ATATRK LE ALLAH ARASINDA SNAN MEYDAN NOTLAR Atatrkn teorisyenliini besleyen kaynak zengin dnce dnyasdr.

. Ancak nedense Atatrkn bu gz kamatrc dnce dnyasn nedense hep gz ard etmiizdir. Atatrk devriminin zellii vardr. Birincisi emperyalist Batya kar verilmi Ulusal Bamszlk sava, ikincisi Batdan alnan ada deerler ve kurumlar, ncs de slamla birlikte ve slam kimliini koruyarak modernlemedir. te Atatrk devrimlerinin bu zellii klasik devrim teorilerini de alt st etmitir. Batya kar verilen ulusal bamszlk savandan sonra Batdan yararlanmak ve Hristiyan Bat ile zdelemi ada deerleri bir slam toplumuna yerletirmek klasik devrimci ezberini yerle bir etmitir. Trkiye yzyllardr Bat ile arasndaki en nemli krlma noktas olan dinini koruyarak modernlemitir. Kendisinden ncekilerin aamad din engelinin amadaki baarnn srr Trklerle zdeleen slam dinini ok iyi tanmasyd. Cumhuriyetin kuruluundan bugne kadar devam eden rejim mualifliinin ve Atatrk dmalnn nedenleri aratrldnda hep din n plana kmaktadr. Osmanl Devleti bu evrelerin zannettii gibi hi bir zaman bir din devleti olmamtr. Osmanl Devletinin kuruluundan yklna kadar hep ikili hukuk sistemi var olmutur. Dine dayanan eri hukuk yannda din d gelenek ve greneklere dayanan rfi hukuk Osmanlnn - rnein bugunk ran gibi- bir eriat (din) devleti olmasn engellemitir. Ayrca Osmanl Devletinde slam dini her zaman Devletin ali menfaatleri" iin kullanlmtr. eyhlislam fetvalar incelenecek olursa dinsel gerekelere dayandrlan birok hkmn aslnda Kurana ve slama tamamen aykr olduu grlecektir. rnein, taht kavgalarnn devlete verdii zarar nlemek isteyen Fatih karde katli kanununa cevaz veren fetvann slama aykr olduu ok aktr. kincisi, Osmanl Devletinin son iki yz ylndaki Osmanl Modernlemesi gereidir. Baz evrelerin dnd gibi Trkiyenin ada bir lke olmas kararn veren ilk kii Atatrk deildir. Ancak Osmanl modernlemesi ekingen ve kararsz bir modernlemedir. Atatrk, yeniliki Osmanl padiahlar ve Osmanl aydnlarnn at yoldan ok daha cesur, ok daha kararl ve kendine zg yntemlerle ilerleyerek Trk tarihinin en byk dnmn gerekletirmitir. Atatrk, dini kullanan, dini bahane ederek adalamaya engel olan, i ve d nedenlerle dalp paralanmann eiine gelmi ve son iki yz ylnda yzn Batya yani ada uygarla evirmi , ancak bir trl adalaamayan da baml bir devlet yerine tam bamsz ve ada bir devlet kurmutur. Bunu yapt iin Atatrk sulamak deil kutlamak gerekir. stelik Atatrkn kurduu yeni devletin slam dinine yapt hizmetler (slam dininin doru anlalmas ve din istismarn nlemeye ynelik almalar) ,Osmanl Devletinin alt yzyllk hizmetlerinden ok daha fazladr. rnein Osmanlda alt yz yl boyunca Kuran ve hadis kaynaklarnn Trke tefsir ve tercmesine ynelik die dokunur hi bir alma yaplmamken gen Cumhuriyet daha ilk yllarnda bu konuda ok nemli almalara imza atmtr. Selanik zellikle 2. Abdlhamit dneminde merkezin basksndan uzak kaldndan zgrlk fikirlerin geliip kk sald bir yer haline gelmitir. Avrupa kltr ile kolay balant kurabilmesinden dolay Selanikteki Osmanl aydnlar Tanzimattan beri szmakta olan Bat etkisiyle ok daha erken ve ok daha kolay tanmlardr. Osmanl Devletinin son dnemlerine damgasn

vuran ttihat ve Terakki Cemiyeti de bu kentte rgtlenmitir. ttihat ve Terakki taraftarlar buraya Kabe-i hrriyet , Mehti Hrriyet gibi adlar vermilerdir. 2. Merutiyetten sonra tahtan uzaklatrlan 2. Abdlhamite srgn yeri olarak da bu kent seilecektir. Osmanl Devletinde ilk sosyalist hareketlerin ortaya kt yer yine Selaniktir. Burada sosyalist fikirler zellikle Bulgarlar ve Yahudiler arasnda yaylmtr. Ayrca sosyalist grlerin seslendirildii Amele adl bir gazete yaynlanmaya balam, ilk ii sendikas da Selanikte kurulmutur. Mustafa Kemal, 1881 ylnda Yahudi ve Hristiyanlarla dolu, Balkanlarn d ticaretini ynlendiren liman kenti Selanike tepeden bakan Trk mahallesi Kasimiye mahallesinin Islahhane caddesindeki ifte ahniinli katl pembe bir ahap evde, Trk soyundan kk bir orta snf ailenin Mslman evlad olarak domutur. Ali Rza Efendi Mustafann doumu ansna ona kl armaan etmitir ve bu klc baucuna duvara asmtr. Olunun asker olaca babann iine domu gibidir. Mustafa Kemalin Selanikten mahalle ve okul arkada eski millevekillerinden Hac Mehmet Somer Bey Atatrkn atalarnn Yrk olduunu ifade etmektedir. (sayfa 46) 1993 ylnda gazeteci Altan Arasl, Atatrkn dedesinin Kocack kyne giderek burada Atatrkn dedesinin evini bulmutur.Atatrkn bykbabasnn evini bulduk, Atatrk yrk Trkmeni balyla verilen haberde yaayan Kocackllarla rportaj yaplmtr.( Sayfa 47) Anlald kadaryla Mustafa Kemalin baba soyunun din anlay, Alevi Bektai ve Snni slam anlaylarnn Balkanlarda yaamann vermi olduu ak fikirlilikle yorulmasndan olumutur. (say. 48) Ali Rza Efendinin Atatrk zerindeki en nemli etkisi, ak grllk ve aklclk konusunda olmutur. (say. 50) Zbeyde Hanm z Trktr. Kinrossun deyiiyle, Zbeyde hanm damarlarnda ilk gebe Trk kabilelerinin torunlar olan ve hala Toros dalarnda zgr yaamlarn srdren sarn yrklerin kann tadn dnmekten holanrd. Zbeyde hanm ok hakldr, nk o gerekten bir Yrk kzdr. Zbeyde hanmn atalar Konya yrklerindendir. Baba soyu da Evlad- Fatihandr. Say 51 Atatrkn kzkardei Makbule hanm annesi Zbeyde hanmn sk sk Soyumuz yrktr. Konya Karaman blgesinden buraya gelmiiz. Babam Feyzullah efendinin byk amcas Konyada kalm. Mevlevi dergahna girmi ve orada Yrk tutmu dediine tank olmutur. Say.52 Trk olmaktan derin bir haz duyan Zbeyde hanm Trklk bilincini ocuklarna da alamaya almtr. Mustafa Kemal daha kkken Trk ile Yrk arasndaki ilikiyi kavram gibidir. Say.52 Yalnzca Rumeli ve Konyadaki Trkmenler bu akrabal unutmamtr. Trkmen gebelerinin Anadoluda ortaya klarndan bu yana on yzyl gemitir. Atatrk bu paragraflarn altn iaretlemitir. Yrkler slam kendine gre yorumlar ve zel bir ulusal karakteri muhafaza eder. , Hammer, Yrk kadnlar gibi Kuladaki Trk kadnlarnn da yzlerini kapamadklarn ifade eder. Bu ykr davran onlarn Trkmen kklerini kolayca kantlamaktadr. Say 53 Atatrk, Orta Asyal Trklere ve Trkmenlere Aydn vilayetinde rastlanmaktadr cmlesinin altn izmitir. Atatrkn Yrkler zerine adl kitapta altn zdii bu satrlar onun Yrk kkenleriyle gurur duyduu sonucuna bizi ulatrr. Say 53

Ana Oul ilikisinin boyutlar Atatrkn vatanndan sonra en ok sevdii annesi Zbeyde Hanmdr. Atatrkn, annesi Zbeyde Hanma duyduu derin sevgi tm mr boyunca devam etmitir. Bu sevginin en nemli nedenlerinden biri, Mustafa Kemalin ok kk yata babasz kalmas ve bu srete Zbeyde Hanmn byk fedakarlklar gstermesidir. Annesine minnet duyan oul, o yze anaya hi bir zaman saygda kusur etmemitir. Say. 55

Zbeyde hanmn son nefesini verinceye kadar her frsatta Kuran okuduu bilinmektedir. Atatrk annesinin dindarlna byk sayg duymu, ona hediye alaca zamanlarda seccade, tespih ya da bart gibi dinsel ilevi olan eyleri semitir. rnein, amda kurmaylk stajn yaparken sevgili annesine hediye olarak Suriye yapm drt taraf gm srmalarla ilemeli bir barts almtr. Atatrkn anne soyundan yakn akrabalar arasnda tekke eyhleri de vardr. Say. 59 Atatrkn dedesi Sofuzade Feyzullah Efendinin aabeyi, Mevlana dergahnn dervilerinden biridir. Atatrke gre annesinin dindarl Sofuzade Feyzullah Efendinin mirasdr. Atatrkn hayat boyunca yannda bulunan anne soyundan tek akrabas Ahmet Fuat Bulca, Atatrkn annesinin dindarlndan ok etkilendiinin ve bu dindarln nedenlerini aratrdn belirtmektedir. Say. 61 Toprak reformuna kar kt iin CHPden toprak aas, zengin aile ocuu Aydn Menderes halk ocuu oluyor ama yoksul aile ocuu Atatrk sekinci, yle mi?! Say 67 Namk Kemalden dnsel bakmdan fazlaca etkilenen Atatrkn, onun Bektai slam anlayndan da etkilenmi olmas en az Namk Kemali etkileyen Alevi Bektai slam anlay zerinde dnm olmas mmkndr. Say 72 Atatrk iaretledii satrlarda Alevi Bektailiin temek kavramlarndan , Hallac Mansurun Enel Hak diye ifade ettii Varln Birliine vurgu yapmaktadr. Sufi Tasavvuf geleneinde Enel Hak kavram, varln tekliini, her eyi yaratan bir byk kaynan var olduunu ve yaratlmlarn bir gn yine o tek byk kaynaa dneceini belirtmek iin kullanlmtr. Say 73 Alevilikte, insan ruhunun kayna olan Haktan ayrlp yine ona dnnceye kadar geirdii evreler Devriye olarak adlandrlmtr. Bu inanca gre bir sre konuk olduu bedenden ayrlan ruh Kamil insan olucaya kadar yeniden vcut bulacaktr. Say 74 Atatrkn Mevlanaya gsterdii sayg ve sevgi, Kurtulu Sava yllarnda Mevlevilerle ok yakn iliki kurmas ve bu dnemde Mevlevi eyhi Abdlhalim elebiyi hi yanndan ayrmamas, en ok ziyaret ettii kentlerden birinin Konya olmas, Konyaya her geliinde mutlaka Mevlanann trbesini ziyaret etmesi onun Mevlevilikten etkilendiini hatta Mevlevi olabileceini akla getirmektedir. Say 76 Bir mslman olarak doan Atatrk, doduu kentin zengin dini dokusundan etkilenmi ve slam dini ile dier dinleri kyaslama frsatn bulmutur. Bu durum ileriki yaamnda ona ok nemli yararlar salamtr. Say 77 Atatrk yllar sonra Sherrilin kendisiyle yapt rportajda ok kkken bir ay boyunca Sbyan Mektebindeki din hocasnn eve gelip ona annesinin arzu ettii Kuran eitimini verdiini sylemitir. O gnlerde zaman zaman evde hocalara mevlit okuduu olmustur. Bu arada Kuran okumay renmi ve namaz klmaya balamtr. Daha sonra da biraz da okul kurallar gerei, ilk genlik yllarnda namaz kld bilinmektedir. Ali Fuat Cebesoyun anlarndan, Harp Okulu yllarnda dier arkadalaryla birlikte Atatrkn de namaz kld anlalmaktadr. Say 77

Atatrk, daha sonra Kurtulu Sava yllarnda da namaz klacaktr. rnein, TBMMnin ald 23 Nisan 1920de Ankara Hac Bayram Camiinde le ve Cuma namazlarn klm, 7 ubat 1923te de Balkesir Paa Camiinde minbere kp Allah birdir, an byktr. Hz. Muhammed onun kulu ve eisidir. diye sze balayarak hutbe vermi ve cemaatle birlikte namaz klmtr. Atatrkn hayatndaki krlma noktas Ali Rza Efendinin beklenmedik lm kk Mustafay ve Zbeyde hanm g durumda brakmtr. Bu durum Atatrkn hayatndaki en nemli krlma noktalarndan biridir. Kk yata babasn yitirmi olmas, hem sorumluluk duygusunun erken gelimesinde hem de parasz yatl askeri okula giderek Osmanl siyasal yapsnda en etkili kurum olan orduya katlmasnda etkili olmutur. Say 91

Zbeyde Hanm, ryasnda olunun bir minarenin tepesinde altn bir tepsi iinde oturduunu grmtr. Bu srada kulana bir ses gelmitir. Ses, Olunun askeri okula gitmesine izin verirsen hep byle yksekte kalacak, yoksa yere atlacak demitir. Say 93 Manastrda bulunduu yllar Mustafa Kemalin d dnyadaki gereklerle yz yze gelmesini salamtr. M. Kemal burada Osmanl aznlklarnn bamszlk araylarna bizzat tank olmutur. Osmanlclk dncesi iflas etmitir. Say 99 Manastrda bulunduu yllar Mustafa Kemalin Trklk duygularn kamlam, gnlnde vatanseverlik ateinin yanmasna yol amtr. Osmanl Devletinde kurtulu iin ilk cemiyet Askeri Tbbye-i ahane rencileri tarafndan Fransz htilalinin 100. yldnmnde 1889da kurulmutur. Cemiyete zel bir trenle ve yeminle ye alnmtr. Sonralar adndan ok sz ettirecek olan bu gizli cemiyete ttihak ve Terakki ad verilmitir.say 103 Cemiyet giderek yurt iinde ve dnda rgtlenerek Jn Trklerin miras zerinde ykselmitir. ncelikle Pariste bir ube aan cemiyet, orada Osmanlca Meveret ve Franszca ekiyle dnemin renci kitlesi zerinde byk etki uyandrmtr. M.Kemalin henz Manastrda olduu yllarda kurulan gizli cemiyetin darbe giriimi baarsz olmutur. Bir sre sonra M. Kemal de bu cemiyete katlacaktr. Say 103 Asm Gndz: O zamana kadar Padiahm ok yaa demekten baka bir ey bilmeyen bizler iin Mustafa Kemalin anlattklar ok dikkat ekiciydi. Say 104 Srplarn da iki gz grmeyen bir milli airleri vard. O da ayn yoldan yryerek milletine milli duygular , istiklal fikrini alamtr. iirlerinde Milo Kaplovilerden , Sultan Murattan bahsederek toplumun hafzasna milliyet fikrini alamtr. Baka milletlerin airleri byle alp milletlerini uyarrlarken nerede bizim mtefekkirlerimiz? Bizim bir Namk Kemalimiz var. O,Trk milletinin yllardr bekledii sesi verdi. Bu ifadeler M.Kemalin Harp Okulu yllarnda Fransz devrimi fikirlerinden, zellikle de milliyetilikten etkilendiini ve Trk ulusuluunu benimsemeye baladn gstermektedir. Halka ulusal bilin kazandrmak gerektiini dnen M.Kemal bu grevi aydnlarn ve ada dnceli vatansever genlerin yerine getirmesi gerektiine inanmaktadr. Say 105 M. Kemal Suriyede Vatan ve Hrriyet Cemiyetini kurmutur. Gen subay, artk daha rgtl hareket etmek gerektiini anlamtr. Bu cemiyet daha sonra ttihat ve Terakkiye katlmtr. Ancak sonra ttihat ve Terakkiden ayrlmtr. Ayrln nedeni, M. Kemalin ordunun siyasetten ayrlmasn istemesidir. Selanikte toplanan bir kongrede Trablusgarp delegesi olarak bu grn dile getirmi, ancak gr dikkate alnmam hatta bu grnden dolay

ttihatlar tarafndan ortadan kaldrlmak istenmitir. M. Kemal artk tek bana bildii yntemlerle mcadele edecektir. Say 108 M. Kemal stanbulda meydana gelen 31 Mart Vakasn bastrmak iin 15 Nisanda Selanikten yola kan Mahmut evket Paa komutasndaki Hareket Ordusunun kurmay bakanlna getirilmitir. ok gemeden Hareket Ordusu stanbula gelerek eriat isteriz! diye baran isyanclar etkisiz hale getirmitir. syanda rol olduu dnlen Sultan 2. Abdlhamit Meclis kararyla grevinden alnm ve 1909 ylnda Selanike srgn edilmitir. Say 109 smail Fazl Paa, Kurtulu Sava yllarnda ilerlemi yana ve hastalna ramen Sivasa gelerek Sivas kongresine katlacak, kongreye 2. bakan seilecek, daha sonra da birinci TBMMde Bayndrlk Bakan olarak grev yapacaktr. smail Fazl Paa bamszlktan yana, ada deerlere sahip kan, vatansever ve ak fikirli bir askerdir. Say 111 Namk Kemali ve Ziya Gkalpi okuyup Fransz devrimini tandka ulusuluu, ulusal isteklerin dayand temelleri, imparatorluk felsefesinin sonunu, bamszlk idealini, otoriter anlayn sorgulanmas gerektiini, milli iradenin nemini, ykselen deerlerin cumhuriyet ve demokrasi olacan , akl ve bilimin gcn kavramaya balamtr. ok gemeden de kendini bu dnceleri savunan insanlarn lider kadrolar arasnda bulmutur. Say 116 Balkan corafyasnda domas ve Batya alan pencere konumundaki topraklarda bymesi en byk ansdr. Bu ekilde Batdan gelen fikirlere kolayca ulaabilmitir.say 116 ki bin kiilik Harp Okulunda yeterli derecede su bulunmamasna ramen padiah buyruu gerei rencilerin namaz klams gerekiyordu. Mustafa Kemal Abdestsiz namaza durdum bala Tanrm diyen ok sayda Harbiyeli arkadan grm, dinin gsteri haline getirilmesinin, zorlamann, utan veren, kiilii ykan sonularyla tanmtr. Say 117 Mustafa Kemal askeri renciliin son dneminde - byk oranda okuduklarnn ve yaadklarnn etkisiyle- klasik anlamda din retisinden iyice soumutur. Kendisini, materyalizm ve pozitivizm gibi akmlarn rzgarna kaptrd aktr. Say 117 Pozitivizmin en belirgin zelliklerinden biri toplumu ekillendirmede bilime byk deer ve anlam yklemesidir. Materyalizm ise madddeden baka bir cevherin varln kabul etmeyen, genel olarak ruhun, teki dnyann ve Tanrnn varln reddeden bir akmdr. Say 123 Osmanl pozitivistleri daha ok Harbiye ve Tbbye gibi daha ok Bat etkisine ak okullardan beslenmi ve grlerini deiik dergiler araclyla topluma aktarmtr. 1894te kmaya balayan Serveti-i Fnun dergisi ilk kez pozitivizm fikrinin sistematiini Osmanl aydnlarna sunmaya balamtr. Balangta yazlaryla Osmanlda pozitivist fikirleri yayan Hseyin Cahit Yaln (1874-1957) ve Ahmet uayptr (1876-1910) siyasi pozitivizmin Osmanlya giriini salayan nl Jn Trk aydn Ahmet Rzadr. Ateizmin kayna Batdan szan materyalist grlerdir. Atatrkn, fikirlerini uygulamaya koyarken uygun ortam beklemesi, zamanlamaya fazlaca dikkat etmesi, akla ve bilime ar derecede vurgu yapmas onun pozitivizmden etkilendiini gstermektedir. Akl ve bilimi ilke olarak kabul eden bir kiinin pozitivist olmamas mmkn deildir. Laik olmak pozitivist olmann bir gereidir.say 139 Tevfik Fikretin birok iirinde Tanrya inanmad ortaya kmaktadr. Say 141 Genliinde dinin kafa ii deil gnl ii olduunu dnen Rosseau kendini gelitirdike ve olgunlatka aklla dinin arasnda bir iliki oldugunu grmtr. O, dini inancnn nasl bir evrim

geirdiini yle ifade etmektedir: Allaha inanmak zarurettir. ocukluumda genliimde hissime uyarak, olgun yaammda aklm ile dine inandm. Say 144 Atatrke gre Rosseaunun Toplum Szlemesi kuramnda slam ve Trk toplum gelenei ile badamas Yeni Trkiyede cumhuriyete geii kolaylatrc bir ilev grebilirdi. Say 144 Anadoluya gelen ilk Sovyet temsilcilerinden Upmal Angarskiyle ok sk gren Atatrk tamamen siyasal taktii gerei Rusyadan yardm almak iin- Ben ve arkadalarm komnistiz ama artlar uygun olmad iin bunu aklayamyoruz. demitir. Atatrk yine ayn siyasal taktik gerei daha sonra da Lenin ve ierinle yazmaya balam, mektuplarndan Lenine Yolda Lenin diye hitap etmitir. Ayrca Trk Sovyet ilikilerinin glenmesinden sonra Anadoluya gelen Sovyet elisi Aralofla ok sk ibr diyalog kurmutur. Say 160 Harbiyede renci iken baz hafta sonu tatillerinde Beykozda Yua Efendi Dergahnn eyhine konuk gitmitir. eyh de ona ve beraberinde gelen dier genlere okulu brakmamalarn, okuyup byk adam olmalarn tlemitir. Cemal Grandann anlatmyla: Atatrk o gnleri hi unutmam olacak ki Boazdan her getiimizde ban Beykozun stndeki dergaha doru evirerek eski anlarn tazeler ve bize Eer bize eyh hazretleri okuma ak vermeseydi halimiz nice olurdu der, durur say 162 (Suriye etkisi) Atatrk milletinin gerek dmannn sadece yabanclar olmadn artk anlyordu. Trklerin yabanclardan renecekleri bir eyler vard. Gerek dman kendi aralarndayd. Onlar baka milletlerin yrd yoldan alkoyan, gelimeleri nleyen, bask altnda tutan softalk ve yobazlk... Atatrkn grne gre Osmanl mparatorluu Mslman olmayanlarn cennetin btn nimetlerinden yararlandklar, Mslmanlarn ise cehennem azab ekmeye zorlandklar bir yerdi. Say 167, Mustafa Kemal Kurannn metni iindeki Sizi slah ve doru yola sevk iin Kuran diliniz arapayla indirdik. aklamasna karn Araplarn Arapay dinde bir stnlk arac olarak kullandn grmtr. Bu topraklarda (Suriyede) sadece mslman olarak yaamak yeterli deildi. Bu topralarda Arap mslmanlar kendilerini dier rklara mensup mslmanlardan stn grmekteydi. yle ki bu corafyada Trk olmak bile hakarete uramak ve aalanmak iin yeterdi. Say 170 amda karlat bu Arap fanatiklii Mustafa Kemali derinden etkilemitir. Bu olayn daha sonraki yllarda onun, dinde Trkeletirme ve dini Arap etkisinden ve basksndan kurtarma almalarna kaynaklk etmi olmas olasdr. Say 171 Asm Gndz, Mustafa Kemalin Namk Kemali Trk ulusunun yzyllardan beri bekledii ses olarak grdn ifade etmektedir.say 174 Yeni Osmanllar toplumu kklerinden koparp yozlatrmakla suladklar Tanzimatlara benzemek istemiyorlard. Bu bakmdan Bat dncesini almadan nce kendi kklerini aratrmann ve zellikle de mensubu olduklar slam dinini incelemenin daha doru olacan dnyorlard. Kafalarndaki Batllama modelinde dini tamamen devre d brakmak gibi sekler ve radikal bir yaklam yoktu. Bunun yerine slamn zn aa karp Bat dncesini bu znn iine yerletirmeyi planlyorlard. say 183 Yeni Osmanllar Osmanl Devletinin iine dt skntlarn temelde iki nedeni olduunu dnyorlard. Birincisi uzun yllar boyunca Bat karsndaki kaytszlk, ikincisi de Tanzimatlarn balattklar kksz Batllama. Yani onlar hem Osmanl Devletinin Bat dncesine kapal kaldn hem de yanl Batllama politikalaryla slamdan uzaklaldn iddia ediyorlard. Bu nedenle Yeni Osmanllar Batllama ile yeniden slama dn birlikte ele alacaklard. Say 183

Jn Trklerin Yeni Osmanllardan fark muhalefet dncesini ortaya karmaktr. Yeni Osmanllar Tanzimata, Tanzimatn getirdii dzene ve Ali ve Fuat Paa gibi Tanzimat brokratlarna kar bir muhalefet iindeyken; Jn Trkler dorudan padiaha kar muhalefet iindeydiler. Yeni Osmanllar daima saltanata kar saygldrlar. yle ki Yeni Osmanl aydnlarndan Namk Kemal bile Bgne kadar sultan kendisinden istenilen ve halk iin faydal olan hibir eyi yapmay reddetmedi. Demektedir. Oysaki Jn Trklerin hedefi dorudan saltanak makamdr. Say 186 Abdlhamite ynelik dinsiz sulamalar bile ttihat ve Terakki Cemiyetinin marnda yer almtr. Say 188 Jn Trkler kendilerini toplumun tamamen dnda bir yerlerde grp toplumsal sorunlara dardan bakarak zmler retmeye almlardr. Say 188 Batllama konusunda Jn Trkler arasnda da gr farkllklar vardr. Ban Abdullah Cevdetin ektii grup toptan bir Batllamay nerirken Celal Nurinin nderliini yapt grup ise Batnn sadece maddi ve teknik zelliklerinin alnmasna taraftard. Celal Nuri, medeniyeti teknik ve teknik olmayan diye ikiye ayrmakta ve yalnzca birincisinin Osmanl toplumunun yapsna uygulanmasn istemektedir. Say 190 Abdullah Cevdetin Dozynin Tarih-i slamiyet adl kitabn evirmitir. Onun bu eviriyi yapmasndaki amac, dorudan dinin gereksiz ve bilim d olduunu ispatlamak ve onun yerini biyolojik materyalizmin almasn salamaktr. Abdullah Cevdetin slam dinini dorudan cephe alan byle bir eseri evirmesi onun artk slamn biyolojik materyalizmle ayn ey olduu yolundaki, gerekte taktikten teye bir anlam ifade etmeyen tezden de vazgetiini gstermektedir. Say 191 Mustafa Kemal z itibariyle slam dininin aklc bir din olduunu dnmekte ve pek ok defa aka ifade ettii gibi bu dine inanmaktadr. Ki onun bu yaklam daha ok bir Yeni Osmanl yaklamdr. Say 193 Gkalpin slam dinini mmeti izgiden ulusal izgiye oturtma fikri Mustafa Kemalin dikkatini ekmitir. Fakat Gkalp ulus tanmna din birliini dahil ettii halde Mustafa Kemal dahil etmemitir. Say198 Gkalpin milliyetiliinde dinle kurulan iliki laik dzenle bir uyumazlk oluturmamaktadr. Kendisi slamiyetin ak bir ekilde devletin resmi dini olmasna kardr. slam dinini toplumda yardmlama ve dayanmay salayan yardmc bir faktr olarak grmektedir. Say 199 Ziya Gkalp 1. Dnya Savann devam ettii gnlerde aka laiklikten sz etmitir. Gkalpe gre Araplarla Trklerin Allah anlay birbirinden farkldr. Araplar Allah korku kayna, Trkler ise efkat ve sevgi kayna olarak kabul etmektedirler. Say 199 Mustafa Kemali taktik ve strateji ustas olarak tanmlayan unsur grdn kavrama farkyd. Say 207 Gen komutan o gnlerde baar iin yeminlerini Allah ve Kuran zerine ederken ordusunu dini uyarlarla motive etmeye balamtr. Say 209 Onun cephedeki dualar her trl kaygdan uzak duygularn yreginin taa derinliklerinden bir yerlerden kopup gelen samimi hislerin bir sonucudur. Ancak onun bu yaklamlar sradan kadercilik olarak deerlendirilmemelidir, nk O, aklc ve bilimsel yntemlerle alp tm hazrlklar yaptktan sonra Allaha snmtr. Say 252

Mustafa Kemalin Kurtulu Sava yllarnda ne kadar samimi ve iten duygularla ilahi gten yardm beklediinin en ak kantlarndan biri Konya Yetimler yurdu ziyaretinde grlmektedir. Mustafa Kemal ocuklara ocuklarn her gece dua edin. demitir. Birka gn sonra ocuklar Mevlana Trbesini ziyarete gtrlmlerdir. Bu srada ocuklarn Mustafa Kemal Atatrk iin dua ettikleri gzlenmitir. Mustafa Kemal Kurtulu Sava sonralarna doru bir gn yine bu yurda gelip ocuklara Dualarnz kabul oldu ocuklarm, vatanmz kurtuluyor. demitir. Say 253 Atatrk devrimlerinin en temel zelliklerinden biri Trk toplumuna ait ulusal deerleri korumas ve yceltmesidir.. Bu nedenle Trk toplumunun temel deerleri arasnda yer alan slam dinine de kafa yorulmu, Trk halknn dinini gerek kaynandan renebilmesi iin bir takm almalar yaplmtr. rnein Kuran Trkeye tercme edilmitir. En nemlisi slam dinini kuatan hurafelerle ve din istismarclaryla mcadele edilmitir. Say 268 Saltanat ve halifelik kavramlarnn slami olmadklarn kantlamaya almtr. Say. 271 12 Eylln komnizm hayaletine kar her trl din propagandasna gz yummasndan dolay mantar gibi oalan tarikatlar ve dinci basn sessiz ve derinden Atatrkn dinsiz olduu tezi yaylmaya balanmtr. Bu tezin ana kayna olarak Rza Nurun anlar, Said-i nursinin ualar ve Kazm Karabekirin hatralar kullanlmtr. Kadim cumhuriyet dman yobazlar, eyh Saitin torunu dinci blcler, demokratik solun susturulduu bir dnemde bu tezi ok rahat bir ekilde geni kitlelere yaymay baarmlardr. Say 273 stne stlk bu kar devrimcilere kinci cumhuriyetiler ve eski Markist dnmesi libolar ve baz entel aydnlar da destek olmulardr. Say 273 Atatrkn eletirileri Trkler Araplarn dinini kabul etmeden ncde de byk bir millet idi. Arap dinini kabul ettikten sonra bu din, ne Araplarn ne ayn dinde bulunan Acemilerin ne de Msrllarn vesairenin Trklerle birleip bir millet tekil etmelerine hi bir tesir etmedi. Bilakis, Trk milletinin milli rabtalarn gevetti, milli hislerini, milli heyecann uyuturdu. Bu pek tabii idi. nk Muhammedin kurduu dinin gayesi btn milletlerin stnde kapsayc bir Arap milliyeti siyasetine varyordu. Say 285

Dinde ana dilde ibadete scak baklmamasndan dolay Trk milletinin Kuran ezberlemekten beyni sulanm hafzlara dndn iddia etmektedir. Say 285 Atatrkn din kart olarak adlandrlabilecek slam eletirilerinin daha ok tarih ve dil almalarnn yapld dneme rastlamas, slamiyetle g bulan mmet fikrinin yerine ulusal tarih ve ulusal dil ile g bulan millet dncesini yerletirme isteinin bir sonucudur. Nitekim Rueninin Din yok milliyet var adl kitabn okuyup toplumsal yapda milliyetilii ne karan satrlarn yanna aferin, alklar yazmas da tamamen bu istekle ilgilidir. Say 290 Atatrk bir devrimci olarak ulusunun nn amak iin din eletirileri yapmay gerekli grmtr. Bu durum bir bakma onun alaturka mzii sevmesine karn ulusunu ok sesli mzie altrmak amacyla bir dnem alafranga mzii yasaklamasna benzer. Yani Byk Kurtarc ulusunun gelecei iin kiisel zevklerini ve inanlarn bile hie saymasn bilmitir. Say 291 Atatrkn tm din eletirileri garip bir biimde 1929-1930 yllarna denk gelmektedir. Bu dnemde devrimin karlat glkler, rejim muhaliflerinin slam dinini ara olarak kullanp isyan karp (Menemen olay ve dinsel gerekeli Krt isyanlar gibi) Atatrk bir dnem dine kar olumsuz etkilemitir. Atatrk insann her eyi Allahtan beklemesini eletirerek bireyi ve toplumu n plana karmaktadr. Atatrk aslnda burada insanlarn alp abalamadan, toplumsal dayanma

iine girmeden Allahtan yardm beklemesini eletirmektedir. lke olarak bu tr bir insanAllah ilikisi anlay Kurann verileriyle de rtmemektedir. Kurana gre insan ve toplum her konuda zerlerine den grevleri yerine getirmek, iradesini, g ve imkanlarn sonuna kadar kullanmak, neticeyi ise Allahtan beklemek durumundadr. Say 296 aresizlikle Allah inanc arasndaki ilikiyi Kuran da dorulamaktadr. Ancak Kurannn Batl dnrlerden ayrld noktalar vardr. Kurana gre aresizlik insan doasnda var olan Allaha inanma kabiliyetini uyandrr ve bireyi gerekte var olan Allaha ynlendirir. Say 297 Btn rneklerden grld gibi Atatrk yeni Trk Devletini kurarken pozitivizm, materyalizxm, Darvinizm gibi o dnemde Bat dncesini derinden etkileyen akmlardan yararlanmtr. Bu amala genlere ve halka ynelik hazrlanan kitaplarda evrenin ve hayatn bu bak alaryla deerlendirilmesini istemitir. Drt bir yandan dinle ve dinin arpk yorumlaryla kuatlm bir ahiret toplumunu bir an nce deien ve gelien an son bilimsel verileriyle tantrmaktr. Say 299 Dnyay ve olaylar Tanrnn varlndan bamsz olarak deerlendirmenin mmkn olmadn dnen Atatrk toplumsal geliim iin potivizim ve Darvinizm gibi akmlardan da yararlanmak gerektiini dnmektedir. Say 299 slamn kutsal kayna Kuran Trkeletirerek baka bir deyile slam ulusallatrarak mmet fikrine son vermeye almtr. Mustafa Kemalin dinsel tepkisinin kayna slam dini deil, slam diniyle zdelemi olan Arap dili, Arap harfleri ve Arap kltrdr. Say 305 Kamil Efendi Amasyada camide cemaate bamszlk uruna mcadele etmenin her Mslmana farz olduunu anlatmtr. Say 323 Kurtulu Savann kazanlmasnda Mustafa Kemal Paann dinsel eksenli toplumsal motivasyon seanslarnn ok byk rol vardr. Bu toplumsal motivasyon seanslarn dzenleyen ou kez bizzat kendisidir. Bazen camiler, bazen cemevleri, bazen de ehir merkezleri bu toplumsal motivasyonlara sahne olmulardr. Say 324 Mustafa Kemal Paa Anadolu insannn manevi dnyasnda en az ekonomik yaam kadar nemli olduunun farkndadr. Byk yerlerde Mevlevilerin, kk yerlerde de Bektailerin halk zerindeki etkilerini kullanarak halka dorudan bir iliki kurma yoluna gitti. Bu rgtlerin iki byk nderi Konya Mevlevi Dergah lideri Abdlhalim elebi ile Hac Bekta Dergah Bektai eyhi Cemalettin elebiyi alp meclise reis vekili yapmtr. Say 325 Tarihi Stanford Shawn belirttii gibi Kurtulu Savanda Anadoludaki ilk kvlcmlara yerel din adamlar, ounlukla mftler, imamlar, mderrisler nclk etmi, halk etkilemilerdir. Mustafa Kemal Paa zaferi kazanp yeterince glenerek laik cumhuriyeti kurma aamasna gelinceye kadar btn Kurtulu Sava boyunca din adamlarnn bu etkisini kullanmtr. Bu vatansever din adamlar halk zerindeki ynlendirici etkilerini ok iyi kullanarak ksa srede dmana kar bir diren oluturmay baarmlardr. 47 Mdafa-i Hukuk Cemiyetinde 84 din adam ynetici durumundadr. Hac Hafz Tevfik Efendi Mustafa Kemal Paaya anakkaleden sonra imdi de vatan ikinci defa kurtarmay ahdettiniz. Her an endieler iindeki yurda kurtuluu nasip klacak himmete giritiniz. Ho geldiniz, sefalar getirdiniz. Himmetiniz payidar olsun. demitir. Say 329 Sivas kongresinde Alevi ileri gelenleri Mustafa Kemal Paann yan banda oturmulardr. Kurtulu Savana ynelik bu dinsel destein artarak devam etmesinde Mustafa Kemal Paann mcadelesini meru temellere dayandrmak ve kendisine hareket serbestlii salayarak gereksiz muhalefetle karlamay nlemek iin srarla, nderliini yapt mcadelenin ayn zamanda din gerei olduunu vurgulamasnn byk bir etkisi vardr.say 331

Yabanc igaline kar balayan Kurtulu Sava saltanat ve hilafeti kurtarma sava olarak yapld srece meruluk kazanabilcekti. Byle olmamas halinde yaplan hareket Osmanl egemenliinin meruluuna kar bir isyan hareketi olarak grlebilecekti. Say 333 stanbulda kurulmu ak veya gizli alan 14 tane Bektai tekkesi vardr. Bu kurumlar Kurtulu Savann tekilatlanmasnda nemli roller stlenmitir. Buralardan Anadoluya gizlice insan, para ve ara yardm yaplmtr. Bu dinsel kurumlar o gnlerde Anadoluda filizlenen Milli hareketin stanbuldaki uzantlardr. Say 339 Cemal hoca ve onun gibiler Kurtulu Sava srasnda kelle koltukta vatan uruna mcadele ederken kerameti kendinden menkul bir baka din adam Said-i Nursi nerelerdeydi diye sormaktan kendimi alamyorum say 342 Yaar Nuri ztrkn yerinde tespitiyle Vahdettin nefsini asla slah etmedi, memleketini igal edenlerle ibirlii yapt, sonra da onlara snarak lkesini terk etti. Alevi topluluklar Snni slamn temsilcisi olarak grdkleri sultan-halifenin karsna dikilen Mustafa Kemal Paaya sahiplenme ihtiyac duymulardr. Say 347 1921 ylnda Mustafa Kemalin dzenli ordularnn arka arkaya kazand zaferler Hindistandaki Mslmanlar ok sevindirmitir. Artk Gandhinin liderliindeki Hindular da Kurtulu Savan ok daha gnlden desteklemeye balamtr. Gandhi, verdikleri destein Sevri imzalayan bozuk karakterli sultan iin deil hilafet makamna duyduklar sevgi iin olduunu belirtmitir. Say 389 nn zaferinden hemen sonra Mustafa Kemal Paann giriimleri sonucunda 1 Mart 1921de TBMM hkmetiyle Afganistan arasnda Moskovada bir Dostluk ve Kardelik Antlamas imzalanmtr. Bylece ilk kez bir slam lkesi TBMMyi resmen tanmtr. Afganistan Ankarada bir de elilik amtr. Say 390 Mustafa Kemal Paa, Hindistan ve Afganistan dnda Kafkaslarda, dman Ermenistann hemen yan bandaki Azerbaycanla da yakndan ilgilenmitir. Azerbaycann o dnemde ngiliz kontrolnde olmas Trkiyeyi tedirgin etmitir. Mustafa Kemal Paa, aslnda dost ve karde Azerbaycannn bamsz olmasn isterken dnemin koullar gerei Azerbaycann Trkiye ile yakn ilikideki Sovyetlerin kontrolne girmesini ktnn iyisi olarak grmtr. nk Mustafa Kemal Paa ngiliz etkisinden ve basksndan kurtulmu bir Azerbaycann dou snrnn gvencesi olduunu dnmtr. Say 395 ngiliz gizli belgelerine gre Sivas kongresinin toplanma amalarndan biri tm dnya Mslmanlarnn dayanma iine girmesini salamaktr. ngiliz belgelerine gre Mustafa Kemal Paa Azerbaycan, ran ve Afganistan liderlerine davetiyeler gndererek onlar da Sivas kongresine katlmaya armtr. say 396 Mustafa Kemal Paann ele alnmasn istedii konulara baklacak olursa onun btn bir slam dnyasnn Bat emperyalizminin boyunduruundan kurtarlmasn amalad grlecektir. Say 399 stihbarat raporlarndan anlald kadaryla Mustafa Kemal Paann slam dnyasn harekete geirmek iin eyh Sunusiden yararlanmas ve Anadoluda dnya Mslmanlarnn katlaca slam kongreleri dzenlemek istemesi ngilizleri ok fazla endielendirmitir. Say 400 Mustafa Kemal Paa Ortadou mslmanlarnn Kurtulu Savan desteklemeleri iin iki sembol isimden yararlanmtr. Biri Libyal eyh Ahmet Sunusi, dieri ise Irakl ehyl Meayihten Acemi Sadun Paadr. Say 402

ngilizler Mustafa Kemal Paann slam dnyasn harekete geirme almalarndan sonra Trkleri stanbuldan karma planndan vazgemek zorunda kalmlardr. ngilizlerin Hindistan ileri bakan Montague Trkler stanbuldan karlrsa Hindistanda patlak verecek olaylar konusunda Londray uyarmak zorunda kalmtr. Say 415 Bata Hindistan olmak zere ngilterenin Mslman smrgelerinde gerekleen Trkiye yanls hareketlerin etkisiyle Londrada Lloyd Georgenin Trk dman siyasetine kar itirazlar giderek artmtr. Say 417 Baz ikinci cumhuriyetiler ska Mustafa Kemal Paay ve Kurtulu Savanu kmsemektedirler. Ancak bu aklevveller Kurtulu Sava srasnda hereyiyle Yunanllar destekleyen ngilizlerle savalmam olmasnn, daha dorusu ngilizlerin Trklerle scak sava gze alamamasnn ve Franszlarn gney blgelerini ksa srede boaltmak zorunda kalmasnn Mustafa Kemal Paann dahiyane politikalarnn sonucu olduunu grmek istememektedirler. Say 417 slam dnyas Mustafa Kemal Paann slam adna savatna ylesine yrekten inanmtr ki Hz. Muhammedin de Mustafa Kemal Paaya yardm ettii dnlmeye balanmtr. Kurtulu Sava srasnda Anadoluya gelen Hz. Muhammed soyundan eyh Ahmet Sunusi ryasnda Hz. Muhammedi grm ve koup derhal elini pmek istemitir. Hz. Muhammed kendisine sol elini uzatnca buna aran ve zlen eyh: Ya Resullullah, niin bana sa elinizi uzatmadnz? diye sorunca Hz. Muhammed u yant vermi: Sa elimi Ankarada Mustafa Kemale uzattm. Mustafa Kemal Paa Mslmanlar iin ncelikle bamszlk semboldr. Say 420 Syleyin var m dnyada Trk klcndan korkmayan! Nazul slam say 423 Bugn Bat emperyalizmine kar kafa tuttuu dnlen ran cumhurbakan Ahmedinejadn Antkabiri ziyaretten kanmas slam dnyasnn iine dt durumun en ak kant deil midir? Siz hem mslman olacaksnz, hem bamszlktan yana olacaksnz, hem de slam dnyasndaki ilk bamszlk savan veren Mslmann kabrini ziyaret etmekten kanacaksnz. te slam dnyasnn iler acs son hali. Say 424 Mustafa Kemal Paa sava srasnda toplumsal balamay salarken nasl ki slam dinine vurgu yaptysa sava sonras yeni rejimi yerletirmek iin bu balamay bozarken de ayn ekilde lsn ayarlamak kaydyla bu sefer slam dinine vurgu yapmaktan kanmtr. Say 425 erkez ayaklanmas o gnlerde halkn dinsel inanlarnn smrlerek Milli Harekete kar kkrtlmasyla ortaya kan stanbul hkmeti ve ingilizlerce desteklenen Aznavur ayaklanmasyla birlikte Milli Hareketi bir hayli uratrmtr. Say 426 Wilson ilkelerini bamszlk bildirgesi gibi yorumlayan Osmanl aznlklarndan Ermeniler ve Krtler bu ilkelerden cesaret alarak Anadolu zerinde toprak talebinde bulunmaya balamlardr. Anadolu zerinde Krt ve Ermeni isteklerine onay veren antlamalardan biri de Sevr anltlamasdr. Bu antlamann 62. ve 64. maddelerinde Anadolu zerinde kurulacak Ermenistan ve krdistan devletlerinden sz edilmektedir. Madde 62: Fratn dousunda ieride saptanacak Ermenistann gney snrnn gneyinde Suriye ve Irakta, Trkiye snrnn kuzeyinde, Krtlerin sayca stn bulunduu blgelerin yerel zerkliini i bu antlamann yrrle konulmasndan balayarak alt ay iinde stanbulda toplanan ngiliz, Fransz ve talyan hkmetlerinden her birinin atad yeden oluan bir komisyon hazrlayacaktr.

Madde 64: Krtler bu blgedeki nfusun ounluunun Trkiyeden bamsz olmak istediklerini kantlayarak Milletler Cemiyetine ve Konseyine bavururlarsa ve konsey de bu nfusun bu bamszla yetenekli olduu grne varrsa ve bu bamszl onlara tanmay Trkiyeye salk verirse, Trkiyenin bu tavsiyeye uymay ve bu blgeler zerinde bulunan btn haklarndan ve sfatlarndan vazgemeyi imdiden hkmlenir. Say 428 Kafkas snrnda Zivenin kuzeyinden Batya, Erzurum, Erzincan, Kemah, Arakir, Besni ve Divicike; gneyde Harran, Erbil, Kerkk, Sleymaniye, Sina hattndan ran snrndan Ararata kadar uzanacaktr. Say 429 Krt hafizas, Ermenilerin Krt- Trk demeden katlettikleri Mslmanlar henz unutmamtr ve uzun sre de unutmayacaktr. Bu gerei unutur gibi olduklar zaman da Mustafa Kemal devreye girerek onlara Mslman olduklarn hatrlatacak ve hafzalarn tazeleyecektir. Mustafa Kemal Paa, Milli Hareketin baars asndan bu hatrlatmaya mecburdur. Say 430 Mustafa Kemal Paa mehur slam siyasetini bu sefer de etnik unsurlar birarada tutmak iin kullanacaktr. Krtlerin, Ermeni ve ngiliz etkisi altna girmemesi iin Kurtulu Sava srasnda ska Trklerle Krtler arasndaki en nemli ortak noktaya, din bana vurgu yapacaktr. Say 430 ngilterenin Kurtulu sava srasnda Anadoluda Ermeni ve Krt Devleti kurdurmak iin aba harcad bilinen bir gerektir. ngiliz belgeleri de bu gerei kantlamaktadr. rnein ngilterenin stanbuldaki Yksek Komiser yardms Amiral Webb, Dileri bakan Lord Curzona gnderdii 19 Austos 1919 tarihli raporda u grlere yer vermitir: Amerika Trabzon ve Erzurumu iine alan bir Ermenistan himaye edecek geri kalan drt il de bir Krt Devleti olarak ngilterenin himayesine braklacaktr. Ayrca igalci devletlerin 10 Austos 1920 de Osmanl Devleti yneticilerine imzalattklar Sevr antlamasnda aka Anadoluda Ermenistan ve Krdistan devletlerinin kurulacana yer verilmitir. Say 431 15 Nisan 1919 da Ryan ziyaret eden Krt nderlerinden Seyid Abdlkadir ngiliz mandasnda zerk bir Krdistan kurulmas talebinde bulunmutur. Bunun zerine ngiliz yksek komiseri Amiral Calthorpe Krtlerin bu isteklerini ngiliz Dilerine iletmi, Dileri bakan Balfour Paris bar konferansnda Krt karlarnn ihmal edilmeyeceini belirterek Krtlerin bu konferansn sonucunu beklemelerinin sylenmesini istemitir. Gerekten de ngiltere Paris bar konnferansnda Krt karlarnn bir numaral savunucusu olmu ve Krtlerin zerklii konusunda Sevr anlatmasna madde koydurmutur. Say 431 ngiliz ajan Sait Molla, eriat ve din oyunlarn rahip Dr. Robert Frew araclyla yrtmtr. Frew, ingiliz yardm fonu adyla faaliyet gsteren ingiliz haber alma servisine bal olarak alan bir tekilatn elemandr. Say 432 Trklerle Krtler arasnda en nemli ba dindir. Bu ba koparmak o dnemin koullarnda imkansz gibidir. Ksa srede bu durumun farkna varan ngilizler bu sefer Milli Hareket yanllarn dinsiz gstererek dini btn etnik unsurlarn zellikle de zellikle de Krtlerin Trklerle birlikte hareket etmesini nlemeye almlardr. ngilizlerin bu haince planna bilerek ya da bilmeyerek alet olan din adamlarndan biri de Krt kkenli Said-i Krdidir. say 433 Birok din adam Mdafa-i Hukuk Cemiyetine katlp vatan mcadelesi verirken Said-i Krdi, mecliste namaz klmayan milletvekilleri gibi ayrntlarla uram, Milli Hareketin lideri Mustafa Kemal ile atmaya girmi ve Ankarada dinsizlik havas seziyorum. diyerek dinsel duyarllklar yksek milletvekillerini kkrtm ve bu vizyonsuz yaklamyla Mustafa Kemale ve Milli Harekete dinsiz damgasn yaptrmak iin frsat kollayan igalci ngilizlerin iini kolaylatrmtr. Say 433

Said-i Nursiden baka bir de eyh Sait vard. 1925 ylnda din ve eriat oyunlar ile douda byk bir Krt ayaklanmas karan bu Sait, stiklal Mahkemelerinde yarglanp idam edilecek olan eyh Saittir. Say 433 Binba Edwar Noelin ncelikli grevi Anadoludaki Krt airet reisleriyle grerek onlara vaadlerde bulunup ngilizlerden yana tavr almalarn salamaktr. Say 434 ngiliz Yksek komiserlii Hohler Tellye gnderdii mektupta Noel Badattan buraya geldi, iyi bir arkada, yetenekli bir ama fanatiin teki. Krtlerin havarisi. Onun kanaatince krtler gibisi yoktur. Kimse onlar kadar asil, onlar kadar cmert olmaz! Trkler ve Ermeniler be para etmeyen alaklardr. Al birini vur tekine. Korkarm ki Noel bir Krt Alb.Lawrencei olacaktr. Bana yle grnyor ki Mezopotamyann(Irak) bizim olaca kesindir. Burada her renkten Krt bulunduunu onlara gvenilemeyeceine tarihin de tanklk ettiini akldan karmamak gerekir. Unutmamak lazm ki, Krtler de Trkler de Mslmandr. Say 434 Kurtulu Savanda ngilizlerle savalmamtr, ngilizler dmanmz deil diyerek Milli Hareketi kmseyenler iin ngiliz Yksek Komiserlii Mstear Hohlerin yukardaki yazsn zetleyelim: Mezopotamya (Irak) kesinlikle ngilizlerin olacaktr. ngilizlere gre Krtlere tarihin hibir dneminde gvenilmemitir. ngilizlerin amac Trkleri zayflatmak iin her eyi yapmak ve Krtleri Trklerden ayrmak. Burada grld gibi ngilizlerin Krt politikasnn kayna Krt sevgisi deil; Trk dmanl ve bl ve ynet diye tanmlanabilecek ngiliz siyaseti ve ngiliz karlardr. Say 434-435 Burada gnmzdeki PKK terr asndan ok nemli bir baka boyuta dikkat ekelim... Trkiyenin, teroristlerin takibinin ok zor olduu bugunk dalk Irak snrn ngilizler belirlemitir. Demekki ngilizler bu zorlu dalk ve maaralarla dolu snr belirlerken, o gn blemedikleri lkemizi gelecek yllarda blmek, terr orada kolayca beslemek amacndaymlar. Hulki Cevizolu, 1919un ifresi, Gizli ABD galinin Belge ve Fotograflar, stanbul, 2007, say 109. say 435 Casus Noel, Krtlerle diyalog kurduka, onlar yakndan tandka, stlendii grevin hi de sand gibi kolay olmadn anlad. Beklentisinin aksine, birok Krt airet reisinin gerek birer Trk dostu olduunu grmtr. Krtler bir slam hkmetinin her icraatndan memnundurlar. Bu icraatlar zaman zaman aleylerine de olsa dahi... krtler, devlet slami motifler tad srece Osmanl hakimiyetinden ayrlmay dnmemektedirler. Noel, Krtlerin byk bir blmnn byle dndne kanaat getirmitir. Say 436 Osmanl ordusunda binlerce Krdn grev aldn renen Noel, Krtlerdeki Trk dostluunun boyutlar karsnda hayrete dmtr. Noel Krtlerle ilgili gzlemleri sonucunda Krtlerle Trkleri birbirine yaknlatran en nemli ban din olduunu anlamtr. Say 437 Noel Krtleri Krtleri tandka Krt airetlerinin Ermenilerle uzlatrlmasnn mmkn olmadn dnmeye balamtr. ngiliz Yksek Komiseri Calthorpeye gre ise ttihatlar Ermeni tehlikesini kullanarak Trklerle Krtleri ayn safa toplamay baarmt. Ancak her eye ramen ngiliz casuslarnn Anadoludaki abalar ksmen de olsa sonu vermitir. Noel, Ziyaretlerimizle Krt milli duygularnda uyanma gereklemitir. demitir. Say 437 Mustafa Kemal Paa ngiliz casusu Noelin, Elaz valisi Ali Galiple birlikte Sivas Kongresini basacan haber almtr. Bu haber Noelin sonunu hazrlayacaktr. Mustafa Kemal Paa ald nlemlerle hem Sivas Kongresinin baslmasn nlemi hem de bu olaya karan ve Krtleri Milli Harekete kar kkrtan Noeli yakalamtr. Say 437 stanbul hkmetinin ynlendirmesiyle Sivas Kongresini datmak iin bir ksm Krtleri toplamakta olduklar toplamankta olduklar ve ngiliz binbas Noelin de bu olayla ilikisi olduu belirtilmi ve

yaplan almalar sonucunda Krtleri hilafet makamndan ayrarak ngiliz esaretine sokmak amacyla propaganda yapan Noelin yakaland ve jandarmalarn nezareti altnda olduu bildirilmitir. Say 438 Krtleri isyana tevik eden dier bir ngiliz ajan da Wolleydir. nce ingiliz casuslar daha sonra da ingiliz hkmetleri daha sonra neden Krt politikasndan baarya ulaamadklarn anladklarnda karlarnda yine Mustafa Kemal Paay bulmulardr. Mustafa Kemalin slam siyaseti, ingilizlerin Krtleri kkrtmalarn byk oranda engellemitir. Casus Noel 23 Eyllde Halepten Badat ve stanbuldaki ngiliz yksek komiserliklerine gonderdii kapal tel yazsnda: Mustafa Kemalin yaratm olduu durum ciddileirse Bedirhanlar ve teki kimi krtleri krt ilelerine vali ve mutasarrf atamas iin Trk hkmetini harekete geirerek onlardan epeyce yararlanabiliriz. diyerek Mustafa Kemale kar krt airetlerini harekete geirmekten sz etmitir. Say 439 Mustafa Kemalin Noeli lke d etmek amacyla rahatsz etmesi, Krt airetleriyle olan irtibatmz kesmi bulunuyor. Mustafa Kemalin airetlerle ilikilerinin ne olduunu hi bilmiyoruz. Say 439 Btn bu ingiliz oyunlar Mustafa Kemal Paann Kurtulu Sava boyunca neden Trk milliyetilinden ok Anadolu Mslmanlnn altn izdiini ok iyi aklamaktadr. Sy 440 Bir Blc: Damat Ferit Szde Ermeni soykrm iddialarn kabul eden Damat Ferit, ingilizlerin istei ile 1. Dnya Savann hemen sonrasnda szde soykrmdan sorumlu olduklar gerekesiyle stanbulda mthi bir ttihat av balatm, yakalanan ttihatlar Krt Mustafa Divan diye bilinen bir mahkemede gstermelik yargladktan sonra hapis, srgn ve idamla cezalandrmtr. Damat Feritin bir devlet temsilcii sfatyla 1918 ylnda szde Ermeni soykrmn kabul etmesi bugn bu konuda Trkiyenin elini zayflatan en nemli noktalardan biridir. ngilizlerin her istediini kabul eden Damat Ferit, ingilizlerin zerk Krdistan planna da ses karmamtr. Say 440 Damat Ferit, merkezi stanbuldaki Krt Teali Cemiyetiyle de temas kurarak zerk Krt Devletine yeil k yakmtr. Ferit ayrca o srada emperyalistlerce ileri srlen Krtlerin ayr bir rk olduu tezini de savunmaya balamtr. Mustafa Kemal Paa bu bu propangandalarn farkndadr. Bu nedenle Erzurum Kongresi sonrasnda Krt ve Trkn biribirinden ayrlmaz iki karde olduunun anlatld bror datlmtr. Say 441 ngilzilerin plan sadece Irak deil, Trkiyenin btn gneydou blgelerini ele geirmektir. Ancak Diyarbakrda bulunan 13. Kolordu Komutan Vekili Ahmet Cevat Beyin sert tepkisi karsnda ingilizler blgedeki Krt airetlerini kkrtarak blgeyi kontrol etmenin daha akllca olduuna karar vermilerdir. Bu dorultuda stanbuldaki Krt Teali Cemiyetini ve Diyarbakrdaki Krt Kulbn desteklemilerdir. ok iyi Krte bilin ingiliz Noeli, krtleri kkrtmakla grevlendirmiler ve Sivas Kongresini datp Mustafa Kemal Paay ldrmek iin Elaz valisi Ali Galipi ve Krt Bedirhanilerden Kamuran, Celadet ve Ali Beyleri grevlendirmilerdir. Say 444 Mustafa Kemal, ingilizlerin Krt politikasna slam politikasyla cevap vermitir. Say 444 Mustafa Kemal Paa, Krtlerle Trkler arasndaki ortak noktalar slam dini ve Ermeni tehlikesi olarak belirlemi, Krt politikasn bu iki temel zerine ekillendirmeyi dnmtr. Say 445 Vahdettin, ttihatlarn kendisinin yerine eyh Ahmet Sunusiyi halife yapacaklarndan kukulanmtr. zellikle Sunusinin ngiliz kart olmas da vahdettini rahatsz etmitir. Say 453

eyh Sunusinin szn ettii din tler, Milli Hareketin bir cihat olduu ve bu hareketi desteklemenin her Mslmana farz olduudur. Say 456 Mustafa Kemal Paa, Anadoluda Krt ve Ermeni devletleri kurdurulmas plann ngiltere ve Fransa ile birlikte ABDnin de desteklediini anlamtr. Say 457 Harbort Raporu szde Ermeni soykrmndan yararlanarak Anadoluda byk Ermenistan Devleti kurmay dnenleri byk hayal krklna uratmtr nk Harbord, raporunda Anadoluda Ermenilerin hibir yerde sayca fazla olmadklarn ve 1915teki olaylarn da Ermeni soykrm olarak adlandrlamayacan, tam tersine sz konusu olaylar srasnda ve daha sonra blgedeki Mslmanlarn Ermenilerce katledildiini belirtmitir. Ermenilerin Trkleri oluk ocuk demeden katlettiklerini belirtmitir: Irk olarak yaknl bulunan ilkel Aryan Krtleri onlardan nefret eder. , Trklere kar ileri yzyllardr kinle dolu olan Ermeni aznla Mslman ounluun idaresi verildii taktirde sonucun tehlikeli olaca meydandadr.demitir. say 459 ABDnin Anadoludaki Yksek komiseri tuamiral Mark Bristol, 1922de Washhintona gnderdii Krt raporunda unlara yer vermitir: Krdistann nl petrol yataklar nedeniyle yabanc entrikalar kukusuz balad iin ciddi sonular kabilir. ngilizler herhalde Krdistan denetim altna almak iin Krtleri Trklere kar kullanmak isteyeceklerdir. Trkler de kuzey Mezopotamyay (kuzey Irak) ele geirmek iin ayn eyi yapacaklardr. Krdistan zel etki blgesi sayan Franszlar da Trk-ngiliz srtmesinden kar salamakta bir an duraksamayacaklardr. Say 460 Bristolun Washintona gnderdii bu rapor, Kurtulu Sava yllarnda ngilizlerle Franszlarn Krtler zerinde oynadklar oyunlar ve ABDnin bu oyunlar ve entrikalar nasl yakndan takip ettiini olanca aklyla gzler nne sermektedir. Say 463 ngiltere, Hindistan smrgelerini korumak iin Ortadouda kendi etkisinde bir dizi devlet kurmak istemektedirler. Bu devletlerden biri de Krdistandr. Bu ad tarih boyunca hep corafi bir blge ad olarak kullanlmtr, hibir zaman siyasal birlik anlamnda kullanlmamtr. Say 464 Birlik halinde bulunmadklar iin alt yz yldr Trk hakimiyetinde yaadklarn imdi kurtulu gnnn geldiini belirten Halit Bey, imdi silaha sarlma zamandr. diyerek airetleri kkrtmtr. Ayrca Ankarada kurulan Milli Hkmetin padiah tanmadn ve yaknda yunanllarca ortadan kaldrlacan yaymtr. Say 465 Milli Aireti ve Kogiri aireti ayaklanmalar milli kuvvetlerce bastrlmtr. Dersim ve Elaz yresindeki airetler de isyan ettirilmek istenmi ancak bu airetler emperyalist oyunlara alet olmayacaklarn ve karde kan dkmeyeceklerini syleyerek ayaklanmamlardr. Ayaklanmalar bastrmak iin TBMM 29 Nisan 1920 de Hyanet-i Vataniye Kanunu karm, Eyll aynda da stiklal Mahkemelerini kurmu ve bu vatan hainlerini yarglayp cezalandrmtr. Say 466 ngilizler Musul zerindeki hakimiyetlerini pekitirmek ve bu petrol blgesini Trkiyeye kaptrmamak iin bir kere daha Krt ve slam kartlarna bavurmu ve Krtleri bir kere daha din silahn kullanarak ayaklandrmay denemitir. ngilterenin bu seferki abalar eyh Sait isyan ile noktalanmtr. Say 466 Dou ve gneydou blgesinde datlan cumhuriyet kart bildirilerin ok ileri bir teknikle baslm olmas ve yakalanan isyanclarda yabanc silahlar bulunmas eyh Sait isyannn yabanc bir lke (ngiltere) tarafndan desteklendiini kantlamaktadr. Say 467

Mr . Lindsay, ingilterenin eyh sait isyanyla ilgisi olmadn sylemesine karn 9 Mart 1925te Diyarbakrda baz ingiliz fabrikasnda kataloglar ve mektuplarnn ele geirilmesi ve bunlarn zerinde Krdistan Kraliyeti Harbiye Bakanl yazsnn bulunmas ingilterenin eyh sait isyann desteklediinin en ak kantdr. Say 468 eyh sait ayaklanmas din ilerinin dnya ilerinden ve zellikle de politikadan ayrlmas amacyla yaplm devrimlere kar, mmeti anlayn tam bir gerici tepkisiydi. Elbette ki kiisel karlarn dnenler, krtlk peinde koanlar, petrol blgesi ile ilgisini kesmek iin dou illerini Trkiyeden ayrmaya alan ingilizlerin bamsz krdistan politikasna kaplanlar, kargaadan ve anariden yarar uman kominist dnceliler ve yamaclar da olaya karmlardr. Fakat bata eyh sait olmak zere olay yaratanlar Nakibendilerdi. Nakibendiler, slamln en ar, en muhafazakar, en mutaassp, en mmeti tarikatlar idi. Devlet dzenin tek temelinin din ve tek devlet politikasnn mmetilik olduuna, hibir gcn sarsamayaca ekilde inanmlard. Byle olunca da onlar iin milliyetilik, mmetilikten sonra gelen hatta mmetiliin ortadan kaldrd bir kavramd. Say 469 Gen Trkiye Cumhuriyeti bir daha bu tr gerici hareketlerle karlamamak iin 24 ubat 1925 te dini siyasete alet edenleri vatan haini sayan bir kanunun kabul etmitir. Say 469 Mustafa Kemalin milliyetilik anlay, rk temeline dayanmayan, Anadoludaki tm etnik unsurlar kavrayc, ortak bellek, ortak dil ve ortak kltr temelinde, Misak- Milli snrlar iindeki herkesi vatandalk ba ile devlete balayan bir anlaytr. Mustafa Kemal Atatrk, Ne mutlu Trk olana deil Ne mutlu Trkm diyene demitir. Mustafa Kemal, Diyarbakrn fahri hemehrisi olarak Dolmabahe Saraynda kabul ettii Diyarbakr gazetesi temsilcisine yle demitir: Diyarbakrl, Vanl, Erzurumlu, Trakyal ve Makedonyal hep bir rkn evlatlar, hep ayn cevherin damarlardr. Say 469 Krtler Atatrkn modernite projesi karsnda g.dounun feodal ilikilerinin direnli, kemikli yapsndan kaynaklanan elikiler yaamlardr. Tarih boyu blge insan kendisini, merkezi otoriteyi temsil eden devletten ok yerel otoriteyi temsil eden aa ya daha yakn ve bal hissetmitir. Kurtulu Sava srasnda Trklerle birlikte mcadele eden Krtleri sava sonrasnda bir anda yerel badan ve kemiklemi feodal ilikilerden koparp merkeze yaknlatrmak mmkn olmamtr. Cumhuriyetin ilk yllarnda Krtlerin merkezle olan balarn sklatrmak demek Krtleri de modernitenin iine ekmek demektir. Ancak o dnemin koullar iinde bunu baarmak ok zor hatta imkanszdr. nce Osmanl Devletinin politikalar sonra Ermenilerle yaadklar gerilimler ve son olarak da blgeyi kontrol etmek isteyen Batl emperyalistlerin oyunlar, siyasi birlikten yoksun, ekonomik ve kltrel bakmdan ok zayf, varl airet reislerinin iki duda arasna skm Krt halkn byk bir kmaza srklemitir. Say 471 Mustafa Kemal Atatrkn emriyle dou, g.dou ve karadenizi gezen smet Paa 1935 ylnda hazrlad Krt Raporunu Atatrke sunmutur. Balklardan bazlar unlardr: Douda tutunabilmemiz iin Elaz ok nemlidir. Franszlarn Mardin, Urfa, Antep ve Marata gzleri vardr. Siirtte halk aalardan kurtarmalyz. eyh Sait isyan Krtlk duygusunu besleyip bytmtr. Say 472 ABD ve ngiltere arasnda Trabzon ve evresinde bir Ermeni Devleti, drt ilde de bir Krt Devleti kurulmas iin anlama yaplmt. ngilizler Karadeniz blgesinde ayrca bir Lazistan Devleti kurup bunu da Ermeni mandasna balamak istiyorlard. Mustafa Kemali kayglandran bir baka gelime de Enver Paann Sovyetlerle olan yakn ilikisiydi. Mustafa Kemal, Sakarya Savanda yenilseydi, Lenin Enver Paay Mslmanlardan oluan bir kzl ordu ile Anadoluya gnderecekti say 475-476

Mustafa Kemal zerine en son kapsaml almalardan birini yapan Andrew Mango Kurtulu Savann kazanlmasnda Mustafa Kemalin din silahn kullanmasnn byk rol olduu inancndadr. Mustafa Kemal pek oklar gibi slam dininden kiisel kar iin deil Mslman bir ulusun lm-kalm savan zaferle sonulandrmak iin yararlanm ve bu imkansz mcadeleyi baaryla sonulandrmtr. Dolaysyla Mustafa Kemal eer slam kullandysa ki Kurtulu Sava yllarndan kullanmtr- bunu kiisel kar elde etmek iin deil Mslman-Trk ulusunu kurtarmak iin yapmtr; slam Mustafa Kemalin elinde toplumsal ve yararl bir amaca hizmet etmitir. Say 477 Mustafa Kemal, Kurtulu Sava yllarnda slamdan daha ok toplumsal motivasyonu glendirmek iin yararlanmtr. Bu, ayn zamanda bir pozitivist harekettir. Unutulmamas gereken en nemli nokta bu dnemde Mustafa Kemalin ittifak kurduu slam, stanbul hkmetlerinin Milli Harekete kar kulland slamdan ok farkl olduudur. Mustafa Kemal, Anadolu halkyla btnlemi olan gerek slamla halk slamyla diyalog kurmutur. Say 478-479 Mustafa Kemalin ncelikli olarak yapmas gereken, halk ayn ama etrafnda birletirmektir. Bunun iin gerektiinde slami bir sylem kullanm, gerektiinde cami minberlerinde vaazlar vermi, gerektiinde din adamlaryla sk sk biraraya gelmitir.; fakat yeni Trk Devletinin kurulmas ve cumhuriyetin ilanndan sonra her ey deimitir. Mustafa Kemal artk Anadolunun olaanst koullarndaki sivil, zgrlk, savas Mustafa Kemal deildir. O, artk Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatrktr. Onun artk, Anadolunun olaanst koullarnda yapt gibi ne slami sylem kullanmasna ne cami minberlerine kmasna ne de din adamlaryla eskisi kadar sk fk olmasna, - bunu ok istese dahi- imkan ve ihtiya vardr. nk O, artk laik bir devleti temsil etmektedir. Laik bir devleti temsil eden biri olarak slami vurgular yapmaya devam etmesi onun Osmanl siyasal otoritesinin temsilcisi olan padiahla ayn konuma getirecektir. Oysaki dinle btnleen Osmanl otoritesi artk yklmtr ve Mustafa Kemal Atatrkn en byk amalarndan biri dinle siyaseti, dinle Devleti birbirinden ayrmaktr. Laiklii yerletirmeye alan bir devlet lideri olarak Mustafa Kemal Atatrkn Kurtulu Sava sonrasnda da tpk Kurtulu Sava yllarnda olduu gibi uluorta dini vurgular tayan szler sarf edip bu ynde davranlar sergilemesi doru bir yaklam olmazd. Say 479-480 Dman adm adm her taraf igal ederek Ankaraya kadar gelecek olursa ben bir elimde silahm, bir elimde mukaddes Trk bayra Elma Dana kacam. Orada tek bama son kurunuma kadar dmanla arpacam. Sonra da mukaddes bayra gsme sarp ehit olacam. Bu bayrak kanm sindire sindire ierken ben de hayata veda edeceim, huzurunuzda buna ant iiyorum. Ben leyim bu vatan saolsun. Atatrk Say 481 Trkiyede modernlemenin Cumhuriyet ncesine dayanan kkleri vurgulanarak kararsz ve krlgan Osmanl modernlesmesine Atatrkn radikal bir boyut kazandrd tezi ilenmitir. Say 485 Bata Mustafa Kemal Atatrk olmak zere cumhuriyeti kuran kadro Osmanl asker-sivil ve brokrat engeli iinde yetimi, 19.y.y. Osmanl modernlemesine bizzat tank olmu ve dorudan bu modernleme hareketinin etkisi altnda kalmtr. Bu nedenle cumhuriyeti kuran kadro birok bakmdan Osmanl modernlemesinden ilham almtr. Nitekim cumhuriyetin kurucularnn topluma yukardan aaya doru ekil vermek olarak tanmlanabilecek jakobenizmi tercih etmeleri, onlarn 19.yy Osmanl modernlemeci elitinin yolundan yrdklerini gsterir. Say 486 Dinsel gereklerle kzlarn okutmayan bir toplumda kz okullar amak Osmanlda laiklemenin en nemli admlarndan biridir. Say 497 Ziya Gkalpe gre Trklerin dier Mslmanlardan fark, kendilerine has bir slam anlay vardr. Araplar bata olmak zere birok slam toplumu Allah korku ve gazap unsuru olarak grrken Trkler Allah efkat ve sevgi kayna olarak kabul etmektedirler. slam dininde ikrah ve bask olmamas ve ferdin aracsz dorudan doruya Allaha kar sorumluluk tamas

gerektiini dnen Gkalpin bu dnceleri herkesin dininin gereklerini zgrce yerine getirme ya da getirmeme hakkna sahip olduunu vurgulamas bakmndan nemlidir ve bu szler din ve vicdan zgrlne vurgu yapt iin laiklik talebidir. Say 510 ttihat ve Terakki Partisi 1.Dnya Sava yllarnda laik olarak adlandrlabilecek bir dizi reform nerisini kanunlatrmay baarmtr. Daha nce de ksmen vurguladmz gibi bu kanunlarla, eyhlislam hkmet yesi olmaktan karlm, ilkokullar eriat makamlarndan alnp Maarif Vekaletine balanm, eriat mahkemeleri de eyhlislamlktan ayrlarak Adliye Nezaretine balanm, 1917de kabul edilen Aile Kanunu ile imam nikahnn tmden balayc nitelii snrlandrlm, kadna kocasn boama hakk tannmtr. (7 Kasm 1917) kadnlar memur olabilmi, peeleri kalkm ve araflar elbiseye yakn bir ekil almtr. Say 510 ttihat ve Terakkinin laik reformlar sonunda kadnlar sadece toplumsal hayata girmekle kalmam, yava yava giyim kuamlar da deimeye balamtr. Kara araf ve pee karlm, az da olsa salar grneye balamtr. Say 511 Atatrkn milli ekonomi projesinin alt yaps ttihat ve Terakki dneminde hazrlanmaya balanmtr. 1914 hazirannda dnemin Osmanl hkmeti bir Tevik-i Sanayi kanunu kartmtr, 8 Aralk 1914 tarihli Moniteur Orientalin haberine gre stanbul vilayeti idari meslisinin skdarda bir makine fabrikasyla, Pendikte bir tula ve imento fabrikas onayladn belirtmitir. Say 513 Tm bu veriler, ttihat ve Terakki Partisinin milli bir ekonomi ve bir Trk burjuvazisi yaratmaya altn gstermektedir. ttihat ve Terakki Partisinin ekonomik politikalar Trk ve Mslman bir mteebbis snf yaratmaya alarak Osmanl aznlklarnn ve yabanc giriimcilerin ekonomideki hedeflerini azaltmay hedeflemitir. Bu ekonomik direni ayn zamanda kapitlasyonlara da bir tepkidir. ttihat ve Terakki hkmeti 1.Dnya Savann balarnda kapitlasyonlar tek tarafl olarak kaldrdn deklare etmitir. Say 513 ubat 1917de kabul edilen bir kanunla Rumi takvimle Miladi takvim arasndaki 13 gnlk fark kaldrlmtr. Hseyin Cahit Yaln, Latin Alfabesine geilmesini istemitir. Abdullah Cevdet ise, tihat dergisinde Latin harflerini savunan ateli yazlar kaleme almtr. ttihat Enver Paa da Birinci Dnya Sava ncesi arap harflerini bitiik deil de Latin harfleri gibi ayr yazmay nermi ve bu konuda baz almalar yapmtr. ttihat ve Terakki siyaset alannda ne kadar diktatr olursa olsun dnce alannda zgrlk bir yapya sahiptir. Say 515 Abdullah Cevdet sadece Latin harflerini savunmakla kalmayp eiyle birlikte Sirkecide apka takarak dolamtr. Abdullah Cevdet Osmanlda klk kyafet deiikliini de zorunlu gmtr. Say 516 Jn Trklerin yaklam, milli ve bamsz bir ekonomi kurmaya alan Atatrkn ayn zamanda yabanc sermayenin Trkiyeye giriine de olumlu baktn da hatrlatmakta ve tttihatlardan Atatrke uzanan bir dnsel kpr olduunu gstermektedir. Say 517 Merutiyet Meclisi 2. Abdlhamitin servetine el koymu, sarayn harcamalarn ksm, yksek grevlilerin maalar azaltlm, esirlerin alm satm yasaklanm, hkmeti padiaha kar deil, Meclise kar sorumlu hale getirmit, padiahn meclisi ama kapama ve istedii milletvekilini srgn etme yetkilerini elinden alm, anayasay demokratikletirmitir. Say 519 Osmanl Devletinin son dnemlerinde lkeyi tek bana idare eden ttihat ve Terakki Frkasnn savunduu bu grleri 1920 ylnda 1. TBMMde Atatrk n yannda yer alan milletvekillerinin oluturduu I. Grup savunmutur. Ayn grleri 1923te Atatrk tarafndan kurulan CHPnin de savunacak olmas CHPnin fikirsel bakmdan osmanl TF sinin devam olduunu gstermektedir. Say 520

Osmanlda Hrriyet ve tilaf Frkasnn savunduu bu grleri 1920de 1.TBMMde Atatrke muhalif olan II.Grup savunmutur. Ayn grleri 1924 ylnda CHPye muhalif olarak urulan Terakkiperver Cumhuriyet Frkas ve 1930 ylnda yine CHPye muhalif olan Serbest Cumhuriyet Frkas savunmutur. Yani Osmanl iktidar partisi ttihat ve Terakkiye muhalif olan Hrriyet ve tilafn siyasi fikirlerini, Trkiye Cumhuriyetinde iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisine muhalif olan Terakkiperver ve Serbest Cumhuriyet Frkas savunmutur. Bu izgiyi takip eden siyasi irade zellikle 2.Dnya Savandan sonra Trkiyenin ynetiminde sz sahibi olmutur. 1946da kurulan Demokrat Parti ve 1962de kurulan Adalet Partisi ve 2002 seimleriyle iktidara gelen AKP, Osmanl Hrriyet ve tilaf Frkasnn yakn zamandaki uzantlardr. Say 520-521 Osmanl Devletinde slamc yapnn temsilcisi, slami esaslar devlet ynetiminde etkin hale getirmek isteyen Mizanc Murattr. Osmanl Devletinde Mizanc Muratn grlerinden ilham alarak kurulan parti, ttihad- Muhammedi Frkasdr. Nakibendi Said-i Nursi de bu partinin kurucularndandr. Bu partinin savunduu grleri 1920de 1.TBMM de savunanlar padiah yanls milletvekilleridir. Cumhuriyetin ilanndan sonra ise, 1946da kurulan Millet Partisi, 1970te kurulan Milli Nizam Partisi, 1972 de kurulan Milli Selamet Partisi bu tarz slami fikirleri savunan siyasi partilerdir. Yakn zamanlarda kurulan Refah Partisi, Fazilet Partisi ve Saadet Partisi ise Osmanldaki ttihad Muhammedinin gnmzdeki takipileridir. Grld gibi cumhuriyetin siyasi parti gelenei Osmanl Devletinde Merutiyet sonras fikri temelleri iyice belirginleen siyasi yapnn bir uzantsdr. Bu bakmdan Cumhuriyet Trkiyesinin siyasi skntlarnn nedenlerini anlamak iin Osmanl Devletinin son dnem siyasi yapsn iyi tahlil etmek gerekir. Say 521 ktisadi, siyasi ve kltrel konularda olduka geri kalm Osmanl Devleti anayasal dzene kendisinden daha gelimi olan Rus arlndan nce gemtir. (Osmanl 1876, Rusya 1905) say 522 Atatrkn Batdan yararlanm olmasnn nedeni 20.y.y nin balarnda ada medeniyeti Batnn temsil etmesidir. Atatrk Batdan yararlanmakla birlikte Atatrk modernlemesi asla Bat taklitilii deildir. Aksine adalama eylemini, eski z deerleri kullanarak, yeniden tanmlayan bir harekettir. Atatrkn ok byk nem verdii Tarih ve Dil Tezlerini amac ite bu eski z deerleri gn na karmaktr. Avrupann aydnlanmasn salayan Rnesans hareketi nasl ki eski Yunan ve Antik Roma kltrnden beslenmise Trkiyenin aydnlanmasn salayan Atatrk modernlemesi de eski Trk kltrnden beslenmitir. Atatrk modernlemesini, Osmanl modernlemesinden ayran temel neden budur. Osmanl modernlemesi slam tarihinden beslenmi, toplumsal bozulmay slam tarihinin Asr- Saadet dnemini ve Osmanl tarihinin klasik dnemini (Fatih, Yavuz, Kanuni) rnek alarak gidermeye almtr. Say 523 Osmanl Batllamasnn krlganln, karaszln ve emperyalist basklara boyun een yapsn Atatrk Batllamasnda grmek mmkn deidir. Atilla lhan, Osmanl Batllamasyla Atatrk Batllamas arasndaki farklar sralarken durumu yle aklamtr: Birisi ok uluslu bir mmet imparatorluunda beliren komprador Batcl, tekisi uluslam bir lkede kendini gsteren bilinli Batclk...baka trl yle de sylenebilir: Sanrm birincisi Batnn nerdii Batllamaya evet diyen, ikincisiyse Batllamasn Batl yntemlerle ama kendi bildiince yapmak isteyen Batclk. Trkiye Batl fakat Trk bir toplum olacaktr. nk Trk ulusu zgrdr ve bamszdr. Bu ii o da Batllarn yapt gibi akl ve bilim yoluyla yapacak fakat onlara yknmeyecektir. nk Trk ulusu kendine benzer. Say 524

Atatrk, Batnn dzeyine ancak Batnn boyunduruundan kurtularak ulalabileceine inanmtr. (tam bamszlk) bunun iin ncelikle Batya kar bir kurtulu sava vererek

Batnn Trkiye zerindeki emperyalist beklentilerini etkisiz hale getirmitir. Osmanl Batlaarak, Bat emperyalist tehditlerine ve saldrlarna boyun emek zorunda kalan bir imparatorluu kurtarmaya alrken, Atatrk emperyalist tehditleri ve saldrlar etkisiz hale getirdikten sonra Batllama hareketini balatmtr. Say 526 Atatrk nce topyekn bir mcadele ile ulusun bamszln salam, daha sonra da ada uygarlk dzeyine ulap, hatta onu amak iin Bat kaynakl bir devrim prgram uygulamtr. Say 527 Avrupann en nemli devletleri Trkiyenin zararyla, Trkiyenin gerilemesiyle ortaya kmlardr. Bugn btn dnyay etkileyen, milletimizin hayatn ve lkemizi tehdit altnda bulunduran en gl gelimeler Trkiyenin zararyla gelimitir. Say 527 Avrupann btn ilerlemesine, ykselmesine ve uygarlamasna karlk Trkiye gerilemi, dtke dmtr. Trkiyeyi yok etmeye girienler Trkiyenin ortadan kaldrlmasnda kar ve hayat grenler zararl olmaktan kmtr. Aralarnda karlarn paylaarak birlemi ve ittifak etmilerdir. Ve bunun sonucu olarak birok zekalar, duygular, fikirler Trkiyenin younlamas noktasnda younlamtr. Say 528 Douyla Batnn birletii yerde bulunduumuz, Batya yaklatmz zannettiimiz taktirde asl mayamz olan Dou maneviyatndan tamamyla soyutlanyoruz. Hi phesizdir ki bundan, bu memleketi, bu milleti, knt ve yok olma kmazna itmekten baka bir sonu beklenemez. Say 529 Trk inkilabn radikal bir deiim, devlet yapsnn dinsel kurallarndan arndrlmas ve Trk insannn bilinli ve kararl isteinin sonucu olarak tanmlanmtr. Say 532 Atatrke gre Trkiyenin adalamasnn n koulu rm, bozulmu ve kokumu eski deer ve kuramlardan bir an nce kurtulmaktr. Say 534 Sosyal Darvinizmden etkilenen Atatrk hayatta kalabilmek iin gl olmak, gl olmak iin de a takip etmek gerektiini dnmektedir. Say 535 F.Rfk Atay Atatrkln en belirgin zelliklerini milli egemenlik, antiemperyalizm, Trklk ve laiklik olarak tanmlamtr. Ataya gre Atatrk, hereyden nce retim birlii ve seferberlii ile kafann, zihniyetin deimesini amalamtr. Ataya gre mesele btn halk ocuklarnn mspet bilgiye dayanan ilkokul terbiyesinden geerek bir gn gene irticann tahrikleriyle kaynamann nne geebilmek meselesidir. Say 535 Gelenekilerin ileri srdklerinin aksine Trk devrimi, dini siyasal hayattan uzaklatrmak devleti laikletirmek dnda, dinin kiisel boyutuna en ufak bir mdahalede bulunmamtr. Byle br davran, hereyden nce Atatrkn ska zerinde durduu vicdan zgrl ilkesine aykrdr. Say 550 Medeniyet yle bir atetir ki ona bigane olanlar (kaytsz kalanlar) yakar ve mahveder. Say 555 Atatrkn birok defa ifade ettii gibi Mslmanlar ne zaman ki akldan, bilimden, medeniyetten uzaklamlar o zaman geri kalmlardr. Say 555 Ebu Hanifeye gre Kuran vayhi lafz olarak arapa inmemitir. Mana olarak ilham edilmi, Hz. Muhammedin lisanyla tebli edilmitir. Dolaysyla her millet Kuran kendi diliyle okuyabilir. Say 556

ncelikle topluma slamn ilerlemeye engel olmad anlatlmalyd. Ancak bu gerei topluma anlatmadan nce slam dinini asrlarn tortularndan arndrmak gerekmekteydi. Say 557 Halkn, dininin gereklerini anlayarak, dnerek, bilinli bir biimde inanabilmesi iin ncelikle dinin dili olmadn gstermek istemitir. Arapa ile zdeleen geleneksel slamn, nce bu zdeliine mdahele ederek din dilinde Trkeletirme abalarna balamtr. leride detaylandracamz gibi Atatrk bu amala Kuran- Kerimin Trke tercmesini yaptrm, ezan ve hutbeleri Trkeletirmi ve dnyada ilk kez radyodan Trke Kuran okutmutur. Geleneksel evrelerin ok eletirdii bu almalar, Ebu Hanifenin slam yorumuna birebir uygundur. Say 558 Atatrkn amac dini deil hurafeleri, Batl inanlar yok etmek, gerek slam, akl ve bilimi egemen klmaktr. Say 559 Dinler devleti deil, bireyleri ilgilendirir. ada ve demokratik devletlerde kiilerin vicdan zgrl vardr. adaln ve demokratln n koulu laikliktir. te bu nedenle Atatrk, Trkiye Cumhuriyetinin laikliine ok byk nem vermitir. Trkiye Cumhuriyetinin karakteri laikliktir. diyen Atatrk, aslnda laiklii evrensel anlamda benimsemi olmasna karn Trkiyenin kendine zg koullarndan dolay uygulamada baz farkllklar yapmak zorunda kalmtr. Say 561 Herkes istedii dini semekte zgrdr. Bu amala Devletin resmi dini slamdr ibaresi 1928de anayasadan karlmtr. Tasfir-i Efkar gazetesi sahibi Velid Ebu Ziyann bir toplantda Atatrke yeni hkmetin dini olcak m? sorusuna Atatrkn dini vardr, efendim, fakat slamda fikir hrriyeti de vardr demesi kukusuz tesadf deildir. Say 562 Atatrkn laiklik anlay, inanan insanlarn dini inanlarnn gereklerini zgrce yerine getirmelerini engellemedii gibi tm dinler karsnda tarafszl temel ilke kabul etmitir. Say 563 Taassupsuzluk o kimsede vardr ki, vatandan ya da herhangi bir insann vicdani inanlarna kar hibir kin duymaz; bilakis hrmet eder. Say 565 phesiz fikirlerirn, itikatlarn baka baka olmasndan ikayet etmemek lazmdr. nk btn fikirler ve itikatlar bir noktada birletii taktirde bu hareketsizlik alametidir, lm iaretidir. Byle bir hal elbette arzu edilemez. Say 566 Laiklik din karsnda yanszlktr, hogrdr. Bu yzden de saygdr. Dahas, Laiklik dinsizlik deil demenin, dinsizlik sulamas karsnda bir eziklii hatta dinden zr dilemeyi artrd da unutulmamaldr. Laiklik hem din ve inan zgrlnn hem de dinsizlik ve inanmama zgrlnn gvencesidir. Say 567 Cumhuriyetin ilk yllarnda devrimlere ynelik dinsel muhalefeti etkisiz klmak iin harcanan aba Trkiyede laikliin irticayla mcadele olarak anlalmasna yol amtr. Zamanla halkn nemli bir kesimi laiklik denince din kartln anlar olmutur. Say 568 Trkiyede laiklik, Cumhuriyetin ilk yllarndan itibaren devletin din karsnda yanszlndan ziyade devletin dini kontrol altnda tutmas eklinde gereklemitir. Daha 1924 ylnda Diyanet leri Bakanlnn kurulmas, bu tehisin doruluunu kantlamaktadr. Say 568 II.Mahmutun fes slahatnn temel nedeni hristiyanlarla Mslmanlar arasndaki giyini ve grn farkllna son vererek bir Osmanl milleti yaratmaktr. Yeniliki padiah herkese fes giydirerek sosyal hayatta mslman hristiyan ayrmn ortadan kaldrmay amalamtr. Say 572 Osmanlda klk-kyafet ve balk meselesine en radikal yaklaanlar Jn Trkler olmutur. Abdullah Cevdet tihat dergisindeki yazlarnda geleneksel Osmanl balklarn eletirerek balk olarak

Avrupada kullanlan apkay nermitir. Hatta Abdullah Cevdet apka kullanmaya balamtr. Say 573 Bat mallarnn aracs durumundaki gayrimslim tccarlara zarar vermek yoluyla kk Trk tccarlarna yarar salamaktr. Trk halk, Avusturyaya ynelik tepkisini nce Avusturyadan alnan fese yneltmitir. O gnlerde fese yneltilen bu boykot Trkler arasnda milliyetiliin baladn gstermektedir. Say 574 Gayrimslimler daha nce fes giyerek Mslmanlarla eit olduklarn gstermilerdir, ancak 19. y.y.de apka giyerek onlardan stn olduklarn gstermek istemilerdir. Say 575 1919 ylnda fes, hilafeti-saltanat, mandac zihniyeti simgelerken, kalpak, Kuvayi Milliyeyi, bamszl ve milli egemenlii simgelemitir. Say 575 apka kanunu, halk iin teklif edilmemitir, nk halk byle bir kanuna ihtiya duymadan apka giymeye balamtr. Teklifteki kanun zorunluluu milletvekilleri ve memurlar iindir. Say 583 Atatrk kadn konusuyla ilgilenmeye baladnda Trk kadnnn toplumsal hayattan dlanmasnn temelinde, slam dininin kadnlarla ilgili hkmlerinin yanl yorumu ve yzlerce yllk eskimi gelenek olduu grmtr. Say 595 Atatrk yapt konumalarda slam dininin zndeki Mslman kadnn modern hayatn tm gereklerini yerine getirebileceini vurgulamtr. Say 607 1926 ylnda Medeni kanun kabul edilerek kadnlarn evlenme, boanma, miras gibi konularda hak sahibi olmalar salanmtr. Kadnn gvencesi olan resmi nikah zorunluluu ve ya snr getirilmitir. Boanma kanunlatrlmtr. Ayn ite eit cretle alma ilkesi kabul edilmitir. Bylece szde dinsel gerekelerle kadnn ikinci plana itilmesine, dlanmasna son verilmitir. 1930 lu yllarda kadnlara seme ve seilme hakk verilmi ve kadnlarn siyasal yaamda da etkin olmalar amalanmtr. Atatrkn Trk kadnna seme ve seilme hakk tand tarihlerde medeni Avrupann birok lkesinde henz kadnlarn seme ve seilme hakk yoktur. Atatrk 1934 ylnda TBMMde yapt konumada kadnlara seme ve seilme hakknn verilmesini bir lutf olarak deerlendirilmemesinin gerektiini belirterek, ... Belki erkeklerimiz memleketi istila edenlere kar sngleriyle gslerini germekle dman karsnda hazr bulundular. Fakat erkeklerimizin tekil ettii ordunun hayat kaynaklarn kadnlarmz iletmitir. Demitir. Say 608

rtnmenin mahrem tarihi

Eski Trklerde kadn her bakmdan zgrdr. Tek ele evlilik vardr. Kadn velayet ve mlkiyet hakkna sahiptir. Cengiz Yasasnda boanmada stnlk kadna verilmitir. Karsn boayan erkee ok ar cezalar vardr. Gen kadn kutsal sayldndan ona tecavz eden idam edilmitir. Say 613 Kadnlarn ba rtsnden bahseden ilk metin Hammurabi Kurallardr. M. 4000. ylda Babil kral Hammurabinin hazrlad kanunlarda Kadnlar sokaa karken balarn amayacaklardr. denilmitir. araf ise ilk olarak Hititlerde ortaya kmtr. Ankara Anadolu Medeniyetleri Mzesinde pimi toprak kabn zerindeki bir kadn resmi gnmzdeki arafl kadnn birebir kopyas gibidir. Say 614 lka toplumlarnda barts ve araf anlald kadaryla iyi kadnlarla kt kadnlar birbirinden ayrmak iin kullanlmtr. Zaman iinde rtnme adeti Bizans ve Roma mp.na gemitir. Erkek eli dememi Meryem Ana hep ba bal tasvir edilmitir. Buradan hareketle de rahibeler balarn hep rtmlerdir. Say 615

Tarihi ikariye gre Osmanlda ilk rtnme olay I.Murat dneminde Bursada yaanmtr. Say 617 Osmanlda kadnlar 19.y.y.de araf giymeye balamlardr. 1850de Suriye valiliinden dnen Suphi Paann hanm stanbulda araf giyen ilk kadn olmutur. araf daha ok bir Yunan, Bizans giysisidir. Say 618 Atatrk kadnlarn sadece abartl denebilecek lde kapanmalarna, kara araflar iine girip dolamalarna deil; yine abartl denebilecek lde ak sak giyinmelerine de tepkiyle yaklam, her iki giyinme tarznn da doru olmadn deiik vesilelerle dile getirmitir. Atatrk, slam dininin ve Trk kltrnn istedii kadn kyafeti llerini yaad dnemin koullarn dikkate alarak belirlemitir. Say 625 Atatrkn, dinin toplumsal bir gerek olduunu kabul ettiini gsteren en ak delilllerden biri kadnlarn modernletirilmesi konusunda slami bir bak asn gz ard etmemesidir. Say 629 Atatrkn kendinden nceki byk toplumsal dnmclerden ve devrimcilerden en byk fark din konusu zerine eilmi olmasdr. Say 630 Trk milleti daha dindar olmaldr. Yani btn sadelii ile dindar olmaldr, demek istiyorum. Dinime, bizzat hakikate nasl inanyorsam, buna da yle inanyorum. uura muhalif terakkiye mani hibir ey ihtiva etmiyor. Say 633 Atatrk, dier devrimci liderlerin aksine dinin gerek anlamda renilmesine, hkmlerinin yerine getirilmesine kar deil; bilkis taraftardr. slam dinini ok iyi tahlil eden Atatrk, akl ve ilim rehberliinde uygarlarken hurafelerden arndrlm slam dininin ilerlemeye engel olmayacan dnmektedir. Say 633 Hurafelere bulanm bir toplum

Fatihten sonra baa geen II.Beyazt ve sonrasnda Osmanl Devleti akl ve bilimi dlamtr. Say 634 Koca bir imparatorluun nce Batya esir olmasna sonra da yklp yok olmasna neden olan gerici Osmanl kafasdr. Say 637 Cumhuriyetin ilk Kuran kursu bizzat Atatrkn emriyle almtr. Atatrkn ktphanecisi Nuri Ulusu, anlarnda (Atatrk), Hafz Yaar Slemaniye Caminde alan ilk Kuran kursuna hoca tayin etmiti. Demektedir. Say 651 Atatrk medreseleri kapatrken 3 Mart 1924te slamn itikat ve ibadete dair btn hkmlerinin ve ilerinin yrtlmesi ve dini messeselerinin idaresi iin Diyanet leri Bakanln kurmutur. Say 655 Atatrk, 1930 ylnda Erzurumun Mihaliscik kyne cami yapm iin be bin liralk ba yaplmasn emretmitir. Say 657

DNDE TRKELETRME ABALARI Trkiyede dinde Trkeletirme fikrini en gl biimde ortaya koyan Ziya Gkalptir. Gkalp, Kuran n ve ezann Trkeletirilmesi yan sra, namazlar dnda okunan dualarn, Cuma ve bayram namaz hutbelerinin de Trkeletirilmesini savunmutur.

Osmanlda dinde Trkeletirme tartmalar II.Merutiyetin ilanndan sonra artmtr. O yllarda ttihatlarn imam durumundaki Mehmet Ubeydullah Efendi, ttihat Talat Paadan Trke namaz kldrmak iin izin istemitir. Talat Paa ise artlarn byle bir uygulamaya uygun olmadn syleyerek bu istei geri evirmitir. Say 662 Kurann arapadan baka dillere evrilip namazda bile o dilde okunmasnn dini adan caiz olduunu, asl amacn lafz deil anlam olduunu slamn en byk imam Ebu Hanife asrlar nce ifade etmitir. Ebu Hanifenin bu gr tarih boyu slam dnyasnda tartmalara konu olmu, slam alimleri bu konuda deiik yorumlar yapmlardr. Say 663 Biz her eliyi kendi kavminin diliyle gnderdik ki onlara (emredilen eyleri) aklasnlar. brahim 14/4 Biz onu arapa bir Kuran olarak indirdik ki anlayasnz. Yusuf 12/12 Biz sana byle arapa bir Kuran vayhettik ki kentlerin anas Mekkeyi ve evresinde bulunanlar uyarasn uara, 26/193 195 Eer biz onu yabanc dilde bir Kuran yapsaydk derlerdi ki: (Ayetleri anlayacamz biimde) aklamal deil miydi? Acaba yabanc sz m geliyor? Fussilat, 41/44 Kuran ilk hedef olarak vahet ve cehalet iinde debelenen cahiliye araplarn terbiye ve slah amac tadndan Arapa olaralk indirilmitir. Bu mantktan hareket edildiinde eer Kuran Trklere indirilseydi Trke, ngilizlere indirilseydi ngilizce , Japonlara indirilseydi Japonca olarak indirilecekti. Kurannn da belirttii gibi Kendilerine apak beyanda bulunsun diye her peygamberi kendi milletinin diliyle gnderdik (brahim 4) say 664 Ey Hz. Muhammed biz t alrlar diye Kuran senin dilinle indirdik. Kolayca anlalmasn saladk. (Duhan 58) slam mecmuas Mslmanlarn sorununun Kuran doru anlamamaktan kaynaklandn, Kuran anlamayan Mslmanlarn Kurandaki ifadeleri sihirli szler olarak algladklarn ve bu ekilde din ad altnda hurafelerin slama sokulduunu ne srmtr. Say 667 Kuran ilk kez Trkeye 1338 ylnda aatay lehesi ile evrilmitir, ancak bu eviri Osmanl Trklerinin ihtiyacn karlamaktan uzaktr. Cumhuriyet dnemine kadar gerek anlamda bir Kuran evirisi yaplamamtr. Osmanl Devleti dneminde Kurannn evirisi yannda, uzun sre de Kuran tefsiri de hazrlanmamtr. Sadece baz bireysel almalar olmutu. rnein Ahmet Cevdet Paa, Kurannn baz hkmlerini Osmanlcaya evirtmitir. II. Merutiyet dneminde de baz slamclar Kurannn baz pasajlarnn Trke mealini hazrlamlardr. Say 668 23 Nisan 1920de TBMMnin alnda Trke dua edilmitir. Atatrk, 1921de Sakarya Savann devam ettii gnlerde geceleri karargahtaki adrnda Trke tefsir ve tercme konusunda kitaplar okumutur. Say 669 Kuran ve Hadis-i eriflerin Trke tercme ve tefsir heyeti iin cret ve masraf olarak yirmi bin lira denek eklenmesi istenmi ve bu istek Meclis tarafndan onaylanmtr. Say 669 stiklal Marnn airi Mehmet Akif, Kurtulu Savanda cami minberlerinden halka hitap ederek Kuvvac bir din adam gibi alm, halk Atatrkn yannda olmaya armtr. Akif, stanbul mftsnn Kurtulu Savana katlanlar haknda idam fetvas akrdn renince Atatrke destek olmak iin hemen Ankaraya gitmitir. Mehmet Akif, on gn aralksz alp yazd stiklal Mar iin kendisine verilen para dln geri evirmitir. Say 675

zetle Akif, ada uygarla taraftar mslman bir aydndr. Bu nedenle hi bir zaman Atatrke kar olmamtr. Atatrkn Kurannn tefsir ve tercmesi sz konusu olduunda nce onu dnmesi, Akifin deonun verdii bu grevi kabul edip almalara balamas Atatrk ile Akif arasndaki yakn ilikinin boyutlarn gzler nne sermektedir. Say 676 nsanlk da Trkiyede, milliyetilik de Trkiyede, mslmanlk da Trkiyede, hrriyetilik de Trkiyede..Allah benim mrmden alp Mustafa Kemale versin. Mehmet Akif Say 679 Temen Hayrullah Soygre din konusunda baz sorular sormutur: Besmele ektirip hlas ve Fatiha surelerini okutmutur. Soygr sureleri okurken telaffuz yanllarn dzeltmitir. Daha sonra Atatrk bu surelerin anlamlarn sormutur. Ancak doyurucu bir yant alamamtr. Bunun zerine Bilmeyebilirsin ama bilmen de art demitir. Say 685 Atatrkn dinde Trkeletirme Projesi son derece zor, zahmetli ve cesur bir giriimdir. Dinde Trkeletirmekten sz etmek hereyden nce insanlarn 1400 yllk alkanlklarn sorgulamak demektir. Yalnzca bu sorgulamann bile byk bir direnile karlanmas beklenirken Trkiyede Atatrkn dinde Trkeletirme abalarna ok ciddi bir bakaldr hareketi gereklememesi ok anlamldr. Say 687 Trkiyede ibadette ilk kez Trke kullanan Ayasofya dersiamlarndan Gztepe Camii mam Mehmet Cemalettin Efendidir. Cemalettin Efendi, 1926 ylnda bir vaaznda srann dini kapitlasyonlarn kaldrlmasna geldiini syleyerek din dilinin Trkeletirilmesini istemitir. Say 687 Atatrk: Sayn hafzlar, iinde bulunduumuz bu kutsal Ramazan ay iinde camilerde okuyacanz mukabelelerin tamamn okuduktan sonra Trke olarak da cemaate aklayacaksnz. ncil de arapa yazlm, sonradan btn dillere tercme edilmitir. Bir ingiliz ncili ngilizce, bir alman ncili almanca okur. Herkes okunan mukabelenin manasn anlarsa dinine daha ok balanr. dedi ve yanndakilere Gazetelere haber verin, yarn camilerde okunacak surelerin Trke tercmesi de okunacaktr. Say 689 Kurannn en nemli mesaj aklla anlamaktr. Anlamak ama her eyi anlamak. Kuran hayat evreni, doay, nesneyi anlamak ve sonunda Allah anlamak. Say 690 Atatrk 1932 ylnda Hafz Yaar Okuru Yerebatan Camiinde Yasin suresinin Trke tercmesini okumakla grevlendirmitir. Say 691 Yaar Okur, bu nemli grevi yerine getirirken yaananlar yle anlatmaktadr: Krsye ktm, nefesler kesilmiti. Btn gzler bendeydi. Arapa Besmele-i erefi ekip arkasndan yine arapa olarak Yasin suresini okumaya baladm. Kuran Trke olarak okuyacam zannedenlerin gzlerindeki hayret ifadesini gryordum. Sureyi bitirdikten sonra Vatandalar, diye sze baladm. 16. sure olan Yasin 83 ayettir. Mekke-i Mkerreme nazil olmutur. imdi ise tercmesini okuyacam. Daha sonra ise u duay okudum. Ulu Tanrm! Trkiye Cumhuriyetini ilelebet payidar kl! Trk milletini sen muhafaza eyle! anl Trk ordusunu ve onun kahraman er ve kumandanlarn karada, denizde ve havada her vehile muzaffer kl!Yarabbi! vatan urunda feda-i can ederek ehit olan asker kardelerimizin ruhlarn ad eyle.vatanmza kem gzke bakan dmanlarmz perian eyle, topraklarmza bol bereket ihsan eyle. Memleketin ve milletin refahna alan byklerimizin umurlarnda muvaffak bilhayr eyle! Amin. Say 692 Sultanahmette Trke Kuran okunacan duyan halk camiyi erken doldurmu, byk bir kalabalk da mukabeleyi kapdan ve pencerelerden dinlemeye mecbur kalmtr. Cemaat arasnda ekseriyeti kadnlarn, k ve temiz giyimli kadnlarn tekil ettii grlmtr. (Cumhuriyet, 1932) say 695

Halkn Trke Kuran camilere akn etmesi ksa zamanda Mslman Trk halknn Kuran anlayarak okumann nemini fark etmi olduunu kantlamaktadr. Say 695 Cumhuriyet gazetesi Ayasofya Camiindeki treni ertesi gn 70 bin kiinin itirak ettiidimi merasim diye manetten vermitir. Dn gece Ayasofya Camiinde toplanan elli bine yakn kadn, erkek Trk mslmanlar, on asrdan beri ilk defa olarak Tanrlarna kendi lisanlaryla ibadet ettiler. Kalplerden, vicdanlardan kopan en samimi, en scak muhabbet ve ananeleri ile Tanrlarndan marifet dilediler. Say 697 Atatrk hafzlara verdii talimatlarda dualarn nce arapa asllarnn okunmasn ve namazn bu ekilde klnmasn fakat daha sonra ayet ve surelerin Trke karlklarnn aklanmasn istemitir. Yani Atatrk arapa Kuran yasaklamamtr. Say 703 Trkiyede ilk Trke hutbeyi veren ve Anadoluda bu gelenein yaylmasn salayan kii yine bizzat ATATRKtr. Say 706 Dnyada ilk Trke hutbe 1905te Rusyada Orenburgda okunmutur. Orada Mslman Trklerin gittii bir camide bir grup gen minberin nnde toplanarak imama hutbelerin amacn ve Hz. Muhammed dnemindeki hutbelerin, o zaman meydana gelen nemli olaylar hakknda halk bilgilendirmek amacyla yaplan konumalardan meydana geldiini belirtmitir. Bu yant zerine genler, imamdan Hz. Muhammedin yolundan ayrlmamasn ve hutbelerde gncel olaylar hakknda bilgi vermesini istemilerdir. Bu olaydan sonra Orenburgdaki tm camilerde hutbeler Trke okunmaya balanmtr. Trkiyede ilk Trke hutbe Abdlmecidin halife seilmesinden sonra stanbul Fatih Camiinde Mfit Efendi tarafndan okunmutur. Say 708 lk Trke hutbe Atatrkn emriyle 1932 ylnda Sleymaniye Camiinde okunmutur. Atatrk bu nemli grevi Hafz Saadettin Kaynaka vermitir. Cumhuriyetin ilanndan yl sonra 1926 ylnda yazlan Hutbe Hocas adl kitabn ierii Atatrkn ve gen Cumhuriyetin hutbeler konusundaki yaklamn gstermesi bakmndan ok nemlidir. Kitabn bir blmnde aynen u ifadeler yer almaktadr: Ayet, Fecr suresi...Aziz mslmanlar okuduum ayet-i kerimede Cenab- Hak geceleyin seyr sefer edileceini bildirmitir.... manevi karanlklar ancak Allah giderir. Bizim iin byk bir nimet olan Gazi Mustafa Kemal Paay ve smet Paay ancak Allah yetitirdi. Onlar ile Trk Mslman topraklarn aydn ve temin etti. Harp planlarn hazrlamay o aslanlara nasip etti. Onlara o secianede teekkr, Allah- Teala Hazretlerine teekkr etmektir. Trkiye Cumhuriyeti dnya durduka dursun. Cenab- Hak Gazi Mustafa Kemal Paamz, ektar maneviyeve maddiyeden masun ve mahfuz eylesin.. Amin! Atatrk hayattayken hutbe kitaplarnda ve camilerde onu anmaya zen gsteren dnemin din adamlar onu vc ifadeler kullanmaktan kanmazken nedendir bilinmez Atatrkn vefatndan sonra hutbe kitaplar ve cami minberleri Atatrkn adna yabanclatrlmtr. Say 714

Trkiye, 1950 ylnda demokrasi (!) ile tanmtr. 14 Mays 1950deki genel seimlerde CHPyi yenilgiye uratan Demokrat Parti iktidar olmutur. lk icraat ise 16 Haziran 1950 de arapa ezan yasan kaldrmak olmutur. Say 722 DP bakan Menderes TBMMde yapt bir konumada Atatrk devrimlerini halk tarafndan kabul edilenler ve kabul edilmeyenler olarak ikiye ayrmtr. Dolaysyla Adnan Menderese gre halkn kabul etmedii devrimleri korumaya da gerek yoktur. Bu mantkla DP dneminde baz Atatrk devrimleri gericilerin tahriplerine ak braklmtr. Say 725 Menderes 1951de DP zmir l Kongresinde u szleri sylemitir. imdiye dek bask altnda bulunan dinimizi bask altndan kurtardk. nklap softalarnn yaygaralarna ehemmiyet

vermeyerek ezan arapalatrdk. Trkiye Mslman bir devlettir ve mslman kalacaktr. Mslmanln btn icaplar yerine getirilecektir. Menderesin 1951deki bu szleri Trkiyenin bugnlere nasl geldiinin ok ak bir gstergesidir. Bu szler onun cumhuriyet devrimini, Atatrk ve slam dinini zerre kadar anlamadn (!), dahas oy uruna halkn gznn iine baka baka yalan sylediini, dini kullanarak ve dindar geinerek iktidarn salamlatrma isteiini kantlamaktadr. Say 726 Ekonomik durumun gittike bozulmas zerine g kaybna urayan DP, slam daha ak kullanmaya ve yeni dnler vermeye balad. 1957 seimlerinde dinsel sloganlar arlkl kullanrken Nurcularla da seim ittifakna girdi. 1958de ise yine Nurcularn anti-laik propagandalarna gz yumulurken radyodaki dini programlar arttrld. Menderes 19 ekim 1958de Emirdanda yeil tural bayrakla ve Said-i Nursi tarafndan karlanmakla memnuniyet duyuyordu. Menderes parti grubunda yapt bir konumasnda da milletvekillerine siz isterseniz hilafeti bile getirirsiniz. diyerek Atatrk devrimine ihanet etmekten ve Cumhuriyetin laik karakterine zarar vermekten ekinmemitir. Say 727 Orhan Veli, ezann arapa okunmaya balanmasnn, Sivasta insanlarn canl canl yaklmalarnn, yazarlarn ve bilim adamlarnn ldrlmelerinin , hizbullahn lm evlerinin, sark pee ve arafn merulatrlmasn, tarikatlarn drt bir yan sarmasnn, gizli Kuran kurslarnda ocuklarn beyninin ykanmasnn ve daha birok gericiliin balangc olduunu 1950 ylnda grebilmitir. Gen air, DPnin ezan yeniden arapa okutmaya balamsnn arkasnda yatan gerei de ok iyi tespit etmitir: Maksat seimlerden nce bir avu geri kafal insan avlamak iin verilmi bir sz yerine getirmektir. Say 728 Prof. Dr. Oktay Sinanolu, Menderesin iktidara gelmesini nn dnemindeki dinsel basklara dayandrrken DPnin iktidara geldiktan sonra kitleleri memnun etmek ve bu ekilde iktidarn srekli klmak amacyla din istismar yaptn ileri srmektedir. Sinanolunun, DP dnemindeki din politikalaryla ilgili en arpc iddias ise, Bu dnemde Trkiyede gizli gizli Hristiyanlatrma almalarnn yapld ve DPnin bu ie alet olduu eklindedir. Say 730 slam dinini gerekten bilen pek ok yerli ve yabanc bilim adamna gre Atatrk, Hz. Peygamberden sonra slam dinine en byk hizmeti yapan kiidir. Atatrkn Mslman Trklere ve slam dinine ynelik hizmetlerini yle sralamak mmkndr.

1. Kuran, en mkemmel ekilde ilk kez Trkeye evirtip bastrm ve cretsiz darttrmtr. 2. Kurann ilk bilimsel tefsirini yaptrm, bastrm ve cretsiz olarak dattrmtr.(1936 Elmall Hamdi Yazrn Hak Dini Kuran Dili adl tefsiri) 3. salam hadislerin evirisini yaptrm ve ayn ekilde halka ulamasn salamtr. (1932, Ahmet Nazm, Kamil Miras) 4. Arapa okunan, dinleyenin anlamad hutbeleri Trkeletirmitir. (1932) 5. Ezan Trkeletirmitir. 6. Camilerin din grevisi ihtiyacn karlamak iin imam hatip okullarn amtr. 7. Saltanat kaldrmtr: Allah Kuranda Beni davar gibi gt deme diyerek saltanata kar olduunu ok ak bir ekilde ortaya koymutur. Hz. Muhammed kendisinden sonra yerine geecek kiinin belirlenmesini Mslmanlarn seimine brakm ve drt halife bir tr seimle belirlenmitir. slam dininin ana kaynaklarna gre sultanlk, padiahlk din d ynetim biimleridir. 8. Demokratik sistem kurmutur. 9. Laiklii getirmitir.: Dinde zorlama yoktur. Diyen slam dininin istedii laik sistemdir. Hz. Muhammed de slam yayarken Mslman olmay reddeden gayrimslimlere bask yapmam, onlarn kendi dinlerini zgrce yaamalarna izin vermitir. 10. Kadnlara insan kimliklerini iade etmi ve kadnlar erkeklerle eit hale getirmitir: En temel ilkesi eitlik olan slam dini, kadnlarn esitligine buyuk onem vermistir. Ancak zaman icinde din

istismarclar yine slam dinini kullanarak Mslman kadn ezmilerdir. te Atatrk, kadnlara verdii haklarla bu durumason vermi, Mslman kadn yeniden zgr klmtr. 11. Tarikatlar, tekke ve zaviyeleri kapatmtr. 12. Akl ve bilimin rehberliinde ada ve bamsz bir devlet kurmutur. Say 735-736 DNDE TRKELETRMENN DNYADAK YANKILARI Bu almalar hakknda en ilgin deerlendirme Atatrk ile dil ve din konularnda bizzat tartm olan ABD bykelisi C.Sherrilden gelmitir: Atatrkn dini devletten ayrmas dinsizlik deildi. Bunu, kutsal kitab kendi dillerinde yaynlayarak, bir elle aldn dier elle vererek kantlad. Artk herkes onu (Kuran) kendi bana okuyabilecek, anlayabilecek. Luther gibi onun da cesaretine hayranz. Herkesin kendisi okumas iin kutsal kitabn sayfalarn atysa ona dinsiz demek hakszlk olmaz m? Kesinllikle evet... Kabul etmek gerekir ki, basit bir tren kondktornn ve yzbinlerce Trkn her gnk yaamna Kuran sokan adam, hi phesiz saygdeer bir dini ihtilal yapmtr. Kendisi fark etsin ister fark etmesin, ya da amac ne olursa olsun, o da Luther ve Wyeliffe gibi byk dinciler arasnda yer almtr. Say 739 Atatrkn, dinde Trkeletirme almalarna ynelik saldrlarna kar Muhammed Ferit Vadji, Atatrkn yannda yer almtr. Vadji, Atatrkn bu almalarn doru ve cesur bir karar olarak yorumlamtr. Ebu Hanife, Arapa bilmeyenlerin anlam deitirmemek artyla Kuran kendi dilinde okuyabileceini kabul etmiti. El Alusinin tefsirinde de Peygamberin, Fatihann Farsa okunmasn kabul ettii kaytldr. DNDE TRKELETRME HAREKETLERNN NEDENLER 1. Arapadan kaynaklanan zorluklar aarak Allah ile kul arasna araclarn girmesini engellemek, bylece slamda bir ruhban snfnn olumasna engel olmak. 2. Kuran, Arapa bilen belirli bir zmrenin tekelinden kurtarp Trke okuma yazma bilen herkesin rahatlkla anlayabilecei hale getirerek hem Kurannn yaygnlamasn salamak hem de istismar edilmesini nlemek 3. arapann basksndan kurtularak , her alanda olduu gibi din alannda da Trkeyi egemen klmak. Bylece Trk kltrn Arap kltrnn etkisinden arndrmak ve bu yolla ulusallamay desteklemek. 4. Latin harflerinin kabulnden sonra toplumun her alanda yeni harflere almasn, eski harflerin unutulmasn salamak, bu ekilde dil devrimine destek olmak 5. Kurannn, bir dizi akl d, sihirli ve byl szlerden olutuunu dnenlere slamn bir akl dini olduu gereini gstermek. Say 742 ATATRKN MANEV DNYASI Atatrk, 29 Ekim 1923 tarihinde Fransz gazeteci Pernota verdii demete, Dinime, bizzat geree nasl inanyorsam buna da yle inanyorum. uura aykr, ilerlemeye aykr hibir ey iermiyor. demitir. Say. 753 Yine, 1923 ylnda, bu sefer Bursada ark sinemasnda halka yapt konumasnda dinin ve dilin nemine u szlerle deinmitir: Milletimiz, dil ve din gibi iki fazilete sahiptir. Bu faziletleri hibir kuvvet milletimizin kalp ve vicdanndan skp alamamtr ve alamaz. Say 754 Dr. Enrico Insabatonun slam ve Mttefiklerin Politikas adl eserini okurken slam..vatan insann kalbine yerletirir ve bylece her yerde kendini vatannda hissetmesini salar. paragrafnn altn izmitir. Say 754 slamn halklarn ve rklarn karde olmas iin muhteem bir ara olduu dorudur. Say 754

Anadolu insann ok iyi tanyan Atatrk- zannedildii gibi- din bilim elikisi yaratp bilimi dine stn klmak yerine; din, bilim ve modernizm arasnda bir uzlama yaratmaya zen gstermitir. O gnlerde adeta Einsteinn, Din olmadan bilim eksiktir, bilim olmadan din krdr. szn artrcasna hareket etmitir. Say 755 Fahrettin Altay Paa, Ben Atatrk n, sava meydanlarnda ve her zaman Tanrnn ulu adn azndan drmediini ok iyi bilirim. O tam manas ile bir Mslmand.. demitir. Ayrca smet Hakk Kee de Atatrkn sk sk Allaha krettiine tank olmutur. Allaha krettiini benim gibi duyan oktur. slam hakiki manas ile bilirdi. demitir. Say 761 Atatrkn Kuran kltr: Kuran, bazen kendisinin okuduu, bazen de baka birine okutup dinledii, Atatrk ile ilgili bilgiler arasndadr. smail Hakk Kee, Kuran okunmasndan haz duyard. Fakat okuyann, mana ve derinliini mutlaka bilmesini isterdi. Onun iin ezan Trke yapm, Kuran tercme ettirmek istemiti... demitir. Say 769 Atatrk, her yl anakkale ehitleri iin mevlit ve ayrca ordu iin de Kuran okutmutur. Peygamber Oca diye anlan her konuda olduu gibi din konusunda da yeterli bilgi ve birikime sahip olmas gerektiini dnen Atatrk, byk din alimi Ahmet Hamdi Aksekiye asker iin zel bir din kitab yazdrmtr. Say 783 Ramazanlarda bir ay mddetle Hac Bayram- Veli ve Zincirlikuyu Camilerinde ehitlerin ruhuna Hatim-i erif okunmasn emrederdi. O gnlerde civar kasaba ve kylerden gelenlerle cami hncahn dolard. Say 789 Atatrk, hayatnn deiik dnemlerinde tpk Kurtulu Sava yllarnda olduu gibi ryaya inanmtr ve ryalara kar bir ilgisi olmutur. Atatrk bir keresinde de Fevzi Paa ile ayn ryay grmtr. Ktahya Eskiehir savalarndan sonraki o buhranl gnlerde Ankara Tren stasyonundaki binada kalrken bir sabah erkenden kalkm ve Ali Metin avua Acele olarak Fevzi Paay ara,bul, hemen gelmesini syle. demitir. Ali Metin avu, Fevzi Paaya ulatnda Fevzi Paa da Atatrke ulamak iin evinden kmtr. Fevzi Paa Atatrkn yanna gelince Atatrk ona kat ve kalem uzatarak Dn gece grdn ryay yaz ve bana ver. Demitir. Fevzi Paa ryay yazp Atatrke verdiinde ikisi de glmeye balamtr. Daha sonra kad okuyup Ali Metin avu katlarda ayn ryann yazl olduunu grmtr.: Hz. Muhammed Hac Bayram- Veliye diyor ki: Mustafaya syle korkmasn, sonunda zafer onlarn olacak.... Bilindii gibi o gece ayn ryay gren her iki komutann da ad Mustafadr. Biri Mustafa Kemal, dieri Mustafa Fevzi. Say 803 Atatrk, iki olarak raky tercih etmitir. Ba mezesi leblebi, kavun ve beyaz peynirdir. Akam sofra banda sohbet etmekten byk haz duymu, sofrada iki bulundurmu ve ll miktarda imitir. Bu ll miktar yanndakilerin anlatmna gre en fazla iki kadehtir. Olduka az ien Atatrk, gndzleri imemi, hele hele grev bandayken alkol almam, alanlar da uyarmtr. Say 805 Atatrkn 12 yl boyunca dileri bakanln yapan Tevfik Rt Aras, Ciddi iler konuulduunda Atatrkn yannda kahveden baka bir ey iilmezdi. Hele alkol asla bulundurmazlard. derken, 30 yllk arkada Sreyya Yiit de Atatrk byk iler hazrlarken asla alkole iltifat etmezdi. Nitekim Erzurumdayken biz ierdik, teklif ettiimizde kabul etmez, yalnz kahve ierdi... Korkun derecede bir irade kuvveti vard. demitir. Say 809

15 yl Atatrkn yannda bulunan Falih Rfk Atay, Sava ve devrim gnlerinde meseleler konuulduunda asla imezdi. demitir. Say 810 Atatrk iki kulland iin dinsiz ilan eden inan smrlerine, slami duyarll ok yksek olduu sylenen Osmanl padiah II. Abdlahmite, doktorlarn raky yasak edip sadece viskiyle yetinmesine izin verdiklerini hatrlatalm. Say 811 Sonu olarak Atatrk dncesindeki temel din grn u ekilde netletirmek mmkndr: slam dini, z itibaryla ilerlemeye, adalamaya, akla ve bilime engel deildir. Mslmanlar, yaamlarn uygarca srdrrken zgrce ve rahata ibadetlerini yapabilmelidirler. Bunun iin eriat denen ve douu eskilere dayanan dine dayal bir devlet gerekmez. Ynetim, ekonomi, insan haklar ve toplumsal kurallar, ada deerlere, insan ihtiyalarna, ada hukuka gre akln, bilimin ve teknolojinin ilkelerine dayandrlmaldr. Bu dnce ayn zamanda slamn da ngrd yoldur. Trk toplumu ilerleyiini srekli klmak iin hem yaayn hem de inancn hurafelerden, eski ve gereksiz uydurma kurallardan ve dinle uzaktan yakndan ilgisi olmayan dogmalardan kurtarmaldr. Say 826 ATATRKE GRE MSLMANLARIN GER KALMASININ SEBEPLER

Atatrke gre toplumsal baarnn anahtar bireylerin salam bir dn yapsna sahip olmasdr. Atatrkn deyiiyle, Fertler tek tek mtefekkir olmaldr. Bu da ancak ada bir eitimle mmkndr. Atatrk slam dnyasnn kurtuluunun ancak kkl bir zihniyet deiiklii ile mmkn olabileceini sylemitir. Atatrkn bu tespitinin ne kadar doru olduu bugn daha iyi anlalmaktadr. Bugn, Irakta, Filistinde, Afganistanda ve tm slam corafyasnda ac, gzya, kan yoksulluk ve sefalet kol gezmektedir. Atatrkn ifade ettii gibi Mslmanlar ada deerlere yz evirdikleri iin adeta bir felake amuruna saplanmlardr. Bugn balarna bomba yadrlan Mslman toplumlarn kurtuluunun anahtar hibir ey yapmadan dmana beddua etmek deil, Kurannn belirttii gibi akln altrmak ve daha fazla zaman kaybetmeden bir nce banazlk perdesini yrtmak ve dine dayal devlet sisteminden vazgemektir. Say 826-827 Atatrkn tespitiyle Mslman Trklerin geri kalmalarnn sebebi slam kabul etmeleri deil, evre kltrlerin olumsuz zelliklerinden etkilenmeleri ve zaman iinde bu etkileim rn eskimi adet ve gelenekleri slam dinine kartrm olmalardr. Say 828 Atatrk, Diyanet lerinin kurulu amalarndan birinin halkn din ilerini yrtmek olduunu belirtmi ve din ileriyle grevli mft, hatip, imam dnda kendisini bu grevlilerin yerine koyarak halk dini konularda bilgilendirme iddias tayan kiileri ise ar ekilde eletirmitir. Say 832 Atatrk, ok ynl d politika anlay gerei slam dnyasyla ok fazla ilgilenmitir: Kurtulu Sava srasnda slam dnyas ile ok yakn iliki kurmas ve Cumhuriyet dneminde Sadabat Paktn kurarak Trkiye, Afganistan, ran ve Irak gibi slam lkelerini bir araya toplamas, Atatrkn slam dnyasyla, mmeti motiflerden uzak, ulusal karlar dorultusunda kltrel ve siyasi yaknlamaya ve dostlua byk nem verdiini kantlamaktadr. Atatrk ayrca Afgan Kral Emmanullah Han ve ran ah Rza Pehlevi ile de kiisel dostluk kurmutur. Say 834 Atatrk, emperyalist Baty dize getiren ilk Mslman doulu sfatyla ve bu sfatn verdii caydrclkla en zor anlarnda dnya Mslmanlarnn yardmna komutur. rnein, Atatrk 1937 ylnda emperyalist Avrupaya Filistin konusunda ok ar bir ltimatom vermitir. Say 834

Atatrke gre Mslmanlarn temel sorunu almadan tevekkl etmekten kaynaklanmaktadr. Ona gre Mslmanlarn ilerlemesi ancak almayla tevekkl arasndaki ba anlamalaryla mmkndr. Say 837 Ortodoks papazlar din adam olmalar yannda salk, tarm, bayndrlk konularnda uzman denebilecek kadar bilgi birikimine sahiptirler. Dinlerinin hkmleri kadar devletlerin kanunlarn da ok iyi bilmektedirler. Ayrca deien zamana ayak uydurabilmek iin Atatrkn ifadesiyle Baz din adamlarmzda zerresi olmayan zelliklere sahiptirler. zellikle 1877-78 OsmanlRus savandan sonra kendi rklarna milliyetilik ufuklar amlardr. Asl retmen onlardr. Say 839 Atatrk, drt halife dneminde slamn ruhuna uygun davranld kanaatindedir. Ona gre slam dnyasndaki bozulma, blnme ve i kavgalar drt halife dneminden sonra halifeliini ilan eden Muaviye ile balamtr: Muaviye ile Hz. Ali kar karya geldiler. Sffin Savanda Muaviyenin askerleri Kuran mzraklarna diktiler ve Hz. Alinin ordusunda bu suretle zaaf ve tereddt husule getirdiler. te o zaman dine bozgunculuk, Mslmanlar arasna nefret girdi ve o zaman hak olan Kuran hakszl kabule ara yapld. En baskc hkmdarlardan olan Muaviyenin nasl bir hile neticesinde halifelik sfatn takndn biliyorsunuz... Atatrk, Muaviyenin hareket tarzn slam tarihinde menfaat uruna dini kullanan zihniyetin ilk rnei olarak deerlendirmitir. Say 846 Atatrk, Trk toplumunun gerek kurtuluunun ancak kltrel kalknmayla mmkn olabileceini dnmtr. Bir konumasnda, Kltr ilerimizin zerine ulusa gnllerimizin titrediini bilirsiniz. Bu ilerin banda da Trk tarihini doru temeller zerinde kurmak z Trk Diline deeri olan genilii vermek iin candan almakta olduumuzu sylemeliyim. Bu almalarn z kamatrc verimlere ereceine imdiden inanabiliriz. demitir. Atatrk, bu szleriyle, kltrel kalknma programna, Trk tarihi ve Trk diliyle ilgili almalara balanacan belirtmitir. Say 855 Atatrke gre, Allahn toplumlara peygamber gndermesinin nedenini insanlarn gereken olgunluk dzeyine ulancaya kadar onlara ilerinden setii kiiler araclyla rehber olmak istemesidir. Say 869 Atatrk, Hz. Muhammedin namuslu bir biimde her trl menfaatlerden ayrlarak ie baladn, onun en byk amacnn toplumun ahlakn, dinini ve sosyal hayatn dzeltmek olduunu sylemitir. Say 874 Atatrk, Hz. Muhammedin bir ok zelliinden etkilenmitir. Hz. Muhammedin, Atatrk en ok etkileyen zelliklerinin banda eitime ve retime verdii nem gelmektedir. Atatrkn, L.Caetaninin slam Tarihini okurken Muhammedin evinin bir niversite niteliine dnmesi bal altndaki u cmleleri iaretledii ve sayfa kenarlarna nemli gibi notlar dt grlmektedir: Medinede Muhammedin ikamet ettii yer, slamn ilk okulu ve ilk niversitesi oldu. Bedir Savanda alnan esirlerin okuyup yazma renmeleri. Okuma- yazma bilen esirlerin herbiri okuma-yazma bilmeyen 10 Medineliye okuma-yazma retmekle ykml tutuldular. Say 881

Atatrk, tarihin akna yn veren insanlarn hayatlarn olduka derinlemesine incelemitir. Byk skenderden Cengiz Hana, Fatihten Napolyona, Timurdan Hz. Muhammede kadar birok byk insann liderlik srlarn anlamaya, hayatlarndan dersler karmaya almtr. Onun en fazla etkilendii tarihsel kiiliklerin banda Hz. Muhammed gelmektedir.say 881-882

Hz.Muhammedin en temel hedefi, Arap toplumunu iinde bulunduu kt durumdan kurtararak aydnlatmaktr. Hz. Muhammedin ortaya koyduu fikirlerin ve icraatlarn bin drt yzyl sonra da canlln korumas Atatrk etkilemi ve onu Hz. Muhammed ile ilgilenmeye itmitir.. say 882 Atatrk, zellikle devrimleri gerekletirirken zaman zaman Hz. Muhammed dnemine atfta bulunarak yapmaya altklarnn aslnda bundan binlerce yl nce Hz. Muhammed tarafndan gerekletirilenlerin birer benzeri olduunu vurgulamtr. Hz. Muhammed konusunda son derece samimidir. rnein bir keresinde Hz. Muhammed dnemindeki danma uygulamasnn aslnda bir tr cumhuriyet olduunu u szlerle dile getirmitir: Devlet idaresinde danma ok nemlidir. Bizzat Cenab- Peygamber bile danarak i yapmak gerektiini sylemitir ve kendisi de yle yapmtr. Bundan baka ( ve evirhum fil emir) diye Cenab- Hakn kendisine seslenii vardr. Peygamberin zatna ynelen bu emrin, ondan sonra gelenleri kapsayacana phe yoktur. Danmamak meru deildir. Say 883-884 Atatrk, Hz. Muhammedin Allah tarafndan peygamberlikle grevlendirildiini, Allahn Hz. Muhammedi emirlik, saltanat, ta sahiplii iin grevlendirmediini belirtmitir. Atatrk, bu grne kant olarak, Hz. Muhammedin, daha slamla tanmam ran ve Roma mp. gibi devletlere gnderdii slama davet mektuplarndaki u satrlar rnek gstermitir.: Allah bir ve ben onun tarafndan size hakikati bildirmeye memurum. Hak dini slam dinidir ve bunu kabul ediniz. Fakat eklemitir. Ben size hak dinini kabul ettirmekle, zannetmeyiniz ki sizin milletinize, sizin hkmetinize el koymu olacam. Siz hangi durumda bulunursanz o yine sakldr. Yalnz Hak dinini kabul ve muhafaza ediniz. Say 884 Atatrk, Cumhuriyetin ilann bu bak asndan deerlendirerek u yorumu yaptr.: ok iftihara ayandr ki milletimiz ancak 1300 sene snra bu Kuran hakikatlerini fiili halde gstermi oldu. Say 884 Hz. Muhammedin devlet reislii konusunda Prof. Dr. Ali zek unlar yazmtr: en nemli nokta Hz. Muhammed2in devlet reislii grevini biata balam olmasdr. Yani dnya ilerini idarede biat, yani seme esastr. Hz. Muhammed, ayn ekilde, kadnlardan da biat alarak seime ve demokrasiye verdii nemi gstermitir. Say 885 Atatrke gre Hz. Muhammed bir aydnlatmacdr. Onu sadece bir peygamber olarak deil, daha ok yaad yar vahi toplum iinde sosyal reformlar yapan bir devrimci olarak grmekte ve takdir etmektedir. Atatrkn evresinde bulunanlar pek ok kez bu duruma rastlamlardr. Allah, akldan daha iyi, daha mkemmel ve daha gzel bir ey yaratmad. Allahn verdikleri hep ondan gelir. Anlay ondan gelir. Allahn gazab ondan gelir, dl ve ceza ondan gelir. diye Hz. Muhammedin Atatrk etkilemi olmasna amamak gerekir. Say 887 Atatrk, birok konuda Hz. Muhammedden ilham almtr. Bunu bizzat kendisi de ifade etmitir. zellikle, askeri, strateji ve toplumsal aydnlanma konularnda Atatrkn Hz. Muhammedden etkilendii sylenebilir. Hz. Muhammedin slam ncesi ilkel Arap toplumuna slam dncesini kabul ettirirken isledii strateji, bu uurda verdii mcadele, kararl ve cesur tavr, gereki ve aklc yaklamlar ve samimiyeti Atatrk etkilemitir. Say 888-889 Atatrk, gerek slamn Hz. Muhammed zamannda yaandn bir keresinde yle ifade etmitir: Tereddtsz diyebilirim ki bugnk slam dini baka peygamberin zamanndaki slam dini bakadr. Gerek slam, yaradltan gelen matkl bir dindir. Hayalleri, yanl dnceleri, bo inanlar hi sevmez, zellikle nefret eder. Atatrke gre Mslmanlarn geri kalmalarndaki asl neden, Hz. Muhammedin retilerinin ve dnsel yapsnn daha sonraki

Mslmanlar tarafndan doru bir ekilde anlalamamas ve Hz. Muhammedin uygulamalarnn deien zamana uyarlanamamasdr. Say 895 Hz. Muhammed, bir peygamber, bir devlet adam ve bir komutandr. Fakat o ayn zamanda bir toplum mhendisidir. O dnemde, kimsenin aklna gelmeyecek fikirleri, kimsenin cesaret edemeyecei bir soukkanllkla ilkel arap toplumunda yaama geirmitir. En nemlisi, o, daha nce hibir peygamberin yapmad kadar akla vurgu yapmtr. Hz. Muhammed akln deerini anlatmak iin akla Huccetullah yani, Allahn varlnn delili demitir. Say 896 Hz. Muhammed hurafeye kardr. rnein olu brahimin ld gn gne tutulmasnn Gklerin mateme itirak eklinde yorumlanmasna kar karak bunun bir tabiat olay olduunu sylemitir. Benim mezarm tapnak haline getirmeyin. Peygamberin mezarn tapnak haline getirene Allah lanet etsin. diyerek de slamda fetiin olmadn, kiiye ya da eyaya kutsallk izafe etmenin din d olduunu ifade etmitir. Hz. Muhammed, slam dininin deiime ak bir din olduunu her frsatta dile getirmitir: Kurannn amele ilikin hkmlerinin zamana ve artlara gre deiebileceini kabul etmitir. Say 897 Hz. Muhammedin akl ve bilim hakkndaki bir sz:

Alimin uykusu, cahilin ibadetinden hayrldr. Bilginler, Peygamberlerin miraslardr. Alimin yzne bakmak ibadettir. Bilgin ve bilgi etmek isteyen kusurlu da olsa sulu da olsa cennete gider. Alimler yeryznn klardr. Benim varislerimdir. Bir an bilgiyle megul olmak, bir an kitaba, yazya bakmak, altm yl ibadet etmekten hayrldr. inde bile olsa bilgiyi arayn, gidin elde edin. Bu szle Hz. Muhammed sadece ilme verdii nemi ortaya koymakla kalmam, ayn zamanda ilmin dini olamayacann da altn izmitir. Atatrk, Hz. Muhammedin bu szlerine atfta bulunarak lim ve teknik neredeyse onu alacaz ve her vatandan kafasna koyacaz. Bilim ve teknik iin kayt ve art yoktur. Dinimiz bu yce buyruu kapsad iindir ki dinlerin en ycesidir. Bilim ve teknii puta tapanalrn lkesinde aratr, in2de bile aratr. demitir. Say 897 Atatrkn Samsuna giderken kulland Allah bizimledir. ifadesi, Hz. Muhammedin Mekkeden Medineye hicreti srasnda kulland bir Kuran ifadesidir. Say 899 Baz Mslmanlara gre Atatrkn baarsnn arkasnda Hz. Muhammedin manevi destei yatmaktadr. rnein o gnlerde Kuzey Afrika Mslmanlarnn nderlerinden Sunusi, bir gece ryasnda Hz. Muhammedi grdn, Hz. Muhammedin Sa elimi anadoluda Mustafa Kemale uzattm dediini gururla anlatmtr. Say 902 Hz. Muhammed, tarihte hem dini hem de laik dzende baarl olan tek insand. Hart. 2000 ylnda Amerikal iletiim uzmanlarna gre Hz. Muhammed btn zamanalrn en iyi iletiimcisi olarak gsterilmitir. Say 903 Ebubekir, mer, Ebu Ubeyde... Atatrk, slam tarihi iyi incelendiinde Mslmanln bu byk insann giriimleri ve azimleriyle kurtulmu olduunun grleceini sylemitir. Atatrke gre slam devriminin bu byk simas, yaratcs kadar byk simalardr. Say 904 Atatrk, Hz. Ebubekir ve Hz. merin aslnda birer Emir olduklarn belirterek Hz. merin bu konudaki u szlerini hatrlatmtr: Hayr, ben halife-i Resullullah deilim, siz mminlersiniz ve ben de sizin mirinizim, reisinizim. Atatrk, bu gibi konumalaryla halifeliin zannedildii gibi dinsel bir zorunluluk deil, siyasi bir gelenek olduunu anlatmaya alm; bu kavramn yerine emirlik, hkmet gibi karlklar kullanmann daha doru olacan sylemitir. Say 906

Atatrk, Hz. merin siyasi deerlendirmeleri ve uygulamalar yannda, ileri grll, demokratik hareket tarz ve adalet kavramna nem vermesinden de etkilenmitir. Say 908

Atatrkn Halifelik kurumuna bak Atatrke gre slam tarihinde Muaviyenin iktidaryla birlikte halifelik tamamen siyasi g olmutur. Atatrk birok konumasnda hilafetin btn slam alemini kapsayan bir idare demek olmadn ifade etmitir. Deiik zamanlarda yapt konumalarda, Hz. Ali ile Muaviye arasndaki halifelik kavgasna siyasi bak as yannda dini bak asndan da yaklamtr. Sffn Savanda Muaviyenin askerlerinin mzraklarna Kuran yapraklarn taktklarn, bunun sonucunda Hz. Alinin ordusunda tereddt meydana getirdiklerini, bu ekilde slamn siyasal kar uruna kullanldn; Hak olan Kurannn hakszla ara yapldn sylemitir. Bu konumalaryla Atatrk, slam tarihinde dinin siyasete alet edilmesinin olumsuz sonulara neden olduunu hatrlatarak yeni Trkiyede dinin siyasete alet edilmesine izin verilmemesi gerektiini vurgulamtr. Say 912 Atatrk, drt halifeden sonraki slam tarihi deerlendirmelerinde son derece eletireldir. Hz. Ali dnemine kadar uzanan bu tarihi bak, zellikle hilafet konusunda younlamtr. Atatrk, danmann ve seimin terk edilerek saltanata geilmesini talihsizlik olarak deerlendirip, ar ekilde eletirmitir. Ayrca Emeviler ve Abbasiler dneminde hilafet tartmalarn ve siyasal mcadeleleri de ar ekilde eletirmitir. Say 914 Atatrk, hilafet tartmalarnn younlat dnemde slam tarihinden pasajlar aktararak ortam yattrmtr. Ayrca laikliin aslnda Trkiye iin yeni bir ey olmadn, ilk Mslman Trk devletlerinde de grldn yine tarihe bavurarak delillendirmitir. rnein, Seluklu Sultan turul Beyin Abbasi halifesini kontrol altna alarak, halifenin siyasi yetkilerini kendi zerine aldn; dini bakanl kabul etmeyerek laik bir devlet reisi kalmay tercih ettiini aklamtr. Atatrk, Turul Beyin din bakanl uygulamasn yani halifelii kaldrmamasn hata olarak yorumlam ve bu hatann sonralar btn Trk slam tarihini olumsuz etkilediini ifade etmitir. Say 920 Atatrk, Osmanl Devletinin lsz ve baarsz fetih anlaynn Osmanly ykla srklediini ifade etmi ve Osmanl Devletinin siyasetini, Milli deil, belirsiz, bulank ve kararsz olarak adlandrmtr. Bizim kendimizde aklk ve uygulama imkan grdmz siyasi ilke, milli siyasettir. Milli siyaset dediim zaman kastetiim anlam ve z udur: Milli snrlarmz iinde, hereyden nce kendi kuvvetimize dayanmakla varlmz koruyarak millet ve memleketin gerek saadet ve refahna almak. Genellikle milleti uzun emeller peinde yorarak zarara sokmamak.. Medeni dnyadan medeni, insani ve karlkl dostluk beklemektir. demitir. Atatrkn Osmanlya ynelik eletirileri Osmanl Devletinin tarihinin milli bir tarih deil, baa geen padiahlarn hayat hikayesi olmas Ykselme Dneminde bile belirli bir siyasetin olmamas Klasik dnem padiahlarn birbirini tamamlamayan ve birbirine zt siyasetlerinin devlete zarar vermesi Fatih, Yavuz ve Kanuni dndaki padiahlarn siyasetlerinin bile olmamas eklinde zetlenebilir. Atatrkn tarih almalarnda dikkati eken nokta bu almalarn daha ok slam ncesi Trk Tarihi, Eski Anadolu ve Mezopotamya Tarihi ve lk Trk slam Devleti Tarihi zerinden younlamasdr. Adeta, Osmanl tarihi atlanarak, yeni devletin tarihsel kkleri Orta Asyada,

Eski Anadoluda ve Mezopotamyada aranmtr. Bu durumun nedeni gayet basittir. nk bu almalarla amalanan mmet anlay yerine millet anlayn geirmektir. Atatrke gre Osmanl Devleti izledii fetih siyaseti sonunda fethettii yerleri korumakla glk ekmi, buralarda yaamakta olan farkl din, dil ve geleneklere sahip milletlere btn bu farkllklarn koruyabilecekleri istisnalar, imtiyazlar verdikten sonra Trkleri de bunlara muhafz yapmt. Atatrk, Trklerin imparatorlukta askerlikten baka hibir eyle uramadklarn, oysa dier milletlerin alarak zenginletiklerini ve sonuta Trklerin kendi anayurtlarnda bakalarna muhta duruma dtklerini belirtmitir. Say 931 Bugn Atatrk dmanlarnn dillerine doladklar konulardan biri de Atatrk heykellerinin fazlaldr. Atatrkn resim ve heykellerinin anormal bir ekile artmas Demokrat Parti dneminde olmutur. Menderes ve arkadalar Milli ef nnye kar yrttkleri politika gerei bir Atatrk klt yaratmlardr. Daha sonra yine kendi yarattklar yobaz zihniyetin bu heykellere saldrmas zerine bu sefer Atatrk Koruma Kanunu karmlardr. Say 941

Atatrkn Osmanl Tarihi almalar Trkiyede Piri Reis hakknda ilk kapsaml aratrmalar Atatrkn tarih renimi iin Avrupaya gnderdii Afet nan tarafndan yaplmtr. Tarihi Afet nann Osmanl tarihi konusunda ok sayda almas vardr. Afet nannn Trkn Tarifi adl doktora tezini inceleyen Atatrk, tezin bir kesine el yazsyla u arpc notu dmtr: bu memleket dnyann beklemedii, asla mit etmedii bir mstesna mevcudiyet yksek tecellisine yksek sahne oldu. Bu sahne en az yedi bin senelik bir Trk beiidir. Beik tabiatn rzgarlaryla salland; beiin iindeki ocuk tabiatn imeklerinden, yldzlarndan, kasrgalarndan evvela korkar gibi oldu, sonra onlara alt; onlarn olu oldu. Bugn o tabiat ocuu tabiat oldu; imek, yldrm, gne oldu; Trk oldu. Trk budur: Yldrmdr, kasrgadr, dnyay aydnlatan gnetir. Say 947 Atatrkn bizzat ortaya att Trk Tarihi Tezinin temel amac; hem Trk halkna, kkleri ok eskiye dayanan ve tm dnyay etkileyen anl bir gemie sahip olduu gstererek z gven alamak; hem de zerinde yaadklar Anadolu corafyasnn eski alardan beri Trk yurdu olduunu gstererek ana yurda milli hislerle ballk duygusu yaratmaktr. Gazinin istei; Trkleri slamiyetin alad mmet dncesinden kurtarp onlarda asl yurtlarna kar bir ballk duygusu uyandrmaktr. Say 947 mparatorluk Mant ve Ulus Bilinci Osmanl Devletinde yzyllar boyunca stnlk ifade eden milliyet deil, dindir. Bu balamda Osmanlda zellikle 19.y.ye kadar mslman olmann verdii ayrcalklar vardr. Osmanl Devletinde modern anlamda mslim-gayrimslim eitlii 1839 Tanzimat Ferman ve zellikle 1856 Islahat Ferman ile gndeme gelmitir. Say 948 Atatrke gre Trk Ulusunun ortaya knda etkisi grlen doalve tarihsel olgular unlardr: a) b) c) d) e) f) Siyasal varlkta birlik Dil birlii Yurt birlii Soy ve kken birlii Tarihsel yaknlk Ahlak yaknl

Atatrk, Kurtulu Sava yllarnda tek meruluk kayna gibi gzken dinden yararlanmtr. Fakat onun asl amac gelecein modern Trkiyesinde dini meruluk arac olmaktan kurtarmaktr. Atatrk bu nedenle gen Cumhuriyetin temeline dini deil Trk milliyetiliini yerletirmitir. Bunu da tarih ve dil tezleriyle glendirmeyi planlamtr. Say 950 Orta Asyada iklim koullarnn zorlamasna bal olarak Trkler harekete geerek Asya, Avrupa, Afrika ve hatta Amerikaya g etmilerdir ve uygarlklarn gittikleri yerlere tamlardr. Bu bakmdan Anadolu corafyas da ok eskiden Trk gleriyle beslenmi zbez Trk topradr. Gazi, Trklere bu dnceyi alamakla onlara rkla toprak arasnda bir birlik duygusu vermeyi ve bylece Batl anlamda bir yurtseverlik duygusu yaratmay hedefliyordu. Say 953 Atatrkn stei Balatlan Antropoloji almalar Atatrkn istei ile Afet nan Trkiye Halklarnn Antropolojik Karakterleri ve Trkiye Tarihi, Trk rknn vatan Anadolu 64.000 kii zerinde anket adl bir doktora tezi hazrlamtr. Ayrca yine bu antropolojik incelemeler kapsamnda 1 Austos 1935te de Mimar Sinanin mezar alp iskeleti zerinde biyolojik ve morfolojik incelemeler yaplmtr. Bu arada bir Antropoloji Mecmuas karlm ve Trk Tarihi Kongrelerinde antropolojik almalara yer verilmitir. Say 954 Atatrk, Lozan Anlamasnn imzaland gnlerde Adanada Trk halkna yle seslenmitir: ...hakszlk ve kstahln bundan fazlas olamaz. Ermenilerin bu feyizli lkede hibir hakk yoktur, memleketimiz sizlerindir, Trklerindir. Bu memleket tatihte Trkt. Halen Trktr ve sonsuza kadar Trk olarak yaayacaktr. Geri bu gzel memleket kadim asrlardan beri ok kere istilalara uramt. Aslnda ve en banda Trk ve Turani olan bu lkeleri raniler zaptetmilerdir. Sonra bu ranilere yenen skenderin eline dmt. Onun lm ile mlk taksim edildii vakit Adana ktas da Silifkelilere kalmt. Bir aralkburaya Msrllar yerlemi, sonra Romallar istila etmi, sonra arki Roma yani Bizansllarn eline gemi, daha sonra Araplar gelip Bizansllar kovmular. En nihayet Asyann gbeinden tamamen Trk soyundan rkdalar buraya gelerek memlekeri eski ve asl hayatna yeniden kavuturdular. Memleket nihayet asl sahiplerinin ellerinde kald. Ermenilerin vesairenin burada hibir hakk yoktur, bu bereketli yerler koyu ve z Trk memleketidir.. say 961 ... Trk milleti, sen Anadolu denilen yurda sonradan gelme deil , ilk yerleip medeniyet kuranlarn ocuklarsn. Fakat geleceine gvenebilmen iin bugn alman lazm. Say 961 Atatrkn Mayalarla lgili Aratrmalar : Her ey 1934 ylnda emekli General Tahsin Beyin Atatrk ziyaret etmesiyle balad. Tahsin Bey bu ziyaret srasnda Atatrke Trke ile Maya dili arasndaki benzerliklerden sz etmitir. teden beri Trklerin kkleri zerine kafa yoran Atatrk, Tahsin Beyin bu konudaki dncelerinden etkilenmitir. Daha sonra Atatrk, Tahsin Beyi Meksikaya bykeli olarak atamtr. Tahsin Beyin asl grevi ise Trke ile Maya dili arasndaki benzerlikleri ortaya koymaktr. Say 963 Atatrk, gelecek nesillerin tarih bilincine sahip olmalar amacyla bir Tarih Aydnlanma Projesi bbalatmtr. Bu amala, Trk Tarik Kurumunu kurdurarak Trk tarihinin karanlkta kalan blmlerinin gn na karlmasn salamtr. Bir tarih kitaplna duyulan ihtiyac grerek bu konuda ilk admlar atmtr. Ankarada Dil, Tarih ve Corafya Fakltesini kurmutur. 1932 ylnda 1.Trk Tarih Kongres, 1937 ylnda 2. Trk Tarih kongresini dzenlemitir. Trk tarihi ile ilgili almalar iin yerli ve ybanc ok sayda bilimadamn seferber etmitir. Manevi kzlarndan Afet nan tarih renimi iin yurt dna gndermitir. 1930 ylnda Trk Tarihinin Ana Hatlar adl eserini hazrlanarak yaynlanmasn istemitir. 1931 ylnda drt ciltlik Genel Tarih serisini yaynlatmtr. Bir ksm yabanc tarihilerin eserlerini Trkeye evirttirmi ve yaymlatmtr. Say 970 Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mhimdir. Yazan yapana sadk kalmazsa deimeyen hakikat insanl artan bir mahiyet alr. Say 971-972 te Atatrkn Trke bakna birka rnek:

 Benim hayatta yegane fahrim (onurum), servetim Trklkten baka bir ey deildir. Bana insanlar stnde bir dou atfetmeye kalkmaynz. Douumdaki tek fevkaladelik Trk olarak dnyaya gelmemdir. Trklk benim en derin gven kaynam, en engin vn kaynamdr. Say 973 Bir ngilizin Siz hangi asil ailedensiniz? sorusuna Atatrk u yant vermitir: Anasnn ve babasnn asillii ile iftihar eden Teooz, talya yarmadasna inmek isteyen Trk Atillaya bar grmesinden nce sormu. Siz hangi asil ailedensiniz? Atilla da ona cevap vermi: Ben asil bir milletin evladym ite benim size cevabm budur! Trk, Trk olduu iin asildir. oumuz bykbabamzn babasn hatrlamayz. Btn soy gururumuzu Trk olmann iinde buluruz. Say 974 Atatrkn en byk zelliklerinden biri de gerek bir Trk milliyetisi olmasdr. Hayat boyunca Trk olarak domu olmaktan ayr bir gurur duyan Atatrk, kurduu Cumhuriyeti genlere emanet ederken onlara yle seslenmitir. Ne mutlun Trkm diyene. Say 974 Vatandalk bayla Trkiye Cumhuriyetine bal herkesi Trk kabul eden bu anlayta Misak- Milli snrlarnn iinde ve ay yldzl Trk bayra altnda tasada ve kvanta i birleebilmektir. Ancak 1950den sonraki Kar Devrim srecinde Trkiyede Amerikan yapm yeni bir milliyetilik kurgulanmtr. nce Demoktar Parti dneminde tohumlar atlan, 12 Eyll 1980 askeri adrbesinden sonra tam anlamyla yerletirilen bu yeni milliyetiliin ad Trk slam Sentezidir. Bu amerikan yapm ucubenin en garip yan Atatrk dlamas ve arptlm, siyasallam slam iselletirmesidir. te Trk-slam sentezi denilen bu ucubenin nce Trk ve slam kavramlarnn iinin boaltlmas, daha sonra bu kavramlarn ABD ve onun yerli ibirlikilerinin iine yarayacak biimde doldurulmasyla oluturulmutur. Bu sentezi meruiyetini Osmanlya ve eriata sahip kmaktan; cumhuriyeti ve laiklii eletirmekten almtr. z itibaryla dinci, faist ve amerikancdr.Say 974 Atatrk, Dil ve Din : Trke, Trk dncesinin yaratc gcnn eseridir. Bu dil insan aklnn stn kudretinin rndr. Trke kadar anlalan zevk verici pek az dil vardr. Max Mlter Trke, akl ve dnce dolu matematiksel bir dildir. Poul Roux u Trke ne hayran olunacak bir dil, az szck ok ey syler. Moliere say 975 Atatrke gre Trk ulusunu oluturan fertlerin Trke konumas gerekir. Trk dili Trkln en nemli iaretlerinden, hatta en birincisidir. Atatrke kulak verelim.: Milliyetin bariz vasflarndan birisi dildir. Trk milletindenim, diyen insan hereyden evvel ve behemal Trke konumaldr. Trke konumayan insan Trk harsna ve camiasna mensubiyetini iddia ederse buna inanmak dor olmaz. Say 976 Alfabe Deiiklii ve D Trkler: Alfabe deiikliinin genelde gzden karlan bir de d politika nedeni vardr. Trkiye Cumhuriyetinin kurulup yaplanmaya alt yllarda Trkiyenin yan banda Sovyet Rusyada Trkiyeyi yakndan ilgilendiren ilgin gelimeler yaanmaktadr. te Sovyet Rusyada yaanan bu gelimeler Trkiyede Latin harflerine geii kolaylatrc bir etki yaratmtr. Komunist Ruslar 1917 Bolevik htilali Bildirgesinin aksine Orta Asyadaki Mslman Trk topluluklar zerinde bask ve sindirme politikas uygulamaya balamtr. Bu sindirme politikasnn zn kltrel asimilasyon oluturmaktr. Ruslar, Mslman Trkleri kendi kimliklerinden koparmak iin nce onlarn dillerini ve tarihlerini yok etmeye almlardr. Bu politikann birinci amac, Trk dnyasndaki milli uyan baltalamakken ikinci amac da Trkiye Trkleriyle Asya Trkleri arsndaki kltrel, siyasal ve toplumsal birliktelii

engellemektir. Ulusal bir politika izleyen, Batl lkelerle siyasal ve ekonomik ilikiler kuran ve Bolevik olmayaca anlalan Trkiye Cumhuriyeti o gnlerde Sovyetleri tedirgin etmitir. Sovyetlerin uyguladkalr kltrel asimilasyon politikasnn en can alc moktas kltrn temel unsuru olan dildir. Asimile edilecek toplumun ncekille yazs ve dili deitirilmitir. Sovyet hkmeti ald bir kararla 1924 sonlarnda Azerbaycann Latin alfabesini kullanmasn resmen istedi. 1 Mays 1925te Azerbaycan Sovyet hkmetinin bir karar ile Latin alfabesi gazete, resmi muhaberat iin mecburi ilan edildi. Komnistlerin alfabe deiikliindeki amac Sovyetlerdeki Trklerin Trkiye ve slam kltr ile irtibatlarn kesmekti. Bu da imdilik mmkn grnyordu... Ta ki 1 Kasm 1928de Trkiyede de Latin alfabesine gei karar alnana kadar.. Trkiyenin bu ani karar Sovyet iin beklenmedik bir admd. Atatrkn bu hamlesi karsnda Sovyet liderleri adeta kazdklar kuyuya dmlerdi. Orta Asya Trklerini Arap alfabesinden Latin alfabesine geirerek o dnemde Arap harfleri kullanan Trkiye ile Orta Asya Trklerinin kltrel balarn kesmeyi amalayan Sovyet liderleri ileriyi grememenin aknln yaamlard. Trkiyedeki bu deiiklii duyan Sovyet liderler Sovyetlerdeki Trkleri yeniden Arap harflerini kullanmaya zorlamtr. Atatrk, Latin alfabesine gei nedenlerinden birinin, orta asya Trkleriyle ilikileri sklatrmak olduunu bizzat ifade etmitir. Yeni Trkiyenin Orta asya Trklerine bakn anlatrken latin alfabesine gemek suretiyle orta asya Trkleriyle ilikilerimizi sklatrmak istiyoruz demi ve yle devam etmitir. ite gryorsunuz. Dil encmenelri, tarih encmenleri kuruyor, dilimizi onun diline yaknlatrmaya, bylece birbirimizi daha kolay anlar hale getirmeye alyoruz. Tarihimizi ona yaklatrmaya alyoruz. Ortak bir mazi yaratma peindeyiz. Say 984-985 ATATRKE YNELK FTRALAR Trkiyede Atatrke ynelik saldrlarn nemli kayna vardr. Say 1002 1. Rza Nur 2. Said-i Nursi 3. Kazm Karabekir RIZA NUR Atatrke ynelik ipe sapa gelmez iddialarn ve saldrlarn ana kayna Rza Nurdur. Kendisi tp doktorudur, 1. ve 2. TBMMde milletvekillii yapmtr. 1926 ylnda Trkiyeden ayrlp Fransaya yerlemitir. Hayat ve Hatratm adl kitabnda Atatrke azna geleni sylemitir. Atatrk dman evreler de onun bu sama sapan iddialarn kaynak olarak gsteip Atatrk eletirmilerdir. Atatrk hakkndaki iddialarnn uydurma olduu bilen Rza Nur anlarn Atatrkn salnda yaynlama cesaterini gsterememitir. Anlarn 1935 ylnda British Museuma 1960 ylna kadar yaynlanmamak zere gndermitir. Ksacas Rza Nur Atatrkn lmesini beklemitir. Atatrk, 1927 ylnda Nutukta Rza Nurun Balkan Sava srasnda vatana ihanet etmi olduunu belirtmitir. Herkes vatan kurtarmaya alrken Rza Nurun Arnavutlar isyan ettirmeye altn aklamtr. Rza Nur 1928 ylnda Pariste Nutuku okuduktan sonra ayn yl Hayat ve Hatratm adl anlarn yazmaya balamtr. Amac, Nutukta anlatlanlar yalanlamak ve kendisini vatan hainlii ile sulayan Atatrkten acmasz iftiralarla intikam almaktr. Amacna da ulamtr!! Onun anlar 1967-1968 ylnda drt cilt halinde Trkiyede yaynlanm olup bundan sonra Atatrk ve Trkiye dmanlar onun anlarna dayanarak Atatrke saldrmaya balamlardr. Ayrca onun Atatrke ynelik iftiralar kelimenin tam anlamyla ahlakszca ve vicdanszcadr. rnein, Atatrkn annesi Zbeyde Hanmn genelev kadn olduu iddia etmitir. Say 1002-1003 Rza Nurun yzlerce sayfalk anlarn bir doktor gzyle okuyan Ruh ve Sinir hastalkalr uzman Dr. Hasan Behe Tokolun Rza Nur hakkndaki tehisi dikkat ekicidir: bu kiide bir kou hastaya yetecek kadar hastalk var. Tehisim, psikopatik bir zemin zerinde paranoit reaksiyon, yani ok ar bir ruhsal bozukluk tablosu. Bu tr hastalar, zeka faklteleri bozulmadndan ksa sreli de olsa olumlu iler yapabilirler. Anlarn, son duygu, dnce ve yarglaarna gre deitirerek, geriye dnp

yeniden kurgulayarak, sanki gerekmi gibi nakletmi ki bu tutum bu hastalara zg bir telafi ve tatmin yoludur. Say 1005 SAID-I NURSI Nurculuun kurucusudur. Bitlisin Hazan ilesinin Nors kynde 1873 ylnda domutur. Asl ad Said-i Krdidir. Daha kkken blgede etkili olan Nakibendi tarikatna girmitir. Mahalle mektebine gitmitir. Genlii medreseliler arasnda gemitir. Kkenlerinin Hz. Muhammede dayandn ileri srmtr. 31 mart mrteci isyannn fitilini ateleyen Dervi Vahdedinin Volkan gazetesinde ve Krdistan dergisinde yazlar yazmtr. Say 1008 1925 ylnda eyh Sait isyanyla ilgili grlerek stiklal Mahkemesi tarafndan srgn edilmitir. nce Ispartaya sonra Kastamonuya ve Emirdaa srlmtr. Ispartada srgndeyken Demokrak Parti iktidar tarafndan serbest braklmtr. Kendisine tahsis edilen bir arabayla propoganda gezilerine kmtr. 1950lilerde Said-i Nursi, Amerikan destekli yerli ibirlikilerle yeniden parlatlmtr. Demokrat Partinin iktidar olduu ve kar devrimin balad o yllarda amerikan eksenli tm politikalar yayn yoluyla halka besimsetmeye alan Cemal Kutay, zakncnn deyiiyle Said-i Nursiyi sindii kede bulup kartp Amerikann izniyle Trk genliinin dnsel nderi olarak parlatyordu. nk, Amerika, dnya zerinde eskiden Almanya karna alan btn ajanlar toplayp kendi hizmetine komaya balamt.trkiyede yaplan buydu. O, sadece sradan bir din adam deildir, o Osmanlnn son yllarnda ve Cumhuriyetin ilk yllarnda yabanc glerin slamdan yararlanmak iin hep el altnda bulundurdukalar bir aktrdr. Say 1010-1011 Said-i Nursinin Kurtulu Savana destek olduu iddias, Kurtulu Savandan sonra kurgulanmtr. 1950lilerden sonra Trkiyenin Amerikan karlar dorultusunda slamlatrlmas projesi (lml islam projesi) erevesinde de bu kurmaca tez zorlama yorumlarla topluma enjekte edilmeye allmtr. zellikle 12 Eyll 1980den sonra kkl niversitelerin nklapTarihi krslerini ele geiren Said-i nursi sempatizan akademisyenlerce ilenen bu tez, uluslararas bir boyut kazanan Said-i Nursi konfereanslarnda dile getirilmitir. rnein Atatrkn niversite reformuyla kurduu ve Trkiyenin en kkl niversitesi olan stanbul niversitesinin Fen Edebiyat Fakltesi Tarih Blm Trkiye Cumhuriyeti Anabilim Dal bakan Prof. Cezmi Eraslan 1995te stanbulda toplanan Bedizzaman Said-i nursi konferansna Milli Mcadelede Bedizzaman Said-i nursi adl bir bildiri sunmutur. Bu bildiride, nursinin risaleleri stanbul hkmetinin fetvalarna kar Ankara hkmetini rahatlatt. Atatrk de Nursinin mcadelesini grd ve onu Ankaraya ard. demitir. Say 1014-1015 O, Ankaraya gelince ne mi yapmtr? slama ve ibadete ar bildirileriyle meclise gelip milletvekillerini namaza armtr. Oysaki gerek bir din adam olarak Atatrkn dier din adamlarndan olduu gibi ondan da bbeklentisi bu zor zamanlarda doru telkinlerle halk manevi bakmdan bilinlendirmsiydi. Say 1016 Yazlarnda ak gizli ekilde birok yerde Atatrke saldrmtr. Ona gre Atatrk Tek gzl Deccaldir, Sfyandr. Peki nedir tel gzl deccal?! Deccal: Ahir zaman gelecek ve Hz. Muhammedin peygamberliini inkar edip slamiyeti ykmaya alacak ve dnyay fesada verecek olan ok erli ve mutlak kfr yolunda olan dehetli bir ahs anlamna gelir. Yani ona gre Atatrk, halkn nefretine layk adamdr. slam dinini ykmaya alanlarn en bydr. Say 1019 Atatrkn etrafnda mr boyunca birok din adam bulunduu halde acaba neden Atatrk Said- i NursiyiAnkaraya gelmesine ramen yanna sokmamtr. Yant hemen verelim: nk o, Atatrkn ok nem verdii akl ve bilimi dlam, kendini Hz. Muhammedle, yazd kitaplar Kuranla bir tutmutur. Dnceleri slam dininin berraklna uymamaktadr. Dolaysyla slam dinini, hurafelerden arndrp ze dndrmeyi amalayan Atatrkn, kerameti kendinden menkul Said-i nursiye (said-i krdiye) yz vermesi zaten beklemezdi. Durum byle olunca Nursi ne yapacakt? Onun durumuna den tm rejim ve Atatrk dmanlarnn yapt gibi Atatrke acmasz iftiralar atacakt, o da yle yapt. Say 1027

KAZIM KARABEKR Kazm Karabekir ile Atatrk arasndaki yaknlk 1923ten sonra kaybolmaya balad. kisinin arasndaki ilk souk rzgarlar Cumhuriyetin ilan srasnda esmeye balad. Atatrkn Kazm Karabekire haber vermeden ve onun grn almadan Cumhuriyeti ilan etmesi Karabekiri kzdrmtr. Bir sre sonra Karabekir, kendi ifadesiyle Atatrkn diktatrle doru gittiini doru dnmeye balayarak kendisi gibi dnen Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy gibi arkadalaryla Terakkiperver Cumhuriyet Frkasn kurmutur. Ksa sre sonra bu frka eyh Sait syannda etkili olduu gerekesiyle 1925te kapatlmtr. Say 1029 smet nn anlarnda Karabekirin Atatrk sevmediini yle ifade etmitir: Atatrkn iktidarn syleyenler kadar aleyhinde bulunanlar da var. Dman da ok..mesela o gnlerde (1919 Nisan ay sonlar) Kazm Karabekir Paaya sormu olsalard bu vazifeyi ona vermeyin derdi. teden beri Atatrkten korkard ve onu sevmezdi. Ama bu his tek tarafl deildi. Karlkl ikisi de biribirini sevmezdi. Kazm Karabekir stanbulda iken Mustafa Kemal ile olacam diye endie ederdi. Karabekir Erzuruma giderken bana, korkuyorum sen de onunla beraber olacaksn demitir. Korktuu da bana geldi. Say 1048 CUMHURYET AYDINININ ARAYILARI, DN VE ATATRK Trkiyede yl Avusturya elilii mtearl yapm Von Bischoff, Ankara adl eserinde Atatrkn dini karakterli devrimlerine kar halkn tepkisinin beklenen dzeyde olmadn sylemektedir. Bischoff, Batda lakiklik hareketlerinin daima byk reaksiyonlara sebep olduunu belirterek Trk devrimine has bu durum zerinde nemle durmakta ve hayretini gizlememektedir. Say 1057 Atatrkn ilahlatrlp ar yceltilmesi hem onun fikir zenginliklerinin anlalmasn engellemi, hem de kmsenip yok saylmasna, hatta kurduu Cumhuriyetini ykmay amalayan baz hareketlerin ortaya kmasna neden olmutur. Onu ilahlatranlar , alp yrmektense n etrafndan toplanmay tercih edenler farknda olmadan Atatrke en byk ktl yapmlardr. Bu balamda bakldnda, cumhuriyetin ilk dnem aydnlar son derece iyi niyetli olmalarna karn Atatrk doru anlama ve anlatma noktasnda yetersiz kalmlardr. Daha dorusu ar bir yceltme psikolojisi iine dmlerdir. Byle olunca da slogan Atatrklnden ileri gidememilerdir. Atatrk zerine dnmekten ziyade bir Atatrk klt yaratma ve toplumu o klte inandrma misyonunu stlenmilerdir. Say 1070 SONU Atatrk, Batllamak iin adalamay deil, adalamak iin Batllamay ngrmtr. Ayrca unutulmamaldr ki Atatrk Batnn destei ile deil, Batya kar bir uygarlama hareketi gerekletirmitir.

Ekler Ek 1 Atatrkn Kurduu Komnist Parti Dnya Savanda Almanyann mttefiki olan Osmanl Devleti anakkale Boazn kapatarak Rusyay ngiliz ve Fransz desteinden mahrum brakm, bu ekilde dolayl yoldan Rusyada ara kar bakaldran Boleviklerin iktidar ele geirmesine yardmc olmutu. Boleviklerle Trklerin kaderi yl iide ikinci kez kesiecekti. Anadolunun kurtuluunun anahtar 7 Kasm 1917deki ihtilalle arlk rejimine son vererek iktidar ele geiren Boleviklerin elinde grnyordu. O halde Sovyetlerle iyi anlalacakt. Fakat Atatrk Sovyetlerle yaknlarken dikkatli olmaya iten byk bir sorun vard. Sonralar Trkiyede kzl tehlike olarak formle edilecek olan bu sorun komnizm akmyd. Atatrk, 26 Nisan 1920de Anadoluyu istilaya kalkanlara kar yrtt mcadele iin hem silah hem de politik destek salamak iin sovyet yetkililerine u mektubu gnderecekti: Emperyalist hkmetlere kar harekat ve bunlarn hakimiyet ve smrs altnda ezilen insanlarn kurtulu gayesini gden Bolevik Ruslarla alma ve hareket birliini kabul ediyoruz. nce milli topraklarmz igal altnda bulunduran emperyalistleri kovmak ve ilerde empreyalistlere kar meydana gelece ortak mcadelemiz iin kuvvetlerimizi korumak iin imdilik ilk taksit olarak be milyon altnn ve kararlatrlacak sayda cephane ve dier sava makine, aletler ve salk malzemesinin ve yalnz douda hareket yapacak kuvvetler iin yiyeceklerin Rus Sovyet Cumhuriyetinden salanmas rica olunur. Atatrk, Bolevik yneticilerine gnderdii bu mektupta ok diplomatik bir dil kullanmtr. Boleviklerin mcadelesiyle, liderliini yapt Milli Hareket arasndaki ortak noktalarn altn izerek Trk Milli Hareketinin Bolevik hareketinin bir benzeri olduu izlenimini yaratmaya almt. Trklerin de Bolevik ruslarn komnist manifestoda ifade ettikleri gibi zgrlklere taraftar, emperyalist glere kar olduklarn belirterek Bolevik Ruslardan ekonomik ve askeri yardm istemiti. Atatrk mektubunda, gelecekte Boleviklerle birlikte ayn dnce etrafnda birleerek emperyalistlere kar birlikte mcadele edebilmeleri iin ncelikle emperyalistleri igal ettikleri Anadolu topraklarndan uzaklatrmalarnn zorunlu olduunu ifade etmiti. Yani Atatrk st kapal olsa da Bolevik ruslara komnizm dncesinin yaylma alanlarndan birinin Anadolu corafyas olabileceinin ilk sinyallerini veriyordu. Say 1100-1101 Dnya kamuoyu Boleviklerin Komnist manifestoda dile getirdikeeri ezilen halklarn yannda olma , emperyalizme kar mcadele etme gibi vaatlerini unutmamt. Bolevikler samimi oldukalrn kantlamak zorundaydlar aksi halde dnya kamuoyunda komnizmin, Boleviklerin iktidar ele geirmek amacyla gelitirdikleri, aldatmacadan baka bir ey olmad inanc yaylacakt. Bolevik teorisyenlerinin daha iin banda byle bir yanlgya dmeleri beklenemezdi. Ksacas Atatrk, yle bir stratejik bir hamleyi yle mthi bir zamanda yapmt ki Bolevikleri adeta ayrdm etmeye mecbur brakmt.. say 1102 Atatrk, Bolevik stratejisinin erevesini henz aklamamt. Bu aamada herkesin kafasn kurcalayan bir soru vard. Acaba Trkiye yardm alacam derken Bolevik mi olacakt? te bu sorunun yaylmaya balad gnlerde yava yava Trk komnistleri ortaya kacakt. Sovyetler ise Avrupal smrgecilere kar Mustafa Kemal nderliindeki Milli Mcadelenin baarl olacan zamanla bu hareketin yerini Trkiyede bir Bolevik idaresine brakacan mit ediyorlard. Bunu da Trkiyede kurulmasnn arzu ettikleri Komnist Partisi yoluyla yapmay amalyorlard. Say 1103 lke iinde Bolevik sempatisi artmt. Atatrk artk bir yol ayrmnda olduunu anlayacakt. Bir yandan ieride Boleviklie sempati giderek artarken dier taraftan bu Bolevik harekete kar tavr almas halinde Sovyetlerin gnderecei yardmn tehlikeye gireceini biliyordu. yle bir ey yapmalyd ki hem ierdeki bu komnist muhalefeti bertaraf etmeli hem bunu yaparken Sovyetleri gcendirmemeli hem de lke iinde

kzl kalpak giyenelrin oalmasna engel olmalyd. te tam o gnlerde Atatrk kimsenin aklna gelmeyecek mthi bir forml buldu. Bir komnist partisi kurarak Trkiyede giderek artan Bolevizim hareketinin dizginlerini bizzat eline alacakt. imdi usta bir oyuncu gibi davranmal, elindeki tek koz olan Bolevik kartn ok iyi oynamalyd. Bu tarihi dnemete hem Trk toplumunun kltrel kodlarn dikkate almak hem de Milli Hareketin baars iin gereken siyasi manevralar ustalkla yapmalyd. lk hamlesini yapmakta fazla gecikmedi. evresindekilerin akn baklar altnda bir Komnist Partisi kurdu. Mustafa Kemalin Trkiye Komnist Partisi (TKP) 18 Ekim Cumartesi gn Ankarada Ta Hannn karsnda bir binada kuruldu. Partinin ileri gelenelri arasnda Refik Koraltan, Kl Ali, Yunus Nadi, Tevfik Rt gibi Mustafa Kemalin yakn evresinden isimler ard. Partinin tm dizginleri Mustafa Kemalin elindeydi. Say 1105-1106 Mustafa Kemalin Bat Cephesi komutan Ali Fuat Paaya yazd mektuptan anlald zere Milli Mcadele paalar artk birer birer komnistti! Mustafa Kemal, komnizmin tehlikesini kurduu parti sayesinde kendi kontrolnde tutmaya karar verdiini, bunun iin partinin ynetici kadrosunu Milli Harekatn nder kadrosundan oluturmay uygun bulduunu Bu sayede bu memleketi koruyan ve milli gayemizin kahraman bulunan teebbsat cereyan, teebbsat (komnizm akm) zerinde amil olacaktr diyerek ifade etmitir. Say 1106-1107 Oyunun sonu Mustafa Kemal Bolevik kartn doru oynamt. Bolevikler yaptklar yardmn karlnda Trkiyenin de Bolevik olacan dnrlerken Mustafa Kemalin Bolevikleri akna drecek hamleleri birbiri ardna gelecekti. 1. nn Zaferiyle balayan sre Egede igalcilerin denize dklmesiyle sonulanacak bir askeri taarruzun balangcyd. Bu zafer sonunda tilaf Devletlerinin bir ksm Ankara Hkmetini tanmak zorunda kalacakt. Londrada toplanacak Bar Konferasna Anadolu delegelerinin katlmas gndeme gelecekti. Artk Trkiye iin yeni bir dnem balamt. Bat ile ilikilerin yolu alm, Sovyet kart yava yava nemini yitirmeye balamt. Kritik bir dnemde Mustafa Kemalin kurduu TKP ilevini baaryla yerine getirmiti. Artk buuk aylk bu ilgin partinin de, Trkiyenin Bolevizm macerasnn da sonu gelmiti. Mustafa Kemal TKPnin grevini tamamladna inanarak bu partiyi 1921 ortalarnda kapatacak, bu partiye szan Sovyet taraftar komnistlerin bir ksmn tutuklatp bir ksmn da snr d edecekti. Say 1109-1110 Biz Ruslar komnist olduu iin onun aleyhinde bulunmuyoruz. Bizce uygulanmas imkansz olduu iin ve din hkmlerine, hayat artlarna aykr bulunduundan olmaz diyoruz. Atatrk. Say 1112 Mustafa Kemal, komnizme karyd. O, bu dncenin Trkiyenin i dinamikleriyle elitiini dnmekteydi. Komnizmin, Trkiyenin din hkmlerine ve hayat artlarna uygun olmadn dnyordu. Say 1112 Atatrkn deiik zamanlarda komnizm hakknda dile getirdii baz szleri yledir: say 1113 Komnizm: Bizim iin memleketimizde bu doktrinin hi ir ekilde yeri olamaz. Dinimiz, adetlerimiz ve ayn zamanda sosyal bnyemiz tamamiyle byle bir fikrin yerlemesine msait deildir. Trkiyede ne byk kapitalistler ne de milyonlarca zanaatkar ve ii vardr. 24 Eyll 1919 General Harbourda verilen muhtra Biz ne boleviiz ne de komnist. Ne biri ne dieri olamayz. nk biz milliyetperver ve dinimize hrmetkarz. 2 Aralk 1922 Petit Parisien Muhabirina Deme

Ek 2 Atatrkn ifadeleriyle din ve Allah Din Allah: Din vardr ve lazmdr. Din lzumlu bir messesedir. Dinsiz milletlerin devamna imkan yoktur. Yalnz uras vardr ki din, Allah ile kul arasndaki ballktr. Sat 1114 slam Dini: Baz kimseler ada olmay inansz olmak zannediyorlar. Asl inanszlk onlarn bu inandr. Bu yanl yorumu yapanlarn amac slamlarn inanszlara esir olmasn istemek deil de nedir? Her sarkly hoca sanmayn, hoca olmak sarkla deil aklladr. Say 1116-1117 Din Smrs rtica: Bizi yanl yola sevkeden kt yaradllar, bilirsiniz ki ou zaman din perdesine brnmler, saf ve temiz halkmz dini kural szleriyle aldatagelmilerdir. Tarihimizi okuyunuz, dinleyiniz. Grrsnz ki milleti mahveden, esir eden, harap eden ktlkler hep din perdesi arkasndaki dinsizlik ve ktlkten gelmitir. Onlar her trl hareketi dinle kartrdlar. Cumhuriyet hkmetimizin bir diyanet ileri makam vardr. Bu makama bal mft, hatip, imam gibi birok memuru bulunmaktadr. Bu vazifeli kiilerin ilim ve faziletlerinin derecesi bilinmektedir. Vazifeli olmayan birok insan da gryorum ki ayn kyafeti giymekte devam etmektedir. Bu gibiler iinde ok cahil, hatta okumas yazmas olmayanlara rastladm. zellikle bu gibi bilgisizler baz yerlerde halkn temsilcileriymi gibi onlarn nne dyorlar. Halka dorudan doruya iliki kurmaya adeta engel olma sevdasnda bulunuyorlar. Bu gibilere sormak isterim. Bu tutum ve yetkiyi kimden, nereden almlardr? Say 1119