1

ARUZ LS
Hazrlayan : Dr. Mustafa ALTUN Austos 2003 ARUZ LSNN BAZI ZELLKLER a) Vasl (Ulama): Sonu nszle biten bir kelimeyi ondan sonra gelen kelimenin nl harfine balamaktr. Ulama, lde yan yana iki ak hece gerektii zaman yaplr. Ulama yaplan kelimeler aralarna bir ( 2) iareti konularak belirtilir. R: Hrr2olmak2eer ister2isen olma cihnn Zevknda safsnda gamnda kederinde (Ziy Paa XIX. yzyl)[1] ls: . | . . | . . | . b) mle (ekme) : Ak hecenin lye uymas iin biraz uzatlarak okunmas, kapal hece deerine getirilmesidir. mle aruzda bir kusur saylr. Daha ok Trke hecelerde ve Farsa tamlamalarda (Servet-i Fnnda olduu gibi) tamlama -isinde uygulanr. Ak heceyi belirten noktann altna izgi () konularak gsterilir. R: Kamu bmrna cnn dev-y derd eder ihsn Sevgili, btn ak hastalarnn Niin klmaz bana dermn beni bmr sanmaz m derdine deva ihsan ettii halde (Fuzl XVI. yzyl) bana niin derman etmiyor,beni ls: . | . | . | . hasta sanmaz m? c) Med (Uzatma): ki kapal hece arasnda bir ak hece gerektiinde iki tip hecede yaplan bir uygulamadr: nsz+uzun nl+nsz (nz) ve nsz+nl+iki nsz (dost). uzatlm imle ad da verilir. Med yaplan hece, zerine bir izgi konularak gsterilir. R: Yr hl-i dilimi zr bilptr bilrem Dili zrmda ne kim var bilptr bilrem (Fuzl XVI. yzyl) ls: | . | . | . ) Zihf (Ksma) : Aruzda, l gerei Arapa ve Farsa kelimelerdeki uzun bir heceyi ksa okumaktr. Bu da imle gibi gzel kullanlmadnda bir l kusuru saylr. izgi altna nokta konularak belirtilir. R: Nedir bu tli ile derdi Nef-i zrn Ne hu sevse mlyim dedike fet olur (Nef XVII. yzyl) ls: . . | . . | . . | . . | 2 d) Kasr (Ksa kesme) : Aruzda Arapa, Farsa bir kelimeyi hafifletirerek okumaktr. mh yerine meh, h yerine eh denmesi gibi. Bunun yan sra zel isimlerde de kasr yaplmtr. skender, Aristo, Efltun yerine Skender, Risto, Feltun okunmas gibi. R: Bak Stanblun u Sadbd- nev-bnynna lemin canlar katar b u havs cnna (Nedm XVII- XVIII. yzyl) ls: . | . | . | . |

C. TRK EDEBYATINDA KULLANILAN BALICA ARUZ KALIPLARI 1. f i l tn | f i l tn | f i l tn | f i ln | . | . | . | . | Arturan sz kadrini sdk ile kadrin arturur Kim ne mikdr olsa ehlin eyler ol mikdr sz (Fuzl XVI. yzyl)[2] Dil ne mihnetden kaar hergiz ne gamdan incinr Hecr elinden ekdgi cevr sitemden incinr (Bk XVI. yzyl)[3] Fr olmam eylesen yz bin cef sevdim seni Byle yazm alnma klk-i kaz sevdim seni Ben bu szden dnmezem devreyledike nh felek hid olsun akma arz u sem sevdim seni (eyh Glib XVIII. yzyl)[4] 2. f i l tn | f i l tn | f i ln | . | . | . | Ol gz mestnenin etdiklerin Ey Nect cevr sanma nzdur (Nect XV. yzyl) 3. fe i l tn | fe i l tn | fe i l tn | fe i ln | ..|..|..|..| () Dr- dny del gnlm gibi vrn olsa Ne cihn olsa ne cn olsa ne hicrn olsa (Yahy Bey XVI. yzyl)[5] 4. fe i l tn | fe i l tn | fe i ln | ..|..|..| () Koptu evden ac bir vveyl Odalar inledi: Leyl! Leyl! (Yahy Keml Beyatl XX. yzyl)[6] 3 5. fe i l tn | me f i ln | fe i ln | ..|..|..| () Devletimdir visl-i yr amm Bana yr olmad o devlet h (Cem Sultan XV. yzyl) 6. me f i ln | me f i ln | me f i ln | me f i ln | ..|..|..|..| Pern-hln oldum sormadun hl-i pernum Gamundan derde ddm klmadun tedbr-i dermnum Ne dirsin rzgrum beyle mi gesn gzel hanum Gzm cnum efendim sevdgm devletl sultnum (Fuzl XVI. yzyl)[7]

Yiyin efendiler yiyin ; bu hn- itih sizin; Doyunca, tksrnca, atlayncaya kadar yi yin! (Tevfik Fikret XIX. yzyl)[8] 7. me f ln | me f ln | me f ln | me f ln | .|.|.|.| Sana kimisi cnm kimi cnnm dey syler Nesin sen doru syle can msn cnn msn kfir (Nedm XVII- XVIII. yzyl) 8. me f ln | me f ln | fa ln | .|.|.| Deer bir kez yzin grmek o mhun Gne kurs gibi yz bin filori (Bk XVI. yzyl)[9] 9. mef l | f i l tn | mef l | f i l tn | .|.|.|.| Ger grmemek dilersen resm-i cef Fuzl Olma vefya tlib dny-y b-vefda (Fuzl XVI. yzyl)[10] 10. mef l | f i l t | me f l | f i ln | .|..|..|.| Ey b-vef ki det olupdur cef sana Billh cefdur olma dimek b-vef sana (Fuzl XVI. yzyl)[11] 4 11. me f i ln | fe i l tn | me f i ln | fe i ln | ..|..|..|..| Yakar m nme-berin yoksa yra demez mi Niyz-nmemiz ol gam-ksra demez mi (Nil XVII. yzyl)[12] 12. mef l | me f l | me f l | fa ln | .|..|..|.| Pek rengine aldanma felek eski felekdir Zr felein mereb-i n-sz- dnekdir Bed-asla necbet mi verir hi niforma Zer-dz paln ursaneek yine eekdir Nushile yola gelmeyeni etmeli tekdr Tekdrile uslanmayann hakk ktekdir Milyonla alan mesned-i izzetde ser-efrz Birka guruu mrtekibin cy krekdir (Ziy Paa XIX. yzyl)[13]
[1] nder Ggn, Ziy Paa, Kl. Bak. Yay., zmir, 1987, s.56. [2] Hasibe Mazolu, Fuzl ve Trke Divanndan Semeler, Kltr Bak. Yay. , Ankara, 1986, s.140. [3] Dr. Sabahattin Kk, Bk ve Divanndan Semeler, Kltr Bak. Yay., Ankara, 1988 s 220. [4] Abdlbki Glpnarl, eyh Glib-Semeler, MEB, stanbul, 1986, s.46. [5] Mehmed avuolu, Yahy Bey ve Dvnndan rnekler, Kl. Bak Yay., Ankara,1983,s.242 [6] Yahya Keml (Beyatl), Kendi Gk Kubbemizden, MEB Yay., stanbul, 1992,s.144 [7] Dr. Sabahattin Kk, ayn eser, s.224. [8] Yaar Nabi (Nayr) (Hazrlayan), Tevfik Fikret, Varlk Yaynlar, stanbul, 1960, s.94. [9] Dr. Sabahattin Kk, ayn eser, s.402.

[10] Hasibe Mazolu, ayn eser,s 196. [11] Hasibe Mazolu, ayn eser, s.72. [12] Halk pekten, Nil, Kl. Bak. Yay., Ankara, 1986, s.124. [13] nder Ggn, ayn eser, s.66-67.