ANOVA

STATISTIK MTE 3105

Pengenalan
Satu prosedur pengujian hipotesis untuk tiga dan lebih min populasi.
Contohnya: H0: 1 = 2 = 3 = . . . k

H1: Sekurang-kurangnya satu min tidak sama

Definisi
Analisis Varians (ANOVA)
Satu cara untuk menguji kesamaan min populasi (tiga min atau lebih) dengan menganalisis varians

Kaedah ANOVA Taburan F

1. Taburan F tidak simetri; ia adalah pencong ke kanan. 2. Nilai F adalah 0 atau positif, tidak ada nilai negatif. 3. Setiap darjah kebebasan mempunyai taburan F yang berlainan. Darjah kebebasan ditentukan oleh pengangka dan penyebut. Nilai genting F diberikan dalam Jadual

Taburan F
Tidak simetri (pencong ke kanan)

Nilai positif sahaja

ANOVA satu hala

Andaian/Asumsi/Assumptions
1. Taburan populasi adalah normal.
2. Populasi mempunyai varians yang sama

3. Sampel adalah rawak

4. Sampel adalah tidak bersandar

ANOVA
Analisis varians satu hala(ANOVA) adalah satu teknik ujian hipotesis yang digunakan untuk membanding min untuk tiga populasi atau lebih.

H0: 1 = 2 = 3 = = k (semua min populasi adalah sama H1: Sekurang-kurangnya satu tidak sama.
Varians dikira dengan dua cara dimana nisbah dua nilai terbentuk
F MS B MS W

1. MSB, Mean Square Between, ataupun variasi diantara kumpulan, mengukur perbezaan diantara kumpulan sampel. 2. MSW Mean Square Within, ataupun variasi dalam kumpulan (ralat) mengukur perbezaan didalam kumpulan sampel. Variasi ini adalah disebabkan oleh ralat dalam pensampelan.

Mean Square Between

Variasi antara kumpulan
Setiap kumpulan diberikan ujikaji (treatment) yang berbeza. Variasi dari jumlah min (min dalam setiap kumpulan) diukur. Ujikaji adalah faktor atau pembolehubah yang membezakan setiap ahli/elemen dalam setiap kumpulan.

Pertama, kira hasiltambah kuasa dua (Sum of square) SSB dan bahagikan dengan darjah kebebasan, k-1. (k = bilangan kumpulan)

SS B ni xi x
MS B

ni xi X SS B k 1 k 1

Mean Square Within

Variasi dalam kumpulan
Kira SSW dan bahagikan dengan darjah kebebasan N-k,.

SSW ni 1si2

MSW

SSW ni 1si2 N k N k

Sekiranya nilai MSB adalah hampir dengan nilai MSW, variasi tidak berpunca dari ujikaji yang dijalankan kepada setiap kumpulan kepada setiap ahli atau pembolehubah. Dimana nisbah F adalah hampir kepada 1. Sekiranya MSB adalah secara signifikan lebih besar dari MSW variasi adalah berkemungkinan berpunca dari perbezaan ujikaji yang dijalankan kepada setiap kumpulan. Nisbah F tidak sama dengan 1.

Jadual menunjukkan jadual perbelanjaan membeli buku (RM) dalam setahun di negeri pantai barat Malaysia. Sampel ini diambil secara rawak dari 4 buah negeri . Bagi = 0.01, bolehkah anda membuat keputusan bahawa min tahunan perbelanjaan setiap negeri tidak sama.

Selangor 308 58 141 109 220 144 316

1. Menulis hipotesis

Perak 246 169 246 158 167 76

NS 103 143 164 119 99 214 108

Melaka 223 184 221 269 199 171 204

H0: 1 = 2 = 3 = 4 (semua min populasi sama) Ha: sekurang-kurangnya satu min populasi tidak sama.

2. Nyatakan aras keyakinan

= 0.01 3. Tentukan taburan pensampelan

Taburan F dengan darjah kebebasan

0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0

d.f.N = k-1 = 4-1 = 3, d.f.D = N- k = 27 4 = 23

4. Cari nilai genting 5. Tentukan rantau genting

0.01
0 1 2

4.7649

6. Kira ujian statistik

MS B MS W

Selangor Perak NS 308 246 103 58 169 143 141 246 164 109 158 119 220 167 99 144 76 214 316 108 Kira min dan varians sampel mengikut kumpulan
x s2

Melaka 223 184 221 269 199 171 204

185.14 9838.66

177.00

135.71

210.14 1020.80

4050.05

1741.39

Kira x

min kesemua nilai.

4779 x 177 27

SS B ni xi x
min n
1 2 3 4 185.14 177.00 135.71 210.14 7 6 7 7

ni xi x
463.8 0.0 11934.0 7687.8

66.26 0.00 1704.86 1098.26

20086

MSB

SS B 20086 6695.33 k 1 3

SSW ni 1si2 n s2
1 2 3 4 7 6 7 7 9838.66 4050.05 1741.39 1020.80

ni

2 1si

59031.9 20250.2 10448.4 6124.8

95855

95855 23 4167.61 MSW

6955.33 F 1.669 4167.61

0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0

0. 01
0 1 2

4.7649

7. Buat keputusan F= 1.669 tidak berada pada rantau genting, gagal untuk menolak Ho. 8. Tafsir keputusan Tidak cukup bukti untuk menyatakan min adalah berbeza. Perbelanjaan adalah sama untuk setiap negeri.

Output dari komputer

One-way Analysis of Variance
Analysis of Variance Source DF SS Factor 3 20085 Error 23 95857 Total 26 115942 MS 6695 4168 F 1.61 P 0.215

Jika melihat nilai P , gagal menolak H0 kerana .215 > 0.01.

SST = SS B + SS W
SS(total),SST atau jumlah hasiltambah
kuasa dua adalah ukuran jumlah variasi dalam setiap kumpulan dengan menggabungkan semua sampel.

SS(total) = (x - x)

Soalan
Berikut adalah data 4 jenis promosi jualan akhir tahun untuk sesuatu produk. Sampel diambil daripada 5 pasaraya. Dengan aras signifikan 1% , uji adakah promosi membezakan jualan bagi setiap pasaraya? Pasaraya Promosi I Promosi II Promosi III Promosi IV A 78 94 73 79 B 87 91 78 83 C 81 87 69 78 D 89 90 83 69 E 85 88 76 81

INGAT! Yang hendak diuji disini ialah perbezaan antara promosi BUKANNYA perbezaan antara pasaraya

CONTOH OUTPUT EXCEL UNTUK ANOVA

Anova: Single Factor SUMMARY Groups Column 1 Column 2 Column 3 Column 4 Count 5 5 5 5 Sum 420 450 379 390 Average 84 90 75.8 78

Variance
20 7.5 27.7 29

ANOVA SOV Between Groups Within Groups Total SS 612.15 336.8 948.95 df 3 16 19 MS 204.05 21.05 F 9.693587 P-value 0.000695 F crit 5.292214

Soalan
Berikut adalah data dari ujikaji berkaitan kesan 5 dos kafein kepada 20 pelajar matematik di dalam kelas. Buat keputusan samada dos kafein memberi kesan kepada tumpuan pelajar-pelajar tersebut pada = 0.05 BIL DOS KAFEIN

A B C D

1 16 16 14 12

2 16 14 13 10

3 16 14 10 10

4 16 14 12 12

5 14 13 10 10

KUMPULAN

Anova: Satu hala SUMMARY Groups Column 1 Column 2 Column 3 Column 4 Column 5

Count 4 4 4 4 4

Sum 58 53 50 54 47

Average Variance 14.5 3.666667 13.25 6.25 12.5 9 13.5 3.666667 11.75 4.25

ANOVA Source of Variation Between Groups Within Groups Total

SS
17.3 80.5 97.8

df
4 15 19

MS
4.325 5.366667

F
0.805901

P-value
0.540338

F crit
3.055568

Soalan
Berikut adalah tiga kumpulan pelajar yang diukur prestasi mereka dalam satu kuiz berkaitan sikap pelajar mengikut kumpulan baik, sederhana dan kurang baik. Adakah pelajar-pelajar ini mempunyai prestasi yang sama? = 0.05 1 2 15 17 18 22 12 5 9 12 10 20 12 14 20 15 20 21

3 6 9 12 11 8 13 13 7

Anova: Single Factor SUMMARY Groups

Column 1 Column 2 Column 3

Count
7 9 8

Sum
96 146 79

Average
13.71429 16.22222 9.875

Variance
16.90476 29.44444 7.553571

ANOVA Source of Variation Between Groups Within Groups Total

SS 171.7659 389.8591 561.625

df 2 21 23

MS 85.88294 18.56472

F 4.626137

P-value 0.021644

F crit 3.4668

Balingan 2 Gambarajah Pokok Dua dadu dibaling. senaraikan ruang sampel.

Balingan 1
1 2 3

1 2 3 4 5 6 1 3 5 1 2 3 4 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6

1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 2,1 1.6 2,2 2,3 2,4 2,5 2.6

Mula

4
5

36 kesudahan

4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 5,1 4.6 5,2 5,3 5,4 5,5 5.6 23

Jadual menunjukkan kesudahan yang mungkin bagi balingan dua dadu

Dua dadu dibaling dan cari:1,1 2,1 3,1 4,1 1,2 2,2 3,2 4,2 1,3 2,3 3,3 4,3 1,4 2,4 3,4 4,4 1,5 2,5 3,5 4,5 1,6 2,6 3,6 4,6 Kebarangkalian mendapat hasiltambah 4 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6

Kebarangkalian mendapat hasiltambah 11 Kebarangkalian mendapat hasiltambah 4 or 11

24

Kebarangkalian bersyarat
Dua kereta dipilih secara rawak dari 12 kereta dimana 5 kereta rosak. Apakah kebarangkalian memilih kereta kedua rosak, sekiranya kereta pertama yang dipilih rosak?

Sekiranya kereta pertama yang dipilih rosak, ruang sampel bersyarat ialah : 4 rosak daripada 11. Maka, P(B|A) = 4/11

25

Hukum Pendaraban
Untuk mencari kebarangkalian dua peristiwa, A dan B akan berlaku berturutan, darab kebarangkalian A berlaku dengan kebarangkalian bersyarat B berlaku, selepas A berlaku.

P( A dan B) = P(A) P(B|A)

Dua kereta dipilih dari 12 buah kereta dimana 5 kereta rosak.. Cari kebarangkalian kedua-dua kereta rosak.

A = kereta pertama rosak B = kereta kedua rosak.

P(A) = 5/12

P(B|A) = 4/11

P(A dan B) = P(A) P(B|A ) = 5/12 4/11 = 5/33= 0.121

26