Sessiz Ynlarn Glgesinde Toplumsaln Sonu Toplumsal adl krdm, her eyi snger gibi emen bir gnderene

dnerek, ne olduu hem bilinen hem de bilinmeyen kitlelerin etrafnda durmadan dnmektedir. statistiklerin kristal bir kre gibi kullandklar kitleler, madde ve doal elementler gibi akmlar ve akntlar tarafndan etkilenirler. Kitleler mknatslanabilirler. nk toplumsal denen ey onlar statik bir elektrik gc gibi sarp sarmalamaktadr. Oysa ou kez bu ynlar yine de bir kitle olarak alglanrlar. Bir baka deyile toplumsala ve politikaya ait olan btn elektrik akmn emerek ntralize ederler. Politikaya ve toplumsala ait iyi bir iletici olmadklar gibi, daha genelde iyi bir anlam ileticisi de deildirler. Her ey onlarn stnden kayar gider. Onlar her ey mknatslayabilir. Oysa btn sonular kitlelerin stnde hibir iz brakmadan uup gider. Sonu olarak kitlelere yaplan ar her zaman yantsz kalmtr denebilir. Kitleler kendilerine yaplan bu arlar birer k demetine dntrp dalga dalga yaymaya kalkmazlar. Tam tersine Devlet, Tarih, Kltr ve Anlamn evresinde oluturulmu k demetlerini emerek ortadan kaldrrlar. Onlar tepkisizliktir, tepkisizliin, ntr olann gcdr. te kitle bu anlamda yani geleneksel hibir pratie ve teoriye, belki de genel olarak hibir pratie ve teoriye indirgenemeyen bir olgu olarak, bizim modernliimizin belirgin bir zelliidir. Dnce yoluyla gndeme getirildiklerinde kitleler edilginlikle, vahi doallk aras bir yerdedir. Oysa kitlelerde her zaman iin gizli bir enerji vardr. Gnmzde sessiz bir gnderen, yarn bir tarih yapc ve sz ele geirdiklerinde de sessiz bir ounluk olmaktan kurtulacaklar dnlen kitleler! Hlbuki kitlelerin ne gemite ne de gelecekte yazabilecekleri bir tarihleri yoktur. zgrletirilebilecek gcl bir enerjileri ve yerine getirmek istedikleri bir arzular yoktur. Onlarn gc gnceldir. O g u anda, burada ve btnl iinde yan bamzdadr. Bu g ise onlarn sessizliklerinde yatmaktadr. imdiye kadar kendilerini etkileyebilmi tm glerden ok daha etkili bir emme ve ntralize etme gcne sahiptirler. Yok etme konusu da dhil olmak zere d gcmzn stnde alt (ve etkinlii tm dier) retim, yayma ve genileme emalarndan deiik olan zgn bir tepkisizliin gc. Bu inanlmaz ve akl almaz bir i dalgalanma biimidir, (onu hala bir sre olarak adlandrabilir miyiz?) sahip olduumuz tm anlam sistemlerinin gelip kendisine tosladklar ve ona kar btn gleriyle silahlandklar, stelik giderek artan bir ekilde kendisini anlamla kaplayp, donattklar ve tm gsterenlerin kertildii anlalmaz ve kabul edilmez bir g. Toplumsal adl boluk lo bir beynin iinde durmadan dnen, akan, boluklar dolduran nesneler ve kristal kmeler tarafndan ilenip geilmektedir. sterseniz havas alnm bireysel taneciklerin, toplumsal artklarn ve kitle iletiim aralarna ait itepilerin bir araya getirilmiine kitle diyebilirsiniz. Giderek artan younluuyla evresindeki tm enerji ve k demetini emen karabulut sonunda kendi arl altnda ezilecektir. Kitle: Toplumsaln iinde kaybolduu kara bir deliktir. yleyse kitle sosyolojik bir tanmlamann tam tersidir. nk sosyoloji toplumsaln ve aamalarnn yaygnlamasn betimlemekten baka bir ey yapamaz. nk yalnzca olumlu ve kesinlemi bir toplumsallk varsaym araclyla yaayabilmektedir. Toplumsaln emilip dalmasn ve iten dinamitlenmesini anlayamamaktadr. nk toplumsaln lm gibi bir varsaym kendi lm anlamna gelmektedir. Kitle terimi bir kavram olamaz. Olsa olsa hamurlam, vck vck ve lmpen-analitik bir kavram olabilir. Politik demagojinin laytmotifidir. yi bir sosyoloji ise onu daha bir incelik isteyen mesleksel, snfsal, kltrel stat vb. kategoriler araclyla ap gemeye alacaktr.

Oysa bu bir yanlgdr. nk akll ve eletirel bir sosyoloji asl bu hamur gibi ve eletirel olmayan kavramlarn evresinden dolanarak daha ileriye gidebilir. Zaten geriye dnp baktmzda grdmz ey: Snf, toplumsal iliki, iktidar, stat, kurum ve toplumsal gibi; yasal bilim dallarnn yzn aartan ak seik kavramlarn tmnn gerekte her zaman iin karmak kavramlar olmu olduklardr. Ancak bir takm esrarengiz nedenlerle zerlerinde uzlalm ve zmlenebilmeleri iin her zaman belli bir koda sahip olmulardr. Kitle terimini zgnletirmeye kalkmak gerekten de bir samalktr bu, anlam olmayana bir anlam vermeye almak gibi bir eydir. rnein emekiler kitlesi denilmektedir. Oysa ne emekiler kitlesi vardr, ne de bir baka toplumsal zne ya da nesneye ait bir kitle. Gemiteki kyl kitleleri de gerek birer kitle deillerdi. nk bir kitle yalnzca onu kapsayabilen ve sonu olarak istatistik artklar reten ve simgesel zorunluluklardan arnm olanlar tarafndan oluturulabilir. Kitlenin bir ayrcal, bir yklemi, bir nitelii ve bir gndereni yoktur. Onun kesin bir ekilde tanmlanmasn ve tanmlanamamasn salayan ey de budur. Kitlenin sosyolojik bir gereklii de yoktur. Hibir gerek nfus kesimiyle ya da bir meslek kurumuyla bir ilikisi olmad gibi toplumun btnyle de bir ilikisi yoktur. Kitleyi nitelendirebilmek iin yaplabilecek her trl giriim, onu sosyolojiye devretme abasndan baka bir ey olamaz (sonsuz sayda edeerli birey: 1+1+1+1 sosyolojik tanm ite budur). Oysa tanm yaplan ey edeerli olannki deildir; ntr ya da ne biri, ne de dieri olannkidir. Kitlede her iki yne doru da bir kutuplama yoktur. Kitlenin (iki ya da daha karmak sistemlerde daha fazla sayda) kutuplarn birbirlerinden ayrlmas ve uzaklamalar sayesinde yaayabilen btn sistemleri etkileyip kerten gc ve bu boluu yaratan ey de budur. Anlam dolanmn olanaksz klan da budur. Atomlarn bolukta dalmalar gibi onlar da annda kitlenin iinde dalmaktadrlar. Ayn zamanda kitlenin yabanclamasn olanaksz klan da budur. Ntrlk ve edeerlik de sz konusu deildir. Anlatacak eyleri olmayan szclere karn sesi kmayan (szsz) bir kitle vardr. Syleyecek hibir eyi olmayanlarla, konumayan kitleler arasndaki harika birlik ite budur. Btn sylevlerin kkeninde yatan byk boluun ad kitledir. Kitlede gizli bir faizm ya da gizli bir histeri yoktur. Yalnzca btn yitirilmi gnderenlerin devrik simlasyon lar vardr. Btn gnderen sistemlerinin, btn ayakta duramayan anlamlarn, olmayan tarihin ve artk var olmayan temsil etme sistemlerinin kara kutusu kitle: Toplumsalla ilgili olan her ey unutulduunda geriye kalan artktr. Anlam dolandrma olanakszlna kar verilebilecek en iyi yant Tanr rneidir. Kitleler her zaman iin bir Tanr dncesi yerine bir Tanr imgesini yelemilerdir. nk Tanr dncesi hibir zaman iin resmi bir din kurumu olan Kilisenin dna kamamtr. Bunu ne gnah, ne de bireysel kurtulu umudu gerekletirebilmitir. Tanrdan kitlelere ehit ve aziz masallar, kyamet gn ve lm dans hikyesi, byclk, kiliselerdeki gsteri ve trenlerden baka bir ey kalmamtr Btn bunlar Tanr dncesinin aknlna karn var olmulardr-. nk kitlelerde ritelin ikinlii vardr. Kitleler putperest domu ve putperest kalmlardr. Kyamet Gn onlar hi rahatsz etmedii gibi, bo inanlarn ve eytan gnlk yaantlarnn iine sokmulardr. Tanrya inanmann ruhsal gcne karlk, aalk gnlk uygulamalar! lginliini yitirmi gnlk ayinler ve ruhani aldatmacalarla, her zaman katklar hogrsz ahlak ve inanla yceltilmi anlam baarszla uratmlardr. Bunun nedeni dinin yce na erimemi olmalar deildir. nk o her zaman iin bilmezlikten gelmilerdir. Bir inan, bir dava ve sevilen bir lider adna lmekten hibir zaman iin kamamlardr. Yadsdklar ey dinin vadesi dolmu aknlk, dlanmlk, askda braklmak, bekleyi ve dnya ilerinden el

etek ekmek gibi ynleridir. Kitleler iin Tanrnn krall her zaman iin yeryznde, imgelerin ok tanrl itenliklerinde, Kilisenin zenginliinde ve yaay biiminde var olmutur. Bunun ad Din Yasasna fantastik bir ekilde yn deitirtmedir. nk kitleler, dini bir byc gibi gsterili bir ekilde kullanarak emmilerdir. Akla ait tm byk emalarn benzer sonlar olduunu biliyoruz. Bu byk emalar yollarn: Tarihin ipini, anlam (ve zellikle toplumsal anlam) ellerinde tutan toplumsal snfn elinden ekip alarak izmilerdir. Bu emalarn kitlelerin arasna giriiyle dolayl ve radikal bir biim deiiklii grlmtr. Tarihsel Akl, Politik Akl, Kltrel Akl, Devrimci Akl hep byle yapmlardr aralarnda en ilgin olan ve kitlelerin iinde yaayarak geliim sreleri iinde onlar reten Toplumsal Akl iin de ayn ey sylenebilir. Kitleler toplumsaln aynas mdrlar? Hayr, kitleler toplumsala ait olmadklar gibi, toplumsal yanstabilmekten acizdirler kitlelerin stne arparak krlan ey ise toplumsal adl bu aynadr. Bu imgenin yeterince iyi betimlenmi bir kitle imgesi olduu sylenemez. nk hala tamamlanm bir kavramla, ne olduu belli olmayan bir kar koyma dncesini birlikte artrmaktadr. Oysa kitleler stlerine doru gelen k enerjisi ve k dalgalarn yakalayarak een, bken ve yok eden muazzam bir delie benzemektedirler. Bunun stndeki her boyutun kvrm kvrm kvrlarak kendi stne sarlp skt ve bir nokta haline gelerek yok oluncaya dek dnd ve uzamlar birbirine balayan izgilerin giderek kamburlat yava yava, iin iin kt bir embere benzetebiliriz. Anlamn Zedelenmesi Bu konuyla ilgili olarak haber konusunda sylenen her ey yinelenebilir. ster politik, ister eitici, isterse kltrel ierikli olsun sonuta niyet anlam ileterek kitleleri anlamn egemenlii altnda tutmaktr. Bir baka deyile kendini haberin srekli olarak ahlaksallatrlmas zorunluluu biiminde da vuran anlam retimi zorunluluu. Daha iyi haber verebilmek iin, daha iyi toplumsallatrmak iin, kitlelerin kltrel dzeylerini ykseltmeye almak iin vb. vb. Hepsi palavra. nk kitleler bu aklc iletiim zorlamasna insan aptallatracak bir biimde kar koymaktadrlar. Onlar anlam yerine gsteri istemektedirler. Hibir aba onlar ieriklerin ya da kodun ciddiyetine inandrmada yeterince kandrc olamamtr. Gsterge isteyen insanlara mesaj verilmeye allmaktadr. Oysa onlar iinde bir gsteri olmas kouluyla tm ieriklere tapmaktadrlar. Yadsdklar ey anlamn "diyalektiidir". Onlarn aldatlp kandrldn ileri srmek de bouna uramaktr. Bu iki yzl varsaym anlam reticilerinin entelektel bir rahatla kavumak iin ileri srdkleri bir varsaymdr. Kitleler szm ona akln doal klarn kendiliklerinden yutacaklarm! Oysa kitleler, tam tersine kendilerine verilen anlam ltimatomuna kar gsteri istediklerini belirtirken tam anlamyla zgrdrler. nk anlamn bu saydamlndan ve bu politik iradeden, lmden ekindikleri kadar ekinmektedirler. Anlamn gerisinde yatan ideal hegemonyann ileri basitletiren iddetinin kokusunu almaktadrlar. Kendi anlaylar dorultusunda, btn sylemleri tek ve temelsiz irrasyonel bir boyuta, gstergelerin anlamn yitirdii ve bynn balad bir noktaya, yani grlene indirgeyerek, ona kar gelmektedirler. Burada sz konusu edilen eyin bir yutturmaca olmadn bir kez daha belirtelim. nk sz

konusu olan ey, kitlelerin istekleridir. Annda ve olumlu bir ekilde oluturduklar stratejidir -yani kltrn, bilginin, gcn, toplumsalln emilip yok edilmesi. Bu, gnmzde btn boyutlaryla ortaya kan ok eski bir alma biimidir. Daha nceden bilinen btn senaryolar altst olmaya zorlayan derin bir kartlk. Anlam artk toplumlarmz srkleyip gtren ideal izgi olmaktan kmtr. Anlamdan kaabilen artklar da elbet bir gn zmseneceklerdir. Gnmzdeyse anlam tam tersine karmak ve herhangi bir uzants olmayan bir olaya dnmtr. Belli bir zaman diliminde (Tarih, iktidar, vs.) boyutlu, ideal bir uzam oyunudur. Temelde bu olaylar bizim "toplumlarmzn" yalnzca uzamda kalan kck bir blmn ilgilendirmitir. Bu olay bireyler iin de geerlidir. Bizler ikinci derecede anlam tayclarz. Temelde ou kez anlamn nnden ya da arkasndan giderek, geici bir panie kaplan derinlerdeki kitle biziz. Bu ters varsaymsa her eyi deitirmektedir. Sessiz edilginlikler folkloruna ait olan anlam aalayan binlerce rnek vardr. Klaus Croissant adl avukatn Fransa'dan snr d edildii gece; Fransa'nn Dnya Kupas'na katlmak iin oynad eleme man naklen yaymlayan televizyon rneini alabiliriz. "Sant" Hapishanesi'nin nnde gsteri yapan birka yz kii. Gece yars kouan bir avukat ve geceyi ekran banda geiren yirmi milyon insan. Fransa kazandnda atlan sevin lklar. Aydn beyinlerin bu aptallatrc vurdumduymazlk karsnda duyduklar utan ve aknlk. Le Monde gazetesi: "Saat 21:00 Alman avukat, Sant Hapishanesi'nden alnd. Birka dakika sonra Rocheteau ilk gol atacak." Bir utan melodram*. Ancak, bu vurdumduymazln nedenini kimse aratrmaz. Yalnzca her zamanki gibi tek bir neden gsterilir: Kitleler iktidar tarafndan gdmlenmi, futbolla uyutulmutur. Zaten byle bir vurdumduymazln olmamas gerekir, dolaysyla bunun zerinde dnmeye demez. Zaten olmamas gereken bu vurdumduymazln bize syleyebilecei bir ey de yoktur. Bir baka deyile "sessiz yn" kendiliinden vurdumduymaz olamaz. nk ona vurdumduymaz olma hakk ve yetkisi verilmemitir. nk bu vurdumduymazlk kendisine ancak iktidar tarafndan bahedilebilir. *Ar solun sessiz yn konusundaki hayal krkl ve "akll" soukkanll da bu utanla ayn kategoriye girmektedir. rnein Charlie Hebdo : "Dnya, sessiz ynn umurunda bile deil. Yeter ki akam terliklerini giyip enesini aabilsin. Hi merak etmeyin sessiz yn enesini kapatmsa, onun dedii olur. yi yaar, iyi yer ve yeterince alr. eflerinden istedii ise babalk ve yeterince korunmadr. Ancak babalk ve koruma allm dozun miktarn amamaldr." Bu yorumlamann gerisindeyse ne mthi bir aalama yatyor! Aldatldklarna gre, kitlelerin, kendilerine zg davranlar olamaz. Onlara zaman zaman ilerinden gelen devrimci bir "arzunun rasyonellii" bahedilebilir. Btn bunlara evet de Tanr bizi yine onlarn sessizliklerinden ve tepkisizliklerinden korusun. Oysa asl yaplmas gereken, bu duyarszl bir tr byye, insanlar devrimci yeteneklerinden saptran sihirli bir yabanclamaya balamak yerine onu tm olumlu vahilii iinde zmlemektir. Zaten bu byl yabanclama, nasl oluyor da kitleleri devrimci yoldan ayrabiliyor? Bir yn devrimden, birka asrlk politik deneyimden, gazetelerin, sendikalarn, partilerin, aydnlarn halk harekete geirmek ve eitmek iin harcad tm abalardan sonra (bundan on ya da yirmi yl sonra da deien bir ey olmayacaktr), nasl olur da gsteri yapan birka yz kiiye karlk tam anlamyla yirmi milyon insan "edilgin" kalr? stelik yalnzca edilgin kalmaz, bir futbol

man bilerek, isteyerek politik ve insancl bir drama yeler? Yaplmas gereken, bu soruyu sormaktr. Yaplan zmlemelerin bu gzlem tarafndan etkilenmemesi ok ilgin. Btn zmlemeler yalnzca iktidarn gdmlemeyi btn gcyle elinde tuttuunu, te yandan ise anlalmaz bir ekilde komaya girmi bitkin bir kitle olduunu ne sryor. Gerekteyse bunlarn hibiri doru deildir. Her iki bak as da yanltr. nk iktidar gerekte kimseyi gdmleyememektedir. Kitlelerse ne yolarn armlar ne de gln duruma dmlerdir. ktidar, sorumluluu futbol mann stne bu kadar kolay bir ekilde ykabildii iin mutludur. Kitleleri futbol mayla uyutma sorumluluunu seve seve yklenmektedir. nk bu dnce kendisini rahatlatmakta ve iktidar olduuna inanmasn salamaktadr. Bylelikle kitlelerin duyarszlnn, gerekte onlarn tek, gerek yaam deneyimi olduu gibi rahatsz edici bir dnceyi, kitlelerin kendilerine sunulan parlak idealleri kolektif bir ekilde reddederek misilleme yapt vahice kar koyduu saptamasn gz ard edebilmektedir. Oysa kitleleri ilgilendiren en nemli sorun bu deildir. Unutulmamas gereken bir ey varsa o da bugne kadar her trl devrim umudunun, toplumsallama ve toplumsal deiim umudunun bu biimleri bozma, bu fantastik yadsma araclyla var olduudur. Bunu anlayabilmek iin ise Freud'un yapt gibi ruhsal* adl u kalnty, u kr kabuu, u anlam artn, u zmlenmemi olan (politik evrenin u Kopernik vari bir ekilde bugne kadar altst edilmemi olmasnn bir nedeni olmal -nk bu deiim btn politik dzenin altst olmasn ngrmektedir) yeni batan ele alp incelemek belki de en iyi zm yoludur. *zmleme asndan Freud'la benzerliimiz ruhsal szcnde sona ermektedir. nk onun dnce eylemi bask altna alma (refoulement) ve bilinalt (inconscient) varsaymyla noktalanmaktadr. Bu sonuncular anlam retimi ve anlamn blmlenmesinde (partition) arzunun ve bilinaltnn yeniden toplumsallatrlmalarn da kapsamlar iine almaktadr. zgrleme yerine bask altna almaya yol aan ve lml arzu senaryosunun iine giren ve anlamn kanlmaz bir ekilde yeniden yorumland tek kiilik senfoni. Sonuta arzunun zgrletirilmesi kolaylkla politik devrimin yerini aldnda anlam atlan genileteceine kapatacaktr. Oysa sz konusu olan ey libidinal ekonomi terimleriyle kitlelerin yeniden yorumlanmas deildir. Birincil sreteki (bilinalt) bask altna alma ya da lm itkisiyle beslenerek gizli bir iktidar ve bask arzusuna gndermesidir (ve gizli bir bilinalt yapsna sahip olduklar sanlan kitlelerin tutuculuklar ve faistliklerinden sz edilebilmektedir). Bugn kmekte olan Marksist zmlemenin karsna kartlabilen tek seenek psikanalizdir. Gerekteyse bu seenek bir kez daha yeniden allanp pullanm olan deimez seenektir. Bir zamanlar kitlelere cinsel esirliin zorunlu kld devrimci bir gelecek (Reich) satlmaktayd. Bugn ise ayn kitlelere bir yabanclama ya da esirleme arzusu ya da gcl zgrleme arzusu kadar anlalmaz olan bir tr gnlk mikrofaizm satlmaktadr. Oysa ortada ne faizm, ne iktidar, ne de bir devrim arzusu vardr. Bilinalt ya da arzu son umuttur. nk kitlelerin bilinalt ya da arzusu bir dayanak olarak gsterilerek, anlamn orta gibi yeniden ilenebilir. Her yerde arzuya yeni anlamlar yklenmeye allmaktadr. Arzu, politik umutsuzluun son gnderenler sistemidir. Arzu stratejisi ise irketlerin pazarlama politikalarnda iyice ilendikten sonra bugn devrimci kitleler pazarlamasna devredilmitir. Politikann nemi ve k Politik olanla toplumsal olan birbirinden ayrabilmek artk imkanszdr. nk Fransz Devrimi'nden bu yana ekonomi denilen (ister belirleyici olsun, isterse olmasn) gstergeyle

birbirlerine gbekten balanmlardr. Oysa bugn onlarn birlikte klerine tank olmaktayz. Politika, Rnesans dneminde din ve kilise emberinden kurtularak Makyavel araclyla ldamaya baladnda, nce hibir toplumsal ya da tarihsel "gereklikle" ilgisi olmayan saf bir strateji ve gstergeler oyunu olmutur. Ancak daha sonra Cizvitlerin dnya ileri konusunda Tanr'nn yokluu stnde oynayabilmitir. Politik alan, Rnesans devri tiyatrosu ya da boyutlu resimden daha deiik deildir. Biimi ise bir temsil etme sisteminin biimi deil, bir oyunun biimidir. deolojinin deil gsterge sistemleri dzeni ve stratejinin biimi-kullanm biimi gerek bir kullanm biimi olmayp (Balthazar Gracian'n Sarayl Adam'ndaki kurnazla dayanan bir oyun ve onun sonucu gibi) ustala bal bir kullanm biimidir. Makyavelci politikann edepsizlik ve ahlakszl hala geerlidir. Bu edepsizlik ve ahlakszlk politikann bir ara olarak kullanmnda deil, amalarndaki patavatszlndadr. Nietzsche ite burada her eyi btn aklyla grmtr. Bu toplumsal, psikolojik ve tarihsel kmsemede, bu simlasyon snavlarnda maksimum bir politik enerji vardr. O noktada politika henz bir mantk kazanmamtr, yalnzca bir oyundur. XVIII. yzyldaki devrimden sonra, her nedense politikann kesin bir trman aamasna getii grlmektedir. Toplumsal, politik alann iine girmeye balamtr. Politika ayn zamanda bir gsteriye dnmtr. amzdaysa gsteri mekanizmalarnn egemenlii altna girmeye balamtr (tiyatronun kaderi politikannkiyle bir paralellik gstermektedir). nk politika bir gsteri alanna dnmtr - boyutlu bir mekan olan sahne iin de ayn eyler sylenebilir. Balangta yalnzca kurgulanm bir oyunken daha sonra yava yava oynanan her yer ve temsil etme gerekliinin n plana kt tarihsel bir alan grnmn almtr. Politika sahnesi: Halk, halk iradesi gibi temel bir gsterilenin canlandrld gstergelerin yan sra anlam stnde de almaktadr. Elinden geldiince iyi bir ekilde aklamaya alt gerei anlatmakla grevlendirilmitir. Saydamlamas, ahlakl olmas ve iyi bir toplumsal temsil gcne sahip olmas istenmitir. Oysa uzun bir sre politik emberle onun stnde yansyan toplumsal, tarihsel ve ekonomik gler arasnda bir denge arayacaktr. Bu denge kukusuz burjuva temsil sistemlerinin (Merutiyet, Anayasa, XVIII. yzyl ngiltere'si, ABD'si, burjuva devrimlerinin Fransa's, 1848 ylnn Avrupa's) altn ayla yaamtr. Marksist dncenin yapt aamalarla hem politika, hem de politikann sahip olduu enerji tkenmeye balamtr. te burada toplumsal ve ekonomik olann egemenlii balamaktadr. Bu noktada politika (yasama, yrtme, uygulama) toplumsal alann aynas olma zorunluluuyla kar karya kalmtr. Politikann zerklii toplumsaln hegemonyasyla ters orantldr. Liberal dnceyse her zaman ikisi arasndaki diyalektik bir zlemle yaamtr. Devrimci dnce olan sosyalist dnceyse aka, tarihsel adan politikann, toplumsaln saydaml iinde yok olacan sylemektedir. Bu savatan toplumsal galip kmtr. Ancak bu genelletirme, bu beyin ykama ve toplumsaln politikann sfr derecesine indirgendii bir dzeyde; salt bir gnderene dnerek, her yerde hazr ve nazr olan, fiziksel ve zihinsel uzamn tm boluklarn kapatan ayn toplumsaln hali ne olacaktr? Btn bunlar toplumsaln sonunu iaretlemektedir. Toplumsaln enerjisi azalmakta, zgnl elden gitmekte, tarihsel nitelii ve ideallii buharlap umaktadr. Toplumsal, bir sistem uruna adn yitirirken, politika da yok olmaktadr. Toplumsal artk anonimlemitir. O artk KTLEDR. KTLELERDR. Sessiz ounluk

Politika stratejik bir alan dzenlemesi olmaktan kartlarak, nce bir temsil edilme sisteminin iine yerletirilmi, daha sonra da gncel bir yeniden biimlenme senaryosuna dntrlmtr. Bir baka deyile ayn sistemin iinde ayn gstergelerin oullatrlmasyla uzayp giden ve artk hibir eyi temsil etmeyen belli bir gereklik ya da toplumsal gereklik iinde hibir edeerlisinin bulunmad bir eye dnmtr. Artk politik rgtleri glendirebilmek iin bir toplumsal tanm bile yoktur (bir halk, bir snf, bir ii snf, nesnel koullar). grebilen tek gnderenin ad yine sessiz ounluktur. Btn gncel sistemler bu model stnde i grmektedirler. Varl artk toplumsal deil, istatistiksel olan bu kaypak kavramn ortaya kabildii tek yer sondajlardr. Toplumsal adl gkyznn ufkundaki hayal ya da toplumsaln zaten iinde bulunduu bir ufkun simlasyonu. Sessiz ounluun ya da kitlelerin dsel bir gnderen olmas, onun var olmad anlamna gelmez. Bunun anlam sessiz ounluun artk temsil edilemeyecek bir durumda bulunmasdr. Kitleler artk bir gnderen olmaktan kmlardr. nk artk temsil edilememektedirler. Ses vermeyen bu kitleler sondajlar araclyla sk sk yoklanmaktadrlar. Dnceleri yanstlmamaktadr. Yalnzca ne dnckleri konusunda testler yaplmaktadr. Referandum (kitle iletiim aralar da sonsuz bir soru/yant referandumudurlar) politik gnderenin yerini almtr. Oysa sondajlar, testler, referandum ve kitle iletiim aralar temsil edici bir sisteme ait tertibatlar deil, simlatif bir sisteme ait olan tertibatlardr. Artk amalanan ey bir gnderen deil, bir modeldir. Klasik toplumsallamaya ait olan (bugn hala ondan arda kalm seimler, kurumlar, temsil etme dzeni ve hatta bask) tertibatlar araclyla bu balamda yaplan devrim btnseldir. Diyalektik bir yap iinde yerini politik bir oyun ve kartlklara brakm olan toplumsal anlam hala bir kutuptan dierine geebilmektedir. Simlasyon dzenindeyse her ey deiebilir. rnein sondaj/sessiz ounluk ikilisi iinde artk ne kutup, ne de ayrmlayc terimler vardr. yleyse toplumsala ait bir elektrik enerjisi de yoktur. nk bir embere dnm bulunan kutuplar birbirine kartndan ksa devre yapmtr (aynen ADNnin iinde uyarc toz ve molekllere komut vermeyle, genetik kod konusunda olduu gibi). Bu ideal bir simlasyon biimidir. Kutuplarn kmesi ve modellerin yrngelemi dolanm (bu ayn zamanda sesi kesilmi her trl srecin ana kalbdr). D etkiler, mesajlar ve testlerin bombardmanna urayan kitleler artk kara bir maden ktlesi gibidirler. Bir yerde yalnzca tayflarnn analizi araclyla tannabilen gaz kitleleri gibidirler istatistikler ve sondajlarla edeerli olan k demetleri tayf-. Zaten baka bir ey beklemek de bounadr. Artk ne davurum vardr ne de temsil edilme. Yalnzca ve yalnzca aklanamaz ve aklanamam olan bir toplumsallamann simlasyonu vardr. Onlardaki sessizliin anlam budur. Oysa bu sessizlik yanltcdr nk bu konumayan bir sessizlik deildir. Yalnzca kendi adna konuulmasn yasaklayan bir sessizliktir. Bu anlamda bir yabanclama biimi olmaktan ok, etkili bir silahtr. Artk hi kimse sessiz ounluu temsil ettiini ileri sremez. Bu sessizlik bir anlamda kendini temsil edenlerden alma anlamna gelmektedir. Kitleler snf ya da halk gibi eskiden kendilerine bavurulan btnlere benzemezler. ine ekildikleri sessizlik araclyla artk tarihin de ilgi alan dna kmlardr. yleyse kitleler konusunda konuulamaz. Onlar birbirlerine eklemlenemezler. Temsil edilemezler ya da politik ayna evresi (nl Lacan kuram) ve dsel zdeleme aamalarndan geemezler. Sonunda nasl bir g olabildikleri ortaya kmaktadr. Tarihin ilgi alanna giremediklerine gre ne kendi dillerinde (nk kendi dilleri yoktur) ne de

onlarn adna konutuunu ileri srenlerde- yabanclama hastalna yakalanamazlar. Artk devrimci umutlar suya dmtr. Suya den umutlarsa ii snf konusunda yapld gibi kitlelerin kendi kendilerini yadsma palavras stne kurulmutur. Oysa kitle ne bir olumsuzlama ne de bir patlama alandr. O bir emme ve merkezden d eperlere doru dalga dalga yaylm alandr. zgrlk, devrim ve tarihsellik emalarnn eriemedikleri kitle, bu durumu kendine gre bir savunma ve misilleme yntemi haline getirmitir. Kendi stnde ne trden bir iktidarn etkin olduunu bilmeyen kitle, hayali bir politik snfn elinde dsel bir gnderen ve simlasyon modeline dnmtr. Kitle ayn zamanda lmn ta kendisidir. Kendisini ynetmekle ykml olan bir politik srecin sonudur. Politika onun iinde bir irade ve temsil etme gc eklinde eriyip gitmektedir. Uzun bir sre iktidar stratejisi kitlelerin uyuukluu stne kurulmu gibi grnmtr. Kitleler edilginletike de iktidar kendinden eminlemitir. Oysa bu mantk iktidarn yalnzca brokratik bir merkeziyeti olduu dnem iin geerlidir. Bugn iktidara kar kendi mant kullanlmaktadr. ktidarn tepkisizletirdii ey (kitle) kendi lmnn gstergesine dnmektedir. te bu yzden sistem kendi stratejisinde deiiklik yaparak, kitlenin edilgin bir konumdan ynetime katld bir konuma gemesi ve sessizliine bir son vererek konumasn istemektedir. Oysa i iten gemitir. Tehlikeli kitle ve toplumsaln tepkisizlik ad altndaki gerilemesi artk bir engel olmaktan kmtr. Sistem, kitleleri ne ekilde olursa olsun konuturabilmek iin elinden geleni ardna koymamaktadr. Onlara toplumsal, sendikal bir varlk olduklarn; elencelere ve zgr konumalara katlmalar gerektiini anlatabilmek iin her yolu denemektedir. Adn sylemesi iin bu hayalete kfr etmek gerekmektedir. Gnmzde artk gerek sorunun kitlelerin ya da sessiz ounluun sessizlii olduunu btn aklyla gsteren baka bir olay yoktur. Tm abalarn amac kitlenin yeniden sessizlie dnmesini, tepkisizlemesini engelleyebilmek ve ynlendirilebilen bir emlsiyon olarak kalmasn salayabilmektir. Artk kutsal ef ve kilise dneminde yaamadmz iin kitlenin ne olduu tehisi konmaya allrken sama sapan bir ekilde konuulmaktadr burada da enformasyon ve istatistiin evrensel egemenlik dnemine gemekteyiz. Bylelikle kitleyi yoklayarak neler yapabileceini hissetmeye alan ve onu batan kartp kendi saflarna bir trl katamayanlarn fkesini anlayabilmek kolaylamaktadr. nk bylelikle birtakm varsaymlara ve yn hareketlerini ngren yanlsamalara varlmaktadr. Fransz halk byle dnyor Alman halknn byk ounluunun knad Prensin doumu btn ngiltereyi yerinden oynatt, vs. - nn grmekten aciz ve kendisine uzatlan ayna stne grntlerini dremeyen tm dnceler. stelik gsterge bombardmanna tutulan kitleden bunlara bir yant vermesi de istenmektedir. Bir cyclotron (Ar tanecikleri yrnge eklinde hzlandrc.) iindeki ekirdeklerin tanecikler tarafndan bombardman edilmeleri gibi, kitle de benzer bir ekilde imge, ses ve k dalgalar tarafndan bombardman edilmektedir. Haber denilen ey de budur. Haber ne bir iletiim ne de bir anlam biimidir. Laboratuvarlarda yaplan atom bombardman deneyleri gibi hi durmadan input-outputlarla dolup, boalan ve zincirleme bir tepkimeye urayan srekli bir emlsiyon biimidir. Toplumsaln oluturulabilmesi iin kitlenin enerjisi emilerek alnmaldr. Oysa bu tersine ileyen bir sretir. nk ister haber, isterse gvenlik olsun btn bunlar

toplumsal ilikiyi younlatrarak onu yaratacaklarna, entropik sreler olarak toplumsaln sonunu belirleyen yntemlere dnmektedirler. Kendilerine haber ileterek kitlelerin biimlendirilebilecei sanlmaktadr. Yine haber ve mesajlarla toplumsal enerjinin yok edilebilecei sanlmaktadr. Artk toplumsallamay belirleyen ey kuramsal snrlar deil, haber miktaryla iletiim aralarnn karsnda geirilen saatlerdir. Ancak bu da yanl bir dncedir. nk haber kitlenin enerjisini yok etmek yerine, her zaman iin giderek byyen bir kitle yaratmaktadr. Haber, yaptn iddia ettii gibi bilgilendirme ya da biimlendirme ve yaplandrma yerine, toplumsal olan giderek daha bir ntralize edip, klasik toplumsal kurumlarla, haberin ieriine kar duyarsz ve tepki gstermeyen bir kitle yaratmaktadr. Simgesel yaplarn toplumsal ve ona ait irrasyonel bir iddet tarafndan paralanmasndan sonra sra toplumsaln kitle iletiim aralar ve haberin irrasyonel iddetiyle paralanmasna gelmitir beklenen sonu doal olarak kitlenin atomlatrlmas, nkleer bir hale sokulmas ve moleklletirilmesidir. Sonu: ki yzyllk hzl bir toplumsallamann kesin bir hezimete uratlmasdr. Kitle, sahip olduu toplumsal enerjiyi tketebildii lde bir kitle olarak alglanabilmektedir. Kitle btn scak enerjileri emerek ntralize edebilen souk bir depodur. Ayakta kalabilmeleri iin kendilerine, rettiklerinden daha ok enerji harcanan maden ocaklarna benzemektedirler. Toplumsal gereklik ilkesine zg bu salt zayflk ve yine szde ayakta tutulan toplumsaln bir i patlama tehlikesiyle kar karya gelmesini engelleyebilmek iin kademeli politik yatrm oranlarna mthi bir enerji harcanmaktadr. Sistem bu enerjinin iine saplanp kalmtr. Gerekte ne kadar mal varsa o kadar da anlam vardr. Sermayenin mal rettii dnemlerde tketim kendiliinden gereklemekteydi. Oysa bugn hem tketiciyi hem de talebi retmek gerekmektedir. Bunu yapabilmek ise mal retmekten ok daha pahalya mal olmaktadr (toplumsallk byk lde u 1929daki talep kriziyle birlikte domutur. Talep retimi byk lde toplumsaln retimini de kapsamaktadr). Bu yzden iktidar uzun bir sre politik, ideolojik, kltrel ve seksel anlam retmitir. Onu talep izlemi ve sonunda arz emerek ap gemitir. Bylelikle anlam giderek azalm ve btn devrimciler giderek daha ok anlam retmeyi ama edinmilerdir. Bugn artk her ey deimitir. Bundan byle anlam bunalm yoktur. nk her yerde giderek daha ok anlam retilmektedir yetersiz kalan artk taleptir. Sistemin asl sorunu da bu anlam talebi retimidir. Talep, anlam arzusu ve anlama minimal dzeyde katlma olmazsa iktidar bo bir hayal ya da anlamsz bir perspektif olmaktan teye gidemeyecektir. te burada da talep retimi anlam retiminden ok daha pahalya mal olmaktadr. Sonuna kadar gidildiindeyse bunun olanaksz bir ey olduu grlecektir. nk sistem btn enerjilerini bir araya getirebilse bile bu ii baaramayacaktr. nk mal ve hizmet talebi her zaman iin yapay bir ekilde retilebilir. Biraz pahal olmakla birlikte herkesin satn alabilecei bir fiyata satlmas da mmkndr. Bunun rneklerini grdk. Oysa anlam ve gerekliin yokluu doldurulamaz. Anlam yokluuysa kesin bir ypranmlktan baka bir ekilde yorumlanamaz. Kitle btn toplumsal enerjiyi yuttuu gibi, onu yanstmamaktadr. Btn gstergeleri ve btn anlam yutup geriye iade etmemektedir. Kendisine sorulan tm sorulara ayn yuvarlak yantlar vermektedir. Hibir eye katlmamaktadr. Akmlar ve testler araclyla yoklandnda bir kitleye benzemekte ve her trl akmla, haberin stnden gemesini salamakta, (hangi trden olursa olsun) iyi bir norm ileticisi ilevi grmekte ve bylelikle toplumsal, salt bir saydamlamaya urayarak yerini iktidar ve toplumsal oyunlara brakmaktadr. Btn bunlar kitle

adl ele avuca smayan ekirdein evresinde dnp duran yldz kmecikleridir. Kitle bir hayvan srs kadar suskundur. Kitleyi srekli olarak sondajlarla tartmak bouna uramaktr (te yandan srekli olarak katlmas istenen haber olgusu araclyla kendisine laboratuvar deneylerinde hayvanlara yaplan ikenceye benzeyen bir tr ikence yaplmaktadr). nk dorunun solda m, yoksa sada m olduu sylemedii gibi devrimle, bask arasnda hangisini yelediini de sylememektedir. Onun iin doru ve akl yoktur. Kendisine yaplan yaktrmalar umrunda bile deildir. Kitlede bilin ve bilinalt yoktur. Kitle insan bezdiren bir suskunluktur. Politik denklemlerdeki bilinmeyendir. Bu bilinmeyen, btn politik denklemleri yok edebilmektedir. Oysa herkes bu sessizlii konuturmaya almaktadr. Ancak kitlelerdeki yantszlk gc llemez. Hibir sondaj onu ortaya kartamaz. nk kitleler onu annda yok ederler. Szn ettiimiz hipergereklik iinde toplumsal ve politik alann altn stne getirirler. Politika kitleleri yantlar alabilecei bir toplumsal simlasyon ve yanklanma odasna sokmaya alrken (kitle iletiim aralar, haber) kitleler tam tersine toplumsaln iinde simle edildii ve yankland muazzam bir mekana dnmektedirler. Gdmlenme diye bir ey hibir zaman iin var olmamtr. Her iki taraf da ayn silahlarla arpmtr. Bugn sava kimin kazandn syleyebilmek imknszdr. ktidarn kitleler stndeki simlasyon gc m? Yoksa kitlelerin iktidar kerttikleri ters simlasyon mu? Ne zne Ne Nesne "Hipersimlasyon" araclyla btn modelleri yanstan kitle (mizahn ikin bir biimi olan "hiperuyumluluk" araclyla), onlar yok edebilecek bir gce sahip "simlasyon"un hem znesi, hem nesnesi olmak gibi ters bir ii baarmtr. Kitleyi, kitle iletiim aralarnn dnda bir yerde aramak bounadr. Kitle: Bir zne, bir zneler grubu ve bir nesne olmama tersliini baarmtr. Onu gerek ya da mitik bir zneye dntrmek iin giriilen tm abalar bounadr. Onu bir nesneye dntrerek, ilenmi bir malzeme gibi inceleme ve zmleme amacn gden tm abalar, nesnel yasalar uyarnca tam tersine, kitlelerin gdmlenemezlii gereine ya da kendilerinden korkulan unsurlar, ilikiler, yaplar ve btnler gereine arpmaktadr. Denenen tm gdmleme giriimleri sonunda kitlenin iinde boulmakta, emilmekte, yolundan evrilmekte ve baka bir eye dntrlmektedir. Onun neyi, nereye doru srklediini syleyebilmek imkanszdr. En akla yakn alm, tm gdmleme giriimlerini atlatarak sonsuza alan bir dnem iinde tkenmeye baladdr. Hibir zmleme bu darmadank, merkez d, molekler gereklii aklayamaz. nk son aamadaki "z" zmlemesinde nesne kavram buharlap yok olmaktadr. Dolaysyla ortada aklamas yaplacak bir nesne olmad gibi, bu aklamay yapabilecek bir zne de yoktur. Kitle kavram bu durumu "toplumsal kavram" iin de geerli klmaya almaktadr. Toplumsal da artk nesnel bir ekilde aklanamaz (ya da politik terimlerle sylemek gerekirse artk temsil edilemez). nk kendisini aklamaya alan herkesi ortadan kaldrmaktadr (ya da yine politik terimlerle sylemek gerekirse kendisini temsil edebileceini sananlar yok etmektedir). Btn bunlar ancak sondajlar ve istatistikler araclyla saptayabliriz. Oysa bu sondaj ve istatistik byleriyle, meteorik olarak adlandrlan alkanlklarn gerek nesneleri yoktur. zellikle de

aklamaya altklar kitleler onlarn alma alan iinde deildir. Yaptklar tek ey eksiklii kolay kolay balanamayacak olan bir kitle hayali yaratmaktr. Bu hayali ise nceden bilinen yantlar, szm ona kitleyi ve arzularn belirleyen bir kapal devre gsterge sistemi araclyla "retmektedir". Devingen, gdmlenebilmeleri iin annda retilen, sonularna yer deitirtilebilen gstergeler -ite bunlar sondajdr-. statistiklerin zerinde kol gezen derin belirsizlik herkes tarafndan bilinen bir olgudur (olaslk hesaplaryla, byk saylarda da bir belirsizlik olduu ve madde kavramndaki "devingenliin" herhangi bir "nesnel yasa" kavramna uymasnda glkler kt herkes tarafndan bilinmektedir). Pozitif olduu sylenen bilimlere zg deneylerin bile, sondaj ve istatistiklerde kullanlan yntemlerden daha inandrc olduunu syleyebilmek olduka gtr. Kodlanm ve ynlendirilmi bir "nesnel" sorgulama biimi hangi alanda olursa olsun, bu ksr dngden kurtulamayan bir doruya sapland gibi amalad konuyu da ortadan kaldrabilmektedir. Dnyann nesnel belirsizlii konusundaki bu kararszlk her tarafa yaylabilir. Doa bilimlerindeki maddeyle, cansz arasndaki ayrm istatistik ve sondajlardaki kitleyle canl "toplumsal" arasndaki ayrmn aynsdr. Bilimlere gelince onlar da ayn iaret ve ayn umut krc yantlar gndererek son aamada kitleler gibi her trl tanmlamadan kamak istemektedirler. Gerek "madde" gerekse bilimin ele ald tm konularda mthi bir ironi vardr. Tpk susan kitlelerde olduu gibi. Kitlelerin istatistiklerde ortaya kan yantlar, sorulan sorulara o kadar uygun dmektedir ki, Hegel'in szn ettii kadnlk ironisini antsatmaktadr. Yalanc bir sadakat, ar bir ballk; sonuta, lmsz Aslan Asker Schweik rneinde olduu gibi kendisini yneten yasalara sfr tkettiren bir edilgenlik ve boyun eme simlasyonu. Szcn yazl anlamnda (bir dsel zmler biliminin) patafizik bir simlasyon bilimine dntrlerek, oradan da nesnel, evrensel yasalar ve onlar kendilerine gre yorumlayan lgnlarla birlikte yaanan dnyann "hipersimle" bir aklamasna gnderecektir. Kitlelerdeki bu bilinsiz mizah gc bizi toplumsal denilen metafizik beladan kurtararak bir patafiziin iine sokacaktr. Oysa bu dnce imdiye kadar aklanm tm gereklik srelerinin tersini sylemektedir. Bu belki de bir anlam yanlsamasdr. Bilim adamn, maddenin ya da canlnn "nesnel bir ekilde" yant vermediine inandrmak gtr. Ya da sorduu sorulara ald ar nesnel yantlar karsnda kukuya dmesi beklenemez. nk byle bir varsaymn sama ve stnde durulmaya demez bir ey olduunu dnecektir. Zaten o bilim adamnn baka trl dnemeyecei ve bunu hibir zaman yapmayaca kesindir. O sorularndan ve yantlarndan memnundur. Ayn varsaym her yerde geerlidir, bu herkesin bildii inandrclk aksiyomudur. Reklamc, insanlarn, retmi olduu reklamlara inanmadna inanmak istemez -en alt dzeydeki minimum bir olaslk bile olsa mesajn amacna ulatn ve anlamnn zldn dnmek ister. Bu alanda hibir kukuya yer yoktur. Mesajn alc stndeki yansmasnn sfr olduu gerei ortaya kt anda reklam kurumu o anda yok olacaktr. nk yaam kendi kendine tand yaama hakkyla belirlenmitir (bilimin nesnel dnyaya yaklam da benzer bir yaklamdr. Reklamc ters varsaymn geerli olabilecei o korkutucu dnce yznden reklam mesajlarnn hibir zaman iin alcya btnyle varamadklarn, izleyicinin bu bolua yansyan ierikler arasnda bir ayrm yapmadn ve iletiim aracnn yalnzca bir zaman geirme, elendirme ve

byleme rol oynadn bir trl kabul edemez. McLuhan'n pergamberce laf: MEDIUM IS MESSAGE, iinde yaanan bir trl kitle iletiim arasal "cool" kltrel evreyi kapsayan tipik bir formldr. Bu evre zden yoksun bir "etherin" btn mesajlar uyutup, ntralize ettii, anlam dondurduu bir evredir. Eletirel dnce deerlendirmekte, semekte, ayrmlar retmekte ve anlam konusunda bir seim yapmaktadr. Buna karn kitleler hibir seim ve ayrm yapmadklar gibi aldrmazlk/duyarszlktan baka bir ey retmemektedirler- aracn byleme gcn mesajn eletirel boyutuna tercih etmektedirler. nk bylenmenin anlamla bir ilikisi yoktur. Bylenme anlamdan yararlanmamayla doru orantl bir durumdur. Ara yararna mesajn ve simlasyon yararna dorunun ntralize edilmesiyle salanr. Kitle iletiim aralar ite bu dzeyde i grrler. Onlarn ilkesi bylemedir. Anlama kar giritikleri iddetli saldr; iletiimin baka bir iletiim biimi yararna anlama kar giritii olumsuzlayc saldr. Hangisi? Anlamn yararland aracn dnda kalan ve iletiimdeki younluun anlam tarafndan yutularak kmesiyle sonulanacak bir iletiim biimi bize gre olanaksz bir varsaymdr. nk hoa giden ey ne anlam ne de ar anlamllktr. nsan byleyen ey anlamn ntralize edilmesidir (Witz, nktenin gerekletirdii ilem, bkz. Simgesel Dei Toku ve lm'n iinde). Bu ntralize etme iiyse bir lm gds tarafndan gerekletirilmemektedir. nk bu durumda yaamn bir anlam olacaktr. Oysa tam tersine btn bunlar gnderene, mesaja ve her trl dilbilimsel kategorilendirme giriimlerine kar bir alerji, bir meydan okuma ve sonunda gstergenin bylenme iinde kaybolmas yararna inkar edilmesiyle sonulanmaktadr (artk ne gsteren vardr ne de gsterilen. Anlam kutuplar emilip yok edilmitir). Hibir anlam bekisi bunlarn farknda deildir. Anlam ahlak bylemeye kardr. Politika adl ember de bir inanlabilirlik varsaym zerine kurulmutur. Bu varsayma gre kitlelerin eylem ve sylevlere kar geirgen olduklar, bir gre sahip olduklar ve sondajlarla, istatistiklere ait somut veriler olduklar sylenmektedir. nk politikaclar ancak bu verilerin varlna inandklarnda, politikann varlna inanabilmektedirler. Oysa politika uzun bir sreden bu yana yar sportif yar elendirici bir zel elence programna dnmtr (Amerika'da seimler srasnda ekilen piyangolar ya da seim akamlar yaynlanan radyo ve televizyon programlar). Btn bunlar eski, komik ve byleyici tresel gldrler biiminde yaplmaktadr. Halkn gznde seimler oktandr bir televizyon oyununa dnmtr. Politikaya yataklk eden televizyon oyunlar sonunda politika sahnesi ve oyunlarn teatrelletirerek intikam almaktadr. Halk yalnzca seyircidir. Ma, film ya da izgi roman politika iin birer rnek alglama modeline dnmlerdir. Eve getirilmi bu sinemada insanlar kendi kiisel grlerindeki deiiklikleri gnlk sondajlarla elenerek izlemektedirler. nk burada da sorumluluk almay gerektiren bir durum yoktur. Gerek politik gerekse tarihsel adan kitlelerin hibir zaman bilinli saylabilecek bir ynteme bavurmadklar grlmektedir. Onlar her zaman sorumsuzluu semiler ve her zaman aptalcasna lmlerdir. Bu politikadan kamak deildir. Bu toplumsallamann, politikann, kltrn ban eken kastla; biimsiz kalnt deerine sahip, anlamsz yn arasndaki onarlmaz kartlktr. Bir taraf srekli olarak anlamn egemenliini kusursuzlatrmaya, bu alanda yatrm yaparak toplumsal anlaml klmaya alrken; dieri btn bu anlam oyunlarna yn deitirtmekte ve onlar ntralize edip, alaa olmalarn salamaktadr. Bu kavgann bir galibi olduunu syleyebilmek o kadar kolay deildir. nk bu kavgann bir benzeri tarihsel olanla gnlk olan, kamusalla kiisel dnya arasnda da vardr.1960'l yllara kadar tarih sesini ykselterek kendini zorla kabul ettirmitir. Kiiye zel ve gnlk olansa politikann karanlk yzn oluturmaktadr. kisi arasnda olsa olsa diyalektik bir iliki bulunduunu ve bireysel gibi gnlk olann da tarihin tesine geip, evrensele ulaarak bir

iek gibi aabilecei dnlebilir. O gnlerin gelmesini beklerken kitlelerin kendi evlerine kapanmas insan zebilir. Tarihi, politikay ve evrenseli yadsmalar ve aptalca bir tketim srecinin gnlk sorunlar arasnda yitip gitmeleri (iyi ki alyorlar, iyi ki bu alma onlarn bilinlenmelerini beklerken, kendilerine "nesnel" bir tarihi konum salyor) ancak zc olabilir. Oysa bugn tarihin sesi kesilmi, soluu kmaz olmutur. nk artk gnlk olaylar seslerini kartmaya balamtr. Gnlk yaamdaki can skntsnn, tarihin anlamsz ynn oluturmad dnlmeye balanmtr -daha iyisi zel yaamn kendi stne kapanmas politikaya bir meydan okuma anlamna da gelebilir ve politik gdmlemeye kar etkin bir direni biimi olarak gsterilebilir. Roller deimeye balamtr. Yaamn can skcl, gnlk yaam, eskiden kk burjuva olarak knanan, iren ve (cinsellik de dahil olmak zere) depolitik olan her eyin n plana kmas, tarih ve politikay soyut bir olaylar btn olmaya doru itmektedir. nsann gzn korkutan korkun bir varsaymdr bu. nk buna gre depolitize edilmi kitleler politikann gerisinde deil, ilerisindedirler. zel yaam, ismi konulamayan eyler, gnlk olaylar, anlamszlklar, kk ayak oyunlar ve kk edepsizlikler vs., temsil edilmenin nnde gitmektedirler yoksa arkasndan deil. Kitleler o "safa" olarak adlandrlan gnlk yaantlar iinde ("politikann sonu" ile ilgili zmlemelere aldrmadan) politikann sonu konusunda oktan bir karar vermilerdir. Kullandklar dilin dilbilimi amas gibi bu kararla politikay amlardr. Dikkat! Bir temsil etme diyalektiiyle her trl devrime kar gelip, evrensele doru gidiin iine girmeyen bu zel ve asosyal evreni, oyunu oynamay yadsyan bu kendi stne kapan, kimileri, tm sradanlna karn (zellikle cinsellik ve arzu ad altnda), yeni bir devrimci enerji kayna olarak grp, kendisine anlam vererek, tarihsel bir olumsuzluk gibi gstermeye almaktadrlar. Kk ayrmlar, kr krne uygulamalar, anonim marjinallikler ve mikro arzularn cokusu. Anlamszl canlandrarak anlam dzeyine yceltebilmek ve politikann hesabna geirmek iin giriilen entelektel sramalar. Sradanlk, tepkisizlik ve depolitik olmak bir zamanlar faist kkenliydiler -bir anlam deiikliine uramadan ya da anlamlarn yitirmeden- imdi de devrimci olmaya alyorlar. Arzu politikasnn tesinde kalan sradanln gerekletirdii bir mikro devrim -yine bir "zgrlk" numarasdr. nk anlamn yadsnmasnn bir anlam olamaz. Direnmeden Hiperuyumlulua Sessiz ynlarn ortaya k olay, tarihselin toplumsala direni devresine denk gelmektedir. almaya direnme, tbbi bakma kar direnme, okula direnme, sosyal sigortalara, habere kar direnme gibi. Resmi tarih toplumsaldaki gelimenin srekliliini kaybeder. Gz kamatrc ve vgye deer olan gelimenin dnda kalan her eyi bir barbarlk kalnts gibi karanla doru iter. Oysa sylenenin tam tersine toplumsal kesin bir zafer kazanmtr. Artk bu hareket deitirilemez (toplumsallk konusunda herkes ayn dnceye sahip gibidir), toplumsala kar direni btn alanlarda toplumsaldan ok daha hzl bir ekilde gelimitir. Deiiklik, ilkellik ve iddet, dzenin alp geilmesiyle balamtr (ki bunlar daha sonra toplumsal tarafndan zmsenmitir. Hi korkmayan toplumsaln sal olduka yerindedir, teekkr ederiz. nk alanma ve gvenceden yalnzca deliler kaar). Bu cephesel kar koymalar toplumsallamann cepheden, iddetle saldrd bir dneme rastlarken, direniin kkeninde yine kendi kltrlerini ve orijinal yaplarn korumaya alan geleneksel gruplar vard. Direniin kkeninde kitle diye bir ey yoktu, tam tersine soyut ve trde bir toplumsal modele kar gelen farkl yaplar vard.

Amerikan sosyolojisinin zmledii "two steps flow of communication" (iletiimin iki basamakl ak) da ayn trden bir direnmeyle karlamaktadr. ster politik, ister kltrel, isterse reklama zg olsun kitle, iletiim aralarnn mesajlarn karlarken edilgin bir yapya sahip deildir. Tek anlaml, tek tip ve zorunlu bir zme ilemine bavurmad gibi mesajlar da kendi bildii gibi zmektedir. (Baka mesajlar araclyla) bu mesajlar durdurmakta , yerlerini deitirmekte (bu ikinci bir dzeydir), egemen olan koda kar zel alt-kodlar retmekte ve aynen ilkel topluluklarn yaamna sokulan Bat parasnn (Yeni-Gineli Siyanlar) ya da Korsikallarn dman kabile stratejisinden yola karak gzden geirdikleri seim stratejileri gibi yeni simgesel anlamlara sahip olmalar sonucu, yeniden yorumlandklarnda ilk anlamlarndan apayr ve deiik anlamlara sahip olabilmektedirler. Egemen kltrn datt bu malzemenin alt-gruplar tarafndan ayartlmas, emilmesi ve eritilmesi adl kurnazlk gerekte evrensel bir kurnazlktr. "Az gelimi" kitlelerde tbbn sihirli bir biimde kullanlmasn salayan da ayn olgudur. Btn bunlar bir araya getirilip arkaik ve irrasyonel bir zihniyete balandklarnda rasyonel tbbn at yaralara (bilinaltndan) "bilmeden" ancak (grnr olana kar) bilinli bir ekilde kar koyan, stelik ii rndan kartarak olaya yn deitirten saldrgan bir uygulama biimi grmek mmkndr. Oysa bu bile oturmu bir yapya ve geleneksel anlamlara sahip bir grubun iidir. Kitleden kaynaklanan toplumsallamay baarszla uratan g onun yapszl ve tepkisizliidir demek baka bir ey sylemektir. Keza, kitle iletiim aralar konusundaki geleneksel direni, mesajlarn gruba zg kod ve kendi amalar dorultusunda yeniden yorumlanmasndan ibarettir. Kitleler kendilerine gnderilen her eye, blok halinde ve onlar birer gsteriye dntrerek yn deitirtmektedirler. Bunun iin bir baka koda gerek yoktur. Anlam gibi bir sorunlar da yoktur. Direnmezler de. Her eyi anlamszlk adl biimsiz bir topran iine sokmak yerine btn ynlere doru yaylan bir bylenme/gdmleme emberinin iine kaydrmay yelerler. Kitle iletiim aralarnn her zaman kitleleri sarp sarmaladklar sylenmitir -bu zaten kitle iletiim aralarnn ideolojisidir-. Gdmlemenin srlar gece gndz aralksz srdrlen bir kitle iletiim aralar semiyolojisinde aranmtr. Ancak iletiimin bu saftoron mant iinde kitlelerin btn kitle iletiim aralarndan ok daha gl bir iletiim arac olduklar unutulmutur -ya da en azndan hibirinin bir ncelie sahip olmad unutulmutur. Gerek kitle gerekse kitle iletiim aralar ayn srecin iindedirler. Mass(age) is message. Ayn ey sinema iin de geerlidir. nk bu arac yaratanlar da balangta rasyonel, belgesel, haber yn gl, toplumsal bir iletiim arac olabileceini dnrken, sinema ksa bir sre sonra dselin alan iine girmitir. Teknik, bilim ve bilgi iin de benzer eyler sylenebilir. Bu onlarn kaderidir. Sihirli ve tketilen bir (elence) gsteri olmak. "Gereksinim kuram" konusundaki ciddiyetlerine ve yararllk sylevi konusunda ortak bir gre sahip olmalarna karn, ekonomistler, tketimi hibir zaman iin rasyonelletirememi ve app kalmlardr. Oysa ok ksa bir sre iinde kitlelerin gereksinimlerle hibir ilikileri (belki de hi olmamtr) kalmamtr. Bu sre iinde tketimi bir konum ve prestij aracna dntrp, yararsz yarmalar ve yarr gibi yapmalar ya da zaten kullanm deerini aan lmne bir gsteri deeri gibi bir boyut iine oturtmulardr. Kitleye kar btn cephelerden saldrlmakta (resmi propaganda, evreciler ve sosyologlar), salkl ve hesapl tketim duygular ilenmeye allmakta ancak hibir yant alnamamaktadr. Sistem asndan durum umutsuzdur. nk bir gsterge/deere atfedilen ar deer ve gsterge deer araclyla (ekonomistler bile onu bir deiken olarak ele aldklarnda ekonomik akln ipin ucunu

kardn grmektedirler) kitleler ekonomiyi baarszla urattklar gibi gereksinimlerin amacna ve davranlarla, amalar arasndaki dengeye kar da direnmektedirler. Kullanm deerine kar gsterge/deer. Ekonomi politii atlatmak iin bu kadar bile yeterlidir. Sonuta btn bunlarn deiim deerine, yani sistemin iine yarad gibi laflar edilmeye de kalklmasn. nk sistemin bu iten kar salamas ve onu desteklemesi ("yabanclam kitleler") nemli deildir. nk uzun vadede -daha imdiden- kitlelerin oynadklar oyun sonucu, ekonomi gereinden ok kullanlarak, her trl rasyonel kullanm tanmlamasyla ilikisini kesmi, bir gsteriye hatta bir komediye dnmtr. Btn eitim sistemleriyle, sosyalist eitim biimlerine kar direnen toplumd bir kullanm -kitlelerin (siz, biz, herkes) artk ekonomi politiin te yakasna gemelerini salayan bir kullanm. stelik kitleler bunu yapabilmek iin "diyalektik" ve "zgrlk" kuramlarn ve gelecekte olaca varsaylan devrimleri beklememilerdir. Kendilerini hibir eyin kurtaramayacan ve bir sistemin ancak bir hipermanta sahip olabilecei bir dzeye getirildiinde rahatszlnn son hadde ulaarak, onun, bir gn aniden sona erebileceini bilmektedirler. "Tketmemizi isteyen siz deil misiniz? -Aln ite, her eyi yararsz ve sama sapan bir ekilde ve giderek daha ok tketeceiz". Tp konusunda da benzer eyler sylenebilir. Cepheden gelen direni (zaten btnyle yok olmu deildir) daha kurnaz bir ykm biimine dnmtr. nk artk denetlenemeyen bir ila tketimi ayn dnceyi salk olayna da rngalamtr. Sonu byk bir paniktir. Tbbn toplumsal ama ve ereklerinin ayan kaydran korkun bir bakm ve ila tketimi trman balamtr. inde bulunduu durumda tbb yok edebilecek daha iyi bir yol biliyor musunuz? Bundan byle hekimler ne yaptklarnn ve ne olduklarnn farknda olmadklar gibi, gdmlediklerini sandklar bir srada gdmlendiklerinin farknda bile deildirler. "Baklmak istiyoruz, ila istiyoruz, salk gvencesi istiyoruz, salkl olmak istiyoruz, daha ounu istiyoruz, her geen gn de daha ounu isteyeceiz, hem de sonsuza dek!" Yoksa kitlelerde tbba kar bir yabanclamadan m sz etmek gerekir? Hayr, kesinlikle hayr. Tam tersine kendilerine ait olan sosyal sigortalar adl kurumu alaa etmek zereler. Bir mala benzetilen toplumsallktan her geen gn biraz daha ok isteyerek (Sisteme: "u toplumsaldan biraz daha versene, biraz daha, biraz daha" dercesine ta onu yok edinceye kadar) onun varln tehlikeye sokmaktadrlar. Arz-talep konusunda olduu gibi u toplumsaldan isteme olaynn bireysel bir tketim maddesine indirgenmesi kadar byk bir delilik olabilir mi? Bu komik ve sama bir eydir. nk bu tepkisiz kitleler kendileri iin izilmi toplumsal adl yolda yryerek onun mantn ve snrlarn amakta ve toplumsal adl btn binay kertmektedirler. Ykc bir hipersimlasyon (baka bir yerde zmlemi olduumuz Beaubourg rnei gibi), ykc bir hiperuyumluluk, zafer kazanm bir meydan okuyuun btn grnmlerine sahiptir -bu meydan okuyuun ne boyutlarn ne de sistemden hakkn geri aln hi kimse lemeyecektir. Olayn can damar ite bu kanlmaz olan kr dvnde yatmaktadr. Sessiz ounluklar kendilerine zorla onattrlmak istenen toplumsallamay ya da kendilerini edilgin bir hayalete dntrmek isteyenleri hayalete dntrerek kendi mantklar dorultusunda ortadan kaldrmaktadrlar -yoksa bu ii ne bir snf kavgas ne de kendileriyle ilikisini yana yakla kesmek isteyen aydn snf araclyla deil. Kitle ve Terrizm Gnmzde artk kitlelerin anlam ve zgrle de sahip bir toplumsallama ad altnda vaftiz edilmeyi yadsdklar ilgin bir noktada bulunuyoruz. Onlar yeniden ele geirip, kullanma dncesinden artk vazgemeliyiz. nk kitle diye bir ey yoktur. Btn iktidarlarn gelip iinde yok olduklar bu sessiz yn bir sosyolojik btnlk ya da gereklik deildir. 0, iktidarn

srtnda tad bir glge, iine dt dipsiz bir ukur ve bir emme biimidir. Bunu anlamak yeterlidir: Akkan, devingen, uyumlu hatta btn isteklere ar derecede uyan ve katlmann en ar ucu olan bir hipergerek uyumluluk yuma. te iktidarn iinde bulunduu gncel felket. te devrimin iine dt ifls ukuru. nk iin iin kaynayan bu kitle hi bir zaman iin patlamayacaktr. stelik her trl devrimci sylev onun iinde yok olacaktr. yleyse bu kitlelerle herkesin ba derttedir. Onlar bu sylevlerdeki laytmotiftir. Btn toplumsal projelerdeki sabit fikirdir. Oysa onlar btn bunlar baarszla uratmaktadrlar. nk hala toplum ve onun olumasnn kaynanda bulunduuna inanlan eskatolojik bir umut ve klasik bir kitle tanmyla snrlamlardr. Oysa kitleler toplumsala ait deildirler. Onlar her trl toplumsallama ve sosyalizmin mal sahibidirler. Oysa imdiye kadar pek ok kuramc, zgrlk tuza olan politikayla alay etme ve temsil etme biimlerinden dem vurarak anlam stne konumulardr. Ancak kitleler: Anlam, politika, temsil edilme, tarih ve ideolojinin iinden uyurgezer bir halde ve hepsini yadsyarak, stelik btn radikal eletirilerin yapmak istediklerini yaparak getiklerinde bu sonuncular ne syleyeceklerini armakta ve gelecee ynelik bir devrim eletirici devrim, prestij devrimi, toplumsal ve arzu devrimi- dlemeye balamaktadrlar. Oysa u salyangoz gibi kendi iine doru kvrlan devrim, onlarn devrimi deildir. nk eletirici ve da doru patlayan bir devrim deildir. ten, kendi kendine gdmlenen kr bir devrimdir. yle canl kanl ve neeli bir devrim deil, tepkisiz (hareketsiz) bir devrimdir bu. Sessiz ve kendi stne kapanan bir devrim ' btn sz ele geirme ve bilinlenme biimlerine ters den bir devrim. Onun bir anlam ve bize syleyebilecek hi bir eyi yoktur. Toplumsaln lmnn son perdesinin oynand bir balamda kitleyle iliki kurabilen tek olay terrizmdir. Oysa kitlelerden terrizm kadar kopuk bir ey yoktur. ktidarn onlar kar karya getirmek istemesi de bounadr. Oysa toplumsaln ve anlamn yadsnmasnda birbirlerine bu kadar benzeyen baka iki ey yoktur. nk terrizm, kapitalizmi (dnyadaki emperyalizmi, vs) hedef aldn sylemektedir. Ancak yanl yere, kapitalin gerek dman olan toplumsala saldrmaktadr. Gncel terrizm ise toplumsaln-terrizmini hedef almaktadr. Toplumsaln u anda retildii biimini (ya da bizi bir sessiz yn olarak reten, her yanmzdan sarm olan bir denetleme ve koruma, dokulam, nkleer ve bir yrngeye oturtulmu bir a gibi ren) toplumsal hedef olarak semitir. -Yasa ve bask yerine model enjekte eden, iddet yerine ikna/caydrma yntemiyle i gren hipergerek, alglanamayan bir toplumsallk- Terrizm ise btn bunlar kendisi de hipergerek olan bir baka eylemle yantlamaktadr. Daha balangcnda bu eylem ayn merkezden ynetilen kitle iletiim aralarna ve bylenmeye mahkm edilmitir. te yandan bir temsil etme ve bilinli olma yerine, bititirme yntemini yeleyerek zihinsel oaltma, byleme ve panie mahkm edilmitir -kendisiyle dvt sistem kadar anlamsz ve belirsiz olan ya da onun iinde patlayan kck bir noktaya benzeyen terrizm-. Terrizm ne bir patlama olabilir, ne bir tarihsellie sahip olabilir ne de politik bir eylem olabilir. Buna karn iin iin kaynamakta, saydamlamakta ve artmaktadr; bu yzden de kitlelerdeki tepkisizlik ve sessizliin derinliklerdeki bir benzeridir. Terrizmin herhangi bir eyi konuturmak, diriltmek ya da harekete geirmek gibi bir amac yoktur. Onun devrimci uzantlar yoktur; bu adan bakldnda sylenenlerin tam tersini baard ve en ok eletirilen yan bu olmakla birlikte sorununun bu olmad grlmektedir. Onun amac sessiz ynlara saldrmaktr. Oysa bu sessizlik haber tarafndan mknatslanm durumdadr. u bizi sarp, sarmalayan toplumsal, haber, simlasyon, caydrma, anonim ve geici denetleme gibi sihirleri gdmleyerek onlarn lmn amalamaktadr. Toplumsal soyutlama

adl by, kendisinden daha byk, daha anonim, daha nedensiz ve daha geici olan terrist eylem adl by tarafndan yok edilmeye allmaktadr. Temsil edici olmayan tek eylem biimi terrizmdir. te bu yzden temsil edilemeyen tek gerek olan kitlelerle uyum iindedir. Bunun anlam: Terrizm kitlelerin sessizlii ve suskunluunu ya da onlarn edilgin direniini iddete dayanarak temsil edecek demek deildir. Bunun anlam udur: Terrizmin kr krne giritii sama ve temsili imknsz karakteridir. Her ikisi de her trl temsil sisteminin yadsnmasnda en st noktaya ulam bulunan gncel biimlerdir. te bu kadar. Hi kimse bu temsil edilemeyen iki eleman arasnda ne gibi bir ilikinin oluabileceini syleyemez. Bu sorunu bizim bilgi felsefemiz bile zemez. nk her zaman iin bir dile, konuyu iletecek olan bir araca ya da bir yeniden canlandrma aracna ilke olarak sahip olmak zorundadr. Oysa biz yalnzca yeniden canlandrma zelliine sahip zincirleme eyleri biliyoruz. Analojik, benzer, anndalatrlm, gnderensiz zincirlemelerden yola karak dier sistemlere ulaabileceimiz ileri srlemez. Hi kukusuz kitlelerle terrizm arasnda ok gl bir iliki vardr. Bu ilikinin tarihsel kkenini daha nce var olan (temsil edilme, halk/meclis, ii snf/parti, marjinaller/grupuklar) sistemlerde aramak bounadr. Toplumsal enerjinin herhangi bir temsil edici sistemin iki kutbu arasnda pozitif bir enerji gibi dolanan bir enerji tr kitleler ve terrizm gibi temsil edici bir nitelie sahip olmayan kutuplar arasnda ters bir enerji gibi dolanmaktadr. Bu ters enerji ise toplumsal bir ylma ve dnmle deil tam tersine toplumsal dalma ve toplumsaln datlmas ve politik olann emilmesi ve yok edilmesiyle olumaktadr. Bunun adnaysa terrizm reten sessiz ynlar a denemez. artc olan ve bir olaya dnen bu ikisi arasndaki ayn andalktr. Politikayla, toplumsaln sonunu belirleyen (bunun vahice olan yann ister onaylayalm, ister onaylamayalm) tek ey budur. Bizdeki btn temsil etme sistemlerinin iten bir iddetli patlamayla kar karya gelilerini gsteren tek ey ise bu ayn andalktr. Terrizmin amac Devlet'in baskc yann ortaya kartmak deildir (iin bu yan daha ok kitlelerin gznde son bir temsil edilme ansn bulan kkrtc kk gruplarn olumsuzluklarnda yatmaktadr). Temsil edilebilme (canavarlama ya da bilinlenme anlamnda deil) olanandan yoksun olan terrizm yaratt zincirleme tepkilerle iktidarlarn da temsil edici olamayacaklarn gstermektedir. te onun ykcl da buradadr. Temsil edilememe olayn ok kk dozlarda, ancak ok somut bir ekilde iktidarlara enjekte ederek onlarn sonunu abuklatrmaktadr. iddetin kkenindeki gerekte, btn temsil edici kurumlarn (sendikalar, rgtlenmi hareketler, bilinli "politik" mcadele, vs) yadsnmas yatmaktadr. Kendisiyle bir dayanma iinde olanlar bile yadsmaktadr, nk dayanma onun iddetini bir modele, ambleme yleyse bir temsil edilmeye dntrebilmektedir ("Onlar bizim iin ldler ve giritikleri eylemler bizim iimize yarad..."). Anlam yerinden oynatabilen, terrizmin toplumsal yasalln hie sayan, onun hibir politik uzantsyla hibir tarihsel sreklilii olmadn syleyen her ey mbahtr. Terrizmin aynadaki grnts onun tarihi bir uzants deildir. Aynadaki bu grnt ya da kitle iletiim aralar tarafndan ykletirilmesi insana bir saniyeliine ok geirtebilen ses dalgalarna dnmektedir. Terrizmin politik bir olay olmamas gibi bu yk de (radyo, televizyon ve basndakiler) bir haber niteliine sahip, nesnel bir olay deildir. Terrizm ve haber ayr eylerdir, ne anlam ne de temsil edilme dzenine aittirler -belki de bir lde mitlere benzedikleri sylenebilir ancak hi kukusuz bir simlasyon dzenine aittirler.

iddete dayal terrizmin bir baka yn de her trl belirleme ve nitelii yadsmasdr. Bu anlamda terrizmi "ekyalk" ve komando eylemlerinden ayrmak gerekir. Komando eylemi belli bir dman amalayan (bir treni havaya uurmak, kar grl partinin binasna bombal saldr, vs.) bir sava eylemidir. Dieriyse cinayete dayal geleneksel iddettir (bir bankay soymak ya da fidye istemek gibi). Btn bu eylemlerin ekonomi ya da savaa dayal bir "amalar" vardr. Rehin alma ve geciktirmeli lm oyunuyla ie balayan gncel terrizmin ise ne amac ne de belirli bir dman vardr (amac olduunu sylyorsa da bu ya sudan nedenlere dayanmaktadr ya da gerekletirilmesi olanaksz eylerdir). Zaten onlar gerekletirmeye yarayabilecek en son zm yolu da terrizmdir. Filistinliler, srail'i aldklar rehineler araclyla m tehdit etmektedirler? Hayr, asl amaladklar ey srail araclyla efsanevi bir dmandr. Hayr, o dman efsanevi bile deildir. Bu dman anonim, birbirine benzeyen ve her yerde, her zaman var olan bir tr evrensel dzen ve en "susuz" insana kadar herkestir. te bu terrizmdir. Herkesi, her yerde, her zaman vurabilecei iin zlemeyen, orijinal bir yan vardr. Bu bakmdan asker bir komando eylemi ya da bir fidye isteme olayndan farkldr. Kr krne giritii bu dv, sistemin vurdumduymazlna bir yanttr. nk sistem de uzun zamandan beri amalarla aralar ve cellatlarla kurbanlar arasnda bir ayrm yapmamaktadr. Rehin alma gibi lm yaatan bir terrist eylemin hedefi, btn sistemin en zgn rn, btnyle anonim ve birbirinden ayrdedilemeyen bireydir. Her insan bir dierinin yerine geebilir. Ters bir mantktan yola kldnda susuzlar hibir ey olmadklar ve kader izgileri bulunmad iin, kendileri gibi anonim bir sistemin en canl rnei olmann bedelini lmle demektedirler. Bundan byle onlar evrensellemi, soyut bir toplumsallama srecinin, toplumsaln en son rn olarak dnlebilirler. Bu insanlar hibir ey olmadklar iin terrizmin kurban olmaktan da kaamayacaklardr. Anlam'a bu ekilde meydan okuyan terrist eylem, doal felketle ayn anlama gelebilmektedir. Guatemala'daki bir zelzeleyle Lufthansa Hava Yollar'nn bir Boeing uan yz yolcusuyla birlikte karmak arasnda hi bir fark kalmamtr. Doa terristtir. Btn teknolojik sistemlerdeki esneklik eksikliinin yol at atlaklar gibi New York'taki elektrik kesintileri (1965 ve 1977) gerekten daha gerek ve dlenenden daha dsel terrist hareketlere neden olmulardr. Daha iyisi, bu byk teknolojik aksaklklar, byk doal felketler gibi znesiz bir radikal ykm olaslnn mmkn olduunu gstermektedirler. 1977 ylnda New York'taki elektrik arzas ok iyi rgtlenmi bir grup terrist tarafndan gerekletirilmi olsayd sonuta deien bir ey olmayacakt. Ayn iddet olaylar ve ayn yamalamalarn, ayn ekilde bitmesi ve ayn toplumsal dzene dn yine ayn ekilde olacakt. Buradan yola kldnda, terrizm bir iddete bavurma karar deil, her yerdeki toplumsaln normallii iinde tersine dnen, sama ve denetlenemez bir dnm anlamna gelmektedir. Doal felketler de ayn ynde gitmektedirler. nk ancak o zaman toplumsal felketin mitleen bir davurumuna dnebilmektedirler. Ya da doal felket anlamsz ya da hi bir eyi temsil etmeyen (ya da Tanry temsil eden, nk Continental Edison irketinin bir yetkilisi, New Yorktaki son elektrik arzas srasnda Tanrnn ie kartndan sz etmitir) bir servendir. Bylelikle, toplumsaln iinde bulunduu durum, felketin ya da kendisini destekleyen tm temsil edilme biimleriyle birlikte bir tr kn simgesine dnmektedir. Patlayan Sistemler, in in Kaynayan Sistemler Kitleler, kitle iletiim aralar ve terrizm arasndaki l iliki gnmz asndan iin iin kaynayan egemen bir sreci betimlemektedir. Btn bu sre henz yeni balayan bir iddet

tarafndan etkilenmitir. Bu iddet yrngesel ve nkleer bir iddettir. Esinlenme ve bylenmeye dayanmaktadr. Bir boluk duygusundan kaynaklanan bu iddet btn bir sreci belirlemektedir (nk bylenme ntrlemenin en youn eklidir). in iin kaynama ise bizim iin ancak iddete dayal bir felaket eklinde olabilir. nk kkeninde birka yzyldan bu yana bize ait olan Bat tipinde patlama eilimli ve ynlendirilmi bir yaylma sistemi vardr. Oysa iin iin kaynama zorunlu olarak bir felaket sreci anlamna gelmez. Hatta iin iin kaynama egemen olunmu ve ynlendirilmi biimiyle ilkel ve geleneksel toplumlar gizliden gizliye belirlemitir. Bu toplumlar genlemeyen ve merkezka olmayan biimlere sahiptir -hibir zaman evrenseli amalamam, kendi stne kapanma eiliminde olan, hibir st aama evresine sahip olamayacak, ayrc kutuplardan yoksun ve btn bunlara karn kmeyen (bizim iin aklanmas ok g olan, iin iin kaynamalarla snp gitmi ve bu kme konusunda hibir neden olmadan, hibir olay ve saldrya uramadan dalan) tuhaf grupuklardr. lkel toplumlar ynlendirilmi iin iin kaynayan bir sre yaamlardr. Bu sreci denetleyemedikleri gn yok olup gitmiler ve patlayan bir sisteme dnmlerdir (nfus ya da indirgenmesi olanaksz bir tketim fazlas, kendisine hakim olunamayan bir yaylma sreci ya da smrgeletirme sonucu Batl sistemlerin iddet kullanarak merkezka ve genleen bir norma altrd yeni sre). "Modern" uygarlklar ise her dzeyde, pazarn evrensellemesi grnm altnda bir yaylma ve patlama; hukukun ve zaferlerin evrensellemesi ad altnda da ekonomik ve felsefi deerler stne kurulmulardr. Hi kukusuz en azndan belli bir sre bir patlama ya da denetlenebilen ve aama yanls bir enerjinin zgrletirilme aamasn yaamlardr. Bu dnemi onlarn kltrlerinin altn a olarak adlandrabiliriz. Ancak belli bir hzlandrma ve zorlama srecine gre bu patlama sreci denetlenemeyecek bir hale gelmi ve lmcl bir hz ve genleme dzeyine erimitir. Daha dorusu evrenselin snrlarna ulam ve yaylabilecei alanlar tketerek aynen ilkel toplumlarn iin iin kaynayan sreci denetleyememeleri sonucu, patlayan bir sre tarafndan yklmalar gibi bizim kltrlerimiz de bu patlayan sreci dengeleyememe ve ona egemen olamama sonucu yava yava yok olmaya balamlardr. in iin kaynama kanlmazdr ve gereklik, birikim, evrensellik ilkeleriyle yaylan sistemlerden kaynaklanan gelime ilkelerini kurtarma abalar arkaik, gerici ve nostaljik abalardr. Cinsel ve oul enerjileri, blk pork younlamalar, vs.'yi zgrletirmek isteyenleri de buna katabiliriz. "Molekler devrim" bizim kltrmzn yaylma alannn en kk noktalarn (ya da paralarn yaygnlamas, vs.) oluturan "enerjileri zgrletirmenin" yalnzca son dnemini kapsamaktadr. Sonsuz kapitalin yerini alan sonsuz arzunun llemeyecek kklkteki giriimi. eitli uzamlar ve toplumsaln tc giriiminden sonra molekler zm. Yaylma ve zgrletirme ilkesini kurtarabilmek iin patlayan sistemden gelen son k hzmeleri artk kullanlamayacak bir durumda olan enerjiyi denetlemek ya da enerjinin snrlarn geniletmek! Bizim temel laytmotifimiz ite budur. Ancak iin iin kaynama srecini hibir ey ortadan kaldramayacaktr. Geriye kalan tek seenek iddetli ve felaket trnden bir iin iin kaynama ya da yumuak ve ie dnk bir patlama ya da yava ekim trnden bir patlamadr. Bu sonuncuyla ilgili bir takm izler bulmak mmkndr. Evrenselciliin ve temsil ediciliin kart olan, ilkel kabilelere benzeyen, merkeziyet yanls, vb. yeni itkiler vardr: Topluluk haline gelmeler, evre sal, sfr gelime hz, uyuturucular- gibi yeni denetleme giriimleri sz konusudur. Oysa iin iin kaynama konusunda fazla dlemeye demez. nk o geici ve baarsz olmaya

mahkum edilmitir. in iin kaynayan sistemlerden, patlayan sstemlere geilirken gei dengeli bir ekilde olmamtr. Her zaman iddete bavurulmutur. Bizim de iin iin kaynayan evreye geiimiz iddete dayal ve felaket nevinden bir ey olabilir. ya da Toplumsaln Sonu Toplumsal, ak seik ve tek anlaml bir sre deildir. Modern toplumlar gelime yanls bir toplumsallama ya da bir toplumsallktan kurtulma srecini baarabilecek midirler? Her ey bu terime verilecek anlama baldr. Oysa bu terimin kesin bir anlam yoktur ve sahip olduu anlamlarn hepsini tersine evirebilmek mmkndr. Toplumsal gelimenin kilometre talar iin de benzer eyler sylenebilir (kentleme, sanayi younlamas, retim, i, tp, okuma-yazma, sosyal sigortalar, toplumsal gvenceler vb.). En etkin toplumsallatrma arac olan Kapital de dhil olmak zere btn bunlarn toplumsal ayn devinim iinde rettikleri ve yok ettikleri sylenebilir. Soyut srelerden oluan toplumsaln daha nceki toplumlarn simgesel ve ritel kalntlar stne kurulduu dnlecek olursa, gncel kurumlarn giderek daha soyut yinelemeler rettikleri sylenebilir. Oysa bu tketici ve yok edici soyutlamay toplumsaldaki en sengin tz iin harcayabilirler. Bu bak asndan toplumsaln sahip olduu kurumlarn geliimiyle doru orantl bir ekilde geriledii sylenebilir. Kitle iletiim aralar ve haberle hzlanan sre en st yaygnlama dzeyine ulamaktadr. Kitle iletiim aralar, btn kitle iletiim aralar, haber, btn haberler iki ynde gidip gelmektedirler. Grnte daha ok toplumsal retirken, toplumsal ilikilerle toplumsaln kendisini derinlemesine ntralize etmektedirler. Oysa toplumsal retenler (kitle iletiim aralar, haber) ayn zamanda onu ykmakta ve rettii kitleler tarafndan emilmekteyse sonuta toplumsal, anlamsz bir tanma dnmektedir. Bu terim btn sylevlerde evrensel bir kandrmaca ilevine sahiptir ve hibir eyi zmlemedii gibi, hibir eyi de belirlememektedir. Yzeysel ve yararsz olduu gibi nk her grnd yerde bir baka eyi gizlemektedir: Meydan okuma, lm, ayartma, ritel, yineleme gibi- bir soyutlamayla, bir kalnt ya da toplumsaln bir sonucu hatta bir simlasyon ve bir gz yanlsamas olduunu bile gizlemektedir. Toplumsal iliki terimi karmak bir terimdir. Toplumsal bir iliki ne demektir, toplumsal ilikilerin retimi ne demektir? Burada her ey bir simlasyona dnmtr. Toplumsal, tanm gerei, bir anda ortaya kabilen bir ba ya da bir iliki midir? Eer byleyse toplumsal ciddi bir soyutlama ve rasyonel bir cebir ilemine tabi tutulmu demektir- ya da iliki terimini zorla rasyonalize ettiinden baka bir eye mi dnmtr? Toplumsal ilikinin orada bulunma nedeni belki de bakadr, rnein yok edicilii yznden orada olabilir. Belki de toplumsal denen eyin altna kaln bir izgi ekmekte ya da onun sonunu haber vermektedir. Sosyal bilimlerse hem bu toplumsal ilikiyi hem de bu toplumsaln sonsuzluunu aklamaya almlardr. Oysa oynadklar oyunu bozmak gerekmektedir. nk toplumsaln yaamad toplumlar da vardr. Tarihsiz toplumlar da. Bu toplumlarda simgesel zorunluluk alar ne toplumsala, ne de ilikiye dayanmaktadr. Oysa dier uta bulunan bizim toplumumuz beki de toplumsal yok etmekte ve toplumsal toplumsaln glgesi ad altnda gmmektedir. Toplumsal

eitli ekillerde yok edilebilir ne kadar yok etme ekli varsa, o kadar da tanm vardr. Toplumsaln ok ksa bir sreyle bizim toplumumuz iindeki simgesel biimlenmeler arasnda yaamay baard sylenebilir. Oysa daha nce byle bir ey olmamtr. Daha sonra da olmayacaktr. Sosyolojiden baka onun sonsuzluuna tanklk edebilecek bir ey yoktur. Ve sosyal bilimlerdeki laf kalabal ise o kaybolduktan sonra daha uzun bir sre devam edecektir. ki yz yldr bitip tkenmek bilmeyen bir enerjiye sahip olan toplumsal, bu enerjiyi giderek yeri deitirilmi ve younlatrlm sreler araclyla elde etmektedir. Sonsuza uzanan bir perspektife sahip olan toplumsal (uzam ve zaman gibi toplumsal da, sonsuza uzanan bir perspektiflemeye neden olmutur) her eye bir anlam vererek uyumlu klan, merkeziletirilmi bir perspektiftir. Toplumsaln tanmysa ancak bu panoptik perspektif dorultusunda yaplabilir. ster politika ya da ekonomi, isterse resim ya da mimarlk olsun perspektifin bir simlasyon modeli olduunu unutmamak gerekir. zellii ise dier modellerde duyulmam, grlmemi nesnellik ve gereklik yanlsamalarna yer vermesidir. Toplumsal belki de ok byk bir yanlgdr. nk toplumsal adl bir orta oyunu, belki de hibir zaman iin derinlemesine bakldnda eyler hibir zaman iin toplumsal bir ekilde deil, simgesel, sihirli ve irrasyonel bir ekilde yaamtr. Bunun altnda Kapitalin topluma meydan okuma forml yatmaktadr. Bir baka deyile bu perspektifte panoptik, gereklik, rasyonellik ve bir retkenlik makinesi olan Kapitalin nesnel bir amac ve akl yoktur. O her eyden nce bir iddettir ve bu iddet toplumsala toplumsal araclyla uygulanmaktadr. Kart ve dayanma iindeki bir toplumsal ve bir sermaye tanm Kapitalin umrunda bile deildir. Kapital temelinde toplumsal bir makine deildir. Bir baka deyile onun dneminde de hibir zaman bir toplumsal szleme yaplmamtr. Gemite de yasal olarak ayr sreler arasnda hibir zaman byle bir szleme yaplmamtr btn bunlar hava cvadr. Uruna savalacak eylerle, meydan okumalardan baka bir ey yoktur: Bir baka deyile iinde toplumsal ilikinin bulunmad baka eyler de vardr [meydan okuma: Olumu bir yapdaki iki kutup, iki terim arasndaki karlkl diyalektik iliki deildir. O, her terimin yapsal konumunu, her kiiyle onun karsnda yer alan herkesi ve zellikle de meydan okuyan yok eden bir sretir. Bylelikle iinde yaad zamana ters dtnden bir ilikiye neden olmas dnlemez. Mantk artk deiim deerinin geerli olduu bir mantk deildir. Deer konumlaryla, anlam konumlarnn terk edildii bir mantktr. Meydan okuyan kii ise her zaman iin intihar eden, ancak zafer kazandran bir intihar biimini semi olan kiidir. Deer anlamn yok edilmesini (kendi anlamnn demek istiyoruz) amaladndan karsndakini her zaman iin ayn deerde olamayacak daha abartl bir yant vermeye zorlamaktadr. Meydan okumann hibir zaman iin bir anlam, bir isim, bir kimlikle edeerli olabilecek bir anlam, bir ismi, bir kimlii olmamtr meydan okuma, anlama, iktidara, gereklie, iinde yaanlan varolu biimine ve bu ekilde yaamaya kar bir meydan okumadr. ktidara, anlama ve deere yalnzca bu tersine evirme olay bir son verebilir yoksa ne kadar uygun olursa olsun hibir iktidar ilikisi ona bir son veremez. nk iktidar ilikisi kutuplam, ikili ve yapsal bir iliki iine girdiinden yeni bir anlam ve iktidar uzam yaratmaktadr. Burada ileri srlebilecek pek ok varsaym vardr: I- Toplumsal diye bir ey hibir zaman var olmamtr. Toplumsal bir iliki hibir zaman sz konusu olmamtr. Hibir ey toplumsal denebilecek bir ekilde i grmemitir. te bu meydan okuma, ayartma ve lm tablosu iinde yalnzca ve yalnzca simle edilmi toplumsal ve toplumsal iliki vardr. Byle bir durumdaysa gerek, gizli ya da ideal bir toplumsall

dlemek hibir ie yaramamaktadr. Byle bir ey yapmak simlasyona yer deitirtmek anlamna gelebilir. Toplumsal denen ey simle edilmise bana gelebilecek en kt ey ani bir ekilde bu simlasyondan kurtarlmak olacaktr. Bylelikle bir gnderen (rfrence) alan olmaktan kan ve oyun oynamaya bo veren toplumsal bir anda iktidar, iktidarn oyununu, ve onu yaatan toplumsaln aynasn da ykmaktadr. Simlasyondan kurtarma bylelikle bir meydan okumaya (kapitalin toplumsala ve topluma meydan okuma biiminin tersi) dnmektedir. Kendi zgn mantklarna gre kapitale ve iktidara bir meydan okuma oysa anlarn bir mant yoktur. Toplumsal uzam simlasyonu bozulur bozulmaz buharlap yok olmaktadrlar. Bugn byle bir olaya tank olmaktayz. Toplumsal dncenin paralanmas, toplumsaln iine kapanmasyla, glgesinin yok oluuna tank olmaktayz. Bu toplumsal oluturan ve onu reten dnceye kar gerek bir meydan okumadr. stelik btn bunlar bir anda olup bitmektedir. Sanki daha nce toplumsal diye bir ey yokmu gibi. Bu bir gelime ya da devrime benzemekten ok bir felakete benzeyen bir ktr. Bir toplumsal krizden ok, rettii dzenin emiliine benzemektedir. kmekte olan toplumsal iin taze kan yerine geen (deliler, kadnlar, uyuturucu madde bamllar, sulular vb.) marjinal kalntlarla hibir ilikisi yoktur. Bu sre artk yeniden toplumsallatrlamaz. Toplumsal gereklik ve rasyonellik ilkesi gnein douuyla yok olan hortlak gibi buharlap umaktadr. II- Toplumsal diye bir ey her zaman var olmutur. stelik her geen gn daha da gelimektedir. Her eyin iine girmekte ve ortalkta toplumsaldan baka bir ey grnmemektedir. Yok olacana bir zafer kazanmtr. nk toplumsaln gereklii kendini her yerde kabul ettirmitir. nsann nesnel geliimi denen nyargy bir olguya dntren toplumsala kar, kendisinden geriye kalan her eyin bir artk, belki de toplumsaln bizzat kendisinin bir artk olduu sylenebilir. nk toplumsal, gereklii, ancak bu ekilde alt edebilmitir. Giderek byyen ve neredeyse evrensel bir boyuta sahip olan simgesel bir dzenin yaygnlamas. Bir kalnt olarak gerein yerini alan ey toplumsaln ta kendisidir. Bu ok kurnazca bir lm biimidir. Bu durumda toplumsaln iine giderek daha bir battmz sylenebilir. Bir baka deyile hep birlikte toplumsaln dna pskrtlmekteyiz ya da lm bir alma biimi, l ilikiler ve bu ilikilerin ikinlemesi, l bir dil ve dizimler (iliki teriminin kendisi zaten lmtr ya da lmek zeredir) stne kurulu terrist brokrasilerdeki gibi korkun bir karmaklk iinde yayoruz. Bu durumda toplumsal lmtr diyemeyiz, nk toplumsal bundan byle zaten bir lm depolama alan anlamna gelmektedir. te yandan biz zaten spersosyal bir uygarlk ya da andrlamayan, yklamayan toplumsaln yaygnlamasyla birlikte genileyen bir kalnt uygarl iinde yaamaktayz. Artk ve yeniden ileme: Toplumsal, amacn oktan yitirmi olan bir retim evresinden karak yumaklam ve (tarihsel) yazm btnyle durdurulmu, kendi ekseni etrafnda dnerek betimledii her devrimle birlikte byyen bir toplumsaldr. Bylelikle toplumsaln tarih boyunca kalntlarn rasyonel bir ynlendirilii olarak nasl byd ve yakn bir gelecekte bu kalntlar tarafndan rasyonel bir ekilde nasl retildii grlecektir. 1544 yl, Pariste ilk dknler evinin ald tarihtir. Serseriler, deliler, hastalar, toplumun dlad ve bir kalntya dnm olan herkes, o srada henz yeni domu bulunan toplumsal tarafndan bakma alnmlardr. Bu bakm 19. yzylda Sosyal Yardm, 20. yzylda da Sosyal

Sigortaya dnecektir. Toplumsaln gelimesiyle birlikte doru orantl olarak neredeyse toplumsaln btn de kalntlam ve kendisine bir halka daha eklenerek boyutlar geniletilmitir. Artklar tm bir toplumu kapsadndaysa kusursuz bir toplumsallamayla kar karya kalnmaktadr. Herkes bunun hem dnda hem de iindedir. Herkes hem tmyle dlanm hem de toplumsallatrlmtr. Simgesel btnleme, ilevsel btnlemenin yerine gemitir. levsel kurumlar, simgesel btnletirmeden kurtulan kalntlaryla ilgilenmektedirler bir ismi bile olmayan toplumsal bir srecin bir anda ortaya kt grlmektedir. Toplumsal ilikiler bu zlmeyle doru orantl olarak yeermeye, yaylmaya ve zenginlemeye balamtr. Sosyal bilimlerse btn bunlarn allanp pullanm bir sonucudur. Bu terk edilmilik duygusunun bir sonucu olduu bilinen toplumsal adl sre konusunda: Toplumun zavall yelerine kar olan sorumluluu gibi bir deyimin tadna doyum olmamaktadr. Le Monde gazetesindeki Toplum bal altnda her nedense gmen iiler, sulular, kadnlar vs.nin bulunmas, bir baka deyile: Hibir zaman iin toplumsallatrlamayacaklarn bulunmas ve toplumsal bir durumun patolojik bir duruma dnmesine neden olmalar olduka ilgintir. Yutulmas gereken boluklar ve toplumsaln yaygnlamasyla birlikte yaltlan paralar vardr. Toplumsala ait olas en uzak snr noktasnda yer alan bu kalntlar bylelikle onun hukuki alan iine girmekte ve geniletilmi bir toplumsallk kavram iindeki yerlerini almaktadrlar. Toplumsal adl makine de ite bu arta dnecektir. Toplumsal kendi yolunda ilerlerken btn artklar yok ettiinden sonuta kendisi de bir arta dnecektir. Kalnt durumundaki kategoriler Toplum bal altnda toplandnda toplumsal bizzat kendisini bir artk olarak sunmaktadr. Byle bir durumda zgn bir yap gibi grnmek yerine, artk ve artklarn ynetimi gibi grnecek olan toplumsaln, toplumsal szleme (Rousseau) ve toplumsal ilikiyle ilgili rasyonelliine ne olacaktr? Bir arta dnt andan itibaren toplumsal, bir sre ya da pozitif tarihin iinde yer alamaz. O artk bir lm ynetim ve ylm yeridir. Hibir anlama sahip deildir. nk bundan byle baka ilerle ilgilenmeye alacaktr. O artk bir dkya dnmtr. Hibir ideal perspektife sahip deildir. nk artk lp gitmi, alp geilmi bir hiliktir. lmden geriye kalan ve kendisiyle uzlalamayan bir eye benzemektedir. Bunun stneyse bir lm politikasndan baka bir ey oturtulamaz. O, zorunlu bir iine kapanma ve zorunlu bir dlamadr. Toplumsal, retici akl gstergesi ad altnda artk bir ie kapanma alanna dnmtr. Belki de gnmzde toplumsal adl bir mekn bile yoktur. te bu kalntlarn ynetili perspektifine baklarak toplumsaln ne olduu sylenebilir. Bir hak, bir gereksinim, bir hizmet, yalnzca ve yalnzca bir kullanm deeri. Dahas politik ve karmak bir yap. nsan misafir edip, kucaklayan bir yap. Kullanm deeri olarak, toplumsaln ekonomik deerinin sonuna kadar gidildiinde toplumsaln bir yuva olarak ekolojist bir deere sahip olduu grlmektedir. Bireyin evreyle olan ilikilerinde toplumsal bir denge biimi ya da ekosistem olarak insan neslinin homeostase (eitli yaplardaki canl organizmalar arasndaki denge) ve sper biyolojisidir hatta bir yap bile deildir: Bir tz ya da besleyici bir tzdeki scak ve proteinli bir anonimliktir. Yaama glkleriyle dolu her alan bir ana gibi koruyan ya da her trl sigortay yapan irketler gibi, yaamn her tarafta nitelikli olmasn salamaya alarak, yitik bir yaamn edeerlisi olmaktadr- temizleyici, sigortalayc, edilginletirici ve mdahaleci bir toplumsalln gerilemi biimi. Bu biim ise toplumsal enerjinin en adi biimidir. Davranlarn ve evrenin yararll stne kurulmutur. Bizim iin toplumsal byle bir biime

sahiptir bu entropik bir biimdir- ya da bir l biimidir. Ek: Toplumsal ya da Artn levsel Deerlendirilmesi Zenginlii bir baka ekilde datma yolu bulunmad srece toplumsala den grev: Dzeni kerterek, tahamml edilmesi olanaksz bir topik duruma neden olabilecek bu zenginliin fazlasn emip, temizlemektir. Eskiden dini bir yan da bulunan, birikmi bir "artk" brakmayan ve her trl zenginliin tersine dndrld bir dzen dncesi bizim gibi toplumlar iin dnlmesi olduka g olan bir eydir. Zaten bunu beceremedikleri -ve her zaman bir fazlalk, bir "artk" retebildikleri- iin bu sonuncular demografik, ekonomik ya da dil dzeyinde bir anlama sahip bir "toplum" oluturabilmilerdir -bu dzende "artk" yok edilmek durumundadr (hibir zaman iin kurban edilmemelidir nk bu ok tehlikeli bir eydir). Bu "art" ortadan kaldrmak yeterli bir giriimdir. Bu anlamda Toplumsal: "Artk" retip, onu yok etmek demektir. Btn zenginlikler kurban edilebilseydi insanlar gerein ne anlama geldiini bilemezlerdi. Btn zenginliklere sahip olabilselerdi yararl ve yararsz olann bir anlam kalmayacakt. "Toplumsaln" grevi artn yararsz bir ekilde tketilmesini salayarak bireylerin kendi yaamlarn yararl bir ekilde ynetmelerini salamaya almaktr. Kullanm ve kullanm deeri temel bir ahlak oluturucusudurlar. Var olma biimleriyse: Alk ve hesaplama simlasyonu eklindedir. Sahip olduumuz zenginlikler yeniden datlabilseydi kullanm deeri kendiliinden ortadan kalkard (lm iin de ayn ey sylenebilir, eer lmn yeniden datm ya da balangtan bugne yeniden dzenlenmesi mmkn olsayd bir kullanm deeri olarak yaam kendiliinden ortadan kaldrrd). Bylelikle bir anda kullanm deerinin vahi ve mutsuz bir ahlaki szleme olduu ve her eyde ilevsel bir hesaplamay zorunlu kld ortaya kard. Oysa bizi lm ynetmektedir. Egemenlii altnda bulunduumuz kullanm deeri fantazm tarafndan zehirlenmi olan bizler, zenginliklerin ve lmn yeni batan datlmas felaketine tanklk etmeye dayanamayz. Oysa her eye yeniden balama zorunluluu yoktur. Geriye bir eylerin kalmas gerekmektedir. Toplumsal da zaten bu geriye kalanla ilgilenmektedir. Bugne kadar araba, ev ve dier "mallar" bireylerin fiziki ve zihni isteklerini az ok yantlayabilmilerdir. Ya btn zenginlikler yeniden paylalmaya kalklsayd o zaman ne olurdu? Hep birlikte yok olurlard denebilir -lml bir ekonominin ll gidii arplacak, yaplm olan hesaplarla amalar anlamlarn yitireceklerdi. Deerler sistemindeki ani bir denge bozukluu rnein (bir lkede dvizlerin aniden artmas o lke parasnn yklmasn salayan en hzl ve radikal zmdr). Sonu olarak ya hepsi bir ylma toplumunda olduu gibi kullanm deerinin patolojik bir dalmna geri gnderilecek (3-4 araba sahibi olmak gibi) ve bu kullanm deeri de hipergereki bir ilevsellik iinde yok olacaktr. Her "artk" edeerlik sistemini yok edebilir. Eer lsz bir ekilde yeniden datlrsa ayn zamanda bizim zihinsel edeerlikler* sistemimizi de bir umutsuzlua sevk edecektir. yleyse kurumlam toplumsaln, zenginliklerin kayna olmas ve yaylmasnda ana kalp ilevi grmesiyle, onlarn denetlenmi alnmasnda bir arac olarak ngrlmesinde bir tr bilgelik vardr. *Bu edeerlikler sistemi zorunlu olarak kapitalist ekonomi politie bal deildir. Bir i ve cret,

hak etme ve zevk alma arasndaki denge, her trl burjuva ahlaknn tesinde bir kendini lme ve bir direni biimi olabilir. Edeerlisi olmayan bir eyin elimize gemesi karl denemeyecek bir iyilik eklinde olabilir. Toprak ya da alma gibi insana zg bir edeerlik tarafndan satn alnamad ya da yeri doldurulamad takdirde insan saran ve lmcl bir etkisi olan u tanrlara zg savurganlk ve ltufkarlk Holderlin'i ldrtmtr. Burada burjuva ahlakyla hibir ilikisi olmayan bir tr baka bir yasa vardr. rnek olarak zenginlik ve mutlulua en yakn insanlardaki lmcl can skntsn verebiliriz -ya da byk bir maazaya girmi olan mterilere her istediklerini bedava alabileceklerini sylediinizde ne olacan syleyelim: Panik, Devletin, kendilerine sahip olduklar zm balarn skmeleri iin bu balardan kazanacaklar parann ok stnde bir para vermesi karsnda baclar bir bozguna uram gibi olmulardr. Her eyi yeni batan dzenlemekten aciz, bir kullanm deerine indirgenmi bir toplumda, toplumsaln kurumlamas ve "nesnel" bir ekilde arur edilmesinin altnda bir tr zeka ve bilgelik yatmaktadr. Bunun ad: Prestij olaylar, Concorde ua, aya gitme, uydular hatta aptalca vaatler nedeniyle kamu harcamalar ve Sosyal Sigortalardr. Aptallk ve kullanm deerinin snrlarn da izen bir zeka. Gerek saflar, her trl sosyalistlerle, hmanistlerdir. nk onlar btn zenginliklerin yeniden datlmasn ve yararsz bir ekilde harcanmamasn istemektedirler. Kullanm deerini savunan sosyalizm toplumsal karsnda hepten arafa dolanmaktadr. nk toplumsaln, insanlar ve eylerin optimal kolektif bir yneticisi olabileceini sanmaktadr. Oysa toplumsal hibir zaman byle bir eye benzememitir. Btn sosyaliste umutlara karn o mantksz, denetlenemeyen korkun bir patlamaya benzemi ve optimal bir ynetimi hi gznn yana bakmadan ykp harcamtr. Zaten byle olabildii iin ilevseldir. Bylelikle (idealistlerin brmelerine aldr etmeden) roln ok da iyi oynamaktadr. Bilinli olarak arur etmeye yn vermekte, kullanm deerini kendine ramen ayakta tutmakta ve gereklik ilkesini kurtarmaktadr. Toplumsal iyiyle, ktnn ve her trl ahlaki dzenin ayrmlanmasnda karlalan u zorunlu nadir olan imal etmektedir -Marshall Sahlins'in betimledii "ilk bolluk toplumlarnn" bundan bihaber olduklarn biliyoruz. Sosyalizm genellemi zenginlikten yararlanmay savunarak, bu ender bulunan yok etmeye alrken ayn zamanda kusursuz bir grnme kavuturmaya alt toplumsal da yok ettiini grememektedir. Bu bak asndan toplumsaln lm sorunu, iyice yalnlamaktadr. Toplumsal da dahil her ey kullanm deerine dntnde, iinde yaanlan dnya, Marx'n dlediinin tam tersine, hi tepki gstermeyen bir dnya olmaktadr. nk Marx, gzele doru giden bir toplumsaln iinde emilmi olan bir ekonomik yapy dlyordu. Oysa bamza gelen ey, toplumsaln bir ekonomi politik iinde (sradanlatrlarak) emilmesidir. Bunun adna da ancak "iletme" denebilir. Toplumu kurtaran ey sahip olduu zenginlikleri kt bir ekilde kullanmasdr. Mandeville'in, Arlarn Masal'ndan bu yana deien bir ey yoktur. Sosyalizmin de buna kar yapabilecei bir ey yoktur. Btn ekonomi politik bu terslii, bu toplumsal ileyiin uursuz karmakln zme amacyla icat edilmitir. Ancak her zaman iin ikinci dereceden bir ileve sahip olduundan baarszla uramtr. Ya da politikann, toplumsaln iinde eriyip, yok oluunu grdkten sonra baarya ulamak zeredir. Yaadmz dnem toplumsaln ekonomik tarafndan emildii bir dnem midir? Daha da politiklemi, "Ubris"siz (zellikle gurur konusunda her trl lszl belirleyen Yunan kkenli bir isim.) ve hala kapitalist dnemi belirleyecek olan lszlk ve arln bulunduu ekonomik dzen.

III- Toplumsal diye bir ey vardr ancak u anda yle bir ey yoktur. nk o uyumlu bir uzam ve gereklik ilkesi olarak var olmutur. Toplumsal iliki, toplumsal ilikilerin retimi, dinamik soyutlama olarak toplumsal, tarihsel ztlklar ve kartlklar uzam olarak toplumsal bir yap, kazanlmas gereken bir sava, bir strateji, bir ideal olarak hep var olmutur. Btn bunlarn bir anlam olmu ve bir eyler sylemek istemilerdir. Toplumsal her zaman ne ilk varsaymdaki gibi bir aldatmaca ne de ikinci varsaymdaki gibi bir kalnt olmamtr. Oysa iktidar ve kapital olarak anlam kazanmaya balamas ayn zamanda retime ait, ideal bir uyumlulua sahip snrl ve rasyonel bir dalm alanna girmesiyle mmkn olmutur. Ksaca bu i ikinci dereceden bir simlasyonun dar alan iinde olup bitmitir. Bugn nc dereceden bir simlasyon tarafndan emilerek ldrlmektedir. Artk toplumsala ait perspektif bir uzam yoktur. (Toplumsal) Szlemenin rasyonel toplumsallyla, diyalektik toplumsallk (Devlet ve sivil toplum, kamu ve zel kesim, toplumsal ve bireysel) yerlerini, iletimin, kendilerini elektrikleyen binlerce taktik kombinezon ve srekli dolanmn mknatslad (geici bir yer ekimi blgesinde tutulan milyonlarca molekl ve parack tarafndan transistorize edilmi) bir ebeke ve devreler dzeninin toplumsallna brakmaktadr. Bunun adna hala socius denilebilir mi? Los Angeles'ta toplumsallk denen eyin anlam nedir? Ya daha ileride, gelecek kuaklar iin toplumsallk denen ey hangi anlama gelecektir? (nk Los Angeles, bugn hala TV, sinema, telefon ve otomobil an yaamaktadr). inde yaayan bireylerin birer terminale dntkleri, artk ne denetlenebilen ne de ortak bir ekilde kullanlabilen yan yana konmu bir iletiim uzamndan ibaret parampara bir toplumsallk. Oysa toplumsal ancak perspektifin bulunduu bir uzam iinde var olabilir. Ayn zamanda bir caydrma uzam olan simlasyon uzam iinde de lr. Simlasyon uzam gerekle modelin birbirlerine kartklar bir uzamdr. Gerekle rasyonel arasnda artk ne eletirel ne de speklatif bir uzaklk vardr. Modellerin gerek iinde yanstlmas diye bir ey de yoktur. (Bu olay Borges'in bir yaptndaki bir haritann gerek uzamn yerini almasna benzetebiliriz.) Ancak burada dnm ayn alan iinde, u anda burada, gerekten modele inilerek yaplmaktadr. Bunun ad korkun bir ksa devredir. nk gerek, hipergerekletirilmitir. Ne gerekletirme ne de idealletirme yalnzca ve yalnzca hipergerekletirme vardr. Hipergerek ise gerein iddet yoluyla deil, modelin iktidar dzeyine ykseltilmesiyle yklmasdr. ngrme, caydrma, nleyici dnm, vs. eklinde dnlen model gerein yutulduu bir ember gibi i grmektedir. Bunu, gerein gerekten daha gerekmi gibi grnd ve yakalanmas ya da alglanmas ok g, ok gizli ve ok kurnazca ekilmi izgiler araclyla grmek mmkndr. Btn iletiim ve enformasyon aralarnn grevi (konumalar, canl yaynlar, sinema, drst-televizyonculuk, vs.) bu gerei ya da bu haddinden fazla gerek olan retmektir. Oysa haddinden fazla mstehcen ve porno denebilecek bir gerek sz konusudur. Aynen pornografik filmlerde yaplan zoomlara benzeyen, hibir zaman iin bu ekilde var olmam olan ve aslnda ancak belli bir uzaklktan bakldnda bir anlam kazanan geree bizler haddinden fazla yaklatrlmaktayz. Her trl gerek olasln kusursuz bir duplikasyonla caydrma; makroskopik bir ar sadakat, hzlandrlm bir yeniden kazanma, bir doyum noktasna ulatrma, gerekle gerein yeniden

canlandrlmas arasndaki uurumun kapanmas sonucunda, gerein enerjisinin iinden getii ayrk kutuplarn iin iin patlamasyla caydrma. Bu hipergereklik, hem sistem hem de gnderen olarak ortadan kaldrp model dzeyine ykselttii bir gerei yok etmektedir. Bu hipergereklik toplumsal da ayn ekilde yok etmitir. kinci dereceden bir simlasyon olmay baaran toplumsal, nc dereceden bir simlasyona dnememektedir. nk bu mstehcenlemi haliyle, umutsuzca ve hz azalp gc artan sahneye koymalar araclyla kendi kazd ukura dmtr. Hipergerekletirilmi toplumsaln gstergeleriyle her yerde karlamak mmkndr. Bunlar toplumsaln zamanndan nce ortaya kan ve ortal kaplayan gstergeleridir. Toplumsal ilikinin saydaml her yerde grlmekte, anlatlmakta ve tketilmektedir. Toplumsal tarih hibir zaman iin bir devrime yol amamtr. Olsa olsa toplumsalla, devrim gstergeleri tarafndan hzlandrlm olabilir. Toplumsal bizi hibir zaman iin sosyalizme gtrecek zamana sahip olmamtr. nk kendisine hipersosyal ve hipergereklik tarafndan ksa devre yaptrlmtr (Bunun ad belki de sosyalizmdir?). Bylelikle proletarya "kendi kendini yadsyacak" zaman bile brakmamtr. Snf kavram gln, geniletilmi "alanlar kitlesi" gibi bir benzetme ya da gemitekini anmsatan bir proletarya simlasyonu iinde beklenen tarihten ok nce ortadan kaldrlmtr. Bylelikle ekonomi politik, diyalektik olarak alp geiliini, btn gereksinimlerin halledilmesi ve eylerin optimal rgtlenmesini salamadan, stelik btn bunlarn bir temeli olup olmadn grmeden nce, ekonominin hipergereklii (retimin ar bir ekilde artmas, talep retiminin mal retiminin yerini almas ve bitmeyen bir kriz senaryosu) tarafndan yutulmutur. Bundan byle hibir ey kendi yok oluuna tank olamayacaktr. nk hibir ey gerein yerini alm olan bu simlasyondan kaamamaktadr. Bu arada toplumsal srrn bile aklayamadan teki dnyaya gm olacaktr. Oysa toplumsal ve sosyalist dncenin inanlmaz safl karsnda bizi duygulandracak o kadar ok anmz var ki. Sosyalizm, evrensellemek ve bu arada o evrenselliin iine ok karmak ve elikili bir "gereklik" ideali sokmak istemitir. Kalntsal ya da dsel, daha da kts bundan byle simle edilmi ve yok edilmi bir "toplumsal"n ansyla yaayacaz. Sosyalizmin Kendinden Gemesi "Belli bir noktadan sonra tarih gerekliini yitirmitir. Btn insanlk farkna bile varmadan bir anda gereklii terk etmitir. Gemite olan bitenlerin gerek olmadklarn anlayabilmemiz mmkn deildi. Bundan byle amacmz bu yok olu noktasn bulmak olacaktr. Bu noktay bulamadmz srece gncel yok olu srecinden kurtulabilmemiz mmkn deildir. Bu ise dayanlmas ok g bir dncedir." Canetti Fransa'nn u anda sosyalizmin kendinden gemi bir biimine sahip olduu varsaymn ileri srebiliriz. Bunu anlayabilmek iin Mitterand'n yzndeki o kendinden gemi kara toprak arsn grmek yeterlidir. Kendinden geme genel olarak saf bir konum, saf bir biim, ieriksiz ve tutkudan yoksun bir biime geitir. Tutkunun kart kendinden gemedir. te bu anlamda Devletin de kendinden gemi olduu sylenebilir. Tutkudan yoksun, kimsenin

temsil etmeye almad, duyarlln yitirmi ancak d grnm (saydaml) asndan ok gl bir Devlet, politika-tesi denebilecek bir kendinden gemilik biimini almtr. Bir yandan bu Devlete hi kimse inanmazken, te yandan herkes kendini btnyle devlete adamakta, ona sahip kmakta ve politik adan ortadan kaybolmu ya da kaybolmakta olan u tek biimi yani Devleti evrensel boyutlarda talep etmektedir. Benzer eyler sosyalizm konusunda da sylenebilir. Bir anlamda saf sosyalizm byle bir ey olmal. Bir ama uruna ilerledii yolda, gerekliini yitirmi bir modelin akl almaz ykselii. Belli bir kopu srecine gre sol ne sa devirmi ne de onun yerini almtr. Solun ortaya k srecinde tuhaf olan bir eyler vardr ve bu tuhaflk san ortadan kayboluunun zorunlu bir sonucu olmasndan kaynaklanmaktadr. Sa zaten uzun bir sredir yokmu gibi birdenbire ortadan silinip gitmitir. Bunun byle olaca belliydi. Oysa sol da uzun bir sreden bu yana yoktur. Ancak bu durum, solun, Fransz toplumunun temel amac buymu gibi bir anda, olaanst bir ekilde ortaya kmasna neden olmutur. Bu sanki sonsuza dek srp gidecek ulusal bir miras gibidir (Bu miras zaten hemen Panthon, Mont-Valrien, vb. trenlerle kutsallatrlmtr). Bu pazarlama sonu olarak ulusal miras ylnn talandrlmas olarak nitelendirilebilir. yleyse bu ne bir devrim ne de tarihi bir olaydr. Bu olduka geciktirilmi tarih-sonras (post-historique) bir tr doumdur (bunun bir dk olduuna kesinlikle inanlabilir). Bu, kapitalin Fransz toplumuna aktrmadan yapt bir tr gizli bir ocuk benzeri, ok zel bir rahatlama biimidir. nce filizlenen, sonra gizli gizli gelien ve bir anda her yan kaplayan bir ey gibi. Tpk Alien filmindeki gibi. Sol, Alien adl canavarn kendisidir. Bu olayn kendisi genelinde devasa bir zel efekt gibidir -ok da baarldr-. Bu insann iini bayltan popler yazgmzn ksa sren bir kendinden geme andr. Btn bunlarn: alanlarn, sendikalarn, politik partilerle, pek ok bireysel irade ve giriimin ok uzun sren toplumsal ve politik bir mcadelenin meyvesi olduuna inanabilmek isterdim -ama bundan kesinlikle emin deilim. Seimlerin politik tz konusunda insanlarn da herhangi bir yanlgya dm olduklarn sanmyorum. Onlar da bu durumdan kendilerine gre -neredeyse sinematografik denilebilecek bir ekilde yeni seim adl arac bir zel efekte dntrp, kendisine tm kazanma yollarnn alm olduu bir sol zerine bahse tutuarak -yararlanmay bilmilerdir. "Biz kazandk!" Ancak dikkat, bu devasa gven bir meydan okuma biimindedir yani terimin tm anlamlarnda solla alay edilmektedir. lkeyi temsil edenler bu konuda olduka nahiftirler. Seilmi olmalarn popler bir onaylama ve rza eklinde alglamaktadrlar. Oysa birinin iktidara doru itilmesinden daha karmak bir ey olamayaca ve halk iin en keyif verici gsterinin her zaman iin politik bir snfn baarszl olduundan bihaber gibidirler. O ok nl "popler bilincin" derinliklerinde bir yerde, hangisi olursa olsun politik snf onun iin bir dman olarak kalmaktadr. En azndan byle olduunu ummak gerekir. Seimlerin temsil ettii (acting-out) bir ey varsa, o da insanlarn byk bir ounluu iin umutlarnn gerekletii bir irade ve temsil etme biimi olarak sosyalizme bir ballk ifadesi eklinde alglanamayacadr. nsanlar daha ok estetik ve ahlaki adan etkilemi olan bu seimlerin, tarihsel ve politik adan bir neticeye ulaabileceini sanmyorum. Zaten nemli olan da o kendinden geebilme duygusudur. Deiiyor, deiecek! Bu deiime tarihsel bir ap

geme ya da bir amallk anlamnda inanlmamaktadr. Bu daha ok bir rza gsterme, inanma niyeti eklinde tezahr etmektedir. Yenilie, deiiklik hatta moda oyunlarna atfedilen tuhaf ve devingen bir inan biimi. Bunu kesinlikle mecaz bir anlamda ya da hafife alnabilecek trden bir ey olarak sylemiyorum. Szcn yazl anlamnda politik adan ekiciliini yitirmi olan bu sosyalizmle, bu kendinden gemi ve cinsel adan ekiciliini yitirmi olan sosyalizmle birlikte, moda alannda (moda da kendinden gemi ve cinsellik tesi bir konuma ulamtr) nasl hazr giyim (prt--porter) ana girilmise, ayn ekilde bir hazr inan (prt--croire) ana girilmitir. Sosyalizmin bir model olarak iktidara geii, onun tarihsel bir olay olarak ortaya k srecinden tamamyla farkldr. Bir olay, bir mit, bir sarsc g olarak sosyalizmin, nasl sylesem, kendi kendine benzeyebilme ve bir modele dnme gcne sahip olacak zaman olmamtr. Toplumla btnleebilecek zaman olmamtr -bu adan bakldnda sosyalizm duraan bir konum olarak nitelendirilemez ve zaten ok ksa sren tarihsel klar yapmtr. Oysa gnmzde sosyalizm duraan ve inanlabilir bir model olmaya almaktadr -bu artk devrimci bir zorunluluk deil, bir deiim simlasyonu (gelitirilebilecek en gzel senaryo anlamnda simlasyon), ayn zamanda bir gelecek simlasyonudur. Bu evrende hibir gerek srpriz, iddet, taknlk ve tutkuya yer yoktur. Her model gibi sosyalist model de btnyle kendine benzemek ve hipergereklemek zorundadr. te bu yzden onun kendinden gemi bir model olduunu sylyorum nk hipergerek kendi kendine benzeyen donup kalm bir gerein kendinden gemesi, dselin alanndan atlarak kendi modeli iinde (bu model bir deiim modeli olsa bile) donup kalmasdr. Btn bu sylenenlerin amac, iinde bulunulan durumu kavrayabilmek ve ok nemli bir soru olan: Neler yaplabilecei sorusunun yantn bulabilmektir. Bir baka deyile: Bu sosyalizmle birlikte politika ve politika sahnesi yeniden canlanarak hayata dnm mdr? Zaman ve tarihin iinde kendilerini kaybettikleri (bilinlerini yitirdikleri) politika-tesi srete bir yavalama var mdr? -Yani politik ve toplumsal karlar genel bir caydrma sreci olarak deiim iinde yer almakta mdrlar ve gerek ortadan kaybolarak yerini tm modellerin kendinden gemi bir biimine mi brakmtr? Toplumun iinde kendisiyle btnletii kendinden gemi bir model olarak Devlet, iddetin kendisiyle btnletii kendinden gemi bir model olarak terr, vb. Ben bu sorularn yantn veremiyorum. Zaten Canetti'nin szn ettii kr nokta da burasdr yani btn insanln gereklii terk etmi olduu nokta. Bizim temel sorunumuz da bu noktann zlmesidir yani tarihin gereklii ya da gerek dl. Tm sorularn zm buradadr ve ne yazk ki bu nokta eletirel dncenin etkinlik alan dnda kalma benzemektedir. Hayati bir neme sahip ve iinden klmas zor olan durum budur. Tabii tarihte kann ve cann herhangi bir toplumsal projeyle, ksaca gereklik uruna feda edecek mucizevi bir altst olma gereklemezse, Canetti'nin dedii gibi bu gncel yok olu srecinden kurtulabilmemiz mmkn olamayacaktr. Franois-Regis Bastide "Dlerin devlet kontrol altnda bulunduu bir srada, gereklik kendini bir d sanmaktadr." Sosyalizmde, eletirel deerlerin kuramsal gelimesi bu kendinden geme sreci iinde yer almaktadr. Kendinden gemi eletirel deerler bundan byle iktidar adl tepeden aa bakp bakp bizimle alay edeceklerdir.

Oysa kuramsal kavramlar asla gerek bir alternatif sunamazlar -bu konuda kesinlikle bir yanlgya dmemek gerekir. Bu kavramlar en radikal ekilde bir uygulama alan bulduklarnda olsa olsa gereklii tehdit edebilmektedirler. Onlar geree kar bir meydan okuma olarak nitelendirebiliriz. Bu konumda kalmalarnda da yarar vardr, aksi takdirde bir yarg deeri, bir ilke ve zellikle de zerine saldrp, kendilerine bir yol amaya altklar u gereklik ilkesi ekline girerek karmza kabilir ve aleyhimizde alabilirler. Mecaz (mtaphore)'n mecaz olarak kalmasnda fayda vardr. Kavram kavram olarak kalmaldr. Entelektellere oh olsun! Oysa u son zamanlarda bamza gelenlere bir bakn. Ykselen bir sosyalist alternatif, tm kavramsal deerlerin (gelime, tarih ahlak, politikann rasyonellii, yaratc d gc ve last but not least : sonuncu ama ayn derecede nemli, iktidardaki dncenin gzelletirdii erdem anlay) politik iktidar gstergesi eklinde maddiletirilmesi -zetle temelinde yerilse bile, entelektel snfa zg Platoncu bir ideal. 68 Mays'n gerekletirenler yanlmamlard -68 Mays'nda iktidara gelen d gc deildi. 68 Mays'n gerekletirenler dselliin iinde ycelmiler ve keyifli bir ekilde de intihar etmilerdir ki bu da tarihte karlalabilecek baarlarn en zarif biimidir. 68 Mays' toplumsaln iirsele olan gereksinimini alevlendirmi, gereklikle arzuyu tersine dndrmtr yoksa sosyalist bir eyleme gei sreci iinde, bu ikisi arasnda, erdemli bir uzlamaya yol amamtr. Neyse ki 68 Mays' asla bir gereklie dnmeden, iddet ykl bir metafor olarak kalmtr. Bugn gerekliin sonularna katlanmak durumundayz. Bugn dsellik Nanterre'in o gerek d duvarlarndan aa szlerek bakanln ekmeceleri iine girmitir ve bu olay btn entelektel ortamn hi fark ettirilmeden ele geirilmesini salamtr. nsan vaatlerde bulunulan, gerekliin var olduu iddia edilen, szden sz hakkna geildii sylenen, yasad tm metaforlarn yasallatrld, gereki bir toplumsal illzyonu iinde nasl yaayabilir ki? Burada politik adan bile bir tr temel bir yanlgnn varlndan sz edilebilir. nk toplumun gidiatn onun iradesine dayanan, onunla uyumlu bir projeyle uzlatrma arzusu; bu politikaya zg, her zaman ikiyzl olmu (zaten gerekten de ancak ikiyzl olabildii zaman etkili olabilen -Mandeville) vaat edileni yaama geirme arzusu lmcl bir arzu olduu kadar, lmne de can skcdr. Sosyalizmin iine dt yanlg da ite budur. Ancak bu baka bir sorundur. Zaten bugn iktidar (ve bu durum yalnzca sosyalistler iin geerli deildir) ak ve seik olarak iktidar olmak istemeyen, politikayla hibir ilikileri bulunmayan ve sylevin ahlakszl (sylevin ahlakszl dnyevi bir hrsn temelidir ve bu konuda Makyavel'le, Cizvitler kesinlikle ayn gr paylamaktadrlar) ve karmakl karsnda app kaldklarn aka itiraf eden ve dncenin sunduu gereklie sadk olan insanlara braklmlardr. Durum bu olunca, dncenin gerekliini meslek edinmi olan entelekteller ne i yapacaklardr? Toplumsal srkleyip gtren ey iyi niyet olunca, gerek anlamda politika retebilmek iin, geriye kt niyetli olmaktan baka kar yol kalmamaktadr. Hemen acele etmeyelim. nk byk bir aresizlik iindeyiz. Yeni iktidar kendisine kltrel ve entelektel bir grnt vermeye alyor. Artk "cynique" bir tarihi g olmak istemiyor, deerlere sahip kmaya alyor. Politik tzne ihanet etmi olduu iin, entelektellerin de kendi politik tzlerine ihanet ederek kavramla uzlamalarn ve kendilerinin politik alanda benimsemi olduklar ikiyzl tavr, entelektellerin de kavram karsnda taknarak, gerekten yana tavr koymalarn ve umutlarnn usul usul gerekletiini grerek mutlu olmalarn,

gerekle rasyonelin terbiyeli bir ekilde uzlatrlmasna ses karmamalarn istemektedir. Bir iktidara benzemeyen bu iktidarn bize sunmu olduu bu trden bir tuzak szlemeyi -demokrasinin ulaabilecei en st aama, erdemin ikiyzl gc- hep birlikte imzalam bulunuyoruz. nk entelektel ne yazk ki her zaman ahlakszln baskc gcyle su ortakl yapabilecek derecede kz-olan-kzdr. Artk o da "cynique" bir uygulama dzeyine, bir baka deyile dncenin ahlaksz ve karmak dzeyine aynen politikaclarn ahlaksz ve karmak bir iktidar dzeyine ulaamamalar gibi ulaamamaktadr. Gerekte o kadar da korkulacak bir durum yoktur. nk bu sosyalizm bir alternatif simlakrndan baka bir ey olamaz -bu gerekten de byk bir olay deildir. Bu modas gemi bir ideolojinin ldkten sonra somutlatrlmasdr. Bu mitolojinin ya da tarihin verdii deil, modelin ald biimdir -bu model ise temelde sahip olduu g konusunda hayale kaplmamakta ve yalnzca inanlabilir olmaya almaktadr. Bu gcn gerisinde, varl ima edilmeye allan politik tutku konusunda da ayn ekilde hayaller grmemekte ve duygusal bir sylev, ahlaki ve tarihi bir "artefact" olmaya almaktadr -bir dizi baarszlktan sonra, iktidarn greve girmi olduu bu sahilde karaya oturan u dinine bal sosyalizm simlakrna, u ahlak hayaletine kar yapabileceimiz hibir ey yoktur. Tpk bir tzden yoksun olan Giscardc iktidar hayaletine kar hibir ey yapamam olmamz gibi. Tpk devrimci dncenin, kapitale kar gl olup, kapitalin hayaleti karsnda yok olup gitmesi gibi. Simle edilen bir dzen her trl yadsma gcn elimizden alrken, simle edilen bir sosyalizm de her trl katlma olasln elimizden almaktadr. nk simle ettii deerleri (gelime, kr ve retim -Ik yzyl, tarih ve rasyonellik) zmledik ve gereklikle kurmu olduunu iddia ettii ilikileri indirgedik ancak onlar birer simlakr ya da ikinci elden hayaletler olarak ortadan kaldrmadk. Bunlar hem saydam hem de bir tzden yoksun olduklar iin kertilememektedirler. Bugn Avrupa'y tehdit eden de bu ikinci elden sosyalist hayalettir. Bugne kadar kapitalin hayaletleri arasnda dolayorduk, bundan byle sosyalizmin lm modelleri arasnda dolanacaz. Btn bunlarn hipergerekliiyse hibir eyi deitiremeyecektir. Zaten bir anlamda hipergereklik uzun bir sre nce bizim gndelik yaantmzn bir paras haline gelmitir. Politika adl bir kansere yakalanm durumdayz. Giderek byyen bir duyarszlk (iktidar bize ulaamadan stmzden kayp gitmektedir. Biz de iktidar zmlerken ona ulaamadan onun stnden kayp gidiyoruz) en modern patoloji tipinin tpatp aynsdr yani nesnel bir biyolojik saldr eklinde deil organizmann antikor retiminde (ya da doku sertlemesinde olduu gibi antikorlarn organizmaya kar almalar gibi) giderek yetersiz kalmasna benzeyen bir durum. Keza bugn iktidardaki sosyalizm de gerekte bir hayal krkl srecini kasla kasla yaayan bu toplumda, bir sonraki evreden baka bir ey deildir. Oysa bu noktada farkna varamadmz bir eyler olmu gibidir. nk ilk kez karmza kan kolektif bir kltrel ve duygusal sylevde: 1968 Mays'nn, bu toplumun kysnda kesinde ahlaki ve politik topyadan geriye kalan ne varsa, ideolojik bir saaltc felaket gibi sprp temizledii her eyi ilemselletirilmi birer hayalet olarak sahneye kartlmtr. Son yirmi yl iinde her trl kolektif kararszln dayana ve szde bir nesnelliin kendisine saldrlmasn engelledii, devasa bir protez gnderenler sistemi olarak bize kabaca ekonominin reklam yaplmtr. Bunun sonucunda ortaya yalnzca belli olgular deil, ayn zamanda belli deer yarglaryla, politik bir karar da kmtr (hi kukusuz her ey hi kimsenin iinden kamad -ama bu o kadar da nemli bir ey deildir, bir ekonomik rasyonellik simlasyonu zerine oturtulmutur. Ekonominin yarglanma yksyse

gerekliin ta kendisine dntrlebilir -bylelikle de gerek bir kolektif szleme nitelii kazanabilir). Bu kez de bize bir baka kolektif szleme sunulmaktadr: Hkmetin protezlemi somut uzantlar olarak ahlak ve kltr. Bir protez olarak -toplumsal, bir protez olarak- kltr ("Fikirlerinizle ilgileniyoruz", "Arzularnz bizi ilgilendiriyor", "Yaratclnz bizi ilgilendiriyor" -BNP (Banque Nationale de Paris)'nin bankacs hi olmazsa drstt: "Bizi paranz ilgilendiriyor" diyordu. nc Dnya insanlarysa biraz daha kabaca: "p kutularnz bizi ilgilendiriyor" demektedirler). nsanlar sonunda duyarsz bir hale getiren ar nesnelletirilmi bir ynetim biiminden sonra, lmlere (Le Panthon) yaslandrlmaya allan ve gcn tarihsel d gcnn kalntlarndan yani sentezlenmi bir kolektif irade hayaletinden alan toplumsal bir znellik ve duyarlk. te tam da bu noktada biz entelekteller tuzaa drldk. nk ekonomi, programlama ve liberal ekonomi sz konusu olduu srece zihinsel ve politik adan snr tanmayan bir zenginlie sahip eletirel ve felsefi kk bir alevin namus bekileri ve kuramn (zaten o sralarda kuramn keyfi de yerindeydi. Sanrm kuram bu son yirmi yl iinde hibir ey yapmadan bu kadar ok kazand, bu dzeyde bir saldrganlk ve nee dzeyine sahip olduu bir dnemi hi kukusuz bir daha kolay kolay yaayamayacaktr) o sessiz etkinliine umut balam insanlar olarak iimizde birer vicdan tayorduk. Oysa itici gler bulunduklar yerden honuttular, yani onlar baka bir yerde, iktidarn dnda, yarnlarndan emin bir ekilde, dier Fransa'da yayorlard. Bu itici gleri i hayatna doru pskrtmek ne byk bir yanlg, ne byk bir tehlike! Kuramsal gcn bir kurum tarafndan emilmesinden daha kt bir ey olamaz. unu demek istiyorum: Bir zamanlar iinde yer almadmz bu durumu zmler, dsel kompozantlarna (bileenlerine) ayrtrrken bavurmu olduumuz topist kavramlar, bugn kolektif bir irade hayaletine brnp, bize kar entelektel adan gerek deer yargs ve yarglama gibi yine bize ait silahlarla donanarak, bir simlasyon evreninde bile kendi snfmz yok edebilecek bir gce sahip olabilmektedirler. Gerekle, gstergeler arasndaki o yce arptmann bekileri olarak bizler, bu ikisini uzlatran oyunun sahneye konulmas araclyla tuzaa drlm, fel olmu durumdayz. Bu sanki kristalleri katlatrarak, sspansiyon durumundaki eriyik haline bir son veren ve tersine dndrlmesi olanaksz olan kimyasal bir hzlandrma gibidir. Artk dmanmz yok. nk iktidar onlarn elinde. (znel adan) en iyiler (nesnel adan) en ktlerdir. Pragmatik adan -nk her trl pragmatik paradoksaldr ve bizim de bundan kaabilmemiz mmkn deildir -bizim de bir tr "double bind" (aa tkrsen sakal, yukar tkrsen byk anlamna gelen psikanalizde izofreniyle ilgili bir terim -.n.), zm olanaksz bir bilmeceyle (yoksa tarihsel bir eliki deil) kar karyayz. Gerekte ikinci snf, gerek d bir olay olan bu bilmeceye sanki birinci snf ve gerek bir olaym gibi gerek anamda katlmamz istenmektedir. Olmas gereken zamanda gerekleen olay says yok denecek kadar azdr. Kimileri henz olgunlamadan, bakalarysa i iten getikten sonra gerekleirler ve bunlar tarihin baarsz bir dnemine ait olaylarn yeniden salna kavuturulmaya allan biimlerinden baka bir ey deildirler. Simulatio post mortem (lm sonrasnda simle edilenler). Zamanndan nce gerekleen dkler olduu gibi, zamanndan sonra gerekleen dkler de vardr. Bu olay da onlardan biridir. Bu cokunluun deil (dierleri arasnda) sevgisizliin, tarihsel bir kopuun deil (Fransa'nn derinliklerindeki retroaktif gereklikle yer deitirmi) tarihin tkeniinin bir sonucu olarak ortaya km olan bu sosyalizm, gerekliini tarihi bir modelden yoksunluk nedeniyle yaamnn belli bir dneminde yitirmi olan bu sosyalizm, bir simlasyon ve yeniden salna kavuturma dzenine aittir. Ancak bizden

kendisine gerekliin zgn bir versiyonuymu gibi davranmamz istemektedir (sz konusu olan ey kesinlikle bu sosyalist psikodramn oyuncularnn sahtekr ya da kandrlm insanlar olmalar deildir -kimilerinin bu olayla btnlemelerinden ve cokularndan sz etmiyoruz. nk sz konusu edilmesi gereken ey ok daha zc bir eydir. Sorgulanmas gereken ey, tarihi eylemin zgnl ve btnldr). Bunun sonucunda bizden, bu noktaya bizi sanki tarihin kar koyulmaz ilerleyii getirmi ve btn bunlarn biimsel adan yaam deitirme umuduna uygun inanlmaz benzerlikler sunduuna (eski Rimbaudcu slogan yeni sosyalist slogan haline gelmitir - keyiflenin, bugn yaam deitireceiz. Bu olaanst bir ey deil midir? Her zamanki gibi metaforun gereklik iindeki k) inanyormuuz gibi yapmamz, simlasyona bavurmamz istenmektedir. Kar karya bulunduumuz bilmece bundan ibaret deildir. Yaplmas g olsa da her trl sosyalist projede, amalar itibariyle saf olsa da -dahas nahiftirler- derin bir karmaann bulunduunu ifa etmek gerekmektedir. Yeniden Mandeville'in Arlar Masal'na dnerek (kimileri XVIII. yzylda Devrimin btn bunlara son verdiini syleyeceklerdir ama ben bu dnceye kesinlikle katlmyorum), toplumsal bir gelime ve deiimi salayan eyin onun pozitif deerler sistemi ve ahlak deil, ahlakszl ve gnahlaryla, kendi deerlerine kar olan ahlaki gevekliidir dediini hatrlatmak istiyorum. Bir anlamda politikann srr budur. Toplumlarn ileyiindeki yapsal ikiyzllk, iktidardaki insanlarn psikolojik ikiyzllklerinden ok farkl bir eydir. Toplumsal sreci derinlemesine belirlemeye alan bu ikiyzllk: Toplumun byk bir ounluunun iinde yaadklar toplumsall bozmaya almas, kendi deerleri karsnda kendi grnmlerine tandklar esneklik, ahlakszca bir strateji ve kopu sayesinde ayakta kalabilen bir oyun'a dnmektedir. Oysa sosyalist inan btn bunlarn karsndadr -bu ayn zamanda tm sosyologlar iin de geerlidir- (ve ben de zaten bu yzden onlar iin politikann bir anlamnn kalmam olduunu sylyorum). nk onlara gre her toplum gcl dzeyde toplumsal zelliklere sahiptir yani kendi deerleriyle dayanma iinde ve sunduu kolektif neriyle de uyum iindedir. Bu durumda sorun toplumu kendi projesiyle uzlatrmak ve toplumsallamak isteyeni "toplumsallatrmaktan" ibarettir. Her trl ikiyzllkle, deerler dzeyinde gdlen her trl yzeysellik stratejisine bir son verilmelidir -toplumsal ilikinin, kolektif sorumluluun (ve ayn zamanda denetimin de tabii) younluunun maksimalizasyonu, yaplarn ve ileyilerinin effafl, kltr ve kamu ahlaknn kutsanmas. effaflk iinde yitip gitmi, inanlmaz nahiflikteki sosyalist d ite budur. Hangi grup bunlara hi inanmam -zellikle hangi grup bunlar hi dlememitir ki? Neyse ki byle bir toplumsal projeyle bugne kadar hemen hi karlalmam olduu, hibir grubun kendini ideal adan toplumsallamam saymadn, ksaca bugne kadar (entelektellerin kafalarnn dnda) asla snrl sorumlulua sahip bir kolektif zneyle, bu trden bir ama olaslnn embriyonu hatta glgesiyle bile karlalmam olduu sylenebilir. Enerjilerini bu yolda harcayan, bu ahlaki toplumsallatrma dn gerekletirmeye alan toplumlar daha iin banda kaybetmeye mahkum olmu toplumlardr. Temel yanllk ite budur. Neyse ki bu trden giriimler her zaman baarsz olacak, amalarna ulaamayacak ve bylelikle de toplumsal gerekleemeyecektir. Jean Baudrillard