Atatürkün Tamim Telgraf Ve Beyannameleri

A T A T R K K L T R , DL V E TARH Y K S E K A T A T R K A R A T I R M A
KURUMU
M E R K E Z
T . I. T . K N S .
K m - ^ r
A T A T R K ' N
TAMM, T E L G R A F VE B E Y A N N A M E L E R
IV
19 9 1
ATATRK
KLTR,
DL
VE
TARH
YKSEK
KURUMU
ATATRK ARATIRMA
MERKEZ
A T A T R K ' UN
TAMM, T E L G R A F YE BEYANNAMELER IV
1991
ISBN 975-16-0349-8
T R K
T A R H
K U R U M U
B A S I M E V ,
1991
B R K A SZ
Merkezimiz, evvelce Trk inklp Tarihi Enstits tarafndan yaymlanan "Atatrk'n Tamim, Telgraf ve Beyannameleri" adl yaynn, sonradan belirlenen metinleri de kapsamak zere yeni bir yaynnn hazrl iindedir. Ancak bu geni alma, zamana ihtiya gstermektedir. Dier taraftan "Atatrk'n Tamim, Telgraf ve Beyannameleri" nin ilk basmnn uzun sredir tkenmi bulunmas ve srarla aranmas, bu eserin acele bir basmn gerektirmektedir. Merkezimiz, bu dnceden hareketle, hazrlanmakta olan eser yaymlanncaya kadar, ihtiyac karlamak zere, 1964 ylnda yaymlanan "Atatrk'n Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV" adl eseri, ayn dizinin V. cildindeki ilgili belgeler de eklenmek suretiyle ofset basmla oaltma karar almtr. Bu kararn nda hazrlanan bu yeni cilt, Nimet Arsan tarafndan derlenip Trk inklp Tarihi Enstits tarafndan 1964 ylnda yaymlanan "Atatrk'n Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV" adl esere, Sadi Borak-Utkan Kocatrk tarafndan derlenip yine ayn enstit tarafndan 1971 ylnda yaynlanan "Atatrk'n Sylev ve Demeleri V" adl eserdeki tamim, telgraf ve beyannameler eklenmek suretiyle ofset basm olarak oaltlmtr. Merkezimiz, yeni basm tits'ne teekkr "Atatrk'n eder. Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV" adl Tarihi eserin Ensiin gerekli izni veren Ankara niversitesi Trk inklp
1991
ATATRK
ARATIRMA BAKANLII
MERKEZ
E S E R N BRNC BASIMINA PROF. DR. A F E T NAN TARAFINDAN YAZILAN NSZ
Trk nklp Tarihi Enstits Yayn programnda, Atatrk'n " B y k N u t u k " tan gayri olan sylev, deme, tamim ve telgraflarnn bir arada toplama esas konmutur. Buna gre imdiye kadar "Atatrk'n Sylev ve Demeleri" ad altnda cilt kitap kmtr. I. cildi T.B.M. Meclisinde C.H.P. Kurultaylannda (1919 - 1938) Atatrk'n Sylev ve Demeleri, Zabt Ceridelerinden alnmtr. Bu kitap 1945 de 398 sahife olarak yaynlanmtr. II. ciltde ise I. cildin dnda kalan, devlet merkezinde ve yurt iinde Atatrk'n syledii szlerdir. 291 sahife olan bu kitap 1952 de karlmtr. I I I . cilt (1918 - 1937) Trk ve yabanc gazete muhabirlerine Atatrk'n syledii demelerdir. 1954 de yaynlanan 100 sahifelik bu kitap gazeteler, ajans haberleri karlatrlarak tesbit edilmi metinlerdir. imdiye kadar yaynlanm olan bu cilt, okuyucular ve aratrclar byk lde ilgilendirmi ve fayda salamtr. Ayn yayn program iinde 20.V.1946 tarihinde 23 sayd karar gereince, "Atatrk'n tamim telgraf ve beyannameleri" nin bir araya toplanmas, Enstit Mdr Ord. Prof. Enver Ziya Karal tarafndan lm Danma ve Ynetim Kurulunun tetkikine sunulmutur. O tarihten itibaren mmkn olduu nisbette derlenmesine ve tasnifine ahlan bu eseri, Trk inklp Tarihi Enstits Yaynlan arasnda karyoruz. Bylece bu seriden IV. cilt ile, Atatrk'n Kurtulu Savamz ve Cumhuriyet Tarihimiz ile ilgili belgelerin nemli bir ksm toplanmtr. B u drt ciltteki belgeler Nimet Arsan tarafndan derlenerek hazrlanmtr. Tarih tetkiklerinin belgelere dayanmas esas olduuna gre, kronolojik bir sraya gre tertiplenen bu tamim ve telgraflar kitab kaynak eserler arasnda yer alacaktr. Atatrk'n 25. lm yldnmnde (1963) Unesco Genel Merkezinin btn ye devletler tarafmdan htrasnn anlmasma karar vermi olmas ile, memleketimizde olduu gibi, btn dnyada Trk nklbnn deeri ve
umul zerinde durulmutur. Bu maksatla yaplan yaynlar Trkiye Cumhuriyeti tarihine k tutacak mahiyettedir. Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesindeki, Trk inklp Tarihi Enstitsnn bu belge kitab yaynlamas ile devlerinden birini yerine getirmi olduuna inanyoruz. 1964 Trk nkdp Tarihi Enstits Mdr
PROF. DH. A . AFETNAN
1,2 - GENEL D U R U M ( 20.IX.1917 )

Halep'ten Sadrazam Paa ve Dahiliye Nazr Vekili H a r b i y e Talt Nazn
ile B a k u m a n d a n
E n v e r P a a y a ayr ayr gnderilen rapor.
" S a d r a z a m ve Dahiliye Nazn Fahametl Devletl Talt Paa Hazretlerine, "Yedinci ordunun ve ibu ordunun istihdam muhtemel olan havalide idare-i umumiye-i mlkiye ile peyda ettii revabt.- karibe sebebi ile Bakumandanlk Veklet-i celilesine vaziyct-i umumiyenin muhakemesi hakkndaki mutalat- acizanemin bir suretini bervech-i t huzur-u fahimanelcrine arz ederim. Geri bu mutalanamede mnhasran askeri olan nukat var ise de bir nutala-y klliye-i umumiyeden nukat- fenniye-i askeriyeyi ayrmak kabil olmadndan aynen takdimi zaruri olmutur. Ordunun haiz olduu selhiyet sebebi ile yakn olan hkmat- mlkiye nezdinde inzibat ve idareye mteallik mevad iin icabettike temasda bulunulduu maruzdur. Olbabta emr- ferman hazret-i veli ul-emrindir. Yedinci Ordu 20/9/33". Mir-i Liva Kumandan
Mustafa Kemal
"Bakumandanlk Veklet-i Celilesine tahrirat, "Yedinci ordunun ved-i idaresinde bulunmayan esbabtan dolay firarlarn devam vc kuvvetlerin muhafaza olunamamas ve ordunun tevcih olunduu hedeflerin tebeddl ile beraber suret-i istihdam ve emr-i kumandann tanzimi cihetinde yeni vaziyetler hasl olmakta ve aairin istimali ve istihdam mesailinin devam etmekte bulunmas sebepleri ile vaziyetin muhakemesine ait bir zbdeyi bervech-i ati huzuru fahimanelerine arz ediyorum. Hususat- mlkiyeye ait ve ordunun daire-i selhiyeti dahilinde bulunan
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER
mevadn gerek Dahiliye Nezareti ve gerek vilyat- mahalliye nezdinde aleld e v a m takibedildii maruzdur. 20/9/33." Yedinci Ordu K u m a n d a n Mir-i L i v a Mustafa Kemal
Vaziyeti umumiye hakkndaki
mutalat acizencmi bervehit
arze-
diyorum. Memleketin mukadderat umumiyesini idarede mesul ve medhaldar olan zat devletlerinin ifadatm hibir bedbinlie ve tela hanletmiyerek kemali itidal ve ciddiyetle telkki edeceklerine itimadm mlhazatm ihata edebildiim en vasi mikyasta tasvire saik olmutur. 1 - Ahvali umumiyei memleket her eyden evvel nazar dikkati caliptir. H a r p , her milletten olan anasrmz bilistisna son dereceye Ahali ile idare arasndaki revabt sarslmtr. Evlerinde kalan getirmitir. ahali her
noktai nazardan hkmetten uzak k a l m a k t a menfaattar bir hale gelmitir. nk kalan ahali ya kadnlardan, ya acizlerden veya firarilerden ibaret olup mahsult say ve amelleri kendi idamci hayatlarna kfi deil iken hkmeti mlkiye ve askeriye anlardan alk ve lm mukabilinde mameleklerini alz ve talepte daha ziyade musir ve muannit olmak mecburiyetindedir. Dier t a r a f t a n hkmat mlkiyenin aczi tamm umumi bir anariye srklenen hayat umumiyeyi idareye mani olup hukuku ahali namna ne m u t a s a v v e r ise kffesini adli hakka mugayir ve binaenaleyh ahalinin tezyidi nefretini meddi bir ekilde halletmek itiyad zarurisindedir. Hkmeti mlkiyenin aczi t a m m bir kuvvei zabtann fkdanii mutlakndan ve derdi ihtiya ile alelumum memurine dri olan irtikp ve ihtikr ve suiistimalttan ve memurinin keyfiyeten dkn bir hale gelmesinden ve umuru adliyenin sureti mutlakada ilememekte olmasndan ileri gelmektedir. B u esbap hayat umumiyeyi her kede ve her beldede esasndan rtmektedir. taei umumiyenin ve umuru ticariye ve ktisadiyenin mthi bir sratle inhitata balamas alimi asliyedendir. B u g n bir para meselesi hasl olmutur ki bu dert ne ahalide, ne memurinde bir emniyeti ati b r a k m a m a k t a ve erbab namusu aliki mukaddeseden tecerriide sevk ve icbar etmektedir. Binaenaleyh harp devam ettii halde karsnda bulunduumuz en byk tehlike her taraftan ryen binay muazzam saltanatn birgn dahilen birdenbire ve hep birden kmesi ihtimalidir.
3 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Vaziyeti umumiyei askeriye, vermektedir. Mttefiklerimizin harbin yakn bir tide hitamna iaret mec-
d a r a b a t askeriye ile dmanlarmz
buru sulh edecekleri artk mevzuu bahis olmayp Alnanlar mnhasran idarei sevklceyiyevi (geliniz bizi malup ediniz) esasna raptetmilerdir. Dmanlarmzn birbirinden ayrlmayacaklarn zaman gstermekte olup d m a n ahalinin de sefalet ve mahrumiyeti daha az olmak ve kendi itikatlarnca emin bir neticeye vasl olmak ihtimalde bizim dayanabileceimiz kadar intidad harbe tahammlleri tabiidir. Binaenaleyh, harp daha ok intidat edecektir ve harbin hitam anahtarlar bizim partinin elinde deildir neticesini karmak lzm gelir. 3 - Trkiyenin vaziyeti askeriyesi udur: Ordu harbin edvar iptidaiyesine nisbetle fevkalde zaiftir. Birok ordularn mevcudu lzm olan miktarn bete biri gibidir. Memleketin insan menabii ikmale muktedir deildir. H a t t a Yedinci Ordu gibi btn memleket iinde ikmal ve takviyesine allan yegane orduyu dahi daha dmanla bir tek kurun a t m a d a n kuvvetli tutmya imkn bulamyoruz. T a k a t i umumiyeye bir misal olmak zere arzedeyim ki cihann en mkl ilerini grmek zere biner mevcutlu taburlarla bana gnderilen Ellidokuzuncu frkann ellisi a y a k t a durmya mecalsiz zuafadan ibaret olduundan tefrik edilmi ve salam kalan efrat 17/20 yandaki uevnemasz ocuklarla 45 /55 yandaki amelimandalar kalmtr. Dier en iyi frkalarn taburlar da Dcrsaadetten bin mevcutla hareket ve en kuvvetlisi beyz mevcutla Halebe muvasalat etmilerdir. B u halin esbab hayat umumiyeye v e hkmat mlkiyenin kuvvetlerine tabi binaenaleyh bugn slah ordularn elinde olmyan avamile merbuttur. bulundurmya imkn yoktur. Heyeti zabtann ve Bu
misal gsterir ki btn menabii toplyarak ufak bir ksm dahi kavi bir halde kemmiyeten ve keyfiyeten ihtiyacat udur: noksan muhtac izah deildir. Cephelerimiz metalip ve
Garpta dmanla kar karya temas mevcut deildir. Ancak payitahtmz ve cihan ile olan muvasalei bahriyesi ve en zengin mamuremiz bulunduundan garp cephelerimize dman tarafndan hayati darbelere teebbs edilmesi ihtimali mevcuttur. K a f k a s y a d a vaziyeti askeriye hali t e v a k k u f t a olup tarafmzdan istirdad m a f a t a teebbs mmkn deildir. Ruslarn ahvali dahiliyeleri ve A v r u p a y a ihtivalar faal bulunmalarna pek saik deilse de herhangi bir sebeple Ruslar buna teebbs ettikleri halde bunu men veya tahdit etmek bizim kuvvetimize tabi olmyan bir meseledir. Ruslar kendi hazrlklar ve kendi vesaitleri isbetinde i grrler ve bunlarn msait ol-
madii yerde tevakkuf ederler. I r a k t a ngilizler hedeflerini istihsal etmilerdir. Binaenalyeh daha ileriye temdidi istil etmesi iin esbab siyasiye ve iktisadiye ve ya askeriye olmad kanaatindeyim. Mahaza eer dman temdidi harekt ve iktisab m e v a f f a k i y a t ederse zayiat mevcudeye mesel Musulun da ilvesi hayat umumiyeye bir darbei katiye mahiyetinde olamaz. Denilebilirki vaziyeti u m u m i y e adeta deimemi olur. O halde bu cephede dahi biz intizardan baka birey y a p a m a y z . Sina ve Hicaz cephelerinde dman ihdaf askeriye ve siyasiyesini henz istihsal etmemitir. Ve anlaldna gre bunun iin kemali hararetle hazrlanmaktadr. ngiltereye hdim bir lemi islmm osas ve tngiltere ufuzuna tabi bir Filistin hkmeti Hrstiyaniyesinin tekili ve bu suretle Msr ve Svey ve Bahri Ahmerin ilelebet temini ve Trkiyeyi son k u v a y diniyesinden ve en gzel mamurelerinden tebit v e tecrit hevesleri ingiltere iin a d e t a Harbi Umuminin hedeflerinden olacak kadar mhim, bizim iin de telfisi mmkn olmyan darabat hayatiyeden mduttur. Hulsa g a r p t a muhtemel taarruzat ciddiyeye muntazr olmak ve Suriye hududunda vazh ve mstahzar olan dman harekt asliyesine muvaffakiyet vermemek vaziyeti umumiyei askeriyemizin imdiki mbrem talepleridir. Vaziyeti u m u m i y e bu halde iken mesel son kuvvetlerle Irak'n istirdadn dnmeye imkn yoktur. En kuvvetli d m a n daha kavi ve daha hazr olarak Sinadadr. Ve bu dmana incizap gayri kabili ihmaldir. Saniyen maddeten de imkn ve kuvvet yoktur. B u ie teebbs edecek ordularn bugnk mevcudlar pek zaif ve kymetsiz olup daha iki a y yrdkten sonra -biraz mbalagasile- hademeden ibaret bir ktle kalr. Dmann B a d a d a mendferle ve gemilerle getirip yetitireceklerine, ahdarla ve deve ile mukabele' edilemez. Velhasl bu ademi imknlara en byk delil aylardanberi bir alay iki gn yrtebilecek hazrlklarn elan v c u d a getirilememi olmasdr. 4 - B u muhtasar nazar umumiden neticei istidllim, artk her i bitmitir, ve bulunacak bir are kalmamtr. Zemininde deildir. Byle bir kanaati bedbinane dmanlarn ve tehlikelerin en vahimi olduunu izaha hacet grmem. tmkn hals ve h a y a t mevcut olup ancak tedabiri aibeyi bulmak. Acizlerine gre bugn takip olunacak kararlar bervechiti olmaldr. a) Dahilen takviyei hkmet ve temini rsanet ( j a n d a r m a s kuvvetli, memurlar ve mmkn olduu k a d a r umuru adliyesi, herhalde iaei umumiyesile umuru ticariye ve iktisadiyeyi tanzim etmek, hi olmazsa sui istimalt
5 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER haddi asgariye ve kabili tahamml bir dereceye indirmektir. O suretle ki memleket s a l a m bir sslhareke halinde bulunmal ve imtidad harp maazallah yeni ziyalar ve felketlere sebep olsa d a elimizde ve yerimizde kalacak menatk ve ahaliyi ler halde d a y a n m a z rk bir kitle halinde bulmamalyz.b) Siyaseti askeriyemiz bir m d a f a a siyaseti, ve elimizde bulunan kuvvetleri ve bir tek neferi son ana kadar s a k l a m a k siyaseti olmaldr. B u siyaset, memleketimiz haricinde bir tek Osmanl neferi kalmasna mtehammil olamaz. Sina cephesinin temini taazrruzlam v e y a m d a f a a ilemi kabil ve musip olaca meselesine bugn karar verilemez. nk d m a n bugn orada insanca ve malzemece bize miitefevvik olup bizim btn kuvvetlerimizi gnazdr. karsndaki derebileceimiz aylar zarfnda intizar etmesine ihtimal fennen pek Bizim kuvvetlerimiz gelmezden evel ann taarruz ederek
kuvvet aleyhine bir neticei katiye istihsal etmee teebbs tabiidir. B u n d a n b a k a bizim k u v v e t sevkedeceimiz iki a y zarfnda dman isterse vesaiti nakliye itibarile daha ok kuvvet getirmiye muktedirdir. Binaenaleyh dman daha evel taarruz etmedii halde dahi bizim sevkiyatmz hitam bulduktan sonra b u g n k tefevvukunu tezyit etmi bulunmas ihtimal dahilindedir. Velhasl Halepte bulunan kuvvetlerimizin Sina cephesine ne k u v v e t ve kymette m u v a s a l a t edecei dahi m a l m olmadndan Sina cephesinin temini iin bugn mevkii tatbike konulacak k a r a r mnhasran Yedinci Ordu ktaatnn hemen cenuba tahriki mahiyetinde olabilir. B u kuvvetlerin bilahare nasl istimal olunabileceini bugn katiyetle tayin etmiye (kuvvetlerimizi israf etmemek mlhazasndan sarf nazar) harita zerindeki askerlike dahi imkn yoktur. Yedinci Ordu ktaatnn cenuba tahrikile husule gelecek halitai askeriyenin her trl kuyudu miizicei siyasiyeden azade ve memleketin dahil ve harici btn ihtiyacata vefa edebilecek bir surette tanzim ve evki idaresinde en kestirme tarik udur: Btn Suriye ve Hicaz imdiye k a d a r olduu gibi her hususta bir Mslman Osmanlya ait olur ve bunun taht emrinde olarak Sina cephesinin harektn mstakilen dier bir Mslman Osmanl deruhte eder. t e menafii vataniyeye en m u v a f k olan ekil budur. Ceneral Falkenhayn'n gelmi ve onunla t a a h h d a t mstacele yaplm v e Kress'in minelkadim iktisab hukuk etmi olmas elhasl Almanlar idare etmek gibi esbap ve avamil menfaati vataniyenin istilzam ettii ekli vazh v e k a t i y e mani olamaz itikadndaym. H a y a t ve m e m a t mesailinde olsun itay k a r a r hakkndan m a h r u m bulunduumuzu zannetmiyorum. Mahaza benim bildiim esbap Falkenhayn'n istihdam mecburiyeti urunda menafii vataniyeyi
ksmen tehlikeye drlercek derecede kuvvetli addettiriyor ve Sina cephesinin kress ve Yedinci ordu kumandannn taht emrinde iki ordu tarafndan mdafaas ve bu iki orduya Falkenhayn'n k u m a n d a etmesi icap ediyorsa menfaati v a t a n iip bu suretle hizmetten itinap olunmaz. Ancak bu halde Ceneral Falkenhayn'n btn Suriye ve Hicaza k u m a n d a eden zatn emrine girmesi m n a k a a y a mtehammil olmyan bir meseledir. B u halde devlet nazarnda en li mesul bir Osmanl olup btn kuvay dahiliye ve siyasiye ann elinde ve Falkenhayn mnhasran bir askeri k u m a n d a n vaziyetinde kalr. Sevk ve idarenin hututu asliyesile beraber bilcmle geri hidemat ve vilyetlerin ve aairin idaresi bizim memleketimizin bir z evldnn taht idaresinde bulunur. Yedinci kolordu kumandanlnda kaldma nazaran benim mstakil ve kanunen btn arkadalarma muadil bir ordu kumandan iken bu suretle ikinei ve nc derecede bir k u m a n d a n vaziyetine dmekliim mucibi teessr olsa da bu cihet menafii vataniye karsnda meskt bulunabilir. Ancak b u takdirde nazar dikkatten dur t u t u l m a m a k lzm gelen nazik bir nokta vardr. Yedinci kolordu ktaat kmilen gidip (Kress) ktaatile benim k t a a t m kabili tefrik bir hale gelmesine ahvali harbiye mani olabilir. Yani daha biz nakliyata baladmz andan itibaren d m a n Sina cephesine taaruza balar, bu halde gnderilen kuvvetlerin arzu edildii gibi bir k u m a n d a y a rap^tna ahval msait olamayp her gelen ktann para para muharebeye ve yekdierini mteakip Kress kumandasna girmesi icap edebilir. B u hale gre nihayette ordu karargh yalnz bana fazla ve isiz bir ekle girip btn ktaat para para Kress'e ait kalm bulunur. E e r vaziyeti harbiye bu sureti hareketi mecbur klarsa vatann mukadderat mevzuubahis olurken bilzarure kendi min seyirci k a l m a m a tevekkl ve t a h a m m l edemem. Bu halde y a p a c a m i, en ulak bir ktamn mdahele ettii cepheyi ve muharebe hatlarn bilkaydart kendi taht emrime almaktr. Y a n i kuvvetler muharebe sebebiyle Sina cephesinde bir k u m a n d a altnda erimiye mecbur olursa bu k u m a n d a n ancak ben olabilirim. Daha bidayetten itibaren bu noktay grm ve bu Suriye heyeti umumiyesinin Falkenhayn'a karar vermi olmak lzmdr. larn ihmal etmek taht
verilemiyecei meselesinde Almanlar krmak ve onlarn kuvvet ve lzumgibi ksa bir m l h a z a y a tbi olmadma itimat buyurmalsnz. inde bulunduumuz bataklktan Almanlarla beraber buluna-
rak kurtulmak zaruri ise de Almanlarn bu zaruretten imdad harpten istifade ederek bizi mstemleke ekline s o k m a k ve memleketimizin btn menabiini
7 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER kendi ellerine almak siyasetine muarzm ve ricali devletin bu hususta hi olmazsa Bulgarlar kadar mstakil ve kskan olmalarn lzumlu grrm. Mstakil ve esbab istikllde kskan olduumuz Almanlarca gerei gibi anlald gn onlarn bizi Bulgarlardan daha muteber greceklerine sizi temin ederim. Hsn idare edeceim diye mtemadiyen fedakrlkta bulunmak herhangi bir mttefike ve tahsisen Almanlara merhamet ve insaf telkin etmeyip belki verdiklerimizden yz kat fazlasna anlar tahri ve tevik eder. B u g n Falkenhayn her vesilede herkese kar Alman olduunu v e elbette Alman menfaatini en ziyade dnceini syliyecek k a d a r mtecasirdir. Halepte ve F r a t t a ve Suriycde Alman siyaseti ve Alman menfaati ne demek olduunu ve bahusus bu sz sarfeden bir Alman konsolosu o l m a y p , yzbinlerce Trk kan iin karar vermek mevkiinde bulunan bir k u m a n d a n olursa iin t a m a m e n menafii vataniyemize gayri muvafk cereyan edeceini anladeildir. Falkenhayn geldii gndenberi aair resasna dorudan doruya temas hasl etmektedir. Biz Almanlar bitaraf olduumuzdan sarfetittihaz edince b a n a , bir ordu k u m a n d a n n a yerlemesi iin vesile dmandr. bizzat m a m a k mmkn Ve Araplar
Alman mlzmlar gndererek Trklere onlan beri kazanabilir, szn
mitir. Irak harektnn gayrikabili icra olduunu kendisi daha ilk gndenanlamtr. Irak hareketini memlekete etti. H a k i k a t t a ideali btn Arabistan Alman idaresine a l m a k idi. Nitekim plnn ikinci s a f h a s n a balamtr. Irak hedefi tabiatiyle tebeddl Sina cephesinde bir taarruz mevzubahs etti. ki a y sonra taarruz v e y a mdaf a a m lzm olduunun imdiden kestirilemiyecei herkes gibi onun nazarnd a d a yandr. F a k a t bugnk taarruz sz btn Suriye, yani Arabistann taht idaresine girmesi iin bir vesilei cazibeden b a k a bir ey deildir. ki a y sonra ahvali taarruza gayri msait olup btn kuvvetlerle Filistinin mda faas mmkn olursa General Falkenhayn cihana ve memleketimize kar en b y k muvaffakiyeti kazanm eklinde arz vcut edeceine phe yoktur. F a k a t bu halde takviyei hkmet ve memleket art yle dursun memleket kmilen bizim elimizden karak bir Alman mstemlekesi haline girmi olacaktr. Ve Genereal Falkenhayn bu m a k s a t iin bizim borcumuz olan altunlan ve Anadoludan getirdiimiz son Trk kanlarm istimal etmi nacaktr. Velhasl gerek hkmat mlkiye ve gerek ahali buluiinde yaplacak
ilerin alelade bir memleket meselesi deil en birinci bir mdafa&i memleket meselesi olduu bu devirde memleketin hibir kesinin herhangi bir ecnebi taht nfuz ve idaresine verilmesi hayat saltanat katiyen ihll ve iptal eder.
te benim mutalatm bundan ibarettir. Bulunduunuz mevki sebebile bunlar tasvir etmekle vicdanm zerinden refibar etmi olduuma kaniim. Yedinci Ordu K u m a n d a n Mustafa K e m a l
leri IS E k i m 1956, say : 1919; Hikmet raporu Buyur. Belleten: M u s t a f a K e m a l ' i n bir
80, .. 626, 627.
3 - SNA C E P H E S t H A K K I N D A (24. I X . 1917)

E n v e r ve Cemal P a a l a r a gnderilen ek rapor
"ifre " z a t a mahsustur " 2 0 / 9 / 3 3 tarihli rapora zeyildir.
Halep'ten 24.9.33
" I - S i n a cephesinde icra olunacak hareket-i mstakillenin nasl bir hareket olabileceini bervech-i ati m t a l a ederim: " S i n a cephesinde elyevm mevcut olan d m a n kuvveti 10, 52, 53, 54, 60 ve 74 . frkalarla Fransz ve t a l y a n kuvvetlerinden mrekkep bir frka, 7 er yz tabur mevcutlar ile ceman 60 bin ve svari kuvvetleri ile cem'an 70 bin kiiden ibarettir. Bizim bu cephede bulunan kuvvetlerimiz, 3, 7, 16, 26, 27, 53 ve 54. frkalarla svari frkas ki en son kuvve-i umumiyelere nazaran ve cephede silh adediyle deil f a k a t btn mevcutlar ile 33 bin kiiden ibarettir ve kuvay- ihtiyatiyemiz olan Remle civarndaki 24. frka ile 19 ve 50 nci frkalarn Halep'te mevcutlar ve ikmal edilemiyecei bildirilen 20 nci frkann tstanbul mevcudu ve 1.800 piyadeden ibaret olan Alman kolunun kuvveti cem'an 30 bin kiiden ibarettir. 59 ncu frkann gayr- kabil-i istimal olduu karargh- umumice malmdur. Kuvay- ihtiyatiyemizin Sina'ya lakal yzde otuz noksaniyle muvasalat ve her a y Sina cephesinin bir frka kuvvetinde zayiata m a h k m olmas hakayik-i mspiteden olduundan btn kuvay- ihtiyatiyemiz cepheye iki a y sonra 20 bin mevcut ile muvasalat ede-
9 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bilecek, bugnk Sina kuvvetleri de beer binden on bin zayiat vererek 23 bin kiiye mtenezzil olacak (decek), yani 7 nci v e 8 nci ordular cem'an 43 bin kuvvetinde bulunacaktr. Dmana yeni kuvvetler gelmedii halde ve btn kuvvetlerimizi cemettiktcn sonra aradaki nisbct 70 e kar 43 tr. ki ay zarfnda 70 binden dmann verecei zayiat pek uzun yry ve mtemadi firar eraitine maruz olmadndan ehemmiyetli deildir ve kabil-i ikmal kabul olunur. Alman garp cephesi dahil olduu halde btn cephelerde malzemece bize mtefevvik olan dmann vesait-i nakliyece pek msait bulunduu Sina cephesinde bu gn ve atiyen bize tefevvk-u kat'i sahibi bulunaca aikrdr. Bu hesaba nazaran yeni ihtiyat kuvvetleri getirmedii halde 70 bin kiiye kar istihsali en byk m u v a f f a k i y e t olan netice bir mdafaay- mutlakadan ibaret olabilir. Mesele mulak deildir. Halbuki dmann Msr'da daha 64, 77, 78 nci frkalar b u l u n m a k t a ve bir Hint frkas sylenmekte olduu ve Sina cephesinde yeni bir frkann grld drdnc ordunun raporlarnda b a k a ittihaz tirmek vazhtr. O halde devlet-i Osmaniye elyevm toplayabildii ve edecek bir karara malik olmad gibi memleketin dahil ve maruzdur. Binaenaleyh hareket-i mstakille tbiri tahsis ettii btn kuvvetlerle Filistin'in adm adm m d a f a a s n a k o m a k t a n haricindeki sair iktisat edebilecei kuvvetleri de bu cepheye imdiden yetimecburiyetine gayr- hakiki olup Eyll aynn bir iki gn iin General Falkenhayn'n efkr muzmiresine setre ittihaz ettii bir lfzdan ibarettir. " 2 - Sina cephesinin, peyderpey m u v a s a l a t edecek k t a a t ile beraber temin'i m d a f a a s nasl mmkn olaca hakknda b u r a d a n ok bir ey sylenemez. B u r a d a n grlecek ihtiya, kuvvetlerin bir an evvel cenuba tahriki ve kuvvetlerinin imkn- azamide mahfuz olarak isali ve ar top ve klliyetli cephanenin ve malzemei tahkimiyenin bil fasla cem ve i t h a n gibi mevad- umumiyeye mnhasrdr; cephede ise dman mteakiben mstahzar mevazii zorlamaya ve yeni hazrlklara ve ok z a y i a t a mecbur edecek surette ihzarata lzum-u cil vardr. vrudu ile cereyan Yani ihzarat- tedafiye ancak arazi zerinde s a f a h a t tiyesi evvelden tahve mahallinde kararlatrlabilir m e v a t t a n ibarettir. Peyderpey kuvvetlerin edecek bir muharebenin min e d i l e c e z . imdiye k a d a r bulunduum vaziyetler sebebi ile kimse bu b a b t a benim k a d a r bir tecrbe geirmi deildir. Gerek Arburnu'nda ve gerek Anafartalar'da dorudan doruya Osmanl payitahtn bu sistemde, yani faik kuvvetlere kar peyderpey m u v a s a l a t eden kuvvelterin istimaliyle, m d a f a a mecburiyetinde bulunmu ve ikinci ordunun pitar kolordusuna k u m a n d a
10
ederken dahi sevklceyi yaylmasn bitirmi bir dmana kar kendi ordumuzun tahadn setr ve temin vazifesini ifa etmi idim. " 3 - D s m m taarruzundan evvel 7 nci orduyu cemedebildiimiz halde mnhasran bir m d a f a a vazifesi alacak Sina cephesine bir grup ve iki ordu karargh smaz. Falkenhayn'a b u r a y a gelir gelmez bunu syledim. Byle bir tekiltn sabilecei hakknda b a n a gsterdii sevk- idare ekli yalnz bir taarruz ekli idi. Yani imdiki cepheyi setr eden bir ordu ve Birssebi ile cenubundan dman mstahkem ordughnn gerilerine taarruz eden dier bir ordu vaziyeti idi. Ahval, bu ihtimali muhal gsterince General Falkenhayn benim: bir grup ve iki ordu bi-lzumdur, m t a l a a m a cevap vermemi demek olur. Bahusus muhakkak olduu zere d m a n taarruzda t a k a d d m edince mevcut olan ve gelecek olan kuvvetlerin yalnz bir k u m a n d a y a tabi olmas m n a k a a gtrmeyen bir zarurettir. O halde Falkenhayn'n kendisine de bir i kalmayp Kress btn kuvvetleri istimal edecektir. Fennen ve m d a f a a y - memleket nokta-i nazarndan bu hal gayr kabil-i ihmaldir. Arburnu'nda bir frka kumandan iken tedricen gelen ve frkaya bali olan kuvvetlere bil kayd-u art k u m a n d a ettiim iin ve kezalik mstacelen tayin olunduum 16 nc kolordu ile dahi Anafartalarn m d a f a a s n a baladktan sonra mteakiben gelen kolordularla cem'an 11 frkaya bali olan orduyu bil kayd-t art istihdam edebildiim iin ifa-y vazife mmkn olmu idi. "Memleketin hayat bahasna olarak yeni bir maks tecrbe-i mcbireye girmee kanaatim msait deildir. Evvelki mtalatmda vazihen arz ve tafsil ettiim bu ihtimale mukarrerat esnasnda cevap verilmemektedir. Ve zaten bir hareket-i mstakille perdesi altnda Sina harekt, krargh- u m u m i y e merbut olan generale tevdi edilince buna cevap vermei bittabi Falkenhayn'e tevdi edeceklerdir. Falkenhayn bunlar grd ve bana cepheden bir ksmnn imdiden taht- emrime verilmesini bilvasta teklif ettii gibi tarafmzdan taarruz edilmemesi muhtemel olduunu da sylemitir. Marnileyh leri iin bir vazife-i atiye-i daime olarak Birrssebi garnizon ini setr etmeye ve yaldzlamaya almaktadr. " S i n a cephesine benim k u m a n d a edebilmem ii noksan tccrbo v e kifayet gibi bir mtalann varit olmyaca teslimgerdo-i devletleridir. nk Sina cephesinden daha mhlik olan Anburnu'nu muvaffakiyetle ve bir kk k u m a n d a n olarak atlatm ve A n a f a r t a ' d a I I frka vc bir svari livasn acizkumandanl
v e y a Zahiriye mntkas fevkalde kumandanl gibi vezaifin tecessm etti-
11 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER muvaffakiyetle ve ngiliz ordusunu malubiyete duar ederek istimal, vel-
hasl 10 frkadan ibaret 2 nci orduyu sevk- idare etmi bir k u m a n d a n no katla' aciz olsa Sina vezaifi iin mcerrep ve mutemet derecesini kazanmtr. " 4 - Evvelki mtalatm esas itibariyle bervech-i ti tebedddiil etmektedir: " a ) Sia cephelinin ihtiyac, hakiki olarak tesbit edilmeyip mstakille tbiri ile setr edilmektedir, yani ifal edilmeykteyiz. " b ) General Falkenhayn bil kavd- art bir Osmanlnn taht- emrine verilmemektedir. Geri hidemat ve ihtivaeatn temini gibi esbab- mtemadiye-i ikyet ile ecnebi nfuzunun Filistinden imale doru mtemadiyen tevsi edileceine phe yoktur. Kress Paa'nn Sina harekt iin geri hidematnn bir Alman erkn harbivesine verilmesini ve R a y a k ' t a n cenuba k a d a r btn imendiifer iinin dorudan doruya Almanlar idaresine tevdiini zaruri gsterdiinden haberdarm. Sina cephesino bir takviyede d- vairae-i vcut mdafaas " c ) Y u k a r d a tafsil ettiim gibi m d a f a a iin esas grup ve iki ordu smaz ve mukarreratta ve peyderpey lareket-i
zife-i mstakilleyi benim deruhte edeceim hakknda bir kayt yoktur. " d ) General Falkcnhaynn Maystan beri memleketimizde etmesi mdafaa- memleketi esasl surette izrar etmi v e Arabistan
iin istifade edebileceimiz 5 mhim yaz ayn imha ve iptal ettirmitir. B u zarar- sevklceyinin telfi olunabilmesi lft-u H a k t a n istida olu-
nur. Askeri zarar bu olan marnileyhin siyasi zararn h a t t a tahdit etmee imkn olmamtr. Karargh- umuminin cvamirine ve aeizlerinin mdahaltma asla a l d r m a m a k t a ve yryp gitmektedir. Biz bir Kress'i, iktisab- hukuk etmitir diye, yerindon kprdatamyoruz. Mesel Nablus civarnda dman taarruzunu durdurabilecek olan General F a l k e n h a y n ' a mutlak tabi olacamz bnce bedihiyattandr. Binaenaleyh ne askeri ne siyasi Falkenhayn'a asla itimadm yoktur. Onun taht- emrinde vc mukarrerat- hazra altnda ifay- vazife etmek v a t a n m irin asla bir hizmet-i nafia vadetmez. F a k a t vatanmn menafii ile beraber bizzat nefsimin eref ve kabiliyetinin madun olaca ve beni artk memlekete hizmet edemiyccck bir vaziyete drecei muhakkaktr. Binaenaleyh harbiye nazr ve b a k u m a n d a n vekili sfatile zat devletlerine yazdm bu mtalat ile bab- hkmetten ahsma ait atideki iki karardan birinin nstacelen itasn istirham ederim.
12
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER " 1 - Falkenhayn asla Sna cephesindc vazife alamaz, Arabistan Baku-
mandanl taht- emrinde olarak Sina'nn mdafaas yalnz 7 nci ordu kumandanna ait olur. " 2 - Yalut acizleri 7 nci ordunun kumandasndan af olunurum. " I s t i r h a m a t m a mstacelen cevap verilmesini ve nk cevap verilmedii halde yakn olan z a m a n d a kendi taht- emrinde ifav- vazife etmiyecrimi General Falkenhavn'a tebli edeceimi arz ederim.,, Yedinci Ordu K u m a n d a n Mir-i Liva Mustafa Kcnul
Hikmet Btvur. (Urllrten, M u s t a f a K e m a l ' i n bir r a p o r u 1956 a y : 80, 628)
4 - K E N D S N ALDII ZN H A K K I N D A ( 18.-XI. 1917 )

Enver Paaya gnderilen ifreli telgraf.
B a k u m a n d a n Vekili ve Harbiye Nazr Devletli E n v e r P a a Hazretlerine Dersaadet, 18/11/33
16.11.33 ifreli telgrafname-i Devletleri arize-i cevabisidir. Ordu Shhiye Reisi yaptrd ameliyatn noksan olmasndan ve tekrar muhtac ameliyat bir halde rahatszlandndan dolay 7. Ordudan mufarakat- acizanemden a k d e m heyet-i shhiyenin verdii raporla tebdil-i h a v a y a lzum ( gsterilerek terhis edilmi ve karargh kumandan mazeret-i meruasna binaen 7. Ordu dahilinde birok zbitan gibi alelusul izin almtm. Beraberimde bir Erkn- harb zbiti aldm hakkndaki ifade doru deildir. Acizleri yalnz yverlerimi beraber aldm. B u n d a da kinci Ordu Kumandanlndan infikkim srasnda kinci Orduya mensup olan mmaileyhi beraber almak hususundaki emri Devletlerine ittiba ettim. Bunlardan Yzba Slih Efendi mevtini mcip olabilecek bir hastala mptel bulunduundan taht- tedavide bulunmas iin ve Mlzim kr Efendi bidayeti harpten beri harb cephelerinden ayrlmam olduundan Manisa'da bulunan ilesince gsterilen mzeret zerine mezunen terhis edilmilerdir. Kendilerine bu msaadeyi, kendileri kinci Orduya mensup zbitan olduklar iin kinci Ordu K u m a n d a n sfatn haiz
13 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER olduum zaman vermitim. Yanmda yalnz bir tek yver vardr. B u n u da Fevzi Paa Hazretleri kinci Ordunun yverini beraberinde alp gitmi olduundan ni buna mukabil muhafaza etmitim. Yedinci Ordunun iki otomobilini beraberimde almadm. Filhakika mezkr Ordunun iki otomobili vard. Bunlardan biri daha alnd z a m a n krk olduundan ve hertrl teebbse ramen nihayete k a d a r tamirine imkn bulunmadndan 7 nci Ordu Kararghnn Cenuba hareketinde mezkr krk otomobili fazla bir yk olmamak iin Halep'de 15. Kolordu K a r a r g h n d a terk-etmitir. Dier otomobil dahi, lstiklerinin kmilen mahvolmu bulunmasndan metrk bir halde bulunuyordu. Fevzi Paa Haleb'e muvasalatnda kinci Ordunun otomobilini beraber alp getirdii iin ve cizleri de kinci Orduya K u m a n d a n tyin edilmi olduundan mezkr ikinci Ordunun otobmobiline mukabil tstanbul'da lstik tedariki ile kabili istifade bir hle ifra mmkn olur, mtleasna binen mezkr lstiksiz otomobili stanbul'a getirmitim. F a k a t maalesef buna imkn bulamadmdan ibu otomobil ait olduu tkinci Ordunun tstanbuldaki sevk memuruna teslim edilmitir, i s t a n b u l ' d a vesaiti nakliyenin tedrikinde mkilttan ni kendileri burada icabettike tandm zevattan rica ile tedrik ettiim otomobilden istifa ettiim mruzdur. Ordu K u m a n d a n Mirliva Mustafa K e m a l
Y e n i S a b a h . 6 A r a l k 1 9 5 8 (adl H a s b i * * Sargnda)
5 - YEN B R K A B N E N N T E K L L Z U M U (14.X.1918)
S e r y a v e r N a c i Beye ekilen telgTaf.
Gayet
mahremdir. Set Y a v e r Hazreti ehriyar Naci Beyefendiye Paa bir kabinesinin mefl bir halde, T e v f i k P a a Hazretlerinin maruz b u l u n m a k t a olduhergn
Talt de unu
muayyen haber
kabine tekilinde m k l t a
alyorum.
Ordular muharebe kudretinden mahrum ve zaten
kuvay mevcude m d a f a a d a n aciz bir hale getirilmitir. D m a n
daha msait ve ezici urut ihraz etmektedir. Mttefikan, olmad takdirde
14
mnferiden ve behemehal sulhu takarrr ettirmek lzmdr. Bunun iin fevt olunacak bir an dahi kalmamtr. Aksi takdirde memleketin kmilen elden kmas ve devletimizin gayri kabili ihtimal, deildir. Muhterem Padiahmza olan s a d a k a t ve nerbutiyetim ve vatanmn temini selmeti itibarile arzederim ki Tevfik P a a Hazretleri filhakika mklta tesadf etmilerse Sadaretin derhal tzzet P a a Hazretlerine tevcihi ve marnileyhin de esas, Fethi, Tahsin, R a u f , Azmi, Canbulat, eyhlislm Hayri ve acizlerinden mrekkep bir kabine tekil etmesi zaruridir. Zevat mezkrenin vcuda getirecei kabine vaziyete hakim olabilecei zan ve itikadndaym. Tevfik P a a Hazretleri size isimlerini saydm zevata mracaat ettii takdirde mazhar teshilt olabilir zannederim. Mnasip ise bu zevatn evketmeap efendimize arzn rica ederim. Terinievvel 918 Fahri Y a v e r Hazreti ehriyari Mustafa K e m a l
T . t . T . E . Arjivi : 63/17436
telfi mehalike
maruz kalmas baidl
6 - B A K U M A N D A N L I K V E K L E T N D E N MONDROS TATBKNE DAlR SORULAN HUSUSLAR (3.XI.1918) Adana 3/11/34 Numara 18
MTAREKESNN TEDBRLER
VE ALINAN
Numara 565 Acele ifre
B a k u m a n d a n l k Erknharbiye Riyaseti Celilesine 1 - Mtareke eraitini havi emri samilerini aldm. Her Ordunun kendine ait hususat derhal tatbik etmesi emir buyuruluyor. T a t b i k a t a balanabilmek iin, eraitin pek u m u m olan baz mevadnn Mevad mezkreyi srasiyle arzedeceim. 2 - Madde 10 - Toros tnellerinin mttefikler tarafndan igali hakkndaki maddenin tavzihi lzmdr. Toros tnelleri denilen tneller en son alan iki tneldir, igal edilecek yalnz bunlar mdr? igalin mahiyeti o ksmdaki istizahna mecburiyet grdm.
15 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hattn iletilmesine de amil midir? Y o k s a muhafaza tertibatndan m ibaret kalacaktr. B s b t n ayr bir grup tekil eden Amanos tnelleri bu m e y a n d a mdr? Toros tnellerini tutacak kuvay igaliye gelecektir? Suriye hududunu, Suriye Vilyetimizin hududu imalisi addetmekle beraber bu hususta b a k a c a bir noktai nazar ve karar var ise bildirilmesi lzmdr. Suriye'de terkettiimiz ve bizimle irtibat olan hibir kta yoktur. Hicaz'da bir kuvve-i seferiyemiz vardr. Onunla da telsizle dahi irtibatmz yoktur. (Kilikya) havalisinin (Adana) Vilyetinin bir ksm mhimmini ihtiva ettii malm ise de hududu mehuldur. Bunun tasrihi icabeder. 3 - Terhise mteallik mukarrerat katiyenin icraat saire ile pek ziyade alkas vardr. artnamenin 20 nci maddesinde mezkr olan talimat nereden ve ne vakit alnacaktr. Bu hak tamamiyle Hkmetimize mi, yoksa mttefiklere mi a i t t i r ? 4 - Mtareke eraitinden her ordunun kendine ait hususat derhal tatbika balamas emir buyurulduuna gre mttefiklerle mtereken tanzimi icabeden h u s u s a t t a mttefiklerin mracaatna intizar edilmeksizin tarafmzdan heyetler izamiyle mklemeye uru edilmesi mi talep buyrulmaktadr ? Mevad mruza hakknda izahat lzime alnncaya k a d a r Orduda ittihazna tevessl edilen tedabiri bervehizir arzederim: 1 - Yalnz mkleme heyetleri tekili. 2 - Grup mntakasndaki sevahilde v a z ve ilka edilmi olan torpilleri taramak veya ref e t m e k hususunda talebedilecek muaveneti ifa iin bir Bahriye mfrezesinin ihzar. miktar nedir ve nereden
3 - tlseray harbiye ile Ermeni sera ve mevkufninin nakline ait tertibat. 4 - Kadrolar en gen efradtan doldurulmak zere kuvvetli bir frka tekili ve j a n d a r m a n n takviyesi.
5 - Fazla m e v a d ve malzcne-i askeriyenin Toros imaline nakli ve hibir suretle tahribata meydan vermiyecek tedabir ittihaz. 6 - imendfer iletme umurunun Alman sivil memurininin dahi karlacana nazaran tanzimi. Grup bu hususta i s t a n b u l ' d a n zami muavenete intizar eder.
16
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 - Terhis edilecek kuvvetlerimize ait tehizat, esliha, cepane vesaiti
sairenin cem ve itharna ait tertibattan ibarettir. Fahri Yaver-i Hasreti ehriyari Yldrm Ordular Grubu K . Sedat ifre 3/11/34 mza ettim saat 2.10 okunamad.
H.T.V.D.: ** 1959, s a y : 27, N o . 714.
M. K e m a l sonra
7 - M T A R E K E T A T B K N D E E S A S OLACAK M A D D E L E R (3.XI.1918)
2. ve 7. ordulara verilen emir.
Kaydedilmitir Adana 3/11/34
ube 3 N u m a r a 580 ifre Gayet mahrem N u m a r a 20
Grup emri 2 Tebli olunan Mtareke eraitine gre mahalli olarak ittihaz olunacak kararlar iin, itilfclarla mzakereye mecbur olacak -madun kumandanlar, nekadar azimkar olarak ve muhiti grerek mzakereyi idare ederlerse o eraitin arl nisbeten t a h a f f f eder. Eer bu mzakerat idare olunamazsa erait gittike bizim iin daha ar ekillere girer. Ve iinden klmaz m t a l a l a r a scbebolur. hususata dikkat edilmesini rica ederim: 1 - Suriye hududu Suriye vilyetinin imal hududu telkki edilmelidir. B u hudut Lzkiye imalinden Haneyhun cenubundan geerek arka doru imtidat eder. imdiden hertrl mzakereye hazrlanm bulunmaklmz iktiza eder bunun iin bervehiti
17 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - skenderun, A n t a k y a , Cebelsem'an, K a t m a , Kilis havalisinin Trklerle meskn olduu ve Halep ahalisinin drtte nn A r a p a tekellm eder Trk olduu her vesile ile hatrda tutulmal ve her d v a d a bu esas ittihaz edilmelidir. 3 - Mtareke eraitinde sarahat-i kfiye olmadndan erait-i mufassalann takririne dein k a r a y a bir kuvve-i igaliye kartldmamas d a i m a derpi edilmelidir. 4 - Toros Tnellerinin tilf ktaat tarafndan m u h a f a z a edilecei muharrerdir. Bu ktann nereden gelecei sarih deildir. Adana Hat Kumandan ve Mfettilii bu Tneller tilfclar tarafndan igal edilse dahi ayn z a m a n d a onlarla beraber bizim askerin dahi kalmasnn teminine allacandan, taht emrine verilen muhafz ktaatn . . . . terhis edilmiyecek en gen efradndan mesel 310 : 316 tevelltllerinden iyi zbitan k u m a n d a s n d a iyi ktalar tekiline almal ve imdiden vazifeleri hakknda vzh talimatlar vermelidir. 5 - cabnda tilf'clarla mzakere iin bervehiti z e v a t t a n mteekkil mkleme heyeti 5 / 1 1 / 3 4 A d a n a ' d a tecemmu etmi bulunacaktr : X V . Kolordu K u m a n d a n Mirliva Ali Rza P a a X I I . Kolordu K u m a n d a n Miralay Fahrettin B e y Grup Shhiye Mfettii Miralay brahim Tali B e y Vilyet Umuru Ecnebiye Mdr. 6 - kinci Ordu, Grup mntkasndaki sevahilde vaz ve ilka edilmi olan torpilleri taramak veya refetmek iin Bahriye mfrezesini hazrlayacak ve f a k a t talep vukubulmakszn torpilleri taramyacaktr. 7 - Alman'Iardan eya teslimine memur olan ilga kararghlarnn vezaifi tiyen pek mhim bir ekle gireceinden bu heyetlerin bir mahiyeti daimeyi hiz olacak vehile mtemadiyen takviyeleri icabeder. M. K e m a l Muzaffer ve Mfettiliine tebli edilmitir. ifre edilmi telgrafhaneye verilmitir. 3/11/34 Yazlmtr. 3/11/34 Miitarekename
H.T.V.Dergisi: 1959, say : 28, N o . 715.
Sedat
8 - 2 nci, 7 nci Ordulara, A d a n a Vilyeti Celilesine A d a n a H a t K u m a n d a n
18
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 - TOROS T N E L L E R ( 5 . X I . 1918)

Harbiye Nazr ve zzet Bakumandanlk Paaya E.U.Rs. ifre.
Ahmet
gnderilen
Numara 17 Bakumandanlk Erknharbiye Riyasetine Pek acele C. 4 / 1 1 / 3 4 tarih 5 567 numaral Emirname-i smi. Adana 1505 5/11/34 KumandanAnaedilecek ifre
1 - Toros tnelleri Kuvve-i igaliyesinin m i k t a n ingiliz dolu'yu taht hkmne geirecek derecede dahi midir? olursa
l tarafndan bildirilir buyurulur. B u kuvvet mesel icabnda btn msaade
2 - Suriye'deki garnizonlarn teslimi maddesi ihtiyaten yazlm bir maddedir buyuruluyor ve m t a a k p cmlelerle cephede bulunan ktaatn bu hususla alkas olmyaca izah ediliyor. cizlerin telkkiyatma gre madde-i Hmezkrenin ingilizler tarafndan bizi ifal iin yazdrdm olduuna ve tarafeynce b a k a b a k a telkki edildiine
kmet-i Seniye murahhaslarnn imzalarn vaz'ettikleri Mtareke eraitinin phe kalmamtr. nki yine ayn maddede cephede bulunan ktaatn Suriye ktasnda bulunmad telkkisine kar ingilizler bu geceki (5 /6.11.34) raporla tafsit arzedilecei vehile Suriye ktasnda bulunuyor diye Yedinci Ordu'nun teslimini teklif eylemilerdir. tcabederse bildirilecei irade buyurulan (Kilikya) hududunu sormaktan m a k s a d cizanem bu tarih ismi ve bunun hududunu resmen kabul eden Hkmet-i Seniye'mizin bu mntakay ira'e eden ingilizce Atlas'ta " K i l i k y a " mntkasnn arknda (Suriye) imal hududunun Mara imalinden getiini nazar dikkate alp almadn anlamak idi. nk cizlerinee A d a n a ismi yerine Kilikya ismi tarihsini kullanan ingiltere Hkmeti'nin Suriye hudu-
19 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER dunu da Kilikya imal hududunun arka temdidinden ibaret kabul ettiinde phe yoktur. B u zan Irak hududunun ingiliz K u m a n d a n t a r a f n d a n Altnc Ordu K u m a n d a n ' n a gnderilen haritada Siirt'den gediinin ira'e edilmi olmasyle de teeyyt ediyor, ingilizlerin birka gndenberi iskenderun'a asker karmaktan ve Halep'de milyonlarca erzak mevcut iken oradaki kuvvetlerini iae iin erzak iddiharmdan bahsetmeleri de skenderun'un Kilikya mntkasn gsteren haritada Suriye ve Kilikya hudutlar zerinde bulunuundandr. Pek cidd ve samim olarak arzederim ki Mtareke eraiti meyannda su'i telkkiyat ve tefehhmat izale edecek tedabir ittihaz edilmekdike Ordular terhis edecek v e ingilizlerin her dediine boyun eecek olursak ihtirasatnn nne gemeye imkn kalmyacaktr. M. K e m a l Kapadm ve telgrafhaneye 6/11134 Saat 1,40 verdim. evvel
H.T.V.D.: 1959, ay: 28, No. 736.
ingilizlerin
9 - SKENDERUN'UN NGLZLER TARAFINDAN GAL HALlNDE (6.XI.1918)

Bakumandanlk Erkamharbiye Riyasetine gnderilen telgraf.
Adana 6/11/34 ifre Tehir eden idam olunur. Erknharbiye Riyaseti Celilesine Numara 579
Bakumandanlk
Alt saat fsla ile alnan biri ak dieri ifreli 5 / 1 1 / 3 4 tarihli iki kt'a telgrafnamei samileri muhteviyatn ve ifreli olannn da mnderecatn tetbik iin tevekkuf ve teemmle lzum grdm itiraf ederim.
20
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ngilizlerin Halep civarndaki ordularn beslemek iin tskenderun'dan
istifade etmek istemeleri muhik deildir. iikii ingilizlerin eline gemi bulunan Halep Vilyetinde nefsi Halep ehrinde milyonlarca erzak olduktan b a k a mtareke artnamesinin 21 nci njaddesine nazaran filhakika Halep'teki ngiliz ordusuna iaece muavenet etmek lzmgelirse pek ok erzaka malik bulunan Klis, Antep havalisinden tertibat ve tedabiri mahsusa ile erzak satlabilir. Zat samilerini temin ederimki m a k s a t Halep'teki ngiliz ordusunu iae etmek olmayp skenderun'u igal, tskenderun-Krkhan-Katma yolu ile hareket ederek Antakya-Dircemal-Ahterin hattnda bulunan 7 nci Ordunun hatt ric'atini kesmek ve bu Orduyu, 6 nci Orduya Musul'da yapt gibi teslimden itinab edilemiyecek bir vaziyete sokmaktr. ngilizlerin Ermeni etelerini bugn islhiye'de faaliyete geirmi olmalar da bu zanna kuvvet verecek mahiyettedir. ngiliz murahhasnn centilmenliini ve buna mukabil bu tarzda cemile ibrazn idrak ve takdir nezaketinden muarra bulunduumu arzederim. Yunanistan'n sahai faaliyete karlmasn temin ile ngilizlerin iskenderun'da ve skenderun - Halep yolu zerinde yerlejelerindeki mnasebeti mantkyyeyi anlayamadm gibi bu hususta m s a m a h a y da bilkis pek mahzurlu gryorum. Binaenaleyh keyfiyetin taraf devletlerinden ngiliz Suriye ordusu kumandanlna tebliine dellette mazurum, iskenderun'a her ne sebep ve bahane ile asker ihracna teebbs cdecek ingilizlere atele m m a n a a t edmesini ve 7 nci Orduya elyevm bulunulan hatta gayet zayf bir ileri karakol tertibat brakarak ksm kllisini K a t m a - islhiye istikametinde bittahrik Kilikya hududuna geirmesini emir ettim. ingilizlerin ifalkr muamele teklif ve hareketlerini ingilizlerden ziyade muhik ve nazik gsterecek ve buna mukabil cemile ibrazn mutazammn olacak evamiri hsn t a t b i k a yaradlm msait olmadndan ve halbuki Bakumandanlk Erknharbiye Riyaseti celilesinin itihadna tatbiki harekt etmediim takdirde bir ok m i h a m a t altnda kalmaklm tabii sr'ati emr tebliini hassaten istirham eylerim. M. K e m a l ifre edilmitir. 6/11/34 3 evvelde telgrafhaneye gnderilmitir. erafettin
H.T.V.D.: 1959, ay: 29, No. 743.
bulunduun-
dan kumanday hemen teslim etmek zere yerime tyin buyuracanz zatn
21 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 10 - MONDROS M T A R E K E S N N T A T B l K T A R Z I (8.XI.1918)

Adanadan izzet Sadrazam Ahmet P a a y a gnderilen ifre.
Adana 8/11/334 I s t a n b u l d a S a d r a z a m Ahmet izzet P a a Hazretlerine iskenderun ehrinin ingilizlere teslimi hakkndaki 8 / 1 1 / 3 4 tarihli emri smileri alnd, iskenderun limanndan ve Halep osesinden istifade edebiletarafmzdan sebebi cekleri hakknda Itilfiyunun v u k u bulan ilk mracaatlarna
sert ve barit cevap verilmi olduu hakkndaki zehab devletlerinin
tevelld anlalamamtr. Muhtelif sebep ve bahanelerle ingilizlerin Iskenderunu igal iin v u k u bulan ve son mracaatlarna oradaki k u m a n d a n m z tarafndan verdiimiz talimata tevfiken ita olunan cevap pek ziyade nazikne ve Hkmeti Seniyenin bize tebli eyledii mtareke artnamaesi mndericatna ve Zat Devletlerinin evamirine t a m a m e n mutabk olduu gurupa vesaike msteniden iddia olunur. B u b a p d a sert ve brit cevap alnd Brit a n y a Hkmetinin murahhaslar tarafndan dahi sylenmi olduuna dair bir kayt ve iaret yoktur. Binaenaleyh ingilizlerin dehetli bulduunuz en son cevaplarnn esbabn b a k a yerlerde a r a m a k lzmdr. Ve biltedri b t n memleketimizi istilya kadar varacak olan byle dehetli cevaplarn tekerrrne phe olmadndan arzettiim esbabn derin dncelerle nazar muhakemeye alnmas lzumunun arzn vazife addederim. Halepde bulunan ingiliz kumandan, istifade etmelerini talep ettikleri tskenderun-Halep osesini taht emniyette bulundurabilmek iin ktaatmzn (Kilis-Payas) hattnn imaline alnmasn ingiliz Bakumandanlnn kenderun) osesinin imdiden kefine m s a d e olunmas lzumunu tstanbula teklif ettiini ve vakit ziyanna mahal k a l m a m a k zere (Halep-Isbildirmitir. 6 nci ordu Kumandanlnn 7 / 1 1 / 1 3 3 4 raporu da bittabi manzuru devletleri bulunmutur. B u rapor muhteviyatna nazaran (Nuseybin-Cizre-Halep) mendferini igale iaret olan ve Irak ingiliz ordusu bakumandanlnn Musulun derakep terki ve aksi takdirde cebren girecei hakkndaki teklifi ne suretle tefsir olunur.
22
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Grlyor ki meselenin tarafmzdan tngiliz murahhaslarna kar v u k u
bulduu zannolunan burudete
hamline mahal yoktur. Mutlat mesrudeden tahtna giren ekli mazbutu, Devleti Ali-
m a k s a d acizanem udur ki, her ne sebebe binaen olursa olsun ngilizlerle akdedilen mtarekenamenin imza yei Osmaniyenin syaneti ve selmetini kfil mna ve mahiyette deildir. Mevadd mezkrenin mphem ve aml medllerinin bir an evvel tesbiti lzmdr. Y o k s a ngilizlerin teklifine bugne k a d a r olduu tarzda mukabelede d e v a m edildii takdirde bugn ( P a y a s - K i l i s ) hattna kadar olan araziyi isteyen ngilizlerin yarn Torosa k a d a r olan Kilikya mntkasn ve daha sonra (Konya-lzmir) hattnn lzumu igali teklifinin, yekdierini velyedecei ve bilnetice ordumuzun kendileri tarafndan sevk ve idaresi ve hatta Heyeti Vkely Osmaniyenin B r i t a n y a H k m e t i tarafndan lzumu intihab gibi teklifin karsnda da k a l m a k m s t e b ' a t deildir. Aciz ve zafmz derecesini pek iyi bilirim. Bununla beraber devletin y a p m a a mecbur olduu fedakrln derecesini de tyin ve tahdit etmek lzm gelecei kanaatini m u h a f a z a ederim. Y o k s a Almanya ile mttefikan sonuna k a d a r harbe d e v a m etmek halinde, bsbtn mnhezim olunduuna nazaran ngjlizlerin istihsal eyleyebilecekleri neticeyi onlara kendi muavenetimizle bahetmek tarihte Osmanllk iin ve bilhassa hkmeti hzramz iin pek kara sahifeleri vcuda getirir. a y e t Hkmeti seniyece ngilizlerle ciddiyet ve samimiyetine itimat olunabilecek bir ittifak hafi yaplm veya yaplmas ihtimali k a v i derecede bulunmu ise bu hususun mehulmz kalmas bittabi yanl muhakemata sevkedebileceinden mmknse bu b a b d a men olsun tenvir edilmekliimi istirham ederim. Akbeti v a t a n l a endienak olmaktan mtevellit v e samimi olduuna phe edilmemek lzm gelen mutalatmn bilhassa " Z t Smilerince yakinen malm bulunmutur k i " m n a k a a mahiyetinde telkkisine temayl buyurulmamasn hassaten rica ederim. Acizleri her ne hal v e vaz'da bulunursam bulunaym doru olduuna kaani bulunduum v e icabedenlere arz ve iblan selmeti memleket icab kabul eylediim itihadatma tabiaten men'i nefse kaadir deilim. Mhaza tatbik ve icras irade buyurulan hususatn da arzuyu fahimaneleri dairesinde cereyan edeceine phe yoktur. skenderun havalisinde bulunan 41 nci Frkann hemen P a y a s ' a ekilmesini ve iskenderun'un teslimi iin muktezi tedabirin ittihazn (Iskenderun-Halep) osesinin kefine m s a a d e olunmasn emreylediim gibi ngiliz Bakumandanlnn Istanbula v u k u bulduu bildirilen mracaat zerine taraf Devletinizden vrud edecek c e v a p t a emir buyurulursa tekmil ktaa-
23
timizi (Payas-Kilis) hatt imaline dahi ekmek iin imdiden ittihaz tedabir klnd arzolunur. Yldrm Ordular K t a a t K u m a n d a n M. K e m a l
Tevfik Bykloglu, Mondros Mtarekeni ve t a t b i k a t : s. 202
11 - I Z M R N Y U N A N L I L A R T A R A F I N D A N G A L ( 2 0 . V . 1919)
Sadarete ekilen telgraf.
E r z u r u m Vilyetine
6346 Adet 36 Mahreci Samsun Numaram 1104 Kelimesi 120 Alnd 24.5. Tarih tmza evket
Makam Celili Sadareti U z m a y a arzolunan telgrafname sureti tide mnderitir. 20 Mays 335. Dokuzuncu Ordu K t a a t Mfettii Mustafa Suret izmir'in Yunan askiri tarafndan igali hadisesi y a k m d a n temasda bulunduum milleti ve orduyu gayri kabili t a s a v v u r ve tasvir derecede dilhun etmitir. 19 Mays tarihli telgrafnamei lii fehametpenahilerinde btn milletin vc ordunun tehasssatn icmal eden hissiyat sifaneleri emniyet ve tesliyetbah olmutur. Ne millet ve ne ordu mevcudiyete kar yaplan bu haksz tecavz hazm v e kabul etmiyectktir. Ancak Devlet ve ordu t a m m e ve yeniden riyasetini deruhte buyurduunuz milletin tahlis seniyenin vc selmetine hasr ml b u y u r a n zat akdesi Hazreti Padiahiye olan s a d a k a t i Hkmeti en kati teebbsat vc icraatta bulunarak hukuku milleti siyanet edeceine Kemal
24
itminan kmil hasebiyle muhafazai sknet edilebilmekte olduunu arzeylerim.

Muaneleai; A y n tarihli bu b u b d a k i telgraf b e r a y t a m i m 2 1 / 5 / 3 5 tarihinde m e k t u b i k a l e m i n e emir v e h a v a l e b u y u r u l d u u ve b u telgraf miikerreren alnd biltetkik a n l a l m a k l a h u z u r u Evrak samii Mdr Mustafa 24.5.35 Dosyasnda hfz
T . t . T . E . Arivi : 21/3328
c e n a b v i l y e t p e n a h i y e t a k d i m klnr f e r m a n .
12 - R U M E T E C L E R N N ALIMASI (22.V.1919)
Samsundan Sadarete yazdan rapor.
" B u g n Erkn Harbiyemden birka zat, suret-i mahsusada
Samsun
ngiliz siyasi mmesslili Yzb. Horst, askeri kontrol memuru Yzb. Zolther ve siyas kontrol memuru Y z b . Mili ile temas ve m l k a t ettirdim. B u mlkat neticesinde aadaki hususlar arza ayan grlmtr: I) Samsun sancanda akavetin esbap ve milleri tamamen 21 Mays 1919 ve 53 numaral ifre ile arzettiim k a n a a t dahilinde olmak zere bizzat ingilizler tarafndan itiraf edilmitir. zmir igaliyle hdis olan messif vakalara nakl-i kelm suretiyle ngiliz subaylarn, Osmanl hkmetinin, Trkiye'yi kendi kendine idare edemiyecei, birka seneler olsun ecnebi mdahale ve siyanetine mftekir bulunduu zemininde bir fikir ileri srmlerdir. Kendilerine verilen c e v a p t a , S a m s u n livasndanki akavetin harp zamannda R u m l a r d a n balad ve Ruslarn bu a k a v a t i takviye ve idare eyledikleri ve b u yzden mhim ktalarn o zaman bu havalide t a k i b a t t a bulundurulmasna lzum hasl olduu hatt ordunun mracaat zerine hkmetin o zaman, B a f r a tehcirini de y a p m a k zorunda kald, bugn iin R u m l a r , mslmanlar tehyi ve dilgir eden siyasi emellerinden vazgeerlerse akavetin derhal kal-
25 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER kaa ve bu takdirde slm etelerinin ortadan kaldrlmas m m k n ve lzum grlrse askeri tedbirlerle tenkili tabii bulunaca bildirilmitir. Osmanl hkmetinin idare tarz hakkndaki fikirlerine de srf hususi mahiyette ve zati k a n a a t olmak zere, Trkln ecnebi idaresine tahamml olmad, ingilizler gibi, en medeni milletlerden mtehasss zatlarn mavir olarak iyi karlanaca, Yunanllarn, Osmanl memleketlerinin hibir yerinde hakitzmir hakkndaki suaallerine de miyet haklar olamyaca anlatlmtr, iin de byle
vakann tamamiylc milli ve hayati bir mesele olduu ve en basit bir kyl telkki olunduu ve Izririn Trklerce stanbul k a d a r mhim bulunduu, hibir ecnebi, bilhassa Yunanistan gibi hayalperver bir hkmetin igaline raz olunamvaca, kuvvetle yaplan bu igalin m u v a k k a t bulunaca, milletin yekvcut olup hakimiyet esasn, Trk duygusunu hedef ittihaz ile hkmet-i hazraya btn ruh ve vcuduyle muti ve mnkad bulunduu srasiyle terih ve teati-i efkr ve hissiyat mahiyetinde olan bu m l k a t hususiyetini m u h a f a etmitir. 22 Mays 1919. 9. Ordu K t a a t Mfettii Mustafa K e m a l
Tevfik * * * Bykloglu, Atatrk Anadoluda s. 49
13 - M T A R E K E D E N SONRA DOUDA T A K P MDAFAA HAREKET (29. V . 1919)
EDLECEK
H a v z a d a n 15. K .
Kumandanlna
yazlan ifreli tebli.
Onbeinci Kolordu
Kumandanlna Havza 29.5.335
1 - tilf devletlerinin milletimize itisfkar bir siyaset tatbik ve istiklli millimizi ve devletimizi idama m a h k m etmekte olduklar t a h a k k u k etmitir, izmir, Manisay Yunanllara igal ettirmekle balayan son icraat zalimaneleri, italyanlarn Antalya ve K o n y a taraflarnda igali askerilerini tevsi etmeleri ile bir kat daha vahim bir ekil alacak. S a m s u n ve Trabzon gibi Bahri s i y a h
26
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tedariktma baladklar anla-
mahrelerimizin de ayn akibete uratlmas limize bir darbei
lyor. Ermenistan hlyas sahai hakikata iktiran ettirilerek hakk hayat milidamn indirilmesi bait deildri. K a v i bir surette taht igalde bulunan m a k a m Hilfet ve merkezi hkmette ttilf mmessillerinden adeta esir muameleli gren hkmeti merkeziyenin ima eylemek suretiyle taraya ahiren iittirdii sesi bizlere bulunduumuz elim vaziyeti siyasiyeyi pekl ihsas eyledi. Milletin esaretten tahlisi, hkim ve mstakil olarak topraklarmzda yaayabilmesi ancak azimkr ve namuslu ellerin milleti ksa ve doru yoldan mdafaai hukuk ve istiklle evkiyle kabil olacaktr. Memurini mlkiyenin ayan itimat zevatiyle el ele vererek istikllimizin m d a f a a s emrinde tekilt lzmeye (bittabi mahrem) ve harice kar gayr mahsus bir surette tevessl klnmasn zaruri addediyorum. B u husus, ihtisas dolavsiyle biz askerlerin uhdei vatanperveranesine terettp etmektedir. 2 - Vilyat arkiyede ecnebi igalini iki ekilde t a s a v v u r etmekteyim. Y a Karadeniz sahilindeki R u m ahalisi isyan ederek cumhuriyet iln ve bir taraftan da kuvvetli dahili ve bilhassa harici eteleri vdyatmz tara edecektir. B u n a kar mukabele, j a n d a r m a ve asker mfrezeleriyle ve kemali iddetle takibat yapacaz. Ve slm kylleri de ellerindeki silhlariyle kylerini bizzat m d a f a a edecektir. Veyahut byle bir isyanla gerek mteradif olsun ve gerek se olmasn, sahile ufak veya b y k ecnebi kuvvetleri karken sahilde yerleecek ve belki dahile de sarkacaktr. kan yalnz Yunan kuvveti olursa ahali ve kuvai askeriyemizle tard aresine tevessl olunabilir. Dier itilf devletlerinin ktaat olursa sahilde yerlemelerini tavik ve dahilde mukabelenin de zirdeki suretle ve mitingler ve tezahrat gnagn ile milli protestolar yaplabilir. F a k a t bu kuvvetlerin dahile sarkmasna yani memleketimizi bilfiil istil eylemelerine kar bittabi halk ve asker yekvcut olarak fiilen silhla m d a f a a y istikll e uraacaktr. Bu ihtilllerle beraber arktan Ermenistan ve Grcistan cihetlerinden vuku bulacak tecavzatn nazar dikkate alnarak balca istikametleri gerilla tarznda mdafaas hususunun imdiden ihzar, sahile yakn olup ecnebi kontrollerinden hari kalm mahallerdeki esliha, cephane ve tehizat ve malzemei shhye-i askeriyenin sureti mnasebede sezdirilmeden dahile nakillerinin temini hatta kontrole tbi olanlarnn da vaziyeti katiye; halinde karlmasnn imdiden ihzar. Kylerin vaziyetine gre halkn kendi kyn m d a f a a veyahut civar ktaat askeriyeyi de takviye etmelerine gre ihzarat lzimeye tevessl ve bunun iin esliha vc cephanenin vc tarz iaenin vaktiyle karar-
27 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER [atrlmam ve ktaat mevcutlarnn tezyidi ve ktaat yedinde mevcut eslihann mmkn mertebe tevhidi, levazm, mcvad iae esbabnn emniyet ve cephanenin tarz ikmali, mhim gzergllardaki inaat cesimenin icabnda tahrip edilmek zere ihzar gibi hususatn imdiden tcemmliyle son derece mahrem bir tarzda ikmali lzmdr. Yirminci Kolordunun g a r p t a n arka ve Onikinci Kolordunun Adana havalisinden arka gelen istikametleri temin eylemesine ihtiya olaca mutalasndaym. H u s u s a t maruzeye dair mutalat aliyclerinin i'ar buyurulmasn rica ederim. 3 - Yalnz mahrem olarak nc , Onbeinci, Yirminci Kolordu K u mandanlklarna yazlmtr. Dokuzuncu Ordu Mfettii Mustafa K e m a l
Kzm K a r a b e k i r , stikll h a r b i m i z i n c a s l a r : s. 51
14 - E R M E N L E R N K A R S V E S A R I K A M I T A K ( 3 0 . V . 1919)
Havzadan ifre. 15. K .
TAHTLER
Kumandanlna
gnderilen
Havza 30.5.1335 1 - Vali Mnir Beyden 29 Mays tarihli aldm ifrede derecei shhati teeyyd etmemi kaydile Ermenilerin K a r s ve Sarkamta on bin asker tahit ettikleri ve Antiranikin de otuz bin k a d a r kuvvetle Van cihetine inmekte olduu bildiriliyor. Malmattar bulunduunuz bedihi olan bu havadisin aliyelerinin menba ve derecei vsuku hakkndaki istitllt ve mtalat i'arn rica ederim. 2 - Evvelce de arz ettiim vehile siyasi vaziyetimizi ben ok karanlk gryorum, itilf hkmetleri hakk mevrus ve meruumuz olan topraklar inemei hristiyanlk namna bir hizmet addediyorlar. B u cmleden olarak Ermenilere vilyetlerimizi peke ekmeleri de ihtimal bulu-
28
tuyor. Byle bir vaziyette ngiliz ktaatnn zmirde Yunanllarla R u m l a r a yaptklar gibi bu cephede de Ermenilere pidarlk edecei pek memuldur. Ve byle bir hareketle zorla yerlemi olan ahalii mahalliye ile muhacirini bir kere daha yerlerinden o y n a t m a k ve bu suretle ekalliyetin ekseriyete hkim naziresini tatbik etmek kendilerince kabil olabilir. B e r g a m a b u n a bir misaldir. K a n a a t i m c e byle bir hali biz m u h a s e m a t a iptidar ad ve telkkiye mlk meruumuzu ve istiklli millimizi k u r t a r m a k iin mecburuz. B u husustaki k a n a a t ve kararm Erknharbiyei U m u m i y e Reisi Cevat Paaya Babalide berayi m a l m a t bildirdim. Adeta mahsur bir kaleye benzeyen
tilf mmessillerinin esiri gibi bir ekilde mukadderat milleti idareye uraan hkmeti merkeziyemizin bu gibi hususta hibir ey diyemiyeceini, yapamyacan bugnk misallerde takdir edebiliriz, tngilizlerin evvel kk bir mfrezei askeriye ile a r k t a n gelmeleri memleketin havalii sairesindeki tecrbeye gre varittir. Bu b a b d a k i mtalatnza muntazrm. 3 - Vilyete istihbarat hizmetinin zatlilerile mtereken tevhit ve tanzimini tavsiye eylerim. Esasen vaki olan talep zerine istitlat iin kel kararile Dahiliye Nezaretine emreyledi. stihbarat hususi : 34 Dokuzuncu Ordu Mfettii Mustafa K e m a l
Kzm * * Karabekir, stikll Harbimiz: s. 37.
makam
S a d a r e t vilyetlere tahsisat mestureden p a r a tahsisinin bu kerre Meclisi V-
15 - S T A N B U L D A AILAN MECLS-t M E V E R E T ( 2 . V I . 1919)

Havzadan ifre. 15. K. Kumandanlna gnderilen
Zata mahsustur. 15. K . Kumandanlna
Havza 2/6/1335
Dahiliye mstear- esbak Canik mutasarrf- lhiki H a m i t B e y zati ahanenin kade buyurduu Meclisi Meveretde hazr bulunmu idi. Miri mumaileyhin getirdii malumat dahi sadre ifa bah deildir. Hkmete ademi itimad irap eden nutuklarla nihayet bulan mezkr u r a d a bir karar kat'i
29 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ittihaz edilememitir. Halen hkmetin yine eski hkmet olduu fazla olarak zaafa urad ve tstanbulda yeniden bir ruhu inklp uyand anlalmaktadr efendim. Dokuzuncu Ordu Mfettii Mustafa K e m a l
K.K.: h. 43.
16 - B E K R S A M B E Y E (9. VI.
TELGRAF
1919) H a v z a : 9 Haziran 1919
E m e ' d e 17. K o l o r d u K o m u t a n B e k i r S a m i 3 1 M a y s 1919 t a r i h l i t e l g r a f a c e v a p t r :
Beye
V a z i y e t i n i z i m ' i r i f r e n i z b e n i p e k m t e e l l i m e t t i . G a f l e t ve tek i l t s z l n b u k a d a r feci v e c a n h r a k b e t i t e v l i t e t t i i a n l a l m a k t a ise d e m i t s i z l i e k a p l a c a k z a m a n d a o l u n m a d , m a a z a l l a h k u m a n d a ve m d a f a a heyetlerinden grlecek z a a f eserlerinin milletin mutlak e s a r e t i n e m n t e c o l a c a n p e k gzel t a k d i r b u y u r m u s u n u z . M e m l e k e tin d a h a arkndaki k o m u t a n l a r y l a irtibat ve t e m a s n temin-i m u h a f a z a s p e k m h i m d i r . V a z i y e t i n islh iin m t e r e k e n a r e l e r y a r a t m y a mecburuz. Y a k n istikbalde zuhuru pek k a t ' i olan u m u m bir vaziyette k u v v e t l i v e k u d r e t l i b u l u n m a k iin m e m l e k e t i n m u n t a z a m bir t e k i l t a l t n a a l n m a s n a a h m a l y z . B u n u n h u s u l b u l a c a n a i t i m a t edebiliriz. B u t a r a f l a r d a h a l k t a m a m e n m t e y a k k z v e her t r l f e d a k r b a m e d e d i r . z m i r ' i n k b e t i , t e k m i l v i c d a n - m i l l e t i m d a f a a - i i s t i k l l hus u s u n d a bir a z i m v e i r a d e e t r a f n d a t o p l a d . B u cihetle b u kbetin p y i d a r olamvaca phesizdir. G a y e m i z bir olmaldr. U m u m cihan v a z i y e t i n i n v e b i l h a s s a s o n K a f k a s h d i s e l e r i n i n b e n i m iin m i t v e r i c i o l d u u n u t e b i r e y l e r i m . V a z i y e t i n i z d e n v e o t a r a f mill t e e k k l l e r i n d e n ve cerevan- v u k u a t t a n sk m a l m a t ita b u y u r m a n z rica ederim. 9. O r d u M f e t t i i Mustafa
stikll Kuruldu, i. 47
Kemal
Garp Apak, Cephesi istanbul, Nasl 1942, Rahmi
Savanda
30
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 17 - A L F U A T P A A Y A (10. VI. TELGRAF
1919)
F u a t P a a ile b u l u m u olduklarn-
R a u f O r b a y , s t a n b u l ' d a n A n a d o l u ' y a gemi ve A n k a r a ' d a Ali d a n F u a t P a a 8. 6. 1919 tarihli bir t e l g r a f l a
tur. B i r an evvel H a v z a ' d a b u l u n a n M u s t a f a K e m a l P a a ile g r m e k a r z u s u n d a
skilip v e y a O s m a n c m l a k a t mahalli olarak
k a b u l buyurmasn rica etmilerdir. M a f t a f a K e m a l P a a n n H a v z a ' d a n c e v a b i telgraf:
10 H a z i r a n Tehiri caiz deildir Ali F u a t
1919
Ankarada Yirminci Kolordu Kumandan lerine
Paa
Hazret-
T e l g r a f n z l e d e n s o n r a y e d i d e a l d m . R e f i k i n i z l e ve zatlinizle birlikte grmekliimiz f e v k a l d e m h i m ve elzemdir. A n c a k benzin f k d a n beni b u r a y a b a l a m t r . O s m a n c a k a d a r z a h m e t ve f e d a k r l g z e a l d k t a n s o n r a H a v z a y a k a d a r t e m d i t e t m e n i z i v e m m k n s e y a r n y o l a k m a n z h a s s e t e n r i c a e d e r i m . H a r e k e t i n i z i n ve ne v a k i t vasl olabileceinizin i'anna makine banda Havzaya muntazrm.
R e f c t v e H a m i t B e y l e r i de d a v e t e d e c e i m . O s m a n c k ' t a l z u m - u k a t ' i o l m a d k a z a t l i n i z i n d e h v i y e t i n i z h a k k n d a k i m s e y e m a l m a t vermemenizi m u v a f k b u l u y o r u m . Gzlerinizden per ve hasretle m u v a s a latnza intizar ederim. Dokuzuncu Ordu K t a a t Mustafa Mfettii
Kemal
Ali Fuat Ctbesov, Mitti McmdtU Hatr*lort, istanbul 1953, a. 6
31 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 18 - K E N D S N N H A R B Y E N E Z A R E T T A R A F I N D A N I S T A N B U L A AIRILDIINA D A R (11.VI.1919)

15. K . K . ifre. Kzm Karabekir Paaya gnderilen
15. K . K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 11 Haziran 1335 tarih ve 15 numaraldr. 1 - Harbiye Nezaretinden u ifreyi aldm. Maiyeti linizdcki istimbotlardan birile hemen buraya terifiniz rica olunur. 2 - Sebebi davetimi Cevat P a a d a n mahrem sordum. Cevap udur: " Z a talileri g i b i " kymetli bir generalin halen Anadolu vilyetlerinde dolamasnn efkr umumiyeye iyi bir tesir bahedemeyeceinden bahislae stanbula celp buyurulmanz ingilizler istedi. 3 - Ali F u a t P a a daha S a m s u n a muvaseletimde ingilizlerin hkmete sebebi izamm sorduklarn ve srarlar halinde bunun H k m e t i merkeziyenin arzusu hilfnda bulunduunu sylemek mecburiyetinde kalacan mevsukan istihbar eylediini bildirdi. 4 - Vermi olduum kararn milletin hukuk ve istikllini tayin urunda millet ile beraber almaktan ibaret olduunu zati biraderilerine evvel, ve ahir arzetmitim. B u g a y e milletin sinesine iltica ederek vazifei namus vc vicdan ifaya f e d a k r a n e edebilmekliim d e v a m etmei mirdir. Emsalimiz vehile ingilizlere esir olmak zere tstanbula gitmekte mazurum. Vazifei Vataniyeme d e v a m bittabi zatiliniz gibi ayn fikir ve k a n a a t t a bulunan kardelerimin de daima ve herhalde desti vifak ve muavenetlerine menuttur. Bugn benim vermee mecbur olduum bu fiil karar yarn btn erbab- namus ve hamiyetten olan arkadalarmz tarafndan da verilmesi lzumu tahakkuk edeceine Bu hususa dair phe yoktur. Binaenaleyh bugn meydan aleniyete vaz'a mecbur olduum bu kararmz arkadalarmn kanaatine mstenittir. kymettar mutaleai biraderiyelerino intizar eylerim. Hkmeti merkeziye bilifal tstanbula celbedilmek plnn takib eylediinden ben de m m k n olduu kadar zaman k a z a n m a k ve kararghm dahili memlekete s o k m a k iin ayn usulde mukabele ve muhabere etmekteyim. Mustafa Kemal
K.K. s. 18.
32
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 19 - KNG-CRANE A M E R K A H E Y E T N N DOU L L E R N E S E Y A H A T VE E C N E B A J A N S L A R I (15. VI. 1919)

Erzurum VUyetine ekilen telgraf.
Mahreci Amasya Numaras 9342 Kelimesi 200 Alnd 20 Tarih 3475 28
5 / 6 / 3 5 den
1 0 / 6 / 3 5 e k a d a r vukuat muhtelifedir.
1 - M9ter King ile Mister Crane riyaseti altnda bulunan Amerika heyeti 4 / 6 / 3 5 de Dersaadetc vasl olmutur. Paristen bir heyet yola kmak zeredir. Bunun vrudunda Amerika heyetiyle birlikte vilyat arkiyeye azimet edeceklerdir. Adanaya gitmi olan Amerikan Heyeti dahi tstanbuldaki heyete iltihak etmek zere yola kmtr. Heyet Istanbulda on be gn kalacaktr. 2 - Avusturya sulh heyeti murahhasas itilf notasna kar mukabil teklifatn on gne k a d a r tevdi edecektir. Heyeti mezkre reisi Meur Renner kendilerine verilen eraiti sulhiyenin asla ayan kabul olmadn sylemitir. 3 - Ajans Roytere Potersburgdan vrud eden haberlere gre tevesslne karar vermitir. civarnda mteaddit Rum eteleri Bolevik
Hkmeti merkezi Odesa olmak zere " a r k " nam altnda bir S o v v e t Cumhuriyeti ihdas iin arkta bir harekt 4 - stanbul vam vilyetindeki Silivri
tremitir. Hkmet etecilere kuvvei kfiye izamiyle takibat edideye deeylemektedir. 5 - Almanlar Lehistan hududunda kuvvei askeriye tahit ettiklerinden ve sulh muahedenamesini imzadan imtinalarna kar mttefikin donanmas ile Danzig ve H a m b u r g a kar nmayii bahri icra edilmitir. 15/6/35 nc Ordu Mfettii Kemal
T.l.T.E. Ar*.: 24/3039
33
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 0 - ONNC K O L O R D U N U N LAVINA D A R (15. V I . 1919)

Amasyadan Onbeici verilen cevap. K. Kumandanlna
On beinci Kolordu Kumandanlna C. 1 0 / 6 / 3 3 5
Amasya 1 5 / 6 /335
On nc kolordunun lvna ngilizler ok alyor ve oraya k u m a n d a n tayin ettirmiyorlard. B u defa yeniden lv mevzuubahis olunca Cevat P a a hi olmazsa olduu gibi j a n d a r m a y a kalbine alyordu, bu kere vaziyetten bahisle bu kolordunun muhafazasndaki zarureti ve hi olmazsa daha zaman k a z a n m a y a almasn Cevat P a a y a yazdm. Onnc kolorduya lav emri verilse bile bunu tatbik ve ifasn tavik etmek lzumunu yazdm. Hkmetin her teklif ve mdahale karsnda mukavemetsizlii cidden ayan esef ve istiraptr kardeim. nc Ordu Mfettii fahri yaveri Hazreti ehriyari Mustafa K e m a l
Kzm Krnl>ekir, stikll h a r b i m i z i n esaslar s.70
* * *
2 1 - NAHCVANDAK E R M E N Z U L M L E R VE BOLEVK HAREKTI (15. VI. 1919)

Erzurum Vilyetine gnderilen ifre.
E r z u r u m \ ilyeti Mektubi Kalemi 3. nc Ordu Mfettiliinin 15.6.35 tarih ve bil numara ifre mahlldur. 1 - Culfa ve Nahvan taraflarndaki Ermeniler tslmlara kar son derece g a d d a r ve hain olarak d a v r a n m a k t a ve Islmlarn silhlarn toplamak iin iddet gstermekte imiler. F a k a t hi m u v a f f a k olamyorlarm.
34
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Msellh s l m genleri makineli tfekleri dahi olduu halde dalara
karak ete muharebat yapyormu. 2 - Ermeniler yaknda mayan ingilizlere lnet Rus Bolftvikleriyle Azarbaycan Trk Ordusunun gelerek kendilerini mahvedeceklerini dnerek hibir muavenetleri dokunokuyorlarm. altm kilometre arknda 3 - Boleviklerin Aleksandropol (Gmr) nn
imendifer hatt zerindeki byk bir Ermeni kasabas olan Karakilise civarna k a d a r geldikleri iitilmitir. Ve Sarkam, K a z m a n , K a r s mntkasnda ingiliz askeri kalmam. can sylyorlarm. Kzl kiliseye taarruz ederek K a r s havalisindeki Ermeniler yahut mahvolduklarnn yanlarna kr kaldn bu havaliye ya Ruslarn 4 - Oltu Milisleri Sarkam kurbundaki ederek tardeylemilerdir.
T.I.T.E. Ar*.: * * 24/3211
Trklerin sahip ola-
iki yz elli neferle makineli tfekten ibaret Ermeni mfrezesini perian
22 - K A S T A M O N U VALLCJVE (16. VI. 1919)
TELGRAF
16. V I .
1919
i z m i r h a k k n d a b u g n aldm m a l m a t bervech-i tidir. 1 - Yunanllar bu sabah izmir'deki karakollar tahliye etmiler ve g e c e l e y i n k u v v e t l e r i n i k s m k s m v a p u r a i r k p ile e k i l m e k hazrlklarnda bulunmulardr. 2 - F o a c i h e t l e r i n d e i t i m a e d e n g n l l o r d u s u n u n i z m i r zerine y r m e k t e olduu ayiat karsnda, R u m l a r b y k h a v f ve teleye d u a r v e e v v e l c e g a f l e t v e m a r k l k eseri o l a r a k k e i d e e t t i k l e r i Y u n a n bandralarn ortadan tir. kaldrmlardr. 3 - T a h l i y e e d i l e n k a r a k o l l a r a O s m a n l k a r a k o l l a r i k a m e edilecek-
4 - Ehali-i Islmiye pek byk ve mutantan mill bayram hazrlkta bulunmaktadr.
iin
35 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 - B u m a l m a t n k a z a belediye riyasetlerine, Mdafaa-i ederim. 3. O r d u M f e t t i i Mustafa

1918-1923 stikll
Hukuk-u
Milliye v e R e d d - i t l h a k C e m i y e t l e r i n e m s a r e a t e n i b l n a r z v e r i c a
Kemal
Sava,nra Vesika ve YaHavalisi
R e s i m l e n (nebolu ve K a s t a m o n u Deniz ve K a r a
Harekt, Hatralar)
z a n : N u r e t t i n P e k e r , i s t a n b u l , 1955, s. 37
2 3 - KONYADA O R D U MFETTNN DMANA K A R I H A Z I R L I I (16. VI. 1919)

Amasyudan telgraf. 15. K. Kumandanlna ekilen
Onbeinci Kolordu Gayet mstaceldir. Zata mahsustur.
Kumandan Kzm Karabckir
Paa
Hazretlerine Amasyadan 16. 6. 335
1 - K o n y a d a ordu mfettii Cemal P a a hazretlerine vukubulan iarma cevaben Y u n a n igaline ve i t a l y a n ve Fransz ve ngiliz kuvvetlerinin tecavzatna kar mukavemete karar verdiini ve ihzaratn buna gre yaplmakta olduunu k f i derecede esliha ve mhimmat vesair iaenin mevcut bulunduunu ve ktaat mevcudatnn tezyidine alldn, mendfer gzerghnda mhim messesat snaiyenin icabnda tahribi ihzar edilmekte olduunu ve yalnz ahalii islmiyenin var kuvvetleriyle k t a a t a celp ve tahidi mesailiyle uraldn ve ahalinin ihzar iin ihtiyat zabitlerinden istifade olunduunu bildiriyor. Ayrca vilyat arkiyenin a r k t a n ve sahilden tecavzne kar mttehiden hareket iin beyan ettii m t a l a d a bu halin bilfiil vukuunu mu bekliyeceksiniz yoksa vaziyeti siyasiyemizin selh hal gstermemesine kar bu v u k u a t a evvelce mani olmak iin icraata b a l a m a k m icap edecektir.
36
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Marnileyhe verdiim cevab acizide emri vakilere intizar etmek
taraftar olmadm ve f a k a t hazrlmz iyi yapabilmek iin biraz zaman kazanma muvafk m t a l a ettiimi ve yeni bir hdise tacili harekete bizi mecbur etmezse Sadrzamn sulh konferansnda grecei tarz kabul ve muameleyi sk bir irtibat ile takip ederek ona gre harekt tanzim etmemizin lzumunu bildirdim. 3 - tbu telgrafnamenin tarihi vusulnn srati i'arn rica ederim. Mustafa K e m a l
Kzm s. Karabekir, t-t ikini Harbimizin ru-lar: 54-55
2 4 - MLL M C A D E L E D E (17.VI.1919)
15. K.
KRTLER
Kumandanlna
gnderilen
ifre.
Amasya ifre 15. Kolordu K u m a n d a n K z m P a a Hazretlerine 1 - Diyarbekirdeki Krt kulb ngilizlerin tevikile ngilizlerin himayesinde bir Krdistan tekili gayesini takip ettii anlaldndan kapattrlmtr. Azalar hakknda takibat kanuniye yaptrlyor. Krdistann maruf beylerinden aldm mteaddit telgraflarla datlan bu K r t kulbnn hibir K r d temsil etmedii birka serserinin neticei tecbbsat bulunduu ve v a t a n ve milletin t a m a m e n mstakil ve hr y a a m a s urunda her fedakrl ve bu b a b d a emirlerimize mde bulunduklar bildirilmektedir. 2 - Vilyat arkiye halknn Ermeni etelerinin gadir ve taarruzatna hedef olmu en byk felketi grm bir unsur olmak sfatyla elhak fedakrlk lzumunu en evvel takdir eyledikleri kemali iftiharla grlmektedir. F a k a t Anadolunun sakin taraflar byle deildir. Siyasi zmrelerin imdiye k a d a r menfaatleri urunda halk bazie etmi olmalar ahalide her trl tekilta kar bir nevi ihtirzkrlk tevlid eylemitir. Bu sebeple m u v a s a l a t d a n 17/6/1335
37 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER imdiye k a d a r en ok ehemmiyet verdiim cihet istikbali milletin ve hakk hayatmzn ancak mill birlikle kurtulacan ve bunun iin her nevi ihtisasat siyasiye ve ahsiyeden mnezzeh ve yalnz milleti hr ve mstakil y a a t m a a m a t u f tekiltn yani Mdafai H u k u k u Milliyenin her nahiyeye varncaya k a d a r temili esasatn hazrlamak oldu. a y a n mahmedetdir ki, ler t a r a f t a gerek askeri gerek mlki, zat biraderileri gibi hemfikir ve itihat arkadalarmzn sayei himmet ve delletiyle her t a r a f t a n aldm telgrafnameler milletin bu ihtiyac duyduunu ve sureti umumiyede bu ie bilfiil baladn ispat ediyor. Hkmeti merkeziyenin adeta esir bir vaziyette olmas payitahtn kuvvetli bir igali askeri altnda bulunmas hasebiyle mukadderat milletin yine millet ordusuyle zaruri kld zatlilerince msellemdir. Bu sebepten ben Krdleri ve hatt bir z karde olarak tekmil milleti bir nokta etrafnda birletirmek ve bunu cihana Mdafai Hukuku Milliye Cemiyetleri vastasiyle gstermek karar ve azmindevim. Esasen mill vicdandan doan bu kadar kuvvet t a s a v v u r etmiyorum. Erzurunda tekmil vilyat arkiyenin murahhaslarndan mrekkep bir heyet bulundurmak hususundaki fikir ve teebbsnz takdir ederim. Bu behemehal lzmdr. Anadolunun dier vilyat zeyil olarak arz ile Edirne ve stanbul Mdafaai H u k u k u Milliye cemiyetleriyle tevhidi mesai hakkndaki teebbs ve tasavvurlarm da bu maruzatma edeceim. Hrmetle gzlerinizden perim. 3. Ordu Mfettii Mustafa K e m a l
K . K . : s. 49.
25 - ANKARAYA GELEN FRANSIZ ALBAYI (17. VI. 1919)

E r z u r u m Vilyetine gnderilen ifre.
E r z u r u m Vilyeti Mektubi Kalemi 3. Ordu Mfettiliinin 17.6.35 tarih ve (158) numaral ifre nallldur. 1 - A n k a r a ' y a 6.6.35 te bir Fransz Miralay gelerek Valiyi ziyaret etmi. izmir'in igalinden dolay Vilyette bir kyam milli olmas ihtimalini,
38
zmir tahliye edildii surette ahalinin kesbi sknet edip etmiyeceini, eteler tekil olunarak Aydn tarafna gnderildii haberininin ait olarak mnasip cevaplar verilmitir.
T.t.T.E. Ar.: 24/3210
derecei shhati hak-
knda istizahatta bulunmu, kendisine milletin hak ve istikllini m d a f a y a
2 6 - YUNANLILARIN T R A K Y A VE STANBULDAK (18. VI. 1919)
FAALYETLER
E r z u r u m Vilyetine gnderilen ifre istihbarat.
E r z u r u m Vilyeti Mektubi Kalemi 3. Ordu Mfettiliinin 18.6.35 tarihli ve bil numara ifresi 1 - stihbarat mihimme ve resmiye bervechiatidir. 2 - Yunanllar T r a k y a mntkasndaki Osmanl Rumlarn tekil ve tehiz ederek maalesef i s l m ahali aleyhinde istihdama balamlardr. B u yerli Rumlarn ekseriyetide askere gittiklerine gre Silivri ve orlu ete harekt artmtr. 3 - Payitaht saltanat seniyede Y u n a n zabitlerinin kumandas altnda R u m mektepleri izci tekiltna tabi tutulmu bu tekilta birok paralar tevzi edilmi Fener ve T a t a v l a kiliselerine esliha ve cephane iddihar edildii haber alnmtr.
T.t.T.E. Ari).: 24/3208
mahlldur.
mntkasnda
39 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 7 - R A U F B E Y AMASYADA (19. VI. 1919)

A m a s y a d a n 15. K . K u m a n d a n l n a telgraf. gnderilen
Amasya 19.6.335 15. K . Kumandanlna
tstanbuldaki zevat liye ve riifeka ile ariz ve amik mdavelei e f k r neticesinde bize mlki olmak zere hareket eden Bahriye Nazr esbak R a u f Beyefendi zmir Vilyeti iinden geerek ve oradaki kumandan arkadalarmzn da noktai nazarlarn alarak Ankara zerinden Yirminci ziyeti umumiye hakknda gryoruz. Neticeyi yarn arzedeceiz. ayr ayr selm ve ihtiram ile gzlerinizden periz. Mustafa K e m a l
Kzm s. 56. Karabekir, lstiklil harbimizin esaslar:
Kolordu VaHepimiz
K u m a n d a n Ali F u a t P a a ile birlikte bugn A m a s y a y terif eylediler.
2 8 - 5R A M E R K A L I K A D I N I N D Y A R B A K I R D A K (19. VI. 1919)

3. Ordu Mfettiliinden ifre mahll.
TAHKKATI
Erzurum
Vilyetine
gnderilen
Erzurum Vilyeti Mektubi Kalemi 3. Ordu Mfettiliinden Varit olan 19.6.35 tarih ve 278 adedli ifre mahlldr.
40
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Onnc Kolordunun iarna nazaran Amerikal Miss ( c i y ) ismin-
deki
bir kadn Diyarbakr'dan Silvan'a giderek (Beiri) kazasna avdet eyMumaileyha dolat Ermeni kylerinde Ermeni nfus miktar hakkn-
lemitir. da tahkikat yapmaktadr.

T.t.T.E. Ar!).: 24/3206
29 - POSTA VE T E L G R A F B A M D R L K L E R N E TAMM (20. VI. 1919)
TELGRAFLA
20 H a z i r a n 1335 ( 1 9 1 9 ) 1 - M d a f a a - i Milliye v e R e d d - i l h a k C e m i y e t l e r i n i n mumiyesirden u m u m telgraf m e m u r l a r n a emir verildiini v a t a n n m a h v n a s e b e b o l m a a m a t u f o l a n b u e m r i hi b i r verecekleri duydum. ve namuslu
telgraflarn keide klnmamas hakknda Posta ve Telgraf Mdriyet-i Milletin s a d a s m b o a r a k h u k u k - u m e r u a s n t a l e b t e n m e n e t m i y e
telgraf m e m u r u n u n icra edeceini mid e t m e m , f a k a t byle bir n a m u s s u z l u a c r e t e d e c e k o l a n l a r olur ise d e r h a l d i v a n - h a r b l e r e t e v d i v e i'ar emreylerim. verildii.. 3. O r d u Mustafa
Minelbab 1964, i. ilelmihrnb, 131
2 - B l d a k i emrin kolordulara
Mfettii Kemal
Refik Mst Karay,
30 - POSTA VE T E L G R A F UMUM M D R L N E (20. VI. 1919)
TELGRAF
A m a s y a ' d a n c O r d u M f e t t i i M u s t a f a K e m a l P a a ' d a n Mdiriyet-i U m u m i y e y e m e v r u d 20 H a z i r a n s e n e 1335 (1919) tarihli ifre telgrafname suretidir. Gayet Mstaceldir.
41 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER P o s t a ve T e l g r a f Mdiriyet-i U m u m i y e s i n i n telgrafhanelere M-
d a f a a - i H u k u k - u Milliye ve R e d d - i l h a k Ce m i y e t l e r i t a r a f n d a n v e r i l e c e k t e l g r a f n a m e l e r i n k e i d e e d i l m e m e s i h a k k n d a bir e m i r v e r d i i n i i s t i h b a r eyledim. Aydn vilyetinin tahliyesine saik-i y e g n e olan s a d a - y i milbyle leti b o m a k t a n , v a t a n n h a y a t - i s t i k l l i n e k a r birleen v i c d a n - u m u mi-i millyi i f n a d a n b a k a hibir e y e h a m l o h m a m y a c a k olan caniyane bir t e e b b s n tiyen mucib olaca mes'uliyet-i azimenin
t e e m m l v e i d r k e d i l e m e m e s i b a d i - i t e e s s r d r . B u e m r i n h e m e n geri a l n a r a k milletin i t i m a d v e e m n i y e t i n e zerre k a d a r halel g e t i r i l m e m e s i lzumunu arzetmei vazife-i -vicdaniye t e l k k i e y l e d i i m Harbiye Nezaret-i maruzdur. Celilesine M a k a m - Celil-i S a d a r e t - i U z m a y a , arzolunmutur. 2 0 H a z i r a n sene 1 3 3 5 (1919) nc Ordu mfettii Mustafa
Miaclbb 1 9 6 4 s. * * * 131
Kemal
Karay,
tlelmihrab. Refik Halit
31 - A M A S Y A D A N V A L L K L E R E (20. Posta Hukuk-u Telgraf Milliye" Mdr- heyetleri VI. 1919)
TAMM
Umumsinin tarafndan
telgrafhanelere verilecek
"Mdafaa-i keide kar
telgraflarn
k h n m a m a s h a k k n d a emir verdiini istihbar ettim. B u tamimle takip o l u n a n m a k s a t s a d a - y i millyi b o m a k , v a t a n n p a r a l a n m a s n a m i l l e t i n b i r l e m e s i n e m a n i o l m a k g a y e s i n e m a t u f bir t e e b b s - c a n i y a n e ve hainaneden b a k a birey deildir. Derhal mezkr Mdafaa-i H u k u k c e m i y e t l e r i n i n d e l l e t i y l e h a l k m i t i n g l e r a k t e d e r e k b u hali hkmet nezdinde iddetle protesto etmelidir. Telgrafhaneyi serian igal ederek b u e m r i n geri a l n d n a d a i r c e v a p a l n c a y a k a d a r s t a n b u l m u h a b e r a t - resmiyesini kesmek lzmdr. B u hususta Mdafaa-i H u k u k - u Milliye
42 cemiyeti
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER riyasetine m l u m a t - s e n a itasiyle teebbsat- m e m d u h a l a n n a bulunmas lzumunu tebli eyledim. Zerre
mzaheret-i
vataniyede
k a d a r vicdan olan bir telgraf m e m u r u n u n b u n u y a p m a y a c a bedihidir. a y e t y a p m a a t a s a d d i eden olursa derhal divan- harbe tevdiini u m u m kolordu kumandanlklarna emir ve tebli eyledim efendim. B u ifrenin tarih-i v u s u l n r i c a e y l e r i m . Mustafa Kemal
Yunus Nadi, Mustafa Kemal P l f Sam* sunda, Sal Yaynlar, 1953, l. 29

* * *
32 - ERMENSTANDA GREVL BR FRANSIZ SUBAYI (21. V I . 1919)

E r z u r u m Vilyeti Mektubi Kalemi 3. Ordu Mfettilii 21.6.35 tarih ve 188 numaral ifresi mahlldur.
Fransz zabitandan Miralay Despres K a f k a s y a ve Ermenistan'da bir vazifeye memur edildii, Erivan'dan sonra Erzurum, Trabzon zerinden temini a v d e t eyliyecei cihetle memaliki Osmaniye dahilinde seyahatinin
F r a n s a Fevkalde Komiserliinden rica edilmitir. Bilumum memurini mlkiye, askeriye tarafndan teshilt ibraz lzum grlrse vesait ve muhafz itas ve Trklerin misafirperverlik ibraz ve mnasip ehas ile temasa getirilerek memleketimiz lehinde bir hisle avdetine allmas mtenemmidir. 2 - sparta, Burdur havalisinde slm ismiyle iki R u m dolaarak prop a g a n d a yaptklar haber alnm ve takibta balanmtr. -18 numaraldr. T.l.T.E. Ar,.: 24/3299
43
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 3 - I R A K A t R E T R E S ACEM PAANIN T A L E B (21. VI. 1919)

Erzurum Vilyeti Mektubi Kalemi 3. Ordu Mfettiliinin 21.6.35 tarih ve lbo adedli ifresi mahlldur. Btn Harbi Umumi zamannda Devlete sadk kalm ve pek b y k hizmetler etmi olan Irak ruesay aairinden Hilfeti Acemi Sadarete Paa DiayarbeNezakir'e gelmitir. Marnileyh makam Hariciye
reti vastasiyle itilf mmessilleri mmanaatlarna ve muhabereyi kesmelerine ramen krk be gnde l hicinsuvar olarak katederek Irakllarn hakiki vicdann lemi insaniyet ve medeniyete ilelebet makam Hilfete merbut bulunduklarn, bunun bitaraf hkmetler tarafndan bir heyet gnderilerek tetkik edilmesini ve ancak ondan sonra Irakn mukadderatna karar verilmesini iar ve talep eylemi ve haiz olduu vekleti mutazammn baz mazbata suretlerini de telgrafla keide ettii.
T..T K. A r . : 2 4 / 3 2 0 7
34 - MtLLl TEKLT (23. VI. 1919)

Auayadan 15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen ifre.
Zata Mahsustur. ifre:
Amasya:
23/6/1335
15. Kolordu K u m a n d a n K z m Karabekir P a a Hz. 1 - R a u f Beyefendi ile nc ve Yirminci Kolordu Kumandanlarile makam-
birlikte istihdaf olunan gayei milliyenin tahsiline kadar k u m a n d a
44
larnn b a k a ruhla harekete ve binaenaleyh maks ve muzir neticeler ihdasna msait ve mesel tzmir ve Aydn havalisini berbad eden Ali Nadir P a a gibi hain ve korkak, stanbul muhafz Reit P a a gibi fenala bilmeyerek alet olabilen cahil ve a h m a k kimselere katiyyen verilmemesi ve d a i m a milletin iinde kalarak ngilizlerin ve Istanbulun imha tesiri altna girilmemesi ve a y e t bizleri ekilmeye icbar ederlerse Vekletle olsun yine tedviri umur edilerek gayeden uzaklalmamasna ve bizleri istihlf etmek zee gelecekler h a k k n d a phe olunmad takdirde onlarla beraber, ayn hedef urunda almas ve phe edilir de ihtarat v a k a messir olmazsa kendisinin derhal izalei nfuzu ve istifa ve avdete icbar, bu da messir olmazsa herhangi bir suretle atalete evki mecburidir. ark vilyata memur olan Dahiliye Nazr sabk Mehmet Ali Beye bu memuriyeti kabul etmemesini ihtar ettim. B u n a ramen gelirse ikinci bir ihtardan sonra tevkif ettiririz. Valiler hakknda yaplacak muamele de ayndr. Bunun iin mevkiinden ektirilecek bir Vali veya mutasarrf hi bir vehile bakasna tevdii umur etmeyecek ve bidayeten vekletle idarei umur etmesi ve eer ipkasna m u v a f f a k i y e t hasl olamaz da bakas gelirse ayn eraite ittiba ve herhalde kendilerinin muhiti millinin bandan a y r l m a v a r a k milli mesaiye d e v a m olunmas ve hkmeti merkeziye milli teebbsatmza kar her ne suretle desti tecavzn uzatrsa muvafk surette hemen mukabil mukabelesi harekete tevessl olunarak milli gayenin olmas zaruridir. Telgraf Mdiriyeti Umumiyesinin seday milleti b o m a k bir misaldir. 2 - R a u f Beyefendi Istanbulda birok zevat mhimme ile grtkten sonra doruca Aydn vilyetine geerek oradaki alvale muttali olarak Ankara tarikile terif buyurdular. Istanbulun ahvalini gayet ak ve hazin bir surette anlattlar, tstanbul, btn mnasile inhisar altnda ufku siyahisi tamamiyle tngilizler tarafndan mahsur bulunuyor. B u g n k kabineye dahil N a f i a Nazr Ferit, Maarif Nazr Sait Beyler gibi bilviicuh hamiyetlerde temayz etmi efkr aliye erbab bile bu mahsur vaziyetten hemen kurtulmak ve Anadoluda bizatihi doacak bir kudreti nilliyeden baka hi bir mit ve kuvvetin bu devlet ve milleti tahlise saik olanyaca ve garbi Aadoludaki mnevveran tarafndan da byle dnld hakkndaki kanaati umumiye ve mterekeyi bildiridi. Istanbulda zevki istiklli milliden mahrum bazlarnn Anangiliz esaretine girmekte beis grmedikleri anlalyor. Binaenaleyh iin yapt teebbsn
45 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER doludan kacak sadann etrafnda olan bizler iin bu vazifei milliyenin pek
mukaddes olduu kanaati bir kere daha teeyyd ediyor. Kudreti milliyenin hemen bir arada temsili zarureti katiyesine kar da zaten E r z u r u m d a tesir ve nezaretinizde olarak Vilyat arkiye kongresinin daha umll ve umumi bir ekilde akid ve takibi iin zarureti mstacele grld. Unumi kongreye bizzat d a v e t mnasebetile yazlan tamimden m a a d a Istanbulda Ahmet Riza, Ferit ve Sait Beyler gibi millet nazarnda temayz etmi byk zevata birer mektup dahi gnderildi. Maliye mfettilerinden namus ve teebbsile m a r u f Arif Bey R a u f Beyle birlikte gelerek bugn F u a t Paa ile beraber A n k a r a y a mteveccihen otomobil ile hareket etti. Kendisi bu mektuplar D e r s a a d e t e isal ve tevzie memurdur. Ve Anadoluya da abuk gelmesi lzmgelen zevat mhimmenin birer suretle tstanbuldan abuk kmalar gelecek murahhaslarn tesiri intihab ve ayrca eraiti mstakbele dnlerek p a r a y a mteallik baz vezaif tevdi edildi. 3 - Bolevizmin sureti telkki ve tecellisi bir daha mzakere edilerek esasen K a z a n , Orenburg, Krm vesaire gibi ahalii islmive bunu kabul ederek diyanet an'ane gibi ilerle zaten a l k a d a r olmadndan bunun memleket iin bir mahzuru olamayaca dnld. Yalnz 17/Haziran 1335 ve bil numaral ifre ile mtalai aliyeleri etrafnda dnlerek hakikaten boleviklerin daha messir bir vaziyete tilf kuvvetlerini girmeleri halinde bitaraf uzaklamaya grnmek azmile takdirde memleketimizden icbar ve aksi
vatanmzn bolevik pyi istilsnda k a l m a k tehlikesine sebebiyet vereceklerini iddia etmek ve ona gre icabat fiiliyesine kalkmak muvafk olacaktr. Dier t a r a f t a n ilk teklifin herhangi bir suretle bolevikler tarafndan yaplmasna intizar etmeyerek derhal o havaliden dahile doru mtenekkiren gnderilecek bir ka kymettar zatn vastasile hemen mzakereye anlamak pek muvafk olur. Bu suretle boleviklerin bizim girimek, memleketimiz mte-
dahiline kesretle ve kuvvetle girm <ino lzum yoktur. bu gaye iin zaten bu memleketin kudreti milliyesi hazr olduu beyanle yalnz imdilik nekkiren mosel baz murahhaslarnn kabul ve mstakbel vaziyetlerimiz, eslla, mhimmat ve vesaiti fenniye ve para ve leddellace insan vermek gibi iler zeinde miizakerat yaplabilir. Bu suretle anlatktan sonra kendilerini hud utta tutmak ve tilf kuvvetlerinin memleketi terk etmek iin bir silh makamnda kullanmak tasavvuru alileri vehile pek nusip olur. En son istidll ve vaziyetin ve bolevikelerin kuvvetlerine kar ngilizlerle beraber
46
muhasm vaziyeti olan Ermeniler hakknda ne dndklerinin ve Bolevizm ve buna mteallik olan hedefler urunda nakd fedakrla ihtiya olacana gre bu m a k s a d a kullanlacak parann ve vilyete ahiren mrettep tahsisat mestureden istifade kabil olup olmadna ittiba buyrulmasn rica ederim. bu telgrafnamenin tarihi v usulnn i'ar da mercudur efendim. 3. Ordu Mfettii Mustafa Kemal
K . K . : a. 5 7 * *
35 - KENDSNN SlVAS ZERNDEN GELECENE DAR (24. V I . 1919)

Amasyadan 15.
ERZURUMA
K.
Kumandanlnn
ifresine
verilen c e v a p .
Amasya 24/6/13.35 15. K . K . K z m Karabekir P a a C. 2 2 / 6 / 1 3 3 5 ve bil No. zata mahsus ifreye : Son iaratmzdan da anlalaca vcchile esasatda tamamen m u t a b a k a t mevcuttur. Bizzat E r z u r u m d a merref olmamz ben de ok ehemmiyet ve itiyakla arzu ediyorum. F a k a t daha bidayetten beri deniz tarikini ingilizlere kar tehlikeli ad ettirecek emareler var idi. K a r a tarikinde de bezinsizlik messir oluyor. imdi elde edilen bir miktar benzin ile Sivas belki Erzicana kifayet edecek etmektedir. kadar benzinin Frzurumdan Erz.incana ve oradan irap kadar gitmek mmkn olacaktr. Herhalde drt otomobile gtrlmesi Sivasdan hemen Hazretlerine
Bu takdirde fevkalde bir hal zuhur etmezse
E r z u r u m a hareket edeceim. 2 5 / 6 / 1 3 3 5 de A m a s y a d a n otomobil ile Sivasa azimet olunacaktr efendim. 3. Ordu Mfettii Mustafa Kemal
K . K . . : s. 34.
47
3 6 - D A H L Y E NAZIRININ V L Y E T L E R E GNDERD TAMM (24. VI. 1919)

S i v a s Valisine gnderilen ifreli telgraf.
Pek aceledir. nc Ordu Mfettiliinin ifresidir.
24 Haziran 335 adet 1117
Dahiliye Nazr Beyefendinin vilyat ve elviyei mstakileye yazdklar 18-6-35 tarihli bir ifreli tamimlerine muttali oldum, inksam tehlikesi ve bilfiil vakayi ve hadisat karsnda mukaddesatn tahlis ve m d a f a a y a azmetmi olan milletin inkisar tbi kudretine emir vermek gibi yanl ve hatrak bir zihniyetin ne kadar fena ve seri bir akbeti mthieye bdi olaca ve bundan mtevellit byk zararlarn srf vatann harabisi ve mteebbisleri hakknda pek ar mesuliyeti mnti olaca arz vc izahdan mstanidir. Her halde cereyan millinin bugnk vaziyeti vekarn bilmemek yznden verilmi olan bu emrin derhal geri alnarak hatann tamirini makanat aliyei aidesite arzettim. stikllini mukaddesatn emin grmek istiven itibarile milletin nne hi bir setri meru ekilemez ve nntakai acizancmin asayiinden devlete ve millete kar mesul olmak buna katiyen msaade etmem, vicdan milli ile hali temasta bulunan zat lilerinin vaziyeti bilhassa takdir buyurmu olduklarna phe yoktur. bu telgralnamei acizinin vusuln rica ederim. Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Ar.: 9/2679
48
3 7 - B R i N G l L l Z t N K R T L E R A R A S I N D A YAPTII P R O P A G A N D A (24. VI. 1919)

15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen ifre.
Mfettiliin 24.6.35 tarih (26) numaral ifresi mahlldur. 1 - ( u - i - ) Mr. Noel isminde bir ngiliz Binbas Urfa'dan Siverek tarikiyle Viranehire girderek (Milli) aairi resasiyle grm ve U r f a ' y a avdet eylemitir. Hkmeti Osmaniye aleyhinde pek fena Krtler bilkayd art devletten ve Trk kardelerinden propagandalar yapmtr. Resay aairden ald kati cevaplar kendisini memnun etmemitir. ayrlmycaklarn bu uurda en son neferlerine varncaya k a d a r feday h a y a t a a m a d e bulunduklarn sylemitir. Ve mumaileyhin vermek istedii klliyetli p a r a y kabul etmiyerek ibraz hamiyet ve namus eylemitir. 2 - erifi Mekkenin olu F a y s a l Yaveri Ramazan Viranehir kylerinden birine gndererek (S Z Z S Z Z Y ) aairi Reisi Mahmut Beyle gryormu. tngilizlerle kendisinin aras ald ve Vilyat sittenin Ermenistan olaca cihetle kendisiyle ittifak ve ittihat teklif eylemi isede t a m a m e n cevab ret almtr.
T.t.T.E. Arivi : 21/3205
3 8 - YUNANLILARIN SAMSUNDAK (24. VI. 1919)

Erzurumda ifre.
FAALYETLER
15. K . K u m a n d a n l n a
gnderilen
Ordu Mfettiliinin 24.6.35 tarih vc (230) numaral ifresi mahlldur. 1 - Yunanllarn son zamanlarda S a m s u n ve havalisine pek ok ehemmieyt verdikleri grlmektedir. S a m s u n ' a yz otuz ete reisiyle yirmi bin lira para gnderdikleri Makamat Aliyeden ihbar edilmi ve aramba duklar grlmtr. mmtkasndaki yerli Rumlarn mtemadiyen kiliselerinde siyasi itimalar akdeylemektc ol-
49 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Bergama'daki be tabur piyade, otuz svari ve yedi makineli tfek iki cebel topu kuvvetindeki Yuan mfrczesininin 15.6.35 gn a k a m galeyana gelen t&lm ahalisi tarafndan bilmsademe tart ve takip olunarak tamamen izmihlle uratlarak darmadank edildii resmi raporlardan anlalmtr.
T . t . T . E . Arivi : 2 4 / 3 2 0 3
3 9 - DOU O L A Y L A R I (24. VI. 1919)

Erzurumda ifreli 15. K. Kumandanlna yazdan
istihbarat.
15. Kolordu K u m . Erknharbiyesi Erzurum
Mustafa K e m a l P a a tarafndan 24.6.35 tarih (22) numaral ifre mahlldur. a r k vakayii hakkndaki istihbarat bervehiatidir : 1 - Ermeni Hkmeti Cumhuriyesinin hali hazrda frka askeri varm, gnlllerden bir 4. frka tekili arzu olunuyormu. F a k a t kimse icabet etmediinden m m k n olmam. 2 - Mevcut frkalar iki taburlu ikier Piyade alayndan mrekkep olup taburda drt makineli tfek ve iki cebel topu varm; umum Ermeni ordusunda alt adet Sahra topu bulunuyormu. 3 - Frkalarn mevcudu sekiz yz neferi gememi olup sahra h a y v a n a t olmadndan esterle harp edilmekte imi. 4 - Ermenistan Harbiye Nazr Eski Rus Cencrallerinden Nazarekov imi ve ttilf hkmetleri tarafndan himaye edilmek sureliyle Bolcvikl'rc kar harp etmekte olduu malm olan Rus (Denikin) rdasysabl gemilerle B a t u m ' a naklolunaca Hatlnda ngilizlerin Piyade ve Svari askeri toplarnn
50
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER asker k a y d e t m e k t e olduklar ve eski

T.I.T.E. * * * Ar^.: 21/3009
bulunduu ve R u m l a r d a n ila gnll
Hatun istihkmnn yeniden toplarla tahkimine alld bildirilmitir.
4 0 - TALYANLARIN ANTALYAD.4KI (24. VI. 1919)
KUVVET
15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen $ifre.
Mfettiliin 24.6.35 tarih ve bil numara ifresi mahlldur. ttalyanlar Antalya'daki kuvvetlerini fevkalde tezyit ediyorlar. Bunun srf slm ve Trklerle meskn memleketlerimizi taksime u r a t m a k maksadna mstenit olduu anlalyor. K o n y a ' d a ikinci ordu K u m a n d a n Cemal P a a Hazretleri milletle hemfikir olarak bu italyan ihra ve igali askerisine katiyen raz olamyacaklarndan tahliye mntkas dahilinde her t a r a f t a son gayreti milliyeyi ibraz ile tezahratta bulunulmas ve italyanlarn erzak mtenevvia tedariki ve iskn hususatnda vuku bulacak m t a l i b a t ve mubayaatlarna kar m m a n a a t olunmasn Vilyetlere ve Mutasarrflklara kemali ehemmiyet ve mstaceliyet ile t a m i m eylemitir. Her t a r a f t a bilumum ahali ve Mdafaai H u k u k u Milliye ve Reddi ilhak Cemiyetlerinin bu hareketi takviye etmesi lzmdr. imdilik her yerdeki Cemiyet Heyeti Merkeziyelerinin Dveli Itilliye Mmessilleriyle Babaliye, izmir'den Yunanllar da henz tamamiyle ekilmemi olamalarna zamimeten Antalya ve havadisinde de talyan kuvvetlerinin tezayt ve saha igallerinin tezayd mucibi endie ve heyecan o l m a k t a bulunduu mealinde telgraflar keide edilmek suretiyle tamamiyeti mlkiyemiz aleyhinde olan bu hareketlerin protesto edilmesi lzumunu arzederim.
T . I . T . E . Ar.: 21/3204
51 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 1 - M S L M A N L A R A YAPILAN (25. VI. 1919)

IS. K . K u m a n d a n l ve E r z u r u m Vilyetinden istenen rapor.
ZULMLER
On beinci Kolordu ube
Kumandanl Erzurum: 29/6/35 Suret Erzurum Vilyetine
Erknharbiyesi
Kollar , bacaklar kesilen erkeklerinden, namuslar paymal edilen kadnlarndan bahsolunarak vilyet metropolitlerinden istanbul Patrikhanesine mtemadiyen rapor yadrlmakta olduu ve bu gibi aracifin ecnebi ceraidindt yer bularak neredilmekte ve bu suretle aleyhimize propagandalar y a p l m a k t a olduu ve bunlardan istihdaf olunan gaye ise hem phemiz Avr u p a y a Trk vaheti ve Trk kabiliyetsizliini isbata almak ve geirilen u nazik zamanda (M H S M ) milletler nazarnda Trk milleti hakknda fena fikirler tevlidine almaktan ibaret olduundan ve bu gibi tesiratn hkmsz braklabilmesi ancak mukabil neriyatla kabil olabileceinden hibir v a k a y karmayarak irtikp edilen ceraimi havi mdellel listeler tanzim vo irsali Harbiye Nezareti Celilesinden ( 1 8 / 6 / 3 5 ) ve 163/2355 numrolu ifreli emirle iar buryurulmakla yevmi verilegelmekte olan raporlarla bildirilecek malmatn iar olvechile tasrih ve edillesile haber verilmesini ve vukuat adiyeden olan mnazaa, mudarebe ve ahsi hususattan dolay vaki olacak vakayiin dercinden sarfnazarla bunlarn yalnz adeden bildirilmesi fakat anasr hristiyaniyenin Mslmanlara kar siyaseten reva grdkleri her gna zulm ve itisafa ait vakayiin musarrahan i'ar buyurulmasn ehemmiyetine binaen arz ve rica eylerim. 25/6/35 202 hususi numroludur.
Malmat hasl olmutur. Hfz /30 minh.
T . . T . E . A r , . : 24/.1010
Mustafa K e m a l
52
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 2 - PADAHIN CLUSU D O L A Y I S Y L E TEBRKLERN KABULU (4. V I I . 1919)
Svan Vilyetine ekilen telgraf.
ERZURUMDA
Mahreci
Erzurum Sivas Vilyetine mnasebeti cclilesile Erzurumda
Clusu
Humayunu
Cenab
Padiahi
Makamat Mlkiye ve Askeriyenin tebriktn kabul ve idrak ile mbahiyim. Bu vesilei mbeccele ile Devlet ve milletin giriftar olduu vaziyetten tecelliyat hasene ile hals ve encam mesut ile mazhar feyzfelh olmasn temenni eyleyerek arz tebrikt evlerim. 4.7.35 n c Ordu Mfettii Fahri Y a v e r Hazreti ehriyari Mustafa Kemal
T.t.T.E. * * * Arivi : 10/2681
4 3 - T E L G R A F L A R I N MUNTAZAM G N D E R L M E D (4. V I I . 1919)
HAKKINDA
E r z u r u m Vilyetine t a m i m edilmek zere gnderilen yaz.
E r z u r u m Vilyeti Celilesine Utufetl Efendim Hazretleri vki olmad E r z u r u m 4 /7 /35
Azil ve nasbim hukuku a h a n e cmlesinden olduu ve azlim katiyen halde infisal etmi olan Nazr sabk Ali K e m a l Beyle Telgraf Mdr Umumisi Refik Halit Beyin g y a azledildiim cihetle telgraflarmn kabul edilmemesi zemininde kizb durua ve baz haternk hissiyata ms-
53 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tcnit harekt vakalarnn hukuku ahane ve uhdemde olan vckar ve haysiyeti devlete tecavz olmakla heraber ruhu maslahat da ihll takibat kanuiyede bulunulmasn makamat aliycsinc eylediinden Bugn arzcttim.
Clusu Hunayunu Hazreti l'adiahiyi beray tebrik gerek Mabeyni H u m a y u n Bakitabetine ve gerekse Harbiye Nezareti Celilesine, vilyata ve Kolordulara olan telgrafnamelerim Erzurum merkezinde ihfa ve iptal edilmek gibi gayri meru harektn erik ve vastai icraisi olan Erzurum Ba mdr ile merkez mdr verdikleri izahat ve vesaik zerine uhdemdeki vekar ve haysiyeti devleti teyit ve muhafaza, iin hapis ve tevkif ve Divanharba
tevdi ettirilmitir. Her tarafla ve bilhassa son gnlerde m a k a m a t aliye ile de resmi muhaberatm kendilerince malm olduu halde bndan tegafl ve tecahl etmeleri mesuliyetlerini tedit eylemitir. Beray malmat tamim olunur olbapta. nc Ordu Mfettii Fahri Yaveri ahriyar Mirliva M. K e m a l
T.t.T.F.. Arivi: 24/3329
4 4 - ASAYN TEMNN S A L I Y A C A K (7. V I I . 1919)

Erzurum
TEDBRLER
Vilyetine
gnderilen
yaz.
Erzurum'dan 7/7/355 E r z u r u m Vilyeti Aliyesine mesuldurlar. mntka1 - Asayi ve mdafaai memleketin lykile temin ve masuniyeti iin kolordu kumandanlar kendi mntkalarndan sureti kat'iyede Vilyat aliye ile elviyei mstakile mutasarrflar mekte olduklar say raporlarn bademea makam mfettiiye ver-
dorudan doruya
larnda bulunan kolordu kumandanlarna verecekler, kolordu kumandanlar da tevhiden mfettilik m a k a m n a bildireceklerdir. Vilyeti kiram ve elviyei mstakile mutasarrflklarnca mfettilike de ittlana lzumu cil gsterilen ahval ve vakayide kolordu kumandanlarna bildirmekle beraber bir suretini mfettilie de iar buyuracaklardr.
54
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Vakayi ve hadisatn mnasebeti dolaysiyle Bitlis vilyeti aliyesi
Onbeinci kolordu kumandanlyle de sk irtibat ve muhaberede bulunacaktr. 3 - K e y f i y e t 3. K . , 13. K . , 15. K . Kunandanlklarile Sivas, E r z u r u m , Van, Bitlis Trabzon vilyetlerile Canik, Erzincan mutasarrflklarna ve beray malmat K o n y a ' d a kinci ordu mfetiliine ve 12. K . , 20 K . K u m a n d a n l k larna tebli edilmitir. nc Ordu Mfettii Fahri Yaver Hazreti ehriyari Mirliva M. K e m a l
T.I.T.E. Arivi : 24/3590
45 - ASKERLKTEN (9. V I I . 1919)

Eruzurum
STFASI
Vilyetine
tamim
edilmek
zere
gnderilen yaz.
numara 346 Erzurum Vilyeti Aliyesine
Erzurum 9 /7 /35
Mbarek v a t a n ve milleti p a r a l a n m a k tehlikesinden k u r t a r m a k ve Yunan ve Ermeni maline kurban etmemek iin alan mcahedei milliye urunda milletle beraber serbest surette almaa sfat resmiye ve askeriyem artk mni olmaa balad. B u gayei mukaddese iin milletle beraber nihayete kadar almaa mukaddesatm namna sz vermi olduum cihetle pek k bulunduum silki celili askeriye bugn v e d a ve istifa ettim. B u n d a n sonra gayei mukaddesei milliyemiz iin her trl fedakrbkla almak zere sinei millette bir ferdi mcahit suretile b u l u n m a k t a olduumu tamimen arz v e iln eylerim. kaleme 10 temmuz 35
T.I.T.E.
M. K e m a l
Arivi: 24/3536
55 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 6 - M E R U T Y E T N L N I YILDNMNN T E B R K (22. V I I . 1919)

Miidafaai Hukuku Milliye Cemiyeti Erzur
ubesine gnderilen yaz.
Mdafaai H u k u k u Milliye Cemiyeti Erzurum ubesi
Riyasetine
Erzurum 22 T e m m u z 335 Milletin, idarei mutlaka ve mstebidenin mbeccelini tebrik ile tahlis ve istiklli inhidam zaferini idrak ve Merutiyeti mukaddesenin tulunu tesit eyledii rumi on T e m m u z yevmi v a t a n urundaki amali milliye ve M. K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 38/4303
mesaii mukaddesede muvaffakiyetler temenni eylerim.
47 - MLL H A R E K E T N MAHYET H A K K I N D A AL PAA YA (3. TELGRAF 1919)
FUAT
VIII.
E n v e r P a a E r z u r u m havalisinde olmad gibi K a f k a s y a lisinde b u l u n d u u d a gayr-i m a h s s t u r . B u h a v a l i d e E n v e r
hava-
Paann
i s m i b i l e y d o l u n m u y o r . C e r e y a n - mill, t t i h a t b k t a h r i k t n d a n v e rical-i s a b k a n n t e s i r ve a l k a s n d a n k l l i y e n r v e m n e z z e h b u l u n d u u cihetle b u i ' a r a t h a y r e t i m c i p o l m u t u r . B t n ehl-i t a k d i r e m l m d u r k i , c e r e y a n - millnin e s b a b - h a k i k i y e v e k a t ' i y e s i i z m i r v e k a yiinden, E r m e n i istils tehlikelerinden mtevellit olup E r z u r u m K o n g resinin b t n r u h v e g a y e s i t t i h a t l n I t i l f l n , v e l h a s l f r k a c b k l a her t r l s i y a s i c e r e y a n l a r n f e v k i n d e d i r . B i r k a g n e k a d a r k o n g r e n i n faaliyet ve mesaisi b u n u t a m a m i y l e izhar ve isbat edecektir. Binaenaleyh m e m l e k e t i m i z d e d a i m a fena cereyanlar ihdasna alan dmanlarmzla onlarn yine dahilimizdeki baz alt ve vesait-i
56
muzrr asna m e y d a n v e r m e m e n i z , keyfiyeti gerek irade-i milliyeye tar a f t a r olan n a m u s l u H r r i y e t ve itilf zmresine v e b i t a r a f z e v a t a ve g e r e k s e A m e r i k a n m m e s s i l l e r i n e s a r a h a t e n i b l v e t e m i n ve p h e n i n izale b u y u r u l m a s n r i c a e d e r i z . Mustafa
Ali F u a t C e b s o y , Milli lan, l a t a a b u i , 1 9 5 3 , >.
Kemal
Hatra-
Afiuad*U 139-14
* *
4 8 - E R Z U R U M K O N G R E S N N AILIINDA OKUNAN H U T B E (9. V I I I . 1919)

iran M f t s H a s a n F a h r i E f e n d i y e gnderilen yaz.
iran Mfts H a s a n Fahri Efendi Hazretlerine E r z u r u m Kongremizin hini k a d m d a ve hitampezir olmas mnasebetiyle irat buyurduunuz arapa beli ve fasih ve m a k s a d a tamamen m u t a b k hitabelerniz cemiyetimiz tarihinde pek kymetli hatrat olarak mahfuz kalacaktr. Bulunacanz mahallerden dahi ltif szlerinizle mali mektuplarnz almakla mbahi olacam. Cenab H a k hayrl seyahat myesser buyursun amin. 9 Austos 1335 M. K e m a l
T . t . T . E . Arivi: * * 109/19023
4 9 - K Z I M K A R A B E K R PAANIN H E Y E T T E M S l L l Y E OLDUUNA D A R (9. V I I I . 1919)

Kendisine
AZASI
gnderilen
yaz.
Erzurumda nc Ordu
Mfetti vekili ve Obeinci Kolordu
Ku-
mandan K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine mahsustur
57 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Paa Hazretleri
Zt snileri arki Anadolu Mdafaai H u k u k Cemiyetinin derdesti tab ve takdim bulunan nizamnamesi maddei mahsusas mucibince Heyeti Temsiliye azasndan bulunduunuzu arz ile takdimi ihtiramat eyleriz P a a hazretleri. 9/8/35 Azadan Sleyman Necati Azadan Hseyin Rauf
T.I.T.E. Arivi: 63/17435
Heyeti Temsiliye azasndan M. Kenal
Azadan zzet
50 - SNOP M U T A S A R R I F L I I N A (15. VIII. 1919)
TELGRAF
15. Sinop Mutasarrflna
VIII.1919
Cevap: 4 Austos 919 ve No: 2 Osman Bey hakkndaki mufassal telgrafnameniz 9 gnde buraya v a s l o l d u . H b i t B e y i n 8 A u s t o s 1919 tarihli c e v a b i f r e s i b u r a d a hi hallolunamad, ismail Hakk Beyin buna mnasip hareketi hakknda i c a p e d e n m u a m e l e y a p l m a k z e r e 3. K o l o r d u K u m a n d a n ile S a m s u n mutasarrf H a m i t Bey'e K z m P a a Hazretleri tarafndan ehemmiyetle yazlmtr. Herhalde m a c e r a mucib-i eseftir, i z h a r b u y u r d u u n u z h a m a s e t - i milliye b i l h a s s a m u c i b - i t a k d i r v e k r a n d r . O s m a n B e y i n i s t a n b u l ' a g i t m e s i k a t ' i y e n c a i z d e i l d i r . K e n d i l e r i cizlerine m l k i o l m a k zere h e m e n S i v a s ' a h a r e k e t e y l e m e l i d i r . B i z de b i r k a g n e k a d a r o r a y a h a r e k e t e d e c e i z . 2 0 . K o l o r d u K u m a n d a n Ali F u a t P a a H a z r e t l e r i ile d a i m a t e m a s t a b u l u n u l m a s v e m a r i n l e y h i n t a l i m a t n a t e v f i k - i h a r e k e t b u y r u l m a s rica o l u n u r . M e v k i t e z e l z l v a t a n p e r v e r a n iin hi m e v z u b a h s o l a m a z . H e r ne z a m a n z a r u r e t k a r s n d a k a l n r s a m i l l e t i n sinesi f e d a k r e v l t l a r n a a k t r . D e r h a l i'ar- k e y f i y e t b u y u r m a n z a r z v e t e m e n n - i m u v a f f a k i y e t e f e n d i m . B u t e l g r a f n i."ar- v s u ln rica ederim. Mustafa
1918-1923
Kemal
Savann Vesika ve
stikll
Resimleri (nebolu ve K a s t a m o n u Havalisi Deniz v e K a r a H a r e k t , H a t r a l a r ) . N u r e t t i n P e k e r , i s t a n b u l , 1 9 5 5 , s. 52
58
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 51 - HKMETN KUVAY-I MLLYEYE K A R I YANLI SYASET (16. V I I I . 1919)
Clemenceau'nun Damat Ferit Paaya c e v a b -Kabinelerin zaafFerit
P a a n n milli teebsleri kran gizli milletle olduunu takdir ettii
teblileri-Rawlinson'un d a
kuvvetin
S a d r a z a m D a m a t F e r i t P a a y a gnderilen ifre.
ifre
Erzurum'dan 16. Austos. 1335 S a d r a z a m D a m a d ehriyar Ferit P a a Hazretlerine
Bir z a m a n iin tahassl eden ihtilf nazar sevaiki cedidenin izale etmekte bulunduuna kani olarak zat asfaneleri iin mahfuz ihtiramatmdan bilistifade kalplerimizin mterek bir r a b t a ile rpnd gayei mukaddesenin son s a f h a s n a bir kere daha enzar fehametpenahilerini celb eylerim. Meur Clemenceau'nun zat fehamctpenahilerine olan mufassal ce-
vapnameleri ahiren mtali gzar akeranem olduktan sonra Dersaadete nasl bir hamulei yeis ve alm ile muavedet buyurduklarn takdir ediyorum. Alt buuk asrlk saltanat sren ve aktar cihanda tarihi mstakilli maruf olan devlet ve milletimize kar pek ak bir lisan ile izilmi taksim ve imha kanaatini bu kadar bariz ve haysiyetiken gsteren bir ifade karsnda titremiyecek ferdi hassas t a s a v v u r edemem. Cenab hakka binlerce hamdusena ederim ki milletimiz ruhundaki azim ve ccldetle tarihi hayat mevcudiyetini ne tevekkle ve ne de celldane hkmlere hibir zaman kurban etmiyecektir. V a k a y i ve hadisat ummiyei v a t a n ve milletimiz hakknda ecanibin ihtilf ve tesadm menafiini btn millet idrak ve takib ediyor. imdi pek eminim ki drbin olan zat fehametpenahileri bugnk vaziyet-i ummiyeyi ve menfaii sahihei devlet ve milleti ay evvelki nazarlarla grmyorlar. Dokuz aydanberi i bana gelen kabinelerin d a i m a birbirinden fazla
zaafa uramas ve nihayet maalesef artk adeta melfu bir menzileye inmesi haysiyeti aliyei milliye karsnda cidden pek. hazin oluyor. Muhakkaktr ki v a t a n ve milletin mukadderat iin dahilen vc hariccn mesmu ve sahibi
59 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Kelm olmak m u t l a k a iradei milliyeye istinat ile meruttur. ancak milletimizin sedasn iitmek istiyorlar. Ruhu halsn etrafnda toplanan btn milletin umdesi vatann tamamisi, milletin istiklli, m a k a m saltanat ve hilfetin masuniyetidir. B u esasat deil yalnz ark Anadolu'da ayn tekilta malik olan u m u m v a t a n d a kuvvetile kaimdir. H a k k h a y a t ve istiklli iin alan milletin maksadndaki nezahat ve ciddiyete mukabil hkmeti merkeziye resa-i memurini mlkiye ve askeriye'ye icra eylemi olduu gizli teblilerle vahdeti milliyeyi krmak, selmeti mlk ve millete matufen teebbsat milliyeyi akim brakmak, hlsa millete kar hasm vaziyet almak cihetini iltizm ediyor. B u tarz hareket bittabi mucibi esefi azimdir. B u hal milleti hkmeti merkeziyeye kar arzu edilG a y e t samimi olarak armiyen hareketlere saik olabilecek mahiyettedir. btn Bilhassa man-
daterlik mebahisat bahyal beri btn dvel ve milel, mukadderat emrinde
zederim ki millet her trl iradesini ikaa muktedirdir. Teebbsatnn nne geebilecek hi bir kuvvet mevcut deildir. Hkmeti merkeziyenin men'i teebbsat hi bir t a r a f t a ve hi bir kimse tarafndan cay tatbik bulamam a a mahkmdur. Millet izdii proram dairesinde gayet k a t ' i ve sarih hatvelerle maksadna yrmektedir. Hkmeti merkeziyenin imdiye kadar olan m u m a n a a t k r teebbslerinin hi bir t a r a f t a hi bir tesir y a p a m a m a k t a olmasyla hakikat ve vaziyetin takdir buyrulmu olacana phe yoktur. ngilizlerin irae eyledikleri tarikte arei hals a r a m a k dahi abestir. Ve binnetice mucibi hsrandr. Mahaza tngilizler dahi en nihayet kuvvetin millette olduunu takdir ederek hibir istinad olmayan ve millet namna hi bir t a a h t t e bulunamyan v e bulunsa bile millete muta olmulardr. B u havalide ngiliz mmessili olan K a y m a k a m (Rawlinson) d a bu hakikati bizzat acizlerine ifade eylemitir. B u n d a n baka ahvali alemin malmu asfaneleri olduu vehile bugn alm olduu ve daha da alaca cereyan sebebiyle ve milletinizin vahdet ve azmi karsnda ecanibin tehditlerini maddeten ikaa kudretleri k a l m a m a k t a d r . B t n temenniler u merkezdedir ki hkmeti seniyemiz meru olan cereyan milliye kar m m a n a a t k r l k t a n velev m u v a k k a t e n olsun bignah olan memurlar d a n gadr etmekten feragatle bilakis K u v a y Milliyeye istinat ve her trl teebbsatnda amali olamyacak olan bir heyeti hkmetle ncticeli bir ie girimek mmkn olamyacana kani
60
milliyeyi rehber ittihaz eylemelidir. B u n u n iin de mevcudiyet v e iradei milliyei temsil edecek olan Meclisi Mebusann amal ve i r a d a t mukaddesei ahaneyi t a k v i y e eylemek zere en ksa bir z a m a n d a inikadn temin etmelidir. Zat fehametpenahilerine mteveccih olan bu hareketi necibane ile devlet ve milletin ve m a k a m S a l t a n a t ve Hilfetin tarihi yeni bir s a f h a y a ithal ve bu gn muhtel olduuna phe olmayan revabt aliye-i hkmet bir samimiyeti mtekabile ile manzumei salha irca buyrulacak ve b u suretle dahile ve harice kar da bir haysiyet tecelli ettirilmi olacaktr. Y e d i iktidar cehlinizde bu son kuvvei telif mevcuttur. B u n u n tecellisini pek merbut olduum v a t a n ve milletin selmeti vc pek s a d a k a t k r bulunduum zat akdesi h m a y u n u n mazhar fevzi nsret olmalar namna niyaz ve tazimat mahsusamn kabulne msaade buyrulmasm istirham eylerim. MUSTAFA
iradei Milliye: 2
KEMAL
Eyll 1919
5 2 - H K M E T N POSTA V E T E L G R A F M U H A B E R E S N N KARI ALINACAK TEDBRLER (18. V I I I . 1919)

Miidafaai Hukuk Cemiyeti
MEN'NE
Frzurum yaz.
Heyeti
Merkeziyetine
gnderilen
Mdafaai Hukuk Cemiyeti E r z u r u m Heyeti Merkeziyesine Mahremdir. Erzurum 18.8.35
1 - Hkmeti merkeziye milli teebbslere mani olmak iin ittihaz tedabirde israr ediyor. B u srarn kendi zaaflarn tezyid etmekte bulunduuna phe yoktur. Ancak Posta ve Telgraf B a m d r Refik Halit Beyin tedenberi milli cemiyetlerimiz merakizi beynindeki muhabereyi men iin telgraf mdrlerine emirler verdii malmdur. Son zamanlarda b u hususta kati bir takm talimat ita ve baz memurlar kontrol altna alnmtr. azil suretile tehdit evlemesi messir olmya balamtr. Yalnz telgraf muhaberat deil posta mraselat dahi
61 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Ordunun dahi muhaberatmza muaveneti his olunduundan onun d a mdahelt vuku bulmutur.
takyidi muhaberat iin Harbiye Nezaretince
Milli cemiyetler muhaberat ve bu suretle Heyat muhtelife beynindeki irtibat munkati olmutur. B u hal d e v a m ederse tekilt milliyemizin taazzuv imkn selbedilmi olacak ve z a m a n n d a cemiyet vazifei milliye ve vataniyesini ifaya muktedir olamyacaktr. Bu sebeple telgraf ve posta muhaberatn maksadn temin etmek cemiyetimiz iin h a y a t ve memat meselesidir. Bu istihsali iin biltereddt en messir areye tevessl lzmedendir. 2 - B u hususta varidi hatr olan cihet bilcmle telgraf merakizi bilhassa b y k tevzi merkezleri ciheti askeriyenin gayri mahdut mzaheretile ahali t a r a f n d a n igal olunarak Refik Halit Beyin harekt vakas cinayet oldu u n d a n Divan harbe verilmek zere derhal azlini ve kongre ektii iin azledilen beyannamesini Sivas B a m d r i l e merkez mdrnn iadei memurimuhaberelerinin en mukaddes ve mbrem
yetlerini ve Mdafaai H u k u k cemiyetlerinin creti mukabilinde ektikleri telgraflarnn ve posta ile olan vazife telkki edilmesi lzumunun Telgraf mdrlerine tebliini Hkmeti Merkeziyeden talep etmektir ve talep edilen hususatn temin edildine maddeten k a n a a t hasl oluncya kadar bilcmle muhaberat tatil eylemektir. Bu halde yalnz Heyeti Tcmsiliye'nin beis gremiyecei m a k a m a t l a muhabereye msaade olunur. 3 - kinci maddede zikrolunan hareket ki millet tarafndan bir grev mahiyetindedir, oraca nasl mtala buyurulur, imkn tatbiki ne derecededir, bu b a p t a daha makul ve fakat m a k s a d temin edebilecek messir b a k a bir tedbir varidi hatrmdr, masn rica ederim. 4 - tbu telgrafname bilcmle merakize yazlmtr, v u r u d edecek rey ve mtalalara gre ittihaz olunacak tedbir takarrr ettirilecektir. 5 - Bu tezkerenin cevabnn yirmi drt s a a t zarfnda irsaline himmet buyurulmasn hasseten rica ederim efendim. " kumandanlara aittir. M. K e m a l (Heyeti Temsiliye mhr)
T.t.T.E. Arivi: 38/4309
bu hususta Mdafaai H u k u k cemiyeti heyeti merke-
ziye ve idarelerinin dahi rey ve mtalas alnarak serian cevap ita buyurul-
62
53 - TOPLANTI HALLNDE BULUNAN A L A E H R KONGRES NE ERZURUM DAN GNDERLEN (24. VIII. 1919) Erzurum 24 austos 335 (1919) TELGRAF
Ali F u a t P a a vastasiyle
Alaehir Kongresi Alaehirdeki itima btn
Riyasetine arkiye halk zerinde pek
vilyat-
s a m i m i bir t e s i r u y a n d r m a k t a d r . E s a s e n z m i r iin k a l b i k a n a l a y a n Imra h a l k b u t e e b b s e b t n ruh v e m e v c u d i y e t i y l e m z a h i r d i r . H i s s i y a t m z n m e z k r h e y e t e i b l n a t a v a s s u t - u lilerini rica e d e r i z . ark Anadolu Mdafaa-i Heyet-i Temsiliyesi M.
Bir zmir
Hukuk
namna
Kemal
Gibi. . Bezmi Nusret 190 Kaygusuz, 1955,
Roman
54 - SNOP MUTASARRIFLIINA (27. VIII. 1919)
TELGRAF
Sinop Mutasarrflna. M u s t a f a K e m a l P a a ' n m telgraf bervech-i tidir. 27. V I I I . 1919
O s m a n B e y hakkndaki telgrafnameniz vasl oldu. Dellet ve mzaheret-i vatanperveranelerine teekkr ederim. Vaziyet-i vataniyye v e m i l l i y e m i z d e zatlileri g i b i k y m e t l i a r k a d a l a r a m a l i k i y y e t l e m f -
63 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tehirim. Sinop s a n c a n d a n m u r a h h a s intihap edilip S i v a s ' a gnderilm e m i ise tesri-i i n t i h a p v e i z a m ile i n h a s n a b e z l - h i m m e t masn bilhassa rica ederim. Mustafa 20. K o l o r d u M i r l i v a Ali Kumandan Fuat
1918-1923 stikll Savann Harekt, Vesika vs Resimleri (nebolu ve K a s t a m o n u lisi D e n i v e K a r a Nurettin Peker, stanbul, * * * 1955 i . Hava53
buyrul-
Kemal
Hatralar),
5 5 - ERZURUM HEMEHRLNN (27. V I I I . 1919)
KABUL
a r k i A n a d o l u M d a f a a i H u k u k Cemiyeti z u r u m H e y e t i Merkeziyetine verilen cevap.
Er-
arki Anadolu Mdafaai H u k u k Cemiyeti E r z u r u m Heyeti Merkeziyesine 27/8/335 Erzurum hemehriliini teklif suretile h a k k m d a bu kerre de izhar buyurulan asar m u h a b b e t ve samimiyetin mteekkiriyim. Tarih olan rumun bu erler yatann hemehrileri meyannda Erzubulunmak acizleri iin
cn byk saadettir. E r z u r u m nfusuna k a y d m m icras iin icap eden muameleye tevessl edildiini beyan ve revabt kalbiye ve samimanemi teyit eylerim efendim. ark Anadolu Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi azasndan Mustafa Kemal
C e v a t D u r s u n o l u . Milli M c a d e l e d e E r z u r u m : . 1 4 1
64
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 56 - POSTAHANELER HAKKINDA
(29. V I I I . 1919)
Erzurum rilen Miidafaai Hukuk Cemiyetine gnde-
yaz.
Erzurumdan 29/8/35 E r z u r u m Miidafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine Postahaneler hakknda 18 Austos 35 tarih ve 329 numaral ifre muhteviyatnn, m a k s a t b a k a vesaitle temin klndndan, imdilik tehiri mnasip grlmtr, efendim. M. K e m a l
T.t.E.T. Arivi: .18/4309
5 7 - A L I F U A T PAANIN K U M A N D A Y I B I R A K M A M A S I N A D A l R (3. I X . 1919)

Ankarada telgraf. 20. K . Kumandanlna gnderilen
Sivas 3 Eyll 1919 A n k a r a d a Yirminci Kolordu K u m a n d a n Ali F u a t P a a Hazretlerine: 3 0 / 8 / 1 9 1 9 tarih ve 1022 numaral ifrenin nc maddesinde zaten tahmin edilen netice bugne kadar gecikmek ile bize pek kymetli zaman kazandrd. Mukarrerat ahiremiz mucibince harekete karar vermeleri amali mukaddesei milliyenin tesiri hususuna en b y k zmandr. Bittabi k u m a n d a y kat'iyyen terk buyurmazsnz. K a r a r sabk vehile gerek K z m K a r a b e k i r P a a ve gerekse Selhattin Beyefendi kardelerimiz Nezarete protestoda bulundular. K o n y a d a k i Selhattin Beyin de ayn vehile hareketi pek tabii grlmektedir. K e m a l i hrmet ve meveddetle gzlerinizden periz. Mustafa K e m a l
A . F . C e b e s o y , Milli M c a d e l e h a t r a l a r , . 1 5 5
65 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 8 - SVAS K O N G R E S K A R A R L A R I VE B l R A M E R K A N HEYETNN GNDERLMES (9. I X . 1919)

Birleik Amerika A y a n Meclisi Reisliine ekilen telgraf.
TETKK
HAKKINDA
Birleik Amerika Devletleri Ayan Meclisi Reisli jin? imparatorluunun Anadolu ve Rumelideki btn vilyetlerinin
9.9.1919 temsilci-
Rumeli ve Anadolunun btn Mslman halkn temsil eden ve Osmanl lerinden mrekkep olan Sivas Milli Kongresi 4 Eyll 1919 da bir a r a y a gelmitir Gayeleri unlardr: Memleket halknn ekseriyetinin arzularn yerine getirmek btn azlklar himaye altnda bulundurmak btn v a t a n d a l a r a can, mal ve adalet yolundaki haklarn teminata b a l a m a k . Sivas Milli Kongresi Osmanl imparatorluu halk iindeki ekseriyetin arzularn ifade eden bir karar suretini 9 Eyll 1919 da rey birlii ile kabul etmitir. B u kararn hvi bulunduu prensipler; Sivas kongresinin kongre dalmazdan evvel azas arasndan seecei merkez komitesinin ve i m p a r a torluk hudutlar iindeki dier btn tli tekiltn istikbaldeki hareketlerine rehber olacaktr. T a k i p edilecek siyasetle alkal olan bu karar mucibince S i v a s Milli Kongresi, Birleik Amerika Devletleri y a n Meclisine u ricada bulunma b u g n , yine ittifakla kararlatrmtr: Azanzdan mrekkep bir komiteyi Osmanl imparatorluunun her kesine gndermenizi diliyoruz. B u komite, hususi menfaat ve alkalar olmyanlar ve bir millete has olan berrak grle, Osmanl i m p a r a t o r l u u n d a fiili suretle h k m sren hal ve artlar tetkikten geirmelidir . Byle bir tetkik; Osmanl imparatorluuna ait nfusun ve arazinin mukadderat hakknda bir sulh muahedesi mucibince keyfi kararlar verilmesine meydan braklmazdan evvel yaplmaldr. Sivas Milli Kongresi adna Reis: M u s t a f a K e m a l P a a Reis Vekili Hseyin R a u f Bey K t i p : ismail H a m i tkinci Reis Vekili Emekli Gn. smail Fazl P a a K t i p M. k r
A.F. J.G. Cebesoy, Harbord, Milli Mcadele of 40 the hatralar American a. 175; Report Military
Misaion
to A r m e n i a , s .
66
5 9 - A L F U A T PAANIN B A T I ANADOLU UMUM K U V A Y - I M t L L Y E K U M A N D A N L I I N A TAYN (9. I X . 1919)

Ali Kat P a a y a gnderilen ifre
ifre No. 24 Ali F u a t Paa Hazretlerine
9. Eyll 1919
1 - Kongrenin bugnk itimanda zt devletlerinin Garbi Anadolu Um u m K u v a y - Milliye Kumandanlna tayininize mttefikan karar verilmi olduunu arzeyleriz. Harekt ve teebbsat milliyenizde Heyeti Temsiliye ile muhafazai irtibat buyurulmas rica olunur. 2 - 7 Eyll 1919 tarih ve 2517 numaral ifre ile Eskiehir ve Afyonkarahisar kumandanlklarna tebli edildii i'ar buyurulan evamir ve talimat kongrede kraat edildi, ilk defa olarak byk bir takdir ve minnettar ile alklanan mevad mezkrenin mttefikan ve aynen kabukl olunduunu ve K o n g r e tarafndan zt devletlerine teekkr edildiini tebir eyler ve icraat nukaddesclerinde muvaffakiyetler temenni eyleriz. 3 - Aydn vilyeti murahhaslar tarafndan Kongre riyasetine vki olan m r a c a a t zerine zt devletleri tarafndan Aydn cephesi K u v a y milliyesine muktedir bir kumandan tayin buyurulmas umumen tensip ve karargir oldu. 4 - Amali mukaddesei milliyeye mugayir hareketlerinden dolay azledeceiniz memurini mlkiye yerine muktedir ve ehli rz olmak ve yine memurini mlkiyeden bulunmak artivle dier zevatn tayini tensip klnd. Cmleten gzlerinizden per, vatan ve millete nfi muvaffakiyetler dileriz. Kongre namna Kongre Reisi Mustafa K e m a l
A . F . C e b c r o y , Milli M c a d e l e h a t r a l a r s . 183
67
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER CEMYETNN

3334
6 0 - ANADOLU VE R U M E L t M D A F A t H U K U K KURULUU
(11. IX. 1919)
S i v a s Vilyetine gnderilen yaz ve Heyunnane.
Sivas Vilyeti Canibi Alisine Utufetlu E f e n d i m Hazretleri
Anadoluda ve Rumeli'de mteekkil bilumum milli cemiyet ve Reddi lhak Heyetlerinin S i v a s ' t a mnakit kongre karariyle " A n a d o l u ve Rumeli Mdafaai H u k u k C e m i y e t i " namiyle bir ccmiyet tekil ettiklerine dair olan beyanname merbuten ita kdnd. reti menlehlemrindir. 11 Eyll 335 Kongre Reisi M. K e m a l
Polis Tahkik tine Merbutu beyannamede esamisi muharrer olduklarna dair bir kayda Polis 13 Eyll Fahri Mktezas rulmak icra ve evrakn olunur ferman. iadesine cenab Polis imza Mhr resmi ile nizamname edilmek zere Polis 335 Ksm tdari Riyasetine alnarak 15 M. msade buyuMdriyetine 12 Eyll 335 Riyase13. M. zevatn ve huPolis tesadf Mdri335
Mukabilinde
Cemiyetler
kanunu muci-
bince muktazi ilmhaberin itas msterhamdr, Olbapta emru ferman Haz-
re beyan olmak zere ksm Adli
cnha ve hyanetle mahkm dairesi ksm Adli ubesince olduunun takdim olunur.
kuku medeniyeden iskat edildiklerine olunamam yeti aliyesine arzyle
K s m Adl Reisi
zere huzuru
samii
Vilyetpena Mdr okunamad rapt ve hfz Eyll
hive takdim
13 minh.
Mdriyetine
iade 15
68
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Anadolu vc Rumeli'de mteekkil bilumum Mudafaai Hukuku Milliye
vesair milli ve v a t a n i milli cemiyetlerle Reddi ilhak heyetlerinin
Sivas'ta
4 Eyll 335 tarihinde akdettikleri umumi kongre karariyle "Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k C e m i y e t i " nam mtereki altnda olmak ve hukuku milliye ve menafii Osmaniyeyi mdafaa etmek zere birlemitir} Mezkr Rauf ccmiyetin Heyeti temsiliyesi nc Ordu Mfettiliinden ve silki askeriden mstafi Mustafa K e m a l P a a ve Bahriye Nazr esbak Hseyin Bey ve nc Kolordu Kumandanlndan ve silki askeriden m s t a f i Erknharp Miralay Refet Bey ile Erzurum Mebusu sabk Raif Efendi, vc Trabzon Mebusu sabk zzet ve Servet Beyler ve Erzincan meayihi nakibendiyesinden eyh Hac Fevzi Efendi ve B e y r u t valii esbak Bekir Sami B e y , Bitlis Mebusu esbak Sadullah Efendi, Mutki airet resasndan Hac Musa ve erknharp miralaylndan mtekait Vasf ve Bitlis valii sabk Mazhar Mfit, Ankara Mebusu sabk mer Mmtaz, Hsrev S a m i , sabk mutasarrflardan Hakk Behi ve Nideli Ratipzade M u s t a f a Beylerden mrekkep cemiyetin imdilik merkezi idaresi Sivas'ta bulunmak vc Rumeli ve Anadolu nun her tarafnda ubeler kat edilmek zere bir ccmiyet tekil edilmi ve mteekkil bulunan milli cemiyet ve Reddi ilhak heyetleriyle birlemi olduuna dair olan ibu beyannamemiz Cemiyetler kanununa tevfikan ita klnd. 11 Eyll 335 Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
T.t.T.E. * * * Arivi : 37/19505/19506
61 - PADtAHA ARZOLUNACAK (11. I X . 1919)
HUSUSLAR
verilen
cevap.
Telgraf meali aynen cizleri ve kongre Heyeti kiramnca kabul ve vib edilmi ve atebei h m y u n a arz olunmak zere
tas-
hail olunmamas ve aksi
halde tevelld edecek netayici vahime mes'uliyeti zat fahimanelerine rc olaca makam Sadarete bizzat arz olunmak zere S a d r a z a m P a a telgraf
69
bana davet olunmu ve imdi konana stanbul merkezinden telefon edilip vrutlarnda yol atrlacak ve zat H m a y u n a doruca arz olunacaktr. Salhattin).
K.K.: . 204.
6 2 - UMUM K O N G R E B E Y A N N A M E S N N A L I N I P A L I N M A D I I HAKKINDA (12. I X . 1919)

E r z u r u m Md. H u k . H e y . Merkeziyesine ekilen telgraf.
Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyesine

Mahreci Sivas Numaras bil Alnd 13 /9 Tarih
1780
1 - U m u m i kongre beyannamesini ecnebi Mmessillere, Sefaretlere verdii muhtray ve Malatya firarileri hakkndaki tebligat aldnz m ? 2 - Meru bir hkmet resikra geinceye k a d a r Istanbulla kat alka edildiinden haberiniz varm ? Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Sivas Erzurum Dosyasna Kongre Heyetine
T.I.T.E. Arivi: 38/4332
70
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 3 - 20. K O L O R D U KUMANDANININ T A L M A T I (15. I X . 1919)

S. K . K u m a n d a n l n a gnderilen ifre.
A d e t : 126 15. Kolordu 1Kumandanlna
Sivas 1 5 / 9 / 1 3 3 5
20. Kolordu K u m a n d a n Ali F u a t P a a hazretlerinin talimat berSuret
vechitidir. B u talimat kongre heyeti umumiyesince tasvib edilmitir.
imdiye kadar Hkmeti merkeziyenin milleti dilhun edecek
siyaseti
kfi geimiyormu gibi bu kerre de Aydn K u v a y i Milliyesinin meru hareketlerini akim brakmak ve Anadolu'yu arkiyi Garbinden v u r m a k maksadile ngilizlere hafi bir surette iltica ederek Dersaadet-Eskiehir-Konya imendtifer hatlarnn tgiliz ktaatiyle igal etmee altklarn, S i v a s ' t a btn millet namna hali in'ikatta bulunan Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti kongresi tarafndan haber aldm. Hkmeti merkeziyenin hainane teebbsatna kar son derece zimkrane hareketi btn milletdalarmzzdan rica ve vaziyeti Dahiliye ve Hariciyemizin makam Hilfet v e Saltanatn muhafazas ve millet ve vatann istikllini temin iin zimkrane ve fedakrane hareket zaman artk hull eylemitir. Binaenaleyh tideki talimata gre hareket ve icraatta bulunmanz taleb ederiz. Eskiehir mntkas Milli K u mandanlna svari k a y m a k a m Atf ve 23. Frka mntkas ve Alaehir dahil olduu halde milli Kumandanlna K a y m a k a m L t f i Beyler tayin edilmitir. tbu kumandanlara millet namna her nevi salhiyat bahedilmitir. B u r a d a n tekmil hkmeti mlkiye ve askeriyeyi ziri idarelerine alacak ve itaat etmeyenleri millet namna tevkif edecekler, ve gayr kanuni ahval ile asayisizlie kat'iyyen meydan vermeyeceklerdir. Mtareke ahkmna mugayir olacak her nevi dahili ve harici tecavzata kar hukuku milleti icabnda silhla m d a f a a edecekler ve d a h a fazla ecnebi kuvvetlerin Eskiehir'in garptan arkna gemesine mni olacaklardr. B u maksatla her nevi vesaitten istifade merdur. tbu talimat dairesinde harektnz tanzim arzuyu li iktizasndan olmakla msellem olan hamiyet ve diyrayetinizden surette milazami
menafii devlet ve millet hukuku padiahahiyi muhafaza eylemenizi
71 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER heyetimiz namna rica eder ve icraatnzdan peyderpey m a l m a t vermenizi
ve muvaffakiyetinizi temenni eyleriz. 2 - 5 / 9 / 1 3 3 5 tarihli muhtrai devletleri kongrede umum muvacehesinde kraat edildi. itibara Mnderecatnn mucibi memnuniyet ve krannn Kumandan
K . K . : . 2 4 4
nazar
alnmasna
m t t f i k a n karar verildi. Gzlerinizden periz kardeim. 3. Kolordu Selhattin
Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
64 - K R T L E R L E TRKLERN B E R A B E R ALITIKLARI HAKKINDA (15. I X . 1919)

H a c K a y a ve a t z a d e M u s t a f a A a l a r a ekilen telgraf.
Sivas Malatya Mutasarrf Vekili vastasyla Hac K a y a ve a t z a d e Mustafa Aalara
15.9.35
Padiah ve millet hainlerinin ifaltna kaplarak
maazallah beynel is-
lm kan aktlmas ve bignah zavall K r t kardelerimizden bir ounun asakiri ahane tarafndan itlf edilmesi gibi d n y a ve ahret pek elim bir akibetin men'i husul emrinde sebkat eden himmemat vatanperveraneleri Sivas Umumi K o n g r e Heyetince ayan takdir ve kran grlmtr. Sizler gibi din ve n a m u s sahibi bykler olduka Trk ve Krdn yekdierinden ayrlmaz iki z karde olarak y a a m a k t a d e v a m eyliyecei ve m a k a m Hilfet etrafnda sarslmaz bir vcut halinde dahil ve hari dmanlarmza kar demirden bir kale halinde kalaca phesizdir. Cenabhak mesainizi mekr eylesin. Heyeti Temsiliye N a m n a Mustafa K e m a l
t r . d . i Milliye: 21 Eyll 1910
72
ATATRK'N TAMM, T E L G R A F V E B E Y A N N A M E L E R
6 5 - TAMMLERN MUNTAZAMAN TEBL EDLMESNE DAR (16. I X . 1919)
Erzurum
Heyeti Merkeziyesie ekilen
telgraf.
Erzurum Heyeti Merkeziyesine

Mahreci Sivas Numaras 1251 Kelimeii 50 Alnd 16 tarih
Heyeti Temsiliye'den verilmi ve verilecek olan bilumum tamimlerin derecei ehemmiyet ve alkalarna nazaran en kk Heyeti idarelere varncaya kadar ner ve teblii rica olunur. 16/9/35
Sivas Dosyasna
T.I.T.E. Arivi: 38/4312
6 6 - SVAS KONGRES K A R A R L A R I (16. I X . 1919)

E r z u r u m Vilyetine ekilen telgraf.
Erzurum Vilyetine
15. K . K . A l b a y r a k gazetesine verilmitir. Mahreci Sivas Numaras 1368 Kelimesi 100 Alnd 17 Tarih Saat 8/40
2283
1 - Sivasta umum Anadolu ve Rumeli murahhaslarndan mrekkep umumi Kongre biltfitaal 4 Eyll 335 tarihinde bilitima 11 Eylll 1335 te mesaisine hatime vermi ve ayn tarihli beyannamesile mukarreratn cnzar millete arz ve maksad itiman cihana iln eylemitir.
73 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Srf istikll ve mevcudiyeti milliyemizi k u r t a r m a k gayesile vicdan milliden doan bu mukaddes cereyan baz kcsann g y a a n a s n gayr mslime aleyhinde gstermek istedikleri istihbar klndndan bil tefriki cins ve mezhep bilumum tab'ai ahanenin ayn hakka malik ve memleketimizdeki ecanibin v a t a n ve milletimiz aleyhinde b u l u n m a m a k artiyle Osmanl misaferperverliine mazhariyete b e r d e v a m olduklarnn bilumum memurin tarafndan halka ve icap edenlere tefhimi rica olunur. 16 /9 /35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
T.l.T.E. Arivi: 24/3048
**
6 7 - D A M A T F E R T P A A K A B N E S N N YANLI (16. I X . 1919)
HAREKET
S i v a s t a n E r z u r u m Vilyetine gnderilen telgraf.
2272 E r z u r u m Vilyetine
Mahreci Sivas Numaras 1369 Kelimesi 120 Alnd 17 ta. Saat 8/3
Malm olduu zere Ferit P a a Kabinesinin v a t a n ve millete kar hiyaneti t a m a m e n sabit olduktan sonra telgrafhaneler tutulmu ve stanbulla resmi rabtamz kesilmitir. Bunun zerine ngilizlerin K o n y a Erelisini ve Nideyi igale karar verdikleri haberi istihbar kdnmt. F a k a t havalii mezkre halk byle bir igale katiyen m u v a f a k a t eyleyemeyeceklerini her nevi igali silhla karlayacaklarn ihtar eylediklerinden bu haber bittabi mevkii fiile konulamad. Mahallinden ahiren varit o'an i'arat Tesmiyeden anlaldna gre Ereliye A d a n a kumandan tarafndan gnderildii sylenen bir ngiliz zabiti gelmi ve g y a o havaliye Bolevikler geldiini iitmi olduklarn ve beray tahkik vrut eylediini bildirmitir. Kendisine milletin
74
Ferit P a a kabinesine ilimat etmediinden Padiahna arzetmek istedii ve kudreti 16/9/35 Heyeti Temsiliye Namna Mustafa K e m a l
T . I . T . E . Arivi: 24/3049
milliyenin
hakimiyeti
gsterilmitir.
6 8 - M L L t A R Z U Y A UYGUN H A R E K E T E D L M E S (17. I X . 1919)
HAKKINDA
Eskiehir Mutasarrf Hilmi B e y e ekilen telgraf.
Mahreci:
Sivas Eskiehir Mutasarrf Hilmi Beye
Tekmil Anadolu vilyatile mstakil sancaklardan yalnz sizin tedviri umur ettiiniz m a h d u t mntkadaki kongre mukarreratna tevfikan meti hazra ile irtibatn katetmemitir) hkmetlerin bilhassa sulh kongresinin kabul ettii prensipler bilfiil isbat ettik. (Hkmalmu lileri olduu zere meruti mucibince
milleti islmiye bugnk harektile bilcmle hukukunun mdriki olduunu Mukadderat tarihiyei milletin mevzuubahs olduu u nazik ve mhim z a m a n d a kiyaseti sakimesi hasebile her ferdi dilhun eden milletin, hkmeti hazray t a n m a m a s n d a ; hal ne iin muhalefet ediyorsunuz. Bir ferdi millet olduumuzu unutuyormusunuz. Henz oniki ve yirminci kolordu kumandanlklarna tayin buyurulan Sait ve mirliva Ahmet Paalarn harektna neden ittiba ediyorsunuz. Unutmaynz ki a r k t a n garbe ve cenuptan imale doru Cenab h a k k a tevekkl t a m ile ve yalnz m a k a m Hilfet ve S a l t a n a t ve istiklli millet ve devleti ilnihaye muhafaza etmekten b a k a bir eyi dnmiyen ve sel gibi a k a n milleti krlmak arzusuna siz mi m u k a v e m e t edeceksiniz. Y a bu telgraf alr almaz sizin de bir ferdi millet olmak zere hemen arzuyu milliye tebaiyet etmenizi ve milli kongre tebligatna imtisalen H k m e t i hazra ile irtibatnz katederek bilcmle umurunuzda Heyeti Temsiliyeye mracaat etmenizi ihtar ederiz, aksi takdirde arzuyu milliye ciiz'i
75
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER milliye
bir zaman bile mukavemet edemiyeceksiniz, zatlilerinden arzuyu m u v a f a k a t etmenizi rica ederiz. 17/Eyll/335
Milli Kongre Heyeti Tcmsiliyesi namna Mustafa K e m a l

T.I.T.E. Arivi: 22/7
6 9 - DAMAT F E R l T PAANIN H A N E T (18. I X . 1919)

Erzurum Vilyetinden a l m a n tamim.
Mahreci Sivas Numaras 1379 Kelimesi 150 Alnd 20 Tarih tmza Reat
1 - Millet ve v a t a n haini D a m a t Ferit Paann 13.9.35 tarihli s t a n b u l gazetelerinde grlen Fransz ajans H a v a s muhabirine vki olan b e y a n a t n d a Anadolu vilyatnn Dersaadetle olan kat' muhaberesi yamaclarn hareketi suretinde gsterilmekte ve eriki hiyaneti Harbiye Nazrnn faaliyeti sayesinde g y a bu harektn k a y b o l m a a yz tuttuunu syliyerek nameru kabinesinin mevkiini aklnca harice kar muhkem gstermee yeltenmektedir. 2 - Mevkilerini birka saat daha fazla m u h a f a z a etmek ecnebi kesesinden bir az daha fazla para almak kaygsyle yalan sylemekten u t a n m y a n , zat Hazreti Padiahiyi ifal eylemekten korkmyan bu hainlerin yeni bir teebbs caniyanede bulunacaklar mevsukan haber alnmtr. Millet ile sevgili P a diahlarn temas ettirmiyen, hakikati halin m a k a m mukaddesi Hilfetin gu ttlana hasr vusulne m s a a d e etmiyen bu alaklar bu kere de zat akdesi Hilfetpenahilerini ifal ile bir beyanname sdarna almakta imiler.
76
3 - Mevkii iktidara meru bir kabine geinciye k a d a r Dersaadetle masebat resmiye mnkati bulunduundan oradan gelebilecek her trl beyanatn asl esastan ri addedilecei pheden vrestedir. 4 - Her tarafa tamim edilmesi mercudur. 18/9/35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
759 20/9/35 B a d e t t a m i m devaire iraesi 6248 698 20/9/35 T.t.T.E. Arivi-, 24/3050
7 0 - ORUM LVASININ M L L H A R E K E T L E R E (20. I X . 1919)

Sivastan Erzurum
TRAK
Vilyetine ekilen
telgraf.
Mahreci Sivas Numaras 1566 Kelimesi 200 Alnd 20/9 Tarih Saat 7.50
orum livas bir t a r a f t a n Dahiliye Nazrnn mtemadi tevikat ve tehdidat dier taraftan Ankara valisi Muhittin Paann ifaltiyle son z a m a n a k a d a r cereyan millden flen m a h r u m bir halde bulunmakta idi. F a k a t vatann her kesinde olduu gibi b u r a d a da erbab hamiyet ve namus istikll ve mevcudiyeti milliye zerinde almaktan hali kalmam ve ahiren hkmeti merkeziyenin hiyaneti vataniyesi bsbtn meydan aleniyete knca mutasarrf liva bata olmak zere btn orumlular da btn milletle yekvcut olduu sureti tide mnderi telgrafname ile atebei seniyeye arzolunmutur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
77 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

SURET S r a Milli Bilumum lunan telgrafname Kongresi Heyeti Temsiliyesi arzolunur. Mutasarrf SURET Si-asta teferruat kullarn faf mnakit kongrenin hakipay amali millete tercman arzna hmayunlar hakiki olan on maddelik mukarreratnn ettii anlalan girip hkmeti ehali ve milliyeyi umumi gibi orum livasndaki Zat akdes msaade ve amili riyaseti muhteremesine kaleme alnp atebei seniyeye arzo-
riiesai
memurini
liva eraf re ayann
itimaiyle
sureti zirde naklen
sairesinin mteessir kabineye muktezay
hmayunlarna
mmaneat
merkesimemurin istihcelili ol-
yenin tarz harekeli eyliyen
btn tebaai sadkai eylemi ve binaenaleyh ademi beriann itimat bir sadakatle istirhamna
baba ile evlat arasna icabeltirmilir. tebaai
de makasd
izhar eylemenizi merbut bulunan ictisar eyleriz.
ve hanedan
Osmaniyeye duundan eref taaluk
layetezelzel buyurulmas
ahanelerin
ademi itimat ve iradci
takdir ve tebirine lulf ve merhameten
ahanelerinin
D o s y a : 6248 Devaire iraesi 20 minh. T.l.T.E. Arivi: 24/3068

* * *
71 - DAMAT F E R T PAANIN B E Y A N N A M E S (21. I X . 1919)

E r z u r u m Vilyetinden alnan tamim
3594 Erzurum
Mahreci Sivas Numaras 1778 Kelimesi 80
Vilyetine
Alnd 22 Tarih Saat 13.15
Zat ahanenin lisan hmayunlarndan millete hitaben bir b e y a n n a m e nerinin Babalice m u t a s a v v e r olduu birka gn evvel tamimen bildirilmiti. Ferit P a a kabinesi hakikati ahvalden zaten hilfetpenahiyi haberdar etmemekte ve hyaneti vataniyesine d e v a m eylemektedir. Kabinenin bu d e v a m ve srar memleket iin her dakika ayr bir zarar tevlit ediyor. imdi de ne-
78
retmekte olduklarn istihbar ettiimiz beyanname ile milleti bir kere d a h a ifal etmek istiyorlar. Bunlarn mevkii iktidardan ekilmelerine almak en byk bir vazifei vataniyedir. Bunun iin zat ahaneye icabeden m a r u z a t t a bulunulmas lzumu tamimen 21.9.35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Badeitamim yazlmas devairi resaya 22 minh yazld iraesi ve Belediyeye 27 / 9 / 3 5
T.I.T.E.
* *
tebli olunur.
Arivi:
34/3017
7 2 - DAMAT F E R T P A A K A B N E S N N H A N E T (21. I X . 1919)

A n a d o l u hareketi bolezizm olarak gsteriliyor. propogandas
E r z u r u m Vilyetine gnderilen b e y a n n a m e .
Mahreci Sivas
Kelimesi 500
Numaras bil
3971 Vilyeti Celileye, E r z u r u m Heyeti Merkeziyesine 19 Eyll 1335 tarihiyle D a m a t Ferit P a a tarafndan Trabzon valisi Mehmet Galip Beye keide olunan bir telgrafnamede takm takm Boleviklerin sevahili Osmaniyeye geerek S a m s u n ve Trabzon tarikiyle Anadoluya dahil olduklar ve binaenaleyh dahili memlekette Bolevizm usulnn intiar ve tevessnn men'i hakknda ne gibi tedabir ittihaz edilmi olduu istizah edilmektedir. Bu i'arn kizbi m u h a k k a k olduunu milletimize isbat iin hi bir sze hacet olmad kanaatndavz. Yalnz amali milleti b a k a bir surette
79 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER gstermek iin Ferit Paann irtikb cinayatta ne derece ileri gittiine nazar dikkati umumiyeyi celb ile iktifa ederiz. Hkmeti merkeziyenin pek hainane olan byle bir iftira ile milleti Avrupaya kar ithama kalkt kemali hayret ve teessfle grlyor. K a l p ve vicdann menafii ccnebiyeye s a t a n bir takm kesann asl ve fasl milletimizce mehul bir am ve bahane tasni ederek mefkureyi istiklli milleti b o m a a vc milletin lehlhamd kendi kuvvetiyle imdiye kadar hasl ettii tesirat haseneyi ihlle alt aynen anlalyor. Devletimizin menafii esasiye ve hayatiyesini dmanlarn nef'ine, imdiye kadar mteaddit defalar ihmal ve ihll ve dahili memlekette uri ve tefrika ihdasna bizzat nazrlariyle ve dman arzusiyle iptidar eden bir heyeti hkmete tekmil millet alenen ademi itinad izhar eylemiken halen muhafazay m a k a m hrs ve menafii ecnebiyeyi m d a f a a hevesi ile millet hakk kelmndan mahrum ve Padiah muhteremine arz tazallmden memnu braklyor. Dahili memleketin asayi ve inzibat lehlhamd yolunda ve herkes i ve gcnde iken g y a asayisizlik bahane edilerek millet arasnda nifak ve mukatele ihdasna aldyor. Ve her taraftan vki olan istirhamat ve m r a c a a t a ramen hal zat evketsemat Hazreti Padiahi milletin a m l ve metalibinden meehuliyet iinde braklyor. B u derece hainane m a k a s d a alet olan ve gayr meru surette millete cebir ve t a h a k k m gsteren heyetin hibir mevkii meruu olmad ve milletin kendilerini hibir surette tanmadn ve u m u m efrad milletin hukuku alivei hilfet ve saltanat vc istiklli millet ile hukuku mukaddesei merutiyeti m d a f a a y a a m a d e ve ayan emn itimad ricalden mrekkep bir Heyeti hkmet mutalebesinde olduunu Anadolu ve Rumeli M d a f a a i H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi bu vesile ile bir kere daha beyan eyler. Ve btn bu maruzat muhikkaya ramen Hkmeti merkeziyenin ecnebi kuvvetiyle memlekette nifak ve mukatele ihzarna fiilen tevessl grld halde tevelld edecek avakibi vahime ve netayici feciann tekmil mesuliyeti byle bir mukateleyi ihzar eden gayr meru hkmet erknna ait olacan ve milletin kendi mal vc k a n a a t i sadkasna btn kuvvetiyle musir ve merbut kalacan tekmil lemi medeniyete iln eyler. 2 - B u beyannamenin en kk m a k a m a t a ve nevahi ve k u r a y a k a d a r teblii ve sureti tebli netayicinin i'ar Heyeti Temsiliye karariyle arzolunur. 21 / 9 / 3 5 Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
80 23/9/35 Tamimi yazlmamas m ve dnk tahkilc keyfiyet icra emir Ktip
ve devaire Kolorduda edilecei
ve riiesaya mlhakata Binba
iraesi keida Bey
ve Belediyeye edilmemi iarafndan dermeyan
/22
minh edilmedike ifade klnedilerek henz icab
Bu telgraf namenin
ise tashih telofonla Beyden
Saffet Reis
gn Erknharbiye olduundan maruzdur. 8 Terinievvel Mdiriyetine
Vekili Mustafa mucibi
istizah
ve beyan
telofonla dosyas
olduu halde vukuuunda
bildirilmemi beyan
tashihini
havi i'ar ve talep
edilmek verildii Hamit Evrak
zere imdilik
meyannda 35
hfz iin Evrak
Mdiriyetine
T.t.T.E. * *
Arivi:
24/3015
7 3 - S l V A S T A G L . H A R B O R D H E Y E T L E Y A P I L A N KONUMA (21. I X . 1919)

15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen yaz.
15. Kolordu
Kumandanlna zerine
Ceneral Harbord maiyetiyle dn b u r a y a geldi. Kendi arzusu
gayet mahremane 3 - 4 saat k a d a r konutuk. Y a n n d a daha iki ceneral ile Robert kolej muallimlerinden tercmanlk vazifesini ifa eden Hseyin B e y bulunuyordu. Biz de Rauf, Bekir Sami ve R s t e m Beylerle beraberdik. Marnileyhin sorduu suallerin balcalar unlardr: 1 - K u v a y - Milliyenin mebdei tekilt ve bu gnk derecei kuvveti ve mul. 2 - Anasr gayri mslime ve bilhassa Ermeniler hakkndaki noktai nazarmz. 3 - Muavenet ve mzaheret hakkndaki fikrimiz. B u suallere uzun uzadya verilen izahatl cevaplarda tideki noktalar tefhim edilmitir. 1 - Tekilt Milliye, vuku bulan hakiken muamelerlerden mtessir olan millet her t a r a f t a kendiliinden mdfaai hukuku meruas iin tazzuv etti ve
81 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Erzurum kogresile btn ark Anadolu'da ve Sivas umumi kongresilc de umum Anadolu ve Rumeli'de vahdetini temin etti. K u v v e t i b y k t r . Sahai mul de btn vatandr. Mtareke tarihile tahassl eden hudut haricinde hi bir emel ve teebbsatmz yoktur. 2 - Memleketimizde y a a y a n bilcmle anasr gayri mslimeye olduu gibi Ermenilere dahi bir gna suikastimiz yoktur. Bilkis onlarn her trl hukuku tahliyelerine t a m a m e n riayetkrz. Bunun aksi olarak iaat araciften ve ngilizlerin tesviltndan ibarettir. 3 - B i t a r a f ve kuvvetli bir devlet ve milletin beyannamemizin birinci maddesi ahkm mucibince muavenetine ihtiyacmz itiraf ve bunu memnuniyetle kabul ederiz. Ceneral btn harekt ve teebbsat ve pek samimi ve lehimizde mitbah lemitir. Muhaveremizin t a m a m e n grmesi kendisine tavsiye edildi. olacak milliyemizi takdir ve " B i r Trk olsaydm ben de ancak bu suretle hareket e d e c e k t i m " demi efkr ve m t a l a t da serd eymahsusada mahrem tutulmasn sureti
rica etti. B u g n Erzincan zerinden Erzurum'a hareket etti. Zatlilerile Ceneral ayrca E r z u r u m d a krk bin kiilik bir kuvvetin cem edilerek Erme.-istan'a taarruz ve bu suretle Turanilik gayesinin istihsaline allaca hakkndaki ayiat mevcut olduunu ifade etmitir. Cevaben bunun katiyyen asl ve esas olmad ve tekmil vilyat arkiyedeki kuvvetin on bin k a d a r bulunduu ifade edilmitir. daki Ermeni fecayiinin hla mevcut asarnn gsterilmesi Refakatlerindenki Hseyin Beyi E r z u r u m Hey'eti Merkeziyesile t e m a s a getirerek oram u v a f k olur. Hseyin Beye icab eden eyler sylenmitir, efendim. M u s t a f a K e m a l 3. Kolordu Kumandan
K.K.: s. 223
Salhattin * 74 - VELAHDIN LYHASI (22. I X . 1919)

Anadolu hareketi aleyhine yazlm bir ibare.
Veliaht S a l t a n a t Hazretlerinin lyhalarndaki mruz a k s a m hakikatte mevcut olmyan ve betahsis harekt milliye aleyhinde yazlm bir ibare ol-
82
ntk cihetiyle tayvi lzumuna buraca ikiden karar verilmiti, t'arat ahire ri zerine keyfiyet bir kere dala mzakere olundu. Aleyhimizde yazlm bir eyin tayyndan hasl olacak faide mahzuruna galip grldnden kli e \ \ el tayolarak nerine mesa verildi efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
K z n K a r a b e k i r , s t i k l l l l u r b i m i z i n e - a l a r : s . 13
75 - KLVAY-I MLLYE (24. I X . 1919)

Anadolu ve Rumeli Md. Huk. Cem. K u r u l u sebepleri
ve Tekilt-Son d u r u m -Ermeniler- Amerikan yardm Gl. H a r b o r d ' a verilen muhtra.
1 - Osmanl Devleti 30 Ekim 1918 mtarekesini imzalad zaman cemiyetimiz henz kurulmu deildi. Bu kongrenin B a k a n Wilson tarafndan aka ifade edilen milliyet prensibi esasna d a y a n a r a k neticelenmesinden sonra milletimiz bunun adil bir bar elde edeceini kuvvetle mid ediyor vc bu ekilde bir sonucu byk bir arzuyla bekliyordu. Hakikatte mtarekenin tahakkuk sahasna konmas, tilf devletlerinin hergn tecav zlerini arttrmalarn ve mtareke artlarn ihl l etmelerini keyf bir ekilde fazlalatrd. Eski zamanlardan beri mterek bir hayat yaadmz gayri mslim unsurlar, ttilf devletleri tarafndan kendilerine gsterilen tevecchten cesaret alarak millet ve Devletin itibar ve haklarna ak hcumlara baladlar. Hilfet ve saltanatn msrkezi olan tstanbul gaddarca ve ezici bir ekilde ttilf devletleri tarafndan igal edilmiti. Polis ve j a n d a r m a kuvvetleri igal kuvvetlerinin kontrol altna verilmiti. B u , memleketin istiklli ve hkmet merkezinin idaresine kar bilfiil bir mdahale tekil etti. A d a n a ve Antalya blgeleri K o n y a ' y a k a d a r igal edilmiti, tzmir ve civarndaki blgenin, ayn z a m a n d a Trakya'nn Yunanistan'a verilmesi huErmeni devletinin, dier taraftan s u s u , ayrca Dou Anadolu'da geni bir
83 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Karadeniz sahillerinde Pont us Cumhuriyetinin kurulmas meseleleri ciddi bir ekilde grlmee baland. Trk milletinin bu artlar altnda, topraklarnn btnl ve bamszlna ayn z a m a n d a haysiyet ve dier haklarna kar yaplan bu hareketlerden ntcssir olaca tabii idi. Dier taraftan stanbul'da Mebusan Meclisinin dalmasyla idareyi ele alan ve kifayetsiz ahslardan mteekkil hiikmct salhiyetini milli kuvvetlerden almyordu ve milletin temsilcilerinin murakabesinden kurtulmutu. Bu srada bu kabinelerin sadece milletin haklarn ve itibarn korumak iin lzumlu vasflardan mahrum olmayp y a b a n c devletlerin ve bilhassa tngiltere'nin arzularn tatmin yolunda altklar ve bunlarn elinde sadece birer oyuncak haline geldikleri farkedildi. Bu suretle varl hususunda ciddi bir endieye dm olan millet dorudan doruya, bizzat mdahale ederek kuvvetini vc idari tutumunu gstermek lzumunu maa hissetti. Bunun neticesi olarak memleketin her tarafnda milli cemiyetler kurulbaland. H u k u k Cemiyeti; Diyarbakr Mdafaai Hukuk Cemiyeti; B u cemiyetler iinde belli ballar unlardr: Erzurum da Vilyat arkiye Mdafaai Kilikya Mdafaai Hukuku Milliye cemiyeti; (bu cemiyet d a h a sonralar Mdafaai H u k u k u Milliye ve Reddi ilhak c e m i y e t i " adn almtr.) T r a k y a ve P a a Eli Cemiyeti (bu cemiyet B a t T r a k y a cemiyetleriyle birleerek " T r a k y a Cemiyeti" ismini almtr); Ayrca i s t a n b u l ' d a birok cemiyetler kurulmutu ki bunlardan Milli Birlik Cemiyeti en balcasdr. B u cemiyetlerin hli hazrda ki partilerle veya k u r u l m a k t a olanlarla hibir ilgisi yoktur. Aksine hertrl siyasi gayeden t a m a m e n uzaktrlar ve varlklarn sadece memleket btnln, millet ve devletin dier haklarn koruma gayesine borludurlar. Bunlarn hepsi ayn tesirler ve sebepler altnda fagjiyet gstermektedirler. I I - B t n memlekette kurulmu bulunan bu cemiyetlerin tekilatlarn tamamen nizaml ve asayie uygun bir ekilde geniletmekle megul olduklar srada-adalet ve hukuk prensiplerinin talep edilecei zaman emniyetle bekliyorlard- Yunanllar zmir'i ve civarn ttilf devletlerinin himayesinde igal ettiler ve bu vesileyle grlmedik mezalim yaptlar. Y u n a n askerleri ve onlara
84
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Mslman halk arasnda bir k a t l i a m a memurlar, Osmanl subay ve askerve Enedilmeden ldrldler
silhlarla katlan mahalli Rumlar giritiler. Bu katliam srasnda leri ve kendi halinde y a a y a n ekilde barbarca ihll edildi.
halk ayrd
gizisyonvari eitli ikence ve vahete tbi tutuldular. nsanlk hukuku her Tabiatyla Mslman halk arasnda ikyetler bykt. Y a r d m isteniyordu. tstanbul'un m a s u m ve ikence altndaki mslman halknn bu sesi btn memlekette akisler yapt. Btn millet Yunanllarn dmanca, b a r b a r hareketlerine kar yekvcut olarak ayakland. ehirlerde ve hatt kylerde toplantlar yaplyor, tilf devletlerine ve btn medeni leme gzyalar iinde- yardm dileyen yzlerce telgraf gnderiliyordu. Btn milletin insan haklarna ve adalete dn yolunda yaptklar ricalar iitilmedi. Aksine Yunanllar harekt sahasn ilk mezlimini d e v a m ettirerek genilettiler. stanbul'da merkez hkmetle birlikte hareket eden ngilizlerin bask rejimi d a h a sert bir ekil ald. Antalya'da ki t a l y a n kuvvetleri arttrld. hkmetinin bask altnda tutulmas iin yeni, iddetlendirilmi lkleri Mslman halka kar tecavzlerini arttrdlar. B u nazik z a m a n d a hibir zaman milletin his ve arzularn temsil etmeyen Ferid P a a kabinesinden Paris'e bir delegasyon yollamas istenmiti. K o n g r e d e delegelerimizin kardat muamele Trkiye'ye kar kolayca benimsenen tahkir edici tavrlara eklenen bir yeniiydi. I I I - Millet, kurtuluun t a m bir birlik iinde hareket eden umumi ve mterek bir tekiltn kurulmasyla m m k n olacn anlad. E r z u r u m ' d a Dou Vilyetlerinin birlemesini s a l a y a c a k bir kongrenin toplanmas amacyla E r z u r u m ve Trabzon halk Haziran 1919 da ilk adm att. Ayn z a m a n d a A m a s y a ' d a btn Anadolu ve Rumelinin birlemesini salaycakak bir kongrenin S i v a s ' t a toplanmasna karar verilmiti. Kararlatrlan kongrelerin ilki 23 T e m m u z 1919 da E r z u r u m ' d a topland. B u kongrede btn Dou Anadolu vilyet ve kaza temsilcileri vard. Toplant 15 gn d e v a m etti. (Toplantda alnan esasl kararlar, tekilatn ekli, gayeleri ve gr hakkndaki beyanname prensip itibariyle daha sonra toplanan Sivas kongresindekinin ayndr ve Trke orjiali bu muhtraya eklenmitir.) Kilikya'da tedbirler mslman ahali hakaret ve tecavzlere maruz kalmaa devam etti ve Trk kullanld. stanbul ve zmir tarafndan hareketleri idare edilen Y u n a n b-
85 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER t Eyll 1919 la ikinci kongre S i v a s ' t a topland. B u kongre B a t Anadolu ve Rumeli'de seilen temsilciler ve Erzurum kongresi tarafndan tam salhiyetle seilmi olan ve Dou Anadolu namna hareket eden delegelerden mteekkildi. Daha nceki kongre milli hareketin balca t u t u m u hakknda karar vermi olduu iin Sivas kongresi bu mevzuda mzakereleri t a m a m l a d ve bir h a f t a iinde kararlar kabul etti. ( B u kararlar daha nce de iaret edildii gibi bu muhtrann sonuna eklenmitir.) Bu umumi kongrede Osmanl devleti ve tilf devletleri arasnda mtarekenin imzaland srada mparatorluun Trk hakimiyeti altnda olan blgelerinin bir btn tekil ettii ayn iman" sahibi vatandalarn yekvcut bir ekilde ayn gayeyi tam bir birlik iinde yrttkleri bir kere daha tesbit edildi. B u meclis " A n a d o l u ve Rumeli Mdafaai H u k u k c e m i y e t i " adn ald. B u ekilde btn millet ve milletin evltlarndan teekkl etmi olan ve balca vazifesi Anavatann m d a f a a s olan Osmanl ordusu bizim kuvvetlerimizin kaynaklardr. Mterek gayeye hizmet iin salahiyetli ve tekilatn ilerini idare etmek zere bir " H e y e t i T e m s i l i y e " seildi. I V - lve edilen beyannamede gsterildii gibi cemiyetimizin ilk gayesi bir y a n d a n daha evvel bahsedilen snrlar dahilinde Osmanl devleti topraklarnn btnln m u h a f a z a ve milli istiklli, hilfet ve saltanatn haklarn m d a f a a etmek zere milli kuvvetleri tekilatlandrmak, dier t a r a f t a n milli iradenin stnln tesis etmektir. Kendileriyle ok uzun bir z a m a n bir a r a d a yaadmz gayri mslim vatandalarmz (Ermeniler, R u m l a r , Yahudiler v.s.) hakknda en iyi niyetlerle samimi duygular beslemekten ve onlar da bizimle t a m bir eitlikte dnmekten b a k a bir grmz veya hissiyatmz yoktur. Mutlak surette inanyoruz ki eer memleket, ta iinde imdiye kadar faaliyette bulunan kt tesirler ve telkinlerden kurtulursa m p a r a t o r l u u n eitli rklar birbirileriyle tam bir sulh iinde y a a y a c a k l a r ve mterek, mesut ve mreffeh bir h a y a t sreceklerdir. Asil ve temiz gayelerimiz tilf devletleri aleyhinde mtccaviz niyetlerden uzaktr. B u n a ramen kendimizi, varlmza kar yneltilen ve insanlk ve adalet haklarna bir tecavz olan maddi hcumlara kar m d a f a a etmemiz ve bunlara mukabelede bulunmamz kanlmaz ve tabiidir.
86
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER V - Gayelerimizin mahiyetinin izahlarmzdan ve ayn z a m a n d a hare-
ketlerimizden anlalmas icap ettii halde bir ksn ktii niyetli ahslar uydurma rivayetler ve tahrifat k a m p a n y a s n a girililer ve niyetlerimize aklmzdan hibir zaman gememi ve hakikatla hibir ilgisi olmayan ekiller vermee altlar. Bu hususta en ileri gidenler ngilizler ve onlarn elinde sadece bir oyuncak olan Ferid paa kabinesidir. Fcrid P a a ve arkadalar idarenin meruti ve hr artlar altnda d e v a m etmesi milli kuvvetlere d a y a n m a s halinde ellerinde hibir kuvvet k a l m a y a cana inanmlardr. Bu sebeple olgunluunu ispat etmi olan ve medeni vc tabii haklar zerinde iktidar ve uurunu gsteren millet bu kabinenin yegne dncesinin milli tekilat ve onun hareketlerini bastrmak olduunu anlamt. Bu b a s t r m a teebbsnde hkmetin balca silhlarndan biri millet tarafndan ittihatlara kar duyulan korkudur. O ittihatlar ki milletin zararna birka sene sren kt idareleriyle ve memleketi iinden glkle syrlmaa urat bir uuruma drmek crmiiyle btn dnyada kskanlmayacak bir hrete sahiptir. Bu korku zerinde ileyen imdiki hkmet bo yere hertrl ahsi ihtirastan uzak olan ve tamamen milli gayeler gden bizim hareketimzi ittihatlarla ilgili gstererek kltmee urayor. Kabinenin tutunduu dier silh bolevizm korkusudur. Valilere yaplan resmi teblilerde Boleviklerin Anadolu'ya girdiklerini ve bizim faaliyetlerimize bunlarn ilham verdiini sylemekten ekinmiyorlar. Hakikatte ttihatlar tarafndan memleketin iine srklendii ac
neticelcri Ferid P a a ve onun gibilerden ok daha iyi anlyor vc takdir ediyoruz. Gayemiz, a n a v a t a n n ve milletin varlna son bir darbe v u r m a k demek olan maceralara girmekten ok uzak olarak, byk bir dikkatle ve basiretle ilerlemek ve kurtulu ve refah s a l a y a c a k yollar bulmaktr. B u sebeple bizlerle Ittihalar arasnda herhangi bir mnasebet olamaz. Boleviklere gelince, bizim memleketimizde bu doktrinin hibir ekilde bir yeri olamaz. Dinimiz, adetlerimiz ve ayn z a m a n d a sosyal bnyemiz tamamiyle byle bir fikrin yerlemesine msait deildir. Trkiye'de ne byk kapitalistler ne de milyonlarca z a n a a t k r ve ii vardr. Dier taraftan zirai bir problemimiz yoktur. Son olarak, sosyal b a k m d a n dini prensiplerimiz bolevizmi benimsemekten bizi uzak t u t m a k t a d r . Trk milletinin bu doktrine kar hibir temayl olmadnn ve hatt lzumu halinde mcadeleye hazr olduunun en iyi isbat Fcrid Paann bolevizmin memleketi istil ettii veya etmek zere olduu yolundaki asl olmayan sylentilerine kar milletin duy-
87 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER duu dehet hissidir. Ferid P a a kabinesi tam mansyla ingilizlerin istil ihtiraslar iin biilmi kaftandr. Hindistan, Msr ve keyfi idareleri altna a l m a a m u v a f f a k olduklar dier memleketler zerindeki tecrbelerine dayanarak plnlarn hazrlayan ngilizler Trk milletinin btn haysiyet duygularndan, btn milli ve v a t a n p e r v e r faziletlerden ayn z a m a n d a hrriyet ve tahsil haklarndan mahrum bir sr haline geldii z a m a n kendilerinin arzularna boyun eecek bir esir srs elde edeceklerine t a m mansyla kaanidirler. Elde etmee altklar netice budur ve bunu elde etmek iin aramzdn saysz entrikalara bavurmulardr. yalm : a) Birok Osmanl vatandan ittihatlk, tngiltere'ye aleyhtarlk ve B u taktiklerinden birkan tekrarl-
dier eylerle itham ederek tevkif ediyor ve memleketten sryorlar. B u suretle memleketin kanuni haklarna mdahalede bulunuyorlar. B u n a ilveten memlekette kalan milliyetileri ve vatanperver insanlar tevkif etmek iin sebepler icat etmek veya bulmakla meguldurlar ve hkmeti bu tazyiklerinde bir alet olarak kullanyorlar. b) imparatorluu blmek v e Trklerle krtler arasnda bir karde harbine sebebiyet vermek iin krtleri tngiliz himayesi altnda mstakil bir K r d i s t a n k u r m a plnna itirak etmek zere tahrik ettiler. leri srdkleri tez imparatorluun nasl olsa d a l m a a m a h k m olduudur. B u teebbslerini t a h a k k u k ettirmek iin b y k paralar harcadlar, hertrl cazsuslua ba vurdular h a t t derhal hafiyeler gnderdiler. B u suretle Noel isimli bir ngiliz s u b a y uzun bir z a m a n D i y a r b a k r d a gayretler sarfetti ve faaliyetlc.rrinde hertrl sahtekrlk ve a l d a t m a y a bavurdu. F a k a t bizim K r t vatandalarmz hazrlanan komplonun farkna vararak onu ve vicdanlarn parayla s a t a n dier bir grup haini o muhitten kovdular. Diyarbakr faaliyetlerinde sukutu hayle uram olan Mr. Noel Bedirhan kabilesine mensup ve para vererek ikna ettii fakat K m u r a n , Celdet ve Diyarbakrl Cemil P a a zade E k r e m gibi hsmlar arasnda hi itibar olmayan bir grup maceraperestle Malatya'ya gitti. B u r a d a mstakil bir K r t d i s t a n kurulmas yolundaki teebbslerini ayn z a m a n d a Bedirhan kabilesine mensup k a y m a k a m Kmil Beyle teriki mesai y a p a r a k tekrarlad. Dier taraftan, yalnz kendi menfaatlerini dnen Dahiliye Vekili Adil Beyin, ayn z a m a n d a yine sadece kendi menfaatini dnen ve milli hareket ve bilhassa Sivas kongresi aleyhinde tedbirler alan Harbiye Vekili efik
88
Paann bir aleti olan H a r p u t Valisi Calip Beyle birleti ve kendisi ve arkadalar " E r m e n i askerleri neleketi igal edecekler-lcnen s i l h l a r a " diye fery a t l a r a baladlar. B u suretle bizim saf Krt vatandalarmzn ayaklanmasn tahrik etmek istediler. B u habis plnn gayesi vard: Krtlerin menfaat duygularn canlandrmak, milli kuvvetleri imha etmek ve ayn memleketin evlatlar arasnda bir mcadele ve kan dkmee sebebp olmak. Suikast tcrtipliyenler tasarladklar faciaya Halil Beyin, postay y a m a ettii sylenen bir grup ekiyay takip edecei bahanesiyle istettii askerlerden bir ksmn da dahil etmekten dahi ekinmediler. ( B u hadiseye ait birka vesika bu muhtraya eklenmitir.)
Bu ahslar milli kuvvetleri kmsemelerinin tabii neticesi olan perianlkla karlatlar. Bu entrikalarn tamamen dnda kalm olan mahalli halk ok gemeden bunlarn hakiki mahiyetini anlad ve sulular tevkif etmek zereydi ki onlar katlar. c) Eskiehir'de t a m mansyla sknet hakimken ngiliz blkleri mahalli kumandan Albay Atf Beyin evine girdiler ve alyhinde hertrl ihtimal d iftiralar ettiler ve onu askerlerinin gzleri nnde alp gtrdler ve muhafaza altnda stanbul'a gnderdiler. Mahalli halk arasnda bu tecvzn tabiatyla sebep olduu heyecan ve galeyan izah edebilmek iin ingilizler, Bolevikler ve ittihatlarn bu blgeyi istil etmekte olduklarna dair haberler yaydlar ve bu bahaneyle yeni askeri tedbirler aldlar. d) Ferid paa telgraf vastasyla Anadolu'da huzursuzluklar olduunu iln ederken su ortaklar olan tngilizler Ermenilerin Sivas'daki tecavzlerin kurban olduunu syliyerek Osmanl Devletine tehditkr bir nota veriyorlar. Ayn z a m a n d a istil edilen mntkalardan Merzifon'da Hristiyanlarn katliamnn plnlandna dair feryatlar ykseltiliyor. Sadece bu eit eylerin maddeten vuku bulmad deil fakat byle bir eyin tahakkukuna hibir ihtimal olmad bilinmektedir. Aksine milli hareket tekiltnn kurulmasndan evvel S a m s u n mntkasnda siyasi bir gayeyle kurulan Y u n a n birlikleriyle bunlarn vahetlerine maruz kalan ve ordu ve j a n d a r m a n n muhafazasnn yokluu sebebiyle kendilerini m d a f a a y a mecbur kalan Mslman halk arasnda ki arpmalar her iki tarafa bu milli tekilat tarafndan verilen nasihatla ve hibir zora b a v u r m a a lzum k a l m a d a n durdurulmutu. km srmektedir. Bugn memleketin dier taraflarnda olduu gibi bu blgede de tam bir skn h-
89 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER V I - Merkezi Erivan olan Ermeni Cumhuriyetine kar d m a n c a hibir niyetimiz yoktur, B u g n iin cemiyetin bu devletle hibir mnasebeti y o k t u r ve a l k a l a n m a m a k t a d r . Bu devlet hakknda ki bilgimiz sylentiler ve dolaysyla elde edilen m a l m a t a d a y a n m a k t a d r . Bununla beraber h a k i k a t olan u kadarn biliyoruz ki bu yeni devletteki Ermeniler, Ermeni mfreze kumandannn emirlerine binaen Mslman unsuru imha etmek zere faaliyette bulunuyorlar. Bu emirlerin suretlerini gzlerimizle grdk. E r i v a n d a ki Ermenilerin Mslmanlar inla siyaseti gttkleri ve bu kanl v a h e t dalgasnn snrlarmza k a d a r geniledii snrlarnzn br taraftan k a a n saysz mslmanla dolu olmasyle da teyit edilmi oluyor. Dier t a r a f t a n tahrik faaliyetlerine de bavurmutur. E r i v a n Hdoruya kmeti snrn b u tarafnda top atei a m a k suretiyle dorudan
ngilizler bu hareketlerin cereyan esnasnda bir y a n d a n Ermenilerin Mslmanlara kar tutumlarn tevik ettiler, h a t t onlan bu m e v z u d a kkrttlar, dier t a r a f t a n Ermenilerin tecavzlerini bize sayp dktler v e bunlar t a h a m m l edilemez hareketler olarak tasvif ettiler ve bu k o m u devlete saldrarak misillemede bulunmaa bizi zorladlar. F a k a t biz hakikatin kendini gstereceinden emin olarak Ermeni tahriklerine tahamml ettik ve ngilizlerin fkelerini farketmemi grndk. H a k i k a t e n bizi Ermenilere s a l d r m a a tevik eden ve bu suretle kendi blklerini o topraklara gnderebilmelerini s a l a y a c a k bir v a s a t y a r a t m a plnlayan ngilizlerin tutumlarn m e y d a n a karabileceimizi dndk. ngilizlerin b t n bu manevralar K a f k a s y a ' y boaltmalar mecburiyetini hissettikten sonra onlarn s u b a y ve temsilcileri tarafndan balatld. olduunu
Azerbaycanllar ve Erivan Erme.ileri arasnda arpmalar
iitiyoruz. B u n u n sebebinin Ermenilerin Azerbaycan ve Grcistan arasnda ngilterenin himayesinde olan v e gneye doru zorlyan " D e n i k i n ' e " kar imzaladklar ittifaka itirak etmei reddetmeleri olduunu tahmin ediyoruz. E r z u r u m ve Van'da ki mslmanlarm ve bilhassa snr mntkalarnda yaayanlarn; Ermenistan'da cereyan eden katliama dair hergn aldklar haberler v e lmden kaan ve alanacak vaziyette olan mltecilerin manzaras karsnda b y k heyecana kaplmalar ok normaldir. Galeyann a r t m a s n a bir sebep de Ermenilerin snrlarmz dmda top atei tatbikat iddetli reaksiyon ihtimali bertaraf edilmitir. yapmalardr. hertrl F a k a t bizim tekilatmz bunlar y a t t r m a k t a m u v a f f a k olmu,
90
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER V I I - Ermenistan'da ki bahtsz msliiman halkn yardmna gitmekten
ve Azerbaycan
mslmanlaryla
teriki mesai etmekten ekinerek
biitn
faaliyet ve hedeflerimizi a n a v a t a n n ve milletin imdi izilen hudutlar iinde istikbalini ve refahn garanti altna almak iin hasretmei zaruri gryoruz. H a k i k a t t e bize isnad olunan drt maddelik kaaniiz. Snrlarmzn dnda ki maksatlar hareketlerin zararl olduuna iin maddi ve manevi kuvvet-
lerimizi datmakla sadece Anavatann kalbi ve varlmzn dm olan hilfet ve saltanat makamnn m d a f a a s iin ihtiyacmz olan kuvveti zayflatm olacamz dnyoruz.
Y a k n zamanlarda gzlerimizin nnde cercyan eden hadiseler bize mutedil telkkilere bal kalma retti. Henz kasya'nn zapt, Azerbaycan sulhla neticelenmemi olan umumi kuvvetlendirilmesi ve Msr'n harp esnasnda hkmetimizin banda olan zat Osmanl kuvvetlerini K a f hkmetinin geri alnmas gayeleri urunda kulland. B u siyasetin sonucu olarak bizim hakiki vatanmzn can damar olan halk epey k a y b a urad. Birok verimli ve kymetli topraklar bizden zorla sklp alnd ve hatta kendimize en son snr olarak ayrdmz yerlerden baehrimiz ve memleketimizin izmir, Antalya ve A d a n a gibi esiz blgeleri yabanc igali altndalar. Halbuki eer harbe itirak etmemi olsaydk veya hi deilse itirak ettiimiz halde kuvvetlerimizi haris emeller urunda harcyacamza akllca hli hazrdaki snrlar dahilinde topraklarmz m d a f a a etmek zere kullanm olsaydk d u r u m u m u z hal malp insanlarmki cakt. Her hal k r d a drt maddelik ithamn gayelerimizin bir paras olduu hakkndaki esassz haberlerin yaylmas ingilizlerin bizim aleyhimizde yaptklar iftiralarn bir dier misalidir. V I I I - H a k i k a t i , yani hareketimizin t a m a m e n milli vasfn tahrif etmek gayesiyle ingilizler bizim bir Almanlar veya Boleviklerden' bir yabanc mslmanlar veya ittihatlardan, bir E n v e r P a a d a n veya daha bilmem kimden para aldmza dair haberler yayyorlar. Bu sylentiler Ferit paa kabinesinin de iine geldii iin onlara ehemmiyet verip kuvvetlendiriyor. H a k i k a t t e cemiyetimizin bu bahsi geen kaynaklarla hibir alkas yoktur ve olamaz nk en bandan beri izah edildii zere gayemiz sadece vatanperveranedir v e ak bir istikamet takip etmektedir. Herhangi bir k a y n a k t a n p a r a kabul etmemiz iin m u h a f a z a k r ve meru bir gaye takip eden bizlerin olmakla beraber imdiki vaziyetten farkl ola-
91 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bu ekilde kabul edilen paray verenlerin niyet ve isteklerine feda etmemiz icap eder. Umumiyet itibariyle cemiyetimizin tahmin edildii gibi byk miktarlarda paraya ihtiyac yoktur. Gayemiz gayri meru deildir, bunun iin de yabanc bir devlet tarafndan kabul edilmesini parayla elde etmee uramak zorunda veya b a k a bir milletin vicdann satn almamz icbar eden bir pozisyonda, veya para sarfedtrek bilinmeyen bir hedefi milletimize telkin etmek mecburiyetinde de deiliz. Cemiyetimiz milli uurdan doan, tamamiyle halis ve vatanperver bir hareketin mahsuldr ve milli bir kuruluu vardr. Hazinemiz, istikll ve vatanperverliin kymetini takdir etmei renmi olan milletimizdir. Gelirlerimizin kayna milletin kendiliinden yapt teberrulardr. I X - Mtarekeden sonra A v r u p a devletleri Trkiye'de haklarn mdrik ve bunlar m d a f a a y a hazr bir millet olmadn dnmekle hataya dtler. Bize l bir memleket ve kansz hasta bir millete lyk olan muamele tatbik edildi. Versay konferansnda anavatanmz taksim etmek ve ksmlarn saa sola hediye etmek fikri kabul edildi. ok kr insanl yeni facialara sokmak iin tertiplenen bu mantksz kararlar tehir edildi. Yine, bizim kaderimizle ilgili kat'i kararlarn Amerikan Meclisi kararlar ve mtalalarna tbi olmas da bizim iin kredilecek bir eydir. Amerikan milleti tarafndan ileri srlen milliyeti ve asl prensiplerle beslenen iman d n y a topraklarn kana bulayan ve cesetlerle dolduran ve bu suretle sonsuz gzyalarnn akmasna sebep olan umumi harbin sonra ermesine sebep oldu. Amerikallarn insani kararlar sayesinde devaml ve t a m bir sulhun kurulabilmesi iin lzumlu vasatn bulunacana dair sarslmaz bir gven besliyoruz. Hi phemiz yok ki medeniyet, hak ve adaleti temsil eden Amerikan milleti ve Amerikan Meclisi tertemiz kalpli Trk halk v e onun medeniyete ballk derecesi hakknda k f i derecede aydnlanmtr ve kaderi zerinde en messir, bitaraf, adil ve elverili kararlar alacak ve bizi kran duygular iinde brakacaktr. X - Trk milleti bin yldan fazla bir zamandr bu topraklarda y a a m a hakkna sahiptir. B u , eskiye ait kalntlarla tesbit edilmitir. Osmanl devletine gelince, bu devlet yedi asrdr y a a m a k t a d r ve muhteem mazisi ve taihiyle vnebilir. Biz kudreti ve hameti btn d n y a d a , A s y a , Avrupa ve Afrika kt'alarnda tannan bir milletiz. Cengverlerimiz ve ticarcet gemilerimiz ok-
92
yanuslar amlar v e bayramz Hindistan'a kadar gtrmlerdir. Kabiliyetlerimiz, bir zamanlar sahip olduumuz ve btn d n y a c a bilinen hakimiyetimizle ispat edilmitir. F a k a t son yzyl boyunca A v r u p a kuvvetlerinin h k m e t merkezimizdeki entrikalar ve bu entrikalarn netice3ndc istiklektikleri limize mdahaleleri, ihktisadi hayatmz engelledikleri kaytlar, yzyllarca bir a r a d a kardee yaadmz gayri mslim unsurlarla aramzda ihtilf tohumlar ve bu durumlara ilveten hkmetlerimizin zayfl ve
bunun neticesi olan kt idare muasr seviyede terakki ve refah yolunda ilerlememize engel tekil etti. B u g n iinde bulunduumuz ac durum hibir z a m a n bizim esastan ehliyetsizliimizi veya muasr medeniyete intibak edemediimizi ifade etmez. B u tamamen yukarda saylan birbirine zt sebepler yznden hasl olmutur. E e r memleketimiz yabancdarn entrika ve mdahalelerinin kbusundan kurtanlrsa ve memleketin mesleleri milli irade ve arzulara hrmet eden muktedir bir hkmet tarafndan idare edilirse memleketin btn dnya iin memnuniyet kayna olacak bir d u r u m a geleceine dair en kat'i teminatlar verebiliriz. Bizi, kurban olduumuz haksz baskdan k u r t a r m a k ve kalknmamz hzlandrmak yolunda kudretli ve bitaraf bir yabanc milletin yardmnn bizim iin ok kymetli olacan ayrca belirtmek isteriz. Milliyetilik prensibini temsil eden Wilson doktrini ve Amerikan milleti tarafndan gsterilen ve bu doktrinin muvaffakiyetini garanti altna alan hakkaniyet ve insaniyet ruhu bize b y k mitler veriyor. Mustafa K e m a l P a a
T . J . T . E . Arivi: 1 3 0 / 1 9 - 2 7 3 3 1 I I I ; J . G. . 29-37. Harbord, R e p o r t o f t h e A m e r i c a n M i l i t a r y Mistion t o A r m c n i a
93 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 76 - HAKLI KYETLERN MAHALL MAKAMLARA DAR (24. I X . 1919)
Miid. H u k . Cem. S i v a s H e y . Merkeziyesine yazlan tebli.
YAPILMASINA
Sivastan 24/9/35 Mdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Hey'eti Temsiliyeye bir ok ehas tarafndan telfii maduriyet ve mevkufiyet ilh gibi mracaatlar vaki olmaktadr. Sivas u m u m i Kongresi nizamnamesine nazaran heyetimizin idarei devlete mdaheleye salhiyeti bulunmadndan sarfnazar b u g n k vaziyette srf zat hazreti Padiahiye milletin maruzatn ismaa m u v a f f a k olup hain Ferit p a a kabinesinin sukutuna k a d a r istanbul ile m u v a k k a t e n resmi muhaberatn k a t ' n d a n ibaret bulunmaktadr. Binaenleyh her vilyet v e mstakil mutasarrflk dahilinde umuru hkmetin kavanini mevzua devlet dairesinde temiyet edilmekte olmasma nazaran kanun dairesinde hakk ikyet vesaire gibi ahsi muameltn dorudan doruya mahallerindeki a l k a d a r m a k a m a t resmiyeye arz lzumu tamimen tebli olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Hey'eti temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
Mlhekala tamim edilecektir. 25 minh.
T.I.T.E. Arivi: 10/2684
7 7 - MSLMAN OLMAYAN V A T A N D A L A R V E F E R T (24. I X . 1919)
PAA
K A B N E S Y E R N E Y E N B R K A B N E N N GEMES H A K K I N D A
A m e r i k a , ngiltere, F r a n 9 a , t a l y a Komiserlerile Eliliklere gnderilen telgraf.
Amerika, ingiltere, Fransa, i t a l y a F e v k a l d e Komiserleriyle Felemenk, i s p a n y a , isve, D a n i m a r k a Sefaretlerine 1 - Millet, bugnk vahdet ve tekilatnn matuf olduu meru m a k s a d ve anasr gayr mslime hakknda beslemekte olduu v a t a n d a hissini a r k
94
Anadoiu namna Erzurumda ve u m u m vatan Osman namna S i v a s t a akdeyledii Kongrelerin 7 Austos sene 335 ve 11 Eyll sene 335 tarihli beyannameleriyle cihana iln eylemitir. 2 - B t n vatan Osmanide sknu tam ve biltefriki cins ve mezhep hrriyeti ahsiyenin masuniyeti hkmferma olduu halde baz bedhahan vicdan milliden doan cereyan anasr gayr mslime aleyhinde gstermek istedikleri istihbar bin de v a t a n ve klndndan; milletimiz tekmil Vilyat ve Elviyei mstakileye ecaniOsmanl bilumum tebaay ahanenin ayn h a k k a malik ve memleketimizdeki aleyhinde bulunmamak olduklar artiyle misafirperverliine mazhariyette b e r d e v a m mim klnmt. B u gnk talebi de hiyaneti vataniyesi sabit olan Ferit p a a kabinesi yerine aml milliyeye m t a v a a t k r meru ve ayan itimat bir kabinenin mevkii iktidara gemesidir. 3 - Binaenaleyh memleketimiz dahilinde mevcut olan asayiin idamesinin ve gayr mslim vatandalatmrzn her trl masuniyetinin taht emniyette bulunduunu teyiden beyan ile kesbi fahr eyleriz. Anadolu ve Rumeli Mdafaai hukuk Cem'iyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
tradei Milliye: 28 Eyll 1919
16-9-35 tarihi ile ta-
Mahreci Sivas Numaras 2054 Kelimesi 200 Alnd mahal tarih 25.9.35 imza Cemil
Erzurum
Eskiehir Mtasarrfmn hain Ferit p a a kabinesinin hizmetkr o l m a k t a d e v a m eylemesi, ngilizlerin Eskiehirdeki kuvvetlerini hissolunur derecede
95 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tezyide kyam eylemeleri o civar halkn pek muhik olarak teessre drm olduundan ahiren birok milli kuvvetler Eskiehir hkmeti alyehindo hareket eylemitir. B u harekt milliyettin matlup olan intizam dairesinde evki idaresi iin Yirminci Kolordu K u m a n d a n Ali F u a t P a a maruz K u v a y - Milliycnin kumandasn deruhte buyurmulardr. Marnileyhin Eskiehire kynde tngiliz zabtaniyle v a k i olan mlkadrt saat mesafede (imin)
tnda ngilizler hkmetin umuru dahiliyesine ve harekt milliyemize mdahale etmeyerek katiyen bitaraf kalacaklarn ve mevcut ngiliz askerinin demiryolundan ayrlmyacaklarn temin eylemilerdir. Kendilerine cevaben stikll ve mevcudiyeti iin alan milletimizin bu gnk m a k s a d hiyaneti vataniyesi sabit olan Ferit p a a kabinesinin iskat ve bunun hizmetkr olan memurinin i bandan ekilmesi olduu, 24,9/35 Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa
Takdim zldktan 25 minh miilhekata sonra devaire iraoi ve Belediyeye 26 minh
T.t.T.E. * * * Arivi: 21/3016
tilf hkmatna kar asla bir
fikri tecavz beslenilmediini bildirmitir. T a m i m edilmesi rica olunur.
Kemal
va-
7 9 - M L L E T V E K L SEM (24. I X . 1919)

Md. Huk. Cem. Sivas Hey. Merkeziyesino
gnderilen ek ifre.
Sivas yesine 1 7 / 9 / 3 5 tarihli ifreye zeyldir:
24/9/35
Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkezi-
Mebuslarn, srati intihab daha ziyade kesbi ehemmiyet etmekte bulunduundan, istizah edilmi drt maddelik cevaplarnn tesrii itas ve her liva
96
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER olduunun hemen
muamelt .intihabiyesinin ne dereceye kadar ilerlemi inbas rica olunur.
Anadolu ve Rumeli Miidafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna M. K e m a l

T.t.T.E. Arivi: 10/268:1
8 0 - E S K E H R D E K t NGLZ G E N E R A L N N Y TUTUMU (25. I X . 1919)

5534 T e l g r a f n a m e E r z u r u m Vilyetine
Mahreci Sivas Numars 2250 Kelimesi 30 Alnd Tarih
25.9.35
Eskiehirdeki ingiliz Cenerali Sally Clade Yirminci Kolordu kumandan Ali F u a t P a a Hazretleri nezdine izam eyledii bir erknharbiye binbasiyle Eskiehir ingiliz kontrol askeri zabitinden mrekkep bir heyet marifetiyle ingilizlerin ahvali dahiliyemize ve harekt milliyemize kat'iyen mdahale eylemiyeceklerine dair sz vermitir 25 /9 /35.
Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k u Milliye Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l

T.l.T.E. Arivi; 24/3044
97
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER KADAR
81 - KONGRE K A R A R L A R I VE TEBLLERN K Y L E R E TAMMNE D A R (25. I X . 1919)

Erzurum Vilyetine
gnderilen
telgraf.
Mahreci Sivas Numaras 2168 Kelimesi 60 Alnd 25 Tarih
minh
K o n g r e mukarrerat ve i'aratnn ve bilhassa Heyeti Temsiliye tarafndan v u k u b u l a n tebligatm tamim edilmiyerek urada b u r a d a kald muhaberat cariye ve ikyat vakadan anlalmtr. Milletin m u k a d d e r a t n a ait her trl mukarrerattan haberdar edilmesi derkr edilmesinden imdiye k a d a r t a m i m edilmemi tebligat varsa derhal tamimi ve b a d e m a 25 /9 /35 vukubulacak iaratn her trl vesaite mracaatla biltehir nevahi ve k u r a y a icray tamimi ehemmiyeti mahsusa ile rica ve temenni olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l Mlhakata yazlmam Bugne belediyeye duundan yazlmas kadar ve buraca da hkmne / 26 kiramna / 27 minh kffesi mlhakata ol35 da tebligat minh Evrak Mdr
21/3040
tevkif
harekete
devam
ve
var ise bittetebbu yazlmas vrud etmel te gibi devair telgrafname edildii olan yazld tehirde tamim resai kalmad naruzdur
telgrafnamelerin
icra klnm / 29 Eyll
ve ibu telgrafname
de mlhakata
Mustafa
T . I . T . E . Arivi:
98
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 2 - StVAS K O N G R E S

(28. IX.
BEYANNAMES
1919) E r z u r u m Vilyetinden alnan tamim.
5900 Erzurum
Mahreci Sivas Numaras 2492 Kelimesi 500
Vilyetine
Alnd Tarih Saat 20.35
28 minh
Anadolu ve Rumeli Mudafaai H u k u k Cemiyetinin maksad meruu ve istihls v a t a n emrindeki nkat nazar semerat nafias fiilen iktitaf edilmeye balanldndan teebbsat malmesi ile t a a y y n ve tahakkuk eylemektedir. E r z u r u m ve ahiren Sivas umumi kongresinin 1 1 / E y l l / 1 3 3 5 tarihli beyannamesi muhteviyat ibu teebbsatn desatiri esasiyesidir. Uumumi kongre beyannamesinde; 1 - 30/Terinievvel/1334 tarihindeki hududumuz dahilinde kalan aksam vatan yekpare ve bu v a t a n d a y a a y a n islm vatandalarn yekvcut olduu musarrahtr. 2 - Camiai Osmaniyenin tamamiyeti ve istiklli millimizin temini vc m a k a m mullay hilfet ve saltanatn masuniyeti esas kat'i olarak kabul edilmitir. 3 - Vatanmzda birlikte yaadmz bilcmle anasr gayri mslimenin her trl hukuku tabiiyelerinin mahfuz olduu ve f a k a t anasr mezkreye hakimiyeti siyasiye ve muvazeneti ietimaiyemizi ihll edecek imtiyazat its kabul olunmayaca beyan olunmutur. 4 - Beyannamenin 7. maddesi ki aynen udur: '"Milletimiz insani, asri gayeleri tcbcil ve fenni snai vc, iktisad hal ve ihtiyacnz takdir eder. Binaenaleyh devlet ve milletimizin dahili ve harici istiklli, vatanmzn tamamiyeti mahfuz kalmak artiyle altnc madde de musarrah hududumuz yani Dveli ttilfiyece mtarekenamenin akdolunduu 30/Terinievvel/1334 tarihindeki hududumuz dahilinde milliyet esaslarna riayetkr ve memleketimize kar istil emeli beslemeyen herhangi devletin fenni, sinsi, iktisad, muavenetini memnuniyetle karlarz. Ve bu eraiti dile ve insaniyevi muhtevi sulhun
99 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER <la acilen tekarrr selmeti beer ve s k n a lem namna ahass mali milliyemizdir" noktai nazar siyasimizi e kil eder.
5 - Mukadderat millet ve memleketi kanunu esasi dairesinde mteekkil bir hey'eti hkmetin uhdei kifayetinde bulundurularak kanunu esasi ahkmna riayeti mutlaka ve bilcmle kavanini devletin tamamii tatbiki lzumu ehemmiyetle nazar dikkate alnmtr. Cmlemiz ibu esasat sahihe merbut kalarak almak sayesinde v a t a n ve milletimizin her trl mdahale ve esaretten t ahi isi ile mazhar selmet ve saadet ve refah olacana mevcudiyet ve meruiyetimiz bilir. mutmaindir. Cemiyetimiz mesaisini d a i m a dairei meruiyette sarf etmeyi muktczay menafii Binaenaleyh meclisi millinin in'ikadile bugnk vazifemizin meclisi milliye intikali tabiidir. Ancak v a t a n ve milletimiz iin mucibi felh olacana kat'iyyen emin olduumuz balda musarrah m a k s a t ve nkat nazarn meclisi mebusanca takibini memleket ve milletimizin selmeti namna iddetle arzu etmek cemiyetimizin vezaifi esasiyesindendir. Bu sebeple de milletin intihab edecei mebuslarn hi bir m a k s a d ve nkat nazara s a d a k a t i metine ait baldaki tahakkuk edenlerden intihab edilmesini kemali huls ile tavsiye ederiz. Cemiyetimiz memleket ve milletin vahdet ve selnkat nazar mahfuz kalmak artile herkesin itihadna tamamen hrmetkrdr. Ve mebusan intihabatna cemiyetimizin gayr meru bir gna tesir ve mdahalesi vridi hatr olamaz, yalnz hereyden akdem mevzuubahis olan mesele v a t a n ve milletimizin h a y a t ve menat meselesi olduundan bu noktann teminine cemiyetimiz milleti irad ve ikaz ve intihabat tesri ve takip etmeyi bir vazifei vataniye addeylcr.Binaenaleyh livanz dahilindeki intihabat hazrlklarnn derecesini ve malm olmu ise namzetlerinizin ve kimin mebus olmak istediklerini iki gn zarfnda srati Heyeti Temsiliye hasseten rica eyler. 28/9/35 i'arn
Anadolu vc Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Hey'eti Tcmsiliyesi namna Mustafa K e m a l

Badeltamim ve meclisi Mlhakata Belediyeye yatlmas idarede kraati yatld 30 /9 /35
T.t.T.E. Arivi: 34/30H
devaire
iraesi
29 minh
100
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 3 - K E R M PAANIN H K M E T L E M L L E T TEEBBS (28. I X . 1919)

Sivastan telgraf. 13. K. Kumandanlna gnderilen
BRLETRME
Sivas 2 8 / 9 / 1 3 3 5 15. Kolordu Kumandanlna
Ali F u a t P a a hazretleri delletile Abdlkerim P a a imzal bir telgrafname alnd. 2 5 / 9 / 1 3 3 5 akam A n k a r a ' d a n Ali F u a t P a a y , Istanbul'dantelgraf bana istediler. Bulamadlar. Kerim Paann ifresinde hkmet ve milletin telifi beyn iin mill harektn mdiran ile grmek zere tyin olunacak mahalle zevat liye ile gelebilecei bildirilmekte idi. 2 7 / E y l l / 1 3 3 5 de stanbul'dan Mustafa K e m a l P a a telgraf bana arld. Makina banda Heyeti Temsiliye huzurile sekiz s a a t Abdlkerim P a a ile muhabere edildi. B t n Tnuharebattan kan netice hkmetin bu tavassutu ileri srd zat akdesi hazreti Padiahinin ise zat hmayunlarna kar milletin cmlemizi zat hazreti hilfotpenahiye kar beslemekte olduu lyezal s a k a k a t kerratla teyid edilerek bugn azmi kararlarnn hiyaneti vataniyesi mertebei s b u t a varan Ferit P a a kabinesinin sukutu ile yerine namuskr ve mali milliyeye m u t a v a a t k r ve hdim bir hcy'etin kuudu olduu arizi mik izah klnd. Ve cereyan millinin takip eyledii s a f a h a t ve teebbsat k a d a r tafsil edildi. Bcyannamei h m a y u n d a k i hakayik nihayetine bu nkat nazardan
erh olunarak vaziyeti siyasiyenin lehimizde kald son ekli srf mevcudiyeti milliyenin izhar hirine medyun olduu yoksa Ferit P a a kabinesinin siyaseti sefihanesinin netice olmad bildirildi. Sevgili Padiahmzn ifal olunmakta bulunduklar terih kdnd. Ferit P a a kabinesinin btn hayatiyeti siyasiye ve dahiliyesi birer birer anlatld. Vazyeti hakikiyeyi gren ahalinin hatt ecanibin ingilizleri bile umuru dahiliyemize mdahaleden ve cereyan milli aleyhinde bulunmaktan tevakki eyledikleri bildirildi. Ve iin n kestirme tarikinin keyfiyeti evketmeap Efendimize arz etmek olduu bildirildi. B u n a dair verdii cevab Anadolu vaziyetinden hilfetpenah Efendimizin haberdar olduklar ve milletin arzusunu yerine getirecekleri merkezin-
101 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER de idi. B u n a kar vaziyetin tamamen e v k e t m e a p Efendimizce m a l u m olduuna milletin kani bulunduu, nk bu halde zat akdesi hmayunlarna merbut bulunan bir ka ahs elbette tercih eylemeyecektir. Milletin kavi, mdrik azminde kat'i bulunduu ve e v k e t m e a p Efendimizin itay karar ve halli mesele buyurmalar zaman olduu bildirilmitir. K e r i m P a a tekrar greceini beyan ederek muhabereye h i t a m vermitir. Hey'eti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
K.K.: >. 326
* * *
84 - RZELLERN
VATANSERVERL1
(28. I X . 1919)
Trabzondan Erzurum Md. Huk. Cemiyetine
gnderilen telgraf sureti.
3064 E r z u r u m Hukuku Milliye Cemiyeti Riyasetine
Mahreci Trabzon
Kelimesi 60
Sivas
Heyet
Dosyasna
Zat Akdesi Padiahiye v u k u bulan maruzat hamiyetperveraneleri Heyeti Temsiliyemizce mtala ve Rizenin k a h r a m a n vatanperver tndaki nezaheti takdir buyuran Padiahmz halknn hissiyat lisi bihakkn takdir olundu. Milletin m a k s a d meruu ve harekEfendimiz Hazretleri de arIstanbulun mdavelei bitaraf zuyu milliyi kariben is'af buyuracaklarn dn makine banda daveti zerine Heyeti Tcmsiliyemizle sekiz s a a t cereyan eden
efkr neticesinde hakayk ahval btn vuzuhiyle bir d a f a daha tekrar eylemitir. B t n Dveli Itilfiye harekt milliyeye kar t a m a m e n kalacaklarn ve artk ahvali dahiliyemize mdahele etmiveceklerini temin
102 eylemitir.
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Hergnk vaziyete dair m a l m a t 28 /9 /35 Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kemal talep buyurulmas mnasip
olur. Hasseten cmlenize hrmet ve selamat.
Heyeti Temsiliyeden ndun nnda telgrafname tamim
Rize ahalisine sureti hususi
keide huyuzmT.l.T.E. Arivi: 38/4.113
malmat
olunur. *
8 5 - KONYA V A L S l C E M A L B E Y N H A N E T (28. I X . 1919)

5910 Erzurum Vilyetine

Mahreci Sivas Numaras 2*86 Kelimesi 200 Saat 20/58 tm za okunamad
K o n y a Valisi Cemal Beyin ef'al ve harekt ihanetkranesi millete tahakkuk ettikten sonra hempalariyle birlikte firar ettiini ve itima eden halkn ettifak arasiyle ulemay kiramdan Vehbi Efendi Hazretlerini Vali vekletine tayin eyledikleri tamimen tebli edilmiti. Heyeti Temsiliyemiz azasndan sabk nc kolordu kumandan Refet Beyefendi otomobil ile Ereliye ve oradan tireni mahsusla K o n y a y a dn gece vasl olmutur. Marnileyhin verdii m a l m a t t a K o n y a ahalii muhteremesinin byk bir b a y r a m suretinde tezahrat milliyede bulunarak hyaneti tahakkuk eden Ferit Paa kabinesinin biran evvel terki mevki eylemelerini taleb eyledikleri ve asayiin fevkalde mkemmel olduu ve orada bulunan ingiliz ve Fransz mmes-
103 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER illerinin Uefet Beyefendiyi ziyaretle harekt milliyeye kar tamamen bitraf kalacaklarn hir daha teyit eyledikleri bildirilmitir 28/9/35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Badeltamim Belediyeye yazlmas Tafra: devaire raBeT.t.T.E. Arivi: 21/3012
esi 29 minh 6 2 9 8 / 7 1 2 2 9 / 9 / 3 5 mlhakata lediyeye yazld. 783 / 2 9 / 9 / 3 5
8 6 - E R E L , BOLU D O L A Y L A R I N D A K U V A Y - I M L L Y E N N ALIMALARI (28. I X . 1919)

Erzurum Vilyetine gnderilen telgraf.
Mahreci Sivas Numaras 2493 Kelimesi 80 Saat 20/55 mza okunamad
Ereli Bolu Adapazar
zmit ve havalisindeki K u v a y Milliye
hkmeti
merkeziyenin mecnunane ve ihanetkrane harektndan nai derhal lzumu iskatn zat hazreti Padiahiye arz ve ibla eylemi ve Ferit P a a kabinesinin tereddd halinde stanbula harekete mheyyea bulunmu olduklarn ve bu suretle hareketlerine kar tilf devletlerinin b i t a r a f kalacaklar hakkndaki teminata t a m a m e n kani bulunduklarn bildirmilerdir 28/9/35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
Badettamim ire iradesi Belediyeye yazldktan Tara sonra devaT . t . T . E . Arivi 2 4 / 3 0 4 3
/29
minh
782
29/9/35
104
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 7 - ASAY H A K K I N D A (28. I X . 1919)

E r z u r u m Vilyetine gelen tamim.
Mahreci Sivas Numaras 2599 Kelimesi 100 Saat 21 s. mza okunamad
1 - Dahil ve bilhassa harici vaziyeti siyasiyemiz elhamdlillh milletimizin necip ve azimkrane teebbsatiyle izhar ve isbat eyldii kudret ve mevcudiyet sayesinde ayan memnuniyet bir surette kesbi salh eylemitir. 2 - Vatanmz dahilinde muhilli asayi bir hareketin bile hudusu menafii aliyei vataniye ve milliyemize klliyen mnafi olduundan her t a r a f t a ald a r a n c a bu hususta tedabiri lzime ve katiye icra olunaca tabii bulunmakla beraber her ferdi millerin temini asayi esbabiyle alkadar olarak muktezay vatanperverinin ibraz lzumu tamimen rica olunur. 2819135
Tafra: 781 29/9/35 Belediyeye yazldktan /29 mirdi 30.9.35 mlhekata nevahiye yazld.
T.I.T.E. Arivi: 24/3011
Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Badettamim ire iradeesi 6248/714
sonra
deva-
105 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 8 - TTFAK TEKLFNE (30. I X . 1919)

15. K . K u m a n d a n l n a verilen ce\ a p .
GELENLER
Sivas Zata mahsustur. 15. Kolordu Kumandanlna C: 2 7 / 9 / 1 3 3 5
30/9/1335
1 - Gelenleri tanmyoruz. stizah ve teklif eyledikleri mevadn tedafi bir ittifak mahiyetinde olmasna gre bize mukabeleten temin eyleyecekleri erait ve fevaid ne olacaktr. Bunu sylemiyorlar ve en mhim olan para meselesine de ademi salhiyetten dem vuruyorlar. Aa Sadk hakknda beyan buyurulan m t a l a t son derece ayan dikkat grlmtr. 2 - Mektup getirenler de tannmamakla beraber R a u f Beyefendiye mektup yazann verdii esami mehul deildir. B u b a b d a vaziyet daha ziyade tavazzuh ve tenevvr eyledike i'ar buyurulmasn rica ederiz. 3. Kolordu K u m a n d a n Salhattin Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
K.K.: . 321
89 - TRABZONDA BASTIRILACAK BEYANNAME VE BURSA, KONYADA MLL HAREKETLER (1. X . 1919)

15. K . Kumandanlna
ZMT
verilen
cevap.
Sivas 15. Kolordu K u m a n d a n l n a C: 2 9 / 9 / 1 3 3 5
1/10/1335
1 - Mtalat devletleri pek musip grld. It buyurulan esasat dahilinde bir b e y a n n a m e kaleme alnmak zeredir. Trabzon'da t a b olunarak s-
106
tanbul'a sevkolup datlmasnn temini iin aynen zat devletlerine bildirilecektir. Sivas ve A n k a r a ' d a da tab olunarak sevk ettirilecektir. 2 - imdilik daha kat'i bir teebbs imkn mutasavver deildir. Hi phesiz ki hkmetin taannd hazr ara sra Trabzon telgrafhanesinin kaaklna Bursa'nn henz harekt milliyeye iltihak etmemi olmasna ve tzmit'in de henz kazanlmam bulunmasna ve K o n y a ' y a gnderdikleri K a r a Sait Paann icraat mevudesinc medyun bulunmaktadr. Bunlardan sonuncusu Refet'ten bugn gelen m a l m a t lehlhamd mndefi olmutur. Refet B e y de Sait P a a y geldii trenle stanbul'a iade etmi ve zat ahaneye arz hal eylemesine dair v a a d almtr. 3 - imdilik mesaii maruzamzn hedefi aslisi zmit'i tamamen kazanp orada bir sslhareket y a p m a k himmeti devletleri ile kariben Trabzon tamamen emin bir ekle gireceinden B u r s a y d a buradan giden murahhaslarn muvasalatile ie balamas sayesinde k a z a n d k t a n sonra stanbul'a mnhasr bir ekilde kalacak olan hkmete kar harekat milliyeyi zmit'ten s k d a r ' a ve h a t t K a d k y n e kadar fiilen ve fikren sokmak. 4 - Vaziyet inallah lehimize inkiaf mes'udiyetine d e v a m ettike ayn zamanda Heyeti Temsiliye kararghnn Ankara'ya ve daha garbe nakil suretile stanbul'a y a k l a m a k hususunda d a messir olabileceini dnyoruz. B u b a b d a k i mtalaai develetlerini a n l a m a k istiyoruz. 5 - Ali F u a t P a a stanbul iinde dahi kabine aleyhinde tiremiyoruz efendim. 3. Kolordu K u m a n d a n Salhatti Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
K . K : . 331

teebbsata
giritiini bildiriyor. Bunun ne dereceye k a d a r faal ve messir olacan kes-
107 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 9 0 - SADRAZAM PAA LE YAPILAN M U H A B E R E ( 4 / 5 . X . 1919)

S i v a s t a n Md. H u k . Cem. H e y . gnderilen yaz. Merkeziyesine
S i v a s 4/5.10.335 Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine S a d r a z a m Paann vuku bulan maruzatmza bu gece cevap vereceini tamimen bildirmitik. Filhakika Dersaadetten telgraflar marifetiyle baz metalibat havi bir telgrafname alnm ise de bunda adres ve imza bulunmadndan mucibi itibah grlm ve tahkiki keyfiyete tevessl ed mi ise de bu gece imkn bulunamamtr. Yarn istihsal edilecek netice bildirilecekAnadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna M. K e m a l
T . l . T . E . Arivi: * * * 10/2688
9 1 - N G L Z L E R N M E R Z F O N V E SAMSUNDAN EKTNE DAR (5. X . 1919)

Md. Huk. Cem. yaz.
ASKERLERN
Sivas
Hey.
Merkeziyesine
gnderilen
Sivas 5 / 1 0 / 3 5 Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Milletin hakk h a y a t ve istikllini muhafaza urunda btn cihana ibraz eyledii birlik ve azim ve irade ve vatanmzda y a a y a n bilcmle anasr
108
arasndaki, hsn vifak ile memleketin her tarafnda lehlhamt hkmferman b u l u n m a k t a olan asayi ve sknu tam karsnda ngilizlerin evvel Merzifon ve badehu S a m s u n d a n askerlerini tamamen ektiklerini bugn kemali meserretle idrak eden millet, bu tahliye harektn ttilf devletlerinin milletimizin hukuku meruasma riayetkr olacaklarnn ilk mjdccisi olarak telkki eyler. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna M. K e m a l
T . I . T . E . Arivi: 10/10061
9 2 - STANBUL HKMET L E VARILAN ANLAMA (7. X . 1919)

U m u m Vilyet, L i v a , k a z a l a r a ve N a h i y e m a t b u a t n a gnderilen t a m i m .
U m u m Vilyet ve liva kazalar ve nahiye m a t b u a t n a Hkmeti seniye ile mali milli arasnda itilf t a m hasl olduunu kemali memnuniyetle tebir ederiz. H k m e t , tekilt milliyemiz heyetleri beyninde servis suretiyle kemafissabk telgraf muhaberat icrasn kabul buyurmutur. Binaenaleyh Ferit P a a kabinesine kar muhaberat resmiyenin kat' hususunda telgrafhanelerce bizzarur ittihaz edilmi olan tedabiri mania derhal refolunacaktr. Heyeti Tcmsiliye tarafndan zat akdesi Padiahiye vaki olan maruzatn sureti ve beyanname derdesti keidedir. (1). 7 Terinievvel 335 Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k u Osmani Heyeti Temsiliyesi Mustafa K e m a l
Numara Nevahiye
1)
101 tamim edildi 10 minh

T.I.T.E. Arivi: 89/18779 161-162
M a r u z a t v e b e y a n n a m e : N u t u k IIT, s .
109
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER TEEKKR
93 - MLL TEKLTA HZMET OLANLARA EDLEN (8. X . 1919)
s t a n b u l T e l g r a f Memurlarna ekilen
telgraf.
stanbul Telgraf Bamdiriyeti vastasiyle Bilumum muhabere memurinine Tekilt milliye maksad mukaddesini takip ederken en byk hail olarak karsnda hkmeti saktay grd halde b y k milletimizin necip evladndan olan memurini devletin ve alelhusus memleketimizin aksam muhtelifesi beyninde vasta irtibat olan muhabere memurlarnn her trl eraiti mkleye ramen amli meruamz tervi etmesi vahdeti milliyenin pek kymetli bir amili olduundan btn millet namna cmlenizi tebrik ile arz kran ederim. 8/10/35 Anadolu ve Rumeli Mdafai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kemal
tradei Milliye: 12 Ekim 1919
9 4 - Y E N K A B N E N N M L L E T L E B E R A B E R OLDUUNA D A R TAMM E T T B E Y A N N A M E (8. X . 1919)

S a d a r e t e ekilen telgrafn E r z u r u m gnderilen sureti. Vilyetine
ZERNE
T e l g r a f n a m e Vilyeti Celileye
Mahreci Sivas Saai 24 /45
Suret Huzuru Celili Cenab Sadaretpenahiye
Heyeti Celilei Vkel tarafndan neredilip Dahiliye Nezaretince sureti vilyata t a m i m edilmi olan beyannamei resmi mutalaai g z a n acizanemiz
110
oldu. V a t a n ve mletin bugne k a d a r maruz olduu eraiti tarihiyenin en mhliklerinden domu bir vahdeti milliye istinat eden tekilt kanuniye ve harekt meruatnzn sabk kabine tarafndan sui tefsir edilmesi, imdiye k a d a r hkmetin millete istinat etmesine ve milletten istifadesine mani oluyordu. Tesirat muzirresi malm olan b u sui tefehhmn Heyeti Celilelerince bu suretle izalesi ve hkmetin metalip ve amali milliye dairesinde idarei umur edeceinin iln bugnden itibaren milletle hkmeti gayri kabili tefrik olacak bir surette birletirmitir. Maksad mukaddesimizin tahakkukunda en mhim mil olacak olan bu vahdeti umumiyenin temin buvurulmasndan mtevellit kran milliyi tebrikt mahsusemize terdifen arzederiz. Ferman. 8/10/33 Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
Badettamim Miilhekata Devaire Belediyeye, iraeti 9 minh yazld.9/10/35 6248/741
T.l.T.E. Arivi: 21/3023
nevahiye
9 5 - 15. K . KUMANDANLIINA G N D E R L E N T A L T F N A M E (11. X . 1919) 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a C. 8 / 1 0 / 1 3 3 5 tele: Hissiyat necibelerine arz kran olunur. Zat v l a l a n gibi hamiyetkr ve f a d a k r kumandanlara ve resaya malik olduka bu millet iin necat ve s a a d e t muhakkaktr. Cenab H a k mli meruay milliye urundaki mcahedei mukaddesimizde cmlemizi m u v a f f a k bilhayr buyursun. Amin. 11/10/1335 Hey'eti Temsiliye namna Mustafa Kemal
K . K . : s. 3 1 9
Hazretlerine
111
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 9 6 - M L L E T V E K L SEM (11. X . 1919)

Md. Huk. Reisliklerine yazdan tamim.
Kongre Mdafaai H u k u k Riyasetlerine
Sivas
intihabat! Mebusan meselesinde fevkalde sarf himmet
buyurulmas
Hkmeti hazraca tefhim olunan muaddel kararname henz v u r u t etmemi ise civar heyetlerden talep olunup h k m n ? tevfikan intihabn tesrii ikmali, namzetliklerini vazeden zevatn isim ve hviyetlerinin m u v a z z a h a n i'ar. 11 Terinievvel 35 Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
T.l.T.E * * * Arivi : 89/18811
9 7 - M L L E T V E K L SEM H A K K I N D A (11. X . 1919)

E r z u r u m Vilyetine gnderilen t a m i m .
Sivas bil
15 K K Bayezit
Bayezit Heyeti
Mutasarrflna merkeziyelerine
Erzurum ve verilmitir.
E r z u r u m Vilyetine 1 - 23 Eyll 35 tarihli tebliname vasl o l d u m u ? bu tebliname intihab mebusanda Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyetinin noktai nazarlarn muhtevidir. 2 - Cemiyetimiz intihab mebusana gayr meru birgna mdahelede bulunmyacaktr. Heyeti Temsiliye tarafndan kimsenin namzetlii vazedilmi-
112
yecektir. Ancak Cemiyetimizin vicdan milliden doan noktai nazar ve buna nazaran tesbit olunan esasat kabul edenler Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti namna namzetliklerini vaz ve isimlerini mensup olduklar liva Heyeti merkeziye ve Heyeti idareleri vastasiyle ve ayn z a m a n d a dorudan d o r u y a S i v a s ' d a Heyeti Temsiliyeye iar edeceklerdir. 3 - i b u telgrafn vasl olduunun ve bilcmle kaza ve nevahiye tamim edildiinin srati iar hasseten rica olunur. 11/10/35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Mlhekata Mlhekata, tebliile suretinin Belediyeye 12 minh veril/747
T.I.T.E. Arivi: * * * 24/3051
mesi ve cevaben de yazlmas nevahiye.
12/10/35
Belediyeye
yazld.62i8
9 8 - SVAS MD. H U K . CEM. M E R K E Z N N (12. X . 1919)

Erzurum
YETKLER
Vilyetine
gnderilen
tamim.
Sivas 995 50
Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti heyeti
temsiliyesinin
Dersaadette henz ayrca bir mmessili olmad S i v a s t a k i Heyeti mezkronin icabedenlerle dorudan doruya telgrafla tc3si temas ve mnasebet eyledii t a m i m klnr. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
6248/747 mlhekata nevahiye Belediyeye yazld.
T.I.T.E. Arivi: 24/3052
99 - HLM BEYN KATL OLAYI

(12. X. 1919)
Eskielir rlmesi Mustafa tarafndan Mutasarrf kendisine Paann Hilmi Beyin Nazif ldBey
doiavnaiyle S l e y m a n ekilen Kemal
telgTafa telgraf:
cevabi
Deraliye'de muharririn-i Sleyman Nazif
Osmaniyeden
Beyefendiye S i v a s : 12. X . 1919
Hilmi Bey merhumu
tanmyoruz.
Kendisini katledenlerle hibir
a l k a m z yoktur ve olamaz. Hadise-i kati hakknda aldmz m a l u m a t , t e e b b s a t v e h a r e k e t - i m i l l i y e y e m u h a l e f e t t e n d o l a y m f r i t bir milliyetperver tarafndan katledildiinden ibarettir. h-
Her trl fezayih ve cinayet erbabnn takip ve derdestinde mevcudiyetiyle m u a v e n e t edecei tabidir.
k m e t i n t e e b b s a t v e i c r a a t - k a n u n i y e s i n e K u v a y - i Millyenin b t n
Bu O gibi e f a l d e n b i z i m d a h i sizin gibi mteessir ve mteellim o l m a k t a C bulunduumuzun beyann zait addeyleriz efendim. namna
Heyet-i Temsiliye Mustafa

Tarik: 2 1 . 10.
Kemal
1919
114
oo - m d a f a a i h u k u k t e k l t i n a d a i r nizamname
(13. X . 1919)
U m u m . Md. H u k . H e y . Merkeziyelerine derilen tumim. gn-
184 U m u m Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyelerine Cemiyetimizin tekiltna ait Nizamnamelerin nakasd meruasn havi beyannameler p o s t a y a tevdien takdim klnm isede ge vusul bulaca nazar dikkate alnarak ahval ve hadisatn mstaceliyetine mebni Nizamnamenin tekiltna ait mevad esasiyenin mhim olan ksmlar bervehiti arzedildi. Nizamnamenin vurduna kadar bu esasat dahilinde tekilta bed'olunmas ve tekiltn biran evvel icrasna gayret buyrulmas. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
117 numaral 16 minh zeyl ile nevahiye tamim klnd
Madde 1 - Cemiyetin
unvan:
Vatanmzn maruz kald
hadisat
ve
v a k a y i ile ve t a m a m e n ayni m a k s a t l a vicdan milliden domu cemiyetlerin ittihat ve ittifakiyle hasd olan umum (Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti) unvaniyle tevsik klnmtr, i b u Milli Cemiyet her trl Frka cereyanlarndan ridir. Osmanl vatannn temamiyetini ve Makam Mualzmnnda Madde 2 - Maksat:
lay Hilfeti Saltanatn ve istiklli millinin masuniyetini temin K u v a y Milliyeyi amil ve Iradei Milliyeyi hakim kdmaktr. Madde 3 - Tekilt:
Bilumum islm v a t a n d a l a r cemiyetin azay tabii-
yesindcndirler. Tekilt, herbiri aledderecat yekdierine merbut olmak zere ky ve mahallattan balayarak nahiye, kaza, L i v a , Vilyet, mstakil liva taksimatna tabidir. K y , Nahiye, K a z a ve mlhak livalarada Heyeti idareler ve mstakil livalarla vilyetlerde Heyeti Merkeziyeler vc kongrece mntehap Heyeti temsiliye vardr.
115 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 - Ky tehap olur. 2 - Nahiyelerin Heyeti idaresi: Nahiyeyi tekil eden kyler heyeti idarelerince mntehap lakal azadan terekkp eder. tlerinden biri bilintihap reis olur. Vazifesi; btn kylerdeki eerevan milliyi tcvlid etmek ve tehlike karsnda onlar mheyva bulundurmak ve mafevk heyetten alaca talimat tebli ve tatbik ahkmn temin evlcmektir. 3 - Kaza Heyeti daresi: Merkeze merbut mahalle ve ky ve nevahi heyeti idareleri tarafndan mntahap lakal be azadan terekkp eder, ilerinden bir reis ve bir ktip intihap olunur. 1- Liva Heyeti daresi: L i v a y a mlhak kazalarda merkezi L i v a y a merlakl Heyeti idaresi: ezadan K y d e ve mahallatta terekkp eder. mukim biri ahaliden bilintihap mnreis
tlerinden
but kura ve mahallat ve nevahi heyetleri tarafndan mntehap lakal yedi azadan terekkp eder, ilerinden bir reis ve bir ktip intihap olunur. Ancak L i v a merkezlerinde ayrca kaza tekilt yaplmyacaktr. Vazifesi; tekilt taazuv ettirmek, bilhassa beki tekiltna atf dikkat ettirmek ve her trl frkaclk hissiyatndan azade olan maksad cemiyetin temamen tefhimi esbabn ve bu maksad milliyeye mani olabilecek her trl teebbsat derhal akim brakmak ve bu hususat iin mukabil vesaite mracaat eylemek, teehuru c e m i y d i n makasd esasiyesine ve memleket ve milletimizin hayat ve menafime muzir olabilecck fevkalde mhim ve mstacel ahvalde Liva Heyeti daresi dorudan doruya Heyeti Temsiliyeye mracaat eder. : Nevahi, K a z a ve Liva Hey-
5 - Mstakil Liva ve 1 ilyet Heyeti Merkeziyesi
eti dareleri tarafndan mntehap on azadan terekkp eder. lerinden biri bilintihap reis olur. Asgari dokuz ve azami onalt azadan terekkp eder. Heyeti Temsiliye: Kongre tarafndan mntehap olmas lzmdr, tlerinden biri reis olur bir de heyeti tahririryesi vardr. Merkezi, ahval vc hadisata gre en mnasip grecei mahaldir. Mevcut tekilt milliyemizin esbab beka ve devamn temin ve bu hususta lzm gelen tedabiri ihzar ve bilcmle heyeti mteckkilleyi bir noktada tevhit ve temsil ederek tekilt mezkre beynindeki irtibat tesis vc bu suretle amal ve makasd milliyenin srat ve suhuleti lu.sulun temin eder. Heyeti Temsiliye, Nizamnamenin mevadd esasiyesinde msarrah olan makasd katiyi millinin bir noktasn bile ihmal etmemek artyle vatann tamamiyetini ve milletimizin istiklalini temin hususunda lcr trl tedabiri ve mukarrerat siyasiye ve icraiyeyi ittihaza mezundur. Ah-
116
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Heyeti Temsiliye Umumi Kongreyi fevkalde
vali fevkalde zuhurunda
olarak itimaa davet eder. tradei Milliyeyi hakim klmaktaki amli cemiyet, ancak Millet Meclisinde toplanarak hukuku teriiye ve murakabesine t a m a m e n ve emniyet ve serbesti ile bilfiil sahip olmasiyle tehakkuk edeceinden bu emniyet Millet Meclisinin teyidi zerine cemiyetin alaca vaziyeti atiye Kongre karariyle taayn eder.
T.I.T.E * * * Arivi: 89/18809
101 - M L L H A R E K E T E M U H A L E F E T T E (15. X . 1919)

Sivas Hey.
BULUNANLAR
Verkeziyjsine
yazlan
lebli.
Sivas Sivas Heyeti Merkeziyesine
15/10/35
Hkmeti Sakta zamannda harekt milliyeye muhalefetlerinden dolay mevkuf memurin varsa esbab tevkiflerine dair vesaik ile ciheti adliyeye teslimleri ve i'ar rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 10/2691
102 - M l L L T E K L T A YAPTII H Z M E T L E R D E N DOLAYI E S K E H R MUTASARRIFI SABR B E Y E GNDERLEN T E E K K R (21. X . 1919) Sivas C. 18 Terinievvel 335. Tekilt milliycni temiline ve ahalii muhtereTELGRAFI
117 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER menin tenvir ve iradna masruf himenat samimiyeleri sezaver efendim. 21 Terinievvel 335 Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kemal
T . t . T . E . Arivi: 22/36
krandr
1 0 3 - E R M E N P A T R l K Z A V E N E F E N D N N YAZISI (21. X . 1919)
HAKKINDA
Basna
verilen
tebli.
Ermeni Patriki Zaven Efendi ahiren Neologos gazetesinde mnteir bir mektubunda bir ok Ermeni ailelerin harekt milliyei ahireden mtevehhien Erzincan, Erzurum, S a m s u n ve zmit, Adapazar gibi Anadolu havalisinden muhaceret etmekte olduklarn dermeyen ve bu suretle milletin srf hukuku milliyesini m d a f a a emeliyle vcuda getirdii vahdeti bir Ermeni veya anasr gayri mslime aleyhdarliyle aibedar etmek istiyor. Bunun iin hakikati bir kerre daha bervehi ti tavzihe mecburiyet grlmtr: E v v e l : Erzincan ve Erzurum havalisinden hicrct eden hi bir Ermeni ailesi yoktur. Saniyen: tzmit, Adapazar ve S a m s u n havalisinde olduu gibi bilcmle Anadoluda asayi ve bevnelanasr hsn amize lehlhamd her zamankinden pek ziyade bariz ve ayan teekkr bir derecededir. H a t t a : H a y m a n a vesair mahaller resay ruhanivesi ve A m a s y a ve T o k a t vesair livalarn ahalii hristiyaniyesi tarafndan harekat milliyenin t a m a m e n mrevvici bulunduklar telgraflarla Dahiliye Nezaretine ve ecnebi Mmessillere bildirilmitir. Salisen: Hilf hakikat olarak Anadolu harekt milliyesini iinde grmek ve gstermek istiyen Ferit P a a kabinesinin Bolevizm diye iln eden ve memleketini d a i m a tttihade harektiyle urii mtemadi beyanatndan rkerek ihtimal bir ka zengin aile kendilerince emin grdkleri bir tarafa nakli hane eylemi ise bu da mtarekeden beri Adana ve havalisinde ve miis-
118
takil Ermenistadaki ekseriyeti teinin iin Ermeni komiteleri ile bizzat Patrikhanenin tevikatna kaplan ailelerdir. R a b i a n : Anadoluda asayii umumi ve beyeianasr vifak ve muhadenetin ne kadar emin ve mucibi memnuniyet olduunu ahiren Anadoluvu batan baa dolam olan General Harbord'un taht riyasetindeki Amerika Heyeti tahkikiyesi ile Fransz Mmessili Binba Labonne ve keza Amerikal Mr. ve Sivas j a n d a r m a mntka cihetle Brown ve Harbiye Nezaretinde Fransz irtibat zabiti Yzba Leatle ve Fransz fevkalde komiserlii maiyetinde Meur i ' J Mfettii Binba Brunot'nun raporlar tasdik ve isbat evliyecei
Patrik Vekili Zaven Efendinin Ncologos gazetesinde ne naksadla nerettii malmunuz bulunan mektubun muhteviyatna lzumundan fazla atf ehemmiyet etmei zait grrz. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
tradei Milliye: 27 E k i m 1 9 1 9 : l e r i : 22 E k i m 1919
**
104 - S T A N B U L G A Z E T E L E R N N M L L H A R E K E T (31/1. X . 1919)
MENSUPLARININ
FOTORAFLARINI YAYINLAMAK STEDKI ERNE DAR
E r z u r u m Md. H u k . Cemiyetine ekilen telgraf.
T e l g r a f n a m e
Mahreci Sivas Numaras Kelimesi Alnd 4/11 Tarih
11
80
Erzurum Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Merkeziyesi Riyasetine stanbul gazetelerinin harekt milliye mensubininin resimlerini dere ve tehir eylemeleri hususunda iar buyurulan m u t a l a t ve nkat nazarla ta-
119 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER mamer hemfikiriz. Hi bir sim' ve ndahelemiz olmayan bu halin nne gemek iin teebbsatta da bulunulmutur. Mahaza sureti kat'iyede meni esbabnn istikmali iin sizee ne gibi areler m u t a s a v v e r ise tatbik olunmak zere iarna muntazrz efendim. 3 1 / 1 . 10. 35 Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kenal
Teekkr edilerek bir beyanname ile hem matbuyazlsn.
T.I.T.E. Arivi: :I8/43I4
Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti
att ve hemde uabata
tebli edilmesi
**
105 - K L K Y A K U V A Y - I M L L Y E KUMANDANLIINA YAPILAN TAYN (1. X I . 1919)

Everek Belediye Reisliine gnderilen yaz.
Sivas 1.11.35 Everek Belediye Riyasetine Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi Kilikya K u v a y Milliye Kumandanlna Binba K e m a l Beyi tayin muavinliine Osman Beyi terfik eylemitir. Vezafi milliyelerinin devam mddetince K e m a l Bey (Kozan olu Doan Bey) Osman Bey de (Aydn olu Tufan Bey) nam msteann tayacaklardr. Vezaifi milliyeleride tarafnzdan her trl nazhar muavenet ve istinat olmasn ehemmiyetle rica eyleriz. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kemal
128
1 0 6 - MECLtSt M E B U S A N SEM VE MECLSN N E R E D E TOPLANACAINA D A R

(4/5. X I .
15.
1919)
K. Kumandanlna gnderilen tamim.
S i v a s : 4 / 5 . 11. 35 Gayet mstaceldir. 15. K . K u m a n d a n l n a Bervehiti mevadn temasta bulunulan Heyeti Merkeziye ve darelere sureti mahremanede ibl ile alnacak cevabn ve bu b a p t a k i mtalea't zatiyelerinin ayr ayr srati i'ar ehemmiyetle istirham olunur. 1 - Bugn Paytaht saltanat seniye ve nakarr Hilfeti olan Dersaadetin vaziveti hlsatan bervehi tidir: Kendileriyle henz akdi sulh edilmemi binaenaleyh dman vaziyetinde bulunan tilf devletlerinin donanma toplar tesirinde, K u v a y igaliyesi ayaklar altnda, polis ve jandarmalarnn mdahale ve tehakkm iinde, m a t b u a t bunlarn murakabei rfiye ve edidesi altnda, ehalisi zmir'de Yunanllarn d e v a m edegelen fecayi ve enaatna kar bile medeni ve kanuni hakk olan alen bir miting adkdeylemekten mennu, eevamii erife dahilinde tazallm hale m a h k m bir halde Harbiye Nazr Ferit P a a zamannda K o n y a ' d a Mfetti iken harekt milliye taraftar olduundan ngilizler tarafndan mahalli memuriyetine idae edilmemi bir Osmanl kumandan Bahriye Nazr Salih P a a ise A m a s y a ' y a teriflerinde rakip olduklar Altay vapuru Kzkulesi aklarnda ngilizler tarafndan krk sekiz s a a t tevkif edilmi ve ecnebi tefti ve murakabesine tab tutulmu ve ancak bu msaade ile milletle temas etmek zere harekete m u v a f f a k olmu hkmetin bir nazr, Ayn azasn dan kadim bir ordu kumandan olup; hlsa istanbul bugn tam manas ile mahsurdur. Burada hakk kazasna varncaya kadar taarruz olunan hkmetimizin manen ve maddeten hakimiyeti gayr cari, haysiyet ve izzeti nefsi her vesiyle ile eerihadar edilen milletimizin hukuku meruas pmli ddr. tslmiyemiz Vusul: 9. 11. 35
121 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Tabiiyeti Otunaniyesini notalarla reddeden R u m vc Ermeni unsurlarnn vaziyeti isyaiyelcrini (1e bu vaziyete ilve etmek iktiza eder. 2 - tihabat kuvvei karibiye gelen Meclisi Mebusanmzn en birinci vazifesi temamiyeti mlkiye ve istiklli millimizi tallis ve hakimiyeti milfazla liyevi temin iin almak olacaktr. Bu da tilf devletlerinin hakikenae muameltn red, anasr gayri mslimenin hemehrilik hukukundan imtiyazata nail olmalarna m m a n a a t gibi en ruhlu esasat ihtiva eder. Anasr gayri mslimenin intihabala itirak etmemeleri, Meclisi Mill aleyhinde her trl tcebbsat ve nmayilere kyam edeceklerine slm unsurun zararna olarak tilf devletlerinin muzaheretine istinad ile temsili nisbi usuln hkmete kabul ettirmee ceht eyliyeceklerine ve bu yzden neticede Meclisi Millinin mukadderat memleket ve milleti k u r t a r m a a m u v a f f a k olmadan feshi cihetine gidileceini (1e nazar kle almak lzmdr. 3 - ki nadde de hulsatan arzolunan esbab dolaysiyle stanbul'un emin bir mahal olmad tezahr etmektedir. Halbuki mukadderat vatan ve millet urunda sz svlecek, her trl hakszlklara ve kanunsuzluklara kar mdaf a a n a bulunacak mebuslarn behemehal emniyeti mutlaka olan bir mahalde toplanmalar her trl tehlike ve tesirden azde hr bir vicdan, salim bir fikir ile vazifei teriiyelerini ifa etmeleri merutiyetin art esas ve mbeccelidir. tilf devletlerinin merut birer hkmet olduklar; Binaenaleyh Osmanl Meclisi Mebusanna kar lrmetkr ve bitaraf bir v aziyet alacaklar hatras da maalesef mtelifinin milletimizi reit bir millet olarak telkki eylememekte olmas, imzaladklar mtarekename ahkmna mugayir ahd ve hukukikenane m u a m e l t a ve her trl tecavzat ve tearruzata tasdileriyle subut bulmu olduundan varit olamamaktadr. 4 - B u n a ramen meclisin stanbul'dan gayri bir mahalde itimai halinde varidi hatr olabilen balca mehazir de dnlmtr: Vkeldan icap edenlerin gidip gelmesinin mklt, ekserisi pek ihtiyar olan a y n azalarnn muzir stanbul'dan kmas, bata Venizelos olmak zere dmanlarmzn
propagandalar yapmalar, yani b u n u ; stanbul'dan vaz getiimize hamletmek istemeleri, tilf devletleri ile R u m ve Ermenilerin erik ve muavinleri baz haini v a t a n frkai .siyasiyernizin Meclisi Mebusana gelmekten korkarak bunun srf tekilt milliye mensubinine ait olduuna dair iaatta bulunmalar, dmanlarmzn, bunun vahdeti istemeleri; milliyenin ademi vucuduna hkmetmek
122
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 - Cemiyetimizin son maddesinde Meclisi Milli ii emniyeti mutlaka
art koulduuna nazaran bu pek mhim olan meseleye dair ne dnldnn sarahaten iarn rica eyleriz. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e l a m a l 3. K . K . Selhattin
T . l . T . E . Arivi: 18/276.J
107 - M L L E T V E K L SEMNDE P A R T L E R D E N Y A L N I Z B R S N E REY VERLMYECENE (5. X I . 1919)

Mill K o n g r e K t i b i Umumiliine verilen c e v a p .
DAR
Sivas : 5 / 1 1 / 3 5 Mill Kongre K t i b i umumilii namna vazlimza E s a t P a a hazretlerine C. 3 - 1 1 - 3 4 : Namna vaz imza buyurduunuz altm k a d a r cemiyetle mill ahrar, Sulh ve Selmeti Osmaniye, Ahali Iktisad ve Sosyalist birlii siyasi frkalarna intihab tnebusanda mukadderat millet ve memleketi bihakkn tahlise mtuf m a k s a d l a teveggullerinden dolay hassatan takdimi teekkrat eyleriz. ayat mtevatire zerine serdine lzum grdnz mutaleat bizce de pek ziyade haizi ehemmiyet grlmtr. B u gibi tevatrlerin shhat ve ademi shhatini tebeyyn ettirmek mkil oluyor. nk zat alinizin de gya ifti dernei nam altnda, Ittihad ve tarakki maklbu olan, Teceddt frkasnn azasn mebus yaptrmak iin Eskiehir, izmit, K a s t a m o n u , K t a h y a , Bursa, Trabzon, Erzurum, Sivas gibi mahallere birok mektuplar ve h a t t a memuru mahsuslar gnderdiiniz ve baz zevata Teceddt frkasnn namzed listesini yolladnz ve bu suretle milletin temini vahdetine hadmolan Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk cemiyetinin tekilat milliyesini teevvata duar etmee ve bugn kendi lisannzla takbih etmekte bulunduunuz bir lcyetin v ucud bulmasna almakta olduunuz hakknda ikyat vaki olmutur.
123 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Milletin intihap edecei mebuslarn ahlk ve evsaf lzmay haiz bulunmalar bittabi bizcede pek ziyade ayan temennidir. Ancak bu hususta mcerrep kimseleri temamen tanmadmz iindir ki ii dorudan milletin saffeti vicdan ve dimana terkctmei lzumlu bulduk. doruya Binaena-
leyh bu suretle milletin miitehipleri olacak mebuslardan mrekkep heyete ne dahilen ve nede haricen hi kimsenin itiraza hak ve selhiyeti olamaz. Baz mebus nanzedlerinin K u v a y Milliyeden mktesep tesirat dahilinde intihaplarnn teminine altklar muhtac teyiddir. Heyeti Tensiliyenin hi bir yerde mmessili mevcut olmadndan bu baptaki istihbarnz doru deildir. Bu haberi verenlerin murad Mdafaai Hukuk cemiyetine mensup olan her hangi bir zatn veya efradn intihab mebusanda kanunen kendilerine bah olunmu hakk veya vazifeyi her ferdi millet gibi istimal eylemekte olmalar ise, bu pek tabiidir. ntihab mebusan hakkndaki beyannamenizin bah eyledii itimadn teeyyd ve tahakkuku iin bizden ef'ale intizar buyurulursa bunda mazur olduumuzu arza msadenizi rica ederiz. nk teklidinizi ifa etmek iin intihabata fiilen mdahale etmek lzmdr. Halbuki cemiyetimiz bir frkai sisasiye olmayup bilcmle frkalarn itihadna hrmetkr ancak muayyen maksadlar iin milletin vahdetini temine matuf bulunduundan intihab a t a bilhassa fiilen mdahale halinde bir taraf iltizam ve dier tarafla muaraza eylemei kabul etmek icap edecektir ki bu da cemiyetin gayesine mnafidir. Hkmeti hazra dahi cemiyetimizin intihab mebusana mdahale etmemesinde isabet ht yor. Binaenaleyh mebusann yle veya byle intihap edilmekte bulunmasndan vucuda gelecek meclisi mebusann unun veya bunun houna gidp gitmiyeceinden dolay cemiyetimiz bir giina mesuliyet kabul etmez. Mebus intihabnda milleti irad etmek iin bilcmle siyasi frkalara meydan faalieyt kadedir. Byle bir faalieyti meruaya m m a n a a t a kalkanlar olursa bu gibiler hakknda dahi hkmeti seniyeyi icabat kanuiyeyi tatbikten kimse menedemez. Cemiyetimiz namna gayri kanuni efal ve mdahalatta bulunanlar mevcut ise bu gibiler nerede ve ne trl efali gayr kanuniyede bulunduklarn maddeten tasrih halinde cevapnamemiz mndericatna cemiyetimizce ittihaz tedabirde teahhr ittla husul tenviri e f k r a medar edilmiyeceine emniyet buyurulmaldr. Mahaza telgrafnamei lileri ile maruz umumca grerek bu hususu olmas da hepimizden bir talep eylemi ve o yolda kere daha menetmi taahedilmi cemiyetimizi bulunu-
124
olacandan her ikisinin Payitaht m a t b u a t n a tevdi buyurulmasn rica ve buraca da er ve tamim olunaca arzolunur efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
trulfi Milliye: * * * 10 K a b n 1919
108 - URFA, AYINTAP VE MARAIN FRANSIZLAR TARAFINDAN GAL
(6. x . 1919)
1088 E r z u r u m Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine

Mahreci Sivas Numaras 146 Kelimesi 80 Alnd 7 Tarih mza eref
Esasen kavaidi hukukiye ve eraiti mtarekeye muhalif olarak szlar tarafndan igal edilmesi zerine hkmeti seniye harekt
igal vakai
edilmi olan Urfa, Ayntap ve Mara'n b u kerre ngilizlerin tahliyesiyle Franhakikenaneyi tilf devletleri nezdinde protesto eylemi ve memaliki mezkre ahalisi de muazzam mitinglerle Osmanl vatannn gayri kabili fek eczasndan bulunduklarn cihana ilna balamlardr. Binaenaleyh bilumum Mdafaai H u k u k cemiyeti heyeat merkezi ve idareleri belediye riyasetleri eczay memaliki Osmaniyeden olan bu mahallerin bu defa da Franszlar tarafndan igal edilmekte olmasn telgrafnamelerle itilf devetleri mmessillerine Avrupa ve Amerika efkr umumiyesine iblla protestolarda bulunulmas ve bu hakszln tashihini sureti katiyede talep eylemesi lzumu t a m i m klnr. 6.11.35 Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi : 38/431.1
125 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 109 - MDAFAA H U K U K (8. X I . 1919)

Erzurum telgraf. \l<l. Huk. Cemiyetine gnderilen
TEKLTI
1334 E r z u r u m Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine
Mahreci Sivas
Numaras 190
Kelime 100
Alnd 8
Tarih
tmza Muhsin
Mevad atiyenin ehemmiyetle nazar dikkate alnarak icray icabile seria cevap itas rica olunur. 1 - Merkez ile merkeze merbut mahaller tekiltnn son sa'y ve nizamn a m e ve lhikanm alnm olup olmad ve alnm ise nerelere gnderildiinin iar. 2 - Tekilt taazuv ve temil edildike muntazaman bildirilmesi, 3 - Nerelerde Heyeti Merkeziye v e Heyeti idare varsa mahallerini ve bu heyetleri tekil eden zevatn isimlerinin bildirilmesi ve b a d e m a m u n t a z a m a n iar, 4 - H u s u s a t mebhuse hakknda iar ve istiare hacet brakkmamas ve iin ehemmiyeti nazar dikkatden dur t u t u l m a m a s mervcudur. 8.11.35 Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 38/4319
126
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 110 - A M A S Y A D A B A H R Y E NAZIRI LE KARARLATIRILAN
MADDELER (9. X I . 1919)

H k m e t i n Md. H u k . Cemiyetinin n i z a m n a m e s i n i Meclisi Millinin emin bir yerde t o p l a n m a s 15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen ifre mahll. kabul-
Sivas : 9 / 1 1 / 3 5 ifre mahllu 15. K . K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 1 - A m a s y a ' d a Bahriye Nazrle v u k u bulan miikaleme zabtnamesinin hulsas, hkmetin; cemiyetimizin b e y a n n a m e ve nizamnamesini kabul ettiini izahtan b a k a bir ey deildir. Yalnz fazla olarak nazar d i k k a t a
alnan atideki maddeyi ehemmiyetine bianen aynen arzediyoruz. 2 - '"Meclisi Millinin stanbul'da t a m a m e n hali emniyette serbest olarak icray vazife edebilmesi arttr. Bunun eraiti hzraya gre ne dereceye k a d a r temin edilebilecei teemml edildi. mas hasebiyle mebusann vazifei stanbul'un ecnebi taht igalinde bulun teriiyelerini hakkiyle ifaya pek msait muvakkaten
olamyaca fikri hasd oldu. 70 seferinde Franszlarn L y o n ' d a ve ahiren Almanlarn Weimarda yaptklar vehile sulhn akdna k a d a r baka bir mahalde itimai muvafk grld. darana tevdi mercudur. 3 K Kumandan Selhattin
Aslnn Numara ayndr. 1 0 / 1 1 Milzm evvel 35
T.l.T.E. Arivi: 38/4317
meclisi millinin Anadoluyu ahanede hkmeti seniyenin tensip edecei emin Bahriye Nazr Salih H u l s i " 3 - tkinci m a d d e aynen bilcmle heyeti merkeziye idarelerine ve alkaolunacaktr. 4 - B u ifrenin alnd ve tevdi olunduu merakiz ve zevatn sr'ati iar Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
11 Terinsani
234 Sivas dosyasna
111 . a n t e p , a d a n a , sis, m e r s i n , c e b e l i b e r e k e t m d a f a a - 1 hukuk cemiyetlerine sivas'tan ekilen telgraf

(9. XI. 1919)
9. x . 1335 (1919)
E v v e l c e m t a r e k e m e v a d h i l f n a o l a r a k ngilizler t a r a f n d a n i g a l o l u n a n A n t e p , M a r a ve h a v a l i s i t e s e l l m s u r e t i y l e F r a n s z l a r f n d a n i g a l o l u n m a k zere t a h l i y e o l u n d u . B u r a l a n e l y e v m larn t a h t - i g a l i n d e d i r . H k m e t , b u m e v a k i , a h a l i s i n i n testo etmekle beraber T r k hkmetinin velev en kk olsun kendisinden nez'edilemiyeceini muazzam mitingler taraFransz-
hukukunu parasnn suretiyle
a y a k l a r a l t n a a l a n igal-i m e z k r u h k m a t - m u h t e l i f e n e z d n d e pro-
cihana ilna baladlar. Binaenaleyh T r k hkmeti a k s a m n d a n olan i b u m e v a k i i n F r a n s z l a r t a r a f n d a n i g a l i n i n b i l u m u m m e m u r i n - i hk m e t l e M d a f a - i H u k u k h e y e t - i m e r k e z i y e l e r i v e b e l e d i y e reisleri t a rafndan efkr- u m u m i y e ve Amerika nezdinde protesto edilmesi bu hakszln tashihinin talep olunmas t a m i m e n tebli olunur. A n a d o l u ve R u m e l i M d a f a a - i H u k u k Ksm- crai Mustafa
Ali Nadi stanbul.
ve
Cemiyeti
Reisi
Kemal
Gaziantep 177 Savunmas.
nler, 1969. s.
128
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 112 - E S K E H R M E R K E Z M E M U R U (13. X I . 1919)

Mutasarrf vekili S a b r i B e y e gnderilen ifre.
HAKKINDA
Mahreci : Sivas Eskiehir Mutasarrf Vekili Sabri Beye C: 9 / 1 1 / 3 3 5 :
(ifre mahll)
Merkez memuru Ziya efendi hakknda Ankara Vilyeti ve kolordu kumandanlnca icra edilmi olan tahkikat ve Afyonkarahisar kumandanndan bu b a b d a k i hsn ehadetine nazaran mucibi ittiham bir kusur tesbit edilmemitir. Yalnz gerek Eskiehir mutasarrflnn ve merkeziyenin mumaileyh hakknda bir kere gerekse heyeti suizan kazanm olduu cihetle
b a d e m a Eskiehir'de ibkaen hizmet etmesi muvafk grlemiyerek kendisine Dersaadete gitmesi ve b a k a yere tebdili mumuriyet eylemesi ihtar edilmitir. Mumaileyh de buna raz olmu ve hatta (madem ki bir kere benim hakkmda byle bir suizan hasl olmutur. Devlet memuriyetini kabul etmiyeceim, doruca anakkale'ye giderek ihtiyar uzlet edeceim) demitir. Binaenaleyh mumaileyhe ana gre hareket etmesinin ihtar ve isaf eylemedii takdirde keyfiyetin m s a r a a t a n i'ar rica olunur. 13 Terinisani 335 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
113 - H E Y E T T E M S L Y E A Z A L A R I (14. X I . 1919)

E r z u r u m Md. H u k . Cemiyetine verilen c e v a p .
Erzurum Mdafaai Hukuk Heyeti Merkeziyesine 13.11.35 tarihli ifrenin cevabdr: H ca Fevzi efendi ve emsalinin mebusluklarnn iltizam edildikleri hakkndaki rivayeti malme hakkndaki fevait ve mehazrn makaasile ne-
129 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ticei zaruriyesine ait karar tarihinde arzcdilmiti. B u ve buna miitaallik mukarrerat mhimmenin ittihaz iin K z m K a r a b e k i r ve Garbi Anadolu K u v a y Milliye u m u m k u m a n d a n Salhattin B e y d a v e t edilerek hazr bulundurulmutur. Heyeti Temsiliyenin takviyesi lzumuna dair olan mutalaai aliyenize tamamen itirak ederim. Ancak Heyeti Temsiliyeyc tayin edilmi olan ekseri zevatn itigalat ahsiyeleri yznden mahsus zafiyeti tevlit eylediklerini zikr etmeyi lzm addederim. Heyeti Tcmsiliyenin takviyesi iin tavsiye buyurduunuz z e v a t t a n Miralay K a r a Vasf B e y istanbul'a gnderilmiken bu defa geri celbedilmitir. K z m K a r a b e k i r Paann daimi olarak bulunmasna vaziyeti msait deildir. Nafa N a z n sabk Ferit Bey hakknda alnan mevsuk m a l m a t bu zatta ihtirasat vc menafii zatiyesine meclup ve b t n mesaisinin bu n o k t a y a matuf olduu ve i s t a n b u l ' d a herkesten evvel tekilt milliye aleyhinde parti tekil ettii anlalmtr. Aydn Mebusu Cellettin Arif, Tevfik S a l i m ve Seyit Beylerin i s t a n b u l ' d a n kmak ve aktan aa mehaliki melhuzeye kar nefi mevcudiyete karar verebilir e v s a f t a olduklarna kanaati aliler-i varsa kendilerde teriki mesaiye hazrz. Ancak zevat mumaileyhi tanyanlarmzca takdim ederim. Mustafa K e m a l Cevad P a a mteaddit istirhamlarma r a m e n o r t a y a kmaktan hezer ediyor.
T.I.T.E. Arivi: 38/4320
malm olduklar
anlaldklarnda
Heyeti
Temsili-
yeye iltihaklar iin teebbsatta bulunmanz rica ve ihtiramat m a h s u s a m
114 - S U R Y E i T l L F N A M E S l (14. X I . 1919)

E r z u r u m M d . H u k . Merkezine ekilen telgraf. tamim
Erzurum Mdafaai H u k u k Merkezine

Mahreci Sivas Numara 349 Kelimesi Acele dakika 200 lehir edilemez.
ngilizler Franszlarla 1916 senesi adkdetmi olduklar muahedeyi esas ittihaz ederek senei laliye Eylln on beinci gn " S u r i y e t i l a f n a m e s i "
130
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER sahifei g a d r tecavz daha ilve eylediler.
amiyle tarihi millele yeni bir
Milletimiz Erzurum ve Sivas kongreleriyle hukuku mukaddese ve merasn m d a f a a emrindeki azim ve kararn cihana iln eylemiti. Binaenaleyh bu ve bu gibi mevcudiyet ve istiklli meruumuza kasd eden caniyana mukarrerata asla boyun emiyecektir. Mezkr intibahna arz eyliyoruz: 1 - Vatanmzda ngilizlerin haksz igal etmi olduklar ve bu defa tahliye eyledikleri manatk Franszlar hakszlk zerine hakszlk olmak zere igal ile ie balayacaklar, 2 - Halebi harite brakarak ehri mezkrun garbndan gemek ve U r f a , Ayntap Mara ile Adana vilyetimizdeki ekseriyeti kahircsini s l m ve Trk tekil eden en zengin topraklarmz havzai zulm ve itisafna dahil eden v e imale doru ta H a r p u t ve S i v a s a k a d a r uzanp bu mbarek ehirleri de dahiline alarak bade Sivas tan cenuba Mersin garbna k a d a r temadi eden bir hudut ile arki Anadolu ile Garbi Anadoluyu yekdiierinden ayran bir mntka Fransz nufuz ve idaresine girecek, 3 - tilfnamenin Suriyc.ye ait ksmnda tekmil Beyrut vilyetinin Franszlar tarafndan igal edilmek suretiyle dindalarmzn en zengin sahil aksamndan m a h r u m edilmek istendiini ve g y a Araplara kalan a m , H a m a H u m u s , Haleb mntkasnn da Franszlarn iktisadi, snai, lars, nufuzlar altna sokulmas takarrr eylediini zikr ile iktifa eyleriz. Bilcmle heyeti idarelere tamimi ve gazetelere itas rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
Sivas dosyasna 15 Terinisani 35
T.I.T.E. Arivi: 38/2:629
tilafnamein vatan ve milletimizi
a l k a d a r eden mevadn vahdet vc tekilt nilliyemizin enzar teyakkuz ve
131 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 115 - B T E H A K K I N D A (14. X I . 1919)

Hey. Merkeziyesine
Md. Huk. Cem. E r z u r u m ekilen telgraf.
2284 Mdafaai H u k u k Cemiyeti Erzurum Heyeti Merkeziyesine

Mahreci Sivas Numaras 331 Kelimesi 20 Alnd 14/11 Tarih
Erzurum kongresinde bte hakknda ittihaz olunan mukarrerat hulsasnn telgrafla srati iar rica olunur. 14/11/35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
Cvap verilmitir. 20 Terinisani35
T.l.T.E. Arivi: 38/4313
116 - B A T I ANADOLIJDA YUNAN G A L (15. X I . 1919)

Erzurum telgraf. Md. Huk. Cemiyetine gnderilen

Mahreci Sivas Num. 364 Kelimesi 150 Alnd 16 tarih saat imza
11 ev. 35 so. Nihat
Garbi Anadolu'da ahalii islmiyenin imhasna m a t u f bir m a k s a t t a n baka bir ey olmad beynelmilel tahkikatla da tebeyyn etmesi lzm gelen
132
Yuan igalinin Aydn vilyetinden rei'i cihetine gidilmiyecek olursa zulmden tecavzat ve itisafat gagnundan kaan hinlcrcc slm muhacirlerinin meskensizlik yznden bu defa da kn hulli ile tamamen mahvolacaklarndan ve bu suretle Yunanllarn kurban olan hedaya bir ok mazlumin daha ilve klnacandan bahisle dorudan doruya ttilf mmessilleri nczdinde tzmir'in tahliyesine dair m r a c a a t t a bulunulmas bilumum heyeti idarelere teblii. 15.11.35 Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti
Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l

Sivas Tamim dosyasna olundu 15 Terinisin. 17/35
T . l . T . E . Arivi: 38/4321
35
117 - G R E S U N K A Y I K I L A R I N I N YUNAN V A P U R L A R I N A Y K V E YOLCU G T R M E D K L E R N E (15. X I . 1919)

DAR
Sivas dosyasna tamim klnd 17/11/35 Erzurum Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine
Mahreci Sivas Numaras 370 Kelimesi 60 Alnd 16 Tarih imza Nihat
Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Giresun hevetinin iarna nazaran tzmir vilyetine haksz yere a y a k bastrlan Yunanllarn oradaki dindalarmza kar irtikp eylemekte olduklar vahet ve enaatten dilhun
133 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ve miitcneffir olan hamiyetli Giresun kayklar limanlarna urayan Y u n a n vapurlarna yiik ve yolcu gtrmemee karar vermilerdir. 15/11 /35 Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kemal
T.I.T.E. Arivi: .18/4322
118 - T E K L T - I M L L Y E N N K U V V E T (15. X I . 1919)

Erzurum ifre. Md. Huk. Cemiyetine gnderilen
Numara 387 E r z u r u m Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Merkeziyesi Riyasetine C 13/11 ve 6 / 1 1 / 3 5 tarihli ifrenin tekrardr.
1 - Mutalatnz pek dorudur. Biz de t a m a m e n ayni kanaattayz. U m u r u inzibatiyenin emin ve namuslu ellere tevdii hakknda Harbiye Nazr vastasiyle Kabinenin nazar dikkati celbcdilmiti. Bu kerre tekit klnd, t s t a n b u l d a olan bir mcerrip rfekamz tarafndan tekilta ibtidar edilmiti. Ayrca buradan Miralay Vasf Bey de bu m a k s a t l a Dersaadete gnderilmitir. Son alnan m a l m a t t a tekilat milliyemiz gnden gne tazzuv ve takviyet bulduunu mbeirdir. 2 - Kabinenin vaz' acizkrancsi bizi de ok dndryor. F a k a t yeniden buhran Vkel karmak belki bunlardan da fenalarnn gelmesini mucip olabileceinden imdilik mnasip grlmyor. Takip eylediimiz esas zaman k a z a n m a k , Mcclisi Millinin itiman temin eylemek, tekilt milliyeyi memleketin her tarafna temil eylemektir. Meclisi Milli hakknda dndklerimizi arzetmitik. B u babtaki m u t a l e a t a intizar eyliyorz. U m u m milletin ittihad efkrna gre hareket edilecektir.
134 Kolordu mtr.
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Kumandanl vastasiyle vuku bulan i'arat labii aln-
3 - Ayandan Mir Fuat Paa hakknda bir yanllk var zannediyoruz. 93 Meclisi Mebusan feshedilmemi, bilakis tatil olunarak bir daha Abdllnmit tarafndan kiiat edilmemitir. F u a t Paann o zaman da Meclisi Milli ile alkas ve mnasebeti olduunu bilmiyoruz. 4 - tradat vatanperveranelerine arz kran eyleriz. Teatii hissiyat ve mutalatn mukadderat v a t a n vc millet iin hayr azimi dergrdr. arz hrmet ve selm eyleriz. 3 K . Selhattin Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.t.T.F.. Arivi: * * 38/1316
Cmleye
119 - AYINTAP, MARA, R F A N I N F R A N S I Z L A R (16. X I . 1919)
g a l i U zer ne y a y i n l a n a n p r o t e s t o
TARAFINDAN
P r o t e s t o n a m e In gilizler tarafndan mtarekename ahkmna mugayir olarak igal
edilmiken ahiren tahliye olunan Ayntap, Mara ve Urfay bu kere de Franszlar igal etti. B u n d a n anlaldna gre Dveli Itilfive milletimizi vatanmzn en gzel paralarndan mahrum b r a k m a k hakkndaki mtekabil t a s m i m a t ve t a s a v v u r a t t a n bir trl sarfnazar edemiyorlar. Sulh Konferansnn mukarreratna intizar etmeksizin sureti zahirede m u v a k k a t ve ihtiyati bir igaldir, diyerek projelerini tatbik ediyorlar. Osmanl devletinin yedi asrlk aal bir hayat tarihiyeye ve seri ve kuvvetli bir inkiaf tecedddn btn esbab ve anasrna malik olduunu nazar dikkate almak istemiyorlar. Vatanmzn uzviyetinden koparlacak paralarla beyinlerinde tevzini menafie alyorlar. Dveli Itilfiyenin hareket v e tatbikat vakas gayr insani olduktan b a k a adaleti tabiiyeyi ve sulh kongresinde kemali azamet ve hametle iln edilmi olan esasat ve Trkiyeyc btn cihan muvacihesinde
135 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Wilson prensiplerinin on ikinci maddesiyle edilen vaadleri p a m l etmektedir. Trkiyeni taksimine yol bulmak emeliyle Yunanllara igal ettirilen Aydn vilyetindeki ktal, tazyik ve imha fecaatlarnn imdide Ermenileri alet eden Franszlarn igal ettii Adana vilyetinde, Mara, Urfa ve Ayntap t a aynen ika btn bu siyasi hakszlklara bir zamime tekil ediyor. Dveli itilf iyenin bugne kadar yapm ve y a p m a k t a olduu muamelt hakikenaeyi kemali iddetle protesto eder ve onlarn memleketimiz ve milletimiz ii daha insan ve dala adaletkr hissiyane arzulariyle avdet etmelerini temenni ederiz. Milletimiz kat ve taksimi uzvuna ve zilleti esarete raz o l m a k t a n s a btn kuvay maddiye ve maneviyesiyle mevcudiyet ve hukuku mcruasn mdafaada azimkrane d e v a m ve sebat edecektir. Bu meru ve ulvi k a r a r d a milletimizin btn manasiyle mttehid olduundan Dveli tilfiyevi haberdar etmek isteriz. Bu hususta milletimizin ykselen saday meruunu d u y m a k istemiyerek tutulan tariki gayr insanide devamn verebilecei netice pek elim olabilir. Ve bu halin yalnz birka memlekete deil, belki iki byk cihana sirayetinden korkulur. Bittabi byle bir felketi azimenin hamule mesuliyeti Cenab hakkn ve lemi insaniyetin huzurunda tilaf devletlerine aid kalr. B u szlerimizle hukuku mevcudiyetini m d a f a a d a n b a k a bir gaye takib etmeyen zin amali mttehidesine milletimibtn tercman oluyoruz. Meru feryadmzn
hakszlklara rza gstermiyeceklerine emin bulunduumuz Avrupa ve Amerika milletlerine sima edilmesini isteriz. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
* * t r a . l e i M i l l i v f : T K a s n 1119
1 2 0 - MECLS- MLLNN TOPLANTI Y E R (18. X I . 1919)
HAKKINDA
S i v a s Valisinden sorulan m t a l a .
1 8 / 1 1 /3S Sivas Valisi Reit P a a Hazretlerine Meclisi Millinin stanbul'da itimai hakkndaki melazr ve mehaliki adido bildirilmiti. K a b i n e namna A m a s y a ' d a Heyeti Temsiliye ile mza-
136
kerede bulunan Bahriye Nazr Salih P a a Hazretleri de mehaliki tnaruzay takdir ve hkmetin birga teminat filiye veremiyeceini itiraf ile Meclisi Millinin istanbul haricinde emin bir mahalde itima zaruretini btn kanaati vicdaniye ve dimaiyesivle kabul eylemiti, imzas tahtnda olan bu karar da heyeti aliyenize ibl eylemitik. F a k a t hu hakikata ramen hkmeti hazra Meclisi Millinin harite itimana raz olmayp bu takdirde Mebusan harite toplansa bile Ayan gelmiyccei cihetle harite Meclisi Milli halinde toplanmaa imkn maddi kalmyor. Dersaadetin igali ve tilf devletlerinin tesiri altnda bulunmas mahzuru azininden baka R u m ve Ermenilerin istanbul'daki faaliyeti hazralar vesair mahzurlar nazar dikkate alnarak Heyeti Temsiliye emniyeti tamme husulne kadar nizamnamemizin onbirinci maddesine istinaden harite kalarak vezaifi milliyesine d e v a m etmeye karar vermitir. B u husustaki larnn serian iar rica olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T . l . T . E . Arivi: * * * 10'2601
mtala-
121 - A M E R K A N R E S M M A K A M L A R I N I N , T L F D E V L E T L E R N N A S A Y H L L L E R N E V E S E M L E R MEN E T T K L E R N E DAR VESKA TALEB (21. X I . 1919)

15. K. Kumandanlndan istenen malmat.
Sivas 2 1 / 1 1 / 1 3 3 5 15. Kolordu Kumandanlna
Hev'eti merkeziyelere: stihbarat hususiyeye nazaran A v r u p a , Amerika'nn mzahereti hakkndaki kararna intizarla beraber eski taksimi anlamalarn tesbit eylemilerdir. Yunanistan ve italya bulunduklar yerleri alacaklar, Franszlar da Suriye tilfnamesi mucibince Diyarbakr, S i v a s ' a k a d a r imtidad eden paray igal edecekler.
137 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Mtelifin zmir, Ayln, Manisa'nn igali iin ngiliz, Fransz vo Osmanl askeri sevk olunacan hkmete evvelce bildirmiler iken bilharo vaz gemilerdir. Bizerte'de Senegal askeri Mersin'e naklolunacaktr. Amerika mehafili resmiyesi, itilf hkmetlerinin igal mntkalarnda intihab inen ve aksam sairede teevv, asayii ihll ve akaveti tevik suretile yaptklar tahrikta ait vesaiki byk bir ehemmiyet ve alka ile takip ve talep eylemektedirler. Bilhassa bu lususata dair resmi ehasn itirakini ve mehafili resmiyeden mdahale tevikini gsterir evamir ve talimat ve vesaik ve delile son derece ehemmiyet verilmektedir. Binaenaleyh: B u gibi vesaik ve delilin elde olarak cem olunmas ve Hevcti Temsiliyeye m a l m a t itas rica olunur. Heyeti Temsiliye n a m n a Mustafa K e m a l
K . K . : s. 388
* * *
122 - H E Y E T T E M S L Y E B T E S (22. X I . 1919)

E r z u r u m H e y e t i Merkeziyesine gnderilen ifre mahll.
Posta ile gelmitir. ifre mahll. Erzurum'da Heyeti Merkeziyeye
Sivas : 2 2 / 1 1 / 3 5
arki Anadolu vilyetleri namna Austos 35 tarih ile alt ralk bir bte
E r z u r u m ' d a inikat eden kongre 6
aylk m d d e t iin Heyeti Temsiliyenin m a s a r f a t eylemiti. Bugne k a d a r istikraz gzeran eden mukabili tesvi
mbreme ve zaruriyesine karlk olmak zere drt bin sekiz yz d o k s a n litanzim ve kabul z a m a n d a Heyeti Temsiliyemiz masarfat zaruresini
ye etmi ve masarfat nifenin maruz biidcenin fevkinde olduu biltecrbe sabit olmutur. u k a d a r var ki kongre mukarrerat haricinde metalibat icras nefsilemir grlemediinden mezkr alt aylk bdce muhteviyat vialnarak lyet ve mstakil sancaklarn istitaat maliyeleri nazar dikkate
bervehi ati tarzda takrir edilmitir. Aidat mezkrenin Heyeti Temsiliye namna telgraf poliesile miisaraat irsali rica olunur. E r z u r u m vilyeti be
138
yz doksan, Trabzon vilyeti alt yz elli, Diyarbekir (sir) yz, Mamuretil aziz vilyeti yedi yz, Canik livas yedi yz, Bitlis vilyeti yz, Erzincan livas yz. Heyeti Temsiliye namna Aslna mutabktr. Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 38/1.12J
123 - A S K E R V E M L L T E K L T I N M A H A L L E V E K Y L E R E KADAR GENLETLMES HAKKINDA (24/27. X I . 1919)

E r z u r u m Heyeti Merkeziyesine gnderilen ifre mahll.
24/27. 11. 35 E r z u r u m Heyeti Merkeziyesine Vatanmz paralanmaktan kurtaracak, dmanlarmzn her trl
mali istilcuyanelerine set ekecek yegne noktai istinadmzn b a t a erefli ordumuz bulunduu halde efkr umumiyei cihana kudreti milliyemizi tantan tekilt hazra olduu malmu alileridir. Halbuki zamann ihtiyacat acilesinden domu bu tekiltn asl temel tan tekil edecek olan mahalle ve kura tekiltnn hemen ekseri mahallerde y a p m a m bulunduu tetkikat ahire ile anlamtr. B u pek hayati ve mhim meseleye cilcn aresaz olmak vatann istikbaliyle alkadar olan tekilt mliyeyi metin esasa istinat ettirmek maksadiyle Kolordu ve frka kumandanlarnn ve ahz asker ressasnn bu vazifei mukaddese ile dorudan doruya megul olmalar nizamnameye nazaran tekilat milliyeyi esaslatrarak tedricen usul ve nizam vehile vilyet mstakil liva heyeti merkeziyelerine varncaya k a d a r slah ve tensik eylemeleri ve b u b a p t a temas bulunduklar resa v e memurini mlkiyenin muaveneti vatanperveranelerinden azami istifade eylemeleri lzumu takarrr eylemitir. B u m e y a n d a intihabat mcadeltnn vahdeti milliye zerine cziklli ifa ettii mazarratn da bir an evvel 7 fa izalesiyle bilumum mmeti Muham-
139 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER medin yekvcut bir halde m u k a d d e r a t vatan k u m a n d a n arkadalarmzn shdhyr mtr. 3 K K Edip
**
mdafaaya
ihzar hamiyetli mnasip grl-
necibanelerine tevdii

T.t.T.E. Arivi: 38/4329
Selhattin
124 - L Z S T A N SANCAI ADAYLIINA D A R (26. X I . 1919)

Makada K a y m a k a m reli c e v a p . Halit Beye verilen if-
Maka'da K a y m a k a m Halit Beye C. 2 2 / 1 1 / 1 3 3 5 Himemi vlalar mstelzimi kran olmutur. mini muvaffakiyeti bizce temenni olunur efendim. Lziztan s a n c a m a namzet olarak sizce m u v a f k grlen Rizeli O s m a n Efendinin te26/11/1335 Mustafa Kemal
K . K . : j. * * * 393
125 - H E Y E T D A R E L E R L E TEMASIN Y D A R E HAKKINDA (27. X I . 1919)
EDLMES
4036 E r z u r u m Mdafaai H u k u k cemiyeti heyeti merkeziyesine

Mahreci Sivas Numaras 517 Kelimesi 30 Alnd 30 larih
Merkezin nizamname mucibince merbut bulunan heyat idarelerle temasnn hsn idare ve idamesile Heyeti Temsiliye tarafndan vaki bilcmle
140
i'arat ve talimatn haberdar edilmesine son derece atf ehemmiyet buyurulmas 27/11/35 Anadolu v e Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
T . l . T . E . Arivi: 38/4324
126 - O S M A N L I M E C L S - M E B U S A N I N A K A S T A M O N U SELEN YUSUF K E M A L ' E (29. XI. 1919) TELGRAF
MEBUSU
Adliye Mstear- sabk Y u s u f K e m a l S i v a s , n u m a r a : 3223
Beyefendiye 29 K a s m 1919 buyuru devirde tebrikt Cemiyeti
i n t i h a p t a ihraz- m u v a f f a k i y e t l e v e k l e t - i m i l l i y e y i k a b u l fevkalde hizmetlere, f e d a k r a n e himmetlere m u h t a olduu m u v a f f a k bilhayr olunur efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Heyet-i Temsiliyesi Mustafa
it. t. 1 9 6 7 , .
mu olmalar pek ziyade mucib-i memnuniyet olmutur. Vatann olmalar temenniyatma terdifen beyan-
namna Kemal
Himtin138
Y u a u f K e m a l T e a g i r e n k , Vatan
141
127 - ADANA, U R F A , M A R A T A SAVAIN D U R D U R U L M A S I N F R A N S I Z K O M S E R L E YAPILAN A N L A M A (1. X I I . 1919)

15. K . K u m a n d a n l n a verilen malmat.
Sivas : Zata mahsustur. 15. Kolordu Kumandan
1.12.1335
K z m Karabekir P a a Hazretlerine Paris sulh konferansna gitmek zere Suriye'den hareket eden ve ml ve metalibi milliyemiz hakknda yakndan malmat hasl etmek ve Hey'eti Temsiliye ile mdavelei e f k r eylemek zere Sivas'a urayan Suriye ve Ermenistan Fransz F e v k a l d e komiseri F.G.Picot ile v a k i olan mlkat hususiyede milletin ml ve metalibi kat'iyesinin Sivas kongresi beyannamesinde mnderic olduu izah edilerek Kilikya, Urfa, Mara ve Ayntab'n mtarekename hilfna igal ve buralarda Ermeniler tarafndan ika edilmekte olan mezalim Franszlarn H k m e t i Osmaniye memurlarna reva grdkleri muhakkrane tarz muamele edit protesto olunmu ve bu haksz igallerin bertaraf edilmesini milletin kat'iyen taleb eyledii ve bu m a k s a d urunda btn kuvay maddiye ve maneviyesini sarfetmeye azmeylemi olduu bildirilmitir. Mumaileyh cevaben: D a h a hareketinden evel Ermeni ktaatnn yeni igal olunan mahallerden ekilmesini emreylediini Franszlarn leti Aliyenin istiklalini tandklarn Devve bunun teminini arzu eylediklerini
Adana'da menafii iktisadiye teminine mukabil Mara, A y n t a p , Urfa havalisi ile beraber Kilikya'nn da Franszlar tarafndan tahliye edilmesinin ve bu b a b d a Sulh Konferansnda dier devletler igallerinin ref'ine almalarnn muhtemel bulunduunu srf mtalat ahsiyesi olmak v e bir kayd mahremane tahtnda bulunmak artile dermeyen eyledi. Ve bizden A d a n a ' d a v e Urfa, Mara, A y n t a p ' t a tekilt milliyemize kemken d e v a m etmekle beraber Franszlar aleyhine msellhan bir isyan, bir kyam karlmamasn rica etti. Biz de buna mukabil kendileri ve Ermeniler t a r a f m d a n sebebiyet verilmedik-
142
e ahalii islmiyenin msellhan t e c a v z a t t a bulunmamalar esbabna tevessl eyleyeceimizi ve f a k a t sebebiyet verdikleri halde mes'uliyetin kendilerine raci olacan syledik. Tafsilt maruzann son derece mahrem tutulmas pek mhimdir. Mlkat mezkreden hasl eylediimiz k a n a a t e nazaran Franszlar a r k t a Trkiye lehinde harekette kendilerini m e n f a a t k r grmektedirler. Picot'nun temas da srf nukat nazar milli hakknda kat'i m a l m a t ile Paris'e gitmek m a k s a d n a matuftur. Binaenaleyh menatk megulede eskisinden daha germi ile tekilt milliyemizin taazzuv ve temiline gayret edilmek ve f a k a t i'ar ahire kadar msellhan hi bir tecavze meydan verilmemek lzmdr. Umuru dahiliyemize j a n d a r m a ve polisle mdahele gibi mtareke ahkmna mugayir harektlarnn hem lkmet ve hem de ahali t a r a f n d a n usul dairesinde ediden protesto edilmek suretile bir intizar v e hazrlk vaziyetinde bulunmak m a k s a d siyasimize b u g n iin en muvafk decektir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 3. Kolordu K u m a n d a n Selhattin
K . K . : >. 3 9 9
128 - M E V L T K A N D L M N A S E B E T Y L E (5. X I I . 1919)

E r z u r u m M iki. Huk. Cemiyetine ekilen telgraf.

Mahreci Sivas Numaras 73 Kelimesi <10 Alnd 6 Tarih adet 31
143 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Hulliyle btn muvahhidinin merref ve mbahi olduu Mevldu 5 /12 /35
Nebevi Hazreti Resaletpenahiin v a t a n ve memleket hakknda mtemeyyin ve mbarek olmasn temenni eylerim. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
Cevap yazld. minh /6
T.l.T.E. Arivi: 38/4331
129 - E R M E N L E R V E F R A N S I Z L A R T A R A F I N D A N S E B E B Y E T V E R L MEDKE SLHLI TECAVZDE BULUNULMAMASINA DAR TALMAT (8. X I I . 1919)

U r f a Mftsne ekilen telgraf.
U r f a Mfts Faziletl Hsn Efendi Hazretlerine C. 1. 12.35 E r a f ve muteberann imzalarn havi Sivas 8.12.35 telgrafname mtala olundu. merbu-
Urfallarn salbeti diniyeleri, m a k a m akdesi hilfete lyezal
tiyeleri ve v a t a n mbarek urunda her fedakrl gze alacak hamiyetkrlklar tarihen msellemdir. Mutasarrfla da vaki olan tebligatmz vehile vatanmz bigayrihak igal eylemi olan Franszlarn vaziyetleri m u v a k k a t olup davamzn hak olmas cihetle cenab hafz hakikinin inayeti rabbanisile oralarnn tamamen tahliye olunacana itimad kavimiz vardr. B u b a b d a teebbsat mossirei siyasiyede bulunulmutur. Binaenaleyh Ermeniler veya Franszlar tarafndan sebebiyet verilmedike tarafnzdan miisellh tec a v z a t t a bulunulmamasn tavsiye eder ve f a k a t mukadderat vatann mabehilistinad olan vahdeti milliyeyi tarsin ve tekilt milliyenizi tevsi ve takviye etmeye son derece i k d a m olunmasn selmeti din ve n a m u s namna talep
144 eyleriz. cektir.

Yazld minh 8
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER cab ederse zamannda icap edenlere talimat mahsusa verile-
Mehmet...
Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l

H a r p Tarihi Dairesi Arivi: A / l , D / 6 , F/83
130 - MECLS-t M L L Y E T R A K E D E C E K OLAN I I E Y E T - I T E M S L Y E A Z A S I Y E R N E SEM Y A P I L M A S I H A K K I N D A (11. X I I . 1919)

Erzurum telgraf. Md. Huk. Cemiyetine gnderilen
E r z u r u m Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine
Mahreci Sivas
Numaras 1178
Tarih 11/12
Saat S evvel 30 sonra
Heyeti Temsiliye azasndan mebus intihap edilenlerden bir ksm imdiden i s t a n b u l ' d a inikat edecek olan Meclisi Milliye itirak edeceklerinden inhilal edecek azalarn yerine tekilt nizamnamesinin yedinci maddei mzeyyilesi ahkmna tevfiken mebus olmayan zevattan evsaf natlubeyi haiz iki zatn intihabiyle isminin sratle iar rica olunur. 11 knunuevvel 35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.l.T.E. Arivi: 38/4328
145
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 131 - AMASYA V E T O K A T MD. H U K C E M Y E T L E R T B A T SALANMASINA D A R (11. X I I . 1919)
S i v a s Md. H u k . Cemiyetine gnderilen telgraf.
Sivas Sivas Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine
11/12/335
A m a s y a ve T o k a t Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti darelerinin Heyeti Aliyenize yeniden kesbi irtibat ederek ifay vazife eylemeleri lzumu mahalline tebli edildi. Mezkr Heyeti idareleri lzumu gibi tenvir ve hsn temiyet buyurmalar mercudur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kenal 132 - D A M A T F E R T P A A L E N G L Z L E R YAPILAN ANLAMA (12. X I I . 1919)
15. K. Kumandanlna gnderilen ifre.
T.I.T.E. Arivi: 10/2699
ARASINDA
15. K . Zata mahsustur.
Kumandanlna Sivas 12.12.335
Zt ahanenin tasvibine iktiran ve ingiliz murahhaslariyle sabk Sadrzam D a m a t Ferit P a a arasnda tekarrr ve imza olunan 12.9.919 muahedei hafiye sureti bu kere Dersaadette elde edilmitir. Teyit ve mevsukiyeti iin aslnn ele gemesine allmaktadr. Mezkr muahedename yedi maddeyi ihtiva eylemektedir: bervehit
146
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Suret 1 - ngiltere H k m e t i kendi mandas altnda Trkiyenin tamamiyet
ve istikllini deruhde eder. 2 - i s t a n b u l makarr hilfet ve s a l t a n a t olacak ve Boazlar ngilterenin murakabe ve kontroluna tbi tutulacaktr. 3 - Trkiye mstakil bir K r d i s t a n tekiline m m a n a a t etmiyecektir. 4 - Bunlara mukabil Trkiye tngilterenin Suriye ve Elceziredeki hkimiyetini icabnda muaveneti filiye ibraziyle temin ve hilfete ait lmanlarla meskn dier a k s a m d a istimalini taahht eder. 5 - Milli cereyanlarn nne geebilmek iin Trkiyede yeniden tesis edilecek olan nim meruta idareye kar vuku bulacak akslamelleri ngiltere hkmeti teskin iin bir kuvvei zabta tahsis edecektir. 6 - Trkiye, Msr ve Kbrs zerindeki btn hukukundan feragat ederek hususi ve nim resmi mahiyeti haiz olan ngiltere hkmeti kabuln deruhte edecektir. 7 - Sulh eraitinin takarrrnden sonra Zt ahane drdnc maddedeki hususat tevsi iin ngiltere hkmetiyle ayrca bir mukavele teati edecektir. Bu mukavelenin ahkm mahrem tutulacaktr. bu mukavelename Dersaadette nshateyn olarak tanzim ve tarafeyni kideynce teati ve kabul edilmitir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 3. Kolordu K u m a n d a n Selhattin
Kzm s. 158 Karabettir, stikll harbimizin esaslan
manevi
kudret ve selhiyetinin tngilterenin gerek Suriye havalisiyle ve gerekse Ms-
konferansta
Trk murahhaslarnn bu b a p d a k i arzularn is'afa meyyal olacak ve bunun
147 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 133 - M E C L l S - t MLLNN S T A N B U L D A TOPLANMASI ALINACAK TEDBRLER (14. X I I . 1919)
Erzurum ifre halli. Md. Huk. Cemiyetine gnderilen
ZERNE
E r z u r u m Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyesine ifre Halli 14.12.35
C 2.12.35: Meclisi Millinin Dersaadet'te itimai zaruretine kar tedabiri teminiye ittihaz hususunda teebbsat ve icraata balanlmtr. Pek m a k u l t a s a v v u r buyurulduu vehile Heyeti Temsiliye'nin k e m a k n harite kalarak tekilt milliyenin taazzuv ve tevessne almas takarrr etmitir. K z m K a r a b e k i r P a a hazretleri mzakerat mhimmei ahireye itirak eyleriz. vusul K n u n evvel 335 Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
T.l.T.E. Arivi: 38/433J
buyurmu
olduklarndan tafsilt kendileri size bildireceklerdir. R f e k a y a arz hrmet
134 - F R A N S I Z L A R I N V A D Z E R N E S L H L I T E C A V Z D E BULUNULMAMASI HAKKINDA (15. X I I . 1919)

Urfa Mutasarrfna gnderilen talimat
U r f a Mutasarrf Ali Rza Beye C.13.12.35 Sivas 15.12.35
Kl kaallere asla ehemmiyet verilmediine emin ve m u t m a i n olunuz. Gayemiz her mslman gibi istihls vatandr. Hamiyeti v a t a n i y e ve diniye-
148
nizden phemiz yoktur. H k m e t i Osmaniyenin eref v e haysiyetini muhaf a z a y a ihtimam buyurunuz. Mtarekeye, hukuku beyneldvele mugayir en u f a k bir hareketi bile protesto etmekten ekinmeyiniz. Tekilt milliyenin takviyesine ihtimam buyurunuz. Franszlar ahalii mslimeye asla zulm ve itisaf y a p m y a c a k l a n n a , hkmeti Osmaniye memurlarnn h u k u k u n a tecavz eylemeyeceklerine, Ermeni etelerini igal mntkalarndan geri ekeceklerine dair v a a d vermi olduklarndan ahalii mslime ve tekilt milliye canibinden msellhan bir tecavz vaki olmamaldr. F a k a t Franszlar veya Ermeniler sebebiyet verirse her trl mukabele meru v e vatanidir. B u n u ahaliye, ora Heyeti Merkeziyesine bylece i f h a m buyurursunuz, inallah kariben oralarnn tahliye edilmi olduunu ve mtarekename hilfna v a k i hakszln tamirini idrakle mbahi olacaz. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi n a m n a Mustafa K e m a l
Harp Tarihi Dairesi Arivi: A / l , D / 6 , F/106
1 3 5 - StVASTAN A N K A R Y A (18. X I I . 1919)
HAREKET
Sivas
Valisine
gnderilen
telgraf.
Sivas Valisi Reit P a a Hazretlerine

Mahreci ehirkla Numaras 154 Kelimesi 40
VUyetiniz hududunu geerken S i v a s t a
hakkmzda
ibraz
buyurmu
olduunuz mihman muvazi ve kymettar muavenetlerine bir kerre daha arz minnettari eylemeyi bir vazife addederek cmleten takdimi ihtiramat eyleriz. 18/12/35 Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 10/2700
149 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 136 - EHRKILADAN SlVAS H E Y E T M E R K E Z Y E S N E (18. X I I . 1919) SELM
Sivas Heyeti Merkeziyesine ehir kladan Sivas mntkasn geerken heyeti muhteremenize selm ve ihtiramlarmz takdim eder vatann hals milletin necat urundaki mcahedei mukaddeselerinde temennii muvaffakiyat eyleriz. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
tradei Milliyet 29 Aralk 1919
137 - S V A S T A N A N K A R A ' Y A H A R E K E T L E R N D E HUDUDUNU G E E R K E N SVAS VALS PAA YA (18. TELGRAF 1919) XII.
VLYET RET
18. 12. 1335 ( 1 9 1 9 ) Vilyetiniz h u d u d u n u geerken S i v a s t a hakkmzda ibraz b u y u r m u olduunuz ihtiramat mihmannuvazla eyleriz. Mustafa
Reit Pagann
ve kymettar
muavenetlerine
bir
kere
d a h a arz- m i n n e t t a r e y l e m e i bir v a z i f e a d d e d e r e k c m l e t e n t a k d i m - i Kemal

Hatralar, 1940, s. 161
* *
150
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 138 - H E Y E T T E M S L Y E (21. X I I . 1919)

Kayseri ahalisine beyanname
KAYSERDE
Kayseri
ahalii
muhteremesine
Anadoluun hayat iktisadiyesinde ebedi bir mevkii blendi olan K a y serinin Heyeti Temsiliyeye at auu samimiyet ve uhuv veti o kadar har ve o kadar nevazikar oldu ki muhterem Kayserililere aleni bir lisan minnet ve kran ile hitap etmee lzum grdk. K a d n , erkek, ocuk btn efrad milletin u m u m i bir galeyan ve heyecan ile izhar ettii tevecch ve samimiyet, her kalbin birleHeyeti Temsiliyeyi tekil eden naiz ferdlerin ahslar itibariyle deil, asl mteveccih olduu gayei mukaddesei vahdette bilaistisna mi ve her k u v v e t ve ahsiyetin itilaf ve irtibat etmi bulunmas cihetiyle pek kymetdar ve pek ulvi mahiyettedir. Heyet efradnda her ehrede ve her Trkten taan tufan muhabbet ve samimiyet iinde, hayatn vakf etmi olduu mesainin mali milliyeye t e m a m e n istinad ettiini grmekle bahtiyar ve memleketin yegne harisi temamiyeti ve milletin ilk ve son arei necat ve selmeti olan bu vahdet d e v a m ettike istikbalin telfii m a f t n a behemehal imkn bahedeceinden midvar oldu. B u t a h a s s s a t ile gayei milliyeye daha ziyade kuvvet ve metanetle yrmek iin milletin azm imanna istinad ettiini hissederek mteekkir kald. Anadolunun kalbi heyecanna bu seyahatimizin ilk merhalesinde K a y s e r i d e temas ettik. B u temasn brakt hatrai hrmet ve merbutiyeti ve ahsen mtehassis olduumuz asar uhuvvet ve nezaketin tevlid ettii hissi kran mrmz olduka m u h a f a z a edeceiz. Gayemize iddeti merbutiyetin yreklerimize bahettii hissi iftihar ile seyahatmza devam ederken arkamzda Anadolunun btn teheyycat vatanperveramftehir nesini nefsinde en gzel temsil ve tecelli ettirmi kuvvetli, zeki, muktedir ve samimi bir merkezi faaliyet mevcut olduunu daima dnerek olacaz. B u t a h a s s s a t ve bu iftihar hislerini bize hissettirdiinden dolay K a y serinin muhterem ahalisine teekkratmz alenen t a k d i m ve gayeye mteveccih mesaide d a i m a kalben mttehid kalarak arz veda ederiz. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kemal
tradei Milliye: 5 Ocak 1920
151
139 - H E Y E T T E M S L Y E A Z A L I I N A Y A P I L A C A K SEM (30. X I I . 1919)

15. K . K . K z m K a r a b e k i r P a a y a gnderilen ifreli telgraf.
Kongre vusul Onbeinci Kolordu K u m a n d a n K z m P a a Hazretlerine
30.12.35 31.12.35
11.12.35 tarihli ifreli telgraf ile Heyeti Temsiliye azalna intihap ve isminin iar rica olunan zevat hakkndaki cevabnzn tesrii rica olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
*
T.l.T.E. Arivi: 38/4335
140 - K U V A Y - I M L L l Y E N N A Z A M E T N N (30. X I I . 1919)
GSTERLMESNE DAR
S i v a s Valisi R e i t P a a y a gnderilen ifre.
Reit P a a
Hazretlerine Kuvay
Paristen alnan mevsuk m a l m a t t a bidayette Clemenceau'nun
Milliyeden rkerek lehimize kamilen dnd ve f a k a t tahminen bir buuk a y evveli S i v a s ' t a n geen bir zatn verdii raporda K u v a y Milhyenin bir blk suretinde gsterilmi olmas cihetle Clemenceau'nun eski Trk ve Mslman dmanln izhar ve temayl ettii bildirilmektedir. Binaenaleyh asayiin t a m a m i i muhafazas ve her frsattan bilistifade K u v a y Milliyenin azamet ve resanetinin enzar yar ve a y a r a irae edilmesi ehemmiyetle tasvsiye klnr. K 30/12/35 atm 3/1/36 Kzm
T.t.T.E. Arivi: 10/2701
20 K . K . v . Mahmut
152
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 141 - Y U N A N L I L A R I N t Z M R L H A K A K A R A R KARISINDA (31.XII.1919)

K u m a n d a n l a r a verilen emir.
VERMELER TARZI
K U V A Y - I MLLYENN H A R E K E T
ifre K a p a t l d Ruhi 31 Minh K o n y a d a 12 nci K o r K . Fahrettin Beyefendiye Nazillide Miralay Refet Beyefendiye
Ankara 31/12/35
B a n d r m a d a 14 nc Kor. K u m a n d a n Y u s u f zzet P a a Hazretlerine Bahkesirde imal Cephesi K u m a n d a n K z m Beyefendiye B u r s a d a 56 nci Frka K . Bekir Sami Beyefendiye Salihli cephesinde mer L t f i Beyefendiye. 1 - Yunanllar, zmir ve havalisinde mill bir ordu v c u d a getirerek Paris Sulh Konferansnn tahliye karar vermesi halinde dahi isyan ederek igale d e v a m etmee karar verdikleri bundan b a k a Y u n a n i s t a m n d a h a imdiden zmir'i resmen ilhak merasimine hazrland a n l a d m a k t a d r . 2 - B y l e bir hale kar btn kuvvet ve vesaitimizle Yunanllar vatanmzdan tardetmek zarureti karsnda kalacaz. E l y e v m cepheyi Binaenaleyh tideki tarzda hareket elzemdir: 3 - 14 nc ve 12 nci Kolordular heyet-i umumiyesiyle an- lzimenin hululnde suret-i zhire ve resmiyede Hkmet-i Merkeziyeye kar alkasm keserek K u v a y Milliye ekl-i vaziyetini iktisab edecektir. Mezkr Kolordularn umum zmir cephesi gerisinde bulunan frkalar tertip ve tanzim edilecek bir pln dahilinde herekt- lzimeyi icra edecektir. B u n a nazaran frkalarn m m k n olduu k a d a r seferber mevcuduna ibl lzmdr. 4 - K t a a t n seferberlii ve hususat- sairedeki noksanlarnn ikmali iin imdiden icabeden hertrl tedabir ve tertibata tevessl olunacaktr. 5 - bu telgrafn vsl olduunun ve bu b a b d a k i mtalalarnn serian bildirilmesini rica ederiz. tutan K u v a y i Milliyenin yalnz bana byle bir hareketi intac tabi mteassirdir.
153
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 - Onikinci ve Ondrdnc Kolordu K u m a n d a n l a r n a ve 61 nci Frka Miralay Refet
Beye
keide
edilmitir.
(56 nci Frka
Kumandanlariyle
K a y m a k a m mer L t f i Beye keide edilmitir) Berayimalmat 20 nci K o r . , 1 nci K o r . , 15 nci Kor., 13 nc Kor., 3 nc Kor. ve anakkale Mevkii Mstahdem K . verilmitir. Heyet-i Temsiliye Namna M. K e m a l
H . T . V . D . : 1>>37, a y : 2 0 , N o . * * * 511
142 - YUNANLILARIN I Z M R L H A K E D E C E K L E R N E (31. X I I . 1919)

E d i r n e d e K . K . Cafer T a y y a r ifre mahll.
DAR
Beye
gnderilen
Edirnede Kolordu K u m a n d a n Cafer T a y y a r Beyefendiye ifre mahll Mahreci: Ankara Dakika tehiri mucibri cezadr
Istanbuldan alnan telgraf aynen arzolunur. 31-12-35 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l Suret R u m i yl banda Yunanllarn zmiri ilhak ettiklerini iln edecekleri ve bu hususu ngilizlerin tevik eyledikleri ve buna kar Trk efkr umumiyesinin ne gstereceine dikkat olunaca rivayet edilmektedir, efendim. 31 / 1 2 / 3 5
T e v f i k D y k l o l u , T r a k v a d a Milli M c a d e l e tt. 70
154
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 143 - K L t S N F R A N S I Z L A R T A R A F I N D A N GALt (4. I. 1920)

F r a n s z l a r n b e y a n n a m e s i - H e y e t i Merkeziyelerden protesto edilmesi Erzurum telgraf. Miid. Huk. Cemiyetine hakknda. gnderilen
E r z u r u m Mdafaai H u k u k Cemiyetine
Mahreci Kongre Numaras Bil Kelimesi 60 Alnd 6 tarih saat 14 ev. 40 son. imza Cemil
Kilis k a s a b a s n d a k i Fransz igal ktas kumandannn ahalii slmiye kardelerimize hitaben nereyledii bervehiti beyanname " S i v a s ' d a mteekkil Anadolu kadnlar Mdafaai Milliyei V a t a n c e m i y e t i " tarafndan tilf mmessilleri nezdinde protesto edilmitir. A k v a m vahiyeye bile bu asrda tatbikine vicdan beerin kabul etmiyecei b u tedabiri zalimanenin bilcmle Heyeti Merkeziyelerce protesto olunmas tavsiye olunur. 4.1.36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
1 - Ne iin tadn tahkike bile lzum grmeksizin zerlerinde rovelver bulunan bir a d a m n bdsual ve bilcevap kuruna dizilmesi 2 - K a r g a a l k zuhurunda telef olacak veyahut y a r a l a n a c a k bir Fransz neferine mukabil yerliden iki adamn kuruna dizilmesi ve bunlarn da kura ile intihab. 3 - Bir haneden silh atlrsa o hanenin yaklmas 4 - H k m e t i Osmaniye memurlarnn byle bir hal v u k u u n d a gazl mermilerle ate altna alnmas.
T.I.T.E. Arivi: 38/4337
derhal
hakk idare ve hakimiyetlerinin iskat ve sokaklarn mitralyz ve b o m b a ve
155
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 4 4 - F R A N S I Z L A R I N A D A N A D A K Z U L M L E R N N PROTESTO EDLMES ZERNE (4. I. 1920)

A n a d o l u Kadnlar Md. V a t a n cemiyetine gnderilen telgraf.
S i v a s ' d a Anadolu Kadnlar Mdafaai Vatan cemiyetine

Mahreci Kongre Numaras 681 Kelimesi 60 alnd 4 tarih saat 23 tmza
minh
Franszlarn A d a n a ' d a ahalii islmiyeye r e v a grdkleri itisafattan dolay tilf mmessilleri nezdinde vaki protestonamelerine tta hasl oldu. Trk kadnna, mslman hanmanna has olan hissiyat necibei vataniye ile e f k a t i aliyei insaniyenin menba feyzi intiar olan cemiyetinize Heyeti Temsiliyemiz arz kran ve minnetdar eyler, millet byle kz kardelerini mvahdeti mukaddesesinin pivas grmekle mcahedei meruasnda azim ve imannn bir kat daha risanat bulduunu idrakle mesuttur. 4 knunsani 36 Mustafa K e m a l
T.l.T.E. Arivi; 37/4158
Heyeti Temsiliye namna
1 4 5 - E R Z U R U M VALSNN M L L H A R E K E T ALIMASI (5/6. I. 1920)
ALEYHNDE
Mstaceldir. Erzurum Heyeti Merkeziyesinden 26/12/1335
Ankara: 5 / 6 - 1 - 1 3 3 6 tarihile alnan ifrede
valinin harekt milliyeyi lekedar etmek zere el altndan alt tehcir v e takvil fiilinden dolay haklarnda ahzgirift mzekkeresi sdr olan Eblhindli Cafer Arslan vesairenin Hkmete civar bir hanede iskn ettirildikleri, Shhiye ve Polis Mdrlerinin J a n d a r m a Alay K u m a n d a n ve E v r a k Md-
156
rnn bunlarla gece gndz hali t e m a s t a bulunduu v e valinin tesirde aleyhlerinde a h a d e t t e bulunacaklara mahkemede tebdili lisan ettirilmee uraddt ve bu gibi gayri kanun ahvali Mdafaai H u k u k Cemiyotine a t f eyledikleri v e maznunlarn Heyeti Temsiliyenin kendilerine zahir bulunduuna dair b d pervazane i a a t t t a bulunduklar, valinin teden beri fkara sfatile Hkmetin srtndan kan emmeyi s a n a t ittihaz etmi bir t a k m tufeyli insanlardan mrekkep bir parti tesisine alt, her vesileden harekt milliyeyi nazar millette kltmeyi bir g a y e edindii ve hkmete istinad eden bu menfi gurubun seyyiat ahvalinin orduya v e cemiyete istinad olunmakta bulunduu mufassalen t a d a d edilmekte cemiyetin muhafazai nezahat ve meruiyeti iin talimat taleb olunmaktadr. Kendilerine icabna tevessl olunduu ve neticeye intizar eylemeleri cevaben bildirildi. Keyfiyetin lyik olduu ehemmiyetle tahkik ve tetkikile m t a l a t samilerinin i'arna muntazrz efendim. Heyeti Temsiliye N a m m a Mustafa Kemal 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
**
K . K . : . 432
146 - H E Y E T TEMSLYE BTE VE M A S R A F L A R I (6. I. 1920)

E r z u r u m M d . H u k . Cemiyetine ekilen telgraf.
1282 E r z u r u m M d a f a a i H u k u k Heyeti
Mahreci Ankara Numaras 800 Kelimesi 80
Merkeziyesine
Tarih Saat 10 e>. 10 sonra
Alnd
7 minh
T a m i m e n 22.12.35 tarihli telgrafla m u v a z z a h a n ve m u f a s s a l a n bildirildii zere Heyeti Temsiliye masarifi zaruriyesi iin B t e mucibince v e her
157 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tarafn istitaat nazar dikkate alnarak tevzi olunan aidatn Bank Osmani v e y a h u t Ziraat Bankas bulunan mahallerde o vasta ile vc telgraf poliesile ve bulunmyan yerlerde posta vesaiti saire ile ve Ankara Heyeti Temsiliyesi namna serian irsali tekiden rica olunur. 6 / 1 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 38/4339
147 - HEYET TEMSLYE AZALIINA SELEN MLLETVEKLLERNN ANKARAYA G E L M E L E R N E DAR (6. I. 1920)
Umum. telgraf. Md. Huk. Cemiyetlerine gnderilen
1491 U m u m Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine
Mahreci Ankara
Numaras 921
Kelimesi 100
Saat 13/34
Her livadan Heyeti Temsiliye azalna intihap olunan mebusini muhtereminin A n k a r a ' y a terifleri hakknda v u k u bulan t a m i m baz mahallerce laykyle anlalamadndan tavzihine mecburiyet grlmtr. Mumaileyh inin K n u n u saninin beinde Ankra'da v u k u bulacak itimaa deil K n u n saninin beinci gnnden itibaren kendilerile mdavelei e f k r olunmak zere A n k a r a ' y a terifleri rica edilmitir. Ayn beinde bulunmak art deildir. 6/1/36. 8 vusul Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 38/4338
158
148 - y u s u f k e m a l ' i a n k a r a ' y a a r a n

(6. Dersaadette Kastamonu I. 1920)
telgraf
Mebusu Y u s u f Kemal
Beyefendiye 1920 ve
6 Ocak
B i l v a s t a y a z l a n t e l g r a f n a m e n i n v a s l olup o l m a d n n i ' a n mukadderat- tiye hakknda ara-y aibelerinden istifade ve
teati-i
e f k r e d i l m e k z e r e bir iki g n A n k a r a ' y a t e r i f l e r i v e y e v m - h a r e k e t lerinin i ' a n n r i c a e d e r i z e f e n d i m . Mustafa

Yuuf Kemal lt. metinde. * * *
Kemal
Tengirenk, 1967 Vatan Hia-
149 - SMET B E Y E LYHA HAKKINDA VERLEN CEVABA DAtR (6. I. 1920)

15. K . Kumandanlna verilen ifreli c e v a p .
15. K o l o r d u K u m a n d a n Kzm K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C. 1 / 1 / 1 3 3 6 i s m e t Beye mezkr lyiha hakknda ita buyurulan cevap, hey'etimizce pek musip ve muvafk grlmtr. Arz teekkr ederiz. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K . K . : s. 424
159 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 5 0 - R A U F B E Y N MECLS M L L D E V E S U L H KONFERANSINDA BULUNMASI (7. I. 1920)
15. K . K u m a n d a n l n d a n ifre ile istenen mtala.
Ankara: 7/1/1336 Gayet mstaceldir, tehiri mucibi mes'uliyettir. E r z u r u m ' d a 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hz. 1- Ankaraya gelen Mcb'uslarla hasl olan temas neticesinde Mecsi
Millide bizden birimizin bulunmas zarureti anlalmaktadr. E s a s a t milliyemize sadk kuvvetli bir gurubun tekili a c a k bu suretle olabilecektir. Aksi takdirde btn emeklerin heba olabilmesi taht ihtimle girmektedir. B u n u n iin Heyeti Temsiliyece R a u f Beyefendinin Meclisi Milli kadnda Dersaadette bulundurulmasn muvafk ve zaruri m t a l a etmekteyiz. B u b a b d a bir karar ittihaz edilmek zere rey ve miitalai devletlerinin i'arn rica eyleriz. 2 - Konferansa davetimiz halinde gidecek sulh murahhaslar meyannda kezalik Rauf Bevefendinin bulunmas hakkndaki mtalati alilerini ayrca istirham eyleriz. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Mahmut
K.K.: . 434
Vekili
160
151 - ZMR'N YUNANSTAN A L H A K I H A Z I R L I K L A R I Z E R N E YAZILACAK PROTESTOLARA DAR (7. I. 1920)

S i v a s H e y . Merkeziyesine, kadnlar Md. Cemiyetine gnderilen ifre. Huk.
Suret izmir'in Y u n a n i s t a n ' a ilhakn tacil maksadile ihzaratta bulunulmakta olduu teeyyt etmektedir. Emri vaki hususunda azim mitingler ve protestolarla Aydn cephesindeki K u v a y Milliyenin taarruzi harekta gemesi lzumu arzedilmiti. B u n d a n evvel imdiden bilumum Heyeti Merkeziyeler tarafndan iddetli bir lisan ile Dveli tilfiye ve Amerika mmessillerine ibu istihzarat protesto etmek siyaseten mucibi faide grlmektedir. Protestonamede bilhassa igalden evvel vilyatmzda asayiin mkemmel ve Mslmanlar skn iinde sulha muntazr iken bilsebep asayiin temini bahanesile itilf devletleri namna yaplan Y u n a n igalinin Mtelifin tahkik heyetlerinin itiraf vehile y a m a , harik, taarruz, katliamdan mrekkep netayici vahiyane ve fecianeye sebebiyet verdii ve bu halin btn iddetile d e v a m eylemekte bulunduu milletin bu haksz igallere bu vahi hunharlara kar meru olarak balad mcadeleye devamnn pek tabii olduu ve bu halin temadisi halinde memleketimizin vesaiti muhtelifeye mracaata mecbur kalaca ve bunun ise selmeti cihan iin tehlikeli olaca ve bundan, terettp edecek mesuliyetin dorudan doruya igali takrir ve tertip eyliyenlere raci bulunaca Anadolu'da ikinci bir Makedonya ihdasna asla miisaede etmiyeceimizi, binaenaleyh bu hakszln bir an evvel tashihi ile igalin hemen ref'i gibi esasatn mnderi olmas ayan tavsiye grlmektedir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l Sivas Kadnlar Mdafaai H u k u k Cemiyeti Riyasetine Heyeti Temsiliyeden mevrut ifre sureti blya nakledilmitir. Yukarda nnderic esasat dairesinde cemiyeti aliyeleri tarafndan da protosto keide edilmesi sevgili tzmirimizin tahlisi namna rica olunur efendim. Sivas Heyeti Merkeziyesi namna imza
T.t.T.E. Arivi: 37/4157
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 152 - K E N D S N N V E R A U F B E Y N S T A N B U L ' A GTMYECEKLERlNE (7. I. 1920)

3. K . Kumandanlna ve Sivaa Heyeti
161
DAR
Mer-
keziyesine gnderilen telgraf.
3 K 1 ube
Kumandanl Sivas : 8/1/36
E r k n harbiye 94
Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine
"suret"
B a z heyeti merkeziyelerden R a u f Beyin ve benim mebus olarak istanbul'a gideceimizden endie olunduu ve m s a l a h a v a k a d a r milletin arasndan ayrlmamaklmza mukarrerat dair telgraflar alyoruz. B u n d a n her tarafn S i v a s ' t a k i olamadklar anladyor. ahireden henz lykiyle haberdar
Heyeti Temsiliyenin kemafissabk vazifei milliyesine d e v a m edecei ve bizim de Meclisi Milli iin emniyet-i t a m m e ve katiye tahasslne k a d a r heyeti mezkre iinde Anadoluda kalacamzla dair icap edenlere tebliat lzmada bulunulmas rica olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.l.T.E. Arivi: 10/2705
153 - M L L H A R E K E T A L E Y H N D E G A Z E T E L E R D E IKAN Y A Z I L A R (8. I. 1920)

Md. Huk. Cemiyetlerine gnderilen tamim.
1652 B i l u m u m Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziye idarelerine

Mahreci Ankara Numaras 1217 Kelimesi 40 Alnd Tarih. 9 Saat 8/4
162
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Trabzon Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyesinin merkezi hilfet ve pa-
yitaht saltanatmz olan Dersaadet'teki Trke matbuatn enzar yar ve a y a r birliimizi iraeye muhta olduumuz bu mhim zamanlarda vahdeti milliyeyi muhil nefreti ammeyi calip ve alemi tslm mteessir edecek surette dedikodulara vasta olmas grlmekte hasl olan teessrat milliyemizi M a t b u a t cemiyetine iarla amali milliye haricinde icalei kalem edecek gazetelerin de nazar millide muzir addolacan bildirdik ve bu tarzda bilumum heyeti merkeziyelerden iaratta bulunulmas muvafk grlm olduu tamimen rica olunur. 8 /I /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T . I . T . E . Arivi: 38/4340
154 - S T A N B U L VE B O A Z L A R N M M E S S L L E R E PROTESTOLAR YAZILMASINA DAR (8. I. 1920)

ifre 3 K. K.
Ankara
tngiltere H k m e t i Bavekili Lloyd George'un, stanbul ve Boazlarn beynelmilel bir hale ifrana; Trk Hkmetinin yeni merkezinin olacana ve stanbulun yalnz m a k a m Anadoluda hilfet ve bir payitaht din olarak
kalacna dair Sulh Konferansna teklifatta bulunaca gazetelerde grld. An'anat milliye ve dinmize mugayir olan byle bir kararn milletimizce asla kabul edilemiyecei tabiidir. Mmessillere bu b a b d a edid protestolarda bulunulmas ve bir suretinin de beray m a l m a t Heyeti Temsiliyeye keidesi rica olunur. 8/1/36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20 K K . Vekili
10/2704
Mahmut
T.I.T.E. Arivi:
163
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 155 - R A W L N S O N L A Y A P I L A C A K M L K A T (8. I. 1920)

15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen ifreli telgraf.
Ankara : 8 / 1 / 1 3 3 6 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine
C. 1 / K n u n u s a n i / 1 3 3 6 : Ravvlinson ile mlkat m'ir ifreleri m t a l a edildi. Mumaileyhin stanbul hakkndaki m t a l a t Lloyd George'un teklifat Ue tamamen tetabuk etmektedir. T a r a f lilerinden ita buyurulan cevaplar esasat milliycmizin ruhunu ihtiva etmekle sezavar- teekkrdr. Ravvlinson Hkmeti metbuas tarafndan Hey'eti Temsiliye ile temas ederek grmeye dair talimat alarak sahibi selhiyet bir vaziyette bulunuyorsa bir an evvel A n k a r a ' y a gelmesi mucibi faide grlmektedir. Tabii bizle yapaca mlkat da Sivas kongresi hututu umumiyesi dahiline mnhasr kalacaktr. Sahibi selhiyet olmad takdirde b u r a y a k a d a r gelmesine lzum yoktur. Buna eyleriz. Heyeti Temsiliye Namna Mustafa Kemal 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K . K . : s. 417
nazaran kendisinden keyfiyetin aka istizah ile i'arn
istirham
164
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 156 - T A A R R U Z P L N I (9. I. 1920)

Kumandanlklara gnderilen ifre.
Gayet Mahrem
ve 'Yalnz
Zate
Ankara 9/1/36 T H Birinci Kolordu Kumandan
Mahsustur Numara 55 (Emniyetli bir zbit vastasiyle) " " "
Edirne'de
Miralay Cafer T a y y a r Dersaadet'te kem " " " fendiye Kumandan
Beyefendiye MevkiimstahBeye-
anakkale
Miralay evket
D e r s a a d e t ' t e Onuncu K a f k a s Frkas K u mandan K a y m a k a m K e m a l Beyefendiye Bursa'da Ellialtmc Bekir S a m i Beyefendiye aynen Kolordu Frka Kumandan Miralay (Melfuf On Yusuf re'yinize
" "
" "
" "
Miralay Kzm pln izzet drdnc
Beyefendiye Kumandan Hiye veya -
Altmbirinci Frka suretinin Paa
ksmen
Kumandan i'tas
Hazretlerine
muhavveldir.) Posta ile Nazilli'de Miralay Refet Beyefendiye " " " " " " Onikinci Yirminci nc Kolordu Kolordu Kolordu Kumandan Kumandan Kumandan Miralay Miralay Fahrettin Selhattin Beyefendiye Beyefendiye vasta Cevdet Vekili Mahmut Beyefendiye
(Hiye - Melfuf pln suretinden birer nshasnn en seri Hazretlerine ve Onnc Beyefendiye irsali Kolordu K u m a n d a n Miralay
ile Onbeinci Kolordu K u m a n d a n Mirliva K z m K a r a b e k i r P a a mtemennadr).
165 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 - Resm veya gayriresm istihsal edilebilen m a l m a t t a n Dvel-i tilfiye ve marikenin bizimle sulh a k d e t m e k hususunda aralarnda anlaabilmi olduklar ve heman mzakereye balyarak mukadderatmz hakknda pek yaknda bir k a r a r ittihaz edecekleri ve Yunanistan'm 13 Knunusani 1336'da sulh karar her 4 Eyll ne olursa ve olsun resm veya gayri resm surette etmitir. Svas'da mdafa maddesinde
Aydn Vilyetinin ilhakn iln edecekleri t a h a k k u k 1335'de Rumeli
Anadolunun ittifak- tammiyle btn varlmzla
akdolunan Mill Kongrede ittihaz olunan mukarreratn ikinci bu gibi ahvalde hukuk ve mukaddesatmzn a s m a k a r a r verilmi alelcele icra olduu
m a l m u lileridir. Halbuki b u gibi kararlarn mntic-i muvaffakiyet ihtisasn olamayacan B u pln zate
tatbikinden evvel kararlatrlm bir pln mevcud olmad halde keyf ve edilecek harektn nazar- teemmle alarak ve birok erbab- mahsus olup muhteviyat fikirleri de inzimam Mezkr pln tatbik
ettikten sonra bir pln tertip ve leffen t a k d i m klnmtr. f e v k a l d e mahrem tutulacaktr.
ancak lhikasnda b e y a n edilen eraitin t a m a m i y l e husul bulmas ve tarafmzdan tatbiki emredilmesi halinde fevkalde bir azim v e sratle edilecektir. 2 - Rumeli'deki Kolordularmz hakknda plnn lhikasnda beyan olunan m t a l a d a n baka bz nkat- nazarn burada zikrine mecbur oldum: a) Rumeli'deki berlik icra edecek. b) Bulgarlarn hi olmazsa btarafl kazanlacak. c) Payitaht- Seniye ve Makam- Muall-y Hilfet her nevi taarruza ve bilhassa tslmlarn katli hususunda mahall ahalii Hristiyaniyenin tecavzatna kar m d a f a a ve Garb T r a k y a ' d a n ark T r a k y a ' y a melhuz hernevi taarruzu tevkif edilecek. d) c maddesi vki olmazsa Aydn vilyetindeki harektmzn tedenberi tahad ettii bildirilen Yunan ihtiyat kuvvetlerinin teshili Aydn maksadiyle Nizamiye ile takviye edilmi mill mfrezelerle Selnik civarnda vilyetine nakline mni-i harekt icra edilecek. Yazlmtr 9/1/36 Cevdet Kolordular aynen Anadolu Kolordular misill sefer-
166
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Ankara 9/1/36 Miralay Refet B e y 61 Miralay K z m B e y 20 K a y m a k a m Mahmut Bey 3 Miralay Selhattin Bey
Bir sureti en seri vasta ile Y u s u f zzet P a a Hazretlerine
56 Miralay Bekir S a m i B e y X I I . K o r . Miralay Fahrettin B e y Bir sureti en seri vasta ile Kzm Karabekir Paaya
1 - Dvel-i muhasamann kuvvetli pidarn tekil eden Yunanllar def' ve tardetmek iin bir vaziyet-i mhimme hsl olabilir yleki : TH 7 a r k t a asrlk hrs- istillarn tatmin iin Devlet-i Osmaniyeyi t a k s i m d e srar edecek olan Dvel-i tilfiye ve Marike kararlarm vermezden Osmanl Milletinin kuvvei evvel mukavemetini birkere daha tecrbe maksadiyle
Aydn havalisine tecemm' etmi olan Y u n a n kuvsm msademe ettirerek hangi tarafn galebe edeceini tecrbe ettikten sonra tasmimat- mcl'anetkranelerini kabul ettirmee karar verirler. B u n u n iin Yunanllarn tzmir vilyetinin ilhak hakkndaki tasmimat phesiz mukavemet-i milliyemizin kuvvet ve mahiyetini anlamak ve ezmek iin Dvel-i Mutelifenin hainane mrettep bir plnndan b a k a birey deildir. B y l e bir vaziyette Kuvayi Milliyenin v a h d e t ve kudreti v e dolaysiyle H k m e t ve Devletin el'an rahnedar olmyan kuvay-i hayatiyesini leme isbat etmek iin btn vesait-i mevcudenin bu m a k s a d d a istimalde muvaffakiyetin temini her vatanperverin en m u k a d d e s vazifesi olarak telkki edilmelidir. 2 - Byle bir vaziyette Rumelideki Kolordularla hususiyeti-i ahvali bulunan Onbeinci K o l o r d u d a n m a a d a nc, Onikinci, Ondrdnc, ve Yirminci Kolordclarn H a r b i y e Nezaretinin 24/12/35 tarihli ve 32 numaral kadrolarn ikmali hakkndaki gayet mahrem iaretli emirnamesini seferi harfiyyen
icra etmeleri muktazidir. Ahval ve erait-ihzraya nazaran y a p d a c a k bu seferberliin ve harektn muvaffakiyetle neticelenmesi iin (tzmit-Adana) ve ( B a n drma-Balkesir-Akhisar) Cephane Depolariyle ve (Afyon-Alaehir) olmakla ve (Afyon-Nazilli) menmtaakp difer hatlarna tamamiyle hkim Nide Esliha beraber, zmit, Afyonkarahisar
Deposuna bu emrin tebliini
vaz'yed edilmek ve mezkr hatlarn
iletmesini deruhde etmek icabeder.
167 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 - Alt aydanberi miktar- kfi k u v v e t ve cephane celbederek, tahkimat y a p m a k ve unsur-u slm azaltmak suretiyle Avdn vilyetinde yerlemi olan ve kuvvet, esliha k u m a n d heyetince mtefevvik bulunan Y u n a n kuvsn bulunduumuz erait tahtnda malp etmek ve kmilen Adalar Deniziyle mferrik kalm bulunan Y u n a n kuvsnn yeler alabilmesi mkl olup Aydn byk vilyeti takviharicine a t m a k mteassir grnmekte ise de k mevsiminde A n a v a t a n n d a n , tzmir istilsiyle yzbinlerce R u m u n izll ve seferberliin
imha-yi servet ve h a y a t hasebiyle tekevvn eden ve gnden gne kuvvetlenen Rallis muhalif partinin ilk bir m u v a f f a k i y e t i ve belki de iln ve tahidat- muntazamaya ibtidar edilmesini m t a a k p Y u n a n i s t a n
dahUinde ve siyaseten bir mhim m u v a f f a k i y e t temin edecei ve zaten Y u nanistanm kemmiyeten ve maddeden tefevvuk-u azmine kar gayrimuntazam bir a v u ve mahalli K u v a y i Milliye karsnda geirilen zamanla gayrimtenasip m u v a f f a k y a t nazar- teemmle alnmaldr. Yunann Aydn vilyetinden ihrac hususunda tarafmzdan v u k u b u l a c a k teebbsat- ciddiye talyanlarn d a memleketimizi terk etmesi gibi bir ikinci m u v a f f a k i y e t temin edilebileceinde phe yoktur. 4 - Tecemm- sevklcey: Aydn vilyetindeki Yunan kuvs iki jsslharekeye istinat eder. Biri Foa dieri zmir'dir. Hemen iki grup halinde bulunan bu kuvveti birbirinden ayrmak ve ilk hamlede vilyetin mhim bir ksmn istirdat ile cepheyi kltmek maksadna mtuf olacak ilk harekt askeriyenin hedefi Manisa ve bunun arkndaki boaz ve tzmir-Torbal mendfer hattnn daki dalar igal etmee mtuf olmaldr. Harekt- evveliyemizin maksadiyle Akhisar'da bir ve Alaehir'de iki cudunda Frkann tahidiyle Ske havalisinde lakal topu ve arkntemini makineYunann darlharekaraya
m u n t a z a m ve seferber mev-
litfekle takviye edilmi, ikibin kiilik bir K u v v e i milliyenin ve larn tamamiyle bitaraf kalmalar halinde bu kuvveti ya Aydn
Selnik'te ihtiyat olarak bulundurduu otuzbin kiilik bir kuvvetin Bulgarktna veyahut Edremit veya anakkale Boaznn bir mahallinde duundan B a n d r m a ' d a bir ihtiyat kuvvetinin tahidi
kartarak imal grubunun gerilerine bir hareket icra eylemesi melhuz bulunicabetmektedir.
5 - Drdnc maddedeki kuvvetlerin ihzar ve tecemmne dairdir: Cephede ibraz- faaliyet eden 61 ve 57 nci Frkalar seferber haline vaz'edilerek vazifei harbiyelerine d e v a m etmelidir. 56 nc Frkadan takriben iki
168
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bir frka karargh bir piyade alay
piyade alay Yirminc F r k a d a n
bir cebel t a b u r u ve Ondrdnc K o l o r d u d a n bir muhabere bir istihkm bir svari bir nakliye bir shhiye mfrezesi sabk Yirminc Frka K u m a n dan mer L t f i B e y kumandas altnda Yirmidrdnc Frkadan Frkadan alay iki piyade bir piyade Yirminci Akhisar'da tecemm' edecektir. bir topu alay ve Krkbirinci bir s-
K o l o r d u d a n bir muhabere
vari bir istihkm bir nakliye bir shhiye mfrezesi (mmkn ise mendferle) Yirmindrdnc Frka K u m a n d a n K a y m a k a m Mahmut B e y kumandasnda Alaehir'de ve Krkbirinci F r k a d a n bir piyade alay bir cebel taburu ve Onbirinci Frkadan iki piyade alay ve Onikinci Kolordudan bir muhabere bir svari bir istihkm bir nakliye bir shhiye mfrezesi (mmknse mendferle) sabk K a v a k Mntakas K u m a n d a n K a y m a k a m Arif Bey k u m a n d a s n d a Alaehir'de itima edeceklerdir. B u n d a n b a k a Yirminci Kolordu bir B a k u m a n d a n l k Karargh tekilederek Afyonkarahisar'ma ve Onikinci Kolordu da bir Kolordu K a r a r g h tekilederek ilk kademe olarak Alaehire gnderecektir. Mentee Mutasarrfl ile lerden m a a d a Ske havalisinde tfek bl verilecektir. Demirci Efe Aydn mntakasndaki kuvvet ikibin kiilik bir K u v a y Milliye sratle
ihzar edecek ve buna Elliyedinci F r k a d a n iki cebel topu ve bir makineliI U ' n c Kolordudan Samsun-Sinop-Merzifon mntakasnda dahilde Hristiyan unsurun taknln ve hariten bir ihracn men'ini temin edecek ve kezalik Silifke Sanca d a ve imaline tevessiine dahil olarak A d a n a igal mntakasnn olan Onbirinci garbine nc olduu mni olacaktr. Harekt balar b a l a m a z ve Onnc Kolordular mmkn
Kolordu tarafndan takviye olacak emrine girecektir. Onbeinci
Frka nc Kolordu
kadar nc Kolordunun vazifesini teshile alacaklardr. 6 - Aydn cephesi Gedizay hattfsl olmak zere iki g r u p a t a k s i m olunacak, mezkr ayn imalindeki kuvvetler imal Grubunu ve cenubundaki kuvvetler Cenub Grubunu tekil edecek ve imal Grubuna Ondrdnc Kolordu K u m a n d a n ve Cenup G r u b u n a ise Alaehir'e gelecek olan Kolordu K a rargh maiyetine verilmek zere Miralay Refet Bey sevk ve idare edecektir. Her iki Grubu U m u m Anadolu K u m a n d a n namiyle Mustafa K e m a l P a a idare edecek ve Erknharbiye Riyasetini de Ali F u a t P a a deruhde edecektir. Yirminci Kolordunun Afyon'a gnderecei Ordu K a r a r g h U m u m Anadolu
169 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Kumandanl Kararghn tekil edecektir. Onikinci, Ondrdncii, Yirminci Kolordu K u m a n d a n l a r ve Cenup olmak itibariyle Kzm Grubu K u m a n d a n dorudan doruya kdemli Mustafa K e m a l P a a y a ve nc, Onnc, Onbeinci Kolordular Mustafa K e m a l P a a y a merbut bulunacaktr. Gerek seferberliin srat ve inzibatn temin ve gerekse muharebe cereyan ederken mntakalarda asayiin muhafazasiyle ihtiyacatn ve Bilecik Depo ktaatnn ihzar vazifesiyle zmit, Eskiehir, Bolu Sancaklarnn Kumandanlna mmknse merkezi Vilyeti, Nide Sanca Kayseri Mntaka
K a r a b e k i r P a a y a ve K z m K a r a b e k i r P a a da
olmak zere 56nc Frka K u Onikinci
mandan Bekir S a m i B e y K t a h y a , Afyonkarahisar, s p a r t a , B u r d u r K o n y a Mutasarrfl K u m a n d a n l n a Kolordu K u m a n d a n Fahrettin B e y , Ankara, K a s t a m o n i Vilyetleri mntakas K u m a n d a n l n a Beinci Kolordu Ahzasker Heyeti Reisi Nurettin B e y , memur olacak ve doruca Mustafa K e m a l P a a y a merbut bulunacaklardr. 7 - Seferberliin m u n t a z a m a n icrasnda evvelemirde Kolordu Kuman-
danlar bdehu Ahzasker Resas me'sul olup vatann istihlsna m t u f olan ibu seferberliklte muvaffakiyetin temini jnaksadiyle Harb-i Umumde Kolordu Kumandanlklarnn haiz olduu hernevi salhiyeti tamamen haiz olacaktr. 8 - Seferberlik iln edilir edilmez; Onikinci Ondrdnc Yirminci Kolordu Kumandanlklar mmtakalar dahilinde bulunan j a n d a r m a ktaat seferberlik nizamnamesi vehile seferber edilecek ve Kolordu Kumandanlarnn edeceklerdir. Ayn z a m a n d a Geri Mntakas Kumandanln deruhde edecek olan Miralay Bekir Sami X I I nci Kolordu K u m a n d a n Fahrettin Beyefendilerin derhal zmit, Afyonkarahisar, K o n y a cepane ve esliha depolarna vaz'yed edecekler ve imendfer hattna hkim olcaklardr. B u n u n iin Eskiehir, Afyonkarahisar' K o n y a civarndaki ecnebi ktaatna kar iki misli kuvvet cem'ederek Harekt- Milliyenin baladm ve Harekt- Milliyenin hibir devlete ibraz- husumet emelinde olmayp zulmen hayatna kasdedilen Millet-i Osmaniyenin istikll ve istihls iin bizzat mukadderat- millete hkim olacan v e binaenaleyh Trkiye'de bulunan bilmum vesait-i nakliye ve imendfer, esliha, cephane depolarna ve hernevi malzetertip edecekleri pln mucibince asayi-i dahiliye ve sahilleri muhafaza ve tarassud
170
me ve ihtiyacat- harbiyeye sahip olmalarna azmettiklerinden taht- igallerinde bulundurduklar imendfet hatt esliha ve mhimmat depolarn derhal terk etmedikleri takdirde silhla mukabele edecekleri ve binaenaleyh vakit kaybetmeyip bunlarn teslimi v e dahil-i memlekette bulunan ecnebi ktaat silhlarn ve cephanelerini mahalli kumandanlklara teslim ve bulunduklar mahallerde t a m a m i y l e b i t a r a f kalmalar ve haklarnda hernevi dostane muamelede kusur edilmeyecei ve teshilt gsterilecei tebli edilmekle beraber byk bir azim ile mrlarz mevke vaz'yed edilecektir. tzmit'in garbinde bulunan ngiliz ordughiyle zmit'in arasnda imendfer imalt- snaiyesi mkemmelen tahrip edilecek ve tahribata Onuncu K a f kas Frkas K u m a n d a n memur olacaktr. Birinci Frka K u m a n d a n kendisine tebligat vki olur olmaz zmit Piyade Cephaneliine baskn y a p a r a k muhteviyatn zmit Adapazar arasna mnasip bir mahalle nakletmei en m u k a d d e s bir vazife telkki edecektir. Herbir ihtimale kar A d a n a ' d a n Franszlarn imaligarbye hareketini men' maksadiyle Toros tnel ve kprlerinin tahribinde mteyakkz bulunul a c a k t a . Bunu n- lzimede y a p t r m a k nc Kolordu K u m a n d a n l n a ait olacaktr. 9 - Afyokarahisar'nda ifayivazife edecek olan H a t Komiserlii evvelemirde cephenin muhta olduu esliha ve cephaneyi Afyonkarahisar'na nakledecek ve b d e h u hatt srf nakliyat- askeriyeye m a d e bulunduracaktr. Kolordularn seferberliin istilzam eyledii her hazrl bilcmle malzeme ve ihtiyacat- harbiyeyi tedarik v e ihzar ederek, cepheye sevkedilecek ktaatn malzeme-i shhiye ve vesait-i nakliyece noksansz olmasna itina edilecektir.
Lhika Y u k a r d a arzedilen pln hibir vakit Anadolu'nun istiklliyeti mnas
t a z a m m u n etmiyecektir. Y u n a n l d a n n resm v e y a gayriresm Aydn Vilyetinin ilhakn iln etmeleri veyahut Dvel-i tilfiye ve marike Sivas Mill Kongresinin izmi olduu hudut dahilindeki Anavatan inksama u r a t a c a k herhangi bir teklifin teblii halinde Makam- Hdfet ve S a l t a n a t ve H k met-i Merkeziye v e Meclis-i Mill hibir teebbs v e y a hareketle mrl'arz tehlikelere kar bir tedbir ittihaz edecek vaziyette bulunamadklar takdirde
171 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER veyahut y a p l a c a k hernevi teebbsat- muslihane msmir bir netice vermez ise srf son bir tedbir olmak zere ibu pln tertip edilmi ve m a m a f i h hkmetin gizli ve zami muavenetine mazhar olunaca da nazar d i k k a t e alnmtr. D e r s a a d e t ve T r a k y a hakknda bu plnda bir m t a l a dermeyan edilememesi esbab Dersaadet ile T r a k y a ve Anadolu arasna kuvvetli ecnebi ktaatnn girebilmesi ihtimaline mebni Anadolu'dan oralara hkim o l a m a m a k endiesidir. Oralarda ayn vehile hareket olunarak aradaki ecnebi kuvvetlerin izalesini inta edebilecek harekta tevessl olunarak Anadolu ile irtibat tesisi elzemdir. K u m a n d a meselesi de srf tasvir edilen vaziyetin bir emrivki halinde husl bulaca mlhazasiyle i banda bulunanlardan istifade etmek mecburiyeti mlhazasna nazaran halledilmitir. Grlmtr M. K e m a l
Harp No. * * Tarihi Veskikalar Arivi: Dergisi, 63/17437 1957 say: 20 519i T . t . T . E .
Yazlmtr. 9 /1 /36 Cevdet
157 - E R Z U R U M D A N M L L E T V E K L S E L M E S (9. I. 1920)

Erzurum halli. Heyeti
MNASEBETYLE
Merkeziyesine
gelen
ifre
E r z u r u m Heyeti ifre halli 1212
merkeziyesine
Erzurum ahalisi muhterem hemehrilerim tarafndan gsterilen
asan
tevecche ve itimada teekkr vazife addederim. ntihap mazbatasnn bir suretini telgrafla Heyete ve dier suretini de telgrafla Dahiliyeye tebli ve asln arkadalarmzdan birine tevdien elden irsaline himmet buyurulmasn rica ederim efendim. 9 K n u n u s a n i 336 Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
T . l . T . E . Arivi: 38/4341
172
158 - HKMETIN ITILF DEVLETLERINE VERECEI MUHTRA

(10. I. 1920)
B u t e e b b s n t a a h t l e r e muhalif olduu- E r z u r u m ve S i v a s kongrelerindeki ecnebi y a r d m n a mugayir-olduu,
E r z u r u m Valiliine gnderilen ifre.
Ankara'dan Erzurum Valisi Reit P a a Hazretlerine 1 - Heyeti merkeziyelere de teblii rica olunur. 2 - Hkmeti seniyenin Meclisi millinin kad arifesinde dveli Mtelife mmessillerine itasnda istical ettii muhtray gazetelerde grdk. B u teebbsn hkmetimizin 4 Terinievvel 1335 tarihli taahdatnn ikinci maddesine tamamen muhalif olduunu arz eyleriz. kinci m a d d e Meclisi Millinin in'ikadile murakabei fiiliye balayncaya k a d a r mukadderat millet hakknda bir gna taahhd kat-i ve resmiyeye girilmemesi tarzndadr. B u n d a n m a a d a ayn tarihli taahhdatn birinci naddosile hkmeti seniyenin t a m a m e n k a b u l etmi olduu E r z u r u m ve Sivas kongrelerinin beyannamelerindeki yedinci maddede tyin ve tesbit eyledii orait katiyyen nazar dikkate a l n m a y a r a k devletin umuru dahiliyesi ve istikllini a l k a d a r edebilecek bir tarz u m u m i d e herhangi bir ecnebi devletin adeta himayesine temayl gsterilmi mali milliyeye v e menafii hakikiyei vataniyeye mektedir. Yedinci madde, milletimiz, insani, snai iktisad hal ve ihtiyacmz olmas klliyen mugayir grldevlet ve millemahfuz kal-
asri gayeleri tebcil ve fenni, tamamiyeti
takdir eder. Binaenaleyh;
timizin dahili v e harici istikllini ve vatanmzn
mak artile altnc maddede musarrah hudud dahilinde milliyet esaslar zerine memleketimize kar istil emeli beslemeyen herhangi devletin fenni, sn, iktisad muave netini memnuniyetle karlarz. Ve o eraiti dile v e insaniy. eyi muhtevi bir sulhn de eilen takrirde selmeti beer ve sknu ammeyi temin mali milliyemizdir. Binaenaleyh heyetimiz muhtra mezkrenin hkmeti neri suretile aleni bir taahht altna girilmi olmasnda ve bu t a a h h d n
menafii memlekete tevafukunda asl v e esasat grlmediinden
173
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ad
seniyenin ehemmiyetle nazar dikkatini eelbetmeyi bir vazifei v a t a n i y e ederiz. B e r a y m a l m a t tamim olunur. 10/1/36
Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut

T.t.T. E. Arivi: 38/27660
159 - S T A N B U L VE B O A Z L A R H A K K I N D A P R O T E S T O (11. I. 1920)

Gazetelere ve Md. H u k . Cemiyetlerine gnderilen telgraf.
Anadolu ve R u m e l i M d a f a a - i H u k u k C e m i y e t i H e y e t i Temsiliyesi n a m n a M u s t a f a K e m a l P a a t a r a f n d a n 11.1.36 tarihiyle m e v r u t telgraf suretidir.
ngiltere H k m e t i Birinci Nazr L l o y d George 'un istanbul v e Boazlarn beynelmilel bir hale ifrana F r a n s a ve Ingilterenin mttefikan buralarda haizi riichan bir surette icray hkm edeceine, Trk Hkmetinin yeni merkezinin Anadoluda olacana ve istanbul yalnz Makarr Hilfet ve payitaht din olarak kalacana dair Sulh Konferansna teklifatta bulunacan gazetelerde grdk. Hakkn zulm ve kuvvete galebe edeceine emin olan milletimiz E r z u r u m ve Sivasta inikad eden kongreler mukarrerat ve 11 Eyll 335 tarihli beyanname ile, mukadderat mstakbelesinin hututu esasiyesini izmi ve bunu istihsal eylemee kaviyyen azmeylemi bulunduunu arz ile sulh ve selmeti umumiyeye sui tesir icra edecei phesiz bulunan t a s a v v u r a t vakay iddetle protesto eyleriz.
limite doru: 14 O c a k 1920
174
1 6 0 - B O L E V K L E R N B A A R I L A R I NA V E H A K M Y E T M L L Y E ADLI BR GAZETE IKARILDIINA DAR (13. I. 1920)

15. K . Kumandanlna gnderilen ifre.
A n k a r a : 13.1.1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Boleviklerin m u v a f f a k y a t n a dair ita buyurulan m a l m a t a arz kran olunur. Filhakika vaziyet elhamdlillah lehimize inkiaf etmektedir. Dersaadet matbuatnn vatansz ksmna kar hey'eti merkeziyeden beyanat messirede bulunulmaktadr. B u r a d a Hkimiyeti Milliye isminde bir gazete karyoruz. Zahiren hususi bir gazete halindedir. Yazlar, Heyeti yemiz tarafndan Temsiliverilmektedir. Lloyd George'un Meb'usanda verdii bir
c e v a p t a B a t u m d a 3000 askerleri kaldn bunlar da geri almak t a s a v v u r u n d a olduklar, R u s y a y a on be milyondan fazla masraf ettiklerini fakat Fransann d a h a az masraf ihtiyar etmi olduu m a a h a z a artk her iki devletin R u s y a iine asla mdahale etmemeye karar verdikleri, bolevizmin Sibirya'ya fazla yklenmesinden tedabiri mania ittihaz maksadile Amerika ile J a p o n ya'nn hali mzakerede bulunduu bildirilmektedir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut K.K.. s. 440
* * *
161 - P A D A H I N H A S T A L I I N D A N DOLAYI A F Y E T T E M E N N S (14. I. 1920) Atebei Seniyei Hazreti Hilfetpenahiye
Meclisi Milliyi terifi ahanelerinden mahrum brakan rahatszlk btn tebaay humayunlar meyannda Heyeti Temsiliyemizi de pek ziyade duar
175 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER teessr etti. Cenab hafz hakiki vucudu hmayunlarn a f t gniye ve semaviyeden m a s u n buyursun amin. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
Hakimiyeti * * * Milliye: 20 Ocak 1920
Cemiyeti
162 - MECLS-t MtLLNN AILMASI Z E R N E MECLS-1 RESLNE EKLEN TEBRK (14. I. 1920) Meclisi Mebusan Riyaseti Celilesine Hakimiyeti TELGRAFI
MEBUSAN
milliyenin en mhim bir devrei hayatiyemizde uzun bir muhteoluyor.
mddet tecelli ettirilmemi olmasndan mtevellit mcahedatmz, rem Meclisi Millinin kadiyle neticelerinden birini istihsal etmi kik ve muhakemesi olan muhterem Meclise
Heyeti milliyemiz, mukadderat milliyeyi en meru ve en kanuni mercii tettevdi etmi olmakla mftehir ve bahtiyardr. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k tekilt altnda kuvvetlerini, emellerini ve ruhlarn birletirmi olan millet, bu gnden itibaren yalnz kendi iradesini temsil ve bilfiil hakim klacak olan meclisin nigehban vaziyetindedir, ve stikll ve mevcudiyetinin sonuna k a d a r m d a f a a s emrinde onun en lisi MUliye hakknda sunda da fedakr bir istinadghdr. gnden olan Heyetimiz b u itibar ile Mecmebusan tarihiyenin ve muhteremenin derecesi husuemin matuf olduu raci olan a m a l ve metalibi milliyenin k u v v e t ve mahiyeti itibaren vukuf mesuliyeti
gibi bu kalacak
duu ameline
muhterem
mmessillerimizin
metanetinden
ve m u t m a i n olarak tebrikt ihtirankranesini takdim ve heyeti meye iblan istirham eyler olbabta Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
muhtere-
Cemiyeti
H a k i m i y e t i M i l l i y e : 20 O r a k
1920
176
1 6 3 - A M E R K A D A N I S T A N B U L A G E L E N RUM V E E R M E N L E R N V E YUNANLILARIN FAALYETLER (15.. I. 1920)

15. K . K u m a n d a n l n a verilen malmat.
Istanbulda mtarekeden sonra 250 bin R u m ve Ermeni gelmi ve yerlemitir. Rumlar, Istanbulda R u m l a r iin bir Ahzasker ubesi tekil etmiler, bir de
Amerikadan nezdinde ubesi
Mmessili Siyasiler
mehakim
tekil eylemilerdir; son h a f t a zarfnda Y u n a o zabitan ve asakiri Istanbuld a fazlalamtr. Atina meclisi meb'usan, Istanbulda bir darlfn, asar atika mektebi tekiline karar vermitir. Pire'de K r a l taraftarlarile Venizelos taraftarlar arasnda kanl m s a d e m a t olmu, Istanbuldan iki Fransz taburunun bahren sevk edildii grlmtr. Bunlarn Pire'ye gidecei rivayet olunuyormu. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K.K.: a. 44S
164 - F R A N S I Z V E N G L Z L E R N U Y U A M A D I K L A R I N A (15. I. 1920)
DAR
7. F r k a K u m a n d a n l elile al ubesine gnderilen telgraf.
Dersaadetten verilen m a l m a t a nazaran Fransz Mmessilinin
tzir,
Antalya, Kilikya'n behemehal tahliye edileceini sureti katiyede syledii, Clemenceau ile uyuamadklar ve hatta Fransz matbuatnn Clemenceau'nun bu kerre Lloyd George'un tuzana dmediine dair m u t a l a t serdeyledikleri bildirilmektedir efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
177 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER al Baldaki lnn teras 21.1.36 16,1.36 malmatn tarih Heyeti ubesine Milliyelere teblii 7 nci Frka bildirilmektedir. Kalem
T.l.T.E.
Kumandan-
ve 1515 numaral
telgrafiyle
Reisi
Arivi: 112/19318
Tevfik
1 6 5 - Y I L B A I N D A Z M R D E Y A P I L A N NMAY (17. I. 1920)

3. K . K u m a n d a n l elile S i v a s Md. H u k . Cemiyetine gnderilen ifre.
363
Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi R i y a s e t i aliyesine
Sivas/18.1.36 Y d b a gn zmirde baz Y u n a n ve R u m genleri ellerinde b a y r a k l a r olduu halde hkmet kona civarna gelerek nmayi y a p m a a teebbs etmilerse de ecnebi mmessillerinin ve Y u n a n ktaatnn mdahelesiyle dalarak bu suretle Yunanllarn t a s a v v u r ettikleri ilhak ve istikll keyfiyetinin akim kald anlalmtr. Efendim. 17 /I /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Aslna Af. mutabktr. H
T.l.T.E. Arivi: 10/2702
178
166 - IZMIR'IN TAHLIYE EDILECEI HAKKNDA (18. . 1920)

S i v a s Valilii elile Md. Huk. Cemiyetine gnderilen telgraf.
Suret imal cephesi Kumandan Kzm Beyden alnan malmatta tngiliz Miralaylarndan Birmingham'n izmir'in tahliye edilmesinin m u h a k k a k olduunu sureti hususiyede syledii bildirilmektedir. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l P a a hazretlerinden telgrafname sureti beray m a l m a t b a l y a nakledilmitir efendim. 19 knunsani 336 Sivas Valisi Reit
T.I.T.E. Arivi: 10/2783
alnan
167 - SULH KONFERANSNDA ISTANBUL VE BOAZLARA DAIR VERILEN KARAR

(21. I. 1920)
3. K . K u m a n d a n l elile S i v a s Md. H u k . Cemieytine gnderilen istihbarat.
3. K . istihbarat 495 Sivas Heyeti Merkeziyesi Suret Riyasetine
Sivas 24/1/36
Sulh Konferansnda italyan'larn iddetle m d a f a a ve iltizamna Fransz'larn da itiraki hasebiyle azim mnakaalar neticesinde Inglizlerin de rica-
ta mecbur olmas zerine Trkiye'nin istanbul payitaht olmak zere hakimi* yet ve Boazlarla birlikte tamamiyetinin temini ve Halifenin Padiah olarak istanbul'da ipkasnn karargir olduu ve yaknda mukadderatmz hakknda yeni ve iyi haberler verilecei italyan menabiine atfen bildirilmitir. 21 /I /36 Mustafa Kemal
Aslna M. tmza mutabktr H.
T . I . T . E . Arivi: * * * 10/2707
okunamad
168 - SMET B E Y H E Y E T TEMSLYEDE (21. I. 1920)

Kzm Karabekir Paaya verilen cevap.
Cevap:
Kzm Karabekir Paa
Hazretlerine
ismet Bey en nazik ve mhim bir devreye girdiimizi nazar itibara alarak bizi kymettar mesaisinden mstefit etmek ve bu devrenin inkiafna kadar Heyeti Temsiliyede bulunmak zere gelmitir. Cmleten gzlerinizden periz. M. Kemal
K Az m K a r a b e k i r , s t i k l l h a r m b i m i z i n e. 160 * * * esaslar:
169 - S U L H KONFERANSINDA L E H T E BR CEREYAN (22. I. 1920)

E r z u r u m H e y . Merkeziyesine gnderilen telgraf.
Erzurum Heyeti Merkeziyesine
Ankara: 22.1.36
Sol cenah ve ileri efkr cereyanlarnn tesiri altnda Cemiyeti A k v a m iinde aleyhimizde kararlar ittihazna msait tesand t a m yoktur. Teki-
180
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER konferansn lelimize imalesine yar-
lt milliye ve mdafaai h u k u k u m u z u n dm edeceine phe yoktur.
Hakimiyet esasmza mugayir slahata maruz k a l m a m a k ve sui idareniu esasndan meni tedabirin rica olunur. Konferansta ittihaz iin bezli mazeretten geri durulmamas talyan murahhaslarnn alemi slmn rencide
edilmemesi fikrini iltizam ve Franszlarn fikrine itirak ettikleri ve ngilizlerin mukadderatmz hakkndaki tekliflerinin rcd edildii talyan menabiinden tereuh eden malmata atfen bildirilmitir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
T.l.T.E. Arivi: 38/4314
* *
170 - MD. H U K . C E M Y E T L E R T E L G R A F L A R I N D A N ALINMIYACAINA DAR ( 2 3 / 2 4 . I. 1920)
CRET
E r z u r u m Md. H u k . Cemiyetine gelen telgraf.
5399 Mdafaai H u k u k Cemiyetine

Mahreci Ankara Numaras 3266 Kelimesi 70 Alnd tarih
25.1.
B i l u m u m Telgraf ve posta bamdriyetlerine yazlan tebligat zire aynen karlmtr. Hilfnda harekete cret edecek memurlarn isimlerinin Heyeti Temsiliye'ye iar rica olunur. 23/24.1.36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l Suret Evvelce vaki olan m r a c a a t zerine Mdafaai H u k u k cemiyeti heyetlerinin keide edecei telgraflarn servis olarak bilcret kabulnn Meclisi
181 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER vkelca takarrr ve t a m i m edildii hkmeti merkeziyece cevaben bildirilmiti. Son gderde b u misillu telgraflardan cret talep edildii vaki olar sikyattan anlalmtr. B a d e m a bu husustaki mukarrerat ve emir hilfnda harekete zinhar itibar edilmemesi lzumu t a m i m olunur.
T.t.T.E. Arivi: 38/4348 ***
171 - CENUP C E P H E S t H A R E K T I (24. I. 1920)

Umum Kuvay- Milliye K u m a n d a n l n n Ku-
mandanlara
tamimi.
" U m u m K u v a y Milliye K u m a n d a n l : 68 24.1.1920 Tamim 1 - Son alnan m a l m a t a nazaran dmann A d a n a d a (1170), T o p r a k kale-Islahiye imendifer hatt zerinde (200), K a t m a ' d a (2300), Kilis'te (600), Antepte (1200), Marata (1200) kadar Fransz mstemleke ve Ermeni askeri olmak zere igal kuvvetleri bulunduu anlalmtr. B u n a mukabil Arap hkmetinin bir frkas olup bu frka ksm kllisi ile Halep ve Mslimiyede ve ileri ktaatiyle Halep-iskenderun arasndadr. Halep vilyetinin hkmeti Arabiyeyi tekil eden ksmnda bir tekilt milliye vcuda getirilmi v e bu tekilt milliye her ne suretle olursa olsun camiai Osmaniyeden ayrlmamaa azmetmitir. Bunlarn bizimle hareket edecekleri lerine bir talimat gnderilmitir. Frka zannolunarak Kaymakam kendiEmin kumandanlar
B e y namnda bir zat olup Halep Polis m d r E k n h a r p K a y m a k a m akir Nimet Beyle beraber Halep tekiltna merbutturlar. Kendilerde seri bir irtibat tesis edebilmek iin bir ifre gnderilmi ve raporlarn bu ifre ile ifre kabul eden en yakn Trlr telgraf merkezine gndermeleri bdirilmitir. Ona gre icap edenlere tebligatta bulunulmas. 2 - Franszlarn gayri kabili t a h a m m l tecavzlerine Mara ve Pazarck ahalisinin m u k a v e m e t etmesi zerine 21 K n u n u s a n i 1336 da iddetli bir m-
182
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Bu msademede vatandalar-
sademe balam ve el'an d e v a m etmekte bulunmutur. fevkalde fedakrlk ibraz eden vatandalarmz
pek ok muvaffakiyetler
kazanmlardr. Fransz igal mntakasnn sair mahallerinde mzn pek ok tecavze uradklar anlalmaktadr.
a) Gerek vaziyeti umumiyei hariciye ve gerekse Adana ve bunun arkndaki igal mntkas ahval ve vaziyeti pek yakn bir zamanda meru olan hukukumuzun istirdad maksadiyle bir hareketi milliye icap ettirecei tahmin olunmaktadr. Byle bir vaziyette bervehit hareket olunacaktr. b) Halep milli kuvvetleri skenderun, Lzkiye, Drtyol ve H u m u s istikametlerini temin ettikten sonra .kuvvetli mfreze tekil ederek birincisi Ceyhan, ikincisi islahiye, ncs Antep istikametinde hareket edecektir. 3 - Her iki tarafn mfrezeleri hareket mntakalarna girer girmez iki kuvvet arasnda v e muvasalasndan m a h r u m kalacak olan Fransz kuvvetlerinin m u k a v e m e t edemiyecekleri tahmin olunduundan msademeden evvel mdli kumandanlarn en yakn Fransz kumandanlarna tideki mealde bir nota vermeleri mnasip olur. " E k s e r i y e t i Trklerle meskn mukaddes metmi bulunduunuzu vatanmz birer bahane ile tahammlmz kal-
paralamak ve Uhak etmek ve hr olan T r k milletini esir etmekte el'an azgrmekteyiz. Artk bu hale mamtr. Akaidi diniye ve mali milliyemize merbut olan bizler mahiyeti mehul olmayan her nevi tecavzlerinize nihayet vermek iin btn mevcudumuzla azmettik. Kuvvetlerimiz tahmininizden pek fazladr. Beyhude yere sefki d e m a d a n sarfnazar ederek milletlerinizin vuku bulacak hakl ithamatndan kurtulmak iin krk sekiz saate k a d a r sh ve cephanelerinizi badetteslim memleketinize avdet ettiiniz takdirde hakknzda hrmette kusur edilmiyecei ve aksi takdirde hakk meruumuzun istihsali maksadiyle hi bir fedakrlktan ekinmeyeceimizi tebli ve cevabnza intizar ederiz". 4 Kolordularn ibu talimata ve evvelce verilen plna nazaran milli kuvvetleri hemen tekd ve harekete hazr bulundurmalar lzmdr. Bununla beraber M a r a t a balam olan msademenin tamamiyle lehimize neticelenmesi fevkalde mhim olduundan imdilik nc kolordunun Maraa her hususta muavenet etmesini rica ve sair kolordularn da evvelce tahsis klnan mntkalarnda seri ve msellh bir tekilt vcuda getirilmesi iin imdiden oralardaki tekiltn himayesi maksadiyle igal mntkasna milli
183 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER mfrezeler izam etmelerini ve bu hususta son derece himmet buryurulmas bilhassa rica olunur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemieyti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Ali F u a t
A.F. * * Cebenoy, Milli Mcadele Hatralar: s. 289
Kemal
Garb Anadolu U m u m K u v a y Milliye K u m a n d a n
172 - T R K L E R N Z M R Y U N A N L I L A R A B I R A K M I Y A C A I N A D A R NGLZ S T H B A R A T I R A P O R U (24. I. 1920)

Erzurum graf. Heyeti Merkeziyesine gnderilen tel-
Ankara
24.1.36
Anadolu havalisi ile i r t i b a t zabitlii ve istihbarat ilerini tedvir eden ingiltere Hkmetinin Izmir'li Mr. Wortsh Alkinson 12.1.36'da hkmetine verdii bir raporda bir h a f t a imtidat eden tetkikat neticesinde Osmanl imparatorluu tacnn en kymettar ta olan zmir vilyetinin ve Trkiye'nin her hangi bir santim topra Y u n a n i s t a n ' a terk edildii z a m a n memleketin herc mer ve btn hristiyan nufusunun katliam edilecei k a n a a t i n i hasl etmi olduunu ilve ettii mevsuken haber alnmtr. Heyeti Temsiliye
T.I.T.E.
namna
38/4344
M. K e m a l
Arivi:
184
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 173 - STANBULDAN T E M P S V E TMESTEN N A K L E N ALINAN HABERLER ( 2 4 / 2 5 . I. 1920)
George'un tku-Anadoluda cenki kvveler-Trk Sivas Vilyeti elile H e y . kadn
Merkeziyeye.
Suret Dersaadetten alnan m a l m a t aynen ziyre karlmtr. kdam sahibi, Temps gazetesinde Trk milli ordusunun, Trkiyede h a y a t m u n t a z a m a y yeniden tesis edip edemiyeceini ve Mslman unsurunun Boleviklere kar tilf Devletlerine muavenet edip edemiyeceini sorduunu: Times muhabirinden Trk kadnlarnn terc-kkiyatndan bahisle Trklerin stanbul'da braklmasn talep ettiini bildiriyor. George'un knun saninin beinde iradettii nutukta Anadoluda cenki bir k u v v e t peyda eylemi, bu kuvvetin kollarndan biri imale kartrlan anasra, dieri de Araplara uzadlmtr. imalden cenuba a k a n mfrezelerin Anadolu'daki kuvvetle birlemeleri birok hkmetler iin tehlikelidir. En b y k tehlike ngiltere iindir. K o l a k ordusu mahv olmutur. Denikin mkl mevkide bulunuyor. zmihlali halinde netavici v a h i m e derhal hissolunacaktr diyor. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k u milliye Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye namna M u s t a f a K e m a l P a a hazretlerinden telgrafname sureti balya naklen tebli olunur 26 knunsani 336 efendim. Sivas Valisi Reit
T . t . T . E . Arivi: 10/2784; 38/4344
alnan
185 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 174 - T L F M M E S S L L E R B O L E V K L E R E K A R I NE GB T E D B R ALACALNI S T A N B U L D A N SORUYOR (25. I. 1920)
15. K . Kumandanlna verilen ifreli c e v a p .
A n k a r a : 2 5 / 1 /1336 15. K o l o r d u K u m a n d a n K z m Karabekir Paa Hz.
Bir m a l m a t a nazaran tilf Mmessilleri boleviklere kar ne gibi tedabir ittihaz ettiini Babaliden sormulardr. Derecei sihhati alkadardan sorularak alnacak m a l m a t hemen arz edilecektir. 22/11/336 telgrafnamedeki mutalat aliyelerine tamamen hemfikiriz, Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K . K . : s. 451
* * *
175 - H A R B Y E N A Z I R I V E E . H . U . RESLNN G R E V L E R N D E N EKLMES (25. I. 1920)

Erzurum Heyeti Merkeziyesine ekilen trlgraf.
Ankara 25 / I /36 Erzurum Heyeti Merkeziyesine Meclisi Mebusann henz nzakerata balamad u srada ve F r a n s a , t a l y a Nazr nn 48 mmessili siyasileri tarafndan hkmeti ngiltere
merkeziyeye Hazeratayan
verilen yedi maddeli bir ltimatomla esassz bir takm esbap serdile Harbiye Cemal ve Erkn Harbiyei saat zarfnda U m u m i y e Reisi Cevat Paa ekilmeleri talep vazifelerinden edilerek
arzu olmayan daha baz ladisata meydan verilmemek iin Heyeti Vkelca
186 istifadan
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER sarfnazar edildii ve yalnz Paayi marnileyhinin bilistifa
vazifeden ekildikleri anlalmtr. Meclisi Mebusanea bu meselenin menafii vataniyeye muvafk halli nazar dikkate alnd bildirilmitir. Heyeti Temsiliye namna M. Kemal
T . I . T . E . Arivi: * * * 38/4351
176 - M A R A T A K F R A N S I Z V E E R M E N Z U L M L E R (29. I. 1920)

S i v a s H e y e t i Merkeziyesine gnderilen ek ifre.
Sivas Heyeti Merkeziyesine 25 /1 /36 ifreye zeyildir.
Marata Fransz ve Ermeniler tarafndan Mslmanlarn katliam insanl tedhi edecek surette d e v a m ediyor. Her t a r a f t a derhal Mitingler yaplarak Hkmeti Merkeziye ve Ecnebi Mmessillerine bu mezalime bir nihayet verilmesi iin m r a c a a t olunmas ve bilfiil m d a f a a ile megul olan felketzede Mara'l dindalarmzn yaplan teebbsatta dorudan doruya edilmesi ehemmiyetle rica olunur. 29 /I /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T . I . T . E . Arivi: 10/2711
haberdar
187 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 177 - MAHMUT NEDM B E Y N Y E R N E H E Y E T (29/30. I. 1920)
S i v a s Md. H u k . Cemiyetine gnderilen ifre.
TEMSlLYEYE
K ZATIN S E L M E S H A K K I N D A
C. 27.1.36 Sivas Mdafaai H u k u k Cemieyti Heyeti Merkeziyesine mahsustur Mahmut Nedim Beyin memuriyeti hasebiyle daimi olarak Heyeti Temsiliyede ifay vazife edemiyecei phesizdir. Vilyetin yalnz bir mmessil haiz iki zatn bilintihap birisi Heyeti Temsiliye namna 29 /30.1.36 20 K . K . V e k i l i Mahmut Aynen Heyeti Merkeziyeye
T . I . T . E . Arivi: 10/2705
ile temsili arzu olunuyormu. N i z a m m n a m e mucibince v e d a i m a Heyeti Temsiliyede ifay vazife edebilecek eraiti lzmeyi tercih edilmek zere isimlerinin iar rica olunur. Mustafa Kemal Vurdu halli K. N. 30/1/36
188
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 178 - R E A T H K M E T B E Y N T E V K F (29/30. I. 1920)

M e n t e e Heyeti Merkeziyesine gderilen ifre.
Mentee Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye azasndan Sivas Mebusu R a u f Beyefendiden 28.1.36 tarihli alnan ifre sureti berveliti aynen arzolunur. 1 - B u g n vapurla Dersaadete m u v a s a l a t eden stanbul Mebusu R e a t Hikmet Beyin Franszlar tarafndan tevkif edildiini bu a k a m d u y d u k . Meclisi Mebusan Reisi Muvakkati tarafndan Sadrazamdan sordurduk. Ve bunun Meclisin emniyetine mteallik bir mesele olduunu derhatr ettirdik. T e e b b s a t t a bulunduklarn ve bir s a a t e k a d a r cevap vereceklerini cevaben syledi. Meclis Reisi m u v a k k a t i Cellettin Arif Beye bu meselenin Meclisin emniyeti meselesi olduuna nazaran ehemmiyetle takip edilmesini ihbar ile bu mesele hallolunamazsa Meclisi Millinin taht tehlikede bulunduu nazar itibara alnarak Anadolunun stanbul ile kat' alkaya muztar kalacan btn mesuliyeti deruhde ile ifade ettim. S a d r a z a m a da sylemesini tenbih ettim. Netice hakknda ayrca arz m a l m a t edeceim. 2 - tilf Devletleri buradaki Heyeti Temsiliye Azalarnn tevkifini; Mustafa K e m a l Paann da gelecei a y i olduundan onun muvasalatna talik eyledikleri mevsuken istihbar edildi. 3 - Atideki cevap verilmitir: (Filhakika bir Mebusun tevkifi Meclisi Mebusann emniyetini ihll olup ve b u tevkife skt btn Mebusann tevkifi hakkn tasdik demektir. Binaenaleyh oraca kat'i tcebbsat icras lzmdr. Neticei teebbsata gre Mebusann verecei karar btn vesait ile icra olunacaktr. Cevaba intizar ederiz. Telgrafnz ve bu cevabmz btn Merkezlere tamim edilmitir). 29/30.1.36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 10/2713; 149/27183
189 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 179 - T R A K Y A , K L K Y A VE S A L H L C E P H E L E R (30. I. 1920)

3. K . K u m a n d a n l elile S i v a s H e y e t i Merkeziyesine gnderilen istihbarat.
3 K stihbarat 662 Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi
Sivas 31 /I /336 Riyasetine
1 - Yunanldar T r a k y a demiryolunu halis ngilizlere teslim eylemekte ve ktaatn H a d m k y ile B u r g a z , orlu'da toplamaktadrlar. B u hareket esbab henz anlalamam isede Y u n a n efradnn terhis talep eyledikleri ve zmir'in Yunan mezar olduunu syledikleri ve bu vaziyette gayri memnun olduklar hakknda deveran eden ayiat ile alkadar zan olunmaktadr. 2 - Bu gnlerde K i l i k y a ' d a Franszlarda tel oald ve mlhkat ve merkezde Ermenileri tesh etmekte olduklar ve hergn 8:10 Trkn Ermeniler tarafndan gayib edildii, 3 - 18/19-1-336 gecesi Salihli ve 1 8 / 1 / 3 3 6 gn S o m a Cephelerinde Milen hattn igal iin balyan Y u n a n taarruzlar ar zayiat verdirilerek tart ve def edildii, 4 - skee'den ekUmekte olan iki Y u n a n alaynn zmir'e sevkedildii mstahberattandr. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
Aslna Miildzm (tmza imza evvel okunmad)
T.t.T.E. Arivi: 10/2710
vardr.
190
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 8 0 - R E A T H K M E T BEYN T A H L Y E S (31. I. 1920)

3. K . K . elile S i v a s Md. H u k . Cemiyetine gnderilen ek ifre.
28 /29 - 1 - 36 tarihli ifreye zeyildir. Franszlar tarafndan tevkif edildii bildirilen tstanbul Mebusu s a a t bete tahliye ettirilmitir. Efendim. 31.1.36 Heyeti Temsdiye namna Mustafa K e m a l
Aalma Mlzm Alehmei mutabktr evvel . . . . okunamad.
T.I.T.E. Arivi: 10/2713
Reat
Hikmet Bey yaplan teebbsat katiye neticesinde 29 /I /36 gn badezzeval
181 - SVASTAN Y E N D E N H E Y E T T E M S L Y E A Z A S I SEMNN TEHRNE DAR (1. I I . 1920)

S i v a s t a 3. K . K u m a n d a n l n a ve Heyeti Merkeziyeye gnderilen telgraf.
S i v a s ' t a 3. K . K . Selhattin Beyefendiye C. 30 /1 /36 Sivas Mdafaai Hukuk Heyeti Merkeziyesine, Heyeti Temsiliyede Sivas vilyeti mmessili olarak bulunan R a u f v e Bekir S a m i Beyefendiler henz istifa eylemediklerinden ve bu mevsimde S i v a s t a n b u r a y a k a d a r yolculukta maruz kalnacak Efendim. 1 /2 /36 20 K . K . Vekili Mahmut Teblii 2 / 2 / 3 6 ube 1
T . t . T . E . Arivi: 10/2714
mklt hasebiyle Sivas vilyetinden Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
yeniden Heyeti Temsiliye azas intihab ve izamnn imdik tehiri caizdir.
191 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 182 - M A R A T A Z U L M G R E N L E R E S V A S L I L A R I N (1. I I . 1920)

3. K . K . elile S i v a s Heyeti Merkeziyesine gnderilen telgraf.
YARDIMI
Sivas : 2 / 2 / 3 6 Sivas Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine Mara'taki mazlum kardelerimizin zulm ve itisaftan tahlisi m a k s a d i y l e ayan iftihar fedakrlklar ifaya hazrlanan muhterem Sivas Heyeti ahalisine pivalk eden Heyeti Merkeziyenizin mesaii vatanperveranesine teekkr eder ve bu teekkratmzn Emir P a a ve H a k k Beye teblii de rica olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
Aslna Mlzm imza mutabktr. evvel Tamim olundu. okunamad 612/36
T.t.T.E. Arivi: 10/2712
183 - M A R A T A S A V A A K A T I L A N B R K A D I N (3. I I . 1920)

S i v a s K a d n l a r Md. H u k . Cemiyetine gnderilen telgraf.
Ankara bil Sivas Kadnlar Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Riyasetine Mara'n Kabaili mahallesinde sakin Bitlis Defterdarnn haremi hanm islamlarn hunu masumunun nahak yere aktdmasndan ve birok hammanlarn sndrlmesinden galeyana gelerek hanesinden at mazgaldan din dalarmz imha iin islm mahalltna siayeten saldran d m a n l a r a ate aarak a k a m a kadar sekiz dman telef etmee m u v a f f a k olduu ve a k a m
192
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER kaygusiyle
iizeri erkek elbisesiyle ve kemali cretle muhafazai rz ve can denata itirak eylemekte bulunduu bildirilmitir. 3 /2 /36
silhna sarlm bulunan mcahidini islmiye sunufuna iitilakile bilfiil msaHeyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 37/4160
184 - U B A T 1920 D E G E N E L SYAS D U R U M (5. I I . 1920)

K u m a n d a n l k l a r a gnderilen direktif.
ANKARA'dan 5 / u b a t /1336 /1920
Gayet
mstaceldir FRE
I, I I I , X I I , X I I I , X I V , X V , X X nci Kolordu K . stanbul'da R a u f Beyefendiye B u r s a ' d a Miralay Bekir S a m i Beyefendiye Nazilli'de Refet Beyefendiye Erzincan'da Halid Beyefendiye
K n u n u s a n i 336 nihayetinde vaziyet-i siyasiycmizin muhakemesi: Dvel-i Mttefikann Trkiye ile sulh akdi iin Knunuevvel nihayetlerine doru gsterdikleri alka, tehalk mntefi olmu ve Trkiye sulhu gayrimuayyen bir zamana yeniden ta'lik edilmitir. Dvel-i Mttefikann birbuuk sonedenberi flen vcude getirdikleri emrivkleri bizim sulhmz iin esas ittihaz etmek istedikleri anlalmtr. B u halde elyevm igal altnda bulunan Kilikya ve Urfa ve Mara hatt ve Aydn vilyeti ile bu iki kt'ai meguleye muvazi bir Antalya hinterlandnn herhangi bir aldatc maske altnda igal eden devletlere terki ve Boazlarn ngiliz hkimiyetine tevdii istihdaf edilmekte idi. Boazlardan maada olan erait Mttefikler arasnda bir senedenberi grlm ve anlalm eyler idi. F a k a t Boazlarn ngiltereye terki gibi b u k a d a r vuzuh ile ilk defa tebarz eder mesele, btn Trkiye ve Karadeniz
193 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hkimiyetinin tngiltereye tevdii demek olduundun tslm tebaasnn feryad ve Trklerin me'yus eddmesi gibi zahiri sebepler altnda F r a n s a ve ttalyann iddetle itirazn celbetmitir. Binaenaleyh Boazlar iin Mttefikler arasnda mutabat- e f k r hsl olamam bulunmas sulhmz te'hir eden bir sebep olmutur. Bolevik muvaffakyat- harbiyesi de sulhmzn akdine en mhim bir mni oldu. B u ihtimal Knunuevvel zarfnda sulhmzn taciline bir sebep addolunurken muvaffakyatiu fevkalme'mul bir sratle tevess, bilkis bir sebeb-i te'hir olmutur. Bolevik harektnn bizim sulhmzn akdine tesir etmesinin sebebi sulh eraiti ne olursa olsun teslimiyet-i t m m e ile kabul edeceimizin pheli bulunmasdr. Filhakika memalik-i megulenin terki zemininde bir sulhe silhla mukavemet edeceimize dair Yunanllar ile d e v a m eden muharebei milliye ve Anadolu'daki heyecan ve istihzarat gibi emarat- muknia mevcuttur. Mara hdisat muhtemel pheleri d a h a ziyade izale edecek olsa gerektir. Dier t a r a f t a n bizim sulhmz akdedilmi olsa be Bolevik m u v a f f a k y a t bize temas ettii zaman A v r u p a n m vaziyeti yine nezaket kesbedecektir. nki Boleviklerle temas eden millet y a itima veya siyas bir tevhid-i harekta veya onun seline msellahan muhalefete mecbur olmutur. Bizim de iki ktan birini intihap etmekliimiz lzmdr ki Dvel-i Mttefikann bizim Boleviklere kar silhl muhalefetimizi mid edebilmeleri iin birok fedakrlklarda ve lakal bir senedenberi m u v a k k a t e n igal altnda bulundurduklar memalik-i gayr-i Arabyeyi bize iade etmeleri icabeder. ngiltere, F r a n s a , talya ve Y u n a n i s t a n iin esasl bir fedakrl istilzam eden byle bir neticeye ancak ztrar- t a m altnda k a r a r verebileceklerdir. Ve bugn Dvel-i tilfiyenin kendilerini byle bir strara m a h k m grmedikleri m u h a k k a k t r . kahretmee ve binaenaleyh Bizi tatmin ciheti evvelemirde btn mevzuubahis olmazsa esbab- bizi imha mukavemetimizi
krmaa karar vermek lzmdr. Trkiye'nin esbab- mukavemetini ye elyevm Adalardenizi ve Karadeniz sevahilinde ve A v r u p a
etmek tedabiri; Trkiyenin kat' bir surette ihata ve muhasarasdr. Trkicephesinde kuvvetli bir surette ihata edmitir. Suriye cephesi Hicaz'dan skenderun'a kadar ngiltere ve F r a n s a tarafndan kuvvetle, ihtiyala, nifakla ve halkn teslimiyet-i mtevekkilnesi ile muht addolunabilir. Irak ve ran cephelerinin madd bir surette ve suret-i m u t l a k a d a mesdut olmyan vaziyetleri seri've vsi' istifadelere tabiaten pek msait deildir. Mesafeler geni, ittisalt mefkut, milletler gayr-i mdrik ve zaten dahil-i memleket de igal altndadr. Trkiyenin dier cephesi K a f k a s y a ' d r ki gayrimsait sulh eraitine kar
194
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER azmini kemlisine en ziyade baheden cephe orasdr.
msellh mukavemet
Trkiye K a f k a s y a d a n Bolevik istilsn teshil ve onunla tevhid-i harekt etmekle garbten arka doru Anadolu, Suriye, Irak, tran ve Afganistan ve Hindistan kaplarn mthi bir surette am olacaktr. Bu ak leri sratle tedarik edemezler. Muktazi kaplar k a p a m a k iin Mttefikler taarruz! harekt- sevkulceyye y a p a c a k kuvvetiissl-harekelere ise tabiaten malik itibaren deildirler. Byle bir harekt ancak B a t u m ' d a mevzuubahis olur ki buhalde dahi K a f k a s y a ile Bahrihazer'in arasn tkamak iin B a t u m ' d a n drtyz kilometre fazla uzaklamak icabeder. B u hal karsnda Dvel-i ttilfiye Bolevikler ile Trklerin arasn K a f k a s milletleri vastasiyle kat-etmek plnn bulmulardr. Azerbaycan, Ermenistan, Grcistan belki de imali K a f k a s y a hkmetlerinin istiklllerini tasdik ederek anlar celbettiler. imbir emrivki y a p m a k iin anlar her suretle di Boleviklerle vurumalarn
tevik ve takviye etmektedirler. Bundan m a a d a bizzat kuvvet evkine de balamlardr ki bu kuvvet tesiriyle hem Boleviklerle msademeyi tesri' etmek ve hem de K a f k a s milletlerinin gerek Trklerle Boleviklerin herhangi bir temaslarm men' ve murakabe eylemek fikrindedirler. Pln; kemal-i ciddiyet ve fart- istical ile tatbik olunmaktadr. Eer bu pln m u v a f f a k olur ve K a f k a s milletlerinin bize kar kat'i bir sed vaziyeti almasiyle memleketimiz mahsur kalrsa artk Trkiye iin esbab- m u k a v e m e t esasndan yklm olur, andan sonra mevcudiyet-i siyasyielerini tamamen zayi edebilecek olan Anadolu Trkleri Dvel-i Itilfiye zbitleri kumandas altnda mstemleke askeri olarak ordular tekil edecek hem K a f k a s y a milletlerinin tilf itaatinde tutulmasn ve hem Bolevik istilsnn durdurulmasn te'min iin kan dkeceklerdir. B u halde Dvel-i Itilfiyeye teslimiyet-i mutlaka halinde Trkler iin feda-yi nefsetmekten kurtulmak emin deildir. Binaenaleyh K a f k a s y a eddinin yaplmasn Trkiyenin mahv- kat'si projesi addedip bu eddi Dvel-i Itilfiyeye y a p t r m a m a k iin en son vastalara mracaat etmek ve bu uurda hertrl tehlikeleri gze almak mecburiyetindeyiz. Esbab- mukavemetimizi imha edecek tedabirin ikincisi fiilen oyarak inmevcut olan idarei mterekeden bilistifade Trkiyeyi dahilden
hidam ettirmektir. Bu hususta memlekette mevcut olan nifak- siyas tilf elinde en iyi bir vastadr. Itilflar bu vastadan ve bz m a k a m a t n teslimiyet-i mutlaka temaylnden istifade ederek almaktadrlar. Tabi ilk iler K u v a y i Milliyenin inhilli ve Trkiyenin elinde kalan esliha ve cepanenin gayrikabil-i istifade klnmasn evvelemirde Ve'min etmektir. Birinci derecede
195
K a f k a s y a plnn ve ikinci derecede inhidan- dahilyi te'mine m u k t a z i zaman tlilfiyn ancak zayf, mtereddit hkmetler sayesinde te'min edebilirler. nk bu kabl hkmetler ttilf tazyikna serfr ederek kuva-yi dahiliyenin inkiafn pek ziyade tahdit ettii gibi efkr- umumiyeyi mtemadiyen havf ve endie iinde t u t a r a k resm ve gayriresm nukarrerat ittihazna suret-i kat'iyyede mni olur. Bundan maada Dvel-i ttilfiye stanbul'un ayan nazar olan btn zcvatiyle dahil ve harici akla gelebilecek btn mehafili ile bilvasta temas ederek millete bil inkta gayr vzh ve gayri sahih midler telkin etmektedirler. B u tclkinat dahi zayf bir hkmetin bahettii zaman tezyit ve teshil etmektedir. Bu suretle kazanlan zamanlardan istifade ederek ttilfiyn nihayet Trkiyenin m u h a s a r a s ve inhidam- dahilsi tedabirini ikmal edecekler ve ondan sonra maskelerini birdenbire a t a r a k i s t a n b u l ' d a vsi' m i k y a s t a tevkfata, mahsur Trkiyenin muhtelif cephelerinde t a h i d a t a ve a b l u k a tedabirine balyacaklar ve ayn zamanda hkm- idam mahiyetinde erait-i 5 / u b a t /36'da aleyhimize tatbik sulhiyelerin tebli olduunu edeceklerdir. ite grdmz pln edilmekte
budur. Bu plnn terihi bize tevecch eden tedabir ve vezaifi gstermektedir. B u tedabir bervehitidir. a r k cephesinde resm veya gayriresm seferyeni berlik y a p a r a k K a f k a s eddini a r k a d a n ykacak tahidata b a l a m a k
K a f k a s hkmetleriyle ve bilhassa Azerbaycan ve Daistan s l m hkmetleriyle mstacelen t e m a s a gelerek tilf plnna kar kararlarn ve vaziyetlerini a n l a m a k , K a f k a s milletleri bize sed o l m a a karar verdikleri halde harekt- taarruziyemizi tevhit iin Boleviklerle anlamak ve dahilen tekilt- milliyeyi son derecede tevsi ve takviye ve esliha cephane ve malzememizi vermemek iin silh istimal etmektir. E n mhim vazife ise tilfn z a m a n kazanmasna meydan vermemek ve an maskesini atup memleketin btn unsur-u mukavemetini tevhid edecek vesile i'tasna icbar eylemektir. B u n u ancak vaziyeti bu suretle m u h a k e m e eden kat'i karar sahibi bir h k m e t yapabilir. Zaten a r k cephesinde k u v v e t istihzarat ve iddetle m u k a v e m e t gibi bz nkat, mnhasran byle bir hkmet sayesinde mmkinlhusuldr. Byle bir hkmet hudutlara mtaallik sulh eraitimizi vc bu eraitin kabuln te'hire takatimiz kalmadn resmen iln ile beraber httai mtaallik y u k a r d a k i tedabire ve hn-i hacette memleketin arkyeye Anadolu'dan
idaresini m m k n klacak ihzarat- saireye bilfiil tevessl eylediini de izhar eyler. B u n a kar tilflar fikr-i katilerini irae etmek mecburiyetindedirler. E e r bu bizimle msademeyi kabul suretinde tecelli ederse biz b u msade-
196
meye iki ay sonra vaki olacandan daha msait erait dahilinde ve tilf manzumesinin hazrln daha ikmal etmemi bulunduu z a m a n d a siyasiyenin icabatna muvafk dahil olacaz. Mdafaai Hukuk Cemiyeti iin de mstacel bir vazife, vaziyet-i tedabiri, hiikmotle tesrii mutabakat-i efkr dahilinde ittihaza imkn olup olmadn biran evvel kestirmektir. Eer byle bir hkmet ihdasna imkn yoksa maatteessf midbah olmaa sebep grlmyor. Aldanmyarak bu vaziyeti imdiden mahede ve kabul etmeliyiz. B u n u n zerine ittihaz edeceimiz tedbir Heyet-i Temsiliye arkadalarmz derhal stanbul'dan ekmek ve derhal K a f k a s milletlerine m r a c a a t etmek ve derhal y u k a r d a bildirilen tedabire resm ve gayriresm ve f a k a t fiil olarak teebbs etmektir. B u hatt hareket dahdinde dahil ve haric inkta mnasebatn ne vakit ve ne suretle v u k u a geleceini tahmin etmek kaabil deildir. F a k a t iler bir defa bu yola girdikten sonra inkta mnasebat herhalde uzak grlmemelidir. Heyet-i Temsiliye namna Mustafa K e m a l . X X nci Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
H . T . V . D . : 1 9 5 6 . a y : 15, N o . 3 8 8
185 - R A U F B E Y VE A R K A D A L A R I N I N T E V K F HTMAL (6. I I . 1920)

15. K .
EDLECEKLER
Kumandanlna
gnderilen
ifre.
Ankara: 6/2/1336 15. Kolordu Kumandanlna
C. 2 / 2 / 1 3 3 6 . R a u f B e y gibi ehemmiyet ve hizmetleri bariz olan arkadalarn tevkif olunmalar ihtimali mevcut olduunu kendileri de haber vermektedirler. Biz de zat devletlerinin endiesile hem fikiriz. B u halde emniyetle bize iltihak etmek iin ittihaz tedabir etmeleri lzm geleceini ayrca bildirdik. Maahaza itilfiyunun sulh eraitimiz hakkndaki istihzarat ikml ettikten sonra bizim tedbir ve itidalimize artk ehemmiyet vermiye-
197 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER rek anszn hem tevkfat, hem tazyikat saireye tevessl edecekleri zannndayz. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut K.K.: a. 45<>
**
186 - BYKADAYA RUSYADAN GELEN RUMLAR, BULGARSTAN SURYE OLAYLARI (6. II. 1920)
VE
S i v a s Vilyeti elile Md. H u k . Cemiyetine gnderilen telgraf.
Suret Bir suretinin Heyeti Merkeziyelere itas rica olunur. 1- Bykadaya iskn ediliyor. R u s y a ' d a n hicret edenler meyantnda klliyetli Rum
2 - Bulgaristan 1920 efradn silh altna ald. Bulgarlar m u s a l h a henz tatbik edilmediinden harektmzda serbest bulunuyoruz, demilerdir. Ve her tarafa krmz b a y r a k l a r ve alenen yaasn Bolevikler feryadiyle ngilizlere kar husumet gsteriyorlar. Varna Sovyetlerin elindedir. 3 - Times gazetesi Suriye'de itialar olduundan ve Fransz askeriyle yerli ahali arasnda hayli muhabereler olduundan bahsediyor. 4 - Humus ve Baalbek civarnda Franszlar Araplar ile msademeye muavetutumulardr. Suriyedeki kuvvetlerinin A d a n a ' d a k i kuvvetlerine
net edemiyecei temin olunuyor. H u m u s ' a ve B a a l b e k ' e tecavz eden Franszlar perian bir halde pskrtlmtr. Gazze aireti U r f a ' y a doru ilerlemekte ve Suru tarafndan Franszlar Birecik mevkiine doru ricat ediyor. Dersadetteki Fransz mehafili fevkalde eseri tel gstermekte, Trkler Mara'ta niin isyan ettiler diye isticalkarne szler s a v u r m a k t a imiler.
198
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Sivas Mdafaai Hukuku MUliye Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine
Heyeti Temsiliyeden alnan 6 u b a t 336 telgrafname sureti balya naklen beray malmat tebli olunur efendim. 7 u b a t 336. Sivas Valisi Reit
T.I.T.E. Arivi: 10/2817
187 - Z A H U M V E K A R S T A N K Y Z BN RUMUN K A R A D E N Z SAHLLERNE TEHCR (6. I I . 1920)

Sivas Heyeti Merkeziyesine gnderilen telgraf.
Suret Sivas Heyeti Merkeziye Riyasetine Zahum, K a r s ve civarndan iki yz bin R u m u n Boleviklik bahanesiyle memaliki Osmaniyenin K a r a d e n i z sahillerine hicretleri iin Venizelos tarafndan talimat verildii ve bunlarn g y a evvelce tehcir edilmi R u m l a r d a n olduu Dveli Itilfiyeye bildirilerek bavalii mezkrede yerletirilmeye teebbs edilecei haber alnmtr. Pontus R u m hkmetinin tekiline matuf olan bu fikrin mevkii fiile isali iin vuku bulacak ilk teebbsn bu yolda bir galeyan milli ile karlanarak a k a m e t e dar edilmesi esbabnn ihzar ve icab edenlerin imdiden nazar dikkatinin celbi rica olunur. 6 /2 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 10/2715
199 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 8 8 - AMASYA, ERZNCAN, K A Y S E R , V E BOLUDA AILAN ANADOLU K A D I N L A R I MD. VAT. C E M Y E T L E R (6. I I . 1920)
S i v a s Andolu K a d . Md. V a t . Cemiyetine gnderilen telgraf.
43 Ankara bil Sivas Anadolu Kadnlar Mdafaai V a t a n Cemiyeti Riyaseti Aliyesine A m a s y a , Erzincan, Kayseri ve Bolu'da Anadolu dur efendim. 6/2/36 Heyeti TemsUiye namna Mustafa Kemal
T.t.T.E. Arivi: 37/4161
Kadnlar
Mdafaai
V a t a n Cemiyeti Heyeti Merkeziyeleri teekkl eyledii bildirilmekle maruz-
189 - R E A T H K M E T BEYN TEVKF S E B E B (7. I I . 1920)

E r z u r u m Heyeti
Merkeziyesine
Evvelce Franszlar tarafndan hapsedilip icra klnan teebbs zerine tahliye ettirilen R e a t Hikmet beyin sebebi tevkifi bervehiati olduu anlalmtr. G u y a mumaileyh Mnih'e giderek T a l t P a a ve ttihad Terakki'nin oradaki merkezi umumisiyle grtne dair ingilizler aslsz bir malm a t almalar zerine Franszlar ileri srerek R e a t Hikmet B e y i hapsettirmiler. 7 /2 /36. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 38/4346
200
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 190 - FRANSIZLARIN ANLAMAK STE (8. I I . 1920)
Ankara : 8 / 2 / 1 3 3 6 15. Kolordu Kumandanlna
Franszlarn bizimle anlamak fikrinde olduklarndan Amiral L e Bon'un ingilizlerden hafi olarak Bahri Siyah limanlarndan tensip edilecek birisinde Mustafa K e m a l P a a ile mulkat arzusunda olduu hakknda dermeyan edileceini anlamak istedikleri Dersaadette Franszlarn mkerreren m r a c a a t ettikleri bu mzakeratta ne gibi erait Istanbuldan bildirildi. Franszlar Kilikya, bizim memleketimizde ak ve sarih bir siyaset takip ettikleri bizimle, hakikaten anlamak arzu ediyorlarsa her eyden evvel igal ettikleri Mara, Antep, Urfa havalisini derhal tahliye edilmesi ve buna riayet ettikleri takdirde her trl mzakerat siyasiye ve iktisadiyeyi mevzuubahis agh edeceimiz meracii tabiiye bulunduu v e mevsim ve itigalat sebebile bilecei cevaben bUdirildi efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K.K.: a. 481
ibu
m l k a t a imkn olmad, m a m a f i h Amiral A n k a r a y a gelirse m l k a t ede-
201 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 191 - H E Y E T T E M S L Y E T A M M L E R N N EN U Z A K K Y L E R E K A D A R TEBL EDLMES HAKKINDA (9. II. 1920)
3223
Mahreci Ankara bil Alnd 14 Tarih
E r z u r u m Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye tarafndan icra edilen her trl tebligatn Heyeti merkeziyece bilcmle heyeti idarelere tamim edildii ve bu suretle en b y k kitlei ahalinin mukadderat memleket hakknda m a l m a t kfiye alamadklar bir ok mahallerden ikyet edilmektedir. B u hal ahalinin ruhu vicdannda bir nevi ihmal ve lkaydi husule getirmekte olduundan bunun katiyen tecviz edilemiyecei trl tebligatn ve memleketin meselei h a y a t ve bekas mevzubahs Heyeti idarelere, 9 /2 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 38/4347
olduu bu gnlerde Heyeti Temsiliye tarafndan t a m i m e n v u k u bulan her Heyeti merkoziyeler tarafndan kuraya k a d a r temili bir vazifei v a t a n i y e olduundan buna son derece atf ehem-
miyet buyurulmas hassaten tavsiye olunur.
202
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 9 2 - A K B A C E P H A N E L OLAYI (10. II. 1920)

3. K . K . v e Heyeti Merkeziyeye gnderilen istihbarat.
K 3 istihbarat 1022
Sivas: 11/2/36
Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine Akba cephanelii mnasebetiyle 5.2.36 tarihi ile bir ngiliz mfrezei askeriyesi tarafndan Gelibolu mutasarrf ile memurini hkmet ve ahaliden on kii tevkif ve sngl muhafzlarla limana sevk, bir v a p u r a irkben bir muamahali mehule nakil ve memurini hkmet hakknda reva grlen bu
meleden heyecana gelen ahali mitralyz atei ile tehdit edilmilerdir, izzeti nefsi millimize indirilen bu ar darbenin derhal tashih olunarak ahalimizin tatmin ve erefi hkmetin iadesi hakknda icab eden m a k a m a t nezdinde iddetle protesto edilmesi ehemmiyetle rica olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Aslna ube mutabktr. K. 3 1 Yzba Seyfettin *
T.t.T.E. Arivi: 10/2718
193 - SOMA, A K H S A R , M A R A , AYINTAP V E A D A N A D A DMANA Y A P I L A N HCUMLAR (10/11. I I . 1920)

S i v a s Valilii ve S i v a s gnderilen telgraf. Heyeti Merkeziyesine
Sivas Vilyeti Bir suretinin Heyeti Merkeziyeye itas rica olunur. Mstahberat dahiliye: 1 - S o m a , Akhisar, B e r g a m a cephelerinde Yunanllarn teebbsat zayiat verdirilerek tardedilmitir. Basknlarla dman taciz edilmektedir.
203 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Mara dahilinde m s a d e m a t d e v a m ediyor, islahiye cihetinden gelen 500 nefer ve iki sahra topundan ibaret Fransz kuvvei imdadiyesi 7.2.36 da Mara'a bir buuk s a a t mesafede kuvayi Milliye tarafndan tevkif edilmi ve msademe d e v a m etmekte bulunmutur. 3 - K a t m a ' d a n A y n t a b a gelen 60 arabalk bir dman cephane kolu Ayntaba iki saat mesafede K u v a y i Milliye tarafndan tevkif edilmitir. 4 - A d a n a ' d a heyecan ve asabiyet ziyadelemitir. Ermeniler kilise ve mekteplerde sk sk itima etmektedirler, inekler ve Bahe ermenileri gller ve Zencirli islm kariyelerini nehbigaret ve ahalisini pek v a h i y a n e katliam etmilerdir. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k u Milliye Cemiyeti S i v a s Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye namna M u s t a f a K e m a l P a a Hazretlerinden dim. 11 u b a t 336 Sivas Valisi Reit
T.t.T.E. * * * Arivi: 10/2825
alnan
10/11 u b a t 336 tarihli telgrafname sureti b a l y a naklen tebli olunur efen-
194 - KONYADA T G A Z E T E S N N Y E R N E IKARILDIINA DAR (11. I I . 1920)
"NASHATN
S i v a s M d . H u k . Cemiyetine gelen 3. K . istihbarat.
K 3 istihbarat 1056 Sivas: 12/2/36
Mdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Yaplan muhadi teebbsat ve tezahrat vatanperverane ile tngiz
generali Milne'nin emri ile italyanlar tarafndan igal olunan K o n y a ' d a mn-
204
teir t gazetesi matbaasndan igalin refi hususuna m u v a f f a k i y e t hasl olmutur. t gazetesi hkmete tatil edildiinden mezkr matbaada Nasihat namiyle bir gazetenin nerine balanmtr. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Evraka Aslna Mlzm tmza vur udu evvel okunamad.
T.t.T.E. Arivi: 10/2720
12 saat / 5 - sonra
mutabktr.
**
195 - AM, H A L E P , B E Y R U T T A F R A N S I Z L A R (11.11. 1920)
ALEYHNE
CEREYAN
3. K . K u m a n d a n l n a ve H e y e t i gnderilen telgraf.
Merkeziyeye
K 3 istihbarat 1057
Sivas: 12/2/36 Mdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine
1 - a m , Halep, L b n a n , B e y r u t ' t a e f k n umumiyenin Franszlar aleyhinde ve Franszlarn pek mklt iinde olduu ve bahusus Mslman Fransz askerlerinin ahal islmiyeye silh istimal etmeleri mklt tezyit eyledii pek mevsuk menabiden istihbar edildii, 2 - spilto'da Yugoslavlar tarafndan yaplan byk bir itimai mteakip i t a l y a ile harp isteriz diye bardklar ve milli havalar terennm ederek limanda bulunan i t a l y a torpitosuna hcum ve ttalya posta vapurunun bayra ile, i t a l y a n maazalarnn camlarn tahrip eyledikleri Amerika telsizi tarafndan ( l i i j y ) gazetesine yazlmtr. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kenal
Evraka Aslna Vrudu saat/5 sonra 12 minh mutabktr mlzam evvel . . .
T . t . T . E . Arivi: 10/2719
205 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 196 - MARALILARIN K A H R A M A N L I K L A R I , (12. I I . 1920)

S i v a s H e y e t i Merkeziyesine gnderilen telgraf.
BANDIRMADA
NGLZLERE KARI BAARILAR
Suret Bir suretinin k u r a y a k a d a r temil edilmek zere Heyeti Merkeziyelere itas mercudur. 1 - Maruz kaldklar zulm ve itisafa kar k a h r a m a n Maral kardelerimiz yirmi gne karip bir z a m a n d a n beri k a n ve ateler iersinde mstevli Franszlarla onlarn teslih ve taslit ettikleri hunhar Ermenilerle u r a m a k t a idiler. 10/11 gecesi dman slhiye istikametinde makhuren firara mecbur ederek mevcudiyeti milliyelerini istihsale m u v a f f a k olmulardr. 2 - Adi bahanelerle Bandrma'y igal eden ingilizler teebbsat katiyeyi milliye neticesinde B a n d r m a d a n kuvvei askeriyelerini ekerek bu haksz igale nihayet vermeye mecbur olmulardr. Eskiehir'de bulunan ingiliz kuvvetleri igal ettikleri binalar tahliye ve eyalarn hazrlamaktadrlar, i s t a s yonda 50 neferlik bir mfreze terkederek Dersaadete gideceklerini sylemilerdir. Azmi milli ve K u v a y i Milliyenin f e d a k r a n e istihkar hayatlariyle elde edilen ibu m u v a f f a k i y a t tebir ve btn vatanmzn istihls v e istiklli 12.2.36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
T.t.T.E. Arivi: 10/2717
millimizin istirdadn temenni eyleriz efendim.
206
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER TEEBBSTE ZATLARLA
197 - HKMETN TtLF D E V L E T L E R NEZDNDE BULUNMASINA V E DAISTAN, A Z E R B A Y C A N D A K R T B A T T E S S N E DAR (12. II. 1920)
15. K .
Kumandanlna
gnderilen
ifre.
Onbeiaci Kolordu K u m a n d a n
K z m Karabekir P a a
Hazretlerine
11-12 u b a t tarih ve zata mahsus ifreli telgrafnamei lileri alnd. Teekkr ederiz. Zahirde aleyhlerine istimal ve f a k a t h a k i k a t t a onlar istikbal etmek zere onbeinci kolordunun daha imdiden seferber hale vaz' hakknda metin itilf Devletleri nezdinde teebbsatta bulunmasna dair Hkmtalaai
aliyelerinin i'ar ve Dastan Ue Azerbaycanda malmulesami zevat ile daha sk irtibat tesisi m m k n olup olamyaca hakknda itay m a l m a t buyrulmasn rica ederiz. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K z m K a r a b e k i r : s t i k l l H a r b i m i z i n e s a s l a r , s. 1 6 9
198 - K U V A Y - I M l L L l Y E N N U R F A Y I G A L (12. II. 1920)

3. K . K u m a n d a n l n a ve Heyeti Merkeziyeye gelen telgraf.
Numara 1100
Sivas 13/2/36
Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine 1 - Urfa ehri 8 / 9 - 2 - 3 6 da K u v a y i Milliye tarafndan igal ve 500 nefer ve drt mitralyzden mrekkep olan Fransz kuvveti Gureba hastanesine
207 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tahassun etmitir. Muhasara edilen mezkr Fransz kuvveti tazyik edilmekte olduu gibi Niya'ya giden su yollar da katedilmitir. Muharebe d e v a m ediyor. 2 - Telabik'te bulunan Fransz kuvveti de muhasara edilmitir. 3 - Urfa livasnn hemen her tarafnda kyam balamtr. skk bir vaziyet mas pek yakndr. Heyeti Temsiliye Mustafa
Aslna Mlzm mutabktr evvel...
T.t.T.E. Arivi 10/2722
Franszlar bala-
iersindedir.
4 - Birecik'te galeyan ziyadelemitir. B u r a ahalisinin h a r e k t a
namna
Kemal
199 - U R F A D A K FRANSIZLAR KARARGHINA T R K BAYRAI EKLDNE DAR (13. I I . 1920)

3. K . K u m a n d a n l elile S i v a s Md. H u k . Cemiyetine gelen telgraf.
1110
Sivas: 14/2/36 Mdafaai H u k u k Cemiyeti S i v a s Heyeti Merkeziyesi Riyasetine
1 - 9 /10-2-36 gecesi U r f a Fransz hkimi siyasisinin kararghna hcum edilerek Franszlarn drt maktul b r a k a r a k pskrtld ve kararghndan Fransz bayra indirilerek yerine Osmanl bayra keide edildii, 2 - E l d e edilen ganaimin hcumu icra eden Badilli airetine den bildirilmitir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
Aslna Mlzm mutabktr evvel....
T..T.E. Arivi: 10/2725
verildii,
3 - B i l u m u m Urfa ahalisinin K u v a y i Milliyeye iltihak eyledii mahalin-
208
2 0 0 - BULGARSTANDA R U S L A R L A BRLNE VE BURSADA FRANSIZLARIN SIKI T E D B R L E R KALDIRDIKLARINA DAR (13. I I . 1920)

3. K . K u m a n d a n l elile S i v a s Md. H u k . Cemiyetine gnderilen telgraf.
Mdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine 1 - Bulgaristan'da k a r a r verdikleri, t Komnistlerin R u s Bolevikleriyle tevhidi mesaiye
2 - Boleviklerin Krm ibihceziresini igal eyledikleri, 3 - Yeil ordunun i r a n ' a dahil olduu mstahberdir. Mustafa K e m a l Dier suret 1129 Bursa'da Fransz Franchet d'Esperey'in Brissot istihbarat memuru olarak hatt bulunan muhaBinbas Mudanya - B u r s a imendifer
fazasnda bulunan zenci efradnn alaylarna iltihak emrini aldklarn ve B u r s a ' d a asayiin berkemal olmasndan, b a k a efradn gelmiyeceklerini syledii mahallinden bildirilmitir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Aslna Mlzm mutabktr. evvel...
T.l.T.E. Arivi: 10/2724
209 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 0 1 - A K B A OLAYI L E L G L H A B E R (13. II. 1920)

3. K . K u m a n d a n l ve S i v a s Miid. H u k . Cemiyetine gelen telgraf.
Sivas: 14/2/36 Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine
Akba hadisesi zerine ingilizler t a r a f n d a n tevkif edilmi olan Gelibolu memurini H k m e t i lerdir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Aslna Mlzm mutabktr. evvel
T.t.T.E. Arivi: 10/2726
teebbsat messire zerine tahliye ettirilmi-
2 0 2 - MARALILARA YAPILAN ZULM (13. I I . 1920)

3. K . K u m a n d a n l ve S i v a s M d . H u k . Cemiyetine gelen telgraf.
1107
Sivas: 14/2/36 Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine
1 - Marataki kardelerimizin hunu m a s u m u henz bir sureti f a c i a d a a k t d m a k t a d e v a m ederken medeniyet maskesine gizlenen Franszlar v e onlara piva olan Ermeniler Urfa ve havalisinde ahal islmiye hakknda zalimane katliamlara balamlardr. Tarihi beer sahifelerii lekedar edecek olan bu mezalime serian bir nihayet verilmesi, bir sureti hainanede gasbedilen sevgili memleketlerimizden igalin ref'i iin byk mitingler icrasiyle hkmat alkadar m a k a m a t Osmaniyeye ve Dersaadette bulunan bitaraf
210
sefirlerine ve mtelifin mmessillerine, sulh konferansna telgraflarla mracaat mtevaliyede bulunulmas ehemmiyetle rica olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Atlna Mlzm mutabktr. evvel....
T . t . T . E . Arivi: * * * 10/2723
Mehmet....
2 0 3 - AYDIN C E P H E S N E AT RAPOR (14. II. 1920)

Suret Sivas Vilyeti 9 / 1 0 - 2 - 3 6 gnlerine ait A y d m cepheleri vukuat h^rbiyesi raporu: 1 - Alaehir cephesinde 9 - 2 - 3 6 gecesi s a a t on buuktan sonra a r t istasyonu garbnda K a b a n c iftlii civarnda d m a n keif kollarnn cephemize y a k l a m a k istemeleri zerine tarafeyn arasnda piyade atei ve b o m b a endaht icra edilmi, dman otomatik tfek istimal eylemitir. B o z d a ve Kele cephelerinde sknet vardr. 2 - Aydn cephesinde bu h a f t a zarfnda milli aknc mfrezelerimizden biri dman siperlerine baskn y a p a r a k biri avu olmak zere 3 Yunan neferi esir getirmitir. 3 - Salihli cephesinde 10-2-36 gecesi on buukta d m a n keif kollarnn cephemize yaklamas zerine tarafmzdan piyade atei ve bomba endaht icra edilmi ve d m a n geri ekilmitir. 1 0 - 2 - 3 6 gn d m a n topusu faslal surette ate etmitir. 4 - S o m a mntkasnda dman mevazii tahkim etmektedir. Zeminlik inas ii Cumal kyde teebbs ettii tahribat tarafmzdan ate alarak menedilmitir. Sarcalar kyndeki karakollarmza 1 0 / 1 1 - 2 - 3 6 gecesi d-
211 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER man baskn y a p m a k istemi ise de m u v a f f a k olamamtr. Bu e s n a d a vukua gelen msademe neticesinde d m a n d a n bir maktul, silh ve cephane itinam olunmutur. Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliyeden alnan 14 u b a t 336 telgrafname sureti beray malmat b a l y a naklen tebli olunur efendim. 1 5 - u b a t - 3 3 6 Sivas Valisi Reit
T.t.T.E. Arivi: 10/2842
2 0 4 - B E K R S I T K I E F E N D V E Bnb. K E M A L B E Y E K O L A Y L I K G S T E R L M E S N (14. I I . 1920)

3. K . Kumandanlna gnderilen ve S i v a s telgraf. Heyeti Mer-
keziyesine
K 3 Kumandanl E r k n Harbiye u b e I. Suret Sivas Heyeti Merkeziyesine Bekir Stk nam mstearile Andirin cihetlerinde
Sivas : 15 /2 /36
ifay vazife etmekte Kemal
olan O s m a n Efendiyle Develi asayi mntka K u m a n d a n Binba idareleriyle sair icabedenlere evamiri lzma itasn rica ederim.
Beyin vuku bulacak muhaberatnn teshili maksadiyle Gksn, Aziziye Hoyeti Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Asiliye, M uda fa Gksn, Hukuk Netus Cemiyetlerine yazlmtr
T.l.T.E. Arivi: 10/2727
18/2/36
212
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 205 - KAFKASYA OLAYLARI
(14. I I . 1920)
3. K. Kumandanl elile Sivas Md. Huk.
Cemiyetine gnderilen
telgraf.
1165 Mdafaai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine K a f k a s y a ahvaline dair alnan m a l m a t zirdedir: 1 - Ermeniler K n u n s a n i zarfnda slmlara kar daha ziyade iddet ihrazna v e hunharla balamlardr. Zengisur havalisinde birok slm kylerini imha ve katliam ettikleri f a k a t Halil P a a k u m a n d a s n d a k i Azerb a y c a n ktaatnn Zengisurun i m d a d n a gelerek ehirde Ermenileri mahv ve o havaliyi igal ettikleri ve Ermenilerin 400 maktul, bir b a t a r y a top, ve iki makineli tfek terkiyle firar ettikleri haber alnd. 2 - Ermenilerin K a r s , G m r v e sair mevakiden topladklar sunufu muhtelifeden mrekkep kuvvetlerle ldr havalisindeki ahalii slmiyenin silhn t o p l a m a k vesesiyle icray e n a a t a balamlarsada slamlarn iddetli mukavemetleri neticesinde m u v a f f a k i y e t l e tardedilmiler ve slmlar tamamen ihraz galebe eylemilerdir. 3 - Ermeniler A k b a b a , Z a r a t havalisinde de ayni suretle icray harekete teebbs etmilersede uradklar son malubiyet zerine d e v a m a cesaret edememilerdir. B u suetle ldr, A k b a b a ve Zarat ahalii islmiyesi ierisine imdiye k a d a r olduu gibi hibir Ermeni girememi ve Ermeni hakimiyeti buralardan uzak kalmtr. 4~ K a z m a n ' a mcavir olan s l m urasna mterek bir idare tekili hakknda Ermeniler tarafndan yaplan teklife Mslmanlar tarafndan bil k a y d a r t red cevap verilmitir. Hakimiyeti pek kk bir mntkaya inhisar etmi olan Ermeni hkmeti etrafndaki tevaifi mlkn Ermeni hakimiyetini kabul hususunda pek kavi olan azim ve imanlar ve ldr ahalii islmiyesinin bu defa bilmnasebe kazandklar galibiyetleri ise Ermenilerin naili m a k s a d olabileceklerini gsteren en yakn bir misaldir. nederecelerde
213 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 - Grc H k m e t i kendisine asker vermediklerinden dolay Ermenileri kmilen Grcistan'dan kardklar ve Tiflis ve Ahsha'dan karlan Ermeniler Gmr taraflarna gelmekte olduklar haber alnmtr. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 10/2728
2 0 6 - DMANA K A R I H A R E K T I N D A R E S H A K K I N D A (15. II. 1920)

Gney Filistin Vilyetleri K u m a n d a n l a r n a , S u r i y e Md. Kuvay- Osmaniye Hey. ve Um
R i y a s e t i n e gnderilen yaz.
nc
Kolordu-M^m^^tdanlna Kumandanlna Kumandanlna "Tahrirat"
Onnc Kolordu Onikinci Kolordu Berayimalmat
Onbeinci Kolordu K u m a n d a n l n a Yirminci Kolordu K u m a n d a n l n a Erzincan 9 ncu Frka Halit Beyefendiye Mardinde 5 nci Frka K e n a n B e y e Refet Beye Adet 82 Ankara 15 / 2 / 3 6
Mara muvaffakiyetinden dolay bilhassa Zatialileriyle bu hususta hidemat- f e d a k r a n e ve vatanperverneleri sebketmi olan bilcmle arkadalar tebrik ve v a t a n urundaki mcahedemizin an-karp kmilen muvaffakyetpezr olmasn temenni eyleriz. B u g n tiyen vaz'iyet-i Mara ve civarnda hsl olan vaz'iyet seErmeniler bebiyle htra olarak tideki mtalatmz arz ve sr'at-i tatbikini rica ederiz: siyasiye her ne olursa olsun Franszlarla Mara civarndaki malbiyetlerini ta'mire alacaklar phesizdir, islahiye
214
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ehemmiyeti Mara msademesi esna-
ve havalisinde kuvvetli bulunmann
snda da anlalmtr. Yani vaktiyle islahiye civarnda mmkn olup kuvvetli bir tekilt yapabilseydik Franszlar Mara'a kolay kolay kuvayi imdadiye gnderemiyerek Mara'ta bunca kan dklmezdi. Bugn islahiye'nin dier bir noktai nazardan ehemmiyeti tezahr etmitir. 0 da bizimle tevhid-i hareket etmek hususunda pekok m r a c a a t t e bulunmu olan Halep ve a m k u v a y i milliyesinin, islahiye vastasiyle te'sis edeceimiz irtibatla onlar zamannda haberdar ederek muavenetlerini te'min edebilmektir. slahiye ve havalisine hkim olmaktan maksadmz Bahe, ile Antep arasndaki dalk m m t a k a ile Karasu tarafeyninde Belpnar, kuvvetli
bir tekilt y a p m a k t r . Hi phe yoktur ki bu sayede islahiye ile A d a n a , Halep, Mara arasndaki ark cektir. Mtalat- nifeye mebni Mara ve havalisindeki Ermenilere tiyen de hkimiyeti te'min edebilmek iin Mara-Pazarck-Antep'deki tekilt takviye etmekle beraber dmann mni hat olabilmek olarak iin derhal arknda muhtemel olan bir avdet-i taarruziyesine hat olarak Bahe ve Belpnar'n nc tekil Gvurgl tarafeyninde v birinci 'gal mntakalarnn boaz ve geitlere hakim olarak bu s a h a d a harealtnda bulundurmak ve garp ve kat'edebilmek mmkn olabilemuvasalasn ket edebilecek igal kuvvetlerini tehdit
dalar ve ikinci hat olarak Mara
cenubundaki boazda kuvvetli m'll mfrezeler
ve bunlarn bana en muktedir arkadalarn tyinini ve bu tekilt hitam bulurbulmaz K a r a s u tarafevnindeki d a l a r d a milli mfrzeler tekiline balanmasn t a v s i y e ederiz. 2 - Bize evvelce m r a c a a t etmi olan Halep Tekilt- Milliye Riyaseti de a m ' d a bulunan Suriye ve Filistin Mdafii K u v a - y i Osmaniye Hey'eti U m u m i y e ve Gnll K a h i r e Frkas Reisi ve A m m n erkez Frkas K u m a n dan efik Beye muhtelif vastalarla gndermi olduumuz talimatn tideki hulsasnn Mara zerinden Halep'te Erknharb K a y m a k a m akir Nimet B e y e gnderilmesini ve neticeden m a l m a t vermesini istirham ederiz.
Halep'te Tekilt Milliye Riyasetine Suriye ve Filistin Mdafii K u v a - y i Osmaniye Hey'et-i Umumiyesi Riyasetine Osmaniye, Bahe, Mara-Urfa cihetlerinde pek mhim muvaffakiyetler istihsal eyledik. Hareketimize devam etmekteyiz. Mektuplarnzda Suriye,
215 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Irak ve Trkiyenin istiklllerini tahlis ederek bir " K o n f e d e r a s y o n " zere mttehiden hareket edilmesi bildirilmi ve biz de bu tekil
eylemek v e y a h u t tiyen kararlatrlacak tarzda bir irtibat tesis eylemek teklifatnz alabileceinizi a m ' Zeydan hareketini Hukabul ederek mufassal talimat gndermitik. Bunlarn vsulne dair henz bir m a l m a t alamadmzdan Mara zerinden daha abuk Havran, am ve B a ' l b e k civarndaki kuvvetlerinizle dnerek mezkr talimat hulsasn m u h t a s a r a n bervehiti arz ederiz. boaznda hernevi istil ordusuna kar m d a f a a etmek, A m m n Merc'iyun kuvvetleriyle dmann S a y d , B e y r u t ' t a n dahile vukubulacak y a n d a n tehdit etmek; B e y r u t , T r a b l u s a m dahilinde isyan kararak igal kuvvetlerinin dahile derlemelerini men'etmek; Humustaki kuvvetlerin mus'u T r a b l u s a m ' a kar m d a f a a etmekle beraber Zeydan'ye eylemesini te'min etmek. Yukardaki Ermeni mzdan trif eylediimiz hareketin zaman, hazrlklarnzn arasna girmi olan derecesine tbi ise de Trk ve Arap milletleri igal kuvvetlerini Fransz ve muavenet
serian bertaraf ederek emin bir surette sizlerle bervehiti hareketini kuv-
irtibat tesisi ve tevhid-i hareketin te'mini mlhazasiyle harekete baladbil ifateivakt H a l e p - H a m a kuvvetlerinin lzumlu grrz. B u kuvvetler H a m a v e Haleb'i Lazkye ve tskenderun'a kar te'min ettikten sonra ksm klli ile islahiye ve ikinci derecede vetlerle Antep-Osmaniye istikametlerinde hareket ile dman a r k a d a n vurmas pek mhimdir. Y a k n d a muvaffakiyetli haberlerinize intizar eylediimizi arz ile takdim-i ihtiramat eyleriz M. K ifre edilmitir / 15 Minh Ahmet Salih
H.T.V.D.: 1956, . a y : 15, N o . 102
Efendim. Heyeti Temsiliye n a m m a Mustafa K e m a l
216
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 0 7 - B U L G A R S T A N A H V A L V E FOAYA I K A R I L A N YUNAN CEPHANES HAKKINDA (15. II. 1920)
M d . H u k . Cemiyeti S i v a s H e y . gnderilen telgTaf. Merkeziyesine
1191-1192
16/2/36
Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine Bulgaristan ahvaline dair alnan m a l m a t ziirdedir: ifti partisine mensup B u l g a r H k m e t i hazras imalden gelmekte olan Bolevik istilasn d u r d u r m a k artiyle Dveli tilfiyeden Bulgaristan iin baz menafi temin edeceklerini ima etmektedirler. Dveli Mtelife Boleviklerle harp etmek zere kendi emirleri altnda seferber mevcutlu alt frkayle Boleviklik cereyanlarn imha ederse eraiti sulhiye tadil edileceini tazminat harbiyeden sarfnazar olunacan v e mhim bir mebl ibraz olunacan, Garbi T r a k y a ' n n imdiden ve bilhare arki T r a k y a ' n m terk olunacan vadetmilerdir. Hkmetin muvafk bulduu bu vaatlere yzde seksen ahali v e mnevveran ve memurin ve Mslmanlar muhalefet etmektedirler. K r k bin k a d a r posta, Telgraf, imendifer memurlarnn grevi ve Belediye intihabatnda Komnistlerin k a z a n m a s muhalefetin delili katisidir. H k m e t idarei rfiye iln etmi ve birok kiiyi idam etmi isede Bolevizm cereyanlarnn sratle intiar hkmeti acz iinde brakmtr. Telgraf makineleri, direkleri, istasyonlar, imendiferler, K p r ve tneller tahrip olunmakta ve esliha d e p o l a n y a m a edilmektedir. Grevlerden tarikiyle dolay iftilerin altm milyon zarar maddisi ve hkmetin yevmiye drt buuk milyon frank zarar vardr. Franszlar tarafndan stanbul Bulgaristana iade edilen sera her t a r a f t a kemali merakla beklenmektedir, Trklere muavenete
i z m i r ' d e T r k Milli kuvvetlerinden Yunanhlarla pek cesurane harp etmekte bulunanlar, K a f k a s y a ' d a n Bolevik ordusunun serian geleceklerini Fransz ve ingilizlerin endiede olduklann sylemekte ve bu havadislerden dolay mstarak meserret bulunmaktadrlar. 2 - 7. u b a t tarihinde F o a ' y a y a n a a n ok ykl, iki direinde krmz b a y r a k bulunan Y u n a n v a p u r u n d a n klliyetli cephane ve m h i m m a t kard-
217 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER maktadr. B u n l a r d a n zmir'deki Yunan J a n d a r m a l a r n a derhal ikier yz Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T . I . T . E . Arivi: 10/2729
fienk tevzii edilmitir.
2 0 8 - D U R U M U N M U H A K E M E S N E V E C R A A T T A OK D K K A T L OLUNDUUNA D A R (16. II. 1920)

15. K . Kumandanlna gnderilen telgraf.
14 / 1 5 - 2 - 3 6 tarihli mtalatnz 1 5 - 2 - 3 6 tarihli mtalatnzdan sonra aldk. Vaziyetin muhakemesinde ve icraat kararlarnn itasnda pek viadan mevrut malmatn menabii saireden tefriki ok mteenni ve mteyekkz bulunulduuna ve menabii muhtelife v e mtenevile tevsik edilmedike ayan itibar grlmediine itimat buyurmanz mercudur. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
Kzm Karabekir: stikll Harbimizin esaslar, s. 170
2 0 9 - MARATAN KAAN F R A N S I Z L A R (17. I I . 1920)

Sivas Heyeti Merkeziyesine Suret Ankara'dan Mara'tan islhiye istikametinde firar eden Franszlarn civardan yetien K u v a y i Milliyenin mtemadi taarruzat neticesinde Mara'tan itibaren yol
218 zerinde
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER iki yz mtecaviz maktul terkettikleri temas mfrezelerimiz ta17/2/36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 10/2730
rafndan bildirilmitir.
2 1 0 - H A R B Y E N E Z A R E T N N K O L O R D U L A R A YAZDII TAMM Z E R N E F E V Z PAA L E A R A L A R I N D A GEEN T E L G R A F MUHABERES SURETLER (19/28. II. 1920) Ankara'dan K o n y a ' d a X I I nci K o r . K . Zate Mahsustur. Harbiye Nazn Fevzi Paa'nn vukubulan mracaati zerine cereyan eden muhaberat suretleri aynen zirdedir. Heyet-i Merkeziyelere de tensip buvrulacak mahalle tefhimi rica olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l Birinci suret: 1 9 / 2 / 3 6 Harbiye: Mustafa K e m a l P a a Hazretlerine Kolordu kumandanlarna yazlan tamimin sureti aynen zirdedir. Sadrazam Paa Hazretleriyle grlerek u n- nezaketimizde mevcudiyetimizden memnun olmyan dmanlarmza memleketimiz dahilinde ikyetler ricaya ihzar edecek vesdeler brakm olmamak iin Zatalii biraderlerine de esasen daima diri etmemekte bulunduunuz muavenet-i kymetdarilerini karar verdik. Nihayet derece selm ve arz- ihtiram eylerim efendim. Harbiye Nazr Fevzi lzum ve
219 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER S U R E T : ngiltere Devlet-i Fahmesi Hariciye Nczatetinden Dersaadct'deki Mmessil-i Siyaslie sebkeden ve mmessil-i siyaslik tarafndan da resmen Hkmct-i Seniyeye vaki olan tebligat- ifahiyede payitalt- Saltanatn Devlet-i Osmaniyede brakld bildirilmi vo f a k a t bununla beraber Ermeni ktaliyle Yunanllar da dahil olduu halde Mu'telifn kuvvotlerine kar tarafmzdan yaplan harektn homan ta'tili ve aksi takdirde erait-i sulhiyemizin tebeddl etmesinin m u h a k k a k bulunduu da ilveten dermeyan edilmitir 1 - Binaenaleyh sulhmzn taht- takarrrde bulunduu u ann nezaket-i harikul'desinin temamiyle takdirini ve hibir sebeple mucib-i ikyet en kk hadiseye bile meydan braklmamasn ve vaziyet-i lzray takdirde nin noksan mahss olanlarn da yoluyle irad ve tenvirlerini arkadalarnn zatlilerive u m u m maiyetiniz hamiyet ve kiyasetlerinden bek-
lerim. 2 - Memleket dahilinde skn ve huzuru tam te'minine her v a s t a y a
mracaatlc allaca Hkmet-i Seniyece cevaben sylenmi v e ayn zamanda Ermenerin ve Yunanldarn da dahil olduu halde Mu'telifn kuvvetlerinin de adem-i honudn tevlidedecek hlta meydan braklmamalar ibu cevab a ilveten rica olunmutur. Ankara 2 0 / 2 / 3 6 Harbiye N a z n Fevzi P a a Hazretlerine Paytaht- Saltanatn Devlet-i Osmaniyede brakldna ve f a k a t Erkinci cevab suret.
meni ktaliyle Yunanllar da dahil olduu halde Mu'telifn kuvvetlerine kar tarafmzdan yaplan harektn heman ta'tline ve aksi takdirde erait-i sul hiyemizin tebeddl etmesinin m u h a k k a k bulunduuna dair ngiliz Mmessil-i Siyaslii tarafndan Hkmet-i Seniyeye resmen vaki olan tebligat- ifahiye hakknda kolordulara tebli buyrulan t a m i m suretinden haberdar ettirilmekliimiz hususundaki ltuf ve nezaketinize arzteekkr ederiz. Malm-u samleridir ki ngiltere Devlet-i Fahmesi Dersaadet Mmessil-i Siyassinin Ermeni ktali hakkndaki tk' igaliyesindeki beyanat mevkie mutabk deildir. Cenub menaErmeniler ve Fransz kuvvetleri tarafndan teslihedilen
F r a n s a himayesinde cebredilerek bulunduklar mahallerdeki slmlara tasallt etmekte ve intikam fikriyle hertarafta brahmane bir surette kati
220 imha
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER siyasetine salik olmaktadrlar. Mara hdise ve facias bu sebeb-
ten zuhr etmi ve Cenarel Keret'in Fransz kuvvetleriyle birleen Ermeniler top ve mitralyzlerle Mara gibi kadim bir slm beldesini hk-ile yeksan etmiler ve binlerce ciz ve m a s u m valide ve ocuklar kahr ve imha klmlardr. Tarihte emsali namesbuk olan bu vahetin faili Ermeniler olup Mslmanlar ancak muhafazai namus ve h a y a t kaydiyle mukavemet ve m d a f a a d a bulunmulardr. Yirmi gn devam eden Mara katliamnda Mslmanlarla birlikte ehirde kalan Amerikallarn bu hdise hakknda Amiral Bristol'a ektikleri telgraf facia msebbiplerini gayrikaabil-i tekzip bir surette tyin etmektedir. Ceneral Keret'in ricatiyle neticelenen bu muharebelerden sonra K u v a y i Milliyeye arz- teslimiyet eden muharib Ermeni kuvvetlerine kar bir ceza tatbik e t m e y p bilkis onlar sinei e f k a t ve himayesine alan milletimizin uluvvcenabn Mara Ermenileri de minnet ve kran ile ydetmektedirler. u halde Ermenilerin fikr-i intikam ve tecavzleri neticesi hsd olmu bz vekayi var ise bunun mes'uliyeti milletimize deil bizzat Ermeni milletine ve onun muharrikle rine ait olmak lzmgelir. A d a n a Vilyeti dahilinde Mslmanlarn Franszlar tarafndan tepeden trnaa k a d a r teslih edilen Ermeni snglerinin tehdidi altnda her dakika k a t l i a m a mruz bir vaziyette kalmalar asabiyetimizin derecesini izaha kfidir zannederiz. H a y a t ve istikllinin muhafazasndan b a k a birey istemiyen islmlara kar tatbik edilen bu zulm ve imha siyaseti hkmet-i mtemeddinenin nazardikkat ve insafn celbedecek bir mahiyet almlardr. Sulhmzn taht- tezekkrde bulunduu u anlarn nezaket-i harikul'desi hasebiyle neticeye bir skn-u mtevekkilne ile intizar edilecei phesizdir. Memleketimizin hertarafnda emniyet ve asayi emsali namesbuk bir surette hkmfermadr. Mevcudiyet-i milliyemizin muhafazas ve h a y a t ve istikllimizin azm-i tarihiyesinin m u t a b k bir kurtarlmas zaruretlerinden inbias eden Kilikya, zmir mill cephelerinde imdiye k a d a r dkt kan y a a m a k hususundaki derecei azametini i s p a t a k f i olduundan mal-i milliyeye mit ettirmektedir. Memlekette sknu sulha nailiyetmizi
tabiinin husul ancak byle bir sulha nailiyetle mmkn olacaktr. Atinin mekkiyet ve mphemiyeti iinde heman da'va-y millden feragat m m k n olamyacan yalnz stanbul'un deil Boazlarn ve zmir, A d a n a ve havalisi* nin dahi hkimiyet-i Osmaniye dahilinde ibkas icabettii, Harekt- Millinin derhal ta'tilini talep eden ngiliz Mmessil-i Siyassine taraf- devletlerinden ibl edilmi olacan phesiz addeder ve mal-i milliye dahilinde bir sul-
221 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hn akdine muvaffakiyetinizi da ile hrmetlerimizi arz ve t a k d i m eyleriz Efendim. Maba'di vardr 26 /27 minh Vrud/minh adedi 891 Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal X X nci Kor. K u m a n d a n Vekili Mahmut
K o n y a d a 12 nci K o l . K u m a n d a n l n a 26 /2 /36 tarihli ifreye zeyldir. Maba't.
Ankaradan
Suret Mustafa K e m a l P a a Hazretlerine stanbul iin hkmete ifrei ciz hakknda yazlan i'ardan (bhis) 19 / 2 9 - 2 - 3 6 tarihli
mtaleai
alilerinin yarn 2 2 - 2 - 3 6 s a b a h a k a d a r lt2 1 - 2 - 3 6 Harbiye Nazr Fevzi
fen i'ar buyrulmasn maal'ihtiram rica ederim.
Dier Suret Harbiye N a z n Fevzi P a a Hazretlerine 2 1 / 2 / 3 6 tarihli telgrafa cevaptr. 1 9 / 2 / 3 6 ifreye takdim ettiim arzai cevabye; b u g n k trenle hareket eden kurye vastasiyle irsal klnmtr. ngiliz Mmessil-i Siyassinin taleb ettii hususat Ermeni ktaliyle Yunanllar da dahil olduu halde Mu'telifn kuvvetlerine kar tarafmzdan yaplan harektn heman ta'tilinden ibarettir. Hi bir yerde Ermeni ktali y a p d m a k t a deildir. Mara hdisesinden bahsedilmek mrad ediliyorsa orada Fransz askerleriyle beraber milletimize takenderini arruz eden Ermeniler katledilmi olmayup bil'akis Fransz askeri
terkedp ekildikten sonra slmlar tarafndan mazhar- himaye ve e f k a t
222
olmulardr, zmir u m u m cepliklerinde hergn kuvvet ve vesaitini tezyid ve taarruz hazrlklar icra ve mntaka, mntaka Y u n a n kuvvetleri karsnda tecavznde geri durmyan muvafakat ahzimevk etmi bulunan K u v a y i Milliyenin
datlmas arzu ediliyorsa byle bir arzuya zat- devletlerinin
etmi olacaklarn zannetmiyorum. Son gn zarfnda zmir'e bir piyade alayiyle tehizat tekmil bir svari alaynn ve yirmidrt adet yk otomobiliyle klliyetli nakliye arabas ve 6 adet b a t a r y a ve birok mhimmat karld v e cephelere klli miktarda cepane sevkedilmekte olduu hakknda bittabi malmat- devletleri vardr. U r f a ' d a dahi Franszlarn movcut bilcmle Ermenileri tfek ve mitralyzlerle tehizederek slmlara kar vaziyet aldrmasndan tevelldeden hdisenin bertaraf edilmesi bizim deil Franszlarn elindedir. H a k i k a t olarak arzederim ki mUletimiz bilsebep hibir yerde hibir unsur-u ecnebiye mtecaviz deildir. ngiliz Mmessil-i Siyassinin hkmetten vukubulan talebinde samim ve hakik bir (mana) olmaktan ziyade zaman k a z a n m a k iin itidalkr bir politika mndemi olduunu zanneder ve memleketimiz aksam- megulesinden dmanlarn ekildiini grmeden veya hiolmazsa ekileceine kanaat-i tm hsl o l m a d a n mevaid-i kzibeye lzumundan ziyade atf- ehem olunarak talii memleketin yegne noktai istinad kalm bulunan K u v a y i Milliyeyi d a t m a a m t u f teebbsatn mes'uliyet-i tarihiyei derecesini S a d r a z a m P a a Hazretlerinin ltfen nazar- teemmle almalar iin rica ederim. nk Marnileyhin tamim buyurduklar beyanname hibir vakit tedenberi K u v a y i Milliyenin lzum ve vcud hakknda izhar ettikleri samimiyetle kaabilitelif deildir. Hkmet-i Seniyeyi dahilen ve haricen kuvvetli gstermek iin her trl muavenet ve mzahereti vazifei vataniyye addederiz. Ancak hkmetin K u v a y i Milliyeyi imha tarafdar olduunu bir n be htrmza getirmek istemediimizden icabat- siyasiyeden dir diye tatbik olunacak tedbirlerde hereyden evvel K u v a y i Milliyenin masuniyetini dnmek m e n a f liyei v a t a n i y e iktizasndan olduu mtalasndayz. thtiramat- mahsusamzm k a b u l n rica ederiz efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
223 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Dier Suret Harbiye 2 3 / 2 / 3 6 Mustafa K e m a l P a a Hazretlerine K u v a y i Milliyenin duar- za'fedilmesi kat'iyyen mevzuubahis deildir. Sadrazam Paa Hazretlerinin beyannamesi srf umuru hkmete m d a f a a i ibaret olup bu da harice i'ar maksadna mtuftur. Herhalde fi'liyeden mcanebet hususunun te'mininden kar kuvvetli bir hkmet iraesi olunaca mruzdur. 57 nci Frka K . Nazilli K . Burdur 23 nc Frka K . Mahmut
H.T.V.D.: 1956, s o y : 18, N o . 10/2862, 451; 2864 T.I.T.E. Arivi:
buyrulan behatn tamamen izalesi hususunda kuryeye izahat- k f i y e i'ta H i t a m 28 u b a t 336 Harbiye Nazn Fevzi X X nci K o r . K u m a n d a n Vekili
211 - E S K E H R V E A F Y O N D A K C E P H A N E D E P O L A R I N I N DEVROLUNACAINA D A R (19. I I . 1920)

Sivas Heyeti Merkeziyesine Suret Osmanl v e ngiliz nbetileri tarafndan mtereken m u h a f a z a edilen Eskiehir ve Afyon K a r a h i s a r ' d a k i cephane depolann nbetUerini kaldrarak tamamen bize teslim edeceklerini, ngilizlerin mahalli kumandanlklarna
224
tebli eyledikleri ve mahali mezkrede bulunan ngiliz askerlerinin hrekete hazrlandklar bildirilmitir. 19 /2 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 10/2732
212 - B A T I T R A K Y A M S L M A N L A R I V E S U R t Y E (20. I I . 1920)
HABERLER
1365 Suret Mdafaai Hukuk Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyaseti Aliyesine Garbi T r a k y a ' d a ahalii Islmiyenin maneviyatnn gayet yksek olduu ve hi bir Mslmann lemuslhaten dahi hkmete m r a c a a t etmemekte bilhassa imal ksmmda vaziyetin ok mevve olduu ve Y u n a n ve Srplarn Bulgar hudutlarm set eyledikleri Makedonya'nn muhtelif mevakinde bulduu, YunaBulgar eteleriyle Yunanhlar arasnda msademe vuku
nistan vaziyeti dahiliyesinin buhranl olduu, Gunaris v e K r a l taraftarlar Venizelos aleyhinde tahrikt yaptklarndan ve zbitan v e e f r a d d a n byk bir ksmnn muhalifler meyannda bulunmalarndan zmir'deki Y u n a n ordusunda kuvvei maneviyenin pek bozuk olduu, Garbi T r a k y a 'dan zmir'e sevk edilecek Y u n a n ktaat efradnn evke m u t a v a a t etmedikleri ve Dersaadette ve T r a k y a ' d a Y u n a n tahrikt d e v a m eylemekte bulunduu, t a b ' a y Osmaniyeden olup Yunan ordusunda askerlik etmek zere Yunanistan'a gnll olarak giden Rumlarn firar etmekte olduklar, H a y f a - a m imendifer hattna Araban tarafndan d a i m a tecavzat y a p l m a k t a olduu, Suriye' nin igal altnda bulunan sair mahalleliyle beraber Cebel L b n a n ' d a da aha-
225 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER linin Franszlara mtearrz bulunduklar, Hindistan ve Msrda tabiide bulunmad mstahberdir. 20 /2 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Aslna Mlzm mutabktr. evvel...
T . t . T . E . Arivi: 10/2733
ahvalin hali
213 - M E R Z F O N D A M A R A N TOPLANAN Y A R D I M (21. I I . 1920)

3. K , Kumandanlna ve Sivas Heyeti Mer-
keziyesine gnderilen
telgraf.
Ankara'dan 3. K . K . Selhattin Beyefendiye 1 - Merzifondan Mara iin ihzar olunan 600 lirann Mara iin Ziraat Bankasnca kabul edilmedii A m a s y a d a n bildirildi. Mezkr mebln S i v a s Heyeti Merkeziyesi namna Ziraat B a n k a s vastasiyle irsali cevaben yazld. Vrudunda ahzi ve iar rica olunur efendim. 2 - 3. K . K . Selhattin Beyefendiye Mara v e Elbistan Heyeti Merkeziyelerine yazdmtr. 21/2/36 Vrudu 22/2/36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Sivas Aslna 3. K. Heyeti Erkn Hamdi
T.t.T.E. Arivi: 10/2734
Merkezyesine Harbiye
hususi Reisi
malmat
zmnnda
takdim.
2312/36
mutabktr.
226
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 214 - A M E R K A L I L A R A HER TRL DAR YAKINLIIN
GSTERLMESNE (21. II. 1920)

Urfada
Kuvay-
Milliye telgraf.
Kumandan
Namk
B e y e gnderilen
U r f a d a K u v a y i Milliye K u m a n d a n Namk Beye 1 - K u v a y i Milliyemizin memleketimizin muazzez mcadele sahnelerinde bulunan milletimizin kymettar Amerikallar muhipleridir.
misafirleri
Kendilerinin en buhranl zamanlarda huzur ve rahatlarnn temin ve hayatlarnn masuniyeti taht tekefflmzde olduundan bu b a p t a icap eden tedabirin ittihazn ehemmiyetle t a v s i y e ederim. 2 - Amerikallar ne z a m a n herhangi bir istikamette seyahat etmeyi isterlerse hayatlarnn masuniyeti iin talep edecekleri m u h a f a z a ve muavenet derhal is'af olunmaldr. 3 - Hli zanda bulunan Amerikallarn duar h a v f ve tel olduklar anladdmdan kendilerini teskin ediniz. Ve K u v a y i Milliyenin taht himayesinde bulundurunuz. 4 - U r f a d a Ceneral Allenby ile K u v a y i Milliyeyi tehdit eden t a m h a n e Mdiresi Amerikal Miss Holmese dahi muhabbeti milliyemizin ibl ile icray nesayih edilmesi muvafk olur. 5 - Ayntabn cenubunda Fransz v e Ermender tarafndan katledildii evvelce bUdirilmi olan Perry ve J o h n s o n namndaki iki Amerikalnn sureti katilleri hakkndaki takibat cariyenin ta'miki ve vesaiki muteberenin cem'ile tarafmza irsalini rica ederim. 21 u b a t 336 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Ali Saip, Kilikya Facialar ve Urfann kurtulu mcadeleleri LJO
227 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 1 5 - S U L H A R T L A R I N I N L E H M Z E OLDUUNA V E B R L N D E V A M ETMESNE DAR (22/23. II. 1920)
S i v a s Anadolu K a d n l a r M d . V a t a n tine gnderilen t a m i m . Cemiye-
Yozgat 23 minh Sivas Anadolu kadnlar Mdafaai V a t a n Cemiyetine Ankara bil K . 50
A v r u p a c a eraiti sulhiyenin lehimize tdil olunmakta ve hakk h a y a t ve istikllimizin tasdik edilmek zere bulunduuna dair her t a r a f t a n tebrik ve teekkr telgraflar almaktayz. Milletimizin azim ve sebat ve K u v a y i MUliyenin m u k a v e m e t ve fedakrl amli milliyeye m u t a b k bir sulha nailiyetimizi mid ettirmektedir. Tekilt milliye, milletimizin sinei ittihad ve vifaknda payidar olduka mevcudiyeti milliyemizin b t n cihan medeniyete mazhar tasdik v e hrmet olacana phe yoktur. Binaenaleyh, Heyeti Temsiliye rasimei halsn tes'idini v a t a n v e milletimizin h a y a t ve istikllinin bilfiil ve temamen tasdik edilecei gne talik eder ve imdiye k a d a r memleket v e mukadderatmzn m d a f a a s urunda teyid ve tevsik olunan v a h d e t ve tesandn neticei mesudeye k a d a r daha kavi bir iman ve m u h a b b e t l e isbat 22 /23 u b a t 336 v e izhar edilmesini tamimen rica eyler.
Anadolu v e Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l

T.t.T.E. Arivi: 37/40852
228
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 1 6 - GNEY C E P H E S V E S Y A N L A R (23. I I . 1920)

Franszlarn itilf iin m r a c a a t - N e v e h i r ile N i d e de Tealii s l m Cemiyeti i r t i c a - R i g a d a A n z a v u r u n K u v a y - Milliyeye saldrmas. 15. K . Kumandanlna verilen ifreli cevap.
Ankara: 23/2/1336 15. K o l o r d u Kumandanlna C . 2 2 / 2 / 1 3 3 6 ifreye. Zatlii biraderilerine baz h u s u s a t t a vakit ve zamanile lzumu k a d a r mufassal malmat verilememek yznden mucibi endieniz olduumuzu anlyoruz. Suriye ve Irak gibi Azerbeycan ve K a f k a s y a d a kendi mevcudiyeti milliye ve istiklllerini istihsal iin alan milletlerin kuvvasn Trkiyeye musallat dmanlara tevcih hususunda ittihaz tedabir eylemek hibir vakitte hududu millimiz dahilindeki menafiimizi tahlise ait karar milli hilfnda deildir. Bilkis o mukarrcrat milliyeyi tatbike masruf mesaildir. Hey'eti Temsiliye E r z u r u m ve Sivas Kongrelerini tesbit ve dsturulhareke zikrolunduu vehile Heyeti Temsiliye vatann tamamiyetini, olmak zere Hey'eti Temsiliyeye tevdi etttii nizamnamenin mahalli m a h s u s u s n d a istikllini temin hususunda her trl tedabiri ve mukarrerat siyasi vesaireyi ittihaza mezundur. 16/11/133 5 den 20/11 /1335 tarihine kadar S i v a s t a cereyan eden mzakeratla tesbit olunan mukarrerat ahire dahi Heyeti Temsiliyenin nizamname ile musarrah olan selhiyetini tahdit etmemitir. Suriye ve I r a k t a Franszlarn ve ingilizlerin aleyhine ihdas olunan harekt, dmanlarn Kilikya, Mara, Antepteki mezalimi neticesinde harekete mecbur olan K u v a y Milliyeye m u a v e n e t gayesine matuftur. Filhakika bu sayede Franszlar Suriyeye merbut braklarak Marata K u v a y Milliye malubiyet ve hacale.te maruz kalmakt a n siyanet edilmitir. Ve bu Muvaffakiyetli hareket netice itibarile siyaseti hazraya da mhim bir tesir y a p m ve Franszlar harekt milliyeyi cenuba temilden sarfnazar ettirmek suretile menafii memleketimiz iin msait erait arzna ve bu b a b d a resmen hkmete m r a c a a t eden Franszlar en muvafk erait dahilinde itilf etmek zere Amiral Le Bon gibi bir ricalini acizlerine
229 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER mracaat ettirmitir. B i t t a b i byle bir mracaatn kaps hkmeti merkeziye olduu beyan edilmitir. Suriyede ve I r a k t a hakim ve nafiz olduumuzu gizlemekle deil bilkis izhar ve elimizden geldike fiilen ispat etmek suretile temin olunacak menafii siyasiyenin elbette b y k olacana itimad buyurmanz rica ederim. Byle bir siyasetin tevlit ettii muhassenattan deil mi idi ki Suriye Fevkalde Komiseri Meur Picot bir heyeti mahsusa ile Sivasa k a d a r gelmek v e Kilikyay bilnihaye tahliye etmek suretiyle bizimle anlamak zeminini taharriye mecbur olmutu. Ve daha o z a m a n Picot'ya mahza musip bir siyaset olduu kanaatile Kilikyann iinde ve Suriyenin her tarafnda tekiltmzn mevcut ve mteazzv olduunu sylemeyi tensip etmi ve marnileyhten ancak bu sebep, v e tesir ile bizimle grmeye lzum grldn a n l a t m a k t a d u a n mkilt olmamtk. Binaenaleyh; bu gibi teebbsat mesaii asliye ve kat'iyemizin hududu milliyemiz dahiline inhisar nazariyesinden h a k i k a t t e tebaut edilmi olduu zannn vermemelidir. Bu mesaU hakknda Meclisi MUli itimadan evvel A n k a r a d a toplanan ve elyevm ekseriyet grubunu v c u d e getiren meb'usana m a l m a t ve izahat verildii vo cmlesinin tahsin v e takdiri isticlab edilmitir. H k m e t i merkeziyemizin dahi keyfiyetten haberi vardr. H a t t a Araplarla ilk t e m a s v e mnasebet hkmet t a r a f m d a n balam ve buna da hkmet tarafndan zek ve isabeti muhakemesile durendiliine emin bulunduumuz rfekay kirammzdan smet Bey memur olmutu. smet B e y ayn temas Heyeti Temsiliye nezdinde bulunduu m d d e t zarfnda idame etmitir. Suriyeye tahriren gnderilen talimat biraz da Franszlarn eline dmesi ihtimaline nazaran messir olabilecek tarzda smet B e y tarafndan kaleme alnmtr. htirasat gnagndan dolaya birbirine mevki vermekten kskanan zevat yznden bizzarur mevkiinde kalabilen R z a Paann bir an evvel K u v a y Milliyeyi i m h a y a matuf tamimi m a n z u r u m u z olmakla kalmamtr. Belki; suikasde makrun olan bu tamimin padiahmz K u v a y Milliyeyi istemiyor, datmalyz eklinde Nevehir ve Nide de T e l i i islm Cemiyeti marifetile balattrlan irtica harektn teskin iin ittihaz tedbir ile de meguluz. R a u f Bey ve dier rfekadan aldmz m a l m a t mali milliyenin istihdaf ettii netayic temin olunmadan hkmeti hazirann K u v a y Milliyeyi i m h a y a tevessl ettiini ve bilfiil mrakabei teriiyeye balam olan meb'usan kiramn guruptaki irtibatnn p a m u k ipliinden hkmet Arabistann ibaret bulunduunu tasrih milli haricinde etmektedir. Bir de hududu kaldn iln etmedikten
b a k a bilcmle meb'usann tekil ettii ahd ve Misak Milli Programnda
230
eamiai Osmaniye bilkis hatt mtarekenin dahil ve haricinde mttehit olan ehli islma temil olunduu grlmektedir. Mebuslarn ihtirasat ikbal perestaneleri yznden tesand temin edilemeyen grubun vazifei hakikiyei teriiyelerini ifa etmekten ziyade hkmetin ifalkr siyasetine kaplmas, sarayn hocalar vastasiyle Tealii islm Cemiyeti altnda memleketin her tarafnda irticalar tertip etmesi, Ferit Paann ngilizlerle mtereken Anzavur Ahmedi tekrar Biga havalisinde Heyeti K u v a y i MUliyeye saldrtmas Sivas Kongresinin iktidardan iskat ettii zevatn yran sfat ile meclislerinde K u v a y i Milliyeye ve Temsiliyeye aleni hcumlar y a p m a s ve hkmetin m s a m a h a v e tevikile muhalif gazetelerin K u v a y i MUliye aleyhine efkr umumiyeyi talit etmesi tilf mmesslerinin btn bu m a k s ve menfi cereyanlar kendi menfaatlerine m u t a b k grerek daha henz t a h a k k u k etmeyen bir takm mevaidi ifalkrane ile hkmeti mahza K u v a y i Milliyeyi s a m t skn iinde intifaya m a h k m etmek arelerine sevk etmesi cidden Heyeti Temsiliyeyi ifay vazifede pek mkl bir vaziyete duar etmektedir. B u e s b a b a
binaen R a u f B e y vastasiyle Felah V a t a n Grubu heyeti idaresine isal olunan mutaleatn bir aynm zatalii biraderilerine de takdim eyledik. Maksadmzn iyilie, hsnniyete, menafii liyei vataniye ve milliye iin fedakrla matuf olduunu teyide hacet olmadndan m u t a l a t mebhuse hakknda zatlilarinin de musip ve kymettar olan noktai nazarlarnn i'arna intizar ve takdimi ihtiramat eyleriz efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K . K . : . 479
231 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 217 - I V E DI D U R U M (25. II. 1920)

Kumandanlklara gnderilen ifre.
R a u f ve i s m e t
Beylere
Onbeinci Kolordu K u m a n d a n K a r a b e k i r K z m P a a y a nc Kolordu K u m a n d a n Salhattin Beyefendiye Sahife 1 Ankara 25/2/36
Bugnlerde vaziyet-i hariciye ve dahiliyemizi bervehiti m t a l a etmekteyiz: Ahiren muhtelif menabi'den gelen m a l m a t d a n Dvel-i Itilfiye ve Marekenin bizimle sulh akdetmek iin bir karar- kat' vermek zere olduklar anlalmaktadr. B u kararn nasl olabilecei hakkndaki bu fikrimizi b u raporumuzda izaha almakla beraber rfekamzm mtalalarna t t d a ' hususunda istical ettiimizi de arzederiz: Son L o n d r a mlkat zerine ayan memnuniyet haberleri aldk. Ancak Ingtere Hariciye Nazr ile Millerand'n beyanat- mhimmesi ve memleketimizdeki Dvel-i tilfiye kuvvetlerinin i s t a n b u l izmir ve K i l i k y a havalisinde gittike teksf eylemesi v e istanbul, izmit ve tekmil sahillerimizdeki esliha ve cephane depolarmzn ingilizlere teslimi hakknda H a r b i y e Nezaretine vki' olan teklif-i resm ve muhaliflerin her d e f a d a n ziyade D e r s a a d e t v e Anadolu'da efkr u m u m i y e y i tevi m a k s a d i y l e neriyat tevsi' v e teebbsat- fi'liyeye balamalar v e hkmet-i merkeziyenin menfi bir k a r a r karsnda hibir mukavemet gsteremiyecei hakknda imdiden emmareler mevcut olmas gibi ahval sulh eraitinin ar olacan tetkik v e tmik lzm geldiini bildirmektedir. Dersaadetin vaziyet-i mstakbelesi, Boazlar hakknda elde edilecek teminat, Dersaadet ile Bulgaristan arasndaki havalinin tide hangi hkimiyet ve idare altnda kalaca, Anadolunun mukadderat- tiyesi, Izmirde Yunanldarn mevcudiyeti.
Millerand'n nutku L o r d Curzon'un nutku k a d a r ak deilse de Fransz
zannettirmektedir,
ingiltere Hariciye Nazr n u t k u n d a Trkiye sulh hakknda mesail-i tiyenin
mebuslarnn telndan Fransz hkmet-i hzrasnn 1916 senesinde Ana-
232
dolu hakkndaki itilflarda bahsolunan nfuz mntakalannn tatbikine meyyal olduu anlalmaktadr. Dvel-i tilfiy enin memleketimizdeki kuvvetleri ngiliz malm-u lileri olduu vehile ingilizlerin Dersaadetde iki kolordu
ve Fransz altbin kii k a d a r i t a l y a n ve Y u n a n ki, cem'an yzbin kii k a d a r , anakkale Boaznn tarafeyninde muhtelit bir Frka ve zmir igal mntakasnda sekiz Y u n a n Frkas ve Frat'n garbndaki Kilikya mntakasiyle Frat'n arkndaki igal mntakasnda 1 : 2 Fransz Frkas mevcuttr. K i l i k y a ' y a daha drt Fransz Frkasnn gelmekte olduu sylenmektedir. K u a d a s , A n t a l y a , K o n y a havalisinde bir i t a l y a n Frkas olup Anadolu ve Rumeli imendfer h a t l a n zerinde kk mfrezeler vardr. Boazlardaki evvelce mevcut harb sefinelerinden m a d a bkere be dritnavt ve drt byk muhrib ile kk harb gemilerinden mrekkep ngiliz Bahrisefid Filosu da Dersaadet'e muvasalat etmitir. Dersaadet'de muhalif gazetelerle Dvel-i tilfiye namna alan bir zmrenin ortaya stanbul'un bizde kalmasn srerek Dvel-i Itilfiyenin tedenberi mevcut dil ve insan siyasetlerine dair iae ettikleri havadis stanbul muhitini hayliden hayliye, y u m u a t a r a k m u k a v e m s t esasn kabul etmi olan K u v a y Milliye ve tekiltn duar- za'fetmiye almaktadrlar. Y u n a n igalini imalden d u r d u r m a a m u v a f f a k olan Balkesir cephesinin arkasnda Karabigal civarnda Ahmet Anzavur k u m a n d a s n d a kuvveti gnden gne tezayd etmekte olan 800 kiilik bir ete ile de dmanlar faaliyete gemilerdir. Hkmet-i merkeziye milleti her vehile kuvvetden drecek ecnebi tekliflerini derhal kabul v e icabma tevessl etmektedir. Muhaliflerin fi'l teebbsatna mni olmak yle dursun K u v a y Milliyenin inhillini mucib olacak tamimler y a y m a k t a d r . Ezcmle lehimizde balam olan sulh konferansnn hsn- neticeye iktiran iin aslaa mevcut olmyan Ermeni ktalinin durdurulmas ve Y u n a n kuvvetlerine kar K u v a y i Milliye harektnn derhal tevkifi hakknda ingiliz teklifini Harbiye Nzrmz telkki ve aynen kabul ve t a m i m etmi ve Onnc Kolordudan bu tamimin tatbik edildiine dair de m a l m a t talebetmitir. Bir t a r a f t a n da Heyet-i Temsiliyeye Hkmetin siyaset-i dahilsinin esasen K u v a y i Milliyeyi datmak olup harice kar kuvvetli olduunu gstermek gibi olduundan tevessl edildiini bildirmitir. Hkmet-i bugibi tedabire
Merkeziyenin ciz ve mtereddit
olduu tahmin edilmektedir. Meclis-i Meb'usana gelince imdiye kadar arzu edilen tesand tekil edememitir. F e d a k r mebuslarmzn beyanat- mhimmesi de itima salonunun haricine k a m a m a k t a bulunmutur.
233 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Sivas ve E r z u r u m Mill Kongreleriyle A n k a r a ' d a meb'usan itimanda mukarrerat- m a ' l m e dahilinde vatann istihlsna son derecede gayret etmei deruhte etmi olan Heyeti Temsiliyemiz bu hususdaki mesuliyeti tamamiyle mdrik ve bu u u r d a hibir ihtirasat dnmeksizin en azm fedakrl ifaya hzr ve m h e y y a olduu cmlece malmdur. Ancak hl-i inikatda bulunan Meclis-i Mill ve bunun itimadna m a z h a r olmu olan hkmetin u n- mhimde V a t a n n istihls uurunda b a d a bulunarak hernevi umur ve hususat kanun dairesinde idare etmeleri de en mhim temenniyatmzdandr. Bunun iin Diivel-i tilfiyenin kuvvete istinaden y a p m a l a r melhuz menfi teklifleri karsnda Meclis-i Milliyle H k m e t i n negibi tedabir v e tertibat hazrladklarn renmei tyin-i hatthareket iin lzum grmekteyiz. Hkmet ve Grup nezdinde icra-yi teebbsat ile neticenin sr'at-i i'arna muntazrz. s t a n b u l d a yzbin kiilik bir ordu ve b y k bir donanmalarnn mevcudiyetini nazar dikkatde t u t m a k lzmdr. renmek istediimizi Dersaadet'deki r f e k a y a yazdk. Bu babdaki mtala-i aliyeleri msterhamdr. M. K e m a l Rauf ve smet Beylere. K a p a d m 26/Minh Rza
H.T.V.D.: 1957, s a y : 21, No. 523
Yazid 25/Minh Memduh
2 1 8 - Y U N A N L I L A R I N A S K E R V E MHMMAT S E V K E T T K L E R L N E D A R (27. II. 1920)

3. K . K u m a n d a n l elile S i v a s Md. H u k . Cemiyetine gnderilen telgraf.
1554
Sivas: 28/2/36 M d a f a d i H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine
1 - 22 /2 /36 da gelen vapurlardan yz 23 /2 /36 da gelen b y k bir vapurdan bir t a b u r askerle her nden klliyetli tel rgs, 300 nakliye arabas, 2 t a y y a r e , alt top, on iki makineli silh, sekiz mitralyz pek ok zahire karld ve sevk edildii, Pnarbanda k a l m a k zere Nif kazasna bin a r a b a
234

*
2 - Her gn asker ve mhimmat ve saire gelerek cephelerin takviyesine d e v a m edildii v e R u m gazeteleri Venizelos'un Asyay Sura metalibatnn kabul edddiini ve Rumlarn zmir'in katiyen ilhak edildiini iddia ettikeri zmir'den bildiriliyor. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Aslna 3. K. Yzba mutabktr. ube l ksm 3
T.t.T.E. Ari>! 10/2736
hakkndaki Yunanistana
Seyfettin
219 - CEPHELERE DAR (27/28. I I . 1920)

3. K. Kumandanlna ve Sivas Md. Huk.
istihbarat.
Sivas Anadolu Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesi Riyasetine Dahili istihbarat :
1 - Yunan Cenerali Milyotis 23 /2 /36 da zmir'de ehir dahilinde mzkalarla ve bir svari alay ile dolaarak nmayi yapmtr. Bu nmayie zmir'deki ngiz Cenerali H a m b u r y de itirak etmitir. 2 - 23 /24-2-3 da Yunanllar zmir'de cephelere klliyetli esliha ve cephane ve asker evkiyle itigal etmilerdir. 3 - Yunanldar Bozdan aarak Alaehir'i elde etmek iin demiteki kuvvetlerini yirmi be bine ibl etmilerdir. 4 - zmir'de ikiemelikte yahane sokanda 24 /2 /36 da Y u n a n efradnn tavr emrini anlamyan bir Mslman Yunanllar tarafndan cerh edilmitir. 5 - Bir ka gn evvel Dersaadet limanna gelen alt Dritbottan mrekkep birinci Atlantik filosundan iki bin nefer karak mzkalarla Beikta ve Beyolu semtlerinde nmayiler yapmlardr. Dersaadet ve s k d a r cihetlerinde de birer gn byle dolaacaklardr.
235 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 - Pazar gnii tstanbul hududunu atalca ve Midye-nos hatlarndan konferansa
biriyle tahdit hakkndaki istihbarat ve neriyat zerine Edirne'de azim bir miting tertip edilmitir, tngiliz Mmessili askerisi mukarrerat ba J e a n r a r ; ibla edeceini ahaliye balkondan sylemitir. FranaiZ- istihbarat zabiti Yzvaliyi ziyaret vc miting hakknda m a l u m a t ve m u k a r r e r a t suretlerini talep ve ahz eylemitir. Cumartesi gn K a r a a Fransz K u m a n d a n Miralay Rosidis Yali Beyi ziyaretle T r a k y a havalisinin stanbul hududu dahilinde kalmadna dair deveran eden ayiatn men'ine sarfmesai olunmas mmkn olduunu ve T r a k y a Cemiyetinin Franszlar istediklerini Garbi T r a k y a sabk S o b r a n y a azasndan Nevrekoplu Cell Beyin sylediini sylemi, Vali Bey ahalinin neriyatn menetmek mmkn olamyacan; Cell Beyin arzusu bu olsa bile T r a k y a Cemiyetinin ve ahalinin tercman e f k n olamyacan ve amali milliyenin her halde bu havalinin s t a n b u l hududu dahilinde kalmas noktasnda mttehit olduu cevabm vermitir. Edirne'ye gelen Cell Bey bu ifadesini, gazetelerle ret ve tekzip etmitir. 7 - Dveli Mtelife Mmessilleri Dersaadette H k m e t i Merkeziyeye
verdikleri iki nota ile zmir'de Yunanllara kar m d a f a a eden K u v a y i Milliyenin halen igal ettii h a t t a n kilometre geriye alnmasn, v e Yunanllar Dveli Mtelife meyannda bulunduundan onlara t e c a v z gayri caiz olduunu ve Akba cephanelerinden nakledilen esliha ve cephane miktarna gre Istanbuldaki depolarmzdan bol miktarda cephanenin k u v a y i tilfiyeyc teslimini talep ettikleri mstahberdir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
Aslna 29 3. K. Yzba mutabktr minh 1 den
T.t.T.E. Arivi: 10/2735
ube
Seyfettin
236
2 2 0 - B U R D L R D A AILAN ANADOLU K A D I N L A R I MD. VATAN CEMYET (29. II. 1920)

Sivas Anadolu Kad. Md. Vatan Cemiyetine
gnderilen telgraf.
86
Ankara
Bil
Alnd Tarih l Mart
Sivas Anadolu Kadnlar V a t a n Cemiyetine B u r d u r ' d a Ftnat hanmefendi riyasetinde Anadolu Kadnlar Mdafaai V a t a n Cemiyeti teekkl ettii ve faaliyete balad mahallinden bildirilmekle arzolunur efendim. 29 u b a t 36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 37/4162
221 - ANZAVUR AYAKLANMASI (29. I I . - 2. I I I . 1920)

Kumandanlklara gnderilen ifre mahliil.
ifre mahll K o n y a ' d a X I I nci Kor. Kumandanlna
Ankara'dan
B i g a hdisesi ve tekilt- Ahmediyeyi idare edenler: T a y y a r P a a , Nigehbandan Binba Hsn B e y Topu Binba ismail H a k k Bey erkez Bekir, Adapazarl erkez K m i l , K i r m a s t h erkez tdris, mtekaid Binba erkez Hseyin Bey, Mekteb-i Harbiye T b i y e Muallimlerinden Erknharb Binbas Hayri Bey, Krd Mustafa Paa, Kiraz H a m d i , D a v a vekili F u a d , kr Refi, Cevad, K e m a l P a a d a m a d Doktor E s a d , Zeynel'bidin,
Sadk Bey, Kadri Pehlivan, Eskiehir Mutasarrf- esbak S a m i , Ali, Ali K e m a l , Mehmed, Ali Hikmet Beylerdir. T e k t iin muktazi para tngilizler tarafn-
237 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER dan imdilik B i g a iin dorudan doruya a h ismail'e verilmitir. Yedi torb a d a bebin ngiliz altn almtr, t s t a n b u l ' d a Hrriyet ve tilfa S a i d Molla'ya ve Pehlivan K a d r i ' y e ngilizler tekilt iin klliyetli p a r a vermilerdir. Biga havalisinde ahali yedinde bulunan umum eslihay bu tekilt iin Anzavur'a teslimine ngilizler m u v a f a k a t etmilerdir. Tekilt idaresi meselesi Hrrivet ve tilf ile Nigehbanclar arasnda halen mnazinfihdir. Hrriyet ve tilf paray temin ettiinden dolay tekilta sahib olmak istiyor. Nigehban ise kendi zbitaniyle madd fedakrlk yaptklarndan b t n tekilta emir ve k u m a n d a y a hkim olmak fikrindedir. B u r s a hdisesi pek yakndr. Oraya erkezler t a r a f n d a n 300 kiilik mnferid ehas beray-i ticaret sevkedilmitir. Tekiltn emrine tbi'dirler. lk hareket-i kyamiyede Bekir S a m i Beyin imhas mukarrerdir. Dn aramba M u d a n y a ' y a hareket eden v a p u r l a Bursa Hrriyet ve tilf Frkas Reisi Aziz Nuri ve Mahmud e v k e t Paann kaatillerinden erkez Kzm'n kardei Adapazarl H i k m e t hareket etmilerdir. K r d M u s t a f a P a a vastasiyle d a h a iki mitralyz zbiti derdest-i evktir. Aziz Nuri vastasiyle ve Hrriyet ve tilf frkas efradndan ayrca yz kiilik bir kuvvet merkezde ihzar edilmitir. Mfti sabk mer Fevzi, Hoca H a l m ve ulemadan daha birka zat B u r s a tekiltn tevsi' ve takviyeye alacaklardr. Bunlar B u r s a ' d a , B i g a ' d a olduu gibi harekt- kyamiye icra ve hkmete vaz'yed ile telgraf muhaberatm k a t ' ve Anzavur'la birletikten sonra K r d Mustafa P a a K u v a y i Milliye U m u m K u m a n danln deruhte edeceklerdir. Adapazar'na d a erkez resasndan birtakm adamlar gnderilmitir. Ve elli kiilik K u v a y Milliyeye muarzdr. Balkesir ve B u r s a ' d a k i fazla mitralyz ve mekanizmalarn dahde evkleri cay-i mtaladr. Nigehbancdardan Topu Binbas i s m a i l H a k k opur Bekir mukabil harekt ve ihtill iin ittihaz ettikleri k a r a r neticesi vukubulan da'ndaki Alay K u m a n d a n Mustafa Nuri Beyin sevkedecei tebligat udur: stanbul'dan K a r a b i g a ve B a n d r m a ' y a kabilecek zbitanla TekfurNigehbanc varakazbitan (bunlarn Nigehban mensuplar ellerinde ( Y 1) kk
larda muharrer k a y d numaralar ile m a l m oluyor) birleerek evvel kendilerini tekilt ve K u v a y Milliye tarafdar gstererek ahali arasna v e her alt kyden bir nahiye tekil ve her nahiyeye bir zabit tyin ettikten ve halka Mdafaai Milliye resasnm ahlksz namussuz a d a m l a r olduunu propaganda ile efkr aleyhlerine tahrikederek onlar birer ikier kati ve i d a m edp (ayt 63 sy) kendileri kalacaklardr. B u n d a n sonra nc s a f h a y a bahyacaklar. (24 A 2363 ad) Ayvalk cephesinde sa cenahlarn denize istinad ettirerek ngilizlerin sa cenahna istinad edecek ve Yunan kuvasna bir muhtra vere-
238
rek kendilerinin Yunan aleyldar olmayp tttihad ve Terakkice olan tekilt- milliyeye kar hareket ettikleri ve binaenaleyh kendileriyle mttefik hareket edilmesi lzumunu tavsiye edecek ve sola doru harekta balyarak btn cepheyi skata balyacaklar, sa cenahtaki bu muvaffakiyet son defa sukutunu ve Yunanllarla Nigehbanelarn kazanmalar neticesini temin edecektir. Maba'd var. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 29 / u b a t /336 X X nci Kor. K u m a n d a n Vekili Mahmud I Ksm I
ifre vrud Tebli Kalemi 29/Minh edilen mahaller K. ifr' kalemi 997
Denizli Alaehir Nazilli Burdur 23nc
57 nci Frko K.
Frka
Ankara'dan 1. 3. 1920 X I I nci K o r . K . 2 9 / 2 / 3 6 tarihli ifreye zeyldir. Mabaid: Suret: depolan basknlar hakknda Tekfurda'ndaki Alay zbitana talimat Kumandan Binba Mustafa silh ile Nuri B e y zbit i'ta ve sevkedecei gibi Ondrdnc vermektedir ki Kolordunun zbitan
ihtilli
y a p a c a k l a r ve depolann muhteviyatn tekiltna yz msellh maiyeti de var.
alacaklar, Ellialtnc
Bandrma'da F r k a d a n yet-
D a v a vekili Fcrid B e y bu ihtill emrine made
memurdur.
B a n d r m a iinde
mi zabitin imzalarn havi bir m a z b a t a Dersaadet-te Nigehban cemiyetine gelmitir. Muhteviyat yaplacak ihtille Nigehbanclarla itirak edeceklerini te'min ve taahhtten ibarettir. B u imza sahiplerinden Muhsin, Halil rahim
himaye
b-
Mustafa
Nuri
Efendilerin mdiriyle
Yeniehir
isimleri
anlalm bu
erkez
dierleri tekilt-
Ethem
henz
Pani
renilemedi. zerine
Bursa
polis
serkomiseri
ihtilliyeyi
Bursa
etmektedirler.
erafndan
yaplacak
harekt derulde etmitir.
Yalova'daki
Ibo
tbrahim
239 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER anlalmtr. Muvaffakiyet halinde tbo h a r e k t a itirak etmei vaid ve te'min etmitir. Dier Zeyl: Hfz smail Bursa'ya tekilt iin memur edilmitir.
B u r s a ' d a k i galeyanda
nuktaz eslihay S e d b a n d a erkez brahim ve ermer tevzi edecektir. B u r a d a n gnderilmi olan Ulucami karsnda
kez dris Aann mahdumu
esliha bunlardadr. mer'le muhabereyi te'min eden
Kalbc Ahmet Efendidir. Mektup Ahmet E f e n d i namna gnderiliyor. B u r s a harektna K a r a c a b e y ' d e n de itirak v a k i ' olacaktr. Bursa'nn s a cenah harektn K a r a c a b e y ' d e Gostuvarl mehur D a v u d idare edecektir. brahim Beyle erkez ekyasndan Bunlarn maiyeti erkez ve A r n a v u d ' t u r .
Sol cenah Yeniehir'de E t h e m Pani ve t b o ve Kzm'n biraderi Hikmet ve rfekas ve merkezi Elaltnc F r k a d a n Nigehbanc zbitan idare edecektir. Topu Y z b a s Ziya Bey yirmi gn evvel K a r a c a b e y ' e gitmi Gostuvarl brahim'le terik-i mesai eylemitir. K a r a c a b e y K a y m a k a m T e v f i k Nevzad B e y de tekiltlara Dier Zeyli: B u mzahirdir. sabah R o m a n i vapuriyle K a r a b i g a ' y a etmitir. Elyevm drt ihtiyat
zbiti Anzavur emrine hareket
orlu'da bulunan hti-
yat zbiti Hseyin Hsn Efendi yirmibe kiilik bir kuvvet hazrlamtr. Tekfurda'ndaki Alay K u m a n d a n Binba M u s t a f a Nuri B e y tarafndan tedarik edilen Nigehbanc zbitan ile birikte Karabiga'ya hareket etmilerdir. Yeniehir'de B u g n hareket edecek Gelibolu vapuriyle gidecek Nigehbanc zbitan hakknda hkmete m a l m a t verilmitir. Yarn v e y a h u t b a k a gnler brahim P a a y a iltihak etmek iizere erkez dris Aa, Y z b a e v k e t Hseyin Remzi m a h d u m u evket ve Bahriye Yzbalarndan Tahsin Efendinin henz buradan hareket etmedii anlaan maslup K z m ' n biraderi Hikmet doruca Gemlie gideceklerdir. Mudanya'ya kmalar muhtemeldir. Mabad vardr. Mustafa K e m a l ifre mahll 892 Vrud 4 minh 1 /Mart /36 X X nci K o r . K . Vekili Mahmud
240
Bunlarn srasiyle tanzimi noksan v a r s a ikmali Adet Bil Ankara'dan K o n y a ' d a X I I nci K o r . Kumandanlna 2. 3. 1920 1 /3 /36 ifreye zeyldir: Mabait sureti memurdur. H a m d i Paann yaveri
1 - Balkesir civarndaki tekilta elyevm burada bulunan Ar Topu Binbalarndan Emirgnl K e m a l B e y edecektir. 2 - Bunlarn burada bir kargaalk karacaklar syleniyor. Bugnlerde tahliye edilen Y z b a Mahmud Cellettin ile burada Zeynel'bidin Hocann hanesinde misafir svari mlzimievveli, buradaki tekiltdara iltihak iin emir almlardr. 3 - K o n y a tekiltna Zeynel'bidin Efendi Netice kararlatnlamamtr. Konya'da memurdur. Son a k a m DaEfendinin emrine m a d Ferid Paann hanesinde itima edilerek mzakerat cereyan etmitir. Zeynel'bidin t b i ' zbitann mevcut olduu haber veriliyor. Dier zeyl sureti: Sivas'daki Itilf eyh Sivas tekiltna memur edilmitir. Bunlara mahrem gelen talimat ve evamiri Hrriyet-ltilf Merkez-i Umumsinden gnderilen mektib-i sansriye adam- mahsusla irsal kdnm a k t a v e S i v a s ' a Hrriyet ve tilf ube mutemetleriyle elden gnderilmektedir. Dahile gnderilen evamir v e talimatn ta'eili Polis Mdiriyeti Heyet-i Teftiiyesi Mdiri Hseyin Hicabi B e y tarafndan idare ve tanzim edilmektedir. Tirebolu'da Tekilta K a d z a d e Rifat'n memur edildii zannolunmaktadr. Geenki B i g a hdisesini bu a d a m karm ve tertip etmi ve kablelhdise b u r a y a gelerek talimat vesaire almtr. Anzavur ilk isyannda Eskiehir B i g a Balkesir ve B u r s a zmit ve Bolu livalar ahalisi namna hareket ettiini beyanname ile iln etmiti (bolfdr) B u sefer bu tekilttan (malmsi) muhtemel dedir. olup B a n d r m a ' d a tevkif edden Y z b a K e m a l de kendisiyle terik-i mesai
241 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Dier bir suret Dn, Gelibolu vapuriyle K a r a b i g a ' y a kimse gidemedi. Vapura binenler tevkif ve bilhare muhafzlka tahliye edildi. Bu mrettep zbitan Yunan vapurlarna veyahut Tekfurda'ndaki Alay Kumandan Binba Mustafa Nuri B e y vastasiyle oradan kaykla K a r a b i g a ' y a gelmek cihetini ihtiyar ediyorlar. Ca'fer T a y y a r B e y Edirne'de bulunmadndan gerek orlu ve gerek Tekfurda hakknda kendisine malmat verilemedi. Tekfurda'nn ehemmiyeti i'arat- sabkamzdan malmulileri olmutur, i s t a n b u l ' u n (101n) icraata
ehemmiyet verilmesi hususu ciddi surette te'min edilemedi. Arzolunan ehasn oralara gemesi muhtemeldir. Mahallerinde t a k i b a t icras zarureti karsndayz. Anzavur'un B i g a ' d a temin-i muvaffakiyetinden sonra Hrriyet ve itilfn vaktiyle birinci ikinci nc beyannamesinde mnderihutut-u umumiye dahilinde oralarda beyannameler neredilecei ve b u n d a n Dvel-i Itdfiye ye m a l m a t verilecei ve bu b a b d a k i talimatn heyet-i fa'aliyesi tarafndan Gelibolu vapuruna binen zbitana m a t b u suretlerinin i't edildii v e bu beyannamelerden iki suretinin p o s t a y a teslimen Mustafa K e m a l P a a y a t a k d i m klnd mruzdur. i m d i k l i k b u k a d a r . Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal.2 /Mart/336 X X nci K o r . K u m a n d a n Vekili Mahmud
ife kalemi 893 Vrudii Tebli Nazilli 4lminh Ahmed edilen Mevki Kalem mahaller: Kumandanlna Riyasetine Kumandanlna
H.T.V.D.: 1956. . a y : 18. No. 452-454
Burdur
57 nci Frka
242
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 2 2 - YUNANtSTAN VE B U L G A R S T A N (1. I I I . 1920)

3. K. Kumandanlna ve Sivas Md. Huk.
HABERLER
telgraf.
3. K . K . istihbarat 1635 Suret
Sivas: 2 / 3 / 3 6
Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine 1 - Journal d ' I t a l y a gazetesinin 6 /2 /36 tarihli nshasnda Y u n a n i s t a n ' d a K r a l Kostantini tekrar ta ve tahtna iade etmek zere tertibat ihtillkrane nam altnda bir entrevue vardr. Mezkr teebbs mevrut haberlerle teeyyt ediyor. 2 - 24 /2 /36 tarihli Bulgar gazeteleri Londra'dan mevrut haberlere atfen zmir'in Yunanistan'a terkine tali komisyonca karar verildiini ve hududun tayini iin Venizelos'un celp edildiini yazyorlar. 3 - Bulgar Reisi ktay S o b r a n y a ' y a datm ve seferberlik iln etmitir. R o m a n y a Bolevik olmu ve Sovyet Hkmeti teekkl etmitir. 4 - Bulgaristan Dveli Itilfiyeye verdii notada Trakya'nn yalnz Dveli muazzamadan biri vastasiyle idaresini kabul edebileceini ve Yunanistan'a itas halinde t a h a d d s edecek vakayi messifeden mesuliyet kabul edemiyeceini bildirdii mstahberdir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 3. K . K . Erknharbiye Reisi Hamdi
T . I . T . E . Arivi: 10/2599
menabii
muhtelifeden
243 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 2 3 - K A R A VASIF BEY, K A R A K O L CEMYET, UAK KONGRES V E B A H A S A T B E Y N B O L E V K L E R L E YAPTII A N L A M A (3. I I I . 1920)
Ankara: 3/3/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Bizzat K z m P a a Hazretleri tarafndan alacaktr: Dersaadetten K a r a Vasf Beyden gnderilen 26 u b a t 1336 tarilli mektubunda Trkiye ihtill hareketini temsil eden K a r a k o l Cemiyetile Kongresi heyeti icraiyesi Uak namna hareket eyleyen K a f k a s y a d a k i murahhas
B a h a Sait Beyin boleviklerle yapt bir muahedei ittifakye msveddesi ile bunun m e v a d d hakknda tadilt, izahat havi bir de m u t a l a n a m e s i melfuf idi. Mektup ve melfufat muhteviyatnda Trkiye Hkmeti ihtilliyesini temsil eden Uak kongresi muvakkatci heyeti icraiyesi ve K a r a k o l cemiyeti
ihtsiyesiyle Kzl orduya mensup olup elyevm Dersaadette bulunan Miralay lyaef beyninde tekarrr eden esasat ittifakiyein tarafmzdan tebviz v e imzasndan sonra K a r a k o l cemiyeti tarafndan mhrlenerek teati olunaca zikrolunuyor. ttifakname rakol cemiyeti nam m e v a d d umumiyetle bugnden ifasn deruhte bir komitenin heyeti merkeziyesi edemiyeceimiz hususat ihtiva ediyor. Vasf Beyin dahil ve harice kar K a altnda m u v a k k a t olarak hareket ettii ve B a h a Sait Beyin K a r a k o l cemiyetinin ve U a k Kongresnin selhiyettar ve mstakil murahhas olarak boleviklerle b t n memleket mukadderatna ait muahedat akt ettii sabit oluyor. Mumaileyh Vasf B e y e verilen c e v a p t a : K a r a k o l cemiyeti ve bilhassa bu cemiyetin dahilen ve haricen mstakil harekete mezun bir heyeti merkeziyesini ve B a h a Sait Beyin sfat ve selhiyetini t a n m a k t a ve binaenaleyh B a h a Sait Bey tarafndan h a k i k a t e mutabk olmayan sfat ve selhiyyette balam olan mzakereye v e yaplm olan muahedeye temasta mazur olduumuzu bildirdik. Gerek Vasf B e y i gerek rfekasm Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyetinin stanbul Heyeti merkeziyesi olarak tandmz y o k s a siyaseti dahiye ve hariciyede ayr ayr iki komitenin itilf etmi ekline dellet edecek her trl m u a m e l t ve tezahrat kat'iyyen red ettiimizi, dahili, harici tedabiri siyasiye v e ic-
244
raiyeden millete kar, d n y a y a kar, tarihe kar Heyeti Temsiliyenin mesul olduunu ve dier t a r a f t a n K o l o r d u K u m a n d a n l a r arkadalarmzn hu hususa dair noktai nazarlarn istihra etmeden ve mtalalarn almadan cemiyetimizin hi bir t a a h h d a t t a bulunamayacan serahatan ityan ettik. Ve f i m a b a a d ayn tarz ve harekete devamlar takdirinde kendilerde muamele ve irtibat k a t ' etmek mecburiyetinde kalacamz yazdm. Bu hususat Rauf B e y e bildirilmitir. B a h a Sait Beyin B a k d a bulunduu anlalyor. Oradaki zevata bu adamn cemiyetimiz ve memleketimiz namna hi bir sfat ve selhiyeti haiz olmadna dair taraf alinizden mektupla m a l m a t verilmesini rica ederiz. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Erzurum: 5/Mart/1336
* * *
Mahmut
K.K.: s. 309
2 2 4 - NGLZLERN KEND A S K E R KIYAFETNE AHISLAR (3. I I I . 1920)
SOKTUKLARI
M d . H u k . Cemiyeti S i v a s H e y e t i Merkeziyesine gnderilen telgraf.
1781 Mstaceldir.
S i v a s : 5.3.36
Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine ngilizlerin kendi kyafet-i askeriyelerine soktuklar bz ehas kendi torpito ve vapurlariyle muhtelif sahillere kardklar ve kuva-yi bahriyelerini memlekette ika ri v e fesad edecei adamlarn nakil ve hizmetine tahsis eyledikleri v e yine ayn m a k s a t l a bz ehasa veya zmrelere nakden muavenette bulunduklar grlyor. B u n d a n m a k s a d vahdet-i milliyemizi ihll v e ahalii memleketi yekdieri aleyhine tahrik eyliyerek v u k u b u l a e a k ri ve nifaktan bil'istifade mukadderat- hayatiyetimizi istedikleri gibi tanzimde serbest k a l m a k olduu aikrdr. H a y a t ve mukadderatmzla alkadar olan
245 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tekmil lem-i t s l m nezdinde icabnda protesto edilerek mukabil-i tesirat
istihsal olunmak zere tngilizlerin ibu nakliyat ve muavenetlerinin mahal ve zaman- vukular ile alkadar ehasn hviyetleri ve hulsa vesika ittihaz olunabilecek ayan- itimad tekmil delilin i ' a n mercudur. Heyeti Temsiliye namna Vrudu 4.3.36

Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 10/2738
225 - KtLlKYADA ERMENLER VE FRANSIZLAR tSLMLARA YAPILAN ZULM (3. I I I . 1920)
TARAFINDAN
Suret K i l i k y a ' d a Ermeniler, Franszlar tarafndan teslih ve ahalii tslmiyeye flen taslit edilmektedir. K o z a n ' d a bir ok Mslmanlar kiliseye doldurduklar, akbetlerinin mehul bulunduunu v e birok namusa tecavz edildii v e Feke kazasnn Ermeniler tarafndan m u h a s a r a olunduu, telgraf tellerinin kesildii ve ahalii tslmiyenin heyecanda bulunduu igal mntkas haricine koarak i m d a t niyaz Bunlar karsnda vukuu tenvir eyledikleri akibetlerinin vehametinden b t n ahalii islmiyenin galeyan v e mahalinden bildirilmitir. tab olan m d a f a a i nefisden dolay t a h a d d s edecek mesuliyetin nereye rci olduu imdiden anlalmak buyurulmas mercudur. zere icabedenlerin vaziyet hakknda
Anadolu v e Rumeli Mdafaai H u k u k u Milliye Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye namna M u s t a f a K e m a l P a a Hazretlerinden alnan 3.3.36 tarihli telgrafname sureti beray m a l m a t b a l y a naklen tebli olunur. 4 Mart 336 Sivas
T.t.T.E.
Valisi
Arivi: 10/2866
Reit
246
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 2 6 - ANZAVURUN M L L E T E T A K B H N (3/4. I I I . 1920)

Sivas telgraf. Vilyeti ve Heyeti Merkeziyeye ekilen
Suret Ahmet Anzavur ile hempalarnn K a r a b i g a ' d a ika ettikleri uri ve ihtill dinimiz, vatanmz aleyhine olduu artk gayri kabili ihfa bir surette tahakkuk ve taayyn etmitir. Ahmet Anzavur'un kendi ismine izafetle tekil ettii o cemiyeti Ahmediyenin m a k s a t ve gayesi aylarca Y u n a n mezalimi ve fecayiine kar mukaddesat milliye v e dinimizi her trl mahrumiyetler mihnetler iinde m d a f a a eden Balkesir'deki milli cephei harbimizi a r k a d a n v u r m a k ve bu suretle dmann harekt istilcuyanesini teshil etmek ve bilnetice memleketimizin son midi beka v e hals olan tekilat milliyenin talebi inhUali istihdaf edilmektedir. B u din ve v a t a n dmanlarnn emri tedip ve tenkilinde hkmet vazifesini ifa etmekte olduundan pek yakn bir z a m a n d a asilerin kendilerini bekleyen akibete dar edileceklerine phemiz yoktur. Ahmet Anzavur ve hempasnn d a v a y batln m d a f a a edenler yaral v a t a n a kar icra eden bu sui kasdi btn m a s u m milletimizin arzusu gibi gstermekten istihya ettiklerine baklrsa efkr umumiyei medeniyeyi yanl zehaplardan kurtarmak iin milletimizce bunun tekzibi katisi lzumu hasl olmutur. Binaenaleyh vatanmzn t a m a m i y e t ve istiklali ve milletimizin ahengi tesand aleyhinde alan A h m e t Anzavur ve hempalarnn btn millete takbih ve telini suretiyle vahdeti mukaddesei milliyemizin kabili inhilal olduunu gstermek zere Belediye ve Heyeti rica ederiz. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k u Milliye Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l P a a Hazretlerinden alnan 3 /4 Mart 36 tarihli telgTafname b a l y a naklen tebli ve icray icab t a v s i y e olunur. 5 Mart 336 Sivas Valisi Beit
T . I . T . E . Arivi: 10/2868
gayri
merkeziyeler
tarafndan Dersaadet m a t b u a t n a telgraflar keidesine dellet buyurulmasn
247 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 2 7 - AIIMEDYE TEKLTININ HANET (4. I I I . 1920)
C. 1 /3/1336 ifreye: Felh vatan grubile Heyeti Temsiliye arasnda ahenk vc irtibat t a m mevcuttur. Ahmediye tekiltn yapanlarn yeni bir Dervi Vahdeti facias v c u d a getirmek istediklerine hi phe yoktur. Heyeti Temsiliye ve gurup bu imknn men ve tevkifi iin alyoruz. Grup dahilinde revabt mtekabile ve tesant olduu derecede mkemmel deilsede bunun takviyesine allyor. Hkmetin faaliyeti de sureti umumiyede amali milliyeye t e t a b u k eyliyor. Ezcmle Dahiliye N a z n amali milliyenin katiyyen hadimi olduunu bildirmitir. Harbiye N a z n arzuyu samimanesine ramen biraz mtereddit grnyor. R f e k a alyorlar. H a d i s e hakknda gazetelerle neriyat mnasebe icrasna tevessl dmitir. Vekayi serilcereyan olduundan mnferit hasdiseler hakknda kitap neretmeyi imdklik imknsz gryoruz. Mamafih mevcut bulunan ve toplanacak olan vesaike msteniden faaliyeti ihanetkranenin mahiyetini neretmeyi t a s m i m ediyoruz, efendim. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K.K.: s. 504
2 2 8 - C E L L E T T N A R F B E Y N MECLS M E B U S A N R E S OLDUUNA D A R (4. I I I . 1920)

XII. K. Kumandanlna gnderilen ifre.
Adet 8 K o n y a ' d a X I I Kor. Kumandanlna
Ankara'dan
Cellettin Arif B e y Meclis-i Meb'usan Reisi oldu. Zatiahane Marnileyhi yarn 5 / 3 / 3 6 leden sonra saat 4.30'da kabul buyuracaklardr. Sa-
248
daret meselesinin yarn hallolunmas me'muldr. Bu gece icrasn rica ettiimiz teebbsatn te'min buyrulmas msterhamdr. Heyet-i Temsiliye namna Mustafa K e m a l 4/3/36
ifre Vrud Vrud Kalemi 901 5 minh (imza) 5 minh Kemal Hususi dosyaya 7lminh
H . T . V . D . : 1 9 5 6 , j a y : 18, N o : 4 5 8 . * * *
X X nci K o r . K u m a n d a n V. Mahmut
2 2 9 - MECLS M E B U S A N RESLLNE S E L M E S Z E R N E CELLETTN A R F B E Y E GNDERLEN T E B R K (4. I I I . 1920) Meclisi Mebusan Osmani Reisi muhteremi Cellettin Arif Beyfendiye: Millet Meclisi riyasetine ahsiyeti mmtazenizi intihap b u y u r m a k suretiyle zat lilerine kar Meclisi Millinin gsterdii hsn itimad ve itminan gerek bendenizde ve gerek Heyeti Temsiliyedeki rfekamzda amik bir kr meserret hasd etti. Zat samii riyasetpenahilerini tebrike itap eder ve rehay v a t a n yolundaki bilcmle mesaiyi fedakranelerinde tevfiki hday lemyezele mazhariyetinizi niyaz eylerim efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti TemsUiyesi namna Mustafa K e m a l
Hakimiyeti Milliye: 18 Mart 1920
TELGRAFI
249 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 3 0 - F E R T PAANIN S A D A R E T E G E L M E M E S N (4. I I I . 1920)

XII. K. Kumandanlna gnderilen ifre.
Adet Bil K o n y a ' d a X I I nci Kor. Fahrettin Beyefendiye 1 - imdi 4 Mart s a a t 10 sonra Harbiye N a z n Fevzi P a a Hazretlerinin vaziyet-i hzra hakkndaki mtaleat- aliyesi bilvasta v r u d Ma'hza etmitir. hertrl ve Mstafi kabine erkn te'min iin dahi Ferid Paann makam- Saderete gelmemesini olarak Ferid P a a re'sikra gelirse A n a d o l u Ankara'dan
mtereken teebbsatta bulunmaktadrlar.
mid ve intizar hilfna girimekten ibaret
Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyetinin i s t a n b u l ' a kar kat' ve belli i c r a a t a olan esas tatbiki tabidir. Heyeti Temsiliye namna
Mustafa K e m a l 4 / 3 / 36 XX nci Kor. K u m a n d a n Vekili Mahmut 2 - Zatlilerinin Dersaadet'te b u l u n d u k l a n zaman Nazr P a a Hazret-
leri izmir cephesindeki son Y u n a n taarruzu kesb-i ciddiyet ettii t a k d i r d e ihtiyar olunacak tarz- hareket hakknda dermeyan b u y u r u d u k l a n m t a l a t n tarafmza bildirilmesi mnasip olaca zikredildiinden serian i'ar b u y r u l m a sn rica ederim efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 4 / 3 / 3 6 X X nci Kor. K u m a n d a n Vekili Mahmud
/re yrd Kalemi 902 51 Minh
H.T.VJ}.: 1956, s a y : 18, N o . 157.
Kemal
250
2 3 1 - F E R t T PAA K A B N E S N N DVAN-I L Y E V E R L M E S N E TLF DEVLETLERNN MSADE ETMEYECENE (4. I I I . 1920)

S i v a s Vilyetine ve Heyeti Merke/.iyelere gnderilen telgraf.
DAR
Suret Dersaadetten mevrut malmat aynen bervehitidir. Bir suretinin Heyeti Merkeziyelere itas mercudur efendim: Geen Pazartesi gn itilf MmessUleri, tercmanlar Bablide Sadrazam ziyaretle Ferit P a a Kabinesinin Divan liye evklerine ifahen tebli eyledikleri beray m a l m a t maruzdur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l P a a Hazretlerinden alnan 4.3.36 tarihli telgrafname sureti blya naklen tebli olunur efendim. 5 Mart 336 Sivas Valisi Reit
T.I.T.E. Arivi: 10/2869
muvafakat
edemiyeceklerini ve sevk edilmek istenilirse fiilen mdahele eyleyeceklerini
Derleyen : Nimet ARSAN
251
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 3 2 - BASININ D K K A T E ALACAI H U S U S L A R (4. I I I . 1920)

Sivas derilen Vilyetine v e telgraf. Heyeti Merkeziyeye gn-
Suret u srada K u v a y i Milliyenin mrevvici efkr olmak zere tannm gazetelerin menafii aliyei vataniyeyi az ok ihll edebdecek baz hatalara dmek ihtimaliyle atideki hususat hakknda nazar dikkati celbetmei faideli addediyoruz. Orada intiar eden b u kabil gazetelere tebliiyle beraber meriyeti hususuna himmet buyurulmas mtemennadr efendim. 1 - A v r u p a efkr umumiyesinin aleyhimizde tevlit edilmek istenilen cereyanlara suhuletle kaplmamalarn icabedecek tezyifat ve t a h k r a t t a n itinap olunmak. 2 - Mdafaai H u k u k hususundaki neriyat ve m d a f a a t t a d a i m a hukuk u m u z a ve fedakrlmza istinat ederek itilf devletleri arasndaki ihtilfat yalnz A v r u p a gazetelerinin neriyatn nakU suretiyle mevzuu bahsetmek. 3 - Suriye ve Arabistan, Irak, Elviyei Selse, K a f k a s y a , Azerbaycan ve Grcistan mesaili hakknda bunlar hibiriyle dilgir etmeyecek ve hukuk v e istiklllerine tamamen taraftar bulunduumuzu gsterecek tarzda idarei lisan eylemek ve protestolarda m u a h e z a t t a , itilf devletlerini idare eden bugnk hkmetleri m u h a t a p addederek daima efkr umumiyenin ve milletlerin hak ve adalet taraftar olduuna emin bulunduumuzu tekrar etmek. 4 - Alemi i s l m hakkndaki neriyatta Turanizm ve Panislamizm propagandasndan tevekki ederek A s y a d a k i hareketlerin Mslman milletler tarafndan kendi hudutlar v e milliyetleri dahilinde nai istiklal olmak davasndan ibaret bulunduunu iln etmek. 5 - A v r u p a d a d a i m a emperyalizm tesisine hcum etmek. 6 - Wilson prensiplerinin d a i m a her millet iin m d a f a a i hukuk esas olduunu gstermek. 7 - Anadolu ve Rumelinin sk ve samimi bir vahdeti milliye ile muhafazai mevcudiyetine zim bulunduunu isbat etmek. 8 - Din meselelerinde d a i m a mteyakkz ve takdirkr b u l u n m a k ve hilfeti tslmiyenin masuniyeti gayesine mteveccih bir lisan istimal etmek.
252
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 9 - A v r u p a devletlerinden hibirine kar mtehakkimane ve tafrafuru-
ane lisan istimal olunmayarak kanmz feda eylememize azm ve imanmza istinat ettirmek. Heyeti
Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k u Milliye Cemiyeti Sivas Merkeziyesine
Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l P a a Hazretlerinden icras tavsiye olunur efendim. 5 Mart 336
alnan
4.3.36 tarihli telgrafname sureti b l y a nakledilmekle lzm gelenlere tebligat Sivas Vahi Reit
T.t.T.E.: 10/2872
2 3 3 - S T A N B U L D A R A U F B E Y N A M E R K A N M M E S S L L E YAPTII KONUMA (5. I I I . 1920)

Ankara: 5/3/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m Karabekir P a a Z a t a Mahsustur. Dersaadette R a u f Beyden alnan 3 /3 /1336 tarihli ifre sureti zirde beray malmat arz olunur. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l Amerikan Mmessilinin arzusu zerine dn 2 /3 /1336 kendisile grtm. Amerikann evvelce I r a k , Elcezire de dahil olduu halde Manda talep etmesi sebebini buralarda ingilizlerin hakk fethini tanmadklar ile tefsir etti. Bende buralar hakknda milddeiyatta bulunmaklmzn doru olamayaca sebebini izah ettim. Amerikallarn bizi tanmadn bir seneden beri ahsen uratm f a k a t raporlarn hkmet neretmediini h a t t Harbord Heyetimin bile raporu ner edilmediini, f a k a t Kongre'nin bu raporlar talep ettiini Hazretlerine
253 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER iittiini syledi. Wilson prensiplerine evvelce Amerika e f k n umumiyesinin zhir olduu fakat bugn Amerikallar Wilsonu terk eylediklerinden bu prensiplere bizim bel balamaklmzn faide bah olamayacan f a k a t Amerika efkr umumiyesinin seriltahavvl bulunmas cihetile belki tide Amerikallar ark iine kat'i mdahaleye karar vereceklerinin m s t e b ' a d olmadn izah etti. Ben cevaben: Amerika ie karmaz ve Avrupallar da bizi mahvetmekteki kararnda sebat edecek olurlarsa arnaar a r k t a n kendisine noktai istinad arayacan lyiki vehile anlattm. Marnileyh harekt milliye dmanl isnatakip nk sebebi ne'eti ve tarz cereyann hakknda herkesin Avrupallarn ittihatlk ve hristiyan dna ahsen eten syledi. 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K . K . : .
* * *
inanmadn
etmekte olduunu ve aksini grnceye k a d a r kanaatinde sabit olacan ilv-
513
2 3 4 - R A G I P B E Y N I K A R D I I B U R S A OLAYI (5. I I I . 1920)

Sivas Vilyetine ve Md. Huk. Cemiyetine
gnderilen telgraf.
Suret R a g p Beyin emrinde bir erke Deirmendere civarndaki A r n a v u t etelerini elde etmek ve Bursa vakasn tesri eylemek zere bu s a b a h Izmite gitmitir. Mumaileyh vaktiyle ingiliz serasnn firarn teshil eylediinden dolay ingilizlerce merguptur. erke elbisesi v e k a m a s ile B e y o l u n d a serbeste gezen bir zattr. Gostovarl i b r a h i m talimat almak zere K a r a c a b e y den b u r a y a gelmitir. Hseyin P a a m a h d u m u evket B e y rfekas ile Mihal ve K a r a c a b e y havalisine mttehii hane civarnda Hseyin Remzi Paann harekettirler. konanda 1/2.3.36 gecesi TopPaann riyasetinde
Mustafa T a y y a r Paalarla K a y m a k a m F e t t a h , Binba ismail H a k k , Adapazarh K e m a l , Y z b a evket, Hseyin Remzi P a a zade evket ve Nigehbanclardan daha bir ka zabit erke R a g p , Mlzm Halit Efendiler itima etmilerdir. Bu itimada mevad tiye m a v z u u b a h s olmutur.
254
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 - B u r s a ' d a harektn balad haber alnr alnmaz hkmeti ele almak
iin S a d r a z a m , Dahiliye Nazr ve daha iki Nazrn edildii.
katli ve bu sureti ha-
reketin S a r a y l a D a m a t Ferit ve Y a r a n ve Hrriyet tilf tarafndan tasvip 2 - Harektn tesrii mltezim olduundan tekiltlarn sratle mahali lzmlarna gitmeleri, 3 - Hkmetin tebeddlne intizaren sulhun tehir-i akdinin tngilizlerce temin edildii v e istanbul Muhafznn Nezaretten bu mesele hakknda istihsal eyledii m a l m a t ifa eylemesi ve aralarnda K u v a y i Milliyeye mensup bir casus b u l u n m a d a n mteyekkzane hareket edilmesi husususatndan ibarettir. Efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k u Milliye Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l P a a Hazretlerinden 5.3.36 tarihli telgrafname sureti b a l y a naklen tebli olunur efendim. 6 Mart 336 Sivas
T.t.T.E. Arivi:
alnan Valisi
10/2874
Reit
2 3 5 - A L RIZA PAA KABNESNN V E K L E T E N (5. I I I . 1920)

Sivas graf. Md. Huk.
DARES
Cemiyetine
gnderilen
tel-
1804
Sivas: 6/3/36 Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine Suret
stanbul'dan alnan havadis bery m a l m a t aynen tebli olunur. B u haber 5 /3 /36 c u m a akam vasl olmutur.
255 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Perembe gn Ali Rza Paa Kabinesinin cumartesi gnne kadar
vekleten idarei umur eylemesi hakknda iradei Seniye sadr olmutur. Y e v m i mezkr sabah Tevfik Paa ve badezzeval esbak Dahiliye Nazr Adil Bey huzura kabul edilmitir. S a r a y Makam Sadareti amali milliyeye muvafk ve gayri muvafk z e v a t t a n hangisine tevcihinde halen mtereddit ve mahaza hsnniyet mevcut deildir. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Aslna tmza mutabktr, okunamad. T.t.T.E. Ar,. 10/3740
2 3 6 - ANZAVURUN
TAKB HAKKINDA (5. I I I . 1920)
4.
FIRKADAN
ALINAN MALMAT
S i v a s M d . H u k . C e m i y e t i n e g n d e r i l e n telgraf.
Sivas: 6/3/36 Mdafaai H u k u k Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesi Riyasetine Suret Anzavurun takibi hakknda 4 nc F r k a d a n alnan m a l m a t aynen tebli olunur. 1 - B i g a ahalisi ile aras alan Anzavur yz elli kiiden ibaret ile elyevm Gnen'in imali garbisinde Seydikyde maiyeti Bu bulunmaktadr.
kye civar baz kariyeler de kendisine iltihak etmitir. Ve keif kollarna tesadflerinde ate etmektedirler. 2 - Tedip ve tenkili iin sevk edilen mfrezeler Gnen'de itima ederek bu gn kati harekta balayacaklardr. Dn K a r a a a istikametinde sevk edilen keif kollarmz kariyei mezkreden mtecasirleri tart ve kariye tarafmzdan igal edilmitir.
256
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 - Biga ahalisi set edilmitir. Hudutlar dahiline sokmyaeaklarna dair
teminat vermekte isede yaplan harekt ve tertibatn kazay mezkr ahalisinin de Anzavurla birlikte olduklar nazar itibare alnarak icra edilmekte bulunduu. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arjivi: 10/2739
237 - a h m e t a n z a v u r ' u n i h a n e t i h a k k n d a k a s t a m o n u valiliine t e l g r a f

(6. III. 1920) ifreli tel - 6. 3. 1920 1 - M u k a d d e r a t - m i l l e t i n t a a y y n e d e c e i u n- m h i m d e m u h teris b i r t a k m k a n l ellerin s r f t e m i n - i m e n f a a t e m e l i y l e e c n e b i p a r a v e p a r m a ile m e v c u d i y e t - i milliye v e i s t i k l l - i n a m u s - u Islmiyeden ma'dut olmayan Anzavur ve hempalarnn memleket memlekete iin m c a d e l e e d e n m i l l e t i n e v l d n b i r i b i r i n e k r d r m a k iin millet-i m u s a l l a t o l d u k l a r n b y k bir t e e s s r l e g r m e k t e y i z . 2 - A r t k m e m l e k e t i n h a s i s i h t i r a s t y z n d e n b u ne d e i n s r k l e n d i i f e l k e t l e r k f i d i r . Millet i r k e f bir f r k a t e s i r i y l e y a a y a m y a c a k ancak vahdet-i milliye 3 - Byle yaayacaktr. btn mevcudiyetimizle hususundaki lem-i iradat matbuat matbuat Huvatanszlar
n e z d i n d e p r o t e s t o e d e r e k bir a n e v v e l t e d i p l e r i v e pene-i k a n u n a t e s l i m edilmeleri iin t e d a b i r - i s e r i a i t t i h a z s t u n l a r n d a g r m e k iin h a l k n a m n a b e l e d i y e l e r d e n , M d a f a a - i kuklardan Dersaadetteki namuskr matbuata yazlmaldr. Kemal
Savcnn Vesika ve Havalis. 15
Mustafa
1918-1923
stikll
Resimleri (inebolu ve K a s t a m o n u si v e D e n i z v e K a r a H a r e k t , Nurettin Peker, stanbul, 1955,
Hatralar)
257 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 3 8 - AL RIZA PAA KABNESNN STFASI (7. I I I . 1920)
S i v a s Anadolu K a d n l a r Md. V a t a n Cemiyetine gelen telgraf.
Ankara
Bil Sivas Anadolu Kadnlar Mdafaai V a t a n Cemiyetine
Ali Rza P a a Kabinesinin Dveli Mtelifenin tazyikat neticesinde ist i f a y a mecbur kalmas yznden taraf ahaneden Bahriye Nazr sabk A y a n d a n Salih P a a Hazretleri Makam Sadarete tayin ve yeni Kabinenin tekiline memur edilmitir. Yeni Kabinenin bu a k a m a k a d a r teekkl edecei memuldur Mart 7 minh efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
T.I.T.E. Arivi: 37/4159
258
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 239 - ADRATtK MESELES SULH VE WtLSONUN TRKYE tN
ARZUSU
(7. I I I . 1920)
Sivas derilen Vilyetine telgraf. ve Heyeti Merkeziyeye gn-
Sivas Vilyeti Dersaadetten alnan m a l m a t bervehiati aynen arzolunur.
Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l Suret 21.3.36 tarihli ikago-Tribn gazetesinden: L l o y d George i t a l y a bavekili Niti Adriyatik meselesini Amerika'ya danmakszn halletmek iin hafi bir ittifak akdetmilerdir. Yine bu hafi i t t i f a k t a t a l y a Bavekili L l o y d George'a Trk muahedesinin tanziminde muavenet vadediyor. ingiliz Bavekili Wilson'un Osmanl mparatorluunu p a r a l a m a k plnlarna mdahale edeceinden korkuyor, ingiliz Bavekili Niti ile akdi itilf etmekte tereddt etmemi ve Wilson'a Adriyatik meselesi hakknda m a h u t tehdidiamiz notann tahririne hibir beis grmemitir. L k i n Millerand meseleyi t a m i m etmesiyle nota tebdil edilmitir. Millerand ile L l y o d George arasmdaki k a v g a hal halledilmemitir. F r a n s a ingiltere'nin tehdidi iktisadisini kaale tedir. Millerand kabineyi siyaseti hariciye noktai nazarna almamtr. F r a n s a herebadabat Amerikann A v r u p a ilerinden el ekmesini arzu etmektevfikan idare edecektir. Fiume meselesi hakknda gerek Wilson'un ve gerekse ler meclisince makbul bir sureti hal tesviye olunabilecei mit edilmektedir. Wilson'un dveli Itilfiyeye m r a c a a t l a Trkiye muahedei sulhiyesini kendi reyi olmakszn tekarrr ettirmemeleri arzusunu izhar ettii de istihbar klnmtr. Sivas Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine Heyeti temsiliyeden alnan 7 Mart 336 telgrafname sureti beray malm a t balya naklen tebli olunur efendim. 8 Mart 336 Vah Reit
T.t.T.E. Arivi: 10/2875
259
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 4 0 - N G L Z L E R N A H M E D Y E CEMYET L E ANLAMASI (8. I I I . 1920)

Ankara: 8 / 3 / 1 3 3 6 15. Kolordu Kumandanlna Dersaadetten alnan m a l u m a t arz olunur. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l tngilizler Cemiyeti Ahmediye ile resmen itilf eylemi ve tertibat ihtillkranenin ilk asar mahede edilir edilmez gerek nakid gerek eslha ve mhimmat hususunda kendilerine vsi m i k y a s t a yardm edeceklerini ve suikast tertibatna kat'ivyen gz yumacaklarn ve firarlarn da teshil eyleyeceklerini beyan etmilerdir. Yalnz Lloyd George 'un mfrit Trk dman olmas hasebile binnetice Trkler aleyhinde verilecek bir karar muvacehesinde kymetlerini k a y b edeceklerini ileri srmeleri zerine nasl ki F r a n s a d a Pierre Loti efkr umumiyeyi Trkler lehine imale etmi ise Trk muhibbi ngilizler vastase ayn roln tngterede de ifasna alacan ve Llyod George'un skat edilip yerine Trk muhibbi bir kabine getirileceini ve K u v a y i Milliye ile bu k u v v e t e istinad eden hkmetlerde ittihadcdk zihniyetinin mevcut olmasndan ve harbin uzamasna d a bunlarn sebebiyet vermesinden ngiltere efkrn tatmin etmek halen m m k n olmadndan her halde bu yeni tekilta istinaden mevkii iktidara gelecek tngiliz muhibbi bir kabine ile Trkiye menafiine muvafk sulhn temin edilebeceini cevaben ifade eylemilerdir. 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K . K . : s. 516
260
2 4 1 - B R NGLtZ M E M U R U N U N POSTA M D R N D E N A L D I I B L G (8. I I I . 1920)

S i v a s Vilyetine ve Md. H u k . Cemiyetine gelen telgraf.
I s t a n b u l d a n alnan malmat arzeyleriz. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal Geenlerde bir ngiliz resmi memuru P o s t a Mdr Umumisi Yusuf Razi Beyi ziyaret ederek P o s t a v e Telgraf merakizi ile muhtelif telgraf hututunun iltisak merakizi hakknda m a l m a t istemiler ve bir harita da talep eylemilerdir. Ve m a l m a t almlardr. Y u s u f Razi B e y undan, Dersaadetle Anadolunun muvasalai telgrafiyesinin kat' halinde Anadolu dahilindeki yekdiemuhaberatn evvelemirde men'i ve Anadolunun nkat muhtelifesi
rile muhabere edememesinin temini iin bir tedbir ittihaz maksadna mstenit olduuna kail olmulardr. B u zat bilhassa istanbul Ue Anadolu arasndaki iltisak merakizi ile Anadoluda kn tesirde inktaa u r a y a n telgraf hututunun tamiri v e esbab saire dolaysiyle klliyetli mkdarda malzemenin evkine emir vereceini b e y a n etmitir. Her vaziyet karsnda Anadolu'da k f i mikt a r d a alt ve hututu telgrafiyenin bulunmasnn bu suretle temini ve telgraf hututu hakknda t a r a f linizden de tetkikat icrasile bu gibi ahval karsnda muhaberat telgrafiyenin halelden vikayesi esbabnn istikmali maruzdur. Sivas M d a f a a i H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliyeden abnan 8 Mart 336 telgrafname sureti beray malm a t b a l y a naklen tebli olunur efendim. 10 Mart 336 Vali Reit
T.t.T.E.Arivi: 10/2876
261 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 4 2 - ANADOLU K A D I N L A R I N I N Y A R D I M L A R I N A (9. I I I . 1920)

S i v a s Anadolu K a d . Md. V a t . Cemiyetine gnderilen yaz.
TEEKKR
S i v a s t a Anadolu Kadnlar Mdafaai Vatan Cemiyetine A n k a r a : 9 Mart 36 Muhterem Hemirelerimiz Yeni bir muaveneti vatanperveranelerinden bhis 12 u b a t 36 tarihli ve 66 numaral tahrirat kemali ihtiram ile aldk. Anadolu kadnlarnn hidemat vataniyeye d e v a m isteklerini grmekle pek ziyade mtehassis olduk. T a k d i r a t ve teekkrat mahsusamz arzeder ve mesaii kymettaranelerinde m u v a f f a k olmanza dualar ederek hrmetlerimizi t a k d i m eyleriz efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafai H u k u k Cemiyeti Heyeti TemsUiyesi namna M. K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 37/4167
2 4 3 - A N K A R A D A TOPLANAN K U M A N D A N L A R I N K Z I M K A R A B E K R PAAYA GNDERDKLER SELM (11. I I I . 1920) 15. Kolordu K u m a n d a n K z m Karabekir P a a Hazretlerine
A n k a r a y a dn a k a m zeri gelerek 12 s a a t kalan yeni misafirlerle sabaha k a d a r bil a r a m d e v a m eden uzun mzakeratn hitamnda misafirlerimiz tirene binerek a v d e t ederlerken gzlerinizden pmeye v e arz hrmete mttefikan karar verdik. Mustafa K e m a l , Ali F u a t , Refet, Fahrettin, Mahmut. 20. Kolordu K u m a n d a n VekUi Mahmut
K . K . : a. 5 1 8
262
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 4 4 - K A B N E Y E TMAT E D L M E S N E V E B O L E V K L E R L E TEMASA DAR, (12. I I I . 1920)

15. K. Kumandanlna gnderilen telgraf.
15. K . K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a
Hazretlerine A n k a r a : 12.3.336
1 - K a b i n e y e itimat edilmesi hakkndaki fikriniz bizim de m t a l a m z a t e v a f u k ediyor. Ancak yeni kabinenin icraatnda muhalifi m a k s a t noktalar grlp bilahere bunun nne geilmezse Meclisin ademi itimat hususunda noktai nazarna itirak etmemekle ve Meclisi i t i m a d a tevik eylemekle kabinenin yolsuzluklarna sebebiyet vermi addedilmemiz ihtimali vardr. Binaenaleyh kabinenin Meclisce mazhar itimat olup olmamas hususunda ekseriyet gurubunda hi bir m t a l a dermeyen etmiyerek serbest b r a k m a y tercih eyliyoruz. 2 - Boleviklerle temas ve muhabere iin b u r a d a n ayr bir heyet i z a m m a lzum gryormusunuz ? Heyeti Temsiliyenin arkla temas hususundaki noktai nazar m a l u m u lileridir. Binaenaleyh bu iin icabnda bizimle de muhabere ederek bizzat zt lileri tarfndan grlmesini mnasip grmekteyiz. B a k a bir mtalalar varsa i ' a n mercudur. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
Kzm s. Karabekir, stikll Harbimizin esaslar, 180-181
263 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 4 5 - S A L H PAA K A B N E S N E MECLS MEBUSANIN T M A T R E Y V E R E C E N E DAR ( 1 2 / 1 3 . I I I . 1920)
Sivas: 15/3/36 Suret Ankaradan Sivas Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesi Riyasetine Salih P a a Kabinesine Meclisi Mebusann itimat reyi vermesi memuldur. F a k a t Ali Rza P a a Kabinesine yapdd gibi buna da taarruz edilerek iskat ettirilmesi dmanlara alet olabileceklerin mevk iktidara getirilerek vatanmz daha suhuletle tazyik ve perian edecek msait frsatlar ihdas ihtimaline kar ancak milli vahdet ve azmin iraesiyle mukavemet m m k n olabilecei n a z a n teemmle alnarak Heyeti Merkeziyelerle Heyeti idarelerin her z a m a n d a n ziyade hassasiyet ve faaliyetinin tezyit ve temini v e vatanmzn yegne arei hals olan tekilat milliyemizin lzm vehile t a a z z u v u n a iht i m a m olunmasn hasseten rica ederiz. 12/13-3-36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arjivi: 10/2741
2 4 6 - NGLZLERN STANBULDA TELGRAFHANEY KONTROL (15. I I I . 1920)

15. K . Kumandanlna gnderilen telgraf.
15. K . K . K z m K a r a b e k i r
Paa
Hazretlerine A n k a r a : 15.3.336
Dersaadetten bugn alnan m a l m a t atide arzolunur: ngilizler dn telgrafhaneyi kontrol etmiler. Yarn 16.3.336 s a a t onda teebbsat vaki olaca i t a l y a n menabiinden tekrar bildirilmektedir. Sadr-
264 zam
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER mmessillere, Hariciye Nazrn gndererek bugnlerde Mutelifine
istinaden baz mebuslarn tevkif olunacana dair a y i a t ktn syliyerek ve anlatarak arz m a l m a t eyledi. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K zm s. * * 182 Karabettir: istikll Harbimizin rsaslar,
2 4 7 - NGLZLERN STANBULU GAL (16. I I I . 1920)

Erzurum Vilyetine, Kumandanlklara tamim. ve Ce-
miyetlere gnderilen
3366 T e l g r a f n a m e Bilmum vilyet ve kumandanlklara ve M d a f a a i H u k u k Cemiyetine

Mahreci Ankara Numaras Bil
1 - ngilizler Dersaadetteki messesat H k m e t i cebren igal ve telgrafhanelere vaziyed ederek Anadolu ile p a y i t a h t n muhaberatn kateylemilerdir. B u vaziyet karsnda milletle mtereken Temsiliyece v u k u b u l a c a k bilmum mesaide imdiye k a d a r her vesile ile isbat hamiyet eylemi bulunan b y k ve kk tekmil telgraf memurlarnn muavenetlerine intizar eder 2 - ngilizlerin milletimizi ifal iin ekecekleri telgrafnameler h a k k n d a u m u m u n nazar dikkatini celbedriz 1 6 / 3 / 3 6 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 127
Badettamim mandanlna devaire polis iraesi /17 minh
17/3/36 fcuT.t.T.E. Arivi: 24/J056
6248 17 /3 /36
nevahi mlhakata mdriyetine
jandarma yazld.
265 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 4 8 - HEYET TEMSLYE AZALARI (16. I I I . 1920)
Atm Rasim ube 40 Ankara: 16/3/36 17 /3 /36 vsul Dakika s a a t 9 evvel Onbeinci Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C: Heyet-i Temsiliyede elyvm za olarak ifay-i vazife eden bendenizden b a k a H a k k Behi B e y ve Mfti Rif'at Efendi Mustafa Bey ve Husrev B e y ve Hac B a y r a m ve eyh emsettin Efendi ve K o n y a erafndan R i f a t Bey ve Hanefizade Mehmet Efendi Ankara Drlhikmet -l Islmiye ubesi zasndan H a s a n Efendi ile beraber Y a h y a Galib Beyefendi ve F u a t P a a Hazretleri ve K a s t a m o n i Vali Vekil-i sbk Ferit Beydir. Hey'etin imdilik muvakkat bir tarzda takviyesi iin kurb ve civariyet nazar itibara alnarak bugn esbabna tevessl edilmitir. Efendim. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l Kzm/T 20 nci K o r . K . V. Mahmut M.A. 18 / R i f a t ube I 3/17 Hakk
H . T . V . D . : 1958, 23, N o . 581.
266
2 4 9 - N G L Z L E R N I S T A N B U L U G A L Z E R N E T A T B K UYGUN GRLEN HUSUSLAR (16. I I I . 1920)

15. graf. K. Kumandanlna gnderilen ifre tel-
Ankara: 16/3/1336 Bu telgraf bir dakika eden haini vatandr. 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hz. ngilizlerin stanbulu ve H k m e t i Osmaniyeyi igal eylemeleri zerine bervechiti hususatn tatbik ve icras mnasip grlmtr. 1 - Gevye tahribi. 2 - Geyve, Ankara Pozant mntkasndaki mendfer hatlarna ve malzemesine vazi'yed edilmek iin bu hat boyundaki kuvvei tilfiyenin silhlan ahnarak tevkifleri. 3 - K o n y a d a Anadolu h a t komiseri muavininin derhal mendferlere vazi'yed ederek iletmesinin temini ve emrine itaat etmeyen mendfer memurlarnn tedibi iin tedabiri lzime ittihaz. '1 stanbul ile mevcut telgraf hututunun ksm azamisi Geyveden getiinden Geyve santrabnn ciheti askeriye tarafndan derhal igali. Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K.K.: s. 530
tehir
Boaznn
tarafmzdan
igali
ve mendfer
kprsnn
267
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 5 0 - BATUM VE HAVALSNDE BOLEVKLK T E K L F N E CEVAP (16. III. 1920)
Kzm Karabekir Paaya ekilen telgraf.
LNI
Alnan c e v a b a : Ankara Onbeinci 16/3 /36 16 /3 /36 vsul saat dakika Kolordu
Saniye Gayet
tehireden haini mstaceldir.
vatandr.
Kumandanlna
C: B a t u m ve havalisinde Boleviklik iln hususundaki m t a l a t liyelerine t a m a m e n itirak eyleriz. B u fikrin heman tatbikatna geilmesi iin icabedenlere tebligat icrasn ve orann girieceimiz yeni mcadeltta bizim iin nafi bir kuvvet halinde idare ve idamesine sarf mesai buyurulmasn rica eyleriz. Efendim. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l X X nci Kolordu K u m a n d a n Mahmut Karabekir
H.T.V.D.: 1959, say: 26, No. 665
16/ Kzm
**
2 5 1 - DOU T A A R R U Z U N U N ZAMAN V E T A T B K (16. I I I . 1920)
LMKNI
Gl. K z m K a r a b e k i r d e n ifre ile sorulan m t a l a
a r k taarruzu hakknda tedenberi mevzuubahs olan fikrin zaman ve imkn tatbiki hakkndaki mtalayi aliyelerinin i'ar buyurulmasn rica ederiz efendim. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K z m K a r a b e k i r : s t i k l l H a r b i m i z i n e s a s l a r 9. 185
268
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 5 2 - BRLN K O R U N M A S I N (16/17. I I I . 1920)

Erzurum Vilyetine, Md. Huk. Cemiyet-
lerine gnderilen t a m i m
telgraf.
3372 T e l g r a f n a m e Vilyete B i l m u m Mdafaai H u k u k Cemiyetlerine

Mahreci Ankara Numaras Bil
inde bulunduumuz ahvali fevkaldenin ne derecelerde vahdeti istilzam ettii aikrdr. Mcahedat milliyemizde muvaffakiyetin en mhim art btn milletin yekvcut olarak hakk h a y a t ve istikllini m d a f a a y a mheyya bulunmasdr. Binaenaleyh Heyeti merkeziyelerimizin bir t a r a f t a n milleti vahdeti fikre sevkcderek en aa t a b a k a t nsa kadar giritiimiz mcahedenin kutsiyet ve erefinden haberdar etmeleri dier t a r a f t a n bulunduklar mahaller resay memurini mlkiye ve askeriyesiyle kffei u m u r d a tevhidi harekt eylemeleri kat'iyen mltezemdir. Heyeti muhteremenizin de bu esaslar dairesinde sarf mesai ve ibraz hamiyyet edeceinden emin olarak milletin m u v a f f a k i y e t ve selmetini temenni ederiz 17/3/36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
12517/3/36 Badetlamim jandarma yazld. Erzurum vilyeti celilesine devaire iraesi 17 / Polis minh mlhakata mdriyetine Nedim
T . t . T . E . Arivi: 21/3057
6248 1 0 1 17 /3 /36 minh nevahiye kumandanlna
Mahmut
269 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 5 3 - I S T A N B U L U N N G L Z L E R T A R A F I N D A N GAL Z E R N E KOLORDULARA, VLYETLERE VERLEN (17. I I I . 1920) Teahhur edilemez.
Mahreci Ankara Tarih Bil Evvel 5,17 Saat Sonra 18,25 hsan mza Hsn
DREKTF
14 nc K o r . K . 1 - Meclis-i Meb'usn dahi dahil olduu halde Bbali ve bilcmle devair-i hkmetle beraber istanbul ngilizler tarafndan cebren ve resmen igal edilmitir. Telgrafhaneler dahi igal altnda bulunduundan dolay ne Makam- Hilfet ve S a l a t n a t ve ne de sair m a k a m a t - resmiyeye m r u z a t d a bulunmak imkn kalmamtr. B u erite nazaran Anadolu Dersaadet'le ve makamt- resmiye ile muhabereden mahrum kalm oluyor. Ve muhabere teebbs dorudan doruya dmanlar karmza karmakta olduundan dolay da gayri caizdir. 2 - Vaziyet-i hzrann icabatna ve t a h a d d s edecek ahval-i vilyat- umumivede resa-y memurn-i mlkiye ve askeriyenin vakayie Heyeti gre millete mttehiden ittihaz zarur olan tedabirin te'mini iin bilumum Temsiliye ile muhafazai irtibat buyurmalar ricasn bir vazife-i vataniye addederiz. Heyeti edeceklerdir. 3 - stanbul'daki hl-i fevkal'ade Anadolu'da kuvayi Osmaniyenin mer'iyetini haleldar edemiyeceinden ve herne ekilde olursa olsun ittihaz edilecek tedabirde nillet-i Osmaniyenin kabiliyet-i medeniyesi bilhassa ayan dikkat bulunduundan kaun haricinde hibir muamele olunmamasn ve bil'umum vezif-i mahalliyede esasat- kanuniyeye her zamandan ziyade i'tinakr davranlmas menfi-i hayatiyemiz iktizasndandr. 4 - i b u telgrafn vsulnn hemen i ' a n bilhassa rica olunur. 17 /3 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
H . T . V . D . : 1957, . y i : 22, No. 568.
Merkeziyelerimiz de bittabi' memurn-i mlkiye ve aske-
riye ile terik-i mesa ederek vazifei milliye ve vicdaniyelerini ifya m s r a a t
270
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER MUHABERENN
2 5 4 - STANBUL LE R E S M VE HUSUS GZL DURDURULMASI HAKKINDA (17. I I I . 1920)

Bandrma telgraf. Mahreci Ankara Numaras Bil Minh 17 14. K .
Kumandanlna
gnderilen
tmza hsan, Hsn
Saat 18/3
B a n d r m a 14 nc K o r . K . 1 - stanbul ile resm ve husus bcmle muhaberat- telgrafiye v e telgraf muhabere memurlarnn kendiliklerinden gizli muhaberat memndur ve hususiyle stanbul'dan d m a n teblilerini alp Anadolu dahiline ia edenler ve Anadolu muhaberatn s t a n b u l ' a verenler casus telkki edilerek ibu hareketlerinin t a h a k k u k u halinde der'akab ve iddetle tecziye olunacaklardr. bu tebliin bilcmle a l k d a r n a bamdrlerce sr'at-i teblii ve keyfiyetin inbs mtemennadr. 2 - tbu telgraf, bilmum vilyet ve kolordu kumandanlklariyle mstakil livalara ve posta ve telgraf bamdirlerine keide edmitir. 17 /3 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
H . T . V . D . : 1957, s a y : 22, No. 567
2 5 5 - H E Y E T T E M S L Y E N N B L G V E M U V A F A K A T OLMADAN STANBUL LE M U H A B E R E EDLMYECENE DAR (17. I I I . 1920)

B a n d r m a d a 14. K o r . K u m a n d a n l n a telgraf. Mahreci Ankara Numaras Bil Minh 17 mza hsan, Hsn Saat 18/00 ekilen
B a n d r m a ' d a 14 nc K o r . K . Heyet-i Temsiliyenin m a l m a t ve m u v a f a k a t i olmadka hibir m a k a m
271 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ve hibir memur istanbul ile muhabere etmiyecektir. B u hususun bilcmle a l k a d r a n a srati teblii ve keyfiyet-i tebliin inbas tamimen mercudur. 17 /3 /36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
H.T.V.D.: 1957, 22, N o . 566.
**
2 5 6 - S T A N B U L U N GALt Z E R N E S L M A L E M N E (17. I I I . 1920)

Anadolu graf. Kadnlar
BEYANNAME
Cemiyetine
gnderilen
tel-
94 Ankara'dan bil Sivas Anadolu Kadnlar Cemiyetine Alemi t s l m a B e y a n n a m e Hilafeti mukaddesei islmiyenin m a k a m itils olan istanbul Meclisi
mebusan ve bilcmle messesat resmiyei hkmete de vaz'yed olunmak suretiyle resmen ve cebren igal edilmitir. B u tecavz saltanat Osmaniyeden ziyade m a k a m Hilfette hrriyet ve istiklllerinin istinadgh yegnesini gren btn alemi Islma racidir. A s y a d a ve Afrikada p e y g a m b e r pesendane bir uluvvu himmetle hrriyet v e istikll mcadelesine d e v a m eden ehli islmn k u v a y i maneviyesini krmak iin son tedbir olarak itilf Devletleri tarafndan tevessl olunan bu hareket, Hilfet m a k a m m taht esarete alarak bin yz seneden beri payidar olan ve mebbeden masunu zeval kalacana phe bulunmyan hrriyeti islamiyeyi hedef ittihaz etmektedir. Msrn On bine bali olan heday muazzezesine, Suriye ve Irakn binlerce fedakr olan evld muhteremesine, Azerbaycann imali K a f k a s y a n n , Trkistann, Efganistann, rann, Hindin, inin velhasd btn Afrikann ve btn arkn bugn azim bir heyecan vahdet ve derin bir emeli istihls ile titreyen efkr mterekesine havale edilmi olan bu darbai tahkir ve tecavzn dmanlar tarafndan tahmin edildii vehile maneviyat haleldar
272
etmek deil belki btn iddetiyle mucizeler gsterecek bir kabiliyeti inkiafa mazhar eylemek neticesini tevlid edeceine phemiz yoktur. Osmanl k u v a y i milliyesi Hilfet ve saltanatn urad mteselsil suikasdlarn balad gnden beri d e v a m eden samimi vahdet ve tesant iinde vaziyeti btn vehametine ramen azim ve metanetle telkki etmekte ve bu son ehlisalip muhacematna kar btn tslmiyeti cihann hayat mterekei mukavemetine emin olmaktan mtevellit bir hissi mzaharetle azim ve imann mil olduu mcahedede eylemektedir. K u r u n u vustann valye aknlarndan bu gnn ittifak ve itilflarna k a d a r me'um bir teselsl gaddarane ile tevali eyleyen ehli salip feverannn bu son ameliyei sefilnesi Islmiyetin nuru irfan ve istiklline ve Hilfetin tevhid ettii uhuvveti mukaddeseye merbut olan btn mslman kardelerimizin vicdannda ayni hissi takbih ve m u k a v e m e t i ve ayn vazifei galeyan ve kyam uyandracandan emin olarak Cenab H a k k n mcahedat m u k a d desemizde cmlemize tevfikat ilhiyesini terfik etmesini ve ruhnaiyeti peygamberiye istinad eden tekt mttehidemize muin olmasn niyaz eyleriz. 17 Mart 36 Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
T.t.T.E. * * Arivi: 37/40854
inayet ve muvaffakiyeti ilhiyeye
mazhar olacana
itimad
2 5 7 - AN K A R A D A D E R H A L B R MECLSN TOPLANMASINA D A R (18. I I I . 1920)

Sivasta ifre. 3. Kor. Kumandanlna gnderilen
Ankara'dan 1 8 / 3 /36 S i v a s ' t a 3 nc K o r . K . Salhattin Beyefendiye C: Meclis-i Millinin mahiyet-i teriiyeyi haiz olmas iin yan ve meb'usnn mtemian bir mahalde bulunmalar lzumu malm-u lileridir. Binaen-
273 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER aleyh meb'us arkadalarmzdan kaabileceklerin ekseriyet hsl etmeleri halinde bile y a n olmadka - k i bunlarn gelmelerine meydan y o k t u r - yine nahiyet-i teriyeyi haiz olamyacaklardr. Saniyen: bir meb'usun cebren ifay-i vazifeden men'i veya tevkifi meb'usluk sfatn iskat edemiyeceinden mevcut mntehib-i sanlerle yeniden intihab yaplarak ikmali de kanunen caiz deildir. Salisen: Muamelt- umumiyei devleti merkezle alkann mnkati' olmas sebebiyle teri' ve yaplacak icrt m u r a k a b e v e kavann-i mevcudenin muhafaza ahkmn temin edecek bir meclis ancak milletin messesan salhiyetile intihabe dec.ei vekillerden mrekkep olabilir. Bunlarn haricinde bir hey'et veya bir meclisin kuvvetli bir sfat ve salhiyeti olamaz. u halde kavann-i mevcudenin mer'iyetini ve tarz- idarei kadmi kemfissabk muhafaza etmekle beraber memlekette vahdet-i idareyi te'min ve icabnda ittihaz edilecek tedabir-i fevkal'denin ittihaz iin salhiyet-i teriyeyi milletden alan bir hey'ete lzum vardr ki o hey'et meclis-i messesan olabilir. Meclis-i Millnin hkmetin mefkudiyeti Kanun-u E s a s ahkmnn t a m a m tatbikine imkn brakmad gibi meb'usan A n k a r a ' d a toplanabilmese dahi meclis-i messesan kanun bir tarzda dvet edebilmesi yann tasdik ve iradenin sudur etmesine mtevakkftr. K u r t u l u p gelebilecek meb'uslarn m u v a s a l a t ve b u r a d a itimai zaman gayri muayyen olduu iin ve b u g n k halin devam memleketde anari tevlit edebilecei mlhazasiyle Heyeti Temsiliye meb'uslardan kurtulup iltihak edebilecekleri dahi dahil olmak zere byle bir meclisin itimaa dvetini elzem m t a l a ediyor. Her t a r a f d a balamas muhtemel olan mnferit hareketlerin ve itihatlarn ancak byle bir meclisin hkimiyetiyle telif olunabileceini t a s a v v u r ediyoruz.
Meclis-i Messesan zalarn mntehib-i sanler tarafndan intihab ettirmek yine arzu buyrulan vaz'ivyet-i kanuniyeyi temin edemiyecektir. nk mntehibi sanler ancak meb'us intihabedebilirler. Ve intihab ettikleri meb'uslar vefat v e y a istifa etmedike sfat- vekletleri sukut etmiyeceinden verlerine dier bir meb'us veya mevcuda ilveten fazla meb'uslar intihabna salhiyetleri yoktur. Ma'hza mntehibisaniler de livalarda intihab mechsine idhal olunarak o noktai nazardan vrid-i mahzur bertaraf edilebilir. Evvelce de arzolunduu vehile zamann msaadesizliine mebni kendisinde ray-i umumiyenin temerkkz etmi olduuna phe olmyan idare ve belediye
274
meclisleriyle Mdafaai H u k u k Hey'etlerince u intihabatn icrasndan b a k a arei cil olmad mtalasndayz. Hristiyanlar hakkndaki kaydn tayy muvafktr. Tekrar mtalai lilerine makine banda lzumunu hissediyoruz. Efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
Atm 18/336 Saat 7 .00
H.T.V.D.: 1958, s a y : 23, N o . 594
intizar
eylediimiz
mruzdur. Bu b a b d a seri karar vermek ve hemen icabatna tevessl eylemek
K..
2 5 8 - G E Y V E , E S K E H R , AFYONDA T N E L V E K P R L E R N YIKTIRILMASINA DAR (18. I I I . 1920)

15. K . K u m a n d a n l n a verilen cevap.
A n k a r a : 18.3.1336 15. K o l o r d u K u m a n d a n l n a C. 17/Mart /1336 1 - 17 /Mart a k a m istihkm mfrezesi de dahil olduu halde 150 kiilik bir mfrezemiz L e f k e ' y e m u v a s a l a t edip bugn alessabah Geyve Boazna hareket etmitir. Vazifesi Geyve Boazndaki mhim tnel v e kprleri tahrip etmek, Geyveyi igal ederek Dersaadetten sonra Anadolu telgraf hututunun santraln tekil eden mevkii mezkru igal ederek Anadolu muhaberatn Geyve zerinden temin etmek ve tahribat mahallerini m d a f a a etmek v e Geyve Boaznn esasl bir surette mdafaasn temin edecek olan K u v a y milliyeyi cem ve tahid etmekten ibarettir. A d a p a z a r n d a n d a bir nizamiye kuvvetinin Geyveye gnderilmesi 7. Frka kumandanlna tebli edilmitir. Geyve Boaznn yarn a k a m a tahmin etmekteyiz. k a d a r arzumuz dahilinde igal edileceini
275 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Eskiehirde kalm olan 350 muharip ve 16 otomatik tfek ve 2 bomba topundan ibaret ingiliz mfrezesinin silhlan alnp mendfer istasyonu ve hattna vazi'yed etmek ve Eskiehire tamamen hkim olabilmek iin icra edilen tahidat bu a k a m a k a d a r hitam bulmak zeredir. Ve teebbsata bu geceden itibaren balanlacaktr. E l y e v m Eskiehirde 250 muharip ve 4 makinal tfekten ibaret bir nizamiye taburu olup mahallinden de 200 kadar kuvayi milliye cem edilmitir. Sivrihisardaki Nizamiye taburu da retli, iki makinaltfek ve 211 muharip dn s a b a h Eskiehre tahrik edilmitir. Bu sabahki trenle K a y m a k a m Mahmut Bey iki kudpiyade ile Eskiehire hareket etti. S a a t 4 sonrada Sarkye m u v a s a l a t ettiine dair haber alnmtr. Bu istasyon Eskiehirden sonra A n k a r a y a doru ikinci istasyondur. 3 - Afyonkarahisanndaki ingiliz kuvvetlerinin pln mucibince silhla-
rnn alnmas yeniden yazlmtr. B u g n Afyondan alnan m a l m a t t a n ingilizlerin oradaki mevcut kuvvetlerini vagonlara irkp ettii anladmtr. B u n l a n n Eskiehire hareketi halinde Afyon ile Eskiehir arasnda y a p d m a s tebli edilmitir. 4 - iftehan ile Ulukla cenubunda da 125 metre tulnde bir tnelin tahrip ihzarat ikml edilmitir. 5 - Geyve Boaz Eskiehir ve Ulukladaki icraat ve teebbsat pln mucibince icra edilmekte olup imdiye kadar da g a y n msait bir ahval zuhur etmemitir efendim. Mustafa Kemal
K . K . : s. 550
tahribat
276
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 5 9 - S O R U L A R I N UYGUN OLDUUNA (18. III. 1920)

15. K . K u m a n d a n l n a verilen c e v a p .
DAlR
Ankara:
18/3/1336
15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C. r a d buyurulan sualler gayet muvafktr. Alnacak cevaplara gre icap ederse neticenin i'ar buyurulmasn rica ederiz efendim. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l 20. Kolordu K u m a n d a n Vekili Mahmut
K . K . : a. 5 4 2
2 6 0 - MEBUSLARIN TEVKFNE, H R R Y E T VE TLF (19. I I I . 1920)
FIRKASI
K A R A R L A R I N A D A R S T A N B U L D A N ALINAN H A B E R
E r z u r u m Vilyetine gelen
tamim.
3891 Erzurum Vilyetine

Mahreci Ankara Numaras bil Kelimesi 150 Alnd 20 tarih
18 /3 /36 tarihine kadar stanbul h a k k n d a alnabilen m a l m a t bervehi ati t a m i m olunur. 1 - ngilizler Sivas Mebuslarndan R a u f ve Vasf Beyleri Meclisi Mebusan iinden cebren alarak gtrmlerdir. Mebuslar Meclisi terkedip dadmlar ve vaziyeti hazra karsnda ifay vazife m m k n olamyacan hk-
277 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER mete bildirmilerdir. Harbiye Nazr Sabk s p a r t a Mebusu Cemal, Ayandan rksu'lu Mahmut, Sabk Erknharbiyei U m u m i y e Reisi Cevat, istanbul'daki Milli Kongre Reisi E s a t Paalarla Edirne Mebuslarndan Eref ve F a i k Beyler ve istanbul Mebusu Numan Efendi ve Mevkii Mstahkem K u m a n d a n Miralay evket Bey mevkufin meyannda bulunmaktadrlar. T e v k f a t a dev a m olunmaktadr, istanbul'dan Anadoluya s e y a h a t a ancak ngiliz pasaportu ile m s a d e olunmaktadr. 2 - ingilizlerin Istanbulu igali gerek i s t a n b u l ve gerek mlhakat ahalisi tarafndan istihfaf ile karanmtr. ingilizlerin gstermi olduklar ve b y k caddelerin aznda kprnn tarafeyninde yksek tel mebaninin
zerlerine top, mitralyz msellh efrad ikamesi v e sefaini harbiyenin toplarm i s t a n b u l ' a evirmek suretiyle aldklar tertibat pek gln grlmtr. Ahalii Mslimeden haini v a t a n olanlardan gayrisinin kuvvei pek yksektir. A n a d o l u y a rabt kalp ile tiye muntazrdrlar. 3 - 17.3.36 da Hrriyet ve itilf Frkas Sadk Beyin mek kararn vermilerdir. riyasetinde itima maneviyeleri
ile ehr altm ngiliz liras maala baz kesan Anadoluyu ifsada memur et-
4 - B a t a ingilizler olmak zere tilf Devletlerinin btn medeniyet ve insaniyet esasat mukaddesesini ykan harekt vakalrndar dolay kariben izhar nedamet edeceklerine phe edilmemelidir. TevfikAllahtandr. 5 - B u t a m i m bilcmle Kolordulara, vilyetlere mstakil Livalara bilcmle Mdafaai H u k u k ve Anadolu Kadnlar Mdafaai V a t a n Cemiyetleriyle Belediye Riyasetlerine yazmtr. Kylere kadar tamimine himmet buyurulmas rica olunur. 19 Mart 336 Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
Badettamim devaire iraesi 20 minh
T.t.T.E. Arivi: 24/3028
278
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 261 - H A B E R ALMA RAPORU (19/20. I I I . 1920)

Srp ve R m Frkalarnn A n a d o l u y a getii - ngiliz olduklar ifre.
s u b a y l a r n n tevkif talebi - Mebuslarn y o l d a 14. Kor. Kumandanna
gnderilen
14 nc Kor. K u m a n d a n Y u s u f izzet P a a Hazretlerine Adet Te'hiri gayricaizdir. Mahreci: Ankara Tarihi : 1 9 - 2 0 / 3 / 3 6 Vrud : 2 0 / 3 / 3 6 19-20 /3 /36 a k a m n a k a d a r ak t a ' m i m muhteviyatndan m a d a mevsuk m a l m a t bervehiti mruzdur. 1 - Onyedi lokomotif Rumeli'den H a y d a r p a a ' y a karlm iki Srp iki R u m Frkas Anadolu harektna tahsis edilmi. 3 - izmir Y u n a n k u v a s krkbin kii ile takviye edilmitir. 4 - Hkmeti iskaat ile muhalif bir hkmetle tevkfat ve icraatn tedit ingilizlerin emelidir. 5 - Buradaki Franszlar ingilizlerin nmayikrane hareketinden mteessirdir. 6 - Posta Telgraf el'an taht- igal ve murakabededir. 7 - Mmknse ingilizlerden birka rehin zbit almanz lzmdr. 8 - Bir ingiliz hey'etinin o t a r a f a gelmesi muhtemeldir. 9 - B a n d r m a ile irtibat vardr. 10- Yirmidrt meb'usla Halide E d i p Hanm yoldadr. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
H.T.V.D.: 1957 say: 22, No. 577.
279 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 6 2 - S T A N B U L D A N ALINAN YEN (19/20. I I I . 1920)

A y a n d a n rksulu M a h m u t P a a ile E s a t ve dier P a a l a r n t e v k i f i - B a t u m d a Cemiyeti tslmiye ile Boleviklerin beraber alt. S i v a s Anadolu kadnlar Md. lerine gnderilen telgraf. Huk. Cemiyet-
MALMAT
96 S i v a s ' t a Anadolu Kadnlar Mdafaai Hukuk Cemiyetine 19 /20.3.36 akamna k a d a r i s t a n b u l ' d a n alnan yeni m a l m a t bervehi ti arzedilir. 1 - A y a n d a n rksulu Mahmut P a a ile Milh K o n g r e Resi E s a t P a a ve refikas darbedilerek alndklar ve Cevat P a a ile Mahmut Paann kelepelerle sevkedildiklei, izmir Mebusu Tahsin Beyin ve s p a r t a Mebusu Cemal Paann y a t a k odalarndan ve refikalar yanndan cebren alndklar, Meclisi Mebusan Reisi Cellettin Arif B e y i tevkif etmek istemilerse de marndeyhin ihtifa eyledii bildirilmitir. 2 - stanbul'da cebren kaplar krlarak evlere duhul ediyorlar. Ayandan Abdlkadir Efendinin ngizler tarafndan bu hafta zarfnda Krdistana gnderilecei anladmtr. Alkadarann nazar dikkati celbolunur. 3 - ingiliz polislerine ehas gstermek iin nigehbanclar r e f a k a t ediyor. 4 - Y a k n d a stanbul'daki btn ktaatn eslihas alnacak, efrat ehir harici bir mahalde esiri harp olarak zabitan da ayni vaziyette bulundurulacaktr. 5 - 19.3.36 da S a b k S a m s u n ve havalisi K u m a n d a n mtekait Mirliva Refet P a a da Dersaadette ingilizler tarafndan tevkif edilmitir. 6 - A l m a n y a d a askeri bir ihtilal neticsinde Tirpitz ve hkmeti ele ald. 7 - Bulgar Reisi N e z a n Garbi Trakyann Y u n a n i s t a n a terkinden dolay S f e r a y a bir ltimatom verdi ve fena akibetlere intizar edilmesini syledi. K a p vesaire
280
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER &- B a t u m ' d a Cemiyeti Hayriyei tslmiye ile Bolevik KulUbii mtte-
hiden alyor, tbu malmatn kylere k a d a r isali bilcmle cemiyetten rica olunur. 19 /20.3.36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
T.l.T.E. Ar5ivi: 37/27634
2 6 3 - SEM
TALMATINA
EK
(21. I I I . 1920)
20. K . K u m a n d a n l n a yazdan tamim.
Ankara: 21/3/36 Yirminci Kolordu K u m a n d a n h n a i n t i h a b a t h a k k m d a icra eden 1 9 / 3 / 3 6 tarihli tebligata zeyldir: Mntehibi sanilerin merkez-i livaya celbi teahhurat ve mklt mucip olacamdan bahisle intihabatm kaza merkezlerinde icras hakknda bz mak a m a t t a n teklifat v u k u bulmaktadr. Meclisin srat-i mmkine e itimai icap ettiinden b u teklif nazar dikkate alnm ve mntehibi sanilerin celbi mucib-i teahhur olacak livalar intihabatnn kazalarda icrasnda bir beis grlmemitir. B u takdirde hususat- tiye nazar dikkate alnmahdr. 1 - Bir livann muhtelif kazalarnda ayn gnde ve kaza hey'et-i idaresi, belediye meclisi, Mdafaai H u k u k zalar ve mntehibi sanilerden mrekkep hey'et tarafndan icra-yi intihap olunmas. 2 - B t n liva namna be za intihap olunacandan kazalarca intihap olunacak zevatn listeleri telgrafla merkez-i l i v a y a verilerek tasnifi r a n m liva merkezlerinde meclis-i idare, belediye meclisi, Mdafaai H u k u k zalar ve merkez-i livada mevcut mntehibi sanilerden mrekkep hey'et huzurunda ve intihabat hakkndaki ta'limatn sekizinci maddesi fkrai ahiresi mucibince icras.
281 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 - tntihabat kazalarda y a p d a c a k livalardan intihap olunacak zevata ait mazbatalarn dahi dokuzuncu madde mucibince ihzar. Heyet-i Temsiliye namna Mustafa K e m a l Aslna mutabktr. H/21 K. 121 H. I Hfz F 2 H.
H . T . V . D . : 1 9 5 6 , s a y : 13, N o . 3 3 9
2 6 4 - E R M E N ZULM Z E R N E D E V L E T L E R E PROTESTO T E L G R A F I (22. I I I . 1920)
GNDERLEN
Tohumluk istemek, vergi tarh etmek, silh toplamak gibi bahanelerle teden beri Ermeni zulm ve ikencesine maruz kalan ark hududumuz haricindeki ahalii tslmiye son u b a t ay zarfnda Ermeni frka kumandanlar tarafndan sevk ve idare edilen sunufu muhtelifeden mrekkep mteaddit mfrezelerin taarruzlar karsnda bir ok kurban vermi ve K a r s vilyetine slm tabi ldr, Zarad, uragel, A k b a b a kazalarnda isimleri mazbut krk
ky kmden tahrip ve imha olunmutur. B u kylerin biare halkndan iki binden ziyade s l m nfusu pek feci bir surette kati olunmutur. Ve k a t l i m a urayan islamlarn eyas K a r s pazarlarnda alenen satlmtr. H e m a n her gn kemali teessrle haber a l m a k t a olduumuz Ermeni
zulm ve ktaline yeni bir ilve olmak zere Ordubad, Ahur, Civa , Ciyusi. Vedi mntakalarndaki ahalii islamiyeye kar Ermeniler 19 Marttan itibaren taarruza balamlardr.
Ayrca Oltu havalisine kar da yeni bir t a a r r u z a hazrlandklar mevsuken haber alnmtr. B u harekt kemali iddetle protosto ettiimizin ve bu tecavzlerin n alnmazsa cihanm pek b y k fecay zuhuruna ahid olacann
282
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ihtiramt
mensup olduunuz h i i k m t a sr'atle ibln rica ve t a k d i m i eyleriz. Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l
Hakimiyeti
Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti
Milliye 3 N i s a n
1920
2 6 5 - DMAN L E H N D E PROPAGANDA CEZALANDIRILACAINA (23. I I I . 1920)
YAPANLARIN
DAR
S i v a s Vilyeti elile M d . H u k . Cemiyetine gelen telgraf.
Sivas Vilyeti mektubi kalemi Suret D m a n lehinde p r o p a g a n d a yapanlar her hangi suretle d m a n l a muhabere icra eyleyenler ve icraat ve mukarrerat milliyeye fiilen muhalefet suretile dmanlarn husul m a k s a d n a yardm ve herhangi ekilde casusluk icra edenler derhal mahali hkmetlerince tevkif ve olhaptaki mevad kanuniyeye tevfiken sr'atle tecziye olunacaklardr. Vilyet ve mstakil Livalarla Kolordulara arzedilmitir. Vusulnde i'ar msterhamdr. Sivas Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine 119140 190 Heyeti Temsiliyeden alnan 23 Mart 336 telgrafname sureti beray malm a t balya naklen tebli olunur efendim. 24 Mart 336
T.I.T.E.
Vali Reit
Arivi: 10/2882
283
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER CEMYET F A A L A Z A L A R I
2 6 6 - B U R D U R MD. H U K . K A D I N L A R (23. I I I . 1920)

Sivas yaz.
Md.
Huk.
Kadnlar
Cemiyetine
gelen
A n k a r a ' d a n : 23.3.36 Sivas Mdafaai H u k u k u V a t a n Kadnlar Cemiyeti Riyaseti aliyesine Malmat lusulu zmnnda melfufiyle beraber takdim klnd efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l Heyeti Temsiliye Riyaseti Aliyesine Numara 3 19 u b a t 336 tarihinde itima eden Trk hanmlar kongresince reyi hafi ile bervehizir hanmlar azay faale intihap olunmulardr. Esami R e y adedi
Drdnc Kolordu Ahz asker heyeti reisi Erkn harp Miralay smail H a k k Beyin refikas M a d a m Marten Tedrisat iptidaiye Mfettii Bekir Stk Beyin refikas F t n a t hanm Bahaettin Bey kerimesi Zekiye hanm ehit Asm Bey Inas Mektebi B a muallimesi F a t m a hanm Burdur Mutasarrf Ali Ulvi Beyin refikas Safiye hanm Bahaettin Bey zade Cemal Beyin refikas E s m a hanm Miralay Beyin kerimesi Zehra hanm Demir zade Mustafa efendi kerimesi H a y a t i hanm H k m e t tabibi Hidayet Beyin ailesi R a n a hanm U zade Fahrettin Beyin ailesi Naile hanm ehit Asm Bey mektebi muallimelerinden Sururiye hanm ekirge zade Hseyin efendi ailesi Zehra hanm Readiye ana mektebi B a Mrebbiyesi Ftnat hanm Selimiye Inas mektebi Muallimesi Azime hanm . 110 108 105 103 101 97 97 87 86 82 79 72 70 70
284
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 69 67
Haci Ali Bey zade Nazif Bey ailesi T o t u hanm il zade tzzet Aa ailesi Aye hanm 7 Mart 336
Burdur Mdafaai H u k u k K a d n l a r Cemiyeti Reisi Ftnat Ktibe Fatma

T.t.T.E. * * Arivi: 37/27631
267 - HABERALMA RAPORU (24. I I I . 1920)

nglizlerin hakknda. 14. K o r . Kumandanlna gnderilen ifre. Aadoluya k a a n Mebuslar takibi-Celalettin Arif , s m a i l Fazd
P a a , Miralay s m e t B e y v e dier k y m e t l i K u m a n d a n l a r n z m i t t e kaldklar
Zate mahsustur. Gayet aceledir.
Mahreci : Ankara Tarihi Vrud : 24/3/36 : 25/3/36
14 nc Kor. K u m a n d a n Y u s u f izzet P a a Hazretlerine 1 - ngilizler meb'uslarn izmit zerinden Anadolu'ya firar etmekde olduklarn haber almlardr. 23 /Mart /36'da zmit Mutasarrfna bir ingiliz Miralay gelerek en deri kafilede bulunanlarn isimlerini ve her gece kaldklar kyleri sylemiler ayn z a m a n d a ikiyz kiilik bir ngiliz Bl izmit'in imali arksine yollan t u t m a k zere ve Gebze ve Derince zerine de ayrca takip mfrezeleri sevkolunmutur. Verilen malmata nazaran f m b a ' d zmit zerinden firar gayrimmkn gsterilmektedir. 2 - Meclis-i Meb'usan Reisi Celleddin Arif B e y , Mebusandan Fzl P a a , Sreyya, Reit, Rza Beyler ile kyemtli Miralay i s m e t B e y , Eerknharbiye Miralay K z m , Erknharbiye ismail KayKumandanlarmzdan
m a k a m S e y f i Erkaniharbiye Binba S a f v e t , Erknharbiye Kolaalndan
285 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER mtekait Nevres 'skdarn zbekiye Tekkesi eyhi ve Polis Memurlarndan Manastr'l Nuri Beyler 23 /24 Mart 336 gecesini zmit'in yirmiki kilometre imaliarksinde Tekkenin nam kariyede geirmilerdir, tngiliz takip mfrezeleri mezkr kariyenin oniki kilometre mesafesinde geceyi geirmilerdir. 3 - Mebuslarmzdan Cmi, Adnan Beylerle Halide Edip Hanmefendi tazyiki mahall ve isimleri t a m a m e n anlalamyan bz zevat Gebze'de 2 3 / 2 4 Mart 336 gecesini tehlikeye mruz geirmilerdir, tngiliz mfrezelerinin jandarmalarnn ayanitimat grlememesi bu tehlikeyi Tedabire tevessl olunmutur. 4 - Dier bz zevatn dahi Gebze ile izmit arasnda tehlikede olduklar tahmin edilmektedir. Bunlar meyannda Trabzon Mebusu Husrev ve biraderi, Kymetli zbitandan Binba Beslet Bey bulunmaktadr. 5 - Firar eden dier mtebaki mebsn henz K a r t a l mntakasn geememektedir. Vesaitsizlik dahi hareketlerini tehir ediyor. Heyet-i Temsiliye namna Mustafa K e m a l
H.T.V.D.: * * * 1958, say: 23, N o . 603.
tevlidetmektedir.
2 6 8 - S T A N B U L U N GAL Z E R N E K R T L E R N CANLANDIINA D A l R (25. I I I . 1920)

15 K . K u m a n d a n l n a gnderilen ifre.
15. K . K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine A n k a r a : 25.3.36 i s t a n b u l igali hadisesinin Diyarbekir havalisinde Krtleri canlandrd Cevdet B e y d e n bildiriliyor. Intihabata b a l a m a k t a n korkuyorlar. Cevdet Beyin malm zf Diyarbekirde pek muzir bir ekilde tebarz ediyor. Kendisine Heyete yazld. Taraf samilerinden tei buyurulmas mnasip olur. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
Kzuu s. * * 187 Karabekir, stikll Harbimizin esaslar
286
2 6 9 - ISTANBULDAN ANADOLUYA KAAN M E B U S VE GAZETECLER (26. I I I . 1920)

B u g n Gebzenin K u u mevkiinden hareket eden T r a b z o n Mebusu Hsre'v Beyden alnan ifre ile m a l m a t hulsasna nazaran I s t a n b u l d a n birok mnevveran ve zabitan A n a d o l u y a hareket ediyor. A h m e t E m i n , Y u n u s N a d i , Cell Nuri, Ahmet Ferit, R z a , Nuri Beylerin firarlar Gebzeye k a d a r menzil yolu lk bu b a b d a mkilt ihdas edilmitir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : . 5 7 7
edilmitir.
Veliaht hazretlerinin de A n a d o l u y a gemek istedii anllmtr. Istanbuldan tanzim edilmitir. D a h a ark a k s a m n d a ediyor. B u m a l m a t sureti mahremanede arz kyl vesaitinden istifade iin mhimce bir p a r a y a ihtiya vardr. Parasz-
2 7 0 - B A L I K E S R D E N ALINAN M A L M A T (26. I I I . 1920)

A n z a v u r ve G v u r i m a m n B i g a y a h a k i m b u l u n d u k l a r h a k k n d a . 15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen rapor sureti.
Bahkesirden alnan m a l m a t bervechizir maruzdur. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
287 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Suret Anzavur ile G a v u r m a m ve avenesinin B i g a y a tekrar baskn yapacaklar haber alnm olduundan Gnende mtehait takip kuvvetlerinden 100 svari 13 /3 /1336 da B i g a y a tahrik olunmutur. Svariler her ne kadar kasab a y a bil msademe girmeye m u v a f f a k olurlarsa da bilhare B i g a kazasndaki ahalinin ksm azam silha sarlarak hcum etmi olduklarndan iddetli bir msademeden sonra ekilmeye mecbur olmulardr. Piyademiz de msademenin nihayetine yetierek ekyay Bigann garbinde tevkif etmilerse de Biga kazas ahalisinin ekiya; - dtihaklan sebebile msademe iki gn ve pek iddetli olarak devam ve Gnen de B i g a arasndaki erke kylleri de mfreze ve cephane ve mevad iaenin evkine msellhan m m a n a a t l a r n d a n svari ve piyadelerimiz Gnene avdete mecbur olmulardr. s y a n imdilik Biga kazasna mnhasr ise de tevesse msaittir. Tedabiri lzimeye tevessl olunmutur. Msademe esnasmda asder bir top dahi istiml etmilerdir. Mfrezeden iki zabit ile alt nefer ehit v e zabit ile yirmi yedi nefer mecruh dnd ve silerin de pek ziyade telefat verdikleri ve imdiki halde Anzavur ve avenesinin B i g a y a hakim bulunduklar maruzdur.
K.K.: >. 5 8 1 .
2 7 1 - H A B E R ALMA R A P O R U (27. I I I . 1920)

L o r d Curzonun Ermeniler h a k k n d a k i b e y a n a t - H i n t s l m l a r n a m n a Halifeye ekilen t e l g r a f - B e y n t t a n sulh konferansna gnderilen telgraf. Sivas Vilyetine ve Heyeti Merkeziyeye gn-
derilen telgraf.
Sivas Vilyeti Mektubi kalemi Suret 2 6 / 3 / 3 6 Heyeti Temsiye istihbaratdr.
1 - Londradan i'ar olunduuna nazaran bir ngUiz rahibi Yunanllarn Anadoludaki harekt hakknda A v a m K a m a r a s n a bir rapor vermitir.
288
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - s k d a r d a k i baz ingiliz efrad A n a d o l u y a sevkolunmay kabul et-
memilerdir. 3 - u b a t t a Msrdan y a z d a n bir m e k t u b u n mhim paralar bervehitidir: B t n ahali ruhen ve cismen mttehittirler. K f f e s i memleketi el birlii Ue d m a n d a n tahlis iin ahdi p e y m a n eylemilerdir. B u maksatla m t e a d d i t ihtilller vukubulkmaktadr. Anadoludaki harekt milliye takdirkrane takip olumaktadr. ingilizler bu h a r e k t t a n korkmaktadrlar. Eer b u harek t t a d e v a m edilirse ingiltere metalibi tr. Dier Suret 1 - P e y a m S a b a h ve Alemdar gazeteleri neriyat mnderecatn i s t a n bul ahalisi g a y z ve nefretle karlyorlar. M a t b u a t saire dahi tekzib etmektedirler. 2 - i s t a n b u l piyasasnda tevi ve gayr tabiinin mevadd gdaiye zerinde mhim bir terfihi vardr. 3 - F r a n s a Ayan Hariciye Encmeni Pazartesi gn itima ederek Hkmetin Almanya mes'elesi ve muahedei sulhiye ve Amerika ile olan mnasebet ve ayn z a m a n d a stanbul Ue -Asyay S u r a ve R u s y a mes'eleleri hakknda bir an evvel istima edilmesi talebini havi bir takriri kabul etmitir. 4 - 13 /Mart tarihli T e m p s gazetesinde L o r d Gurzon A v a m K a m a r s n d a irad ettii bir n u t u k t a Ermenilere dair demitir ki: B a n a yle geliyor ki siz ErmenUeri sekiz yanda pek temiz ve m a s u m bir kz gibi zannediyorsunuz. B u n d a pek yanhyorsunuz . Zira Ermeniler bilhassa son harekt vahiyaneleri ile ne derecelere k a d a r hunhar bir millet olduklarn bizzat kendileri ispat eylemilerdir. 5 - Msrda Zll Paann hanesinde elli alt murahhastan mrekkep ve marnileyhin riyaseti altnda itima eden bir kongre heyeti Msrn istikllini iln eylemitir. 6 - Ellem islm gazetesi Mir H a s a n Elkidavinin Zatahaneye ektii bir telgraf nerediyor. B u n d a lem-i islm ve bilhassa yetmi milyon Hint islmlar namna rica ediyoruz, katiyen hukuku hilfeti cz'iyyen muhil bir muahedanameye vaz imza etmeyiniz. Teslimiyetbah bir c e v a b a muntazrz deniliyor. milliyeyi kabulde muztar kalacak-
289 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 - K a l k t a d a n 21 u b a t t a Timese ekilen telgraf lem-i islmda mevcut hukuku hilfet cemiyetleri murahhaslarndan mrekkep olan K a l k t a Konferans bervechizir karar ittihaz eylemitir: Hukuku hilfeti muhil bir karar B y k B r i t a n y a hkmeti tasdik ettii takdirde mslmanlar bilhassa Hindistandaki 75 milyon mslman ngiliz emtiasna boykotaj iln edecektir. 8 - Ayn gazete iki Martta K a l k t a d a n telgrafla, mademki konferansn mukadderat dveli Mutelifece keenlemyekn hkmndedir. 0 halde ictimaat ve igalatna d e v a m a hacet kalmamtr. Binaenaleyh konferans 1 9 / M a r t t a tatili ictimaat edecektir. Konferans hilfeti liyemize mukarrerat ittihaz edilmi ve edilmekte bulunmu olduunu istihbar etmekte olduundan bu mukarrerattan birinin tatbikine teebbs edildii andan itibaren Hint mslmanlar B y k B r i t a n y a hkmetile fekki irtibat edeceklerinden bu kararn hilfnda hareket edecek her mslman cemaati islmiyeden ihra olunacaktr. 9 - B e y r u t t a n 38 kadar ulema ve eraf ve muteberan imzalariyle Meclisi Mebusan riyaset makamna ekilen ve asl Sulh Konferansna gnderilen bir telgrafta hilfeti Osmaniyeye olan irtibatmz ezel ve ebedidir. Hilfnda bir k a r a r ittihaz edilmemesi mercudur.
1 0 - Cell Nuri Bey tevkif edilmi ve R a u f Beyin hanesi taharri olunmutur. Kendisinden malmat alnamamtr. Heyeti Temsiliyfe namna Mustafa K e m a l Anadolu ve Rumeli Mdafai Hukuk Cemiyeti Sivas Heyeti Merkeziyesine Heyeti temsihyeden alman 27 Mart 36 telgrafname sureti b a l y a naklen tebli olunur efendim. 28 Mart 36
T.I.T.E. Arivi:
Vah Reit
10/2887, 2888
290
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER DURUMLARININ
2 7 2 - Y U S U F Z Z E T P A A VE F A H R E T T N B E Y N HO G R L M E D N E D A R (28. I I I . 1920)
verilen ifreli c e v a p .
Ankara: 28/3/1336 15. Kolordu Kumandanlna C. 2 7 / 3 / 1 3 3 6 ifreye: Yusuf izzet P a a ve Fahrettin Beyle bu mes'ele zerine nkat nazarlarmz teati ettik. Kendileri istanbul ile muhaberenin ve h a t t hirden ligatta ekilmeleri mnasip olduu kanaatini beyan eylediler temasn hkkat'n icap ettirecek bir vaziyetin t a h a d d s etmediini ingilizlerin Eskiemetin ngiliz muhalif ve menaf milliyenize muvafk icraat ve tebm m k n olmayacan ve binaenaleyh p a y i t a h t n igali resmidevam
sinden itibaren i s t a n b u l tebligatnn vahdeti milliyemizi b a l t a l a y a c a k ingiliz tebligatndan b a k a bir ey olmayacan ve payitahtla muhabereye dasmm edersek l y u a t vesaitle halkmz izll ve ifale alan ingiliz propandaganrevacndan b a k a bir eye hizmet etmi olamayacamz mkerreren ve tafsilen kendderine arz ederek Anadoludaki ahenk v e vahdeti ihllden tevakki iin mukarrerat umumiyei milliyemiz dairesinde hareketi tekiden rica eyledik. Y u s u f izzet P a a Ue Fahrettin Beyin vaziyetlerini esasat milliyemiz noktai nazarndan ho gremediimizi arz eyleriz. F u a t P a a ve Refet B e y , K z m B e y , Bekir Sami Beyler de ayn suretle mtehassis oldular, efendim. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K.K.: . 563
291 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 7 3 - H A B E R ALMA RAPORU (28. I I I . 1920)

P o n t u s iatiklli-sulh muahedesinin mmessillere gnderildii 15. K . K u m a n d a n l n a gnderilen ifre.
28 /3 /1336 tarihli Heyeti Temsiliye istihbaratnn mahrem ksmdr. 1 - Times gazetesi Pontus istikllinin kabul edildiini yazyor. 2 - Hariciye Komisyonunda Meur Millerand,, Fransz Hkmeti ittibaen kabiliyeti hatatiyesi olan bir T r k arzu eder. Zatahane s t a n b u l d a kalmaldr. Boazlarda serbestii seyrsefer olmaldr. Asyay surada F r a n s a menafii mahsusaya malik o l m a b d r " demitir. 3 - T e v f i k P a a Meclisi A y a n namna zatahaneye vaziyeti hazray izah ederek sadaretin Ferit P a a y a tevdiinden mtehassl muhazzirata nazarlarm celb etmitir. Zatahane byle bir t a s a v v u r d a y a n a t a itimad edilmemektedir. 4 - stanbul igal K u m a n d a m idarei rfiye mmtakasnn Rumelide Makriky hududuna k a d a r tevsi v e temilini Fransz kumandanna tebli eylemi ise de kabul ettirememitir. Fransz ve talyanlarn efkrnda ngilizlere kar pek mhim tahavvl mahsustur. 5 - Meclisi Mebusan Reisi Cellettin Arif Beyefendi ile 27 /28 Mart 1336 gecesi Dzceden grtk. Marnileyh toplanacak Meclisi MUlii fevkaldenin F r a n s a d a misali tarihiyesini k a y b e d m i ve byle bir meclisin mukarreratnn m u t olacan ve A n k a r a y a m u v a s a l t n d a bir beyanname neretmek mtalasnda bulunduunu bildirmitir. Marneyh ve rfekas bir ka gne kadar m u v a s a l a t edeceklerdir. Istanbuldaki 6 - Refet Beyefendinin K u a d a d a n ald bir rapor hkmeti Osmaniyeye tebli edilmek zere Sulh Konferansnn sulh muahedenamesi mmessillerine gnderildii resmi i t a l y a n menabiine atfen bildiriliyor. Ayn m e n b a a gre Amerika A l m a n y a mnferiden sulh muahedesini imza etmilerdir. dikkat bulunmadm
bildirmi ise de ngilizlerle olan mnasebetlerine nazaran cidd . . . ibu be-
292
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 - Rodostaki i t a l y a n k u v a y askeriyesi u m u m k u m a n d a n Ceneral Po-
kar istanbul hadisesi zerine telgrafla A n t a l y a y a atideki noktai nazar bildirmilerdir: Italyann m a k s a d Trkiye dahilinde h a y a t iktisadiyenin tekrar balamasndadr. Milletin serbeste inkiaf hususunda i t a l y a hkmetinin samimi arzusu gayr m t e h a v v i l olarak kalmtr, ihtimal ki teyid edecektir. F a k a t Y u n a n l d a r kuvvetini bunu bir tehlike addeylememektedirler.
B u ihtimal d a h a ziyade emniyeti umumiyenin muhafazas ve hrriyeti ahsiyenin m d a f a a s m a k s a d n a varid olabilir. Zira i t a l y a btn kuvvetile Osmanl hukuku hkmranisinin hususundaki azminde sabittir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K.K.: s. 587
m d a f a a s , Osmanl
lkesinin
tamamiyeti
2 7 4 - HABER ALMA (28. I I I . 1920)
RAPORU
B o a z l a r n t a r a f s z hale getirilecei -svire M d . H u k . Cemiyetinin E r m e n i p r o p a g a n d a s n n aslsz o l d u u n a dair b e y a n n a m e s i . S i v a s Md. V a t . K a d n l a r Cemiyetine.
106 Ankara Bil M d a f a a i V a t a n K a d n l a r Cemiyetine 1 - i t a l y a gazetelerinin alm olduklar mstacel telgrafnamelere gre Sulh Konferans Trkiye Muahedesini ikmal ederek Heyeti Tahririyeye havale eylemitir. E m r i mitir. 2 - Maten gazetesinin L o n d r a ' d a n istihbaratna nazaran umuru siyasiye ve askeriye meclisleri arasnda Boazlarn her iki sahilinde bitaraf bir hale ifra edilecek menatkn vsati hakknda henz t a m bir itilf hasl olmamtr. 3 - isvire M d a f a a i H u k u k Cemiyeti ahiren Anadoluda zuhur eden vakay mnasebetiyle Ermeniler tarafndan A v r u p a mehafilinde icra edilen tahririnin bu h a f t a sonuna k a d a r ikmali m e m u l edil-
293 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER propagandalarn t a m a m e n musanna olaca hakknda yeni bir beyanname
nerile vakayiimezkrenin hakikatini izah etmitir, tngilizler Lefkc Kprs ve istasyonunu tahrip ederek Geyve imaline ekilmilerdir. stanbul'a doru ekilmee d e v a m ediyorlar. 28 Mart 36 Heyeti Temsiliye n a m m a Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 37/27632
2 7 5 - GL. K Z I M K A R A B E K R ' N K A F K A S Y A D A B O L E V K ORDUL A R I K A R I S I N D A H A Z I R OLUNMASINA D A R T E K L F (29. I I I . 1920)

15. K . Kumandanlna verilen ifreli cevap.
Ankara : 29/3/36 Bilzat hallolunacaktr. Onbeinci Kolordu K u m a n d a n K z m P a a Hazretlerine C: 2 8 / 3 / 3 6 ifreye.
Onbeinci Kolordunun Boleviki ordular karsnda K a f k a s l a r d a hakim bir vaziyette izhar mevcudiyet etmesi ve bunun iin imkn hareket husulnde faaliyete gemesi hakkndaki mutalai samilerine t a m a m e n mterekim. Y e v m i harekete k a d a r bu noktai nazarn mahrem tutularak ve fakat btn mnasyle istihzarata kermiyet verilmesi ve d a h a imdiden K a f k a s y a dahilinde tavzif buyurduunuz mutemetlerinizle frsat annn karlmamas iin vaziyeti takip ettirmek hususundaki tedabiri devletlerinin tecdidi pek muvafktr. T a s a v v u r buyurulan hareket, devlet v e milletimizin tahlis ve istikllinde yegne avamil olarak m t a l a edilmekte olduunu ihtiramatmla beraber arzeylerim. Mustafa Kemal
T.t.T.E. Arivi: 132/19343
294
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 7 6 - H A B E R ALMA RAPORU (29. I I I . 1920)

tngliz t a y y a r e gemisinin z m i t e geldii-Boazlarn itilf devletleri idaresine verilecei- Cevat P a a n n A n k a r a y a h a r e k e t ettii. 15. K . Kumandanlna gnderilen ifre.
Ankara: 29/3/1336 15. Kolordu Tehiri gayri caizdir. 2 9 / 3 / 1 3 3 6 Heyeti Temsiliye istihbaratnn mahrem ksm: 1 - 30 Mart sah gn klliyetli bombalar hamil 40:50 k a d a r tayyarelerin A n a d o l u y a geerek toplu grdkleri k u v a y i Milliye ktaatna taarruz edecekleri haber alnmtr. Bir tngiliz t a y y a r e gemisi zmite gelmitir. 2 - Karadeniz Boaznn her iki sahilinin i t a l y a n idaresinde ve anakkale Boaznn Rumeli sahilinin ingiliz ve Anadolu sahilinin Fransz ktaatnn taht muhafazasna ve idaresine verileceini i t a l y a n ajans bildiriyor. 3 - Cevat P a a ile beraber tevkif edilen yaveri Tahir B e y i n firar ettii ve mhim raporlar hmilen A n k a r a y a hareket eyledii bildirilmitir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K.K.: 591
Kumandanlna
2 7 7 - H A B E R ALMA (30. I I I . 1920)
RAPORU
Bekir S a m i ve Veli Beylerin A n a d o l u y a hareket ettikleri-Sulh m u a h e d e s i n i n h k m e t e tebli e d i l d i i - T r a k y a v e A n a d o l u itilaf k u v v e t l e r i S. graf. K. Kumandanlna Kumandanlar. ifreli tel-
gnderilen
Ankara: 30/3/1336 15. Kolordu Kumandanlna hareket
3 0 / M a r t / 1 3 3 6 Heyeti Temsiliye istihbaratnn mahrem ksmlar: 1 - Mebus Bekir S a m i v e Veli Beyler Dersaadetten A n a d o l u y a etmilerdir.
295 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - italyan, menabiinden tereuh eden m a l m a t a nazaran ayn 25 inde muahedei sulhiyemizin hkmete tebli edildii ve henz resmen iln olunmad haber alnm ve tstanbuldan tahkikine tevessl edilmitir. 3 - T e m p s gazetesinin beyanatna nazaran Franchet d ' E s p e r e y Avrupai Osmanideki v e tngiz Cenerali Milne de Anadoludaki kuvayi itilfiye bakumandanlna tayin klnmtr. 4 - talyanlarn Istanbulda hi bir igal mntakas kabul etmeyip sureti igali konferans nezdinde protesto ettikleri haber alnmtr. 5 - 160 bin kiilik bolevik ordular Dinyeper nehrini geerek B e s a r a b y a y a yaklamlardr. 6 - Times'in verdii malmata nazaran Ceneral Kropatkin Bolevik hkmetini idare etmekte ve Brozilov d a orduya k u m a n d a etmektedir. 7 - 3,4,5,6. maddelerdeki Krkkilise'den verilmitir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : . 592
malmat
son Bulgar gazetelerine atfen ve
2 7 8 - H A B E R ALMA RAPORU (30. I I I . 1920)

Amerikann Arnavutluk Trakyann olaylar. S i v a s Vilyetine ve H e y e t i Merkeziyeye gnderilen telgraf. Yuanansitana verilmesini istemedii-Romanya ve
Ankara: 30/3/1336 Suret 3 0 / M a r t / 1 3 3 6 Heyeti Temsiliye istihbarat: 1 - Amerika Cumhuriyetleri Trakyann Yunanistana, Besarabayamn
R o m a n y a y a verilmesini katiyyen arzu etmiyorlar.
296
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - R o m a n y a Bavekili Averescu ilk iin yakn z a m a n d a Bulgaristanla
sulh etmek olduunu sylemitir.
U m u m Bkre iileri tatili igal etmiletir.
3 - Arnavutlar Grice k a s a b a s n d a Yunanllara kar b o y k o t a j yapmlardr. 119248 207 Sivas Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine Heyeti Temsiliyeden alnan 30 Mart 36 telgrafname sureti b l y a naklen tebli olunur efendim. 31 Mart 336 Vah Reit
T . t . T . E . Arivi: 10/2893
Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
2 7 9 - M l L L M E C L S E E D R N E TEMSLCSNN S E L M E S N E D A R (3. IV. 1920)

L l e b u r g a z kongresine t e l g r a f l a verilen cevap.
A n k a r a : 3 Nisan 1920 Kongre Riyasetine
31 Mart 1920/1336 tarihli telgTafa cevaptr. Kongrenin in'ikadm tebrik ve vatann maruz kald felkete aresaz olmak zere, Edirne vilyetinin gsterdii gayreti vatanperveraneyi takdir eyleriz. K o n g r e mzakerat safhalarndan m a l m a t verilmesini rica ederiz. Anadolu ve Rumelideki v a t a n ksmlarnn mterek straplarna mterek bir are b u l m a k zere A n k a r a d a in'ik a d a davet edilen Meclisi Millii F e v k a l d e " iin Edirne vilyetinden intihap olunacak azann sratle gnderilmelerini temenni eder ve Lleburgaz kongresinin vatanperverane hizmetlerinde m u v a f f a k olmasna d u a evleriz efendim. Heyeti Temsiliye namna Mustafa Kemal
T. Dykloglu, T r a k y a d a Milli M c a d e l e .. 220
297 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 8 0 - MECLS M E B U S A N R E S t C E L L E T T N A R F BEYN STANBULUN GALN PROTESTOSU (6. IV. 1920)
E r z u r u m Md. H u k . Cemiyetine kadnlar miyetile mahalli gazeteye gnderilen Ce-
telgraf.
Mahreci Ankara
Numaras bili
alnd 6/4
ta.
Saat 7/40
1434 E r z u r u m Mdafaai H u k u k Riyasetine ve vastasile Kadnlar Cemiyetile mahalli gazetesine Aceledir. Meclisi Mebusani Osmani Reisi Beyefendi hazretlerinin verdikleri protestoname sureti aynen tide t a m i m olunur. 6 Nisan 36 Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l Suret Meclisi Mebusani Osmani Reisi Cellettin Arif Beyefendi tarafndan Mmessil-
ngiltere F r a n s a , t a l y a ve Amerika devletlerinin stanbuldaki lerde Felemenk v e sve Sefirlerine gnderilen protestonamedir.
Meclisi Mebusani Osmani Reisi sfatiyle zat asilaneleri nezdinde stanbul ehrinin velevki m u v a k k a t tabiriyle olsun igalini ve kanunu esasii Osman ile mletlerin hakimiyetleri dsturlar payml edilmek suretiyle Osmanl Meclisi Mebusannn selamet ve masuniyetine indirilmi olan darbay kemali iddetle protosto e4erim. Harekt vakann her trl hak ve adalet fikri ile tezad t a m tekil ettiini takdir eden mdletimiz menafii meruasiyle hakk mevcudiyetini m d a f a a etmek mecburiyetinde bulunuyor. B t n Anadolu ve Rumeli m s l m a n l a n slamn m a k a m ebedisi olan merkezi Hilfete havale edilmi olan bu darbai meume neticesinde muhterem Halife ve Hakanlarn tilf devletleri elinde esir ve hakimiyeti milliyelerinin de ayaklar altnda zelil ve hakir kalm olduuna kaani bulunduklar cihetle bu gayri muhik hareketi protesto hususunda benimle temamen marik ve mttehid olduk-
298
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bulunusemi
l a n gibi vaziyetin istilzam ettii tedabiri ittihaz ve infaza da zm yorlar. bu Protestonamenin mmessili bulunduunuz ittilana isali ricasna ihtiramat m a h s u s a m terdif eylerim efendim.
hkmetin
Meclisi Mebusan Osmani Reisi Celleddin Arif

T.t.T.E. Arivi: 38/27662
281 - SALH PAA KABNESNN Y E R N E GELEN DAMAT F E R T PAA K A B N E S N N TANINMIYACAINA D A R TAMM (8. IV. 1920)
Erzurum Vilyetine gnderilen telgraf.
T e l g r a f n a m e E r z u r u m Vilyetine
Mahreci Ankara Numaras bil Kelimesi 400 Tarih 8/4
T a h t esarette bulunan Salih P a a hkmeti milletin m e n a f n hayatiyesi aleyhinde ittihaz mukarrerat iin Dveli tilfiye tarafndan v u k u bulan tazyikat mtemadiyeye d a h a ziyade m m a a t edemiyerek i s t i f a y a mecbur kalm v e yerine D a m a t Ferit P a a tayin edilmitir. Sulh mukarrerat arifesinde dmanlarmzn en ok m u v a f f a k i y e t mit ettikleri cihet milletimizin m t n a f hayatiyesini idrak edemeyerek mnafklara k a p d a c a hakkndaki zandr. Payitahtn igalinden beri Anadoluda milletimizin hibir frka ve cemiyet fark gzetmeksizin bilittifak istiklli milli iin izhar ettii ak vahdet ile btn anasr v a t a n a siyanen amil olan asayii nifak tarikinde milletin msteidi ifal olmadn izhar etmitir. Mahaza Ferit P a a n n tayin ettirilmesi gsteriyor ki ilka nifak ile istihsali m a k s a t m m k n olduunu Dveli Itilfiyeye zannettirenler henz mevcuttur. T a h a t t u r olunur ki: D a m a t Ferit Paann evvelki memuriyeti zamannda Aydn vilyeti Y u n a n i s t a n a teslim olunmu, kasden ve emirle k a t l i a m a ma-
299 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ruz braklan Mslman ahali m d a f a a i nefs hakkndan mahrum ve en mhim vesaiti m d a f a a d a n tecrit edilmiti. bulunan en mkemmel asayii Ve D a m a t Ferit P a a hkmeti Mtarekename ahkmndan ecnebiler gibi istifade ederek vilyat arkiyemizde inkr ile Dveli tilfiyeyi igali askeriyeye, davet eylemitir. Millet bunun gibi e m a r a t kat'iye karsnda D a m a t Ferit P a a d a n itimadn nez'etmekle beraber celdeti milliyenin btn safahatn iraeye azim olduunu izhar ederek D a m a t Ferit P a a ile rfekasn iskat eylemi idi. D a m a t Ferit Paann yeni vazifesi Mslmanlar birbirine drerek memleketi dahilen paralamak ve bu suretle kolayca ve yeniden Yunanllara ve Ermenilere inetmek olacaktr. F a k a t milletimiz bu sefer d a h a byk azim ve celdet ve bahusus esasl tecrbe ile mcehhez bulunuyor. B u hususta efkr ammeyi tatmin ile beraber istiklli milliyi temin iin bahusus dahili teebbsat nifakcuyaneye kar kat'i karar ve kat'i tedabir ittihaz edilmi olduu v e hiyaneti bvataniyesi sabit olan ve dman sngs ile tavzif edilen D a m a t Ferit P a a ve heyetinin hibir suretle tannmyacan t a m i m eyleriz.
Kaleme, 6248/163 U Nisan 10 Nisan Mlhekata 36 36 ve nevahiye yazld.
8 /4 /36
Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa K e m a l

T . t . T . E . Arivi: * * 24/3032
2 8 2 - ANADOLU AJANSININ K U R U L D U U N A (8. I V . 1920)

Sivas Kadnlar Cemiyetine
DAR
gnderilen
tamim
telgraf.
13
Ankara bil
Alnd mahal: Y o z g a t : 9 Sivas K a d n l a r Cemiyetine
Kalbgh islm olan merkezi Saltanat Osmaniyenin d m a n igaline gemeci ve btn v a t a n ve milletizimin en byk tehlikeye maruz
300
kalmas neticesi olarak btn Rumeli ve Anadolunun giritii milli ve mukadd f s mcahede esnasnda efrad mmetin dahili ve harici en sahih havadis ile tenviri ihtiyac mbrcmi nazar dikkat ve ehemmiyete alnm vc binnetice burada en slahiyettar zevattan mrekkep bir heyeti mahsusa idaresinde ve (Anadolu Ajans) unvan altnda bir messese v c u d a gelmitir. Anadolu ajansnn en seri vesait ile verecei havadis ve m a l m a t esasen Heyeti Temsiliyemizin menabii asliye ve mevsukas mahaseli olaca cihetle bu ajans tebligatnn oraca ve ezcmle Mdafaai H u k u k tekilatmzca dahi memerr mecma olan yerlere taliki, tab' ve teksiri ile tevzii ve h a t t a nahiye ve kylere kadar isali yolunda m m k n olduu k a d a r fazla ntiar eyleyebilmesi iin tertibat mstacele alnmas ve neticeden m a l m a t itas ehemmiyetle rica olunur. 8 / 4 /36 Heyeti Temsiliyesi namna Mustafa Kemal
T.I.T.E. Arivi: 37/4165
2 8 3 - KONYADA 12. K . K U M A N D A N I F A H R E T T N B E Y N S T A N B U L A SADIK KALMASI ZERNE KUMANDANLAR ARASINDA YAPILAN DEKLK (8. IV. 1920)
15. K. Kumandanlna gnderilen telgraf.
K o n y a d a 12. Kolordu
Kumandan
Fahrettin
Beyin
Istanbula
sadk malm
kalmak hususundaki fikri musirri ve K o n y a Bey veya ile Salih B e y gnderildi. sonra
muhitinin
tedenberi
olan efkr Fahrettin Beyle ayn fikirde olan E r k n h a r b i y e reisi yerine smet Refet Beyi kesbi ehemmiyet eden A n z a v u r kolordu ve cepheye bakmak zere Konya Miralay Beyi celb edeceiz. meselesini hallettikten
Afyonkarahisarda bulundurarak smet
K z m Bey, K a y m a k a m S e y f i Bey, Binba N a i m liyede altrlmasna msaade buyurulmasn
Cevat Beyler Perembe ederim. Diyarbekire
gn E r z u r u m a hareket edeceklerdir. Saffet Beyin imdilik Hey'eti Temsirica kimseyi gndermedik, takdimi ihtiramat eyleriz. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : i .607
301 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 8 4 - S T A N B U L B A S I N I ZET 1933 (9. IV. 1920)
s t a n b u l ' a gelen Gl. Denikin-Almanyann E r z u r u m Vilyetine gnderilen Mahreci Ankara Numaras Bild Kelimesi 100 Alnd saat durumu.
telgraf. tmza Murat
12/54
Erzurum Vilyetine 8.4.36 tarihli Dersaadet Matbuat hulsasdr. 1 - 5 Nisan 36 1920 de Istanbula bir ingiliz torpitosu ile gelen Ceneral Denikin ve Erknharbiye Reisi R o m a n o v s k i Rus Sefarethanesine nazil olmularsada iki ahs mehul tarafndan Erknharbiye Reisinin katli zerine Ceneral Denikin tekrar vapura avdet etmitir. 2 - Almanya bildirilmitir. 3 - Garbi 9 Nisan 36 Almanyadaki Ruhr havzasnda amele harekt dolaysiyle vaziyet hal mevvetir. Heyeti Temsiliye Namna Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 24/3035
vaziyetinin
pek b y k
bir teyakkuzu
istdzam eyledii
Berlin Mttefikin kuvvetler kontrol Heyeti Reisi Ceneral Nollet tarafndan
2 8 5 - Y U S U F Z Z E T PAANIN B U R S A D A N A N K A R A Y A l F R E AIRILMASI (9. IV. 1920) B u r s a ' d a Y u s u f izzet P a a Hazretlerine
LE
Beray tefti B u r s a y a terif buyurduklar haber alnd. Siyasi ve askeri en mhim kararlarn verilmesi gnlerindeyiz. Zathlerinin de bu grmelerde hazr bulunmanz faydal olacaktr. A n k a r a ' y a teriflerini rica ve hrmetler ederim.
A.F. Cebrsoy.
Mustafa K e m a l
Milli M c a d e l e Hatralar, >. 34T
302
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER G N D E R L M E S N
2 8 6 - Y U S U F Z Z E T PAANIN A N K A R A Y A (9. IV. 1920)

B u r s a d a 56. F .
K u m a n d a n Bekir S a m i
Beye
verilen ifreli emir.
B u r s a ' d a Elli Altnc Frka K u m a n d a n Miralay Bekir S a m i Beyefendiye Yusuf zzet P a a y a yazdmz ifreyi m t a l a buyurunuz, kendisine
bir ey hissettirmeden ve krmadan A n k a r a y a gelmesini syleyiniz. Gelmemekte musir kalrsa kendisini mevkufen A n k a r a y a gndermenizi rica ederim. Mustafa Kemal
A . F . C e b e s o y , Mill M c a d e l e h a t r a l a r : s . 3 4 7
2 8 7 - Y U S U F Z Z E T PAANIN A N K A R A Y A G N D E R L M E S N (9. IV. 1920)

B u r s a d a 56. F . Y a v e r i S e l h a t t i n B e y e verilen ifreli emir.
B u r s a d a Elli Altnc Frka yaveri Y z b a Selhattin B e y e Bekir S a m i Beye gsterdikten sonra Y u s u f zzet Paann ifresini kendisine veriniz. Onun sr'atle A n k a r a y a hareketini temin iin Bekir S a m i B e y nezdinde kudretinizin son haddini kullannz. Y u s u f zzet P a a gelmemekte srar ederse, mevkufen A n k a r a y a gnderiniz. B u Bunlar dadaasz ve sr'atle hallettmenizi rica ve mit eder, perim. Neticeyi bana telgraf banda bildiriniz. Mustafa K e m a l
A.F. Cebesoy, Milli M c a d e l e H a t r a l a r : 8. 348
Ankaraya
hareketinize gzlerinizden
Bekir Sami Bey mani olmaa kalkarsa onu da mevkufen A n k a r a y a gnderiniz.
303 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 8 8 - M E B U S B E K R SAM V E H A M D U L L A H S U P H ANKARADA (9. IV. 1920)
E r z u r u m Vilyetine gndrilen Mahreci Ankara Numaras bil Kelimesi 100 Saat 12/22 telgraf.
BEYLER
1926 Efen-
Sivas Mebusu Pekir Sami ve Antalya Mebusu Hamdullah suphi etmilerdir. 9 Nisan 36
diler dahi Istanbuldan tahlisi nefsederek sekiz Nisanda A n k a r a y a m u v a s a l a t Heyeti Temsiliye namna Mustafa K e m a l
Mlhekata, 6248 164 202 Heyeti Efendiye Temsiliye telgraf Mvezzi Necip 36 **
T.t.T.E. Arivi: 24/3059
nevahiye Tamim
yazld
verilmitir.
11 Nisan
2 8 9 - A N Z A V U R K U V V E T L E R N N GNENE G E L D N E , F A H R E T T N B E Y N K U V A Y M L L Y E Y TASVBNE D A R (10. I V . 1920)

A n k a r a : 10 Nisan 1336 Z a t a mahsustur. 15. Kolordu K u m a n d a n K z m P a a Hazretlerine 1 - Anzavur ve tevabii bilmuharebe Gneni igal etmiler ve K a r a c a beye de girmilerdir. 56. frka ile 24. Frkadan bir alay ve zmir iml cephesile cephesinden iktisad edilen kuvvetler Anzavuru tenkil etmek zere toplanmaktadrlar. 2 - Y u s u f zzet P a a B a n d r m a d a n B u r s a y a gelmi ve 56 ve 61. frkalar harektnda mstakil olarak brakmtr. Kolordu m m t a k a s n d a nafi
304
bir unsur olmayan ve malm olduu vehile son z a m a n a kadar Harbiye Nezaretile muhabereye d e v a m eden marnileyhin A n k a r a y a celbi icab etmi ve kendisine de yazdm ise de romatizma tedavisi iin bir ka gn B u r s a d a banyolara d e v a m edeceini bildirmitir. 61. ve 56 Frkalar mstakillen idare olunmaktadr. 3 - Fahrettin B e y K o n y a d a malm olan ihataszl ile makasidi milliyemize mugayir bir muhit yapm ve Refet B e y K o n y a ahvalini tanzim iin bilfiil mdahaleye memur edilmi idi. Binnetice K o n y a valisi ile Fahrettin B e y ve K o n y a eraf ve mtehayyizan A n k a r a y a celb ve b u r a d a vaziyeti umumiyemizin icabat hakknda t a m a m e n tenvir edilmilerdir. Fahrettin B e y bu izahat zerine t u t t u u m u z yolun isabetine t a m a m e n k a n a a t getirdiini bildirmi ve kolordusunun k u m a n d a s m a d e v a m etmekte bulunmutur. 4 - 3. Kolordu Kumandanlna ve 15. K o l o r d u Kumandanlna yazdmtr. Heyeti TemsUiye N a m n a Mustafa K e m a l
K.K.: . 566
* * *
290 - . t r k i y e b y k m i l l e t m e c l i s i nin a n k a r a d a toplanmasna k a r a r verilmesi z e r i n e f a h r e t t i n bey (altay)'e t e l g r a f

(10. IV. 1920) 10. N i s a n K o n y a ' d a 12. K o l o r d u K u m a n d a n M i r a l a y F a h r e t t i n 1920
Beyefendiye,
F e v k a l d e Meclis z a s m e v a n n d a k u m a n d a n l a r m z n d a b u l u n m a s n f a y d a l v e l z m s a y y o r u z . V e z a t l i l e r i n i n de h e n z s e i m i ikmal edilmeyen Konya'dan intihap ettirilmesi mnasip olacaktr. Kolordu Kumandanl mevkiinden Bu suretle seilmekle beraber ayrladna
m a n z t a b i y a t ile i c a b e t m e y e c e k t i r . C e v a b n z a m u n t a z r z e f e n d i m . Heyet-i Temsiliye Mustafa

rettin Al t a y , stanbul,
Kemal
1970, s. 237
10 Y l S a v a ( 1 9 1 2 - 1 9 2 2 ) v e S o n r a s , F a h -
305 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 291 - BOLEVKLERLE TEMASA DAR (11. IV. 1920)
Ankara: 11/4/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine malmdur.
Boleviklerle bir an evvel fiilen tesisi mnasebet lzumu
B u hususta zat devletlerinin ittihaz tedabir b u y u r m u olduunuz i'arat sabkalar da m a l m d u r . imdiye kadar teebbsatn madd bir temas ve neticeye iktiran edip etmediinin i'ar mercudur. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : s. 620
**
2 9 2 - ANADOLU GAL K A R I S I N D A M L L E T N D U R U M A H A K M OLDUUNA D A R TAMM (12. IV. 1920)

E r z u r u m Vilyetine gnderilen Mahreci Ankara Numaras Bil Alnd Saat telgraf. mza Murat
11/37
2411 Erzurum Vilyetine Bir dakika tehir eden haini vatandr.
Makam Hilfet ve saltanatn her trl kavaidi adil ve h a k k a mugayir olarak itilf H k m a t tarafndan igal ve milletimiz hakknda hi bir tarihin kaydetmedii tahkirat ve tecavzata cret edilmesi zerine tekmil Anadolu ve Rumelide bir vahdeti iman ve vicdan ile feveran eden ve hukuku Hilfet ve istiklli milleti tahlis gayesine inhisar eden azmi milliyi ihll ve dmanlarmzn en evvel tevessl etmek istedikleri are nifak dahili idi. ite srf bu m a k s a d hainanenin tatbikat cmlesinden olmak zere gerek tstanbul'da dmanlarmzn malini tatmin iin tekil eyledikleri Ferit P a a hkmetini
306
ve gerekse bizzat Anzavuru tevik etmiler ve bunun neticesi olarak Gnen, B i g a havalisinde ikat fesada teebbs eylemilerdir. Aydn cephesinde Yunanllarn taarruzlar pskrtlerek bu cephe vaziyeti emin bir ekle girdii ve Kilikya havalisindeki igal kuvvetleri de Urfa'y tahliye ettikleri Mersin, Tarsus, A d a n a , Hain, Bilemedik mevakiindeki igal kuvvetlerinin de kmilen muhasara edddikleri bir z a m a n d a Anzavur'un Gnen havalisindeki teebbsleri dorudan doruya Yunanllarn menfaatine hizmet ve menafii liyei milliyeye sarih ve lili bir hiyanettir. tezelzle uratlamyacak B u teebbs caniyane dmanlarmzn istihdaf eyledikleri gayeyi teminden pek uzak olup hi bir kuvvetle derecede kavi olan azmi mill karsnda pek yaknda imha ve caniler mstahak olduklar cezay adle giriftar edeceklerdir. Binaberin Meclisi fevkaldei mill azasndan A n k a r a d a itima etmi olan murahhaslar ve mebuslarn da reyi ve karar inzimam ederek 61 nci frka kumandan Miralay Kzm Beye Karesi livas ve 56 nci Frka kumandan Miralay Bekir Sami Beye'de Hdavendigr vilyeti dahilinde tekmil kuvayi mlkiye ve askeriye ve milliyeyi deruhte eyliyerek dahili memlekette dmanlarmzn ihdas etmek istedikleri tefrikaya mani olmak iin her tedbire teebbs edecek, veya idamei vahdet iin ibraz mesai etmiyecek veya edemiyecek olan bilumum memurini mlkiye ve askeriye hakknda crmn derecesine gre azil ve haps ve idam gibi her nevi cezalan tatbik iin salhiyeti fevkalde verilmitir. stiklli mill urundaki mcahedei katiyemizde her z a m a n olduu gibi bundan sonra da tevfikat subhaniyeye mazhariyetimizden eminiz. Cenab hak bizimle beraberdir. Bu tebli her tarafa t a m i m olunacaktr. 12 Nisan 336

Mlhekata 13 Nisan Tplgraf Bir ve tahrirat tehiri birer sureti caiz matbaalara derilecektir. dakika deildir. alnan 12 Nisan muave tahkmne tevfken naklen Ankara mele ifas mimen Tebyizi 13 Nisan 36 Heyeti Temsiliveden 336 gn
336 tarihli
telgra/name zmnnda olunur.
sureti balya
tebli
Yazlmtr 13 minh T.t.T.E. Arivi: 159/28102
307 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 9 3 - B U R S A VALSNN D E T R L D N E D A R (15. IV. 1920)
Ankara
Bil
2996 E r z u r u m Vilyetine B u r s a Valisi K e f i Beyin vazifei hazrai milliyeyi ifada izhar acz ederek infikki hasebiyle B u r s a vilyetine vekleten A n k a r a d a itima etmi olan meclisi milli zalarnn da inzimam reyiyle Eskiehir Mutasarrf F a t i n Beyefendi tayin ve izam kdnd tamimen tebli olunur. Marndeyhin mletin a z m iradesinden iktibas ettii kuvvetiyle vezaifi cedidesinde dahi hsn hidemat ifa ederek tevfikat sbhaniyeye mazhariyetleri 15 /4 /36
17 minh Mlhekata, tel nevahiye 2 1 5 / 1 7 / 4 /36 nevahiye tahrirat. alnan 15 Nisan balya Nisan36 6248/182 215 Heyeti rilmitir.
T.t.T.E. Arivi: 2 4 / 3 0 6 1
mtazarradr
6248/182 Mlhekata Ankarada
yazld. 336
17 Nisan Heyeti Temsiliyeden tebli 36
336 telgrafname Tebyizi 17 Nisan
sureti beray malmat olunur. Yazld 17
naklen ve tamimen
Temsiliyenin
telgraf olup
devaire ve-
irae edilmek zere mvezzi Necip Efendiye
* *
308
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ifre
2 9 4 - BOLEVKLERLE YAPILACAK MUAHEDENN MSVEDDES (16. I V . 1920)
Ankara: 16/4/1336
K a r a Vasf Beyin gnderdii a n l a m a sureti-Karakol Cemiyetinin m u a h e d e y e yetkisi olmadna dair verilen c e v a p : - B u mnasebetle R a u f B e y e yazlan m e k t u b u n sureti.
15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C. 1 3 / 4 / 1 3 3 6 ifreye:
mza edilmek zere K a r a Vasf B e y tarafndan gnderilen itilfname suretini arz etmitim. B u n a verdiim cevab ve bu mnasebetle R a u f Beye yazdm telgraf aynen tide arz ediyorum. K a t i y y e n imza etmedim ve R a u f B e y de hi bir muamelede bulunmad. B a h a Sait Bey yalan iaa ediyor. K a r a Vasf Bey Karakol Cemiyeti namna malmatmz hilfna imza etmi ise bundan d a malmatmz ve b u n a m u v a f a k a t i m i z yoktur. B u hususta ttlanz haricinde hi bir muamele yaplmadna itimad t a m b u y u r a r a k arzu buyurulduu gibi red ve tekzib ve Bolevik ve K a f k a s ilerinde vukubulacak t a s a v v u r a t ve teebbsatmz aynen zathnize arz etmedike bundan sonra da hi bir ey y a p m a y a c a n arz ederim.
Birinci Suret (Rauf Beye yazlan mektubun suretidir).
Vasf Beyin taraf linizden dahi m t a l a buyurulduu beyan edilen 2 0 / u b a t / 1 3 3 6 tarihli m e k t u b u ve iki kt'a melfufu alnd. Esas mesail hakknda serdi m t a l a d a n evvel unu dikkati linize v a z ederiz. Vasf Beyin dahil ve harice kar K a r a k o l Cemiyeti nam altnda mstakil bir komitenin Heyeti merkeziyesi olarak hareket ettii ve B a h a S a i t Beyin K a r a k o l Cemiyetinin ve U a k Kongresinin selhiyattar ve mstakil murahhas yazdmz m e k t u p t a olarak boleviklerle btn memleketin m u k a d d e r a t n a ait muahedat akdettii sabit oluyor. Vasf Beye cevaben K a r a k o l Cemiyeti ve bilhassa bu cemiyetin dahilen ve haricen mstakil harekete mezun bir heyeti merkeziyesini ve B a h a Sait Beyin sfat ve selhiyetini t a n m a m a k t a ve bina enaleyh B a h a Sait B e y tarafndan hakikate m u t a b k olmayan sfat v e selhiyette balam olan mzakereye ve yaplm olan muahedeye temasa mazur
309 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER olduumuzu bUdirdik. Vasf B e y ve rfekasn sadece Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti tstanbul Heyeti Merkeziyesi olarak tandmzdan byle olduu temin ve teyid edilmekdie ve mhim mukarreratn sabk Heyeti Merkeziye a z a s m d a n olup tstanbulda bulunan rfekann mzakere ve m n a k a asndan getii a n l a d m a d k a nazar itibare alnmayaca yazdmtr. Vasf Beyin m e k t u b u n d a i s t a n b u l ' a bolevik murahhas olarak Miralay tlyaefin geldii ve y a p d a c a k ittfaknameyi mumaileyhin alp gtrecei mukayyettir. Zataliniz bu zatla grtnz m ? Filhakika selhiyete malik midir? ve bugn imzamz t a h t n d a yedine bir vesika vermek hususndaki reyiniz n e d i r ? B u n d a n b a k a B a h a Sait Beyin yapt 15 maddelik muahedenameyi grdnz m ? Bizce bu muahedename m e v a d d n d a bir defa sahtekrlk vardr. Uak nk Trkiye hkmeti m u v a k k a t e i ihtilliliyesini temsil eyleyen
kongresi Heyeti craiyesi ve K a r a k o l Cemiyeti ihtliyesi gibi ifadeler mugayiri hakikattir. Muahedename m e v a d d umumiyetle bugnden ifasn deruhte edemeyeceimiz hususat ihtiva eyliyor. Zatliniz bizzat llyacef ile grp selhiyetini anladktan sonra bugn iin deruhte edebileceimiz noktalarn ihtiva etmek zere ksa bir i t t i f a k n a m e esas hazrlar ve onu ifre Ue bize bddirirsiniz. Biz de bir t a r a f t a n kolordu kumandanlar arkadalarmzn bu hususa dair noktai nazarlarm istimza ederiz. Ancak ondan sonra taahhd a t t a bulunabiliriz. Ve taahhdatmzn K a r a k o l Cemiyeti, U a k Kongresi heyeti icraiyesi gibi heyetler tarfndan teyidine ve bu suretle harice kar hakknda pek tebligat vahdeti tammeye malik olmadmz izhar ve iaaya meydan vermeye de bittabi raz olmayz. Vasf Bey ve rfekasile K a r a k o l meselesi kolun intiar etmemesi hakknda ciddi olarak grmenizi rica ederim. Eer bu arkadalar bizim evvelce karaverdiimiz kararla yaptmz nazar itibara almamlar ise bize kar doru hareket etmemi olurlar. Ve f i m a b a a d ayn tarz harekete devamlar takdirde kendderile muamele ve irtibat k a t ' e t m e k mecburiyetinde kalacamz kendderine anlatnz. Halil ve Nuri P a a l a r a Erzurum zerinden yeni talimat gnderilmitir. cap ederse delleti alinizle de gndeririz. K a f k a s y a y a bir murahhas gndermek lzmsa Bekir S a m i Beyin gitmesi lzumunda musirrim. te B a h a Beyin m a k s a d a ve gsterilen itimada kar ne yolda muamele ettii meydandadr. E d i p Bey ne m a k s a t l a ve nevakit talyaya gnderilmitir. Miri mumaileyh iin vasf Beyin talep ettii vesika ve talimat verebilmek iin evvel bunun sfat ve selhiyeti ve sebebi seyahatini bilmek lzmdr.
310
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER kinci Suret (Vasf B e y biraderimize) 26 / u b a t 1336 tarihli mektuplar ve melfufat buradaki rfeka ile beraber
kemli ehemmiyetle okuduk. Mektubunuz iki mhim m t a l a hakknda izahat ve m u t a l a t ihtiva ediyor. Melfufatta Trkiye ahval ve hareketini temsd eden K a r a k o l Cemiyeti ve U a k Kongresi Heyeti craiyesi namna hareket eyleyen K a f k a s y a d a k i murahhas B a h a Sait Beyin boleviklerle yapt bir muahedename msveddesi ile bunun mevadd hakknda tadilt ve izahat havi bir mtalanamedir. Boleviklerle dir. Mektubu hlerinin ve melfufat irtibat ve vifak Anadolu muhteviyatnda Trkiye vaziyeti hkmeti tiyesi bal bana mhim ve u m u m milletin hayatna mteallik mesaildenm u v a k k a t e i ihtdhyesini t e m s d eyleyen U a k Kongresi heyeti icraiyesi ve K a r a k o l Cemiyeti ihtilliyesi gibi ifadelere tesadf edilmitir. Bir de muahedenin tarafmzdan tebyiz ve imzasndan sonra K a r a k o l tarafndan da mhrlettirilecei zikrediliyor. K a r a k o l Cemiyeti nizamnamesi tarafnzdan tanzim ve b a d e t t a b k t a a t a gnderdmesini mteakip bunun tatbikatnda mazarrat grdmz ve kongreler mukarrerate tesbit edilen e s a s a t a mutabk olmadktan b a k a vahdeti u m u m i y e ve miUiyemizi ihll edecei mlhazasde hi bir t a r a f t a tatbik edilmemesini t a m i m etmitik. Ve zatlinizle S i v a s t a grtmzde bu cemiyeti izah ve K a r a k o l nizamnamesinde mevzuubahis b y k erknharbiyeden m a k s a t ne olduu izah edmiti. Zathniz Anadoludaki teebbsattan m a l m a t t a r olmadnz bir srada byle bir nizamname kaleme aldnz ve bu cemiyet teekkl ve t a a z z u v ettii takdirde b y k erknharbiyenin Heyeti Temsiye olacan ifade buyurmutunuz. Biz btn rfekann Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyetinin esasat dahilinde alt dahili ve haric tedabiri siyasiye ve icraiyede millete kar d n y a y a kar ve tarihe kar Heyeti Temsiliyenin mes'ul bulunduu kanaatindeyiz. B a h a Sait Beyin kulland sfat ve selhiyetten haberdar olmadmzdan ve stanbulda harice kar mstakil bir mevcudiyet izharndan ve harektnda mstakil olan bir heyeti merkeziyenin v c u d u n u bilmediimizden Baha Sait Beyin kabiliyeti icraiyesi muhtac tetkik grlen t a a h d a t zerine K a rakol Cemiyeti heyeti merkeziyesile beraber vaz' imza etmekte maruz olduumuz gibi arkadalarmzn bu tarz hareketi de ezheri cihet menafii memlekete mugayir grrz. Gerek zatlinizi ve gerek ztlinizle beraber alan arkadamz Heyeti Temsdiye Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiheyeti merkeziyesi olarak tanmaktadr. Yoksa siyaseti yetinin stanbul
311
dahiliye v e hariciyede ayr ayr komitenin itilf etmi ekline dellet edecek her trl m u a m e l t ve tezahrat kat'iyyen red ederiz. Eer memleket ve milletin m e n a f liyesi mterek ve mttehit almamz iktiza ettiriyorsa marekei ef'alimiz ancak mali milliye m u t a h a k a t i fiden sabit olmu bulunan esasat m a l m e dairesinde cereyan edebilir. A h v a l ve hadisat ekli hazrn ve esasat mesrudenin tadil ve tebdini iktiza ettirirse yine bilcmle alkadarnn m a l m a t ve mutalat inzimam etmek ve orduyu binnetice anariye duar etmekten tevakki edilerek olabilir. Binaenaleyh gerek boleviklerle irtibat ve ittifak meselesinde ve gerek tedabiri tiyenin ittihazmda Mdafaai H u k u k stanbul Heyeti Merkeziyesile muhabere ve muamelede bulunduumuzun teyrid ve temin edildii ve bu gibi m h i m mukarreratn orada bulunan heyeti temsiliye zasndan neticei mzakeratna iktiran ettiine dair i z a h a t a intizar ederiz. Bitti. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : s. 630
2 9 5 - A N K A R A MFTSNN V E R D F E T V A (16. IV. 1920)
Telgraf
Ankara: 16/4/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 1 - Ankara m f t ve ulemasnn verdii fetvay erife imza eshab tarafndan bugn mftlere tebli edildi. Vilyet ve elviyei mstakille ile kazalar mft efendilerinin dahi vaz' imza etmek suretile itiraklerinin temini mnasip olur. 2 - Mntakai leri dahdindeki m f t efenderin fetvalar asllar posta ile gnderilmekle beraber imdiden telgrafla isimlerinin i'ar mercudur. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : s. 635
312
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 9 6 - A N Z A V U R A K A R I CDD H A R E K T (18. IV. 1920) Ankara: 18/4/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 1 - Anzavur aleyhine dnden itibaren cidd hareket balad. 61. Frka Telgraf
Susurluk imalinde Anzavur kuvvetlerile msademeye balamtr. Bekir Sami B e y frkasndan k u v v e t gnderiliyor.
Anzavur doru
kuvay ihtiyatiyesi Kirmastdadr. B u r s a cihetinden de K i r m a s t ' y a
2 - gn m u k a d d e m Dzcede yeni bir hdise ba gsterdi. erke resas ahaliyi isyan ettirerek memurini hkmeti ve zabitan hapis ettiler. Orada mfrezemizin silhlarn ve makinal tfeimizi aldlar. Bir zabitimiz ehit, bir neferle ahaliden drt kii mecruh vardr. Bolu mutasarrf Dzce, Darende arasnda resay ussat ile grt. Istanbula bir heyet gndererek zat ahanenin k u v a y milliyeye t a r a f t a r olup olmadklarn anlamak ve alacaklar cevaba gre kat'i hareket etmek istediklerini sylemiler. Zonguldak havalisinde bulunan 32. P i y a d e Alay Boluya gelebilecektir. Geyve cihetinden de bir mfreze Adapazar cihetine sevk ediliyor, ve ngilizlerin Istanbulun kuvveti hilfeti kullanarak bol para sarfederek harbi dahil teebbsatna kemli ciddiyetle sarldklar anlalmaktadr. Peyderpey arz malmat edilecektir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K.K.: m. 6 4 4
2 9 7 - D M A N L A R I N M E M L E K E T T E CDD H A R E K E T N E K A R I 15. K . KUMANDANLIINDAN S T E N E N YARDIM (18/19. IV. 1920) A n k a r a : 18/19.4.1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m .Karabekir P a a Hz. Dmanlarmzn memleketimizde harbi dahil ihdas teebbs muvaff a k olmak zeredir. Anzavur, Dzce hadisat Istanbulun ve tngilizlerin pek ifre
313 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ciddi ve mll bir tarzda bu ie sarddklarn gstermekte ve tzmit ve
A d a p a z a r cihetlerinde de el a l t m d a n mhim teebbsatta bulunduklar anlalmaktadr. Istanbula civar T r k ve erkez menatk tevik v e ifalata pek msaittir. B u cereyanm nne geilemezse bu fenaln Sivas erke mntakasna sirayeti de dnlmek lzm gelir. ngilizler m a k a m hilfet kuvvetini de pek messir bir ekilde k u l l a n m a k t a nakden klliyetli fedakrlklar ihtiyar eylemektedir. Harbi dahilide birinci art m u v a f f a k i y e t sr'at ile emin muvafaakiyeti taarruziyedir. Ktaat muvazzafann halihazr maalesef ktaat itmnanbah bir ekil arz etmiyor. Alelmum yerlerinden oynatlan
efradndan ziyade firar grlyor. Binaenaleyh: nzibatna ve azim ve imanna t a m a m e n itimad edilebilecek ve her hangi bir yerde p a t l a y a c a k bir kyam annda tepeleyebmek zere kavi bir y u m r u k gibi gvenilebilecek seyyar ihtiy a t l a r a ihtiya grlmektedir. B u m a k s a d temin etmek ve milli ihtiyat ktasm tekil etmek zere emrilinizdeki frkalardan intihab eddecek be yz U bin mevcutlu gzide bir kt'ann v e y a h u t ktaatn insicam bozulmadan ayrca gnll olarak b u tarzda tekil edilecek bir mfrezenin lzumlu grmekteyiz. Ankaraya izamn yapmay B u mfreze efradna nakden fedakrlklar
kabul edeceiz. Bu babda mutalai alilerini ve ne suretle tertibat ve fedakrlk ittihaz mnasip dnldnn i'arn rica ederiz. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : a. 6 4 5
* * *
2 9 8 - S U S U R L U K UM. K U V A Y
T A K B Y E KUMANDANININ B A A R I L I
HAREKTA DAR TELGRAFI (19. IV. 1920) Erzurum Mdafaai Hukuk Heyeti Merkeziyesine
16 /4 /36 tarihli Susurluktan U m u m K u v a y i Takibiye K u m a n d a n E t h e m Beyden alnan telgrafname sureti aynen ziyre kardmtr. 19 Nisan 36 Heyeti Temsdiye namna Mustafa K e m a l 1 5 / 4 / 3 6 leden sonra bilzat Anzavurun idaresindeki usatla Susurluk
civarnda K u v a y i Milliye arasnda balayan msademe gece fasla de geerek
314
a f a k l a beraber harekt taarruziyemizle yedi saat d e v a m eden edit bir msademeden sonra usat perian bir surette datlm ve alnm esir ile mevcut iki adet top mcahidinin fedakrane himmetlerde itinam edUmi v e svarilerimiz hezimete urayan usat iddetle takip etmektedir. Usatn mecruh ve maktul pek oktur.
T . t . T . E . Arivi: 38/27668
2 9 9 - F E V Z PAANIN M L L M D A F A A V E K L E T N E TAYNNN UYGUN G R L D N E D A R ifre (20. IV. 1920) Ankara: 2 0 / 4 / 1 3 3 6 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine
Harbiye Nazr sabk Fevzi P a a davetimiz zerine maiyetinde baz kymetli zabitan ile birlikte tahlisi nefsederek tstanbuldan kmtr. Ankaraya muvasalat esbab temin edilmitir. Marindeyhten manen ve maddeten azam istifade iin B y k Meclisi Millinin karar ile teekkl edecek Heyeti Icraiyede Mdafaai Milliye Vekletini ifa etmesini mnasip istifade iin bir noktai nazar mahsusunuz varsa cilen i'ar zannediyoruz. buyurulmasn Kendisinin bir mahalden intihabna tevessl edilmitir. Fevzi P a a d a n sureti rica ederiz. Marinileyh Istanbulda milletin vekili olarak Harbiye Nazrln ifa ediyordu. gal ile cebren nezaretten ecnebiler veddde teb'id edildikten sonra milletine iltica ederek vekleti iadeten temin etmi olacaktr. Heyeti Temsiliye namna M. Kemal
K . K . : . 6S0
3 0 0 - A N Z A V U R SYANININ B A S T I R I L D I I N A D A R ifre (21. IV. 1920) Ankara: 21/4/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 1 - Anzavur vaziyeti ayan memnuniyet bir hale sokuldu. Merhumun ya Gnen tarafna veyahut B a n d r m a d a n edilmektedir. Istanbula firar eyledii tahmin
315 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Dzce hadisesi Bolu'ya da sirayet etmitir. U s s a t iki gn m u k a d d e m Bolu telgrafhanesini de igal ettiler. Ve B o l u y a hkim oldular. 3 - Dn gece B e y p a z a r n d a ahali stanbul p o s t a antasn telgrafhaneden cebren ve depodaki 18 k a d a r silh g a s b e t m e k gibi bir crette bulundular. V a k ' a teselsl itibarile ayan dikkat grlmektedir. Ve orumda baz mfsitler kargaalk ihdasna almaya balamlardr. Dzce, Bolu havalisinin kariben islhi tedabiri ittihaz edilmitir. Heyeti Temsiliye namna M. K e m a l
K . K . : s. 630
3 0 1 - A P U L C U L A R A K A R I K U V A Y I M L L Y E N N ALACAI TEDBRLER (Telgraf) (22. IV. 1920) Develi vastasiyle R u m Nahiyesinde F e k e K a y m a k a m erafettin Beye Harekt milliyeyi frsat ittihaz ederek apulculua cret edecek eirra aleyhine K u v a y Milliye K u m a n d a n l a r ve Nide onbirinci Frka K u m a n d a n K a y m a k a m Arif Bey ile tesisi irtibat ederek en iddetli tedabir tatbik buyurunuz. tstirdat edilen memlekette Hkmetin vazifesi intizam ve asayii temin etmektir. O havali halknn cephelerde fedakrane v u r u m a k t a olduu ve bedenen hizmete muktedir olmayanlarn nalen harukulde fedakrlklar gsterdiklerini beyan buyuruyorsunuz. u halde K u v a y Milliyenin iaesi iin bu muaveneti licenabaneden istifade edilebilir. Esasen H k m e t btn kuvvet ve vesait ile K u v a y Milliyeyi iae esbabn temin eylemelidir. Teferruat saire hakknda T u f a n Beyle ve Nide'de Frka K u m a n d a n Arif Beyle irtibatta bulunularak mdavelei e f k r ve ittihaz tedabir buyurulmas mercudur. Onbirinci Frka Kumandanlna d a tebli edilmitir. 22/4/36
Heyeti Temsiliye n a m m a Mustafa K e m a l

Vurudu Numara 3 3 T.t.T.E. Arivi: 159/28102 minh mutabktr. 2 Mays 36 tbu telgraf sureti aslna
316
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 0 2 - M E C L S R E S L N K A B U L H A K K I N D A ifre (24/25. IV. 1920) A n k a r a : 24/25.4.1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine
Gayet
aceledir:
Meclise bugn ahsm hedefi ta'riz ittihaz eden propagandacdarn neticei mesailerinden m e n a f vataniyeyi mteessir etmemek iin ahsma hi bir mevki verilmemesini sureti samimanede rica eylediim, t a d a d ettiim mahzurlara ramen Meclis 120 m e v c u t t a n 110 rey de acizlerini m a k a m riyasete intihap etti. Vaziyeti hazirann icabat mkUesi karsnda bu vazifeyi ademi kabulde srar ettiim takdirde belki bir inhill vuku olabilirdi. Bu sebeple vazifei riyaseti kabul ettiimi arz eylerim. Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
K . K . : l. 659
3 0 3 - SULTAN ABDLHAMlDlN YAKINI R A U F BEY H A K K I N D A (25. IV. 1920) Sivas Valisi Reit P a a Ankara'dan Hazretlerine
Telgraf
Hakan merhum Sultan Abdlhamit kayn biraderi meray erakeeden R a u f Bey namnda bir zatn Dzce'den Zonguldaa geldii ve kendisi hakknda Zat Devletlerine m a l m a t itasn rica eyledii ve ailesini stanbul'a gtrdkten sonra A n k a r a ' y a avdetle tedii Zonguldak ifahen arz m a l m a t ve hizmet eylemek isK a y m a k a m l n d a n bildirildi. Hali isyanda bulunan Dz-
ce'den gelmi olmasna nazaran mumaileyh R a u f B e y h a k k m d a k i k a n a a t i devletlerinin iarn rica ederim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
Cevap yazld 26 N i s a n 336 T.t.T.E. Arivi: 159/28102
317 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 0 4 - DMAN PROPAGANDASINA NANILMAMASI N B.M.M.NN MEMLEKETE BEYANNAMES (25. IV. 1920) Anadolunun her kesinden gelen vekillerinizin tekil ettii Biiyk
Millet Meclisi, olan biteni dinleyp anladkltan sonra millete h a k i k a t i sylemee lzum grd, tngilizler tarafndan satn alnan ve milleti birbirine drmek maksadn gden baz hainler sizi a l d a t m a k iin trl trl yalanlar sylyorlar. zmir vilyetinin, Antalyann, Adanann, Ayntap ve Mara ve U r f a havalisinin dmanlar t a r a f m d a n igali zerine silhna sarlan milletda ve dindalarnz yine size mahvettirmek iin Padiah v e Halifeye isyan szn o r t a y a atyorlar. Millet Meclisi Halife ve Padiahmz d m a n t a z y k m d a n k u r t a r m a k , Anadolunun para para unun bunun elinde kalmasna mani olmak payitahtmz yine a n a v a t a n a balamak iin alyor. Biz vekilleriniz Cenab H a k ve Resul Ekremi namna yemin ederiz ki Padiaha, Halifeye isyan sz bir y a l a n d a n ibarettir. Ve bundan m a k s a d v a t a n m d a f a a eden kuvvetleri, a l d a t d a n mslmanlarn elleriyle m a h v e t m e k v e memleketi sahipsiz ve mdafaasz brakarak elde etmektir. Hindin, Msrn bana gelen halden mbarek vatanmz k u r t a r m a k iin tngdiz casuslarnn sizi a l d a t m a k zere uydurduklar yalana inanmayn, tzmirini, Adanasn, Urfa ve Meran, elhasl vatann dman istilsna uram ksmlarn m d a f a a edenleri, din ve milletlerinin erefi iin kan dken kardelerinizi a r k a d a n size v u r d u r m a k isteyen alaklar dinlemeyin ve onlar Millet Meclisinin karar zerine cezalandracak olanlara yardm edin. T a ki din son yurdunu gaip etmesin, t ki milletimiz kle olmasn. Biz birlik olduka dman zerimize gelmiyeceini resmen iln etti. Onun candan zledii aramzda nifak ve ikaktr. Allahn laneti d m a n a yardm eden hainlerin zerine olsun. Ve rahmet ve tevfiki Halife ve Padiahmz, millet ve vatan kurtarmak iin alanlarn zerinden eksik olmasn. B y k Millet Meclisi emriyle Reis Mustafa K e m a l
B . M . M . Z a b t C e r i d e s i : 1920 y e n i b a s k , C . I , s . 6 0 ; M . M . 28 N i s a n 1920.
318
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER EMPERYALST
3 0 5 - T R K Y E N N SOVYET R U S Y A L E B E R A B E R (26. I V . 1920)
H K M E T L E R E K A R I SAVA V E YARDIM T E K L l F l
Trkiye B y k Millet Meclisinin Moskova Hkmetine birinci Teklifnamesidir. 1 - Emperyalist Hkmetler aleyhine harekt ve bunlarn taht t a h a k k m ve esaretinde bulunan mazlum insanlarn tahlisi gayesini istihdaf eden bolevik Ruslarla tevhidi mesai ve harekt kabul ediyoruz. 2 - Bolevik kuvvetleri Grcistan zerine harekt askeriye y a p a r veyahut takip edecei siyaset ve gsterecei tesir ve nufuzla Grcistanm d a Bolevik ittifakna dahil olmasn ve ilerindeki ngiliz kuvvetlerini karmak zere bunlar aleyhine harekta balamasn temin ederse Trkiye H k m e t i de Emperyalist Ermeni hkmeti zerine harekt askeriye icrasn ve Azerbaycan hkmetini de Bolevik zmrei dveliyesine ithal etmeyi taahrt eyler. 3 - Evvel milli topraklarmz taht igalde bulunduran Emperyalist mcadelt
kuvvetleri tard ve tiyen emperyalizm aleyhine vuku bulacak
mterekemiz iin kuvayi dahUiyemizi t a a z z u v ettirmek zere imddik ilk taksit olarak be milyon altnn ve takarrr ettirilecek miktarda cephane vesair vesaiti fenniyei harbiye ve malzemei shhiyenin ve yalnz a r k t a icray harekt edecek kuvvetler iin erzakn Rus Sovyet Cmhuriyetince leriz. Ankara 26/Nisan/1336-1920 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 1 3 2 / 1 9 5 4 3 , . 13
temini
rica olunur. Ihtramat faike ve hissiyat samimanemizin kabuln rica ey-
319 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 306 - i s m e t bey'fol e r k n - h a r b i y e - 1 u m u m i y e riyasetine tayininin tamimi (26. IV. 1920) 26. 4. 1920
15. K o l o r d u K u m a n d a n l n a
B y k Millt Meclisinin 25. 4. 1920 gn celsesinde E d i r n e Meb u s u Miralay s m e t Beyefendinin ittifak- ra ile Erkn- Harbiye-i U m u m i y e Riyasetine intihab edildii ve marnileyhin ifa-y vazifeye m b a e r e t eyledii t a m i m olunur. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
K z m K a r a b e k i r , stikll Harhifnis, 1969,
t. 626
* * *
3 0 7 -B.M.M.NN AILMASI MNASEBETYLE SVAS KADINLAR CEMYETNE GNDERLEN T E E K K R TELGRAFI (27. IV. 1920) Yozgat: 27/4/36 Ankara: 3800/20 Sivas Kadnlar Cemiyeti Riyasetine Byk Millet Meclisinin kad mnasebetiyle vaki olan tebrikt samimane ve izhar edilen hissiyat vatanperveraneye teekkr ve mcahedat milliyemizde tevfikat ilhiyeye mazhar buyurulmaklmz temenniyat tekrar olunur. 27.4.36 Byk Millet Meclisi Emriyle Reis Mustafa Kemal
T . t . T . E . Arivi: 37/4161
Saat/22-50
320
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 0 8 - B.M.M.NN AILMASI Z E R N E P A D A H A GNDERLEN SADAKAT ARZASI (27. I V . 1920) TELGRAFLA
Mahreci Ankara K a d n l a r Cemiyetine Ajans Padiah azam, Halife ve H a k a n akdesimiz Efendimiz: stanbul'un igali ve bunu takip eden fecayi zerine vaziyeti tetkik ve hukuku saltanat Seniyeleriyle istiklli millimizi m d a f a a ve temin etmek m a k s a d i y l e bu defa A n k a r a d a B y k Millet Meclisi halinde itima ettik. Anadolunun dman istils altnda olmyan her kesinden gelen ve millet tarafndan selhiyeti fevkalde ile terhis edilen mebuslar m t t e f i k a n itthaz ettikleri bir karar ile sddei seniyelerine baz hakayk arz etmei kendilerine bir vezifei s a d a k a t ve ubudiyet bildiler: Padiahmz, Malmu seniyeleridir ki Hanedan saltanat hmayunlarnn ceddi mbarek ve mbecceli olan Sultan Osman tarihi millimizin mesud ve mteyemmen bir gecesinde hatras nesillerden nesillere intikal eden bir rya grmt. O ryann kta zerine glgesini salan ve altnda yz milyonluk bir lem barndran kudsi aacndan artk btn dallar kesmi ve ortada yalnz muazzam bir gvde kalmt. O gvde Anadolu dur ve onun kkleri ok derin gitmek zere bizim kalplerimizin iindedir. E c d a d kiramnz Rumelide kendi bana cihan ktalarn feth ve istil ederken ordularn da Anadolu topraklarndan d a v e t eder ve uzak memleketlerin by k ana hatlarn, askeri yollarn m u h a f a z a ettirmek zere yine Anadoludan ahali celp ve en mhim noktalara iskn ederlerdi. B u halk kitleleri Bosna Hersek ve Mora ilerine k a d a r yaydd. B a s r a krfezine k a d a r indirddi. Suriye, Fdistin yollarnda taraf taraf yerletirildi. Padiahmz; Tahtgh saltanat seniyelerinin eref ve bekas iin Anadolu halk asrlardan beri b a b a ocaklarndan ok uzak harp yerlerinde ifnay h a y a t etmeyi kendisine en kutsi bir bor bilmitir. Anadolu boald. Anadolu viran oldu; f a k a t iklimlerden iklimlere uzayan hakanlnzn evket ve kudreti iin her mihneti, her felketi cana minnet bddi. O bir topraktr ki; Macaristan ilerinden Yemen llerine kadar, K a f k a s eteklerinden B a s r a yaldarna kadar k u a k k u a k uzayp giden namtenahi mehedtelerle muhattr ve o mehetleri her yerden fazla imdi hrriyet ve istiklli iin yeni bir halk mcahedesi y a p a n bu eski Anadolu verdi.
321
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER evketl Padiahmz; I s l m m her t a r a f t a duar hezimet olan bayrak-
lar gelip onun ufuklarnda topland, onun ufuklarnda kendine en son penah ve necat arad. zmir istils zerine memaliki ahanelerinin en mamur ve en mesud bir ksm nasd atele y a m a ve ktal ile b a t a n b a a harap oldu,bilirsiniz. Hi bir h a k k a istinad etmeyen ve milletinizi son yurdunda duar esaret eylemei emel edinen bu vahi akn zerine kalbi hmayunlarnn duyduu ac tessrleri cihan m a t b u a t a bizzat tevdi buyurmutunuz. zmir igalini, A d a n a fecayii; bu fecayii Mara A y m t a p ktalleri ve onu da felketlerimizin en by olmak zere stanbul igali takip etti. S o y u n d a n yetitiiniz millet binlerce senedenberi cihann en muhteem tahtlarna Sultanlar yetitirmi ve hr yaam olan bir millet sfatiyle bu hal karsnda ne yapabilirdi. Padiahn elim ve harp neticesinde ordularn kullanmaktan memnu v e mahrum grd iin kendi kendine silha sarld ve nerede ana v a t a n tecavze uramsa oraya dini ve mill namusunu k u r t a r m a k iin kotu. Padiahmz; K a f k a s y a n n slm kahramanlar babalarnn ocaklarn, kendilerinden yz kerre havi bir d m a n a kar otuz sene kadn erkek m d a f a a ettiler, Cezayir yirmi seneden beri devri a h a m e t yayor, zavall F a s , on senedir ki Fransz igalini tanmyor ve silhn teslim etmiyor. Trablus bir a v u kahramanyla ayn cidal iindedir. B u g n islm leminin her kesi silhtan tamamiyle mahrum bir halde iken zulm ve hiyanet boyunduruunu a t m a k iin k y a m ve isyan ederken Abbasi v e F a t i m i Hdfetlerinden, Seluk Trklerinden beri hemen bin yz seneyi mtevaciz bir zamandr, istikll v e Hrriyet ve din iin gaza eden b y k milletiniz, A s y a n m ve Islmn alemdar diye cihanumul bir hreti olan mdetiniz, halsn canna susam dmanlarnn merhametinden beklerini?.. evketpenah Efendimiz; Milli mdafaamz mbarek m a k a m hmayunlarna kar bir isyan suretinde gstermek ve halk ifal etmek iin mtemadi alan hainler var. Onlar milleti birbirine krdrmak ve d m a n futuhatna yolu ak b r a k m a k istiyorlar. Halbuki vuran d a vurulan da hepsi sizindir. Hepsi ayn derecede sadk evltlannzdr. MUli m d a f a a mz dmanlarn bayraklar babalarmzn ocaklar stnden ekilinceye k a d a r terk edemeyiz. Her yeri bir b y k hkanmzm ak dini ve dhisine m u t a n d a n ve mehip bir delil olan stanbul mabedleri etrafnda d m a n askerleri gezdike, z v a t a n topraklar stnden y d adamlarn a y a k l a n ekilmedike biz mcahedemizde d e v a m etmee mecburuz. nzla beraberdir. Kendi hkmetimizin idaresi Cenabhak atalarnm yurdunu koruyan Halife ve Hakannn eref ve istiklli iin uraan evlatlraltnda bedbaht v e fakir
322
y a a m k ecnebi esareti bahasna nail olacamz huzur v e s a a d e t e bin kerre mreccahtr. Padiahmz! Kalbimiz hissi s a d a k a t ve ubudiyetle dolu, tahtnzn etrafnda her z a m a n d a n daha sk bir rabta ile toplanm bulunuyoruz. timainin ilk bu sz Halife ve Padiahna s a d a k a t olan B y k MUlet Meclisi son sznn yine bundan ibaret olacan sddei Seniyelerine en b y k tazim ve hu ile arz eder. 28 /4 /336 B y k Millet Meclisi Emrile Mustafa K e m a l
T . t . T . E . A r i v i : 37 . 4 0 8 5 5 ; T . B . M . M . Z a b t C e r i d e s i ; 1920, s. 1 2 3 - 1 2 4 . ' * * *
3 0 9 - F E V Z PAANIN A N K A R A Y A G E L D N E DAR TAMLM (27. IV. 1920) B y k Millet Meclisi Reisi M u s t a f a K e m a l P a a mevrut telgrafname stanbul'un vaziyeti elimesi karsnda orada her hangi suretle v a t a n ve nnllete hizmet ihtimalinin kalmadn gren Harbive Nazr sabk Ferik Fevzi P a a Hazretlerinin milletin istihls mevcudiyeti emrindeki mcahedatna f i m a b a t Anadoluda itirak eylemek zere btn mezahim ve mehalik ihtiyariyle Dersaadetten mtenekkiren mfareketle salimen A n k a r a y a muvasalat buyurduklar tamimen tebir olunur. 27. 4. 36
zmir'e Doru: 2 Mays 1920
Hazetlrinden
3 1 0 - H U D U D U TECAVZ K A R A R I N I N B E K L E N M E S L N E D A R ifre (28. IV. 1920) Ankara: 2 8 / 4 / 1 3 3 6 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 2 6 / 4 / 1 3 3 6 tarihli ifre vasd olmutur. Teklif buyurduunuz talimat sureti badettadil 26 /4 /1336 tarihinde t a k d i m kdnd. Istihzarata d e v a m buyurulmas arz olunur. H u d u d u tecavz hususundaki kararn behemahal buradan tebli kdnaca tabdir, efendim. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
* * * K . K . : s. 668
323 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 311 - K R T E Z E Y N G A Z E T E S N N ALINMAMASINA D A R (28. IV. 1920)
Telgraf
E r z u r u m Vilyetine Vahdeti milliyeyi ihll ve memleketi inksama sevk maksadiyle d m a n makasidine alet olan Istanbulda mnteir K r t e Zeyn gazetesinin men'i duhul 2 8 / N i s a n / 3 6 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
Tara 250 29/4/36 Badettmim devaire iraesi ve telgraf ve posta bamdriyetine yazlmas / 2 minh 6248 2 9 / 4 / 3 6 Bayezide merkeze mlhak ka223 zalara posta telgraf bamdriyetine yazld.
T.t.T.E.
Arivi:
24/3065
* * *
312 - T E T K K E B A L I K A R A R L A R H A K K I N D A (28. IV. 1920)

Tamim
Adet: 7
Tabii tetkik olan mukarTeratn tetkiki meselesi dnlmekte olup Byk Millet Meclisinde bu hususta ittihaz edecek kararn y a k n d a tebli olunaca taraflardan vukubulan istizan dolaysiyle t a m i m olunur 28 /4 /36 Meclis Reisi Mustafa K e m a l
Devaire iraesi 1 Mays minh T.t.T.E. Arivi: 1 5 9 / 2 8 1 0 2 252: 1 /5/36
324
313 - B.M.M. A I L D I K T A N SONRA H E R T A R A F T A C E R E Y A N E D E C E K
muameleler
(28. IV. 1920)
Mecliste olmakla tevdi
kraat
ve /Mays
kaydolunmu valasna /30 Baktip Sabri
evrak mdriyeti olunur
E r z u r u m Vilyetine B y k Millet Meclisinin kadndan sonra her t a r a f t a cereyan edecek muameltn kanun dairesinde olmas kat'iyen iktiza edip herhangi bir surette dar gadrolanlarn ait olan merciine baistidaname m r a c a a t bir gna semere iktitaf etmedii takdirde hangi dairenin maruzu gadri olmu ise o dairenin en b y k mirine ikinci derecede ikyette b u l u n d u k t a n sonra semeresini olduudan ilk mercilere grmezse son mercii ikyet B y k Millet Meclisi
mracaat etmeden ve pul ilsak olunmadan Byk Millet Meclisine vukubulacak mracaatlarn nazar dikkate alnmamas dnlm olmakla bilumum memurin ve ehaliye tamim olunur.
2551/5/36 Badettamim esi ve Meclisi 6248231 Nevahiye na ve Belediye Jandarma idareye 1/5/36 mlhakata jandarma kumandan yazld.
T . t . T . E Arivi: 2t/3064
28 /4 j36 Mustafa K e m a l
Kumandanlna sonra devaire ; 1 /Mays
Be ra
lediye Riyasetine
yazldktan
l-
Riyasetine
314 - ISTANBULDAN SEIM BLGELERINE GIDEN MEBUSLARDAN BAZI.

LARLNIN K U V A Y - I M L L Y E A L E Y H N D E T A H R K L E R N E AT ifre (28/29. IV. 1920) A n k a r a : 28/29.4.1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Istanbuldan dairei intihabiyelerine avdet etmekte olan baz Mebuslarn K u v a y Milliye aleyhinde hafi tahrikt icras iin Ferit P a a ile teriki mesai ettikleri istihbar klnmtr. B u m e y a n d a Gmhane Mebusu Zeki Bey Trabzon dahilinde icray faaliyet etmek zere Istanbuldan hareket etmitir. Duar tecavz olan millet vekilleri Meclisi Mebusan reisi tarafndan Ankarada itimaa davet edilmi ve esaretinden tahlisi nefs edenler de peyderpey Millet Meclisine iltihak etmekte bulunmu olduklarndan Zeki Beyin de b u r a y a gelmesi icab edeceinin mumaileyhe tefhimi ve gelmekten intina halinde tavr ve hareketinin sk tarassut altna alnarak halk ifsada teebbs halinde der'akap tevkifi ile hakknda derdesti tebli olan hyaneti vataniye kanununun tatbiki esbabnn istikmli mercudur. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K.K.: s. 678
3 1 5 - 297 - t S T A N B U L D A K t K A B t N E E R K N I (29. IV. 1920)
HAKKINDA
ifre
Ankara: 2 9 / 4 / 1 3 3 6 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Mstaceldir: C. 1 9 / N i s a n / 1 3 3 6 ifreye. K a b i n e bervechiti arz olunur. Sadrazam Hazretlerine
ve Hariciye N a z n ve Harbiye Nazr Vekili Ferit P a a , Meihat D r r z a d e Abdullah Efendi, Bahriye K a r a Sait P a a , Maliye Vekili Reat B e y (Msteardr), Maarif R u m Bey olu Fahrettin B e y , Adliye Ali R t Efendi, Mstear Sait Molla B e y , Dahiliye ray Devlet Vekili Reit B e y , E v k a f mtekait
326
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER erknharp
erknharp Feriki Osman Rfat P a a , Ticaret ve Ziraat mtekait Paa.
feriki Hseyin Remzi P a a (Nigehban Cemiyeti reisi), N a f i a Operatr Cemil B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
K . K . : s. 685
316 - YEN K U R U L A N ORENBURG HKMETNE YAZILAN T E B R K (29. I V . 1920) 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine tideki telgrafnamenin mahalline isale inhasn rica eylerim. 2 9 / 4 / 1 3 3 6 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l Orenburg H k m e t i Ankarada Islamiyesine
mteekkil B y k Millet Meclisi yeni bir dinda ve karde
hkmet olarak Orenburg Hkmetinin tekili haberine srr ile muttali olmutur. Meclisin mttefikan verdii k a r a r a tebaan yeni hkmetinizi kemli samimiyetle tebrik eder ve bilcmle harektnzda muvaffakiyeti sbhaniyenin refik olmasn tazarru eylerim. A n k a r a d a B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l K.K.: c. 682
317 - F E V Z PAANIN B.M.M. D E V E R D N U T K A DAR (29. IV. 1920) Numara 2 Yirminci Kolordu Kumandanlna
Tamim
Ankara 29 /4 /336
Nisann yirmiyedinci Sal gn A n k a r a ' y a terif buyurarak
doruca
B y k MUlet Meclisine dahil olan Harbiye Nazr sabk Fevzi P a a Hazret-
327 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER leri mufassal bir n u t u k irat buyurmulardr. Mezkr nutkun asl Meclis zabtnamesinde intiar edecektir. Hulsas bervehitidir: Mevkii esaretten kurtularak milletin sinei serbestisine ilticaya m u v a f f a k olduumdan dolay Cenabhakka hamdeylerim. stanbul igali pek feci bir ekilde icra edmi, onuncu Frka Mzka efrad uyku esnasnda baslarak bz neferler ehit edilmitir. Harbiye Nezareti Nzr odas sngl askerlerle adm ve Babliye hareketim esnasnda etraf sngl ngiliz askerleri ihata eylemiti. Cuma Selmlnda R i k b ahanede kudreti saltanatn timsali olarak bulunmas mtad olan msellh Osmanl askerinin v c u d u n a msaade edilmemitir. Selmlktan sonra H u z u r a kabul buyurulan rulmutur. ( B e n bugn byle azab elim iinde Cmie gelmek istemiyordum. F a k a t bu bir vazifei diniyedir. Cenab h a k k a bir ibadet olan bu vaifeyi geri b r a k m a mnasip grmedim. Ancak elli senelik sui tasmimler gerek benim ve gerekse sizin Kabinenizin zerine ykddn grmekle fevkalade dilhunum. E n k a z n altnda ezildik ). ngilizlerin pek eni olan tazyikat karsnda dikkatle okunmal ve a h k m alnmtr. nteessrat ahaneyi intk eden b u cmleler Marndeyh taraf ahaneden kemali hzn elemle tideki beyanat ereftebli buyur-
ahaliye anlatlmaldr. galden itibaren N z r l a n n her telgraf kontrol edilmi ve birer suretinin franszca y a z d m a s taht mecburiyete iktidara getireceklerini aka sylemiler v e Salih P a a gilizler kendi arzular dahilinde bir sulh kabul edecek bir kabineyi mevkii Kabinesini sng musliile Babliden atacaklarm ihsas eylemilerdir. Kabinenin tedabiri
hanesini ngilizlere kabul ettirmek m m k n olamam ve ahalii tslmiyeyi birbirine krdrarak naili emel olmak esasndan ibaret olan ngiliz m a k s a d m m tatbikatna balanmtr. Milletin hissi hakbini elbette bundaki fecaati grecek ve anlyacaktr. B y k Millet Meclisi karariyle Mustafa K e m a l
Aslna I mutabktr 29 /minh Bakatip Mehmet 1/mays/336 Ak Hayati tamimi
H . T . V . D . : 1 9 5 5 , a y : 14 N o . 368
328
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 1 8 - S M A L H A K K I E F E N D M E S E L E S N E D A R ifre (30. IV. 1920) Ankara: 30/4/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine
Z a t a mahsus: C. 2 9 / 4 / 1 3 3 6 ifreye. ismail H a k k Efendi mes'elesi pek eskiden Halit Beyle v u k u b u l m u hususi bir muhabereden ne'et etmiti. B u muhabere h k m n skat edecek safahatn tevalisinden sonra m u m a d e y h Istanbulun igali zerine kagelmi ve muhassesat mevzuu bahis olmutur. E n b y k emniyet ve itimad zat l biraderilerine olduu o k a d a r tabiidir ki bu mes'ele bir an bde mevzuu bahis olamaz. Muhabere ve mnasebet hususu da zatlinizin a k d e m c e vukubulmu i ' a n m z d a n sonra tekerrr etmemitir. htiml baz tebrike mmasil telgraflar teati klnmtr. E m i r buyurursanz smail H a k k Efendi dahi iade olunabilir. Rencidei kalb olmamanz samimiyet ve hrmetlerimle arz ve i k a eder, gzlerinizden perim kardeim. B y k Millet Mcelisi Reisi Mustafa K t m a l
K . K . : l. 681
319 -B.M.M. HKMETNN K U R U L D U U N A DAR A V R U P A D E V L E T L E R H A R C Y E N E Z A R E T L E R N E V E R L E N NOTA (30. IV. 1920) Kadnlar Cemiyetine 1 - Hkmat Mtelife Hariciye Nezaretile Amerika H k m a t , P a a tarafndan verilen nota suretidir. bitaraf
Hkmetler Hariciye Nezaretlerine B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
329 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Nazr Efendi, t.stanbul ehrinin tilf kuvvetleri tarafndan bilmucip haksz igali zerine Osmanl Milletinin Halife ve Hkmeti esir telkki ederek Byk Millet Meclsi cemine tevessl vasi m i k y a s t a intihabat icra etmi olduunu ztlilerine arzile kesbieref ederim. B y k Millet Meclisi 23 Nisan 1920 tarihinde vuku bulan resmi kadnda Halife ve Sultan ve ebedi payitaht ecnebi igal ve hakimiyetinde kaldka vatann halen ve istikblen mukadderatn eline alm olduunu alkla taht k a r a r a almlardr.. B y k Millet Meclisi mtareke ahkmna mugayir olan ve sulh konferans netayici hakknda milleti Osmaniyenin bedbinliini meyyed bulunan bu keyfi hareketin bilcmle azs tarafndan iddetle protesto edildiini ztlilerine arz ve ibla bendenizi memur etti. Bilcmle mileli mtemeddine tarafndan mukaddes addolunan Parlamento hali ictimada iken duar tecavz olmu, mebusann iddetli protestosuna ramen milletvekilleri Meclisin iinde ngiliz polisi tarafndan mcrimler gibi tevfik edilmi, Ayn ve Mebusan azas, askeri kumandanlar muharrirler hanelerinde tevkil olunarak ellerine kelepe vurulmu ve ta'zip edilmilerdir. Velhasd resmi ve hususi messesatmz ancak cebir ve t a h a k k m e istinad olunarak sng kuvvetile igal edilmitir. Bilcmle hukukuna vaki olan tecavze ve hakimiyetine indirilen darbeye binaen Osmanh milleti vekillerinin emriyle Meclisten intihap ettii bir cra Heyeti memleketin idaresini ele almtr. Ztlilerine b a l d a k i mevadd arz ve Millet Meclisi t a r a f m d a n 29 Nisan sene 920 celsesinde kabul ve beyan olunan nukat nazarn ibla ile kesbimbahat ederim. M a k a m Hilfet ve S a l t a n a t olan stanbul ile stanbul Hkmeti Osmanh milleti tarafndan mttefiklerin esiri ve binaenaleyh Istanbuldan sadr olacak emirler fetvalar kenlemyekn addedilmektedir. Skunu dem ve itidalini muhafaza ederek mstakil ve hr bir devlet halinde hukuku nukaddesesini m d a f a a y a azmetmi olan Osmanl milleti hakl ve erefli bir sulh akdi arzusunda olduunu beyan eder ve kendi namna taahhdat akdi hakkn ancak kendi mmessillerine baheder. Osmanh hristiyan anasrile memleket dahilinde mukim anasr ecnebiye milletin himayesi altndadr. Mamafih bunlar vatann emniyet ve asayii aleyhinde hi bir harekette Mays 36

T.t.T.E. Arivi: 159/28102
bulunmamaldrlar. buyrulaca
Osmanl
milletinin ihtiram
metalibat eylerim. 6
muhikkasnn hsn kabul
midile
teyidi
330
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 2 0 - CRA V E K L L E R S E l M l H A K K I N D A (2. V. 1920) Ankara 2 Mays 1336 Geyvede Yirminci Kolordu K u m a n d a n Ali F u a t P a a Hazretlerine B y k Millet Meclisinin muhtelif icra selhiyetlerini Meclis namna takip ifre
edebilmek iin her hizmete b a k m a k zere Meclis tarafndan birer i c r a Vekilinin intihab kararlatrdmtr. B u m e y a n d a Mdafaai Milliye ve Erknharbiye Vekletine sizlerin bilfiil cephede askeri harektn banda bulunmanz hasebile A n k a r a y a gelmi olan Fevzi Paann Mdafaai M'lliye Vekletine ve Miralay i s m e t Beyin Erknharbiye Vekletine tayinleri buraca mnasip grlmektedir. Fikir ve mtalalarnzn siir'atle bildirilmesini rica ederim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
A.F. Cebesoy, Milli M c a d e l e Hatralar: 9. 380
3 2 1 - A Z E R B A Y C A N D A N BOR P A R A A L I N M A S I A R E L E R N (3. V. 1920)
ifre
Ankara: 3/5/1336 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine E l d e be p a r a bulunmad malmu devletleridir. imdilik dahilde bir menba da bulunmuyor. B a k a t a r a f t a n temin edilinceye kadar Azerbaycan hkmetinden azami miktarda istikraz akdi imknnn teemml ve temin buyurulmasn rica ederim. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
K.K.: .<. 702
**
331 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 2 2 - B Y K M L L E T MECLS T E K L T I N A AT TAMM (4. V. 1920) B y k Millet Meclisinin mahiyeti esasiyesini tesbit edfen ve ikinci itimada ittifakla kabul olunan hususatn nikat mhimmesi birinci suret, i c r a Vekillerinin intihab hakknda yine Meclisce tadilen kabul olunan kanun ikinci suret ve kanunu mezkra nazaran Meclis heyeti umumiyesinde icra olunan intihabat neticesinde taayyn eden icra Vekilleri Heyeti listesi de nc suret olarak atide arzolunmutur. E m r i k u m a n d a salhiyeti ise Meclisin ahsiyeti maneviyesinde olup bu umuru Meclisce mntehap icra Vekilleri Heyeti meyannda bulunan cileri olan vekletlere mracaat eylemesi tmimen tebli olunur. 4 Mays 1336 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l Birinci Suret 1 - Iradei milliyenin bilfiil mukadderat umdei esasiye olarak kabul olunmutur. vatana vzilyed tannmas Erkn harbiyei U m u m i y e Reisi tedvir eyler. Her ubei idarenin f i m a b a d kendi mer-
2 - B y k Millet Mechsi kuvvei teriiye ve icraiyeyi nefsinde cemetmi ve idarei umumiyei milleti fiilen deruhte eylemitir. 3 - B y k Millet Meclisi tefrik ve tevkil edecei zasn icrai vezaife memur eder. Vekillerin ber biri ayr a y n ve cmlesi mtereken heyeti umumiyeye kar mesuldr. 4 - B y k Millet Meclisi Reisi ayn z a m a n d a icra Vekilleri Heyetinin de reisidir. Meclis Reisi sfatyle Meclis namna vaz' imzaya ve tasdiki mukarrerata selhiyettar olmakla beraber icraya ait mesailde de Heyeti Umumiye ezdinde tamamen mesuldr. ikinci suret Byk Millet Meclisi cra Vekillerinin sureti intihabna dair kanun (2 Mays 1920 tarihli ve 3 numaral olan bu kanunun metni, B y k Millet Meclisi Kanunlar Mecmuasnn birinci cildinin 4 nc sahifesinde ve nc tertip dsturun birinci cildinin 6 nci sahifesinde nerolunmutur.)
332
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER nc suret Umuru eriye Vekili Mdafaai Milliye Dahiliye Vekili Hariciye Vekili Maliye Vekili Maarif Vekili Umuru iktisadiye Nafa Vekili Adliye Vekili Erknharhiyei U m u m i y e Shhiye ve Muaveneti i t i m a i y e Mustafa Fehmi Efendi Ferik Cami Bekir Hakk Yusuf ismail Fevzi Sami Behi Kemal Paa Beyefendi Beyefendi Beyefendi Bey Hazretleri Hazretleri
Hazretleri
Rza Nur Beyefendi Fazl P a a
Cellettin Arif Beyefendi Miralay i s m e t Beyefendi Dr. Adnan Beyefendi

F . R . n a t , T a r i h V e s i k a l a r I s a y : 6, s. 404 * * *
3 2 3 - M T A R E K E D E N SONRA H Z M E T O L A N L A R A TAMM E D L E N TEEKKR (6. V. 1920) B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l P a a Hazretlerinden varit olan telgrafnamedir. Mtarekeyi takip eden gnlerde higayri hak ecnebi igaline maruz kalan btn aksam memleketimizde muhafazai rz ve v a t a n iin hidemat sebkat eyleyen bilumum resa ve kumandanlarla zabitart ve memurin ve efrad ahali ile milli kahramanlara B y k Mdlet Meelisinin teekkrat bir hazz ruh ile mtehassis olacam ilveten arzeylerim. Mustafa K e m a l
zmir'e Doru: 9 Mays 1920
mahsusasn
arzetmee Meclis tarafndan memur edildim. Bu vazifeyi ifa ederken yksek
324 - CENEL SIYASI DURUM VE BOLEVIKLERLE ITTIFAK IIN ARADAKI ERMENISTAN ENGELININ KALDRLMASNA DAIR VEKILLER HEYETI MZAKERESI
(6. V. 1920)
Ankara: 6 / 5 / 3 6 Zata mahsus ve aceledir. Vaziyeti umumiyei siyasiyemiz ve Boleviklerle kesbi ittifak iin aradan emperyalizm siyasetine alet olan Ermeni hkmetinin ref ve imhas meselesi bugn Vekiller Meclisinde mzakere olnarak zat smilerine neticei mzakeratf tebliine karar verilmitir. yle ki: 1 - Sulh konferansnn hakkmzda ittihaz edecei mukarrerat sureti bervehizir
katiyede tavazzuh edinceye kadar Dveli Itilfiyeyi bizimle itilf ihzar imknndan mahrum etmee dahili ve harici vaziyeti hazramz imdilik msait deildir. 2 - Binaenaleyh Boleviklerle eraiti mareketimiz az, ok tebellr etmeden ve hututu esasiyemiz tesbit ve bize temin edecekleri maddi muavenet tayin edilmeden evvel fiilen bunlarla teriki mesai calibi mehazr grld. 3 - Ermeni vukuat btn alemi iseviyeti aleyhimize sevk eden avamilin en mhimlerinden olduuna gre mevcudiyeti ilk evvel tarafmzdan tasdik olunan Ermeni hkmetini ordumuzun kuvvetiyle m a h v e t m e k ve bittabi yeniden bir Ermeni ktali demek olan bu harekete bizim tarafmzdan sebebiyet verilmek az, ok lehimize bir cereyan getiren tahriki de m u v a k k a t a n fesh ve bilhassa Amerika efkr umumiyesini aleyhimize k y a m ve sevkettirir ve Igilterenin hakkmzda tatbikini istedii tarz harekete cmlesinin mzahir olmasn temin gibi muzir ve mhlik bir netice tevlit eyler. E s b a b maruzaya mebni ordumuzun imdilik Ermeni hkmetine kar resmen ve alenen taarruz ve icray m u h a s e m a t t a n tevekki etmesini, mmkn olduu kadar sureti hafiyede Elviyei Selsede teekkl eden kk hkmetler milis ktaat takviye olunarak bunlarla Gence'ye kadar ilerledikleri haber alnan i s l m Bolevikleri vastasiyle bu taarruzun icra edilmesi daha ziyade muvafk
334
maslahat grlmtr. Bu baptaki mutalaai devletlerinin srati iar bilhassa mercudur. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 132/19543 . 14
325 - BERAT GECESI MNASEBETIYLE GL. KZM KARABEKLR'E HEYETI UMUMIYENHN TEEKKR CEVAB
(9. V. 1920) 15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Leylei beratn tebrikini ifa ederken byk mutazammn Hazretlerine Heyeti
telgrafnameleri zerine
umumiyenin samimi teekkrlerini arz etmeye memur edddim. B u vazifeyi bir hazz vicdani d u y m a k t a y m efendim. 9 / 5 / 1 3 3 6 B y k Mdlet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K.K.: * * * 9. 719
326 - B.M.M. ERLYE ENCMENI TARAFNDAN HAZRLANAN VE MECLISTE KABUL EDILEN ISLM ALEMVE BEYANNAME
(9. V. 1920) Bilcmle erbab ilim ve irfann ve zevki ainay hakaik bnyann malmlar olduu vehile btn avalim; hakimi lyezl ve alimi zlcell Hazretlerinin mezahiri esmai ilhiye ve a s a n sfat cemaliye ve celliyesinden ibarettir. Nevi insan ise bu mezahir ve asarn hlsa ve zbdesidir. i n s a n d a imareti arz ve siyaseti nas gibi srr hilfetin temamii tecellisi ve bu suretle nizam alemin vechi ekmeli zere bakas insann haiz her hususta adalete riayet ullemirden m a d u t olan olduu on iki nevi ulemann ahkm kuvann tevazn ve teadl etmelerine ve bunun husul ise halikna ibadet, eriye ve siyaseti islma muvafk olarak beyan ve tebli edecei emre itaat nisill mekrimi ahlak ile tahalluk ve diyaneti hakka ile tedeyyn etmelerine vabestedir. Binaenaleyh arii taal ve t a k a d d e s hazretlerinin; mmeti, hikmetle ve mevizei Iasene ve nnazarai mstahsene ile irad mir olana " d ' il sebilil rabbike bilhikmeti velmevzatlhasene " yeti celilesi ahkm m-
335 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER nifesine ittibaen; dmanlarmzdan ngilizlerin srf islmiyeti yer yznden
kaldrmak maksad hainanesiie Makarr hilfet ve saltanatmz olan sevgili tstanbulumuzu igal ve Halifei zianmz taht esarete almak suretile istiklli millimizi ihll ettiklerine kar biz islmlarn dini mbinimizin emrettii dairede ne suretle hareket etmesi lzm geldiini iln ve beyana mecburiyet hasl olmutur. E y ehli islm! din ve vatannza taarruz eden ve sizi vatanlarnzdan karan dmanlarnz nerede bulursanz anlar sizi kardklar yerden karnz ki anlarn sizi vatannzdan kartm olmalar bir fitne olup fitne ise katilden eeddir, mealinde olan " F a k t l u h m cuhm minhays ahrecukm h a y s sekiftmuhm ve uhruminelkatl" nazm celili sbvelfitnet eedd
hanisi dairesinde mtarekeden sonra dmann yedi istdsna gemi olan vatan istirdad ve levsi a d a d a n tathir iin k a v i bir azim ve iman ile sa'i ve gayretten daha makul ve daha meru hi bir hareket t a s a v v u r eddemiyeceine nazaran stanbul ve zmir ile sair igal altnda bulunan vatann ve bilhassa Halifei zianmz ve sevgili Hakanmzn istihls, istiklli millimizin iade ve idamesi, fitne ve fesad adann refi ve izalesi lzumu edidi erisine ibtinaen milletin sinei intibahndan domu olan k u v a y i Milliyenin hareketi llvcuh muvafk er'i erif olmakla beraber lemi muhasmin minklnazarnda
hakk h a y a t a malik olduumuzu isbata k f i bir kaziyedir. nk Halifei mslimin Hazretlerinin makam Hilfet ve saltanat olan tstanbul Emirilmmininin hilaf marzsi olarak Dveli m u h a s a m a tarafmdan fiilen igal edildi; asakiri islmiye eshasndan tecrid ve bazlar bigayr hakkn katil ve makarr Hilfetin muhafazasn kfil olan bilcmle istihkmat ve kl ve vesaiti sairei harbiye zabt ve Istanbulda idarei rfiye ilnile divan harpler tekil ve ngiliz kavaniniyle milleti Islm m u h a k e m e ve tecziye etmek suretile Halifenin hakk kazasna mdahale ve igal altna alnan yerlerdeki tebeai gayr mslme ile bilitirak islmlar kati ve islm kz ve kadnlarnn rz ve namusunu hetk ve mukaddesat mslimin tahkir ve kitabullh tezyif edddii haddi tevatre v a s d ve bizzarur bunlara ilmimiz lhik ve nezdimizde bu ahval sabit ve islmiyetin hasmi can ve btn ehli islmn celld biaman olan ngilizler hilfeti Islmiyemizi dahi o r t a d a n kaldrarak btn cihana hakim olma ve mslmanlarda bilklliye m a h v etmei taht karara alm iken bunlar ile mcadele etmemek mslmanlkla kabili tehf deildir. Milletimiz hakayk liyei islmiye ve mezayay cemilei Osmaniyeden hayli servete malik ve bahay ftrat sbhaniyeden pek kymettar bir nimeti istidad haiz olduu halde ifay cdi devay ittifakta arayan evliyay umur ile
336
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER elimesi
aylardan beri muhitlerini sarm olan hadisat mezkrenin tazyikat mlk ve millet emrindeki harekt vataniyeyi bir tehalk de deragu etmi ve her t a r a f t a silhbedest olarak harekete
altnda dilhun olageldiklerinden dolay istihls v a t a n ve hilfet ve istiklli hdapesendane mheyya bir hale
gelmitir. Dini mbini slmn bu husustaki nususu hikemiyesini ner ve t a m i m edip muhafazai istiklliyet ve irad a v a m zmnnda hasbeddiyane tevecch eden farizai mhimmeyi takip ve her ihtimale kar v u k u b u l a c a k taarruzu t a k i m iin (Va'tasimu) emri celi mucibince mmeti vifak ittihada sevk ederek yar ve ayar nazarnda din ve devleti her trl hatar ve sui n a z a r d a n vikaye ve binay milleti felsefei hayatiyemizin istidad nisbetinde tesis eylemek mecburiyeti runmun oluyordu. B u ise gerek icabat eriye ve gerekse istidad ictimaiyei milyemiz itibariyle halen ve istikbalen mstakar vatan v e mdlet iin havas mmete tevecch ediyordu. B u srada millet heyeti mecm u a s d e bu hizmeti liyeye sa olmak hissiyatiyle mebu olmu, A n k a r a d a B y k bir Mdlet Meclisi k a d m nefslemre m u v a f k grm ve bimennihi taal Nisann yirmi nc Cuma gn de mzkerata iptidar eylemi ve bu ana k a d a r d a heyeti ictimaiyemizin ahvali ruhiyesine t e v a f u k edecek hidehevesat m a t t a bulunmutur. Byle bir an mhimde stanbul muhitinde
hayvaniyesi melekt nsaniyesine galip olan baz bedtinetlerin ngiz tegallp v e tahakkmnden bilistifade menasb aliyeyi ihraza heveskr olmalarndan nai bu vifak ve ittihad t a m m adeta bir isyan eklinde gstererek bir ksm y a m a k r halk ecnebi parasile itin ve Anadolunun baz n u k a t m a sevk ve beynelislm sefki d e m a y a tahrik eyledikleri bin trl telinatla y a d a a y a n hadisat messifedendir. nsanlarn t a b ' a n menfaatperest olmas itibariyle m e n a f zatiye d a i m a her eye tercih edilmekte ve bu da tabi bir hal olmak zere telkki olunmaktadr. nsanlarn t a b ' a n byle olduundan u esas m u h a f a z a hikmetine binaen Cenab H a k K u r a n Keriminde ( T e a v n ) emrediyor, ve buyuruyor ki (Teavenu), E y mslmanlar, birbirinize eydik hususunda yardm ediniz. B u ayeti kerimenin hikmeti ve m e n f a a t i dnyeviyesi beynelislm uhuvvet esasn temin ve teyid iindir. slmlar, bu emri celde ittihada b e r d e v a m kaldka uhuvvetlerinin zevahne imkn t a s a v v u r eddemez. Her an ve z a m a n d a islmlar iin vacibl ittiba olan bu esasat diniyenin byle bir an hatarnakte ihlaline alan ve binnetice slm arasna tohumu kak ve nifak saarak islm birbCrine b o a z l a t m a k fikri melanetkrise ortaya kan fsklar milletin gayei ulviyesini b a k a bir ekil ve t a r z d a gstermekte ve emellerine bu sureti enianede vusul t a h a y y l etmektedirler. F a k a t emin
337 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER olmak lzmgelir ki; bu gibi telkinat melunanenin dima millette yer bulamyacan takdir ve tayinden ciz olan satlmlar pek al bilmelidirler ki gaflet ve cinayetlerinin derecelerini neticenin husulde anlyacaklardr. Cenab H a k (Incaekm fasikun beyna) buyuruyor ki; m a n a y mnifi: " S i z e bir fask gelirde fena bir haber verirse o haberi iyi tetkik ediniz, bil tetkik bir ey y a p a c a k olursanz siz musibete duar ve sonra ndim ve piman olursunuz". B u mnasebetle zaman s a a d e t t e cereyan eden bir vakann tafsiline lzum gryoruz. Beni mustalk kabilesinden zekt eriyeyi tahsil iin sahibi Risalet Efendimiz hazretleri bir zat memuren gndermiti. Kabile halk bu zatm istikbaline kmlard. stikbalcileri grnce kendisini ldrmee gehyorlar zannile korktu ve derhal geri dnerek koa koa Medineye geldi v e kabile zekt vermemek iin silhlanm az kald beni ldreceklerdi, dedi ve bu haber beynelmslimin fevkalde galeyan mucip olarak mukatele vukuuna r a m a k kalmt. Sonradan meselenin tavazzuhu zerine ( I n c a e k m ) ayeti kerimesi nazil olmutur. Bir meselenin knh ve hakikatma nufuz edemiyen bir a d a m haddi zatnda mevsukulkelm t a n m m bir zat olmu olsa be yanl haberler vererek uhuvveti islmiyeyi haleldar edebdmesinin ihtimali vardr, bunun iin her iidilen szlerin bil tetkik shhatine k a n a a t getirmek v e hele ifsadat kabilinden ayiat kzibeyi olduu gibi kabul etmek u ince dakik a d a pek muzr olsa gerek. Yirmi otuz sene zarfnda sadr islmda yz milyonu mtecaviz nufuz havzai islma dahil olmu iken beynelmslimin fitne, fesadu nifak ve ikak zuhur etmesinden dolay insanlar daima bir halde bulunmadndan ve ahlk gittike bozulmaa baladndan milyonlarca nufusla teekkl eden Hkmetimiz klmee balad ve binnetice ecanibin istilsna maruz kald. te bunlar bizim iin dersi ibret olmah, u m u m krrei arzda mevcut 300 milyonu mtecaviz mslmanlara bir melce kalm ise oda burasdr, burann Halifei Mukaddesimiz, Padiahmz Efendimiz Hazretlerinin ve Makam Hilfet ve istiklli milletin muhafazas hususunda milletimiz bnyan marsus gibi mttehid bulunup inayeti sbhaniyeye mazhariyeti temenni etmelidirler. (Minallahttevfik vesselm al menittebealhda). B y k Millet Meclisi emriyle Mustafa K e m a l
Hakimiyeti Milliye: 17 May. 1920; T.B.M.M. Z a b i t Ceridesi, yeni b a s k C . l , s. 246-248.
338
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 2 7 - B Y K M L L E T MECLISININ B T N S L M L E M N E
BEYANNAMESI
(9. V. 1920) Anadolu Ajans Akam. K a d n l a r Cemiyetine B y k Millet Meclisinin i s l m lemine hitab. Dn B y k Millet Meclilisinde kabul ed'len b e y a n n a m e hlsasdr.
Mahreci Ankara Numaras 10 Alnd 11.5.36 tarih
Cenup llerinin bir kesinde arzm seslerini dinleye dinleye y a t a n Peygamberi ziann ruhlarn ruhlarmzla birletirdii islm kardelerimiz, Dini mbinin son askeri mahsur bir kal'a iinden size tevcihi hitab ediyor. Her t a r a f t a n stmze hcum ederek, yksele yksele Osmanl vatann bsbtn bomak isteyen lm kuvvetleri ortasnda tehlikelerle m u h a t bir a d a iinde kalm gibiyiz. Size nidalarn yetitirmek isteyenler g a y z ve kin ufuklarndan kopup gelen tehdit ve t u m , kizb ve riya grltleri arasnda h a k i k a t m sadasm d u y u r m a a m u v a f f a k olabilecekler m i ? Snrlarnda muharebelerin meddi yangm hi bir z a m a n snmeyen, etrafnda husumet dalgalarnn
nihayet b u l m a y a n Anadoludan, bu eze gaza ve cihad topraklarndan ykselen hitabmz a c a b a ifal ve desisenin bin mnias arasndan geip sizi bulabilecek mi ? amn, K u r t a b a n n , Kahirenin, B a d a d i n s u k u t u n d a n sonra islmm son darlhilfesi i s t a n b u l d a dman silhlarnn glgesi altma dt. Afrikann sahilleri stnden Akdenizi batan b a a k u a t a n hatra engiz diyarlara, T u n a yaldarndan uraln imaline, i Asyann ucu buca olmayan bozkrlarna, Ganjn, Pencabn velvelei syt hl s u s m a y a n mamurelerine v a r n c a y a kadar birer birer ydellerin kahr ve cebri a l t m a giren aziz karde yurdlarna alarken nihayet Kblegh Islm, R a v z a i men httalar, FUistin ve I r a k , Hindistan Nebeviyi tayan Hicaz ve Yemntahalarma k a d a r Asyada
tngiz saltanatnn engin, nihayetsiz bir ehrah oldu. K u r u n u v u s t a muharebelerinde vahi ve hain bir idrak ile iinden tehlike gelebdecek k o m u memleketleri boluk haline evirmek siyaseti imdi
339 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ayn maksadla Anadoluya kar tatbik ediliyor. T a ki m a h k m Hindistan m a h k m Msra raptedern yeni esir memleketler, yeni ngiliz mstemlekeleri Anadolu iinden gelecek bir tehdide maruz olmasun... B u n u n iin Seluk Trklerinden, dokuzbuuk on asrlk bir zamandanberi me'vay islm olan Anadoluya taraf taraf istil ordular kardlar. Bunun iin Y u n a n ordusu ismini tayan ekya srlerinin kahir bir Trk ekseriyetile meskn olan mamur ve mesut bir vUvecimizi vurgunla, yangnla, kesimle ssz ve viran etmesine kar ses karmadlar. Bunun iin beynelmdel bir heyetin mutantan bir ilm Yunan ordusunu crm mehud halinde kana bulanm bir kaatil gibi yakalam ve cihana kar tehir etmi iken (iine d e v a m et, sana beyan itimad ediyoruz) dediler. Bunun iin defteri malinde btn Mora ve Tesalya mslmanlarnn, cebnu Arnavudluk, Makedonya ve Girit mslmanlannn ktali yazl olan bu sefil orduyu daha fazla m u t a ' k d m a k iin bana bir ngiliz ceneralini k u m a n d a n tayin ettiler, ve o, yangn sndrecek, rpere rpere kap giden muhaceretleri durdurucak yerde (cephelerinizi geri alm, yzlerce ky Y u n a n igaline terkediniz) dedi. B u n u n iin A d a n a , Mara, A y m t a p ve Urfa gibi en k a d i m slm memleketleri Fransz zabitlerinin idaresinde Ermeni kin ve gayzna, Ermeni ruhunun mfteris gdzat ve husumetine yenecek, praalanacak bir av gibi terkeddi. Hkmeti elim bir mtareke e s d h l a n n d a n tecrid edilmi, ordular datdm bir millet, ana yurduna musallat olan ba bo brakdm ve yangnc, y a m a c mstevlilere kar m d a f a a d a n b a k a ne yapabilirdi. Biz bu sebeple aile ocaklarmzda eski gazalardan yadiyr kalm silhlarmzla analarmz ve kz kardelerimizle ocuklarmz ve ihtiyarlarmzla her t a r a f t a dman k a r d a y a r a k geri iten bir halk mcadelesine baladk. Istdya y a r d m etmeyen, Y u n a n garet ve ktaline yeni sahalar terketmeyen, halkn vcude getirdii cepheleri geri a l m a a raz olmyan Hkmetlerimiz ngiliz cebri altnda birer birer mevkilerini terkettiler. Her ikisi namus ve hamiyetde tannm iki asker olan Rza v e Salih Paalarn Hkmetlerini, haklarnda Halife ve milletin emniyeti temamile tezahr etmi iken istifa ettirmek suretile iskat ettiler. Halbuki Anadolunun istilya urayan ksmlar evvelce istil edilmi memleketlerimizden muhaceret eden meskensiz maietsiz yzbinlerce muhacirle dolu olan topraklard. B a l k a n muharebesinde y a k d a n kylerin, ehirlerin meum alevde ve mazlm bir halkn kanile boyanm kzl, korkun bir salip nnde fev fev yurdlarndan dar urayan muhaceretler henz Anadolu topraklarnda hastalktan, alktan perian bir halde srnrken arkalarndan eski
340
katilleri yetitirdiler. Balarna tekrar musallat ettiler. Birliini, stikllini m d a f a a ettiimiz Anadolu z v a t a n n d a n m a t r u d olmu ka b e d b a h t mslman millete darleman olan bir topraktr. Krmdan K a f k a s y a d a n dman aknlar nnde terki diyar Bosna Hersekten, edenler gelip onda ken-
dilerine bir v a t a n buldular. te p a r a l a m a k , d a t m a k istedikleri memleket, slmiyetin birok bedbaht evldna barnda yeniden hakk hrriyet, hakk h a y a t veren bu memlekettir. eride her gn biraz daha byyen, tesir ve nfuzunu her an bir az daha artran halk mukavemetini krmak iin ngdiz siyaseti her areye b a v u r m a a karar verdi. B u fikri en evvel cihan m a t b u a t n a (Trklere sulhu kabul ettirmek iin vesaiti zecriye kullandacak), suretinde iln ettiler. Tarihi siyasinin hibir devrinde H k m e t adamlar payitahnn Trklere terkedileceini, Halife ve Sultann olunacan maksadlarn ipka riya ile rtmekte, imdi grld k a d a r erir ve k s t a h olmamlardr. T r k stanbulda Hindistana resmen tebli eden ngiltere aradan on gn gemeyataklarnda
den b u taahhd alenisini bilfiil nakzetmekte hi bir beis grmedi, s t a n b u l igali askeri altna alnd. Askerlerimiz gece uykusu arasnda bastrlmak suretiyle ehit edildi. E n m a r u f ricali mlkiye ve askeriyemiz,
erbab kalemimiz bir ok mebuslar ve a y n tahassnghnda h a y d u d y a k a lanr gibi tevkif ve nefyedder. stanbul ngiz idarei rfiyesi altna alnd v e bunun zerine Mdlet Meclisi ecnebi t a h a k k m ve tazyikndan hr olan bir ksm memlekete ekdmee mecbur oldu. Sulhu hazrlamak iin P a y i t a h t igal edildi. Sulhu hazrlamak iin rueru Hkmetlerimiz indirildi. Sulhu hazrlamak iin ngiliz himayesi altna i m z a s m koymu, her eyi garbn adalet ve merhametinden bekleyecek k a d a r anlaysz idaresiz bir a d a m yeniden sadarete getirildi. Anadolu mukavemetini krmak iin kendi Hkmetimizi, kendi milletimiz aleyhine taslit etmek, m a k a m iftayi erefi islm iin kann aktan mcahitlerin aleyhine k u l l a n m a k gibi iblisane bir fikri sahai koydular. draksizlik ve cehli gayz ile gzleri kapanm olan bir k a Anadolu kuvvetlerini a r k a d a n v u r m a k zere harekete getirdder. tatbika adam Orduyu
terhis etmek kyllere k u v a y Milliyeyi si t a n t m a k , milleti kendine eref veren en asil ve civanmerd evladna kar phe v e tereddde d r m e k , sulh hazrlamak iin ngiliz emri altnda alan vatanszlarn ilk ii oldu. te biz, bir t a r a f t a n mstevlileri geldikleri yerlere tardetmek dier tar a f t a n ifal ve ifsad edilenleri yola getirmekle megul olduumuz bir zamanda sizi hakikatten haberdar etmek istedik. Zira rendik ki Msrda ve Hindde olduu gibi slmn ban slmn elde ezenler bizi Halifeye si ve g n a h k r
341 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bir zmre olarak t a n t m a k istiyorlar. En eski zamanlarda olduu gibi bu gn de slm dinine ve slm alemine kar deruhte ettii m u a z z a m vazifeye gevemez, s a r s d m a z bir iman ile sadk olan milletimiz dmanlarn tezvir ve ifaline kaplmaktan sizi tahzir eder. Cenubun kzgn llerinden imalin buzlu iklimlerine ve a r k t a n garba k a d a r asrlar arasnda g a z a d a n g a z a y a koan mdletimiz din yolunda kurban ettii milyonlarca ehitlerinin vediai mbareki olan m a k s a d a merbut k a l m a k t a d e v a m ediyor, tslmn son yurdunda son kurtulu cihadn y a p a n kardelerinize kar en b y k zulm yalnz idll ve tezlilden ibaret olmyan dmanlarn cebr altnda nerettirdikleri fetvalara cevap olarak Anadolunun her t a r a f m d a dini mbinin saday hakikisi ykseldi. Yzlerce m f t ve mderrisin mterek imzalarile sdar ettikleri fetvalar doru yolu milletimize ve cihan islma iaret etti: " A d a y mslimin olan dveli m u h a s m a tarafndan fiilen igal edilen m a k a m Hilfette cyuu mslimin sahlarmdan tecrid, devairi hkmete bdumum vazyed ve idarei rfiye dn ve hukuku Hilfet gasp edildikten sonra Halifei msliminin istihls hususunda kudreti mmkinelerini sarfetmek er'iyi siz de iidin. slm birlii fikrinin muahharan en b y k mmessili olan Y a v u z Sultan Selimin dedii gibi " s l m gnlllerinin toplu olmas iin kendisini e d e n " milletimize onun d a v a v istiklline, btn kararmasn, tekrar alemimiz stnde bir saniye eksik etmeyin, t ki islmn bir ksufu t a m m a giden hidayet her zaman din kardelerimizin zerine olsun. B y k Millet Meclisi emriyle Reis Mustafa K e m a l
T.t.T.F.. Arivi: 37/40859; H.M.: 13 M a y 1920
mslimine f a r z o l d u u n u " ulemay dinimiz tebli ve t a m i m ettiler. B u saday
perian
manev teyit ve mzaheretinizi gnei bsldamaa balasn. Selm ve
342
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER HUDUDUN
3 2 8 - B.M.M.NN B O L E V K L E R L E ANLAMA YAPILMADAN GELMEMESNE DAR (10. V. 1920) Ankara: K4RARI
10/5/1336
15. K o l o r d u K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 5 /6 ve 6 /7 ifreye. 1 - Meclisi Millinin noktai nazar, esas boleviklerle temas ve harekt askeriyeye balanmamas merkezindedir. Binaberin maddi de ve fiil bir ahdi mterek temininden evvel tarafmzdan hudud haricinde akdemce arz ve i'ar klnd zere ileri harektn bir itilfa tliki zaruridir. 2 - Bekir S a m i ve Y u s u f K e m a l Beyefendiler yarn E r z u r u m a mteveccihen A n k a r a d a n hareket ediyorlar. Oraca kendilerine ilhak edilecek olan askeri zann ihzar buyurulmasn rica ederim. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
K . K . : s. 727
3 2 9 - HUDUDUN GELMES T E K L F ZERLNE V E K L L E R HEYETNN GL, K Z I M K A R A B E K R D E N SORDUU H U S U S L A R (12. V. 1920)

Kzl ordunun k u v v e t i - y a r d m niyetleri-Dou k u v v e t i n i n b a t y a ne katlabilecei h a k k n d a ifre. zaman
15. K . K u m a n d a n K z m P a a Hazretlerine H u d u d u n tecavziyle a r k t a n gelen harekete itirak hususundaki i'arat devletleri Heyeti Vekillece b y k ehemmiyetle nazar dikkate alnd. Heyeti Vekile karar kati itas iin nkat tiye hakknda m u t a l a i samilerine mracaat mnasip grd: bulunmamlardr. 1 - K z d ordu; Ermenistan v e Grcistan hudutlarna geldikleri halde bizim temini muavenetimiz iin henz bir m r a c a a t t a Halbuki buna imkn bulabilecekleri tahmin edilmektedir.
343 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Ermenistan'a taarruz hareketimizi itilf devletleri ve Amrika iln harp kabul edecek ve ihtimal ki memleketin a k s a m garbiyesinden ve alebi ihtimal Trabzondan da taarruza geeceklerdir. B u umumi taarruza ark harektna itirak eden kuvvetlerimiz Garb manda serbest kalabdeceklerdir. kar siyanet iin ne kadar za-
Boleviklerin bu takdirde maddi seri muavenetleri ne olabilecektir. Boleviklerle aramzda henz bir mukavelename y a p d m a m olduundan muavenetlerinden emin olabilirmiyiz ? 3 - Trabzon'a terk olunacak kuvvetin bir Ingdiz ihracna mukabele ve m d a f a a y a kifayet edememesi halinde btn memleket dahdindeki teredddn aleyhimize inkiaf varidi hatr oluyor. Ermeni ve Grcistan hudutlarna temas eden K z d kuvvetlerin miktar ne k a d a r tahmin eddmektedir. 4 - Heyeti Vekilenin ve hatta bir dereceye k a d a r B y k Millet Meclsinin kararn istihsal etmeden harekete gemek mesuliyeti mahzurunu gryorum. B u kararn istihsalinde harekete mukabil temin eddecek menafiin bir ittifakname ile tesbit edilmi olduunu ifade etmek lzumu anlalmaldr. Mevcudiyeti milliyemizi de tehlikeye vazedecek bir mahiyette olaca bedihi bulunan San Remo mukarreratmn da yaknlarda teblii muntazr ve binaenaleyh Meclisce karar ittihaz kariptir efendim. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 132/19543, s. * * * 19.
3 3 0 - T R A B Z O N VALS HAMT BEYN GREVNDEN D A R ifre (12. V. 1920)
ALINMASINA
A n k a r a : 12/5/1336 K z m Karanecir P a a Hazretlerine
Trabzon Valisi H a m i t Beyin tavr ve muamelesi kendisinin iten ektirilmesini zarri klmaktadr. Dahiliye Vekletince mnasip bir zat bulununcaya kadar imdilik Vilyet umurunun vekleten nc Frka Kumandan R t B e y tarafndan deruhte eddmesi mnasibi mtala klnmaktadr.
344
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bulu-
Zat samilerince de tensip buyurulduu takdirde tebligat resmiyede nulmak zere i'ar keyfiyet buyurulmas mercudur.
B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l

K.K.: a. 733
3 1 - E D R N E MECLSNN M D A F A A K A R A R I N I N UYGUN OLDUUNA D A R ifre (14. Y. 1920) A n k a r a : 14.Mayis.1920 T r a k y a Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyesi Riyasetine 12 Mays 1920 tarihli ifre cevabdr: 1 - Edirne meclisi fevkaldesinin Y u n a n igali ihtimaline kar, Trakyanm m d a f a a esas dahilinde verdii karar muvafktr. 2 - Paristeki Osmanl murahhas heyeti milletin hibir suretle vekletini haiz deddir. Bunlarn memleketimizin hibir paras hakknda bar konferansnn verecei k a r a n t a s v i p t e selhiyeti yoktur. Binaenaleyh, bunlar tarafndan kabul ve imza edilecek bir muahede hkmleri keenlemyekndur. B a n konferans k a r a r l a n malm olunca b u n a kar yaplacak hareket B y k Millet Meclisince tayin edilecek ve size de gerekli tebligat yaplacaktr. Maahaza, son m a l m a t , Edirne vdyetinin Yunanllara vermesi konferansa mus a m m e m olduu merkezindedir. B u karar deitirecek siyasi deiildik ancak tarafmzdan silhla ve kemali iddetle m d a f a a edddikten sonra m m k n olabdecektir efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
T. Byklolu, T r a k y a d a Milli M c a d e l e : s. 200
345 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 3 2 - T R A K Y A N I N M D A F A A S I tN B U L G A R L A R L A ANLAMAYA V E AYDIN CEPHESLNDE M U K A B L T E E B B S L E R E D A l R ifre (14/15. V. 1920) Ankara: 14/15. Mays 1920 Birinci Kolordu Kumandanlna
12 Mays 1920 tarihli ifre cevabdr: Y u n a n igaline kar, Trakyann m d a f a a s hususunda, Birinci Kolorduca verilen karar B y k Millet Meclisinin noktai nazarna tamamile muvafktr. Bu hususta Bulgarlarla y a p d m a k t a olduu bildirilen itilf teebbs musiptir. Y u n a n igal teebbs tahakkuk ederse, Aydn cephesinde, tarafmzdan m m k n olan teebbslerde bulunulmas ve kabili irad ve istifade olan her unsurdan Yunanllar aleyhine istifade hususu ehemmiyetle nazar dikkatte tutulmaktadr efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T. Byklolu, T r a k y a d a Milli M c a d e l e 9. 289
3 3 3 - I S Y A N L A R (15. V. 1920)
M u d u m u d a asilerin d u r u m a h a k i m o l d u u - S i v a s T r a b z o n , E r z u r u m metinde, hakknda Aziziyedeki ifre. isyan hazrlklarE r z u r u m d a halkn istika-
aydnlatlmas
Ankara:
15/5/1336
15. Kolordu K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Gayet aceledir.
1 - Mudurnu civarnda iki gnden beri d e v a m eden msademe sevk olunan mfrezenin kolbas dn a k a m m u v a s a l a t etmi olmasna ramen bugn yeniden ve iddetle balam ve 10 evveldenberi telgraf hattnn inktandan ussatn Mudurnuyu igal ettikleri istidlal olunmutur. Muharebenin cereyanna ve neticesine dair b a k a m a l m a t yoktur.
346
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - Sivagn Yenihan civarnda 7 - 8 yz kii toplanarak Padiahla kuvay
Milliye arasnda muharebe ve msademeye mahal vermemek ve padiahmzla sureti muslihanede meseleyi hal ve fasletmek istediklerini vesaireyi havi Sivas vilyetine dn bir talepname vermiler ve taaruz edilirse mukabele ve m d a f a a edileceini ve S a m s u n d a kuvay tenkiliyeye arz hrmet ve umum guruplarn muavenete davet eylediklerini ve ktaatn silhla kylerine firarlarn temin eylediklerini bildirmilerdir. B u hadise btn memlekete amil ingiliz tekilt irticaisinin mhim bir safhas olup hadiseyi serian halledecek kfi kuvvet Sivas ve T o k a d d a mevcut olmadndan maatteessf sr'atle tuyana ittisaa pek msaittir. Az z a m a n d a btn vasati Anadolunun bu
kaplarak hududlarn ecanibe bil mukavemet ak kalmas ihtimal dahilindedir. Trabzon-Erzurum istikmetinin de byle bir fesada y a t a k olmas istidad olduu malmdur. Son alnan haberlere gre Aziziye civarnda da bir hareket bulunduu K a y s e r i d e n bdirilmitir.
3 - B u vaziyete gre m t a l a ve tedabiri liyelerinin i'arn rica ederim. Biz her eyden evvel btn' kuvvetimizle memleketimizin tesand dahiliyesini m u h a f a z a y a m u v a f f a k olursak hududlarunz k u r t a r m a y a muvaffak olacamz kanaatindeyiz. Binaenaleyh kolordumuz ktaat ile her eyden evvel irticai imha edecek surette garbe doru harekt ve tertibat dnmek mecburiyetindeyiz. B u n d a n m a a d a btn ifsadat dahiliyenin kuvvetlerimizi brakarak hududlarmz ecnebilere teslim iin mrettep olduuna eer Erzuzurum halk hakikaten kani iseler bunlar civardaki h a t t uzaktaki fesi yapabirler. Cevabna m u n t a z n m efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K . K . : . 7 3 2
halk ve
ulemaya mtemadiyen mektuplar ve telgraflar y a z a r a k mhim irad vazi-
347 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 3 4 - DAMAT F E R D N VATAN HAN OLDUUNA D A R B.M.M. KARARI HAKKINDA (20. V. 1920) 4001 Adet 2
Mahreci Ankara Numaras 6517 Kelimesi 100 Alnd 22 Tarih Saat 15/24
Tamim
Erzurum Vilyetine B y k Millet Meclisinde makam riyasete verilen takrirler zerine Adliye Encmeni tarafndan tanzim ve Meclis Heyeti Umumiyesince de kabul edilen m a z b a t a sureti atide arz ve t a m i m / 20 Mays 36 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l Suret islmlar yekdieri aleyhine tahrik ve tevik Ue beynelislm irakai demme sebebiyet veren ve u suretle hyaneti vataniyeleri sabit olan Ferit P a a kabinesiyle mzahir ve muinlerinin hiyaneti vataniye kanunu ahkm mndericesine tevfikan icray muhakemei giyabiyeleri iin bir karar ittihaz hakkndaki zmit Mebusu H a m d i Bey tarafndan ita ve Meclisi Umumiden addederek havale Franolunan 1 3 / M a y s / 3 6 tarihli Ferit Paann sulh konferansnda (Torosun cenubundaki drt milyona y a k m trk haymeniin ve yabanc i k a m a kalkmas b y k szlara peke ekmesi ve Anadolunun muhtelif mahallerinde uri ve fesat bir hiyanet olduundan kendisinin S a f a ve B u r s a Mebusu vatandahk Beyler hukukundan tecridine ve milletimiz arasmdan tardna karar verilmesine) mtedair bulunan Mersin Mebusu smail Emin tarafndan mta takrirler zerine mzakere olundu. D a m a t Ferit Paann v a t a n d a h k hukukundan tecridine ve milletimiz arasndan tardna karar vermesi hakkndaki teklif Encmenimizce de muvafk ve mnasip grlmekle keyfiyetin olvehile k a r a r ita buyurulmas zmnnda Meclisi Umumiyeye tevdne, Ferit P a a de hiyaneti vataniyede bulunan rfekas ve mzahir ve muinleri haklarnda takibat ve tahkikat lzmei kanuniye icra ettirilmesinin
348
de Heyeti tcraiyeye beray havale Makam Celili Riyasete takdimine karar verildi.
Mlhakata kiramna 6241 /276 Vilyete ve matbuata iraesi teblii ve devair 36 matbuata yazld 336
T.I.T.E. Arivi: 2 4 / 3 0 3 0
rUesay
/23 Mays
26 minh mlhakata
60 /27 Mays
3 3 5 - AYINTAP C E P H E S N D E F R A N S I Z L A R L A H A R B N D U R D U R U L D U UNA D A R Telgraf (28/29. V. 1920) D a k i k a tehiri mucibi mesuliyettir. Feke K u v a y i Milliye K . Ruhi B e y e Mahreci Hain cephesi B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l P a a Hazretlerinden 30 /31.5.36 gecesi alnan telgraf sureti bervehitidir. Franszlarla icra edilen mzakerat neticesinde tarafeyn arasnda bervehiti hususat kabul edilmitir. 1 - Maysn 2 9 / 3 0 uncu gece yirmi gnden ibarettir. 2 - Pozant ve Sis'te bulunan Fransz ktaat s h l a n ve bilumum eya ve malzemeleriyle Adana-Mersin mendifer hattna k a d a r ekilecekler, Ayntap ehri Franszlar tarafndan tahliye edecek ve ehir dahilinde bulunan Fransz kuvveti k a s a b a haricindeki Fransz Ordughna ekilecektir. Tatili muhasematn ilk on gn zarfnda Pozant, Sis ve Ayntap tahliyesi hitam bulacaktr. 3 - Tatili muhasematn ilk gn z a r f m d a yedimizde bulunan serasnn Fransz kendilerine iadesine balanlacak ve Franszlar t a r a f m d a n gerek y a n s n d a n itibaren btn Fransz cephemddeti sinde Franszlarla tati m u h a s e m a t edilecektir. Tatili m u h a s e m a t
349 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER siyaseten tevkif olunan Mslmanlar, gerek esir edilen (silik bize iade edilecektir. 4 A d a n a Valisi ile Osmanl Memurini Hkmeti arasnda serbeste yalnz ktaata ak muhabere icra edilecektir. Pozant, Sis v e Ayntabm eraiti tahliyesi ve sera mbadelesi hakknda ayrca tebligat yapdacandan edilmelidir. B u emir 30 Mavs 336 s a b a h n a imdilik Maysn otuzuncu gn sabahndan itibaren tatili muhasemat edilmesi temin kadar en ileri hattaki tebli edilmi bulunacaktr. Tekarrr eden m e v a d d a kemali ciddiyet ve drst ile t a m a m e n riayet olunmas ve riayet ettirilmesini kat'iyen talep ederim. Emrin alnd ve btn cephenin mukarndan haberdar edildii gn ve saat b u r a y a bildirilecektir. 3 0 / 3 1 /Mays /336 Kilikya K u v a y Milliye K u m a n d a n Kozanolu Doan B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: * * * 159/28103
okunamad)
2 9 / 3 1 Mays 336
3 3 6 - K A F K A S CEPHESNE DAR V E K L L E R HEYET (1. V I . 1920)
KARARI
Ru9ar ve slm lemi ile birlemek mecburiyeti-Harektn siyasi d u r u m u n a y d n l a n m a s n a bal o l d u u - l isyanlarn t a m a m e n bastrlmas iin k u v v e t gerektii hakknda ifre.
Onbeinci Kolordu K u m a n d a n K z m P a a Hazretlerine Z a t a Mahsus 1 Haziran 36 1 sa evvel 1 - a r k harekt hakkndaki 30 /Mays j36 tarihli telgrafnameleri Vekiller Heyetinde mtala ve esbab mucibesi tetkik olunmu ve ktaat askeriyemizle harekete gemek suretiyle Ermenistan seferinin kad vakti hulul etmemi olduuna karar verilmitir. Heyeti icraiyemizin bu z a m a n a taallk eden hatt hareketi ve mlhazat esasiyesi bervehiti terih ve hah itimada bulunan Vekiller Heyetinin karariyle tebli olunur.
350
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Evvelen: Devlet ve milletimizin hals ve selmeti hakknda G a r p dev-
letlerinden hakiki bir muavenet ve insaf midi kalmad mttefiki aleyhdir. Memleketimizin tisi ark hudutlarmzn Ruslar ve lemi I s l m a muttasl olmasna mtevakkf olduu Heyetimizce muhakkaktr. Bu ittisalin her halde teminine cidden sarf mesai eddecektir. Saniyen: Boleviklerle siyaseten anlap mtekabil harekt ve minasebat tayin etmezden evvel kat'i harekete gemiyeceiz. Byle bir hareketin Boleviklerce nasd telkki olunaca bugn mehulmzdr. Zaten Bolevik lerin bizden intizar edebilecei en byk menfaat yani hareketi askeriye faidesini biz kendi ihtiyarmzla onlara bahettikten ve bu mnasebetle iine deceimiz vaziyetten rcu imkn kalmadn gsterdikten sonra Boleviklerden bdmukabele istihsali menafie imkn kalmaz. Sadece onlarn muti ve esiri oluruz. Alman seferine de byle girmi olduumuzu d a i m a t a h a t t u r etmekteyiz. Salisen: Mnhasran askeri noktai nazarndan dahi E r m e n i s t a n seferini emin ve muvaffakiyetle neticelendirmek iin dier bir t a r a f t a n fiden muaveneti askeriyemiz lzm olduu kanaatindeyiz. E e r Azerbaycan ve Grcistan taraflarndan Ermeniler kuvvetle tazyik edilmezse yalnz bizim frkamzla ve az z a m a n d a Ermenistan kuvvetlerini imha edecek k a d a r takip edebilmek muhakkak deildir. te bervehi bal esas noktai nazarndan teklifi lileri tetkik edmitir. Bunlardan birinci m a d d e - Zat devletleriyle t a m a m e n m u t a b k olduu muzu irae eder. Dier maddeler harekt askeriye z a m a n m m henz hulul etmemi olduunu tayin eden esbab esasiyedir. 2 - K a f k a s y a n n vaziyeti siyasiye ve askeriyesi Heyetimizce gayr vazh grlmektedir. nk B a k ' y a Bolevik ordusunun 28 /4 /'36 da duhulntahidi den beri K a r a b a ' d a Azerbaycan ordusunun ve Bolevik ordusunun hatta Trkiye-Azerbaycan ittifaknn iln ve tasdiki gibi
10 /5 /36 sralarnda E r m e n i s t a n a gn mhletle ltimatom verilmesi ve haberler alnm ve bunlardan imdiye k a d a r bir netice kmamtr. B u defa dahi Azerbaycann Grcistan de msalhas Azerbaycan iin neticei k u v v e t ve neticei strar olup olmad mehulmzdr. Y z bin kiilik ordunun B a k civarnda ve ondrt bin kiinin Zengisur'da bulunmas havadisiyle Ermenderin i s l m katlimna cret etmeleri ve komularna kar mtehakkimane bir tavur almalar havadisi arasnda mahyeten
351 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tenakuz vardr. Halil Paann kuvvetli bir ordunun kumandasn terk etmesini irae eylemese gerektir. Velhasd Ermenistan aleyhine icray harekta k a d a r Azerbaycan veya Bolevik kuvvetlerinin mevcudiyeti henz mehulmzdr. Biz bilkis Bolevik harekt askeriyesinde tevekkufu ve imdilik Bolevik ktaatnn K a f k a s muhitinden uzaklamalarn istimam ediyoruz. Son zamanlarda Boleviklerin Lehlilere K i y e f cephesinde malp olduklar ve onbe bin esir verdikleri ve h a t t a K a f k a s y a d a n k u v v e t celbine mecbur olduklar zikredilmitir. Odesann tehlikede olup olmad da m n a k a a edddi. R u s y a iin onbe bin esir veren bir malbiyet mhim bir m a n a ifade etmez. F a k a t Kiyef ve Odesa isimleri malbiyeti askeriye mahiyetinden ziyade dahili bir sarsnty ima eder. Lenin'in yerine Brasdov'un gemesi havadisinin mnas henz anlalmad. Istidllimize gre Rusya'nn Bolevik mahiyeti bu yzden deimiyecektir. D a h a ziyade azim ile ve k u v v e t istimalini daha iyi temin iin gelmitir. F a k a t bu t a h a v v l t m inkiafn iyi tahmin etmee lzum vardr. K a f k a s milletlerinin latt hareketleri de R u s y a ' d a k i bu kararszl gstermektedir. Binaenaleyh vaziyet henz tavazzuh etmemitir. 3 - B u erait a l t m d a vaziyeti dahiyemiz isticalden ad buyurulmamaldr. nk malm olan sulh eraitine nazaran Ermenilere m e v ' u t olan ark vilyatmz m d a f a a etmek iin hazr bulunmak o muhitin ahalisine ve heyeti askeriyesine kar kuvvetli bir sebeptir. F a k a t Sarkam'a giderek orada intizara m a h k m k a l m a k ezhan basiteye kar hem bir ey y a p m a a iktidarmz olmadn v e hem de bellar kendi ihtiyarmzla davet ettiimiz eklinde tesir eder ve daha ziyade sarsnt y a p a r . Vaziyeti yemizde husule gelen salh v e tebeddl malmu resay usat hiyaneti vataniye kanununa tevfikan sizin teskin edildi. Sivas'daki hadise, Dzce Bolu vukuatnn hararetli zamanlarnda ihzar edilmi bir hareket idi. R a b t mit edilen menba fesadn itfasiyle Sivas kyam hararetini gaybetmi olacaktr. T e z a h r a t t a bunu hissediyoruz. Hulsa daha tede beride zuhuru ihtimal dahilinde olmakla beraber resay idaremizin srasnda azim v e iddetle hareket, mtemadiyen irat ve tedbir ve gayret etmeleri sayesinde iktiham edeceimizi inayeti hakla, kuvvetle mit maliyemiz ve iaemizin stanbul de Sarkam'ta daha iyi olmas iin sebep yoktur. Bundan m a d a vaziyeti dahidevletleridir. dorudan doruya t e m a s t a olan muhitte kati darbeler indirilmi v e pek mhim tecziye edilmitir. Kony a ' d a da iki defa tezahr eden muhalefet fiden bir kuvvete lzum gstermek-
352
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER mesele
ediyoruz. Bizim tecrbelerimize nazaran harekt dahiliyede ruhu
zabitann k a r a n katisine ve imanna sureti katiyede itimad olunan emin kuvvetin mevcudiyetidir. B u r a l a r d a byle kuvvetler tedarikine esasl surette tevessl ediyoruz. 4 - Murahhaslann isali E r m e n i s t a n seferinin kad iin sebebi mstakil olamyaca tab olmakla beraber phesiz pek mhimdir. Azerbaycan'a yol b u l m a l a n zaruridir. Sarkam harekt Hareketlerinin onlarn menistical edilmesini rica ederiz. Murahhaslarmzn mtenekkiren ve k a r a d a n dferle s e y a h a t l a n n temin edemez. Ekseri yerinde i s l m halk de m u h a t olan geni bir mntkadan bir ferce b u l a r a k gitmee imkn bulunabdir. 5 - Dorudan doruya Nuri P a a y a n m d a n ve B a k ' d e n geldiini ve onun Azerbaycan'da olduunu bildiren bir efendi bir iki gne k a d a r b u r a y a v a s d olacaktr. L a h e y Ataemiliteri K a y m a k a m Nuri B e y de A v r u p a d a n yarn b u r a y a m u v a s a l a t ediyor. mit ettiimiz gibi vaziyeti tenvir edecek baz m a l m a t alrsak derhal arzedeceiz efendim. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
T . t . T . E . A r i v i : 1 3 2 / 1 9 5 4 3 , s. 24-26.
3 3 7 - ELVlYE-t SELSENN GAL
N V E K L L E R H E Y E T K A R A R I
H A K K I N D A ifre (6. V I . 1920) Ankara : 6 /6 /36 D a k i k a tehiri caiz deildir. 15 K . K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine
Hariciye Veki ve iktisadiye Vekili lileri de m t a l a edeceklerdir. Vaziyeti tedafiyemizi slah m a k s a d i y l e Soanl geitlerim igal etmek iin ktaat askeriye ile derlemek hakknda 4 Haziran 36 tarihli grlmtr. Elviyei Selsenin igali hakknda z a m a n m d a Onbeinci Kolordu Kumandanlnn teklifi Vekiller Heyetinde tetkik edilerek m u v a f k istimali B y k Millet Meclisi tarafndan Heyeti Icraiyeye tevdi edilmi olduundan Vekiller Heyeti bu salhiyete istinaden teklifi vkiin tatbikine karar vermitir. K a -
353 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER rarn ciheti siyasiyenin sureti idare vc iln iin lzm gelen ota ve talimat gibi mukarrerat ztlilerine ayrca zeylen b u r a d a n bildirilecektir. O z a m a n a kadar siyasi hibir teebbste bulunulmayarak yalnz harkt askeriyenin ihzar ve bu harektn ne zaman balayabileceinin i'ar mercudur. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
T . t . T . E . A r i v i : 1 3 2 / 1 9 3 4 3 , . 30
3 3 8 - SOVYET R U S Y A D I L E R K O M t S E R t V E V E R L E N CEVAP (20. VI. 1920)

Sovyetletle dostluk a n l a m a s n a hazr durulmas-Bu sebepten Murahhaslarn ohnduu-Ermeni Erzurunda tecavznn durbeklediine dair telgraf.
R u s y a Sovyet Cumhuriyeti umuru Hariciye Ahali Komiseri Efendiye Rusya Sovyet Cumhuriyeti umuru Hariciye Ahali Komiserliinin 3
Haziran 920 tarihiyle Trkiye B y k Millet Meclisi Riyasetine hitaben gnderdii mektubun mealine memnuniyetle muttali olduk. Cevaplarmz bervehi ati arzile kesbi eref eyleriz. 1 - Trkiyeye mteallik olarak bildirilen prensipler esasen bizim samim ve cidd prensiplerimizdir. Bu prensiplerin tatbikna mani olan C a r p devletleri aleyhine mnhasran bu sebeple mcadele ediyoruz. Samimi ve ameli esbab temin ettike kmilen tatbik edeceiz. 2 - Ermenistan ve Acemistanla hudutlarmz tayin iin R u s y a Sovyet Cumhuriyetinin tavassutunu memnuniyetle kabul ve mzakerat siyasiye ile mkilt mevcudenin halli tarikini tercih ederiz. 3 - Ancak komularmzn gayr kabili itiraz bir surette Trk olan araziyi tahrip ve ahaliyi katlim ettiklerinden ve Garp Emperyalistlerine iddetle muztarip ve mtekiyiz. B u n a nihayet verecek tedabiri icrasna karar vermek iztrarnda kalm iken mektubunuz zerine has olan usullerde sun'i kitleler ve ekseriyetler vucda getirmekte olduklarndan acileden harekt olmak zere Elviyei selse dahilinde baz mevakii igal iin harekt askeriye tehir ettik. Ahalimiz aleyhine Ermenilerin tecavuzatnn durdurulmasn ve t a v a s s u t iin dermeyen edilecek teklifin msareaten dermeyan rica ederiz.
354
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 - Rus Sovyet Cumhuriyeti nezdine salhiyeti fevkalde ile gnderilen
vekillerimiz yolda ve halen E r z u r u m d a beklemektedir. S o v y e t Cumhuriyeti ile mnasebeti muntazamai siyasiyeyi ve mnasebat tiyeyi tanzim etmek vazifesini almlardr. Komularmzn Sovyet Cumhuriyetiyle muvasalkemali tmza mani olmalar sebebiyle temas teahhur etmektedir. Teriini
memnuniyetle arzu ettiimiz bu temaslarn husuli iin S o v y e t Cumhuriyeti tarafndan da teshilt mmkine ifasn rica ve imdiden salhiyettar S o v y e t murahhas ve heyetlerine intizar ederiz. 5 - Biz Garp Emparyalistlerine kar yalnz hals ve istikllimizi muhafaza etmekle iktifa etmiyoruz. Ayn z a m a n d a G a r p Emperyalistlerinin kuvvetleri ve malm olan her vastalariyle Trk mdletini Emperyalizme vasta ittihaz etmek istemelerine mani oluyoruz. Bu suretle btn beeriyete hizmet ettiimize kaniiz. Rus ve T r k milletlerini birletirecek s a l a m muhadenet esaslarnn ameli ve maddi bir surette semeratm gsterebileceinden midvar olmakla bahtiyar bulunuyorum. Umuru Hariciye Komiseri Efendi, kemali samimiyetle izah ettiimiz bervehi bal beyanatmzla Sovyet Cumhuriyeti ile tesis edeceimiz mnas e b a t t a tarafeynin emniyeti t a m m e iinde bulunmasna ne k a d a r ehemmiyet verdiimizi arzedebildiimi mid eder ve iinde b u l u n d u u m u z m c a d e l t a gsterden alkai hayrhahanenin Trkiye B y k Millet Meclisi ve Trk milletince heyecan ve meserret ile telkki edildiini ibl ile kesb eref aylerim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
**
H.M.: 8 Temmuz 1920
3 3 9 - ERNE V E R L E N C E V A B A , H A R E K T I N T E H R N E VE Y O L D A BULUNAN B O L E V K H E Y E T L E T E M A S E D L M E S N E D A R (21. V I . 1920) 15. K K u m a n d a n K z m ifre Karabekir P a a Hazretlerine 21 Haziran 1336
Vekiller Heyetinde ierin'in mektubu tetkik olunmu v e 23 Haziran 36 tarihinde tarafmzdan hareket yaplmas m u s a m m e m bulunduu hakkndaki telgrafanei devletlerine de ttla hasd olmutur.
355 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Vekiller Heyeti tarafmzdan t a s m i m olunan hareketin katiyyen tehir olunmasna ve evvel emirde yolda bulunduu ihbar olunan Bolevik Heyeti ile temas edilmesine karar vermitir. ierin'e yazlan telgraf sureti zeylen bildirildi. B u telgrafnameyi aldnz ve tamamen anladdn ltfen bildirmenizi rica ederim. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
T.I.T.E. * * * Arivi: 132/19543, . 34
3 4 0 - S T A N B U L D A N M E M U R E D L E N S K U M A N D A N L A R I N D Z C E D E DAM E D L E C E K L E R N E D A R (29. V I . 1920) 18 T e m m u z 336 E r z u r u m Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyesine

Mahreci Ankara Numaras 809 kelimesi 80 Alnd Erzincan mahal 18 minh tmza Nihat
Telgraf
aceledir.
Istanbuldan memur edilip bilfiil usat kumandasn ifa eden E r k n harp Binbas Hayri, yzba Ali, Mlzm evvel erafettin, mlzm evvel Hayrettin, makineli tfek zabiti Mehmet Hayri ve T a b u r ktibi H a s a n L t f i , Cerrah brahim E d h e m Efenderin 28 /5 /36 da Dczcede kanuna tevfiken sulben idam edildikleri K u v a y i Tedibiye Kumandanldan bildirilmitir.
Okunmutur j20 Temmuz 36
29/6/36

T.t.T.E. Arivi: 38/4349
356
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Telgraf
3 4 1 - B Y K M L L E T MECLSNN Y E T K L E R H A K K I N D A (29. V I . 1920) 3988 Aceledir. E r z u r u m Mdafaai H u k u k Heyeti

15.7.36
Merkeziyesine
Saat 5/40 mza Murat
B y k Millet Meclisi ayn z a m a n d a Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti kongresi selhiyetine de sahip bulunmakla Heyeti Temsdiye ile olan irtibatm B y k Meclis riyasetiyle idamesi tamimen tebli olunur. Yalnz Heyeti merkeziyelere yazlmtr.
18 Temmuz 36 okunmutur.
29 /6 /36 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l

T.t.T.E. Arivi: 38/4350
3 4 2 - B.M.M. CRA V E K L L E R L N t N S T K L L N B T N M L L E T Y U N A N L I L A R A K A R I S A V A A AIRAN B E Y A N N A M E S (2. V I I . 1920) Gayet aceledir. V L Y E T E

Mahreci Ankara Numaras 277 Kelimesi 3000 Alnd Sivas mahal Tarih 5 mza Hikmet
1368
Telgrafhanelere keide olunacak v e telgrafhaneler tarafndan b i l u m u m Mdafaai H u k u k Cemiyetlerine tevzi olunacaktr. Gazetelere v e Belediyelere ve Ajanslara, R a s a y Mlkiye ve Askeri Kumandanlklarna. 1 - stanbul'da bulunan ngiliz hkmeti igaliyesi stanbul gazetelerine verdii teblii resmide kuvayi Milliyenin zmite taarruz etmek suretile m t a -
357 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER reke ahkmn yeniden ihll ettiinden dolay sulhu mutemeri kebirinin Yunan ordusunu ileri harekete mezun kld ve Alaehir, Akhisar ve Somann igal olunduunu bildirmitir. Filhakika 22 Haziran sene 1336 dan beri Yunan ordusu arkan ve imalen taarruzuna d e v a m etmekte ve uzun mddetten beri tahid ettii kuvvetler sayesinde memleketimizin baz mahallerini igal eylemektedir. Yunan ordusunun vazifesi ve evsaf farikas mslman milletini s o y m a k , tahkir etmek ve b o a z l a m a k t a n ibaret olduundan vazifeyi de byk bir kan hrsde ifa eylemektedir. Beyannamede ahkmnn ihllinden bahs olunuyor. Bir seneden beri tzmirde kanlar dklyor, mtarekeden sonra memleketimizin en byk bu mtareke mslman ksmn
igal ve zulm ve tecebbr ile btn eslha ve mhimmatmz gasp edildikten sonra halkmz Y u n a n baklarna teslim ediliyor. Ahvali dahiliyemize mdahele, payitahtmz igal ve makam Hilfet ve Saltanatn faaliyeti mstakilesi iptal velhasd bir milletin mukaddes ve masun nesi v a r s a duar tecavz edildikten sonra mtareke a h k m m d a n bahs olunabilmesi adalet ve insaniyetle cidden feci bir istihza olduu k a d a r milletimizin vahdeti dveli galibe milletlerinin temyizi hakikatten t a m a m e m e n ciz zan olunduuna yeni ve kat'i bir delildir. B u ittihamn baka kymeti mevzubahs olamaz. 2 - H a k i k a t t e ise itilf ricali b a t a ngiliz resay idaresi olmak zere m U Jtimizin imhasn tasmim etmilerdir. Sulh muahedesi nam altnda tstanbul memurlarna verilen teklifat t a m bir senelik bir nifak dahili devresinden bilistifade bilfiil tatbik ettiler ve derakap zuhur eden mkilt zerine esbab mkavemetimzin tamamiyle imhasna z a m a n k a z a n m a k iin heyeti tahkikiye vesaire suretinde milletimizi a l d a t m a a teebbs ettiler. Geri bir seneden beri milletimizin ekseriyeti katasn a l d a t m a k imkn olmadn tecrbe eyledilerse de her halde vesaiti m d a f a a m z tenkis hususunda mhim icraat yaptlar. Ve artk Trkiye idamnn, maskesiz icars zaman geldiine hkmeylediler. B u zaman 16 Mart 336 dan bed'eder. Bu tarihte ngiliz memur larnn tertip ettii plnn hututu esasiyesi olan milleti nifak dahiliye drmek idi. Filhakika nifak dahili vastasile milletin klliyen inhidam etmesi ve btn memleketin bir iki ay iinde duar esaret olmas ihtimalini mid ediyorlard. B u sayede ngiltere mek istedii B y k Yunanistan Emperyalizminin sun'i bir surette yetitirmparatorluu Rumelide ve Anadoluda
btn memleketlerimizi klfetsiz bir surette temellk edebilecekti, t s t a n b u l d a darei rfiye ve ngiliz divan harbi tesis ile itilf menafiine tabi olmyarak mstakilen m e n a f vataniyemiz dahilinde hareket etmei gayri m m k n bir
358
hale getirmiler ve bunun ilede iktifa etmeyerek dorudan doruya kendi memurlarn baa geirmilerdir. Bu memurlar ister yrekten v a t a n hiyaneti sevkile olsun isterse tngiliz imha politikasn ve Y u n a n istilsn gremiyecek kadar basiretten mahrum o l m a k t a n mnbais bulunsun, dini, mill nakdi yeddi iktidarlarnda bulunan btn kuvvetleriyle milleti osmaniyenin milletimizin aleyhine k y a m etmilerdir. a y d a n beri btn dnya y a a m a k ve
esir olmamak iin gsterdii havark milliye ve ictimaiyeye hayrandr. Nifak dahili yolunda alan b t n vesait alemi insaniyet ve islmiyetin tezlil ve istikrah nnde ve milletimizin azim ve selbeti karsnda erimektedir. Nifak dahili oyunu kfi derecede islediine kani olduktan sonra ngiliz resay idaresi Y u n a n ordusunun istimali zaman geldiine k a r a r verdiler. nki nifak dahdiye galebe ettikten sonra Trk milletinin Y u n a n ordusunu perian edebdecei m u h a k k a k bir keyfiyettir. Binaenaleyh henz dahili harekt sebebiyle kuvvetlerimiz cephelerden uzak bir vaziyette bulunur iken Y u n a n ordusunu harekete getirmek icap ediyordu. Ve artk mnafk kuvvetler vazifelerini ifa ederek memleketi Y u n a n istilsna hazr bir hale getirmilerdi. B u izahattan anlalyor ki milletimizi imha plnnn ikinci s a f h a i tatbiki olm a k zere Y u n a n harekt askeriyesi devri geldiine kani olduklar iin itilf dveli galibiyesi Y u n a n ordusuna yol vermilerdir. Binaenaleyh zmit meselesi gibi basit bir hakk meruu m d a f a a y a mstenit zaruretlerden v e her ne ekdde olursa olsun mtareke ahkmnm ihllinden bahs etmek gl.tr. 3 - Trkiyeyi imha e t m e k iin dmanlarmzn t a s m i m ettikleri plnn bundan sonra da dier s a f a h a t vardr. Sevahilimizin de baz yerlerinden bizi tazyik etmeleri v e iktisaden dahi a b l u k a tedabirine tevessl etmeleri ihtimal dahilindedir. B u ihtimalt bizce derpi edilmitir. Her halde iinde bulunduumuz mcadelt v e m c a h e d a t t a azim ve t a h a m m l m z krabdmek zu'miyle m a d d i ve manevi btn tazyikat peyderpey tatbik edeceklerdir. 4 - Dmanlarmzn m e v k tatbika koyduklar vesaite tevfikat subhaniye ile galebe edeceimize dair ilk gn beslediimiz midlerde bu gn Y u n a n ordusunun akurane istilya baladn grdkten sonra d a h a k a v i ve daha azimkr bulunuyoruz. Milletimiz Anadolu gibi vasi f e y y a z bir muhiti faaliyet iinde yalnz mnafk ve Y u n a n kuvvetleriyle Btn istil ve imha edilemez. D m a n m istils ne k a d a r v s a t peyda ederse izmihlli de o kadar srat ve kat'iyetle husul bulacaktr. ahalimizde mnafklara ve
359 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER yunanllara kar snmez bir azim ve kin uyanmal, Y u n a n ordusunun ilerisinde, gerisinde nerede kalrsa kalsn her mslmann vazifesi Y u n a n neferine hcum olmaldr. Cenabhak Y u n a n binay edecektir. 5 - Y a a m a k isteyen milletimizin talebi basit bir kelimede mndemi ve g a y e t merudur. stikll. A v a r u p a n n resay idareden ve sermayedarlardan ayr olan asl milletleri bizim hayatmz bize ok grmyorlar. E e r bu gn Fransz milleti ile talyan milletile h a t t a ngiliz milleti ile m u h a s a m a halinde bulunuyorsak bu milletlerin seslerini iittirememelerinden v e kendi resay idarelerinin istd ve sermaye emelleri iin bizi imha etmelerine ses karmamalarndandr. Franszlarla samimiyetle tesis ettiiz mtarekenin temdidine Fransz memurlar mtareke esnasnda ahalimize ikence ettirmek v e verilen sze muhalif olarak adamlarmz tevkife d e v a m etmek, velhasd tatili m u h a s a m a t t a n bilistifade memleketimizi yeniden igale k y a m eylemek gibi ahval ile fden imkn brakmaddar. Dierleri de byledir. B u devir Fransz ve t a l y a n ve dier milletler memurlarnn ngiliz rseay memurini emrine i t a a t ettikleri v e mletimizin filen ve muttariden imhasm sermayedarlarn kendi menfaatlerine muvafk zannettikleri devirdir. B u devri atlayp milletleri sylemee d a v e t etmek iin y a a m a a hakl olduumuzu ve hayatmz elimizden almak iin kenderinin birok hayatlarn feda etmek lzm olduunu isbat edeceiz. B t n milleti vifak ve ittihada ve Yunanllarn aleyhine kemali azm de k y a m a davet ederiz. rad ve chad Yunan tzmihllini inayeti hakla yakn bir z a m a n d a myesser klacaktr.
Mlhakata dafaai ramna muz 36 alnp alnmad yazlmtr, Mdriyeti sorulmutur. devair resay valsna MkiMilliyeye ve Polis yazld.
hayalinin
mahvn bize nasip
6 Tem-
2 Temmuz 336 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l

T.I.T.E. Arivi: 24/3038
**
360
3 4 3 - B O L E V L E R A L E Y H N E N G L Z L E R L E A N L A M A YAPILACAINA DAR YALAN H A B E R (15. V I I . 1920)

Mahreci Ankara Numaras 3100 kelimesi 55 Alnd Trabzon mahal tarih 16 minh saat 23/30
4544
Adet 36 E r z u r u m Vilyetine
Bolevikler aleyhine ingilizlerle bir ittifak akdedeceimiz Azerbaycan'da iae olunmaktadr. B u a y i a t ingilizlerin p r o p a g a n d a s n d a n b a k a bir ey deildir. Memleketimizi p a r a l a m a k ve m a h v e t m e k isyteyen ngilizlerin bUhassa Bolevikler aleyhine olan bu ayialar resmen tekzip olunur. B u tekzibin trke ve m m k n olduu takdirde franszca ve rusca olarak m a t b u a de hudut haricine, Iran, K a f k a s y a y a ve memaliki ecnebiyeye isalinin temini ehemmiyetle mercudur. 15 T e m m u z 336 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
T.t.T.E. Arivi: 24/3066
3 4 4 - M L L B A Y R A M I N ON NC YILDNM D O L A Y I S L E V L Y E T VE KUMANDANLIKLARA GNDERLEN T E B R K (23. V I I . 1920) Milletimiz bugn On nc idi milliyi idrak ediyor. Bir t a r a f t a n en ac felketlerin dier cihetten de fedakr milletimizin btn cihana ibraz eyledii mstesna kahramanlklarn tarihini ihtiva eyleyen bu son oniki senenin hatratm tezekkr eylerken b y k bir heyecan ile titrememek kabil deUdir. Geen eyyam felketin istrabatiyle mahmul olarak onnc sali milliye girerken maziye ait cerihamz iin ancak bir arei tedavi t a s a v v u r etmeliyiz: " D a v a y istikllde lnceye k a d a r sebat v e s r a r " . B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
Ak S : 26 T e m m u 1920
TELGRAFI
361 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 4 5 - M D A F A A H U K U K CEMYETNN V E A S K E R GREVNE D A R Telgraf (27/28. V I I . 1920) E r z u r u m Mdafaai H u k u k
Grlmtr. Mahreci Ankara Hfz Numaras 7537
MAKAMLARIN
Riyasetine
1 - Anadolu Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti merkeziye ve Heyeti idareleri mahallinin en b y k mlkiye memurunun taht emrindedir. Mezkr heyetlerin m d a f a a i v a t a n emrindeki muavenetleri ve bu hususta cari muameleleri reisi hkmetin malmat tahtnda bulunacaktr. vahdeti hkmeti behemehal tarsin ve izhar edecek tarzda olacaktr. 2 - Mahallin asayii iin j a n d a r m a kuvvetzzahr olarak mahalli resay memurini mlkiyesinin emir ve tensibiyle Mdafaai H u k u k cemiyetlerinin himmet ve muavenetiyle v c u d a getirilmi ve getirilmekte olan K u v a y milliye nam altndaki kuvvei mselleha mutlaka mahalli j a n d a r m a kumandannn bilkayd art emrine tevdi olunacaktr. B u hususun temininden dolay resay memurini mlkiye ve askeriye mesuldr. 3 - Mahallin icab olarak dorudan doruya bir vazifei askeriye ifa etmek veyahut orduyu takviye etmek zere kezalik Mdafaai Hukuk cemiyetlerinin himmet ve muavenetleriyle tekil edilmi ve edilmekte bulunan gnll mfrezeleri behemehal mntkasnda bulunduklar en b y k askeri kumandannn tensibiyle teekkl edecek ve mezkr kumandanln emir ve tensip edecei askeri m a k a m n K u v a y milliye nam altnda taht emrine girecektir. kinci ve nc maddelerde zikrolunan k u v a y msellaha ve gnll mfrezelerinin iae ilbas ve idamei mevcudiyetleri iin icabeden masarfat jandarma veya Mdafaai Milliye vekletince temin olunur. B u hususta ahalinin Mdafaai H u k u k heyetleri vastasiyle vukubulacak muaveneti resay memurini mlkiye delletiyle m a k b u z ve Mdafaai Milliye vekletince maln bulunmak arttr. Hukuk heyetleri idarei hkmete mdahele etmekten 4 - Mdafaai Hkmet resasiyle Mdafaai H u k u k heyetlerinin yakdierine kar vaziyetleri
kendi emirlerinde kuvay msellha bulundurmaktan bilkaydart ve katiyen
362
memnudur. Bu hususun tetkikine ve muhalifi e m r ahvalin men'ine ve menide mklta tesadf ettii takdirde derhal mafevk mercie arz keyfiyete resay memurini mlkiye ve askeriye mecburdur. 5 - Baldaki Heyeti Vekile mukarrerat Dahiliye ve Mdafaai Milliye Vekilleriyle bilcmle resay memurini mlkiye ve cephe kumandanlklarna ve Mdafaai Hukuk heyeti merkeziye ve heyeti idarelerine Byk Millet Meclisi Riyasetince tebli olunmutur. 27 /28 jl /36 Byk Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Byk Millet Meclisi Riyasetinden Numara: 182
T.t.T.E. Arivi: 38/4306; 126/19242
346 - k t a h y a ' y z i y a r e t e d e n m u s t a f a k e m a l p a a r i y a s e tindeki byk m i l l e t meclisi heyetinin e h i r d e n ayrl mnasebetiyle ktahya mutasarrfna telgraf
(6. VIII. 1920) 6. V I I I , 1336 (1920) K t a h y a Mutasarrf Sait B e y e f e n d i y e B y k Millet Meclisinin selm ve ihtiramn muhterem halkmza, k a h r a m a n o r d u y a ve h a m i y e t k r memurine tebli etmek zere K t a h y a y dahi ziyaret eden heyetimiz b u r a d a grd m e f h a r e t b a h ve itm i n a n a v e r tezahrat- s a m i m i y e ve liyeden dolay fevkalde mftehir v e mesrurdur. V a t a n p e r v e r K t a h y a ahalisinin mal fedakrl, m a d d v e m a n e v h i m m e t ve mesaisyle be on gn zarfnda ihzar ve tehiz edilen binlerce m e v c u d a bali ktat- askeriyenin giritiimiz din, mill v a t a n m c a h e d e d e muzafferiyetimizi temin edecek k a h r a m a n bir zmre olarak isbat- fedakri edeceinden eminiz. Gerek zatlileriyle Mdafaa-i H u k u k heyet-i gayyuresinin gerek u m u m K t a h y a halknn mucib-i m b a h a t olan h i m e m a t m d a n dolay hissettiimiz kran B -
363
y k Millet Meclisi n a m n a b e y a n ile arz- v e d a eder ve ibu ihsa=at- m a h m e d e t k r a n e m i z i n aynen b t n ahaliye tebli b u y r u l m a s m rica eyleriz. B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
Ktahya (XV. Yit), istanbul, 1938
* *
3 4 7 - 328 - BAYRAM MNASEBETYLE ORDUYA BR TAMLM (27. VIII. 1920) 1 - Cephedeki asker arkadalarmzla bayramlamak ve vaziyeti umumiyeyi mahallinde tefti etmek zere Mdafai Milliye Vekili ve Eerknharbiyei umumiye Reisi ile bilikte Eskiehire geldim. Bayramnz mbarek olsun. Vatanmzn tahlisi iin giritiimiz mukaddes mcahedede inaveti hakla kariben ihraz muvaffakiyet eder ve hakiki bayramlar yaparz. 2 - Davamzn meruiyetine ve bunda muvaffak olacamza en bariz delillerden biri olmak zere son gnlerde vaziyeti umumiyei cihann lehimize ald mhim cereyanlar zikr edeceim. Ordularn ark hududumuza kadar ileletmek ve bize muavenet etmek suretiyle bizimle tevhidi harekt eylediini filen isbat eyleyen Bolevik ordular Emperyalist devletlerin arkta yegne istinadgh olan Lehistan istil ve her yerde byk zaferler ihraz ederek Varova nlerine kadar ilerledder. iddetle ilerleyen ve kendi hayatlarn tehdid eden mukavemetsiz istil akn karsnda Avrupa devletleri Lehistana muavenet iin bir tek nefer gnderemiyecek vaziyettedirler. Binaenaleyh bu tehlikeye de kar koymak mniyei vhiyesiyle Yunanllar istihdama karar verdder. Lehistandaki vaziyeti elimelerini tahfif iin Krm sevahine Yunan ktaat sevk olunmaa baland. Mahaza tahadds eden bu gnk gade mvacehesinde Avrupa Devletleri Trkiyedeki vaziyetlerini sratle slah ederek btn kuvvetlerini Bolevik tehlikesine kar istimal edebilmek iin Yunanllara garp cephemize kar yeniden bir taarruz icra ettirmeleri ihtimali vardr. Bu son gnlerde alnan malmat bu ihtimali teyit etmektedir.
364
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER T a h k i k a t ve hesabat dakika neticesinde Yunanldarn byle bir taarruza
tahsis edebilecekleri azam kuvvete kar Ordumuzun kemali muvaffakiyetle mukabele edebilecek bir vaziyette bulunduu tahakkuk etmitir. Mdebbir ve azmkr mesainin ayan kran bir neticesi olmak zere m e y d a n a getirilen b u ordunun imdiye k a d a r en muhayyirlukul fedakrlklarla ve zaferlerle malmal olan tarih ve an'anatna lyk bir azmi fedakrane ile vurumas elzemdir. Hakikati olduu gibi bilerek tedabirimizde isabet etmi olmak iin cmlemiz kemali teessrle t a h a t t u r etmeliyizki bundan evvelki Y u n a n taarruzunda ktaatmz vazifelerini ifa etmemiler ve d m a n a bir teebbs askeriye yaparcasna mtmleketimizi inetmilerdir. Beklediimiz yeni muharebatta her hangi bir kta tarafndan en ufak vazifesizlik gsterilmemesi iin kumandanlarn esasl tedbirler ittihaz etmelerini taleb ederiz. 27 Austos 336 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H.M. 2 Eyll 1920
3 4 8 - MOSKOVADAK MURAHHAS HEYETNDEN GELEN RAPOR, KOMNST F A A L Y E T , DOU C E P H E S (16. I X . 1920) Tahrirat: Zata mahsus.
Garp Cephesi K u m a n d a n Ah F u a t P a a Hazretlerine C: 14 Eyll 336 tarih ve 1347 n u m a r a : 1 - Moskovadaki heyeti m u r a h h a s a m z d a n gelen 13 Austos tarihli ilk raporlarda Lenin ve ierinle mteaddit mlkatlardan solunmutur. Anladdna gre Boleviklerin harekt bizim mesai ve mpln evvelemirde cedeltmza tevecchten ve esliha ve malzeme hususunda muavenetten bahLehistan malp ve sonra K r m d a bulunan Varangeli imha etmek esasna mstenitmi ve herhalde o z a m a n a k a d a r a r k t a harekt umumiyeye girimek mukarrer deilmi. Ermenilere memleketimizden arazi ilhak lzumundan
365 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bahsolunmutur. Heyetimiz Ruslarn malzemece fakir ve ii mzakeratla
u z a t m a y a mtemayil olduunu zikretmekle beraber, bizimle ittifak t a m m e akdedemiyeceklerine dair henz kat'i delil karsnda bulunmadklarn bildirmiler ve bir t a r a f t a n p a r a , silh ve cephanenin sevkolunmas iin uzun mddet imkn aranlarak nihayet bahren dahi n a k l i y a t a mbaeret edileceini ilve etmilerdir. Ermenistanla 10 A u s t o s t a yaptklar msalhanamede (ahtaht-Culfa) imendifer hattn Ermenilere terketmiler ve Azerbaycann ve bizim heyetimizin protestolarna kar yanl olduunu ifahen ifade ederek kararlarnda henz tebeddlt yapmamlardr. Dier t a r a f t a n Halil P a a vastasiyle k a r a d a n bir heyeti sefaret ve bununla sandk derununda altn gnderilmitir. B u heyetle p a r a E r z u r h m a vsl olarak S i v a s a hareket etmitir. Kle olan altnn miktar maden yz bin lira kymetindedir. 2 - Halil P a a , N a h c i v a n a v s d olduktan sonra kzl k t a a t ile Ermeniler arasnda m s a d e m a t v a k i oldu. Halil P a a d a n alnan m a l m a t a nazaran kzl kumandanlar, Ermenilerin mezaliminden ve tecavznden pek ziyade rencide olduklar Austos nihayetlerine doru bir E r m e n i s t a n seferini emri vki y a p m a k zere tahidat ve ihzaratta bulunduklar bildiriliyordu. Filhakika y a k m emarat belirdi. F a k a t nihayeti gelmedi, bilakis ulfa hattnn ErHalil menilere teslimi lzumuna dair olan mukarrerat tekrar v e teyit olunmaa balamtr. B u hali Lehistann malubiyetine atfediyoruz, m a a h a z a bir haber vermemitir. 3 - Biz bu ahvalden Bolevikelerin malzemece pek fakir ve sulha tene olduklarn, ihzar ettikleri Lehistan seferini muvaffakiyetle bitirme myesser olunca Garpllarla hemen uyumak fikrinde bulunduklarn istidll eyledik. Bize kar dost ve tevecchkr grnerek hem efkr lemi tslm, hem ngiliz efkr zerinde tesir y a p m a k ve bu tesirat m u h a f a z a iin muztar kalrlarsa bize asgari muavenetlerde bulunmak, m a a h a z a bilahare Garpllarla u y u m a k imknn m u h a f a z a iin bizimle kat'i m u k a r r e r a t a girmemek hareketini mahede ettik. 4 - Bolevikler ayni z a m a n d a memleketimizde Bolevik tekilt vcude getirmek iin f e v k a l d e faaliyete balamlardr. B a k y a gnderdikleri Mustafa Suphi ve arkadalar vastasiyle Trkiye Komnist Merkezi Umumisini ihdas ettirdiler. T a m a m e n Bolevik efkrna kazanlan saf ve gayri saf adamlardan sahilin her noktasna kardklar gibi dahilende Eskiehire ve A n k a r a ' y a P a a acele B a k y a dnm ve henz neticei mesai ve teebbsatndan yeni
366
k a d a r gndermilerdir. Bunlarn maksatlar memlekette bir inklb itimai v c u d a getirmektir. Bu halde memleket dorudan doruya nc enternasyonale, yani R u s y a y a merbut olacandan Bolevikler hi bir taahht ve muavenete lzum kalmakszn bizi kendilerinden ayrdm bir hale getirmi ve Garpllarla siyasi pazarlklarnda daha kuvvetli bir vaziyet elde etmi olacaklardr. Memleketimizin fikir ve inklp tarafdar olan veya bu perde altnda trl trl m a k s a t l a r peinde koan adamlar da bu mehaliki farketmeksizin Bolevik tekiltn teshil etmektedirler. 5 - Biz bu ahval zerine evvelemirde memleketi elimizde m u h a f a z a ve ne slahat lzm ise hkmet vastasiyle y a p a r a k anari ve inklp suretiyle Rus "tbiiyetine mani olmak ve Moskovadaki heyeti murahhasanzn mzakeresi msbet veya menfi bir neticeye iktiran iin istical etmek, Ruslar ne muavenet edeceklerse miktarna b a k m v a r a k kabul etmek, Ermenilerle msait bir muharebe vermek ve Azerbaycanla ittisali emri v k i y a p m a k iin Ruslarn m u v a f a k a t i n e rapt hareket etmemek kararlarn ve talimatlarn verdik. Bundan sonra heyetten Trabzon vastasiyle aldmz yeni bir raporda ahidnameden bahsolunmaktadr. B u n a nazaran Van, Bitlis ve Mu taraflarnda Ermenilere terki arazi mevzuubahs olduu grlmektedir. Makine banda bizinde muhabere ederek meseleyi bir neticeye isal iin Y u s u f K e m a l Bey Trabzona gnderilmi ve ayrca malzeme ve parann denizden yola karld bildirilmitir. B u daha ziyade mitbah yeni bir vaziyettir ki, Yusuf K e m a l B e y geldikten sonra mahiyeti anladacaktr. 6 - Rusya cephesi bu hakle iken Austos bidayetinde zzet P a a d a n ve o v a s t a ile ingiliz karargh umumisinden bir Binba imzasle gelen tahriratta kontrolmz altndaki menatkta bulunan serann iadesi meselesini mzakere etmek zere mlkat talep olunmutur, tngiliz Binbasma cevap vermedik. zzet P a a y a verdiimiz c e v a p t a kendisi vastasiyle mzakere mmkn olcan im ve ihsas eyledik. Bundan sonra (Mili) nin K z m P a a ile mlkat arzusu kt. Bunu da tzzet P a a vastasna irca ettik. Naks olarak tzzet P a a y a atfen alnan m a l m a t t a elyevm mevkuf bulunan Galip Paann memuren tarafmza gnderilecei bildirilmitir. R u s meselesi birneticei kat'iyeye iktiran edinceye kadar ingilizlerle byle gayet hafif bir temas imknn muhafaza etmek istiyoruz. 7 - B u r a y a kadar olan hdisat bu maddede hulsa ve tekrar etmek isterim. Ermeni davas gerek Garp ve gerek Rus milletleri nezdinde kuvvetlidir. Hristiyanlk namua vukua gelecek tecaviizatn Garp ve arktan ho grle-
367 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER miyecei muhakkaktr, tngilizler nasl dahili propaganda ile memleketimizi ksmen ellerine geirmiler ve geirmek istiyorlarsa, Ruslar da her eyden evvel dahili s a d e m a t ile memleketimizi ellerine geirmek istiyorlar. Gerek taarruhalledeGarp ve gerekse arka kar dahilden inhidama mni olarak Y u n a n zunun herhangi bir hatta tevkifine m u v a f f a k olabilirsek dvamz cek istiklli karar bulacamz muhakkaktr. 8 - z a h a t m d a n anlalmtr ki, bil kayd- art Rus tbiiyeti demek olan dahildeki komnizm tekilt gaye itibariyle t a m a m e n bizim aleyhimizdedir. Gizli komnizm tekiltn her surette tevkif ve teb'it etmek mecburiyetindeyiz. Mecliste ahiren meydana kan halk zmresi bizim tandmz arkadalardr. Bunlar memlekette bir itimai inklbn lzumuna kani olanlardr. Bu teebbsn mehalikini ihata ksmen olsun edememektedirler.
Hkmetten ayr bir zmre y a p m a k t a n vazgeirmek istedik, m m k n olamad. F a k a t imdi halklk program altnda hkmete bir p r o r a m kabul ettik. Halk zmresi kenddiinden dadm gibidir. Hac kr B e y gibi birok arkadalar hafi bir tarzda baladklar Yeil Ordu tekilt ile oynadlar. B u n u tevkif etmelerini kendderine ihtar ettim. Kendi arzularn suhuletle tervi ettirmek isteyen bir takm kimseler hilekrane bir surette komnizm vesaire tekiltna t a r a f t a r olduunu daima nerediyorlar. Fakat yanltr. yazVaziyetin arzettiim gibi ark veya Garp ile muayyen bir neticeye v a r m a d a n inklbattan itinap etmek ve bilmnasebe Mustafa Suphi Y o l d a a da dm vehile ne yaplacak ise hkmet vastasiyle y a p m a k t r . B i t t a b i komnizm ve Bolevizme alenen aleyhtarl m u v a f k grmem. B y k Mdlet Meclisi Reisi M. K e m a l
A . F . C e b e s o y , Milli M c a d e l e H a t r a l a r : 9. 4 7 2 - 4 7 3
368
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 4 9 -NSABI M Z A K E R E KANUNU, CELLETTN VALSNE D A R (20. I X . 1920) Ankara: 2 0 / 9 / 1 3 3 6 Erzurum tarikiyle ark Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 1 4 / 9 / 1 3 3 6 ifreli telgrafnamelerine cevaptr ifre ARF BEYN
E R Z U R U M VALLNE TAYN M E S E L E S V E T R A B Z O N
B y k Mdlet Mechsinin 5 / 9 / 1 3 3 6 tarihindeki 59 uncu itimain nc celsesinde, Heyeti Umumiyece ekseriyetle kabul olunan nisab mzakere ve hususat saire hakkndaki kanunnamenin drdnc maddesi aynen ( B y k zimam reyi ile sefirlik, Mdlet Meclisi zlyla memuriyet bir z a t uhdesinde itima edemez. Ancak Heyeti Vekde zl ve B y k Mdlet Mechsinin ordu, kolordu kumandanl memuriyetlerinin azalkla cem'i caizidir.). Celleddin Arif Beyefendinin E r z u r u m valiliine tyini gayri mmkndr. Marnileyh mebusluktan istifa eyledii takdirde vilyeti mezkreye tyini Heyeti Vckiliye teklif olunabilir. 2 - Trabzon Trabzon vahi H a m i d Beyle b u r a d a Tensip grld. Zat takdirde devletlerde Erzurum samimi ahacana emniyet hasd olmutur. Mumaileyh adesini a l m a k zere istikametinde yoldadr. buyurulduu vdyetini deruhde etmesi iin mumaileyhe derhal buradan emir verdebdir. Cevab devletlerine muntazrm, efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K . K . : 9. 8 8 6
369 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 5 0 - GL. KZIM K A R A B E K R E F E D A K R L I K L A R I N D A N GNDERLEN F R E L CEVAP (4. X . 1920) Ankara: 4/10/1336 ark Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a C 30/9/1336 Davamzn istihsalinde istinadgh kavimiz olan ordumuzla b a d a zat samileri olduu halde fedakr kumandanlarn hissiyat s a m i m a n e ve vatanperveraneleri memnuniyeti azimeyi bdi oldu. Amali milliyenin istihsali, mdletimizin yekvcud kalmas urunda sarf buyurulan mesainin ayan kran ve... olduunu arz eylerim, efendim. B y k Millet Mechsi Reisi Mustafa Kemal
K . K . : s. 893
DOLAYI
Hazretlerine
* *
3 5 1 - 9. F I R K A K . H A L T B E Y D E N ALINAN T E L G R A F L E CEVABI SURET (6. X . 1920) Ankara: 6/10/1336 a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 1 - 9. Frka K u m a n d a n Halid Beyden aldm telgrafname sureti ikinci maddede ve benim verdiim cevabn metni 3. m a d d e d e zeylen arz edilmitir. 2 - E r z u r u m vaziyetinin leh ve aleyhinde idarei kelm edecek deilim. A n k a r a y a muhalif olarak takdim eddenlerin mracaat zerine ibu galeyann ne K u v a y Milliye ve ne de zat devletleri aleyhine olmadn bdirmek isterim. K u v a y Milliye ve Mustafa K e m a l P a a aleyhine getirilen her trl galeyann b a t a olduu frkam tard ve silhla krmak mecburiyetinde olduumu natk bir vesikai hakikiye de yazdm. E r z u r u m a giden K z m Paann eline verdim. Msterih olunuz. Milli varl y a r a t a n hareketin hedef' dorudan doruya Miralay mera ve zabitan bu K z m B e y ve menatkdaki ahali evldna suikast edecck canilerden deildir. Evvelen b u Manastrl
370
suistimal ile maznun birka kiidir. K u v a y Milliyeye teyidi s a d a k a t arz hizmet iin Erzurum namna bir telgraf keide ettirilmek zere arz keyfiyet olunur. 3 - Yazlan cevap
Halid Beye: Gerek ahs nizanen iin, gerek mukaddes m a k s a d mill iin gsterdiiniz merbutiyet ve samimiyetin minnetdarvz. Selmete ermek iin istinad millii yegne sizin gibi memleketin b y k kumandanlarnn vefa ve samimiyetidir. Telgrafnamenizden cidden mtehassis ve mteekkir oldum. Erzurumun salbet ve metaneti ve ordunun inzibat ve s a d a k a t i btn memleketin gzn diktii bir hedeftir. Suiistimali tezahr ve tahakkuk edecekler aleyhinde hep ayni derecede hiddetli ve mteessiriz. Ordu dahilinde inzibat ve samimiyet baki olduka inayeti hakdan midimiz kuvvetlidir. Muhabbetle gzlerinizden perim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K . K . : s. 894
3 5 2 - DOU C E P H E S N D E K B A A R I L A R Z E R N E E K L E N (8. X . 1920) Millet Meclisi 150/40 ark Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine
Telgraf
Telgrafnamei lderi Meclisde kemali takdirat ve teekkrat de kraat olundu. ark cephesinin erefli ve yksek kumandanlarnn emri altnda ifa etmekte olduklar vezaifi v atanperverane bu hususdaki yksek arzu ve kabdiyetin en canl bir delilidir. Gerek Meclis namna ve gerekse kendi n a m m a tekrar arz teekkrat eder ve mcnafii v a t a n a masruf olan faaliyet ve gayretde nadi muvaffakiyet olmanza dualar eylerim efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K.K.: 9.
893
371
3 5 3 - VAN, B T L S N E R M E N L E R E B I R A K I L M I Y A C A I N A , M U A H E D E Y M Z A Y A Y E T K L OLDUUNA D A R MOSKOVADA B E K R S A M B E Y E GNDERLEN F R E L TALMAT (16. X . ifre N o : 595 karar N o : 273 "Medit mzakerattan sonra R u s heyeti murahhas ile kararlatrlan 1920)
ve her biri zirine sah keide edilen m e v a d d havi muhadenet ahitnamesi projesi ve olbaptaki mutaleat aliyelerini muhtevi rapor T r a b z o n d a n telgrafla alnarak Heyeti Vekilece ariz ve a m i k m z a k e r a t t a n sonra tetkik edildii gibi Y u s u f K e m a l Beyin buraya nuvasalatyla verdii izahat m u f a s s a l a dahi bdistima tetkikat evveliye bir kere de birlikte tmik edildi. Mnderecat menafi ve mekasd tarafeyne ezher cihet m u v a f k grlen m e v a d d mezkrenin kabul kat'isi iin Van ve Bitlis vilyetlerinden bir kt'ay muayyenenin bilifraz Ermendere terki hususunun art klnm olmas keyfiyeti, Ankara hkmetini epmeryalizm ve kapitalizme kar etin bir mcadeleye itiraki hasebiyle imdiye dein kendisine bir mttefiki tabii addetmekte hakl bulunduu R u s y a uralar Cumhuriyetinin bu bahisteki samimiyeti e f k r ve hissiy a t n d a n bihakkn pheye drd. Mahiyeti teekkl itibariyle ayn z a m a n d a kuvvei icraiyeyi dahi haiz bulunan Trkiye B y k Millet Meclisinin, b u b a b t a k i mtaleat ve hissiyatna ttla vazifeden addeden Heyeti Vekilenin istimzacna cevaben, Meclisi millinin dahi sarahaten ve m t t e f i k a n izhar ettii hissiyat, art mezkrun Trkiye milletince katiyyen kabul edilemiyecei bir mahiyette bulunduunun beyanmdan ibaret olmutur. devrei intizarda mtehaddis vekayii devletlerin Trkiye h a k k n d a suikastlar Filvaki mtarekeyi takip eden malme neticesinde emperyalist
sureti kat'iyede t a h a k k u k etmesi zerine b d h a s s a Anadoluda bu emperyalist leme kar tecelli eden azim ve m u k a v e m e t ve mcadelenin Misak Millide tayin ve tesbit edilmi olan h u d u d u mliyeye maksur bir Trkiye devleti mstakillesinin heribdbad m d a f a a v e muhafazas ahdi m u k a d d e s i olduundan gerek B y k Millet Meclisinin ve gerek onun emniyet ve itimadn haiz bulunan Heyeti Vekillenin, corafi, askeri ve iktisadi hibir prensip ile kabili izah ve telif olmayan teklifi mezburu her ne bahasna olursa olsun kabul edemiyecei bir keyfiyettir.
372
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER V a n ve Bitlis vilyetlerinin eenebi ve bitaraf erbab tetkik tarafndan
tertip edilmi ve her tarafta muteber addedilmekte bulunmu olan istatistiklere nazaran, gerek mazide ve gerek halihazrda bir Ermeni ekseriyetini ihtiva etmedii sabit ve bilkis o havalide ehli islmn pek kaahir bir ekseriyeti haiz bulunduu nalm bir keyfiyet iken, byle bir Ermeni ekalliyetine ana v a t a n d a n ifraz edilecek bir ktay arazinin terki talebi Sovyet Sosyalist uralar Cumhuriyetinden sdr olsa dahi emperyalist bir fikrin mahsul olm a k aibesinden hibir vehile k u r t u l a m a z ve hibir tev de kabul olunamaz. Ankara hkmetinin hikmeti teekkl, b l d a zikredildii zere Misak Millide tayin edilen ve millet Tarafndan da hkmeti hazraya ancak bu emniyeye sadk kalmas art ile bezli mzaheret edilmekte bulunduu cihetle, hududu mezkrenin ihtiva ettii araziden h a t t a bir kabzai hkin terki btn bir cihan husumete kar metanetle m d a f a a etmekte olduumuz d v a y mukaddesenin sukutunu ve binnetice m u k a v e m e t i milliyenin inhillini mucip ve b u keyfiyetin de stanbul hkmeti mrteciasnm ve onu mekasd hainanesine let ittihaz eden ngilterenin Anadoluda intiar ve istikrar nufuz ve hkimiyetini meddi olacana phe yoktur. B i t t a v ' verrza tefrik kabul etmeyen memleketin bir cz'nden her ne m a k s a t ve zaruretle olursa olsun, Ankara hkmeti milliyesince feragat edmesi halinde, bu hkmetin de birka b y k vilyetimizi a r k t a , imalde ve cenupta Ermenilere ve Yunanllara bil mucip terketmek suretiyle nazar millette ilelebet mel'un ve menfur kalan stanbul hkmetinden mantkan da hibir fark kalamyac ve byle bir halin t a h a k k u k u n d a btn Anadolu halknn Ankara hkmetinden emniyet ve itimad klliyen mnselip olaca muhtac izah bile deddir. Bununla beraber R u s y a uralar Cumhuriyetiyle daha sk bir rabtay muhadenet tesis ve idamesini samimiyetle arzu eden Ankara hkmeti milliyesi gerek Lenin ve gerekse ierin taraflarndan imdiye kadar vki olan b e y a n a t ve teminat dostaneden R u s y a uralar Cumhuriyetinin dahi ayni emeli halisaneyi perverde ettii zann kavisinde bulunduu cihetle Hariciye Komiserinin bu teminat dostanei s a m i m a n e y e sonuna kadar sadk k a l a r a k vaziyeti hazramz daha yakndan tetkik ve B y k Mdlet Meclisinin i f h a m karar eden hissiyat meruhasn d a lyk olduu kymet ve ehemmiyetle telkki ederek teklifi vkndan sarf nazar edeceini kaviyen memul e t m e k t e d i r . "
373 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER " B i n a e n a l e y h , Heyeti Vekile durudiraz tetkiki hal ve vaziyetten sonra tiyzzikr iki maddede telfik ettii teklifi mtekabilinin vastai aliyyeleriyle ierine tebliine karar vermitir: Madde 1 - Van ve Bitlis vilyetlerine mteallik olarak evvel ve hir yerli ve ecnebi erbab tetkik tarafndan tanzim edilmi olan istatistiklere Binaenaleyh m u a y y e n bir kt'ay nazaran Ermeniler mezkr vilyetlerde orann slm ahalisine nisbetle hibir zaman ihraz ekseriyet edememilerdir. arazinin bir ekalliyete terkini istemek emperyalist bir fikri mahsus ile hareketten b a k a bir ey deildir. Ankara hkmeti milliyesi emperyalizme kar m d a f a a ve mcadele kasd ile teekkl etmi bir hkmet Emperyalizmin ekli marufesiden edememekte muztardr. Madde 2 - Ankara hkmeti milliyesi Trkiyeden hicret etmi olan Osmanl Ermenilerinin hicretten m u k a d d e m sakin bulunduklar mahallere avdetlerine m m a n a a t etmemeyi ve bu suretle gelecek ahaliye memaliki sairede ekaliyetlere temin edilen hukuku tamamen bahetmeyi cmlei vezaifiden addeyler. bu telgrafnamenin vusulnde bil ifatei z a m a n ieriden bir m l k a t talep ederek karar mezkru tebli ve mlhazat nifeden mlhem olarak ifahen teyid buyurmalan rica ederim. K a v i y y e n mit edildii vehile marnileyh A n k a r a hkmetinin b u meseledeki noktai nazarn kabul ve teklifi vakndaki srardan nkl ettii ve takdirde iki devlet Hariciye komiserleri beyninde teatisi karargir olan mektuplarla maddeleri iki taraf komisyon z a l a n arasnda kararlatrlm Millet Meclisi hkmeti namna imzaya mezunsunuz. Teebbsat aliyyelerinin neticesini hemen telgrafla i'ara bezli himmet ve ahitnamenin bervehi maruz imzas halinde A n k a r a y a avdet ve aksi takdirde talimat cedideye intizaren bir mddet daha M o s k o v a d a temdidi ikamet buyurmalarm ayrca rica ederim.
A.F. Ccbesoy, Moskava hatralar: i. 88-90
olduundan
olan byle bir talep ve iddiay kabul
selhiyetlerine binaen parafe edilmi bulunan muahedenameyi Trkiye B y k
374
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER KUMANDANLIA
3 5 4 - B A T I C E P H E S N D E K B A A R I L A R ZERLNE GNDERLEN T E B R K (26. X . 1920) Garp Cephesi Kumandanlna 26 Terinievelde TELGRAFI
drt maddeli raporunuz alnd. Garp ordusunun m u v a f
fakyat- kahramananesi kemali srurla anlald. Tebirat samileri yarnki itimada B y k Millet Meclisine izahaten arzolunacaktr. imdiden tebrikt ve takdirat ve itimat ve hrmeti umumiyeyi ibl ile kesbi eref eylerim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
A . F . C e b e s o y , Milli M o a d a l e h a t r a l a r : 9. 5 0 3
3 5 5 - T R K Y E KOMNST PARTS T E K L T I (26. X . 1920) ifre: 591 Garp Cephesi Kumandanlna Sevgili Yolda! Dorudan d o r u y a nc enternasyonale merbut ve esas programna mstenit bir T r k K o m n i s t frkas tekil edilerek Dahiliye Vekleti Emniyeti Umumiye ubesinin 18 Terini evvel 336 tarihli resmi ilmhaberi hkmete de tasdik edilmitir. Frkann nc enternasyonale merbut olan esas programile nizamnamei dahilisi derdesti irsal olduu gibi memleketimizin eraiti hususiyesine gre, frkann umumi kongresi in'ikat edinceye k a d a r tatbik ve takip edilecek esaslara dair ayrca bir de mesai program tanzim edilmektedir. B u program h a k k m d a kymetli mutalatnza intizar etmekteyiz. Frkann otuz kiiden mrekkep bir merkezi umumisi orada, burada bulunup bdfid kongrenin icra heyeti selhiyetiyle ahenkli alacak yoldalardan mrekkep dokuz kiilik bir messis heyeti vardr. Merkezi umuminin, telult, arazi, kyl, amele, sanayi, umuru askeriye ve propaganda ubeleri derdesti teekkldr. Umuru askeriye ubesi, siz k u m a n d a n yoldamz dahi zas meyannda grmekle mftehir ve orduya mteallik b d u m u m mesaide kymettar etmektedir. mutalatnza ve inklp ruhunuza istinat Ankara: 26/10/1336
375 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Frka resmen mteekkil olup faaliyetini tanzim ettiine ve vaktiyle teekkl etmi olan hafi Yeil Ordu tekilt dahi frkaya mnkalip olduuna mehni artk bolevizm, komnizm e f k r ve esasat zerinde hibir cemiyet veya heyetin fotorafl vesika ve selhiyetnamesi olmakszn kim olursa olsun bir ahsn faaliyette bulunmas da tecviz olunmayacaktr. K e y f i y e t Dahiliyeye bildirilmitir. Nizamname ve beyannamelerin tab ve neri hitam bulur bulmaz efkr umumiyenin mtalasna da keyfiyet iln edilecek. imdiden alkadar olanlarn celbi nazar dikkatlerine ihtimam olunmasn rica ederiz. Trkiye Komnist Partisi K t i b i H a k k Behi Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
A . F . C e b e s o y , Mill M i i r a d e l e h a t r a l a r : t . 507
Umumisi
* * *
3 5 6 - K A R S KALESNN ALINMASI Z E R N E E K L E N (30. X . 1920) K a r s t a a r k Cephesi K u m a n d a n K z m Karabekir Hazretlerine
Telgraf
Paa
a r k ordumuzun avni hakla K a r s kalesini zaptetmekteki m u v a f f a k i y e t i btn milletimizin en samimi minnet ve takdirlerini ark cephemizin kumandanlarna ve askerlerine tevcih etmitir. Drt gnden beri arazinin menaat ve dmann biitn vesaitile m u k a v e m e t i mevsimin edaidi iinde iktihama aban askerlerimizi B y k Millet Meclisimiz kalben b y k bir heyecan de takip etti. K a r s gibi bir kalenin zapt her milletin tarihinde nadir olan fevkalde bir m u v a f f a k i y e t i askeriyedir. F a k a t bu gn asd ehemmiyeti dahil ve hari her t a r a f t a n maruz bulunduu insafsz muhacemat imhakrane karsnda hakk hayatn isbat vazifesine den necip ve mazlum milletimizin bu kat'i semerei m u v a f f a k i y e t de b y k bir hissi tesliyet ve emniyet duymasdr. Zat devletlerini ve k u m a n d a n ve asker btn anl arkadalarmz kemali iftihar ve itimad ile takdir ve tebrik ediyoruz.
376
K a r s muvaffakiyetini milletinizin selmet ve necat iin inayeti hakla mhim bir nukaddemei hayr addettiimizi ark cephesinin btn k u m a n d a n ve askerlerine ibl buyurumanz rica eyleriz. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
Ak Sz: 1 Kasm 1920
3 5 7 - K A R S K A L E S N N ALINMASI KARABEKRE Z E R N E B.M.M.NN GL. K Z I M TEEKKR
(30. X . 1920) ark cephesi kumandan K z m K a r a b e k i r P a a hazretlerine Kahraman ktaatmzn Kars tabyelerine girdiklerini tebir eden 30 terinievvel 336 tarihli harp raporu B y k Millet Meclisine arzolundu. B y k Millet Meclisi fevkalde bir heyecan ide zat lilerini ve ark cephemiz ktaatn takdir ve tebrik etmi ve ordularmzn hals ve istikll yolundaki fedakrlklar sayesinde milletimizin hukuku hayatiyesi cihan insaniyet tarafndan tasdik ve teslim edileceine emin bulunduunu izhar eylemitir. B y k Millet Meclisinin hissiyat kran ve takdirini Heyeti Umumiye karariyle 30 Terinievvel 336 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
Hakimiyeti Milliye: 1 K a s m * * * 1920
zat devletlerine ve umum ark cephemiz kumandanlar ve askerlerine kemali fahr ile tebli ederim.
3 5 8 - KOMNZMN E N
B Y K KUMANDANLARIN (31. X . 1920)
ELLNDE
K A L M A S I N A D A R ifre
Gayet aceledir. ifre: 638 A n k a r a : 31 Terinievvel 1336 G a r p Cephesi K u m a n d a n Ali F u a t P a a Hazretlerine Komnistliin memleketimizde deil, henz R u s y a d a bde kabUiyeti tatbikiyesi hakknda sarih kanaatler hasd olamad anladmaktadr. Bununla
377 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER beraber dahilden ve hariten muhtelif maksatlarla bu cereyann memleketimiz dahiline girmekte olduu ve buna kar makul tedbir alnmad takdirde milletin pek ziyade muhta olduu vahdet ve sknunu muhil ahvalin hudusu da dairei imknda grlmt. En makul ve tabii tadbir olarak akl banda arkadalardan hkmetin malmat tahtnda bir Trkiye komnist frkas tekil ettirmek olaca dnld. B u takdirde memlekette bu fikre mteallik btn cereyanlar bir muhassalaya irca etmek m m k n olabilir. Heyeti Mteebbisesi ve otuz kiiden mrekkep bir merkezi umumisi meyannda gzide arkadalarmzdan Fevzi, Ali F u a t ve K z m Paalarla Refet ve smet Beylerin de gizli olarak dahil bulunmasn m u v a f k grdm. B u sayede bu memleketi tutan ve maksad millimizin k a h r a m a n bulunan arkadalarmz bu tekiltta zimethal bulunacaklar ve onlarn m a l m a t ve teebbsat, cereyan teebbsat zerinde mil olacaktr. K t i b i u m u m i iln edilen sabk Dahiliye Vekili H a k k Behi B e y tarafndan yazlan ilk m e k t u b u ifre ve tahrirat olarak a r k a d a l a r a takdim ettim. Orada bir nebze m a l m a t vard. Bugn icraat maddiyemizde kabiliyeti tatbikiyesi bulunup ve m a k s a d millimizi istihsalde k u v v e t b a h olan husus a t a atf ehemmiyet eylemek tabiidir. Sosyalizm ve komnizm prensiplerinden hangileri ve ne dereceye rat k a d a r bizce kabili tatbik ve hazm ve kabul grleziyade cei Trkiye K o m n i s t Frkasnn propagandasna m u k a b milletin tezahfikriyesiyle ve z a m a n l a anlalacaktr. Ordunun her vakitten byk bir inzibat ile kumandanlarnn eh a l t m d a bulunmasna son derece dikkat ve ehemmiyet atfolunmaldr. K o m n i z m cereyan nihayet ordunun en b y k kumandanlarnda kalmaldr. Arz hrmet ederim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
A . F . C e b e s o y , Milli M c a d e l c h a t r a l a r : s . 5 0 9
378
3 5 9 -STENEN PARA HAKKINDA GARP CEPHES KUMANDANLIINA TAHRRAT (2. X I . 1920) Ankara: 2/11/36 Suret Garp Cephesi K . Ali F u a t P a a 1.11.36 tarihli tahrirata cevaptr: Matlp yz bin lira bugn 2 / 1 1 /36 d a Maliye Vekleti tarafndan Erkn harbiye Binbas Muzaffer Beye teslim edilecektir. Ayrca elli alt bin Maliye lirann bu h a f t a zarfnda Eskiehirde Cephe K . Vekletine tevd bilecektir. Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l Aslna mutabktr. Cephe Erknharbiye mutemedi Yzba Hayri
T . t. T . E . * * * A r i v i : 1 2 0 / 1 5 0 8 6 , . 5 5
Hazretlerine
Vekletince taahht eddmitir. Bu b a b d a Muzaffer Bey izahat kmile vere-
3 6 0 - A Z E R B A Y C A N M U R A H H A S I N A H E D Y E S N D E N DOLAYI YAZILAN T E E K K R (8. X I . 1920) nklp ve stikll taraftar Trkiye B y k Millet Meclisi hkmetine kar perverde eyledii hissiyat muhadenetin bir nianesi olmak zere senaverlerine yadigr olarak vesateti aliyeleriyle gnderdii servis susamn tebliini zat lilerinden rica eylerim efendim. 8/11/36 Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmeti Reisi Mustafa K e m a l
H.M.: II Aralk 1920
takmndan
dolay Karde Azerbaycan itima uralar Cumhuriyetine teekkrat mah-
379 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 6 1 - M R A L A Y H A L T B E Y YANINA (8. X I I . 1920) Ankara: 8/12/1336 Zata mahsustur. a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Bu m n t a k a d a ihtirasat hasisesini menafii mterekei liyeye tercih eden tredilerin harekt ve fiiliyat, vaziyeti umumiyemizi ikl edecek mertebeye vasl oluyor. Geri esbab ve vesaiti mukabele mevcuttur. Ancak edidltab ve cretkr ve icabnda kahhar olan bir a r k a d a a ahsen ihtiyacm his olunur derecededir. B u arkadan orduyu devletinizde mhim hidemat ifa e t m e k t e olan miralay Halid Bey olabeceini mid ediyorum. Miri mumaileyhin b u r a d a iktidar ve hreti ile mtenasip bir vazife ve vaziyet sahibi edilmek zere refakt cizaneme gnderilmesine m u v a f a k a t i devletlerini hassaten rica ederim. tcab ederse bu ricam miri mumaileyhe de ibl ederek m u v a f a k a t i devletleri cevabn aldktan sonra Mdafaai Milliye Vekletinden ekli ait tebligatn derhal bdirdeceini arz eylerim. B y k Mdlet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K.K. t.
STEDNE DAR
(ifre)
resmiye
907
3 6 2 - CEVAT A B B A S V E G A L P B A H T Y A R B E Y L E R N (14. X I I . 1920)
EDRNENN
KURTARILM4SINA ALIACAKLARINA DAR VESKA
A n k a r a : 14 K n u n u e v v e l 36 Trkiye B y k Millet Meclisi Umuru ve Muaveneti timaiye i c r a Vekleti Hususi Hdisatn netayici messif* sine ve her eye ramen Edirne'yi byk Trk camiasnn eczasmdan addeyleyen Trkiye B y k Millet Meclisi b u Shhiye
380
mbarek httamn ana v a t a n a avdetini teminen her trl fedakrl ihtiyara karar vermi ve Anadolunun itiyaklarn, selmlarn T r a k y a ' y a teblie Bolu Mebusu Cevat ve Galip Bahtiyar Beyleri memur etmitir. T r a k y a Andolu davasiyle tevemdir. Trk milletinin fedakrl, metaneti sayesinde her iki d a v a da kurtarlacaktr. O an mesudun hullne dein ittihat ve vifak ile hareket olunmas mercudur. Muvaffakiyet temenni ve en s a m i m i selmlarm ithaf eylerim. T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 131/19509
davas
3 6 3 - B O L U V E D Z C E D E TOPLANAN HAKKINDA
SEYYAR JANDARMA Telgraf
KUVVET
(22. X I I . 1920) Bolu Mutasarrflna Bolu ve Dzce havalisinde ve seyyar j a n d a r m a unvaniyle iki bin kiilik bir kuvvet cem ve tahit ettiinizi haber aldm. 1 - B u kuvvetin sebep ve suret ve mahiyeti tekili ve tahidi nedir? 2 - B u kuvvetin merkezi skleti nerededir ve kimin kumandasndadr ? 3 - B u kuvvetin Dzce havalisi k u m a n d a n ve K a y m a k a m Vekilinin kuvvetleriyle derecei mnasebet ve irtibat nedir? 4 - B u kuvvetlerin tekiline hangi tarihte karar verilmitir? B u suallere makine b a m d a vereceiniz m a l m a t ve m u t a l a t a muntaznm. 22 K n u n e v v e l 36 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T . I . T . E . A r i v i : 1 4 2 / 2 3 9 3 7 , s. 175
1
(1) S a n E f e
Edip.
381 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 364 - KUVVE SEYYARE KUMANDAM ETHEM BEYN T E K L T I N A D A R ifre (23. X I I . 1920) Bolu Mutasarrf Halil Beyefendiye C 22/12/36 ifreye:
ta buyurulan m a l m a t a ve izhar buyurulan hissiyata teekkr ederim. Son zamanlarda G a r p Cephesi K u m a n d a n smet Beyin idari baz teebbslerinden phelenerek e v h a m a kaplan Birinci kuvvei S e y y a r e altndan baz tekilt ve tahrikt icrasna teebbs eylemeleri olduundan bu hususta d a i m a kanuniyenin icrasn rica ederim. mutabassrane 23/12/36 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
T . t . T . E . Arivi: 1 4 2 / 2 3 9 3 7 , s. 177
kumandam muhtemel
E t h e m Beyle rfekasnm Dzce havalisinde erkez ve A b a z a l a r arasnda el hareket edilmesini ve bu
gibi teebbsata tevessl edecekler hakknda hemen ve bil tereddt icabat
3 6 5 - D U Y U L A N H A B E R L E R N N C E L E N M E S H A K K I N D A Telgraf ( 2 5 / 2 6 . X I I . 1920) Dzce'de E d i p Bey Kardeime Beni duar tereddt eden malmat tavzih eden izahat cidderf teekkr ederim. muknianza
V a t a n ve milletimizin saadet ve selmetini inta
etmek zere bulunduumuz bir z a m a n d a zatlilnizden intizar edebileceim vaziyet ve teebbs ancak sizin b a n a temin ettiiniz ekil ve suretten b a k a bir ekilde olamazd. Binaenaleyh vasd semi'im olan tevatratn tahkik ve tamikiyle m e n a f aliyei v a t a n i y e ve milliyeye gre iktiza eden tedabirin tarafnzdan derhal ittihaziyle netayici mstahsenesi hakknda b a n a dorudan doruya m a l m a t vermenize intizar ederim k a h r a m a n kardeim. 25/26.12.36 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T . t . T . E A r i v i : 1 4 2 / 2 3 9 3 7 , . 180.
382
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 6 6 - ASAY HAKKINDA Beyanname
( 2 5 / 2 6 . X I I . 1920) Mahreci : Ankara Bilumum Telgraf Merkezlerine, K a z a ve Nahiyede bilumum Resay
Memurini Mlkiye ve Askeriye ve Belediye ve Mdafaai H u k u k Riyasetlerine ve Mevki Kumandanlklarna (Beyanname)
Hi bir kimse hi bir sebep ve suretle Hkmeti Merkeziyenin malmat olmakszn kuvvet t o p l a m a a mezun deildir. B u beyannamenin teblii tarihinden evvel bu yolda teebbste bulunmu olanlar varsa derhal kendilerini ve m a k s a d teebbslerini d o r u d a n doruya bana haber vereceklerdir. Aksi takdirde bu gibi mteebbislerin asayii dahilii memleketi ihll ve Trkiye B y k Millet Meclisi hkmetini izrar ve ahalii masumei memleketi ifal thmetleriyle itham olunacaklarm beyan ve iln eylerim. 25 /26 Knunuevvel 36 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: I59/2RI00
367 - EDP BEY MFREZESNE (29. X I I . 1920)
DAR
ifre
Bolu Mutasarrf HalU Beyefendiye C 2 7 / 1 2 / 3 6 ifreye: 1 - Aziz Beyin E d i p Bey mfrezesi iin toplad seksen doksan kiik efradn eslihas ve m m k n ise hayvanlar almarak ellerine birer vesika verilerek serbest brakdacaklardr. H a y v a n l a r iin nkta tesadf edilirse mnasip bedellerle nbayaa edilecektir, i b u efrad iinde, emsali silh altnda bulunanlar varise mensup olduklar ubeler marifetiyle davet olunurlar.
383 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - bu ifre Bolu Mutasarrf Halil ve S a k a r y a Mfrezesi K u m a n d a n Edip Beylere yazlmtr. Neticesinin i'arna intizar eylerim. 29 K n u n u e v v e l 36 Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.l.T.E. Arivi: 1 4 2 / 2 3 9 3 7 , a. 181.
3 6 8 - ETHEM BEY KUVVETLERNN A R T I R I L M A M A S I N A D A R ifre
(2. I. 1921) Bolu Mutasarrf Halil Beyefendiye C 3 0 / 1 2 / 3 6 ifreye: E t h e m B e y kuvvetlerini takviye iin toplanan Aziz B e y mfrezesinin tekbfi alileri vehde kendderine lzum kalmad beyan edilerek d a d m a l a n muvafktr. Olvebile icabnn icrasn ve neticeden malmat itasn rica ederim 2 K n u n u s a n i 37 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.t.T.E. * * * Arivi: 1 4 2 / 2 3 9 3 7 , a. 182
3 6 9 - DAISTANIN BAIMSIZLII D O L A Y I S Y L E MOSKOVADA K O M S E R L E R R E S LENLN YOLDAA G N D E R L E N (5. I. 1921) M o s k o v a d a Halk Komiserleri Meclis Reisi Lenin Y o l d a a
HALK
TELGRAF
Reis Y o l d a ! Telsiz telgrafla Moskovadan vaki olan bir tebli ile S o v y e t R u s y a s tarafndan Dastann stiklli tanndna muttali olduk. B u mesut kararn Bolevizm dnyasiyle slm dnyas arasndaki m n a s e b a t a f e v k a l a d e hsn tesir edeceine ve bu suretle bizleri hali hazr kapitalist idaresinin iktibas h a y a t ve kuvvet eyledii Garp E m p e r y a l i z m i i devirmekten ibaret olan mterek gayemize daha ziyade yakladracana phe etmiyorum.
384
B u neticei mes'udenin ancak sk skya teriki mesai etmemizle kabil olacana kani olduumdan dolay bizi yekdierimize balayan revabta daha ziyade tahkim ve teyit edecek her hadisenin mucibi surur ve mahzuziyetin olduunu beyan eder ve R u s S o v y e t Cumhuriyetinin Zat lilerinden mlhem olarak arkta tesis ettii durendian ve akilne siyasetten dolay arz teekkrat eylerim. arkta ve btn d n y a d a hak v e adaletin zaferi karibine b y k bir imanla kaili olarak ihtiramatmn kabuln rica eylerim efendim. Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: S9/17363
3 7 0 - B R N C NN Z A F E R N T E B R K Telgra
(11. . 1921)
Erknharbiyei Umumiye Reisi ve Garp cephesi K u m a n d a n
smet Beyefendi i n n Meydan muharebesinde Garp cephesi ktaatnn ayml ve kahir kumandanz altnda ihraz eyledikleri galebei katiyeden dolay zat devletlerine ve h a k r a m a n ordunuzun bilumum kumandanlariyle zabtan ve efradna B y k Millet Meclisinin kalbi tebriktn t a k d i m ve bu muvaffakiyetin mukaddes topraklarmz d m a n istdsndan kmilen tahlis edecek olan zaferi katiye bir mukaddemei hayr olmasn eltaf ilhiyeden tazarru eder ve ibu tebriktn U m u m Garp ordusu efrad ve zabtanna ibln rica ederim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
A k S 4 ! 13 O r a k 1931
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 371 - CAFER BEY HAKKINDA (18. I. 1921) N u m a r a : 2 /80 19 minh vusul E r z u r u m Vahi H a m i t Beyefendiye C 16 knunsani 337 ifreye: ifre
385
18 K n u n s a n i 337 A n k a r a d a n
Tedabiri aliyeleri musiptir. Cafer B e y hakknda buraca muameiei lzma ifa olunacaktr, efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi; 24/3283
372 - F E K E BELEDYE RES HAKKINDA (23. I. 1921)
Yaz
A n k a r a : 23.1.37 Kilikya sabk K u v a y Milliye K u m a n d a n l a r n d a n T u f a n B e y e F e k e Belediye Reisi Cezmi B e y hakknda bu b a p t a k i m u t a l a t ve malmatnzn zeylen i'arn rica ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 159/28105
386
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 7 3 - M U S T A F A S U P H E F E N D H A K K I N D A ifre (25. I. 1921) A n k a r a ' d a n 25.1.1337
29 minh vusul Erzurum Valisi H a m i t Beyefendiye C. 22 K n u n s a n i 337 ifreye: Mustafa Suphi Efendinin refakatinde k a kii olduunu onlarn d a kendisiyle birlikte gnderilip gnderilmediinin iarm rica ederim. 25 K n u n s a n i sene minh Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
T.t.T.E. * * Arivi: 24/3075
3 7 4 - B Y K M L L E T MECLSNN KNC TOPLANMA Y I L I DOLAYISYLE Tamim (2. I I I . 1921) Bilumum Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyesine stikll v e istihls v a t a n gayesi etrafnda toplanm olan Trkiye B y k Millet Meclisi ikinci itima senesini a r k t a ve garpta messir bir vaziyette olarak idrak eylemi ve Martn birinci gn vuku bulan ikinci ictimanda bu neticenin husuln temine filen hizmet etmi bulunan Ordu kumandanlariyle bilumum erkn, mera, zabtan ve efradn v e her snftan b y k ve kk bilumum memurini hkmetle ahalii muhteremenin ibraz eylemi olduu measiri hamiyet ve fadakriyi bir lisan hrmet ve takdir ile y a d ve tezkr etmi ve bu mcahedei mukaddesede ehid olan kardelerimizin ervah mbarekesine fatiha ithaf olunmutur. Meclisi linin kararna tevfikan bilumum k t a a t a ve m a k a m a t mlkiye, adliye, askeriye, vesaireye ve ahalii muhtereme ile bidayeti mcadelede mdafaai v a t a n vazifesini bizzat deruhte eyleyen Md a f a a i H u k u k cemiyetlerine beyan kran eyleriz. Ve ikinci senei millde
387 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hals vatann m e m m e n olmas iin ordu ile beraber her snftan b i l u m u m ahali ve memurinin ayn hissi fedakr Ue mehun olarak vezaifi vataniyelerine d e v a m etmelerini temenni eyler ve ibu tebliin bilumum a l k a d a r a n a ibln rica ederim, nallah Meclisi li pek u z a k o l m a y a n bir z a m a n d a u m u m memleketin halsn tebrik ve tebir ile mesud olacaktr. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
Ak Sz: 13 M a r t 1921
3 7 5 - ANADOLUDAK HRSTYANLARIN EMNYETNE DAR (12. I I I . 1921)
Telgraf
A n k a r a : 12.3.1337 R o m a d a P a p a Onbeinci Benoit Hazretlerine.
K a r d i n a l G a s p a r i Cenaplar nam Hametpenahilerine olarak Anadolu, K a f k a s y a v e A s y a y sura hristiyanlan lehinde temenniyat mahsusalarm taraf cizaneme telgrafla ibl eyledi. BUtefriki rk v e mezhep btn memleketimiz sekenesinin emniyet ve refahn temin mecburiyeti hissiyat insaniye tkranemizin ve dini mbini slmn bize emrettii bir vecibedir. Binaenaleyh Trkiye B y k Millet Meclisinin nfuz ve hakimiyetinin mil olduu menatkn kffesindeki hristiyanlarn bir sknu t a m d a n m t e n a ' i m olmalar iin evvel ve hir her trl tedabir ittihaz eddmitir. Hududlarmrz dahdinde her hangi bir ecnebi ordusunun ktal ve h a r a b i getirmedii yerlerde cari olan sulh ve emniyet bu beyanatmzn gayr kabili red bir delilidir. Dier t a r a f t a n b u b a p t a k i siyasetimizin gayr m t e b e d d olduunu bir kat daha izhar iin Trkiye B y k Millet Meclisinin bidayeti k a d olan 24 Nisan 1920 tarihinde Meclis Heyeti Umumiyesinde irad etmi olduum mufassal nutuk ile Meclisin ikinci itima senesine i p t i d a n mnasebetiyle 1 Mart 1921 tarihinde yine ayn Meclis Heyeti Umumiyesinde irad eylediim nutuktan aksam tiyeyi nazar ttla Hametpenahilerine ibl eylerim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
388
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Sureti N u t u k " A n a d o l u ' d a skin Ermenerin ve Rumlarn avamiri hkmete ve mli
mdliyeye muhalefetleri vukubulmadka her trl tecavzden m a s u n ve tamamen mesut ve mreffeh bir hayata mazhariyetleri teden beri kabul edilmi bir esas idi. Kilikya ve havalisinde ve ark hududumuz haricindeki resm ve gayriresm Ermeni kuvvetlerinin dinda ve rkdalarmza kar vukubulan tecavzat cinayetkraneleri karsnda dahi memleketimizde yaayan skin hnstiyanlarn her trl taarruzdan masuniyetlerini temin eylemeyi pek mhim bir vazifei medeniye tekki eyledik ve Anadolu'nun alemi harici de temasnn mnkati olduu bugnlerde menafii liyei vataniyeyi istihdaf eyliyen tedabir m e y a n m d a hristiyan ahalinin muhafazai selmeti lzumunu btn m a k a m a t a bddirdik."
kinci itima senesi mnasebetiyle irat edden nutuk "Efendiler. I t f devletleri bizi mstakil bir devlet halinde y a a m a y a kabiliyeti olmyan bir millet telkki ediyor ve bu yanl telkki bahanesiyle memleketimizi p a r a l a m a k ve milletimizi esaret altna almak istiyorlard. Onlar bu telkkide aldatan saik, milletimizin kendi kendisini idareye muktedir olamamas zehabdr. Halbuki milletimiz ilk seneden beri her trl muavenet ve delletten ve asrlardan beri alm olduu ekli idareden mcerret olarak milletlerin bana gelebilecek olan felketlerin en byne bulunduu halde en medeni ve en insani ve btn eraiti hrriyete mruz riayetkr
bir tarzda kendini idare etmektedir. Dmanlarmz istil ettikleri memleketlerimizde her nevi m d a f a a vesaitinden tecrit edilmi olan milletdalanmza kar bugne k a d a r bilfasla tahrip, y a m a , k a t d , tehcir gibi mezalimi irtikp eylemekte d e v a m ettikleri halde B y k Millet Meclisinin havzai hkmetine dh bulunan btn gayrimslim unsurlar kanunlarmzn ve silhlarmzn himayesi altnda m a z h a n emnasayi olarak yaamaktadr."
T . B . M . M . Z a h i t Ceridesi, G i t 9. 9 1 - 9 ?
389 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 7 6 - ANADOLU V E R U M E L M D A F A A H U K U K C E M Y E T M E R K E Z YELERlNN SMLER HAKKINDA Tamim (21. I I I . 1921) B i l u m u m Vilyt ve Mutasarrflklara Ankara: 21-3-37 istikll mcahedemizin tarihi ve taazzuv etmi timsali olan Anadolu v e Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyetlerinin menafii mlk vt, millett m a t u f hidemat vatanperveranelerini msmir bir tarzda ifa etmelerini temin iin m a k a m riyasetle irtibat ve mnasebetlerini daha m u n t a z a m ve emin bir halde bulundurmak lzm geldiinden orada Heyeti Merkeziyeyi tekd eden zevatn reisleri tarafndan isim ve hretlerinin iarna delletlerini rica ederim. T e k d t esasiye kanunu mucibince bilcmle Livalar m s t a k d d i r . Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H.M.: * * * 23 Mart 1921
3 7 7 - MDAFAA H U K U K CEMYET M E R K E Z L E R N E K O N G R E S OLDUUNA D A R ifre (22. I I I . 1921)
VATANSEVER,
A Z M L A H I S L A R I N S E L M E S N E V E B.M.M.NN CEMYETN
Ankara: 22/3/1337 No: 2/229 a r k Cephesi K u m a n d a m K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Tekdtnn m s a m a h a eddmesi yznden memleket dahdinde muhtelif zihniyetteki zevat tarafndan ihds olunan msbet veya menfi muhtelif cereyanlarn memleket dahilinde teevv efkr mucip olduu grlmektedir. Milletin efkr umumiyesini salim mecrada tutabdecek milletin iinde bir tekilatn muhafazas lzumu t a h a k k u k ediyor. B u n a binaen Mdafaai H u k u k Cemiyeti merkez-
390
lerinin vatanperver ve azimkr erbab namus ve hamiyetten ve halkn hrmet ve itimadna mazhar zevattan intihap olunmalar ve bu merkez vastasile halk muntazaman irad etmek elzem addolundu. Byk Millet Meclisi zsmn intihabnda mezkr merkezlere de hakk intihab verilmi olduuna nazaran Meclis ayn zamanda Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyetinin kongresi olmak selhiyetini de haiz olduundan Meclisin Divan Riyaseti Cemiyetin Heyeti Temsiliyesi makamna kaim oluyor. Heyeti Vekilenin 21/22.3.1337 gecesi verdii kararlar zerine Mdafai Hukuk tekiltnn ihya ve islhna balamak zere 22 /3 /1337 tarihinde yapdan tamim manzuru alileri buyrulacaktr. Mntakai lileri dahilindeki tekiltn siyasi emellere ve ahsi menfaatlere alet olmamas ve muzir cereyanlara mni olacak erbab faziletten teekkl etmesi iin icabeden dellet ve nezaretin diri buyurulmamasm rica ederim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
K.K.: j. 936
3 7 8 - ERZURUM MEBUSLARINDAN HSEYN AVN VE CELLETTN ARF BEYLERN MECLSTEK MUHALEFETLERNE DAR ifre (25. III. 1921) Ankara: 25/3/1337 (26 da alnmtr.) ark Cephesi Kumandan Kzm Karabekir Paa Hazretlerine 1 - Erzurum mebuslarndan Hseyin Avni Bey bayraktar olmak zere Cellettin Arif Bey Mecliste irkin ve birne bir vaz' muhalefet almlardr. Buna ramen Hseyin Avni Bey bugn mracaat ederek bir makaleden dolay ikinci defa tevkif ve cephe divan harbine sevk olunan Mithat Beyin himayesi hakknda zat devletinize yazmam rica etti. Vah Mithat Bey hakknda yapdan muamelenin kanunsuz olduunu syledi. 2 - Celleddin Arif Bey ve rfekasmn irtica mahiyetinde olan muhalefetleri Erzurumda bir zmreye istinad etmekte olduunu tahmin ediyorum.
391 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Ve bunu pek mhim gryorum. Mithat Bey.... meselelerle alkas tabiidir. Gayri kanun olduu iddia olunan muamelenin sureti mnasebede tashihile beraber meselenin ciddi bir tahkik ve tmike tutulmasn selmeti memleket namna rica ederim. 3 - Celleddin Arif Beyden istizah mucip Mdafaai Milliye Vekletinden muhavvel i'annz zerine miri muamadeyhe vukubulan resm istifsara henz cevap alamadm. 4 - Mithat Bey hakkndaki cevab hlerinin Hseyin Avni Beye irae olunabdecek tarzda yazlmasn mnasip gryorum. M. Kemal
K . K . : >. 9 3 8
Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi
3 7 9 - N E B O L U ' D A M E H M E T EMN Y U R D A K U L ' A (1. IV. 1921)
TELGRAF
1. I V . 337 (1921) i n e b o l u ' d a Mill airimiz Mehmed E m i n Y u r d a k u l B e y e f e n d i y e . T r k milliyetperverliinin ilh mbeiri olan iirleriniz b u g n k mcadelemizin ruh-u h a m a s e t i n e ufk-u tul olmutur. Terifinizden d u y d u u m m e m n u n i y e t i b e y a n ile sizi milletimizin m b a r e k b a b a s olarak selmlarm. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
Mitliyali Trk 57 Atatrk. DT. Fethi Tevetojlu, 1965, s. Kltr DtrgUi, say: 37,
392
380 - II. i n n z a f e r z e r i n e n a m k k e m a l ' i n o l u a l t e k r e m in t e b r i k t e l g r a f n a c e v a p

(10. IV. 1921) s t i h b a r a t z b i t i v a s t a s i y l e D e r s a a d e t ' t e N a m k K e m a l z a d e Ali Ekrem Bey'e. 10. I V . 337 ( 1 9 2 1 ) b-i tarihinden arasndan feyzi nefheden ervah- e c d a d
A n a d o l u ' n u n r u h u , b t n feyz-i m u k a v e m e t i n i almtr. Bize bu m u k a d d e s
mkerrem babanzn pek b y k mevkii vardr. Mecruh vatann hals- i s t i k l l i iin l m e k y o l u n d a b u g n k nesle t l i m - i f e d a k r i e d e n b y k Kemal hakknda tekrir-i tzimata efendim. T r k i y e B y k Millet Meclisi Mustafa
Milliyeti Trk 57 Kltr
vesile olan
telgrafnamenize
arz-
iikran- m a h s u z e y l e r i m
Reisi
Kemal
Dr. Fethi Tevetogl, 1 9 6 5 , s. Deriai, * a y : 37.
Atatrk,
3 8 1 - DOU S Y A S E T N N T A K B H A K K I N D A (11. I V . 1921) Atm No. 2 265
ifre Ankara 11/4/1337
Ah Galip
a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 27 /3 /1337 tarihli ifreli telgrafnamelerini aldm. E s a s itibade pek kuvvetli v e musp olan m t a l a t devletlerde hemfikirim. Heyeti Vekilece de nazar dikkate alnmasn temine alacam. Yalnz Grcistan ve B a t u m u n igali M o s k o v a d a k i konferans neticesinin ancak 16 M a r t t a tyinini temin ettii m t a l a s buraca galiptir. Herhalde a r k siyasetini takip hususunda tarz hareketi devletleri m e n a f n milliyemize t a m a m d e mutabktr efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
K.K.: .. 941
393 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 8 2 -YUNAN ZULMLERNE DAR NSANLIK LEMNE BEYANNAME (12. IV. 1921) zmir'in yevmi igalinden beri imhakr bir sel halinde a y a k bast btn a k s a m memleketi yakp ykan ve ahalii islamiye h a k k m d a envai mezalim irtikp eyleyen Y u n a n ordusu, btn hukuku beer ve uhudu harbiyeyi ayaklar altna alarak, hatt harp zerinde y a k a l a n a n esirlerimizin sng ile gzlerini o y m a k , gayri muharip kadn, erkek ahalii islmiyeyi katliam eylemek, ahalii mezkreye ait emval, eya v e h a y v a n a t y a m a de ricatlerinde beraber gtrmek, islm kadnn namuslarna tecavz eylemek, b y k kk pek ok k y v e kasabalarmz ve iftlikleri tahrip ve ihrak etmek, bu m e y a n d a meabidi islmiyeyi v e Trkler iin pek muhterem bir yadigr tarihi olan St'teki Erturul Gazi trbesini dinamitle berhava eylemek gibi cinayet ve fecayii tatbik ve icrada asla kusur etmemitir. Beeriyeti hazra iin ebedi bir leke mahiyetinde bulunan ve T r k n i m a m m d a f a a s n a mstesna bir kudreti m u k a v e m e t ilve eyleyen bisilsilei melanetin imdiye k a d a r vesaike msteniden tesbit eddebilen netayici melfuf bir numaral zeyilde gsterilmitir. Maruzu fecayi olarak elyevm d m a n d a n kurtardm olan a k s a m vatann bu tecavzat yznden arzeyledii en son manzara okadar elimdir ki, ilk zmir fecayiini tetkik eden Heyeti Beynelmileliye tarafndan v u k u u n a ehadet edilen hadisat, bunun yannda ehemmiyetsiz kalr. Trkiye B y k Millet Meclisi namna ibu fecay b t n beeriyetin nazar ibreti ttlana arzeder ve b e d b a h t aksam vatanmza ve namus ve istikllini m d a f a a gibi mukaddes bir vazifeyi ifa etmekte olan milletimize reva grlen b u mezalimi enzar medeniyet nnde teessrle protesto eylerim. 12 /4 /37 B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l Zeyl 1 - Mahalli 2 - Mahalli kumandanlnn 28 Mart 37 tarihli raporundan: dman Dman K a n d r a civarnda Hoca kyn igalle ahaliye ikence yapmtr. Kumandanlnn 29 Mart 37 tarihli r a p o r u n d a n : K a y m a n a nahiyesinde birok kyleri yakmtr. Akay kyn ihrak ederek ve Feyziye kynn ahalisini ve hayvanlarm srp gtrmtr.
394
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 - Cephe Kumandanlnn 30 Mart 37 tarihli r a p o r u n d a n : Nazilli'deki
tekmil islm erkeklerini t o p l a m a k t a ve eline geenleri m a h v ve itlaf eylemekte olduklar muharrer olup baladaki rapor muhteviyat bu haberde teeyyt eyliyor. 4 - Mahalli Kumandanlnn 31 Mart 37 tarihli r a p o r u n d a n : tzmit mntakasnda asker kyafetile R u m v e Ermeniden mteekkil dman, efrad ahalinin emvalini s o y a r a k arabalarla geriye tamlardr. 5 - Cephe Kumandanlnn 31 Mart 37 tarihli raporundan: Syt ve B o z y yakmaktadr. Dman
6 - Mahalli Kumandanlnn 1 Nisan tarihli r a p o r u n d a n : D m a n Afyonkarahisarnda ahaliye pek ok zulm ve ikence y a p m a k t a ve kadnlarn namuslarna taarruz etmektedir 7 - Mahalli Kumandanlnn 4 Nisan tarihli r a p o r u n d a n : D n a k a m a doru A f y o n k a r a h i s a n istikametinde ricat eden d m a n Slnl ve K a r a a r s l a n istikametinde getii yerlerdeki btn b y k iftlikleri yakmtr. 8 - Mahalli Kumandanlnn 4 Nisan tarihli r a p o r u n d a n : D m a n t z m i t mntkasndan f i r a r ederken civar kyleri kmilen y a k m a k t a d r . 9 - Cephe Kumandanlnn 9 Nisan tarihli r a p o r u n d a n : St ile Bilecik arasndaki s l m kyleri ve camileri kmilen y a k d m ve Bilceik k a s a b a s d a yakdmtr. D m a n Stten ekilirken Erturul Gazi Hazretlerinin trbesini b o m b a ile tahrip ettii anlalmtr. 10- Cephe Kumandanlnn 5 Nisan tarihli r a p o r u n d a n : Yunanllar
svarimizin tesir ve takibi haricinde getikleri ekseri kyleri yakp y a m a etmekte ve gen ihtiyar btn kylleri feci bir surette ehit etmektedir. 4 Nisanda d a Yeniehir ovasnda on k a d a r ky y a k m a k t a idi. 1 1 - Mahalli Kumandanlnn gtrmektedir. 5 Nisan tarihli raporundan: Dman
K a r a h i s a r d a k i dkkanlar y a m a etmekte v e ekildii kylerin btn eya ve mevaisini srp
1 2 - Mahalli Kumandanlnn 5 nisan tarihli r a p o r u n d a n : D m a n Afyonkarahisar mntkasnda Mecidiye k y ve b u civardaki b t n iftlikleri y a m a etmi v e btn vesaiti nakliyelerini beraber gtrmtr.
395 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 13- Mahalli Kumandanlnn 5 Nisan tarihli raporundan: tzmit mntkasnda d m a n getii kylerin ksm azamini yakmtr. 14- Bahriye dairesinin 2 Nisan tarihli tezkersinden : Kefken adas civarnda bir Yunan torpidosu tarafndan vuku bulan taarruzla kayklar imha eddmitir. 15- Dahiliye Vekletinin 2 Nisan tarihli tezkeresinden: Dman Bilecik, kpl taraflarnda ahalii islmiyeye yapmaktadr. b) Bir dman mfrezesi K p l kariyesinden cebren iki yz lira almtr. c) Bdecik civarndaki ahal islaniye Y u n a n zulmnden kurtulmak iin dalara firar etmitir. d) Bdecikte Yunanldar birok genleri kati ve kadnlar depolara hapsederek envai enaat ve mezalim icra eylemilerdir. h) Bdeciin ksm azam ihrak eddmitir. Yeniehirde dman mahalli mftsn ehit etmitir. 16- Mahallinde teesss eden hkmeti merkeziyenin iarna matuf Dahiliye Vekletinin 6 Nisan tarihli tezkeresinden: Bdecik kasabasnn siz ve tuzsuz kalmtr. 17- Dahiliye Vekletinin 23 Mart tarihli tezkeresinden: Marmara mmt k a s m d a (Durullu) garbndaki yiz neferlik Y u n a n mfrezesi Orhangaziyi igal ile islam genlerini katle balamlardr. B u r s a ve havalisinde eraf mahalliye esir edilerek izmir'e sevkolunmaktadr. (elinger), Piyolar. Yeniky ve Ortaky ahal islmiyesi katliama maruz kalarak dadmlardr. 1 8 - Mahalli Kumandanlnn iarna nazaran inn muharebe tarafndan gzleri oyulmak ve akaklarndan edd inilerdir. (Anadolu Ajans)
H.M.: 13 Nio 1921
mezalim ve enaatin
derecei a z a m i m
hemen
t a m a m ve arnn umumu Yunanldar t a r a f n d a n yakdmtr. Ahali ekmek-
meyehit
dannn sa cenahnda Gndz Beyde d m a n a esir olan on nefer Y u n a n l d a r snglenmek suretile
396
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 383 - FAHRETTN ALTAY'A (12. IV. 1921) 12 N i s a n 1337 ( 1 9 2 1 ) 12. K o l o r d u K u m a n d a n Fahrettin Beyefendiye TELGRAF
Y o r u l m a k bilmeyen bir azimle tarihe ve bize parlak misaller ilve eyleyen uzun ve yorucu yrylerle d m a n bil f a s d a t a k i p ederek m e y d a n - m u h a r e b e y e y e t i e n 12. K o l o r d u k t a a t n n d m a n n hezimetini ispat eden Dumlupnar Meydan Muharebesinde pek kumandanz altndaki k a h r a m a n ktaat tebrik eylerim efendim. B y k Millet Meclisi Mustafa
10 Y,l Sava Fahrettin * * *
kat'i byk
bir eref h i s s e s i o l d u u n u k e m a l - i k r a n l a y a d e d e r e k v e zatlileri ile Reisi
Kemal
(1912-1912) stanbul P4 1970, Sonra.,, s. 294
Altajr,
3 8 4 - H O P A Y A G E L E N E F G A N S E F R N N NN V E D U M L U P I N A R Z A F E R L E R N T E B R K N E VERLEN CEVAP (12. IV. 1921) E f g a n Heyeti Reisi Sultan Ahmet Han Hazretlerine Memleketimize vusul ve terifinizi ve orduyu islm t a r a f n d a n dmanlarmza kar ihraz edden b y k muzafferiyetten mtevellit ve tebriktmz bize ibl eden telgrafnamenizi aldk. memnuniyet K a h r a m a n askerleri-
mizin zulm ve melanet kuvveti olan Yunanllara kar kazand m u v a f f a kiyet ne kadar mucibi hazzmz olmusa dini mbini islmn en kavi bir rabta uhuvvetle kendisine rapt ettii E f g a n i s t a n n selm ve muhabbetini bize getiren ve iki karde memleket arasnda dorudan d o r u y a tesisi mnasebet etmek imkn mesudiyetini hasl eden heyeti aliyenizi v a t a n topranda kabul etmek o k a d a r mucibi f a h r memnuniyetimiz olmutur. Garp ve Cenup cepheleri K u m a n d a n l a r smet v e Refet P a a l a r a tebriklerini derhal tebli ettik.
397 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Cenab h a k t a n tazarru ve niyaz ederkiz ki heyeti aliyenizin memleketimize a y a k b a s m a s ve iki dost v e karde memleketi yekdierini r a b t a vasta olmas memleketlerimizin istikbali iin daimi bir sebebi hayr ve s a a d e t olsun. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
H.M.: 13 Nisan 1921
* * *
3 8 5 - TRK RUS DOSTLUK TEZAHR DOLAYIStLE GNDERLEN Y a n (12. I V . 1921) Mmess E f e n d i Zaferimizin istihls ettii a k s a m v a t a n d a Y u n a n katliamlarndan kurtulabilenlere verilmek zere Hdliahmere teberr edilen Otuz bin altun Rubleden dolay teekkrat m a h s u s a m t a k d i m ederim. Haris Emperyalistlerle R u m vahetinin en mdhi felkete sevk ettii b u bedbahtla kar Sovyet Rusyasnn bu hareketi licenabane ve insaniyetkranesi btn milletimiz t a r a f m d a n t a m a m e n takdir edilecektir. Ana topran m d a f a a eden milletimizin idare ettii bu harbe gsterdiiniz alkadan dolay bilhassa pek bahtiyarm. Yunanllarn ricatlar esnasnda ika ettikleri haarat ve fecayi vicdan beeriyyeti isyan ettirecek bir mahiyettedir. Yunanllarn son taarruzlar esnasnda ve nihayetinde irtikp ettikleri cinayatn hkmeti metbuanza teblii ve en vasi mikyasta nerini temin ederseniz minnettarnz olurum. Ordumuzun btn dmanlara alaca muzafferiyeti karibe ve (ammemiz iin temenniyatnz fali hayr ad de ihtiramat faikamn kabuln rica ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H.M.: 13 N i s a n 1921
398
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 8 6 - D U M L U P I N A R Z A F E R Z E R N E E K L E N Telgraf (12/13. IV. 1921) Cenup ordusu K u m a n d a n Refet P a a Hazretlerine inn meydan muharebesinde silhlarmzn kazand parlak zaferi
Dumlupnar meydan muharebesinde ruchan irade ve idarenizin temin ettii ikinci ve parlak zafer i t m a m etti. Cinayet ve hiyanetinin ilk cezalarn ekmee balyan Y u n a n i s t a n a kar Anadolunun eski gaza ufuklar stnde ukab zaferimiz ateten iki k a n a d at. E c d a d topraklarnda iki uzun senedenberi mfsid, mufil bir mtareke ile silhlarndan tecrid ve lme m a h k m edilmi milletimiz aleyhine fasdasz bir yangn ve ktal siyaseti takip eden, en mamur memleketlerimizi haraebeye eviren dmann ba bo braklm hayd u t srleri yzlerini dndrdler. Ordumuz gk grltlerini andran pr velvele ve heybetle sahnei tarihe yeniden kt. Bakalarnn zaferinden domu ve bakalarnn zaferiyle b y m tufeyli dman, a n a topraklarmzdan bsbtn t a r d edecek meiyyei muzafferanenizin yollarna gzlerim dikilmi, size ve stadane sevk ve idareniz altnda ruhu ecdad marur eden bir kahramanlkla arpan btn k u m a n d a n ve silh arkadalarnza mesud ve mftehir tebriklerimizi gnderiyorum. 12 /13.4.37 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H . M . : 13 N i s a n 1 9 2 1
3 8 7 - KNC NN VE D U M L U P I N A R Z A F E R L E R TEBRKLERE Cevap (16. IV. 1921)
DOLAYISYLE
Dersaadette Mir Fuat ve Ferik Rza Paalar ve Sabk y a n reisi R i f a t Beyefendi Hazcratna 16 Nis#n 337 H a k k hayat nezedilmek istenilen milletimizin m d a f a a ve istikll yolunda gsterdii kahramanlklar, pekok mahafilden tebrik edildi. Tebrikt aliyelerini, elyevm ecnebi tazyiki altnda bulunan payitahtmzdan yazlm
399 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER olmak itibarile, bunlar meyannda en kymetlilerden addediyorum. Arz teekkrat eder ve azmi millinin timsali tuyan olan ordumuza nusreti ilhiyenin aleddevam mil olmas hususunda dualarnz rica eylerim efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H.M.: 18 N i s a n 1921
3 8 8 - B.M.M.NN AILDII GNN M L L B A Y R A M O L A R A K DOLAYISLE EKLEN (23. IV. 1921) Telgraf
KABUL
K a s t a m o n u , Anadolu ve R u m e l i Mdafaai H u k u k Cemiyeti Heyeti Merkeziyesine D a v a y hals ve istikll ile k y a m eden tekmil Anadolunun bu m u k a d d e s d a v a y temsil ve m d a f a a iin v c u d a getirdii Trkiye B y k Millet Meclisi 336 senesi Nisannn yirmi nc gn admtr. Yeni ve ulv bir tarihe balang olan bu mbeccel gn hatrai millette Meclisimiz bugn edebiyen y a a t m a k zere mcahedat
yirmi Nisan tarihinin Md b a y r a m addini bir k a n u n u
mahsus ile kabul etmitir. B u m u k a d d e s tarihi v c u d a getiren
milliyenin en canl ve fedakr amili bulunan Anadolu ve Rumeli M d a f a a i H u k u k heyetlerini kemali s a m i m ve hararetle tebrik eder ve bu t e b r i k t m bilumum kaza, nevahi ve mahallat heyat idarelerine de ibln rica eylerim efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
A k SK: 2 5 N i s a n 1921
400
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 8 9 - ANADOLU YA GEMESNN M A H Z U R L U OLACAINA D A l R (27. IV. 1921)
I n e b o l u d a ehzade m e r F a r u t E f e n d i y e gnderilen telgraf.
6/497 Makine banda nebolu'da ehzadei Necabetpenah mer F a r u k Efendi Hazretlerine Ankara Bil 27 Nisan 37 necabetpenahilerini saat:16/5 kemali memnuniyetle aldk. Zat
Telgrafnamei
fehimanelerinin Anadoluyu terif b u y u r m a l a r emsali messefei tarihiye delletiyle sabit olduu zere Erkn S a l t a n a t setliye arasnda baz sui telekkiy a t a mahal verebdecei ve vahdeti t a m m e halinde bulunan efkr umumiyei mdliyeyi yeniden teevve drmek suretiyle de fevkalde daii mehazr olaca m u h a k k a k olduundan v a t a n ve mdletin btn hanedan saltanat seniye Erknnn hizmetlerinden istifade edecekleri zamanm hulline intizarcn imdilik i s t a n b u l ' d a temdidi ikamet buyurmalar meftur olduklar hamiyeti v a t a n i y e iktizasndan grld maalihtiram arzolunur efendim. 27 Nisan 37 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
G.JaMchke, Republik V , N r . 3 - 4 , s. Auf 217) Hem Wege l<lu, zur Tiirkischen S. vol, (Die Welt >1 1958 N
401 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 9 0 - H A L L PAANIN VE B N B . NAM CEVAT B E Y N H A L K U R A L A R F I R K A S I PROPAGANDALARINA (10. V. 1921)
Ali F u a t P a a y a gnderilen telgrafn zeti.
DAR
No: 672 B u telgrafta, T r a b z o n d a bulunan Hal P a a n n hareket tarznn H a l k uralar frkasnn tekd ve teftii ile alkal grldn, Erknharp binbas Naim Cevat Beyin de izinsiz olarak memleket haricinde dolat v e bu kere A m a s y a ' d a k a r a y a kt bir srada zerinde H a l k uralar Frkasna ait bir ok program ve beyannameler bulunmas zerine A n k a r a y a ardd, keyfiyetin i c r a Vekilleri Heyeti t a r a f m d a n tetkik edilerek Hal Paann hudut haricine karlmasna ve Erknharp binbas N a i m Cevat Beyin de tevfikine karar verildii bildiriliyordu. B u n d a n bir m d d e t sonra alman ifreli dier bir telgrafta ise, Vrangel enkaznn tamamiyle silhlarndan tecrit edilmi olduu v e artk bunlarla bir mterek hareketin bahis mevzuu olamyaca haber veriliyordu.
A . F . C e b e s o y , M o s k a v a h a t r a l a r : s . 187
* * *
3 9 1 - MOSKOVA B Y K E L l S l A L F U A T P A A D A N ALINAN R A P O R H A K K I N D A Yaz (10. V I . 1921) Ankara: 10/6/1337 a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Moskova sefiri kebiri Ali F u a t P a a Hazretlerinden 7 / 6 / 1 3 3 7 tarihinde mevrud mufassal raporda imdiye k a d a r emperyalist v e kapitalist hkmetlere d m a n olan boleviklerin mezkr siyaseti tebdd eyledikleri muhtemel bulunduu cihetle ark ordumuzun her ihtimale kar f e v k a l d e mteyyakkz ve hazr bulunmas lzumu ehemmiyetle bddirilmektedir.
402
cray icabn ve bu b a b d a varid olacak mtelay devletlerile istihsal klnacak malmatn iarn rica ederim. B u raporun bir aynnn zat devletlerine takdimini Erknharbiyeye bildirdim, efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
K.K.: . 972
3 9 2 - E Y H SUNUSNN B A Y R A M M N A S E B E T L E GNDERD \ T E B R K E V E R L E N CEVAP (12. VI. 1921) Diyarbakrda eyh Ahmedlerif Elsnusi Hazretlerine drakiyle merref olduumuz idi saidi ftrin tebrikini ve bu vesiyle ile saadet ve necat mlk ve millet hakknda ediyei semuhilerini muhtevi telgrafnamei alileri B a y r a m d a n sonra itimai mukarrer olan Meclis Heyeti Umumi yesine arzedilecektir. u suretle ihraz buyrulan hissiyat liyeye bilhassa arz teekkrat ve bilmukabele takdimi tebrikt eder ve hals islm gayesine mteveccih olan mcahedei hazirann muvaffakiyeti iin dualarnz niyaz eylerim efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H.M.: * * * 14 Haziran 1921
3 9 3 - A L B A Y R A K G A Z E T E S N D E ORDU A L E Y H N D E IKAN Y A Z I (25. VI. 1921) Trkiye B y k Millet Meclisi Riyaseti Bakitabeti Mahrem S-10 Erzurum Mebusu Necati Beyefendiye Albayrak gazetesindeki neriyatnz hakknda 27 /4 /37 tarih ve be Ankara 25/6/337
numaral tezkereye verilen c e v a p t a , icra ile megul bir m a k a m d a n - a r k cep-
403 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hesi Kumandanlndan- bir m e b u s a sual tevcih olunamyaca ve makalenin zaman tahririnden alt ay getiinden mururu z a m a n a tabi bulunduu i f a d e buyuruluyor. H a l b u k i ark cephesi K u m a n d a n l n d a n zatlilerine tevcihi sual keyfiyeti gayri vakidir. K u m a n d a n l k b u meseleyi Riyasete bdirmi ve m a k a m R i y a s e t de varit grd bu suali, cevabn istihsal eylemek zere, zat lilerine tevcih eylemitir. Makale 20 knunuevvelde yazdm ve K u m a n danln m r a c a a t 19 Nisanda v u k u bulmu olduundan aradan alt aylk bir mddet gemi deildir. M a m a f i mururu z a m a n meselesinin tetkiki lzum grlp te keyfiyetin mahkemeye arz icabederse, mahkemece kabul olacandan 2 7 / 4 / 3 7 tarih v e 5 numaral tezkere Ue de talep olunduu vehile mevzuubahis makalenin sebep ve m a k s a d tahririnin ve ordu hakknda byle ar bir Usan istimaline saik olan m a k s a d n M a k a m R i y a s e t e hitaben ve cevaben i'ar buyurulmasn tekrar rica ederim efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi M. K e m a l
T.l.T.E. Arivi-: 38/4353
394 - MDAFAA-t H U K U K GRUBU TALMATNAMESNN (Haziran 1921)

"Anadolu Grupu ve Rumeli
TAMM
Mdafaa-i Kemal
Hukuk Paa ve
Bakan''
Mustafa
tarafndan tara ubelerine gnderilen b u grubun grev ve yetkilerini talimatnamedir:
kapsayan
1 - T r k i y e B y k Millet Meclisi'nde " A n a d o l u v e R u m e l i M d a faa-i H u k u k G r u p u " unvann tayan bir grup tekil edilmitir. g r u b u n umde-i asliyesini tesbit eden madde-i esasiye u d u r : T r k i y e B y k Millet Meclisi'nde m t e e k k i l " A n a d o l u ve R u m e l i M d a f a a - i H u k u k G r u p u " n u n u m d e - i e s a s i y e s i m c a d e l e - i h a z r a bid a y e t i n d e n beri E r z u r u m v e S i v a s K o n g r e l e r i n d e t e s b i t v e son i s t a n b u l Meclis-i M e b u s a n ile B y k Millet Meclisi t a r a f n d a n d a k a b u l v e t e y i t o l u n u p m a l - i millnin z b d e s i b u l u n a n M i s a k - Mill e s a s a t d a i r e s i n d e Bu
404
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER v e milletin i s t i k l l i n i t e m i n e d e c e k s u l h v e
memleketin tamamiyeti msalmeti istihsal
eylemektir.
2 - G r u p , b u g a y e - i m u k a d d e s e n i n i s t i h s a l i iin milletin b i l u m u m kuvve-i m a d d i y e ve mneviyesini icap eden hedeflere tevcih ve istimal edecek ve memleketin resm ve husus b i l u m u m tekilt ve tesisatn bu maksad- esasiyeye hdim klmaya alacaktr. Grup, bu gaye-i m i l l i y e n i n i s t i h s a l i n e a l m a k l a b e r a b e r d e v l e t v e milletin t e k i l t m T e k i l t - E s a s i y e K a n u n u d a i r e s i n d e i m d i d e n p e y d e r p e y t e b i t v e ihzara sa'yedecektir. Grup nizamname-i dahilisi mucibince Grup Heyet-i idaresi umum kongrenin inikadna kadar ayn z a m a n d a bilumum Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin idare-i merkeziyesi vazifesini ifa edecektir. 3 - G r u p h e y e t - i u m u m i y e s i n c e rey-i h a f i ile i n t i h a p edilen lerle h e y e t - i i d a r e a z a s n n isimleri b e r v e h i t i d i r : Reis Mustafa K e m a l P a a , Reis Vekili eref B e y , tdare Reis Vekili evket Bey Sinop; azalar: Emin Bey Canik, Mahmut E s a t B e y izmir, M u s t a f a N e c a t i B e y S a r u h a n , K l Ali B e y A n t e p , V e h b i B e y K a r e s i , Zeki B e y A d a n a , Avni B e y S a r u h a n , Muhiddin B a h a B e y B u r s a , Mazhar B e y s k d a r , O s m a n Nuri B e y B u r s a , R i f a t B e y K a y s e r i , Bey Trabzon. 4 - Heyet-i Vekile'nin 2 7 - 2 8 t e m m u z , sene 336 tarih ve 59 / I numaral k a r a n merkeziyeler zerine m a h a l l r e s a y - i memurin-i Sivas mlkiyenin Kongresi'nin taht- heyet-i tesbit r i y a s e t l e r i n d e b u l u n d u r u l m a s n m u c i p e s b a p zail o l d u u n d a n v e heyet-i i d a r e l e r c e m i y e t i n e t t i i n i z a m n a m e s i m u c i b i n c e m n t a h a p reislerin t a h t - Heyetince de icabedenlere tebligat yaplmtr. Hamdi reis-
riyasetlerinde merkeziye zalk-
i f a y - i v a z i f e - i m i l l i y e y e d e v a m e d e c e k l e r d i r . B u h u s u s t a i c r a Vekilleri Heyet-i ve Heyet-i idarelerde noksan bulunan riyaset mahallerine ve lara mnasip zevat intihap olunmaldr.
5 - M d a f a a - i H u k u k Heyet-i merkeziyeleri grup heyet-i idaresiyle irtibat ve mnasebette doruca Ankara'daki Mdafaa-i H u k u k edeceklerdir. K a z a l a r heyet-i idareleri k a z a heyet-i idareleriyle Grumuhap u ' n u n d a reisi b u l u n a n T r k i y e B y k Millet Meclisi R e i s i ile m u h a b e r e b e r e e d e c e k l e r d i r . Z a r u r e t o l m a d k a b u silsileye r i a y e t l z m d r .
405 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 - A n a d o l u v e R u m e l i M d a f a a - i H u k u k C e m i y e t i ' n i n k e n d i zade-i m c a h e d e s i b u l u n a n H k m e t - i Milliye t e k i l t n a v e h k m e t i n icraatna nufuz-i hkmeti t a m a m e n m u h a f a z a ve syanet mdahaleden ihtiraz olunmal. baka hareket maksadiyle
Cemiyetin hkmeti t a k v i y e ve milleti tenvir ve irat suretiyle ifa edecei hidemat hakknda nizamnafede msarrah hususattan icab- hale gre v u k u b u l a c a k tebligat ve t a l i m a t dairesinde olunacaktr. 7 - C e m i y e t i n k u d r e t i b a l c a bir n o k t a d r . O d a f a z i l e t t i r . B i n a e n a l e y h her t r l h a r e k e t t e i a r m z n f a z i l e t o l m a s l z u m u n u e h e m m i y e t - i m a h s u s a ile h a t r l a t r m . 8 - N i z a m n a m e m u c i b i n c e her ferd-i m s l i m i n z a b u l u n d u u cemiyetimizin fazilet ve uhuvvet-i m t e k a b i l e ve hubb-i istikll esaslarna mstenit tekiltnn b t n milletin tesandn teminen daha m k e m m e l ve m u n t a z a m b i r h a l e isali ve heyet-i m e r k e z i y e l e r c e k a z a h e y e t - i idarelerinin v e k a z a h e y e t - i i d a r e l e r i n c e n a h i y e h e y e t - i idarelerinin bir a n e v v e l i k m a l - i t e k i l t v e heyetleri tekil e d e n reis ve z a isimlerinin defter-i mahsuslarnn bu talimatname tesbiti lzmdr. ve Rumeli Mdafaa-i tamimen Anadolu
H u k u k C e m i y e t i b i l u m u m l i v a l a r heyet-i m e r k e z i y e l e r i n e y a z l m v e Heyet-i Vekileye de t a k d i m edilmitir. T r k i y e B y k Millet Meclisi Mustafa

Vakit:
Reisi
Kemal
1921
11. 6.
* *
406
3 9 5 - A N A Y A S A K A N U N U N D A H A L K I L I K E S A S I N A D A R ifre (25. V I I 1 . V I I I . 1921) 2/515 Ankara: 25/7/1337
a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C. 1 1 / 7 / 1 3 3 7 ifreye: H o c a R a i f Efendinin efkrile tekilt esasiye k a n u n u ve Mdafaai H u k u k Grubu hakkndaki i ' a n devletleri zerine arz eylediim izahat tiye zati kumandanileri iin mucibi k a n a a t olacandan b u esas dairesinde icap edenlerin de mnasip surette tenvir ve suitelekkinin de izale buyurulmasn rica ederim. 1 - B u g n k B y k Millet Meclisi M d a f a a i H u k u k Tekiltnn umdei esasiye olarak tesbit etmi olduu nkat n a z a r zerinde kemali t a a s s u p v e azimle yrmektedir. Mdafaai H u k u k G r u b u bu grubun proramm tekil eyleyen maddei esasiyede izah olduu vehile memleketin t a m bir istikll dairesinde nadi msalemet olmasn temin gibi ksa ve kat'i bir gaye ile vcude gelmitir. Ayn maddei esasiyede tekilt esasiye kanununun tatbiki ciheti var ki tekilt esasiye kanunu btn m e v z u a t idareyi ve Trkiye hkmetitinin vaz' hukukisini ihtiva eden m u f a s s a l ve t a m bir kanun memleketin tekilt mlkiye ve idaresinde icabat zamann Bu eyledii halklk esasn ifade eden bir dsturdan ibarettir. manay cumhuriyet ifade eden hi bir ey deildir. Binaenaleyh, Raif Efendinin s a l t a n a t eklinin cumhuriyetilie kalbi mahsus olduu hakkndaki fikri bir vehim mahzndan baka bir ey olamaz. Idarei merkeziyenin tevdi eyledii zevat arasnda ahsiyetleri ve ef'ali sabkalarile m s t a h a k k tenkid olanlarn bulunduu hakkndaki iddia ise daha msbet bir ifade ile muhta bulunmu bir maddiyettir. Her ii btn secayay behiye ve fezaili ahsiye ile mkemmelen yetimi adamlara tevdi etmek pek kymetli ve tatl temenni olmakla her mehafil, her mntaka, beraber memleketimiz gibi k a h t ricale hrmet maruz bir muhit iin deil h a t t a d n y a d a en ileri gitmi milletler iin bile her sahibi selhiyet tarafndan a y a n Mabad addedilecek bu k a d a r ok a d a m bulmak gayr kabildir. vardr. mevcut olmayp istilzam kanunda Mdafaai
olmad gibi
H u k u k Grubunun m a k s a d esasisinde de katiyen byle bir netice mevcut

K . K . : s. 983
407 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 9 6 - ANAYASA KANUNU VE MDAFAA-t D A R ifre (26. V I I . 1921) Zata mahsustur. 2/515 a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 25 /7 /1337 ve 2 /515 numaral ifrenin mabaddr. i t e byle gayri msbet e f k r v e mddeiyat ile memleketin tevessl etmek mabieer hlistinad olacak yegne k u v v e t ve t e k d t bulunan Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk manzumesini duar zaaf tedabire eahilne bir cinnet deilse herhalde bir hiyanet olarak telkki eddmelidir. Bir kongre toplayarak b u g n k ekli hkmete v a s d olan Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Tekiltnn bugnk hal ve vaziyete m u v a f k bir program vicude getirmesi lzumuna o k a d a r kaniiz ki Mecliste teekkl eden grubun nizamnamei dahilisine Grup Heyeti idaresinin ancak mezkr kongrenin dir. Mdafaai H u k u k T e k d t n a merci olabilmesi idealini k o y d u k . Ahval ve eraiti hazirann imdilik kongrenin tehiri in'ikadn mucip olmas grup Hey'eti idaresinin b u vazifede devamn mecburi eyliyor. 2 - Tekilt E s a s i y e kanununun tatbiki neticesinde muhafazakrlarn i bana gemeleri ve baz k a n a a t k r zevatn da mevki k a v g a s n a balamalar gibi mahzurlar varit olabilir. Ancak malmu devletleridir ki derlemek yolunda vukubulacak her mhim teebbsn kendisine gre mhim mahzurlar vardr. B u mahzurlarn haddi asgariye indirilmesi iin tedabir ve teebbsat lzimede kusur etmemek lzmdr. B u g n yalnz hututu Esasiyeden ibaret olan tekilt esasiye k a n u n u n a teferr edecek dier kanunlarla bu h u s u s a t m nazar dikkatte tutulmas zaruretinde zat devletlerile t a m a m e n mttehidl fikrim. 3 - Tekilt Mdafaai Hukuk kanunu yaplrken ricali rey mlkiye ve askeriyeden ve manzumesinden almak hususundaki fikrimi yle Ankara 2 6 / 7 / 1 3 3 7 HUKUK TEKLTINA
izah edebdirim. Malmu devletleri olduu zere bir h k m e t eklinde yayoruz ve onun btn mefhumlarna iktiza mecburiyetindeyiz. K a n u n i meclis encmenlerinden sonra Heyeti Umumiyeden olmad elbette teslim buyurulur . Mabad var. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
K . K . : 9. 9 8 4
geen m n a k a a t t a tebel-
lr edecek ekil zerine u z a k t a n telkki edilecek e f k r ile icray tesire imkn
408
3 9 7 - B A T I C E P H E S K A R A R G H I N D A N MECLtS I k L N C I R E S L N E T E L G R A F L A VERLEN MALMAT (26. V I I . 1921) A n k a r a ' d a B y k Millet Meclisi Riyaseti Saniyesine G a r p cephesi karargh G a r p cephesi kararghna muvaslatla i s m e t P a a Hazretlerine mlki oldum. D m a n Eskiehir kurbnde hali tevakkufdadr. Vaziyeti askeriyemiz her suretle mucibi itminandr. Meclise arz m a l m a t buyurulmasn rica ederim. 26 /Temmuz /337 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H.M.: 27 Temmuz 1921
3 9 8 - T E K L T K A N U N U N D A K H A L K I L I K V E MD. H U K . G R U B U H A K K I N D A ifre (31. V I I . 1921) Ankara 31 T e m m u z 1337 ark Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 25 T e m m u z 1337 ifre mabadidir. 4 zah arzu buyurulan d'er noktay da arz edeyim. T c k d t kanununun yaplmasnda istical telkki buyurulan tarz hareketin hikmeti btn dnyada ve memleketimizde mahsus olan halklk cereyann esasl bir ekd zerinde tesbit ile bu mevzudan b a k a ihtdta da mahal ver-lmemtk ayn zamanda asrlardanberi mtemadiyen naehiller elinde sunstimal edden hukuku milliyeyi siyanet iin bu hukukun sahibi aslisi olan millete de hakk kelm bah eylemek ve bu yksek fikrin inkiaf iin eraiti hazrai fevkladeden istifade eylemektir. K a n u n u n ciheti tatbikiyesindeki imkn meselei derecesini lmek iinde bu ile itigale frsat bulacaklarn azim ve kabdiyeti idariyesini mevzuu bahis eylemek lzm gelir. Hilfet ve s a l t a n a t esasiye olarak mevcut deddir. Trkiyenin banda halifei islm olacak ve bir hkmdar sultan bulunacaktr. Mevzuubahis olan mesele, hkmdarn
409 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hukuku olup bunun tayin ve tahdidi iin son bir ka asrn tecarbii ve devlet nefhunundaki millet hukukunun m n a y hakikisi mil olmaldr. B u esas zerinde henz tesbit eddmi kat'i bir dsturumuz yoktur. 5 - M d a f a a i Hukuk Grubu Heyeti idaresi hakkndaki noktai nazar devletleri iin bir ey sylemeden evvel muhtelif ilerde muhtelif anasr ve almak zaruretini gznne alr ve muhitimizde e f k r ve akaidi esasiyesi fezaili zatiyesi kymeti ilmiye vesaire gibi maddi ve manevi evsaf ahsiyesi Ue eraiti lzimeyi haiz a d a m bulmann ademi imkndr. Derpi buyurulurs a ve b u grup heyeti idaresinin yzlerce z a n m ekseriyeti arasile intihab edddii d v e olunursa netice t a a y y n eder. Grup riyasetinin tarafmdan deruhde edilmemesi lzumunu natk olarak serd b u y u r u l a n m t a l a t a gelince: B u ii y a p a r k e n buyurduunuz esaslar kmilen d n d k ve b u mevzuda uzun m n a k a a l a r y a p t k . Mecliste slahat v e m d a f a a i hukuk, istikll gruplare halk zmresi vesaire gibi bir ok t e k t vcude geldii halde bunlarn hi birisi. Mabad var. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K . K . : 9. 9 8 5
* *
3 9 9 - OUNLUUN MECLS G R U B U N D A OLDUUNA D A R ifre (1. V I I I . 1921) Ankara: 1/8/1337 a r k Cephesi K u m a n d a m K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 2 5 / 7 / 1 3 3 7 tarih v e 2 / 5 1 5 numaral ifrenin mabaddr. Kfi bir ekseriyet manzaras almad. Ve binanealeyh, Meclisce hkmeti t u t m a k ve herhangi bir i y r t m e k imkn da kalmad. B u zmrelerin herhangi birisini t u t a r a k ve b v a s t a t a h k i m ve takviye ederek varlmz iin medar istinad olacak bir ktle m e y d a n a getirmek husustftda mesb u k b t n mesaimiz semeresiz kald. Ve bilnetice vaziyet yegn h k i m kalan ey ademi intizam ve anariden ibaretti. u halde iki tarikten birinin ihtiyar sureti kat'iye halini ald. Y a bu Meclis Ue kat'iyyen i grlemeyecei hakikati zerine yeni tedabir a l m a k v e y a h u t yaptmz gibi bir ekseriyet zmresi vcude getirmek. Biz t a b u ikinci kk ihtiyar ettik v e f a k a t benim itirkm b u l u n m a y a n herhangi bir grup tekili teebbsnn m e v c u t ademi
410
intizam tezyidden b a k a bir netice vermeyecei, bittecrbe sabit oldu. Uzun ve devaml mesai sarfile ve Meclis ekseriyetiyle sureti hususiyede yaptmz mteaddit ictimalar ve mnakaalar neticesinde ancak byle bir teekkl viicude getirdik. Ve ibu vazifeyi benim yapmaklmn zarureti bir ok rfekadan b a k a Heyeti Vekilece de zaruri grld. yesine gelince: Meclisi Mebusan Meselenin ciheti hukukimahiyetinde bir meclisin reisi bulunmuyor-
dum. Byle dahi olsa bile frkaya mensubiyet tabiidir. Halbuki B y k Millet Meclisi selhiyeti icraiyesi de bulunduundan nevama hkmet mahiyetindeki bir meclisin reisi mevkiindeyim. tcra bir heyetin reisi iin bir ekseriyet frkasnn mensubu bulunmak elzem bir eydir. Ve bu vaziyet ve m t a l a t a gre deil byle bir grub mufassal bir program etrafnda toplanm siyas bir frkann da reisi olabilirim. Ancak ekli hazrda meclis nezdindeki vaziyeti m u h a f a z a iin grubun Meclis nezdindeki fiden yapmaklm lzmdr ki tarz hareketimizde o yolda da bu vazifeyi elyevm grubun reis vekilleri ifa etmektedirler. u halde gruba ait vazifei resmiyem fahri bir ek arz eylemektedir. B u hususta esasl bir sebep daha kabili iraddr. Tekilt esasiyesi iinde btn hvivetile karm bulunduum Anadolu Mdafaai Hukuk Cemiyetinden ayrlmaklma imkn olmadndan, cemiyetin sahai mesaisi bulunan Mecliste yine o cemiyeti temsil eden grubun dahilinde b u l u n m a k zarureti kat'iyesindeyim. Esasen grup hemen Meclis Heyeti Umumiyesine yakn bir ekseriyeti azimeyi ihtiva etmektedir. Harite kalanlar ve tavr hareketlerinde serbest k a l m a k isteyen bir ksm zevattan tir. Bitti. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K . K . : . 9 8 5
Erzurum mrekkep-
Mebusu Celleddin Arif Bey ve Hseyin Avni Efendi ile bir ka emslinden
4 0 0 - C E P H E L E R D E K SON D U R U M H A K K I N D A Tamim (1. V I I I . 1921) B i l u m u m Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Heyeti Merkeziyelerine Ankara: 1.8.37
Ordumuz d m a n a pek kanl muharebelerde yirmi binden fazla zayiat verdirdikten sonra hahei cengveranesini v e arzuyu zaferini temamen mu-
411 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hafaza ederek tekmil kuvvetile Eskiehir arknda yeni mevazie ekilmitir. Zaman hululnde d m a n ordusuyla mularebei katiyeyi verecektir. Mtarekeyi mteakip elinden her trl esbab kuvveti ve s d h v e cephanesi alnan ordumuz allahn inayeti ve milletin fev kalde gayreti sayesinde b u gnk mevcudiyet ve kabiliyetini ihraz etmi ve ayn menba mukaddesten iktibas feyiz ederek -nallahrrahmanbulunmutur. 336 senesi Martnda payitahtmzn igali zerine heyecan mill haddi azamisini bulur iken Eskiehir ngiliz ordusunun taht igalinde idi. H a t t a bu giink B y k Mdlet Meclisine sahai inikad olan ve hkmeti milliyeye merkez bulunan A n k a r a ' d a bc Dveli t d f i v e mmessilleri ve aksam mhimmei v a t a n d a ecnebi kuvvei igaliyesi mevcut idi. O z a m a n iradei milliyenin neticei faaliyeti' mezkr aksam memleketi tathir iin nasl kfi gelmi ise pek uzak olmyan bir atide karmzdaki hain ve mfteris Y u n a n Ordusunun da imhas taht i m k n a girecektir. Vsi memleketimiz ve fedakr milletimiz neticenin istihsalini t e m a m e n k f d bulunmaktadr. deye bir an evvel t a k a r r p iin memleketimizde Ancak bu gayei mesub u g n k uzviyeti mdliyeyi dmana darbei katiyeyi indirmee a m a d e
v c u d a getiren t e k m d anasrn sureti fevkalde de faaliyete getirilmesi ve bu m a k s a d l a da Mdafaai H u k u k tekdtnn vazifei tarihiyesini ifada pek bvk gayretler sarf eylemesi lzmdr. Bu gnn istedii en mhim i ahalinin ve ordunun maddeten ve manen takviyesinden ibarettir. B u vazifenin ifas iin Meclis ve H k m e t btn kuvvetiyle almakta ve meclis azasndan bir ok rfeka hkmete y a r d m etmek zere mevakii muhtelifeye memur eddektecKr. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k cemiyetinin heyeti merkezivelerinden en kk heyeti idarelerine kadar btn tekilatiyle bezi etmeleri lzm gelen faaliyet de b u gayeye lerim. 1 - Cephedeki zabitan ve efrad aileleriyle heda adelerinin esbab refah ve istirahatlarnn temini. 2 - Taht silha davet edilen seneler efradndan kalan bilumum b a k a y a nn derhal celp ve cemiyle cepheye evkleri. bu teblinamede tasrih edden ve hkmete ajanslarla t a m i m klnm a k t a olan vaziyeti hakikiyenin i c a b a t m a muhalif olarak v u k u b u l a c a k her her trl mteveccih olmaldr. Hususat atiyenin teminine bilfasla allmasn btn a r k a d a l a r d a n h a s s a t a n rica ey-
412
nevi neriyat bedhahaneyi iptal ile ahaliyi tenvir ve efkr halk teetttten vikayedir. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
Tanr: 2 Agutoa 1921
401 - AZERBAYCAN HKMET TARAFINDAN HEDYE EDLEN S E R V S L E R E D A R Yaz (3. V I I I . 1921) Trkiye B y k Millet Meclisi Riyaseti Bakitabeti Adet 1150 a r k Cephesi Kumandanlna Azerbaycan H k m e t i t a r a f m d a n zt devletlerine hediye v e taraf kumandanerinden Meclis namna teberru buyurulan servislerin tesellm eddiini mbeyyin Meclis Heyeti idaresinin m a z b a t a s arzu buyurulduu eB y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K . K . : a. 9 9 2
Ankara 3/8/1337
kdde tashih eddmi sureti m u s a d d a k a s t a k d i m olunmutur efendim.
4 0 2 - YUNANLILARIN HARM SMETMZDE (5. V I I I . 1921)
BOULACAINA D A R
Ordu ve millete b e y a n n a m e .
Ankara 9/8/337 B y k muharebeden ktmz en zaif zamanmzda tekmil memleketi inemek ve b t n ahaliyi mahvetmek iin zerimize hcum eden dmanlara kar millete birletik. Ve pek kymetli ordular v c u d a getirdik. Muhtelif ve mteaddit cephelerde emsalsiz fedakrlklarla hukuku milleti m d a f a a
413
eden v e nnnde Yunanistann istil ordularn iki defa tepeleyen bu milli ordularmz o k a d a r yksek bir azim ve iman ile muharebe ettiler ki dmanlar yalnz Garp Cephemizdeki ordumuza kar krallar b a t a olduu lalde tekmil Y u n a n ordusunu Anadoluya getirmee mecbur oldular. G a r p Cep-
hesinde v u k u a gelen soc m u h a r e b a t t a bu dman ordusunu pek mahuf zayiata duar ettikten sonra ordumuzun cevheri aslisinden hibir ey zayi etmeden b u g n k vaziyeti aldk. B u g n dman ordusu menabii asliyesinden mezazabitameydanlarnda ve sslharekesinden uzaklam bir vaziyette karmzdadr. B t n y a y k a h r a m a n a n e ve evsaf aliyesini en mhim muharebe tandm ordumuzun mdir ve y k s e k k u m a n d a heyetiyle f e d a k r
mna v e k a h r a m a n efradna ve cedlerimizden mtevaris hasaili m m t a z e ile mtemayiz bilumum efrad millete hitap ediyorum: M u k a d d e r a t millete vzulyed bulunan B y k Millet Meclisi bugn beni ordunun temini m u v a f f a kiyetini kfil btn tedabirde selhiyeti kmile ile mcehhez k d a r a k Meclis Riyasetinden b a k a btn ordular Bakumandanlna m e m u r eyledi. Sizlere bu beyannameyi yazdm dakikadan itibaren inayeti subhaniyeye istinaden ve mftehiren bu b i y k ve erefli vazifeyi i f a y a balam bulunuyorum. B a n a bu vazifeyi tevdi etmi olan Meclisin ve o Mecliste temessl eden milletin iradei katiyesi tarz hareketimin mihrakn tekil edecektir. Hibir sebep ve suretle tadiline imkn olmayan bu iradei katiye behemehal dman ordusunu imha etmek ve btn Yunanistann kuvvei msellehasndan b o a r a k naili mrekkep olan bu orduyu anayurdumuzun harimi ismetinde
hals ve istikll olmaktr. Memleket ve milletin m a d d i ve m a n e v i b t n kuvvetlerini b u neticenin istihsali tarikine sevk v e imale iin hibir tedbir ve teebbste m s a m a h a eddmiyecek ve ne zemin ve zaman ile, ne de v a t a n m e f h u m u karsnda teferruattan ibret kalan mlhazat saire ile m u k a y yed olmyarak d m a n ordusunun imhasndan ibaret olan b u tek gayenin ve oristihsali iin muktazi her ey yaplacaktr, l e v f i k Allahtandr. B u beyannamenin t a neferlere k a d a r b i l u m u m odu mensubini e b t n memurin t a b a k a t ahaliye tebliini rica ederim Bilumum Vekletlere, B i l u m u m dulara v e mstakil k t a a t a , Mdafaai H u k u k Cemiyetleri heyeti yelerine, Belediye Riyasetlerine tebli olunmutur. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
4** T . t . T . E . Arivi: 126/19243
merkezi-
414
4 0 3 - O R D U Y A YARDIM N (1) N U M A R A L I T E K L F M L L Y E E M R (7. V I I I . 1921) Teklifi Milliye emri N u m a r a (1) Madde 1-5-6-37 tarih 928 numaral Heyeti Vekile kararnn ikinci maddesinde baz m b a y a a t iin en b y k Mlkiye memurunun riyaseti altnda Maliye ve Askeriye memurlariyle Meclisi idare ve Belediye Ticaret Odas mevcut olan yerlerde ikier azadan mrekkep bir Komisyon tekili emir buyuruluyordu. B u komisyonlar derhal her K a z a merkezinde teekkl edecek ilveten K a z a l a r Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Merkeziye v e idarelerinden iki aza da mezkr Komisyona aza sfatiyle dahil olacaklardr. B u komisyonlarn ismi Teklifi Milliye Komisyonlardr. Komisyonlar 11.8.37 tarihinden itibaren d a i m a hali inikatta bulunacak ve K o m i s y o n azalar hibir cret almyacaklardr. Her Komisyon iki ay mddetle hizmeti askeriyeden tecil edilmek zere ikier ktip, drder memur ayrca istihdam edeceklerdir. 2 - Teklifi Milliye Komisyonlar bu emrin alnmasn mteakip tebli edilecek olan Teklifi Milliye evamiri esasiyesini selhiyeti kmile ile tatbik ile mkellef olacaklar bu suretle seferber ordu ihtiyacn temin edeceklerdir. 3 - Mezkr Tekhfi Milliye Komisyonlarndan tzmit ve Bolu ve Zonguldak Livas, Ankara Vilyeti, Mstakil A k s a r a y Sanca, Vilyeti, Silifke Sancayle bu saylar, mntkann g a r b m d a kalan SancakKonya aksam lar dahilinde bulunanlarn haslai mesaisi Kocaeli Mntkas K u m a n d a n l n a
arzideki Komisyonlar hasdai mesaisi Garp Cephesine ve Elcezire ve ark Ordusu mntkalarndaki Komisyonlar laslai mesaisi mezkr ordulara ismi gemeyen menatktan b a k a olarak msrkezi Anadoluda misyonlar h a s d a t Mdafaai Milliyeye aittir. Merkez Ayntap olunacaktr. 4 - Bil istisna memleket dahilinleki her Komisyon bu vazifenin ifasna d e v a m edecek ve 10 Eyll sene 337 tarihine kadar 15, 20, 25, 30 Austos 337 ve 5 Eyll 10 Eyll 337 tarihindi Mdafaai Milliye Levazmat U m u m i y e Dairesine ahar mevcutlar hakknla telgrafla rapor vereceklerdir. Ayn kalan bilumum KoOrdusu Adana ve tefrik
cepheleri ihtiyacat Mdafsai Milliyeye muhtas yerlerden
415 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER z a m a n d a cephelere mntkalarnda bulunan Komisyonlardan Garp Cephesi
Komisyonlarndan A k s a r a y , K o n y a , K a r a h i s a r Livalariyle bunun cenubunda bulunan mntka Komisyonlar yaknlna gre K o n y a Menzd Mfettiliine ve bu muhitin imalinde bulunan Komisyonlar A n k a r a Menzd Mfettiliine v e Kocaeli mntkasndakiler Kocaeli L e v a z m Riyasetine ve Elcezire v e a r k Ordusu mntkasudaki Komisyonlar mezkr cephe L e v a z m Riyasetine raporlarnn birer suretlerini vereceklerdir. 5 - K o m i s y o n l a r aza ve memurlarndan en u f a k teksl ve suiistimali grlenler hiyaneti v a t a n i y e crmivle tecziye eddeceklerdir. 6 - 1 numrah olan bu emir tekmil K a z a l a r a Anadolu v e Rumeli M d a f a a i H u k u k Heyeti Merkeziyelerine tebli eddmek zere Vdyet ve Mstakil Livalara ve stikll Mahkemelerine tekmil Ahzasker ubelerine tebli edmek zere her ahzasker kalem Riyasetine ve Cepheler K u m a n d a n l k l a r n a v e bdum u m Vekletlere ve A n k a r a ve K o n y a Menzd Mfettiliklerine tebli edilmitir. E m r i n vusul tarih ve saatini ve anladdm, alan m a k a m a t telgrafla haber vereceklerdir. 7 - B u emir ve bunu mteakip verilecek teklifi Milliye evamiri esasiyesi her t a r a f t a en b y k Mlkiye memuru tarafndan vesaiti muhtelife e ner ve n eddecektir. 7 Austos 337 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
A k S t : 10 A u s t o s 1921
**
4 0 4 - O R D U Y A Y A R D I M N E M R (7. V I I I . 1921) Teklifi Mliye E m r i N u m a r a (2) Madde 1 - Ordu ilbas ve tehizinin tevsien tedariki iin bervehiti tedabir ittihaz eddecektir: B u tedabirin tatbikine bir numaral evamirde muharrer olan teklifi Milliye Komisyonlar memurdur.
416
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER a - Her k a z a d a mevcut hane adedince K a z a birer takm amar ve
birer ift ark v e orab nihayet 10 Eyll 37 tarihine kadar tamamen ihzar ve Komisyonlar anbarlarna idhara mecburdur. u suretle mesel on bin haneyi ihtiva eden bir K a z a ark ve orap verecektir. b - Pek fakir hanenin bu teberrudan istisnas ve bu fakirin hissesinin dier bir zengine tahmdi, dere ve teberruata memur olan Komisyonun vazifesidir. d - Toplanan orap ve amr ve arklar mahalli Komisyonuna halk tarafndan teslim edilecek ve verilen eyler Komisyonun bir memurunun mesuliyeti altnda taht m u h a f a z a y a alnacak ve mteberria Komisyon tir. 2 B u emri alan her K o m i s y o n Reisi memur olduu Kazasnn hanesi mevcudunu emri ald tarihten 10 Eyll 37 tarihine k a d a r verilen vazifeyi ikmal edeceini telgrafla Levazmat Umumiyeye bddirecektir. 3 Hitam teberruatta Teklifi Milliye K o m i s y o n u ziyri m a z b a t a h kt'a defter y a p a r a k , bir nshasn Levazmat Umumiyeye gnderecek, dier nshalardan birisi K o m i s y o n Reisinde ve dieri mahalli Mal Memurunun nezdinde Mfettiler tarafndan talep olununca irae eddmek zere mevcut bulunacaktr. 4 B u emrin tarz icrasnda en ufak suiistimali grlenler hiyaneti v a t a niye crmiyle i t h a m eddeceklerdir. 5 B u emir b d u m u m K a z a l a r a hemen tebli eddmek zere Y d y e t ve Livalara ve stikll Mahkemelerine beray m a l m a t Vekletlere ve Cephe Kumandanlklarna verilmitir. 7 Austos 337 B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
Ak S : 10 A g u t o 1921
behemehal
on bin takm amar ve on bin
tarafn-
dan teberruat miktarn ve tarihi teslimini mbeyyin bir makbuz verilecek-
417 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 0 5 - O R D U Y A Y A R D I M N E M R (7. V I I I . 1921) Teklifi Milliye emri N u m a r a (3) Madde 1 - Ordu ilbas ve tehizinin tevsii iin bervehiti tedabir ittihaz eddecektir: B u tedabirin tatbikinden 1 numaral emirde vazife ve sureti teekklleri bdirilen Teklifi Milliye Komisyonlar mesuldur, olsun ayn, a - T c c a r ve ahali yedinde mevcut b u m u m rengi ne olursa
marlk bez, amerikan, p a t i s k a , p a m u k , ykanm y n , y k a n m a m
tiftik, fantazi kumanlar hari olmak zere erkek elbisesi imaline salih her nevi yazlk ve klk k u m a l a r k a i m bezler, ksele ve ine, t a b a n astarl, s a n ve siyah mein, s a h t i y a n d a n m a m u l yemeni, ark, botin, ark imaline mahsus deri, demir, kundura ivisi, tel ivi, kundurua ve s a r a iplikleri, nallk-demir, v e y a mamul nal, mh, y e m torbas, yular, belleme, kolan, k a a , gbre ve sicim ve urgan stoklarndan yzde krk miktarna teklifi Milliye Komisyonlarnca derhal vaz'yet edilecek ve takdiri f i y a t edilerek alnan m i k t a n mbeyyin olmak zere K o m i s y o n u n imza ve mhrlerini h a v i kurulu bir m a z b a t a sahibi yedine verecektir. b - D a h d e k i malzemenin b u suretle bir ksmnn alnmasndan mtevellit f i y a t farkn tevzin iin hariten gelecek bu cins m a l l a n n y z d e onu dahi iskelelerde ayni erait dahilinde ordu ihtiyacat iin a k n a c a k , yzde doksanna katiyen mdahale eddmeyerek eshabnn emrine brakdacaktr. c Alnan mallardan m t e b a k i kalan ve ithal edilecek olan bu cins stoklarn nakil ve furuhtu t a m a m i y l e serbesttir. d - ocuk ve kadn elbiseleri ve levazmiyle lks eya a l m a k sureti katiyede memnudur. Madde 2 - Hariten mal getiren tccarlardan Teklifi Milliye Komisy o n l a n n a mal veren ve m u k a b d i n d e kurulu m a z b a t a alan tccarlarn mazb a t a l a n n d a muharrer miktar istihkaklannn yzde yirmisi bilahare getirecekleri m a l l a n n gmrk bedebne m a h s u p edilecektir. 3 - B u muamelat hakknda d a iki n u m a r a k emrin nc maddesinde tafsil edildii vehde K o m i s y o n l a r c a kta defter tanzim edilecektir. 4 - B u emre muhalefet ederek maln gizleyenler v e y a suiistimali grlenler kim olursa olsun hiyaneti v a t a n i y e Ue tecrim edeceklerdir.
418
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 numaral ola bu emir derhal Komisyonlara tebli edilmek zere
Vilyat ve Livalara ve stikll Mahkemelerine yazlm ve beray m a l m a t Vekletlere ve Cephe Kumandanlklarna verilmitir. 7 Austos 337 Bakumandan Mustafa K e m a l
Ak Sz: 10 A u s t o s 1921
B y k Millet Meclisi Reisi
4 0 6 - ORDUYA Y A R D I M N E M R (7. V I I I . 1921) Teklifi Milliye emri N u m a r a (4) E m r i ahire k a d a r Ordunun iaesi iin bervehiti tedabir ittihaz edilecek ve bu tedabirin tatbikinden bir numaral emirle sureti tekilleri bildirilen Teklifi Milliye Komisyonlar mesul olacaktr. 1 - E l d e mevcut b u d a y , s a m a n , un, arpa, fasulye, bulgur, nohut, mercimek ve kasaplk h a y v a n a t , eker, gaz, pirin, sabun, y a , tuz, zeytin ya, ay, m u m stoklarndan m a z b a t a verilecektir. 2 - Komisyonlarca dere olunan budaylarn una tahvili iin Komisyonlar mntkalarnda mevcut fabrika v e deirmenlere mtesaviyen a m a l edecek ve bu say meccanen olacaktr. 3 - B u hususta en ufak suiistimali grlen memurun v e y a tekliften kendisini azade tutan ferdin cezas hiyaneti vataniyedir. 4 - Drt numaral olan bu emir hemen Komisyonlara tebli edilmek zere Vilyet ve L i v a l a r a ve stikll Mahkemelerine yazlm beray m a l m a t Vekletlere ve Cephe K u m a n d a n l a r n a birer suret verilmitir. 7 Austos 337 B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
A k S z : 10 A u s t o s 1921
yzde krkna
Komisyonlarca
vazt'yet
edilerek
anbarlara alnacaktr. Takdir edilecek f i y a t zerinden eshab yeddine kurulu
taksimi
419 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 0 7 - ORDUYA YARDIM N E M R (7. V I I I . 1921) Ordularmz iin yapacamz Nakliyat hakknda 5 numaral emir. Ordu nakliyatnn temini iin herveliti tedabir ittihaz edilecek, bu tedabirin tatbikinden bir numaral emirde teekkl bildirilen mesul olacaktr. 1 - Ciheti askeriyece suru muhtelife de ordu ihtiyac iin alnan vesaiti nakliye hari olmak zere memlekette kalan vesaiti nakliye eshab her a y ordu malzemesinden bir ksmn kendi vastasiyle yz kdometrelik bir mesafeye meccanen nakle mecburdur. Bu naklin d e v a m ettii mddete nakliye sahibi ve h a y v a n a t ordu anbarndan iae olunur. 2 - Bir a y zarfnda bu vazifeyi gren fert o a y zarfnda yeni bir vazifei nakliye almaz. Teklifi Milliye Komisyonunun sevkettii eya veya erzak irsaliyesi ziyrinin mal tesellm eden anbar tarafndan tasdiki o aylk m u a f i yet hakkn o ferde verir. 3 - ki, , drt numaral emirlerle toplanan mevat ve erzak L e v a z m a t Umumiyenin lirler. 4 - Mteahhit nakliye kollar dier halkn tbi olduklar ehr y z kilometrelik nakliyat meccanen y a p m a a mecburdurlar. 5 - B u emri alan her Teklifi Milliye K o m i s y o n u kendi mntkas dahilinde mkellefiyeti nakliyeye dahd olabdecek vesaitin cins ve miktarn 15 Austos 337 tarihine k a d a r Mdafaai Milliye S e v k i y a t ve Nakliyat Mdriyeti Umumiyesine ve cephe mntkalarnda bulunanlar ise S e v k i y a t ve N a k l i y a t a bddirmekle beraber mntkasnda bulunduklar Menzil Mfettiliklerine v e y a Ordu Erknharbiye Riyasetlerine bdireceklerdir. 6 - B u mkellefiyetlerden kaanlar veya bu mkellefiyeti tatbikte sui istimali grlenler hiyaneti v a t a n i y e Ue tecziye olunacaktr. 7 - 5 numaral olan bu emir hemen Teklifi MUliye Komisyonuna tebli edilmek zere bilumum v d y a t ve Livalara yazdm ve istikll Mahkemelegsterecei esas askeri anbarlar nakliye Teklifi Milliye Komisediyonlar tarafndan b u mkellefiyeti usuliyle sevk v e idhar Komisyon fedakrlklar
420
rine ve beray m a l m a t Vekletlere ve Cephe Kumandanlklarna birer suret verilmitir. 7 Austos 337 B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
7 Austo 337
4 0 8 - ORDUYA Y A R D I M lN E M l R (7. V I I I . 1921) E m v a l i Metruke hakknda 6 numaral emir 1 - iki, , drt numaral teklifi Milliye emirlerinde tedariki bddirilen eya ve erzak cinsinden muhtelif mahallerde mevcut emvali metrukeye Teklifi Milliye Komisyonlarnca vaz'yet eddecek, miktar tesbit v e f i y a t takdir olunarak kurulu bir m a z b a t a mahall mal sandna verdecektir. 2 - E m v a l i Metrukeden bu suretle alnanlar iin Teklifi Milliye Komisyonlar evvelki emirlerde bildirddii vehde er kta m u n t a z a m defter tutacaklar, bunun bir suretini L e v a z m a t Umumiyeye gndereceklerdir. 3 - Alnan E m v a l i Metruke cins v e miktarlar 10 Eyll 37 tarihine kadar Mdafaai Mdliye L e v a z m a t U m u m i y e Dairesine Teklifi Milhye Komisyonlar tarafndan telgrafla bildirilecektir. 4 - Emvali Metrukenin der v e idharnda teksl ve suiistimali grlenler ve teklifi kendi mal imi gibi tesahp etmee kalkanlar hiyaneti vataniye crmyle itham eddeceklerdir. 5 - 6 numrah olan bu Teklifi Milliye emri hemen K o m i s y o n l a r a tebli eddmek zere b d u m u m V d y a t ve L i v a l a r a ve stikll Mahkemelerine yazdm beray m a l m a t Vekletlere ve Cephe Kumandanlna yazdmtr. 7 Austos 37 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
Ak Sz: 10 A g u t o 1921
421 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 0 9 - O R D U Y A Y A R D I M N E M R (8. V I I I . 1921) 7 numaral emir Esliha ve Cephane hakknda Teklifi Milliye emri 1 - Cins, mezhep, sunuf ve meslek tefrik edilmeksizin bilistisna herkes zirde -nc madde- cins ve nevi muharrer eshha ve cephane ile alat carihay her mahalde ibu emrin tarihi nerinden itibaren gn zarfnda mahalli Teklifi Milliye K o m i s y o n u n a m a k b u z mukabilinde teslim etmek suretiyle hkmete terk v e teberru edecektir. H a r b m hitamnda ibu esliha bir hatra olmak zere aynen eshabma iade olunacaklardr. 2 - D r d n c gn s a b a h m d a n itibaren zikrolunan silh ve cephaneyi saklad ve hile istimal ederek teshm etmedii t a h a k k u k edenler ve eshha der ve cem taharrisinde sui istimal v e harekette bulunanlar idam olunur. 3 - T e s h m edilecek esliha ve cephane unlardr: Ma'cephane her nevi mkerrer ateli tfek, k a s a t u r a veya sng ve ve cephaneler filinteleri yani her nevi Osmanh mavzerleri kk ve b y k apl her nevi A l m a n , Belika tfekleri, her nevi A v u s t u r y a tfei, A v u s t u r y a Bulgar manb'hirleri, her nevi ngliz tfei, her nevi R u s tfekleri, her nevi Fransz, R o m a n y a , Srp, J a p o n , Y u n a n martin b y k ve kk apl tfekleri (av tfekleri, tabancalar ve bunlara mahsus cephaneler mstesnadr) her nevi kl ve palalar, b u n l a r d a n bir kymeti m a h s u s a y haiz olanlar Komisyonlarn mesuliyeti altnda ve vesika mukabilinde eshabna terk olunacaktr. 4 - Tarihi ilnn drdnc gnnden itibaren hkmeti mlkiye, askeriye nc m a d d e d e muharrer eshha ve cephaneyi bulmak iin lzum grd haneleri vesair mahalleri usul kanunisi dahilinde taharri edecektir. 5 - Teklifi Milliye Komisyonlar ibu emrin ahalice t a m a m e n tebliini temin edecek ve silhm teslim edeceklerin bulunduu yerlerle Komisyonlarn mnakit olduu mahal arasndaki mesafeye ait mddeti mhlet olarak verilen gne z a m edeceklerdir. 6 - Teklifi Milliye Komisyonlar topladklar eshha v e cephane cins ve miktarlarm M d a f a a i Milliye H a r b i y e Dairesine bildireceklerdir. 7 - b u emir evvel emirde K a s t a m o n u , orum, Y o z g a t , K a y s e r i , Nide, K o n y a v e Silifke Vilyat ve Mutasarrflklarna, b u devairin garbndaki
422
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER aidesine tebli edil-
vilyat ve elviyede tatbik edilmek zere m a k a m a t mitir.
Trkiye Byk Mdlet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal

A k SK: TL A u s t o s 1921
4 1 0 - O R D U Y A Y A R D I M N T E K L F M L L Y E E M R (8. V I I I . 1921) 8 numaral emir 1 - Teklifi Milliye Komisyonlar her mahalde mevcut benzin, v a k u m , gres, makine, don, saati, balk yalar, vazelin, otomobil kamyon lstii, sulsyon, buji, souk tutkal, fransz tutkal, telefon makinesi, kablo pil, plak tel, mcerret ve bunlara mteferri malzeme, asit slfrik miktarn tahkik ve tesbit ile meveut stoklarn yzde krkna vaz'yet edecek ve eshabna esman mukabilinde m a z b a t a verecektir. 2 - B a l d a cinsleri mezkr malzemeden hariten memlekete getirilenlerin gmrk resminden b a k a yalnz yzde onu kurulu m a z b a t a mukabilinde mezkr Komisyonlar tarafndan alnabilir. B u suretle emvali alnanlara verilecek mezabtn yzde yirmisi gmrk resmine mahsup edilir. 3 - Teklifi Milliyeden alnacak bervehibal malzemenin yzde krknn der ve cem'i her Komisyon tarafndan nihayet 10 Eyll 337 de ikmal edmi bulunacak ve 15, 20, 25, 30 Austos ve 5 Eyllde der ve cemolunanlarn cins v e mikdarlarn Mdafaai Milliye Harbiye Dairesine bittelgraf bildireceklerdir. 4 - Ordularn bu malzemeden sureti istifadesi Mdafaai Milliye Vekletince tesbit olunacaktr. 5 - bu malzemeden mevcudunu gizliyenler ve tariki heye hakknda hiyaneti vataniye kanunu tatbik olunur. 6 - bu emir bilumum Vilyat ve L i v a l a r a , Cephe Kumandanlklarna, Vekletlere tebli edilmitir. 8 Austos 337 B y k Mdlet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
A k S : 10 A u s t o s 1 9 2 1
sapanlar
423
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 411 - ORDUYA Y A R D I M N T E K L F M L L Y E E M R (8. V I I I . 1921) 9 numaral emir 1 - Teklifi Milliye Komisyonlar hudutlar dahilinde m e v c u t Demirci,
marangoz, dkmc, tesviyeci sara, arabac esnaf ve imalthaneleri ile bu esnaf ve imalthanelerin kabdiyeti imaliyelerini tesbit ve gerek bunlar ve gerek k a s a t u r a , kln, mzrak ve eyer yapabilecek s a n a t k r l a r isimleri zikredilmek zere mikdarlarn Mdafaai Milliye Vekletine bdireceklerdir. 2 - bu emir bilumum V i l y a t ve Livalara, Cephe K u m a n d a n l k l a r n a ve Vekletlere tebli edilmitir. 8 Austos 337 Bakumandan Mustafa Kemal
H.M.: ** 14 Austos 1921
Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi
412 - O R D U Y A Y A R D I M N T E K L F M L L Y E E M R (8. V I I I . 1921) 10 numral emir Seferber Ordunun vesaiti nakliyece olan ihtiyacn tevsien temin ve ikmal iin bervehiti m e v a t sratle tatbik olunacaktr. 1 - tbu emri tebell eden Teklifi Milliye Komisyonlar kendi mntkalarnda bulunan ve cinsleri tide tasrih olunan bilcmle vesaiti a) Drt tekerlekli yayl arabalar b) Drt tekerlekli at ve kz ve kan arabalar... A r a b a l a r bilumum tehizat ve hayvanlaiyle beraber c) Binek ve topkean h a y v a n a t d) E s t e r ve mekre h a y v a n a t e) Deve f ) Merkep olacaktr. nakliyenin yzde yirmisine vaz'yet edeceklerdir. Vesaiti nakliyenin cinsleri:
424
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 - B u emri alan Teklifi Milliye Komisyonu mntkasndaki bilumum
vesaiti nakliye mikdarn miimkiin olduu kadar abuk tesbit edecek ve nihayet on Eylle k a d a r mntkasndaki vesaiti nakliyenin en salamlarndan yzde yirmisini dere, cemetmi olacaktr. 3 - Vav'yet olunan her vastai nakliyenin fiyat K o m i s y o n tarafndan b d t a h k i k vesaiti nakliyesi alnan K a s a b a n n Belediye Reisine, Karyelerde Heyeti htiyariyeler tarafndan o mahaldeki ahali zerine servetleri nisbetinde tarh ve tevzi edderek istifa olunacaktr. Vesaiti nakliyesi alnanlarn p a r a l a n b u suretle Belediye ve Heyeti htiyariyeler tarafmdan tesviye edilecek ve b u n a m u k a b d eshabndan alnacak makbuzlar da tasdik olunarak K o m i s y o n l a n n a tevdi 4 - Komisyonlar eddecektir. tarafndan dereolunan vesaiti nakliye o mahaldeki uabatn teseUm ettikleri b u veTeklif
Ahzasker ubelerine teslim olunacaktr.
saiti nakliyeden arabalar ve h a y v a n l a r m m k n ise ve sahipleri mkellifinden ise sahipleriyle, ded ise mkelhfin meyannda araba ve h a y v a n sevk ve idaresine in ikmal efradndan mntehap neferlerle idare olunacaktr. eddecektir. 5 - Her Ahzasker ubesi, ubede toplanan Vekleti Ordu Dairesine telgrafla bddirecektir. 6 - B u hususta m s a m a h a ve sustimalde bulunanlar hiyaneti v a t a n i y e crmiyle tecrim olunacaklardr. 7 - 10 numral olan bu emrin vusul tarihi ve saati telgrafla Ordu Dairesine bddirilecektir. b u emir b d u m u m Vekletlere, G a r p ve Merkez Ordusu K u m a n d a n l k larna, Canik, A m a s y a , T o k a t , Sivas, K a y s e r i Nide, K o n y a , eli Vdyet Mahve Livalariyle bunlarn garbnda bulunan bilumum Vdyet ve L i v a l a r a ve ibu mntkalardaki Ahzasker heyet ve kalem riysetlerine ve stikll kemelerine tebli olunmutur. 8 Austos 337 B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
H.M.: 12 Amto 1921
Bu
vesaiti nakliye u a b a t merkezinde toplanacak ve ubelerce iae ve m u h a f a z a vesaiti nakliyenin cins ve
mikdann 15, 20, 25, 30 Austosta ve 10 Eyll tarihlerinde Mdafaai Milliye
425 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 413 - MUSTAFA K E M A L PAAYA BAKUMANDANLIK MNASEBETYLE Y A Z I L A N Mektup (11. V I I I . 1921) E f g a n i s t a n Sefiri Aliau Sultan Ahmet H a n Hazretlerine T a r a f milletten uhdeme tevdi edilen B a k u m a n d a n l k memuriyeti mnasebetile v a k i olan tebrikt sefiranelerini telkki ettim. Kesif bir m a n a y huls ve samimiyetle mebu olan mektubunuza cevap verirken hitabnzn ruhumda tevlit ettii fahr sururdan bahsetmekte bir zevki mahsus duyuyorum. E n yksek bir azim ve iman Ue mcehhez olarak slk ettiimiz tariki mcahedenin ac ve tatl btn safahatna kar karde ve dinda E f g a n i s t a n de bu muazzez milleti memleketimizde temsil eden zt asUnelerinin her vese de gsterdikleri yksek a l k a d a n dolay en har ve samimi teekkra'tm t a k d i m ederim. Cepheyi tefti esnasnda arzuyu sefiranelerini tatmin ve b y k dinda ve karde E f g a n mleti ve ordusu de muhterem Sefaret heyetinin selmlarn ve btn ark ve m s l m a n aleminin Trk milletinin giritii ulvi ve m u k a d d e s mcadelede m u v a f f a k olmas hakkndaki temenniyat hlisanesini k a h r a m a n askerlerimize tebli edeceim efendim. 11.8.337 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
H.M.: * * 12 A u s t o 1921
VERLMES
414 - E S R G E M E K U R U M U N A T E E K K R (Austos, 1921)
TELGRAFI
D e r n e i n , zel o l a r a k M.'ne tiyle: armaan
yaptrp T.
B.
M.
ettii b a y r a k
mnasebe.
istanbul'da
Esirgeme
Dernei
Reise-i
muhteremesine samim
B y k Millet Meclisi k e n d i s i n e irsal b u y u r u l a n h e d i y e d e n v e b u vesile ile i b r a z edilen h i s s i y a t - v a t a n p e r v e r a n e d e n d o l a y en teekkratn t a k d i m eder. T r k i y e B y k Millet Meclisi R e i s i Mustafa
* * * Vakit:
Kemal
2
13. 8. 1 9 2 1 , .
426
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 415 - H A L D E E D B E (18. VIII. TELGRAF 1921) F i . 18. 8. 37 ( 1 9 2 1 ) Halide Edib Garb Cephesi Hanmefendi Hazretlerine
Aceledir O r d u s a f l a r a r a s n d a v a t a n m z n m d a f a a s n a fiilen i t i r a k iin iddet-i arzu ile v u k u bulan mracaat- vatanperveraneleri orduca m e m n u n i y e t l e t e l k k i o l u n d u . H i z m e t - i fiiliye-yi a s k e r i y y e y e k a b u l v e G a r p Cephesine m e m u r edildiinizi tebli ederim. K e y f i y e t cephe kum a n d a n l n a d a i ' a r k l n d . l k v a s t a ile c e p h e k a r a r g h n a m r a c a a t ve o r a d a n vazifenizin telkki b u y u r u l m a s rica olunur. Bakumandan Mustafa
Trk'n Advar. * * * AtafU 196!, a.
Kemal
imtihan, 214 Halide Edip
416 - CDD SAVALARA BALANACAINA DAR Telgraf

(21. V I I I . 1921) Garp Cephesi 21/8/1337 a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C. 2 1 / 8 / 1 3 3 7 ifreye. Telgrafnz G a r p Cephesi kararghnda aldm. B i r d a ve bir f e d a k r kalsa dahi istikll davmzn d e v a m edecei hakkndaki k a n a a t i layetezelzelin Y u n a n Ordusu ile meydan muharebesine tututuumuz bir a n d a taraf devletinizden tekrar ve teyid edilmesi b y k inirah kalbi mucip oldu. Ha-
427 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER rekt askeriye plnmz tpk mtala buyrduunuz gibi dnlmektedir. Yalnz Ankara garbinde ciddi bir muharebe vermeyi mlhazat umumiyeye nazaran zarur grmekteyiz. Maahaza kuvvet ve vaziyetimiz dahi gayri msait grlmektedir. Dmanla muharebe temas hasl olmutur. Yarndan itibaren ciddi muharebata intizar ediyoruz. Fevzi, ismet Paalarla beraber Garp Cephesi K a r a r g h n d a n selmlarmz t a k d i m ederiz. Bakumandan Mustafa K e m a l
K.K.: '%
417 - (10) N U M A R A L I T E K L t F M L L Y E E M R H A K K I N D A (21. V I I I . 1921) 545 a r k Cephesi K . E r z u r u m Vilyetine

Mahreci Garp Cephesi 248 35 Numaras Kelimesi
Telgraf
A d e t : 196
C 1 6 / 8 / 3 7 tele
10
numaral teklifi milliye emrinin zirinde nusarrah S i v a s , Kayseri, K o n y a , Nide iel
olduu zere Canik, A m a s y a , T o k a t ,
vilyat ve livalarnn arknda bulunan a s k s a m a mul yoktur efendim. 21 Austos 37 B v k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
on T e y onbir o l d u u n u n yeniden Sivastan tekrar olunmutur tetkiki efendim 122
T.t.T.E. Ariivi: '4/.1067
428
418 - ORDU HAKKNDA TEMINAT

(3. I X . 1921)
T.B.M.M. nin telgrafna verilen cevap.
Trkiye B v k Millet Meclisinin ordu hakkndaki tevecch ve itimadn orduya tebli ettim, bu selm ve itimattan mtehassis ve minnetrar olan ve en kdemsiz neferinden kumandanlarna k a d a r en y k s e k azim ve imanla muharebe eden ordunun istikllimizin m d a f a a s uurunda m u k t e z a y su ifa edeceini temin eylerim. Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
H.M.: 4 Eyll 1921
namu-
419 - SAKARYA
M E Y D A N SAVAININ K A Z A N I L D I I N A (13. I X . 1921)
DAR
B a t Cephesi K u m a n d a n s m e t P a a n n runun t a m i m i .
rapo-
13 Eyll sene 337 vaziyetine dair Garp ordusu kumandanlnn raporu bervehiti aynen tamim olunur. 13 /9 /337 Bakumandan Mustafa Kemal 23 Austos sene 337 denberi d e v a m eden S a k a r y a m e y d a n muharebesi Trkiye B y k Millet Meclisi ordusunun muzafferiyeti katiyesile neticelenmitir. gndenberi d e v a m eden mukabil taarruzumuzun tesirde bugn 13 Evll sene 337 leden evvel btn d m a n ordusu m a l u b e n ve kmilen nehir garbna atlm bulunuyor. Dman bilfasla takip ediyoruz. 13 Eyll sene 337 Garp Cephesi K u m a n d a n smet
Ak Sz: 14 E y l l 1921
429 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 2 0 - EN SON YUNANLIYI Y O K E T M E K N G E N E L LNI (13. I X . 1921) B i l u m u m Vekletlere, a r k , Garp, Elcezire cepheleri Merhez ordusu Kastamonu havalisi, Adana mntakas, Ayntap mntakas ve Ankara Kumandanlklarna SEFERBERLK
1 4 / 1 5 Eyll sene 337 nsflleyilden itibaren btn v a t a n d a umum seferberlik dn eddmitir. Malp dman Anadolu ierisinde en son neferine k a d a r imha iin dn edilen bu seferberlikte istihdaf edden gayeye erinceye taht s d h a celb olunacaktr. S d h altna celb eddecek snflar M d a f a a i Milliye Vekletince m s t a k d kolordu ve mntka kumandanlklarna tebli eddmitir. tayin v e icap eden m a k a m a t a tebli eddecektir. B d u m u m Vekletlere ordu ve T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
T.t.T.E. * * * Arivi: 126/19246
kadar
J z u m hasd olduka sdh altnda bulunan snflardan m a d a esnan erbab
421 - SAKARYA Z A F E R ZERNE VERLEN EMR (13.IX.1921) Carp Cephesi Kumandanlna
1 G a r p Cephesi karsnda mnhezimen ekilen d m a n 13 E y l l sabahndan itibaren btn cephede muharebe temasm katederek g a r b a doru ric'ata d e v a m etmektedir. 2 - Dmann geride herhangi bir h a t d a tevekkuf v e iadei intizam eylemesine mani olmak ve ric'atm inhizam katiye duar etmek lzmdr. B u n u n iin s a v e sol cenahlardan muvazi takip iin tahsis eddmi olan svari frkalarna istinat olmak zere her iki cenahta mebzul vesaiti nakliye de mcehhez br d iki piyade frkasnn ibu takip harektna itirak ettirilmesi ve cepheden de dmann ric'at yollar zerinde b d f a s d a derlemek lit takip mfrezeleri tek ve evki muktezi grlmektedir. dmanla be hemehal muharebe temasna girmek zere mnasip grlecek k u v v e t t e muhte-
430
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 G a r p cephesi ktaatnn takibe itirak etmiyecek olan aksam sairesi
imdilik S a k a r y a gerisinde ve imendifer srati a z a m i y e e ikml v e tensik lanmas lzmdr.
hatt civarnda
itima ettirilerek
edileceklerdir.
4 G a r p cephesinin heman bervehiati ekilde tensik ve tanzimine ba-
a) Mevcut 18 piyade frkasndan beheri er frkal drt kolordu tekil ve mevcut svari kuvvetleri de beheri drder a l a y d a n mrekkep frkal bir svari kolordusu halinde tensik olunacaktr. Mevcut grup kumandanlarndan mnasip grlenler Garp Cephesi K u m a n d a n h m c a ibu Kolordu K u m a n danlklarna intihap v e inha olunacaklardr. b u Kolordulara birden bee kadar numara verilecektir. b) Beinci, dokuzuncu ve yirmidrdnc frkalar lv olunacaktr. c) D r t kolordulu ibu seyyar ordudan b a k a Kocaeli mntkasnda bir f j k a Ue bir svari alayndan ve ihtiyaca gre yeniden tekil olunacak asayi mfrezelerinden mrekkep olmak zere bir gurup K u m a n d a n l ihdas edilecektir. b u gurup kumandanlna 12 inci gurup k u m a n d a m Miralay Halit Beyin tayini m n a s i p grlmtr. B u guruba 17 inci piyade frkasnn tahsisi ayan arzudur. Kocaeli gurubunun mntkas bervehiatidir: B u hat ve m e v a k arken Dzce kazasnm hududu mlkiyesi cenuben Mudurnu ay - T a rakh - Gnk ay mansab BUecik h a t t umumisidir. Kocaeli g u r u b u n a aittir. B u hattn imalinde halen mevcut olan bilumum milli kuvvetler Kocaeli gurubu emrine gireceklerdir. Kocaeli gurubu kendi mntkasna m u v a s a l a t v e vazifeye mbaeret edinceye k a d a r garp cephesinin taht emrindedir. Not: 17 nci frkann Geyve'ye tevcihine imkn hasd olmazsa tebli et mek caizdir.) d) 6 nci p i y a d e frkasnn halen bulunduu mntkada vazifesine d e v a m eylemesi d m a n y a n ve gerilerinde azami f a a y e t gstermesi lzmdr. 5 B a k u m a n d a n l k karargh 13 E y l l a k a m n d a n itibaren P o l a t b d a teesss edecektir. Ordunun ikmal ve tehiz hususatn garp Cephesi kararghle biltemas takip ve tesri eylemek zere Mdafaai Milliyece b t n ikmal muameltna vakf drt be zattan mrekkep bir ube sratle P o l a t b y a K a rargh Umumi nezdine gnderilecektir.
431 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 - Bu emir 13 Eyll 337 de Garp Cephesi Kumandanlna ve Mdafaai Milliye Vekletine yazlmtr. I 13/9/37 tmza Bakumandan M. Kemal
T.I.T.E. Arivi: 126/19213
422 - FAHREDDN PAANIN T E R F l N T E B R K (13. IX. 1921)
Beinci K o l o r d u K u m a n d a n Fahreddin P a a Hz. ne H a y a t ve istikll-i millete k a s d e d e n d m a n ordusunun kahr ii inhizam ve hu suretle saadet-i memleketin temini hususunda muharebe m e y d a n l a r n d a sepkeden fevkalde hizmet ve fedakrlnz takdiren rtbenizin mirilivala deer terfini tebrik eder ve ordumuzun sizin gibi o c li kumandanlariyle mftehir olacan arz ve temin eyleriz efendim. Bakumandan Mustafa K e m a l ( i s m e t ve Fevzi Paalarn d a m z a s )
Vakil: * * * 14. 9. 1 9 2 1 , . 2
4 2 3 - YUNAN KUVVETINI K R M A K IIN MILLETE BEYANNAME (14. I X . 1921) Harp Karargh 14 Eyll 337 Mukaddes topraklarmz ineyerek Ankaraya girmek ve stiklli memleketin fedakr muhafz olan ordumuzu imha etmek isteyen Yunan ordusu yirmibir gn devam eden pek kanl muharebelerden sonra avni hakla malup edilmitir. Ordumuzun mukabil taarruza gemesi zerine yzgeri etmek suretiyle kahraman Trk askerlerinin snglerinden kurtul-
432
mak isteyen dman ordusuna esnay ricatnda aman verilmemi ve mhim kuvvetleri S a k a r y a arknda imha olunmutur. S a k a r y a d a n geerek akn ve gayr m u n t a z a m garba tevecch eden ksmlarnn dahi arkasn brakmyarak m a s u m T r k milletinin h a y a t ve istiklline canavarca tecavz edenlere lyk olan cezay v ermek iin ordumuz snmez bir azim ve celadetle vazifesini ifaya d e v a m ediyor. s t a n b u l d a o z a m a n kendisine Trk hkmeti namn veren ve f a k a t ecnebdere ho grnmek gayretiyle Trk milletinin en m u k a d d e s menafiini ayaklar altma alan v a t a n muhabbetinden m a h r u m bir takm ricalin caniyane msamahasndan bilistifade zmire kan dman almyan b u n d a n evvel dahi nnnde, Dumlupnarda mkerreren Trk azim ve iman karsnda makhur ve malup edilmidi. Ancak bu derslerden ibret ve hi bir h a k k a istinad etmiyerek mbarek vatanmza tecavz etmekte srar eden Yunanldar budefa Kral Kostantinin hrs saltanatn tatmin iin memleketlerinin btn menabiini atlar. P a r a , asker, malzeme hususunda hibir fedakrlktan ekinmiyerek aylarca hazrlanddar. Ayrca arktaki menafii s'yasiyelerini muhafaza etmek iin m a s u m kanlarn dklmesini arzu eden baz ecnebi dostlarnn hafi ve celi muavenetlerine, teviklerine istinad ettiler. B u suretle v c u d a getirdikleri m u n t a z a m ve mcehhez byk bir ordu ile biperva Anadolu ierlerine saldrdlar. Dnmediler ki Trklerin vatan sevgisiyle dolu olan gsleri kendilerinin melun ihtiraslarna kar daima demirden bir duvar gibi ykselecektir. Filvaki milletimiz dmann hazrlklarna mukabele iin hi bir fedakrlktan ekinmedi. Ordumuzu takviye iin para, insan, silh, h a y v a n , a r a b a velhasl her ne lzmsa kemali hahele ibzal etti. Avrupann en mkemmel vesaitiyle mcehhez olan Kostantin ona ordusundan ordumuzun tehizat itibariyle de geri k a l m a m a s ve h a t t a medyunuz. Maksad mill urunda efrad milletin menafii hususiyelerini istihkar
tefevvuk edebdmesi gibi inandmaz mucizeyi Anadolu halknn fedakrlna
emrinde gsterdikleri harikalar ahfad ve ensalimizin delebed sermayei mefhareti olacaktr. B u umumi gayretler sayesindedir ki ordumuz mevti istihkar iin hi bir dakika tereddt etmiyecek surette yksek bir kuvvei maneviye ile dman zerine atld. Canmz, namusumuzu a l m a k zere Haymana ovalarna k a d a r gelen d m a n efrad esir dtkleri z a m a n alicenap askerlerimizden dk niday istirham olarak bir para ekmek istemeleri manzaras marur dmanlarmzn akibetini gsteren manidar bir levhadr. B u derece azim bir hissi fedakri ile topraklarn m d a f a a eden milletimiz ne k a d a r
433 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER iftihar etse hakldr. stikll mcadelemizde inayeti samedanisini Trk mdletinden esirgemeyen Cenab H a k k a lamd sena etmei asla unutmyalm. Bizler esasen meru olan d a v a m z d a inayeti ilhiyeden hi bir zaman midimizi kesmedik. Hi kimsenin hakkna tecavz etmek istemediimiz gibi dierleri tarafndan da hakk h a y a t ve istikllimize riayet olunmasndan b a k a bir d a v a m z yoktur. H u d u d u milhyemiz dahilinde mdahelei ecnebiyeden azade olarak her medeni millet gibi hr y a a m a k t a n b a k a bir gayesi olmyan Trk mdletinin lakk meruu nihayet alemi insaniyet ve medeniyet tarafndan teslim olunacaktr. Ancak sdhlarmz m a k s a d m z t e m a m e n istihsal kadar olunduktan sonra brakacamzdan pek karib olan bu mesud ana
kemafissahk b t n efrad milletin azam gayret ve f a d a k r l k gstermesine intizar eylerim. Cenab H a k tevfikat samedaniyesini i d a m e buyursun amin. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
T.t.T.E. Arivi: 126/19247
424 - s a k a r y a z a f e r n t e b r k e d e n zonguldakllara telgraf

(15. IX. 1921)
N e c i p milletimizin h a y a t v e i s t i k l l i n i i m h a e t m e k i s t e y e n Y u n a n o r d u s u n u 21 g n l k m e y d a n m u h a r e b e s i n d e n s o n r a i n h i z a m a u r a t a n o r d u m u z ve ahsm hakkndaki tebriktnza teekkr ederim. B y k Millet Meclisi R e i s i Mustafa

Vakili
Bakumandan
Kemal
2
17. 9. 1 9 2 1 , .
434
4 2 5 - KASTAMONU VLYETNN T E B R K N E V E R L E N CEVAP

(15. I X . 1921)
K a s t a m o n u vilyeti aliyesine Tebrikt ve tezahrat vaka dman takip etmekte olan btn ordu mensubin ve kumandanlarn mtehassis ve mteekkir brakmtr. Ordu, milletini bylece manen ve maddeten kendine mzahir grdke gsteregeldii fedakrlkta d a h a pek ok deri gidecektir. Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
A k S z : 17 E y l l * * 1921
4 2 6 - S V R l H S A R D A DMAN BAKUMANDANININ NANLARININ B U L U N D U U N A DAR Telgraf (17. I X . 1921) B y k Millet Meclisi Riyaseti Celdesine 1 - Sivrihisarda itinam edden malzemeden b a k a birok d m a n kumandanlar ve zabitannn eyas ele gemi ve bu meyanda d m a n ordusu Bakumandan edmitir. 2 - Dman hatt ricatm katederek 14 Eyllde Sivrihisara baskn y a p a n ktamz kumandannn verdii raporlardan birisinin sureti aynen bervehi atidir: Sivrihisarda Yunan hastahanesinde Otuz k a d a r Yunan mecruhlarn ziyaretle hatrlarm sordum. O esnada dman taarruza b a l a m a k l a Y u n a n tabibleri esir edilmi olduundan mecruhin yerliden iki m s l m a n tabibe teslimen ve her ihtiyalar temin edilerek yerlerinde braklmlardr. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
H.M.: 18 Eyll 1921
Papulsn be adet nian bulunmutur.
Mezkr
nianlar takdim
hatra zafer olmak zere oradaki kumandanmz tarafndan orduya
435 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 2 7 - S A K A R Y A Z A F E R MNASEBETLE BATUM BAEIIBENDERNN T E B R K N E V E R L E N CEVAP (18. I X . 1921) B a t u m Baehbenderi Aziz S a m i h Beye Sakarya meydan muharebesinde ordumuzun ihraz eyledii muzafferi-
yet mnasebetile B a t u m ahalii muhteremesiin izhar eyledikleri ihtisasat s a m i m a n e ve tebrikt kalbiyeden dolay pek mtehassis ve mteekkir old u u m u n ve btn orduya selmlarn ibl eylediimin kendilerine bildirilmesini rica ederim. Bakumandan Mustafa K e m a l
H.M.: 19 Eyll 1921
4 2 8 - K E N D S N E G A Z V E M R UNVANLARININ V E R L M E S ZERNE ORDUYA BEYANNAME (20. I X . 1921) Arkadalar Milletimizi y a b a n e d a n n elinde kle olmu grmemek iin giritiimiz bu muharebede S a k a r y a muzafferiyeti gibi ad daima anlacak yeni ve b y k bir zafer kazandnz. Benim gibi mrn senelerden beri saflarnzn yannda geirmi olan bir silh arkadanz ezilmi, kahredilmi dmann ricatinden sonra hakknzda d u y d u u m takdir ve hayret, minnet ve kran ordunun her ferdi, memleketin her tarafndan duyulacak k a d a r yksek sesle sylemee lzum grdm. S a k a r y a boyunda verdiimiz muharebe ok evvelki muharebelerimizde olduu gibi ana vatann yalnz bir kesini u f a k veya b y k bir parasn tehlikeye drmyordu. Orada biz b t n memleket, b t n varlmz ve istikllimiz bahasna denecek k a d a r ehemmiyeth b t k bir muharebeye giritik. Yirmibir gn yirmibir gece milletin istikll fikriyle bir milletin istil ve y a m a fikri birbiriyle boutu. Sizin b a m emee raz o l m a y a n istikll fikriniz ilerleyen dman ricate mecbur etti. Kzgn bir ufuk zerinde tten ve yanan yzlerce kylerimizi arkasnda brakarak dman ordusu ceza nnde k a a n bir cani gibi geldii yerlere gidiyor. Halbuki o bir muharebe
436
deil yalnz bir akn dnyordu. Filkir ve imann kaadiri mutlak kuvvetine kazandnz zafer kadar byk bir delil olmaz. Mazlum mdletimizi tarihin en nhlik bir zamannda yeniden a ve necata kavuturan bu muharebede sizin Bakumandannz olmaktan dolay bir insan kalbi iin mukadder olabilecek en derin s a a d e t ve iftihar duydum. K u m a n d a n l a r a : Tehlike bydke ykselen azim ve tedbiriniz, derin ve hassas zeklarnzla muharebenin m u v a f f a k bir surette sevk ve idaresinde gsterdiiniz harukulde liyakat iin, Zabitlere: Trablusgarp, B a l k a n ve Cihan Harbinden henz km iken bir ateten dierine geerek milletin istikll mcadelesinde tuttuunuz mevki, gen ve aziz balarnzn zerinde dnen yeni lme kar gsterdiiniz istihkar ve kalplerinizde ddavan ve bize zafer yolumuzu aydnlatan millet ak ve btn bir heyecanla seyr ettiim saysz kahramanlklarnz iin, Neferlere: K u r t u l u iin yaptmz bu s a v a t a n ok daha evvel sizi b a k a muhabere meydanlarnda da tanmtm. D n y a n m hi bir ordusunda yrei seninkinden d a h a temiz, daha s a l a m bir askere rast gelinmemitir. zaferin mayas sendedir. Her zaferin en b y k pay senindir. imanmla, itaatnla hi bir korkunun yldrmad demir gibi pak nefsime en aziz, bir bor bddim. Sizin gibi K u m a n d a n l a r , zabitleri neferleri olan bir millete y a d elleri altnda kle olmak mmkn deildir. B u defa Trkiye B y k Millet Meclisinin h a k k m d a yeni bir rtbe ve unvan ile tecelb eden dtifat ve tevecch dorudan doruya size racidir. Milletin verdii bu rtbe Ue ykselen ordu en erefli, en ulu bir gaza ile m m t a z olan yine ordudur. Zaferden dolay sizin hakramanlklarnzla sizin gsterdiiniz nihayetsiz fedakrlklar b a h a s m a kazanlan bu byk muzafferiyetin mdlet tarafndan takdirine dellet eden bu rtbe ve unvan ancak size izafe ederek btn askerlik hayatmn en byk sermayei iftihar olarak tayacam. Cenab H a k giritiimiz kurtulu mcadelesinde erefli sdh arkadalarma kendilerini temyiz eden asaletin, civanmerdliin, kahramanln hakk olan kati hals nasib etsin. Bakumandan Mustafa K e m a l
H.M.: 2 1 E.1 1921
Her
Kanaatinle, kalbin de
d m a n nihayet alt eden byk gayretin iin minnet ve kranm sylemei
437 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 429 - SAKARYA ZAFER ZERNE ANKARALILARIN V E R L E N CEVAP (20. I X . 1921) Necip milletimizin h a y a t ve istikllini imha e t m e k isteyen Yunan ordsusunu yirmibir giinlk meydan muharebesinden sonra inhizama uratan ordumuz ve ahsm hakkndaki tebriktnza teekkrler ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
H.M.: * * * 21 E y l i i l 1921
TEBRKNE
4 3 0 - SAMSUNLULARIN EHT OCUKLARINA YARDIMI (21. I X . 1921)

Garp Cephesi Kumandanlna tamim edilen
telgraf sureti.
G a r p Cephesi
Kumandanlna
Merkez ordusu kumandanlndan mevrut telgraf sureti tidedir. Mezkr telgraf muhteviyatnn ordu efrad ve zabitanna tefhimini rica ederim. Bakumandan Mustafa K e m a l Bakumandanla Cephede bulunan zabitan ve efradn S a m s u n d a terk ettikleri evld hedaya z a k r a b a gibi muavenet edilmesinin aha ile takarrr edddii S a m sun Mdafaai H u k u k Heyetinden bildirilmitir. K e y f i y e t i n lzm gelenlere tebliini rica ederim. Merkez ordusu K u m a n d a n Nurettin
H.M-: 22 E y l l 1921
438
431 - SAKARYA ZAFER MNASEBETYLE AZERBAYCAN MMESSL B R A H M ABLOVUN T E B R K N E V E R L E N CEVAP (29. I X . 1921) Azerbaycan Sosyalist ura Cumhuriyeti Ankara Mmessili Abilov Beyefendiye S a k a r y a muzafferiyeti mnasebetile Trkiye B y k Millet Meclisi ordular ve ahsm hakknda izhar buyurulan a s a n tebrikta arz teekkrat eylerim. Ana topraklarile mazlum ark akvamnn hakk h a y a t ve istikllini m d a f a a urunda giritiimiz bu cidali azimin vadei karibe zarfnda hak ve adlin m u k a d d e s zaferlerde neticelenmesi hakkndaki kanaatinize an s a m i m itirak ve bvese takdimi ihtiramat eylerim. T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 30 E y l l 1921
brahim
4 3 2 - SOVYET A Z E R B A Y C A N M M E S S L N N T R K Y E Y E G E L D O L A Y I S L E E K L E N Telgraf (29. I X . 1921) Azerbaycan Sosyast u r a Cumhuriyeti Ankara MmessUi i b r a h i m Abilov Beyefendiye Anadolu ve Rumeli Trklerine b u n c a revabt de merbut olan karde Azerbaycan milleti mmessili sfatile memleketimize terifi alilerinden dolay beyan hoamedi eyler ve bilvesde arz ihtiramat ederim efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 30 E y l l 1921
439 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 3 3 - T R K DOSTU P E R R E L O T ' Y E H A L I G N D E R L M E S M N A S E B E T L E Y A Z I L A N Mektup (3. X I . 1921) Trkiye B y k Millet Meclisi, Paris mmessilinin hareketinden istifade ederek Trklerin b y k ve asil muhibbine kar perverde ettii hissiyat, minnet ve kran tekrar beyan etmeyi kendine bir bor bilmitir. Tarihin en karanlk gnlerinde sihrengiz kalemile d a i m a kendi hakkn teyit ve mdaf a a etmi olan ulvi s t a d a kar T r k milletinin mtehassis olduu derin ve lyezal muhabbet v e mveddete, stikll mcadelesinde ehit den erkeklerimizin yetim brakt kzlar t a r a f m d a n gz y a l a n arasnda dokunan b u hah ehadet edecektir. Naiz kymeti dellet ettii m a n a d a n ibaret olan b u hediyemizi muhibbi hak ve civanmert b y k F r a n s z a kar 3 Terinisani 337 Trkiye B y k Millet Mechsi Reisi B a k u m a n d a n Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 4 Kasm 1921
duyduumuz
hissi krana dellet olarak telkki ve kabul buyurmanz rica ederiz.
4 3 4 - MEBUS HLM BEYN DURUMU ENVER VE HALL PAALARA A I K L A Y A C A I N A D A R Mektup (3. X I . 1921 Moskova Sefiri Ali F u a t P a a Hazretlerine
#
Aziz kardeim B y k Millet Mechsi zasndan Ardahan Mebusu Hilmi B e y , E n v e r ve Halil Paalarla r f e k a s m a vaziyeti hakikiyeyi izah ve sureti hareketlerine dair baz noktai nazarlar b e y a n etmek zere seyahat eylemektedir. Kendisine teshilt lzimede bulunmanz rica eder, muhabbetle gzlerinden perim kardeim. 3 Terinisani 1337 M. K e m a l
A . F. C e b e s o y , M o s k o v a h a t r a l a r : s. 314
440
4 3 5 - MECLSTE A S K E R KUMANDANLAR ALEYHNDE CEREYAN (13. X I . 1921) Z a t a mahsustur. ifre ark Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Ankara: 13/11/1337 Meclisde epey zamandanberi resay askeriye aleyhinde hafi, celi baz tezahrat grlmektedir. B u cereyan tevlid ve idame etmek isteyenlerden bir ksmnn gayesi alehtak ve normal ekdde bir hkmeti mlkiyenin b t n nfuziyle istikrarn grmek vezaifi harbiye haricindeki hususata askeri mdahaltn vukuunu men etmekten ibarettir. Bir ksmn tekd eden az, tedabiri fevkaldeyi istdzam eyleyen devrin getii ve binaenaleyh btn umur ve m u a m e l t m a h k m kanuniye dairesinde yalnz alkadar devairi mlkiye ve adliyenin faaliyeti ile tahidi lzm geldii kanaatindedirler. Dier bir ksm z vardr ki: Zahiren bu nazariyenin istita altma gizlenerek her vesde d e d a v a y milliye p i v a olanlarn nfuzunu kesr, erbab iktidar ve namu^dan bulunan resay askeriyeyi vazifelerinden ib'at etmek ve binnetice memleketin k u v a y maddiye ve maneviyesini kendderi iin s e v a b ad edden bir istikmete tevcih eylemek istiyorlar. B u gnk resay muktediresinden tecerrd edecek ordunun her hangi bir vazifei vataniyeyi ifaya salih bir keyfiyet ve kemiyeti gaib edeceinden gafletle v e yalnz mevhum bir kasdla mesai eden b u ikinci ksmn semerei faaliyeti kendderine matlp olan neticeyi verirse hasd olacak vaziyet ordunun infisah t a m m v e binnetice v a t a n m izmihlali t a m m demek olacandan btn k u v v e t ve kudretimizle bu fikir de mcadele eddmektedir. B u mcadelede kemali iddetle d e v a m olunacak, memleketin harabisini mntec olmak mahiyetinde bulunan b u cereyan tevkif iin icab eden her ey yapdacaktr. M a m a f i h mebhus ekalliyetin meclisde mucibi tehlike bir k u v v e t y a p m a s imdilik muhtemel deddir. Son z a m a n d a Nurettin P a a Hazretlerinin merkez ordusu kumandanlndan infisalini icab ettiren esbab hakknda arz m a l m a t etmek iin zikrini faideli grdm izahat aifeden p a a y marileyhin b u muameleye maruz kalmasnn en kuvvetli sebebi her trl m u a m e l t d a u m u m i bir ikayete meydan vermi olmas... olduumu ilve etmek isterim. M a m a f i : Nurettin P a a Hazretleri hakknda ikyet edden mevadn b y k bir ksmnn dakik bir tedkikten
441 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER sonra kendisi iin mucibi thmet olmayacana phe y o k t u r , tcdenberi
muamelt keyfiyetinden ve ihtilsatndan bahsedden Nihad P a a dahi Meclisli e mzakereye mahal k a l m a d a n vazifesinden alnm ve A n k a r a y a hareket edilmitir. Meclisin ekseriyeti azimesi ve hsn niyetle mterharrik t a b a k a s bir iki zatn vazifelerinden uzaklatrlmalanyle t a t m i n edilmi olmakla beraber ordunun bandaki b t n z e v a t a hcum etmek istiyen ve bu m e y a n d a ark cephesi k u m a n d a m K z m K a r a b e k i r ve garp cephesi k u m a n d a m smet P a a l a r Hazeratna k a d a r taarruzlarm temil eylemek kararnda bulunanlar beher gn bu maksatlar iin vesile ve frsat beklenilmekte, mevcudiyeti a n l a t d m a k t a d r . Byle bir teebbs v u k u u n d a orduda arzu ettikleri neticeye vusullerini men iin m m k n olan her eyi y a p m a k , meclis ekseriyetinin fikri selimine kar meselenin vehameti katiyesini a n l a t m a k , meclisle hakikati kar karya b r a k m a k kararndayz. Dahiliye Vekili F e t h i Beyefendi memleketin tekilt v e k u v a y i mlkiyesini emniyet v e asayii milliyenin idamesini kfil olacak bir ekilde tamir v e tarsin eylemi bulunuyorlar. Vesaiti mlkiye Ue memlekette temini huzur m m k n olduu t a k d i r d e ordularn yalnz cepheleriyle megul olmalarmdaki faide azim olduu gibi Meclis ekseriyetinin de temayltn t a t m i n e k f i geleceinden bu takdirde mevzuubahis m e n f i cereyanlara saha k a l m a y a c a tabdir. H a s b h a l tarznda olarak ark v e garp cepheleri kumandanlarna arz edUmitir. B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
K . K . : a. 1 0 4 4
4 3 6 - ^CEMAL PAANIN E N V E R P A A L E LGSN K E S M E S N E D A R Telgraf (26. X I . 1921) No: 2/656 Moskovada Sefiri K e b i r Ali F u a t P a a Hazretlerine Telgrafnamenizi 8 Terinisani 1921 de yirmi iki gnde aldm. Cemal P a a imdiye k a d a r gsterdii drst harekette d e v a m ederse kendisini t a k v i y e 26.11.1921
442
edeceiz. Her halde E n v e r P a a ve saire ile alkasn katetmelidir. Bunlar benim tarafmdan aka kendisine syleyiniz. Medine Muhafz Fahrettin P a a y Afganistan Sefiri yaptk. Cemal Paann Afganistandaki mesaisini y a v a y a v a millete anlatarak mevkiini tahkim edeceiz, imdiye kadar olan i'aratm hsn telkki ve m m k n olanlarm tatbik ettim. Onun tarafndan telgrafa v e i'ar devletinize mutaznm. Mustafa K e m a l
A . F . C e b e s o y , M o s k o v a h a t r a l a r , s. 298 * * *
4 3 7 - ADANANIN T E K R A R ANAVATANA GEMES Z E R N E A D AN A N I L A R A B E Y A N N A M E (5. X I I . 1921) Asrlardan beri Trkiyenin eczay mtemmimesinden iken Harbi U m u m i nihayetinde igal altna girmi ve bu defa Fransz hkmeti ile akdolunan itfname mucibinde idaremize avdet eylemi olan A d a n a d a hkmetimiz tekrar teesss ediyor. A d a n a vilyeti de dier aksam memalikimizden bir ksmnn maderi v a t a n a iltihakna bizi lisi namna ana y u r d u n d a m u v a f f a k etmesinden dolay Certab H a k k a h a m d sena ederim. B u aksam memalikteki halk B y k Mdlet Mecselmlamakla bahtiyarm. Her milletin en t a b ve iptidai hakk olan hakk h a y a t ve istikllinin tannmasndan b a k a bir emeli olmayan ve sulh sknun niam ve fevaidini d a i m a takdir eden milletimizin ve Trkiye B y k Millet Meclisinin beslemekte olduu niyat ve hissiyat sulhperveranenin yakn bir atide herkese tasdik ve itiraf edileceinden m i t v a n m . B u ciheti takdir etmi olan Fransz millet ve hkmetine burada beyan teekkr etmeyi bir vazife addederim. Harbi Umuminin mesaip ve lmna duar olduktan sonra hali sulhn avdete naili huzur ve skn olan A d a n a ve Ayntap ahalisi halknn bundan sonra btn kudretlerini memleketin teali ve terakkisine hastredecekleri tabdir. Ancak Trkiye B y k Millet Meclisinin bu muvaffakiyetini ekemeyen baz bethahann, Ceneral Gouraud cenaplarnn da beyannamelerinde bihakkin tasvir ettikleri vehde buralardaki a n a s n muhtelife hakknda vatandalk hissiyatna muhalif harektta bulunacamz ve h a t t a belki de bulunduumuzu iln ve iae eyleyen beynel ahali ilkay nifak ve ikaka sai olacakl a n baz ahvalden istidll edmektedir. B u n u n iin medeniyet ve insaniyet muvacehesinde b u b a p t a bir ka sz sylemek isterim.
443 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Trkiye toprandaki anasr muhtelife asrlardan beri bir v a t a n evldna has uhuvvet ve muhabbetle yaam ve revabt itimaiyenin en kavisi olan itiraki menafi ile yekdierine balandm ve birok hatrat muazzeze ile bu memlekete merbut bulunmu olduu halde memleketin huzur ve skneti menfaatlerine muvafk b u l u n m a y a n mevviklerin eseri tahriki olarak baz sui tefehhmlerle son z a m a n l a r d a baz ahvali gayri mnasebe t a h a d d s etmi olduunu ketm ve ihfaya lzum yoktur. Bir aile efrad beyninde de v u k u a gelebilen bu kabil m u v a k k a t ahval ile netayicinin izalesi iin bugn t a m bir aff u m u m i iln edilmitir. H k m e t bununla v a t a n evld arasnda sui tefehhmatn d e v a m m mucip olabilecek esbab ortadan kaldrm ve vazifei e f k a t ve uhuvvetini ifa eylemi oluyor. imdi ahaliye de terettp eden vazifeler vardr. B u vazifeleri bir k a kelime ile h a t r l a t m a k iin biltefriki cins ve mezhep b t n ahaliye h i t a p ediyorum. T r k i y e B y k Millet Mechsi H k m e t i bir halk hkmetidir. Menafii memlekete ait hususatta efrad milletle hkmet a r a s m d a vazife itibarile itirak vardr. Memleketin skna derecei ihtiyac izahtan varestedir. Dmanlarn iaat bethahanesini filen tekzip lzmdr. Hr ve mtemeddin bir millet efradndan olduumuzu enzan yar ve a y a r d a isbat ve teyit etmek icap eyler. B u sebeple hkmete mzaheret v e menafii memleketi her drl menafii ahsiyeye takdim etmek sizlere mrettep bir vazifedir. imdiye k a d a r bir ok ahvali fevkalde v e v a k a y i i mhimme karsnda vakar ve sknetini m u h a f a z a kabiliyetini gstermi olan halkn b u defa d a bu lzumu takdir ederek hangi din ve unsura mensup olursa olsun beyinlerinde muhabbeti mtekabile tesis eyliyeceine v e muhalif akl ve mantk hibir hal ve harekette bulunmyacana kaniim. Menafii aliyei v a t a n her trl mulhazanm fevkinde t u t m a k mecburiyetinde biDunan Trkiye B y k Millet Mechsi hkmetinin k a n u n d a n inhirafa tasaddi edecekler hakknda en edit tedabiri ittihaz edeceini b u r a d a ihtar etmek mecburiyetindeyim. Memurine de u v e s a y a d a b u l u n m a k isterim: Millet v e memleketin b y k fedakrlklarla a n a v a t a n a iltihakm temin ettii bu a k s a m memalikin m u k a d d e r a t ve halkn temini refah v e saadeti yeddi emanetinize mevdudur. N a z a r kanunda bil tefriki cins ve mezhep her fert ayni hukuka malik v e ayni vezaifle mkelleftir. Vazifenizin ulviyet ve ehemmiyeti nisbetinde mesuliyetinizin de azemetini d a i m a derpi ediniz. H a n g i din ve rka mensup olursa olsun herkes hakknda siyanen tatbiki ada-
444
let ve emniyet ve sayii muhil ve kavanini mevzua ahkmna mugayir harek t faillerini kim olursa olsun derhal penei kanuna teslim eyleyiniz. Huzur ve sknun lyk ile tesisine ve hkmetin dsturu siyasisi olan hakimiyeti kanuniyenin tecellisine sarf gayret ile mkellef olduunuzu bir an bile nazar dikkatten dr tutmayanz. Szme hitam verirken millet ve memlekete hayr ve muvaffakiyetler ve ahaliye saadetler temenni ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
H.M.: 6 Aralk 1921
4 3 8 - U K R A Y N A ELSNN M E C L S T E OKUNAN B E Y A N A T I M N A S E B E T L E E K L E N Telgraf (20. X I I . 1921) U m u m R u s uralar ve Mttefikin Devletler kongresi Reisi Kalinin Cenaplarna U k r a y n a uralar kongresi Reisi " P e t r o v s k i " cenaplarna. B u g n Trkiye B y k Mdlet Meclisi, U k r a y n a timai u r a Cumhuriy e t i n i * Trkiye fevkalde sefiri Frunze cenaplarnn tarihi istikllimizi bal bana kymettar bir iz brakacak olan ifadatn dinlemekle mesud oldu. Meclis azas, b u ifadat b y k bir zevk ve takdir Ue istima ederek beyanatn hemen her cmlesini samim bir alkif tufanna gark eyledi. B u hadise, bugn enkaz zerine milletlerin mukadderatna bizzat kurmakta olduumuz Emperyalist riya Ue mahlt ve samimiyetten hakim olmas dsturunu kizb hkmetlerin idaresi ensannda
ebediyyen ri olarak vuku bulan suni tearnikasna
z a h r a t a benzemeyen ve iki dost miUetin m u k a b d samimiyeti bUumum azay en derin surette mtehassis eylemitir.
kuvvetle dellet eyleyen bir manzara ile cereyan eylemi ve Mecliste mevcut U k r a y n a Cumhuriyeti Hkmetinin bizimle bir muhadenet ahidnamesi a k d e t m e k ve aramzdaki siyas iktisad ilh revabt tesbit ve d a h a ziyade t a k v i y e eylemek zere en mhim bir recl siyaset olan bir muzaffer kzd ordusunun en kymettar ve k a h r a m a n kumandanlarndan biri elyevm U k r a y n a ordular B a k u m a n d a n bulunan byle bir zat nezdimize gndermesi veba
445 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER husus bu k a r a n S a k a r y a muharebesinin arifesinde dmanlarmzn inhizam katimizin karip olduunu leme dn eyledikleri bir z a m a n d a bize tebli eylemesi bugiinn ayan kran mnasebatnda en ziyade a y a n grlmtr. ehemmiyet olan vefa v e samimiyetin en kuvvetli bir delili telkki eddmi ve Mdlet Meclisince h a s s a t a n Sefir Hazretlerinin batan b a a kymettar olan b e y a n a t meyanndaki miifteris dmanmz Yunanldarn memleketimizin a k s a m megulesinde en vahiyane bir surette tatbik eyledii ayan nefret cinayet hakkndaki a k s a m bu yzden mevcut ve pek derin ztrabatmz tehvin edebden bir teselli yerine gemitir. Mcadelei istikllimizde bizim iin b y k m i k y a s t a m e d a n k u v v e t olan bu kymettar tesandn makasd aliyemizin istihsali iin en celi ve m a d d i bir zman olduunu tekrar eyler v e bu vesde de Trkiyelderin yegne mmessili bulunan B y k Millet Mechsinin selm v e muhabbetlerini arz ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
H.M.: * * 25 A r a l k 1921
4 3 9 - C E M A L PAANIN A N K A R A N I N T A L M A T L E E T M E S N E D A R ifre (24. X I I . 1921) No: 2/747
HAREKET
Mo>kovada Trkiye Sefiri Kebiri Ali F u a t P a a Hazretlerine 22 /12 /1921 tarihli ifreye cevaptr. Ahiren A n k a r a y a m u v a s a l a t eden U k r a y n a Heyeti Reisi Yolda Frunze de Cemal Paann gnderdii bir mektupta bizim vaziyet ve e f k n m z l a kabili telif olmyan ve hal eski zihniyetin idamesine m a t u f tavsiyelerinden anladdma nazaran marndeyh Trkiye B y k Millet Meclisi hkmetini keyif ve arzuya gre sevk ve idare olunuyor mahiyetinde zannediyor. Ben, milleti ttihat ve Terakki b a y r a altna davet edemem. A n k a r a y a nasihat vermek ded, Ankarann t a m a m e n noktai n a z a n v e talimat dairesinde hareket et-
446
inekle nafi olabileceini ve binaenaleyh tashihi fikir edinceye k a d a r kendisiyle idamei mnasebette mazur bulunduumu tebli etmenizi rica ederim. Mustafa K e m a l
A . F . C e b e s o y , M o s k o v a h a t r a l a r , a. 2 9 9
440 - R I Z A NUR'A SIHHYE VEKLLNE SELD SNOP'A E K L E N (28. XII. TELGRAF 1921) 28. X I I . Sinop Mebus-u Muhteremi Rza N u r Beyefendi C. 2 6 . X I I . 37 i f r e y e Hastaknzdan buyuracanz p e k m t e e s s i r i m . C i d d bir t e d a v i y e mhim ve v a z i y e t - i hzramzda
GNLERDE
1921
Hazretlerine
ihtiyacnz if sebkedecek zere
l z u m u n u d a k a b u l e t m e k l e b e r a b e r , H e y e t - i Vekile m e y a n n d a vazifeyi
h i z m e t ve m u v e n e t i n i z i e l z e m g r d m d e n A n k a r a ' d a m m k n o l a n her t r l t e d a v i v e i s t i r a h a t n z a r f a k a c a d a y a r d m e d i l m e k m a s n rica e d e r i m e f e n d i m . T r k i y e B y k Millet Meclisi Mustafa

Atatrk'n Fethi ay: 73,
her h a l d e t e r i f i n i z i n v e h a r e k e t i n i z i n m a k i n e b a n d a i n b b u y u r u l -
Reisi
Kemal
Toplanmam Trk S6 Yatlar, Kltr Dr. Dtrgi,
Tevetoio, 1968, s.
* * #
447
441 - C E P H E L E R D O L A M A K ST YEN G A Z E T E C L E R D E N A H M E T EMN"E V E R D C ZN K I D I

(31. XII. 1921)
Trkiye B y k Millet Meclisi Riyaseti Kalem-i Mahsus Mdrl Ankara 31. 12. 1337 (1921)
Yakit Gazetesi Sermuharriri Ahmet Emin B e y , Garp Cephesi mntkasnda, Adana ve Mara havalisinde seyahat edeceinden mir-i mumaileyhe teshilt- lzme ibrasn rica ederim. T . B . M. M. Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
Yakn lerim, * * * tanbul, Tarihte Ahmet 1970, s. Grdklerim Emin 285 re GeirdiksY a l m a n , cilt: 2,
442 - g a z i m u s t a f a k e m a l p a a nn, k u r t u l u u m t e a k i p bursa'da remzi usta adl bir bursal s a n a t k r a

YAZIP MZALADIKLARI TAKDRNAME Remzi Ustaya,
Eser-i san'atnz olan baklan, yalnz Bursal bir Trk ustasnn yadigr olarak deil s a n ' a t a kar olan milli kabiliyetimizin brhan gibi 3akhyacam. Biz Trkler yz sene evveline k a d a r her eyi kendi ekicimizle, kendi rsmz zerinde vcude getirir, kendi armzda kendi elimizle satardk. te bunun iin byk bir millettik. imdi alan devir demir devresidir. Sizi bu devirde en b y k ustalarmzn srasnda grmek ister ve tebrik ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi ve B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
Gazimizin bir iiye takdirnamesi, Musa,
Cumhuriyet Gaetesi, 2 ubat 1930
448
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 4 3 - M L L M D A F A A V E K L L H A K K I N D A ifre (10. I. 1922)
Makine banda Zata mahsustur.
Ankara 10.1.1338
ark Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Refet P a a Mdafaai Milliye Vekletinden istifa etti. Meclisde mevcut asker zalar Cell P a a , Miralay Selhattin Bey, Y u s u f zzet P a a , K a r a Vasf B e y vesairedir. Garp Cephesinde K p r l K z m ve Fahrettin Paalar vardr. Mdafaai Milliye Vekleti esasen ok mhim olmakla beraber Heyeti Vekdedeki vaziyeti ayani ehemmiyettir. Zat devletlerinin intihap olunduu takdirde yerinize evki P a a y tyin edip gelmeniz caiz m i d i r ? Makine b a m d a cevabnz rica ederim. Bakumandan Mustafa K e m a l
K.K.: . 1060
4 4 4 - DOU C E P H E S N D E N A Y R I L M A S I N D A OLUNDUUNA D A R ifre (10. I . 1922) Z a t a mahsus.
TEREDDT
A n k a r a : 10/1/1338
a r k Cephesi K u m a n d a n K z m Karabekir Paa Hazretlerine Refet P a a geri bir ok istizahlara maruz kald. F a k a t b u dela istifas shh esbaba istinad etmektedir. Biz ark cephesinden infikkinize karar vermekte mtereddid bulunuyoruz. Bakumandan Mustafa Kemal
K.K.: . 1061
449 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 4 5 - D U R A K B E Y VE MUHAFAZA MUKADDESAT CEMYET HAKKINDA ifre (17. I. 1922) Ankara: 17/1/1338 a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine D u r a k B e y mezunen E r z u r u m a geliyor. B u r a d a n hareketinde zat devletiniz ile t e m a s ederek Meclisin v e burann ahvali hakknda m a l m a t ve izahat vereceini bddirmitir. Kendisine mltefitane muamele olunmas v e Muhafazai M u k a d d e s a t Cemiyetinin Mdafaai H u k u k unvanyla iktifa olunmasnn kendisine sureti mnasebede a n l a t d m a s m u v a f k olur. B y k Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l
K.K.: s. 1062
ADI
4 4 6 - G N D E R L E N FOTORAFININ ALINDIINA D A R Telgraf (1. I I . 1922) Ankara: 1/2/1338
a r k Cephesi K u m a n d a m K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Erknharbiyei U m u m i y e Vekleti celilesi vastasiyle irsal buyurulan
fotorafnz memnuniyetle aldm. Teekkr ederim. Bendeniz de bir fotorafm p o s t a e t a k d i m ettim, ltfen k a b u l buyurmanz rica ederim. T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
K.K.: >. 1 0 7 8
450
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Yaz
4 4 7 - B A T I C E P H E S t N D E V E SATIN ALINMASI H A K K I N D A (26. I I . 1922) B y k Millet Meclisi Riyaseti K a l e m i Mahsus Mdiriyeti adet 2 / 8 3 Nide Mebusu Vehbi Beye
Ankara: 2 6 / 2 / 1 3 3 8
Garp cephesinin mstacel harekt askeriyesi iin deve m h a y a a eclmektedir. M b a y a s n a tevessl edden baz develerin zat linize muvafakat eddmiyecei ve h a t t a bu develeri ianeten orduya aidiyeti cihetde furuhatinden itinap edddii anlald. B u m m a n a a t a zat lderince vereceinize bddirilmesini M. K e m a l
T.l.T.E. Arivi: 31/4127
phem yoktur. Binaenaleyh ordudan m b a y a a iin vuku bulan talebe mman a a t eden adamlarnza ihtaratta bulunmanz ve neticenin rica ederim. Bakumandan
4 4 8 - A V R U P A Y A GDEN Y U S U F K E M A L B E Y l N S T A N B U L D A KARILATII GLKLER (11. I I I . 1922) Afyon Aziziyesi 11/3/1338 a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C 9 ve 1 0 - 1 1 / 3 / 1 3 3 8 ifreye A v r u p a y a giden Hariciye Vekili Y u s u f K e m a l Beye ayni zamanda stanbula u r a y a r a k zzet P a a v e rfekasyle v e arzu ve talebi hakik v u k u u n d a bizzat Padiahla dahi grmesi vazifesi verilmi idi. Bu b a b d a hkmete Y u s u f K e m a l Beye verilen talimat u idi: B y k Millet Meclisi m a k a m Hdfete muhafazai merbutiyet etmektedir v e edecektir. Ancak Sultann d a Mdlet Meclisini tanmas lzmdr, izzet P a a ve rfekas de ayn hedefe yrmek, tevhidi mesai eylemeyi teklif etmek idi.Yusuf K e m a l B e y bu dairede hareket
451 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER etti. Ancak zzet P a a ve rfekas K e m a l Beyi igal ve ifal ettiler. P a d i a h a da bir mracaatc vaziyetinde gndermek sahtekrln irtikb etti. B u n u n l a d a k a n a a t etmeyerek Y u s u f K e m a l Beyin A v r u p a d a k i teebbsatn ilk etmek zere zzet P a a Y u n a n l d a r n m a l m a t ve m u v a f a k a t i y l e Y u n a n taht igalinde bulunan yerlerden geerek L o n d r a y a gitti. Binaenaleyh zzet Paann zat devletinize olan m r a c a a t mektubunun dahi bir m a k s a d mahsusla olduuna phe etmemek lzmdr. smet ve Fevzi P a a l a r a d a b u n a mmasil bir takm mektuplar gndermi idi. Alebi ihtimal a r a m z d a muhalefeti ictihad olduu za'm bathndadr. Makam tehdidde serd ettii m t a l a t ise haddi zatnda varid deildir. Meclis son gnlerde zzet P a a ve S a r a y hakknda pek ziyade galeyana gelmitir. Hariciye Vekleti vekilini btn hakayk terihe mecbur edecek iddetli istizahda bulunmutur. Maattessf namuslu bildiimiz bu zevatn dahi hsnniyetden tecerrd eylediklerini kabul etmek icab ediyor. ifrelerin bir ok yerleri t a m a m e n hal edilememi olduundan emin bir vasta bulunduunda m e k t u b u n a y m veya bir suretini gndermek muvafk olur. M a h m u t S a d k B e y i n gelmesine lzum yoktur. Be gndr smet P a a ile beraber garp cephesi ktaatn tefti etmekteyiz; Muhabbetle gzlerinizden periz kardeim. Bakumandan Mustafa Kemal
K.K.:
* * *
I. 1094
4 4 9 - B Y K D E V L E T T A R A F I N D A N T E K L F E D L E N M T A R E K E A R T L A R I N A D A R Telgraf (27. I I I . 1922) a r Cephesi K u m a n d a m K z m Karabekir P a a Hazretlerine Zata m a h s u s t u r Makine banda C: 2 6 / 3 / 1 3 3 8 Dveli selsei m u a z z a m a nazrlar tarafndan teklif edilen mtareke eraiti aynen ajansla neredilmitir. B u mesele hakknda mzakere iin Heyeti Vekile ile b u gece Sivrihisarda birletik. A n k a r a d a n hareketten evvel Meclisde de mzakere etmilerdir. Gerek Meclisin, gerek Heyeti Vekilenin ve cmlemizin noktai nazar bervehi ati hlsa ediliyor. 27/3/1338
452
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Mtarekeyi arazii meguleyi tahliye ettirmek m u k a d d e m a n sulhiyeyi
tesbit etmek maksadiyle kabul etmek ve mtareke mddeti tahliye mddetinden ibaret olmak ve ne ordumuz ve ne de memleketimiz dahinde kontrol kabul etmemek dveli mttefikann nezaret ve kontrollar tanzimine vc tahliye olunacak arazide emval ve ehasn siyanetine hasretmek ve mddeiy a t sairemizi mzakerat sulhiye esnasnda ileri srmek gibi hususatdan ibaret bulunmutur. Yusuf K e m a l B e y izahat vermek zere 2 4 / 3 / 1 3 3 8 Cuma gn ark katar ile ve Burgaz nebolu tarikiyle Paristen hareketini ve muvasalatndan evvel cevap verilmemesini telgrafla bddirdiinden verilecek cevap hakknda karar kat'i marnileyhin v r u d u n a talik eylemitir efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
K.K.: * * * . 1107
4 5 0 - KNC NN Z A F E R N N Y I L DNM M N A S E B E T Y L E ORDULARA BEYANNAME (29. I I I . 1922) 338 Senesi Martnn Otuzuncu gn ikinci nn m e y d a n muharebesinin yl dnmdr. Zalim d n y a y a kar milletimizi b a t a n b a a boazlayabdeceini n ve teahht eden mstevli ve marur bir d m a n geen senenin 30 Mart gn yerlere serilerek haklan galibiyetine boyun emiti. Tarihimizin en erefli kahramanlar meyanna giren ikinci inn ehitlerine fatihalar, gazderine minnet ve kranlar ithafna btn cephedeki arkadalarm davet ediyorum. Gasp dmann zulum ve itisafndan inleyen vatanmza ve milletimize kar hakiki ve cidd vazifelerimizi btn arkadalarma derhatr ettiririm. Her zamandan ziyade uurlu ve kudretli olan k a h r a m a n ordularmzn az z a m a n d a mbarek ve aziz v a t a n topraklarm dmann levsi vcudundan tahlise m u v a f f a k olacaklar mniyesiyle eltaf Uhiyenin tecellisini tazarru eylerim. 29 Mart 338 Bakumandan Mustafa K e m a l
H a k i m i y e t i Milliye: 30 M a r t 1922
453 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 5 1 - KNC NN Z A F E R N N Y I L DNM D O L A S I Y L E ABLOV'A V E R L E N C E V A P (31. I I I . 1922) kinci nn muzafferiyetinin yl dnm mnasebetiyle Azerbaycan BRAHM
uralar Cumhuriyeti ve halk namna v a k i olan samimi tebriktnza bilhassa teekkr ederim. H a k ve stikll urunda b t n bir cihan zulme kar mukaddes bir cidal aan Trkiye ordusu hakkndaki sitayikrane tevecchatnzdan pek mtehassis oldum. Azerbaycan halknn ve onun muhterem Mmessdi olan zat lilerinin halisane tebrikt ve kardelik selmlar ordumuza v e umum memlekete ibl eddmitir. Tebriknameniz hararetli alklar arasnda B y k Millet Meclisinde okunmutur. Ben eminim ki milletlerin hak v e istiklline hrmetkr olmayan ve btn beeriyeti zulm ve t a h a k k m altnda ezmek isteyenler, u cidali m u k a d d e s t e erge m a l u p olacaklardr. B u vesUe e Trkiye B y k Millet Meclisi ordusunun Azerbaycann gen k a h r a m a n K z d ordusuna ve u m u m A z e r b a y c a n halkna v e hkmetine kardelik selm ve ihtiramnn isane dellet buyurmanz rica ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
Babalk: * * 3 Nisan 1922
4 5 2 - KNC NN Z A F E R N N YILDNM D O L A Y I S Y L E (2. I V . 1922) R u s y a uralar Cumhuriyetinin muhterem mmessili Aralov Y o l d a a kinci i n n muzafferiyetinin senei devriyesi mnasebetiyle R u s y a uralar Cumhuriyeti Ue halk ve k a h r a m a n K z d o r d u s u namna beyan tebriki m u t a z a m m n mektubunuzdan ve bu m e k t u p t a izhar buyurulan s a m i m i tebrikt v e t e m e n n i y a t t a n son derece mtehassis oldum. Tarihimizin en elendi ve karanlk devresinde her t a r a f t a n duar tariz v e taarruz olduumuz anlar da hakkmz en evvel teslim etmek hakinaslnda bulunan R u s y a uralar Cumhuriyetinin v e onun muhterem mmessili olan zatilUerinin byle bir zaferin tesidinde ne b y k bir iddetle a l a k a d a r bulunacaklar suhuletle kabili takdirdir.
454
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Giritiimiz u mcadelenin gayesi hukuku tabiiyemizin istihlsdr.
R u s y a halknn ve eci K z d orsusunun tebrik v e selmlarn ordumuzun bdcmle ktaatna tebli edilmek zere icabeden m a k a m a t a bildirdim. Tebriknameniz Meclis heyeti umumiyesinde kraat eddmi ve m t t e f i k a n pek samimi ve alklarla kardanm.tr. Mazlum ark leminin intibah ve halsna yol aan ve rehakr prensiplerini h a k ve adalet e s a s a t m a istinad ettiren R u s y a uralar Cumhuriyetinin m u v a f f a k olmasn temenni eder ve b u vesde de bdmukahele gasp dmanlarn z v a t a n n d a n katiyyen tard etmee ahd ve p e y m a n ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
H J I . : b Nisan 1922
eylemi
bulunan Trkiye Ordusunun har ve samimi selam ve
ihtiramlarnn arkada m u a z z a m Kzd O r d u y a isaline delleti aliyyelerini rica
**
4 5 3 - MECLS S E M L E R N D E L Y A K A T V E H T S A S S A H P L E R N N T E R C H E D L M E S N E D A R ifre (3. I V . 1922) Z a t a mahsustur. Ankara : 3 /4 /1338
a r k Cephesi K u m a n d a m K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C: 18/19.2.1338 v e 1/127 No. ifreye. Memleket idarei umumiyesine vazulyed yegne kuvvei liye bulunan B y k Millet Meclisinin ittihaz edecei mukarreratn mtehassslardan mrekkep dier bir haizdir. Ancak n a m v e nvan a y a n olmasa dahi milletin b t n hukuk ve selhiyetini haiz olarak intihab eddmi v e edilecek olan B y k Millet Meclisinin mukarrerat esasiyesini dier bir heyetin k a r a n y l e takyid eylemek idarei umumiyede takip eylediimiz esasatn ruhuyle kabili imtiza olamyacaktr. heyet tarafndan tedkik edilmemesinden tevellt edecek mehazir hakkndaki noktai n a z a n devletleri esas itibariyle shhati k m d e y i
455 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bu mtehassslar meclisinin de m t a l a y aliyeleri vehile millet tarafndan mebuslar gibi intihab takdirinde ayni menbadan ayni selhiyeti alm iki byk kuvvetin idarei umumiyei mlete messir olmas vaziyeti hukukiyede olduu gibi ameli s a h a d a da mucibi teevv bir ikilii tevlid edecek ve bu vaziyetden mtevellit bir muvazenesizlii telif iin hayat ve hukuku millete mdahalekr kuvvetin vcudunu kabul etmek icab eyliyecektir. Fikri cizaneme gre t a s a v v u r buyurulan mahzurlar izale iin arei yegne Millet Meclisinin m m k n mertebe erbab liyakat ve ihtisasdan mrekkep olarak intihabn temin etmek ve Meclisin tekilt dahiliyesinde encmenler intihabatnda Heyeti Vekilenin tefrik ve intihabnda ilim ve ihtisas hususuna fevkalde ehemmiyet vermek hususlarndan ibarettir. Geirdiimiz feci tecrbelerin ne t ay iinden mlhem bulunan ve milletlerin idaresinde en elem bir tarik olduu gibi hukuku esasiye noktai nazarndan dahi makbul bir ekil ihtiva eden idarei hazramzn teyid ve takviyesi ile intihabat hususunda mteyakkz bulunulmas sayesinde hal iin olduu gibi istikbaldeki tecedddatn inkiaf iin de en ziyade m u v a f f a k i y e t bah bir idare makinas kurulmu olacan arz eylerim. B y k Millet Mechsi Reisi Mustafa Kemal
K . K . : >. 1 0 6 6
4 5 4 - DEMR YOLLARINDA
T R K MEMUR KULLANILMASI
H A K K I N D A Yaz (3. I V . 1922) Trkiye B y k Millet Meclisi K a l e m i Mahsus Mdrl Zata mahsustur. Demir Y o l l a n Mdriyeti Umumiyesine Konya 1 - imendifer idaresinde istihdam olunacak memurlarn intihap ve tayininde n a z a n dikkate alnacak en mhim nokta phesiz ihtisas ve tecrbe meselesidir. B u n u n l a beraber bu m e m u r l a n n mcahedei hazramzn istil3/4/338 Riyaseti
456
z a m eyledii emniyeti kmile artn haiz bulunmalar elzemdir. B u noktay n a z a r d a n Trk memur istihdam esas olacaktr. Herhangi bir vazifeyi ifa edecek Trk memurlarn fkdan halinde gayr mslimlerin istihdam m u v a k k a t e n caiz olmakla beraber b u n d a ziyadesiyle itinakr d a v r a n m a k arttr. H a l b u k i merbut pusulann tetkikinden anladdna gre memurlarm pek mhim bir ksm b d h a s s a R u m l a r d a n ibarettir. Binaenaleyh listedeki memurl a r d a n Trklerle tebdiline i m k m olanlarn hemen deitirilmesini ve ihtisas meselesinden dolay tebdili gayri m m k n grlenlerin yerine T r k memurlar yetitirmek iin ittihaz tedabir eddmesini ve b u b a b d a k i icraatn acizlerine de bddirilmesini rica ederim. 2 - Dorudan doruya Demir Y o l l a n Mdriyeti Umumiyesine v e N a f a Vekleti Celilesine yazdmtr. Bakumandan M.
T.I.T.E. * * *
fcemal
129/43808
Arivi:
4 5 5 - T R K - U K R A Y N A ANLAMASININ T A S D K D O L A Y I S L E L E N N ' E GNDERLEN MEKTUBUN TERCMES (10. IV. 1922) A n k a r a , 10 N i s a n 1922 Aziz Bakan,
R u s y a de vardmz hayrl anlamay, bizimle K a f k a s y a ve sonra d a U k r a n y a Cumhuriyetleri arasndaki A n l a m a takip etmi olup Trkiye B y k Millet Meclisi b u sonuncu A n l a m a y tasdik etmi bulunmaktadr. Trkiye B y k Millet Meclisi yeleri arasmdan seilmi f e v k a l d e bir H e y e t , Salk ve Sosyal Y a r d m Komiseri y a ' y a hareket etmitir. Moskova anlamasnda hazr bulunan murahhaslardan birisi olan R z a N u r B e y ayrca zel bir grevle sizi ziyaret edecektir. R u s dostluu gemite olduu gibi her zaman Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmetinin temel politikas olacaktr. Doktor R z a Nur B e y i n bakanzere Ukranb m d a tasdik vesikasnn karlkl mbadelesinde b u l u n m a k
457 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Halen E m p e r y a l i s t ve K a p i t a l i s t devletlerin o r t a y a attklar yeni metodlar karsnda memleketlerimizin her zamankinden d a h a sk bir blok tekil etme zorunda olduklarna inanyorum. R u s y a n n birok defalar bize yapt vardm bizce zel bir nem tamaktadr. phesiz Rza Nur Bey konumalar srasnda bu konuya temas edecektir. Her halkrda, iinde bulunduumuz a r t l a r d a b u yardmn bizden esirgenmeyeceine b y k inancm vardr. Aziz B a k a n m , en cidd v e en derin ballk hislerimle, en iyi niyetlerimi arzederek bitiririm. Mustafa Kemal Lenin Y o l d a ' a Sovyet Sosyalist Konseyi Bakan
D i t W e l t d e t l a m : V I . N r . 3 - 4 . >. 2 1 0 - 2 1 1
Cumhuriyetler Komserleri
Birlii H k m e t i H a l k
* *
4 5 6 - A N A D O L U V E R U M E L M D . H U K . CEM. T E K L T I (15. I V . 1922) Tamim Anadolu v e R u m e l i Mdafaai H u k u k Cemiyeti bilumum L i v a l a r Heyeti Merkeziyelerine 1 - Anadolu ve Rumeli M d a f a a i H u k u k Cemiyetinin m a k s a d ulviyi istihsal ve temin iin bugne k a d a r gsterdii perverane ayan takdir ve krandr. 2 - Cemiyet h a y a t ve istikll v e refah milleti temin iin bugne k a d a r olduu gibi b u n d a n sonra da kemali ciddiyet v e t a m bir vahdetle mesaisine d e v a m mecburiyetindedir. Hsn netice h a k k n d a k i emniyetimizin devam iin tekiltn v a t a n n her noktasnda m u n t a z a m v e kemaliyle mteazzv bir halde tutulmas elzemdir. 3 - Tekiltn tesrii taazzuvunda medar suhulet olmak ve mesaii umumiyedeki ahengi temin eylemek zere bir numaral talimatnamenin miktar k f i nshalar t a m i m e n irsal klnmtr. teekklndeki mesaii v a t a n -
458
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 - E l y e v m hali faaliyette bulunan bilcmle Heyeti Merkeziye ve Heyeti
idarelerin ibu talimatname muhteviyatn ciddiyet ve sratle tatbik eylemeleri menafii aliyei mdlet ve memleket icabndandr. 5 - i b u talimatnamenin vusuln v e mesa derecatm peyderpey bildirmenizi hasseten rica ederim. Anadolu ve R u m e l i Mdafaai H u k u k Gurubu Heyeti idaresi namna Reis Mustafa Kemal Anadolu ve Rumeli Mdafaii H u k u k Cemiyeti Tekilt H a k k n d a Talimatname Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyetinin 14 Eyll 335 tarihinde S i v a s ' t a akdolunan U m u m i Kongrenin mukarreratm ihtiva eden Nizamnamenin her t a r a f t a mevcut bulunmamas cihetiyle tekilt tatbikte duar mklt oldunduu birok yerlerden v u k u bulan ve istikll dsturlarmz mitir. Mukarrerattan tekilta ait olan h u s u s a t telhisen ve tekdtn srat v e suhuleti tatbikiyesini teminen bervehi a t i t a m i m olunur: Madde 1 - Cemiyetin unvan " A n a d o l u C e m i y e t i " dir. Madde 2 - T e k d t n t a k s i m a t ve derecat bervehitidir: a) K y tekdt (mahalle ky hkmndedir) b) Nahiye tekilt c) K a z a tekdt ( k a z a y a dorudan d o r u y a merbut kyler merkezle birlikte bir nahiye hkmndedir) hkmndedir. L i v a v e y a d) V d y e t tekdt (bdcmle L i v a l a r v d y e t v d y e t merkezleri k a z a hkmndedir.) b u heyeti idare v e heyeti merkeziyeler aledderecat birbirine merbuttur. Madde 3 K y , nahiye, kaza tekdt birer heyeti idare v e vdyetler t e k d t d a birer heyeti merkeziye de tedvir olunur. Heyeti idare v e heyeti merkeziyelerin intihabat bervehi ti icra olunur. v e Rumeli Mdafaai Hukuk mracaat mtevaliyeden katetirdanlalmtr. b u kongre mukarreratnn m e v a d esasiyesi, milli gayelerimizi muhtevi bulunan Misaki Midimizde
459 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 1 - K y heyeti idaresi: ky halknca m n t e h a p azadan mrekkeptir. Bu zat ilerinden birini reis intihap ederler. K y halk bir mahalde toplanp ibu intihab icra eder. 2 - Nahiye heyeti idaresi: Nahiyeyi tekil eden kyler heyeti idarelerinin bir a r a y a gelerek intihap edecekleri il be azadan mrekkeptir. Bunlar ilerinden birini reis intihap ederler. 3 - K a z a Heyeti daresi: K a z a y tekil eden nahiye heyeti idarelerinin bir a r a y a gelerek intihap edecekleri be a z a d a n terekkp eder. Bunlar ilerinden birini resi intihap ederler. 4 - Vilyet heyeti merkeziyesi: Vilyeti tekil eden kazalar heyeti idarelerinin vilyet merkezinde akdedecekleri kongrece m n t e h a p yedi a z a d a n mrekkeptir. Bunlar ilerinden birini reis intihap ederler. K a z a heyeti idare azasndan kongreye itirakte mazereti olanlarn yerine heyeti idarece vekil intihab caizdir. Madde 4 - Heyeti idare v e heyeti merkeziyelerin intihaplar her sene tecdit olunur. Madde 5 - Heyeti idare ve heyeti merkeziye azalklarmdan mnhal vuk u u n d a yeniden intihap dii m k l t grld takdirde senesi iindeki intihabatta en ok rey alanlar m n h a l a t a davet olunur. Madde 6 bu tekilt aynen t a t b i k mmkn o l a m a y a n k y v e nahiyelerde mahallinin erait ve icabatna muvafk bir tarzda icras caizdir. Madde 7 - Heyeti idare ve heyeti merkeziyelerin sureti u m u m i y e d e belli b a h vazifeleri bervehi tidir: Heyeti idare ve heyeti merkeziyeler tekilt daireleri dahilinde bulunan halk irat ve m a f e v k heyetten alacaklar talimat t e f h i m ve ilan ile ahkmn tatbik ettirirler. Halkn ahvali h a k k n d a mafevk heyetlere m a l m a t verirler. Muhtelif tekilt arasnda cereyan milliyi tevhid ve cemiyetin amal ve makasndnn' husuln temin ve teshil ederler. bu t a l i m a t n a m e y e tatbiken cemiyetin tekiltm taazzuv ettirirler. Madde 8 - Trkiye B y k Millet Meclisi dahihndeki Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Gurubu Heyeti daresi -umumi kongrenin inikadna kadarAnadolu ve Rumeli Mdafaai ziyesidir. U m u m i kongrenin zaman inikad ayrca heyeti merkeziyelerle bmuhabere kararlatrlacaktr. H u k u k Cemiyeti tekiltnn d a idarei merke-
460
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Madde 9 - b u t a l i m a t n a m e bdcmle heyeti merkeziyelere tamim edil-
mi ve bir sureti de D a h d i y e Vekleti Celilesine takdim olunmutur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Gurubu Heyeti tdaresi namna Reis Mustafa K e m a l
T.I.T.E. ArSivi: 61/17417
4 5 7 - A Z A R D E K O V L H A T T I NAATINA D A R Yaz (Nisan 1922) Demir Yollar Mdriyeti Umumiyesine A d a p a z a r ahap ve demir malzeme imalthaesine ait fereddmemi onbe kilometrelik ve fereddmi sekiz U on kilometrelik dekovil malzemesi mevcut olduu gibi ayni f a b r i k a y a ait s t a n b u l d a lokomotif ve vagon, r a y gibi malzeme bulunduu ve bu malzemeden ksm mhimminin Azari dekovil i n a a t m a u y g u n olaca A d a p a z a r m d a mezkr fabrika Mdr E r k m h a r b i y e mtekaidininden Rza Beyden renilmitir. stanbuldaki malzemenin doru Mersin'e ve buradakinin zmit tarikiyle k a r a d a n Azari'ye celbi hususatn tetkik ve ibu malzemeden istifade buyurulmasn rica ederim. Bakumandan Mustafa K e m a l
T.I.T.E. Arivi: 129/26643
461 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 458 - YUSUF Z Z E T PAANIN VEFATI MNASEBETYLE ElNE TELGRAF (19. IV. 1922)
Merhum hanm mtr. mirliva Hayriye Yusuf Melek zzet Hanma Paann yazl-
B t n hayat- hizmetinde n a m u s v e l i y a k a t l e t e m a y z etmi b u l u n a n ve Mcadele-i Milliye'nin ilk gnlerinden itibaren istikll-i v a t a n iin y o r u l m a k bilmiyen bir azm-i i m a n ile alan ruh-i muhteremleri merhum Y u s u f i z z e t P a a n n haber-i elm-i vefatn cephede aldm. Merhum-i marnileyhin zy- elimini pek kymetli erknndan bulunduu o r d u y a tebli eyledim. Trkiye B y k Millet Meclisi ve ordusunu garik- m a t e m eyleyen bu mellim hdiseden dolay ayn zam a n d a Meclis'in ve ordunun d a hissiyatna t e r c e m a n o l a r a k zat- ismetpenahilerine teessrat- f e v k a l d e ile m e b u olan taziyetlerimi arz eder v e ihtiramatm t a k d i m eylerim efendim. T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan
M. K e m a l
Vakit-. 15. VII. 1923
4 5 9 - MECLSTE M Z A K E R E L E R GLETRME H A R E K E T (5. V. 1922)

a r k Cephesi K u m a n d a n l n a gnderilen ifre.
Bakumandanlk Gayet Mahrem Bizzat alacaktr
Ankara 5/5/1338 Cuma Saat dk. 2 20
Cephede bulunmak hasebiyle gaybubetime tesadf eden Meclisin son bir iki ay zarfndaki vaziyetinde ayan dikkat bir hal grlmektedir. Yine Meclis
462
tarafndan yaplm olan kanun mucibince baz Vekletler iin gsterile. namzetlere rey vermiyerek a z a d a n mhim bir yeknun istinkf eylemesi, mnhal vekaletlere vekil intihabn ikl e t m e k t e ve vazifei hkmeti akamete m a h k m eylemektedir. Bilhassa o r d u y a aid vezaife mdahale etmek orduyu mteessir edecek mukarrerat istihsaline almak arzu ve temaylt grlmektedir. Binnetice hkmetsizlik v e ordunun mteessir olmasn inta edecek istidatda bulunan bu tavr hareketin ksmen baz mehafili hariciyeden mlhem olduu d a kuvvetle mahsus olmaktadr. U m u m i bir tarzda izah edilen bu vaziyetin son defa vuku bulan mhim bir tezahrn tide arz eyliyorum. Maysn beinde hitam bulacak olan B a k u m a n d a n l k kanununun temdidi Perembe gn Meclis Heyeti Umumiyesinde mzakere eddmitir. Bizzat hazr b u l u n a m a d m bu mzakerenin evvel hafi v e ihzar cereyan eden ksmnda yetmi iki kiilik mhim bir zmre k a n u n d a mevcut selhiyetlerin ref'ini talep eylemitir. Alelusul aleni celsede istihsal edden r a y a gre o esnada Mecliste mevcut yz yetmi a z a d a n yz on drd kanunu kabul etmi, alts * e d etmi yirmi de mstenkif olduklarna dair rey vermi, virmi yedi zat ise Mecliste mevcut olmakla beraber rey vermeyeceklerini beyan eylemilerdir. Mtebaki aza tesiye kalmtr. Meclise d a h d o l m a m a k suretde nisab mzakerenin tesisine ve intac muameleye mani olmulardr. Mesele CumarCumartesi gn istihsali rnn neticesi msbet zuhur etse varldahi byle bir macerann bilhassa siyasi ve askeri vaziyetin en ziyade hamil olduu byle bir z a m a n d a v u k u u ve b u gibi hadisatn tekerrr mzn en can alacak noktasnda mhim z a a f l a r tevlid edecektir. Memleketin hals kat'isine mteveccih yolda v u k u bulan ve bulacak olan bu gibi menfi hareketlere kar ihtiyan cevap ve zaruri olacak tarz hareket hakknda makine banda hususi ifre ile re'yi devletlerine intizar eylerim. bu maruzat bugnk vaziyeti mhim telkki edip nezdi cizaneme gelen Fevzi ve K z m Paalar R a u f , Fethi v e Yusuf K e m a l Beylerle vuku bulan mahrem bir mzakerenin neticesi olarak arz eyliyorum efendim. Bakumandan Mustafa K e m a l
K.K.: 1115
463 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 6 0 - B A K U M A N D A N L I I N AY U Z A T I L M A S I N A D A R K A N U N (29. V I . 1922) Z a t a mahsustur G a y e t Mahremdir. a r k Cephesi K u m a n d a n l m a 5 Mays 1338 g a y e t mahrem ifreye cevaptr. Cumartesi gn Meclis hafi olarak k a d edilerek 5 Mays 1338 tarihli g a y e t m a h r e m iaretli ifremde arz eylediim hususat taraf cizanemden Heyeti U m u m i y e y e izah ve vaziyet terih olunmu ve bu tarz hareketin orduyu infisaha ve hkmeti de akamete sevk etmesi ihtimali zerinde tevekk u f l a b u n a milletin raz olamyaca ifade edilmitir. Heyeti Umumiyeyi vaziyetin hakikati ile kardatran b u i f a d a t t a n sonra celsei aleniyeye geilerek B a k u m a n d a n l k kanunu yz yetmi yedi rey ile kabul edilmitir. Mnhal bulunan vekletler iin intihabat icrasna d e v a m edilecek ve icap ederse peyderpey arz m a l m a t olunacaktr efendim. B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
**
K.K.: 9. 1116
Ankara 8/5/1338
4 6 1 - MERSLN G E N L E R Y U R D U F A H R B A K A N L I I N I K A B U L N E D A R E K L E N Telgraf (29. VI. 1922) Mersin Genler Yurdu Riyasetine 29. 6. 338 12 Haziran 338 tarihli mektubunuzu aldm. "Mersin Genler Y u r d u " n u n arzunuz vehile Riyaseti fahriyesini kabul ediyorum. Milletimizin ve taalisine matuf hidematnzda mazhar m u v a f f a k i y e t olmanz ederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan M. K e m a l
T . I . T . E . Arivi: 159/28870
terekki temenni
464
462

- TEVHD- EFKR SAHB VELT BEYN MLL HAREKETLERE
MUHALF KALMADIINA DAR ifre
(1. V I I . 1922) Ankara: 1/7/1338 ark Cephesi Kumandanlna C: 2 3 / 6 / 1 3 3 8 ifreye 1 Mevzuu bahis mesele hakknda M a t b u a t ve stihbarat Mdr Umumisince nerolunan tekzip sureti ikinci maddede muharrerdir. 2 - Son Kocaeli seyahatimde zmite gelmi olan Tevhidi E f k r sahibi Velit B e y bu b a b d a ikaz edilmi ve mumaileyh vaktiyle ttihat ve T e r a k k i y e muhalif tannm olduundan bu muhalefetin ehasa deil t u t u l a n yola mteveccih olduunu gstermek o zamanki ttihat ve T e r a k k i dmanlnn mevkide alet b u g n k harekt milliye dmanl gibi telkkisi hasebiyle b u sylemi ve m a m a f i h benimle t e m a s d a n sonra
grnmemek zere mezkr maceralarn gazetesine dercine m s a a d e ettiini mekasd muzrraya olmu mevkiinde kaldm anlayarak b u n d a n tevekki lzm geldini teslim eylemitir. Arz eylerim efendim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi Mustafa K e m a l K.K.: 9. 1111
* * *
4 6 3 - V E K L L E R HEYETNLN S T F A S I N A VE B A K U M A N D A N L I K V E R E S L K T E N S T F A EDECELNE DAR ifre (10. V I I . 1922) Z a t a mahsustur. Makine b a m d a Ankara 10 T e m m u z 1338
Garp Cephesi K u m a n d a m smet P a a Hazretlerine 1 - Heyeti Vekile intihabnda taraf Riyasetten namzet iraesi usulnn lv ve Vekiller ile Heyeti Vekile Reisinin ayr ayr ve dorudan doruya Meclis t a r a f m d a n intihab hakkndaki kanun Meclis Heyeti Umumiyesince
465 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER kabul edilmitir. Meclisin serbeste yapaca intihap neticesinde yeniden vcuda gelecek bir Heyeti Vekileye terki mevki etmek zere Vekiller hep birden istifalarm vermilerdir. 2 - ki buuk seneye yakn bir z a m a n d a n beri her biri muhtelif iklimlerden, muhtelif muhitlerden gelmi, muhtelif ve mutezat secaya v e temaylt haiz bulunan 350 azadan mrekkep B y k Mlet Meclisini m a k s a d m u a y y e n ve m u k a d d e s etrafnda idareye alan cizleri iin de gemi zamann b t n intihabatn gz nnde tutarak gerek k a b u l eddmi olan kanun ve gerekse baz hususatn mnakaas v e b h a s s a B a k u m a n d a n l k selhiyetinin mevzubahs olmas mnasebetiyle baz Meclis azas tarafndan sylenen szleri n a z a n dikkate alarak ve ayn z a m a n d a maksad mukaddesi si iin e f k r ve m u t a l a t k a t ' i y e ve malmesini etraf de izah yasetten v e B a k u m a n d a n l k t a n istifa edeceim. B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
V a t a n : 24 Eyll 1960
ehemmiyeti ederek Ri-
m a h s u s a ile derpi ederek Meclisin fikri kat'isini tebyin ve izhar edebme-
4 6 4 - Y E N V E K L L E R H E Y E T N N M E C L S T E S E L E C E N E D A R ifre (11. V I I . 1922) A n k a r a : 11 T e m m u z 1338 a r k Cephesi K u m a n d a m K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine Makine b a n d a Zata mahsus, g a y e t aceledir. C. 1 0 / 7 / 1 3 3 8 ifreye. Sual buyrulan maddelere cevaptr. 1 - Tahdidi matlup selhiyet mevzuubahis deildir. 2 - stifa m t a l a s hasis maksatlarla baz Mebuslarn Meclisdeki ahengi bozmak hususundaki menfi mesaisinin m a k s in'iksatndan husuln gr-
466
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Heyeti
mekte olduum mahzurlarn izalesi m a k s a d n a mebnidir. Vekiller
e Heyeti U m u m i y e arasnda siyasi hi bir vaziyet yoktur. Heyeti u m u m i y e iinde vekil olmak isteyenlerin ahsen itirazlar vardr; eski ve yeni intihab kanunlar beynindeki fark birincisinde vekilleri benim gsterdiim namzedler meyanndan ikincisinde de serbest olarak Meclisin intihab etmesidir. 3 - Y e n i Heyeti intihabda Heyeti Umumiyenin noktai nazarmza muhalif hareket etmeyeceini zannederim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
K . K . : s. 1151
4 6 5 - B A K U M A N D A N L I I N U Z A T I L M A S I N A D A R K A N U N , ANADOLU VE R U M E L MD. H U K . G R U B U N Z A M N A M E S H A K K I N D A ifre (20/21. V I I . 1922)
Gayet miihim ve mstaceldir. Zata mahsustur.
20-21/7/1338 2 1 / 7 / 1 3 3 8 vsul. s a a t , 5 dakika 30
a r k Cephesi
Kumandanlna
Ankaradaki vaziyeti umumiye hakknda peyderpey arz malmat etmekteyim. B u cmleden olmak zere Meclisin sannlerine arz eylerim. 1 - Meclis son gnlerde vaziyetin istilzam eyledii ekli faaliyete girmi gibidir. B a k u m a n d a n b k kanunu S a k a r y a Muharebesi esnasnda bu m a k a m a verilmi olan selhiyeti fevkaldeye lzum kalmad t a r a f m d a n ifade edilerek Meclisce tecdiden ve mttefiken kabul eddmi ve bu yeni kanunun ay mddetle takyidine lzum grlmeyerek B a k u m a n d a n l k vezaifine lzum kalmad zaman Meclis karar de lvedilmek zere gayr m u v a k k a t bir mahiyet Heyeti Vekilenin ve Mdafaai H u k u k Grubunun en son vaziyetleri hakknda izahat atiyeyi nazar ttda
467 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER iktisab eylemitir. Meclisdeki menfi cereyanlar m a h d u d ve muayyen ehasa mnhasrdr. Menfi dnen bu aza gayr vazih ve hasis propagandalarla z a m a n zaman efkr izlle sai bulunuyorlar. B u n a ramen Meclisin ekseriyetini tekil eden vicdan selim eshab m a k s a d m u a y y e n etrafnda sevk ve idare eddmektedir. Son gnlerde Meclisi idare yolunda bezledden mesai olduka ayan memnuniyet netayi vermitir. 2 - Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k grubu nizamnamei dahilisini tecdid v e daha kuvvetli bir ekle ifra eylemitir. F u a t P a a Hazretleri tarafmdan v u k u bulan teklif zerine grubun riyasetine intihab olunmu ve mariindeyhin bu mevkide Mechs ilerini tanzim hususunda imdiye kadar mahsus olan muavenetinden pek ziyade istifade memul bulunmutur. 3 - Sureti ekli arz edilmi olan icra Vekilleri Heyeti vazifesine sknet ve muvaffakiyetle d e v a m etmektedir. Heyeti umumiyede mzakeresine balanan Heyeti Vekdenin vazife ve mesuliyetine aid kanunun itmam myesser olduu takdirde uzunca bir z a m a n iin Ankaradaki ahengi u m u m i tanzim eddmi olacaktr. Birka gne kadar cepheye hareket edeceim efendim. Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
K . K . : t. 1162
4 6 6 - MECLS H A F C E L S E L E R N N A R T M A S I V E T A R H D E E R H A K K I N D A Yaz (24. V I I . 1922) Ankara: 24/7/1338 a r k Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine C. B y k Mdlet Mechsinin vaziyeti fevkaldesinden dolay dier meclislerle kabili kyas olmyacak derecede h a f i celseler akdedilmi ve imdiye k a d a r v u k u bulan hafi celse miktar yz doksan yediye bah olmutur. B u celselerin hepsi az ok bir ehemmiyeti tarihiyeyi haiz olmakla beraber ce-
468
reyan v e k a y esnasnda sureti u m u m i y e d e zat devletlerinin muttali olduklar hususat ihtiva ederler. H a f i celselerin t a b ' hah tabiinin avdetine ve miisaid zamanlarn hullne vabeste olduu gihi bunlardan bir ksmnn zabtlar d a henz tevhid edilememitir. H a f i ve celi bilmum Meclis itigaltndan zat samilerini kemafssabk haberdar etmeye d e v a m edeceimi arz eylerim efendim. Trkiye B y k Millet Mechsi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
K.K.: 1. 1154
**
4 6 7 - BATI C E P H E S N D E NA E D L E N D E K O V L H A T T I H A K K I N D A Yaz (29. V I I . 1922) Suret Bakumandanlk Erknharbiyei U m u m i y e Riyasetine 1 - Garp Cephesi mntkasnda ina edilmekte olan v e atiyen ina edilecek bulunan dekovil hututunun srati ikmali fevkalde matlp olmasna ve mezkr hututun inasna muktezi malzemenin ksm mhimminin dahili memleketten tedariki imknszlna ve baz aksamnn ise harp kaandan m a ' d u t bulunmasna ve malzemei mezkrenin ilnat ve mnakaalarla hakknda temin ve tedarikinin maddeten teshil ve maslahaten de gayri caiz bulunmasna binaen ibu h u t u t a taalluk eden bilcmle masarif mezkr hututun ina ve iletmesini deruhte etmi olan imendfer Mdriyeti Umumiyesince esas Demir yollarnda mevzu usul dairesinde ifay muamele edilmesi ve bu y o l d a Mdriyeti Umumiyece v a p d a n sarfiyatn h e s a b a t m m Maliye Vekleti Celilesince m a k b u l ve muteber tutulmas caridir. 2 - Heyeti Vekile Riyaseti Celilesine, Maliye, M d a f a a , Nafa danlna bildirilmitir. Bakumandan Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 1 2 9 / 4 5 0 9 0 , s. 24
29/7/38
Vekleti
Celilelerine, Erknharbiyei U m u m i y e Riyasetine ve Garp Cephesi K u m a n -
469 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 6 8 - C E N E R A L TOWNSIIENDN K O N Y A Y A H A R E K E T N E DAR Telgraf (30. V I I . 1922) Demir Yollar Mdriyeti Umumiyesine 8616 Gayet aceledir. Garp 5830/50
s a a t 10/30
30/7/38 11/55
1 - Ceneral Tovvnshend bugn 30.7.38 sabah A n k a r a d a n hareketle a k a m K o n y a d a bulunacaktr. Yarnki Pazartesi gn K o n y a d a istirahat v e Sal gn A d a n a skenderun tarikile seyahatine d e v a m edecektir. Tren s e y a h a t i Demir Yollar Mdriyeti Umumiyesince tanzim olunacaktr. 2 - K o n y a Vilyetine Demir Yollar Mdriyeti Umumiyesine yazlmtr. 30 minh B akumandan Mustafa Kemal
T ' t . T . E . Arivi: 129/43817
4 6 9 - F R A N S I Z L A R I N LOKOMOTF V E VAGON V E R E C E N E D A R ifre (22. V I I I . 1922) ifre BU Demir Yollar Mdriyeti Umumiyesine Ceneral G o u r a u d istediimiz lokomotiflerden biraz daha kuvvetsiz olmak zere drt lokomotif Ue m m k n olduu a k d a r V a g o n verebileceini b v a s t a bdirmitir. H a l b u k i evvelce alt lokomotifin teslim edUdiini biliyorum. Verilecei m e v z u b a h s olan drt lokomotif bunlardan bakamdr. Ve b u teklif hakkndaki mtalaanzn i'arn rica ederim. Bakumandan Mustafa K e m a l
T.l.T.E. Arivi: 129/45090, . 50
22 /8 /38
470
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 7 0 - DMANA T A A R R U Z A B A L A N D I I N A (25/26. V I I I . 1922) cra Vekilleri Heyeti Reisi R a u f Beyefendiye Garp Cephesindeki ordularmz tevfikat Sphaniyeye istinaden AusDAR ifre
tosun yirmi altmc Cumartesi gn d m a n a taarruza balyacaktr. R a u f ve Adnan Beyefendilere yazdmtr. Bakumandan Mustafa K e m a l cra Vekilleri Heyeti Reisi R a u f 1 - Harektmzn yazyorum. 2 - Dmann bir senedenberi t a h k i m ve tel rglerde takviye caaslan cenubundaki tepeler) aksam zabitan ve efradmzn ettii mevaziden Afyon cenup cephesinde (Kaleciksivrisi, Ddtepe, Belentepe, Krcansiprne hcumlarile zaptolunmutur. Dmann her taraftan muharebe meydanna trenle, otomob de ve maiyen celbettii mhim t a k v i y e ktaaitle muharebe ge v a k t e kadar taarruz ve m u k a b d taarruzlarla bil inkta d e v a m etmitir. Harekt taaruziye yarn dahi d e v a m edecektir. Bakumandan Mustafa K e m a l
H. ehsuvarolu, C u m h u r i y e t : 29 Autol 1929
Beyefendiye gizlemek maksadile ifre
mahiyetini
dmandan
4 7 1 - 26 AUSTOS Z A F E R N E D A R Telgraf (27. V I I I . 1922) Trkiye B y k Millet Meclisi Riyaseti Celesine ki gnden beri bdinkta d e v a m eden muharebat neticesinde dmann A f y o n k a r a h i s a n mevazn iskat ve A f y o n k a r a h i s a n m z istirdat olunmutur, s e r a , ar ve hafif top, mhimmat ve her nevi malzemeden ganaim oktur. Dmann mteaddit mevaznn her biri bir k a h a t t a n mrekkep olduundan
471 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER ktaatmz bir ok m s t a h k e m hatlar mteakiben iskat mecburiyetinde bulunmutur. tstihzaratmz her nevi vesaiti fenniye ve mevanii feriye ile teciliz ve takviye edden d m a n mevaznn bazan bir saatten azzaman zarfnda iskatn temin ettii gibi asker ve zabtanmzn msellemi cihan olan havariki besalet ve ecaati bu defa dahi tezahr ve teeyyt etmitir. Kumandanlarmzn sevk ve idarede dman k u m a n d a heyetine faikiyeti bariz bir surette mtecellidir. T t r k i y e B y k Millet Meclisi ordularnn mstesna kymet ve kabiliyeti sebebiyle Meclisi liyi tebrik ederim. Bakumandan Mustafa Kemal
H.M.: 29 Auto 1922
4 7 2 - R U E N E R E F B E Y E A F Y O N K A R A R G H I N A G E L M E S N G N D E R L E N ifre (27. V I I I . 1922) Garp cephesinden 27 /8 /1338 R u e n Eref B e y e Vazifei asliyeniz haleldar o l m a m a k artiyle Hariciye Vekletinden mezuniyet istihsaliyle A f y o n d a K a r a r g h a iltihak etmeniz m u v a f k olur. Atm 27 /28 minh Bakumandan Mustafa Kemal
Rnen Eref, zleyi 33
4 7 3 - AFYONKARAHSARDAK BAARILAR, HALKIN ENLNE D A R ifre (28. V I I I . 1922) i c r a Vekilleri Heyeti 1 - Yalova mntkasnda Riyasetine osesi garbndaki K u r t k y
Yalova-Pazarky
civarnda Akeky K e f k e n mntkalarnda dmanla muharebe d e v a m etmek-
472
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER cephesile Afyonkarahisar ark Kazuuran cephesinde ikinci ormuharebe
tedir. Eskiehir ark
d u m u z l a dman arasnda muharebe cereyan etmi ve Seyitgazi mntkasnda a k m a k t e p e de d a h a cenupta tepelerinde iddetle olmutur. Afyon cenup mntkasnda 26 /27 ve 27 sabah dmann Salar istikametindeki mukabil taarruzlar tard eddmi ve dman mevzderinin bir ksm zaptolunmutur. Gene bu s a b a h taarruzumuzla balyarak boaz b o a z a dev a m eden iddetli muharebeler neticesinde Afyon garb cenubisindeki 1310 rakml tepe igal eddmi ve d m a n b u r a d a n gayr m u n t a z a m bir surette tard olunmutur. B u cephede imdiye k a d a r d m a m n o v a d a bulunan hatlarndan birisi ve Klack garbnda hatt zaptolunmutur. ruzumuz d e v a m ediyor. Tokular-Dzaa-Akeehir hattna Dmann olan m u k a v e m e t etmekte olduu 1355 rakmh srtlar ve Snrky h a t t n d a taargelmi svarilerimiz bu h a t zerinden a r k a doru dmana taarruz etmektedir. s l m k y ark cenubisinde bulunan d m a n m ikinci frkasna AurhisarDola mntkasnda ayrca nc svari frkas ile tahsis olunan kuvvetlerimiz dndenberi taarruz etmektedir. U a k istikameti umumiyesinde icray faaliyet eddmektedir. Bakumandan Mustafa Kemal Rauf 1 - Nerolunmyacaktr. 2 - Muharebe d e v a m etmektedir. Eskiehir cephesinde bugne muvaffakiyetle tesbit eddebilen d m a n frkalarnda ricat alimi kadar grlmBeyefendiye - B u m a l m a t nerolunmyacaktr.
tr. Afyonun ark ve cenup cephelerinde teksf eden ve yedi sekiz frka tahmin olunan d m a n k u v a y asliyesi 26 ve 27 Austos gnlerinde cereyan eden meydan muharebesi neticesinde k m d e n malp eddmitir. D n gecedenberi d e v a m eden edid takibat neticesinde malp d m a n mnhezim bir hle gelerek garp ve garb imali istikametlerinde gayr m u n t a z a m bir surette ekilmektedir. Ktaatmz bir t a r a f t a n K a r a h i s a r d a n krk kdometre mesafeye k a d a r derleyerek Dumlupnara y a k l a m a k t a d r . Dier t a r a f t a n Dker gemitir. Drt svari frkamz Altnta D u m h p m a r hattnda dmann gerisinde icray faaliyet ediyor, nc svari frkas Uakn garb cenubisinde (Gbek) de imendifer zerindedir. D m a m n toplanmasna i m k n b r a k m a m a k tedabiri alnmtr.
473 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Metruk top, m h i m m a t malzeme miktar tezayt etmektedir. Dmann zayiat oktur. Bizim pek azdr. Askerlerimiz pek etaretlidir. Yorulmak bilmiyorlar. B u gece - K a r a h i s a r d a y m , halk enhk yapyor. Bakumandan Mustafa K e m a l
H. ehauvarolu, Cumhuriyet: 30 Aguato 1959
4 7 4 - BATI CEPHESNDEN ORDULARA GNDERLEN (1. I X . 1922) Trkiye B y k Millet Meclisi Riyaseti Kalemi Mahsus Mdriyeti G a r p Cephesi K u m a n d a n l n a Orduya hitaben yazdm beyanname leffen t a k d i m edilmitir. B u n u n btn G a r p Cephesindeki k t a a t a t a m i m olunmasn v e zabitan vastasile efrada dahi o k u n m a s n m temin buyurulmasn rica ederim. Bakumandan Mustafa K e m a l Garp Cephesi K u m a n d a n l Trkiye B y k Millet Mechsi Ordular Afyonkarahisar, D u m l u p m a r B y k meydan muharebesinde zahm ve marur bir ordunun anasr asliyesini inanlmyacak k a d a r az bir z a m a n d a imha ettiniz. B y k ve necip milletimizin nuzu isbat ediyorsunuz. fedakrlklarna lyk olduuSahibimiz olan b y k T r k milleti istikbalinden Dumlupmar 1 E y l l 338 BEYANNAME
emin olmaa hakldr. Muharebe meydanndaki maharet ve fedakrlklarnz y a l a n d a n mahede ve takip ediyorum. Milletimizin hakknzdaki takdiratna dellet etmek vazifemi mtevaliyen ve mtemadiyen ifa edeceim. B a kumandanla teklifatta bulunulmasn Cephe kumandanlna emrettim. B t n arkadalarnm Anadoluda daha b a k a m e y d a n muharebeleri verile-
474
ceini nazar dikkate alarak ilerlemesini ve herkesin kuvayi akliyesini ve menabii celdet ve hamiyetini m s a b a k a ile ibzale d e v a m eylemesini taleb ederim. Ordular: tik Hedefiniz Akdenizdir. tleri 1 Eyll 1338 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
T . t . T . E . Arivi: * * * 126/19244 19248
4 7 5 - DUMLUPINAR ZAFER ZERNE T R K MLLETNE BEYANNAME (1. I X . 1922) B y k Asd Trk Milleti: Garp cephesinde 26 Austos 38 denberi b a l a y a n harekt taarruziyemiz Afyon K a r a h i s a r , Altunta, Dumlupnar arasnda byk bir meydan muhabrebesi halinde be gn be gece d e v a m etti. Trkiye B y k Millet Meclisi Ordularnn ecaati, iddeti srati tevfikat subhaniyeye vesiylei tecelli oldu. Zalim ve marur dman ordusunun anasr asliyesi akdlara dehet verecek katiyetle imha edildi. Tekilt ve tehizat gibi ananat ve muzafferiy a t ve ismi mnhasran mletimizin uurundan ezeli ve ebedi olan imanndan vcut bulan ordularmz fedakrlklara lyk olarak size takdim ediyorum. E n byk k u m a n d a n n d a n en gen neferine k a d a r ordularmzda hakim olan fikir, milletin gsterdii vazife urunda ehit olmaktr. Bunu muharebe meydannda yakndan mahede ederek b y k milletime haber veriyorum. MdIetimizin bnyesindeki kudret ve mefkureyi buuk sene evvel rfekay mesaim ilede ifade etmekten balayarak t a h a m m l s z mkilt iinde d e v a m eden mcahedatmzm netayici tezahr ediyor. Milletin rey ve iradesine istinad eden her iin neticesi millet iin hayr ve s a a d e t olduu sabittir. Milletimizin istikbali emindir ve nusrat mevudeyi Ordularmzn istihsl etmesi muhakkaktr. 1 /9 /338 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
H . U . : 2 Eylill 1921
475 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 7 6 - K T A H Y A N I N G E R l ALINMASI (1. I X . 1922)

c r a Vekilleri H e y e t i Reisliine gnderilen ifre.
1 - Nerolunmyacaktr. 2- Ktahya, ktaatmz tarafndan igal olunmutur. Dnk Bu civardaki dman ktaat malup ve perian edilerek Hac Azizolu k y n n Viren hatt imalindeki ormanlara f i r a r a icbar edilmitir. muharebenin cereyan ettii Iorun-Adatepe sahasnn bir ksmnda bugn grdm g a n a i m shuletle t d a t olunamyacak k a d a r oktur. Muharebede d m a n bir ok tfek, t o p , cephane, shhiye otomobili v e edevat, otomobil, a r a b a her trl malzeme ve eya terk etmee mecbur kalmtr. Itinam edilen top miktar yz elliye bali olmutur. Menderes mntkasnda ivril ktaatmz tarafnda!! igal edilmitir. 1 E y l l 1338
Cumhuriyet: 4 Eyll 1959
4 7 7 - U A K VE E S K E H R E YAKLAILDIINA DAR (2. I X . 1922)

c r a Vekilleri Heyeti Reisliine gnderilen ifre.
1 - Nerolunmyacaktr. 2 - D u m l u p m a r muharebesine itirak etmek zere Seyitgazi mntkasndan cenubugarbiye tahrik edilmi iken muharebenin ald ekil zerine yar yoldan tekrar imale tebdili istikamet eden d m a n m mstakil frkas K t a h y a civarnda-ktaatmz t a r f m d a n taarruza duar oldu. D m a n frkas bir hayh telefat verdikten sonra perian bir halde Gediz istikametine atld. Dman arlklarm ve iki yz mtecaviz esir terk etti. Ayn dmann ordumuza iltica eden a k s a m peyderpey toplanmaktadr. B u gn b u l u n d u u m yerden muhtelif rtbeli yz zabit ve bin neferden mrekkep sera kafilesinin getiini grdm. Bunlar meyannda K a r a h i s a r muharebesinde frkaya k u m a n d a etmi buluan general Dimaras ve 12. frka drdnc kumandam
Miralay Kaledopulos ve ayrca drt miralay, iki k a y m a k a m , be binba vardr. Dierleri yzba ve mlzm rtbesindedirler. Birinci kolordu kuman-
476
d a m general Trikopisin otomobd ve hayvann terk ederek efradn iine kart, esir veya maktul olduunu sera meyanndaki yaveri ifade etti. kinci kolordu kumandannn da Trikopisle beraber bulunduu anlalmtr. Uak ve Eskiehirin sukutu haberine intizar ediyorum. Muhabere mkltndan v e muharebe meydanlarndaki itigalden m a l m a t vermekte teahhur muhtemeldir. 2 Eyll 1338 Bakumandan Mustafa K e m a l
4 7 8 - K I T A L A R I N E S K E H R E GRDNE D A R (3. I X . 1922)

Rauf Beye gnderilen ifre.
1 - Nerolunmyacaktr. 2 - Eskiehirde imali garbiye ekilen dman ktaat muhtelif istikamette takip olunmaktadr. K t a a t m z Eskiehire girmitir. U a k istikametinde takip olunan dman ktaat U a k arknda yakalanarak muharebeye tekrar icbar edildi. B u r a d a malup edilen d m a n Alaehir istikametinde takip edilmektedir. U a k 1 /2 E y l l 1338 gecesi igal eddi. Ben bu a k a m U a k t a bulunacam. Bakumandan 3 E y l l 1338 Mustafa Kemal
4 7 9 - H U D U T L A R I N AILACAINA D A R (3. I X . 1922) A d a p a z a r iletme Mdriyetine Erknharbiye Riyasetinden mbli Bakumandanlk
Yaz
m a k a m samisin-
den mevrut emirname sureti aynen bervehi tidir: Tedabiri fevkaldei harbiyeden olmak zere haricen set olunan Trkiye B y k Millet Meclisi H k m e t i hudutlar 4.9.38 sabahndan itibaren kema-
477 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER fissabk kiiat olunacaktr. Seyri sefer, mnakalt bahriye, ticariye, muha-
berat telgrafiye ve tahririye bermutat kavanini hkmet dairesinde cereyan edecektir. Ancak ecnebi telsizlerinin faaliyetlerinin tatili icap etmekte bulunduundan sfera ve ecanip Trkiye telleri ve telsiz hututu de muhabere edebileceklerdir. Ajanslarda ve m a t b u a t t a teblii resmilerden b a k a hi bir askeri haber nerolunmayacaktr. K a p a d m . 5 /9 /38 Behi
* *
Bakumandan Mustafa K e m a l
T.t.T.E. Arivi: 129/46856
4 8 0 - GL. T R t K O P S V E D E R K U M A N D A N L A R I N T E S L M O L D U K L A R I N A D A R ifre (4. I X . 1922) R a u f Beyefendiye 1 - Nerolunmyacaktr 2 - Dn 2 E y l l 1338 U a k t a n ekden d m a n ricate Alaehir istikametinde d e v a m ediyor. T a k i p ktaatmz d m a n d a n klliyetli esir alyorlar.
B u gn Alaehir a r k m d a be yz esir almd ve be yz top daha itinam edddi. Ben D u m l u p n a r d a n dn U a k ' a gelirken yolda ilerinde ok m i k t a r d a zabit dahi bulunan y z ellier ve ikiyz ellier kiilik mteaddid sera kafilelerine tesadf ettim. Dumlupnar muharebesinde malup edden d m a n frkalarnn b a k i y e t s s y u f u n d a n drt bin kiilik bir ksm balarnda bierknharbiye reisi miralay erknharbiye rinci kolordu k u m a n d a n General Trikopis ile
(Merentins) ve ikinci kolordu k u m a n d a n general (Diyenis) le
reisi miralay (Vasdokopulis) ve kolordu ve levazm reisi miralay (Petrididis) le on nc frka k u m a n d a n miralay (Kalyalis) olduu halde imaldeki kuvvetlerimizin tazyiki zerine Murat dalarndan Curcuroy istikametine s a p a r a k dn gece U a k civarnda ktaatmza teslim oldular. B u sera arasnda daha muhtelif rtbede kllyeth miktarda zabit vardr. imdiye k a d a r benim grdm miktar yz mtecavizdir. Generallerle grtm, kendderini mteselli ve misafir ettim. Adelerine shhat haberlerin bildirmelerine m s a a d e eyledim. 4 Eyll 1338 Bakumandan Mustafa K e m a l
H. ehsuvrola, Cumhuriyet: 4 Eyll 1959
478
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 8 1 - K I T A L A R I N A L A E H R E Y A K L A T I I N A D A R ifre (5. I X . 1922) Rauf Beyefendiye 1.Nerolunmyacaktr.
2 - Dman k u v a y i asliyesinin imha edddii tahakkuk etmitir. imdiye k a d a r erknharbiyeleri de birlikte iki kolordu ve drt frka kumandan ile yz zabit ve on bin k a d a r nefer esir saylabilmi ve itinam kametine ekilmekte olan dman, ktaatmz edden top miktar takriben iki yze bali olmutur. Eskiehir cephesinden B u r s a istitarafndan tnn civarnda nlenerek muharebeye icbar olunmu ve malup edilmitir. T a k i p edmektedir. K t a h y a civarnda malp edilerek Gedis istikametine saptrlm olan mstakil dman frkas Gedis civarnda dier ktaatmz tarafndan tekrar yakalanarak muharebeye icbar eddmi ve perian bir surette E m e d dalarna atdmtr. T a k i p ediliyor. Gedis Alaehir hattnn imalinden mteferrik d m a n aksam svarderimiz tarafndan toplanmaktadr, tzmir istikameti umumiyesinde ileryen ktaatmz Alaehire takarrp etmitir. Ben bu a k a m Emede bulunacam. Bakumandan Mustafa K e m a l
H . ehsuvaroD. Cumhuriyeet: S Eyll * * 1959
Eme: 5/9/338
4 8 2 -DMANIN
ZMR
STKAMETNDE TAKP D A R ifre (6. I X . 1922)
OLUNDUUNA
cra Vekilleri Reisi R a u f Beyefendiye 1 - Nerolunmyacaktr. 2 - Kocaeli mntkasnda dmann Gemlik, P a z a r k y imalindeki mst a h k e m mevaznne tevcih edden taarruz muvaffakiyetle neticelendi ve Samanlda, Fndkhtepe, Elmalda mevz igal edildi. Sd istirdad olundu. Dmann Eskiehirden ric'at eden kuvvetlerde Kocaeli mntkasnda bulunan kuvvetleri aleyhine B u r s a istikametinde taarruz ve takibimiz d e v a m ediyor.
479 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 Eyllde Uak arknda Karacahisar civarnda d m a n d a n alnp tfek, on iki cebel topu, bin sandk cephanedir. D m a n esnayi ric'atte hemen b t n malzemesini terkediyor. U a k t a n E m e y e gelirken yolda bizzat bu metrkt grdm. K u l a ve Alaehir ktaatmz tarafndan igal olundu. D m a n zmir istikametinde takip olunuyor. Eme: 6/9/38 Bakumandan Mustafa Kemal
11. e h u v a r o l u , C u m h u r i y e t : S E y l l 1 9 5 9
tdad
olunan esliha miktar be bin tfek, yz makinal tfek yzlerce o t o m a t i k
**
4 8 3 - S A L H L , MANSA V E T U R G U T L U S T K A M E T N D E B A T I Y A A T I L D I I N A D A R ifre (7. I X . 1922) cra Vekilleri Reisi R a u f 1 Nerolunmyacaktr. 2 - Bugn ettim. (7 Eyll) E m e d e n Beyefendiye
DMANIN
Alaehir-Salihli istikametinde
hareket
Bakumandan Mustafa Kemal Salihliden: 7 / 9 / 3 8 icra Vekleri Reisi R a u f Beyefendiye
1 - Nerolunmyacaktr. 2 - Gemlie ihra ettii t a k v i y e ktaatiyle ve Gemlik limanndaki sefaini harbiye ateinin muavenete d m a n Gemlik-Pazarky h a t t n d a m u k a v e m e t etmektedir. Gerek Kocaeli mntkasnda bulunan ve gerek Eskiehirden Bursa istikametinde ric'at eden d 1 m a n kuvvetlerine taarruz ve takibimiz d e v a m ediyor. Saiihli garbnda (Dereky-Karayemi
t
Mersin dere ark)
hattnda
t u t u n m a k istiyen dman 6 Eyll 38 de ksa muharebeyi m t e a k i p Manisa ve Turgutlu istikametlerine g a r b a atdd. Takip ediliyor. Bakumandan Mustafa Kemal Salihli: 8 / 9 / 3 8
Cumhuriyet: S Eyll 1959
480
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 8 4 - TURGUTLU ZERNDEN ZMRE H A R E K E T D A R ifre (9. I X . 1922) icra Vekilleri Reisi R a u f Beyefendiye 1 - Nerolunmyacaktr. 2 - Ordularmz 26 Austostan bugne kadar lyenkati muharebe ve EDLDNE
y r y yapm ve bu mddet zarfnda en kestirme istikamette yz kilometrelik mesafe kat'etmi ve btn zindegisiyle izmir karsnda (Saruhanltncirli-Irlamazay) hattna vsl olmutur. Svari kolordumuz Manisa zerinden ve mstakil nc svari frkamz Torbal zerinden izmir istikametinde ilerlemektedir. Eskiehirden Bursa istikametinde takip edilen dman B u r s a arknda Aksu civarndaki eski mstahkem mevaziinde mukavemet etmektedir. Dmann ileri mevazii zaptedildi, taarruzumuz d e v a m ediyor. Mfrezelerimiz S i m a v , Demirci, Grdes, Sndrg mntkasn dmandan tathir ederek Balkesir istikametinde ceim. Nif: 9 / 9 / 3 8 Bakumandan Mustafa K e m a l
II. ehsuvarolu, C u m h u r i y e t : 5 Eyll 1959
ilerlemektedir.
3 - Ben yarn Turgutlu zerinden zmir istikametinde ileri hareket ede-
* *
4 8 5 - Z A F E R D E N SONRA ORDUYA T E E K K R (9. I X . 1922) Birinci,
MESAJI
kinci Ordulara, Beinci Kolordu Kumandanlna, Kolordu Kumandanlna
nc
lk verdiim Akdeniz hedefine v a r m a k t a ordularn gsterdii gayret ve fedkrl hrmet ve takdirle yadederim. stihsal olunan byk muzafferiyette amili hakiki olan kymetli arkadalarma kemali samimiyetle b e y a m teekkr ve tebrikt eylerim. Ordularn bundan sonra verilecek hedeflerin
481 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER istihsaline de ayni tehalk ve fadakriyi gstereceklerine itimadm berkemaldir. 9 Eyll 38 Bakumandan M. K e m a l
T e v f i k B y k l o l u , B e l l e t e n 1 9 5 6 a. 7 3 7 * * *
4 8 6 - 9 E Y L L D E Z M R E G R L D N E D A R ifre (10. I X . 1922) cra Vekilleti Reisi R a u f Beyefendiye 1 - Nerolunmyacaktr. 2 - K t a a t m z i z m i r ark srtlarnda dmann son mukavemetini krdktan sonra bugn (9 Eyll 38) malup dmanla beraber zmirimize muzafferen girdi. V a p u r l a r a binmekten men edden d m a n zabitan ve efrad teslim olmaktadrlar. B e n yarn leden itibaren zmirde bulunacam. izmir: 1 0 / 9 / 3 8 Bakumandan Mustafa K e m a l
Cumhuriyet, S Eyll 1939
4 8 7 - Z M R D E K NGLZ KONSOLOSUNUN N U R E T T N P A A Y A TRKYE L E HARP HALNDE OLMADIKLARINA DAR BEYANI (10. I X . 1922) R a u f Beyefendiye 1 - Nerolunmyacaktr. 2 - D m a n n evvelce Ske mntkasnda bulunan on sekizinci piyade alay Ue BoUadan mntkasndan perian bir surette ricat eden ve onsekizinci alaya karm olan otuz birinci alay aksam ve bir topu b a t a r y a s bugn zmir cenubunda y a k a l a n a r a k malup edddi. B u mfrezenin drt bin kiilik bakiyesde b a t a r y a teslim oldu.
482
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 3 zmirdeki ngiliz Konsolosu ve tzmir limannda bulunan ngiliz ge-
misi amirali bugn birinci Ordu K u m a n d a m Nurettin P a a y a mracaat ederek ngilizlerin Harbi Umumide Hkmeti Osmaniye ile muharip olduklarn ve drt sene evvel mtareke y a p m a k suretile muhariblikten ktklarn ve imdiki Trkiye B y k Millet Meclisi hkmeti ile ise esasen hali m u h a s a m a d a olmadklarn dermeyan ettiler. Bakumandan Mustafa K e m a l
Hulk elsuvarolu, Cumhuriyet: 3 Eyll 1939
4 8 8 - M M E S S L L E R N N M Z A K E R E L E R N T U R G U T L U Y A G E L M E LERNE DAR KONSOLOSLUKLARA (10. I X . 1922) Telgrafnz alnd. Mmessillerinizi zmir Turgutlu ( K a s a b a ) osesi de K a s a b a y a gnderiniz. Bir yanlha mahal k a l m a m a k zere otomobillerde beyaz bayrak bulundurmak muvafk ihtiyat olur. Trk B a k u m a n d a n Mustafa K e m a l
tlabalk: 11 Eyll 1922
GNDERLEN
Telgraf
4 8 9 - Z M R V E B U R S ANIN A L I N M A S I Z E R N E BEYANNAME (13. I X . 1922) As Trk Milleti
MLLETE
Ordularmz 9 Eyll 38 sabah zmirimizi ve yine 9 Eyll 38 akam Bursamz muzafferen tahlis ettiler. Akdeniz askerlerimizin zafer teraneleriyle dalgalanyor. A s y a i m p a r a t o r l u u n a yeltenen kstah bir dmann muharebe meydanlarna gelmek cesaretinde bulunan ordu kumandanlariyle k u m a n d a heyetleri
483 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER gnlerden beri Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmetinin esiri harbi bulunuyorlar. Dmann b a k u m a n d a n tayin ettii General (Trikopis) bir ok gece ve gndz meyusane muharebat ve her arei hals tecrbe ettikten sonra nihayet maiyetindeki Generaller ve Erknharbiyeleri dunun elinde kalabden bakayasiyle arz teslimiyet ve k u m a n d a eyledi. ettii orYunan Eer
kiral da bugn esirler meyannda bulunmuyorsa bu tacdarlarn, iar esasen yalmz milletlerinin safalarna itirak etmek olduundan muharebe meydanlarnn felketli gnlerinde onlarn saraylarndan b a k a bir ey d n m e m e k tabiatlanndandr. G a r p fabrikalarnn elik zrhlar de kaplanan m u a z z a m Y u n a n ordular artk Anadolu dalarnda zabitleri tarafndan terk edilmi zavall srler, cinayetlerinden tedehh ederek k u d u r m u kitleler ve aa diplerinde kalm dermansz yarallardan ibaret kald. D m a n ordularnn malzemei harbiyesi heman slsan itibariyle topraklanmzdadr. Dmann esirlerden b a k a insan zayiatnn yz binden ne k a d a r fazla olduunu tayin etmek mkildir. F a k a t selhiyeti resmiye ile milletimize tebir ederim ki bizim insan zayiatmzn drtte h a f j f yaral olmak zere on bin n u f u s a bali olmaktadr. B y k T r k milleti, Ordularmzn kabiliyet ve kudreti dmanlarmza dehet, dostlarmza emniyet verecek bir kemal ile tezahr etti. Millet ordular ondrt gn zarfmda byk bir d m a n ordusunu imha ettiler. D r t y z kilometrelik fasdasz bir takip y a p t d a r . Anadoludaki btn memaliki mstevliyemizi istirdat eylediler. B y k zafer mnhasran senin eserindir. nk tzmirimizi ihtirasat siyasiye neticesinde adeta memnunen d m a n a teslim eden heyetlerle milletin hibir mnasebeti yok idi. Bursamz istd eden Y u n a n kuvvetleri ise ancak i m p a r a t o r l u u n askeri tekiltiyle tevhidi a m l ve tevhidi harekt ederek m u v a f f a k olmulard. V a t a n n hals milletin rey v e idaresi kendi mukadderat zerinde b i l a k a y d a r t hakim olduu z a m a n balam ve ancak milletin vicdanndan doan ordularla msbet v e k a t i neticelere ermitir. B y k ve Necip Trk Mdleti, Anadolunun hals zaferini tebrik ederken sana tzmirden, B u r s a d a n , Akdeniz ufuklarndan ordularnn selmm da takdim ediyorum. 13.9.338 Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
H . M . : 18 E y l U l 1922
484
4 9 0 - NGLZ VE F R A N S I Z L A R I N T A R A F S I Z B L G E Y E G R L M E M E N E DAR T E K L F L E R Z E R N E YAZILAN ifre (22. I X . 1922) ark Cephesi K u m a n d a n K z m Karabekir P a a Hazretlerine Garp Cephesi 22/9/1338 C: 1 2 / 9 / 1 3 3 8 ifreye Pek kuvvetli olmamza ramen siyasette de pek hesapl ve mutedil bulunuyoruz. General Pelle tzmire geldi. B i t a r a f mntakaya tecavz edilmemesi lzumundan bahsetti, ingilizlerin I s t a n b u l d a v e T r a k y a d a hakim olmak istedikleri anlalyor. Poincare ve Franklin Bonillon'un gnderdikleri telgrafnamelerde vaziyeti siyasiyenin tehlikeli olduu mevzuu bahistir, ingilizleri yalnz b r a k m a k iin sarf mesai edilmektedir. Ordularmz istanbul ve anakkaleye kar tahat etmektedir. ve netayici ayrca bildiririm. Bakumandan Mustafa K e m a l
K.K.: . 1166
Her halde meseleyi siyasetle hal
etmei tercih etmekteyiz. Ve ona gre idare ediyoruz. Vaki olacak teebbsat
4 9 1 - STANBULUN G A L M N A S E B E T L E DOU C E P H E S N D E N G N D E R L E C E K E H T OCUKLARINA D A R Telgraf (23. I X . 1922) izmir: 23/9/1338 ark Cephesi K u m a n d a n K z m K a r a b e k i r P a a Hazretlerine 12 /9 /tarihli ifreli telgrafnamei lilerini 2 3 / 9 / d a Izmirde aldk. Kah-
r a m a n ordularmz hakknda ibraz buyurulan hissiyat takdirkranelerine v e kymettar ilim ordumuzun terakki ve tekml iin sarf buyurulan mesaii lilerine arz teekkr ederiz. I s a t a n b u l u n igali ile beraber teklifi lileri vec-
485 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER hile ark Cephesinin ehit yavrularndan mnasip miktarnn cephe bandosiyle irsali mnasip olacaktr. Bakumandan M. K e m a l tcra Heyeti Reisi Hseyin R a u f
K.K.: * * 1167
4 9 2 - ZMR H E M E H R L M K A B U L ETTNE DAR Z M R L L E R E G N D E R L E N Yaz (24. I X . 1922) zmirin muhterem v e kymetli ahalisine izmir Belediye v e i d a r e Meclisleri vesatetiyle b a n a izmir hemehrilii unvann tevcih ettiinize muttali oldum. Vatanmzn Akdenize kar nuru ayn olan, dman istdsndan tabiisi iin btn memleketi seve seve senelerce mihnet ve fedakrlklara sevk etmi bulunan zmirimizin hemehrileri arasnda saylmak benim iin nihayetsiz bir meserret ve m b a h a t hasd etmitir. Bundan takriben sene evvel zmir felketi de kalbi en b y k bir strap ve ayn z a m a n d a en iddetli bir azm imanla arpm ve baladmz d a v a y istikllde b a n a en kuvvetli midleri vermi olan cesur E r z u r u m ahalisi de beni hemehrileri a r a m a almakla taltif eylemiti. B a n a mcahedei milliyemizin mhim bir kademei teebbsn hatrlatmakta bulunan E r z u r u m hemehri liine davamzn muzafferiyetini tebir eden izmir hemehriliini d v e suretiyle aziz bir m k f a t bah etmi oluyorsunuz, izmir hemehrilerime muhabbet ve merbutiyetle teekkratm t a k d i m ederim. zmir lmn tamir ve t a s f i y e iin umumi vazifelerimizin verdii mecburiyetten b a k a olarak hususi v e samimi bir alaka de de almak benim iin bir mefkre olacaktr. Cmlenize selam ve sevgder hemehrilerim. 24 E u y l l 338 Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 1 Ekim 1922
486
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER BAKUMANDANIN
493 - HALS B E K L E Y E N AHALYE
BEYANNAMES (Eyll 1922)

H a l k a i a d e 'ritr ile y a z l m t r .
Sevgili Trkiyeliler, sevgili kardelerimiz! T r k o r d u s u Y u n a n o r d u s u n u p e r i a n e t t i . Y u n a n l l a r her t a r a f t a t o p u n u t f e i n i b r a k p i n h i z a m v e d e h e t iinde k a y o r . E t r a f s a r l a n l a r her y e r d e t e s l i m o l u y o r , (bir k y o r , (bir satr sansr). satr sansr) Kyleri, harmanlar yabir E y a h a l i s a k n k o r k m a y n z . Sizi k u r t a r m a k Kadnlarnz,
iin s e n e d i r d a l a r d a a r p a n o r d u n u z a Cenah- H a k b y k zafer verdi. Yldrm gibi Y u n a n cellatlarn kovalyor.
o c u k l a r n z d m a n k a a r k e n d a l a r a v e e m i n yerlere s a k l a y n z . E e r d m a n bir k y y a k m a y a , bir yol t a h r i p e t m e y e t e e b b s e d e r s e h e m e n o n a h c u m ediniz. K a a n d m a n n y a n n d a k a l a n her k y e m n i y e t l e bilsin ki T r k o r d u s u 24 s a a t g e m e d e n y e t i i y o r . B i r de h a n g i Y u n a n ktas v e y a kumandan mezalim y a p a r s a onun numarasn ve kumandannn ismini reniniz. Bakumandan Gazi Mustafa
Kakl: 12. 9. 1922, l .
Kemal
1
4 9 4 - TARAFSIZ BLGE HAKKINDA (26. I X . 1922)

GI. Harington'un telgrafna verilen cevap.
zmirde Mustafa Kemal P a a Hazretlerine 26 /9 /338 de Erenky ve Bigann garbinden svarinizi geriye celp iin sizinle derhal muhabere etmesini Hamit Beyden rica ettim. Her hangi bir hadiseden itinap iin pek ziyade endienakim. Mzakerata talikan ktaatnz bitaraf mntaka haricine ekmenizi rica ederim. 26/9/38 General Harington
487 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Istanbulda bulunan General Haringtona Bitaraf bir mntkann imdiye k a d a r B y k Millet Meclisi Hkmeti ile a l k a d a r hkmetler arasnda tekarrr ettirilmi olduundan haberdar deilim. Svarilerimizin ve ktaatmzn harekt malup Y u n a n ordusunun harekt takihiyesinden ibarettir. Malmu devletleridir ki Anadoluyu b a t a n b a a tahrip ve ihrak etmi ve yzbinlerce nufusu melcesiz ve gdasz brakm olan Y u n a n ordusu T r a k y a d a bir t a r a f t a n ayn mezalime d e v a m ve dier t a r a f t a n her geen gnden istifade ederek yeniden tekilta i k d a m etmektedir. Y u n a n k u v a y harbiyesinin bir mmtkai bitarafi k u y u d u altnda bulunmadna en yakin bir misal olarak 23 j9 /38 zevalde Y u n a n tayyarelerinin E z i n e civarnda Trk topranda faaliyeti harbiyede bulunduklarm zikredebilirim. H a d i s a t v u k u u n a m e y d a n vermemee bizim gayretimiz ciddi ve samimdir. anakkaledeki B r i t a n y a ktaat tarafndan Erenky ile anakkale arasnd a arazimiz zerinde tahribat yapdm, anakkale k a s a b a m z civarnda binalarn hedemi, bize ait olan eslaha ve mhimmatn imhas, ktaatmz civarnda top ve b o m b a endahtlar, bizi Y u n a n ordusuna isal eden demiryol zerinde tahkimat y a p d m a k t a olmas ve bu t a h k i m a t t a ahalii islmiyenin altrlmas gibi harektn esbabn a n l a m a k t a cidden duar mkilt oluyoruz. T r k milletinin boazlarn serbestisine riayeti d a i m a iln etmi olduunu b u vesileyle ilele tezkr eder ve samim olarak netayici msbete mid ettiimiz mzakerat karibeye kadar sui tefehhm husulne man olacak vaziyet ihdasn zt devletlerinden rica ederim. 26 /9 /338 Bakumandan Mustafa K e m a l
II.M.: 38 Eyll 1922
ve
Yunan
donanmasnn daha 25 Eyllde bile istanbul limannda demir atm olduunu
488
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 9 5 - K A R D N A L GASP AR'YE T E L G R A F (27. IX. 1922)

Kan dklmemesini ve abuk tulh ya-
plmasn isteyen telgrafna cevap yazlmtr:
olarak
Telgrafnamenizi aldm, teekkr ederim. Sefk-i d e m a y e nihayet verilmesi iin sizinle hemfikir olarak bu felketleri ne ordunun, ne ahalinin tevlit etmediine sizi temin edebilirim. Y u n a n ordusunun iadeye mecbur olduu havalide kin btn ehirlerimiz ve k a s a b a l a r m z y a n m ve ahali her trl t a a d d i y a t a maruz kalmtr. Ayn t a a d d i y a t ely e v m yeni bir iddetle T r a k y a ' d a y a p l m a k t a d r . B u hiss-i insaniyi b u g n k ahvali tevlit edenler nezdinde uyandrmanz sizden rica ederim. T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan
Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit-. 7. 10. 1922, s. 2
* * #
4 9 6 - HARNGTONA VERLEN CEVAP (28. I X . 1922)

T r a k y a d a Y u n a n zulmleri-Yunan Boazlardan tahrihatsz ekilmek donanmast-
General Cenaplar, 27 Eyll 338 tarihli telgrafnamenizi almakla erefyabm. Trakyada ika edilmekte olan fecayi ve mezalimden dolay ne derece mteessir olduumuzu suhuletle tasavvur edebilirsiniz. Vaziyeti askeriye zerinde haizi tesir olan Yunan donanmasnn stanbul'dan uzaklatrdd keyfiyetine gelince bunun bir daha avdet etmesine msade edilmiyeceine dair bir del arzu etmekteyiz. mit etmek isterim ki kuvayi igaliye tarafndan istanbul ahalisine tatbik edilmekte olan fevkalde tedabiri tazyikiyeyi ve Anadolu limanlarna seyri
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 489 sefer etmek hususundaki memnuiyetleri l v edeceksiniz. etmek gayri meru bir harekettir. Bizim m u v a f a k a t i m i z olmakszn verilen bir taraf iltizam eder eldldeki mukarrerata ramen, esliha de m h i m m a t dahi, sureti m e r u a d a bize aittirler. Yeni sui tefehhmlerden itinap eddmek maksadiyle, yeni tedabirden olmak zere, bulunduklar yerlerde tevekkuf etmeleri v e her hangi bir hadiseye m e y d a n vermekten itinap eylemeleri iin anakkale cephesindeki kuvvetlerimizin kumandanlna emir verdim. Franszlar de talyanlar gibi, sizin dahi A s y a sahilinde bulunan ktaatnz geri ekmee hazr olduunuz takdirde, Boazlar sahilinde bulunan ktaatmza, y a v a y a v a geri ekdmeleri ve yalnz idarei mlkiye de polis telultn tanzim etmekle iktifa etmeleri hususunda emir vermee hazrm. B y k Millet Meclisi ile dorudan doruya t e m a s t a bulunmak ilk frsattan istifade edeceim. Bakumandan Mustafa K e m a l
Vakit: 1 Ekim 1922
s y a n b u l ' d a tat-
biki t a s a v v u r ve anakkale de tatbik edilen tahribata gelince: emlki tahrip
zere
A n k a r a ' y a avdet ediyor isem de sizinle grmek erefine nail olmak zere
**
4 9 7 - MUDANYA K O N F E R A N S I N D A K O N U U L A C A K HAKKINDA (1. X . 1922)

Mr. Poincare'ye
HUSUSLAR
gnderilen
cevap.
Mudanya Konferans G a r p Cephesi K u m a n d a n smet P a a Hazretlerine F r a n s a Reisi Vkels ve Paris Konferans Reisi Meur Poincareye t d f Devletleri tarfndan Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmetine verilmi olan tarihli n o t a y a hkmetim t a r a f m d a n cevap verilecei
490
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 490
tabiidir. Trkiye ordular B a k u m a n d a n nezdinde ahiren m u v a s a l a t etmi olan Meur Franklin-Bouillonun tilf Devletleri namna verdii teminata v e dilne bir sulhun serian tesisi iin derhal mzakerta balanacna itimat ederek stanbul ve anakkale zerinde ve Y u n a n ordular arkasndan b d f a s d a dev a m eden harekt askeriyemizin derhal tevkifine emir verilmitir. Meur Franklin Bouillonun verdii teminat Trkiye haklarnn temini iin ItUf Devletlerinin ve tahsisen Fransann mtehassis olduu hissiyat adaletkraneyi tavzih ve telkin eylemitir. Ancak T r a k y a n n Y u n a n ordusunun v e hkmetinin idaresi altnda bir gn fazla devam h a y a t her gna mehaliki ve Trkiye halknca gayri tasvir strab di olduundan Edirne dahil olduu halde Meri garbine k a d a r T r a k y a n n derhal tahliyesile B y k Millet Meclisi Hkmetine teslimini cden t a t b i k etmek icap etmektedir. bu mstacel hususat tekarrr ettirmek zere M u d a n y a d a mttefikin generallerile bir konferans akdi dveli tilfiyenin arzu ve tekliflerine t e v a f u k ettiinden konferansn 3 Terinievvel sene 338 de M u d a n y a d a in'ikad teklif olunur. Mudanya konferansna tarafmzdan G a r p Cephesi ordular K u m a n d a n smet P a a bizzat memur edilmitir. Y e v m i mezkr mnasip grld takdirde konferansa memur olacak Generallerin tyin ve i'ann rica ederim. Mudanya konferansnda mevzuu bahis olacak hususat tideki h u t u t a mil olacaktr: 1 - Edirne ve Meri dahil olmak zere Y u n a n ordusunun ve Y u n a n idaresinin T r a k y a d a n ihrac 2 T r a k y a n n Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmetine yirmi gn zarfnda kmilen t e s m edilmi bulunmasnn tatbik ve tanzimi 3 imdilik T r a k y a y a Trk ordularmn mrur etmemesi kabul olunduundan T r a k y a d a k i Trk idaresinin Y u n a n vesaire tecavzatndan muhafazas iin tedabir ittihaz 4 - Trkiye ordular harektnm t e v a k k u f ettii hatlarn tyini ve tatili harekt esnasnda hibir tarzda m n t a k a d a t a h k i m a t y a p d m a m a s ve T r k ve Mslman ahali zerinde bir t a r a f t a n tedabiri harbiye ve tazyikiye t a t b i k olunmamas teklifat salifemizin Meur Franklin Bouillon vastasile tdf devletlerinin de mahede ettikleri mstacel tedabiri askeriye ihtiramat faikamzn kabuln rica ederim.
T . B y k l o l n , T r a k y a d a MU1 M c a d e l e c . I I , a. 1 0 2
meyannda
olduuna kani olduumdan kabul olunduu halde mstacelen c e v a p itas
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 4 9 8 - K E N D S N E Z M R H E M E H R L TEVCH Z E R N E (3. X . 1922)

Erzurum Belediye Reisliine verilen
491
cevap.
Uhdeme hemehrilik tevcihi mnasebetile zmirlilere yazdm c e v a p t a n mtehassis olarak muhterem ve ilk hemehrilerim Erzurumlularn cizlerine kar kymettar bir iltifat suretinde telkki ettiim telgrafnamei lilerini hrmetle aldm. Mecvcudiyetimizin ruhunda meknuz olan ak istiklli anl a m a y a n l a r c a b t n hals arelerinin merfu addedildii bir srada cidali mukaddese piva olan ve bilhassa d a v a m z m en mkl bir devrinde beni sinei vefa ve s a d a k a t i n d e derau eylemi bulunan Erzurumlu kardelerime k a r daimi, hararetli bir rabtai ihtiramkrane ile merbut bulunmaktaym. Kahr a m a n Erzurumlularn inaallah yaknen kavuacamz eyyam msalemetteki mesaii teceddtkranede dahi vatann tealisi iin el birlii ile alacaklarna emin olarak btn Erzurumlu hemehrilerimi selmlarm. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
V a r l k ; 13 K a s m 1922
**
4 9 9 - A N K A R A H E M E H R L N E D A V E T OLUNMASI A N K A R A L I L A R A G N D E R L E N Yaz (5. X . 1922)
DOLAYIStLE
A n k a r a Belediyesi vesatetiyle Vatanperver Ankara Ahalisine Beni Ankarann hamiyeth hemehrileri arasna girmee davet suretiyle tecelh eden iltifatnza samimi ruhumdan arz kran eylerim. Sevgili milletimizin btn bir ciham husumete kar muzafferiyetle tetvic ettii stikll mcahedesi tarihinde Ankara nam en aziz bir mevki muhafaza edecektir. B u mcadeleye ilk baladmz sralarda bizi ihata eden mkiltn derecesi cmlenizin malmudur. Bazdarnca iktiham heman gavTimmkn zannedio > len bu mkilt karsnda sizler bir dakika tereddt etmediniz. Ve sene
492
m u k a d d e m S i v a s t a n Ankaraya a y a k bastm zaman bir misalini geen gn dahi gstermi olduunuz samim ve kalb tezahrat ile beni kollarnz arasna aldnz. O zman gsterdiiniz bu vatan cesaret sayesinde ecnebi m d a h a lesiyle Istanbulda kapattrdm olan Meclisi Mebusan daha vas bir selhiyet v e an milliye lyk bir stikll de A n k a r a da amak myesser olmutur. Istanbulda ecnebi snglerine istinad edenlerin dattklar Meclisi Mebusanda cesur E r z u r u m hemehrilerimin mebus sfat hazrasn haiz idim. B y k Millet Meclisi iin yeniden y a p d a n intihapta beni Ankaradan aza intihap etmek suretiyle bu sfat hazrava ayr bir selhiyeti kanuniye ilve buyurdunuz. B y k Millet Meclisi sizin muhiti hamasetinizde bperva stikll mcahedesine devam edebmitir. Binaenaleyh Ankara hemehrilerimin bu istihls v a t a n mcahedesinde ayr bir hissei erefi vardr. B u vesiyle e hemehrilerimi bir karde samimiyetiyle tebrik eder ve b a n a kar gsterdiiniz kalbi muhabbete mukabeleten cmlenizi derag eylerim. Gazi Mustafa Kemal
U . M . : 6 E k i m 1922 * *
5 0 0 - GL. K Z I M K A R A B E K R N A N K A R A D A D A R ifre (5. X . 1922)
BEKLENDNE
Ankara: 5/10/1338 ark Cephesi K u m a n d a n K z m Karabekir P a a Hazretlerine C. 2 9 / 9 / 1 3 3 8 ifreye. ark Cephesi ehit evltlarndan elli kadariyle Ankaray terif hakkndaki arzui lderi muvafktr, y e v m ve tarihi hareketinizin i'arn rica ederim. Bakumandan Mustafa K e m a l
K.K.: s. 1169
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER
493
5 0 1 - MUDANYA K O N F E R A N S I R E S S M E T P A A Y A G N D E R L E N Talimat (6. X . 1922) 5 Terinievvel tarihli telgTafnamenize Heyeti Vekile ile B a k u m a n d a n ln mterek cevaplar bervehitidir: 1 - K a r a a a Edirne ehrinin bir mahallesidir. Y u n a n ordusu ve idaresi Edirne ehrinin t a m a m e n garbine ekilmelidir ve orada btn ark T r a k y a ' d a olaca gibi Trkiye B y k Mdlet Meclisi Hkmeti teesss etmelidir. 2 - Trakyann tahliye ve bize teslimi kat'iyen gayri m u a y y e n bir z a m a n a talik olunamaz. Tesellm derhal balyacak ve bilinkta d e v a m edecektir ve zam otuz gn zarfnda tesellm hitam bulacaktr. Tesellm edilen her noktadan tilf kuvvetleri ve komisyonlar derhal elulecek ve otuz gn hitamndada tilf komisyonlar ve ktalar btn Trakya'y terketmi bulunacaklardr. T r a k y a ' y a tecavzn men'i tedabiri bakaca teemml ve tesbit olunmaldr. B u tedbir mutlaka kuvvet istihdamn zarur klmaz. Dveli Mttefikann bu hususta icap edenlere ihtar ve bize kar tekeffl bde maksad temin edebdir. Dveli Mttefikann bu tarz teminat hilfnda hareket edenlere kar ordularmzn derhal T r a k y a ' y a geirilmesinin hi bir m a n i a y a tesadf ettirilmiyecei de tabidir. 3 - Y u n a n ordusunun gerek Anadolu'dan ve gerek T r a k y a ' d a n alp gtrd sdhsz ahaliyi Y u n a n hkmeti mukavelei askeriyenin imzasn mteakip derhal iade etmelidir. Esiri harp olan zabitan ve efradmzn dahi ayn z a m a n d a iadesini talep ederiz. 4 - Ekalliyetler hakknda verdiiniz cevap muvafktr. Filhakika bu
mesele Mudanya konferans mzakerat hududu haricindedir. 5 - Tatili muhasemat iin T r a k y a ' n n yalnz Y u n a n d a n tahliyesi de
iktifa mmkn deildir. Herhalde badettahliye hkmetimizin orada teesss etmesi zarurdir. Y u n a n d a n tahliye eddecek olan Trakyamzn t d f devletleri taht igal ve mrakabesinde kalmasna hi bir sebep ve lzum yoktur. ark Trakya'nn Franszlar tarafndan igali de mevzuubahs olamaz. Ancak arki T r a k y a ile Yunan ordusu arasnda garb Trakya'nn veya bir ksmnn Franszlar tarafndan igali mucibi emniyet olur.
494
6 Prensiplerde itilf olup mzakerata devam halinde dahi ngilizlerin Boazlarda tahidattan ve tevsii tahkimattan ve emniyet bah olmyan tedabiri askeriye ittihazndan sarf nazar etmelerini talep ederiz. Mukavelei askeriye akdinden sonra da stanbul ve anakkale'de ngiliz tahidat ayan kabul deildir. Bakumandan Mustafa Kemal
li Ttirk geldi, Mondros v e leri * * tarihi a. 164-165 Mudanya mtareke-
5 0 2 - MUDANYA KONFERANSI DOLAYISLE SMET PAAYA EKLEN Telgraf (6. X . 1922) 1 - Yunan ordusu ve Yunan idaresinin Edirne ve Mericin garbna ekilmesi. 2 - Derhal Trkiye Byk Millet Meclisi hkmetinin mezkr mntakay tesellm etmesi lzmdr. Trkiye Byk Millet Meclisi hkmetinin taht idaresine geecek olan Trakyaya hi bir taraftan bilhassa malp Yunan ordusu tarafndan her trl tecavzlerin vukuu dveli mttefikaca tekeffl edilmesine mukabil mukarrerat milliye aktoluncaya kadar Boazlardan ve Marmara Denizinden asayi ve inzibat ktalarndan baka kuvvet geirmemei kabul ederiz. 3 - Bugn 6 Terinievvel leden sonra saat iki buukta in'ikat edecek olan konferansta zikrolunan nkat prensip olarak tarafeynce kabul edilmedii takdirde mzakeratn bundan sonra devam edecei gnlerde harekt askeriyemizin atalete mahkm braklmas, mhim ve gayri kabili telfi mahzurlar tevlit edeceinden tatili harekt hakkndaki selhiyetiniz 6 Terinievvel leden sonra" saat altdan itibaren refedilmi olduunu tebh ederim.
Ali F u a t C e b e s o y , S i y a s i H a t r a l a r , s. 91
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 0 3 - TRAKYANIN TRKYEYE GER VERLMED TAKDRDE STANBUL ZERNE H A R E K E T E GELMESNE DAR (6. X . 1922)
495
s m e t P a a y a verilen t a l i m a t .
Terinievvelin altnc gn mukarrer itimanzda T r a k y a n n , iadesini kabul etmedikleri takdirde t a s a v v u r
zmirde
tesbit olunan esaslar dairesinde Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmetine buyurulduu vehile 6 /7 de anakkale hemen s t a n b u l zerine harekete geiniz. Mzakere menfi neticelendii halde ngiliz Cenerabne T r a k y a d a k i dman takip iin stanbul ve zerinden icray harekt edecek ktalarmzla tngiliz ktalar arasnda bir suitefehhm v u k u u n a meydan b r a k m a m a k iin imdiden icap edenlere emir ve talimat vermesi muvafk olacan bildiriniz. Bu teklifi Fransz ve ttalyan Generalleri muvacehesinde y a p m a k muvafk olur.
A.t'. C e b e o y , Siyasi Hatrlar, s. 93
**
5 0 4 - SON Z A F E R D O L A Y I S L E K E N D S N E G E L E N T E B R K L E R E V E R L E N A I K CEVAP (8. X . 1922) M u z a f f e r i y d i ahire dolaysde bilumum a l m a k t a y m . Kesreti meagilden beyana m s a r a a t eylerim. Bakumandan Mustafa K e m a l
H.M.: 9 Ekim 1922
Belediye riiesasndan, resay tebriknameler cmlesine ayr
memurini hkmetten ve daha bir ok muhterem zevattan ve binaenaleyh bunlarn
ayr cevap vermek imknszlndan dolay teekkrat mahsusam alenen
496
5 0 5 - YUNAN ORDUSUNUN T R A K Y A Y I T A H L Y E S N E VE B O A Z L A R . DA T A R A F S I Z B L G E Y E D A R Proje (9. X . 1922) M u d a n y a Konferans Reisi Garp Cephesi smet P a a Hazretlerine 9 /10 /38 Fransz ve talyan Ceneralleriyle husus mahiyette vukubulan mlkat neticesini hulsa eden telgrafnameleri Heyeti Vekile Ue beraber mtalea ve tetkik edUdi. B u n d a n evvel Mecliste celsei hafiyede beray malmat okund u k t a n sonra baz hatiplerin mtaleat didenerek hissiyat ve temaylt u m u m i y e anlald. verecek reddi TebeUr eden k a n a a t e gre mezkr ceneraUerin teklifmuvafk grlmemektedir. Maamafih leri esas itibariyle hkmat Mttefika Ue hali harbi flen ihdasa sebebiyet kat'i Ue k a r d a n m a k Bakumandanln ve hkmetin ve lzum grlrse istihsal edilecek meclisin kat' karar bu a k a m k i konferansta en son teklif ve tesbit olunacak projeye badehttla verilecektir. Yalnz teklif olunacak proje zerinde mzakere ve m n a k a a d a bervehiti nkatn dahi istihsal v e teminine bezli himmet buyurulmaldr. 1 - Yunan ordusu ve Y u n a n idaresinin on be gnde tahliyesi mevzuubahs olurken tarafmzdan teseUm keyfiyeti derhal vuku bulacak ve tesellm edilen yerlerden Y u n a n memurlar ve kuvvetleri derakap ekileceklerdir. Sarahati grlmelidir. Tahliyeden sonra Mttefikin komisyon ve ktaatnn zam bir a y kalmas en nihayet kabul edildii takdirde, bu, T r a k y a ' d a Trkiye B y k MiUet Meclisi Hkmetinin idaresini kontrol ve arazisini igal mahiyetinde telkki edilmemelidir. Ekalliyetler hakknda kabul edeceimiz teminat geen sualinize cevap olmak zere verilen forml olmaldr. 2 - Trakya'nn bize devletler tarafndan teslim edilmi olduu sarih olarak ifade ettirilmelidir. 3 - Karaaa'n Edirne'ye imdilik Uhak m m k n olmad takdirde Mttefikin igali altnda k a l m a k l a beraber Yunan idaresinin ref'iyle Mttefikin tarafndan idare edilmesini ehven telkki etmek lzmdr. Her halde imdiden Edirne Ue olan imendifer muvasalamz Y u n a n t e m a s m d a n ri ve Kumandan
497
emin olmaldr. imdilik bu sureti halli kabul etmekle 1914 hududunu talep hakkndaki hukukumuzun m a h f u z olduu kaydolunmaldr. 4 - T r a k y a ' y a geirilecek j a n d a r m a kuvvetinin tahdit olunmamas bizce mhimdir. Asayi ve inzibat dahiliyi hakkiyle tesise kifayet edecek miktardan fazla geirilmiyecei taahht olunabilir. 5 - Bilcmle e s a s a t d a anlaldktan sonra Boazlara temas askeriyi teb'it iin imdiye k a d a r iddia ettikleri hudut dahdinde derin bir mntakai bitaraf yerine ktaatmzn eln bulunduklar yerlerde kalmas ve ancak ktaatmzla ngiliz ktaat arasnda temas menetmek maksadiyle lzumu kadar mesafe brakdmas ciheti kabul ettirilmelidir. 6 - Boazlar zerindeki itilf kuvay igaliyesini tezyit ve igal sahalarn tevsi etmemelerini bizim en ileride bulunan ktaatmz t a k v i y e etmemekliimiz ve onun gerisinde mhim tahidat y a m p m a m a k l m z teklifine kar talep etmek lzmdr. B u n d a n b a k a Yunan ordusunun Meri garbinde garb Trakya dahdinde dahi mhim tahidat y a p m a s n a msaade olunmamas kayd nazar dikkate alnmaldr. 7 - Mukavelei askeriyenin bu a k a m bitmesi bizce de matluptur. Vukubulacak teklifat projesi taraf devletinizden ayan kabul bir hale getirildikten sonra hkmetin muvafakatini istihsal kaydiyle tarafnzdan kabul edildiini ifade edebilirsin'z. Bakumandan Mustafa Kemal
Ali Trkgeldi, 8. Mondros 172-174 ve Mudanya Mtarek leri T a r i h i
**
506 - MUKAVELEY
MZAYA YETKL (10. X . 1922)
OLDUUNA D A R
SMET
P A A Y A G N D E R L E N ifre
Teklif olunan proje zerinde tadil ve tebdili ayan arzu olan noktalarn ve istihsali lzm hususatm teminine son himmet sarf olunduktan sonra in-
498
ktaa meydan vermeyiniz, mukaveleyi imza ediniz. mzanz Meclisin dahi inzimam m u v a f a k a t i kuvvetini haiz olacaktr. 4,45 ten sonra yazlmtr. Bakumandan M. K e m a l
T e v f i k B y k b o l u , T r a k y a d a Milli M c a d e l e s. 104
10-10-38
** 5 0 7 - YEN PROJEYE DAR (10. X . 1922) Mudanya Konferans Reisi Garp Cephesi K u m a n d a n smet P a a Hazretlerine C. 1 0 / 1 0 / 3 3 8 1 - Yeni projede on birinci m a d d e muhteviyat bervehi ti tahlil olunur: tzmit ibihceziresinde ve anakkale mntakasnda igal mntakas nam verilen mntakalar hatt fslalar Mttefik ordularndan her birinden birer zabitle B y k Millet Meclisi Hkmeti ordusundan bir zabitten mrekkep olmak zere muhtelif komisyonlar tarafndan tahdit edilecektir, k a y d n a gre mukavelei askeriyenin esasndan addolunmyabihr. Mevzuubahs hatt fsllar tyin olunurken zmit ibih Ceziresinde ile, Gebze, Darca hattnn kabul ettirilmesine almak lzmdr. I s t a n b u l u n Rumeli cihetindeki parasnda d a h u d u d u n Terkos, B y k ekmece Gl arasndaki h a t olarak imdiden tesbit ettirilmesine allmaldr. anakkale mntakasna gehnce ktaatmz bulunduu yerlerden ekmemek hususunda srar ve yalnz Mttefikin ktaatnn eln taht igalinde bulunan noktalardan drt be kilometre mesafeyi kabul etmekle m a k s a d n hasd olacan bildirmek icap eder. Ancak L p s e k i , Erenky, K u m k a l e hattndan uzaklamamz hususunda behemahal srar olunursa m e v a k mezkrede idarei mlkiyemiz b a k i kalmak ve mttefikin tarafndan elan taht igalde bulunan noktalardan b a k a mahaller igal edilmemek ve mevcut k u v a y igaliye tezyit o l u n m a m a k artiyle drt be kabul olunabilir. Gelibolu ibihceziresinin igalini bilkayt gayri muayyen bir z a m a n iin aleltlak kabul edemeyiz. Mudanya mukavelei askeriyesiyle b u g n k taahh- kilometre boaz sahilinden u z a k l a m a k Telgraf
499
dmz sulh konferans netayicine talikandr. anakkale Boaznn tarafeyninde ve s t a n b u l Boaznn tarafeynindeki igal m n t a k a l a n da ayn k a y d artla mevzuubahstir. Binaenaleyh on birinci maddenin son fkrasnn ihtidasna sulh konferans mzakeratnn netayicine talikan k a y d ve olunmabdr. B u takdirde projede fkra yle olur: Sulh konferans mzakeratnn netayicine talikan Mttefikin ktaat geri alnncya k a d a r ilh... 2 - Hkmetin noktai nazar istihsal etmekte olduu neticeyi hsn da telkkiye m a t u f t u r . S a a t bee k a d a r k a b u l ettirebdeceiniz noktalar bddirmenizi rica ederim. Meseleyi imdi Mecste de mevzuubahs ederek onun da noktai nazar alnacaktr. Her halde imza b u y u r u l d u k t a n sonra k a b u l olunan projenin meriyetine m a n i kalmyacaktr. Bakumandan Mustafa K e m a l
Ali Tllrkgeldi, Mondros 176-177 ve Mudanya Mtarekeleri T a r i h i , .
**
5 0 8 - PROJENN 5. M A D D E S N E DAR (10. X . 1922)

ismet P a a y a ekilen telgraf.
Projenin 5. maddesinde, " D o u T r a k y a n n Yunan ktalar tarafndan tahliyesi m m k n olduu kadar abuk balayacaktr ve baladktan sonra takriben onbe gn iinde icra edilecektir. 6. maddesinde de, " T r a k y a n n heyeti umumiyesi itibarile bu devir ve teshm Y u n a n ktalar tarfndan tahliyesinin hitanmdan sonra, enok otuz gn iinde nihayet bulacaktr" denilmektedir. B u sarahate gre btn mddetler, Y u n a n tahb'yesinin balamasna balanmaktadr. Bu balang ise gayri m u a y y e n braklyor. B u n u n iin 5. m a d d e yle olmaldr: " D o u Trakyann Yunan ktalar tarafndan tahhyesi, mukavelenamenin yrrle girmesinden itibaren bakyacaktr. A n k a r a , 10 E k i m 1922 Bakumandan Mustafa K e m a l
T . B y k l o g l u , T r a k y a d a Milli M c a d e l e s . 4 4 8
500
5 0 9 - MUDANYA K O N F E R A N S I N I N MZALANMASINDAN SONRA GL. HARlNGTONA G N D E R L E N Telgraf (11. X . 1922) 11.10.1922 General Harington'a Ekselans, M u d a n y a Konferans srasnda Trkiye delegesi General i s m e t Ue ekselansnz arasndaki karlkl cidd anlay hislerinin bizde ok derin bir memnuniyet uyandrdm arzetmekle eref duyarm. Sulhun tesisi iin sarfedden gayretlerin baaryla sonulanmasn btn insanlk adna arzulamakta ve mit etmekteyim. Ayrca Ekselansnzn benimle grmek zere izhar ettii arzuya teekkr eder, Ekselansnz selmlarm. Trkiye B y k MUlet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
C. Jaescbke, Beitraege zum tiirkischem Freiheit k a m p t ( D i e W t l t d e s s l a m , V , 1 - 2 , s. 57)
*
5 1 0 - M D A F A A H U K U K V E B E L E D Y E R E S L K L E R N E MUDANYA M U K A V E L E S N B L D R E N Telgraf (11. X . 1922) Edirne ehri de dahU olduu halde arki Trakyann Y u n a n l d a r d a n tahliyesiyle Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmetine teslimi hakkndaki Mud a n y a mukavelenamei askerisi 11 Terinievvel 38 s a a t alt evvelde imza edilmitir. K a z a m l a n b y k zaferin ilk mhim siyasi semeresi b u suretle Mudany a konferansnda istihsal edmi oluyor. Ordumuz tarafndan filen temin eden tekmU Anadolunun hals mutlakndan b a k a , Harbi U m u m i y i takip eden en muzlim bir devrede miUet t a r a f m d a n tesbit edden umdelerin Rumeli Garp hudutlarmza ait olan ksm da artk t a h a k k u k eylemitir.
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER B t n milletin sarslmaz azim ve iman ordularmzn
501
gayri kabili mu-
kavemet ahamet ve celdeti, karibl vuku olan umum sulh konferansnda meru haklarmzn t e m a m e n istihsalini emniyetle kfil bulunmaktadr. Mill hudutlarmz iinde kat'i b ; r istikll ile yaamamz temin edecek olan devrei msalemete pek ziyade yaklatmz bu gnlerde, cidali milliye piiva olan ve memleketin tekmil k u v a y maddiye ve maneviyesini bu mcahedei mukaddeseye sevk ve tahrik eyleyen mbeccel Anadolu ve R u m e Mdafaai H u k u k Cemiyeti ve f e d a k r halkn mmessili bulunan Belediye heyetlerini selamlamakla bahtiyarm. isal eden milletimizin K e n d i ilerinde yalnz kendi iradesinin hakim olduu bir devrede en mlul bir davay en vasi ve parlak bir m u v a f f a k i y e t e ayn esasata v e f a k r olduka karib olan sulh gnlerinin mesaiyi teceddtkranesinde de mazhar necat olacanda phe yoktur. bu maruzat ve tebriktmn nahiyelere kadar bilumum Mdafaai Hukuk tekiltna ve Belediye heyetlerine isalini rica ederim efendim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
I I . M . : 12 E k i m * * I'I22
511 - S U L H K O N F E R A N S I N D A T R K Y E DEVLETNN B.M.M. TARAFINDAN TEMSL EDLECENE DAR (18. X . 1922)

Sadrazam Tevfik Paaya verilen cevap.
Trkiye Devletinin aleyhinde her trl teebbs daima nazar dikkatte t u t a n Trkiye B y k Millet Meclisi Hkmeti m u k a b d tedbirlerini dnmtr. Tekdt Esasiye kanunu de ekil ve mahiyeti t a a y y n eden Trkiye Devletinin tarihi teesssnden beri mukadderatna vazilyed ve
bundan mesul yalnz ve ancak Trkiye B y k Mdlet Meclisi olduu cihanca malum ve hadisat fidiye ve muamelt siyasiye de meyyet bulunmaktadr. Trkiye B y k MiUet Meclisi ordularnn ihraz eyledii muzafferiye* katiyenin neticei tabiiyesi olmak zere vukuu karip olan konferansta Trkiye devleti yalnz ve anek Trkiye B y k Millet Meclsi Hkmeti tarafndan temsd
502
olunur. Bu hakayik karsnda gayri meru ve gayri hukuki olduu Meclisi lice mkerreren ifade ve iln edilmi olan heyetlerin veya bu gibi mensubininin imdiye kadar def'atle vki olduu gibi bundan sonra da siyaseti devleti teviten mcanebet eylemeleri hususunun ne derece azim mesuhyeti bdi olaca derkrdr, efendim.
A . F . C e b e s o y , S i v u s i H a t r a l a r s . 113
512 - Y U S U F K E M A L N R A H A T S I Z L I I DOLAYISIYLA HARCYE V E K L E T N D E N A F B U Y U R U L M A S I N I STYEN YAZISINA CEVAP

(24. X. 1922)
24. 10. 1922 Yusuf K e m a l Beyefendiye, ismet P a a Hazretlerinin heyet-i murahhasa riyasetinde bulunmasn matalib-i milliyemizin azami temini nokta-i nazarndan fevkalde mhim gryorum. Zat- samilerinin istifada musir olduunuza nazaran tideki mlhaza kuvvetle varid-i hatr- cizanem oldu. Sulh teesss edinceye kadar garp cephesi ordularn dorudan doruya Erkn- Harbiye-i Umumiyeye raptetmek ve bizzat megul olmak suretiyle idare ederek smet Paay Hariciye Vekletine getirmek, marinleyhin bu husustaki istidadna bilhassa zat- devletleri mkerreren nazar- dikkatimi celp buyurmutunuz. Yek nazarda fevkalde gibi telkki edilmesi bait olmyan bu tarz- halli ben bilkis pek tabi ve lzumlu bir tedbir olarak kabul ediyorum. Bu mlhazaya itirak buyurduunuz takdirde istifanzla beraber veklete smet Paa'nn namzet olabilecei hakknda bilhassa taraf- samilerinden icabedenlere ifade buyurulmas mnasip olur efendim. Yusuf K e m a l Beyefendiye beray malmat Adnan Beyefendiye, R a u f ve Fethi Beyefendilere arzedilmitir. Bakumandan Mustafa K e m a l
Yusuf Kemal Tengirenk, U m U , s t . 1 9 6 7 , s. 2 8 5 Vatan Hismc
503
513 - f a h r m d e r r i s l i i n e d a i r teekkr telgraf

(26. X. 1922)
stanbul sesi niyle fahr Darlfnunu Edebiyat seilmesi Medrenedemderrisliine
teekkr:
B u r s a , 26 t e r i n i e v v e l D a r l f n u n E d e b i y a t F a k l t e s i Meclis-i M d e r r i s i n Riyaset-i aliyesine
T r k h a r s n n m i h r a k o l a n f a k l t e n i z i n f a h r m d e r r i s l i i n e intih a b m d a n d o l a y m e c l i s i n i z e t e e k k r e d e r i m . E m i n i m k i mill istikl l i m i z i ilim s a h a n z d a f a k l t e n i z i k m a l e d e c e k t i r . B u e r e f l i t e k m l n h u s u l n d e r u h t e e d e n h e y e t i n i z a r a s n d a b u l u n m a k b e n c e b a i s - i iftihardr. T r k i y e B y k Millet Meclisi R e i s i Mustafa

Vakit: * * *
Bakumandan
Kemal
s. 2
2 7 . 10. 1 9 2 2 ,
514 - V A H l D E T T N EFENDLNN F R A R I Z E R N E H A L ' M E S E L E S , EMANATIN M U H A F A Z A S I , M E C L S T E S E L E E K H A L F E Y E D A R Talimat (7. X I . 1922) stanbulda R e f e t P a a Hazretlerine 1 - Vahidettin Efendi Meclisce usul dairesinde henz hal'edilmi deildir. Eer mumaileyh hakknda cereyan etmi m u a m e l t neticei tabiiyesi olmak zere mahl addedilseydi, yerine dierinin intihab icab ederdi. Binaenaleyh firar zerine taraf linizden mahl olduunu derhal iln etmek doru dedir. B u mesele ancak Meclis tarafndan hal ve tesbit olunduktan sonra verilecek t a l i m a t a gre hareket buyurursunuz. imdilik ngilizlerin firar ne
504
suretle tertip ettiklerini ve evvelce v u k u bulan i'ar zerine taht m u h a f a z a d a bulundurulmas iin alman tedabire ne suretle tecavz eylediklerini bddiriniz. Mcadeleye efkr umumiyei slmiyeyi tenvire medar olacak kuvvetli bir surette b a l a m a k iin Meclisin k a r a r m a intizar etmek muvafk olur. 2 E m a n a t muhafaza etmek mhimdir, ingilizler E m a n a t ancak silh istimal ederek ve kan dkerek almaldrlar. B u hususta icap edenlere bu noktai nazardan evamiri kat'iye vermelidir. Nakli mahal Ue tarafmzdan ihdasna sebebiyet verilmek caiz deUdir. Henz dveli mttefike kontrol mevcut iken E m a n a t esnay nakUde mdahele etmek suretiyle ele geirmek baidlih timal deUdir. 3 Meclisce intihap olacak halife m a l m deildir. Ancak intihap keyfiyetinin d a d a a l olmamas dnlmektedir. B u meselede en ok atf ehemmiyet ettiimiz nokta, Meclisin intihap ettii Halifenin dahi padiahlk davasna kalkmas, b u hususta ingilizler ve dier m t t e f i k devletlere istinat etmesi ihtimalidir. Binaenaleyh intihap olunacak zatla daha evvel grmek ve anlamak bu n o k t a zerinde hatta elinden senet almak muvafk ihtiyattr. Ben tarafnzdan g a y e t mahrem bir tarzda ahsi olarak Abdlmecit Efendinin hissiyat ve temaylat imdiden anladarak bizi tenvir etmenizi buluyorum. B u noktada b u geceden temini aresi aranmaldr. 4 Vehidettin Efendinin benim memur edeceim zatla grmek hakkndaki m r a c a a t m a verdiimiz cevap zerine hi bir muamele cereyan etti m i ? Vaziyetin tahlili iin bunu d a bUmek lzmdr. 5 B a l d a k i mevadn ihtiva eyledii noktai nazarlara gre tedabiriniz ile yeni malmatnz yarn 8.11. 1338 leye k a d a r bildiriniz, mhimdir. nk mesele Mecliste bahis mevzuu olunca derhal inta edebilmek iin buna ihtiya vardr. 6 Bu cevabmda R a u f Beyle mutabkz. K e y f i y e t henz Heyeti Vekilece malm deildir. Bakumandan Gazi Mustafa K e m a l
A . F . Cebesoy, Siyasi Hatralar s. 140-141
muvafk
anladmadka intihab tehir edilir. B u hususun
505
5 1 5 - R U S H T L L N N YILDNM D O L A Y I S L E MOSKOVADA M E R K E Z P A N R U S K O M T E S R E S MR. K A L N N ' E G N D E R L E N T E B R K Telgraf (7. X I . 1922) R u s milletinin eski tarz idaresi b a k a y a s n a hitam vererek yeni bir devir kat eylediini ayan tahattur ihtillin beinci senei devriyesine msadif tarih gn mnasebetile tebrikt halisanemi ztnza beyana m s a r a a t ederim. B u ihtillin m u a z z a m eseri olan T r k - R u s dostluunun teyidi b u n d a n byle mttehit olan T r k ve Rus milletleri mnasebatnm mtekabden esas olduunu ve byle kalacam dve etmekle memnunum. R u s milletinin saadeti ve refah h a k k m d a k i rica eylerim.
H.M.: * * * 14 K a s m 1922
en ciddi
temenniyatm
beyan ederken ztnz hakkndaki hissiyat samimiyemi de kabul etmenizi
5 1 6 - HNDSTANDA M E R K E Z H L F E T K O M l T E S l R E l s L N E G N D E R L E N Mektup (9. X I . 1922) Hindistan Merkezi Hilfet Komitesi Reisi muhibbi halisim Cutani Hazretlerine Ankara: Hibir hak ve ahde istinad etmeksizin 9/11/38 Seyyit
memleketimizin en k y m e t t a r
parasn igal eyleyen ve Anadoluyu istil ederek istikll d a v a m z m a h k m u a k a m e t eylemee alan Y u n a n ordusu aleyhine ihraz ettiimiz b y k zaferi tesiden 17 Eyllde taraf alilerinden irad buyurulan nutkun sureti muharreresini ancak bu gnlerde mtalea edebddim. Bizim bu b y k zaferimizin tevlit edecei netayici azime yalnz Trkiyenin mukadderat zerine messir olmakla kalmycak, ayn z a m a n d a b t n zulmdide mletleri, kendi h a y a t ve istiklUerini tehdid ve tazyik eyleyen zalimler alyehine hareket iin teci eyleyecektir.
506
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 506 Filhakika kemali azim ve srar ile idame ve m d a f a a edilen stikll, hak
ve hrriyet davalarnn muvaffakiyetini klliyen menedecek hi bir k u v v e t m u t a s a v v e r deddir. Zat alileri ve rfekay mesaderi gibi f e d a k r v e sahibi azim zevat tarafndan sevk ve idare edilen Hindistan davasnn da pek uzak olmayan bir z a m a n d a m u v a f f a k i y e t i kmile ile tetev edeceinden t e m a m e n midvar bulunuyoruz. Ve bunun iin dua ediyoruz. T a r a f m z d a n ihraz olunan zaferde Hindistan iin de mhim bir hissei eref vardr. Bilhassa himmeti alileriyle temin buyurulan muaveneti maddiye ve iane paralar Trkiye davasnn t a h a k k u k u yolunda pek ziyade iimize yaramtr. B u n d a n sonra dali d e v a m edecek mzaherat maneviyeniz sureti nihaiyede akdi olan sulhumuzun teriine ve amli milliyemizin t e m a m e n istihsaline y a r d m edecektir. B d h a s s a ordumuzun bimisal kahramanl de Yunanllardan kurtardan yzbin kilometre murabba arazide sakin mdyonlarca ahali elbisesiz, me'va* sz ve erzaksz bir halde y a k l a a n kn tesiratma maruz bulunmaktadrlar. Yunanldarn gayri kabili t a s a v v u r vahetleri ve tahripkrh yznden bu vaziyete den Trkiye mslmanlar, Hindis tandaki din kardelerinin vasi surette muavenetlerine muhtacdrlar. Trkiye halk hakknda d a i m a yksek bir alka ile hareket eden v e her frsatta samimi tevecchatn izhar eyleyen btn Hintli kardelerimize hrmetkar selamlarmz ve tahiyyatmz arza t a v a s s u t u alilerini rica eder v e zt alilerine ihtiramat kalbiyemi arzeylerim efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi B a k u m a n d a n Cazi Mustafa K e m a l
H.M.: 11 u b a t 1923
517 - S T A N B U L T R K O C A I G E N E L S E K R E T E R N N M L L Z A F E R T E B R K N E V E R L E N CEVAP (20. X I . 1922) Dersaadette T r k Oca K t i b i Umumisi Doktor Fethi Beyefendiye Yeni Trkiyenin istinatgah olan millet ve milliyet fikrinin inkiaf iin
507
senelerce muvaffakiyetle telkinat ve neriyatta bulunmu olan Trk Ocann milli zafer dolaysile gnderdii tebrikta teekkr ve temenniyat mahsusasna itirak ederim efendim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa Kemal
H.M.: 21 K a s m 1922
518 - r e t m e n a d a y l a r n a (S. XII. 1922)
telgraf
stanbul Darmuallin melunlarna raf:
telg-
i r f a n o r d u m u z u hazrlayacak olan muallimlerin mill zaferimizi teyit ve p a y d a r edecek m u k a d d e s mill mefkrenin tahsilinde amil olmalarn Allahtan dilerim. Bakumandan Mustafa Kemal
Vakit: 6. 12. 1 9 2 2 , s . 3
519 - ADANADAN IMZASZ MEKTUPLA BIR KUR'AN GNDERILMESI ZERINE HAKIMIYETI MILLIYE E L I L E BILDIRILEN T E E K K R (4. I. 1923) Adanadan imzasz bir mektupla gnderilen kk ktada bir adet misli afi erifi kemali hrmetle aldm. Bence kymeti gayri kabili takdir olan bu hediyeyi en amik ve tazimkr hissiyat dindaranemle muhafaza edeceim. Mrsili tarafndan hakkmda ibraz olunan asar muhabbet ve merbutiyetten de ayrca mtehassis oldum. Adresi malm olmad cihetle dorudan doruya
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 508 cevap itasna imkn bulamadmdan teekkrat mahsusamn ceridei muhteremelerile ilnn rica ederim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi Bakumandan Gazi M. Kemal
H.M.: 5 Ocak 1923
5 2 0 - KONYA VLYETNE GNDERLEN T E E K K R (10. I. 1923)
TELGRAFI
VUyet Meclisi Umumisinin kad mnasebetiyle hakkmda ibraz buyurulan asar muhabbet ve merbutiyete teekkrler ederim. Ve Meclisin mzakeratnda nafi hidemat ifasna muvaffakiyetini temenni Ue cmleye selmlarmn tebliini rica eylerim efendim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi Bakumandan Gazi Mustafa Kemal
Babalk: 11 Ocak 1923
521 - S E R Y A V E R S A L H ( B O Z O K ) B E Y N, ANNESNN LMN BLDREN TELGRAFINA CEVAP (15. Dakika teahhuru Bey'e I. 1923) 15. 1. 339 (1923) mucib-i mes'uliyettir. B a k u m a n d a n l k Seryaveri Salih Verdiiniz elim haber, beni ok mteessir etti. Merhumenin mnasip bir t a r z d a merasim-i tedfiniyesini ifa ettiriniz. Cenab- H a k , millete h a y a t ve selmet versin. Bakumandan Gazi M u s t a f a K e m a l
Salih Bosok mdan gr * * * Atatrk, 1944. 32 Anlatyor. Yaknlarnn AGnYazan: SaUEaddin
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 522 - ANNESNN V E F A T I DOLAYSYLE G E L E N T A Z Y E TELGRAFLARINA CEVAP (17. I. 1923)
509
Validemin v e f a t n d a n dolay birok zevat ve heyet-i muhteremeden her gn taziyetnameler a l m a k t a y m . Dostlarmn teessratma itirakini grmek benim iin mucib-i teselli oluyor. Ordular tefti iin m t e m a diyen s e y a h a t t e bulunmaklm ayr ayr c e v a p y a z m a y a mani oldu u n d a n dolay a j a n s vastasyle iblna mecbur o l d u u m teekkrat- m a h s u s a m n ltfen k a b u l n rica ederim. Gazi M u s t a f a
Vakit: * * * 18. 1. 1923,
Kemal
2
5 2 3 - ANNESNN LM DOLAYISLE HALFENN TELGRAFINA VERLEN CEVAP (17. I. 1923) Halifei Mslimin Abdlmecid Hazretlerine Valdemin vefatnn kalbi Hdfetpenahderinde uyandrd teessrat mahsusamn bir makesi hakikisi olan taziyetnameleri bendenizce azim teselliyi mucip oldu.^ u suretle izhar buyurulan a s a n efkate hasseten teekkr ve aziz millet ve memleketimizin mazhar refah ve saadet ve zat Hdfetpenahderinin dahi shhatta daim olmalar temenniyatm refi bargh ubudiyet eylerim. Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 19 Ocak 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 510 5 2 4 - ANNESNN LM D O L A Y I S L E B.M.M. KNC R E S N E G N D E R L E N CEVAP (22. I. 1923) B y k Millet Meclisi Reisi Sanisi Ali F u a t P a a Hazretlerine Valdemin irtihali mnasebetile Meclisi lice izhar buyurulan hissiyat ve teessrata kar derin tahasssatla mteekkir olduumun ltf tebliini zat devletlerinden rica ederim. Cenab H a k b y k valdemiz vatan hals v e reafh hakikiye v e milletin istiklal ve hakimiyetini tarsine alan Meclisimizi mesaii tarihiyesinde m u v a f f a k buyursun. Gazi Mustafa K e m a l
H . M . : 23 O c a k 1923
**
5 2 5 - ANNESNN LM D O L A Y I S L E G E L E N T A Z Y E L E R B.M.M. KNC R E S N E E K L E N Telgraf (22. I. 1923) B y k Millet Meclisi Reisi Sanisi Ali F u a t P a a Hazretlerine
ZERNE
Valdemin irtihalinden dolay Mechsdeki R f e k a y muhtereme tarafndan bir ok taziyetnameler alyorum. Bilhassa seyahat ve teftiat mnasebetile a y n ayr cevap vermekteki mkilt takdir buyuracaklar iin mazur grlmekliimi ve u suretle izhar buyurduklar teessr ve alkaya teekkratl mahsusamn l t f ibln rica ederim. B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 23 Ocak 1923
511
5 2 6 - EVLENMES ZERNE H A L F E ABDLMECD'N T E B R K N E V E R L E N CEVAP (5. I I . 1923) Halifei Mslimin Abdlmecit Hazretlerine Akdimin icras vesilesile ltfen bezi buyurulan tebrikt v e temenniyat Hilfetpenahderi mucibi fahr v e meserret oldu. B u iltifat liden mtevellit teekkrat m a h s u s a m a terdifen muazzez vatanmzn naili s a a d e t ve selmet olmas ve zat Hfetpenahilerinin ezdiyad mr ve afiyetleri duasn dergh dhiye refeylerim efendim Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 7 ubat 1923
5 2 7 - EVLENMES ZERLNE K A Y S E R D E (10. I I . 1923)
TRK
ORTODOKSLARI
BAPSKOPOSUNUN T E B R K N E VERLEN CEVAP
K a y s e r i d e Trk Ortodokslar Serpiskoposu Efendi Hazretlerine Tebriktmza refikam hanm Ue beraber teekkr eyleriz. Gazi M s u t a f a K e m a l
Anadolu Ortadoksluk Sadas: 11 u b a t 1923
5 2 8 - ATATRKN EVLENMES ZERNE RUS ELS ARALOV . YOLDAIN T E L G R A F I N A V E R L E N CEVAP (10.11.1923) Hals gnlerini hak ve adlin ak milletlerin mterek mesaisile behemehal idrak edeceimize eminim.
V a k i t s 11 ubat 1923
* * *
512
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 512 5 2 9 - B T L S V E HAVALSNN G E N E L DURUMU H A K K I N D A (27. I I . 1923) Ankara: Bitlis'de Kfrevi eyhi Abdlbaki Efendi Hazretlerine O havali ahvali umumiyesi hakndaki iaratnza ve bu b a b t a tatbikini 27/2/1339
lzumlu greceiniz tedabir ve icraata dair m u t a l a t ve teklifatnza intizar ediyorum. D e v a m afiyetinizi temenni eylerim efendim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Mustafa K e m a l
Vatan: 30 O c a k 1961
5 3 0 - H A L F E A B D L M E C D E GNDERD H E D Y E D E N DOLAYI EKLEN T E E K K R (1. I I I . 1923) Halifei Mslimin Hazretlerine Ankara: 1 Mart 1339 TELGRAFI
Hissiyat binihayelerinin bir nianei kymettar olan hedayay Hfetpenahileri nihayetsiz memnuniyeti mucip oldu. Zat Hazreti HUfetpenahileri tarafndan bu suretle t a h a t t u r a mazhariyet pek kymetlidir. Teekkrat v e ihtiramat mahsusam arza b u vesde ile temadii mr ve afiyetleri duasn bargh kibraya refe msareet eylerim. K a d m Efendi Hazretlerine de tazim a t mahsusam arzeylerim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
A k S z : 13 M a r t 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 3 1 - S T A N B U L Z C L E R OCAI BABULUUNU KABUL
513
Z E R N E S T A N B U L V L Y E T N E E K L E N Telgraf (1. I I I . 1923) stanbul Vilyetine Ankara: 1 Mart 339
V a t a n a yksek seciyeli ve metin ruhlu genler yetit : rmesini temenni eylediim s t a n b u l T r k zcder Ocann babuluunu b y k bir hissi iftiharla k a b u l ediyorum. Gen arkadalarma teekkr v e selmlarmn tebliini rica ederim efendim. Trkiye B y k Mdlet Meclisi Reisi Bakumandan Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 4 Mart 1923
**
5 3 2 - OSMANYEDE KENDSN B E K L E Y E N H E Y E T L E R N GNDERLEN Telgraf (13, I I I . 1923)
HERBRNE
nn muhterem ve k a h r a m a n halkde y a k n d a n grmek dertlemek frsatn geen senedenberi b y k bir itiyakla
ve
bekliyordum.
Beklediim mesut dakikann t a m hull e s n a s m d a m a k s bir tesadif beni o saadetten ve ereften m a h r u m brakt. Trenle Ceyhan civarna k a d a r geldiim halde demiryolunun t a a n sularn altmda kalmas seyahate d e v a m imknn selbetti. B u maniin ne vakite k a d a r izale edilebdecei de bilinemediinden b y k bir teessr ve teeessfle avdete mecbur oldum. Teessrmn pek derin olduuna emin olmanz bilhassa rica ederim. O k a d a r sevdiim v e kendderde grmee o k a d a r hahikr b u l u n d u u m sizleri velev bir mddeti m u v a k k a t e iin olsun grememek zarureti benim iin pek elim oldu. Muhterem mebuslarnz birliktedir. Sizin hakknzda pek mkemmel ve mufassal m a l m a t aldm. E s a s e n Mcahedei Milhyedeki fedakrlnz ziyade takdir etmitim, yakndan takip v e pek tnaallah ilk frsattan istifade ederek sureti mahsu-
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 514 s a d a o havaliye sizleri grmek zere yine geleceim ve bugnk tahassr ve itiyaklarm telfi edeceim kardelerim. Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi B a k u m a n d a n Cazi Mustafa K e m a l
11.M.: 2 0 M a r t 1923
5 3 3 - V E K L L E R H E Y E T N E T E B L E D L E N YENt SEM K A N U N U N A AT K A R A R SURET (1. IV. 1923) icra Vekilleri Heyeti Riyaseti Celilesine 1.4.339 Trkiye B y k Millet Meclisinin bugn inikat eden 15 inci itimainin birinci celses'nde sureti merbut esbab mucibeve mstenit teklifi kanuninin mzakeresi 120 k a d a r aza tarafndan teklif edilmi ve ibu teklif Heyeti Umumiyece mttefikan kanbul olunmutur. B u n u n zerine mzakereye balan a r a k heyeti umumiyesinin mzakeresi kezalik ittifak ara ile kfi grldkten sonra maddelerin mzakeresine geilmi ve teklifi kanuninin birinci maddesi yerine sureti ibu tezkere ziyrinde muharrer karar m t t e f i k a n kabul olunmutur. K a r a r mezkre t e v f i k a n derhal intihabata balanmasn ve neticeden peyderpey m a l m a t i t a b u y u r u l m a s m rica eylerim. Yeni intihab kanunu dahi Meclisce derdesti tesbit v e takdimdir efedim. Trkiye B y k Millet Mechsi Reisi Gazi Mustafa K e m a l K a r a r Sureti (Yeniden intihabat icras karargir oldu)
H.H.: 2 Nisan * * * 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 3 4 - STANBUL D A R L M U ALLMNlNN 77 NC Y I L GNDERLEN (7.IV.1923) Bir asra yakn bir zamandanberi memlekette Telgraf DNM
515
D O L A Y I S L E D A R E , RETM
HEYET VE RENCLERE
talim ve terbiyeyi asri
ihtiyacat ve t e l k k i y a t a tevfik irin pek m f i t ve semeredar mesai sarf etmi olan istanbul DarlmuaUimininm yetmi yedinci senei devriyesini tesit v e mntesibini tebrik ederken bir hakikati tekrar eylemek arzusunda bulunuyorum. B y k ve asil milletimizin t a k a t i beer fevkindeki mcahede ve fedakrlklar ile k a z a n d a n zaferler pek parlak olmakla beraber bizi henz hakiki s a a d e t ve halsa isal edememitir. B u muzafferiyatn kymettar semeratn t a m a m e n iktitaf etmek, birok kan ve can bahasna elde ettiimiz mill istikll ve hakimiyetinizi her trl taaddiden vikaye eylemek iin ayni himmet, ayni azim ve hissi fedakri ile daha ok, pek ok a k m a a ihtiya vardr. Memleketi ilim, irfan, iktisat ve mran sahasnda da ykseltmek, millet'mizin her hususta pek f e y y a z olan kabibyetlerini inkiaf ettirmek, nesli tiye metin, m u a y y e n ve msbet bir seciye vermek lzmdr. B u mbarek gayeleri istihsal iin mcahedeye a t d a n mnevver kuvvetlerin arasnda mualbmler en mhim ve .nazik mevkii igal etmektedirler. Binaenaleyh muhterem arkadalarma kendileri iin phesiz pek mesut olan bu gnde vazifelerinin ulviyet ve ehemmiyetini hatrlatma cmlei vezaiften addediyorum. B u mnasebetle i s t a n b u l Darlmualbminin'n o mefkure ve irfan ocann mnevver ve mbeccel Heyeti i d a r e ve Tahmiyesile sevgili ve kymetli talebesine hrmet ve selmlar yollar, saadet ve muvaffakiyetler temenni eylerim. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi B a k u m a n d a o Gazi Mustafa K e m a l
Tanin: 8 Nisan 1923
535 - SEM HAKKINDA BEYANNAME

(8. IV. 1923) Memleketi ve milleti inhill ve izmihll felketinden k u r t a r m a k iin milletten ald selhiyeti mutlaka ile itima eden (Trkiye B y k Millet Meclisi) hakimiyeti milliye esasatna msteniden bir halk devleti ve hkmeti tekil etti. Deruhte ettii vezaifi milliyenin ksm mhimmini senelik m t e m a d i mesais'le ifa eylemi olan Meclis 1 Nisan 1339 tarihinde tecdidi i n t i h a b a t a mttefiken k a r a r verdi. nmzdeki devrede inaallah takriri msalemet myesser olacandan iktisadi tekemmltn temin, her nevi tekiltmz i t m a m ve ikmal ve bu suretle mlk milleti refaha nail etmek g a y e olacaktr. Yeni devrei mesaide Meclisin ekseriyetini bu gaye etrafnda t o p l a m a k ve memleketi hakimiyeti milliye dairesinde siyasi tekilta mazhar etmek iin bir H a l k frkas teekkl edecektir. Meclisde elyevm mteekkil (Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Grubu) H a l k frkasna intikal edecektir. Mezkr Frkann, halk hakimiyet, teceddt ve inkiafat maddiye ve maneviye esasatna mbteni mufassal ve m u n t a z a m bir program azasnn nazar m n a k a a ve tasvibine arzedilecektir. B u n a intizaren Gurubumuz aadaki umdelerle yeni intihabata itirake karar vermitir. B u umdeler memleketin en mstacel ihtiyacatn ve bir ok erbab ihtisasm mutalaat ve bilhassa Izmirde btn memleket mmessillerinden mteekkil olarak inikat eden iktisat kongresi mesaisi dahi n a z a n dikkate alnarak tesbit dilmitir. U m d e 1 - Hakimiyet b d k a y d art milletindir. dare usul hallin muk a d d e r a t m bizzat ve bilfiil tedvir etmesi esasna mstenittir. Milletin hakiki v e yegne mmessili (Trkiye B y k Millet Meclisi) dir. Trkiye Byk Millet Meclisinin haricinde hi bir fert, hi bir kuvvet ve hibir m a k a m mukadderat milliyeye hakim olamaz. Binaenaleyh bcmle kavaninin tanziminde, her nevi tekiltta, idarenin alelumum teferruatnda, terbiyei u m u m i y e ve iktisat h u s u s a t m d a hakimiyeti milliye esasat dahilinde hareket olunacaktr, i c r a vekillerinin .vazife ve mesuliyeti kanunu, v y a t n mahalli umurda olan manevi ahsiyetlerini ve muhtariyetlerini istimal edebilmelerini kfil bilcmle
uralar kanunu, vdyetlerin iktisadi ve itimai mnasebetleri itibarile bir-
517
1 etirilerek Mfettii umumilik tekili kanunu, nevahi kanunu sratle inta ve tatbik olunacaktr. Umde 2 - S a l t a n a t m ilgasna ve hukuku hakimiyet ve hkmraninin gayri kabili terk ve tecezzi ve fera olmak zere Trkiye halknn mmessili hakikisi olan B y k Millet Meclisinin ahsiyeti maneviyesinde mndemi bulunduuna dair 1 Terinisani 1338 tarihinde Trkiye B y k Millet Meclisinin mttefikan verdii k a r a r lyetegayyer dsturdur, tstinatgh Trkiye B y k Millet Mechsi olan m a k a m Hilfet, beynelislm bir m a k a m mualladr. U m d e 3 - Memlekette emniyet ve asayiin katiyetle m u h a f a z a s en mhim bir vazifedir. B u g a y e milletin arzu ve ihtiyacma m u t a b k olarak temin edilecektir. U m d e 4 Mahkemelerimizin bilhassa seri bir surette .tevzii adalet edebilmeleri temin edilecektir. B u n d a n b a k a klliyat kanuniyemiz ihtiyacat milliyeye v e ilmi h u k u k u n telekkiyatna gre yeni b a t a n slah ve ikmal olunacaktr. U m d e 5 - 1 Aar usulnde halkn ikyet ve maduriyetini mucip olan nkat esash bir surette slah edilecektir. 2 - T t n ziraat ve ticaretini milletin azami nefine gre temin edici tedbir alnacaktr. 3 - Messesat m a h y e iftilere, sanayi v e ticaret erbabna vesair bilcmle erbab mesaiye kolaylkla p a r a ikraz edecek surette slah ve teksir olunacaktr. 4 - Ziraat Bankasnn sermayesi tezyit olunacak, iftilere d a h a kolay ve daha vasi y a r d m edebilmesi temin edilecektir. 5 - Memleketimiz iftiline ziraat makineleri vasi m i k y a s t a idhal olunacak ve iftilerimizin alt ve edevat zraiyeden kolaylkla istifade etmeleri temin klnacaktr. 6 - Mevadd iptidaiyesi memleketimizde bulunan m a m u l t ve m a s n u a t memleket dahilde v c u d a getirmek iin himaye ve tevikat icras ve m k f a t itas suretlerde azami tedabir alnacaktr. 7 - Mstacelen muhta bulunduumuz demiryollar iin heman teebbsat ve filiyata balanlacaktr. 8 - Tahsili iptidaide tedrisatn tevhidi v e b i l u m u m mekteplerimizin ihtiyacatmza v e asri e s a s a t a tevfiki v e muallim v e mderrislerimizin terfih ve i k d a n temin edilecektir. Vesaiti mnasebe ile halkn tenvir ve tahmine de tevessl olunacaktr.
518
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 518 9 - Shhati umumiye ve muaveneti itimaiyeye ait messesat slah ve
teksir edilecek ve sayi amel erbabn himaye edici kanunlar yaplacaktr. 10- Ormanlarmzdan terekkiyat fenniyeye muvafk surette istifadeyi meadinimizin en afi tarzda iletdmesini ve hayvanatmzn slah ve teksiBundan rini temin edecek esaslar vazolunacaktr. Umde 6 Hizmeti filiyei askeriye mddeti tenkis olunacaktr. b a k a okuyup y a z m a k bdenlerin ve orduda okuyup y a z m a k mddeti hizmeti bir derece daha azaltlacaktr. Ordu mensubininin teinini refah bilhassa mltezemdir. Umde 7 - htiyat zabitannn hayat ve istikballerini kendderine ve memlekete en nafi bir surette temin etmek esash bir hedefimizdir. Mdafaai memleket ve istiklli mdlet urunda mall kalan mensubini askeriye ve efrad mdlet ile alelumun mtekaidin ve i t a m ve eramilin zaruret ve sefaletlerine meydan brakmyacak tedabir ittihaz olunacaktr. U m d e 8 - H a l k umurunun azami sratle intac faal, muktedir, m s t a k i m bir silsdei memurinin kemali intizamla ve usul ve kanun dairesinde i grmesine mtevakkf olduundan snf memurin bu noktai nazardan ikmal eddecek ve btn u a b a t devlet daimi tefti v e murakabeye tekat ve taltifleri tesbit eddecektir. Mnevveran memleketten ve mesaliki muhtelife erbab ihtisasndan uabat umuru devlette en n a f i bir surette istifade eddmek mukarrerdir. U m d e 9 - H a r a p olan memleketimizin sratle tamir ve ihyas zmnnda devlete ittihaz olunacak tedabirden b a k a inaat ve tamirat iin yer yer irketler teekkl tevik ve temin ve ferdi teebbsleri himayeye medar olacak a h k m vazolunacaktr. Sulh hakkndaki noktai nazarmz: mali, iktisadi, idar istikllimizi behemehal temin etmek artde sulhn iadesine almaktr. B u eraiti temin etmeyen sulh muahedesi kabul olunamaz. 8 Nisan 339 Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Reisi Gazi Mustafa K e m a l
H.H.: 9 Nisan 1923
retenlerin
tabi tutulamesuliyet
caktr. Dier t a r a f t a n memurinin nasp, azd, terfih, masuniyet,
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 3 6 - SEM A L I M A L A R I N A ARI (8. IV. 1923)
519
Anadolu v e Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti vatann inhilli d m a n l a r tarafndan katiyen t a m i m edddii bir z a m a n d a fedakr milletimizin hals v a t a n endiese ittihadndan vcut bulmu idi. Mdafaai H u k u k kelimesile hulsa eddebilen mukaddes g a y e her eyden evvel vatann dahilen t a m a m i yetini, hakimiyeti milliyeyi ve her h u d u t t a n bnsafane hcum eden harici dmanlarn v a t a n d a n ihracn t a h a k k u k ettirmee matuf idi. B u ciz arkadanz ilk a n d a n itibaren M d a f a a i v a t a n gayesinin t a h a k k u k u yolunda d a btn efrad millet a r a s m d a hakiki ve samimi bir tesandn muhafazasna ve dsna hasr vcut eyledim. E n mitsiz anlardan itibaren en buhranl v e mkiltl s a f a h a t arasnda M d a f a a i H u k u k Cemiyetimizin gsterdii salbet v e sebat v a t a n n halsm v e milletin istikllini temin iin messir bir mil olduunu kran de yadederim. Tarihi istikllimiz Anadolu v e Rumeli Mdaf a a i H u k u k Cemiyetini ve onun azay nuhteremesini lisan tebcd ile hafzai ihtirama nakedecektir. Cemiyetimizin mesaii halisanesine hibir z a m a n s a r s d m a y a n bir i t i m a t ile istinat etmi tekiltmzn riyasetile alettevali mbahi b u l u n m u bir arkadanz sfatUe nmzdeki devrei mesaiyi enzar hamiyetinizde ettirmek isterim. Gayei vicdanmz olan hakimiyeti milliye ile v a t a n m istilay ecanipten hals esas itibarile b u g n bir emri vakidir. imdi karsnda b u l u n d u u m u z v e filhakika ehemmiyet ve mkilt m u a z z a m bulunan s a f h a i mesai memleket ve milletimizin teab v e tekemmltna btn vesait ve menabmizi hasr tevcih e t m e k v e mstakbel vazifelerimiz milletin idare ve terakkisini her memlekette olduu gibi m u a y y e n bir manzarai siyasiye Ue deruhte ve takip eylemektir. B u vazifeler dahi M d a f a a i v a t a n vazifesi k a d a r hakiki bir tesant ve selbete v e sarsdmaz bir cesaret ve s e b a t a mtevakkftr. Milletimiz idarei mstakbelesini deruhde edecek olanlan intihabat ile tefrik e t m e k kararn vermitir. M d a f a a i H u k u k tekiltmz milletin b u karar karsnda mazide isbat ettii liyakat v e evsaf ile ti iin de a y a n i t i m a t v e istinat olduunu v e milletin r a s m a istihkak b u l u n d u u n u iddia edecektir. tecelli
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 520 E e r midimiz vehile M d a f a a i H u k u k tekiltmzn m n t e h a p v e mutemetleri milletin arasna nail olurlarsa atiyen B y k Mdlet Meclisinde H a l k Frkas nam altnda memleketin idaresi mesuliyetini deruhte edeceklerdir. M d a f a a i H u k u k Cemiyetinin ve atiyen Halk Frkasnn takip edecei gayeler tecrbeden ve memleketin ihtiyacatndan mlhem olarak ahiren i f a d e ve iln edilen umdelerdir. Namzetlerimiz mezkr umdelerin takip ve ikmabni deruhde edeceklerdir. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti ve a z a l a n ben reisiniz dahil olduum halde hepimiz umdelerimizi milletimize ner ve izah edelim. Bin m k d t karsnda kemali cesaretle deruhte ettiimiz mesuliyet vatanmzn hayr ve nefine medar oldu. nmzde bulunan yorucu ve mkiltl devrei mesaide dahi vatanmzn hayr ve nefi iin deruhdei mesuliyet edecek cesaretimiz t a m ve lyetezelzeldir. timadnza mtemadiyen isbat liy a k a t a alm reisiniz sfatile cmlenizi yekvcut olarak intihap mesaisine d a v e t ediyorum. Sizinle daima irtibattaym. Cmlenize selm ve m u v a f f a k i yet temenni ederim. 8 Nisan 339 Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 9 Nisan 1923
5 3 7 - Y E N SEM D O L A Y I S L E S T A N B U L A H A L S N E B E Y A N N A M E (11. I V . 1923) Milletimiz idarei memleket iin yeniden rasn izhar etmee k a r a r verdii b u z a m a n d a sizinle ayrca hasbhal etmek isterim. B t n v a t a n evld hrriyet teneffs ederken igal altnda kalan stanbul'u b y k bir t a h a s s r ve emelle hafzamzda tayoruz. i s t a n b u l , bizim tarihimizin ve medeniyetimizin bir hulsasdr. i s t a n b u l ' a k a v u m a k bizim mcahedatmzn balca hedefi idi ve daima yle olacaktr. i s t a n b u l ' u n muhterem ahalisi: Sizin mitsizlik ve strap senelerinde her tazyike kar gsterdiiniz saffet ve selbet Trk vicdannn hibir mani karsnda sarsdmayacana en kuvvetli bir delil olarak ahlfa intikal edecektir. Bizim irfannzn menba feyzi olan i s t a n b u l mcahedei milliyede en mkil bir vicdan imtihann geirmek mecburiyetinde kald. B u imtihan Istan-
521
bul halkmz b t n cihan muvacehesinde m u v a f f a k i y e t l e iktiham etmitir. stanbul'un hassasiyet ve strabn ve samimi ve vicdani mcahedatn candan takip etmi bir arkadanz olarak size yeni vazifenizi derhatr ettirmek isterim. Yeni intihap devresini i s t a n b u l ile irtibatmz t a m a m olmadan geiriyoruz. Riyaseti ile m u b a h i olduum Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti stanbul'a k a v u m a gayei m a l edinmi idi. B u gayeyi ikmal yolundadr. Yarn muvacehei millette idarei memleket iin itimat talep edecek Mdafaai H u k u k Cemiyeti ve H a l k Frkas da memleketin hals ve itilsn temin etmi olan hakimiyeti milliye dsturlarnn terakki ve tekml umdelerinin muakkibi olacaktr. Bizim memleketimizin nuru olan i s t a n b u l bu umdelere en yakn olan kei muvacehesinde reyinizle i s b a t v a t a n deilmidir? B u itikadmz cihan edeceksiniz.
Istanbul'lular: Ayarn gz zerinizdedir. Reyleriniz p a r a l a n a c a k m ? B t n dnyann telkinatna ak olan Istanhulumuzun muhiti henz halsn t a m a m olmadm u n u t a r a k vechei istikamette tereddt e d e c e k m i ? Dnyann dikkat ettii noktalar bunlardr. Bin mevani ortasndan d a i m a bize tevecchn lyk grm olan I s t a n b u l u m u z u n a y a r a mit verecek inkisam r a yapmyacana kaniim. nkisam r a d a n kimlerin m s t e f i t olacam her an nazar dikkatte- b u l u n d u r m a k tahsisen sizin vazifenizdir. V a t a n n hukuku hayatiyesini t a m a m l a m a k yolunda olan Cemiyetimizin k u v v e t gaip etmesinden sevinecek olanlar e y y a m felketimizde sevinmi olanlardr ki bunlar yakndan en ziyade siz grdnz. Y e k v c u t olarak Cemiyetimize tevecch ve itimat ediniz ki b u n a lyktr v e lyk olduunu d a i m a f i h y a t l a isbat edecek tir. Gzel i s t a n b u l ' a v e ann sabtr, hamiyetli halkna binehaye tahassr v e muhabbet. Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.:. 12 N i s a n 1923
522
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 522 5 3 8 - R A M A Z A N A Y I D O L A Y I S L E ORDUYA G N D E R L E N TEBRK TELGRAFI (16. IV. 1923) A n k a r a : 16.4.39 Ordulara: R a h m e t ve maferet ay bu sene de bizi s d h ve vazife banda
buluyor. nayeti rabbaniye de kazandmz biemsal muvaffakiyetlerden sonra hukuku meruamzn temini iin devlete y a p l m a k t a olan teebbsat sulhperveranenin neticesine sknet ve itimat ile intizar ediyoruz. Netice bizim tekrar harekete gelmemizi icab edecek bir ekilde zuhur ederse gaza ve a h a m e t yolunda ayni evki vatanperveri de d e v a m edeceimiz tabdir. B u hususta btn sdh arkadalarmn yekemel bulunduuna ahit ve k a n m . I d r a k d e mbahi bulunduumuz bu mbarek ayn hrmetine eltaf dhiyeden vatanmz ve cmlemiz iin selmet v e saadetler niyaz ederken d a v a y mukaddesin akile rahmeti r a h m a n a k a v u m u olan aziz ehitlerimizin ruhlarna fatihalar ihda ediyorum. B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 17 Nisan 1923
539
- A F Y O N K A R A H S A R SYANI D O L A Y I S L E YAZILAN Yaz
(19. I V . 1923) Trkiye B y k Mdlet Meclisi Riyaseti Kalemi Mahsus Mdiriyeti adet 6/263
A n k a r a : 19.4.339
Afyon K a r a h i s a r Maarif Mdr akir Beyefendiye Mektubunuzu aldm. Memleketin mahz h a y a t v e rehas olan (Hakimiteekkr
yeti Milliye) dsturu hakknda gsterdiiniz heyecand hissiyata kadderat milleti tacidarlarn yeddi istibdadna dii muamele milletin
ederim. E n hasis menfaatlerin taht tesirinde hareket eden ve bilnetice mutevdie alan Hoca k r efendi hakknda kadirinas, durbin ve vatanperver A f y o n ahalisinin gsterm e n a f hakikiyesini idrak hususundaki yksek rdiyeti irae eder. Menaf hakikiye ve hayatiyesini mdrik bulunan bir milletin
523
mevki ve mahiyeti her ne olursa olsun hi bir ahs tarafndan izll ve ifsat olunamayacana bu yeni Afyon hadisesi canl bir ahittir. B u izahat ve teekkratn btn rfekay muhtermeye ibln rica ederim. A.L. Trkiye B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Gazi M. K e m a l
T . t . T . E . Arivi: 13/2977
540 - ZMR'DEN ADAYLIININ KONULMASI (19. IV. 1923)
HAKKINDA
zmir Mdafaa-i H u k u k Cemiyeti Reisi muhterem mft R a h m e tullah Efendi Hazretlerine
izmir mebusluuna namzetliimin vaz' hususundaki telgrafname-i lilerinden p e k z i y a d e m t e h a s s i s o l d u m . M u h t e l i f a l k a l a r l a p e k b y k bir e r e f olacaktr. Gazi Mustafa
Vakit: * * *
merbut
o l d u u m z m i r ' e m e b u s l u k s f a t i y l e de t e m i n - i n i s b e t e t m e k b e n i m iin Kemal
2 0 . 4. 1 9 2 3 , >. 1
541 - MD. H U K . ESASLARINI K A B U L D E T E R E D D T TRABZONLULARIN TELGRAFINA VERLEN (21. I V . 1923)
GSTEREN
CEVAP
T r a b z o n d a S a b k Mdafaai H u k u k Reisi Murat H a n zade Ziya Beyefendi Ue R f e k a y muhteremesine M d a f a a i H u k u k umdelerine T r a b z o n halknn zaten ekki pheden
azade olan hararetli ve hamiyetkr merbutiyetlerini teyit eden telgrafnamenizi aldm. B a z ehasn ve hak ve hakikatten mnharif enaatkr a k v a l v e efali Trabzon gibi teden beri hamiyet ve vatanperverliindeki celdet ve cevvali-
524
yeti ile m t e m a y i z bir ktai vatann temiz ve yksek vicdan ve idrakini tevi edebilmekte elbette ciz ve kasr kalacaktr. Umdelerimiz b t n millete drt senelik istikll cidalimizin m u v a f f a k i y e t l e tetevv etmi fiili neticelerine istinaden d a h a p a r l a k bir istikbali istihdaf eyleyen milli ve muazzez gayelerimizdir. Onlar b t n milletin m abdr. Muhiti vatann hep b u umdelere mteveccih bir heyecan kutsi Ue mteharrik bulunduu ve milletimizin hals t a m ve katisi de filhakika bu ehrah selmette yrnlmesine m t e v a k k f olduu bir srada muhterem Trabzon halknn hakiki sedasn ykseltmesi elbette b y k bir hissi iftiharla kardanacak ok asil ve zaten Trabzon halknn hissiyat hamiyetkranesine de t a m a m e n m u v a f k bir harekettir. Vaziyetin ekli hakikisi b u n d a n ibaret olduunu bildiim iin T r a b z o n u n muhterem ahalisile hasbhali m u t a z a m m n bir b e y a n n a m e de gnderdim. Cmlenize ve Trabzonun muhterem h a l k m a selm ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 22 Nisan 1923
5 4 2 - Y E N SEM D O L A Y I S L E T R A B Z O N (21. I V . 1923)
AHALSNE
BEYANNAME
A n k a r a : 21.4.339 B e y a n n a m e sureti Yeni Meclisin intihab iin ahtnz b u gnler esnasmda Trabzondan gelen haberler, beni mil mcahedemizin ilk gnlerinden itibaren yksek fedakrlklarla alm olan Trabzonlu vatandalarma birka sz sylemee sevk ediyor. Trabzonun necip ve muhterem ahalisi, Sizinle U m u m i Harbin btn mesaibi Ue mahmul olduunuz bir gnde tanarak imdiye k a d a r felket arkadal ve kara gn dostluu ettik. Korkulu bir r y a gibi artk bizden uzaklam olan o ac gnler esnasmda b t n vatan ihata eden imha enberinin strapbah tazyiftat Trabzon zerinde dahi teksf ediyordu. Trabzon, sahilden ngiz ve Y u n a n toplarna, dahilden Pontus cereyanlarnn ldrc temevvcatna, a r k t a n dini ve milli akidelerimizle gayri
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER kabili telif olan fikir dalgalarna
525
maruz bulunuyor ve nihayet o gzel eh-
riniz ve o bimisal bedayii tabiiyeye sahai inkiaf olan gzel vilyetiniz, saraylarn ve s a r a y hdimlerinin kabul ettikleri bir muahedename ile E r m e n i s t a n a bahediliyordu. te henz tarihe mal olacak k a d a r uzun bir z a m a n a ait olmayan b u hadisatn canl levhalar halinde hatrai millette mahfuz bulunduu bir surette Trabzonlular namna hareket ettiklerini ifadeye cret eden birka ahs drt senehk kanl m c a d e l t m mesut mahasaln istihfaf gafletinde bulunuyor v e memleketi iin mahz h a y a t kalkyor. Memleketimizde bilkayd art tesisi bir lzmei h a y a t olan hudutsuz hrriyetin binihaye miisaedatndan sui istifade eden bu ehasm afif ve teceddtperver bir kitlei v e f a k r olan Trabzon ahahi muhteremesini izlle saik olan harektm yine ayn hrriyetin f u y u z a t n d a n hsn istifade ederek nazarlarnzda terih etmek, btn Trkiye halk arasnda b y k tevecchata nail olmakla mftehir bir vatandanz sfatile acizlerine bir vazife olmutur. Trabzonlular, size bugnk idarenin fenalklarndan bahsedenler, ruhu milletten mlhem h a y a t b a h umdelerimiz aleyhinde telkinatta bulunanlar ve nihayat en muzhm gnlerde hedefi hals ve istiklle v a r m a k iin sizinle teriki mesai eden, size nafiz delletlerde hizmet eden z e v a t a yalanlarla, tezvirat ile hcum eyleyenler kimlerdir. B u suahn cevabm T r a b z o n u n ruhu asili elbette en y k s e k sesle verecektir. F a k a t bir kerre bu mevzu zerinde grmee b a l a d k t a n sonra ben de size bu b a p t a birka ey syleyeceim. Onlar, bin trl entrikalarla kendilerine yle v e y a byle bir mevki temin ettikten sonra T r a b z o n ahalisinin her hakikati gren asil ruhuna tahakk m etmek isteyen, her hadiseden istifade ile ahahyi izlle vesile a r a y a n v e maduren merhum bir arkadamzn na zerine karak kendi ahsi nfuz v e menfaatlerini tesis v e temin iin vatann yegne medar b e k a ve selmeti olan vahdet ve ahengini tahribe alan betbahtlardr. Necip ve asil Trabzonlular, en fena gnlerimizde, memleketinizin gzel sahillerini telvis eden ecnebi gemileri iinde harekt milliyeyi teskin iin tefti seyahati yapanlarn onlara iltihak etmesi elbette nazar dikkatinizi celbetmitir. olan b t n m u k a d d e s mefkurelere tecavze
526
Trabzon

halknn haiz olduu btn cevheri hamiyeti kendi ahslarnda
cem eylemi gibi idarei k e l m eden bu zevat bir zamanlar, Meclisin A n k a r a d a t o p l a n m a s m a T r a b z o n muhitinin m s a i t olmadm iddia etmiler ve stanbul hkmeti de k a t i r a b t a y memleketiniz iin m u h a t a r a h gstermilerdi. ayan krandr ki gerek o z a m a n l a r d a gerek istihls harbimiz esnasnda gsterdiiniz celdet ve nihayetsiz fedakrlklarla, namnza sz syleyenleri tekzip ettiniz. Trabzonlu f e d a k r kardelerim, sizi kemali vuzuhla grmekte olduunuza zerre k a d a r phem olmayan b y k bir hakikatla kar k a r y a brakyorum. V e t a m a m e n eminimki hakkn, insafm, vefann ve vatanperverliin en h e v s a f d e mcehhez olan siz Trabzonlular faziletle, delletin bariz farkn derhal idrak edecek ve z a m a n n d a nezih vicdanlarnzn k a t i hkmlerini ifade eden reylerinizi doru yola vereceksiniz. Gazi M u s t a f a K e m a l
H . M . : 22 N i s a n 1923
5 4 3 - MLL BAYRAM DOLAYISLE ORDULARA GNDERLEN T E B R K Ttelgraf (23. IV. 1923) Kahraman Ordulara
Btn millet ve memleket bugn Yirmi Nisan bayranun idrak ediyor. Trkiye B y k Millet Mechsinin yevmi kad olan bu tarih vatanmzd a millet hakimiyetinin teesssne mebde olmutu. Her mesut gnde sizi hatrlayan ve vatann mdafaasn sizin b y k liyakatinizden bekleyen kumandannz sfatile cmlenizin milli bayramn tebrik ederim. B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 23 Nisan 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 544 - 23 NSAN (23. BEYANNAMES IV. 1923)
527
B u g n d r d n c 2 3 N i s a n B a y r a m n i d r a k e d i y o r u z . B y k Mill Bayram asil v e k a h r a m a n milletimize mbarek olsun. Vatanmzda bipayan mill h k m e t e s a s n n v a z ' h a t r a s n i h y a e d e n g n n y a d m n a s e betiyle b t n memleketin istikll ve hakimiyet-i milliyenin f y u z a t iinde ebediyen m e s u t olmasn temenni ederim. Gazi Mustafa
Vakit: * * * 2 5 . 4. 1923
Kemal
5 4 5 - TRABZONLULARIN MD. HUK. ESASLARINI K A B U L ETTKL E R N E D A R Y A Z I L A R I N A V E R L E N CEVAP (23. I V . 1923) Muhterem Trabzonlularn hakiki e f k r ve hissiyatnn tecelliyat ve inik s a t m d a n memnun ve mteekkirim. Mdletin evvel ve ahir mhim ve fili m u v a f f a k i y e t ile tetevv mcahedesinin istinatgh olan Mdafaai H u k u k tekiltnn her yerde milleti a z a m i bir itirak nisbetde temsil etmesi esasdr. B u noktai nazardan telgrafnamelerinde Trabzon tekiltnn bir ok cihetlerle nevaks ve nekaiz ile malmal olmasn ayan dikkat grdmden vaziyeti mukteziyat nizamiyesine gre tetkik ve icabn icra eylemek zere Gurup Heyeti idaresine tevdi eyledim. B t n tekilt ve tekilttan m a k s u t asl milletin e f k r ve t e m a y l t m memleketin menafii aliyesi e t r a f m d a toplam a k t a n ibaret olduu cihetle M d a f a a i H u k u k tektnda bu esas itibare yer yer tesadf olunacak noksanlarn izale ve telfi edileceinde phe yoktur. Birka kiinin muhterem T r a b z o n zerinde birkagn iin y a a t m a k zarfnda ederim. Gazi Mustafa Kemal
A<;k S s : 2 4 N i d a n 1923
iste-
dikleri teredddn zaten yle de beklenildii vehile bu k a d a r ksa bir m d d e t bu kadar yksek bir hamlei heyecan ve hamiyetle bertaraf selm eddmesi her halde pek ziyade ayan takdirdir. T e k r a r cmlenize
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 528 546 - STANBUL VLYETNE (24. IV. 1923) TELGRAF
2 3 N i s a n i y d - i millsinin t e b r i k i n i m u t a z a m m m o l a r a k k e i d e b u r u l a n t e l g r a f n a m e - i bleri Meclis'in R a m a z a n m n a s e b e t i y l e t a l i k e t m i o l m a s h a s e b i y l e heyet-i u m u m i y e y e Meclis n a m n a t a k d i m - i t e e k k r a t o l u n u r e f e n d i m . T r k i y e B y k Millet Meclisi Gazi Mustafa

Vakit; * * *
mesaisini
arzedilememitir. Reisi
Kemal
. t
7. 3. 1 9 2 3 .
5 4 7 - T R A B Z O N MD. H U K . CEM. A L I M A L A R I N A D A R H E Y E T M T E E B B S E Y E G N D E R L E N Yaz (25. IV. 1923) Trabzon M d a f a a i H u k u k Cemiyeti Heyeti Mteebbise Riyasetine S k i t M d a f a a i H u k u k u n gayri kanuni ve m e n a f memlekete muhalif harektndan tevellt edecek mahzurlar nazar d i k k a t e alarak bu mahzuru izale ve b a l a m a k zere olan intihabatta Mdafaai H u k u k umdelerini esas ittihaz ederek almak zere aktettiiniz itimai ve b u itimain neticesi olan karar memnuniyeti m a h s u s a e okuduk. Zevat aliyeniz gibi itimai mevkileri, ahsi eref v e cibilbyetlerile Trabzonu hakikaten temsil iin lzm gelen evsaf gzideye maUk vatanperverlerin orada f a a y e t e balam olmas itminan bah olmutur. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti ve Gurubu Riyasetleri sizinle tesisi m u h a b e r a t etmitir. Mlhekat ile itrtibat p e y d a ederek mesaii milliyenize d e v a m yetler temenni ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H . M . : 26 N i s . n 1923
buyurmanz rica v e cmlenize muvaffaki-
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 4 8 - M D . H U K . CEM. A L I M A L A R I N A D A R (25. IV. 1923) Maka Belediye Reisi Besim ve Mdafaai Rfekay H u k u k Reisi K n i Beylerle MAKA
529
B E L E D Y E , MD. H U K . R E S L K L E R N E G N D E R L E N Yaz
Muhteremesine
Vatann hakiki vaziyet ve ihtiyacna tercman olan telgrafnamenizden memnunum. Filhakika takip olunacak doru yol budur. Gzel Trabzon vdyetinin ahengi u m u m u milletteki mbeccel mevk en ufak halelden dahi m a s u n kalabdmek iin Grup Heyeti idaresinin karar de Trabzon merkezindeki heyeti sabka de kat alka eddmi ve Murat H a n zade Ziya Beyle arkadalarndan mrekkep yeni bir Heyeti Mteebbise tekd eddmitir. Sizlerin de badema bu heyeti mteebbise ile tesis ve idamei mnasebat eylemeniz lzmdr. Her t a r a f t a n tecellisine ahit olduumuz ihls ve samimiyet ve me'seri hamiyete nazaran neticenin mbarek v a t a n ve mdletimizin ikbal ve istikbalini meyyet olacana phe yoktur efendim. Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 26 Nisan 1923
549 - E V K A F LER HAKKINDA (25. IV. 1923)

Parti tarn cevap programnda aklanmas olarak: evkafla ilgili husustelgrafa hakkndaki
TELGRAF
stanbul
Evkaf-
slmiye
Mtevelliler
Cemiyetine hututu verilmemitir.
Telgrafnamenizi o k u d u m . Neredilen umdelerimiz u m u m eylemekte olduundan evkaf umuru hakknda tafsilt
E v k a f ilerini v a t a n iin n a f i o l a c a k bir t a r z d a t a n z i m v e s l a h e t m e k s u l h d e v r i n i n en m h i m i t i g a l t n d a n b i r i n i tekil e d e c e i n d e n e m i n i m . T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi Gazi Mustafa Bakumandan Kemal
F a l . i l : 2 6 . 4. 1923, s . 2
530
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 530 ETTNE DAR RZE
5 5 0 - LZSTAN HEMEHRLN K A B U L (28. I V . 1923)
MECLS D A R E S N E G N D E R L E N Yaz
Rize Meclisi darei L i v a azasndan H a s a n Beyefendi ile R f e k a y Muhteremesine Muazzez L z i s t a n sanca v a t a n d a l a r m arasnda b a n a bir hemehrilik mevkii ayrm olmasn tebli eden telgrafnamelerini en samimi haz ile okudum. Milletin kitlei umumiyesinin itirak ve hareketi ile istihsal olunan filhakika pek b y k muvaffakiyetlerin kymeti bilhassa muhiti v a t a n d a onlara mteveccih takdirat ile t a a y y n ve teali eylemek emri t a b bulunduundan gzel L z i s t a m n m u v a f f a k i y a t milliye dolaysile hakkmdaki tevecch ve muhabbetini o vatanperver halkn numune olarak telkki tecelliyat hamiyetine saf ve beli bir tezahrat vakay b y k bir ettim v e bu itibarla
fahri takdir ile karlayarak iblna t a v a s s u t buyurduunuz arzuyu umumiyi memnuniyetle kabul ettim. Muazzez L z i s t a n h hemehrilerimi derin itiyak ile selmlarm efendim.
H . U . : 29 M u i n 1923
5 5 1 - M L L H A K M Y E T E B A L I OLAN (2. V. 1923)
AFYONKARAHSARLILARA
G N D E R L E N Telgraf
A f y o n Karahisar Belediye Reisi Halil Beyefendi ile R f e k a y Muhteremesine A n k a r a : 2 - Muhterem A f y o n k a r a h i s a n hvas halknn hakimiyeti milliyeye merbutiyeti kaviye ve umumiyelerini, ne k a d a r vazh ise o k a d a r da kati bir hsan ile teyit eden telgrafnamelerini memnuniyetle aldm. K a r a h i s a r hvas halk a r a s m d a zaten b u hakikata muhalif ve m a k s bir fikir ve hareket bir an iin bile hatrmza gelmi deil idi. Millet mukad-
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER deratn kendi yeddi inhisarna ve iktidarna
531
almak sayesindedir ki mucize-
ler halk ve ibdana m u v a f f a k oldu. Yine hep bu sayede d a h a p a r l a k ve daha yksek anlara namzet bulunuyor. Dier harikalardan k a t n a z a r milletimiz son b y k zaferinin salam esaslarm K a r a h i s a r nnde b t n cihann gzlerini k a m a t r a n galibiyetle kurmutur. B u itibar Ue A f y o n K a r a h i s a n yalnz kendi dahilinde hakimiyeti milliyenin btn can ve vicdanUe ebedi taraftar olmakla k a l m a y a c a k belki b u kutsi hakimiyete mtehaccir bir misal ve timsalde tekU edip gidecektir. ok haysiyetli memleketinizin b u akaidi meyyidesinin arzunuz vechUe d a h d ve harite Un esbab istikmal klnmtr efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 6 Mays 1923
552
- POLATHANE MD.HUK. C E M Y E T ALIMALARINA DAR H E Y E T E G N D E R L E N Telgraf
(3. V. 1923) Polathane Mdafaai H u k u k Heyeti Mteebbise Reisi L e r m i zade mer Fevzi Beyefendi v e rfekay muhteremesine A n k a r a , 3 M a y s - Mcahedat milliyemize yeni bir hamlei azim v e imanla itirak etmekte olan Heyeti aliyenizi tebrik ederim. B t n v a t a n v e mUletimizi ayni ehrah necatta yrr grmekle memnunuz. Mesaii hayriyenizde muvaffakiyetler temenni eder ve cmlenize selm ederim efendim. Gazi Mustafa K e m a l
II.M.: 6 Mays 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 532 553 - STANBUL TRKOCAINA (5. V. 1923) TELGRAF
Memnuniyetle aldm telgrafnamenizi Meclis'in k j i a d n d a heyet-i u m u m i y e d e kraati iin D i v a n Riyasetine tevdi ettim. i s t a n b u l Trkoca'nn yeniden k a d mnasebetiyle azay-i muhteremenin h a k k m d a izhar b u y u r d u k l a r tevecchkr hissiyata teekkr ederim. Sinesinde T r k l n saysz ve lmez eserlerini t a y a n b y k ehrin m n e v v e r ve milliyet akyle mtehassis evldna m e c m a olan Ocak'n mill ve bedi inkiafmza p e k f e y y a z hizmetler ifa edeceine kani b u l u n u y o r u m . T e b r i k v e m u v a f f a k i y e t l e r temenni ederim efendim. T r k i y e B y k Millet Meclisi Reisi Bakumandan Gazi Mustafa K e m a l
Vakil: 6 . 6. 1 9 2 3 , >. 3
5 5 4 - BAYRAM DOLAYISLE MD.HUK. VE BELEDYE HEYETLERlNE EKLEN Telgraf (16. V. 1923) Milli mcahedenin son safhas iinde idrak ettiimiz bu gnk bayram mnasebetiyle her bir ferdi kymettar bir uzvu fedakr olan millete arz tebrikt eylerim. Nihayetsiz mkilt iinde vcuda getirdii ordularn istihsal eyledii zaferlerde ebedi iftihara ihraz istihkak eyleyen millet siyasi ve itimai faahyet sahalarndada ayni liyakati gsterecek ve inaallah feyzi millinin inkiaf tamm iinde ok mesut bayramlar idrak eyleyecektir. ibu tebriktmn bilumum Mdafaai Hukuk ve Belediye heyetlerine ve btn efrad millete tebli buyurulmasn rica ederim. Gazi Mustafa Kemal
H.M. 21 Mays 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 5 5 - ORDUYA GNDERLEN BAYRAM T E B R K (16. V. 1923)
533
Bugn idrak ettiimiz mbarek bayram necabet ve kahramanla timsal olan ordumuza mbarek olsun. Btn silh arkadalarmn istiklli kati mcadelesinde naili zafer ve saadet olmalarm bu feyizli gnn erafet ve kutsiyeti hrmetine Cenab Haktan tazarru eylerim. Ankara 16-5-39 Bakumandan Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 21 Mays 1923
**
556 - HACI SLEYMAN E F E N D Y E (20. V. 1923)
TELGRAF
A n k a r a , 20 Mays
1339
Nazilli'de zmir mebus-u muhteremi Hac S l e y m a n Efendi Hazretlerine Namzetlikten s a r f n a z a r buyurmakhnz k a y d e t t i k . Siz bizim her z a m a n ve her v a z i y e t t e s a m i m bir m e f k u r e arkadamzsnz. Afiyetinizi temenni ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Ailesinde sakl otantik * * belgeden
557
- I. B Y K M L L E T M E C L S ' N N F A A L Y E T N E S O N V E R M E S N D E N
S O N R A Y E N SEM N A D A N A B L G E S N E H A R E K E T E D E N ADANA MEBUSU ZAMR BEY E (DAMAR ARIKOLU) VERD VESKA (31. V. 1923)
A r k a d a l a r m z d a n A d a n a mebusu Zamir B e y , A d a n a vilyeti dahdindeki Mdafaa-i H u k u k heyetlerini tefti ve intihap ileriyle megul
534
o l m a k zere t a r a f m d a n salhiyetle gnderilmi olmakla, memurn-i mlkiye ve askeriyenin her suretle mzahir olmasn rica ederim. 31 Mays 339 Anadolu ve R u m e l i Mdafaa-i H u k u k Reisi Gazi M u s t a f a K e m a l
Hatralarm, 1961, * * * s. 338 Damar Arkolu, stanbul
5 5 8 - Z M R ' D E M T E K A D N Z A B T AN T E A V N CEMYETNE TELGRAF (Haziran 1923)
Nizamnamenizi g r d m . E l i m d e n gelen m u a v e n e t i y a p m a k vazifemdir. Mtekait a r k a d a l a r n vaziyeti umdelerimizin fasl- mahsus u n u tekil etmektedir. Z a m a n n d a m s b e t tekliflerinizi bekler, m u v a f f a k i y e t temenni ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: * * * 12. 6. 1 9 2 3 , s. 2
559 - D E R S A A D E T ' T E A D A L A R B E L E D Y E Y E MDAFAA-I HUKUK RYASETLERNE (Haziran, 1923)
Y k s e k v a t a n p e r v e r l i i esasen m u a y y e n v e m u h a k k a k olan merkez kazasnn m u h t e r e m halkn mntehib-i sani i n t i h a b a t n d a gsterdii isabet ve l i y a k a t t e n dolay tebrik eder, liva mebuslarnn Cemiyetimiz namzetlerinden intihab hususunda ayn liyakat ve m u v a f f a k i y e t i gstereceinden t a m a m e n emin bulunduumu efendim. f? O arzevlerim v A n a d o l u ve Rumeli Mdafaa-i H u k u k Cemiyeti Reisi Mustafa Kemal
Vakit: * * * 13. 6 . 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 6 0 - A N A K K A L E M L L E T V E K L SEMNE D A R TAMM (2. V I . 1923)
535
anakkale Livasnn Mebus intihab zaman tekarrp etmi ve namzetlerimiz iki gn evvel L i v a y a bildirilmitir. Bugn mezkr L i v a y a mensup bir nahiyeden vuku bulan i'ardan H a l k Frkas ve Mdafaai H u k u k Gurubu namzedi olarak i m z a m altnda bUdirilen kimselerin tahrif olunduu ve namzetlerimiz meyanna listeye dah olmayan b a k a bir ismin konulduu anladm ve keyfiyetin tashihine tevessl olunmutur. Kariben btn devairi intihabiye namzetleri iln edileceine nazaran ayni tahrifatn dairei intihabiyeniz mntkasnda v u k u bulmamasn teminen imdiden u m u m u n nazar dikkatini celbederim. N a m z e t listelerimiz Merkezden Mdafaai H u k u k ve Belediye Riyasetlerine arzeddeceinden b u gibi tahrifata m e y d a n verilmemesinin teminini ve phe hasd olduu d a k i k a d a makine b a m d a Merkezden istdm keyfiyet buyurulmasn ve namzetlerin v u r u d u n d a gazetelerle iln etmek vesair suretle h a t a y a ve tahrifata meydan verilmemesini r'ca ederim, tbu ikazmm b t n Mdafaai Hukuk ve Belediye Tekiltiyle sunufu ahaliye tamimi ile n a z a r ; dikkatlerinin celbi ayrca mercudur efendim.
H.M.: 7 Haziran 1923
5 6 1 - M D . H U K . C E M . V E H A L K PARTSNN SEM D A R TAMM (2. V I . 1923) Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyetinin ve H a l k Frkasnn ALIMALARINA
intihabat faaliyetine nakise iras etmek maksadile hasis ve menfi emeller takip .eden baz ehas tarafndan bethahane ayiat karlmaktadr. Ezcmle henz hi bir yerde mebus intihabatma balanmam olduu halde u veya bu livada Mdafaai H u k u k namzetlerinin gaip ettii hakknda memleketin muhtelif menatknda propagandalar balamtr. Henz merkezden namzetleri gsterilmiyen baz yerlerde Cemiyet ve Frka namna baz isimler ner ve iae olunduu gibi merkezce namzetleri tesbit ve mahalline tebli klman bir livada da listemize hariten bir isim sokulmutur. Yeni v c u d a gelecek Trkiye B y k Millet Meclisi istikbali memleket zerinde kati ve hayati bir
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 536 tesir ve ehemmiyeti haiz bulunduuna bumum vatandalarn bu ve bugibi tesirat ve telkinat muvacehesinde mteyakkz bulunmalarn teminen bu izahat arzediyorum. Artk memleketin btn aksamnda intihabatn kati devrei faaliyeti hull etmekte olduundan selhiyeti intihab mntehibi evvellerden uhdei mesuliyetlerine alan mntehibi sani arkadalarmn da vatann hals utlakn ve tealii mstakbelini temin eden yol zerinde hareket edeceklerine tamamen mutmain olduumu bilmnasebe dve eyliyorum. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Reisi Gazi Mustafa Kemal
562 - GNDERLEN LEVHA HAKKINDA T E E K K R (15. VI. 1923)
TELGRAFI
K e n d i s i n e bir l e v h a h e d i y e e d e n setul-Hattatin Beya Tezhb muallimi yazlmtr.
MedreTahir
Gnderdiiniz l e v h a d a n dolay teekkr ederim. Sanatnzdaki meharetinizden d a h a amil bir surette istifade edilmesi iin Maarif Vekletine tavsiyede bulunulmutur. Temadi-i muvaffakiyetinizi temenni ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakil: * * * 17. 6 . 1 9 2 3 , s . 3
5 6 3 - K A R E S KNC SEMENLERNE GNDERLEN BEYANNAME (18. VI. 1923) Liva dahilinde intihap edmi olan mntehibi saniler, mukadderat mdlet ve memleketi tedvir edecek olan Trkiye Byk Millet Meclisinin ikinci devresi iin gnderilecek mebuslar intihap etmek selhivetini mntehibi evvellerden uhdei eref ve mesuliyetlerine alm bulunuyorlar. Vatann menfaati
537
aliyesini mdrik bulunduklarnda asla phe olmayan mntehibi sani arkadalarmn bu en b y k v e en mhim vazifeyi ifa ederken gemi nekbet gnlerinin ztrabatn hatrdan karmyarak yksek vicdanlarnn s a d a y tevikine tabi bulunacaklarn ve reylerini mazide olduu gibi istikbal iin de temini feyiz ve h a y a t edecek olan cemiyet v e frkamzn namzetlerini vereceklerini kuvvetle mit ediyorum. Cmleye m u v a f f a k i y a t temenni eylerim. Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti Reisi Gazi Mustafa K e m a l
Vakit: say 1981
5 6 4 - SEM D O L A Y I S L E S T A N B U L M D . H U K . C E M Y E T t N E VERLEN CEVAP (19. VI. 1923) Anadolu ve Rumeli M d a f a a i H u k u k Cemiyeti i s t a n b u l Heyeti Merkeziyesi Riyaseti aliyesine 19.6.39 Mntehibi sani intihabat mnasebetile muazzez i s t a n b u l halknn ibraz edegeldikleri tezahrat fevkaldeyi m'ir ve ahahi muhtereminin selm v e muhabbetlerini miibli telgrafnamei lilerini derin bir mahzuziyeti vicdaniye iinde o k u d u m . Harice kar istiklli tanmn emsalsiz bir azim ve himmetle m d a f a a etmi olan b y k milletimizi hakimiyeti sahihei milhyesini dahi ayn z a m a n d a ve ayni kuvvetle istihsal eylemi olduundan b u hadisei muazzamann i s t a n b u l gibi milletimizin mnevver bir muhitinde lyk olduu takdirat ile telkki edilecei zaten phesiz idi; m a h a z a muhterem istanbul halknn hakimiyeti milliyeye sahnei tecelli olan intihabat ahirede gsterdii mdrik ve hamiyetkr cuu huru ve bu mnasebetle h a k k m d a izhar eyledii kymettar tevecch ve m u h a b b e t kabili t a s a v v u r derecelerden daha ileride tecelli etmi olmak hasebile pek ziyade mucibi t a h a s s s m olmutur. Sevgili s t a n b u l u m u z u n muhterem ve muazzez halkm hissiyat ulviyei necibanesinden dolay kemali muhalesetle takdir ve tebrik eder ve bilmukabele cmleye arz selm eylerim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H . M . : 20 Haziran 1923
538
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 538 TELGRAF
565 - KARAIISAR MEBUSU AL B E Y E F E N D Y E (20. VI. 1923)
Vasta-i alivenizle i s t a n b u l ve civar R u m c e m a a t i Mtevelliler Cemiyeti t a r a f n d a n gnderilen telgrafname m n d e r e c a t n d a n memnu o l d u m . Tezahr eden bu tavr-u hareket menafi-i v a t a n i y e n a m n a kendilerinden intizar eylediimiz tarza m u v a f k b u l d u u m u z u n tebli buyurulmasn rica ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakif. * * * 2 2 . 6. 1 9 2 3 , . . 1
566 - STANBUL MDAFAA-t H U K U K K A Z A RYASETNE (20. VI. TELGRAF 1923)
HEYET
Mntehib-i sani intihabat mnasebetiyle keide b u y u r u l a n telgr a f t a n pek ziyade mtehassis oldum. B u y k s e k hassasiyet-i v a t a n p e r veranenin mebus intihabatnda d a temin-i m u v a f f a k i y e t i kfil o l a c a n a itminan ile cmleye selm ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 2 2 . 6. 192.1, >. 2
5 6 7 - KENDSNE STANBUL HEMEHRL TEVCH ZERNE B E L E D Y E Y E GNDERLEN Yaz (21. VI. 1923)
OLUNMASI
Bugn Istanbulun necip halknn yeni bir eseri itimat ve tevecchne mazhar olmakla bahtiyar bulunuyorum. Azas ve resas istanbul halknn intihapgerdesi olan Cemiyeti Umumiyei Belediye, haiz olduu selhiyeti temsiliyeye istinaden 28 ubat 39 tarihindeki itimanda ittihaz edmi bir karar
539
ile bana stanbulun tabii hemehriliini tevcih eylemitir. Trk ve Mslman Ntanbulun ruhu irfa ve nezahatna y a r a a n tezhibatile de bir nefisei sanat ve marifet olan Cemiyeti marnileyhenin mazbatasn, bu nianei tevecch ve muhabbeti byk bir hrmet ve tahasssle, aldm. B u vesile ile istanbul gzel Istanbulu, \ e faziletini btn mulile bir daha yadettim. mcadelei milliyemizin devam mddetince milli ve vatani akmzn kutsi ve yksek bir mihrab olmutur. B u n d a n sonra da hibir hadise, hibir kuvvet ruhumuzu bu mihrab mukaddesten ve itiyaknn bir harimidir. eviremiyecektir. mahsul, B u g n her Trk ve Mslman kalbi, i s t a n b u l aknn, istanbul hasret Drt be asrlk mesa mUlivemizin bu gzide Medinemizde toplanmtr. K a b d i y e t i milliyemizin mebbet, ve beli birer nianesi olan bunca abidat ve messesat hep oradadr. V a k t d e bu gzel beldede oturan ve mukadderat millete t a h a k k m etmek isteyen hkmdarlar ve zimamdarlar d a i m a millete kar vefakr ve hamiyetkr davranmamlardr. B u bir hakikati tarihiyedir ki kimse inkr edemez. Vatanmza bir silsdei mesaip davet eylemi bulunan dahiyei istipdadn kahr ve istisli vcuduna, yine istanbulun bu facialar y a k m d a n gren mnevver ve hassas halk herkesten ziyade kani bulunuyordu. B u n d a n hibir z a m a n phe etmedim. mukadderat mdlete fiden vaz'yet kararile 23 N i s a n 36 tarihinden itibaren heyeti mahsusas elinden onun temiz ve hassas halknn feyiz
etmi olan Trkiye Byk Millet Meclisi 1 Terinisani 338 tarihli
hakimiyet ve saltanatn bilkayd art miUete ait bulunduunu bir d a h a tasrih ve iln eyledii zaman istanbulun hamiyetkr sinesinden ne byk heyecan tasvip ve kabul kopmutu, istanbul halk henz mevani ve tazyikat hariciyeden bilklliye hals bulmam olmasna ramen hibir ey, o gne k a d a r kalbinde saklad hissiyat necibanesini heyecan ve galeyan halinde izhar etmesine ve bu mnasebetle milli istikll ve hakimiyete olan alkai didesini gstermesine mani olamamt. i s t a n b u l vatanperverliinin yeni ve yksek bir eseri tecellisine daha ahit bulunuyoruz: hakimiyetimizin, milli itil ve istikllimizin tarsini iin Trkiye B y k Millet Meclisinin verdii tecdidi intihap karar zerine bugn btn hakayk mdrik olan mnevver ve vatanperver Istabnbul halknn yar ve a y a r a kar mttehit ve mtesanit bir kitlei mdliye halinde alt
540 ve ayan
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 540 memnuniyet bir neticei mesudeye vasd olmak zere bulun-
duu kemali kranla grlmektedir. Byle bir halkn s a m i m i ve vicdani bir delili muhabbeti olarak tevcih ettii tab hemehrilii kendim iin byk bir sebebi mefharet v e eref addederim. Milletimizin ruhu asdinde tedenberi grdm feyiz ve kabiliyetten kuvvet almak milli mcadelemizin esasatm ihzar eylemek zere bundan drt sene evvel Istanbulu terk ettiim gn, d u y d u u m yesi ve hicran asla unutamyorum. Halbuki bu a y n l k sair aksam v a t a n ile beraber esir ve muztarip inleyen Istanbulun halsna m a t u f bir are idi. Cenab H a k k a ok kr olsun ki b y k milletimizin azim ve iradesi m u v a f f a k oldu, mali milliyemiz t a h a k k u k ve tecelli etti, ediyor ve daha edecektir. Dne nisbetle bugn daha hr h a v a teneffs eden I s t a n b u l u n hals t a m ve kmili uzak deildir, i s t a n b u l bu halse yalnz igal ve esaretten kurtulmu olmakla k a l m y a c a k belki Trkiye camiasnda artk ana v a t a n a ve millete a v d e t eylemek gibi bir h a y a t ve saadete de kavuacaktr. Mstebit Sultanlarn ihtiras ve dratna m a k a r olmak i s t a n b u l iin erefli bir vaziyet deildi. H r v e mukadderatna kendisi hakim b y k Trkiyenin mnevver v e kymetli bir medinesi olduu zamandr ki i s t a n b u l en t a b feyiz ve fazete en hakiki mevk blendine ykselecektir. B u m u a z z a m neticeleri elde etmek iin btn millet ve memleketimizle beraber Istanbulun d a pek ok ektiini biliyoruz. F a k a t uras da inkr edilemez ki musibetler, straplar bizim iin azim ve k u v v e t menba oldu. istikll ve hakimiyeti yeddi iktidar ve inhisarna alm olan milletin savei himmetinde kariben bu strap v e mihnetlerin, bu tahribat ve haaratn telfi edileceine emin olabiliriz. B u vesde ile t a b hemehriliinin mftehiri olduum Istanbulun artk hak eddmi saadetli bir devrei h a y a t iinde hr ve mesut ykselmesine intizaren byk, kk btn halkna en har ve s a m i m i itiyaklarmn tebliini rica ederim efendim.
T a n i n : 22 H a z i r a n 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 6 8 - SEtM DOLAYISLE EDRNE MD. HUK. RESLNE GNDERLEN Telgraf (23. VI. 1923) Edirne Mdafaai Hukuk Riyasetine
541
Bimennihilkerim ibtidar edecek olan Edirne livas mebus intihabat iin Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyetinin ve Halk frkasnn namzetleri tide isimleri muharrer zevattr. Guruba tevecchkr olan muhterem liva ahalisinin bu yksek vazifei siyasiyelerini ifada muvaffakiyeti kmileye mazhariyetlerini temenni eylerim. Keyfiyetin bilumum Cemiyet tekiltna ve liva halkma iblile namzetlerin temini muvaffakiyetine bezli mesai ve neticeden malmat ita buyurulmasn rica ederim efendim. 1 - Mebus Faik Bey, 2 - Mebus Cafer Tayyar Bey, 3 - Nafa Vekleti tarik ve maabir Mdr Umumisi Hseyin Rfk Bey. 23.6.339 Gazi Msutafa Kemal
P a a e l i : 23 Haziran 1923
569 - S T A N B U L KNC SEMENLER H A K K I N D A (23. VI. 1923)
TELGRAF
s t a n b u l v e m l h a k a t mntehib-i sanilerine Mukadderat- millet ve memleketi tedvir edecek olan T r k i y e B y k Millet Meclisinin ikinci devresi iin gnderecek mebuslar intihap e t m e k salhiyetini mntehib-i evvellerden uhde-i eref ve mesuliyetinize alm b u l u n u y o r s u n u z . V a t a n n menfaat-i liyesini m d r i k b u l u n d u k l a r n d a n a s l a p h e o l m a y a n mntehib-i sani a r k a d a l a r m n b u en b y k v e en miihim v a z i f e y i ifa ederken gemi nekbet gnlerinin istirahatn h a t r d a n k a r m y a r a k y k s e k vicdanlarnn saday- tevikine t a b i b u l u n a c a k l a rn ve reylerini mazide olduu gibi istikbal iin de temin-i feyz h a y a t
542
edecek olan. Cemiyet ve Frkamzn namzetlerine vereceklerini k u v v e t l e mit ediyorum. R u m e l i ve A n a d o l u M d a f a a - i H u k u k Gazi Mustafa Kemal
Vakit: * * * 24. V I . .. 1
Reisi
570 - BEYOLU SEMENLERNE T E E K K R

(23. VI. 1923)
TELGRAFI
B e y o l u ube-i i n t i h a b i y e reiai Ekrem Beyin telgrafna cevap
Ercment olarak:
B e y o l u mntehib-i sani intihabatndan kffe-i ahalinin A n a d o l u v e Rumeli Mdafaa-i H u k u k Cemiyeti namzetlerine m t t e f i k a n itay-i rey ettiklerini ve b u mnasebetle tezahrat- fevkalde-i v a t a n p e r v e r a nede b u l u n d u k l a r m ve kendilerinin h a k k m d a k i hissiyat, t e v e c c h ve muhabbetlerini mir telgrafname-i lilerini memnuniyetle aldm. Tezahrat- vakann milletin dahil olduu yeni devrede hayat- hrriyet ve istikllin takdir-i k y m e t ve kutsiyetine delil-i bahir olmakla p e k ziyade mucib-i memnuniyettir. B i l m u k a b e l e teekkrlerimin ve selmlarmn ahali-i m u h t e r e m e y e tebliini rica ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: * * * 2 5 . 6. 1 9 2 3 , a. 1
571 - M D E R R S L K EHADETNAMESNlN VERLMES Z E R N E TEEKKR TELGRAFI

(28. VI. 1923)
Trkiye Darlfnunu Edebiyat muhteremesine
Medresesi Mderrisini
Riyaset-i
543
Istikll-i milletin istihsali emrindeki mcahede-i m u k a d d e s e - i millyenin t a h a k k u k eyleyen m u v a f f a k y a t - mekresini pek t a b bir m e m n u n i y e t v e iptiha ile k a r l a y a n heyet-i muhteremelerinin cizlerine mderrislik payesini tevcih eylemi olduklarm tebli b u y u r a n i'ar- telgrafilerine arz- k r a n eylemitim. Ahiren tevcih-i vakiin pek s a n a t k r a n e bir surette tanzim olunmu olan ehadetnamesini dahi b u m a k s a t l a gnderilen heyet-i m a h s u s a elinden memnuniyct-i m a h s u s a ile aldm. stikll-i mill irfan- mill ile t e v e m olduu cihetle igal b u y u r m a k t a olduunuz tedris krslerinde memleketin siz hadimin-i marifeti dahi hi phesiz ayn a z m cidalin kahramanlarsnz. Binaenaleyh hidemat- mebrurenizin d a i m a m t e z a y i t ve feyizli muvaffakiyetlerle tevali ve teali eylemesini temenni eder ve b a n a tevcih b u y u r d u u n u z fahr mderrislii s a m i m e n medar- m b a h a t ve bir rtbe-i liye olarak telkki eylediimi tekrar teekkrlerimle beraber arzederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 29. 6. 1923, . 2
* * *
5 7 2 - ESKEHR ADAY SEMNDE GRLEN YANLI H A R E K E T L E R E DAR B E L E D Y E VE TEFT HEYETNE GNDERLEN Yaz (1. VII. 1923) 1 - Eskiehir livasndan intihap olunacak mebus iin Frka namna dokuz namzet gsterilmi ve bunlar meyanndan livaca mnasip grlecek mebuslarn intihab halkn ray saibesine terk edilmiti. Eskiehirde mnteir (Yeni Trkiye) gazetesinde namzetlerden yalnz Ab Ulvi ve Emin Beylerle Halil ibrahim Efendi namlarna imzam Ue yazdm intihapta muvaffakiyet temennisini havi bir telgraf sureti grlmtr. Mezkr telgraf tarafmdan hibir vakit yalnz zat namna ekilmi olmayp belki mutad olduu vechUe her birisi ayr ayr olmak zere gsterilen dokuz namzedin cmlesine yazlmt. Gazetenin bu telgraftan bahsetmesi hakikatte olduu vehile btn namzetlere matuf bulunsa idi tab bir ey telkki edUirdi. BUkis
544
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 544 namzetler
yalnz mezkr zat namna yazlm gibi neredilmesi btn
hakknda Frkann takip ettii fikri bitarafiyi ihll etmi ve F r k a y a mteveccih olan halkn efkrn tevi eylemitir. u halde mezkr gazetede ismi mezkr olan Ah Ulvi ve Emin Beylerle Halil brahim Efendi gayri tabii bir tesir ifasUe rey istihsal eylemilerdir. Maruz e s b a p t a n dolay harekt vakalar katiyen drst grlmeyen Ali Ulvi ve Emin Beylerle Halil brahim Efendi Cemiyet ve Frkamzn namzetleri meyanndan kardmlardr. u halde Eskiehir livas iin ikinci madde de isimleri muharrer alt zevat kalyor. Henz intihap y a p m y a n cekleri zerinde reylerini teksif eylemelerini rica eylerim. 2 - Mebus Abdullah Azmi Efendi, Kolordu K u m a n d a n l a r n d a n Miralay Arif B e y , Mebus Hac Yeh Efendi, Mebus Mehmet Niyazi B e y , Mebus E y y p Sabri B e y v e Mebus H s r e v S a m i B e y . 3 b u telgrafn tahrifine m e y d a n verilmeyerek h e m a n b d u m u m mntehibi sandere neir buyurulmasn ve tebli edddiinin bddirilmesini ederim. 1 T e m m u z 339 Gazi M u s t a f a K e m a l
Ak Sz: 10 T e m m u z 1923
Sivrihisar
ve Mihalk mntehibi sanderinin bu alt zevat meyanndan m n a s i p gre-
rica
5 7 3 - LOZAN S U L H M Z A K E R E L E R N E D A R S M E T P A A Y A E K L E N Telgraf (4. V I I . 1923) Otedenberi safahat mzakeratnz takip ve tetkik ediyorum. Heyeti
Vekde karar olmak zere y a z d a n mteaddit cevaplarda b d h a s s a hazr bulundum. B u cevaplar benim de noktai nazarm muhtevi bulunuyordu. Heyeti Vekdenin k a r a r ve i'aratn hsn telkki ederek ona tevfiki hareketi, vaziyetinizin ve muvaffakiyetinizin emniyeti noktai n a z a r m d a n f a y d a l addediyorum. B u karar ve i'arat arasnda ben, muhataplarnzn hiyle ve hud'a d e heyeti aliyenize daima kendderi lehinde netice alabdecek k a n a a t l e r tadn i f h a m etmi olduumu zannediyorum. Son telgrafnz oldum. Bunlarn muhteviyat tahminlerimi teyit ediyor.
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Muhataplarnzn nensup olduklar hkmetlere verdikleri
545 raporlar,
sizin vaziyetinizi zayf gstermek iin esas addolunabilir. Zat linizce esasen malm noktai asliye zerinde musir ve mteassp olduumuz ve bunlarda lehimizde, ademi m u v a f f a k i y e t halinde vesaiti askeriyece yaplabilecek hususat ve bunlarn netayici malmdur. Biz bu harektn icrasn ve netayicin istihsalini memleketimizin m e n a f ahyesi iin oktan muvafk grmekteyiz. Zt lii biraderileriin izzeti nefsini ve ahsiyeti mmtazeenizin millet ve ordu nezdindeki itibarn hatrlatarak ona gre hareketinizin tesbit ve muhataplarnza izharn ricaya lzum grdm. ntihap vaziyeti yzde yz lehimize neticelenmek zeredir. Ordumuz mtemevvi intizar bildiiniz gibi kuvvetli ve azimlidir. H a t t a sabrszdr. Her gn getike bilhassa baz gazetelerin iaat zerine heyeti ahyeniz hakknda mtecelhdane bir harekete ve onun ederim.
Ali F u a t C e b e s o y , S i y a s i Hatralar, s. 340 * * *
hissiyat balyor. Binaenaleyh ok iyi takdir buyurulaca gibi zt linizden alebi ihtimal olan neticesine
5 7 4 - E S K E H R A D A Y SEMNE D A R B E L E D Y E V E MD. H U K . R E S L K L E R N E E K L E N T E E K K R Telgraf (9. V I I . 1923) Livanzn namzetlerimizden Arif ve Abdullah Azmi Beyleri intihabndan dolay, felketi v a t a n saadete tahvil gayesile senelerce evvel faaliyete balam olan Anadolu ve Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti namna btn liva halkm tebrik ederim. Memleketin bundan byle de naih f y z a t olmas iin livanzn ayni derecede yksek hassasiyeti vatanperverane ile Cemiyet ve frkamza zahir olacanda phem yoktur. Cenab H a k cmlenizi m u v a f f a k bilhayr eylesin. Ancak Eskiehir livasndan kacak mebus iin Cemiyetimiz namna dokuz namzet gsterilmi ve evvelce bildirilen esbap dolaysile de bunlardan z a t m hsteden karlmasna mecburiyet hasl olmutu. Bunlardan, Meclis haricinde de frkamzn umdelerine merbutiyetin muktezay imei vatanperveri olduunu bilen Ali Ulvi ve Halil brahim Beyler bu tebligat zerine derhal intihap ilerinden k e f f i yet etmilerse de mebus Emin Bey dier arkada-
546
larndan ayrlarak faaliyete d e v a m etmitir. Bu suretle mumaileyh Emin Bey, Frka h a y a t n d a art esas olan drst hareketi yakn arkadalar zararna iki defa ihll eylemi olduundan mtr. tbu maruzatmn bilumum liva Mdafaai Hukuk tekilt vo Belediye heyetlerde ahalii muhteremeye ibln hasseten rica eylerim efendim. Anadolu ve Rumeli Mdafaai Hukuk Cemiyeti Reisi Gazi Mustafa K e m a l
U . M . : 10 T e m m u z * * * 1023
numadeyhin frkamzla alkas
kalma-
5 7 5 - SEMDEN SONRA B E L E D Y E V E M D A F A A H U K U K L E R R E S L E R N E G N D E R L E N Telgraf (18. V I I . 1923)
CEMYET-
Livanzn yksek rt siyasisi ve kabiliyeti vatanperveranesini
irae
eden neticei intihaptan dolay felketi v a t a n saadete tahvil gayesile senelerce evvel faaliyete balam olan Anadolu v e Rumeli Mdafaai H u k u k Cemiyeti namna b t n liva halkm tebrik ederim. Memleketin b u n d a n byle de naili f y u z a t olmas iin livanzn ayni derecede yksek hassasiyeti vatanperverane ile cemiyet v e frkamza zahir olacamda phem yoktur. Cenab H a k cmlenizi m u v a f f a k bilhayr eylesin. i b u maruzatmn bilumum liva Mdafaai Hukuk t e k t ve Belediye Heyetleri ile ahal muhteremeye ibln hasseten rica eylerim efendim. Anadolu ve Rumeli M d a f a a i H u k u k Cemiyeti Reisi Gazi Mustafa K e m a l
Ak Sz: 19 T t r a u u z 1923
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 7 6 - ORDUYA G N D E R L E N B A Y R A M T E B R K (24. V I I . 1923) 1 - B a y r a m idrak ettiimiz bu gnde heyeti murahhasamzla
547
tilf
Devletleri arasnda L o z a n ' d a sulh imza ediliyor. Saysz mkUtla dolu bir yolun nihayetine muvaffakiyetle ve erefle v a s d olduk. H a r p sahasnda olduu k a d a r siyasi s a h a d a da T r k milletinin haklar, metanetle ve ehliyetle m d a f a a edmitir. imdiye k a d a r hi bir ordunun tahamml etmedii derecede ar bir vazifeyi byk mazinin hretine lyk bir surette ifa etmi olan k a h r a m a n ordumuz bugn kurtulan v a t a n n ufuklarnda b a y r a m v e sulh gneinin beraber doduunu gryor. D n y a ve tarih karsmda T r k milletine kar t a a h h t ettikleri vazifeyi m u v a f f a k i y e t l e b a a r m a k t a n 'dolay imdi pek hakl olarak mesut ve mftehir olan aziz silh arkadalarma ayni hissi s a a d e t ve iftihar Ue b a y r a m l a r m tebrik ediyorum. 2 - BUumum ordulara v e cephelere t e b b buyurulmasn rica edrim. Trkiye B y k Millet MecUsi Reisi B a k u m a n d a n Gazi Mustafa K e m a l
H . M . : 24 T e m m u z 1923
5 7 7 -MDAFAA H U K U K VE B E L E D Y E RESLKLERNE GNDERLEN BAYRAM TEBRK (24. V I I . 1923) BUumum Mdafaai H u k u k ve Belediye Riyasetlerine; drak ettiimiz b a y r a m , L o z a n d a sulhn imza edUdii gne tesadf ediyor. Memleketin felkette bunald bir z a m a n d a miUeti hals v e istiklle eritirmek iin giritiimiz mcadele sUhlarmzm ve siyasetimizin kazand muvaffakiyetlerle ilk b y k merhalesine v a s d olmutur. T r k mUletinin, hr olduu k a d a r hakiki bir nizam itimai iinde zengin, mreffeh, sahibi irfan v e s a n a t olarak y a a m a s n kendisine gaye ittihaz eden cemiyetimiz ve frkamz sulhun tam a m e n akdinden sonra ifa edecei yeni vazifelere hazrlanrken, i n t i h a b a t t a milletin ayn fikirler etrafnda toplanm zevata reyini vermek suretUe gs-
548
terdii vahdet ve t e s a n d a , sulhun imzasn mhim bir nisbette tacil etmi olduunu beyan ve aziz vatandalarmz mdli tarihimizin b y k bir merhalesi olan bu mesut b a y r a m d a n dolay btn kalbimle tebrik ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H . M . : 24 T e m m u z 1923
578 - EMR AVULUUNU YAPAN AL METN E VESKA (18. Trkiye Byk Kavanin VIII. 1923)
VERDKLER
Millet Meclisi R i y a s e t i
Ankara 18. 8. 3 3 9 ( 1 9 2 3 )
Ba Kitabeti Mdriyeti Adet
Mihal k a z a s n n u k u r v i r a n k a r i y e s i n d e n H a c s m a i l olu Ali E f e n d i t E r z u r u m ' d a n b e n i m 335 s e n e s i n d e n b e r i h i z m e t i m d e b u l u n m u v e hi b i r s u r e t l e s a d a k a t v e f e d a k r l k t a n a y r l m a m akll v e n a m u s l u bir e f e n d i d i r . H a k k n d a i c a b - t a k d i r i n h s n - m u a m e l e ve m u a v e n e t e d i l m e k zere i b u v e s i k a k e n d i s i n e verilmitir. Gazi Mustafa Kemal
Bakumandan
A t a t r k ' n imdivfl K a d a r m Ziya * * * Oranl, Ankara YaynlanmaYazan: 9 Anlar, A n l a t a n : Ali M e t i n , 1967, .
5 7 9 - ZMR B E L E D Y E S N E K U R T U L U BAYRAMI DOLAYISLE GNDERLEN Telgraf (9. I X . 1923) Samimi ve nazikne davetnamenizi hrmet ve memnuniyeti ile aldm. Gzel Izmirimizin hals bayramnn senei devriyesine mahsusa tesadf
549
eden 9 Eyll 339 senelerce elem ve hasretini ektiimiz b u m s t e s n a Medinemizde, sevgili hemehrilerimizin samimi muhitlerinde b u l u n m a k benim iin bir saadet olurdu. N e are ki yine millet ve memleketimizin selmet ve refahna mteallik bulunan mhim itigalatm beni b u s a a d e t e naihyetten bu erefh vazife menediyor. B u n d a n mtevellit derin teessrlerimi arzederken Mechsi Millimizden i z a m buyurulan heyeti m e b u s a m n hviyetinde benim de hissei itirakim bulunduunun kabuln rica ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H . M . : 10 E y l l 1923
5 8 0 - M E M L E K E T N K A L K I N M A S I N S L M L E M N E B R (28. I X . 1923)
HTABE
Trk milleti; Allahn inayetine gvenerek h a y a t m k u r t a r m a a , y a a m a k hakkna malik olduunu d n y a y a gstermee azmettii gn, biliyorsunuz ki btn vesaitten m a h r u m , yalnz iman ve ak istikll kuvvetine malik idi. Trkler, bu s a y e d e istihsal ettikleri zafer mcahedelerini tetvi ederlerken lemi s l m m pek ulvi bir alka ile mtehassis olduklarn kranla grm v e bunu daima minnetle y a d e t m e k t e bulunmutur. te bu a k a y a istinaden imdi de btn din kardelerimizden yine kendi kardeleri iin efkat ve merh a m e t rica ve t a v a s s u t u n d a bulunacam; Trk milleti zafere kavutu, f a k a t elyevm muazzam bir i karsndadr: Y u n a n idaresi altndaki dindalarmzn mbadelesi ve Trk toprana isknlar: Bu kardelerimiz bugn Yunan zulm altnda inliyor. Btn gn muhtelif mahallerden gelen feryatnameler her mslman kalbini rikkate getirecek, her mslma a l a t a c a k derecede ackldr. Bunlarn bir an evvel kurtarlmalar artk her eyden evvel bir vazifei diniye olmutur. Bizler gibi bir y u v a sahibi olan ve yeknu alt yz bini geen bu kardelerimizi Trk toprana k a v u t u r m a k , sefaletlerine hatime vermek pek byk bir itir. Kardeler, T r k milleti ne kadar vesaite malik olursa olsun bu vesait vine k f i deUdir. H a r p esnasnda Yunanllarn a y a k bastklar Anadolu mamureleri bugn birer virane olmutur.
550
Yunan hrs ve cinayetine kurban giden kardelerin topraklar da harabeye dnmtr. te kardeler; Bu yerleri imar etmee, dar oldukla mahrumiyet ve sefaletten bir dakika evvel hals edilmeleri lzm gelen Yunan idaresindeki Mslmanlar buralarda iskna, alt yz bin kiiye ekmek vermee, me'va bulmaa alan Trkler, kardelerinin sefaletten telef olmamalar iin lemi Islmm mrvvetine mracaat ediyor. Dindatk rabtai kutsiyesinin feyyaz tecelliyatna mitvar ve muntazr ve zavall kardelerimiz iin mterek hayr ve efkat messesesi olan Hilli ahmerin vaki olacak teebbsatma btn lemi Islmm seve seve ve kemali memnuniyetle zahir olacanda phem yoktur. Hli ahmer, bu dini vazifesinde de muvaffak olmas iin lemi tslmm ltuf ve muavenetine arz ihtiya ediyor. Yapacanz en ufak bir mua venetin bir ka mslman adesinin hayatn kurtaracan dnnz. Dorudan doruya aynen ve nakden gnderilecek ianat kranla kabul edilecektir. Bu gn ezici bir cereyan iinde bulunan ve yarn iskn ve iae edilmek iin bin mkiltla peneleecek olan Rumeli Mslmanlarnn yegne istinatghlan, imanlar ve yegne mitleri din kardelerinin ulviyet ve necabetidir. Cenab Kibriya cmlemizin yardmcs olsun.
H . M . : 28 E y l l 1921
581 - M D A F A A - I H U K U K L V A H E Y E T L E R TELGRAF (4. X. 1923)

stanbul, Mehmet zlmtr.
RESLERNE
skdar, Rza, Sait
Beyolu
Mdafaa-i ya-
H u k u k L i v a heyetleri reisleri H a c E v l i y a , beylere hitaben
H a k k m d a izhar b u y u r u l a n s a m i m h i s s i y a t a teekkrler ederim. Hrriyetine k a v u a n sevgili i s t a n b u l ' u zuhur edecek ilk f r s a t t a ziyarete i t a p edeceim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 5. 10. 1923
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 582 - IZMIR b e l e d i y e r e i s l i i n e (Ekim 1923) telgraf
551
H a l k F r k a s namzetlerinden O s m a n z a d e H a m d i B e y i n m e b u s l u a intibah suretiyle z m i r halknn cemiyet ve frkamz h a k k n d a gsterdii t e v e c c h a t a suret-i m a h s u s a d a teekkr eyler ve icabedenlere tebli buyurulmasn rica ederim efendim. Gazi Mustafa Kemal
Vakit: 2 6 . 10. 1 9 2 3 , . 1
* * *
583 - i s t a n b u l v i l y e t i n e (1. XI. 1923)
telgraf
Cumhur riyasetine intihabmdan dolay izhar edilen t e v e c c h a t a arzteekkr ederim. Milletimiz h a k k n d a d a hayrl olmasn Cenab- H a k t a n b t n kalbimle temenni ederim. Gazi Mustafa K e m a l
Vakit: 2. 11. 1 9 2 3 , . 1
* * *
5 8 4 - CUMHURBAKANLNA SEILMESI ZERINE ALNAN T E B R I K L E R E AK T E E K K R (1. X I . 1923) Cumhuriyet Riyasetine intihabm mnasebetde memleketin her tarafndan aldm samimane tebrikta ayr ayr cevap yetitirmekte teahhurat olabilmesi ihtimabne binaen umumi olarak alenen takdimi teekkrat eylerim. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 1 Kasun 1923
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 552 5 8 5 - CUMHURYETN H N I D O L A Y I S L E T E B R K N E V E R L E N CEVAP (1. X I . 1923) i s t a n b u l ' d a Halifei Msbmin Abdlmecit Hazretlerine HALFENN
Trkiye Cumhuriyeti hakkndaki hayrhahane penahderine takdimi teekkrat ederim.
temenniyat
Hilfet-
Trkiye Reisicumhuru Gazi M u s t a f a K e m a l

Babalk: 5 Kasm 1923
5 8 6 - C U M H U R B A K A N L I I N A S E L M E S D O L A Y I S L E SOVYET CRA KOMTES R E S MR. KALNNN T E B R K N E V E R L E N CEVAP (4. X I . 1923) Moskovada R u s y a Merkezi i c r a K o m i t e s i Reisi Meur Kalinin Hazretlerine T r k milletinin mukadderatn dorudan doruya ve t a m bir hakimiyet dairesinde bizzat idare hakkn kati bir surette tesbit eden ve mazide son derece mutazarrr olduu istibdada delebet nihayet veren Cumhuriyetin samimiyetle teekkr ederim. Riyaseticumhura intihabm ilm dolaysde vaki oan tebriktnza Trk millet ve hkmeti namna halisane ve mnasebetile ifa ettiiniz tebrikt ve hakkmda izhar buyurduunuz hissiyattan dolay son derece mtehassis oldum. ki millet ve iki hkmetimizi birletiren revabt dostanenin gayri kabili inhill olduu hakkndaki itminannza tamamile itirak ederim ve ibu revabt gittike teyit ve takviye ederek her iki Trkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 5 Kasm 1923
devletin inkiaf namna ve iki milletin saadetine hdim olacana kaniim.
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 5 8 7 - M T E K A D N - 1 A S K E R Y E C E M Y E T NE T E L G R A F (13. XI. 1923)
553
Istifsar- hatr suretiyle izhar ettiiniz hissiyata teekkr ederim. R a h a t s z l m esasen ayan- e h e m m i y e t deildi. E l y e v m t a m a m e n iade-i afiyet eyledim. Trkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa K e m a l
Vakit : 14. 11. 1923
* * *
5 8 8 - H A L K RARTS RESLNE V E K L E T ETMES N SMET PAAYA GNDERLEN Yaz (19. X I . 1923) Halk Frkas Reisi Umumilii ile filen itigale vazifei haliyem msait olmadndan zat devletlerini tevkil ediyorum. Gazi Mustafa Kemal
II.M.: 21 Kasm 1923
589 - T R K TCARET BRL KONGRESNE TELGRAF (22. I. 1924) 22. I . 1924

D e r s a a d e t T r k Ticaret Birlii K o n g r e s i Reisi Aynizde H a s a n Tahsin Beyefendiye
K o n g r e azay-i muhteremesinin h a k k m d a gsterdii s a m i m hiss i y a t a t e e k k r eder v e mill ticaretimizi tanzim ve i'l h u s u s u n d a amil-i m u v a f f a k i y e t olmalarn temenni ederim. T r k i y e Reisicumhuru Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 2 3 . 1. 1 9 2 4 , s . 3
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 554 590 - BARO KNC R E S N E T E L G R A F (26. II. 1924)
Lutfi Fikri Beyin tahliyesi zerine ekilen telgrafa cevap olarak yazlmtr.
s t a n b u l kinci B a r o Reisi S a d e d d i n Ferit B e y e f e n d i y e B a r o ' n u n hissiyatna teekkr ederim. B a r o n u n Cumhuriyete gzide hidemat ifa edeceine dair olan k a n a a t i m i z i b u vesile ile de izhar ve b e y a n e t m e k isterim efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
FAIIL: 27. 2. 1924, .. 2
591 - DARLFUNUN EMNNE VERLEN CEVAP (3. I I I . 1924) istanbul Darlfunun Emini ismail Hakk Beyefendiye C - Memleketimizde demokrasi ve cumhuriyet umdelerinin mutlak ve kati surette tatbiki ve memleketimizin tarihi dim ve medeniyette lyk olduu mertebei refaya isal hususunda Darlfnunumuzun kanaat ve kudreti ilmiyeye mstenit trl ve uurlu filiyat ve iradatnn daima en kymetli ve msmir mil olduunu bu vesUe ile de tekrar eyler hakkmda samimi surette izhar hissiyat eyleyen heyeat muhteremeye teekkratmn tebliini rica ederim. 3 Mart 340 Trkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa Kemal
Vakit: S Mart 1924
552
555
592 - M A H M U T E S A T B E Y E T E L G R A F
(Eyll 1924)
Gezdiim ve grdm her yerde millet cehil ve taassuba iln- harb halindedir. Medeniyet ve teceddt yolunda bir an kaybetmeye muvafakati yoktur. Pasl dimalarn uursuz tefevvhlan, anide milletin mterek ve mthi feveraniyle bunalmaktadr. Bunu gzlerimle grdm. Bmnasebe vaki beyanatmdan dolay izhar ve ibl olunan srurlara teekkr ederim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
R**it s. 66 M e t t i , Atatrk va Donanma, 1966,
593 - K T A P ARMAAN EDEN BRAHM HLM B E Y E T E E K K R TELGRAFI

(8. X. 1924)
istanbul'da Babli Caddesinde Kitap brahim Hilmi Beye, Erzurum hareket-i arz felketzedegn ocuklarna ihda buyurduunuz kitaplar dolaysiyle ok teekkr ederim. Memleketin ilim ve irfan iin bu vesile ile gsterdiiniz alkay kymetli buldum. lim ve irfan ile mcehhez bir kavim her nevi felkete, tabiatten gelse bile, are bulabileceine iaret olan bu nevi teberruunuz btiin millete takdire ayeste manadadr. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
Vakit: 9. 1 0 . 1 9 2 4 , 5
***
552
594 - S T A N B U L E H R E M A N E T NE T E L G R A F
(13. X. 1924)
Saltanat- ferdiyenin ilgas yevm-i mesudunun sene-i devriyesinde istanbul namna izhar buyurulan hissiyata teekkr eder, bu vesile Ue muhterem istanbul halkna selm ve hrmetlerimin iblm rica ederim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
Vakit: S. 10. 1924
595 - E R Z U R U M D E P R E M DOLAYISIYLA T E L G R A F E K E N F R A N S I Z C U M H U R R F I S t N E CEVAP

(13. X. 1924)
Fransa Dttmerg'e Reisicumhuru yazlmtr Msy Gastoa
Erzurum halknn dar olduu felket dolaysiyle zatlUerinin derin teessrlerini ve Fransa'nn samim bir alka ile Trkiye'nin kederine itirakini ifade eden telgrafnz aidim. Musibete urayanlarla ilk temasa geldiim gnde ve teessrlerimin en edit bir zamannda beni bulan bu pek dostane tesellinizden duyduum hiss-i teekkre itimat buyurmanz rica ederim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
Vakit: 2 . 10. 1 9 2 4 , s. 2
596 - ANATOL F R A N S N T A Z Y E T E L G R A F I
(17. X. 1924)
F r a n s a Reisicumhuru Ekselans Dmerg B y k Anatol Frans'n ziyayle Fransz fikir ve edebiyat lemini dadar eden m a t e m haberini dn x \nkara'ya avdetimde byk bir tees-
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER
557
srle aldm. Ztlilerine T r k H k m e t ve Milletinin en h a s s a s taziyetlerini t a k d i m eder v e M a d a m F r a n s ' n kederi h u z u r u n d a hrmetle eilirim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 2 3 . 10. 1924, . 2
***
597 - ZYA GKALP'IN HASTALII MNASEBETYLE EKLEN (21. X. TELGRAF 1924)
s t a n b u l ' d a B e y o l u ' n d a F r a n s z H a s t a n e s i n d e T r k mtefekkir-i muhteremi Ziya G k a l p Beyefendiye. Rahatszlnzdan ok teessrle h a b e r d a r oldum. Shhat afiyetiniz haberine memlekete intizar o l u n m a k t a d r . S r ' a t l e iade-i afiyetiniz iin A v r u p a ' d a tedavinize ihtiya v a r s a i c a p eden her eyin tahsisini tekeffl e d i y o r u m . Shhatiniz ve mahall-i tedaviniz hakknda i'armz bekler, m u h a b b e t k r selmlarm b e y a n ederim efendim. Reisicumhur' Gazi M. K e m a l
Ziya Gokaip'm Hayat va Malla Mektuplar,, a. Ali N t e h a t 181 CkK, t.tanbol, 1931,
***
5 9 8 - FRANSA L E YAPILACAK HAVA YOLLARI MNASEBETNE DAR (21. X . 1924)

F r a n s z Cumhurreisi G a s t o n D e Merg'e gnderilen mektup.
Reis Efendi Fransa ve Trkiye makarr hkmetleri arasnda mnakalt havaiye tesis vesilesde irsal buyurulan nameyi ahz ile kesbi mubahat eylerim. Bu hadisei mteyemminenin mstelzem olduu eseri nezaketten pek mtehassis
552
oldum. Zat asnelerini fikrine itirake msareet eyler ve memleketlerimizi yekdierine rapteden mnasebatn daha ziyade takviyetpezir olmasn grmek hususunda en samimi temenniyatm arzederim. Fransann mran ve refah ve Reisi al kadirinin saadeti ahsiyesi iin avni derecei samimiyetle temenniyat hrrede bulunmaktaym. htiramat faikemi zat asnelerine arz ve ibl iin bunu nmelvesile ittihaz eyledim.
H . M . : 23 * * * Ekim 1924
5 9 9 - Z Y A GKAJLP'IN 24. X. 1924 GN LM Z E R N E ENE EKLEN BASALII TELGRAFI stanbul Vilyeti v a s t a s i y l e Ziya Gkalp Bey'in refikas hanmefendiye, Muhterem zevciniz Ziya G k a l p Bey'in btn T r k lemi iin b y k bir zya tekil eden gaybubet-i ebedisinden mtevellit hissiyat- t a z i y e t k r a n e m i ve T r k milletinin s a m i m teessrat- kalbiyesini zat- ismetanelerine arzeder ve T r k millet ve hkmetinin b y k mtefekkirin ailesi hakkndaki hissiyat- mfikanesini temin ederim efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Ziyv lan, a. Crkalp'n 185 Hayat r e Malta Mektup, 1931, Ali N z h e t Gksel, stanbul.
***
6 0 0 - BABAKAN SMET PAANIN STFASINA GNDERLEN Yaz (22. X I . 1924)
DAR B.M.M.'e
Byk Millet Meclisi Riyaseti Celilesine Ahvali shhiyesinin gsterdii kati zarurete binaen Malatya Mebusu smet Paa hazretleri Bavekletten istifa etmilerdir. stifay vaki kabul olunarak
559 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER yeni Heyeti Vekilenin teekklne kadar vekleten ifay vazife etmeleri kendilerinden rica olunmutur. Tayin edeceim Bavekdi ve marnileyhin intihap edecei vekillerden mrekkep hkmet heyetini tasdik ettikten sonra Meclisi Aliye arzedeceim efendim. Reisicumhur Cazi Mustafa Kemal
H . M . : 2.1 K a s n * * * 1921
6 0 1 - BABAKANIN STFASI ZERNE GNDERLEN Yaz (22. X I . 1924) Malatya Mebusu tsmet Paa Hazretlerine Ahvali shhiyenizin gsterdii kati zarurete binaen Bavekletten vuku bulan istifanz tessrle kabul ediyorum. Yeni heyeti hkmetin teekklne kadar vekleten tedviri umur buyurulmasn rica eder ve gerek zat devletlerinin ve gerek riyaset buyurduunuz Heyeti Vekilenin vatan ve milletin selmet ve saadetini kfil hidematndan dolay takdimi kran eder ve zat devletlerine shhat ve afiyet temenni ederim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l .
H.M.: 23 Kasm 1924
602 - R E T GALP'E T E E K K R (1. II. 1925)
TELGRAFI
K o n y a 1. 2. 1925 Aydn Mebusu D r . R e i t Galip Beyefendi Ankara Teekkr, devam- f i y e t ve saadetinizi temenni ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Dr. Reit Calip, Haz: Ahmet evket Elman, Ankara 1955, s. 227
***
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 560 TEEKKR YAZISI
603 - TAYYARE CEMtYETNE GNDERLEN (24. II. 1925)
23.2.1341 tarihli tezkerenizi ve merbutu nizamnameyi memnuniyetle okudum. Havai kuvvetlerimizin az zamanda ehemmiyetile mtenasip bir derecei mkemmeliyete ils iin sarf edilegelmekte olan faaliyete mzaheret maksadde teekkl eden cemiyetinize hayrl mesaisinde yardm, benim iin mucibi haz ve mefharettir. Memleketimizin her tarafnda takdir ve biran evvel temini arzu edilen bir ihtiyacn tatmini yolundaki teebbslerinden dolay cemiyet messislerini tebrik eder ve cemiyetin hedefine doru srat ve muvaffakiyetle ilerlemesini temenni eylerim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
II.M.: 25 u b a t 1925
6 0 4 - GEN H A V A L S N D E K S Y A N OLAYINI T E L ' N E D E N A D A N A L I L A R A CEVAP (26. II. 1925)
Mcadele-i Mdlyede pek erefli ve m s t e s n a bir m e v k i ihraz eden Adanallarn Gen havalisinde zuhur eden irtica hadisesi mnasebetiyle izhar ettii s a m i m ve ayan- t a k d i r hissiyata teekkr ederim. N i k b e d d i bihakkn m d r i k milletimizin Cumhuriyete v e inklba merbutiyeti sayesinde ibu hadise msebbiplerinin kariben lyk olduklar vehile tecziye edilecekleri m u h a k k a k t r . Muhterem Adanallara hrmetlerimin tebliini rica ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakti: 2 8 . 2 . 1 9 2 5 , s. 1
***
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 605 - E Y H SAlT SYANI Z E R N E TRABZON HALKININ T E L N E D E N V E N K I L P L A R A BLDREN TELGRAFLARINA (l. III. 1925) A n k a r a 1. 3. 1925 BALILIINI CEVAP
561 OLAYI
Halkn ibraz buyurduu yksek idraki ve Cumhuriyetperverlik hissiyatn kemal-i kran ve memnuniyetle m a h e d e ediyorum. Muht e r e m h a l k m z n h e r t a r a f t a n y k s e l e n h a r a r e t l i l n e t v e n e f r e t hisleri karsnda irtica zihniyet teebbslerinin ebediyen eriyeceine i t i m a d m k a t ' d i r . C m l e y e s e l m v e h r m e t l e r i m i n t e b l i i n i rica e d e r i m , e f e n d i m . Reisicumhur Gazi Mustafa
Byk ocuk s. 20 Tarih Esirgeme
Kemal
Der: Trabzon 1938
Trabzon'da,
Kurumu, istanbul,
***
606 - E Y H SAT SYANINI T E L N E D E N VE BALILIKLARINI BLDREN (1. III. 1925) TRKOCAI RESNN TELGRAFINA
KENDSNE CEVAP
TRABZON
1. 3. 341 ( 1 9 2 5 ) Trabzon Trkoca Reisi Reit Beye
Cumhuriyet ve inklbmza vaki olan suikast teebbsat kars n d a k i v a t a n p e r v e r a n e h i s s i y a t n z a ve h a k k m d a k i h i s s i y a t v e i t i m a d a teekkr ederim, efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa
Byk s. 21 Tarih
Kemal
Der: Trabzon 1938
Trabzonda,
ocuk Esirgeme Kurumu, istanbul,
**
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 562 6 0 7 - RTCA H A D S E S D O L A Y I S L E (1. I I I . 1925) Darlfunun mderris ve talebesinin akdettikleri i t i m a d a Cumhuriyet STANBUL DARLFUNUN
E M N N E V E R L E N CEVAP
aleyhine ve din aletile y a p d a n her trl irticakr hareketlere kar izhar edden iddetli lnet ve takbih hislerini mul'in telgrafnamenizi memnuniyetle aldm. Darlfnunumuzun milli ve v a t a n i mesailde daima gsterdii yksek idrak ve hassasiyet ayani kran ve ti iin de mucibi itminandr. B y k milletimizin takati beer haricinde saylan uzun ve ciddi mcahedesinin ve pek ulvi fedakrlklarnn muazzez semeresi olan inklp aleyhine ne ekil ve surette olursa olsun tezahr edecek istidat ve teebbsatn u m u m i nefret ve mukavemetle kardanaca t a b idi. Birka gndenberi bunun en celi ve asd asarn grmekle mubahiyiz. Her snf halkn ve doru yolu idrak hususunda gsterdii ayan takdir isabet ve liyakat muvacehesinde irtica zihniyetinin ebediyen eriyeceine itimat edebiliriz. B u mnasebetle h a k k m d a izhar buyurulan tevecchkr hissiyata teekkr eder ve cmleye selm ve hrmetlerimin tebliini rica ederim efendim.
**
T a n i n : 3 M a r t 1923
6 0 8 - GEN SYANI D O L A Y I S L E M L L E T E , ORDUYA VE M E M U R L A R A BEYANNAME (7. I I I . 1925) Gente balayup Elaziz ve Diyarbakr merkezleri hududlarna kadar
tevess eden hadise, kanunen mcrim olan baz mteneffizann din maskesi altnda setri mahiyete alan teebbsleri mahsuldr. Asiler, memleketin her tarafnda devlet kuvvetinin zaifletirilmesi iin bir mddettenberi suru muhtelife ile d e v a m eden faaliyetlerin tesirat amile v c u d a getireceine
istinad etmilerdir. Hadise btn vatandalarca nefret ile telkki edilmi ve civar mntkalarn ahalisi ani bir hissi mukavemet ile Cumhuriyetin mdafaasna kyam eylemitir. B y k Mdlet Meclisinin maddi ve manevi kuvvetleri ile mcehhez olan Hkmeti Cumhuriye, icap eden vesaiti msellhay asiler aleyhine tevcih
563
eylemi ve pek yaknda semerat katiye husule getirecek tedabiri messire alnmtr. Bununla beraber H k m e t i Cumhuriye btn memlekette huzur ve sknu ve emniyet ve asayii tehdit edebilecek bilcmle anasra kar kanunu mahsus ile selhiyeti mania alm v e bu selhiyeti azim ve k a n a a t l a derhal tatbik etmek kararm vermitir. Cumhuriyetin hrriyet ve nimetlerini, binnefs Cumhuriyeti tahrip edecek neriyat ve t a s m i m a t a ve cumhuriyetin ordusu ve zabtasn her hangi bir sebeple istihkar ve istihfafa v a s t a addedecek olanlarn en edit ahkm kanuniye ile takip ve tenkilleri mukarrerdir. V a t a m n bir kesinde huzuru ammeyi ihlal eden hadisenin yalnz oradaki vatandalar deil, en uzak yerlerdeki vatandalarn rahatn, saadetini ve h a y a t mesaisini ve iktisadiyat ve istihsaltm mteessir ve mutazarrr ettii sabittir. Binaenaleyh her saadetin ve her faaliyetin ve bilhassa iktisadi ve ticar inkiafatn ilk art, huzur ve skn ile emniyet ve asayiin gayr kabili ihll bir emniyet ve k u v v e t t e bulunmasiyle kabddir. B u sebeple de Cumhuriyet polis ve J a n d a r m a s n n ve Cumhuriyet ordusunun eref ve itibar her mlhazann fevkindedir. B u eref ve itibara riayet iin vatandalarmn teyakkuz ve intibahn taleb ederim. B u mnasebetle kemali fahr ile b e y a m msareat eylerim ki vatann her tarafndaki hassasiyet ve tezahrat, k a h r a m a n milletimizin cumhuriyeti ve sknu asayii behemahal muhafaza iin kavi ve metin idaresini bir daha tecelli ettirmitir. R e s a y memurinin ve mazisi an ve zafer ile mli olan cumhuriyet ordusu mensuplarnn vatann dahili ve harici temamiyeti iin hissi fedakrilerine ve yksek vazife hislerine intizar eylerim. B y k Millet Meclisinin k a b u l ettii kanun bilcmle hkmet memurlarna kanunun derpi ettii her hangi bir hadiseyi v u k u u n d a n sonra b a s t r m a k t a n ziyade o hadiseyi kablelvuku menetmek vazifesini tahmil eylemitir. Bu vazifenin eksik ifasndan terettp edecek mesuliyetin srar ile takip eddeceine phe edilmemelidir. Devletin s a r s d m a z nufuz ve kudreti s o k a k l a r d a mtecaviz sarholarn dalarda hrszlarn her hangi m a k s a d l a cumhuriyet vesaiti msellehasna m u k a v e m e t e yeltenen asilerin ve efkr m a s u m e i milleti tevi ve ihll edenlerin srati m m k n e de tenkil eddmesini mirdir. Mlki ve askeri devlet memurlarn her eyden evvel yksek vazifelerini bd tereddt ve kemali azim ve iddetle i f a y a d a v e t ederim. Trkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 8 Mart 1925
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 564 609 - ORUM M E B U S U F E R T BEYN ENE TELGRAFI (13. III. 1925) muhEn TAZYET
T r k i y e B y k Millet Meclisinin k y m e t t a r bir u z v u o l a n derin hissiyat- taziyetkraneni arzeylerim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa
Vakit:
t e r e m z e v c i n i z i n zya- ebedisi h a b e r i n i k e m a l - i t e e s s r l e a l d m .
Kemal
15. 3. 1925, . 3
610 - N V E R S T E T A L E B E B R L N N T E L G R A F I N A C E V A P (20. III. 1925)

Anadolu'yu Heyeti" uyarmak iin bir "Tenvir Birli-
kuran
niversite
Talebe
'ain telgrafna cevap olarak
yazlmtr
Heyetinizin nevver
tekilini memnuniyetle taassup
karladm.
Memleketin
mTerilim
genliinin
ve irticaa kar
mcadelesindeki
yksek
v a z i f e s i n i i d r a k ile t e e b b s s a h a s n a g e m e s i a y a n - t a k d i r d i r . tibedeceiniz heyetlerin memleket dahilinde seyahati en b y k fayday muciptir.
ocana memleketimizi yakndan tetkik frsatn d a vereceinden ayrca T e e b b s n z n ciddiyetle t a k i p ve inkiafnda hayrl semereler mit ve m u v a f f a k i y e t temenni ederim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa
Vahi:
Kemal
22. 3. 1925, s. 5
***
565 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 611 - V A T A N D A L A R A G N D E R L E N B A Y R A M T E B R K (23. IV. 1925) R a m a z a n B a y r a m n aziz v a t a n d a l a r m a hararet ve muhabbetle tebrik ederim. B u gnlerde Cumhuriyet anl ordusunun kahramanl ve btn evlad vatann muzaheret ve muaveneti ile b y k bir irtica tehlikesini bastrm a k ve resay isyan ve ihaneti Cumhuriyet mahkemelerinin mitir. B u suretle Trklerin ailei Beynelmilelde en temiz ve en yeni desatiri medeniyet ile cidden ayan itibar ve ayan hrmet ve mevcudiyet olduunu bir daha isbat etmi bulunuyoruz. phe yoktur ki Cumhuriyet dmanlarna kar milletimizde bu basiret ve teyakkuz m e v c u t olduka iktisadi ve medeni inkiafatmzn feyizli neticeleri sratle ner ve tevess edecektir. Aziz v a t a n dalarm ve bu anda Cumhuriyeti silah elinde dman karsnda m d a f a a eden evldlarmz tekrar tebrik vecmlenize muvaffakiyet ve saadet temenni ederim. Trkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa K e m a l
F a * a r l i : 3 May 1925
penei adale-
tine teshm etmi olmakla bir defa daha p a r l a k bir muzafferiyet ihraz et-
612 - O R D U L A R A G N D E R L E N B A Y R A M T E B R K (23. IV. 1925) i d r a k ettiimiz bayram Cumhuriyetin mdafaasn ve an erefini kuvvetli omuzlarnda tayan ordularmza hararetle muhabbetle tebrik ederim. Memleketi byk bir irtica ve inhitat tehlikelerine kar m d a f a a yolunda yeniden b y k muzafferiyet ihraz eden kumandanlarmz, zabitlerimizi ve askerlerimizi bu mnasebetle selamlarm. B u anda aziz Trkiyenin btn aileleri Cumhuriyet dmanlarna kar silhbedest ifay vazife eden, seferber olan vatan tebc etmektedir. Vatann ve Cumhuriyetin mdafaasna m a t u f mesaide cmlenize muvaffakiyet ve erefli hidemat temenni ederim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
V a r l k : 11 M a y s * * * 1923
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 566 6 1 3 - L K M U R A S S A NANI TEVCH E T T K L E R N D E N DOLAYI TAYYARE CEMYETNE GNDERLEN T E E K K R (24. V. 1925) Trk T a y y a r e Cemiyeti Riyaseti Aliyesine lk murassa nian b a n a ita etmek suretile ibraz eyledii eseri tevecchYAZISI
ten dolay, cemiyeti muhteremeye derin t a h a s s s a t ve teekkratm arzederken cemiyetin faaliyetini ve her milli, v a t a n i meselede olduu gibi hayrl gayenizi takdir hususunda da yksek idrakini gsteren b y k mdletimizin ulvi fedakrln hrmet ve kranla yadederim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
11.M.: 25 M a y 1925
614 - S E F E R B E R L N K A L D I R I L M A S I D O L A Y I S L E V A T A N D A L A R A BEYANNAME (31. V. 1925) Erkanharbiyei Umumiyemizin i'arna nazaran son irticai, tenkil et-
mek iin sdh altna celb edilmi seferber evld vatann terhisleri zaman gelmitir. Bir t a r a f t a n a r k t a k i ktaatmzn hazeri kardrolarn ikmal iin tedabir alnacak ve dier t a r a f t a n seferber askerleri tedricen ve mteakiben terhis olunacaktr. Cumhuriyetin Erkanharbiyei Umumiyesi ve Mdafaai Milliye Vekleti tarafndan ittihaz olunmakta bulunan tedabirin heyeti umumiyesi seferberliin dgas ile beraber k u v a y i devletin muhafazai risanet ve evketini ve mnferit ve mteferri hareketi takibiyenin intacn memmen bulundurduu anladmtr. Kezalik Byk Millet Meclisinin verdii mezuniyet ve selhiyetlerle stikll Mahkemelerinin ve Divan Harplerin a n a s n irtica ve isyan muhakemeye d e v a m etmeleri tabdir. Cumhuriyeti m d a f a a iin d m a n zerine
567
koan k a h r a m a n ve eci ordumuzun seferber askerlerini d a i m a k t a a t m ve cessur ve mcerrep zabitan ve k u m a n d a heyetlerini muhabbet ve memnuniyet ile tebrik ederim. B u esnada ordumuzu ehliyet ve m u v a f f k i y e t l e tevcih ve sevk ve idare etmi olan Erknharbiyei Umumiyemize ve onun muhterem rar ifade ve iln etmek isterim. Trkler, Cumhuriyetin muhafazasma, vatann inkiafna ve milletin mahkm temeddn ve teali yolunda mesaisine mani olmak istiyeceklerin Reisi Mir Fevzi P a a Hazretlerine itimad ve kranmz muvacehei millette tek-
olduklar nekbet ve hsran kati olarak isbat etmilerdir. Muhakkaktr ki milletimiz takip ettii necat ve mesai yolunda ilerlemekten b a k a bir hal kabul edemez. Aziz yuvalarna avdet etmee balayan evldlarmza kar milletimizin besledii muhabbet ve krana tercman olurken bir hakikati btn vatandalarma tekrar etmei vazifemden addederim. Vatann dahdi ve harici her hangi bir tehlikeden en az fedakrlkla e az z a m a n d a kurtulmas iin yegne are her hangi bir seferberlik davetine her v a t a n d a n derhal ve bir an gaip etmeksiz ; n icabet etmesidir. N a s d bu son defaki tenkil harektnn birinci derecede srr muvaffakiyeti vatandalarn gsterdii bu idrak ve tehalk oldu ise cumhuriyetin maruz kalabecei her hangi bir ihtimalde de yine birinci muvaffakiyet amili seferberlik davetine derhal ve bir an gaip etmeksizin icabet etmek olacaktr. Vatandalarm! T r k vatannn inkiaf, temamiyeti ve her tehlikeden masuniyeti bir seferberlik davetine derhal icabet etmektedir. Bu yetimilerimizin ve yetiecek evldlarmzn d a i m a hatrasnda mabyz. Trk vatanperverliinin birinci frikas v a t a n mdafaas daveti karsnda her ii brakarak silh altma komaktr. Cumhuriyeti m d a f a a etmi olmann verdii hakl eref ve gurur hisleriyle yuvalarna avdet etmee balayan evldlarmz muhabbet ve minnet ile tekrar selmlarm. 31 Mays 341 Trkiye Reisicumhuru Gazi Mustafa K e m a l
dsturu
bulundur-
552
615 - S T A N B U L ' D A T R K Y E H L L A H M E R C E M Y E T MECLS-! UMUM RYASET- ALYESNE (24. VII. 1925)
Meclis-i Umuminin ilk i t i m a n d a h a k k m d a izhar b u y u r u l a n hissiyat- s a m i m a n e d e n dolay heyet-i muhteremeye t e e k k r eyler ve m u v a f f a k i y e t l e r i hakkndaki temenniyatmn tebli buyurulmasn rica ederim efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 2 5 . 7 . 1 9 2 5 , a. 3
***
616 - BAY LTF F K R HAKKINDA STKLL MAHKEMESNE GNDERLEN Yaz (15. VIII. 1925) stikll Mahkemesi Riyaseti Aliyesine istikll mahkemesine mevdu olanlar meyannda Ltfi Fikri Beyin safahat muhakemesini gazetelerde mtalaa eyledim. Mumaileyhin efkrmz ve hatt hareketlerimizden esas itibarile farkl olan bir takm mlhazat ve tenkidata bu vesile ile muttali oldum. Kanuni yollarla milletin tezahr eden iradei katiyesi, tekilt devlet ve usul idare hakknda Ltfi F-kri Beyin efkr hususiyesine tevafuk etmeyen tecelliyat nihaiyesini gstermitir. ahsmn bertaraf edilmesi tahminatna ve bu tahminatn neticesi olmak zere derpi ettii tasavvurata kar mahiyeti hukukiyesi msait dahi olsa ahsen bir iddia dermeyen etmeye mtemayd deilim. Binaenaleyh gerek efkr siyasiyenize ve gerek ahsmza kar olan vaziyetinden dolay eer h mahkemece baka zeminde kanuni esbab ittihamiye mevcut deilse mahkemei lilerinin msamahasn isticlp ederim. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H . M . : 16 A f c u . t o a 1 9 2 5
569 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 617 - A F Y O N K A R A H S A R G E N L E R N N T E L G R A F I N A C E V A P (29. VIII. 1925)

Dumlupnar'daki yonkarahisar cevap olarak: tren dolaysyla ektii Afgenlerinin telgrafa
C. - Dmlupmar'n nc yldnmn tesit ederken beni hatrladnz ve h a k k m d a izhar b u y u r d u u n u z s a m i m h i s s i y a t t a n dolay takdim-i t e a k k r a t e d e r i m . Asrn b t n i c a b a t m t a m a m e n mdrik olduklarna k a n i o l d u u m m u h t e r e m K a r a h i s a r l l a n n asker zaferimizde olduu gibi v e itima inklbmzn en n s a f l a r n d a d a kendilerine lyk mevki-i i h t i r a m d a yryeceklerine eminim. B u nokta-i n a z a r d a n b a n a tevecch eden vezaifin ifa v e tayininde bir an bile tereddt e t m e y e r e k milletin e m n i y e t v e m u h a b b e t l e bahettii k u v v e t ve salhiyeti hsn-i istimal edeceimi arzetmekle mb a h i y i m . Cmleye s e l m v e ihtiram. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 31. 8. 1 9 2 5 , s. 2
***
618 - A B D L H A K H A M T ' E T E L G R A F (8. IX. 1925)

airin, apka rafna cevap devrimini tebrik eden olarak yazlmtr: telg-
Tebrikt- lilerine ve bilvesile h a k k m d a izhar b u y u r u l a n hissiyat- s a m i m a n e y e teekkr ederim efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 9. 9. 1 9 2 5 , s. I
***
552
6 1 9 - E S K M E S S E S E L E R N K A L D I R I L M A S I Z E R N E E K L E N Telgraf (8. I X . 1925) Istanbulda D a r l f n u n Fen F a k l t e s i Reisi H s n H a m i t Beyefendiye Milletin hakiki t e m a y l ve i h t i y a c m m emrettii mukarrerat ahirenin Fen Fakltesi tarafmdan meserretle kardandn mir telgrafnamenizi teekkrat memnuniyetle aldm. Mnevver genliimizin teceddt ve terakki yolundaki hareketi milliyeye kar gsterdii eylerim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 9 Eyll 1925
alka v e hassasiyete takdimi
6 2 0 - Y E N L K L E R E K A R I G S T E R D K L E R LGDEN DOLAYI B A L I K E S R MFTSNE VE TOKAT RFA EYHNE G N D E R L E N Telgraf (8. I X . 1925) Balkesir Mfts Abdullah Efendi Hazretlerine, Efendi Hazretlerine C - Zat lileri gibi zevat fzlann teceddt ve terakki yolunda milletin att mukaddes hatveler karsnda izhar buyurduunuz gibi olacanzdan biran phe etmedim, teekkr ederim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 9 Eyll 192S
stanbulda , Bahe-
kapda Cell B e y Hannda 29 n u m a r a d a T o k a t mlga Rufai eyhi kr
mtehassis
ATATRK'N TAMM, T E L G R A F V E B E Y A N N A M E L E R
571
6 2 1 - T E K K E VE ZAVYELERN K A L D I R I L M A S I Z E R N E G E L E N T E L G R A F L A R A V E R L E N CEVAP (10. I X . 1925) Beyehri Doanbey nahiyesi Belediye Reisi Mehmet Beye Tokat Belediye Reis vekili Abdullah Beye Trabzon Cumhuriyet Halk Partisi mutemedi Ali Beyefendiye C - Milletimizi asri tekmle isal edecek olan mukarrerat ahire dolaysile izhar buyurular hissiyat memnuniyetle karladm. Selammn muhterem halka iblan rica ederim. Reisicumhur Gazi M. Kemal
H.M.: 11 Eyll 192S
622 - A N K A R A H U K U K MEKTEB NE TELGRAF (20. IX. 1925)
Mektebin m s t a k b e l f a a l i y e t i n d e T r k inklp ve medeniyetinin r u h u n a m u v a f k t e d r i s a t t a b u l u n m a k suretiyle v a t a n m z a n a f i olmasn t e m e n n i e d e r i m . Gazi M u s t a f a K e m a l

Vakit: 22. 9. 1925, i . t
623 - KASTAMONU VLYET NE TELGRAF (20. IX. 1925)
K a s t a m o n u s a n a t k r l a r t a r a f n d a n imal olunup bir n m u n e s i b a n a gnderilen kee a p k a hal-i hazriyle bile halkmz t a r a f n d a n kullanlabilecek m k e m m e l i y e t t e d i r . T e b r i k ve m u v a f f a k i y e t t e m e n n i ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 22. 9. 1925, J. 2
***
552
6 2 4 - CUMHURYET H A L K PARTS DVANININ TEVECCHLER ZERNE RES SMET PAAYA YAZILAN T E E K K R (29. I X . 1925) Cumhuriyet Halk Frkas Reisi Umumi Vekili smet Paa Hazretlerine Cumhuriyet Halk Frkas divannn 25 Eyll 341 ictimanda muhterem rfekann hakkmda izhar buyurduklar samimi ve takdirkr hissiyat muhabbet ve tevecche takdimi teekkrat eylerim. Memleketi terekki ve saadete isal edecek en emin yollar umdei faaliyet ittihaz eden frkamzn ulvi gayesine behemehal vasd olacana itimad umumidir. Halkn mtehalikne tasvip ve tezahrat da bunu meyyeddir. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H . M . : 30 E y l l 1925
625 - AMANULLAH HAN'A T E B R K (6. III. 1926)
TELGRAFI
Padiah- A f g a n i s t a n al Hazret-i E m r A m a n u l l a h H a n Afganistan'n yevm-i istiklli sene-i devriyesi mnasebet-i mesudesiyle zat- ahanelerinin ve Afgan millet-i necibesinin s a a d e t v e ikbali hakkndaki temenniyat- halisaneme terdifen en har tebrikt- biraderanemi t a k d i m e m s a r a a t eylerim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vaki!-. 7. I I I . 1926, . 1
***
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 2 6 - ZMRDE BULUNAN BABAKAN SMET PAAYA Telgraf (20. III. 1926) zmirde Bavekil ismet Paa Hazretlerine Ankara: 20.3.1926
573
GNDERLEN
Vatanmzn byk bir ksmn ve bilhassa cenup sahillerini tefti ve mezkr menatk halkile temasnzn millet ve devlet iin pek feyizli neticeler vereceine mutmainim. Seyahatiniz esnasnda vatandalarmzn cumhuriyet ve naiz ahsm hakkndaki tezahrlerinden pek mtehassisim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H . M . : 21 Mart 1926
627 - DYARBAKIR FAHR HEMERLN K A B U L BLDREN (S. IV. TELGRAF 1926)
ETTN
5. I V . 1926 D i y a r b a k r Belediye Reisi N a z m Beyefendiye Muhterem D i y a r b a k r halknn beni fahr hemeri intihab e t m e k suretiyle h a k k m d a gsterdikleri kadirinaslktan m t e h a s s i s o l d u m . Hemerilerime s e l m ve muhabbetlerimin ibln rica ederim. Reisicumhur Gazi M. K e m a l
Atatrk 1938, a. Diyarbakr'da, 2 Kadri Kemal Kop.
574
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 2 8 - ATATRKE T E E B B S EDLEN SUKAST DOLAYISLE MLLETE BEYANNAME (22. VI. 1926) Menfur suikasd telin maksadile Cumhuriyet Halk Frkas tekilt Da/
rlfunun ve Belediyeler ve Trk Ocaklarnn delletile memleketin her tarafnda harareth ve cogun mitingler akdedildiine peyderpey muttali olmaktaym. ahsmdan ziyade milletin mevcudiyeti aleyhine mteveccih olduu tayyn eden gizli siyasi tertibat karsnda umum milletin duyduu pek vakur ve asil bir surette izhar ettii pek necip hissiyat beni mteselli etmektedir. Bu tezahrat inklp mefkurelerimizin btn efrad millete hrz can edildiine en parlak ve kuvvetli bir delil tekil etmektedir. Bu itibarla istikll iin milletin saadet ve refah namma hissetmekte olduum emniyet ve itimad muvacehei millette beyan etmekle byk bir fahri surur duymaktaym. Bu tezahrat esnasnda muhterem ve necip milletimiz tarafndan ahsm hakknda ltfen izhar buyurulan samimi ve kalbi asar muhabbetten mtevellit derin kranlarm alenen ifaya msareet eylerim.
H.M.: 26 Huziru 1926
**
629 - ZMR D E K SUKAST T E E B B S MNASEBETYLE G E N E L K U R M A Y BA KANLIININ ORDUNUN T E E S S R L E R N BLDREN TELGRAFINA CEVAP (24. E r k n - Harbiye-i U m u m i y e VI. 1926) 24. 6. 1926 Riyasetine S u i k a s t mnasebetiyle Riyaset-i Devletleriyle mftehir v e m b a h i k a h r a m a n o r d u m u z u n d u y d u u t e e s s r m'ir telgrafname-i sanilerini aldm. zhar buyurulmu eser-i m u h a b b e t e arz- k r a n eder ve kymetli o r d u m u z a selm, m u h a b b e t l e r eylerim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
R a f i t M e t a l , Autrk n Donanma s. 107
***
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 3 0 - B Y K Z A F E R N 4. Y I L D N M N D E ALTAY'A (26. VII. TELGRAF 1926) 26. 7. 1 9 2 6 FAHRETTN
575
K o n y a ' d a 2. O r d u M f e t t i i B i r i n c i F e r i k F a h r e t t i n P a a H a z r e t lerine, B y k z a f e r i n 4. senesini i d r a k e d e r k e n birinci F e r i k l i e t e r f i l e r i n i tebrike frsatyap olmakla bahtiyarm. Bu vazifeyi ifa eylerken zat- devletlerinin T r k i y e Cumhuriyetinin tesis ve teyidine ve v a t a n n hal s n a e s a s o l a n Milli M c a d e l e ' d e v e m u h a r e b e m e y d a n l a r n d a s e b k e y leyen f e d a k r a n e mesaisini takdirkrane t a h a t t r Trkiye ediyorum. Reisicumhuru Kemal
va 1970, Sonras, s. 385
Gazi Mustafa
10 Yl Sara, Fahrettin Altay,
(1912-1922) stanbul,
***
631 - H E Y K E L N N L K D K L OLAYI STANBUL EHREMNNE (6. X. i s t a n b u l ehremini Muhiddin 1926) Beyefendiye,
HAKKINDA
TELGRAF
C. - M u h t e r e m i s t a n b u l h a l k n n i l k d e f a h e y k e l i m i betiyle hakkmda izhar buyurulan efendim. necip hissiyattan
rekzetmek mnasesamim
suretiyle gsterdii y k s e k kadirinaslktan ve resm-i k a t dolay teekkratm arzederim
Reisicumhur G a z i M.
Vak-. 7. 10. 19S6
Kemal
***
576
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER MNASEBETLE.
6 3 2 - ANKARA GARNZON TATBKATI TALMLER (14. X . 1926)
SLH ARKADALARINA GNDERLEN Yaz
Manevray btn ktaat nezdinde ve alkai kmde de takip ettim. Silh arkadalarm bu mnasebetle de arazi zerinde selmlamakla bahtiyarm. Harekt askeriye safahatndan ve neticelerinden memnun oldum. Kumandan, zabit ve neferlerin vaziyete vazifelerle kalbi ve ciddi bir surette megul olduklarn grmek bilhassa mucibi memnuniyet olmutur. Kymeti ve kahramanh mcerrep olan ordumuz bu mnasebetle de vazifei vataniyesini ifaya kadir olduunu gstermitir. Bundan ok msterihim. Heyeti zabitanmzn bir dafa daha grdklerine eminim ki byk gnlerin vazifelerini ifa iin mtemadiyen ve her nevi arazi zerinde almak mecburiyetindeyiz. Cmlenize sureti mahsusada teekkr eder ve mehudatmdan mtehassl memnuniyetimi tekrar eylerim.
H.M.: 15 E k i m 19256
6 3 3 - A M A N U L L A H HAN'IN T E B R K T E L G R A F I N A (29. X. 1926)
CEVAP
A f g a n i s t a n Padiah cellmeap Amanullah H a n Hazretlerine, tyd-i uilli mnasebetiyle v a k i olan tebrikt- biraderaneleriyle T r k i y e Devlet ve Milleti ve a h s m hakkndaki temenniyat- padiahanelerinden dolay en samimikalple teekkr eyler v e bilvesile zat- ahanelerine kar mtehassis olduum hissiyat- halisane v e uhuvvetk r a n e m i v e A f g a n devlet ve milletinin s a a d e t i temenniyatn teyit eylerim. Trkiye Reisicumhuru Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit-, 3 1 . 10. 1 9 2 6 , i. 2
***
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 634 - Lt RESCUMHURU EMLYANOYA (5. Cumhuriyetlerimiz arasnda II. 1927) akdolunan Muhadenet TELGRAF
577
Muahedena-
m e s i n i n m e v k i - i m e r i y e t e g i r m e s i m n a s e b e t i y l e z a t - d e v l e t l e r i n e en s a m i m t e b r i k t m , s a a d e t - i a h s i y e l e r i v e ili m i l l e t i n i n r e f a h h a k k n d a k i t e m e n n i y a t m t a k d i m ile k e s b - i eref e y l e r i m . Reisicumhur Mustafa

* * * Vakif. 6. 2. 1 9 2 7 , a. 2
Kemal
6 3 5 - G A Z MUSTAFA K E M A L PAA E R K E K MUALLM MEKTEBNN T E M E L A T M A GN D O L A Y I S L E M A A R F V E K L N E B R CEVAP (8. V I I I . 1927) ok mhim ve ar vazifelerini d a i m a muvaffakiyetle baardklarna ahit olduum f e d a k r muallimlerimize gen ve kymetli arkadalar yetitirecek olan A n k a r a Mualhm mektebinin temel tamn atddbn renmekle pek memnun oldum. Merasim esnasnda hakkmda izhar buyrulan a s n muhabbet de ayrca mucibi mefharet oldu. B u yoldaki mekr faaliyet ve muvaffakiyetin temadisini temenni eylerim efendim. Reisicumhur Mustafa K e m a l
A y n T a r i h i : 1 9 2 7 , N o . 4 1 , a, 2 3 8 2 * * *
VERLEN
6 3 6 - SEM H A K K I N D A
BEYANNAME
(29. V I I I . 1927) Aziz V a t a n d a l a r m ! istikll Mcadelesinin zadei tabiisi olan Cumhuriyet Halk Frkas son drt senelik devrede dahi siyasi mesuliyet deruhte etmek zere b t n vatan-
552
dalarn tevecch v e itimadna arz vcud ediyor. B e n i m ve mefkre ve k a n a a t arkadalarmn Cumhuriyet Halk Frkas n a m altnda geen drt sene zarfnda vatann m u k a d d e r a t zerinde ittifak ettiimiz mcadelelerin semeratn bugn huzuru vicdan ile tehattur edecek mevkide bulunuyoruz. Drt sene evvel b y k ve emsalen nadir bir mcadeleden a n ve zaferle ktktan sonra yeni Trk devlet milletlerin tab ve ebedi hayatn tanzim eden ve asla inkita v e t e v a k k u f etmeyen mesai ve ihtiyacat karsnda bulunuyordu. Trk Tarihi zaferlerle malidir, ve zaferlerden sonra milletin umumi hayatnda ve istikbalinde messir olacak esasl tedabir ve slahat yolunda mhim neticeler alnd mesbuk deildir. B u n u n iindir ki mazideki zaferlerin tesirleri muvakk a t olmu v e millet ondan sonra daha mkil erait ve ak sylemek mecburiyetindeyim ki; inhitata maruz kalmtr. B e n ve siyas frkam zaferden sonra geen drt sene zarfnda bilhassa bu esas noktai nazardan hareket ettik. hissetmekMilletimiz silhn ve siyasetin emsalsiz zaferlerini kazandktan sonra milletin istikbaline dikilen nazarlarmzla bir lahza skun ve rehavet sizin milletin istikbalini ebediletirecek esasl hedeflere vakf mesai eyledik. Aziz V a t a n d a l a r m ! stikll mcadelesinde, hkimiyet b i l k a y d art milletindir, dsturunu k a z a n a r a k kan milletimiz henz b u dsturu devletin ekli resmisinde kati ve tereddtsz anlalacak ve Trk milletinin ebedi hayatnda ve beynelmilel mnasebatnda her hangi bir iltibas ve m a k s mide mahal vermiyecek bir tarzda tatbik edememiti. Cumhuriyetin ilniyle Hakimiyeti Mdhye dsturumuz halde ve istikbalde hakimiyeti milliye hududu dahilinde gnsterilmek istenilecek aykr ihtimalata sed ekmi oldu. Trk milletinin b a m d a bel olduu asrlardan beri sabit olan Hilfetin dgasiyle Trk Cumhuriyeti tarihin cereyannda lyk olduu temiz v e kavi mevkii itibar bihakkn ihraz eyledi. Cumhuriyet H a l k Frkas, T r k istiklli gibi Trk Cumhuriyetini de Hilfetten ve her gna itirak ve mdahalttan. zade olan salim eklinde ilelebed m u h a f a z a y a v a k f v c u d eylemei mevcudiyeti addetmektedir. Aziz V a t a n d a l a r m ! Geen drt sene zarfndaki icraatmz b u r a d a mfredatiyle saymak istememek kezalik milletinizin hakiki i h t i y a c a t m a tevafuk eden teebbsatmz t a h a k k u k ettirmek iin ak ve merdane mesaimize muarzlarmzn ne k a d a r mekk mahiyette mevani i k a m a altklarn d a t a h a t t r ettir miyevatann birinci derecede sebebi
579
ceim. Yalnz bu memleketin siyasi h a y a t n d a gayri mesbuk olan bir noktay zikredeceim. Biz drt sene evvel siyasi mevkii iktidar iin milletten itimad v e emniyet istediimiz z a m a n neleri icra etmei vaid ve iln eyledikse, onlar evvelce derpi edebdiimizden d a h a mkemmel ve daha radikal bir surette t a h a k k u k ettirdik. Drt sene evvel esas mesaii meyannda Hakimiyeti milliye h a y a t m d a dikkatli olacamz, milletimizin u m u m i hayatm asri v e medeni kanunlarla slaha alacamz, aar vergisi ve ttn meselesi zerinde slahat yapabeceimizi ve memleketin imendiferleri ve vesaiti nakliyesi zerinde tedabire tevessl edebdeceimizi derpi ediyorduk. Hakimiyeti milliye dsturu hilfetsiz Trk Cumhuriyeti ile en mkemmel ekline irtika ettirildi. Aar sistemi klliyen ilga olundu. T t n inhisar milliletirildi. Memleketin u m u m i h a y a t m a esas olan kanunlar ise y a r m ve tedrici tehavvlat de a v u t u c u v e uzatc bir istihaleye dmeksizin ilmin ve medeniyetin en y k s e k a s r l a n suretinde tecelli ettirildi. Memleketin harici siyasetini t a k i p ettiimiz ak drst ve msalemetperverane olduu k a d a r itimad nefse mstenid v e T r k milletinin yksek haysiyet ve kudretiyle mtenasip hatt hareketi milletimizin halen ve istikbalen mesud inkiafatn her ne olsa t e v a k k u f t a n siyanet edecek bir emniyet yolundadr. Her trl inkiafn temeli olan m u v a s a l a t meselesinde ve tahsisen mendferler siyasetinde bugne k a d a r t a h a k k u k ettirdiimiz esaslar T r k milletinin iktisad ve imar kabiliyetine v e y k s e k hayatna ayan iftihar delail meyanna girmitir. Cumhuriyet H a l k Frkasnn mal ve iktisad zeminde t a h a k k u k ettirdikleri vaktiyle program halinde ifade olunduu z a m a n muarzlarmzca o derece gayr mesbuk v e gayr m m k n grnmtrki onlar bte muvazenesi aarn ilgas mendferler inas gibi tasavvuratn bizi t a h t i e iin emsalsiz frsat zanetmilerdi. Frkamzla muarzlarmzn arasndaki bahca zihniyet f a r k bizim b y k T r k milletinin t e m a y l a t ve ihtiyacatn hakkiyle b u l m a k t a takdir edebdmekteki kifayetimizdir. Bir milletin siyasi isabet ettiimiz k a d a r , T r k milletinin hayatiyet v e kudretindeki hazineyi de lykiyle mukadderatnda mevki sahibi olabilmek iin onun ihtiyacm mahede ve onun kudretini takdirde ehliyet sahibi olmak birinci arttr. Aziz V a t a n d a l a r m ! n m z d e k i drt sene iin Cumhuriyet H a l k F r k a s n a yeniden i t i m a d
552
etmenizi istediim bu gnlerde benim mefkure ve mesai a r k a d a l a r m n istikbale ait dncelerimiz drt sene evvelkinden d a h a vazh d a h a katidir. T r k vatannn itilas iin nmzde halolunacak meselelerin ok ehemm i y e t b olduu k a n a a t n d a ve bunlarn halli iin b t n mevcudiyetimizi v a k f eylemek azmindeyiz. T r k vatannn dahib ve harici siyasetinde v a h d e t v e emniyet ile T r k vatannn inkiaf ve mrann yeni devrei mesuliyetimizde yksek teeellimill ve iktisad meselelerimizin halli iin mesaimizi sureti y a t a mazhar klacamz mid ediyoruz. Bilhassa m a h s u s a d a tevcih ve teksif edeceiz. Dahdinde nifak ve ikaka msaade
etmeyen ve nimet ve klfeti btn memlekette her v a t a n d a iin msavi tutan mill vahdet hududu iinde iktisad inkiafa mesaimizi v a k f etmek ite dahib siyasetimizin esas bu olacaktr. Aziz Vatandalarm! Cumhuriyet H a l k Frkas namna mebus namzedleri ben kendi imzamla reylerinize arzediyorum. Mebus namzedlerini t a k d i m ederken mazi tecrbeleri ve atinin taleb ettii yksek vazifeleri b d h a s s a gznne aldm. B a n a lyk grdnz itimad v e mesuliyetin drt sene sonra tekrar temiz hesabn arzedebilmek iin mesai arkadalarm intihapta bilhassa itina gstermee altm. Mebus olarak vazife ve mesuliyet mevkiinde beraber abacamz arkadalarmzn geen tecrbelerden de istifade ederek vazifelerini hsn ifa edeceklerini ve bilhassa mebusluun her mlahazadan a k d e m bir millet vekleti olduunu ve bunun resmi ve hususi h a y a t t a dahi bir ok manevi ve miibin klfetleri bulunduunu n a z a r d a n uzak drmiyeeeklerini kuvvetle mid ederim. Aziz Vatandalarm! H a y a t m d a en b y k mesned ve kuvvetim v a t a n d a l a r m d a n grdm i t i m a d v e mzaherettir. B t n vazifelerimde manevi vicdan olan en bykendiem emanetinizin hrmet ve kudsiyetine mtemadiyen dikkat etmektir. B y k Millet Mecbsine mebus olmak zere takdim ettiim namzedlere rey vermekle b a n a frkama yeni hizmetler iin i m k n ve frsat vereceksiniz. Trk Cumhuriyetine ve aziz vatanmza istikbalde daha b y k hizmetler ifa edebileceimize kati emniyetim vardr. Trk milletinin istikbali b u g n k evladlannn isabeti n a z a n yorulmak itiyadnda olmyan a b m a k ve parlak olacaktr. Gazi Mustafa K e m a l
H . M . : 30 A g u t t o 1927
azmiyle
byk
581
6 3 7 - M L L E T V E K L L E R N N TANIMAA M E C B U R O L D U K L A R I Z E L ARTLAR HAKKINDA Tamim (29. V I I I . 1927) 1 - Mebuslarn hususi hayatlarnda Cumhuriyet Halk ticaret ve ziraat ve sanayi vesairehususi
deki iktisadi ve mali faaliyetleri devletin resmi kanunlarna tabidir. F a k a t Frkasna mensup mebuslarn mebusluk sfatn hayat iktisadiyeleri iin istihkar edememelerine Frka Reisi umumlii dahi hususi itina gsterecektir. 2 - Sermayesinin ekseriyeti devlete ait olan messese ve irketlerle menafii umumiyeye ait ve mukavelei m a h s u s e y e mstenid imtiyaz irketlerde ve inhisar idarelerinde hkmet tarafndan meclisi idarelere tayin olunan azalar ve bu messesat t e m s d vaziyetinde bulunanlar frkaya mensup mebuslardan olmyacaktr. Mtebaki irket ve messeselerin Meclisi idare azl k a v a i d i umumiyeye tabidir. 3 - B y k Millet Meclisinin reis ve reis vekilleri ve icra vekilleri ile frka ktibi umumisi v e F r k a gurubunun reisi ve reis vekilleri ve Cumhuriyet H a l k Frkasnn mfettileri gerek devletin a l k a d a r olduu messeselerde v e gerekse devletin a l k a d a r olmad husus irket ve messeselerde Mdrlk ve Meclisi idare azh gibi idare ve temsd vaziyetlerinden hakiki surette feragat ederler. Mdrlk v e Mechsi idare azl gibi bir idare vaziyeti olmakszn hususi messeselerde hissedar olmak devletin kavanini umumiyesine tabidir. 4 - Mebuslarn vazifeye d e v a m noktasndan vaziyetleri B y k Millet Meclisinin kavaidi mahsusasna tabidir. F r k a y a mensup mebuslarn B y k Mdlet Mechsinde d e v a m noktai nazarndan bulunacaklar vaziyet frkann riyaseti umumiyesince hususi ehemmiyeti haiz olacaktr. kavaide 5 - Cumhuriyet Halk Frkasna mensup olan mebuslar b a l d a k i
riayeti frkann riyaseti umumiyesine kar teahht etmi mevkndedirler. Gazi Mustafa K e m a l
H . M . 30 A u s t o s 1927
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 582 6 3 8 - C.H.P. A D A Y L A R I H A K K I N D A YAYINLANAN (30. V I I I . 1927) Aziz Vatandalarm, Byk VATANDALARA
Tamim
Cumhuriyet H a l k Frkas namna b t n memlekette Trkiye
Millet Meelisi azal iin mebus namzedi olarak tesbit ettiim zevatn heyeti umumiyesini ttlanza arzediyorum. Her v a t a n d a iin yeni devrede beraber alma mnasip grdm arkadalarn heyeti umumiyesinin birhkte grlmesini faideli addettim. B u n l a r d a n her dairei intihabiyeye tefrik edeceim mebus namzetlerini ayrca i m z a m tahtnda arzedeceim. Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 31 A u s t o 1927
6 3 9 - SEMDEN SONRA V A T A N D A L A R A (7. I X . 1927) Aziz V a t a n d a l a r m !
BEYANNAME
i n t i h a b a t neticelendi. Cumhuriyet Halk Frkas namna t a k d i m ettiim namzetler memleketin her t a r a f m d a aziz vatandalarmn mttefikan u m u m i tasvip v e intihabna mazhar oldu. Aziz vatandalarmn tezahuratmdaki agil manay y k s e k mesuliyet hissile v e lykde i h a t a ediyorum. Vatandalarm, ntihap reylerde benim ve siyasi frkamn geen icraatmz m t t e f i k a n tasvip ve teyit ettikleri ve gelecek devredeki mesaimizi itimat ve emniyet ile teci eylediklerini izhar etter. betmekten hah kalmayacaktr. n t i h a b a t n b u yksek manas dikkati celEvltlarnn serbest reyleriyle memleketin
mukadderatn kalben emniyet besledii ellere tevdi eden Trkiye milli m< f k resinde sebat ve milli mesaide s a r s d m a z vahdetle muhterem ve kavi bir mevcudiyet olduunu bir kerre daha gstermi oluyor, eden aziz v a t a n d a l a r m a tiye ve yeni itimadmz tarsin ve U muvaffakiyetlere itimadmzn kavi
bir halde bulunduunu tezkr ederim. B u b e y a n a t m aziz v a t a n d a l a r m a hakiki
583
ve samimi minnettarlklarmn ifadesi Byk Millet Meclisinin yeni devresinin arifesinde benim ve siyasi frkamn mahmul olduumuz derin vazife hissiyatnn izhardr. Gazi M. Kemal
H.M.:. 8 Eyll 1927
6 4 0 - E H T L K L E R M A R CEMYETN T E B R K
(17. IX. 1927)
s t a n b u l d a ehitlikleri m a r Cemiyeti Reisi D i y a r b a k r Mebusu b r a h i m Tali B e y e f e n d i y e
C: Cemiyetin, aziz v a t a n ehitlerinin takdis-i ruhu vaki teebbs ve kadirinaslndan memnun oldum.
naksadiyle
B u vesile ile ahsm hakknda izhar buyurulan samimi hissiyattan mtevellit memnuniyet ve teekkrlerimin muhterem cemiyet azasna ibln rica ederim efendim. Gazi Mustafa K e m a l
Vahil: 18. 9 . 1 9 2 7 , >. 1
***
641 - M A T B U A T CEMYET R E S H A K K I T A R I K B E Y E F E N D Y E
(27. X. 1927)
Telgrafnamenizi aldm. Hitabenin genliimizin ve byk milletimizin ruhunda uyandrd necip akisleri dinlemekle pek mftehir ve mesudum. Mill azm uurun zade-i kymettar olan aziz Cumhuriyetin nesl-i hazr ve mstakbelin demir ellerinde her an mteal ve p a y d a r olacana itimadm berkemaldir. ahsma kar izhar buyurulan asar- tevecche teekkr ederim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
VMi: 30. 10. 1 9 2 7 , . I
552
6 4 2 - KNC D E F A C U M H U R B A K A N L I I N A S E L M E S Z E R N E MLLETE BEYANNAME (1. X I . 1927) Aziz v a t a n d a l a r m , Trkiye B y k Millet Meclisi bugn beni ikinci d e f a olarak Reisicumhurlua intihap eyledi. Trkiye Reisicumhurunun y k s e k mesuhyetini mdrik olduum halde R i y a s e t i c u m h u r u n yeni devrei vezaifini i f a y a baladm. B y k v e necip T r k milletinin, B y k Millet Mechsinin intihabe tecelb eden emniyet ve itimadm hakiki bir minnet ve iftihar Ue telkki ediyorum. Ve naiz ferdi olmakla mbahi b u l u n d u u m T r k mUletinin s a a d e t v e hizmeti urunda b t n kabiliyet v e mevcudiyetimi v a k f e t m e k a z i m ve kararile mtehassis ve mebu bulunuyorum. Aziz v a t a n d a l a r m , Cumhuriyet, T r k milletinin refah ve itUs y o l u n d a asrlarn grmedii muvaffakiyetlere mazhar oldu. MUletin t e m a y l t ve i h t i y a c a t m bularak v e renerek onun refah ve inkiaf esbabn t a h a k k u k ettirmekte Cumhuriyetin az z a m a n d a elde ettii neticeler, Cumhuriyet idaresinin mUletimize hazrlad istikbabn d a h a ne k a d a r parlak olduunu tahmin ettirmee kfidir. Asla phe yoktur ki Cumhuriyetin mstakbel evlatlat bizden d a h a ok mreffeh ve bahtiyar olacaklardr.
Ayn Tarihi: 1927 N o . 44, s. 2602
6 4 3 - Y E N C U M H U R B A K A N L I I D E V R E S N E AT MLLETE BEYANNAME (1. X I . 1927) Aziz vatandalarm, devresinde en mhim vazifem v a t a n d a huzuru,
Yeni Riyaseticumhur
milli vahdeti Cumhuriyet haysiyet ve kuvvetini m u h a f a z a etmek olacaktr. S a a d e t ve emniyetin btn avamilini B y k MUlet Mecbsi kanunlarnn itib a r ve meriyetinde mndemi grmek telekkiyatmzn sslesasdr. S a d e
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER bir v a t a n d a olan
585
Reisicumhur, Riyaseticumhur makamile kendisine tevdi
olunan li selhiyeti mnhasran milletin saadeti ve B y k Millet Mechsinin kanunlar iin bdtereddt ve azmi kati ile istimal edecektir. Aziz v a t a n d a l a r m , hep beraber ve el birhde vatanmzn s a a d e t ve tealisi iin sarfedeceimiz gayretlerin mazide olduu gibi istikbalde dahi muvaffakiyetlerle tecelli edeceine itimadm katidir. Cihann mei seyrinde asil mdletimize tevecch eden h vezaifin ifasna alacaz. B u vezaif medeniyet ve insaniyet adesinde T r k milletinin lyk olduu yksek itibar mevkiini m u h a f a z a v e d etmesine hadim olacaktr. cabnda v a t a n iin bir tek fert gibi yekpare azim ve k a r a r de almasn bilen bir millet elbette b y k istikbale m s t a h a k v e namzet olan bir millettir. 1 Terinisani 1927 Reisicumhur Gazi Mustafa KemalAyn Tarihi: 1927, No.44, 2603
6 4 4 - SOVYET H T L L N N ONUNCU YILDNM D O L A Y I S L E CRA H E Y E T R E S M R . K A L N N E G N D E R L E N T E B R K Telgrafi (7. X I . 1927) Sosyalist uralar Cumhuriyetleri ttihad Heyeti craiyesi Reisi Mr. Kahnin'e
nkdbn onuncu senei devriyesi mnasebeti mbeccelesde en s a m i m i tebriktm kabul etmen : zi rica ederim. ttihat milletleri de Trk milleti hayat cedidelerinin en mlul devrelerinde d a i m a birbirlerine kar izhar m u h a b b e t etmi olduklarndan Trk milletinin hayat siyasiye ve iktisadiye sahasnda elde ettikleri msalemetkr zaferler dolaysile dost ttihat milletlerde ayni z a m a n d a ve ayni derecede imar v e slah sevinmesi devam gayet tabiidir. ttihat mdletlerinin berkemaldir. dahd olmu olduklar devrei mesudenin ve imdiye k a d a r istikmal ettikleri eserinin ilelebet edeceine k a n a a t i m Trk milleti ile ttihat milletleri arasndaki dostluun sulhu cihan nefine olarak t e z a y t ve inkiafda b e r d e v a m olaca hakkndaki k a n a a t i m i b e y a n ederim. Gazi M s u t a f a K e m a l
H.M.: 17 K a s m 1927
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 586 645 - JAPON MPARATORUNA (12. III. 1928) TELGRAF
Kerime-i ha^metanelerinin zya- elimi haberiyle f e v k a l d e mteessir olarak en s a m i m tazivetlerimin k a b u l n rica ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 13. 3. 1 9 2 8 , j . 1
6 4 6 - ZMR BYK Z E L Z E L E S DOLAYISLE VLYETE GNDERLEN Telgraf (1. IV. 1928) zmir Vilyetine zmir ve civarndaki zelzelelere ve ika ettii haarata teessrle muttali oldum. Gzel mamuremizin ve aziz hemehrilerimin straplarna byk bir alka ve samimi bir hassasiyetle itirak ederim. Memleketin her tarafndan teessrat ve istirahata itirak haberleri alyorum. Bu mterek strap ve hassasiyet eseri muccibi tesellidir. Vefat edenlerin adelerine taziyetlerimin ve mecruhlara tahasssatmn iblm rica ve felketzedelerden en muhtalarn en cil ihtiyalarna sarf edilmek zere on bin lira takdim ediyorum. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 2 Nisan 1928
647 -ANKARA H U K U K MEKTEBNN L K MEZUNLARINI (24. VII. 1928)
TEBRK
Ankara Hukuk Mektebi Tedris Heyeti Rei Vekili Cemil Beyefendiye
C: A n k a r a
H u k u k Mektebi'nin ilk mezunlarn ve profesrlerini
552
587
tebrik ve mezun efendilerin memlekete hayrl hizmetlerde b u l u n m a larn temenni ederim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
***
Vakit: 2 5 . 7 . 1 9 2 8 , >. 3
648 - TAKSM CUMHURYET ABDESNN AL TREN N E D E N Y L E MUSSOLN'NN T E L G R A F I N A C E V A P (9. Roma'da Msy VIII. 1928)
Mussolini
Hazretlerine,
Cumhuriyet Abidesinin resm-i k a d mnasebetiyle gnderdiiniz telgraf memnuniyetle aldm. t a l y a n millet ve hkmetinin b u n d a izhar ettiiniz hissiyatna t a m a m e n T r k Millet ve Hkmetininkine mutabktr. S a m i m selmlarm gnderirim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Vakit: 1 0 . 8 . 1 9 2 8 , s. 3
***
6 4 9 - YEN T R K HARFLERNN KABUL MNASEBETLE MAARF VEKLNE VERLEN CEVAP (28. VIII. 1928) Ankarada Maarif Vekili Necati Beyefendiye cevaptr. Yeni Trk yazsn renmek ve retmek hususunda memleketin her tarafnda sarf edilen hummal faaliyet ve mesaiye derin bir haz. ve memnuniyetle mahede ediyorum. Bu ide herkesten dyk vazife ve mesuliyeti deruhte eden fedakar ve alkan muallim arkadalarmzn iar buyurulan azimkr kararlar ayrca baisi memnuniyet oldu. Muvaffakiyetler temenni ve cmlesine teekkrler ve selamlarmn iblan rica ederim. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
A y n Tarihi: 1928, 53, 3669
552
6 5 0 - STANBUL MANEVRALARI DOLAYISLE DONANMA KOMUTANLIINA GNDERLEN EMRNAME SURET Istanbulda ekb vaziyetlerde, 1 - iinde bulunduunuz eraite nazaran Istanbuldan hareket iin sarfettiiniz zaman ok bulmadm. 2 - Bahri kara ile alkadar olarak donanmaya verdiim vazifeleri muvaffakiyetle ifa ettiniz. 3 - Gece harektnda gsterdiiniz dikkat mucibi memnuniyettir. 4 - BUhassa son verdiim yeni faraziyata gre muhtelif vaziyetlere ve mtenevvi tedbirlere amil tasavvurlarnz ve kararlarnz ayan takdir buldum. 5 - Donanmamzn bugn mehudum olan intizam ve mkemmeliyetinden ok memnun ve mftehirim. Donanma kumandanlna ve donanmann dier kumandanlarile zabitlerine ve bilumum askerlerine teekkr ederim. Bu tarz himmet ve mesainizin millete daima takdirle kardanacana phem yoktur. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 4 Eyll
(2. I X . 1928) bulunduunuz andan itibaren bililtizam verdiim
1928
651 - GALATASARAY K U L B N E (7. IX. 1928)
TELGRAF
T a y y a r e Cemiyeti (Trk bol turnuvasn cevap: Hava Kurumu) Kulbnn mek-
tarafndan dzenlenen "Gazi B s t i i " futGalatasaray yazlan kazanmas tubuna zerine ballk
G a l a t a s a r a y Terbiye-i Bedeniye K u l b Reisi ve S i v a s Necmeddin S a d k Beyefendiye,
Mebusu
M e k t u b u n u z u aldm. T r k genliinin spor s a b a s n d a gsterdii kabiliyet ve f a y d a l faaliyeti takdirle m a h e d e ve t a k i p e d i y o r u m . H a k k m d a ibraz b u y u r u l a n asar- m u h a b b e t t e n m t e h a s s i s oldum. T e e k k r ederim efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Vahii: 8 . 9 . 1928, a. I
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 652 - H A R F NKILBINDAN SONRA K A R A D E N Z HAVALS MEBUSLARININ VAPURLA, YEN HARFLER V A T A N D A L A R A R E T M E K Z E R E SEM B L G E L E R N E G T M E L E R ESNASINDA E K T K L E R T E L G R A F A , CEVAP (14. IX. 1928)
589
Reit Paa vapuru. Rize M e b u s u Ali K a r a h i s a r Mebusu Mehmet K a r s Mebusu A h m e t Artvin Mebusu Mehmet Ali Giresun Mebusu K z m S a m s u n Mebusu R n a T o k a t Mebusu Bekir L t f Ordu M e b u s u Recai S a m s u n Mebusu dil.
Emin
dealist a r k a d a l a r m , B y k milletimizi irat iin K a r a d e n i z i n d a l g a l a n sinesinde beni, aciz arkadanz hatrladnzdan ok mtehassis oldum. Cmleniz iin millete n a f i olmanz temenni ederim. Ayn dalgalar iinde sizi de karanlk gecenin milletimiz iin nur s a a n rehberleri olarak t a k i p ediyorum. M u v a f f a k i y e t . Gazi M u s t a f a K e m a l
Yctl Drgiti, cilt: V I I I , s a y : 46, 1938,
**
s.
233
6 5 3 - K A R A D E N Z SEYAHATNDE KEN MECLS RESNE GNDERLEN Telgraf (15. I X . 1928) stanbulda Trkiye Byk Millet Meclisi Reisi Kzm Paa Hazretlerine Karadenizin dalgalan iinde en ok mucibi mahzuziyet ve kalbi hissin samimi hatrat siz olmaktasmz. Bunu size ve adreslerini bdmediim btn kardelere ve evltlara ibl edilyorum. Gazi Mustafa Kemal
552
654 - t a l y a g e n l e r i n i n I s t a n b u l u z I y a r e t m n a s e b e t i l e
M. M U S O L N Y E E K L E N Telgraf (17. I X . 1928) t a l y a H k m e t i Reisi Meur Musolini Hazretlerine T r k genlii Italyann aralarnda oullarnz bulunan gzide genliini kabul etmekle pek b a h t i y a r olmutur. Aziz Ekselans, s a m i m i hrmetlerimi size teyit ederim. Gazi M. K e m a l
H . M . : 18 E y l U l 1 9 2 8
***
6 5 5 - YEN HARFLERN TATBK MNASEBETLE G N D E R L E N Yaz (21. I X . 1928) Baveklete
BABAKANLIIA
Yeni harflerin tatbikatn memleketin pek ok yerinde grdm. ehirlerde, kylerde, her yerde halk yeni harflerle okuyup y a z m a y a gemitir. Halk yeni yaznn kolaylndan memnundur. Yalnz her yerde, ehirde ve kyde, memurda ve mualhmde zihinleri kartrp artan, b a l a m a izgisinin doru olarak kullanlmasndaki endie vaziyetidir. B u sknt harflerin kolaylna, evk ve neeye dokunacak kendini hissettirmektedir. kelimemizin E n c m e n esasen yeni harflerle yazya balanrken uzun derecede
hecelenmesini, seilmesini kolaylatracak bir are olmak zere b a l a m a y dnm ve balamann kalkmasn ileriye brakmt. Yeni harflerin kabul v e t a a m m m n d e k i tehalk ve srat bu zamamn geldiini gsteriyor. Bilkis b a l a m a izgisinin kalkmas halkn renmesini pek ok deki esaslar kabul etmek faydal ve lzm grlmtr. kolaylatracak ve evklendirecektir. Bu sebeple ve halk iinde mahedelerime gvenerek ati-
591
1) i s t i f h a m edat olan "mi, m, mu, m " umumiyetle a y n yazdr. Mesel: geldi mi ? gibi f a k a t kendinden sonra gelen her trl lahikalarla beraber yazlr, mesel geliyor musunuz? ben miydim? gibi. ki sen de iyisin, gibi. Binaenaleyh izgi gregibi. ken 2) R a b t edat olan "ki" ve dahi manasna olan "de, da" mstakil kelime
olarak a y n a u y n yazlr mesel: Gryorum
3) T r k gramerinde b a l a m a iareti olan (-) kalkmtr. (-) Ue ayrlmazlar, beraber yazlrlar. Mesel: geliyorum, cekler, yapmalym, gideyim, gidebilirim, syleyesin, gzeldir,
fullerin tasriflerinde ve isim ve sfatlarn fiil gibi tasriflerinde lahikalar gideceksiniz, demirdir,
Kezalik ile, ise, iin, iken kelimelerinin muhaffefleri olan le, se, in, Ahmetle, buysa, seninin, yarnki, gelirken,
ekilleri kendinden evvelki kelimeye bitiik yazdr. izgi ile a y n l m a z mesel: gibi. B u n u n gibi c, e, ca, a ve zarf edat iyice anladm. olan (ki) lahikalarda her vakit Utihak ettii kelime Ue bitiik yazlr. Mesel: merte, benimki, hasta iyicedir, 4) Trkede henz mevcut olan farisi terkiplerde dahi b a l a m a izgisi yoktur. Terkip iareti olan sadal harfler (i) ilk kelimenin sonuna eklenir, mesel: hsn nazar gibi. imdiye k a d a r tab ve nerolunmu muhtelif vesaitler bu essaslara gre derhal en seri bir surette tashih olunmak lazmdr. Gazi M. K e m a l
H.M.: 22 Eyll 1928
6 5 6 - YEN HARFLERN KABUL DOLAYISLE GEMLKTEN BR KISIM ESNAFIN MEKTUPLARINA VERLEN CEVAP (28. I X . 1928) Gemlikte: Gazozcu H a y d a r , Tuhafiyeci Y a h y a , zahireci IsmaU, Bekir Ali, AdU ve Hseyin, zrradan E t h e m , zeytinci M u s t a f a , Sait, b a k k a l Osman ve Halit EfendUere C: O k u m a ve y a z m a y bir h a f t a d a renmek gayretini memnun oldum, tebrik ederim. gsterdiinizden
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 592 Arab v e Farisi kelimelerde (k) v e (g) nin nlerine (h) gelmesi mesele-
siyle zihinlerinizi igal v e tevi etmeyiniz. Tesbit edilmekte olan lgat bunu arzunuz vehile halledecektir efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 29 Eyll 1928
***
6 5 7 - C U M H U R Y E T N 5 NC YILDNM D O L A Y I S L E SOVYET C R A K O M T E S R E S K A L N N ' N T E B R K N E V E R L E N CEVAP (31.X.1928) Sovyet ttihad Merkezi cra komitesi Reisi Meur Kalinin'e T r k Cumhuriyeti beinci tehassisim. T r k ve Sovyet milletlerinin en mkl zamanlarnda teesss ederek mteyyemminen aralarnda d e v a m etmekte olan samimi ve sarsdmayan dostluun, imdiye k a d a r olduu gibi istikbalde de her iki memleketin inkiaf ve cihan sulhunun kuvvetlenmesi iin mesut neticeler vereceine eminim. Trkiye Reisicumhuru Gazi M. K e m a l
H.M.: * * * 1 Kasm 1928
senei devriyesini
tebrikinizden 've b d h a s s a
Trk milletinin mesai ve terakkiyat hakkndaki gzel szlerinizden pek m-
6 5 8 - SOVYET H T L L N N YILDNM D O L A Y I S L E CRA K O M T E S R E S M R . K A L N N E G N D E R L E N T E B R K Telgraf (7. X I . 1928) timai uralar Cumhuriyeti t t i h a d Merkezi cra Komitesi Reisi M. K a l i n i n ' e Terinievvel ihtillinin on birinci yldnm mnasebetiyle en hararetli
593
tebriktmla beraber Ittihad milletlerinin refah ve saadeti hakkndaki samimi temennderimi takdim de kesbieref eylerim. Mevcudiyetlerinin en mkl anlarnda ttihad milletleriyle Trk milleti arasnda teesss eden ve sarsdmaz bir tarzda devam mukadder olan mnasebat dostanenin mazide olduu gibi istikbalde de iki memleket ve u m u m sulh iin en mesut neticeler vereceine kaniim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: S K a s m 1928
6 5 9 - NGLZCE H E C E Y S A D E L E T R M E CEMYETNN V E R L E N CEVAP (28. II. 1929) Heceyi Sadeletirme Cemiyeti Glascow ubesi Aziz Efendder, Trk alfabesinin sadeletirilmesi hakkndaki tebrikinizi
TEBRKNE
Azalarna
memnuniyetle
aldm. urasn tecrbe de zikredeyim ki, hece ve alfabe slah, hakikaten ocuklar m k d t t a n k u r t a r a n onlara kk y a t a m u v a f f a k i y e t lezzetini tattran en messir vastadr. Yal adamlarn sevinleri ise daha aikrdr, insanlar arasnda kolay ve hevesli o k u m a k vastasnn temin eddmesi hem mdh inkiafa hem de milletler arasnda a n l a m a a ok hdimdir. Centdmen hareket ve hissiyatnz beni ok mtehassis etti. Teekkrlerimi ve yolunuzda m u v a f f a k i y e t temennilerimi beyan ederim. Aziz centdmen Efendder. T r k i y e Reisicumhuru Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 1 Mart 1929
552
6 6 0 - S T A N B U L ' D A TOPLANAN B E Y N E L M L E L A J A N S L A R K O N G R E S NN, K E N D S N E T A Z M L E R N L E T E N T E L G R A F I N A CEVAP

(30. V. 1929)
Drdnc Beynelmilel Ajanslar Kongresi'nin hakkmda izhar eyledii samim hissiyata teekkr ve muvaffakiyetler temenni ederim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
* * * Vakit, 31. S. 1929
6 6 1 - MATBUAT C E M Y E T H E Y E T - U M U M Y E S N N T A Z M L E R N
A R Z E D E N T E L G R A F I N A CEVAP
*(11. VI. 1929)
Heyet-i Umumiye itimai mnasebetiyle hakkmda izhar buvrulan" hissiyata teekkr ederim efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
m Vakit GatU., 12. 6. 1929
662
- A M E R K A ' N I N M L L BAYRAMI M N A S E B E T Y L E A M E R K A N
RESCUMHURUNA EKLEN T E L G R A F
(10. VII. 1929)
10. 7. 1929 Washington'da Mttehit Amerika Devletleri Reisi Herbert Hoower Cenaplarna. Amerikann Mill B a y r a m mnasebetiyle Zat- lerine en har tebriklerimi beyan ile bahtiyarm. Riyasetpenahi-
Trk milletinin samim hisleriyle birlikte Zat- Devletlerinin saadet-i ahsiyeleri ve byk dost milletin eref ve ikbali hakkndaki temennilerimin kabuln rica ederim. Trkiye Reisicumhuru Gazi M. K e m a l
Ay 1929 Tariki, cilt: 20, say: 63-44, l. 4700
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 663 - LOZAN S U L H U N U N Y I L D N M M N A S E B E T Y L E S M E T
595
NN'YE T E L G R A F
(27. VII. 1929)
27. 7. 1929 Bavekil s m e t P a a Hazretlerine,
Devlet ve milletin istikllini btn cihana m u t a n t a n bir surette tantan Lozan Sulh ahitnamesinin yl dnmnde, sulh yolundaki miicahede ve mesainizi takdirle yadetmek benim iin bir zevktir. , Gazi Mustafa Kemal
Ayn 65, . Tarihi, 4787 cilt: 20. A f t u t o , 1929, yli
***
664 - 30 AUSTOS Z A F E R N N YIL DNM M N A S E B E T Y L E F E V Z A K M A K IN T E B R K T E L G R A F I N A CEVAP

(31. VIII. 1929)
31. 8. 1929 Ankara: B y k Erkn- Harbiye Reisi Mr Fevzi Paa Hazretlerine. Zat- devletlerinin yksek ve kymetli riyasetleri altnda btn silh arkadalarmn fedakrlk ve kahramanlklar ile istihsal edilen zaferin yl dnmnde hakkmda izhar buyurulan muhabbetkrane hissiyattan dolay en derin teekkrlerimi arz eder, bu byk gnde kudretli ordumuzun zabitan ve efrad arkadalarma hrmet ve muhabbetle tebriktmn iblna vesatet-i devletlerini rica ederim efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
Vakit, I. IX. 1929
***
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 596 665 - III. T R K T I P K O N G R E S NE (17. IX. 1929) 17. I X . Ankara'da Tp Kongresi Reisi Refik Beyefendiye, Kongrenin muhterem azasna teekkratmn iblna tavassut 1929 TELGRAF
buyurulmasn rica eder, K o n g r e ' y e m e k r mesaisinde m u v a f f a k i y e t l e r temenni ederim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a

^ Vakti Ga.tM, 21. I X .
Kemal
1929
6 6 6 - B A V E K L S M E T P A A NIN T.B.M. M E C L S N D E K MCADELESNE DAR NUTKUNUN TTFAKLA TMADINI KAZANMASI M N A S E B E T Y L E (13. XII. 1929)
KTSAT
MECLSN
TELGRAF
13. 12. 1929 Bavekil smet P a a Hazretlerine, Milli p a r a m z n k y m e t i n i m u h a f a z a y o l u n d a h k m e t i n a l d t e d b i r l e r i n iyi n e t i c e l e r v e r m e k t e o l m a s n d a n m e m n u n u m . B y k Millet Meclisi'nin b u v e s i l e ile de tecelli e d e n i t i m a d v e b t n milletin fiil t a s v i b i i k t i s a t m c a d e l e m i z d e m u v a f f a k i y e t i m i z iin p e k k y m e t l i b i r t e v i k t i r ef. Reisicumhur Gasi Mustafa
Ayn say: Tariki, 69, S. 5256
Kemal
cilt: 21, Birinci K n u n , 1929,
***
667 - TA GYME YILDNM M N A S E B E T Y L E RAN RIZA PEHLEV YE (30. IV. TELGRAF
AHI
1930) 30. I V . 1930 Pehlevi
lahazret
Akdes
Hmayun-i
ehinah-
Iran
Rza
ah
Z a t - a h a n e l e r i n i n t e t e v v l e r i n i n yl d n m n m e s ' u t bir v e s i l e
552
597
bilerek tebriklerimin v e ahs saadetleri ile dost t r a n milletinin r e f a h ve ikbali h a k k n d a k i temennilerimin k a b u l b u y u r u l m a s n rica ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn 1930 Tarihi, cilt: 22, j a y : 74, 6226,
6 6 8 - DEMR YOLUNUN SVAS'A VARMASI Z E R N E BABAKAN SMET PAAYA EKLEN Telgraf (22. VII. 1930) Demir yolunun Sivas'a vasd olmas memleketimizin imar ve iktisat hayatnda pek mhim bir hadisedir. Tebiratnzdan ok memnun oldum. Yurdumuzun her kesini elik yollarla birbirine balamay emel edinmi olan zat devletleri bata olmak zere Cumhuriyet hkmetinin ayan takdir bir azim ve sayinden doan bu muvaffakiyetten dolay zt devletlerde mesai arkadalarnz tebrik ederim.
H . M . : 23 T e m m u 1930
669 - LOZAN'IN YILDNM M N A S E B E T Y L E B A V E K L SMET PAA YA T E B R K (25. VII. TELGRAFI 1930) 25. V I I . 1930 L o z a n muahedesini imzaladmz b y k gnn erefli hatrasn tebcil, b u n d a n d u y d u u m iftiharlarm t a k d i m eder, v e m u h a b b e t l e gzlerinizden perim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn Tarihi, ay: 75-78, 1930, l. 6568
***
552
670

- D E M R Y O L U N U N SVAS'A V A R M A S I M N A S E B E T Y L E N A F I A
VEKL RECEP BEY E (26. VII.
TELGRAF
1930) 26. V I I . 1930
a r k a giden demiryolunun S i v a s ' a o l d u m . Zat- Devletleriyle kymetli servet v e refahn ykseltecek olan b u h u s u s u n d a k i m u v a f f a k i y e t l e r i ayan-
v s l olmasndan pek m e m n u n mhendislerimizin memleketin m h i m v e h a y r b ii b a a r m a k t a k d i r v e tebriktir efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l

Ayut Tariki, uy: 75-78. 1930, . 6569
***
6 7 1 - YEN PART ALIMALARI HAKKINDA PARS BYK ELS F E T H B E Y E VERLEN CEVAP (11. VIII. 1930) Azizim Fethi Beyfendi 9 Austos 930 tarihh mektubunuzu aldm, dikkatle okudum. Kendimi ntalealannza ve suallerinize Reisicumhur ve Cumhuriyet Halk frkasnn Umumi Reisi olarak iki sfatla muhatap grdm. Malmdur ki resm vazifem dolaysile ben bugn Cumhuriyet Halk Frkasnn Umum Reishini filen ifa etmemekteyim. Fil riyaset smet Paa tarafndan ifa olunmaktadr. Reisicumhurluk vazifesinin hitamnda bizzat tekil ettiim Cumhuriyet Halk Frkas reisini filen ifa edeceim tabdir. Hkmetin icraatma mtealkk olarak serdeylediiniz noktai nazarlarn zamannda mevzuu bahs olduka cevaplarm vermek hkmete ait olacaktr. Bu suretle hakikatlarn daha ak meydana kacana phe yoktur. B. M. Meclisinde ve millet muvacehesinde millet ilerinin serbest mnakaas ve hsnniyet sahibi zatlarn ve frkalarn ictihadlarm ortaya koyarak milletin b menfaatlerini aramalar benim genbimden beri ak ve taraftar olduum bir sistemdir. Reisicumhur olmyarak yalnz fden Cumhuriyet Halk Frkas Reisi bile bulunsa idim frka proramm ve eraitini tenkid eden ve insan ve siyas ahlakna emin olduum sizin gibi bir zatn mtalealanm dikkat ve muhabbetle dinlerdim ve istifadeli bulurdum. Memnuniyetle tekrar
599
g r y o r u m ki lik Cumhuriyet e s a s m d a beraberiz. Zaten benim siyasi h a y a t t a bir t a r a f l olarak d a i m a aradm ve a r a y a c a m temel budur. Binaenaleyh B y k Mecliste ayn temele istinad eden yeni bir frkann faaliyete geerek millet ilerini serbest m n a k a a etmesini Cumhuriyetin esaslarndan s a y a r m . B u itibarla noktai nazarlarnz t a k i p iin siyasi mcadeleye girmenizi bittabi h s n telkki ettim. Reisicumhur bulunduum mddete ReisicumhurCumhuriluun uhdeme teshm eyledii y k s e k ve kanuni vazifeleri hkmetle olan v e olmyan frkalara kar a d i l a n e v e b i t a r a f a n e ifa edeceim ve lik a y a u r a m y a c a m a emniyet edebilirsiniz efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 1] Austos 1930
y e t esas dahilinde frkanzn her nevi siyasi faaliyet cereyanlarnn bir mani-
6 7 2 - H A L K PARTSNE DAR CUMHURYET GAZETESNE VERLEN TEBL (9. I X . 1930) Cumhuriyet gazetesinde b a n a hitaben y a z d a n ak mektubu o k u d u m .
B u m e k t u p t a son gnlerde zmirde v u k u a gelen hadiselere iaret olunarak beni Cumhuriyet H a l k Frkasndan b a k a frkalar kendilerine maletmee altklar grldnden bahis ve vaziyetin tavzihi namna hakikati halin ifadesi taleb olunuyor. B u n o k t a zerinde dier baz gazetelerdeki y a z d a n da okudum. Her yerde halk arasnda bu hususta ayialar ve tereddtler olduunu iidiyorum. H a k i k a t i hah Fethi Beyefendiye yazdm m e k t u p t a sarahaten ifade ettiimi zannediyorum. B e n , Cumhuriyet H a l k Frkasnn umum -eisiyim. Cumhuriyet H a l k Frkas Anadoluya a y a k b a s t m andan itibaren teekkl edp benimle alan Anadolu ve R u m e h Mdafaai H u k u k cemiyetinin mevlududur. B u teekkle tarihen balym. B u b a zmek iin hi bir sebep ve icap yoktur v e olamaz. R e s m i vazifemin hitanmda Cumhuriyet H a l k hitam b u l a c a k olan b u g n k Frkasnn banda filen alacam. B u n o k t a d a tereddde mahal yoktur. Benim bu esas vaziyetim bir sene nihayetinde olunan hadiseler m e y a n m d a , m u v a k k a t resm vazifemin bana tahmil ettii bitarafl ihll edemez, i a r e t izmirde bir gazete idarehanesine ve Cumhu-
552
riyet Halk Frkas merkezine her ne sebep ve suretle olursa olsun vuku bulmu tecavzlerden ve hkmet otoritesine kar baz idraksizler tarafndan yaplan irkin tecavzlerden ok mteessir bulunduumu tahmin etmek g deildir. Bu teessrm akan kanlar ve zayi olan hayat iddetlendirmitir. Bu gibi tecavzler ve muhrikleri Cumhuriyet kanunlarnn takibinden tabu kurtulamazlar. Bu szlerim Cumhuriyet gazetesine cevaben ve efkr umumiyeyi tenviren neredilmitir. Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 10 Eyll 1930
673 -STANBUL'UN KURTULU BAYRAMI MNASEBETYLE TAZM V E B A L I L I K T E L G R A F I N A CEVAP (8. X. s t a n b u l Valisi Muhittin B e y C . H . P . Mfettii H a k k inasi Paa K u r t u l u gn yldnm m n a s e b e t i y l e m u h t e r e m i s t a n b u l halknn sevincine b t n kalbimle itirak ederim. H a k k m d a izhar b u y u rulan hislerden p e k minnettarm. Teekkrlerimin v e selm v e m u h a b b e t i m i n ibln rica ederim. Reisicumhur Gazi M. K e m a l
CumAuriyrf CauUti, *** 9. X. 1930
1930) 8. X . 1930
674 - B U L G A R KRALININ T E E K K R TELGRAFINA CEVAP (Aralk K r a l Boris Hazretlerine, 1930) A r a h k 1930 Zat-t H a m e t a n e l e r i n m B u r g a z ' d a n b a n a gndermek l t f u n d a b u l u n d u u nazikne t e l g r a f n a m e d e n p e k m t e h a s s i s olarak derin teekkrlerimi arzederim. F r t n a dolaysyla v u k u b u l a n t e a h h u r u n
552
601
Zat- Hametaneleriyle H a m e t l K r a l i e Hazretlerinin s t a n b u l ' d a biraz istirahatlerine m n i o l d u u n a ben de p e k m t e e s s i f i m . T r k bahriyesi Zat- Hametaneleriyle K r a l i e Hazretlerine T r k sularnda ref a k a t e t m e k erefine nail o l a r a k dost v e k a r d e millete m u h a b b e t i n i izhar edebdiinden dolay ziyadesiyle b a h t i y a r d r . P e k s a m i m i dostl u u m u n b u vesile ile teyid e t t i i m ifadesinin k a b u l n v e h r m e t k r a n e h i s s i y a t m a "Hametl K r a l i e Hazretleri nezdinde t e r c m a n olmakhmz Zat- H a m e t a n e l e r i n d e n rica ederim. Zat- H a m e t a n e l e r i n i n v e B u l g a r l a r n zarif Kraliesi Hazretlerinin ahs saadetleriyle necip v e dost milletin taalisi ve refah h a k k n d a en d o s t a n e temennilerimi beslerim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Ay Tarihi, .yi: 79-81, 1930, t. 6799
***
6 7 5 - KUBLYIN EHT DMES ZERNE ORDUYA YAZILAN TAZYE (28. X I I . 1930) Menemende ahiren vukua gelen irtica teebbs esnasnda zabit vekili Kubily Beyin vazife ifa ederken duar olduu akbetten Cumhuriyet ordusunu taziyet ederim. Kubily Beyin ehadetinde mrtecilerin gsterdii vahet karsnda Menemen'deki ahahden bazlarnn alkla tasvipkr bulunmalar, btn Cumhuriyeti ve vatanperverler iin utandacak bir hadisedir. Vatan mdafaa iin yetitirilen, dahili her politika ve ihtdfm haricinde ve fevkinde muhterem bir vaziyette bulunan Trk zabitinin mrtecer karsndaki yksek vazifesi vatandalar tarafndan yalnz hrmetle kardandna phe yoktur. Menemen'de ahaliden bazdarnn hatalar btn milleti mteellim etmitir. stilnn acdm tatm bir muhitte gen ve kahraman zabit vekilinin urad tecavz milletin bizzat Cumhuriyete kar bir suikasd telakki ettii ve mtecasirlerle, mevvikleri, ona gre takip edecei muhakkaktr. Hepimizin dikkatimiz bu meseledeki vazifelerimizin icabatm hassasiyetle ve hakkyle yerine getirmee matuftur. Byk ordunun kahraman gen zabiti ve Cumhuriyetin mefkreci muallim heyetinin kymetli uzvu Kubdy'n temiz kam ile Cumhuriyet hayatiyetini tazelemi ve kuvvetlendirmi olacaktr. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H.M.: 29 Aralk 1930
552
6 7 6 - J A P O N Y E L A f f l T M N 1 3 . 1. 1 9 3 1 G N T R K Y E ' Y E GEL MNASEBETYLE JAPON MPARATORUNUN "GSTERLEN LGYE T E E K K R " TELGRAFINA V E R D K L E R CEVAP
(Ocak 1931)
Ocak 1931 Tokyo'da Hametli mparator Hazretlerine,
r s a l b u y u r u l a n nazikne t e l g r a f t a n dolay p e k m t e h a s s i s o l a r a k Zat- Hametanelerine en hararetli teekkrlerimi t a k d i m ederim. F e h a m e t l Pres v e Prenses T a k a m a t s u ' n u n b u r a d a grdkleri hsn- k a b u l Zat- Hametaneleriyle H a n e d a n l a r v e J a p o n milleti h a k k n d a k i hakik dostluk ve m u h a b b e t duygularmzn ok 9amim bir t e z a h r d r . Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn Tarihi, M71: 8 * - 8 S , t . 7077
* * *
6 7 7 - TRENLE MALATYA'YA GELDKTEN SONRA BAVEKL SMET PAAYA T E L G R A F

(13. II. 1931)
13. I I . 1931 Yeni yaplan demiryolu ile M a l a t y a ' y a vardm bu gnde, size takip ettiiniz p e k isabetli imar faaliyetinden dolay bir d a h a tebrik v e takdirlerimi arzederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn Tarihi, say: 8 4 - 8 5 , . 7 2 8 8 , 1931
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 678 - KONYA'DAN BABAKAN NN'YE (20. II. 1931) 20. I I . 1931 Acele ve nemlidir. TELGRAF
603
S o n tetkik s e y a h a t i m d e muhtelif yerlerdeki mzeleri, eski s a n a t ve m e d e n i y e t eserlerini d e g z d e n geirdim:
1. s t a n b u l ' d a n b a k a B u r s a , z m i r , A n t a l y a , A d a n a v e K o n y a ' d a mevcut mzeleri grdm. B u n l a r d a imdiye k a d a r bulunabilen baz eserler m u h a f a z a o l u n m a k t a v e k s m e n d e e c n e b i m t e h a s s s l a r n y a r d m ile t a s n i f e d m e k t e d i r . A n c a k , m e m l e k e t i m i z i n , h e m e n her t a r a f n d a e m s a l s i z d e f i n e l e r h a l i n d e y a t m a k t a o l a n k a d m m e d e n i y e t eserlerinin ilerde t a r a f m z d a n m e y d a n a k a r l a r a k ilm b i r s u r e t t e m u h a f a z a v e t a s n i f l e r i v e g e e n devirlerin s r e k l i i h m a l i y z n d e n p e k h a r a p bir h a l e g e l m i o l a n b i d e l e r i n m u h a f a z a l a r iin m z e m d r l k l e r i n d e v e h a f r i y a t ilerinde k u l l a n l m a k zere a r k e o l o j i m t e h a s s s l a r n a k a t ' i l z u m v a r d r . B u n u n iin M a a r i f e h a r i c e t a h s i l e g n d e r i l e c e k t a l e b e d e n bir k s m n n b u u b e y e t a h s i s i m u v a f k o l a c a f i k r i n d e y i m . 2. K o n y a ' d a asrlarca d e v a m etmi ihmaller sebebiyle b y k bir harab iinde bulunmalarna r a m e n sekiz asr evvelki T r k medeniyetinin h a k i k a h e s e r l e r i k y m e t t e b a z m e b n v a r d r . B u n l a r d a n b i l h a s s a K a r a t a y Medresesi, Aleddin Camii, S a h i p - A t a medrese, cami ve trbesi, Sral Mescid ve nce Minare, derhal ve mstacelen tamire m u h t a bir h a l d e d i r l e r . B u t a m i r i n g e c i k m e s i , b u b i d e l e r i n k m i l e n i n d i r a s m mucip olacandan evvel asker igalinde bulunanlarn tahliyesinin ve kffesinin mtehasss zevat nezaretiyle tamirinin temin rica ederim. Gazi Mustafa
Atatrk evleri . 13 -t Mutalar, Dergisi, el y i :
buyurulmasn Kemal
Halk1946, 1, 2 9 E k i m
Mehmet nder,
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 604 6 7 9 - P A R T A L E Y H N D E K A L I M A L A R H A K K I N D A C.H.P. G U R U B U R E S L N E G N D E R L E N Yaz (3. I I I . 1931) C . H . F . Gurubu Riyasetine 3/3/1931 Son aylarda C . H . F . snn memleketteki, B.M. Meclisindeki ve hkmet-
teki idari ve siyasi faaliyeti aleyhinde bir h a v a y a r a t l m a a aldd malmdur. Asrlarca mhmel braklm olan bir memlekette ve bir millet hayatnd a birok eksiklikler ve ihtiyalar olmas tabiidir. B u n d a n b a k a milleti kurtarc esasl bir siyasetin t a t b i k a t n d a n memnun o l m y a c a k kimselerin bulunaca da phesizdir. Y k s e k esaslar gremiyerek v e y a grmek istemiyerek milletin btn dnce ve duygular tevie ve taghte allmtr. B u n u n iin yeryer kullanlm olan vastalar ve vesiyleler dikkate ve intibaha ayandr. B u n a ramen millet kitlesinin doru gr ve iyi hissi bozulmamtr. ay geen bir z a m a n d a n beri hemen btn memlekette y a p t m tetkiklerde b u hakikati yerinde ve y a k n d a n grdm. B u n u n l a beraber hakikate gz yumanlar ve hakikati olduundan b a k a gstermee alanlar d a olmutur. Frkamn millet ve memleket iin en hayrl ve isabetli programn kendi program olduuna ve milletin kendisiyle beraber b u l u n d u u n a t a m k a n a a t i vardr. Frkamz milletin kendisine olan emniyet v e itimadn en pheli ve tereddtl nazarlar karsnda her z a m a n isbat edecek vaziyettedir. Bir defa bunun iin; b u n d a n b a k a nmzdeki yllarda tatbikini m u v a f k grd tedbirlerde, milletin itirak ve m u t a b a k a t derecesini a n l a m a k , U m u m Reisi bulunduum C . H . F . na mensup mebuslarn intihaplarm yenilemelerini muvafk mtalea ediyorum. Her trl teebbslerimizde ilham ve k u v v e t k a y n a olan milletimizin hakkmzdaki itimad tekrar tecelli kanaatndaym. C . H . F . U m u m Reisi Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 5 Mart 1931
edince mill mefkremize
yrmekte
dayandmz temelin ne k a d a r sarslmaz olduu bir d a h a grlm olaca
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 8 0 - KNC S E M E N L E R E B E Y A N N A M E (20. IV. 1931) Cumhuriyet Halk Frkasna mensup muhterem mntehibi arkadalarma sani
605
Cumhuriyet Halk Frkas namna baz intihap dairelerinde noksan namzed gstereceime dair 1 5 / 4 / 1 9 3 1 tarihli olmutur. Frkamz namna riyaset divan k a r a n malmunuz arzettiim bugn namzedlerimizi reylerinize
ayn n o k t a y a temas etmei mnasip grdm. Frkamzn millete arzettii esas noktalar dahilindeki mesai ve faaliyetin bizim fikrimize v e grmze itirak etmeyen millet vekilleri tarafndan tahlil ve tenkit eddmesini iltizam ediyoruz. B u n d a bilhassa beklediimiz fayd a frkamzn candan, vatanperverane gayretlerinin terihine, tevsiine frsat b u l m a k ekseriya tahrif edilen hakikatlerin iyice anladmasn kolaylatrmaktr. Yaptn bUen ve hizmet yolunda tedbirlerine inanan mefkrecer olarak kendimizi tenkide m u h a t a p klma lzumlu gryoruz. B u sebepledir ki sizden, frkaya mensup a r k a d a l a n m d a n bizim programmza t a r a f t a r olmay a n namzedlere rey vermeniz gibi ar bir fedakrlk istedim. B u fedakrln memleket idaresi iin frkamzdan mebus seme vazifeniz k a d a r mhim bir m a k s a d a m a t u f olduuna emin olunuz. B a k a programdan seeceimiz mebuslar iin frkamn mntehibi sanilerine dikkat noktas olarak gsterdiim evsaf yalnz lik Cumhuriyeti, miUiyeti v e samimi olmaktr. Ak braktm yerler iin hi bir ahsiyet lehinde veya aleyhinde her hangi bir telkinim yoktur ve olmyacaktr. Ak yerlere namzedlerini koyacaklar hakknda vicdani kanaatnza gre rey vermek hassatan rica ettiim husustur C . H . F . U m u m Reisi Gazi M. K e m a l
Ayn Tarihi: 1931, say 86, .737
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 606 6 8 1 - SEM D O L A Y I S L E M L L E T E B E Y A N N A M E (20. IV. 1931) Aziz v a t a n d a l a r m , Senelerdenberi ahsma ve reisi b u l u n d u u m Cumhuriyet H a l k Frka-
sna itimat ederek tevdi eylediiniz devlet v e millet ilerini, hakiki icaplara uyarak i f a y a almaktayz. Yaplm iler y k s e k nazarlarnzn nndedir. Onlar takdir ve tenkit etmek sizin hakknzdr. Ancak biz memleket v e millet ilerini iinde yaanlan umumi artlar ve hadiselere gre en isabetli y a p tmza vicdanen kani bulunuyoruz. B u k a n a a t l a d r ki b u defaki intihapta dahi balam bulunduumuz inkdp v e itil mesaimize d e v a m edebilmek iin itimadnz talep etmek zere y k s e k huzurunuza kyoruz. imdiye k a d a r olduu gibi bugn dahi huzurunuzda v u k u b u l a c a k beyanatmz ak v e k a t i olacaktr. nk onlar size hesab verilmek m u h a k k a k olan, y a p d a c a k m s b e t ilerin ifadesidir. Aziz vatandalarm,
E s a s e n hep beraber zerinde y r d m z yol m a l m d u r . Mesai v e f a a liyet tarzmzn esaslar frkamzn p r o g r a m n d a ve bilhassa drt sene evel b y k kongremizin tasvibine iktiran eden u m u m i riyasetin program beyannamesinde vazhtr. Son senelerdeki icraatmzla b u u m u m i riyaset beyannamesi m u h t e v i y a t kardatrlrsa drt sene evel millete yapabileceklerimizi arzettiimiz meseleler zerinde ne k a d a r ciddi ahd ve azami derece de m u v a f f a k olunduu kolaylkla grlr. Bizim b u g n yeniden millete hatrlatmay faydal grdmz esas noktalar unlardr: 1 Cumhuriyet H a l k Frkasnn Cumhuriyeti, milliyeti, halk, devleti, lik ve inklp v a s f l a n onun deimiyen bariz mahiyetidir. B u mahiyeti u noktalar izah eder: A) Mill mefkureye sadk k a l m a k , B ) Milletin irade ve hakimiyetini, devletin v a t a n d a a ve vatandan devlete, karlkl vazifelerinin hakkiyle ifasn tanzim yolunda kullanmak, C) Ferdi mesai v e faaliyeti esas t u t m a k l a beraber m m k n olduu k a d a r az z a m a n iinde milleti refaha ve memleketi mamuriyete eritirmek iin mil-
607
letin u m u m i ve yksek menfaatlerinin icap ettirdii ilerle bilhassa iktisadi s a h a d a devleti filen alkadar ve faal k d m a k . 2 - Trkiye Cumhuriyeti halkn ayr ayr snflardan mrekkep ded ve f a k a t ferd ve itima hayat iin i blm itibarde muhtelif mesai erbabna ayrlm bir camia telkki etmek esas prensiplerimizdendir.
/
A) iftiler, B ) K k s a n a t erbab ve esnaf, C) Amele ve ii D) Serbest meslek erbab, E ) S a n a y i erbab, F ) Tccar ve G) Memurlar, Trk camiasn tekil eden balca alma zmreleridir. Bunlarn her birinin almas dierinin v e u m u m i camiann h a y a t ve saadeti iin zaruridir. Frkamzn b u prensiple istihdaf ettii gaye snf mcadelesi yerine itimai intizam ve tesant temin etmek ve birbirini nakzetmiyecek surette menfaatlerde ahenk tesis eylemektir. Menfaatler, kabiliyet, marifet ve alma dercesiyle mtenasip olur. 3 - iftilerimizi kredi, istihsal kooperatifleri gibi iktisadi teekkllere mazhar etmek ve bu teekklleri terakki ve tekemml ettirmek gayedir. 4 - K k sanatlar erbabn esnaf m k d t ve z a a f t a n k u r t a r m a k ve onlar d a h a kuvvetli, emniyetli bir vaziyete k o y m a k iin icap eden kredi amelesi v e iileri mevcudiyetleri ve emekleriyle messeseleri y a r a t m a k d n d m z esash noktalardan biridir. 5 - Milliyeti T r k T r k camiasnn kymetli uzuvlardr. B u itibarla amele ve iderin h a y a t ve haklarm ve menfaatlerini g j nnde tutarz. 6 - Serbest meslek erbabnn milli T r k mevcudiyeti iin ok lzumlu ve f a y d a l olan hizmetleri frkann d a i m a takdir gz nnde tutulur. Kabiliyetleri ve hizmetleri kardn grmeleri iin faaliyetleri sahasn ak ve emin b u l u n d u r m a k ehemmiyet verdiimiz vazifelerdendir. 7 - Memleketin inkiafnda b y k ticaret, fabrika, b y k arazi ve iftlik sahiplerinin faaliyetleri mhimdir. Normal alan ve tekn'e istinat eden s e r m a y e sahipleri tevik ve himayeye lyktr. 8 - Milletin yksek menfaatini d a i m a gz nnde t u t a r a k btn dikkat v e himmetleriyle vazifelerine hasr h a y a t eden memurlar her trl huzur ve refaha lyktrlar. 9 - Devletin yksek bnyesinin sarslmaz temeli olan v e milli mefkureyi milli varl ve inklb kolhyan ve koruyan cumhuriyet ordusunun v e onun f e d a k r v e kymetli mensuplarnn d a i m a hrmet ve eref mevkiinde tutulm a s n a sureti m a h s u s a d a itina ederiz.
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 608 Muhterem v a t a n d a l a r m , Cumhuriyet H a l k Frkasnn mstakar umumi siyasetini u ksa cmle
aka ifadeye kfidir zannederim: Y u r t t a sulh, cihanda sulh iin alyoruz. Bundan sonra arzetmek isterim ki, mill vaziyetimizi refaha ve inkiafa doru hareketli bir gidi haline koymak esas noktalar d a arzedeyim: 1 - B t n inklp neticelerini, vatandalarn t a m emniyetini ve milli nizam ve inzibat, dahili ve adli takilt ve kanunlariyle koruyan ve hi sars d m a y a n bir h k m e t otoritesi kurmak ve iletmek ilerimizin temelidir. 2 - Vergi kanunlarmz ilm ve tatbik bir itina ile ve milletin tediye kabiliyetini istihdaf mesaiye d e v a m eden bir zihniyetle tekemml ettirmek hususundaki olunacaktr. hususundaki dncelerimize k u v v e t le balyz. B u yolda yrrken ehemmiyet vermee lzum grdmz baz
3 - Maarifi bugnkne n ; sbetle fazla ocuk okutacak basit bir program altnda ileriye yrtmeyi mhim gryoruz. Fikri olduu gibi bedeni inkiafa da ok ehemmiyet veririz. Bilhassa mh seciyeyi derin tarihimizin Uham ettii yksek derecelere karmak heyecanla takip ettiimiz b y k emellerimizdendir. 4 - Shhat ve itima muavenet mesaimizi u m u m i ihtiyala mtenasip bir surette tevsi arelerine tevessl olunacaktr. Trk camias iinde cidden himaye ve y a r d m a muhta olanlar dikkat gzmzn nndedir. 5 - Nafia ilerimiz her ubesinde amel ve verimli bir tatbik programna tevfikan takip olunacaktr. B u ilerden b y k feyiz ve k u v v e t vastas olan demir yolu inaatna srarla d e v a m edeceiz. lk ina programlarnn cidden mstacel tatbiki yolunda ekilen skntdarn t a m a m e n yerinde olduu kanaatindeyiz. imdiki inaat d e v a m etmekle beraber S i v a s - E r z u r u m , Zonguldak - H a v z a hatlarnn ve daha sonra Ergani-Diyarbakr hattnn yapdmasna balanacaktr. Ereli, Mersin ve S a m s u n limanlarnn da inalar gireceimiz mesai devresinin mnasip zamanlarnda b a l a n a c a k ilerimizdendir. Vilyet oseleri zerinde almakla beraber memleketi bahyan iyi ve fenni bir ose ebekesine k a v u m a k iin m m k n olan tedbirler alnacaktr.
609
ktisadi m a k s a t l a r a vefa edecek bir b y k su ii idealimiz olmakla beraber bugn msbet olarak syyebileceimiz udur: K k su ilerimizi mtevazi bir tarzda b a a r m a k d k hedeflerimizdendir. 6 - ktisadi mlhazalarmzda, herhangi veklet ve makamlara taalk eden btn devlet ilerinin milb iktisadi noktai nazarndan mutlaka krl olmas kaidesini umumiyetle esas tutarz. Eskiden kalm kanunlarn ve usullerin zamanla bu noktadan slahna ehemmiyet veririz. zerinde yaadmz vatann servet menbalarn iletmek ve bu suretle istikbamizi a m a k ve aydnlatmak iin yaplabecek olan her tedbire tevessl olunacaktr. Memleket iindeki dokuyucu tezgh ve kk ve b y k fabrika sanatlarna inkiaf vermek emebmizdir. Harici ticaretimizin tanzimi balca iimizdir. B u hususta ticaret erbabnn faaliyetini semereli kdacaz. Mii mahsult ve mamulatmzn revalarn teshd, hretlerini muhafaza ve ihralarn temin tedbirleriyle yakndan alkadar olacaz. S a n a y i kredisine ehemmiyet vermekteyiz. Vatandalarm, Noktai nazarlarmz ak ve samimi olarak arzettim. Bunlar mletimizin kuvvet ve hayatiyetine gvenerek imdiye k a d a r olduu gibi tatbik ve icraya m u v a f f a k olabeceimize emniyetim vardr. Y a p m a k iktidarnda olmadmz ileri uyuturucu, oyalayc szlerle yaparz diyerek millete kar gndelik siyaset takip etmek iarmz deildir. imdi sevgib v a t a n d a l a r m sizden b a n a ve erefU yakm nz isterim. Trkiye B y k Millet Meclisinde, millet ve devlet ilerini beraber baarabdeceimi ok vicdani mlhazalara tabi olarak takdir ettiim mebus namzetleri arkadalarmn isimlerini reylerinize arzettim. E n isabet, yksek ve kati karar sizindir. 20/4/1931 C . H . F . U m u m i Reisi Gazi M. K e m a l
H.M.: 21 Nin 1931
tarihimizin
unutulmaz hatralarn tayan frkama, Cumhuriyet Halk Frkasna itimad-
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 610 6 8 2 - SEMDEN SONRA M L L E T E (27. I V . 1931) T r k i y e B y k Millet Meclisinin yenilenen intihab mnasebetiyle C.H. BEYANNAME
Frkasnn tatbik edecei esaslar a n a itimada mazhariyeti zerine b t n
izgileriyle b y k milletime arzetmiteyid etti. B u netice ederim
tim. Mebus intihabnn t a a y y n eden neticesi; ahsmn ve frkamn mill yolundaki itikadm kuvvetle v a t a n d a l a r a teekkr borcumu demee m s a r a a t
ve yeni seilen mebus arzeylerim.
a r d a k a d a l a r m l a birlikte gsterilen i t i m a d a liyaumumiyeye
k a t kesbetmek iin btn kuvvetimizi sarfedeceimizi efkr
C . H . F . U m u m Reisi Gazi M. K e m a l
H.M.: * * * 28 Nisan 1931
683
- ZRAAT M E Z U N L A R I K O N G R E S M N A S E B E T Y L E K O N G R E N N
TAZM VE BALILIK TELGRAFINA (20. I. 1932)
CEVAP
2 0 . 1. 1 9 3 2 Ali R z a Beyefemdiye, buyu-
Ziraat Mezunlar K o n g r e s i mnasebetiyle h a k k m d a izhar neticelerine intizar eylerim. Gazi M.

Hakimiyeti Milliye
r u l a n h i s s i y a t a t e e k k r e d e r v e m e s a i n i z i n hayrl v e m u v a f f a k i y e t l i Kemal
i l . I. 1932
Gazetesi,
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 8 4 - S A M S U N DA. C A Z I H E Y K E L N N A I L I MNASEBETYLE HALKIN SEVG BALILIK TELGRAFINA (25. I. 1932) 2 5 . I . 1932 CEVAP TREN VE
611
M u h t e r e m S a m s u n h a l k n n a h s m a k a r b e s l e d i k l e r i asl d u y g u l a r n k y m e t l i bir t e z a h r n bildiren t e l g r a f n z d a n p e k rica ederim. Reisicumhur Gazi M.

* * *
Hakimiyti Millin
mtehassis arzn
oldum. Teekkr, muhabbet ve selmlarmn m u h t e r i m halka
Kemal
2 6 . . 1932
CaMIMI,
685
- G E O R G E WASHNGTON'UN 2 0 0 . YILDNM M N A S E B E T Y L E
TELGRAF (7. Mttehit Amerika Washington. III. 1932) 7. I I I . Hkmetleri Reisi M. Hoover 1932 Hazretlerine,
B y k Amerikal George Washington'un ikiyznc yldnm mnasebetiyle Zat- Devletlerine s a m i m i dostluk hissiyatm izhar ve mttehit A m e r i k a Hkmetlerinin s a a d e t ve refah h a k k n d a k i temenniyatm beyan etmekle bahtiyarm efendim. Gazi M.
Hakimiyti
Kemal
8. I I I . 1932
M i l l i y CaMti,
686 - Z M l R D E GAZ H E Y K E L N N AILI TREN MNASEBETYLE BALILIK TELGRAFINA CEVAP (30. VII. 1932) 30. V I I . 1932
Milli M c a d e l e v e h e y e c a n m z n t i m s a l i o l a n g z e l z m i r ' d e h e y k e l i m i n r e k z i v e s i l e s i y l e m u h t e r e m zmirlilerin h a k k m d a g s t e r d i k l e r i
552
kadirinaslktan ve ok asilne d u y g u l a r d a n pek m t e h e y y i c i m . Muhterem izmirlilere teekkrlerimin, selm v e sevgilerimin iblm rica ederim. Gazi M. K e m a l
Hakimiyeti Milliy GaeUi, 31. V I I . 193]
* * *
6 8 7 - KTSAT LERNDE B R L E DAlR V E K l L CELL B E Y E VERLEN CEVAP (12. I X . 1932) ktisad Vekili Cell Beyefendiye Yllardan beri byk ve ciddi iktisad ileri iinde bizzat uratnz. Grg ve tecrbelerinizi oalttnz. Bu defa ktisad Vekletini daha yksek ameli vasflarla deruhte etmi bulunuyorsunuz. Bundan ok memnun ve msterihim. Gerek zat devletinize ve gerek zat devletinizi byk isabetle seen Bavekil Paa hazretlerine teekkr ederim. Btn dnyada olduu gibi memleketimizde de en bata bulunan mhim iimiz iktisad iidir. Bu ite en yksek muvaffakiyeti temine almak hayatidir, zaruridir. Bunun iin bu ite btn devlet tekiltnn, btn yurddalarn ve hepimizin ciddi duygularla alkal olmamz lzumu tabdir. Mill iktisad yolunda emin olarak ve emniyet vererek kati ve radikal admlar atarken, esas programmzn ilham ettii ameli tedbirleri tercih etmek en doru yoldur, itimai heyetimizin btn i blmleri sahiplerini ayn faydal alka ile bu yolun elele vermi, omuz omuza dayanm, bir hedefe yryen samimi yolcular yapmak, devletin iktisad iinde yorgunluunu azaltmak ve muvaffakiyet zamann ksaltmak iin tek are vardr. Muvaffakiyetiniz iin benimle beraber btn arkadalarmzn ve yurddalarmzn maddi ve manev her trl vastalarla yardmcnz olduunu dnerek msterihane ve muvaffakiyetinden emin olarak radikal surette alnz efendim. Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal
H.M.: M Eyll 1932
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 688 - MAARF VEKLNN T E E K K R TELGRAFINA CEVAP (25. I. 1933) 25. I . 1933 Maarif Vekili Dr. Reit Galip Beyefendiye,
613
Ziyaret ettiim mekteplerde muallimlerin, talebelerin feyizli mesaisini v e y k s e k heyecann sevinle grmekteyim. Gzlerinden perim. Reisicu mhur Gazi M. K e m a l
Hakimiyeti * * Milliyi Gaateei, 37. I . 1931
689 - T R K TARH T E T K K CEMYETNE (25. Y u s u f Akura T r k Tarihi T e t k i k Cemiyeti Reisi, I. 1933J
TELGRAF
Y a l n z Eskiehir'de deil, gezdiim dier yerlerde de feyizli m e s a inizin p a r l a k semerelerini sevinle g r m e k t e y i m . Cemiyetinizin b u y o l d a millete ifa etmekte olduu ve edecei hizmet llemiyecek k a d a r by k t r . Azann gzlerinden perim efendim. Gazi M. K e m a l
Hakimiyeti * * * Milliye Cazeteri, 26. I . 1933
6 9 0 - BURSA OLAYI ZERNE ANADOLU AJANSI E L t L E VERLEN RESM TEBL (6. II. 1933) Bursaya geldim. Hdise hakknda alkadarlardan malmat aldm. Hadise hattzatnda fazla ehemmiyeti haiz deddir. Her halde cahd mrtecder Cumhuriyet Adliyesinin penesinden kurtulamyacaklardr. Hadiseye dikkatimizi bilhassa evirmemizin sebebi dini, siyaset ve herhangi bir tahrike vesile etmee asla msamaha etmeyeceimizin bir daha anladmasdr. Meselenin mahiyeti esasen din de dildir. Kati olarak bdinmebdir ki Trk milletinin milli ddi ve milb benhi btn hayatnda hdim ve esas kalacaktr.
H.M. 7 u b a t 1933
552
691 - h a l k e v l e r i n i n b i r i n c i k u r u l u y l d n m mnasebetiyle ismet p a a y a t e b r i k ve teekkr telgraf

(24. II. 1933)
Dolmabahe 24. 2. 1933 smet P a a Hazretlerine,
Halkevinde irat buyurduunuz n u t k u zevkle dinledim. Tebrik ve teekkr ederim. Necip li Beyin b e y a n a t ve izahatndan ok memnun oldum. Kendisini tarafmdan takdir ve taltif buyurmanz rica ederim. Gazi M. K e m a l
Hakimiyeti * * * Milliye Gaeteei, 25. 2. 1933
692 - R O O S E V E L T ' E YAPILAN S U K A S T T E E B B S MNASEBETYLE TEESSR TELGRAFI

(28. II. 1933)
28. I I . 1933 Mttehit Amerika Hkmetleri Reisi Mr. Herbert Hoover Hazretlerine Washington Pek muhterem Mr. Roosevelt aleyhine vaki alaka suikast teebbs teessrm mucip olda. B u vesile ile dostane muhabbetlerimin 'e asl Amerikan milleti hakknda Trk halknn hislerini tecdit teminatnn kabuln Zat- Devletlerinden rica ederim. Gazi M. K e m a l
Hakimiyeti Milliyi CajaUei, 1. I I I . 1931
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 9 3 - ROOSEVELT'N VAZFEYE BALAMASI MNASEBETYLE TEBRK (14. III. TELGRAFI 1933) 14. I I I . 1933
615
Amerika Mttehit Devletlerinin en yce memuriyetini ele aldklar bir srada Zat- Alilerine en kuvvetli ve candan tebriklerimi beyan etmek isterim. Bu mnasebetle, zat saadetiniz ve dost, asl milletin refah ve saadeti iin en hararetli temennilerde bulunurum. Gazi M. Kemal
Hakimiydi * * * Milliyi GAUU. IS. . 193}
6 9 4 - Z T R K E YOLUNDA B A A R I L A R I N D A N DOLAYI S T A N B U L D A M L L T R K T A L E B E B R L N E GNDERLEN Telgraf (27. I I I . 1933) i s t a n b u l ' d a Milli T r k Talebe Birliine Milli lkye ulatran z dil yolunda d u r m a d a n amaz b y k admlarla yrmee verdiiniz deerden dolay sizi verim. Yrekten sevger ocuklarm. Reisicumhur Gazi Mustafa K e m a l
H.M.: 28 MUT 1931
552
695 - r o o s e v e l t ' i n d n y a d e v l e t l e r i r e i s l e r i n e ve a t a t r k ' e g n d e r d i i hitabeye t e l g r a f l a v e r i l e n cevap

(19. V. 1933) Zat devletlerinin en yksek insani ilham altnda ve h k m srmekte
olan siyasi ve iktisadi buhranlar yznden dnyann mustarip bulunduu skntlar objektif ve ameli bir tarzda mdrik olarak btn devlet reislerine gnderdii hitabeyi almakla erefyap oldum. Silh brakm konferansnn akim kalmasna mani olmak v e dnya iktisat konferansnn muvaffakiyetini temin etmek iin yaptnz tahhl ve telkinleri hususi bir dikkatle mutalea ve tetkik ettim. B y k Amerika Cumhuriyetinin Devlet Reisi tarafndan baz formller e t r a f m d a milletlerin birlemesini t a h a k k u k ettirmek iin sarf olunan gayretleri sayg yeni e takdir ederim. B u formller ki heyeti umumiyeleri itiba-
rile, ancak felketi durdurmak ve btn insanln ateli bir sabrszlkla bekledii huzur ve belki de refah devrine girilmesini kolaylatrmak iin fedakrlklar yklemektedir. Zat hleri tarafndan siyasi ve iktisadi s a h a d a konulan prensipler hakknd a Trkiye Cumhuriyeti Hkmetinin gr tarzm arzederken her eyden evvel Zt devletlerine temin etmek isterim ki, muhtelif beyanatlarmzda, siyasetimizin u m u m i direktifleri hitabenizde y a p d a n telkinlere en yaklar bir surette izah edmitir. Filhakika d n y a iktisadiyat bahsnda, Washington'da hazrlk almalar a r a s m d a hkmetinize gnderdiimiz muhtrada para meselesini tetkik ederek milletler aras mbadelelerde tahvil olunabilir ve memleketler ierisinde t a h v olunamaz altm esasnn ibkasn istemi ve bu suretle icaplara en ziyade u y a n ve koyduunuz u m u m i imdiki prensipten de katiyen ayrdziyade
m a y a n istikrar iltizam etmitik. D n y a ticaretinin tanzimi de bu muhtradaki telkinatmzn mevzuunu tekd etmi v e mdletler aras mbadelelerin oalmasna elverili ve milletlerin inkrazn ded, refahm temin eder mahiyette grdmz vastalar tervi etmitik, tktisadi kalknma iin her memlekette y a p d a n gayretlerin, makul ve iyi dnlm beynelmilel toplu tedbirlerle t a m a m l a n m a s zaruri olduundan t a m a m d e mutabkz. Bu vadide beynelmdel emeklerin her millete kendi hususiyetlerine u y g u n bir inkiaf imknn verecek surette birletirilmesi icap ettiini ve dnyann
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER iktisadi refah hususunda herkes tarafndan umumiyetle kabul
617 olunacak
fikrin her memleketin kendine has artlar iinde terakki ve refaha erimek hususundaki hakkna riayet etmek olduunu her z a m a n beyan ettik. B u hususta da noktai nazarmzn hitabenizdeki direktiflerle tamamen hemahenk olduu mutalasndaym. S d h brakm konferansna gelince, bu hususta da Zat devletlerde beraber o m t a l a d a y m ki, refah douran huzur ve itimadn btn d n y a d a temini ancak kklemesile kabil olan yksek lk nnde hususi menfaatler bir tarafa brakdmaldr. Zira eridecek gaye o k a d a r ehemmiyetlidir. Cenevre Konferansnda imdiye kadar sarf olunan emeklerin m u v a f f a kiyete varmaynn asd sebeplerini ayan takdir bir vuzuh ve ak szllkle tarif buyuruyorsunuz. Malmu devletleridir ki, sdh brakm iin Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti Mac Donald projesinde dtizam edden prensiplerden ileri gitmitir. Tecavzn imhas ve mdafaann mz gre her n o k t a d a n d u u m u z bir noktadr. Cenevrede Mac Donald projesi mnasebetde murahhasmz t a r a f n d a n sylenen n u t u k t a Boazlar meselesini mevzuubahs etmekle ancak tecavzn kaldrdmas ve mdafaann tarsinini letleri mahede buyurmu istihdaf etmi olduumuzu Zat devolmaldrlar. tekliflerini noktas takviyesi fikrinden cidden realist bir dnce ettiini d v e etmeliyim. E n geni made mlhem olan telkinlerinizin, Ceneverede m d a f a a s n d a n hah kalmadtevafuk nasnda hcum silhlarnm tamamile kaldnlmas bidayetten beri bah bulun-
te bunun iindir ki, bu bahiste Zat devletlerinin lama hususunda alemumul lkye uygun addediyorum.
n o k t a s m a ve t a m a m e n bizim sulh arzumuza ve beynelmdel s a h a d a iyi anB u mlhazalara binaen emniyet tekliflerinizin tetkikine geerek unu sylemeliyim ki: 1 - Mac Donald projesini sdhlar a z a l t m a yolunda ayan takdir bir gayret olarak telkki ettik, ve o projeye Zat devletleri tarafndan ileri srlsen v e bizzat bizim Cenevre Meclisi huzurunda izah ettiklerimizden ayrlm a y a n prensiplere en uygun ekli vermek iin, mzakereye hazrz. 2 - B u zeminde atlacak yeni admlarn z a m a n ve metodunun tayini bizim noktai nazarmza tamanle uygun dmektedir. 3 - Yeniden s d h l a n m a vadisinde hkmetim, bu b a p t a k i byk mnakaalar nnde vaziyet a l m a k t a n imdilik itinap etmekle beraber, sulhun
552
teminini hedef bilen her tedbirin ancak msait bir surette karlanaca mlhazasndaym. Bundan b a k a bir umumi ademi tecavz misaknn ve bir silhlar tahdit ve tenzil taahhdnn son derece f a y d a l olacanda tamamile mutabkz. Trk Hkmetinin noktai nazarm izah ederken, bu noktai nazarla byk Amerika Cumhuriyetinin grme tarz arasnda hibir ayrlk olmadn mahede ile bahtiyarm. Binaenaleyh, sulh davasna verdikleri yeni teminattan dolay Zt devletlerine en hararetb samimi tebrikleri arzetmekle m e s u d u m ve yine sylemekle bahtiyarm ki bu ereve hararetb taraflarn dahilinde Birleik Devletler Hkmetini Trkiye Cumhuriyeti hkmetinde t a h a k k u k ettirmek arzu ve azminin en bulacaklardr. O h k m e t i m ki, yegne hedefi iktisat sahasnda memleketin refah iin kendi serbestisini temin v e her memleketin ayr ayr iyilii Ue umumi refaha hizmet etmekten ve siyasi s a h a d a ise sulh iinde y a a m a k v e meru m d a f a a vastalarm, herkes iin v e herkese kar, olduu gibi m u h a f a z a etmekle beraber vastalarn refetmekten ibarettir.
H.M.: 20 Mays 1933
mevcut
b a k a l a r d e mtenazr olarak tecavz
*
6 9 6 - 1 9 MAYIS B A Y R A M I D O L A Y I S L E A N K A R A H A L K E V B A K A N I N A V E R L E N CEVAP (22. V. 1933) N a f i tf Beyefendi E r z u r u m Mebusu Halkevi Reisi Ankara
Milli s a v a iin ana v a t a n a S a m s u n ' a Uk ktm 19 Mays gnn kutl a m a y vesile ederek hakkmda sevgi v e a l k a y bildiren yksek duygulu ve iyilik bir halkmza teekkrlerimin iletilmesini rica ederim efendim. Reisicumhur Cazi M u s t a f a K e m a l
H . M . : 23 Mayii 1933
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 6 9 7 - S U K A S T T E N K U R T U L A N YUNAN B A V E K L V E N Z E L O S A GNDERLEN Telgraf (7. V I . 1933) Atiada M. Venizelos Hazretlerine
619
Zat devletlerinin bir hsn tesadf eseri olarak kurtulduklar suikastten ok mteessir ve M a d a m Venizelos'un ald y a r a d a n ziyadese mteellim olarak nezdlerinde derin teessrmn tercmam olmanz rica ederim. Kendderine abuk afiyet temenni eder ve en samimi hislerime inanmamz dilerim.
H.M.: 8 Haziran * * * 1933
6 9 8 - VYANADA B U L U N A N YUNANSTAN C U M H U R B A K A N I N A G N D E R L E N T E E S S R Telgraf (7. V I . 1933) Viyanada Y u n a n i s t a n Reisicumhuru M. Zaimis Hazretlerine S a b k Bavekile kar y a p d a n suikast haberine ve M a d a m Venizelos'un ald y a r a d a n son derece mteessir olarak Zat devletlerinden kendi teessrlerine tamamen itirak ettiime emin olmalarn rica ederim. B u ac gnlerde Trk milletinin Y u n a n milleti hakknda besledii muhabbet v e dostluk hislerini size tekrar teyit etmek isterim.
**
6 9 9 - LOZAN GN D O L A Y I S L E B A B A K A N S M E T P A A Y A E K L E N T E B R K Telgraf (24. V I I . 1933) B u gn Lozan gndr. B u gn Trk milletine kazandran Zat devletlerini btn kalbimle tebrik eder ve gzlerinden perim.
H.M.: 25 T e m m u z 1933
552
700 - A D A T E P E GEMS L E YAPTII G E Z l H A K K I N D A B A B A K A N SMET NN'YE TELEFON MESAJI (28. VII. 1933) K a p l c a : 28. 7. 933 S a a t : 00.30 Bavekil smet Paa Hazretlerine DolmaB u g n (27. 7. 1933) s a a t 2.30 d a A d a t e p e Torpidosiyle
baheye gittik. O r a d a 3 - 4 s a a t k a l d k t a n sonra ayn v a s t a ile Y a l o v a ' y a dndk. H a r b Filosu K . k r B e y de beraberdi. kr B e y ' d e n , Torpido K . v e Z b i t a m ve efradnn d i k k a t i n d e n ve yetikenlikleri nokta-i nazarndan ok m e m n u n oldum. T o r p i d o n u n son yolla y r y tecrbesini yaptrdk. K u m a n d a n , iftihara deer m a n z a r a ederim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
R a f i t M e t e l , Atatrk * * * vt Donanma, 3. 130
gstermektedir.
Ztdevletinizi ve Mareali tebrik ederim. Zeki Beyi yerinde tebrik
701 - RUS THAL MALLARININ R E K A B E T N E DAR BABAKANLIA EKLEN Telgraf (20. V I I I . 1933) stanbul'daki tetkiklerim srasnda Rus ithalatnn Trk mahsultna yapt rekabetin tesirleri nazar d'kkatimi celbetti. Bu cmleden olarak Ruslar Trk imentosunun satlabilecei fiyat ne olursa olsun behemehal bu fiyattan aa satmak suretiyle Karadeniz havzasn elde etmilerdir. Sovyetlerle Ticaret Mukavelesi, mzakeresi h>tam bulmadan dahilde ihtiyacmza kfi miktarda istihsal olunan imento, ttn, trikotaj, buday gibi mevadnTrk emtiasndan daha ucuz satdarak rekabete giridmemesi hususunda Sovyetlerle itilf edilmesini zaruri bulmaktaym. Aksi takdirde Ruslarn Trk pazarndan b ; r miktar mal satn almakla bize zahiren temin ettikleri faide gayri meru rekabetle temamen hie indirilmi olur.
Cumhuriyet: 17 E y l l 1956
621
702 - R E T GALP'N 30 AUSTOS Z A F E R N K U T L A Y A N T E L G R A F I N A CEVAP

(1. IX. 1933)
Kaplca 1. 9. 1933 Dr. Reit Galip Beyefendi, K a d k y B y k ordumuzun yaratt byk zaferin yldnm mnasebetiyle hakkmdaki candan duygularnza teekkr ederim. Reisicumhur Gazi M. K e m a l
Dr. Re^it Galip, H m : man, Ankua, 1 9 5 5 , a. Ahmet evket 227 El-
703
- YUNAN B A V E K L V E BAZI N A Z I R L A R I N I N AN K A R A Y I ZYA-
R E T L E R ESNASINDA, N A Z I R L A R I ANKAYA'DA K A B U L N D E N SONRA A K A M S T A N B U L ' A G D E R K E N YOLDA B A V E K L S M E T PAAYA EKT T E L G R A F

(11. IX. 1933)
11. I X . 1933 Bavekil smet P a a Hazretlerine,
Muhterem misafirlerimizin huzurlariyle geirmekte olduunuz dostluk ve kardelik anlarnza gpta ederim. Sizi samimi mesainizle yalnz brakrken bugnk mlkatn bende hasl ettii tatl intibalar teyit ederim. Beeriyetin huzur ve saadeti iin btn milletlerin bizim gibi hakik dost olmasn temenni ederim. Kymetli misafirlerimize ve Ankara Trk dostluunun cidd ve hakik duygularn gstermekte olduklann emin olduum btn arkadalara selm. Gazi Mustafa K e m a l
Hakimiydi Milliyi C a M l e j i , 12. I X . 1933
552
7 0 4 - T R K - Y U N AN ANLAMASININ M Z A L A N M A S I M N A S E B E T L E B A B A K A N S M E T P A A Y A E K L E N T E B R K Telgraf (15. I X . 1933) Elen ve T r k Cumhuriyetleri arasnda P a c t e d'entente Cordiale'n i m z a edilmi o l m a s m d a n ok memnun oldum. B u P a c t e iki milletin karlkl b y k menfaatlerini t a h k i m eden kardelik inkiaf sahasna enginlik veren kymetli bir vesikadr. ki taraf iin kalpten hkmetimizi tebrik ederim.
H.M.: 16 E y l l 1933
arzu edilen feyzi vermesini temenni v e
**
7 0 5 - T R K - Y U N A N ANLAMASININ
M Z A L A N M A S I Z E R N E YUNAN
RCALNN T E L G R A F L A R I N A V E R L E N C E V A P (15. I X . 1933) ( P a c t e d'entete Cordiale) imza ederken ltfen gzel hislerle beni hatrladnzdan dolay sureti m a h s u s a d a teekkr ve b u dostluk eserini t a h a k k u k ettirmek hususundaki mesainizden dolay sizleri tebrik ederim. ki milletin sk ve samimi bir surette yaklamasnn mterek idealimiz olduu muhakkaktr. B u ideah her mnasebette tezahr ettirmek iki milletin hakiki dost luunu gstermee medar olur. aret buyurulduu gibi Trkiye Cumhuriyeti milletler a r a s m d a dostluk ve sulh fikrinin inkiaf ve teyidi cihetinden kendine tevecch eden vazifesini ciddi ve samimi bir surette daima ifadan geri k a l m a y a c a k t r . B u vesile ile de Yunanistann k u v v e t ve saadeti hakknda kalbi temennilerimi izhar etmekle bahtiyarm.
H . M . : 16 E y l l 1 9 3 3 * * *
7 0 6 - R O O S E V E L T ' N C U M H U R Y E T N ONUNCU YILDNM D O L A Y I S L E T R K M L L E T N E GNDERD H T A B E Y E V E R L E N CEVAP (29. X . 1933) (Trkiye Cumhuriyetinin onuncu yl dnmn k u t l a m a k iin New yorkta toplanan muhterem Heyete Amerika Reisicumhuru Hazretlerinin yaptklar
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER yksek hitabeyi memnuniyetle rendim. Kendilerine v e btn milletine en har ve samimi teekkrlerimi ibl etmek isterim.
623 Amerika
On yam bitiren Cumhuriyetimiz daha kurulurken kendine izdii hareket hattn adm adm takip etmi ve ksa mddet iinde yakn mazinin biriktirdii karanlklar d a t m a a m u v a f f a k olmutur. Trk Cumhuriyetinin en esasl umdelerinden biri olan y u r t t a sulh cihand a sulh gayesi, insaniyetin ve medeniyetin refah v e terakkisinde en esash amil olsa gerektir. B u n a elimizden geldii k a d a r hizmet etmi ve etmekte bulunmu olmak bizim iin iftihara medardr. Trkiyede doan inklp gnei ykselerek hararetini nerettike, T r k milletinin kalbi b s b t n d n y a n m b y k v e takdire a y a n eserlerine kar scak bir muhabbetle dolmu, btn terakki umdelerini tamamile benimsemitir. te b u scak duyu ve benimseyilerdir ki, T r k milleti daha ok evvel aydnlanan Mttehit Amerika milletlerine ve onlarn kudretli reisine kar hadsiz bir sevgi ve cazibe hissetmektedir. Mister Roosevelt'in byk faaliyetleri Trkiyede derin bir alka de t a k i p edilmektedir. B u bilgili faaliyetin Amerika milletinin istihdaf ettii refah temin etmesini ve bylece dnya srtaplarm d a tehvine hizmet eylemesini Trkler yrekten temenni ederler. Gen Cumhuriyetimizin en s a m i m i takdir hislerini b y k karde Cumhuriyete b u vese ile bir kerre daha sunarm)
H.M.: 3 Killim 1933
7 0 7 - C U M H U R Y E T N ONUNCU YILDNM D O L A Y I S L E A L M A N B A V E K L YARDIMCISININ T E L G R A F I N A V E R L E N C E V A P (31. X . 1933) Bavekil Muavini M. Von P a p e n Hazretlerine Beni f e v k a l d e mtehassis eden tebrik telgrafnamelerinden dolay samimi surette teekkr ederim. Gerek Za Hliniz ve gerek benim k y m e t t a r arkadalarm olmu olan vatandalarnz h a k k n d a pek dostane bir hatra m u h a f a z a etmekteyim ve bu hatray b u mnasebetle tecdit etmek isterim. Gazi M u s t a f a K e m a l
H.M.: 9 Kasm 1933
552
7 0 8 - T R K D O S T L A R I C E M Y E T R E S A M R A L B R S T O L ' U N CUMHUR Y E T N ONUNCU Y I L I N I K U T L A Y A N T E L G R A F I N A Y E R L E N (31. X . 1933) Amiral Bristol Hazretlerine D o s t a n e tebrik ve telgrafnzdan dolay Zat devletlerine hararetle teekkr ederim. T r k dostlar e onlarn n a m d a r reisi bize hissiyatlarnn yeni bir delilini daha ihraz ettiler. Kendilerine minnettarlm ve s a m i m i dostluumu arzetmek isterim. Gazi M. K e m a l
*
H.M.: 9 Kasm 1933
CEVAP
7 0 9 - F R A N S I Z R A D K A L P A R T S R E S M. HERROT'NUN C U M H U R Y E T B A Y R A M I D O L A Y I S L E T E B R K N E V E R L E N CEVAP (31. X . 1933) Radikal Frkas Reisi M. Herriot Hazretlerine D o s t a n e tebrikinizden ve temennilerinizden dolay gerek Zat linize ve gerek Fransz Radikal Frkasna samimi surette teekkr ederim; B y k ve cumhuriyeti ve cumhuriyet fikirlerini o k a d a r necip bir kanaatle tems etmekte olan bir frka tarafndan b a n a tevcih edden szlerden pek mtehassis olduum halde size ve frkanza gerek kendi namma ve gerek Cumhuriyet H k m e t i namna ok dostane selmlar arzederim, Reis Hazretleri. Gazi M. K e m a l
H.M.: 4 Kasm 1933
710 - SOVYET CRA K O M T E S R E S N N C U M H U R Y E T B A Y R A M I T E B R K N E V E R L E N CEVAP (31. X . 1933) S o v y e t R u s y a Merkezi cra K o m i t e s i Reisi M. Kalinin Hazretlerine Moskova Cumhuriyetin Onuncu y d dnm mnasebetiyle b a n a keide buyurdunuz telgraf b y k bir memnuniyetle aldm. B y k dost memleketin mer-
625
kez cra Komitesinin M. Voroilov gibi m m t a z bir ahsiyetin reisliinde, bir heyeti bayrammza itirak ettirmek suretiyle vaki nazik alkas bizi pek ziyade mtehassis etti. B u b y k b a y r a m gnlerinde hissettiimiz sevin, yan bamzda ilk gnler dostlarmzn mevcudiyetiyle bir k a t d a h a oald. B y k v e dost komu memleketin iktisad, sanayi ziraat ve hars sahalarnda elde ettii b y k muvaffakiyetleri iddetli bir alka de takip ederek, mesaimizin muvaffakiyetini ve i t d eserinin t a h a k k u k u n a olan ahsi hizmetimi tarif iin kullandnz szleri minnettarlkla k a r d a n m . Sovyet R u s y a heyeti murahhasasmn parlak ve m u h a b b e t k r itirakiyle kutlulanan Cumhuriyetin onuncu y d dnmnn inhdal etmez T r k - S o v y e t dostluunun d a i m a dahi ziyade takviyesine hizmet edeceine kani olarak, teekkrlerimi ve sovyet R u s y a halknn refah iin olan en s a m i m i temenniyatm arzederim. Gazi M. K e m a l
H.M.: 4 Kasm 1933
711 - SOVYET M S A F R L E R N R U S Y A Y A D N M E L E R M N A S E B E T L E E K L E N Telgraf (16. X I . 1933) S o v y e t R u s y a Merkez cra K o m i t e s i Reisi M. Kalinin Hazretlerine ok dostane telgrafnz b y k bir memnuniyetle aldm. B y k k o m u memleketin Trkiyeye gndermek l t f u n d a bulunmu olduu m m t a z zevat, burada Sovyet R u s y a ve Trkiye milletlerinin on iki seneden fazla bir zamandan beri aralarnda tesis etmi olduklar v e bugne k a d a r b d inkita k u v v e t bulmu olan s a m i m i dostlua en iyi bir surette u y a n k a b u l grmlerdir. Dostlarmzn kendderinin huzurunun Trkiyenin b t n m m t a k a l a r m d a bais olmu olduu dostluk tezahrlerinin ifade ettii m a n a y t a m a m d e hissetmi olmalarndan dolay son derece b a h t i y a r m . Mmtaz S o v y e t ricalinin ziyaretleri v e kendderine kar gnlden y a p d a n kabul iki memleket tarafndan Trkiye de Sosyalist S o v y e t uralar ttihadn birbirine b a l a y a n bozulmaz dostluun yeni iki zmanm tekil etmektedir.
552 Bu
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 626 mnasebetle ederim. Gazi M. K e m a l

H . M . : 17 K u u n 1933
Zt devletlerine ahsi s a a d e t ve refah
saadetinizin v e b y k
dost
memleket milletlerinin mi tekrar
hakkndaki en samimi temenneri
712 - S T A N B U L N V E R S T E S N N A I L I I MAARF VEKLNN TELGRAFINA (20. XI. 1933)
MNASEBETYLE CEVAP
20. X I . Hikmet Beyefendi stanbul. Hakkmdaki duygularnzdan dolay zat-
1933
M a a r i f Vekili, nuniyetle aldm.
s t a n b u l n i v e r s i t e s i n i n aldn bildiren t e l g r a f n z d e r i n m e m hlerine ve b t n profesrlere ve talebeye teekkr ve muhabbetlerimi sunar, muvaffakiyetler dderim, efendim. Gazi Mustafa
Hakimiytli * * * Mitliya
Kemal
21. X I . 1933
Can Un,
713 - M L K Y E M E K T E B N N 5 7 . K U R U L U P A A NIN M L K Y E L L E R ADINA
YILDNM (ZALP)
MNASEBETYLE MECLS RES K Z I M SEVG VE BALILIK TELGRAFINA (5. XII. 1933)
GNDERD CEVAP
5. X I I .
1933
M l k i y e M e k t e b i n i n k u r u l u u n u n 57 inci y l d n m n k u t l u l a m a k iin t o p l a n m o l a n m l k i y e h l e r i n Z a t - liniz d e l l e t i y l e b a n a bildir-
552
627
dikleri duygular, deerli bir heyetin y k s e k y u r t , vazife, inklp ve lk m e f h u m l a r n a besledii uurlu v e aydnlk sevgiyi ve s a y g y gsterdiinden beni ok sevindirdi. Millet ve memlekete hizmetlerinde srekli muvaffakiyetlerini dilediimi, selmm ve teekkrlerimle birlikte kendilerine sylemenizi rica ederim efendim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Hakimiytti * * * Milliyi GattUti, 7. X I I . 1933
714 - BALKAN ANLAMASI ZERNE YUNANSTAN CUMHURBAKANININ T E B R K N E VERLEN CEVAP (11. II. 1934) M. Alexandre Zaimis Hazretleri Yunan Reisicumhuru Balkan anlama misaknn imzas mnasebetiyle Zt devletlerinin tebriklerini byk bir sevinle aldm. Ve samimiyetle teekkr ederim. Misaki imza eden memleketlerin devlet adamlarnn anlay ve uza g riileri mahsul olan bu misak Ue Balkanlarda bir skn ve saadet devresi atklarm grmekle bahtiyarm. AsU Yunan milleti Ue Trk mUleti arasmda mevcut olup btn Balkan mletlerinin birbirlere karde olmalar yolunda inkiaf eden dostluun bu vesile ile bir kerre daha teeyyt ettiini grmekten sureti mahsusada zevk duymaktaym. Gazi Mustafa Kemal Trkiye Reisicumhuru
A y n T a r i h i : 1934, s a y : 3, s. 104
552
715 - K E M A L E T T N S A M P A A NIN V E F A T I M N A S E B E T Y L E ALMANYA RESCUMHURUNUN TZYET TELGRAFINA CEVAP (19. IV. 1934) 19. I V . 1934 A l m a n y a R e i s i c u m h u r u Mareal Hindenhurg Hazretlerine Berlin Sefirimiz K e m a l e t t i n S a m i P a a ' n n bizi f e v k a l d e mteessir eden v e f a t dolaysyla Zat- Devletinizin, l t u f k r takdirleri beni f e v k a l d e m t e h a s s i s etmitir. B u n d a n dolay Zat- Devletinize en hararetli teekkrlerimi arzederim. K e m a l e t t i n S a m i P a a ' n n v e f a t y l a kymetli evltlarndan birini k a y b e d e n T r k i y e , A l m a n y a ' n n ahs- Devletinizde m t e v e f f a n n m a t e m i n e s a m i m i y e t l e v u k u bulan itirakine k a r d a i m a m t e h a s s i s kalacaktr. Gazi M. K e m a l
Ayn * * * Tarihi, l a y : S , 1 9 3 4 , t. S
716 - C U M H U R Y E T G A Z E T E S N E G N D E R L E N (16. V. 1934)
TELGRAF
16. V . 1934 Yunus Nadi Beyefendi, stanbul.
Mula M e b u s u v e Cumhuriyet Gazetesi B a m u h a r r i r i ,
Gazetenizin onuncu y l d n m n i d r a k etmesinden m e m n u n o l d u m . M u v a f f a k i y e t temenni ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l

Cumhuriyet GaHei, 17. V . 1934
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 717 - R A N E H N A H I N L N T R K Y E ' Y E G E L M E K Z E R E VARILARI ZERNE AH A EKLEN TELGRAF (13. VI. 1934) 13. VI. 1934
629 KARS'A
Iran ehinah l Hazreti H m a y u n Rza a h Pehlevi Hazretlerine Kars Zat- ehinahilerinin shhat ve afiyetle s e y a h a t b u y u r m a l a r n d a n mtevellit memnuniyetimi ve huzur-u biraderaneleriyle erefyap olmak z a m a n n a tahassrle intizar eylediimi kalbi muhabbetlerimle arzeylerim. Gazi M. K e m a l
y i n Tarihi, * * * say: 7 , 1 9 3 4 , i. 12
718 - UYUTURUCU MADDELER TAHDT MUKAVELESNN BtRNC YIL DNMNDE VERLEN ZYAFETTE OKUNAN Mektup (20. VI. 1934) Trkiye Cumhuriyeti Riyaseti Ankara World Narcotic Defence cemiyeti Reisi Captain Richmond P. Holison Muhterem Efendim, Uyuturucu mevat imal ve tevzni tahdit eden 1931 Cenevre mukavelenamesinin ilk senei devriyesi mnasebetiyle yapdacak neriyata itirakim hususunda Washington Trk Sefarethanesi vastasiyle gndermi olduunum davetnameyi memnuniyetle aldm, bundan dolay size samimi olarak teekkr ederim. timai bir afet olan bu uyuturucu madde fenalna kar mcadele hususunda ittihaz eddecek tedbirleri tetkik ettikten sonra, muhterem dostum Ceneral Charles H. Sherrill tarafndan uyuturucu maddeler haftas esnasnda irat eddip 24 ubat 1934 tarihinde radyo ile nereddmi bulunan nutukta beyan edddii vehde hkmete, mevcut olan btn beynelmilel mu-
552
kavelelere merbut kalmasn tavsiye ederim. B u n u n neticesi olarak T r k i y e B y k Millet Meclisi 1912 L a H a v e mukavelesini ayni z a m a n d a 1925 v e 1931 Cenevre Afyon mukavelelerini bir d e f a d a tasvip etti. B u g n mezkr m u k a v e leler fevkalde d i k k a t ve itina ile tatbik edilmektedir. Lkin bu muahedelerin mevkii t a t b i k e vaz o k a d a r kolay olmamtr. Trkiyede a f y o n istimali hi bir zaman itiyad haline gelmemi olmakla beraber afyon zer'i asrlardan beri memleketin zirai h a y a t n d a b y k bir ehemmiyet kesbetmiti. Y z binlerce T r k kyls maietlerini a f y o n zraatiyle temin ediyorlard. D n y a iktisadi buhrannn en mkl anlarna tesadf eden mevzuubahis tedbir, b u snf halkn vaziyeti zerinde fena neticeler tevlit etmekten hah kalmad. B u n u n l a beraber Trk hkmeti a f y o n yetitiren kyllerin straplarm t a h d i t iin tedbir ittihazna teebbs etti ve aziz dostumuz Ceneral Sherrill t a r a f n d a n beyan olunduu vehile eker sanayiinin bu mkili bertaraf e t m e k hususunda en iyi tedbir olduu grld. Ciddi v e mkil ahval ve eraite r a m e n T r k milleti v e T r k Cumhuriyeti, eski zamanlarn afetlerine nisbetle d a h a mhlik olan u y u t u r u c u m a d d e fenalndan beeriyeti tahlis etmekle b y k bir meserret ve s a a d e t hissetmitir. 1928 senesinden beri uyuturucu maddelere kar mcadele h u s u s u n d a ciddi teebbsler yapdmtr. B y k Millet Meclisi beynelmilel mukavelelerden mteveUit yeni eraiti k a r a m a k zere yeni kanunlar ihzar etmitir. Ve bu kanunlar elyevm mevkii meriyette bulunuyor. U y u t u r u c u ticaretinin hususi ellere brakld takdirde gayri meru maddelerin inhisara alnmasna dair olan kanun bunlardan biridir. U y u t u r u c u m a d d e mecralara s a p a c a n biltecrbe renmi olan Trk hkmeti herkesden evvel u y u t u r u c u maddelerin imal, ithal, ihra ve satn inhisar altna koyan bir kanun y a p a r a k B y k Millet Meclisine arzetti. B u suretle h a m afyon zer'i hkmet kontrol altnda m a h d u t bir miktara tenzil edilmitir. Afyondan karlan b t n uyuturucu maddelerin memleket dahilinde imali iin bir devlet fabrikas tesisi de f a y d a l grlmtr. E n sonunda, tbbi v e ilmi ihtiyalar k a r a m a k zere dier nevi eczalarm idhali, ayni z a m a n d a memlekette istihsal edilen h a m afyon ve uyuturucu maddelerin beynelmilel k a v a i d e tevfiken ihrac inhisar idaresine tevdi edilmitir. Uyuturucu maddelere kar mcadele hususunda gayet messir olmasna mebni ayni usuln dier memleketlerde tatbiki ayan arzudur. B u n d a n b a k a , 12 Haziran 933 tarihinde kabul edilmi bulunan bir kanun btn uyuturucu maddelerin it-
631
hal, ihra ve satn sk bir kontrola tabi tuttuu gibi hint keneviri zer'ini ve haha istihsalini mutlak surette menetmitir. Gayri meru ticaretle itigal edenler iin ceza k a n u n u n d a tayin edilmi bulunan cezalar tedit edilmitir. B u suretle T r k Cumhuriyeti hkmeti, kendi lkesi dahilinde uyuturucu maddeleri kontrol iin daha ok zecri tedabir ittihaz ettii gibi Trkiyenin d n y a d a k i gayri meru uyuturucu m a d d e ticaretine merkez tekil etmesi ihtimalim de kati olarak bertaraf etmitir. Ve Trkiye b u payeye erimek iin samimi olarak a k m a k t a n asla fari olmayacaktr. Gayri meru ecza ticaretini kaldrmak hususunda Trk Cumhuriyeti
tarafndan beynelmilel mukavelelere tevfikan y a p d m olan mesaiyi vesatetinizle Amerikan efkr umumiyesine arzederken, bu nafi ve insani teebbsn istihdaf ettii gayeye henz eriUemediini sylemekten kendimi alamyacam. Beeriyeti uyuturucu m a d d e afetinden tahbs iin y a p d a c a k daha bir ok eyler vardr. B u szlerimle btn milletlerin gstermi olduu tesant ve bilhassa Birleik Amerika Hkmetleri tarafndan ifa eden kymettar v e unutulmaz hizmetler sayesinde elde edilen muvaffakiyetin bykln inkr etmiyorum. M a k s a d m beeriyeti bu dahiyeden tahbs iin daha fazla mcadele ve bilhassa btn milletler arasnda sk bir teriki mesai lzumuna iaret etmektir. B u vesile ile, uzun mddet beeriyete ifa ettii hizmetler btn hayr sevenlerin bihakkin hrmet ve muhabbetini kazanm olan ederim. Hrmetkrnz Gazi M. K e m a l Trkiye Reisicumhuru
A y a T a r i h i : 1 9 3 4 , 9 , >. 2 3 9 - 2 4 1
cemiyetimize takdim
samimi tebriklerimle birbkte halisane m u v a f f a k i y e t temennilerimi
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 632 719 - AHIN T R K Y E D E N A Y R I L I R K E N (6. V I I . 1934) B y k Iran Devletinin Muhterem ve B y k ahinahi Ala Hazreti H m a y u n Rza a h Pehlevi Hazretlerine Tahran BEYAZITTAN
G N D E R D T E L G R A F I N A CEVAP
Trkiyeden karde memleket toprana avdet ederken gndermek ltf u n d a bulunduunuz yrekten gelme yksek hislerle dolu mayunlarm sevinle aldm. Zat ahinahilerile birlikte geirdiim gnler v e kudret v e fazetinize bir kere daha ahit olduum muhavereler hatramda silinmesz surette menku kalacaktr. Milletlerimizin birbirine kar pek t a b olan k u v v e t l i rabtalar ziyareti ahinahilerile tebarz etmi v e bsbtn kklemitir. B u kardelik hissiyatm T r k milleti namna ve kendi namma arzederken karde mdletin b y k hkmdar d o s t u m ve kardeime selmetler, uzun ve mesut mrler ve I r a n milletine t e m a d refah v e saadetler dilerim. Trkiye Reisicumhuru Gazi M u s t a f a K e m a l
A y n T a r i h i : 1934, N o 8, a. 49
telgrafnamei h-
720 - FRANSA MLL BAYRAMINI T E B R K (18. VII. 1934)
TELGRAFI
18. V I I . F r a n s a R e i s i c u m h u r u M. A l b e r t L e b r u n Fransann Hazretlerine,
1934
Milli B a y r a m , b a n a , Z a t - D e v l e t l e r i n e
dostluumun
t e m i n a t n t e k r a r e t m e k v e a h s s a a d e t i n i z l e b y k d o s t milletin s a a d e t ve refah hakkndaki temenniyatmla birlikte samim ve hararetli tebr i k l e r i m i a r z e y l e m e k iin y e n i bir f r s a t v e r m i t i r . Gazi Mustafa
Ay\n Tarihi,
Kemal
l a y : 8, 1934, 9. 116
552
633
721 - M A R E A L VON HNDENBURG UN V E F A T I M N A S E B E T Y L E OLUNA GNDERLEN B A S A L I I T E L G R A F I

(8. VIII. 1934)
8. V I I I . 1934 Miralay Von Hindenburg, B y k Devlet Reisi namdar pederinizin vefatm ac bir teessrle haber aldm. Mateminize candan itirak eder ve size en samimi taziyetlerimle beraber derin sempatimin ifadesini takdim ederim, Miralaym Efendim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn Tarihi, yi: 9, 1934, . 180
722 - ALMAN M A R E A L FON HNDENBURG'UN V E F A T I M N A S E B E T Y L E H T L E R E BASALII T E L G R A F I

(8. VIII. 1934)
8. V I I I . 1934 B y k Devlet Reisinin vefatiyle pek mteellim olarak e a samimi taziyetlerimle, Trk milletiyle beraber Alman milletinin b u matemine zam itirak ettiim teminatn Zat- Devletlerine izhar ve ifade ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn * * * Tarihi, a y : 9, 1 9 3 4 , >. 1 7 9
723 - MACAR M L L B A Y R A M I M N A S E B E T Y L E TELGRAFI

(26. VIII. 1934)
TEBRK
26. V I I I . 1934 Macar Naib-i Hkmeti Fahametli Amiral Horti d N a g y b a n y Hazretlerine, Pete. Sentetiyen Bayramnn yl dnm mnasebetiyle en har tebriklerimi ve ahs saadetleriyle dost ve asil Macar milletinin refah ve ikbali hakkndaki samimi dileklerimi beyana msaraat ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn Tarihi, a y : 9, 1934, . 180
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 634 7 2 4 - Z M R F U A R I N I N AILMASI D O L A Y I S L E B A B A K A N I N T E L G R A F I N A V E R L E N CEVAP (29. V I I I . 1934) Bavekil s m e t P a a Hazretlerine zmir zmirde alan budunlar aras panayrn al ve bunu a a n m yksek
duygularn k a v r a y a n tel yazn seninle beraber zerinde b u l u n d u u m K o c a tepe hatrasn anan yzlerce T r k genlii iinde okudum. 26 Austos Trk b u d u n u iin her yl yepyeni kazanlar verimi olacaktr. B u ksa szn kendisi sen olacaksm. B u inanla bu yazlar yazld. Namo tsmet Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn Tarihi: 1934, tay: 9, a. S i
725 - AFGANSTANIN S T K L A L B A Y R A M I TEBRK TELGRAFI (2. IX. 1934)
MNASEBETYLE
2 Eyll Afganistan K r a l H a m e t l M a h a m m e t Zahir H a n Dost Afganistann stikll Bayramnn yldnm Kbil
1934
Hazretleri mnasebetiyle milletinin
en s a m i m i t e b r i k l e r i m i z i , a h s s a a d e t l e r i v e k a r d e A f g a n G a z i M.
Ayn Tarihi, say:
r e f a h v e i k b a l i h a k k n d a k i t e m e n n i l e r i m l e birlikte t e k r a r e y l e r i m . Kemal
103
10, 1 9 3 4 , .
* * *
726 - HTLER'N ALMAN RESCUMHURLUUNA ZERNE TEBRK (4. IX. TELGRAFI
SELMES
1934) 4 Eyll 1934
Devlet Reisi M. Adolf Hitler
Hazretleri, Berlin
A l m a n D e v l e t i n i n en y k s e k m a k a m n a i n t i h a b n z d o l a y s y l e en
552
635
s a m i m i tebriklerimi arz eylemekle b a h t i y a r m . ok yksek ihtiramatmn k a b u l b u y r u l m a s n rica ederim. Gazi M u s t a f a K e m a l

Ayn Tarihi, s a y : 10, 1 9 ) 4 , . 104
7 2 7 - 9 E Y L L K U R T U L U GN M N A S E B E T Y L E GNDERLEN TAZM VE T E B R K T E L G R A F I N A CEVAP (9. IX. 1934) 9. E y l l 1934 C. H . F . zmir. K u r t u l u g n n n yldnmn kutlularken h a k k m d a gsterilen asil d u y g u l a r d a n dolay hepinize teekkr eder, iyilikler dilerim. Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Ayn Tarihi, a y : 1 0 , 1 9 3 4 , a. 2!
Reisi A v n i
Bey
**
7 2 8 - PARLAMENTOLAR BRL KONFERANSI YELERNN TELGRAFINA VERLEN CEVAP (26. I X . 1934) Parlamentolar Birbi Konferansnn Istanbulda toplanmas mnasebetile gnderdiiniz cemilekr telgrafnzdan ziyadesile mtehassis olarak teekkrlerimi ve mesainizden tam bir muvaffakiyetle Trkiyedeki ikametinizin zevkli olmas hakkndaki samimi temenniyatm ibl eylerim. Gazi Mustafa Kemal
A y n T a r i l i : 1 9 3 4 N o . 10 . 1 4 9
552
7 2 9 - YUGOSLAV K R A L I A L E X A N D R ' I N LM Z E R N E K R A L N A B P R E N S P A U L ' E E K L E N T A Z Y E Telgraf (9. X . 1934) Y u g o s l a v y a K r a l Naibi Prens Paul Hazretlerine Belgrat Y u g o s l a v y a kral H a m e t l Alexandr Hazretlerine kar yaplm olan vahiyane suikasd b y k bir teessrle haber aldm. Sadk bir dostu ve samimi bir kardei olmakla mftehir b u l u n d u u m b y k kralnn vefatile Yugosl a v y a l m duar olduu elim ziya b t n T r k milleti tarafndan d a ayni iddetle hissedeecektir. B e n katiyetle eminim ki Y u g o s l a v milleti, asrlarca gsterdii y k s e k kabiliyetlere istinaden ve Zat fehimanelerinin mnevver idaresi altnda olarak, kaderin kendisine tahrnl ettii b u aekh tecrbeden de muzafferane kacak ve insaniyete refah bah edici sulhe doru izdii y o l d a ilerlemesine b y k bir skn e d e v a m edecektir. Zat fehimanelerinden sadk bir dostu ve dostluuna d a i m a sadk kalma bir iar addeden ve Y u g o s l a v milletinin b y k kederine itirak eyleyen bir millet mmessilinin en mteheyyi taziyetlerini kabul b u y u r m a l a r m rica ederim. Trkiye Reisicumhuru Gazi M. K e m a l
Ayn T a r i k i : 1934 ay 11, . 90
7 3 0 - YUGOSLAV K R A L I A L E X A N D R ' I N LM Z E R N E K R A L E M A R ' Y E E K L E N T A Z Y E Telgrafi (9. X . 1934) Y u g o s l a v y a Kraliesi H a m e t l Mari Hazretlerine Marsdya K r a l Alexandr hazretlerinin ahslarna kar y a p d a n eni suikast v e feci cinayeti en b y k bir tessrle haber aldm. Hibir insanlk hissinin kabul edemiyecei bu v a h i y a n e hareketin ackl neticesini duyunca b t n T r k
637
milleti benim duyduum derin teessrn aynini hissedecektir. Zat hametpenahilerine Kraln ve Yugoslavyann bir dostu sfatile en samimi taziyetlerimi arzeder ve gerek benim gerek Trk milletinin Zat hametpenahilerinin strabna ve Yugoslav milletile btn Balkan milletlerinin matemlerine itirak ettiimize itimat buyurmalarm rica ederim. Gazi M. Kemal
Av Tarihi: 1934, say: 11, s. 91
731 - YUGOSLAV K R A L I A L E X A N D R I N LM Z E R N E VELAHT P Y E R ' E EKLEN Telgraf (9. X . 1934) Yugoslavya Veliahd Fahametl Prens Piyer Hazretlerine Pederleri Hametl Kral Hazretlerine kar yapdan tavsif kabul etmez derecede eni suikast mnasebetile taziyetlerimin kabuln Zat fehimanelerinden rica ederim. Vefat eden byk Kraln dostu sfatile ve btn Trk milleti de beraber Zat fehimanelerinin ve dost Yugoslavyann matemine byk bir samimiyetle itirak ediyorum. Gazi M. Kemal
A y n T a r i h i : 1 9 3 4 < a y : 1 1 , a. 9 1
732 - M A R S L Y A ' D A SUKAST NETCESNDE V E F A T E D E N F R A N S A H A R C Y E N A Z I R I M. B A R T U ' N U N Z I Y A I DOLAYISIYLA TZYET T E L G R A F I (9. X. 1934) 9. X . 1934 F r a n s a Reisicumhuru Albert L e b r u n Paris. Hazretlerine,
K e n d i t o p r a n d a yaplan suikastin b i z z a t F r a n s a y da m a t e m d a r eden neticesi, b t n sulh dostlarnn, F r a n s a ve Y u g o s l a v y a dostlarnn
552
hissettikleri elemi bir k a t d a h a artrmtr. M. B a r t u ' n u n vefat, K r a l A l e k s a n d r ' l a b e r a b e r A v r u p a n n urayabilecei en ac bir ziyadr. B u elim hadise mnasebetiyle Zat- Devletlerine derin s e m p a t i hislerimi arzeder ve d o s t F r a n s a ' n n m a t e m i n e b t n T r k milletinin en s a m i m i bir surette itirak ettiini bildiririm. Gazi M. K e m a l
Cumhuriyet Gos, 10. X . 19M
7 3 3 - N C B A L K A N G R E K O N G R E S N N TZM V E B A L I L I K
TELGRAFINA CEVAP
(9. X. 1934)
9. X . 1934 K o n g r e mnasebetiyle h a k k m d a ederim. gsterilen d u y g u l a r a teekkr
Reisicumhur Gazi M u s t a f a K e m a l
Cumhuriyet GaatUri, 10. X . 1934
* * *
7 3 4 - RAYMONT PONCARE'NN LM M N A S E B E T Y L E FRANSA
RESCUMHURUNA TZYET TELGRAFI

(16. X. 1934)
16. X . 1934 F r a n s a Reisicumhuru M. Albert L e b r u n Hazretlerine Paris. F r a n s a m n en b y k a d a m l a r n d a n biri olan M. R a y m o n t Poincare'nin vefatiyle F r a n s a m n urad ac z i y a d a n dolay en s a m i m i t ziyetlerimin k a b u l n Zat- Devletlerinden rica ederim. Gazi M. K e m a l
Ayn Tariki, uy: 11, 1 9 3 4 , a. 70
552
639 ENE
7 3 5 - R A Y M O N T P O N C A R E ' N N LM M N A S E B E T Y L E GNDERLEN TZYET (16. X. 1934) TELGRAFI
16. X . 1934 Madam Paris, Raymont Poincare
D u a r olduunuz ac m a t e m i b y k bir kederle haber aldm. H r metli tziyetlerimi k a b u l buyurmanz rica ederim. Gazi M. K e m a l
Ayn * * * Tarihi, j y : 11, 1934, i . 71
7 3 6 - M H E N D S L E R B R L N N Y E N EVNN A I L M A S I DOLAYISIYLA BAYINDIRLIK BAKANININ, M H E N D S L E R ADINA, B A L I L I K TELGRAFINA CEVAP (8. XII. 1934) 8. X I I . 1934 Bayndrlk B a k a n etinkaya'ya
Deerli T r k mhendisleri arkadalarmzn bildirdiiniz t e m i z d u y g u l a r d a n dolay d u y d u u m kvancn b y k olduunu bildiririm. Kendileri iin b u g n e k a d a r olduu gibi b u n d a n byle de b y k iler b a a r m a l a r n dilerim. K . Atatrk
Ulut Gataui, 9. XII. 1934
552
7 3 7 - S M E T P A A Y A NN SOYADININ TEVCH E D L D N E D A R BABAKANLINA GNDERLEN Y a n (26. X I I . 1934) Baveklete Bavekil i s m e t P a a Hazretlerinin, inklp tarihimizin ilk erefli ve parlak sahifesi olan nn meydan muharebelerinin B a k a h r a m a n olmu bulunmas itibarile soyad kanunu icab olarak alaca ade isminin nn olmasn ok yerinde b u l d u u m d a n rim.
A y n T a r i h i : 1 9 3 4 , N o . 12, a. 4 2
kendilerine
bu s o y a d m tevcih ettiimi
bddiri-
7 3 8 - C U M H U R Y E T H A L K F I R K A S I T E K L T I N A V E KNC SEMENLERE BEYANNAME (2. I I . 1935) u b a t m sekizinci Cuma gn y a p d a c a k s a y l a v seimi ileri zerinde alan F r k a U m u m i Reislik Divan yeni Meclisde de mstakil yelerin bulun masna imkn vermek iin Frka namzet listesinde 16 bo yer b r a k m a a karar vermitir. Aada yazd vilyetlerin her birinde birer saylavlk yer iin F r k a d a n namzet Cumhuriyeti gsterilmiyecektir. ve milliyeti olmakla beraber Frkamz programndan
b a k a bir programla ve frkal olmann tabii kaytlar dmda serbest alacak samimi yurttalarn ulus krssnden yapacaklar tenkitler ve syliyecekleri mutalearla milli almanm kuvvetlenecei k a n a a t m d a bulunuyoruz. B u yolda geirdiimiz drt yllk tecrbe frka esaslarmzn ve frka hkmeti almalarnn ulus nnde yaplan tenkitlerle karlatrlmasna frsat vermi ve yurttalarn siyasal olgunluunu artrmtr. Her gn her vesile ile dndklerini ve yaptklarn frka iinde ve frkalar arasnda olduu kadar iyi ve temiz, btn yurttalarn da murakabesine arzetmei vazife s a y a n frkamzn bu kararn bddirirken frka tekdtmzdan ve frkal ikinci mntehiplerden y u k a r d a yazd vasftaki m s t a k namzetlere isterim. rey vermelerini
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Birer saylavlk yeri bo braklacak olan yerler unlardr: A n k a r a , Afyon, A n t a l y a , Denizli, Eskiehir, i s t a n b u l , izmir,
641
Konya,
K t a h y a , Sivas, T o k a t , Mula, Nide, Y o z g a t , ankr ve K a s t a m o n u .

Ulus: 3 ubat 193S
7 3 9 - M L L E T V E K L SEM D O L A Y I S L E M L L E T E (4. I I . 1935) Sevgib Yurtdalarm, f a y d a b olacaktr. B u
BEYANNAME
B y k Millet Meclisinin yeni s a y l a v seimine girerken, geen drt yln ilerini gzden geirmek suretle etin y d l a r d a b a n a nderi bulunduum C.H. F r k a s n a destek olan ve doru yolu gsteren gveninizin yerinde olduu kolaylkla anladm olacaktr. 1930 v e 1931 yllarndan beri acun, hi ayrt tanmyan genel bir sknt iindedir. Her yerde rnlerin f i y a t l a r dm olduu halde a b c d a r azalm, ticaret mvazeneleri bozulmu, i hacimleri daralm, en s a l a m paralar sars d a r a k dm veya drlmeye mecbur klnmtr. Bizim yurdumuz bu sarsntdara b d h a s s a maruz bulunuyordu, nk, ticaret ve tediye mvazenesi teden beri ak bulunduu halde ziraat maddelerinin f i y a t dknl ve yurdun geni lde snai m a m u l t a olan ihtiyac, ah veri an daha ziyade artracakt. B u zorluklar v e ihtimaller yznden lkede genel sknt, m a b olarak da ar tesirler y a p a c a n d a n , devletin hazinesi gittike d a h a fazla d a r b a maruz bulunuyordu. B u etin artlar, her alanda, yeni kurumlar y a p m a a mecbur olan yurd u m u z d a a d m a y ve derlemeyi durduracak mahiyette idi. B t n b u etin artlara u gayet mhim noktay da k a t m a k gerektir; geen drt yd iinde, uluslar aras durumu yeni ve derin bir buhrana girmi ve uluslar arasnda kuku ve gvensizhk iddetle kendisini hissettirmitir. Geen drt y iinde, ben ve frkam, ulusun b a b c a b u meselelerini halletmek vazifesinde idik, bugn yksek k a t m z a ak alnla kyoruz. E n nazik ulus d a v a l a r m en isabetb tedbirlerle en doru yollarda takibettiimiz ve her a l a n d a m s b e t neticeler aldmz kamndayz. E k o n o m i d e , ticaret mvazenesini temin edecek v e ulusun satn alma kabibyetini koruyacak tedbirler bulundu. B u gzeyde i v e deime hacm-
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 642 lkelerden nce durdurulmutur. Yurt
larnm daralmas, nisbetle bir ok
iin yeni kazan yollan b u l m a a verilen ehemmiyet, fazla iyi ve hayrl tesirini hissettirmee balad. Geni lde sanayileme hareketi, devlete ve ulusa alnan yeni durumun en belli vasfdr. B u gn ziraat ve sanayi rnlerimizin fiyatlarnda dknlk durmu, h a t t a genel olarak ykselme balamtr. Zirai ve snai rnlerimizin miktarlar dahi, ok lkelerde a z a l m a a ve azaltdmaa m a h k m olduu halde, bizde bir a r t m a gstermektedir. Yetitiriciyi meyus etmiyecek k a n a a t l i bir f i y a t ile rn artm yeni ekonomi dzenimizin salam temellerinden v e mutlu ayrdmlarndan biri olmak yolundadr. E k o n o m i k tedbirlerin doruluu ve salaml ulusun genel yaaynda v e her eyden nce devletin maliyesinde msbet tesirini derhal gsterdi. iddeth ve sert tasarruf tedbirleriyle muvazenesi temin olunan devlet btesi 1931 den sonra her y d mvazene iinde a r t m a y a balamtr. Birok vergiler slah edilmi, h a t t a indirilmi olduu halde, tahsilatta ve bte y e k n u n d a a r t m a kabiliyeti grlmesi, s a l a m bir m a h bnyenin ve ekonomik ahvalin her vd daha ziyade iyilemesinin en msbet belgesidir. Uluslar aras gvensizlik ve kuku devrinde, biz, b y k Trk ulusunun yce menfaatlerine en uygun tedbirleri b y k hassasiyetle takibettik. Bar seven ve onu her trl taarruz niyetlerinden uzak bir surette k u r u m l a n d r m a k isteyen temiz bir zihniyetle insel tertiplerin meydana gelmesine altk. B u gn bar ve uluslar arasnda iyi geinmeyi ama tutan lkelerde, birleik siyasamz ve karlkl trl andlamalarmz vardr. Bir ynden de ulusal k o r u m a vastalarna zel bir deer verdik. B u g n Trk ulusu iki kkl vasfla uluslar aras mnasebetlerde kendini gstermektedir. Bunlardan biri ulusumuzun kendini m d a f a a iin s a r s d m a z bir azim sahibi olarak hrmet edilmee layk bir kudrette olmas, dieri, ulusumuzun dostluklarna v e ittifaklarna, ahval ne olursa olsun, deimez bir sadakatle ilerlemektedir. Sevgili yurtdalarm, T r k vatann mtemadiyen ykselten ve ilerleten ana s i y a s a d a d e v a m etmek k a r a n n d a y z . Eer yce itimadnz zerimde v e nderi b u l u n d u u m C . H . Frkasndan esirgemezseniz, gelecek drt yl iinde ortaya koyacamz eserlerin de geenlerden d a h a ok ve d a h a verimli olacana kati ve samimi riayetkr olacana inanlmasdr. T r k vatan, ulusun bu y k s e k v a s f l a n gvencine d a y a n a r a k
643
inanmz vardr. Ekonomide, maliyede, nafada, kltrde ve milli m d a f a a ile i ve d s i y a s a d a doruluu denenmi gidi yollarnda azimle yryeceiz. Ekonomide sanayileme programmz t a h a k k u k ettirmek, rnlerimizin nefasetlerini ve standartlarn tanzim ve m u h a f a z a etmek, her trl deniz ekonomisini geniletmek, her trl maden ekonomisini byltmek, kredi messeselerini vcuda getirmek kararndayz. Sanayileme devrinde ihtikr suretinde bir f i y a t pahahlna mahal veFmemek iin ciddi kontrol tedbirleri genilettirilecek ve pekletirilecektir. Maliyede vergi slahatna d e v a m olunacaktr. Bu slahat, yurtdan mali ykmlerini, yersiz skntlara n vermiyecek surette dzeninde hazinesini ok kudretli bir hale getirmek esasl bir umdemizdir. N a f a programmz d u r m a d a n takip edeceiz. Asrlardan beri ihmal edilmi olan v a t a n bayndrlm imdiye k a d a r b y k zorluklan yenerek demesini temine m a t u f t u r . Tedrici ve iktisadi gelimeye u y g u n bir terakki de devletin kk
nasd takip edebddikse, bundan sonra, d a h a ziyade dikkat ve sebat ile takip edeceiz. 1935 senesi nihayetine k a d a r demiryollan Diyarbekir'e varm kmr havzasna ve A n t a l y a y a doru uzanm olacaktr. E r z u r u m h a t l a n faaliyetle derliyor v e ilerleyecektir. Salk v e sosyal y a r d m faaliyetimiz nmzdeki yllarda daha ziyade genileyecektir. B y k T r k ulusunun kadn ve erkek semenleri Bir y u r d u n en deerli varb, yurtdalar arasnda ulusal birlik, iyi geinme ve a h k a n h k d u y g u ve kabiliyetlerinin olgunluudur. Ulus varlm v e yurt erginliini k o r u m a k iin btn yurtdalarn can ve her eyini derhal ortaya k o y m a a k a r a r vermi olmak, bir ulusun en yenilmez sdh ve k o r u m a vastasdr. B u sebeple, T r k ulusunun idaresinde ve korunmasnda ulusal* birlik, ulusal d u y g u , ulusal kltr en yksekte gz diktiimiz idealdir. Y k s e k v e inklp bir kltr seviyesine v a r m a k iin, nmzdeki yllarda daha ok emek vereceiz. Msbet bilimlerin temellerine d a y a n a n , gzel s a n a t l a n seven, fikir terbiysinde olduu k a d a r beden terbiyesinde kabiliyeti artm ve ykselmi olan erdemli, kudretli bir nesil yetitirmek, ana siyasamzn ak dileidir. Y c e T r k ulusundan itimat isterim. Yeniden deruhte edeceimiz ar vazifeleri yz ak ile b a a r m a k ve ulusumuza msbet hesaplarm verebilmek
552
samimi kaygmzdr. Bu onurlu ve ar vazifeli yolda, birlikte alabileceim arkadalarm yce seiminize sunuyorum. Seim kararnzdan sonra da muvaffakiyetimizin gvenci ve vastas, ancak yurtdalarmzn aramsz yardmlar ve dhamlan olacaktr. Kamal Atatrk
Ultu: S ubat 1935
7 4 0 - YEN SEMLERDEN SONRA YURTTALARA BEYANNAME (8. II. 1935) Sevgili Yurttalarm, Bana ve Partime inannz ve gveninizi gene gsterdiniz, saylav namzedi olarak size sunduum arkadalar yce seiminize deerli buldunuz. Ulusa gsterilen birlik, lkye ballk btn gzleri yeniden yurdumuza ekmitir. 1935 seiminin bittii bu, 8 ubat akam Trkiye, i ve d alanlarda bundan sonra da kardaabdeceimiz trl meseleler nnde nasd bir azim ve kuvvet manzaras gstereceini bir daha acuna bddirmi oldu. z ddeimiz yurdun ycelii, yurttan genliidir. Kamal Atatrk

Ulu.: 9 ubat 193$
741 - S U K A S T T A N K U R T U L A N S U U D A R A B S T A N ABDLAZZ BNlSSUUD'A TELGRAF (23. III. 1935)
KRALI
23. I I I . 1935 S u u d i Arabistan K r a l H a m e t l Abdlziz I b n i s s u u t Hazretleri, Mekke. Zat- ahaneniz ve Veliaht Hazretlerine kar y a p l a n suikastten kurtulduunuzu b y k memnuniyetle haber aldm. B u mnasebetle gerek Zat- ahanelerinin ve gerek Veliaht hazretlerinin s a a d e t ve salk iinde daha uzun y a a m a l a r n yrekten dilerim. Kemal Atatrk
Ayn Tarihi, a y t : 1 6 , 1 9 3 5 , a. 7 9
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER KONGRESNN CEVAP
645
742 - YILDIZ A R S I U L U S A L K A D I N L A R
MNNETTARLIK TELGRAFINA (22. IV. 1935)
22. I V .
1935
K a d n l a r a r e y h a k k t e m i n i iin t o p l a t a n a r s u l u s a l K a d n l a r B i r lii 12. Kongresine. Yldz-stanbul B a n a y o l l a m o l d u u n u z c e m i l e k r szler iin size t e e k k r e d e r i m . Siyas ve itima haklarn kadn tarafndan istimalinin, beeriyetin Kongre saadeti ve prestiji nokta-i nazarndan elzem olduuna eminim. m e s a i s i n i n feyizli neticelere u l a m a s n dilerim. Reisicumhur Kemal
Ay m * * * Tarihi, N:
Atatrk
17, M a y i i 1935, a. 14
743 - U L U S A L EKONOM V E ARTTIRMA K U R U M U N U N KONGRES MNASEBETYLE EKLEN TELGRAFINA (8. V. CEVAP 1935) 8. V . General Kzm zalp Kurumu Bakan Ankara BALILIK
GENEL
1935
Ulusal Ekonomi
K o n g r e mnasebetiyle b a n a kar gsterilen temiz d u y g u l a r a ekkr ederim. Cumhurreisi Atatrk

Ayn Tarihi, jay: 18, 1 9 3 5 >. 8
te-
552
744 - I R A K K R A L I N A GNDERLEN T E B R K T E L G R A F I
(11. V. 1935)
11. V. 1935 Hametli Birinci Gazi Hazretleri, Irak Kral. Aile-i Kraliyeleriyle dost Irak milletini sevindiren mesut hadiseyi sevinle rendim. Zat- Hametanelerinin Kralie ve gen Veliaht Hazretlerinin shhat ve sonsuz saadetleri hakknda samim temennilerimi takdime m s a r a a t ederim. K e m a l Atatrk
Ayn * * * Tarihi, tay: 18, 1935, 201
745 - NGLZ K R A L I V. GEORGE'IN J B L E S M N A S E B E T Y L E KRALA TEBRK TELGRAFI

(11. V. 1935)
Majestelerinin t a h t a klarnn 25. yldnmn kutlulad bu anda kendderine ok samim tebriklerimle birlikte ahs saadetleri ve Krallk ilesinin saadeti iin olan en hararetli temennilerimi arzetmekle bahtiyarm. K e m a l Atatrk
Ayn * * * Tarihi, tay: 18, 1 9 3 5 , l . 2 0 1
746 - M A R E A L M L S U D S K NN V E F A T I M N A S E B E T Y L E L E H S T AN RESCUMHURUNA BASALII TELGRAFI

(15. V. 1935)
15. V. 1935 Reisicumhur Ekselans B . Moscicki Varova. Mteveffa Mareal Pdsudski'nin ahsnda en byk yaratclarndan birini kaybetmi olan Leh milletinin geirmekte olduu elemli
552
647
acya b t n s e m p a t i m l e itirak e t m e k t e o l d u u m a itimat b u y u r m a n z Zat- Devletlerinden rica ederim. Kemal Atatrk

Ayn Tarihi, mji: 18, 1 9 3 5 , 5. 2 0 2
7 4 7 - TRK TECM VE ENDSTR ODALARI GENEL KURULTAYININ B A L I L I K T E L G R A F I N A CEVAP (26. V. 1935) 26. V . 1935 Bay Cell Bayar Bakan Ekonomi
T r k tecim v e E n d s t r i Odalar Genel K u r u l t a y mnasebetiyle h a k k m d a gsterilen c a n d a n d u y g u l a r a teekkr ederim. Reisicumhur Kemal Atatrk
Ayn Tarihi, tay: 1 8 , 1 9 1 5 , . 28
* *
7 4 8 - T R K H A V A K U R U M U VI. K U R U L T A Y I N I N S E V G V E BALILIK DUYGULARINI BLDREN TELGRAFINA CEVAP (27. V. 1935) 27. V. 1935 B a y Abdlhalik Hava Kurumu Renda Bakan, bana kar gsterilen
H a v a K u r u m u K u r u l t a y mnasebetiyle temiz d u y g u l a r a teekkr ederim.

Ayn
Kemal Atatrk
Tarihi, * y : 18, 1 9 3 5 , >. 28
552
749 - B R N C B A S I N K U R U L T A Y I N I N S A Y G I V E S E V G L E R N B L D R E N T E L G R A F I N A CEVAP (27. V. 1935) 27. V. 1935 Bay kr Basn Kaya Bakam, Ankara. Kurultay
Birinci B a s n K u r u l t a y mnasebetiyle b a n a kar gsterilen temiz d u y g u l a r a t e e k k r eder, m u v a f f a k i y e t l e r dilerim. Reisicumhur Kemal

Ayn Tarihi,
Atatrk
s a y : 1 9 , 1 9 3 5 , a. 2 9
750 - SVE PRENSESLERNDEN NGRD L E DANMARKA VELAHDININ EVLENMELER MNASEBETYLE SVE VELAHDI PRENS GSTAV ADOLF'A TEBRK TELGRAFI (3. VI. 1935) 3. V I . 1935 s v e Veliahdi Son Altes P r e n s G i i s t a v Adolf Stokholm. Prenses ngrid ile D a n i m a r k a Veliahd Prens Fredrik'in evlenmeleri mnasebetiyle en hararetli tebriklerimi k a b u l etmenizi ve m m t a z veliler nezdinde en halisane temennilerime t e r c e m a n olmanz rica ederim. K.
Ayn Tarihi, say:
Atatrk
19, 1 9 3 5 , a. 4 2
649
751 - M O S K O V A B Y K E L M Z V A S I F I N A R ' I N L M MNASEBETYLE KALNN'N BASALII TELGRAFINA CEVAP

(7. VI. 1935)
7. VI. 1935 Sosyalist Sovyet Cumhuriyetleri Birlii Merkez cra Bakan Son Ekselans Kalinine, Moskova Komitesi
Vasf nar'n vakitsiz lm dolaysiyle uradmz yas paylatnzdan dolay kendim ve Trk ulusu namna teekkr ederim. K e m a l Atatrk
Ayn Tariki, t a y : 19, 1935, s. 43
752 - T R K DL A R A T I R M A K U R U M U NUN 3. K U R U L U YILDNM M N A S E B E T Y L E GNDERLEN SAYGI VE T E E K K R T E L G R A F I N A CEVAP

(12. VII. 1935)
12 Temmuz 1935 Trk Ddi Aratrma K u r u m u Genel Sekreterliine, Trk Dili Aratrma K u r u m a ' n u n sene iinde yapt iler ok byktr. Kurum iinde alan arkadalar bununla nebilirler. Kamunuzu kutlular, tam baarlar dilerim. Reisicumhur K . Atatrk
Aym Tariki, u y : 20, 1935, i . 7
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 650 753 -NC D t L B A Y R A M I TEBRK (21. IX. MNASEBETYLE 1935) 21. I X . 1935 i b r a h i m Necmi Dilmen T r k Dil K u r u m u Genel Sekreteri, D o l m a b a h e
TELGRAFI
nc Dil B a y r a m n k u t l y a n telgrafnz aldm. T r k Dil K u r u m u n u n verimli almasn ve b t n yurttalarn dil ilerine gsterdii b y k ilgiyi sevinle a n a r m . B a y r a m n z kutlu olsun. Kemal Atatrk
T r k Dili * * * T. D. K., y : 13, 1 9 3 5 , . 1
7 5 4 - F E V Z PAA-DYARBAKIR HATTININ AILMASI DOLAYISLE EKLEN Telgraf (24. X I . 1935) B . Ah etinkaya, Nafia Vekili Fevzi Paa-Diyarbakr hattnn alma treni dolayse vatandalarn samimi tezahratm ve sevgisini bdiren telinizi byk sevinle aldm. Yurdumuzun demir alarla rlmesi sahasnda kazandan bu yeni muvaffakiyet gven ve genliimizi artracaktr. Bu yolda baardann devamm dderim. Atatrk
Ulua: S K u m 193S
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 5 5 - M L K Y E N N K U R U L U YILDNM GNDERLEN Yaz (11. X I I . 1935) ismet tnn, DOLAYIStLE
651
Yl dnmlerini k u t l a m a k iin beni a n a r a k toplantlarna balam bulunduklarm bildiren telefonunuzu aldm. Birdenbire duygumu tahlil edemedim. Bunun iin siyasal bdgder okulu (diplomt leri) szleri zerinde btn dikkatimi kullanarak dnmek lzumunu hissettim. Bunlar kimlerdi. Fazla dnmiye hacet kalmad. Derhal bildim ki b a n a iten sevgilerini haykranlar; yarm asrdan beri byk Trk ulusunun tam anlamile m ; llet olmasna alan, onunla en modern bir T r k devleti kurmak iin insanlk fedakrlklarnn hi birini kendilerinden esirgemiyen, kltr, idare, intizam, devlet anlamlarm en son ilm telkkdere gre tebellr ettirmee ahm ve alan yksek arkadalarmdr. ite bu intiba kendi k a f a m d a ve vicdanmda d u y d u k t a n sonradr ki telefonunuzun birinci satrnn sonundaki dalgnlk aydnland. Ben b y k tsmet nnnn karsnda bulunmakla mutland greyden, manen deilse bde maddeten u z a k bulunmu olmaktan teessr duymadm syleyemem. Ancak ununla mteselliyim ki senin, hakikati, asaleti, millet ve devlet iin gnlleri ateleri benim k a d a r ve belki benden parlak grr olduunu bddiimdir. Onun iin rica ederim syleyiniz o arkadalara ki bu devletin en aa 70 sene evvelki halini bdenleri ilerinde bulundurmaktadrlar ve yine Innnde, S a k a r y a d a Dumlupnarda ocuk olarak yaam ve o yksek manal kafileye, devlet ve millet m e f h u m u n u anlyarak karmlardr. te onlarn hepsine syleyiniz ki imdiye k a d a r yaptklar temiz, Trkle lyk olabden ilerine kar kendilerine, minnetle mtehassisim. F a k a t yine arkadalara yapmaa syleyiniz ki T r k milletine, T r k Cumhuriyeti devletine kar mecbur olduumuz devler bitmemitir ve bitmiyecektir. B u d n y a d a n gerek T r k milletine veda edeceklerin ocuklarna, kendinden sonra y a a y a c a k l a r a , son sz bu olmahdr: " B e n i m Trk milletine, Trk Cumhuriyetine, Trkln istikbaline ait devlerim bitmemitir, siz onlar tamamlyacaksnz. ediniz. Sizde sizden sonrakilere benim szm tekrar daha
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 652 B u gzler bir ferdin ded, bir T r k ulusu duygusunun ifadesidir. B u n u ,
her T r k bir parola gibi kendinden sonrakilere mtemadiyen tekrar etmekle son nefesini verecektir. Her T r k ferdinin son nefesi, T r k ulusunun nefesinin snmiyeceini, onun ebedi olduunu gstermelidir. Y k s e k T r k , senin iin yksekliin hududu yoktur. te parola budur. 11 Birinci K n u n 1935 K . Atatrk
U l u s : 12 A r a l k 193$
756
- YUGOSLAV K R A L ALESNN BR KIZLARI OLUUNU T E B R K
(10. Altes Ruayal Prens Paul
IV.
1936) 10. I V . 1 9 3 6
Karajorjevi bir
Belgrad. Altes Ruayalinizin sevinle haber Bu m a z h a r olduu b y k bahtiyarl derin abyorum. hislerimi
mesut frsat yksek muhabbet ve samimi dostluk
t e k r a r l a m a k v e g e r e k A l t e s r u a y a l i n i z e g e r e k A l t e s r u a y a l P r e n s e s 01g a y a en h a r a r e t l i t e b r i k l e r i m i n a r z n a i m k n v e r m e k t e d i r . Atatrk
Ayn * * * Tarihi, s a y : 29, 1936, s. 32
757 - MISIR K R A L I BRNC FUAD'IN VEFATI ALTES PRENS FARUK'A TAZYET (5. V. 1936)
DOLAYISIYLA
TELGRAFI 5. V . 1 9 3 6
M u f a h h a m p e d e r i n i z M a j e s t e K r a b n v e f a t n o k b y k bir teessrle h a b e r a l d m . Altesinizin, m u f a h h a m ailenizin v e Mgr milletinin b u d e r i n y a s n a i t i r a k e d e r e k en s a m i m i t a z i y e t l e r i m i b e y a n e y l e r i m . K.

Ayn Tarihi,
Atatrk
s a y : 30, 1936, s. 94
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 758 - KOOPERATFLER HAKKINDA Yaz
653
(13. V I I . 1936) Cell B a y a r ' a , T a r m kredi kooperatiflerinin dki olan Tekir kooperatifi muamelesinin bittiini, sevinerek rendim. B u kooperatifte 1 sayd ortak olarak b u l u n m a m muhabbetle yadetmenize teekkr ederim. T a r m kredi kooperatiflerinin az z a m a n d a btn y u r d u baarc gayretinizden bekliyoruz. Gzlerinizden perim. K.

kaplamasn, Atatrk
1936
U l u s : 14 T e m m u z
7 5 9 - MONTR A N L A M A S I Z E R N E E K L E N Telgraf (25. V I I . 1936) l Hazreti H u m a y u n R z a a h Pehlevi ahinah Iran netice Tahran
Montr konferans mzakeratnn v a s d olduu muvaffakiyetli
mnasebetde Zat ahanelerinin b a n a gndermek ltfunda bulunduklar nazikane telgraf memnuniyetle aldm. B u vesde de gsterilen meserretten ve gerek ahsma, gerek Trkiye'ye kar izhar buyurulan s a m i m i hislerden dolay teekkrlerimi arzeder ve asd dost iran'n refah hakkndaki kalbi temennderimi teyit eylerim. K . Atatrk
U l u s : 26 T e m m u 1936
760 - MANEVRALAR
DOLAYISLE
(13. V I I I . 1936)
Orgl. F a h r e t t i n A l t a y ' a verilen c e v a p
Manevralarn
cereyanm bana g a y e t m u n t a z a m bir tarzda bildirmek
suretde ayni h a y a t evkle y a a m a m temin buyurdunuz. Sizin ve b t n kahraman ordumuzun sevgi de gzlerinden perim. Y a n n , yorulmak bdmemi
552
ve bilmiyecek olan anl ordumuzun geit resmini gzlerimin nnde canlandrarak mesut olacam. K . Atatrk
U l u s : 14 A u s t o s * * 1936
761 - T R K Y E Y ZYARET EDEN NGLZ K R A L I VIII. EDWARD'IN TELGRAFINA VERLEN CEVAP (7. I X . 1936) Majeste Edward V I I I Viyana Majestelerinin, Trk topraklarndan ayrlrken bana gndermek nezaketinde bulunduklar telgraf, beni derin surette mtehassis etmitir. Majestelerinin, memleketimizde, bize ok ksa grnen ikametleri esnasnda, Trk milleti, haklarnda besledii yksek takdir ve ihtiramkr muhabbet hislerini ifade edebilmitir. Majesteleri btn kalpleri kendisine cezbetmitir. Ben, ahsen, bu cazibeyi, btn mul ile hissetmenin byk zevkini duydum. erefli Hkmdar hakknda beslemekte olduum samimi dostluk hisleri, bu ilk ve ksa telkkinin brakt unutulmaz hatra ile tebellr etmi bulunuyor. Majestelerine, btn kalbimle, ok gzel bir seyahat ve Payitahtlarna mesut bir avdet diler, en samimi temennilerimi kabul buyurmalarn rica ederim. K. Atatrk
A y n T a r i h i : 1936, s a y . 341, s. 39 * *
762 - t Z M R F U A R I N I N K A P A N I I M N A S E B E T Y L E T A Z M VE BALILIK TELGRAFINA CEVAP (25. Dr. Behet U z a r b a y ve F u a r K o m i t e s i Reisi, zmir. Arsulusal zmir Fuarnn kapan mnasebetiyle b a n a gnderilen temiz d u y g u l a r a teekkr ederim. Atatrk
Ayn Tarihi say; 3 4 , 1 9 3 6 , 9. 5
IX.
1936)
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 763 - D L B A Y R A M I M (29. B a y . N . Dilmen T r k Dil K u r u m u Genel Sekreteri, IX. TEBRK
655
1936) 29. I X . 1936
Dil B a y r a m m mesai arkadalarnzla birlikte kutluladnz b diren telgraf teekkrle aldm. B e n de sizi tebrik eder ve T r k Dil K u r u m u n a b u n d a n sonraki almalarnda d a m u v a f f a k i y e t l e r dilerim. K. Atatrk
1
Trk
Dili,
T . D. K . , s . y i : 20, 1936, l
764 - CUMHURYET BAYRAMI DOLAYISLE AMDA SURYE VATAN FIRKASI RES B. FAHR ELBARDNN TELGRAFINA VERLEN CEVAP (31. X. 1936) Samimi tebrikinize teekkr ederim. Suriyeye kar hissiyatmz halisane ve dostanedir. Suriye halknn mesut ve mreffeh olmasn dilerim. (A.A.)
Ulus: 3 K a s m * * * 1936
765 - ROOZE VELT'N T E K R A R A M E R K A BRLEM M L L E T L E R BAKANLIINA SELMES MNASEBETYLE TEBRK TELGRAFI (20. Ekselans Franklen XI. 1936) Roozevelt
Birleik Amerika Devletleri B a k a n , New Y o r k . Ekselanslarnn A m e r i k a C u m h u r b a k a n l n a parlak bir surette tekrar intihaplar dolaysyla, kendilerine ahs saadetleri ve K . Atatrk
Ayn Tariki s a y : 36 1936 s . 63
byk
memleketinin refah iin beslediim s a m i m i temennilerimi tekrar ederim.
552
766 - B A L I K I L A R K O N G R E S N N TAZM VE B A L I L I K TELGRAFINA CEVAP (8. XII. B a y Cell B a y a r i k t i s a t Vekili ve Balklar K o n g r e s i B a k a n . A n k a r a i k t i s a t h a y a t m z d a yeni bir hamle tekil eden deniz mahsullerimizin iletilmesini tetkik etmek zere t o p l a n a n K o n g r e ' d e b a n a gsterilen y k s e k hislerden mtehassis oldum. T e e k k r eder ve m u v a f f a k i y e t l e r dilerim. K . Atatrk
Ayn * * * Tarihi s a j : 37 1937 s. 6
1936)
767 - YEN NGLTERE K R A L I VI. GOERGES'A T E B R K Telgraf (18. X I I . 1936) Majeste Altmc Georges
EKLEN
Londra
Majestelerinin kudretli Britanya imparatorluunu tekil eden milletlerin mukadderatn ellerine aldklar esnada kendilerine en har ve kalbi tebriklerimi takdim etmek isterim. Bu vesdeden bilistifade Majestelerile Hanedan Krablerinin saadetleri, Britanya milletlerinin refah ve memleketlerimiz arasnda mevcut ananevi dostluk balarnn takviyesi hakkndaki en gzel temennilerimi arzederim. K . Atatrk
t r i u s : 19 Aralk 1936
**
7 6 8 - GAZL4NTEBIN KURTULUUNUN YILDNM DOLAYISLE GNDERLEN Yaz (25. X I I . 1936) Nuri Conker ve Ab Kh Ankara
On be sene evvel Antep, ki sadece bir Trk ehridir, her naslsa yabanc kuvvetlerin ebe dm bulunuyordu. Bu tek Trk ehri, hi bir yerden maddi
657
yardm grmeksizin kendi kahramalile, kendini kurtard ve (Gazi) unvanna bihakkn liyakat kesbetti. Gazi Anteplileri, o gn olduu gibi bugn dahi, derin hrmetle takdir ederim. ( T r k m ) diyen her ehir, her k a s a b a v e en kk T r k ky, Gazianteplileri kahramanlk misali olarak alabilir. E n eski alardan beri tarih Trk yurtlarnda, Trkln yksek varln kahramanlkla tesbit etmi olanlarla, ahsen beraher olduumu beyan etmekten d u y d u u m zevk ve s a a d e t ycedir. K . Atatrk
Uls: 26 Aralk 1936
7 6 9 - HATAYEV B A I M S I Z L I I D O L A Y I S L E (27. I. 1937)

Dileri Bakannn telgrafna verilan cevap
H a t a y ' n varl Cenevrede tasdik olunurken gndermi olduunuz telgraf aldm. T r k ideal ve iradesinin, milletler arasnda baka bir u f u k aarak tecelli ettirdii bu baar miinasebetde kymetli almanzn y k s e k deerini bir K . Atatrk
A y n T a r i h i : 1 9 3 7 , N o . 3 8 >. 1 0 8
kere d a h a takdir ettim. Sizi ve gayretli murahhas arkadalar tebrik ederim.
7 7 0 - H A TAYIN B A I M S I Z L I I D O L A Y I S L E (27. I. 1937)

B a b a k a n l r a e t n n v e ekilen Telgraf
H a t a y ' n mukadderatn tayin eden kararn Konseyden km olduunu Hariciye Vekilimizin imdi aldm telgrafnamesinden anladm. nin verileceine phe yoktur. B u eser Cumhuriyet Hkmetinin mh meseleler zerinde ne k a d a r amaz bir dikkatle durduunu ve onlar en makul tarzlarda inta iin cesaret v e feragatla hareket ve faaliyete geebilecek enerji ve kabiliyette bulunduunu gsteren yeni bir rnek olmutur. Trkiye Cumhuriyeti Hkmetinin bu siBaarlm olan milli d a v a d a takip olunan meden usule, arsulusal lyik olduu kymeti-
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 658 tabiisi olan
y a s e t kavraynn dnyada sulh ve huzur isteyen ve bunun icab kardanacana phe yoktur. Trkiye
h a k severi iar edinmei fazilet bilen btn dnya milletlerince takdirle Cumhuriyeti hakl olduuna kani bulunduu davasn, byk ve d hakem heyeti olmasn d a i m a arzu ettii v e bu sfat ve selhiyetinin daha ok etin meseleler hallinde en yksek kudret ve kuvveti haiz olmasn temenni eyledii Cemiyeti A k v a m a brakmakla insanlk namna isabetli bir harekette bulunmutur. B u suretle medeniyet namna da y k s e k bir vazife ifa etmi olmakla sadece takdir ve tebrike ayandr. i t e n ve hakikaten b a b olduu dostluklar rencide etmeksizin milli meselenin hallini, Cemiyeti A k v a m Konseyinde bir neticeye v a r d r m a k hususund a gsterdii yksek kiyaset, durendilik ve v a k a r d a n dolay Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini ben de sureti m a h s u s a d a tebrik ederim. B u tebriklerimi, teekkrlerimi de ilve ederek, btn icra Vekilleri ve B y k Erkn harbiye Reisi arkadlanmza tebli buyurmanz rica ederim. K . Atatrk
A y n T a r i h i : 1 9 3 7 N o . 38 s . 1 0 6 . * * *
7 7 1 - HATAY'IN B A I M S I Z L I I Z E R N E ( l . I I . 1937) B . Abdlhalik R e n d a B y k Millet Meclisi Reisi Ankara
H a t a y mukadderatnn teshirini memnuniyete ayan grm olan B y k k a m u t a y n hakkmzda taltif karar vermi olduunu bdiren telgrafnz b y k memnuniyetle aldm. Teekkr ve minnetlerimi bddrimekle bahtiyar olduumun arzedmesini dilerim. K . Atatrk
Ulu: 2 ubat 1937
Kamutaya
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 7 2 - S E L N K T E DODUU EVN E M R N E (12. I I . 1937)

Selanik Belediye Reisinin
659
VERLMES
gnderdii telgrafa
verilen c e v a p .
B. Marcuriu Selnik Belediye Reisi ve Belediye Meclisi Reisi Selanik
D o d u u m ev hakknda Selnik Belediye Mechsinin cemekr teebbsn bddirmek iin b a n a gnderdiiniz telgrafdan fevkalde mtehassis oldum. Selnik Belediyesinin ltufkr dncesi beni derin bir tarzda mtehassis etti. Size hararetle teekkr eder ve b u dostane k a r a n sizinle birlikte dham ltfunda bulunanlarn hepsi nezdinde samimi s e m p a t i m e tercman olmanz rica ederim. (A.A.)
Ulu: ** * 19 u b a t 1937
7 7 3 - H A L K E V L E R N N 5. K U R U L U MNASEBETYLE TAZM VE TELGRAFINA (23. II.
YILDNM BALILIK
CEVAP 1937) 23. I I . 1937
Bay kr Ankara
Kaya
Dahdiye Veki, C . H . P . Genel Sekreteri.
H a l k e v l e r i n i n beinci yksek
yldnm
mnasebetiyle
bana K.
gsterilen dilerim.
hislere t e e k k r e d e r , h a l k e v l e r i n e m u v a f f a k i y e t l e r
Atatrk
1937 . 8
Ayut
Tarihi
s a y : 39
552
774 - E K R D E K S Z ZM BRNC MLL KONGRES RYASETNN TAZM VE BALILIK T E L G R A F I N A CEVAP

(13. III. 1937)
h r a c a t mallarmz a r a s n d a nemli bir yeri olan k u r u zmn s t a n d a r t tiplerini tesbit iin t o p l a n a n Kongre'nin y k s e k hislerini bildiren telgrafnz b y k m e m n u n i y e t l e aldm. T e e k k r eder ve sayan K o n g r e yelerine ve size b u ok deerli almanzda verimli baarlar dilerim. K . Atatrk
Ayn Tarihi, l a y : 4 0 , 1 9 3 7 , s. 7
775 - T Y L E R S M E K T E B N D E V U K U BULAN N F L K MNASEBETYLE TAZYE TELGRAFI

(30. III. 1937)
E k s e l n s Franklen
Roosevelt Washington.
Birleik H k m e t l e r Reisi,
Birok gen canlarn m a h v o l d u u mthi Tylers Mektebi infilk n d a n derin bir suretle mteessir olarak en s a m i m i taziyelerimin kabuln ve Amerikan milletinin ve bilhassa f e v k a l d e mteellim olan T e k s a s halknn heyecan ve m a t e m i n e itirak eden T r k milletinin ok kederli hislerine inanmanz E k s e l n s n z d a n rica ederim. K . Atatrk
Ayn Tarihi, s a y : 4 0 , 1 9 3 7 , s. 6 6
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 7 6 - T R K Y E - RAN ANLAMALARININ MZASI ZERNE (24. IV. 1937)
661
Rza ah Pehleviye gnderilen telgraf.
Majeste Emperyal Rza ah Pehlevi
Tahran
Memleketlerimiz arasmda bu derece mesut bir surette mevcut sk rabtalar daha ziyade kuvvetlendirecek olan muhtelif muahede ve mukavelenamelerin payitahtnzda imzas mnasebetile Majestenizin bildirmek ltfunda bulunduklar temennilerden pek ziyade mtehassis oldum. Her gn ve her frsattan yeni kuvvetler alacandan emin olarak Majestelerine, ahsi saadetleri ile asil ran milletinin refah hakkndaki en samimi temennilerimi yollamaa mcaseret eder ve sarsdmaz dostluumun teminatnn kabuln rica eylerim. Kemal Atatrk
A y n Tarihi: 1937, say: 41, s. 91
7 7 7 - Y E D E K S U B A Y O K U L U NA B A A R I T E L G R A F I (30. Kurmay Yarbay Behzat Y e d e k S u b a y Okulu Pangalt-stanbul Telgrafnz aldm. B y k T r k Ordusunun mhim v e deerli rknlerinden biri olan yedek subaylarn h a k k m d a k i y k s e k duygularndan ve bunun yeni nianesinden ok mtehassis oldum. Teekkr eder, kendderine erefli v a t a n hizmetlerinde m u v a f f a kiyetler dilerim. K . Atatrk
Yedek Subay Okulu, Ankara 194Z
IV. Kker
1937)
Komutan
552
778 - HNDENBURG BALONUNUN F E L K E T E URAMASI MNASEBETYLE TEESSR TELGRAFI

(12. V. 1937)
Ekselans B a y Adolf Hitler Almanya Cumhurreisi ve Bavekili, Hindenburg balonunun Lakehurtt'da k a r a y a inerken infilkndan mtevellit mthi felketi byk bir heyecanla haber aldm. Derin teessr hissiyatmn kabul buyrulmasn ve kazazedelerin aileleri nezdinde bu hissiyatma tercman olunmasn Ekselnslanndan rica ederim. K . Atatrk
Ayn * * * Tarihi, s a y : 4 2 , 1 9 3 7 , s. 2 0 8
779 - M A M A K B A R U T H A N E S N D E K N F L K S E B E B Y L E F R A N S A CUMHURRESLNN T A Z Y E T T E L G R A F I N A CEVAP

(15. V. 1937)
Ekselns B a y Albert Lebrun, Mamak mhimmat depolarndan birinde vuku bulan infilk zerine zuhur eden ve muvaffakiyetle sndrlerek insan zayiatndan ziyade bir miktar madd zayiata mnhasr kalm olan yangnda felkete urvanlann aileleri hakknda Ekselnslar tarafndan izhar edilen alkadan dolay pek mtehassis olarak, derin sempatime inanmalarm ve yksek ihtiramatmn kabuln rica ederim. K . Atatrk
Ayn Tarihi, s a y : 4 2 , 1 9 3 7 , s. 2 1 0
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 780 - N G L T E R E K R A L I N I N TA GtYME MNASEBETYLE TEBRK (17. Majeste Altnc Londra. George V. 1937) MERASM
663
TELGRAFI
Majestelerinin suret-i resmiyede B r i t a n y a Krallk tacn giydikleri b u a n d a , en h a r a r e t l i t e b r i k l e r i m i v e a h s s a a d e t l e r i de M a j e s t e K r a l i enin v e K r a l l k a d e s i n i n s a a d e t l e r i v e B r i t a n y a buyurmalarn rica ederim. K.
Ayn * * * Tarihi,
imparatorluunun
r e f a h v e tealisi h a k k n d a b t n k a l b i m l e y a p t m t e m e n n d e r i m i k a b u l Atatrk
s a y : 42, 1937, s. 210
7 8 1 - 1 9 MAYIS 1 9 3 7 G N A N K A R A S T A D I N D A Y A P I L A N T R E N
M N A S E B E T Y L E MLLETN SEVG BALILIK DUYGULARINI TELGRAFA (21. kr Kaya V. CEVAP 1937) LETEN
VE
iileri B a k a n v e C . H . P . G e n e l S e k r e t e r i ,
Ankara. toplanan
19 M a y s g n n n y l d n m n d e A n k a r a S t a d y o m u n d a
m u h t e r e m y u r t t a l a r n v e u u r l u v e g r b z genliin y k s e k v e k a l b hislerini bildiren t e l g r a f n z b y k s e v i n l e a l d m . T e e k k r e d e r v e Trkn dilerim. Atatrk

Ayn Tarihi, tav: 4 2 , 1 9 3 7 , t. 9
hududu olmyan ykselme ve ilerlemesinde d a i m a
baarlar
552
782

- D A N M A R K A K R A L I N I N TAHTA I K I I N I N 2 5 . Y I L D N M
MNASEBETYLE TEBRK (22. Majeste onuncu Christian V. 1937)
TELGRAFI
Danimarka Kral, Kopenhag. T a h t a klarnn 25. yldnm mnasebetiyle Majestelerine en hararetli tebriklerimle ahs saadetleri, K r a l ailesinin s a a d e t i ve Danimarkann refah h a k k n d a k i s a m i m temennilerimi s u n m a kendime bir zevk telkki ederim. Kemal Atatrk
Ayn * * * T a r i h i , ay: 1 2 , 1 9 3 7 , a. 2 1 2
783 - DOCUM YILDNMN T E B R K E D E N N G L T E R E VI. G E O R G E ' E T E E K K R T E L G R A F I (24. Majeste Altnc George Londra. V. 1937)
KRALI
D o u m u m u n yl d n m m n a s e b e t i y l e Majestelerinin gndermek nezaketinde bulunduklar t e l g r a f t a n ziyadesiyle mtehassis o l d u m . Majestelerinin kalbi tebrik ve temennilerinden dolay s a m i m surette teekkr eder ve gerek kendilerinin ve gerek Majeste Kralienin ahs saadetleri h a k k n d a k i en hararetli temennilerimin k a b u l n rica eylerim. Kemal Atatrk
Ayn Tarihi, l a y : 4 2 , 1 9 3 7 , s. 2 1 3
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 8 4 - A T N A D A B A B A K A N SMET NN E R E F N E (26. V. 1937) Bavekil smet nnye VERLEN
665
Z Y A F E T D O L A Y I S L E YAPILAN T E L E F O N KONUMASI
B u anda samimi karde ve mttefik muhitte y a a m a k t a bulunduunuzu istihbar ettim. B u k a d a r kymetli dostlarla ve a y r d m a z mttefik millet mmessillerde geirmekte olduunuz gecenin ne kadar gptacs olduumu a n l a t a m a m . Gnlm dolduran dostluk ve arkadalk duygularn olduu gibi oradaki kardelere sylemenizi ricadan baka sz bulamyorum. Size ve dostlarmza selmlar. K . Atatrk
A y n T a r i h i : 1 9 5 7 , a y : 4 2 , s. 2 2 5
7 8 5 - E L E N ORDUSU V E DONANMASI V E HAVA K U V V E T L E R MMESSL METAKSASIN TELGRAFINA VERLEN CEVAP (26. V. 1937) General Metaksas'a kuvvetlerimizin bir ve ayrlmaz
Hudutlarmzn bir ve onu m d a f a a duumu size bildirmekle mesudum.
kuvvetler olduunu sylemekle en b y k insanlk ve askerlik zevkini duyK . Atatrk

A y n T a r i h i : 1937 s a y : 42, s. 226 * * *
7 8 6 - ATNADA S M E T LNNYE V E R L E N Z Y A F E T T E H A Z I R BULUNANLARA GNDERLEN MESAJ (26. V. 1937) B a l k a n mttefik devletlerinin Balkanlardaki hudutlar bir tek huduttur. Bu hududa gz dikenler gnein yakc uaile karlar. B u n d a n hazer etmei tavsiye ederim.
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 666 B u noktaya itina olunduka B a l k a n l a r d a dostluk amil manasn kazanr.
B a l k a n ittifaknn insan ve medeni hedefi de budur. K . Atatrk

A v n T a r i h i : 1937, a y : 12, s. 226 * *
7 8 7 - SON S E Y A H A T N T B A L A R I N A D A R B A V E K L S M E T NNYE G N D E R L E N Ve B.M.M. TOPLANTISINDA O K U N A N Telgraf (1. VI. 1937) Bavekil smet nnye nc U m u m i Mfetti Tahsin Uzer'in vukubulmu olan d a v e t i zerine ark Vilyetlerini grmek zere Hazirann sekizinci S a h gn T r a b z o n a hareket ettim. stanbuldan Trabzon-Erzurum yolu zerinde, bu yolu daha
mkemmel bir hale ifra m a k s a d d e balam olan yer yer inaatn henz ikmal edilmemi olduunu gren ve bu mni sebebile btn mfettilik mnt a k a s n d a seyahatimin mkltn takdir eden Umumi Mfetti Tahsin zer benim bu seyahatimde yolumun stnde bulunmayan yerlerin askeri mlki mahalli parti v e kltr mmessillerini dolgun heyetler halinde Trabzona toplayabilmek zek ve inceliini gstermi bulundu. Perembe gn Polathane karsnda o civarn enerjik ve temiz halk tarafndan bir f d o t i d a de karlatk, selmlatk. Onu mteakip Trabzondan karmza kan bir filotilla, b a t a Umumi Mfetti Tahsin zer v e Ordu Umum mfettii kymetli Kzm Orbay ve her ikisinin arkadalar bulunduu halde beni kardad ve birletik. Trabzona geliim bundan evvelki iki geliime nisbetle mstesna bir tertip ve intizam gsteriyordu. Rhtmda evvela btn umumi mfettihk iindeki y u k a r d a iaret ettiim btn Valiler ve yakn Vdyetlerin K a y m a k a m l a r ve her Vilyet merkezinin Belediye Reisleri ve halk mmessilleri de karlatm. B t n bunlar, ark Vdyetleri halkmzn gnlden gelen selm, sevgi ve sayglarn b a n a sunarken nekadar mtehassis olduumu ifade iin keme b u l a m a d m d a n bunu ifade etmeksizin geiyorum. Ondan sonra k a h r a m a n ordumuzun v a t a n ve milletin her emrine heran amade gayet evik, cesur ve iyi bakml bir kuvveti tarafndan selmlandm. Bundan d u y d u u m zevki ayrca kaydetmeliyim. Askerimizin olduka uzun cephesi nnden getikten
667
sonra ancak b y k k u m a n d a m a iltizam zerine otomobilime binebildim. Ondan sonra Trabzon, yalnz benim getiim yol zerinde ded, o yola k a v u a n b t n yollar grnebildikleri uzunluklarmca halk tarafndan kadn erkek dolu bir m a n z a r a ve heyecan ve alk t u f a m halinde grlmekte idi. B u k a d a r s a y g ve sevgi v e ballk ifade eden mill heyecan karsnda bir naiz kalbin d u r m a m a s yine o mill heyecann verdii kuvvet sayesinde ancak m m k n olabdmitir. Trabzon Hususi daresinin b a n a kymetli bir hediyesi olan kk m e geldim. Orada da beni yalnz b r a k m a d d a r . Her trl yksek misafirpervelik timsali de kardatm. ok rahat ve huzur iinde geceyi geirdim. B u g n k Cuma gn Umumi Mfetti Tahsin Uzer'in tertip ettii muvafk program takip ettim. VUyet m a k a m m , Cumhuriyet Halk Partisi Merkezini, U m u m i Mfettilik Makamn, Halkevini, Belediyeyi, K u m a n d a n l k m a k a m m , Askeri garnizonu ziyaret ettim. B u makamlarn her birinde kardatm heyetler b a n a , s a n a Cumhuriyet Hkmetine ve btn Trk milletine ister istemez gurur ve a z a m e t , kuvvet ve heyecan verecek yksek kymette ve fazilette idiler. Belediye dairesinde, kendi muhabbetkr arzularile halk iine girmi olan devletler konsoloslar da bulunuyordu. Onlar d a grmekle ayrca memnun olduumu zikretmeliyim. Beni tekrar bir daha heyecana dren ey kumandanlk dairesinden ayrlrken halkn heyecan ve tezahrnn oradan sonra gittiim yere k a d a r d e v a m ediidir. Son ziyaretghm Trabzonun askeri garnizonu oldu. Garnizonda kymetli kumandanlar tarafndan b a n a t a k d i m edilen Trabzon askeri kuvvetlerimizle ak alanda kar karya bulunduumuz dakikada d u y d u u m zevki tarif edemem. 0 k a d a r ki derhal askerlik duygularm uyand. Ve onlara bulunduklar dar alanda benim ve benimle beraber bulunan zatlarn memnuniyetlerini mucip olacak ufack bir tatbikat y a p m a k t a n kendimi alamadm. O r a d a grdklerimden ok memnun oldum. K u m a n d a n l a r tebrik ettim. I s t a n b u l d a k i grm de bdirmitim. Onun gibi, arkn b u nemli ve geni blgesinde yksek k u m a n d a y elinde tutan kymetli Orgeneral K z m O r b a y d a n ve kendisi e beraber b u r a d a bulunan Korgeneral Muzaffer Ergderden v e kendisine fen t a t b i k a t yaptrm olduum Albay Nuri Berkz'den ve b t n ark ordusu k o m u t a n , s u b a y ve e r a t m d a n ok memnun kaldm Mareala bildirmenizi ve Marealin d a kendilerini tebrik ve takdir etmelerini arzu ettiimi bildiririm. imdi bu d a k i k a d a Trabzon A t a t r k kknde bulunurken b t n ark VUyetleri T r k mmessiller heyetleri ile beraber geirmekte olduumuz samimi hayatn devlet, hkmet ve millet itirakinin en yksek enmuzecini grmekte olduumu sylersem buna nekadar
668
sevineceinizi v e benim bu derin sevincimi b t n memleket ve millete senin azndan n e k a d a r iyi sylenebdeceini takdir ederek gzlerinden muhabbetle perim. K . Atatrk
Ulus: * * * 13 H a z i r a n 1937
788 - FTLKLERN HAZNEYE BAILADIINA DAR (11. V I . 1937) T.C. Riyaseti 4/545 Baveklete
Tezkere
Malm olduu zere, ziraat ve zirai iktisad sahasnda fenni v e a m e b tecrbeler y a p m a k naksadde, muhtelif zamanlarda, memleketin muhtelif mntakalarnda mteaddid iftlikler tesis etmitim. 13 sene d e v a m eden etin almalar esnasnda faaliyetlerini, bulunduklar iklimin yetitirdii her trl mahsulttan b a k a her nevi ziraat sanatlarna da temil eden bu messeseler; ilk senelerde balayan btn kazanlarn inkiaflarna sarfederek byk, kk mteaddid fabrika ve imalthaneler tesis etmiler, btn ziraat makine ve aletlerini yerinde ve faydal ekilde kullanarak bunlarn hepsini tamir ve mhim bir ksmn yeniden imal edecek tesisat vcude getirmilerdir. Yerli ve yabanc birkok hayvan rklar zerinde ift ve mahsul bakmndan yaptklar tetkikler neticesinde bunlarn muhite en elverili ve verimli olanlarn tesbit etmiler, kooperatif tekili suretile veya ayni mahiyette b a k a suretlerle civar kylerle beraber faydal ekilde almalar, bir taraftan da i ve d piyasalarla daimi ve sk temaslarda b u l u n m a k suretiyle faaliyetlerini ve istihsallerini bunlarn isteklerine uydurmular ve bugn her b a k m d a n verimli, olgun ve ok kymetli birer varlk haline gelmilerdir. iftliklerin, yerine gre, arazi slah ve tanzim etmek, muhitlerini gzelletirmek, halka gezecek, elenecek ve dinlenecek shhi yerler, hesiz ve nefis gda maddeleri temin eylemek, baz yerlerde ihtikrla fdi ve muvaffakiyetli mcadelede bulunmak gibi hizmetleri de zikre ayandr.
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER Bnyelerinin metanetini ve muvaffakiyetlerinin temelini tekil dahilinde idare edddikleri ve
669 eden
geni
alma ve tican esaslar
memleketin
dier mnt akalarnda da mmasilleri tesis edildii takdirde tecrbelerini msbet i sahasndan alan bu messeselerin, ziraat usullerini dzeltme, istihsalt arttrmak ve kyleri kalkndrma yolunda devlete alnan ve alnacak olan tedbirlerin hsn intihap ve inkiafna ok msait birer amil ve mesnet olacaklarna kani bulunuyorum. Ve bu kanaatle tasarrufum altndaki bu iftlikleri btn tesisat, h a v a v a n a t ve demir balaryle beraber hazineye hediye ediyorum. iftliklerin arazisi ile tesisat ve demirnbalarn mcmel olarak gsteren bir liste Uiiktir. Muktezi kanuni muamelesinin yaplmasn dilerim. 11/6/1937 K. Atatrk 1- Orman Etimesut, iftlii vcut bulmu Orman iftlii; Yalova,
A n k a r a d a Orman, Y a m u r b a b a , B a l g a t , Macun, Gvercinlik, T a h a r , akrlar iftliklerinden Millet ve Baltac iftlikleri, Sifkede, Tekir ve v a l y a iftlikleri Drtyolda, portakal bahesi ile K a r a b a s a m a k iftlii, T a r s u s t a Pil olu iftlii. I Bunlarda mevcut arazi.
a) 582 dnm eitli m e y v a baheleri, b) 700 dnm fidanlk buralarda meyveh, meyvasz muhtelif yalarda ve eitlerde 650.000 fidan vardr. c) 400 dnm amerikan a s m a fidanl " b u r a d a 560.000 kk ba ubuu vardr". d) 220 dnm ba. " b u r a d a 88.000 adet ba omcas v a r d r . " e) 370 dnm eitli sebze yetitirmeye elverili bahe f) 220 dnm 6.600 aal zeytinlik h) 27 dnm 1.654 aal portakallk i) 15 dnm ku konmazhk k) 100 dnm park ve bahe 1) 2650 dnm ayr ve yoncalk m) 1450 dnm yeni tesis eddmi orman n) 148.000 dnm kabdi ziraat arazi ve mer'alar. Yekiin: 154.729 d n m arazi.
552 2 - Bina
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 670 ve tesisat
a) 45 adet b y k ve kk idare binas ve i k m e t g h b t n mefruat ve demirbalaryle beraber. b) 7 adet 15.000 ba koyunluk a d . c) 6 adet Aydos ve Toros yaylalarnda tesis edden mandralar, d) 8 adet a t v e srlara mahsus ahr. e) 7 adet u m u m i a m b a r . f ) 4 adet samanlk ve otluk, h) 6 adet hangar ve s u n d u r m a , i) 4 adet lokanta, gazino ve elence yerleri, lunapark. k) 2 adet eitli imalt y a p a n furun, 1) 2 adet iek ve tezyinat nebat yetitirmee mahsus ser. Yehiin: 51 bina. ve imalthaneler 3 - Fabrika a) Bira
Fabrikas:
Senede 7.000 hekto litre eitli bira y a p a c a k kabiliyette, btn mtemdtde v e b t n iletme levazm ve m t e d a v d kymetlerle beraber. b) Malt Fabrikas: Senede 7.000 hekto litre biraya k f i gelebdecek miktarda malt imalna kabdiyetli, btn mtemlilt ve iletme levazm ile beraber. c) B u z F a b r i k a s : Gnde drt ton buz y a p m a kabiliyetinde, btn m t e m d t ve iletme levazm de beraber. d) S o d a v e gazoz fabrikas: Gnde bin ie soda v e gazoz y a p m a kabiliyetinde. B t n mtemilt ve m t e d a v d kymetlerde beraber. e) Deri F a b r i k a s : Senede 14 bin eitli deri imalna elverili, btn m t e m d t ve mted a v d kymetlerde beraber. f ) Ziraat aletleri ve demir F a b r i k a s h) Biri A n k a r a d a dieri Y a l o v a d a olmak zere iki modern st fabrikas: Her ikisi gnde a y n a y n 15 bin litre pastrize st ve bin kdo tereya ilemek kabiliyetindedir. d a v d kymetlerde Bunlar d a btn m t e m d t v e iletme levazm ve mteberaber.
i) Biri A n k a r a ' d a dieri Y a l o v a ' d a iki vasi yourt imaltanesi.
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER k) a r a p imaltanesi.
671
Ylda 80 bin litre a r a p imaline elverili, b t n mtemilt ve mtedavil kymetleriyle beraber. 1) ki tal, elektrikle iler bir deirmen, davil kymetlerde beraber. m) s t a n b u l ' d a bulunan bir ebk fabrikasnn yzde krk hissesi. n) B i l i Orman iftliinin, biri Tekir iftliinin olmak zere her biri 15 er bin kilo k a a r , bin teneke beyaz peynir, altyz teneke tuzlu y a y a p m a a elverib iki imaltane, b t n iletme levazmat ile beraber. 4 - Umumi tesisat btn mtemilt ve mte-
a) Bri A n k a r a ' d a dieri Y a l o v a ' d a kurulu iki t a v u k ifthi. b) Y a l o v a d a k i iftbklerde iki hususi iskele v e liman tesisat. c) A n k a r a ' d a ve ikisi stanbul'da be sat maazasnn btn tesisat ve demirbalar. d) Orman iftbinde: Hususi sulama tesisat, kanalizasyon, telefon tesisat, elektrik tesisat, kk beton kprler, hususi yollar, ime su tevziat ubesi. Y a l o v a iftliklerinde: Hususi su tesisat, telefon tesisat, elektrik tesisat, kk beton kprler ve yollar. S i b f k e Tekir iftbinde: Hususi s u l a m a tesisat, beton kprler. e) Orman iftbinde kurulu iftbk mzesi ve ufak m i k y a s t a bahesi tesisat, bunlarn iletme levazm v e btn demirbalar. 5 - Canl umumi larn melezleri" b) 443 ba sr, " S i m e n t a l , Hollanda, Krm, J e r s e y , Grensey, H a l e p , yerb uklarile bunlarn melezleri, yeni retilen Orman ve Tekir cinsleri." c) 69 b a ngiliz, Arap, Macar, yerb v e bunlarn melezleri, k o u m v e binek atlan. 58 oban merkebi. d) 2.450 ba t a v u k "legorn, r o d a y l a n d ve yerb r k l a r . " demirba : hayvanat
a) 13.100 ba koyun "kvrck, merinos, karagl, k a r a m a n rklarile bun-
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 672 6 - Umumi cansz demirba :
a) 16 adet traktr, 13 h a r m a n v e bier der makinesi v e bilcmle ziraat ilerim grmekte bulunan ziraat alet ve edevatn t a m a m . b) 35 tonluk bir adet deniz motoru " Y a l o v a iftliinde." c) 5 adet iftliklerin nakliye ilerinde altrlan k a m y o n v e k a m y o n e t . d) 2 adet iftliklerin u m u m i servislerinde altrlan binek otomobih. e) 19 adet iftliklerin u m u m i servislerinde altrlan arabas.
A y n T a r i h i : 1 9 3 7 , s a y : 4 3 , s . 3 3 ; H a y a t A n s i k l o p e d i s i : C . I , a. 303.
binek v e y k
789 - 1937 K A R A D E N Z S E Y A H A T N D E ZYARETLER YAZIP MZALADIKLARI (11. VI. 1937)
TRABZON'U DE
E S N A S I N D A 1 1 . 6. 1 9 3 7 G E C E S S A A T 2 4 DREKTF
a r k Vilyetleri nc U m u m Mfettii Tahsin
Uzer'e 12
T r a b z o n : 12. 6. 1937 S a a t : Ekselns, Sizin mntkanz grmek ve o r a d a b u l u n m a k iin
dndm benim,
p l n a gre o k gnlerin g e m e s i t a h m i n o l u n a b i l i r d i . A n c a k ,
m f e t t i l i k m n t k a n z n iine g i r m e m e m e v s i m i n m s a i t o l m a d n v e b u n u k a r l y a n senin o k y k s e k v e geni t e d b i r ve z e k n a t e t a b u k e d e n v a z i y e t l e r i T r a b z o n ' d a g r d k t e n s o n r a a r t k bir d a k i k a d a h i s e y a h a t ve ikametimi uzatmakta m n a grmedim. Sizi t a k d i r e d e r e k ve sizinle i f t i h a r e d e r e k T r a n z o n ' d a b t n a r k v i l y e t l e r i n e b e n i m derin m u h a b b e t l e r i m i ve T r k a r k n 18 s e n e e v v e l b a n a g s t e r d i i i t i m a d n d a h a y k s e k v e d a h a feyizli k u v v e t v e k u d r e t m e n b a o l a r a k t a n d m o n l a r a b e n i m t a r a f m d a n l t f e n bildiriniz. Kemal
Tahsin gr, S. * * * zer 129
Atatrk
A' Gn-
Anlatyor, Yaknlarnn 1944
zindan Atatrk, Yazan: Salhaddin
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 7 9 0 - F T L K L E R M HAZNEYE BAILAMASI Z E R N E (13. VI. 1937) Bavekil smet nn'ye
673
Hatrlarsnz, Trk kyls Trk'n efendisi olduunu sylediim zaman. Ben o efendinin arzu ve iradesi altnda senelerdeheri alm olan bir hadimim. imdi beni ok heyecana getiren hdise Trk kylsne naizane olsa da ufak bir vazife yapm olduumdur. Mdletin yksek Mmessdler Heyeti bunu iyi grm ve kabul etmiler ise benim iin ne unutulmaz bir saadet hatrasn bana vermilerdir. Bundan dolay ok yksek zevkle mdlet, memleket ve Cumhuriyet Hkmetine yapmaa mecbur olduum vazifelerden en basiti karsnda gsterilmi olan tevecchten, takdirden nekadar mtehassis olduumu ifadeye muktedir deilim. Mevzuubahs olan hediye yksek Trk milletine benim asd vermei dndm hediye karsnda hibir kymeti haiz deildir. Ben icabettii zaman en byk hedivem olmak zere Trk milletine canm vereceim. Kemal Atatrk
Ayn T a r i h i : 1937, s a y 43, s. 45
* * *
791 - B U L G A R K I R A L E S N N B R V E L A H T D N Y A Y A GETRMES MNASEBETYLE KRALA TEBRK TELGRAFI (22. Majeste Boris III VI. 1937)
Bulgar Kiral, Sofya. Altes R u v a y a l T i r n o v a Prens S i m e o n ' u n mesut d o u m u n u b y k bir memnuniyetle rendim. S a m i m tebriklerimi ve ahs saadetleriyle K r a l i y e t ailesinin s a a d e t i iin beslediim hararetli temennilerimi k a b u l etmelerini Majestelerinden rica ederim. K . Atatrk
Ayn Tarihi, a y : 43, 1937, . 82
552
7 9 2 - B N SNA'NIN 900. "DOUM Y I L D N M M N A S E B E T Y L E NVERSTE KONFERANS SALONUNDA YAPILAN TREN DE ATATRK'E GNDERLEN TZM TELGRAFINA CEVAP (23. B a y H a s a n Cemil ambel Trk Tarih K u r u m u Dolmabahe Bakan Saray-lstanbul. VI. 1937)
T r k limi bni Sina'nn d o u m u n u n 900 nc y d d n m m n a sebetiyle y a p l a n trende b a n a kar gstermi olan t e m i z v e y k s e k hislerden mtehassis oldum. T e e k k r eder ve Trk dim mntesiplerine d a i m baarlar dderim. K . Atatrk
Ay m Tariki, say: 43, 1 9 3 7 , t. 7
* **
7 9 3 - T R K Y E D E EVRLEN BR FLM HAKKINDA Mektup (9. VII. 1937) Ekselns Franklin D. Roosevelt Amerika Birleik Devletleri Bakan Washington Azizim Bay Cumhurbakan Ahiren Trkiyede Bay Julian Bryan tarafmdan abnm olan filmi seyretmekten duyduunuz memnuniyeti bildiren 6 Nisan 1937 tarihli ltufkr mektubunuzu hakiki bir sevin ile aldm. Mektubunuzda, ahval erait msaede eder etmez, biribirimize birgn mlki olacamz midini de izhar buyuruyorsunuz. Samim duygularnzdan ve modern Trkiye'de elde edden terekki hakkndaki takdirkr telkkinizden dolay size fevkalde mteekkir olduuma inanmanz rica ederim. B a y Cumhurbakan. Bu frsattan istifade ederek Amerikan Birleik Devletleri hakkndaki hayranlm tekrar bildirmek isterim. Bilhassa ki bizim iki memleketimiz umumi sulh ve insanln saadetini istihdaf eden ayni ideali gtmektedirler.
675
Size bir ar evvel mlki olmak benim de samimi arzum olduundan harikulde iler yapm olan sevimli ve kuvvetli ahsiyetinizi Trkiyede selmlyacam gne sabrszlkla intizar ediyorum. Samimi sayglar ve hlisane temennilerimle. V efakrnz Kemal Atatrk
Ulus: 10 T e m m u z 1937
7 9 4 - S A A D A B A T P A K T I NIN M Z A S I N D A N SONRA I R A K KRALININ T E B R K TELGRAFINA CEVAP (10. VII. 1937) Hazretleri,
I r a k K r a l Majeste Gaziylevvel Badat.
S a a d a b a t Mis aknn imzas mnasebetiyle gndermek l t f u n d a bulunduklar dostane telgraf b y k bir memnuniyetle aldm. Biribirine kardelik ve dostluk r a b t a l a n y l a b a h drt devletin d n y a sulhu yol u n d a verimli bir terik-i mesaisini temin edecek olan b u m i s a k m e m leketlerimiz iin ok hayrl bir eser telkki eder, hepimize m t e y e m m e n olmasn dilerim. B u m e s u t vesile ile Zat- Mlknelerinin ahsi s a a d e t leri v e k a r d e Irak'n refah v e ikbali iin en samimi t e m e n n i y a t m izhar etmekle b a h t i y a r m . K. Atatrk
Ay>11 Tarihi, * * * . y i : 44, 1937, 69
7 9 5 - S A A D A B A T P A K T I NIN M Z A S I N D A N S O N R A A F G A N S T A N PADAHININ T E B R l K TELGRAFINA CEVAP (10. VII. 1937)
A f g a n i s t a n Padiah Majeste M u h a m m e d Zahir H a n Kbil. S a a d a b a t Misaknn imzas mnasebetiyle gndermek l t f u n d a bulunduklar telgraf b y k bir memnuniyetle aldm. D r t karde millet
552
a r a s n d a mevcut en sk dostluk rabtalarn bir k a t d a h a teyit ederek cihan sulhunun esasl desteklerinden birisini tekil eden b u m h i m eserin, milletlerimizin barseverlii sayesinde m e y d a n a gelmi olmas hepimiz iin iftihar mucip bir hadisedir. S a a d a b a t Misaknn milletlerimize k u t l u olmasn temenni ederken b u hayrl vese ile Zat- H m a y u n l a r nn shhat v e saadetini v e k a r d e A f g a n i s t a m n refah ve ikbalini yrekten dilemekle b a h t i y a r m . K . Atatrk
Ayn * * * Tarihi, say: 44, 19S7, s. 70
7 9 6 - TAHRANDA TRKYE, RAN, IRAK VE AFGANSTAN ARASINDA DOU PAKTININ MZALANMASI DOLAYISLE (10. VII. 1937)
Rza ah Pchleviye ekilen telgraf.
Iran ahinah la Hazreti Humayun aziz biraderim Rza ah Pehlevi Tahran Drt dost devletlerimizin Saadabad'ta imza ettikleri saadetbah ark Misaki mnasebetile gndermek ltfunda bulunduunuz telgrafnamei humavunlann memnuniyetle aldm. Memleketlerimizin, sulh idealinde, mterek bir eseri olan bu misakn hepimiz iin ve dnya sulhu iin kutsi olmasn dilerim. Bundan dolay zat ahin ah derini samimi tebrik ederken ahs saadetiniz temennderimi sunar ve bvk himmet ve muvaffakiyetinizi candan derim aziz, muhterem kardeim ahinah Hazretleri. K. Atatrk
lllus: 11 Trmrnu. 1937
552
677
7 9 7 - B Y K L M MARCON'NN LM
(19. VII. 1937)
MNASEBETYLE
ALESNE BASALII T E L G R A F I
Marconi ailesi Roma. Btn, insaniyet uradnz k a y b ac bir surette hissetmektedir. B u elim felkette b y k Marconi'nin hatrasna kar m t e h e y y i t a zimlerimle beraber b t n s e m p a t i m d e n emin olmanz rica ederim. Kemal Atatrk
Ayn * * * Tarihi, yi: 44, 1937, i. 46
7 9 8 - M I S I R K R A L I I. F A R U K UN TA G Y M E S TEBRK
(4. VIII.
MNASEBETYLE
TELGRAFI
1937)
Majeste F a r u k Kahire.
Majestelerinin t e t e v v c mnasebetiyle, kendilerine hararetli ve s a m i m tebriklerimi arzederim. Majestelerine uzun ve mesut bir s a l t a n a t temenni ederek, ahs saadetlerini ve Msrn refahn dilerim. K . Atatrk
Ayn * * # Tarihi. sy: 45, 1937, j . 4 8
799 -DEMRYOLUNUN ZONGULDAA ULAMASI MNASEBETYLE H A L K I N K R A N VE T A Z M L E R N SUNAN T E L G R A F A CEVAP

(17. VIII. 1937)
B a y Halit A k s o y Vali ve C . H . P . lynkurul B a k a n . Demiryolunun k m r ilinin merkezine ulat m e s u t hadisesini
552
bildiren telgrafnz b y k memnuniyetle aldm. B u mnasebetle muhterem halkn b a n a kar gsterdikleri yksek d u y g u l a r a teekkr ederim. K . Atatrk
Ayn * * * Tarihi, syl: 15, 1937, 10
800 - DL BAYRAMINI KUTLAMA (29. IX. 1937)
TELGRAFI
B a y b r a h i m Necmi Dilmen T r k Dil K u r u m u Genel Sekreteri, Dil B a y r a m mnasebetiyle T r k Dil K u r u m u n u n hakkmdaki duygularn bildiren telgrafnzdan ok mtehassis oldum. T e e k k r eder, deerli almalarnzda muvaffakiyetlerinizin temadisini dilerim. K . Atatrk
Trk Dili I Bellettn) T . D . K . tmv: 23-24 1 9 3 7 , . 1 * * *
801 - DYARBAKIR SEYAHATNDEN NTBALARI (20. X I . 1937) Memleketin onbir vilyet merkez ve dolaylarn gezdim. Btn bu merkez ve dolaylardaki Trkleri, babalar, analar ve ocuklar de grdm. ok sevindim. Yksek medeniyet temeline ahit oldum: Madenlerde, teknisyenlerde, amelesile batan aa Trk olan yksek anlayl bir insan sosyetesi... yle memleket blgeleri getik ki orada kadmlar erkeklerden daha ok sapana yapm, elinde apasde Trkn azk topraklarn zenginletirmee alyor, topra seviyor, ona gnlden baldr. Btn bu insanlar Trkiye Cumhuriyeti zengin, kuvvetli ve muhteem olsun iin kendi rzknn fazlasn seve seve tereddtsz, byk bir fedakrhkla devlet hazinesine veriyor. Btn grdklerimizi bu ksa ifade iinde az ok gezen, dolaan, tetkik eden her akll insan kendini btn dnyaya byklk saan kuvvetli ve asd bir varln iinde duymamak imkn yoktur. Byle duymayan uursuzlar bir
679
tarafa braklnca, hakiki insanlk tereddtsz, kabul eder ki Trkiye Cumhuriyeti ve onun b u g n k sahipleri olan Trkler btn d n y a medeniyet ve insanl iin bir imtisal rneidir. Yalnz b u k a d a r deil, Trkler tarihin ok eski devirlerinde beeriyete kar yaptklar kltrel vazifeleri yeniden, f a k a t bu sefer daha al surette y a p m a y a hazrlanan yksek bir varlktr. te dou seyahatinden dnerken A n k a r a y a u l a m a k iin geen u ksa z a m a n iinde s e y a h a t a r k a d a l a r m a ifade edebdeceim intiba budur. K. Atatrk
Kadri Kemal Kap: Atatrk Diyarbakr'da, s. 88
8 0 2 - G A Z A N T E B N K U R T U L U U N U N YILDNM D O L A Y I S L E EKLEN Telgraf (25. X I I . 1937) Ankara Halkevinde Gaziantep S a y l a v B . K k c ' a Gaziantep'in nklp tarihimizde silinmez ve unutulmaz s a y f a tekil eden yksek kahramanlklarnn 16 mc yldnmnn kutlulanmakta olduunu mjdeleyen telgrafnz aldm. B u n d a n d u y d u u m sonsuz zevk ve saadeti imdi orada hazr bulunan btn k y m e t b , f e d a k r arkadalarn bmelerine delaletinizi rica ederim. Gaziantep v e Gaziantepliler, cidden btn Trkiyenin en bahtlsdr. nk Trkiyenin. her kesinde ihtilal ve inkdp, hakiki trkle k a v u m a mcadelesi olmutur. B u m e y a n d a yalnz Gaziantep'in B y k Trk milletinin yksek k a m u t a y n c a gazilikle, muharipkkle unvan alm bulunmas iin elbette sebepler vardr. Yalnz; ve yardmcsz brakdm olmalarna ramen sadece mahdut T r k kahramanlarmzn Gaziantep'in yksek kahramanlar Ue birlemesiyle en kavi zanolunan hasm ordusunun ok faik ve mcehhez kuvvetlerinden kudsal yurdlarm k a h r a m a n c a kurtarm olmalar, ite bu, onlara manevi bir prlanta kymetinde imdi tadklar unvan vermitir. O heyecanb kahramanlk gnlerini o gn cereyan ettii gibi imdi hatrl a m a k t a olduuma bu telgrafm dinleyecek olan btn y u r d d a l a n n emin olmalarm dUerim.
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 680 Eer, bir gn millet, v a t a n ve cemiyetin yksek menfaatlar icap ettirir-
se o evre kahramanlarnn gemite olduundan d a h a yksek kahramanlklar gstermee a m a d e bulunduklarna da phem olmad bilinmelidir. Cmlenizin derin v e y k d m a z gvenle gzlerinden perim. K . Atatrk
A v n T a r i h i : 1 9 3 7 , a y : 4 9 , a. 4 4
803 - BURSA SEYAHAT DOLAYISLE BURSA B E L E D Y E GNDERLEN MEKTUP (2. I I . 1938) B a y Neet Kiper B u r s a Belediye Reisi
RESNE
B u defa Bursay ziyaretim mnasebete Bursann resmi ve hususi btn teekklleri ve gzel ehrinizin b t n vatandalar t a r a f n d a n h a k k m d a izhar edden sevgi ve saygdan ok duygulandm. Modern bir zihniyetle ve temiz bir konforla v c u d a getirilen ehk P a l a s t a beni k o n u k l a y a n Bursahlarm yksek misafirperverliklerinden ok mtehassis oldum. B u r a d a T r k milletinin siyasi ve medeni yksekliini gsteren parlak deliller grdm. B u n d a n mtevellit tahasss ve teekkrlerimin sevgili B u r s a l d a r a ibln rica ederim. B u r s a kaplcalarnn b y k ve medeni ihtiyalarndan birini k a r d a y a n ehk Palas otelinin B u r s a Belediyesinin himmet ve m u a v e n e t d e d a h a fazla inkiaf edebmesini temin iin b u otelin ait olduu irketteki 34830 T r k liralk hissemi Belediyeye terk ediyorum. Ayn z a m a n d a v a k t i l e B u r s a Belediyesinin 1923 tarihinde b a n a hediye etmi olduu otel baesine m u t t a s d kk de b t n m t e m d t de Belediyeye hibe ettim. B u k k otehn bir aneksi olarak kullanlacak ve B u r s a Belediyesi bu kkn bedelini takdir ettirerek irketten o miktar hisse senedi m b a y a a edecektir. K . Atatrk
Ulus: 3 ubat 1938
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 0 4 - H A L K E V L E R N N 6. K U R U L U Y I L D N M MNASEBETYLE GNDERLEN SAYGI VE BALILIK T E L G R A F I N A CEVAP (22. kr Kaya II. 1938)
681
Dahiliye Vekili v e C . H . P . Genel Sekreteri, A n k a r a . K l t r s a h a s n d a k i inkiafmzda m h i m bir vazife gren h a l k e v lerinin yldnm mnasebetiyle gnderdiiniz t e l g r a f t a n ok m t e h a s sis oldum. T e e k k r eder ve halkevlerine uurlu ve nurlu a l m a l a r n d a b a a r l a r dilerim. K . Atatrk
Ayrt * * * Tarihi, tay: 51, 1938, s. 8
8 0 5 - SELANK ANLAMASI ZERNE ekilen Telgraf (6. V I I I . 1938) Majeste Boris I I I Bulgar Krah
Sofya
Selnik anlamasnn imzas mnasebetile bana gnderdii nazik telgrafdan dolay Majestelerine hararetle teekkr ederim. Baardmasnda Majestelerinin ald faal ve semereli hisseyi byk memnuniyetle tebarz ettirerek, Balkan milletleri iin bir refah ve muhadenet devresi aan bu tarihi eser iin Majestelerine en samimi tebriklerimi takdim ederim. K. Atatrk
Ulus: 7 Austos 1938
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 682 8 0 6 - Y E N T R K H A R F L E R N N K A B U L N N ONUNCU YILDNM D O L A Y I S L E ekilen Telgraf (9. V I I I . 1938) S a f f e t Arkan Kltr Bakam Ankara
T r k n kltr sahasndaki kabiliyetinin inkiafna temel olan harf inkdbnn onuncu yd dnm mnasebetile gnderdiiniz telgraf memnuiyetle aldm. Teekkr eder ve milletimize kltr sahasnda sonsuz b a a r d a r dderim. K . Atatrk
U l u t : 11 A u s t o . * * 193*
8 0 7 - Z M R F U A R I N I N AILMASI Z E R N E eken Telgraf (20. V I I I . 1938) B a v e k d Cell B a y a r zmir Sekizinci izmir enternasyonal fuarn atnz ve halkn hakkmdaki duygularn bddiren telgrafnz aldm. B d h a s s a fuarn seneden seneye ayr bir terakki eseri gsterdiine dair olan iarnzdan ok memnun oldum. Vazifedarlara takdirlerimin ve sayn halka teekkr ve sevgderimin ibln dder, gzlerinizden perim. K . Atatrk
Ulu 21 Agutoa 1938
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 0 8 - DOU M A N E V R A L A R I D O L A Y I S L E E K L E N Telgraf (28. V I I I . 1938) Mareal Fevzi akmak Genelkurmay B a k a m
683
Ordumuzun y k s e k ve her v a k i t olduu gibi milletin emniyetine cidden lyk kymet v e kudretle dolu manevrasmn ok istifadeli s a f h a l a r gstererek bittiini bildiren telgrafnz aldm. T r k ordusunun yaratt zaferin b u yl dnm gnlerinde k a l b i m orduya kar takdir ve kran hislere doludur. Sizin ve tercmam olduunuz aziz s h arkadalarnm h a k k m d a gsterdikleri samimi ve asd duygular, o gnlerdeki hatralarm canlandrd, heyecanlarm artrd. B a t a Siz olduunuz halde baardar derim. Kemal Atatrk
1938
cmlenize
candan
sevgi v e say-
g d a n m sunar, imdiye k a d a r olduu gibi b u n d a n sonra da d a i m a artan kutlu
U l u : 29 A u s t o s
8 0 9 - T R A N S - R A N E N HATTININ AILII E K L E N Telgraf (3. I X . 1938) Majeste R z a a h Pehlevi ahinah r a n
MNASEBETLE
Tahran
Trans Iran demir yolunun a d m a merasimini b y k bir sevinle rendim. K a r d e millet iin refah ve s a a d e t k a y n a olan verici ve kudretli idarelerinin b u b y k eseri yalnz Zat biraderaneleri iin ded kendderine kar candan rabtalarla bal olan benim iin de bir iftihar mevzuudur. B u y k s e k eseri T r k v e tran milletlerini birbirine b a h y a n idealde yeni bir k a z a n addeder v e Zat H m a y u n l a r n a en s a m i m i ve en hararetli tebrik v e temennderimi sunarm. K . Atatrk
A y n T a r i h i : 1938, a y 58, i . 48
552
8 1 0 - H A T A Y M L L E T MECLSNN AILII D O L A Y I S L E E K L E N Telgraf (3. I X . 1938) Bavekil Cell B a y a r Ankara
Bugn H a t a y Millet Meclisinin alma ve devlet reisi intihab ve bu suretle H a t a y Devletinin teesss ettiine Hariciyeden verden malmat zerine muttali oldum. Cumhuriyet Hkmetinin bu muvaffakiyetini tebrik ederim. K . Atatrk
Ayn Tarihi: * * * 1938, s a y : 58 s. 57
811 - t a y f u r skmenin h a t a y d e v l e t r e I s l I I n e seilmesi

D O L A Y I S L E E K L E N Telgraf (4. I X . 1938) B a y T a y f u r Skmen Hatay Reisi Antakya H a t a y Millet Meclisi tarafndan H a t a y Reisliine seddiinizi bildiren telgrafnz memnuniyetle aldm. B u kymetli diyarn en y k s e k m a k a m ve vazifesini ihraz ve deruhte etmi olmanzdan dolay sizi tebrik ederken inkiafn daima alka ve muhabbetle takip edeceim. H a t a y d a k i faaliyetinizde muvaffakiyetinizi temenni eyler ve H a t a y n yeni idare altnda pek ok saadet ve refahlar grmesini yrekten temenni ederim. K . Atatrk
Ulu.: 5 Eyll 1938
552 ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 812 - HATAY MLLET MECLS RES ABDLGANt TRKMENN TELGRAFINA VERLEN CEVAP (7. I X . 1938)
685
Hatay Millet Meclisi Reisi B. Abdlgani Trkmen Antakya Hatay Millet Meclisinin ve temsil ettii Hatay halknn hakkmdaki gzel duygularn bildiren telgrafnzdan pek mtehassis oldum. Hatay Millet Meclisine balad mhim vazifede muvaffakiyetler ve Hatay halkna yeni idare altnda saadetler dilerim. K . Atatrk
, , , Ulus: 8 Eyll 1938
813 - Z M R N K U R T U L U U N U N Y I L D N M M N A S E B E T Y L E GNDERLEN B A L I L I K TELGRAFINA CEVAP (12. IX. 1938) Doktor Behet Uz Belediye Reisi, zmir. Gzel zmir'in K u r t u l u g n n n y l d n m n huzur ve nee iinde kutlularken zmirlilerin h a k k m d a izhar ettiklerini bildirdiiniz s a m i m d u y g u l a r d a n ok m t e h a s s i s o l d u m . T e e k k r , m u h a b b e t ve iyi dileklerimin s a y n halka ibln dilerim. Atatrk
Tarihi, * * * s a y : 3 8 , 1 9 3 8 , i. 5
814 - D L B A Y R A M I N I (27. IX.
TEBRK
1938) D o l m a b a h e , 27. I X . 1938
B a y brahim N e c m i D m e n T r k Dil K u m m u Genel Sekreteri, Dil B a y r a m mnasebetiyle b a n a kar gsterilen temiz d u y g u l a r d a n ok m t e h a s s i s oldum. Teekkr eder, verimli almalarnzda srekli b a a r l a r dilerim. K . Atatrk
Trk Dili, T . D . K a y : 3 1 - 3 2 , 1 9 3 8 , s. 2
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 686 BALILIK CEVAP
815 - B A R B A R O S H T F A L M N A S E B E T Y L E DUYGULARINI BLDREN TELGRAFA (28. Muhittin stnda IX. 1938)
Vali ve Belediye Reisi, stanbul. B y k T r k a m i r a l i B a r b a r o s iin y a p l a n t r e n d e s a y n h a l k t a rafndan h a k k m d a izhar edddiini bildirdiiniz s a m i m i hislerden ok duygulandm. Teekkr ederim. Kemal
Ayu # * * Tariki,
Atatrk
10
sy: 58, 1938, .
816 - D E M R Y O L U N U N E R Z N C A N ' A U L A M A S I S E B E B Y L E VE BALILIK TELGRAFINA (9. Ali etinkaya Vekili. X. 1938) CEVAP
SAYGI
Nafa
A n k a r a - E r z u r u m demiryolunun Erzincan'a ulat haberini b y k memnuniyetle aldm. Muhterem halkn b u mhim ve mesut hadiseden p e k y e r i n d e o l a r a k d u y d u u s e v i n hislerini i z h a r e d e r k e n b a n a k a r gsterdiini bildirdiiniz d u y g u l a r d a n ok mtehassis oldum. Kendil e r i n e s e l m v e s e v g i l e r i m l e iyi d i l e k l e r i m i n i b l e d i l m e s i n i r i c a e d e r i m . Sizi tebrik ve muvaffakiyetinizin devamn temenni eder, muhabbetle gzlerinizden perim. K.
Ayn Tarihi, uy:
Atatrk
59, 1938, . 4
* * *
K I S A L T M A L A R H. M. H. T. V. D. K. K. T . I. T. E . Ar. Anad. v. Rum. Md. Huk. Cem. Hakimiyeti Milliye Harp Tarihi Vesikalar Dergisi K z m Karabekir, stikll Harbimiz Arivi Trk nklp Tarihi Enstits
Anadolu ve Rumeb Mdafaai Hukuk Cemiyeti
K A Y N A K L A R I - Vesikalar Trk nklp Tarihi Enstits Arivi I I - Dergi ve Gazeteler Ayn Tarihi H a r p Tarihi Vesikalar Dergisi 1 Ak Sz Albayrak Babalk Cumhuriyet Hakimiyeti Milliye leri radei Milbye zmire Doru Ankara Kastamonu Konya stanbul Ankara stanbul Sivas Balkesir 1952-1963 1919-1929 Ankara 1923-1957 1920
B.M.M. Zabt Ceridesi
Erzurum 22.IV.1919-19.I.1921 2.VII.1921-1939 1933-1963 1920-1934 27.V.1919-27.XI.1919 14.IX.1919-22.IV.1920 20.XI.1919-27.VI.1920

mevcut olanlar alnd, alnmayanlar dergide
1) Dergiden yalnz dier k a y n a k l a r d a
b u n d a n sonra y a y n l a n a c a k olanlarla beraber I I . cilde konacaktr
552
ATATRK'N TA.MM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 688 Edirne stanbul Ankara stanbul Sarkam stanbul stanbul 24.II.1923-31.V.1925 1911-1945 1935-1963 1918-1924 25.VII.1921-1928 1946-1960 1958
Paaeli Tanin Ulus Vakit Varlk Vatan Yeni S a b a h
I I I - Trl Eserler Ali Saip H. B a y u r T. Byklolu Kilikya facialar v e Urfann K u r t u l u mcadeleleri, 1957, 80);
Ankara 1924 Mustafa K e m a l ' i n bir raporu (Belleten A t a t r k H a y a t ve eseri, Ankara 1963 Trakyada Milli Mcadele, Ankara 1959, 1962 1956, A t a t r k A n a d o l u d a , Ankara C. Dursunolu A.F. Cebesoy
Mondros Mtarekesi ve t a t b i k a t , A n k a r a Milli Mcadelede E r z u r u m , Ankara 1946 Milli Mcadele Hatralar, i s t a n b u l 1955; Moskava Hatralar, stanbul J.G. Harbord G. J a e s c h k e 1955; Siyasi Hatralar, i s t a n b u l 1956
Report of the American Military Mission to Armenia, Washington 1920 Die Trkei seit dem Weltkriege I (1918-1928) Trk inklp Tarihi kronolojisi, stanbul 1939); Neues zur russiseh - trkisehen Freundschaft (Die von Welt 1919 - 1939 (Die Welt des i s l a m s V I , 3-4 s. 203); Beitraege zum Trkisehen Freiheitskampf des i s l a m s . V, 1 - 2 , s. 57); Auf dem wege zur Trkisehen Republik des i s l a m s , 1958, V, 3 - ^ , s. 217). (Die Welt 1951 (Die Welt des slams, X , s. 1 - 1 5 4 ; trkesi: Niyazi Aksu,
K . Karabekir K . Karabekir K.K. Kop
istikll Harbimizin esaslar, Sinan M a t b a a s stikll Harbimiz, stanbul 1960 Atatrk Diyarbakrda, stanbul 1938
ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER H. ehsuvarolu A. Trkgeldi F.R. Unat R . E . naydn Atatrk Byk Taarruzu gn 1959) gnne
689 bildiriyor
(Cumhuriyet: 2 7 . V I I I - 5 . I X .
Moudros ve M u d a n y a Mtarekeleri Tarihi, Ankara 1948 T.B.M.M. Hkmetinin kuruluuna ait baz vesikalar (Tarih Vesikalar: I, 6) Atatrk' zleyi, A n k a r a 1957
NDEKLER
Sra No 1,2 3 Genel d u r u m Sina Cephesi hakknda Tarih 20.IX.1917 24.IX.1917 18.XI.1917 14.X.1918 3.XI.1919 3.XI.1918 5.XI.1919 6.XI.1918 8.XI.1918 20.V.1919 22 .V. 1919 29.V.1919 30 .V. 1919 2.VI.1919 9.VI.1919 10.VI.1919 11.VI.1919 15.VI.1919 15.VI.1919 15.VI.1919 16.VI.1919 16.VI.1919 17.VI.1919 17.VI.1919 18.VI.1919 19.VI.1919 19.VI.1919 20.VI.1919 20.VI.1919 20.VI.1919 21.VI.1919 Sayfa 1 8 12 13 14 16 18 19 21 23 24 25 27 28 29 30 31 32 33 33 34 35 36 37 38 39 39 40 40 41 42
4 Kendisi iin ald izin hakkmda 5 Yeni bir kabinenin tekili lzumu 6 Bakumandanlk Vekleti'nden Mondros Mtarekesinin tatbikine dair sorulan hususlar ve alman tedbirler ... 7 8 9 10 11 Mtareke tatbikinde esas olacak maddeler Toros Tnelleri skenderun'un ngilizler tarafndan igali halinde Mondros mtarekesinin tatbik tarz izmir'in Yunanllar tarafndan igali
12 Rum etecilerinin almas 13 Mtarekeden sonra Douda takip edilecek m d a f a a hareketi 14 15 16 17 18 Ermenilerin Kars ve Sarkamtaki tahitleri stanbul'da alan Meclis-i Meveret Bekir Sami Bey'e telgraf Ali Fuat Paa'ya telgraf Kendisinin Harbiye Nezareti tarafndan stanbul'a arddna dancenebi ajanslar 20 21 22 23 24 Onnc Kolordunun lavna dair Nahcivandaki Ermeni zulmleri ve bolevik harekt Kastamonu Valiliine telgraf Konyada Ordu Mfettiinin dmana kar hazrl .. Mill Mcadelede Krtler
19 King-Crane Amerika heyetinin dou illerine seyahati ve
25 Ankaraya gelen Fransz Albay 26 Yunanllarn Trakya ve Istanbuldaki faaliyetleri 27 Rauf Bey Amasyada 28 Bir Amerikal kadnn Diyarbakrdaki tahkikat 29 Posta ve Telgraf Bamdrlklerine telgrafla tamim .. 30 Posta ve Telgraf Umum Mdrlne telgraf 31 Amasya'dan valiliklere tamim 32 Ermenistanda grevli bir Fransz subay
692 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42
NDEKLER Irak airet reisi Acemi Paann talebi Mill Tekilt Kendisinin Sivas zerinden Erzurum'a geleceine dair Dahiliye Nazrnn Vilyetlere gnderdii tamim Bir ngilizin Krtler arasmda yapt propaganda Yunanllarn Samsundaki faaliyetleri Dou olaylar talyanlarn Antalyadaki kuvveti Mslmanlara yaplan zulmler Padiahm clusu dolaysiyle Erzurumda tebriklerin kabul 43 Telgraflarn muntazam gnderilmedii hakknda 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 Asayiin teminini salyacak tedbirler Askerlikten istifas Merutiyetin iln yldnmnn tebriki Mill hareketin mahiyeti hakknda Ali Fuat Paa'ya telgraf E r z u r u m Kongresi'nin alnda okunan hutbe Kzm K a r a b e k i r Paann Heyet-i Temsiliye azas olduuna dair Sinop Mutassarrflna telgraf Hkmetin Kuvay- Milliyeye kar yanl siyaseti ... Hkmetin posta ve telgraf muhaberesinin men'ine kar alnacak tedbirler Toplant halinde bulunan Alaehir Kongresine telgraf Sinop Mutasarrflna telgraf E r z u r u m hemehriliinin kabul Postahaneler hakknda Ali Fuat Paann kumanday brakmamasna dair ... Sivas kongresi kararlar ve bir Amerikan tetkik heyetinin gnderilmesi hakknda Ali Fuat Paann Bat Anadolu Umum Kuvay- Milliye Kumandanlna tayini Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i H u k u k cemiyetinin kuruluu Padiaha arzolunacak hususlar Umumi Kongre beyannamesinin alnp alnmad hakknda 20. Kolordu Kumandannn talimat Krtlerle Trklerin beraber altklar hakknda ... Tamimlerin muntazaman tebli edilmesine dair 21.VI.1919 23.IV.1919 24.IV.1919 24.VI.1919 24.VI.1919 24.VI.1919 24.VI.1919 24.VI.1919 25.VI.1919 4.VI.1919 4 .VII.1919 7.VII.1919 9.VII.1919 22.VII.1919 3.VIII.1919 9.VIII.1919 9.VIII.1919 15.VIII.1919 16.VIII.1919 18.VIII.1919 24.VIII.1919 27.VIII.1919 27.VIII.1919 29.VIII.1919 3.IX.1919 9.IX.1919 9.IX.1919 11.IX.1919 11.IX.1919 12.IX.1919 15.1X.1919 15.IX.1919 16.IX.1919 43 43 46 47 48 48 49 50 51 52 52 53 54 55 55 56 56 57 58 60 62 62 63 64 64 65 66 67 68 69 70 71 72
NDEKLER 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 Sivas Kongresi kararlar Damat Ferit Paa kabinesinin yanl hareketi Mill arzuya uygun hareket edilmesi hakknda Damat Ferit Paann ihaneti orum Livasnn milli hareketlere itiraki Damat Ferit Paann beyannamesi Damat Ferit Paa kabinesinin ihaneti Sivasta Gl. H a r b o r d Heyeti ile yaplan konuma Veliahdn lyihas Kuvay- Milliye Hakl ikyetlerin mahalli makamlara yaplmasna dair Mslman olmayan vatandalar ve Ferit Paa kabinesi yerine yeni bir kabinenin gemesi hakknda Eskiehir Mutasarrfnn hainlii Milletvekili seimi Eskiehirdeki ngiliz Generalinin iyi tutumu Kongre kararlar ve teblilerin kylere k a d a r tamimine dair Sivas Kongresi beyannamesi K e r i m P a a n n H k m e t l e milleti b i r l e t i r m e teebbs Rizelilerin vatanseverlii Konya Valisi Cemal Beyin ihaneti E r e l i , B o l u d o l a y l a r n d a kuvay- m i l l i y e n i n almalar Asayi hakknda 16.IX.1919 16.IX.1919 17.IX.1919 18.IX.1919 20.IX.1919 21.IX.1919 21.IX.1919 21.IX.1919 22.IX.1919 24.IX.1919 24.IX.1919 24.IX.1919 24.IX.1919 24.IX.1919 25.IX.1919 25.IX.1919 28.IX.1919 28.IX.1919 28.IX.1919 28.IX.1919 28.IX.1919 28.IX.1919 30.IX.1919 1.X.1919 4/5.X.1919 5.X.1919 7.X.1919 8.X.1919 8.X.1919 11.X.1919 11.X.1919 11.X.1919 12.X.1919 12.X.1919
693 72 73 74 75 76 77 78 80 81 82 93 93 94 95 96 97 98 100 101 102 103 104 105 105 107 107 108 109 109 110 111 111 112 113
88 ttifak teklifine gelenler 89 Trabzonda bastrlacak beyanname ve B u r s a , izmit, Konyada milli hareketler 90 S a d r a z a m Paa ile yaplan muhabere 91 ngilizlerin Merzifon ve Samsundan askerlerini ektiine dair 92 stanbul Hkmeti ile varlan anlama 93 Milli Tekilta hizmeti olanlara edilen teekkr 94 Yeni kabinenin milletle beraber olduuna dair tamim ettii beyanname zerine 95 15. K. Kumandanlna gnderilen taltifname 96 Milletvekili seimi 97 Milletvekili seimi hakknda 98 Sivas Md. Huk. Cem. Merkezinin yetkileri 99 Hilmi Bey'in katli olay
IINDEKILER 100 M d a f a a - i H u k u k Tekiltna dair n i z a m n a m e 101 Milli harekete muhalefette b u l u n a n l a r 102 Milli tekilta yapt hizmetlerden dolay Eskiehir Mut a s a r r f S a b r i Beye gnderilen teekkr telgraf 103 E r m e n i Patriki Zaven E f e n d i n i n yazs h a k k n d a .... 104 stanbul gazetelerinin milli hareket mensuplarnn fotoraflarn yaynlamak istediklerine dair 105 Kilikya Kuvay- Milliye Kumandanlna yaplan tayin 106 Meclis-i Mebusan seimi ve meclisin nerede toplanaca107 Milletvekili seiminde p a r t i l e r d e n yalnz birisine rey verilmeyeceine dair 108 U r f a , Ayntap ve M a r a n F r a n s z l a r t a r a f n d a n igali 109 M d a f a a - i H u k u k Tekilt 110 Amasyada Bahriye Nazr ile kararlatrlan maddeler 111 Antep, A d a n a , Sis, Mersin, Cebelibereket M d a f a a - i H u k u k Cemiyetlerine telgraf 112 Eskiehir Merkez m e m u r u h a k k n d a 113 Heyet-i Temsiliye a z a l a r 114 Suriye Itilfnamesi 115 Bte h a k k n d a 116 B a t A n a d o l u d a Yunan igali 117 Giresun kayklarnn Yunan v a p u r l a r n a yk ve yolcu gtrmediklerine d a i r 118 Tekilt- Milliyenin kuvveti 119 Ayntap, Mara, U r f a n n F r a n s z l a r t a r a f n d a n igali zerine yaynlanan protesto 120 Meclis-i Millinin toplant yeri h a k k n d a 121 Amerikan resmi makamlarnn, itilf Devletlerinin asayii ihlllerine ve seimleri men ettiklerine dair vesika talebi 122 Heyet-i Temsiliye btesi 123 Askeri ve milli tekiltn mahalle ve kylere k a d a r geniletilmesi h a k k n d a 124 L z i s t a n sanca adaylna dair 125 Heyet-i idarelerle temasn iyi idare edilmesi hakknda 126 Yusuf K e m a l (Tengirenk)'e telgraf 127 Adana, U r f a , Marata savan d u r d u r u l m a s iin Fransz komiseri ile yaplan anlama 128 Mevlt kandili mnasebetiyle 129 E r m e n i l e r ve F r a n s z l a r t a r a f n d a n sebebiyet verilmedike silhl tecavzde bulunulmamana dair 1.XII.1919 5.XII.1919 8.XI.1919 141 142 143 13.X. 1919 15.X.1919 21.X.1919 21.X.1919 31/1.X.1919 1. X I . 1919 4/5.XI.1919 5.XI.1919 6.XI.1919 8.XI.1919 9.XI.1919 9. X I . 1919 13.XI.1919 14.XI.1919 14.XI.1919 14.XI.1919 15. X I . 1919 15.XI.1919 15.XI.1919 16.XI.1919 18.XI.1919 114 116 116 117 118 119 120 122 124 125 126 127 128 128 129 131 131 132 133 134 135
21.XI.1919 22.XI.1919 24/27.XI.1919 26.XI.1919 27.XI.1919 29.XI.1919
136 137 138 139 139 140
NDEKLER 130 Meclis-i Milliye itirak edecek olan Heyet-i Temsiliye azas yerine seim yaplmas hakknda 131 Amasya ve Tokat Md. Huk. Cemiyetiyle irtibat salanmasna dair 132 Damat Ferit Paa ile ngilizler arasnda yaplan anlama 133 Meclis-i Millinin Istanbulda toplanmas zerine alnacak tedbirler 134 Franszlarn vadi zerine silhl tecavzde bulunulmamas hakknda 135 Sivastan Ankaraya hareket 136 ehir kladan Sivas Heyet-i Merkeziyesine selm 137 Sivas Valisi Reit Paa'ya telgraf 138 Heyet-i Temsiliye Kayseride 139 Heyet-i Temsiliye azalma yaplacak seim 140 Kuvay- Milliyenin azametinin gsterilmesine dair .. 141 Yunanllarn zmiri ilhaka karar vermeleri karsnda Kuvay- Milliyenin hareket tarz 142 Yunanllarn izmiri ilhak edeceklerine dair 143 Kilisin Franszlar tarafndan igali 144 Franszlarn Adanadaki zulmlerinin protesto edilmesi zerine 145 E r z u r u m Valisinin milli hareket aleyhinde almas 146 Heyet-i Temsiliye bte ve masraflar 147 Heyet-i Temsiliye azalna seilen milletvekillerinin Ankara'ya gelmelerine dair 148 Yusuf Kemal'i Ankaraya aran telgraf 149 smet Beye lyiha hakknda verilen cevaba dair 150 Rauf Beyin Meclis-i Millide ve sulh konferansnda bulunmas 151 izmir'in Yunanistana ilhak hazrlklar zerine yazlacak protestolara dair 152 Kendisinin ve Rauf Beyin stanbul'a gitmiyeceklerine dair 153 Mill hareket aleyhinde gazetelerde kan yazlar .... 154 stanbul ve Boazlar iin mmessillere protestolar yazlmasna dair 155 Rawlinsonla yaplacak mlkat 156 Taarruz pln 157 E r z u r u m d a n milletvekili seilmesi mnasebetleriyle 158 Hkmetin tilf Devletlerine verecei muhtra
695
11.XII.1919 11.XII.1919 12.XII.1919 14.XII.1919 15.XII.1919 18.XII.1919 18.XII.1919 18.XII.1919 21.XII.1919 30.XII.1919 30.XII.1919 31.XII.1919 31.XII.1919 4.1.1920 4.1.1920 5/6.1.1920 6.1.1920 6.1.1919 6.1.1919 6.1.1920 7.1.1919 7.1.1920 7.1.1920 8.1.1920 8.1.1920 8.1.1920 9.1.1920 9.1.1920 10.1.1920
144 145 145 147 147 148 149 149 150 151 151 152 153 154 155 155 156 157 158 158 159 160 161 161 162 163 164 171 172
696
NDEKLER 159 stanbul ve Boazlar hakknda protesto 160 Boleviklerin baarlarna ve Hakimiyet-i Milliye adl bir gazete karldna dair 161 Padiahn hastalndan dolay afiyet temennisi 162 Meclis-i Millinin almas zerine Meclisi Mebusan reisliine ekilen tebrik telgraf 163 Amerikadan tstanbula gelen Rum ve Ermenilerin ve Yunanllarn faaliyetleri 164 Fransz ve ngilizlerin uyuamadklarna dair 165 Ylbanda Izmirde yaplan nmayi 166 zmir'in tahliye edileceine dair 167 Sulh konferansnda stanbul ve Boazlara dair verilen karar 168 smet Bey Heyet-i Temsiliyede 169 Sulh konferansnda lehte bir cereyan 170 Md. Huk. Cemiyetleri telgraflarndan cret alnmyacana dair 171 Cenup cephesi harekt 172 Trklerin zmiri Yunanllara brakmyacaklarna dair ngiliz istihbarat raporu 173 stanbuldan Temps ve Timesten naklen alnan haberler 174 tilf mmessilleri boleviklere kar ne gibi tedbir alacan stanbuldan soruyorlar 175 Harbiye Nazr ve E.H.U. Reisinin grevlerinden ekilmesi 176 Marataki Fransz ve Ermeni zulmleri 177 Mahmut Nedim Beyin yerine Heyet-i Temsiliyeye iki zatn seilmesi hakknda 178 179 180 181 Reat Hikmet Beyin tevkifi Trakya, Kilikya ve Salihli cepheleri Reat Hikmet Beyin tahliyesi Sivastan yeniden Heyet-i Temsiliye azas seiminin tehirine dair 182 Marata zulm grenlere Sivasllarn yardm 183 184 185 186 Marata savaa katlan bir kadn ubat 1920'de genel siyasi durum Rauf Bey ve arkadalarnn tevkif edilecekleri ihtimali Bykadaya Rusyadan gelen Rumlar, Bulgaristan ve Suriye olaylar 187 Zahum ve Karstan iki yz bin Rumun karadeniz sahillerine tehciri 11.1.1920 13.1.1920 14.1.1920 14.1.1920 15.1.1920 15.1.1920 17.1.1920 18.1.1920 21.1.1920 21.1.1920 22.1.1920 23/24.1.1920 24.1.1920 24.1.1920 24.1.1920 25.1.1920 25.1.1920 29.1.1920 29.1.1920 29/30.1.1920 30.1.1920 31.1.1920 1.II.1920 1.II.1920 3.II.1920 5.II.1920 6.II.1920 6.II.1920 6.11.1920 173 174 174 175 176 176 177 178 178 179 179 180 181 183 184 185 185 186 187 188 189 190 190 191 191 192 196 197 198
NDEKLER 188 Amasya, Erzincan, Kayseri ve Boluda alan Anadolu Kadnlar Md. Vat. Cemiyetleri 189 Reat Hikmet Beyin tevkifi sebebi 190 Franszlarn anlamak istei 191 Heyet-i Temsiliye tamimlerinin en u z a k kylere k a d a r tebli edilmesi hakknda 192 Akba cephanelii olay 193 Soma, Akhisar, Mara, Ayntap ve Adanada dmana yaplan hcumlar 194 Konyada t gazetesinin yerine " N a s i h a t " n karldna dair 195 am, Halep, Beyrutta Franszlar aleyhine cereyan .. 196 Marallarn kahramanlklar, Bandrmada ingilizlere kar baarlar 197 Hkmetin tilf Devletleri nezdinde teebbste bulunmasna ve Dastan, Azerbaycandaki zatlarla irtibat tesisine dair 198 Kuvay- Milliyenin Urfay igali 199 U r f a d a k i Franszlar kararghna Trk bayra ekildiine dair 200 Bulgaristanda Ruslarla ibirliine ve B u r s a d a Franszlarn sk tedbirleri kaldrdklarna dair 201 Akba olay ile ilgili haber 202 Marallara yaplan zulm 203 Aydn Cephesine ait rapor 204 Bekir Stk Efendi ve Bnb. Kemal Beye kolaylk gsterilmesi iin 205 Kafkasya olaylar 206 Dmana kar harektn idaresi hakknda 207 Bulgaristan ahvali ve Foaya karlan Yunan cephanesi hakknda 208 Durumun muhakemesine ve icraatta ok dikkatli olunduuna dair 209 Maratan kaan Franszlar 210 Harbiye Nezaretinin kolordulara yazd tamim zerine Fevzi Paa ile aralarnda geen telgraf muhaberesi suretleri 211 Eskiehir ve Afyondaki cephane depolarnn devrolunacana dair 212 Bat Trakya mslmanlar ve Suriye haberleri 213 Merzifondan Mara iin toplanan yardm
697
6.II.1920 7.II.1920 8.20.1920 9.II.1920 10.11.1920 10/11.11.1920 11.11.1920 11.11.1920 12.11.1920
199 199 200 201 202 202 203 204 205
12.11.1920 12.11.1920 13.11.1920 13.11.1920 13.11.1920 13.11.1920 14.11.1920 14.11.1920 14.11.1920 15.11.1920 15.11.1920 16.11.1920 17.11.1920
206 206 207 208 209 209 210 211 212 213 216 217 217
19/28.11.1920 19.11.1920 20.11.1920 21.11.1920
218 223 224 225
698
NDEKLER 214 Amerikallara her trl yaknln gsterilmesine dair 21.11.1920 215 Sulh artlarnn lehimize olduuna ve birliin devam etmesine dair 22/23.11.1920 216 Gney cephesi ve i isyanlar 23.11.1920 217 ve d durum 25.11.1920 218 Yunanllarn asker ve mhimmat sevkettiklerine dair 27.11.1920 219 Cephelere dair 27/28.11.1920 220 B u r d u r d a alan Anadolu Kadnlar Md. Vatan cemiyeti 29.11.1920 221 Anzavur ayaklanmas 29.II-2.III.1920 222 Yunanistan ve Bulgaristan haberleri 1.II.1920 223 Kara Vasf Bey, Karakol Cemiyeti, Uak kongresi ve Baha Sait Beyin boleviklerle yapt anlama 3.III.1920 224 ngilizlerin kendi askeri kyafetine soktuklar ahslar 3.III.1920 225 Kilikyada Ermeniler ve Franszlar tarafndan slmlara yaplan zulm 3.III.1920 226 Anzavurun millete tatbiki iin 3/4.III.1920 227 Ahmediye Tekiltnn ihaneti 4.III.1920 228 Cellettin Arif Beyin Meclis-i Mebusan Reisi olduuna dair 4.III.1920 229 Meclis-i Mebusan reisliine seilmesi zerine Cellettin Arif Beye gnderilen tebrik telgraf 230 Ferit Paann Sadarete gelmemesi iin 231 Ferit Paa kabinesinin Divan- liye verilmesine itilaf Devletlerinin msaade etmiyeceine dair 232 Basnn dikkate alaca hususlar 233 stanbulda Rauf Beyin Amerikan Mmessili ile yapt konuma 234 Ragp Beyin kard B u r s a olay 235 Ali Rza Paa kabinesinin vekleten idaresi 236 Anzavur'un takibi hakknda 4. Frkadan alnan malmat 237 Ahmet Anzavur'un ihaneti hakknda Kastamonu Valiliine telgraf 238 Ali Rza Paa kabinesinin istifas 239 Adriatik meselesi ve Wilson'un Trkiye iin sulh arzusu 240 241 242 243 ingilizlerin Ahmediye Cemiyeti ile anlamas Bir ingiliz memurunun posta mdrnden ald bilgi Anadolu kadnlarnn yardmlarna teekkr Ankarada toplanan Kumandanlarn Kzm K a r a b e k i r Paaya gnderdikleri selm 4.III.1920 4.III.1920 4.III.1920 4.III.1920 5.III.1920 5.III.1920 5.III.1920 5.III.1920 6.III.1920 7.III.1920 7.III.1920 8.III.1920 8.III.1920 9.III.1920 11.111.1920 226 227 228 231 233 234 236 236 242 243 244 245 246 247 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 261
NDEKLER 244 Kabineye itimat edilmesine ve boleviklerle temasa dair 245 Salih Paa kabinesine Meclisi Mebusann itimat reyi vereceine dair 246 ngilizlerin stanbulda telgrafhaneyi kontrol 247 ngilizlerin stanbulu igali 248 Heyet-i Temsiliye azalar 249 ingilizlerin stanbulu igali zerine tatbiki uygun grlen hususlar 250 Batum ve havalisinde boleviklik iln teklifine cevap 251 Dou taarruzunun zaman ve tatbik imkn 252 Birliin korunmas iin 253 Istanbulun ngilizler tarafndan igali zerine kolordulara, vilyetlere verilen direktif 254 stanbul ile resmi ve hususi gizli muhaberenin durdurulmas hakknda 255 Heyeti Temsiliyenin bilgi ve muvafakati olmadan istanbul ile muhabere edilmiyeceine dair 256 stanbul'un igali zerine islm lemine beyanname 257 A n k a r a d a derhal bir meclisin toplanmasna dair .... 258 Geyve, Eskiehir, Afyonda tnel ve kprlerin yktrlmasna dair 259 Sorularn uygun olduuna dair 260 Mebuslarn tevkifine, Hrriyet ve tilf Frkas kararlarna dair Istanbuldan alnan haber 261 Haber alma raporu 262 Istanbuldan alnan yeni malmat 263 Seim talimatna ek 264 Ermeni zulm zerine devletlere gnderilen protesto telgraf 265 Dman lehinde propaganda yapanlarn cezalandrlacana dair 266 B u r d u r Md. Huk. Kadnlar Cemiyeti faal azalar . 267 Haber alma raporu 268 stanbul'un igali zerine krtlerin canlandna dair 269 stanbuldan Anadoluya kaan mebus ve gazeteciler 270 Balkesirden alnan malmat 271 Haber alma raporu 272 Yusuf izzet Paa ve Fahrettin Beyin durumlarnn ho grlmediine dair 273 Haber alma roporu 12.III.1920 12/13. III.1920 15.III.1920 16.111.1920 16.111.1920 16.111.1920 16.III.1920 16.III.1920 16/17.111.1920 17.111.1920 17.111.1920 17.111.1920 17.111.1920 18.111.1920 18.III.1920 18.III.1920 19.III.1920 19/20.III.1920 19/20.111.1920 21.111.1920 22.111.1920 23.III.1920 23.III.1920 24.111.1920 25.III.1920 26.111.1920 26.111.1920 27.111.1920 28.111.1920 28.III.1920
699 262 263 263 264 265 266 267 267 268 269 270 270 271 272 274 276 276 278 279 280 281 282 283 284 285 286 286 287 290 291
700
NDEKLER 274 Haber alma raporu 275 Gl. Kzm K a r a b e k i r ' i n K a f k a s y a d a bolevik ordular karsnda hazr olunmasna dair teklifi 276 Haber alma raporu 277 Haber alma raporu 278 Haber alma raporu 279 Milli Meclise Edirne temsilcisinin seilmesine dair . 280 Meclis-i Mebusan Reisi Cellettin Arif Beyin stanbul'un igalini protestosu 281 Salih Paa kabinesinin yerine gelen Damat Ferit Paa kabinesinin tannmyaeana dair tamim 282 Anadolu Ajans'nn kurulduuna dair 283 Konyada 12. K. Kumandan Fahrettin Beyin stanbul'a sadk kalmas zerine kumandanlar arasnda yaplan deiiklik 284 stanbul basn zeti 285 Yusuf zzet Paann Bursa'dan Ankara'ya ifre ile arlmas 286 Yusuf zzet Paann Ankara'ya gnderilmesi iin .... 287 Yusuf zzet Paann Ankara'ya gnderilmesi iin .... 288 Mebus Bekir Sami ve Hamdullah Suphi Beyler Ankarada 289 Anzavur kuvvetlerinin Gnen'e geldiine, Fahrettin Beyin Kuvay- Milliyeyi tasvibine dair 290 Fahrettin (Altay) Bey'e telgraf 28.111.1920 29.III.1920 29.111.1920 30.III.1920 30.111.1920 3.IV.1920 6.IV.1920 8.IV.1920 8.IV.1920 292 293 294 294 295 296 297 298 299
8.IV. 1920 9.IV.1920 9.IV.1920 9.IV.1920 9.IV.1920 9.IV.1920 10.IV.1920 10.IV.1920
300 301 301 302 302 303 303 304 305 305 307 308 311 312 312 313 314 314 315 316
291 Boleviklerle temasa dair 11.IV.1920 292 Anadolu igali karsnda milletin d u r u m a hakim olduuna dair 12.IV.1920 293 B u r s a Valisinin deitirildiine dair 15.IV.1920 294 Boleviklerle yaplacak muahedenin msveddesi 16.IV.1920 295 Ankara Mftsnn verdii fetva 16.IV.1920 296 Anzavura kar ciddi harekt 18.IV.1920 297 Dmanlarn memlekette ciddi hareketine kar 15. K. Kumandanlndan istenen yardm 18/19.IV.1920 298 Susurluk Um. Kuvay takibiye kumandannn baarl harektna dair telgraf 19.IV.1920 299 Fevzi Paann Milli M d a f a a Veklletine tayininin uygun grldne dair ifre 20.IV.1920 300 Anzavur isyannn bastrldna dair ifre 21.IV.1920 301 apulculara kar Kuvay- Milliyenin alaca tedbirler 22.IV.1920 302 Meclis reisliini kabul hakknda ifre 24/25.IV.1920
NDEKLER 303 Sultan Abdlhamidin yakm Rauf bey hakknda telgraf 304 Dman propagandasna inanlmamas iin B.M.M. nin memlekete beyannamesi 305 Trkiyenin Sovyet Rusya ile beraber emperyalist hkmetlere kar sava ve yardm teklifi 306 smet (nn) Bey'in Erkn- Harbiye-i Umumiye Riyasetine tayininin tamm 307 B.M.M. nin almas mnasebetiyle Sivas Kadnlar Cemiyetin'e gnderilen teekkr telgraf 308 B.M.M. nin almas zerine padiaha telgrafla gnderilen sadakat arzas 309 Fevzi Paann Ankara'ya geldiine dair tamim 310 Hududu tecavz kararnn beklenmesine dair ifre . 311 Krte Zeyn gazetesinin alnmamasna dair telgraf . 312 Tetkike bal kararlar hakknda tamim 25.IV.1920 25.IV.1920 26.IV.1920 26.IV.1920 27.IV.1920 27.IV.1920 27.IV.1920 28.IV.1920 28.IV.1920 28.IV.1920
701 316 317 318 319 319 320 322 322 323 323 324 325 325 326 326 328 328 330 330 331 332
313 B.M.M. aldktan sonra her tarafta cereyan edecek muameleler 28.IV.1920 314 Istanbuldan seim blgelerine giden mebuslardan bazlarnn Kuvay- Milliye aleyhinde tahriklerine ait ifre 28/29.IV.1920 315 stanbuldaki kabine erkn hakknda ifre 29.IV.1920 316 Yeni kurulan Orenburg Hkmetine yazlan tebrik 29.IV.1920 317 Fevzi Paann B.M.M. de verdii nutka dair tamim . 29.IV.1920 318 smail Hakk Efendi meselesine dair ifre 319 B.M.M. Hkmetinin kurulduuna dair Avrupa devletleri Hariciye nezaretlerine verilen nota 320 cra Vekilleri seimi hakknda ifre 321 Azerbaycandan bor p a r a alnmas areleri iin ifre 322 Byk Millet Meclisi tekiltna ait tamim 323 Mtarekeden sonra hizmeti olanlara tamim edilen teekkr 324 Siyasi genel durum ve boleviklerle ittifak iin aradaki Ermenistan engelinin kaldrlmasna dair Vekiller Heyeti mzakeresi 325 Berat gecesi mnasebetiyle Gl. Kzm Karabekir'e Heyeti Umumiyenin teekkr cevab 326 B.M.M. eriye Encmeni tarafndan hazrlanan ve Mecliste kabul edilen slm lemine beyanname 327 B y k Millet Meclisinin b t n slm lemine beyannamesi 328 B.M.M. nin Boleviklerle anlama yaplmadan hududun geilmemesine dair karar 30.IV.1920 30.IV.1920 2.V.1920 3.V.1920 4.V.1920 6.V.1920
6.V.1920 9.V.1920 9.V.1920 9.V.1920 10.V.1920
333 334 334 338 342
702
NDEKLER 329 Hududun geilmesi teklifi zerine Vekiller Heyetinin Gl. Kzm Karabekir'den sorduu hususlar 12.V.1920 330 Trabzon Valisi Hamit Beyin grevinden alnmasna dair ifre 12 .V.1920 331 Edirne Meclisinin m d a f a a kararnn uygun olduuna dair ifre 14.V.1920 332 Trakyann mdafaas iin Bulgarlarla anlama ve Aydn cephesinde mukabil teebbslere dair ifre 14/15.V.1920 333 syanlar 15.V.1920 334 Damat Feridin vatan haini olduuna dair B.M.M. karar hakknda tamim 20.V.1920 335 Ayntap cephesinde Franszlarla harbin durdurulduuna dair telgraf 28/29.V.1920 336 K a f k a s cephesine dair Vekiller Heyeti karar 1 .VI.1920 337 Elviye-i selsenin igali iin Vekiller Heyeti karar hakknda ifre 6.VI.1920 338 Sovyet Rusya Dileri Komiseri'ne verilen cevap .... 20.VI.1920 339 ierin'e verilen cevaba, harektn tehirine ve yolda bulunan bolevik heyeti ile temas edilmesine dair 21.VI.1920 340 stanbuldan memur edilen si kumandanlarn Dzcede idam edildiklerine dair telgraf 29.VI.1920 341 Byk Millet Meclisinin yetkileri hakknda telgraf . 29.VI.1920 342 B.M.M. cra Vekillerinin istikll iin btn milleti Yunanllara kar savaa aran beyannamesi 2.VII.1920 343 Bolevikler aleyhine ngilizlerle anlama yaplacana dair yalan haber 15.VII.1920 344 Milli bayramn onnc yldnm dolaysiyle vilyet ve kumandanlklara gnderilen tebrik telgraf ... 23.VII.1920 345 Mdafaa-i Hukuk Cemiyetinin ve askeri makamlarn grevine dair telgraf 27/28.VII.1920 346 Ktahya Mutasarrfna telgraf 6.VIII.1920 347 Bayram mnasebetiyle orduya bir tamim 27.VIII.1920 348 Moskovadaki murahhas heyetinden gelen rapor, komnist faaliyeti, dou cephesi 16.IX.1920 349 Nisab- mzakere kanunu, Cellettin Arif Beyin Erzurum valiliine tayini meselesi ve Trabzon Valisine dair ifre 20.IX.1920 350 Gl. Kzm Karabekir'e fedakrlklarndan dolay gnderilen ifreli cevap 4.X.1920 351 9. Frka K. Halit Beyden alnan telgraf ile cevab sureti 6.X.1920 352 Dou Cephesindeki baarlar zerine ekilen telgraf 8.X.1920
342 343 344 345 345 347 348 349 352 353 354 355 356 356 360 360 361 362 363 364
368 369 369 370
NDEKLER 353 Van, Bitlis'in Ermenilere braklmayacana, muahedeyi imzaya yetkili olduuna dair Moskovada Bekir Sami Beye gnderilen ifreli talimat 354 Bat cephesindeki baarlar zerine Kumandanla gnderilen tebrik telgraf 355 Trkiye Komnist Partisi tekilt 356 K a r s Kalesinin alnmas zerine ekilen telgraf 357 Kars kalesinin alnmas zerine B.M.M. nin Gl. Kzm K a r a b e k i r ' e teekkr 358 Komnizmin en byk kumandanlarn elinde kalmasna dair ifre
703
16.X.1920 26.X.1920 26.X.1920 30.X.1920 30.X.1920 31.X.1920
371 374 374 375 376 376 378 378 379 379 380 381 381 382 382 383 383 384 385 385 386 386 387 389
359 stenen p a r a hakknda G a r p Cephesi kumandanlna tahrirat 2.XI.1920 360 Azerbaycan murahhasna hediyesinden dolay yazlan teekkr 8.XII.1920 361 Miralay Halit Beyi yanna istediine dair ifre 8.XII.1920 362 Cevat Abbas ve Galip Bahtiyar Beylerin Edirne'nin kurtarlmasna alacaklarna dair vesika 14.XII.1920 363 Bolu ve Dzcede toplanan seyyar J a n d a r m a kuvveti hakknda telgraf 22.XII.1920 364 Kuvve-i Seyyare Kumandan Ethem Beyin Tekiltna dair ifre 23.XII.1920 365 Duyulan haberlerin incelenmesi hakknda telgraf ... 25/26.XII.1920 366 Asayi hakknda beyanname 25/26.XII.1920 367 E d i p Bey mfrezesine dair ifre 29.XII.1920 368 Ethem Bey kuvvetlerinin artrlmamasna dair ifre 2.1.1921 369 Dastan'n bamszl dolaysiyle Moskovada Halk komiserleri Reisi Lenin'e gnderilen telgraf 5.1.1921 370 Birinci nn zaferini tebrik telgraf 11.1.1921 371 Cafer Bey hakknda ifre 18.1.1921 372 Feke Belediye Reisi hakknda yaz 23.1.1921 373 Mustafa Suphi Efendi hakknda ifre 25.1.1921 374 Byk Millet Meclisinin ikinci toplanma yl dolaysiyle tamim 2.III.1921 375 Anadolu'daki Hristiyanlarn emniyetine dair telgraf 12.III.1921 376 Anadolu ve Rumeli Mdafaa-i H u k u k Cemiyeti merkez yelerinin isimleri hakknda tamim 21.111.1921 377 Mdafaa-i Hukuk Cemiyeti merkezlerine vatansever, azimli ahslarn seilmesine ve B.M.M. nin cemiyetin kongresi olduuna dair ifre 22.III.1921 378 E r z u r u m Mebuslarndan Hseyin Avni ve Cellettin Arif Beylerin Meclisteki muhalefetlerine dair ifre . 25.111.1921
389 390
704
NDEKLER 379 Mehmet Emin Yurdakul'a telgraf 380 Namk Kemal'in olu Ali Ekrem'in tebrik telgrafna cevap 381 Dou siyasetinin takibi hakknda ifre 382 Yunan zulmlerine dair insanlk lemine beyanname 383 Fahrettin Altay'a telgraf 384 Hopaya gelen Efgan Sefirinin nn ve Dumlupmar zaferlerini tebrikine verilen cevap 385 Trk Rus dostluk tezahr dolaysiyle gnderilen yaz 386 D u m l u p m a r zaferi zerine ekilen telgraf 387 kinci nn ve D u m l u p m a r zaferleri dolaysiyle tebriklere cevap 1.IY.1921 10.IV.1921 11.IV.1921 12.1V.1921 12.IV.1921 12.IV.1921 12.IV.1921 12/13.IV.1921 16.IV.1921 391 392 392 393 396 396 397 398 398 399 400 401 401 402 402 403 406 407 408 408 409 410 412 412 414 415 417 418
388 B.M.M. nin ald gnn milli bayram olarak kabul dolaysiyle ekilen telgraf 23.IV.1921 389 Anadoluya gemesinin mahzurlu olacana dair ehzade mer Faruk Efendiye telgraf 27.IV.1921 390 Halil Paann ve Bnb. Naim Cevat Beyin Halk uralar Frkas propagandalarna dair 10.V.1921 391 Moskova Byk Elisi Ali Fuat Paadan alnan rapor hakknda yaz 10.VI.1921 392 eyh Sunusinin bayram mnasebetile gnderdii tebrike verilen cevab 12.VI.1921 393 Albayrak gazetesinde ordu aleyhinde kan yaz 25.VI.1921 394 Mdafaa-i Hukuk Grubu Talimatnamesinin tamimi (Haziran 1921) 395 Anayasa'da halklk esasna dair ifre 25.VII-I.VIII.1921 396 Anayasa ve Mdafaa-i Hukuk Tekiltna dair ifre 26.VII.1921 397 Bat Cephesi kararghndan Meclis ikinci Reisliine telgrafla verilen malmat 26.VII.1921 398 Tekilt kanunundaki halklk ve Md. Huk. G r u b u hakknda ifre 31.VII.1921 399 ounluun Meclis g r u b u n d a olduuna dair ifre ... 1.VIII.1921 400 Cephelerdeki son durum hakknda tamim 1.VIII.1921 401 Azerbaycan Hkmeti tarafndan hediye edilen servislere dair yaz 3.VIII.1921 402 Yunanllarn harimi ismetimizde boulacana dair beyanname 5.VIII.1921 403 Orduya yardm iin (1) numaral teklif-i Milliye emri 7.VIII.1921 404 Orduya yardm iin emir 7.VIII.1921 405 Orduya yardm iin emir 7.VIII.1921 406 Orduya yardm iin emir 7.VIII.1921
NDEKLER 407 Orduya yardm iin emir 408 Orduya yardm iin emir 409 Orduya yardm iin emir 410 Orduya yardm iin Teklif-i Milliye emri 411 Orduya yardm iin Teklif-i Milliye emri 412 Orduya yardm iin Teklif-i Milliye emri 413 Mustafa Kemal Paaya Bakumandanlk verilmesi mnasebetiyle yazlan mektup 414 Esirgeme K u r u m u ' n a teekkr telgraf 415 Halide Edib'e telgraf 416 Ciddi savalara balanacana dair telgraf 417 (10) numaral Teklif-i Milliye emri hakknda telgraf 418 Ordu hakknda teminat 419 Sakarya meydan savann kazanldna dair tamim 420 En son Yunanly yok etmek iin genel seferberlik iln 421 Sakarya zaferi zerine verilen emir 422 Fahrettin Paa'nn terfiini tebrik 423 Yunan kuvvetini krmak iin millete beyanname 424 Sakarya Zaferini tebrik eden Zonguldakllara telgraf 425 Kastamonu Vilyetinin tebrikine verilen cevap 426 Sivrihisarda dman bakumandannn nianlarnn bulunduuna dair telgraf 427 Sakarya zaferi mnasebetiyle Batum Baehbeaderinin tebrikine verilen cevap 428 Kendisine Gazi ve Mir unvanlarnn verilmesi zerine orduya beyanname 429 Sakarya zaferi zerine Ankarallarn tebrikine verilen cevap 430 Samsunlularn ehit ocuklarna yardm 431 Sakarya zaferi mnasebetiyle Azerbaycan Mmessili ibrahim Abilov'un tebrikine verilen cevap 432 Sovyet Azerbaycan Mmessilinin Trkiyeye gelii dolaysiye ekilen telgraf 433 Trk dostu Pierre Loti'ye hal gnderilmesi mnasebitiyle yazlan mektup 434 Mebus Hilmi Beyin durumu Enver ve Halil Paalara aklayacana dair mektup 435 Mecliste askeri kumandanlar aleyhinde cereyan 436 Cemal Paann Enver Paa ile ilgisini kesmesine dair telgraf 437 Adanann tekrar anavatana gemesi zerine Adanallara beyanname 7.VIII.1921 7.VIII.1920 8.VIII.1921 8.VIII.1921 8.VIII.1921 8.VIII.1921 11.VIII.1921 Austos 1921 18.VIII.192I 21.VIII.1921 21.VIII.1921 3.IX.1921 13.IX.1921 13.IX.1921 13.IX.1921 13.IX.1921 14.IX.1921 15.IX.1921 15.IX.1921 17.IX.1921 18.IX.1921 20.IX.1921 20.IX.1921 21.IX.1921 29.IX.1921 29.IX.1921 3.XI.1921 3.XI.1921 13.XI.1921 26.XI.1921 5.XII.1921
705 419 420 421 422 423 423 425 425 426 426 427 428 428 429 429 431 431 433 434 434 435 435 437 437 438 438 439 439 440 441 442
706
NDEKLER 438 Ukrayna Elisinin Mecliste okunan beyanat mnasebetiyle ekilen telgraf 439 Cemal Paann nkarann talimatiyle hareket etmesine dair ifre 440 Rza Nur'a telgraf 441 Cepheleri dolamak isteyen gazetecilerden Ahmet Emin'e verdii izin kd 442 Bursa'da Remzi Usta'ya verdii takdirname 443 Milli M d a f a a vekillii hakknda ifre 444 Dou cephesinden ayrlmasnda tereddt olunduuna dair ifre 445 Durak Bey ve Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti ad hakknda ifre 446 Gnderilen fotorafnn alndna dair Kzm Karabekir Paaya ekilen telgraf 447 Bat cephesi iin deve satn alnmas hakknda yaz 448 Avrupaya giden Yusuf Kemal beyin Istanbulda karlat glkler 449 U byk devlet tarafndan teklif edilen mtareke artlarna dair telgraf 450 ikinci nn zaferinin yldnm mnasebetiyle ordulara beyanname 451 kinci nn zaferinin yldnm dolaysiyle brahim Abilov'a verilen cevap 452 ikinci nn zaferinin yldnm dolaysiyle 453 Meclis seimlerinde liyakat ve ihtisas sahiplerinin tercih edilmesine dair ifre 454 Demiryollarnda Trk memur kullanlmas hakknda yaz 455 Trk-Ukrayna anlamasnn tasdiki dolaysiyle Lenin'e gnderilen mektubun tercmesi 456 Anadolu ve Rumeli Md. Huk. Cem. Tekilt 457 Azari Dekovil hatt inaatna dair yaz 458 Yusuf zzet Paa'nn vefat mnasebetiyle eine telgraf 459 Mecliste mzakereleri geletirme hareketi 460 Bakumandanln ay uzatlmasna dair kanun ... 461 Mersin genler yurdu fahri bakanln kabulne dair ekilen telgraf 462 Tevhid-i E f k r sahibi Velit Beyin milli hareketlere muhalif kalmadna dair ifre 463 Vekiller Heyetinin istifasna ve bakumandanlk ve reislikten istifa edeceine dair ifre
20.XII.1921 24.XII.1921 28.XII.1921 31.XII.1921 10.1.1922 10.1.1922 17.1.1922 1.II.1922 26.11.1922 11.III.1921 27.111.1922 29.111.1922 31.III.1922 2.IV.1922 3.IV.1922 3.IV. 1922 10.IV.1922 15.IV.1922 Nisan 1922 19.IV.1922 5.V.1922 29.VI.1922 29.VI.1922 1.VII.1922 10.VII.1922
444 445 446 447 447 448 448 449 449 450 450 451 452 453 453 454 455 456 457 460 461 461 463 463 464 464
NDEKLER 464 Yeni Vekiller Heyetinin Mecliste seileceine dair ifre 11.VII.1922 465 Bakumandanln uzatlmasna dair kanun, Anadolu ve Rumeli Md. Huk. grubu nizamnamesi hakknda ifre 20/21.VII.1922 466 Meclis hafi celselerinin artmas ve tarihi deeri hakknda yaz 24.VII.1922 467 Bat cephesinde ina edilen dekovil hatt hakknda yaz 29.VII.1922 468 General Townshendin Konya'ya hareketine dair telgraf 30.VII.1922 469 Franszlarn lokomotif ve vagon vereceine dair ifre 22.VIII.1922 470 Dmana taarruza balandna dair ifre 25/26.VIII.1922 471 26 Austos zaferine dair telgraf 27.VIII.1922 472 Ruen Eref Beye Afyon kararghna gelmesi iin gnderilen ifre 473 Afyonkarahisardaki baarlar, halkn enliine dair ifre 474 475 476 477 Bat cephesinden ordulara gnderilen beyanname ... Dumlupnar zaferi zerine Trk milletine beyanname Ktahyann geri alnmas Uak ve Eskiehire yaklaldna dair ifre 27.VIII.1922 28.VIII.1922 1.IX.1922 1.IX.1922 1.IX.1922 2.IX.1922 3.IX.1922 3.IX.1922 4.IX.1922 5.IX.1922 6.IX.1922 7.IX.1922 9.IX.1922 9.IX.1922 10.IX.1922 10.IX.1922 10.IX. 1922 13.IX.1922 22.IX.1922 23.IX.1922
707 465
466 467 468 469 469 470 470 471 471 473 474 475 475 476 476 477 478 478 479 480 480 481 481 482 482 434 484
478 Ktalarn Eskiehir'e girdiine dair ifre 479 Hudutlarn alacana dair yaz 480 Gl. Trikopis ve dier kumandanlarn teslim olduklarna dair ifre 481 Ktalarn Alaehir'e yaklatna dair ifre 482 Dmann zmir istikametinde takip olunduuna dair ifre 483 Salihli, Manisa ve Turgutlu istikametinde dmann batya atldna dair ifre 484 Turgutlu zerinden izmir'e hareket edildiine dair ifre 485 Zaferden sonra orduya teekkr mesaj 486 9 Eyllde zmir'e girildiine dair ifre 487 zmir'deki ingiliz Konsolosunun Nurettin Paaya Trkiye ile h a r p halinde olmadklarna dair beyan 488 Mmessillerinin mzakereler iin Turgutluya gelmelerine dair konsolosluklara gnderilen telgraf 489 zmir ve Bursann alnmas zerine millete beyanname 490 ngiliz ve Franszlarn tarafsz blgeye girilmemesine dair teklifleri zerine yazlan ifre 491 stanbulun igali mnasebetiyle dou cephesinden gnderilecek ehit ocuklarna dair telgraf
708 492
NDEKLER zmir hemehriliini kabul ettiine dair zmirlilere gnderilen yaz 493 Halas bekleyen ahaliye Bakumandann beyannamesi 494 Tarafsz blge hakknda 495 Kardinal Gaspari'ye telgraf 496 Harington'a verilen cevap 497 M u d a n y a k o n f e r a n s n d a k o n u u l a c a k h u s u s l a r hakknda 498 Kendisine zmir hemehrilii tevcihi zerine 499 Ankara hemehriliine davet olunmas dolaysiyle Ankarallara gnderilen yaz 500 Gl. Kzm K a r a b e k i r ' i n Ankara'da beklendiine dair ifre 501 Mudanya Konferans Reisi smet Paaya gnderilen talimat 502 Mudanya Konferans dolaysiyle smet Paa ekilen telgraf 503 Trakyann Trkiyeye geri verilmedii takdirde istanbul zerine harekete geilmesine dair 504 Son zafer dolaysiyle kendisine gelen tebriklere verilen ak cevap 505 Yunan ordusunun Trakyay tahliyesine ve Boazlarda tarafsz blgeye dair proje 506 Mukaveleyi imzaya yetkili olduuna dair ismet Paaya gnderilen ifre 507 Yeni projeye dair telgraf 508 Projenin 5. maddesine dair 509 Mudanya Konferansnn imzalanmasndan sonra Gl. Haringtona gnderilen telgraf 510 Mdafaa-i Hukuk ve Belediye reisliklerine Mudanya mukavelesini bildiren telgraf 511 Sulh konferansnda Trkiye Devletinin B.M.M. tarafndan temsil edileceine dair yaz 512 Yusuf Kemal'e telgraf 513 Fahri mderrisliine dair teekkr telgraf 514 Vahidettin Efendinin firar zerine hal'i meselesi, emanatn muhafazas, Mecliste seilecek Halifeye dair talimat 515 Rus ihtillinin yldnm dolaysiyle Moskovada Merkez Panrus komitesi Reisi Mr. Kalinin'e gnderilen tebrik telgraf
24.IX.1922 Eyll 1922 26.IX.1922 27.IX.1922 28.IX.1922 1.X.1922 3.X.1922 5.X.1922 5.X.1922 6.X.1922 6.X.1922 6.X.1922 8.X.1922 9.X.1922 10.X.1922 10.X.1922 10.X.1922 11.X.1922 11.X.1922 18.X.1922 24.X.1922 26.X.1922
485 486 486 488 488 489 491 491 492 493 494 495 495 496 497 498 499 500 500 501 502 503
7.XI.1922
503
7.XI.1922
505
NDEKLER 516 Hindistanda Merkezi Hilfet komitesi Reisine gnderilen mektup 517 stanbul Trkoca Genel Sekreteri'nin Milli Zafer'i tebrikine verilen cevap 518 retmen adaylarna telgraf 519 Adanadan imzasz mektupla bir Kur'an gnderilmesi zerine Hakimiyet-i Milliye eliyle bildirilen teekkr 520 Konya Vilyetine gnderilen teekkr telgraf 521 Seryaver Salih (Bozok) Bey'in, annesinin lmn bildiren telgrafna cevap 522 Annesinin vefat dolaysyla gelen taziye telgraflarna cevap 523 Annesinin lm dolaysiyle Halifenin telgrafna verilen cevap 524 Annesinin lm dolaysiyle B.M.M. ikinci Reisine gnderilen cevap 525 Annesinin lm dolaysiyle gelen taziyeler zerine B.M.M. ikinci reisine ekilen telgraf 526 Evlenmesi zerine Halife Abdlmecid'in tebrikine verilen cevap 527 Evlenmesi zerine Kayseride Trk Ortodokslar Bapiskoposunun tebrikine verilen cevap 528 Atatrk'n evlenmesi zerine Rus Elisi Aralov Yoldan telgrafna verilen cevap 529 Bitlis ve havalisinin genel durumu hakknda 530 Halife Abdlmecide gnderdii hediyeden dolay ekilen teekkr telgraf 531 stanbul zciler Oca babuluunu kabul zerine istanbul Vilyetine ekilen telgraf 532 Osmaniyede Kendisini bekleyen heyetlerin herbirine gnderilen telgraf 533 Vekiller Heyetine tebli edilen yeni seim kanununa ait k a r a r sureti 534 stanbul Darlmuallimininin 77 nci yl dnm dolaysiyle idare, retim heyeti ve rencilere gnderilen telgraf 535 Seim hakknda beyanname 536 Seim almalarna ar 537 Yeni seim dolaysiyle stanbul ahalisine beyanname 538 R a m a z a n ay dolaysiyle orduya gnderilen tebrik telgraf
709
9.XI.1922 20.XI.1922 5.XI.1922 4.1.1923 10.1.1923 15.1.1923 17.1.1923 17.1.1923 22.1.1923 22.1.1923 5.II.1923 10.11.1923 10.11.1923 27.11.1923 1.III.1923 1.III.1923 13.111.1923 1.IV.1923
505 506 507 507 508 508 509 509 510 510 511 511 511 512 512 513 513 514
7.IV.1923 8.IV.1923 8.IV.1923 11.IV.1923 16.IV.1923
515 516 519 520 522
710
NDEKLER 539 Afyonkarahisar isyan dolaysiyle yazlan yaz 540 zmir'den adaylnn konulmas hakknda 541 Md. H u k . esaslarn kabulde tereddt gsteren Trabzonlularn telgrafna verilen cevap 542 Yeni seim dolaysiyle Trabzon ahalisine beyanname 543 Milli bayram dolaysiyle ordulara gnderilen tebrik telgraf 544 23 Nisan beyannamesi 545 Trabzonlularn Md. Huk. esaslarn kabul ettiklerine dair yazlarna verilen cevap 546 stanbul Vilyetine telgraf 547 Trabzon Md. Huk. Cem. almalarna dair Heyet-i Mteebbiseye yaz 548 Md. Huk. Cem. almalarna dair Maka Belediye, Md. Huk. Reisliklerine gnderilen yaz 549 Evkaf ileri hakknda telgraf 550 Lzistan hemehriliini kabul ettiine dair Rize Meclis-i daresine gnderilen yaz 551 Milli Hakimiyete bal olan Afyonkarahisarllara gnderilen telgraf 552 Polathane Md. Huk. Cemiyeti almalarna dair heyete gnderilen telgraf 553 stanbul Trkocama telgraf 554 Bayram dolaysiyle Md. H u k . ve Belediye heyetlerine ekilen telgraf 555 Orduya gnderilen bayram tebriki 19.IV.1923 19.IV.1923 21.IV.1923 21.IV.1923 23.IV.1923 23.IV.1923 23.IV.1923 24.IV.1923 25.IV.1923 29.IV.1923 25.IV.1923 28.IV.1923 2.V. 192 3 3.V.1923 5.V.1923 16.V.1923 16.V.1923 522 523 523 524 526 527 527 528 528 529 529 530 530 531 532 532 533 533 533 534 535 535 535 536 536 537 538
556 Hac Sleyman Efendi'ye telgraf 20.V.1923 557 Adana mebusu Zamir Bey'e (Damar Arkolu) verdii vesika 31.V.1923 558 zmir'de Mtekaidin Zabitan Teavn Cemiyeti'ne telgraf Haziran 1923 559 Dersaadette Adalar Belediye ve Mdafaa-i Hukuk Riyasetlerine telgraf Haziran 1923 560 anakkale Milletvekili seimine dair tamim 2.VI.1923 561 Md. H u k . Cem. ve Halk Partisinin seim almalarna dair tamim 2.VI.1923 562 Gnderilen levha hakknda teekkr telgraf 15.VI.1923 563 Karesi ikinci semenlerine gnderilen beyanname .. 18.VI.1923 564 Seim dolaysiyle stanbul Md. Huk. Cemiyetine verilen cevap 19.VI.1923 565 Karahisar mebusu Ali Beyefendiye telgraf 20.VI.1923
IINDEKILER 566 stanbul M d a f a a - i H u k u k K a z a Heyeti Riyasetine telgraf 567 Kendisine stanbul hemehrilii tevcih olunmas zerine Belediyeye gnderilen yaz 568 Seim dolaysiyle E d i r n e Md. H u k . Reisliine gnderilen telgraf 569 stanbul ikinci semenleri h a k k n d a telgraf 570 Beyolu semenlerine teekkr telgraf 571 Mderrislik ehadetnamesinin verilmesi zerine teekkr telgraf 572 Eskiehir aday seiminde grlen yanl hareketlere dair Belediye ve Tefti Heyetine gnderilen yaz 573 Lozan sulh mzakerelerine dair smet Paaya ekilen telgraf 574 Eskiehir aday seimine dair Belediye ve Md. H u k . Reisliklerine ekilen teekkr telgraf 575 S e i m d e n sonra Belediye ve M d a f a a - i H u k u k Cemiyetleri Reislerine gnderilen telgraf 576 Orduya gnderilen b a y r a m tebriki 577 Mdafaa-i H u k u k ve Belediye Reisliklerine gnderilen b a y r a m tebriki 578 E m i r avuluunu y a p a n Ali Metin'e verdii vesika 579 zmir Belediyesine kurtulu bayram dolaysiyle gnderilen telgraf 580 Memleketin k a l k n m a s iin slm lemine bir hitabe 581 M d a f a a - i H u k u k liva heyetleri reislerine telgraf .... 582 zmir Belediye Reisliine telgraf 583 stanbul Vilyetine telgraf 584 C u m h u r b a k a n l n a seilmesi zerine alnan tebriklere ak teekkr 585 Cumhuriyetin iln dolaysiyle Halifenin tebrikine verilen cevap 586 Cumhurbakanlna seilmesi dolaysiyle Sovyet IcraKomitesi Reisi Mr. Kalinin'in tebrikine verilen cevap
711
20.VI.1923 21.VI.1923 23.VI.1923 23.VI.1923 23.VI.1923 28.VI.1923 1.VII.1923 4.VII.1923 9.VII.1923 18.VII.1923 24.VII.1923 24.VII.1923 18.VIII.1923 9.IX.1923 28.IX.1923 4.X.1923 E k i m 1923 1.XI.1923 1.XI.1923 1.XI.1923 4.XI.1923 13.XI.1923 19.XI.1923 22.1.1923 26.11.1923 3.III.1923 Eyll 1924
538 538 541 541 542 542 543 544 545 546 547 547 548 548 549 550 551 551 551 552 552 553 553 553 554 554 555
587 Mtekadin-i Askeriye Cemiyeti'ne telgraf 588 Halk Partisi Reisliine veklet etmesi iin smet Paaya gnderilen yaz 589 T r k Tircaret Birlii Kongresi'ne telgraf 590 B a r o ikinci reisine telgraf 591 D a r l f u n u n Eminine verilen cevap 592 Mahmut E s a t Bey'e telgraf
712
NDEKLER 593 brahim Hilmi Bey'e teekkr telgraf 594 stanbul ehremaneti'ne telgraf 595 E r z u r u m depremi dolaysiyle telgraf eken Fransz Cumhurreisine cevap 596 Anatol Frans iin taziye telgraf 597 Ziya Gkalp'n hastal mnasebetiyle ekilen telgraf 598 Fransa ile yaplacak hava yollar mnasebetine dair mektup 599 Ziya Gkalp'n lm zerine eine ekilen basal telgraf 600 B a b a k a n smet Paa'nn istifasna dair B.M.M.'e gnderilen yaz 601 Babakann istifas zerine gnderilen yaz 602 Reit Galip'e teekkr telgraf 603 Tayyare Cemiyetine gnderilen teekkr yazs 604 Gen havalisindeki isyan olayn tel'in eden Adanallara cevap 605 eyh Sait isyann tel'in eden Trabzonlulara cevap .. 606 eyh Sait isyann tel'in eden Trabzon Trkoca Reisine cevap 607 rtica hadisesi dolaysiyle stanbul Darlfunun Eminine verilen cevap 608 Gen isyan dolaysiyle millete, orduya ve memurlara beyanname 609 orum mebusu Ferit Bey'in eine taziyet telgraf .... 610 niversite Talebe Birlii'nin telgrafna cevap 611 Vatandalara gnderilen bayram tebriki 612 Ordulara gnderilen bayram tebriki 613 lk murassa nian tevcih ettiklerinden dolay tayyare cemiyetine gnderilen teekkr yazs 614 Seferberliin kaldrlmas dolaysiyle vatandalara beyanname 615 stanbul'da Trkiye Hilliahmer Cemiyeti Meclis-i Umum Riyasetine telgraf 616 Bay Ltfi Fikri hakknda stikll Mahkemesine gnderilen yaz 617 Afyonkarahisar genlerinin telgrafna cevap 618 Abdlhak Hmit'e telgraf 619 Eski messeselerin kaldrlmas zerine ekilen telgraf 620 Yeniliklere kar gsterdikleri ilgiden dolay Balkesir Mftsne ve Tokat Rfai eyhine gnderilen telgraf 8.X.1924 13.X.1924 13.X.1924 17. X.1924 21.X.1924 21.X.1924 555 556 556 556 557 557 558 22.XI.1924 22.XI.1924 1.11.1925 24.11.1925 26.11.1925 1.III.1925 1.III.1925 1.III.1925 7.III.1925 13.III.1925 20.III.1925 23.IV.1925 23.IV.1925 24.V.1925 31.V.1925 24.VII.1925 15.VIII.1925 29.IX.1925 8.IX.1925 8.IX.1925 8.IX.1925 558 559 559 560 560 561 561 562 562 564 564 565 565 566 566 568 568 569 569 570 570
NDEKLER 621 Tekke ve zaviyelerin kaldrlmas zerine gelen telgraflara verilen cevap 622 Ankara Hukuk Mektebine telgraf 623 Kastamonu Vilyetine telgraf 624 Cumhuriyet Halk Partisi Divannn tevecchleri zerine Reis smet Paaya yazlan teekkr 625 Amanullah Han'a tebrik telgraf 626 zmirde bulunan B a b a k a n smet Paaya gnderilen telgraf 627 Diyarbakr fahr hemehriliini kabul ettiini bildiren telgraf 628 Atatrk'e teebbs edilen suikast dolaysiyle millete beyanname 629 zmir'deki suikast teebbs mnasebetiyle Genel kurmay Bakanlnn Ordunun teessrlerini bildiren telgrafna cevap 630 Fahrettin Altay'a telgraf 631 Heykelinin ilk dikilii olay hakknda istanbul ehremini'ne telgraf 632 Ankara Garnizon tatbikat talimleri mnasebetiyle silh arkadalarna gnderilen yaz 633 Amanullah Han'n tebrik telgrafna cevap 634 ili Reisicumhuru Emilyano'ya telgraf 635 Gazi Mustafa Kemal Paa Erkek Muallim Mektebinin temel atma gn dolaysiyle Maarif Vekiline verilen bir cevap 636 Seim hakknda beyanname 637 Millet Vekillerinin tanmaa mecbur olduklar zel artlar hakknda tamim 638 C.H.P. adaylar hakknda vatandalara yaynlanan tamim 639 Seimden sonra vatandalara beyanname 640 ehitlikleri mar Cemiyeti'ni tebrik 641 Matbuat Cemiyeti Reisi Hakk Tark Bey'e telgraf ... 642 kinci defa Cumhurbakanlna seilmesi zerine millete beyanname 643 Yeni C u m h u r b a k a n l d e v r e s i n e ait m i l l e t e beyanname 644 Sovyet ihtillinin onuncu yldnm dolaysiyle icra Heyeti Reisi Mr. Kalinin'e gnderilen tebrik telgraf 645 Japon mparatoruna telgraf
713
10.IX.1925 20.IX.1925 20.IX.1925 29.IX.1925 6.III.1926 20.111.1926 5.IV.1926 22.VI.1926
571 571 571 572 572 573 573 574
24.VI.1926 26.VII.1926 6.X.1925 14.X.1926 29.X.1925 5.II.1927
574 575 575 576 576 577
8.VIII. 1927 29.VIII.1927 29.VIII.1927 30.VIII.1927 7.IX.1927 17.IX.1927 27.IX.1927 1.IX.1927 1.XI.1927 7.XI.1927 12.III.1928
577 577 581 582 582 583 583 584 584 585 586
714
NDEKLER 646 zmir byk zelzelesi dolaysiyle Vilyete gnderilen telgraf 647 Ankara Hukuk Mektebi'nin ilk mezunlarn tebrik . 648 Taksim Cumhuriyet Abidesinin al treni nedeniyle Mussolini'nin telgrafna cevap 649 Yeni Trk harflerinin kabul mnasebetiyle Maarif Vekiline verilen cevap 650 stanbul manevralar dolaysiyle donanma Komutanlna gnderilen emirname sureti 651 Galatasaray Kulbne telgraf 652 Yeni harfleri vatantalara retmek zere seim blgelerine giden Karadeniz havalisi mebuslarna telgraf 653 Karadeniz seyahatinde iken Meclis Reisine gnderilen telgraf 654 talya genlerinin stanbulu ziyareti mnasebetiyle M. Musolini'ye ekilen telgraf 655 Yeni harflerin tatbiki mnasebetiyle Babakanla gnderilen yaz 656 Yeni harflerin kabul dolaysiyle Gemlikten bir ksm esnafn mektuplarna verilen cevap 657 Cumhuriyetin 5 inci yldnm dolaysiyle Sovyet icra Komistesi Reisi Kalinin'in tebrikine verilen cevap 658 Sovyet ihtillinin yldnm dolaysiyle cra Komitesi Reisi Mr. Kalinine gnderilen tebrik telgraf 659 ngilizce Heceyi Sadeletirme Cemiyetinin tebrikine verilen cevap 660 Beynelmilel Ajanslar Kongresi'ne telgraf 661 Matbuat Cemiyeti'ne telgraf 662 Amerika'nn mill bayram mnasebitiyle Amerika Reisicumhuruna telgraf 663 Lozan sulhunun yldnm mnasebetiyle ismet inn'ye telgraf 664 30 Austos'un yldnm mnasebetiyle Fevzi akmak'n tebrik telgrafna cevap 665 I H . Trk Tp Kongresi'ne telgraf 666 Meclis'teki konumas mnasebetiyle ismet inn'ye telgraf 667 Ta giyme yldnm mnasebetiyle Iran ah Rza Pehlevi'ye telgraf 668 Demir yolunun Sivas'a varmas zerine B a b a k a n ismet Paaya ekilen telgraf
1.IV.1928 24.VII.1928 9.VIII.1928 28.VIII.1928 2.IX.1928 7.IX.1928 14.IX.1928 15.IX.1928 17.IX.1928 21.IX.1928 28.IX.1928 31.X.1928 7.XI.1928 28.11.1929 30.V.1929 11.VI.1929 10.VII.1929 27.VII.1929 31.VIII.1929 17.IX.1929 13.XII.1929 30.IV.1930 22.VII.1930
586 586 587 587 588 588 589 589 590 590 591 592 592 593 594 594 594 595 595 596 596 596 597
IINDEKILER 6 6 9 Lozan'n yldnm mnasebetiyle ismet inn'ye tebrik telgraf 6 7 0 Demiryolunun Sivas'a varmas mnasebetiyle Nafa Vekili Recep Bey'e telgraf 671 Yeni parti almalar hakknda Paris B y k Elisi Fethi Beye verilen cevap 672 H a l k Partisine dair Cumhuriyet gazetesine verilen tebli 673 674 stanbul'un Kurtulu Bayram mnasebetiyle tazim ve ballk telgrafna cevap B u l g a r K r a l ' n n teekkr telgrafna cevap
715
2 5.VII. 1930 26.VII.1930 11.VIII.1930 9.IX.1930 8.X.1930 A r a l k 1930 28.XII.1930 O c a k 1931 13.11.1931 20.11.1931 3. III. 1931 20.IV.1931 20.IV.1931 27.IV.1931 20.1.1932 25.1.1932 7.III.1932 30.VII.1932 12.IX.1932 25.1.1933 25.1.1933 6.II.1933 24.11.1933 28.11.1933 14.111.1933
597 598 598 599 600 600 601 602 602 603 604 605 606 610 610 611 611 611 612 613 613 613 614 614 615
6 7 5 Kubilyn ehit dmesi zerine orduya yazlan taziye 676 J a p o n m p a r a t o r u ' n u n teekkr telgrafna cevap .... 677 Trenle Malatya'ya geldikten sonra Bavekil smet Paa'ya telgraf 678 Konya'dan B a b a k a n nn'ye telgraf 679 680 Parti aleyhindeki almalar h a k k n d a C.H.P. g u r u b u Reisliine gnderilen yaz kinci semenlere beyanname
681 Seim dolaysiyle millete beyanname 682 S e i m d e n sonra millete beyanname 683 Ziraat Mezunlar Kongresi'nin tazim ve ballk telgr a f n a cevap 684 Samsun'da Gazi Heykelinin al treni mnasebetiyle halkn sevgi ve ballk telgrafna cevap 685 686 687 George Washington'un 2 0 0 . yldnm mnasebetiyle telgraf zmir'de Gazi Heykelinin al treni mnasebetiyle ballk telgrafna cevap ktisat ilerinde birlie dair Vekil Cell Beye verilen cevap
688 M a a r i f Vekilinin teekkr telgrafna cevap 6 8 9 T r k Tarihi Tetkik Cemiyetine telgraf 6 9 0 B u r s a olay zerine A n a d o l u ajans eliyle verilen resmi tebli 691 Halkevlerinin birinci kurulu yldnm mnasebetiyle smet Paa'ya tebrik ve teekkr telgraf 692 Roosevelt'e yaplan suikast teebbs mnasebetiyle teessr telgraf 693 Roosevelt'in vazifeye b a l a m a s mnasebetiyle tebrik telgraf
716
NDEKLER 694 z Trke yolunda baarlarndan dolay stanbulda Trk Talebe Birliine gnderilen telgraf 695 Roosevelt'in dnya devletleri Reislerine ve Atatrk'e gnderdii hitabeye telgrafla verilen cevap 696 19 Mays bayram dolaysiyle Ankara Halkevi Bakanna verilen cevap 697 Suikastten kurtulan Yunan Bavekili Venizelos'a gnderilen telgraf 698 Viyanada bulunan Yunanistan Cumhurbakanna gnderilen teessr telgraf 699 Lozan gn dolaysiyle B a b a k a n smet Paaya ekilen tebrik telgrag 700 Adatepe Cemisi ile yapt gezi hakknda B a b a k a n smet nn'ye telefon mesaj 701 Rus ithal mallarnn rekabetine dair Babakanla ekilen telgraf 702 Reit Galip'in 30 Austos Zaferini kutlayan telgrafna cevap 703 B a b a k a n smet Paa'ya telgraf 704 Trk-Yunan anlamasnn imzalanmas mnasebetiyle B a b a k a n smet Paaya ekilen tebrik telgraf 705 Trk-Yunan anlamasnn imzalanmas zerine Yunan ricalinin telgraflarna verilen cevap 706 Roosevelt'in Cumhuriyetinin onuncu yldnm dolaysiyle Trk milletine gnderdii hitabeye verilen cevap 707 Cumhuriyetin onuncu yldnm dolaysiyle Alman Bavekil Yardmcsnn telgrafna verilen cevap 708 Trk Dostlar Cemiyeti Reisi Amiral Bristol'un Cumhuriyetin onuncu yln kutlayan telgrafna verilen cevap 709 Fransz R a d i k a l Partisi Reisi M. Herriot'nun Cumhuriyet bayram dolaysiyle tebrikine verilen cevap .... 710 Sovyet i c r a Komitesi Reisinin Cumhuriyet bayram tebrikine verilen cevap 711 Sovyet misafirlerin Rusyaya dnemleri mnasebetiyle ekilen telgraf 712 stanbul niversitesinin al mnasebetiyle Maarif Vekilinin telgrafna cevap 713 Mlkiye Mektebi'nin 57. kurulu yldnm mnasebetiyle gnderilen sevgi ve ballk telgrafna cevap 714 B a l k a n anlamas zerine Yunanistan Cumhurbakannn tebrikine verilen cevap
27.111.1933 19.V.1933 22.V.1933 7.VI.1933 7.VI.1933 24.VII.1933 28.VII.1933 20.IX.1933 1.IX.1933 11.IX.1933 15.IX.1933 15.IX.1933 29.X.1933 31.X.1933
615 616 618 619 619 619 620 620 621 621 622 622 622 623
31.X.1933 31.X.1933 31.X.1933 16.XI.1933 20.XI.1933 5.XII.1933 11.11.1934
624 624 624 625 626 626 627
NDEKLER 715 Kemalettin Sami Paa'nm vefat mnasebetiyle Almanya Reisicumhuru'nun taziyet telgrafna cevap 716 Cumhuriyet Gazetesine telgraf 717 ran ah'na telgraf 718 Uyuturucu maddeleri tahdit mukavelesinin birinci yl dnmnde verilen ziyafette okunan mektup 719 ahn Trkiyeden ayrlrken Beyazttan gnderdii telgrafna cevap 720 Fransa milli bayramn tebrik telgraf 721 Mareal Von Hindenburg'un vefat mnasebetiyle oluna gnderilen basal telgraf 722 Von Hindenburg'un vefat mnasebetiyle Hitler'e basal telgraf 723 Macar milli bayram mnasebetiyle tebrik telgraf .. 724 zmir fuarnn almas dolaysiyle Babakann telgrafna verilen cevap 725 Afganistan'n istikll bayram mnasebetiyle tebrik telgraf 726 Hitler'in Alman Reisicumhurluuna seilmesi zerine tebrik telgraf 727 9 Eyll Kurtulu gn mnasebetiyle gnderilen tazim ve tebrik telgrafna cevap 728 Parlamentolar Birlii Konferans yelerinin telgrafna verilen cevap 729 Yugoslav Kral Alexandr'n lm zerine kral Naibi Prens Paul'e ekilen taziye telgraf 730 Yugoslav Kral Alexandr'n lm zerine Kralie Mari'ye ekilen taziye telgraf 731 Yugoslav Kral A l e x a n d r ' m lm zerine veriaht Piyer'e ekilen telgraf 732 Fransa Hariciye Nazr M. B a r t u ' n u n vefat dolaysyla tziyet telgraf 733 nc B a l k a n Gre Kongresi'nin tzim ve ballk telgrafna cevap 734 Raymont Poincare'in lm mnasebetiyle Fransa Reisicumhuruna taziyet telgraf 735 Raymont Poincare'in eine tziyet telgraf 736 Mhendisler Birliinin yeni evinin al mnasebetiyle Bayndrlk Bakannn, mhendisler adna ballk telgrafna cevap 737 smet Paaya nn soyadlm tevcih edildiine dair Babakanla gnderilen yaz
717
19.IV.1934 16.IV.1934 13.IV.1934 20.VI.1934 6.VII.1934 18.VII.1934 8.VIII.1934 8.VIII.1934 26.VIII.1934 29.VIII.1934 2.IX.1934 4.IX.1934 9.IX.1934 26.IX.1934 9.X.1934 9.X.1934 9.X.1934 9.X.1934 9.X.1934 16.X.1934 16.X.1934
628 628 629 629 632 632 633 633 633 634 634 634 635 635 636 636 637 637 638 638 639
8.XII.1934 26.XII.1934
639 640
718
NDEKLER 738 Cumhuriyet Halk Fkras tekiltna ve ikinci semenlere beyanname 739 Milletvekili seimi dolaysiyle millete beyanname .... 740 Yeni seimlerden sonra yurtdalara beyanname 741 Suikast'tan kurtulan Suudi Arabistan Kral Abdlaziz bnisuud'a telgraf 742 Yldz Arsulusal Kadnlar Kongresi'nin minnettarlk telgrafna cevap 743 Ulusal Ekonomi ve Arttrma Kurumu'nun Genel Kongresi mnasebetiyle ekilen ballk telgrafna cevap 744 Irak Kralna tebrik telgraf 745 V. George'in jbilesi mnasebetiyle tebrik telgraf .. 746 Mareal Milsudski'nin vefat mnasebetiyle Lehistan Reisicumhuruna basal telgraf 747 Trk Tecim ve Endstri Odalar Genel Kurultay'nn ballk telgrafna cevap 748 Trk Hava K u r u m u VI. Kurultay'nn sevgi ve ballk telgrafna cevap 749 Birinci B a s n Kurultay'nn sayg ve sevgilerini bildiren telgrafna cevap 750 sve Veliaht Prens Gstav A d o l f a tebrik telgraf .. 751 Vasf nar'n lm mnasebetiyle Kalinin'in basal telgrafna cevap 752 Trk Dili Aratrma K u r u m u ' n u n 3. Kurulu yldnm mnasebetiyle gnderilen sagy ve teekkr telgrafna cevap 753 nc Dil Bayram mnasebetiyle tebrik telgraf .. 754 Fevzi Paa-Diyarbakr hattnn almas dolaysiyle ekilen telgraf 755 Mlkiyenin kurulu yldnm dolaysiyle gnderilen yaz 756 Yugoslav Kral ailesinin bir kzlar oluunu tebrik ... 757 Msr Kral I. Fuad'n vefat dolaysyla tziyet telgraf 758 Kooperatifler hakknda yaz 759 Montr anlamas zerine ekilen telgraf 760 Manevralar dolaysiyle 761 Trkiyeyi ziyaret eden ngiliz kral VIII. Edward'n telgrafna verilen cevap 762 zmir Fuarnn kapan mnasebetiyle tzim ve ballk telgrafna cevap 763 Dil Bayramn tebrik telgraf
2.II.1935 4.II.1935 8.II.1935 23.111.1935 22.IV.1935 8.V.1935 11.V.1935 11.V.1935 15.V.1935 26.V.1935 27.V.1935 27.V.1935 3.VI.1935 7.VI.1935
640 641 644 644 645 645 646 646 646 647 647 648 648 649
12.VII.1935 21.IX.1935 24.XI.1935 11.XII.1935 10.IV.1936 5.V.1936 13.VII.1936 25.VII.1936 13.VIII.1936 7.IX.1936 25.IX.1936 29.IX.1936
649 650 650 651 652 652 653 653 653 654 654 655
NDEKLER 764 Cumhuriyet bayram dolaysiyle a m d a Suriye Vatani Frkas Reisi B. Fahri Elbaridinin telgrafna verilen cevap 765 Roosevelt'in tekrar Bakanla seilmesi mnasebetiyle tebrik telgraf 766 Balklar Kongresi'nin tazim ve ballk telgrafna cevap 767 Yeni ngiltere Kral VI. Georges'a ekilen tebrik telgraf 768 Gaziantebin kurtuluunun yldnm dolaysiyle gnderilen yaz 769 Hatayn bamszl dolaysiyle 770 Hatayn bamszl dolaysiyle 771 Hatayn bamszl zerine 772 Selnikte doduu evin emrine verilmesi 773 Halkevlerinin 5. Kurulu yldnm mnasebetiyle tazim ve ballk telgrafna cevap 774 ekirdeksiz zm I. Mill Kongresi Riyasetinin tazim ve ballk telgrafna cevap 775 Tylers Mektebinde vuku bulan infilk mnasebetiyle taziye telgraf 776 Trkiye-ran anlamalarnn imzas zerine 777 Yedeksubay Okulu'na baar telgraf 778 Hindenburg Balonunun felkete uramas mnasebetiyle teesr telgraf 779 Mamak Baruthanesindeki infilk sebebiyle F r a n s a Cumhurreisinin taziyet telgrafna cevap 780 ngiltere Kralnn ta giyme merasimi mnasebetiyle tebrik telgraf 781 19 Mays 1937 gn Ankara stadmda yaplan tren mnasebetiyle milletin sevgi ve ballk duygularn ileten telgrafa cevap Danimarka Kralna tebrik telgraf Doum yldnmn tebrik eden ngiltere Kral VI. George'e teekkr telgraf Atinada B a b a k a n smet nn erefine verilen ziyafet dolaysiyle yaplan telefon konumas Elen ordusu ve donanmas ve hava kuvvetleri mmessili Metaksas'n telgrafna verilen cevap Atinada smet nnye verilen ziyafette hazr bulunanlara gnderilen mesaj 21.V.1937 22.V.1937 24.V.1937 26.V.1937 26.V.1937 26.V.1937
719
31.X.1936 20.XI.1936 8.XII.1936 18.XII.1936 25.XII.1936 27.1.1937 27.1.1937 1.II.1937 12.V.1937 23.11.1937 13.111.1937 30.111.1937 24.IV.1937 30.IV.1937 12.V.1937 15.V.1937 17.V.1937
655 655 656 656 656 657 657 658 659 659 660 660 661 661 662 662 663
782 783 784 785 786
663 664 664 665 665 665
720
NDEKLER 787 Son seyahat intihalarna dair Bavekil smet nnye gnderilen ve B.M.M. toplantsnda okunan telgraf . 788 iftliklerini hazineye baladna dair tezkere 789 Tahsin Uzer'e yazp imzaladklar direktif 790 iftliklerini hazineye balamas zerine 791 Bulgar Kraliesinin bir veliaht dnyaya getirmesi mnasebetiyle K r a l a tebrik telgraf 792 bni Sina'nn 900. doum yldnm treninde Atatrk'e gnderilen tazim telgrafna cevap 793 Trkiyede evrilen bir film hakknda mektup 794 Saadabat Pakt'nm imzasndan sonra Irak Kral'nn tebrik telgrafna cevap 795 Saadabat Pakt'nm imzasndan sonra Afganistan Padiah'nn tebrik telgrafna cevap i 796 Tahranda Trkiye, ran, Irak ve Afganistan arasnda dou Paktnn imzalanmas dolaysiyle 797 Marconi'nin lm mnasebetiyle ailesine basal telgraf 798 Msr Kral I. Faruk'un ta giymesi mnasebetiyle tebrik telgraf 799 Demiryolu'nun Zonguldak'a ulamas mnasebetiyle halkn kran ve tazimlerini sunan telgrafa cevap .. 800 Dil Bayramn kutlama telgraf 801 Diyarbakr seyahatinden intibalar 802 Gaziantebin kurtuluunun yldnm dolaysiyle ekilen telgraf 803 Bursa seyahati dolaysiyle B u r s a Belediye Reisine gnderilen mektup 804 Halkevlerinin 6. kurulu yddnm mnasebetiyle gnderilen sayg ve ballk telgrafna cevap 805 Selnik anlamas zerine ekilen telgraf 806 Yeni Trk harflerinin Kabulnn onuncu yldnm dolaysiyle ekilen telgraf 807 zmir fuarnn almas zerine ekilen telgraf 808 Dou manevralar dolaysiyle ekilen telgraf 809 Trans-ranien hattnn al mnasebetiyle ekilen telgraf 810 Hatay Millet Meclisinin al dolaysiyle ekilen telgraf 811 Tayfur Skmen'in Hatay Devlet Reisliine seilmesi dolaysiyle ekilen telgraf
1.VI.1937 1.VI.1937 11.VI.1937 13.VI.1937 22.VI.1937 23.VI.1937 9.VII.1937 10.VII.1937 10.VII.1937 10.VII.1937 19.VII.1937 4.VII.1937 17.VIII.1937 29.IX.1937 20.V.1937 25.XII.1937 2.II.1938 22.11.1938 6.VIII.1938 9.VIII.1938 20.VIII.1938 28.VIII.1938 3.IX.1938 3.IX.1938 4. IX.1938
666 668 672 673 673 674 674 675 675 676 677 677 677 678 678 679 680 681 681 682 682 683 683 684 684
NDEKLER 812 Hatay Millet Meclisi Reisi Abdlgani Trkmen'in telgrafna verilen cevap 813 izmir'in Kurtuluunun yldnm mnasebetiyle gnderilen ballk telgrafna cevap 814 Dil Bayramn tebrik 815 Barbaros ihtifali mnasebetiyle ballk duygularn bildiren telgrafa cevap 816 Demiryolunun Erzincan'a ulamas sebebiyle sayg ve ballk telgrafna cevap 12.IX.1938 27.IX.1938 28.IX.1938 9.X.1938
721
7.IX.1938
685 685 685 686 686

Atatürkün Tamim Telgraf Ve Beyannameleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Atatürkün Tamim Telgraf Ve Beyannameleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A T A T R K K L T R , DL V E TARH Y K S E K A T A T R K A R A T I R M A

E S E R N BRNC BASIMINA PROF. DR. A F E T NAN TARAFINDAN YAZILAN NSZ

1,2 - GENEL D U R U M ( 20.IX.1917 )

E n v e r P a a y a ayr ayr gnderilen rapor.

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

Vaziyeti umumiye hakkndaki

mutalat acizencmi bervehit

d a r a b a t askeriye ile dmanlarmz

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

Alman mlzmlar gndererek Trklere onlan beri kazanabilir, szn

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

80, .. 626, 627.

3 - SNA C E P H E S t H A K K I N D A (24. I X . 1917)

"ifre " z a t a mahsustur " 2 0 / 9 / 3 3 tarihli rapora zeyildir.

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

v e y a Zahiriye mntkas fevkalde kumandanl gibi vezaifin tecessm etti-

4 - K E N D S N ALDII ZN H A K K I N D A ( 18.-XI. 1917 )

B a k u m a n d a n Vekili ve Harbiye Nazr Devletli E n v e r P a a Hazretlerine Dersaadet, 18/11/33

Ordular muharebe kudretinden mahrum ve zaten

kuvay mevcude m d a f a a d a n aciz bir hale getirilmitir. D m a n

daha msait ve ezici urut ihraz etmektedir. Mttefikan, olmad takdirde

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

maruz kalmas baidl

6 - B A K U M A N D A N L I K V E K L E T N D E N MONDROS TATBKNE DAlR SORULAN HUSUSLAR (3.XI.1918) Adana 3/11/34 Numara 18

Numara 565 Acele ifre

Kaydedilmitir Adana 3/11/34

ube 3 N u m a r a 580 ifre Gayet mahrem N u m a r a 20

8 - 2 nci, 7 nci Ordulara, A d a n a Vilyeti Celilesine A d a n a H a t K u m a n d a n

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 8 - TOROS T N E L L E R ( 5 . X I . 1918)

l tarafndan bildirilir buyurulur. B u kuvvet mesel icabnda btn msaade

9 - SKENDERUN'UN NGLZLER TARAFINDAN GAL HALlNDE (6.XI.1918)

21 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 10 - MONDROS M T A R E K E S N N T A T B l K T A R Z I (8.XI.1918)

sert ve barit cevap verilmi olduu hakkndaki zehab devletlerinin

bulduu zannolunan burudete

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

itminan kmil hasebiyle muhafazai sknet edilebilmekte olduunu arzeylerim.

" B u g n Erkn Harbiyemden birka zat, suret-i mahsusada

13 - M T A R E K E D E N SONRA DOUDA T A K P MDAFAA HAREKET (29. V . 1919)

yazlan ifreli tebli.

Kumandanlna Havza 29.5.335

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER tedariktma baladklar anla-

mahrelerimizin de ayn akibete uratlmas limize bir darbei

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER

S a d a r e t vilyetlere tahsisat mestureden p a r a tahsisinin bu kerre Meclisi V-

15 - S T A N B U L D A AILAN MECLS-t M E V E R E T ( 2 . V I . 1919)

Zata mahsustur. 15. K . Kumandanlna

1919) H a v z a : 9 Haziran 1919

E m e ' d e 17. K o l o r d u K o m u t a n B e k i r S a m i 3 1 M a y s 1919 t a r i h l i t e l g r a f a c e v a p t r :

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 17 - A L F U A T P A A Y A (10. VI. TELGRAF

R a u f O r b a y , s t a n b u l ' d a n A n a d o l u ' y a gemi ve A n k a r a ' d a Ali d a n F u a t P a a 8. 6. 1919 tarihli bir t e l g r a f l a

tur. B i r an evvel H a v z a ' d a b u l u n a n M u s t a f a K e m a l P a a ile g r m e k a r z u s u n d a

skilip v e y a O s m a n c m l a k a t mahalli olarak

k a b u l buyurmasn rica etmilerdir. M a f t a f a K e m a l P a a n n H a v z a ' d a n c e v a b i telgraf:

10 H a z i r a n Tehiri caiz deildir Ali F u a t

Ankarada Yirminci Kolordu Kumandan lerine

Ali Fuat Ctbesov, Mitti McmdtU Hatr*lort, istanbul 1953, a. 6

31 ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 18 - K E N D S N N H A R B Y E N E Z A R E T T A R A F I N D A N I S T A N B U L A AIRILDIINA D A R (11.VI.1919)

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 19 - KNG-CRANE A M E R K A H E Y E T N N DOU L L E R N E S E Y A H A T VE E C N E B A J A N S L A R I (15. VI. 1919)

ATATRK'N TAMM, TELGRAF VE BEYANNAMELER 2 0 - ONNC K O L O R D U N U N LAVINA D A R (15. V I . 1919)

On beinci Kolordu Kumandanlna C. 1 0 / 6 / 3 3 5

2 1 - NAHCVANDAK E R M E N Z U L M L E R VE BOLEVK HAREKTI (15. VI. 1919)