You are on page 1of 5

‫‪1‬‬ ‫الدارة‬

‫دراسة فولت‬
‫ذنة مامؤستايةكى ئةمريكيية ثسثؤرِة لةبوارى فةلسةفةو ناوى (مارى‬
‫ثارك)ة (‪ )1933 – 1868‬لة ليَكؤلَينةوةكانى جةختى كردووةتةوة لةسةر‬
‫طروثة بضووكةكانء طرنطيء كاريطةريان لةسةر ئةنجامدانى كار‬
‫لةناو كارطةو دامةزراوة‪ ،‬مارى ثارك وردبؤتةوة لةمانة ‪-:‬‬
‫‪ /1‬بنةماى ضارةسةركردنى ململنييةكان لة ريَطةى دؤزينةوةى‬
‫بةرذةوةندى تةواو لة هةموو روويةكةوة (متكامل ) ‪.‬‬
‫‪ /2‬ملدان بؤ ئةو ياساو ضالكىء راسثاردانةى كة هةلومةرجةكة‬
‫دةيسةثيَنآ ‪.‬‬
‫‪ /3‬نظرية دوكلس مايكركور (تيَؤرةى دؤطلس مايطرطؤر) ‪-:‬‬
‫نظرية ‪ X‬والتقليدية ‪: Y‬‬
‫أ) نظرية ‪ .. X‬ثيَيواية كة مرؤظ بة سروشت كةسيَكى تةمبةلَةو‬
‫كارء بةرثرسياريَتى وةرطرتنى خؤشناويَت‪ ،‬ئةطةر نةترسيَنريَتء‬
‫هةرِةشةى سزادانى نةدريَت‪ ،‬بؤية ثيَويستة كارةكةى ثيَبكريَت نةك‬
‫سةركردة بيَت ‪..‬‬
‫ب) نظرية ‪ .. Y‬ثيَيواية كة مرؤظ ثيَى باشة تواناى خؤى بخاتة‬
‫طةرِء كار بكات لة ثيَناو تيَركردنى ثيَويستييةكانى نةك سزا بدريَت‬
‫بكريَت‪ ،‬هةروةها ضاوديَريكردنى ئامرازةكانى يةكةكة بؤ هيَنانة دى‬
‫ئامانجةكانى مرؤظيش بة فيَربوونء وةرطرتنى بةرثرسياريَتى ناو‬
‫دةبريَت ‪.‬‬
‫‪ /4‬مدخل ادارة النظم ‪Open system‬‬
‫سالَى ‪ 1960‬دةروازةى ئيدارةى سيستةمةكان دةركةوت‪ ،‬كة ثيَويستة‬
‫ثيَش هةموو شتيَك ئاماذة بة نووسةرةكةى (بايردنارد) بكةين‪)......( ،‬‬
‫دامةزراوةى تةواو كؤمةليةتيية كة ثيَكديَت لة ضةندان بةشى‬
‫ثةيوةستدار بة يةكء طونجاو لة طةل يةكتردا‪ ،‬ئةم تيؤرة فكرية ثشتى‬
‫بة ضةمكى سيستةم لة زانستة سروشتييةكان بةستووة‪ ،‬سيستةم‬
‫هةموو ريَكخةرى يةكةيةكة كة لة ضةندان بةشى ثةيوةنديدار بة‬
‫ثةيوةنديية كارليَكء ئالَوطؤرِةكان ثيَكهاتووةو بة كؤكردنةوةيان لةطةل‬
‫يةكترى ثيَكهاتةيةكى طشتى دروست دةكةن وةكو سيستةمى بةشى‬
‫سيستةم ( وةكو سيستةمى بةشيَكى دياريكراوى دامةزراوة با بلَيَين‬
‫سيستةمى كارى بةشى ذميَريارى لةناو كؤى سيستةمى كار ثيَكراوى‬
‫خودى دامةزراوةكة‪ )..‬يان كةرتى سيستةمى زانستى ء سيستةمى‬
‫كؤمةلَطةى سيستةمى ‪.‬‬
‫ويشمل نظام المنتوج ‪-:‬‬
‫‪ /1‬المدخلت (‪ [ )In Put‬ئةوةى ديَتة ناو دامةزراوةكةوة] ‪-:‬‬
‫دامةزراوةكة ئةو شتانةى كة دةيهيَنيَت لة ذينطةى دةرةوة‬

‫‪asowahab …..2009‬‬
‫‪2‬‬ ‫الدارة‬
‫وةريدةطريَت لةوانةش ( كةرةستةى خاو – سةرضاوة مرؤييةكان –‬
‫زانيارىء وزة ) ‪.‬‬
‫‪ /2‬العمليات (‪ )Process‬ثرؤسةكان ‪ :‬ثرؤسةى بةرفراوانبوونء‬
‫بازارِطةرِى (تسويق) ء سياسةتء ئامانجةكانء شتى تريش‬
‫دةطريَتةوة بؤ طؤرِينى ئةوةى ديَتة ناو دامةزراوةكةوة ( مدخلت ) بؤ‬
‫ئةو شتانةى كة لة دامةزراوةكةوة دةردةضن (مخرجات ) ‪.‬‬

‫‪ /3‬مخرجات (‪ [ )Out Put‬ئةوةى لة دامةزراوةكةوة دةردةضن] ‪-:‬‬


‫شمةكء خزمةتطوزارىء رازيبوونى بةكاربةرء رازيبوونى كريَكارانء‬
‫شتى تريش دةطريَتةوة كة دامةزراوةكة بؤ ذينطةى دةرورووبةر‬
‫دابينى دةكات ‪.‬‬

‫‪ /4‬التغذية العكسية (‪ [ )Feed Back‬تيَركردنى ثيَضةوانةيى ] ‪ -:‬ثةرضة‬


‫كردارى ذينطةى دةرةوةية(بةكاربةرانء ئةوانى تر)ء سةرنجء‬
‫هةلَسةنطاندنيانة بؤ ئةو شمةكء خزمةتطوزاريةية كة دامةزراوةكة‬
‫دابينى دةكات ئيدى ئةو سةرنجء هةلَسةنطاندنة ئيجابى بيَت يان‬
‫سةلبى‪ ،‬هةروةها زانيارييةكان بةكار دةهيَنريَن بؤ راستكردنةوةى‬
‫(مدخلت) يان ثرؤسةى طؤرِين ‪.‬‬

‫مخرجات (‪Out‬‬ ‫العمليات (‬ ‫المدخلت (‪In‬‬


‫‪)Put‬‬ ‫‪)Process‬‬ ‫‪)Put‬‬

‫ذينطةى دةرةوة‬ ‫التغذية العكسية (‪ [ )Feed Back‬تيَركردنى‬


‫ثيَضةوانةيى ]‬
‫الدارى‬
‫سيستةمى‬ ‫التجاهات الحديثة في الفكر‬
‫تيؤرةى‬
‫كراوة‬
‫‪ /1‬الدارة بالهداف ‪ :‬دةروازة يان شيَوازى كار لةم جؤرة ئيدارةيةدا‬
‫دةطةرِيَتةوة بؤ هةولَةكانى دوو زانا كة ئةوانيش (ثيتر دراكن )ء‬
‫( جؤرج ئؤدريؤن ) ن‪ ،‬جةختيش دةكاتةوة لة ئارِاستةكردنى هةموو‬
‫تواناكان بةرةو بة دةستهيَنانى ئامانجةكانى دامةزراوةكة‪ ،‬هةروةها‬
‫تيَرِوانينيان بؤ ضالكىء كارةكانى هةموو تاكء طروثيَكى ناو‬
‫دامةزراوةكة بةوةى ئامرازيَكة بؤ بةديهيَنانى ئامانجى تاكء طروثةكان‪،‬‬
‫كة ئةمةش لةكؤتاييدا دةبيَتة هؤى طةيشتن بة ئامانجةكانى‬
‫دامةزراوةكة ‪.‬‬

‫‪asowahab …..2009‬‬
‫‪3‬‬ ‫الدارة‬
‫‪ /2‬نظرية ‪ – Z‬وليام أوجى ‪ :‬بةهؤى ئةو سةركةوتنانةى كة دامةزراوة‬
‫ذاثونييةكان لة سالنى هةشتاء نةوةدةكانى سةدةى رابردوو لةهةموو‬
‫بوارةكاندا بةدةستيانهيَنا‪ ،‬ئةوا زؤريَك لةنووسةرانء ليَكؤلَةران هةستان‬
‫بة ليَكؤلَينةوةكردن لة بارةى ئةزموونى ذاثونى لة بوارى ئيدارةو‬
‫ريَكخستندا‪ ،‬لةسةرةتاى هةشتاكانى سةدةى رابردوويش كتيَبيك‬
‫بةناونيشانى تيَؤرةى ‪ Z‬دةرضوو كة وليام ئؤجى دايناوةو ية تيَؤرةى‬
‫(قوفية) بؤ نموونةى ذاثونى دادةنريَت ‪.‬‬

‫‪ /3‬نموونةى ذاثونى ‪:‬‬


‫‪ -1‬ماوةى دامةزراندن تيايدا دريَذ خايةنة ‪.‬‬
‫بريارةكان بة هاوبةشىء ريَكةوتنء رةزامةندى طروث دةدريَت ‪.‬‬ ‫‪ِ -2‬‬
‫‪ -3‬بةرثرسياريَتى تيايدا كةسيية ( واتا لة ئةستؤى كةسةكة خؤيداية ) ‪.‬‬
‫‪ -4‬بوارى ثسثؤرِيَتى كار تيايدا بة ثلةيةكى هاوسةنطة ‪.‬‬
‫‪ -5‬هةلَسةنطاندنى ئةنجامدانى كار (الداء) و ريَزو سوثاس (ترقية)‬
‫خاوة ‪.‬‬
‫‪ -6‬ضاوديَريكردن لة هةناوى كاركردندايةو (واتا هةموو كريَكاريَك‬
‫ضاوديَرة بةسةر كارةكانى خؤيةوة) نارةسميية‪ ،‬وة بة ثيَى ثيَوةرة‬
‫روونء وردةكان شيَوة زنجيرةييةكى ضاوديَرى هةية لة نزمترين‬
‫ئاستى كارةوة تا بةرزترينيان ‪.‬‬
‫‪-7‬طرنطيدانيَكى طشتطير بةكريَكار‪ ،‬هةروةها بة خيَزانةكةى ‪.‬‬
‫المستويات الداري‬
‫‪ -1‬مدراء القيمة ‪: top management‬‬
‫طروثيَكى دياريكراوى كةسةكان دةطريَتةوة (ئاسايي سةرؤكء‬
‫جيَطرةكةي ءبةرِيَوبةرى طشتى ء بةرِيَوبةرى جيَبةجيَكار)‬
‫لةخؤدةطريَت‪،‬ئةمانة بةرثرسن لة ئاراستة كردنء سةرثةرشتى‬
‫طشتىء تةواوى تةواوى دامةزراوةكة لةرِيَطةي بةرِيَزوبةرةكانى‬
‫ناوةندةكةوة (مدرا الوسط)‬
‫‪ -2‬مدراء الوسط (الوسطى) ‪Middle‬‬
‫بةريَوبةرى‬
‫ِ‬ ‫بةريَوةبردنى ئيدارةى فرؤشتنةكان‪,‬‬ ‫ِ‬ ‫بةريَوبةرانة (وةك‬
‫ِ‬ ‫ئةم‬
‫بةرهةمهيَنان‪ ,‬بةرِيَوبةرى ثرؤسةكان ‪ ،‬ب‪.‬بازارِطةرى‪ ,‬ب‪ .‬دارايي‪،‬‬
‫ب‪.‬سةرضاوة مرؤييةكان دةطريَتةوة)‬
‫بةرثرسن لةرِيَكخستنء ئاراستةكردنء هةماهةنطى كردنء‬
‫بةريَوبةرةكانى تر‬
‫ِ‬ ‫ضاوديَريكردن ‪ ،‬ضالكىء كارةكانى‬
‫‪(....‬بةرِيَوةبةرةكانى هيَلَى يةكةم)‪.....‬‬
‫مدراء الحظ الول (الدارة المباشرة) ‪:‬‬
‫بةرثرسن لة ئاراستة كردنء هةماهةنطى كردنى نيَوان كريَكاران‪،‬‬
‫ئةوانةى كة كارةكانى دامةزراوةكة بةئةنجام دةطةيةنن ئيدى‬

‫‪asowahab …..2009‬‬
‫‪4‬‬ ‫الدارة‬
‫(بةرهةمهيَنان بيَت يان خزمةتطوزارى ‪ ،‬بةتةواوةتى ئةم كةسانة‬
‫بةريَوةبةر نين‪ ،‬بةلَم ئةمانة ضةندان ناويان ليَنراوة وةك (سةرؤكى‬
‫ِ‬
‫بةش سةرثةرشتيار‪ ،‬سةرؤكى يةكة‪ ،‬بةرِيَوبةرى ئؤفيس) ‪.‬‬
‫مستويات الدارية ‪:‬‬

‫بريارى ئيدارى)‪:‬‬
‫صنع القرارات الدارية (دروستكردنى ِ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫بريارى ئيدارى رِؤليَكى ناوةندية لة رِؤلةكانء‬‫كردارى دروستكردنى ِ‬
‫بةريَوةبةر لةهةر دامةزراوةيةكى حكةمى يان تايبةت بيَت ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ئةركةكانى‬
‫ئيدى ئةو دامةزراوةية ثيشةسازى بيَت يلن بازركانى يان‬
‫خزمةتطوزارى‪.‬‬
‫مفهوم القرار وصنع القرار‪:‬‬
‫جياكاريكردن لةنيًَوان برِياردانء كردارى دروستكردنى ِ‬
‫بريار شتيَكى‬
‫بةسوودة‪( .‬برِيار ئةو رِةفتارو مامةلَةكردنة بةئاطايةية لةنيًَو هةموو‬
‫رِةفتارو مامةلَةكردنة جيَطيرةوةكانى تردا) يان هةلَبذاردنى بةئاطايانة‬
‫لةنيَو دوو جيَطرةوةى يةكتر يان زياتر رِاظة كراوة ء كرداريَك يان‬
‫بةشيَك بةدوايدا ديَت بؤ جيَبةجيَكردنى ئةو هةلَبذاردنة‪.....‬بةلَم كردارى‬
‫بريار ئةوا زنجيرةيةك هةنطاوى ثةيوةست بةيةك لةخؤ‬ ‫دروستكردنى ِ‬
‫بريارةو‬
‫بريارء جيَبةجيَكردنى ئةم ِ‬
‫دةطريَت و رِيَطةخؤشكةرة بؤ ِ‬
‫بةدواداضون بؤي‪.‬‬
‫بريارى ئيدارى ثؤليَن دةكةن بة دوو جؤر‪:‬‬ ‫تصنيف القرارات‪ :‬زؤريَك ِ‬
‫‪-‬بريارة بةرنامة بؤ دارِيَذراوةكان (القرارات المبرمجة)‬
‫‪ِ 1‬‬
‫دانةريَذراوةكان (القرارات الغير المبرمجة)‬
‫ِ‬ ‫بريارة بةرنامة بؤ‬
‫‪ِ -2‬‬

‫بريارة بةرنامة بؤ دارِيَذراوةكان (القرارات المبرمجية) ‪:‬‬


‫‪ِ -1‬‬
‫ئةو برِيارة رِؤتينء دووبارة بوانةية كة ضارةسةرو باسى طيروطرفتء‬
‫حالَةتء هةلَويَستة ريَكخراوةكان دةكات كة دوبارةن لةرِووى‬
‫بريار لة بارةيانةوة ‪.‬‬
‫بارودؤخى دروستكردنى ِ‬

‫دانةريَذراوةكان (القرارات الغير المبرمجة) ‪:‬‬


‫ِ‬ ‫بريارة بةرنامة بؤ‬
‫‪ِ -2‬‬

‫‪asowahab …..2009‬‬
‫‪5‬‬ ‫الدارة‬
‫دياريكراو نييةو ثةيوةستة بةو كيَشةو حالَةتء هةلَويَستة تازانةى كة‬
‫سةر هةلَدةدةن‪ ،‬دووبارة نةبوونةتةوةو رؤتينى نين‪ ،‬هةروةها‬
‫هةلَويَستيَكى ثيَشوةخت ئامادة نةكراوة بؤ ضارةسةركردنى كيَشةى‬
‫لةم جؤرة‪ ،‬ضونكة ئالَؤزةو زؤر طرنطة ‪.‬‬
‫ظروف صنع القرار ‪:‬‬
‫بريارة لة‬
‫ئةو هةلومةرجةى كة لة دةورووبةرى كردارى دروستكردنى ِ‬
‫برياريَك جياوازةو ئةمةش لة رووى ثلةى جةختكردنةوة‬ ‫برياريَكةوة بؤ ِ‬
‫ِ‬
‫لةسةر ئةو هةلومةرجة بؤية دةكريَت هةلومةرجةكان ثؤليَن بكةين بؤ‬
‫سآ جؤر ‪:‬‬
‫‪ /1‬هةلومةرجى جةختكردنةوة (ظروف التأكد)‪.‬‬
‫‪ /2‬هةلومةرجى دانانى لةبةردةم مةترسى (ظروف المخاطرة) ‪.‬‬
‫‪ /3‬هةلومةرجى جةخت نةكردنةوة (ظروف عدم التأكد )‪.‬‬
‫ظروف التأكد ‪ :‬جيَطرةوةكانى ضارةسةركردنى كيَشةكة‬
‫لةبةردةستدان‪ ،‬هةروةها داهاتء تيَضوونى هةموويان زانراوو‬
‫ئاشكراية ‪..‬‬
‫بريار دةكريَتةوة لة‬
‫ظروف المخاطرة ‪ :‬جةخت لة دروستكردنى ِ‬
‫هةلومةرجيَكى مةترسيداردا‪ ،‬لةم كاتةدا جيَطرةوةكان لةبةردةستدانء‬
‫زانراوو ئاشكران هةروةها ئةطةرة كانى روودانى ‪..‬‬
‫بةريَوةبةر جؤنكة‬
‫ِ‬ ‫ظروف عدم التأكد ‪ :‬لة جؤرةكانى تر طرانترة بؤ‬
‫جيَطرةوةكان زانراو نيين هةروةها ئةطةرةكانى روودانىء دةستكةوتة‬
‫ثيَشبينيكراوةكان هةر جيَطرةوةيةك‬

‫‪asowahab …..2009‬‬

You might also like