‫کاربرد اصول زيبايی شناسی در نماهای شهری‬

‫«تناسبات بصری«‬
‫گرد آورنده ‪ :‬جواد فتح الهی‬
 ‫مفهوم تناسب‬

‫تناسب رابطه اي مستقل از اندازه ميان ابعاد‬ ‫‪‬‬

‫مختلف يک فضا يا يک شيء است‪( .‬اصول و‪)...‬‬

‫مفهوم نسبت و تناسب در ارتباط ميان ابعاد‬ ‫‪‬‬

‫يک ترکيب نهفته است‪( .‬اصول و‪)...‬‬

‫تناسب در ساختمان‬

‫در يک ساختمان سلسله اي از‬ ‫‪‬‬

‫نسبتها در ارتباط با هم بر روي‬

‫انسان تاثير مي گذارند‪( .‬قواعد‬
‫و‪)...‬‬

‫تناسب در بدنه ساختمانها‬ ‫‪‬‬

‫عبارتست از ارتباط اندازه اجزا‬

‫نسبت به يکديگر و نسبت به‬
‫تمام بدنه‪( .‬قواعد و‪)...‬‬
‫تناسب در ساختمان‬
‫‪--‬نسبت طليي‬
‫”تناس ب طلي ي”‪ ،‬ي ك تناس ب رياضي‬ ‫‪‬‬

‫است که از عهد باستان تا کنون بکار رفته‬

‫است‪.‬‬

‫يونانيها به نقش غالبي که تناسب طليي‬ ‫‪‬‬

‫در تناسبات بدن انسان بازي مي‌کرد‪ ،‬پي‬

‫برده بودند‪ .‬و همي ن تناسبات را در‬
‫ساختمان معابدشان منعکس کردند‪.‬‬

‫تنا سب طل يي در کار معماران رنسانس‬ ‫‪‬‬

‫هم کش ف شد‪ .‬در دوران معاصر‪،‬‬

‫لوکوربوزي ه‪ ،‬سيستم مدولر خود را بر‬
‫اساس تناسب طليي بنا نمود و کاربرد آن‬
‫در معماري در کارهاي بسيار مدرن امروزي‬
‫هم ادامه دارد‪.‬‬
 ‫تناسب در فضا‬

‫تناس بات در بدن ه فضاهاي شهري موضوعي‬ ‫‪‬‬

‫پيچيده مي با شد که عبارتست از ارتباطات‬

‫ميان اجزا در ي ک بدن ه و س اير بدن ه ها و‬
‫همچن ين ب سياري از عنا صر دي گر که ناظر را‬
‫احاطه کرده است و در واقع مقايسه مجموعه‬
‫اي از اندازه ه ا و نس بتها در نماه ا و عناصر‬
‫شهري با يکديگر ميباشد‪( .‬قواعد و‪)...‬‬
‫تناسب در فضا عبارتست از نسبت بين ارتفاع‬ ‫‪‬‬

‫ساختمانها و عرض فضا اعم ازاينکه فضا کامل‬

‫محصور باشد يا نيم محصور‪( .‬قواعد و‪)...‬‬
‫مقياس انسانی‬

‫مقياس ان ساني عبارتست از ارتباط مطلوب‬ ‫•‬

‫اندازه يک فضا با پيکر انسان‪( .‬اصول و‪)...‬‬

‫مقياس انساني‪ ,‬نسبت و تناسب يک در‪ ،‬يک‬ ‫•‬

‫بد نه ساختمان يا مجمو عه اي از بدنه هاي‬

‫فضاهاي شهري را ن سبت به ان سان در نظر‬
‫ميگيرد‪( .‬قواعد و‪)...‬‬

‫تناسب درست و انساني از نظر رواني در ناظر‬ ‫•‬

‫احساس آرامش بوجود می آورد‪( .‬قواعد و‪)...‬‬

‫عوامل موثر بر‬
‫مقياس انسانی‬

‫ناظر بايد بتواند با توجه به ميدان ديد خود‬ ‫‪‬‬

‫در يک لحظه احساس وحدت و يگانگي را‬

‫در بد نه ساختمان درک ک ند که ا ين امر‬
‫ارتباط تنگاتنگ ي ب ا ق د و مقياس انسان‬
‫دارد‪( .‬قواعد و‪)...‬‬

‫حداکثر زاويه اي که بنا مي تواند با ناظر‬ ‫‪‬‬

‫ايجاد کن د برابر ب ا ‪ 27‬درج ه ي ا محل‬

‫ايس تادن ناظ ر در فاص له تقريبا ‪ 2‬برابر‬
‫ارتفاع بناست‪( .‬قواعد و‪)...‬‬
 ‫عوامل موثر بر‬
‫مقياس انسانی‬

‫ناظر در گذرها يا خيابانهايي که با بناهاي يک طبقه يا دو طبقه محصور مي شوند احساس‬ ‫‪‬‬

‫ارتبا طي متنا سب پيدا ميک ند و لي در فضاها يي که از دو طرف با ساختمانهاي بل ند محصور‬

‫ميشوند اين احساس از ميان مي رود‪( .‬قواعد و‪)...‬‬
‫اثر فضاهای مختلف‬
‫بر روی انسان‬

‫عامل موثر بر تاثير بصري فضا روي ناظر‬ ‫‪‬‬

‫ارتبا طي م ستقيم با زاو يه ديد چشمان‬

‫انسان دارد‪( .‬اصول و‪)...‬‬

‫فضاهاي خيل ي بزرگ تماس بص ري با‬ ‫‪‬‬

‫محيط اطراف را ضعيف مي سازند ‪( .‬اصول‬

‫و‪)...‬‬

‫فضاهاي خيلي کوچک احساس ترس از‬ ‫‪‬‬

‫مکان و محصوريت به انسان مي دهند‪.‬‬

‫(اصول و‪)...‬‬

‫فضاهاي بس يار گشاد‪ ،‬بس يار تنگ و‬ ‫‪‬‬

‫خطي يکنواخت از مقياس انساني به دور‬

‫ميباشند‪( .‬اصول و‪)...‬‬
‫رابطه ميان زواياي ديد‬
‫و حس محصوريت‬

‫• حدود ‪ 45‬درجه (نسبت ‪ 1‬به ‪: )1‬‬

‫احساس محصوريت کامل‬

‫• حدود ‪ 30‬درجه ( نسبت ‪ 1‬به ‪: )2‬‬

‫آستانه احساس محصور شدن‬

‫• حدود ‪ 18‬درجه ( نسبت ‪ 1‬به ‪: )3‬‬

‫حداقل احساس محصور شدن‬

‫•حدود ‪ 14‬درجه ( نسبت ‪ 1‬به ‪: )4‬‬

‫فقدان احساس محصوريت‬
‫(اصول و‪)...‬‬
 ‫مفهوم تناسبات‬
‫(مناسبت) بصری‬
‫مردم اماکن را بر مبناي معاني مترتب بر آن تعبير مي کنند‪ .‬وقتيکه اين معاني‬ ‫•‬

‫پشتيبان پا سخدهندگي مح يط باش ند‪ ,‬مکان داراي کيفي تي ا ست که تناسبات‬

‫(مناسبات) بصري ناميده مي شود‪( .‬محيطهای پاسخده)‬

‫تناسبات بصری بخصوص در مکانهای عمومی و قسمتهای بيرونی ساختمانهايي که‬ ‫•‬

‫در تعريف قلمرو همگانی نقش دارند‪ ,‬بااهميت تر است‪( .‬محيطهای پاسخده)‬

‫روش تناسبات بصری بر مشاهده (عينيت) استوار است‪.‬‬ ‫•‬

‫ماتريس‪ ,‬رياضيات‪ ,‬جدول‪ ,‬متر‪ ,‬قدم زدن و آناليز گرافيکی (تحليل با دست‬ ‫•‬

‫آزاد) از ابزارهای تعيين تناسبات بصری می باشند‪.‬‬

‫تقارن‪ ,‬نظم‪ ,‬تاکيد‪ ,‬تعادل و‪ ...‬از سنجه های تناسبات بصری می باشند‪.‬‬ ‫•‬
‫عوامل تقويت کننده پاسخدهندگی محيطی‬
‫از طريق تناسبات بصری‬

‫خوانايي در فرم و عملکرد‬ ‫‪‬‬

‫گوناگونی‬ ‫‪‬‬

‫انعطاف پذيری‬ ‫‪‬‬

‫توج ه ب ه طراح ی جزييات ظاهری بناها و‬

‫اماکن نقش اساسی در اين سه عامل دارد‪.‬‬
‫(محيطهای پاسخده)‬
‫چگونگی تفسير مردم از‬
‫اماکن عمومی‬
‫مردم علئم بصری را دارای معانی ويژه ای‬ ‫‪‬‬

‫ميدانند چراکه آنها آموخته اند که چنين‬

‫عمل کنند‪( .‬محيطهای پاسخده)‬

‫همه افراد يک گروه گرايش به دستيابی به‬ ‫‪‬‬

‫تعاب ير ذه نی مشاب هی از يک مکان معلوم‬

‫دارند‪( .‬محيطهای پاسخده)‬

‫دليل تعابير مختلف گروههای اجتماعی از‬ ‫‪‬‬

‫يک مکان در تفاوت تجربيات محيطی‬

‫گروهها و تفاوت در اهداف گروهها ميباشد‪.‬‬
‫(محيطهای پاسخده)‬
 ‫شاخصهای زمينه ای و کاربری‬
‫شاخص هايي که بعنوان رابط بين ساختمان مورد نظر و زمينه آن چه بصورت تقويت‬ ‫‪‬‬

‫عوامل خوانايي و چه بصورت مستقل بکار می روند‪ ,‬شاخص های زمينه ای ناميده‬
‫مي شوند‪.‬‬

‫شاخصهاي تداعي کننده کاربريهاي ويژه که ضرورت دستيابي به اهداف گوناگون و‬ ‫‪‬‬

‫انعطاف پذيري را مطرح مي سازند‪ ,‬شاخصهاي کاربري ناميده می شوند‪.‬‬

 ‫اجزای موثر در‬
‫شاخصهای زمينه ای‬

‫پنجره ها و درها‬ ‫‪‬‬

‫جزييات ديوار‬ ‫‪‬‬

‫(مصالح‪ ،‬رنگ‪ ،‬الگو و‬

‫‪)...‬‬

‫اجزاء عناصر همکف‬ ‫‪‬‬

 ‫اجزای موثر در‬
‫شاخصهای زمينه ای‬

‫وزنهاي (ريتمهای)‬ ‫‪‬‬

‫عمودي‬

‫وزنهاي (ريتمهای) افقي‬ ‫‪‬‬

‫خطوط آسمان‬ ‫‪‬‬

 ‫مفاهيم کليدی در‬
‫اجزای شاخصهای زمينه ای‬

‫جزييات ديوار‪ ,‬پنجره ها‪ ,‬در و جزييات سطح همکف‬ ‫‪:‬‬ ‫عناصر‬ ‫‪‬‬

‫ارتباط بين عناصر ‪ :‬تکرارهای موزون عمودی و افقی‪ ,‬ارتباطات خط‬ ‫‪‬‬

‫آسمان‬
‫شيوه های استفاده از‬
‫شاخصهای زمينه ای‬
‫شيوه های استفاده از‬
‫شاخصهای زمينه ای‬
‫چگونگی طراحی بين دو ساختمان‬
‫با استفاده از تناسبات بصری‬
‫‪ -1‬استفاده از عناصر شاخص مشترک‬
‫در مقياس بزرگ در‬
‫ساختمانهای مجاور‪.‬‬

‫‪ -2‬بررس ی اس تفاده از بعضی از‬

‫شاخص ها از ي ک جهت و تعدادی‬
‫ديگر از جهت ديگر‪.‬‬

‫(شاخص های مه م‪ ,‬شاخص های قاب ل تشخيص در‬

‫ساختمانهای مجاورند که بيشترين ارتباط بصری‬
‫مستقيم را با طرح جديد پيدا می کند‪).‬‬
‫چگونگی طراحی بين دو ساختمان‬
‫با استفاده از تناسبات بصری‬
‫‪ -3‬استفاده از شاخص های بزرگ مقياس‬
‫ساختمان جدي د بعنوان پلی برای‬
‫ارتباط بصری ساختمانهای مجاور‪.‬‬

‫‪ -4‬توج ه ب ه عناص ر شاخص در مقياس‬

‫کوچکتر‪:‬‬
‫‪ ‬بکار بردن شاخصهای هر دو طرف‪.‬‬
‫‪ ‬اس تفاده از شاخص های جهت ی که‬
‫شاخص های مقياس بزرگ کمتر مورد‬
‫استفاده قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪ -5‬انتقال و تغيير تدريجی بين شاخصهای‬

‫دو طرف‪.‬‬
‫چگونگی طراحی بين دو ساختمان‬
‫با استفاده از تناسبات بصری‬
‫شيوه های ترکيب و استفاده از‬
‫شاخص های کاربردی‬

‫تجزي ه و تحليل الگوهای مقياس بزرگ‬ ‫‪‬‬

‫ساختمانها برای ه ر کاربری (خطوط آسمان‪,‬‬

‫ارتباطات عمودی و افقی)‬

‫مقايسه مجموعه شاخص ها با مجموعه ديگری‬ ‫‪‬‬

‫درارتباط ب ا همان کاربری و تشخيص موارد‬

‫مشابه‪.‬‬

‫توجه به شاخص های کوچک مقياس (پنجره ها‪,‬‬ ‫‪‬‬

‫ورودی ها و‪ )...‬و تعيين موارد مشابه‪.‬‬

‫برر سی نتا يج طرا حی در ارتباط با ديدگاههای‬ ‫‪‬‬

‫گروههای ذينفع‪.‬‬
‫ترکيب شاخص های‬
‫زمينه ای و کاربردی‬
‫ترکيب شاخص های‬
‫زمينه ای و کاربردی‬
‫ترکيب شاخص های‬
‫زمينه ای و کاربردی‬
‫ميدان حسن آباد تهران‬
‫ترکيب بدنه های ميدان حسن آباد‬ ‫‪‬‬

‫تقليدی از آثار معمار مشهور ايتاليايي‬

‫ٌآندره آ پالديوٌ‬
 ‫بدنه جنوب شرقی ميدان‬
‫حسن آباد از گذشته تا حال‬
‫تناسبات بصری در بدنه های‬
‫ميدان حسن آباد تهران‬
‫تناسبات بصری در بدنه های‬
‫ميدان حسن آباد تهران‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در پاريس‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫تناسبات بصری در نمونه هايی از‬
‫نماهای شهری در برلين‬
‫با تشکر از توجه شما‬

‫پايان‬