Upotreba iskljuivo u akademske svrhe

Likovna i primenjena umetnost Mesopotamije

Literatura: Nedomaki, V., Arheologija Bliskog istoka, Beograd 1978, 43-52, 164-165. Spycket, A., Reliefs, Statuary and Monumental Paintings in Ancient Mesopotamia, in: J. M. Sasson (ed.), Civilizations of the Ancient Near East, vols. III&IV, New York 2000, 2583-2600. Dopunska literatura: Frankfort, H., Art and Architecture of the Ancient Orient, The Pelican History of Art, 1970, 18-24, 42-45, 127-130, 137-140,143-152, 200-205.
1

Likovna i primenjena umetnost Mesopotamije

Vrste spomenika Tematika - bliska veza sa religijom Stil - promene Materijali i tehnike

Osnovne forma u skulpturi cilindrina

Period Uruk
*Glava iz Varke

Period Uruk
*Vaza iz Varke (Uruka). Alabaster,visina 91 cm.

Period Uruk
Odlika reljefa perioda Uruk plitak reljef

Kameno korito. Krenjak, visina 20 cm.

Period Uruk III (Demdet Nasr)

Reljef u periodu Demdet Nasr visok, glave figura skoro u punoj plastici, okrenute ka posmatrau. Okretanje glave ka posmatrau se pojavljuje i u kasnijim periodima( naroito kod arhitektonske dekorativne plastike ).

Zdela, kamen. Visina 5 cm.

Bokal, kamen, Uruk. Visina 20 cm.

6

Period Uruk III (Demdet Nasr)

olja, kamen, Tel Agrab. Visina 15 cm.

Baza posude, kamen, Tel Agrab. Visina 15 cm.

Period Uruk III (Demdet Nasr)

Tel Brak, Hram oka. Glava je verovatno bila deo statue izraene od vie vrsta materijala. 17 cm.

Period Uruk III (Demdet Nasr)

*Pojava prototipa kasnijih votivnih statueta vernika.

Votivna statueta, Kafade; 10 cm.

Period Uruk III (Demdet Nasr)

Polihromne slikane posude. Dekoracija preteno ograniena na rame posude.

10

11

U protoliterarnom i ranodinastikom periodu, keramike i kamene posude su ukraavane i umetanjem drugih materijala (inkrustacijom) - koljke, lapis lazuli, crvena pasta i sl. Bitumen korien kao vezivno sredstvo.

12

Period Uruk III (Demdet Nasr) - gliptika

13

Period Uruk III (Demdet Nasr) - gliptika

14

Ranodinastiki period
v

* ED = Ranodinastiki period

Glava buzdovana, kamen. Visina 10 cm.

Fragment vaze od kamena, Nipur. Demdet Nasr ili ED*
15

Ranodinastiki period

*Vaza Entemene, Laga, srebro i

bronza. Visina 35 cm.

16

Ranodinastiki period

* Eanatumova stela (Stela jastrebova), Laga. Visina 182 cm.

17

Ranodinastiki period

18

*Ranodinastike votivne statuete od kamena

Osnovna forma - cilindrina Oi naglaene, umetnute (lapis lazuli i koljka) ili plastino oblikovane Glave mukih figurina: duga kosa i brada ili obrijani ake spojene ispred grudi, esto obuhvataju mali pehar

ED II: oblikovanje svoenjem delova i detalja tela i odee na skoro apstraktnu formu; razlike izmeu lokalnih radionica. ED III: realistinije prikazivanje tela, briljivija izrada detalja; oblikovanjem usta i obraza lice dobija izraz (smeak npr. u Mariju i Tel Agrabu); pojava kaunakes*; jedinstvenost stila - u Mesopotamiji i oblastima koje su u ranodinastikom kulturnom krugu (neke lokalne razlike kod frizure i kapa ena).
*kaunakes odea od materijala koji predstavlja ili imitira runo ovce
19

Enuna, *statuete vernika, ED II i III

20

Enuna ED II i ED III
21

Laga

Mari

22

Ranodinastike votivne statuete od kamena

Enuna, *statuete iz etvrtastog hrama (ED II), iz ostave u svetilitu II

(Najvea figura 76 cm)

23

Ranodinastiki period
etvrtasti hram u Enuni (Tel Asmar). Ranodinastiki period II.

Ostava sa 21 statuetom se nalazila ispod poda uz oltar svetilita II.

24

Ranodinastike statuete od kamena

Tel Agrab

25

Ranodinastike statuete od kamena

Statueta, Kafade

Statueta Entemene, Laga

26

Ranodinastike statuete od kamena

Glava ene, fragment figurine, Mari

Figurina ene; Mari

27

Ranodinastike votivne statuete od kamena

*Igraica Ur-Nina, Mari, iz hrama Itar, 26 cm.

*Ebih-il, Mari, iz hrama Itar; 52 cm.

28

*Zidne ploe

Ur-Nane, Laga (40 cm)

Reljef iz Kafadea, dopunjen fragmentom slinog reljefa iz Ura

(51 cm)
29

Ranodinastiki predmeti od metala

*Arhitravna ploa iz hrama u Al Ubaidu. Bakarni lim preko jezgra od drveta. Tehnika iskucavanja.
(Visina 107 cm, irina 238 cm)
Leontokefalni orao (sumerski - Imdugud; akadski - Anzu) 30

Ranodinastiki predmeti od metala

Bik; sa fasade hrama Ninhursag u Al Ubaidu. Bakar.

31

Ranodinastiki predmeti od metala

Dobro ovladavanje tehnikom livenja metala - ve u drugoj fazi ranodinastikog perioda (ED II).

Jedna od najstarijih figurina raenih tehnikom cire perdue. Tel Agrab; bakar, visina 7 cm.
32

33

Ranodinastiki predmeti od metala

Tel Agrab Prsten za uzde, nekropola u Uru

34

Svetenik, Ovalni hram, Kafade

Ranodinastiki predmeti od metala

Nekropola u Uru
Model barke od bakra, iz grobnice Abargija, Ur

olja, grobnica Puabi, zlato

*lem Meskalamduga,
zlato

Bode, zlato i lapis lazuli

35

Ranodinastiki period
Kombinovane tehnike

*Lira

*Podupira
36

Ranodinastiki period
Kombinovana tehnika

*Zastava iz Ura. Lapis lazuli, koljke, krenjak, drvo, bitumen. Visina 20 cm

37

Ranodinastiki period

Leontokefalni orao, Mari. Lapis lazuli i zlato; 12,8 cm.

38

Ranodinastiki period - gliptika

n

39

Ranodinastiki period (ED)

Skerletna keramika - slikana keramika sa geometrijskom i figuralnom dekoracijom u ED I i II ED II i III pojava keramike sa urezanom dekoracijom ED III nestaje slikana keramika

Skerletna keramika

Keramika ranodinastikog perioda I

40

Ranodinastiki period (ED)

Mari, III milenijum p.n.e. Dekoracija: urezivanje

41

Akadski period

Bakarna statua, sa natpisom NaramSina. Severni Irak. Bakar, uplje liven, 160 kg, prenik baze 67 cm. *Glava vladara, Niniva, hram Itar. Bakar, 36 cm.
42

Akadski period

Tema rata na akadskim reljefima Fragment stele naen u Suzi. 46 cm.

43

Akadski period

Fragment stele iz junog Iraka

44

Akadski period

*Stela Naram-Sina,
pronaena u Suzi. 198 cm.

45

46

Akadski period
Male kamene glave realistikog stila jedna od odlika akadske umetnosti

Glava iz Tel Asmara. Krenjak; 4 cm

Glava iz Adaba. Alabaster, oi od slonovae; 9,5 cm.

47

Akadska keramika

48

Akadski period - gliptika

v
Let Etane

Gilgame i Emkidu (?)

49

Laga u doba Gudee

*Statue Gudee

Visina 73 cm

Visina 61 cm
Visina 105 cm
50

Laga u doba Gudee

Gudea sa planom

51

Laga u doba Gudee

n

Privatna skulptura
Pehar. Natpis Gudeina posveta bogu Ningizidi. Kamen. Visina 22 cm.
52

Bik sa ljudskom glavom. Doba Gudee ili akadski period. Kamen. 12 cm.

Bronzani klin za temelj. 20 cm

53

III dinastija iz Ura

*Stela Ur-Namua. Ur. Visina 3,04 m

Kralj dobija nalog bogova (moda Nana i Ningal) da izgradi zigurat. Izgradnja zigurata prikazana u donjem delu stele.

54

III dinastija iz Ura

Stela Ur-Namua, detalj: - Ur-Namu pred bogom Nanom (akadski - Sin); - Ur-Namu nosi graevinarske altke.

55

III dinastija iz Ura

Osnivaki depozit; statueta Ur-Namua
Poetak gradnje hrama je praen ritualom. U temelje je osniva polagao vie predmeta este su ploice od plemenitih metala sa tekstom, perle, statuete osnivaa, klin.
56

III dinastija iz Ura

Ur-Namu ili ulgi kao graditelj. Bakarna statueta-klin iz temelja hrama Inane u Nipuru. 30 cm

57

III dinastija iz Ura

Ogrlica svetenice Tiamat-bati, iz hrama Eana u Uruku. Zlato i ahat. (visina najvee perle 9 cm)
58

Period Isin/Larsa

Boginja Lilit. Terakota, tragovi crvene i crne boje; 50 cm

59

Isin-Larsa
Reljefne ploice raene u kalupima, keramika

60

Isin-Larsa

U doba Isin-Larse, u Larsi, Lagau i Suzi ima cilindrinih posuda ravnog dna, pepeljaste boje, ukraavanih urezivanjem i inkrustacijom (bela ili ruiasta). Ova tehnika se koristi i kasnije (sredinom II milenijuma koristi u oblastima Hurita i Asiraca).

Posuda iz Suze. Poetak II milenijuma p.n.e. Dekoracija: bojenje, urezivanje, inkrustacija belom bojom.
61

Mari na kraju III milenijuma

Vladar Marija Itup-ilum, Mari, ca 2100 p.n.e.

Statua boga ili deifikovanoga kralja; poklon hramu vladara Marija PuzurItara. XXI v. Pn.e. Statua pronaena u Vavilonu, u palati iz VI v., bila deo kolekcije poznovavilonskog vladara

62

Mari na poetku II milenijuma

*Zidno slikarstvo palate u Mariju

Palata u Mariju

Slika sa spoljnog zida prestone sale

63

Mari na poetku II milenijuma

m

64

Mari na poetku II milenijuma

n

Povorka sa rtvenim ivotinjama. Juni zid dvorita 106.

65

Mari na poetku II milenijuma

66

Starovavilonska drava

Hamurabi ispred amaa (ili Marduka).

*Stela sa Hamurabijevim zakonikom. Suza (prvobitno Sipar). Visina stele 3 m; visina reljefa 65 cm.

67

Starovavilonska drava

*Glava iz Suze (Hamurabi?). Kamen.

Hamurabi, votivna statua, posveena bogu Martuu. Bronza i pozlata.

68

Starovavilonska drava

Boanstvo sa etiri lica. Bronza. 17 cm

Vernica, bakar i zlato. XVIII-XVIII vek p.n.e.

69

Starovavilonska drava

Gilgame i Enkidu pobeuju diva Humbabu. Keramiki reljef.

70

Starovavilonska drava

Tel Rimah, lavovi-uvari. Terakota; visina 50 cm.

71

Starovavilonska drava

Zlatna ogrlica iz Dilbata.

72

Starovavilonska drava - gliptika

Otisak peata Glinena ploica sa otiskom peata

73

Starovavilonska drava
Keramika preteno neukraena

Vaza iz Larse. Urezana dekoracija i reljefne predstave Itar.Visina 26,3 cm.

74

Kasitska drava
*Hram Inane kralja Karaindaa u Uruku. XV v. p.n.e.

Kasiti su prvi koji koriste *reljefnu peenu opeku za fasadu i koji u repertoar motiva ukrasa za fasadu uvode nia boanstva u ljudskoj formi.

75

Kasitska drava
Palata u Dur Kurigalzuu.

Zidno slkanje je u Mesopotamiji zabeleeno od VI milenijuma pne., a starijih primera iz palata ima u Mariju, Nuziju i dr., ali je ovo prvi primer procesije figura koja je docnije uobiajeni motiv asirske arhitektonske dekoracije. Jedna grupa figura nosi fesove. Fes kasnije postaje asirski kraljevski ukras za glavu, a u ovo doba ga nosi plemstvo. Procesija velikodostojnika, detalj.

76

Kasitska drava
Palata u Dur Kurigalzuu.

Glava lavice (?). Keramika, 3 cm.

Glava mukarca. Keramika, bojeno crvenim okerom i crnom bojom. 4 cm.

77

Kasitska drava

enska glava iz hrama. Fajans i staklena pasta u boji (uto, crno, belo), bitumen. Tel Rimah, XIV-XIII v. p.n.e. 11,8 cm.

Staklena posuda. Tel Rimah, XV v. p.n.e. 13 cm.

78

Kasitska drava
Fajans ili frit - materijal koji se sastojao od fino mlevenog kristalnog kvarca slepljenog staklenom masom i staklaste povrine. Pravo staklo je takoe poznato u ovo doba i ima homogenu, ne-kristalnu strukturu. U II milenijumu, fajans je bio omiljeniji, rasprostranjeniji i verovatno jeftiniji od stakla i korien je za izradu niza predmeta, kao to su perle, cilindirni peati, ploice, male ukrasne maske i sl.
79

Kasitska drava
Karakteristian za doba Kasita je *kudurru (izraz kudurru kasitski) kamen mea, beleg, koji obeleava kraljevski dar u zemlji (retko dar visokih subenika) ovalnog ili cilindrinog oblika, prosene visine 1m sadri podatke o darovanoj zemlji, primaocu dara, taksama i obavezama; kao zatita od unitenja ili uklanjanja, na kuduruu su ispisivane kletve ili blagoslovi. po pravilu ukraen: simbolima boanstava, koja su svedoci transakcije; nekada je prikazan i kralj, sam ili sa primaocem dara, a u nekoliko sluajeva je primalac pred bogom. postavljan na sam posed (zemlja ili sl.), a kopije dokumenta ispisane na glinenoj tablici su postavljane u hram. Najstariji primeri potiu iz XIV veka, a broj im raste u XIII i XII veku. Poznato je vie najmanje 80 kudurua, od XIV do VII veka p.n.e.

80

Kasitska drava

Kuduru kojim Meli-ipak daruje svog sina Marduk-apal-idina I. XII v. p.n.e. 65 cm.
81

rogate krune simboli Anua i Enlila

mesec (Sin), planeta Venera (Itar), sunce (ama)

Zmaj i aov(?) simbol Marduka

jarac-riba simbol Enlila

Bik i munja - Adad

82

Kasitska drava

Kuduru kralja Marduk-nadin-ake, kraj XII veka. 53 cm.

Otisci kasitskih peata

83

Asirija druga polovina II milenijuma p.n.e.

Oltar Tukulti Ninurte I, iz hrama Itar u Asuru, XIII vek p.n.e.
Tukulti Ninurta prikazan istovremeno u dve faze rituala, pred oltarom boga Nusku-a.

84

Asirija druga polovina II milenijuma p.n.e.

Zidno slikarstvo palate u Kar-Tukulti-Ninurti* (XIII vek p.n.e.)

*izgradio Tukulti Ninurta I, kao svoj rezidencijalni grad (ca 3km od Asura)

85

Asirija IX-VII vek p.n.e.

Asirska inovacija: narativnost u prikazivanju. Predstavljaju tok vojnih pohoda ili lova razliite faze i niz detalja. U ranijim periodima - po pravilu je malim brojem scena, a esto samo jednom predstavljan itav dogaaj (primeri: stela Eanatuma, stela Naram-Sina)
86

Asirija
almanasar III (858-824 p.n.e.)
*Kapija iz Balavata, verovatno hramovska. Balavat (16 km severno od Nimruda). Visina oko 6 m, irina 2,3 m. Drvo sa okovom od bronzanog lima, ukraenog reljefima (urezivanje i iskucavanje). Teme: vojska i osvajanja, primanje danka, prinoenje darova bogovima

Opsada severnosirijskog grada, detalj

87

Asirija
Kapija iz Balavata
gore: Haldejci (juna Mesopotamija) donose danak; dole: visoki slubenik nadgleda odlaganje primljenog danka na splav

88

Asirija
Kapija iz Balavata. Gore: feniki grad Tir (na ostrvcetu uz obalu) daje danak. Dole: vojska, kreui u osvajanje jednog grada, naputa svoj bivak.

89

Asirija
Kapija iz Balavata. Otkrie izvora Tigra; ispitivanje peine (figure sa bakljama, u vodi), izrada predstave boga Asura, rtvovanje ivotinja.

90

Asirija
Tzv. Crni obelisk almanasara III

Poklonjenje vladara jedne osvojene oblasti; danak iz Musrija-ja (verovatno Egipta)

91

Donje zone zidova asirskih palata su od IX veka oblagane (i do 2 m visine) kamenim ploama ukraenim reljefima Teme: rat, lov, kralj ili demoni-zatitnici uz sveto drvo.

Nimrud, reljefi iz doba Asurnazirpala, IX vek

92

Nimrud, reljefi iz doba Asurnazirpala, IX vek

93

Nimrud, IX vek Asurnazirpal, sveto drvo, ama.

Asurnazirpal nosi za kraljeve tipinu kapu sa dijademom. Pokret ake i kaiprsta je gest kojim se iskazuje potovanje

Demoni-grifoni, sveto drvo

94

Dur-arukin, kraj VIII veka

Dvorjani

Sargon II u lovu

95

Senaherib (704-681. pn.e.) rat u movarama oko ua Eufrata.

96

Senaherib (704-681. p.n.e.) rat u movarama oko ua Eufrata.

97

Asurbanipal (668-627 p.n.e.), reljefi iz palate u Ninivi

Pohod protiv stanovnika pustinje

98

Asurbanipal (668-627 p.n.e.), reljefi iz palate u Ninivi

*Rat protiv Elama NB registri se spajaju u jiedinstveno polje

99

Asurbanipal (668-627 p.n.e.), reljefi iz palate u Ninivi

Rat protiv Elama Odsecanje glave elamskom kralju Te-Umanu

Asurbanipal sa suprugom obeduje u bati; levo - glava Te-Umana u kronji drveta)

100

Asurbanipal (668-627 p.n.e.), reljefi iz palate u Ninivi

*Lov na lavove

101

Asurbanipal (668-627 p.n.e.), reljefi iz palate u Ninivi

Lov na lavove

102

 Na asirskim prikazima rata i lova, vladari su glavni akteri; u ovim secnama se ne prikazuju bogovi niti se likovnim sredstvima ukazuje na njihovu intervenciju. Asirski vladari su prikazivani pri obavljanju nekih ritualnih radnji, a samo iznimno pred bogovima (tada pred statuom boga)

*Slikana dekoracija palate K (palata velikodostojnika?): Sargon II pred statuuom boga. Dur arukin, VIII vek p.n.e.
103

Zidno slikarstvo palate u Til-Barsibu (Sirija). Tiglatpilasar III (VIII vek p.n.e.)

Tiglatpilasar III prima velikodostojnike

104

Zidno slikarstvo palate u Til-Barsibu (Sirija). Tiglatpilasar III (VIII vek p.n.e.)

Ubijanje neprijatelja

Lov na lavove

105

*Asirija - skulptura

Statua Asurnazirpala II. Kamen. Nimrud; 91 cm.

Statueta neidentifikovanog asirskog vladara. ilibar. 24 cm.

106

Asirija - stele
n
ami-Adad V (IX vek p.n.e.).
Simboli bogova ispred njegovog lica: kapa sa rogovima Asur; sunev disk sa zracima ama; polumesec u prstenu Sin; dvostruka munja Adad; zvezda Itar.

Asurbanipal kao graditelj (VII vek).

Motiv se moe pratiti od ranodinastikog perioda.
107

Asirija

Dekoracija ulaza u hram Sina u palati. Dur-arukin, VIII vek p.n.e.

*Glazirana opeka (polihromna, ravna)

108

Asirija

Demon vetra Pazuzu. 15 cm.

U poznoasirsko i novovavilonsko doba, ene su tokom poroaja nosile amulet u obliku glave Pazuzua, radi zatite od Lamatu, neprijateljskog enskog demona.

109

Asirija

Polihromna glazirana posuda Asirski peati i otisci peata

110

Asirija

Krajem ranodinastikog perioda korienje koljki i slonovae izlazi iz mode u Mesopotamiji, da bi ih ponovo koristili Asirci od XVI-XV veka, tj. od vremena kada se razvija proizvodnja na istonoj obali Sredozemnog mora, u Lahiu, Megidu i Ras amri.

*Lav ubija Nubijca. Hrizelefantinska tehnika. Nimrud. 6 cm.

111

Novovavilonska drava
Vavilon, *kapija Itar

112

Novovavilonska drava

Vernik pred simbolima bogova. Otisak peata

Stela (verovatno Nabonid), VI vek

113

Izvori ilustracija
P. Bienkowski A. Millard (Eds.), Dictionary of the Ancient Near East, British Museum Press, London 2000. H. Frankfort, Art and Architecture of the Ancient Orient, The Pelican History of Art, 1970. S.N. Kramer, Historija poinje u Sumeru, Zagreb 1966. S. Lloyd, The Archaeology of Mesopotamia, London 1984. Mit Sieben Siegeln versehen. Das Segel in Wirtschaft und Kunst des Alten Orients, hrsg. Von E. Klengel Brandt, Berlin 1997.

J. Oates, Babylon, London 1986.

A. Parrot, Assur, Editions Gallimard, 1969. M. Roaf, Mesopotamien. Geschichte Kunst Lebensformen, Christian Verlag, Mnchen 1991. L. Wooley, Excavations at Ur, New York 1965. L. Wooley, The Sumerians, New York 1965.

http://exchanges.state.gov/culprop/imimage.html

114