makale TTANYUM VE ALAIMLARININ LENEBLRLK ETD BLM I

Cihat ENSAROLU *, M. Cemal AKIR**

GR

Titanyum esasl rnler yksek maliyetleri ile tannsalar da, dk younluk, mukavemet, krlma direnci ve korozyon direnci zelliklerini bir arada bulundurabilmeleri sayesinde dier malzemelerden ayrlrlar ve bata uak ve uzay endstrisinde olmak zere, kimya endstrisinde, tpta, denizcilikte ve yiyecek endstrisinde sklkla tercih edilirler. Tm geleneksel tala kaldrma yntemlerinin uygulanabildii bu malzemeler, kendilerine has baz zellikleri nedeniyle, ilenmesi-zor malzemeler grubuna girmektedir. Bu almada titanyumun ilenebilirlii, kesici takm, kesme hz, ilerleme hz, kesme derinlii ve soutucu/ yalayc maddeler ana balklar altnda incelenecek, tala oluumu, anma mekanizmalar, yzey przll gibi konulara da yeri geldike deinilecektir. Ayrca titanyumun ilenebilirlii zerine yaplan baz deneylerden ve sonularndan ksaca bahsedilecektir. Anahtar szckler : Titanyum ve alamlar, ilenebilirlik, tala kaldrma parametreleri, anma mekanizmalar

itanyum ve alamlar, bata uak ve uzay endstrisinde olmak zere, tpta, kimyasal nitelerde, denizcilikte ve yiyecek endstrisinde yaygn kullanm alan olan malzemelerdir

[2,5,10,13]. Titanyum, sanayide kullanlan metaller arasnda doada en ok bulunan drdnc metal olsa da, titanyum esasl rnler, birka sebepten kaynaklanan yksek maliyetleri ile dikkat ekerler. Sz konusu sebepler, karlma ve ayrtrlma iin karmak ilemlere ihtiya duyma, youn olarak bulunmama ve buna bal olarak tesis yatrmlarn yeterli lde karlayamama ve son olarak retim maliyetinin ykseklii olarak saylabilir. retim maliyetindeki bu ykseklik, rnlerin genelde karmak ekilli olmasnn yannda yapsal kusursuzluu gvence altna alma dncesine bal olarak "son ekline yaklak olarak ileme" mant ile retilememesinden ve sonuta hammaddenin byk bir ksmnn tala olarak atlmasndan kaynaklanabilecei gibi, rnlerin karmak ekillerinin veya titanyumun baz zelliklerinin neden olduu ve bu almada zerinde durulacak olan ilenme zorluundan da kaynaklanabilir [2,11,15,17]. Yukarda saylan sebeplerden dolay pahal hale gelen titanyum, baz stn zellikleri sayesinde cazibesini korur. lk olarak, ekil 1'de de grld gibi, akma mukavemetinin younlua oran olarak tanmlanabilecek zgl mukavemet hususunda titanyum alamlar, yksek scaklklarda da korunan yksek bir performans gstermektedir. Bu konuda elii geride brakmas, younluunun, eliinkinin yaklak %60' kadar olmas ile ilikilidir. Bunun yannda, dk elastisite modlnn bir sonucu olarak yksek krlma direnci, titanyum alamlarna, yksek ykler altnda krlmadan alabilme imkan vermektedir. Paslanmaz elikten daha yksek olan korozyon direnci de, titanyum ve alamlarnn tercih edilmesinde etkili olmaktadr [10,11,16,18,19].
Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

Although they are known to be expensive, titanium based products differ from other materials with their ability of having low density, strength, fracture toughness and corrosion resistance. They are preferred widely in the chemical, medical, marine and food industry. These materials, which all conventional machining techniques can be applied on, are in the group of difficult-to-cut materials, owing to some of their specific properties. In this study, machinability of titanium, and the effects of cutting tool, cutting speed, feed rate, depth of cut and coolant/lubricant onto the machinability was investigated. Besides, chip formation, wear mechanisms, surface roughness in various experiments about the machinability of titanium were also taken into consideration. Keywords : Titanium and its alloys, machinability, machining parameters, wear mechanisms.

Uluda niversitesi, Mh-Mim Fak.,

* * Prof. Dr. Uluda niversitesi, Mh-Mim Fak.

36

makale
kgf/mm2/gr/cm2

Titanyum Alam

zgl Mukavemet. % 0.2

Alminyum Alam

elik - Nikel Alam

Ticari Saflkta T itan yu m

Magnezyum Alam

Scaklk (C)
ekil 1. eitli Metaller in (zgl Mukavemet / Scaklk) Deiimi [18].

Titanyumun ilk olarak ve en ok kullanld uak endstrisinde, malzemenin bu zellikleri sayesinde kritik blgelerde arlk, mukavemetten dn verilmeden, korozyon direnci de salanacak ekilde azaltlabilmektedir. Sonuta, yakt tketimi azalmakta, dier bir adan ise, en yksek uu mesafesi artmaktadr [13,16]. Buna gre titanyum, gaz trbini motorlarnn sl direnli speralamlarn kullanld 595 C'yi aan blgeleri dnda kullanlr [3,16]. Tpta ise, implantant malzeme olarak, altn ve kobalt-krom alamlarnn arlklarnn sorun olduu yerlerde, korozyon ve krlma direnci salamasnn yannda hafiflik de salar [9]. Talal imalat, titanyum rnlerin imalatnda sklkla kullanlmaktadr. rnein, uak ve uzay endstrisinde retilen gaz trbinine ait motor diski retiminin %75'i tornalama ile; kompresr kapa retiminin %20'si tornalama, %40' frezeleme, %20'si delme ile; pervane retiminin ise %60' frezeleme ile yaplmaktadr [16]. Ancak, titanyum ve alamlar, kimyasal reaktifliklerinin yksek olmas nedeniyle kesici takma kaynak olma
Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

eilimlerinin yksek olmas, sl iletkenliklerinin dk olmas nedeniyle takm/tala temas alanndaki scakln ykselmesine sebep olmalar, mukavemetlerini yksek scaklklarda korumalar ve dk elastisite modlleri nedeniyle, ilenebilirlikleri dk olan malzemelerdir [13,17]. Bu almada ilenebilirlik konusu, kesici takm, kesme hz, ilerleme hz, kesme derinlii ve soutucu/ yalayc madde kullanm balklar altnda incelenecek, bu arada tala oluumu ve anma mekanizmalar gibi unsurlara da deinilecektir. TTANYUM VE ALAIMLARI Sanayide 1950'lerden bu yana kullanlan titanyumun younluu demirin younluunun yaklak yars (4.54 g/cm3), sl iletkenlii demirinkinin yaklak bete biri (15.7 W/m.K), ergime scakl ise demirinkinden yaklak 130 C yksektir (1668 C). Titanyum, zellikle karbon ve oksijene olmak zere, birok elemente kar yksek afinitesi, yani yksek reaksiyon eilimi olan bir malzemedir. Bu sebeple, karbona maruz kalmas sonucu
37

makale
titanyumun kolayca gevrekleecei; snn ykseldii ve oksijence zengin bir ortamda titanyum talalarnn kolayca tutuabilecei ve i parasnn neredeyse tm takm malzemeleri ile reaksiyona girerek kimyasal tabanl anmalara yol aaca sylenebilir [4,6,13,19]. Saf titanyumun oda scaklndaki, a -faz ad verilen hegzagonal yaps, 882 C'de b-faz ad verilen hacim merkezli kbik yapya dnr. Al, O, N gibi a-faz sabitleyicileri dnm scakln ykseltirken, V, Nb ve Ta gibi b-faz sabitleyicileri bu scakl drr. Sn ve Zr elementleri ise, a-faznda kullanlsalar da, a ve b fazlar iinde byk oranda zndkleri iin, ntr elementler olarak adlandrlrlar. Faz sabitleyici olarak alminyum, oda scaklndan 550 C'ye kadar geni bir aralkta etkin olarak kullanlabilmesi ve dk younluu ile dikkat eker. Oksijen ise, ticari saflktaki titanyum malzemelerde mukavemet ve imalat kolayl zelliklerinin elde edilmesinde kullanlmaktadr [2,11,15,16]. Aslnda, saf titanyum, byk oranda kullanld evrelerin gzyle baklrsa, ok deerli bir malzeme deildir. Tercih edilmesini salayan asl zelliklerini dk oranlarda eklenen alam elemanlar ile kazanr. Alam durumuna gre bir snflandrma, aadaki gibi yaplabilir [4,11,16]. Alamsz-ticari saflkta titanyum: Korozyon direnleri yksektir, ancak, mukavemetleri alaml olanlara gre dktr. Souk alma ortamlarnda tercih edilirler. a-fazl alam: a-faz sabitleyicileri olarak bilinen Al gibi elementler ile Sn gibi ntr elementler ierirler (Ti5Al-2.5Sn gibi). Saf titanyuma yakn zellikler gsterirler, ancak farkl olarak, 300 C'ye kadar iyi bir ekme mukavemetine sahiptirler. Souk alma ortamlarnda tercih edilirler. Yakn a-fazl alam: a-faz sabitleyicileri olarak bilinen Al, O gibi elementleri fazla miktarda, Mo, V gibi b -faz sabitleyicilerini ise dk miktarda ierirler (Ti-8Al-1Mo38

1V gibi). a-fazl titanyuma yakn zelikler gsterirler, ancak farkl olarak, alma scakl 400-520 C'ye varan ortamlarda da kullanlabilirler. a + b -fazl alam: a ve b-faz sabitleyicilerini bulundururlar. En sk kullanlan ve en eski titanyum alam olan Ti-6Al-4V, bu gruba dahildir. Dk younluklu bu malzemeler, mukavemet ve korozyona dayankllk zelliklerini yksek scaklklara kadar korurlar. b-fazl alam: Yksek miktarda b-faz sabitleyicilerini bulundururlar. Yksek sertlikleri ve mukavemetleri, souk ekil verilebilirlikleri genel zellikleridir. alma scaklklar a + b -fazl alamlardan yksek olsa da, metal matris kompozitler ve buhar trbinli g santralleri rneklerinde olduu gibi yeni yeni kullanm alan bulabilmektedirler. TTANYUM VE ALAIMLARININ LENEBLRL leme aamasna kadar maliyeti nemli lde artan titanyumun ilenirken de byk orannn tala olarak atlaca dnlrse, ilenebilirlii daha da nem kazanmaktadr. Bu aamada, aparat maliyeti asndan takm mr, kalite asndan yzey kalitesi ve enerji maliyeti asndan gerekli g lt olarak kabul edilirse, titanyum, gnmz teknolojisinde, ilenmesi-zor malzemeler grubuna girmektedir [9,11,17]. Bu blmde, saylan bu ltler zerinde etkili olan ana deikenler olarak kesici takm, kesme hz, ilerleme, kesme derinlii ve soutucu/ yalayc madde kullanm konularna deinilecektir.
Kesici Takm

Titanyumun ilenmesi srasnda, kesici takm, Tablo 1'de de grld gibi, titanyumun baz karakteristikleri sebebiyle olumsuz artlara maruz kalmaktadr. Buna gre kesici takmlarn u zelliklere sahip olmas gerektii sylenebilir [11,16]: Meydana gelen ve uzaklaamayan yksek sya diren gsterebilmesi iin, "kzl sertlik" zellii iyi olmaldr,
Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

makale
Krater anmasna diren gsterebilmesi iin, "difzyon ve abrasif tip anmalara dayanm" ve "kimyasal kararllk" zellikleri iyi olmaldr, Kuvvetlerin dar bir alana yaylmas, trlama olasl ve kraterlerle ucun zayflamas durumlarna kar, zellikle u ksmda "tokluk" deerinin yksek olmas gerekmektedir, iin kullanlan ulara gre "sl iletkenlik" deeri yksek olmaldr, Tala kalnlnn kk olmas nedeniyle, daha rahat tala kaldrabilmek iin "u keskinlii" yksek olmaldr. [8,11,13,16] Titanyumun sl iletkenlii dk (rnein eliin 1/6's kadar) olduu iin oluan snn yaklak % 80'i takm zerinde kalmaktadr. ekil 2'de de grld gibi bu deer, elikte %45-50 arasnda deimektedir.
Tablo 1. Titanyumun Baz Karakteristikleri ve Kesici Takma Etkisi
kar bit K1 0, K2 0 oks it yk seram ik sek hz el kar ii bit P Ste 10 lit

Is malzemeden uzaklaamad iin, dier malzemeler

ekil 2. Titanyum Alam Ti-6Al-4V ve Ck45 elik in, eitli Takmlarla Yaplan lemlerde Ortaya kan Isnn Takma ve Talaa Dalm Oran [11].

bir ksmnn takma aktarld grlmektedir. Bu durumda s, takmdan da uzaklamayacak ve sl tabanl anma mekanizmalar ileri dzeyde etkili olacaktr. elik ilenirken ise s i paras boyunca uzaklaabilmektedir [11].

Malzeme Karakteristikleri Mukavemetin yksek scaklklarda korunmas Dar tala/takm temas alan Isl iletkenliin dkl Periyodik tala oluumu ve dk elastisiteden kaynaklanan deiken kuvvetler Kimyasal reaktifliin yksek olmas

Kesici Takma Etkisi Yksek kuvvet ve slarn olumas Kesme kuvvetinin ve snn younlamas Isnn skp ykselmesi Vibrasyon ve trlama zellikle krater anmas olmak zere kimyasal tabanl anmalar

Titanyumda ise snn, i paras boyunca uzaklaamad iin takm zerinde younlat grlmektedir [2,11]. Bunun yan sra, dk sl iletkenlik nedeniyle yzeyin 20 mm ile 70 mm altnda uzun sre skp kalan s, malzemenin bu ksmna ait sertliin, ar-yalanmaya bal olarak ortalama sertliin bir hayli altna dmesine sebep olur [6]. Grafikte ayrca, seramik gibi sl iletkenlikleri dk takmlarda snn, eliin ilenmesine gre ok daha fazla
Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

Titanyumun ilenmesinde pek rastlanmayan paral talan oluumunda, ekil 3 (a) 'da gsterilen ilk atlak, srekli/testere dili talata da olduu gibi, en yksek asal ve kayma gerilemelerinin bulunduu, takmn u blgesindeki birincil deformasyon blgesinde ortaya kar. Daha sonra dier aamalarda grld zere, takmn bulunduu ksma doru ilerler ve orada da son bulur. Birka ayrlmadan sonra, ekil-3 (d)'de gsterildii gibi byyen kayma asnn yan sra artan tala arl sonucu, takm tarafndan da desteklenmemi olan tala krlr.
39

makale
dalgal yzeye, takm bir sonraki devirde veya dite tekrar temas edecek ve trlama "rejeneratif trlama" denilen mekanizma ile belirli bir snra kadar, giderek iddetlenecektir [13].
ekil 3. Paral Tala Oluumuna Ait Evreler [1].

Bunlarn dnda, titanyum ilenirken takma gelen yk ok kk bir alana yaylmaktadr. "Temas Genilii" elik ilenirken 24 m iken, titanyumun ilenmesinde 8 m'ye der. eliin ilenmesi iin gerekli olan kuvvet, titanyum iin gerekli olan kuvvetle yaklak ayn olsa da, oluan gerilmenin titanyumda 3-4 misli olmasnn en nemli sebebi budur. Bu alan darl, takmn anmasn hzlandran sl younlamaya da yol amaktadr [10,11,14-16]. Titanyum ve alamlarnn 500 C 'yi aan scaklklarda, neredeyse
195 mm

Srekli/testere dili tala oluumunda ise oluan ilk atlak ilenmemi para yzeyine doru ilerler ve orada son bulur. ekil 4(d)'de gsterildii gibi talan srekli olan ksm takm tarafndan desteklenir ve tala krlmadan uzun sre devamlln korur. Bir sre sonra sarm yapacak ve kaymaya balayacak olan tala, tala yzeyinde takmn ucuna yakn bir blgede, takm andracak ekilde iddetli bir kayma gerilmesine ve bunun sonucu yksek scakla sebep olarak ikincil deformasyon blgesini oluturur [1].

ekil 4. Srekli/testere Dili Tala Oluumuna Ait Evreler [1].

23 mm

V= 60 m / dak.
ekil 5. Srekli/Testere Dili Talan Profili. Malzeme: Ti-6Al-4V, Tala As : 15, Kesme Hz : 60m/dak, lerleme: 0.127 mm/dev, Kesme Derinlii : 2.54 mm [1].

Profili ekil 5'te gsterilen srekli/testere dili tala tipi titanyumun ilenmesinde, zellikle kesme hznn belirli bir deerin zerinde olduu durumlarda, ok sk karlanan tala tipidir [1,8,13]. Bu tip bir tala deiken bir yke sebep olur ve zellikle rijit olmayan sistemlerde, sistemdeki boluklar nedeniyle "trlama" meydana gelir. Kesme kuvvetlerinin dalgalanma periyodu ile talata oluan dilerin oluma frekans akmaktadr (konuyla ilgili yaplan bir almada bu periyot 10 s olarak hesaplanmtr [1]). Byle bir durumda, takm mr nemli lde decei iin, sistem mmkn olduunca rijit olmal ve takm malzemesi de "tok" seilmelidir. Trlamaya sebep olan bir dier unsur olan "sehim", elie gre 2 misli deerindedir ve dk elastisite modlnden kaynaklanr. Takm malzemeye her girdiinde, bir srama etkisi yaanr [1,11]. Ayrca, trlamann sebep olduu
40

ekil 6. Kesme Hz/Kesme Kuvveti Grafii. Malzeme: Ti-6Al-4V, Kesme Derinlii: 2.54 mm [1].

Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

makale
tm malzemelerle reaksiyona girmesi ve sonuta kimyasal tabanl anma mekanizmalarnn etkili olmas da, takm mrn nemli lde etkilemektedir. Buna gre, kimyasal olarak kararl takmlar ve etkili soutma svlar kullanlmaldr [5,11,16]. Son olarak, Ti-6Al-4V zerinde, eitli kesme hz ve ilerleme deerleri ile yaplan deneyler sonucunda elde edilen ve ekil 6'da grlen grafikten de anlald gibi, kesme hz artsa da, i paras mukavemetini kaybetmemektedir. Bu arada artan scaklkla mukavemetini yitiren takm ise hzla anmaktadr [1,11]. Tm bu olumsuz etkiler sonucu, zellikle ekil 7'de temsili olarak gsterilen anma tipi ortaya kmaktadr. Takmn serbest yzeyinin ilenmi yzeye srtnmesi ile meydana gelen "serbest yzey anmas", kimyasal reaktiflii yksek olan titanyumun yksek gerilmeler altnda takma yapmasnn ardndan ekilip alnmas ile, difzyon anmasnn da etkisi ile oluan ak ynnde przsz kanallar meydana getiren "krater anmas" ve daha ok krlma tokluu dk olan takmlarda, serbest yzey anmas ve krater anmas ile desteksiz kalan takmda meydana gelen "krlma" [2,8,10,11,16]. Serbest yzey anmasnn her malzemede meydana geldii ve krlmann da bir sonu olduu dnlrse, bu anma mekanizmalar arasnda krater anmas, zerine durulmas gereken mekanizma olarak dnlebilir. Kaplamal karbr, CBN ve PCD takmlar kullanlarak yaplan deneyler sonucunda, serbest yzey anmasna dair elde edilen sonu, ekil 8 (a)'daki grafikte grlmektedir. Buna gre, PCD takm kullanldnda, anma nemli lde azalmaktadr. Ayn deney sonucunda elde edilen takm mr deerleri, ekil 8(b)'de gsterilmitir. En iyi sonu, yine PCD takmlarla alnmtr [8]. Ayn deneyde, yzey przll deerleri de llmtr. En iyi sonucu PCD takmlar vermitir. Bu takmlarla, 10 dakikalk kesme sresinin ardndan dahi, yzey przll 2 m dzeylerinde kalmtr.

(a)

(b)

(c)

ekil 7. Titanyumun lenmesinde Baskn Olan Anma Tipleri : (a) Serbest Yzey Anmas,(b) Krater Anmas, (c) Krlma [16].

ekil 8. VC : 75 m/dak, f : 0.25 mm/dev, a : 1 mm Deerleri ile Yaplan Deneylerin Sonucu : (a) Serbest Yzey Anmas, (b) Takm mr [8].

Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

41

makale
tarafnda olduu ve en az anmann PCD takmda meydana geldii tespit edilmitir [14]. Burada nemli olan bir nokta, kaplamal karbrn anma profilidir. ekil 10 (b)'de grlen dey profilde, kaplamann tamamnn koptuu anlalmaktadr. zellikle CVD olmak zere, kaplamal takmlarn kimyasal reaksiyon eilimleri yksektir ve kimyasal reaktiflii yksek olan titanyumla reaksiyona
ekil 9. VC : 75 m/dak, f: 0.25 mm/dev, a : 1 mm Deerleri ile Yaplan Deneylerin Sonucunda eitli Takmlarla Elde Edilen Yzey Przll Deerleri [8,14].

girerek yapma mekanizmasnn daha etkili olmasna sebe p olurlar. Bunun yannda, kopma mukavemetlerinin ve tokluklarnn dk olmas nedeniyle, kaplamal takmlar ou zaman tercih edilmezler [8,11,14,16]. Krater anmas zerine yaplan bir baka deneyde, ani-durma yntemi kullanlmtr. Bu deneylerde krater, aniden kesme ortamndan uzaklatrlarak takm/tala ayrlmas benzetirilmekte ve ardndan takm ile tala incelenmektedir. Kaplamal karbr, CBN ve PCD

Titanyumun ilenmesinde karakteristik anma tipi olan krater anmasnn daha iyi anlalmas iin, statik yapma deneyi yaplmtr. Bu deneyde titanyum malzemeden bir koni, 115 N'luk bir normal kuvvet ile bir yandan da stlarak 10 dakika sresince takm zerine bastrlmtr. Elde edilen sonular ekil 10'da grlmektedir. Tm kopmalarn, takm malzemesi

(a)

(b)

(c)

(d)

ekil 10. Statik Yapma Deneyi Sonucunda Elde Edilen Yzeyler: (a) Kaplamal Karbr, (b) Kaplamal Karbrn Dey Anma Profili, (c) CBN, (d) PCD [14].

42

Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

makale

(a)

(c)

(e)

T K
(b)

T K

K
(d) (f)
ekil 11. Ani Durma Deneyleri Sonucu Elde Edilen Tala ve Talan Altna Yapan Takm paralar ( : Paras, T : Tala, K : Kopan Para) : (a) Kaplamal Karbr (100X), (b) Kaplamal Karbr (200X), (c) CBN (100X), (d) CBN (200X), (e) PCD (100X), (f) PCD (400X) [8,14].

takmlarla yaplan ani durma deneyleri sonucu elde edilen tala ve talan altna yapan takm paralarna ait resimler, ekil 11'de gsterilmitir [8,14]. Krater anmasnn benzetirildii bu deneyde, ekil 11'de grld gibi kaplamal karbrden, dier takmlara gre byk bir para kopmakta, CBN takmda klen para bykl PCD takmda en kk boyuta ulamaktadr. Ayrca, PCD takmdan kopan para, dier takmlardan kopan paraya gre kk olsa da ekil 11 (f)'de grld gibi ayrlma yzeyi daha przldr. Bu durum oluan ban daha kuvvetli olmasyla aklanabilir [8,11,14]. Ayn deneyde bu defa takm incelenirse ekil 12'de gsterildii gibi, kaplamal karbr takmn zerinde takm zerine yapm, i parasna ait eriyikler olarak niteleyebileceimiz kalntlar ve bu eriyiklerin koparlp alnmas ile oluan ak ynne paralel kanallar grlr.
Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

Oluan kanallara daha yakndan bakldnda kanallarn przsz bir anma yzeyine sahip olmalar bu olayda "difzyon anmas" nn da etkili olduunun bir gstergesidir [6,8,10,14]. CBN ve PCD takmlara baktmzda ise, zellikle PCD takmda anmann nemli lde azald grlmektedir. CBN takmn direnci takm malzemesinin titanyuma kar kimyasal kararllnn olmasna balanabilir. PCD takmn stn direnci, eitli ekillerde aklanmaya allmtr. Bu teorilerden biri, takm malzemesi ile i paras malzemesi arasnda, anma eilimini azaltan ok kararl, doymu ve salam bir yapnn olutuunu ngrmektedir. Bir sre sonra takmdan kopan parann ayrlma yzeyinin dier takmlara gre daha przl olmas bu teoriyi desteklemektedir [8,11,14]. Titanyumun ilenmesi asndan takm malzemelerinin performans Tablo 2'de zetlenmitir.
43

makale

(a)

(b)

(c)

(d)

ekil 12. Ani Durma Deneyleri Sonucu Elde Edilen, Takm Yzeyine Ait Resimler : (a) Kaplamal Karbr, (b) Kaplamal Karbr (kanallar), (c) CBN, (d) PCD [8,14]. Tablo 2. Titanyumun lenmesinde eitli Takmlarn Performans [8,10,11,14,16,17].

Seramik Takmlar

v Isl iletkenlikleri dktr. Malzemeden uzaklaamayan s, takmdan da uzaklaamaz ve sl tabanl anma mekanizmalar st dzeyde etkili olur, vTitanyum ilenirken, krater + serbest yzey anmas ile oluan krlmann, yksek gerilmelerin ve deiken yklerin gerektirdii tokluk zellii, seramiklerin en byk eksikliidir, vTitanyumla tepkime eilimleri olduka yksektir. v Bu sebeplerden dolay tavsiye edilmezler. v Oluan yksek s ve gerilmeler sonucu, ksa srede plastik deformasyona uramakta ve ardndan krlmaktadrlar. v Aralkl kesme ilemleri dnda tavsiye edilmezler.

Hz elii Takmlar

Kaplamal Karbr v zellikle CVD olmak zere, yukardaki deney sonular da dnlrse tavsiye edilmezler. Kaplama, ksa srede kopmaktadr. Takmlar v Kaplamal olanlara gre daha iyi sonu vermektedirler. Bunun sebebi, kaplamal karbrlerde, takm ana malzemesinin kaplama ile birlikte koparlmasdr. v Karbr takmlar arasnda, zellikle K snf tungsten karbr takmlar, tokluk iin %6lk kobalt eklenmesi ile, genel amal tala kaldrma ilemlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Sementit karbr ise, iyi sonular vermemektedir. v Anmalara kar ok iyi diren gstermektedirler. Dier taraftan, pahal olular, kullanmlarn kstlamaktadr.Ancak, ince ilemlerde yksek yzey kalitesi ve u deitirme sklnn azalmas ile alakal olan kalite tutarll isteniyorsa, tercih edilmelidirler.

Kaplamasz Karbr Takmlar

CBN ve zellikle PCD Takmlar

44

Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

makale

ekil 13. Dnel Kesici Takm : (a) alma Prensibi [5],

(b) Kesme Hz/Scaklk Grafii [11].

Titanyumun ilenmesinde ekil 13 (a)'da gsterilen dnel takmlar da kullanlmaktadr. Yuvarlak bir ucun kendi ekseni etrafnda dndrlmesi ile kesme blgesinde takmn farkl ksmlarnn ileme katlmas prensibine dayanan bu takmlarn, takm mrne ve yzey kalitesine nemli katkda bulunduu sylenebilir. Kesme kuvvetlerinde, kesme scaklnda yaanan dme sonucu malzemedeki mukavemet artna balanabilecek kk bir art yaanmaktadr. Ancak, titanyumun ilenmesinde temel sorunlardan olan, snn uzaklama zorluu, takmn aktif ksmnn srekli deimesi ile almaktadr. ekil-13 (b)'de de grlen bu durum, temas sresinin azalmasnn yannda, snan ksmn soumak iin frsat bulmasna da balanabilir. Yaplan deneylerde elde edilen serbest yzey anmas deerlerine gre, rnein 360 m/dak'lk kesme hznda, 0.2 mm'lik bir anma, klasik takmda 0.8 dakikada meydana gelirken, dnel takmda bu sre 33 dakika olmaktadr. Kesme scaklndaki d sayesinde, baskn olan sl tabanl anma mekanizmalar da etkisini yitirmekte ve takm mr ortalama 40 kat artmaktadr. Takm mr artt iin kesme hznn geleneksel ilemeye gre ok daha yksek deerlere karlabilmesi ve verimliin artmas; takm mrndeki artn dnel takmn srekli olarak dnen 37 takm gibi olduu dnldnde ise reel olarak 1.7 kat olmas, ok sayda u yerine yalnzca bir ucun taklmas ve toplam ayar zamannn byk lde azalmas, srekli
Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

olarak takm deitirilmedii iin kalite tutarllnn olmas dnel takmn balca avantajlar olarak saylabilir. Ancak, dnel takmlar, karmak i paralar iin kullanlamayan, ok rijit sistemlere ihtiya duyan ve yuvarlak u kullanld iin en yksek tala derinlii deerinin snrl olduu takmlardr, bu nedenle yaygn olarak kullanlmazlar [5,11]. KAYNAKA
1. Hua J., Shivpuri R., "Prediction of Chip Morphology and Segmentation During The Machining of Titanium Alloys", Journal of Materials Processing Technolog y, Basm Aamasnda (2004). 2. Ribeiro M.V., Moreira M.R.V., Fer reira J.R., "Optimization of Titanium Alloy (6Al-4V) machining", Journal of Materials Processing Technology, Cilt : 143-144, 2003, Sf : 458-463. 3. Sridhar B.R., Devananda G., Ramachandra K., Bhat R, "Effect of Machining Parameters and Heat Treatment on the Residual Stress Distribution in Titanium Alloy IMI-834", Journal of Materials Processing Technology, Cilt : 139, 2003, Sf : 628-634. 4. Xu J.H., Geng G.S., "Experimental Study on the Milling of a Ti Beta 21S", Journal of Materials Processing Technology, Cilt : 129, 2002, Sf :190-192. 5. Lei S., Liu W., "High-Speed Machining of Titanium Alloys Using The Driven Rotary Tool", International Journal of Machine Tools & Manufacture, Cilt : 42, 2002, Sf : 653-661. 6. Che-Cheron C.H., "Tool Life and Surface Integrity in Turning Titanium Alloy", Journal of Materials Processing Technology, Cilt : 118, 2001, Sf :231-237.

45

makale
7. Hong Y.S., Ding Y., Jeong W.C, "Friction and Cutting Forces in Cryogenic Machining of Ti-6Al-4V", International Journal of Machine Tools & Manufacture, Cilt : 41, 2001, Sf : 2271-2285. 8. Nabhani F., "Machining of Aerospace Titanium Alloys", Robotics and Computer Integrated Manufacturing, Cilt : 17, 2001, Sf : 99-106. 9. Ohkubo C., Watanabe I., Ford J.P., Nakajima H., Hosoi T., Okabe T., "The Machinability of Cast Titanium and Ti6Al-4V", Biomaterials, Cilt : 21, 2000, Sf : 421-428. 10. Jawaid A., Che-Haron C.H., Abdullah A., "Tool Wear Characteristics in Turning of Titanium Alloy Ti-6246", Journal of Materials Processing Technology, Cilt : 92-93, 1999, Sf : 329-334. 11. Ezugwu E.O., Wang Z.M., "Titanium Alloys and Their Machinability-a Review", Journal of Materials Processing Technology, Cilt : 68, 1997, Sf : 262-274. 12. Kitagawa T., Kubo A., Maekawa K., "Temperature and Wear of Cutting Tools in High-Speed Machining of Incone1718 and Ti-6A1-6V-2Sn", Wear, Cilt : 202, 1997, Sf : 142-148. 14. 13. Schueller J.K., Tlusty J., Smith S., Leigh E., "Advanced Machining Techniques on Titanium Rotor Parts", American Helicopter Society, 56th Annual Forum, Virginia Beach, VA, 2-4-Mays-2000 Nabhani F., "Wear Mechanisms of Ultra-Hard Cutting Tools Materials", Journal of Materials Processing Technology, Cilt : 115, 2001, Sf : 402-412. 15. "Titanium Industries inc. - Data and reference guide", www.stormrobot.com/heavies/storm/design /titaniumbible.pdf 16. "Titanium alloys" www2.coromant.sandvik.com/coromant/ pdf/aerospace/gas_turbines/C_2920_18_ENG_043_074.pdf 17. "Machining titanium & its alloys" www.supraalloys.com/ machining_titanium.htm 18. "Details of titanium"www.kobelco.co.jp/titan/e/details.pdf 19. "Materials"http://claymore.engineer.gvsu.edu/~jackh/eod/ pdf/material.pdf

ODA DERGLER 2005 YILI ABONE FORMU

Ad-Soyad Meslek yeri Ad Adres ve Posta Kodu Telefon e-posta Kaytl Olduunuz ODA Oda Sicil No :...................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... STENLEN DERG Dergi Yllk Abone Bedeli

[ ] Mhendis ve Makina..................................................................................................................................30 YTL [ ] Endstri Mhendislii.................................................................................................................................15 YTL [ ] Tesisat Mhendislii ..................................................................................................................................18 YTL Tek Dergi Bedelsiz denen Miktar deme ekli u Mhendis ve Makina u Endstri Mhendislii u Tesisat Mhendislii

:...................................................................................................................................................... :...................................................................................................................................................... Tarih ........ / ......... / 2005 mza

Gereini bilgilerinize sunarm.

96954 No.lu Posta eki hesabna, fotokopisiyle beraber bir dileke Bankas Yeniehir/ANK. b. 4218 89872 Hs. Banka dekontu ile beraber bir dileke

Mhendis ve Makina - Cilt: 46 Say: 546

46