Antolatzaileak

Antolatzaile sail handi baten zerrenda de hemen segidakoa, bakoitzak testuan bete lezakeen antolaketa mota adierazita:

Hasiera
Hasteko... Hasteko esan dezadan... Lehenengo eta behin... Aztertuko dugun gaia... Idazki (hitzaldi) honen bidez... Idazki (hitzaldi) honen helburua... ...-z hitz egin behar dudalarik... Zerbait esate aldera... Batez ere... Egun hartan... Ezer baino lehen... Bazen behin... Lehen-lehenik... izona mundura baino lehen... !ena... hasi zen

Jarraipena
Honen ondoren,... Hariarekin "arraituz,... Era berean,... Bigarrenik,... Baita ere,... ero,... Hori(ek) horrela,... Hari beretik... Honen ostean,... Hau ikusi eta gero,... Hau ikusi ondoren,... Bigarrenez,... Honetaz gain,... Aurrera beharrez,... Horren haritik...

Bukaera
Bukatzeko (amaitzeko),... Laburbilduz,... #onklusio gisa,... Amai dezagun esanez... Azkenez (azkenik)... (Eta) Besterik gabe,... Honela (horrela, hala)... Laburtuz,... Hitz gut$itan,... Bukaeran... Honek zera erakusten digu... Horrenbestez...

Azkenik (zera):

Ordena
(Logikoa zein bestelakoa. Emendiozko lokailuek ere %untzio hau oso-osorik bete dezakete). Arestian (lehen, gorago) esan bezala... Ildo beretik,... Honako hau... Honekin batera,... Besteak beste,... Era berean,... Bigarrenik,... Ez hori bakarrik,... Baita ere,... Are gehiago,... (lehen) Esan bezala,... Beste batzuetan,... Horren ondoren,... Berriro ere,... isa berean,...

Arrazoiak
(Argudioak aditzera emateko) Bait-(e)nez gero -(e)la bide zeren eta Horregatik, Horrela, ba(da), -(e)lako -(e)la eta -(e)la zio behin eta berriro Beraz, -t(z)earren -t(z)eagatik -(e)la kausa &rezeski Hortaz

Aipamenak
(Iritzia emateko) Irakurri dugunez,... Badirudi..., -(e)la !irudienez,... '-(r)en arabera,... !akigunez,... ' -(e)la dirudi Antza denez, ' ' -(r)enesanetan,...

Askoren (batzuen) ustez, iritziz,...

!iotenez,...

Indartzea
Ai&atu bezala... Batez ere... Beste era batera esanda,... !akizuenez,... auzak horrela,... ' hain zuzen ere... Lehengo hariari "arraituz,... (ila bider esana dugun bezala,... Zehatzago esanda,... ainera,... Berez,... Ai&atu dugunez... Berriro esanda... Hobeto esanda, ' !akikezuenez,.. Hau az&imarratzeko,... Hori horrela delarik,... Esanak esan,... Are gehiago, #ontuan hartu... )robat,... Benetan...

Hierarkizazioa Batez ere uztien gainetik Baino gehiago Batik bat Ez bezala Ezer baino lehen ez ezik ere !enbora Lehen aur egun )rduan ero Antzina Egun batez (**I.) mendean )rain Hasieran Lehenengo egunean

++++++++,++++++++ Azkenik Behiala Halako batean Beranduago Laster )rain arte Behin (batean) -../an Lekutasuna Hemen, hor... Harantzago... Beste tokietan... 012-(r)en alboan behean 4rrutirago Atzean 3 aurrean... Atzeko aldean... 012-(e)tik gertu... Ideia berriak t$ertatzeko ainera,... Egia esan,... (odu berean,... Ez ezik... ere Are gehiago,... Bestetik,... Halaber,.... Eta Ez hori bakarrik,... Bestalde, Baita ... ere 012ere bai E$en&lutasuna (adibideak) Adibidez... #on&arazio baterako, Hori argitzeko, Alegia,... Eman dezagun... #onkretatuz gero Esate baterako !emagun Besteak beste Hau da 5entsa dezagun Esaterako #asu Ai&a dezadan Hots Besteen artean 5arekidetasuna Era berean Alde batetik Beste (kon&arazioan) Ezta... ere Bai012bai... Bezala Halaber Bestetik Bezain Baita012ere ++++++++6++++++++ !ela012dela Legez )robat Adina Lain (oduan Antzera #ontrastea (ideiak eta ekintzak kontra"artzeko Lokailuetan agertuko diren hautakari eta aurkaritzakoek %untzio bera dute !ena delarik ere Horren aurka Esanak esan Edozein modutan ere Hori horrela izanik ere Zernahi gisaz (ere),... Edozelan ere... Aurrekoaren kontrara... #ontuan hartu baina... !atorrena datorrela,... Hori gora-behera #ontuan izan bestetik 7olanahi ere oian 3

)nar&ena (ziurtasuna) Ez dago dudarik... )nartu behar da... 8eguraski... )nartuta dagoenez... 7ola ez9 Zer esanik ez... 7oski... Ziurrenez... Hala bada ere,... )nartzen denez... Egia da 012-(e)la !udarik gabe :akina... Ziurtasun eza 3 5robabilitatea !irudienez Agi danez Antza )men 3 ei Inondik ere It$ura denez It$uraz Badirudi 7onbait Esan daiteke Beharbada Agian )nenean (ere) !iotenez Baliteke Beharrizana !errigorrean Ezinbestean Ezinbestekoa da 7ahi eta nahi ez ++++++++;++++++++ Halabeharrez Beharrezkoa da Balorazioa Zorionez <amalez Es&ero dezagun Zorit$arrez Eskerrak012-(e)n Ez legoke gaizki )ndorioa 3konklusioa )ndoriozko eta kausazko lokailuek ere %untzio bera dute Esandakoaren arabera Laburki Hau guztia dela eta =untsean Argi dago, bada, Honen ondorioz Horren kasuaz (kariaz) Esanak esan )n litzateke Hau dela bide 012kontuan izanik... Hain zuzen ere... Hori dela medio... ++++++++>++++++++ #ontaketa da narrazioa, denbora-tarte "akin batean eta toki batean gertatzen diren ekintza erreal edo asmatuen kontaketa? bestela esanda, gertaerak ordenatzea, erakustea, azaltzea. Beti daude, bestalde, gertaera horiek kontatzen dituen norbait eta gertaera horietan &arte hartzen duten &ertsonaiak. Ardatza denbora da, eta ematen den in%ormazioa denborazko antolatzaileen gainean harilkatzen da nagusiki. Asmo komunikatiboak erabat baldintzatzen du kontaketa, bestalde. Asmoa in%ormatze soila bada, albistea, erreportajea, kronika eta gisako testu mota narratiboak daude? asmoa entretenitzea bada, aldiz, txistea, pasadizoa, balada, etab.? asmoa denbora-&asa estetikora lerratzen bada, ipuina, eleberra, etab.

2. Testu motak
Hona hemen egitura narratiboa gailen duten hainbat testu mota. aur egun nagusi den moldea prosa bada ere, antzinako testu narratibo gehienak olerki edo poesia modura egiten ziren. aur egun, lehenengo bi erabilera-eremutakoak (literaturakoak eta hedabideetakoak) dira testu ezagunenak askozaz. Liburu honetan, literatura-munduko testuei begira datoz emanda azal&enak batez ere.

Erabilera-eremua

<estu mota

Literatura

I&uina, eleberria, kondaira, biogra%@a, autobiogra%ia, e&ika, erromantzea, %abula edo alegia, &oema, antzezlana ... Albistea (berria, notizia), kronika, erre&orta"ea, dokumentala, iragarkia, komikia, marrazki bizidunak, albistegia (<B, irratia), %ilma, tele%ilma ... Akta, argiketa, aitor&ena, o%izio edo eskutitz o%iziala ... Eskutitza, egunerokoa, elkarrizketa edo solasaldietako kontakizunak, &ostala, telegrama, oharra, mandatua, gonbida&ena ... Buruketa alegia ... edo &roblema, historia-kontakizuna,

Hedabideak

Eremu soziala Eremu &ribatua

Eskola-eremua

3. Egitura
3.1. Literatura-narrazioa Literatura-narrazioetako egiturak oinarrizko urrats "akin batzuk ditu. <radizioan hiru urrats ai&atu izan dira: aurkezpena (markoa), korapiloa eta konpon idea. aur egun, eskema hori bost urratsetan zehaztea nahiago da. Batera nahiz bestera aritu, hurrengo orrialdeko eskeman ikus daitekeenez, eraketa berdintsuz daude antolaturik bi azterbideak. Hasierako egoera (aurkez&ena). Egoera egonkor bat dago. #ontaketako zenbait elementuren aurkez&ena egiten da: noiz gertatu, non, nor d(ir)en pertsonaia(k), eta egoeraren nondik norakoak. Arazoa. Hasierako egoera aldarazten duen edozein ekintza edo gertakari da. 5rotagonistari sortzen zaion kon&likazio batek narrazioaren orentabidea baldintzatzen du: kon&ondu behar den arazo bat, argitu behar den kontu bat, gainditu behar den ezbehar bat, ase nahi den desio bat lortzea ... Romeo eta Julietako orientabidea, esate baterako, (ontagu eta #a&ulet %amilien artean dagoen gorrotoak ezartzen duen traba gainditzea da arazoa, &rotagonisten maitasuna gailen atera dadin. Ekintza(k). Arazo edo kon&likazioak eragiten dituen gertakari eta ekintzen katea da. Hots, arazoari aurre egiteko, &ertsonaiek egiten dituzten ekintzen bilduma: zailtasunak, arriskuak, haserreak, ibilerak, hartzen dituzten erabaki berriak, etab. Bestela esanda: gertaeren segida. 7arrazioko zatirik luzeena izaten da gehienetan, eta gertaerarik gehienak "asotzen ditu. Ondorioa (erresoluzioa). Ekintzen errematea. arazoak sortutako ekintzei gailurra ematen diena. ertaera erabakigarri bat dago

Bukaerako egoera. Beste ego era egonkor batera iristen da kontaketa, hasieratik bestelakoa.

erreparatu I Albistearen kontaketaren egiturak triangelu alderantzikatu baten it$ura hartzen du: oinarrizko

datuak hasieran datoz, eta ondoren, bi, hirueta laugarren mailako gorabeherak, lehenengotik bukaerara "akin-minarenarabera egituratuta. #ontaketa literarioarenaren alderantzizkoa da.

Bost urratseko egitura hori ez da berdin agertzen narrazio-testu guztietan. Ipuin eta narrazio laburretan, molde tradizionalekoetan batez ere (ez hainbeste modernoetan), &auso horiek, ordena gorabehera, bere horretan ageri dira. Narrazio luzeetan -eleberrietan, kasu- erre&ikaria da. Hots, bukaerako egoera beste ka&itulu edo sekuentzia baten hasierako egoera da, kateaketa horren bidez testu narratiboak bere &rogresioan "arrai dezan. 8ekuentziaka edo ka&ituluka agertzeaz gain, ordea, bere osotasunean eskema horretara errenditzen da sarritan istorio luzea ere. 3.2. Heda ideetako narrazio-testua Hedabideetako narrazio-testuetako egitura bestelakoa da, eta egiturak ez dira hain erabakigarriak gehienetan. Hala ere, esan beharra dago albisteak oso berea duela egitura "akin bat: berriak elkarren segidan ematen dira garrantzitsuenetik arruntenera -titularra, leada (/ A deituriko teknikaz baliatuz (zer eta non, zergatik eta nola, zenbat eta noiz) eta gor&utza-. Erre&aratu triangeluen gra%ikoari.

!. Literatura-narrazioetako elementuak
!.1. "ontaketa-teknika 7arrazio-testu bat oso gut$itan agertzen da narrazio huts moduan, dena narrazionarrazio, 7arrazio-egitura ekintzak agertzen direnean erabiltzen da batez ere? deskribapena ere ia beti egoten da (&ertsonaiak eta tokiak marrazterakoan), baita elkarrizketa ere (&ertsonaiak elkarrekin ari direnean), edo bakarrizketa. !.2. Ekintza 7arrazioaren nondik norakoa da? egituraz aritu garenean ai&atu diren bost urratsen segida, alegia. 7arrazio motzetan ekintza bat izaten da, bakarra eta nagusia. Luzeetan, ordea, eleberri askotan gertatzen den bezala, ekintza bat izaten delarik ere nagusia, haren inguruan bigarren mailako beste batzuk ere ageri dira, nagusi hura osatu, argitu egiten dutenak. Ekintza, istorio, &asadizo horien multzoak osatzen du narrazioaren argumentua. !.3. #aia I&uinak edo eleberriak aditzera eman nahi duen mezua da? hots, narrazioko ekintzen az&ian autoreak ezkutatzen duen intentzioa. <estu guztietan bezala, narrazioetan istorioak gai "akin eta zehatz bat garatzen du, errealitatean edo %antasian iturri duena. 7arrazio onak, gainera, giza interesa duen gairen bat garatzen duo 7arrazio literarioak irakurlearen gozamenerako sortuak badira ere, horretaz a&arte, badute bestelako zereginik ere: egoera bat salatu, giza "okamolderen bat gorai&atu, &olemika sortu, "arraibide etiko batzuk eman, etab. !.!. Ikuspuntua $%okalizazioa & kontalari motak' Kontalariarena nork egiten duen adierazten du hitz horrek. Idazle eta kontalari bi kontze&tu eta errealitate direla ere kontuan hartu beharra dago. Izan daiteke kontalaria istoriotik kan&o egotea, eta orduan 6. &ertsonan datoz istorioak. Hartara: )ro"akile deritzona izan liteke kontalaria: &ertsonaien sentimenduak, haien "okaeren zergatiak, gertaeren nondik norako guztiak, deskriba&enak ... , den a

zehatz-mehatz ezagutzen duena da.

Lagunak ez, baina bera ona zen halere, ona? eta, oheratzerakoan besarkatuz, hitzemaiten zion amari: B oizago sartuko naiz biharC. Eta biharamunean et$erat ezin errerira. Bederatziak, hamarrak, 5elli ez ageri. B rinaz hilaraziko nauC, eta hor zegoen su&azterrean ama, arrosarioak eskuan, kan&oan $istuka eta marrumaka zebilelarik itsasoko haizea. 7oizbait hura ... 4rrats batzuen kraskak. B)i, 5elli, non hintzen orain arteDE (in zuen gizon gazteak amari min egitea? amaren min horrek nahasten zion ostatuko gozoa? baina ... baina ...
*abier !iharFe lratzeder, BI$torio barC (egokirua)

Beste batzuetan, kamera batek hartu eta eskainitako istorioak balira bezala ageri zaizkigu gertaerak, baina &ertsonaien ekintzak baino ez ditu ematen, inoiz ez haien intentzio, desio, barne-borroka eta horrelakorik. #ontalari ob"ektibo edo e(a)iorista deritzo horri.

8oineko urdinez uni%ormatutako neska batzuek autobus hori batetik banan-banan "aisten dihardute. 5laza rektangularra. I&ar aldeko et$e buruan harrizko lehoi eta bandera arrean ageri den erlo"ua. Bi gizon mangera beltz batekin azaltzen dira. (antal grisez "antzitako haur batzuk korrika hurbiltzen zaizkie iturria irekitzen dutenean ...
Gamon 8aizarbitoria, -HH metro

erta liteke istorio barruko kontalaria izatea ere. =ikzio edo kontaketako &ertsonaietako bat (edo batzuk) d(ir)a orduan kontalari, eta -. &ertsonan emana dator eskuarki. (olde hau, gaur egun, asko erabiltzen da barne-bakarrizketak eta antzerakoak &a&ereratzeko? baita idazki autobiogra%ikoetan-eta ere. 7arratzaile aktorea da. Zenbaitetan, ,. &ertsonaren teknika ere erabiltzen da, beste norbait &ertsonaia horri hitz egiten ari balitzaio bezalako sentsazioa emateko.

Asteak egun asko ditu eta bakoitzak bere izena duo 7ik ez dakizkit izen horiek denak, baina badakit asko direla. Astelehena ikastolara "oateko eguna da, eta gero egun asko daude eta azkenean ostirala dator. )stirala da asteko egunik &olitena. Arratsaldean antzerkia egiten dugu andereIoarekin eta oso onda &asatzen dugu. (oo.) )stiral gauetan ez dugu hain goiz "oan behar izaten ohera eta denbora gehiago daukagu "olasteko edo liburuak ikusteko. Horrelako ostiral gau batean, aitak ohera eraman ninduen eta nik. ..
<$iliku, #ati$a eta #roko

!.*. Lekua ertakariak non kokatzen diren esan nahi da? anbientazioa, alegia. Non hori izan daiteke: et$e barnekoa3kan&okoa, errealista3%antastikoa, ob"ektiboa3sub"ektiboa ... Ez dago esan beharrik non horretan deskriba&enak tarte handia duela. Hona no la aurkezten digun B. At$agak bere Obabakoaken Jillamedianarako ailegaera: 7eguko egun goibel batez heldu nintzen Jillamedianara. Eguerdirako, lainoa erabat beheratua zegoen, era aurreneko r$ukunketak egin eta leihotik begira "arri ninrzenean, herria oihal $uri$ka eta izoztu batekin bildua iruditu zitzaidan. Bildua, bestalde, baldar samar, agerian utziz haren zenbait zati: teilatu baten kantoia hemen, zumarraren gailur biluzia han, elizaren kan&andorre borobila erdirago. Errainu ilun, airean eskegita bezala, zari haiek lainoak berak baino hotz gehiago ernaten zidaten. ;./. !enbora Bereizketa batzuk egitea komeni da. Igorleak testua noiz erreal batean sortzen du, "akina:

orain, aurten, duela bost urte, *JII. mendean, etab. Noiz historiko hori narraziotik kanpoko errealitatea da, gu bizi garen errealitatea. Narrazioaren barruta so eginik, ordea, bestelako denbora batzuk ere ai&atu eta bereizi behar izaten dira: =ikzioaren denbora: %ikzioko gertakizunak noiz gertatzen diren, noiztik noiz arte. Esate baterako, &rotagonistaren "aiotzatik heriotzara artekoa? edo egun bakar batekoak, etab. 7arrazioaren denbora: narratzaileak noiz narratzen dituen? ekintza horiek iraganekoak, mementokoak ala etorkizunekoak diren harentzat. !enboraren tratamendu hori bi eratara ager daiteke: !enbora kronologikoa "arraituz: lehen, orain eta gero. Ekintzak nola gertatu, hala emano #ontaketa lineala deritzo horri: hasiera3ekintzak3bukaera. !enboran saltoak eginez, &olizia -eleberri eta %ilmetan hain erabilia den lashba!ka" ren (atzera salto) teknikaz baliatuz. BIn media resC has daiteke? alegia, erdi aldeko &untu batetik hasi eta hortik, aurreko eta ondorengo gertakizunak eman: erdialdea (gailurral3hasiera3bukaera. Erabat atzekoz aurrera: bukaera3hasiera3ekintzak. =ilm askoren testigantza dago. Baita, esate baterako, hain ezagunak diren G. :. 8ender-en Re#uiem por un !ampesino espa$ol edo arF@a (KrLuezen %eriotza iragarritako baten kronika edo &ien a$os de soledad' edo euskalliteraturan, Arr"el Lert$undiren %amaseigarrenean, aidanez edo Gamon 8aizarbitoriaren ()) metro* Esan gabe doa aditzak berak zer rol nabarmen duen narrazioetan: ezinbestekoa, denboraren erlazio-"okoak duen muntagatik. 7eurri bereko garrantzia dute, era berean, denborazko aditzondo edo adberbioek ere. ;.M. Erritmoa =ikzio-denbora laburra denean -egun bateko gorabeherak, adibidez- modu hedakorrez edo saretuan "okatu behar izaten da: deskri&zio asko, &ertsonaien arteko elkarrizketa ugari, barne-bakarrizketa, &ertsonaien "arreren azal&enak, etab. Era horretara, erritmo motela, geldoa, hartzen du narrazioak. =ikzioaren denbora zabala bada, aldiz -bizitza oso bat, esaterako-, gertaerak modu trinkoz kontatzera "otzen da, denbora luzeak motzean eman behar baitira: (&asarte-) eli&si asko, labur&enak, deskri&zio gut$i, etab. ;.N. 5ertsonaiak 7arrazio batean &ertsonaia guztiek ez dute garrantzi-maila bera. 5rotagonismoaren arabera, &ertsonaia nagusiak eta bigarren mailakoak izan ohi dira. 7agusien artean, &rotagonista(k) d(ir)a, alde batetik. Horren edo horien biran daude narrazioko gertakizun nagusiak. Antagonista(k) ere egon lite(z)ke. Istorioko arazo eta ekintzek kora&iloa sor dezaten, norbait agertu behar zaio &rotagonistari helburu eta asmoetan aurka egiten: hori$e da antagonista. Bigarren mailakoak laguntzaileak dira. 5rotagonistaren eta antagonistaren helburu kontra"arrietan bataren edo bestearen alde agertu ohi dira ekintzen matazan. Beste batzuk ere izan litezke: ai&amen hutsekoak edo 6. mailakoak, eleberrietan batik bato 7arrazioetako &ertsonaiak gizakiak, animaliak, gauzaki magikoak, etab. izan daitezke. ;... 7arrazioetako &oli%onia 7arrazio batean, abesbatza batean bezala, ahots asko nahasten dira. Horien konbinazio eta gurutzaketari deritzo &oli%onia. A&arteko garrantzia hartzen du narrazio literarioetan. -+.rr Ez zen oso goiz et$etik atera zenean. 7ik ez dakit no la, baina haren auto aren &arean, bigarren %ilan, beste auto bat zegoen a&arkatuta. 8utan "arri zen. Badakizu, gainera,

nolakoa den bera. Hasi zen, ba, bozina "otzen eta, halako batean, hara non ateratzen den morroi bat taberna batetik, bia"antea it$uraz, esanez ez zela hainbesterako, eta ea hainbeste zarata zergatik. ure mutilak orduan: BEz baduzu berehala kentzen, ikusiko duzulC (. .. ) Lau ahots daude (lau &ertsonaia) &asarte horretan: 5asadizoa ahoz kontatzen ari den narratzailearena: ::-ik, daki+** 5asadizo a entzuten dagoenarena, hartzailearena: badaki,-* BEz baduzu berehalakentzen ... C dioena ez da narratzailea, &asadizoko &rotagonista baizik. Bia"antearen ahotsa ere, narratzailearen bidez entzuten duguna, tartekatzen da: Bez zela hainbesterako eta ea hainbeste zarata zergatikC. ;.-H. !iskurtso moduak Aurreko adibidean ikus daitekeen bezala, narratzailea da narrazioko ahots horiek antolatzen dituena, eta bere ikus&untutik egiten du egin ere. Elkarrizketaren edo bakarrizketaren bidez, eta narrazioaren edo deskri&zioaren harian tartekatuz, hiru modutara "oka daiteke &ertsonaien ahots horiek kontaketan t$ertatzeko: Estilo zuzena: narratzaileak &rotagonistaren edo edozein &ertsonaiaren hitzak bere hartan, ezer aldatu gabe, zuzen-zuzenean "asotzen dituena. BEz baduzu berehala kentzen, ikusiko duzu9C da adibide bat. (odu horretan idatzitako testuetan gidoia edo3eta komat$oak beti erabiltzen dira. Estilo horretakoak dira hauek ere: +5aketea utzi eta alde egin ezak hemendik, Oesan zion-P kaskarreko bat hartu nahi ez baduk. O7iri inork ez dit aginduko ezertan neure et$ean. Zehar-estiloa: &ertsonaiek esandakoa zeharka kontatzen du narratzaileak, bere erara. Aditza 6. &ertsonan doa eta, denborari dagokionez, lotura zehatza izan behar dute aditz nagusiak (esan, erantzun, gaineratu, galdetu, itaundu *** motakoa) eta t$ertatuak ("(e)la, "(e)n, "t(z)eko *** eta gisako menderagailuekin). Q(orroia atera zenR esanez ez zeS hainbesterako eta ea hainbeste zarata zergatik. 5aketea utzi eta handik alde eglteko esan zion, kaskarreko bat hartu nahi ez bazuen. Esan zuen berari mork ez zioS aginduko ezertan bere et$ean. Zehar-estilo librea: asko ugaldu da azken hamarkadetan. Beste bien arteko modua da. 7orbaitek esandakoa zehar-estiloan bezala ematen da, baina aditz nagusirik gabe (esan, entzun, etab. gabe), menderagailurik gabe eta komat$o edo3eta gidoirik gabe. Azkenean erabaki bat hartu zuen, ez-entzunarena egin, &aketea bertan utzi eta alde egingo zuen kaskarrekoa ez hartzearren. Beraren et$ean, erredios, ez zion Inork ezertan aginduko. 3 Berari, erredios, ez zion esango zer egTn behar zuen. ;.--. 8inesgarritasuna (egiantzekotasuna) 7arrazio literario bat sinesgarria izatea esan nahi duo Ez da, ordea, errealitatean erabiltzen den sinesgarritasunaren kontze&tu bera. Errealitatean ezinezkoa da t$oriak hizketan entzutea edo gizaki bat hegan ikustea edo Anbotoko (ari bereak eta bi egiten sumatzea? %abulazio literarioaren barruan, alabaina, horrelakoak sinesgarri egin behar dira, osterantzean ez dago-eta "oko literariorik, simulazio egokirik, i&uinik. Hala ere, edozein i&uin edo eleberri ezin daiteke edonon koka. Amsterdamen edo Argentinan narrazio bat sinesgarria gerta balekigu ere, agian ez genuke sinetsiko Euskal Herriko herri t$iki batean kokatuta.

Horregatik, istorioa kokatzen den tokia (ez da berdin hiri batean ala baserri batean kokatzea, edo 8uedian ala Euskal Herrian), garaia (duela mende batzuetako istorioa kontatzen bada, ez da bidezkoa autorik, telebistarik ... jartzea),pertsonaiak (alegia, Bagdaden kokatutako istorioa eta &ertsonaiak hangotarrak badira, ezingo ditugu Iim, IaFLues edo 5eru izenez izendatu? &ertsonaia ezikasi bat ezingo dugu, ezta ere, modu kultuz hitz egiten "arri? edo hilik dagoen &ertsonaia bat mirakulutsuki ber&iztu, eta berriro ekintzan agerrarazi), eta antzekoak oso kontuz neurtu eta doitu beharreko baldintzak dira egiantza edo sinesgarritasuna eman nahi baldin badiogu narrazio horri.

Jarrai idezko testua

,e%inizioa
Ekintza bat egitera bultzatu edo3eta egiten gidatzen gaituzten testuak dira. Instrukzioak, aginduak, betebeharrak, arauak ... ematen dituzte eta horien bidez "asotzailearen "okabidea erregulatzea dute helburu. Azal&en-testuen saileko adar modura hartzen dute gramatikari batzuek, beren asmo behinena in%ormazioa ematea delako. A&arteko nolakotasuna ere aitor dakioke, ordea, "arraibidezko testuen azken asmo edo intentzioa ez baita berez in%ormazioa ezagutarazi edo ulertaraztea, ez&ada eragitea. Hort$e dago gakoa. <razaz ariko bagina, narrazio-testuen antza dutela esan beharko genuke, "arraibidezkoetan ere urratsak askotan kronologikoki baitaude antolaturik, eta denborazko antolatzaileak erruz agertzen baitira. Baina ez dago esan beharrik "arraibidezkoek ez daukatela ez istoriorik, ez &ertsonaien arteko "oko-dinamikarik.

Testu motak
Erabilera-eremua Literatura Hedabideak <estu mota Alegia edo %abula, &arabola ... 5ublizitate-iragarkia, sukalde-errezeta, eguraldiaren iragar&ena, horosko&oa ... Bandoa, legea, zirkulazio-kodea, araudia (eskolakoa, kiroletakoa, etab.), iragarki o%iziala, araubidea, gonbida&ena, hitzarmena ... (andatua, abisua, oharra, argibideak, gidak, aholkuak ... Azal&en- eta erabil&en-gidak, azterketa (galdera), katalogoa, aholkua, &roblema,lan-&langintza ...

Eremu soziala

Eremu &ribatua Eskola-eremua

Egitura
Elkarren segidan datozen maila bereko in%ormazio-bloke gisa eratzen dira enuntziatuak, dela &araleloki, dela kronologikoki. Ez da sumatzen ideien arteko hierarkiarik -alde batetik, ideia nagusia(k), eta bestetik, bigarren mailakoa(k), alegia-, ezta argudiatzeko asmorik ere. Hiru eredu dakartzagu: a) 5ublizitatea egiten duen "arraibidezko testua da bat (albokoa). Horretan, hartzaileak, lehiaketan &arte hartzeko, testu horrek ematen dituen "arraibide edo argibideak hartu beharko ditu kontuan, eta horiei segi. orago esan bezala, modu linealean egituraturik dator. Ideiak, denek ere maila bertsuko in%ormazioa eskainiz, &araleloki eta nolabaiteko kronologiaren ardatzean daude antolaturik.

,. Erabilera-"arraibideak (instrukzioak) "asotzen dituen testua da beste hau: sukalde-errezeta. Lehenengoaren trazakoa da.

6. Eguraldiari buruzko testua da hirugarrena. <estu iragarle ere esaten zaio molde honetakoari. Horosko&oa bezalakoak ere iragarleen artean hartzen dira. (olde batekoa zein bestekoa, geroari buruz hitz egiten dutelako hartzen dute iragarle izena. Zeharka bada ere, sakonean, "arraibidezkoen alorrekoak dira, ordea, hartzailearen "okamoldea gidatu edo zuzendu nahi dute-eta: eguraldi-iragar&enekoetan, esate baterako, nolako arro&a "antzi, aterkia eraman ala ez, etab. iradokitzen dira? eta horosko&oetan, loteriat$artel bat erostea edo antzeko ekintzaren bat. In%ormazioa lineala dute, egitura &araleloak erabiltzen dituzte eta, batez ere eguraldikoetan, kronologikoki emanda datoz: gaur, goizeko lehen orduetan, egunak aurrera egin ahala, eguerdi aldera...

Ezaugarri mor%osintaktikoak eta testualak

-or%osintaktikoak Aditzaren ,. &ertsona darabilte maiz. Aginteraren beharra dute askotan modalizazioan (ireki ezazu, bota @ezaiozu.. ,)? baita derrigorrezkotasuna adierazten duten &eri%rasiena ere, hala nola behar izan, -(ar)en beharra ... , besteak beste. Egitura &araleloek eraginda, zenbatzaileak sarritan ageri dira, bai ordinalak, bai kardinalak. <estu iragarle deituetan, etorkizuna da aditz-denbora nagusia, eta baldintza-&er&ausak sarri ageri dira. !enborazko adberbio-sintagmak ere ez dira %alta: gaur, goizean, arratsaldean, lehen orduetan, kosta aldean, mendietan, etab.

Testualak In%ormazioa gaika ordenaturik dator. Ekintzen edo3eta betebeharren ordena logikoa erabat zaintzen dute. Izan ere, hartzailearen "okabidea erregulatzea bada asmo nagusia (eman dezagun arriskutsua izan daitekeen tresna edo gai baten mani&ulazio-"arraibideak "asotzen dituen testu bat dela? edota, esaterako, botika-errezeta bat), ezinbestekoa da in%ormazioa modu zehatz, doi eta argian ematea (leherketarik nahi ez bada, edota &ozoitze-arriskurik behintzat). (odalizazioaren ikus&untutik, oso nabariak dira derrigortasunaren aztarnak: beharrezkoa da, ezinbestekoa, nahitaez ... Horren adibide egokia argazki-lehiaketaren testua da, hango oharretako modalizazioa, hain zuzen ere.