You are on page 1of 4

‫‪1‬‬ ‫علقة الدارة بالعلوم الخرى‬

‫علقة الدارة بالعلوم الخرى ‪:‬‬

‫‪ -1‬ئيدارة وةكو ضالكييةكى زةينى مرؤظ لةطةل هةموو ضالكيية ذيانيية‬


‫جياوازةكانى مرؤظ ئامادةيى هةية‪ ،‬بيَطومان ئيدارة ثةيوةندى هةبووة بة‬
‫هاوكاريكردنى مرؤظ لةكاتى ئةنجامدانى ئةو ضالكيانةدا‪ ،‬كةواتا ئيدارة‬
‫ضالكييةكى زةينى مرؤظة كة لةهةموو بوارة جياجياكانى زانستا كار‬
‫دةكاتء هاوكارى كةسى ئيدارى دةكات تا ببيَت بةخاوةنى رووناكبيرييةكى‬
‫بةرفراوان‪ ،‬كة ئةمةش يارمةتى دةدات بة برِوا بةخؤبوونء زانينيَكى زؤر‬
‫باشةوة ئةرطة ئيدارييةكةى رابثةرِيَنيَت ‪.‬‬
‫علم النفس الجتماعى ( زانستى دةروونناسى كؤمةليةتى )‪:‬‬
‫‪ -2‬زانستى دةروونناسى كؤمةليةتى ورد دةبيَتةوة لة رةفتارى تاك لةناو‬
‫كؤمةلَدا‪ ،‬لةطةل رادةى كاريطةربوونى كؤمةل بة رةفتارى هةنديَك‬
‫لةتاكةكانى‪ ،‬هةروةها كاريطةربوونى تاكةكانى كؤمةلَةكة بة رةفتارى‬
‫هةموو كؤمةلَةكة وةكو يةكةيةكى سةربةخؤ‪ ،‬بيَطومان ئيدارة بةتايبةتى لة‬
‫ئاستة بالكانى بةرِيَوةبردندا بةشيَوةيةكى سةرةكى بايةخ دةدات بة‬
‫ل كردنى رةفتارى كؤمةلَيَكى مرؤيى لةناو دامةزراوةكةدا ‪.‬‬ ‫كؤنترؤ َ‬
‫علم الجتماع ( زانستى كؤمةلَناسى )‪:‬‬
‫‪ -3‬زانستى كؤمةلَناسى بايةخ دةدات بة ليَكؤلَينةوةكردن لة رةفتارى‬
‫مرؤيىء كؤمةليةتى‪ ،‬لة ريَطةى زانينى بنةضةى ئةو كؤمةلَطةيةو‬
‫دامةزراوةء ثةيوةنديية باوةكانى‪ ،‬لةطةل طرنطترين مةسةلةكانىء ئةو‬
‫شتانةى كة جيَى بايةخدانى ئةو كؤمةلَطةيةن‪ ،‬هةروةها زانينى دابونةريتى‬
‫كؤمةلَطةكة‪ ،‬بؤية ثيَويستة ئيدرة زؤر بةباشى ئاطاى لة رةوشى ئةو‬
‫كؤمةلَطةية بيَت كة دامةزراوةكةى تيَداية‪ ،‬يان ئاشناى هةر كؤمةلَطةيةكى‬
‫تر بيَت كة كارى تيَدا دةكات‪ ،‬تا بةباشى مامةلَةيان لةطةلَدا بكات ‪.‬‬
‫النثروبولوجيا – علم النسان ( مرؤظ ناسى )‪:‬‬
‫‪ -4‬ئةو زانستةية كة ليَكؤلَينةوة لة بنةضةى رةطةزى مرؤيى دةكات‪،‬‬
‫لةطةل ضؤنيَتى ثةرةسةندنى مرؤظ ء ئةو ياسا كؤمةليةتىء‬
‫دابوونةريتانةى كاريطةريان هةية لةسةرى‪ ،‬هةروةها كاريطةرى ئةوانةى‬
‫ثيَشوو (مةبةست مرؤظةكانى ثش ئيَمة) لةسةر رةفتارى تاك ‪.‬‬
‫القانون (ياسا )‪:‬‬
‫ئةو كؤمةلَة ريَسايةية كة حوكمى كاروبارى مرؤظ دةكات لةناو‬
‫كؤمةلَطةداء دةولَةت لة ريَطةى دادطا جياجياكانةوة جيَبةجيَى دةكات‪ ،‬كة‬
‫ئامانج ليَى ثاراستنى مافىء ئةركةكانى تاكةكانى كؤمةلَطةء ئةوانةية كة‬
‫كارى تيَدا دةكةن‪ ،‬ئيَدارة ثيَويستييةكى زؤرى هةية بة زانينى شيَوازو‬
‫ئامرازةكانى ياسا‪ ،‬ئةمةش بؤ ثاراستنى مافء ئيلتيزاماتةكانى لة كاتى‬
‫جيَبةجآ كردنء ئةنجامدانى ئةركة جياجياكانى ‪..‬‬
‫علم القتصاد والحصاء ( زانستى ئابوورىء سةرذميَرى )‪:‬‬

‫‪asowahab@maktoob.com‬‬
‫‪2‬‬ ‫علقة الدارة بالعلوم الخرى‬

‫هةر وةك دةزانين ئابوورى ئةو زانستةية كة بايةخ دةدات بة بةرهةمهيَنانء‬


‫دابةشكردنء بةكارهيَنانى شمكء خزمةتطوزارى كة ثيَويستىء‬
‫ئارةزووةكانى تاكةكانى كؤمةلَطة تيَر دةكات ‪ ،‬لة بارةى سةرذميَريشةوة‬
‫ئةوا ماتماتيكةو بؤ كؤكردنةوةو ريَكخستنء خستنةروو راظةكردنى زانياريية‬
‫ذمارةييةكان بةكار دةهيَنريَت ‪..‬‬
‫مدارس الفكر الداري‬
‫‪ )1‬الفكر الداري الكلسيكى (التقليدي) ‪ :‬ثيَى دةوتريَت فيَرطةى كلسيكى‪،‬‬
‫ضونكة يةكةمين فيَرطةية كة بنةماو ياساء نةريتة رةسةنةكانى ئيدارةى‬
‫داناوة كة ثيَشتر نةزانراوة‪ ،‬ئةم فيَرطةية دوو ئارِاستةى هزرى ليَى‬
‫كةوتووةتةوة كة ئةمانةن ‪-:‬‬
‫‪ -1‬الدارة العلمية ‪ -:‬فردريك تايلر بةدامةزريَنةرى ئةم فيَرطةية دادةنريَت كة‬
‫ئةندازياريَكى ئةمريكييةو لة يةكيَك لة طةورة كؤمثانياكانى ئاسنى ئةمريكا‬
‫ي ئةوةى برِوانامةى ئةندازيارى وةدةست بهيَنيَت وةكو‬ ‫كارى كردووة‪ ،‬ث َ‬
‫كريَكارو ضاوديَر كارى لة كؤمثانياكةدا كردووة‪ ،‬ئةمةش كاريطةرى زؤر‬
‫هةبوو لةسةرى ض لة ثيَش ئةوةى برِوانامةكةى بة دةست بهيَنيَت ض لة‬
‫دواى ئةوةى كة ثلةيةكى ئيدارى نويَى لةو كؤمثانياية وةرطرتبآ‪ ،‬ئةمةش‬
‫كاري كردووةتة سةر شيَوازى دارِشتنى كارو رةفتارى كريَكارو ضؤنيَتى‬
‫راثةرِاندنى ئةركةكانيان ‪.‬‬
‫تايلر شيَوازى زانستى لة ئيدارةكردندا جيَبةجآ كردووة‪ ،‬ئةمةش بؤ‬
‫ضارةسةركردنى كيَشةى وةك ‪-:‬‬
‫ب‪ :‬كيَشةى‬ ‫أ‪ :‬كيَشةى زيادةى بةرهةمهيَنان ‪.‬‬
‫طةورةكردنةوةى ليَهاتوويى ئيدارى ‪.‬‬
‫تايلر ثيَيواية ئةم دوو كيَشةية هؤكارى سةركةوتن يان سةرنةكةوتنى‬
‫دامةزراوةكانى كارن (منظمات العمال)‪...‬فيَرطة ئيدارةكردنى زانستى (‬
‫‪ )1915 – 1856‬لةسةر ضةند كؤلَةكةيةك كارى كردووة كة ئةمانةن ‪-:‬‬
‫‪ -1‬وجوب تحقيق الكفاية النتاجية ‪ :‬مةبةست لةم طوزارشتة وةدةستهيَنانى‬
‫باشترين دةرئةنجامة لة توخمةكانى بةرهةمهيَنان‪ ،‬بةواتايةكى تر مةبةست‬
‫لة (الكفاية النتاجية)ى شمةك يان خزمةتطوزارى ئةوةية بة باشترين‬
‫شيَوة لة رووى ضاكييةوة بةرهةم هاتبآ بة كةمترين تيَضوونء كةمترين‬
‫كاتء كةمترين هةولَدان ‪.‬‬
‫ي كردنى شيَوازى زانستى لة دارِشتنى(تصميم)‬ ‫‪ -2‬البحث العلمي ‪ :‬جيَبةج َ‬
‫كارو دياريكردنى رةهةندةكانى ‪.‬‬
‫‪ -3‬تقسيم العمل ‪ :‬ئةو ئامانجةى كة ئيدارةى زانستى هةولَدةدات تا ثيَى‬
‫بطات بريتيية لة دياريكردنى وردى رةهةندى ئةو ضالكييةية كة بة كريَكار‬
‫رادةسثيَردريَت‪ ،‬ئةمةش وا دةكات ثسثؤرِيَتى لةو كارة وةربطريَت‪،‬‬
‫بةمةش ليَهاتووى لة بوارى بةرهةمهيَناندا زياد دةكات ‪.‬‬

‫‪asowahab@maktoob.com‬‬
‫‪3‬‬ ‫علقة الدارة بالعلوم الخرى‬

‫‪ -4‬دانانى ياساو بنةماى زانستى بؤ ئيدارةكردنى دامةزراوةو بايةخدان بةو‬


‫شتةى بةرهةمى دةهيَنيَت‪ ،‬ئيدارةى زانستى ورد دةبيَتةوة لة كردارو‬
‫بةدواداضوونء ضاوديَريكردنء هاندانة ماددىء دانانى ليستى تايبةت بةم‬
‫مةسةلنة‪ ،‬لةطةل ثابةندبوون ثيَيان ‪.‬‬
‫‪ -5‬وردبوونةوة لة بايةخى ئارِاستةكردنء ثابةندبوونء ثشت بةستنى تةواو‬
‫بة ثةيوةنديية فةرةمييةكان لةناوخؤى دامةزراوةكةو دوور كةوتنةوة لة هةر‬
‫ثةيوةندييةك لة دةرةوةى ئةو ثةيوةنديية فةرةميية ‪.‬‬
‫هةروةها تايلر لةو برِوايةدا بوو كة ضارةسةركردنى كيَشةى‬
‫طةورةكردنةوةى ليَهاتوويى ئيدارى بة جيَبةجيَكردنى ئةم ضوار بنةمايةوة‬
‫بةندة ‪-:‬‬
‫‪ -1‬ثةرةثيَدانى راستةقينانةى زانستى ئيدارة لة ريَطةى كؤكردنةوةو‬
‫راظةكردنء ثؤليَن كردنى ئةو زانيارييانةى كة لةبةر دةستن‪ ،‬بؤ ئةوةى‬
‫كةسانى ئيدارى لةكاتى ثيَويستدا بطةرِيَنةوة سةرى تا ريَنماييان بكات ‪.‬‬
‫‪ -2‬هةلَبذاردنى زانستيانةى تاكةكان لةسةر بنةماى بابةتيانةو بة سةربةخؤء‬
‫بة وردى‪ ،‬ئةمةش بة ثشت بةستن بة ليَهاتوويىء ثسثؤرِيَتى ‪.‬‬
‫‪ -3‬ثةرةثيَدانء راهيَنانى تاكةكان لةسةر بنةمايةكى زانستييانة‪ ،‬كة بطونجآ‬
‫لةطةل سروشتى ئةو كارةى كة ثيَيان رادةسثيَردراوة بؤ ئةوةى ثاريَزطارى‬
‫بكةن لة ئاستى بالى راثةرِاندنى كارةكانيان لةطةل رةفتارياندا ‪.‬‬
‫‪ -4‬ريَكخستنى ئيدارةو دابةشكردنى كار بة شيَوةيةك هةموو ليةك بتوانيَت‬
‫بة باشترينء كاراترين شيَوة ئةركةكانى رابثةرِيَنيَت‪ ،‬ئةمةشيان لة‬
‫ضوارضيَوةى بنةماى ثسثؤرِيَتى ‪.‬‬
‫فيَرطةى هزرى كلسيكى‬

‫ئةلَمانى‬ ‫فةرةنسى‬ ‫ئةمريكى‬

‫فيَرطةى بيرؤكراتى‬ ‫فيَرطةى هةلَسةنطاندنة‬ ‫فيَرطةى ئيدارةى‬


‫( ماكس فيثر )‬ ‫ئيدارييةكان (هنرى فايوم )‬ ‫زانستى (فردريك‬
‫تايلر )‬

‫اهم النتقادات التى وجهت الى المدارس الفكرية فى الدارة‬

‫‪ -1‬رووانينى بؤ توخمى مرؤيى و بةتايبةت كريَكار بة شيَوةيةك كة ئةم‬


‫توخمة مرؤيية ئاميَريَكى بايؤلؤذييةو دةتوانريَت بة تةنها لة ريَطةى هاندانة‬
‫مادديةوة كؤنترؤ َ‬
‫ل بكريَت ‪.‬‬
‫‪ -2‬ثشتطويَخستنى ليةنة مرؤييةكان لة لى توخمى مرؤيىء بةطرِخستنى‬
‫لة ريَطةى هاندانى ماددييةوة ‪.‬‬
‫‪ -3‬ثشت بةستن بة ريَكخستنى فةرةمىء ثةيوةندى فةرةمى لةناو‬
‫دامةزراوةكةدا‪ ،‬هةروةها تةماشاكردنى ثةيوةندي يان ريَكخستنى نافةرةمى‬
‫‪asowahab@maktoob.com‬‬
‫‪4‬‬ ‫علقة الدارة بالعلوم الخرى‬

‫(غير الرسمى) وةكو خراثةيةك‪ ،‬كة ثيَويستة شةرِى لةناوبردنء نةهيَشتنى‬


‫بكريَت ‪.‬‬

‫‪ )2‬الفكر الداري السلوكي ‪:‬‬

‫‪ -1‬مدرسة العلقات النسانية ‪ :‬لةكاتيَكدا بايةخى فيَرطة هزريية كلسيكييةكان‬


‫ئارِاستةى ثةيكةرو شيَوازى كارى دامةزراوةكان كراوة‪ ،‬ئةوا فيَرطة هزريية‬
‫ئيداريية رةفتارييةكانء بةتايبةت فيَرطةى ثةيوةنديية مرؤييةكان بايةخى‬
‫زؤر دةدات بة توخمى مرؤيى لةناو دامةزراوةكةدا‪ ،‬ئةمةش بةتةواوةتى‬
‫ثيَضةوانةى فيَرطةى هزرى كلسيكيية‪ ،‬ئةمةش بؤ ئةوة دةطةرِيَتةوة كة‬
‫ثيادةكةرانى فيَرطةى هزرى كلسيكي هةموويان خاوةنى ئةزموونى ناو‬
‫طارطة بوونة‪ ،‬بةلم ثيادةكةرانى فيَرطةى ثةيوةنديية مرؤييةكان هةموويان‬
‫ئةكاديميستء زاناى كؤمةلَناسىء دةروونناسىء رةفتارناسى بوون ‪.‬‬
‫ثيَشةنطى فيَرطةى ثةيوةنديية مرؤييةكان ثرؤفيسؤر (جؤرج التون مايو ) (‬
‫‪ )1949 – 1880‬ية‪ ،‬كة لة ئوستوراليا لة دايكبووةو هةلَطرى ناسنامةى‬
‫ئةمريكيية‪ ،‬التون زانايةكى دةروونناسء ثسثؤرِى بوارى ثةيوةنديية‬
‫طشتييةكان بوو‪ ،‬مامؤستاى ليَكؤلَينةوة ثيشةسازييةكان بوو لة كؤليَذى‬
‫خويَندنى بالى كارطيَرِىء كار ‪.‬‬
‫مايو لة ريَطةى ئةو ليَكؤلَينةوة كؤمةليةتييةوة ناسرا كة لة كارطةى‬
‫(هوثورن)ى سةر بة كؤمثانياى (هوسترن الكتريك) لة ويليةتى شيكاطؤى‬
‫ئةمريكا لة نيَوان (‪ )1932 – 1927‬ئةنجامى دا‪ ،‬تيايدا طةيشتة ئةوةى كة ‪-:‬‬
‫أ ‪ //‬هاندانى كريَكار بة تةنها ليةنى ماددى ناطريَتةوة ‪.‬‬
‫ب‪ //‬هاندانى تاك (كريَكار) تةنها بة ماددة (ثارة) نابيَت‪ ،‬بطرة ثيَويستة لة‬
‫ريَطةى ئةو طروثةى كاركردنء كريَكارانةوة بيَت كة تاك (كريَكار) هةست‬
‫بة ئارامى دةكات كاتيَك لة طةلَياندا كار دةكات ‪..‬‬

‫‪asowahab@maktoob.com‬‬

You might also like