H Ch Minh - tiu s

Bo tng H Ch Minh

H Ch Minh - tiu s

Nh xut bn chnh tr quc gia H Ni - 2008 3

Ch bin TS. Chu c Tnh Nhm bin son V Th Nh Phm Th Lai L Th Lin Ths. Vn Th Thanh Mai Nguyn Tng Vn Nguyn Thanh Nga Phm Thu H

Li nh xut bn
Ch tch H Ch Minh v i l kt tinh tr tu, bn lnh v kh phch Vit Nam c nng cao tm vc trong thi i mi. iu vn ca Ban Chp hnh Trung ng ng trc anh linh Ngi nh gi: "Hn 60 nm qua t bui thiu nin cho n pht cui cng, H Ch tch cng hin trn i cho s nghip cch mng ca nhn dn ta v nhn dn th gii. Ngi tri qua mt cuc i oanh lit, y gian kh hy sinh, v cng cao thng v phong ph, v cng trong sng v p ". Ngi c cng lao to ln sng lp v rn luyn ng ta, sng lp ra Nh nc ta, ra Mt trn T quc Vit Nam v l ngi cha thn yu ca cc lc lng v trang. Vi nhng ng gp vt thi i ca Ngi cho dn tc v cho nhn loi, UNESCO tn vinh Ngi l Anh hng gii phng dn tc, nh vn ho kit xut vi nhn nh: "Ch tch H Ch Minh l mt biu tng kit xut v quyt tm ca c mt dn tc, cng hin trn i mnh cho s nghip gii phng dn tc ca nhn dn Vit Nam, gp phn vo cuc u tranh chung ca cc dn tc v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi... S ng gp quan trng v nhiu mt ca Ch tch H Ch Minh trong cc lnh vc vn ho, gio dc v ngh thut l

kt tinh ca truyn thng vn ho hng ngn nm ca nhn dn Vit Nam v nhng t tng ca Ngi l hin thn ca nhng kht vng ca cc dn tc trong vic khng nh bn sc dn tc ca mnh v tiu biu cho vic thc y s hiu bit ln nhau". Ngy 27-3-2003, Ban B th Trung ng ng ra Ch th s 23-CT/TW V y mnh nghin cu, tuyn truyn, gio dc t tng H Ch Minh. Tip , ngy 711-2006, B Chnh tr ban hnh Ch th s 06-CT/TW V t chc cuc vn ng Hc tp v lm theo tm gng o c H Ch Minh. Cun sch H Ch Minh - Tiu s do tp th cn b Bo tng H Ch Minh bin son, TS. Chu c Tnh Gim c Bo tng lm ch bin, ra mt bn c ng dp k nim 118 nm ngy sinh ca Bc l vic lm c ngha, thit thc phc v cho cuc vn ng hc tp v lm theo tm gng o c ca Bc trong ton ng, ton dn tc ta. K tha mt s cun tiu s vit v Bc trc y, bng nhng t liu chn thc, cun sch trnh by mt cch vn tt nhng tng i y v c h thng v cuc i v s nghip v i ca Ch tch H Ch Minh, rt thch hp cho bn c rng ri. Xin trn trng gii thiu cun sch cng bn c. Thng 01 nm 2009 Nh xut bn chnh tr quc gia

Li gii thiu
Ch tch H Ch Minh - Anh hng gii phng dn tc, nh vn ho kit xut ca dn tc Vit Nam. Cuc i v s nghip cch mng ca Ngi gn lin vi lch s v vang ca cch mng Vit Nam. Bng thin ti tr tu v bn lnh cch mng ca mnh, Ch tch H Ch Minh xy dng thnh cng h quan im cch mng ton din, h thng v sng to truyn b vo Vit Nam, sng lp ng Cng sn Vit Nam, a dn tc Vit Nam bc vo k nguyn c lp, t do. Cuc i ca Ch tch H Ch Minh l tm gng sng ngi v ch ngha anh hng cch mng, v tinh thn on kt chin u, v o c cch mng: Trung vi nc, hiu vi dn; yu thng con ngi; cn kim lim chnh, ch cng v t; tinh thn quc t trong sng. S nghip, t tng, o c ca Ch tch H Ch Minh v i l ti sn tinh thn v gi ca cc th h ngi Vit Nam, lun ta sng soi ng cho cch mng Vit Nam tin ln ginh nhng thng li 7

v vang v ang vng bc trn con ng i mi v mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. Qua thc t hot ng, chng ti thy cn c mt cun tiu s H Ch Minh ngn gn p ng nhu cu tm hiu v thn th, s nghip, t tng o c ca Ngi cho ng o bn c v khch n thm Bo tng H Ch Minh. Cun H Ch Minh - Tiu s do Bo tng H Ch Minh bin son ln ny da trn c s cc cun tiu s c xut bn: Ch tch H Ch Minh - Tiu s v s nghip, in ln th 7, Nxb. S tht, H Ni, 1987; H Ch Minh tiu s - Nxb. L lun chnh tr, H Ni, 2006; H Ch Minh: Ton tp, 12 tp, H Ch Minh - Bin nin tiu s , 10 tp v mt s sch, t liu ca Bo tng H Ch Minh. Nhn dp ny, chng ti nh chnh mt s t liu cha chnh xc trong cc cun tiu s xut bn trc y v a thm mt s thng tin theo ti liu mi su tm ca Bo tng H Ch Minh. Trong qu trnh bin son, chng ti ht sc c gng, song chc rng khng trnh khi nhng thiu st, hn ch. Rt mong bn c ng gp kin. Thng 5 nm 2008
Gim c Bo tng H Ch Minh Chu c Tnh

Chng I

Thi nin thiu (1890-1911)

Ch tch H Ch Minh, thi th u tn l Nguyn Sinh Cung1, sinh ngy 19-5-1890, ti qu ngoi l lng Hong Tr (cn gi l lng Tra), x Chung C, tng Lm Thnh, huyn Nam n, tnh Ngh An (nay l x Kim Lin, huyn Nam n, tnh Ngh An), trong mt gia nh nh Nho, ngun gc nng dn. Cha ca Ngi l Nguyn Sinh Sc (Nguyn Sinh Huy), sinh nm 1862, mt nm 1929, qu lng Kim Lin (thng gi l lng Sen) cng thuc x Chung C, nay l x Kim Lin, huyn Nam n, tnh Ngh An. ng Nguyn Sinh Sc xut thn t gia nh nng dn, m ci cha m sm, t nh chu kh lm vic v ham hc. V vy, ng c nh Nho Hong Xun ng lng Hong Tr xin
. Trong mt bi vit ca Ch tch H Ch Minh, nm 1954, Ngi ghi tn cn nh ca mnh l Nguyn Sinh Cn (Bn chp bt tch, lu Kho T liu Bo tng H Ch Minh).
1

h Nguyn Sinh em v nui. L ngi ham hc v thng minh, li c nh Nho Hong Xun ng ht lng chm sc, dy d, ng thi Ph bng v sng bng ngh dy hc. i vi cc con, ng Sc gio dc thc lao ng v hc tp hiu o l lm ngi. Khi cn tr, nh nhiu ngi c ch ng thi, ng di mi kinh s, quyt ch i thi. Nhng cng hc, cng hiu i, ng nhn thy: Quan trng th n l trung chi n l, hu n l, ngha l Quan trng l n l trong nhng ngi n l, li cng n l hn. Do , sau khi Ph bng, c trao mt chc quan nh, nhng vn c tinh thn yu nc, khng khi, ng thng chng i li bn quan trn v thc dn Php. V vy, sau mt thi gian lm quan, ng b chng cch chc v thi hi. ng vo Nam B lm thy thuc, sng cuc i thanh bch cho n lc qua i. M ca Ngi l Hong Th Loan, sinh nm 1868, mt nm 1901, l mt ph n cn mn, m ang, n hu, sng bng ngh lm rung v dt vi, ht lng thng yu v chm lo cho chng con. Ch ca Ngi l Nguyn Th Thanh, cn c tn l Nguyn Th Bch Lin, sinh nm 1884, mt nm 1954. Anh ca Ngi l Nguyn Sinh Khim, cn c tn l Nguyn Tt t, sinh nm 1888, mt nm 1950. Em ca Ngi l b Xin, sinh nm 1900, v m yu nn sm qua i. Cc anh ch ca Ngi ln 10

ln u chu nh hng ca ng b, cha m, chm lm vic v rt thng ngi, u l nhng ngi yu nc, tham gia phong tro yu nc v b thc dn Php v triu nh phong kin bt b t y. T lc ra i n tui ln 5, Nguyn Sinh Cung sng qu nh trong s chm sc y tnh thng yu ca ng b ngoi v cha m, ln ln trong truyn thng tt p ca qu hng, hiu hc, cn c trong lao ng, tnh ngha trong cuc sng v bt khut trc k th. Nguyn Sinh Cung ham hiu bit, thch nghe chuyn v hay hi nhng iu mi l, t cc hin tng thin nhin n nhng chuyn c tch m b ngoi v m thng k. Nm 1895, Nguyn Sinh Cung cng vi gia nh chuyn vo Hu ln th nht, khi ng Nguyn Sinh Sc vo Kinh thi hi. T cui nm 1895 n u nm 1901, Nguyn Sinh Cung sng cng cha m ti Hu, nh nh mt ngi quen trong thnh ni (nay l s nh 112, ng Mai Thc Loan). l nhng nm thng gia nh ng Sc sng trong cnh gieo neo, thiu thn. B Hong Th Loan lm ngh dt vi, cn ng Sc ngoi thi gian hc, phi i chp ch thu kim sng, hc v d thi. Nm 1898, ng Nguyn Sinh Sc d thi hi ln th hai nhng vn khng . Cuc sng gia nh cng thm cht vt kh khn. Gn cui nm 1898, 11

theo li mi ca ng Nguyn S , ng Nguyn Sinh Sc v dy hc cho mt s hc sinh lng Dng N, ti ngi nh ca ng Nguyn S Khuyn (em trai ng Nguyn S ), x Ph Dng, huyn Ph Vang, tnh Tha Thin, cch thnh ph Hu 6 km. Nguyn Sinh Cung cng anh theo cha v y v bt u hc ch Hn ti lp hc ca cha. Cui nm 1900, ng Nguyn Sinh Sc c c i coi thi trng thi hng Thanh Ho. ng a Nguyn Sinh Khim i cng, cn Nguyn Sinh Cung th v sng vi m trong ni thnh Hu. B Loan sinh b Xin trong hon cnh kh khn tng thiu nn lm bnh v qua i. Chng bao lu sau, b Xin qu yu cng theo m. Mi 11 tui Nguyn Sinh Cung chu ni au mt m v em. Hn 5 nm sng kinh thnh Hu, Nguyn Sinh Cung thy c nhiu iu mi l. So vi qu hng x Ngh, Hu c nhiu nh ca to p, nhiu cung in uy nghim. Nguyn Sinh Cung cng thy Hu c nhiu lp ngi, nhng ngi Php thng tr nghnh ngang, hch dch v tn c; nhng ng quan Nam triu b v trong nhng chic o gm, hi nhung, m cnh chun, nhng khm nm rt r; cn phn ng ngi lao ng th chu chung s phn au kh v ti nhc. l nhng ngi nng dn rch ri m ngi Php gi l bn nh qu, nhng phu khun vc, nhng ng12

i cu ly ko xe tay, nhng tr em ngho kh, lang thang trn ng ph... Nhng hnh nh in su vo k c ca Nguyn Sinh Cung. c tin v qua i, ng Nguyn Sinh Sc vi tr li Hu, a con v qu. Sau khi thu xp cuc sng cho cc con, c s ng vin ca b con trong h ngoi lng, ng Nguyn Sinh Sc li vo Hu d k thi hi nm Tn Su. Ln ny i thi ng mang tn mi l Nguyn Sinh Huy. Thng 5-1901, ng Nguyn Sinh Huy u Ph bng khoa thi hi Tn Su. Khong thng 9-1901, Nguyn Sinh Cung cng gia nh chuyn v sng qu ni. ng Nguyn Sinh Huy lm l vo lng cho hai con trai vi tn mi l Nguyn Tt t (Sinh Khim) v Nguyn Tt Thnh (Sinh Cung). Ti qu nh, Nguyn Tt Thnh c gi n hc ch Hn vi cc thy gio Hong Phan Qunh, Vng Thc Qu v sau l thy Trn Thn. Cc thy u l nhng ngi yu nc. Nguyn Tt Thnh c nghe nhiu chuyn qua cc bui bn lun thi cuc gia cc thy vi cc s phu yu nc. Nguyn Tt Thnh dn dn hiu c thi cuc v s day dt ca cc bc cha ch trc cnh nc mt, nh tan. Trong nhng ngi m ng Sc thng gp g c ng Phan Bi Chu. Ging nh nhiu nh Nho yu nc lc by gi, Phan Bi Chu cng day dt trc hin tnh t nc v s phn ca dn tc. Con ngi nhit huyt y trong lc ru say 13

vn thng ngm hai cu th ca Vin Mai: Mi phn bt vong duy trc bch, Lp thn ti h th vn chng. Ngha l: Mi ba (n) khng qun ghi s sch, Lp thn hn nht y (l) vn chng. Cu th tc ng nhiu n Nguyn Tt Thnh v gp phn nh hng cho ngi thiu nin sm c hoi bo ln. Ln dn ln, cng i vo cuc sng ca ngi dn a phng, Nguyn Tt Thnh cng thm tha thn phn cng kh ca ngi dn mt nc. l nn thu kho nng n cng vi vic nhn dn b bt lm phu xy dng ng trong tnh, lm ng t Ca Ro, i Xing Khong (Lo) ni rng thing nc c. Nhng cuc ra i khng c ngy v, nhn dn lm than, ai on. Ma xun nm 1903, Nguyn Tt Thnh theo cha n x V Lit, huyn Thanh Chng, tnh Ngh An v tip tc hc ch Hn. Ti y Nguyn Tt Thnh li c dp nghe chuyn thi cuc ca cc s phu n m o vi cha mnh. Cui nm 1904, Nguyn Tt Thnh theo cha sang lng Du ng, huyn c Th, tnh H Tnh, khi ng Sc n y dy hc. Ngoi thi gian hc tp, Nguyn Tt Thnh thng theo cha n cc vng trong tnh nh lng ng Thi, qu hng ca Phan nh Phng, thm cc di tch thnh Lc 14

nin, miu th La Sn phu t Nguyn Thip, v.v.. Thng 7-1905, Nguyn Tt Thnh theo cha n huyn Kin Xng, Thi Bnh, trong dp ng Nguyn Sinh Sc i gp cc s phu vng . Khong thng 9- 1905, Nguyn Tt Thnh v Nguyn Tt t c ng Nguyn Sinh Huy xin cho theo hc lp d b (prparatoire) Trng tiu hc Php - bn x thnh ph Vinh. Chnh ti ngi trng ny, Nguyn Tt Thnh ln u tin c tip xc vi khu hiu T do - Bnh ng - Bc i. Nhng chuyn i ny gip Nguyn Tt Thnh m rng thm tm nhn v tm suy ngh. Anh nhn thy u ngi dn cng lam l i kh, nn dng nh trong h ang m nhng m la mun thiu chy bn p bc bc lt thc dn phong kin. Trc cnh thng kh ca nhn dn, anh sm c ch ui thc dn Php gii phng ng bo. Sau nhiu nm ln la vic i lm quan, cui thng 5-1906, ng Nguyn Sinh Huy vo kinh nhm chc. Nguyn Tt Thnh v anh trai cng i theo cha. Vo Hu, Nguyn Tt Thnh cng vi anh trai c cha cho i hc Trng tiu hc Php - Vit tnh Tha Thin, lp d b (cours prparatoire, thng 9-1906); lp s ng (cours lmentaire, thng 9-1907). Hu, ln ny xy ra mt s kin ng ghi nh trong cuc i ca Nguyn Tt Thnh. Thng 15

4-1908, anh tham gia cuc biu tnh chng thu ca nng dn tnh Tha Thin, khi u cho cuc tranh u sut i Ngi v quyn li ca nhn dn lao ng. V nhng hot ng yu nc, tham gia cuc u tranh ca nng dn, Nguyn Tt Thnh b thc dn Php theo di. ng Nguyn Sinh Huy cng b chng khin trch v cho con trai c nhng hot ng bi Php. Tuy nhin, thng 8-1908, Nguyn Tt Thnh, vi tn gi Nguyn Sinh Cn, vn c ng Hiu trng Quc hc Suk (Chouquet) tip nhn vo hc ti trng. Thng 9-1908, Nguyn Tt Thnh vo lp trung ng (lp nh) (cours moyen) ti Trng Quc hc Hu. Trong thi gian hc ti Trng Quc hc Hu, Nguyn Tt Thnh c tip xc nhiu vi sch bo Php. Cc thy gio ca Trng Quc hc Hu c ngi Php v c ngi Vit Nam, cng c nhng ngi yu nc nh thy Hong Thng, thy L Vn Min. Chnh nh nh hng ca cc thy gio yu nc v sch bo tin b m anh c tip xc, mun i sang phng Ty tm hiu tnh hnh cc nc v hc hi nhng thnh tu ca vn minh nhn loi tng bc ln dn trong tm tr ca Nguyn Tt Thnh. Cng thi gian , Nguyn Tt Thnh cn c nghe k v nhng hnh ng ca nhng ng vua yu nc nh Thnh Thi, Duy Tn v nhng 16

bn lun v con ng cu nc trong cc s phu yu nc. Khong thng 6-1909, Nguyn Tt Thnh ri Trng Quc hc Hu theo cha vo Bnh nh, khi ng c b nhim chc Tri huyn Bnh Kh. Trong thi gian Bnh Kh, Nguyn Tt Thnh thng c cha dn i thm cc s phu trong vng v thm di tch lch s vng Ty Sn. Cui nm 1909, Nguyn Tt Thnh c cha gi hc tip chng trnh lp cao ng (lp nht cours suprieur), ti Trng tiu hc Php - Vit Quy Nhn. ng Nguyn Sinh Sc hiu kh nng v ch hng ngi con trai th ca mnh nn to iu kin cho anh c tip tc hc ln. Thng 6-1910, Nguyn Tt Thnh hon thnh chng trnh tiu hc. Sau khi nghe tin cha b cch chc Tri huyn Bnh Kh, b triu hi v Kinh, anh khng theo cha tr v Hu m quyt nh i tip xung pha Nam. Trn ng t Quy Nhn vo Si Gn, Nguyn Tt Thnh dng chn Phan Thit. y anh xin vo lm tr gio (moniteur), c giao dy mt s mn, ng thi ph trch cc hot ng ngoi kho ca Trng Dc Thanh, mt trng t thc do cc ng Nguyn Trng Li v Nguyn Qu Anh (con trai c Nguyn Thng, mt nhn s yu nc) thnh lp nm 1907. Ngoi gi ln lp, Nguyn Tt Thnh tm nhng cun sch qu trong t sch ca c 17

Nguyn Thng c. Ln u tin anh c tip cn vi nhng t tng tin b ca cc nh khai sng Php nh Rtx (Rousseau), Vnte (Voltair), Mngttxki (Montesquieu). S tip cn vi nhng t tng mi cng thi thc anh tm ng i ra nc ngoi. Thng 2-1911, Nguyn Tt Thnh ri Phan Thit vo Si Gn. Anh tm ti tr s cc chi nhnh ca Lin Thnh cng ty t ti Si Gn, nh nh s 3, ng Tng c Phng (nay l s 5, ng Chu Vn Lim); nh s 128, Khnh Hi. Si Gn mt thi gian ngn, anh thng i vo cc xm th ngho, lm quen vi nhng thanh nin cng la tui. u anh cng thy nhn dn lao ng b a y, kh nhc. Nguyn Tt Thnh cng hay n nhng ca hng gn cng Si Gn, ni chuyn nhn git l qun o cho cc thy th trn tu Php, tm cch xin vic lm trn tu, thc hin c m c nhng chuyn i xa. Nguyn Sinh Cung - Nguyn Tt Thnh sinh ra v ln ln khi nc ta b thc dn Php xm lng v tr thnh mt nc thuc a na phong kin. Nhn dn b n l, i kh, lm than. Qu hng c truyn thng u tranh anh dng, chng gic ngoi xm. Thi gian 10 nm sng Kinh Hu - trung tm vn ha, chnh tr ca t nc, tip xc vi nn vn ha mi, vi phong tro Duy Tn, cho Nguyn Tt Thnh nhiu hiu bit 18

mi. Nhn li cc phong tro yu nc nh phong tro Cn Vng, m tiu biu l cuc khi ngha Hng Kh do c Phan nh Phng lnh o; Phong tro ng Du ca c Phan Bi Chu; Phong tro ng Kinh ngha thc; cuc khi ngha Yn Th do c Hong Hoa Thm lnh o; cuc vn ng ci cch ca c Phan Chu Trinh v phong tro chng thu ca nng dn Trung K, Anh rt khm phc v coi trng cc bc tin bi, nhng Nguyn Tt Thnh khng i theo con ng . Thc tin tht bi ca cc phong tro yu nc u th k XX t ra nhiu cu hi v tc ng n ch hng ca Nguyn Tt Thnh, ri anh c mt quyt nh chnh xc v to bo l xut dng tm ng cu nc.

19

Chng II

Tm ng cu nc (1911-1920)
Ngy 3-6-1911, Nguyn Tt Thnh ly tn l Vn Ba xin lm ph bp trn tu c Latts Trvin (Amiral Latouche Trville), mt tu ln va ch hng va ch khch ca hng Nm Sao ang chun b ri cng Si Gn i Mcxy (Marseille), Php. Ngy 5-6-1911, trn con tu c Latts Trvin, t bn cng Nh Rng, thnh ph Si Gn (nay l thnh ph H Ch Minh), Nguyn Tt Thnh ri T quc ra i tm ng cu nc. V mc ch ra i ca mnh, nm 1923 Ngi tr li mt nh bo Nga rng: Khi ti mi ba tui, ln u tin ti c nghe ba ch Php T do, Bnh ng, Bc i... Ti rt mun lm quen vi nn vn minh Php, mun tm xem nhng g n giu ng sau nhng ch y 1. Mt ln
1

. Bo Ogoniok, s 39, ngy 23-12-1923.

20

khc tr li mt nh vn M, Ngi ni: Nhn dn Vit Nam trong c ng c thn sinh ra ti, lc ny thng t hi nhau ai s l ngi gip mnh thot khi ch thng tr ca Php. Ngi ny ngh l Anh, c ngi li cho l M. Ti thy phi i ra nc ngoi xem cho r. Sau khi xem xt h lm n ra sao, ti s tr v gip ng bo ti1. Theo hnh trnh ca tu, Nguyn Tt Thnh dng chn cng Mcxy, cng L Havr (Le Havre) ca Php. Nhng ngy u tin trn t Php, c chng kin Php cng c nhng ngi ngho nh Vit Nam, anh nhn thy c nhng ngi Php trn t Php tt v lch s hn nhng tn thc dn Php ng Dng. Khng dng li Php, nm 1912, Nguyn Tt Thnh lm thu cho mt chic tu ca hng Scgi Ruyni i vng quanh chu Phi, c dp dng li nhng bn cng ca mt s nc nh Ty Ban Nha, B o Nha, Angiri, Tuynidi, Cngg, ahmy, Xngan, Ruyning n u anh cng thy cnh kh cc ca ngi lao ng di s p bc bc lt d man, v nhn o ca bn thng tr. Mt trong nhng cnh y anh trng thy aca (Dacar): n aca, b ni sng rt d. Tu khng th vo b. Cng khng th th can
1

. Bo Nhn dn, ngy 18-5-1965.

21

xung v sng rt to. lin lc vi tu, bn Php trn b bt nhng ngi da en phi bi ra chic tu. Mt, hai, ba, bn ngi da en nhy xung nc. Ngi ny n ngi kia, h b sng b cun i 1. Cnh tng lm cho Nguyn Tt Thnh rt au xt. Anh lin tng mt cch t nhin n s phn ca ngi dn Vit Nam, ng bo khn kh ca anh. H cng l nn nhn ca s hung c, v nhn o ca bn thc dn. Nhng s vic nh vy din ra khp ni trn ng anh i qua, to nn anh mi ng cm su sc vi s phn chung ca nhn dn cc nc thuc a. Nguyn Tt Thnh theo con tu tip tc i qua Mctinch (Martinique) (Trung M), Urugoay v chentina (Nam M) v dng li nc M cui nm 1912. Ti y, anh c dp tm hiu cuc u tranh ginh c lp ca nhn dn M vi bn Tuyn ngn c lp ni ting trong lch s. Anh va i lm thu kim sng va tm hiu i sng ca nhng ngi lao ng M. Anh n thm qun Brclin (Brooklin) ca thnh ph Niu Oc (New York). Anh i xe in ngm n khu Hclem (Harlem) tm hiu i sng v cuc u tranh chng phn bit chng tc ca nhng ngi da en.
. Trn Dn Tin: Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch tch, Nxb. S tht, H Ni, 1975, tr.23.
1

22

Vi mc ch ra i tm hiu, do vy, trong thi gian tu d hng v ly hng, Nguyn Tt Thnh tranh th lc ri ri i xem xt nhiu ni, t nhng khu ph hoa l ni ting th gii vi nhng ngi nh cao chc tri Niu Oc n nhng ngi nh chut khu Hclem. Dng chn nc M khng lu nhng Nguyn Tt Thnh sm nhn ra b mt tht ca quc Hoa K. ng sau khu hiu "cng ha dn ch" ca giai cp t sn M l nhng th on bc lt nhn dn lao ng rt tn bo. Anh cm thng su sc vi i sng ca ngi dn lao ng da en v rt cm gin bn phn bit chng tc, hnh hnh ngi da en mt cch man r, m sau ny anh vit li trong bi bo Hnh hnh kiu Lins. Khong u nm 1913, Nguyn Tt Thnh theo tu ri M tr v L Havr, sau sang Anh. n nc Anh, kim tin sinh sng, anh nhn co tuyt cho mt trng hc, ri lm th t l. Cng vic ht sc nng nhc, nhng sau mi ngy anh u tranh th thi gian hc ting Anh. T nc Anh, Nguyn Tt Thnh gi th lin h vi c Phan Chu Trinh, lc ny ang Php, thng bo tnh hnh sinh hot, hc tp ca mnh, hi thm tnh hnh ngi thn ca c Phan. Trong th Nguyn Tt Thnh cng by t v thm d kin ca c Phan v tnh hnh thi cuc. 23

Cui nm 1913, sau hai tun ngh vic v b cm, Nguyn Tt Thnh n lm thu khch sn raytn Cc, i l raytn, khu Ot Ilinh (Drayton Court, Drayton Av., West Ealing), pha ty Lun n. Mt thi gian sau, Nguyn Tt Thnh li chuyn sang lm ph bp khch sn Ccltn (Carlton), ph Hy Makt, mt khch sn sang ni ting Lun n. Nguyn Tt Thnh lm vic di s iu khin ca vua bp tcpphie (Escophier), mt ngi Php c t tng tin b. Nguyn Tt Thnh c giao nhim v thu dn v ra bt, a, ni, cho, v.v.. Nhng ngi giu c khi n ung rt lng ph, b tha kh nhiu, c khi c mt phn t con g. Anh gi li nhng ming ngon a cho nh bp. ng tcpphie ch ti vic lm v hi anh: Ti sao anh khng qung thc n tha vo thng nh nhng ngi kia? - Khng nn vt i. ng c th cho ngi ngho nhng th y. - ng bn tr ca ti i, anh nghe ti. ng tcpphie va ni va ci v c v bng lng. Tm thi anh hy gc ngh cch mng ca anh li mt bn, v ti s dy cho anh cch lm bp, lm ngon anh s c nhiu tin. Anh bng lng ch? 1. T , ng chuyn anh vo ch lm bnh vi
. Trn Dn Tin: Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch tch, Sd, tr.29.
1

24

mc lng cao hn. Ti Anh, Nguyn Tt Thnh hng hi tham d nhng cuc din thuyt ngoi tri ca nhiu nh chnh tr v trit hc, tham gia Hi nhng ngi lao ng hi ngoi, ng h cuc u tranh yu nc ca nhn dn Airlen. Cng trong thi gian ny anh c c mt t bo Anh a tin v ng Terence Mac Swiney, Th trng thnh ph (Cork), nh i i quc Airlen, u tranh chng quc Anh, b bt. Trong t ng tuyt thc. ng nm nghing mt pha, khng n, khng c ng hn 40 ngy v hy sinh. Hng ngn ngi Airlen lu vong ni nhau thnh hng di trn ng ph Lun n a tin ng Mac Swiney v yn ngh ti Cork. Nguyn Tt Thnh ht sc xc ng v cm phc tinh thn bt khut ca ng: Can m bit bao! Dng cm bit bao! Mt dn tc c nhng ngi nh ng Cc s khng bao gi u hng 1. Gia lc cuc Chin tranh th gii th nht din ra c lit, tnh hnh ng Dng ang c nhng bin ng, vo khong cui nm 1917, Nguyn Tt Thnh t Anh tr li Php c iu kin trc tip hot ng trong phong tro Vit kiu v phong tro cng nhn Php. Tr li Php, n Th Pari, lc u
. Trn Dn Tin: Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch tch, Sd, tr.29.
1

25

Nguyn Tt Thnh ph Sarn (Charonne) trong mt thi gian ngn; t ngy 7 n 11-6-1919 nh s 10, ph Xtckhm (Stokholm); ngy 12-61919, chuyn n nh s 56 ph Mxin l Pranhx (Monsieur le Prince); thng 7-1919, nh s 6, ph Vila Gblanh (Villa des Gobelins), qun 13; ngy 14-7-1921, chuyn n nh s 12, ph Buy. Trong thng 7-1921, Nguyn Tt Thnh chuyn n nh s 9, ng Cngpoanh (Compoint), qun 17, mt trong nhng khu lao ng ngho nht ca Th nc Php. Ngy 14-3-1923, anh n nh s 3, ph Mcs Patrics. Thi gian u khi ti Pari, cha c giy t hp php, Nguyn Tt Thnh c cc ng ch trong Ban n tip nhng ngi lao ng nhp c ca ng X hi Php gip . Trong khi ch cc ng ch tm cho giy t qun dch hp php, anh phi sng n nu, hn ch i li trnh s kim tra ca cnh st. Cuc sng ca anh lc gp rt nhiu kh khn. Va hot ng chnh tr, va phi kim sng mt cch cht vt, khi th lm thu cho mt hiu nh, khi th v thu cho mt xng c m ngh Trung Hoa, nhng anh vn kin tr, hng say hc tp v hot ng. Anh thng xuyn gp g vi nhng ngi Vit Nam Php, c t tng v khuynh hng tin b nh Phan Chu Trinh, Phan Vn Trng. Nguyn i Quc tng bc tham gia vo cuc 26

u tranh ca phong tro cng nhn v lao ng Php. Khong u nm 1919, Nguyn Tt Thnh gia nhp ng X hi Php. Khi c hi v sao vo ng, anh tr li: V y l t chc duy nht theo ui l tng cao qu ca i cch mng Php: "T do, Bnh ng, Bc i". Nm 1918, Chin tranh th gii th nht kt thc. Ngy 18-6-1919, i biu cc nc quc tham gia chin tranh hp Hi ngh Vcxy (Versailles) (Php). Hi ngh ny cn gi l Hi ngh ho bnh Pari, nhng thc cht l ni chia phn gia cc nc quc thng trn v trt hu qu chin tranh ln u nhn dn cc nc thua trn v cc dn tc b p bc. Vn kin chnh ca hi ngh l Hip c Vcxy xc nh s tht bi ca nc c v cc nc ng minh ca c, phn chia li bn th gii theo hng c li cho cc quc thng trn, ch yu l M, Anh, Php. Thay mt Hi nhng ngi yu nc Vit Nam ti Php, Nguyn Tt Thnh cng Phan Chu Trinh, Phan Vn Trng tho ra bn Yu sch ca nhn dn An Nam gi ti Hi ngh Vcxy. Di bn Yu sch Nguyn Tt Thnh k tn: Nguyn i Quc. y l ln u tin tn gi Nguyn i Quc xut hin. Nguyn i Quc ti lu i Vcxy gi bn Yu sch cho vn phng Hi ngh, sau ln lt gi 27

bn Yu sch n cc on i biu cc nc ng minh d hi ngh. Hu ht cc on i biu u c th tr li Nguyn i Quc. Bn Yu sch gm tm im: 1. Tng n x cho tt c nhng ngi bn x b n t chnh tr; 2. Ci cch nn php l ng Dng bng cch cho ngi bn x cng c quyn hng nhng m bo v mt php lut nh ngi u chu; xo b hon ton cc to n c bit dng lm cng c khng b v p bc b phn trung thc nht trong nhn dn An Nam; 3. T do bo ch v t do ngn lun; 4. T do lp hi v hi hp; 5. T do c tr nc ngoi v t do xut dng; 6. T do hc tp, thnh lp cc trng k thut v chuyn nghip tt c cc tnh cho ngi bn x; 7. Thay ch ra cc sc lnh bng ch ra cc o lut; 8. on i biu thng trc ca ngi bn x, do ngi bn x bu ra, ti Ngh vin Php gip cho Ngh vin bit c nhng nguyn vng ca ngi bn x1. Nguyn i Quc cn t tay vit Yu sch bng hai th ting: mt bn bng ch quc ng theo
. H Ch Minh: Ton tp, xut bn ln th hai, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2002, t.1, tr.435-436.
1

28

th vn vn, nhan Vit Nam yu cu ca v mt bn ch Hn nhan An Nam nhn dn thnh nguyn th. Anh n Nh in Scpngchi, s 70 ph Gblanh, b tin ti ca mnh thu in 6.000 bn Yu sch ca nhn dn An Nam phn pht trong cc cuc hi hp, mttinh, pht i nhiu ni v b mt gi v Vit Nam. Thc dn Php bt u ch ti ngi c tn Nguyn i Quc. Trong mt ln n theo di bui ni chuyn Hi trng Hooctiquynt ti Pari, vin mt thm Php Pn cnu (Paul Arnoux) chuyn theo di ngi Vit Nam sng Pari, tn mt chng kin Nguyn i Quc ang phn pht truyn n in bn Yu sch cho nhng ngi c mt, phi tht ln d cm: Con ngi thanh nin mnh khnh v y sc sng ny c th l ngi s t ch thp co chung ln nn thng tr ca chng ta ng Dng1. Bn Yu sch phn nh nguyn vng ca nhn dn Vit Nam khng c hi ngh xem xt. i vi d lun Php, Yu sch cng khng c ting vang nh mong mun, nhng li tc ng mnh m n ngi Vit Nam trong nc v nc ngoi. Mt ngi Vit Nam vi tn gi Nguyn i Quc dng cm a vn chnh tr ca Vit Nam ra quc t, i cho Vit Nam c nhng quyn c bn chnh
. Hng H: Thi thanh nin ca Bc H , Nxb. Thanh nin, H Ni, 1976, tr.81.
1

29

ng, thit thc. y l du hiu mi ca cuc u tranh ca nhn dn Vit Nam trn ng i ti c lp dn tc. Qua vic bn Yu sch khng c chp nhn, Nguyn i Quc nhn thy, nh sau ny Ngi vit: "Ch ngha Uynxn ch l mt tr bp bm ln"1 v "Mun c gii phng, cc dn tc ch c th trng cy vo mnh, trng cy vo lc lng ca bn thn mnh"2. T yu cu thc tin u tranh, Nguyn i Quc thy cn phi hc vit bo t co ti c ca thc dn Php. Phong tro cng nhn v ch ngha x hi Php a anh n vi hot ng bo ch. Trong hai nm 1919-1920, Nguyn i Quc vit 5 bi bo. Bi u tin l Vn bn x 3, ng trn bo Nhn o (L' Humanit), ngy 2-8-1919. Bi bo nhc li nhng ni dung chnh bn Yu sch ca nhn dn An Nam gi Hi ngh Vcxy, thng 6-1919, khng nh nguyn vng ca nhn dn Vit Nam l chnh ng; ng thi t co, ln n nhng chnh sch cai tr cng cc th on n p, cp bc ca thc dn
. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 416. . Trn Dn Tin: Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch tch, Sd, tr. 33. 3 . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 6-10.
2 1

30

Php ng Dng v tin tng rng nhn dn tin b Php s ng tnh, ng h cuc u tranh v t do v cng l ca nhn dn Vit Nam. Bo Dn chng (Le Populaire) ng bi ng Dng v Triu Tin1 ca Nguyn i Quc. Bi bo nhc n sc lnh ca Thin Hong cng b ti Tky ngy 19-8-1919 vi ni dung nh r quyn bnh ng gia ngi bn x Triu Tin vi ngi Nht trong tt c cc lut l. Bi bo so snh chnh sch cai tr ca quc Nht Triu Tin v quc Php ng Dng, nghim khc ln n chnh sch ngu dn ca Php v t cu hi: Nc Php c th i vi ng Dng t nht mt cch sng sut nh Nht i vi Triu Tin khng? Qua cc bi bo trn, chng ta thy r v mt t tng, Nguyn i Quc l mt ngi yu nc tin b, cm th ch ngha thc dn Php. Kht vng ca Ngi l u tranh gii phng dn tc, nhng lm th no v i theo hng no t c mc ch , Nguyn i Quc vn cn ang tm kim. Sau thng li ca Cch mng Thng Mi Nga, phong tro cng sn v cng nhn quc t pht trin mnh m. u nm 1919, Lnin v nhng ngi theo ch ngha Mc ng h lp trng ca Lnin hp i hi Mtxcva, thnh lp Quc t III - tc Quc
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 11-14.

31

t Cng sn. Quc t Cng sn kin quyt ng h phong tro gii phng dn tc cc nc phng ng. S tho ln th nht nhng lun cng v vn dn tc v vn thuc a ca Lnin c i hi ln th hai Quc t Cng sn hp nm 1920 thng qua, vch ra ng li c bn cho phong tro cch mng cc nc thuc a v ph thuc. Ln u tin trn bo Nhn o, ngy 16 v 17-7-1920 ng S tho ln th nht nhng lun cng v vn dn tc v vn thuc a ca Lnin. Tn u bi c lin quan n vn thuc a lp tc thu ht s ch ca Nguyn i Quc. Trong vn kin ny, Lnin ph phn mi lun im sai lm ca nhng ngi ng u Quc t II v vn dn tc v vn thuc a, ln n mnh m t tng s vanh, t tng dn tc hp hi, ch k, ng thi nhn mnh nhim v ca cc ng cng sn l phi gip tht s phong tro cch mng ca cc nc thuc a v ph thuc, v s on kt gia giai cp v sn cc nc t bn vi qun chng cn lao ca tt c cc dn tc chng k th chung l quc v phong kin. Lun cng ca Lnin ch cho Nguyn i Quc con ng ginh c lp cho dn tc v t do cho ng bo. Sau ny, khi k li s kin quan trng , Ngi ni: "Lun cng ca Lnin lm cho ti rt cm 32

ng, phn khi, sng t, tin tng bit bao! Ti vui mng n pht khc ln. Ngi mt mnh trong bung m ti ni to ln nh ang ni trc qun chng ng o: "Hi ng bo b a y au kh! y l ci cn thit cho chng ta, y l con ng gii phng chng ta"! T , ti hon ton tin theo Lnin, tin theo Quc t th ba"1. T bn Lun cng ca Lnin, Nguyn i Quc tm thy phng hng v ng li c bn ca phong tro cch mng gii phng dn tc, trong c cch mng Vit Nam. Nim tin y l c s t tng Nguyn i Quc vng bc i theo con ng cch mng trit ca ch ngha McLnin. Quyt tm i theo con ng ca Lnin v i, Nguyn i Quc xin gia nhp U ban Quc t III, do mt s ng ch trong ng X hi Php lp ra, nhm tuyn truyn vn ng gia nhp Quc t III. i hi i biu ton quc ln th XVIII ng X hi Php hp t ngy 25 n ngy 30-12-1920, ti thnh ph Tua (Php), tranh lun gay gt v vic gia nhp Quc t III hay li Quc t II, thnh lp ng Cng sn, hay gi nguyn ng X hi. Nguyn i Quc tham d i hi vi t cch l i
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.10, tr.127.

33

biu chnh thc v duy nht ca cc nc thuc a ng Dng. Ti phin hp bui chiu ngy 26-12-1920, Nguyn i Quc c mi pht biu. Trong bi pht biu, Ngi ln n ch ngha quc Php, v li ch ca n, dng li l chinh phc ng Dng v trong sut na th k, nhn dn ng Dng khng nhng b p bc v bc lt mt cch nhc nh m cn b hnh h v u c mt cch th thm. Bng nhng s tht, Nguyn i Quc t co nhng s tn bo m bn thc dn Php gy ra ng Dng, v cho rng: "ng X hi cn phi hot ng mt cch thit thc ng h nhng ngi bn x b p bc", rng "ng phi tuyn truyn ch ngha x hi trong tt c cc nc thuc a... nh gi ng tm quan trng ca vn thuc a...". Nguyn i Quc kt thc bi pht biu bng li ku gi thng thit: "Nhn danh ton th loi ngi, nhn danh tt c cc ng vin x hi, c phi hu ln phi t, chng ti ku gi: Cc ng ch, hy cu chng ti!"1.
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 23-24.

34

Ti i hi lch s ny, cng vi nhng ngi cch mng chn chnh ca nc Php, Nguyn i Quc b phiu tn thnh tham gia Quc t III Quc t Cng sn, tr thnh mt trong nhng ngi sng lp ng Cng sn Php, v Ngi cng tr thnh ngi cng sn Vit Nam u tin. l mt s kin chnh tr v cng quan trng trong i hot ng cch mng ca Nguyn i Quc v trong lch s cch mng nc ta. Nu nh cuc u tranh ca Nguyn i Quc ti Hi ngh Vcxy nm 1919 mi l pht pho hiu thc tnh nhn dn ta trong s nghip u tranh chng thc dn Php, th vic Ngi tham gia sng lp ng Cng sn Php nm 1920 nh du mt bc chuyn bin quyt nh, bc nhy vt, thay i v cht trong nhn thc t tng v lp trng chnh tr ca Ngi: T ch ngha yu nc n vi ch ngha Lnin. 40 nm sau nhn li s kin ny, Ch tch H Ch Minh vit: C nhn ti, t lc u nh c hc tp truyn thng cch mng oanh lit v c rn luyn trong thc t u tranh anh dng ca cng nhn v ca ng Cng sn Php, m ti tm thy chn l ca ch ngha Mc - Lnin, t mt ngi yu nc tin b thnh mt chin s x hi ch

35

ngha1. Nh vy, t nm 1911 n nm 1920, l thi k Nguyn i Quc kho st, nghin cu la chn con ng gii phng dn tc Vit Nam khi ch n l ca bn thc dn, phong kin. Ngi vt qua ba i dng, bn chu lc , u, Phi, M. Tri qua nhng thng nm lao ng kim sng, thm nhp i sng thc t ca nhng ngi lao ng nhiu nc trn th gii, Nguyn i Quc thy r cnh bt cng, tn bo ca x hi t bn, anh v cng xc ng trc i sng kh cc ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng cc nc. n mt s nc thuc a chu Phi, Ngi thy r u ngi dn mt nc cng kh cc nh nhau. Bc u anh rt ra kt lun quan trng l: u ch ngha t bn cng tn c v v nhn o, u nhn dn lao ng cng b p bc, bc lt rt d man; cc dn tc thuc a u c mt k th chung l bn quc thc dn. Anh nhn r giai cp cng nhn v nhn dn lao ng cc nc u l bn, ch ngha quc u cng l k th. Sau ny anh khi qut thnh mt chn l: "D mu da c khc nhau, trn i ny ch c hai ging ngi: ging ngi bc lt v ging ngi b bc lt. M cng ch c mt tnh hu i l tht m thi: tnh hu i
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.10, tr.241.

36

v sn"1. Cng t thc t lao ng, hc tp, thm nhp i sng nhng ngi lao ng, phn tch tnh hnh chnh tr th gii, tip cn vi ch ngha Mc - Lnin, Nguyn i Quc la chn con ng cu nc ng n, l con ng cch mng v sn m sau ny Ngi c kt: Mun cu nc v gii phng dn tc khng c con ng no khc con ng cch mng v sn2. S la chn v hnh ng ca Nguyn i Quc ph hp vi tro lu tin ha ca lch s, chuyn t ch ngha yu nc sang ch ngha cng sn, ko theo c mt lp ngi Vit Nam yu nc chn chnh i theo ch ngha Mc-Lnin. T ch ngha Mc - Lnin bt u thm nhp vo phong tro cng nhn v phong tro yu nc Vit Nam, cch mng Vit Nam t y c mt phng hng mi.

1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 266. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.9, tr. 314.

37

Chng III

Chun b thnh lp ng cng sn vit Nam (1920 - 1930)

Tr thnh ngi cng sn, Nguyn i Quc nhn thc c trch nhim to ln ca mnh l phi mang ton b kh nng v sc lc gp phn cng ng Cng sn Php quan tm hn na n cc dn tc thuc a, bng mt k hoch hot ng chnh xc, mt chnh sch c hiu qu v thit thc. T y, bt u mt thi k hot ng si ni ca Ngi trn cc lnh vc, c bit l cc din n, cc i hi quc t v trn bo ch, nhm ln n ti c ca ch ngha thc dn i vi nhn dn cc nc thuc a, thc tnh nhn dn cc nc thuc a, hng h vo cuc u tranh ginh c lp, t do. nh gi cao sc mnh ca nhn dn thuc a v vai tr ca nhng ngi cng sn trong vic tp hp v t chc qun chng u tranh ginh c lp dn tc, trong hai bi ng D38

ng, ng trn tp ch La Revue Communiste, s 14 (4-1921) v s 15 (5-1921) Nguyn i Quc khng nh: "ng sau s phc tng tiu cc, ngi ng Dng giu mt ci g ang si sc, ang go tht v s bng n mt cch gh gm, khi thi c n. B phn u t c nhim v phi thc y cho thi c mau n. S tn bo ca ch ngha t bn chun b t ri: Ch ngha x hi ch cn phi lm ci vic l gieo ht ging ca cng cuc gii phng na thi"1. ng thi, Ngi nhn mnh vai tr ca cch mng thuc a trong s nghip cch mng ca giai cp v sn th gii. Theo Ngi: "Ngy m hng trm triu nhn dn chu b tn st v p bc thc tnh gt b s bc lt tin ca mt bn thc dn lng tham khng y, h s hnh thnh mt lc lng khng l, v trong khi th tiu mt trong nhng iu kin tn ti ca ch ngha t bn l ch ngha quc, h c th gip nhng ngi anh em mnh phng Ty trong nhim v gii phng hon ton"2.
1

,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 28, tr.36.

39

Sau ngy 14-7-1921, Nguyn i Quc ri s 6, Vila Gblanh n trong cn phng rng 9 m2, gc 2, nh s 9, ng Cngpoanh, qun 17, Pari. Mc d cht hp, nhng ni y tr thnh mt trung tm mi, thu ht nhng ngi Vit Nam yu nc. Sng ch yu bng ngh in phng nh, nhng do vic lm khng n nh, gi sinh hot li t , nn cuc sng ca Nguyn i Quc gp nhiu kh khn. c bit, t khi thay mt Hi nhng ngi Vit Nam yu nc ti Php k tn vo bn Yu sch 8 im, do c s can thip ca c quan an ninh Php i vi nhng ch hiu thu Nguyn i Quc, nn s tm kim vic lm ca Ngi cng kh khn hn. chng li nhng m ma ng gi rt, Nguyn i Quc dng hi m t vin gch ( nh cnh bp l ca ngi ch nh khi i lm), n ti v, bc bo, xung ging cho lnh. Nguyn i Quc thng ch i lm bui sng, bui chiu Ngi n th vin, hoc i d cc bui mttinh, cc bui ni chuyn chnh tr nng cao hiu bit. Ti cc bui mttinh, cc bui sinh hot chnh tr, Nguyn i Quc cng tham gia pht biu kin, tranh lun v Ngi thng kho lo li sang vn thuc a, nhm ln n ch ngha thc dn. Ngy 12-12-1921, Nguyn i Quc d i hi ng b qun Xen (Seine), ni Ngi c tr v c 40

bu l i biu chnh thc d i hi i biu ton quc ln th I ng Cng sn Php, hp t ngy 25 n 30-12-1921 ti Mcxy. i hi bu Nguyn i Quc lm ph t ca Ch tch i hi. Nguyn i Quc pht biu cm n cc i biu quan tm n nhng ngi bn x, qua Ngi khng nh: "Ch c trong ch ngha cng sn ngi ta mi thy tnh hu i thc s v quyn bnh ng, v cng ch c n chng ta mi c th thc hin s ho hp v hnh phc chnh quc v cc thuc a" 1. Vi nhng hot ng tch cc ti i hi, chiu ngy 29-12-1921, Nguyn i Quc c mi trnh by d tho Ngh quyt v ch ngha cng sn v cc thuc a - vn kin m Ngi tham gia chun b. Ngi nhn mnh: "Nhng iu m ngi ta c th trng i i hi Mcxy, trc ht l i hi tn thnh nguyn tc thnh lp mt c quan c bit ph trch chnh sch v thuc a ca ng, tip l u quyn cho Ban lnh o thy r: 1. Tip tc v m rng nhim v chun b c khi u. 2. Trnh by i hi sau ca ng mt lun cng v
. H Ch Minh - Bin nin tiu s, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2006, t. 1, tr. 148.
1

41

thuc a c nghin cu nghim tc i hi tho lun n ni n chn sao cho t ng c mt chnh sch thuc a r rng, c phng php v thit thc1. Sau i hi, Nguyn i Quc ngh Ban lnh o ng thnh lp Ban Nghin cu thuc a, c nhim v gip ng cp nht thng tin v tnh hnh cc thuc a, xut cc chnh sch u tranh vi giai cp t sn v bn thc dn, thit thc gip v phi hp u tranh vi cc dn tc thuc a, v.v.. kin ny c chp thun v Nguyn i Quc c ch nh tham gia ban . Tip , Nguyn i Quc li c c i d i hi i biu ton quc ln th II ng Cng sn Php, hp Pari, t ngy 21 n ngy 24-101922. Ti i hi ny, vn thuc a vn khng c trong chng trnh ngh s. Trn din n ca i hi, Nguyn i Quc ln ting ph bnh ng Cng sn Php cha quan tm ng mc n vn thuc a. Theo ngh tch cc ca Nguyn i Quc, i hi biu quyt thng qua: Li ku gi nhng ngi bn x cc thuc a do Ban Nghin cu thuc a trnh, trong nhn mnh: "V ho bnh th gii, v t do v s no
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 445.

42

m ca mi ngi, nhng ngi b bc lt thuc mi ni ging, chng ta hy on kt li v u tranh chng bn p bc 1. Sau , Li ku gi c vit rt gn bng ting Vit, in thnh truyn n v b mt gi v Vit Nam. Nhng hot ng tch cc, c hiu qu ca Nguyn i Quc ti i hi ln I v i hi II ca ng Cng sn Php gp phn nh du mt bc tin mi trong nhn thc v trong hot ng ca ng Cng sn Php v vn thuc a, ng thi thc y ng Cng sn Php i ng t tng ch o ca Lnin v vn thuc a. Thi k ny, Nguyn i Quc tham gia sinh hot cu lc b Phbua, do Lo Pnt (Lo Poldes), mt tr thc tin b Php sng lp v lnh o, vi nhiu ni dung phong ph v b ch. Nguyn i Quc tham d kh u n cc chng trnh, sinh hot ca cu lc b v tham gia Hi ngh thut v khoa hc, Hi nhng ngi bn ca ngh thut, Hi du lch, c iu kin i tham quan cc bo tng, nh my, phng th nghim, xng ngh thut v nhiu ni Italia, Thy S, c, c iu kin kho st thc t v tng thm s hiu bit. Cu lc b Phbua, ni Ngi thng xuyn tham gia sinh hot t chc
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 460.

43

trnh din v kch Con rng tre do Ngi sng tc, nhm kch ng vua b nhn Khi nh, khi ng ta sang Php d Hi ch thuc a ti Mcxy (61922). Tham gia u n cc bui sinh hot v cc hot ng ngoi kho ca cu lc b Phbua, nhn thc chnh tr v x hi ca Nguyn i Quc ngy mt nng cao. T nhng hot ng phong ph , Ngi c iu kin hiu su sc hn v i sng chnh tr, x hi, v t chc b my ca Nh nc Php, v cuc u tranh ca giai cp v sn Php v nhng bt cng trong lng x hi Php. ng thi Ngi nhn thc r hn v con ng, mc tiu v nhng phng thc u tranh gii phng ca nhn dn cc thuc a. T Th nc Php, Ngi tng bc vch trn nhng ti c ca ch ngha thc dn Php trn nhiu bo v tp ch. Sau khi tip thu S tho ln th nht nhng lun cng v vn dn tc v vn thuc a ca Lnin, Nguyn i Quc hng cc hot ng c th ca mnh vo mc tiu ln n ch ngha thc dn. Vi nhiu bi vit, bng th loi khc nhau ng trn cc bo Nhn o (L'Humanit), i sng cng nhn (La Vie Ouvrire), tp ch Cng sn (La Revue Communiste), v.v., Nguyn i Quc tp trung t co: - Nn khai ho git ngi, t co s phung ph 44

tin ca, s bc lt nhn dn thuc a ca bn thc dn, c bit l b mt gian c ca nhng vin quan thc dn tiu biu nh A. Xar (B trng B Thuc a), Boanh (con r A. Xar), M. Lng, Utry... nhng vin quan cai tr kht ting tn c. - Ku gi cc ng cng sn chnh quc phi gip cc phong tro u tranh gii phng cc thuc a, bi theo Ngi th: trong cc thuc a, cng nhn bt u hiu th no l u tranh giai cp1, song thc t tnh trng th ca giai cp v sn chnh quc i vi cc thuc a vn tn ti. V vy, cng nhn cc nc chnh quc cn phi gip mt cch tch cc nht phong tro gii phng ca cc nc ph thuc, theo ng nhng li dy ca Lnin. - Phn tch nhng iu kin v ch r ch ngha cng sn c th thc hin c chu , c bit l cch mng thuc a c th ginh thng li trc, khng hon ton ph thuc vo thng li ca cch mng v sn chnh quc. T , nhn dn thuc a c th ng gp sc mnh, gip nhng ngi anh em phng Ty trong nhim v gii phng hon ton. Cng trong nhng nm thng hot ng Th Pari - trung tm kinh t, chnh tr, vn ho
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 1, tr. 170.

45

ca nc Php, Nguyn i Quc c iu kin hp th i sng vn ho Php lm giu cho vn vn ho ca mnh. Ngi tm thy trong vn ho Php, trong nn trit hc nh sng Php, tm hn Php tinh thn T do, Bnh ng, Bc i ca truyn thng vn ho Php v nhng tinh hoa vn ho nhn o v dn ch ca phng Ty. Vi tr tu mn cm v vn vn ho su rng ca mnh, Nguyn i Quc n vi ch ngha Mc - Lnin, nh cao v kt tinh ca thnh tu vn ho nhn loi, tr thnh mt nh hot ng v sng to vn ho kit xut ca dn tc Vit Nam. c th thc y s nghip cch mng ca nhn dn cc thuc a, c mt b tham mu t chc v lnh o thng nht cuc u tranh ginh c lp dn tc cc thuc a, c s ng tnh v ng h ca ng Cng sn Php, Nguyn i Quc cng vi i biu thuc a ca Php ng ra vn ng thnh lp Hi Lin hip thuc a - mt hnh thc mt trn ca cc dn tc b ch ngha thc dn Php thng tr, lin minh vi giai cp v sn chnh quc cng u tranh chng ch ngha thc dn. Hi Lin hip thuc a l mt hin tng c mt khng hai trong lch s, l mt lin minh chng ch ngha thc dn ra i v hot ng ngay ti chnh trung tm chnh tr ca nc Php thc dn. 46

Sau nhiu ln gp g trao i, cuc hp ngy 26-6-1921 ca cc chin s chng ch ngha thc dn Php nhiu nc ang sinh sng Pari bn vic thnh lp hi, xy dng chng trnh, iu l v c Ban Chp hnh. Ngy 20-7-1921, Ban Chp hnh hi thng qua cc vn bn v np iu l hi cho nh chc trch. Cuc hp ngy 28-5-1922 thng qua Tuyn ngn ca hi do Nguyn i Quc son tho v nhn mnh: "Chng ti xin ni vi anh em rng, cng cuc gii phng anh em ch c th thc hin c bng s n lc ca bn thn anh em. Hi Lin hip thuc a thnh lp chnh l gip anh em trong cng cuc y... V sn tt c cc nc, on kt li"1. T nhng hot ng v ng gp ca mnh, Ngi c bu vo Ban Chp hnh Hi Lin hip thuc a. Thi gian u (1922-1923), Hi Lin hip thuc a c khong 200 hi vin, hot ng mnh m, si ni v c nh hng rng ri. Hi nhng ngi Vit Nam yu nc l mt on th trong Hi Lin hip thuc a. Tuy nhin, thi gian sau, do nhiu nguyn nhn tc ng nh s cn tr v ph hoi ca B Thuc a, s eo hp v ti chnh... hot ng ca Hi gim dn. n thng 61

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 2, tr. 128.

47

1926, Hi Lin hip thuc a ngng hot ng. Hi Lin hip thuc a xut bn bo Ngi cng kh (Le Paria) lm c quan ngn lun. Nguyn i Quc c phn cng lm ch nhim, kim ch bt ca t bo. Le Paria s 1, ngy 1-41922, ng li ku gi, nu r tn ch, mc ch v nhn mnh: "Le Paria sn sng bc vo cuc chin u, mc ch ca bo chc chn s t c: l gii phng loi ngi"1. T khi ra i n khi nh bn, bo Ngi cng kh ra c 38 s, trong nhng iu kin ht sc kh khn v ti chnh v phng tin hot ng, li lun b cnh st theo di, e da, gy kh d. Nguyn i Quc l mt trong nhng ngi lnh o ch cht ca bo, Ngi lm ch nhim, ch bt, gi qu v kim c vic pht hnh, bn bo. Lm vic khng mt mi, Nguyn i Quc ng gp cho s tn ti v pht trin ca bo bng cch vit nhiu bi cho bo, thm ch cn dnh c phn ti chnh eo hp ca mnh cho bo. Nguyn i Quc ph trch t bo t s 1 n s 15 (6-1923). Trc khi ri Php i Lin X, Ngi vit bi li cho cc s sau. Trong thi gian ny, Ngi vit 30 bi. Nhng bc tranh, k ha ca Ng1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 456.

48

i ng trn bo k tn Nguyn i Quc v mt s bt danh khc. Ni dung cc bi vit ny tp trung vch trn ti c ca ch ngha thc dn trn tt c cc lnh vc: chnh tr, kinh t, vn ho, x hi i vi nhn dn Vit Nam, nhn dn ng Dng v cc thuc a khc. T , gip ngi c nhn thc r hn v s tn bo ca ch ngha thc dn ni chung v thc dn Php ni ring; v mu thun khng th iu ho gia ch ngha thc dn vi nhn dn lao ng ti cc thuc a; v mi quan h gia cch mng thuc a v chnh quc. Cng t nhng bi bo , Nguyn i Quc gp phn truyn b ch ngha Mc - Lnin vo phong tro cng nhn cc thuc a, thc tnh phong tro u tranh gii phng dn tc. ng thi, thng qua ni dung cc bi bo, Ngi bc u ch ra yu cu cn thit ca vic thc hin on kt giai cp v on kt quc t, gia nhn dn cc thuc a, gia thuc a vi chnh quc v coi l nhng iu kin bo m cho cuc u tranh i n thng li hon ton. Thi k ny, Nguyn i Quc vn ng Hi nhng ngi Vit Nam yu nc ti Php ra bo Vit Nam hn. Nhng do Ngi ri Php i Lin X nn d nh ra bo ny cha kp thc hin. Sau , bo Vit Nam hn ra i vo thng 1-1926, di s ch 49

o ca c Nguyn Th Truyn. Hot ng ca Nguyn i Quc ti Php thng qua nhng ng gp ca Ngi ti i hi I v II ca ng Cng sn Php, ti Hi Lin hip thuc a cng vi vic xut bn bo Ngi cng kh c ng Cng sn Php nh gi cao. Uy tn v vai tr ca ngi cng sn ng Dng c Quc t Cng sn bit n v Ngi c ng Cng sn php c i Mtxcva (Lin X) d i hi V Quc t Cng sn. Ngy 13-6-1923, t ga uy No (Du Nord), Nguyn i Quc ri Pari bng tu ho n Bclin (c). T Hmbuc (c), Ngi i tu thu n Ptrgrt (Lin X), qu hng ca Cch mng Thng Mi (30-6-1923). t ngy sau, Ngi i xe la v Mtxcva, bt u mt thi k hot ng, hc tp v nghin cu v ch ngha Mc - Lnin, v ch x hi ch ngha ngay trn t nc ca Lnin v i. Nguyn i Quc n Lin X, khi Lin X ang thc hin Ngh quyt i hi ln th XIII ca ng Cng sn Lin X. c t ngy, thng 7-1923, Nguyn i Quc gi th cho Trung ng ng Cng sn Php, nu li ngha v tc dng ca Ngh quyt i hi II Quc t Cng sn v vn thuc a, ng thi lu ng Cng sn Php vn cha coi trng vn thuc a trong cc ch50

ng trnh hnh ng ca mnh. Theo Ngi, nhng ngi dn thuc a: Nhng ngi b p bc khn kh thy chng ta ch lun lun ha hn nhng cng lun lun khng hnh ng g th bt u t hi rng khng bit thc ra chng ta l nhng ngi ng n hay l nhng k la phnh1. Cng trong bc th ny, Ngi xut vi ng 8 nhim v c th cn c trin khai ngay, nhm thc hin tt Ngh quyt ca i hi II Quc t Cng sn v vn thuc a. Thng 6-1923, theo sng kin v ngh ca ng ch m Ban (Thomas Dombal), Quc t Cng sn ng h vic thnh lp mt t chc nng dn quc t, nhm thc hin lin minh cng - nng trn phm vi ton th gii. Thng 10-1923, Hi ngh ln th nht Quc t Nng dn c triu tp, gm 158 i biu, trong c 122 i biu chnh thc, i din cho nng dn ca 40 nc trn th gii. Nguyn i Quc c mi tham d hi ngh vi t cch l i biu chnh thc ca nng dn ng Dng. Ti phin hp u tin, hi ngh bu Nguyn i Quc vo on Ch tch, gm 11 ngi. Nguyn i Quc l i biu duy nht ca nng
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 1, tr. 195.

51

dn thuc a. c mi pht biu, Ngi ni: "Quc t ca cc ng ch ch tr thnh mt quc t tht s khi m khng nhng nng dn phng Ty, m c nng dn phng ng, nht l nng dn cc thuc a l nhng ngi b bc lt v b p bc nhiu hn cc ng ch, u tham gia quc t ca cc ng ch"1. Hi ngh bu ra Hi ng Quc t Nng dn gm 52 u vin, thng qua cc vn kin v kt thc vo ngy 16-10-1923. Thi gian Lin X, Nguyn i Quc vit nhiu bi cho tp ch Krestianski International (Quc t Nng dn), cp n cc vn ca nng dn Vit Nam, Trung Quc v Bc Phi, t co ch p bc, bc lt d man ca bn thc dn, quc, ch r phng hng u tranh cho nhng ngi nng dn thuc a v na thuc a. Trong khi nu vn xo b tnh trng kh cc ca nhng ngi nng dn, Nguyn i Quc cng ng thi ch r ngun sc mnh v hng nhng ngi nng dn vo cuc u tranh , vi khu hiu: "Tt c rung t v tay nng dn "2. Sau khi ri Lin X, Ngi c giao nhim v ph trch phong tro nng dn cc nc chu vi t cch u
1

,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 212, tr.478-

479.

52

vin on Ch tch Quc t Nng dn. Nguyn i Quc n Lin X tham d i hi Quc t Cng sn, nhng do Lnin m nng, nn i hi hon hp, v vy, Ngi tham gia lp hc ngn hn ca Trng i hc Phng ng. Ngy 24-1924, Nguyn i Quc c mi tham d l k nim ln th ba ngy thnh lp trng. Trong thi gian hc tp trng, Nguyn i Quc trao i vi nhng thanh nin Trung Quc, tp hp t liu do h cung cp v ch bin cun sch: Trung Quc v thanh nin Trung Quc, bng ting Php (c Petrva Sua dch ra ting Nga, Nxb. Novaia Mtxcva xut bn nm 1925). Thi gian ny, Nguyn i Quc gp v tr li phng vn nh th xp Manenxtam v Ngi li mt n tng su sc trong lng nh th: "T Nguyn i Quc to ra mt th vn ho, khng phi vn ho u chu, m c l l mt nn vn ho tng lai... Dn An Nam l mt dn tc gin d v lch thip. Qua phong thi thanh cao, trong ging ni trm m ca Nguyn i Quc, chng ta nh nghe thy ngy mai, nh thy s yn tnh mnh mng ca tnh hu i ton th gii"1. Cm nhn ca nh th, nh bo gp phn
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 478 - 479.

53

lm cho d lun v bn b quc t ch hn n ngi chin s cng sn Nguyn i Quc ca ng Dng thuc a. Ngy 21-1-1924, Lnin qua i. V cng thng tic Lnin, ngy 23-1-1924, Nguyn i Quc c mt trong dng ngi vo vnh bit Lnin. Sau , Ngi vit bi: Lnin v cc dn tc thuc a, ng bo S tht (Prava), ngy 27-1-1924, v khng nh: "Lnin bt dit s sng mi trong s nghip ca chng ta". y l li th ca ngi chin s cng sn Nguyn i Quc, Ngi s phn u hin thc ho t tng ca Lnin v i cc thuc a. Ngi s gn b cuc cch mng gii phng dn tc vi con ng i ti cuc cch mng x hi x hi ch ngha sau . Na nm sau ngy Lnin mt, Nguyn i Quc vit bi Lnin v cc dn tc phng ng, ng bo Le Paria (s 27, thng 7-1924), Ngi khng nh: "Khng phi ch thin ti ca Ngi, m chnh l tnh coi khinh s xa hoa, tinh thn yu lao ng, i t trong sng, np sng gin d, tm li l o c v i v cao p ca ngi thy, nh hng ln lao ti cc dn tc chu v khin cho tri tim ca h hng v Ngi, khng g

54

ngn cn ni"1. Hc xong lp ngn hn ti i hc Phng ng, trong khi ch i i hi V Quc t Cng sn khai mc v ch ln ng v chu , Nguyn i Quc c nhn vo lm cn b ca Ban Phng ng Quc t Cng sn (theo giy xc nhn do Ptrp k ngy 14-4-1924). Nhn ngy Quc t lao ng 1-5-1924, Nguyn i Quc c mi n Hng trng ni chuyn vi nhng ngi i biu tnh v c T lnh thnh ph Mtxcva cp giy php t do i li trn Hng trng trong ngy Quc t ca nhng ngi lao ng. Nhng hot ng tch cc ca Ngi trn t nc Xvit, s c mt ca Ngi trong nhng nghi l quan trng cho thy vai tr v uy tn ca Nguyn i Quc ngy cng c khng nh trung tm phong tro cng sn v cng nhn quc t. Nguyn i Quc d i hi V Quc t Cng sn hp t ngy 17-6 n 8-7-1924 ti Mtxcva (vi 504 i biu thay mt cho 46 ng cng sn, 4 ng khng cng sn v 10 t chc quc t) tng kt tnh hnh, rt ra nhng bi hc kinh nghim ca cc cuc u tranh giai cp trong nhng nm 1918-1923, ng thi nu ln ngha, tm quan trng ca vic bnsvch ho
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 295.

55

cc ng cng sn. Ti i hi, vn dn tc v vn thuc a m Nguyn i Quc c bit lu tm l im th 5 ca chng trnh ngh s. Trong bui khai mc i hi, Nguyn i Quc pht biu: Ti mun bit i hi c gi Li ku gi c bit n cc dn tc thuc a khng? V trc khi biu quyt thng qua Li ku gi, Ngi ngh b sung my ch: Gi cc dn tc thuc a. Sau , ti phin hp th 8, ngy 23-6-1924, Nguyn i Quc c mi pht biu kin. Thng thn ph bnh mt s ng cng sn coi nh vn thuc a, Ngi ni: Ti n y khng ngng lu Quc t Cng sn n mt s tht l: Thuc a vn ang tn ti, v vch ra Quc t Cng sn thy rng: Cch mng, ngoi vn tng lai ca cc thuc a cn c c nguy c ca cc thuc a; vn mnh ca giai cp v sn th gii v c bit l vn mnh ca giai cp v sn cc nc i xm lc thuc a gn cht vi vn mnh ca giai cp b p bc cc thuc a... Th m cc ng ch khi ni v cch mng, cc ng ch li khinh thng thuc a"1.
1

, 2, 3. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr. 273, 277,

56

Tip tc chng trnh ngh s, c pht biu v vn dn tc v thuc a, ti phin hp th 22 ca i hi, ngy 1-7-1924, Nguyn i Quc khng nh tm quan trng v v tr ca cch mng thuc a: "Cch mng phng Ty mun thng li th n phi lin h cht ch vi phong tro gii phng chng ch ngha quc cc nc thuc a v cc nc b n dch"2. Ti phin hp th 25, ngy 3-7-1924, Nguyn i Quc pht biu v vn rung t v nng dn cc thuc a ca Php. Ni v s tht bi ca nng dn bn x, Nguyn i Quc nhn mnh: H cn thiu t chc, thiu ngi lnh o. Quc t Cng sn cn phi gip h t chc li, cn phi cung cp cn b lnh o cho h v ch cho h con ng i ti cch mng v gii phng"3. Vi danh ngha i biu ng Dng, Nguyn i Quc c mi tham d i hi ln th III Quc t Cng hi , hp t ngy 7 n ngy 22-7-1924. Trong bi tham lun ti i hi, Nguyn i Quc trnh by nhng vn lin quan n giai cp v sn ng Dng, khng nh giai cp v sn
289.

57

ng Dng cha c mt t chc cng nhn no c. T thc t , Ngi ngh: "Cc t chc cng nhn cch mng Php phi tch cc gip chng ti trong cuc u tranh gii phng ca chng ti" 1. Sau , Ngi c mi v tham d i hi Quc t Cng sn Thanh nin v Hi ngh ca T chc Quc t Cu t (MOPR). Nhng hot ng ca Nguyn i Quc ti cc i hi trn gip cho giai cp cng nhn th gii v nhn dn Xvit hiu r hn v tnh cnh ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng Vit Nam ni ring v nhn dn ng Dng ni chung, ng thi t nn mng cho s lin minh, tnh on kt v sn quc t gia nhn dn Vit Nam v nhng ngi lao ng th gii. Trong thi gian Lin X, Nguyn i Quc tranh th vit bi cho cc bo (L'Humanit), i sng cng Nhn o (La Vie nhn

Ouvrire), S tht (Prava), Ngi cng kh (Le Paria), Th tn quc t (Inprkor), Tp ch Cng sn v.v.. Cc bi bo tp trung ni v cc vn lin quan n giai cp cng nhn, n cuc u tranh ca giai cp cng nhn cc thuc a, ng thi ch ra mi quan h khng kht gia cch mng v sn chnh quc v cch mng
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 1, tr. 293.

58

thuc a: "Ch ngha t bn l mt con a c mt ci vi bm vo giai cp v sn chnh quc v mt ci vi khc bm vo giai cp v sn thuc a. Nu mun git con vt y, ngi ta phi ng thi ct c hai vi. Nu ngi ta ch ct mt vi thi, th ci vi cn li kia vn tip tc ht mu ca giai cp v sn, con vt vn tip tc sng v ci vi b ct t li s mc ra"1. V th, mun th tiu tn gc ch ngha t bn, phi xy dng tnh on kt gia giai cp v sn chnh quc vi giai cp v sn, c bit l i tin phong ca n thuc a, on kt gia cc dn tc thuc a thnh mt mt trn thng nht chng ch ngha quc. Thng qua cc bi vit, Nguyn i Quc c th ho v vn dng sng to nhng lun im ca Lnin v vn dn tc v thuc a. Khng dng li , trong khi ch ra v tr v sc mnh ca nhn dn thuc a trong cuc u tranh gii phng, trong khi nhn mnh rng: Mun nh vo so huyt ca ch ngha thc dn th phi tc ht thuc a ca chng, Nguyn i Quc cng ng thi ch ra tnh ch ng cch mng ca nhn dn thuc a. Cng vi nhng hot
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 2, tr. 120.

59

ng l lun v thc tin ca mnh, Ngi u tranh kin quyt gp phn hin thc ho khu hiu ni ting ca Lnin: V sn tt c cc nc v cc dn tc b p bc on kt li! T nhng bi bo vit trong nhng nm 19211924 ny, Ngi b sung, sa cha thnh cun Bn n ch thc dn Php . Cui nm 1924, bn tho c gi t Mtxcva n Pari cho Hi Lin hip thuc a v Ban bin tp bo Le Paria (trc khi Nguyn i Quc ri Lin X i Qung Chu). Cun sch gm 12 chng v phn Ph lc, cp ba ni dung ln: Ti c ca ch ngha thc dn Php; S thc tnh cc dn tc thuc a; Phng hng u tranh, gii phng cc thuc a theo ng li ca Quc t Cng sn. Bi vit: Gi thanh nin Vit Nam phn Ph lc ca cun sch, l nhng li tm huyt ca Ngi vi th h thanh nin trc vn mnh ca t nc. T vic nh gi ng v tr, vai tr ca thanh nin trong s nghip gii phng dn tc, Ngi ku gi: "Hi ng Dng ng thng hi! Ngi s cht mt, nu m Thanh nin gi ci ca Ngi khng sm hi sinh1. Bng s nhy bn v chnh tr, phn tch tnh hnh th gii, d bo cc din ca phng ng v phng Ty, thng qua cc bi vit,
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 2, tr. 133.

60

Nguyn i Quc ku gi giai cp v sn quc t hy cnh gic vi "l la ca chin tranh th gii mi": Thi Bnh Dng v cc nc thuc a xung quanh Thi Bnh Dng, tng lai c th tr thnh mt l la ca chin tranh th gii mi m giai cp v sn s phi nai lng ra gnh1. ng thi, Nguyn i Quc tuyn truyn v thnh tch ca nc Nga Xvit, v s gip ca nc Nga vi cc dn tc thuc a, gp phn chng li s xuyn tc ca bo ch t sn i vi cch mng Nga, vi t nc Nga Xvit, bi theo Ngi: Nu nc Nga cha phi l mt thin ng cho tt c mi ngi, th nc Nga l mt thin ng ca tr con2. Sng v hot ng Mtxcva, trung tm ca phong tro cng sn v cng nhn quc t, iu m Nguyn i Quc nhn thy r nht, l Quc t Cng sn v cc ng chu u hiu bit rt t v tnh hnh cc thuc a. c bit, Ngi nhn thc r rng, khng th p dng mt cch my mc, rp khun nhng nguyn l v u
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 1, tr. 243-244,

465.

61

tranh giai cp ca hc thuyt Mc vo iu kin c th ca cc thuc a. V vy, Ngi xc nh s tn dng mi c hi c th gip nhng ngi cng sn phng Ty hiu r hn v thuc a. Thng qua cc ni dung v nhng phn tch mt cch khoa hc c im ca cc nc phng ng ni chung v Vit Nam ni ring, bi vit Bo co v Bc K, Trung K v Nam K (1924) ca Nguyn i Quc tp trung nu r: Tnh cht cuc u tranh giai cp phng ng khng din ra quyt lit nh phng Ty; cao ch ngha yu nc, coi ch ngha dn tc l ng lc ln ca t nc; s cn thit phi vn dng sng to, b sung v pht trin hc thuyt Mc cho ph hp vi iu kin ca tng quc gia, c bit l phng ng. Theo Nguyn i Quc: Mc xy dng hc thuyt ca mnh trn mt trit l nht nh ca lch s, nhng lch s no? Lch s chu u. M chu u l g? cha phi l ton th nhn loi1, v vy phi xem xt li c s lch s ca n, cng c n bng dn tc hc phng ng2. Nhng lun im v kin ngh trong bo co ca Ngi vi Quc t Cng sn, v tnh hnh,
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.1, tr.465.

62

c im ca Vit Nam, th hin s su st thc t v vic vn dng nhng nguyn l c bn ca hc thuyt Mc - Lnin vo thc tin Vit Nam ca Nguyn i Quc, c ngha nh mt phng hng chung, c tnh cht nh mt cng lnh hnh ng ca cch mng Vit Nam. Bo co nhn mnh vic: 1. Pht ng ch ngha dn tc bn x nhn danh Quc t Cng sn; 2. y mnh cng tc tuyn truyn v o to cn b cho cch mng Vit Nam; 3. D bo v kh nng mt cuc khi ngha v trang ng Dng v n phi c s ng h ca nc Nga Xvit, ca giai cp v sn ton th gii. Trong iu kin lch s khi , nhng kin trong Bo co v Bc K, Trung K v Nam K th hin mt t duy sc so, mt thi dng cm ca Nguyn i Quc trong vic khng nh: Thc tin l tiu chun, l s kim nghim ca chn l. Mt khc, bo co cng th hin s nm vng linh hn, phng php ca hc thuyt Mc v s vn dng sng to ca Ngi trong iu kin c th ca Vit Nam. Vi hn mt nm sng, hc tp v lm vic trn t nc Xvit, d thi gian khng di, song nhng nghin cu v l lun, nhng hot ng thc tin gip Nguyn i Quc c iu kin trang b cho mnh vn kin thc l lun ca ch 63

ngha Mc - Lnin mt cch h thng. ng thi, Ngi c iu kin kho nghim, chng kin nhng thnh tu ca Nh nc v nhn dn Xvit. Nhng hot ng si ni ca Nguyn i Quc, anh thp t co ti c thc dn, nhn thc v lun gii mt cch khoa hc nhng vn v thuc a, vai tr cch mng thuc a trong mi quan h khng kht vi s nghip cch mng ca giai cp v sn th gii. Khng ch nm vng nhng vn c bn ca hc thuyt Mc - Lnin, Nguyn i Quc cn xut nhiu lun im v pht trin mt cch sng to l lun v cch mng thuc a ca Lnin, lm phong ph l lun Mc - Lnin v cch mng gii phng dn tc trong qu o cch mng v sn. c sng, hc tp ti trung tm cch mng th gii, c lm vic ti Quc t Cng sn, c u tranh v rn luyn trong phong tro cng sn quc t, nhn thc lun ca Nguyn i Quc c nng cao, uy tn chnh tr ca Nguyn i Quc c cng c. Khng dng li , nhn thc c s mnh ca mnh v hng n mc tiu: c lp cho T quc, t do cho ng bo, vi tt c tinh thn v nhit huyt ca mnh, Nguyn i Quc chn con ng v gn T quc, xc tin mt l trnh cho cng cuc gii phng dn tc Vit Nam. Khi bit sau Chin tranh th gii th nht, hin c nhiu 64

thanh nin yu nc Vit Nam ang c mt Qung Chu, h yu nc, nhng cha c t chc v thiu mt ng li ng n trong hot ng, Nguyn i Quc chn Qung Chu lm im dng chn trn hnh trnh tin gn v T quc, t chc, on kt, hun luyn nhng thanh nin y nhit huyt a h ra u tranh ginh t do, c lp. Sau nhiu ln t, nguyn vng ca Nguyn i Quc c Quc t Cng sn chp nhn. Vi t cch l cn b Ban Phng ng ca Quc t Cng sn, ng thi l U vin on Ch tch Quc t Nng dn, Nguyn i Quc c giao theo di v ch o phong tro cch mng mt s nc chu . Cui thng 10-1924, Nguyn i Quc ri Mtxcva, i xuyn Xibri, ngh li Vlaivxtc, ri xung tu Vin Dng ca Lin X i Trung Quc. Ngi n Qung Chu ngy 11-11-1924, xc tin vic chun b thnh lp chnh ng v sn kiu mi cho giai cp cng nhn v dn tc Vit Nam. Nm tnh hnh v nh hng nhng cng vic cn phi lm, ngy 12-11-1924, Ngi vit th gi mt ng ch trong Quc t Cng sn bo tin: "Ti n y hm qua, v ang nh ng ch Brin vi 2 hoc 3 ng 65

ch Trung Quc. Ti cha gp ai c. Mi ngi y u bn v vic Bc s Tn ln phng Bc. Ti s vit th cho ng ch sm"1. chun b v t chc v tip tc chun b v chnh tr, t tng cho s ra i ca mt ng mcxt Vit Nam, Ngi tip xc vi nhng ngi Vit Nam yu nc ang hot ng ti Qung Chu. u tin l nhng thanh nin hng hi nht trong Tm Tm x. Dn dn, Ngi m rng a bn hot ng ca mnh. Trong th gi mt cn b ph trch Ban Phng ng ca Quc t Cng sn, ngy 22-12-1924, Nguyn i Quc bo co: "Ti tm thy y vi ngi ng Dng m vi h, ti hy vng lm c vic g "2. Nhng hot ng bc u gip Nguyn i Quc tm c ch da, hnh thnh c nhm trung kin trin khai cng vic. T vic nm r nhng c im, tnh hnh i sng kinh t, chnh tr, x hi ca Vit Nam c th hin r trong bo co v Bc K, Trung K v Nam K, Nguyn i Quc khn trng, ch ng v cn trng tin hnh xy dng t chc cch mng theo
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 2, tr. 4. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 2 , tr. 15.

66

tng bc: tip xc v tm hiu nhng ngi Vit Nam yu nc ang hot ng min Nam Trung Quc, lp ra nhm b mt lm ht nhn (Bo co gi on Ch tch Quc t Cng sn ngy 192-1925): "Chng ti lp mt nhm b mt gm 9 hi vin, trong c: 2 ngi c phi v nc. 3 ngi tin tuyn (trong qun i ca Tn Dt Tin). 1 ngi ang i cng cn qun s (cho Quc dn ng). Trong s hi vin , c 5 ngi l ng vin d b ca ng Cng sn" 1. Bc tip theo, Ngi tin ti thnh lp mt t chc c tnh cht qun chng rng hn nhm tp hp nhng thanh nin yu nc trong v ngoi nc. l t chc Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin c thnh lp 6-1925. c t chc theo nguyn tc tp trung dn ch, cp di phc tng cp trn, thiu s phc tng a s, ly t ph bnh v ph bnh lm phng chm pht trin ca mnh, trong Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin , tt c cc hi vin phi hot ng trong qun chng, tuyt i gi b mt hot ng ca hi. Hi c t chc thnh 5 cp: Tng b, k b, tnh b,
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.2, tr. 141.

67

huyn b v chi b. Mc ch ca hi l: "Hy sinh tnh mnh, quyn li, t tng lm cuc cch mng dn tc (p tan bn Php v ginh li c c lp cho x s) ri sau lm cch mnh th gii (lt ch ngha quc v thc hin ch ngha cng sn)"1. iu l ca hi cp n Chng trnh hot ng nh kt np hi vin; t chc cc on th nh Cng hi, Nng hi, Hi hc sinh, Hi ph n..., thnh lp chnh ph nhn dn, on kt vi cc giai cp v sn ca tt c cc nc v thnh lp x hi cng sn. iu l cn quy nh c th v iu kin vo hi, l li t chc, c cu cc cp trung ng, x u, tnh u, huyn u, chi b, vn tin hnh hi ngh thng k ca cc cp v hi ngh ton quc, k lut v nhim v ca hi vin... Vic thnh lp Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin l mt sng to, c ch ch ca Nguyn i Quc. y l mt t chc qu , ph hp vi iu kin ca Vit Nam khi , nhm a ch ngha Mc - Lnin, ng li v phng php u tranh cch mng mi vo phong tro u tranh yu nc ca nhn dn ta. Thng qua nhng hi vin ca
. Ban Nghin cu Lch s ng Trung ng: Cc t chc tin thn ca ng, H Ni, 1977, tr. 82.
1

68

Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin, thng qua phong tro v sn ho, lung t tng mi ca thi i xm nhp vo phong tro cng nhn v phong tro yu nc, lm thay i tnh cht, chiu hng ca phong tro u tranh cch mng, a n s thng li ca khuynh hng v sn. Thng qua nhng ni dung hot ng ca mnh, hi thu ht ng o cc lc lng vo t chc cch mng ca mnh, ng thi c nh hng tch cc n cc t chc chnh tr cng thi khc. c mt t chc, mt im ta, Nguyn i Quc m lp hun luyn chnh tr chun b xy dng mt i ng cn b lm nng ct cho vic tuyn truyn nhng nguyn l c bn ca hc thuyt Mc - Lnin v trong nc. Lp hc chnh thc khai mc cui nm 1925 ti ngi nh s 13 v 13/1 (nay l nh s 248 - 250), ng Vn Minh, Qung Chu, Trung Quc. T u nm 1926 n thng 4-1927, Nguyn i Quc m c ba kha hun luyn cho khong 75 ngi1. Ngi trc tip ph trch v l ging vin chnh. Chng trnh hc tp bao gm c l thuyt ln thc hnh. Thng qua hun luyn, cc hc vin c v trang nhng vn s gin v ch ngha Mc - Lnin, v nhng nguyn tc hot ng b mt v k nng thc hnh cc cng tc vn ng qun chng... Sau ny, nhng bi ging ca Ngi c tp hp,
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 2, tr. 241.

69

hon thin trong cun ng Kch mnh. Tuyt i b phn hc vin hc xong u tr v nc v v Xim hot ng. H tr thnh nhng ngi tuyn truyn, t chc cc t chc cch mng trong nc v Vit kiu Xim. Vi tm nhn chin lc, vi v th cn b ca Ban Phng ng, Nguyn i Quc la chn nhng thanh nin Vit Nam c kh nng, gi i hc Trng i hc Cng sn ca nhng ngi lao ng Phng ng Mtxcva (Trng i hc Phng ng) v Trng qun s Hong Ph Qung Chu. Khng ch dng li vic la chn v c nhng thanh nin i o to, Ngi cn mun gi nhng thiu nhi tui t 12-15 c mt Qung Chu, ang l nhng thiu nhi cng sn u tin ca nc An Nam sang Mtxcva o to, nhm xy dng i ng cn b ct cn p ng yu cu ca cch mng Vit Nam sau ny. Cng vi vic o to i ng cn b, Nguyn i Quc ch trng xut bn sch v bo ch lm phng tin tuyn truyn. Bo Thanh nin, c quan ngn lun ca Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin do Nguyn i Quc sng lp v trc tip ch o, ng thi l cy bt ch cht (s u tin ra ngy 21-6-1925), c cc chuyn mc: x hi, bnh lun, tin tc, din n, vn p, ph bnh, tr li bn c, v.v.. Nhng bi vit ca bo Thanh nin 70

u ngn gn, li vn gin d, trong sng, d hiu, thng cp nhng vn chnh: quc v thuc a; cch mng v ci lng; thc tin ca cch mng Vit Nam; ng cch mng v ng Cng sn; cch mng dn tc v cch mng th gii; cch mng v mt trn dn tc thng nht; hc tp l lun ch ngha Mc - Lnin, v.v.. Thng qua bo Thanh nin, t chc Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin thng nht v phng hng v ni dung tuyn truyn gio dc trong v ngoi hi. Bo Thanh nin ra hng tun, bng ting Vit. T thng 6-1925 n thng 4-1927, bo ra c 88 s. L t bo u tin trong lch s bo ch cch mng nc ta, bo Thanh nin gp phn quan trng vo vic truyn b ch ngha Mc - Lnin vo Vit Nam, chun b v chnh tr, t tng v t chc tin ti thnh lp chnh ng kiu mi ca giai cp cng nhn Vit Nam. Tip theo t Thanh nin, Nguyn i Quc cng cc bn chin u ca mnh cn xut bn ba t bo nh k khc l: bo Cng nng (t thng 12 1926 n u nm 1928), bn nguyt san Lnh cch mnh (t u nm 1927 n u nm 1928) v Vit Nam tin phong cho nhng i tng hp hn. Cng vi vic xut bn bo, Nguyn i Quc dnh thi gian cho cun ng Kch mnh. Cun 71

sch gm nhng bi ging ca Ngi ti cc lp hun luyn chnh tr cho cn b ca Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin Qung Chu (Trung Quc) trong nhng nm 1925-1927 c tp hp v hon thin. Cun sch c B Tuyn truyn ca Hi lin hip cc dn tc b p bc ng xut bn vo u nm 1927 lm ti liu hc tp v tuyn truyn. ng Kch mnh cp nhiu ni dung, trong Nguyn i Quc tp trung nu r chun mc o c ca nhng chin s cch mng; gii thiu tnh cht, ni dung cc cuc cch mng in hnh trn th gii, nh: Cch mng M 1776, Cch mng Php 1789, Cch mng Nga 1917; gii thiu v Quc t I, Quc t II, Quc t III, v.v.. Thng qua nhng ni dung ny, Ngi ch r t tng cch mng trit : Mun sng th phi lm cch mng v mun lm cch mng thnh cng phi c ng lnh o, c ch ngha Mc - Lnnin lm nng ct, phi c phng php cch mng, v.v., phi gn cch mng Vit Nam l mt b phn khng kht ca phong tro cch mng th gii. T ng Kch mnh, Ngi khng nh: cch mng gii phng dn tc l s nghip ca ton dn ch khng phi ca mt vi c nhn, v vy on kt trong ng, on kt ton dn tc l mt trong nhng nhn t quan trng bo m thng li cho cch mng Vit Nam... Phn cui 72

ng Kch mnh, Nguyn i Quc dnh gii thiu cc t chc qun chng ca Quc t Cng sn nh Quc t Thanh nin, Quc t Cng hi. ng Kch mnh l mt trong nhng tc phm quan trng, nh du mt bc ngot trong cuc i hot ng cch mng ca Nguyn i Quc, ng thi l mt trong nhng vn kin l lun u tin ca ng ta, t c s t tng cho ng li ca cch mng Vit Nam sau ny. Cng vi ng Kch mnh v bo Thanh nin, cc t bo v nguyt san b mt c chuyn v Vit Nam, gp phn quan trng vo vic truyn b ch ngha Mc - Lnin, t tng v con ng gii phng dn tc ca Nguyn i Quc, chun b v chnh tr, t tng v t chc tin ti thnh lp b tham mu tin phong ca giai cp cng nhn Vit Nam. Trong nhng nm thng hot ng cch mng Trung Quc, Nguyn i Quc th hin vai tr ca ngi chin s cng sn quc t. Ngi tham gia nhng hot ng gip phong tro cch mng cc nc trong khu vc, c bit l phong tro cch mng ca Trung Quc nhng nm 19251927. Ngi cng vi cc ng ch Trung Quc, n , Triu Tin, Min in tch cc vn ng thnh lp mt t chc cch mng c tnh cht quc t - Hi Lin hip cc dn tc b p bc (9-71925), nhm on kt cc dn tc nh yu, b 73

p bc trong mt t chc cch mng gii phng t nc khi ch thc dn, a cc dn tc b n l vo con ng u tranh gii phng dn tc. i vi phong tro cch mng Trung Quc, Ngi khng ch by t thin cm, s quan tm v ng h m cn tham gia trc tip nh mt chin s quc t nng nhit. Ngi tham gia Hi ngh u tin ca i biu nng dn Qung ng (thng 51925) v Hi ngh ln th hai i biu giai cp cng nhn Trung Quc; tham gia i din thuyt, ng h cuc u tranh ca giai cp cng nhn Trung Quc vi b danh L Thy v Vng t Nhn... Thng qua nhng hot ng thc tin , Nguyn i Quc th hin mt cch sinh ng tinh thn quc t v sn cao c. Sau cuc o chnh phn cch mng ca Tng Gii Thch (4-1927), nhng ngi cch mng Vit Nam hot ng trn t Trung Quc tr thnh i tng ca s khng b. Khng th tip tc li Qung Chu, Nguyn i Quc chuyn n Hng Cng, nhng mt thm Anh li yu cu Ngi phi ri Hng Cng. Ngi i Thng Hi, nhng ti y, Quc dn ng cng ang tin hnh nhng t khng b gt gao, v vy, Ngi quyt nh ri Thng Hi trn mt chic tu bun i Vlaivxtc. Thng 5-1927, Nguyn i Quc tr li Mtxcva sau gn ba nm xa cch, tip tc lm vic trong 74

Quc t Cng sn. Sau t ngy ngh ngi trn bi bin Crm, Ngi quay tr li Mtxcva. Ngi bt tay vit cun sch nh Cng tc qun s ca ng trong nng dn, c kt kinh nghim cao tro cch mng v cc ng cng sn cc nc nng nghip v na nng nghip, nu tm quan trng ca cng tc tuyn truyn chnh tr, t chc v qun s trong nng dn, c bit l cng tc qun s ca ng trong nng dn, v.v.. Ngi cng t tm hiu, nghin cu v vit nhiu bi v n v c cng b vo nm 1928 nh: Phong tro cng nhn n (Inpreko, ting Php, s 37, 21-4-1928), S bc lt ph n v tr em n (Inpreko, ting Php, s 39, 14-4-1928), v.v.. c bit, trong bi vit S thng tr ca quc Php ng Dng ng trn tp san Th tn quc t, s 104, 1927, Nguyn i Quc cp bn cht s kin chnh tr thi s (xung t Hoa Vit Hi Phng) ca nc ta khi . Trung tun thng 11-1927, Ngi c Quc t Cng sn c i Php cng tc. u thng 12-1927, t Php Ngi i d phin hp m rng ca i hi ng Lin on chng quc ti Brcxen (B). Sau khi mt thm Php pht hin s c mt ca Nguyn i Quc ti Php, Ngi quyt nh thay i hnh trnh. B mt quay tr li c vo trung tun thng 12-1927, v y Ngi nhn lm phng vin cho t bo Th gii (Die Welt). Khng 75

lu sau, theo nguyn vng ca Ngi, Ban Chp hnh Quc t Cng sn ra quyt nh ng Nguyn i Quc tr v hot ng ng Dng (25-4-1928). Ngy 21-5-1928, t Bclin Nguyn i Quc vit th gi cc ng ch trong Ban Phng ng Quc t Cng sn, bo tin v vic chun b ln ng v nhng vic lm1. u thng 6-1928, Nguyn i Quc ri Bclin, bt u cuc hnh trnh v gn T quc. T c, Ngi qua Thy S n Italia. Ti bin gii Thu S - Italia, mc d b cnh st gy kh d nhng Ngi cng vt qua c v i Milan, ri t Rma, Ngi n Napli, p tu thu Nht Bn i Xim. T thng 7-1928 n thng 11-1929, Nguyn i Quc hot ng Xim (t nm 1938 gi l Thi Lan), xy dng lc lng cch mng trong Vit kiu yu nc. u tin, Ngi ti Bng Cc, t , i Bn n (huyn Ph Cht, tnh Phtxanuloc). gi b mt, Ngi dng mt s b danh nh Th, Nam Sn, Thu Chn, v.v.. Cui thng 7-1928, Nguyn i Quc ri Ph Cht n vng ng Bc Xim nh Uon Thani, Xa Vang, Na Khn Pha Nm, Nong Khai, v.v., xy dng c s, t tuyn truyn ch ngha Mc - Lnin v phong tro u tranh cch mng, gy nh hng v trong nc.
1

. H Ch Minh - Bin nin tiu s, Sd, t. 1, tr. 391.

76

T mt thc t Vit kiu sinh sng Xim phn nhiu l nng dn, th th cng v nhng ngi bun bn nh, cho nn, trong thi gian y, Ngi tip tc cc hnh thc hot ng nh Qung Chu. Ngi ho mnh vi ng o qun chng, sng i sng ca qun chng, lm nhng vic cng vi qun chng, pht hnh bo ch (i tn t bo ng thanh thnh Thn i v ra c hai s), m lp o to ngn hn cho hi vin ca chi hi Vit Nam Cch mng Thanh nin, nm tnh hnh trong nc v Quc t Cng sn, dch mt sch mcxt ph thng sang ting Vit (Nhn loi tin ho s, A.B.C ch ngha cng sn , v.v..). Vi s hot ng tch cc ca Ngi, phong tro yu nc ca Vit kiu Xim c nhiu chuyn bin mi, tch cc. Cc t chc cch mng c cng c v pht trin. S on kt trong ni b Vit kiu, mi quan h thn thin gia Vit kiu v ngi Xim c tng cng. Nhng hot ng cch mng ca Nguyn i Quc trong Vit kiu c nh hng tt v trong nc. Cng trong khong thi gian t thng 7-1928 n thng 11-1929, Nguyn i Quc, lc vi tn gi Thu Chn t Xim vt sng M Kng t nht hai ln sang th x Xavnnakht v bn Xing Vang, huyn Nong Bc, tnh Khm Mun ca Lo nghin cu tnh hnh kinh t, chnh tr, x hi ca nhn dn Lo, ca b con Vit kiu v 77

kho st thc a tm ng b mt qua Lo v hot ng ti Vit Nam 1. Sau ny, trong bo co gi Quc t Cng sn ngy 18-2-1930, Ngi bo co v tnh hnh Lo v vic nh tr v Vit Nam khng thnh: hai ln ti c gng v An Nam, nhng phi quay tr li. Bn mt thm v cnh st bin gii qu cn mt, c bit l t khi xy ra v An Nam Quc dn ng2. Trong nhng nm 1928-1929, phong tro u tranh cch mng ca nhn dn ta tip tc pht trin mnh v s lng v cht lng. Ch ngha Mc - Lnin c Nguyn i Quc v nhng chin s tin phong truyn b v trong nc, cng vi phong tro "v sn ho" lm chuyn bin phong tro cng nhn t hnh thc u tranh t pht, n l, ch yu i quyn li v kinh t sang u tranh t gic, c t chc, c lnh o, c s phi hp gia cc ngnh v cc a phng. S pht trin c b su v b rng ca phong tro cch mng trong c nc t ra mt yu cu bc thit, i hi s lnh o ca mt chnh ng
. Xem: Bo co kt qu ti khoa hc cp b: Nghin cu, su tm t liu v Ch tch H Ch Minh vi tnh on kt hu ngh c bit Vit - Lo , lu Kho t liu, Bo tng H Ch Minh. 2 . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr. 12.
1

78

kiu mi ca giai cp cng nhn. Trong bi cnh , nhng phn t tin phong trong phong tro cch mng nhn thc c tnh hnh, v ng ra thnh lp nhng t chc cng sn u tin vo na cui nm 1929 u nm 1930. Ngy 17-6-1929, ti nh s 312 ph Khm Thin, H Ni, Hi ngh cc i biu tin tin trong t chc Thanh nin Bc K hp, quyt nh thnh lp ng Dng Cng sn ng, ra Chnh cng, Tuyn ngn , nu r ng li ca ng l phi lm cch mng dn ch t sn do giai cp v sn lnh o, tin ln cch mng x hi ch ngha, thc hnh cng - nng lin hip. S ra i ca ng Dng Cng sn ng thc y phong tro cng sn trong nc pht trin mnh. Tip n An Nam Cng sn ng ra i (8-1929) v n thng 10-1929, ch o ca ng v ra iu l. Trong qu trnh chuyn ho chung di tc ng ca lung gi cch mng ca thi i theo ch ngha Mc - Lnin, trc tip l t tng ca Nguyn i Quc, phong tro cng nhn, nht l ca Hi Vit Nam Cch mng Thanh nin, Vit Nam ngha on - mt t chc yu nc tin b theo khuynh hng quc gia, tri qua nhiu bin thin v ci t, thay i tn nhiu ln: Vit Nam ngha on i tn thnh Hi Phc Vit ri n 79 An Nam Cng sn ng hp ti Si Gn, c ra Ban lm thi

Hng Nam v Vit Nam cch mng ng, n thng 7-1928 gi l Tn Vit cch mng ng. T khi t chc ny tip cn v tip nhn s gio dc chnh tr ca Thanh nin bt u khuynh hng t, cng v sau cng chuyn bin mnh m. Sau cc hi ngh ca ng vin ct cn, thng 9-1929 nhng ng vin u t trong ng Tn Vit ra tuyn b thnh lp ng Dng Cng sn Lin on1. Nh vy, trong nc xut hin ba t chc cng sn, u ra Tuyn ngn, Chnh cng v iu l, u khng nh mc tiu u tranh cho l tng ca ch ngha cng sn, u tuyn b i theo ch ngha cng sn, u mun c Quc t Cng sn cng nhn. S tn ti ba t chc cng sn bit lp, tranh ginh nh hng ln nhau trong mt t nc, dn n nguy c chia r, phn lit ca phong tro u tranh cch mng. Yu cu cp bch ca cch mng Vit Nam lc ny l phi chm dt tnh trng chia r gia cc t chc cng sn, thng nht cc t chc thnh mt ng cng sn duy nht trong c nc. Nhn thc su sc v nguy c phn lit s gy bt li cho s pht trin ca phong tro cch mng Vit
. Ban Nghin cu Lch s ng Trung ng: Cc t chc tin thn ca ng, Sd, tr. 289 v Trn Vn Giu: Thnh cng ca ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh, 1993, tr.153.
1

80

Nam, ngy 27-10-1929, Quc t Cng sn ra ch th, nu r: "Nhim v quan trng nht v cp bch nht ca tt c nhng ngi cng sn ng Dng l thnh lp mt ng cch mng c tnh cht giai cp ca giai cp v sn, ngha l mt ng cng sn c tnh cht qun chng ng Dng. ng phi ch c mt v l t chc cng sn duy nht ng Dng"1. Lc ny, Nguyn i Quc ang hot ng Xim, khng bit ti ni dung bn ch th ngy 2710-1929 ca Quc t Cng sn, tuy nhin, nhn thc c tm quan trng nguy c phn lit, "vi t cch l phi vin ca Quc t Cng sn c y quyn quyt nh mi vn lin quan n phong tro cch mng ng Dng"2, Ngi gp rt i Hng Kng, gi th v nc mi i din ca cc t chc cng sn sang Hng Kng bn vic hp nht cc t chc cng sn. Vi quyt nh ch ng v kp thi ny, cui nm 1929, Nguyn i Quc ri Xim v ngy 23-12, Ngi n Trung Quc, gp g nhng chin s cch mng Vit Nam ang hot ng y tm hiu thm tnh
. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 1998, t.1, tr. 614. 2 . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 12.
1

81

hnh. Sau , Ngi i Hng Kng, chun b cng vic cho hi ngh hp nht. Ti Cu Long, Hng Kng, t ngy 6-1-1930, Hi ngh hp nht cc t chc cng sn c tin hnh di s ch tr ca Nguyn i Quc. Tham d hi ngh c cc i biu ca ng Dng Cng sn ng l Trnh nh Cu v Nguyn c Cnh; An Nam Cng sn ng l Nguyn Thiu v Chu Vn Lim. ng Dng Cng sn lin on thnh lp, song cha c lin h, nn cha c c i biu ti d. Tham gia gip vic hi ngh l H Tng Mu v L Hng Sn. Hi ngh hp nht din ra khn trng, thun li v t c s nht tr hon ton, trn c s b mi thnh kin xung t c, t tn ng l ng Cng sn Vit Nam, thng qua Chnh cng vn tt, Sch lc vn tt, iu l vn tt, Chng trnh tm tt ca ng do Nguyn i Quc d tho. Cc vn kin ny tr thnh Cng lnh chnh tr u tin ca ng. Chnh cng vn tt ca ng Cng sn Vit Nam vch r tnh cht, nhim v, i tng ca cch mng Vit Nam, trong xc nh r ch trng ca nhng ngi cng sn l lm "t sn dn quyn cch mng v th a cch mng i ti x hi cng sn. Nhim v ca cuc cch mng lc ny l nh quc Php v bn phong kin, lm cho nc Nam c hon ton c lp; dn chng c t do t chc; nam n bnh quyn; 82

ph thng gio dc theo cng nng ho; quc hu ho tt c cc x nghip ca t bn quc; dng ra chnh ph cng nng binh; t chc ra qun i cng nng; th tiu ht cc th quc tri; thi hnh lut ngy lm 8 gi, v.v.. Sch lc vn tt ca ng nu r: 1. "ng l i tin phong ca v sn giai cp, phi thu phc cho c i b phn giai cp mnh, phi lm cho giai cp mnh lnh o c dn chng. 2. ng phi thu phc cho c i b phn dn cy v phi da vo hng dn cy ngho lm th a cch mng nh trc bn i a ch v phong kin"1. ng phi ht sc lin lc vi tiu t sn, tr thc, trung nng ko h i v phe v sn giai cp. Cn i vi bn ph nng, trung, tiu a ch v t bn An Nam m cha r mt phn cch mng th phi li dng. B phn no ra mt phn cch mng th phi nh . ng thi Sch lc vn tt nhn mnh nguyn tc hp tc giai cp ca ng l: khi lin lc vi cc giai cp, phi rt cn thn, khng khi no nhng b mt cht li ch g ca cng - nng m i vo ng li tho hip. ng phi ng thi tuyn truyn v
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr.3.

83

thc hnh lin lc vi b p bc dn tc v v sn giai cp th gii, nht l v sn giai cp Php. Chng trnh tm tt ca ng nu r ng l i tin phong ca o qun v sn, c nhim v tp hp a s qun chng nng dn, chun b cch mng th a v lt bn a ch v phong kin1; li ko tiu t sn, tr thc v trung nng v pha giai cp v sn; lin kt nhng dn tc b p bc v qun chng v sn trn th gii, v.v.. iu l vn tt ca ng nu r tn ch, mc ch ca ng l lnh o qun chng u tranh tiu tr t bn quc ch ngha thc hin x hi cng sn2; quy nh th thc gia nhp ng; h thng t chc; trch nhim ca ng vin; quyn li ng vin; cc cp ng chp hnh u vin; kinh ph; k lut ca ng. Hi ngh hp nht cng tho lun v quyt nh cc phng chm v k hoch tin hnh hp nht cc t chc cng sn trong nc, v cch c ra mt Ban Trung ng lm thi. Trong ngy lm vic cui cng, hi ngh quyt ngh v vic xut bn mt tp ch l lun v ba t bo tuyn truyn. Sau hi ngh, Nguyn i Quc thay mt Quc t Cng sn v ng Cng sn Vit Nam, vit Li ku gi gi cng nhn, nng dn, binh lnh,
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr.4, 5.

84

thanh nin, hc sinh v tt c ng bo b p bc, bc lt phi nh quc Php, phong kin v giai cp t sn phn cch mng ginh c c lp; thnh lp Chnh ph cng - nng binh v tch thu tt c cc nh hng, c s sn xut ca quc trao cho chnh ph; tin ti quc hu ho ton b n in v t ai ca quc v a ch phn cch mng chia cho nng dn ngho; thc hin ngy lm 8 gi, v.v.. Li ku gi l mt trong nhng vn kin quan trng ca hi ngh hp nht. N xc nh r ng li, mc tiu, phng chm ca cch mng Vit Nam trc mt v lu di, l: Lm cho nc An Nam c c lp. Thnh lp Chnh ph cng - nng -binh 1. Ngy 82-1930, cc i biu d hi ngh thnh lp ng v nc. Sau , ngy 24-2-1930, mt hi ngh quan trng c t chc ti Si Gn xem xt yu cu gia nhp ng Cng sn ca ng Dng Cng sn lin on v nht tr cng nhn ng Dng Cng sn lin on c gia nhp ng Cng sn Vit Nam. Ba t chc cng sn Vit Nam thng nht trong mt ng duy nht - ng Cng sn Vit Nam. Hi ngh hp nht cc t chc cng sn hon thnh trn vn nhim v lch s trng i ca mnh. Thnh cng ca hi ngh v s ra i ca ng Cng sn Vit Nam gn lin vi tn tui,
. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp, Sd, t. 2, tr.16.
1

85

tr tu, uy tn v o c cch mng, tnh ch ng, sng to ca Nguyn i Quc. Vi uy tn v tr tu ca mnh, Nguyn i Quc hon thnh s mnh lch s, tr thnh Ngi sng lp ng ng ca giai cp cng nhn v dn tc Vit Nam. Hi ngh hp nht cc t chc cng sn Vit Nam thnh cng tt p, c gi tr nh mt i hi thnh lp ng. ng Cng sn Vit Nam ra i chm dt thi k khng hong v vai tr lnh o cch mng Vit Nam, m u mt thi k mi trong lch s u tranh cch mng ca nhn dn c nc: thi k giai cp cng nhn v ng tin phong ca n ng v tr trung tm, lnh o phong tro cch mng. ng li ng n ca ng c thng qua ti Hi ngh hp nht quyt nh ni dung, phng php, bc i ca cch mng Vit Nam, a nhn dn Vit Nam bc vo cuc u tranh v c lp, t do, cng cc dn tc b p bc, u tranh gii phng dn tc, xa b h thng thuc a ca ch ngha quc, gp phn gii phng loi ngi khi bc lt v bt cng. Vic t chc thnh cng Hi ngh hp nht cc t chc cng sn dn n s ra i ca ng Cng sn Vit Nam, v vic son tho cng lnh chnh tr u tin ca ng, Nguyn i Quc th hin s sng to ca mnh trong c hot ng l lun v thc tin. nh gi v s kin trng i ny trong lch s cch mng Vit Nam hin i, Ch tch H Ch Minh vit:

86

"Vic thnh lp ng l mt bc ngot v cng quan trng trong lch s cch mng Vit Nam ta. N chng t rng giai cp v sn nc ta trng thnh v sc lnh o cch mng"1.

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.10, tr. 8.

87

Chng IV

Lnh o phong tro cch mng (1930 -1945)

ng Cng sn Vit Nam ra i, m u mt thi k mi, v cng oanh lit trong lch s dn tc. Lc ny, d ang hot ng nc ngoi, trn cng v l ngi i din Ban Phng ng, Nguyn i Quc gi lin lc cht ch vi Quc t Cng sn, ng thi theo di cht ch phong tro cch mng trong nc. Ngy 27-2-1930, Ngi vit th gi i din ng Cng sn Php Quc t Cng sn, bo tin ng Cng sn Vit Nam c thnh lp, ngh cng b trn bo Nhn o (L'Humanit) v tp san Th tn quc t (Inprecor) Li ku gi nhn dp thnh lp ng Cng sn Vit Nam. Ngi cng yu cu ng Cng sn Php cho bit tn nhng con tu chy tuyn ng Php - Vin ng, c cc ng ch cng sn Php lm vic trn bt lin lc. Trong th, Nguyn i Quc vit: Cha th v nc, khng tham gia Trung ng ng Cng sn Vit Nam, v ang chu mt ci n t hnh vng mt. 88

Ngy 28-2-1930, Ngi vit th gi cc ng ch Lin X yu cu cung cp ti liu Ngi vit mt cun sch tuyn truyn v nc Nga Xvit vi nhan : Nhng k nim v cuc du lch ca ti . Khong cui nm, cun Nht k chm tu ca Ngi xut hin Vit Nam, sau c in li, ph bin rng ri trong cao tro cch mng Xvit Ngh Tnh. Nhn dp on i biu Vit Nam sp n Lin X d i hi Cng hi ln th V, ngy 5-9-1930, Ngi vit th gi cc hc sinh Vit Nam Lin X, nhc nh vic xy dng khi on kt gia nhng hc sinh Lin X vi cc i biu, nhm ch ngi ta trng thy s phn bit tr thc v v sn1. Cui 1929, Trn Ph ri Lin X tr v nc hot ng v ngy 8-2-1930 ng ch v ti Si Gn. u thng 4-1930, Trn Ph gp Nguyn i Quc ti Hng Kng, bo co vi Ngi v ni dung i hi VI Quc t Cng sn (1928), v nhm hc sinh Vit Nam ti Lin X v tnh hnh Lin X hin ti. Trong cuc gp , Nguyn i Quc cng thng bo vi Trn Ph kt qu Hi ngh thnh lp ng Cng sn Vit Nam. Trn cng v l i din Ban Phng ng, Ngi phn cng Trn Ph, Ng c Tr v nc hot ng v gi th gii thiu hai ngi vi Ban Chp hnh Trung ng lm
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr. 40.

89

thi trong nc. Theo y nhim ca Quc t Cng sn, cui thng 4-1930, Nguyn i Quc n Xim v Malaixia. n ng Bc Xim (Thi Lan ngy nay), Ngi bo tin cho mt s ng ch y bit cc nhm cng sn Vit Nam thng nht thnh ng Cng sn Vit Nam. Trong thi gian khong chng mt thng y, Ngi cn lm nhng nhim v do Quc t Cng sn giao. Cui thng 4, Ngi n Malaixia lm nhim v v sau khi thot khi cuc vy bt Xinhgapo (lc thuc Malaixia), vo cui thng 5-1930, Ngi quay tr li Hng Kng. Ti y Ngi nhn c tin tc v phong tro cch mng trong nc, cng nhng bo co v hot ng ca ng trong qun chng cng nhn, binh lnh v b con ngi Vit Nam Thng Hi. Ti Thng Hi, Nguyn i Quc hp vi Nguyn Lng Bng, H Tng Mu, Ngc Du v Lu Quc Long1,... hng dn h cch vn ng cch mng trong binh lnh, lm bo Kn gi lnh. Ngi cn gii thiu ng ch Nguyn Lng Bng vi ng ch Thi Sng, ng vin ng Cng sn Trung Quc, c gip trong cng tc binh vn Thng Hi. Vo cui thng 9-1930, Nguyn i Quc bo co vi Quc t Cng sn v vic c gng thu xp
. Anh c Nguyn Lng Bng, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2005, tr. 41.
1

90

mt cuc hp ca Trung ng quyt nh mi vic1 v n thng 10-1930, Ngi tham d Hi ngh ln th nht ca Ban Chp hnh Trung ng ng Cng sn Vit Nam hp ti Hng Kng. Hi ngh quyt nh thng qua: D tho Lun cng cch mng t sn dn quyn do Trn Ph son tho, i tn ng thnh ng Cng sn ng Dng, bu Trn Ph lm Tng B th ca ng. Ngay sau khi ng Cng sn Vit Nam ra i, cao tro u tranh cch mng ca qun chng di s lnh o ca ng pht trin mnh, m nh cao l Xvit Ngh Tnh. Phong tro bng n t thng 5, nhng pht trin n nh cao Ngh An, H Tnh vo cc thng 9, 10 v ko di sang u nm 1931. Trc s pht trin ca phong tro, Nguyn i Quc gi th, bo co cho Quc t Cng sn v Quc t Nng dn 2, ngh gip cc nn nhn b khng b, ng thi nhn mnh vic phi lm cho nng dn hiu r: Cn tin hnh kt hp u tranh kinh t vi chnh tr, lm cch mng rung t ch khng phi tin hnh mt cuc khi ngha a phng3. Nhn mnh vic phi ra sc cng c v pht trin ng, ngy 20-4-1931, Nguyn i Quc gi
. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr. 51 - 52. . Bo co cc ngy 29-9-1930, 24-1-1931, 9-2-1931 v 5-11-1930. 3 . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 567.
2 1

91

th cho Ban Chp hnh Trung ng ng, yu cu phi tng cng pht trin lc lng ca ng cho u khp c Bc - Trung - Nam, ch trng pht trin cc t chc Cng hi, Nng hi, Mt trn... v gi th cho ng Cng sn ng Dng, ph bnh trong cch khai hi, cch tho lun, trong vn cng tc v vn chm i tn ng ti Hi ngh x u Trung v Bc k. Ngi yu cu: "Tt c mi ng vin v tt c cc chi b phi tho lun Ch th ca Quc t th ba v Ngh quyt ca Trung ng, ri phi ra Ngh quyt v nhng Ngh quyt v Ch th ni trn... C lm nh th th mi c th nng cao c trnh ng vin, tt c Ch th v Ngh quyt mi c thi hnh, t tng v hnh ng ca ng vin mi thng nht1. ng thi Ngi thng thn ph bnh ng cn km ng b mt cng tc, nhc nh ng phi tm cch bo v cn b, khng ch tm cch tm mn ht cn b v phi bit t t cu hi V sao m b l suy ngh, v tm cch sa i. Trong cc bc th gi Quc t Cng sn v cc bi vit ku gi ng h phong tro u tranh ca nhn dn Vit Nam, c bit l Xvit Ngh Tnh, Nguyn i Quc gii thiu tm tt
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 75 - 76.

92

tnh hnh a l, nhn vn, hnh chnh v phong tro cch mng ca hai tnh, t co nhng th on n p d man ca thc dn Php v phong kin Nam triu. Khng ch lm ht sc mnh ku gi cc t chc quc t, cc ng anh em c nhng hnh thc u tranh phi hp ng h, gip phong tro Xvit Ngh Tnh v mi mt, gp phn ngn chn s n p m mu ca bn quc i vi phong tro, m Ngi cn nhn mnh: "Ngh - Tnh tht xng ng vi danh hiu ""1. Thng qua nhng bo co ca Ngi, Quc t Cng sn nm c tnh hnh phong tro u tranh cch mng ca nhn dn Vit Nam. Ban Chp hnh Quc t Cng sn nh gi cao cuc u tranh anh dng ca nhn dn ta, (c bit l Xvit Ngh Tnh) di s lnh o ca ng Cng sn ng Dng, ng thi nh gi cng lao, uy tn ca Nguyn i Quc thi k ny. Ti phin hp ngy 11-4-1931, Ban Chp hnh Quc t Cng sn nht tr quyt ngh: Cng nhn ng Cng sn ng Dng t nay l mt chi b c lp thuc Quc t Cng sn. Trc s ln mnh ca phong tro cch mng ng Dng v s cu kt ca bn quc trong vic bt b, giam cm cc nh lnh o cch mng Vit
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 71.

93

Nam trong v ngoi nc (Trn Ph, H Tng Mu, Nguyn Lng Bng... b bt cui thng 3-1931), Nguyn i Quc bo co v Vn phng Ban Phng ng, ngh c chuyn cng tc ln Thng Hi khi tnh hnh din bin ngy cng xu i, song ngh cha kp thc hin, th ngy 6-6-1931, Nguyn i Quc (tn gi khi l Tng Vn S) b bt ti s nh 186, ph Tam Kung1 (Cu Long, Hng Kng). Ngy 15-6-1931, Hile Nulen, ngi ph trch Vn phng chi nhnh Ban Phng ng ti Thng Hi cng b sa li k th. Trc s kin Nguyn i Quc b bt, nhiu t bo ti Php a tin: "Ngi Anh bt gi Thng Hi, nh cch mng An Nam Nguyn i Quc (bo Nhn o (L' Humanit), 1931)", "Nguyn i Quc b bt Trung Quc, (bo Bo ng ti Pari, 15-8-1931)... Cc t chc cch mng ca ta trong nc qua t Tin nhanh thuc a (La Dpche Coloniale) v D lun (Opinion) cng bit c tin d ny. Thc dn Php rt h hng, chng tng bc nhau v tng bc quc Anh khi bt c Nguyn i Quc. Anh v Php c k hoch, mc c trong vic giam gi, dn khng tr t do cho Nguyn i Quc, v theo Ton quyn R.
. Theo ti liu Bo tng H Ch Minh mi su tm v kho st thc a nm 2007, y l ph Tam Kung, ch khng phi l ph Tam Lung nh sch bo trc y vit.
1

94

Rbanh (R. Robin), th vic tr li t do cho mt ngi cc k hng hi v nguy him ny l mt vic mo him cn phi trnh bng bt c gi no1. Tuy nhin, quc Anh v thc dn Php khng th thc hin c k hoch . Bit Nguyn i Quc b bt, Quc t Cng sn thng qua Quc t cu t yu cu lut s Ldbi (F.H. Loseby), mt lut s tin b ngi Anh khi l Ch tch cng ty lut gia Hng Kng gip . Thi gian Tng Vn S b giam gi cng ng thi l khong thi gian nc rt ca cuc ua gia mt bn l gia nh lut s v nhng ngi bo v Tng Vn S, mt bn khc l s cu kt, c iu kin ca mt thm Anh v Php mun hm hi Ngi. Di sc p ca d lun, ca nhng phng tin thng tin bo ch, lut s Ldbi a v n Tng Vn S ra x trc Php vin ti cao. Ln u tin trong lch s thuc a, To n ti cao phi xt x mt bn n chnh tr. Tnh cht c bit ca v n, s gip cng ti tr ca lut s v ngi cng s, s thng minh v nht qun trong tng cu tr li ca Tng Vn S buc to n phi xt x Ngi mt cch cng khai. Ko di ti 9 phin, phin th nht (1-8-1931), din ra trong
. Bo co ca Ton quyn R. Rbanh gi B thuc a Php, ngy 8-6-1931, ti liu lu ti Bo tng H Ch Minh.
1

95

khng kh cng thng, quyt lit, n phin cui cng (19-9-1931), nhng vic i tr t do cho Tng Vn S khng c gii quyt dt im. Lut s cng ngi cng s quyt nh chng n ln Vin C mt Hong gia Anh. Tin n ph v nhng th tc bt buc cho vic khng n c lut s lo liu y . Hai ngi bn ca ng l lut s enit Noen Prit (Denis Noel Pritt) v Stafo Crip (Stafford Cripps) nhn li gip Tng Vn S. Nh s n lc ca lut s Stafo Crip, To n Vin C mt Hong gia Anh ng tr t do cho Tng Vn S. Song khi i n Xinhgapo, ly c Tng Vn S i vo thuc a khng c giy php, Ngi li b bt giam. Mt ln na gia nh lut s Ldbi li bnh vc v cu Tng Vn S ra khi nh t. K hoch di chuyn v b mt t chc cho Tng Vn S trn c vch ra. Sau mt thi gian tm lnh b mt trong vai mt nh bun ln i ngh, khi th tm trong K tc x Thanh nin Thin Cha gio Trung Hoa (Chinese YMCA), s 23 ph Oatcl (Waterloo), Cu Long, c khi ngay trong nh ca lut s Ldbi, ngy 22-1-1933, vi s gip ca gia nh lut s cng nhng ngi bn v Thng c Hng Kng, Nguyn i Quc - Tng Vn S b mt ri Hng Kng i H Mn. n H Mn (tnh Phc Kin), Nguyn i Quc dng li n Tt m lch. 96

Khong ma h nm 1933, khi tnh hnh v v n Tng Vn S c du hiu lng xung, Nguyn i Quc quyt nh ri H Mn ln Thng Hi, tm cch bt lin lc vi nhng ng ch ca mnh. Cng vo ma h nm 1933, c b Tng Khnh Linh gip , Nguyn i Quc gp Pn Vayng Cutuyari trong chuyn anh sang Vin ng vi t cch i biu v ngi t chc Hi ngh v ho bnh v chng chin tranh quc 1. Nh ng ch Pn Vayng Cutuyari, Ngi chp c lin lc vi on th. Vt qua nhng thng ngy y sng gi, ma xun 1934, Nguyn i Quc ri Thng Hi i Vlaivxtc (Lin X), tr v vi qu hng ca Cch mng Thng Mi. Thng 6-1934, sau mt thi gian dng li Vlaivxtc hon thnh th tc nhp cnh vo Lin X, vt ng xe la xuyn Xibia, Nguyn i Quc tr li Mtxcva. Ngi mun bt tay ngay vo cng vic, nhng cc ng ch lnh o Quc t Cng sn ngh Ngi i an dng mt thi gian phc hi sc kho. Ti ni ngh an dng Xchi, trn b bin en, Nguyn i Quc vit th nh cc ng ch Mtxcva gi ngay sch bo mi, Ngi va nm c nhng thng tin v tnh hnh cch mng trong nc v th gii trong my nm qua, va tp luyn phc hi sc kho.
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr.88.

97

Thng 10-1934, Nguyn i Quc vo hc Trng Quc t Lnin, ni bi dng l lun dnh ring cho cn b cc ng anh em. Quyt nh ca Ban kim tra t cch hc vin ca nh trng ghi: Nhn ng ch Lin thuc ng Cng sn ng Dng vo Trng Quc t Lnin, s hiu 375, nin kho 1934-19351, km theo Quyt nh s 45 do Ph Gim c trng l Lidpxki v Chnh vn phng Makinnhe k. Ti y, Ngi hc y cc mn l lun c bn ca ch ngha Mc Lnin, vi phng php hc tp ch yu l t nghin cu v tho lun, kt hp i kho st thc t. c hc tp ti trng, nhng Nguyn i Quc khng qun trch nhim bi dng l lun cho nhng cn b, ng vin trong nc. Trong bc th ngy 16-1-1935, gi cho Ban Phng ng Quc t Cng sn, Ngi nu r tnh trng thiu l lun cch mng ca i a s cn b ng Cng sn ng Dng, Trung Quc, Thi Lan... v nhng vp vp, sai lm ca h do tnh trng thiu l lun gy nn. Qua , Ngi yu cu Ban Phng ng: "Phi gip cc ng ch ca chng ta khc phc nhng kh khn y bng cch to iu kin cho cc ng ch tip th c nhng kin thc s ng nht m mi
. H Ch Minh - Bin nin tiu s, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 2006, t.2, tr. 56.
1

98

chin s u phi c"2. ng thi, Nguyn i Quc cng ngh cho xut bn nhng cun sch nh "n gin, r rng, d hiu vi qun chng", vi cc ni dung v Tuyn ngn ng Cng sn , ng Cng sn v t chc ca ng, lch s Quc t Cng sn, lch s cc t chc Quc t Cng sn nh Thanh nin, Cng hi, Nng hi,... gip cc cn b, ng vin chm dt tnh trng lc hu v l lun, trnh c nhng sai lm, tht bi au n. Nguyn i Quc c mi tham d i hi VII Quc t Cng sn vi t cch l i biu t vn, vi Th d i hi s 154, ghi tn Lin, ng vin ng Cng sn ng Dng. Ti i hi VII Quc t Cng sn, ng ch Tng B th Quc t Cng sn G. imitrp bo co v nguy c mt cuc tin cng ca ch ngha phtxt v nhng nhim v ca Quc t Cng sn, nhim v ca cch mng thuc a v na thuc a, cng nhiu ni dung khc. i hi cng thng qua Ngh quyt Hi ngh ln th 11 Ban Chp hnh Quc t Cng sn nm 1931, chnh thc cng nhn ng Cng sn ng Dng l mt phn b ca Quc t Cng sn, v bu ng ch L Hng Phong vo Ban Chp hnh Quc t Cng sn. Nhng ngh quyt ca i hi l s chuyn hng c ngha quan trng vi phong
2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 84 - 85.

99

tro cch mng th gii ni chung v phong tro cch mng Vit Nam ni ring, c bit l vn phi hnh thnh cho c mt mt trn dn tc thng nht rng ri chng quc, i dn ch, cm o, ho bnh, khc phc t tng t khuynh, hp hi ca i hi ln th VI Quc t Cng sn, nm 1928. Sau i hi, Nguyn i Quc dn ng ch L Hng Phong khn trng thu xp cng vic, v nc truyn t cho Trung ng ng ta nhng ngh quyt ca i hi VII Quc t Cng sn, t iu chnh nhng ngh quyt ca i hi Ma Cao, khc phc t tng t khuynh hp hi, bo th; phng t tng hu khuynh, tho hip v nguyn tc trong khi hp tc vi cc lc lng khc m xa ri mc tiu chng quc v phong kin. Ma h 1936, cng vi vic chun b cho cc ng ch Nguyn Th Minh Khai v Hong Vn Nn v nc, Ngi cn dn v nhn mnh vic hai ng ch nht nh phi chuyn n ng ch L Hng Phong ba kin quan trng sau: a. Ban Chp hnh Trung ng cn sm chuyn v trong nc ch o phong tro. b. Phi cng c s on kt vng chc trong ng, gia b phn trong nc v nc ngoi, kin quyt khng c tho hip vi bn Trtxkt. c. Thnh lp cho c Mt trn dn tc dn ch, thu ht mi lc lng yu nc tn thnh cuc 100

u tranh v dn sinh, dn ch nhng khng c hy sinh quyn li ca ng v giai cp. Kt thc kho hc ti Trng Quc t Lnin, Ngi c nhn vo cng tc ti Vin Nghin cu cc vn dn tc v thuc a nh s 25, i l Tvcxkaia, Mtxcva. Cui nm 19361, Ngi trng tuyn vo lp nghin cu sinh, ngnh lch s ca Vin. Gia nm 1937, Ngi d k thi hc k I ca lp nghin cu sinh t kt qu tt c cc mn hc, trong c mn t im xut sc. Tuy nhin, khi Chin tranh th gii th hai ngy mt lan rng, l la chin tranh khu vc Thi Bnh Dng xut hin, Nguyn i Quc khng th yn tm ngi hc hon thnh lun n, Ngi nng lng c tr v nc hot ng. thc hin nguyn vng ca mnh, ngy 66-1938, Ngi (k tn Lin) gi th cho Quc t Cng sn by t nguyn vng v nc hot ng. N ng ch Vaxiliva, Trng khoa Phng ng, c trch khu vc ng Dng ca Ban Phng ng, Quc t Cng sn ng h nguyn vng ca Nguyn i Quc v vit th ngh Ban B th Quc t Cng sn ng h nguyn vng ca Ngi,
. Th ca Vaxiliva, chuyn vin ca Quc t Cng sn v ng Dng, ngy 17-11-1936, c on vit: Chng thc ng ch Nguyn i Quc ang l nghin cu sinh v l gio vin ca Vin Nghin cu cc vn dn tc v thuc a. T liu lu Kho lu tr lch s chnh tr - x hi Nga, k hiu: 455.201-1-141.
1

101

trong ghi r: ng ch Lin l U vin Ban Chp hnh Trung ng, l ngi c uy tn ln trong ng Cng sn ng Dng, nay t y v th ng s chm ch lng nghe nhng kin ca ng ch y1. Quc t Cng sn t chc mt cuc hp b mt2, trong c s tham gia ca cc ng ch G. imitrp, Tng B th Quc t Cng sn v ng ch Vaxin Clarp ra ch th v cng tc cho Nguyn i Quc. Sau , Quc t Cng sn ra Quyt nh s 60 (mt): "Sinh vin mang s hiu 19 (Lin) t ngy 29-9-1938 ri khi bin ch ca Vin (v nc)". u thng 10-1938, Ngi p xe la t Mtxcva i v phng ng. Vt qua bin gii X Trung, Nguyn i Quc n Urumsi3 ri i Lan Chu4. Ti y, Ngi c Vn phng Bt l qun chun b cho mt chng minh th Trung Quc,
. T liu lu tr ca Quc t Cng sn, k hiu: 495.74.261, bn chp lu ti Vin H Ch Minh. 2 . Theo bi pht biu ca Ch tch H Ch Minh trong bui gp g thn mt vi on Ch tch Quc hi Bungari trong chuyn Ngi i thm Bungari thng 81957, ng trn bo S nghip cng nhn (Rabotnichesko Delo), c quan Ban Chp hnh Trung ng ng Cng sn Bungari, s 227, ngy 15-8-1957. 3 . Urumsi l th ph ca Tn Cng, Thim Ty. 4 . Lan Chu l th ph ca Cam Tc.
1

102

mang tn H Quang, cp bc thiu t. Nguyn i Quc tr li Trung Quc trong bi cnh tnh hnh c nhiu thay i: ng Cng sn Trung Quc lp li Mt trn thng nht, hp tc vi Quc dn ng cng chng Nht. T Lan Chu, Ngi i Ty An theo ng dy ca ng Cng sn Trung Quc, sau n Din An cn c u no ca 18 vn qun cch mng v 9 khu gii phng Hoa Bc v Hoa Trung. Sau hai tun Din An, Nguyn i Quc quay li Ty An, i xung Qung Ty, tm cch v gn T quc. Dng chn ti Qu Lm (Qung Ty), Nguyn i Quc, vi b danh H Quang, lm vic ti Vn phng Bt l qun (ng 96, ng Trung Sn Bc, Qu Lm), ng thi tm cch lin lc vi trong nc. Trong thi gian ny, Ngi vit nhiu bo co gi Quc t Cng sn, nh: V nhng ch th m ti c th nh v truyn t li (nm 1939); Bo co gi Ban Chp hnh Quc t Cng sn (thng 7-1939), bo co v tnh hnh hin ti ca mnh, v tnh hnh chnh tr ng Dng t nm 1936-1938; Bo co gi Ban Chp hnh Quc t Cng sn (thng 7-1940), nu nhng thng tin v a l, dn tc, ng thi khng nh ch c ng Cng sn l chnh ng chn chnh, c tnh cht ton quc v tnh cht qun chng", thng bo v tnh hnh ca bn thn v tnh hnh chnh tr 103

 ng Dng. T thng 2-1939, Nguyn i Quc vit nhiu bi di tiu : "Th t Trung Quc", tp trung nu ln ha xm lc ca bn phtxt Nht Trung Quc v cc quc gia chu , ng thi nu r nhng hot ng ph hoi ca bn Trtxkt Trung Quc, qua gin tip bo ng v nhng hot ng ca chng Vit Nam, nhm nhc nh, gio dc cn b, ng vin nng cao tinh thn cnh gic, khng tho hip vi chng trong bt c vn no. Cng vi nhng bi bo, Nguyn i Quc cn gi th cho Trung ng ng Cng sn ng Dng, trc tip truyn t tinh thn Ngh quyt i hi VII Quc t Cng sn, nu nhng kin v ng li, ch trng ca ng trong thi k thc hin Mt trn dn ch ng Dng: - V khu hiu u tranh: Lc ny ng khng nn a ra nhng i hi qu cao, nh c lp dn tc m ch nn i cc quyn dn ch, t do hi hp, t do t chc,... u tranh ng c hot ng hp php. - V cng tc mt trn: Phi ra sc t chc Mt trn dn tc thng nht rng ri, bao gm c nhng ngi Php tin b ng Dng v giai cp t sn dn tc. Trnh ht sc h ngoi Mt trn, v nh th l y h ri vo tay bn phn ng, l tng thm lc lng cho chng. 104

- V vai tr lnh o ca ng: "ng khng th i hi Mt trn tha nhn quyn lnh o ca mnh, m phi t ra l mt b phn trung thnh nht, hot ng nht v chn thc nht. Ch trong u tranh v cng tc hng ngy, khi qun chng rng ri tha nhn chnh sch ng n v nng lc lnh o ca ng, th ng mi ginh c a v lnh o. - V gio dc ni b: ng phi u tranh khng nhn nhng chng t tng b phi, v phi t chc hc tp c h thng ch ngha Mc Lnin nng cao trnh vn ho v chnh tr cho cc ng vin. Phi gip cn b khng ng phi nng cao trnh . - V quan h quc t: Phi duy tr quan h cht ch vi ng Cng sn Php, vi Mt trn nhn dn Php, v mt trn ny c th gip rt nhiu cho ta1. Sau , Ngi bo co Quc t Cng sn nhng kin v ng li m Ngi truyn t cho Trung ng ng ta v tnh hnh cng vic ca Ngi trong 9 thng qua nh: lm phin dch tin tc, vit sch ni v Khu vc c bit, v mt s bi bo phn nh nhng bin c chnh tr, qun s Trung Quc. Thng 2-1939, Nguyn i Quc ri Qu Lm,
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 138 - 139,

141.

105

tham gia lp hun luyn du kch ti Nam Nhc thuc Hnh Dng, tnh H Nam. Sau 7 thng H Nam, khong sau ngy 20- 9-1939, Nguyn i Quc ri H Nam tr v Qu Lm v i Long Chu (mt huyn nm bin gii Vit - Trung, tnh Qung Ty) bt lin lc vi ngi t trong nc sang, nhng khng gp c. Khng bt c lin lc vi i din ca Trung ng, trong khong thi gian t thng 10-1939 n cui thng 11-1939, Ngi di chuyn lin tc (Qu Lm - Liu Chu- Long Chu 1- Qu Dng2 - Cn Minh3 - Trng Khnh). Ti Trng Khnh, Nguyn i Quc thng n Vn phng Bt l qun ng ti thn Hng Nham v gp g Chu n Lai. Vo khong na cui thng 11-1939, Nguyn i Quc tm ng i Cn Minh, th ph tnh Vn Nam. Ti Cn Minh, Ban ch huy ngoi ca ng Cng sn ng Dng c lp li do ng ch Phng Ch Kin ph trch. Tin tc t trong nc n Cn Minh rt u n. Ti Cn Minh, nh s gip ca cc ng ch trong Tnh y Vn Nam, Ngi bt c lin lc vi Ban ch huy ngoi ca ng ta. Cui thng 2-1940, Nguyn i Quc gp ng ch Phng Ch Kin ti nh ng
. Qu Lm, Liu Chu, Long Chu thuc tnh Qung Ty. 2 . Qu Dng l th ph ca tnh Qu Chu. 3 . Cn Minh l th ph ca tnh Vn Nam.
1

106

Tng Minh Phng, s 77, ng Kim Bch, thnh ph Cn Minh. Trao i vi t chc ng Cn Minh, Nguyn i Quc ngh i tn t Truyn tin thnh .T. Thng 4-1940, Ngi cng ng ch Phng Ch Kin i thm mt s c s cch mng dc tuyn ng xe la Cn Minh - H Khu. Lc ny, Ngi s dng giy gii thiu ca Vit Nam hng ng Trung Quc khng ch hu vin hi, cho hot ng hp php i Nghi Lng, Khai Vin, Ch Thn. u thng 6-1940, Nguyn i Quc vi b danh ng ch Vng n Thu H gp cc ng ch Phm Vn ng, V Nguyn Gip t trong nc sang. Sau t ngy, vi b danh H Quang, Ngi gii thiu cc ng ch Cao Hng Lnh, Phm Vn ng, V Nguyn Gip i hc chnh tr di hn Din An, nhng sau kp thi hon li v tnh hnh th gii c nhiu bin ng. Cn Minh, nghe tin phtxt c tn cng Php (15-6-1940), Chnh ph Ptanh chp nhn mi iu kin u hng (22-6-1940), to ra nhng iu kin mi cho s pht trin ca phong tro cch mng, Nguyn i Quc quyt nh triu tp cuc hp ti tr s bo .T. Ti cuc hp, Ngi nhn mnh: y l thi c thun li cho cch mng Vit Nam. Ta phi tm mi cch v nc tranh th nm thi c. Chm tr lc 107

ny l c ti vi cch mng"1. Hi ngh tn thnh kin ca Ngi v quyt nh: Tm mi cch v nc. Cui thng 6-1940, Ngi c ng ch Trn Vn Hinh i Din An thit lp mi quan h vi quc t. Cn Ngi i Trng Khnh gp Trung ng ng Cng sn Trung Quc. Cui thng 7-1940, Ngi tr li Cn Minh, nh tr v nc theo hng Cn Minh Lo Cai nhng khng thc hin c. Trong khi , thng 9-1940, Nht tin hnh xm lc nc ta, thc dn Php hon ton khng khng c, dng nc ta cho Nht. T y, nhn dn ta mt c phi chu hai trng p bc. Thng 10-1940, Nguyn i Quc li cng mt s ng ch ri Cn Minh i Qu Lm (Qung Ty) tm ng tr v nc theo hng mi. Ti y, c danh ngha hot ng, Ngi cho lp li Vit Nam c lp ng minh - t chc chnh tr chng quc ca ngi Vit Nam (c php chnh quyn Tng Gii Thch cho thnh lp t nm 1935 ti Nam Kinh), v mi ng H Hc Lm lm Ch nhim Vn phng hi ngoi ca t chc. Trc nhng bin ng ca tnh hnh th gii, Trung ng ng Cng sn ng Dng hp Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng ln th 7 (thng 111940) v ch r: Mt cao tro cch mng nht
. V Anh: Bc H v nc, Hi Vn hc ngh thut Cao Bng, 1986, tr. 14-15.
1

108

nh s ni dy. ng phi chun b gnh ly ci s mnh thing ling: lnh o cho cc dn tc b p bc ng Dng v trang bo ng ginh ly quyn t do c lp1. Hi ngh quyt nh: Tip tc duy tr i du kch Bc Sn, hon khi ngha Nam K, chp ni lin lc vi Quc t Cng sn v b phn hi ngoi ca ng. Cng vic trng yu ny giao ng ch Hong Vn Th ph trch. Thi k ny, tranh th s ng h ca nhn dn Trung Quc i vi cch mng Vit Nam, vi bt danh Bnh Sn, Nguyn i Quc vit 12 bi ng trn Cu vong nht bo (Trung Quc) nh: ng-tri-c-mat" (15-11-1940), t co Php - Nht, ca ngi tnh on kt ca nhn dn Trung Quc v Vit Nam trong cuc u tranh chng Nht Php; Ca dao Vit Nam v cuc khng chin ca Trung Quc (4-12-1940), a tin nhn dn Vit Nam chi vin mi mt cho cuc khng chin ca nhn dn Trung Quc; Mt c gi ngc trai (512-1940), t co Nht cho tay chn ng gi nhn dn Trung Quc d la tin tc... ng thi, Ngi cng vit nhiu bi tuyn truyn v s chi vin ca nhn dn Vit Nam cho cuc khng chin ca nhn dn Trung Quc, coi cu Trung Quc l t cu mnh". H tun thng 12-1940, Nguyn i Quc cng
. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp , Sd, t. 7, tr. 58.
1

109

mt s cn b ri Qu Lm i xung Tnh Ty (Qung Ty). Vi ngy sau Tt dng lch nm 1941, ng ch Hong Vn Th gp lnh t Nguyn i Quc ti Tn Kh (Tnh Ty). Thay mt Trung ng ng, ng ch bo co vi Ngi tnh hnh trong nc, nhng cng vic ang thc hin v k hoch chun b cho Hi ngh Trung ng ln th tm, ng thi ngh Ngi nn chn hng Cao Bng v nc. My ngy sau, Ngi cng Phm Vn ng, V Nguyn Gip, Phng Ch Kin, ng Vn Cp c ng ch Hong Sm dn ng, qua Nm Bo xung Nm Quang (st bin gii Vit - Trung). Ti Nm Quang, Nguyn i Quc m lp hun luyn cho 43 cn b cch mng Vit Nam. Chng trnh ca lp hc rt thit thc, vi cc ni dung c bn nh: Tnh hnh quc t, trong nc; t chc on th qun chng; cch thc t chc, hun luyn u tranh. Ngi cng cn dn cc hc vin trong mi lin h vi dn c 5 iu nn lm v 5 iu nn trnh. Cc ti liu do Ngi t chc bin son v ging dy, sau c in lit thnh sch Con ng gii phng. Lp hun luyn kt thc vo khong gip Tt m lch. Ngi cng L Qung Ba, Phng Ch Kin, ng Vn Cp, Th An v Hong Vn Lc cng chun b gp rt v nc. Ngy 1-1 Tt Tn T (nm 1941), Nguyn i Quc cng cc ng ch 110

trong on i chc Tt nhn dn hai lng Nm Quang v Ngn Ty. Ngy hm sau 28-1-1941, tc 2-1 Tt, on ri Nm Quang tr v nc. Nh vy l, sau gn 30 nm bn ba tm ng gii phng dn tc, Nguyn i Quc t mt ngi yu nc tr thnh mt ngi cng sn thnh mt lnh t ca ng Cng sn ng Dng, mt ngi chin s cng sn quc t. Trong nhng nm thng gian lao y, d tng b t y trong lao t quc, nhng Ngi vn kin nh con ng la chn, kin nhn ch i thc hin kht vng gii phng dn tc Vit Nam v nhng ngi b p bc. Vt qua nhiu kh khn, gian kh, nhng tr ngi tng chng nh khng th vt qua ni, mong c c tr v nc trc tip lnh o nhn dn u tranh gii phng dn tc ca Ngi tr thnh hin thc. Ngy 28-1-1941, Ngi tr v T quc: Bao nhiu nm thng nh, i ch. Hm nay mi bc chn v ni non sng gm vc ca mnh. Khi bc qua ci bia gii tuyn, lng Bc v cng cm ng1. Vt qua ct mc bin gii 108, Nguyn i Quc cng cc ng ch v n x Trng H, huyn H Qung, tnh Cao Bng. li nh ng L Quc Sng (My L) mt thi gian ngn, ngy 8-2-1941, Ngi bt u sng v lm vic ti hang Cc B, thn
1

. T.Lan: Va i ng va k chuyn, Sd, tr. 73.

111

Pc B, Trng H, H Qung, Cao Bng. Cui thng 3-1941, do b ch lng sc, Ngi ri Pc B sang Khui Nm. Trong thng 4-1941, Nguyn i Quc nhiu ln vt qua bin gii tr li Tnh Ty v nhn c s gip qu bu ca nhng ngi dn Trung Quc. Cui thng 4-1941, theo ngh ca Ngi, mt cuc hi ngh cn b tnh Cao Bng c triu tp, tng kt kinh nghim t chc th im cc hi qun chng nh: Thanh nin cu quc, Ph n cu quc nhm tin ti thnh lp Mt trn Vit Minh trong ton quc. Sau mt thi gian ngn chun b, thng 51941, ly danh ngha i din Quc t Cng sn, Nguyn i Quc triu tp v ch tr Hi ngh ln th tm ca Trung ng ng Cng sn ng Dng (t ngy 10 n ngy 19-5-1941), vi s tham gia ca cc ng ch Trng Chinh, Hong Vn Th, Hong Quc Vit, Phng Ch Kin, mt s i biu X u Bc K, Trung K (Bi San, H Xun Lu) v i biu hot ng ngoi nc. Ngh quyt Hi ngh Trung ng tm cp v lm r nhiu vn quan trng ca cch mng Vit Nam, trong bi cnh Chin tranh th gii th hai ngy cng lan rng. T vic phn tch k tnh hnh, th v lc ca cch mng Vit Nam, Hi ngh quyt nh cn phi thay i chin lc, phi thay i chnh sch cch mng ng Dng cho ph hp vi 112

nguyn vng ca ton th nhn dn ng Dng v t vn gii phng dn tc ln hng u. T vic xc nh r k th chnh ca nhn dn ng Dng l phtxt Php - Nht v cc lc lng phn cch mng tay sai cho chng, hi ngh xc nh gii phng dn tc l nhim v bc thit nht ca cch mng ng Dng, cho nn tp trung vo nhim v: "nh ui Php - Nht lm cho x ng Dng c lp". Hi ngh nhn nh: Cuc cch mng ng Dng trong giai on hin ti l mt cuc cch mng dn tc gii phng1. "Trong lc ny quyn li ca b phn, ca giai cp phi t di s sinh t, tn vong ca quc gia, ca dn tc. Trong lc ny nu khng gii quyt c vn dn tc gii phng, khng i c c lp, t do cho ton th dn tc, th chng nhng ton th quc gia dn tc cn chu mi kip nga tru, m quyn li ca b phn, giai cp n vn nm cng khng i li c2. V vy, tip tc tinh thn ca vn kin Chung quanh vn chin sch mi ca ng (10-1936), Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 6 (11, 2. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp, Sd, t. 7, tr. 119, 113.
1

113

1939), v Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 7 (10-1940), tp hp mi lc lng c th tp hp, hi ngh quyt nh tm gc khu hiu cch mng rung t, ch tch thu rung t ca quc v Vit gian... sau ny s tin ln thc hin y chnh sch ngi cy c rung. Ch trng gii quyt vn dn tc trong khun kh mi nc ng Dng, hi ngh bn v vn chnh quyn v nu r: "Khng nn ni cng nng lin hip v lp chnh quyn Xvit m phi ni ton th nhn dn lin hp v lp chnh ph dn ch cng ho"1, ng thi nu khu hiu thnh lp nc Vit Nam Dn ch Cng ho v.v.. Kt lun, Hi ngh khng nh: " Cuc cch mng ng Dng phi kt liu bng mt cuc khi ngha v trang"2. Theo ngh ca Ngi, hi ngh bu Ban Chp hnh Trung ng mi, c ng ch Trng Chinh lm Tng B th v Ban Thng v gm cc ng ch: Trng Chinh, Hong Vn Th v Hong Quc Vit. tp hp ng o cc tng lp nhn dn, tranh th mi lc lng yu nc c th tranh th, cha mi nhn vo k th, hi ngh quyt nh thnh lp Vit Nam c lp ng minh (gi tt l Vit Minh). Ngy 19-5-1941, Mt trn Vit Minh chnh thc ra i vi Tuyn ngn v Chng trnh
, 2. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp, Sd, t. 7, tr. 127, 129.
1

114

c th. nhn mnh mc tiu gii phng dn tc, tt c tn ca cc t chc qun chng u c gi l Hi Cu quc, nhm thc hin hai mc tiu ca ton th quc dn: 1- Lm cho nc Vit Nam c hon ton c lp. 2- Lm cho dn Vit Nam c sung sng, t do. Mi chnh sch ln ca Vit Minh v i ni v i ngoi, th hin trn cc mt chnh tr, kinh t, vn ho, x hi v ngoi giao, ph hp vi nguyn vng ca ng o qun chng nhn dn gp phn thc y phong tro cch mng ngy cng pht trin rng ri. Ni dung Ngh quyt Trung ng ln th tm v s thay i chin lc cch mng ca Nguyn i Quc v Trung ng ng trong vic gii quyt mt cch ng n mi quan h gia nhim v dn tc v giai cp, dn tc v dn ch trong iu kin c th ca nc ta, chnh l s hon chnh ni dung cc ngh quyt ca Hi ngh Trung ng ln th 6 v 7 trc . S thay i chin lc mt cch kp thi, y sng to ca Hi ngh Trung ng ln th 8 p ng c kht vng c lp, t do ca ton dn tc, ph hp vi bi cnh c th ca cch mng Vit Nam, thc cht l s tr li vi t tng H Ch Minh v con ng ca cch mng Vit Nam c nu ra trong Chnh c115

ng, Sch lc vn tt t u nm 1930. Vic hon chnh ng li cch mng gii phng dn tc, ging cao ngn c c lp, t do, thnh lp chnh th dn ch cng ho, ph hp vi tnh hnh mi, th hin t duy c lp, t ch, tnh khoa hc ng n, tnh cch mng sng to ca Hi ngh Trung ng ng ln th tm, di s lnh o ca Nguyn i Quc v nhng quyt nh ti tnh ca Ngi tr thnh mt trong nhng nhn t quyt nh thnh cng ca cng cuc vn ng gii phng dn tc trong nhng nm 1941 - 1945. Sau hi ngh, ngy 6-6-1941, Nguyn i Quc vit Knh co ng bo ku gi phi on kt li nh bn quc v Vit gian, ng cu ging ni ra khi nc si la nng. Trong th, Ngi nhn mnh: Vic cu nc l vic chung. Ai l ngi Vit Nam u phi k vai gnh vc mt phn trch nhim, v ku gi: "Ton th ng bo tin ln. on kt thng nht nh ui Php, Nht"1, v kin lp chnh th dn ch cng ho. ng thi, y mnh vic tuyn truyn, c ng qun chng thc hin Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th tm, ng vin nhn dn tch cc tham gia cc hi cu quc ca Mt trn Vit Minh, tch cc xy dng v pht trin cn c a cch mng, lnh t Nguyn i
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr. 198.

116

Quc quyt nh xut bn bo Vit Nam c lp, gi tt l Vit lp. S 1 ca bo ra ngy 1-81941, c nh s 101, vi mc ch k tc s nghip ca cc t bo cch mng xut bn trc . T 1-8-1941 n Tng khi ngha Thng 8-1945, bo ra c 226 s. Sau , bo tip tc c xut bn v chuyn thnh c quan ngn lun ca tnh Cao Bng. Ni dung ca bo tp trung vo cc ni dung: y mnh vic c ng, tuyn truyn, t chc nhn dn vo cc hi cu quc ca Vit Minh, cha mi nhn u tranh vo k th ch yu ca cch mng l phtxt Nht - Php v b l tay sai, hng dn cch t chc cc i du kch, i t v, cch vn ng binh lnh, cng tc o to i ng v hng dn phng php t rn luyn cho cn b hi vin. Tuy ch in vi s lng vi trm bn, pht hnh trong phm vi vi ba tnh nhng bo Vit Nam c lp c qun chng yu mn. Vi mc ch: Ct lm cho dn ta ht ngu hn, bit cc vic, bit on kt, ng nh Ty, nh Nht, lm cho Vit Nam c lp, bnh ng, t do1, bo Vit Nam c lp cng vi nhiu t bo cch mng khc, pht ng ton dn tin ti Tng khi ngha ginh thng li. Trong khong thi gian t gia thng 6 n
1

. Bo Vit Nam c lp, s 101, 1-8-1941.

117

thng 11 nm 1941, Nguyn i Quc c bit ch n cng tc cn b v bi dng cn b, m nhng lp hun luyn ngn ngy cho cn b a phng, yu cu chn mt s thanh nin Cao Bng gi i hc lp v tuyn in Liu Chu (Trung Quc), giao cho L Thit Hng, L Qung Ba v Hong Sm cng cng tc m lp hun luyn qun s, quyt nh t chc mt i v trang, v.v.. Cng trong thi k ny, Nguyn i Quc bin son mt s cun sch, lm ti liu phc v cho nhim v cch mng: 1. Cch nh du kch, l mt trong nhng tc phm u tin ca Ngi v qun s. Vi 13 chng, cun sch nu nhng vn c tnh thit thc v cch mng trit . Tc phm trnh by kinh nghim lch s vi phn tch l lun, lm ni r t tng chin lc qun s cch mng l tin cng, ng thi khng nh: Du kch l nh p hay nh ln, nh lc k th khng ng, khng phng. Du kch l cch nh gic ca dn tc b p bc chng quc1. Tc phm gii thiu kinh nghim lch s v bc u nu ln mt s vn v ng li qun s chun b cho cuc khi ngha v trang. y l mt tc phm k tha v pht trin t tng v
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 469.

118

ngh thut qun s truyn thng ca t tin ta, ng thi th hin s vn dng sng to l lun v chin tranh nhn dn ca ch ngha Mc Lnin vo iu kin c th ca Vit Nam. 2. Lch s nc ta, gm 236 cu lc bt, tp trung ch yu vo lch s u tranh chng ngoi xm ca nhn dn ta, nu bt truyn thng yu nc, tinh thn bt khut v on kt ca dn tc (t thi Vua Hng n nm 1942). Trong tc phm ny, H Ch Minh rt ra mt kt lun c tnh nguyn tc, mt bi hc ln v tinh thn on kt, l: Dn ta xin nh ch ng. ng tnh, ng sc, ng lng, ng minh, v tin on: "Nm 1945 Vit Nam c lp ". Din ca lch s ny c ph bin rng ri trong nhn dn, nhm gio dc v ng vin mi ngi pht huy truyn thng lch s v vang ca dn tc, gp phn chun b cho Cch mng Thng Tm 1945. 3. Cun Lch s ng Cng sn (b) Lin X tm tt, do Nguyn i Quc dch, dng lm ti liu cho hai lp: Bi dng v ng cho cn b tnh u Cao Bng v cn b ch cht cp huyn. Bc sang nm 1942, Chin tranh th gii ln th hai bc vo giai on c lit. ng Dng, Php u hng, dng ng Dng cho Nht. Chin tranh lm cho mu thun gia cc phe phi, cc lc lng, c bit l mu thun gia nhn dn ta vi bn phtxt Nht - Php cng 119

thm gay gt, thc y tnh th cch mng mau chn mui. Trong bi cnh , ngy 21-12-1941, Trung ng ng ra thng bo v cuc chin tranh Thi Bnh Dng v trch nhim cn kp ca ng. Cng ngy, trn bo Vit lp, Nguyn i Quc vit bi Th gii i chin v phn s ca dn ta , nu hai nhim v ca nhn dn Vit Nam, thc hin vn khng nh trng v mau mau t chc li. Cui cng, Ngi ku gi Hi ng bo! C hi gii phng n ri, mau mau on kt li!!!. Trong bc chuyn ca tnh hnh, nhn thc c tm quan trng ca lin minh quc t, c bit l s phi hp cng nhn dn Trung Quc chng Nht, ngy 13-8-1942, Nguyn i Quc ln ng sang Trung Quc. Ly tn mi H Ch Minh, Ngi i Trung Quc vi t cch l i biu ca phong tro Vit Minh v i din ca Phn hi Vit Nam thuc Hip hi quc t chng xm lc. Ngy 27-8-1942, khi n ph Tc Vinh (Thin Bo, Qung Ty), H Ch Minh b bt vi l do nhng giy t tu thn ca Ngi qu hn s dng. Hn mt nm tri, b gii qua hn 30 nh lao ca 13 huyn ca tnh Qung Ty, phi tri qua nhng ngy thng b giam cm thiu thn, kh cc, bnh tt, H Ch Minh vit 133 bi th bng ch Hn, theo th tht tuyt, tht lut, ng ngn v tp th, chp trn mt loi giy bn, ng thnh tp, bn ngoi ghi bn ch: Ngc trung nht 120

k. Cun Nht k bng th ny ti hin mt qung i ca H Ch Minh trong cc nh ngc ca tnh Qung Ty, th hin r phong thi ung dung, kh phch ho hng "thn th trong lao, tinh thn ngoi lao", ng thi phn nh chn thc ch nh t h khc ca Tng Gii Thch v mt phn b mt tht x hi Trung Quc nhng nm 1942-1943. Ngc trung nht k th hin tinh thn chu ng gian kh, khc phc kh khn, tinh thn lc quan cch mng v tnh cm nhn o cng sn ch ngha cao p ca Ch tch H Ch Minh. y l mt tc phm vn hc ln ca mt ngi chin s cng sn v i, c th hin bng ngn ng gin d m hm sc, mt bt php a dng v sng lp lnh nh mt vin ngc qu trong nn vn hc cch mng Vit Nam. Ngc trung nht k gn vi tn tui H Ch Minh - nh vn ho kit xut trong dn tc Vit Nam ca th k XX. Ngy 10-9-1943, Ngi c tr t do, nhng vn b qun ch. Sc kho ca Ngi sau khi ra t rt yu, v vy, Ngi t mt k hoch v kin tr tp luyn. Vo khong gia thng 9-1943, H Ch Minh vit bi th Tn xut ngc hc ng sn ln mp ca mt t Qung Ty nht bo, ri gi v nc km theo mt bc th, bo tin c tr t do, song vn b qun ch vi t cch c vn, on th trong nc cn c s vn ng mnh 121

gip Ngi c tr t do hon ton. Cui thng 101943, theo yu cu ca Trng Pht Khu, H Ch Minh tham gia mt s hot ng ca Vit Nam Cch mng ng minh hi - t chc ca ngi Vit Nam ti Trung Quc, gm nhiu ng phi, c s h tr ca t chin khu, do tng Trng Pht Khu trc tip ch o. tranh th uy tn, c v ti nng ca H Ch Minh, thc hin k hoch hp tc vi Vit Minh, trin khai "Hoa qun nhp Vit", Trng Pht Khu ngh H Ch Minh hp tc vi Nguyn Hi Thn - lnh t ca Vit Nam Cch mng ng minh hi, ci t li Vit Nam Cch mng ng minh hi. Ch trng ca ng ta trong vic hp tc vi t chc ny c th hin r trong Ngh quyt ca Ban Thng v Trung ng ng (25 n 28-21943): "Ht sc vn ng cho Vit Nam Cch mng ng minh hi v Vit Nam c lp ng minh" hp li lm mt, ng mau tp trung lc lng cch mng Vit Nam nh ui pht xt Nht - Php"1. Trn tinh thn , H Ch Minh nhn li tham gia t chc, va tranh th, li ko nhng phn t yu nc v tin b v pha cch mng. Cui thng 11-1943, H Ch Minh chuyn n ti tr s Tng b Vit Nam Cch mng ng
. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp , Sd, t. 7, tr. 312.
1

122

minh hi ti ng Ng Phong, thnh ph Liu Chu. Ti y, Ngi vit bi cho bo ng minh - c quan ngn lun ca Vit Nam Cch mng ng minh hi, xut bn bng ting Vit Liu Chu. Ti mt cuc hp tr b ca Vit Nam Cch mng ng minh hi, theo kin ca H Ch Minh, i n thng nht, i hi ca Vit Nam Cch mng ng minh hi s c gi l i hi i biu cc on th cch mng Vit Nam hi ngoi. Tham gia i hi c i biu ca Vit Nam Cch mng ng minh hi, Vit Nam Quc dn ng, Vit Nam Phc quc qun, ng i Vit,... i biu ca Quc dn ng Trung Hoa v chnh quyn Tng Gii Thch. Ti i hi, ngy 16-31944, H Ch Minh c bo co: V tnh hnh cc ng phi trong nc v ch r d c nhiu ng phi, nhng ng c nh hng nht, t chc cht ch nht v ni ting nht l ng Cng sn. Ngi cng bo co V t chc v hot ng ca phn hi Vit Nam ti i hi. Sau , i hi bu li Ban Chp hnh v Ban kim tra. H Ch Minh c bu lm U vin ca Ban Chp hnh. Li dng cng v ny, Ngi tho k hoch a lc lng thanh nin trong lp hun luyn c bit Liu Chu v nc pht trin lc lng. Do tranh th c s ng tnh ca Trng Pht Khu, ngy 9-8-1944, H Ch Minh ri Liu 123

Chu v cui thng 9-1944, Ngi v n Cao Bng. Ngay sau khi v nc, nhn thy cc iu kin cn thit cho mt cuc khi ngha cha n chn mui, Ngi kp thi hon ch trng pht ng chin tranh du kch ca Lin Tnh u Cao - Bc - Lng. Theo Ngi, trc tnh th mi, cn phi tm mt hnh thc thch hp th mi c th i ti thnh cng, v vy, quyt nh kp thi ca Ngi khng ch trnh tn tht cho phong tro cch mng ca ba tnh Cao - Bc - Lng, m cn vch ra mt hng i ph hp, ng n ca mt phng php u tranh trong thi im then cht ca lch s dn tc. Trc tnh hnh th gii, nhng iu kin thun li v kh khn ca cch mng Vit Nam, thng 10-1944, H Ch Minh vit Th gi ng bo ton quc v d on thi c ca cch mng Vit Nam: "C hi cho dn tc ta gii phng ch trong mt nm hoc nm ri na. Thi gian rt gp. Ta phi lm nhanh!"1. Tnh th cch mng ang chn mui, cui thng 10-1944, H Ch Minh n kim tra i i t v v trang2 chin u Hng Phong (tn b mt ca chu H Qung). Sau khi phn tch tnh hnh v cn nhc nhng iu kin, chun
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr. 506. . H Ch Minh - Bin nin tiu s, Sd, t.2, tr.222.

124

b cho ngy "vng ln", H Ch Minh nhn mnh phng chm kt hp hai hnh thc u tranh chnh tr v u tranh v trang, y mnh phong tro cch mng, tin ti khi ngha ginh chnh quyn. Ngi ch r: Lc lng v trang mun pht trin, ch yu phi da vo nhn dn, da vo phong tro u tranh chnh tr ca qun chng. Cc on th cch mng ca qun chng cng c cng c v pht trin th cng to ra nhng iu kin thun li cho s ln mnh ca lc lng v trang v u tranh v trang. Theo tinh thn , Ngi quyt nh thnh lp i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun v giao ng ch V Nguyn Gip ph trch. Mc ch v nguyn tc t chc i c nu r trong bn ch th thnh lp: "i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun ngha l chnh tr trng hn qun s. N l i tuyn truyn, Tuy lc u quy m ca n cn nh, nhng tin ca n rt v vang. N l khi im ca gii phng qun, n c th i sut t Nam ch Bc, khp t nc Vit Nam1. Sau mt thi gian ngn chun b, ngy 22-121944, i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun c thnh lp ti khu rng Sam Cao (cn gi l
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.3, tr. 507, 508.

125

Trn Hng o), thuc huyn Nguyn Bnh, tnh Cao Bng, gm 34 i vin do ng ch V Nguyn Gip ch huy. Thc hin li cn dn: "Trn u phi thng" ca Ngi, i lp lin tip hai chin cng oanh lit: h n Phai Kht ngy 25-12-1944 v n N Ngn ngy 26-121944, m u truyn thng anh dng v vang ca qun i ta. S ra i v nhng hot ng ca i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun l mt biu hin sinh ng ca t tng qun s H Ch Minh. y va l s k tha, pht trin di sn qun s truyn thng ca cha ng ta trong lch s, va l s tip thu v vn dng sng to t tng l lun qun s hin i ca hc thuyt Mc - Lnin trong iu kin c th ca Vit Nam. Thng li m u ca i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun c nh hng to ln i vi phong tro cch mng c nc. Cng vi s pht trin ca phong tro Vit Minh, vic thnh lp i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun v cc lc lng v trang ti cc a phng, cng kh th qun chng dng cao lm cho cc lc lng phn ng ngy cng hoang mang, lo s, to ra nhng thun li mi cho cuc Tng khi ngha sp ti.

126

Chng V

Lnh o ton dn Tng khi ngha, thnh lp nh nc Vit Nam dn ch cng ho

(T thng 3 n thng 8 - 1945)
Bc sang nm 1945, tnh hnh th gii cng c nhiu thay i quan trng. Nhy cm trc nhng chiu hng phc tp, an cho nhau ca cc lc lng chnh tr quc t trong vn ng Dng, c bit l t ng Dng di s y tr quc t do M v Trung Hoa gi vai tr ch yu (thng qua Tuyn b ca Hi ngh Cair), thng 2-1945 H Ch Minh quyt nh sang Cn Minh. Cng i vi H Ch Minh c trung u Sao (Shaw), ngi c Vit Minh cu, tr v B t lnh khng qun M Cn Minh. n tr s C quan khng qun cu tr M (AGAS) ti Cn Minh, H Ch Minh tranh th c sch bo, ti liu ca C quan thng tin chin tranh M (AOWI) nhm thu thp thng tin v tnh hnh th gii. Ti y, ngy 29-3-1945, H Ch Minh gp Tng Snn (Claire L. Chenault). Tng Snn cm n

127

Vit Minh cu thot Sao, cn H Ch Minh th cho rng l bn phn ca nhng ngi chng phtxt, gip qun ng minh. Trong cuc gp g ny, ngi M ha s gip v kh, thuc men, in i cho Vit Nam v hun luyn cho ngi ca Vit Minh bit s dng cc th . Ngay sau , t Cn Minh, H Ch Minh i Bch Sc, mt th trn nh nhng quan trng v chin lc pha ty nam tnh Qung Ty tm gp Vit Nam Cch mng ng minh hi (lc ny chuyn v y v Liu Chu b qun Nht chim ng t ngy 11-111944). Ngi c bit t chc ny c nhiu thay i, Nguyn Hi Thn, Trng Bi Cng, V Hng Khanh, Nghim K T ri t chin khu, v hi gn nh ngng hot ng, song cc nhm Vit Minh vn hot ng tch cc ti vng bin gii 1. Ngi la chn mt s chin s ca cc nhm Vit Minh hot ng y cui thng 4-1945 cng Ngi v nc. Vi chuyn tr li Cn Minh ln ny, H Ch Minh mang v mt s thuc men, cng li ha ca Tng Snn, ng thi gii thiu hnh nh, tm nh hng, s ln mnh v cuc u tranh ca nhn dn Vit Nam di s lnh o ca Vit Minh, nhm tranh th s gip ca qun ng minh i vi cuc chin u ginh c lp dn tc ca nhn dn ta.
1

. H Ch Minh - Bin nin tiu s, Sd, t.2, tr. 235.

128

Trong thi gian H Ch Minh i Trung Quc, trong nc, ngy 9-3-1945, Nht o chnh Php. Cuc chnh bin Nht - Php lm cho tnh hnh chnh tr ng Dng khng hong su sc, to iu kin khch quan ng ta pht ng mt cao tro khng Nht cu nc mnh m v sn sng chuyn qua hnh thc tng khi ngha khi iu kin cho php. V vy, ngay m Ban Thng v Trung ng ng hp v ra ch th Nht - Php bn nhau v hnh ng ca chng ta (12-3-1945). Ch th nu r nhng c im, tnh hnh, nhim v cch mng ca ng v nhn dn ta trong tnh th mi. Ch th em n cho phong tro cch mng mt lung sinh kh mi. Trong c nc, khng kh gp rt chun b khi ngha v trang, ginh chnh quyn khi thi c n sn sng. Di nh sng ca bn ch th, mt cao tro u tranh cch mng rng khp, kt hp u tranh chnh tr vi khi ngha tng phn pht trin khp ni. Ti mt s ni thuc cc tnh min ni, trung du Bc B lp y ban nhn dn cch mng. Phong tro ph kho thc cu i theo li ku gi ca ng li cun ng o qun chng nhn dn tham gia. Di s lnh o ca ng, thi k tin khi ngha din ra si ng trong c nc. Trc tnh th mi, ngy 15-3-1945, Tng b Vit Minh pht Hch khng Nht cu nc, ku gi nhn dn: 129

Gi khng Nht cu nc nh. Kp nhm theo l c sao vng nm cnh ca Vit Minh: Tin ln! Xng ti! Cu nc, cu nh!1. Ngy 12-4-1945, Mt trn Vit Minh ra li ku gi: My li tm huyt ng cng cc v quan chc i quc Vit Nam v My li tm huyt ng cng cc v huynh th i quc , nhm tranh th mt b phn quan chc yu nc, li ko cc tng lp trung gian ng v pha cch mng, thc y nhanh qu trnh phn ho trong hng ng quan li ngy quyn. T ngy 15 n 20-4-1945, Hi ngh qun s Bc K hp ti Hip Ho (Bc Giang) nhn nh: Tnh th t nhim v qun s ln trn tt c cc nhim v quan trng v cn kp trong lc ny, ng thi quyt nh pht trin lc lng v trang, thng nht Cu quc qun v Vit Nam tuyn truyn gii phng qun thnh Vit Nam gii phng qun, xy dng 7 chin khu trong c nc v phi nh thng lin lc gia cc chin khu Bc K v Trung, Nam K 2. Tip ,
. ng Cng sn Vit Nam: V n kin ng ton tp , Sd, t. 7, tr. 534. 2 , 2. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp, Sd, t. 7, tr. 392, 535.
1

130

ngy 16-4-1945, Tng b Vit Minh ra ch th v vic t chc cc U ban dn tc gii phng, coi l "hnh thc tin chnh ph, trong nhn dn hc tp tin ln gi chnh quyn cch mng"2. Phong tro cch mng trong c nc dng cao theo ng tinh thn ch th ca ng. Cuc khi ngha tng phn, ginh chnh quyn b phn thng li gii phng c nhiu vng, nht l Vit Bc. c th kp thi ch o phong tro cch mng trong c nc, u thng 5-1945, H Ch Minh quyt nh chuyn i bn doanh t Cao Bng v Tuyn Quang, ni phong tro cch mng pht trin, giao thng gia min xui v min ngc u thun tin. Ti y, sau khi nghe bo co v tnh hnh mi mt, v ni dung ch th ca Thng v Trung ng ng, Ngh quyt Hi ngh qun s Bc K, Ngi nht tr vi tinh thn ca cc vn kin , ng thi nu kin thnh lp Khu gii phng. Chp hnh ch th ca Ngi, ngy 4-6-1945, Khu gii phng c thnh lp. y thc s cn c a vng chc v mi mt lm bn p tin ln gii phng ton quc. Vi Mi chnh sch ln c thc hin Khu gii phng nh: nh ui phtxt Nht v b l tay sai, tch thu ti sn ca bn cp nc v bn nc chia cho dn ngho, thc hin tng tuyn c v cc quyn t do, dn ch khc, xy dng cuc sng mi, xy 131

dng nn kinh t t cung, t cp, chng nn m ch, hun luyn chnh tr, qun s cho nhn dn... Khu gii phng thc s l hnh nh ca nc Vit Nam mi, hnh nh thu nh ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho sau ny. Ngy 6-8-1945, c tin M nm bom nguyn t xung Hirsima, H Ch Minh vit nhiu th ho tc, thc gic cc i biu v nhanh Tn Tro d Hi ngh ton quc ca ng. Nhn thc su sc c tm quan trng ca thi c cch mng, ca c hi ngn nm c mt, ngy 10-8-1945, trong khi bn vi mt s ng ch v cng tc chun b t chc hi ngh, H Ch Minh ni: "Nn hp ngay v cng khng nn ko di hi ngh. Chng ta cn tranh th tng giy, tng pht, tnh hnh chuyn bin nhanh chng. Khng th l c hi" 1. n gia thng 8-1945, cao tro khng Nht cu nc, khi ngha tng phn cun cun dng ln t Bc n Nam. Trong khi , qun ng minh nh bi qun i phtxt Nht. Ngy 14-8-1945, vua Nht tuyn b u hng khng iu kin. Qun Nht ng Dng ru r. Chnh ph Trn Trng Kim hoang mang, t lit. Cn thc
. Nguyn Lng Bng: Gp Bc H Tn Tro , trong cun Tn Tro 1945-1985, Hi Vn hc ngh thut H Tuyn, 1985, tr. 52.
1

132

dn Php th ro rit quay tr li xm lc ng Dng. Thi c tng khi ngha chn mui, n lc nhn dn ta vng dy ginh li quyn c lp ca mnh. Trc c hi c mt khng hai y, ti Tn Tro, th lm thi ca nc Vit Nam mi, Hi ngh i biu ton quc ca ng hp t ngy 13 n 15-8-1945, quyt nh ng phi kp thi hnh ng, khng b l c hi, thng nht t chc... thng nht chnh tr...pht trin v cng c ng1, thi hnh 10 chnh sch Vit Minh, pht ng v lnh o ton dn Tng khi ngha, ginh chnh quyn trc khi qun ng minh ko vo tc v kh qun i Nht. Hi ngh quyt nh thnh lp U ban khi ngha ton quc gm 5 ngi do ng ch Trng Chinh ph trch v 23 gi ngy 13-8-1945 U ban khi ngha ton quc ra Qun lnh s 1 khng nh: "Gi tng khi ngha nh! C hi c mt khng hai cho qun dn Vit Nam vng dy ginh ly quyn c lp ca nc nh!". "Chng ta phi hnh ng cho nhanh, vi mt tinh thn v cng qu cm, v cng thn trng!"2. H Ch Minh ngh hi ngh sm b mc
. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp , Sd, t. 7, tr. 432. 2 . ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp , Sd, t. 7, tr. 421 - 422.
1

133

 cc i biu nhanh chng tr v cc a phng, kp thi mang mnh lnh khi ngha pht ng, lnh o qun chng t chc vng ln ginh chnh quyn. Tip theo Hi ngh ton quc ca ng, chiu ngy 16 v ngy 17-8-1945, Quc dn i hi i biu hp ti Tn Tro di s ch to ca H Ch Minh. Hn 60 i biu tham d i hi, i din cho ba min Bc, Trung, Nam v kiu bo ta nc ngoi, i biu ca cc ng phi chnh tr, cc on th nhn dn, cc dn tc, tn gio. Quc dn i hi thc s l hnh nh ca khi ton dn on kt. Di s lnh o ca H Ch Minh: 1- i hi tn thnh quyt nh Tng khi ngha ca ng Cng sn ng Dng v Tng b Vit Minh. 2- i hi ku gi nhn dn c nc, on kt thi hnh Mi chnh sch ca Vit Minh v hiu triu ton dn vng ln u tranh ginh ly chnh quyn, xy dng mt nc Vit Nam Dn ch Cng ho trn nn tng hon ton c lp. 3- i hi c ra U ban dn tc gii phng Vit Nam do ng ch H Ch Minh lm Ch tch vi mt U ban Thng trc gm 5 ngi - tc Chnh ph lm thi ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho, to c s php l cho s ra i mt chnh ph hp php do nhn dn c ra. 134

Quyt nh triu tp Quc dn i hi trong thi im lch s quan trng ny l mt sng to ti tnh, th hin s nhy bn trc thi cuc ca H Ch Minh. Hot ng v nhng quyt sch ca Quc dn i hi thc s tiu biu cho ch cch mng si sc ca nhn dn, cho ch em sc ta m t gii phng cho ta ca khi i on kt ton dn tc. nh gi s kin ny, i tng V Nguyn Gip khng nh: Quc dn i hi Tn Tro c ngha l mt Quc hi lm thi, hay mt tin Quc hi bi v cch mng cha thnh cng. Quc dn i hi to cn c php l cho s ra i ch cng ho dn ch ca nc ta, cho mt Chnh ph lm thi ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho khi cch mng thnh cng1. Quc dn i hi Tn Tro din ra khn trng v thng li trong m trc ca cuc Tng khi ngha Thng Tm 1945, mang tm vc lch s nh mt Quc hi ca nc Vit Nam mi. Quc dn i hi Tn Tro l mt tin b rt ln trong lch s tranh u gii phng ca dn tc ta sut gn mt th k b thc dn Php thng tr. Hot ng v nhng quyt ngh ca Quc dn i hi
. Quc dn i hi Tn Tro, Nxb. H Ni, H Ni, 1995, tr. 27.
1

135

Tn Tro cho thy i hi thc s biu th cho ch ca ton dn tc, phn nh nguyn vng v quyt tm ng ln u tranh ginh c lp ca ton th nhn dn, p ng c nhng quyn v dn sinh, dn ch ca nhn dn lao ng. ngha: "Gi quyt nh cho vn mnh dn tc ta n. Ton quc ng bo hy ng dy em sc ta m t gii phng cho ta... Chng ta khng th chm tr. Tin ln! Tin ln! Di l c Vit Minh, ng bo hy dng cm tin ln!"1. Thc hin quyt nh ca ng v ca Quc dn i hi Tn Tro, chp ng thi c, ton dn ta t Bc n Nam, t min ni n ng bng, t nng thn n thnh th ng ln khi ngha ginh ly chnh quyn t tay phtxt Nht. Sc mnh ca nhn dn c nc di s lnh o ca ng bng ln thnh bo tp cch mng, quyt ginh li c lp, t do. Ngy 19-8, Tng khi ngha thnh cng H Ni, ngy 23-8 Hu, v ngy 25-8 Si Gn. Trong mt thi gian ngn, cuc Tng khi ngha ginh chnh quyn trong c nc thnh cng. Chnh quyn cch
1

Ngay sau i hi, ngy 18-8-1945, Ch

tch H Ch Minh gi Th ku gi Tng khi

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 3, tr. 554.

136

mng v tay nhn dn. Trc khi qun ng minh ko vo, chnh quyn cch mng t trung ng n a phng c thit lp, thay th cho chnh quyn ca phtxt Nht v tay sai. Nhn dn ta n qun ng minh vi t cch l ch nhn ca nc Vit Nam c lp. Tng khi ngha Thng Tm nm 1945 ging mt n quyt nh vo tt c cc c quan u no ca bn thng tr v tay sai. Ln sng cch mng v sc mnh bo lc cch mng ca qun chng lm t lit mi s khng c ca cc th lc th ch, xo b b my chnh quyn ca giai cp thng tr, thnh lp chnh quyn cch mng Vit Nam, ch khng phi Vit Nam c c lp khi mt khong trng quyn lc chnh tr xut hin Vit Nam nh mt vn hc gi tng ni. Khi ngha ginh chnh quyn thng 8- 1945 l s vng dy ca ton dn, khc vi chin tranh khi ngha do lc lng qun chng thc hin l ch yu. Sc mnh lm nn thng li ca cuc Tng khi ngha - khi ngha dn tc l sc mnh ca khi i on kt ton dn, c rn luyn, hun c qua ba cuc tng din tp (1930 -1931), (1936 -1939) v (1939 -1945) di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam ng u l Ch tch H Ch Minh. Sc mnh li cun c c nhng ngi cn ang do d, phn nh mt cch r nt t duy tr tu ca ng v s sng to 137

ca Ch tch H Ch Minh trong iu kin c th ca Vit Nam khi gii quyt vn dn tc v dn ch trong cch mng dn tc dn ch nhn dn. Thng li ca Cch mng Thng Tm nm 1945, vic Bo i thoi v lm mt ngi dn ca mt nc c lp chng t ngn c dn tc m Ch tch H Ch Minh ging cao, ch trng on kt mi lc lng ca dn tc trong u tranh ginh chnh quyn Vit Nam l hon ton ng n. H Ch Minh v Trung ng ng kp thi hnh ng mt cch kin quyt v nhanh chng, dn n thng li ca Cch mng Thng Tm nm 1945. Ngy 23-8-1945, H Ch Minh v n lng G (Ph Gia, T Lim, H Ni), cng Trung ng ng gii quyt nhng vn quan trng lin quan n vn mnh ca nc nh. Sng 25-81945, Ngi nghe cc ng ch V Nguyn Gip v Trn ng Ninh bo co tnh hnh Tng khi ngha v ch trng ra mt ca Chnh ph lm thi. Chiu 25-8-1945, Ngi vo ni thnh. Ngy 26-8-1945, Ngi m phin hp u tin vi Ban Thng v Trung ng ng tho lun cc vn quan trng, c bit l vic cng b danh sch thnh vin Chnh ph lm thi v son tho bn Tuyn ngn c lp . Theo Ngi, vic mttinh ln H Ni, ra mt Chnh ph, tuyn 138

b Vit Nam c lp v thit lp chnh th dn ch cng ho phi c gp rt lm ngay, v lm trc khi qun ng minh vo gii gip v kh qun i Nht. Trn tinh thn , ngy 28-81945, U ban dn tc gii phng ci t thnh Chnh ph lm thi. Thc hin ch trng ca H Ch Minh, mt s cn b ca ng v Vit Minh t nguyn rt lui nhng ch cho cc ng phi khc. nh gi hnh ng cao p ny ca cc ng ch cn b ca ng v Vit Minh, H Ch Minh khng nh l: Mt c ch v t, tt p, khng ham chung a v, t li ch ca dn tc, ca on kt ton dn ln trn li ch c nhn. l mt c ch ng khen, ng knh m chng ta phi hc1. Cng ngy, Tuyn co ca Chnh ph lm thi khng nh: "Nhim v ca U ban dn tc gii phng Vit Nam ht sc nng n. Lm sao cho Chnh ph lm thi tiu biu c Mt trn dn tc thng nht mt cch rng ri v y . Bi vy, U ban dn tc gii phng quyt nh t ci t, mi thm mt s nhn s tham gia Chnh ph
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 6, tr. 160.

139

ng cng nhau gnh vc nhim v nng n m quc dn giao ph. Chnh ph lm thi... tht l mt Chnh ph quc gia thng nht gi trng trch l ch o cho ton quc, i ngy triu tp c Quc hi c ra mt Chnh ph dn ch cng ho chnh thc1. Ti 48 Hng Ngang, H Ni, H Ch Minh son tho bn Tuyn ngn c lp v tranh th kin ca cc ng ch lnh o ng. Sau nhng ngy chun b khn trng, mt cuc mttinh ln ca nhn dn H Ni din ra ti Qung trng Ba nh chiu ngy 2-9-1945. Trong bui l long trng , Chnh ph lm thi ra mt quc dn. Thay mt Chnh ph lm thi, Ch tch H Ch Minh c Tuyn ngn c lp, khai sinh ra nc Vit Nam Dn ch Cng ho, th tiu hon ton ch thc dn, phong kin, tuyn b v nn c lp ca dn tc Vit Nam trc ng bo c nc v nhn dn th gii. Ngi khng nh: Nc Vit Nam c quyn hng t do v c lp, v tht s thnh mt nc t do c lp. Ton th dn tc Vit Nam quyt em tt c tinh thn v lc lng, tnh mng v ca ci gi vng quyn
. Vit Nam dn quc cng bo , s 1, ngy 2-91945.
1

140

t do, c lp y2. Thng li ca Cch mng Thng Tm di s lnh o ca Trung ng ng ng u l Ch tch H Ch Minh p tan xing xch n l ca phtxt Nht, lt nho ch qun ch chuyn ch, lp nn nc Vit Nam dn ch cng ho c lp v t do. l thng li ca t tng H Ch Minh v cch mng gii phng dn tc, v c lp dn tc v ch ngha x hi trong iu kin c th ca Vit Nam. Thng li ca Cch mng Thng Tm nm 1945, Tuyn ngn c lp ngy 29-1945 do Ch tch H Ch Minh c ti Qung trng Ba nh khai sinh ra mt Nh nc Vit Nam mi - Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho, thc s l giai on u tin m u cho ln sng xo b ch thuc a chu , tip theo l chu Phi v mc tiu c lp dn tc, dn ch v tin b x hi. Thng li v i ny, lt ch thng tr ca phtxt Nht v thc dn Php, a nhn dn Vit Nam t thn phn ngi n l tr thnh cng dn mt nc Vit Nam c lp, m ra mt k nguyn mi trong lch s dn tc: K nguyn c lp, t do v i ln ch ngha x hi. ng thi vi nhng bi hc kinh nghim c rt ra trong 15 nm u tranh cch mng di s lnh o ca ng, ngun sc mnh ca khi i on kt
2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 4.

141

ton dn tc dui s lnh o ca ng ta ng u l Ch tch H Ch Minh s c tip tc pht huy trong s nghip khng chin v kin quc ngay sau .

142

Chng VI

Lnh o cuc khng chin, kin quc (1945 - 1954)

I- Bo v, cng c v xy dng Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho

Nhng ngy tng bng ca Tng khi ngha Thng Tm v l c lp qua i rt nhanh. Nh nc dn ch nhn dn u tin ng Nam va c thnh lp phi bc ngay vo cuc u tranh quyt lit cho s tn ti ca mnh. kin ton v cng c lc lng, chng ta phi i ph vi tnh hnh cc k phc tp v v vn kh khn: Nn kinh t kit qu, nn i khng khip cp i sinh mng ca hai triu ngi vn cn ang e do; ngn kh trng rng (ch cn mt triu ng bc rch), trnh vn ho rt thp km, a s nhn dn khng bit ch. Trong khi , th trong gic ngoi: min Bc, 20 vn qun Tng, di danh ngha ng minh vo tc v kh qun i Nht, thc cht l mun tiu dit ng 143

Cng sn, ph tan Vit Minh, lt chnh quyn nhn dn, lp chnh ph phn ng lm tay sai cho M - Tng; min Nam, np sau bng qun Anh, thc dn Php quay tr li nh chim nc ta mt ln na; bn phn ng tay sai cng ni ln khp ni, tm mi cch cn tr cuc kin quc ca nhn dn ta. ng trc vn mnh ca nc nh nh ngn cn treo si tc, Ch tch H Ch Minh nhn ly trch nhim nng n trc nhn dn: Phn s ti nh mt ngi cm li, phi cho chng th no a chic thuyn T quc vt khi nhng cn sng gi, m an ton i n bn b hnh phc ca nhn dn1. Ngi cng tp th Trung ng ng bnh tnh, sng sut phn tch tnh hnh, kp thi ra ng li ng n v nhng bin php hnh ng khn kho gii quyt tng bc nhng kh khn v i sng kinh t, vn ho - x hi v nhng vn cp bch khc. Sng ngy 3-91945, ti Bc B ph, ch to phin hp u tin ca Chnh ph lm thi nc Vit Nam Dn ch Cng ho, Ch tch H Ch Minh nu su vn cp bch cu nguy dn tc: Mt l gii quyt nn i;
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 165.

144

Hai l thanh ton nn dt; Ba l t chc sm cuc Tng tuyn c; Bn l xo b h tc, xy dng i sng vn ho mi, o c mi, o c cch mng; Nm l xo b ngay nhng th thu bc lt v nhn o; Su l thc hin tn ngng t do v lng gio on kt. Ngi tuyn b lch tip i biu nhn dn v cc t chc on th vi cch thc c th, r rng: gi th ni trc, sp th gi, nh vy khi phi ch i mt cng; mi on ch qu 10 v; mi ln xin ch qu mt ting ng h. Lc ny nn i km cn nguy him hn c chin tranh, v vy, Ngi ngh vi Chnh ph pht ng ngay mt chin dch tng gia sn xut ng thi m cuc lc quyn. Ngi vit: Lc chng ta nng bt cm m n, ngh n k i kh, chng ta khng khi ng lng. Vy ti xin ngh vi ng bo c nc, v ti xin thc hnh trc: C 10 ngy nhn n mt ba, mi thng nhn 3 ba. em go (mi ba mt b) cu dn ngho 1.
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 31.

145

Hng ng li ku gi v tm gng ca Ngi, c nc dy ln phong tro tng thn tng i l lnh m l rch, vi cc hnh thc phong ph H go cu i, Ngy ng tm nhn n, v.v.. Ch sau mt tun quyn gp, c nc c hng vn tn go cu i. Mt dn tc dt l mt dn tc yu1. Quc dn Vit Nam! Mun gi vng nn c lp, Mun lm cho dn mnh nc giu, Mi ngi Vit Nam phi hiu bit quyn li ca mnh, bn phn ca mnh, phi c kin thc mi c th tham gia vo cng cuc xy dng nc nh2. Ngi ngh m mt chin dch chng nn m ch, v hn trong mt nm, tt c mi ngi Vit Nam u phi bit ch quc ng 3, vi phng chm: ngi bit ch dy ngi cha bit ch, nhng ngi cha bit ch hy gng sc m hc cho bit, v cha bit th chng bo, em cha bit th anh bo, cha m cha bit th con bo. Ngi nhn mnh: Ph n li cng cn phi hc, lu ch
, 2, 3, 4. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 8, 36, 37, 33.
1

146

em b km hm, y l lc ch em phi c gng kp nam gii, xng ng mnh l mt phn t trong nc, c quyn bu c v ng c4. Ngi c bit quan tm n th h tr - tng lai ca dn tc, ca nc nh. Nhn ngy khai trng u tin ca nc Vit Nam c lp, Ngi gi th cho cc hc sinh: Non sng Vit Nam c tr nn ti p hay khng, dn tc Vit Nam c bc ti i vinh quang snh vai vi cc cng quc nm chu c hay khng, chnh l nh mt phn ln cng hc tp ca cc em1. thc y s nghip gio dc, Ch tch H Ch Minh k sc lnh thnh lp Nha bnh dn hc v v Sc lnh s 44, ngy 10-10-1945, thnh lp Hi ng c vn hc chnh nghin cu v trnh Chnh ph chng trnh gio dc ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho v theo di thc hin chng trnh y. Sau mt nm hng ng li ku gi ca Ngi, 95% dn s Vit Nam c bn xo c nn m ch. xo b nhng t tng v tp qun lc hu ca ch thc dn v phong kin cn tr i
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 33.

147

vi mt x hi vn minh, Ch tch H Ch Minh ngh Chnh ph m mt cuc vn ng i sng mi, nhm gio dc nhn dn ta o c mi, o c cch mng: cn, kim, lim, chnh. xy dng nn ti chnh quc gia, Chnh ph ban hnh sc lnh thnh lp Qu c lp v pht ng Tun l vng. Ch tch H Ch Minh gi th ku gi ng bo nhn dp Tun l vng. Nh tinh thn hng hi yu nc, ng bo c nc t nguyn ng gp c 370 kg vng v 20 triu ng. Nhm mang li nhng quyn li thit thc cho nhn dn, Ch tch H Ch Minh v Chnh ph k mt lot sc lnh bi b ch thu kho bt cng ca thc dn Php, nh: thu thn, thu ch, thu , ng thi ban hnh Lut Lao ng, bo v quyn li cho cng nhn; quy nh gim t 25% cho nng dn; chia rung ca bn thc dn v rung cng cho nng dn, ban b sc lnh t do tn ngng. Nhim v ch yu lc ny l gi vng v khng nh tnh hp php ca chnh quyn cch mng, v vy Ch tch H Ch Minh ngh vi Chnh ph t chc cng sm cng hay cuc Tng tuyn c bu Quc hi, thnh lp chnh ph chnh thc v ban hnh Hin php dn ch. Ngy 8-9-1945, Ch tch Chnh ph lm thi nc Vit Nam Dn ch Cng ho H Ch Minh k Sc 148

lnh s 14-SL v cuc Tng tuyn c bu Quc hi gm 7 iu; trong iu th 5 ghi: S thnh lp mt U ban d tho th l cuc Tng tuyn c v iu th 6 ghi r: S thnh lp mt U ban d tho Hin php trnh Quc hi1. Ngi k Sc lnh s 34 ngy 20-9-1945, lp U ban d tho Hin php, gm by thnh vin v Sc lnh s 39 ngy 26-9-1945, lp ra U ban t chc Tng tuyn c gm chn thnh vin. U ban t chc Tng tuyn c s d tho cc th l v tng tuyn c, t vic nh s i biu cho ton quc, cho tng tnh theo t l dn s, n cch thc bu. Chnh ph quyt nh chn ngy 2312-1945 l ngy Tng tuyn c, bu ra Quc hi u tin ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Sau , cc c nhn, cc ng phi v t chc chnh tr khc c thm thi gian c v ng c, ngy 18-12-1945, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 76, li ngy bu c vo ngy 6-1-1946. Tuy k th ca cch mng tm mi cch chng ph, nhng vi sch lc mm do, i sch khn kho v nim tin vo nhn dn, Ch tch H Ch Minh lnh o ton dn tin hnh thng li cuc Tng tuyn c bu Quc hi u tin ca
. Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam - Vn phng Quc hi: Lch s Quc hi Vit Nam (1946-1960), Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 1994, t.1, tr. 31.
1

149

nc Vit Nam c lp. Ngi thc hin quyn cng dn ca mnh ti im b phiu s 10, ph Hng Vi, H Ni. Ton dn ta t r s tn nhim c bit vi H Ch Minh, Ngi trng c vi s phiu cao nht. Ngy 2-3-1946, k th nht Quc hi kho I nc Vit Nam Dn ch Cng ho hp ti Nh ht ln thnh ph H Ni. Pht biu trc Quc hi, Ch tch H Ch Minh khng nh thng li to ln ca cuc Tng tuyn c t r cho th gii bit ton dn Vit Nam on kt nht tr, Ngi ngh Quc hi m rng thm 70 gh khng qua bu c, cho cc i biu thuc hai t chc chnh tr Vit Quc (Vit Nam Quc dn ng) v Vit Cch (Vit Nam Cch mnh ng minh). Quc hi nht tr tn thnh bn bo co nhng cng vic lm trong 6 thng qua ca Chnh ph lm thi do Ch tch H Ch Minh trnh by. c s u nhim ca Quc hi, Ngi gii thiu cc thnh vin mi ca Chnh ph Lin hip khng chin, Khng chin u vin hi, on c vn ti cao v U ban d tho Hin php. Sau khi Quc hi thng qua, Ch tch H Ch Minh cng cc thnh vin mi ca Chnh ph, on c vn, U ban khng chin c li tuyn th nhm chc: Trc bn th thing ling ca T quc, trc

150

Quc hi, th xin cng quyt lnh o nhn dn khng chin, thc hin nn dn ch cng ho Vit Nam, mang li t do, hnh phc cho dn tc. Trong cng vic gi gn nn c lp, chng ti quyt vt mi ni kh khn, d phi hy sinh tnh mnh cng khng t. Ch tch H Ch Minh k mt lot sc lnh kin ton h thng t chc b my nh nc vi chc nng v nhim v mi, ng thi ra nhng nguyn tc c bn v hot ng ca chnh quyn nhn dn, l cng bc ca dn, gnh vc cng vic cho dn: Vic g li cho dn, ta phi ht sc lm. Vic g hi n dn, ta phi ht sc trnh. Chng ta phi yu dn, knh dn th dn mi yu ta, knh ta1. Ngi cng vch r nhng li lm rt nng n ca mt s cn b c chc, c quyn, l cc cn bnh nh: tri php, cy th, h ho, t tng, chia r, kiu ngo, i hi cn b phi ghi su nhng ch cng bnh, chnh trc vo lng . Ngi biu dng nhng cn b tt, ng thi t thi nghim khc. Ai phm nhng li lm trn ny, th
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 56 - 57.

151

phi ht sc sa cha; nu khng t sa cha th Chnh ph s khng khoan dung1. Vi bt danh Chin Thng, Ngi vit mt lot bi trn bo Cu quc, l nhng li ch bo tn tnh vi i ng cn b cch mng. V bn thn Ngi lun lun gng mu thc hin. Chnh nhng iu gip mt cch thit thc cn b chnh quyn cc cp nhanh chng khc phc nhng sai st, gp phn khng nh bn cht tt p ca chnh quyn mi. V th, tuy mi c chnh quyn, i ng cn b cha c kinh nghim trong vic qun l t nc, nhng thc s c dn tin, dn yu, thc s on kt c ton dn. Trong mt cuc hp bo Bc B ph, Ch tch H Ch Minh khng nh vi bo gii phng chm ca Chnh ph l: on kt ton dn, quyt tm v chnh ngha, quyt gi vng c lp bng mi gi. c c lc lng, Ngi ch trng m rng khi on kt ton dn, thu ht ng o, rng ri cc tng lp nhn dn tham gia vo s nghip xy dng v bo v t nc. Ngi ch th phi nhanh chng pht trin cc t chc c trong Mt trn Vit Minh, ng thi thnh lp thm cc t chc mi. Theo sng kin
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 58.

152

ca Ngi, ngy 29-5-1946, Hi Lin hip Quc dn Vit Nam (gi tt l Lin Vit) c thnh lp thu ht tt c cc t chc chnh tr, cc ng phi v c nhn yu nc cha tham gia Mt trn Vit Minh, min l tn thnh u tranh cho mt nc Vit Nam c lp, thng nht, dn ch, ph cng. Ch tch H Ch Minh c bu l Ch tch danh d ca hi. Tip sau l s ra i ca Tng Lin on Lao ng Vit Nam (20-7-1946), Hi Lin hip Ph n Vit Nam (20-10-1946), ng X hi Vit Nam (22-7-1946). Cc t chc ny u t nguyn gia nhp Hi Lin hip quc dn Vit Nam. chnh l sc mnh chng th trong gic ngoi. Ch tch H Ch Minh c bit quan tm n khi on kt ton dn trong i gia nh cc dn tc Vit Nam. Ngi tham d l khai mc Hi ngh i biu ca hn 20 dn tc thiu s min Bc. Gi th ti i hi cc dn tc thiu s min Nam, Ngi khng nh: ng bo Kinh hay Th, Mng hay Mn, Gia Rai hay , X ng hay Ba Na v cc dn tc thiu s khc, u l con chu Vit Nam, u l anh em rut tht Sng c th cn, ni c th mn, nhng lng on kt ca chng ta khng bao gi gim bt. Chng ta quyt gp chung lc l153

ng li gi vng quyn t do, c lp ca chng ta1. Ngi c bit quan tm vic tp hp, on kt ng bo cc tn gio v s nghip chung. Ngi ni: D cng gio hay khng cng gio, Pht gio hay khng Pht gio u phi u tranh cho nn c lp ca nc nh2. Vi lng thnh, mong mun i on kt ton dn tc, Ch tch H Ch Minh mi c nhiu nhn s danh ting nh cc c Hunh Thc Khng, Nguyn Vn T tham gia Chnh ph. Ngi tin tng v mnh dn s dng nhng thng th, i thn ca triu nh Hu nh cc c Phan K Toi, Bi Bng on, Phm Khc Ho vo nhng chc v quan trng ca chnh quyn nhn dn. Ngi ni: Ch s lng mnh khng rng, ch khng s ngi ta khng theo mnh. Song song vi vic gii quyt nhng cng vic cp bch v i ni, Ch tch H Ch Minh cng Chnh ph tin hnh nhiu hot ng i ngoi khn cp. Ngy 28-9-1945, vi t cch B trng Ngoi giao, Ngi trnh Hi ng Chnh ph d tho Li tuyn b v chnh sch ngoi giao ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho da trn nhng
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 217-218. . Bo Cu quc, s 142, ngy 15-1-1946.

154

nguyn tc t do, bnh ng v quyn dn tc t quyt c cc nc ng minh ghi nhn trong cc Hin chng i Ty Dng v Xan Phranxic. Ngy 17-9-1945, Ch tch H Ch Minh thay mt Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho gi Thng ip cho Lin hp quc v cc v ng u cc cng quc, hoan nghnh vic Lin hp quc thnh lp U ban t vn v Vin ng v phn i vic nc Php l thnh vin ca u ban ny. c tin Lin hp quc hp ti Lun n c lp mt tiu ban xt n ca cc nc nhc tiu, ngy 14-1-1946 Ch tch H Ch Minh gi in ti ng Hngri Xpc (H. Spaak), Ch tch Hi ng Lin hp quc, cng cc v ngoi trng cc cng quc, ngh a vn cng nhn nn c lp ca Vit Nam v kt np Vit Nam vo Lin hp quc ra hi ng. y l i hi chnh ng ca nhn dn Vit Nam. Tuy vy, trong thm tm, Ngi khng hy vng Lin hp quc s gii quyt ngay, nhng iu cng lm cho Lin hp quc bit ti cuc chin u v kht vng c lp, t do ca nhn dn Vit Nam. Cng mt lc phi i ph vi nhiu k th, sau Cch mng Thng Tm, Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng nhn r k th nguy hi nht lc ny l thc dn Php xm lc. Trn nguyn tc gi vng ch quyn v c lp dn tc, Ngi vn dng sch lc rt khn kho, mm do, phn 155

ho cao k th. Tm thi ho hon vi qun Tng gi vng chnh quyn, c iu kin i ph vi qun Php min Nam. Tiu Vn, L Hn, Chu Phc Thnh mi tn mt tnh cch, nhng cng chung mc ch l v vt, lm giu. Hiu r i th, Ch tch H Ch Minh c i sch ph hp vi tng i tng. Ngi ch trng trong quan h gia ta vi qun Tng, thc hin phng chm: bin i s thnh tiu s, tiu s thnh v s. Ngi cn dn: Kin nhn khng phi l hn nht m l mt phng php u tranh. Mt mt, nhn nhng cho qun Tng mt s quyn li v kinh t nh vn p dng chnh sch ti hu quc dnh cho Hoa kiu, to iu kin cho bun bn go v hng ho sang Hng Kng. V chnh tr: ta m rng 70 gh tham gia Quc hi khng qua bu c cho Vit Quc, Vit Cch - tay sai ca qun Tng, xo i l do m cc th lc th ch trong v ngoi nc li dng chng ph cch mng. Ngy 11-11-1945, ng Cng sn ng Dng tuyn b t gii tn, thc cht l ng rt vo hot ng b mt. Mt khc, dng sc mnh ca khi on kt ton dn, lm tht bi mi mu en ti ca chng v trng tr bn tay sai l mt ph hoi cch mng. ng thi, Ngi cng Trung ng ng v Chnh ph ch th y mnh vic xy dng lc lng v trang nhn dn, ng vin nhn dn c 156

nc ng h cuc khng chin ca ng bo min Nam. Ngy 28-2-1946, Hip c Hoa - Php c k kt ti Trng Khnh, trong nhng iu khon tho thun, c vic pha Trung Hoa dn quc (Tng Gii Thch) Php thay th mnh pha Bc v tuyn 16. H Ni, i din qun Tng gic ta tho thun vi Php. Cc nh thng lng Php cng nn nng hn, v hiu rng mun em qun ra Bc Vit Nam mt cch m thm, khng c ng qun s, cn phi iu nh v i ti mt tho thun vi Chnh ph H Ch Minh. Trc tnh hnh , Ch tch H Ch Minh v Thng v Trung ng ng ra ch th Tnh hnh v ch trng (3-3-1946). Trn c s phn tch khch quan nhng thun li v kh khn, iu kin trong v ngoi nc, i ti quyt nh ho m vi Php, ph mu m ca qun Tng v tay sai, nhanh chng tng c chng ra khi Vit Nam, bo ton lc lng, dnh thm thi gian chun b cho cuc chin u mi. Bn ch th nhn mnh: Trong khi m cuc m phn vi Php, khng nhng khng ngng mt pht cng vic sa son, sn sng khng chin bt c lc no v u, m cn ht sc xc tin vic sa son y, v nht nh khng 157

 cho vic m phn vi Php lm nht tinh thn quyt chin ca dn tc ta 1. Sau mt thi gian tip xc, giao thip, cc cuc m phn b mt din ra khng t kt qu v lp trng hai bn cn xa nhau, v pha Php ch mun Vit Nam l mt quc gia t tr. 16 gi 30 chiu ngy 6-3-1946, l k kt Hip nh S b Php - Vit din ra ti nh s 38 ph L Thi T, H Ni, sau khi Ch tch H Ch Minh a ra gii php: nc Php cng nhn Vit Nam l mt quc gia t do (khng nh mong mun ca ta: Vit Nam l mt quc gia c lp v thng nht ). Chng kin l k cn c i din B T lnh qun i Trung Hoa Bc ng Dng, phi b M, lnh s Anh v i din phn b ng X hi Php Bc K. Theo Hip nh, nc Php cng nhn Vit Nam Dn ch Cng ho l mt quc gia t do, c Chnh ph, Quc hi, qun i v ti chnh ring, trong Lin bang ng Dng v Khi Lin hip Php, v cam oan tha nhn kt qu cuc trng cu dn v vn thng nht ba k; nc Vit Nam ng 15 ngn qun Php vo Bc Vit Nam thay th qun i Trung Hoa v s rt ht sau 5 nm; hai bn nh chin m cuc m phn chnh thc, trong khi m phn,
. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng ton tp, Sd, t. 8, tr. 46.
1

158

qun i hai bn gi nguyn v tr. Bn hip nh tuy cha em li nn c lp hon ton cho dn tc ta, song y cng l bn hip nh quc t u tin ca nc Vit Nam c lp k vi nc ngoi, c s chng kin ca i din cc nc M, Anh v Trung Hoa, iu chng t rng: Vit Nam khng cn l thuc a ca Php. l thng li ln v chnh tr v ngoi giao ca ta, ng thi, loi bt k th cho cch mng Vit Nam: ng bo v ng ch Nam kho li dng dp xy dng v pht trin lc lng ca mnh1. Hip nh S b k cha ro mc, thc dn Php c nhng hnh ng ph hoi, thiu thin ch nh i qun i ta np v kh, nh p qun ta Nam B v Nam Trung B, di chuyn qun n nhng ni khng c php ca ta, nhng thi gian ho hon i vi chnh quyn cch mng lc ny c ngha quan trng v rt cn thit cng c, chun b lc lng cho cuc ng u lch s v khc lit. V vy, Ch tch H Ch Minh tm mi cch, tranh th mi c hi c th ko di thi gian ho hon. Ngi xc tin nhiu cuc gp g iu nh vi pha Php. Ngy 24-3-1946, Ch tch H Ch Minh hi kin
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 6, tr. 162.

159

vi cgingli (DArgenlieu)2 trn chin hm min Bctanh (Emile Bertin) vnh H Long. Hai bn tho thun: S c nhng cuc thm chnh thc ngoi giao gia hai nc; s m Hi ngh tr b ti Lt (trc khi c m phn chnh thc); phi on Chnh ph Vit Nam s sang Php k hip c chnh thc. Ch tch H Ch Minh c mi lm thng khch ca Chnh ph Php. Ch tch H Ch Minh nhn thy tho thun H Long to c hi tt p cho chng ta trn mt trn ngoi giao, t Pari ta c th lm cho d lun Php v Ty u hiu tnh hnh v ng tnh vi cuc u tranh chnh ngha ca nhn dn ta. Ngy 19-4-1946, Hi ngh tr b Lt khai mc. Sau nhiu ngy lm vic, do lp trng ngoan c ca pha Php, nht l v vn Nam B nn hi ngh hon ton b tc. Ngy 25-4-1946, phi on Quc hi Vit Nam gm 15 thnh vin, do ng ch Phm Vn ng dn u, ln ng sang Pari. Nhng ngy thm nc Php, on i biu Quc hi nc ta hot ng tch cc theo tinh thn on kt, cn thn, lm cho ngi Php hiu ta nh li cn dn ca Ch tch H Ch Minh. Ngy 31-5-1946, Ch tch H Ch Minh ln ng i thm chnh thc Cng ho Php. Trc khi ri T quc, Ngi nm tay nh cch mng lo
2

. Cao u Php ng Dng (1945-1947).

160

thnh Hunh Thc Khng, quyn Ch tch nc v ni: Ti v nhim v quc dn giao ph phi i xa t lu, nh trm s kh khn nh c cng vi anh em gii quyt cho. Mong c d bt bin, ng vn bin1. Cuc hnh trnh n Cng ho Php ca Ngi phi i qua cc nc: Min in2, n , Pakixtng, Irc, Ai Cp, Angiri, ri Biarit (Biarritz) th ph x Pirn Atlngtie (Pyrnes - Atlantiques), min Nam nc Php. nhng ni dng chn, Ngi tranh th mi c hi by t thin cm ca nhn dn ta i vi nc ch nh, lm cho h hiu cuc u tranh ca chng ta l chnh ngha, ng thi cng t r thin ch vi nc Php. Chiu ngy 22-6-1946, l n chnh thc Ch tch H Ch Minh c t chc ti Pari. Quc k ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho tung bay trn bu tri Th nc Cng ho Php, Quc ca Vit Nam vang ln hng trng. n Pari, Ch tch H Ch Minh tr li ni c nhng k nim kh qun ca my chc nm trc l thn phn ca ngi dn mt nc, ang tm ng cu nc, nay vi mt cng v mi, mt trng trch mi - Ch tch nc Vit Nam c lp, thng
. V Nguyn Gip: Nhng chng ng lch s, Nxb. Chnh tr quc gia, H Ni, 1994, tr. 457. 2 . Nay l Mianma.
1

161

khch ca nc Php, s gi ca tnh hu ngh Vit - Php. Trong li p t ti bui tic chiu i ca Th tng G. Bin (Georger Bidault), Ngi ni: Nc Vit Nam v nc Php c th ho hp vi nhau trong khi Lin hip Php gm nhng dn tc t do bnh ng cng m mt l tng dn ch v cng say m v t do u tn dng mt nguyn tc o c: K s bt dc, vt thi nhn1. Ti tin rng trong nhng iu kin y, hi ngh sp ti s i ti nhng kt qu tt p2. Trong thi gian lu li trn t Php, Ch tch H Ch Minh i thm nhiu ni, gp g v tr chuyn vi i biu ba chnh ng ang cm quyn v hu ht cc on th chnh tr ln ti Php. Ngi cng tip xc vi i biu cc t chc quc t nh Lin on Ph n Dn ch th gii, on Thanh nin Dn ch th gii, Ngi cn gp nhiu nh hot ng chnh tr danh ting, cc doanh nghip, qun nhn, tr thc, nh vn, nh bo, v.v.. Thng qua nhng cuc gp Ch tch H Ch Minh bit c tnh cm v nguyn vng ca cc tng lp nhn dn, cc ng phi chnh tr Php. Ngi lm cho h hiu r kht
. iu m mnh khng mun th ng lm cho ngi khc. 2 . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 267.
1

162

vng t do, ch bo v nn c lp v ton vn lnh th ca nhn dn Vit Nam. Ngi li nhng n tng kh phai trong tm tng ngi Php bi s chn thnh, ci m v gin d ca mnh. Ngi dnh thi gian tip xc, tr chuyn vi cc th h Vit kiu ang lm n, sinh sng ti Php v cc nc ln cn. Ngi ku gi lng i quc ca b con Vit kiu hy gip v ng h Chnh ph. Ngy 12-6-1946, Ch tch H Ch Minh t chc cuc hp bo chnh thc ti lu i Roayan Mngx (Royal Monceau), Pari, cng b lp trng 6 im ca Chnh ph ta, nu r: Vit Nam i quyn c lp trong Lin hip Php, vui lng cng tc vi Php; Vit Nam cng tn thnh Lin bang ng Dng nhng khng chp nhn mt chnh ph lin bang; Vit Nam bo h ti sn ca kiu dn Php nhng h phi tn trng lut php ca Vit Nam; Vit Nam c quyn mua li nhng sn nghip c quan h n quc phng v s dng c vn ngi Php khi cn; Vit Nam c quyn phi i s v lnh s ti cc nc; Ngi c bit nhn mnh vn Nam B: Nam B l mt b phn ca nc Vit Nam, khng ai c quyn chia s, khng lc lng no c th chia ct. Cuc hp bo nng cao v th ca Vit Nam trc d lun Php v quc t. Ngy 6-7-1946, cuc m phn chnh thc Vit Php khai mc ti lu i Phngtennbl 163

(Fontainebleau). Ch tch H Ch Minh theo di st v ch o kp thi vi nhng din bin cuc m phn. Thi ngoan c cng hnh ng trng trn vi phm Hip nh S b ca pha Php lm cho cuc m phn ti Phngtennbl b tc. Cuc chin tranh Vit Nam vi quy m rng ln hn, cng quyt lit hn, nu n sm s hon ton khng c li cho ta. cu vn tnh th b tc, Ch tch H Ch Minh ch ng gp B trng M. Mut (Marius Moute) tho lun thm v quan h Vit - Php v i ti k kt bn Tm c Vit - Php, ngy 14-9-1946. Bn Tm c nh r hai bn nh ch xung t, pha Php bo m thc hin cc quyn t do, dn ch Nam B, th nhng ngi b bt; pha Vit Nam bo m quyn li kinh t, vn ho ca Php ti Vit Nam; hai bn tho thun thi gian m li cuc m phn vo thng Ging nm 1947. Bn Tm c cha t c nhng yu cu nh mong mun, nhng em li thng li to ln v ngoi giao v thi gian qu bu chng ta chun b lc lng. Ngy 18-9-1946, Ch tch H Ch Minh v nc trn chin hm uymng uycvin (Dumont d Urville). Ngy 20-10 tu cp cng Hi Phng, kt thc chuyn i thm v m phn vi Php. Ngy 23-10-1946, cc phng tin thng tin i chng truyn i li tuyn b ca Ch tch H 164

Ch Minh vi quc dn v chuyn thm chnh thc nc Php. Sau khi khng nh nhng kt qu chuyn thm Cng ho Php, Ngi ch r nhim v ca nhn dn ta trong thi gian ti l phi ng tm nht tr, ra sc t chc, cng tc xy dng nc nh, pht trin kinh t; i vi ngi Php cn thn thin, lch s, n ho v tht th hp tc, phi t cho th gii bit rng: Nhn dn ta yu chung ho bnh, Chnh ph ta mun cho dn c an c lc nghip. Chng ta mun cng tc thn thin vi nhn dn Php mong c ch li cho c hai bn1. Nguy c chin tranh n gn. Ngy 5-111946, Ch tch H Ch Minh vit bn ch th Cng vic khn cp by gi . Ngi nu r nhim v ca ton ng, ton dn l khng chin v kin quc. C hai vic u cn phi c nhiu ngi: ngi v qun s, kinh t, giao thng Lc lng l ng vin, thanh nin, l nhng phn t hng hi trong nhn dn, nu kho vn ng, kho hun luyn, o to, bit t ng vic th c ch cho t nc. ng thi phi lm cho dn hiu cuc khng chin s trng k, rt gay go, cc kh v

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 5, tr. 201.

165

D ch thua n 99%, n cng rn sc cn li. V n tht bi Vit Nam, th ton b c nghip quc n s tan hoang2. V lc lng ch ch c hn cho nn chng ta phi c tn tm v quyt tm th mi i n thng li. Mi ngi phi hng hi tham gia du kch v tng gia sn xut khp ni, nht nh khng chin thng li. chnh l nhng quan im c bn ca H Ch Minh v chin tranh nhn dn, ton dn, ton din, trng k gian kh, nhng nht nh thng li. chun b cho cuc khng chin, ngay sau Cch mng Thng Tm, Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng v Chnh ph c bit quan tm xy dng lc lng v trang nhn dn: k sc lnh i V quc qun thnh Qun i quc gia Vit Nam, kin ton b my t chc: lp B Tng tham mu, Cc Chnh tr, Cc Thng tin lin lc, Qun s u vin hi, m trng o to cn b chnh tr, qun s cho lc lng v trang. Ngy 26-5-1946, Ngi d l khai ging kho u tin ca Trng V b Trn Quc Tun ti Sn Ty, trao tng nh trng l c thu 6 ch vng Trung vi nc, hiu vi dn v cn dn: l bn phn thing ling, l mc ch
2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 433.

166

ca anh em, mt trch nhim nng n nhng cng l vinh d ca ngi chin s trong o qun quc gia u tin ca nc ta1. Song song vi qun i chnh quy, Ngi cn quan tm ch o xy dng cc lc lng na v trang (dn qun du kch nng thn v t v thnh ph), huy ng ton dn ng h, xy dng lc lng v trang. Pht ng ton dn hng ng phong tro Ma ng binh s, gi o m cho cc chin s ngoi mt trn v Ngi nu gng trc. Ngi ni: Ti c 2 chic o rt. Mt chic ti mc my nm nay v mt chic ca U ban vn ng Ma ng binh s va mang biu ti. C 2 chic, ti tng cc binh s ngoi mt trn2. Hiu r lc lng v trang ca ta, a s xut thn t nng thn - nhng ngi nng dn mc o lnh, nn d bn b cng vic iu hnh nh nc mi c lp, Ch tch H Ch Minh vi cc bt danh Q.Th v Q.T vn dnh thi gian vit v ng lin tip t gia thng 5-1946 trn bo Cu quc, di tiu Binh php Tn T, mt lot bi v chin lc, chin thut qun s. y l tp ti liu hun luyn ngn, nhng rt c bn, c th v d hiu,
1 2

. H Ch Minh - Bin nin tiu s, Sd, t. 3, tr. 227. . Bo Cu quc, s 408, ngy 17-11-1946.

167

v mt h thng lun vn qun s ph thng, ging gii v gii thiu ni dung v phng php tin hnh mt cuc chin tranh nhn dn, bi mun chin thng, ngoi tinh thn, ngi chin s cn cn phi c gic ng chnh tr cao, c bi dng v l lun qun s, c hiu bit v chin thut, k thut Nh vy, Qun i nhn dn v dn qun t v pht trin nhanh chng, nhiu n v mi c thnh lp, tinh thn sn sng chin u ca b i rt cao, th quyt t cho T quc quyt sinh. to c s chnh tr vng chc cho cuc khng chin sp ti, Ch tch H Ch Minh tin hnh mt s bin php cng c t chc chnh quyn. Su ngy sau khi v nc, Ch tch H Ch Minh tham d K hp th hai, Quc hi kho I. Trong tnh hnh khn trng, c s u nhim ca Quc hi, ngy 2-11-1946, Ngi trnh Quc hi thng qua danh sch cc thnh vin Chnh ph - mt Chnh ph s m ng trng trch lnh o cuc khng chin ton quc i n thng li. Ngy 911-1946, Quc hi thng qua Hin php ca nc Vit Nam Dn ch Cng ho, Hin php u tin ca nc Vit Nam, ng thi cng l Hin php u tin ng. Hin php gm: Li ni u v 7 chng vi 70 iu, xc nh r ch quyn c lp ca dn tc Vit Nam, thng nht ton vn lnh th Vit Nam, nh r quyn t do v ngha v xy 168

dng t nc ca cng dn. Hin php nu r chc nng, nhim v, cch t chc v quyn hn ca Ngh vin nhn dn, ca Chnh ph, ca hi ng nhn dn v u ban hnh chnh cc cp, ca cc c quan t php, v.v.. chun b cn c a cho cuc khng chin, Ch tch H Ch Minh giao cho ng ch Nguyn Lng Bng tr li Vit Bc chun b a im cho vic di chuyn cc c quan ca ng v Nh nc, ng thi t chc lc lng chuyn mt s trang thit b k thut, go, mui v cn c. Tuy bn trm ngn cng vic ln ca quc gia, nhng khi bit tin ch v anh rut ra thm, Ch tch H Ch Minh vn dnh thi gian gi trn o lm em vi anh trai Nguyn Sinh Khim v ch gi Nguyn Th Thanh. Thng cm vi Ngi ang bn lo vic nc, ng c Khim v b Thanh vui v tr li qu nh, v bit r cu Thnh ngy xa vn kho mnh v nay l H Ch Minh. Qun Php ngy cng vi phm nghim trng nhng tho c m hai bn k kt. Nhng hnh ng qun s tn cng xm chim ngy cng trng trn, liu lnh nhng a im ca ta ng gi. Pha ta vn gi thi ht sc mm do, mong mun gii quyt tranh chp bng con ng ho bnh, nh li tuyn b ca Ch tch H Ch Minh vi phng vin bo Pari - Si Gn: ng bo ti v ti thnh thc mun ho 169

bnh.

Chng

ti

khng

mun

chin

tranh Cuc chin tranh ny chng ti mun trnh bng mi cch Nhng cuc chin tranh y, nu ngi ta buc chng ti phi lm th chng ti s lm Cuc chin u s khc hi, nhng dn tc Vit Nam sn sng chu ng tt c, ch khng chu mt t do 1. Sau rt nhiu c gng vn hi ho bnh, nhng tnh hnh ngy cng xu. Ngy 18 v 1912-1946, Ch tch H Ch Minh ch to Hi ngh Ban Thng v Trung ng ng (m rng) ti lng Vn Phc, H ng. Hi ngh phn tch su sc tnh hnh ca ta, m mu ca ch v quyt nh: tin hnh cuc khng chin chng thc dn Php trn phm vi c nc. Hi ngh cng quyt nh ng li khng chin l ton dn, ton din, trng k. Hi ngh thng qua Li ku gi ton quc khng chin do Ch tch H Ch Minh khi tho. Sng sm ngy 19-12-1946 qun Php gi ti hu th th ba, hn trong 24 gi ng h, t v H Ni phi h v kh, nh ch ngay nhng hnh ng chun b khng chin. 20 gi 3 pht ngy 19-12-1946, cuc khng chin ton quc bng n. C dn tc theo li
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 473.

170

hch khng chin ca Ch tch H Ch Minh: Chng ta th hy sinh tt c, ch nht nh khng chu mt nc, nht nh khng chu lm n l. Hi ng bo! Chng ta phi ng ln! D phi gian lao khng chin, nhng vi mt lng kin quyt hy sinh, thng li nht nh v dn tc ta!1. Vy l trong 16 thng (t thng 9-1945 n thng 12-1946), Ch tch H Ch Minh tp trung gii quyt nhng yu cu c th v cp bch ca lch s: chng gic i, gic dt v gic ngoi xm. Xy dng Nh nc dn ch nhn dn vi h thng chnh quyn t trung ng n a phng. Vi s mn tip v nhy bn, sng to, Ngi lm tht bi m mu, th on ca th trong gic ngoi, gi vng chnh quyn cch mng, tranh th thi gian chun b khng chin chng thc dn Php. Ma ng nm 1946, Ngi 56 tui ln ng khng chin. Hnh trang mang theo rt gin n: chic bal ng vi ba b qun o, mt chic ti ng ti liu vi ci my ch Hcmt, chic ng h qu qut cng chic gy trc v i dp
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 4, tr. 480.

171

caosu. II- Linh hn ca cuc khng chin chng thc dn Php a cuc khng chin ton dn i n thng li th phi nng cao nng lc lnh o v sc chin u ca ng, v vy, Ch tch H Ch Minh ra yu cu phi xy dng ng ta thnh mt ng to ln, mnh m, chc chn, trong sch v cch mng trit . Trc ht, Ngi khng ngng chm lo xy dng i ng cn b, rn luyn t tng, o c, tc phong lnh o ca cn b, ng vin. Trong nm 1947, Ch tch H Ch Minh hon thnh hai tc phm quan trng l i sng mi v Sa i li lm vic. Di bt danh Tn Sinh, Ngi vit tc phm i sng mi. Bng hnh thc hi - p, cun sch gii thiu vn tt, r rng, d hiu ni dung ca i sng mi v nu yu cu c th i vi mi ngi, mi gia nh, tng gii, tng ngnh. Cun sch cn hng dn b i v nhn dn ta sa cha nhng ci c khng cn ph hp, thc hin nhng ci mi m hay trong i sng, trong cch n, mc, , i li, cch lm vic. i sng mi thit thc gip b i v nhn dn ta bit x l mt 172

cch ng n mi quan h gia ci c v mi trong i mi, v thc hin cn, kim, lim, chnh, lm cho trong khng chin dn ta vt cht c y , tinh thn c vui mnh hn. Vi bt danh X.Y.Z, Ngi vit tc phm Sa i li lm vic, gm 6 phn, nu ln nhng kinh nghim, bi hc thc tin c tnh l lun, bi dng tc phong lnh o ca ngi ng vin cng sn; 12 im v xy dng ng trong iu kin ng cm quyn v c nc c chin tranh v nu 5 iu v rn luyn o c cch mng. Ngi kt lun: Ngi cch mng phi c o c, khng c o c th d ti gii my cng khng lnh o c nhn dn1. Ch tch H Ch Minh quan tm chm lo t chc v xy dng lc lng v trang nhn dn vi ba th qun: b i ch lc, b i a phng v dn qun du kch. Ngi nu 12 iu lm sao cho b i c dn tin, dn phc, dn yu2. Ngi cn dn: im trng yu l bt k b i ch lc, b i a phng, dn qun du kch u phi bm st ly dn, ri dn ra nht nh tht bi3.
1

, 2, 3, 4. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 5, tr. 252.

173

Ngi khng nh: Mt qun i vn hay v gii, l mt qun i v ch 4. V chnh tr, b i nm vng ng li, chnh sch, trc ht l ng li qun s ca ng, phi tng cng on kt, on kt gia cn b vi chin s, on kt qun dn v on kt quc t. V qun s, b i phi ra sc rn luyn k thut, chin thut, th lc nng cao trnh tc chin; ni dung hun luyn phi ton din. gp phn o to, bi dng i ng cn b cc cp cho qun i, Ngi bin son ti liu Cch hun luyn qun s ca Khng Minh 5, gm 36 vn thuc v phm cht, bn lnh v cch thc ch huy ca ngi tng. Ngy 20-1-1948, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 110/SL, phong qun hm i tng cho ng ch V Nguyn Gip v Sc lnh s 111/SL - 112/SL, phong qun hm Trung tng, Thiu tng cho mt s cn b cao cp ang gi cc trng trch trong qun i. l mt bc qun i ta tin dn ln chnh quy ho. Ngi cng rt coi trng vai tr ca dn qun du kch, v :

. Cch hun luyn qun s ca Khng Minh , Bin dch H Ch Minh, Phng Chnh tr QCVN Lin khu III xut bn, thng 9-1948.

174

L lc lng ca ton dn tc, l mt lc lng v ch, l mt bc tng st ca T quc. V lun ch nhn hung bo th no, h ng vo lc lng , bc tng , th ch no cng phi tan r1. Vi phng chm chc thng mi nh, ng thi ch pht huy sc mnh chnh ngha, kt hp qun s vi chnh tr, ra sc ch vn lm tan r hng ng ch, Ngi khuyn cc lc lng v trang: Khng nn nng vi, mun n to nh ln khi cha iu kin. Nh th m: Trong 2 nm khng chin cu nc, t Nam n Bc, qun i ta nhiu phen chin thng qun i thc dn Php l mt qun i kinh nghim nhiu, kh gii tt, l mt qun i c ting trn hon cu2. ng vin tinh thn qun v dn ta, Ch tch H Ch Minh k sc lnh v t v quy nh thng hun, huy chng khng chin, hun chng Qun cng cho cc c nhn v tp th c nhiu thnh tch trong khng chin. Pht huy y sc mnh tng hp ca chin tranh nhn dn, nhn ngy Quc t Lao ng 1-5-1948, Ch tch H Ch Minh ra Li ku
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 5, tr. 132. ,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 5, tr. 204, 446.

175

gi thi ua yu nc. Nhn k nim 1.000 ngy ton quc khng chin, Ngi ra li ku gi, chnh thc pht ng phong tro thi ua i quc, nu r mc ch, phng chm v khu hiu, cng nh ni dung thi ua c th cho tng gii. Ngi tin tng: Vi tinh thn qut cng v lc lng v tn ca dn tc ta, vi lng yu nc v ch kin quyt ca nhn dn v qun i ta, chng ta c th thng li, chng ta nht nh thng li2. Ngi c c Tn c Thng lm Trng Ban Trung ng vn ng Thi ua i quc, ng Hong o Thu lm Tng th k Ban thi ua Trung ng. Hng ng li ku gi ngi ngi thi ua, ngnh ngnh thi ua, ngy ngy thi ua, phong tro thi ua yu nc pht trin su rng trong qun chng nhn dn. ng li khng chin trng k ca ta bc u lm tht bi chin lc nh chp nhong ca ch, buc chng phi co cm v cc thnh ph ln. Tuy vy Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh nhn nh: Nht nh thc dn Php s m cuc tin cng ln vo thu ng 1947, m chin trng chnh l Vit Bc. Vi m mu tiu dit c quan u no ca cuc khng chin, ngy 8-10-1947, ch cho qun nhy d xung Bc 176

Cn, m u cho cuc phiu lu qun s ln Vit Bc. Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh kp thi ra ch th Ph tan cuc tn cng ma ng ca gic Php v ch o: Dng cch nh du kch v vn ng chin, qun v dn ta lm cho cc binh on ln ca Php b chia ct v hao mn. Sau 40 ngy (ti 13-11-1947), 3 binh on vi 2 vn qun tinh nhu ca ch phi tho chy khi Vit Bc. Cuc tn cng thu ng ca thc dn Php hon ton ph sn. Chin dch kt thc, vi bt danh Tn Sinh, Ch tch H Ch Minh vit tc phm Vit Bc anh dng, trong Ngi vch r nhng tht bi ca Php, khi qut nguyn nhn quyt nh thng li ca ta trong chin dch thu ng va qua, ng thi d bo m mu mi ca ch. Ngi cng nhc nh qun v dn ta: Ch ch quan khinh ch, t cao t i m phi lun lun chun b, cn thn phng, sa cha khuyt im, pht huy u im, l cha kho i n thng li. Cuc phn cng thng li Vit Bc a cuc khng chin ca nhn dn ta sang mt giai on mi. Tht bi thu ng 1947 Vit Bc buc thc dn Php chuyn t chin lc nh nhanh, thng nhanh sang chin lc nh lu di v thc hin m mu dng ngi Vit nh ngi Vit, ly chin tranh nui chin tranh, ng thi 177

xin vin tr ca quc M. Mt khc, sau mt thi gian mc c, thng 6-1948, Cao u Php ng Dng k Tuyn b chung vi i din Chnh ph Bo i, theo Php tha nhn c lp ca Vit Nam. V pha ta, i i vi thng li v qun s, Ch tch H Ch Minh ch trng y mnh cc hot ng tuyn truyn i ngoi, ph th c lp v ngoi giao, tranh th s ng tnh, ng h ca loi ngi tin b i vi cuc chin tranh chnh ngha ca nhn dn ta. u nm 1947, trong th, in gi Chnh ph cc nc n , Min in, Nam Dng, Cao Min. Ch tch H Ch Minh vit: Vn mnh dn tc chu quan h mt thit vi vn mnh dn tc Vit Nam v by t: Chng ti mong c tt c cc dn tc gip 1. Ngi c cc on i biu i d hi ngh quc t, nh: Hi ngh Lin n , Hi ngh cc nc chu ng h Nam Dng chng xm lc H Lan ng thi, vi tinh thn quc t v sn trong sng, Ch tch H Ch Minh v Trung ng ng quyt nh a qun tnh nguyn Vit Nam gip cch mng Lo v Cao Min, phi hp chin u cng Qun gii phng nhn dn Trung Quc trong chin dch Thp vn i sn, gip bn gii
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 5, tr. 24.

178

phng mt vng rng ln Qung Ty. Cuc khng chin anh dng ca nhn dn Vit Nam chng thc dn Php xm lc l mt s c v to ln i vi phong tro gii phng dn tc chu , nn nhn c s ng tnh, ng h cng tnh cm nng nhit ca Chnh ph v nhn dn cc nc anh em. Trn c s , Chnh ph Vit Nam t c quan i din thng tr ti Bng Cc, Rnggun, Praha tuyn truyn, gip nhn dn th gii ngy cng hiu hn v cuc khng chin thn thnh ca nhn dn ta. Ngy 14-1-1950, Ch tch H Ch Minh thay mt Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho ra Li tuyn b gi Chnh ph cc nc trn th gii: Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho l Chnh ph hp php duy nht ca ton th nhn dn Vit Nam Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho sn sng t quan h ngoi giao vi Chnh ph nc no trng quyn bnh ng, ch quyn lnh th v ch quyn quc gia ca nc Vit Nam, cng nhau bo v ho bnh v xy p dn ch th gii1. Ngy 18-1-1950, Chnh ph Trung Quc cng nhn Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho. Ngy 30-1-1950, Chnh ph Lin X, ri Chnh ph
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 6, tr. 7-8.

179

cc nc dn ch nhn dn ng u ln lt cng nhn v thit lp quan h ngoi giao vi Vit Nam. u thng 1-1950, Ch tch H Ch Minh b mt ri Tn Tro i Bc Kinh, Trung Quc. u thng 2-1950, Ngi n Mtxcva, Lin X. Trong nhng cuc gp g vi cc nh lnh o ng v Nh nc hai nc, Ch tch H Ch Minh thng bo tnh hnh u tranh cch mng v s pht trin ca cuc khng chin anh dng nhng rt gian kh ca nhn dn Vit Nam, trao i kin v vai tr v v tr ca cch mng dn tc dn ch nhn dn Vit Nam trong tro lu cch mng th gii, v s gip ca quc t i vi cch mng Vit Nam. Cc nh lnh o hai nc nh gi cao cuc chin u anh hng ca nhn dn Vit Nam, ng thi coi vic gip cuc khng chin ca nhn dn Vit Nam l ngha v quc t cao c. Vic hai nc ln Lin X, Trung Quc v cc nc dn ch mi cng nhn nc Vit Nam Dn ch Cng ho l mt nc ngang hng trong i gia nh dn ch th gii, a li thng li to ln nht trong lch s Vit Nam. V Chc rng cuc thng li chnh tr y s l ci cho nhng thng li qun s sau ny 1. cng c v m rng vng cn c a Vit Bc, ph tan s phong to ca thc dn Php, ni
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 6, tr. 81-82.

180

lin nc ta vi th gii dn ch, thng 7-1950, Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh quyt nh m Chin dch Bin gii (t ngy 16-9 n ngy 8-10-1950). Ngi trc tip kim tra k hoch tc chin, ph chun quyt tm ca B Ch huy chin dch v ra trn a quan st c im ng Kh. Chin dch Bin gii ton thng, gii phng 5 th x, 13 th trn, mt di bin gii di 750 km vi 35 vn dn, ni lin nc ta vi cc nc dn ch anh em. Thng li ca Chin dch Bin gii lm thay i cc din chin tranh, to ra th v lc mi, a cuc khng chin ca ta i ti thng li hon ton. Trc yu cu ca tnh hnh mi, Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng ng hp t ngy 21 n ngy 23-6-1950, quyt nh triu tp i hi i biu ton quc ln th II ca ng. Thng 1-1951, Ch tch H Ch Minh gi th ti i hi tr b ca ng. Ngi yu cu cc i biu cn nghin cu tht su, tho lun tht k nhng vn chnh trong cc vn kin. Ngi nu r: Nhim v chnh ca i hi ta l y khng chin n thng li hon ton v xy dng ng Lao ng Vit Nam. Vy vic tho lun cn t trng tm vo hai vic 1.
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 6, tr. 150.

181

Sau mt thi gian tch cc chun b, t ngy 11 n ngy 19-2-1951, i hi i biu ton quc ln th II ca ng Cng sn ng Dng chnh thc hp ti Bn Khay, x Vinh Quang, huyn Chim Ho, tnh Tuyn Quang. Tham d i hi c 200 i biu, thay mt cho hn 76 vn ng vin thuc cc ng b Vit Nam, Lo v Campuchia. Ch tch H Ch Minh c Bo co chnh tr ti i hi. Sau khi im nhng nt chnh tnh hnh th gii 50 nm qua v tnh hnh cch mng Vit Nam di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam t khi ng ra i, Ngi khng nh: ng li trng k khng chin l hon ton ng n; vi phng chm: on kt, i on kt ton dn v thc hin bin php: thi ua yu nc, cuc khng chin thc s l cuc khng chin ton dn, ton din, l chin tranh nhn dn. Ngi ch ra nhng khuyt im, sai lm ca ng nh bnh ch quan, mnh lnh, hp hi, cng thn, ng thi nu ln trch nhim chnh ca ng vin l phi pht trin li lm vic tp th, cng c mi quan h gia ng v qun chng, nu cao tinh thn k lut, tnh nguyn tc, m rng ph bnh v t ph bnh. Ngi nhn mnh: a khng chin n thng li cn phi c mt ng hot ng mnh m, chc chn, trong sch, cch mng trit . ng Lao ng Vit Nam l ng ca 182

giai cp cng nhn v nhn dn lao ng cho nn n phi l ng ca dn tc Vit Nam. i hi nghe, tho lun v thng qua Bo co chnh tr, bn v phng hng, ng li ca cch mng Vit Nam, v t chc v iu l ng, v chnh quyn nhn dn, v cng c khi on kt, v xy dng Qun i nhn dn v quan h ngoi giao, v.v.. Trong iu kin lch s mi, phi c mt ng cng khai, t chc hp vi tnh hnh th gii v trong nc, lnh o ton dn u tranh cho n thng li. i hi quyt nh cng tc chun b v tin ti thnh lp chnh ng mcxt mi nc trn bn o ng Dng. i hi nht tr theo ngh ca Ch tch H Ch Minh, ng ta ly tn l ng Lao ng Vit Nam. i hi bu 29 ng ch vo Ban Chp hnh Trung ng, Ch tch H Ch Minh c bu lm Ch tch ng, ng ch Trng Chinh c bu lm Tng B th Ban Chp hnh Trung ng ng. Sau i hi ng ton quc ln th II, Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng tp trung lnh o ton qun, ton dn ta thc hin thng li ngh quyt do i hi ra. Trc ht, cng c v pht huy sc mnh ca khi i on kt ton dn, theo sng kin ca Ch tch H Ch Minh, ngy 3-3-1951, i hi ton quc hp nht Mt trn Vit Minh v Hi Lin Vit (Hi Lin hip 183

quc dn Vit Nam) quyt nh thnh mt mt trn dn tc thng nht rng ri, ly tn l Mt trn Lin Vit, v Ngi c bu lm Ch tch danh d ca Mt trn. Tip n l Hi ngh lin minh nhn dn ba nc Vit - Min - Lo, gm i biu mt trn dn tc thng nht ca ba nc, c t chc thng li l n nng n ging vo m mu chia tr ca thc dn Php. Ch tch H Ch Minh khng nh: Vi s ng tm nht tr ca ba dn tc anh em, vi sc i on kt ca ba dn tc anh em, chng ta nht nh nh tan l thc dn Php v bn can thip M, chng ta nht nh lm cho ba nc c lp v thng nht tht s1. Thc hin ng li khng chin ton dn, ton din ca ng, t cui nm 1949, Ch tch H Ch Minh c ng ch V K - th k gip vic ca Ngi sang cng tc Trung ng on Thanh nin Cu quc, chun b cho s ra i ca mt lc lng mi tham gia khng chin: Thanh nin xung
phong, m nhng n v u tin c thnh lp

ngy 15-7-1950. Nhim v ban u ca cc I

THANH NIN XUNG PHONG CNG TC ny l tham gia

lm ng, vn chuyn lng thc, n dc cho cc chin dch ln ca cuc khng chin. Trong chuyn
1

,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.6, tr. 181, 95.

184

cng tc kim tra vic sa cha cu ng t Thi Nguyn i Cao Bng, Ch tch H Ch Minh gp i thanh nin xung phong 312, ti ngy 20-31951, ang lm ng N C, thuc huyn Bch Thng, tnh Bc Cn v tng bn cu th: Khng c vic g kh, Ch s lng khng bn, o ni v lp bin, Quyt ch t lm nn2. T ngy 27-9 n 5-10-1951, Ch tch H Ch Minh tham d Hi ngh Trung ng ln th hai (kho II). Hi ngh nhn nh: Ta gi c th ch ng trn chin trng, nhng cha thay i c tnh th ng bng Bc B. Hi ngh ra ba nhim v ln l: Ra sc tiu dit sinh lc ch; ph tan k hoch ly chin tranh nui chin tranh, dng ngi Vit nh ngi Vit ca ch; bi dng sc khng chin ca nhn dn, xy dng cn c a, cng c hu phng phc v tin tuyn, phc v khng chin. Ba nhim v c mi quan h mt thit vi nhau: nh ch v mt qun s v v mt chnh tr l tiu hao lc lng ch Tng gia sn xut v tit kim l bi dng lc lng ta, ng tiu hao lc lng ch. Tiu hao lc lng ch l bi dng lc lng ta. Cho nn 3 nhim v y phi 185

cng tin hnh vi nhau1. Mun huy ng sc dn cho khng chin, phi bi dng lc lng ca dn. V vy, Ch tch H Ch Minh pht ng phong tro tng gia sn xut v thc hnh tit kim. Ngi ku gi nng dn Vit Nam: Rung ry l chin trng, Cuc cy l v kh, Nh nng l chin s, Hu phng thi ua vi tin phng2. Sn xut mun vng chc phi i i vi tit kim. Ch tch H Ch Minh ni: Sn xut m khng tit kim th nh gi vo nh trng. V th, Ngi khi xng cuc vn ng Thc hnh tit kim v chng tham , lng ph, quan liu. Vic thnh lp Ngn hng quc gia Vit Nam v Mu dch quc doanh - mm mng ca thng nghip x hi ch ngha thc y sn xut, giao lu hng ho, u tranh kinh t vi ch, m rng bun bn v trao i vi cc nc anh em. Thng li v chnh tr, qun s v kinh t to iu kin thun li cho cng tc vn ho, vn ngh, gio dc pht trin. Nhn dp Hi ngh Vn ho ton quc ln th hai, ngy 15-7-1948, Ch tch H Ch Minh gi th n Hi ngh, Ngi vit: Trong s nghip v i khng chin kin
1

,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 6, tr. 463, 178.

186

quc ca dn tc ta, vn ho gnh mt phn rt quan trng Nhim v ca vn ho chng nhng c ng tinh thn v lc lng khng chin kin quc ca quc dn, m cng phi nu r nhng thnh tch khng chin kin quc v i ca ta cho th gii1. Ngi khng nh: Vn ho ngh thut cng l mt mt trn. Anh ch em l chin s trn mt trn y2. Anh ch em vn ngh s, tr thc thc hin khu hiu khng chin ho vn ho, vn ho ho khng chin do Ngi ra. ng thi vi nhng vn vn ho, Ch tch H Ch Minh cng rt quan tm chm lo n cng tc t tng. Trong Bo co v tnh hnh v nhim v trnh by ti Hi ngh Trung ng ln th ba (22-4-1952), Ch tch H Ch Minh nu ln ba nhim v ln v bn cng tc chnh, trong quan trng nht l chnh ng, chnh qun, v: L mt ng lnh o, ng ta cn phi mnh m, trong sch, kiu mu. Ton ng phi t tng nht tr, hnh ng nht tr, on kt nht tr mi lm trn nhim v
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 5, tr. 464.

187

ca ng1 v D c bao nhiu kh gii tinh xo m ngi (tc cn b v chin s) khng c lp trng vng, quan im vng, tinh thn trong sch, mt lng mt d phc v nhn dn, th sng cng b i2. Ngi theo di cht ch cuc chnh hun v ni rng: chnh hun l lm cho mi ngi i vo con ng sng sa, ti p ca cuc i cch mng. Ngi ta ai cng c u im v khuyt im. V vy, phi thng yu nhau, qu trng nhau, gip nhau nng cao t tng cch mng, cng c lp trng, ra gt khuyt im, pht trin u im. Cuc vn ng chnh hun, chnh qun gip cho cn b, ng vin nng cao thm lp trng t tng, to ra mt kh th cch mng mi. Ch tch H Ch Minh ch r: Nn tng ca vn dn tc l vn nng dn, v nng dn l ti i a s trong dn tc. Nn tng ca cch mng dn ch cng l vn nng dn, v nng dn l lc lng cch mng ng nht chng phong kin, chng quc3.
. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 6, tr. 480. . Lch s Qun i nhn dn Vit Nam, Nxb. Qun i nhn dn, H Ni, 1974, t.1, tr. 518. 3 ,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 7, tr. 15, 16.
2 1

188

Cuc khng chin bc vo thi k quyt lit, i hi phi huy ng sc ngi sc ca ngy cng nhiu, cho nn cng phi bi dng sc dn, nht l nng dn. Hi ngh Trung ng ln th t (t ngy 25 n 30-1-1953) quyt nh pht ng qun chng trit gim t, tin ti ci cch rung t, thc hin ngi cy c rung. V: Mun khng chin hon ton thng li, dn ch nhn dn tht th thc hin, th phi thit thc nng cao quyn li kinh t v chnh tr ca nng dn, phi chia rung t cho nng dn2. Hi ngh ton quc ln th nht ca ng (t ngy 15 n ngy 21-11-1953) tho lun chnh sch, k hoch ci cch rung t v thng qua nhng vn kin v ci cch rung t. Ti k hp th 3, Quc hi kho I (t ngy 1 n ngy 4-12-1953), Ch tch H Ch Minh bo co v ci cch rung t, nu r ngha, mc ch v ng li chnh sch chung ca ci cch rung t. Ngi nhn mnh: Then cht thng li ca khng chin l cng c v m rng Mt trn dn tc thng nht, cng c cng - nng lin minh, cng c chnh quyn nhn dn, cng c v pht trin qun i, cng c ng v tng cng s lnh o ca ng v mi 189

mt1. Mun th phi tin hnh ci cch rung t, v c gii phng nng dn khi ch phong kin, c bi dng cho nng dn th mi ng vin y lc lng to ln vo khng chin tranh thng li. Trong phin cui cng ca k hp, cc i biu nht tr thng qua Lut Ci cch rung t. Ngy 19-12-1953, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 197/SL cng b thi hnh Lut Ci cch rung t. Nh s ch o cht ch, theo di st sao ca Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh, cuc pht ng qun chng gim t v ci cch rung t giai on u thu c nhng kt qu rt to ln: Hng triu nng dn c rung; khi lin minh cng - nng c tng cng; chnh quyn v mt trn c kin ton; s lnh o ca ng c cao. Hu phng c cng c v pht trin vng mnh, nh sc chin u ca qun i c nng cao, khng chin c thm sc mnh mi bc sang giai on phn cng thng li. T u nm 1953, vi bt danh .X, Ch tch H Ch Minh vit mt lot 50 bi Thng thc v chnh tr, ng trn bo Cu quc. Bi m u Giai cp l g?, ra ngy 16-1-1953 v bi Kt lun, ra ngy 23-9-1953. y l nhng bi vit
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.7, tr. 179.

190

nhm cung cp cho cn b v nhn dn nhng kin thc ph thng cn thit v chnh tr nh: Giai cp l g? Phong kin l g? T bn l g?, v.v. n nhng vn v ng li cch mng v cc t chc cch mng nh ng, Mt trn dn tc thng nht, chnh quyn nhn dn, v.v.. Mc ch ca nhng bi vit ngn ny ch yu xy dng l tng v nim tin cho nhn dn, vt qua gian kh, hy sinh, a cuc khng chin n thng li hon ton. Sau chin thng Chin dch Bin gii - thu ng 1950, ph v phng tuyn ch ng bng Bc B, t cui 1950 n gia nm 1951, ta lin tip m ba chin dch ln: Chin dch Trung du, Chin dch ng s 18 v Chin dch H - Nam - Ninh. Nhng y ch mnh v c binh lc ln ho lc, nn tuy tiu hao nhiu sinh lc ch, nhng ta cng b tn tht, khng t mc tiu ra. Ch tch H Ch Minh n d Hi ngh kim tho Chin dch ng s 18. Ngi ku gi nu cao tinh thn t ph bnh v ph bnh, tm ra khuyt im, quyt tm khc phc ginh thng li mi. Mun nh thng phi tho lun k ch trng cho ng, t k hoch cho st. Cn b phi thng yu i vin, b i phi thng yu dn, phng s dn: Phi lm cho dn ht sc

191

gip mnh th mnh mi nh thng gic1. Cui nm 1951, Ttxinhi m cuc phn cng ln ra Ho Bnh nhm ct t ng lin lc tip t gia Khu IV vi Vit Bc, hng tiu dit qun ch lc ca ta, ginh li th ch ng trn chin trng Bc B. Ngy 24-11-1951, Trung ng ng ra ch th v nhim v ph cuc tin cng Ho Bnh ca ch. Ch tch H Ch Minh gi th cho cc cn b, chin s ch lc v dn qun du kch tham gia Chin dch Ho Bnh. Ngi nhc nh: Mun thng, th ta phi tch cc, t ng, b mt, mau chng, kin quyt, do dai. Chc thng mi nh. Nhng tuyt i ch ch quan, khinh ch. B i ch lc nh. B i a phng, dn qun du kch cng nh. Cc lc lng phi phi hp nhau cht ch tiu dit sinh lc ca ch, nh tan k hoch thu ng ca chng2. Thc hin ch th ca Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh, qun ta phi hp nh ch Ho Bnh c trc mt v sau lng. Sau hn ba thng bao vy v tin cng quyt lit, qun ta buc qun Php phi rt chy khi Ho
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.6, tr. 207, 341.

192

Bnh, m mu ca chng hon ton b ph sn. Ta tiu dit hn hai vn tn ch, gii phng mt vng Ho Bnh v hai triu ng bo. ch cn ang hoang mang, b ng i ph vi ta trung du v ng bng, Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh quyt nh m Chin dch Ty Bc, ni chng ang s h, a hnh rng ni nn ch khng pht huy c sc mnh, kh nng c ng ca pho v khng qun. Nhng, pha ta c thun li l pht huy s trng nh vng rng ni, nhng kh khn v huy ng hu cn ti ch. Mun thng ch, ta phi quyt tm rt cao. Ch tch H Ch Minh n thm v ni chuyn vi Hi ngh ph bin k hoch Chin dch Ty Bc, Ngi ni r quyt tm ca Trung ng v Tng qun u l phi nh thng trong chin dch ny. ng vin b i, Ngi t gii thng mt triu ng tng cho nhng n v v c nhn lp cng xut sc. Ngi ni: S tin tuy nh, nhng gi tr n to, v do tay Bc t lm ra1. Ngi cn thm hai n v b i, gi th cho cc cn b, chin s v dn cng phc v mt trn Ty Bc. Quyt tm ca Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh truyn n mi cn b, chin s, dn cng tham gia chin dch. Ngy 14-10-1952, Chin dch Ty Bc m mn bng cuc tin cng ca ta vo phn khu
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.6, tr. 561.

193

Ngha L. Sau hai thng ri chin u, b i ta gii phng 8/10 vng Ty Bc b ch chim gi, gm 25 vn dn, m rng v cng c vng cn c a khng chin ca ta, ph tan m mu lp X Thi t tr ca ch. Sau Chin dch Ty Bc, Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng v Chnh ph ta tho thun vi Chnh ph khng chin Lo v vic qun tnh nguyn Vit Nam vi Qun gii phng Patht Lo, m chin dch Thng Lo. Qun trit tinh thn gip nhn dn nc bn tc l mnh t gip mnh1 ca Ch tch H Ch Minh, b i ta cng qun i v nhn dn Lo chin u, gii phng ton b tnh Sm Na, mt phn tnh Xing Khong v Phongxal, ni lin vng gii phng Thng Lo vi vng t do ca ta, m ra mt tnh th thun li cho cuc chin u ca nhn dn ba nc ng Dng. Nhng tht bi lin tip trn cc chin trng lm cho thc dn Php ngy cng ln su vo th b ng, nguy khn. Chnh ph Php mt mt xin thm vin tr M, mt khc thay i tng t ch huy v k hoch tc chin hng tm li thot danh d bng thng li qun s. Thng 51953, Hngri Nava (Henri Navarre), Tham mu trng lc qun khi NATO, c c lm Tng ch
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.7, tr. 64.

194

huy qun i vin chinh Php ng Dng. Nava vch ra mt k hoch c quy m rng ln, nhm trong vng 18 thng s tiu dit phn ln ch lc ca ta, ginh thng li quyt nh, lm c s cho mt gii php chnh tr c li cho chng. Thng 9-1953, ti Tn Keo, huyn nh Ho, tnh Thi Nguyn, Ch tch H Ch Minh ch tr Hi ngh B Chnh tr bn v ph chun phng n tc chin ng xun 1953-1954 l hng Ty Bc, Ty Nguyn v Trung - H Lo ca B Tng tham mu, vi phng chm tc chin: Tch cc, ch ng, c ng, linh hot, nh chc thng1. Gia thng 11-1953, b i ch lc ca ta tin ln Ty Bc, gii phng Lai Chu; phi hp vi qun i Patht Lo tin cng ch Trung H Lo. Nava buc phi cho qun nhy d xung in Bin Ph v xy dng thnh mt tp on c im gm ba phn khu ym h ln nhau, c c cu phng ng vng chc, vi hn 16 ngn qun tinh nhu. Tng M anien (ODaniel) xc nhn y l mt pho i bt kh xm phm sau khi th st. Ngy 6-12-1953, Ch tch H Ch Minh cng B Chnh tr Trung ng ng quyt nh tp trung i b phn ch lc tinh nhu ca ta, m cuc i
. Lch s Qun i nhn dn Vit Nam, Sd, t.1, tr. 531.
1

195

tin cng vo tp on c im mnh nht ca ch in Bin Ph, v coi y l im quyt chin chin lc. Ngi ch th: Chin dch ny l mt chin dch rt quan trng, khng nhng v qun s m c v chnh tr, khng nhng i vi trong nc m i vi quc t. V vy, ton qun, ton dn, ton ng phi tp trung hon thnh cho k c1. Cc chin trng trong c nc c lnh cng phi hp vi chin trng in Bin Ph, y mnh tin cng, chin tranh du kch pht trin, lm ph sn k hoch tp trung binh lc ca Nava. Hu phng chi vin cao nht cho chin dch lch s. ng vin cc n v b i thi ua git gic lp cng, Ch tch H Ch Minh trao l c Quyt chin quyt thng cho qun i, v n cn cn dn i tng V Nguyn Gip trc khi ra mt trn: Cn nm chc Ngh quyt ca Trung ng v ch trng nh chc thng ca B Chnh tr. Ngy 13-3-1954, qun ta m cuc tn cng vo tp on c im in Bin Ph. y l mt cuc tr, sc ht sc gay go, quyt lit gia ta v ch, ginh git tng thc t.
. Lch s Qun i nhn dn Vit Nam, Sd, t.1, tr. 557.
1

196

Tri qua 55 ngy m khot ni, ng hm, ma dm, cm vt chin u cc k ngoan cng v anh dng, vt qua bao gian kh v hy sinh, ngy 7-5-1954, l c Quyt chin quyt thng ca Ch tch H Ch Minh pht phi tung bay trn nc hm S ch huy ca ch. Tng Caxtri (De Castries) cng ton b Ban Tham mu b bt sng. Hn mt vn qun Php ti in Bin Ph ra hng. in Bin Ph nh l mt ci mc chi li bng vng ca lch s. N ghi r ni ch ngha thc dn ln xung t v tan r, ng thi phong tro gii phng dn tc khp th gii ang ln cao n thng li hon ton1. Thng li qun s ca ta trong chin cuc ng xun 1953-1954, nht l chin thng in Bin Ph ging n quyt nh p tan ch xm lc ca thc dn Php. Ngy 8-5-1954, Hi ngh Ginev v ng Dng khai mc. Phi on ta do Ph Th tng kim B trng Ngoi giao Phm Vn ng lm Trng on, bc vo bn hi ngh trong t th ca ngi chin thng. Trng on ta tuyn b lp trng 8 im lm c s cho vic tho lun vn lp li ho bnh Vit Nam v ng Dng. l mt
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.11, tr. 261.

197

gii php hon chnh: nh ch chin s i i vi gii php v chnh tr cho Vit Nam, Lo v Campuchia trn c s tn trng c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca mi nc ng Dng. Cuc u tranh gia ta v ch trn mt trn ngoi giao cng gay go v quyt lit. Php, ngy 12-6-1954, Chnh ph Lanien b . Thay vo l Mngex Phrngx (Mands - France), i din phi ch ho, lm Th tng kim B trng Ngoi giao dn u on i biu Php sang Ginev. Ch tch H Ch Minh tuyn b hoan nghnh nguyn vng mun mau chng thc hin ngng bn ng Dng ca ng M. Phrngx. T ngy 3 n ngy 5-7-1954, ti Liu Chu, tnh Qung Ty, Trung Quc, Ch tch H Ch Minh hi kin vi Th tng Trung Quc Chu n Lai v tnh hnh v phng n u tranh ti Hi ngh Ginev. T ngy 13 n ngy 18-7-1954, Hi ngh Trung ng ln th 6 (kho II) hp. Hi ngh nghe v tho lun hai bo co V tnh hnh v nhim v mi ca Ch tch H Ch Minh v hon thnh nhim v v y mnh cng tc trc mt ca ng ch Trng Chinh. Hi ngh khng nh: quc M ang tr thnh k th chnh v trc tip ca cch mng ng Dng, ng thi ch ra nhng nhim v trc mt ca ton ng, 198

ton qun v ton dn lc ny l tng cng lc lng qun s, xy dng Qun i nhn dn hng mnh, ph hp vi yu cu ca tnh hnh mi; tip tc thc hin chnh sch rung t; phc hi v pht trin sn xut, chun b iu kin xy dng t nc. Hi ngh ra 10 cng tc trc mt. Trong iu kin cc nc nhn nhng vi nhau, ngy 21-7-1954, Hip nh Ginev v ng Dng c k kt, theo : cc nc tha nhn v tn trng cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam, Lo v Campuchia, ngng bn ng thi trn ton chin trng ng Dng, Php rt qun v nc; v tuyn 17 ch l ranh gii qun s tm thi gia hai min Nam - Bc Vit Nam, sau hai nm s tng tuyn c thng nht t nc. Chin thng in Bin Ph v Hip nh Ginev nm 1954 chm dt cuc chin tranh xm lc ca Php ng Dng l mt thng li v vang ca cc lc lng cch mng ng Dng, ng thi l mt ng gp quan trng m u s tan r hon ton ca h thng thuc a ca quc Php v bo hiu qu trnh sp khng th o ngc c ca ch ngha thc dn c trn phm vi th gii. Thng li ca cuc khng chin lu di chng thc dn Php xm lc v bn can thip M chng t s ch o chin lc ng n ca Ban Chp 199

hnh Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh, c gng phi thng ca ton ng, ton dn v ton qun ta, nhng tin b vt bc ca qun i ta v ngh thut qun s, v t chc ch huy, v chin u v bo m chin u. Thng li ca cuc khng chin: Chng minh thin ti lnh o ca H Ch tch v tr thng minh, trnh gi dn ca dn Vit Nam, kho tin, kho thoi, lc mm, lc cng, ly sc nh nh sc to, ly sc yu ch sc mnh, quyt tm v tin tng tin n thng li cui cng1. L linh hn ca cuc khng chin, l biu tng sng ngi nht ca tinh thn quyt chin quyt thng ca dn tc ta, Ngi quy t c sc mnh ca dn tc v sc mnh ca thi i cha thng vo k th, khin cho chng lun lun b ng bt ng v tht bi. Cn sc chin u ca nhn dn ta th nh c nhn ln gp bi, cng nh cng mnh, cng nh cng thng. nh gi v ngha lch s ca cuc khng chin chng thc dn Php xm lc, Ch tch H Ch Minh ni: Ln u tin trong lch s, mt nc thuc
. Phm Vn ng: H Ch tch, hnh nh ca dn tc, tinh hoa ca thi i, Nxb. S tht, H Ni, 1974, tr. 16.
1

200

a nh yu nh thng mt nc thc dn hng mnh. l thng li v vang ca nhn dn Vit Nam, ng thi cng l mt thng li ca cc lc lng ho bnh, dn ch v ch ngha x hi trn th gii1. Thng li ca Vit Nam trong cuc khng chin chng thc dn Php xm lc lm sng t mt chn l ca thi i ngy nay l mt dn tc d nh nhng on kt cht ch, kin quyt chin u theo ng li cch mng ng n th c kh nng nh thng mi k th xm lc, d chng c qun i nh ngh, thin chin c trang b hin i. Lch s cch mng Vit Nam ghi thm mt trang v cng v vang, Vit Nam - in Bin Ph H Ch Minh tr thnh khu hiu chin u v chin thng ca cc dn tc b p bc, c nhn dn th gii nhc n vi nim t ho v cm phc.

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.10, tr. 12.

201

Chng VII

Lnh o s nghip xy dng min Bc, u tranh gii phng min Nam, thng nht T quc (1954 -1969)
I- Lnh o cng cuc khi phc v ci to min Bc, u tranh i thi hnh Hip nh Ginev v chuyn hng cuc u tranh yu nc ca ng bo min Nam (1954 -1960) Cuc khng chin chng thc dn Php thng li m ra mt giai on mi trong lch s cch mng Vit Nam. Ho bnh c lp li ng Dng, min Bc Vit Nam c hon ton gii phng. Min Nam, quc M ht cng thc dn Php, bin na nc ta thnh thuc a kiu mi v cn c qun s ca M, chun b gy li chin tranh tin cng nc Vit Nam Dn ch Cng ho v cc nc x hi ch ngha. quc M v b l tay sai ca chng l k th chnh nguy him 202

nht v hung c nht ca ton dn ta. Trc tnh hnh mi, Ch tch H Ch Minh v Trung ng ng nu ln hai nhim v chin lc phi ng thi tin hnh: xy dng min Bc, a min Bc tin ln ch ngha x hi v u tranh thc hin thng nht nc nh, tip tc hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong c nc. C hai nhim v y u nhm mc tiu chung l cng c ho bnh, thc hin thng nht nc nh trn c s c lp v dn ch, thit thc tng cng h thng x hi ch ngha v bo v ho bnh ng Nam chu v th gii. Trong nim vui min Bc c hon ton gii phng, Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng chun b tr v Th . Ngy 19-9-1954, Ngi v thm n Hng, gp g v ni chuyn vi cn b, chin s i on qun Tin phong chun b v tip qun Th . Ngi cn dn: "Cc Vua Hng c cng dng nc, Bc chu ta phi cng nhau gi ly nc". Ngy 14-10-1954, Ngi v ti H Ni. Mc d bn nhiu cng vic i ni, i ngoi, Ngi vn dnh thi gian tip n v i thm cc tng lp nhn dn, cc n v b i, c bit l ng bo v chin s min Nam va mi tp kt ra Bc. Ngy 31-12-1954, Ngi dn u on i biu ng v Chnh ph n t vng hoa 203

ti i lit s H Ni. Knh cn nghing mnh trc anh linh ca cc lit s, Ngi ni: Cc lit s hy sinh, nhng cng trng to ln ca cc lit s ghi su vo lng d ca ton dn v non sng t nc Mu nng ca cc lit s nhum l Quc k v vang cng thm thm . Ting thm ca cc lit s s mun i lu truyn vi s xanh1. Sng ngy 1-1-1955, Ch tch H Ch Minh d l ca 25 vn ng bo H Ni ti Qung trng Ba nh, cho mng Trung ng ng, Chnh ph v Bc H tr v Th . Trong din vn c ti cuc mttinh, Ch tch H Ch Minh khng nh: Nam Bc l mt nh, l anh em rut tht, quyt khng th chia ct c. Ngi nu nhng nhim v trc mt ca nhn dn ta l kin quyt thi hnh hip nh nh chin, khi phc kinh t, cng c quc phng, tip tc ci cch rung t, thc hin ngi cy c rungnhm cng c ho bnh, thc hin thng nht, hon thnh c lp v dn ch trong c nc2. V i ngoi, Ngi nu ln chnh sch ca ng v Nh nc ta l tn thnh 5 nguyn tc chung sng ho bnh, ly lm c s xy dng v pht trin mi quan h vi
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 7, tr. 427, 429.

204

cc nc lng ging Lo, Min v cc nc ng Nam khc. Vi nc Php, c gng lp li mi quan h kinh t v vn ho trn nguyn tc bnh ng, hai bn u c li, on kt vi nhn dn Php v nhn dn yu chung ho bnh trn th gii. Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng tp trung lnh o cng c min Bc v mi mt, v Min Bc l nn tng, l gc r lc lng u tranh ca ton dn ta1. Trong vic khi phc kinh t, Ch tch H Ch Minh nhn mnh trc ht phi khi phc v nng cao sn xut nng nghip, : "Lm cho ng bo nng dn m no, cung cp cho qun i, m bo tip t cho cc thnh th, y mnh vic khi phc kinh t nc nh"2. Do hu qu nng n ca chin tranh v thin tai, t cui nm 1954 n gia nm 1955, nn i lin tip xy ra nhiu ni trn min Bc. Ti Hi ngh sn xut cu i (13-6-1955), Ch tch H Ch Minh ni "Dn d thc vi thin", ngha l dn ly n lm tri, nu khng c n l khng c tri. "Chnh sch ca ng v Chnh ph l phi ht sc chm nom n i sng ca nhn dn. Nu dn i, ng v Chnh
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 71. , 3. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 7, tr. 461, 572.

205

ph ph ph ph

c li; nu dn rt l ng v Chnh c li; nu dn dt l ng v Chnh c li; nu dn m l ng v Chnh c li"3. sn la cu th

Ngi pht ng phong tro thi ua xut v tit kim ma xun, ku gi cy xun, trng cc loi hoa mu ngn ngy i. y mnh pht trin nng nghip,

phi tip tc thc hin ngi cy c rung, v vy ng v Chnh ph quyt nh tin hnh ci cch rung t t 5, t cui cng ca cuc u tranh xo b giai cp phong kin min Bc. Sau gn na nm tin hnh khn trng v gian kh, ci cch rung t t 5 cn bn hon thnh ng bng, trung du v 280 x min ni. Thng li "m ng cho ng bo nng thn ta xy dng cuc i m no, gp phn xng ng vo cng cuc khi phc v pht trin kinh t, cng c min Bc thnh c s vng mnh u tranh thc hin thng nht nc nh"1. Tuy nhin, cuc vn ng ci cch rung t phm mt s sai lm l nhng sai lm nghim trng, ph bin, ko di v nhiu mt,
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 235.

206

nhng sai lm v nhng nguyn tc, tri vi chnh sch ca ng, tri vi nguyn tc v iu l ca mt ng theo ch ngha Mc - Lnin, tri vi ch php lut ca Nh nc dn ch nhn dn1. Nhng sai lm lm nh hng, gy tn tht rt ln cho t chc ng c s v chnh quyn, cc t chc qun chng cc vng nng thn. V vy, vic kp thi sa sai, chnh n t chc, thng thn t ph bnh, nhn khuyt im trc nhn dn ca Ch tch H Ch Minh v cc ng ch lnh o ng, Nh nc, nhng ngi chu trch nhim chnh trong ci cch rung t lm cho tnh hnh nng thn dn dn i vo n nh. Cng vi vic em li rung t cho nng dn l vic vn ng v a nng dn vo cc t i cng, bc u ca li lm n tp th. Ch tch H Ch Minh ku gi nhn dn ta hy cng nhau thi ua sn xut v tit kim xy dng t nc. Thng 4-1956, ti Hi ngh tng kt cng tc nng lm ng nghip, Ngi ni: "Mun sn xut tt, phi xy dng t i cng cho tt. Cn tng cng s lng v nht l cng c cht lng t i cng. T
. H Ch Minh tiu s, Nxb. L lun chnh tr, 2006, tr. 481.
1

207

i cng l mt hnh thc tin dn ln x hi ch ngha. Cc t y s gip cn b trong cng tc hng dn sn xut v ci tin k thut"1. Song song vi vic pht trin nng nghip l y mnh pht trin cng nghip. Theo Ngi: i sng ca nhn dn ch c th c ci thin khi chng ta dng my mc trong sn xut cng nghip v nng nghip, a nng sut lao ng ln cao. lm c nh vy th cng nhn phi l ngi ch v phi hiu rng "Ci g li cho nh my l ch li cho mnh, ci g hi cho nh my l hi cho nh mnh"2, cn phi tng nng sut, tng cht lng, h gi thnh. Tm li l "phi lm mau, lm tt, lm r, lm nhiu" v thc hnh tit kim, tit kim th gi, nguyn vt liu, my mc. Trong ch x hi ch ngha cn phi thc hin nguyn tc phn phi theo sc lao ng, theo mc sn xut v cht lng sn xut "lm tt, lm nhiu: hng nhiu, lm xu, lm t: hng t"2. Ngi i thm v tm hiu tnh hnh sn xut cng nh i sng ca cn b, cng nhn cc
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 153. , 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 337 - 338.

208

c s sn xut, nh my, x nghip, khu m ca cc tnh Hi Phng, Hng Qung, Nam nh, Lo Cai, Ph Th, Ngh An, H Ni Ngi n thm trin lm nng nghip ton quc; thm Hi ngh tng kt ci cch rung t t 5. Ngy 28-41955, trong th gi ng bo Hng Qung, Ngi vit v nhng nhim v m nhn dn Hng Qung cn phi lm sau chin tranh khi phc li cuc sng bnh thng. Ngy 7-2-1956, Ngi gi th khen huyn M c, H ng v thnh tch chng hn. Nhng li cn dn ca Ngi ng vin nhn dn ta trong lao ng sn xut, hc tp v cng tc, gp phn n nh, nng cao i sng vt cht v tinh thn. i i vi vic lnh o khi phc kinh t, Ch tch H Ch Minh rt ch trng ti vic ch o pht trin nn vn ho nc nh. Ngi i thm mt s trng ph thng, cc lp b tc vn ho, bnh dn hc v. Ti i hi gio dc ph thng ton quc (23-3-1956), Ngi ch r mi quan h mt thit gia kinh t vi gio dc: "Gio dc phi cung cp cn b cho kinh t. Kinh t tin b th gio dc mi tin b c Gio dc khng pht trin th khng cn b gip cho kinh t pht trin"1 v cn dn "Cc thy gio, c gio phi tm cch dy. Dy ci g, dy th no hc
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 137-138.

209

tr hiu chng, nh lu, tin b nhanh. Dy v hc cn phi theo nhu cu ca dn tc, ca Nh nc. Thy dy tt, tr hc tt, cung cp cn b cho nng nghip, cng nghip, cho cc ngnh kinh t v vn ho. l nhim v v vang ca cc thy gio, c gio"2. Ngy 30-3-1956, Ngi n thm lp bnh dn hc v ca b con lao ng khu Lng Yn, H Ni. Thng 2-1957, ni chuyn vi i hi Vn ngh ton quc ln th II, Ch tch H Ch Minh khng nh nhng ng gp to ln ca cc vn ngh s i vi cch mng, khng chin v trong xy dng ho bnh, nh i sng vn ho ca nhn dn nng cao mt bc, tn tch vn ho xu ca ch c b ty tr dn. Mt nn vn ho mi ang c xy dng, nhng Ngi cng ch ra nhng thiu st ca cng tc vn ho: "C b rng, cha c b su; nng v mt gii tr m cn nh v mt nng cao tri thc ca qun chng... Vic pht huy vn c qu bu ca dn tc (nhng trnh "phc c" mt cch my mc) v hc tp vn ho tin tin ca cc nc (trc ht l cc nc bn) cng cha lm c nhiu"1. Cc vn ngh s mun hon thnh tt nhim
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 326, 325.

210

v th phi hc tp, phi "trau di t tng, trau di ngh thut, i su vo qun chng. Phi i st s thc. V trong lc tin ti th chng ta phi trau di o c cch mng, trc ht l c khim tn"2. Ngi nhc nh vic chm sc sc kho cho nhn dn. Thng 2-1955, trong Th gi Hi ngh cn b y t, Ngi cn dn: "Ngi bnh ph thc tnh mnh ca h ni cc c, cc ch. Chnh ph ph thc cho cc c, cc ch vic cha bnh tt v gi sc kho cho ng bo... V vy, cn b cn phi thng yu, sn sc ngi bnh nh anh em rut tht ca mnh... Lng y phi nh t mu"3. Ch tch H Ch Minh lun lun quan tm ti vic cng c, xy dng v pht trin qun i v cng an nhn dn, nhng lc lng c vai tr quan trng trong cng tc bo v nn c lp ca dn tc, gi gn ho bnh, chng th trong gic ngoi, chng bn ph hoi v lm hu thun cho cuc u tranh thng nht t nc. Ti Hi ngh Cng an ton quc ln th 10 (1-1956), Ngi nu r: "Cng an th phi nh ch thng xuyn, lc chin tranh c vic, lc ho
3

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 7, tr. 476.

211

bnh li cng nhiu vic. Cn ch ngha quc, cn giai cp bc lt l cn bn ph hoi"1. Mun lm trn nhim v, cng an phi nm vng ng li, chnh sch ca ng v ca Chnh ph, ht lng, ht sc phc v nhn dn v phi bit da vo dn. Nhn dp k nim 2 nm chin thng lch s in Bin Ph, Ngi ti d v pht biu ti L tuyn dng Anh hng qun i ln th ba ti Cu lc b Qun i, H Ni. Ngi ni: "Ton qun ta phi ra sc hc tp chnh tr, qun s v vn ho; phi thi ua lm trn nhim v bo v bin gii, bo v b bin, bo v thnh th v gi gn trt t an ninh cho nhn dn"2. Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng lnh o nhn dn ta tin hnh cng cuc ci to x hi ch ngha min Bc. Ngy 3-12-1957, Ngi ch to phin hp cui nm ca Hi ng Chnh ph bn vic tng kt k hoch 1957 v k hoch 3 nm (1958 -1960), nhm a min Bc vo thi k mi, thi k ci to v bc u pht trin kinh t v vn ho. T ngy 13 n ngy 19-11-1958, Ngi d Hi ngh Trung ng 14 bn
1

,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 118, 163.

212

v tnh hnh, nhim v v k hoch nh nc 3 nm (1958-1960) v tng kt ci cch rung t; Hi ngh Trung ng 16 (t ngy 25 n ngy 304-1959) bn v vn hp tc ho nng nghip min Bc, v ci cch dn ch min ni v ci to x hi ch ngha i vi cng thng nghip t bn t doanh. Qua nhng li pht biu ti cc hi ngh, cc bi vit, bi ni ca mnh, Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng lm r hn nhng ni dung c th v ng li, nhim v chin lc v mi quan h cht ch gia hai nhim v chin lc ng thi tin hnh hai min trong cuc u tranh i thc hin ng nhng iu khon ca Hip nh Ginev. Ngi nhn mnh: "Xy dng ch ngha x hi thnh cng th u tranh thng nht nc nh nht nh thng li1. K hoch 3 nm ci to v bc u pht trin kinh t - vn ho 1958 -1960 ca Chnh ph theo tinh thn Ngh quyt Trung ng 14 c Quc hi kho I thng qua. ng li chung tin ln ch ngha x hi do Ch tch H Ch Minh trnh by ti k hp th 11, Quc hi kho I (ngy 18-121959) khng nh: "Nc Vit Nam Dn ch Cng ho tin dn t ch dn ch nhn dn ln ch ngha x hi bng cch pht trin v ci
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 10, tr. 64.

213

to nn kinh t quc dn theo ch ngha x hi, bin nn kinh t lc hu thnh mt nn kinh t x hi ch ngha vi cng nghip v nng nghip hin i, khoa hc v k thut tin tin"1 . Mc ch ca ch ngha x hi l lm cho mi ngi dn sung sng m no, v vy: Mun t mc ch , th trc ht phi tng gia sn xut v thc hnh tit kim2. Vic ci to x hi ch ngha trong nng nghip, phong tro hp tc ho nng nghip c tin hnh tng bc vng chc, i t thp n cao. Trong mt thi gian khng di (n cui nm 1960), cng cuc hp tc ho nng nghip min Bc v cn bn hon thnh. Song song vi phong tro hp tc ho nng nghip, vic ci to x hi ch ngha vi nhng ngi lm ngh th cng, bun bn nh, vi cc nh t sn cng thng v t sn dn tc c trin khai v thu c nhng thnh tu ng k, gp phn hon thnh k hoch nh nc 3 nm (19581960). nng cao i sng vt cht v tinh thn cho nhn dn th cn phi pht trin vn ho, gio dc v y t. Ch tch H Ch Minh ni: "Mun tin ln ch ngha x hi th phi pht trin kinh t v vn ho" v "Mun
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 9, tr. 588. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.10, tr. 31.

214

xy dng ch ngha x hi th phi tng gia sn xut. Mun tng gia sn xut tt th phi c k thut ci tin. Mun s dng tt k thut th phi c vn ho" 1. Pht trin vn ho l tng bc nng cao i sng tinh thn cho nhn dn v cng l pht trin sn xut. Ch tch H Ch Minh nhn mnh n cng tc gio dc, gio dc ngy cng pht trin v pht huy c vai tr to ln trong s nghip xy dng min Bc x hi ch ngha, thit thc phc v cng cuc u tranh thng nht nc nh. y khng ch l mc tiu, m cn l trch nhim nng n, nhng rt v vang ca cng vic o to th h tng lai cho nc nh: V li ch mi nm th phi trng cy. V li ch trm nm th phi trng ngi. Chm lo xy dng qun i v cng an nhn dn lm c s cho cuc u tranh cng c ho bnh, xy dng ch ngha x hi v u tranh thng nht T quc, ngy 5-4-1958, Ch tch H Ch Minh thm Trng s quan Lc qun. Ngi nu hai nhim v trc mt ca qun i: 1- Xy dng qun i nhn dn ngy cng hng mnh v sn sng chin u; 2- Thit thc tham gia lao ng sn xut gp phn xy dng ch ngha x hi.
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 9, tr. 577.

215

Ngi tng nh trng 100 huy hiu lm gii thng cho nhng hc vin t c nhng thnh tch cao trong hc tp. Ngy 1-9-1959, ti l phong qun hm cp tng cho mt s cn b cao cp trong qun i, Ngi cn dn: "Cc ng ch cn phi trau di o c cch mng, khim tn, gin d, gn gi qun chng v gng mu v mi mt. D cng v no, chng ta cng u phi c gng xng ng l ngi y t trung thnh v tn ty ca nhn dn"1. Nhn dp k nim 15 nm ngy thnh lp Qun i nhn dn Vit Nam (22-12-1959), Ngi gi th chc mng ton th cn b v chin s, khen ngi nhng thnh tch t c trong 15 nm qua: "Trong khng chin, qun i ta chin u anh dng, nh thng qun xm lc. Trong ho bnh, qun i ta ra sc hc tp, cng tc, sn xut, gip nhn dn, bo v t nc"2. Ngi cn cn dn: Phi nng cao trnh chnh tr, k thut v vn ho, ra sc cng tc v lao ng tng gia sn xut, thc hnh tit kim; phi trau di o c cch mng, on kt, khim tn, ht lng v ng, v dn; phi nng
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 9, tr. 496, 598.

216

cao ch kh chin u, lun lun sn sng bo v T quc, bo v ho bnh. Ti l k nim 30 nm ngy thnh lp ng, ti ngy 5-1-1960, Ch tch H Ch Minh n d v c din vn. y l bn tng kt qu trnh rn luyn, phn u ca ng ta trong 30 nm qua, trong vic lnh o nhn dn ta anh dng chin u chng gic ngoi xm, ginh c lp dn tc v xy dng ch ngha x hi min Bc, lm c s vng chc cho cuc u tranh thc hin thng nht nc nh. Ngi khng nh: Vi tt c tinh thn khim tn ca ngi cch mng, chng ta vn c quyn ni rng: ng ta tht l v i! ng ta v i nh bin rng, nh ni cao, Ba mi nm phn u v thng li bit bao nhiu tnh. ng ta l o c, l vn minh, L thng nht, c lp, l ho bnh m no. Cng n ng tht l to, Ba mi nm lch s ng l c mt pho lch s bng vng"1. Ngy 1-9-1960, ti Nh ht ln H Ni, Ngi c din vn b mc l k nim 15 nm ngy thnh lp nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Ngi cho rng vi tinh thn hng hi thi ua yu nc ca
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 10, tr. 2, 5.

217

ton dn ta, vi s gip v t ca cc nc anh em th cng cuc xy dng ch ngha x hi min Bc nht nh thng li v s nghip ho bnh thng nht t nc nht nh thnh cng. Trong khng kh vui mng k nim 15 nm thnh lp nc, ngy 5-9-1960, i hi i biu ton quc ln th III ca ng Lao ng Vit Nam khai mc ti H Ni. Hn 500 i biu thay mt cho 50 vn ng vin trong c nc, tiu biu cho truyn thng u tranh anh dng ca ng ta trong 30 nm qua cng i biu cc ng Cng sn anh em: Lin X, Trung Quc, Anbani, Bungari, Ba Lan, ng X hi thng nht c, Hunggari, Mng C, Rumani, v Triu Tin tham d i hi. Ch tch H Ch Minh c din vn khai mc. Bi din vn tng kt nhng thnh tu to ln m ng, t sau i hi ng ln th II (1951) lnh o nhn dn ta khng chin v kin quc trong hn 9 nm. Min Nam vn cn phi sng trong ch thng tr tn bo ca quc M v b l tay sai. Min Bc hon ton gii phng, thnh cng trong cng cuc khi phc kinh t v ang hon thnh thng li k hoch 3 nm pht trin kinh t v vn ho v ngy cng cng c thnh c s vng mnh cho cuc u tranh thng nht nc nh. i hi ng ln th III c mt ngha quan trng i vi cch mng Vit Nam, v y l i hi xy dng ch ngha x hi min 218

Bc v u tranh ho bnh thng nht nc nh". Ti i hi, Ngi c bu li lm Ch tch Ban Chp hnh Trung ng ng v ng ch L Dun c bu lm B th th nht Ban Chp hnh Trung ng ng. i hi III ca ng nh du mt bc pht trin quan trng trong lch s cch mng Vit Nam. c th ho con ng i ln ch ngha x hi min Bc, Ch tch H Ch Minh cng Ban Chp hnh Trung ng ng lin tip m cc hi ngh Trung ng bn su tng chuyn : v pht trin nng nghip (7-1961), v pht trin cng nghip (4-1962), v k hoch nh nc (41963), v lu thng phn phi v gi c (12-1964). T chin tranh chuyn sang ho bnh, t chin khu gian kh tr v thnh ph, mt s cn b, ng vin bt u c t tng ngi kh, ngi kh, mun ngh ngi, hng th. kp thi gio dc o c cch mng, nng cao nhn thc v chnh tr, t tng cho cn b, ng vin, vi bt danh Trn Lc, thng 12-1958, Ch tch H Ch Minh vit tc phm o c cch mng. y l mt tc phm quan trng, cp n nhng ni dung c bn ca o c cch mng, o c x hi ch ngha. Theo Ngi, lm cch mng ci to x hi c thnh x hi mi, l mt cng vic rt v vang, nhng cng rt nng n, mt cuc u tranh lu di, gian kh v rt phc tp. Ngi cch mng phi c o c cch mng lm nn tng 219

th mi hon thnh c nhim v m cch mng giao ph. Phi tiu dit ch ngha c nhn, v: "Ch ngha c nhn tri ngc vi o c cch mng, nu n cn li trong mnh, d l t thi, th n s ch dp pht trin, che lp o c cch mng, ngn tr ta mt lng mt d u tranh cho s nghip cch mng"1. Ch ngha c nhn l mt k ch hung c ca ch ngha x hi, ra trm th bnh nguy him nh quan liu, mnh lnh, b phi, ch quan, tham , lng ph. iu ch cht nht o c cch mng l: "Quyt tm sut i u tranh cho ng, cho cch mng... t li ch ca ng v ca nhn dn lao ng ln trn, ln trc li ch ring ca c nhn mnh o c cch mng l tuyt i trung thnh vi ng, vi nhn dn" 2. "o c cch mng khng phi trn tri sa xung. N do u tranh, rn luyn bn b hng ngy m pht trin v cng c. Cng nh ngc cng mi cng sng, vng cng luyn cng trong" 3.
, 2, 3. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 9, tr. 283, 285, 293.
1

220

 cng cuc khi phc kinh t v pht trin vn ho min Bc nhanh chng thnh cng, Ch tch H Ch Minh nhn mnh n vic phi nng cao vai tr lnh o v sc chin u ca ng: "Cn phi tng cng tp th lnh o t Trung ng n a phng trong ng v trong c quan chnh quyn. Tp th lnh o phi i i vi c nhn ph trch. Phi m rng dn ch; phi m rng ph bnh v t ph bnh, nht l ph bnh t di ln"1. Ch tch H Ch Minh cn rt ch trng n vic bi dng v xy dng nhng con ngi x hi ch ngha. Trong nhiu bi ni, bi vit ca mnh, Ngi u nhn mnh: "mun xy dng ch ngha x hi phi c ngi x hi ch ngha"2. Con ngi mi x hi ch ngha l nhng ngi c o c v tri thc, l nhng ngi va "hng" va "chuyn". Ngi cng c bit quan tm n vic nng cao trnh l lun ca ng cho cn b, ng vin, v y l mt nhim v quan trng. C nng cao trnh l lun th cn b, ng vin mi c th hon thnh tt cng tc ca
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 157. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 9, tr. 375.

221

mnh, nu trnh l lun thp km th trc nhng nhim v cch mng mi v phc tp s khng trnh khi s lng tng, d mc phi sai lm, khuyt im. Trong din vn khai mc lp l lun kho I Trng Nguyn i Quc, tr li cu hi v sao phi hc tp v nng cao trnh l lun ca ng, Ngi ni: "Chng ta phi nng cao s tu dng v ch ngha Mc- Lnin dng lp trng, quan im, phng php ch ngha McLnin m tng kt nhng kinh nghim ca ng ta, phn tch mt cch ng n nhng c im ca nc ta. C nh th, chng ta mi c th dn dn hiu c quy lut pht trin ca cch mng Vit Nam, nh ra c nhng ng li, phng chm, bc i c th ca cch mng x hi ch ngha thch hp vi tnh hnh nc ta"1. ng cn phi nm vng khoa hc v k thut, v vy mi ng vin u phi c gng "hc tp vn ho, hc tp khoa hc v k thut 2. lnh o nhn dn ta thc hin thng li k hoch 3 nm pht trin kinh t v vn ho, nhanh chng thay i b mt x hi ca min
1 2

,3. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 494. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.10, tr. 21.

222

Bc, lm hu thun cho cuc u tranh thng nht nc nh, Ch tch H Ch Minh ht sc chm lo n cng tc xy dng ng, khng ngng tng cng s lnh o ca ng i vi Nh nc dn ch nhn dn. Ngi ni: Trong thi k cch mng x hi ch ngha, ng cn phi mnh hn bao gi ht3, phi tng cng s lnh o ca ng trn mi lnh vc, trc ht l i vi Nh nc. Mt trong nhng nhim v cn phi lm l son tho, thng qua cc o lut v sa i Hin php ph hp vi tnh hnh v nhim v mi. Chnh v vy, Quc hi kho I, k hp th 6, ngy 25-1-1957, quyt nh thnh lp Ban sa i Hin php do Ch tch H Ch Minh lm Trng ban. Qua mt thi gian chun b, ly kin ca ng o qun chng nhn dn v sau 27 phin hp, ngy 18-12-1959, Ch tch H Ch Minh c Bo co D tho Hin php sa i ti k hp th 11, Quc hi kho I. y l bn bo co quan trng, c gi tr ln v l lun v thc tin. D tho Hin php sa i ghi r nhng thng li to ln ca nhn dn ta trong nhng nm qua v nu ln nhim v cch mng mi trong giai on lch s mi. Sau khi xem xt v tho lun, Quc hi thng qua Hin php mi, bi: "Hin php nm 1946, Hin php dn ch u tin ca nc ta, thch hp vi tnh 223

hnh v nhim v cch mng trong thi k . N hon thnh s mnh ca n. Nhng so vi tnh hnh mi v nhim v cch mng mi hin nay th n khng thch hp na. V vy m chng ta phi sa i Hin php y"1. Ni v ngha quan trng ca Hin php nm 1959, Ch tch H Ch Minh kt lun: "Bn Hin php ny s pht huy hn na lng yu nc v ch ngha x hi ca nhn dn ta, s ng vin nhn dn ta on kt cht ch hn na, c gng thi ua hn na xy dng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh"2. Ngy 1-1-1960, Ch tch H Ch Minh k Sc lnh s 1, cng b Hin php mi - Hin php x hi ch ngha u tin nc ta. Ngy 21-7-1960, Ngi k lnh cng b cc lut: T chc Quc hi nc Vit Nam Dn ch Cng ho; T chc Hi ng Chnh ph nc Vit Nam Dn ch Cng ho; T chc To n Nhn dn ti cao v Vin Kim st Nhn dn ti cao. Di s lnh o ca ng v Ch tch H Ch Minh, t nm 1954-1960, nhn dn ta hai min
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 9, tr. 585. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 9, tr. 597.

224

Nam - Bc kin quyt thi hnh Hip nh Ginev, hon thnh ci cch rung t, tng bc n nh cuc sng v c tinh thn v vt cht. i sng ca nhn dn min Bc tng bc n nh, thc chnh tr c nng cao, kinh t khi phc, vn ho, gio dc, y t theo con ng tin ln ch ngha x hi, ngy cng pht trin. Hip nh Ginev 1954 v ng Dng c k kt, ho bnh lp li ng Dng, nhng quc M can thip vo min Nam Vit Nam. Cng b l tay sai Ng nh Dim, chng gy ra nhiu cuc thm st m mu min Nam Vit Nam, nh: Ch c, Vnh Trinh, Ngn Sn, Duy Xuyn, C Chi, v.v.. Trc d tm xm lc v m mu chia ct lu di t nc ta ca quc M v b l tay sai, Ch tch H Ch Minh ku gi: "ng bo min Nam khng chin trc ht, gic ng rt cao. Ti chc rng ng bo s t li ch c nc trn li ch a phng, li ch lu di trn li ch trc mt, m ra sc cng ng bo ton quc phn u cng c ho bnh, thc hin thng nht, hon thnh c lp, dn ch trong ton quc"1. Tng cng sc mnh ca khi i on kt, t ngy 5 n 10-9-1955, ti H Ni din ra i
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 7, tr. 322.

225

hi Mt trn dn tc thng nht ton quc, thnh lp Mt trn T quc Vit Nam. Mt trn thng qua Cng lnh mi tp hp ng o cc tng lp giai cp, dn tc, tn gio nng ct l lin minh cng - nng, do ng ta lnh o. Ch tch H Ch Minh tham d i hi v c tn vinh lm Ch tch danh d ca Mt trn T quc Vit Nam. Trong li b mc i hi, khi ni v Cng lnh ca Mt trn, Ngi ni: l "mt cng lnh i on kt, mc ch ca n l u tranh cho ho bnh, thng nht, c lp, dn ch trong c nc"1. Trc m mu nham him ca quc M v chnh quyn thn M min Nam gy ra chin tranh, hng xm chim nc ta mt ln na, trong th gi ng bo c nc, ngy 6-7-1956, Ch tch H Ch Minh nu ln nhim v thing ling ca chng ta lc ny l: Kin quyt tip tc u tranh thi hnh Hip nh Ginev, thc hin thng nht nc nh trn c s c lp v dn ch bng phng php ho bnh, hon thnh s nghip gii phng dn tc. Mt ln na Ngi khng nh: "Nc Vit Nam ta nht nh phi thng nht. ng bo Nam v Bc nht nh s
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 66.

226

sum hp mt nh"1 v "Thng nht nc nh l con ng sng ca nhn dn ta. i on kt l mt lc lng tt thng"2. Trc nhng din bin mi ca tnh hnh v nhm a cch mng min Nam tin ln, Ch tch H Ch Minh ch ta Hi ngh Trung ng 15 m rng (1-1959) bn v nhim v cch mng min Nam v vai tr ca min Bc i vi s nghip gii phng min Nam, thng nht T quc, ra ng li ca cch mng min Nam trong giai on mi: "Nhim v c bn l gii phng min Nam khi ch thng tr ca quc v phong kin, thc hin dn tc c lp v ngi cy c rung, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam, xy dng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, dn ch v giu mnh"3. Vi mc tiu v phng hng: Ly sc mnh ca qun chng, da vo lc lng chnh tr ca qun chng l ch yu, kt hp vi lc lng v trang nh quyn thng tr ca quc phong kin, dng ln chnh quyn cch mng ca
1 3

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 197, 198. . Vn kin ng ton tp, Sd, t. 20, tr. 81.

227

nhn dn1. Ngh quyt Trung ng 15 to mt bc ngot mi trong phong tro cch mng min Nam. M u bng phong tro ng khi, cch mng min Nam chuyn t th bo tn lc lng sang th tin cng. Nhn dn min Nam thu c nhng thng li c ngha quyt nh trong cuc u tranh chng quc M v b l tay sai, to iu kin cho s ra i ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam vo ngy 20-12-1960. Lun lun dnh tnh cm yu thng v s quan tm cho cch mng v ng bo min Nam, Ch tch H Ch Minh gi th cho cc cn b v cc chu trng hc sinh min Nam, thm ni an dng dnh cho ng bo min Nam tp kt ra Bc, thm tri thiu nhi min Nam. Tin tng chc chn rng Nam Bc l mt nh, thng 9-1954 trong th gi b i, cn b v gia nh cn b min Nam ra Bc, Ngi vit: "n ngy ho bnh c cng c, thng nht c thc hin, c lp, dn ch hon thnh, ng bo s vui v tr v qu c. Lc rt c th ti s cng ng bo vo thm min Nam yu qu

. Vn kin ng ton tp, Sd, t. 20, tr. 82.

228

ca chng ta"2. II- Lnh o cng cuc xy dng ch ngha x hi min Bc v u tranh gii phng min Nam (1961 -1964) a min Bc tin ln ch ngha x hi, l hu phng ln cho cuc u tranh gii phng min Nam, Ch tch H Ch Minh nhn mnh n vai tr v tm quan trng ca vic xy dng v bi dng con ngi mi x hi ch ngha, phi l nhng ngi c: T tng v tc phong x hi ch ngha, c thc lm ch nh nc, tinh thn tp th x hi ch ngha, t tng "mnh v mi ngi, mi ngi v mnh", phi ch cng v t, chng ch ngha c nhn, phi c o c ca ngi cng sn, cn kim xy dng nc nh. Min Bc xy dng ch ngha x hi t mt nn kinh t ngho nn v lc hu sau nhng nm di ca chin tranh, nn trong bc i ban u ca thi k qu "phi ly vic pht trin nng nghip lm gc, lm chnh" v nng nghip chim b phn ln trong nn kinh t. Ngy 22-71961, ti Hi ngh ln th 5 Ban Chp hnh Trung ng (kho III) bn v nhim v pht trin nng nghip, Ch tch H Ch Minh ni: "Chng ta phi
2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 7, tr. 356.

229

tin nhanh, tin mnh, tin vng chc trong cng cuc pht trin nng nghip", v nng nghip cung cp lng thc v nguyn liu pht trin cng nghip, m bo cng nghip ho x hi ch ngha. Ngy 16-4-1962, Hi ngh ln th 7 Ban Chp hnh Trung ng ng Lao ng Vit Nam, kho III hp bn v pht trin cng nghip. Ch tch H Ch Minh ni: "Cng nghip v nng nghip l hai chn ca nn kinh t. Hai chn i kho v i u th tin bc s nhanh v nhanh chng i n mc ch. Th l thc hin lin minh cng nng xy dng ch ngha x hi, xy dng i sng m no sung sng cho nhn dn"1. Nng nghip tt, cng nghip tt, th xy dng tt ch ngha x hi min Bc, lm c s vng mnh cho s nghip u tranh thc hin ho bnh thng nht nc nh. Trong thi gian ny, Ch tch H Ch Minh c dp tr li thm Cao Bng (20-2-1961) v thm qu hng Ngh An (9-12-1961). Sau nhiu nm xa cch, Ngi xc ng v n cn thm hi b con, cn dn i ng cn b, ng vin, nhng ngi lnh o phi lun on kt, nht tr, phi ng tm hip lc chm lo n li ch ca nhn dn.
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 10, tr. 544 - 545.

230

Thng xuyn quan tm, chm sc n th h tr, nhng ch nhn tng lai ca nc nh, Ch tch H Ch Minh gi th cho thiu nin nhi ng ton quc nhn k nim 20 nm ngy thnh lp i Thiu nin tin phong (15-5-1961), cn dn cc chu thc hin tt 5 iu Bc dy. Ngi gi th cho cn b gio dc, hc sinh, sinh vin cc trng v cc lp b tc vn ho, nhn dp nm hc mi 1960-1961. Ngi gi th cho cc thy gio, hc sinh v quyt nh tng gii thng cho cc chu hc sinh gii nm hc 1962-1963 v mong nm hc 1963-1964 c nhiu hc sinh gii hn na. Ngi cng gi th v i thm mt s n v, c s, a phng c nhiu thnh tch trong lao ng sn xut, hc tp v cng tc, khen ngi cc vn ng vin t thnh tch cao trong i hi th dc th thao Th H Ni ln th nht; gp cc i biu ph n v d i hi ph n ton quc ln th III ti H Ni; thm Nh my c kh Duyn Hi Hi Phng; thm cc trng Chu Vn An, Trng i hc nhn dn Vit Nam, lp hc v lng ph Hng Than, H Ni. Ngi n thm v ni chuyn vi cn b, cng nhn Nh my bng n phch nc Rng ng, vi Hi ngh pht ng cuc vn ng "Nng cao thc trch nhim, tng cng qun l kinh t, ti chnh, ci tin k thut, chng tham lng ph quan liu", thm trin lm "Sng kin ci tin k thut hp l 231

ho sn xut" ton quc. Ti trin lm, Ngi thm khu vc trng by nhng sng kin v thnh tch ca cc ngnh gio dc, vn ho v y t. Ngy 26-7-1962, n thm Nh my s Hi Dng, Ngi ghi dng ch trn mt l hoa s: "Phi c gng, tin b". Ngy 1-9-1962, ti Hi ngh cn b min ni, Ngi ni v hai iu quan trng nht trong chnh sch ca ng v Chnh ph ta i vi min ni, l on kt dn tc v nng cao i sng ca ng bo. i sng nhn dn ngy cng c m no hn, mnh kho hn, vn ho cao hn, giao thng tin li hn, lm cho min ni tin kp min xui th nhim v ca ng bo min ni l phi "ra sc tng gia sn xut v thc hnh tit kim"1. D n u v di hnh thc no, Ch tch H Ch Minh cng lun lun ng vin nhn dn ta hy cng nhau on kt, c gng v n lc phn u xy dng ch ngha x hi. i vi s nghip u tranh gii phng min Nam, Ch tch H Ch Minh lun tin tng v khng nh s tt thng ca cch mng min Nam. Nhn r mi tng quan lc lng cch mng v phn cch mng trn phm vi ton th gii, thy r th tin cng ca ba dng thc cch mng trong thi i ngy nay, ng ta v Ch tch H Ch
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 10, tr. 610.

232

Minh khng nh quyt tm y mnh cuc u tranh v trang kt hp vi u tranh chnh tr tin ti gii phng min Nam 1. Nhn dn ta min Nam, di nh sng Ngh quyt Trung ng 15 (1-1959), Ngh quyt i hi ton quc ln th III (9-1960) ca ng, y mnh cuc u tranh chnh tr ng thi vi y mnh cuc u tranh v trang, tin cng ch trn c hai mt trn chnh tr v qun s v ginh c thng li ngy cng to ln. Thng 3-1961, cc lc lng v trang cch mng min Nam c hp nht li, thnh lp Qun gii phng min Nam Vit Nam. Ch tch H Ch Minh ngy m tp trung sc lc, tr tu ch o s nghip u tranh gii phng min Nam. Ngi ch trng c bit vic t chc chi vin cho cch mng min Nam. u thng 5-1961, Ngi tip ng ch Bng Vn Da t min Nam ra nhn nhim v li con tu m ng H Ch Minh trn bin, a v kh vo min Nam. Tip , Ngi tip ng ch V Bm, on trng on vn ti qun s 559 v cn dn: on phi lm tt, lm nhiu hn na, phi gi c b mt, bt ng, hon thnh tt nhim v tip sc cho cch mng min Nam. Ngi dnh cho ng bo min Nam nhng tnh cm thn thng nht. Ngi ni:
1

. Ch th ca B Chnh tr, ngy 31-1-1961.

233

Ngy no m cha ui c quc M ra khi min Nam nc ta, cha gii phng min Nam khi ch thng tr tn bo ca M - Dim, th nhn dn ta vn cha th n ngon, ng yn2. Ngi ti thm Trin lm tranh tng ca cc ho s iu khc min Nam tp kt min Bc. Ngy 20-10-1962, ln u tin on i biu Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ra thm min Bc, xc ng m hn Gio s Nguyn Vn Hiu, Ch tch H Ch Minh t tay ln ngc mnh v ni: "Hnh nh min Nam yu qu lun lun trong tri tim ti". Ngi tin rng vi tinh thn on kt, bn b, anh dng chin u v quyt thng ca nhn dn min Nam, vi nhng kinh nghim chin u trong gn 20 nm, c nhn dn yu chung ho bnh, chnh ngha trn th gii ng h, s nghip u tranh gii phng min Nam ca ng bo ta nht nh s thng li. Ti k hp th su, Quc hi kho II, ngy 8-5-1963, Ngi t chi nhn Hun chng Sao vng v ngh: Ch n ngy min Nam hon ton gii phng, T quc ho bnh thng nht, Bc Nam sum hp mt nh, Quc hi s cho php ng bo min Nam trao cho ti Hun ch2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 10, tr. 200.

234

ng cao qu. Nh vy th ton dn ta s sung sng, vui mng1. Di s lnh o, c v ca ng v Bc H, di ngn c on kt cu nc ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam, nhn dn ta min Nam ginh c nhng thng li to ln trong cuc u tranh kt hp chnh tr vi v trang, ni dy vi tin cng trn c ba vng chin lc, tin cng ch bng c ba mi: chnh tr, qun s v binh vn, ph v quc sch p chin lc ca chng, dn ti chin thng p Bc (1-1963), bo hiu s ph sn tt yu ca cuc chin tranh c bit ca M. Phong tro u tranh chnh tr trong cc th, nht l Si Gn, Hu, Nng cng ngy mt dng cao, y quc M vo tnh th tin thoi lng nan. tng cng hn na s on kt nht tr trong ton dn trc s e do leo thang chin tranh ca quc M, ngy 27-3-1964, Ch tch H Ch Minh triu tp v c bo co ti Hi ngh Chnh tr c bit ti H Ni. y l mt vn kin quan trng, nh gi, tng kt thnh tch 10 nm phn u ca nhn dn ta trong cng cuc xy dng ch ngha x hi, v nng nghip, cng nghip, vn ho, x hi min Bc v nhng chin thng oanh lit ca ng bo
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 62.

235

min Nam trong s nghip chng M, cu nc. Vi nhng thng li vang di ca qun v dn min Nam, cng nh cng mnh, cng mnh cng thng, Ngi khng nh: Min Nam tht xng vi danh hiu "Thnh ng ca T quc"1 v ku gi ng bo min Bc: "Mi ngi chng ta phi lm vic bng hai n p li cho ng bo min Nam rut tht"2. Nhng thng li v i ca cch mng Vit Nam trong vic thc hin hai nhim v chin lc xy dng ch ngha x hi min Bc v u tranh gii phng min Nam t 1954-1964, bt ngun t ng li ng n v sng to ca ng ta, ng li ging cao ngn c c lp dn tc v ch ngha x hi; bt ngun t s lnh o v ch o sng sut, nhy bn ca Ch tch H Ch Minh. III- Lnh o c nc quyt tm chng M, cu nc (1965 -1968) Ngy 5-8-1964, quc M m rng chin tranh ph hoi min Bc, t a qun vin chinh vo min Nam Vit Nam, Ch tch H Ch Minh
1

,2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 227.

236

tuyn b: "Ti mun ni vi d lun nhn dn nc M v ton th gii s cm phn ca ton th nhn dn Vit Nam trc nhng hnh ng xm lc c tnh ton t trc ca Chnh ph M i vi nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Ti cng mun ni ln ch ca ton th nhn dn Vit Nam, vi sc mnh c tng cng gp bi, quyt u tranh chng bn xm lc cho n thng li"1. V nu ln bin php duy nht gii quyt vn chin tranh Vit Nam, l: " quc M phi tn trng Hip nh Ginev, phi rt khi min Nam Vit Nam, phi chm dt ngay nhng cuc tin cng vo min Bc"2. Thc hin ng li ca ng, th hin trong cc Ngh quyt Hi ngh Trung ng ln th 11 v 12, Ch tch H Ch Minh lnh o nhn dn min Bc va sn xut, va chin u, nh thng chin tranh ph hoi ca gic M, ng thi ra sc hon thnh nhim v chi vin cho cch
. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 305. , 2, 3, 4. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 433, 434, 435, 431.
2 1

237

mng min Nam. Ti k hp th hai, Quc hi kho III, Ngi khng nh "Lc ny chng M, cu nc l nhim v thing ling nht ca mi ngi Vit Nam yu nc"2, ng thi ku gi "Tt c chng ta hy on kt nht tr triu ngi nh mt, quyt tm nh thng gic M xm lc!"3. Trc s xm phm trng trn ch quyn, c lp ca Vit Nam, ngy 10-4-1965, Ch tch H Ch Minh kch lit ln n quc M a hng trm my bay, hng chc tu chin lin tip n bn ph min Bc, phi trn b mt n cp ca chng4. Ngi tuyn b lp trng trc sau nh mt ca Chnh ph v nhn dn Vit Nam l: Kin quyt bo v nn c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca nc Vit Nam quc M phi tn trng Hip nh Ginev, phi rt khi min Nam Vit Nam, phi chm dt ngay nhng cuc tin cng vo min Bc. l bin php duy nht gii quyt vn chin tranh Vit Nam1. Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng ra nhng ch trng, ng li mi trong iu kin quc M leo thang trong cuc chin tranh cc b min Nam, tng cng nm bom ph
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 433.

238

hoi min Bc. Ngy 16-1-1966, ti Hi ngh cn b cao cp nghin cu Ngh quyt Hi ngh ln th 12 Ban Chp hnh Trung ng ng, kho III, Ngi ni r v phm vi, thi gian v phng hng kt thc chin tranh: "Chng ta phi ra sc c gng ginh cho c thng li quyt nh min Nam, bi v cuc chin tranh ny cn bn l min Nam. M thua min Nam tc l n thua, ta thng min Nam tc l ta thng" 1... Phi ginh thng li quyt nh trong mt thi gian, ta khng ni my nm, my thng, my ngy, nhng trong mt thi gian cng ngn cng tt. Cn min Nam phi tiu dit v ph tan c qun ngy, tiu dit c nhiu qun M, l ta ginh c thng li quyt nh. V khng nh ta nht nh thng v cuc khng chin ca ta l ton dn, thc s l cuc chin tranh nhn dn. Di s lnh o v ng vin ca Ch tch H Ch Minh, trong thi gian ny min Bc xut hin cc phong tro thi ua: "Mi ngi lm vic bng hai v min Nam rut tht", "Ba m ang", "Ba sn sng", Nghn vic tt, Tay cy, tay sng ... Cc phong tro thi ua yu nc
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 17-18.

239

 ng gp tch cc vo nhng thnh tch lao ng sn xut v chin u, gp phn chi vin cho min Nam. Ti k hp th ba, Quc hi kho III, ngy 22-41966, Ch tch H Ch Minh ku gi qun v dn ta y mnh s nghip khng chin chng M, cu nc n ton thng, ng thi ku gi nhn dn yu chung ho bnh th gii ng h v gip nhn dn Vit Nam chng quc M xm lc. Ngy 15-2-1965, Ngi v thm Cn Sn, huyn Ch Linh, tnh Hi Dng, ni th v anh hng dn tc Nguyn Tri. Ngi ngh tra ti y v xem rt k vn bia trong n th Nguyn Tri. y l cuc gp g ca hai nh chnh tr v qun s kit xut, hai nh th ln, hai nhn cch ln v hn tt c l tm lng v s nghip gii phng t nc v hnh phc ca nhn dn. nm st tnh hnh sn xut nng nghip, nhn dp nm mi 1967, Ngi v thm cn b v nhn dn tnh Thi Bnh. Ngi cho rng nhim v quan trng nht ca ton ng v ton dn ta lc ny l sn xut gii, chin u gii nh thng gic M xm lc v "Cc hp tc x nng nghip l i qun hu cn ca qun i chin u ngoi mt trn. V vy, nhim v ca cc hp tc x nng nghip, ca b con x vin, ca 240

cn b cng tc nng thn l rt quan trng"1. Ngy 2-1-1967, trong bui tip i biu cc n v anh hng, cc anh hng v chin s thi ua chng M, cu nc, Ngi ni: "Cc c, cc ch c tuyn dng l anh hng, phi nhn r rng vinh d l vinh d chung ca tp th, ch khng ch l ca ring tng ngi. Nu khng c ng, khng c nhn dn, khng c tp th th mi ngi khng tr thnh anh hng c. C anh hng l v c tp th anh hng. C tp th anh hng l v c nhn dn anh hng, dn tc anh hng, ng anh hng. S nghip anh hng ca nhn dn ta gn lin vi s nghip u tranh cch mng ca nhn dn th gii"2. Chin tranh ngy cng c lit, ngy 17-71966, qua ln sng ca i pht thanh Ting ni Vit Nam, Ch tch H Ch Minh c Li ku gi ng bo v chin s c nc. Ngi ni: "Chin tranh c th ko di 5 nm, 10 nm, 20 nm hoc lu hn na. H Ni, Hi Phng v mt s thnh ph, x nghip c th b tn ph, song nhn dn Vit
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 193.

241

Nam quyt khng s! Khng c g qu hn c lp, t do. n ngy thng li, nhn dn ta s xy dng li t nc ta ng hong hn, to p hn!"1. Ngi cng ch ra cch gii quyt cuc chin tranh Vit Nam: "M phi chm dt chin tranh xm lc Vit Nam, phi rt ht qun i M v ch hu ra khi Vit Nam th ho bnh s tr li ngay lp tc. Lp trng ca Vit Nam r rng: l 4 im ca Chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ho v 5 iu ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam - ngoi ra, khng c cch no khc!". Sau 4 nm chin u v cng anh dng, qun v dn min Bc anh hng ginh c thng li v vang: Bn ri hn 3.200 my bay, bn chy hng trm tu chin ln nh, nh thng cuc chin tranh ph hoi ca quc M trn min Bc nc ta2. y l mt thng li c ngha v cng quan trng, v ph v c m mu ca M l lm suy yu min Bc v gim st sc chi vin cho min Nam. Song Ch tch H Ch Minh lun lun cn dn nhn dn ta:
1

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.12, tr. 108, 406.

242

 quc M rt ngoan c v xo quyt. Chng ni ho bnh, thng lng nhng vn cha chu t b d tm xm lc ca chng. Hn mt triu qun M, qun ngy v qun ch hu cn ang hng ngy gy ra bit bao ti c d man i vi ng bo min Nam ta2. V vy, trong li ku gi c nc tin ln nh thng gic M xm lc, Ngi ch ra nhim v thing ling ca ton dn ta lc ny l: "Phi nng cao tinh thn quyt chin quyt thng, quyt tm gii phng min Nam, bo v min Bc, tin ti ho bnh thng nht T quc. H cn mt tn xm lc trn t nc ta, th ta cn phi tip tc chin u, qut sch n i" 2. ng vin tinh thn ca qun v dn ta, Ch tch H Ch Minh thng xuyn gi th, in khen ngi nhng thnh tch t c trong lao ng sn xut, hc tp, v chin u, v.v.. Ngi gi th khen cn b v nhn vin qun y c nhiu thnh tch trong vic cu cha thng, bnh binh cng nh trong vic gi gn sc kho b i; khen Tiu on 1 pho cao x Qun khu IV; khen qun v dn H Ni bn ri chic my bay M th 1.600; hp tc x Tn Phong, tnh Thi Bnh, hp tc x Nam Tin, tnh Ph Th t nng
2

, 2. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 407.

243

sut la cao... Ngi n thm v ni chuyn vi Hi ngh ngnh cng nghip nh, vi i hi thi ua "Nng sut cao, cht lng tt, tit kim nhiu" ton min Bc; d l khnh thnh Nh my dt 8-3, thm i hi "Ba sn sng" ca on Thanh nin lao ng cc c quan Trung ng, thm i hi nhng ngi xut sc trong phong tro "Ph n ba m ang" ca ph n H Ni; tip on i biu i hi n cng nhn cu ng, n v anh hng ca B Giao thng vn ti; tng hoa phong lan cho cc i biu n dn qun Qung Bnh v Vnh Linh. Quan tm n cng tc gio dc o to, nhn dp nm hc mi, ngy 16-10-1968, Bc H gi th cho cc cn b, c gio, thy gio, cng nhn vin, hc sinh, sinh vin. Trong th, Ngi cn dn: D kh khn n u cng phi thi ua dy tt v hc tt. Mc d chin tranh din ra rt c lit, nhng di s lnh o ca ng v Ch tch H Ch Minh, nhn dn min Bc thu c nhiu thng li trn cc mt trn kinh t, vn ho, gio dc, x hi gp phn quan trng vo cng cuc xy dng ch ngha x hi min Bc v chi vin cho cuc chin u chng M, cu nc min Nam. Ch tch H Ch Minh theo di tng tin thng trn ca qun v dn min Nam. Nhn dp k nim ln th nm ngy thnh lp Mt trn dn tc gii 244

phng min Nam Vit Nam (20-12-1965), Ngi gi in chc mng. Trong bc in, Ngi khen ngi nhng chin thng vang di Vn Tng, Plyme, Nng, Chu Lai, Bu Bng, Du Ting, Si Gn... v khng nh: "Qun v dn ta min Nam c kh nng nh bi hon ton cuc chin tranh xm lc ca quc M d chng a thm vo min Nam my chc vn qun na"1. Di s lnh o ca ng v Ch tch H Ch Minh, trc tip l Trung ng Cc min Nam, qun v dn min Nam lm tht bi cuc phn cng ma kh ln th nht (1965 -1966) v ph sn hon ton k hoch tm dit v bnh nh ca M trong ma kh 1966 -1967. Thng 12-1966, khi Phi on Thng trc ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ra thm H Ni, Ch tch H Ch Minh gp g v thm hi nhng ngi con u t ca min Nam, ng thi thn i gi li chc mng ng bo v chin s min Nam anh hng. Ngi gi th cho Lut s Nguyn Hu Th v cc v trong y ban Trung ng Mt trn dn tc gii phng min Nam, chc mng min Nam ginh thng li trong chin dch ng xun 1966 -1967, bi thng li
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 562.

245

"C ngha chin lc rt to ln v qun s v chnh tr trong cc cuc khng chin chng M, cu nc ca ton dn ta"1. Nhn dp Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam cng b Cng lnh, Ch tch H Ch Minh ni: on kt l sc mnh v ch ca chng ta. Sc mnh on kt ca nhn dn ta nht nh s nh thng gic M xm lc. Thng 9-1967, Ngi gi in mng i hi anh hng chin s thi ua v dng s cc lc lng v trang nhn dn gii phng min Nam ln th hai, khen ngi nhng thnh tch trong hn 20 nm chin u v cng anh dng, bn b, vt mi gian kh, hy sinh, quyt ginh li c lp, t do ca ng bo v chin s min Nam. Ngi vit: "i hi anh hng ln ny l i hi ca nhng ngi s nh thng chin tranh cc b ca chng, thc hin Cng lnh chnh tr ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam" 2. Cuc khng chin chng M, cu nc ca nhn dn ta cn gp nhiu kh khn, gian kh, nhng nht nh s nh thng gic M xm lc v b l tay sai, gii phng min Nam, bo v min Bc, tin ti thc hin ho bnh thng nht
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 269. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 292.

246

T quc. Ngy 28-12-1967, Ch tch H Ch Minh hp Hi ngh B Chnh tr Trung ng ng quyt nh ch trng m t Tng tin cng v ni dy Tt Mu Thn (1968). Sau Hi ngh, Ngi ch th cho cn b ch huy cc chin trng: K hoch phi tht t m. Hp ng phi tht khp. B mt phi tht tuyt i. Hnh ng phi tht kin quyt. Cn b phi tht gng mu. Nhng thng li to ln ca qun v dn min Nam lm ng bo c nc phn khi, t ho, bn b th gii vui mng. Trong nim vui , Ch tch H Ch Minh gi in mng v cn dn: "Thng li u xun ca qun v dn min Nam a cuc khng chin chng M, cu nc ca ton dn ta n mt tnh th mi rt c li! Khng c g cu vn ni s sp hon ton ca gic M v tay sai! Cng gn thng li, cng nhiu gian nan. Qun ch nh con th d n bc ng cng cng giy gia in cung, qun v dn ta cng phi tng cng on kt, kin tr chin u, nh mnh, nh lin tc, ginh nhiu thng li to ln hn na!"1.

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 332.

247

D tui cao, sc yu, nhng Ch tch H Ch Minh vn mong mun c mt ln c vo thm ng bo min Nam yu qu. Ngy 10-3-1968, Ngi gi th cho ng ch L Dun, ngh b tr Bc vo thm ng bo min Nam. Song v ch nh ph c lit, khng m bo an ton v sc kho yu nn nguyn vng vo thm min Nam ca Ngi khng th thc hin c. Ti H Ni, nh ti ng bo min Nam ang ngy m chin u, Ngi n thm Phi on i din thng trc ca Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam, tip cc on i biu min Nam ra thm min Bc, cc anh hng v chin s thi ua cc lc lng v trang gii phng min Nam, cc chu thiu nhi dng s min Nam, hi thm tnh hnh chin s v cuc sng ca ng bo v chin s. Tnh cm v s quan tm su sc ca Ch tch H Ch Minh, ca ng v ng bo min Bc l ngun sc mnh vt cht v tinh thn to ln, gp phn vo nhng chin cng vang di ca qun v dn min Nam. Thng li ca s nghip cch mng gn lin vi cng tc xy dng ng, xy dng cc t chc qun chng v o to, bi dng lp ngi k tc cch mng cho i sau. Trong nhng nm cui i, Ch tch H Ch Minh cng c bit quan 248

tm ch o cng vic quan trng ny, Ngi ni: Chng ta ginh c thng li to ln. Nhng mi ch l bc u trn con ng mun dm. S nghip cch mng cn lu di, gian kh. ng ta cn c trch nhim nng n i vi 30 triu ng bo c nc ta v phi tch cc gnh vc phn trch nhim ca mnh i vi s nghip cch mng th gii1. Ngi t ph bnh mt s cn b hnh nh cn mi lm cng tc hnh chnh, s v hn l nhiu tm sc xy dng con ngi, xy dng ng v cc t chc cch mng. Ch tch H Ch Minh dnh thi gian n thm v ni chuyn vi Hi ngh chnh hun do Trung ng triu tp (26-1-1965), Hi ngh tng kt 3 nm xy dng chi b v ng b c s bn tt (19-4-1966). Trong cc bi pht biu, Ngi cp nhiu n vn rt quan trng trong cng tc xy dng ng. Theo Ngi : ng phi mnh. ng mnh l do chi b tt. Chi b tt l do cc ng vin u tt2. Nhn dp k nim 39 nm ngy thnh lp ng, Ngi vit bi Nng cao o c cch mng,
1 2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 372. . H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 92.

249

qut sch ch ngha c nhn, ng bo Nhn dn, s 5409, ngy 3-2-1969, vch r nhng t hi ca ch ngha c nhn, nu bt nhng yu cu v o c cch mng m mi cn b, ng vin ta phi sut i rn luyn. Quan tm n cng tc xy dng ng, Ch tch H Ch Minh cng rt ch trng n cng tc gio dc thanh nin, nhm bi dng th h cch mng cho i sau. Ngi tham d nhiu hot ng ca thanh nin: Ni chuyn ti cc l k nim ngy thnh lp on, cc i hi thi ua, hi ngh mng cng, i hi thanh nin ba sn sng kp thi biu dng nhng tm gng anh hng, dng cm, sng to ca on vin thanh nin c nc trong s nghip chng M, cu nc. Ngi t tin tng vi mt th h thanh nin hng hi v kin cng, chng ta nht nh thnh cng trong s nghip bo v min Bc, gii phng min Nam, thng nht T quc. Ngi yu cu phi mnh dn giao vic cho nhng cn b tr c rn luyn, th thch. Cuc khng chin chng M, cu nc ca nhn dn ta xut hin nhiu tm gng ngi tt vic tt. gng ngi tt vic tt ngy cng nhn ln trong x hi, trong lao ng sn xut, chin u v hc tp, u thng 6-1968, Ch tch H Ch Minh lm vic vi mt s ng ch cn b Ban Tuyn hun Trung ng ng v vic 250

xut bn sch Ngi tt, vic tt. Theo Bc, cn c nhng phn thng khuyn khch, ng vin, c v mi ngi hng hi lm trn nhim v v "Ly gng ngi tt, vic tt hng ngy gio dc ln nhau l mt trong nhng cch tt nht xy dng ng, xy dng cc t chc cch mng, xy dng con ngi mi, cuc sng mi"1. IV- Tng cng v m rng on kt quc t, tranh th s ng h v gip ca nhn dn th gii i vi cuc u tranh chnh ngha ca nhn dn Vit Nam Ch trng ca Vit Nam Dn ch Cng ho i vi tt c cc nc trn th gii l mong mun duy tr tnh hu ngh v thnh tht hp tc trn c s bnh ng v tng tr. Ch tch H Ch Minh cng b chnh sch ngoi giao ca Nh nc ta l: "Sn sng t mi quan h thn thin hp tc vi bt c mt nc no trn nguyn tc: tn trng s hon chnh v ch quyn v lnh th ca nhau, khng xm phm ln nhau, khng can thip ni tr ca nhau, bnh ng cng c li v chung
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.12, tr. 558.

251

sng ho bnh"2. S hp tc s c li cho c i bn v c li chung cho cng cuc ho bnh ton th gii. Trn tinh thn chp hnh nghim chnh Hip nh Ginev, ngy 12-8-1954, Ch tch H Ch Minh tip i biu cc nc n , Ba Lan v Canaa, trong y ban gim st v kim sot quc t thi hnh Hip nh Ginev v ng Dng. T nm 1955 n 1957, hot ng i ngoi ca Nh nc ta v Ch tch H Ch Minh tp trung vo cc hng nh sau: u tranh i i phng phi trit thi hnh Hip nh Ginev 1954 v ng Dng; tng cng tnh hu ngh vi cc nc lng ging v cc nc x hi ch ngha anh em; gp phn cng c ho bnh chu v trn ton th gii. i vi M, Ch tch H Ch Minh yu cu M phi tn trng v thc hin nghim chnh Hip nh Ginev. i vi nc Php, mun lp nhng mi quan h kinh t v vn ho trn c s bnh ng, hai bn u c li, cng tc thng thn v tin cy ln nhau. i vi cc nc trong khu vc, c bit hai nc Lo v Campuchia, Ch tch H Ch Minh lun lun nhn mnh ti ngha quan trng ca tnh on kt quc t gia nhn dn ba nc ng Dng trong cuc u tranh gii phng dn tc cng nh trong xy dng t nc, ph hp
2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 8, tr. 5.

252

vi iu kin ca mi nc. tng cng v m rng cc hot ng i ngoi nhm tranh th s ng h v vin tr ca bn b quc t vi cng cuc khi phc, ci to kinh t, vn ho min Bc, vi s nghip u tranh chnh ngha ca ng bo min Nam, thng nht nc nh, ngy 22-6-1955, Ch tch H Ch Minh dn u on i biu ng v Chnh ph Vit Nam ln ng i thm cc nc Lin X, Trung Quc v Mng C; thng 7-1957, thm 9 nc trong h thng x hi ch ngha: Cng ho Dn ch Nhn dn Triu Tin, Tip Khc, Ba Lan, Cng ho dn ch c, Hunggari, Nam T, Anbani, Bungari v Rumani; thng 2-1958, thm cc nc Mianma, n v Innxia. Thng 11-1960, Ch tch H Ch Minh dn u on i biu ng v Chnh ph Vit Nam sang d L k nim ln th 43 Cch mng Thng Mi Nga. Sau d v k Tuyn b chung ti Hi ngh i biu 81 ng Cng sn v cng nhn quc t hp Mtxcva. Nhng hot ng ngoi giao ca Ngi, c bit trong vic gp phn gim bt s cng thng, bt ho gia Lin X v Trung Quc, lm tng cng tnh on kt quc t, s thng nht gia cc ng Cng sn v cng nhn cc nc anh em. Ch tch H Ch Minh n tip mt s nguyn th ca cc nc sang thm Vit Nam: Ch tch K. E. Vrsilp - Lin X (5-1957), Tng thng 253

Praxat - n (2-1959), Ch tch Htghi Lsi Anbani (6-1960), Tng thng Xcu Tur - Ghin (91960)... Ngi tip cc on i biu quc t sang thm v lm vic ti Vit Nam: on i biu Thanh nin Dn ch th gii (23-10-1956), on Thng mi Ai Cp (1-1-1958), on i biu ng Cng sn Php (8-1-1958), on i biu Cng on Thi Lan (11-1-1958), on i biu Ghin v Knia (22-3-1959), on i biu ph n Tuynidi v Angiri (8-1959). Ngi tip b Idaben Blum, y vin Ch tch on Hi ng ho bnh th gii (22-9-1959); on i biu Thanh nin Camrun (16-1-1960), v.v.. Ngi tr li phng vn mt s nh bo nc ngoi: cc ng L. Hanxen ch bt Hng U.P. ca M khu vc chu (26-12-1955), nh bo Nht Sira Isi Bn v tnh hnh Vit Nam, v quan h ca Vit Nam vi cc nc trn th gii (5-10-1959)... Ngi tip ng Uyliam Ubi - Ngh s Quc hi Cng ng Anh; tip on i biu Vin Hn lm khoa hc Ba Lan v Tip Khc sang Vit Nam k k hoch hp tc khoa hc gia Vit Nam - Ba Lan v Vit Nam Tip Khc. Ngi gi th cho cc c nhn, tp th, cc t chc quc t v cc nc: in chc mng nhn dp k nim ngy tuyn b c lp ca Lin bang Min in; in gi y ban lin hip sinh vin cc nc - Phi; in mng i hi ln th XX 254

ca ng Cng sn Lin X; in gi Tng thng Php Rn Cty, yu cu hu b n t hnh ch Giamila, ngi n thanh nin yu nc Angiri; in mng nc Cng ho Ghin thnh lp; in gi Hi ngh chng vic Chnh ph Php nh th bom nguyn t Xahara; in mng nhn dp k nim 40 nm ngy thnh lp ng Cng sn Php; on i biu Lin hip Cng on th gii v cc t chc cng on cc nc x hi ch ngha n Vit Nam d i hi Cng on ln th II ca Vit Nam, on i biu Vng quc Lo, on i biu ng Cng sn Angiri Ngi gi th cho thiu nhi Trung Quc, cm n thanh thiu nhi v nhn dn Trung Quc ng h cuc u tranh chng M ca nhn dn v thiu nhi Vit Nam. Ngi gi th cho hai ng Bengiamin Xpc v Xtiut Hug, cm n lc lng dn ch M ng h cuc u tranh ca nhn dn Vit Nam. Ngi tin tng vo ch chin u v nim tin thng li ca nhn dn Vit Nam trong cuc khng chin chng M, cu nc, mc d phi chu nhiu tn tht, hy sinh. Ngy 23-10-1963, Ngi c li cho mng cc on i biu Cng on quc t sang d Hi ngh ca y ban cng on quc t on kt vi lao ng v nhn dn min Nam Vit Nam trong cuc khng chin chng M, cu nc. Hi ngh thng qua nhng ngh quyt thit thc 255

 ng h cuc u tranh chnh ngha ca nhn dn min Nam Vit Nam c v tinh thn v vt cht. Ti Hi ngh quc t on kt vi nhn dn Vit Nam chng M v bo v ho bnh (t ngy 25 n 29-11-1964), Ngi cho rng cuc khng chin chng M, cu nc ca nhn dn Vit Nam c nhn dn th gii ng tnh v ng h, v: "Mi thng li ca nhn dn th gii l mt thng li ca nhn dn Vit Nam. V mi thng li ca nhn dn Vit Nam cng l mt thng li ca nhn dn th gii1. i vi Lin X, Ch tch H Ch Minh hoan nghnh nhng ch trng tch cc ca Lin X trong vic ng h v vin tr cho Vit Nam chng M. Ngi ch o vic mi v n tip thn tnh nhiu on i biu cao cp ca ng v Nh nc Lin X sang thm nc ta. Do nhng ng gp ca Ngi vo vic cng c v tng cng tnh hu ngh v i vi Lin X, nhn dp k nim 50 nm Cch mng x hi ch ngha Thng Mi, on Ch tch Xvit ti cao Lin X quyt nh tng Ngi Hun chng Lnin, hun chng cao qu nht ca Lin X. Ngi gi in cm n v xin tm hon vic nhn phn thng cc k cao qu y:
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 11, tr. 344.

256

n ngy nhn dn chng ti nh ui c bn quc M xm lc, gii phng hon ton t nc Vit Nam, ti s i biu cho ton th ng bo ti, trn trng v vui mng lnh ly Hun chng mang tn Lnin v i2. Nhn dp k nim 50 nm Cch mng Thng Mi Nga (1917-1967), Ngi vit bi Cch mng Thng Mi v i m ra con ng gii phng cho cc dn tc, ng trn bo S tht (Prava), Lin X, by t lng bit n su sc ca nhn dn Vit Nam vi Cch mng Thng Mi Nga v i, s gip to ln ca nhn dn Lin X trong cuc u tranh v c lp v thng nht T quc ca nhn dn ta. V quan h vi Trung Quc, Ngi nhiu ln sang thm v ngh ngi ti Trung Quc cm n v s gip to ln v cng c hn na mi quan h hu ngh, on kt Vit - Trung. Nhn k nim 40 nm ngy thnh lp ng Cng sn Trung Quc (1-7-19211-7-1961), Ngi vit bi: Cch mng Trung Quc v cch mng Vit Nam , nu ln mi quan h gn b gia cch mng v nhn dn hai nc Vit - Trung. Ngi ng h phong tro u tranh gii phng dn tc, ng h cc cuc khng chin bo v c
2

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 312-313.

257

lp, ch quyn dn tc v ln n cc hnh ng can thip, xm lc ca ch ngha quc: ng h i vi cuc u tranh chnh ngha ca nhn dn cc nc Arp chng li cuc xm lc ca Ixraen; ng h cuc u tranh v c lp ca nhn dn Cngg v nhn dn minch; ng h phong tro on kt ca nhn dn - Phi chng ch ngha quc, ch ngha thc dn c v mi. Cng vi nhng hot ng trn, Ch tch H Ch Minh ch o nhiu hot ng ca ng v Nh nc ta nhm xy dng mi quan h rng ri vi nhiu quc gia, nhiu t chc quc t, nhiu nhn s, tr thc, chnh khch, nh vn ho c tn tui hnh thnh mt mt trn nhn dn th gii ng h nhn dn ta chng quc M xm lc. Nhn dp nm mi 1966, Ngi gi li chc u nm n nhn dn M, cm n nhn dn M u tranh i Chnh ph M chm dt chin tranh xm lc Vit Nam v nu r: Nhn dn Vit Nam rt qu trng tnh hu ngh vi nhn dn M v i ang tip tc nhng truyn thng ca Hoa Thnh n v Lincn u tranh cho c lp dn tc v dn ch. Ngy 24-1-1966, trong th gi cc v ng u cc nc x hi ch ngha, cc nc lin quan ti Hip nh Ginev nm 1954 v Vit Nam, cc nc 258

dn tc ch ngha v nhiu nc khc quan tm n tnh hnh Vit Nam, Ch tch H Ch Minh ni v tnh hnh nghim trng do quc M gy ra min Nam Vit Nam, Lo v Campuchia. Ngi cc lc phn i nhng ti c man r ca quc M gy ra min Nam v khn thit yu cu cc chnh ph v nhn dn yu chung ho bnh ton th gii hy kin quyt chn tay bn ti phm chin tranh M. Mt ln na, Ngi khng nh: Ngy no cn i qun xm lc M trn t nc chng ti, th nhn dn chng ti kin quyt chin u chng li chng. Nhng hot ng ngoi giao ca Ch tch H Ch Minh gp phn khng nh lp trng v thin ch ca ng, Nh nc ta trong vic gii quyt vn Vit Nam v cuc chin tranh xm lc ca quc M Vit Nam. ng thi cng khng nh nim tin, ch quyt tm nh thng gic M ca nhn dn Vit Nam v mc tiu: ho bnh, thng nht, c lp dn tc, dn ch v gp phn vo s nghip cch mng ca nhn dn th gii, gp phn lm tng uy tn ca Vit Nam trn trng quc t. Nhng hot ng gp phn nu cao thin ch ho bnh, chnh sch lng ging thn thin ca Vit Nam, nng cao a v v uy tn ca Vit Nam trn trng quc t, ng thi gp phn tranh th s ng tnh v ng h rng ri ca nhn dn cc 259

nc trn th gii i vi cuc u tranh chnh ngha ca nhn dn ta, lm cho nhn dn th gii hiu hn v nhng au thng, mt mt m cuc chin tranh quc M gy ra min Nam Vit Nam. S on kt, ng tnh v ng h ca nhn dn th gii vi nhn dn Vit Nam gp phn vo thng li to ln ca nhn dn min Nam Vit Nam trong cuc u tranh chng xm lc. Thay mt nhn dn Vit Nam v chnh ph Vit Nam, Ngi gi li cm n su sc n nhn dn v chnh ph cc nc anh em. Trong 15 nm ng u s nghip chng M, cu nc v xy dng ch ngha x hi min Bc, Ch tch H Ch Minh cng Trung ng ng sng sut ra ng li ng cho cch mng Vit Nam, cng mt lc thc hin hai nhim v cch mng: a min Bc tin ln ch ngha x hi v u tranh thc hin thng nht nc nh. Cuc chin u chng M, cu nc ca nhn dn ta chng li cuc chin tranh xm lc ca M min Nam v chin tranh ph hoi ca chng min Bc l mt cuc ng u lch s. Trong cuc chin u gay go v c lit y, Ch tch H Ch Minh x l ti tnh, sng to mi quan h gia hai nhim v chin lc ca hai min; mi quan h gia dn tc v thi i. Ngi ch trng nhng nhn t m bo thc hin thng li hai nhim v y: Xy dng ng, Nh nc vng 260

mnh, xy dng khi on kt ton dn, ng vin nhn dn ta thi ua yu nc, ng thi tng cng on kt quc t, tranh th s ng tnh, ng h v gip ca bn b khp nm chu a cuc u tranh ca nhn dn ta i t thng li ny n thng li khc, nng a v v uy tn ca dn tc ta ln mt tm cao mi. D k ch cn rt ngoan c, d nhn dn ta cn phi vt qua nhiu kh khn, gian kh, nhng nhn dn ta nht nh s thng li hon ton. V- Nhng ngy cui i v bn Di chc lch s Trong nhng nm cui i, tuy tui cao, sc kho c gim, Ch tch H Ch Minh vn rt sng sut, vn c gng lm vic, vn cng Trung ng ng v Chnh ph lnh o nhn dn ta y mnh cuc khng chin chng M, cu nc v xy dng ch ngha x hi. Nhng sang nm 1969, sc kho ca Ngi st km nhiu, nhng Ngi vn tranh th qu thi gian ang t dn i lm vic, gp g, i thm cn b, nhn dn v chin s. Mng Xun 1969, Ch tch H Ch Minh gi th chc mng ng bo v chin s c nc. Th chc mng nm mi ca Bc mang li cho nhn dn ta nim tin tt thng vo cuc khng chin chng M, cu nc: 261

"Nm qua thng li v vang, Nm nay tin tuyn chc cng thng to. V c lp, v t do, nh cho M ct, nh cho ngy nho. Tin ln! Chin s, ng bo, Bc - Nam sum hp, Xun no vui hn!" 1. m 30 Tt nm 1969, ti Ph Ch tch, Ngi cng cc ng ch phc v v bo v vui vn ngh. Nhn dp nm mi 1969, Ch tch H Ch Minh gp g cc chu thiu nhi dng s min Nam ra thm min Bc; tip cc gia nh c cng vi cch mng; thm v chc Tt n v b i Phng khng khng qun v trng cy a i Vt Li, Ba V, H Ty, cy a cui cng Ngi li cho i sau. Ngy 27-4-1969, Ch tch H Ch Minh i b phiu bu c hi ng nhn dn khu ph Ba nh, H Ni. Ngi gp i biu cc n v anh hng, cc n v quyt thng v chin s thi ua Khu IV; tip cc anh hng v dng s min Nam. Nhng ngy thng 5 lch s, Ngi gp g cc cn b cao cp ton qun. Ngy 22-5-1969, Ch tch H Ch Minh tham d Hi ngh ton th Ban Chp hnh Trung ng ng bn v tnh hnh v nhim v mi. Ngy 19-5-1969, Ngi gi th cho cc chu
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t. 12, tr. 426.

262

thiu nin hp tc x Mng non thn Ph Mn, x Hm Sn, huyn Yn Phong, tnh H Bc, khen ngi thnh tch chm sc tru b, gip thit thc hp tc x. Nhn ngy Quc t thiu nhi, ti Ph Ch tch, Ngi gp g cc chu thiu nhi v xem cc chu hc sinh lp 1 Nhc vin H Ni biu din ngh thut. Bi vit Nng cao trch nhim chm sc v gio dc thiu nin, nhi ng, ng bo Nhn dn, ngy 1-6-1969, nhc nh trch nhim ca ton x hi trong vic chm sc v gio dc thiu nin, nhi ng, nhng th h tng lai ca nc nh l bi bo cui cng Bc vit cho thiu nhi trc lc i xa. Ngy 12-6-1969, Ch tch H Ch Minh chc mng Phi on i din Mt trn dn tc gii phng min Nam Vit Nam ti H Ni nhn dp thnh lp Chnh ph Cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit Nam. Gia lc nhn dn ta c hai min Nam Bc ang ginh c nhng thng li to ln trong s nghip khng chin chng M, cu nc v xy dng ch ngha x hi th Ch tch H Ch Minh mun vn knh yu lm bnh. Thng 8-1969, sc kho ca Bc gim st nhiu. Chiu ngy 12-8, sau khi n thm Phi on ta t Hi ngh Pari v, trn ng v Ngi b cm lnh. T ngy 18-8, theo ngh ca bc s, Ngi khng lm vic nh sn na m chuyn xung cn nh nh, xy nm 1967, pha sau nh sn. Hng ngy Ngi vn 263

theo di tin tc v bo ch u n. Tra ngy 25-8, Ngi nghe din ca v iu l hp tc x nng nghip qua i pht thanh ting ni Vit Nam. Cng ngy, Ngi tip v chng i tng V Nguyn Gip ti thm. T lc Ngi lm bnh, Trung ng ng tp trung mi kh nng v phng tin sn sc sc kho ca Ngi. Mt tp th gio s v bc s y khoa gii ngy m tc trc bn ging bnh sn sc, chy cha cho Ngi. Nhng do tui cao bnh nng, Ch tch H Ch Minh qua i lc 9h 47 pht, ngy 2-9-1969, ti H Ni, th 79 tui. Trc lc i xa, Ch tch H Ch Minh li cho ton ng, ton dn v ton qun ta bn Di chc m Ngi bt u vit ngy 10-5-1965, khi cn rt minh mn. Vo dp sinh nht cc nm 1966, 1967, 1968 v 1969, Ngi u dnh thi gian xem li, sa cha v b sung vo bn Di chc. Nm 1966, Ngi b sung thm mt cu vo phn ni v ng: "Phi c tnh ng ch thng yu ln nhau". Nm 1967, Ngi xem li, nhng khng b sung g. Nm 1968, Ngi b sung thm 6 trang vit tay, gm mt s on ni V vic ring, v mt s cng vic cn lm sau khi cuc khng chin chng M, cu nc ca nhn dn ta hon ton thng li. Ngy 10-5-1969, Ngi xem v vit li ton b 264

phn m u Di chc, gm mt trang vit tay. Bn Di chc thing ling c hon tt v i vo lch s t y. Di chc ca Bc l nhng li cn dn tm huyt cui cng i vi ng ta v nhn dn ta. M u bn Di chc Bc vit: "Cuc chng M, cu nc ca nhn dn ta d phi kinh qua gian kh, hy sinh nhiu hn na, song nht nh thng li hon ton. l mt iu chc chn". Sau l nhng li cn dn ca Ngi i vi ng: "ng ta l mt ng cm quyn. Mi ng vin v cn b phi tht s thm nhun o c cch mng, tht s cn kim lim chnh, ch cng v t. Phi gi gn ng ta tht trong sch, phi xng ng l ngi lnh o, l ngi y t tht trung thnh ca nhn dn". "ng cn phi c k hoch tht tt pht trin kinh t v vn ho, nhm khng ngng nng cao i sng ca nhn dn". Vi on vin v thanh nin: "ng cn phi chm lo gio dc o c cch mng cho h, o to h thnh 265

nhng ngi tha k xy dng ch ngha x hi va "hng" va "chuyn". Bi dng th h cch mng cho i sau l mt vic rt quan trng v rt cn thit". V phong tro cng sn th gii, Ngi mong rng: "ng ta s ra sc hot ng, gp phn c lc vo vic khi phc li khi on kt gia cc ng anh em trn nn tng ch ngha Mc - Lnin v ch ngha quc t v sn, c l, c tnh". Di chc l mt vn kin lch s v gi, kt tinh trong c tinh hoa t tng, o c v tm hn cao p ca mt v nhn him c sut i phn u hy sinh v T quc v nhn loi. Di chc cn phn nh mt tm hn, o c cao c v tnh thng yu bao la ca Ngi i vi nhn dn ta v bn b quc t, ca mt con ngi m: "Sut i ti ht lng ht sc phc v T quc, phc v cch mng, phc v nhn dn. Nay d phi t bit th gii ny, ti khng c iu g phi hi hn, ch tic l tic rng khng c phc v lu hn na, nhiu hn na". V iu mong mun cui cng ca Ngi l: 266

"Ton ng, ton dn ta on kt phn u, xy dng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh, v gp phn xng ng vo s nghip cch mng th gii"1. Ngy 9-9-1969, ti H Ni, L truy iu Ch tch H Ch Minh din ra rt trng th. ng ch L Dun thay mt Ban Chp hnh Trung ng ng c iu vn. iu vn khi qut ton b s nghip v i ca Ch tch H Ch Minh hn 60 nm, t bui thiu nin cho n pht cui cng, Ngi cng hin trn i mnh cho s nghip cch mng ca nhn dn Vit Nam v nhn dn th gii. D i xa, nhng t tng, ng li ch o ca Ngi cng vi tnh thng yu bao la, s quan tm ca Ngi lun lun l ngun nh sng dn ng, c v, ng vin nhn dn ta trong s nghip xy dng ch ngha x hi v u tranh chng quc M, gii phng min Nam, thng nht t nc. ng nh iu vn ca Ban Chp hnh Trung ng ng khng nh: "H Ch tch qua i! Nhng Ngi li cho chng ta mt di sn v cng qu bu. l thi i H Ch Minh, thi i rc r nht trong lch s quang vinh ca
1

. H Ch Minh: Ton tp, Sd, t.12, tr. 509 - 512.

267

dn tc. l k nguyn c lp, t do ca T quc, k nguyn ch ngha x hi nc ta. Ton th dn tc Vit Nam ta mi mi ghi lng tc d cng n tri bin ca Ngi... H Ch tch qua i! Nhng Ngi lun dn dt chng ta. Chng ta vn cm thy c Ngi lun lun bn cnh. Bi v chng ta vn i theo con ng ca Ngi. Bi v Ngi vn sng mi vi non sng t nc, tn tui v hnh nh ca Ngi ngy cng khc su trong tri tim, khi c ca mi chng ta".

268

Chng VIII

Ch tch H Ch Minh sng mi

I- Thc hin Di chc ca Ch tch H Ch Minh Ch tch H Ch Minh i xa, nhng tri tim ca Ngi vn p trong hng ngn, hng triu tri tim nhn dn Vit Nam anh hng. Trc anh linh Ngi, thay mt ton th nhn dn Vit Nam, B th th nht Ban Chp hnh Trung ng ng Lao ng Vit Nam L Dun c li th th hin quyt tm ca nhn dn ta: "Ging cao mi mi ngn c c lp dn tc, quyt chin quyt thng gic M xm lc, gii phng min Nam, bo v min Bc, thng nht t nc tho lng mong c ca Ngi". Bin au thng thnh hnh ng cch mng, k tc s nghip ca Ngi, B Chnh tr Trung ng ng quyt nh m t sinh hot chnh tr Hc tp v lm theo Di chc ca Ch tch H Ch 269

Minh, vi mc ch lm cho mi ngi hiu su sc hn s nghip cch mng v i v hc tp tm gng o c Bc H. Ngy 6-3-1970, B Chnh tr Trung ng ng m cuc vn ng Nng cao cht lng ng vin v kt np ng vin lp H Ch Minh. Theo Ngh quyt ca Trung ng ng, t chc on Thanh nin Lao ng Vit Nam i tn thnh on Thanh nin Lao ng H Ch Minh (sau i hi IV ca ng i l on Thanh nin Cng sn H Ch Minh); i Thiu nin tin phong Vit Nam i thnh i Thiu nin tin phong H Ch Minh; i Nhi ng Vit Nam i thnh i Nhi ng H Ch Minh. c mang tn Ch tch H Ch Minh l nim vinh d ln lao, ng thi cng l trch nhim nng n ca th h tr Vit Nam: Pht huy sc mnh tui tr, n lc ht sc k tc s nghip cch mng m Ngi li, xng ng vi nim tin v k vng ca Bc i vi thanh thiu nin, nhi ng. Quyt tm thc hin mong c ln nht ca Bc l t nc thng nht, Nam - Bc sum hp mt nh, nhn dn Vit Nam on kt mt lng, thi ua nh thng gic M v b l tay sai, ph tan chin lc "Vit Nam ho chin tranh" ca quc M. Trc nhng tht bi trn chin trng v yu cu hp l ca ta, M buc phi ngi m phn Pari t thng 5-1968. Thng 12-1972, qun dn 270

min Bc p tan cuc tp kch chin lc bng my bay B.52 ca quc M vo H Ni, Hi Phng, lm nn trn "in Bin Ph trn khng" lng ly, buc M phi k Hip nh Pari ngy 27-1-1973, chm dt chin tranh xm lc, cam kt tn trng c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh th ca Vit Nam, rt qun khi min Nam Vit Nam. Tip n thng li ca cuc Tng tin cng v ni dy ma xun 1975 m nh cao l chin dch H Ch Minh gii phng hon ton min Nam, thng nht t nc. Ch tch H Ch Minh dnh c cuc i cho s nghip ginh c lp, thng nht nc nh. Lng mong c ca Ngi tr thnh hin thc. Sau thng li ma xun nm 1975, cch mng Vit Nam chuyn sang mt giai on mi: t nc hon ton c lp, thng nht, tin hnh xy dng ch ngha x hi trn c nc. Ngy 25-4-1976, nhn dn ta t Bc n Nam no nc cm l phiu bu c Quc hi chung ca c nc. Cuc Tng tuyn c thnh cng tt p. T ngy 24-6 n 3-7-1976, Quc hi thng nht hp k th nht ti Hi trng Ba nh, H Ni. Quc hi thng qua nhng vn kin quan trng v t chc v hot ng ca Nh nc ta nh: Ngh quyt xy dng Hin php, Ngh quyt i tn nc Vit Nam Dn ch Cng ho thnh n271

c Cng ho x hi ch ngha Vit Nam, quy nh Quc k, Quc huy, Quc ca, Th ca nc Vit Nam thng nht, i tn thnh ph Si Gn - Gia nh thnh Thnh ph H Ch Minh. Gia thng 12-1976, i hi i biu ton quc ln th IV ca ng hp ti Th H Ni. i hi tng kt, nh gi thng li ca cuc khng chin chng M, cu nc v i, gii phng min Nam, thng nht t nc, a c nc i ln ch ngha x hi, ch ra phng hng, nhim v trong k hoch 5 nm 1976 - 1980, tng kt cng tc xy dng ng, sa i iu l ng v quyt nh i tn ng Lao ng Vit Nam thnh ng Cng sn Vit Nam. II- Ch tch H Ch Minh sng mi Ch tch H Ch Minh qua i li cho ton ng v ton dn ta nim tic thng v hn. p ng nguyn vng ca ng bo c nc v cc ng ch trong ton ng, ngy 29-11-1969, B Chnh tr Trung ng ng quyt nh thc hin n mc tt nht nhim v gi gn lu di thi hi Ch tch H Ch Minh v xy dng Lng ca Ngi. Thc hin quyt nh , vi s gip tn tnh ca ng, Nh nc v nhn dn Lin X, ngy 29-8-1975, Lng Ch tch H Ch Minh c khnh thnh trn Qung trng Ba nh lch s. 272

Ngy 12-9-1977, B Chnh tr Trung ng ng ra quyt nh xy dng Bo tng H Ch Minh vi chc nng nghin cu v gio dc thng qua nhng di tch, nhng ti liu, hin vt lin quan ti cuc i v s nghip cch mng ca Ch tch H Ch Minh. Ngy 7-1-1978, B Chnh tr Trung ng ng ra Ngh quyt v vic xut bn hai b sch H Ch Minh: Tuyn tp v H Ch Minh: Ton tp. Ch tch H Ch Minh qua i, nhng Ngi i vo ci vnh hng nh l mt trong nhng anh hng v i nht trong lch s dn tc. Mi bc i ca nhn dn ta v ca ng ta trong 40 nm qua u gn lin vi cuc u tranh cch mng v cng si ni v p ca H Ch tch. Ton b hot ng ca Ngi cng vi s nghip ca nhn dn ta v ca ng ta l mt thin anh hng ca bt dit ca cch mng Vit Nam1. Ngi cng i vo lch s cch mng th gii nh l ngi khi xng cuc u tranh gii phng dn tc ca cc nc thuc a trong th k XX; ngi chin s kin cng ca phong tro cng sn
. L Dun: Di l c v vang ca ng, v c lp t do, v ch ngha x hi, tin ln ginh nhng thng li mi, Nxb. S tht, H Ni, tr. 35.
1

273

v cng nhn quc t; ngi chin s u tranh khng mt mi cho ho bnh, hu ngh v hp tc gia cc dn tc, mt danh nhn vn ho kit xut. S nghip v t tng H Ch Minh ngy cng thu ht s yu mn v knh trng ca nhn dn tin b trn th gii. Trong nhng nm gn y chn dung Ch tch H Ch Minh c ging cao khng nhng trong cc cuc biu tnh v ho bnh Vit Nam m cn xut hin trong cc cuc bi cng, hoc ti nhng cuc chim gi cc trng i hc v trong cc hot ng ca cng nhn, sinh vin v nhng nh hot ng cch mng lo thnh ca phong tro cng nhn, cng nh nhng ngi Thin Cha gio, t nhng ngi trong cc nghip on cho n cc nh hot ng v ho bnh. H Ch Minh tr thnh ngn c thng nht cho nhn dn thuc mi th h khc nhau c chnh sch chnh tr v quan im khc nhau nhng lin hip vi nhau bng s khm phc ch ngha anh hng ca Vit Nam v bng mi tnh on kt ca h vi Vit Nam1.
. Th gii ca ngi v thng tic H Ch tch, Nxb. S tht, H Ni, 1970, t. 3, tr. 66 - 67.
1

274

Ngy nay, tn tui ca Ch tch H Ch Minh tr nn quen thuc, gn gi v c knh trng i vi hng triu ngi trn th gii. Tn tui v s nghip ca Ngi c trn trng ghi vo cc b i bch khoa, cc b t in danh nhn li lc ca th gii. Tn ca Ngi c t cho nhiu cng trnh, trng hc, qung trng, i l, tu thu, v.v.. Mt s nc dng ph iu, tng i ca Ngi trn qung trng v cc ng ph ln. "Ch c t nhn vt lch s tr thnh mt b phn ca huyn thoi ngay t khi cn sng v r rng H Ch Minh l mt trong s . Ngi s c ghi nh khng phi ch l ngi gii phng cho T quc v nhn dn b h m cn l mt nh hin trit hin i mang mt vin cnh v hy vng mi cho nhng ngi ang u tranh khng khoan nhng loi b bt cng, bt bnh ng khi tri t ny" 1. ng ch Phien Caxtr ca ngi: "Cuc i ca H Ch Minh l mt tm gng sng chi nhng phm cht cch mng v nhn o cao c nht... ng ch H Ch Minh thuc lp nhng ng. K yu Hi tho quc t v Ch tch H Ch Minh, Nxb. Khoa hc x hi, H Ni, 1990, tr. 36 - 37.
1

275

i c bit m ci cht l mm mng ca s sng v l ngun c v i i bt dit"1. Nhng li nh gi cao ca cc nhn vt xut sc i din cho cc chu lc ni trn khng nh s bt t ca H Ch Minh trong tri tim nhn loi. Bi v Ch tch H Ch Minh l anh hng dn tc v i - ngi tm ra con ng gii phng cho dn tc Vit Nam, con ng cch mng v sn. Ngi sinh ra v ln ln trong mt giai on lch s y bin ng ca t nc - giai on cui th k XIX, u th k XX, bao cuc khi ngha u tranh anh dng, bt khut ginh c lp v thng nht T quc u ln lt tht bi. Phong tro cu nc ca nhn dn ta ng trc mt cuc khng hong su sc v ng li. Chnh lc , bng s mn cm chnh tr v qua tm hiu thc tin cch mng th gii, Ch tch H Ch Minh vt qua hn ch ca cc bc tin bi, Ngi sm n vi ch ngha Mc-Lnin v Cch mng Thng Mi; tm ra con ng cu nc cho cch mng Vit Nam. Cch mng v sn - l s kt hp ch ngha yu nc nng nn vi ch ngha quc t chn chnh, c lp dn tc gn lin vi ch
. Th gii ca ngi v thng tic H Ch tch, Sd, t.1, tr. 27.
1

276

ngha x hi, kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i. T , Ngi m ra bc ngot v i trong lch s cch mng Vit Nam, ng thi cng m ra con ng gii phng cho tt c cc dn tc b p bc trn th gii. Ch tch H Ch Minh l ngi u tin truyn b ch ngha Mc - Lnin vo phong tro cng nhn v phong tro yu nc Vit Nam. Ngi sng lp, lnh o v rn luyn ng Cng sn Vit Nam. Ngi nhn r s lnh o ng n ca ng l nhn t ch yu quyt nh mi thng li ca cch mng Vit Nam. T ngy ng ra i, Ngi lun chm lo tng bc trng thnh ca ng, rn luyn ng thnh i tin phong vng vng, sng sut ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca dn tc Vit Nam. Ch tch H Ch Minh sng lp Mt trn dn tc thng nht. l khi i on kt dn tc vng chc, to ra sc mnh v ch vt qua mi th thch kh khn, chin thng mi k th. Ngi nu ln lun im ni ting: "on kt, on kt, i on kt; Thnh cng, thnh cng, i thnh cng ". y chnh l t tng chin lc xuyn sut qu trnh cch mng Vit Nam. Mt trn l nhn t quan trng bo m cho mi thng li ca cch mng Vit Nam v gp phn vo s nghip cch mng th gii. 277

Ch tch H Ch Minh l ngi sng lp v rn luyn Qun i nhn dn Vit Nam thnh mt i qun cch mng "trung vi nc, hiu vi dn". T thc t hai cuc khng chin chng thc dn Php v quc M, Ngi gp phn cng vi ng ta nng ngh thut qun s truyn thng Vit Nam ln mt tm cao mi. Ch tch H Ch Minh l ngi khai sinh ra nc Vit Nam Dn ch Cng ho - Nh nc dn ch nhn dn u tin ng Nam chu , khng nh v tr ca Vit Nam trn bn th gii, a dn tc ta bc vo k nguyn mi, k nguyn c lp dn tc v t do, snh vai cng cc dn tc u tranh khng mt mi cho mt x hi cng bng, tin b, vn minh. Ch tch H Ch Minh l lnh t thin ti ca giai cp cng nhn v nhn dn Vit Nam, l ngi anh hng kit xut trong lch s dn tc ta. Cng lao to ln v s nghip v i ca Ngi gn lin vi lch s quang vinh ca ng ta, vi nhng trang ho hng nht trong cuc u tranh chng ngoi xm ca nhn dn ta. Ch tch H Ch Minh - Ngi anh hng dn tc v i, i vo lch s v sng mi vi mun i sau. Ch tch H Ch Minh l mt chin s quc t mu mc, thu chung, trong sng, c cng hin to ln vo s nghip gii phng cc dn tc b p bc, vo vic cng c phong tro cng sn 278

v cng nhn quc t, vo vic on kt cc lc lng v ho bnh, dn ch v tin b x hi. Ch tch H Ch Minh - Ngi khi xng phong tro u tranh chng ch ngha thc dn, ch ngha quc, gii phng cc dn tc thuc a, ginh c lp, t do. l mt s nghip nhn vn cao c. Bi gii phng con ngi khi thn phn n l, khi ci i, ci rt, ci dt l mt s nghip nhn vn c ngha cao c nht, l c m ngn i ca nhn loi. Ch tch H Ch Minh l ngi u tin a nh sng ch ngha Mc - Lnin vo Vit Nam, ly lm c s th gii quan v phng php lun cho vic xy dng nn vn ho mi Vit Nam. Ch tch H Ch Minh sm nhn thy vai tr v sc mnh ca vn ho, a vn ho vo chin lc pht trin ca t nc. Ngi a vn ho i su vo qun chng, m chin dch chng nn dt, pht ng phong tro xy dng i sng mi, xem thi quen v nhng truyn thng lc hu cng l mt loi k th, pht trin nhng thun phong, m tc mi trong nhn dn. Nm 1987, T chc Gio dc - Vn ho - Khoa hc ca Lin hp quc (UNESCO) ra ngh quyt tn vinh H Ch Minh l "Anh hng gii phng dn tc Vit Nam v nh vn ho kit xut". Ch tch H Ch Minh l mt biu tng 279

kit xut v quyt tm ca c mt dn tc, cng hin trn i mnh cho s nghip gii phng dn tc ca nhn dn Vit Nam, gp phn vo cuc u tranh chung ca cc dn tc v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi S ng gp quan trng v nhiu mt ca Ch tch H Ch Minh trong cc lnh vc vn ho, gio dc v ngh thut l kt tinh ca truyn thng vn ho hng ngn nm ca nhn dn Vit Nam v nhng t tng ca Ngi l hin thn ca nhng kht vng ca cc dn tc trong vic khng nh bn sc dn tc ca mnh v tiu biu cho vic thc y s hiu bit ln nhau1. Ch tch H Ch Minh - Ngi khng ch tp trung cao nht nhng chun mc o c ca con ngi Vit Nam trong thi i mi m Ngi cn ra nhng nguyn tc c bn xy dng mt nn o c mi nh hng cho s lnh o ca ng cng nh cho vic rn luyn ca mi ngi. l: Trung vi nc, hiu vi dn; yu thng con ngi; cn, kim, lim, chnh, ch cng v t; tinh thn quc t trong sng; ni i i vi lm, phi
. Hi tho quc t v Ch tch H Ch Minh, Sd, tr. 5-6.
1

280

nu gng v o c; Xy i i vi chng v phi tu dng o c sut i. Tm gng o c H Ch Minh ngy cng c ngha thi s to ln. Thc t t nc ang i hi phi xy dng nn o c Vit Nam ngang tm vi nhng yu cu ca giai on cch mng mi. T tng o c H Ch Minh vn soi sng cho ng v nhn dn ta hon thnh s nghip v vang . Cng cuc i mi ton din t nc c ra t i hi i biu ton quc ln th VI ca ng. i hi khng nh: ng ta phi nm vng bn cht cch mng v khoa hc ca ch ngha Mc - Lnin, k tha di sn qu bu v t tng v l lun cch mng ca Ch tch H Ch Minh. i hi i biu ton quc ln th VII ca ng (thng 6-1991) khng nh: "ng ly ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t tng, kim ch nam cho hnh ng". T sau i hi VII ca ng, cng tc nghin cu t tng H Ch Minh t c nhng kt qu quan trng; hot ng tuyn truyn gio dc t tng H Ch Minh c nhiu c gng, nh gp phn ng vin cc tng lp nhn dn sng, chin u, lao ng v hc tp theo gng Bc H v i. Bc sang th k XXI, t nc ta c nhiu vn hi ln, song cng ng trc nhng thch thc 281

khng nh vi din bin phc tp ca tnh hnh khu vc v th gii. i hi i biu ton quc ln th IX ca ng (thng 4-2001) mt ln na khng nh: T tng H Ch Minh l mt h thng quan im ton din v su sc v nhng vn c bn ca cch mng Vit Nam, l kt qu ca s vn dng v pht trin sng to ch ngha Mc - Lnin vo iu kin c th ca nc ta, k tha v pht trin cc gi tr truyn thng tt p ca dn tc, tip thu tinh hoa vn ho nhn loi. l t tng v gii phng dn tc, gii phng giai cp, gii phng con ngi; v c lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi, kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh thi i; v sc mnh ca nhn dn, ca khi i on kt dn tc. T tng H Ch Minh soi ng cho cuc u tranh ca nhn dn ta ginh thng li, l ti sn tinh thn to ln ca ng v dn tc ta. thc hin thng li nhim v ca cch mng Vit Nam trong thi k mi, cn thm nhun su sc, vn dng sng to nhng nguyn l v phng php lun ca ch ngha Mc - Lnin, t tng H Ch Minh trong tt c cc lnh vc ca i sng x hi, ngy 27-3-2003, Ban B th Trung ng 282

ra Ch th s 23 - CT/T v y mnh nghin cu tuyn truyn, gio dc t tng H Ch Minh trong tt c cn b, ng vin v cc tng lp nhn dn. Ngy 7-11-2006, B Chnh tr ban hnh Ch th s 06 - CT/T t chc cuc vn ng Hc tp v lm theo tm gng o c H Ch Minh. Di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam, t tng H Ch Minh tr thnh ngn c tt thng ca cch mng Vit Nam trong sut hn 70 nm qua v tip tc soi sng con ng chng ta tin ln xy dng mt nc Vit Nam ho bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh.

283

Mc lc
Trang 5 7

Li Nh xut bn Li Gii thiu Chng I Thi nin thiu (1890-1911) Chng II Tm ng cu nc (1911-1920) Chng III Chun b thnh lp ng cng sn vit Nam (1920 - 1930) Chng IV Lnh o phong tro cch mng (1930 -1945)

19

36

81

Chng V Lnh o ton dn Tng khi ngha, thnh lp nh nc Vit Nam dn ch cng ho (T thng 3 n thng 8 - 1945) 117 Chng VI Lnh o cuc khng chin, kin quc (1945 - 1954) 131 I- Bo v, cng c v xy dng Nh nc Vit Nam Dn ch Cng ho 131

284

II- Linh hn ca cuc khng chin chng thc dn Php 157 Chng VII Lnh o s nghip xy dng min Bc, u tranh gii phng min Nam, thng nht T quc (1954 -1969) 185 I- Lnh o cng cuc khi phc v ci to min Bc, u tranh i thi hnh Hip nh Ginev v chuyn hng cuc u tranh yu nc ca ng bo min Nam (1954 -1960) 185 II- Lnh o cng cuc xy dng ch ngha x hi min Bc v u tranh gii phng min Nam (1961 -1964) 210 III- Lnh o c nc quyt tm chng M, cu nc (1965 -1968) 217 IV- Tng cng v m rng on kt quc t, tranh th s ng h v gip ca nhn dn th gii i vi cuc u tranh chnh ngha ca nhn dn Vit Nam 230 V- Nhng ngy cui i v bn Di chc lch s 239 Chng VIII Ch tch H Ch Minh sng mi 247

I- Thc hin Di chc ca Ch tch H Ch Minh 247 II- Ch tch H Ch Minh sng mi 250

285

Chu trch nhim xut bn ts. nguyn duy hng Chu trch nhim ni dung PGS. TS. L vn yn Bin tp ni dung: Trnh by ba: Ch bn vi tnh: Sa bn in, c sch mu: TS. Lu trn lun nguyn phng mai nguyn th hng nam anh

M s: CTQG-2008

In cun, kh 13x20,5 cm, in ti Nxb. Chnh tr quc gia. S ng k k hoch xut bn: -2008/CXB/---/NXBCTQG. Quyt nh xut bn s: -Q/NXBCTQGST, ngy 2008. In xong v np lu chiu thng 4 nm 2008.

286