SKDAR

SEMPOZYUMU II
12 - 13 Mart 2004

BLDRLER
CLT 2
Editrler
Prof. Dr. Zekeriya Kurun Do. Dr. Ahmet Emre Bilgili Dr. Kemal Kahraman Celil Gngr Seyfettin nl

Tel. 0216 341 05 00 Fax 0216 391 60 61

skdar Belediye Bakanl skdar Aratrmalar Merkezi Yayn No: 16 ISBN Takm No: 975-92019-4-1 ISBN Cilt 2: 975-92019-6-8

Editrler Prof. Dr. Zekeriya Kurun Do. Dr. Ahmet Emre Bilgili Dr. Kemal Kahraman Celil Gngr Seyfettin nl

Mart, 2005 stanbul

TEKNK HAZIRLIK: KAKNS AJANS KAPAK DZEN: KAKNS AJANS BASKI: ALEMDAR OFSET KAPAK BASKI: MLSAN CLT: DLEK MCELLT

skdar Sempozyumu Yer: skdar Belediyesi amlca Eitim Merkezi Tarih: 12-13 Mart 2004 Dzenleyen: skdar Belediyesi

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

Yaar Aydemir*

zet
skdarl Him Baba, 18. yy.da yaam mutasavvf bir irdir. Celvetliin Himiyye kolunu kurmutur. Divn- lhiyt olan airin vridt bal altnda toplanan risaleleri ve bn Arabnin Anka-y Murib (artan Anka) adl eserine nazire olarak yazd Anky Magrib (Batnn Ankas) adl bir eseri bulunmaktadr. Bandrmalzde, skdarl Him Baba ve skdr mahlaslaryla tannan skdarl Him Baba, melmet neesine sahiptir ve eserlerinde melmetten ska sz eder. Tebliimizde skdarl Him Babann melmetlii konu alan Esrr- lhiyyn ve Etvr Melmiyyn, Vridt- lhiyye der-Beyn- Kymet-i Mtenevvia al-Meslekil-Melmiyye ve Der- Beyn- Hazertul-Hams al-Merebi Melmiyye ve Meslekis-Sfiyye adl risalelerinin metni verilmi, konuyla dorudan alakas olmamakla birlikte, satr aralarnda mevzuya deinen risalelerden de alnt yaplm ve divanndaki baz beyitlerden hareketle onun Melmetle ilgili grleri tespit edilmitir.

skdarl Him Baba

Him Baba, Bandrmalzde veya skdarl Him Baba lakaplaryla bilinir. Babas Celvet eyhlerinden Bandrmal Yusuf Nizameddin Efendidir (vef. 1166/1752). Him Babann, nceleri Bekta iken sonra Celvetiyyeye intisap ettii ve bu erkandan hilafet alarak Celvetiyyenin Himiyye kolunu kurduu syleniyorsa da (Glpnarl, Tarihsiz, 237), onun Bektailii izf olup, bu rivayet, Bektai eyhi Kutbl-Abdal Hasan Babann kendisine verdii teberrknmeden kaynaklanmaktadr (Revnakolu, 1954, 767). Glpnarl, Him Babann kurduu kolun yaylmadn, fakat Giritli Salaczde tarafndan bir mddet yrtldn belirtmektedir. Ayn zamanda melmet ehli bir sfi olan Him Baba (Vassaf, 2307, C. III, 65-68), 1197/1783 senesinde vefat etmitir. skdarda nadiye mahallesinde pederi ve mridi, Yusuf Nizameddin Efendinin yaptrm olduu Bandrmalzde dergahnda medfundur.
* Do. Dr., Gazi niversitesi, Gazi Eitim Fakltesi retim yesi.

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

115

Him Babann Celvet sitnesi eyhlerince dlanmas zerine vefatndan sonra mensuplar kendisine Himiyye adl bir tarikat nisbet etmilerdir. Meihatnda bulunduu Bandrmalzde Tekkesi bu tarikatn sitnesi olarak faaliyet gstermitir. Tekkesinin avlusunda bulunan kabri yol geniletilmesi srasnda kaldrlarak yerine parmaklkl bir kabir yaplm, zerine de yeni harflerle skdarl Him Baba levhas aslmtr. (TDVA, 1997, C 16, 406). Hseyin Vassaf, Him Babayla ilgili olarak onun lubli olmakla birlikte, iirleriyle pek rif bir zt olduunun altn izer: Hl ve tavrndan biraz laubalilik nazar- ehl-i kemlde geri ho grlmemi ise de hakkat- hlde sryla eryla pek rif bir zt olduu nmyan olmaktadr. der (Vassaf, 65 68). Him Babann, Ank-y Mark (lken, 2003, 134-140) ismindeki mensur eseriyle Divan (stanbul 1252/1836) ve rifne makaleleri vardr. (Him Baba hakknda bkz. Vassaf, Bandrmal eyh Him Mustafa Efendi Hazretleri, Cerde-i Sfiyye, C. III, Nu: 104, 116; Mnib, 1306, 45-46; Bursal Mehmet Tahir, 2002, 189; Harirzde, I/244; Ylmaz, Tarihsiz, 243; TDEA, C. IV, 1981; apolyo, 1964, 203 vd.; Bilgin, 1995, C. VIII, 416-420). Him Babann vridt bal altnda 9 ayr makalesi vardr. Bunlar u balklar tar: 1. Der- Beyn- Hazertul-Hams al-Merebi Melmiyye ve Meslekis-Sfiyye, 2. Vridt- lhiyye al-Meslekil-Melmiyye der-Beyn- Ufk- Slis, 3. Vridt- lhiyye es-Seyyidul-mmul-Melmiyye, 4. Vridt- lhiyye der-Beyn- Kymet-i Mtenevvia al Meslekil-Melmiyye, 5. Vridt- lhiyye es-Seyyidul-mmul-Melmiyye, 6. Nrul-Bedri f-Leyletil-Kadri, 7. Esrr- lhiyyn ve Etvr- Melmiyyn, 8. Meslekul-Mukarrebn, 9. Vridt- es-Seyyidul-Melm Mustafa el-Him el-skdr Vlidim Azzim Hazretlerinin Emriyle Huleflarndan e-eyh Abdullah Efendiye Tahrr Olunan Nushnmedir. Makalelerden ilkinde Hazert- Hams, ikincisinde mevlid-i selsenin insana geliine kadarki devresini, nc makalede Hz. Musa kssasn, drdncsnde de kymet konusunu ele alr. Beinci varidtta, lemde insann kendine it varlnn olmad (vahdet-i vcd) konu edilir. Altnc makalede kadir gecesi, yedincisinde ilh srlar karsndaki melm tavr, sekizinci makalesinde Hakka yaklama yolu anlatlmtr. Son makalesi ise adndan da anlalaca gibi, babasnn istei zerine eyh Abdullah Efendiye yazlm bir nasihatnmedir.

Melmet
Tasavvuf stlahnda yapt iyilikleri gizlemek, ktlkleri ve iledii gnahlar ise aa vurup knatmak (Uluda, 1991, 324; Safer Baba, 1998, 180; Bolat, 2003, 15) anlamlarna gelen melmetliin temel vasf, riyadan kanmak; gizlilik ve hretten saknma olarak ortaya kar. Melm anlay, knayanlarn knamasndan ekinmeden doru yolda yrmeyi gerektirir. Halk hak yola davet edenler balangta hep knanmlardr. Bu yzden knanmay gze almak ve ona hi aldrmamak gerekir (Uluda, 1991, 324). bn-i Arb, melmetleri, btnlarnda olan aa vurmayan suflerin en st tabakasnda grr (Bolat, 2003, 16). Melmet, insan znn, ekle ve realitenin aldatc grnne kar koymasdr. nk ekil aldatcdr, grnen taraf, arkasn gizler. lemde de durum byledir. yleyse grne aldanmamak ve ona birinci dereceden deer vermemek gerekir. Melmet, hakikati arayan insann en nemli sermayesidir. Hi kimsenin knamasna aldrmakszn doru yol-

116

SKDAR SEMPOZYUMU

da yrmek gerekir (ztrk, 1992, 48). Kurnn Bir ksm insanlar, mminlere: Dmanlarnz olan insanlar, size kar asker topladlar; aman saknn onlardan dediklerinde bu, onlarn imanlarn bir kat daha artrd ve Allah bize yeter. O ne gzel kefildir dediler (l-i mran, 173) ve Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse, Allah, sevdii ve kendisini seven mminlere kar alak gnll, kfirlere kar onurlu ve zorlu bir toplum getirecektir. (Onlar) Allah yolunda ciht ederler ve hibir knayann levminden/ knamasndan korkmazlar. Bu Allahn dilediine verdii ltuftur. Allahn ltfu ve ilmi genitir (Mide, 54) yetleri melmetin Kurandaki ifadesidir. Buradan kan sonu: melmet ilh bir ltuftur ve Allah onu ok sekin kullarna verir. Melmet ehlinde Allah sevmek ve Allah tarafndan sevilmek srr gerekleir. Melmet ehli, gerek cihat ehlidir. Allahn insana ykledii emaneti yerine getirmek, melmetle mmkndr. (ztrk, 1992, 50). Melmler, niyet ve z esas aldklar iin, tarikat hayatndaki tekke, merasim, hrka ve ta giyme gibi ritellere yer vermezler. Onlar iin insann ne giydii deil, ne dnp yapt nemlidir. Melmler kendilerini halktan ayracak eylerden de uzak dururlar. Esas olan gnl zenginliidir. Halktan ayr ve stn grnmeye sebep olacak fazla ibadetle tannmaktan da kanrlar. nk bu durum, riya tehlikesini de beraberinde getirir. Riya ve riyakarlk ise gizli irktir (ztrk, 1992, 308-309).

Him Babann Eserlerinde Melmet ve Melmlik

Him Baba melmet ve melmlie arlkl olarak Vridt bal altnda toplad makalelerinde yer verir. Bazen de Divannda melmeti ve melm tavr yanstan rneklere rastlanr. almamzda, ncelikle varidtnda yer alan melm ve melmet tavrna deinilmi, arkasndan konuyla ilgili divandan rnekler verilmitir. Ayrca, dorudan veya byk oranda airin melm grlerini ifade eden makalelerin metni de almann sonunda yer almtr. Him Babann Esrrul-lahiyyn Ve Etvrl-Melmiyyn adl risalesi, melmliin ortaya k ve kimlere melm isminin verildiini konu alr. Ona gre; Melmliin ortaya k ve Melm isminin verilmesi, ezel ekvet zere bulunan insanlarn ayplamalarndan domutur. Bu levmin muhatab her zaman hakikati anlatmaya alan nebler, veliler ve hak yolun yolcular olmutur. Nitekim ezelden beri bahtsz olan Kureyin kfirleri Hz. Peygambere de levm ve melmet ederlerdi. Sen de bizim gibi yiyip iiyor, sokaklarda geziyor, al veri yapyor, oluk ocuk sahibi oluyorsun; ondan sonra da bana Cebrail geldi, vahiy, Kuran ve ayet getirdi; ben neblerin sonuncusuyum; Tevrat, Zebur ve ncil bunu haber verdi; yedi kat gkleri, ar ve krsi geip ykseldim ve Allah mhade ettim diyorsun. Sen henz ayaklarn bir kar yerden kaldrp havada bile duramazken, senin gibi Eb Tlib yetimi peygamber mi olur? Peygamber olanlar, Hz. Musa ve Hz. sa gibi, dnyadan el etek eken, zerrece dnyalk bir eye sahip olmayan kimselerdir. Onlarn btn giydikleri bir koyun derisinden elbisedir ve her gece bir mmetinin evinde kalrlar. lmeyecek kadar yiyip ierler diyerek, Allah nurundan bir nur yaratt mjdesini bilmeyerek, nefislerine kyas edip, fasit dncelerine gre, byc, khin, mecnn gibi sulamalarla ona hakaret ederlerdi. Bugn de ehlullah ayn hakaretlerle karlamaktadr. Fakat, Rahmn kudret zhir olup, Onlar, azlaryla Allahn nrunu sndrmek istiyorlar. Halbuki kfirler holanmasalar da Allah nrunu tamamlayacaktr (Kuran, Saff, 61/8) hkmnce her biri ehadiyet eseri ve mucizelerle mahcup oldular ve onu tasdik edenler de selamet buldular.

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

117

Batan beri Hz. Peygamberin nuruyla nurlanan, onun ilm irfanna zhiren ve btnen vris olanlar da Gerekte, Allah onlarla istihza (alay) eder de azgnlklarnda onlara frsat verir, bu yzden onlar bir mddet babo dolarlar. (Kuran, Bakara, 2/15) sz zere, fitne ve tuyan sahiplerinin ayplamas, knamas ve hakaretlerine maruz kalyorlar. Nitekim, Hz. Peygamberin vrisleri olan halifelerine, torunlarna ve oniki imama Mervn mnafklar cevr cefa etmilerdi. Lkin bu, Belalarn en iddetlisi enbiy, evliya ve benzerlerinedir ve her ey zddyla bilinir hadisinin mefhumunca, onlarn Allahn srrnn mazhar olduklarn gsterir. Ne zaman kmil ve mkemmel bir zat- erf bu lemde zuhur etse, saadet ehli olanlar ikrar, hizmet ve muhabbette can ba feda ederler, ancak bahtsz olanlar ise inkar edip, Bizim gibi yiyip ier, halktan ake ve mal toplar, byle evliya m olur? Byc, zndk, mlhid, Kuran zerine oturur, cenbet gezer ve peygamberin eriatini inkar eder diye birok yalan ve karalamalarda bulunurlar. Bu herkesin malumudur. Hatta bazlar daha da ileri giderek Kuran ayetlerini tahrif ve deitirme ile yorumlarlar ve mevzu hadislerden ve batl szlerden hareketle tekfire cesaret ederler. yle bir hamkat ve ekvet ki, tekfir ettikleri insanlarla hayr ve er zerine konumamlar, belki de yzn grmemi ve zamanna yetiememilerdir. Ehl-i snnet itikad, ulem-y mmet mezhebi, tark-i ehl-i yakn ve Dini mbn budur diyerek, gemi mmetlerin peinden gittikleri ahsiyetlere, mctehidlere, Allahn Resulne ve Kitabullaha iftira etmilerdir. Bu tr fasit itikad sahibi kimselerden drt kat delille durumlarn anlayp uzak durmak, her mmine farz- ayndr. Him Baba, yazdklarn bir tenezzlt olarak gsterir: Bizim bu yazdklarmz, ancak Hak taliplerinin zihnini ve itikadn temizlemek ve glendirmek iin ilh tenezzlttr. der. Him Baba, makalesinde bunlardan sonra, saliklerinin evliyalarn hal ve hareketlerini grmeye talip olmamalarn tler. nk onlarn hallerine akl tahamml edemez: Ey iman davasnn taliplisi! Hakikat serhaddinde melmet kalesini muhafaza ile vcut ikliminin emniyet ve selametli ehir ve kyleri olan Melm imamlarnn, htem-l-evliya, lemin mridlerinin hal ve amellerini grmee talip olma. nk onlarn hallerini akl kaldramaz. Zira, Kureyin kafirleri; mirac, ay ikiye blme, tan, aacn ve hububtn konuturulmas gibi mucizelere sebep oldular. Eksik anlaylaryla nefis ve akllarna kyas edip kafir oldular. Onlar, peygamberimizin mbarek asrlarnn dier vcutlarn ruhu olduunu ve onun temiz kalbinin en aasn ve en stn kapsadn bilemediler. Kalp ile tasavvur ve tahayyl, n- dimde btn yaratlmlarda grlr. Bir anda hem ir yldznda hem de Sreyya yldznda seyreder. Ayn zamanda, bir vcut ve bir eya, uzvunun glgesi, ruhlar da mbarek vcudun kuvvesidir. Hepsinde tasarruf etmek, kendi gcnde tasarruf etmektir. lh srrn vasf budur. Bu derin bir deniz ve ince bir srdr. O temiz sulbden/soydan bir beer olarak zuhur etti ve nbvvetin tamamlanmasnn srr oldu. O temiz kadnn rahminden dnyaya gelip, ki denizi birbirine kavumak zere salvermitir. (Kuran, Rahmn, 55/19) srryla, velilik soyundan ve nbvvet srrnn rahminden, zhiri velyet ve btn da nbvvet olarak Aralarnda bir engel vardr, birbirine geip karmazlar. (Kuran, Rahmn, 55/20) hkmnce, nesilden nesile ve nesebden nesebe, sonsuza kadar nbvvet ve velyet srlarnn vrisi, evliyalarn sonuncusu, Melmlerin sultan olanlarn yenilenmesi ve beer olarak dnyaya gelileri misalden misale delaletiyle sayszdr. Zevk ve irfanlar sonsuzdur. Bundan dolay, nbvvet srlarna ve velyet nurlarna mazhar ve vris, ondrt tertibe uygun olarak ortaya kan evliyalarn sonuncusu ve Melmlerin sultan olan hazretlerin mbarek uzuvlar btn yaratlmlar ve kuvvetlerini, ruhlarnn tamamn kuatr. Her biri bir anda farkl yerlerde

118

SKDAR SEMPOZYUMU

ve zamanlarda deiik klklarda dolarlar. stedikleri srete girer. Bir anda hem douda, hem batda, hem Mekkede, hem de cesetlerin ruhu olan temiz bedeninde grnr. Belki bir anda birok yerde ve zamanda ayr ayr sretlerde bulunur. Him Baba, melmet ve velyetin gemi neb ve resullerin zamanlarnda da var olduunu syler: Gemi byk neblerin ve resullerin zamanlarnda durum ve zamann gereklerine gre velyet znn srr ve melmet tavr var idi. Fakat btnda idi. Nbvvet tamamlannca, velyet ortaya kp, nbvvetin srr btn oldu. Bunun iindir ki, insan- kmilin sa elinin yaptndan sol elinin haberi olmaz. Ve o, Gzler Onu gremez; halbuki O, gzleri grr. (Kuran, Enm, 6/103) srrna mazhardr. Gzel ve irkin iler kaydndan uzaktr. Nereye dnerseniz Allahn yz oradadr. (Kuran, Bakara, 2/115) hkmnce hareket eder. Him Babann melmetlerin tekml tavrn konu alan dier bir makalesi de, Vridt- lhiye al Meslekil-Melmiyye Der Beyn- Ufk- Selse balkl makalesidir. Ona gre melmmet anlayta eyann mertebesi vardr. Varln madenler mertebesinde ulaaca son nokta mercn, nebatat mertebesinde hurma aac, hayvant mertebesinde de atdr. Madenler mertebesinde terakki edince mercn, nebtt mertebesinde ilerleyince hurma ve hayvant mertebesinde ilerleyince de at eklinde zuhura gelir. Bu mertebe ve drt unsurun terkibi olan insan sretinde ilerlese, by bitmemi gen sretinde tecell eder ve zuhura gelir. Bylelikle tm mazhar (insan- kmil) gerekleir. nsan, medin diresinde, manev sretlerini kurtaramasa maden sretinde bir daha tecell eder ve grnr. Yine ayn ekilde insanlar manev sretlerini nebtttan kurtaramazlarsa nebtt sretinde; kimi aa, kimi yaprak, kimi iek eklinde tecell ve zuhur eder. Buradan kurtulup hayvnt sretinden kendisini kurtaramazsa; kpek, inek, at, maymun, domuz sretinde tecell gerekleir. Bu vadiden kurtulup insan dairesine girip manev sretlerini insan ederse, o zaman tlibin sretinde tecell ve zuhr eder. Zat, sfat ve fiilleri kendi nefsine tahsis eder. O zaman Muhammed ruhun mazhar, Ahmed srrn vrisi, velyetin sonuncusu olan lemin mridi tarafndan feyz ve ve sultn rh eriip o vadiden kurtulursa, vahdet srrna eriir. Her vardan ve her sretten tecell eden, her yzden grnen, her dilden konuan, her kulaktan dinleyen, her elde tutan, her ayakta yryen o olur. Her gnlden geen srr bilir. Nereye dnerseniz Allahn yz oradadr (Kuran, Bakara, 2/115) ile, O ilktir, sondur, zhirdir, btndr. O, her eyi bilendir. (Kuran, Hadd, 57/1) srr zuhur eder, cemul-cemde yok olup bit de mabut, zikreden de zikredilen de, secde eden de secde edilen de o olur. Sonunda mridin kalbinde mirac edip, tekliin nokta-i sveydsnda mahv olup, dem-i mrid ile hemdem olur. te mnteh-y seyr slk budur. Melmet hali ile rsva, ve vre, kalbi viran ve cieri yara dolu, dertli, kimsesiz, aresiz Himin bildii ve anlad budur. Him Babann melm anlay konu ald bir baka makalesi de kyamet hakkndadr. Zhir ehlince farkl alglanan kyamet, Him Babaya gre u ekildedir: Nefislerde fiillerin tecellsi kk kyamet, sfatlarn tecellsi orta kyamet, ztn tecellsi ise byk kyamettir. Ruhlarn maheri dem-i manadr ki buna tmmetul-kbr da denir. Btn neblerin ruhu, mukaddes ruhlar, neblerin sonuncusunun sanca altnda har olur ve toplanrlar. O hamd sancan kendisinde bulunduran, neblerin sonuncusu, Kevser sakisi ve irfn- tevhiddir. Him Baba Der- Beyn- Hazertul-Hams al-Merebi Melmiyye ve Meslekis-Sfiyye balkl risalesinde melmlerin hazert- hamsa bakn ortaya koyar. Ona gre Hakikat taliplilerinin, nbvvetin zhir gstergesi olan eriata delil ve tevil istemeden balandklar gibi, nbvvetin btn gstergesi olan velyeti de ayn ekilde kabul ve tasdik etmeleri gerekir. lh ilmin

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

119

evveli dem, sonu ise demdir. Sfler, iaret edilen demin farkl elbiselerle grnmne ve farkl tavrlarna bir rtbe ve her rtbenin ekil deitirmesine bir lem, her bir lemin zuhura geliine ve douuna bir hassa/ g tevdi ederler ve buna onsekizbin lem derler. Melmlerde ise ilm-i vicdan ve zevk-i irfn farkldr. Meslek ve mereb-i sufiyye, riyazet, halvet, mhedt, mcadele yntemleri, evrd ve zikirleri, esma ve envr, nefis tezkiyesi ve kalp tasfiyesi ile terk ve uzleti seer. Zhir eriate bal ve onun emirlerine uyar. Fakat Melmler, Allahn ahlakyla ahlaklannz srrna erimi, eyann hilkatine vkf, btn menzilleri kef eden, terki terk eden kimselerdir. Daima hareket noktalar ve gidiatlar nbvvetin btn, hatm- velyettir. Halihazrda irada kabiliyeti olanlar bu ince srr anlayp bilenlerdir. Tasavvuf ilminin taliplilerinin hazert- hams ile ifade ettikleri hususun her biri, havs- btnann mertebelerinin birer grntsdr. Melmlere havs- btna srdr ve yokluk manasnadr. Btn hakikattir. Btn hamsenin havss, cevher ve eyann hakikatidir. Bu cevherin be hassas vardr. Her bir hassaya bir isim verilir. O tek cevher balangta ilh ilim elbisesi, demin zuhura geldii aacn tohumudur. Ve srrn srrdr. Nbvvet ve velyet tavr, yenilenen elbisedir. Bu tertip zere, devrin sonu ilh ilmin mahalli, evliyann sonuncusudur. Srren ve neslen neblerin sonuncusunun vrisidir. Mfredatn deiik terkiplerinden, zikredilen havs- hamse-i btniyye zere, havs- hamse-i zhiriyye ortaya kmtr. Bu, btnn aksi ve aynasdr. Btndaki be hassa hiret lemi, zhir be hassa ise dnyadr. Zhirdeki havs, btnn sfat ve terkibidir. Onunla fiile gelir ve bilinir. Btn hassalar bir tohumdur, zhirde aatr. Bu vasflarn neticesi ve ilh ahlak olan srrn srr, dem ilh ilmidir ve meyvesidir. Meyve aac, aa meyveyi iinde barndrr ve kuatr. Btn havs, zhirde olan dal, gvde, yaprak ve iek; btn aac iine alr ve kuatr. Ondan geldi ona dnyor gereince zt, sfat ve fiil ynnden Allah tarafndan bilinmektedir. lim malumdan zhir olur. Him Baba, son makalesi olan Nasihatnmede: Bizim tarkimiz melmlik, yolumuz Muhammeddir. Bu yzden mslmanlar arasnda geerli olan hareket ve fiilleri kabul ve ho grmek gerekir. Bizim tarkimizde hicb olmaz, mutlaka halk ile olmamz gerekir. erat-i mutahharay muhkem tutasn. Dernunda hakkat cilve ederse, eserlerine adalet olarak yansr. Nitekim primiz: Dolarsa srrna nr- hakkat/ Gerekdir zhirinde farz u snnet buyurmutur (Divan, s.171) diyerek, melmnin nasl hareket etmesi gerektiini ortaya koymutur. Him Babann varidt dnda, divanndaki kimi iirlerinde de melm tavr grmek mmkndr. Aaya alnan beytinde air, melmet zevkini bulduunu, zikrinin de fikrinin de o olduunu syler: Bi-hamdillh keml zre immet Trna erdim Melmet zevkini buldum dernum fikridir ezkr Divan, s.52 Melmlikte btnn durumu darya yanstlmaz. Tavrlar, zhirde halkn tavrlarndan farkl deildir (ztrk, 1992, 308). Fakat o, hakikati iinde saklar, erenlerin edep ve erknna uyar: Gel skt et Him bu srr- Hakk etme f Giy melmet hrkasn hi syleme kim Hak biziz Divan, s.62

120

SKDAR SEMPOZYUMU

Erenler izini izle edeb erkn pek gzle Him srrn gizle sr verendir hayvnmz Divan, s.62 Melmlerde esas olan zdr (ztrk, 1992, 308). Melmet hrkasn giyen kimsenin canna Allahn nuru parlaklk verir: ule vere cnna nr- Hd Zhdi terk et giy melmet hrkasn Divan, s.95 Him Baba, Hakk bulmak isteyen fakat dinin ekl ynyle urap da zn anlayamayan insanlara (zahidlere) seslenir ve melmetin nemini vurgular: Hakk bulmak ister ise zhid Zhdi terk et giy melmet hrkasn Divan, s.95 Melmet, tevhdin znde vardr. Bu yzden air, tevhid kalesinde melmet burcunu bekler: Hsn- tevhde girip burc- melmet bekleriz bni vaktiz ks- tecrd ile nevbet bekleriz Divan, s.59 Hz. Peygamberin nesli de insanlar melmet yoluyla ird eder: Melmet meslei zre ederler dim ird Bulardur mazhar- nesl-i Cenb- Ahmed-i Muhtr Divan, s.44 Melmlere gre, halktan biri olmak esas olunca, kermet gstermek de makbul deildir. Hatta ondan kanmak gereklidir: Biz melmet bekleriz sanma kermet bekleriz hreti zhdi brakdk hem nedmet bekleriz Divan, s.59 Kermetle tasarrufdan hazer kl dm- kesretden Melmet hrkasn zeyn et safdr kmile inkr Divan, s.44 Melmler gsterie nem vermeyip yn elbise giyerler: Melmet ehline hilat kisdr Bulardr h- merdna gelenler Divan, s.54 Tasavvufun genel kidesi olan fenfillah, hayr ve errin birlii, melmlerde de geerlidir: Prden aldusa haber vcdudan koyma eser Bir ola hem hayr ile er inanmakdr mnmz Divan, s.62 Him Baba hem Hseyn, hem Melmdir ve skdarda zuhr etmitir: Hseynyem Melmyem zuhrum skdrdir Libsn tzeler cnz ebed shib-kisyz biz Divan, s.59 Melmlerde iinde olan gzellii darya yanstmamak esastr. Buna karlk, haram olmamak kaydyla, halkn knamasna yol aacak hareketleri zellikle yaparlar (Uluda, 1991, 326). Selef de ok yiyip imekle hikmet sadefini ve srrn rtmlerdir:

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

121

Dim esdf- hikmet ile srrn setr ede Iy- kesretle melmet etmedir hl-i selef Divan, s.68 Btn gneiyle daima aydnlk isteyen, melmette huzur bulur: Him el-fakru fahri bul melmetde huzr ems-i btnla dilerse dim rahn olam Divan, s.83 Melmet elbisesini giyince, nmus ile ar perdesini taa almtr. Her lebs-i melmetde Bayrma eren syler Nmus ile hep rum yamdr alan alsn Divan, s. 98 Hakk bulmak isteyen, zhd terk edip melmet hrkasn giymelidir. Bu yolla Allahn nuru onun canna ule verir: Hakk bulmak ister ise zhid Zhdi terk et giy melmet hrkasn ule vere cnna nr- Hd Zhdi terk et giy melmet hrkasn Divan, s.95 Srr ehrinin kapcs melmettir. Ona uramadan ehre girilmez: Mevlidden gelen cnlar bu ehre girmedi girmez Bu ehr yol srrdr melmetdir aa derbn Divan, s.102 Him Babaya gre melm ve Hseyn olmak ayn kapya kar: Melmdir Hseyndir bular vahdetde hem birdir Bulardr pertev-i ems-i hakkatde olan yeksn Divan, s.104 Btn yollar ve bu yola koyulanlarn mezhebi Haktr ve hepsinin temizleyicisi melmet denizidir: Kamu meslekle slikler bularu mezhebi Hakdr Melmet bahridir bunlar olur thir eden glmn Divan, s.104 Melm olan seyyitlerin hepsi, nbvvetin zne vris ve dnemlerinde velyetin sonuncusu olduklarn iyi bilirler: Nbvvet hatmine vris velyet htemi cmle Melmiyyn olan sdt edip btn bu many Divan, s.118 Gemi delmek Hzra mahsustur. Melmler gark ederler. nk onlar velyetin Hzrdrlar ve gizli hazineleri aarlar: Sefne hark Hzrudur Melmiyyn ederler gark Velyetde Hzr anlar aarlar genc-i ahfy Divan, s.118 Ahmed, nbvvet elbisesini karm, evliya da bu srdan velyet elbisesini giyip gelmitir: Libs- ten nbvvetdir kard Ahmed-i Muhtr Velyet lebsini giydi bu srdan evliy geldi Divan, s.118

122

SKDAR SEMPOZYUMU

Nbvvet tamamland, velyet balad. Velyetin sonuncusu, balangta neb olarak gelmiti: Nbvvetdir velyet ger nt- ilhdir Nbvvet hatmi nuda velyet ibtid geldi Divan, s.118 Libs- srr- vahdetle Melmiyyn olup hir Velyet htemi olan mukaddem enbiy geldi Divan, s.118 air, nbvvet hazinesini am, velyet gevherini alp iinde ne varsa sam ve kazanl kmtr: Nbvvet gencini adm ne kim varsa nisr etdim Velyet gevherin aldm o dem bir hoa kr etdim Divan, s. 134 Him Baba, melmetle balayp hakikat hazinesini am, velyet eliyle de marifet incilerini samtr: Melmetle r etdim hakkat kenzini adm Aceb dest-i velyetle merif gevherin sadm Divan, s. 134

Sonu
skdarl Him Baba, melm merep bir airdir. Melm ve melmetle ilgili dncelerini daha ok Vridtnda ele almtr. Ancak, divan bu gzle tarandnda melmetle ilgili vurgunun burada da yapldn grrz. Ona gre melmet, peygamberlikle birlikte vardr. Nebiliin tamamlanmasndan sonra velyet devreye girmitir. Bu durum sonsuza kadar da devam edecektir. Dn olduu gibi bugn de veliler, knayanlarn knamasndan korkup ekinmezler.

Esrrul-lahiyyn ve Etvrl Melmiyyn

(163)Ey tlib-i srr- ilah! Malum ola ki, zhir fkda melmiyynun zuhru mezhirde melmiyynun sebeb-i tesmiyesi halk- lemin ekvet-i ezeliye zere zuhr edenlerinin levm melmet etmeleridir. Nitekim mefhar- mevcdt- enbiy ve sened-i evliya (s.a.v.) hazretlerinin kffr- Kurey efceri nesl-i Beni meyyeden ve gayrdan mazhar- ekvet-i ezeliye olanlar levm melmet ederlerdi ki bizim gibi ekl rb ve tezevvc cim edip ve libs- fhire ile sokaklarda gezip bey ir edersin ve ml u emlk ve gulm u huyl ve cim ve evld u iyl halkdan zekt u sadaka ahz u cem eyleyip kendi ashb u akrabna verirsin ki bana nmus- ekber Cibril-i emn geldi emr ve nehy iin Kuran ve ayet getirdi. Hteml-enbiyym ve Tevrat ve Zebur ve ncil haber verdi ki, Hdi-i dn ve emnl-mmet benim ve yedi kat gkleri ve ar u krsi geip urc etdim, ve Allah grdm dersin. Henz ayaklarn yerden bir kar kaldrp ber-hev durabilmezsin. Drl drl dava edersin. Hi senin gibi Eb Tlib yetimi peygamber mi olur. Peygamber olanlar, Hz. Musa ve Hz. sa gibi olur ki, bil-klliye dnyay terk edip mal u emlk deil, bir habbeye mlik olmazlar. Ve cmle libaslar koyun derisi olup ve bir behreye (164) mlik olmayp her gece bir mmetin hnesinde misafir olup kt- l-yemt ekl rb ederler, diye bis-i hilkat- dreyn Sultn- kevneyn cenablar (s.a.v.) hazretlerinin levlke levlk ehdeti halaka Tel nrin min nrihi1 bearetiyle zuhr- tm ve zu1 Allah nurundan bir nur yaratt.

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

123

hr- unsuriyyelerin bilmeyip kys- nefs-i btlalar ve zum- fsid zere sehhr u khin ve mecnn ve istidrc itibariyle drl drl cevr hakret ve levm melmet etmee cmlesi cesret ederlerdi. F-zamnin ehlullaha etdikleri gibi. Lkin tebd-i Rabbn ve kudret-i Rahman zhir olup, Yrdne en yutfiu nrallahi bi-efvhihim vallahu mutimmin nrihi velev kerihel-kfirn2 mefhumu zere her biri bir sr- ahadiyyet ve mucizt- Muhammediyye ile mahcb ve mabn olup inyet-i lahiye ve saadet-i ebediye yr olanlar tasdk ikrra gelip nect buldular. Ve ekvet-i ezeliye zere kalanlarn kimi dnyada berbd u harb ve kimi hiretde giriftr- azb oldular. mdi mukaddem ve hlen cenb- fahr- lem hazretlerinin mikt- hatm-i nbvvetlerinden mtefeyyiz ve zhiren ve srren nesl-i pklerinden zuhr edip zhiren ve btnen ilm irfnlarna vris olup hteml-evliy olanlara dahi Allahu yestehziu bihim ve yemuddhum f tuynihim yamehn3 kavl-i erfi zere fitne ve tuyn olan mnafikn vech-i merh zere levm melmet ve cevr hakret etmee say u ihtimm ederler. Nitekim hulef-y raidn ve bb Medne-i ilm-i Hud Hz. Hteml-evliyya sadran an sadrn vris-i nokta-i srr- velyet Hz. mam Hseyn ve Hz. mam Hasan (r.a.) ve eimme-i isn aere hazretlerine ve hnednlarna Mervan mnfklarn izhr- cevr cef ve melmet etdikleri gibi. Lkin bi-kudretillahi Tel uluvv-n ve mazhar- srr- Yezdn (165) olduklarn izhra bdi ve bis oldular ki, kelm- muhbir-i sdk nne eeddil-beli alel-enbiyi smmelemsile fel-emsil4 bu manya dellet ve ehdet eder. Ve kide-i mani zere bu hads-i erifde el-eyu tenkefu bi-ezddih5 mefhumunca. Kezlik evliy- kibr ve er-i Ahmed-i muhtr hazretlerinin zevk-i vicdn ve ilm irfanlar avk u ecl ekber ekmel olup misliyyet zre sr ve bkdir. Ve bu srdandr ki her ne zaman bir kmil mkemmel zt- erf bu lemde zuhr etse, ehl-i sadet olanlar ikrr edip hizmet muhabbetde cn u ba fed ederler ve ehl-i ekvet olanlar inkr edip beeriyetine nazarbirle bizim gibi ekl rb eder ve halkdan ake ve mal kabul eder, byle evliy m olur? Sehhr u mlhid zndk ve istidrc- zum ile Kelmullah zerine oturur ve cenbet gezer ve erat- mutahharay inkr eder diy drl drl kizb-i sarh ve bhtn- azm eyledikleri beynen-ns mehrdur. Ve baz kendilerin bilmezler cibilliyet-i nefsn dav ve advet-i rhnlerine tb olup tahrf tayr-i yet-i Kurniyye ve ehdis-i mevza ve ekvil-i btla ile tekfre cesret ve inidma mbderet edip intif- nr- lh iin efvh resil-i gngn sevd-hnlklar ederler. Ayn- hamkat ve mahz- ekvetdir ki henz tekfr eyledikleri zt- erf ile hayren ve erren sohbet deil belki yzn grmeyip vakt-i zamnna yetimemilerdir. ehdet-i zr u bhtn ve kizb-i sarh-i hzln olduu zhir iken, itikd- ehl-i snnet ve mezheb-i ulem-y mmet tark-i ehl-i yakn ve dn-i mbn budur diye mukted-y mmet-i merhmeye ve eimme-i mctehidne ve Reslullaha ve Kitbullaha iftir edip butln- zhire ve itikd- fside ile amel ecr savb memn edenlerin edille-i kta- erbaa ile hl nlarn fehm idrk edip onlardan hazer ve ictinb ve ictinb- mminn ve mmint farz- ayndr.
2 Onlar, azlaryla Allahn nrunu sndrmek istiyorlar. Halbuki kfirler holanmasalar da Allah nrunu tamamlayacaktr (Kuran, Saff, 61/8). 3 Gerekte, Allah onlarla istihza (alay) eder de azgnlklarnda onlara frsat verir, bu yzden onlar bir mddet babo dolarlar (Kuran, Bakara, 2/15). 4 Belalarn en iddetlisi enbiy ve evliya ve benzerlerinedir. 5 Her ey zddyla bilinir.

124

SKDAR SEMPOZYUMU

Kem klallahu Tal: Ferkun fil-cenneti ve ferkun fis-sar6 Kalallahu Tal: nnel-ebrra lef-nam ve innel-fuccre lef-cahm7 (166) Hemn ehl-i nect olanlar ezvk- nim- rhaniye ile safda ve ehl-i dzh u berzh olanlar kb- sr- nefsniyye ile cefadadrlar. Fefhem. Ve bu tahrirtmz, ancak tlib-i Hakkn zihn itikdn tathr ve teyd iin tenezzlt- lhiyedir. mdi, ey dav-y mn eyleyen tlib! Hazer eyle ki, ser-hadd-i hakkatde muhafaza-i hsn- melmet ile emn selmet kur ve medyin-i iklm-i vcd olan imml-melmiyyun hateml evliy mrid-i lemn aml eflini grmee ve bilmee tlib olma. Zr onlarn ahvli akla smaz. Zr, kffr- Kurey, shib-i sadet efendimizin hususunda dikkat ve tecesss etmeleriyle mirc ve akkul kamer ve istintk- hacer u ecer ve hubbt gibi mucizta bis oldular. drk- nkslaryla nefs akllarna kyas edip kfir oldular. Bilmediler ki, htemlenbiy efendimizin asr- mbarekleri sir ecsdn rhudur ve onun kalb-i pki, esfel aly muhttir. Kalb ile tasavvur ve tahayyl, n- dimde cmle ecsdda zhir ve nmyan olur. Bir anda hem irda ve hem Sreyyda seyreder. Ve hem bir ecsd u ey zll- uzv ve ervhlar kuv-y cesed-i mbarekesidir. Cmlesinde tasarruf etmek kendi kuvsnda tasarruf etmekdir. Srr- vahy-i ilah budur. Nitekim yet-i kerimesinde kul innem ene beerun mislukum yh ileyye8 kavl-i erifi beeriyyet(in) unsur- pki cmle ecsdn misli olup mercileri olduunu yh ileyye beyan eder. Fefhem. Haz bahr-i amk ve srr- dakk, kezlik ol sulb-i pk beeriyyetden misliyyet zere zuhr ve srr- hatm-i nbvvet, rahm-i duhter-i Betlden tulu edip Meracel-bahreyni yeltekyn9 srryla sulb-i velyetden ve hem rahm- srr- nbvvetden zhiri velyet ve btn nbvvet beynehum berzahun l-yebgyn10 ma-sadaknca neslen bade neslin ve karnen bade karnin ilel-ebed vris-i esrr- nbvvet vel-velyet hteml-evliy sultanl-melmiyyn olanlarn teceddd ve zuhr- beeriyetleri smmel-emsile fil-emsile11 delletiyle b-aded ve zevk irfnlar b-nihye olmakdr. Ve kezlik esrr- nbvvete ve envr- velyete mazhar ve vris ehrdeh mertib seyriyle zuhr eden hteml-evliy sultnl-melmiyyn hazertnn uzv- mbrekeleri cmle ecsd ve kuvlar cmle ervha (167) muhtdir. Ve her biri bir anda hem iry ve hem Sreyyy seyr eder. Ve diledii sret ve ecsd ile istedii zamanda ve mekanda tayy ve amel eder. Bir anda hem markda hem marbde ve hem Mekkede ve hem rhl-ecsd olan cesed-i pki olduu mahalde grnr. Belki her anda ve her zamanda ve her mekanda her bir sret ile hzr olur. Ve selefden zuhr eden enbiy-y izm (a.s.) zamn- sadetlerinde ve nebiyy-i mrselde iktiz-y hl u zamna gre srr- hatm-i velyet ve tavr- melmet var idi. Lkin btn idi. Amm hatm-i nbvvet oldukda velyet zhir olup srr- nbvvet hatm ve btn oldu. Onun iindir ki, Sultn- iklm-i vcd imml-melmiyyn, hteml-evliy mridl-enfs vel-fk dem-i man insn- kmil mereb ve meslei zere ymniyle etdii efl ve amli yesr vkf
6 Bir blm cennetde, bir blm de lgn alevli cehennemdedir (Kuran, ur, 42/7). 7 yiler muhakkak cennettedirler. Ktler muhakkak cehennemdedirler (Kuran, ur, 82/13-14). 8 De ki: Ben, yalnzca sizin gibi bir beerim. Bana vahy olunuyor (Kuran, Kehf, 18/1). 9 ki denizi birbirine kavumak zere salvermitir. (Kuran, Rahmn, 55/19). 10 Aralarnda bir engel vardr, birbirine geip karmazlar. (Kuran, Rahmn, 55/20). 11 misalden misale.

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

125

olmaz. L tudrikuhul-ebsru ve huve yudrikul-ebsru12 srrna mazhardr. Kuydt- aml-i meymene ve meemeden tlk Fe eynem tuvell fe semme vechullah13 ile mutlak ve zde olup ves-sbiknes-sbikn14 zmresiyle cennt- huld u vicdna dhil ve men dahalehu kne minen15 srryla mesrr ve l maktatin vel memnatin16 ile zevkyb ve inn enenehunne ine. Fe cealnehunne ebkren17 srrndan tecdd-i kuv-y rhn ile mcedded, zevk-i ulm- evveln hirne mazhar olanlarn bu mukaddemt- mezkrt malmlardr ki, onlar, n- dimde mikt- hatm-i velyetden mtefeyyizler ve ryet-i cemlile mesrrlardr. F-leyletis-selsn vaktl-i min Ramazanil-mbrek sene selse ve sebn ve mie ve elf.

Vridt- lhiyye Der-Beyn- Kymet-i Mtenevvia Al Meslekil-Melmiyye

(158) Ey nefsini bilmeye tlib olan ehl-i ikrr! Malmun olsun ki fkda tabyi-i erbaa zre kymet-i sura nr ve hev ve b ve hk bu drt ansrn cem ve meczine denir. Ki zuhr mevlid-i selsedir. Lkin hayvant bu ansrn her birinden birer ahlt zhir olduundan sirden mmtaz oldular. Biri sevd biri safra ve biri balgam ve biri kandr. (159). Dahi bunlarn btniyledir ki tabiat- nefs hiss-i ruhdur. Bu mezkrtn bir yerde cem ve kim olmasna denir. Har-i hayvn ve kymet-i sur. mdi bu kymet-i sur, kymet-i vust ile ve kymet-i vust kymet-i kbr ile har u kim olmadka berzah ve mevkuf- har u nerden hals kbil ve mmkn deildir. yevme tubeddelul-arzu gayrel-arz18 yet-i kermesinden murd olan arz, arz- beyz- vcd, insn kmil dem-i mandr. Anda dahi kymet-i sur ve vust ve kbr zhirdir ki har- enfs denir. Ve biri tabii ve biri hulk ve biri ameldir. Ehline malmdur. Anunndr ki insn- kmil vcht- mezhire bir musaff-y miratdr. Mfred mrekkeb esfel u al ve btn u zhir cmle mezhir-i keyn/ kebn(?) ve vcd- men sret-i envr srrndan vcd- cevher-i musaffsndan mer ve mhiddir. Ve kezlik kalellahu Tel Vel ratbin vel ybisin ill f kitbin mbn19 ve klallhu Tel veliklli vechetn hve mvellih20 Fefhem. Amm meslek-i mezhir zre kymet-i vust slh- nefs ve slh- tabiat ve slh- rh ve slh- srdr. Yani marifet-i srr- rububiyyet ve srr- ulhiyyet ve srr- irfn ve srr- hakkatdr. Ve hemn bu drt esrr bir vcudda zhir ve kim olmasna har- insn ve kymet-i vust denir. Ve mertib-i erbaa budur ki ansr u tabayiin hakkatidir. Ve marifet-i nefs bu mertibin hlen ve zevken marifetine tlak olunur. Men arefe nefsehu fekad arefe rabbehu21 srr budur. Ey tlib-i sret-i insn olan! Sret-i dem malmun olsun ki enfsde tecell-i efl kymeti sur ve tecell-i sft kymet-i vust ve tecell-i zt mazhar- kymet-i kbr ile kim mah12 Gzler Onu gremez; halbuki O, gzleri grr. (Kuran, Enm, 6/103). 13 Nereye dnerseniz Allahn yz (zat) oradadr. (Kuran, Bakara, 2/115). 14 (Hayrda) nde olanlar, (ecirde de) ndedirler. (Kuran, Vka, 56/10). 15 Oraya giren emniyette olur. (Kuran, l-i mrn, 3/97). 16 Tkenmeyen ve yasaklanmayan (Kuran, Vka, 56/33). 17 Onlar elerine dkn ve yat bkireler kldk. (Kuran, Vka, 56/36-37). 18 Yer baka bir yer haline getirildii (Kuran, brahim, 14/48). 19 Ya ve kuru ne varsa hepsi apak bir kitaptadr. (Kuran, Enm, 6/59) 20 Herkesin yneldii bir kblesi vardr. (Kuran, Bakara, 2/148). 21 Nefsini bilen, Rabbini bilir (Acln, Keful-Haf, 2/262).

126

SKDAR SEMPOZYUMU

er-i ervh dem-i man ki tmmetl-kbr dahi denir. Cmle rh- enbiy ve sir ervh- mukaddes taht- liv-y hteml-enbiyda har ve cem (160) olmakdr. Ol liv-y hamdin hmili, htem-i enbiy, ski-i Kevser, irfn- tevhddir. mdi evveln hirn cmle hmil, liv-y hamd- htem-i evliyann Kevser-i ilm irfnndan feyz-yb olmadkca, berzah- har u nerden hals olup cennet-i vicdna duhl bir ferde myesser ve mmkn deildir. Men knallhu knellhu leh22 sene isn ve sittn ve mie ve elf f-yevmis-sni aere min Muharremil-harm.

Der-Beyn- Hazertul-Hams Al, Merebi Melmiyye ve Meslekis-Sfiyye

Ey vkf- srr- mark ems-i nbvvet Vey tlib-i nr- marib ems-i velyet Malm ola ki zhir-i nbvvet olan erat-i mutahhara bil-dell ve bil-tevl tasdk u ikrr vcib olduu gibi btn- nbvvet olan velyet-i kbry dahi bil-dell ve bil tevl tlib-i hakkat olanlara tasdk u ikrr vcibdir. Tohm- ecere-i zuhr olan ilm-i lhiyyenin evveli dem hiri demdir. ndes-sfiyye malmlar olduu mikdr dem-i mezkren her bir tecdd-i libsna ve her bir tahvl-i etvrna bir rtbe ve her rtbenin tekallb-i ekline bir lem ve her bir lemin zuhr u metliine bir hssa tlk edip onsekiz bi lem denildi. Kimi nrn ve kimi zulmn ve cmlesi kimi bi-itibril-mertibince taksm edip hazert- hamsa tlk etdiler. Lkin tefhmleri zuhr- ilm-i vicdnlarnu muht olduu mertebedendir. Zr her ahsu malm ilmine gredir. lm ise malma tbidir. Fefhem. Amm indel-melmiyyn ellne ilm-i vicdn ve zevk-i irfn dgerdir. Ehline malmdur. Zr meslek ve mereb-i sfiyye Hz. sa aleyhisselm meslei zre riyzet ve halvet ve mhedt ve env- mchedt ve evrd u ezkr esm v envr ve tezkiye-i nefs tasfiye-i kalb ile terk ihtiyr-i uzletdir. Ancak zhir nbvvete merbt (149) ve ahkmyla mntecdir. Amm meslek mereb-i ehl-i tahkk-i melmiyyn el-lne htem-i evliy ve vris-i ulmul-evveln vel-hirn tahallak biahlkillahi Tel23 srrna mazhar ird ile zuhr edenler meslek mereb-i htemul-enbiyi vel-murseln zre hilkat- eyya vkf ve cem-i menzili kif terk-i terk cmle mertib menzilden ubr ve kbb- ulhiyetde mestr Ene inde zann abdi24 delletiyle zevk-i vicdn ve ilm irfnlar mahbb- hakkiyye mevsil ayn-i ameldir. Hemn mebde ve meslekleri hatm-i nbvvet btn olan hatm-i velyetdir. Eln kbil-i ird olanlar bu srr- dakk fehm idrk edenlerdir. gh ol ki bu maklemizin neticesinde ibu ervh- kudsyye ve kelimt- lhutiyyen ahvl evsflarndan bir mikdr nakl beyn oluna. Zr nie bi mcelled kitap ola. Bu esrrn neticesi ve nihyeti olmadgna kul levknel-bahru midden25 yeti kermesi ehadet eder. Hemn matlaba uru edelim ki meslek-i sfiyye zre mebde ve med beyndr. mdi tlib-i ilm-i tasavvuf malm ola ki hazart- hamseden avlim-i itibriyye mertebe-i evvel hazretl-hazert ve gaybl-gayb ve gaybl-am ve srr- lhut ve srrus-sr ve srrul-ezel ve gayb-i mutlak ve hazret-i ceml-cem ve zt- mutlak ve hazret-i ehadiyye ve zt baht ve zt- beht ve illetil-alel ve akll-ukl ve menbal-feyzl-esrr ve cevherl-evvel ve cevherl-heyl ve vahdetz-zt ve knhz-zt ve nrul-envr ve ztz-zevt tabir olunur.
22 Kim Allah iin olmusa, Allah da onun iin olmutur. 23 Allahn ahlakyla ahlaklannz Hadis. 24 Muhakk ki ben kulumun zann zereyim Kutsi hadis. 25 De ki: derya mrekkeb olsa (Kuran, Kehf 18/109).

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

127

Amm mertebe-i sn ki lem itibariyle hazretl-cebert ve rhul-evvel ve aklul-evvel velkaleml-al ve levh-i evvel ve levh-i azm ve hazretl-cem ve zt- mukayyed ve gayb- mukayyed ve am- mukayyed ve zuhrl-mezhir ve kenzl-knz ve aynl-envr ve hakkatl-hakyk ve cevherl-heyl ve hazretl-vhidiyye ve tecelliytl-klliye ve knhs-sft ve zuhru tecelliul-ulhiyye tabr olunur. Amm mertebe-i slis ki lem itibriyle hazretlmelekt(150) ve nefsl-klliye ve ervhl-ar vel-krsiyy ve levhl-kazi vel-kader ve levhil-mahfz ve ruhniyyetl-cevher vel-heyl ve zuhru mertibz-zt ve zuhru tecellrrubbiyye ve mcellil-ulhiyye tabir olunur. Amm mertebe-i rbi ki lem itibriyle ki hazretl-mlk vel-ebh vel-ecsm vel-ecrm vel-eflk vet-tabyi ven-ncm vel-menzil velburc ve arzul-cevhir ve sretl-heyl vel-mfredt vel-mcell ez-zt ves-sft ve mcellr-rubbiyye ve zuhrul-tecellr-rubbiyye tabir olunur. Amm mertebe-i hmis ki lem itibriyle hazretn-nsd vet-teekkl vet-tagayyr vet-teceddd vel-ansr vel-mevlid vel-maden ven-nebt vel-hayvn vel-matli vel-etvr vez-zulemt vel-furkat vel-cehl velesfel vet-terakki vet-tenezzl vel-isyn vel-itat vet-tesr vel-mezhirl-klliyye vet-terkb vet-tefrk vel-vuslat ve mcelliz-zt ves-sft vel-efl ve mcellil-ulhiyye vel-merbbiyye tabir olunur. mdi bahsl-itibrl-mertib bu hazert- hamsenin her biri bir havs- btnanu mertiben mazhardr. Ve havs- hamse-i btna indel-melmiyyn el-lne srdr. Ve man-y ademdir. Ve btn hakykdr. Ve ukl-i aere ve eflk u tabyi u ansr u mevlid ve her bir mezhir-i ulviyye ves-sufliyye ve hayvn zn-nefs-i hssa ve nefs-i klliye-i ntka cmlesi sret arazdr. Ve havss- hamse-i btnyye cevher heylsdr. Ve bu hss- hamse-i btnyyen srr bir cevherdir be hssas vardr. Her bir hassasna bir ism tesmiye olunur. Bir mertebe itibr eylediler ki ol cevher-i yekt mukaddem blda zikrolunan libs- ilmi ilh tohm- ecere-i zuhr- demdir. Ve srrus-srdr. Ve emnet-gr olur. Etvr- nbvvet ve etvr- velyet tecdd-i libsdir. Mertib-i etvr zre netce-i devri mahall-i ilm-i ilh htem-i evliydr. Srran ve neslen vris-i hatml-enbiydr. (151) Allahu veliyyl-lezne men26 srr bu kavle ahittir, ve dildir. Fefhem. Atlabel-medede min vhidin ehadun bi-znetin27 maksada ur edelim hoca. Fehm edip toz koz alayanlardan olmayasn. Malum ola ki terkib-i env- mfredtdan havss- hamse-i btniyye-i mezkra zre havss- hamse-i zhiriyye hveyd olmudur ki btniyyen aksi ve mirtdr. Hemn havss- hamse-i btniyye lem-i hiret ve havss- hamse-i zhire dnyadr. Ve havs- zhire havs- btnen sfat ve mrekkebidir. Anula file gelr ve malm olur. Ve bu havs- btne bir tohmdur ki havs- hamse-i zhire ecere ve netce-i evsf ve ahlk- ilhiyye olan srrus-sr ilm-i ilh demdir ve mivesidir. Meyve eceri ve ecer meyveyi hvdir ve muhtdir. mdi evvel hir ve hir evvel ilm-i lh ve htem-i srr- velyetdir ki demdir. Havss- btna ve zhire ve cem h u sk ve evrk u ezhr ecere-i zuhru hv ve muhtdir. Minhu bede ve ileyhi yedu28 zten ve sften ve eflen ve netce-i ilm-i lh malmdur. lm her halde malma tbidir. Yani ilm malmdan zhir olur. Malm ilm-i evvelde ve hirde ve zhirde ve btnda birdir. Tegayyr ve tekerrr kabul etmez. Tecdd-i libs ilmiyle zuhr itmm- devri ve izle-i cehli ve terakk-i zevki iin deildir. Belki talm-i ilm-i lh ve ird- hidyet iin efeayn bil-halkl-evveli belhm f-leb26 Allah iman edenlerin velisidir. 27 Birinin birinden meded istediini anla. 28 Ondan balad ve ona dnecek.

128

SKDAR SEMPOZYUMU

sin min halkn ceddin29 ile makle-i kudsiyye-i hviyyetul-kbral-insn srr ve ene srrahu30 lafz- hviyyeti hteml-velye dem-i man libs- ilm-i ilhiye ile teceddd zre olup zuhr- evvelni ve netce-i hiriyyeti olmadna hid ve delldir. Fefhem. lem-i nstda terkib mevlidde hiddir ve malm ola ki zuhr- evvelde zuhr eden ilm-i ilh ki demdir. Htem-i velyet dem-i man insan- kmilden zuhr (152) eylemidir ki el-insnu srr ve yine aa rcat ve ide eylemidir ki ve ene srrahu budur. Minhu beda ve ileyhi yed ve haza yevmul-mevd31 hemn btnda be hssa ve zhirde be hssas olan cevher-i evvel btn u zuhr ile hir olup enfs fk ve esfel aly cmi nsha-i kbr arz- beyz maher-i ervh libs- cedd dedikleri htem-i velyet-i dem man-y insan- kmil old. Enmilu yedeyni ve ricleyni32 insn yed-i ulv ve ricl-i sfl bu srr- dakki remz ir eder. Knt nebiyyen ve deme beynel-mi vet-tn33 kavl-i erfi srr- aceb ve beyn- akrebdir. Kem kle Allahu Tel kntm hayra mmetin uhricet lin-nsi ve m min-dbbetin fil-arz ill-huve hzun binsyetih innallaha halaka deme al-sretihi vallahu halakakm min-nefsin vhidetin34 bu yt- beyyintdan ve mukaddemt- mezkrtdan malmu olsun ki tohm- lem ecdd- Hazret-i dem nrul-evliy ve htemul-enbiy aleyhissalatu ves-selam ve fahrul-enm hazretleri zuhr- evvelde ulm- evvelne nil ve esrr- nbvvete vsl olup mmet-i evvelne talm-i ilm-i ilh eder idi. Henz z-Havv Hazreti dem aleyhisselm seyr-i tabyiden geip mukarrert- unsurda idi. Badehu ez-minet vel-edvru ved-duhr35 ecere-i hilfete dem-i evvel tohm- nbvvetde misliyet zre nib ve h u sk ve evrk u ezhr ile zhir old ki nefsi Rahmn ve nefha-i ilhdir. Hakkat hl byle iken aceb kudretdir ol netce-i ecere-i hilfet ve mahfaza-i tohm- hatm-i nbvvet olan meyve-yi nbvvet mcedded libs ile ol ecere-i demden zuhr eyledi. Ve ol mvede tohm- velyet peyd old ki btn- hatm-i nbvvetdir. Ve yine ol tohm- hatm-i nbvvetden velyet zre ecere-i hilfet sbit dvzdeh sk u ihrdeh h u evrk- marif ve ezhr- hakyk zuhr eyledi. Netce ecere-i velyet ve mahfaza-i tohm- hatem-i velyet (153)meyve-yi velyet mcedded libs ile ol ecere-i hilfetden zuhr eyledi. Ve ol meyve-yi tohm- ecere-i htem-i evliy peyd ve zhir olup ol tohmdan ecere-i lem-i hiret zhir nbit olur ki evveln u hirn ve enbiy-y mrseln ol eceren sk u h u evrk u ezhr sr ile meyve-yi hitmnda har u cem olup ol tohm- ecere-i meyve-yi hireti hmil liv- htemil-enbiy hazret-i hteml-evliynn nm-y srr tohm- ecere-i vcd olan havz- Kevserden her bir ervh al-mertibihim feyz-yb oldukda ol tohm- mbrekeden ecere-i cinn nbit ve zhir olur ki nrn ann zlldr. Feyz-i ecere-i hilfetden b-behre zuhr- evvelin mfredtna makmdr. Byle byle kez ve kez zuhr u teceddd ecere29 lk yaratmada cizlik mi gsterdik? Hayr, onlar yeni bir yaratma hususunda phe iindedirler (Kuran, Kaf, 50/15). 30 nsann yce hviyyeti benim srrmdr ve ben de onun srrym. 31 Ondan balad ve ona dnecek; ite bu, vaat edilen gndr. 32 nsann iki eli ve ayann parmak ular. 33 Ben bir neb ve balk ve sudan bir demim. 34 Siz, insanlarn iyilii iin ortaya karlm en hayrl mmetsiniz (Kuran, l-i mran, 3/110). Yeryznde yryen hayvanlar (Kuran, Enam 6/38). Sizi bir tek candan (demden) yaratan Odur (Kuran, Araf, 7/189). 35 Daha sonra zamanlar, devirler ve dehrler.

SKDARLI HM BABANIN MELMLK GR

129

i ezvk- cinna ve azb- azb-i nrna nihyet ve netce olmad nie nie yt- Kurniyye ile ehdis-i nebeviyye ile mberhendir. Ve innallhe kadd ehta bi-klli eyin ilmen36 srrna mazhar hnedn- nbvvetden eran ve neslen verset ile mahzen-i ilm esrr ilh olup htemi evliy ihrdeh mertibde mezhir zre tecdd libs eyleyen mrid-i lem dem-i manya muhabbet-i tm ile ikrr edip el-veled srru ebhi37 mans zre veled-i manev olanlar i bu esrr- n-mtenhnin ilmel-yakn hakkal-yakn zevkine nil olup ve b-yebsaru ve b-yesmeu ve b-yantaku38 srryla mesrr olurlar. mdi bu maklen kili ve feyz-i ilhnin sili Him Mustafa el-skdr el-Bandrmalzde demekle marfdur. Hnedn- nbvvetin ahkar ve l-i abnn kemteri ve mertib-i ihrdehden hatm-i srr- velyet edenlerin efkrdr. Tlib-i h-rh- velyet olanlar iin derydan katre ve emsden zerre ayn ve beyn eyledi ki cy- selmet-i beytl-mamr olan kulb- hnedn- nbvvete muhabbet-i tm ile dhil olup ve men dahalehu kne minen39 zmresine mlhak olalar. Kem kle hayrul-enm aleyhi efdals-salt ves-selm hubbu ehli beyti kesefneti Nh (154) aleyhisselm40 el-hads ve kle Allhu Tel kul l eselikm aleyhi ecren illel-meveddete fil-kurba41 ve kezlik el-yet vel-hads l-yuad vel yuhs. mdi ey tlib-i ilm-i Rabbniye ve esrr- ilhiye ezhr tefehhm iin her ne mikdr cidd tm ve say ihtimm eylesem b-mye olan n-ehle fide v yakn gelmez. Belki dahi ziyde ve mestr ve mahcb olur. Hemn tlibe elzem ve vcib olan budur ki mukaddem zikr beyn olunan vech zre mertib-i ihrdehden mertib-i srr- velyet olan zta ikrr eyleye ki mrid-i lem ve halfe-i ilhdir. Mefhar- lem ve seyyid veled-i bendem sallallhu aleyhi ve sellem hazretleri rahmen lil-mmeti sadetle buyurdular ki Benden sonra hilfet-i ilhiyye Kureyden olan ben Himden neseben baa akreb olanudr diy nie kerre haber verdikleri ktb-i shhda mestrdur. Bu hilfetden murd talm-i ilm-i ledn ve ird- hidyet iin olan hilfet-i hakk ve manevdir. Zr h smme h muhbir-i sdk vehm u hayl ile haber vere. Sora hilf zuhr ede. Eer murdlar hilfet-i zhir olayd yle zuhr ederdi. Lkin murd- aleyhleri hilfet-i manev idi ki yle zuhr eyledi. Fefhem. Ve hilfet-i zhir hilfet-i manevn zlldr. Halfe-i ilh merd-i kmile akd manev ile nefsini akd eden ehlullhn bu sr malmlardr. Mutlak bu szlerden bir er hce-i ilm-i ledn mrid-i lem halfe-i ilh olanlar hnedn- Resl-i ekrem mam Hseyin radiyallahu anh nesl-i pklerinden olur. Vris-i ilm-i hteml-enbiy ve hteml-evliydr. Her devrde bir olur. ihrdeh mertib zre tecdd-i libs ird eder. Ve sir kbil-i talm ilm-i ledn vrisi olan tlibler muhabbet-i tm ile ol mikt- hteml-evliydan mtefeyyiz olduklarndan mrid-i lem olan ztu tarafndan davet ve terbiyye-i halk iin rehber vekl olurlar. F-zemniyyen anlara eyh-i tarkat derler. Etvr u edvr ve evrd u ezkrda itihd ederler. Ve cmlesinn (155) em-i basretleri ttiy-y hk-i py- hnedn- nbvvet ile mkahhaldir. Ve Selmnu minn ehl-i beyt42 hads-i erfin srr ve veysel-Karn hazretlerinin slk- muhabbetleri ve
36 Allahn her eyi ilmiyle kuattn bilesiniz (Kuran, Talak, 65/12). 37 Evlat babann srrdr. 38 Grmezler, iitmezler, konumazlar. 39 Oraya giren emniyette olur (Kuran, l-i mran, 3/97). 40 Ehl-i beyt sevgisi Nuhun gemisi gibi. 41 De ki: Ben buna karlk sizden akrabalk sevgisinden baka bir cret istemiyorum (Kuran, ura, 42/23). 42 Selman bizden, ehl-i beyttendir.

130

SKDAR SEMPOZYUMU

huzr- mrid-i lemde cn fed etmeleri bu kavl-i fakrnemizi teyd eder. Hemn tlib-i esrr- ilh olup berzah- ner harden ve esfele red olunmakdan hazer edip har v neri ve suli ve hisb ve mizn srt ve cennet-i visli bu lem-i unsrda grp yeri cennet ve n ruyet olmak isteyen ahd telkn-i mrd-i lem ile ikrra erip muhabbet-i tm hsl eder. Bil ikrr selmet kbil deildir. Ve malm ola ki trih-i hatm-i nbvvet ve zuhr- srr- velyet bin seneye karb olduk da srr- ird blda nakl olunduu vech zre rha nakl eyledi. El-n Rmdadr. Elif Lm Mm. Gulibetr-Rm43 yet-i kermesinin srrna vkf ve hurf- mukattatun remzini kif ehl-i Kuran olan ehlullahn malmlardr. Bu kadarla iktif edelim. Tlib-i hakka kifyet eder. Ve klln myesserun lim hulika leh44 mazhar hzlen olana ne fide. Kll enun yetere-ah bimfhi45 mutlak nush u nutkumuz ve merif-i ilhiyye ve zevk-i n-mtenhiyemiz zhirde kavl filimizi tahkk ve btnda ve vasf u hlimizi tasdk edenler iindir. Evvelde vasfmz ile mevsf olandr. hirde srrmz ile mesrr olandr. Hak istediine kolay getirir. Az zamanda murdna yetirir. Temmet ihd ve arne min Ramazanil-mbrek. Sene selse ve sebn ve mie ve elf.

Kaynaka
Bandrmalzde, Ahmed Mnib. Mirtt-Turuk, stanbul 1306. Bilgin, Azmi. Him Baba, Sahabeden Gnmze Allah Dostlar, C. VIII, stanbul 1995. Bursal Mehmet Tahir. Osmanl Mellifleri, C. I-II-III, Tpkbasm, Haz. C. Kurnaz-M. Tatc, Ankara 2000. Divn- Him Baba, Mustafa Tatc Nshas, Ankara 2003. Glpnarl, Abdlbaki. Mevlanadan Sonra Mevlevlik, stanbul 1983. Glpnarl, Abdlbaki. Trkiyede Mezhepler ve Tarikatler, stanbul Tarihsiz. Harirzde, M. Kemaleddin. Tibynl-Vesilil-Hakyk f Beyni Selsilit-Tarik, Sleymaniye Ktp. brahim Efendi Bl. Nu: 430-432. ztrk, Yaar Nuri. Tasavvufun Ruhu ve Tarikatlar, Yeni Boyut Yaynlar, nc Bask, st., 1992. Revnakolu, Cemalettin Server. Miraciyye, Yeni Tarih Dnyas Dergisi, II/19-20, 1954, s. 767. Sevgi, Ahmet. Giritli airler, Seluk niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Dergisi 1992-1993, Say 7-8, Konya 1994. apolyo, E. Behnan. Mezhepler ve Tarikatler Tarihi, stanbul 1964. Tuman, Nail. Tuhfe-i Nail, Tpkbasm, Haz. M. Tatc-C. Kurnaz, Ankara 2000. Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, Haim Baba Maddesi, C. IV, stanbul 1981. Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Him Baba Maddesi, Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar., C 16, st. 1997. lken, Hilmi Ziya. Anadolunun Dn Sosyal Tarihi, (eviren ve Yayna Hazrlayan: Ahmet Tan) Kalan Yaynlar, Ankara 2003 Vassaf, Hseyin. Bandrmal eyh Him Mustafa Efendi Hazretleri, Cerde-i Sfiyye, C. III, Nu: 104. Vassaf, Hseyin. Sefine-i Evliy, Sleymaniye Ktp. Yazma Balar Bl. Nu: 2307, C. III, s. 65-68. Ylmaz, H. Kamil. Aziz Mahmud Hdy ve Celvetiyye Tarikati, stanbul Tarihsiz. 43 Elif Lm Mm. Rumlar malub oldu (Kuran, Rm, 30/1-2). 44 Herkes yaratlmlarn stne myesserdir. 45 indeki ne ise dna o szar.