ALBANIAN UNIVERSITY

FAKULTETI I SHKENCAVE SHOQRORE DEPARTAMENTI I EDUKIMIT

MASTER PROFESIONAL N PEDAGOGJI PROFILI: MENAXHIM ARSIMI

METODAT DHE TEKNIKAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE

PUNOI Anjola Kurti

UDHHEQSI SHKENCOR Dr. Prparim Fakaj

TIRAN, 2013

ABSTRAKT N kushtet e sotme t zhvillimit t vrullshm t shoqris shqiptare dhe rritjes me ritme shpejta t informacionit, metodat tradicionale t msimdhnies me n qendr msuesin nuk mund ti prgjigjeshin m zhvillimeve t reja. Prandaj sot, n t gjitha ciklet e shkollimit, po aplikohet msimdhnia e re, e cila vendos n qendr t msimit nxnsin, kurse msuesi sht organizuesi i msimit dhe udhheqsi, e udhheq nxnsin pr t krkuar n mnyr t pavarur informacionin dhe n zgjidhjen e do problemi sado i ndrlikuar q t jet. Msimdhnia me n qendr nxnsin po z nj vend gjithmon e m t gjer, sepse i kushton m tepr rndsi msimdhnies dhe msimnxnies n bashkveprim. Historikisht metodat kan evoluar, kan ndryshuar, jan prsosur e modernizuar n prputhje me zhvillimet shoqrore, ekonomike dhe politike. Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe shrbejn pr zhvillimin e aftsive organizuese, pr asimilimin e informacionit nprmjet sitelve t ndryshme t t msuarit, pr prforcimin e vlersimit ndaj grupit dhe ndaj vetes, pr qartsimin e vlerave, besimeve, prespektivat. Metodat e diskutimit dhe t puns me grupe : Mundsojn pjesmarrje aktive t nxnsve Bashkpunim efektiv Nxisin t menduarit kritik Prmirsojn cilsin e rezultateve t puns Krijohet klim mbshtetse reciproke Zhvillimi i koncepteve bhet bashkarisht n mnyr q t shmanget msimnxnia e individualizuar Klasat n vendin ton jan t mbipopulluara, kjo sht nj an shum negative n arsimin shqiptar. Duke qen se ka shum nxns, n klas formohen shum grupe, msuesi e ka t vshtir q ti vzhgoj m kujdes t gjith nxnsit kur japin kontributin e tyre n punn me grup. Msuesit pohojn se metodn e diskutimit e realizojn m shpesh se sa metodn e puns me grupe. Metodn e puns me grupe e realizojn gjat orve t prsritjeteve. Arritja e suksesit n shkoll krkon nj proces msimor aktiv, t rinovuar n form e n prmbajtje e q duhet t gjej shprehje konkrete n prdorimin e ktyre metodave, strategjive e teknikave msimore, bashkkohore, ndrvepruese e gjithprfshirse. Teknikat e t msuarit me n qendr nxnsin duhet t jen t tilla q t marrin n konsiderat nivelin individual t fmijs n prshtatje me moshn, interesat dhe aftsit psikologjike t tyre.
2

MIRNJOHJE N prfundim t ktij punimi akademik dshiroj t shpreh mirnjohjen e veant dhe t falenderoj t gjith ato q me mbshtetjen e tyre bn t mundur q un t realizoja kt studim, q po paraqitet sot para jush pr mbrojtje n nivel mikroteze. Pa ndihmn e tyre, ky botim nuk do t ishte kaq i plot n prmbajtjen dhe paraqitjen e tij. Shpreh mirnjohje t veant pr t gjith stafin e Departamentit t Edukimit, Filiali Berat, pr punn e palodhur dhe njohurit q kan transmetuar tek un duke br t mundur rritjen e kapaciteteve, thellimin dhe prmirsimin e njohurive. Ndihma e tyre, edhe pse jo e drejtprdrejt, n kt punim ndjehet n do rresht t tij. Falenderoj gjithashtu familjen time pr mbshtetjen morale dhe financiare q m mundsuan vazhdimin e studimeve n master. Falenderoj z. Kadri Plyku, inspektor n Drejtorin Arsimore Rajonale t Beratit pr ndihmesn me an t orfimit t bazs material burimore. S fundi, mirnjohje dhe falnderim i vecant shpreh pr udhheqsin tim shkencor Dr.Prparim Fakaj, pr konsulencn e nevojshme, kohn, inkurajimin q i ka br puns sime, vmendjen e kushtuar si dhe pr profesionalizmin n trajtimin e ksaj tematike. Kan qen udhzimet e herpashershme, kritikat e dhe sygjerimet tij, por s pari kujdesi i vazhdueshm pr t realizuar me koh dhe saktsisht synimet, ato q i kan dhn ktij punimi gjendjen e tanishme, pr tu paraqitur si mikrotez pr mbrojtje.

PRMBAJTJA E LNDS
HYRJE METODOLOGJIA
KAPITULLI I METODAT NOVATORE T DISKUTIMIT N MSIMDHNIE 1.1. Kuptimi mbi metodat e msimdhnies 1.2. Vshtrim i shkurtr rreth metodave t diskutimit 1.3. Organizimi dhe nxitja e grupeve t diskutimit 1.4. Grupet e vogla t diskutimit KAPITULLI II SPECIFIKAT E METODS S PUNS ME GRUPE 2.1. T nxnt n punn me grupe 2.2. Organizimi i klass 2.3. Vzhgimi dhe vlersimi i prparimit n grup KAPITULLI III TEKNIKAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE 3.1. Teknikat e diskutimit 3.2. Teknikat e puns me grupe KAPITULLI IV MSUESI DHE NXNSI N METODAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE a.Rolet e msuesit gjat diskutimit dhe puns me grupe b.Msuesi me strategji gjithprfshirse n klas c.Rolet e nxnsit dhe socializimi i tij PRFUNDIME T PRGJITHSHME SHTOJCA BIBLIOGRAFIA
4

HYRJE N procesin kompleks t msimdhnies, sht dhe mbetet problem edhe n t ardhmen prdorimi i metodave sa m efikase t puns me nxnsit. Msimdhnia duhet t jet e menduar mir por dhe e planifikuar drejt. Msuesi n veprimtarin e tij prdor nj sr strategjish, metodash dhe teknikash msimore ku nxnsit ndrveprojn n mnyra t ndryshme organizimi. Metodat e diskutimit dhe t puns me grupe krijojn nj mjedis msimor n t cilin mbshtetet t nxnit aktiv. Gjithashtu prdorimi i metodave efikase ndikojn n rritjen e cilsis n arsim. Termi cilsi n arsim sht i lidhur ngushtsisht me modelet bashkkohore apo metoda e teknika t ndryshme q prdorin msuesit gjat procesit te msimdhnies, pr arritjen e objektivave msimore. Pr kt arsye, sot n bot jan ndrmarr studime te shumta n fushn e arsimit q tregojn se prfshirja aktive ne procesin e t nxnit, ndihmon n fiksimin e materialeve te ndryshme por edhe pr nj t kuptuar m t thell e m t sakt t njohurive, si dhe n prdorimin aktiv te tyre. 1 Nga moria e problemeve t metodave dhe teknikave t msimdhnies, s bashku me udhheqsin shkencor Dr.Prparim Fakaj, menduam t trajtojm temn: Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe puns me grupe. Pas nj shestimi t plot t punimit n trajtn prfundimtare ai u struktura si m posht: Abstrakt, Mirnjohje, Hyrje, Metodologjia, Rezultatet e studimit, Metodat novatore t diskutimit n msimdhnie(Kuptimi mbi metodat, Vshtrim i shkurtr rreth metodave t diskutimit, Organizimi dhe nxitja e grupeve t diskutimit, Grupet e vogla t diskutimit); Specifikat e metods s puns me grupe (T nxnt n punn me grupe, Organizimi i klass, Vzhgimi dhe vlersimi i prparimit n grup); Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe(Teknikat e diskutimit,Teknikat e puns me grupe); Msuesi dhe nxnsi n metodat e diskutimit dhe puns me grupe(Rolet e msuesit gjat diskutimit dhe puns me grupe, Msuesi me strategji gjithprfshirse n klas,Rolet e nxnsit dhe socializimi i tij). N fund punimi sht pajisur edhe me prfundime, ku kemi nxjerr konkluzione pr dukurit, problemet q studiuam. Kto i ndjek nj bibliografi ku sht dhn literatura e domosdoshme, q ka ndihmuar n realizimin e punimit.
1

MASH, Metodat e msimdhnies n arsimin fillor, Revista Msuesi, Nr 9 (2567), Nntor 2011, Fq 18

N kapitullin e par kam parashtruar metodat e ndryshme t diskutimit, karakteristikat e tyre, organizimin e diskutimit dhe mjedisi i klass. T gjitha kto ojn drejt suksesit t nxnsit. N kapitullin e dyt kam paraqitur specifikat e metods s puns me grupe. Ktu kam treguar mbi t nxnt n bashkpunim s bashku me t gjitha veorit e saj, vzhgimin dhe vlersimin e prparimit n grup dhe rezultatet e bashkpunimit. Kapitulli i tret prmban teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe. do teknik prmban veorit dhe karakteristikat e saj. M kapitullin e katrt kam treguar mbi rolin e msuesit dhe t nxnsit, t cilat jan shum t rndsishm n msimdhnie. Gjithashtu n kt kapitull kam folur pr socializimin e nxnsit, i cili sht shum i rndsishm pr formimin e nxnsit.

METODOLOGJIA E PRDORUR

Pr realizimin e ktij punimi, prve shfrytzimit t nj literature t gjer bashkkohore n fushn e metodave t msimdhnies, kemi grumbulluar vet material duke intervistuar nxns, prindr dhe msues si dhe duke br anketa me ta. Nga anketimet e bra, vzhgimet n shum or msimi te kolegt tan, jo vetm kemi shkmbyer prvoj e pasuruar njohurit tona, por edhe kemi mbledhur nj material t bollshm, t cilin e kemi studiuar e klasifikuar duke br interpretimin e tij duke nxjerr prfundimet prkatse. Metoda e bashkbisedimit me msues t vjetr , bisedat me nxns t klasave t ndryshme mbi dobin e metods s puns me grupe dhe anketimet pr kt problem, m kan dhn mundsin t

zgjerojm temn me element t rinj dhe t nevojshm pr t prmirsuar punn n vazhdimsi . Po kshtu n studimin ton kemi ruajtur nj raport t drejt midis trajtimit teorik t problemeve dhe t dhnave praktike duke pasqyruar dhe modele konkrete. Kjo konsiston n shfrytzimin me kujdes t literaturs s nevojshme q m ka shrbyer pr kt trajtes dhe futjes s disa modeleve t planit ditor t msuesit , pr ta br orn e msimit m efikase dhe m me rendiment , duke ruajtur kshtu raport t drejt midis teoris dhe praktiks , midis puns krkimore dhe asaj praktike n klas , n orn e msimit , q sht n fund t fundit edhe qllimi final i tr puns s msuesit : Prfitimi i njohurive dhe shprehive t nxnsve brenda or s msimit . Pr realizimin e ksaj teme kam prdorur kto metoda : vzhgime, diskutime, vrojtimet n shkoll, t dhna nga prvoja vetiake, konsulta dhe biseda t lira. Prandaj si burim parsor kan shrbyer vrojtimet n shkoll, t dhna nga prvoja vetiake, konsulta dhe biseda t lira. Kam diskutuar me koleg, prindr, nxns pr problemet q dalin gjat msimdhnies. Jan marr rekomandime dhe jan dhn kshilla pr mbarvajtjen e ecuris msimore dhe edukative. Jan intervistuar koleg dhe prindr.

KAPITULLI I
METODA NOVATORE E DISKUTIMIT N MSIMDHNIE

1.1 Kuptimi mbi metodat e msimdhnies Metodat e t msuarit jan: rrugt, mnyrat, ecurit dhe procedurat didaktike q msuesit e nxnsit i prdorin gjat procesit msimor dhe jasht tij, pr transmetimin dhe prvetsimin e njohurive, shkathtsive e shprehive, pr zhvillimin e formimin e veorive e t tipareve t personalitetit t individit. Historikisht metodat kan evoluar, kan ndryshuar, jan prsosur e modernizuar n prputhje me zhvillimet shoqrore, ekonomike dhe politike. Metodat e t msuarit jan shfaqur q n mitologjin greke kur Sokrati u detyrua nga Athina q t pinte helm. Sokrati u akuzua pr arsye sepse po nderonte zotin e gabuar, ky veprim ulte autoritetin e qytetit dhe filloi t shihej nga qytetart si njeri i keq. Ka spekullime t ndryshme rreth prdorimit t metodave t msimdhnies. Disa njerz jan t mendimit se prdorimi i metods s drejt t msimdhnies sht kritik n procesin e t msuarit dhe n zhvillimin e nxnsit. Kurse disa njerz t tjer jan t mendimit se prdorimi i metods s gabuar nga ana e msuesit mund ta oj nxnsi drejt injorancs, largimit t interesit t tij ndaj shkolls apo deri n braktisjen e saj. Megjith at, ka dhe njerz t cilt mendojn se njerz t ndryshm msojn n mnyra t ndryshme, metodat t cilat msuesi prdor n msimdhnie nuk kan aq rndsi sesa prmbajtja q nxnsit msojn. N msimdhnie sht shum e rndsishme przgjedhja dhe prdorimi i metodave q do t prdori msuesi. Msuesi duhet ta bj msimin sa m interesant dhe n klas t ket dinamik, sepse ns msuesi prdor gjithmon t njjta metoda msimi bhet monoton dhe nxnsve u largohet interesi pr njohurit e reja q do t merren. Prdorimi i metodave t prshtatshme pedagogjike dhe meteodologjike ndikojn n msimdhnien dhe t nxnit efektiv. Msimdhnia tradicionale, n t ciln msuesi flet pa pushim, nxnsve u trashet koka, ose gjat gjith ors s msimit flen gjum dhe nuk kan marr vesh asnj fjal
8

q msuesi shpjegon. Kjo mnyr sht shum e lodhshme si nga ana e nxnsit ashtu dhe e msuesit. Metoda tradicionale ka shum avantazhe dhe t mira t cilat nuk mund tja mohojm. Ajo q sht e rndsishme pr tu theksuar tek metodat novatore t diskutimit dhe puns me grupe, do msues inkurajon bashkpunimin dhe t nxnit pjesmarrs. Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe puns me grupe kan rndsi t veant dhe kan pr qllim q tu msoj nxnsve shprehit e t nxnit afatgjat, zhvillon t menduarin kritik, ndikim t madh ka n mnyrn se si nxnsit prpunojn informacionin, n zgjidhjen e problemeve dhe bashkpunimin me t tjert. T gjitha kto, pra, shprehit, njohurit, vlerat jan t lidhura me njratjetrn. Nxnsit sa m t zhvilluar q ti ken shprehit e prpunimit t informacionit, bashkpunimin, t shkrimit, leximit aq m n gjendje do t jen q t bjn shkrime ku t shkrehin pikpamjet dhe qndrimet e tyre rreth koncepteve apo problematikave t ndryshme. Secila metod prbn nj mjet pr realizimin e nj qllimi. Metodat novatore bashkkohore japin rezultate n formimin e shprehive t shoqris s dijes. Metoda novatore e diskutimit zgjon tek nxnsit interesin e tyre dhe n klas do t ket gjithprfshirje. Nj msimdhnie e mir sht si rezulta i prdorimit t prdorimit t metodave t mira n msimdhnie, t cilat evoluojn me kalimin e kohs, dhe kjo duhet t sjell q edhe msuesit duhet t evoluojn bashk me kohn, dhe t prdorim metodat e reja. Msuesi do t prdor gjat msimdhnies metodat novatore, m par ai duhet t jet i trajnuar rreth metods, ta ket prvetsuar dhe t ket njohuri shum t mira rreth saj e m pas ai do t jet trajnues pr nxnsit. Disa profesor kan thn q dimension i metodave t msimdhnies prfshin procesin, prmbajtjen dhe kontekstin. Msuesit jan lehtsuesit e diskutimit, mentor dhe lektor, kurse nxnsit jan dgjues dhe pjesmarrs. Objektivi i msimdhnies sht q mbi cilsin e komunikimit t ket impact n kmbim t informacionit. Metodat e msimdhnies mund t jen t orientuara nga msuesi ose nga nxnsit.. Diskutimi me nxnsit q nga fillesat e konceptit t msimdhnies ka qen nj strategji msimdhnie. Diskutimi me nxnsin, n shumicn e rasteve e konsideron msuesin si nj udhheqs q drejton diskutimin. Msuesi ngre pyetje, jep prgjigje sfiduese dhe jep komente t ndryshme, gjithashtu n t njjtn koh menaxhon edhe diskutimin. Diskutimi sht metod n t ciln nxnsit bisedojn s bashku rreth nj teme t paracaktuar, me qllim q t ndajn dhe t marrin informacion pr temn e dhn.
9

Procedura e realizimit t metods s diskutimit lidhet me zgjedhjen e tems s diskutim q prcakton msuesi, me prcaktimin e objektivit t studimit, me ndarjen e detyrave t nxnsve q jan pjesmarrs n diskutim, me krijimin e mjedisit pr zhvillimin e diskutimit dhe me realizimin e diskutimit. Roli i secilit n grup sht t ndihmojn njri tjetrin pr t zhvilluar idet vetejake. Diskutimet nuk jan debate dhe gjat tij paraqitja intelektuale nuk inkurajohet. Ato jan t susksesshme kur do nxns zhvillon njohurit personale prsa i prket tems s diskutimit.

Diskutimi sht nj nga metodat m t thjeshta q prdoret kur sht fjala pr t mundsuar procesin e pjesmarrjes sa m t tjer t nxnsve n msim dhe kur duhet t realizohet

ndrveprimi n t gjith masn e nxnsve n klas ose brenda grupeve t nxnsve. Diskutimi fillon n astin kur nxnsit drejtojn pyetje dhe kur nj nxns prgjigjet pr at q ka thn nj nxns tjetr. Pra kjo metod sht nj przierje e shpjegimeve msues nxns, e shkmbimit t pikpamjeve dhe pyetjeve ndrmjet tyre. 2 Diskutimi sht nj nga metodat msimore q prdoret n t tre komponentt. Ai, m shum se disa metoda t tjera, krijon n msim nj atmosfer t gjall, t ngroht, t natyrshme dhe revolucionare. N pamjen e jashtme duket se ka ngjashmri me bisedn, kurse n t vrtet ato ndryshojn. Metoda e biseds, si dihet, e ka bazn te dialogu msues-nxns, kurse dikutimi msimor merr pamjen e nj polemike t vrtet. Diskutimi msimor krijon mundsi q t vendoset nj lidhje m e mir n mes t studimit individual dhe atij kolektiv. T rejat q sjell secili n diskutimin e tij kthen m me lehtsi n pron t t gjith nxnsve. Diskutimi msimor varet nga metodat e tjera. Pa krkime, lexime, vrojtime, eksperimente etj. Ska diskutime kur msimi zhvillohet mbi bazn e diskutimit msimor dallohen mir dy faza q lidhen organikisht njera me tjetrn: n t parn fillon puna prgatitore pr diskutim, kurse n t dytn bhet diskutimi pr shtjet e caktuara. 3 Nxnsit gjat procesit t diskutimit duke korrigjuar dhe saktsuar mendimet e njeri-tjetrit arrijn n prfundime m t sakta. Zakonisht diskutimi msimor msuesit e prdorin n ort e prsritjeve ose n prforcim, ku msuesi kontrollon dijet e nxnsve. Nprmjet diskutimeve dalin n dukje aftsit e nxnsve. Nxnsit nxiten t mendojn dhe gjykojn. 4

2 3

QTKA, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor 2005, Fq 30 B, Dedja, B, omo, M, Vuji, P, Gae, S, Temo, Sh,Osmani, T, Xhaxho, Diskutimi msimor, Didaktika, Mihal Duri, Tiran, 1986, Fq 251 4 T, F, Pettijohn, Efikasiteti i grupit, Psikologjia, Lilo, Tiran, 1996, fq 547

10

1.2 Vshtrim i shkurtr rreth metodave s diskutimit Roli i secilit n grup sht t ndihmojn njri tjetrin pr t zhvilluar idet vetejake. Diskutimet nuk jan debate dhe gjat tij paraqitja intelektuale nuk inkurajohet. Ato jan t susksesshme kur do nxns zhvillon njohurit personale prsa i prket tems s diskutimit.

Msimdhnia me n qendr nxnsin inicion nj lvizje progresive pr prmirsimin e cilsis s msimdhnies. Problemi n kt msimdhnie shtrohet pr t pasur m shum msimdhnie t hapur. Msuesit n kt msimdhnie duhet t jen t hapur ndaj prfshirjes s nxnsve n t gjitha hallkat e procesit msimor. 5 Diskutimi me n qendr nxnsin ka dy elemente kryesore: nxnsin dhe nuk mund t shmanget aspak msuesi.

Prmbajtja e ktyre metodave sht e integruar n klas n nj shumllojshmri formatesh. N disa raste, msuesi q n fillim paraqet prmbajtjen dhe m pas nxnsit e zhvillojn m tej konceptin e prmbajtjes prmes diskutimeve t tyre. N raste t tjera, diskutimi i nxnsve shrben si nj konteks prezantimi e m pas prdoret nga msuesi. Grupi i diskutimit bhet nj skuadr e cila mson sesi t eksploroj pyetje prreth tems dhe si t prdor potencialin e saj pr mundsi t reja. Metoda e diskutimit ka nj proces pr tu zbatuar. Msuesi n nj or t veant duhet tua msoj nxnsve t tij prdorimin e metods, rregullat dhe teknikat e saj e m pas ta zbatoj, sepse nse nuk ua shpjegon dhe mson m para nxnsve se si prdoret kjo metod dhe e aplikon direkte, ai do t harxhoj mjaft koh dhe ajo or msimore do t dshtoj. Nse nxnsit trajnohen pr t qn drejtues t diskutimit, n t njjtn koh ata msojn edhe si t jen pjesmarrs efektiv n diskutim. Procesi i diskutimit krkon nj nivel m t lart t njohurive shoqror, ngase krkon zakonisht n nj klas t zakonshme.

M, Kraja, Diskutimi me n qendr nxnsin, Pedagogji e zbatuar; Geer, Tiran, 2008, fq 310

11

a) Prshkrimi i diskutimit me n qendr nxnsin Shum msues n klas prdorin mnyra t ndryshme t diskutimit. Zakonisht sht msuesi ai q sht n qendr t diskutimeve q zhvillohen gjat msimdhnies. Msuesi bn pyetjet dhe nxnsit prgjigjen. Msuesi mund tu drejtohet nxnsve t ndryshm ndrkoh q ai v azhdon t mbetet n qendr t diskutimit. Ndrsa n diskutimin me n qendr nxnsin, jan nxnsit ata q drejtojn diskutimin. Nj nxns merr rolin e udhheqsit, i cili udhheq grupin e diskutimt por diskutimi m pas rrjedh nga njri nxns tek tjetri. N kt metod, msuesi sht nj vzhgues. Msuesi merr shnime gjat diskutimit pr ti prdorur m von shnimet n vlersimin e performancs s nxnsit dhe pr materialet referenc n prezantimin e rradhs. N diskutimin e nxnsve, n klas, grupet e diskutimit formohen me 5 deri n 8 nxns.

Atmosfera e diskutimit aty ku n qendr sht nxnsi duhet t jet nj ambjent ku t mbizotroj deMokracia, ku nxnsit t jen t lir q t shprehin mendimet e tyre pa frik. Klasa duhet t jet nj vend miqsor. Mjdesi n klas ndikon n suksesin e nxnsit, sht kriteri m i rndsishm pr t zhvilluar dhe shpalosur ndienjat e tyre. Msuesi duhet t besoj se nxnsit mund t pranojn prgjegjsin dhe veprimet e tij t cilat jan t lidhura ngusht me mnyrn e t prgjigjurit t nxnsve. sht prgjegjsia e msuesit q t krijoj nj atmosfer t prshtatshme n klas. Msuesi duhet t prdori premrin vetor ne, n vend t un, me qllim q nxnsit t mendojn se msuesi punon s bashku me ta. Kjo e ndihmon msuesin q t vendosi qndrime pozitive n lidhje me marrdhniet msues-nxns, nxns-nxns, e cila do t krijoj nj klim emocionale mbshtetse, n mnyr q nxnsit t msojn t respektojn t gjith individt e tjer dhe idet e tyre. Secili grup duhet q t ndihmojn njri-tjetrin t zhvillojn idet vetejake. Diskutimet jan t susksesshme kur do nxns zhvillon njohurit personale prsa i prket tems s diskutimit. Prfitimet e nxnsit nga pjesmarrja n diskutim Rrit thellsin e t kuptuarit t prmbajtjes; Rrit motivimin dhe nxit nj pjesmarrje m t madhe n msim; Zhvillon qndrimet pozitive ndaj prdorimit t materialeve t fundit, t paraqitura n msim; Zhvillon aftsit pr t zgjidhur probleme, t cilat jan t veanta pr prmbajtjen e msimit; Ofron praktik n zbatimin e koncepteve dhe informacionit. 6

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnt n bashkveprim, Meteodologjia e msimdhnies, Albgraf, Tiran 2003, Fq 170

12

b) Diskutimi me t gjith klasn Prdorimi i ksaj metode e ndihmon msuesin t zbuloj se cilat jan qendrimet e nxnsve pr shtjen q diskutohet. Kjo sht e rndsishme n dhnien e msimit pr t drejtat e njeriut, se nxnsit kan nevoj t shqyrtojn dhe ti analizojn vet shtjet. Diskutimet jan gjithashtu nj mundsi pr t dgjuar dhe folur me radh, krkesa kto q jan t rndsishme pr t respektuar t drejtat e njeriut. 7 c) Diskutimi problemzgjidhs Diskutimi problemzgjidhs ka pr synim q t nxis t menduarit e nxnsve dhe pr t krijuar prgjigje pr problemet q krkojn zgjidhje. N kt metod procedurat q do t ndiqen jan t njjta me ato q ndiqen pr zhvillimin e llojeve t tjera t diskutimit. Nprmjet ksaj metode msuesi i inkurajon nxnsit t mendojn, gjykojn dhe flasin n mnyr t lirshme. Kjo metod sht nj nga metodat e njohura q synon zgjidhjen e nj problemi apo t nj shtjeje t caktuar. Problemi i marr n shqyrtim mund t jet kompleks, q krkon aftsi t mdha dhe kuraj pr t arritur deri n zgjidhjen e tij, ose mund t jet i thjesht sa q zgjidhja mund t jet automatike. Por, n secilin rast, veprimtarit pr zgjidhjen e problemit jan ato q krkojn t menduar t thell dhe krkim pr t shkuar drejt zgjidhjes s problemit. Diskutimi problemzgjidhs mund t prdoret si nj metod pr t zbuluar zgjidhjen e problemit kur ai sht i rndsishm pr pjesmarrsit, zhvillohet i lir dhe pa kufizime, por n mnyr t disiplinuar dhe i rregullt. Diskutimet problemzgjidhse t zhvilluara mir jan mjet i dobishm pr zgjidhjen e problemeve, sepse ato nxjerrin n pah shum ide. Diskutimi i hapur i nxjerr n pah kto ndryshime dhe i liron antart e grupit t nxnsve n klas q t analizojn ose n e pakta t mbrojn vlerat dhe bindjet e tyre dhe tu japin rndsi vlerave e bindjeve t t tjerve. Pr shkak se n rrethana t tilla sht e vshtir q t ruhet nj mendim i ngusht stereotipizues, vrehet q prdorimi i diskutimit problemzgjidhs tenton, q ti hap antart e grupit t nxnsve ndaj ideve t reja, t nxis t menduarit e tyre dhe ndoshta t krijoj edhe prgjigje pr problemet q krkojn zgjidhje. 8

QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, dhjetor, 2005, Fq 32 8 A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Metodat aplikative pr zbulimin dhe qartsimin e vlerave t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 174

13

Burton, Kimball dhe Wing kan dhn procedurn q duhet ndjekur pr diskutimin problemzgjidhs n grup. Kto procedura jan: 1. Grupi bhet i vetdijshm pr problemin q beson se mund t zgjidhet duke diskutuar pr t. 2. Grupi prkufizon problemin. Procesi i prkufizimit mund t jet mjaft i vshtir dhe mund t krkoj shum koh. 3. Grupi analizon dhe eksploron problemin n mnyr q ta kuptoj at. Ky proces eksplorimi prfshin: Prcaktimin se cilat jan faktet; Njohjen e vlerave, formimin dhe nivelin e pjekuris s antarve t ndryshm t grupit; Zbulimin e objektivave t fshehura, nse ka, t individve q jan antar t grupit.

4. T gjith antart e grupit s bashku mendojn pr problemin, q padyshim do t jet i ngadalt dhe i rregullt. Kjo procedur, megjithse mund t prfshij edhe gabime dhe t konsumuoj shum koh, prsri sht e domosdoshme. 5. Grupi grumbullon materiale q ndihmojn pr eksplorimin e problemit nga do lloj burimi, q premton se mund t jet i dobishm. 6. Grupi ndrton organizimin e nevojshm pr zhvillimin e t menduarit bashkpunues dhe vazhdon sipas ktij lloj t menduarit. 7. Grupi vazhdimisht bn prmbledhje, realizon votime dhe projekton zgjidhje t mundshme me diskutimin q vazhdon m tej n mnyr q t mos shpejtoj pr t dhn konkluzione t papjekura. Grupi tenton arritjen n konsensus t t gjith antarve. 8. Grupi hap pas hapi vlerson prparimin e tij 9. Grupi arrin n nj konkluzion t mundshm, t cilin e provon n nj situat reale. Kto procedura diskutimi ndiqen n mnyr t suksesshme n ambientin shkollor pr t zgjidhur probleme t ndryshme, q dalin n procesin e msimdhnies dhe q krkojn diskutimin e grupit t klass. Mbi bazn e njohurive t fituara, nxnsve u ofrohen problem t ndryshme e jo zgjidhjet e tyre. Zgjidhjet mund t bhen n kto forma: individuale, me ifte, me grupe heterogjene,me gjith klasn9

G, Trandafili, M, Karaguni, Diskutimi q zgjidh problemin, Metodika e gjeografis, Erik, fq 22

14

Diskutimi q zgjidh problemin paraqet vlera t shumanshme, sepse: E v nxnsin n rolin e krijuesit dhe t zbatuesit. Ai vzhgon, vjel mendime, prpunon ide, merr iniciative dhe i jep zgjidhje nj problemi t caktuar. Nxit nxnsin t gjej zgjidhje t efektshme sipas prvojs s tij, bazuar n njohurit e fituara. Rrit pavarsin pr pun krijuese dhe afirmon personalitetin e tij. Zbulon prirje te nxnsit dhe ngjall tek ai entuziazm. I krijon aftsi t shpreh, t mbroj dhe t vlersoj opinione, bazuar n cilsin dhe pasojat e propozimeve t tij. Krijon mundsi reale pr prparimi, duke kaluar n nivele t larta krkesash: analiz, sintez e vlersim. Burimet pr nxnsin nuk trajtohen si prova, por interpretohen. Zhvillon aftsit shoqrore e komunikuese t nxnsve n grup. 10

d) Diskutimi i udhhequr Pr fat t keq klasat n vendin ton prbhen nga nj numr i madh nxnsish dhe msuesi kur realizon diskutimin e udhhequr v n zbatim metodn Sokratike. Q msuesi t realizoj kt metod duhet t ndjeki hapat e mposhtme: Przgjedh disa prgjithsime q duhen msuar nga nxnsit I pajis nxnsit me informacione t cilat merren nprmjet shpjegimit, teksteve apo teknikave t ndryshme q prohet informacioni i ri. Msuesi prdor pyetje hulumtuese t cilat shrbejn pr udhheqjen e nxnsit drejt nxjerrjes s parimeve dhe prgjithsimeve nga informacioni q u sht dhn. Zakonisht kur prdoret kjo metod arrihet n konkluzione t parashikuara por ndodh q rrallher t arrihet n prfundime t paparashikuara. Msuesi n zbatimin e ksaj metode, n mnyr t vazhdueshme u bn pyetje nxnsve q nxisin t menduarin n nivel t lart ose si quhet ndryshe t menduarin kritik dhe ka pr qllim q ti oj nxnsit n arritjen e konkluzioneve, prgjithsimeve t cilat msuesi q n fillim t msimit i ka prcaktuar si qllime.

10

G, Trandafili, M, Karaguni, Diskutimi q zgjidh problemin, Metodika e gjeografis, Erik, fq 23

15

e) Diskutimi formal N metodn e diskutimit formal bjn pjes simpoziumet, panelet, forumet, kurse debatet e tjera q jan t ngjashme me kto t cilat prmenda m sipr nuk mund t jen edhe aq shum metoda hulumtimi sesa metodat q prdoren pr raportimin dhe qartsimin e asaj q sht zbuluar. Pr t uar nxnsit te diskutimi formal, procedurat q ndiqen jan teknika t problemzgjidhjes. Gjat prdorimit t teknikave t tavolins s rrumbullakt, panelit dhe forumit mund t jen gurt themelues pr t ndrmarr projekte apo studimin e rastit nga ana e nxnsve. f) elsat pr nj diskutim t suksesshm Metoda e diskutimit e cila v n qendr nxnsin, mund t jet shum efektive pr t msuar, nse ajo prdoret ashtu si duhet. Nprmjet ksaj metode sht shum e leht pr t angazhuar nxnsi, pr ti vn ata n lvizje. Kjo metod q t zhvillohet ka nevoj pr nj drejtues dhe rolin e drejtuesit e marrin vet nxnsit. Nxnsi i cili merr rolin e drejtuesit duhet ti ndihmoj nxnsit e tjer t punojn n proces dhe t qarkullohet diskutimi. sht e rndsishme q procesi i diskutimit t realizohet n nj ambjent trasparent. Studiuesit, si G.P.Pine dhe H.J.Horne, rekomandojn: Krijo nj atmosfer ku: Nxiten njerz t jen aktiv Theksohet natyra individuale e t msuarit Bju njerzve t njohur q sht normale t bhen gabime Lejo mosprsosmrin Nxit besimin te vetja Bji njerzit t ndjehen t respektuar dhe t mirpritur Lehtso zbulimin Thekso vetvlersimin Lejo debatet. 11 T gjitha kto msuesi duhet ti zbatoj n praktik me nxnsit e tij. Studiuesit i kan prcaktuar nxnsit me fjaln njerzit, i kan prgjithsuar. N klimn e klass ndikim t madh e kan dhe vet nxnsit. do nxns ka prgjegjsin q ti ndihmoj nxnsit e tjer, pra shokt e klass q t
11

ISP, Teknikat e msimdhnies n shkollat profesionale, Revista pedagogjike, Nr4, 1997, Edlor, fq44

16

mendojn n mnyr kritike nprmjet shtjeve q i ofrohen. Nxnsit kan ndikim dhe me an t marrdhnieve q kan me njeri-tjetrin, paragjykimet q kan, ai mson shum, ai nuk mson fare, nuk e di n do e kem mendimin e sakt m mir nuk po flas fare se do m tallin, nxnsit duhet t kuptojn njeri tjetrin. N diskutimet n klas nuk ka as fitues dhe as humbes. Nxnsit duhet t ken respekt reciprok pr njeri tjetrin dhe pr rolet e prcaktuara. Shprndarja e kohs sht nj element shum i rndsishm. Q t zhvillohet diskutimi me n qendr nxnsin duhet koh. Pr t qen sa m shum efektive diskutimi duhet t realizohet pr 45 minuta, pra do nj or t tr n dispozicion. Nse diskutimit nuk i lihet shum koh n dispozicion, ather diskutimi do t dshtoj, nuk do t ket sukses. Nxnsit do mundohen ta zgjidhin sa m shpejt problemin pr efektin e kohs ata do t jen nn trysni, do t mendojn n mnyr siprfaqsore. Kur diskutimit i lihet nj koh relativisht e gjat, nxnsit nuk do t nxitohen, problemin do ta analizojn n thellsi, do realizohet mendimi kritik dhe ora e msimit do t ket sukses. Msuesi duhet tu japi nxnsve nje feedback, i cili duhet t jet i ndrtuar n mnyr t till q nxnsi t gjej rrugn e tij. Performanca efektive duhet t zbulohet nga vet nxnsit. Tema e diskutimit duhet t zgjidhet me kujdes sepse tema sht ajo q m von e ndrton t gjith prmbajtjen, duhet t jet e strukturuar n mnyr t till q t lr hapsira pr t zhvilluar nj diskutim konceptual t gjer dhe jo t jet thjesht n nivelin e zgjidhjes s nj problemi. Kritikt m t mir t diskutimit jan vet nxnsit. I gjith procesi krkon nj nivel t lart t t menduari. g) Biseda Kjo metod organizohet mbi bazn e dialogut msues-nxns. Autori i par i saj ka qen Sokrati, prandaj quhet dhe bised sokratike ose euristike. Kjo prdoret pr t paraqitur dijet e reja, pr t kontrolluar t dhnat q kan nxjerr nxnsit nga vrojtimet e sendeve dhe t dukurive t ndryshme etj. Biseda ka nj vij metodike t thjesht. Msuesi prcakton objektin e biseds, studion far din nxnsit rreth objektit pr t ciln do t bisedohet, bn pyetje, dgjon prgjigjet dhe vrejtjet q nxnsit i bjn aty pr aty njri-tjetrit. N fund bn plotsimet e nevojshme. do msues ia prshtat kt vij metodike natyrs s materialit msimor q prpunon. 12

12

B, Dedja, B, omo, M, Vuji, P, Gae, S, Temo, Sh, Osmani, T, Xhaxho, Biseda, Didaktika, Mihal Duri, Tiran 1986, fq 245

17

1.3 Organizimi dhe nxitja e grupeve t diskutimi Nj nga vshtirsit q haset n do klas n t cilin zhvillohet nj diskutim, sht strukturimi i diskutimit pr t arritur rezultatet e dshiruara t t msuarit. Diskutimet nuk ecin prpara n nj marshim t thjesht logjik e progresiv por ato jan t ndrlikuara. Nj organizim i procesit mund t jet vendimtar pr t ndihmuar n rrjedhjen e diskutimit dhe pr t arritur rezultatet e dshiruara. Pikat e mposhtme jan nj prshkrim i asaj q do t ndihmonte pr nj proces t rregullt. N fazn e par bhet prshkrimi i aspekteve t ndryshme t shtjeve t diskutimit, diskutimi fokusohet pr t zhvilluar sfondin e cila ka t bj me shtjet prkatse. N kt faz vmendja e nxnsve sht t pyesin pr at ka mund t jet e rndsishme pr t shqyrtuar m tej rreth subjektit t puns s tyre. 13 N fazn e dyt - Nxnsi udhhiqet drejt krkimit t shtjeve t diskutimit. N fazn e tret Shqyrtohen prgjigjet e mundshme paraprake, kto prgjigje nuk jan t thna t jen zgjidhja, por ato mund t jen jen drejt nj rruge t mir orientuar dhe ti prgjigjen sakt pyetjeve t ngritura. N fazn e katrt - Prgjat ksaj faze, mblidhen prgjigjet paraprake t nxnsve. N fazn e pest - N kt faz, nxnsi mendon rreth implementimit t mundsive konceptuale t zhvilluara n fazn katr, bjn parashikimin. N fazn e gjasht - Bhet przgjedhja dhe prjashtimi i mundsive konceptuale, nxnsit prdorin t menduarit personal rreth pasojave q do t przgjedhin apo prjashtojn n vazhdimsi, mund t shfaqin dhe paqartsira. N fazn e shtat N kt faz, nxnsit prgatisin nj raport t hapur pr diskutimin e tyre, i cili sht nj prmbledhje e mundsive konceptuale dhe t mendimeve rreth mundsive t zhvilluara nga nxnsit.

a) Konceptimi i klass si nj grup i tr Mnyra m e mir pr t filluar orn e msimit sht q msuesi ta konceptoj klasn si nj grup i tr homogjen. Msuesi me strategji prfshirse n klas e koncepton klasn si nj grup i tr t pandashm, q merr pjes n diskutime, dhe njohurit q do t japi n klas msuesi i shikon si nj
13

Jack Byrd, Jr, Organizimi n klas i diksutimit me n qendr studentin, Guid pr Diskutimet n klas me n qendr studentin, Nntor 2012, Interactivity Foundation, Fq 20 18

produkt q lind nga nxnsit pr t qen krijues dhe pjesmarrs aktiv n procesin e msimdhnies. Ndrsa tipi i msuesit dominant njohurit q do t japi i shikon strikte dhe konsiston n dhnien e prgjigjeve korrekte nga nxnsit. Midis ktyre dy tipeve t msuesve ka ndryshime t dukshme. Msuesi i tipit prfshirs realizon nj prfshirje t plot t nxnsve n veprimtarit e klass dhe bashkveprimit ndrmjet tyre pr t br t mundur q hipotezat e ndryshme, t cilat dalin gjat procesit msimor t testohen, t ngrihen probleme t ndryshme, t shprehen pikpamje t ndryshme, mendimet e kundrta t ekzaminohen dhe t zhvillohet t msuarit t nxnsit me qllim realizimin n nivel t lart t procesit t t menduarit mbi informacionin e ri i cili merret n klas. 14Msuesit vazhdimisht, gjat prpjekjeve q ndrmarrin n shkoll pr sigurimin nga ana e nxnsit t eksperiencs s nevojshme pr t hyr n procesin e diskutimit t problematikave shkollore, shfaqin doza mbikalimi ndaj konceptimit t ides pr ta par klasn si nj grup t tr. Praktika e sotme shkollore mund t vzhgoj raste kur ka msues q mund t lvizin nga nj tip msuesi dominant n klas drejt nj msuesi q prfshin n klas strategji t ndryshme diskutimi. b) Rndsia e organizimit t procesit t diskutimit Diskutimi rrezikon q klasa t t kthehet n nj stadium dhe secili nxns t jet tifoz pr hipotezn apo mendimin e tij. Organizimi i procesit t diskutimit sht nj element kritik sepse i orienton nxnsit se si duhet t rrjedh puna q do zhvillohet. Organizimi i procesit i ndihmon nxnsit se si t menaxhojn rrjedhjen e diskutimit, por nuk prcakton konceptet q do t prdoren aty. Nse ky proces nuk sht i organizuar, nxnsit rrezikojn q t devijojn nga prshkrimi i nj shtje n dhnien e nj prgjigje t menjhershme. Pr t analizuar shtje t ndryshme nxnsit kan nevoj q t ken nj pasqyr t paraqitur nga msuesi n t ciln do t mbshteten. Zakonisht nxnsit punojn n mnyr t organizuar n do metod apo teknik q prdor msuesi gjat ors msimore. Nxnsit msojn se si t vetdisiplinohen dhe t punojn n mnyr korrekte, pa qn e nevojshme q t devijojn nga nj faz n tjetrn apo qoft edhe nga gjith proesi. Disiplina nuk sht e nevojshme vetm pr nxnsit t cilt jan t perfshir n proces por edhe pr vet msuesin. Pjes e disiplins nuk sht vetm t msuarit por edhe t mbajtur t procesit nn kontroll pr tu fokusuar aty ku duhet. Disiplina sht nj nga pikat m delikate dhe m t mprehta por edhe esenciale q do gj t shkoj mir.
14

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, MOKRA, Fq 124

19

c) Organizimi i klass me ifte me przgjedhje t rastsishme Nga studimi i literaturave t ndryshme kjo shtje mu duk mjaft interesante dhe pr mua si msuese e ardhshme sht shum e rndsishme. Metoda e diskutimit ka element kryesor bashkpunimin e nxnsve. Ajo q sht m e rndsishme n organizim sht q iftet t przgjidhen n mnyr t rastsishme. Bashkpunimi sht nj parakusht i nevojshm pr mendimin kritik dhe zgjidhjen e problemit. Msuesit shpesh her i ndajn grupet e nxnsve n baz t miqsis s tyre, kjo mnyr organizimi i klass bn q msuesi nuk ndrhyn aktivisht n marrdhniet shoqrore t fmijve. Ndarja n baz t shoqris ndikon n efektivitetin e ksaj metode. N ndarjen e ifteve n baz t shoqris ndodh fenomeni i varsis pasi nj an e shoqris bhet shum e varur tek ana tjetr. Diskutimet mes tyre shpesh her del nga tema e msimit, kta nxns flasin pr gjra shoqrore, pr do gj prvese tems q ka prcaktuar msuesi. N fund kur prfundon afati i brjes s detyrs, detyrn e merr prsipr shoku apo shoqa q sht m i shkatht ose m i aft. Duket sikur detyrn e kan punuar t dy nxnsit kur n fakt detyrn e realizon vetm nj nxns. N kt rast nuk zhvillohet mendimi kritik q ka pr qllim metoda e diskutimit. Gjithashtu nuk realizohet nj pun cilsore por bhet nj pun siprfaqsore. Msuesi kta nxns nuk duhet ti ndaj me tendenc dhe t bjeri n sy t nxnsve q por i ndan pr kt arsye sepse tek nxnsit kjo gj do t ket ndikim negative dhe ata do t ndihen t dnuar dhe indivizualizohen. M e mira q mund t bj msuesi sht q ti formoj iftet e rastsishme, kjo i ndihmon nxnsit q t njihen me shokt e tjer t klass, dhe t jen n gjendje q t punojn me t gjith klasn. 1.4 Grupet e vogla t diskutimit Puna n grupe t vogla ka pr qllim q t gjith nxnsit t marrin pjes n mnyr aktive n msim, por q t shptohet nga kaosi q mund t krijohet, klasa duhet organizuar n grupe t vogla nxnsish, t cilt mund t punojn s bashku n harmoni, t zgjerojn mnyrat e tyre t t nxnit,dhe t punojn s bashku dhe t shkmbejn informacion. Puna me grupe t vogla sht e vlefshme pr ti msuar nxnsit q t diskutojn ide dhe pr ti ndihmuar ata q t msojn nga njri-tjetri. Breinstorming (gjenerimi i ideve), raportet gojore, reagimi ndaj puns s njri-tjetrit, projektet e prbashkta jan aktivitete q krkojn pun me grupet e vogla. Por nse nuk
20

organizohen n mnyrn e duhur grupet e vogla mund t degjenerojn n humbje kohe. Kjo shmanget duke i strukturuar mir kto grupe dhe duke i organizuar n bazn e interesit, ose t aftsive t veanta. Prbrja e tyre duhet t jet fleksibl. Antart e grupit duhet t shkmbehen n baz t detyrs q jepet. Grupi nuk duhet t jet dika e prhershme. 15 Nj nga parimet kryesore t msimdhnies sht krijimi i nj mjedisi aktiv n klas. Por, nse do nxns do t ishte aktiv n klas, ather n t do t mbretronte shum shpejt kaosi. Pr kt arsye, sugjerohet t nxnit ndrveprues, duke organizuar klasn n grupe t vogla nxnsish, t cilt mund t punojn n harmoni s bashku, t zgjerojn mnyrat e tyre t t nxnit dhe t krijojn nj atmosfer q karakterizohet nga shkmbimi i informacionit. Msuesi mund ta realizoj punn n grupe t vogla kur n klas ka detyra t veanta dhe q krkojn disa or msimore q t prgatiten.16 a) Veprimtari n grupe Ktu prfshihen veprimtarit zhvilluara me nj numr t kufizuar nxnsish ose q njihen edhe ndryshe me emrin tutoriale. Faktikisht kto veprimtari sot pr sot praktikohen m shum me studentt e universiteteve, por praktikohen edhe n t msuarit me module ku klasa ndahet n grupe t vogla, me maksimumin 10-12 vet. Kjo teknik ka n qendr nxnsin, ku ai prfshihet dhe zhvillon shkathtsit e tij komunikuese. Nj studiues, S.Abrahamson, pr t realizuar nj msimdhnie sa m efektive rekomandon si m posht: nxnsve duhet tu flitet shpesh her, msuesi duhet q ti bj nxnsit qe t flasin s bashku, tu tregoj nxnsve si bhet, ti udhheqi ata, tu siguroj atyre mundsi pr praktika.

b) Llojet e diskutimit n grupe t vogla N grupet e vogla ekzistojn pes lloje baz t diskutimit: Kujdestaria Diskutimi pr zgjidhjen e problemit Brainstorming Loja me role Simulimi
15 16

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Menaxhimi i msimdhnies, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 251 QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor, 2005, Fq 30

21

KAPITULLI II SPECIFIKAT E METODS T PUNS ME GRUPE

2.1 T nxnt n punn mr grupe Kjo metod u jep mundsi nxnsve q t marrin pjes n procesin e msimit dhe t bashkpunojn me njri-tjetrin. Fmijt gjat prdorimit t ksaj metode e ndiejn veten t barabart. Metoda e puns me grupe sht nj metod aktive. Shprehja metodat aktive sot do t thot metoda (dhe teknika) pedagogjike t cilat prdoren dhe/ose provokojn aktivitetin e nxnsit. Pr t prcaktuar far sht aktiviteti po i trajtojm n tre nivele aktiviteti: Aktivitet i cili nuk angazhon gjith personalitetin dhe i cili nxitet m shum nga mekanikja se sa nga biologjikja; ai nuk ka objektiva t prcaktuara; ai sht m shum nj gjestikulacion se nj aktivitet i vrtet; Aktivitet i vrtet por i kushtzuar s jashtmi, nga kushtet e mjedisit dhe nga mjedisi prreth, nga t rriturit q jan organizator t situats s edukimit. Pr shembull: t zbatoj me korrektes nj urdhr t dhn nga t rriturit. Aktivitet autentik i cili v n pun gjith forcat e gjalla krijuese t subjektit dhe q ndikon vrtet n formimin e tij. Nj aktivitet autentik e bn subjektin t prgjigjet personalisht ndaj stimujve t edukatorve dhe t kaloj n gjetjen, rigjetjen ose shpikjen e drejtimit t prpjekjeve psikike t cilat e drejtojn n prvetsimin e njohurive ose n zgjidhjen e problemeve. Bashkpunimi sht nj situat n t ciln bashkpunojn msuesit me nxnsi, por gjithashtu dhe nxnsit bashkpunojn me njeri-tjetrin. Nxnsit mund t bashkpunjn n ifte ose n grup. Flajndrzi na ka sugjeruar disa aspekte, ndr t cilat sht dhe aspekti i bashkpunimit. do klas funksionon mir kur msues e nxns bashkpunojn mes tyre. Bashkpunimi me nxnsit sht m efikas se sa komunikimi gojor me ta. Pr t nxitur bashkpunimin Flajndrzi rekomandonte mnyra
22

t ndryshme. Msuesi mund t prdor humorin, mund t nxis solidaritetin midis vetes s tij dhe nxnsve, mund tu krijoj mundsi nxnsve ti zgjedhin vet veprimtarit msimore. Msuesi profesionist njeh t gjith nxnsit dhe mundohet tu krijoj hapsira kohore pr kontakte personale t gjith nxnsve t tij. 17 Kjo ishte prsa i prket bashkpuimit t msuesve me nxnsit. Tani do paraqs nevojn e bashkpunimit t nxnsve me njeri-tjetrin. Ndonse sht e rndsishme q fmijt provojn t marrin pjes n nj larmi organizmash brenda klass, t punuarit n bashkpunim siguron mundsi t nxni dhe ka vrtet prparsi n kt drejtim. Fmijt stimulohen kunr ndajn idet dhe opinionet e tyre me t tjert dhe kur kan mundsi q t reagojn n kt bashkpunim. Puna s bashku u mundson fmijve q tu thon t tjerve perceptimet e tyre individuale, si dhe t zgjidhin shpesh her dhe problemet q ata kan. N kt mnyr ata mund t reflektojn rreth personaliteteve t ndryshme, aftsive t shokve t tyre n grup dhe kjo siguron nj shkmbim ndrveprues dhe i ndihmon ata q t kuptojn m shum n mnyr individuale. Ve ksaj, prvoja gjat t nxnit n bashkpunim lehtson zhvillimin social dhe personal t fmijve, sepse praktika e t punuarit me t tjert u jep atyre nj vlersim t prkohshm pr veten, i cili sht i dobishm kur mbshtetet nga puna n bashkveprim. 18 a) Bashkpunimi si kriter pr suksesin Bashkpunimi, kriteri kryesor pr suksesin. Ndihma q u japin nxnsit njri-tjetrit sht nj kriter i rndsishm pr sukses. Msuesi kt gj duhet q tua bj t ditur nxnsve q n fillim t vitit shkollor. Bashkpunim ka shum gjra t veanta me t nxnt me an t diskutimit por gjithashtu kan dhe shum gjra t prbashkt. b) Karakteristikat dhe tiparet dalluese t t nxnit n bashkpunim Shern (Sharon 1995) ka prcaktuar pes karakteristikat e paraqitura m posht:
17 18

Prdor grupe t vogla prej tre apo katr nxnsish (mikro grupe). Prqndrohet n detyrat q duhet t kryhen. Krkon bashkpunim dhe komunikim t grupit. Cakton prgjegjsi individuale pr t msuar.

Bardhyl Musai, Psikologji edukimi, Tiran 1999, Fq 20 E, Mato, R, Gjedia, E, Koci, Udhzues pr zhvillimin e kurrikuls, IKS, Tiran, 2006, fq 15

23

Mbshtet kompaktsin e grupit, ka drejtim t prbashkt. 19

Arsyeja e prdorimit t t nxnit n bashkpunim. T nxnt n bashkpunim merr shum forma brenda klass. Karakteristikat e tij thelbsore sht se ai ndihmon n vartsin e brendshme pozitive, nprmjet t nxnit t nxnsve, q t msojn dhe t punojn bashk n njsi grupesh t vogla. Grupet tradicionale t t nxnit n bashkpunim prmbajn tre apo katr nxns, t cilt punojn pr nj detyr s bashku, n mnyr t till q do antar grupi arrin t kontribuoj n procesin e t nxnit dhe, m pas, mson t gjitha konceptet baz q jan shpjeguar. Si grupet individuale t nxnsve, ashtu dhe grupi n trsi jan prgjegjs pr rezultatin. T nxnt bashkpunues rrit aftsit msimore, drejtuese dhe sociale t nxnsve. T nxnt bashkpunues ofron shum prfitime: tek nxnsit ai prmirson t nxnt e njohurive dhe shprehit sociale; tek msuesit ajo sht nj ndihm n drejtimin dhe udhzimin e klass. T nxnt bashkpunues rrit entuziazmin e nxnsve pr t nxn dhe vendosmrin e tyre pr t arritur suksese n msime. Ky lloj t nxnit shton rezultatet msimore t nxnsve t t gjitha niveleve t aftsive [Stivns dhe Sleivin (Stevens & Slavin 1995)], n t lexuar, n t shkruar, n llogaritje dhe zbatime matematikore, n t kuptuarit dhe menduarit kritik. N t nxnt bashkpunues, koha pr kryerjen e detyrave dhe angazhimi rriten, sepse do nxns sht pjes e nevojshme e suksesit t t gjith grupit [Malrin (Mulryan 1995)]. Q grupet e nxnsve t jen t efektshme, duhet q antart e tyre t msojn t nderojn dhe t respektojn dallimet e njri-tjetrit, t mbshtesin njritjetrin nprmjet procesit t t nxnit, komunikojn n mnyr t efektshme me njri-tjetrin dhe t arrijn mirkuptim kur kjo nevojitet. Kshtu t nxnt bashkpunues ofron ushtrime t vlefshme t atyre shprehive q nevojiten pr ti br nxnsit qytetar t vlefshm, t marrin pjes n grupet q merren me zgjidhjet e problemeve. T nxnt bashkpunues prmirson marrdhniet ndrpersonale. Ky prmirson gjendjen emocionale t nxnsit, vlersimin vetjak, aftsit prballuese dhe qndrimet ndaj detyrave t shkolls. Nxnsit e prfshir n prvojat e t nxnit n bashkpunim kan qn n gjndje t dallojn rritje n njohurit e tyre, n vlersimin vetjak, n besimin pr shokt e klass, dhe n zgjidhjen e problemeve dhe zgjerimin e aftsive komunikuese. Prvojat e t nxnit n bashkpunim ofrohen, gjithashtu, pr t prmirsuar marrdhniet midis nxnsve t ndryshm, kur msuesit kujdesen q t ndrtojn grupe nxnsish me nivele nevojash dhe aftsish fizike t ndryshme.

19

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnt n bashkpunim, Meteodologji e msimdhnies, Albgraf, Tiran, 2003, Fq 180

24

Msuesi kur zbaton metodn e puns me grupe duhet t rrisi kohn e t nxnit t nxnsit dhe t zvogloj nivelin e stresit, t mos e ngarkoj shum nxnsin me pun, duhet ti msoj ata t jen human, t ndihmojn njri-tjetrin n detyrat, n t nxnit e tyre si dhe kontrollojn prparimin e njri-tjetrit. Nse msuesi ua mson t gjitha kto nxnsve t tij, ather pr msuesin kjo sht lehtsues i procesit t t nxnit, gjithashtu i lejon nxnsit q t jen prgjegjs pr t nxnt e tyre dhe t shokve t tyre. N t nxnit n bashkpunim ka shum prfitime, disa prej tyre jan: Prmirson t kuptuarit e problemeve t ndryshme dhe t prmbajtjes s lnds Rrit vetbesimin dhe vetvlersimin tek nxnsit Prforcohen shprehit sociale Prgjegjsia e nxnsit rritet Mundson gjithprfshirje Nxnsit nxiten q t marrin vendime Krijohet nj mjedis aktiv Prqndrohet n suksesin e secilit nxns Tiparet dalluese t t nxnit n bashkpunim. T nxnit n bashkpunim prfshin disa tipare t dallueshme. Xhonsn & Xhonsn (Johnson & Johson 1992) kan prcaktuar kto tipare dalluese: Ndrvarsia pozitive. N klasat tradicionale, ku konkurenca sht e theksuar, nxnsit ndeshen me ndrvarsin negativi: konkurenca me njri-tjetrin pr rezultate m t mira msimore. Konkurenca nxit m mir nxnsit pr t grumbulluar njohuri, kjo sht cilsi pozitive pr individin por, kur ia dedikojn suksesin e tyre edhe nxnsve t tjer, kur prfshihen n veprimtari grupore, kjo sht cilsi pozitive pr t gjith grupin. N klasat e t nxnit n bashkpunim, nxnsit punojn s bashku pr t siguruar suksesin e do nxnsi. Ndrvarsia pozitive i mson nxnsit se jeta n shkoll pr gjithsecilin prej tyre prmirsohet shum, kur t gjith korrin sukses. N mjediset e t nxnit n bashkpunim individt jan prgjegjs pr t nxnt e tyre. Komunikimi i drejtprdrejt. N situata t t nxnit n bashkpunim, nxnsit komunikojn, ndihmojn njri-tjetrin me detyra pr t msuar dhe nxitin suksesin e njri-tjetrit. Njsit n grupe t vogla i lejojn nxnsit t punojn drejtprdrejt me njri-tjetrin, t kmbejn ide dhe mendime, t arrijn mirkuptim t prbashkt dhe t punojn si nj skuadr pr t siguruar suksesin dhe pranimin e do antari.

25

Prgjegjsia individuale. N njsit e t nxnit n bashkpunim, do nxns mban prgjegjsi pr progresin msimor dhe kryerjen e detyrave t tij, me prjashtim t detyrave t grupit, si nj t tr. Nxnsi mban prgjegjsi edhe nprmjet notave t bazuara n arritjet n lndt msimore dhe shprehit sociale, por edhe nprmjet vlersimeve t bra nga msuesi, shokt e klass apo ata vet. Zhvillimi u shprehive sociale. T nxnt n bashkpunim u ofron nxnsve mundsi pr t zhvilluar shprehit ndrvetjake t nevojitura pr t arritur suksese n shkoll dhe brenda komunitetit. Parsore midis ktyre aftsive jan komunikimi efektiv, t kuptuarit dhe vlersimi i t tjerve, vendimmarja, zgjidhja e problemeve, zgjidhja e konfliktit dhe kompromisi. Nxnsit nuk mund t vendosen n nj grup dhe t priten ti prdorin kto shprehi. Msuesi u shpjegon dhe v n prdorim n mnyr aktive shprehit sociale. 20 C) GRU GRU sht puna n grupe dhe bashkpunimi. Metodat Gru jan Veprimtari bashkpunimi, n t cilat nxnsit duhet t punojn dhe komunikojn me njri tjetrin pr t arritur nj synim t prbashkt (Sno dhe Briton, 1997). Shum burime dhe studime (Hall, 1989; Johson et al., 1981; Slavin, 1994) kan ngritur n qiell vlerat e t nxnt n bashkpunim. Vlera t tilla jan: t kuptuarit m i thell i prmbajtjes, t nxnt m i qndrueshm, pjesmarrje m e mir n msim, shoqrizim m i mir dhe gjuh dhe mendim shkollor m i zhvilluar. N nj veprimtari Gru t menduar mir, nxnsit duhet t kryejn nj detyr interesante s bashku, n grup, dhe ta prdorin gjuhn si nj ur n kt proces. Nxnsi duhet t njoh gjuhn/ligjrimin shkollor duhet ta prdor gjuhn/ligjrimin shkollor pr t shprehur mendimet e veta. N qoft se nuk arrihet t kuptuarit e qart e mesazhit, athere detyra nuk mund t realizohet. Kshtu q nxnsve u krkohet t vazhdojn t negociojn kuptimin, derisa t kuptuarit t jet i qart, aq sa t lejoj kryerjen e detyrs. 21

20 21

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnt n bashkpunim, Meteodologji e msimdhnies, Albgraf, Tiran, 2003, Fq 182 J, Zwiers, Shprehi t msuesve pr zhvillimin e t menduarit, t gjuhs dhe prmbajtjes, Zhvillimi i shprehive t t menduarit n shkoll, CDE, Fq 52

26

D) Ndrtimi dhe efikasiteti i grupit Kur msuesi formon grupet e t nxnit n bashkpunim duhet t mbaj parasysh disa hollsira. Grupet formohen n baz t: Karakteristikave t personalitetit Shprehive shoqerore N baz t nivelit t aftsive msimore N baz t interesave

Grupet zakonisht prbhen nga nxns me nivele t ndryshme, q t mbshtesin njri-tjetrin n shum mnyra. Msuesi duhet ti caktoj role t veanta secilit antar t grupit. Formimi i grupit mund t bazohet n zgjedhjen e br nga nxnsit duke marr shok me t cilt atyre u plqejn t punojn, t marin detyra e prgjegjsi ose t diskutojn pr shtjt q do t zgjidhin. N qoft se msuesi do ta bj vet formimin e grupeve, ai duhet t mbaj parasysh preferencat e nxnsve si dhe shkalln e aftsive t tyre. N shum rezultatet e puns n grup do t jen m shum produktive, n qoft se nxnsit do t marin pjes n grupe q jan zgjedhur nga vet ata. Por prsri mund t themi se pjesmarrja pr nj koh t gjat e nxnsve n t njjtin grup mund t krijoj probleme. Msuesi her pas here tenton t thyej ndrtimin fillestar t grupit t nxnse pr t dhn mundsi ndrtimin fillestar t grupit t nxnsve pr t dhn mundsi q ata t vendosin m shum kontakte me njeri-tjetrin n klas. 22 Efikasiteti i grupit - Shumica e institucioneve n shoqrin ton veprojn sipas parimit Dy mendje jan m t mira se nj. Kolegjet, korporatat dhe qeverit drejtohen nga ekipe q i besojn ides se vendimet grupale jan m t zgjuara dhe m efikase se ato q merren nga nj individ i vetm. Por, a justifikohet gjithmon ky parim? Prgjigja varet nga disa faktor: detyra, madhsia dhe prbrja e grupit, natyra e drejtuesit (liderit), dhe nga mnyra e lidhjes s antarve me njri-tjetrin.23

22 23

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 144 T F. Pettijohn, Proceset grupale, Psikologjia, Lilo, Tiran, 1996, Fq 547

27

E) Aftsit q zhvillohen n punn me grupe Disa nga aftsit q zhvillohen n punn n grup te nxnsit jan: Aftsia planifikuese, Aftsia pr krkime, Aftsia pr krkimin e materialeve t prshtatshme, Aftsia pr t mbajtur shnime, Aftsia pr t raportuar. 24 2.2 Organizimi i klass Disa studiues q kan br krkime n fushn e edukimit, Galton 1980 dhe Benet 1976, kan evidentuar se: nse nxnsve u krkohet q t krijojn grupe me katr veta, dhe atyre u jepet nj pun q krkon bashkpunimin e t gjithve, nse nxnsit lihen q t vazhdojn me realizimin e detyrs pasi nuk koordinohen mir me njri-tjetrin, apo detyra do t kryhet dhe disa nxns t cilt do t kontribuojn shum pak, n kt rast grupi nuk do t funksionoj dhe nxnsit nuk do t jen n gjendje ta kryejn detyrn. Msuesi pasi krijon grupet, duhet t sigurohet mir nse ka br nj ndarje t grupeve n mnyrn e duhur. Msuesi duhet ti krijoj grupet n mnyr t alternuar. Grupi duhet t jet i prbr nga nxns me aftsi t ndryshme. Organizimi i klass ka t bj, prve mnyrs s ndarjes s grupeve por edhe me mnyrn e vendosjes s bangave. Msuesi duhet ta organizoj klasn n mnyr t kndshme. Bangat d uhet ti vendosi n mnyr t shformuar, dhe jo n mnyrn tradicionale, ti vendosi n form hakru, rrethi, apo ve e ve por nxnsit t jen me fytyr prball njeri-tjetrit.

a)

Organizimi i rrethit n klas

Msuesi i vendos nxnsit n form rrethi. Nxnsit duhet ta shohin njeri-tjetrin n sy kur bisedojn. Lojra t zakonshme pr fmijt (McNamara dhe Moreton, 1993) jan t dobishme pr t prcaktuar rndsin e t folurit me radh dhe t kontaktit t syve. Mund t qarkullojn edhe moto t till: sht radha ime pr t folur; gjith t tjert t dgjojn.

24

A, Tamo, Th Karaj, E Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 145

28

Msuesi nse shikon nxns t cilt e kan t vshtir t mendojn pr dika, duhet tu japi atyre koh q t mendohen dhe m von ti pyesi. Kur lavdrojn nxnsit njri-tjetrin, nse msuesi i lavdron pr kt veprim q ata shfaqin athere mbshtetja do t bhet norm. Q fmijt t msohen t punojn lehtsisht n rreth msuesi duhet t krijoj shpesh her aktivitete n rreth. Ka nxns t cilt rrin t trhequr, nuk duan t futen n rreth, msuesi her pas here duhet q ti ftoj ata dhe ti nxisi q t futen n rreth. Msuesi duhet q ti nxisi dhe nxnsit e tjer q ta ftojn shokun/shoqen e tyre q t futet n rreth. Gradualisht nj fmij i till, fillon t futet n rreth dhe t bashkpunoj me grupin. 25

b) Strukturat e grupeve
Gjat studimit t librit T kuptuarit ndryshe, t Sylvia McNamara dhe Gill Moreton, kam vn re se strukturat e grupeve t vogla jan: karoseli, topat e bors, grupet zigzage, grupet n form ylberi, akuariumi. Do t flas shkurtimisht pr seciln prej tyre n mnyr t prgjithshme. Karoseli. N kt struktur klasa organizohet n dy rrath q qndrojn prball njri-tjetrit. Kt lloj grupimi disa msuesi e quajn Valle fshati, sepse ndrthuren 2 natyra t ndryshme t rrathve. Fillimisht nxnsit organizohen n ifte dhe u krkohet q t thrrasin njeri-tjetrin me iniciale apo emra t personazheve me kartona. Me karriget e tyre formohet rreth, kurse partnert e tyre vendosen prball duke krijuar kshtu nj rreth tjetr. Fmijt duhet t flasin me rradh. Psh t gjith A t flasin me radh ndrkoh q B vazhdojn t dgjojn, e m pas ndodh e kundrta, ndryshojn rolet. Nxnsit e njrit rrath, m pas spostohen n drejtimin e akrepave t ors duke krijuar vazhdimisht ifte t reja, por n vetvete jan duke bashkpunuar n grup, grupi funksionon duke shkmbyer mendimet brenda grupit. Topat e bors. Kalon npr 3 faza. Fmijt si fillimisht krijohen iftet, nxnsit bashkbisedojn n ift, m pas krijohen grupe t prbr me nga katr veta, pasi kan konsumuar mendimet dhe kan treguar opinionet e tyre mbi nj tem apo problematik t caktuar, e m pas formohet grupi prfundimtar me 8 veta.

25

S, Mcnamara, G, Moreton, Brja e dallimit sipas irganizimit t klass, T kuptuarit e t qenit ndryshe, David Fulton Publishers, Londr, fq 80

29

Grupet n form zigzage. Prdorimet dhe prfitimet e nj grupi n form zigzage: ky model sht krijuar pr her t par nga Eliot Aronson (1978), ndrkoh q prpiqej t mendonte pr aktivitetet q kan krkes t lart intelektuale me rrezik t ult. Kjo struktur prdoret pr t ndihmuar msuesin dhe fmijn q t trajtojn aspektin e trupit t njohuris t disa lndve, n veanti t historis, gjeografis dhe shkencs. Sipas ksaj metode, disa fmij bhen ekspert n nj aspekt t tems dhe udhzojn pjesn tjetr t grupit pr fushn e tyre t ekspertizs. Pasi fmijt t msohen me iden e grupimeve n form zigzage dhe t msojn t punojn sipas ksaj strukture, kjo mund t bhet nj mnyr e dobishme pr t ruajtur dhe rritur vetvlersimin e fmijve me vshtirsi n t shkruar dhe n t lexuar. Ekspertt vlersohen pr informacionin q japin gojarisht, dhe jo pr faktin sesa mir mund t shkruajn. Eksperti mund t marr informacion nga tekstet ose videot, posterat, kompjuterat dhe burime t tjera dhe mund t dgjojn antar t tjer t grupit t ekspertve pasi ata t gjith shkmbejn gjetjet e tyre dhe prgatiten pr t rapostuar n grupet e tyre fillestare. Pra, ata jan n gjendje t msojn nga raportet me goj dhe t transmetojn informacion me goj. Disa fmij, n veanti fmijt me tendenca disleksie n prgjithsi jan shum t zott me goj. Fmijt prfitojn gjithashtu dhe nga prgjegjsia q u jepet. Ata fillojn t zhvillojn aftsi krkimore dhe jan m pak t shqetsuar pr pyetjet q bjn kur shkojn pr t krkuar informacion. Organizimi n grupe n form zigzagu: Struktura vizualizohet m mir n formn e nj kuizi zigzag. Fmijt jan n grupe dhe secili prej tyre shikohet si nj pjes e kuicit. M pas ata ndahen sikur pjest e kuiz t shprndaheshin, dhe m pas bashkohen n mnyr t till q formojn n zigzag t plot. Ka katr ose pes fmij n secilin grup, q do t thot q ka pes deri n shtat grupe n seciln klas. Fmijve u thuhet q ky sht grupimi baz dhe se ata t gjith do t ndihmojn njri-tjetrin n grup n mnyr q t nxn sa m shum t jet e mundur. do nxnsi n grupimin baz i jepet nj numr dhe u thuhet atyre se do t shkojn n grupe t tjera t cilat jan t prbr nga nxns q u sht caktuar i njjti numr, n mnyr q t bhen ekspert t nj aspekti t tems. N fillim fmijt organizohen n ifte dhe u krkohet q ta specifikojn temen dhe m pas ata t bashkohen n grupe me gjasht veta pr t krahasuar shnimet e tyre, s bashku ata do t vendosin pr nj prmbledhje t prgjithshme t mendimeve t tyre prpara se t kthehen n grupe baz. Nxnsit kur jan n grupet baz msuesi duhet ti ndihmoj pr menaxhimin e raportimit. 26

26

S, Mcnamara, G, Moreton, Brja e dallimit sipas organizimit t klass, T kuptuarit e t qenit ndryshe, David Fulton Publishers, Londr, fq 88

30

Grupet n form ylberi. Msuesi formon grupe t vogla t prbra me katr apo pes nxns, dhe n fillim nxnsit punojn me grupe t veanta. Secilin grup msuesi e emrton me emr t ngjyrave t ylberit, m pas nxnsve u krkohet q t formojn grupe t reja. Grupet e reja formohen nga nxns t emrtuar me ngjyra t ndryshme, pra, grupet e reja formohen me katr nxns t emrtuar: e kuqe, e verdhe, e gjelbr, blu. Nxnsve u lihet koh q t pregatiten. Akuariumi. Kjo sht nj stuktur e cila i ndihmon nxnsit q t punojn n grupe t mdha. N fillim nxnsit organizohen n ifte dhe u krkohet q t diskutojn pikpamjet e tyre mbi nj tem. Msuesi pasi u prezanton strukturn pr her t par, sht mir q t zgjedhi nj tem q nuk ka lidhje me kurrikuln, nj tem fardo. Pasi tema t jet e trajtuar afrsisht 10 minuta, u krkohet nxnsve t vendosin vet se kush do t jet A-ja dhe kush do t jet B-ja. M pas duhet tu thot nxnsve se nxnsit t cilt jan t emrtuar A duhet t shkojn ne mes t klass pr t diskutuar pr pikpamjet t tyre. Nxnsit prgatiten mbi at tem. Grupi duhet t informoj nxnsin e emrtuar A dhe t bjn prova paraprake me njri-tjetrin n mnyr q t prezantohet denjsisht. Grupi organizohet duke i vendosur karriget n mnyr rrethore, nxnsit t emrtuar B ulen jasht rrethit n nj largsi t konsiderueshme q t mos ndrhyjn n diskutimin q bhet brenda rrethit. Nxnsit Bi shohin nxnsit A si peshqit n akuarium. B-t mund t prdorin nj flet vzhgimi. Kto stuktura n shkollat tona nuk aplikohen, mbi kto struktura sepse ka munges te informacionit t hollsishm pr msuesit, dhe nuk jan trajnuar. Ka munges informacioni mbi kto struktura t pus me grupe.

2.3 Vzhgimi dhe vlersimi i prparimit n grup Vlersimi sht nj proces i ndrlikuar dhe i rrezikshm. Vlersimi shihet nga msuesit si proces i vazhdueshm gjat gjith vitit shkollor dhe kulmin e arrin n dftesn e arritjeve t nxnsve, n fund t simestrit apo n fundin e vitit shkollor. Disa msues pohojn se t gjitha aktivitetet q zhvillohen gjat msimdhnies jan raste t mundshme vlersimi, kurse disa msues kan treguar se vlersimi sht arsyeja pse ata shpesh her e kundrshtojn punn me grupe. Msuesit e kan t vshtir q ta kuptojn se si mund ti ln nxnsit t punojn s bashku dhe n t njjtn koh t bjn vlersime individuale. Realisht vrtet sht e vshtir, un e njoh kt vshtirsi nga praktikat q kam kryer, por m duket m e dobishme q kto aktivitete n klas t shihen si mundsi pr t nxn, me aktivitete t
31

veanta vlersimi q hartohen pr t vlersuar arritjet e nxnsve kundrejt objektivave t t nxnit t prdorura gjat vitit n mnyr periodike ku nxnsi punon vetm. N punn me grup msuesi jep vlersime n prgjithsi t puns s grupit dhe t kontributit t gjithsecilit, jep vlersime pr mnyrn e bashkpunimit, pr trajtimin e shtjeve dhe prfundimet e nxjerra dhe pr mnyrn e prezantimit. T evidentosh pozitiven, ta afirmosh, ta bsh karakteristik t prgjithshme te nxnsit sht aftsi e intuit. Nxnsi ka nevoj t vlersohet e t respektohet dhe t mos i rrendojm me qortime dhe vrejtje. Le ti referohemi psikologut Abraham Maslow, i cili thot se nevojat themelore t prbashkta t t gjitha qnieve njerzore prmblidhen n pes kategori: nevojat fiziologjike, t siguris, efektive (ndjesore), nevojat pr vlersim dhe respekt, si dhe nevojat pr realizim. Kto nevoja jan t pranishme n do faz t moshs s nxnsve. Ne duhet ta shohim nxnsin prtej nots, n qoftse notn e vendosim n baz t kritereve t vlersimit, e shikon si njsi q prfaqson nivelin e njohurive n nj lnd t caktuar, n nj kapitull e disa tema t marra s bashku. Kjo sht e lidhur fort edhe me produktin e puns son si msues, ku prfshihet edhe aftsia jon pr ti ngulitur nxnsve teknikat e t nxnit n lnd t veanta. Vlersimi duhet shoqruar realisht me shpjegim, q t ket vler pr nxnsit e vlersuar dhe klasn n tr apo n grup. Argumentimi i nots sht me vler pr t tr klasn e grupin. sht e kuptueshme q msuesi shqetsohet kur nxnsi nuk prgjigjet n msim, pra vlersohet me notn negative, por kjo nuk e justifikon asnjeher t vlersuarin me nervozizm. E v notn negative ose t dobt dhe mendon se kshtu u zgjidh problemi, prandaj msuesi nuk duhet t tregoj as indirekt Ja ku e ke punn tnde, bj zhurm po deshe. Menaxhimi ka rrug t tjera q nuk kan t bjn me presionin pr notn. Kjo sht e dmshme. Msuesi, duke argumentuar notn, do t shpreh knaqsin apo shqetsimin e tij, n varsi t nots q v. Ai, nuk mjafton t shpreh sinqerisht keqardhjen e vrtet pr notn e dobt q v, por sht e dobishme t tregoj ose t rekomandoj 2-3 teknika t t nxnit, pr shtje t caktuara, te t cilat shfaq dobsi e zbrazti njohurish. Kjo bn q edhe nxnsi t kuptoj m shpejt e t bindet m shum. 27 a) Elementt e vlersimit t diskutimit Msuesi sht nj observues i performancs s nxnsit. Vlersimi sht nj prmbledhje shnimesh q prdoren pr t drejtuar nxnsit drejt nj performance t prmirsuar. Nota q

27

M, Kraja, Vlersimi i nxnsit, Pedagogji e zbatuar, Geer, Tiran 2008, fq 370

32

msuesi u vendos nxnsve sht pjes e vlersimit. Disa elemente thelbsore n vlersimin e diskutimit jan:
Diskutimi

duhet t ket tri komponent t vlersimit t cilt jan: nj vlersim t nxnsit q

prfaqson grupin, vlersimi i t gjith grupit, dhe vlersimi i grupit nga vet nxnsit.
Prparimi

i nxnsit sht nj komponent i vlersimit, i cili reflekton n natyrn e performancs s

klass dhe objektivat q inkurajojn prmirsimin n at q nxnsi sht duke br.

Pas

prfundimit t ors msimore duhet t ndahet nj opinion vlersimi pr nxnsin i cili ka

prfaqsuar grupin.
Grupi

n prfundim t diskutimit duhet t realizoj nj vetvlersim.

Kur nxnsit vlersohen, kan nevoj q tu jepet nj shpjegim i qart se far duhet t prmirsojn, ku gabuan e prse u vlersuan me at not. Pra, prmirsimet e nevojshme, far duhet t bjn n vazhdim, progresi i br q nga vlersimi i mparshm. Msuesi realizon vlersimin individual, lndor dhe t grupit. b) Vlersimi i grupit Performanca e prgjithshme e grupit prbhet nga disa komponente: Performanca Cilsia e mendimeve q zhvillohen brenda grupit Raporti prfundimtar i prgatitur nga grupi n lidhje me temn

c) Brja e dallimit n baz t rezultatit Brja e dallimit n baz t rezultatit, konsiderohet nga msuesit si nj detyr me fund t hapur q u jepet pr tu kryer t gjith nxnsve. Nxnsit e kryejn detyrn n baz t aftsive t tyre, sipas mnyrs dhe ritmit t tyre, duke krijuar kshtu variacion stilesh t t nxnit dhe aftsish. Grupet pasi kan prfunduar detyrn q u ka prcaktuar msuesi, fillojn t krahasojn prfundimet e tyre me prfundimet q kan nxjerr grupet e tjera. Msuesi u ushtron pyetje t ndryshme nxnsve dhe analizon mnyrn e zgjidhjes s problemit apo shtjes s dhn, q do grup ka br. Rrugn q grupet kan ndjekur, mnyrn se si e kan trajtuar at problematik, dhe prfundimet q kan nxjerr grupet. sht e domosdoshme, q, msuesi gjat puns me grupe t vzhgoj me kujdes mnyrn e komunikimit q bjn nxnsit brenda grupit, mnyrn e funksionimit t grupit. Shpesh her msuesit e pranojn se sht shum e vshtir kur vjen momenti i brjes s dallimit n baz t
33

rezultati, dhe n dhnien e nj vlersimi t sakt. Ata e pranojn q shpesh her kan gabuar n vlersimin e nxnsit kur realizojn punn me grupe. N punn me grupe nuk ka vlersime t sakta, apo si mund ti quajm t prera me thik, msuesi preferojn q thjesht tu japin nj feedback nxnsve t tyre. Si prfundim msuesi zakonisht u thot nxnsve q: pr t prmirsuar aftsit pr zgjidhjen e problematiks, apo arritjen e ktij objektivi ( msuesi bn dhe nj shpjegim t shkurtr mbi problematikn, apo objektivin q ka prcaktuar n fillim t ors s msimit), t gjith kmi punuar pr ta arritur kt objektiv me sukses, n nivelin mesatar apo n nivelin mjaftueshm (duke u bazuar tek prfundimi). Disa msues, pr fat t keq thon: E bj dallimin duke u bazuar tek rezultatet e mparshme sepse n punn me grup zakonisht krijohet nj kaos. Kt shprehje e kam dgjuar shpesh her, dh n fakt, msuesi t cilt un kam pasur kur kam qn nxnse kshtu operonin. Msuesi duhet ta bj dallimin n baz t rezultatit q japin nxnsit apo grupet n prfundim t ors s msimit dhe jo duke u bazuar tek rezultatet e mprshme. Nxnsit jan t ndryshm, kan temperament t ndryshm, e aftsit e tyre i shfaqin n varsi t situats q krijohet, dhe pr ato kontribute q jep n seciln situat apo or msimore. Nse nj nxns jep shum kontribut n punn me grupe, aktivizohet, ather msuesi duhet ta vlersoj pr at kontribut q ai jep. Zakonisht nxnsit me rezultate t dobta, kan vetvlersim t ult dhe n punn individuale kan rezultate t dobta. Por ky nxns, n nj pun me grupe, mund t bashkpunoj me shokt dhe t arrij rezultate t larta apo t knaqshme n grup. Ndihma e shokve t klass apo grupit dhe marrdhniet q krijohen brenda grupit, tregon q nxnsve me vetvlersim t ult u rritet vetvlersimi dhe kan besim tek vetja pr opinionet dhe mendimet q do t japin n grup. Msuesit duhet t jen shum t kujdesshm n brjen e dallimit, duhet t jen shum t vmendshm dhe t kujdessshm. Prve regjistrit, msuesit duhet t mbajn nj fletore regjistr, dhe t mbajn shnim kontributin e secilit grup dhe nxns, dhe rezultatet e grupeve dhe t nxnsve. Brja e dallimit n baz t rezultatet prve se ka ndrlikime, vshtirsi apo t meta ka dhe avantazhe. Avantazhet jan: 1. Bhet e mundur q nxnsit t ndihen njsoj si t tjert, n t gjitha seancat msimore dhe n vendosjen e objektivave 2. Shmangen talljet, ofendimet sepse nxnsit ndihmojn njri-tjetrin 3. Sigurohet q secili nxns t marr ndihm pr pikat e dobta q kan 4. Nxnsit ndihen t prkrahur dhe t vlersuar nga grupi
34

5. Nxnsi prmirsohet, sepse i jepet ndihm nga grupi pr t arritur kt qllim 6. do sukses q arrin secili nxns, sht fal puns dhe prpjekjeve t tij dhe ndihmess q i jep grup Rezultatet e bashkpunimit - T nxnt n bashkpunim kultivon disa vlera tek nxnsit, me synimin q nxnsit ti prdorin n jetn e prditshme (Fillmor & Mejr, 1992). Rezultatet kryesore t t nxnit n bashkpunim jan: qndrimet dhe vlerat, sjellja prosociale, kndvshtrime dhe pikpamje t ndryshme alternative, identitet i integruar, procese t nivelit t lart t t menduarit. 28

d) Mnyrat pr vlersimin e grupit Tri mnyrat pr vlersimin e nj grupi jan: Mbajtja e nj liste kontrolli t vazhdueshme gjat kohs q do pjesmarrs komenton seancn e diskutimit; Msuesi duhet t regjistroj diskutimin n seancn e diskutimit Diskutimi regjistrohet prmes shnimeve. Shqyrtohen aftsit e t pyeturit dhe saktsit e kombinimit t informacionit;

28

B, Musai, Diskutimi dhe t nxnit, Meteodologji e msimdhnies, ALBGRAF, Tiran 2003, fq 186

35

KAPITULLI III TEKNIKAT E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUPE 3.1 Teknikat e diskutimit Teknikat n vetvete ndihmojn n nxitjen e procesit t t kuptuarit dhe t menduarit t nxnsit prmes nevojs q ai t mendoj si nj karakter q sht i portretizuar. Kto teknika sigurojn edhe mundsit pr nj kuptim m t mir nga ana e nxnsve t aftsis q t krkojn n jet edhe jasht rolit dhe pozicioneve q ata i kan qejf dhe tentojn ti aprovojn. 29 Kto teknika kaprcejn qndrimin pasiv t nxnsve dhe sjelljet, pjesmarrjen e ndrgjegjshme t nxnsve n msim. Kto teknika karakterizohen nga pjesmarrja aktive e nxnsve n msim, nga kontrolli i vazhdueshm mbi msimnxnien dhe vetvlersimin nga bashkveprimi n grupe nxnsish, ose veprimi si klas e tr. a) Simpoziumi Teknika e simpoziumit siguron mundsit q nxnsit pjesmarrs n klas t prezantojn fjaln e tyre. Kjo fjal prezantuese mund t prmbaj pozicione t ndryshme n lidhje me shtjen q diskutohet dhe pas ksaj pjesmarrsit jan t hapur pr t br pyetje. 30 Sot n praktikn e msimdhnies n shkoll mund t shihet aplikimi me sukses i disa teknikave prezantuese nprmjet adaptimit t tyre pr tu aplikuar n kurrikuln shkollore. Kshtu teknika e simpoziumit mund t organizohet n nj or msimi n shkencat e natyrs. Kjo teknik, p.sh. mund t shrbej pr t prezantuar dhe diskutuar zhvillimet e ndryshme t problemeve me natyr shkencore n biologji ose edhe pr t prezantuar pikpamjet e ndryshme q mund t egzistojn mbi shtje t diskutueshme n shkencn e fiziks. 31 b) Debati formal

29 30

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 139 A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 128 31 A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 129

36

Kjo sht nj nga teknikat prezantuese m formale pr t zhvilluar diskutimin e nj problemi n klas. Sot n praktikn shkollore ka shum msues q dyshojn n efektivitetin e ksaj teknike gjat aplikimit n klas. Por krahas ksaj rryme konservatore ka edhe nj rrym tjetr msuesish q e plqen kt teknik, sepse ajo mund t siguroj disa eprsi si: a) Studim t thelluar t nj problemi, b) Jep t dy ant e nj shtje, c) sht nj teknik komode n klas dhe interesante pr nxnsit, d) Qartson ant e kundrta t nj problemi kontradiktor. Po jan pikrisht kto karakteristika, q vlersohen nga rryma liberale e msuesve n lidhje me prdorimin e debatit n klas, q nxisin te msuesit konservator ndaj debatit iden pr ta quajtur kt teknik si nj element formal n procesin e msimdhnies. Argumentet e ktyre msuesve kundr ksaj teknike shprehen nprmjet: Tendencs q ajo ka pr tu fokusuar m shum vetm te aftsia pr debat sesa te aftsia e abulimit t s vrtets, Prfshirjes me an t saj t pak nxnsve n orn e msimit, Nxitjes te nxnsit vetm t t menduarit bardh e zi. Organizimi i tekniks prezantuese t debatit krkon plotsimin e disa kushteve pr t qn e aft q t realizohet n klas me nxnsit. Disa nga kto kushte jan: duhen dy skuadra q t debatojn, duhet t jet argumente pro e kundr pr shtjen, duhet q secili antar i skuadrs t bj nj prezantim pr disa minuta dhe pastaj t kalohet te rishikimi i argumenteve t skuadrs tjetr, duhet nj moderator q t rregulloj diskutimin nprmjet hedhjes s shtjeve pr diskutim. 32

c) Brainstorming Teknika e brainstormingut nnkupton bisedn n form pyetje-prgjigje me nxns. Prgjigjet jepen n mnyr t lir nga nxnsit mbi nj problem t caktuar. Dhnia e mendimeve t tilla mund t jet individuale, m pas bashkimi ideve n ifte e n grup. Teknika realizohet n kt mnyr: bhet nj pyetje, e cila u mundson nxnsve t japin prgjigje t ndryshme. Pyetja duhet t shtrohet n formn ku nxnsit t mos kufizohen n prgjegje, t ken mundsi pr prgjigje t shumta.

32

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 133

37

Kjo teknik ndihmon pr gjenerimin e ideve t nxnsve duke stimuluar t menduarit e tyre nprmjet diskutimeve dhe aktiviteteve przgjedhse. Msuesi shpesh her pr realizimin e ksaj teknike hedh nj pyetje ose nj problem pr diskutim n klas dhe i krkon grupit t nxnsve q t mendojn pr idet, zgjidhjet apo komentet q ata kan. Antart e grupit prgjigjen ashtu si mendojn dhe pr kt nuk kan asnj penges q mund t vij nga fakti se ata e than mir prgjigjen apo e than gabim. Pra t gjith nxnsit n grup shprehin idet e tyre nprmjet tekniks s brainstormit duke gjeneruar nj sr idesh apo zgjidhjesh pr problemin. Qllimi i ksaj teknike sht t gjeneroj sa m shum ide. Pas gjenerimit t ideve antart e grupit kalojn n nj diskutim pr t nxjerr prgjigjen e sakt nga moria e zgjidhjeve q u dhan duke vendosur bashkarisht pr zgjidhjen e drejt. 33 Kjo fjal e prdorur n anglisht n gjuhn shqipe do t thot stuhi mendimesh. Brainstorming-u sht nj veprimtari q shrben si fillimi i nj diskutimi n msim pr nj problem t caktuar, i cili m pas vazhdon me metoda e teknika t tjera. Qllimi i prdorimit t Brainstorming-ut sht t vr n dukje sa m shum ide, zgjidhje ose komente p nj problem t dhn. Brainstormin krkon t mbahet parasysh: Asnj prej zgjidhjeve e ideve t mos kitikohet. T nxiten nxnsit t shprehin ide. Diskutimi t zhvillohet pr gjra t njohura. T aktivizohen edhe nxns t ndrojtur. T shrbej si nxehje e trurit. 34 Udhheqsi e fillon seancn e vrshimit t shpejt t ideve duke prshkruar shkurt problemin q shqyrtohet. Pasi t jet br e ditur tema dhe prpara fillimit t diskutimit, sht e domosdoshme q t zgjidhet nj mnyr pr regjistrimin e tij. Mund t mbahen shnim me shkrim nga nj apo dy nxns q shkruajn shpejt. Udhheqsi duhet ti theksoj grupit faktin se duhen regjistruar t gjitha idet. T gjith pjestart e grupit duhet ta kuptojn se rndsia e sasis s sugjerimeve sht e madhe. 35 Prdorimi i breinstormingut sjell disa prfitimi n kto drejtime:
33 34

Zhvillon aftsit pjesmarrse t t gjith nxnsve;

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 141 G, Trandafili, M, Karaguni,Brainstorming, Metodika e gjeografis, Erik, fq 20 35 M, Bardhyl, Diskutimi dhe t nxnt n bashkpunim, Meteodologjia e msimdhnies, Albgraf, Tiran 2003, Fq 172

38

Rrit pavarsin e gjykimit t nxnsve; Nxit nxnsit t shprehin at q din; Zbulon preferencat e nxnsve; Sugjeron arsye pr t vazhduar diskutimin n forma tjera. 36

d) Rrjeti i diskutimit Rrjeti i diskutimit sht nj teknik e ndrtuar mbi nj pyetje t hapur, pyetje q pranon si prgjigje pozitive ashtu edhe prgjigje negative. Prdoret pr t nxitur shkmbimin e argumenteve ndrmjet grupeve t nxnsve. Brenda nj periudhe kohe t caktuar nxnsit shkruajn argumentet e tyre rreth pyetjes s br dhe pastaj bjn diskutime me njri-tjetrin. Gjat ksaj teknike bhet organizimi grafik i informacionit. Nxnsit n kt veprimtari jan m t vmendshm n leximin e tekstit pr t kuptuar prmbajtjen dhe iden kryesore t tij. Kjo teknik zbatohet duke hartuar msuesi nj pyetje binare ( pyetje q pranon prgjigje pozitive ose negative) q tregon thelbin e shtjes q trajtohen n tekst. Msuesi u krkon nxnsve q t argumentojn prgjigjet e tyre pse jan pro apo kundr shtjes duke i shnuar n organizuesin grafik q ka formuluar msuesi n tabeln e zez. Nga diskutimi q kryet, do nxns kupton se cili sht thelbi, shtja e msimit, shkruajn ose argumentojn, n diskutim prfshihen t gjith nxnsit. e) Diskutime vler-qartsuese N kt teknik prfshihen diskutime t shkurtra, t llojit t zbulimit t cilat jan shum t dobishme dhe i ndihmojn nxnsit t zbulojn dhe t kuptojn vlerat dhe u jep atyre mundsi pr t analizuar kndvshtrimet e tyre, gjithashtu q kto kndvshtrime ti krahasojn me

kndvshtrimet e nxnsve t tjer. Diskutimet vler-qartsuese shpesh her, gjat ors s msimit mund t lindin n mnyr t natyrshme. Nse nuk ka situata t cilat e nxisin kt lloj diskutimi msuesi mund t prdori rrug indirekte pr t paraqitur nj gjykim vlere ose nj konflikt. Pyetjet provokuese, pikturat, incizimet, anekdotat apo situata t tjera q jan t ngjashme me kto, jan rrug indirekte pr t realizuar nj diskutim vler-qartsues. Msuesi duke u munduar q t shmangi predikimin e tij tek nxnsit se mendimi i tyre sht i gabuar, dhe n kt mnyr ai krijon n klas nj klim mbshtetse, inkurajuese dhe stimuluese pr t nxitur tek ata n dhnien e sa m shum
36

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Metodat aplikative pr zbulimin dhe qartsimin e vlerave t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 174

39

mendimeve dhe alternativave t tyre. Gjithashtu msuesi mundohet q t eleminoj teknika t tjera q bllokojn procesin e t menduarit te nxnsit. Me an t diskutimit vler-qartsues, msuesi synon t shkoj drejt nj fundi t paprcaktuar, jo gjykues dhe t lir nga presioni mbi mendimin e nxnsit pr vlern e diskutuar, qllimi i tij sht q t forcoj tek nxnsit t kuptuarin e problemit dhe jo t moralizoj.

f) Kllaster Nocioni kllaster vjen nga fjala angleze cluster, q do t thot grumbull. Kjo sht nj teknik q nxit t menduarin kritik. N teknikn e kllasterit ndrthuret e lexuara me t shkruarn. Msuesi u jep nxnsve nj tem dhe ata menjher fillojn t shkruajn far din rreth asaj teme. Nxnsit shkruajn mendimet, idet, shprehjet, fjalt pa gjykuar pr to. Gjithashtu, n t njjtn koh krijohen edhe lidhje t njohurive me njra-tjetrn. Msuesi kur jep temn prcakton dhe nj afat kohe, nxnsit shkruajn brenda ktij afati kohor q kan n dispozicion. Kjo veprimtari realizohet n faza t ndryshme t ors s msimit. Kllasteri quhet ndryshe Pem e mendimeve. Kjo teknik nxit nxnsit t mendojn lirshm dhe hapur pr problemet e caktuara,. Ajo krkon nj struktur t mjaftueshme pr t nxitur t menduarit pr lidhjet ndrmjet ideve. sht nj form jo lineare e t menduarit, e lidhur m shum me faktin se si funksionon mendja. Ky mund t prdoret n fazn e evokimit dhe t reflektimit. Pr t zbuluar kllasterin duhet t kryhen kto pun: Prshkruhet veprimtaria dhe hapat e paraqitur n klaster; Msuesi przgjedh nj tem e cila sht n interes pr nxnsit dhe e prshtat me procesin, si nj proces n grup; Pasi u jepet tema nxnsve, u lihet atyre koh q t bjn nj kllaster rreth tems; Planifikohet koha q pjesmarrsit e grupit t shkmbejn kllasterat e tyre me grupin dhe mendime ne njri-tjetrin; Diskutohet n nivel klase apo me ifte pr prmbajtjen dhe mnyrn se si ata mund ta prdorin at n t ardhmen. Pasi diskutohet, rishikohen fazat e strukturs si mund t prdoret kllasteri.

40

g) Simulimi N thelb nj simulim ndryshon nga nj situat e lojs me role. Simulimi sht realizimi i nj episodi q sht sa m afr jets reale, por me disa faktor t rrezikshm e t komplikuar q jan hequr prej tij. Situatat simuluese synojn pr zhvillimin e aftsive personale t nxnsit. Ato mund t jen t dobishme pr ti ndihmuar nxnsit q t zbulojn e kuptojn plot gjra n diskutimin e vlerave t jets. P.sh. kur nj nxns provon t drejtoj nj debat t simuluar n klas ai jo vetm q fiton aftsi n praktikat e drejtimit t debatit n lndn e edukimit qytetar, por kupton edhe m thell brendin e ligjeve q menaxhojn shtjen q simulohet. Ose orn e msimit t shkencave sociale, nxnsit q simulojn menaxhimin e nj biznesi msojn se far ndodh kur ata blejn m shum se duhet, vendosin mime m t larta dhe bjn gabime strategjike. Nxnsit nprmjet ktyre situatave kalojn prmes nj procesi real t asaj q jan duke msuar. Kjo sht vlera e simulimit. Duke marr prsipr role n aktivitetin e simuluar, shpresohet se nxnsit do t kuptojn situatn reale dhe mnyrn sesi duhet t veprojn n t. Simulimi ndryshon nga loja me role pr faktin se skenart duhet t skicohen me shum kujdes gjat simulimit. Nxnsve n kto skenare u caktohen role t prcaktuara qart. Nn trysnin e ktij simulimi kur nxnsit prballen me situate t njjta n jetn e vrtet, krkojn t veprojn sin situatn e simuluar. Nxnsit gjat veprimit t situats simuluese nuk jan t lir, por duhet ti qndrojn besnik rolit t tyre dhe ti realizojn veprat sipas kufijve t paracaktuar nga rolet q kan marr prsipr dhe nga realitetet e situats s simuluar. Gjat simulimit prdoren veprimtari ku nxnsit aktrojn pjes ose element t nj procesi dhe tregojn se si punon ai.37

h) Pyetjet Kjo teknik ka n themel t saj prdorimin e pyetjeve nga msuesi dhe marrjen e prgjigjeve nga nxnsit. N msimdhnie qllimi i prdorimit t pyetjeve jan pr t motivuar nxnsit, pr ti prfshir n veprimtari, pr t nxitur t menduarin, pr t ndihmuar nxnsit n interpretimin e problemit dhe t zgjidhjes s tij s bashku me materialet e tjera. Mesuesi prdor pyetjet sokratike dhe organizohet mbi bazn e dialogut msues-nxns.

37

A, Tamo, E, Rapti, Th, Karaj, Metodat aplikative p zbulimin dhe qartsimin e vlerave t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 185

41

i) Diagrami i venit Diagram i venit sht nj teknik e cila shrben pr t br krahasime. Me an t diagramit t venit nxnsit gjejn t prbashktat dhe t veantat e dy koncepteve, dukurive, objekteve, personazheve etj. Diagram ndrtohet me an t ndrtimit t dy rrathve t mbivendosur, me nj hapsir n mes. Diagrami i venit prdoret pr t br ndryshimin e ideve dhe tregon t prbashktat q ato kan me njra-tjetrn. Prdoret pr kontrastimin e ideve, duke treguar njkohsisht t prbashktat q ato kan me njra-tjetrn. Ky diagram prdoret gjat fazs s reflektimit. Veprimtaria zagj 10-20 minuta, n varsi nga specifikat e tems. j) Rrethi Teknika e rrethit u krijon mundsi nxnsve q t shprehin lirshm idet, mendimet dhe ndjenjat e tyre. Organizimi i klass n kt teknik sht vendosja e t gjith nxnsve t klass n nj rreth. Kjo mnyr e vendosjes u tregon nxnsve se ata jan t gjith t barabart prball njri-tjetrit. Msuesi pranon do lloj diskutimi t nxnsve, por secili nxns ka t drejt q t flas vetm njher. Nxnsit duhet t flasin me radh, ta dgjojn njri-tjetrin dhe t mos ndrhyjn pr t ndrprer mendimin e shokut apo t shoqes. N mnyr graduale nxnsit duhet t krijojn bashkpunim me njri-tjetrin pr t mos kundrshtuar apo gjykuar prgjigjet e gabuara. Msuesi duhet ti motivoj nxnsit q t ndjehen t vlersuar dhe q ata dgjohen nga t tjert.

k) Tabela e koncepteve Kjo teknik sht e rendsishme pr prpunimin e prmbajtjeve ku t ket disa kategori pr tu krahasuar, paraqet nj mnyr pr organizimin e informacioneve. Tabela e koncepteve zakonisht aplikohet n fund t ores msimore n fazn e reflektimit, por kjo teknik mund t prdoret edhe n fazn e evokimit, gjat prsritje etj. Gjithashtu prdoret n raste kur jepen njkohsisht m shum se nj koncept apo dukuri. Hapat q msuesi ndjek n kt teknik jan: Udhzon nxnsit mbi formulimin e tabels, ose msuesi mund tua japi nxnsve tabeln t gatshme Gjrat q do t krahasohen do t rradhiten n rreshtat e tabels N kolon vendosen tiparet q do t krahasohen Bhen krahasimet, duke shkruar brenda katrorve t kolonave mendimet e nxnsve
42

Msuesi vizaton, nj tabel n t ciln shkruan prgjigjet e nxnsve sipas kategorive. Kjo tabel mund t prdoret dhe kur nxnsit diskutojn kategori q mund t krahasohen. Tabela e koncepteve sht nj teknik me an t s cils informacioni mund t organizohet n mnyr t till q t jet m i kuptueshm. Kjo teknik prdoret n ato raste kur jan disa koncepte, personazhe, veti, njerz, objekte etj., q duhet krahasuar me njri-tjetrin. E shprehur n tabel, n rreshta do t renditen ato gjrat q duam t krahasojm. 38

3.2 Teknikat e puns me grupe a) Loja me role Loja me role sht nj teknik q krkon ndrveprimin e dy a m shum nxnsve n klas pr dramatizimin e nj situate t planifikuar pr tu luajtur nga ata. Pra, nxnsit ndrveprojn n grup. Procedurat pr realizimin e ksaj teknike lidhen me kuptimin e situats s lojs, prcaktimin e roleve, ndarja e nxnsve n role, t msuarit e roleve (pjesve) nga secili nxns dhe luajtja e rolit. far sht loja? Dirdni (Dearden) tregon se ende nuk ka prcaktuar karakteristikat e lojs. N kopshte dhe shkolla mund t jet: Vrapim n oborrin e shkolls. Loj me lodrat mbi tavolin. Imitim i babait dhe i nns. Prfshirje n lojra t drejtuara dhe t rregulluara nga t rriturit. Luajtje dhe hipje mbi kal. Jan br prpjekje pr t prcaktuar tipat e sjelljes n loj. P.Sh., Piazheja, bnte dallimin ndrmjet lojs praktike, q prfshin prsritjen e veprimeve derisa ato t zotrohen plotsisht, lojs simbolike q prfshin prdorimin e simboleve dhe lojrave me rregulla. Ai argumentonte se fmijt do ta zhvillojn aftsin e prvetsimit t niveleve n rritje t abstraksionit prmes sjelljes n loj. Loja sht me t vrtet puna e fmijs, mjeti me an t t cilit ai rritet dhe zhvillohet. Loja aktive mund t shihet si shenj e shndetit mendor dhe mungesa e saj mund t shihet ose si disa defekte t lindura, ose si smundje mendore.

38

QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor 2005, Fq 34

43

Loja ndihmon n: a) Zhvillimin fizik b) Shndetin mendor t fmijs c) Zhvillimin intelektual Kjo teknik ka si synim t krijoj rrethana dhe ngjarje t drejtprdrejta, q ndihmojn t kuptuarit e situats dhe inkurajojn frymzimin e nxnsve q interpretojn. 39 sht veprimtaria q prfshin punn n ift ose n grup m t gjer, e cila krijon situat t gzueshme pr fmijt gjat procesit t t msuarit. sht nj teknik e dobishme pr gjetjen e zgjidhjeve t konflikteve dhe t problemeve t jets s prditshme, zhvillon solidaritetin me t tjert, fitimin e besimit, pasuron komunikimin dhe zhvillon aftsit dgjimore. 40 Roli i tekniks me lojn me role prdoret pr nxitjen e sjelljeve dhe reagimeve t prfituara n jetn e vrtet. Rolet merren nga 2 ose disa nxns dhe vrojtues. Nxnsit q marrin rolet msohen nga msuesi q t mendojn se si do t silleshin vrtet n at situat. Loja me role nuk sht prsritje e nj materiali por sht nj recitim i vrtet i subjektit. Elementet kryesore n teknikn me role jan: prgatija e nj skene ku veprojn pjesmarrsit, pjesmarrsit e lojs recitojn spontanisht n varsi t situats. Rndsi t madhe merr auditori. Msuesi duhet t kontrolloj veprimet e nxnsve n situat skenike dhe t ndrhyj pr t lehtsuar veprimin kur shikon ngadalsim t procesit. Loja me role shfrytzon edhe teknika t tjera si: vetprezantimi, monologu, kthimi i roleve. Loja me role shrben pr interpretimin dhe analizimin e sjelljeve dhe roleve shoqrore, n marrdhniet ndrpersonale. Msuesi mund t prdor teknikat e lojs me role dhe stimulimin si nj mjet q nxisin me sukses t msuarin e nxnsit prmes zbulimit. Ai duke u prpjekur pr t simuluar nj problem t vrtet, tenton t transmetoj te nxnsit t kuptuarin e nj situate problematike. Loja me role mund t jet e dobishme: Pr t qartsuar dhe demostruar qndrime dhe koncepte, Pr t thelluar kuptimin e situatave sociale, Pr ti prgatitur nxnsit pr situata reale (si pr shembull praktikimi i procedurave t intervists, t cilat do t prdoren n nj studim), Pr t planifikuar dhe provuar strategji pr zgjidhjen e problemeve,
39 40

B, Musai, Zhvillimi personal, social dhe moral, Psikologji edukimi, Tiran, 1999, Fq 73 ISP, Simulimi dhe loja me role, Edukimi ndrkulturor dhe i t drejtave t njeriut n shkoll , Dita, Tiran, 2003, Fq 64

44

 Pr t testuar zgjidhje hipotetike t problemeve. 41 Por luajtja e roleve ka dhe nj sr mangsish sepse: Krkon koh; Shpeshher nuk sht aq realiste sa duhet dhe ndodh t rezultoj me koncepte t gabuara; shtje tepr serioze, shpesh mendohen si argtim. Pra, nga analizat mund t themi se teknika e lojs me role shpesh sht nj dramatizim pa br prova, n t cilin aktort prpiqen t qartsojn nj situat, duke luajtur rolet e pjesmarrsve n at situat. Elementet e tekniks s lojs me role jan: Informimi dhe udhzimi i nxnsve, msuesi u shpjegon temn dhe krijon nj situat t kuptueshme pr secilin nxns; Marrja e informacionit, komenteve, analiza e mnyrs s luajtjes s roleve dhe identifikimi i koncepteve t ndryshme t msuara; Jan disa lojra q mund t zhvillojn msuesit n klas si: kapi ata, shoku sekret, un spiunoj t cilat jan aktivitete mjaft zbavitse pr nxnsit dhe i nxisin nxnsit pr bashkpunim. a) Kubimi Qllimi i tekniks s kubimit sht q t nxirren sa m shum ide dhe prfundime pr temn. Kjo teknik prdoret n fazn e evokimit kur prmbajtja sht e njohur pr nxnsit, prdoret n fazn e reflektimit pasi ata t ken zotruar njohuri pr temn.n varsi t tems kjo teknik mund t prdoret edhe n fazn e realizimit t kuptimit. Hapat e ksaj teknike jan: Msuesi prezanton temn U krkon nxnsve q t bjn nj prfytyrim pr temen Jepen udhzimet npr t cilat do t punohet Nxnsi prshkruajn problematikn apo dukurin Bjn krahasime T tregojn ns kjo ngjarje u kujton atyre dika q u ka ndodhur vrtet
41

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Metodat aplikative pr zbulimin dhe qartsimin e vlerace t nxnsit, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 183

45

Analizojn Zbatohet, pse na duhet dhe prse e prdorim? T arsyetojn

N klasat fillore mund t punohet me m pak se 6 faqet e kubit. Teknika e kubimit sht e prshtatshme zakonisht n or e prstitjeve, n mnyr q prsritja t bht n formn e lojs. Kubi prbhet nga 6 faqe, dhe n seciln nga 6 faqet e kubit shkruhet nga nj pyetje, problem i msimit, shtje etj. Kubi hidhet dhe kur t bjeri do t trajtohet ajo pjes apo ai problem i cili do ndodhet n faqn q kubi do bjeri. Kjo sht nj teknik shum zbavitse. Kubimi sht nj teknik q ndihmon shqyrtimin e nj teme nga kndvshtrime t ndryshme. N seciln faqe t kubit shkruhen 6 krkesa, si: Prshkruaj, Krahaso, Shoqro, Analizo, Zbato dhe argument. Pr seciln prej tyre nxnsit do t shkruajn pr nj afat kohor q cakton msuesi. Kto krkesa jan n prputhje me nivelet e taksonomis s Blumit. Paraqitet n fillim tema. M pas msuesi i udhzon nxnsit q t mendojn pr tu dhn prgjigje pyetjeve t cilat ai do t ushtroj dhe ta prshkruajn at: (format, shenjat, prmasat, ngjyrat etj.) 42

b) Pesvargshi Pesvargshi sht nj teknik n t ciln formohet nj poem q krkon prmbledhjen e informacionit dhe materialeve n nj shprehje t sakt e cila prshkruan dhe reflekton rreth tems. Grupet vihen n pun q t bjn pesvargsh. Pr nxnsit kjo gj sht e vshtir n fillim. Msuesi u jep nxnsve nj tem t formojn pesvargshin duke shfrytzuar nj periudh kohe prej 5 deri n 7 minuta. M pas ata i kthehen partnerit t tyre t cilt shkruajn nga nj pesvargsh dhe pr t vendosin s bashku. Pesvargshi realizohet n baz t nj strukture t caktuar dhe shrben pr t sintetizuar informacionin. Nxnsit p t shkruar pesvargshin duhet tu prmbahen ktyre rregullave: N rreshtin e par bhet prshkrimi me nj fjal i tems (zakonisht emr) N rreshtin e dyt, prshkrimi me dy fjal i tems ( shkruhen dy mbiemra) Rreshti i tret ka tre fjal, me an t cilave shrehin veprime t tems ( shkruhen tre folje)
42

QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor, 2005, Fq 34

46

 Rreshti i katrt prbhet nga nj fjali me katr fjal q shpreh ndienjn, qndrimin pr temn (shkruhet nj fjali) N rreshtin e pest shkruhet nj fjal sinonime, me t ciln riprcaktohet tema ( shkruhet fjal sinonime). Kjo teknik prdoret zakonisht n fazn e reflektimit, meq bn sintetizimin e informacionit. N lndn e fiziks dhe n do lnd tjetr. Nxnsit me an t tekniks s pesvargshit bjn prmbledhjen e informacionit n trsi, nj mnyr pr shprehje krijuese.

c) INSERT I N S E R T - Sistemi nderveprues i shenjimit per te menduarin dhe leximin efektiv Interactive Notice System for Effective Reading and Thinking

Kjo teknik e ka prejardhjen e emrit nga anglishtja: (Interactive Noting System for Effective Reading & Thinking), e cila do t thot: Sistemi ndrveprues i shnjimit pr t menduarit dhe leximin efektiv. Aplikimi i ksaj teknike prfshin tri etapat e ors msimore. Para se t jepet teksti pr tu lexuar. Nxnsit udhzohen q gjat leximit, n fund t fjalis apo paragrafit n t cilin tregohet se si duhet t vihen shenjat . Shenjat duhet kan kt kuptim: vendoset n fund t informacionit q nxnsit e njohin - vendoset n fund t informacionit i cili sht ndryshe me at q nxnsit din + informacioni q pr nxnsit sht i ri dhe kan msuar dia t re ? kur informacioni sht i paqart, ose nxnsit duan t din dika m shum.

47

d) Mendo, puno n dyshe, thuaja Kjo teknik mund t prdoret n fazn e evokimit dhe t reflektimit. Msuesi e organizon klasn duke i ndar grupet n dyshe. M pas veprohet sipas ktyre hapave: Njri nga antart n ift ka pr detyr q t shkruaj pr 5 min. N nj tem (pr shembull: Prshkruani nj rast nga prvoja juaj kur keni pas nj prvoj jo t mir me nj shok), kurse antari tjetr i iftit shkruan pr nj rast q ka qen n pozit t kundrt nga shoku i tij i iftit, (shembulli konkret: shkruan kur ka br ndonj loj dhe ka pasur nj prvoj jo t mir me nj nga shokt q ka luajtur). Pasi t ken prfunduar s shkruarit, dyshet shkmbejn prvojat me nj dyshe tjetr, duke formuar kshtu gradualisht nj grup t prbr prej 4 nxnsish. N fund brenda secilit grup, nj apo dy dyshe tregojn prvojat e tyre pr t cilat kan shkruar dhe biseduar.

Kjo sht nj teknik q grsheton t menduarin me t folurin dhe t shkruarin. Realizimi i saj kalon n tri faza.

N fillim nxnsit dgjojn pyetjen, detyrn apo problemn q jep msuesi dhe mendohen rreth saj. Mendimet e tyre i shkruajn n nj flet dhe i diskutojn me shokun e banks. Ata diskutojn me njri-tjetrin dhe dalin n prgjigje t prbashkta. Nga diskutimi n ift, kalohet n diskutimin n grupe t vogla ose m t mdha ku diskutimi kryhet n nj rreth m t gjer nxnsish. N fund nxnsit dalin me nj prgjigje, prfundim ose zgjidhje t shtjes q diskutuan. 43

e) Grupet e ekspertve Kjo sht nj teknik e t nxnit n bashkpunim, ka t bj me ndarjen n grupe t nxnsve q lexojn prmbledhje t ndryshme t tems msimore, dhe m pas, ndajn me t gjith grupin apo klas, at q kan msuar.
43

QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor 2005, Fq 30

48

Nxnsit mund t ndahen n grupe pr t lexuar paragrafe t ndryshme t nj teme t librit dhe artikuj me karakter shkencor, por q kan t njjtn tem. Grupet e ekspertve sht teknik bashkpunimi, e cila rrit shprehit e bashkpunimit dhe ndikojn n rritjen e rezultateve t secili nxns. N fillim msuesi identifikon materialet e lidhura me shtje q kan t bjn me msimin. Nxnsit diskutojn pr titullin e tems dhe t artikullit shkencor q do t trajtohet. M pas, msuesi shpjegon q detyra sht t kuptuarit e artikullit. N fund, secili nxns do t jet prgjegjs pr t kuptuarin e t gjith artikullit. Artikulli ndahet n katr pjes, msuesi i ndan grupet me nga katr vet, ku secili antar emrohet, 1-sh, 2-sh, 3-sh, 4-sh. T gjith 1-shat jan prgjegjs pr pjesn e par, t gjith 2-shat jan prgjegjs pr pjesn e dyt, t gjith 3-shat jan prgjegjs pr pjesn e tret dhe 4-shat pr pjesn e katrt. M pas mbldhen 1-shat m vete, po ashtu 2-shat, 3-shat, 4-shat. Msuesi u shpjegon q grupet me 1-sha, 2-sha, 3-sha, 4-sha do t quhen grupe ekspertsh. Keto grupe kan pr detyr q t msojn mir materialin e paraqitur n pjesn e tyre t artikullit. Grupet duhet t lexojn pjest prkatse dhe t diskutojn si partner pr tu siguruar q e kuptojn mir artikullin. Msuesi mund ti pyesi nxnsit: kur shpjeguan shokt e grupit tuaj, si ishte reagimi juaj n grupin bashkpunues? f) Teknika pro e kundr Kjo teknik mund t prdoret pr qllime vendimarrje n grup apo pr zgjidhje t konfliktit. Aplikimi i ksaj teknike kalon npr disa momente. Kjo teknik pr tu aplikuar ka nj radh t cilat msuesi duhet ti ndjeki dhe ti zbatoj, t cilat jan:

N fillim klasa duhet t njihet me problemin apo konfliktin t cilin do t zgjidhin Klasa duhet t ndahet n grupe dhe mnyra e vendosjes t jet n form rrethi Secilit grup u caktohet nj zdhns Antarve t grupit duhet tu jepet koh pr t diskutuar e cila duhet t zgjasi 10 apo 15

minuta

Zdhnsit e gupeve t caktuar duhet t japin argumentet e tyre kurse antart e grupit nuk

flet

49

do antar i grupit, mendimet apo sugjerimet i shkruan n nj flet dhe m pas kt fletn ja

jep zdhnsit t grupit

N kt mnyr vazhdohet brenda nj afati t caktuar kohe derisa diskutimi t ket arritur n Vazhdimsia e diskutimit arrihet me an t nj konkluzioni kritik t argumenteve t dhna.44

nj zgjidhje apo prfundim

g) Gumzhitja Kjo sht nj tjetr teknik bashkvepruese dhe q tenton t prfshij nxnsit e klass n nj situat bashkpunimi ndrmjet tyre. Kjo teknik n klas mund t prdoret pr shum qllime dhe funksionon si nj element kooperues pr nxnsit n zgjidhjen e problemeve n lnd t ndryshme. Teknika siguron mundsin q nxnsit t takohen s bashku n grupe t vogla pr nj peridh t shkurtr kohe dhe t shkmbejn me njeri-tjetrin opinione, pikpamje dhe reagime t ndryshme lidhur me informacionin q ata kan studiuar. Msuesit mund t prdorin reknikn e gumzhtijes n disa momente t vitit shkollor. Kshtu n fillimet e vitit shkollor msuesi pr t ndihmuar nxnsit t njohin njeri-tjetrin mund ta prdori kt teknik me efikasitet. Nxnsit n nj situat t till bisedojn me njeri-tjetrin duke folur pr veten e tyre, interesat q ata kan etj. Ndrsa kjo teknik e par n drejtim t aplikimit t saj n prmbajtjen e lndve msimore n klas, mund t prdoret p.sh. n lndt e gjuhve t huaja ku nxnsit takohen bashk n grupe t vogla dhe diskutojn s bashku mbi libra, tema t ndryshme, informacione q kan msuar pr nj problem etj. Nxnsit n kt mnyr nuk ndajn vetm opinionet midis tyre por marrin edhe nj informacion shtes n lidhje me interpretimet e ndryshme q ka ky problem nga vet shokt e tyre t klass. Msuesi zaklonisht pr t nxitur prdorimin e tekniks s gumzhitjes mund t prdor pr tema t veanta nj pyetje hipotetike si prshembull far do t ndodhte n qoft se... Kjo teknik gjat aplikimit t saj n klas mund t paraqes disa avantazhe sepse ajo: Siguron pjesmarje totale t nxnsve, Ndihmon nxnsit t kuptojn aftsin e t dgjuarit t njeri-tjetrit, Ndihmon nxnsit t ndjekin radhn e biseds. 45

44 45

E, Tamo, E, Rapti, Th, Karaj, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 141 A,Tamo, E, Rapti, Th, Karaj, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 139

50

h) Seanca gjyqsore Seanca gjyqsore sht nj teknik pr bashkpunimin e nxnsve n klas, brenda t cils kombinohen elemente t puns n grup, krkimi shkencor, studimi i hollsishm dhe prezantimi i problemit. Teknika prdor gjat aplikimit t saj n klas nj procedur t ngjashme me at t nj seance gjyqsore n nj sall gjyqi kur diskutohet n lidhje me nj shtje t caktuar. Ruga q ndjek aplikimi i ksaj teknike sht: Msuesi zgjedh problemin q do t gjykohet, Sigurohet q t gjith nxnsit kan njohuri pr problemin, Zgjidhen dy grupe nxnsish me qndrime pro e kundr, Grupet kan nj zdhns, nj avokat dhe disa njohs t problemit, Pjesa tjetr e klass sht juria, Msuesi sht gjykatsi, Zdhnsit e grupeve diskutojn problemin pro ose kundr, Avokatt e grupeve bjn pyetje pr problemin, Njohsit e problemit japin informacione pr pyetjet e bra, Gjykatsi mbaron gjykimin e problemit, Gjykatsi jep komentet e tij duke hedhur posht faktet e gabuara, Juria dgjon diskutimin dhe vendos se kush do fitoj, Kalohet te nj diskutim i prgjithshm n klas pr problemin n fjal. 46

i) Harta e tregimit Harta e tregimit sht nj mnyr e provuar dhe e vrtet pr t nxjerr n pah elementt e rndsishm t nj teksti tregimtar (Bhuel, 2001; Johns dhe Berglund,2001). Tabloja e harts s tregimeve sht nj version lvizor-dramatizues i ktij organizuesi grafik. Ajo mund t prdoret edhe me tekste nga historia, si prvijime t ngjarjeve t rndsishme, me ngjarjet mbshtetse q tregohen aty dhe q ojn deri n pikn kulmore (p.sh. nj luft). Msuesit e shkencs e kan prdorur me sukses, madje edhe pr procese si shprthimet vullkanike dhe pr diskutimin e zgjidhjeve pr problemet mjedisore. 47

46 47

E, Tamo, E, Rapti, Th, Karaj, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 142 J, Zwiers, Dymbdhjet shprehi t t menduarit, Zhvillimi i shprehive t t menduarit n shkoll, CDE, Fq 78

51

j) Tavolina e rrumbullakt Kjo teknik parashikon realizimin e saj nprmjet pjesmarrjes s nxnsve n grupe t vegjl deri n 6-7 vet. Grupet e nxnsve qndrojn t ndar rreth tavolinave t pun n klas dhe bisedojn midis tyre pr nj shtje apo problem q msuesi ua ka propozuar dhe q ka t bj me rregullimin n shkoll apo me problematika t lndve msimore t kurrikuls shkollore. Kur prdoret kjo teknik nxnsit kan nevoj t prdorin vetm pr flet dhe laps. Nxnsi q fillon t shkruaj i pari e palos fletn n formn e frizamoniks, kjo flet m pas pasohet nga njri nxns tek tjetri brenda grupit. Kur fleta qarkullon npr secilin nxns ajo nuk mund t hapet pr t lexuar se far ka shkruar shoku. E gjith prmbajtja e flets lexohet n fund. 48 k) Gushkuqi rrethor Kjo sht nj nga teknikat e cila ndihmon n zhvillimin e aftsive shprehse tek nxnsit. Gushkuqi rrethor (Keign, 1990) sht nj form gojore e tekniks s tryezs s rrumbullakt. do antar i grupit, n mnyr gojore, i ndihmon dhe i jep mendime rreth nj idej, shtjeje q diskuton grupi. 49

l) Votimi Votimi sht nj teknik q ka n themel t saj prdorimin e vots s nxnsit. Kjo teknik shrben pr ti aftsuar nxnsit q t marrin vendime n grup pr t zgjedhur nj shok/ shoqe n nj post t caktuar, pr tu prfshir n ndonj veprimtari etj;. N shum raste zbatimi i ksaj teknike lehtson marrdhniet e bashkpunimit t nxnsve me njeri-tjetrin n klas. Procedurat e ksaj teknike jan: Fillon me prezantimin e kandidatit, ose alternativs pr t ciln do t votohet. Votimi i nxnsit duhet t jet i fsheht Diskutohet rreth kandidatve ose alternativave t prezantuara nga grupi. Realizohet votimi. Llogariten rezultatet Publikimi i kandidatit apo i alternativs s fituar

48 49

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 127 QTKA, Teknika dhe metoda t t msuarit me n qendr nxnsin, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor, 2005, Fq 33

52

KAPITULLI IV MSUESI DHE I NXNSI N METODN E DISKUTIMIT DHE PUNS ME GRUP

4.1 Rolet e msuesit gjat diskutimit dhe puns me grupe Msuesi, figura m e rndsishme e edukimit, ka pr detyr ti ndihmoj t tjert t msojn, ti shikojn gjrat n kndvshtrime t ndryshme dhe ti msoj aftsit e rndsishme sociale. Megjithat, ne zakonisht e prdorim termin msues pr ata njerz, detyra kryesore, funksionale apo profesionale e t cilve sht ti ndihmoj t tjert t msojn dhe t prvetsojn shprehi e mnyra t reja t sjelljes. 50 Msuesit ndikojn n jetn e nxnsit me an t vendimeve q marrin duke filluar q nga mnyra e vendosjes s bankave n klas e deri tek mnyra e zhvillimit t veprimtarive n klas dhe kohzgjatja e saj. Madje, edhe kur nxnsit jan duke punuar n grupe ndikohen nga vendimet q msuesi ka marr pr gjra t tilla, si materialet, ndarjet n grupe apo llogaria e kohs pr veprimtari t ndryshme. Didaktika moderne me aplikimin e metodave t reja krkimore ka ndryshuar rolin tradicional t msuesit si dhns i informacionit dhe i leksionit n klas n favor t rolit t ri t regjisorit dhe koordinatorit q propozon studimin e problemit, q sugjeron drejtimet e krkimit, stimulon e nxit interesin e nxnsit, t menduarit krijues t tyre. N vend q t zhvilloj nj histori t mrzitshme, t mbushur me emra dhe data pa fund, ai nxit t krkuarit. Roli i msuesit n didaktikn moderne mund t krahasohet, si shprehen Gino De Vecchis dhe Giusese S. Staluppi : Me at t nj dirigjenti t mir orkestre, ku ai vet nuk i bie instrumentave, por bn q t dal nj muzik e kndshme. 51 Rolet e msuesit n kt msimdhnie jan t lidhura me pyetjet, detyrat dhe reagimet q ka, u mson nxnsve se si duhet ta organizojn grupin, si ti ndajn detyrat, si t bashkpunojn me njri-

50
51

B, Musai, Metodologjia e msimdhnies, Tiran, 2003, fq 13 ISP, Revista pedagogjike, Nr 1, 1999, EDLOR, Fq 54

53

tjetrin, si t sillen, si ti prcaktojn detyrat, si ti nxjerrin pikat apo shtjet kryesore dhe problematikat apo si t nxjerrin prfundimet. Msuesi i realizon kto pr t nxitur ndrveprimin n mjedisin msimor t cilat jan t rndsishme n funksion t t nxnit t nxnsve. Nj msues nuk mund t pres, q nxnsit e tij pr 45 minuta t jen t vmendshm dhe t bashkpunojn t prqndruar. T dgjosh me vmendje nj or e msimi 45 minutsh nga msuesi sht m e lodhshme se sa t ash dru . Ka nj shprehje t vjetr, e cila shpreh edhe humor: Mund t flassh pr do gj por jo m shum se 10 minuta. Msuesi duhet t ndrveproj me te gjith nxnsit. Ai duhet tu drejtohet nxnsve t veant dhe t lejoj dhe nxis edhe ndrveprimin ndrmjet tyre. Duhet t nxis nxnsin pr nj kndvshtrim kritik, duke argumentuar mendimet dhe prgjigjet e tyre, dhe ti shikoj prgjigjet e shokve apo t grupeve t tjera n mnyr kritike. Rolet e msuesit mund t shihen si nj prshkrim i puns s msuesit, i cili tregon qart se sa kompleks, delikat, serioz dhe i lodhshm sht ai. Msuesi ka disa role t cilat, n praktikn e prditshme t msimdhnies ato mbivendosen dhe ndrthuren. 52 N organizimin e puns me grupe n msimdhnie rolet q merr msuesi jan: Ekspert i msimdhnies Partner n komunikimin dhe ndrveprimin n klas Organizues Motivues Drejtues Menaxhues Kshillues Vlersues

Ekspert i msimdhnies - Msuesi duhet t jet ekspert n msimdhnie, duhet t punoj me parime t integruara dhe t thelluara, n vend q t merret me shtje siprfaqsore. Msuesit q kan njohuri dhe din shum rreth lnds s tyre prdorin strategji efikase n msimdhnie. Mangsit e njohurive t msuesit padyshim e cnojn nivelin e t nxnit.sht msuesi ai q vendos rreth materialeve dhe metodave t msimdhnies. do jav msuesit marrin mijra vendime pr t prmbushur detyrn e tyre. Kto vendime bazohen tek faktort si: shtjet, aftsit, nevojat e lnds dhe qllimet q do t arrihen.

52

QTKA; Msimdhnia me n qendr nxnsin; Tiran, dhjetor 2005; fq. 22

54

Partner n komunikimin dhe ndrveprimin n klas - N kto rolet q ka msuesi n organizimin e puns me grupe, sht shum i rndsishm roli: msuesi si partner n komunikimin dhe ndrveprimin n klas. Msuesi n punn me grupe i mson nxnsit q t ndihmojn njeri-tjetrin n detyrat e t nxnit dhe t organizimit, i aftson nxnsit q t kontrollojn prparimin e njeritjetrit. Puna n grupe sht nj krkes pr nj kurrikul bashkvepruese dhe ndrvepruese njkohsisht, q prfshin si aktor msuesit dhe nxnsit. 53 Organizues Pr rolin e msuesit si organizues do ti kushtoj m shum vmendje duke qen se sht nj ndr rolet kryesore gjat prdorimit t metodave novatore. do aktivitet ka nevoj pr organizim. Prpara se grupet t prfshihen n aktivitete ato duhet t njohin dhe t kuptojn konceptet baz q marrin pjes n to, ashtu sikurse duhet t ken nj ide rreth fillit q prshkon idet q do t trajtohen gjat ors s msimit. Msuesi e organizon punn n grupe n klas duke i kombinuar nxnsit n varsi t arritjeve t tyre, pra t bj nj ndrthurje apo nj kombinim t tyre dhe nuk duhet t bj dallime mes tyre prshembull: nxnsit me rezultate t mira ti vendosi n nj grup dhe nxnsit me rezultate mesatare ti vendosi n nj grup. Pr fat t keq n vendin ton ka msues t cilt bjn dallime, por ky sht nj gabim shum i madh dhe i pafalshm.
54

sht e

dmshme q t lihen n hije nxns me dobsi, pasi thellohet prapambetja e tyre dhe shkelen parime themelore didaktike, si sht trajtimi individual dhe i diferencuar i nxnsve. Veprimtarit q prfshihen n procesin msomor duhet t mbajn n intesitet pune e n ngarkes t gjith nxnsit dhe jo vetm disa prej tyre. Por, krkohet gjithprfshirje e nxnsve n procesin msimor me n qendr nxnsin.55 Msuesi sht prgjegjs pr ndrtimin e grupit, sepse nxnsit e mir duke diksutuar n grup me njeri-tjetrin duke marre dhe mendimet e shokve t tyre t cilt nuk jan dhe aq t mir bejn q atyre tu shtohet interesi dhe t prfitojn sado pak informacion me an t diskutimit n grup. Sa her realizohen pun me grupe msuesi grupet duhet ti krijoj gjithmon me antar t rinj dhe jo ti lri gjithmon grupet me t njjtt antar n mnyr q t siguroj aktivizim masiv t nxnsve, m shum bashkpunim me njeri-tjetrin dhe socializim. Nse nxnsit kan konflikte apo nuk shkojn me ndonj shok apo shoqe t klass, kta nxns mundsisht t vendosen n t njjtin grup n mnyr q armiqsimin q kan ta largojn. Duke bashkvepruar n grup ata miqsohen dhe mes tyre krijohet nj klim e ngroht.
53 54

Prf.Dr. M.Kraja.; Pedagogji e zbatuar; shtpia botuese Geer; Tiran 2008, fq. 310 ISP; Revista pedagogjike; EDLOR; nr.4; 1999;f q.32 55 Prf.Dr. M.Kraja.; Pedagogji e zbatuar; shtpia botuese Geer; Tiran 2008, fq. 312

55

Motivues - Motivimi ka rol t padiskutueshm. Motivimi prkufizimi i t cilit vjen nga latinishtja (motivum shkas,nxitje) . Nj prkufizim i prgjithshm pr motivimin sht: motivimi drejton sjelljen, prmes t cilit fillon sjellja e m pas orientohet drejt nj qllimi. Pra, ndikimin q ushtrojn t tjert me ann e nxitsve t ndryshm. Nj nga rolet e msuesit sht t jet motivues. Nxnsit duhet t veprojn. Msuesi i motivon nxnsit q t rrisin prpjekjet n mnyr q t maksimizojn nxnien, t rrisin nivelin e prvetsimit t njohurive. 56Msuesi i pranon gabimet q bjn nxnsit, pranon reagimet q jan t lidhura me lndn, temn apo nj problematik e ngritur nga vet msuesi, dhe krijon mundsi q nxnsit t jen t lir pr t pyetur, t krkojn, t ndrtojn, t eksperimentojn dhe t japin mendimet e tyre. Drejtues - Rolin drejtues msuesi e merr q n fillimin e ors msimore e deri n fund t saj. Msuesi i drejton nxnsit drejt thelbit t problematiks dhe rrugve q duhet t ndjekin n vazhdim, me qllim q nxnsit t mos orientohen e t dalin jasht tems, drejton pyetje t ndrsyhme. Pra, msuesi drejton do veprimtari n klas. Opinionet e dhna nga nxnsit i on edhe m tej. Thniet t cilat thuhen n mnyr spontane nga nxnsit msuesi i saktson, i prmbledh, i perifrazon. Msuesi u thot nxnsve n mnyr t qart prgjigjen e dhn prej tyre, i drejton nxnsit q t bjn pyetje n vazhdimsi, duke prdorur pse jo dhe t pyeturit sokratik 57. Msuesit duhet tua msoj nxnsve metoden e pyetjeve sokratike n mnyr q ta prdor dhe ata me njri tjetrin brenga grupit apo kur prballen me grupet e tjera. Msuesi, n aspektin e drejtimit t klass duhet t prfitoj nga t nxnt bashkpunues. Menaxhues - Menaxhimi prfshin vzhgimin e veprimtarive n klas, organizimin e msimit, prgatitjen e detyrave me shkrim. Ky ishte nj prkufizim i shkurtr mbi fjaln menaxhim. Por ne nuk na intereson t dim thjesht prkufuzimin e fjals menaxhim, duam t dim m shum, pra, si sht menaxhues msuesi gjat prdorimit t metodave novatore pr t cilat po flas, kuptimi i gjr i msuesit menaxhues. 58 Msuesi gjat prdorimit t ktyre metodave novatore menaxhon orn msimore, i ndan minutat n baz t problematikave q do t shqyrtohen, menaxhon grupet, menaxhon diskutimin q zhvillohet. sht shum e rndsishme q msuesi t jet nj menaxhues i mir, sepse n t kundrtn, msuesi nse nuk do t menaxhoj dot klasn athere ora msimore do
56 57

ISP, Motivimi dhe tradita, Revista Pedagogjike, Edlor, Nr 1, 1999, fq 99 Metoda e t pyeturit sokratik sipas platoni konsiston n nj seri pyetjesh, nprmjet t cilave ai shpresonte q ti bnte nxnsit e tij t ekzaminonin njohurit e tyre, tu largoheshin paragjykimeve dhe t arrini n n prfundime t reja. Kt metod e prdorin msuesit shpesh her me nxnsit e tyre, dhe sht nj metod q krkon aftsi dhe njohuri t thella nga ana e msuesit. Pyetjet sokratike jan pyetje orientuese, pyetjet bhen njra pas tjetrs, psh,; T gjith njerzit duan t jen t lumtur, apo jo? po pse duan q t jen t lumtur? .. 58 B, Musai, Msimdhnia dhe t nxnit, Psikologji edukimi, Tiran 1999, fq 26

56

t dshtoj, klasa do t kthehet n kaos t vertet, nuk do t realizohen objektivat msimore, dhe nuk do ket sukses n zgjidhjen e problematiks apo shtjes q prcakton msuesi. Kshillues - Roli i msuesit si kshillues sht shum i rndsishm pr nxnsit. Msuesi duhet q ti kshilloj nxnsit n mnyr miqsore. Jep kshilla nga veprimtarit q realizohen nga nxnsit. Kur msuesi realizon metodn e diskutimit apo t pus me grupe msuesi i kshillon nxnsit apo grupet se cilat jan rrugt m t mira q do ti ojn n nj prfundim m t sakt, apo t nxjerrin sa m shum zgjidhje t mundshme. Msuesi kur v re q nj nxns apo nj grup i caktuar ka vshtirsi, nuk ka dika t qart ai ndrhyn me an t kshillave. Vlersues - Nj tjetr aspekt i rndsishm i puns n grup sht edhe procesi vlersues q duhet ta shoqroj kt pun gjat gjith etapave t saj t zhvillimit, por sidomos n etapn e konkluzioneve. sht e nevojshme t vlersohet n kt proces jo vetm rezultati, por edhe procesi i rekrutimit t puns s antarve t grupit. Nxnsit n nj situat t till vlersuese mund t prcaktojn pikat e dobta dhe t mendojn sesi prmes puns s grupit ti tejkalojn kto vshtirsi. Roli i msuesit n kt situat sht q ti ndihmoj nxnsit q t vlersojn me efektivitet vshtirsit e tyre n kt proces.
59

Msuesi bn vlersime t ndryshme. Vlerson: mnyrn e komunikimit t nxnsve,

ndrveprimin dhe bashkpunimin e tyre, qndrimet q mbajn, organizimin e tyre n grup, mnyrn se si diskutojn me njeri-tjetrin, mnyrn e zgjidhjes s nj problemi, ndihmn q i japin njeritjetrit. Pra, vlersimi sht nj proces i ndrlikuar, krkon prqndrim dhe kujdes t madh nga ana e msuesit. a) Roli i msuesit n nxitjen e t nxnit n punn me grupe Pr t realizuar t nxnit me an t puns n grupe duhet: Planifikimi Angazhimi Vendosja e krkesave pr kohn Puna me cilsi Prkrahja e fryms s besimit, unitetit dhe prgjegjsis Vlersimi Msuesi kur realizon t nxnit n punn me grupe, nuk bn thjesht ndarjen e nxnsve n grupe apo bn nj prcaktim t detyrave q do t kryhen. Msuesi duhet t zgjedhi me kujdes grupet e
59

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, fq 146

57

nxnsve, planifikon me imtsi veprimtarit q do t kryhen n t nxnit n punn me grupe apo n bashkpunim, objektivat msimor gjithashtu dhe objektivat shoqrore pr grupet e puns. N procesin e planifikimit msuesi duhet ti jap prparsi natyrs s grupit. Ai duhet t shfrytzoj potencialet e nxnsit q luan rolin e lidershipit, t ndrtoj klim sociale pozitive, t vendos norma t prshtatshme pr formimin e grupit, t ndrtoj modele komunikimi me nxnsin n qendr dhe t forcoj bashkpunimin brenda grupit. Msuesi kontrollon prparimin shoqror. Nj moment thelbsor n mbarvajtjen e procesit dhe sigurimin e efektivitetit t t nxnit t nxnsve sht kur msuesi bn planifikimin e veprimtarive q mundsojn t nxnit ndrveprues. Ka shum shprehi apo koncepte t veant q shpjegohen, msohen m mir n bashkpunim apo n mnyr individuale, por msuesi sht ai q duhet t vendos se si do t zhvillohen. Detyrat thelbsore q kryen msuesi gjat msimdhnies apo t nxnit n bashkpunim sht vzhgimi dhe vlersimi i prparimit individual apo t nxnsve n trsi. b) Msuesi efektiv Msuesi efektiv e di q aftsit e puns n grup t nxnsve duhet t prvetsohen dhe kshtu ai ndrton mbi nivelin e nxnsve q ai ka n klas edhe punn pr ti msuar at a me aftsit dhe eksperiencn e puns n grup. Msuesi efektiv kupton diferencat midis llojeve t zhurms verbale q manifestohet nga aktivitetet e qllimshme t grupit dhe tipin e zhurms bashkvepruese q sugjerohet nga disintegrimi i grupit. Msuesi efektiv sht i vetdijshm pr shum vendime q prfshihen gjat prdorimit t teknikave t grupit, sepse ai ka kryer procesin e marrjes s t dhnave dhe vetm pas ktij procesi ai ka kaluar n fazn e marrjes s vendimeve. 60 N vitin 1973, B. Rosenshine dhe N. Furst prmblodhn krkimet kushtuar efektivitetit t msuesit. Ata prshkruan 9 karakteristika, q ndikonin drejtprdrejt n arritjet e nxnsve. Krkimet treguan se nxnsit, msuesit e t cilve i kishin kto karakteristik, kishin arritur rezultate m t larta se nxnsit e msuesve t tjer. Kto karakteristika ishin: Prdorimi i materialeve dhe metodologjive t ndryshme Qartsia n paraqitjen e gjrave Entuziazmi Tendenca e biznesit n msim, orientim i qart nga detyra q duhet plotsuar Stil i trthort n msimdhnie Mosprdorimi i kritiks s ashpr
60

A, Tamo, Th, Karaj, E, Rapti, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhia dhe t nxnit, Mokra, fq 143

58

Prdorim i pohimeve t strukturuara q sigurojn nj vshtrim t prgjithshm Theksim i prmbajtjes dhe prdorim i testeve t arritjes Marrje dhe rrimarje e gjrave n nivele t ndryshme njohse Nnt vjet pas realizimit t ktij modeli, Borphy (1982) prmblodhi rezultatet e dekads duke realizuar nj list me 8 karakteristika t prbashkta t msuesve efektiv: Krkesa t larta pr nxnsit Maksimalizimi i mundsive pr prfshirjen e tyre n prvoja msimore Ritm kurrikular q i lejon nxnsit t arrijn suksese sa m t mdha Prfshirja e t gjith nxnsve n veprimtarit msimore, puna pr aftsimin e tyre n nxnie, nprmjet monitorimit dhe sigurimit t feedbackut (dijes pr nivelin e arritjes s objektivave) Ndjeshmri kundrejt veorive individuale t nxnsve Theksi mbi objektivat kognitive n nj klim t ngroht dhe mbshtetse pr do nxns61

c) Zotrimi i klass Msuesi duhet t jt zotrues i klass. Por, far do t kuptojm me kt? M kt, do t kuptojm q, msuesi duhet t krijoj nj klase t gjall dhe dinamike duke shfrytzur dhe zhvilluar t gjtiha potencialet e nxnsve. Msuesi: a) T jet i aft pr ta br nxnsin aktor gjat ors s msimit b) T dij se si t zhvilloj aspektet shoqrore, t cilat jan: ndihmn e ndersjellt bashkpunimin, respektin ndaj shokut etj. c) Msuesi duhet t jet i aft q ti drejtoj dhe vlersoj dijet e prftuara nga nxnsit d) T dij se si t prdor teknika t ndryshme n klas. e) T jet i aft q t prcaktoj dhe zbatoj metoda t ndryshme n klas f) T analizoj prvojat e nxnsve g) T bashkpunoj me nxnsit duke formuluar s bashku objektivat q duhet t arrihen h) T jet i aft q t dalloj aftsit dhe vshtirsit e nxnsve i) T mas efikasitetin e msimdhnies q ka realizuar

61

ISP, Msuesi efektiv, Administrimi dhe menaxhimi arsimit, Nn Tereza, Vllimi 1, Nr 1, Dhjetor 2000, fq 99

59

4.2 Msuesi me strategji gjithprfshirse n klas

Msuesi me strategji prfshirse n klas e koncepton klasn si nj grup i tr t pandashm, q merr pjes n diskutime, dhe njohurit q do t japi n klas msuesi i shikon si nj produkt q lind nga nxnsit pr t qen krijues dhe pjesmarrs aktiv n procesin e msimdhnies. Msuesi i tipit prfshirs realizon nj prfshirje t plot t nxnsve n veprimtarit e klass dhe bashkveprimit ndrmjet tyre pr t br t mundur q hipotezat e ndryshme, t cilat dalin gjat procesit msimor t testohen, t ngrihen probleme t ndryshme, t shprehen pikpamje t ndryshme, mendimet e kundrta t ekzaminohen dhe t zhvillohet t msuarit t nxnsit me qllim realizimin n nivel t lart t procesit t t menduarit mbi informacionin e ri i cili merret n klas. Disa nga karakteristikat e tipit t msuesit me strategji prfshirse n klas: Pjesmarrja e nxnsit n eksplorimin e ideve dhe koncepteve, Ndrtimi i informacionit msimor mbi prgjigjet e klass, Bashkpunimi i t gjith nxnsve n klas, Pjesmarrja e nxnsve n vendimarrje, Diskutimi i ideve midis nxnsve pjesmarrs, Lidhja e hipotezave t nxnsve me zgjidhjen e problemit. 62

a) Karakteristikat e msuesit q nxit punn me grupe

Msuesi duhet t jet i orientuar drejt s ardhmes Organizon msimdhnies me n qendr nxnsin dhe ka besim n potencialin njerzor Prdor n klas nj trsi stilesh msimdhnieje Tregon kujdes t veant ndaj zhvillimit t personit n trsi Realizon me shum sukses rolin e lehtsuesit dhe jo t qendrs s procesit, drejtuesit t tij N punn me grupe e sheh t nxnit si nj proces fleksibel dhe q jep mjaft rezultat n msimdhnie dhe msimnxnie Msuesi q organizon punn me grupe sht nj zhvillues i spikatur i materialeve kurrikulare shtes sht m shum i orientuar globalisht se sa teknikisht
62

A, Tamo, E.Rapti, Th, Karaj, Teknikat e diskutimit dhe t puns me grupe, Msimdhnia dhe t nxnit, Mokra, Fq 125

60

b) Marrdhniet msues nxns Msuesi duhet q ti respektoj nxnsit,t jet i hapur dhe ti dgjoj ata duke pranuar do mendim apo opinion t tyre. Msuesi do t ket marrdhnie t mira me nxnsit, nse ai nuk do t bj moralizime apo tu imponoj nxnsve disiplin formale, por duhet tu krkoj q nxnsit ti vendosi vet rregullat. Vendosja e rregullave nga vet nxnsit bn q atyre tu rritet ndienja e prgjegjsis. Msuesi duhet q ti lri ata pr t vendosur vet pr gjra q u takojn atyre. Msuesi duhet q t nxisi mirkuptim, toleranc, respekt dhe ndienjn e solidaritetit te ta, dhe duhet t ket qartsi pr at q jep, apo n mnyrn e komunikimit, t mos krijoj keqkuptime. T gjitha kto bjn q t ket nj marrdhnie sa m t mir t msuesve me nxnsit e tyre. Msuesi duhet q t bashkpunoj me nxnsit. Bashkpunimi: Situata n t ciln msuesi dhe nxnsi punojn bashk. do klas funksionon mir kur msues e nxns bashkpunojn mes tyre. Bashkpunimi me nxnsit sht m efikas se sa komunikimi gojor me ta. Pr t nxitur bashkpunimin Flajndrzit rekomandont mnyra t ndryshme. Msuesi mund t prdor humorin, mund t nxit solidaritetin midis vetes s tij dhe nxnsve, mund tu krijoj mundsi nxnsve ti zgjedhin vet veprimtarit msimore. Msuesi profesionist njeh t gjith nxnsit dhe mundohet tu krijoj hapsira kohore pr kontakte personale t gjith nxnsve t tij. 63 4.3 Rolet e nxnsit dhe socializimi i tij Gjat prdorimit t ktyre metodave novatore roli i nxnsit ndryshon nga roli q ka n msimdhniesn tradicionale. Nxnsi nga spectator pasiv bhet nj element aktiv, protagonist aktor. Nxnsi prfshihet plotsisht n procesin e t msuarit bhet nj proces i vrtet krkimi e zbulimi. Krahasuar me procedurat e msimit tradicional, ku dominon fjala e msuesit, ky drejtim u ofron veprimtari q i motivojn ata. Nxnsit, kshtu, jan t stimuluar t lexojn, t diskutojn, t mbledhin informacion, t marrin pjes n prpunimin e t dhnave, t hartojn grafik, tabela, harta tematike, tu prgjigjen pyetsorve, t prgatisin raporte pr punn e tyre e t grupit. Pra, nxnsit msojn t mendojn, t komentojn dhe diskutojn duke i zbuluar ata vet dukurit dhe fenomenet historike dhe t gjejn domethnien e tyre. Kshtu favorizohet formimi i aftsive intelektuale t tyre. Ata ushtrohen t kuptojn m mir strukturn dhe prmbajtjen e lnds, duke

63

B, Musai, Msimdhnia dhe t nxnit, Psikologji edukimi, Tiran, 1999, Fq 20

61

mos u kthyer n marrjen thjesht t informacionit , q shpesh harrohet me tu msuar. Prkundrazi, nocionet, dukurit, konceptet n kt mnyr vetm q kuptohen m leht e logjikisht gjat procesit t krkimit dhe zbulimit, por bhen t qndrueshme. Prve ksaj nxnsit bhen jo vetm m t interesuar, por edhe m t knaqur, gjithnj e m krenar pr at q bjn. Ata, jo vetm marrin njohuri e kultur historike, por msojn edhe nj metod pr t studiuar. 64 N punn me grupe vihet n qendr veprimtaria e nxnsve, pra veprimtaria e atij q nx. Gjat zhvillimit t t nxnit n bashkpunim nj vmendje e madhe u kushtohet metodave dhe teknikave ndrvepruese q ojn n realizimin e veprimtarive, n fazn e planifikimit t msimit ndrveprues dhe n fazn e analizs s msimit t planifikuar dhe t zhvilluar. E rndsishme sht se far bjn nxnsit kur zhvillojn punn n grup. Puna n grup i lejon nxnsit q t jen prgjegjs pr t nxnt e tyre. T nxnt bhet si nj pron e vet nxnsve dhe u takon atyre q ta ndrtojn dhe pasurojn m tej dhe duhet par si nj ndrtes e cila duhet t skicohet dhe t ndrtohet nga vet nxnsi. N punn me grup nxnsit pasi marrin udhzimet nga msuesi, ata e marrin msimdhnien n dor. Nxnsit duhet t jen vet menaxhues. N grup nxnsit bashkarisht n mnyr paqsore dhe t qet zgjedhin kryetarin e grupit sepse do grup duhet t ket nj kryetar. T gjith antart e grupit nxjerrin pikat kryesore t problematiks apo shtjes e m pas secili antar paraqet pikat kryesore q ai mendon se jan t duhurat duke i komentuar dhe treguar se pse i ka zgjedhur si pika kryesore. N fund t gjith bien dakord q nga t gjitha shtjet e nxjerra t vendosin se cilat jan shtjet m kryesore, t bjn nj tabel pasqyrimi dhe t vendosin bashkrisht pr zgjidhjen e problematiks s dhn duke menduar n mnyr kritike. T gjitha diskutimet q bjn me njri-tjetrin t realizohen brenda limiteve kohore. N kt msimdhnie nxiten marrdhniet e reja ndrvetjake n klas. Ktu nxnsit: 1. Gjat procesit t nxnies prfshihen n mnyr aktive 2. Bashkpunojn 3. Menaxhojn grupin 4. Flasin n emr t grupit 5. Marrin vendime nga m t ndryshme n lidhje me prfundimet e mundshme , zgjedhin udhheqsin 6. Mendojn n mnyr kritike
64

ISP, Revista pedagogjike, Nr 1, 1999, Edlor, Fq 54

62

7. Mbajn qndrimet e tyre 8. Marrin pjes n mnyr konstruktive n diskutim 9. Vendosin rregulla t cilat duhet t respektohen nga t gjith 10. Krijojn marrdhnie t reja komunikimi me njeri-tjetrin 11. Cilsia e t msuarit t prbashkt rritet, duke forcuar prmasn shoqrore t marrdhnieve n klas. 65 Rolet q ka nxnsi n punn me grupe jan: Udhheqs Planifikues Mnaxhues Gjykues Argumentues Veprues Organizues Vlersues a) Marrdhniet dhe komunikimi nxns nxns Marrdhniet midis nxnsve n klas hapin prespektiva zhvilluese t mdha pr do antar. Njohja e ktyre marrdhnieve dhe stimulimi i tyre u ofron mundsi t mdha msuesve pr t patur efektivitet t lart n procesin e msimdhnies dhe t t nxnit n shkoll. Shum aspekte t zhvillimit n shkoll, q nga elementet q n dukje jan shum t thjesht, si vendosja e nxnsve n banka, e deri n ato m t vshtira q i referohen stileve t ndryshme t drejtimit t procesit t edukimit, kan ndikim shum t rndsishm n efektivitetin e veprimtaris s saj. Aktualisht ato nuk vlersohen dhe nuk shfrytzohen n nivelin e krkuar. Tradicionalisht, marrdhniet reciproke midis nxnsve n klas nuk jan shfrytzuar sa dhe si duhet si faktor t rndsishm zhvillues. Nxnsit n klas jan par n kndvshtrimin e uniformizimit dhe kufizimit t liris s individit, t ndrydhjes dhe rrafshimit t personalitetit t tij n shablonet dhe kornizat e ngurta ideologjike t kohs. Transformimit t shoqris shkolla duhet ti prgjigjet m nj konceptim dhe nj organizim t ri t strukturave sociale e material, q favorizojn
65

Revista pedagogjike, Nr 2, 1998, Fq 55

63

lidhjet active t nxnsve. Pr kt vlejn modelet q kan evidentuar prparsit dhe efektivitetin e tyre n krahasim me modelet tradicionale.vitet e shkollimit, veanrisht katr vitet e para t shkolls 8-vjeare, kan rndsi pr t ardhmen e nxnsve. N kto vite nxnsit duan t shprehin ndienjat, mendimet, besimet dhe ndrrat e tyre. Nprmjet dialogut dhe komunikimeve n grup nxnsit e moshs s re shkollore (apo adoleshente) msojn t njohin dhe t kontrollojn veten. Ata kontrollojn sjelljen, arsyen dhe qndrimet e tyre nprmjet reagimit dhe arsyes s shokve t tyre. N grup ata gjejn mjetin pr t prmirsuar sjelljet dhe qndrimet e tyre, gjejn shembujt e aktiviteteve t sukseshme dhe modelet e denja pr tu imituar. Rezultatet e studimeve tregojn rndsin e ndrveprimeve shoqrore n formimin e personalitetit. Klasa nuk sht vendi ku nxnsi vjen vetm pr t msuar, por nj struktur shoqrore, domethn nj kontekst marrdhniesh, n gjirin e s cils nxnsi do t zhvilloj ndrveprime e komunikime, q do ta nxisin pr aktivitete t ndryshme pr njohjen e bots dhe t personalitetit. N disa rrethana t nxnit n grup ndikon m shum n realizimin e nj detyre e san t nxnit individual. Rezultatet e t nxnit n grup jan mesatarisht m t mira se sa rezultatet e individit q e kryen n mnyr t pavarur t njjtn detyr. sht e qart nq t nxnit sht nj proces individual, por ka shum rndsi nse ky proces individual vendoset ose jo n kontekstin e nj grupi. T nxnit n grup sht efikas, sepse nse marrim pjes dhe ndihmojn n zgjidhje t gjith nxnsit. Ndikimi i shokve t klass sht shum i fuqishm edhe n lidhje me shembujt, zakonet e mira dhe sjelljen morale. Shpesh klasa ushqen nj ideal t prbashkt. Sjelljet morale si grup kan nj forc t madhe meqense do nxns i transformon progresivisht n motive t brendshme. Gjithashtu, autoriteti i msuesit dhe metodat e vlersimit t tij i nnshtrohen opinionit t klass. Efikasiteti i metodave t tij varet nga klima e prgjithsme e edukimit. Prandaj, q aktiviteti i do msuesi t kurorzohet me sukses duhet q, jo vetm t formohet nj grup i mir nxnsih, por edhe t merren n konsiderat opinionet, synimet dhe mendimet e tyre. Duke u mbshtetur n prvojn e n disa modele t reja t organizimit t klasave n disa vend perndimore, si n Itali, Franc, Danimark etj., sugjerohet q: N klas t ket dinamizm n vendosjen e nxnsve dhe bankave. Pr kryejen e aktiviteteve didaktike specifike t prdoren hapsira t ndryshme t klass. Klasat t mund t strukturohen n baz t niveleve njohse dhe t aftsive t nxnsve.
64

Personaliteti i nxnsit sht nn ndikimin e nj makrostrukture marrdhniesh brenda s cils nnstrukturat e marrdhnieve lipset t jen n harmoni, n kohezion, t mbshtesin dhe t plotsojn njra tjetrn pr zhvillimin normal t tij. Funskionet kryesore t grupit jan integrimi, diferencimi dhe zhvillimi, komunikimi dhe ndrveprimi, funksione kto q jan t lidhur reciprokishtme njri-tjetrin. N kuadrin e funksionit krahasues vlen t theksohet se aktiviteti njohs i nxnsit nuk ndikohet vetm nga veorit e brendshme t materialit q studion, apo metoda e puns s msuesit, por, gjithashtu, nga kushtet sociale dhe veanrisht nga situata e krahasimit n t cilat ai e ushtron kt aktivitet. Situatat krahasuese n klas, q shrbejn si aktivizuese t proceseve njohse t nxnsve duhet t bhen objekt studimi nga msuesit pr zbatimin e tyre n msim. N praktik situata bashkvepruese, n kuptimin e gjer t ksaj fjale, gjen pak ose aspak. Prpjekjet e msuesve pr t siguruar situata t tilla n veprimtarin msimore jan t pamjaftueshme. Madje edhe diskutimet spontane t nxnsve t veant gjat zgjidhjes s ndonj detyre n msim, jo vetm nuk nxiten, por evidentohen n maksimum duke u konsideruar si prishje e rregullit apo disiplins s klas. Nj praktik e till sht joefektive. N realitet, aktiviteti i brendshm dhe bashkveprimi i jashtm jan dy aspekte plotsuese t nj trsie t vetme dhe ekuilibri i njrit varet nga ai i tjetrit. Zhvillimi i programeve t msimit n bashkveprim n grup paraqet nj nga pikat e mundshme t zbatimit psikosocial n shkoll. Efektet pozitive t situatave bashkvepruese duken qart kur subjekti nuk largohet nga krkimi i zgjidhjes dhe e prvetson aktivisht at. N rezultatet e evidentuara n literatur vrtetohet q bashkpunimi jep rezultate m t mira n arritjen e suksesit t nj detyre se sa gara. Por, nuk duhen mohuar edhe dinamikat q rrjedhin nga situatat e gars, situata n t cilat bhet krahasimi social. N kt kuadr rekomandohet q organizimi i hapsirs spciale n klas nuk duhet ti lihet asnjher rastsis. N tendenc pr ta konsideruar veten si model, shfaqen prpjekje pr tu diferencuar nga modelet e tjetrit. Duke u krahasuar me tjetrin n grup, nxnsi gjen mundsi pr tu dalluar, pr t mos vepruar si gjith t tjert, pr tu br i njohur, pr t afirmuar identitetin e tij. 66 Komunikimi nxns nxns - Rrjetet e ndryshme t komunikimit n klas jan n varsi t karakteristikave t aktivitetit, personalitetit t nxnsve, t ndrveprimeve n grup, t qndrimeve dhe t aftsive t msuesit, t simpative dhe antipative, t gjendjes ekonomike dhe kulturore etj. N organizimin e prgjithshm t marrdhnieve nxnsit e nj klas kan role dhe pozicione t ndryshme. Organizimi i marrdhnieve midis nxnsve n klas varet jo vetm nga natyra dhe

66

ISP. REVISTA PEDAGOGJIKE. NR 2. EDLOR. 1998. FQ 55

65

interesi pr aktivitetin e propozuar nga msuesi, por edhe nga strukturat materiale t klass. N fakt, n shkolln ton ne jemi msur me kt lloj tipi dhe nuk perceptojm asnj lloj mosprshtatje. Ndrsa realiteti shkollor i vendeve t zhvilluara sht i ndryshm dhe ky ndryshim sht rrjedhoj jo vetm e kushteve ekonomike, por dhe e konceptimeve t ndryshme. Situata n grup krkon nj organizim t trsis s tavolinavedhe t ndenjseve n hapsirn e klass, q ti lejoj do grupi nxnsish t gjej identitetin dhe t ndjehet i sigurt. Secili grup duhet t ket nj hapsir personale t diferencuar dhe njkohsisht t integruar me at t t tjerve. Organizimi i klass n hapsira t prshtatshme pr komunikimet prbn nj faktor themelor t siguris dhe t bashkveprimit. 67 b) Proceset e grupit Ne jemi me t vrtet kafsh sociale. Ne e kalojm nj pjes t madhe t jets son n grupe, familje, me shokt, me klasn, n klub, n organizata, n firma. Megjithat jo do bashkim njerzish formon grup. Ndryshimi midis nj grupi dhe grumbulli njerzish qndron n faktin se antart e grupit e konsiderojn vetveten antar grupi, kan qllime t prbashkta dhe bashkveprojn me njri-tjetrin mbi kt baz. (McGrath, 1984). do grup funksionon mbi bazn e e normave rregulla t shkruara ose t prshkruara dhe standarte q rregullojn sjelljen e antarve q marrin pjes n situatn e grupit. Normat mund t ndryshojn nga grupi n grup dhe varen nga vlerat dhe objektivat t cilat antart e tij i konsiderojn t rndsishme. T gjitha kto q prmenda m sipr jan si pr jetn ton jasht ambjenteve t klass, ashtu edhe pr grupet q formohen n klas. Jan rregullat, normat, bashkveprimi, qllimet e prbashkta ato q e mbajn nj grup n kmb, dhe bjn q grupi t ket efektivitet. 68 c) Dimensionet sociale tek t nxnit. sht e pranuar gjersisht q zhvillimi social dhe emocional i fmijve ndikohet nga suksesi i tyre n t nxn. Kjo i adresohet shpesh efektivitetit t t nxnit kur klima e nj shkolle sht e karakterizuar nga kujdesi, marrdhnia ndrvepruese. Dimensioni social dhe emocional e v theksin n edukimin shoqror, personal dhe shndetsor t nxnsve duke u mundsuar atyre nj prvoj t suksesshme dhe pozitive n shkoll, duke stimuluar zhvillimin individual, aftsit bashkpunuese t tyre, ose duke zhvilluar aftsit e komunikimit, motivimin e vetvlersimit.

67 68

ISP. Revista Pedagogjike, NR 2. Edlor, 1998, FQ 55 T, F, Pettijohn, Psikologjia, Lilo, Tiran, 1996, Fq 546

66

PRFUNDIME DHE REKOMANDIME

N kt punim ne trajtuam shtjen e metodave t diskutimit dhe puns me grupe q po aplikohen gjersisht n msimdhnien e sotme. Ky punim fokusohet tek metodat dhe teknikat me n qendr nxnsin duke u nisur nga fakti se: prdorimi i metodave dhe teknikave t ndryshme n msimdhnie sht shum i rndsishm n mnyrn sesi nxnsi nx. Shtys pr realizimin e ksaj teme ka shrbyer interesi im pr prdorimin e ktyre metodave n msimdhnien q do t zhvilloj n vitet n vijim, n funksion t msimdhnies efektive dhe socializimit t nxnsve. N prdorimin e ktyre metodave nxnsi sht aktiv, i lir n shprehje. 1.Metodat e t msuarit jan: rrugt, mnyrat, ecurit dhe procedurat didaktike q msuesit e nxnsit i prdorin gjat procesit msimor dhe jasht tij, pr transmetimin dhe prvetsimin e njohurive, shkathtsive e shprehive, pr zhvillimin e formimin e veorive e t tipareve t personalitetit t individit. Historikisht metodat kan evoluar, kan ndryshuar, jan prsosur e modernizuar n prputhje me zhvillimet shoqrore, ekonomike dhe politike. 2.N kushtet e sotme t zhvillimit t vrullshm t shoqris shqiptare dhe rritjes me ritme shpejta t informacionit, metodat tradicionale t msimdhnies me n qendr msuesin nuk mund ti prgjigjeshin m zhvillimeve t reja. Prandaj, sot n t gjitha ciklet e shkollimit, po aplikohet msimdhnia e re, e cila vendos n qendr t msimit nxnsin, kurse msuesi sht udhheqsi dhe organizuesi i msimit, q e udhheq nxnsin pr t krkuar n mnyr t pavarur informacionin dhe n zgjidhjen e cdo problemi sado i ndrlikuar q t jet. 3. Me msimdhnie bashkkohore duhet t kuptojm at lloj msimdhnie, e cila lehtson me forma, metoda, teknika dhe strategji t prshtatshme procesin e t nxnit t nxnsve. Kjo lloj msimdhnie lejon q nxnsit t marrin pjes n nj shumllojshmri aktivitetesh, shpesh n ifte apo grupe t vogla, ku ata mund t msojn nga njeri-tjetri dhe gjithashtu mund t diskutojn e ndajn idet e tyre. Msuesi prdor eksperiencat e vet nxnsve dhe ngrihet mbi ato duke shtuar njohurit dhe duke zhvilluar m tej aftsit e nxnsve. Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe puns me grupe kan rndsi t veant dhe kan pr qllim q tu msoj nxnsve shprehit e t nxnit afatgjat, zhvillon t menduarin kritik, ndikim t madh ka n mnyrn se si nxnsit prpunojn informacionin, n zgjidhjen e problemeve dhe bashkpunimin me t tjert. T gjitha kto, pra, shprehit, njohurit, vlerat jan t lidhura me njra-tjetrn. Nxnsit sa m t zhvilluar q ti ken
67

shprehit e prpunimit t informacionit, bashkpunimin, t shkrimit, leximit aq m n gjendje do t jen q t bjn shkrime ku t shkrehin pikpamjet dhe qndrimet e tyre rreth koncepteve apo problematikave t ndryshme. 4. Msimi me n qendr nxnsin: sht ai msim i cili sht aktiv, interaktiv dhe reflektiv. Fokusohet n at q sht e rndsishme e realiste pr nxnsit dhe jo e ngurt e abstrakte pr ta. Lejon nxnsit t marrin pjes n nj shumllojshmri aktivitetesh, shpesh n ifte apo grupe t vogla, ku ata mund t msojn nga njri- tjetri dhe gjithashtu mund t diskutojn e ndajn idet e tyre. Prdor eksperiencat e vet nxnsve dhe ngrihet mbi ato duke shtuar njohurit dhe duke zhvilluar m tej aftsit e nxnsve. sht ai msim ku ekziston respekti reciprok mes nxnsve dhe msuesit, ku lejohet komunikimi pozitiv pr ndarjen e ideve dhe dgjimin e t tjerve. Prdor disiplin pozitive pr t mbshtetur suksesin dhe pr t inkurajuar nxnsit t prpiqen vazhdimisht. Nxnsi motivohet dhe prdor strategjin e duhur pr t arritur kuptimin. Nxnsi edukohet si t punoj, t msoj dhe t nxr, duke qen edhe i pavarur, gjat gjith jets, n apo pas viteve t shkollimit.

5. Konceptet baz t msimdhnies me n qendr nxnsin: M shum msimdhnie t hapur. M pak t nxn t drejtuar nga msuesi. Msimdhnia pr t nxn. M shum t nxn bashkveprues.

6. Roli i msuesit kur nxnsi sht n qendr: Roli i msuesit nuk zbehet, po sht shum i rndsishm, Ai sht partner n komunikimin dhe ndrveprimin n klas. Msuesi zvoglon nivelin e stresit dhe ngarkesn e puns gjat nj veprimtarie, duke i msuar ata t ndihmojn njeri-tjetrin n detyrat e dhna Msuesi jep kshilla prkundrejt veprimtarive q do t zhvilloj nxnsi Msuesi nxit veprimin nxns-nxns
68

 Msuesi pranon reagimet e nxnsve lidhur me metodn q do t zhvillohet dhe krijon mundsin q nxnsi t jet i lir pr t pyetur. Msuesi ushtron nxnsit pr nj vlersim t pavarur t arritjeve n veprimtarit e tyre

7.Metodat dhe teknikat e diskutimit dhe puns me grupe kan rndsi t veant dhe kan pr qllim q tu msoj nxnsve shprehit e t nxnit afatgjat, zhvillon t menduarin kritik, ndikim t madh ka n mnyrn se si nxnsit prpunojn informacionin, n zgjidhjen e problemeve dhe bashkpunimin me t tjert. T gjitha kto, pra, shprehit, njohurit, vlerat jan t lidhura me njratjetrn. Nxnsit sa m t zhvilluar q ti ken shprehit e prpunimit t informacionit, bashkpunimin, t shkrimit, leximit aq m n gjendje do t jen q t bjn shkrime ku t shkrehin pikpamjet dhe qndrimet e tyre rreth koncepteve apo problematikave t ndryshme. 8.Diskutimi: -Rrit thellsin e t kuptuarit t prmbajtjes; -Rrit motivimin dhe nxit nj pjesmarrje m t madhe n msim; -Zhvillon qndrimet pozitive ndaj prdorimit t materialeve t fundit, t paraqitura n msim; -Zhvillon aftsit pr t zgjidhur probleme, t cilat jan t veanta pr prmbajtjen e msimit; -Ofron praktik n zbatimin e koncepteve dhe informacionit.

9. Teknikat dhe metodat e puns n grup jan: Diskutimi Debati Puna me grupe t vogla. Mendo/Puno n dyshe/Shkmbe me t tjert. Grupet e ekspertve. Loja n role dhe simulimi.

10.Prdorimi i metodave t diskutimit dhe puns n grup sht i rndsishm pr kto asrye: Zhvillon ndienjn e prgjegjsis Zhvillon ndienjn pr bashkpunim dhe bashksi Zhvillon vendimarrjen
69

Zhvillon shkathtsit shoqrore, mendimin kritik dhe kreativ Respektimin pr njeri-tjetrin Zhvillon vetbesimin

N metodat e diskutimit dhe t puns me grupe vihet n qendr veprimtaria e nxnsve, pra veprimtaria e atij q nx. Nxnsit mund t punojn n grup, s bashku pr t studiuar, riprodhuar informacionin dhe konceptet ti prpunojn m tej. Kto jan metoda dhe kan synim pr nj angazhim t suksesshm t nxnsve, sht nj msimdhnie aktive e cila ka n thelb modernizimin e msimdhnies. 11.Kto metoda: Mundsojn pjesmarrje aktive t nxnsve Bashkpunim efektiv Nxisin t menduarit kritik Prmirsojn cilsin e rezultateve t puns Krijohet klim mbshtetse reciproke Zhvillimi i koncepteve bhet bashkarisht n mnyr q t shmanget msimnxnia e individualizuar 12.Klasat n vendin ton jan t mbipopulluara, dhe kjo sht nj an shum negative n arsimin Shqiptar. N klas formohen shum grupe, duke qen se ka shum nxns dhe msuesi e ka t vshtir q ti vzhgoj m kujdes t gjith nxnsit kur japin kontributin e tyre n punn me grup. Msuesit pohojn se metodn e diskutimit e realizojn m shpesh se sa metodn e puns me grupe. Metodn e puns me grupe e realizojn gjat orve t prsritjeteve, apo n veprimtari ekstrakurrikulare. Metodn e diskutimit dhe bisedn sokratike msuesit n shkollat tona e realizojn shpesh. Nse klasat do t prbheshin nga 20 apo 25 nxns msuesit do ta prdornin m shpesh punn me grupe. 13.Gjat studimit t literaturave kam vn re disa struktura t puns me grupe, t cilat jan shum interesante. Mnyra se si organizohen nxnsit gjat prdorimit t ktyre strukturave jan shum t veanta, por msuesi pr ti prdorur kto struktura duhet q m par te jet i trajnuar sepse kan vshtirsi pr tu realizuar. N vendin ton ka munges t informacionit dhe trajnimi mbi strukturat e puns me grupe t cilat jan: karoseli, topat e bors, grupet zigzage, grupet n form ylberi, akuariumi. Kurse gjat zbatimit t metodave t diskutimit dhe puns me grupe, teknikat t cilat
70

msuesit prdorin m shpesh jan: brainstorming, rrjeti i diskutimit, kllaster, diagrami i venit, debati, rrethi, tabela e koncepteve, loja me role, INSERT, loja me role, kubimi, grupet e ekspertve, teknika pro e kundr, paneli, harta e tregimit, gushkuqi rrethor. Me an t ktyre metodave, msuesi mundson gjithprfshirjen e nxnsve. 14.N punimin e tems nuk mund t prjashtoja rolin e msuesit dhe t nxnsit, t cilt kan shum rndsi n procesin msimor. Gjat prdorimit t metodave novatore msuesi siguron n klas nj mjedis t sigurt, bashkpunues, inkurajues, t hapur, t rregullt dhe me komunikim t dobishm ndrmjet nxnsve.me ann e prdorimit t nj game t gjer strategjish dhe teknikash, pr t promovuar tek nxnsit vetkontrollin, vetdisiplinn, prgjegjsin ndaj t tjerve dhe pavarsin e tyre. Gjithashtu organizon shkmbimin e prvojav t nxnies ndrmjet nxnsve dhe antarve t grupeve bashkpunuese. 15.Msuesi realizon nj menaxhim t till n klas, nprmjet t cilit nxit reflektimet, shprehjet e interesave, vendosjen e qllimeve dhe vetvlersimin n realizimin e punve me cilsi t lart nga ana e nxnsve dhe rishikon vazhdimisht efektshmrin e msimdhnies dhe impaktin e tij mbi ecurin e nxnsve, duke qartsuar arritjet e synuara, kshillon dhe drejton nxnsit pr progresin e arritjeve t tyre. Msuesi rishikon vazhdimisht efektshmrin e msimdhnies dhe ndikimin e saj n ecurin e nxnsve, duke mbajtur parasysh arritjet e synuara q n fillim t procesit, duke mbajtur t dhna e nevojshme q lidhen me progresin e nxnsve. 16.Msuesi duhet t trheqi n mnyr t vazhdueshme nxnsit n prvoja t prshtatshme, t cilat mbshtesin zhvillimin e tyre intelektual, social dhe personal. Sipas Vigotskit, zhvillimi dhe msimi nnkuptohen si aktivitete sociale t pandrprera. Zhvillimi krijohet n relacionet sociale. Nxnsi gjat aktiviteteve q realizohen n klas fiton hapsir dhe mundsi t luaj, t mendoj, t krahasoj, t parashtroj pyetje, t transformoj, t performoj, t prezantoj. T gjitha kto ndodhin nprmjet aktiviteteve t prbashkta me msuesin dhe nxnsit.

71

SHTOJCA

Realizoni veprimtari n t ciln prdorni metodn e puns me grupe?

shpesh her 19 msues ndonjher 8 msues anjher asnj msues

Cilat nga metodat ju duken m efikase?

27 msues
19 msues 70% 8 msues 30%

8 msues - metoda tradicionale 19 msues - metodat novatore( metodat e diskutimit dhe puns me grupe)

Ju plqen metoda e diskutimit dhe e puns me grupe? 100

shum - 97 nxns pak - 3 nxns aspak - asnj nxns 3% 0%

A ju zhvillon msuesi veprimtari t puns me grupe?

shpeshher - 84 nxns ndonjher - 24 nxns asnjher - asnj nxns 24% 0%

nxns

100 nxns

97% 76%

70 60 50 40 30 20 10 0 gjithmon ndonjher asnjher

70 prindr
luan me shokt/shoqet n lagje? Gjithmon 63 ndonjher 7 asnjher 0 U bn ftesa shokve/shoqeve pr t luajtur n shtpi? Gjithmon 25 ndonjher 41 asnjher 4 konsultohet me shokt/shoqet pr detyrat q msuesi u jep? Gjithmon 27 ndonjher 37 asnjher 6

72

STRUKTURAT E GRUPEVE T VOGLA

Grupe n form karoseli

Grupe n form prej topash bore

73

Grupet n form ylberi Katr grupe t prbr me 6 nxns pr nj tem

Grupi i kuq

Grupi i verdh

Grupi blu

Grupi i gjelbr

Krijohen gjasht grupe, me nga katr nxns pr t diskutuar pr temn Formohet nj grup i ri, i prbr nga nj antar i secilit grupi, nj nga grupi i kuq, nj nga grupi i vedhr, nj nga grupi blu dhe nj nga grupi i gjelbr.

74

TABELA E KONCEPTEVE KONCEPTI FUNKSIONI TIPARET KARAKTERISTIKAT 1 2 3

DIAGRAMI I VENIT
Kjo teknik prdoret pr krahasimin e dy ose m shum koncepteve, situatave, perzonazheve etj,. Nprmjet krahasimeve dalin dalin ant e prbashkta dhe dallimet mes tyre.

Tiparet dalluese

T prbashktat

Tiparet dalluese

69

DIAGRAMI SHKAK - PASOJ

Ndikimi 1 I------------------I

Shkaku 1 Frika I dobt NDIKIMI i fort I------------------I I dobt NDIKIMI i fort

Shkaku 2 Ekonomia

NGJARJA ose GJENDJA

Ndikimi 1 I------------------I I dobt NDIKIMI i fort

I------------------I I dobt NDIKIMI i fort

Shkaku 1 Politika I------------------I I dobt NDIKIMI i fort

69

Ndikimi 1 I------------------I I dobt NDIKIMI i fort

J, Zwiers, ( Manual veprimtarish msimore pr inteligjencat e shumfishta), Zhvillimi i shprehive t t menduarit n shkoll, CDE, fq 256

75

HARTA E TREGIMIT70
Pika kulmore

Titulli:_______________

Zgjidhja, Ngjarjet dhe Ndryshimet prfundimtare

8. 7. 6.
Konflikti kryesor

5. 4. 3. 2. 1.

Tema, mesazhi, morali ose msimi

Vendi dhe koha:

70

J, Zwiers, ( Manual veprimtarish msimore pr inteligjencat e shumfishta), Zhvillimi i shprehive t t menduarit n shkoll, CDE, Fq 252

76

PEMA SHKAK PASOJ71

71

J, Zwiers, ( Manual veprimtarish msimore pr inteligjencat e shumfishta), Zhvillimi i shprehive t t menduarit n shkoll, CDE, Fq 257

77

Inkurajimi n prfshirjen e procesit t t msuarit dhe prgjegjsin pr t nxn

Zhvillimi i aftsive vepruese

Zhvillimi i aftsive organizuese

Qartsimi i vlerave, besimeve, prespektivave

Asimilimi i informacionit

Msimdhnia ndrvepruese
Krijimi i nj ku t jetohet bashkrisht Zhvillimi i mirkuptimit

Nxitja e ndienjave, ideve personale

Prforcimi i vlersimit ndaj grupit dhe ndaj vetes

Skema e msimdhnies ndrveprues

MSIMDHNIA N METODAT NOVATORE

drejton, organizon, udhzon

v nxnsit t bjn pyetje

prfshihet, vepron

bn pyetje dhe krkon prgjigje

bisedon, diskuton, shkmben ide

diskuton, arsyeton, argumenton

78

Msuesi

Nxnsi

FLETA E VZHGUESIT Jepet vlersimi pr prdorimin e secilit element

T dgjuarit Prfshirja / Bashkpunimi

T folurit

T shkruarit

T part
79

BIBLIOGRAFI

QTKA, Msimdhnia me n qendr nxnsin, Tiran, Dhjetor, 2005 Kraja, M, Pedagogji e prgjithshme, Tiran, 2009 Kraja, M, Pedagogji e zbatuar, Geer, Tiran, 2008 Musai, B, Meteodologji e msimdhnies, Albgraf, Tiran, 2003 Musai, B, Psikologji e edukimit, Tiran, 1999 Gjokutaj, M, Sula, G, Roli i msuesit dhe stilet e t nxnit n klasat me n qendr nxnsin, Tiran, 2009 Instituti i Kurrikulave dhe i Standardeve, Psikologjia individuale n shkoll dhe psikologjia e edukimit, Tiran, 2005 Instituti i Studimeve Pedagogjike, Probleme psiko-pedagogjike n shkoll, Tiran, 2004 Mrkuri, N, Probleme t msimdhnies, Europrint, 2004 Gjokutaj, M, Mrkuri, N, Modele te suksesshme msimdhnieje, Europrint, 2004 Dedja, B, omo, B, Vuji, M, Gae, O, Temo, S, Sh, Osmani, Sh, Xhaxho, T, Didaktika, Mihal Duri, Tiran, 1986 McNamara, S, Moreton, G, T kuptuarit e t qenit ndryshe, David Fulton Publishers, Londr Zwiers, J, Zhvillimi i shprehive t t menduarit n shkoll, CDE Trndafili, G, Karaguni, M, Metodika e gjeografis, Erik Tamo, A, Karaj, Th, Rapti, E, Msimdhnia dhe t nxnit, Mora Pettijohn T. F, Psikologjia, Lilo, Tiran, 1996 Intereactivity Foundation, Guid pr diskutimet me n qendr studentin, Nntor, 2012 Instituti i Studimeve Pedagogjike, Administrimi dhe Menaxhimi i Arsimit, Nn Tereza, Vllimi 1, Nr 1, Dhjetor,200 Instituti i Studimeve Pedagogjike, Administrimi dhe Menaxhimi i Arsimit, Nn Tereza, Nr 4, 2003 MASH, Revista Msuesi, Nr 9 (2567), Nntor, 2011 Instituti i Studimeve Pedagogjike, Revista Pedagogjike, Edlor, Nr 1, 1999 Instituti i Studimeve Pedagogjike, Revista Pedagogjike, Edlor, Nr 2, 1998 Instituti i Studimeve Pedagogjike, Revista Pedagogjike, Edlor, Nr 4, 1999 Instituti i Kurrikulave dhe i Standardeve, Udhzues pr zhvillimin e kurrikuls, Tiran, 2006
80