما ‌‬ ‫ن پرنشاط و دلهايشننا ‌‬ ‫جانشا ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ه اس ن ‌‬‫ن جننبير‪ ‬آمنند ‌‬‫ت سننعيدب ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬
‫ث شننري ‌‬ ‫حنندي ‌‬
‫ي خنندا‪ ‬كيسننتند؟«‬ ‫ل خننداص پرسننيدند‪» :‬اوليننا ‌‬ ‫ازرسننو ‌‬
‫ه ينناد انسننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن خنندا‪ ‬را ب ‌‬‫ه ديدنشا ‌‬ ‫فرمودند‪» :‬كساني‌ اند ك ‌‬
‫يآورد«‪.‬‬ ‫م ‌‬

‫ك ُه صَو اْلَف صْوُز‬ ‫ل َذِل ص َ‬‫ت ا ِّ‬‫خَرِة َل َتْبِديَل ِلَكِلَما ِ‬ ‫لِ‬ ‫حَياِة الّدْنَيا َوِفي ا َْ‬ ‫شَرى ِفي اْل َ‬ ‫َلُهُم اْلُب ْ‬
‫ظيُم )‪(64‬‬ ‫اْلعَ ِ‬
‫ب خداوننند‪‬‬ ‫ي اولياءالله از جننان ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬برا ‌‬ ‫ي ايشا ‌‬ ‫»برا ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ت بشار ‌‬ ‫ي دنيا و در آخر ‌‬ ‫»در زندگ ‌‬
‫هاند‪:‬‬ ‫ه را ذكر كرد ‌‬ ‫ت‪ ،‬چهار وج ‌‬ ‫ن بشار ‌‬ ‫ن در تفسير اي ‌‬ ‫مفسرا ‌‬
‫ي الهي‌ بر انبيننايش‡ در مننورد‬ ‫ق وح ‌‬ ‫ت‪ ،‬از طري ‌‬ ‫ن بشار ‌‬ ‫‪ 1‬ن اي ‌‬
‫ش در‬ ‫ه بهشنت‌ خننوي ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه ايشننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن در آخرت ‌اس ‌‬ ‫حالشا ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ن خشنود م ‌‬ ‫يآورد و از ايشا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن در‬ ‫ه آنننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ي نيكننويي‌ اس نت‌ ك ‌‬ ‫ت‪ ،‬بننا خوابهننا ‌‬ ‫ن بشننار ‌‬ ‫‪ 2‬ن اي ‌‬
‫ث شننري ‌‬
‫ف‬ ‫ه در حنندي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يدهنند چنننا ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ه ني ‌‬ ‫ي دنيننا‪ ،‬مننژد ‌‬ ‫زندگ ‌‬
‫ت‪،‬‬
‫ي جننز مبشننرا ‌‬ ‫ن‪ ،‬از وح ‌‬ ‫ه اسننت‪» :‬بعنند از م ‌‬ ‫ع آمنند ‌‬ ‫مرفننو ‌‬
‫ن در‬ ‫يبيند‪ ،‬يا ديگننرا ‌‬ ‫ن را م ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ه مؤم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي صالح ‌‬ ‫يعني‌ رؤيا ‌‬
‫ت«‪.‬‬ ‫ه اس ‌‬ ‫يبينند‪ ،‬باقي‌ نماند ‌‬ ‫ق وي ‌م ‌‬ ‫ح ‌‬
‫ن بننا اجنناب ‌‬
‫ت‬ ‫ل خداوننند‪ ‬بننر مؤمنننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬فض ن ‌‬ ‫ن بشننار ‌‬ ‫‪ 3‬ن ن اي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن در دنياس ‌‬ ‫دعاهايشا ‌‬
‫ن در هنگننا ‌‬
‫م‬ ‫ه مؤمنننا ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن فرشتگا ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ت‪ ،‬مژد ‌‬ ‫ن بشار ‌‬ ‫‪ 4‬ن اي ‌‬
‫خصصصاُفوا‬ ‫ن است‪َ) :‬أّل َت َ‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن مژد ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ت و مضمو ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫احتضارشا ‌‬
‫ه باشننيد و‬ ‫م نداشت ‌‬ ‫ن(‪) :‬بي ‌‬ ‫عُدو َ‬ ‫جّنِة اّلِتي ُكْنُتْم ُتو َ‬ ‫شُروا ِباْل َ‬ ‫حَزُنوا َوَأْب ِ‬ ‫َوَل َت ْ‬
‫ه شننما‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه بهشننت ‌‬ ‫ه باد شننما را ب ‌‬ ‫ن نباشيد و مژد ‌‬ ‫اندوهگي ‌‬
‫‪.«3‬‬ ‫يشد( »فصلت‪‌ 0/‬‬ ‫هم ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫وعد ‌‬
 ‫ت از‪:‬‬‫ت اس ن ‌‬ ‫ت‪ ،‬عبننار ‌‬ ‫ي اولينناءالله در آخننر ‌‬ ‫ت بننرا ‌‬ ‫امننا بشننار ‌‬
‫ن به‌‬ ‫ي ايشننا ‌‬ ‫م كامينناب ‌‬ ‫ن پيغا ‌‬ ‫ن و داد ‌‬ ‫ن با ايشا ‌‬ ‫ت فرشتگا ‌‬ ‫ملقا ‌‬
‫خ‪.‬‬‫ن از عننذاب ‌دوز ‌‬ ‫تماندنشننا ‌‬ ‫ت و بننه ‌سلم ‌‬ ‫ي بهشنن ‌‬ ‫نعمتهننا ‌‬
‫ن خنندا‪ ‬را‬ ‫ت« سننخنا ‌‬ ‫ي نيسسس ‌‬ ‫ت خسسدا را تبسسديل ‌‬ ‫»كلمسسا ‌‬
‫ي‬
‫ي او بننرا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه‪ ،‬وعنند ‌‬ ‫ت و از جمل ‌‬ ‫عموما تغيير و تبديلي ‌نيس ‌‬
‫ه تحق ‌‬
‫ق‬ ‫هننناخوا ‌‬ ‫هها خوا ‌‬ ‫ن وعنند ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫ش را‪ .‬يعن ‌‬‫ن نيكوكننار ‌‬ ‫بندگا ‌‬
‫ي دنيننا و آخننر ‌‬
‫ت‬ ‫ش وافننر در زننندگ ‌‬ ‫ن« پننادا ‌‬ ‫ت »اي ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫يافتن ‌‬
‫ت«‪.‬‬‫گ اس ‌‬ ‫ي بزر ‌‬ ‫ن كامياب ‌‬ ‫»هما ‌‬

‫سِميُع اْلَعِليُم )‪(65‬‬‫جِميًعا ُهَو ال ّ‬‫ل َ‬‫ن اْلِعّزَة ِّ‬

‫ك َقْوُلُهْم ِإ ّ‬
‫حُزْن َ‬‫َوَل َي ْ‬
‫ه متضننمن‌‬ ‫ن نكند« سننخني‌ ك ‌‬ ‫ن تو را غمگي ‌‬ ‫ن آنا ‌‬ ‫»و سخ ‌‬
‫ت زيننرا »عسسز ‌‬
‫ت‬ ‫ن توس ن ‌‬ ‫ي تو و دي ‌‬ ‫بجوي ‌‬ ‫ب و عي ‌‬ ‫ن و تكذي ‌‬ ‫طع ‌‬
‫ه و قهننر در گسننتر ‌‬
‫ه‬ ‫ت« يعني‪ :‬غلب ‌‬ ‫ن خداس ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫به‌ تمام ‌‬
‫ت پس‌‬ ‫ص اوسنن ‌‬ ‫ي‪ ،‬فقط مخصو ‌‬ ‫ي تعال ‌‬ ‫ك و فرمانروايي‌ بار ‌‬ ‫مل ‌‬
‫ن اننندوهگين‌‬ ‫ت تا از سخنانشا ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ه آنان ‌را بر تو دست ‌‬ ‫چگون ‌‬
‫ش را‬ ‫ن بنننندگان ‌‬ ‫ت« سنننخنا ‌‬ ‫ي داناسسس ‌‬ ‫ي؟ »او شسسنوا ‌‬ ‫شنننو ‌‬
‫ن را در برابننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ت پس‌ آنننا ‌‬ ‫ن داناسن ‌‬ ‫ه احوالشننا ‌‬ ‫يشنود و ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهد‪.‬‬ ‫جزا م ‌‬

‫ن ُدو ِ‬
‫ن‬ ‫ن ِم ص ْ‬‫عو َ‬ ‫ن َي صْد ُ‬
‫ض َوَما َيّتِبُع اّلِذي َ‬‫ن ِفي اَْلْر ِ‬ ‫ت َوَم ْ‬‫سَماَوا ِ‬ ‫ن ِفي ال ّ‬ ‫ل َم ْ‬‫ن ِّ‬ ‫َأَل ِإ ّ‬
‫ن )‪(66‬‬ ‫صو َ‬ ‫خُر ُ‬ ‫ن ُهْم ِإّل َي ْ‬ ‫ن َوِإ ْ‬ ‫ظّ‬ ‫ن ِإّل ال ّ‬‫ن َيّتِبُعو َ‬
‫شَرَكاَء ِإ ْ‬ ‫ل ُ‬ ‫ا ِّ‬
‫ه »در آسسسمانها و هسسر‬ ‫ه« و هننر چ ‌‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ه با ‌‬ ‫»آگا ‌‬
‫ت« در‬ ‫ن خداسسسس ‌‬ ‫ت‪،‬از آ ‌‬ ‫ن اسسسس ‌‬ ‫ه »در زمي ‌‬ ‫ه« و هنننر چ ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن گننرو ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه ننن از جمل ‌‬ ‫س هم ‌‬ ‫ت و در خلق‌ و امننر پ ‌‬ ‫عبننودي ‌‬
‫هك ‌‬
‫ه‬ ‫نگننون ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي هسننتند و او در آنننا ‌‬ ‫ق تعننال ‌‬ ‫كح ‌‬ ‫ك نن مل ‌‬ ‫مشننر ‌‬
‫يتوانننند بننرخل ‌‬
‫ف‬ ‫هم ‌‬ ‫ن‪ ،‬چگننون ‌‬ ‫يكند بنننابراي ‌‬ ‫فم ‌‬ ‫بخواهد تصر ‌‬
‫ه متضننمن‌‬ ‫هكننريم ‌‬ ‫ي برسننانند؟ آي ‌‬ ‫ش آزار ‌‬ ‫ه پيننامبر ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫اذ ‌‬
‫ن و جمننادا ‌‬
‫ت‬ ‫ه بشر و فرشتگا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي كساني‌ اس ‌‬ ‫هشدار نابود ‌‬
‫ه و مننال ‌‬
‫ك‬ ‫ك را پرستيد ‌‬ ‫يگيرند زيرا آنها مملو ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫هپرست ‌‬ ‫را ب ‌‬
‫ه جسسز خسسدا شسسريكاني‌ را‬ ‫يك ‌‬ ‫هاند »و كسان ‌‬ ‫را فروگذاشت ‌‬
‫ن در‬ ‫يكننسسد‪ ،‬اينسسا ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫يخواننسسد‪ ،‬از آنهسسا پيسسرو ‌‬ ‫م ‌‬
‫يكننسسسد« يعنننني‪:‬‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ن پيسسسرو ‌‬ ‫ت جسسسز از گمسسسا ‌‬ ‫حقيق ‌‬
‫ل خود را شننركاي ‌خداوننند‪‬‬ ‫ت باط ‌‬ ‫ن هر چند معبودا ‌‬ ‫مشركا ‌‬
‫ي سننبحا ‌‬
‫ن‬ ‫ك خنندا ‌‬ ‫ت نيننز مملننو ‌‬ ‫ن معبننودا ‌‬ ‫ن اي ‌‬
‫ينامننند‪ ،‬ليك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه نامهننا ‌‬
‫ي‬ ‫ه بلك ‌‬ ‫ين ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ت امر‪ ،‬آنها شركا ‌‬ ‫س در حقيق ‌‬ ‫هستند پ ‌‬
‫ه خوي ‌‬
‫ش‬ ‫ي هستند كه صلحيت ‌مشاركت‌ با آفرينند ‌‬ ‫يمسماي ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ل بلكننه ‌قطعننا‬ ‫ت باط ‌‬ ‫ن معبودا ‌‬ ‫ه از اي ‌‬ ‫نن ‌‬ ‫را ندارند لذا مشركا ‌‬
‫ي سننزاوار پرسننت ‌‬
‫ش‬ ‫ن خنندايان ‌‬ ‫ه بتننا ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫ن خننوي ‌‬ ‫ن گمننا ‌‬ ‫از اي ‌‬
‫ن را‬ ‫ه انسننا ‌‬ ‫چ وج ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫نه ‌‬ ‫يكنند و گما ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫هستند‪ ،‬پيرو ‌‬
‫ن جسسز دروغگسسو نيسسستند«‬ ‫يكننند »و آنا ‌‬ ‫ينياز نم ‌‬ ‫از حق‌ ب ‌‬
‫ل را شننركا ‌‬
‫ي‬ ‫ت بنناط ‌‬ ‫ن‪ ،‬معبننودا ‌‬ ‫س و گمننا ‌‬ ‫ه حنند ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يعني‪ :‬آنننا ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫س و گمننا ‌‬ ‫ن حد ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكنند‪ ،‬درحال ‌‬ ‫ضم ‌‬ ‫ي سبحان ‌فر ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ل و دروغي‌ محض ‌اس ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫ها ‌‬‫فرضي ‌‬

‫لَيصصاتٍ ِلَقصْوٍم‬ ‫ك َ‬ ‫ن ِفصصي َذِلص َ‬ ‫صصًرا ِإ ّ‬

‫سُكُنوا ِفيِه َوالّنَهاَر ُمْب ِ‬‫جَعَل َلُكُم الّلْيَل ِلَت ْ‬
‫ُهَو اّلِذي َ‬
‫ن )‪(67‬‬ ‫سَمُعو َ‬
‫َي ْ‬
‫ي شسسما آفريسسد تسسا در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ب را بسسرا ‌‬ ‫ه شس ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫تآ ‌‬ ‫»اوس ‌‬
‫نو‬ ‫ه سننكو ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت و خسننتگ ‌‬ ‫ن از حننرك ‌‬ ‫بياراميد« يعننني‪ :‬در آ ‌‬
‫ه روزگننار‪،‬‬ ‫ج كننار و مشننغل ‌‬ ‫ه و خننود را از رن ‌‬ ‫ش پيوسننت ‌‬ ‫آرام ‌‬
‫ن« و روشنننگر‬ ‫ت گردانيد »و روز را روش س ‌‬ ‫ل و راح ‌‬ ‫غبا ‌‬ ‫فار ‌‬
‫ل رؤيت‌‬ ‫يها‪ ،‬آشنننكار و قننناب ‌‬ ‫ه در آن ‌ديننندن ‌‬ ‫»گردانيسسسد« ك ‌‬
‫ن‪ ،‬به‌‬ ‫هگاه ‌روشن ‌‬ ‫ن عرصن ‌‬ ‫ه‪ ،‬انسننانها در اي ‌‬ ‫يشوند و در نننتيج ‌‬ ‫م ‌‬
‫يو‬ ‫ع زننندگ ‌‬ ‫ب و اوضننا ‌‬ ‫ه اسننبا ‌‬ ‫ت بار پننرداخت ‌‬ ‫ش منفع ‌‬ ‫كار و تل ‌‬
‫ن در اين‌‬ ‫يگمسسا ‌‬ ‫يبخشننند »ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ش را سنناما ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫معيش ‌‬
‫ن از‬ ‫ه بر آنا ‌‬ ‫ه راك ‌‬ ‫يشنوند« آنچ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي گروه ‌‬ ‫امر‪ ،‬برا ‌‬
‫هو‬ ‫ل كرد ‌‬ ‫ه و تأم ‌‬ ‫ن انديش ‌‬ ‫يشود و در آ ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ت تنزيلي‌ خواند ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫ت« زيننرا اي ‌‬
‫ن‬ ‫ي اسس ‌‬ ‫ههاي ‌‬ ‫ينگرند؛ »نشسسان ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه ديده ‌عبر ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫نم ‌‬ ‫ب ايما ‌‬ ‫ل‪ ،‬خود از بزرگترين ‌اسبا ‌‬ ‫ه و تأم ‌‬ ‫انديش ‌‬
 ‫ض ِإ ْ‬
‫ن‬ ‫ت َوَمصصا ِفصصي اَْلْر ِ‬ ‫سَماَوا ِ‬ ‫ي َلُه َما ِفي ال ّ‬ ‫حاَنُه ُهَو اْلَغِن ّ‬ ‫سْب َ‬
‫ل َوَلًدا ُ‬ ‫خَذ ا ُّ‬ ‫َقاُلوا اّت َ‬
‫ن )‪(68‬‬ ‫ل َما َل َتْعَلُمو َ‬
‫عَلى ا ِّ‬ ‫ن َ‬ ‫ن ِبَهَذا َأَتُقوُلو َ‬ ‫طا ٍ‬
‫سْل َ‬
‫ن ُ‬ ‫عْنَدُكْم ِم ْ‬‫ِ‬
‫ن فاسنند اين‌‬ ‫ههننايي‌ از سننخنا ‌‬ ‫ل نمون ‌‬ ‫ه خداوننند متعننا ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن گفتنسسد‪:‬‬ ‫يفرماينند‪» :‬كافرا ‌‬ ‫هوم ‌‬ ‫ن كننرد ‌‬ ‫ن را بيننا ‌‬ ‫مشننركا ‌‬
‫ت‪ ،‬او منسسز ‌‬
‫ه‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ي خود اختيار كرد ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫خدا فرزند ‌‬
‫ن از اين‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه‪ ،‬خدا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫ت« بدي ‌‬ ‫ينياز اس ‌‬ ‫ت‪ ،‬او ب ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه از چني ‌‬
‫ن‬ ‫ت را ك ‌‬ ‫ه و ايننن ‌حقيق ‌‬ ‫ه جسننت ‌‬ ‫ل آشننكار تنننزي ‌‬ ‫بنناط ‌‬
‫يسننازد زيننرا فرزننند فقننط از‬ ‫نم ‌‬ ‫ت‪ ،‬روشن ‌‬ ‫ينياز اس ‌‬ ‫تعلقي‌ ب ‌‬
‫ق‪،‬‬ ‫ينينناز مطل ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يشننود در حننال ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ي خواست ‌‬ ‫روي ‌نيازمند ‌‬
‫ه گرداننند‪.‬‬ ‫ش بننرآورد ‌‬ ‫ن را بننراي ‌‬ ‫ه فرزننندآ ‌‬ ‫چ حاجتي‌ ننندارد ك ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ه خننود در معننر ‌‬
‫ض‬ ‫ج فرزننند اسننت‌ ك ‌‬ ‫ن‪ ،‬كسنني‌ محتننا ‌‬ ‫همچني ‌‬
‫ي‬‫نو ‌‬ ‫ه جانشنني ‌‬ ‫ي اس نت‌ ك ‌‬ ‫ه و خواسننتار فرزننند ‌‬ ‫ض بننود ‌‬ ‫انقننرا ‌‬
‫ه بننر‬ ‫ي اسنت‌ ك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه پايننند ‌‬ ‫ل زند ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫يكه ‌خدا ‌‬ ‫گردد در حال ‌‬
‫ن تعل ‌‬
‫ق‬ ‫ه اي ‌‬ ‫نرو‪ ،‬او ب ‌‬ ‫يشننود از اي ‌‬ ‫ض نم ‌‬ ‫گ يا فنايي‌ عننار ‌‬ ‫او مر ‌‬
‫ه در آسسسمانها و‬ ‫ي ندارد »آنچ ‌‬ ‫چ نياز ‌‬ ‫ن هي ‌‬ ‫و تعلقاتي‌ مانند آ ‌‬
‫س درست‌ نيسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ت« پ ‌‬ ‫ن اوس ‌‬ ‫ت از آ ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ه در زمي ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ت و پنندر ‌‬
‫ي‬ ‫ن مننالكي ‌‬ ‫ي باشد زيرا ميا ‌‬ ‫ي از آنها فرزند و ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ن ادعسسا« ك ‌‬
‫ه‬ ‫ت وجود دارد »شما را بر اي ‌‬ ‫ي‪ ،‬منافا ‌‬ ‫و فرزند ‌‬
‫ت« و هي ‌‬
‫چ‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫چ حجت ‌‬ ‫ت »هي ‌‬ ‫ي فرزند اس ‌‬ ‫خداوند‪ ‬دارا ‌‬
‫ي را ك ‌‬
‫ه‬ ‫ل و برهنناني‌ بننر ايننن ‌ادعننا ندارينند »آيسسا چيسسز ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ه درو ‌‬
‫غ‬ ‫ن »ب ‌‬ ‫ت و برهننا ‌‬ ‫م و حج ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫يپشننتوان ‌‬ ‫يدانيسسد« ب ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ي آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ت برا ‌‬ ‫ي سخ ‌‬ ‫ن‪ ،‬تهديد و توبيخ ‌‬ ‫يبنديد؟« اي ‌‬ ‫بر خدا م ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫اس ‌‬

‫ن )‪(69‬‬
‫حو َ‬‫ب َل ُيْفِل ُ‬
‫ل اْلَكِذ َ‬
‫عَلى ا ِّ‬
‫ن َ‬
‫ن َيْفَتُرو َ‬
‫ن اّلِذي َ‬
‫ُقْل ِإ ّ‬
‫ه بسسسسر خسسسسدا درو ‌‬
‫غ‬ ‫يك ‌‬‫ت كسسسسسان ‌‬ ‫»بگسسسسو‪ :‬در حقيق ‌‬
‫ي‬‫يو ‌‬
‫ن فرزننند و شننريك ‌بننرا ‌‬ ‫يبندنسسد« بننا نسننبت ‌داد ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن از عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫ت يننافت ‌‬
‫ت و نجا ‌‬‫ه بهش ‌‬ ‫يشوند« ب ‌‬ ‫»رستگار نم ‌‬
‫خ‪.‬‬‫دوز ‌‬
 ‫ن)‬ ‫شِديَد ِبَما َكصصاُنوا َيْكُف صُرو َ‬‫ب ال ّ‬
‫جُعُهْم ُثّم ُنِذيُقُهُم اْلَعَذا َ‬
‫ع ِفي الّدْنَيا ُثّم ِإَلْيَنا َمْر ِ‬‫َمَتا ٌ‬
‫‪(70‬‬
‫م صنناحب‌‬ ‫ي »در دنيا« يعننني‪ :‬اگننر ه ‌‬ ‫ت« فان ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫»متاع ‌‬
‫ل شننود‪،‬‬ ‫ي خننود ننناي ‌‬ ‫ي گننذرا ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي از خواسننت ‌‬ ‫ه چيز ‌‬ ‫ن افترا ب ‌‬ ‫اي ‌‬
‫همنننننديي‌ اننننندكي‌ در دنياسننننت ‌»سسسسپ ‌‬
‫س‬ ‫ن بهر ‌‬ ‫قطعننننا آ ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫نگسسا ‌‬ ‫ت« بننا مننرگ‌ »آ ‌‬ ‫ي ماس س ‌‬ ‫هسسسو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫بازگشتشسسا ‌‬
‫ب سسسخ ‌‬
‫ت‬ ‫ن عذا ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫يورزيدند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه كفر م ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫سزا ‌‬
‫ن كه‌‬ ‫ه سبب‌ كفرشننا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬افتراكنندگا ‌‬ ‫يچشاني ‌‬ ‫م ‌‬
‫ن در پشننت ‌سننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ن بر خنندا ‌‬ ‫ن دروغ ‌بست ‌‬ ‫عللي ‌چو ‌‬
‫م‪.‬‬‫يكني ‌‬ ‫ي معذب ‌م ‌‬ ‫ي ابد ‌‬ ‫ه عذاب ‌‬ ‫قرار دارد‪ ،‬ب ‌‬

‫عَلْيُكْم َمَقاِمي َوَتْذِكيِري‬ ‫ن َكُبَر َ‬‫ن َكا َ‬‫ح ِإْذ َقاَل ِلَقْوِمِه َيا َقْوِم ِإ ْ‬ ‫عَلْيِهْم َنَبَأ ُنو ٍ‬ ‫َواْتُل َ‬
‫عَلْيُكْم‬
‫ن َأْمُرُكْم َ‬ ‫شَرَكاَءُكْم ُثّم َل َيُك ْ‬ ‫جِمُعوا َأْمَرُكْم َو ُ‬ ‫ت َفَأ ْ‬‫ل َتَوّكْل ُ‬ ‫ل َفَعَلى ا ِّ‬ ‫ت ا ِّ‬ ‫ِبَآَيا ِ‬
‫ن )‪(71‬‬ ‫ظُرو ِ‬ ‫ي َوَل ُتْن ِ‬ ‫ضوا ِإَل ّ‬ ‫غّمًة ُثّم اْق ُ‬ ‫ُ‬
‫ي را بننا‬ ‫نو ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬داستا ‌‬ ‫ن بخوا ‌‬ ‫ح را بر آنا ‌‬ ‫»و خبر نو ‌‬
‫ه كفار قننري ‌‬
‫ش‬ ‫نك ‌‬ ‫ي كفر ورزيدند چنا ‌‬ ‫قو ‌‬ ‫مح ‌‬ ‫هپيا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫قوم ‌‬
‫م خسسود‬ ‫هقو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫ن »آ ‌‬ ‫ن بخوا ‌‬ ‫ن كردند‪ ،‬بر آنا ‌‬ ‫با تو چني ‌‬
‫ن شما »و‬ ‫ن« در ميا ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن‪ ،‬اگر اقام ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫گفت‪ :‬ا ‌‬
‫يو‬ ‫ت تكننوين ‌‬ ‫ي آيننا ‌‬ ‫ه آيسسات ‌خسسدا« يعن ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫انسسدرز داد ‌‬
‫ب تحم ‌‬
‫ل‬ ‫ت« و تننا ‌‬ ‫ه اس س ‌‬ ‫ن آمسسد ‌‬ ‫ي »بر شما گسسرا ‌‬ ‫تنزيلي‌ و ‌‬
‫ه من‌ »بسسسر خسسسدا تسسسوك ‌‬
‫ل‬ ‫س« بدانيننند ك ‌‬ ‫نرا نداريننند »پ ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ل بننر خنندا ‌‬
‫ي‬ ‫ش شننما را جننز بننا تننوك ‌‬ ‫ن‪ ،‬رو ‌‬ ‫م« بنننابراي ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ك از عملكننرد‬ ‫يبننا ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫خ نننداد ‌‬ ‫ي پاسن ‌‬ ‫ه ديگر ‌‬ ‫ه شيو ‌‬ ‫ل‪ ،‬ب ‌‬ ‫عزوج ‌‬
‫س عزمتان‌ را‬ ‫م »پ ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ش ادام ‌‬ ‫ت خوي ‌‬ ‫ه دعو ‌‬ ‫هرا ‌‬ ‫شما‪ ،‬ب ‌‬
‫ن را اسننتوار گردانينند »همسسرا ‌‬
‫ه‬ ‫م كنيسسد« و تصننميمتا ‌‬ ‫جسسز ‌‬
‫يتان‌ علي ‌‬
‫ه‬ ‫مگير ‌‬ ‫ش« يعننني‪ :‬آنهننا را در تصننمي ‌‬ ‫ن خوي ‌‬ ‫شريكا ‌‬
‫ي فراخوانينند »باز‬ ‫ه همننراه ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ن علي ‌‬ ‫ي دادنتا ‌‬ ‫ن‪ ،‬يا يار ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه عليه‌‬ ‫ن بر شما پوشيده ‌نباشد« يعننني‪ :‬در تننوطئ ‌‬ ‫كارتا ‌‬
‫ه عليننه ‌من‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه و هننر تصننميم ‌‬ ‫ه پوش ني‌ نكننرد ‌‬ ‫چ پننرد ‌‬ ‫ن‪ ،‬هي ‌‬ ‫م ‌‬
‫س برسانيد‬ ‫ن بگيريد »سپ ‌‬ ‫هطور آشكار و عريا ‌‬ ‫يگيريد‪ ،‬ب ‌‬ ‫م ‌‬
‫هوآ ‌‬
‫ن‬ ‫ه كننرد ‌‬ ‫ن اراد ‌‬ ‫قم ‌‬ ‫ه در ح ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫نكننار ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬آ ‌‬ ‫به‌ م ‌‬
‫ض اجننرا‬ ‫هاينند‪ ،‬بننه ‌معننر ‌‬ ‫ن گرفت ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه در بننار ‌‬‫ي را ك ‌‬‫تصننميم ‌‬
‫ل كنينند و‬ ‫ن تعجي ‌‬‫ه در كارتننا ‌‬ ‫م ندهيد« بلك ‌‬ ‫بگذاريد »و مهلت ‌‬
‫ن از شننما هي ‌‬
‫چ‬ ‫م دهينند زيننرا م ‌‬ ‫ن انجننا ‌‬ ‫يخواهينند بننا م ‌‬ ‫آنچننه ‌م ‌‬
‫هايد‪.‬‬
‫چكار ‌‬
‫ه شما هي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يدان ‌‬‫موم ‌‬ ‫پروايي‌ ندار ‌‬
‫ي به‌‬‫لو ‌‬ ‫ن كننام ‌‬‫ي اعتمنناد و اطمينننا ‌‬ ‫ن نننوح‪ ،‌‬از رو ‌‬ ‫ن سننخ ‌‬ ‫اي ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫يو ‌‬ ‫يپننرواي ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫ت نننداد ‌‬
‫ت پروردگننارش ‌و اهمي ‌‬ ‫نصننر ‌‬
‫ش بود‪.‬‬‫ي قوم ‌‬ ‫تهديدها ‌‬

‫ن ِمص َ‬
‫ن‬ ‫ن َأُكصصو َ‬‫ت َأ ْ‬‫لص َوُأِمصْر ُ‬ ‫عَلصصى ا ِّ‬‫ي ِإّل َ‬‫جصِر َ‬
‫ن َأ ْ‬
‫جصٍر ِإ ْ‬
‫ن َأ ْ‬
‫سَأْلُتُكْم ِم ْ‬
‫ن َتَوّلْيُتْم َفَما َ‬‫َفِإ ْ‬
‫ن )‪(72‬‬ ‫سِلِمي َ‬ ‫اْلُم ْ‬
‫نو‬ ‫يم ‌‬ ‫ههننا ‌‬ ‫ي گردانيديد« از پندها و موعظ ‌‬ ‫س اگر رو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ه من‌ از شسسما‬ ‫ن »بدانيد ك ‌‬ ‫ي از م ‌‬ ‫ي خدا‪ ‬و پيننرو ‌‬ ‫از پروا ‌‬
‫ن در برابننر پننند و‬ ‫م« يعننني‪ :‬م ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي را نخواسسست ‌‬ ‫چ مسسزد ‌‬ ‫هي ‌‬
‫م تنا‬ ‫ها ‌‬
‫ي را نخواسنت ‌‬ ‫چ منزد و پاداشن ‌‬ ‫ش‪ ،‬از شما هي ‌‬ ‫اندرز خوي ‌‬
‫م سنننازيد‬ ‫ي مته ‌‬ ‫ي مننناد ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ه چشمداشننن ‌‬ ‫م‪ ،‬ب ‌‬ ‫منننرا در دعنننوت ‌‬
‫ت« و فقننط اوسنن ‌‬
‫ت‬ ‫ه خدا نيس ‌‬ ‫ن جز بر عهد ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫»پادا ‌‬
‫ن آورينند و‬ ‫ه شما ايما ‌‬ ‫ينمايد‪ ،‬چ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ب مرا عناي ‌‬ ‫كه‌ اجر و ثوا ‌‬
‫ه از مسسسلمانان‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ي گردانيد »و دستور يسسافت ‌‬ ‫ه رو ‌‬ ‫چ ‌‬
‫م‪ ،‬اسلم ‌‬
‫ي‬ ‫ل اسلم ‌باش ‌‬ ‫م و از اه ‌‬ ‫ل تسلي ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬از اه ‌‬ ‫باش ‌‬
‫ت‪ ،‬هرچننند شريعتهايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫ي عظننام‡ اسنن ‌‬ ‫ه انبيننا ‌‬ ‫ن هم ‌‬ ‫كه‌ دي ‌‬
‫ع و متعدد باشد‪.‬‬ ‫متنو ‌‬

‫ن َكصّذُبوا‬
‫غَرْقَنصصا اّلصِذي َ‬
‫ف َوَأ ْ‬
‫لِئ َ‬
‫خَ‬
‫جَعْلَنصصاُهْم َ‬
‫ك َو َ‬
‫ن َمَعصُه ِفصصي اْلُفْلص ِ‬
‫جْيَناُه َوَم ْ‬
‫َفَكّذُبوُه َفَن ّ‬
‫ن )‪(73‬‬ ‫عاِقَبُة اْلُمْنَذِري َ‬
‫ن َ‬‫ف َكا َ‬
‫ظْر َكْي َ‬ ‫ِبَآَياِتَنا َفاْن ُ‬
‫ب خننود‬ ‫ه تكذي ‌‬ ‫م نوح‪ ‌‬ب ‌‬ ‫ب كردند« يعني‪ :‬قو ‌‬ ‫س او را تكذي ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ش اصننرار ورزيدنننند‬ ‫ت و عننناد خنننوي ‌‬ ‫اسننتمرار و برمخنننالف ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ه با او بودند« ازمؤمنان ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ه او و كسان ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫هو‬ ‫ي كرد ‌‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫ن ن از او در دي ‌‬ ‫ي قومشا ‌‬ ‫م عناد و ايذا ‌‬ ‫هرغ ‌‬ ‫نب ‌‬
‫ي«‬‫م در كشسست ‌‬ ‫ي ورزيدننند »نجات‌ دادي ‌‬ ‫ه حق‌ پاينندار ‌‬ ‫در را ‌‬
‫ن را‬ ‫م »و آنسسا ‌‬ ‫ن آن ‌كننردي ‌‬ ‫ه نننوح‪ ‌‬را مننأمور سنناخت ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ا ‌‬
 ‫ه قبل از آن‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن‪ ،‬زمين ‌‬ ‫م« در زمي ‌‬ ‫ن گردانيسسسدي ‌‬ ‫جانشسسسينا ‌‬
‫ت مسسا را‬ ‫ه آيسسا ‌‬ ‫ن بود »و كساني‌ را ك ‌‬ ‫ن در توفا ‌‬ ‫نابودشدگا ‌‬
‫م«‬ ‫ق كسسردي ‌‬ ‫ب كردند« از كفار معاند با نننوح‪» ‌‬غسسر ‌‬ ‫تكذي ‌‬
‫ي مخنناطب‌‬ ‫ي محمنندص و ا ‌‬ ‫س بنگسسر« ا ‌‬ ‫ن »پ ‌‬ ‫ه توفا ‌‬ ‫به‌ وسيل ‌‬
‫ه بسسود« يعننني‪:‬‬ ‫ن چگسسون ‌‬ ‫هشدگا ‌‬ ‫مداد ‌‬ ‫م كار بي ‌‬ ‫كه‪» :‬فرجا ‌‬
‫غانگننارا ‌‬
‫ن‬ ‫تانگيز بننود؟ ومننا بننا درو ‌‬ ‫ه عننبر ‌‬ ‫نچ ‌‬ ‫ن كارشننا ‌‬ ‫پايننا ‌‬
‫تو‬ ‫ن تسنننننلي ‌‬ ‫م‪ .‬اي ‌‬ ‫يكني ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن چني ‌‬ ‫ن‪ ،‬اي ‌‬ ‫ت پينننننامبرا ‌‬ ‫حضنننننرا ‌‬
‫ي مشننركان‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫ل خننداص و تهدينند ‌‬ ‫ي رسننو ‌‬ ‫ي بننرا ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫دلجوي ‌‬
‫ت‪.‬‬ ‫‌اس ‌‬
‫ف« نيننز گذش نت‌ و اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه »اعننرا ‌‬ ‫ن نوح‪ ‌‬قبل در سننور ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫ي از‬ ‫ي‪ ،‬در بنننرخ ‌‬ ‫ي قنننرآن ‌‬ ‫ن از داسنننتانها ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫ن و امثنننا ‌‬ ‫داسنننتا ‌‬
‫ت اي ‌‬
‫ن‬ ‫يشننود پس‌ راز و حكم ‌‬ ‫م تكننرار م ‌‬ ‫ي ديگننر ه ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫سننور ‌‬
‫ت؟‬ ‫تكرار در چيس ‌‬
‫ن تكننرار‪ ،‬دو‬ ‫ي اي ‌‬ ‫س« بننرا ‌‬ ‫ي در تفسير »السننا ‌‬ ‫خسعيد حو ‌‬ ‫شي ‌‬
‫يكند‪:‬‬ ‫ل را ذكر م ‌‬ ‫عام ‌‬
‫يشننود‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه مطننرح‌ م ‌‬ ‫ك سننور ‌‬ ‫ه در ي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نكه‪ :‬داسننتان ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫او ‌‬
‫يكننند‪.‬‬ ‫كم ‌‬ ‫ي كم ‌‬ ‫ب قرآن ‌‬ ‫ن در ترتي ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه و جايگا ‌‬ ‫ن سور ‌‬ ‫قآ ‌‬ ‫سيا ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫نكنند ‌‬ ‫ن بخشي‌ از مضمون ‌تبيي ‌‬ ‫ه عنوا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن داستا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫يعن ‌‬
‫يخورد‪.‬‬ ‫ن‪ ،‬پيوند م ‌‬ ‫ي مورد نظر آ ‌‬ ‫ه معان ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ي مطر ‌‬
‫ح‬ ‫ب اندرزها ‌‬ ‫ي قرآني‌ در چهارچو ‌‬ ‫نكه‪ :‬داستانها ‌‬ ‫م اي ‌‬ ‫دو ‌‬
‫يكنننند و‬ ‫ه ايفننا م ‌‬ ‫ه خود را در هر سور ‌‬ ‫ن‪ ،‬نقش ‌ويژ ‌‬ ‫ه در آ ‌‬ ‫شد ‌‬
‫هبودن‌ يك‌‬ ‫ل‪ ،‬توسننط يننا كوتننا ‌‬ ‫س طننو ‌‬ ‫ن داسننتانها بننر اسننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن‪ ،‬طننر ‌‬
‫ح‬ ‫ينمايننند«‪ .‬بنننابراي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ن عم ‌‬ ‫گ بننا آ ‌‬ ‫ه‪ ،‬همنناهن ‌‬ ‫سننور ‌‬
‫س«‬
‫ه »يننون ‌‬ ‫م سننور ‌‬ ‫ع عننا ‌‬ ‫ق و موضننو ‌‬ ‫ه سننيا ‌‬ ‫ن نننوح‪ ،‌‬ب ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫ن از‬ ‫ي آننا ‌‬ ‫ت از نفي‌ تعجب‌ و شنگفت ‌‬ ‫ن عبنار ‌‬ ‫يكنند و آ ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫كم ‌‬
‫ح اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه طننر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ت‪ .‬چنننا ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن پيامبر هشننداردهند ‌‬ ‫فرستاد ‌‬
‫ك نيننز كم ‌‬
‫ك‬ ‫ي شن ‌‬ ‫ن از بيمننار ‌‬ ‫ب بيماردل ‌‬ ‫ي قل ‌‬ ‫ه شفا ‌‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫تو‬ ‫ي درسنن ‌‬ ‫ن موضننع ‌‬ ‫ش گننرفت ‌‬ ‫ن را بننر در پي ‌‬ ‫ه و مننؤم ‌‬ ‫كننرد ‌‬
‫يكند‪.‬‬ ‫تم ‌‬ ‫م در برابر كفار تربي ‌‬ ‫محك ‌‬
‫ت َفَمصصا َكصصاُنوا ِلُيْؤِمُنصصوا ِبَمصصا‬
‫جاُءوُهْم ِباْلَبّيَنصصا ِ‬ ‫ل ِإَلى َقْوِمِهْم َف َ‬‫سً‬‫ن َبْعِدِه ُر ُ‬ ‫ُثمّ َبَعْثَنا ِم ْ‬
‫ن )‪(74‬‬ ‫ب اْلُمْعَتِدي َ‬ ‫عَلى ُقُلو ِ‬ ‫طَبُع َ‬
‫ك َن ْ‬‫ن َقْبُل َكَذِل َ‬ ‫َكذُّبوا ِبِه ِم ْ‬
‫ي قومشسسان‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫ح پيامبران ‌‬ ‫س از نو ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫م و لوط و شننعيب‡‬ ‫ح و ابراهي ‌‬ ‫ن هود و صال ‌‬ ‫م« چو ‌‬ ‫فرستادي ‌‬
‫ن »بينسسات‌ را‬ ‫ي قومشننا ‌‬ ‫ن« يعننني‪ :‬بننرا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫س برا ‌‬ ‫را »پ ‌‬
‫ن را‬‫م دي ‌‬ ‫ه‪ ،‬برهانهننا و احكننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ادل ‌‬ ‫آوردنسسد« يعننني‪ :‬معجننزا ‌‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ه چيسسز ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن نبودند ك ‌‬ ‫ن هرگز مستعد آ ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫ن بياورنسسد«‬ ‫ه بودنسسد‪ ،‬ايمسسا ‌‬ ‫غ شسسمرد ‌‬ ‫ن را درو ‌‬ ‫قبل آ ‌‬
‫ه بر كفر خويش‌ اصننرار و اسننتمرار‬ ‫يعني‪ :‬ايمان ‌نياوردند بلك ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ب پيننامبرا ‌‬ ‫ن بننر تكننذي ‌‬ ‫نشننا ‌‬ ‫ب اصرار پيشي ‌‬ ‫ه سب ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ورزيد ‌‬
‫ن گننرو ‌‬
‫ه‬ ‫م اي ‌‬ ‫ن اسننت‪ :‬اقننوا ‌‬ ‫ن نيافتننند‪ .‬يننا معني‌ اي ‌‬ ‫توفيق‌ ايما ‌‬
‫ن نبودند تننا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ث شدند‪ ،‬بر آ ‌‬ ‫ه بعد از نوح‪ ‌‬مبعو ‌‬ ‫پيامبراني‌ ك ‌‬
‫ه بننود‪ ،‬ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫ن را تكننذيب‌ كننرد ‌‬ ‫م نننوح‪ ‌‬قبل آ ‌‬ ‫ه قننو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن« ازحنند در‬ ‫ي تجاوزكسسارا ‌‬ ‫ه ما بر دلها ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫بياورند »اي ‌‬
‫ه‪ ،‬دلهايشننا ‌‬
‫ن‬ ‫م« و در نننتيج ‌‬ ‫ينهي ‌‬ ‫كفننر و فسنناد »مهسسر م ‌‬
‫ه سبب‌ تجنناوز‬ ‫ن‪ ،‬ب ‌‬
‫ن‪ ،‬مهرنهاد ‌‬ ‫يشود‪ .‬بنابراي ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ي ايما ‌‬ ‫پذيرا ‌‬
‫ت‪.‬‬‫خود آنهاس ‌‬

‫سصَتْكَبُروا‬
‫ن َوَمَلِئِه ِبَآَياِتَنصصا َفا ْ‬‫عصْو َ‬ ‫ن ِإَلصصى ِفْر َ‬
‫سصصى َوَهصصاُرو َ‬‫ن َبْعصِدِهْم ُمو َ‬‫ُثصّم َبَعْثَنصصا ِمص ْ‬
‫ن )‪(75‬‬ ‫جِرِمي َ‬‫َوَكاُنوا َقْوًما ُم ْ‬
‫ه ذكرشان‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن« يعني‪ :‬بعد از پيامبران ‌‬ ‫س بعد از آنا ‌‬ ‫»سپ ‌‬
‫ن را بسسا آيسسات‌‬ ‫ي و هارو ‌‬ ‫ت و بعد از امتهايشان ‌»موس ‌‬ ‫رف ‌‬
‫مو ‌‬
‫ي‬ ‫ن قسسسو ‌‬ ‫ن و سسسسرا ‌‬ ‫ي فرعسسسو ‌‬ ‫هسسسسو ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫خسسسوي ‌‬
‫هاي‌‬ ‫هگننان ‌‬ ‫ين ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت و نشننان ‌‬ ‫ل معجزا ‌‬ ‫م« آيات‪ :‬شام ‌‬ ‫فرستادي ‌‬
‫ي آنسسسان‌‬ ‫ل ذكننننر شنننند »ول ‌‬ ‫ي قب ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه در سنننور ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسننن ‌‬
‫هو‬ ‫ت‪ ،‬تكبر ورزيد ‌‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ي كردند« يعني‪ :‬از پذيرفت ‌‬ ‫گردنكش ‌‬
‫ت دربرگيرند ‌‬
‫ه‬ ‫ن آيا ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫م نشدند و ب ‌‬ ‫ن تسلي ‌‬ ‫در برابر آ ‌‬
‫ه سب ‌‬
‫ب‬ ‫م بودند« ب ‌‬ ‫ي مجر ‌‬ ‫ن ننمودند »و قوم ‌‬ ‫ن بود‪ ،‬اذعا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي و هننارو ‌‬
‫ن‬ ‫ه موس ن ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ي آنچ ‌‬ ‫اسننتكبار و گردنكش ني‌ از پيننرو ‌‬
‫ت‪،‬‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫ه بودنننند‪ ،‬ب ‌‬ ‫)علیهمنننا السنننلم( بنننا خنننود آورد ‌‬
‫ه خننود در‬
‫ه و مجرمننان ‌‬
‫هكنناران ‌‬
‫ت تب ‌‬
‫گ بنا طننبيع ‌‬
‫ي همنناهن ‌‬
‫موضع ‌‬
‫ش گرفتند‪.‬‬‫پي ‌‬

‫ن )‪(76‬‬‫حٌر ُمِبي ٌ‬
‫سْ‬
‫ن َهَذا َل ِ‬‫عْنِدَنا َقاُلوا ِإ ّ‬
‫ن ِ‬‫ق ِم ْ‬
‫حّ‬ ‫جاَءُهُم اْل َ‬‫َفَلّما َ‬
‫ن آمد‪ ،‬گفتند«‬ ‫هسويشا ‌‬ ‫ب ما ب ‌‬ ‫ق از جان ‌‬ ‫نح ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن اين‌ سسحري‌ آشسسكار‬ ‫يگمسا ‌‬ ‫ه و عننناد »ب ‌‬ ‫ي مكننابر ‌‬ ‫از رو ‌‬
‫ه تمننامتر‪ ،‬سننحر و‬
‫ن حق‌ را بننا تأكينند هننر چ ‌‬ ‫ت« فرعونيا ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ن دروغ ‌‬
‫ي‬ ‫ن سخنشننا ‌‬ ‫يدانستند اي ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬‫جادو خواندند‪ ،‬در حال ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ش نيس ‌‬ ‫بي ‌‬

‫ن )‪(77‬‬ ‫حُرو َ‬‫سا ِ‬‫ح ال ّ‬

‫حٌر َهَذا َوَل ُيْفِل ُ‬ ‫سْ‬
‫جاَءُكْم َأ ِ‬
‫ق َلّما َ‬
‫حّ‬
‫ن ِلْل َ‬
‫سى َأَتُقوُلو َ‬‫َقاَل ُمو َ‬
‫ن »آيسسا وقسستي‌ ح ‌‬
‫ق‬ ‫ن برآنننا ‌‬ ‫ضكنننا ‌‬ ‫ت« اعترا ‌‬ ‫ي گف ‌‬ ‫»موس ‌‬
‫ت؟ آيسسا‬‫يگوييسسد ايسسن ‌سسسحر اس س ‌‬ ‫ي شما آمد‪ ،‬م ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ق بننود كه‌‬ ‫هح ‌‬ ‫ن معجننز ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت؟« در حننال ‌‬ ‫ن سحر اس ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن چيننز از‬ ‫ن‪ ،‬دورتري ‌‬ ‫س اي ‌‬ ‫ياثر كرد پ ‌‬ ‫ن را تماما ب ‌‬ ‫سحر ساحرا ‌‬
‫ن رسسستگار‬ ‫نكسسه ‌سسساحرا ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫يباشننند »و حسسا ‌‬ ‫سنننحر م ‌‬
‫ي‬
‫ه خيننر ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ي دس نت‌ نيننافت ‌‬ ‫ه مطلننوب ‌‬ ‫يشوند« يعننني‪ :‬ب ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ه كس ‌‬
‫ي‬ ‫ييابند پس‌ چگون ‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫يرسند و از شر و بليي‌ نجا ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت‪ ،‬ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ت و رسنتگار ‌‬ ‫ل نجنا ‌‬ ‫ه اللنه‪ ‬و از اه ‌‬ ‫كه‌ فرسنتاد ‌‬
‫يافتد؟‬ ‫ن در م ‌‬ ‫ي سراسر زيا ‌‬ ‫ن واد ‌‬ ‫اي ‌‬

‫ن َلُكَمصصا اْلِكْبِرَيصصاُء ِفصصي اَْلْر ِ‬

‫ض‬ ‫عَلْيِه َآَباَءَنصصا َوَتُكصصو َ‬
‫جْدَنا َ‬‫عّما َو َ‬
‫جْئَتَنا ِلَتْلِفَتَنا َ‬‫َقاُلوا َأ ِ‬
‫ن )‪(78‬‬ ‫ن َلُكَما ِبُمْؤِمِني َ‬ ‫حُ‬ ‫َوَما َن ْ‬
‫ي تسسا مسسا را‬ ‫ها ‌‬ ‫ي ما آمسسد ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫ن »آيا ب ‌‬ ‫»گفتند« فرعونيا ‌‬
‫ي از‬‫م« يعن ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ن را بسسر آن ‌يسسافت ‌‬ ‫ه پسسدرانما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫از دين ‌‬
‫ي شما‬ ‫ي و تا كبريا در زمين‌ برا ‌‬ ‫ن »بازدار ‌‬ ‫ش بتا ‌‬ ‫پرست ‌‬
‫تو‬
‫ن؟ مننراد از كبريننا‪ :‬رياسنن ‌‬ ‫ي موسنني‌ و هننارو ‌‬ ‫باشسسد« ا ‌‬
‫م پذيرش‌‬ ‫ت عد ‌‬ ‫ن‪ ،‬عل ‌‬ ‫ن و فرعونيا ‌‬ ‫س فرعو ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫پادشاه ‌‬
‫ي تمس نك‌‬ ‫ه دو امر مربوط سنناختند‪ :‬يك ‌‬ ‫ت موسي‪ ‌‬را ب ‌‬ ‫دعو ‌‬
‫ه اگننر‬‫ت‪ ،‬چ ‌‬ ‫ي حننرص‌ بننر رياسن ‌‬ ‫ن و ديگننر ‌‬ ‫به ‌تقليد از پدرانشا ‌‬
‫ه و او را تصننندي ‌‬
‫ق‬ ‫ت موسننني‪ ‌‬را اجنننابت‌ گفت ‌‬ ‫ن دعنننو ‌‬ ‫آننننا ‌‬
 ‫ي در‬ ‫تو ‌‬ ‫ي امنننر ام ‌‬‫ت‪ ،‬كليننندها ‌‬ ‫ن صنننور ‌‬ ‫يكردنننند‪ ،‬در اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫مو‬ ‫ت تننا ‌‬
‫ن‪ ،‬رياسن ‌‬ ‫ي فرعننو ‌‬‫ت و بننرا ‌‬ ‫يگننرف ‌‬ ‫ش قننرار م ‌‬ ‫اختيننار ‌‬
‫ن مننرد ‌‬
‫م‬ ‫ه شننئو ‌‬
‫ه تنندبير و ادار ‌‬ ‫يماننند‪ ،‬چننرا ك ‌‬ ‫ي باقي‌ نم ‌‬ ‫كامل ‌‬
‫ن را بنننا سياسنننتها و روشنننها‬ ‫ه فرعنننو ‌‬ ‫ن‪ ،‬ادار ‌‬‫ه دي ‌‬‫هوسنننيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يگردانينند‪» .‬و مسسا به‌‬ ‫ياعتبننار م ‌‬ ‫يوب ‌‬ ‫ي‪ ،‬ملغ ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫ومنشننها ‌‬
‫يو‬ ‫ن قننرار نهنناي ‌‬
‫ن همننا ‌‬‫م« اي ‌‬‫يآوري ‌‬ ‫ن ايمان ‌نم ‌‬ ‫شما دوت ‌‬
‫ن كردند‪.‬‬‫ن را اعل ‌‬ ‫هآ ‌‬‫ه آخريني‌ بود ك ‌‬ ‫فيصل ‌‬

‫عِليٍم )‪(79‬‬
‫حٍر َ‬‫سا ِ‬‫ن اْئُتوِني ِبُكّل َ‬
‫عْو ُ‬
‫َوَقاَل ِفْر َ‬
‫ي موسنني‪ ‌‬را دينند‪،‬‬ ‫ه يد بيضننا و عصننا ‌‬ ‫ن معجز ‌‬ ‫ن فرعو ‌‬ ‫و چو ‌‬
‫ت موسنني‪ ‌‬را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل دعننو ‌‬ ‫ش در قبننا ‌‬ ‫ع خننوي ‌‬ ‫ه موض ‌‬ ‫نك ‌‬‫ي اي ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ه گننردآورد ‌‬
‫ن‬ ‫ت و بر حق‌ نمايش ‌دهنند‪ ،‬ب ‌‬ ‫م‪ ،‬موضعي‌ درس ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ن دسننتور‬ ‫ن مضمو ‌‬ ‫ي بدي ‌‬ ‫ها ‌‬‫ن نمايشنام ‌‬ ‫ب داد ‌‬ ‫ن و ترتي ‌‬ ‫جادوگرا ‌‬
‫ي را پيش‌‬ ‫ن گفسست‪ :‬هرجسسادوگر دانسساي ‌‬ ‫داد‪» :‬و فرعسسو ‌‬
‫ت موسنني‪‌‬‬ ‫ن باور بود كه ‌معجننزا ‌‬ ‫ن آوريد« زيرا او بر اي ‌‬ ‫م ‌‬
‫م را تحمي ‌‬
‫ق‬ ‫ن شنند تننا مننرد ‌‬ ‫س بر آ ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ع سحر و جادوس ‌‬ ‫از نو ‌‬
‫ب و هياهو‬ ‫ي و ايجاد آشو ‌‬ ‫هباز ‌‬ ‫كند و بفريبد و با سحر و شعبد ‌‬
‫ي‬
‫س خنندا ‌‬ ‫ه نماينند پ ‌‬ ‫مموسنني‪ ‌‬معارض ن ‌‬ ‫ي‪ ،‬با پيا ‌‬ ‫و غوغاسالر ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ياثنننر كنننرد چننننا ‌‬ ‫ي را ب ‌‬ ‫هو ‌‬ ‫گ و تنننوطئ ‌‬ ‫ن نينننرن ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫متعنننا ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫م ‌‬

‫ن )‪(80‬‬ ‫سى َأْلُقوا َما َأْنُتْم ُمْلُقو َ‬‫حَرُة َقاَل َلُهْم ُمو َ‬
‫سَ‬‫جاَء ال ّ‬‫َفَلّما َ‬
‫ن گفسست‪:‬‬ ‫ه آنسسا ‌‬‫يب ‌‬‫ن آمدنسسد‪ ،‬موس س ‌‬ ‫ن جادوگرا ‌‬ ‫»و چو ‌‬
‫ه با‬‫ه را ك ‌‬‫ه هستيد‪ ،‬بيندازيد« يعني‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ه را اندازند ‌‬ ‫آنچ ‌‬
‫ن افگنيد‪.‬‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫خود از ريسمانها و عصاها داريد ب ‌‬
‫ي‬‫ن در اجننرا ‌‬ ‫م شنند ‌‬ ‫ه پيشننگا ‌‬ ‫ه موسنني‪ ‌‬آنهننارا ب ‌‬ ‫نك ‌‬‫ل اي ‌‬ ‫دلي ‌‬
‫ش آنهننا‬‫ت؛ نماي ‌‬ ‫يدانس ‌‬ ‫ن فراخواند اين ‌بود كه‪ :‬او م ‌‬ ‫نمايششا ‌‬
‫يتوانننند عصنناها و ريسننمانها ‌‬
‫ي‬ ‫ت و آنها نم ‌‬ ‫ش نيس ‌‬ ‫خيالتي‌ بي ‌‬
‫ي تبنندي ‌‬
‫ل‬ ‫ي حقيق ‌‬ ‫ه مارهننا و اژدهننا ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن واقعي ‌‬ ‫خود را در ميدا ‌‬
‫ن افگنننند‪،‬‬ ‫ه ميدا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫يهايشا ‌‬ ‫لافگن ‌‬ ‫ن خيا ‌‬ ‫كنند و چون ‌آنها اي ‌‬
‫ن‪،‬‬ ‫ن عصننناها و ريسمانهايشنننا ‌‬ ‫م چيننند ‌‬ ‫ل و در ه ‌‬ ‫او بنننا ابطنننا ‌‬
‫ه‪ ،‬عجننز‬ ‫نگون ‌‬ ‫يگرداننند و بنندي ‌‬ ‫ياثننر م ‌‬ ‫ن را محننو و ب ‌‬ ‫جادويشننا ‌‬
‫ه حاضننرند‪،‬‬ ‫ه در صننحن ‌‬ ‫يك ‌‬‫ه كسننان ‌‬ ‫ي هم ‌‬ ‫ن بننرا ‌‬ ‫يشننا ‌‬ ‫وناتوان ‌‬
‫س از‬‫يافگننند و پ ‌‬ ‫ه او عصننايش‌ را م ‌‬ ‫يشننود چننرا ك ‌‬ ‫آشننكار م ‌‬
‫يگرداننند‬ ‫ل اولش‌ برم ‌‬ ‫ه حننا ‌‬
‫ن را ب ‌‬ ‫ه اژدها‪ ،‬مجددا آ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫تبدي ‌‬
‫ت‪ ،‬امننا‬ ‫ه موجود اسنن ‌‬ ‫يبينند ك ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫ن را در دست ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫مه ‌‬ ‫و مرد ‌‬
‫نرو ك ‌‬
‫ه‬ ‫يشننود‪ ،‬از آ ‌‬ ‫ن نننابود م ‌‬ ‫ي سنناحرا ‌‬ ‫ريسننمانها و عصنناها ‌‬
‫ي‬
‫ت و اثننر ‌‬ ‫ه اسنن ‌‬ ‫ه بننر بنناد رفت ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ش نبننود ‌‬ ‫ي بي ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫لافگن ‌‬ ‫تخي ‌‬
‫ي ماندني‌ از خود ندارد‪.‬‬ ‫ي و برجا ‌‬ ‫واقع ‌‬

‫عَمصَل‬ ‫ح َ‬ ‫صصِل ُ‬‫ل َل ُي ْ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫طُلُه ِإ ّ‬

‫سُيْب ِ‬‫ل َ‬ ‫ن ا َّ‬ ‫حُر ِإ ّ‬ ‫سْ‬
‫جْئُتْم ِبِه ال ّ‬
‫سى َما ِ‬ ‫َفَلّما َأْلَقْوا َقاَل ُمو َ‬
‫ن )‪(81‬‬ ‫سِدي َ‬ ‫اْلمُْف ِ‬
‫ه را شسسما به‌‬ ‫ي گفسست‪ :‬آنچ ‌‬ ‫ن افگندند‪ ،‬موس ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي است‌ كه‌‬ ‫يا ‌‬ ‫ل قلب ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬باط ‌‬ ‫ن آورديد سحر اس ‌‬ ‫ميا ‌‬
‫ي ننندارد‪ ،‬در‬ ‫ه هيچ‌ حقيقت ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي غير واقع ‌‬ ‫ن امور ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫هوسيل ‌‬ ‫ب ‌‬
‫هخل ‌‬
‫ف‬ ‫يافگنينند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ي در م ‌‬ ‫ي واقع ‌‬ ‫ت امور ‌‬ ‫ه صور ‌‬ ‫مب ‌‬ ‫ل مرد ‌‬ ‫خيا ‌‬
‫ي از‬‫ها ‌‬‫ه و معجز ‌‬ ‫ت زيرا نشان ‌‬ ‫ت اس ‌‬ ‫ه حق ‌و واقعي ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ن را باط ‌‬
‫ل‬ ‫ه زودي ‌خدا آ ‌‬ ‫يباشد »ب ‌‬ ‫ت خداوند‪ ‬م ‌‬ ‫معجزا ‌‬
‫ههايتا ‌‬
‫ن‬ ‫ي برساخت ‌‬ ‫ه زود ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫خواهد كرد« يعني‪ :‬خداوند متعا ‌‬
‫ن را‬ ‫نآ ‌‬ ‫م‪ ،‬بطل ‌‬ ‫ه مننرد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ياثر خواهد كرد ب ‌‬ ‫را محو و ب ‌‬
‫ت من‌‬ ‫ن بننر دسن ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي اعجننازگر ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ن با نشنان ‌‬
‫ت امننر آن‌ پ ‌‬
‫ي‬ ‫ه حقيق ‌‬ ‫توب ‌‬ ‫يگرداند ن خواهند دانسنن ‌‬ ‫آشكار م ‌‬
‫يكنسسد« و‬ ‫ن را تأييسسد نم ‌‬ ‫خواهند برد »خدا كسسار مفسسسدا ‌‬
‫ينشننناند زينننرا اين‌‬ ‫ت نم ‌‬ ‫يحقيق ‌‬ ‫ه كرسننن ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ههايشنننا ‌‬ ‫برنام ‌‬
‫ل مفسد‪ ،‬قننابلي ‌‬
‫ت‬ ‫ه عم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي خداوند‪ ‬اس ‌‬ ‫تها ‌‬ ‫ي از سن ‌‬ ‫سنت ‌‬
‫ح را ندارد‪.‬‬ ‫اصل ‌‬
‫مو‬ ‫ه متم ‌‬ ‫ن خننويش‌ را ك ‌‬ ‫ي سنتي‌ ديگر از سننن ‌‬ ‫ق تعال ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫هوم ‌‬ ‫ت‪ ،‬ذكر نمود ‌‬ ‫ت وي ‌اس ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫مكم ‌‬

‫ن )‪(82‬‬
‫جِرُمو َ‬
‫ق ِبَكِلَماِتِه َوَلْو َكِرَه اْلُم ْ‬
‫حّ‬
‫ل اْل َ‬
‫ق ا ُّ‬
‫حّ‬
‫َوُي ِ‬
‫ق را به‌‬ ‫يگردانسسسد« يعنننني‪ :‬ح ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ق را ثسسساب ‌‬ ‫»و خسسسدا ح ‌‬
‫ينشناند و در زمين‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن را به ‌كرسن ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫ه ظهور آورد ‌‬ ‫عرص ‌‬
‫ق را تبيي ‌‬
‫ن‬ ‫ن است‪ :‬ح ‌‬ ‫ي اي ‌‬‫ه قولي‌ معن ‌‬ ‫يدهد‪ .‬ب ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن تمكي ‌‬ ‫به‌ آ ‌‬
‫ه آنهننا را‬ ‫ت خسسود« ك ‌‬ ‫يكند »با كلما ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن را روش ‌‬ ‫هوآ ‌‬ ‫كرد ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ت‪ ،‬كلمننات ‌‬‫ه اس ‌‬ ‫ش فرود آورد ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫ش بر انبيا ‌‬ ‫در كتابهاي ‌‬
‫يباشننند »هسسر چنسسد‬ ‫ي او م ‌‬‫ه حجتهننا و برهانهننا ‌‬ ‫در برگيرننند ‌‬
‫ش نيايسسد«‬ ‫ن »را خو ‌‬ ‫ن و ديگرا ‌‬ ‫ن فرعو ‌‬ ‫ن« از كسا ‌‬ ‫مجرما ‌‬
‫ت‪ ،‬چو ‌‬
‫ن‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ي تعال ‌‬
‫ي تكويني‌ بار ‌‬ ‫يا مراد از كلمات‪ :‬فرمانها ‌‬
‫ل شود و ريسننمانها‬ ‫ه اژدها تبدي ‌‬ ‫ه عصا كه‪ :‬ب ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫نو ‌‬ ‫ن فرما ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن را فرو بلعد‪.‬‬ ‫و عصاهايشا ‌‬

‫ن يَْفِتَنُهصْم‬ ‫ن َوَمَلِئِهصْم َأ ْ‬‫عْو َ‬‫ن ِفْر َ‬ ‫ف ِم ْ‬‫خْو ٍ‬ ‫عَلى َ‬ ‫ن َقْوِمِه َ‬ ‫سى ِإّل ُذّرّيٌة ِم ْ‬ ‫ن ِلُمو َ‬ ‫َفَما َآَم َ‬
‫ن )‪(83‬‬ ‫سِرِفي َ‬‫ن اْلُم ْ‬‫ض َوِإّنُه َلِم َ‬ ‫ن َلَعاٍل ِفي اَْلْر ِ‬ ‫عْو َ‬‫ن ِفْر َ‬ ‫َوِإ ّ‬
‫ن نيسساورد جسسز‬ ‫ي ايمسسا ‌‬ ‫ه موسسس ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫م‪ ،‬كسسس ‌‬ ‫»سسسرانجا ‌‬
‫ه قننولي‌‬ ‫ل‪ .‬ب ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ي« از زاد و ولد بن ‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ي از قو ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ذري ‌‬
‫ن قننو ‌‬
‫م‬ ‫ن و كسننا ‌‬ ‫ه«‪ ،‬گننروهي‌ از جوانننا ‌‬ ‫ديگننر‪ :‬مننراد از »ذري ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫ن فرعننو ‌‬ ‫ك از نننژاد و كسننا ‌‬ ‫ي اننند ‌‬ ‫فرعونند‪ .‬يعني‌ جز شمار ‌‬
‫ن جمله‌‬ ‫ن نينناورد و از آ ‌‬ ‫ن به ‌موسي‪ ‌‬ايمننا ‌‬ ‫ي ديگر از آنا ‌‬ ‫كس ‌‬
‫ت و از‬ ‫‪1‬‬
‫يداش ن ‌‬ ‫ش را پنهننان ‌م ‌‬ ‫ه ايمننان ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل فرعو ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫بود مؤم ‌‬
‫شوز ‌‬
‫ن‬ ‫ه دخننتر ‌‬ ‫ن‪ ،‬ماشننط ‌‬ ‫ن فرعننو ‌‬ ‫هز ‌‬ ‫ه بودننند آسنني ‌‬ ‫ن جمل ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن و مل‬ ‫ف از فرعسسو ‌‬ ‫ي كننه‪» :‬با وجسسود خسسو ‌‬ ‫ه دار و ‌‬ ‫خننزان ‌‬
‫ن را در فتن ‌‬
‫ه‬ ‫ه مبادا آنسسا ‌‬ ‫ش »ك ‌‬ ‫ف قوم ‌‬ ‫آنها« يعني‪ :‬اشرا ‌‬
‫ق بنننا آزار و شنننكنج ‌‬
‫ه‬ ‫نح ‌‬ ‫افگننسسسد« يعنننني‪ :‬آنهنننا را از دي ‌‬
‫ن آوردننند »و همانا فرعسسو ‌‬
‫ن‬ ‫ه موسي‪ ‌‬ايمننا ‌‬ ‫برگردانند؛ ب ‌‬
‫ش بسسود« يعننني‪ :‬او در سننرزمين‬ ‫ن گردنك ‌‬ ‫ن سرزمي ‌‬ ‫در آ ‌‬
‫ش‪ ،‬متكبر و مستبد بننود‬ ‫يجو‪ ،‬سرك ‌‬ ‫ن برتر ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫‌مصر و بر مرد ‌‬
‫ه از‬ ‫هك ‌‬ ‫»و او از اسسسرافكاران ‌بسسود« در كفنننر و در آنچ ‌‬
‫هها و عننذابها‬ ‫ن شننكنج ‌‬ ‫ع گوناگو ‌‬ ‫ن و انوا ‌‬ ‫ه دار آويخت ‌‬ ‫نوب ‌‬ ‫كشت ‌‬
‫يكرد‪.‬‬ ‫لم ‌‬ ‫م اعما ‌‬ ‫بر مرد ‌‬
‫ه »غافر‪.«28/‬‬
‫ه سور ‌‬
‫ه كنيد ب ‌‬
‫نگا ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ن موسنني‬ ‫ن زما ‌‬‫ه فرعو ‌‬ ‫يآيد ك ‌‬
‫ت تاريخي‌ بر م ‌‬ ‫ي روايا ‌‬‫از برخ ‌‬
‫م صادر كرد‬ ‫ي عا ‌‬‫ه در مصر منشور ‌‬ ‫س دوم ‌بود ك ‌‬‫‪ ،‬رعمسي ‌‬
‫ن روايننات‌‬
‫ي اي ‌‬‫ي نمننود‪ .‬و در روشننن ‌‬ ‫ن پروردگننار ‌‬‫ن اعل ‌‬‫و در آ ‌‬
‫م‪.‬‬
‫يبري ‌‬
‫يم ‌‬ ‫هپ ‌‬‫ن آي ‌‬
‫ي اي ‌‬‫ه عمق‌ معن ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬
‫تاريخ ‌‬

‫ن )‪(84‬‬‫سِلِمي َ‬
‫ن ُكْنُتْم ُم ْ‬
‫ل َفَعَلْيِه َتَوّكُلوا ِإ ْ‬
‫ن ُكْنُتْم َآَمْنُتْم ِبا ِّ‬
‫سى َيا َقْوِم ِإ ْ‬‫َوَقاَل ُمو َ‬
‫ه خسسدا ايمسسا ‌‬
‫ن‬ ‫ن! اگسسر ب ‌‬ ‫مم ‌‬ ‫ي قسسو ‌‬ ‫ي گفت‪ :‬ا ‌‬ ‫»و موس ‌‬
‫ل تسليميد«‬ ‫ل كنيد‪ ،‬اگر اه ‌‬ ‫ي توك ‌‬ ‫س بر و ‌‬ ‫هايد پ ‌‬ ‫آورد ‌‬
‫ن امننر‬ ‫ه آنهننا را بننراي ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ه بن ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ن فرمنناني‌ اسنن ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ه او‬ ‫ل توكل‌ كنننند و خننود را ب ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ه به ‌خدا ‌‬ ‫يانگيزد ك ‌‬ ‫برم ‌‬
‫ص گردانننند‬ ‫ك و خننال ‌‬ ‫ي پننا ‌‬ ‫يو ‌‬ ‫م كنننند؛ يعني‌ خننود را بننرا ‌‬ ‫تسلي ‌‬
‫ي نباشنند‬ ‫ها ‌‬ ‫ن هيچ‌ بهننر ‌‬ ‫سهايشا ‌‬ ‫ن را در نف ‌‬ ‫ه شيطا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطور ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ن توكل‌ ه ‌‬
‫م‬ ‫يكند و بدو ‌‬ ‫ق پيدا نم ‌‬ ‫ص تحق ‌‬ ‫ل جز با اخل ‌‬ ‫زيرا توك ‌‬
‫ي خويش‌ دست‌ يابد‪.‬‬ ‫ي اله ‌‬ ‫ف وال ‌‬ ‫ههد ‌‬ ‫يتواند ب ‌‬ ‫چ امتي‌ نم ‌‬ ‫هي ‌‬

‫ن )‪(85‬‬ ‫ظاِلِمي َ‬‫جَعْلَنا ِفْتَنًة ِلْلَقْوِم ال ّ‬‫ل َتَوّكْلَنا َرّبَنا َل َت ْ‬ ‫عَلى ا ِّ‬
‫َفَقاُلوا َ‬
‫م« و‬ ‫ل كسسردي ‌‬ ‫ياسرائيل‪» :‬بر خسسدا تسسوك ‌‬ ‫س گفتند« بن ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ق تعننال ‌‬
‫ي‬ ‫هح ‌‬ ‫ه بارگننا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫نگننا ‌‬ ‫م‪ .‬آ ‌‬ ‫ن را پننذيرا گشننتي ‌‬ ‫ن فرمننا ‌‬ ‫اي ‌‬
‫هاي‬ ‫ن دعا كردند‪» :‬پروردگسسارا! مسسا را فتن ‌‬ ‫ه و چني ‌‬ ‫روآورد ‌‬
‫ن را بر ما مسننلط‬ ‫ن« يعني‪ :‬آنا ‌‬ ‫م ستمگر مگردا ‌‬ ‫ي قو ‌‬ ‫‌برا ‌‬
‫ه كنننند‪ .‬يننا‬ ‫ن شننكنج ‌‬ ‫ن از دينما ‌‬ ‫ف برگرداند ‌‬ ‫ن تا ما را با هد ‌‬ ‫نك ‌‬
‫ه مننا‬ ‫هوسننيل ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ه ديگننرا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ن نگننردا ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ما را فتن ‌‬
‫ه بننر ح ‌‬
‫ق‬ ‫ن گننرو ‌‬ ‫ن بگويند‪ :‬اگننر اي ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫بفريبند‪ ،‬بدي ‌‬
‫ه در‬ ‫نگون ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشدي ‌‬ ‫ن مسلط نم ‌‬ ‫يبودند‪ ،‬ما هرگز بر آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫م‪.‬‬
‫ن كني ‌‬ ‫هشا ‌‬ ‫ه و شكنج ‌‬ ‫ن كشيد ‌‬ ‫بندشا ‌‬

‫ن )‪(86‬‬
‫ن اْلَقْوِم اْلَكاِفِري َ‬
‫ك ِم َ‬
‫حَمِت َ‬
‫جَنا ِبَر ْ‬
‫َوَن ّ‬
‫ه رحم ‌‬
‫ت‬ ‫ل گفتند‪ :‬پروردگارا! »مسسا را ب ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫»و« نيز بن ‌‬
‫ناننند‬
‫نچني ‌‬‫ه« و اي ‌‬‫ه كسسافران ‌نجسسات‌ د ‌‬ ‫ش از گسسرو ‌‬ ‫خسسوي ‌‬
‫ي‪ ،‬از او‬
‫ق تعننال ‌‬
‫لح ‌‬
‫ه بننا خداترسني‌ و امينند به‌ فضن ‌‬
‫نك ‌‬
‫مؤمنا ‌‬
‫يكنند‪.‬‬‫تم ‌‬ ‫ت و نجا ‌‬
‫ت عافي ‌‬ ‫درخواس ‌‬

‫جَعُلوا ُبُيصصوَتُكْم ِقْبَلصًة‬‫صَر ُبُيوًتا َوا ْ‬ ‫ن َتَبّوَآ ِلَقْوِمُكَما ِبِم ْ‬

‫خيِه َأ ْ‬ ‫سى َوَأ ِ‬ ‫حْيَنا ِإَلى ُمو َ‬ ‫َوَأْو َ‬
‫ن )‪(87‬‬ ‫شِر اْلُمْؤِمِني َ‬ ‫لَة َوَب ّ‬‫صَ‬‫َوَأِقيُموا ال ّ‬
‫ه شسسسما‬ ‫مك ‌‬ ‫ش وحي‌ كسسسردي ‌‬ ‫ي و بسسسرادر ‌‬ ‫ه موسسسس ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ي تسسرتي ‌‬
‫ب‬ ‫ههسساي ‌‬ ‫م خسسود در مصسسر خان ‌‬ ‫ي قسسو ‌‬ ‫ن‪ ،‬برا ‌‬ ‫دوت ‌‬
‫ي را ب ‌‬
‫ه‬ ‫م خننود در مصننر‪ ،‬مسنناجد ‌‬ ‫ي قننو ‌‬ ‫دهيسسد« يعننني‪ :‬بننرا ‌‬
‫ه قولي‪ :‬مراد از مصننر‬ ‫ل بنا كنيد‪ .‬ب ‌‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫منظور عبادت ‌خدا ‌‬
‫ي ديگر‪ :‬مراد مصر‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ت وب ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ه‪ ،‬شهر اسكندري ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ي قنننرار داشنننت‌‬ ‫ه فعل ‌‬ ‫ه در جنننوار قننناهر ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫م اسننن ‌‬ ‫قننندي ‌‬
‫ه بسسسسازيد« يعنننني‪:‬‬ ‫ه قبل ‌‬ ‫ي خسسسود را رو ب ‌‬ ‫ههسسسا ‌‬ ‫»وخان ‌‬
‫ههنناي‌‬ ‫ه قننولي‪ :‬مننراد خان ‌‬ ‫ه بسازيد‪.‬ب ‌‬ ‫ه قبل ‌‬ ‫مساجد خود را رو ب ‌‬
‫هرو و نزديك‌‬ ‫ه مأمور شدند تا آنها را روب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي آنهاس ‌‬ ‫مسكون ‌‬
‫ه بننر‬ ‫ي وجننود دارد ك ‌‬ ‫ن كار مصننالح ‌‬ ‫همديگر بسازند زيرا در اي ‌‬
‫ه‪ ،‬جه ‌‬
‫ت‬ ‫ل اول‪ :‬مننراد از قبل ‌‬ ‫ت‪ .‬بنننابر قننو ‌‬ ‫ي پنهننان ‌نيس ن ‌‬ ‫كس ن ‌‬
‫ت »و نماز را برپا داريد«‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت كعب ‌‬ ‫س‪ ،‬يا جه ‌‬ ‫تالمقد ‌‬ ‫بي ‌‬
‫ن فرمننا ‌‬
‫ن‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه اقننام ‌‬ ‫ل شننما را ب ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن نماز ‌‬ ‫هما ‌‬
‫ي به‌‬ ‫ي موسنن ‌‬ ‫ه« ا ‌‬ ‫تد ‌‬ ‫ن را بشسسار ‌‬ ‫ت »و مؤمنسسا ‌‬ ‫داده ‌اسنن ‌‬
‫ن در زمين‌‬ ‫ن ساختنشا ‌‬ ‫ي و جانشي ‌‬ ‫ه خداوند‪ ‬از پيروز ‌‬ ‫آنچه ك ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه اس ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫به‌ آنا ‌‬

‫حَيصصاِة ال صّدْنَيا َرّبَنصصا‬

‫لُه ِزيَنًة َوَأْمَواًل ِفي اْل َ‬‫ن َوَم َ‬
‫عْو َ‬‫ت ِفْر َ‬‫ك َآَتْي َ‬
‫سى َرّبَنا ِإّن َ‬ ‫َوَقاَل ُمو َ‬
‫ل ُيْؤِمُنصصوا‬ ‫عَلصصى ُقُلصصوِبِهْم َف َ‬
‫شصُدْد َ‬
‫عَلى َأْمَواِلِهْم َوا ْ‬
‫س َ‬ ‫طِم ْ‬ ‫ك َرّبَنا ا ْ‬‫سِبيِل َ‬ ‫ن َ‬ ‫عْ‬ ‫ضّلوا َ‬ ‫ِلُي ِ‬
‫ب اَْلِليَم )‪(88‬‬ ‫حّتى َيَرُوا اْلَعَذا َ‬
‫َ‬
‫نو‬ ‫ه فرعسسو ‌‬ ‫ي گفسست‪ :‬پروردگسسارا! تسسو ب ‌‬ ‫»و موسسس ‌‬
‫ي دنيسسا‬ ‫ي بسيار در زندگان ‌‬ ‫ت و مالها ‌‬ ‫ي زين ‌‬ ‫فو ‌‬ ‫اشرا ‌‬
‫ه ابننزار آرايش‌ قننرار‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫م هر چيز ‌‬ ‫ي« زينت‪ :‬نا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫داد ‌‬
‫حو‬ ‫ش‪ ،‬سننل ‌‬ ‫ت‪ ،‬فننر ‌‬ ‫ي‪ ،‬زيورا ‌‬ ‫ه سوار ‌‬ ‫س‪ ،‬وسيل ‌‬ ‫يگيرد؛ از لبا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه تسسو« يعننني‪:‬‬ ‫ه كننسسد از را ‌‬ ‫ه »پروردگارا! تسسا گمسسرا ‌‬ ‫غير ‌‬
‫تهننايت‌ را‪ ،‬در برگرداننند ‌‬
‫ن‬ ‫ه نعم ‌‬ ‫ن بننود ك ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫م كارشننا ‌‬ ‫فرجننا ‌‬
 ‫ي قراردادنننننند‬ ‫هبنننننردار ‌‬ ‫ت منننننورد بهر ‌‬ ‫ن حق ‌‬ ‫م از دي ‌‬ ‫منننننرد ‌‬
‫يبركت‌ و محو‬ ‫ن« وب ‌‬ ‫ن را نابود ك ‌‬ ‫»پروردگارا! اموالشا ‌‬
‫ن« يعنننني‪ :‬آنهنننا را‬ ‫تك ‌‬ ‫ن را سسسخ ‌‬ ‫ن »و دلهايشسسا ‌‬ ‫گنننردا ‌‬
‫ق را نپذيرند و ب ‌‬
‫ه‬ ‫هح ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ن مهر بن ‌‬ ‫ن وبر دلهايشا ‌‬ ‫ل گردا ‌‬ ‫سنگد ‌‬
‫ن نياورنسسد تسسا‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫ي »ك ‌‬ ‫ها ‌‬‫هگون ‌‬ ‫ن نشتابند‪ ،‬ب ‌‬ ‫ل ايما ‌‬ ‫استقبا ‌‬
‫ن عذاب ‌‬
‫ت‬ ‫ن آنها با ديد ‌‬ ‫ك را ببينند« يعني‪ :‬ايما ‌‬ ‫ب دردنا ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫ن سننود ‌‬ ‫م‪ ،‬ديگننر ايمننا ‌‬ ‫ن هنگننا ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ه شننود‪ ،‬ك ‌‬ ‫همننرا ‌‬
‫ن ندارد‪.‬‬ ‫حالشا ‌‬
‫ي به‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ن‪ ،‬حكننايتگر خش ن ‌‬ ‫ه آنننا ‌‬‫ي موسنني‪ ‌‬علي ‌‬ ‫نها ‌‬
‫ن نفري ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي‪ ،‬يعني‌‬ ‫مو ‌‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫ن و سرا ‌‬ ‫ه فرعو ‌‬ ‫ش‪ ،‬علي ‌‬ ‫خاطر خدا‪ ‬و دين ‌‬
‫ي در‬ ‫ه خير ‌‬ ‫ه بود ك ‌‬ ‫ي موسي‪ ‌‬روشن‌ شد ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫كساني‌ بود ك ‌‬
‫ي او را‬ ‫ل دعننا ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫ه خنندا ‌‬ ‫ت بود ك ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ههمي ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن نيس ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يفرمايد‪:‬‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬‫ت كرد چنا ‌‬ ‫اجاب ‌‬

‫ن )‪(89‬‬ ‫ن َل َيْعَلُمو َ‬
‫سِبيَل اّلِذي َ‬
‫ن َ‬‫سَتِقيَما َوَل َتّتِبَعا ّ‬‫عَوُتُكَما َفا ْ‬‫ت َد ْ‬
‫جيَب ْ‬ ‫َقاَل َقْد ُأ ِ‬
‫ت شسسد‬ ‫ي هسسر دوي‌ شسسما اجسساب ‌‬ ‫»خداوند فرمود‪ :‬دعسسا ‌‬
‫ي آنهننا بننر‬ ‫ت و پاينندار ‌‬ ‫ت كنيد« استقامت‪ :‬ثبا ‌‬ ‫س استقام ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ن و دعننا و‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه احكا ‌‬ ‫ن از داير ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫م بيرو ‌‬ ‫ن‪ ،‬عد ‌‬ ‫ه دي ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫تمس ‌‬
‫ل اسنننت‌ »و از را ‌‬
‫ه‬ ‫ي عنننزوج ‌‬ ‫ي خننندا ‌‬ ‫هسنننو ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫التجايشنننا ‌‬
‫ي نكنيد« يعني‪ :‬از شريعت‌ خنندا‪ ‬منحننر ‌‬
‫ف‬ ‫ن پيرو ‌‬ ‫جاهل ‌‬
‫ي در دين ‌ندارند‪.‬‬ ‫م و دانش ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫ي از كساني‌ ك ‌‬ ‫نشويد؛ با پيرو ‌‬
‫ن هننارون‪‌‬‬ ‫ن چننو ‌‬ ‫ه موسنني‪ ‌‬بننود‪ ،‬ليك ‌‬ ‫ه دعاكنند ‌‬ ‫و هرچند ك ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫ه تثني ‌‬‫ت‪ ،‬در اينجا صيغ ‌‬ ‫يگف ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ه دعاي ‌موسي‪ ‌‬آمي ‌‬ ‫نيز ب ‌‬
‫ه شد‪.‬‬ ‫كار گرفت ‌‬
‫ي« از شننيخ‌ ابومنصننور‬ ‫حالمعننان ‌‬ ‫ي در تفسير »رو ‌‬ ‫ه ألوس ‌‬ ‫علم ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ه كفننر از حيث‌ اي ‌‬ ‫ه گفت‪» :‬رضا ب ‌‬ ‫يكند ك ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ي نق ‌‬ ‫ماتريد ‌‬
‫ه از اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه كفننر كننافر ن ‌‬ ‫يباشنند‪ ،‬امننا رضننا ب ‌‬ ‫ت‪ ،‬كفر م ‌‬ ‫كفر اس ‌‬
‫ي‬‫يو ‌‬ ‫ك بننرا ‌‬ ‫ب دردنننا ‌‬ ‫ب عننذا ‌‬ ‫ه سننب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ث اي ‌‬ ‫ه از حي ‌‬ ‫ث بلك ‌‬ ‫حي ‌‬
‫ه دو ‌‬
‫م‬ ‫ن مقننول ‌‬ ‫ي موسنني‪ ‌‬از همي ‌‬ ‫ت و دعننا ‌‬ ‫ت‪ ،‬كفننر نيسن ‌‬ ‫اس ‌‬
‫بود«‪.‬‬
‫حّتصصى ِإَذا‬ ‫ع صْدًوا َ‬ ‫جُنصصوُدُه َبْغًيصصا َو َ‬
‫ن َو ُ‬ ‫ع صْو ُ‬ ‫حَر َفَأْتَبَعُهْم ِفْر َ‬
‫سَراِئيَل اْلَب ْ‬ ‫جاَوْزَنا ِبَبِني ِإ ْ‬ ‫َو َ‬
‫سصَراِئيَل َوَأَنصصا ِمص َ‬
‫ن‬ ‫ت ِبصِه َبُنصصو ِإ ْ‬‫ت َأّنصُه َل ِإَلصَه ِإّل اّلصِذي َآَمَنص ْ‬ ‫ق َقاَل َآَمْنص ُ‬ ‫َأْدرََكُه اْلَغَر ُ‬
‫ن )‪(90‬‬ ‫سِلِمي َ‬‫اْلُم ْ‬
‫م« خداوننند متعننال‌‬ ‫ل را از دريا گذراندي ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫»و بن ‌‬
‫ن عبننور داد و ب ‌‬
‫ه‬ ‫ل را از آ ‌‬ ‫ياسننرائي ‌‬ ‫ك كننرد و بن ‌‬ ‫دريننا را خشنن ‌‬
‫ش از راه‌‬ ‫ن و لشسسكريان ‌‬ ‫س فرعسسو ‌‬ ‫ل رسننانيد »پ ‌‬‫‪1‬‬
‫سنناح ‌‬
‫مو‬ ‫ل كردنسسد« بغنني‪ :‬سننت ‌‬ ‫ن را دنبسسا ‌‬ ‫م و تجسساوز‪ ،‬آنسسا ‌‬ ‫ست ‌‬
‫ن »در شسسر ‌‬
‫ف‬ ‫ه« فرعننو ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت »تا وقسست ‌‬ ‫عنندو‪ :‬تجنناوز اس ن ‌‬
‫ش بننال آمنند‪،‬‬ ‫ب تننا دهننان ‌‬ ‫ت« و آ ‌‬ ‫ن قرارگسسرف ‌‬ ‫قشسسد ‌‬ ‫غر ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ي بجسسز آ ‌‬ ‫چ معبسسود ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫»گفسست‪ :‬ايمسسا ‌‬
‫ت« زيننرا‬ ‫هانسسد‪ ،‬نيس س ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫ه او ايمسسا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ياسسسرائي ‌‬ ‫بن ‌‬
‫ش در تعقيب‌ موسننني‪ ‌‬و‬ ‫ن و كسنننان ‌‬ ‫ه فرعنننو ‌‬ ‫هنگنننامي‌ ك ‌‬
‫ب از‬ ‫ه از دريننا بگذرننند‪ ،‬آ ‌‬ ‫ه دريا زدند تننا از همننان ‌را ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫قوم ‌‬
‫ن كشنناكش‬ ‫ن كننرد‪ ،‬در همي ‌‬ ‫م آمنند و غرقشننا ‌‬ ‫هر دو سو بننه ‌ه ‌‬
‫ن صنراحتا‬ ‫ن لعي ‌‬ ‫ت‪ .‬آ ‌‬ ‫ن را گف ‌‬ ‫ن سنخ ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه فرعنو ‌‬ ‫ق بنود ك ‌‬ ‫‌غنر ‌‬
‫ي از‬ ‫م زيننرا هنننوز در او عننرق ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫هخدا‪ ‬ايما ‌‬ ‫ت كه‪ :‬ب ‌‬ ‫نگف ‌‬
‫ن از‬ ‫ت »م ‌‬ ‫ه بنننود »و« گف ‌‬ ‫ت بننناقي‌ مانننند ‌‬ ‫ي النننوهي ‌‬ ‫دعنننوا ‌‬
‫ه امننر خنندا‪ ‬و از‬ ‫نب ‌‬ ‫م شنندگا ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬از تسننلي ‌‬ ‫مسلمانان ‌‬
‫ش را‬ ‫ه و ماسننواي ‌‬ ‫ه يگنانگي‌ خواننند ‌‬ ‫ه او را ب ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫كسناني ‌هسننت ‌‬
‫ي‬
‫لو ‌‬ ‫هحننا ‌‬ ‫ي‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن وقننت ‌‬ ‫ن درچنننا ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫يكنننند‪ .‬البت ‌‬ ‫نفي‌ م ‌‬
‫ل فرمود‪:‬‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي نكرد چنا ‌‬ ‫سود ‌‬

‫ن )‪(91‬‬ ‫سِدي َ‬‫ن اْلُمْف ِ‬

‫ت ِم َ‬
‫ت َقْبُل َوُكْن َ‬ ‫صْي َ‬
‫ع َ‬‫ن َوَقْد َ‬‫لَ‬‫َآ َْ‬
‫يك ‌‬
‫ه‬ ‫ي »درحسال ‌‬ ‫يآور ‌‬ ‫نم ‌‬‫ن ايمننا ‌‬ ‫ن؟« يعني‪ :‬آيا اكنننو ‌‬ ‫»اكنو ‌‬
‫ي و از تبهكسسسارا ‌‬
‫ن‬ ‫يكسسسرد ‌‬ ‫ن نافرمسسساني ‌م ‌‬ ‫ش از اي ‌‬ ‫پي ‌‬
‫گ‪،‬‬ ‫ن مننر ‌‬
‫م دينند ‌‬
‫ن در هنگننا ‌‬‫ن آورد ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫س بدا ‌‬ ‫ي؟« پ ‌‬ ‫بود ‌‬
‫ن سننخن‌ ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه اي ‌‬‫ه قننولي‪ :‬گويننند ‌‬ ‫ت ندارد‪ .‬ب ‌‬ ‫ه حال ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫چ سود ‌‬ ‫هي ‌‬
‫ي‪ ،‬جبرئيل‪ ‌‬بود‪.‬‬ ‫و ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ه »بقره‪ «‌50/‬گذش ‌‬
‫ه در سور ‌‬
‫ن واقع ‌‬
‫تفسير اي ‌‬ ‫‪1‬‬
‫ه نشنند‪ ،‬به‌‬
‫ن پننذيرفت ‌‬
‫ن فرعو ‌‬‫ه ايما ‌‬
‫تك ‌‬‫ن اس ‌‬
‫ت بر آ ‌‬‫ع ام ‌‬‫اجما ‌‬
‫ن عننذا ‌‬
‫ب‬ ‫ل فننرود آمنند ‌‬
‫ن در حا ‌‬
‫ت الهي ‌كه‪ :‬ايما ‌‬
‫ن سن ‌‬ ‫ب اي ‌‬
‫سب ‌‬
‫يشود‪.‬‬ ‫ه نم ‌‬‫پذيرفت ‌‬

‫ن َآَياِتَنصصا‬ ‫عص ْ‬ ‫س َ‬ ‫ن الّنصصا ِ‬ ‫ن َكِثيصًرا ِمص َ‬ ‫ك َآَيصًة َوِإ ّ‬ ‫خْلَفص َ‬

‫ن َ‬ ‫ن ِلَمص ْ‬ ‫ك ِلَتُكو َ‬
‫ك ِبَبَدِن َ‬ ‫جي َ‬ ‫َفاْلَيْوَم ُنَن ّ‬
‫ن )‪(92‬‬ ‫َلَغاِفُلو َ‬
‫م« يعني‪ :‬تننو را‬ ‫يرهاني ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫س امروز تو را با جسد ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ي! دريا فرعو ‌‬
‫ن‬ ‫م‪ .‬آر ‌‬ ‫يآوري ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫يروحت ‌بيرو ‌‬ ‫از دريا با جسد ب ‌‬
‫ي را‬ ‫ه همگننان ‌جسنند و ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫هطننور ‌‬ ‫ل افگننند ب ‌‬ ‫ه ساح ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫را مرد ‌‬
‫يآيند‪،‬‬ ‫ي تو م ‌‬ ‫ه از پ ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ي كسان ‌‬ ‫ه كردند »تا برا ‌‬ ‫مشاهد ‌‬
‫ي آيننند ‌‬
‫ه‬ ‫تهننا ‌‬ ‫ه ام ‌‬ ‫ي مننا‪ ،‬ك ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت و نشننان ‌‬ ‫ي باشد« از آيننا ‌‬ ‫آيت ‌‬
‫ن عننبر ‌‬
‫ت‬ ‫يشنوند‪ ،‬از آ ‌‬ ‫تانگيز را م ‌‬ ‫ه عبر ‌‬ ‫ن واقع ‌‬ ‫وقتي‌ خبر اي ‌‬
‫ي ربننوبيت‬ ‫ه منندع ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن ناكس ن ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ب و بهتننا ‌‬ ‫بگيرننند و كننذ ‌‬
‫ي و تمننرد‬ ‫ه از تكننبر و گردنكشن ‌‬ ‫‌اعلي‌ شنند‪ ،‬بدانننند و در نننتيج ‌‬
‫ي‬
‫نو ‌‬ ‫يجا ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ن جث ‌‬ ‫ك اي ‌‬ ‫ي! اين ‌‬ ‫ي سبحان ‌بپرهيزند‪ .‬آر ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫علي ‌‬
‫ه شننده‌ پ ‌‬
‫س‬ ‫ي بازافگننند ‌‬ ‫ل دريننا در فضنناي ‌‬ ‫ه در سنناح ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اس ن ‌‬
‫ب اعل ‌‬
‫ي‬ ‫هر ‌‬ ‫ه خداسننت‌ و ن ‌‬ ‫ه او ن ‌‬ ‫ن را ببينيد؛ ببينيد ك ‌‬ ‫برويد و آ ‌‬
‫هها ‌‬
‫ي‬ ‫ه ماس ن ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ت سپرد ‌‬ ‫ينوايي‌ اس ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫يجا ‌‬ ‫بلكه ‌جسد ب ‌‬
‫ن تننا ب ‌‬
‫ه‬ ‫ه جسد فرعو ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ل‪ .‬بايسته ‌يادآور ‌‬ ‫ن ساح ‌‬ ‫سوزا ‌‬
‫ه موجننود‬ ‫ه آثننار باسننتاني‌ مصننر در قنناهر ‌‬ ‫م در مننوز ‌‬ ‫امننروز ه ‌‬
‫ه‪،‬‬ ‫ه روز ‌‬ ‫ه هم ‌‬ ‫م قننرار دارد‪ ،‬ك ‌‬ ‫ض بازديند عمننو ‌‬ ‫ت و در معننر ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ل اعتبننار از آ ‌‬
‫ن‬ ‫يكنننند و اه ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن ديد ‌‬ ‫ي از آ ‌‬ ‫جهانگردان ‌بسيار ‌‬
‫م از‬ ‫ي از مسسرد ‌‬ ‫ن‪ ،‬بسسسيار ‌‬ ‫يگمسسا ‌‬ ‫يگيرننند »و ب ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫عننبر ‌‬
‫تگرفتن‌ و‬ ‫ه موجب‌ عننبر ‌‬ ‫ي ما ك ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت ما« يعني‪ :‬از نشان ‌‬ ‫آيا ‌‬
‫يكننند‬ ‫ب غفلت‌ بينندار م ‌‬ ‫ن را از خننوا ‌‬ ‫ت و انسننا ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫انديشيد ‌‬
‫يگيرند‪.‬‬ ‫ت فرا نم ‌‬ ‫سعبر ‌‬ ‫»غافلند« و از آنها در ‌‬

‫حّتصصى‬
‫خَتَلُفصصوا َ‬
‫ت َفَمصصا ا ْ‬
‫طّيَبصصا ِ‬
‫ن ال ّ‬
‫ق َوَرَزْقَناُهْم ِم َ‬‫صْد ٍ‬‫سَراِئيَل ُمَبّوَأ ِ‬‫َوَلَقْد َبّوْأَنا َبِني ِإ ْ‬
‫ن )‪(93‬‬ ‫خَتِلُفو َ‬‫ضي َبْيَنُهْم َيْوَم اْلِقَياَمِة ِفيَما َكاُنوا ِفيِه َي ْ‬
‫ك َيْق ِ‬
‫ن َرّب َ‬‫جاَءُهُم اْلِعْلُم ِإ ّ‬‫َ‬
‫ي نيكسسو‬ ‫ههسسا ‌‬ ‫ل را در جايگا ‌‬ ‫ياسرائي ‌‬ ‫ي ما بن ‌‬ ‫ه راست ‌‬ ‫»ب ‌‬
‫هاي‌‬ ‫ك و سننتود ‌‬ ‫ن ني ‌‬ ‫ن را در سننرزمي ‌‬ ‫م« يعني‪ :‬آنا ‌‬ ‫ل دادي ‌‬ ‫منز ‌‬
‫ت‪ ،‬اسننكان‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫لآ ‌‬ ‫س و ما حو ‌‬ ‫تالمقد ‌‬ ‫ن بي ‌‬ ‫ه همانا سرزمي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه« يعننني‪ :‬از‬ ‫ي پسساكيز ‌‬ ‫م »و از چيزها ‌‬ ‫م و فننرود آوردي ‌‬ ‫دادي ‌‬
‫ن روزي‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ع »ب ‌‬ ‫ع و شر ‌‬ ‫ش طب ‌‬ ‫ل و پاكيزه ‌در پي ‌‬ ‫ي حل ‌‬ ‫روز ‌‬
‫ن و در آ ‌‬
‫ن‬ ‫ف نكردند« در امر دينشا ‌‬ ‫س اختل ‌‬ ‫مپ ‌‬ ‫بخشيدي ‌‬
‫هو‬ ‫ه بننر را ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ب نشدند‪ ،‬بعنند از آ ‌‬ ‫ق منشع ‌‬ ‫ي متفر ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫به‌ شعب ‌‬
‫ه عل ‌‬
‫م‬ ‫نك ‌‬ ‫س از آ ‌‬ ‫ش واحنندي ‌قننرار داشننتند؛ »مگسسر پ ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ت را‬‫ه تورا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ل شد« يعني‪ :‬مگر بعد از آ ‌‬ ‫ن حاص ‌‬ ‫ي آنا ‌‬ ‫برا ‌‬
‫ن است‪:‬‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ي معن ‌‬ ‫ه قول ‌‬ ‫ن دانا شدند‪ .‬ب ‌‬ ‫مآ ‌‬ ‫ه احكا ‌‬ ‫خواندند و ب ‌‬
‫ه آنننان‌‬ ‫ننب ‌‬ ‫ي قرآ ‌‬ ‫م ن يعن ‌‬ ‫ه عل ‌‬ ‫نك ‌‬‫ف نكردند مگر بعد از آ ‌‬ ‫اختل ‌‬
‫ن اختلف‌‬ ‫ف كردند و بننر اثننر اي ‌‬ ‫ه در كار قرآن ‌اختل ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آمد‪ ،‬آ ‌‬
‫ن كننافر‬ ‫هآ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ن آوردننند و ديگننرا ‌‬ ‫ن ايمننا ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ه جمعي‌ ب ‌‬ ‫بننود ك ‌‬
‫ت ميانشسسان‌‬ ‫شدند »همانا پروردگار تسو در روز قيسسام ‌‬
‫يكردنسسد« از امننور‬ ‫فم ‌‬ ‫ن اختل ‌‬ ‫ه بسسر سسسر آ ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫دربار ‌‬
‫ق را در برابننر‬ ‫ي خواهد كسسرد« پس‌ مح ‌‬ ‫ن و دنيننا »داور ‌‬ ‫دي ‌‬
‫ه سزاوار آن‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ل را ب ‌‬ ‫ه و مبط ‌‬ ‫ش داد ‌‬ ‫ق پادا ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫عملش ‌ب ‌‬
‫ت خواهد كرد‪.‬‬ ‫ت‪ ،‬مجازا ‌‬ ‫اس ‌‬

‫ك َلَقصْد‬‫ن َقْبِلص َ‬ ‫ب ِمص ْ‬‫ن اْلِكَتصصا َ‬‫ن َيْقصَرُءو َ‬

‫سَأِل اّلصِذي َ‬‫ك َفا ْ‬‫ك ِمّما َأْنَزْلَنا ِإَلْي َ‬ ‫شّ‬ ‫ت ِفي َ‬ ‫ن ُكْن َ‬
‫َفِإ ْ‬
‫ن )‪(94‬‬ ‫ن اْلُمْمَتِري َ‬
‫ن ِم َ‬‫ل َتُكوَن ّ‬ ‫ك َف َ‬‫ن َرّب َ‬ ‫ق ِم ْ‬
‫حّ‬‫ك اْل َ‬‫جاَء َ‬‫َ‬
‫م در‬ ‫هاي ‌‬ ‫ي تسسو فسسرو فرسسستاد ‌‬ ‫ه سسسو ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫»و اگسسر از آنچ ‌‬
‫ي پيننامبرص اس نت‌‬ ‫ه يننابرا ‌‬ ‫ي هر شنوند ‌‬ ‫ب برا ‌‬ ‫ي« خطا ‌‬ ‫ترديد ‌‬
‫ش از تسسو‬ ‫ه پي ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ت ايشانند »از كسسسان ‌‬ ‫ن ام ‌‬ ‫كه‌ مراد از آ ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ل كتنناب ‌‬ ‫س« يعننني‪ :‬از اه ‌‬ ‫يخواندنسسد‪ ،‬بپسسر ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫كتسسا ‌‬
‫ن عبنندالله‬ ‫هاند ن همچننو ‌‬ ‫ت ايمان ‌آورد ‌‬ ‫ه دعوت ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫م آورد ‌‬ ‫اسل ‌‬
‫ه تننو خننبر خواهننند داد كه‌‬ ‫نب ‌‬ ‫س زيننرا ايشننا ‌‬ ‫ن سلم‪ ‌‬ن بپر ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي‬
‫ت و تننو پيننامبر راسننتين‌ و ‌‬ ‫ق خنندا‪ ‬اسن ‌‬ ‫ب بننر ح ‌‬ ‫ن كتننا ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ق اسن ‌‬
‫ت‬ ‫ت شنناهد و ننناط ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ت بننه ‌اي ‌‬ ‫ه تورا ‌‬ ‫هستي‌ چرا ك ‌‬
‫ي تسو آمسده‬ ‫ه سسو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫ب پروردگار ‌‬ ‫ق از جان ‌‬ ‫»قطعا ح ‌‬
‫ع و قمع‌‬ ‫ي را قل ‌‬ ‫ه شننك ‌‬ ‫ه هرگننون ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسنن ‌‬ ‫ن بيننان ‌‬ ‫ت« اي ‌‬ ‫‌اس س ‌‬
‫ت ننناط ‌‬
‫ق‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ن بننراي ‌‬ ‫ي خننداي ‌سننبحا ‌‬ ‫ه گواه ‌‬ ‫يكند زيرا ب ‌‬ ‫م ‌‬
 ‫يكنننند‪ ،‬حقي‌‬ ‫كم ‌‬ ‫ن تشننكي ‌‬ ‫ن در آ ‌‬ ‫لپرسننتا ‌‬ ‫ه باط ‌‬ ‫ت كه‪ :‬آنچ ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ه هي ‌‬
‫چ‬ ‫ه نيسننت‌ و شننائب ‌‬ ‫ن آميخت ‌‬ ‫ي بننا آ ‌‬ ‫چ بنناطل ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫كآورندگان‌‬ ‫س از شسسس ‌‬ ‫ن وجنننود نننندارد »پ ‌‬ ‫ي در آ ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫شنننبه ‌‬
‫ش‪.‬‬ ‫ن متردد و متحير نبا ‌‬ ‫ش« يعني‪ :‬از دودل ‌‬ ‫نبا ‌‬
‫ه است‌ ك ‌‬
‫ه‬ ‫ه ما رسيد ‌‬ ‫ه گفت‪ :‬ب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ه؛ رواي ‌‬ ‫از قتاد ‌‬
‫ه فرمودننند‪» :‬نه‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ل اي ‌‬ ‫س از نننزو ‌‬ ‫گپ ‌‬ ‫يدرن ‌‬ ‫ن حضننرتص ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫م بلك ‌‬
‫ه‬ ‫ينمننناي ‌‬ ‫لم ‌‬ ‫ب« سنننؤا ‌‬ ‫لكتنننا ‌‬ ‫ه »ازاه ‌‬ ‫مون ‌‬ ‫يكن ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫شننن ‌‬
‫س‪ ،‬تعننننبير‪:‬‬ ‫ت«‪ .‬پ ‌‬ ‫ن حق‌ اسنننن ‌‬ ‫ه قننننرآ ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يده ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫گننننواه ‌‬
‫ه رسننو ‌‬
‫ل‬ ‫بب ‌‬ ‫ه خطننا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫ه در اي ‌‬ ‫ش( ك ‌‬ ‫ن نبننا ‌‬ ‫كآورندگا ‌‬ ‫)ازشنن ‌‬
‫هآ ‌‬
‫ن‬ ‫تك ‌‬ ‫ن نيس ن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ه معنننا ‌‬ ‫ه‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫هكننار گننرفت ‌‬ ‫مص ب ‌‬ ‫اكننر ‌‬
‫ن تعننبير در‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ه اننند بلك ‌‬ ‫ن مورد شكي‌ داشت ‌‬ ‫تص در اي ‌‬ ‫حضر ‌‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ي از آننا ‌‬ ‫ي نينز دارد‪ ،‬مثل يك ‌‬ ‫ب كناربرد ديگنر ‌‬ ‫ن اعنرا ‌‬ ‫مينا ‌‬
‫ي پس‌ شننجا ‌‬
‫ع‬ ‫ه راستي‌ فرزند من ‌‬ ‫يگويد‪ :‬اگر تو ب ‌‬ ‫شم ‌‬ ‫فرزند ‌‬
‫ل وقو ‌‬
‫ع‬ ‫ي احتما ‌‬ ‫ك چيز براي ‌نف ‌‬ ‫ني ‌‬ ‫ض نمود ‌‬ ‫ه فر ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ش! چنا ‌‬ ‫با ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ف اس ‌‬ ‫ب مألو ‌‬ ‫ن اعرا ‌‬ ‫ن نيز در ميا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫يگوينند‪:‬‬ ‫م« م ‌‬ ‫ش »بحرالعلننو ‌‬ ‫ي در تفسننير ‌‬ ‫ث سننمرقند ‌‬ ‫ابننواللي ‌‬
‫ن حضننرتص‬ ‫هآ ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫ن امر داناتر اسننت‌ ك ‌‬ ‫»خداوند‪ ‬خود به ‌اي ‌‬
‫يخواست‌ تا ايشا ‌‬
‫ن‬ ‫ي او م ‌‬ ‫يكردند ول ‌‬ ‫كم ‌‬ ‫هش ‌‬ ‫ك كردند و ن ‌‬ ‫ش ‌‬
‫ه عيسنني‪ ‌‬فرمننود‪» :‬آيننا‬ ‫هب ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫م! چنا ‌‬ ‫ي ندار ‌‬ ‫بگويند كه‪ :‬شك ‌‬
‫ش بگيرينند؟«‬ ‫م را معبود خوي ‌‬ ‫ن و مادر ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫م گفت ‌‬ ‫ه مرد ‌‬ ‫توب ‌‬
‫ي چني ‌‬
‫ن‬ ‫ت عيسنن ‌‬ ‫يدانسنن ‌‬ ‫يكه ‌خننود م ‌‬ ‫‪ «1‬در حننال ‌‬ ‫»مننائده‪‌ 16/‬‬
‫نب ‌‬
‫ه‬ ‫ت تننا او بگوينند‪» :‬م ‌‬ ‫يخواس ن ‌‬ ‫ت ولي‌ م ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ي نگفت ‌‬ ‫سننخن ‌‬
‫م«‪.‬‬ ‫ها ‌‬ ‫ن سخني‌ نگفت ‌‬ ‫م چني ‌‬ ‫مرد ‌‬
‫ك‪،‬‬ ‫ن شن ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬فننرض ‌نمننود ‌‬ ‫ب تفسننير »المنيننر« م ‌‬ ‫صنناح ‌‬
‫ن اسنت‌ و اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه يقي ‌‬ ‫يباشنند ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫سآ ‌‬ ‫گاهي‌ مفينند اثبننات ‌عك ‌‬
‫ن باور دارننند‬ ‫هآ ‌‬ ‫ي مانند دكارت ‌ب ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ه فلسف ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫نظري ‌‬
‫ل خداص‬ ‫ه رسو ‌‬ ‫يآيد ك ‌‬ ‫ي برنم ‌‬ ‫ن معن ‌‬ ‫ق اي ‌‬ ‫ن‪ ،‬از تعبير فو ‌‬ ‫بنابراي ‌‬
‫هاند«‪.‬‬ ‫ن شكي‌ داشت ‌‬ ‫در قرآ ‌‬
‫ل اكرمص اننند ولي‌‬ ‫ب‪ ،‬رسو ‌‬ ‫ت كه‪ :‬مخاط ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ل ديگر اي ‌‬ ‫تأوي ‌‬
‫ن زينرا‬ ‫ه خنود ايشنا ‌‬ ‫يباشنند ن ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫ن امنت ‌ايشنا ‌‬ ‫مراد شنكاكا ‌‬
‫ن اين‌‬ ‫ه اسنت‌ و در ميننان ‌آنننا ‌‬ ‫ل شنند ‌‬‫ب ناز ‌‬ ‫ن اعرا ‌‬ ‫ه زبا ‌‬‫نب ‌‬ ‫قرآ ‌‬
‫ي مخنناط ‌‬
‫ب‬ ‫ه چيننز ‌‬ ‫ي كسنني‌ را ب ‌‬ ‫ه گنناه ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ج اسنن ‌‬ ‫ه راي ‌‬‫شننيو ‌‬
‫يگويننند‪:‬‬ ‫هم ‌‬ ‫نك ‌‬‫ه دارند چنا ‌‬ ‫ه غير او را اراد ‌‬ ‫يك ‌‬‫يكنند در حال ‌‬ ‫م ‌‬
‫ك! تو‬‫ي‪ ،‬اما دختر ‌‬ ‫ه‪ :‬هدفم ‌توي ‌‬ ‫ي يا جاري ‌‬ ‫ك أعني‌ و اسمع ‌‬ ‫»ايا ‌‬
‫تو‬ ‫ج اسنن ‌‬ ‫ن راي ‌‬ ‫ه سننخ ‌‬ ‫ن شننيو ‌‬ ‫بشنننو«‪ .‬در فارسنني‌ نيننز اي ‌‬
‫م‪،‬‬
‫يگنوي ‌‬ ‫ه تنو م ‌‬ ‫يگوينند‪» :‬در ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي اسن ‌‬ ‫ب المثل ‌‬ ‫نضنر ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ديوار تو بشنو«‪.‬‬
‫ل اكرمص و‬ ‫ن رسو ‌‬ ‫ب ساخت ‌‬ ‫ه مخاط ‌‬ ‫ه شيو ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يشوي ‌‬ ‫يادآور م ‌‬
‫ي نيز دارد‪.‬‬ ‫ن نظاير ديگر ‌‬ ‫ن‪ ،‬در قرآ ‌‬ ‫ن غير ايشا ‌‬ ‫ه داشت ‌‬ ‫اراد ‌‬

‫ن )‪(95‬‬
‫سِري َ‬
‫خا ِ‬
‫ن اْل َ‬
‫ن ِم َ‬‫ل َفَتُكو َ‬
‫ت ا ِّ‬
‫ن َكّذُبوا ِبَآَيا ِ‬‫ن اّلِذي َ‬‫ن ِم َ‬
‫َوَل َتُكوَن ّ‬
‫غ انگاشسستند‬ ‫ت خدا را درو ‌‬ ‫ه آيا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه كسان ‌‬ ‫»و از زمر ‌‬
‫ب نيننز از‬
‫ن خطننا ‌‬ ‫ي« اي ‌‬ ‫يشسسو ‌‬ ‫ه از زيانكاران ‌م ‌‬ ‫ش‪ ،‬ك ‌‬ ‫نبا ‌‬
‫ن بننر را ‌‬
‫ه‬ ‫ن پيننامبرص و امتشننا ‌‬ ‫ن و پايدار ساخت ‌‬ ‫ب برانگيخت ‌‬ ‫با ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ن اس ‌‬ ‫لپرستا ‌‬ ‫ي باط ‌‬ ‫عها ‌‬ ‫ع طم ‌‬ ‫حق‌ و قط ‌‬

‫حّتصصى‬‫جصصاَءْتُهْم ُكصّل َآَيصٍة َ‬ ‫ن )‪َ (96‬وَلصْو َ‬ ‫ك َل ُيْؤِمُنصصو َ‬ ‫عَلْيِهْم َكِلَمُة َرّب َ‬

‫ت َ‬ ‫حّق ْ‬
‫ن َ‬ ‫ن اّلِذي َ‬
‫ِإ ّ‬
‫ب اَْلِليَم )‪(97‬‬ ‫َيَرُوا اْلَعَذا َ‬
‫ب »بسسر‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫ت« ب ‌‬ ‫م پروردگسسار ‌‬ ‫ه حك ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫»همانا كسان ‌‬
‫ن بر كفننر‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ي براي ‌‬ ‫ه« و قضا و قدر اله ‌‬ ‫ت شد ‌‬ ‫ن ثاب ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫يميرننند‪ ،‬بننر آنننان‌ لزم‬ ‫مم ‌‬ ‫يورزننند و بننر كفننر ه ‌‬ ‫اصننرار م ‌‬
‫ي از‬ ‫چ حننال ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫س از اينا ‌‬ ‫يآورند« پ ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه »ايما ‌‬ ‫‌گرديد ‌‬
‫ه آيسستي‌‬ ‫يآينند »هسسر چنسسد هرگسسون ‌‬ ‫ن بننر نم ‌‬ ‫ل‪ ،‬ايمننا ‌‬ ‫احننوا ‌‬
‫ي خداوننند‪‬‬ ‫ي و تنننزيل ‌‬ ‫ت تكننوين ‌‬ ‫ن بيايسسد« از آيننا ‌‬ ‫برايشسسا ‌‬
‫ل آنننا ‌‬
‫ن‬ ‫ه حننا ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫ت( هيچ‌ سننود ‌‬ ‫هها و معجننزا ‌‬ ‫ت )نشننان ‌‬ ‫زيراآيننا ‌‬
‫ك را ببيننسسد« پس‌‬ ‫ب دردنسسا ‌‬ ‫ه عسسذا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يكند »تا وقسست ‌‬ ‫نم ‌‬
‫يآورننند‬ ‫نم ‌‬ ‫ه ايمننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ب اسن ‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫م مشنناهد ‌‬ ‫فقط در هنگننا ‌‬
‫يب ‌‬
‫ه‬ ‫ها ‌‬
‫ه فايند ‌‬ ‫ن‪ ،‬ن ‌‬ ‫ي اين‌ ايمننا ‌‬ ‫ن آورد ول ‌‬ ‫ن ايمنا ‌‬ ‫ه فرعنو ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫چنا ‌‬
‫ش او بود‪.‬‬ ‫تبخ ‌‬ ‫ت و نه ‌نجا ‌‬ ‫ش داش ‌‬ ‫حال ‌‬
‫ل تننوبه‌‬
‫ي عننزوج ‌‬‫ه اسننت‪» :‬همانننا خنندا ‌‬ ‫ف آمد ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫ن نباشنند ننن‬
‫نكننند ‌‬‫ه جا ‌‬
‫ه او در غرغننر ‌‬‫هك ‌‬ ‫نگننا ‌‬‫ه را ننن تننا آ ‌‬
‫بننند ‌‬
‫ن در‬‫ت كننه ‌انسننا ‌‬
‫گ اس ن ‌‬‫ت مر ‌‬‫ه‪ ،‬حال ‌‬
‫ت غرغر ‌‬ ‫يپذيرد«‪ .‬حال ‌‬ ‫م ‌‬
‫يزند‪.‬‬
‫ت و پا م ‌‬ ‫ن دس ‌‬ ‫بآ ‌‬ ‫ب و تا ‌‬ ‫ت ‌‬

‫عْنُهصْم‬‫شصْفَنا َ‬ ‫س َلّمصصا َآَمُنصصوا َك َ‬ ‫ت َفَنَفَعَها ِإيَماُنَها ِإّل َق صْوَم ُيصصوُن َ‬ ‫ت َقْرَيٌة َآَمَن ْ‬ ‫َفَلْوَل َكاَن ْ‬
‫ن )‪(98‬‬ ‫حي ٍ‬‫حَياِة الّدْنَيا َوَمّتْعَناُهْم ِإَلى ِ‬ ‫ي ِفي اْل َ‬ ‫خْز ِ‬ ‫ب اْل ِ‬ ‫عَذا َ‬ ‫َ‬
‫ن بيسساورد«‬ ‫ن ايمسسا ‌‬ ‫ه اهل‌ آ ‌‬ ‫ي نبسسود ك ‌‬ ‫چ شسسهر ‌‬ ‫»چرا هي ‌‬
‫ش سسسود‬ ‫ه حال ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫يبيند »و ايما ‌‬ ‫ب را م ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه عننوان‌ ينك‬ ‫ن نن ب ‌‬ ‫ه ايمانشنا ‌‬ ‫س« ك ‌‬ ‫م يون ‌‬ ‫بخشد؟ مگر قو ‌‬
‫ه شنند‪ .‬يننا معني‌ اي ‌‬
‫ن‬ ‫ب پننذيرفت ‌‬ ‫ه عننذا ‌‬ ‫ل مشاهد ‌‬ ‫‌استثنا ن در حا ‌‬
‫ه مننا‬ ‫يك ‌‬ ‫ن شهرهاي ‌‬ ‫ك شهر از اي ‌‬ ‫م حتي ‌ي ‌‬ ‫س چرا مرد ‌‬ ‫است‪ :‬پ ‌‬
‫تانگيز‬ ‫م و عننبر ‌‬ ‫ههنگننا ‌‬ ‫ه ايمنناني‌ ب ‌‬ ‫م‪ ،‬نبودند ك ‌‬ ‫ن ساختي ‌‬ ‫هلكشا ‌‬
‫ل از‬ ‫ه و قب ‌‬ ‫ص بننود ‌‬ ‫ي خنندا‪ ‬خننال ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن ايمان ‌‬ ‫بياورند‪ ،‬چنا ‌‬
‫نك ‌‬
‫ه‬ ‫ه تننأخير نيندازننند چنننا ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫ي باشد و آ ‌‬ ‫بو ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫مشاهد ‌‬
‫ي«‬ ‫ه وقت ‌‬ ‫م ينننونس‪» ‌‬ك ‌‬ ‫ت؛ مگر قو ‌‬ ‫ه تأخير انداخ ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫فرعو ‌‬
‫ن آوردنسسد«‬ ‫ب »ايمسسا ‌‬ ‫ت عننذا ‌‬ ‫ه مقنندما ‌‬ ‫م مشنناهد ‌‬ ‫در هنگننا ‌‬
‫ب رسواگر را در زندگي‌‬ ‫ه »عذا ‌‬ ‫هايماني‌ معتبر و صادقان ‌‬ ‫ب ‌‬
‫ي اس نت‌‬ ‫ن عننذاب ‌‬ ‫م« اين ‌هما ‌‬ ‫ف ساختي ‌‬ ‫ن برطر ‌‬ ‫دنيا از آنا ‌‬
‫ه بود‪ ،‬امننا آنهننا عين‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫ن وعد ‌‬ ‫ه آنا ‌‬ ‫ش را ب ‌‬ ‫ه يونس‪ ‌‬نزول ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي سننيا ‌‬
‫ه‬ ‫ه ابننر ‌‬ ‫ن را ك ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ت و نشان ‌‬ ‫ه علما ‌‬ ‫ن را نديدند بلك ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي آنا ‌‬
‫ن‬ ‫ه كردند »و تا مدت ‌‬ ‫ي بود‪ ،‬مشاهد ‌‬ ‫ي دود غليظ ‌‬ ‫و دارا ‌‬
‫ب از‬ ‫ن عننذا ‌‬ ‫ف سنناخت ‌‬ ‫م« بعد از برطننر ‌‬ ‫همند ساختي ‌‬ ‫را بهر ‌‬
‫ن‪.‬‬ ‫آنا ‌‬
‫ه در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ن ذكننر شنند ‌‬ ‫ن داسننتا ‌‬ ‫م يننونس‪ ،‌‬سنومي ‌‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫داستا ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫ي ن علیهما السلم ن اس ‌‬ ‫ح و موس ‌‬ ‫س از داستان ‌نو ‌‬ ‫هپ ‌‬ ‫سور ‌‬
‫ن ذكننر‬ ‫يآ ‌‬ ‫ه در معن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ه اول ‌‬ ‫ه‪ ،‬بنا را بر وج ‌‬ ‫ه در تفسير آي ‌‬ ‫قتاد ‌‬
‫م يونس‪‌‬‬ ‫ي قو ‌‬ ‫ه برا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يگويد‪» :‬حالت ‌‬ ‫هوم ‌‬ ‫م‪ ،‬قرار داد ‌‬ ‫كردي ‌‬
‫ي ايمننا ‌‬
‫ن‬ ‫خ نننداده ‌بننود‪ .‬يعن ‌‬ ‫نر ‌‬ ‫ل از آ ‌‬ ‫ي قب ‌‬ ‫ي داد‪ ،‬در امتهننا ‌‬ ‫رو ‌‬
‫م مشنناهد ‌‬
‫ه‬ ‫س در هنگا ‌‬ ‫ه و سپ ‌‬ ‫ه كافر شد ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫چ شهر ‌‬ ‫م هي ‌‬ ‫مرد ‌‬
 ‫م يننونس ‪ ‌‬ن ن‬ ‫ن قننو ‌‬ ‫ه بودننند ن ن بجننز ايمننا ‌‬ ‫ن آورد ‌‬ ‫عننذاب ‌ايمننا ‌‬
‫م يننونس‪‌‬‬ ‫ل قننو ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ع نگرديد بنابراي ‌‬ ‫سودمند واق ‌‬
‫م رؤي ‌‬
‫ت‬ ‫ن در هنگننا ‌‬ ‫ش ايمننا ‌‬ ‫م پذير ‌‬ ‫ه عد ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ت عا ‌‬ ‫ن سن ‌‬ ‫را از اي ‌‬
‫ه مننا نق ‌‬
‫ل‬ ‫يكننند‪ :‬ب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫ه اضنناف ‌‬ ‫ت‪ ،‬استثنا كننرد‪ .‬قتنناد ‌‬ ‫ب اس ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ن موصننن ‌‬
‫ل‬ ‫ي از سنننرزمي ‌‬ ‫ه قنننوم ‌ينننونس‪ ‌‬در نيننننو ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫شننند ‌‬
‫م كردننند نن زيننرا وقننت ‌‬
‫ي‬ ‫ن را گ ‌‬ ‫ن پيامبرشا ‌‬ ‫س چو ‌‬ ‫يزيستند پ ‌‬ ‫م ‌‬
‫ت‪ ،‬ك ‌‬
‫ه‬ ‫ن رف ‌‬ ‫ن بيننرو ‌‬ ‫ن از ميانشننا ‌‬ ‫ن نياوردننند‪ ،‬او خشننمگي ‌‬ ‫ايمننا ‌‬
‫ن بود ن‬ ‫ب بر آنا ‌‬ ‫ل عذا ‌‬ ‫ي آشكار نزو ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ي از نشان ‌‬ ‫ن‪ ،‬يك ‌‬ ‫خود اي ‌‬
‫ه را در دلهايشا ‌‬
‫ن‬ ‫ه توب ‌‬ ‫شب ‌‬ ‫ل گراي ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫م‪ ،‬خدا ‌‬ ‫ن هنگا ‌‬ ‫در اي ‌‬
‫ه صننحرا‬ ‫هب ‌‬ ‫هاي ‌پوشننيد ‌‬ ‫ي زبننر پشننمين ‌‬ ‫كها ‌‬ ‫س پوشننا ‌‬ ‫افگننند پ ‌‬
‫ن خود را نيز با خود بردند و ميان‌ هننر‬ ‫ن رفتند و چهارپايا ‌‬ ‫بيرو ‌‬
‫ل بامننداد در اين‌‬ ‫ي افگندننند و چه ‌‬ ‫ش جننداي ‌‬ ‫ي بننا فرزنند ‌‬ ‫حينوان ‌‬
‫ه سنر دادنند و فريناد و‬ ‫گ نال ‌‬ ‫ل بان ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ي خدا ‌‬ ‫هسو ‌‬ ‫تب ‌‬ ‫حال ‌‬
‫ه بننود پ ‌‬
‫س‬ ‫ن را پركننرد ‌‬ ‫ن زمي ‌‬ ‫ه بننا آنننا ‌‬ ‫ت نيز همرا ‌‬ ‫ه حيوانا ‌‬ ‫ضج ‌‬
‫ن درينناف ‌‬
‫ت‬ ‫ي را از دلهايشا ‌‬ ‫ق و راست ‌‬ ‫ل صد ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ن خدا ‌‬ ‫چو ‌‬
‫ه عل ‌‬
‫م‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫هشننا ‌‬ ‫ل گذشت ‌‬ ‫ن از اعما ‌‬ ‫ت راستينشا ‌‬ ‫ه وندام ‌‬ ‫و توب ‌‬
‫ت‪ ،‬بعنند از‬ ‫ف سنناخ ‌‬ ‫ب را از آنننان ‌برطننر ‌‬ ‫ت؛ عننذا ‌‬ ‫ظهور دانسن ‌‬
‫ن و نننزول‬ ‫ن آنننا ‌‬ ‫ه و ميننا ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ن فرو آويخت ‌‬ ‫ب بر آنا ‌‬ ‫ه عذا ‌‬ ‫نك ‌‬‫آ ‌‬
‫ه در‬
‫ن واقع ‌‬ ‫ه بود‪ .‬اي ‌‬ ‫ك زماني‌ باقي‌ نماند ‌‬ ‫ب‪ ،‬جز اند ‌‬ ‫ي عذا ‌‬ ‫‌نهاي ‌‬
‫ق افتاد«‪.‬‬ ‫ه‪ ،‬مطابق ‌روز عاشورا اتفا ‌‬ ‫روز جمع ‌‬

‫حّتى َيُكوُنوا‬‫ت ُتْكِرُه الّناسَ َ‬

‫جِميًعا أََفَأْن َ‬‫ض ُكّلُهْم َ‬
‫ن ِفي اَْلْر ِ‬‫ن َم ْ‬
‫لَم َ‬‫ك َ‬
‫شاَء َرّب َ‬ ‫َوَلْو َ‬
‫ن )‪(99‬‬ ‫ُمْؤِمِني َ‬
‫ه در‬ ‫ت‪ ،‬قطعسسا هسسر ك ‌‬ ‫يخواس س ‌‬ ‫»و اگر پروردگار تو م ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ه طور ‌‬ ‫يآوردند« ب ‌‬ ‫ه يكجا ايمان ‌م ‌‬ ‫ت هم ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫زمي ‌‬
‫ن هينننچ‬ ‫يبودنننند و در آ ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ل و يكدسننن ‌‬ ‫ن يكننند ‌‬ ‫ه برايمنننا ‌‬ ‫هم ‌‬
‫ن امر را‬ ‫يداشتند ولي‌ پروردگار تو اي ‌‬ ‫ي و اختلفي‌ نم ‌‬ ‫‌پراكندگ ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ي اس ن ‌‬ ‫ف مصننلحت ‌‬ ‫ن‪ ،‬مخننال ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫ت زيرا ايماني ‌اي ‌‬ ‫نخواس ‌‬
‫ت؛ همانننا حكم ‌‬
‫ت‬ ‫نمصننلح ‌‬ ‫ه دارد‪ ،‬اي ‌‬ ‫ن را اراد ‌‬ ‫نآ ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه اختيننار‬ ‫ن را ب ‌‬‫ه ايمننا ‌‬ ‫ه قضنني ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسن ‌‬ ‫ه پروردگننار در اي ‌‬ ‫بننالغ ‌‬
‫م را به‌‬ ‫ي محمنندص! »مسسرد ‌‬ ‫ن واگننذارد »آيسسا تسسو« ا ‌‬ ‫انسننا ‌‬
‫ن كننار‬‫ه اي ‌‬‫هن ‌‬
‫نك ‌‬
‫ي تا مؤمن ‌شوند؟« بنندا ‌‬ ‫ه واميدار ‌‬ ‫اكرا ‌‬
‫ف تننو زيننرا در امننر‬
‫ه جننزء تكننالي ‌‬
‫تون ‌‬ ‫ن توسن ‌‬ ‫ع و تننوا ‌‬ ‫در وس ‌‬
‫ي بننر آ ‌‬
‫ن‬ ‫ت و سنننت‌ اله ‌‬ ‫ي نيس ن ‌‬‫ه اجبننار ‌‬
‫چگننون ‌‬‫ن هي ‌‬‫ن دي ‌‬‫پذيرفت ‌‬
‫ت نكند‪.‬‬‫ش را هداي ‌‬ ‫ن ستمگر متكبر و گردنك ‌‬ ‫ه فاسقا ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫رفت ‌‬

‫ن)‬ ‫ن َل َيْعِقُلصصو َ‬‫عَلصصى اّل صِذي َ‬ ‫س َ‬‫ج َ‬ ‫جَعُل الّر ْ‬

‫ل َوَي ْ‬ ‫ن ا ِّ‬‫ن ِإّل ِبِإْذ ِ‬‫ن ُتْؤِم َ‬ ‫س َأ ْ‬ ‫ن ِلَنْف ٍ‬ ‫َوَما َكا َ‬
‫‪(100‬‬
‫ن خدا« و خواسننت‌‬ ‫ه اذ ‌‬ ‫ه جز ب ‌‬ ‫س را نرسد ك ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫»و هي ‌‬
‫ه خنندا‪ ‬نخواهنند‬ ‫هك ‌‬ ‫ن‪ ،‬آنچ ‌‬ ‫ي »ايمسسان ‌بيسساورد« بنننابراي ‌‬ ‫و ‌‬
‫يانديشسسند‪،‬‬ ‫ه نم ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫يدهنند »و بر كسسسان ‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫هرگننز رو ‌‬
‫يو‬ ‫ب را‪ ،‬يننا خننوار ‌‬ ‫يدهسسد« يعننني‪ :‬عننذا ‌‬ ‫ي را قرار م ‌‬ ‫پليد ‌‬
‫ع‬
‫ي واق ‌‬ ‫ت بننر كفننار ‌‬ ‫ب اس ن ‌‬ ‫ب عننذا ‌‬ ‫ي را كه ‌همانا سب ‌‬ ‫يا ‌‬ ‫رسواي ‌‬
‫تو‬ ‫يكنند و در آيننا ‌‬ ‫ي خدا‪ ‬تعقل ‌نم ‌‬ ‫ه در حجتها ‌‬ ‫يگرداند ك ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه‪ ،‬تندبر و انديشنه‬ ‫ن بر پنا كنرد ‌‬ ‫ي تعالي‌ برايشا ‌‬ ‫ه بار ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ادل ‌‬
‫هب ‌‬
‫ه‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسنن ‌‬ ‫ي اي ‌‬ ‫ن يك ‌‬ ‫ل آنا ‌‬ ‫م تعق ‌‬ ‫ه از عد ‌‬ ‫نك ‌‬ ‫ينمايند‪ .‬چنا ‌‬ ‫‌نم ‌‬
‫ي اس ن ‌‬
‫ت‬ ‫ي تعننال ‌‬ ‫ت در اختيار بننار ‌‬ ‫ن و هداي ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ي التجا نكردند تا ب ‌‬
‫ه‬ ‫هو ‌‬ ‫ه بارگا ‌‬ ‫ت‪ ،‬ب ‌‬ ‫ن جه ‌‬ ‫ه همي ‌‬ ‫هاند‪ ،‬ب ‌‬ ‫پي ‌نبرد ‌‬
‫ه در‬ ‫ن شنند ك ‌‬ ‫ه اي ‌‬ ‫ن كننند و نننتيج ‌‬ ‫ش هدايتشننا ‌‬ ‫ت خننوي ‌‬ ‫ه راسن ‌‬ ‫را ‌‬
‫ن اسننتمرار‬ ‫ي بننر آنننا ‌‬ ‫ي و رسننواي ‌‬ ‫يماندند‪ ،‬خوار ‌‬ ‫ن باق ‌‬ ‫پليديشا ‌‬
‫ق تعالي‌ گشتند‪.‬‬ ‫مح ‌‬ ‫ت و سزاوار خش ‌‬ ‫ياف ‌‬

‫ن َقصْوٍم َل‬‫عص ْ‬
‫ت َوالّنصُذُر َ‬
‫لَيصصا ُ‬
‫ض َوَمصصا ُتْغِنصصي ا َْ‬‫ت َواَْلْر ِ‬
‫سَماَوا ِ‬‫ظُروا َماَذا ِفي ال ّ‬‫ُقِل اْن ُ‬
‫ن )‪(101‬‬ ‫ُيْؤِمُنو َ‬
‫ت؟«‬ ‫ن چيسسس ‌‬ ‫ه در آسسسمانها و زمي ‌‬ ‫»بگسسو‪ :‬بنگريسسد ك ‌‬
‫ت و كمننال‌‬ ‫ل بننر وجننود‪ ،‬وحنند ‌‬ ‫ه دا ‌‬‫ههايي‌ ك ‌‬ ‫يعننني‪ :‬در آفرينند ‌‬
‫ه كنينند‬ ‫شاننند‪ ،‬تفكننر و انديش ن ‌‬ ‫ه خوي ‌‬ ‫ع و آفرينننند ‌‬ ‫ت صننان ‌‬ ‫قنندر ‌‬
‫تانگيز و‬ ‫ي عسسبر ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫ه »نشسسان ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ي« بايننند دانسننن ‌‬ ‫»ول ‌‬
‫تو پيننامبران‡ »بسسراي‌‬ ‫ت‪ ،‬آيننا ‌‬ ‫هشسسدارها« يعننني‪ :‬معجننزا ‌‬
‫ن در‬ ‫ن نياوردنشننا ‌‬ ‫يآورنسسد« و ايمننا ‌‬ ‫ن نم ‌‬ ‫ه ايما ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫گروه ‌‬
‫يبخشسسد«‬ ‫ت »سسسود نم ‌‬ ‫ه اس ن ‌‬ ‫ن رفت ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫م ازلي خدا ‌‬ ‫عل ‌‬
‫هو‬‫ه هيچ‌ نشننننان ‌‬
‫ن باشنننند‪ ،‬مشنننناهد ‌‬ ‫نچني ‌‬ ‫س اي ‌‬
‫س هننننر ك ‌‬ ‫پ ‌‬
‫يه ‌‬
‫م‬ ‫چ دافع ‌‬‫ت و هي ‌‬‫ش نيسنننن ‌‬ ‫ي سننننودبخ ‌‬ ‫ي در و ‌‬ ‫ها ‌‬
‫معجننننز ‌‬
‫ت آنها‬‫ه شقاو ‌‬ ‫يك ‌‬‫ع كند زيرا كسان ‌‬ ‫ي دف ‌‬ ‫يتواند كفر را از و ‌‬ ‫نم ‌‬
‫ت‪ ،‬ديگننر تفكننر و تنندبر در اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫به‌ حد نهايي‌ خود رسننيد ‌‬
‫ي نخواهد بود‪.‬‬ ‫ها ‌‬‫چ فايد ‌‬‫ن مفيد هي ‌‬ ‫ل نيز‪ ،‬برايشا ‌‬ ‫دلي ‌‬

‫ظُروا ِإّنصصي َمَعكُصْم ِمص َ‬

‫ن‬ ‫ن َقْبِلِهصْم ُقصْل َفصصاْنَت ِ‬‫خَلْوا ِم ْ‬
‫ن َ‬
‫ن ِإّل ِمْثَل َأّياِم اّلِذي َ‬‫ظُرو َ‬‫َفَهْل َيْنَت ِ‬
‫ن )‪(102‬‬ ‫ظِري َ‬ ‫اْلُمْنَت ِ‬
‫ش از‬ ‫ه پي ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ي كسسسان ‌‬ ‫س آيا جز همانند روزها ‌‬ ‫»پ ‌‬
‫ن گننروه‌‬ ‫يبرنسسد؟« يعننني‪ :‬اي ‌‬ ‫ن درگذشتند‪ ،‬انتظسسار م ‌‬ ‫آنا ‌‬
‫ب خننود‪ ،‬جننز نظيننر واقعننا ‌‬
‫ت‬ ‫كفار معاصر محمدص‪ ،‬بننا تكننذي ‌‬
‫هاند‬‫ن درگذشننت ‌‬ ‫ه پيش‌ از آنننا ‌‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن بننر كفننار ‌‬ ‫ي سننبحا ‌‬ ‫خنندا ‌‬
‫ن را از‬ ‫ي پيشننين‡‪ ،‬كفننار زمانشننا ‌‬ ‫يبرند زيننرا انبيننا ‌‬ ‫انتظار نم ‌‬
‫ب اسنت‌ هشنندار‬ ‫ه انننواع‌ عننذا ‌‬ ‫ه در برگيرند ‌‬ ‫ش آمد ايامي‌ ك ‌‬ ‫پي ‌‬
‫ه و بننر كفننر‬ ‫ن خود را تكذيب‌ كننرد ‌‬ ‫ن‪ ،‬پيامبرا ‌‬ ‫يدادند‪ ،‬اما آنا ‌‬ ‫م ‌‬
‫ي عننزوج ‌‬
‫ل‬ ‫م‪ ،‬خنندا ‌‬ ‫يفشردند تننا سننرانجا ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ش بيشتر پا ‌‬ ‫خوي ‌‬
‫م خويش‌ را بر‬ ‫يآورد و انتقا ‌‬ ‫ش را بر آنان ‌فرود م ‌‬ ‫ب خوي ‌‬ ‫عذا ‌‬
‫ت »بگننو‪ :‬انتظننار بكشننيد« تحقننق ‌هشنندار‬ ‫يداشن ‌‬ ‫ن روا م ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ن نيسسسز بسسسا شسسسما از‬ ‫ش را »همانسسسا م ‌‬ ‫پروردگنننار خنننوي ‌‬
‫ن‪.‬‬‫م را در حقتا ‌‬ ‫ق هشدار پروردگار ‌‬ ‫م« تحق ‌‬ ‫منتظران ‌‬

‫ن )‪(103‬‬ ‫ج اْلُمْؤِمِني َ‬
‫عَلْيَنا ُنْن ِ‬
‫حّقا َ‬
‫ك َ‬ ‫ن َآَمُنوا َكَذِل َ‬
‫سَلَنا َواّلِذي َ‬‫جي ُر ُ‬ ‫ُثمّ ُنَن ّ‬
‫ن را نجسسسا ‌‬
‫ت‬ ‫ن خسسسود و مؤمنسسسا ‌‬ ‫س‪ ،‬پيسسسامبرا ‌‬ ‫»سسسسپ ‌‬
‫م‪،‬‬‫يكني ‌‬‫ه را نننابود م ‌‬ ‫ب پيشن ‌‬ ‫ي تكننذي ‌‬ ‫م« يعننني‪ :‬امتهننا ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫م ‌‬
‫يدهيم‬ ‫تم ‌‬ ‫ن را نجا ‌‬ ‫ن همراهشا ‌‬ ‫ن خود و مؤمنا ‌‬ ‫ه پيامبرا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ه محمنند »از‬ ‫ن« ب ‌‬ ‫م مؤمنسسا ‌‬ ‫يدهي ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ه نجسسا ‌‬ ‫نگون ‌‬ ‫‌»بسسدي ‌‬
‫ي كفننار آمنناده‌‬‫ه بننرا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ن »را« از عننذاب ‌‬ ‫ش و ديگسسرا ‌‬ ‫قسسري ‌‬
‫م بر خسسود« كه‌‬ ‫ق لز ‌‬ ‫هح ‌‬ ‫م؛ وعد ‌‬ ‫هاي ‌‬ ‫ه داد ‌‬ ‫م »وعد ‌‬ ‫هاي ‌‬‫كرد ‌‬
‫م‪.‬‬‫ن كني ‌‬ ‫چني ‌‬
 ‫ي پيننامبران‪ :‬و اهل‌‬ ‫خ بنگننرد و زننندگ ‌‬‫ه در تنناري ‌‬‫يك ‌‬
‫س كسنن ‌‬ ‫پ ‌‬
‫ي قننرار دهنند‪ ،‬يقينننا اين‌‬
‫ن را مورد برس ‌‬ ‫م كافرا ‌‬‫ن و فرجا ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫يكند‪ ،‬مگننر‬ ‫ن او ايجاد م ‌‬ ‫ي ايما ‌‬
‫ي برا ‌‬
‫ي نيرومند ‌‬ ‫هها ‌‬ ‫امر‪ ،‬انگيز ‌‬
‫ن باشد‪.‬‬‫ه از كوردل ‌‬ ‫نك ‌‬‫اي ‌‬

‫ن ُدو ِ‬
‫ن‬ ‫ن ِمص ْ‬‫ن َتْعُبصُدو َ‬‫عُبصُد اّلصِذي َ‬ ‫ل َأ ْ‬
‫ن ِديِنصصي َف َ‬
‫ك ِم ْ‬ ‫شّ‬ ‫ن ُكْنُتْم ِفي َ‬ ‫س ِإ ْ‬ ‫ُقْل َيا َأّيَها الّنا ُ‬
‫ن )‪(104‬‬ ‫ن اْلُمْؤِمِني َ‬ ‫ن ِم َ‬ ‫ن َأُكو َ‬‫ت َأ ْ‬
‫ل اّلِذي َيَتَوّفاُكْم َوُأِمْر ُ‬ ‫عُبُد ا َّ‬
‫ن َأ ْ‬‫ل َوَلِك ْ‬‫ا ِّ‬
‫ت خداوننند و‬ ‫ه عبنناد ‌‬ ‫ن« ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫م! اگر از دي ‌‬ ‫ي مرد ‌‬ ‫»بگو‪ :‬ا ‌‬
‫ن را‬ ‫تآ ‌‬ ‫ك هسسستيد« و حقيق ‌‬ ‫ت »در ش س ‌‬ ‫ك اس ن ‌‬ ‫احنند لشننري ‌‬
‫ه شسسما‬ ‫ي را ك ‌‬ ‫ن كسسسان ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫س بدانيسسد ك ‌‬ ‫هاينند »پ ‌‬ ‫درنيافت ‌‬
‫ي از‬ ‫م« در هيچ‌ حننال ‌‬ ‫يپرسسست ‌‬ ‫يپرسسستيد‪ ،‬نم ‌‬ ‫ي خدا م ‌‬ ‫بجا ‌‬
‫ه خسسسدايي‌ را‬ ‫م »بلك ‌‬ ‫ش آنهنننا بينننزار ‌‬ ‫ل و از پرسنننت ‌‬ ‫احنننوا ‌‬
‫يگيسسرد« و شننما را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ن شسسما را م ‌‬ ‫ه جسسا ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫يپرسسست ‌‬ ‫م ‌‬
‫ه از مؤمنا ‌‬
‫ن‬ ‫مك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫يكند »و دستور يافت ‌‬ ‫بم ‌‬ ‫ي عذا ‌‬ ‫سخت ‌‬
‫م‪.‬‬‫ص گردان ‌‬ ‫ي او خال ‌‬ ‫م را برا ‌‬ ‫م« و دين ‌‬ ‫باش ‌‬
‫ن بنننا‬ ‫ه منننؤم ‌‬ ‫ه هرگنننا ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫ن اسننن ‌‬ ‫هآ ‌‬ ‫ن دهنننند ‌‬ ‫ه نشنننا ‌‬ ‫ن آي ‌‬ ‫اي ‌‬
‫ن خننوي ‌‬
‫ش‬ ‫ن و دي ‌‬ ‫ك برانگيننز در برابننر قننرآ ‌‬ ‫يش ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫عگير ‌‬ ‫موض ‌‬
‫ش از گذشننت ‌‬
‫ه‬ ‫ه و بي ‌‬ ‫ي جسننت ‌‬ ‫ن بيزار ‌‬ ‫روبرو شد‪ ،‬بايد از شكاكا ‌‬
‫ي آورد‪.‬‬ ‫ش رو ‌‬ ‫ي خوي ‌‬ ‫به‌ خدا ‌‬

‫ن )‪(105‬‬ ‫شرِِكي َ‬‫ن اْلُم ْ‬ ‫ن ِم َ‬

‫حِنيًفا َوَل َتُكوَن ّ‬
‫ن َ‬
‫ك ِللّدي ِ‬ ‫جَه َ‬
‫ن َأِقْم َو ْ‬
‫َوَأ ْ‬
‫ن حني ‌‬
‫ف‬ ‫ه سوي‌ دي ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن دستور داد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫»و ب ‌‬
‫ف‪،‬‬
‫ن حني ‌‬‫ه در راه‌ دي ‌‬ ‫مك ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ن فرمان ‌يافت ‌‬ ‫ي آور« يعني‪ :‬م ‌‬ ‫رو ‌‬
‫ي ازاحننوا ‌‬
‫ل‬ ‫چ حننال ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ه و در آ ‌‬ ‫ي كننرد ‌‬ ‫ت و پاينندار ‌‬ ‫اسننتقام ‌‬
‫ه را ب ‌‬
‫ه‬ ‫ي چهننر ‌‬ ‫م‪ .‬وجننه‪ :‬يعن ‌‬ ‫ه نننده ‌‬ ‫ه خود را ‌‬ ‫يب ‌‬‫ل و ترديد ‌‬ ‫تزلز ‌‬
‫ن اعضنناي‌‬ ‫فتري ‌‬ ‫ي شري ‌‬ ‫ه آدم ‌‬ ‫ي خاص ‌گردانيد زيرا چهر ‌‬ ‫يادآور ‌‬
‫ناسننل ‌‬
‫م‬ ‫ي دي ‌‬ ‫هسننو ‌‬ ‫ل از هننر ديننني ‌ب ‌‬ ‫ت‪ .‬حنيف‪ :‬يعني‌ منناي ‌‬ ‫اوس ‌‬
‫ه »زنهسسار از مشسسركان‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه شنند ‌‬ ‫ن دسننتور داد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫»و« ب ‌‬
‫ش‪.‬‬
‫ه و رو ‌‬ ‫ه در را ‌‬ ‫لون ‌‬ ‫ه در عم ‌‬ ‫ه‪ ،‬ن ‌‬ ‫ه در عقيد ‌‬ ‫ش« ن ‌‬ ‫مبا ‌‬
 ‫ن)‬ ‫ظاِلِمي َ‬
‫ن ال ّ‬‫ك ِإًذا ِم َ‬
‫ت َفِإّن َ‬‫ن َفَعْل َ‬‫ك َفِإ ْ‬ ‫ضّر َ‬ ‫ك َوَل َي ُ‬ ‫ل َما َل َيْنَفُع َ‬ ‫ن ا ِّ‬
‫ن ُدو ِ‬‫ع ِم ْ‬ ‫َوَل َتْد ُ‬
‫‪(106‬‬
‫ي را‬ ‫ي خدا چيز ‌‬ ‫هجا ‌‬ ‫ه كه‪» :‬ب ‌‬ ‫ه شد ‌‬ ‫ن دستور داد ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫»و« ب ‌‬
‫ن«‬ ‫يرساند‪ ،‬نخوا ‌‬ ‫ه تو نم ‌‬ ‫يب ‌‬ ‫چ سود و زيان ‌‬ ‫ه هي ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ه بر دف ‌‬
‫ع‬ ‫هون ‌‬ ‫ب نمود ‌‬ ‫ي را جل ‌‬ ‫ه سود ‌‬ ‫هن ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ش كس ‌‬ ‫زيرا پرست ‌‬
‫ه هيچ‌‬ ‫ه است‌ ك ‌‬ ‫ي بيهود ‌‬ ‫ك كار ‌‬ ‫نش ‌‬ ‫زياني ‌قادر باشد؛ بدو ‌‬
‫ي« و آنها‬ ‫ن كن ‌‬ ‫يدهد »كه ‌اگر چني ‌‬ ‫م نم ‌‬ ‫ن را انجا ‌‬ ‫يآ ‌‬ ‫عاقل ‌‬
‫ت‪،‬‬‫ن صور ‌‬ ‫ش قراردهي‌ »در آ ‌‬ ‫ي و مورد پرست ‌‬ ‫را بخوان ‌‬
‫ي بزرگتر‬ ‫ي« بر خود زيرا ستم ‌‬ ‫ه ستمكاران ‌‬ ‫قطعا از جمل ‌‬
‫ه قصد‬ ‫تب ‌‬ ‫ت و جمادا ‌‬ ‫ن اموا ‌‬ ‫س خواند ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫ك نيس ‌‬ ‫از شر ‌‬
‫ل است‌ و‬ ‫ي متعا ‌‬ ‫ه خدا ‌‬ ‫كب ‌‬ ‫ع ضرر‪ ،‬شر ‌‬ ‫ت يا دف ‌‬ ‫ب منفع ‌‬ ‫جل ‌‬
‫يباشد‪.‬‬ ‫مم ‌‬ ‫ن لز ‌‬ ‫پرهيز و احتياط از آ ‌‬
‫ه مالك‌‬ ‫يپردازد ك ‌‬ ‫تم ‌‬ ‫ن حقيق ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه بيا ‌‬ ‫لب ‌‬ ‫ه خداوند متعا ‌‬ ‫نگا ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ن‪،‬‬
‫م يننا امينند از ديگننرا ‌‬ ‫س نباينند بي ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ن فقط اوس ن ‌‬ ‫ع و زيا ‌‬ ‫نف ‌‬
‫ش بكشاند‪:‬‬ ‫ت غير ‌‬ ‫ه عبودي ‌‬ ‫ش او ب ‌‬ ‫ن را از پرست ‌‬ ‫انسا ‌‬

‫ضصِلِه‬
‫ل َراّد ِلَف ْ‬ ‫خْيصٍر َف َ‬
‫ك ِب َ‬‫ن ُيصِرْد َ‬ ‫ف َلصُه ِإّل ُهصَو َوِإ ْ‬
‫شص َ‬ ‫ل َكا ِ‬ ‫ضّر َف َ‬‫ل ِب ُ‬ ‫ك ا ُّ‬‫سَ‬ ‫س ْ‬‫ن َيْم َ‬‫َوِإ ْ‬
‫حيُم )‪(107‬‬ ‫عَباِدِه َوُهَو اْلَغُفوُر الّر ِ‬‫ن ِ‬ ‫شاُء ِم ْ‬ ‫ن َي َ‬‫ب ِبِه َم ْ‬ ‫صي ُ‬‫ُي ِ‬
‫ن فقننط‬ ‫ي برسسساند« يعننني‪ :‬اي ‌‬ ‫ه تسسو زيسسان ‌‬ ‫»و اگر خسسدا ب ‌‬
‫س اگننر‬ ‫تپ ‌‬ ‫عبخش‌ اس ن ‌‬ ‫ن نف ‌‬ ‫نرسا ‌‬ ‫ت كه ‌زيا ‌‬ ‫ن اس ‌‬ ‫ي سبحا ‌‬ ‫خدا ‌‬
‫ه آفننت ‌‬
‫ي‬ ‫شب ‌‬ ‫ي را در جسننم ‌‬ ‫ه خود زينناني‌ برسنناند‪ ،‬يننا و ‌‬ ‫به‌ بند ‌‬
‫ن جز خسود‬ ‫يآ ‌‬ ‫ي برا ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫ف كنند ‌‬ ‫س برطر ‌‬ ‫مبتل گرداند »پ ‌‬
‫ه باشد‬ ‫يك ‌‬ ‫س و هر نيروي ‌‬ ‫س ن هر ك ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ت« يعني‪ :‬هي ‌‬ ‫او نيس ‌‬
‫ن او و آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه و ميننا ‌‬ ‫ع كننرد ‌‬ ‫ي دف ‌‬ ‫ن شر و بل را از و ‌‬ ‫يتواند آ ‌‬ ‫ن نم ‌‬
‫ه و لشننريك‌ »و‬ ‫ي يگننان ‌‬ ‫ع گننردد‪ ،‬بجننز خننود خنندا ‌‬ ‫شر و بل مان ‌‬
‫ت بخواهسسد« يعننني‪ :‬اگننر خداوننند متعننا ‌‬
‫ل‬ ‫اگر خيري ‌بسسراي ‌‬
‫چ رد‬ ‫س فضل ‌او را هي ‌‬ ‫ي برسننناند »پ ‌‬ ‫ه تو خير ‌‬ ‫بخواهد تا ب ‌‬
‫ن او و آ ‌‬
‫ن‬ ‫يتواننند ميننا ‌‬ ‫س نم ‌‬ ‫چك ‌‬ ‫ت« يعننني‪ :‬هي ‌‬ ‫ي نيس ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫كنند ‌‬
‫ه انسننا ‌‬
‫ن‬ ‫هب ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫ل گننردد و هننر خيننر ‌‬ ‫ل و بخشننش ‌حننائ ‌‬ ‫فضنن ‌‬
‫ياس نت‌ زيننرا‬ ‫ي تعال ‌‬ ‫ب بننار ‌‬ ‫ل و بخششي‌ از جان ‌‬ ‫يرسد‪ ،‬فض ‌‬ ‫م ‌‬
 ‫يدارد‪ ،‬بننر اسنناس‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ن خننود ارزان ‌‬ ‫ه او بر بننندگا ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫نعمتهاي ‌‬
‫ي بر‬ ‫چ استحقاق ‌‬ ‫ي هي ‌‬ ‫ه او نعمتها را ب ‌‬ ‫ت بلك ‌‬ ‫ق آنها نيس ‌‬ ‫استحقا ‌‬
‫لو‬ ‫ن شننك ‌‬ ‫ن‪ ،‬نيكننو سنناخت ‌‬ ‫ششننا ‌‬ ‫ه آفرين ‌‬ ‫يفرسننتد ك ‌‬ ‫نم ‌‬ ‫آنننا ‌‬
‫ي كه‌‬ ‫ن و هر نعمت‌ ديگننر ‌‬ ‫ن در زمي ‌‬ ‫ي دادنشا ‌‬ ‫ن‪ ،‬جا ‌‬ ‫لشا ‌‬ ‫شماي ‌‬
‫ن نعمتهاسنننت‌ و از آ ‌‬
‫ن‬ ‫ه اي ‌‬ ‫يدارد‪ ،‬از جمل ‌‬ ‫ن ارزاني‌ م ‌‬ ‫بنننر آننننا ‌‬
‫ن جمل ‌‬
‫ه‬ ‫ه راس نت‌ و از آ ‌‬ ‫ه را ‌‬ ‫نب ‌‬ ‫ت هنندايت ‌نمودنشننا ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫جمل ‌‬
‫ه اسننت‌‬ ‫ص گردانينند ‌‬ ‫ن مخصو ‌‬ ‫ه محمدص را بدا ‌‬ ‫ت نبوتي‌ ك ‌‬ ‫اس ‌‬
‫ت و هي ‌‬
‫چ‬ ‫ل اسنن ‌‬ ‫ي عزوج ‌‬ ‫ل خدا ‌‬ ‫ن نعمتها جملگي‌ از فض ‌‬ ‫پس‌ اي ‌‬
‫ت‪.‬‬‫ن آنها نيس ‌‬ ‫ه بازداشت ‌‬ ‫كس ‌قادر ب ‌‬
‫س از بنسسدگان ‌‬
‫ش‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫ل خود را »ب ‌‬ ‫ن را« يعني‪ :‬فض ‌‬ ‫»آ ‌‬
‫ض اختيننار خننود »و او‬ ‫ه مح ‌‬ ‫يرسسساند« ب ‌‬ ‫ه بخواهسسد م ‌‬ ‫ك ‌‬
‫يآمننرزد‪،‬‬ ‫هم ‌‬ ‫هك ‌‬ ‫ه آنچ ‌‬ ‫ت« و از جمل ‌‬ ‫ن اس س ‌‬ ‫ه مهربسسا ‌‬ ‫آمرزند ‌‬
‫ي‬
‫يو ‌‬ ‫س نعمتهننا ‌‬ ‫ش از شننكر و سننپا ‌‬ ‫كوتاهي‌ و قصننور بننندگان ‌‬
‫ع و ضننرر و‬ ‫ه دانسننتيد؛ خيننر و شننر‪ ،‬نف ‌‬ ‫لك ‌‬ ‫س حننا ‌‬ ‫ت‪ .‬پ ‌‬ ‫اسنن ‌‬
‫ت‪ ،‬ديگننر‬ ‫ه در اختيننار خداوننند‪ ‬اسنن ‌‬ ‫ت هم ‌‬ ‫ت و مغفننر ‌‬ ‫رحم ‌‬
‫يدانيد‪.‬‬ ‫شم ‌‬ ‫ه غير او را سزاوار پرست ‌‬ ‫چگون ‌‬
‫ت كه‌‬ ‫ه اسن ‌‬ ‫ن مالك‪ ‌‬آمنند ‌‬ ‫سب ‌‬ ‫ت ان ‌‬ ‫ه رواي ‌‬ ‫فب ‌‬ ‫ث شري ‌‬ ‫در حدي ‌‬
‫كله‪ ،‬وتعرضوا لنفحششات‬ ‫ل خداص فرمودند‪» :‬اطلبوا الخير دهركم‌ ‌‬ ‫رسو ‌‬
‫عبشاده‪ ،‬واسشألوه‌ ‌‬
‫أن‬ ‫‌‬ ‫يصشيب بهشا من‌ يششاء من‌‬ ‫‌‬ ‫من رحمتشه ‌‬ ‫ل نفحات‌ ‌‬ ‫فإن ‌‬ ‫ربكم‌‪‌ ،‬‬
‫ب خير باشننيد‬ ‫ن طال ‌‬ ‫عوراتكم‪ :‬در تمام ‌عمرتا ‌‬ ‫‌‬ ‫‌‬ ‫ويؤمن‬ ‫يستر عوراتكم‌‬
‫ن پيننش‬ ‫ي پروردگارتننا ‌‬ ‫شها ‌‬ ‫ش و بخشنن ‌‬ ‫ي ده ‌‬ ‫و خننود را بننرا ‌‬
‫تك ‌‬
‫ه‬ ‫ي از رحمت‌ اسن ‌‬ ‫شهنناي ‌‬ ‫ل را وز ‌‬ ‫ي متعننا ‌‬ ‫‌اندازيد زيرا خدا ‌‬
‫يرسنناند و از او‬ ‫ه بخواهنند م ‌‬ ‫شك ‌‬ ‫س از بننندگان ‌‬ ‫ه هر ك ‌‬ ‫ن را ب ‌‬ ‫آ ‌‬
‫ي شما‬ ‫يها ‌‬ ‫ب شما را بپوشاند و ترسها ونگران ‌‬ ‫بخواهيد تا عيو ‌‬
‫ف گرداند«‪.‬‬ ‫را برطر ‌‬

‫سصِه‬‫ن اْهَتصَدى َفِإّنَمصا َيْهَتصِدي ِلَنْف ِ‬

‫ن َرّبُكصْم َفَمص ِ‬
‫ق ِمص ْ‬‫حّ‬ ‫جاَءُكُم اْل َ‬
‫س َقْد َ‬
‫ُقْل َيا َأّيَها الّنا ُ‬
‫عَلْيُكْم ِبَوِكيٍل )‪(108‬‬ ‫عَلْيَها َوَما َأَنا َ‬ ‫ضّل َ‬
‫ضّل َفِإّنَما َي ِ‬
‫ن َ‬‫َومَ ْ‬
‫ن بسسرا ‌‬
‫ي‬ ‫ب پروردگارتسسا ‌‬ ‫ق از جسسان ‌‬ ‫م! ح ‌‬ ‫ي مسسرد ‌‬ ‫»بگو‪ :‬ا ‌‬
‫ت‪ ،‬جسسز اي ‌‬
‫ن‬ ‫ه هسسدايت ‌يسساف ‌‬ ‫س هر ك ‌‬ ‫تپ ‌‬ ‫ه اس ‌‬ ‫شما آمد ‌‬
 ‫ت و هسسر‬ ‫ه اس ‌‬ ‫ت يافت ‌‬ ‫ش هداي ‌‬ ‫ه سود خود ‌‬ ‫هب ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫نيس ‌‬
‫ن خسسودش‌‬ ‫ه زيسسا ‌‬ ‫هب ‌‬‫تك ‌‬ ‫ه شد‪ ،‬جز ايسسن ‌نيس س ‌‬ ‫ه گمرا ‌‬ ‫ك ‌‬
‫ي مخصننو ‌‬
‫ص‬ ‫يو ‌‬‫يشسسود« يعننني‪ :‬سننود راهينناب ‌‬ ‫هم ‌‬ ‫گمسسرا ‌‬
‫ش نيننز محنندود و منحصننر به‌‬ ‫ن كفننر ‌‬ ‫ت و زيننا ‌‬‫ش هسن ‌‬ ‫هخننود ‌‬ ‫ب ‌‬
‫يشننود و خنندا‪ ‬را به‌‬ ‫ي نم ‌‬ ‫ه ديگننري ‌متعنند ‌‬ ‫هوب ‌‬ ‫ش بننود ‌‬ ‫خود ‌‬
‫ن بسر شسما‬ ‫ت »و م ‌‬ ‫ي نيس ن ‌‬ ‫چ نينناز ‌‬
‫ت كسي‌ هي ‌‬ ‫ن و هداي ‌‬ ‫ايما ‌‬
‫هو‬ ‫ل امننور شننما بننود ‌‬ ‫هدار و وكي ‌‬ ‫م« تننا عهنند ‌‬ ‫ن نيست ‌‬ ‫نگهبا ‌‬
‫ه من‌‬ ‫ن نيسنننت‌ ك ‌‬ ‫م‪ ،‬جنننز اي ‌‬ ‫ت مجبنننوركن ‌‬ ‫ه هنننداي ‌‬ ‫شنننما را ب ‌‬
‫س‪.‬‬
‫موب ‌‬ ‫ي هست ‌‬ ‫ها ‌‬ ‫مدهند ‌‬‫ن بي ‌‬ ‫هرسا ‌‬ ‫مژد ‌‬

‫ن )‪(109‬‬ ‫حاِكِمي َ‬
‫خْيُر اْل َ‬ ‫ل َوُهَو َ‬ ‫حُكَم ا ُّ‬‫حّتى َي ْ‬
‫صِبْر َ‬
‫ك َوا ْ‬ ‫حى ِإَلْي َ‬‫َواّتِبْع َما ُيو َ‬
‫يشسسود‪،‬‬ ‫يم ‌‬ ‫ه بسسر تسسو وح ‌‬ ‫ي محمنندص! »از آنچ ‌‬ ‫»و« ا ‌‬
‫ن« و اوامننر و نننواهي‌ مننا را بجننا آور »و شسسكيبا‬ ‫يك ‌‬ ‫پيرو ‌‬
‫غ و بننر‬‫ي تبلي ‌‬‫ي كفننار و مشننقتها ‌‬ ‫ش« در برابننر آزارهننا ‌‬ ‫بسسا ‌‬
‫يها و‬ ‫ن و درشننت ‌‬ ‫ق مشننركا ‌‬ ‫ن اخل ‌‬ ‫ه از رنگارنگ ‌بود ‌‬ ‫يك ‌‬ ‫رنجهاي ‌‬
‫ي »تسسا خداونسسد فيصسسل ‌‬
‫ه‬ ‫يبر ‌‬ ‫ي آنها م ‌‬ ‫يها ‌‬ ‫يها و كجرو ‌‬ ‫ناكس ‌‬
‫م كننند؛ در دنيننا بننا پيننروز‬ ‫ن حك ‌‬ ‫ن تننو و آنننا ‌‬ ‫كند« يعننني‪ :‬ميننا ‌‬
‫ن در آت ‌‬
‫ش‬ ‫ت؛ بننا عننذاب ‌نمودنشننا ‌‬ ‫ن و در آخننر ‌‬ ‫ت بر آنا ‌‬ ‫ساختن ‌‬
‫ت« لننذا بننراي ‌‬
‫ت‬ ‫ن اس ‌‬ ‫هكنندگا ‌‬ ‫خ »و او بهترين ‌فيصل ‌‬ ‫دوز ‌‬
‫ي نهننايي ‌عجل ‌‬
‫ه‬ ‫ن داور ‌‬ ‫ن اي ‌‬ ‫ه در فرارسننيد ‌‬ ‫تك ‌‬ ‫سننزاوار نيسنن ‌‬
‫ي در آ ‌‬
‫ن‬ ‫يدهنند و هيچ‌ شننك ‌‬ ‫يم ‌‬ ‫ي حتمننا رو ‌‬ ‫ن داور ‌‬ ‫كني‌ زيرا اي ‌‬
‫ت‪.‬‬
‫نيس ‌‬