CAMBRIDGE LIBRARY COLLECTION

Books of enduring scholarly value

Classics
From the Renaissance to the nineteenth century, Latin and Greek were compulsory subjects in almost all European universities, and most early modern scholars published their research and conducted international correspondence in Latin. Latin had continued in use in Western Europe long after the fall of the Roman empire as the lingua franca of the educated classes and of law, diplomacy, religion and university teaching. The flight of Greek scholars to the West after the fall of Constantinople in 1453 gave impetus to the study of ancient Greek literature and the Greek New Testament. Eventually, just as nineteenth-century reforms of university curricula were beginning to erode this ascendancy, developments in textual criticism and linguistic analysis, and new ways of studying ancient societies, especially archaeology, led to renewed enthusiasm for the Classics. This collection offers works of criticism, interpretation and synthesis by the outstanding scholars of the nineteenth century.

Epicurea
Hermann Karl Usener (18341905) published his monumental Epicurea in 1887. The volume is a collection of Epicurean texts and citations from a wide range of classical authors including Arrian, Cicero, Diodorus, Euripides, Plato and Seneca. The volume includes critical texts of Epicuruss most important letters: Letter to Menoeceus, Letter to Herodotus and Letter to Pythocles, preserved by the third-century compiler Diogenes Laertius. The letters give important summaries of Epicuruss philosophy. Useners pioneering work represented the first attempt to deal critically with the manuscript traditions behind Epicurean texts. His reconstructions of the texts included in this volume are based on a thorough understanding of the trajectories of textual transmission. Each text is supported by a detailed critical apparatus, and another apparatus records manuscript glosses and scholia. This work provided for the first time accurate and reliable texts for the critical study of Epicureanism.

Cambridge University Press has long been a pioneer in the reissuing of out-of-print titles from its own backlist, producing digital reprints of books that are still sought after by scholars and students but could not be reprinted economically using traditional technology. The Cambridge Library Collection extends this activity to a wider range of books which are still of importance to researchers and professionals, either for the source material they contain, or as landmarks in the history of their academic discipline. Drawing from the world-renowned collections in the Cambridge University Library, and guided by the advice of experts in each subject area, Cambridge University Press is using state-of-the-art scanning machines in its own Printing House to capture the content of each book selected for inclusion. The files are processed to give a consistently clear, crisp image, and the books finished to the high quality standard for which the Press is recognised around the world. The latest print-on-demand technology ensures that the books will remain available indefinitely, and that orders for single or multiple copies can quickly be supplied. The Cambridge Library Collection will bring back to life books of enduring scholarly value (including out-of-copyright works originally issued by other publishers) across a wide range of disciplines in the humanities and social sciences and in science and technology.

Epicurea
E di ted by Hermann Usener

C A M B R I D G E U N I V E R SI T Y P R E S S Cambridge, New York, Melbourne, Madrid, Cape Town, Singapore, So Paolo, Delhi, Dubai, Tokyo Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York www.cambridge.org Information on this title: www.cambridge.org/9781108016261 in this compilation Cambridge University Press 2010 This edition first published 1887 This digitally printed version 2010 ISBN 978-1-108-01626-1 Paperback This book reproduces the text of the original edition. The content and language reflect the beliefs, practices and terminology of their time, and have not been updated. Cambridge University Press wishes to make clear that the book, unless originally published by Cambridge, is not being republished by, in association or collaboration with, or with the endorsement or approval of, the original publisher or its successors in title.

EPICVRE A

EDIDIT HERMANNVS VSENER

LIPSIAE
IN AEDIBVS B G TEVBNERI
A MDCCCLXXXVII

FRANCISCO BVECHELERO
SODALI AMICO CONLEGAE HERMANNVS VSENER
D D L - M

D III ID MART A CIDIOCCCLXXXI

AVRVM HERCLANENSI QVI SCIS CARBONE PARARE PISONIS COMITEM QVI DARE DICTA FACIS HOC TIBI QVODCVMQVEST MER1TOQ LVBENSQ SACRAVI QVOD MONVMENTVM ESSET SVAVE SODALICII OLIM DVMETVM EST EPICVRI FLORIDVS HORTVS VLLLAQVE CVMSTATVIS DESPOLIATA IACET HERCVLE MAIVS"- ONVS SVBIT HAEC PVRGARE RVBETA AC TENEBRAS SIQVIS PELLERE LVCE VELIT ME SQVALLENTIS AGELLI ORAM IVVAT ADFECTASSE ET LAXASSE ADITVS TV MODO COEPTA PROBES

Tibi, mi Buechelere, quod olim haec Epicurea utut sunt manibus emissa inscripsi, non id solum fateor mihi consilium fuisse, ut amicitiae quinque tune lustris firmatae aliquod publice extaret monumentum, sed etiam ut in harenam, in qua egregia uirtutis specimina non semel edidisti, cui haud scio an nemo nunc magis quam tu idoneus sit, quasi gladiatorem spectatum te reducerem. tardius uota solui quam uellem. quod quibus rerum et casuum inpedimentis euenerit, neque tu nescis neque aliorum interest scire. nunc ueniam dabis, cum librum primo festinatum, deinde amplius quattuor annorum quasi obliuione quadam omissum tandem aliquando absolutum manibus tuis trado. quem uellem dignum esse nomine tuo. Epicuro ut operaru darem, non philosophiae Epicureae me admiratio commouit, sed ut accidit homini grammatico, librorum a Laertio Diogene seruatorum obscuritas et difficultas. quos cum iterum iterumque desperatos de manibus posuissem, ecce Maximilianus Bonnetus ante hos decem annos Hermanni Dielsii rogatu codices Laertii Parisienses perscrutatus specimen eorum adhibitis simul libris Italicis epistulae Epicuri primae lectionem proposuit in musei Rhenani t. XXXII (1877) p. 583 sqq. quod auxilium dum ego quantum lucis libro obscuro adferat experior, miratus simul et laetatus locis non paucis uidi interpolationis labe abstersa sententiam sanam et genuina scriptoris uerba enitescere. igitur intellegendi scriptoris et emendandi spes iam non eludebatur. quid multa? fata trahunt. quodcumque adgredieris, non possis partem recte administrare nisi totum amplexus. et hoc totum ut susciperem, copia mihi facta est officiosa amicorum liberalitate, C. WACHSMVTHII

VI

PRAEFATIO

qui codicum Italicorum olim ab ipso diligentissime conlatorum lectionem utendam mihi impertiit, et M. BONNETI qui per decimum Laertii Iibrum codices duos Parisienses qua solet cura mea caussa non rogatus excusserat. auxerunt praesidia GVSTAVVS MEYNCKIVS aliique codice Laurentiano antiquissimo conlato: firmarunt, ubicumque dubitatio mihi subnata erat, PETRVS CORSSENVS codice Borbonico, alii aliis denuo inspectis. A libris L a e r t i i D i o g e n i s cum omne hoc studium pendeat, etiam praefanti nunc mihi proficiscendum est 1 . eorum pro fide ac probitate duo facile genera distinguuntur, non ilia antiquitus propagata sed medio demum aeuo ex eodem fonte alterum diligentius, alterum neglegentius deriuata: id quod uetustissimorum utriusque ordinis testium (B et F) minis saepe uel in minutiis consensus docet. ac praestantioris generis, ut codicem Vaticanum gr. 1302 s. XIII missum faciamus quippe inde a 1. VI 66 mutum, duo exempla adhibenda erunt B B o r b o n i c u m gr. 253 bybliothecae publicae Neapolitanae membranaceum saeculi XII, a C. Wachsmuthio conlatum, a P. Corsseno locis non paucis relectum. accurate de eo Erwinus Rohde rettulit in Nietzschii programmate Basiliensi a. 1870 Beitrage zur quellenkunde und kritik des Laertius Diog. p. 17 sq. P eius quasi gemellus est codex P a r i s i e n s i s 1759 chartaceus, antea numeris 921. 1014. 3130 notatus, olim, quod f. 251V subscribitur manu diuersa a Bonneto extricatum, 'Itudvvou TOO 'ApYupOTTOuXou, a Iano Lascari e Graecia aduectus, cum Nicolai Rodulphi cardinalis libris bybliothecae regiae sub Henrico IV inlatus; de quo uide quae M. Bonnetus narrauit mus. Rhen. t. XXXII p. 578 sq. scriptus saeculo XIV ineunte litteraturae genere conpendiis inpe1 codicum Laertianorum specimen iam Ingr. Bywaterus proposuit in Heracliti reliquiis p. 55 sqq., plenius in uita Aristotelis elegantissime seorsum edita Oxonii a. 1879; rettulit de eis post M. Bonnetum mus. Rhen. xxxn p. 578 sqq. C. Wachsmuthius in Corpusculo poesis epicae graecae ludibundae fasc. i p. 5154.

DE EXEMPLIS LAERTII

VII

dito postea manum correctricem expertus est, quae textum ad exemplar alterius generis refingeret non solum corrigendo sed etiam radendo, ut quid prima manus dederit nunc saepenumero aut plane incertum sit aut ualde dubium. qua re peropportune accidit quod in eadem bybliotheca alter codex adseruatur P a r i s i e n s i s gr. 1758, olim Fonteblandensis regis Q Francisci I ac numeris deinceps 920. 1008. 3131 notatus, chartaceus (Q), quem ex illo codice P, antequam a correctore retractatus esset \ descriptum esse Bonnetus uerissime perspexit. is quoque saeculo XIV adscribitur, a Bonneto (mus. Rhen. XXXIV p. 487) saeculo XV exeunti, rectius ineunti uindicabitur. qui cum neque ita correctus sit ut pristina lectio dispici nequeat et praeter conpendia scribendi male intellecta codicis P lectionem primariam egregia cum fide siue stuporem mauis dicere reddat, hoc iam subsidio licet duplicem ex codice P fructum capere, ut simul alterum praestantioris generis exemplum (P1) ex lectione non correcta P 1 et codice Q fidenter instauretur et alterius generis exemplum non spernendum (P2) ex lectione correcta repetatur. P2 sed codex P cum tam male habitus sit, facile intellegitur, quam sit difficile eius testimonium cum puluisculo exhaurire; quod fieri nequit nisi ceterorum libroram lectione probe cognita et adhibita. quattuor in eo manus, qui sillographorum in eo reliquias Wachsmuthii gratia excussit, Gundermannus distinxit, etiam plures qui nuper totum codicem 1 iam tune cum Q describeretur, P multum lectitatus et correctus, etiam male habitus erat. schedae continentes commissura usu detrita non raro solutae erant, itaque opus fuerat, cum codex denuo ligaretur, charta adglutinata schedas solutas iterum coniungi. qua re accidit ut uerba aut uerborum partes charta obducta tegerentur. damnum postea corrector ita reparauit ut quae iam non apparerent in charta ilia adglutinata adscriberet. sed antequam hoc factum est, ex eo codex Q descriptus est. itaque hunc librarium fugerunt quae sub charta latebant, ut p. 24, 5 et 7 Tifov 35, 6 altera pars uocis 0UV[TO|UOV, aliis locis fenestram, cum scriberet, relictam post ipse modo feliciter expleuit ut 27, 19 dTr[eipou 29, 12 ir\eiou? 29, 17 vo[|aijiv, modo infeliciter ut 24, 6 voniZo|iev cum deberet vo|maTeov.

VIII

PRAEFATIO

Berolini qua opus erat sollicitudine contulit Hermannus Diels. de qua re, etsi quibusdam locis habeo cur dubitem, non meum est iudicare. sed Dielsius meus quoniam in Epicureis cum hac editione conlatis quidquid inuenit siue corrigendum siue addendum beneuole mecum communicauit, piaculum committerem, si librum sine hac dote emitterem, praesertim cum culpam meam ita expurgem. nam cum Bonnetus codices Parisinos cum editione Cobeti, Wachsmuthius Italicos cum Tauchnitiana contulisset eademque ego uterer, intentissimam curam fugere poterant talia maxime quae ex Bonneti silentio colligenda essent; id quoque accidit ut breuitatis nimis studiosus minus quam oportuit accurate referrem. cuius neglegentiae nemo est cuius ueniam inpensius expetam quam Bonnetus, cuius unica fide ac diligentia debebant haec mea digniora esse. haec igitur Dielsius scribit addenda aut corrigenda esse:
in epistula I p. 3, 14 TOOOOTOV P 2 (del. T6) ut f p . 4, 5 ArrXot P ut corr F 6 r e T 6 ] TO TE ut uidetur P 1 p. 5, 4 |ar)8EV ex nr]&v 1 corr P 8 etr' OTOU P emendatum manu prima 14 cirepn<XTUJv *l 1 ex OTttpua TiI)V corr P p . 6, 2 TOIOU sic P ov adscripsit P 2 p. 8, 16 EVOOTEpu) circumpunxit P 1 3 & P cum reliquis: 6' Q p. 9, 6 iroppiDTdTuu] ir6ppuu TOOTU) Q 10 |UTreooo"TaTf|0"ov marg P2 16 dir6poiai P 1 p. 10, 10 6nTro6(v) P : TE sscr P 2 p. 12,18 TrpoapaX\6|aeva] irpoc; 8 f3a\\6n* (una littera erasa) P Ttpbc, 8 (3d\AofJE corr P 1 [uitium eo loco inde natum quod TrpopaW. cum superscripto oe; correctum esset, o seruatum est tamquam relatiuum] p. 13, 6 [&6]av cum rasura trium litterarum P 1 14 bmauiZovr[a(;] cum ras. P 1 p . 14, 7 f) T6 P 2 f| T6 P 1 cum F Q p . 16, 12 tixy.iv cum litura accentus (ex UJOEIV?) P 1 p . 17, 9 diiTO|UEV sine accentu P1 p . 19, 1 compendium illud in marg. syllabis -fl i. e. fU)v explicauit P 1 tpopai P (i post erasum), Q 3 xoaouTO P 1 ut Q TOaoOxov (sic TOCTOOTO) P 2 4 dvTlK6nir| eraso supra primam litteram accentu [igitur fuit $VTiK6ipr|] P 5 T^p* terminationis ac, conpendio supra rasuram posito P 1 7 delendum 'd6poio'|ia P 1 ' : a ita scriptum ut simul terminatio Ci(v) indicetur 8 &VTIK6TTTUJO"IV sed ut w ex o correxisse uideatur P 1 14 eaTi Q ut F 18 TrveundTl P 1 1 ex irveu|aa TI p. 21, 9 axnac; ex at!mliv corr P 16 [\ai]TdTu)v cum ras. iam P 1 p. 23, 2 irpouirdpxovTa Q 9 i. e. ECIUTOO P 18 dibiov sic sine ace. primitus scriptum in dlbiuuv

D E L A E R T I I CODICE P A R I S I N O

IX

corr P 1 aut P 2 p. 24, 5 TUJV non om P 1 sed charta superducta abdidit librario Q 9 q>ucreuu<;] eo conpendio scriptum, quod omnes casus significare solet, P p. 25, 17 xuiv ante TOiuivbe circumpunxit P3 p. 27, 13 eiaepepovxa? (certo conpendio) P p. 28, 18 q>0 ambiguo compendio P eic, supra scr P 2 p. 29, 1 post xauxl erasum uidetur a p. 30, 5 obi muc, P 1 : sane i in litura, sed etiam primitus l fuisse uidetur ut u. 7 obi mix; clare exstat in P 7 eibu>|Liev P 2 : etbojaev P 1 15 &W dX6"fW sic P raanu prima 16 conpendium e uocis ircrxdcei non satis accurate expressum, non e suprascr (quod esset Trepi) sed conpendium litterarum apa p. 31, 14 Kal expunxit P2 p. 32, 4 Tiva navoruuaTi P : ex i prima r| fecit prosodiamque adpinxit P 1 in epistula II p. 35, 7 |avrmoveu[r|<;] cum ras. (ex oi?) P 1 9 we, P 2 : oc, P 1 a0x[d] cum ras. (d supra x scr.) P 2 p. 36, 13 raxd] KOT' Q p. 37, 2 rj P 1 f) P 2 5 eTr[l] Td cum ras. (fort, ex gTteixa nam accentum articulo m. n dedit) P 2 18 dpaiil) P ^ 1 dpaidi P 2 Q 2 20 oO P 3 oil P 1 Xuonevou ex Mo|uev ou corr P 2 p. 38, 1 (pa(atv) ex q>r)((Jvv) corr P 1 p. 39, 1 f| xo P 5 Ka9' atixov Q Ka6' (sscr T eadem manu) aiixdv P 1 Kax' CXOTO P 2 [uitium operarum omisi corrigere] 19 ^KaT^poui; Q cum BP p. 40, 7 eiTCtTf) Q i extremo uersu sed eadem manu, dein nouo uersu Td Tfj
P p. 41, 8 a buvard P 2 ut Q 15 O U O T ' &XXWC, P Q 19 eeuu-

poivTO sic scripsit P ut QH errare facile potuerint p. 42, 9 avfKpt061? sed sscr u et i mutato in r\ restituit avfKVpf\ae\<; P 1 , nunc u macula tegitur 14 i5) ire p i TUJV n6Tu)pujv PQ p. 43, 13 ri|ni2 Ziboic, in marg P p. 44, 1 Ttoioii; P Q Ttoioii; P 2 7 cti TUJV] a\iTOUV Q 9 bOvavTai etiam P 2 10 Kal bi' d^poi; P 1 sed Kai circumpunctum, etiam 6l' expunxit P 2 11 TIVUDV ex TIVOI; corr P 1 16 Kai KarapriSeii; ex Kal KaTappr^Hei^ P 1 p. 45, 2 KpuaraXoeibfj
a

etiam Q p. 47, 14 beappufjvai Q p. 48, 3 |UTrepi\anu/ ambigue P 1 ei adscripsit P 2 6 bidboaiv] bid punctis deleuit P 2 p. 49, 10 biaqpopuuv PQ biaq)opil)v P 2 0"U|a|ieTpiiJu^ P 2 cum f 15 %ouaav P 1 ut BQ ^ x o u ( J a * p 2 P- 50, 8 ff0v*o6ov ex auviubdv (?) corr p i 19 u6aa P 1 ut B iroad P 2 p. 51, 3 ?\] f\ PQ ut B p. 52, 14 T[UI] ex T 6 corr P 1 ut B p. 53, 6 |uv deleuit P 2 p. 55, 5 ^TI re PQ in epistula i n p. 59, 8 xiu fiev ex TO |aev corr P 1 vedZ*r| ex vedZuuv P p. 60, 8 irpod-rtTUJV haud dubie P 1 a supra scr P 2 11 eir[d]T0VTai P 2 eTreitovxai P 1 p. 61,11 8re |u^v fixe be P 1 2 corr P p. 62, 9 Keval ex Kaivai corr p i 12 auTO P 1 auxdi P 2 16 Ttdvxa etiam Q p. 63,16 xov Trd\iv P 1 xo0|UTfa\iv P 2 Q

PRAEFATIO

22 TtoXureXei P 2 ut Q itoMJT&eiav P 1 et in marg P 2 23 gvbticev in rasura ut uidetur P 1 p. 64, 20 tZf\c, P 1 p. 65, 1 tmi Tiva sine accentu P 1 accentus addidit P 2 3 ^TnXeXoYKJH i. e. -jidvoi; sscr ou 7 dYY^wv TOut -fxevou fieret P 1 v adscripto -|^vov uoluit P 2 aabe sine ace. P dYYe^VTOS in margP 1 : &y(i\oVTOC,. St b& corr P 2 13 f\* prosodiam in litura corr P 3 14 inrOYpd(q>i) cum compendio, quod ut explicaretur in mg TroYpdcpei (initio desecto) addidit P1 17 d(5ef5ctiov ( ex ai?) corr P 1 p. 66, 5 irpoi; afiTov scripturn erat, e ante & inseruit P 1 7 6ldT0tpax6[i1O"r|] cum rasura (ex *r|cn?) P 2 Zr\[ar]] ex li]..r]i corr P 2 in sententiis p. 71, 8 post TOI<; una littera erasa in P 11 dvP1 p. 72, M ] f\ P 3 tf] t) P*Q f\ P 2 p. 73, 13 p2 (non euauj|adTou<;) YP P- 74, 1 f\ TI (non T{) P 1 13 f| P 2 : f\ P 1 14 daq)d(\eia) cum conpendio P w (uu??) supra 2 15 post cpOoeiui; una littera erasa in P p. 75, 17 in TI scr P rasurae uestigia supra i conspiciuntur et 'i fortasse postea additum (correctumne ex TI?) P 1 20 iWiuovGO. P 1 ut BQ p. 76, 17 EKXeiuieic; fort, ex inXriuieic, corr P 1 p. 77, 8 dbidxuTov P ut QH 14 etroiria P sed e suprascriptum etiam ev significat p. 78, 11 &\\a* sine accentu P 19 iii? ITOTOV Q: the, OT6V sine rasura P 22 CTecpd(vou^) an 20 TTOiKiMoOacu; ex ITOIK(\OUC, 85 corr P 1 (vuuv) propter compendium non liquet P 1 ovc, supra scr P 2 p. 79, 6 diro P utBQ fp diro in marg P 2 OTTO corr P 2 14 x^pcv i n marg 1 2 P adiecit 15 ei ad dTro[5aiv addidisse P uidetur, sed locus detritus est p. 80, 1 nfexajTriirrri P 1 (non P2) 4 Kevcrtc; fuit etiam in P, maiusculam e ex minuscula fecit P 2 11 olKaio Te primum scripsisse uidetur P oiKoeia 8xe P 1 (post Te littera erasa) p. 81, 1 sq. TOOTO XumxeXri eraso supra r\ accentu P TOUT' \uaiT&.ei P 1 in loco de libris Epicuri p. 85, 5 v TroXirfpcupiaic, P 13 [\]Z cum rasura P 1 */ in testamento p. 165, 3 TijuoKpa P Ti|UOKpdTOU<; Q 166, 3 1 liHiuv ex &nu)V corr P in marg u|uiiiv iterauit P 2 168, 5 e\8f) Q 11 viKiav ex viKir|V corr pi in uita Epicuri potui Dielsii correctiones plagulis inserere praeter has: p. 361, 9 dvaYv6vTio"ou primitus P sed prima manus dvaYv6vTaacrou correxit 367, 3 dYai|udpTou P sed ai in e correxit et x supra T posuit, ut fieret OYe^dpxou P 1 369, 4 fjv bk -rtoXuaivoi; Q 370,18 [\]~Z cum rasura P 372, 2 itepiuTtuaiv ex irepiTiToaiv corr P 1 .
ol

DE EXEMPLIS LAERTII

XI

eiusdem P alterum apographon 1 est L a u r e n t i a n u s H plutei LXIX codex 35 (H) membranaceus a Wachsmuthio et Valentino Roseo paullo liberalius saeculo XIV, a Bandinio adeo duodecimo adscriptus, conlatus diligentissime a C. Wachsmuthio. quem librum non mirum quod antequam codices Parisienses innotuissent pluris quam par erat aestimauimus, ut fecit Nietzschius 1. s. p. 17. constat enim eum ex libro P retractato, hoc est aliquanto post Q tempore descriptum esse. commixtam igitur ex utroque librorum genere lectionem exhibet. qui ut ad lectiones codicis P inuestigandas utilis erit, ita postquam de eius fonte constat, ad Laertium restituendum nullo iam erit usu. emit olim ex eo V. Roseus Hermae t. I p. 370 sq. integram uitarum Laertianarum tabulam Stoicorum successione insignem: haec quoque etiamnunc in fonte P extat2 ad idem librorum genus referendos duos noui codices A r u n d e l i a n u m 531 saeculi XV et Venetum in bybliotheca s. Marci gr. 394 membranaceum saeculi profecto
1 Laurentianum hunc ex ipso P fluxisse uno saltern, ut stem promisso, exemplo docebo: p. 42, 5 (Jf36jrv breuissime in P sic scribitur ut solae litterae o"(5 adscribantur lineola per alteram traducta, supra ponatur e et nota iv terminationis: hoc neque Q intellexit qui ape reddit neque H qui fr(5: at in huius (H) margine siue homo doctior siue secundis curis librarius ueram lectionem afiiaiv adposuit. iam Wachsmuthius mus. Rhen. xxix p. 355 codicem H ex libro eo unde Salmasius indicem uitarum Laertianarum nouerat, h. e. ut nunc constat, ex P fluxisse optime diuinauerat. 2 in P haec tabula f. 1 pessime habito multisque locis lacero ac perforato legitur cf. Bonnetus 1. s. p. 580. ex cuius apographo saltern indicem Stoicorum hoc loco propono: ev TU) Z r|vuJV. K\e<iv6(r|c,). xptio"nrTr(oc,). Zr|v(uiv) rapaevt; o[i]oY<=v(nc,). diro\\6ou)(poi;). $or\Q6c,. p.\r\aap%ibr]c, |u[v]affaT6pai;. veimjup. fiao"i\eior|<;. 6dp6avoi;. dvT(iraTpo((;). ripaKXeibr]? Ttavaixioi;. KCCTUUV. Troaei&(u())v(ioi;). d9r|v6buu(po<;) a\\o(<;). dvxiTraTpo(?). dpio(<;). Kopvo0f(oc,) unde fontem in Stoicis Laertio scriptorem aeui Neronei aut Flauiani fuisse nemo non uidet.

XII

PRAEFATIO

non XIV cui adsignatur: illius lectionem postquam Thomas Galeus opera desultoria excerpsit in calce exempli Wetsteniani t. II p. 557 sqq. editam, accurata nuper specimina Ingr. Bywaterus dedit in uitis Heracliti et Aristotelis. Marcianum ex propagine codicis P esse turn eo constat quod tabulam uitarum in P seruatam continet turn quod extremo uolumine p. 81, 6 sq. non solum cum P Q H ii>s irpo? Gk be'ov in textu sed etiam in margine discrepantem lectionem YP w? eXeov exhibet (item yp P 2 ); Nuernbergerus autem quod gloriatur se huius quoque codicis lectionem afferre, memoria eum fallere uidetur solo Marciano 393 usum. Alterius ordinis signifer est codex L a u r e n t i a n u s F plutei LXIX 13 (F) membranaceus saeculi XII, formae prope maximae. conplectitur schedis CLXIV et Laertium et (inde a f. 137V) Cleomedem. nonnullae schedae recentiore manu saeculi XV in membrana suppletae, in Cleomede f. 161164, in Laertio folium nescio quotum pertinens a 1. Ill 38 UJ cpopTiKov usque ad 48 IE epu)Tr|(TeuJS KCII airoKpifcyeujg: sed quae schedis f. 820 nouiciis insunt Laert. I 65 e|u] TTOOUJV TTeicTicfTpctTiu.... II 17 feveo'iv rriv TOO, non minus in F quam in ipso archetypo defuisse certo indicio 1 liquet. Cobetus, qui totum codicem excussit ut in quo maxime niteretur, schedas inesse rescriptas uidit, in quibus latere Plutarchi moralium particulas saeculo X litteratura grandi et elegante scriptas, uelut in ea pagina quae incipit Laert. VI 47 a uerbis Trpoi; TO KaTamuj|uevov sola oculorum ope non pauca dispexit Plutarchi de curiositate p. 518f519a. sed de hoc codice quod licuit accuratius referre, id totum Cobeto uiro summo gratus debeo, qui adulescenti olim schedas suas Laertianas utendas beneuole
1 quippe folio 21 non iam nouicio sic continuatur f. 7 uetus trobwv ireioidTpdiTUj imdlaBai -rupavvibt.... Te\euxujv o |uapTUpd|nr|v dpo<; ir\f|rv. TT)V (hoc initium paginae usque ad 4(iopTupdUnv iam superuacaneura expunxit librarius recentior qui suppleuerat), unde apparet quaecumque inde a 1. I 65 |napTUpdnr|v] ^ UdTpic; usque ad n 17 fiveaw Trjv TOO [d^poi; Tr\r|Siv leguntur, ab ipso exemplari afuisse.

DE EXEMPLIS LAERTII

XIII

commisit1. libros Epicuri conlatos debeo G. Meynckio, testamentum H. Vitellio, uitam Ludouico Martens Elberfeldensi et Ferd. Duemmlero. de lectione dubitantem certiorem non numquam Vitellius fecit. ceterum codex F quando quidem neglegentius est scriptus quam ex quo solo teste lectio alterius classis repeti possit, praesertim cum librarius eruditionis minime curiosus ex testimoniis multa (in libro X tamen pauca 2 ) omiserit, circumspicienda sunt alia exempla eiusdem generis non ex F orta. et ego quidem acquieui in eo quod in promptu erat, e d i t i o n e B a s i l i e n s i ab Hieronymo Frobenio a. MDXXXIII euolgata (f), qui expressum esse f codicem Matthaei Aurigalli professoris Vitebergensis, recentem eum quidem, ut nemo non uidet, et uitiosissimum, sed uitiis codici F propriis fere inmunem, in praefatione testatur. quo cum accederet manus correctrix codicis Parisiensis (P2), satis prouisum erat. quamquam non nego, aliis codicibus accuratius exploratis fieri posse ut codici F supplementum non minus utile accedat quam quale codex P (Q) est Borbonici. at qui hucusque innotuerunt ex hoc genere, eos operae pretium non est excuti: C a n t a b r i g i e n s e m dico collegii Trinitatis n. 442, cuius aliquot lectiones a Th. Galeo enotatae in editionis Wetstenianae t. II p. 557 sqq. memorantur, Venetum M a r c i a n u m n. 393 chartaceum a Carolo Nuernbergero tarn neglegenter conlatum quam editioni decimi libri Laert. (Norimb. 1791) adhibitum3, M o n a c e n s e m g r . 159 bombycinum s. XIV mancum a L.
1 uide Analecta Theophrastea (a. 1858) p. 2. 2 nempe p. 366, 15 4v xpoviKOii; (quod tamen omittitur etiam in f) 367, 6 q>r\oiv "Epniinroq, plura 368, 35, denique 118 semel, 119 ter, 136 bis titulos librorum. 3 Morellius bibl. manuscr. i p. 259 euraque secutus Nuernbergerus (in praef.) quod ambos codices Marcianos 'eiusdera familiae' esse dicunt, manifestus est error, nonnulla Marciano 393 cum f solo communia sunt ut p. 8, 8 xi'iv omissum 9, 20 ouv, item Cantabrigiensi ut 64, 17 lacuna codicum FP (8- iLv intercidit) inserto dq>' oO male expleta.

XIV

PRAEFATIO

Spengelio in H. G. Huebneri usum accurate conlatum1: qui cum proxima cum F cognatione societur non ex eo propagatus, licet neglegentissime scriptus fortasse non plane abiciendus est: ego eum non admisi, quoniam decimus in eo liber non ultra 61 (p. 18, 20) ducitur. sunt etiam codices mixti simul et interpolati, ex quo numero ego unum noui a C. Wachsmuthio conlatum L a u G r e n t i a n u m LXIX 28 (G) chartaceum saeculi ut aiunt XIV2, Wachsmuthius addidit B o r b o n i c u m 252 chartaceum olim Iani Parrhasii, saeculo XV exeunte a Iohanne Rhoso Cretensi scriptum, illi (G) ' tam similem ut nequeat credi non ex eo fluxisse" 3. ilium adhibui epistulae primae et testamento, ut esset unde hoc genus iudicari posset, eiusdem generis codicem etiam A m b r o s i u s T r a u e r s a r i u s Camaldulensis uersione sua expressisse uidetur 4 cuius olim imme1 de codice Monacensi cf. Spengelius in additamento editionis Huebnerianae t. II p. 813. eius in libris v prioribus lectio edita est in eiusdem editionis appendice critica t. II p. G13 sqq., decimum librum quae attinet in ipsa adnotatione inuenitur. 2 tribus codicibus Florentinis iam indicatis FHG nescio quartum quendam addendum esse dicam an negem. Menagius ad ep. ll 105 (p. 48, 2) adnotauit 'Kpdoaaiv scriptum est in codice Florentino', ad ill 124 (60,19) 'chreipov scriptum est in Florentinis membranis': aliter et F et H illos locos exhibere constat; ne ex G quidem, quem mea caussa H. Vitellius euoluit, testimonia Menagiana repeti potuere, qui KpabcKJTOV illic, hie fiuopov habet cum ceteris (etiam Ambrosio qui hoc ambiguum uertit, illud sine dubio ex coniectura agitationem). 3 uide Corpusc. poes. ep. gr. lud. 1, 53 sq. 4 de Ambrosii uersione a. 1431 absoluta (exstat apographon m. febr. 1432 perfectum) cf. Mehus in Ambr. Trauersarii Epistt. 1.1 p. cccxcn sq. de eius exemplo ut iudicare ipse possis, specimina nonnulla lectionis adponam addita codicum idem testantium auctoritate, unde liquebit neque codicem G neque H, etiamsi cum utroque non raro consentit, posse solum adhibitum esse ab Ambrosio: p. 3, 6
irotpeOKEiiaaa iva F2P2Hf 13 xal CFUVEXUK; G 14 TO TOCOOTOV

omisit cum G 4, 8 xal Kara GHBPQ 10 irapeffvtii T 6 G 11 ^YT^'l'viZov TUJ FH 2 [ivxaXavitov Till G] 6, 5 kaj\ aubuoiTa uv FP2Hf 8 8v] 8 ut BGf 7, 22 ai Sjaoioi] similes [#TO|UOI Ff

DE EXEMPLIS ET EDITORIBVS LAERTII

XV

ritum pretium erat, nisi potius etiam alterum quendam inspexisse censendus est. Editores post Basileensem etiam si codicibus utebantur, tamen recte uti nesciuerunt. H e n r i c u s S t e p h a n u s , qui s textum editionis principis multifariam correxit exemplo a. 1570 emisso (s), in libros nequissimos inciderat Marcianum 393 1 et Laurentianum G uel eius gemellum. optimi libri praesto fuerunt I o h a n n i S a m b u c o Pannonio, praeter Venetumj Vaticanus et Borbonicus2, unde in marginibus uermg P a ] 8, 1 direpiXriirTOi BGH 9, 1 iq roaa\nr\ 6r| tpwvr]] auTf] 6' Is! (pu)vr| FP 2 Hf haec autem uox 10 ipnobilov FHf 85, 5 Kapved&T)?] icat Kapved&r]? cum P 2 H 6 auTou] atJTdv ut Ff 359, 2 T6V bfj^iov B2f pago 3 x a PT^l TTl S H Chagettius OiXa'ioOuv B 2 FP 2 f 3 6 0 , 1 TIIIV aoqpioruiv KOU YPCWXTIKUUV u n u s H grammaticos ac sophistas 361, 2 &0T6V BPHf 362, 1 iraiSeiav F V mg P 2 2 ^aKdpioi (peufETe ceteris omissis cum F!f 4 eOtppavToii; FP 2 Hf 8 auvaYiuf^v BFf 16 X^Y I V K a ' dvxiTpdfpeiv BPQH 363, 5 Xi^w TaOra ^Yayev FHf 6 |uoi] 1^^ FHf 11 YP at P^ a btlH^KpiTov FP 2 f [non H ] KCCI &V KUifiai? Kal fpAfxyiaia 6i&dffKeiv H 365, 21 EOpOXoxov] e<jp06oKov BFP 2 H

Eurydotum 367, 1 anno centesimae septimae olympiadis (om. et fteOrepov et cum Ff eiKoaxfic; Kal) 3 Wfendpxou H2f 368, 3 Korni Trdvra P 2 H 7 dKardirXtiKTOi; Ff intrepidus 10 irpoairo8av6vTO^ FfP2 12 OIKEIOV BS familiar em 371, 6 TOIVUV] rivi f

quodam. iam satis est. 1 Stephanus ipse in praefatione Maximi Tyrii (a. 1557 editi) ad Arnoldum Arlenium data p. 3 ' eius (Diogenis L.) quum editionem Germanicam' inquit 'cum antiquo exemplari Bessarionis a me ex Veneta bibliotheca deprompto quam potueram diligentissime contulissem': ex actis bybliothecae Marcianae codice 393 ilium a. 1555 usum esse Morellius bibl. mscr. I p. 258 docuit. sed non hoc solum uiro egregio subsidium fuisse multae eius lectiones produnt a deteriore genere alienae et cum priore, non numquam cum G solo consonantes cf. p. 4,10. 6, 6 cet. 2 titulus libri parum cogniti est 'Laertii Diogenis de uita et moribus philosophorum libri X. Plus quam mille in locis restituti et emendati ex fide dignis uetustis exemplaribus Graecis, ut inde Graecum exemplum etiam possit restitui; opera I o a n n i s Sambuci Tirnauiensis Pannonii. Cum indice locupletissimo. Antuerpiae, ex officina Christophori Plantini do la LXVI. cum priuile-

XVI

PRAEFATIO

sionis latinae a. 1566 editae permulta editionis principis uitia emendauit et omissa suppleuit; sed ut ferebat eius saeculum, constanter illis uti nee uoluit nee potuit; ne eum quidem quem poterat fructum utilissima eius opera his studiis attulit, cum ante Schneiderum Saxonem tantum non obliuione sepulta iaceret, ne Stephano quidem cognita1. similis et indoles et fortuna fuit editionis et uersionis a Thoma Aldobrandino curatae et post eius mortem a Petro cardinale Aldobrandino Romae a. 1594s euolgatae; usus et ille codice Borbonico quaedam ex coniectura scite correxit; fit quoque ut emendatior lectio in uersione lateat. ceteri iam libros aut nullos consuluerunt aut deterrimum quemque, in quem incidissent, nisi quod in commentario doctissimo Menagius codices Parisienses et Florentinos hie illic adsciuit. nostra demum memoria Cobetus Wachsmuthius Bongio'. in praef. p. 5 'aliquot exemplaribus graecis uetustissimis illis cum interpretatione collatis atque etiam eruditis obseruationibus Fuluii Vrsini Roraani' adiutum se fuisse dicit: memorat plerumque v(eterem) c(odicem), Venetum p. 289 ibidemque Vaticanum; promit idem lectiones soli B proprias uelut p. 362, 2 oictpctfiev (Samb. p. 407) 20,10 irapao-iceudo-ai (S. p. 427) 49,17 Xeiov (S. p. 441) 50, 17 oEuToviuiv (ibid.) 324, 15 4Kiri:\rip(I)v (S. p. 445) infra p. xxxi G O 'quidam codex or)|u6KpiTOC,' (S. p. 450). Schneiderus Saxo inEpicuri physicis et meteorologicis (Lipsiae 1813) primus adhibuit cf. praef.
p. XYIII.

1 sufficit adposuisse ep. II 107 p. 49, 6 diroTr|KOuvuiv: deerat hoc uoc. in editione principe, restituit Sambucus emendatum p. 441 'adde graeco ex u. c. &itoxr\KO^ivuuv', quid Stephanus? suppleuit is quoque sed corruptum (p. 420 med.) dTTOKO|uvuJV. 2 de Thomae patrui opera Petrus Aldobrandinus haec ad lectorem praefatur 'qui grauibus negociis distentus, cum uiris doctrinae studio deditis prodesse aggressus esset, importuna morte praereptus non pauca a se inchoata perficere non potuit. in quibus hanc Laertii translationem triginta abhinc annis eoque amplius reliquit, accurata uetustorum manuscr. codicum collatione plurimis in locis emendatam et multis adnotationibus illustratam. quae licet ab ipsomet auctore suprema manu perpoliri ac limari nequiuerint, uisum est tamen fore opportunum, si eo modo quo olim relicta fuerunt non Integra (nam in decimum quidem librum nulla reperta scholia sunt) ederentur'.

DE EDITORIBVS LAERTII

XVII

netus genuinos lectionis fontes monstrauerunt: restitutum ex illis exemplum nondum prodiit. igitur ad hunc usque diem Laertii Diogenis lectio omni fundamento caret, quod cum in nullo eius libro non aegre feratur, nullus tamen tarn misere habitus est quam decimus neque quicquam in hoc quam libelli Epicurei. his enim grauissima idem inflixit uolnera, quem merito dixeris sospitatorem Epicuri, P e t r u s G a s s e n d u s decimo libro Laertii cum uersione edito et animaduersionibus copiosis inlustrato (Lugduni 1649). qui ut erat physices Epicureae multo quam sermonis graeci peritior, etiamsi haud pauca multo cum acumine recte intellexit, tamen ea temeritate in uerba Epicuri grassatus est, ut ea non purgare sed fingere ipse uideatur. hunc suo more imitatus M a r c u s M e i b o m i u s uir graece non doctus ea re etiam perniciosior Epicuro editor exstitit, quod Laertii Diogenis exemplar ab illo correctum splendore, elegantia, commentarii Menagiani utilitate ita omnibus paene ad hunc usque diem commendabatur, ut summa eius esset auctoritas. nempe hinc pendent uel inuiti quotquot post eum Laertium aut Epicurea ediderunt. unus S c h n e i d e r u s Saxo poterat et Meibomii temeritatem peruidere et lucem Epicureis reddere, nisi lectionis memoria illi ex turbidis riuulis haurienda fuisset. quo nixus H u e b n e r u s quamquam haud ita raro ad librorum fidem lectionem reduxit, adeo sibi non constat, ut obscuriora quaeque fuco Meibomiano oblinere quam non intellegere malit. ab Huebnero in Epicureis uel C. G. C o b e t u s pendet, nisi ubi correctionem aut codex F aut obseruatio sermonis suppeditauit. haec cum fata sint Laertii Diogenis, non potuit fieri quin uirorum uel acutissimorum coniecturae, Lachmanni Maduigi aliorum saepe ad irritum caderent. quas etiamsi studiose perquisiui et examinaui, ut aut meliora edocerer aut suum cuique redderem, tamen coniecturas non probabiles, quarum inde a Gassendo nubes conflata est, ad adnotationem aut numquam aut rarissime admisi, et optimorum uirorum nominibus hoc me debere ratus et publicae utilitati melius consulturum librorum testimoniis accurate conpositis quam b

XVin

PRAEFATIO

conlecta uanarum opinionum sarcina inutili. mihi si prouinciam felicius administrare contigit, de qua re penes alios iudicium est, id omne amicis qui instrumento critico me instruxerunt deberi laetus gratusque fateor. studui certe cautus esse maluique aliis relinquere emendanda quam non intellecta temere temptando corrumpere. nunc cum librum manibus emitto, sentio me hominem et inconstantem fuisse. et ea quidem, quae meliora interim dies docuit, fas est eos qui his utentur non ignorare. ep. I 41 p. 7, 69 Epicurus infinitum esse uniuersum acuta breuique argumentatione demonstrat. in qua assumptionem omitti eo aegrius feras quod conclusioni deest subiectum. nimia haec nee licita est breuitas. quam non excusaturus eram, si fr. 297 ex libris Tcepi (puffeuj? ductum, quo integra proponitur eadem argumentatio, paullo attentius examinassem. quo facto adhibuerat autem iam Gassendus p. 196 non dubito quin post uerba TO be cocpov Trap' eTepov TI GeuupeiTCU homoeoteleuton effecerit ut assumptio intercideret haec dXXot }A\\v TO irfiv OU nap' ?Tpov
Ti GeiupeiTCU (Cicero 1. s. at quod omne est, id non cernitur

ex alio extrtnsecus): sic etiam conclusio, cum continuetur subiectum assumptionis, recte adnectitur: ux^Te OUK IXOV ctKpov (sc. TO TTCIV) iTEpag OUK e'xei. ibid. 59 p. 17,16 uiKpov TI \XOVO\ uaKpav eKpdXXovT(J: tempus etsi tolerari potest, tamen credo Epicurum dKJJctXoVTe? scripsisse. ibid. 71 p. 24, 6 oube Y<*P TOOTO biavor)Teov non recte tradi Bernaysius in commentario Lucretiano I 449 (opusc. t. II p. 49) optime intellexit idemque correxit bictvonTOV, ut saepius dbuxvonTOV Epicurus dixit, cf. Philodemus de rhet. IV 2 c. 44, 8 ei |uf| biavor)T6v apa KTX. ep. II 96 p. 42, 7 defectum solis lunaeque Ep. fieri posse putat KOT' jTmpoa6eTr|cnv aXXuuv TIVOIV, f| Tn? ^ o u p a v o u r\ TIVO? eTe'pou TOIOUTOU. insanam ibi esse caeli mentionem nemo non uidet. sed Woltjerus quod proposuit 1 TflS n CfeXrivriq ea caussa inprobabile, quod et solis et lunae defectum eadem opera scriptor explicare studet. quid

EMENDAKTVR VERBA EPICVRI

XIX

Epicurus dixerit sero intellexi ex Lucretio, qui V 75367 negat esse cur terra maxime lunae, luna soli officiat, aliud facere id non posse putetur corpus, quod cassum labatur lumine semper. Anaxagorae Ep. hanc coniecturam debet cf. Hippolytus 8, 6 p. 562, 15 D. eivou b' UTTOKOITUJ XWV cccrxpwv f|Xiou (xe> Km aeX^vriq o"ui|aaxd xiva au(Lmepicpep6|Lieva rm?v d o p a x a , Anaxagorae facem Anaximenes praetulerat qui Aetio II13, 10 p. 342, 17 teste statuit Ywbr| (lu)|aaxa O"u|U7repicpep6|ava xouxoic; d o p a x a 1 . igitur scribendum f| Tfl? r| d o p d x o u xivo^ exepou xoiouxou. socordia librarii postquam oupavoO dedit pro dopdxou, reliquum erat ut tertium f| interpolaretur. an latet in eo f)|uTv? ibid. 97 p. 42, 14 diraffa f\ xiuv juexeuupwv alxioXo-fioi inde a Stephano editur, cum Frobenius anaOa irepi xuiv exhibuerit. cum neque ex Borbonico neque ex Laurentiano H neque ex Laurentiano F quicquam adnotatum uiderem, deceptum me fugit uerum f) ire pi xwv |nex. et a Cobeto restitutum (sine dubio ex F) et in codicibus PQ inesse, quorum testimonium ex Bonneti silentio repetendum erat. cf. ep. i 78 p. 28, 15 xr)v UTiep xdiv KupiwxdxuJV aixiav et huius 116 p. 5,5, 7 xd<; Trepi xuiv Kaxd |uepoi; aixia?, item aiTioXoYeiv UTrep laexeubpuuv ep. I 80 (29, 20) et 82 (31, 8). eandem culpam doleo admissam mini esse 116 p. 55, 5 exi be Kpixnpiijuv KCU TraQdiv, eo minus excusandam, quod cum exi xe particulae non raro et in hac epistula (p. 41, 2.8. 42, 9. 44, 9) et in genuinis libellis (ep. I p. 17, 16. 29, 2. 30, 3 sent. p. 73, 15. 74, 1) iungantur, particularum exi be certum exemplum in Epicuri reliquiis noui nullum 2 : ac p. 55, 7 exi xe Stephanum secuti omnes ediderant, donee in exemplum Tauchnitianum, quo et Wachsmuthius et ego usi sumus, nescio qua neglegentia exi be inuasit. libri om1 alia testimonia infra p. 384 (6 a, f) et 385 (7 b) inuenies. 2 semel exstare uidetur ?Tt 6' in reliquiis libri irepi tpvaewc, incerti a Gomperzio conpositis Wiener stud. t. I p. 29 u. 24, sed legitur illud in fragmento ante Gomperzium non cognito (in VH 1 t. x col. XIII et xiv eius uoluminis non editae sunt), et legitur ante lacunam, licebit igitur dubitare.

XX

PRAEFATIO

nes quotquot haec uerba seruarunt uidentur ITI T praebere, nisi quod Te P Bonneto teste, fk. Fibid. 99 p. 44, 4 quoniam libri tradunt Ttapd m\r\Oiq depoq TTveujidTUJV CFuvuucFeK;, caueram ne uitium oblitterarem particula f| interpolata. sed dubito rectene alterum alterius glossema esse iudicauerim. scriptum fuisse nunc puto Trveun&TWV auvwcFei cf. Lucretius VI 462 sq. cum consistent nubila, primum . . . tenuia, u e n t i portantes cogunt ad summa cacumina tnontis: Ate demum fit uti turba maiore coorta et condensa queant apparere et Aetius III 4, 5 p. 371 b 23 D. Kai rcveOiua uev dnoreXeTv Trapuicrav Td veqpn.. ibid. 103 p. 46, 15 libris BPQ male credulus eatenus fidem habui ut re non satis explorata in eorum lectione Kai Kara pfjSiv acquiescerem. at eis quae antecedunt KOtTd TrXeiova? Trveuudnuv o"uXXoYa<; Kai KaxeiXnaiv iax^pdv Te ^KTrupwcFiv prima fulminis explicandi ratio minime absoluta est, adici oportet quomodo ignis ille ex nube prorumpat. id quod fieri manifestum est his quae subiciuntur Kai KaT d p p n S i v uepouq . . . . mXno"iv vecpdiv. cf. Lucretius VI 281 sqq. ibid. 105 p. 48, 4 loci mihi desperati nuper H. Dielsius medelam hanc proposuit 6K TOU mTTteiv ei'cruJ (ei? libri) ebdqpn ei? dvtpoeibeiq TOTTOU? xfj^ Y^I?) longe sane facillimam et fortasse ueram. epistulae i n 124 uerba p. 60, 10 v8ev ai fieYiOrai fJXdjJai te TOT? KOKOT? IK Geuuv eTrdYovrai Kai djcpeXeiai <^TOT^ dYaBoTq) tamdiu oportuit suspecta esse, quamdiu u. v0ev ad proximum nomen a\ TUJV TTOXXUIV UTCp Geuiv dno(pdffeiq referebatur. quo ego quoque errore tenebar, donee Epicuri sententiam mihi fr. 385 aperuit. cuius quasi commentarium exhibent Lucretiana haec VI 68 sq. quae nisi respuis ex animo longeque remittis dis indigna putare alienaque pads eorum, 70 delibata deum per te tibi numina sancta saepe oberunt, non quo uiolari summa deum uis possit ut ex ira poenas petere inbibat acris,

EMENDANTVR VERBA EPICVRI

XXI

sed quia lute tibi placida cum pace quielos constitues magnos irarum uoluere fluctus, 75 nee delubra deum placido cum pectore adibis nee de corpore quae sancto simulacra ferunlur in mentes hominum diuinae nuntia formae, suscipere haec anivii tranquilla pace ualebis. inde uidere licet qualis iam uita sequatur. eodemque facit Philodemi aduersus Stoicos concertatio IT. euo". p. 86, 13 Gomp. ueTd be TOUT' ernbeiKTeov (scil. Philodemus probaturus est) COITOUC; OTI (3Xd(Jr)<; Km KCXKIJUV oii qpctffiv aixioui; eivat TOU; dvGpumoi? Touq Geouq, (o) bodOVTC; direxeaGai TUJV &[biKJo[7r]pcrfr||Li&TiJu[v ejvioi cpacriV fijaeiq be KCU xaOx' (mala) evioi? eH auriuv (ex dis) XeYO|uev TiapaKoXouGeiv Kal TUJV df aGuuv i d neyiaTa. itaque hoc Ep. dicere uoluit: de dis boni bene, mali male sentiunt. ut cuiusque ingenium bene moratum est ac paratum ad suscipienda deorum simulacra, ita beatitudine illinc expletur: mali cum sint animo illis simulacris suscipiendis obstructo, falsis suis opinionibus in mala omnia abripiuntur ut uitae omnes rationes disturbent. haec sententia tamquam corollarium proximo enuntiato uiroXrujjei^ lyeubels (eicTiv) ai Ttliv TTOXXUIV vinep GeuJv dTrocpdaeii; adhibetur simulque quod illic inest contrario: igitur ex diuersis hominum de dis opinionibus fit ut malis mala, bonis bona ex dis adfluant. itaque sana omnia sunt, distinguendum erat ante u. evGev maiore positura. ibid. 130 p. 63, 23 orctv airotv TO dXTOuv Kat' hibeiav eHaipeGrj: conicio Epicurum non cbrav sed a i r a g scripsisse ut p. 62, 17 oxav be arraE TOOTO nepi fiuaq fivrjTai et qui locus illi plane gemellus est, sent. XVIII eireibdv cnraS TO KOT' evbeiav dXYoOv ecupe6fj. sent. XXIV p. 77, 1 uiaT' dvrjpriKUjq &Tr| Tracrav d)ncpiaptiTtiaiv dedi ex coniectura, cum libri \hq TTr|pr|KUjq corrupte scribant: uera lectio fortasse propius a codicum memoria aberat quam ilia coniectura. quid enim impedit quominus Epicurum concedamus fortius uerbum UJ(TT' prjKUJi; e^Tri elegisse?

XXII

PRAEFATIO

Redeo ad Laertium Diogenem. qui cum hos libellos unus seruauerit, quaeritur utrum ipse Epicuri amore incensus salubri consilio pro dogmatum delectu exili uerba magistri posuerit an iuxta cum ceteris rebus plurimis hos quoque ab auctore traditos acceperit. operae pretium est hoc scire ut de scriptore recte iudicetur rerum grauissimarum auctore saepe unico. etsi quidquid inuentum erit, nego eo facere posse ut certae Laertius sectae uindicetur siue Epicureae siue, quod Wachsmuthio nuper placuit, empiricae: nisi forte qui Epicureum Zenone et aequalibus posteriorem nouit nullum, Epicureorum scholis saeculo II exeunte eruditus esse, aut qui inter empiricos Menodotum Theudamque medicos memorat, Sarapionem 1 et Glauciam tacet, medicus sectae empiricae esse potuit. multum nostra memoria de Laertii fontibus disputatum est. nunc postquam inter somniantes uigilantissimus exstitit uir et acutissimus Vdalricus Wilamowitzius, qui non conpilatorum nominibus inuestigandis sed explorandis rebus rerumque auctoribus opus esse clamaret, desierunt, spero, Demetrium Dioclem Fauorinum stupentibus nobis uenditare. illi et quotquot Laertium siue misellum conpilatorem siue, ut Roethius Heidelbergensis solebat humaniter, asinum germanum dictitarunt, nimio eum honore affecerunt, qui, ut uno uerbo dicam, ne scripsit quidem sed scribenda librariis commisit: breuiter obseruationem indicaui neque litterarum antiquarum historiae inutilem et Laertio recte interpretando, emendando, in testimonium adhibendo necessariam. quae etsi Wilamowitzium ut par erat minime latuit 2, pluribus caussis hoc mihi loco tractanda et, quod codicum indiciis non ambiguis futurum spero, ad liquidum perducenda est. in omni disciplinarum genere constat olim commentarios illos, qui discentibus aut cito sciendi cupidis scripti erant, a doctis possessoribus tamquam suos habitos et cum
1 an ix 116 in nomine Sapirr|6uuv latet lapairujuv? 2 uide eius librum de Antigono Carystio (Philologische untersuchungen t. IV Berol. 1881) p. 324 sq. adn.

DE LAERTII SCRIPTIONE

XXIII

pro utilitate augerentur deminuerentur mutarentur, etiam sub nouo titulo ut nouos iterum iterumque edi solitos esse \ neque defuere inanis gloriolae captatores qui libros, quos eodem iure et nullius et omnium esse dixeris, facili opera pro suis ederent. nouimus Galeni Tertulliani aliorum de surreptis et publicatis commentariis querimonias: qui si sine scriptoris lima utut erant officinae librariorum tradebantur, quid existimas fieri potuisse? euenit quod neces'sarium erat, ut eo ordine qui librariis placeret adscripta margini in commentarium inferrentur, necessaria et utilia cum alienis et otiosis miscerentur, turbae inexplicabiles nascerentur. id quod cum pridem mihi in excerptis de Verri Flacci ad Gaium et Lucium Caesares orthographia primo Victorini de re metrica libello insertis 2 et in capitibus a Galeno personato in fronte epitomae Plutarcheae conlocatis obseruare uisus esseio, mox in Laertio Diogene certissimis signis intellectum est. quae ne in ultima tantum operis parte inueniri credas, uno saltern exemplo aliunde sumpto cauebo. In uita Platonis locus est III 5 sq., cuius salebras Groen van Prinsterer prosopogr. Plat. p. 225 et Theoph. Roeperus Philol. I p. 654 sq. cum sensissent, emendando tollere frustra studuerunt. quo exemplo optime intellegas cauendum

1 haec omnia Galenus etiam uiuus expertus est, cf. de libris suis prooem. t. xix p. 9 K. iro\ueioili<; \iu(5r)(JavTO iroWol TOI<; tactic, pifJWoic;, aXAoi KCIT' d\Xa TUIV e0vd>v dvctYivubOKovTei; we, i'&ia fieta TOU TCI nev depaipetv, r d be irpocmG^vcu, Td 6 tiiraXXdxTEiv. quod qui fieri potuerit ipse ib. p. 10 enarrat. 2 in Marii Victorini capite I 4 uideo multa quibus ordo rerum turbatur, ex remissiore genere scribendi satis explicari, quo ita usum esse Verrium apparet tamquam cum Caesaribus familiariter conloqueretur, aliena, prout res ferret, admiscentem: uelut praecepta de VIY uocalibus quibus locus de N littera interrumpitur 72 GL VI p. 19, 22 uel obseruationes de pertermine 42 p. 14, 21 et de priuilegio 83 p. 21,18. talia igitur excerptoris culpa est quod nunc nexu soluta sunt. sed sunt etiam quae nisi primitus margini adscripta fuisse sumas, non intellegas: uide quae de ellum uoce comicorum inter litterarum historiam docentur 96 p. 23, 17.

XXIV

PRAEFATIO

esse ne emendando indoles opens Laertiani mutetur uel indicia originis oblitterentur. accuratius enim rimanti manifestum fit non semel sed pluriens eadem ilia et editorum et librariorum neglegentia ordinem rerum turbatum esse. inspice locum qualis legitur in libris et qualem tibi propono separato pristino textu et additamentis:
re, (pa|neMi9fjvou. Kal iroiTOV (5ou<;,
[ I - I I I ] Sir e I T a

iitv

6i6updn
^iv-

v, fjv, die, Kal Tija66 'A6r|vaio<; iv Til) TTepl piujv. 11 X^-fCTai b' 8xi luuKpdxrj^ 8vap elbg K!IKVOU veoxxov 4v

xoi n&Xiuv d-fwvi6ia0ai xpafHibia irpo TOO AiovuoiaKoO 6edxpou,uiKpdxou<; eiitaiv "HtpaiOTe irpo|ao\' uibe, TT\dTUJV V\J TI aeTo

yovaaiv ix l v, 8v aavxa dvairxfjvai I'lbu avxa, Kal |UE9' V)TTXariuva aurij) auaxfivai xov bk ToOxov eiuetv ctvai xov opviv. i n i<piXoa6<pei bi?i xf)v etxa ev xCp Kr)iruj xui irepl xov KoXuiv6v, dj? q>r\ow 'AX^Eavbpoc; tv

i v a (tpiXooocpuiv bi\ TQV dpx^iv) Ka6' 'HpdKXeixov

ToOvxeOeev bi] yef oviiii;, (paaiv, eiKoaiv ixr) 6' direX86vxo<; [iv b ]
6KTUJ Kal

V, KaGd

evi; M^fapa iipbc,

Ei)K.\eibr\v auv Kai &\\oic, r i a l laiKpaKT\.

iv b irpoceTxe KpaxuXiij x xil) 'HpaKal 'EpfioxdTTapnevibou qnXoffotpoOv-

DE LAERTII SCRIPTIONE

XXV

Non necesse est demonstretur additamentis duobus prioribus, etsi secundum ad Socratis disciplinam pertinet1, locum nullum fuisse in primario contextu, nee umquam ab eo scriptore inseri potuisse qui saltern speciem narrationis continuae affectaret, sed neglegenter ut fit margini adscripta neglegentius a librariis inserta esse. nam tertium additamentum, quod eadem opera cum illis intrusum est, ipsa sede arguitur; pertinet enim ad 7 eTtaveXGwv be eiq 'A0r|va<; bietpiftev ev 'Ambrosia KTX., quae uerba qui scripserat, non distinguebat ipsam Academiam ab hortulo Platonis (cf. 20 KTimbiov TO ev 'AKdbruweiqi). Quarto supplemento cum spatii non satis uacaret, misere discerptum est; diuersam originem uel dissonans memoria 8 euincit fiTiv Te eiroiiicraTO TWV xe 'HpaKXeneiwv XOYUUV KCU TTuGaYOpiKUJV KOU ZuuKpanKUJv; iusserat autem qui margini adscripsit interponi inter locum de poeticis studiis et de Socrate, cuius rei indicium primum uocabulum enuntiati eius quod sequi debebat erreiTa iterauit, quod tam religiose quam inepte librarii seruarunt: sed etiam si consilium editoris librarii perspexissent et secuti essent, nemo non uidet ilia sententia inculcata nihilo minus futurum fuisse ut narrationis ordo planus et genuinus pessime dirumperetur. haec autem quattuor additamenta quis credat ab uno eadem opera adscripta esse? quae si pedetemptim alia ab aliis adiecta esse consentaneum est, uetus opinor emergit de uitis scriptis dogmatis philosophorum liber a pluribus identidem retractatus et auctus. Non minus aperta in libro decimo illius incuriae apparent uestigia. uide quo modo ultimum Epicuri ad Idome-

1 primum ex Timothei de uitis libro desumptum, unde plura in Laertio de forma et habitu philosophorum petita sunt cf. iv 4 VII 1; aeque postmodo inserta quae de Aristotele feruntur v 1, ubi primitus continuabantur uerba OUTOI; fvr\ai\i)TajO(; TWV TTXCITUJVCX; |aa6riTiI)v dmiOTT] [bt] TT\dTWvo<; ETI irepi6vTO<; KT\., neque minus quae de Speusippo leguntur iv 4.

XXVI

PRAEFATIO

nenm epistolion insertum sit 22 r\br\ be xeXeuxwv npo? 'Ibonevea xnvbe emffToXnv Tfjv |uaKapiav naibujv Mnxpobuipou. Kai bie9exo |uev ilibe. na0nxd<; be effxe KTX. concedimus ultimas litteras testamento perinde subici ac praemitti potuisse : clausulam Kai bie'0ero |uev utbe oportuit ab ipso testamento non diuelli interpositis alienis. igitur epistolion additamentum editoris, siue margini adscriptum siue in charta singulari consignatum, cum post illam clausulam conlocandum esset, operae praeposuerunt. Vide porro 10 sq. irpoq T0115 cpiXouc; 01 Kai Ttavxaxo6ev Trpoi; auxov dqpiKvouvxo Kai o"uve[3iouv auxijj ev TU Kr|Ttuj, Ka8d cpno"i Kai 'ATtoXXobuupoq, || ov Kai 6fbor|KOVTa UVUJV TTptao"0ar AIOKXTJI; be ev Trj TpiTr) xfj^ 'Embpo)afi? qDrjffiv || euTeXe'tfTaxa Kai XuoTata biaiTU)|uevof KOtuXr] YOOV, qpno"iv, oivibiou npKoOvTO KTX. sic ex librorum fide restituendum erat, nisi forte ipsum Laertium emendandum censebimus. sed hunc locum qui corrigebant, facile uideas corrupisse. intellegemus simu] et patienter feremus supinam editoris antiqui neglegentiam, qui de pretio horti adnotatiunculam margini adspersit, quomodo cum ceteris uerbis quadraret, non curauit. Sic 6 Kai (uriv Kai Ti|UOKpdTTIS ev TOI? eTTiYpaqjouevon; EuqppavtoT? || 6 MriTpobnupou

uev dbeXcpo?, |ua6r|Tfi5 be auroO jf\q o%o\r\z eKcpouricfais || q)no"i bi<; auxov xfjq fnaepa? e|ueiv diro Tpucpflc; ipse uerborum ordo, quem editores concinnitatis in hoc scriptore male studiosi immutauerunt, arguit locum de Timocrate contextui antiquioris libri a nouo editore interpositum esse. neque aliter de 23 eo"xe oe Kai xov Trpoeipr)|uevov eiKaTov nva dbeXcpov xou Mnxpobujpou TiiuoKpdxnv iudicandum est. sagaciter Kuehnius TOU Mr)xpobu)pou glossema esse coniecit: quod si recte coniceret, potius eo"xe be 6 Mnxpobuupo^ interpolatum exspectares. immo idem qui illud 6 de Timocrate, hoc quoque margini adscripsit, et referri is quidem ad uerba 22 luaGrixd? be eaxe TTOXXOIK; (Epicurus) KXX. uoluit, non tamen certae sedi destinauit. grauiora indicia occurrunt, cum ad Epicuri libellos perueneris. neque umquam quemquam attentius legentem fugit

DE LAERTII SCRIPTIONE

XXVII

intermixta uerbis Epicuri esse scholia, nunc primum ab illis separata et quo decebat, in adnotationem ablegata. quae cum ineptissime inculcata sint, ut non numquam uel mediam sententiam interrumpant (ut p. 6, 5. 15. 8, '2. 21, 14), apparet contra consilium siue scriptoris siue editoris inlata esse. sequitur ergo, ut editor exempla illorum librorum non recognita, uix inspecta librarios transscribere iusserit iussumque illi ea fide qua debuerunt executi sint, non obliti marginum. ceterum scholia ilia adscripsit homo satis eruditus et in lectione ampliorum Epicuri operum probe uersatus. quem nondum codicibus et pergamena sed uoluminibus et charta usutn esse fidem facit quod ad locos eiusdem epistulae posteriores lectorem hac formula remittit cpnoiv evboxeptu (p. 8, 12. 16. 19). grauissima et apertissima signa in eis partibus prostant, quibus epistula III moralis circumdatur. quas, ne quid huic uolumini desit quod in Laertii libro X legitur, primum continuas * proponam quales secundum codicum testimonia traduntur: TTepi be xutiv piwxiKiiuv, Kal SUWI; xpi] xd |uev V)|udc; aipeia6cu, 117 xd 5' Kq>et>reiv, otixuuai ypdtpei. TTpoxepov be bie\6u)nev a xe aiiTil) boice? irepi TOO cfoqpoO Kai xo?<; ait' auxou. f5Ad|3a<; e dv8pwirwv \ 6id fxiaoc, f\ bid <p96vov f\ bid Kaxatppovtiaiv fiveo9ai, iliv xov aocpov XoyiomlJ iiepiYivea9ai. dXXd Kal TOV airaS T6V6|nevov s ooqpov (ar)K6xi Tfjv ivavxiav Xa^pdveiv bidOeaiv unbe -rrXdxxeiv ^KOV1 aipeiaSai xd b' (be B) eKqiEirfeiv BPQH: Kq)euYiv xd b' aipeTaGai Ff || 2 be om BP!Q | a xe B corr pi, Q | exspectes a auxil) xe || 3 TOIC;] itoieT H || 4 div prosodiam addidit corr P || 5 \oYi(J|^[u)] cum litura (fort, ex 6v) B | TtapaYiveoSai Q conpendio codicis P male intellecto || 6 itXdxxeiv (sed ei ex corr B1) libri cum f. cf. fr. 231 1 Singula tantum non omnia in fragmentis dispersa inueniuntur locis in indice fontium significatis. Dielsius hie quoque quae ex codice P enotauerat milii inpertiit simulque de B ex Bywateri conlatione nonnullas adnotationes meas correxit.

XXVIII

PRAEFATIO ofiK flv ejiirobkrai npdt; TI^V ao-

Ta. ird9eai naXXov avaxe6f\adQai.

cpiav. otibe n^v EK irdar|? 0ii)|naTO? e'Sewi; <JO(p6v yeveaOai av otio' 118 EV imvTl 9vei. KUV o-TpepXw9rj 6' 6 aoq>6;, elvai a0r6v Eiibai|uova. io |u6vov T6 xP l v e'Eeiv TOV ao<p6v, Kai eirl qpiXoi? Kal TrapoOm Kai dnouaiv 6|uoiuj<; bid TE X6-fou * * STE IUEVTOI aTpeflXoOTai, eV9a Kai HVJZEI Kai oinuOZet. yuvaiKi xe oO |atfr|O'eo'9ai TOV ao<pov fj oi v6|uoi dTrayopeOoucnv, Cdi; qprjai AioYevrji; 4v Tr| diriTO|a^ TUJV 'EirixoOpou fi9iKuuv 6oT|U(iTuuv. otibe KoXdcreiv oiK^Ta?, IXenffEiv HEVTOI 15 Kai cruTTvuO|ur]v Tivl Setv Tiuv airoubaiuuv. epaa6r)aeo0ai TOV aoqpdv oil &OKt aiiToTq. oO&e Tacpfji; q>povTie?v. oi)6^ 66n:e|airTov etvai TOV Jpunra, Ob^ Aiofevrji; ev TU>*. ofibe ^TopeOceiv KaXOuq. o"uvouo"ir|v bi (pamv ovfiaai niv oOb^-rroTe, dyairriTov be el (jifj Kai 119 Kai ILII'IV Kai fa^ffEiv Kai TEKvoiroiriaetv TOV aocp6v, w<; 'E 20 ev TaTi; Aiairopiai? Kai ev Tai<; TTepi qjOaeux;. KaTd irepidTaaiv bi piou yaiir\aeiv. Kai biaTpairricreaGai Ttvaq. oiibe n

7 itdSeo'i] breuissimo conpendio ird9 supra posito e P , 01 addidit corrector | (iaXXov] fort. |nr|v | oimdv B | tiairobetaai B || 8 Qv] dXV B | oObev iravTi B 1 || 9 e9ei B | b' supra uersura B 1 : om P i (antecedit jpefSXuj* cum Ofj scr supra w) || 10 ?Eeiv BP 2 QHf giv P 1 : exeiv F | Kal eiri B, in rasura corrP 1 , HFf: del. H 2 om Q et primitus fort. P Tdnl ut uidetur corr P 2 || 11 diroOm B | X6f ou. 8Te] obouXore Bl 6b' oOx 8T B2 6boO x' S^e Q 6boO . 6TE P (spiritum in OTE add P 2 ) 6boO. oxe f oboO. 8TI F, H | nevToi] fxiv Tiq f || 12 |LIOUi BPJQ: nu2ei FP 2 f n[u]Eei cum litura H | oi|nu()Zei B : ot|nu)*ei P oinujgei FP 2 QHf | f\ p2QHf: f ^ B fl P i o'{ F || 13 <p[r)]ai F cum litura || 14 bo*|Y|ndTwv ex boTdudTiuv corr P | ofibe] OUTE Hbri. unde TOII? TE oiKETai; KoXdaeiv Casaubonus coniecit | eXerjaeiv B P Q H ; eXefjaai Ff || 15 TUJV aiioubaituv Ff: TOV oiroubaTov BPQH || 16 cppoVTieT- vou 6E Q || 17 di? . . . KaXiIx; om F | dx; (BH?)f: di? 6 PQ | ev Til) BPQH in margine Xeiirei adnotat B : <pr\aiv f ev Ttl) ip <pr[aiv Aldobrandinus | fir|TopeiicJiv P 2 Hf: f>r|Topetieiv BPXQ | auvouoieiv be B ouvoOoiv f|be Q auvoum** &e P 1 auvoua(r) be FV^HH terminationem o? super r| addidit H 2 : auvouoia be Menagius. cf. adn. p. 118,19 || 18 tpaal B | ovrjaai] tuvriae libri solita neglegentia | be om B | nv, K al FP3Hf: ^ BpiQ | gpxamev f || 19 d n ; . . . 20 <pOaewq om F || 20 KOTO be iroTe irepiaxaaiv H || 21 p{ou om H 1 in

mg supplet H 2 | biaTpairriaeaeai Tivctq P. cf. adn. p. 335, 8 | Tr|Pnceiv libri nisi quod Tr|pr|cnv P i ; Xriprjoeiv cum CFHermanno zeitschr. f. d. alterthumsw. 1834 p. I l l Cobetus

L A E R T I V S DIOG. x 117121

XXIX

ev n^Gq qpriaiv 6 'EiriKoupoi; ev xCp Euiuiroaiw. otibe uoXixeOaexat, d)<; ev TT) irpiiixrj TTepl (Siuuv oube xupavveticreiv otibe KuvieTv, uic, ev Tfl beuxepa TTepi piiuv otibe Trxu)xe<io"eiv. dXXd Kat irripujGeli; xdq S^ieiq KaxaSioT a6xdv xoO {ii'ou, die; ev xfl aOxrj cpr|o"i. Kal Xuir^aeaGai be x6v ao(p6v, di? AIOYVV|<; ev xrj e xdiv eTrtXe^xuiv. Kai biKdceaGai. Kal auYTpdnnaxa KaxaXefvi/eiv 06 iravtiYupietv 6^. Kai Kxricreux; irpovoif|aeaeai Kal xoO H&WOVTOC,. (pi\aypr\aew. xilxi xe dvxixdEeaOai, q>i\rjv yap oiibtva Kx^aeaOai. eiiboSiai; 4wl xoaoOxov ttpovor)(Jea9ai, kq>' 6oov \ii\ Kaxa<ppovr)ae<j6ai. naWov xe eficppave^aeaOai xaiv fiXXuuv tv xaT? 8euupiai(;. +*dfjapx^axa fivica eTvai. Kai xi*iv i&Yieiav xiai jx^v dyaGov, xial 6^ dftidqpopov. xfiv 6^ dvbpeiav cpOOEi n^i Yi v E6ai, XOYI<J|UI?I bk xoO auinqj^povxo^. Kai "ct\v qptXiav bid xd<; XP 6 ' 0 ?' &?v M^vxoi irpoKaxdpxcaeai (KO! ^dp xf]v T^iv aireipo|uev), auviaxaaGat bt ainiyv Kaxd Koivuuviav ncyiaxaii; ri&ovalc; 4KitirXripu)|a(ivriv). xi?)v eii6ai|uoviav 6ixv| voeiaGai, xrjv xe dKpoxdxr)v, 01a ecxi irepi x6v 0e6v, girixamv OUK x o u o a v i K a '

25 120

30

35 121

22 q>r)alv] Ui? tpiqcriv Cobetus | ev xi^) au|UTroaiuj om F | itoXixe\laec9ai f || 23 xfj a F | TupavveOoiv F xupavveuetv B 1 | K[Uvieiv] cum rasura B Kivieiv F | we, om f || 24 beuxepa BPQ, f p F P H I irxujxeueiv B 1 | irripiuGelq PQFf irupouOeii; B ir[u]pu)9el<; cum rasura idemque in margine H [| 25 KaxaEiot] nexdHet P Q F |aex^ei B HexiHeT i. e. j^ex^Heiv corr H fieGelew f | aflxdv libri cum f | tpr\a\v H qp cum r) supra scripto PQ || 26 XuirrioeaGai B P ! Q : XuiTT)8r|O'ea9ai FP^Hf I a n ; . . . eitiXKXUUv om F | tic, BPQf: OJ? 6 Hs | I B ite|nnTri f: ie P H ie' Q || 27 6iKdaea9ai f: oiKauaaeai BFPQH | KaxaX[i]i4ieiv cum recenti litura B ex KaxaXi** corr P 2 | iravr|Yu[piiv 6d] suppletum manu rec B || 28 Kai Kxr|ffeuj<; libri: Kxriaeuji; f. in B uerba Kal KTT)(JeiJU(; . .. n^XXovxoi; paene euanuerunt [ 7rpovor|O"a09ai B H 1 I <pxXaYpi1tJ[ei]v cum litura B (piXdYPH^v P 1 II 29 dvxixdSeoGai H2f: dvxixdHaoGai BFPQH 1 | (piXov BPQH cpiXwv Ff | T dp] xe ut PQ aut xe libri | ofibeva BH ofibev i. e. ofi&eva P 3 : oObev P!QFf | dboSia? Q | eTtl ex eiri corr P || 30 Kaq>povr|OeaGai H i | xe BFf be P Q H || 31 hiatum indicaui: xd suppleuit Cobetus, debuit saltern xd xe Kaxop9uti|uaxa Kal xd || 32 <iyieiav P Q H {)fdav Ff byiav euanidum B ! dvbpefav BF dvbpeiav f dvbpiav PQH || 33 be] be Kai H i || 34 ad marginem a<pd(X|Lia) adnotat m rec B | Yap om F |j 35 be] br) statim corr P 1 | aixriv cum 0 scr supra r) P 1 | |aeYioxan;] ev xoTi; Talc, BP J Q ev xat<; FP^Hf || 36 eKireirXriptuv P J Q eKTreirXripiBv B 6KTTXr|puJV addit mg H : om FP^Hf || 37 ola H | eaxiv B

XXX

PRAEFATIO

Tr)v <Kaxd xi>|v) irpoa6r|Knv Kal dcpaipemv ribovwv. M e x i x e o v be Eirl xr|v e m a x o X f i v . 40 Sv a\oir\. eiK6va<; xe dva6r|aEiv. *ei Ixi> dbiaq>6pw<; |u6vov xe XOV ao<p6v &p60u<; flv uepi xe inouaiKfji; Kal biaX<eo-8ai. iroir||uaxd re svepYeia O&K SV iroifjaai. o > XE Kxepov exepou aocpiiixepov. x P l m a T ' ( J E ( j e a '
T

> ^ A ^' a i r ^

|ii6vri<; aoqn'ai;, diropr)(Javxa. Kal novapxov ev KaipCJ) OeparreOaeiv. Kal emxapi^aeoeai xivi ewl TI?) 6iop6u)|naxi. Kal axoXi^v KaxaaKeud45 aeiv, dXX' ofix i5J<Jf 6xXaYU)Yf|aai Kai dvaYvidoea8ai ev irXrieei, dXX' oOx ^Kovxa" SoYMaxieiv xe Kai O>K diropriaeiv. T6 eSf)?- A O K E I 6' aiixot?. 122 "EitiKoupoi; MEVOIKET x o i p e i v . "Mr)X v^oq . . . . ev dSaxal KOO' Oitvoui; 6e Snoiov Saeaeai, Kal fitrep cpiXou iroxe x6vr)Sa6ai.

50 vdxoi<;
38 Kaxci xi?iv post Kai xf|V omiserant libri: dvQpuuirivriv, ffav suppleuerat Meibomius | |nexixov . . . 39 TriaxoX/|v hoc loco mouit et post u. 48 traiecit f | |aexriTeov B ' F || 39 ante ei desse obiectum uelut xeKva irXoOxov sim. censebam | i-xox n o n perspicue ut F || 40 OXO'I? ^ D r i c u m ^ : correxit Kuehnius | Sv post inclusit Cobetus || 41 6iaXSa6ai BPH2f: 6iaXaaGai FQH1 | ia] VpYiv libri cum f. asteriscum lacunae notam praefixit Cobetus | EvepYetv exEpou aocpiuxEpoio" F 1 EVEPYEIV, Xpou uoqpiuXEpw<;. f omissis uerbis OUK dv iroifjaai enuntiatum oil Kivixai . . . CocpiIiXEpov in margine inferiore suppleuit et in textu ExEpou aocpujxspoia deleuit F 2 | uoiriaai P 2 | oO KivEixai F P Q H s OOK EIVEI XE B in cuius mg aq)d(Xna): OIK elvai Sambucus et Aldobrandinus elvai Kuehnius || 42 XE BPQs Aldobrandinus x6 H x6 an xe F non liquet be Sambucus | EXEpou gxEpov Aldobrandinus | aoqmuxepuuq f aoq>u>x^poto F 1 | xpiMaxietcOai Cobetus || 43 diroppr|aavxa H | |a6vapxov] (i6vov fipxujv F || 44 emxapriaEoeai F P H : eitixapia09ai BQf | eirl] ev F (non f) | conicias Kaxop6iiU|aaTi ||.45 6xXaYU)Yfiaai B P Q H : a\oFf sed in margine superiore YP 6xXaYUJYf|aai F YP crxomg P 2 . cf. adn. p. 330, 9 || 46 [o]i)x cum litura F | eK6vxa FP 2 f: EKidv B P ^ H igitur fort, scribendum dvaYvuuOExai | boYMax;[ei]v cum litura P | O[{IK] cum ras B om f | diropria[ei]v ex diropf\a*y P n ex corr B || 47 & om f expunxit p i | goEOOai <Kai Cirap)

G. Kernius bemerkungen zum X buck des Laertius Diog. (progr.

gymn. Primislauiensis 1878) p. 14 | irox GvriHeaeai f || 48 x6 . . . a6xoT^ libri: TaOxa boKEt aiixoti;. ^Exixeov be EUI xfiv emaxoXriv. f |
b'] be F |j 49 nevoiKEi P 2 Hf HEV OIKET F et in mg P 2 : |aev OIKE B
|UVOIK
J

LAERTIVS DIOG. x 121137

XXXI

o' finaaav ev cUXoic; dvaipe?, ihc, Kai ev T ^ niKpa 135 fj. Kaicptiai' MavTiKri oOaa dvOTrapKTOc;, ei Kai fiirapKTt^, oObev irap' i ^ a q /|yr|Tea T a Yw6|ueva. T o f f a f l i a Kai u e p i TU)V v K a i e n i irXeiw b i e i X e K T a i dXXax66i. AiaqpepeTai be Trp6<; TOU<; Kupiqva'iKoui; irepi Tf\c, rjbovry;. 01 136 f a p Tr|v KaTacrrrmaTtKi>]v OUK IfKpivouai, fi6vr|v T r l v ^ v Kl " 6 6 8 be dnq>6Tepa* *ipuxf)<; KCt' 0iii|uaTO<;, (S? <pr|O"iv ev T(i) TTepi atpdoetui; Kai <puYfj<; Kai ev Tip TTepi T\OU<; Kai ev a TTepi piwv Kai ev T)j) irp6i; TOOI; ev MuTiXiivr] (piXoui; eiriOTo\fl. 6)aoiu)<; 6e Kai AioY^vri^ ev xfj iZ TUIV eiriXeKTUuv Kai MriTp66wpo<; ev TI^I Ti(ao- 60 Kpdrei XeYoucnv OUTUU1 Noou|aevr|(; be i^oovfii; Tf\c, Te KaTd Kivrjaiv Kai Tfji; KaTaOTrnaaTiKfji;. 6 &' 'EiriKovpoc; ev Til) TTepi aipeaeuuv OCTUU \eYi" 'H |uev Y " P aTapaEia Kai dirovia KaTaOTrnnaTiKai eicfiv l'l&ovai' f\ 6e xapd Kai i*| eucppooiivri KaTd Kivtiaiv evepYeia pXeirovTai. "ETI Trpo^ToO? Kupr)vaiKoO<; 01 nev YP X e ip u ? fd? aujfia- 137 TiKdi; dXYio6va<; TUIV vyuxiKutiv, KoXdZeoSai YOOV TOUC; aiuapTavov- 66 me, aiOnaTr 8 be TCI^ i^uxiKdi;' TI^V Y0V adpKa TO rrapov-|a6vov v, T^V be tpux^v K a ' T 0 irapeXGdv Kai TO irapov Kai TO |ueX-

51 b' P Q H : be BFf | iLg . . . 52 e m T O ^ om F | K ai om B || 52 navTiKi1! F 2 f |uavTiKti B : ^avTiKi^v F i P Q H | [oO]aa cum ras B 2 : ooa P Q H tic, Ff, YP mg P 2 I dvinrapxo? H 1 | ei B P l Q H : ei be FP 2 f I fmapKTiK^) P 2 (etiam in mg YP), f | | 5 3 Ttap' BBPQHf: upoi; Meibomius | ViY^Tea Ta] f]fr\T& eraso postea r\fr\ B 1 f\ff\ TO FPQHf: VJYIfeov Ta Meibomius f|YoO Ta errorem adnotationis Meibomianae recepit Cobetus fjbr) Td Gassendus | Yv6|aeva P J Q | TO craOTa H | Kai irepi] be eui H || 54 bieXeKTai BPi birjXeKTai f | dXXax6Gev f || 55 Tfjs om F || 56 eYKpivouai] eKpivouai B 1 eKKpivouat B 2 et fort. P 1 [ ]u6vov H i I [ev] B 2 [e]v P 1 in rasuris || 57 d|U(p6Tepa BPQHf: d|UcpOTdpav (F?) Meibomius d|ucpoTepa^ Gassendus | hiatum indicaui || 58 TeXou? Kai] TeXou; H | a B P Q H s : Till Ff Til) a contaminando Aldobrandinus || 59 TOU^ ev] robe, ev Tfi H | |uiTuXrivri BQHf |iiTi)[X] sscr r) cum litura P mTuXivr) F | <pi[Xouc,] cum ras P 2 cpiXou B 1 qpiXocr6q)OU^ Gassendus | eiTUJToXfj ex / fecit fi P 2 || 60 ev . . . ETriXeKTUJV om F | it BPQH eTTTaKatbeKdTi^ f | nT)Tp6bu)pog F P
QHf: brmoKpiTOi; B | Ti|U0KpdT[et] P 2 cum ras || 61 OUTUD] OUTUJI; f |

be] fort, bixuji; j| 62 ev Til) IT. aip. om F | aip sscr e primitus P (UJV terminationem addidit P s ) unde aipeaeuu^ Q || 63 Ydp om F dirovoia F dtrov[i]a cum ras B || 64 Kai {\ B P Q H : Kai Ff | evepsic F || (!5 68 Meibomii supplementa non adnoto

XXXn
Xov

PRAEFATIO
t\bovbc, elvai xrj<;

oflxux; oOv KCti tieilovac,

7o U xpfJTai T O O x^Xoc, e l v a i xi*|v f)6ov^v xtli x d xrj n^v e O a p e a r e t o e a i , xw 64 i:6vi|i irpotJKpoueiv tpuaiKUJ? Kal aiiTOTiaeux; oOv <peuYO|Hv xr)v &\fr)b6vaxoO i'va Kal 6

X6TOU.

aTapippuJK6|iievo? imb

bdxvuuv iOZuiv d|ncpl 6' g a x e v o v 75 138 AoKpiiuv T ' opeioi irpaiv^ E i p o i a q T ' fitcpai.

A i d bt T ^ V i?|&ovf|v Kai T d ; dpcxdi; a i p i a 9 a i , od &i' a i x d i ; , Oiffuep T^IV iaTpiK^v b\a TIPIV i i Y i e i a v KaOd cpr\Gi Kai AIOY^VTH; i v Tf| K \tyei rt\v dyuuT^v. 6 6 ' 'EiriKou-

TOLIV 4-inX^KTWv, 8? Kal biafWfi\v

po<; Kal dxu)pi<JT6v cp^ai Tf)<; l'jbovfj? Ti)v dpeTi^v | a 6 v r i v Td b' dXXa 80 xuJpi^caSai, oiov p p u r r d .

69 xfl?] rd<; xnq Cobetus || 70 TOD r d B T6 r d PQH tD xd Ff, mg TP P 2 I #na T6 B 1 I fevri8fyvai B || 71 xfl n&v] x^)V |u4v f, fp P 2 | eiapeaxfiaeai F | Y6VU> F || 72 cpevfw^ev B | i'va om B || 73 I'ipaKXet? B | xixOuvo^ FP 2 Hf: xeiMiJbvoi; P 1 (et in mg [e!]xexlla|Jt|VOI= P2) Q xeinivoi; B | po^i... 74 iOZwv om f | Po^l Menagius: pofl libri sed poH sine ace B Po[ti] cum ras P 2 || 74 sq. Soph. Trach. 787 sq. | 74 fedKviuv libri: poOuv Soph. 6aKp0u)v Casaubonus beivdx; Menagius Xd(JKUUV Dobraeus | iOZwv B 2 FQH [i]u[2]u)V cum lituris p i ; fjuSuuv (ex vuSiuv, ut coni. Bywaterus) B 1 | S^axevov F b oxev6v P 1 | Saxevov] 4KX0TTOUV Soph. | udxpa P 1 1 | 75 AoKpuiv x' FP 2 QHf AoKpi&v Te BP 1 : AoKpiuv Soph. | Spioi B 6pioi P 1 | irpOtivoi; P 1 | fiKpai BP 2 QH Soph. Ff. in P uu. x' fiKpai. Aid primitus sic scripta xaK'pdbi, correxit ai super p et prosodiam adiciendo P 2 || 76 bid] dbeai Q xfyvac, f | o\) bi' afixdi;] oub' ^auxd? ut uid. P i | aiixd; BP^Qf | 77 Ka6d qprjai omissum supra uersum addit F | Iv xf) TTIX^KXUU K' F v xf) IK6(JX13 ^TtiX^KTU). f | K BPQH ut F || 78 dTUJT^|v] dpexifiv Meibomius | 6 6 ' . . . 80 ppoxd omissa in marg inferiore supplet F || 79 Kal dxiiipiaxov om f | cprjal xf)v r^bovr^v |u6vr]v xfj<; dpexfj^. f || 80 xwpiZco-Oai] fvwpiZeaeai f | ppuuxd B ^ Q H : ppoxd BiF ppaxd. f. fort. (5pu)xd (xivd).

iam praemissa breui introductione, quam p. 68 dedi, Epicuri sententiae selectae secuntur, quibus finitis Laertii opus nullo uerbo addito clauditur. in his igitur plura iam olim supinae neglegentiae patebant indicia, ut locus ex intima ethice petitus u. 3138 in mediam de officiis sapientis disputationem abiectus et clausula epistulae III (u. 53 sq.) interpositis de diuinatione

DE LAERTII SCRIPTIONE

XXXIII

uerbis (u. 51 3) a fine epistulae dirempta. nunc quae hue usque Frobenii interpolatio oblitterauerat signa clara accedunt transitionis formula laemeov be em TT)V ernffioXriv (u. 38) longe a loco suo (u. 47) traiecta et usitata ilia librariorum admonitio (u. 48) TO &Ef|c;- AoKeT b' auTOi^ . quae si reputaueris, statira uideas quid accident. Libros de uitis philosophorum multo antiquiores, nempe Neronis aut Flauiorum tempore ad mulierculam doctam l qualis Pamphila fuit scriptos, editor (Laertium licebit dicere) antequam in officinam librariam mitteret, auxerat libellis IV Epicureis adiectis et doctissima de sapientis secundum Epicurum officiis epitome, hanc epitomen charta interposita non capiebat, ultimae eius sententiae margini in ea pagina uetustioris uoluminis adscribendae erant, quae a uerbo u. 31 d^iapTr||uaTa in media sententia incipiebat. editor quod u. 13 indicat Epicuri epistulam moralem se adpositurum praemisso Trepi TOO CTocpoO loco, recte indicauit, ipse quae additurus esset, non recte quae daturus erat. sane, ilia cum scriberet, etiam dogmatum moralium summarium aeque atque physicorum conspectum uidetur reicere uoluisse: postquam inspexit, ut erat ethices Epicureae admirator (cf. X 138 infra p. 68), omittere non est ausus. igitur extremo de sapientis officiis loco, ut dixi, marginibus adscripto librarios monuit, ut ad initium ueteris illius summarii AoKe! b' ooiToTg (irepi TUUV (5IUJTIKUJV> oculos referrent. huic autem summario interponendam epistulam destinauerat ibi ubi nunc formula transitionis METITEOV KTX. legitur, ut sola appendix quae de Epicurei et Cyrenaici dogmatis differentia est (cf. adn. p. 271, 6) epi1 mulieris adlocutionem in Laertii uerbis in 47 inesse qui certatim obseruauerunt, Aldobrandinus Casaubonus Reinesius (Var. lect. n 12 p. 223 sq.), ipsum Laertium Diogenem isti mulieri tpi\oir^dTUUVt, cuius etiam nomen Arriam eruisse Ionsius sibi uidebatur scrr. hist. phil. Ill 12, 8 p. 70 sq., opus decem librorum dedicasse arbitrabantur: tamquam adlocutionem eius, quem quis illo honore afficiat, in medio libro abscondi potius quam fronti ornamentum praefigi deceat. sed hunc errorem illi saeculo facile ignoscimus. c

XXXIV

PRAEFATIO

stulam sequeretur et a sententiis separaret. nimium a librariis postulatum erat: qui schedas ab editore additas stupida cum fide descripserunt, neglexerunt ueteris summarii maiorem partem, siue eos latuit siue compage soluta interciderat. uetustioris igitur uoluminis haec fere forma fuerat: incipiebat caput de dogmatis ethicis a uerbis A o Ki b 1 auTOt? [ltepi TUJV (3IIJUTIKWV] * * * usque a d [T<X T

KaTop0U)|uaTa KOti TCI], quae continuabantur ultirnis schedis superstitibus a|iapxr)|uaxa fivioa Tvai. Kai ri\v iiyieiav xial j , s 5 ^, nv dYa66v, xial bk d&idcpopov. Tf\v bk dvbpeiav " s|ai?i YiveaGai, XoYiffHi?) & TOO 0U|J<ppovxo<;. S $
H pj U) 1

cpiXiav &tot TAC, xpeiaq 4 &tv nevroi Ttpo- ,g. r px (Kal y&p ri\v yi\v aiteipo|uev), auvi- g 1 ^

<JTaa9ai b i afiT^v Kaxd Koiviuviav (tieYiOTai? 1^60- S : | "* ^ "g vati; ^KTtir\Tipuu|a(^vr|v). > TI?)V eu&ai^oviav bixfl voetaOat, rr)v xe dKpoxd- -g m xnv, 01a 4CTT1 nepl T6V 6e6v, ^iriTaoiv OOK ?x o l J - ?
aav, Kal TT'IV (Kara TI?]V) upoaGriKiiv Kal dqpaipemv I'I&OVIIIV. METIT^OV S a &^ 4TT1 T ^ V i i

^ irpoi; xoO? Kupiqva'iKoCK; irepl xfji; 01 )xkv Y^p r d 6' &\\a xwpiZcaSai

otov ppuixd. quae epistulam excipiunt sententiae de diuinatione nescio quomodo eo deuenerint, nisi ex scholio ampliore olim ad epistulam praecedentem 134 p. 65, 1215 adscripto relicta sunt. quae ethicis praemittitur de officiis sapientis epitome, ut dixi, doctissima est et ex optimo fonte petita. hunc apparet similem de uitis et dogmatis philosophorum librum fuisse eademque fata expertum atque uolumen a Laertii librariis expressum. pristinum enim textum additamentis non minus doctis multis auctum esse, ut de eisdem rebus sententiae iam aliae alibi legantur et plerumque ordinis ne umbra quidem seruetur, nemo iam non uidet. breuissimus enim fuit pristinus textus, uelut, ut uno exemplo defungar, 118 sq. olim haec tantum probabile est tradita fuisse

DE L A E R T I I SCRIPTIONE

XXXV

u. 10 |n6vov re x^piv 2eiv T6V aocp6v, Kal eul qn\oi<; Kal irapoOai Kal duoOaiv 6|uoiu)<; &id TC X6fou * * 1 14 oti&e KoXdoeiv OIK^TOK;, eXeriaeiv ja^vxoi KO! avf~{vdj^r\v xivl ?Eiv TODV cnrou&auuv. 15 paa6r|(jea9ai TOV ao<p6v oti bonet afiToi^, oi)bt Tacpf)<; cppov20 Kara irepiaraaiv 5 iroTe (3iou

statim nouissimae sententiae gemellam habes postea additam hanc

1. 19 Kai fx^v Kai Yot^^oeiv Kal TeKvoiioiriaetv T6V ffo<p6v, 'EuiKoupo? 4v Tat<; Aiairopiai? Kai ^v Tat? TTepl

ea arctius coniungitur cum sententiis de amore, quae plures additae erant ad u. 15 in margine:
u. 12 YUVCUKI re 06 |aiYri<J6O6ai TOV aoqpov fj ol v6juoi diraYOpeOoumv, 0&? qpriat AioY^vrji; ev TTJ ET:iTO|afl TIIIV 'ETTIKOOpou r|6>iKuiv 6oYnaTiuv. 16 oi)6^ ee6ire|uirTOV elvai TOV SputTa, (it? AioT^vri<;s ev TUI *. 17 auvouaitiv & q>aaiv dvfjaai |ae

cetera quoque quae interposita leguntur, aliorsum pertinent: u. 11 OT (uevToi (TTpepXoOTai, e'vGa Kai )uuZei Kai oiiuiuCei non falso id quidem (cf. fr. 66) sed tamen maleuole a lectore aduersario adscriptum erat ad 1.9 K&V CTxpepXiuGiji b' 6 ffoqpoi;, eivai auTOV eubat|uova, qua re etiam forma insolita enuntiati post additi sponte explicatur; 1. 17 ovbk pr]TopeuOeiv xaXui^ eis quae u. 27 leguntur Kai cnrfYPauuara KaraXeii)iiv ou TtavriTupieTv be subiungendum erat. sed ut summam colligamus, etiamsi uetustius illud opus, quod Laertii librariis exemplar fuit, constat similem siue incuriam siue iniuriam antea passura esse, tamen illae turbae quas interpositae Epicuri epistulae concitarunt, maiores sunt quam quas editorem quamuis neglegentem, si in exemplari inuenisset, credas patienter laturum fuisse. igitur
1 finis sententiae additamento et hie et alibi expulsus est. 2 etiam tertiam huius Diogenis sententiam u. 25 Kai 6e TOV aocpov ipsa sedes arguit additamentum marginis fuisse.

XXXVI

PRAEFATIO

si nouissimus editor libros Epicuri inseri iussit, iam non dubitabimus Laertio Diogeni l et huius doni gratiam referre et neglegentiae quamcumque ea in re commisit ueniam habere. Quodsi quattuor hi libelli uetustatem non tulissent, ad interiorem profecto disciplinam Epicuream aditus nobis praeclusus esset. nam qui physicam saltern partem unus luculentissime explicat, T. L u c r e t i u s Carus et carmen scripsit et eo consilio ut popularium animos huic philosophiae conciliaret rudesque adhuc institueret, et potius quales fortasse ipse audierat scholas quam auctoris Trepi <pu(Teujq libros exprimit, quos si adiit, singularum rerum caussa inspexit; unde fit ut non solum canonica sed etiam in physicis res difficiliores a poesi prohibeat 2 . contra hi libelli non discentibus, sed scientibus scripti iuuandae memoriae caussa eoque multifariam nobis obscuri etiam penitiores philosophiae locos attingunt, maxime primus. Commentario tamen hos libros explanare nee potui nee uolui; scribet eum qui disciplinam Epicuri accurate inuestigatam enarrabit: ego eis qui intellegere ipsi uolent subsidium interpretationis (p. 374 sqq.) paraui, ubi cum singulis capitibus conlata inuenient et fragmenta et Lucreti ceterorumque testimonia. sed in qua re quasi cardinem uerti et difficultatem aut omnem aut maximam sitam esse nemo non sentiat, explicationem uerborum non potui, ne si uellem quidem, alienam ab officio meo iudicare. sane si uoluminibus illis integris uteremur, quibus Epicurus singulas disciplinae partes uberiore disputatione tractauit, cautum erat ne obscuriora nimis multa relinquerentur. nunc ex tanta librorum copia ei soli relicti sunt libelli, quibus amplissimorum librorum argumentum in breuissimam admonitionis formulam redactum est. obticuit uox magistri uim uerborum definientis. neque in Platonis Aristotelisque sermone nisi rarissime quicquam est praesidi. artis enim suae uocabula
1 aliter F. Nietzschius iudicauit in progr. Basil, s. s. p. 5 sq. 2 cf. de his rebus I. Bruns Lucrez-studien Friburgi Brisg. 1884.

DE EPICVRI LIBRIS

XXXVII

Epicurus cum ab eis sumpsit scriptoribus, quorum libris caremus, ueluti Nausiphane, turn ipse inuenit. condendum igitur erat glossarium, quo uerborum usus quam fieri posset plenissime componeretur, ut loci coniuncti alius alium inlustrarent; adferenda erat aliorum dictio cum sectatorum turn aduersariorum turn similia professorum. inter quos Sextus empiricus non caret utilitate. namque unus est fons, unde simul et Epicuri canonice et medicorum empiria et Pyrrhonis dubitatio fluxit, Abderitarum uel Democriteorum disciplina. denique non neglegenda erat uerborum apud scriptores Latinos Lucretium et Ciceronem interpretatio. hanc aerumnam quod exanclandam mihi uidebam, non ita aegre tuli. nimis enim quam dulce est sapere cum saeculo. atque haec me maxime spes erigebat, non solum Epicuro rectius intellegendo sermonique graeco pernoscendo utilem operam meam qualem cumque, sed etiam refidendis uoluminibus Herculanensibus praesidium tantum non necessarium fore. Ex his libellis primus, e p i s t u l a ad H e r o d o t u m , Epicuri de rerum natura doctrinae fons sincerissimus, ab omni suspicione longe remotus est. reliquis ut fidenter et recte uti possimus, non nullae dubitationes disputatione nostra simul et mouendae et remouendae erunt. De s e c u n d a ad Pythoclem e p i s t u l a lepidum extat Schneideri Saxonis iudicium, c multo elegantiorem scripturam atque ingenio Epicuri digniorem illamJ (quam primam) esse uel propterea, quod ad adulescentem pulcherrimum pulchra danda fuerit; c fuisse enim Epicurum acerrimo pulchritudinis sensu in sexu utroque praeditum et ad scribendum instigatum \ at ea scriptio non solum indigna est Epicuro sed quae ne potuerit quidem ab eo scribi. quod si quis uel epistulae primae uel uoluminum Herculanensium lectione inbutus fuerit, semel admonitus facillime intelleget. una poterat obseruatio sufficere. nullum in epistula prima aut enuntiatum est aut caput quin apta coniunctione cum superiore conectatur; quodsi ad nouum caput transitus fit non ipsa sententiarum ratione coniunctum, ne sic quidem

XXXVIII

PRAEFATIO

umquam formula coniunctionis deest uelut dXXa ]uf)V KOI, KOU (iifiv Kai similes, secundam epistulam qui scripsit, nisi quod bk bis admisit p. 49, 9 et 54, 13 (nam 48, 11 hue referri nequit), hanc quasi legem secutus est, ut nullum caput superiori conecteret, etiamsi res ipsae uinculo arctiore continerentur: quod nisi Gassendum latuisset, non ilium p. 44, 9 I n re irveujuctTa terminatio corrupta in eum errorem induxisset, ut inserto YivetfGcu OUVCXTCU uouum caput, de uentis scilicet, inchoaret. haec autem scribendi ratio non eius est qui sua promit, certe non Epicuri, sed eius qui aliena conpilat longiorisque disputationis summam conprehendit. atqui hunc conpilatorem manifesto tenemus, cum locum qui est de sideribus superiore parte (9098) tractatum infra 111 (p. 52, 4)116 retractat, ut praetermissa suppleat. dubitari potest, eandemne librorum irepi <puo"ewq disputationem qua antea usus erat repetierit an iterata in Epicuri libris disputatio caussa retractationis fuerit: neque enim minim, si in XXXVII illis libris et paullatim per spatium circiter XV annorum et singillatim scriptis editisque plus semel ad locos grauiores scriptor delatus est, id quod constat in libro XXVIII euenisse. sed si contuleris quae de signis tempestatium generatim p. 43, 12 sq., explicatius p. 54,13 leguntur, non iam dubitabis mecum utrumque ex eodem Epicuri loco repetere. quid quod uel caussa quae conpilatorem illuc retulerit hodieque diuinari potest. mirum ordinem, quo 111 sq. primum cometae, dein stellae fixae et motus errantium, postremo stellae cadentes iterumque signa tempestatium tractantur, qua ratione explicabis? medium inter sidera et quae proprie meteora didmus locum stellae crinitae (KOufJTai) et cadentes (bujmrovTe?, bioiGeovreq) tenere uidentur: has ut Aristoteles (meteor. I 4. 6 sq.) et Aetius (ill 2) fecere, ita epitomator inter meteora referendas censuit, Epicurus aut egregie fallor aut inter sidera tractauerat. in hunc igitur locum remissus conpilator postquam de cometis rettulit 1 , indidem de sideribus
1 hoc loco quod oratio p. 52, 8 e recta in obliquam subito

DE EPICVRI EPISTVLA II

XXXIX

olim neglecta repetiit ordine rerum non curato. his caussis olim mihi persuaseram epistulam ad Pythoclem non esse scriptam ab Epicuro sed conpilatam ex Epicuri libris, fictam a sectatore quodam. nunc Philodemi testimonio (uide p. 34) constat iam inter ipsos Epicureos dubitatum esse rectene ea magistri nomen prae se ferret. conpilatam dico ex Epicuri nepi cpuOeio^ libris. nihil enim praeter prooemium uideo epistulae inesse quin potuerit eisdem uerbis Epicurus scribere. immo quaeuis sententia clamat longiorem et accuratiorem disputationem in breuiarium contrahi. nauseam nunc legenti gignit quod ratio rerum sublimium tractandaruna postquam initio explicata est 86 sq. (cf. ep. I 80), in libello tam breui totiens iteratim inculcatur: Epicuro res sublimes primum tractanti pro se suaque ratione pugnandum erat, et cum rerum terrenarum et obseruabilium similitudines esse plures doceret, unde pari probabilitate meteora explicarentur, praecipiendum ubique erat in hac cognitione acquiescere nos oportere. Lucretius modo plus modo minus exhibet quam epistulae scriptor, ut ex argumento epistulae p. 381 sqq. discripto facile intellegitur: neuter integrum rerum ab Epicuro tractatarum conspectum tradidit, coniungendi sunt ut pleniorem memoriam colligamus. igitur omnibus rebus, paene dixerim uerbis quae in hoc libello non Epicureo insunt, secure licebit ut Epicureis uti. neque credo fore qui mihi obiciant Berosi et Chaldaeorum de luna sententias p. 41, 1 expressas. ut enim uerum sit quod Vitruuius testatur IX 7 p. 232, 14 Rosei, Berosum primum astrologiam in Graeciam aduexisse, ne sic quidem ulla erit dubitatio quin Epicuri de natura rerum libri, quorum undecimus et duodecimus breui ante a. 300 scripti sunt, et scriptori huius epistulae et Lucretio suppeditare potuerint quae ex Chaldaea

uertitur, conpilatoris culpa accidisse nequit; non dubito quin ex scholio illud quod orationis formam turbat supplementum inlatum sit. sed de re ipsa errasse me nunc uideo. non bis idem dicitur, sed tertia ratio additur, cf. p. 389.

XL

PRAEFATIO

doctrina sumpta tradunt. Theophrasto certe Chaldaeorum ars coniectrix nota fuit, qui, cum Aristoteles anal. pr. II 27 p. 70b 7 sqq. ex arte physiognomonum exemplum petiisset coniecturae ex signis capiundae, in libro irepi (Jnjaeiuuv eodem consilio famosam siderum interpretationem nuper exortam tractauit (cf. Proclus in Plat. Tim. p. 285 sq.). neque ullo modo obstare quae de Berosi temporibus feruntur 1 iam Salmasius exercc. Plin. p. 456 cf. 462 (ed. 1689) intellexit. quid quod Cicerone teste de diuin. II 42, 87 'Eudoxus Platonis auditor, in astrologia . . . facile princeps1 Chaldaeorum fraudes damnauit? non habeo cur fidem testi, qualis est Carneades, derogem. at Eudoxus uir longe peregrinatus poterat famam illius artis accepisse ante quam in Graecia ipsa exerceretur. ergo cum nihil obstet quominus omnia ex Epicuri libris excerpta esse statuamus, epistulam II in eo librorum genere ponemus quod neque Democrito neque Aristoteli defuit, a Thrasyllo bene notatum his uerbis apud Laertium Diogenem IX 49 TOI b' ciXXa offa Jives
avacpepoutfiv elq CKUTOV (Democritum), T& nev EKTUJV

auToO biecTKeuacTTai, aXXoTpia.

TOI b' 6|uoXoYouneviiu<; effTiv

Necessarium officium idque difficile et mihi inchoatum tantum haec epistula interpreti inponit, ut auctores rationum, quas singulis rebus uarias Epicurus adhibuit, indaget. ualde enim erraret qui has omnes Epicurum commentum esse existimaret. quae pleraeque ita cum sententiis turn Leucippi Democritique turn ceterorum physiologorum conueniunt, ut certo certius sit Epicurum eas ut quaeque probabilitate commendari uidebatur eligere solitum esse. quam ob rem et haec epistula et Lucreti libri V et VI quanta possint ad perspiciendas ueterum rationes utilitate esse, modo de auctore sententiae constet, nemo non intelleget2. elegisse autem Epicurum perquisitis omnium physiologorum libris
1 cf. C. Muellerus Frr. hist. gr. t. II p. 495, Schneiderus Saxo ad Vitruu. ix 2 t. in p. 187. 2 Hermannum Diels uideo hoc fonte uti ad Doxogr. p. 25, 2.

DE EPICVRI EPISTVLIS II ET III

XLI

quis credat? quern etsi Democriti et Democriteorum, Anaxagorae et Archelai (cf. fr. 240) opiniones facile concedemus ipsum ex illorum libris nouisse, reliquorum ut cognosceret rationes consentaneum est librum ei ad manum fuisse, quo conpositas et conparatas nullo negotio inueniret, hoc est Theophrasti cpiKXtKUJV b6ctq. T e r t i a m ad M e n o e c e u m epistulam Epicurus cura plane singulari expoliuit. neque enim solum periodos membris aequabiliter cadentibus uerborumque eleganti acumine distinxit sed etiam hiatu uitando tantum non legem Isocrateam sibi inposuit. hiatum enim non admisit nisi legitimum post articulum oi f i K U T T O t 63, 20 particulam KCU (ante and 63, 2 ercei 63, 4 eiri 63, 3 6 61, 21 cm 63, 20 ou 63, 5. 64, 3 oux 64, 10 oubeirore 66, 7 UYieioti; 64, 4 ubwp 64, 1 wcpeXeicu 60, 11) coniunctiones f| 66, 2 ur) 63, 18 on 63, 19 praepositionem Trepl (auxov 60, 3 f)ua<; 62,17 ou<; 61, 9); uel in pausa rarissime hiat oratio (62, 9 et 11). non hue pertinent ouKeTi (61, 10) et (ur)KTi, quoniam apostrophon patiuntur, quem in uerbis |ur)KT' eiVRi 59, 7 Clemens, fr. 204 p. 162, 5 Iohannes Stobaeus testatur. qui relinquebantur hiatus aut editorum neglegentia ut 66, 22 Hr) d\YUJ|uev a Gassendo suppletum, aut uitiosa librorum lectione nati sunt ut 60, 10 {3\d(3ou amcu et 64, 20 bibd(jKOUCfai diq ubi Epicurus nisi bibdcTKOuCa \hq id est bibdCTKOUCT' 1L5 scribere non potuit. restant loci tres 62, 1 direpxetai K T O O Zf\V ubi praepositionem non dubitaui delere cf. Lucianus dial. mort. 6, 1 et Toxar. 58 aTreXGelv TOO piou Demon. 4 EKIUV aTrflXee TOU |3iou; 63,11 ou iracra |UVTOi aipeiTJ, ubi non minus prompta erat medela (aevTOi Y': nam legem a Porsone ad Eurip. Hec. 1214 Phoen. 1638 edictam neque ueteres ita secuti sunt ut neglegere non licitum existimarent (cf. Eurip. Iph. T. 720 Aristoph. Thesmoph. 709), et posteriores inde a Platone et Aristotele magis magisque neglexerunt, praesertim sicubi hiatus efmgiendus erat 1 cf. H. Hoefer De particulis Platonicis capp.
1 ea caussa Philodemo fait VH 3 1 f. 86 ill 102 VII116 x 101

XX,n

PRAEFATIO

sel. (diss. Bonn. 1882) p. 37 sq. et H. de Rohden in Commentationibus societatis philologae Bonnensis a. 1873 editis p. 73 sq. 87, Epicuri autem unum saltern exstat testimonium in libro TT. qpuff. XXVIII VH 2 VI f. 51, 10 KOII T[OI] ft OUK e[7T]e\e\0TiaT0; denique 63, 22 oi yap XITOI XuXoi ifftiv TToXuTeXeT biaiir) Tfiv dnbiav emcpepoucnv quem locum unum reliqui, quoniam uiolentiore medela, traiecto adiectiuo i(Tr)V post dtr|biav opus est. his obseruationibus non mirer si quis abusus propter ipsam stili elegantiam ab Epicuro non solum neglectam sed etiam contemptam (cf. p. 88, 17) epistulam tertiam in suspicionem uocet. nempe multos hodieque latet, quantum discrimen inter duo sermonis pedestris genera intercedat, quae ex Aristotelis tempore a scriptoribus graecis non paucis simul coli uidemus: eos dico libros quos publice edebant ut ab hominibus elegantioribus legerentur, et eos quos sibi suisque philosophi maxime scribebant, quos UTTO|Uvrj(xaxa Graeci, Romani commentarios dixerunt. ex generc hypomnematico cum Epicuri scripta longe pleraque fuerint, facile intellegitur quam recte ueteres eius in scribendo neglegentiam et incuriam uituperauerint. eundem si uellet etiam diligenter adeoque eleganter scribere potuisse quis negauerit ? non obliuiscemur Epicurum Nausiphanis discipulum fuisse, qui quantam curam institutioni oratoriae inpenderit, notum est (cf. p. 414a). neque dubia sunt uestigia, etiam alias epistulas eo consilio ab illo expolitas esse ut publice spargerentur. idem acutae simul et elegantis dictionis studium in fragmentis haud paucis obserues 1 et in sententiis selectis, uitatum hiatum etiam in fragmentie libri Ttepi reXouq2. Sed ultra probabilitatem licet emergere. testes enim epistulae morali parati sunt non solum Clemens Alexandrinus et Laertius (p. 58), sed etiam L. Seneca (uide rhet. iv 2 c. 37, 6 et in VH1 v i e . 30, 12: idem etiam ante consonam 6i |aevxoi fe TUJV 6eu)v rhet. iv 2 c. 35, 2 al. 1 cf. fr. 135. 204. 207. 488. 490 al. 2 hiatus uitiosus abest a sent. Ivil. IX. x. XVI al. cf. fr. 204. non numquam conlocatio uerborum illud studium prodit, ueluti p. 77, 6.

DE EPICVRI EPISTVLA III

XLIII

infra p. LVl), Sextus empiricus hypot. Ill 229 (uide subsidium interpret, p. 391 ad p. 61, 5), Lactantius (ibid.), Ambrosius. et hie quidem loco satis memorabili duas huius epistulae sententias exprimit hisce uerbis epist. (classis i) LXIII 19 t. I p. 1027d ed. Maurin. clamat ergo tile (Epicurus), ut Demarchus adserit, quia non potationes neque comissationes nee filiorum soboles (sic) nee feminarum eopulae nee piscium copia aliorumque huius modi quae splendido usui parantur conuiuii, suauem uitam faciant sed sobria disputatio. denique addidit, quod ii copiis conuiuii moderate utantur qui non immoderate eas quaeruni, suco solo et pane uel aqua qui libtnter utitur, despuit deliciarum epulas, quia multae ex his generantur molestiae. his manifestum est primo epistulae III locum 132 p. 64,12 ou yap TTOTOI . . . 15 XOTKTJLIO^, dein eiusdem 130 p. 63,19 f|bi(TTa TTo\uTe\eiaq oiTroXauouffiv oi f|KicfTa rauinq beouevoi latine uerti satis indocte, postremo fragmeati 181 (cf. p. 346, 19) sententiam breuiuscule reddi. haec igitur Ambrosius non ex Epicuro se ipsum sustulisse sed Demarcho cuidam debere fatetur. quod nomen cum inter philosophos graecos auditum non sit, facilis est, ne dicam necessaria coniectura eaque iam ab editoribus Maurinis proposita, non istum Demarchum, sed H e r m a r c h u m auctorem Ambrosio fuisse. quod si recte statuimus, testem nancti sumus locupletissimum ipsum Epicuri successorem librorumque heredem. Agmen claudit quasi KoXocpibv ut ait Laertius eiriKei(aevoi; libellus uere aureus Kupioti boou. continet ille disciplinae Epicureae de rebus grauissimis praecepta et ad uitae tranquillitatem maxime necessaria1 in breuem pleraque formulam redacta. Epicurus enim, qui discipulos grauissima quaeque praecepta memoriae mandare et firmiter tenere iuberet2, curare debuit ut ea uerbis et perspicuis 1 T C I KupuiiTOTa Epicuro non solum res ipsae sunt ut ep. I p. 3, 7. 28, 16. 29, 14 sed etiam praecepta de eis ut ibid. 31, 2 fxvr\|ur|v TUIV OXUJV K O C I KupiurrdTwv et 32, 5 xrjv a^ia vormom trepiobov TIIJV KUpiu)T(XTUJv cf. 3, 14 ti Kupiu)Tdxr| inf5o\r). 2 uide maxime ep. I 36 et cf. ib. 83 (p. 31, 18) II 85 (35,16.

XLIV

PRAEFATIO

et breuibus conciperet. non defuisse ei hanc artem uidimus, et libros eius plerosque talibus effatis distinctos fuisse probabile est. quid igitur mirum quod libellum grauissimas Epicuri sententias conplexum sectatores in sinu gerebant et, quod Cicero de fin. II 7, 20 (p. 69) testatur, ediscebant. celeberrimus fuit omni antiquitate, ut apparet ex testimoniis p. 68 sq. 394 sqq. conpositis, idque etiam ante Ciceronis Philodemique aetatem. iam tune multa ac diuersa libelli exempla ferebantur, de lectionis discrepantia disputabatur (u. adn. 72,1), de ueritate sententiarum certabatur fuerantque TClTq Kupioug boEai? aVTVYpdcpoVTei; (Philodemus infra p. 68). nee uana coniectura ex Cicerone colligetur, ne Carneadis quidem tela huic libello defuisse. ratas sententias secundum interpretationem Tullianam de fin. II 7, 20 (uide p. 69) Gassendus uocauit et cum eo plerique uocant, ego selectas dicere malui nisus non solum eiusdem Ciceronis de nat. deor. I 30,85 auctoritate sed eo maxime, quod re uera selectae eae sunt ex ingenii Epicurei monumentis. hoc Epicurum ipsum quantumuis memoriae discipulorum prospicientem quis credet instituisse? nisi forte ipsum Hippocratem aphorismos, Aristotelem problemata credet ex suis familiariumque libris excerpta conposuisse. Epicurus enim quo modo de rebus grauissimis breuiter dicturus fuerit, discimus ex epistula tertia. has sententias qui conposuit, sane praecepta duo principalia de dis et de morte curauit ut frontem libelli ornarent, etiam tertium et quartum suo loco posuit, ita ut f] Tetpaq)dp|uaKOS (uide p. 69) iam praesto esset: idem tam inconsulto cetera administrauit, ut primaria doctrinae capita praetermitteret, admitteret secundaria. uelut ilia de rebus publicis quae sent. XXXII et magis etiam quae s. XXXVII sq. docentur nemo profecto inter potiora disciplinae Epicureae habebit, quae administrationem rei publicae dissuadebat 1 . 116 (55, 1). Laertius Diog. x 12 (p. 365, 18) if^vale & < = , <pr\ai (Diodes), Touq Yvwpi|nou<; xai 6ia nvr||ur|<; ?Xiv TOI IOIUTOO our1 fr. 551 sqq. cf. sent. xiv. anceps est philosophi iudicium sent, vi sq.

DE SENTENTIIS EPICVRI

XLV

contra siquidem mortem nil ad nos pertinere Epicuro firmissimum uitae beatae praesidium fuit, non minus necessaria fuerunt eius sententiae fundamenta ex physids petenda, corpora et inane esse naturam rerum, tertiam naturam nullam esse rerum, animarn corpoream, igitur et natiuam et mortalem esse: nihil horum attigit conpilator, qui physica omnia spreuit, adsciuit canonica. neque solum rerum delectus alienam manum prodit. insunt enim sententiae, quas nt in continua disputatione scriptas facile et intellegas et feras, ita libello memoriter ediscendo ineptissimas iudices, ut X. XX. XXIV et quattuor postremae. non ego somnia narro. in Epicuri irepl qpudeuiq uolumine incerto illo, cuius reliquias Gomperzius in Studiorum Vindobonensium t. I p. 28 sqq. concinnare studuit, haec habemus p. 31, 124 (VH2 VI f. 68 c. XIII) fjv be TO il f||Liuv Traio"9r|0i? TOO Ei \xr\ Xr|i|j6nG9a tic, 6 KCXVUJV KOU TO[U]TTiKpe!v[o]v itavxa TCI bia TUJ[V] boSwv Trepaivo[ne]va dXX' dicoX[o]u6r|0'o|uev [d]XoYW<; iu\c, T[UU]V TTOXXWV cp[o]paT[<;], oixr|O"eT[a]i rtdvTOt KaG' a bie[voou]|ue6a TI Kcti uT [xai eXXeiirov] * * : ubi quod pro infinitiuo insolentissime indicatiuus scribitur, quo tandem modo putas fieri potuisse, nisi sententiam certis uerbis conceptam suisque et libris et scholis frequentatam Epicurus legentibus in memoriam reuocaturus ideoque inmutatam adpositurus erat? praesto igitur est KUpia boa genuina, quam Epicurus ipse testetur. sed ea etsi fuit dignissima quae reciperetur et illis est simillima sententiis quae inter has Kupia^ boHa? receptae sunt n. XXV et XXII, in his tamen nunc desideratur neque umquam opinor infuit. in ipsa quoque forma libelli certum est originis indicium, is enim est sententiarum ut delectus ita ordo, qui a conditore sectae fieri minime potuerit. ethica canonica politica miro modo permixta uideas, ratione coniuncta loco disiuncta, re uera cmb TUX"? Km COITO|U&TUJ<; coniectis (p. 342, 8) similiora quam scriptis consilio et ordine. nee paucarum sententiarum bina extant exempla: eaedem sunt sententiae uerbis diuersae, non re, utpote a scriptore gra-

XLVI

PRAEFATIO

uissima quaeque usque quaque decantare solito aliter alibi expressae * III = XVIII, XI = XII = XIII, XV = XXI, XIX = XX, XXVI = XXX, XXVII = XXVIII, XXXI = XXXIII, XXXVII = XXXVIII. superiores editores, quotiens quae de eadem re sunt diuersis locis leguntur, turbari ordinem opinati traiciendis sententiis opem ferendam scriptori existimabant (cf. adn. 77, 7. 15), minime illi constanter eo remedio usi. mihi quem libri aeque omnes testantur ordo restituendus erat neque oblitteranda uestigia originis. unde iam puto manifestum fore, qua ratione et delectus non idoneus et ordo peruersus et otiosa eorundem praeceptorum iteratio nasci potuerint. nam praeter quattuor primas sententias hunc libellum intellegimus diuersis magistri libris deinceps excerptis paullatim succreuisse. magno in hac quaestione momento esse mihi uidetur, quod etiam epistulas adhiberi uidemus. saltern quae in sent. XXV leguntur uerba OUK (JovTCti (Joi TOiq AoYOig ai npaie\q &K6XOU6OI generatim dici non potuerunt, sed deriguntur ad amicum quendam, qui cum horto adscriptus esset, in rebus nonnullis finem uitae Epicureae neglexerat. etiam sent. XXVIII, nisi plane caecutio, in dissertatione continua non facile locum habuit, epistulae consolatoriae aptissima fuit (cf. s. XL), quae si ita sunt, demonstratum est has sententias non huic libello destinatas sed alio primitus consilio et loco scriptas postmodum a sectatore Epicuri excerptas et collectas esse. Poteram multo breuior esse de re iam Gassendo perspecta 2 , nisi errori Dom. Comparettii eorumque qui illi
1 uide quotiens dogma de duabus uniuersi naturis iteret ac uariet fr. 7476 et ep. 1 39 p. 6, 5. hinc facile intellegitur, unde diuersa his sententiis lectio (adn. 72, 1) inferri potuerit. 2 animadu. p. 1693 ' Ratae sententiae ex uariis Epicuri libris ceu florilegio collectae sunt'. aptissima G. utitur similitudine enchiridii Epictetei, de quo Simplicii exstat testimonium in prooemio commentarii T6 oe pip\{ov TOOTO, TO "EiriKTr)TOU Tpannevov, xal TOOTO dOrd auveTaSev 6 'Appiav6<;, Taxa Kal dvccfxaidTciTa ev cpiXoaocpiqi Kai KivnTiKidraTa TULIV
^ EK n i l v 'EniKTr|Tou \6YUUV,

DE SENTENTIIS EPICVRI

XLVII

caussa incognita plauserunt praeuertendum esse uiderem. Edidit Fiorellius in Voll. Here. coll. altera t. XI f. 2042 ex uolumine Herculanensi n. 1251 reliquias libri moralis Epicurei. eas D. Comparettius egregie meruit quod primus eis quoque qui lacera uoluminum Herculanensium fragmenta adire non solent legendas proposuit Rivista di filologia class. 1879 t. VII p. 401 sqq. quae profecto ad cognoscendas ethices Epicureae rationes tam utiles ac pretiosae sunt, ut ipse quoque eas quantum possem emendatas huic libro additurus fuerim, nisi interim secundis curis Comparettius easdem retractatas multoque emendatiores edidisset, qui etiam exemplum lithographum accuratissimum adiciendum curauit Museo italiano di antichitti classica 1884 uol. I p. 67 sqq. igitur ne acta iterum a me agantur, mutato consilio nunc placet ea tantum recensere breuiter quae aliter restituenda mihi uidentur.
In duabus paginis primis, quas Comparettius nou attigit, sane pauca insunt quae intellegi queant, ut I 8 sq. TUJV eiprnaevfwv itpo^ TOO? fijveu qn\oo"[o]cpi[a(; irdaac;? x&<;] irpdei<; KaTop[6o0a6ai cpdo"]KOVTCK; uel II 7 [irdOoc;?] I^UXIKOV ifmep TOO [TT6VO?]U Y I V T O I ,
Ka

o"uv[irepaivo?]|Liev OCTUUI TO<; [aip]e[o"ei<; K]ai <pi)Y&<; irpo oti&e Y&P [^] v [Ta|?] XaP? 6nouiq a[G]p6[a<;
KT\.

col. Ill initium sic fere legerim: xivec, [6'] o[0] 6uvd[|a6voi ou& Trpoa[d6o"av] lix; oi) xtpA d?]|uo"uuc, (hoc ferri nequit; quod restituam non habeo nisi djne6(66)uJ(;) a[ipia]0ai |nr|[oe]v6<; ^qp' Si [xp]v\ Tr[apicr]xa)a^vou. cetera iam ab editore expedita sunt, nisi quod u. 19 haud scio an x&c; [ir' iKeiv]aiv irpdEei? rectius suppleatur. col. IV principium, etsi quaedam p. 68 delibaui, integrura apponere utile erit: * [oiijx o'i 4K[\VI]OU<J[I KaT]d T 6 n^Y[e6]oi; Kal

ev xfj irpoi; Maaoa\r|v6v eirioxoXfl lYPaM<V 6 'Appiav6?' ill Kal x6 aOvTOY^ia Ttpoaeq)il)vr]o'v ux; tavrfy |aev tpiXxdxuj. |nd\iaxa bt TOV 'EiriKTr|TOv xeeaunaKrixr T& bi a i u d <JX 6 0 0 V K a ' ^ir' aiiTiliv TIUV airopdbriv ev TOII; 'AppiavoO TUJV 'EitiKTriTou

XLVin

PRAEFATIO

[T6V] XP<5VOV (scil. ir6voi) dXXd Kal etteKKd[e]apTov \ irep oi)b[Lv] SqieXoc, w[pio-e]ai nev ri|uTv, [aK]Tr|Tov [6'] f| 6[0a]KTrixov e[Ivai] Tdyaeov, f\ ir[e]irepdv9a[i ne]v, dve-fKapTepriTOv 6' [etv]ai bid Tr)[v iro]XuXPov'6T[r|T]a TO KOK6V. in fine u. 19 scribendum erat ola xd irXtc[T]a TUJV V irpoKotrfii be? v[ofj]o"m. col. v satis plana. minim igitur quod sententia u. 711 nondum patuit haec: eirfeibi*]] Kai itapd T^V [dbi]aXr|Uj[ia]v auTiiuv |xefdXa - n v 6 T a i b[i]auTiij|naTa KaTd Td<; aipdo[K] Kal tpuxd<;. deinde quod in charta manifesto scriptum est u. 10 ?VKa fap TU)[v] SevoTdTtuv temptari fas non erat, item in extremis legendum Kal irdfXiv] TUJV dva[v]KaioTdTuuv [irpd]eiu[v dx; Ee]voTaTwv [dneXouaiv]. col. VI cum grauissima sit ad doctrinam Epicuri plenius perspiciendam, pessime habita est; maxime doleo quod extremos uersus 1820 restituere mihi non contigit. superiors inde a u. 4 pleraque intellegere mihi uideor sic: a'i be [Trp6<;] T6 |u[a]Kapiu)? pfi]v KaTd Td[<; ixi\] b[ia(p]epoOo"ai; a[i]Tia<;' o[{)]b' a[iTi]ov a[i] biaq)e[poua]ai [ViHtuv?] ^q)[ea]e[i<;], uuv a'i n[ev uu?] btojKeft] b[e]iv[d]i; eniroioOa[i]v KaTai-f[i]ba(;, a['i] b' ou Kai T[I]VE<; jaev a . p o i . (num d[8]p6[ux;]?) ^K XimadTU)[v] Y' V 0 V T a i T[I]VUUV, a'i b' dir' ira[ia8r|]|LidTU)v [TCC)]V TOO x(povTO<;" Kal TIVEI; [|ne]v dir6 auvr)9iiliv, [TJIVEI; be Kai x ^ P k TOOTUIV Kai TIV? HEV &tp' tiiauiv KaTap[x]6|^[]vai, tiv&c, b TUJV Sui[6ev, a ii)o"ir]e[p]ei Tpujffiv epTaad^ffva KTX. c. VII 10 potius TioXi) b^ouaiv ?[x0 v oi naKapiii)TaToi bi' alUJVOI;, 15 aiiToix; non a^Toix;, 22 KO[KOT<;] non Ka[Kd] edendum erat. c. v n i 1118 K&V ye M ] v[ei]Kried)ai(v) 0TT6 Tf)? <jXof[(ai; T]UJV upaTMaTUJv f\ Kal [(p]u[ai]Kuj? TO armTa TUII (b)iv[d q>ai]i, b[id r&<; {]\itoyia.c, TOO |nr|[^v] ii[apd T]^V TUJV d]neiXr|aiv dve[e]XK6|a[voi Kal] KaTane"XX[o]vTec. iE)ffT[epoOai T]UJV irpdE[]ujv KTE. de c. ix et x tacere malo, quae multum abest ut intellegi possint. col. x i quo modo restituenda mihi uideretur, p. 69 indicaui. nunc postquam Comparettii exemplo de u. 11 sq. OVJ|K IO"OU Tl6e|uevou dubitatio nulla relinquitur, apparet sic fere scriptum fuisse: [8 bid T]d TOpl TII)[V] TTfT]dpuu[v Kei]|ae[v]a XeyeTai, TO(0) xr|[v <|)iv Tif)v ir[ep]i TOIV Kup[iuuTdiT]ujv Kal T^V |avirmv|v [iroX]Xd 1 UKK . . OKITOV charta, ut tamen priorem quae intercidit litteram a fuisse uidere liceat. correxi conl. Ep. it. <p0o". V H 2 vi 87
c. 9, 1 OOJTWC; eKKaeaipEOBai ep. n 87 p. 36, 17.

DE VOLVMINE HERCVL. N. 1251

XLIX

ir[p]6<; xd[<;] 6p8d<; a\paei<; Kal qp[u]fct<; OUK IOOU xiGeHevou KXX. nee minus in extrema pagina illinc efficitur suppleri non posse ut proposueram sed sic potius iroXXd be [T]II)V [KaKiIiv K]axd*. col. x n 2 sqq. et olim et nunc lego OOK e[ i'aou] ir[d]aa; dSi[O! |u]aXXov ei<; 6p9[o]ir[p]a[]iav i)[ir6] xiiiv V6Gdvaxov dvax[eivo|uev]ujv Kal xi|awpia[5 41K 6[tb]v Kal u[6]vouc; dii; 6ua[eKiro]vr|xou<; KTX., dein 1. 14 sq. Kal |nr] b[u]vaiLidvou? VIIT6 TOUV dX[ri6i]vu)v ireiGeaSai itapaY[Te]X^dTijuv. col. XIII 3 sq. xd 6' inre6eix6*l [Tr)]v |ae[X^]xriq uapex^iaeva auvepyiav, 12 sqq. Kal xoOq r)9iKoi)i; Kal Ttepl xiiuv alpiaewv Kai uY'I'v X6fou<; irpoaXa|5eiv 6eT itdvxuuc; ex (puaioXofia?, iv' evthai, [KOI] ei nr\bv gxepov, xo [fe] \ir\Hv x ^ p k alT[i]a? Kai xo] n^ nxa3dtX[Xiv Td ovxa uel IOK; dpxd<;]. col. xiv 6 haud scio an rectius Kai Ka66X[ou 6' 4K] TUIV &\Xuuv dpexdiv v)ira[p]xouauiv legatur. extremam paginam sic intellego oi) o"uKO<pavxr]Teov nevxoi Y T^V TOEIV axoixduuv irapdooaiv Sv[e]Ka Tfji; cmirXoKfic;, Kai x[d]c; iravxiui; d[Ko]Xo[u]Giai; eviiuv Xef[ov]xa, ubi corrector recte accusatiuum restituit pro datiuo Xeyovxi. col. xv iam p. 68 proposui, ubi corrigas uelim u. 4 XP^ [6^ KJax^x^'v e ' ^ 7 irp[i x]0t)v Kaxd |u[epo]i;, ut nunc etiam Comparettius edidit. col. x v i propter uoces populares admixtas totara adscribo *O(j]biva 6[u]vaxov eo[xi Trpo^aJGeiv ("xo b' dxpifi<; 6 6[e6i; ot]6ev"), [o]0xe yripdaaq t[itl xi]vo(; rm^pa? d[qp]iKOix' [av o]ux' e(i) irp6xpov Kaxaax[p]e[<p]u)v. 86ev oiix ifi^irep 8xav xax' ivdpyeiav ebOiic, 6 edvaxoi; 4iti"rivu)O"Kr)xai, [ajuvexux; 8xi xeXeuxr|ao|Li[e]v ] ("btaXeiirovxai bi xiv[<; xp6]voi") Kal bid x6 6u[a]irap[d]fp[a]<pov KX[v]vo|iv 6x[e] fi4v eui xo xdx irpog xo ^KXEveiv, 6xe b' em xo Kal KOXOTTIV OUK d[bu]vax6iv col. XVII 210 haec scriptor dederat * * K[O! i)ir4]p 6X(YOU [xp6v]ou irpobib6vai [x]d nov[a] buvdneva Ttapaaxe[Tv] i^bovd^ K[ai] TT6VOUI; {moixtveiv bid Kevfj^4 tpiXocKxpiat; be Kal iravxeXOuq (scil. duexovxai), ^Kaffxoi; Xeyiuv " "ApEu)|iai vOv dvr|vuxou KOKOiraGiai;, etx' einbiffKei)6iI) neraii;" cetera Buechelerus restituit mus. Rhen. x x x i x p. 292. col. x v i n haec est *[diriqpu)vo]Ovxei; [bo]YH[axi] " Euaxrl)-l6vu)<; u> K[al biKai](JU<;' fj |Lr) -npbc, xOuv v6[|auuv] xiDv dv8pumu)v; x[ubi\ x]Xeuxf|(; d6dvaxo[<;] 'iaofxai". Kal wpoi; fiiravxa 6i' tu[v d

PRAEFATIO

fin]eivov pii(i<TovTa[i] irape-rXOfovxai] KaOd irEp oi KaxaKKp[i]nevo[i 8a]vdTou- Kal br) Kal XUJV trpdi; [ifjieiav 6Xrrwpo0aw, "'Eyd) ir6aa be tiironevdi," upoaxieevxei; "e[i Xuj]<pr|0-w rpet? tfipa?;" Kal irdv(xwe;) xdc, v6aou? KXE9vr)Kaffi, Kal bi[d] x[7|]v 6[it<5]xav duo6[d]vuuaiv aiwviuuv KOKOUV irpop[oA]i?iv auv[]xovxai Tapaxat? AfieTp/i[T]ot<;, uovr|[pol 6]e Kal 6id xaOxa*. in u. 1618 cum Comparettio mihi conuenit. in col. xix pauciora sunt quae corrigam: 3 sq. *[auxot]? u a piffx[ao6a]i Qe.[oi)c, Kai] tavroiic, q>u\d[xxi]v &i[a ii\v] eOaePeiav, Ka[6d ir]ep v{o[u<; n]06o[i] itapaScbifiKaaiv et u. 10 (ubi uitiose xeXeEetuc scriptum erat) uu6 xe xoO irapct ir[poo6]oKiav ^Satrivaiou XUU[X6H]EVOI xeX^uj? eiax[av]xai. col. x x 19 * Kai[vd] Kal iroriaciv [Sirux;] 9fixxo[v dv]a8u)[v]xai xa [bet]vd Ka0' [K]aaxov del x6 [irpoa]irtirTo[v a]v gwc, dtroe[dvu)]ai - Kai cp[o(k>]0|uevoi M^l ir[ox' ^X]Xiiriua[iv T]ODI naKpuii xp6viui xtliv dva[v]Kaiuuv 5ua|axd6oxoi (ut egregie correxit Buechelerus 1. s.) YVVOMTO' Kal xdc; xdpiTai; diroaxepoOai. recte extremae paginae addere mihi uerbum uideor: Kal daOfKXacxoi Kai do"unTra8eT<; irp6i; xoii<; 6noqpO[Xou]<; i&i;itp 06 irp[oariKov]x[a<;]*. c. x x i 5 xa 6' dYiaaeuuv, dtro6i66vai (diro&i&ovxai charta) [xuiv IT6JVUJV XOCII; KapiroO<;, pa0u(x6Tep' kwX irovel TrXrjv bid qpiXou?. KO[1 qp]ib6nvo<; x p v o t u ] Tavxds |uaXXov, e[v ciii]av[o(pi?]Xiai [)n]a[XX]ov atixuii |u6vov xPHfai. Kal (piXoo[oJcpia[5 Ka]l |uoua[i]Kfi[^ S]K uaib6[?] o(lbTro[x'] d<pixa[i]- Kal x[e6]ap[p]r|Kdj[?] IJD? iravx6i; Kir(X)r|[p]u)[el]<; eii; x6v aiixoO Kal [|n]riK[ia]xov xP<^v[o]v Kai ne[xa]bibuaiv Sxav x6 up6? [T6] Zflv a0x6 n6vov fnro[Xet]it]xat, uav x6 [X]om[6]v. col. XXII 314 sic fere restitui existimo: Sv emp[ii()(ir|i] b, Ka[xd] ye T^V xeXux[r)v ]pfax[iK]6i; axi xOu o[u|u]ga[i]vovxi [b6]tnaxi Kaxd xriv gvvotav xr|v K[r]t\aeuj<; xutiv dyaGOtiv. Kal bid x6 n^i dttoK6irxiv xr^v iroXuxp6viov Zmrjv EVEpyetaq del Kaivd? eviaxaxai Kal qjiXo[Tr]oia<;, Kal irpoaXi xoti; tbiofi?] dj? la[x]ai bi[a]p[K]fli, Kal qppovxiZfii xuuv irp6xepov dx; irdXiv (xava charta) irpoi; aiix6v eaoneviuv. proxima 1417 Buechelerus expediuit 1. s., extrema Comparettius. c. x x n i 2 fort. i n]r| br^Xot x6 [p]^Xxeiov, [*Tt' a]uje[rj]<Jiv iravdfiv .

DE SENTENTIIS EPICVRI

LI

hoc igitur uolumen Comparettius ipsius Epicuri esse existimat partemque libri TTepl aipeffeuuv Km (puyuJV1 continere, eo maxime argumento2 nisus quod scriptor c. XV (u. infra p. 68) Epicuri Kupiag ooa<; sic memoret ut qui rationes eorum reddat quae ipse illic scripserit3. uideamus quo iure ita iudicet. illius paginae sententia est, ad assequendum finem bonorum conferre aliquid etiam externorum et particularium bonorum scientiam, sed perexiguum prae praeceptis grauissimis, de quibus ante dictum sit (dXXct uixpov A>q TTpoc; Td KupiUJTara, rrepi (Lv urrejuviicTaiuev): iam sequitur in quo quaestio haeret enuntiatum dqp' f\q airia? KOtv Talc; Kupiaig boSai? TeTCiKTCii itpuJTa h. e. quoniam ceteris longe grauiora sint, ea caussa etiam primum eis inter sententias selectas locum adsignatum esse. TeTdKTCU inquit, non f]|uTv, nedum Texaxauev. igitur ne illud quidem ullo indicio significatur, eundem qui hoc libello de praeceptis grauissimis breuiter dixerit (uTTe)ivr|O"auev), etiam Sententias perscripsisse. at nouit scriptor has Sententias nouitque auctoritate florentes. demonstratum igitur est tantum abesse ut uolumen illud Epicurus ipse potuerit scribere, ut scriptor etiam illo sectatore qui has Sententias tam malo delectu quam ordine conposuit, aliquanto recentior fuerit.
1 Comparettius quod in altera editione p. 70 dicit Laertium Diog. librum TT. aip^ceiDV KCCI q>i>YUtv inter ethices Epicureae fontes principales una cum libris TT. TA.OU^, IT. piuuv, epistulis recensere, non recte ille locum Laertii x 30 (p. 370, 19) cum altero 136 (fr. 1) confundit. 2 unicum argumentum potui dicere. nam reliqua aut nihil probant nisi quod nemo negat, ab Epicureo bene instructo illud uolumen profectum esse, aut emendata lectione concidemnt uelut quod ab Herodoto isto c. 17 repetiit (p. 68) cf. Buechelerus mus. Rhen. t. xxxix p. 292. 3 Comp. p. 67 de illo loco questo forre su di una medesima linea in una motivazione unica concernente Vordine della trattazione, I'opera presente e le KOpiai 66ai, dando I'intenzione delP autore nelVuna e nelValtra, non si sfiiega se non ponendo che questa e le Klipiai 66Eai siano opere dello stesso autore.

LII

PRAEFATIO

His quattuor libellis subiunxi f r a g m e n t a librorum epistularumque Epicuri quotquot per antiquitatis monumenta sparsa indagare potui. quae propter usum et rerum et uerborum uel ad illos intellegendos et emendandos necessaria erant. sed fateor in eis mihi me minime satis fecisse. quodsi diues essem, hanc quam nunc foras emitto syllogen mihi soli exprimendam curassem, ut relectis ueterum libris et denuo excussis auctam et correctam publicarem. fieri enim nequit ut unus uno conamine omnem copiam exhauriat. accedit quod cum operae in his fragmentis iam exercerentur, mutaui consilium, ut non solum certorum librorum uestigia et fragmenta ipsis Epicuri uocibus insignia, quae sola conlegeram, sed etiam sententiarum testimonia conprehenderentur. qua re, cum non omnes scriptores mihi uacaret retractare, necessario accidit ut quae antea consulto spreuissem iam me fugerent inuitum. cui damno aliquatenus ita mederi studui, ut perlustrato Gassendi thesauro non nulla quae non recte deesse hoc monitore uidissem, spicilegio fragmentorum (p. 342 sqq.) insererem. aegerrime autem deploratam uoluminum Herculanensium plerorumque condicionem tuli: non loquor de librorum TTepi (puCFeujq reliquiis, quas cum Theodorus Gomperzius secundum accuratissimam chartarum recognitionem multo quam antea pleniores et auctas propediem editurus sit, risum meruissem, si solis apographis Neapolitanis nisus frustra temptare ausus essem. sed ilia Philodemi quae prae ceteris referta sunt Epicuri fragmentis, tarn male habita sunt ut etiam saepius relegentem uestigia facile fallant et inuenta saepe ne uoces quidem integras, nedum sententias, sed singularium litterarum farraginem paene inutilem offerant. talibus quid facias, cum etiam ubi beatior memoria continuum sententiarum ordinem largita est, quam lubrica et periculosa coniectura litterae perditae suppleantur, nemo expertus nesciat? * fateor hie illic me cum litteras sensu cassas ad-

1 exemplo potest esse quod non sine probabilitate p. 96,3 scribere mihi uidebar v)nf|[xei]v ^ [ire]XdYi Zryrf.iv: uero inuento, quod

DE FRAGMENTIS EPICVRI

LIII

ponere taederet, ultra probabilitatem lusisse potius quam restituisse: quod cum numquam lectore non monito fecerim, non tam damnosum futurum quam utile spero excitandis ingeniis felicioribus. omnino in fragmentis quoque hanc mihi legem inposui ut breuiter adnotarem ubicumque lectionem traditam aut receptam ex aliorum 1 uel mea coniectura mutassem: reliquam lectionis discrepantiam cum non in fragmentorum collectione quisquam quaerat sed in editionibus fontium, missam feci, nisi ubi nouis subsidiis uti licuit: qualia in Senecae loco fr. 351 BRVNONIS LARISCHii officio, in Alexandri Aphrodisiensis fr. 290 IVONI
BRVNSIO debui; ad sententias a Seneca in epistularum libris prioribus seruatas PAVLVS WOLTERS, qui etiam operarum erroribus corrigendis per maximam fragmentorum partem curam sollertem adhibuit, lectionem codicis Metensis (M) mihi inpertiit, de quo ille in commentatione acutis obseruationibus et emendationibus insigni 2, quae inter Exercitationis grammaticae specimina Bonnae 1881 edita est, dixit p. 31 sq. in Plutarcho acquiescendum mihi fuit Wyttenbachii testimoniis; sero cognoui ad unam saltern dissertationem Aduersus Coloten codices duos qui soli innotuerunt Parisinos 1672 (E) et 1675 (B) conlatos a Maximi-

Scottius Fragm. Here. p. 82 adn. in ipso apographo Oxoniensi legisse uidetur, uifiqpov ijji ueXctfei tiixeiv, ego primus coniecturam meam rideo. 1 etiamsi studui ut suura cuique redderem, fieri tamen potuit ne dicam debuit ut coniecturas ab aliis occupatas non solum ipse facerem sed etiam ut meas ederem; uelut sero uidi TIVIIJV quod p. 145, 4 scripsi iam a R. Hirzelio propositum esse unters. I p. 156, et p. 280, 16 sonisque audio G. Windhausium in programmate Darmstadiensi a. 1879 p. 8 occupasse. aequorum iudicum in hac quoque re ueniam spero neque credo Georgio Ferdinando Rettigio Bernensi aliquando collegae meo aemulum quemquam fore, semel memini me typothetae rationibus inpeditum esse quominus auctorem emendationis adscriberem: in adn. p. 131, 16 Senecae tacite reddidi mos antiqus fuit pro uolgato antiquis suasore Diterico Holthoefero. 2 profitendum mihi erat, quod et olim sensi et nunc sentio, ne quae inconsulte quidam iudicauerunt probare uiderer.

LIV

PRAEEATIO

Hano Treu*, unde nonnulla rectius scribi poterant: ut p. 115, 32 non TIC, ou sed TI? be, cum libri TI? (T exhibeant. Restat ut de fontibus f r a g m e n t o r u m dicatur. ac de sectatoribus etsi quantum satis est breuiter monui, sunt tamen fontis qui ad eosdem pertinuit nunc deperditi uestigia quaedam accuratius persequenda. Dilectum et grauissimarum sententiarum excerptionem quod maxime epistulae Epicuri ceterorumque scholae auctorum sibi poscere uidebantur, non hercle mirum est. quarum tanta erat copia ab amicis et asseclis conlecta et seruata illo pietatis studio cui uel tenuissimas reliquias neglegere piaculum est, ut hoc quidem facile Luciano (p. 131, 21) credas, paruum in ilia multitudine fuisse numerum earum epistularum quae argumenti grauitate praestarent. curarum domesticarum et familiarium memoria, de quibus rebus ut ad amicos multus erat Epicurus, nisi ad interiorem scholam non attinebat. sed etiam in hoc familiari genere litterarum haud raro quasi gemmae enitebant sententiae et ad uitam utiliter et acute aut eleganter dictae. talia igitur eligenda erant, et electa sunt ante tempora Philodemi. constat enim (u. p. 132, 3) iam tune extitisse epistularum E p i c u r i Met r o d o r i P o l y a e n i H e r m a r c h i epitomas. his quattuor auctoribus, in quos cadit nomen Ka6r)Y]u6ves honorque conditorum, quod adiungitur Kdi Tiiuv YVwpi|UiJUV, cauendum est ne decipiat. nimirum perinde atque factum in M. Tulli ad familiares epistulis uidemus, etiam his Epicureis syllogis admixta non raro erant, quae illi, ad quos Epicurus Metrodorus reliqui litteras dedere, siue scripserant siue responderunt. apparet hoc ex eis quae p. 134, 20 et 147, 10 obseruata sunt, ut alia indicia uelut fr. 170 mittam. igitur
hue spectat additamentum illud KCCI TUJV YViupifiiuv. cete-

rorum Epicuri familiarium epistulae tantum abest ut eodem studio quo quattuor uirum illorum lectitatae et excerptae esse uideantur, ut collectaene fuerint editaeque iure dubi1 in programmate gymnasii Ohlauiensis a. 1881 Zur geschichte der uberlieferung von Plutarchs Moralia fasc. II p. 23 sqq.

DE EPITOME EPISTVLARVM EPICVRI

LV

tes. natum est ex illis epistularum eclogis quasi gnomologion quoddam E p i c u r e u m . quod (ut dixi ad p. 132, 3) necesse est inter fontes gnomologorum eorum quos usu nouimus habeatur. his enim praeter Epicurum non fuere cogniti nisi Metrodorus Polyaenus Hermarchus. ac Iohannes Stobaeus Metrodori octo eclogas seruauit eel. eth. c. 31, 67 p. 213, 10 Wachsra. flor. XVI 20 XLV 26 (LII 7. 8?) LXII 44 CXVI 42 CXVIII 33, Polyaeni duas eel. eth. c. 15, 44 p. 192, 16 W. et flor. CXXIV 31 (etiam apud Maximum c. 36 p. 627 Combef.), Hermarchi unam flor. XCVIII 31. supplemento sunt Maximus abbas et Antonius monachus, unde una prodit sententia noua Metrodori Max. 42 p. 638 Combef. Anton, n 89 p. 153, Polyaeni tres Max. 6 p. 550, Max. 43 p. 639 et Anton. I 51 p. 57, Max. 62 p. 674 et Anton. II 80 p. 146; Hermarchi, quantum uideo, nullum apud eos est uestigium. non magis hoc dixeris casu factum quam quod neque Colotis neque Leontei (cuius nouimus epistulam ad Lycophronem, cf. adn. ad p. 175, 7) neque adeo Idomenei ecloga ulla adponitur. facile enim perspicias quattuor uiros illos quorum extabant epitomae epistularum p. 132, 3 eo ordine recenseri, ut cuiusque maior erat et auctoritas et eclogarum copia. idem gnomologion existimo a L. Annaeo Seneca, cum epistularum ad Lucilium libros quinque priores (ep. 152) scriberet, cotidie in manus sumptum esse, unde utiles sibi amicoque sententias tolleret. hie Epicuri tantum sententias paucasque Metrodori (ep. 81, 11 et eiusdem epistulae locos ep. 98, 9 et 99, 25) elegit, Polyaeni Hermarchique eclogas spreuit. sed ne has quidem defuisse gnomologio suo ipse haud obscure indicare ep. 6, 6 mihi uidetur Metrodorum et Hermarchum ei Polyaenum magnos uiros non schola Epicuri sed contubernium fecit, cur enim inter nobilissimos Epicuri discipulos etiam Polyaenum recenseret, qui Metrodorum et Hermarchum solos de numero exemit et ipso Epicuro auctore (fr. 192) ep. 52, 3 sq. et secundum scholae usum ep. 33, 4 apud istos quicquid dicit Hermarchus, quicquid Metrodorus, ad unum refertur. omma

LVI

PRAEFATIO

quae quisquam in Mo contubernio locutus est, unius ductu et auspiciis dicta sunt, nisi ilium dilectum et ipsam contubernii consuetudinem quae tune maxime ad manus ei erant uolumina ante oculos posuissent? facit hue quod idem Seneca (p. 142, 1) Idomenei scriptoris ceteroqui minime obscuri nomen iudicat futurum fuisse ut obliuione obrueretur, nisi Epicuri ad eum epistulae nobiles exstarent. sed argumenta puto praesto esse, quibus etiam contumaces conuincantur. ad sororem filio mortuo maestam Metrodorus epistulam consolatoriam scripserat; uide quo modo sententiam inde sumptam Seneca proponat ep. 99, 25: 'illud nullo modo probo, quod ait Metrodorus, esse aliquam cognatam tristitiae uoluptatem, hanc esse captandam in eiusmodi tempore. ipsa Metrodori uerba subscripsi: MrjTpobuupou 1 6TTIO"TO\UJV a Trpoq Tr)v abeXqprjv. "ECTTIV y a p Kaipov . sicine ais scribere potuisse, qui ipsarum Metrodori epistularum uolumina tractaret? an apertum est Senecam ex gnomologio illo una cum ecloga rubricam repetere? inspice extremam epistulam XIV 17 mine ad cotidianam stipem manum porrigis. aurea te stipe inplebo, et quia facia est auri mentio, accipe quern ad modum usus fructusque eius tibi esse gratior possit: lIs maxime diuitiis fruitur qui minime diuitiis indiget'. Ede, inquis, auctorem. Vt scias quam benigni simus, propositum est aliena laudare: Epicuri est aut Metrodori aut alicuius ex ilia officina. et quid interest quis dixeril? omnibus dixit\ graece ilia sententia legitur in epistula tertia ad Menoeceum p. 63, 19 fiouTTOt TToXuTeXeiotc; dTroXauoumv oi fiKiCta Tautn^ beofxevoi. non amat Seneca inanem eruditionis gloriolam captare, tamquam memoriter aliena referat. ergo quoniam, ut solet in gnomologiis euenire, rubrica a Hbrario neglegenter omissa erat, nesciebat Seneca, cui sententiam adscriberet: sciebat earn unius de quattuor uiris illis esse. Ad eadem uolumina conicias etiam Taciturn dial. c. 31 spectare, cum ait c ne Epicuri quidem et Metrodori honestas quasdam ex1 fragmentum adscripsi emendatum in adn. ad p. 164, 6.

DE EPITOMAE APVD SENECAM VSV

LVII

clamationes assumere iisque prout res poscit uti alienum erit oratori'. Miramur Stoicum Senecam quod philosophi aduersarii de cupiditatibus, de fortuna, de morte sententias tam studiose tractat *. non primum inter Stoicos ilium de Epicuro aequius iudicasse facile conicias. ac sane Attalus eius praeceptor sententias quas Seneca memoriae prodidit haud semel Epicureo colore distinxit. uelut quae de felicitate sapientis disputat apud Senecam ep. CX 18 et 20 non tam ex porticu sublata sunt quam ex horto (cf. fr. 602). iucunditatem adeoque 'uoluptatem 3 cum ille in amicorum defunctorum memoria inesse docet (Sen. ep. LXIII 5), iterum Epicurum sequitur (cf. fr. 186 et 213). quid quod de oppugnanda fortuna quam similia Attalus Epicurusque professi essent, ne Senecam quidem fugit ep. LXVII 15? Rarius et ita ut contra morem solitum facere auditoribus uideretur Musonius Epicureis usus est, ut apud Stobaeum floril. XVII43 p. 354 Gaisf. irepl be Tpocpfjq elwGei |uev TTOXXotKiq Xeyeiv KOU irdvu evTexa|Lievuj<; . . . . airotE be IT ore TUJV ciXXuiv dcpeiuevoc; XOYUJV OU^ eK<xo"TOTe bieSrjet, TOidbe Tivd eiTrev, we; XP^I KT^- ( uid - fr- 459 p. 297, 27); idem tamen Epicureis criteriis, uoluptate et dolore, ad temperantiam commendandam utitur apud Stobaeum flor. V 76 ; de sententia Stob. flor. I 83 (cf. Ep. fr. 490), quando quidem singillatim ponitur, non liquet. sed ultra progredi licet, non equidem loquor de Axiocho dialogo, cuius scriptor dum Epicurea cum Platonicis Orphicisque conponit, ne sensit quidem quam pugnantia sociaret. sed iam Posidonius Epicurum ut testem ueritatis aliquo modo admisit: factum hoc esse in protreptico2, unde Tusculanarum disputationum caput quod Iegitur I. V 24, 68
1 'De Seneca Epicureo' eleganter nuper disseruit Oscar Weissenfels in programmate collegii Gallici Berolinensis a. 1886, hoc maxime probaturus, multa, si rem spectes non uerba, inter Zenonis doctrinam et Epicuream communia esse. 2 de quo cf. Bakius Posid. p. 245 Hirzelius unters. Ill p. 347 sq.

LVIII

PRAEFATIO

28, 82 petitum est, constat ex libri indicati c. 26, 73. neque minus, cum de morte contemnenda dissereret, Posidonium Epicure usum esse P. Corssenus mihi peruasit musei Rhenani t. XXXVI p. 506 sqq. eis maxime quae p. 513 proposuit argumentis. Ac Posidonii protrepticum secutus Antiochus Ascalonita, quem extrema disputatione Tusculana V 29, 8341, 120 Cicero expressit, ilium ipsum locum, etiam secundum Epicurutn sapientis uitam beatam esse 1 , satis studiose pertractauit 31, 88 sqq. Intellegetur iam hoc quoque, qui potuerit astrologus Manilius IV 111 sententiis ex ipso horto petitis 2 aditum ad fatorum uim efferendam aperire; neque minus, quam recte qui Apollonii Tyanensis epistulas finxit hunc uirum cauillantem fecerit ep. 5 p. 386 01. TUUV 'EniKOupou Xoyujv 6 nepl fjbovfj? oubevoc; en ffuvriyopou beitou TUJV IK TOO Kr|irou Kai xfj? eKeivou (lege dxei) biarpipf)^1 Tceqpnve T P WV KOI Kara xf|v Quodsi ad ipsam porticum sententiis Epicureis aditum paullatim laxatum esse constat, non mirabimur si ne Platonici quidem posteriores Epicurea spreuerunt. P o r p h y r i i ad Marcellam uxorem libellum non multum differre a centone facile erat ad intellegendum 3. nee difficilius ei quidem qui Epicurum nosset, opus tessellatum capitum quinque continuorum XXVII usque ad XXXI ex lapillis Epicureis concinnatum esse intermixtis aliunde paucissimis tantum, ut statim uidebimus. incipit scriptor a sententia, quam Epi1 exemplar Antiocho in ea re protrepticon Posidonii fuisse hoc maxime indicium est, quod eadem argumentatione etPosidonius Tullianus 26, 75 et Antiochus 41, 119 sq. cf. 31, 89 Epicureae doctrinae tractationem concludit. eodem igitur consilio uterque Epicurum arripuit, breuiter ille nee sine malitia ut Stoicus, longiore hie disputatione ut imitator et maiore cum studio ut beneuolus dissonantium sectarum conciliator. 2 cf. Ep. fr. 494. 496. 471. 3 cf. I. Gildemeister Hermae t. rv p. 83. nunc in altera editione Nauckius p. xvni sq. sententiarum ex florilegiis decerptarum tabulam conposuit.

DE EPITOMAE APVD PORPHYRIVM VSV

LIX

curi esse Stobaeus flor. 43, 139 testatur (fr. 530). subicit ratam sententiam XV p. 74, 15 ea forma qua illam etiam de abstin. I 49 p. 123, 11 (editionis secundae Nauckianae, secundum quam pergam locos indicare) proponit. infra c. 28 p. 292, 14 16 emergit Epicuri fr. 479 a Seneca ep. 17,11 seruatum. ibidem p. 292, 20 quod traditur bio Kai neXexfiv irapaKeXeuovxai (oi qnXocrocpoi) oux OTTUX; TI 7ropKTxeov dvayKaTov, dXX' omu^ |iaXXov Gappriaojiev jari TropiaGevxos, genuina species eius Epicureorum praecepti uidetur esse de quo Porphyrius de abstin. I 50 commentatus est (fr. 481). nee eis, quae ex c. 30 in. repetii in f. 200, aut desunt testimonia (adde p. 347, 620) aut euanuerunt signa stili Epicurei inpressa (ut dcpiKTioXofrixov, cfapKO? cpujvrj). iam uero haec leguntur in ea parte opusculi, quam Porphyrius uerbis conceptis circumscripsit. praefatur haec c. 27 Kaxavor|xeov ouv npujTov aoi TOV xf)c; qpuaeiu? v6|aov, dno be xouTOU dva(3axe'ov em TOV GeTov, bq Kai TOV xf|<; qpucreuu? biexae v6|uov, subscribit extremo c. 31 TaOxa uiv ouv Kai TO TouTOiq ojaoia 6 Tf)q tpucreuug TrapaYTtXXei vojuoq. 6 be 9eiO5 KTX. eis igitur quae intra hos fines leguntur scriptor se earn disciplinam sequi testatur, cui propositum erat ad naturae finem (cf. adn. ad p. 76, 5) omnem uitam referre legemque naturae (cf. Seneca in fr. 200 p. 161, 13) stabilire. elegit autem Epicuream, non Cynicam aut Stoicam, ut etiam ab ilia disciplina, quae una omnium maximo interuallo a Platonica separari uideretur, ea praecipi doceret quae non dissonarent cum diuina lege Platonis Pythagoraeque. re uera illi loco nihil inest non Epicureum, nisi quae apertis uerbis scriptor se aliunde admiscere significat. leguntur talia in uno capite XXVIII: primum p. 292, 7 &YVeueiv 12 6avcto"i|uoii, ubi uerba Kai oi G e o i . . . . Trpoo"TCxav elq TO xr]c; qpuffeujq, rjv caixoi ffuveO"xr]O"av, inafovxeq (?ouXr||ua credo aperte legentes ad legem illam diuinam et ad rationes Platonicorum ablegant; deinde p. 292, 1622 uocibus his bio qpaffiv oi qnX6o"o<poi et bio Kai neXexav mxpaKeXeuovxai Porphyrius indicat se praecepta non unius illius sectae proponere: quamquam

LX

PRAEFATIO

uel ex his alterum saltern praeceptum Epicureorum esse Porphyrii ipsius testimonio de abst. I 50 constat. quae si recte disputaui, oportet omnia quae in Porphyrii opusculo c. 2731 leguntur excepto uno c. 28 Epicure adscribi, uel ut cautius iudicem, fluxisse apparet ex gnomologio, in quod ex epistulis quattuor illorum sectae auctorum eclogae receptae erant 1 . Sed occurrere difficultas uidetur'non .exigua. insunt enim in illo loco quae a gnomologis non Epicuro sed Pythagorae aut aliis adscribantur: Ioann. Stob. flor. CI 13 TTuGciYopou (nomen testatur etiam cod. Vindobonensis): ZapKoq qjuuvri juf] ireivfjv, juri bivpnv, |nf| piYoGv ex Porph. 1. s. 30 p. 293, 14 (fr. 200); idem flor. LXXXII 6 TTu9aYopou: Kevos eiceivou .. .. KOIKOV eK(3a\\oi ex Porphyrio 31 p. 294, 7 (fr. 221). hos duos locos iam Augustus Nauckius obseruauerat Philologi t. IX p. 368. tertium mihi C. Wachsmuthius indicauit, cuius officio etiam quae ex codicibus gnomologorum proferre mihi licuit pleraque debeo: Stob. V 28 Zr)v Kpeirrov ecmv em 0Ti{3&boc; KcrraKeinevov Kai SappeTv rj TapdiTeaGai xputffiv e'xovia K\ivr)v ex Porph. 29 p. 293, 8 (Ep. fr. 207); sane in exemplis editis hoc fr. nomine scriptoris caret, sed TTuBcrropou in codice Escorialensi praescribi testatur Wachsmuthius, et inter Pythagorae sententias ab interprete Syro seruatas extat n. 27 (Hermae t. IV p. 89): EuoiYpiou esse scribunt Iohannes Damascenus a 37 t. II p. 375 e ed. Lequien et Maximus c. 21 p. 187 Tigur. p. 599 Combef., 'ApiffTvrnrou Georgides in Boissonadii Anecd. gr. t. I p. 36. denique in syllogen Byzantinam 'EK TWV 'EmKtriTou ' IcfoKp&Touc; AruaoKpiTou C. Wachs1 igitur accidere potuit, ut una aut altera ex illis sententia, qualem non Epicurus sed Metrodorus aut alius uir familiaris enuntiasset, Epicuro a me uindicaretur. quod ne quis uitio mihi uertat, meminerit quae Seneca ep. 33, 4 (supra p. LV sq.) testatur. ac Metrodori hodieque certa sunt fragmenta paene ad uerbum cum Epicureis consonantia: fr. x et ix (infra p. 345, 5) cum Ep. fr. 68, vn. vm.
XII. XIII (uide adn. p. 278, 10. 11) cum Ep. fr. 409, xvi cum Ep.

fr. 181; in fr. 339 dissentiunt de scriptore testes.

EPICVREA CVM PYTHAGORICIS MIXTA

LXI

muthio olim inuestigatam et ex codice Palatino editam (Saturae Sauppianae p. 7 sqq.), nuper restitutam (Siudien zu den griech. florilegien p. 162 sqq.) pars fragmenti 489 a Porphyrio 30 p. 293,18 seruati recepta est n. I l l p. 184 W. (Palat. n. 87 p. 26, Barocc. n. 104 p. 17 Bywat.): |U&9e bexeaGcu aOopupuuq.... KOivuivel. uerum etiam alia non ita pauca, quae Porphyrius Marcellae suadet, apud Iohannem Stobaeum feruntur ut Pythagorae l. quod qui primus animaduertit Nauckius I. s., obseruatione optima ita olim usus est in praefatione editionis prioris p. XLIII, ut Porphyrianas sententias a Iohanne cconstanti errore non suo tribui auctori sed Pythagorae' statueret et alias quoque Pythagorae sententias a Iohanne seruatas mutilato Porphyrii opusculo uindicaret. oblocuti ei sunt rectissime O. Bernhardtius Wachsmuthius (Sat. Saupp. p. 42) Gildemeisterus (Hermae t. IV p. 83 sq. ad Sextum p. XXXVIII). sine dubio Porphyrius sententiarum Pythagoricarum collectiorie quadam usus est: uelut in sylloge Syriaca inter XCVIII sententias sunt XXXVIII a Porphyrio usurpatae; ac simile opusculum Iohannes Stobaeus excerpsit. Sed quid eis faciemus sententiis, quae inter Epicureas a Porphyrio recensentur, Pythagorae a Iohanne uindicantur? admisceri Epicureis Pythagorica similia dubitanti mihi Wachsmuthius respondebat. at quam ingenue si quando uocibus Epicureis aliena interponit Porphyrius profiteatur, supra uidimus p. LIX. et una saltern inter eclogas Stobaei est, quam nisi ex disciplina Epicurea prodire non potuisse ipse sermo arguat, ilia quam primam posui. Ego potius in hanc ferebar sententiam, exstitisse ante Porphyrium gnomologion, quo philosophorum eclogae non secundum argumenti capita digestae, sed ut excerptae fuissent, sub cuiusque scriptoris nomine omnes eiusdem sententiae conpositae essent, idque continuisse et farraginem Pythagoricam, quales non paucas uolgatas fuisse scimus, et syllogen Epicuream, de cuius fonte primario supra disputatum est. inter
1 cf. Wachsmuthius Saturae Sauppianae p. 41, 3.

PRAEFATIO Porphyrii et Iohannis Stobaei aetatem cum ilia sententiarum farrago in capita digesta esset, non mirum si quando librarorium culpa nomina scriptorum siue traiecta siue confusa sunt 1 , h. e. si Iohannes pro Pythagoricis habuit quae erant Epicurea. sic etiam postea fr. Ep. 489 p. 307, 1 (Porph. 30 p. 293, 20) non potuit in gnomologion illud Byzantinum recipi ante quam in eo fonte, cui Democritea debentur, Epicuri nomen Democrito cessisset. Non uanum uidetur somnium illud gnomologion philosophorum. ut taceam septem sapientium sententias non semel conpositas, extat in codice Parisiensi 1166 sylloge paruo ambitu, (piXotfoqpwv \6foi quae inscribitur, edita a Boissonadio Anecd. I p. 1206. decrepitam ea prae se fert aetatem Byzantinam. et tamen insunt sententiae XIII nomine 'EiriKOUpOU praescripto congregatae. ab erroris suspicione temperare mihi non potui, fateor, nee recepi. sed undecimam p. 123, 5 3Ex6po0 oer|GevToq \XJ\ dTTOOTpaqpfjg TX\V dEiwenv' TrXr|V atfcpaXKou auTOV ' oubev Tap KUV05 biaqpepei cum Antonio Maximus Epicuream esse (fr. 215) testatur. Optima autem fide est codex Parisiensis 1168 olim Mazarini saec. XIII, de quo nuper Freudenthalius rettulit mus. Rhen. t. XXXV p. 409 sqq. leguntur in eo f. 115 YViI)|uai emKOupou (infra f. 129 una subsequitur eiusdem sententia), quas Bonneti mei amicitiae debeo: fr. 339. 220. 388. 488. 187. 537, deinde f. 129 fr. 469. nulla inter eas Epicuro non digna, omnes etiam Maximo cognitae, ita tamen conpositae, ut neque ex Maximo neque ex fonte Maximi quem Wachsmuthii sagacitas inuestigauit, Parallels sacris profanis excerptas esse probabile sit. itaque non poteram quin has et fortasse alias codicis illius partes ex uetustiore gnomologio secundum nomina philosophorum disposito sumptas esse statuerem, neque aliter Wachsmuthius iudicauit Studien zu den griech. florilegien (Berol. 1882) p. 135. interim ab Antonio Eltero, qui codicem ipse explorauit, didici Maximi syllogen ordine 1 cf. Wachsmuthius Studien p. 101 et alibi, Freudenthalius mus. Rhen. t. xxxv p. 423 sq. 421.

EPICVREA CVM PYTHAGORICIS MIXTA

LXIII

mutato, nil aliud illi codici inesse. cohibendum igitur iudicium, donee uir doctissimus et perspicacissimus thensaurum Maximi ex codicum multitudine strenuo sollertique studio pertractatorum restitutum dederit. neque uero opus est hac nominum confusorum explicatione. praesto enim est longe simplicior et quae non in coniectura sed in re certa nitatur. constat enim non minus quam Stoicos etiam Pythagoreos posteriores Epicuri de uitae rationibus, maxime de cupiditatibus intra naturae fines coercendis praecepta mirifice amplexatos esse. iam Q. Sextius came abstinendum esse non Pythagorae sed Epicuri argumentis docuit cf. Seneca epist. 108, 18. Apollonius Tyanensis Philostrato teste uit. I 7 Aegis bvqKOue KCti TiJuv 'EiriKOupou \6YWV, oube yap TOUTOU? direffTTOuba^EV, et frequens est in epistulis sub eius nomine fictis, eis praecipue quas Iohannes Stobaeus excerpsit, sententiarum Epicuri similitudo 1 . sic qui Perictionae nomen mentitur apud Stob. flor. LXXXV 19 mulieris uictum Epicuri modo ad fines naturae (irpdq |uetpa qpudo?) reuocat (cf. p. 393). quid? quod notissimum Epicuri praeceptum, quod plane in prouerbium abiit 2, A&9e (SiuicTa? (fr. 551) adeo cum Platonicis Pythagorei probauerunt, ut Pythagorae ipsi adscriberent, quod Marinus in uita Procli c. 15 testatur TOO"OOTOV eXdvGavev otfov oube oi TTuGaYopeioi TO AdGe piuiaaq napdfYeXu,a TOO Ka0r|Ye|j6vog dcvdXeuTOV (puXdrrovTeq: iam ut idem olim Apollonius in ore gesserit, audi a Philostrato uit. VIII 28 p. 368 TrdvTa TOV XPVOV v ^piiu Xe'teTCU Gajid CTticpGeTTecfGai AdGe piuucra?, ei be jufi buvaio, XdGe
1 cf. Stob. fl. x 64 cum Ep. sent. 18 ep. in 132, xvn 15 cum ep. in 131 fr. 181. 602 et 221 (cf. adn. p. 345, 33), xxxvm 58 cum fr. 488, cxxi 34 cum fr. 494, cxxiv 35 cum sent. 40 fr. 213; praeterea uide Stob. eel. eth. p. 191, 1 Wachsm. (ubi u. 3 restitue \a\ou|Uva) et epistulas seruatas 10 (cf. Ep. fr. 564 et 187) 22. 26 ink., cf. supra p. LVIII. 2 cf. Damascius apud Suidam u. Zapcnriurv p. 675, 16 Bernh. TOO T v irapoinici \feaQa\ eiuu66T0<;, u, TOO AdOe fSiuuaac,.

LXIV

PRAEFATIO

dirofliUKTai;, et intelleges ut hanc ita alias Epicuri sententias non paucas paene necessario postea Pythagorae adscriptas esse. Pyihagoreorum denique et Platonicorum exemplo euenit ut ne Christianae quidem ecclesiae patres coloribus Epicureis in sermonibus abstinerent: fecit hoc Iohannes Chrysostomus t. IX p. 435 d Montef. (u. fr. 548) X p. 199C cf. I p. 500d 650 c II p. 365 b 367 c quaeque plura doctiores alii eruent. ceterum si recte haec de Iohanne Stobaeo et Maximo, de Seneca et Porphyrio disputaui, sequitur ut omnia quae illis locis seruata sunt Epicuri fragmenta ad epistulas referamus. his ego cur ea tantum adscripserim, quorum forma aut sententia originem indicat, si quaeris: nesciebam cum fragmenta disponerem, didici non ante quam in epistularum fragmentis operae occupabantur. neque aegre tuli quod mutari ordo iam non poterat. longe enim commodius secundum argumentum disposita legentur. Praeter sectatores et Laertium testimonia de Epicuro magis locupletia et copiosa non sunt quam M. Tulli Ciceronis et Plutarchi. et P l u t a r c h i quidem plures fuerunt contra hanc philosophiam dissertationes; ex Lampriae qui fertur in dice 1 innotuerunt n. 80 TTpoq Tf)V TOO "EmKoupou dxpoacnv irepi Getliv 129 TTepi JEmKoupeiuuv dvavTiujudTUJV 133 TTepi TOO ecp' fijuiv Trp6<g 'Eirucoupov 143 "On
TrapaboEotepa oi 'EmKoupeioi TUJV TTOITITUIV XeYoud
ZTUJIKOUV

148

Kai ^EniKoupeiuuv eK\oY<xi Km I'XeYXOi 155 TTepi beimbaifioviai; irpoi; 'EmKOupov diuersa a libello seruato de superstitione 159 TTepi (3iujv Trpo^ 'EiriKOupov, seruatae duae sunt Aduersus Coloten (Lampriae n. 81) et Contra Epicuri beatitudinem (L. 82), non solum fragmentis Epicuri et familiarium seruatis insignes, sed plenae, immo scatentes sententiis uerbisque Epicuri non indicatis sed disputationi intermixes, et ex libris doctissimis, opinor, Clitomachi aut alius academici conscriptae. quas hoc uo1 uide p. LXX adn. 1.

DE FONTIBVS PLVTARCHO ET CICERONE

LXV

lumine includendas existimassem, si codicum memoriam cognitam habuissem. Minus liquidum de Cicerone iudicium est. qui siue diffitetur siue confitetur, omni tempore secutus Ennianum illud
philosophari esl mihi necesse, at paucis, nam omnino haut placet

et degustandum non ingurgitandum sibi ratus, cum senex ciuibus philosophia explicanda utilis esse statuisset, tanta facilitate et celeritate libros scripsit ediditque, ut Graecorutn exemplis uix legendis uacaret. miranti uel Attico respondit
apographa sunt, minore labore fiunt: uerba tantum adfero, qui-

bus abundo. bene profecto actum nobiscum esset, si optimorum librorum uel Panaetii ac Posidonii apographa nobis reliquisset. at nego Ciceronem eum fuisse qui philosophum Graecum ueritatem spinosa arte exputantem et in uiscera rerum penetrantem sequi aut uellet aut posset, foro natum erat hoc ingenium, non scholae. legit ille protrepticum Posidonii et in usum conuertit: eiusdem de officiis liber cum adeundus esset, ad Athenodorum Caluum scripsit, ul ad se T& KecpdXaia mitteret (ep. ad Att. XVI 11, 4 cf. 14, 4); utitur summario, Posidonii librum adponit ut saltern inspicere posset, uide ipse quam exiles ex Posidonii dapibus micae per priorem de diuinatione librum spargantur; uide (sed oculis utere ac rerum scientia) quanta in secundo de natura deorum libro ignorantiae ac neglegentiae specimina dederit, ubi cum Stoicorum theologiam se adumbrare simulet, unum ut memorem, summa principia Aid cputfiv eifiapjuevr|V non solum qua ratione coniungantur non explicat sed paene oblitus esse uidetur 1 ; uide etiam ubi Posidonium illic sequitur ut II 17, 45 sqq. quam incerta ac titubante lingua inertiam suam ipse prodat. igitur ut quanta ubique Ciceronis sit fides exploretur, non id solum quaeren1 naturae mentionem facit n 11, 29; definit earn secundum Zenonem post tempus 22, 57; postea definitionis huius oblitus 32, 81 sq. denuo definit.

LXVI

PRAEFATIO

dum est, quem sequatur scriptorem Graecum, sed sana strenuaque interpretatione, obseruando rerum tractationem et sententiarum ordinem speculandum, qua scribat ratione, quo modo quem sequendum sibi proposuerit exprimat. quam uiam cum G. Heylbutius 1 indicasset, qui post eum de auctoribus Ciceronis disputauerunt plerique minime ea qua par fuit constantia tenuerunt; ne R. Hirzelium quidem uirum quaestionibus de Cicerone philosopho doctissimis optime de Graecae philosophiae historia meritum plane excipias propter primum uolumen. ita enim est: umbram captes eamque fallacem si quaeras quem auctorem sequi Cicero uoluerit, nisi simul quo modo sequatur, expresserit necne, explores. Ex Epicuri philosophia Cicero locum de dis (fr. 352) et partem moralem (fr. 397) breuiter explicauit nee male, ut tamen neque inscitiae specimina desint neque lectionis eruditions uestigia usquam appareant: igitur scholas expressit uel potius (quod in alterum locum cadere mihi certum est cf. adn. p. 271,6 et 264,1) summa capita (T& Keqp&Xma) a Graeculo officioso breuiter consignata largiore stilo persecutus est. Longe alium sibique parem Tullium in eis librorum partibus obserues, ubi Academici personam induit. hie eleganter acuteque disertum, hie facetum, hie scriptorem uideas scribendo delectatum sibique merito placentem. hie denique eruditio quoque emicat non uolgaris. confer alterum de diuinatione librum cum priore, uel theologiae Stoicae refutationem (de nat. d. Ill) cum illius lineamentis tantum non puerilibus (ib. 1. II). scilicet refutationem ex optimo exemplo modo Clitomachi modo Antiochi exprimit, explicationem tantum abest ut ex primariis sectae libris hauriat, ut nonnumquam secundum ipsam refutationem scribat adhibitis aut exilibus excerptis aut anacephalaeosi Graeculo alicui imperata. Non mirabimur in locis ex Academia petitis eruditionem. die enim quo tibi modo Academicorum, in primis Carneadis scholas celeberrimas fingas 1 in dissertatione De Theophrasti libris rcepl qu\ta<; (Bonnae 1876) p. 36 sq.

DE CICERONE PHILOSOPHO

LXVII

haberi solitas ? qui cum sciri non posse docerent, unus disserendi modus maxime necessarius erat, ut quern cumque locum tractarent, celeberrimi cuiusque philosophi sententias falsas esse euincerent. facere hoc non poterant nisi quodam sententiarum ex dogmaticorum libris selectarum apparatu instructi. quod qui negare uelit, ei demonstrandum erit Carneadem non apud doctos argumentorum ui uictrici, sed apud indoctos eloquentia ac facetiis ualuisse. quin etiam longius progredi licet, illud sententiarum contra quas pugnandum esset instrumentum non solum philosopho disserenti, sed etiam discipulis audientibus praesto esse oportuit. ac nouimus quale fuerit. in altero de natura deorum libro ut primum theologiae Stoicae caput esse deos explicet, locos ex Posidonio 1 temere arreptos cum enchiridii illius academici, quo fortasse ipse adulescens Athenis usus erat, reliquiis ineptissime miscet: hinc discimus enchiridion illud quod Carneades discipulis parauerat ita institutum fuisse, ul sub singulis capitibus sententiae aut argumentationes deinceps Zenonis Cleanthis Chrysippi, nullo opinor uerbo addito, adponerentur2. et cum huius enchi1 Posidonii certa uestigia conspiciuntur 6, 17 An ne hoc quldem . . . . collocati sint cf. R. Hirzel unters. II p. 892 sqq. Har. Fowler in Panaetii et Hecatonis fragm. p. 42. ib. 18 init. conl. Laert. Diog. vn 143. 7, 19 de aestu maritimo cf. Posid. Bakii p. 103 sqq. 15, 4216, 44 cf. ibid. 6, 17. eidem disputatio 9, 2312, 32 uindicanda est. 2 post disputationem ieiunam neque adeo eloquentera (2, 4 4,12) Cicero enchiridio uti coepit. et ita utitur ut supina neglegentia securus esse deos demonstraturus Cleanthis sententiam ex diuerso capite sumptam 5, 1315 interponat tamquam nouum argumentum. hae fere illius libelli reliquiae a Cicerone seruantur: cap. I TT6Sev Svvotav Kaxov 6eil)v <xv6pu)iroi (cf. Plut. plac. phil. i 6 Sextus adu. math, ix 48): Cleanthes unus 5, 1315; n ei e i a l Geoi (cf. Sextus 1. s.): omisso Zenone et Cleanthe (fortasse a secundo auctore primi capitis ad tertium secundi inuitus delatus erat) statim Cicero Chrysippi argumentationes tres proponit 6, 16 primam Si enim . . . quam deum (cf. in 10, 25. 7, 17), alterara apagogicam ab ilia, ut scribebat celeriter ac temere, ne disiunxit quidem Etenim si di non

LXVIH

PRAEFATIO

ridii ordinem tamquam filum quoddam disputatio academica sequeretur, non potuit sane in explicatione sententiarum Tullius commodiore subsidio uti, modo infuissent quae ad explicationem maxime necessaria erant, notionum summarum definitio et alia id genus, sed ut obiter satis dictum de Cicerone philosopho, quem usque hodie uix credas magistros esse qui pueris legendum prae Platone tradant. Epicuri enim refutationes Tullianae quas duas tenemus dubitari nequit quin altera de dis (de nat. deor. I 22, 61 usque ad extremum) a Carneade, altera de philosophia morali (de fin. I. Il) ab Antiocho originem ducant 1 . utraque eruditionis plena est neque aliena a cauillando. et Carneadem quidem alibi (p. 287, 8 ad fr. 436) uidemus Epicurum etiam maligna fictione inridere, ut tamen scientem non fallat. sed tamen quantumuis hi cauillentur, cum quae refutare uelint probe norint eamque scientiam ubique prodant, summa est eorum utilitas, qui ex illo fonte riuos suos inrigarunt, Ciceronis ac Plutarchi. Ne ipsi quidem i n r i s o r e s fructu carent, modo caueatur ut amplificatio iocosa ad ueritatis modum redigatur. recte nuper R. Hirzelius Hermae t. XVIII p. 1 sqq. fabulae Lacydeae a Numenio et Laertio Diogene narratae uestigia
sunt. . .profecto deus (at in refutatione in 11, 26 scit esse diuersara), tertiam An uero si domurn . . . desipere uideare? tamquam suam ponit sibique ipse in 7, 18 in prolusione refutationis oratoria adscribit, cum in refutatione Chrysippeam esse in 10, 26 non neget; ni Ziliov XoyiKdv elvoti T6V K6Onov (cf. Laert. VII 142) omnium optime seruatum, etsi uerbo non opus est totum alienissimum esse a prima quam statuit Cicero parte esse deos et potius ad alteram qualis deorum natura sit adtinere: Zenonis rationes quattuor bene distinctae 8, 21 sq. (secunda infra 12, 32 tamquam noua sine dubio ex Posidonio iteratur), Cleanthis argumentatio 12, 3313, 36 (id quod constat ex Sexto adu. math, ix 8891), Chrysippi duae conclusiones 14, 3739. unum habeo quod addam fragmentum, naturae definitionem Zenoneam 22,57 sq. loco ineptissimo inculcatam (cf. p. LXV 1). 1 cf. R. Hirzel untersuchungen ub. Ciceros philos, schriften I p. 32 sqq. n p. 630 sqq.

DE ACADEMICIS ET CYNICIS

LXIX

non scriptoris uitam philosophi narrantis sed poetae risum mouentis impressa esse monuit. sed de genere poetae errauit. non mehercle caueae spectandam ille, sed hominibus elegantioribus legendam scripserat fabulam pedestri sermone usus. multa id genus iocose contra philosophorum opiniones non minus cum sensu quam secum pugnantes scripta inde a saeculo tertio ferebantur. scilicet postquam Bio Borysthenita sermonibus suis (bi(XTpt(3(xi nomen erat) genus cynicum seueritate risuque mixtum perfecit, exstiterunt qui iam non praecepta moralia facetiis condirent sed quasi poetae turn philosophos ipsos ridicula persona ornatos exprimerent turn eorum opiniones ridendas exponerent, cynici Menippus et Meleager Gadarenses et si qui eorum similes fuerunt. de Menippi saturis hoc est Laertii VI 101 testimonium: -rot b' ouv TOO KUVIKOG fh(3Xia effTi beKctTpia NeKUia. Aia8f]Kai. 'EmffToXai KeKouiyeuiaevai drco TOO Ttuv GeuJv TrpoOumou. TTpo^ Touq cpucxiKOug Kai u,a8r)Kal YpawuaxiKouq. Kal l"ovd<; 'ErciKOupou. Kai laq UTT' auxtuv EiKabaq. Kal aXXa: mutila tabula, fortasse etiam hiatu deformata ante TTpoi; TOUI;, quo potuit et aliorum librorum memoria et eYpaijie be Kal intercidere: hoc enim uerbo carere nequeunt accusatiui fovdi; et EiKaba?, nisi neglegentia librariorum factum esse statuerimus ut ad Trpoq praepositionem hi tituli olim primo casu positi pessime referrentur. duabus igitur saturis Menippus Epicureos sale nigro perfricuit. et ea quidem, cui Toval 'ETtiKOupou1 nomen erat, atomorum doctrinam mordacissime perstrinxit: profectus a Neoclis fratris dicto fr. 178 quod Epicurum non puduerat memoriae mandare,
1 Miratus sum nuper Th. Kockii de Dem. or. Mid-. 149 T&c; duoppriTOU? . . . TOUTOU tovdi; iudicium (mus. Rhen. XLI p. 94 et 117). constans et certus in hac re usus est numeri pluralis, neque aliter Xpuffiinrou xaq)d<; Aristocreo Stoicus inscripsit (Philod. de Stoicis p. 72 Comp.), Romanum scriptorem agnoscas in titulo saturae Varronianae MEVITIITOU xacpr); eadem caussa 6ia6f)Kai dici solent. fortasse idem numeri usus Wachsmuthium mouit ut (Corpusc. poes. ep. ludib. I p. 82, 1) 'EiriKOUpou YOv<k interpretaretur Epicureos.

LXX

PRAEFATIO

de atomis quo modo in Chaerestratae matris utero coaluissent ut homo omnium sapientissimus formaretur, philosophatus est: cuius disputationis saltern umbram quandam Dionysius Eusebii praep. eu. XIV 26, 2 sq. p. 779" seruare uidetur. alterius saturae argumentum erant feriae sollemnes Epicureorum EiK&beq nullo non mense celebratae et ab Epicuro ipso institutae: quae quam inepte in magistri memoriam ab eis agerentur qui deos manes esse aut post mortem sensum relinqui praefracte negarent, et facile et facete poterat demonstrari. hodie quoque eius generis exemplum lepidissimum superest Plutarchi G r y l l u s : inepte libello nunc mutilato TTepi TOG rot akofa Xofiy XPfl^9i inscripserunt, tamquam non risum mouere sed docere scriptor uelit; in Lampriae qui fertur indice librorum Plutarchi et n. 127 TTepi UJUJV &X6YU)V itoinTiKoq et n. 135 Ei XdTov e'xei T& UJCC 1 hue referri potest. Vlixes inducitur Circen exorans ut reliquo bestiarum gregi formam humanam restituat. non abnegat mulier, si tamen consenserint bestiae. prodit quidam Grunnius Corocotta (PpOXXoi;) pro sociis malorum cum Vlixe conlocuturus, qui tantum abest ut hominem iterum induere paratus sit, ut grauissimis argumentis disputet longe animalium uirtutes praestare humanis. haec argumenta omnia, et saepe quidem uerbo tenus, ex Epicuri philosophia petita sunt. notum est Stoicorum opprobrium, Epicuream beatitudinem esse pecoris potius quam hominis (cf. adn. p. 274, 23); norunt ex Horatio ep. I A, 16 etiam pueri Epicuri de grege porcum; iam Cicero sic in L. Calpurnium Pisonem Philodemi fautorem inuehitur confer te nunc Epicure nosier, ex hara producte, non ex schola, confer si audes absentiam tuam cum mea (or. in Pis. 16, 37): num dubitabis quod consilium eius fuerit qui primus ilia commentus est? qui dum porcum inducit suae beatitudinis laudatorem, humanae uituperatorem, capita
1 M. Treu, der sogen. Lamfriascatalog der Plutarchschriften (Waldenb. 1873) p. 12. qui p. 51 b alterum tantum tititfum n. 135 ad Gryllum reuocat.

DE EPICVRI INRISORIBVS ET HOSTIBVS

LXXI

ethices Epicureae oninia eadem opera et percensuit et acerbe inrisit. non solum egregius scriptor et qui Epicuri libros diligenti lectione pernosset, sed etiam antiquus ille fuit. irrita enim tela iecisset, nisi omnes facile uiderent, ex quo sunipta essent armamentario; in ipso igitur pugnae inter sectas exortae ardore conicias illam saturam scriptam esse. qua re ex Gryllo Plutarchi, cuius usum ad fr. 456 et 517 indicaui, satis fidenter etiam plura licebit tollere, quae ad ethicen Epicuri utilia sint. Ab aduersariis omnium dogmaticorum ad Epicuri hostes transeo. paucissima de his certaminibus ad nos perlata sunt; Megaricorum aut dialecticorum pugnas uix fando audiuimus, Antidori ab Epicuro inpugnati ne sectam quidem nouimus. de his igitur tacere praestat, donee aliquid lucis uolumina Herculanensia adfulserint. ex eis qui durarunt, aduersarii Epicureis fortasse mitissimi P e r i p a t e t i c i fuerunt, sed eidem doctrinae Epicureae omnium minimam curam habuerunt, ut indocte de ea nee diligenter referant; id quod uel in Alexandrum Aphrodisiensem cadit. omnium longe acerbissimi et grauissimi Stoici. quorum sectae cum a principio Epicuri philosophia omnis repugnaret, etiam magis contraria facta est, postquam Persaeus unam Stoicorum doctrinam seruando regno et ciuitati utilem esse Antigono regi persuasit et ad regni commoda philosophiam reuocauit. prodiit Cleanthes aduersarius, ut Aristarchus Samius expertus est, acer uehemensque, qui non solum atomos inpugnaret sed etiam imaginem uiuidam exornando Virtutum ancillantium miserationem, odium Voluptatis dominantis commoueret1.
1 scripsit Cleanthes irepl TUIV dx6|UU)V (Laert. Diog. VII 134) et up6<; Ar^oKpiTOV (ib. 174), ut Sphaerus -nrepl e\axicmuv et irpoi; rai; <rr6|uou<; nai T& eiouuXa (Laert. vn 178); porro irepl i^bovfic; (ib. 175) libros plures, cf. fragmenta a Wachsmuthio collecta in prooemio ind. lect. Gotting. aest. 1874 p. 18. de pictura celeberrima, quara Cebes imitatus est, uide Ciceronem de fin. n 21, 69 de offic. Ill 33, 117 Augustinum de ciu. dei v 20, cf. Gassendi animadu. p. 1685 sqq. aliam imaginem eiusdem opinor originis Cicero indicat Tusc. disp. v 5, 13 sq. (cf. de off. in 33, 116 'talium uirtutum choro').

LXXII

PRAEFATIO

iam magis magisque coeptum est odiis irisque dimicari1. ad infamandum Epicurum fuere qui epistulas inpudicas tamquam ab illo scriptas publicarent. seuerissima plebiscita in Epicureos a Messeniis Lyctiis Phalannaeis 2 facta multitudinis superstitiosae odio Stoicorum calumniis excitato. nee minus exacerbatos fuisse Epicureos credas. ne Philodemum quidem puduit Stoicos impietatis, atrocissimi criminis, reos ad iudicem longe saeuissimum plebem deferre IT. 6UCF. p. 84 G. (VH2 I I 17) TTCtVTe? ouv oi drro Z[r|]vun/o<; el KCU dir~ eXfeiJrcov TO bctiuovtov, uj^rcfejp o'i Mev OUK dTr[e]XeiTTOV, [o'i] b' ev Ttcfiv OUK d7T[\ei]Trov, eva [9eJ6v XeToufcri]v eivat, Yivecr9ai [be] KCU TO T T C X V o"uv TTJI HJuxrj,

TiXavtuaiv b' [UJ<;] TroXXouq dTroX[eliTrov[xe<;]. UJ?T'[OU KCCJxd v[6]u[o]v 0[eou5 evvo]eiv d[XX' djvaipeiv TTIbeiK[v]ua9u)O"av Totq TCOXXOT?, eva (uovov arcavTa XeYOVTe<;, ou TTOXXOU?, oube irdvTa? ocou? f\ Koivr) [qp]r)|uri TrapabebujKev, f]uujv ou uovov oaovq qpacriv oi TTaveXXnve? dXXd Kal TrXeiovai; eivai XCYOVTUUV et quae praeterea impietatis signa recenset. quodsi tam inhumane eum agere uidemus, quem ne in foro quidem pugnans Cicero negauit hominem humanum esse (or. in Pisonem 28, 68), quod genus certaminis illos exercuisse putabimus, quibus cum 1 Epicuro uiuo uel ut accuratius definiam, anno 292 irae illae nondum exarserant cf. fr. 156, ubi tamen in lacuna necesse est etiam posteriorem annum commemoratum fuisse.
2 una cum Messeniorum decreto Alcaeum et Philiscum Epicureos cos. L. Postumio Roma pulsos (cf. Zeller hist, philos. Gr. t. m I 3 p. 372, 1) memorat Athenaeus xil p. 547- et Aelianus u. h. IX 12 de prouid. fr. 39 Herch. ap. Suidam u. 'EiriKOupo^ p. 419, 6 Bernh. de Lyctiorum Cretensium lege idem Aelianus mira, non fabulosa narrat fr. 39 1. s. p. 420, 1. eiectos ex ciuitatibus testatur etiam Sextus emp. adu. math, n 25 et Cleomedes (infra p. LXXIV) cf. Plut. contra Epic, beatit. 19 p. 1100d ij;r)(pio-|uaTa p\d<jqpr)|Lia uoJUwv boa TeTpaitrai Trp6<; aCixotiq. sectam defendebat Philodemus tr. TOLIV qpiXoaotpiuv VHi vni c. 2: b6]Zac, d[vomuu]TdTa<; inireXeiv [irp]dluc, Ka\ bi[0)Ki]v fribjovriv [into] 0a\avva(uj[v] K[ai Mea]a>iviujv tK$$\f\aQai, infra T]auxa xd i|j[r|<pi(j|aa]Ta: liquet unum tantum Epicureum dici et a Messeniis et a Phalannaeis (incertum Perrhaebis an Cretensibus) eiectum esse.

DE EPICVREORVM ET STOICORVM PVGNIS

LXXIII

Chrysippo Antipatro Diogene luctandum esset? Obmutuerunt clamores litigantium; solum conuiciorum specimina quaedam cum Cicerone Cleomedes maxime seruauit. olim multa Chrysippi uolumina in oppugnando Epicuro uersabantur: mutilatus eius librorum index apud Laertium VII 202 saltern haec seruauit TTepi TOO KCtXoi) Kai Tfjq f)bovf)<;: 7rp6? 'ApiOTOKpeovxa I. 'A7robeiHei<; Ttpoq TO iir\ eivai Triv fjbovfiv TCXOI; b. 'ATTobeiHeiq irpog TO jufi eivcu Tfjv fibovfjv dtTCiOov b: ceteri tituli cum fine libri interierunt. copiosissima sine dubio quaecumque aduersus Epicurum Chrysippus scripsit quasi horrea quaedam erant sententiarum aduersarii ad uerbum transscriptarum; notum enim est nullius ueteris scriptoris opera testimoniis undique constipatis pleniora fuisse quam Chrysippi2. sed et haec et quidquid ceteri Zenonis sectatores scriptitarunt, omnia aetas longa funditus deleuit, quae uel partium irara aliquando (ut uidimus p. LVIl) in studium uertit adeoque nouum florem Epicureis concessit. Etenim ingrauescente in diem cum religione superstitione non hercle mirum si quotquot inpediri mentem animi uincirique aegre ferrent, eis quasi portus tutissimus patere uisus est Epicuri hortus. hie contra timores rerum caelestium et infernarum aere triplici pectus obducebatur, hinc tamquam ex armamentario publico contra aniles quae uidebantur fabellas ac superstitiones certissima sumebantur et acutissima tela. ut olim Lucretio, etiam magis tune Epicurus existimatus est dtvf)p UJ? &\r)0il><; itpbq KO'I QeGniOioc; rr\\
1 exstant fragmenta, cf. Bagueti de Chrysippi uita cett. coramentat. p. 264 sqq. 2 praeter locos infra p. 85, 9. 87, 7. 342, 14 positos cf. Galenus de Hippocr. et Plat. dogm. p. 261. 265. 275. 307 Muell. illud TO diro TUJV irapaTe9ei|udvu)v ^Tnaeaupn^vov Philodemus dicit (u. p. 416b) iam in Zenonis libris inerat (u. p. 85, 10). quod si tenueris (uide maxime p. 342, 1417), non latebit, unde gnomologia antiquissima originem duxerint. de quocumque loco morali commentarium Chrysippi in manus sumpsisses, excerptis inde poetarum testimoniis paratum erat amplissimum caput gnomologii.

LXXTV

PRAEFATIO

(puaiv Kai jiovo? nex' dXriGeiaq xd KaXd e-fvuuKUjg KOU Tiapabebumbs Kai eXeuGepwxfis xwv 6|uiXrio~dvxwv auxtfi fevouevog (Lucianus infra p. 262,12). conqueritur ut Stoicus tempora mutata Cleomedes II 1 p. 107 Bak. oi nev oSv mxXaioxepoi eeKriputfo"ov EK XWV TroXetuv Kai xouq and xfj<; aipeaeuj? Kai xd roiaOxa xuiv auYYP<W aTUJ v, M n i v Kai biacpGopdv xuiv dvGpumujv elvai uTroXajuBdvovxe? xd eni xoaoOxov Kai xuqpX6xr]xo<; Kai Kivaibias r)K0Vxa xaiv ndxuuv. ol be vOv, axe o?|uai UTTO xpucpfiq Kai eKXeXujiievoi, em xoaoOxov eKxexi|ar|Ka0i xoug arcd x^i; aipeaeuiq Kai auxd xd tfuYYpaWuaxa, ai^Te Kai Kivbuveuoucri f^aXXov 'ETTIKOUPOV Kai TOUI; diro xr)q aipeCetu? dXti0fi Xeyeiv BouXeffGai rj 0eouq Kai Trpovoiav ev xoi^ oXoiq eivai KXX. igitur inde ab Hadriani temporibus creuisse credas Epicureorum numerum. permulti certe fuere multumque ualuit disciplina sub Antoninis. testatur hoc Lucianus libro quem de Alexandro inpostore ad Celsum scripsit maxime c. 25. testatur etiam Galenus haud paucis libris scriptis quibus Epicuream philosophiam explicaret ac refutaret; quos ipse enumerat De libris suis c. 17 t. XIX p. 48 K. TTepi xou Kax' "EmKOupov eubai|uovo<; Kai jxaKapiou Biou p. TTepi jr\c, Kax' 'EiriKoupov d|uaupoO f|bovfi<; P (cf. fr. 441). "Oxi xd TroiirnKa xr\q r\bovf\<; eXXmuji; 'EmKoupiu XeXeKxai a. TTepi xrjq r)boviKfjq aipeaeiu?. Ei fi cpucrioXoTia (cpiXoX- ed.) xpno"i|aoq el? xrjv nGiKriv cpiXoo"oq)iav a. TTepi xaiv TTpos xouq ffocpicfxdq evvea Mrixpobaipou (cf. infra p. 413 a ). 'ETTiaxoXf] rrpoi; KeXcov 'ETTiKOiipeiov. 'Emo"xoXr| TToubevxiavoO 'EmKOupeiou; accedunt ex c. 13 p. 45 TTepi dXimias a et TTepi flbovr)^ Kai TTOVOU a. neque aliter intellogetur quod Alexander Aphrodisiensis saepe non nominatam doctrinam Epicuri oppugnat. sic fieri potuit ut imp. Marcus Aurelius non solum nobilioribus -philosophorum sectis sed etiam Epicureae cathedram Atheniensem cum annuo stipendio adsignaret 1 . igitur ut Aristocles Eusebii 1 cf. Philostr. uit. soph. 11 2 p. 566 Lucianus eunuch, c. 3 uid. Zumpt ub. d. bestand der philos. schulen in Athen comtn. acad. Berol. a. 1843 p. 50 sq.

DE POSTREMIS SECTAE FATTS

LXXV

praep. eu. XIV 21,1 p. 769a en fi xoi KOti vuv inquit xoiaOTd Tiva Xefoutfiv 01 irepi xov 'EKIKOUPOV et Numenius ibid. XIV 5, 3 p. 728a (p. 29 Thedingae) eoixe Te r\ 'EmKoupou biaxpipf) TroXiteia xivi dXr)0eT d0tacriao"xoTdTrj, KOIVOV eva vouv, |aiav Yvwunv exouffr], eqp' f]<; fjcrav xai e i a i Kai UI<; eoiKev effovxai <piXaKo\ou6oi, ita dubitari nequit quin de suo tempore Laertius X 9 non sit mentitus fi Te biabox^l (TWV 'EiriKOupeiiuv), iracriuv 0\eb6v eKXiTTOuffuJv TUJV dXXiuv, ic, det biajaevouffa xai vrjpiG^ouq dpxd? diroXuouaa dXXriv e ctXXr]? xijuv Tviupi|uujv. etiam tertio saeculo et ineunte quarto uiguit Epicuri disciplina. ampla TTepi qpuffeiu? commentatione refutandum sibi Epicurum sumpserat Dionysius Alexandriae episcopus (a. 249265) *. neque hercule quo eruditionem uenditaret, sed quod ualere errorem christianae ueritati infestum uidebat Lactantius 2 tam saepe tamque acriter in Epicureas opiniones inuehitur, qui librum de ira dei tantum non in Epicureos intendit. sed ante medium saeculum quartum hortus Epicuri desertus iacuit. cuius rei testes sunt imp. lulianus p. 551 Pet. 301 c Spanh. ur|Te 'EmKOupeioi; eitfiTUJ \6joq (arjie TTuppuuveio^" f|bn |nev ydp KaXux; TTOIOUVT6<; OI 6eol Kai dvr)pr|Kao"iv, uj^xe emXeiTteiv Kai Td TiXeiffxa TOIV pi(3Xiu>v et Augustinus ad Dioscorum epist. CXVIII 21 t. II p. 337C ed. Ven. 1729 'quos (i. e. Epicureos et Stoicos) iam certe nostra aetate sic obmutuisse conspicimus, ut uix iam in scholis rhetorum commemoretur tantum, quae fuerint illorum sententiae. certamina tamen etiam de loquacissimis Graecorum gym1 Eusebius qui eclogas illius refutationis pretiosas praeparationi euang. xiv 23 - 27, 12 p. 772d 783 inseruit, quod p. 784 Atovuaiijj Til) Ka9' r] jua<; ^iiiaK6iTi|) scribit, bene explicatur eis quae ad Bakii Posidonium p. 263 sq. Wyttenbachius adnotauit. 2 auctore utitur praeter Lucretium maxime Cicerone, ex Hortensio sumpta est sententiamm pugnantium conlatio et acutissima et cum fide instituta diu. inst. in 17, 36 cf. 16, 9. 13. Varronis loghistoricum Tuberonem libro de opificio dei conpilat, ut uidit Aug. Wilmannsius de Varr. 1. gramm. p. 36.

LXXVI

PRAEFATIO

nasiis eradicata atque conpressa sunt, ita ut si qua nunc erroris secta contra ueritatem hoc est contra ecclesiam Christi emerserit, nisi nomine cooperta Christiano ad pugnandum prosilire non audeat' ibidemque c. 12 p. 333d 'uide atque ausculta, utrum aliquis aduersus nos de Anaximene et de Anaxagora proferat aliquid quando iam ne ipsorum quidem multo recentiorum multumque loquacium Stoicorum aut Epicureorum cineres caleant, unde aliqua contra fidem Christianam scintilla excitetur3. Videre licet quam arcta necessitudine Epicureae sectae ecclesiaeque Christianae fata iuncta fuerint. ecclesiae quam diu militandum erat, hostes infestissimi Epicurei et erant et existimabantur odioque illo quod Celsi Vera uox* concitauerat lacerabantur. postquam eadem uictrix decessit et imperatorum iussis protecta est, secta Epicuri concidit ac defecit, uel ei desperata qui uindex ueterum deorum retorquere cursum rerum frustra nisus est. Dixi fere quae praefanda mihi erant. nam cetera quo quidque consilio instituerim singillatim referre me neque decet et taedet. unum memorabile nuperrime libro accessit ornamentum Epicuri senis imago secundum simulacrum Herculanense aeneum tituloque inscripto certum (cf. Comparetti et de Petra La villa Ercolanese tab. XII 7 et p. 262 sq.) photographi arte exceptum ultimum E. Praetorii nostri officium a Ludouico Ottone pictore Dresdensi sollerter delineata et a Buerknero ligno incisa. restat ut amicis uirisque doctis quorum societas et auxilium dulcem mihi laborem fecit gratias omnibus ex animo referam. tu autem, mi Buechelere, hoc amici munusculum amice accipias et quidquid rectius expedieris omnibus impertias. ualeas floreasque tu cum tuis nosque ames.

CORRIGENDA
P. 7, 8 lege OeujpeTxar (dXXd |if)v x6 nav of) imp' gxep6v TI 6ewpeTxcu) C&axe [cf. praef. p. xvm] 8 adn. 1. 3 lege intrusum, non in strusum 10 adn. 1. 3 ab inf. lege iroXXa'ii;, non iroXXotc, 17, 16 K(3dXXovxe<; corrigo eKpaX6vx6<; [cf. praef. p. xvm] 24, 6 6mvor]Tov corrigo oiavor)xov [cf. praef. p. xvm] 34 1. 1 lege x 29, non x 28 35, 16 adn. lege oi^Xape, non 6i\ape
39, 5 adn. lege KOIT' O6TO FHlp2, non Pi

42, 7 f\ oitpavou rj xivoc, lege f\ dopdxou xivoc, [cf. praef. p. xvm sq.] 42, 14 anaaa r\ xijuv lege Siraffa r) ttpi xuiv [cf. praef. p. xix] 44,4 restitue reiecta in marginem TTiXr|(Jei? ddpoc, irvii|U(ixujv auviiiaei Ka! [cf. praef. p. xx] 46, 15 ^KirOpiuaiv Kai Kaxd f>fjiv corrige ^Ktrupiuaiv Kal Kaxdppr|Eiv [cf. praef. p. xx] 53, 7 adn. lege 6|ua\ei<;, non 6|ua\eTi; 55, 5 2xi bk corrige Ixi xe [cf. praef. p. xix] 60,10 diroqpdaeii;, Sv6ev distingue dT:oq)ci(Jeii;. SvBev [cf. praef. p.xx sq.] 63, 23 fitrav corrigo fiiraS [cf. p. xxi] 64, 1 lege |uQZa, non |udZa 65, 9 adn. lege dvtiireO6uvov, non dvitreOeovov 71, 6 adn. 1. 8 dele: 27 p. 1105" 77, 1 (JJOV dvqpr)KUJ5 corrige liiax' rjpr|Kdj<; [cf. praef. p. xxi] 91,8 lege <pi\ou<;, non cpi\oa6(pou<; [cf. adn. p. 136, 11] 91, 45 adn. adde: Cic. de fin. n 3, 9 93, 15 lege <J>iXiaxa B, non ctUXiaxa K fan H) [cf. p. 409b] 96, 3 lege ipfiqpov, non MJr|[xei]v [cf. praef. p. LII, 1] et dele adnotationem 97, 8 lege fr. 233 5. 238, non 2224. 227 97, 12 adn. lege fr. 237, non 226 99, 6 adn. lege fr. 227, non 216 102, 12 ev Cicoxei corrige ev xip (JK6X ex libris EB 21 oOv 6 'EiriKOupoc, dele articulum cum cod. E 106, 14 adn. lege 1924, non 182-4 107, 19 restitue vmdpxou o" i pro imdpxouaa 109, 21 lege fr. 163, non fr. 156

LXXVIII 115, 117, 118, 128,

CORRiGENDA

32 Ti? oi) T6 corrige TIC, 64 TO [cf. praef. p. LIV] 33 Kal noxXeuoia^viuv nunc scripserim K 25 fiY(a? tvai corrigo 6T6ia<; <6e?v) 10 adn. lege K[Xedp]xo[u, non K[aX\idp]xo[u [cf. Kirchhoffius Hermae t. n p. 164] 128 post 1. 21 adde: K an A? eTTIKOYPOu | ucpl 0YIEQI | eian TpiaKoTH | iyPAcpn **> * uol.Hercul. 1385 cf. W. Scott Fragm. Hercul. p. 61 129, 24fiTO|u6v4cm scribe STO|LI6<; cm 130, 3 adn. uide adn. p. 363, 2 150, 5 otO T6 corrige aiirb TO ex cod. E 153, 4 TIVUIV corrige Tivi cum Kaibelio 21 adn. uide p. 418" 169, 14 adn. lege fr. 2 2 1 , non 220 173 adn. 1. ult. lege Stetinensis, non Sedinensis 181, 12 lege ai |n4v at 64, non ai |av ai 64 185, 2 elXiKpw<; scribe eiXiKpiv^ cum libris 188,33 r a t i o n e corrige o r a t i o n e [cf. adn. p. 350, 27] 191, 10 6iCtiTAao"iv corrige 6ldXuaiv ac dele in adn. uerba: an fuit T4pm6v? 217, 20 adn. dele uerba: fort. TIBI \6fUJl 223, 26 6ictX0o"ei TOO d4po<; laaKpA conicio scribendum esse 6iaXricrei TOO ddpoi; niKpd 226, 18 mGTY)ii6w)<i scriptum uelim 4iri<JTr|noviKil)i; 230, 26 lege i 73, non i 74 239, 14 adn. dele uerba: a6uxXimou<; charta 23 lege a[ocp]oti<;, non 6[e]oi><; [cf. Scott, Fr. Here. p. 176 sq.] 241, 5 adn. adde: et in Scotti Fragm. Hercul. p. 104 sqq. 258, 16 lege qpOaiv [HOC]I, non (puaiv [afrnliv K(al)] [cf. Scott p. 141] 299, 2 ou9' 8 |ar) scribe cum Nauckio O0T fit) 14 f^v duoXaOcai scribendum esse conicio r\v (irpiv) duoXaOcrai 301, 16 6iaKi|a4vr|v in codice 6iU)Kinvr)V, corrigo 6ii 306, 5 T6V dv6vr|Tov scribendum erat T6V dvrivuTOV 307, 3 Kal ante uu^ dele cum Nauckio 311, 21 3pu6vTU)v scribendum fipuaZovTWv [cf. adn. p. 341, 16] 312,4 TOO \e\uo9ai corrigendum erat TOO 333 adn. 1. 1 lege 18, non 17.

Notis exempla Laertii indicabuntur hisce B F G H P Q f s codices M P p codex Borbonicus Neapolitanus 253 membr. saec.XII codex Laurentianus LXIX 13 membr. saec. XII codex Laurentianus LXIX 28 chartac. codex Laurentianus LXIX 35 membr. codex Parisiensis 1759 chart, saec. XIV codex Parisiensis 1758 chart, saec. XV editio Hieronymi Frobenii Basil. MDXXX1II editio Henrici Stephani MDLXX. Senecae epistularum LXXXVIII priorum his Metensis saeculi XI cf. praef. p. LI1I Parisinus 8658 saeculi X Parisinus 8540 saeculi X ineuntis.

in codicum lectione his notis * litteram erasam indicaui ///// uocabulum erasum [] litteras in litura aut rasura scriptas (nisi alia caussa expressis uerbis indicatur) () litteras conpendio significatas.

EPICVRI AD H E R O D O T V M
EPISTVLA PRIMA
DE RERVM NATVRA

TESTIMONIA
LAERTIVS DIOGENES x 28 a be atixw 6OKET ev a<jxoi<;,

iteipdao|Liai xpeiq imaro\&c, auxoO irapaO^evoi;, ev ale, iracrav xi>|v eauxou cpiXoooqnav einxexnvixcu 6r|O"o|nev b xai xdc; KUpiac; aiiToO 29 &6a<; Kal eT TI &oev iK\oyf\c, dSitui; &ve(pQiy\Qai, uiare ok iravKaxaiaaeeTv xov ftvbpa K&V Kpiveiv Ei&^vai. TI^V |LIV OCV 5 etriaT0Xr)v xpotpei irpoi; 'Hp66oxov (f\ Tt? tari irepi xdiv i*iv & 6eux^pav irp6<; TTueoKXea), f\ TI<; ^CTTI rrepi |Uxapoiuuv xf|v xpixriv npbc, MevoiK^a, cm b' kv auxfi ra irepl Piaiv. dpKT^ov bf\ ctuo xfji; -apuirr\c,, oXiya irpoenr6vxa irepi Tf)q biaip^aeax; xf)^ Kax' aOxov qfitXoffocpia^ v. 'EiriKoupcx; KXX. 34 dvix^ov bi 4TTI TV)V in

1 fi] |aiav libri | aiixui* B 1 ai)xOu[v] B 2 ceterique | boKei ^v auxoTi; B H P ' Q : ei 6OKE; auxoic; F ei boKei f YP ///XUIV ei boKeT ev auxoTi; mg P. libros Epicuri dicit || 3 eir^xeiae Ff YP mg P 2 || 4 dveKcpG^YX^0" (K supra e posito) corr B et fort. P 1 | oe om H || 5 Kav] Kd|ue libri | Kpiveiv eibdvai F H P ' f Kpiveiv eibevcu Kpiveiv B P ' Q H 2 || 6 fi . . . 7 TTuOoKXea om libri: irepi xiiuv cpuaiKiiv beuxepav irpoi; Tru6oK\ea f || 7 r) H || 9 irepi] cVrro f. [EPICVRI] epist. n 85 KaXOug br| aiixd bidXape Kal bid nvr||ur|(; ^x^v 6Heu)^ aiixd irepi6beue nexd xOuv XOITTUJV aiv ev xfl ixxKpa emxoiurj u p d i ; ' H p o b o x o v dtreaxeiXa^ev. ACHILLES isag. 13 p. 133 d Pet. roiic, dffxepac; be l<X)a eTvai ouxe 'AvaHaYopa oiixe ArinoKpixu) bonei OUXE 'E-mKoupai ev xr) 'Hp6b0X0V ETTlXOIUfl [cf. 7 7 jxf]T ClO KXX.]

ETTIKOYPOI HPOAOTQI XAIPEIN

3B ToTc; |ur) buvafie'voiq, w 'Hpoboxe, eVacrxa xwv rcepi cpuffewc; dvayeTpaiaiaevujv fm?v eaKpi|3o0v jur|be xdq |ueiZovc, TOIV auvTexaYiuevujv pu{3Xouc; biaGpeiv emxoiuriv xfjc;

5 o\r|q TrpaYMaxeia? dc; TO Kaxaffxew xuuv oXoffxepwxdxuJV bowv xr|v |uvr||ur|v iKavuJc; av TI<; TrapcKTKeudffcu, iva Trap' eKaffTouq TiJuv Kaipdiv ev xoiq Kupiuuxdxoic; por|6eTv ctuxoT^ buviuvxai, Ka6' ocrov av ecpdirxiuvxcu rf\q Ttepi qpuffeuug Seuupiaq. Kai xou? npo$$r)K6Tac, be kavdiq ev xf) xdiv
10 oXuuv eixip\ei)jei xov XUTTOV xfjq o\r\c, Trpccfiuaxeiac; xov

KaxecTxoixeiuj|ue'vov be! ^vrmoveueiv. xfjc; yap dOpoaq eTtiPo\f|c; TTUKVOV be6|ue0a, xflq be Kaxd |aepoc; oux 6|uoiujc;.

36 pabicrxeov |uev ouv Kai en1 exeiva Ovvex&q, Iv xe ^vruur] xo xocrouxov rroiTixeov, dqp' ou r\ xe Kupiuuxdxri empoXf) em 15 xd updYnaxa effxai Kai br\ Kai xo Kaxd |iepoq aKpipuu|aa
TrpoLTTew Eudocia interpolatum ex Laertio x 14 2 e'KOC0Ta TIIJV om F 1 EKaaxa sscr F 2 || 3 cpumv (sed cpuaean; mg) H miv B G H P Q F 2 eYTETPCf^Meviuv F 1 : l'm'iv dvayef || 4 pi(3\ou<; Hbri pipXtuv Meibomius || 5 6\oo"xepwxdTuuv GHPQf oXooxepoT&rujv B F cf. Nauckius philol. IV p. 200: 6\oGxe.pECSTd.TWv Gassendus || 6 boHOuv F G H P 2 : 5^ 6OEUJV B bg6o5Cuv P ' Q latetne ye? | dv TK;] aiiroti; libri | irapaaKuaaa[i]** iva cum litura F irapeo"K6i!)aaa \'va HP 2 f: irapeaKeuacrav & Q, P 1 ? Trape0Kiiaaa a BG |] 7 ^Kdaxou* F | auxoic; libri et ante Schneiderum exempla edita |] 8 60viuvxai F H P 2 buvovxai P ' Q buvavxai BG s: biivawxo f | Ecpdirrovxai BF, P 1 ? | xfi? TCEpi] ircpi rf\c, F | qpiimv (sed cpuaeuu; mg) H qpuaeoc; G || 9 6euupiac, sscr F | Trpope FGHPQf || 11 Kaxaaxoixeiujn^vov FQ || 13 cruvex*?] Kai Gs | v XE] ev xrj libri || 14 TO xoffoOTOV BHP 2 xo xoaouxo P ' Q xocroOxo F XOOOUTOV f: om Gs || 15 Kai post br] om F

EPICVRI

TT5V e2eupr|0exai, xwv 6Xoo"xepwxdxwv XUTTUJV eu Trepiet-

\r)|a)uevujv Kai |uvri|uoveuo|uevujv eirel Kai xoO xexeXeaioupTnnevou xoOxo Kupiuuxaxov xoO Travxoq dKpipu)|uaxo<; Tivexai, xo xaiq eiripoXaTs oSewq buvaaGai XPno"6at, IKOCTXUJV

Tcpoq dtTrXa axoixeiUu|uaxa Kai qpuuvat; dvaYonevuJV. ou Yap 5

oTov xe xo TTUKvuj|ua xfjc; o"uvexoO<; TUJV OXUJV xrepiobeiag

eivai |ufi buva^evou bid PpaxeuJv qpuuvJjv cbrav e|aTrepi\aPeTv ev auxuj xo Kai Kaxd inepo? av ^SaKpipwGev. "O6ev 37 bf) TraGi XPI^IMIS ovOr\q xoT^ ujKeiuj|uevoiq cpudoXoTia Tfj? obou, TrapeyYudiv xo ffuvexec; evepYrnaa ev qpuaio- io
ai XOIOUXUJ (adXio"xa eTTXtivi2ujv
bO?li)V.

xw pliu eiroir|O"d

o"oi Kai xoiauxriv xivd enixoiariv Kai o"xoixeiuuo"iv XUJV OXUJV

TTpuJxov |uev ouv xd uTroxexayiueva X0T5 cpeoyyoi?, w 'Hpoboxe, be! eiXriqpevai, OTruuq av xd boa6|ueva r| Zrycov- 1 5

Meibomius | 6\oo"xepeoT<iTU)v Gassendus cf.

ad p. 3, 5 I TO7TWV F G H f TIIIV TUTTUJV BPQ XOITIJJ Nuernberger |

eu irepii\r)|a|avwv F H P Q euTrepieiXTnun^vujv B JvirepieiXruu^^viJuv f wv Gs || 2 xeXemoupYrm^vou Ff. cf. 83 TUJV diro3 xoOxe H | diKpipiu^^vou f || 4 xpfl o "9 al o m f Kai libri || 5 crnXd ex airXa corr F | dvaYOH^vtuv] OUlibri, ante qpujvdc; G || 6 irepiobia? B G H P Q || 7 ouvd|uevov libri: correxit Aemilius Thomas | Ppax^UJV libri || 8 atJTtj) libri: corr. Schneider | TO F G H P Q : 6V B | Kai KOTO B G H P Q S Kai TO KOTOI F : KaTd f | dveaKpiPaie^v H P J Q igaKpifpetv tv avixur TO Kai av ^aKpi]puuG^v G deletis eis quae inclusi | S6ev om B 1 9 bf]] 6 H || 10 TrapeYYUwv TO Q H 2 TrapeYYuuJVT P 1 Trap6YYu[*v] TO cum rasura B irapEYYUUJ TO G S : irapeYTUUJVTUJV F H ' P ^ | ^v^pYnMa Ff: ^vdpYima BGHPQ | EV in litura H || 11 TOIOOTUJ] T 6
TOUTUJV B F G H P Q TU) TOUTLU f TOUTUJ TO Aldobrandinus Til) TOI-

OUTUJ GHermannus ap. Huebnerum p. 744 | evTa\r)viZu)V TUU B 1 : evTa\r]viov TUJ B 2 6VYaXr|viZov xtt) P ' Q kxfa\r\vilovriS} F H 2 evxaXavCov TUJ G: iffa\.r]vilwvTU)\ H 1 YYa\r|viZ6vTUJV P 2 f | ad aoi] iroiriaaaeai libri. cf. Galenus t. li p. 218 Kuehn. T6TE Y knoir\Ga Kai Td? dvaToniKai; lyxeipf\aei<; xOi Bori9i^ || 15 6ei bieiXrjqpevai Cobetus

EPISTVLA PRIMA

|ueva f| drcopou^eva exuijuev eic; raOta dvaYaYovTec; emKpiveiv, Kai jufi cixpiTa rcdvTa f)|uTv <(ir)) dq cfrteipov &TTO38 beiKvuoucTiv f) Kevouc, cp9oTTOuq e'xa>|iiev. dvaYKti yap TO TrpuJTOv evvoriiaa Ka6' eKacrrov 966YYOV pXeTteffOai Kai \xr\5 9ev omobeiSeuji; rcpoo"be!o"0ai, eircep eo|uev TO r| aTTopou|uevov Kai boa6|uevov ecp' o dvdo]uev. KaTa T&C; aicfGriffeig be! TtdvTa TtipeTv Kai archaic; Tag rcapouffac; emfioXdc; ei Te biavoiac; ei 0' OTOU bf\ iroTe TUJV KpiTripiaiv, 6|uoiuuq be xai Ta UTrdpxovTa TrdBv], orcaii; av in Kai TO rcpoo"]uevov Kai TO dbr)\ov e'xuufJ-ev 015 TauTa bei biaXapovTag auvopav r\br\ rcepi TUJV dbr|XUJV irpiuTov jnev 0 T l oubev YiveTai EK TOU |uf) ovToq. irav Yp "K iravTog efiv^j' av OrcepjuaTuuv ye ouOev rcpoff39 be6|aevov. Kai ei ecpGeipeTO be TO d<pavi6|uevov el? TO juri 6v, TrdvTa ctv drciuXuOXei Ta rcpaYnaTa, OUK OVTUJV eiq a

F ut 1. 3 I ei^ xaOxa dvaYaYovTEc; iriKpivew B 1 ut ceteri, deleuit et litteris partim paene euanidis irdvTOt f\ dTraTtu^eva e'XUJMev ei<; & dvaYcrfovxei; e-rriKpivgiv scripsit B 2 | xauxa] a B 2 o edebatur ante Nuernbergerum | dvdYOvrei; F'f || 2 ^laiv libri integri: V)|a?v r\ G ut coniecit Roeperus Philol. t. I p. 662 cf. Ill p. 25 I dmo&eiKViioumv GHPQ Ambrosius: dTrobeiKvOuucJiv BFf || 3 f| om B 1 || 4 uriO^v BGHP2f: mUv F P ^ |] 6 Kai bolaZdnevov addit ragF2 j dvd[o]fiv ex dvd*uu^ev corr rec B | gtreira] ei'xe libri eixa Gassendus. nisi praestat ^ireixev scribere || 7 irdvxa om F | xcti;] Kaxd xdi; Gassendus || 8 imfiovXac, G | oxou bx]itore libri: 6bnTTOX6 f oxibriiroxe Schneiderus || 9 Kai xd] Kai Kaxd xd Gassendus || 10 Trpoo-|aevov FGHP2f: irpo0|aev6|uevov BP'Q | Ixo^ev B'F 1 oi<; in litura rec B f ar]\iewja\h^eQa GHP'Q [or)]|dei(JUJ|aea cum rec. litura B || 12 be! Cobetus: b libri, omisit unus G | bia\a[36vx[a]<; cum litura H | [ouvjopdv cum rec. rasura B | fjbr)] bei Gassendus TJbri oei Meibomius || 13 Yevrixat B || 14 ^yivexo F ^Yivex' fort, ex kfever' corr P 2 yevoix' Q | oOS^v FHPQ: oub^v BGf I) 15 be om FH 1 || 16 diTa)\tu\ei HPQ: dmo\u)\ei FGf dTto\di\r\ B I Svxwv F ut uoluerat Iacobitzius apud Huebnerum p. 744: ovxuiv XUJV ceteri libri

6
bieXuexo. xafiaXeT.

EPICVRI
Km jariv Km TO irciv del TOIOUTOV fjv i v
v u v

eo"Ti, Km de\ TOIOUTOV ecrxai.

ouGev y a p eaxiv eiq o |ue-

irapd yap TO TTSV ouGev ecrxiv, o av eiffeXGov

el^ caiTO xf|v juexafioXriv uoir|O"ai.

'AXXd |nr|v Km TO TTSV eaxi <crw|Liaxa Km XOTTOC;)" O"W- 5

naxa nev yap we; ecrxiv, luapTupeT, K|naipeo"Gai,

aiixfi f) aicr6r|O'i<; em TOVTUUV TOTTO? be ei |af) fjv, ov Ke- 40 KaGdirep cpai- 1 0 TOT? irepiXtiKai |nf)v

Ka6' rjv dvaYKmov TO dbr)Xov Til) XOYICTJUIU TewOnep TTpoeiTrov.

vov Km X'JUpcv Km dvaqpfj cpucriv 6vo|a6to|Liev, OUK av eixe

Ta 0nu|aaTa OTTOU rjv oube bi* ou eKiveiTO, buvaTm oute irepiXriTTTiKux; OUTC dvaXoyuj?

veTcu Kivou)aeva. Trapd be Tauxa ouGev oub' emvoriGfivai

TTTOI^, offa Ka6' 6\ac, cpucreiq Xa|updvo|uev TOUTUJV ffu|aTTTU)|uaTa f| auiLipepriKOTa Kai |ur] we, Ta

Xeyo|aev.

Kai TuJv o"uj]udTUJV Ta )aev eaTi ovfKpioeiq, xd b' eS uiv 1 5 av auYKpiffeiq rreTToiriVTar TauTa be etfTiv dxo|ua Kav 41
5 d \ \ a |^r]v Kai TOOTO Kai v jf\ MTd\ri 4iriTO|afl qprim KCIT' Kai ^v Tf\ a Ttepi cpOaEuuc;. SCHOLION 14 Kai ^r]v Kai xauxov TOOTO Kai ev TT) Trpuuxri uepi cpuaeaic, Kai TT) 16 Kai i Kai xij |ueYd\r) frinxonrj. SOHOLION 20

2 daxiv FQ I inexapdXXei libri || 4 ttoiriffai] iroiri<Jaixo (-aexo B) libri || 5 IOTV autj^axa p.kv FHP 2 f eaxi aai|aa- xa nv BGP'Qs || 6 auxri] Kai auxri Gs || 7 xo ante abriXov om F | XCJV XOYICJ)XUIV H || 8 itpoeiTTOV scilicet supra p. 5, 610 | Trpoeitiov xo TtpoaOeV ei nn libri | 6v] 6v F H P Q 8 BGf || 10 rjv B G : ivt Q i* P 1 eir) F H P 2 f | oii&ev b' eKiveixo f || 11 n a p d be in rasura B irepi be H Q | oub'] oOxe libri, sed oxe pr B || 12 TrepiXr|Trxu)(; libri || 13 baa] use, libri | Xa|upav6|ueva et 14 Xexoneva libri || 15 Kai del. B 2 om G j| xtuv . . . 16 ireTroir|Vxai Philodemus de piet. p. 136, 8 Gomp. ] xuiv om B G P 1 | OuvKpiaeii; (idem 1. 16) B 1 ovjKpiau; H P ' Q 17 dXXd |ur]v 18 dpxnv om f I Kai ev] ev F || 18 Kai ev] ev H | a B H P Q : irpuuxr) Ff || 19 xaux6v FHP 2 f: xtuv B 1 (P 1 ?) Q del. B 2 om G | xoiixw P 2 Hf | K ai ev] ev F || 20 Kai] (pr\ai Kai ey Gassendus | Kai te B G H P ' Q K ai irevxeKatbeKdxr) f: Kai xfj ie- F P 2

EPISTVLA PRIMA

d|aeTctp\r|Ta, eurep p.r\ jueXXei Trdvxa ek; TO jufi ov 90apr|(TecrOai dXX' iffx^eiv TI uTco]ueveiv ev xatc; biaXucrem xwv auxKpiaeiuv, TrXripri xqv qpumv 6'via, OUK e'xovxa OTTV) f| omuc; biaXu9r|O~exai. aiffxe xdc; dpxdq dx6|uouc; dvayKalov
5 eivai O"W|U&TU)V cpuo"eic;.

'AXXd |uf)v Kai xo irdv drreipov eo~xi. xo ydp TieTrepatfjaevov axpov e'xef xo be ctKpov n a p ' exepov xi Oeuupeixai. uJo"xe OUK 'XOV aKpov rcepa^ OUK e'x ei ' Trepa? be OUK e'xov arceipov av ei'n Kai ou ireTTepao"|uevov. Km jufiv 10 Kai xuj rrXr|0ei xdiv ffaiiudxiuv oirceipov effxi xo Trdv Kai 42 xtu |UYe6ei xoO Kevou. ei xe ydp f\v xo Kevov arceipov, xd be 0uO|uaxa d)piff|ueva, oubaiuou av e^eve xd cTtuiuaxa, dXX' ecpepexo Kaxd xo aTreipov Kevov biecmap|ueva, OUK e'xovxa xd urrepeibovxa Kai crxeXXovxa Kaxd xd<; dvaKOTrdi;. iB ei xe TO Kevov fjv ujpic^evov, OUK av e?xe xd aTteipa O"UJ|uaxa orrou evecrxrv TTpoq xe xouxoiq xd dxo|ua xiuv auu^dxuuv Kai |aeo"xd, e div Kai ai auYKpiffeiq yivovxai Kai elq a biaXuovxai, ou idp direpiXriTTxd eOxi TaT^ biaqpopaiq xaiv oxw*7^' 20 buvaxov yevecrSai xdi; xoffauxaq biaq>opd^ eK xOuv auxaiv o"Xr||udxiuv TrepieiXrimuevuuv. Kai Ka0' eKaffxriv be o"xmdxio"iv dTTXuJq drceipoi eicriv ai ojuoiai, xalc; be biacpopaii;

1 |iie\Xoi GH et fort. F || 2 iaxvovja vnopiiveiv libri || 3 ovra] oxav libri: ovxa, Kai Meibomius || 4 6ia[Xu]8ri0eTai cum litura rec B | dvcrp<aiai<; BG || 5 cpucen;] xd^ cpvicren; G || 6 TO trav . . . 7 fe'xei rubrica Lucreti ad I 951 p. 249 Lachm. || 7 sq. cf. Philod. tr. arm. p. 31 Gomp. | TO be FHPQf: TO yap BG || 8 OICTTE TO OUK f g^ov scilicet TO TTOV, quode disputatur || '.i i<ai ^r|v omissura supplet mg H || 12 ouOanou P ' Q | dvenevg B || 13 dXXd BG || 14 Kai om G | ouOTeWovxa mg rec B Sambucus (JUTgWovra G || 16 veOTii BFGP 2 f: eveaTi H P ' Q || 17 upoi; xe FHPQf: irpo? BG || 18 auvKpiaeia pr B || 20 Td; om F | aiiTiDv om Gf || 21 ttepieiXrimaevov sed.w sscr F | a\r]iJi.arr\a\v B F || 22 ai 8|uoiai BG ai 6^0X0.1 PQs ai 6|ua!ai H : axo)uoi Ff, yp P 2 mg

EPICVRI anX&c, direipoi d \ \ d novov dTrepiXtiirroi. KwoOvxai 43

xe auvexOi)? ai arojuoi xov aiwva * * KOU ai )aev e\c, \xaKpdv dtTT1 &\\r|\wv bii(TTd|nevai, ai be COITOV TOV
10XOUC71V, OiaV TUX^CTl Xfj TtepiTlXOK^ K6K\l|UVai f|

Zonevcu -rrapd xuuv TT\KTIKU)V. f| xe YP T(>0 KevoO (pvdiq 44 fi biopiCouffa eKdcrxriv oaixf|v TOUTO Trapao"Keudei, Triv vnipeicriv oux oia xe oucfa TroieTaGar TI r e cfxepeoxti? f\ xinapXouffa auxaT? Kaxd xfjv (TuYKpoucTiv xov aTTOTra\|u6v TTOICT, ecp' 6TTO0OV dv f) TrepiTrXoKTi xfjv dTTOKaxdffxaaiv die xflc; ffUTKpoucreiuq bibiu. dpxn be xouxuuv OUK e'axiv, dibiwv io TUJV dx6|uaiv oucruiv Kat xou KevoO. 1 direpi\r|irxoi. ou&e Y^P <pio"iv evoox^puu [infra 56] eic; xafidMovxai, el |u\\ei TIC, |ur| Kai xoti; fie*(QeGw dirXiIii; el? direipov aOxd; eK^dWeiv [cf. 57]. SCHOLION 1 5

2 a i dxo|uoi. cprjcri 5' evbox^piu [infra 61] Kai icoxaxilii; aOxdc; KiveTa9ai xou KevoO xr|v eTEiv 6j-ioiav irapexofi^vou Kai xfl
Kai xfl papuxdxrj. SOHOLION

11 xoO KevoO. qpr|oi 6' ivbox^puu [infra 54] \nr\bk Troi6xT]xd BGHs, yp P 2 mg: duetpiXr|n:TOi P'Q direipia \r|irroi FP2f || 2 xov aiOuva] tic, xov aiiuva mg H, s | Matum scholion instrusum procreauit. duplex enim motus distinguendus erat, is quo atomi pondere suo deorsum feruntur et is qui conlisione gignitur, qui nunc solus respicitur. uide Lucr, n 83 sqq. | el? delebat Gassendus || 3 6uffxa|a^vai B | ai 6^ xov diroTra\|Li6v ci. Schneiderus | auxov] fort. aO || 4 laxovaai conicias, uereor ut recte xr]v itepiir\.OKr|V libri || 5 irapd G neque aliud IT' F testatur: BHPQf I ir\r)KXiKiiuv F || 6 a{nf]V libri integri: aOxuuv G ut coni. Schneider fixonov Meibomius || 7 axepoxriq P'Q | -f\ iidpxouffa G || 8 afixoTi; F | aOvKpouaiv B aiifKpiaiv articulo omisso f || 9 Trepitr\[o]KT] cum litura B || 10 (JuvKpoOcJeuua B 1 | fort, OIIK gaxiv (oilbe x^\o;) | alxiuuv libri, nisi quod aixidrv P J Q: corr. Henr. Weilius 13 atreipa H | \f)Yav] \yei libri: \r\ja CFHermannus ztschr. f. d. alterthumsw. 1834 p. 110 || 14 ^eXXoi BG | auXtlx; om F || 16 b' BG: be FHPQ be uapepxoiuevou f || 17 Ktvelv f | Kiv aut iiv (sic P'Q) libri: corr. Kuehnius | Ttapexonevou d^oiav F | irapeXO|U6vou K. x. Kouqp. om f

EPISTVLA PRIMA 45

'H TOffauiri br\ qpuuvf) TOUTUJV TrdvTwv )uvr||Lioveuo|ievuuv TOV iKavov TUTTOV uTiofJdXXei ^taTi; irepV) rf\c, TUUV
6'VTIUV cpucrewc; emvoiaic;.

'AXXd |uf)v Km Kocrpoi arceipoi doiv 01 8' 6|uoioi TOU5 TU) Kai oi dv6|uoiot. ai TE yap aTO|uoi dxreipoi oucfai, ubc; apTi aTrebeixQri, cpepoviai Kai TToppujxaxiu. ou YP KaTavriXuuvTai ai ToiaGxai otTO|uoi, il iLv otv TEVOITO KOG\XOC, V\ uqp' uJv av TroiriOeiri, OUT' el? eva OUT7 eiq neizepacSfxevovc,, ou9' ocroi TOIOUTOI OU6' offoi bidqpopoi TOUTOI?. uiffTe

io oubev TO e)niToboo"TaTfio"6v eo"Ti up6<; Tf)v ctTreipiav TOIV

KOff|HUUV. 46 Kai |uf]v Kai TUTTOI oiuoioffx^ovei; ToTq

eicri, XeTTTOTr)O"iv dtTrexovTei; |uaKpdv TUJV qpaivojuevcuv. Yap duoffTaaen; dbuvaToOffiv ev TO) irepiexovTi is ToiauTai OUT' eTrnr|bei6Tr|Teg Trpoq KaTepYaffiaq TUJV KOIai XeiOTr|Tuuv Yive00ai, OUT aTioppoiai xr\v eSfl?
xiva irepi TCC^ dxoinoui; elvai Tr\r]v axrmaT0(; Kai |tiYe9oui; Kai pdpou<;- TO 6e XP'^'I110' irapd Tiqv e^aiv TOUV OTOIUUJV dXXdTTeaGai kv xaii; 6u)66Ka aroixeiujoeoi qprjai. Trav T y.xeQo<; ^i] elvai Ttepl 20 aOxdi; [cf. infra 55] oubeiroxe youv dTo^oq tuqp6ri aiaQf\aei [cf. 56]. SCHOLION

1 r| TOOauTTi bf\ BPQ -f] jooaiiTY] bi G: aiixr) 6' r| FHf, YP mg P 2 | TOUTUUV suspectum. ceterum cf. 68 || 2 diropdMet H 1 | xaT? Tiepi inserui |] 3 emvoia? f || 4 etat F | oi'6' B-GHPQ: ei'O' B'Ff | TOOTO B I I 5 Kai oi GHPQ Kai BF: e'ix' f | oOaai UJ; eipr\xcu Kai (om. cp^povxai) F jj 6 Kaxr|vd\tuvxai FP2f || 7 S ou f || 9 oaoa bidepopoi Q || 10 eniroooaxaxfjcjov GQ mg H ivitooocrxaxfjaov B: 4fiirobiov FHf et in ampliore litura P 2 | dttopiav G xuiv] xuuv TOIOUXUUV FHP2f || 12 xoT;] ra% P 2 H || 14 auaxdC6i<; I. Lachelier revue dephilol. I p. 265 ut p. 11, 7 non recte |] 15 O U X Ff | eitixribeioxaxec; (sed x\ super a scr.) F | irpoi;] xout; BP'Q mg H:TO<;FHP2 f xat<; G | Kax' epYaaia? P'Q KaxepyaaiaK; G || 16 Kai \euxoxr|xwv libri | Y'veaBai suspectum 18 -rrapd] wepl HQ || 19 biubeKa Ff: ip ceteri || 20
oOv f

10

EPICVRI

Geffiv Kai pdaiv biaxripoucrai, nv xrep Kai ev TOiq (Tiepeeixov TOUTOU? be TOUC; TUTCOUC; eibuuXa

Kai fir]v Kai n bid xou KevoO qpopd Kara

luiav diravxricriv TUJV dvmoiiJOVTWv Yivo|uevr| xrdv

TrepiXriTTTov ev direpivorixiu XP vt y 0"uvTeXeT. Kai xdxouc; dvTiKOTTfi Kai OUK dvxiKOTtfi 6|uoiw|ua
ou }ir\\ ou6' ajaa Kaxd xoiiq bid XOYOU 9ewpriTou<; XP- 47

vouc; Kai TO qpep6|uevov ad)|ua em xouq TrXeiou? Torrouq

dcpiKveiTai (dbiavor|Tov Tp Kai TOUTO), OUT' dqpiKVOunevov

ev aio"6r)TUj XPOVIH o'Qev br|TTO0ev TOO aTreipou OUK eH ou io

av TrepiXdpu)|uev T?IV qpopdv TOTTOU ^crxai d9io"Td|uevov
Ka>l

avTiKOTtrj yap 6|uoiov eCTai, KSV )nexpi TOCTOUTOU TO ra%oc,

T?\C, cpopa? |af) dvTiKOTTtov KaxaXiTruuiuev. x P ^ ' l ^ o v ^

TOUTO KaTao"xciv
T0

CTOixeTov.

eT8' OTI Td eibuuXa TaT^

XerrTOTriaiv dvuTreppXr|TOi? KexptiTai, ouOev dvTi|uapTupei is Tiliv cpaivo|uevujv' 60ev Kai Tdxri dvuTreppXriTa e'xei, Ttdvxa TOpov cruu.|aeTpov e'xovTa Trpoc; TLU {TUJ) drreipiu auTtliv
xdSiv Gassendus ut p . 11, 6 || 3 qpopdt] 6ia(popd G || 4 dvTiKOHHxvxiuv libri |] 5 ppd&ouq B G H ' P ' Q : Ppabiixrixoi; FH 2 P 2 f || 7 ou9'] oibi libri | 6IOX6YOU PQ om F || 8 Kai TO] Kaxd xo libri aui|ua om f || 9 OIJT' d<piKvoO|aevov] auvaqpiKvoO|aevov BFGPQf auvacpiKveiffOai H ]| 10 ftriTtoxe Ff | OUK om f || 11 uepiXdponev F | xi^v qjopdv om H | T6TTO? f || 12 dvxiKoiTri F -Trt\v f xoffouxou] TOUTOU BG | TO om H || 13 cpfopac;] hiatum expleuit B" qpGopai; f | dvxiKoireov B dvxiKOirtov G H P ' Q avxiKoirx^ov FP 2 f. an dvTiKOirov? | Kaxa\iTiu)|uev . . . . 14 eibuuXa] . . MUTW ^ev xpr\a . . [bt\ Kai XOOTO Kai] . . [xo axoixeiov ei'9'] . . xd eiGaiXa sic B fenestris quantum cancellis saepsi m. 2 clausis | KaxaMiroinev om f | bt\] bi F H 1 || H d S ' F P Q : ciie'B-GHf | x d j x d x p n o x d G s || 15 dvuTtepPXiiTUU<; BG | oue<h/ B H P Q : oOev FGf YP d > (uolebat UJ OIIGIEV) mg P || 16 oGev] f| 66ev Fs f\ o n f | xdxei G | dit^pp\r|xa (corr. in mg) H |[ 17 Trp6<; xil) libri: articulum geminauit Meibomius |. TU) direipiu aiiTiuv simulacrorum quae tarn tenui filo texturaque rara praedita sint,

facile ut quasnis penetrare queant res (Lucr. IV 191 sqq.). hoc quomodo iroMoIi; Kai dtretpoK; scriptor opponat, intellegas ex Lucr. IV 70 et multo citius, quanto minus indupediri pauca queant \ auxuiv om F

EPISTVLA PRIMA

11

|UTi8ev dvTiK07TTeiv f| oXiyct dvTiKO-rrreiv, rroXXaic; be Kai 48 dnreipoiq euOuq dvTiKOTrreiv TI. irpoq Te TOUTOI?, OTI r\ YEvecfn; TUJV eibuuXuuv dfj.a vormaxi o"u|J.paivi. Kai yap peuffiq and TUJV 0uu|adTaiv TOO eiriTroXfji; ffuvexri?, OUK embriXoc; 5 Trj |ueiwo"ei bid Trjv dvTava-rrXripuJO'iv, GihlovOa rf)V era
TOO (TTepe^viou 0eOiv Kai xdEiv TUJV aTO|uuJv era TTOXUV

Xpovov, el Kai evioxe (TuYXeo|aevri UTtdpxei, Kai ffu(JTdcrei<; ev Til) TrepiexovTi oEeTai bid TO |if) beiv KaTa pdGoq TO au|UTTXr|puj|ua YivecrOai, Kai aXXoi be TPOTTOI Tiveq Tevvr)Tiio Kol Tiiuv TOIOUTUJV (puo"ed)v eiaiv. ou9ev fdp TOUTUUV dvTi(aapTupeiTai Taic; aio"6riffeo"iv, av pXenr) xiq Tiva Tponov Tag evapYeiaq, Tiva Kai Tac; 0u^TTa9eiaq drro TUJV e'EaiOev Tipoi; fiiudq dvoiffei. Aei be Kai vojuiCeiv, dTreicriovTog Tivoq drro TOIV e'Suj49 15 Oev Tag luopcpd? opdv r\pL&q Kai biavoeio"9ar ov Yp dv evaixoo~(ppaYio~aiTO Td e?a) TTIV eauTutv qpuffiv TOO Te Kai jr\q juopcpfji; bid TOO depoq TOU |ueTaEu KaKeivtuv oube bid TIVUJV aKTivuuv r| 0'1'iuv br\ rroTe peudcp' finuJv irpoq eKeiva rrapaYivo|aevuJV OUTUJ?, uiq
20 TUTTUJV TIVUJV eTreiffiovTwv fifiiv aTco TUJV TrpoCYnaTUJV 6|uoG I fj 6\iYa CIVTIK. om BG || 3 vornuara G |] i TUJV] (om. TOO) f I eitiiroXfii; f: err! iro\\f)<; libri sed EiriiroXXfii; p 2 I 2; Gvvoxf\i libri auvoxr) f I OOK eiri6r|\o(; om Ff || 5 Trj armeiuuffei BGHPQ f ^ ^eiujaei Ff mg P 2 | dvair\r)pujmv f | oihZov Tr|v P ' Q || 7 uirdpxei m. supplet mg H || 9 YEvr|TiKoi F || 10 etai' F I dvTi^apxupei BGHPQf |uapTUpei F : corr. etiam H. "Weilius || 11 pXeTTOuace TII; F || 12 evepYeicci; libri: corr. Gassendus | Tiva] i'va libri | o"uvr|6eia<; f || 13 dvoicrei B : dvoior) F H P Q avetm: G dvoiar) . ei (omisso statim be) f || 14 girioiovTOt; F eTtiOTdvTCx; BG I eoi F || 15 Kai om F | Tap a iaev (^ap av Gf) dTroacppayioaiTO libri: em. Cobetus || 16 cpuffi* B || 17 bid] Kai f om Q 1 j| 18 Te eKeivujv H ' | oube] oiixe B | TIVLUV] TUUV libri HP 2 f oiov 6r|TroTe F : ujv briiroxe BGP'Q || 19 eKeivou ex corr F | irapaYevof^evujv BFG || 20 ^ma[i]6vTUJV cum litura F einceiovTUJV G | rm[T]v B | 6|aoxp6uuv Rossius commentt. Laert.

p. 274: duo

12

EPICVRI

Xpouuv xe Kal ojioio^iopcpujv Kaxd xo evap|u6xxov |ueYe8o<; eiq xf)v 6ii)iv r\ xfjv bidvoiav, WKeuuc; raiq cpopaic; XPW|uevuuv, eixa bid xauxr)v .xf]v alxiav xoO e\6q Kai (TuvexoO? 50 xr)v cpavxacriav dxrobibovxuuv Kal xriv ffu|UTTa9eiav diro xoO
uTroKeijaevou (TLUCOVXUJV Kaxd xov eKeiGev o"u|U]uexpov eire- 5

peicr|u6v K Tfjs Kaxd 8d9o? ev xiu cfxepe)nviuj xwv dxontuv TrdXffewc;. Kai fjv av Xdpuu|uev qpavxaaiav eniBXrixiKU)? xrj biavoia f| xoiq ala6r|xripiong ei xe |aopcpfj<; ei xe Ov^e^r\KOxuuv, nopcpri eaxiv auxri xoO axepe|uviou, Yivoiuevti Kaxd xo efiq raiKVW|ua f\ efKaxaXeiwaa xoO eibuuXou. xo be ^eubo? w Kai xo biriiaapxrmevov ev xu) rcpocrboHaCoiuevuj dei effxiv <em xoO 7rpoo"|uevovxo5) eTn|uapxupr|6r|O"ecr0ai rj jaf) dvxi|uapxuprierio"e(J6ai, eix' OUK eTTi)aapxupou)aevou <^fi avxifxapxupou|uevou)" fi xe yap 6|uoi6xri<; xuuv cpavxaff|uuJv oTov r| 51 ev ekovi Xa|upavo|uevujv f) Ka9' lirrvou^ Yivojuevuuv f| Kax' 15 dXXac; xivdc; emBoXdi; xfi<; biavoia? ri xuuv XOITTOIV Kpixr]piujv OUK dv uoxe uTrfjpxe xoT? ouo"i xe Kal aXriGecri Trpoo"aYopeuo|uevoi<;, el ju.fi fjv xiva Kai xoiauxa Ttpoo"BaXX6|Lieva'
13 e i r t | i t a p T u p o u | a e v o u K C ( T < 3 t TIVCI Kivrjmv ev V^jaTv auTo!; auvr||U)Lievr|v Tfl qpavTaoxiKfl eiriPoXfj, oidXrupw 6e Uxouoav, Ka6' 20 r]v TO ipeu&oc; Yi v e i r a l - 6L0SSEMA ex 51 p. 13, 2 sq. petitum

1 6|uoio|iiopqpi3jv B || 2 iiiopqpcfii;, sed mg tpopai; H || 4 diroOI66VTOC; et 5 aihlovzoc, libri || 6 K Tf)<;] ev TO!<; H || 7 ir[dXo"ew<;] cum ras. B, G: irXdaewi; ceteri | fiv Xdpuu|aV Gs: dvaXdpuu|aev reliqui || 8 TO!; OTepeiuvioic;, sed mg TO!; aicjer]Tr)pi(oiO F || 10 TniKXui|Lia G | YKaTdXei(u|ua TOU f: eyKOTaXeiiLiiLiaTo; F G evKaxaXeimnaTo; B eyH P Q | ei&iuXwv H || 12 hiatum suppleui | eiriB e7TificxpTupr]O"e00cii F j f) (Lirj dvTijucipT. om Hf, suppleuit mg H | fir] om F | dvTi|uapTupi9riaeaeai B dvTi(iapTupr|aeaOai F |] 13 alteriim colon supplendum erat || 14 oTov f)] oiovel libri || 15 Xa^jiavonevfiuv] cum ras. B | Yivo^evou B P ' Q | KOTOI fiXXa; BG || 18 xoiaOTa Gassendus: TaOTa libri | i:poapaXX6|ueva] trpoi; o (a F) pdXXo|uev libri 19 K(XTd TV|V dKivr)Tov libri || 20 [(pav]TaaTiKri F | bidXenjiw F | libri: corr. Gassendus

EPISTVLA PRIMA

13

TO Te bir||uapTTi|uevov OUK av UTrfjpxev, ei jar] eXa]u|3dvo|uev xai aXXr|V tiva xivriffiv dv f)|uTv amoit; tfuvr||U|Lievriv |uev <jrj qpavTaanKri eTnpoXrj), bidXrujnv be e'xouaav Kcrra be TauTrjv, edv nev pr] eiri|uapTupr|0ri r| dvTi|uapTupri9rj, TO 5 yeOboc; fivexar edv be eTnjuapTupr|0ri r\ jun dvTi|uapTupri6rj, 52 TO d\r|6eq. m l xamr\\ ouv crcpobpa ye oeT Tiqv boav Kaxiva |ur|Te Ta Kparipia dvaipfiTai Ta xaTd Taq evap|ur|Te TO bir)|aapTTi|uevov oiaoiuj? pepaiounevov rcdvTa 10
5

AX\d )afiv Km TO aKoueiv

(pepo|uevou aTro TOO qpuuvoOvTO? r| VIXOOVTO? f| f| OTTIUI; br| TTOTe dKouaTiKov rcdOoi; TrapacTKeudZiovTO?. TO
be peujua TOUTO eiq o^oiojaepeii; SYKOUI; biao"TreipeTat, a|ua

Tivd biacriuovTac; o"u|UTTd9eiav Trpo<; dXXr|Xouig Kal evo15 Tr|Ta ibioTpoTcov biaTeivouCav TTpo? TO aTcoffTeTXav, Kal Tfjv eTTcdo"6ricriv ir\v in' eKeivou rtoiouvTa?, ei be |ur| ye, TO 4'SujGev |uovov evbr|Xov TrapacfKeudZiovTa? aveu
4 x a i J T H v TT)V auvr\miivr\v TT) cpavxadTiK^ 4itiPo\fj, 6id\rnpiv 6 exouffav. GLOSSEMA 20 16 ^ K e i v o u uui; xo 0x6]ua GLOSSEMA u. 15 x6 dtroaxeTXav 1 x6 xe] xo 6e libri, ac xo 6^ r'nuapTrmevov G | iXa|a(?dvuu|uev B || 2 fxtv l i b r i : datiuum necessarium ex glossematis p . 12, 13 et 13, 4 suppleui | fjv . . . . 3 Sxouffav in rasura H || 3 6id\ii|Jiv F f [ icaxd . . . . (schol.) om f || 4 diri|aapxupi6fi B ^ a p x u p r ) 8 f | H 1 | f| dvri8fi om. addit m g H || 5 yivexaij elvai Yivexai H | eiri)aapxupi8f] et dvTiiaapxupief) B | |if| om F G || 6 a<p66pa ft 6eT] 6ei ocp6bpa F || 7 dvaipetxai F | -ra<i] xfi? F | ivip-(eiac; libri: corr. Gassendus || 8 Pepaiou^evov] ]uapTUpoii|avov F | Trdvxa^ B || 9 auvxapdxxei B F auvxapdxxeiv H || 10 x6 om f | itveu|nax6<; xivo<; libri: corr. Gassendus || 11 [rixJoOvxoc; F || 12 KaxaOKeudZovTOi; FP' 2 f || 13 8YKOU<; o m f | Kaxaaireipexai F || 14 xivd<; H Q | 6iaaiju2:[o]v xd<; H oiaauiZovxa B biaadilovaa F | efnraGeia? H | ev6xr)xa Q || 15 i6i[6]xpoii[ov] B ] fiiareivouaa B | d-iroaxi\av H dTroaxelXai G || 16 in'] d u ' Gs | iroioOaav et 17 TrapaffKeudtouffav libri 18 6 i d \ n i ) i v F || 19 x u o a v H P 2 s I x o u f f a i F : ? 20 wt; TO (sic B P ' Q : d)? xd ceteri) i r o U d libri x
l

14

EPICVRI

Tap dvaqpepo|uevr]? Tivoq exeiGev au|UTra9eia<; OUK av ye- 53

VOITO f] Toiauiri eTraicr6r|(Tiq. TOV depa OUK OOITOV OUV beT UTTO if\c, Trpok|aevriS qpuuvfj^ f| Kai TUJV

vwv OxryicniZtoQai

(TroXXfjv yap evbeiav eSei TOUTO Ttd-

UTT' eKeivnsX dXX1 eu8u<; rf\v Yivo|uevriv ixXriYnv ev s

v, OTav cpuuvriv dcpiuj)aev, TOiauxriv e'TK\io*iv OYKUUV TIVO<;

TTveu|uaTuuboui; aTTOteXeaTiKriv iroteia0ai, fi TO naQoc, TO aKOuaTixov f||u!v TrapaffKeudZiei. Km |uriv Kai xf)v
6o"|afiv vo|nicrTeov, axjTrep Kai TT]V aKof)v OUK av TTOTE OU0ev irdeo? e p f d a a a e a i , irpaYnaxoi; dTroqpep6|uevoi ei jufi OYKOI tiveq fjaav aTio TOO in 0u|i|ueTpoi Trpd? TO TOUTO TO

aia6r|Tr|piov KiveTv, oi |uev TOIOI TeTapayiuevuj? Kai d \ \ o q, oi be TOIOI aTapdxujc; Kai oiKeiuuq e'xovT<;. Kai |uf)v Kai TCI^ aTO|Liou<; voiuiffTeov |aqbe]uiav TTOIO- 54 TUJV cpaivo|uevaiv TtpocrcpepeaBai TrXriv G%r\nmoc, Kai is

fidpouc; Kai (aeYeQouq Kai ocfa eS dvaYKriq 0x r 1l LiaTl o*u|aqpufj

TTOIOTTII; Y P Ttacra ^eTapdXXer ai be aTO|uoi oubev

v, e-rreibri irep be! TI urro^eveiv ev TaTq biaXuffeffi TUJV auYKpicreuuv CTepeov Kai dbidXuTov, 6 xac,

OUK eiq TO jurj ov TTOir|O"eTai oub' CK TOU (nrj 2 0

2 [ir]a(a9ri(n<; litteris primis m. 2 adiectis B [ oi5v om G || 3 Tfi<; poi6^vr)<; G | f|] ei B || 4 Jvbeiav ggei FGP' 2 f: [p]biav 2[ei] in lacuna deiuceps a m. 2 et 3 expleta B e6eiotv eSei P 1 i[v]6[i]av [^xei] cum lituris Q Ivbeiav %& H I irdaxiJUV B 2 GHPQf tidaxov B ' F : coir. Meibomius || 6 gyKXimv] eKXiGriv B K\r|6riv QH 2 ^ K . * . V P 1 : 'K FGHP 2 f I 6YKWV xivdq B SyKuuv -nviliv P ' Q : Tivuuv 6YKUJV FGHP 2 f || 7 diT0T6\eaTiKUJV libri | r) TO FQ etxa H || 8 r||LiTv om F || 9 ante uicmep uersus propter dittographiam erasus in F | ovjegv TrdGoi;] Tcdeo.; ouOev FGf || 10 ^pYdZeaeou F || 11 Trpoi; TO FGf: irpo^ BHPQ || 14 Kai ante T&I; om H 1 | vo|uiaeeov sed in mg corr. H || 15 ti[\t\v] cum ras. H || 16 axmaroc, libri: corr. Kuehnius | ouiuqpifj Q Kai auiicpuf} G P 2 || 17 ^JTIV H | ouft^v f: oiibt libri scripti || 18 6el] dei FGf YP P 2 | [u]T7O|U^veiv littera a m. 2 suppleta B uironevei FGf yp P 2 | SiaXOocaiv H || 19 au . . cum fenestra B | Kai om F il 20 oub H

EPISTVLA PRIMA

15

OVTOI;, dXXd raid luexaGeffeiq. o9ev dvaYKaTov xd br\ |ueTaTi9e|aeva dcpQapxa eivai Kai xf)v xou luexafJaXXovxcx; cpumv OUK e'xovxa, OYKOUC; be Kal 0x^mcTicr|UOi)? ibiouq" TOUTO

55 Yp Kai dvaYKaiov UTTOXi6evar Kai Y P EV xoiq Trap' fi|uTv 5 nexa(TxiH<XTi2o|uevoic; Kara xfjv Trepiaipecnv TO cxfliua evuirdpxov Xa^dveTai, ai be xroioTriTeq OUK evuTrdpxouaai ev TOI lueiapdWovTi, uJaTrep eKeivo KaTaXeinetai, d \ \ ' eg oXou TOU au)|uaToq diroXXu|uevai. iKavd ouv xd UTroXeiTTOjueva x a u t a Tdq xdiv ffUYKpio"eu>v biacpopd? iroieTv, eTreiin br\ Trep UTroXeiTTeaQai YE fiva dvaYKaiov, OUK ei? TO nr\ 6v q>Oeipeo"0ai. 'AXXd ixr\v oube bet vojuieiv TTSV |ueYe9oi; ev TaT<g uTrdpxeiv, iva juf] Td q>aiv6|Lieva avTifxapTupfJi" Trapbe Tivaq |ueYeOCuv vo|nio"Teov eivai. (SeXTiov Yp i5 Kai TOUTOU irpoffovToq Td KaTa Td TrdOr) Kai raq aio*6r|56 Cei? Yiv6|ueva dTtoboGrio'eTai. Ttdv be |ueY6o5 uTidpxeiv ouTe xP'io'iMov ecTTi -rrpoq xaq TUIV TTOioxriTuuv biacpopd?, dq>Tx6ai xe aju' ebei Kai rcpoq f^dc; opaxdg dxo^ou?' 8 ou OeuupeTxai Yiv6|uevov, ovb' onwq dv Yevoixo effxiv emvofi2n 1 |ueTa9ffii;. dqjobouc; VABIA LBOTIO opaTr] dxoiaoc; GLOSSEMA ^v TTOXXOII;' TIVUIV be Kal trpoaibou^ Kal

19 Y ^ V O I T O

1 Kaxd ///// fJST(x6[aeic;] cum ras. F | bi\] (i^ libri, d e l . H . W e i -

lius || 4 irao^gveiv libri || 5 ntTaaxr\^a.ri(Zoyiivoi<; H1 axr\^aTiZo]uevoi<; F | Trpoaipeoiv Gf mg P 2 || 6 Troi6Tr|Tr|Tei; ov)5gv uirdpXouaai B || 7 ^etvfo] F || 8 diroXXu^eva B || 10 O(JK] Kal libri || 12 fif]v ou6e ([o6]6' B) del libri mbe del Gf: corr. Gassendus [ voupJZeiv B || 13 dvTtjiapxupeTv B || 14 vo(niOTeov . . vai cum hiatu Q || 15 TOUTOU] TOUXOK; Gf, mg YP P 2 I irpoa6vTO<; Kara xa f || 16 Y vo neva B | uirdpxov libri || 18 dcpixOai F | xe dn^Xei (d|ieXXeiHi) libri xe av e6et ci. H. Weilius | 8 ou] 8 Gf || 19 o06' OTTUJ^ libri | eaxiv libri: corr. Cobetus 20 ev iroXXoic; B F H P Q s : ex iroXXou Gf | -rrpoaifeou; eraso et supra primam et ultimam uocalem accentu P irp6<; SXouc; B || 21 eq?66ou<; f dtp' 8Xou B. cum additamento hie loci profecto non genuino cf. Lucretius II 770. ceterum 20 ev 1.1 |uexoxi9. mg F 1 supplet

16
Oai.

EPICVRI
-npoc, be TOUTOI? OU beT vo|uieiv ev TW ibpi0|uevqj dvaipe-

cfuO|uaTi direipous 6'YKOUS eivai oub' OTWIXIKOUC; OUV. wcrre

ou u.6vov tf)v ek; dxreipov TOUJIV em ToiiXarrov

reov, iva |ufi irdvxa dffGevfi iroid))nev xdv raic, irepiXrujjecn

TLUV depoiuv eiq TO |uf) Sv dvaYKaw|ue9a xd dvxa GXifiov- 5 xe^ KaxavaXicnceiv, dXXd KCII xf)v juexd|3a(7iv jur) vo|uicfxeov yeveff9ai ev TOI? d)pi0|uevoii; el^ direipov )ar|b' em xouXax-

xov. oiixe yap omjug, eTreibdv ctTra Tig emri 6'TI aTreipoi 57 dyKoi ev xivi imdpxouaiv, 01 oirriXiKoi ouv, e'axi vofjcar
n&c, x' av TI TOUXO TreTrepaCjaevov el'r| TO |ueYe9o<;; Trr)- 1 0 XIKOI f&p iivec, bfjXov d)q oi a7reipoi eicriv OYKOI' Kai ou-

TOI owiXkoi dv TTOxe tuaiv, aTreipov av fjv Kai x6 iLieYeOo?. dxpov xe e'xovxoq xoO TTeTrepao"|uevou biaXrirrxov, el |af) Km
KaG' eauxo Geuuprixov, OIIK ecrxi \n\ ou Kai xo eSfjc^ TOUTOU

TOIOUTOV voeiv Kai xodxo Kaxd TO eSfji; ei? Tofi|UTTpoo'eev 1 5 [3abiovTi ei^ TO ctTreipov imapxeiv KaTd < T O ) TOIOUTOV

1 beTv f I 6pi<J|nvuj H 6piff|a[^vuu] cum litura F || 2 oilbk F H | 6irTi\iKO<; oOv Q || 3 TOOX<XTT[OV] cum ras. H | dvaip[]r^ov cum ras. B || 4 Kdv] Kai libri || 5 d0poa>v B dx6)uujv F | dvctYKaZofieQa B F || 7 y.r\b' 6Trl Gassendus: |ari&^ aut nil") 6^ libri. dubito an |ur)T' iirl T 6 |UKOV |uriTe Ep. scripserit | TOCXOTOV H || 8 Ep.postquam doctrinae de atomorum magnitudine summam proposuit, iam primae propositioni (u. 12) rationem duplicem ita subiungit, ut utramque primum breuiter indicet (1. 810), dein singillatim conprobet, 1. 10 12 cl. 8 oiixe yap KTX,, 13 p. 17, 1 cl. 10 uOJ? T' &V KT\. I 8TTU)(; om F | tmibf\ F || 9 ot] \ libri | 6irr)\iKOio0v BFGP L 'f || 10 T H | TOOTO post TfTtpaff)Li^vov conlocant FGf | TCitepaa^vuuv f || 11 die, oi B P ' Q : ub? FGHP 2 f | Kai ///// OOTOI P | oijTOi B : OOTOI e iliv ceteri libri. hoc djv corrector antiquus loco uerborum Kai OOTOI legi uoluit || 12 oi Tcr|\{KOi F | TTOTE om H 1 | fiueipoi F | i^v om f || 13 Te] xe ijv F | exVT6i; libri: corr. Gassendus | TOO Treirepaaia^vou BP!Q x6 (nroirepaon^vov f: TO iir6 ueirepao"nevou F P 2 Tceirepaffia^vou H TO 6TtoTfirepao"n^vov (-vou corr.) G || U eeu>pr]T<iov libri | lanv H | |nr| o* B P ' Q : nr) reliqui | iif[c, F || 15 TOOTO B F 1 : OOTUU ceteri | Kara T 6 ] Kaxd H 1 | eii;] ei G | xo |aTrpoa6ev Gf || 16 pa&ttovxa libri fiabitovjec, F 2 j Gf | x6 suppleuit Schneider

EPISTVLA PRIMA

17

58 dcpiKvelcrGou xf) evvoia. xo xe eXdxicrxov xo ev xrj aio"6r|tfei be? KaxavoeTv oxi ouxe xoioOxov effxiv ofov xo xdc; Hexapdffeiq I'xov ouxe Tiavxr) Trdvxwc; dv6|uoiov, dXX' e'xov )uev xiva KOivoxrixa xwv luexa^axijuv, bidXrmnv be |uepwv 5 OUK e'xov dXX' oxav bid xrjv Tfjc; KOivoxrixog 7Tpoo~eu.qpepeiav oir|Ga)|iev biaXruyeffGai xi auxoO, xo jaev emxdbe, TO be eTTCKeiva, xo iffov fijuTv beT TTpoairiTTxeiv. eSfjc; xe 6ewpoO|uev xauxa drco xoO Trptuxou Kaxapxofievoi KCII OUK ev xuj auxui, oube juepecri ^epuiv a7rx6|aev', dXX' f| ev xrj ibio10 xr|xi xri eauxiLv xd ^efeGrj Kaxau.expouvxa, xd TtXeiuj TrXeTov Kai xd eXdrruu e'XaTxov. Tauxr) xr) dvaXoYia vofatcrxeov Kai 59 xo ev xir) dx6|ULu eXdxiffxov KexpflffGat. |uiKp6xr]xi fdp eKeivo bfjXov d)<; biacpepei xou Kaxd TT\V aio'Gr|O'iv Gewpou^evou, dvaXoYia be xrj auxri KexpnTcxi. eirei Trep Kai OTI lueyeGo? is e'xei r\ aTonoq, Kcrrd Triv <xd)v) evxaOGa dvaXoyiav Konr|Yopr|O"a|uev, |uiKp6v TI IUOVOV |uaKpdv eK^aXXovTeq. eTi xe Td eXdxiOra Kai d)uiYfj rrepaxa bet vo|uieiv xiuv ^r|KuJv, xo Kaxa|LiexpTi|aa eg auxiLv Tipiuxajv ro\q ixeiloai Kai eXdxxoo"i irapaCKeudCovxa * * xrj bid Xoyou Geaipia em xdiv 20 dopdTuuv. fi yap KOivoxriq r\ urcdpxouffa auxoT? rcpoq xd

3 TrdvT[ri] B : om F [ irdv-roi; f TrdvTaiv s | xon&v xiva G || 4 |uv xiva] laevxoi F | |ii6Taf5dvTUjv libri || 5 ?x uJV & I & ^ ' T e ( S U O T HPQ) libri yp d\\' 8xi P - : corr. Cobetus | bid ri\v] xr]V bid F | Ttpoi; enqjepeiav FG || 6 6ir|6ai^ev F J | TI om F | tiri Td5e libri || 7 eir^Keiva F P ' Q etr' ^Kiva ceteri | Toov libri || 9 itiepeai] luepoui; F* | aTTTO|UV P l H 2 aitTO^iev Q: dirxdneva P 2 H ' reliqui dX\f| P &XX' f] F d \ \ d f || 10 TT, om F || 11 alterum Kai om f || 12 \dxtGTov] gffx aT0V F II 13 oiacpepei in ras. H 6taqp^poi Gf || 14 Kxpfjff9ai libri: corr. Gassendus || 15 f\ ^Xei Q I T * v suppleui || 16 ^ctKpdv] naKpov libri || 17 irgpaTa (cf. Lucf. I 599 sqq.) praedicantur de minimis | 6ei F | jar]K(lJv B P ' Q mg H : (JiKpiiuv F ^aKpdiv GHP 2 f || 18 avJTOiv libri | irpuuTWV H P Q : upuiTov BFGf | eXdxTwai F || 19 hiatum indicaui | bid \6yu)v G biaXoxwv f || 20 iq ante imdpom H 1 2

18

EPICVRI

k a v n TO u.expi TOUTOU 0uvTe\e'(Tat. (Jiv be K TOUTUJV Kivnciv exovTiuv oux oTov Te Kai u.f]v Kal TOU direipou <bq |uev dvuuTdTW Kai xa- 60 TuuTaTU), ou bei KaTTiTopeTv * * TO avw f| KaTW ei? |uevTOI TO unep KecpaXfiq, 6'Gev av o"Tuju.ev, ei? obreipov TeTvov 5 cpaveurGai TOUTO f)u.?v f| TO uTTOKaTOJ TOU vorie\q aTreipov ci|ua dvuu Te eivai Kai KaTuu itpo? TO auTO" TOUTO t d p dbuvaTOV biavotiGfivai. uuffTe ^OTI |uiav XapeTv cpopdv Tf|v dvuu voou]uevriv eii; aTteipov Kai |aiav Tfjv KaTuu, av Kai luupiaKii; irpo? Touq irobag TUJV inavw 10 TO Trap' fiiaujv cpep6]Uvov <e?> Touq uirep KecpaXf)? fnauiv TOTtouq dcpiKvfJTai ?| em TX\V KeqpaXriv TUJV uiTOKaTU) TO Trap' f]u.uJv KaTuu cpep6]uevov f) yap oXri cpopd ouQev f)TTOV eKaTepa exaTepa dvTiKeiu.evr| en' ctTceipov voeiTai. Kai ]xr\v Kai icroTaxeii; dvaYKaTov xd<; aTO|uou<; eivai, 61 oxav bid TOU Kevou elacpepuuvTai u.ri9ev6q OVTIKOTTTOVTOI;. ouTe Ydp xd papea OaTTOv olcrOriO'eTai TUUV |uiKpuJv Kai Kouqptuv, OTav je bf] u.r|bev dnavTa auTOiq' oiiTe Ta |aiKpd (PpabuTepov) TUJV lueydXuuv, TtdvTa iropov O"u|uu.eTpov ^X ov " Ta, OTav iur)9ev Mibe eKeivoiq dvTiKOTTTr)" ouG' f\ dvuj ou9' 20 libri. cf. p. 17, 3 sq. | TOUTOU TtMaai F || 2 bk] Kal F I elov TE G || 3 Kat TOO] TOO F | Kal KaxumiTU) BFQ: f\ KOT. GHPf || 4 hiatum notaui | eig |UVTOi H 2 P 2 Q fo|aev TOI BP 1 : Hvxoi FGH'f, yp mg P 2 || B TO] TUJ G, f | OTUUHEV BHPQ: T6 Hev FGf mg P 2 I xetvov] &yeiv 8v (5v FGf) libri || 8 Y[ap] P 2 UJOT' f I 0fi om F || 9 T P TUJV fivw mg P 2 || 10 -rt|v] Tiliv P 2 | Kal post i v o m H || 11 <paw6|uevov H | kc, TOO?] TOOI; Ubri, quod neglegenter Herat F || 12 dcpiKvffflxai H dqpiKvflaGai F || 13<p9opii' obbtv F || 14 eKOTepa eKdTepa B eKdTepa (EK- Q) eKar^po P'Q, mgH 2 : eKdTepa FHP 2 6KaTpa G EKarepa f | voeiTai] Te[v]^a9ai. F || 16 eiaqpepujvTai GH2P2f: eiocpgpujvTa P'Q etacpepovxai FH 1 eio-qpepovTe B I |ur|eev6? B: |ur|&ev6i; reliqui || 17 liiKpOtiv Kal deleuit Gassendus, rectius puto TCt <|ueTdXa Kal) papea scripsisset || 18 6r)] 6ei f I diravxa B et fort. P 1 guavxa F : diravxav reliqui || 19 PpaoOxepov inserui || 20 EKCivrji; dvxiK6irxeiv G | o06' -f\ KX\. licentius adnexa, quasi Odxxuuv f\ Ppaouxepa ^axai dictum fuerit

EPISTVLA PRIM A
fi eiq TO uXdyiov bid TOIV Kpouffeuuv opopd,

19
oiiG' f) KOITUJ

bid TUJV ibiuuv (Sapuiv.

eqp' oxroffov Ydp av Kaxio~xr] e r a -

tepov, era xoffouxov a(ua vormaTi xf|v qpopdv o"x>io~ei, ewe; 62 ( a v xi) avTiKoiyr), f| e'EuuOev f| ex TOU ibiou fSdpouq. sAXXd
s |ur|v Km Kaxd TOLC, o~u*fKpio"eic; \Ou> Gdxxuuv exepa exepaq

pr|6r|ffexai xwv dx6|uyuv Icroxaxujv oucTiliv, xui ecp' eva xoTTOV cpepecrGai xdg ev xoi? d9poio'|ua(Tiv dx6|uouc; Kaxd xov e\dxio"xov o"uvxfi XPOVOV ! W tty' '&&' dXXd TTUKVOV dvXIK6TTTOUO"IV, euuq av UTTO xf]v ai0Or|criv xo ffuvexe? xfi?

io 9opaq yivrixai. xo Yap rcpoo"boSa6|uevov rcepi xou dopdTOU, diq dpa KOI OI bid XOYOU 0eujpr|Toi xpovoi xo ffuvext? xfj<; cpopdq eHouaiv, OUK dXr|0eq effxiv m i xuJv XOIOUTWV

euei xo ft 6eujpou|uevov Trdv r| Kax' em^oXriv Xa|upavo|uevov xrj biavoia dXriGeq effxiv. 63 Mexd be xauxa beT O"uvopdv dvacpepovxa em xdq
aia6r|O"ei(; Kal xd xcdBri (OUTUJ Y P r\ pepaioxdxri Tricrxii;

e'axai), oxi r\ MJuxn auJ|ud ecrxi Xexcxoiuepe? Trap' oXov TO a6poio")ua Trapeo*TTCxp|uevov, rrpoo'eiuqpepeo'xaTov be
4 p d p o u i ; npoc, TVJV TOU ir\r|EavTO(; &uva)aiv GLOSSEMA ad 8 ecp' f v a Kara TOU? \6JW 9OJpr|TOU(; xp6vou<; GLOSSEMA ad U. TTUKVOV dvTlKOTTTOUtJlV

1 Is! om f | ir\d(xiov) conpendio quod ux; interpreteris scribunt Q I M] KdTuu P 2 ai KOTU) BQ || 2 6td om f | eKax^puuv libri. plagam et pondus Ep. dicit || 3 TOCTOUTUJV B TOOOOTO F Q | vormaxfi] F axftaeiv BGf || 4 av TI suppleui || 5 lufjv Kai] |ur|6^ f | ou restitui | SdTTOiv f: OaTTOv libri | exepai;* P || 6 oiaOriaexai Kuehnius | TUJ] Kal TO F I etp' om Q | TOTTUJV G [| 7 d6po[ia|aaaw] B d6po(a|ua P 1 | KaTct] Kai KaTd libri | TIJUV (articulum om Gf) eXaxiorwv libri: corr. Meibomius || 8 Ovvi%ei F | f|] ei libri | dvTiK6irnumv libri: corr. Gassendus || 9 T 6 ante avve%H o m B I II l y <f>op&<;] cpu)(vf|)i; F | T6vr)Tai Gf || 11 biaXoTOU B F G || 14 eOTi F || 15 fe-rrl om F || 16 Pe^aia F || 17 'darai] ajexai F || 18 KaTeOTrapjuevov F | irpoi; encpepeaxaTov B F H P Q | irveO|aaTi] oirep,uaTV Ff, YP mg P 2 airepiud TI G
pl

20

EPICVRI

BepiuoO Tiva Kpdcnv e'xovfi Km Ttrj nev TOUTW peg, Trrj be TOUTU), em be TOO |uepou<; TToXXfiv Tr elXncpoq Trj XeiTTO|aepeia Km COITUIV TOUTUJV, ffunTra6ec; be
TOUTUJ |uaXXov Kai TUJ XOITTW d8poiff|uaTr TOUTO be Trav

al buvd^etq T^C; ^uxni; bifJYOv Kai Ta Trd0r| Kai ai euKi- 5 vntfiai Kai ai biavor|O"ei<; Kai iLv cfTepo^evoi 9vr)O"KO|uev. Kai |nfiv Kai 6'TI exei f| ijjuxn Tfjq aiaer|O"euj<; Tnv TiXeicTTTiv a h i a v , be! KaTexeiV ou |ufiv eiXri9ei av TauTTiv, el m 64 UTTO TOO XOITTOO d6poia|LiaTo<; ecrTeTaCeTo ixwq. TO be XoiTTOV ci9poio"|ua uapaaKeuaffav eKeivrj TTJV aiTvav TOUTTIV io

lueTeiXricpe Kai auTO TOIOUTOU o"u|UTTTd)(uaTO? Trap' e ou nevTOt TrdvTuuv UJV eKeivri KeKTTiTar bio di rf\q i|uxn<S OUK e'xei Triv a!o"9r|O'iv. ou Tdp auTO ev eaiiTUJ TauTriv eK6KTr|TO Tiqv buva|iiiv, dXX' eTepov S|aa CUYyefevr||uevov auToi TrapeffKeuaCev, 6 bid Tfjc; o'uvTeXeo'Seio'Tii; is Tiepi auTO buvd|ueaj<; KaTd T^V Kivriaiv tfu|iuTTW|aa a\aQr\TIKOV euGuq diroTeXouv eauTil) direbibou KaTd TTIV OJJLOVpr]o"iv Kai ffuiuirdQeiav Kai eKeivuj, icaGd Ttep emov. bio br\ 65

1 Kpdaiv F | TOOTO irpo<; tiiq>epc,- F || 2 Tr[f)] 6^ H | ettl bk TOO luepoui;] gaxi & TO |a^po<; libri IGTI bi TI n^po<; "Woltjer de Lucretii philosophia p. 61 || 3 ei\ri<pd)c; F | \e-rrxonepia B || 4 Kai] f\ CFHermannus. sed hie datiuus ad 0U|uira96<; refertur, xotixu) causam indicat |[ 5 bifixov] bf|\ov libri. cf. Lucretius III 324 ipsaque corporis est custos et causa salutis et sequentia, ibid. 125. 127. 281 al. [ ai ante eiiKivr]aiai omissum suppleuit P 1 || 6 OTp6|aVOl FH'P' 2 : axepouiievoi reliqui || 9 IJTUO XOU cum litura P 1 | iareyiZexo F 1 || 10 Trapot(JKeuaaav P'Q itapaaKeudaai B | 4KEWI^ om FGf | aixiav cf. supra u. 7 sq. || 11 [|aexeiXr)(pe Kai a6x6 xoi]ovjxou F | ^exeiXricpev P | xoiouxou] xoiouxo (v supra scr. rec B2) xoO BQ xoiouxo P l | Kivoi; et 12 ^Keivot H || 13 Ivauxil) sed t supra a posito P 1 || 14 ^Kxryro rr\v 5uva|uiv in ras. H | xepu) libri | au[YT]T6vrm6v[uj] B aufYeYevrm^vuj FGf et r\ in ras. P 2 avvyeyevr]p.tvvj H 0UTT6vvrin^vuu Q || 15 auxCu] afjxo H | napeoKetiaZe bid. Gf | xr]c; xeXeaOeiffri^ H 1 || 1G auxd] auxtu B'Gf | Kivrjaiv BP'Q etXe Kivriaiv mg P ' : biv^aiv FHP 2 bivrimv Gf || 17 6|aoVJpr)mv B2Gf, Tp mg pa [6]noupr)Oiv F : 6^oO pfjoiv B J HP'Q || 18 knilvo F

EPISTVLA P R I M A mi evuirdpxoucra f) VJJUXH oubeTTOTe dtXXou Tivoq

21

dirriXXaTluevou dvaio"8riTr|O"ei car6Xr|Tai TOO meyalovToq

dXX' a av Kai xauTrig Huv-

XuGevroc; ei 0' oXou ei Te Kai TO be

Hepouq TIVOC;, edv Tiep bia^evr], eEei xf)v aio"0r|(Tiv 5 XOITTOV aGpoicTjua bia|uevov

KO'I 6'Xov Kai luepoi; OUK e'xei 6'ffov Ttoxe eoVi TO

TTIV ai(T0r]o"iv eKeivou dTTriXXaf^evou,

(TuvxeTvov TIUV dTO]uujv TTXTI0O<; elq Tf)v Tflq ^"Xfl? cpuo"iv. Kai juf^v Kai Xuo|uevou TOO 6'XOU dOpoiffiaaTO^ f| ipuxil biaCTreipeTai Kai OUKETI e'xei Tdq auTa? buvd|uei<; oube Kivel66 xai, TO UJO"T oub' aicGriffiv KeKTr|Tai. ai06av6|Lievov jufi ou Tp olov TE voeiv

ev TOUTLU TLU 0uo"TrnuaTi Kai xalq OTOV Td ffreYdCovTa Kai rce-

Kivricrecn xauTaiq xP^^evov,

pieXovTa fif) ToiauTa f\, ev oiq vuv oucfa e'xei TauTai; Tai; 67 Kivriaeiq. 15 'AXXd juiqv Kai Tobe ye be! Trpo0KaTavoeTv o TI

14 K a i T o i i e Xeyei ev ctWoii; Kai e? OIT6|LILUV aijTr)v cr6ai XeioTdTLUV Kai UTpoYYuXiuTdTuuv, iroWu) TIVI Staqpepouadiv TUUV TOU iiupoi;, Kai TO |aev TI CIXOYOV auTfj^, o TOI Xoinu) uapeaT:dp6ai au)|uaTi' TO 5e \OYIK6V ev TLU GuupaKi, tuq 6f|\ov eK TC TIUV qpo^iuv

1 Kai om F | xivoc; dXXou B || 2 dTrr)XXaYHev[ou] H | ffei B dvata6r|aia reliqui libri: corr. Kuehnius | dXX' a av F P 2 dXXd av reliqui | TaOTr|i;] TauTrj libri | SuvaTr6Xr|Tai Gf: EuvaTr6XXr|Tai F H P Q EuvanoXXuTai B || 3 Kai om F || 4 6ia|uevei F | gei] bi.ii libri | TO be . . . 6 aia9r]mv om Gf, restituit s | TO be] eKeivou F || 5 oXou B | Kai Liepoi;] KOTO Liepot; BHPQ Kai KaTa |aepo<; FGs || 8 Xuojuevou] buoLieVou B biaXuo|aevou F || 9 Kai oiiKeTi], ou8' OUK6TI B 1 el b' ouKext rec B 2 mg || 10 oiib' a'iaGriaiv ouKKTr)Tai B | KeKTr)*xai P || 11 TO] auTO libri | ev] fort. (Sv)> ev | ffuUTrmaTi ex Ktvr||uaTi corr F | Kai Tat?] TaTt; FGf || 12 Td post oTav om f || 13 coniciat quispiam ev oi'oi<; | vuv ouffa exei] e'xeiav ouaa H || 14 bei Tipog TO KaTavoeTv F | OTI TO libri | OTI TO dOuu^aTOV om f, restituit Sambucus 16 OTpOYYuXoTaTuuv B F aTpoYYu[Xw]TaTiuv P 2 | TLUV om G || 17 Liev TI Cobetus: LievToi libri | OXO(YOV) cum conpendio quod LU? interpreteris P d[XoYOv] H j Trape'o"ap9pei et in mg m. rec. ' oirdpr| B uapeaapepei F G H P Q irapeaaGpei f: corr. Schneiderus || 18 6ujpaKi] o-(ju|LiaTi Gf, YP P 2 mg [ br)Xujv F 2 | cpopov B 1

22

EPICVRI

TO do"uu|uaTOV, TOO 6v6|aaToc; em TOO Ka9' eauTO vor)9evTOC, d v Ka0' eauTO be OUK ecm vofjaai TO affw|uaTov xrXr)v TOO KevoO. TO be Kevov oike Ttoifjaai ouTe iraGeiv buvaxai, dXXd Kivr)O"iv fxovov bi1 eauToO TOI<; o"uj|aaO1i TrapexeTai. UJ09' 01 XCYOVTC? dffu)|uaTov eivai Tf)v ipuxrjv |aa- 5

Taouo"iv. ouGev yap av ebuvaTO TroieTv ouTe TiaGxen, ei fjv ToiaOTiy vuv b' evapYuiq diuqpoTepa TaOxa 0u)apaivei Trepl Tf)v ^Juxnv Tdffu|U7rnjO|uaT<x.TauTa ouv TrdvTa Td 68 biaXoYio"|ucn"a ^Td) Trepi lyuxfic; dvdYiwv TK; em Td Ttd9r|
Kai Tdi; a\aQf\Gic,, luvrmoveutuv TOUV ev dpxr) priGevTuuv, io kccvuic; KaTovjjeTai TOiq TUTTOIS e|UTrepieiXr||U|ueva eig TO (KO\ Td) KaTd nepoc; diro TOUTUUV eHaKpipoflo"9ai

AXXd luqv Kai Td ax r ll L i a T a KC |ueYe9r| Kai Td pdpr| Kai offa aXXa ibcavel auiupe^qKOTa r\ Tratfiv y\ xoiq 6paxoT<; Kai KaTd is Triv aicGriffiv 0uO|aaToq YVuitfTd, oii9' wq Ka9' eauTa? elm
Kai Tfj<; xapa<;. iiirvov r e YiveoQai TUJV Tfj<; vuxn? neptliv TUJV irap' o\ryv Triv ffuYKpimv itapeairapia^vujv ^xKaTeXM-6vuuv f\ 6iatpopou(u^vuuv, eira au|uirmT6vTUJV xoii; iirepeiaiuoii;. T 6 xe air^p|ia dq>' 67 6\u)v xuuv auufidxeuv <ppeodai. SCHOLION 20 1 x o d a u j | a a x o v \ ^ e i Y^p Kaxd xr)v itAeiaxirv 6ni\iav SCHOL. (auxo sic F) vor|9^vxo^ av libri: corr. s || 2 auxov be f I vofjaai &v sed av subductum H [| 4 6uvax[ai] cum litura rec. B || 5 UJCTX' oi H | eivai om F ] inaxaiiZouatv B F P Q |aaxai[d]Zovaiv H 2 ^axaid2ou6iv Gf cf. glossar. || 6 fiv WUVEXO B dve&Ovexo P ' Q 1 fort. ou& || 7 vuv dpyilK; G j 6'J be F | ou^paivei] libri || 8 irdvxa om F || 9 bia[vo^|]*|naxa F 2 | trepl om &f- praemisi articulum || 11 T6TTOII; Gf | 0U|.nrepiei\r]|U,ueva B | Kai xd Kaxd] Kaxd libri || 14 pdpr)] flapea f\ libri || 15 djaavel aunpepr|K6xa P . Galesius Casaubono teste : we, av el? auxd pepr|K6xa libri | prius y)] f\ H I K axd xi?)v aiadr)6iv] Kaxaia8r|(aiv) F || 16 aibnarot;] aixoTi; libri, nisi quod aiixuuv P 2 | YVUIOXOTI; libri | o06'] aiaG' G 17 xe om B || 18 evKaxexonevuuv B f\ ijKaxexofxivwv s \\ 19 eixa e^TtmxovxuDV F | euepeiaiuoi?] 'iropnoic id est eirop|ioT? F B H P Q taitapnevoK; Gf, T p p s mg | x6xe f

EPISTVLA PRIMA

23

69 (puffeic; boHaffxeov (ou Y<*P buvcaov eirivofiCTai TOOTO), oiixe 6'Xujq u>c; OUK elcriv, oi)6' due; exep' a r r a TTpoo'uTrdpxovTa
TOUTLU do"uj|uaTci, ou0' ibc; ^opia TOUTOU, d\X' UJC; TO 6'XOV (Tujjua KCXSOXOU ^ev (K) TOUTUJV TrdvTiuv TX\V eauToO cpu-

5 aiv e'xov dibiov, oux oTov b' eivcu auMTrecpoprmevov (uj o r a v e auiuuv TUJV OTKUUV |aeiov ctGpoio"|Lia aucfTfj TUJV irpiibTUJV f) Ttiuv TOO 6'Xou |uepdiv toObe TIVO^ eXaTTOVUJV), dXXd |uovov, die; Xexui, eK TOUTUUV aTcdvTuuv xf]v

eauxou cpucriv e'xov dibiov. KCU eTTipoXaq ^ev e'xovTa ibiaq io TtavTct xaOxd effTi Kai biaXrmieiq, 0U|H7TapaKoXou0oOvToq be TOO dGpoou Kal ouOajufj dTtoo"xi6|uevct, dXXd Kcrra Tiqv dOpoav evvomv TOO auJiuaxoc; KaTriyopiav eiXricpoTa. 70 Kai |Lxf|v Kai TOIC; o"a)|uao"i au^Trnrrei TroXXdKic; Kal OUK dibiov TrapaKoXouOeTv * * OUT' ev rdiq dopdxoiq effTai ouxe
15 dffuu|uaTa. UJ0T br\ KaTCt rr\v TrXeiOrr|v qpopdv TOUTLU TUJ OVOHOTI xpui|uevoi 9 a v e p d Troiou|uev Ta 0"u(UTTTUJ|uaTa OUTC

Tf)v TOO oXou (puffiv e'xeiv, o 0"uXXap6vTe^ KaTa TO d9poov

ffuj|aa Trpo?aYOpeuo|uev, OUTC TTIV TUJV dibiov TcapaKoXouKOIT' em6OUVTUJV, iLv aveu o"uj|na ou buvaTov voeiffBar

20 PoXdq b' dv Tivai; rrapaKoXouSoOvTO^ TOU d6poou eK

1 oiire] f\ F |] 2 ou9' di; Gassendus: iu<; oii6' (oii0' FQ) libri | e'Tepa TCI libri || 3 TOIITUJ] TOUTUIV H | oub' we, F | TOUTOK;, d \ \ ' f [ j 4 CLU^a] ail)|aa" we, F | pitv K Meibomius: jxiv libri | r[t\}v H || 5 ^xwv G I otov T* FGPQf oiov T B H : corr. Schneiderus | aojUTrecpuuprmevov F au|a-necpopri|LieviiJV BQ ffu|UTreq)*oprm6viiJV P 1 || 6 oyKUJV] oiKtuv B ' P ' Q I d6poia^a male iterauerat P 1 || 7 |apd)V Schneiderus: |U6Ye6u>v libri I TOO 6e TIVO^ libri | EXOTTOV OV dXXct B || 8 |u6vwv H |1 9 ^auTiuv H P Q || 10 biaXeinjen; F? || 11 oueajifiBP'Q: oi)6a|ufi ceteri ouba|ar] f | dnroffxTiZo|a^vou B Anoaxilof^evou reliqui || 12 evvoiav post cFdt|aaTO<; dat F | TOU] TCUV Q j akr\cp6TO<; libri || 13 [o]u|-niiTtTi F || 14 irapaKoXoueeT B | hiare orationem librarii non indicauerunt. CTU|UTiTUj^aTa scriptor definit | [OU]T' ev H oiiTe praepositione omissa B | eOTai] Kai libri || 15 br\]

be\ F I Tryv om Gf | [qpojpav B || 17 T[O0 O]XOU lacuna m. rec. expleta B I exei F f I 8 F G f : 8 v H P Q V i n lacuna rec. B | ToaSpov P 1 || 18 dibiov BF: dtbiiuv reliqui || 19 [a]veu F

2-1

EPICVRI

TrpoffaropeuOeiri * * dXX' oxw br\ Ttoxe eKctaxa c r u r a l - 71 vovTa eeuupeTxat, OUK aibiov xdivffujaTrxuj|udxiJUVTxapaKOXouOouvxiuv. Kai OUK eEeXaxeov 6K XOU 6VXO? xauxiqv xf]v

evdpyeiav, oxi OUK e'xei xiqv xou oXou cpu0iv 1 X 1 o"u|iifiaivei

oube xqv XUJV aibiov TrapaKoXou6ouvxuuv, oub' au Ka9' 5 dXX' OTrep Kai

auxd vomcrxeov (oube jap xoOxo biavorixeov oux' em xouXUJV oux' em xdiv aibiov CTujuftepriKoxiuv),

cpaivexai, au|UTTxnu|uaxa mavxa crdtjuaxo? vo|uiaxeov, Kai OUK dibiov TxapaKoXouOouvxa oub' au qpuffeujq Kct6' ectuxd xdyna e'xovxa, dXX' ov xpoTiov auxf) r\ a\GQr\Oiz xriv ibioxrixa w noiei, OeujpeTxai. Kai |nf|v Kai xobe je bei Trpoo"Kaxavofjo"ai ffcpobpaig' 72 xov Y a P i>r\ xpovov ou lr\ir\Tiov ujCrrep Kai xd Xomd, offa ev uTroKei|nevLu 2r|xoO|uev dvdyovxeq em xdq pXeTioirap' f]^iv auxotq TtpoXrujjeiq, dXX' auxd xo evdp- is
, Ka6' o xov TTOXUV r| OXIYOV XPOVV dvaq3uuvoO|uev,

xouxo emcpepovxec;, dvaXoYio"xeov. Kai oiixe wq peXxiou? luexaXriTixeov, dXX' auxaT? xaig
4 a u n j i a i v e i 8 bt\ Kai aui]ua irpoaaYopeuoiLiev
TOU 6\ou cf. p. 23, 17

CLOSSEMA U.

1 hiatum indicaui | OTUJ] OTe libri || 2 dibiujv libri: corr. ileibomius | a;uJnirTU)|udTuuv F || 4 vipje.iav GH | ill FGf & B : o HP(_) || 5 ou&e in rasura P 2 | TLUV om P ' Q | diftiov] di6iiuv Gf uibioiv oube Tnv Triv dibiov b" \ irapaKoXouGoiivTa H 2 Q -rrapaKO\ou0o0vxa P 1 TrapaKo\ou9ouv B || 6 auT[o] H | vo|j[iaTeov sic ut altcram uerbi partem in charta adglutinata addat P 2 : vo^Koinev Q, sscr. H- | oube ,xdp TOOJTO F | OUT' eiri TOUTUJV om Gf | otixe erri B || 7 oub' eni P Q | direi G | x[iuv litteris in charta adglut. additis P 2 : in lacuna trium litterarum om Q | dibioiv BFGf || 8 Trdvxa xd auu,uaTa libri || 9 tpu0i(; in conpendio P 1 || 10 d U ' 8v] fiXXov P ' Q dibioxrixa B || 11 mirum ni quis Gewpetcreai aut eeuuprjTeov coniciat || 12 xobe 6ei sine YE F XOYE br\ Gf || 13 xuiv Y^P f I I 15 Trpoa\iivei<; B | TO post auxo om H 1 || 16 Ka66 F H P Q || 17 irepupepovxei; libri | K a i dvaXoyiaxeov F || 18 biaXeKTOu P ] Q 19 [o] cum litura F w G

EPISTVLA PRIMA

25

urrapxoutfaic; Kax' auxou xP^Gtt-W ouxe ctXXo TI KCHT' auxou KaxriYoptixeov die; xf)v amr\v ouoiav e'xov TUJ ibiui|uaTi TOUTUJ (ical yap TOUTO TTOIOUCTI xiveq), dXXd |iovov LJJ

<JU|iTT\eKO|uev TO I'biov TOUTO Kai TTapaiuexpoCi^ev, ^dXiffTa 73 emXoYiOreov. Kai j a p TOUTO OUK dTrobeiSeuuc; TxpocrbeTTai dXX' eTnXoyio")uoO, oxi xaic; fmepaic; KCCI TaTi; vuSi cruuTrXeKO)aev Kai TOIC; TOUTUIV |aepeaiv, diffauTUjq be Kai TOII;

Trd6eo"i Kai TaTq duaGeiaiq, Kai KivfiaecTi Kai Crdcrecnv, ibiov TI au|uiTTU)|ua Ttepi TaOxa TrdvTa auTO TOUTO evvoouv10 Tec;, Ka8' o xPvov 6vo|udo|uev.
'Eni Te TOTCJ Ttpoeiprmevoic; TOUCJ KOO")LIOUCJ be! Kai

TTao"av o"uYKpio"iv TTeTrepaffiuevriv TO oj^oioeibec; TOI? Geuupoujuevoiq TTUKvuuc; exoucrav vo^ileiv yeYovevai diro TOU direipou, TravToiv TOUTLUV eK o"uo"Tpoqpaiv ibiuuv aTroKeKpi15 luevuuv Kai |ueiZ6viuv Kai eXaTTOvuuV Kai TrdXiv biaXueo"6ai
TidvTa, Ta )uev QSTTOV, Td be fipabuTepov Kai Td |uev UTTO 74 TIJJV Toiuivbe, Ta be UTTO TOIV Toidivbe Trdo"xovTa. " E T I be

10 6vondZo|av.

tpr|ffi 6^ TOUTO Kai ev Tfl beux^pa trepi

(pOcreuj^ Kai v Tr| luefoAri eKiTOfxi]. S O H O H O N 20 17 i r a a x o v T a . 6f)\ov oOv uui; Kai (pOapToui; cprim TOII? KO1 Ka6' aiixou x P 1 0 T e v B H P ' Q | xi Ka9' auxou F TI Ka9' auxou BHPQ xt Ka6' auxou f TI Ka6' ^auxd G: corr. Gassendus || 2 x o v ] ex OVTO 5 libri, ^x ovT [ o< ;] H || 3 Tap TOUTW F | d) BFP 2 Q U) H : o P 1 0)? Gf TP P 2 II 4 xouxo B H P ' Q : TOUXUU FGP 2 , f | Kai indXiaxa H 1 || 6 d\Xd H P Q || 8 Kai xoi; dTtaeiri<; B || 9 Trepi] irapd H 1 ] irdvxa] irdXiv libri | TOUTO om H 1 | ^VVOOUVTOI; F || 10 Ka6' o Q: Ka66 reliqui || 11 TOU^ irpoeipr)|a(^voui;) F | TOO Koajiou BH 1 . fort, TOIJI; (re) Koaiaoui; || 12 itepaO|avr|v B ] 6|uoioei6<; F P Q : o^oeioei; BGHf || 15 e[\aTT6]vaiv B | irdXiv] TrdvTa F | 16 fipax^xepov G | ^iev UTTO xoiajvoe F || 17 be 6iro xatv xoidivbe] be imo xoiuuvbe F be VJTTO xaivbe Gf | itdaxovTa* F irdax V T a GH 1 P 2 f: TOUTO 0 x o a BQ T***O"XO* P 1 TOOTO irdaxovTa H 2 s 18 TOOTO hoc loco om GHf, supplet mg H | xr\ p FGf | irepi] xouxo -rrepi Gf || 20 bflXov] abr)Xov H ' P 2 f abiXov G, TP 6nXov oitep Kai KdXXiov mg P 2 | Kai ///// F | (pedpxag F 1 dqpedpxoui; Gf | TOV F 1 | K6O"HOV F

26

EPICVRI

KOI TOUC; KOCT^OUI; OUTE eH dvaTKri? be! vou-iCeiv eva

HaTi(T|a6v e'xovxa? * * oube Tap

av

ctTrobeiSeiev oubeic;,

wq (ev> |uev TUJ TOIOUTUJ Kai OUK av e|UTTepie\r|cp0n t d TOI-

aOTa cnrepiaaTa, II aiv l&a re Kai cpuTd Kai T& Xomd Tiavxa <xd> eeu)pou]ueva cruvioraTai, ev be TW TOIOUTUJ 5 OUK av ebuvr|0r|. 'AMd juriv UTToXtiTTTeov Kai Tf)v qruffiv TroXXd Kai xrav- 75 Toia UTTO auxijjv TtiJv TTpaTnaTUJV bibaxOflvai Te Kai d
O)uou<;, neTaf5a\\6vTUJv TIDV nepiuv. Kai ^v &KKo\c,, rf\v jr\v TLU d^pi TtOXl<j9ai. SCHOLION 10

2 Sxovxa^' d\Aa Kai 6iaqp6pou? auxoOi; iv TQ I^ irepl <(pO(JULII;) aindq qprjaw 01)5 |a^v YP acpaipoeibe'ic,, Kai tboeibeti; fiX\OD<;, Kai d\\oioaxnn va( ; ^xepou?- of) ILI^VTOI irav axnua ^xeiv. 01)6^ Ziua elvai diroKpi8vxa diro TOO direipou. SCHOLION 6 i6uvr)9ri. uiffaOxuji; b Kaifrvxpacpfyvcu.x6v aOxov bk 1 5 xp6irov Kai eiri ffii; vofxiax^ov. GLOSSEMA 1 Kai om BP'Q | 6eT] del B be\v GH || 2 hiat oratio uerbis genuinis scholio intruso expulsis. nunc enim et superior de mundorum figuris senteutia abrumpitur uix incohata et deest nouae sententiae propositio haec fere d\\d |iir|V Kai iracfl xotc; K6CHOII; oet voiaiZeiv 2Ct)a KTX. eveivai, cf. Lucretius 11 1075 sq. nam extremum scholii colon neque hue arripi potest propter uerba diiOKpi6vxa dire TOO direipou, neque ut superiori sententiae tribuatur, Achillis testimonio efficias ad p. 28, 6 sq. referendo | diio&[eiE]oiev B || 3 ev suppleuit Gassendus | Kai OUK av libri optime. hoc dicit Epicurus: nemo facile demonstrauerit alius mundi earn esse naturam, ut in eo semina animantium perinde adesse atque deesse potuerint, in alio adesse omnino non potuisse | evirepie\r|(p6r] B |] 4 Zu) . . . Kai litteris m euanidis B || 5 Td post udvxa Schneidero debetur | HiCTaxai H'2Q | 6e xtli euanuerunt in B | TOIOUXUJV B || 7 Kai iravxoia xe xino F || 8 adxtiiv xuuv BHPQ: TIUV auxuiv F TUJV auxiiuv
TOUV Gf I re om F

9 xdiv I'mepuuv Gf || 11 d\\d dubium scholiastaene sit an relictum ex uerbis genuinis glossemate expulsis | irepl auxoO BHPQ I 12 cpnai H | acpaipoeibei? eTvai Kai H || irepi xouxou FGf, T p P 2 I 13 exexai B. de reliquis cf. ad 1. 2 || 15 evxpacpnvai cf. Lucr. II 546. 566 al. | 6r| H^ || 16 Kai om H 1 | ff\c; in ras. B. cf. Lucr. II 589 sqq.

EPISTVLA PRIMA

27

r xov be Xc>Y.icf]Lidv xa into xauxr|c; utfxepov excaKpifioOv Kai TrpoffeSeupuiKeiv ev jnev xicfi Gaxxov, ev be xiai {Spabuxepov Kai ev |uev xiffi xrepioboic; Kai Xpovoiq * *, ev be xicri Kai eXdxxoui;. "OGev Kai xa ovo5 |uaxa eH apxtjc; ^r) Gecrei feveaOai, dXX' auxdc; jac, cpucfeic; xaiv dvGpwxcujv Ka9' e'Kacfta e'Gvri ibia xcaffxouffaq TrdGri Kai ibia Xajufiavoucrac; cpavxaaiaaxa ibiuuc; xov depa eKnepmeiv axeXX6]uevov ucp' eKotcrxiuv xuiv rcaGuJv Kai xtuv 9avxaandxa)v, &<; dv rcoxe Kai fi rrapd xou? xoxrouq xuuv
76 eOvaiv biacpopd rj' ucrxepov be KOIVUJ? Ka6' eKaaxa ^Ovri

xd ibia xeGfjvai xrpoq xo xdq btiXuiaen; fixxov d|u<pif56Xouc; TevecrOai dXXrjXoiq Kai ffuvxoiauuxepuji; br|Xou|neva<;" xivd be Kai ou auvopuu^eva rcpdT)Liaxa eiacpepovxa? xou? (Tuveiboxaig uapeYTuficfai xivdq cpGoYTOui; dvaYKaffGevxac; dvai5 qpuuvfiffai, Tovq be xtu XoTiffMil) eXo|uevouc; Kaxd xrjv TiXeicrxriv aixiav oiixuiq epiuriveOaai. Kai nf|v <Kai xfiv) ev xoi nexeuupoi? qpopdv Kai xponf)v Kai eKXeivpiv Kai dvaxoXf)v Kai bucriv Kai xd cfuffxoixa
4 xpovoi<; diroTO|a^v ctiio xou direipou. GLOSSEMA

2 (iaxepov B P ' Q : Kai viaxepov reliqui | irpoeEeupiOKeiv G | |uev T[ICTI] B I Oaxxov xiai 6^ F || 3 xp6voit; Kai itepioboii; F || 4 hiatum indicaui eadem caussa qua supra p. 26, 2 ortum, sic fere explendum |LieiZou<; Xanpdvetv 4-iri56cri<; | xiai Kax' eXdxxow; libri || B dpfxfte litteris in charta adglutinata suppletis P 2 j 9^oi P 1 || 8 6TT' eKdaxiuv B >j*eKdcrxuJv P 1 || 10 rj] eir) libri [| 12 dXXriXoii; an dXXriXoui; incertum F : dXXriXaii; reliqui edebaturque ante Meibomium ouvxofioxepux; B auvxoiuyuxepac; H P Q || 13 eiaqpepovxei; H P Q | xoiii;] xou H || 14 epOoYYOUt;] cp66YY0<J<; xoiii; libri. at participium dvaYKac?6evxa<; dvaqs. caussam superioribus addit cf. Lucr. v 1028

sonitus natura subegit

mittere et utilitas expressit

nomina

rerum \\ 15 xutv XoYiO|aiuv H j eXXo|a^vou<; F e-rro^ievou^ Schneiderus || 16 aixiav corruptum. fort, qpavxaoiav | oiixu) Grf || 17 Kai xrjv suppleui. cf. p. 29, 6 || 18 eKXr)V)Jiv P : Q 19 dnoxo|U^v] duo xtiJv BGHPQf: om F . cf. ep. n 88. eximenda haec uerba erant, siue relicta ex pleniore ad p. 26, 2 scholio, siue olim uerbis p. 26, 14 dtroKpiOevxa KXX. glossema addita erant

28

EPICVRI

xouxoic; |ur|xe XeixoupYouvxo? xivoq vo|uieiv beT Km biaxdxxovxos f| biaxdEovxoq Kai fi)na xf|v iraffav |uaKapioxryra e'xovxo? nexd depGapaiac; (ou Yp (Ju|U(pujvoOffiv 77 xrpcrflLiaxeTai Kal qppovxibeq Kal opYai Kai xaP'TeS MOtKapioxr|xi, dXX' ev da9eveia Kai 96PW Kal xrpoabericrei xuuv 5 rrXricriov xauxa Y' veTOa )i M1!16 a ^ Trupoc; dvd|U|Liaxa (Xuveaxpamuevou xr)v |uaKapioxr|xa K6Kxri|ueva Kaxd pouXriffiv xdq Kivriffeiq xauxa? XanpdveiV dXXd xrav xo ffe|uvujjua xripetv, Kaxd rrdvxa 6v6)aaxa qpep6|uevov exri xdq xoiauxaq evvoiag, iva urib' urcevavxiai e auxdiv <jevuuvxai) xui 1 0 ffe|uviu|Liaxi boEai' ei be jur|, xov jueYicrxov xdpaxov ev auxr) f| i)Ttevavxi6xr|i; TrapaffKeudffei. 60ev br\ eE dpxfi? evairoXrupeiq XUJV crucTxpocpajv xouxiuv ev xfj xou K6(T|UOU yeve0ei beT boSdeiv Kai xf]V dvdyKriv xauxr|v Kai xcepiobov auvxeXeTaQat. Kai |uf)v Kai <^xo) xf]v urcep 78 XUJV Kupiaixdxuuv aixiav eSaKpipOuCTai qpu0io\oYiaq Ipyov eivai be! vo|uieiv, Kai xo juaKapiov ^vxaOOa TTerrxiUKevai Kai ev xil) xiveq cpucren; ai Geuupoujaevai Kaxd xd nexeiupa 17 naKdpiov ev rfl rrepi luexeujpujv fvwaei GLOSSBMA U.
20

2 6iax<iovxoi; BFPQ: 6iaxdavxo? GHf || 3 BH: sine v reliqui |] 4 irpayiaaxciai F | x"PlTe?] X^P^6? Ka* P'Q || 5 dW ^v P'Q: dXXd B dX\' FGHP^f || 6 uXnoiuJv BGH i(0 irup6<; dvd|^|aaxo] du irupa maovxa P 1 , Q aO irOp fi(da (d|ia H) ovxa P2GHf Xuirupd &na ovxa B au irOp' 6vxa F : aO irupoi; amaa (uel aia^axa) ovxa Mericus Casaubonus. respexit hue Achilles isag. 13 (supra p. 2) | cruveaxpa|a|jvov libri sed o"uveaxpaxU|uvov G auveaxpaxeuiaevriv f auveaxpam^eva s || 7 nctKapioxaxryv B (AaKapiuixdxriv Q et fort. P 1 || 8 irav xo] irdv xd F || 9 (pep6|aeva libri || 10 iva] dv libri | mqb' FP 2 | Oirevavxian; Q(P') W ^vavxioic; B | xevaivxai uel simile quid intercidit || 11 TOV] XO G || 12 aiixVi r) HPQ auxr]v r) B: afixr] FGf | Kaxd Kuehnius: Kai libri || 13 xd<; dpx[n]^, sed mg e &pxf\c, H j vaTO>\ri|iu|ja<; B | auaxpocpuiv FGf || 14 yeveaci] auffTaaei FGf || 15 xo x^v] xr)v libri || 17 fort. ivxaOOd (xe> || 18 xivii; f: xivd^ libri | <p0m<; P 2 | at GHPQ 19 uepi] nepi xOuv Gf

EPISTVLA PRIMA

29

Ti, Kai ocra auvTeivei ixpoc, TX\V eig TOOTO I'TI Te OU TO TrXeovaxuJq ev roiq TOIOUTOIC; eivai m i TO evbex6|uevov Kai aXXuuc; TTUJC; e'xeiv, dXX' duXux; jafi eTvai ev dqpOdpTLu Kai |uaKapia cpuffei TUJV biaKpiffiv uTrofiaXXov5 TUJV r) Tapaxov |nri0ev Kai TOUTO KaTaXajkTv Tfj biavoia

79 ecrriv aTrXdx; eTvai. TO b' ev xrj iffTopia ireTTTaiKOi;, xfjc; Kai dvaToXfjq Kai Tpoirfjc; Kai eKXeivjjean; Kai oo"a TOUTOI? |nr|9ev exi npoq TO )uaKdpiov Tdq
auvTeiveiv, dXX' OIUOIUJC; xovq qpopou<; e'xeiv TOUC;

io KaTeiboxaq, Tiveq b' ai cpuffeii; dYvoouvTai; Kai Tivec; ai KupiuuTaTai aiTiai, Kai ei )uf) rcpoo'ribeio'av tauTa' Tdxa be Kai irXeioug, OTav TO 6dju[3oc; eK jf\q TOUTUUV TrpoffKaxavoritfeujc; ]ufi buvt]Tai Tf)v Xuffiv Xa|updveiv Kai Tfjv rrepi Tilrv KupiaiTaTUJV oiKOVo|uiav. bid br\ KCXV ixXeiouq aiTiac; 15 eupiCKOi^ev TpomJuv Kai bucfeiuv Kai dvaToXiliv Kai eKXeii|jeaiv Kai TCUV TOIOUTOTPOTTUJV, aiffTrep Kai ev ToTq KaTd

80 ytepoc, fivo|uevoi<; fjv, ou be! voiuiJeiv xr\v imep TOUTUUV Xpeiav aKpifieiav \xr\ dixeiXricpevai, 6CT\ Ttpo? TO aTdpaxov Kai |uaKapiov fmdiv CuvTeivei. ujffTe TcapaGeaipouvTaq rco20 caxuL)? rtap' fnuTv TO O^XOIOV yiveTai, aiTioXoYHTeov vuip Te TUJV lueTeiOptuv Kai uavToq TOU dbr|Xou, KaTacppovouv-

1 [T]OUT[1] B 2 TauTi* eraso ut Bonneto uisum |i cum a supra posito P | auvxeivei] 0UTTEvfl l i b " I T11V] -T^\ B 1 I TOUTO h. e. TO |aaKapiov] TOUTUUV B. cf. 1. 18 sq. || 2 ev TOUTOII; F || 3 kvbe\onivw B v&exou-evuj<; F H P Q s ^voexo^eva? Gf: corr. Schneiderus p. 94 | TTOJI; om F sed cf. 1. 6 || 6 TOU . . . TTTTTU)K6TO<; erunt qui coniciant | iOTopid TTUJ; F || 7 eKA.r|i|jeuji; B || 8 Tf}<; *{VujGevj<; libri [| 10 Kcm66VT(; (KaTa6i66vTa<; B) libri | 6' ai B : 6^ H P Q bi ai FGf \\ 11 KupiuuxaToi B | Trpoaeibrjaav H irpoarioiaav G irpooriorio"av f | TaOTa] Tauxa be deletum mg H | xdxa be B H P ' Q Tcixa [be] cum rasura IV litterarum F : TO xaleira GP 2 f || 12 TtXeia Gf | itpoOKaTavor\a[evjc,] H || 13 6uvr)cJ6Tai Gf || 14 K&V] Kai libri || 15 eupiffKO|Hv libri || 16 TOIV TOIOUTUJV Tp6Trujv (Tpo-rrdiv FGHP' 2 f) libri: corr. Meibomius || 17 TVO|U^voi<; F | fjv] f\ H f\ ceteri libri [| 18 xpeicxv] xpeiav Kai G || 20 T 6 S^OV Q | aiTioXoyiTtov B

30

EPICVRI

xa? Tifiv ouxe <xo> |uovaxilJ? e\ov f\ xuuv oiixe TO TrXeovax&c; cru|uf5cuvov xr|v <x') eK xtxrv dtTTOffxrmdxiuv cpavTaffiav mxpibovTiuv, e n xe d-fVOOUVTiuv Kai
ev TTOIOK; OUK effTiv dxapaKxriffai. av ouv oiub|ue8a Kai

ilibi irwt; evbex6]uevov aOxo Yiveo~6ai, l<p' oioiq ojuoiuuq 5 dxapaKxfitfai, auxo TO OTI TrXeovaxw? Yivexai Tvwpiovxe<;
(jjcr-rrep KSV OTI wbi TTUUI; TiveTai elbujfjev 'Eiri be TOUTOII; oliuc, aTapaKTr|O"o]Liev. OTI 81 curacr-iv dKeivo beT KaTavoeTv,

T&paxog 6 KupiiuTaToq Taiq &v6pwTrivai<; MJuxai? TiveTai ev Tip xaOxa |uaKdpid xe boSdeiv <eivai> Kai cicpGapTa, 1 0
Kai UTTevavxiaq e'xeiv XOUXUJ pouXriffei? a|ua Kai irpdHei?

Kai aixiaq, Kai ev xilt aluuviov TI beivov dei rcpoffboKav f| urroTTTeueiv Kara Touq |au0ou<; ei' xe Kai auxf)V xfiv dvaio"9ticriav xf)v ev xtu xeOvdvai cpopouiaevouq ujo"7rep oucav Kax' auxou<;, Kai ev TOJ |ur| boaiq TaOxa Trdo"xeiv dXX' 1 5
dXoTiu T TIVI TrapacTTdaei, boHdovTi xaOxa"
11 cp\uapei<; margo B 1 TUUV] TO*1 h. e. T 6 correctum fort, ex T06I F | oiixe T 6 Gassendus: ou6^ libri || 2 xi^v T'] ri\v libri || 3 Ttapabi66vTU)v libri | .6[T]I Q [| 4 v] eirl coni. Schneiderus | gem Q | Sv oOv . . . . 6 &TapaKTf|aai om B | oOv om H 1 j| 5 uu6r)TTU)c; F 66*Truui; P 1 | Tiveaeat] yiveaQm Kai libri | 6<p' oi'oii;] tv iroioti; Q *oloii; P 1 6|aoiu)i;] 6noiujc; ^axiv GH || 7 KQV S[TI K(XV & britriu;] F | Yivovrai BQ(P>) | dxapaKxriauJHev BH 2 PQ || 8 S\u><; B H P SXoic; FQ : om Gf | & 6 T ex 6^ corr. P 1 [| 9 mirum ni xdpaxoi; |n^v Ep. scripsit, cf. 1. 18 | 6 in ras. B || 10 |uaKapia F H | ivai reposui || 11 xoOxiy] xaux(a<;) F XOIIXOK; reliqui | pouXiiaen; fi^a FGf: fi|na pou\. ceteri || 12 aiwvi 8v xi H | 6wov P 1 | dei] Kai libri. cf. ep. II 102 || 13 f\] KOl FGf, Tp P 2 | eixe Kaxd xauxr|v xf)v libri: corr. Casaubonus || 14 T^V ev] xf) ev P 1 ? [xi] ev B | xeGvavai F || 15 Kax' cpni. Casaubonus: Kai libri | raOxa] xauxatq Gf | d U ' &\6yw (uu in ras. H) BGHP 2 f: d U d X6TUJ F P ' Q |[ 16 Tro-xdaei P irepiaxdoei sed in mg -rtapaoxdaei H || 17 emxexaTiuevriv HH \ xili BGf: x6 F H P Q | et Kai ( G) e66SaZov libri || 18 V|] el G- | xtu] x6 libri

o9ev jurj opiZovTaq TO beivov

Tr)V io"r)V f| Kai emTeTa|uevriv Tapax^v Xa(apdveiv TOI elr\ be dxapaSia xa> TOTJTOJV irdv- 82

EPISTVLA PRIMA

31

TUJV aTroXeXucrGai Kal ffuvexfi ^vr||uriv exeiv TUJV 6'XUJV Kal

KUpHJUTOtTUJV.

"OGev TOIC; Trd9em TrpocreKieov TOT? TrapoOm Kal TCUC;

ai(T0ri(Tecri,

Kara |uev TO KOIVOV taiq KoivaTi;, Kara be TO

T0

5 ibiov TaTq ibiaiq, Kai Trdffr) xfj irapouffr) KaO' emcrTov TUJV KpiTripiuuv evapYeia. av yap TOUTOI? irpoffexujjuev, '6ev

6 T&paxoc; Kai 6 qpopo? e^iveTO eSatTioXofrio'o^ev 6p0ai<; Kal onToXuffoiuev, urrep Te luexeuupuuv amoXoYouvTei; Kal
TUJV Xonriuv TUJV del TrapeiuTTiTTTOVTUJV, oo"a cpopeT TOUI;

in Xomoix; eo*xdTUuq. TaOTa ffoi, d) 'HpoboTe, eoti KeqpaXanubeo"TaTa uirep

83 if\c, TUJV OXOJV cpuffeijui; eTriTeT|UTi|ueva. UJO"T' edv YeviiTai

buvaToq 6 \6joc, 15 puj|udTUJV,

OUTOC; KaTao"xe6el? V?' aKpipeiaq, ot|uai,

edv |if] Kal irpoq airavTa f3abio"r] TI? TUJV KaTd (J-epoq dKptdo"0]upXr|Tov auxov Tipdc; TOU? Xonrous dvGpdiTTOU? dbpoTrjTa Xr|i)jeffOat. Kal ydp Kal KaOapd 0 9 ' TToiriffei TToXXd TUJV KaTd ^epoc; eaKpipou|uevujv KaTd

6Xr)v TrpaYnaTeiav fmiv, Kal auTa TauTa ev juvrmr) TiOe|ueva ffuvexuJ? Por)9r|crei. xoiauTa yap ecrriv, UJO"T6 Kal TOU?

20 (Kal Ta^> KaTd (J.epoq fj>r| eSaKpifioOvTa? lKavdi^ f| Kal

1 S[\]wv B et G || 3 TrdGffi etiam Bonnetus De Galeni subfig, empir. p. 82: TTSCJI libri | Kal xai<; aia9r|OOt in mg supplet F , oca f || 5 Kai iraai TOII; irapoOai F || 6 irpoa^xonev F G j| 7 yiveTai post u. Tapaxoi; traiectum, in mg eftvgTO H | <EaiTio\oYiiffW|uev et 8 d1^o\vlauJ^ev B || 8 neT6uup[uuv] B || 9 irepiTnTtxivTUJV F 00a] Kai Saa FGP 2 f | cpopfj F || 11 KeqpaXaio&eaTepa FGf KeqpaXanubtoTepa mg P 2 | \mtp] ttepi F || 12 etrixeTaxM^a B | OIOTE Sv xevoiTO libri || 13 buvaxoi; 6 X6YO<; OUXO<; F : OOXOI; 6 \6YOI; buvaxoi; ceteri | KaxaaxeSglc; Gassendus: KaxeaxeSr) libri, nisi quod Kaxaaxe9n H I M " a F G f II 1 4 K a i o m F & H f II J 5 &G<W$\r\Tov BHPQs: doiiYKpiTOV FGf, YP m g p 2 I afixo B || 16 KaOapav libri: corr. Gassendus | avixou (dtp' om.) F || 17 xOuv] xoic; Gf | ISaKpiPoi!i]uevo? B F H P Q 4SaKpipou|u^voii; Gf: corr. Gassendus || 18 I'nu.tv] f\ n[^)v] cum rec. litura B | ^v |uvrmaxi 6|a6VO<; f | xi9i|aeva] (uievoi; G || 19 Kal xoiji; xaxd libri. xd inseruerat Meibomius

32

EPICVRI EPISTVLA PRIMA

xeXeiuuc; ei5 xdc; xoiauxai; dvaXuovxac; erci{3oXd<; xd<; ffxa<; XIIIV xcepiobeiwv urrep xfjc; o\r\c, cpuOewc; TroieTdGar
offoi be ^if) TTavTeXuj? auxuJv XUJV aTTOxeXou)aevuuv, EK XOUXUJV iKavriv Kaxd xov aveu qpGoYT^v xpoxrov xrjv a|ua vor||aaxi irepiobov TOIV Kupiiuxdxuuv xrpoq YCXTIVICT|U6V TTOIOUVXOU. C 5 iroioOvrai. Kal f\be ntv OTIV OUTUJ ^iriaToXi'i uepi xiliv

LABRTIVS DIOGENES

1 xe\e{ai<; ei<;] Te\eiu(jCTi<; P ' Q TeXeiwi; B l | dva\\iovxa<; om H 1 || 2 irepiobeiuuv F ir6pio6[tULiv] P ' irepiobiwv Q Trepto6itl)v sic H rrepio&ilrv f || 3 8aoi . . . . 4 T6V dv- om B | 8001 H ut Gassendus: 8ffa reliqui | diroT\eiou|Li^vaiv Schneiderns || 4 iKav^v] eiaiv f| libri I Kara xdiv FGf | dveucp6oYYov P ' Q dvU(p6oYTov m g H (p66vov H | Tp6iruuv sed mg xpoirov H | vormaai f.

EPICVRI QVAE FERTVR AD PYTHOCLEM

EPISTVLA SECVNDA
DE METEORIS

34

TESTIMONIA
LAERTIVS DIOG. x 28 (supra p. 2). id. 83 Tiepl bt TWV |ue-

Teuupwv f[b(. (koj'iv 'EiriKoupiu eTTiUToXri)' 'EitiKOupcx; TTu 6 flic XeT K T \ . PliILODEMVS in Voll. Hercul. coll. alt. t. I f. 152 uirot(j[ia]v Tiv[d Xa]|updv[ei]v, di? uept TIVUIV einaxo\[iuv] Kal Tn<; [itpoc; TTu6]oK\^a ir[e]pi [|ue]Teii)pu)v 4irixo|arl<; Kal xou iiepl dpeTuiv] Ka[l] TOUV ei^ Mr|Tp6buupov dvacpepo^vuuv 0iro6riKd)v KT\. cf. Spengel Philol. suppl. t. II p. 534 sq. Duening de Metrodoro p. 22.

ETTIKOYPOI nYeOKAEI XAIPEIN

84 "HvefKe |uoi KXeiuv eTri(7xoXf]v rrapd <K>0, ev fj cpiXoqppovou|uev6q re irepi r\n&q btexeXeic; dHuuc; xfjc; fnuexepac; rrepi aeauxov anovbf]q m i OUK aTnBdvwq eTreipil) |uvr||uo5 veueiv Tiliv eic; fiaKdpiov fiiov auvTeivovTuuv biaXoYicfMUJv,
ebeou xe (Teauxaj rrepi TOIV faeTeuupujv CTUVTOIUOV Kai eu-

rcepi-fpacpov bia\0Tiff|Li6v diroffTeTXai, iva pabiaj? veur)q" Ta f dp ev aXXoi? f]\nv eTvai, Kai TOI, ujq t<pr\$, (TuvexuJS aurd pacrxdCovTi. 10 be f)beuj? xe crou xfjv berjcrvv dTcebeEd|ue9a Kai eXmcTiv 85 fibeiaii; OvveGxiQr\\xe\. Ypdvpavxeq ouv xd Xomd Trdvxa CuvxeXoOjaev cnrep riHiaiaai; iroXXoTq Kai dXXoi? ea6|ueva XptiCi^a xd biaXoYicriuaxa xauxa, Kai |udXicrra xoT? veuuffxi cpumoXoYia? Yvr|(Tiou Yeuoiuevoig Kai X015 el? d 15 pa9uxepa<; xdiv eYKUKXiuuv xivo? e|UTreTcXeY|Lievoiq. bf) auxd bidXape, Kai bid |uvr||ur|(; e'xtuv oEeuuc; auxd rrepiobeue |uexd xaiv XOITTUJV UJV ev xfj )uiKpa eTTixo|uri 'Hpoboxov
eTiiKoupou mg F ]| 2 iTpi crou Q II 3 r e ante irepl om F || 4 ere auxov B | dnreiOdv*UJ5 F l| 6 ibi oure cum ras. supra v P 1 | 06 aiiTU) B om F | Ouv Kai cum fenestra Q | ^virepiYpatpov f || 7 diro[0Tei\ai] B 2 | |nvr||aovi!i[r|i;] H || 9 [Kai] TOI P 2 | PaardZeiv libri. fiaojaleic, Casaubonus || 10 xe ffou FHf || 11 i^beiaic;] Ibiait; F | auvexeSrifiEv Q | Xourd iravxa] fort. Xemovxa | 13 T[O]I<; F II 14 Y6YUlLlvol<; F f I Kai . . . . 15 6|UTreTr\eY!aevoi<; omissa in mg. inferiore supplet F om f | TOII; ei<;] xfi<; F || 16 6iXap Q | tyvjv] afwv F | irepiu)6eue F

36

tEPICVRI]

TTpdixov nev ouv m otXXo TI TeXoq EK xfjig Ttepi jueTewpwv Yvtucreuuq el' Te Kaid cfuvacpriv Xefo|uevujv ei re amojeX&q vou.ieiv elvai n irep dxapaSiav Kai mo"Tiv pe{Baiov, Ka0d Trep Kai em TWV XOITTUJV. Mr|Te TO dbuvotTOV 86 Kai rrapapidZeaeai |ur|T 6|uoiav KaTa irdvia Trjv Gewpiav 5 e'xeiv f| Toiq Trepi piuuv XOYOII; r| xoTq Kara Tr)v TOIV ctXXUJV cpuffiKuJv TrpopXruudxwv KaOapcriv, oTov o n TO mxv Kai dvaqpn? q>vOiq eoViv r| OTI aTO|aa (ja) crroi, Kai iravxa i d xoiauTa o a a |uovaxriv e'xei ToTq cpaivonevon; ffu|ucpujviav" 6 Trep em TUJV lueTeaipiuv oux umxp- io Xei, dXXd Taurd YE irXeovaxfiv e'xei Kai Tf\<; aiTiav Kai Tfjg ouffiaq xaT<; aia6ri0eai o"u|ncpujvov Yopiav. ou yap KaTa dEiainaTa xevd Kai vono9ecria<; cpu0ioXoYr|Teov, dXX' ub<; Ta cpaiv6|ueva eKKaXeTxar ou yap 87 fibti dXoYiai; Kai Kevfjc; boZr\q 6 pioq T)|ULUV e'xei xpe'av, 1 5 dXXd TOO dOopupuuq fi|aaq lf\v. TrdvTa |uev ouv YiveTai dCeiffTux; Kai iravTuuv KaTa TrXeovaxov TpOTiov eKKaGaipolaevuuv ffuiuqpuuvuji; xoiq cpaivoiuevoiq, Tav TI? TO TTiBavoXoYOU|uevov uirep aiiTiliv beovTwg KaTaXiTrri" OTav be TI? TO |aev anoXmr), TO be eKpdXr) 6)UOIUJI; ffu^aivov 6v TOI 20 cpaivo)uevuj, bfjXov OTI Kai < E K TTOVTO? eKTTiTTTei cpuffioXo, em be TOV |UU9OV KaTappeT. o~r]|uela b' em TUUV

1 &X\6 TI F P I ^K suspectum || 2 Kaxa Ti'iv (JUVCKpi'lv F [et]xe avixoT. F || 4 Epicurus g-rreixa unTe dixisset | [TO d]oOvaT[OV] P 2 II 5 Kai BH^Q: om FH>P2f || 6 Kara x^v] Kaxd f || 8 au)(aa libri j KOI ora H 1 | dvoupf)<; B | qpvjaguui; H 2 | r a adieci || 9 TOiccOxa f| 8aa libri: corr. Schneiderus || 10 fmdpxeiv libri: corr. Gassendus || 11 Yevviicrewc; F || 12 aia6riaeaiv B || 13 Kevot} Kaivd f KOiva F | qpuaioXoYix^ov B F qpuaiaXoYnxdov Q || 14 *KXO\eixai Q || 15 rjori dXoYiac; FHP 2 f: tbiaAOYiag B P ' Q mg H e\%iv (h. e. codex) i&iaXoYiai; rag P 2 ibioXoYiai; s | xpcia.; Q || 16 oOv H P Q : oil BFf || 17 KaiJ Koxd libri | irdvxuuv] irav TUJV H P ] Q | eKKaBaipouM^vujv B || 18 TrieaYvo\oYOVJ|dvov Q l || 19 beovxo? F | Kaxa\iTrei B || 21 5ri\ov6xt libri praeter Q || 22 &' erri] U xi B P ' Q be xiva FHP 2 f

EPISTVLA SECVNDA

37

ev xoic; luexeiOpoiq cruvxeXou|uevu)v cpepeiv XITJV Trap' fiialv Tiva cpaivo|uevwv, a GeuupeTxai fj urrdpxei, Kai ou xd ev lueteuipoi? qpaiv6|ueva' xauxa fap evbexexai xrXeovaTevecTGai. xo nevxoi cpdvxacr^a EK&CTXOU xriprixeov Kai 5 exi xd cruvomr6|ueva xouxw biaipexeov, a OUK dvxi|uapxupeixai TOTC; Trap' f]|uTv Tivo^evon; xrXeovax&c; ffuvxeXeicrGai. K6cT|uo<; effxi xcepioxri xi? oupavoO, dcrxpa xe KCCI yr\\ Kai Trdvxa xd qpaivo^eva irepiexouaa, aTroxo|uf)v e'xouffa &TT6 XOO drceipou Kai XriYOuffa r\ ev TrepiaTO|uevLU r| ev io Oxdcriv e'xovxi Kai ffxpofT^Xriv r\ xpiYuivov f| oiav br\ Ttoxe rcavxaxtuq Yp evbexexar xiiuv fap qpaivooubev dvxi|uapxupeT <^ev"> xuibe xiu K6(J|UUJ, ev il) 89 XTIYOV OUK effxi KaxaXapeTv. "Oxi be Kai xoiouxoi K6C?|UOI eiffiv arceipoi xo TrXfjOog, e0xi KaxaXa^eTv, Kai oxi Kai 6 15 xoioGxos buvaxai KO0|UO<; YiveffOai Kai ev KOCTJUIU Kai jaexaKO0|aiuj, o XeYO|uev |aexaHu Koapuuv biaffxr^a, ev rcoXuKevtu XOTTU) Kai OUK ev |ueYdXifi eiXiKpiveT Kai KevuJ, KaGd
9 direipou" 20 Kai KaTa\r)xoucra ev uepa-a f\ dpaiui f\ TTUKVI!)
AD

ADDITAMENTVM a d U. 9 Kai ' o u Xi)O|ti6vou irdvTa x a ev auxu) auYXU l v X n v e x 0 1 ' DITAMENTVM a d u. 7 s q . 2 qpaiv6|aeva 8 B | rj W o l t j e r r| l i b r i || nexeujpoi^ cpaivofxeva xaOxa *fdp f. fort. e'Kaaxov || \r)YOU(Jav l i b r i : corr. G a s s e n d u s
F

"

de Lucr. pHlosophia

p. 118:

3 Y&p] YP S OenupeTrai f] iiirdpxef 5 xi] etri libri ||

Kai OUTIU; ev xoiq || 9 Kai

I Y^P 6 bexexat f || 4 eKdaxuuv 6 Yevo^evoK; H

| r) e^TrepiaYOiaevu) f | f\ g v a x a m v |] 14 eiai Q | Kai oxt

l i b r i : corr. G a s s e n d u s || 10 Kai f) axpoYY- i d e m || 11 iravxaxoO H 2 Q |i 1 2 ev xtufee] xuibe l i b r i nisi q u o d r o b e F Kai] Kai fixi S c h n e i d e r u s || 15 fort. K6O"HUI Kav | ^exaKoa[(ii]ai B 2 | oxav e i ; n e y a xevov eK

16 XeYO|aev* P | Koapiov H P Q [ ev] r\ F || 17 cf. L e u c i p p u s H i p p o l y t i p h i l . 12 p . 5 6 4 , 2 9 D . K6(J|UOUI; -jiveadai, xou ttepiexovxoc; d9poio8fl iroXXa o"u))iiaxa, L a e r t i i i x 3 1 18 s q . ex E p i c u r o s u p p l e t a cf. A e t i u s II 7, 3 p. 3 3 6 D . | dpaiuu P aped) B [| 1820 continuant libri. quod sequitur || fragmentum 2 0 oO ex ou E p i c u r i p a t e t esse ex definitione K00710U p e t i t u m

corr. H | Xr|u)ovxat F

38
Trep nveq cpacriv,

[EPICVRI]
ennr|beicuv TIVUJV (TTrepiudTWV puevTiuv

dqp' evoq Kocf|uou f| laeTaKocTiuiou ?| Kai diro rrXeiovaiv Kara jaiicpov irpoceecreiq xe Kai biapGpwtfeic; Kai |aexao"xdcrei<;
TTOIOUVXWV in dXXov XOTTOV, edv OUTUJ xuxq, Kai eTrap-

beucreic; CK TUJV exovTuuv emxribeiiuc; ewe; xeXeiwcfewcj Kai 5

bia|uovf|v ecp' ocrov xd uTrop>Xri9evxa GejueXia xfiv TrpocrboXnv buvaxai uoieicreai. ou f d p d9poio"|u6v be? novov re- 90
veff9ai oube bivov ev il) evbexexai KOCT^OV Yivea0ai xevtu

Kaxd xo boEaWiuevov eS dvaYKTi? auHecr9ai xe, ewe, av exepiu TrpocfKpoucrr), KaGd Trep xtuv qpucfiKuJv Ka\ou|uevujv 1 0
cpnei xi<;. TOOTO f d p |uax6|aev6v ecrxi xoT? 9Ciivo|uevoiq.

"HXioq xe Kai ffe\r|vri Kai xd Xoind ctefxpa ( o u ) Ka6'

eauTd fevofieva uffxepov e]UTrepieXa|updvexo UTTO XOU KO-

o"|uou, dXX' euGuc; bieuXdxxexo Kai au2r|Cfiv eXdiu^avev Kaxd

TrpocfKpicreii; Kai bivricreiq XeTrxojuepuJv TIVUJV qpucreujv, TJTOI 1 5
13 K6<J|HOI) xai 00a f(. br\ adiZei GLOSSBMA

14 g X d n P a v e v 6|UO(UJ<; & Kai Yf| Kai 8d\aTTa GLOSS, u. 12

1 ir^p Tiva libri: corr. Casaubonus | cpaaiv] q)uaiv B | beituvj 6TiiTr|6ei6TTiTa F | xivdiv om Ff || 2 K6O^OU f\] Kai Ff, YP mg P 2 | r^ Kai FHP 2 f: f\ B P ' Q | Kara niKpov om F || 3 Kai iHETaOxdoeii; om f || 4 edv] av Ff, YP P 2 I xi!)\r) om P 1 || 5 gw?] Kai f || 6 bia|Liovfte libri | ^cp' oaov FP 2 f ecpoaov B : p' 0 H ( P ' ) Q I xd] Kai xd H 2 Q | irpoaoxnv Ff, yp mg P 2 || 8 bivov PQ betvov H beivov BFf || 9 auHdveaSai xe F || 11 qj^ai T(<;- F. scil. Democritus, cf. Hippol. p. 565, 13 D. cpee(pea9ai 6e auxoiii; 6ir' a\\r\Ku)v irpoairiitxovxai; Aetius n 4, 9 p. 331, deque necessitate Democritea Laertius IX 45 init. || 12 oi) KaG' Aldobrandinus: Ka6' Hbri || 13 auxd Ff | Yevo^eva BFf: yiv6|aeva H P Q | iiaxepov om Q | ^virepieXaiupdvexo B | KO(J|tiou Kai oaa . . adjlei &W eu6ti<; . . . tXdnPavev oinoiux; . . . . 6d\axxa Kaxd irpotfKpiaeic; HPQf Koaiuou . 6^oiuJl; . . . . OdXaxxa Kaxd iipoaKpiaei<; (omissis Kai 8aa . . OLuZei dXX' eXdnPavev) B KOOTUOU Kai oaa ye hi] l Kai GdXaxxa Kaxd TrpoaKpiaeii; sed omissa 6r) auuSei dXX' . . . . ^Xdngavev oiaoiux; bi Kai ff\ in mg m. 2 suppleuit F || 14 Kai xd itp6i; Kpiaeic; f 16 bri] bet f | aaiZei .emendatio iucerta. si recte Gassendus hoc glossema sequenti subiecit, fuit fortasse

EPISTVLA SECVNDA

39

TTveu)LiaTiKiJuv r| rrupoeibuJv f| TO (TuvaiucpoTepov KOU yap 91 Taura oihiuq f] ai'aencriq mrofSaXXei. T O be lueyeeoq fiXiou
r e <Kal creXriVTi^) Kai TUJV XOITTUJV affxpiuv Kaid |uev TO

Trpo? f]]uaq TVIXIKOOTOV eoriv TIXIKOV qpaiveTar Kaxd be TO 5 KaQ' auTO T^TOI |ueT2ov TOU opai^evou f\ |uiKpw e'Xcarov r| Tirrx<*ver
xai.

OUTUJ .yap Km TO rrap' fmvv mipd

0euupou|ueva Kaxd T^V ai'o"Gr|O"iv OeuupeTKai TTSV be TO elq TOUTO TO inepoc; ev0Tr||aa pabiuuig

biaXu6r|O"eTai, edv Tt<; TOI^ evapTiinacri TTpocrexr), o irep

92 ev TOT? Trepi qpuceuui; pupXioii; beiKVU|uev. 'AvaxoXd^ Kai buffeic; fiXiou Kai ffe\r|VTi? Kai TUJV XormJuv daTpiuv Kai

a dvaijjiv (jt) yeveffGai buvaTov Kai o~f5effiv, ToiauTtiq irepio'Tdo'euji; aiffTe Ta TTpoeipT])aeva omoTeXeTcGar
oubev yap TUJV qpaivo^evuiv avTiinapTupeT. <^Ka\^> Kax'

4 c p a i v e T a i . TOUTO Kai v xf| la irepi <pOcrew<;' 'Ei Yop'j , 'TO la^Y6^0^ bm TO bidaTrnaa direpepXriKci, iroMiIi (xaWov r|v xp6a v - &X\' ou YP TOUTUJ aun^eTpoTepov 6ictaTr||ua oiiGev . SCHOLION 13 i r e p i a T d a e t u i ; " Kai KaG' EKaT^pouq TOU<; Tpoirou? AD20 DITAMENTVM ad p. 39, 10 40, 3

2 ii\{ou xe] TOU i^Xiou F || 3 Kai ae\r\vr\c; om libri [ Xonriuv om F I fjev TO Schneiderus: |UVTOI libri [| 4 TOIOOTOV sed in mg corr. Tr)\iK0UT0V F | r|XiKOv] oiov F I^XIKOV 6TTOIOV f | (paivovTai F || 5 Ka9' auT^v Q et fort. P 1 KOT' OUTO F H ' P ' f xax' auTov BH'2 f\ |^lKpLU SXaTTOV] fJTOl S\OTTOV |aiKpd) F f| e\0CTTOV |UlKpU) f [| 6 TUYXavl] 0UX ( o u x ' F) &i*a libri. TUXOV Lachmannus ad Lucr. p. 301 I Trupa f || 9 irpoa^xei B II 1 0 ^epl o m B I PipMoic, libri Kai oOaeii; om F || 12 avaipiv libri: TE addidi | OUVOTOV] 6uva<jGai libri I Kai KaTd apeaiv libri || 14 ou6e YP B I Kai KOT : ] KOT' libri I Kax' . . . . p. 40, 3 dvTiiuapTupei om F 15 la libri evoEKdrq f || 16 dTro(ie(3\r|KEi libri || 17 av om F ante |uaX\ov posuit f | d \ \ ' . . . 18 toTt scholio Gassendus tribuit, epistulae Schneiderus adeoque Lachmannus 1. s. | &W ou] a \ \ o libri nisi quod dXXw B | TOUTO F | au|i|aeTpiUT6pov Bf ffum^eTpou^evov Lachmannus || 19 Kai om f | ^KaTepou? B P : eTepoix; FHQf, yp mg P 2 I T6UOU<; libri: corr. Meibomius

40

[EPICVRI]

exqpdvei&v xe uirep ff\q Kai TtdXiv eTrurpocr0eTr|aiv TO Ttpooube f&p xi xwv eiprjiuevov buvaix' av cftivxeXe?cr0ar qpaivoiuevwv dvTi|uapTupeT. Td? TC Kivqcreic; auxiftv OUK dbuvaxov )uev YiveaOai KaTct xfjv TOO 6'XOU oupavou bivriv, r| xouxou |uev axdcriv, auxwv be bivriv Kaxd xf)v il dpxng 5 ev xrj Y^vecrei TOG K6(T)UOU . dvdYKTiv aTTOYevvtiGeTcrav in1 dvaToXrj" * * * </Tcpobpo>Tdfri 9ep|ua(7i(x KOTO n v a em- 93
TOO Tiupo? del em TOU? iif\c, TOTTOU? lovxoq.

fiXiou Kai 0eXr|VTiq evbexerai |uev YiveaGai Kara

XOSUJCTIV oupavou OUTUJ T0T5 xpovoig Kaxr|vaYKacr|Lievou" 1 0

6|aoiwc; be Kai Kara depoc; dvTeSuuaiv f\ Kai liXriq del emTribeiag exoiuevtug e|umTTpa)aevri(;, Tfjg b' eKXei7rou(Jri<;" f| Kai eS dpxrj? Toiauxriv bivTiv KaTeiXTiGfjvai TOT? dcTTpoi?
TOUTOII;, UJCG' oTov TIV' eXiKa Kivei00ai.
e

rrdvTa Y ^ P T d

ToiauTa Kai Ta Touioiq <JuYY wj ou6evl TUJV evapYrmdxaiv 1 5 biacpwve!, edv Tiq del em xdiv TOIOUTUJV |uepujv ex6|uevoi; TOO buvaxou eiq xo au)ii(pujvov xoT<; cpaivo|uevoi<; eKaaTov xouxuuv buvr)xai emxYeiv, |uf] qpopounevos xdi; dvbpaTTobwben; dcxpoXoYwv xexvixeia^. KevaKTi? xe Oe\r\vr\c, Kai maXiv rrXripiucng Kai KaTa 94
1 extpdveidv B P Q : ^|uqpdveidv Hf, sscr. P 2 | Bf kii\ TrpoaO^xricriv H P Q |] 2 oii&e] oiibiv f, YP P 2 II 3 Td? xe] TCt? F fortasse recte || 5 fi TOUTOU . . . . 6(vr|V om Ff | ffxdaiv, OUTU)V] aiiTiliv OTdaiv B ' P 1 1 II dpxn?] dpxneev F || 7 Matum indicaui, cf. Lucr. v 519525 | ff(pobpOTdTr| exempli caussa dedi: Td (TO B) Tfi BP> ei TOTTI Q efta Tf|i F eiTa Tfj reliqui | KaTa Tiva 4inv^|ariaiv om Ff || 9 |uev om F || 10 [\]6Hu)CTiv B || 11 f = j Kai] r\ F | ^iriTribeiuj; f || 12 exon^voii; B P Q sscr H 2 ^xo^^vr)<; FHf eUTTiTtpanevrii; Hf Kai ifxmnpa^ivr\<; s ^nmtipan^voii; F P Q sscr H 2 : om B I &' ^KXemouari;] &e KaTa\mo0av|(; libri | f\] i) Q || 13 KCtTei\r]ef]vat om Ff || 14 oiov TIV'] OIOV Te libri | g\ l K a] eviKa F 1 ev aoi Kaxa f |] 15 OUGEV BPQf oubev F H || 16 aiei Ff || 18 endB: dirdyeiv reliqui | dvbpaTrdbetg B || 19 dcJTpo\6YUJv] TUIV Ff | TEXwreiac; F TexviTia? B : TCXvnTeiai; HPQf || 20 Kevujoeic; et Tr\r)pu)aei<; libri | trdXiv e|UTr\ripij()aei(; F | Kai Kalibri: corr. Gassendus

EPISTVLA SECVNDA

41

Oxpoqpf]v xou (Tuu|uaxo<; xouxou buvaix' av "fiveffGai m l Kaxot axinaTicriuouc; depo? OIUOIUJC;, exi xe Km Kax' emTrpoa0exr|(Tet? Kal Kaxot rcavxac; xpoTrou?, raG' OU? ral xd rrap' fiiuTv cpaivoneva eKKaXeixai el? xa? xouxou xou eibou? 5 dxrobocrei?, edv |iir| xi? xov novaxrj xpoxrov Kaxr|Ycurr|KU)c; xou? dXXou? KevuJ? dxroboKijuaJr), ou xe6eiupr|Kuj? xi buvaxov dveputTTLu 6eiupfio"at Kai xi dbuvaxov, Kal bid xouxo dbuvaxa GeuupeTv emGuiaiuv. "Exi xe evbexefai xriv cre\r|VTIV e eauxfi? exeiv xo qpuu?, evbexexai be drco xou fiXiou. 95 Kal Tp Trap' fmlv BeiupeTxai TroXXd |uev e eauxdiv e'xovxa, TfoXXd be deep1 exepuuv. Kai ouGev ejuTtobocrxaxeT xaiv ev xoT? luexeuupoic; cpaivo|aevujv, edv TIC, XOU TrXeovaxou xporcou del ^vr||ar|v e'xr) Kal xa? aKoXou6ou? auxoT? urco9eo"ei? fi|ua Kal aixiaq ffuvGeiuprj Kal |un dvapXeiraiv ei? is xd dvaKoXouGa xaux' OYKOT |uaxaiuu? Kai Kaxappeirr) aXXoxe dXXuu? erri xov |uovaxov xpo-rrov. CH be e'lucpacri? xou TTpoaturcou ev auxfj buvaxai ^ev TivecrGm Kal Kaxd TiapaXXayviv f^epuuv Kal Kax' erciTrpocTGexriaiv, Kal offoi TTOX' av xporroi GeuupoTvxo xo o"u|ucpiuvov xoT? cpaivo|aevoi? KeKxri96 |aevoi. em Travxaiv ydp xdiv laexeuupuuv xf)v xoiauxr)v

1 feuvaivx' Meibomius || 2 Kai Kara TTpO(j0eTri0i^ libri || 4 E[K]KaXeTxai cum rec. ras. B ^KXaXeirai Q | i&z F | TOIITOU om F || 5 KOT' dYcnrriKux; B KaxaTaTrr)KUj(; P ' Q || 6 Kevou; F unde uji; Kevoxjc, Cobetus | diToboKi)jd2i F | oure OeujprixtKUJi; (sed GeujprvnKiix; B 1 ) libri: corr. Cobetus | TI libri itemque u. 7 || 8 dbuvaxa etiam P 1 : a 6uvaxd Q r d 6uvaxd P 2 | xr)vj immo piv xr|v || 9 6^] be Kai Gassendus || 10 fauiov B || 11 oubev Hf | vrro&o(Jxaxei B P 1 ] xiuv FHP 2 f: om B P ' Q || 13 TpoTcou om F | xei H | auxfj; H 1 auxuj Gassendus || 14 auv9eujp[f}] P 2 auv9eujpT BF | Kai ^r)] Kai
|ar)v Q jur) f || 15 aKo\ou6(a) sed dv supra scr. F | TOUT' OTKOI

HaxaiuJi; B: xauTov Kuiuaxaiuji; PQ xauxov KU)^iaxtov H xauxov et sscr. Ku^axaiuui; F Tauxd f TaOTa s | Kaxappeireiv H 1 Kaxappeirf| FP 2 f || 16 luepaai? F H ' P ^ gvcpaai? B : eKtpaaii; H 2 Q et fort. P 1 || 17 ev adxoii; H | fjev om F || 18 nepuuv] vmepuiv F | TTOT'] irdvxa libri || 19 xpoirov Ff | 9euupoi)vxo H P Q | [cpai]vo|uevoi(; H || 20 YP o m f

42

[EPICVRI]

ou irpoexeov. f|v T P TI? ?\ |uax6|aevos T0T5 eviv, oubeiroxe juf) buvr|O"exai dxapaSiaq jaexaXafteiv. "EKXeiiyiq fiXiou Kai GeXrivris buvaxai u.ev Kal xaxd crf5ecnvj KaGd Trep Kai Trap' fiiuiv xouxo Gewpeixai 5 Tiv6|uevov" Kai fibr| Kax' eTriTTpoo"Gexr|O'iv dXXiuv xivwv, r|
> 1 oupavoO fj xivoc; exepou TOIOUTOU. Kai d)be TOU?

g. d \ \ r | \ o i ? Tponoug (TuvGeujprireov, Kai tac, apa. avfKvpr\aei<; TivuJv o n OUK dbuvaiov YiveffQai. " E T I TE 97
TaSiq Ttepiobou, Ka9d irep evia Kai Trap' fnuTv TUJV TUXOV- 1 0 Kai f\ 0eia cpucriq Tipog xaOia ujg ei TOUTO |uf] Trpax9r|(JeTai, TUJV Yiveiai, XanPavecrGuj ev Tr) irdcfr] |uaKapioxr|Ti.

|ur|ba|uri TrpocraYecrGuj, dXX' dXeixoupYirroc; biaTTipeiffGuu Kai

fi TIUV neTeuupuuv altioXoYia juaraia ?(TTai, KaGd Trep

r\br] eYevexo ou buva-roO Tporrou eqpaipajaevon;, eii; 1 5

9 fiveoQai. v 6^ Ttjj i{5 trepi qpufleuuc; xavird np6<;, fi\iov ^KXeiireiv ae\r\vr\c, ciriaKOTouarii;, ae\r\vr\v bk TOO Y^c; OKidoiuaxo?, d \ \ d Kai Kax' dvaxuiipiimv. TOUTO 6^ Kal
vr)? 6 'EiriKO\ipio<; 4v xfl a TU)V 'EUIWKTIUV. SCHOLION

1 txveueiv libri | irpoex^ov BPQ, sscr. H 2 : irpoaeeT^ov FHf, Yp P I r^v F I TI<; f\] xiffiv P ' Q Tiai P 2 Tiai reliqui | )uaxo^6VOt(; BPQs, sscr. H 2 paXXo|aevoi<; FH'f, YP P 2 : corr. Gassendus || 2 |un om Ff || 4 &c\[euin]<; P 2 || 5 apeaiv] de librorum H Q lectione cf. praefatio | Ka6direp FP 2 f: Kai KaQaTrep reliqui | trapd B Trap* P 1 1| 6 fj6r|] br] Kai Cobetus | eiriTrpoaeeTriaiv F knnrpooQeaiv B P 1 kniTrp6oeev Q || 7 oupavou] oz\r\vr\c, coni. Woltjer de Lucr. philos. p. 135 || 8 Tp6irou<; 6eaipr|Tov Ff || 9 auYKUpr|(Ji^ H 2 Q : OUYKpiaeic; reliqui | TIVUJV om H |) 10 gvoia F 1 || 11 Geia H |] 12 dXXd f dXXd Kai F || 13 ei] r^ F || 14 ii] irepi f | amoXoYia F 1 : dvxiXoYia reliqui | KaGd-rr^p Timv F P f || 15 EYIVETO H 2 P 2 f 16 EV . . . XeYei omissa in mg supplet F | 6E om F | tg F H P Q : ouubeKdrri B buobeKdrrj f | qpumv H 1 | Tauxa BFPQf TOOTTIV H || 17 irp6? B H P Q : xov -rtpo; F - T O V f || 18 Kai Kax' F Q ( P ' ) Kai Kara B : rax' HP 2 f || 19 eniKo^pioi; F eTnKoupo; B | irpiuxri B
2
TTpUUXUJ f

EPISTVLA SECVNDA
be TO |u&Totiov oieffGai YiveffOai, eKTrecroOm TW KOG' eva TPOTTOV

43
|uovov

TOUC; b' aXXouc; rravTac; TOUC; Kaxd xo

evbexonevov eKfJdXXeiv eic; xe TO dbiavorjTov cpepo^evoucj Kai TCI cpaiv6)ueva, a be! 0ri|ueTa d-rrobexeffGai, jufi buva5 |uevouq ffuvGeiupeTv.
98 Mr|Kr| VUKTUIV Kai fmepwv TrapaXXdrrovTa Kai Trapd

TO Taxeia? fiXiou Kivr|O"eic; jivzaQax Kai irdXiv Ppabeiac; ff\c, * * * ubc; i<al Trap' f^Tv Tiva GeuupeiTai, ol<;
be! M^eiv em TUIV ^eTeiupiJuv. oi be TO ev

io XanpdvovTei; TOIC; Te qpaivo|uevoi<; |udxovxai Kai xou rj bu-

vaxov dvOpujTTiu 9eiupfjo"ai biaTreTtxiuKacnv. 'Emcrrmacfiai buvavxai yiveaGai Kai Kaxd 0uYKupr|O"eiq Kaipatv, Ka9d irep ev xoTg eiuqpavecri Trap' rijuiv Zwoi^ Kai Trap' exeponJuffen; depoc; Kai jaeTa^oXdi;. djucpoTepa ydp Tau-

15

8 -biztp ff\c,m irapd TO nr\K.r) TOTTUJV irapaHaTTeiv, Kai TOirout; i\v&<; irepaiouv xaxiov i) Ppa&uxepov INTERPOLATA LECTIO u. 6 irapd . . . 8 ff\<;

1 iKireaouai B 6Kireaouar| F | TUJ f: TO libri | (uovov post 2 YiveoSat traiciunt Ff || 2 &' BPQ: 6^ FHf | airavTa.; f om F | Kaxd TOV P 1 l| 4 a oi B P et fj supra scripto H & brj Q: br] Ff fp qpepo^eva 6ei (D-nueia mg P 2 (| 5 auvOeujpeiv Meibomius: aiiv 06(1) xaipiv libri || 8 Wat oratio. reliquas rationes a Lucretio V 696704 memoratas primae rationis formula paullo accuratior sede mouit | n a p a B P ' Q | rj.uiv f| ppa6t!iTepov Tiva libri, uide adnot. ad u. 16 || 9 oi] el H || 10 TOU] TO F | rj] ei libri || 11 biaireTtTU)Kaai H || 12 eiri armaaia P 1 e-rrei armaaiai P 2 H eiretarmctoiai f | Tiveaeai B P ] Q : yeveaQm PHP 2 f | Kai om B | ouyKptoeii; H ' f || 14 Trap' ETepoii; uuaei (lib? ei f) depot; libri | neTa$o\f\c, libri: corr. Kuehnius 15 irapd libri sic sine coniunctione: i) Meibomius addebat | TO FH 2 PQf: Til) B H 1 Td Kuehnius | fir\Ki B ] H | irapa\\dTTOVTa libri, sed irapaAXdTTOVTi H 1 || Ifi irepaioOvTa libri | fi Kai PpaSvjTepov Ff. hoc comma post 8 I'HUIV libri omnes traiciunt, ut fit in glossematis ex mg inlapsis, ordinem restituit Gassendus

44

[EPICVRI]

TO ou |LidxeTai ToTg cpaivonevoi?' em be TTOIOH; mxpa 99 TOOTO f\ TOUTO TO a m o v Yivexai, OUK eCn auvibeiv. Necpr) buvaxai YiveffGai Kai ffuvicrraaGai Kai 7rapd TtiXr|O"ei5 depoq Kai irapd irepiTrXoKaq aXXriXouxtuv dx6|iiu)v Kai emTribeiwv eiq TO TOUTO xeXe'crou Kai KaTa peu|adTUJv 5 ffuXXoxnv diro Te ff\q Kai ubdTuuv Kai KaT1 aXXou? be
TPOTTOUC; TrXeiouq ai TUJV TOIOUTUUV CuffTaffen; OUK dbuva-

ToOai cuvxeXeTaeai. "Hbri b' air' auTiJuv f) |uev 8Xipo)nevujv, f] be lueTapaXXovTuuv libaTa buvaTai CuvTeXeTcrGai, e'Ti Te 100 Trveu|udTa>v Kaxaqiopa aTO emTribeiuJV TOTTUJV bi' depoq w Kivou|uevuuv, {BiaiOTepac; eTrapbeuGeiui; Y'vo|uevrii; diro TIVUJV d0poio"|udTwv emxribeiiuv eiq TCI? ToiauTa? eTTnre'|LH|jei(;. BpovTag evbexeTai Y'veaOai Kai Kaxd Trveu|aaToi; ev TOT? KOiXd)|uao"i TUJV vecpuiv dveiXr)O"iv, Ka6d Tiep ev T015 dYYeioiq, Kai Trapa Tiupoq TreTrveu|uaTUJ|uevou 1 5 ev aiiTOic;, Kai KaTa priHen; be vecpaiy Kai biao"Trd4 uiXriaetc; ct^po?' irveu^drujv auvuiioeii; GLOSSEMA
13 uepi ppovxOuv RVBRIOA CODICIS F

1 o v > infra uersum addit F [ TO[TI;] F ] etui] g-ri FH ] P 2 f: i\br\ B(P')Q sscr. H 2 | -noifoTi;] H 2 | -irapd TOOTO in pagina noua itera-
ueratP 1 ||' 2 TOUTOU fi TOV!ITOU H 1 | TO om F | O"UVI&[?V. v]^q?T] B:

OuvibeTv eqpri P'Q auvtbdv eq>' rj reliqui || 3 bivarai post auviaxaaeai dant Ff |- Trap[d -rri\]rioeii; B, f: irapaTteiXriceii; ut uidetur P irapamXriaeK; ceteri || 4 TiapaTtepnrXoKdi; FPH 2 Q irapeianXoKai; H 1 |] 5 ei<; xoOxo Ff || 7 uXdouc; . . . auoxdaei;] ToioiiTouq ai TUJV upaT^dTuuv cpavTaaiai F || 8 i\br} 6e B r|6' F | eit' libri: corr. Kuehnius | auxov H 1 | f\f\ F H ' P 2 : ?\f\ reliqui || 9 |aexaXaPOVTUJV F | buvavxai f om FH | eiri xe Q || 10 uveOnaxa Kaxct diroqpopdv CiTro libri | 6i' d^po; f: biaqpopuuv F Kai bi' Aipoc, ceteri Hbri || 11 piaioTepac;] xox^pai; f | Yvo^vr]<; H || 13 Kaxd om f | 14 dvd[X]r|aiv B || 15 dTioi; Kai -rrepi H 1 | uveu|uaTUj|aevou BH || 16 Kai KarappriEeK; F | 6e om F | 6iaaxdaei<; libri ^ , Kuehnius Kai interpolauit | auv17 post d^po? Meibomius f waeux; libri: corr. Meibomius

EPISTVLA SECVNDA ffeiq, Koi K a r a TTapaTpnjieiq veqpuiv Kai x d c e i q TrfjHiv

96TUUV KpuataXXoeibiV Kai TO 6'XOV Kai TOUTO

45 e\\r\-

TO n e p o s

101 TtXeovaxtuc; Yiveo"6at Xeyeiv eKKaXeiTai TOC qpaiv6|ueva. Kai dffTpaTrai b ' djffauTuuc; YivovTai KaTd TrXeiouc; TPOTTOUC; Kai B Y P K a r a TrapotTpujJiv Kai ffuYKpouffiv vecpuiv 6 irupoc; (XTTOTeXeffTtKog axrmctTl(Jluo? eoXio"9aivuJV do"TpaTcf|v Yevva' Kai KOT' eKprniffnov ei, eK TIUV vecpwv UTTO TTveu^dtTUJV Ttuv

TOIOUTUUV GuuiuidTiJuv a TT)V Xa|UTTrib6va Tauxriv TrapaaKeudKai KOT' eKTTiao"|u6v, OXi^euji; TOIV vecpdiv Kai Kax' e veqpiuv Te Kai r| Kaxd cpuuTO? be TOO ctTro TUJV d'o~Tpiuv KaTeo"Treipa]aevou 9UJTOC;, o"uveXauvo)aevou Trveu,uaTajv UTTO if\q Kivriffeaii; Kai biKTriTTT0VT0<; b i d TLUV vecpuJV io ei 0 ' UTT' dXXriXaiv ei 6' UTTO TrveujaaTiuv"

bir|9r|O"iv <(bid) TUJV vecpuuv TOU XeTiTO|uepeo"TdTOu Kai Triv TOUTOU KIVTIO'IV

Kai i<aTa TT^V TOU Trveu|uaToq

eKTrupuucriv TTIV Yivo|aevr)v b i d Te a u v T o v i a v qiopai; Kai b i d 6 irepi aaTpanf]^ EVBRTCA F 14 (pu)To<;' f\ diro TOO irupoi; v^qpr| auvecp\ex9at Kai Tdi; (JpovT&c; dTTOTe\6ia6ai ADBITAMENTVM 1 Kai ante Kara om f | irepiTpuyeii; H 1 | vecpaiv B P ' Q : 6 veqpiiuv FHP 2 f | -zaU\c, BHPQ biaaj&atic, F Kaxdgi<; f | iriEw H 1 || 2 Kpu(JTa\oeibf| F H f | TO 6\OV prosodia erasa P [| 3 irXeovaxwi; om Ff | ^YKaXetTai H 1 || 4 we, auxuji; F ( P l ) | fiveTai H 1 || 5 Trepixpujjiv H 1 | KaiJ fort. f\ \\ ti eE6\ia8aivuuv P diroAiaGaivwv F || 7 eK^nTiO(a6v B 1 P 1 Q 6KpiiTiO(au)v H ' | TUJV TOIOIITUJV auj^dTuuv om Ff, TiJJV om Hs || 9 KOIT' CTrao'i.iov f | hKmtanbv Gassendus || 10 KOTO tiepiXriHJiv Hs || 11 diro] utro F | KaxeOTrapinevou ci. Schneiderus || 13 post veqpdiv locum circiter XV litter, erasum habet F || 14 6id interposui | XeirToaxaTOU F 1 || 15 prius Kai] Kai Kaxd libri. nisi quis forte post mujToc; hiare orationem statuet | TOO om Ff || 16 ouvxoviav ex au|aqpoviav corr B auvToviai; F | qpaipd? B 18 veqpei H 1 | cuveiXexSai libri. augmentum non dubitaui perfecto praesertim rarissimo restituere, ut Seleucus Athenaei XV p. 699 e e9\aanvov dixit et Crobylus com. gr. i v p. 56(i haud scio an non T0\l(pe quod Herwerdenus feliciter emit sed cum crasi scripserit r) TOO piou i&Yp6Tr|(; |U6 TOU 0OU

46

[EPICVRI]

crcpobpdv KaxeiXricTiv Kai Kara pr|Seic; be vetpwv uxro 7rveu- 102 |udxwv e'KiTTuucriv xe nvpoq, dTroxeXecTxiKuJv axo^wv Kai TO TX\C, affxpaTTfiq cpdvxao*|ua dmoxeXoucruJV Kai Kax' dXXouq be TrXeiouq xpoTrouq pabiwc; ecrxai Ka6opav ex6|uevov del xuuv cpaivo|uevuuv Kai TO xouxoiq d|uoiov buvd|uevov ffuv- 5 8eujpeTv. TTpoxepei be daxpaTrf) (Spovxfic; ev xoiqibe xivi TrepiffxaCei veqpuiv Kai bid xo fi|ua xai xo TrveO|ua e]UTTiTixeiv eEu)9e!(J0ai xov dcfxpaTrni; d-rroxeXeaxiKOV axni^axi(T|u6v, licxepov be xo TTveG|ua dveiXou|aevov xov {36|ufSov drroxeXeiv xoOxov Kai Kax' e'nTrxuuaiv be diucpoxepujv a|aa, xai 1 0 xdxei Cuvxovuuxepuj KexpfjoSai Trpoc; fnua? xr)v do"xpaTrr|v, uo*xepeiv be xf)v Ppovxr|v, Ka9d irep in eviuuv eg aTTOffxr|- 103 luaxoc; 6euupou|uevu)v Kai rrXrifdq xivaq iroiou|uevujv. Kepauvouq evbexexai fiveaeai Kai Kaxd TrXeiova? irveu)Lidxuuv (JuXXoYaq Kai KaTei\r|0iv lo"xupdv xe eKTrupuuCiv Kai Kaxd 1 5 pfjiv nepou? Kai eKTrxwcnv io"xupoxepav auxou em xouq Kdxuu XOTTOUI;, xfjq pr]luj<; fivoiuevric; bid xo xouq ilr\c, XOTTOUI; TTUKVoxepouq elvai bid TriXr|O"iv vecpuiv Kai Kax' auxf)v be xf)v xou irupoq eKTrxuuaiv dveiXou|uevou, Ka9d Kai ppovxf)v evbexexai Yivea0ai, rcXeiovoq Yevo|uevou Kai 2 0

1 Kai KaxapprjEei^ F H || 2 SKirxujaiv re] JKirruiffiv TUUV libri | diroXeaxiKUJv H 1 || 3 dito\ouauuv B dTroXAouffiBv P ' Q || 4 Tp6irou<; irXeioui; Q | del] Kai libri || G irpoxeXet Q sscr H 2 | &cnpanr\ H l Tfj<; ppovrnc; B | -roid&e H || 7 6id TO fi|aa] 6iaT6X|aa F'f | xai] TO B'H X || 8 TUUV daTpaTr[fi(;] H | diroTeXeaTiKiBv axtm a T l(I l alI)V H 1 |i 9 dTTOTeXei H || 10 KaT^TTTULxnv B, s: KOT' Snitpuumv PQ KaTe^iirpujaiv F H - KaT^irpoaiv f KaT|uPpuj(jiv H 1 || 11 OUVTOVOT^piu FQ | irpo<;] K a6' F || 12 exspectes ETT' eviuuv <TUUV Trap' 13 Kai . . Trotou|uvu)v omissa supplet mg H | Ttoiou^evujv] VUJV F || 14 Kai om f || 15 av\Xorr\q H 1 | K aTei\ritnv Ff f\r\aw B KOT' eiXiqaiv H P Q | KOTCI jifjEiv BPQ: KOTappnEiv ceteri et YP mg P 3 || 16 iaxupaiT^pav B || 17 T[i]*vo|u^vri(; F || 18 bid niXntJiv P2Qf, mg H : old treiXriaiv B bmnd\r]Oiv F &i' dtreiXrimv ( P ' ) H | vetpflv B P ' Q : TUCIV ve<pujv ceteri | K al KOTO TO0TV)V & libri || 19 dvriXoufievou ut uidetur B 2 || 20 v&x["at] B | TWff9ai post TtXciovot; traiciunt Ff | yivoiievou F

EPISTVLA SECVNDA
Trveu|uaTtJu8evToq iffxupoTepov

47

KOU prjS-avToq TO vecpoc; bid

TO jLirj buvao"9ai uTroxujpeTv tic, T& eHfjq, TUJ ixiXricriv Yive104 o"8ou d e l Trpog dXXriXa. Kai KCXT' dXXouc; be TpoTtouc; TrXeiovac; evbexetai Kepauvou? diroTeXeTaGar |uovov 6 5 dmeffTUJ' &TTeo~Tcu be', edv TIC; KaXuiq TOICJ cpaivo|uevoicj XOUOUJV rrepi Tdiv a 9 a v u ) v OT||ueiuJTai. TTprio"Tfipac; evbexeTai Yiveo"6ai Km K a r a Kd0eo"iv v e cpouc; tic. Touq KaTUJ TOTTOU? io vou, fi|aa Kai TO vecpoq depoi; TIVO^ tic, crruXoeibuuc; UTTO TiveuiuaTO? TO TrXdyiov UU0OUVTOC; TOU Kai pudGpoou diaGevToi; Ken bid TOU TiveujuaTog KUKXLU <pepo|ueCKTO? TTveuiuaToq" KUKXOV, Kai Koad TTepiffTacnv be irveuiuaTOi; el^ emo"uvuu9ou|uevou dvu)6ev

creuuq noXXfiq Trveu|udTuuv yevo]uevriq Kai ou buvanevr)? ei? Ta irXaYia biappufivai bid TT]V TrepiS TOU depoq TTIXTIO"IV. KaOie)uevou o"Tp6piXoi 105 Kai eiuq |uev ff\<; TOO TrpriffTfipoc;

q, be 6aXdTTr|q bivoi diroTeXouvTai. evbexeTai Yiveo"0ai Kai KOTO irveu)aaTO? ev 2 iriXriaiv f i v 6 ( J 9 a i T 0 M^v itoXO irpo<; 6po<; TI tiiyviXov, tv |ud\iOTa Kepauvoi Trnrroucnv. ADNOTATVM ad p. 46, 18 16 Y i y v o v x a r dx; dvayKaiux; r| &T:o*(vvr]aic, Kaxd TTIV 6iTOU irve^naroi; Y i v T a l SCHOLION ad u. 16 bivoi 17 ixepi aeiainuuv EVBEICA F

B |] 2 y.r\ om f || 4 diroTe\ec6at B j| 5 diteaxai] direaxri H 1 dnreaxyu B | TI? om B || 7 KaSeffiv] 6mv F'H'f, Yp mg P'- || 8 axuXoeiSuji;] dXXoi6uJ? libri. cf. Lucr. VI 426 et 433 tamquam demissa columna, Plinius n. h. II 134 || 9 ii)8dvxoi; f | KIIKXUJ] TTOXXOU libri. cf. infra 1. 12 Aristoteles meteor. Ill 1, 3 p. 370 b 22. 26 Lucret. VI 438 || 10 irXdYiov] irXriaiov libri. cf. 1. 14 et Arist. 1. s. p. 370" 24 | ibeevxo.; F 1 || 12 pr|O"euj<; H 1 prigeiui; H 2 s || 13 Yivo|^vr|(; HQ | ou om F || 15 irpi0xr|poi; F irpoo"Tr|poi; Q. fort, leg. uveuiaaxoc; | Kaeei|aevou axpoguXoi F || 16 Y'lvovxai B: yivexai F Yivovxai ceteri | 6eivoi B || 17 Kai Kaxd irveuiaaxo; omissum addit mg H [ Kai ante Kaxd om f 20 tii? av Kai r) libri, sed cum litura P | Kivricnv et 21 xai libri | [Kivr|ffiv T]OU cum litura F

48

[EPICVRI]

Tfj TT) dTToXtujJiv Kdi Ttapd |uiKpou<; OTKOU? aiiTfj? TrapdGecriv Kai auvexn KIVTICFIV, o xfjv Kpdbavffiv xrj yrj mxpaGKevalei. Kai TO Ttveuna TOOTO f| e'SuuGev e|UTrepiXa]u[3dvei (f|> IK TOU rriTTTeiv f ' S ebdqpr) eig dvxpoeibeiq TOTTOU^ "HS yr\S KTTVU|uaToOvTa TOV 7TeiXr||a|Lievov depa. <Kai) 5 KOT' auTf]v be Tf|v bidboaiv Tfj^ Kivrjcreiui; eK TIUV TTTUUaeujv ebacpaiv TTOXXUJV tcai ndXiv dvxaTrobocTiv, d i a v 7TUKvd)|aacri (Tcpobpoiepon; Tfjq Tn? aTravrrlcnj, evbexeicu ffeidTTOTeXeTaGai. Kai KCHT' dXXouq be TrXeiouq xpoTrou? 106 Kivrjaeis t a u i a g Tfjq YH? TivecrGai. m Td be TTveO|uaTa o"u|upaivei T'veaGai Kara xpovov dXXoqpuXiaq Tivoq de\ Kai Kara mxpov Trapei(Tbuo|aevTi<;, xai Ka9' ubaTO$ dcpOovou (TuXXoYriv. i d be Xonrd Trveu|uaTa yivexai Kai oXiyuuv TreffovTuuv ei<; TO TroXXd KOiXai)uaTa, m biaboaeux; TOUTUJV Yivo|uevr|i;. XdXaZa cruvTeXerrai Kai Kara Trf)Hiv io"xuPOTepav, TtdvToGev be TTveu(aaTUJbd)v TrepicTxacTiv TIVUUV Kotta |uepiffiV 16 irepl xa\6Zr\c, RVBEICA F 1 fort. vaTroXrmnv || 2 0 T^V] 8rav libri | Kpdbuvaiv mg B2 Kpd6aarov B Kpabaaxov reliqui, etiam G Kpa6a<J|n6v Casaubonus: corr. GHermannus ] irapacJKeudZei F : irapaaK6udZ[ri] H 2 TrapaaKEUd^ri reliqui || 3 f\] f| F r| H | ^ir6pi\a|npdvr| Bf || 4 r| suppleuit Meibomius. cf. Seneca quaest. nat. VI 20, 6 | ei<;] quale sit quod lateat, Seneca docet: quid lateat, haud facile dixeris. conicias dKovra, eKXeXundva alia | ibdcpnBP^: kb&cpr) f\ ceteri || 5 naroOvTa] ^K -ttveuindTaiv libri | ^irear||an^vov (P')Q mg P 2 Hivov B : Trui\r|n^vov FHP2f | Kai KOT' adxriv] Kara TauTT)v libri || 6 rr|v dvdboaiv F [| 7 e[6]acpu)v P 2 [ dvTauobvbuuaiv libri: corr. Gassendus || 9 Kaxd P'Q | bt xp6Trou<; irJUiovai; Ff |] 10 Yivea9ai] deest buvarov [j 11 Trveu|uaTa] fort. TTV0|iiaTa TaOTa. nam haec adduntur superiori de turbinibus loco | K O T O t xpovov om Ff |
dUoqpuXeia? HQ dUoqpuXeiai; mg P 2 || 12 TIV[6]^ H TIV&I; mg P 3 ||

14 6\rfurv Ff oXiyov reliqui. nondum emendatum [| 15 6iaboCTUUi; sine accentu P biaXiiiaeuui; B || 17 TIVOIV ... p. 49, 1 i)baxoabu)V om f ^ Kai Kaxd ^epiaiv libri, nisi quod Kai KCCTandprnJiv F

EPISTVLA SECVNDA
KOU ( m x d > TrfiHxv luexpiuuxepav ubaxoeibwv

49
XIVUJV, (iTveu-

|naxu>bu>v be xivwv)> 6)noupr|(Tiv ci|ua xriv xe CTUVLUCTIV auxuJv

iroiouiuevTiv Kai xf)v bidppriSiv irpoc; xo Kaxd (aepr) ffuvi107 ffxacrBai TtriYVUjueva Kai Kaxd d0pooxr|xa. fi be Ttepicpepeia 5 OUK dbuvdxwc; |uev fxei Yive(X6ai TidvxoGev xwv aKpwv aTTOxtiKO|uevu)v Kai ev xrj ffuffxdtfei irdvxoeev, we; Xefexai,
Kaxd |uepr| 6|uaXujc; irepuaxaiueviuv ei xe ubaxomnujv XIVUJV

ei xe TTveuiaaxaibuJv. Xiova be evbexexai auvxeXeiffOai Kai ubaxoq XeirxoO

io eKxeo^evou CK XUJV veqpdiv bid TTopuuv ffuja|Liexpia<; Kai OXiiyei<s emxribeituv vecpdiv UTTO Trveujudxuuv crcpobpa?, eixa xouxou TTTISIV ev xrj cpopa Xanpdvovxoq bid xiva icrxupdv ev xoiq Kaxuuxepai XOTTOH; XUJV vecpiuv ipuxpaciaq Trepiffxa-

ffiv. Kai Kaxd irfjgiv b' ev xoT? vecpeffiv 6|aaXfj dpaioxr|xa

15 e'xoucnv xoiauxr] irpoecrii; eK XUJV veqpdiv f ivoixo av npoq dXXqXa 9Xipo)ievuJv <(XUJV)> ubaxoeibtJuv Kai cru|UTTapaKei|LieVUJV a oiovel CTUVUJCTIV Troiou|aeva xdXaSav d-rroxeXeT, o

108 |udXiffxa yivexai ev XUJ eapi.

9 iipl x^voc; KVBEICA F

Kai Kaxd xpii|iiv be vecpaiv

1 KOTCI Meibomius inseruit | irfiEiv H s : xfiEiv BFPQ | |aerpioxepav P fjexpiorepujv Q luexpiuDT^piuv H 2 | irveu^aTUjbOuv 6^ nviuv restitui || 2 6|aoi!ipr|mv] 6|jo0 pf)Stv libri || 3 TI'IV om f | 6idpriHw P J Q | H^p[n] B P 2 || 4 depOTTixa libri: corr. GHermannus || 5 |u^v om F || 6 diroxiKO]uvujv B diroTtiKO^^vtuv HPQ dTTOiruKvou^evuuv F om f: corr. Sambucus || 7 Kaxd Aldobrandinus: Kai xd libri | irEpKJxaia^vujv B H P ' Q | O&axotroiuJv F : tibaxoei&Ouv reliqui || 10 bid ti6pu)v Kuehnius: 5iaq)6pujv B biaqpopdiv FPQf bia<p6puuv H | au|aHexpiuuv F auiunexpiuuc; f | eXvxjjetut; libri || 11 vecpdiv K a i imb libri | utro TCVU|idxuiv Gassendus: {monvrmaxoc; libri | acpobpd?] airopai; libri || 13 Kaxiuxepov BHPQ Kaxwxdxou; Ff YP mg P 2 : em. Cobetus || 14 be 6V B | 6|aa\fj B P ' Q : op^aXfyv ceteri | dpai6xrixa PQ dpeoxrixa B ibpai6xrixa f || 15 ixovaav BQ et fort. P l fyovoa reliqui: corr. Meibomius | xoiauxr] f: xoiauxr|v libri | irp6eai<;] irpoaipeoiq f Trpoaip(ffiv) F || 16 XUEJV inserui || 17 a oiovei] \eTov ei? B || 18 gapi] depi libri. cf. Arist. meteor. I 12, 1 p. 347 b 37 | Kai om H 1 4

50

[EPICVRI]

TTfjgiv eiXricpoTuuv dTroTTaXtfiv av Xajipdvoi. TO T

TOUTO aGpoicrjaa. Kai Kai' dXXouig be TPOTTOUC;

Xiova (TuvTeXeicrGai. Apoffoc; ffuvTeXeirai Kai Kaia ffuvobov Ttpo?

IK TOO depoq TtiJv TOIOUTUJV, a xfjq TOiauTtiq uypacria^ 5

dmoTeXeffTiKd YiveTai" Kai Kara qpopdv be f\ a n d voTepwv

TOTTUJV r| ubaTa KKxr||uevujv, ev oioig TOTTOII; |u&XujTa bpo-

Goc, (JuvTeXevTai,

erra cfuvobov

TOUTUJV ei? TO auTO Xacpopdv im

POVTUUV Kai aTTOTeXeCiv \JYpaai0t5 Kai irctXiv TOI)? KaTuu TOTTOU?,

KaGd'TTep 6]uoiiju^ Kai Trap' fmiv dm 1 0

TOIOUTUUV

TTXeovuuv ToiauTa xiva (o"uvTeXou|ueva GeiupeiTai. Kai mixvri 109

be ou biacpepovTuu?) auvTeXerrai TUJV bpocriuv,

Tiviiv irfjEiv xiva noidv Xa^ovTuuv bid irepiaTaoiv Tiva depo? vpuxpou. KpuaxaXXoq auvTeXeTxai Kai Kax' eK0Xii|Jiv ]uev TOO 1 5
TiepiqpepoOc; o"xr||uaTicr]uoO ^K TOU (ibaTO?, o"uvuuo"iv be TUJV
0KaXr|VuJv Kai OHUTUJVIUJV TUJV ev TUJ ubaxi uTTapxovTiuv' Kai Kaxd ^gujGev be TUJV TOIOUTUJV TTpotfKpicnv, a O"uve-

XaOevTa TtqSiv TUJ ubaTi irapeo'KeuaO'e, 7TO0a TUJV uepupe-

piliv eKGXivyavTa.
4 irepi 6p6crou RVBKICA F

20

1 irfjStv eiXriqpdxujv om f | Qv A.a|apdvoi TO Schneiderus: &vaXanfSdvoixo Q dva\a^ipdvoi (-pdvei H'f) TO reliqui [| 2 TOOTO] TOOTO TO F || 3 x'ova F || 4 bpdaoc, avvreXilrai supplet mg H 1 Kai om F || 6 diroTeXETtKa f auvTeXeaxiKd F | Kai KaTacpopdv BQ dTTOVWT^pwv Ff || 7 post TOTTUJV uocabulum erasum P | oi'oii;] TOTC; libri ot<; Kuehnius || 10 fexrl . . 1 1 Tiva om F || 11 Tt\e6vujv HPQf: u\t6vu)v B | cruvTeXouneva . . . . 12 ouxcpp6vTU)<; suppleui exempli caussa: ndxvri be OuvTeXeirai addiderat Gassendus || 12 auvreXeTTai post 11 nXeovuJV traicit f | TIUV . . . . 14 ipuxpoO in mg suppleuit F | TOIOUTUUV TIVUJV] TOOTUUV Ttvd B TOOTUUV ///////// P : TOUTUJV reliqui || 13 iroidv et postea Tiva om F || 15 KpuOTaXXoc; cruvTeXetxat post 16 iibajoc; collocat F | KpuOTaXoi; Qf | Kai KaTEKeXupiv F P 1 | nv om F || 17 OSUTOVIUJV B || 18 KOTO] KOTO TV)V Schneiderus | 0uveXa06[vTa] B 2 auvTeXeaGevTa F auveXaaeevTa reliqui: corr. Gassendus || 19 ir6aa B

EPISTVLA SECVNDA

51

ubaxoeibfi"

Kaxd Trp6o"Xa|ui)MV xoO f)Xiou npbc, depa f) Kaxd Kpacnv ibiav xoO xe qpujxoq Kai xoO

depoc;, r\ xd XUJV xpwiudxujv XOUXUJV ibtu)|uaxa noir\Oei d xe

Tidvxa eT xe |uovoeibd)q' dcp' ou rrdXiv dTroXd|UTTOVXoq xd 5 6|uopoGvxa xou depoc; x p w d v Toiauxriv Xrnpexai, oiav 110 0eajpoO|uev, Kaxd TrpotfXamjnv Ttpoc; xd Mepn- To be xfjc; TTepiqpepeias xoOxo cpdvxao"|ua fivexai bid xo xd bidcrxrijaa
trdvxoQev I'CTOV UTTO TT\C, 6\\iewq 9ea)pei(J0ai, f| CTUVLUCTIV

xoiauxriv XaiapavoucuJv XUJV ev XLU depi dx6|uujv r\ ev xoig

io vecpecriv and xoO f]Xiou drrocpepoiuevaiv irepiqpepeidv xiva KaGieffOai xf)vffuYKpicrivxauxr|v. "AXaiq irepi xfjv o"eXr|vr|v yivexai Kai TrdvxoOev depoi; npocrcpepoiuevou npbq TX]V cTeXr|vr|v f| xd air' auxfjc; peu|uaxa QTTocpepo^eva 6|uaXd)q dvaffxeXXovxoi; em xocTouxov
15 ecp' offov KUKXUJ Ttepiaxficrai eiq xo veqpoeibe<; xoOxo Kai

jufi xo TiapaTTav biaKpivai, f| xal xov Tiepi depa amf\z dvaOxeXXovxoc; o"u|Line'xpujc; Trdvxo6ev eiq xo ixepiqpepec; xo 111 irepi auxriv Kai Traxui-iepec; TrepicTTfjcrai. o yivexai Kaxd
1 irepi Tpibo^ EVBRICA F
20 l O d i r o c p s p o ^ v w v droiatuv EMENDATA LECTIO U. 9

1 i'pic; P | Kaxd . . . 2 f| o m f ; add. Sarabucus | xou F : uiro TOU reliqui |] 2 Kaxd Kpaaiv] Kax' (Kaxd H om f) d^poc; tpOaiv libri || 3 f\] f\ BHf | TOUTOU f || 5 xpOaiv f | xoiauxriv] xauxa Ff, yp mg P 2 xauxrjv ceteri j oiov f || 6 xo Gassendus: r d libri || 7 xo xo] xo xou B TO f || 8 Taov B P 1 || 9 dx6mjuv Meibomius: xou.il)v libri. sed cf. 1. 20 || 10 riXiou] auxou d^poc; (hoc u. om B 1 ) irpoffcpepO|HVOU irpoi; Tr|v (J6\r]vr|v libri. uerba male ex u. 12 sq. praerepta deleui praeeunte CFHermanno ztsckr.f. d. alterthumsw. 1834 p. I l l | diroq3po|LiVUJV . . . . 12 TtdvToGev om Ff: restituit Sambucus || 11 Ka6eia6ai libri Ka66ff6ai s: corr. Meibomius | Triv B : eii; xr|v H PQ s || 12 fi\uu; P 2 Q : aAwc; B dUux; H P ' s | irepi] Kaxd B | Kai] Kai Kaxd libri || 14 6fia\iu<;] o^aXtitc; Kai F | dvaaxeWovxa libri: corr. Meibomius || 15 TrepiffTr)crai i<;] irepi Tr)? ei<; libri uepiaxriar] Meibomius | Kai om F || 16 TOTrapditav P 2 | biaKpivr) libri | auxf|<; depa B || 17 irepicpp6(; et iraxuiuepei; praedicantur

52

[EPICVRI] xivd fixoi e'SiuGev p>iao~aiuevou TIVOC; peuiuaToc; r\ xfjq

9ep|uacria? emxribeiujv xropwv eTTiXa|up'avojLievr|c; e!<; TO TOOTO Ko|nf|Tai dcrxepeq Yivovxai TJTOI Taipoc; ev TOTTOI? xiffl bid xpoviuv Tivdiv ev xoiq nexewpoiq tfuvxpeqpoiue'vou ne- 5 piaidaeujq Yivo|uevr]c;, f| ibiav xivd Ktvr|CFiv bid xpovwv TOO oupavoO i'axovTO<; uirep f)|uaq, uicrxe xd TOiauxa dcrxpa dvacpavfjvai [f| auxd ev xpovon; xicriv opufiaai bid xiva Trepiaxaaiv Kal dc, xouc; KaO' fnafi? xoTTOu<g e\9eiv KOti eKq>avfi Yeveff9at. xr|v xe dqpdvitfiv xoiixuuv Tivea6ai ixapd 10 Taq dvxiKei|uevaq xauxan; alxiai;]. Tiva d'ffxpa ffxpecpeaBai auxou (JunPaivei ou |uovov 112 XLU xo Mepo? xouxo xou K6(T|UOU dcrxdvai, ixepl 0 xo Xoircov crxpecpexai, xaGd rcep xivei; cpaffiv, d \ \ d KOU xai bivriv de'poq e'YKUKXov auxa) Trepieaxdvai, f\ KoiXuxiKr) yivexai xoO 15 TrepnroXeiv iLq Kal xd dXXor f| Kal bid xo &r\(; |uev aiiTOT? uXr)v emxr|beiav jur) eivai, ev be xouxiu xai XOTTLU ev

& Kei|ueva GeujpeTxai. Kal Kax' dXXouq be TrXeiova? xpoTTOUI; xoOxo buvaxov o"uvxeXeTo"0ai, edv T I ? buvrixai xo 0u|uqpu)vov xoiq qjaivoiaevoiq o"uXXoYieo"9ai. 2 0
4 irepl KO|ur|TUJV dax^puuv RVBKICA F

u P L KuuGev piaa|Hvou H || 6 f\ om Ff | Xpovov B H |] 8 f\ a u r a . . . . 10 yev^aeai: eadem ratio proponitur quae supra u. 46. dissonam structuram etiam proxima sententia prae se fert. ceterum totum hunc de cometis locum post p. 53, 22 conlocari oportuit, cf. praefatio || 10 d<pctvr)aiv Bf | trapd in ras. P 2 irapoc Q ]| 11 TOK; dvxiKei|ava?] TrapaardvTi Kei|uvcii<; B(P')Q, sed K6i|u^v[ai<;] ex -at; corr. B 2 xd<; dvTiKetjudva*^ P 2 || 12 xivd (xivot sic H) dvacxpq?xcu libri. Homericum Z 488 dpKXOV . . . V\ x' a6xoO axptcpexat exprimit | a\&xou] aOxoO' o libri || 13 xd Xontoi Schneiderus || 14 ffxpecpexai] dvaaxpeqpexai HP 2 s dvcrfpdcpexai f | X[UJ] ex xo corr B | 6ivr]v F 1 6[i]v[r]]v B biviv P 1 || 15 ^VKUKXOV B
^KUKXOV P 1 EKKUKXOV Q | r\ ex f| corr H |
Kuj[\uxr)Kr|]

H | xoO]

xu) H 1 || 16 Kal ante bid om F | aix'oic;] aOxfjijH'f 19 buvaxai F

|| 18 bt ora f ||

EPISTVLA SECVNDA

53

Tivd TiiJv affTpoiv TrXavdo"9ai, ei OUTOI Taic; Kivr|O"eo"i 113 XP^neva (Tuiupaivei, Tivd b' 6|naXaic; KiveTo"9ai evbexerai |uev Kai mxpd TO KUKXW Ktvou|ueva e dtpxH? OUTUJ KaTr|vaYKdaGai, wore TO |uev KOTOI TT|V amr\v bivr\v cpepeaQai 5 ojuaXfj ouffav, Ta be KaTa Tiva bivr)O"iv dvuj|uaXiaic; xpwevbexeTai be Kai Ka9' ovq TOTCOUC; cpepeTai ou |uev depoq etvai 6|ua\eTi; ttii TO auTO cfuvwOoucrag a TO egfjq 6|uaXdic; Te eKKaoucra?, ou be dviu|uaXeT<; OUTUX; UJO"T Tai; Geaipou|uevai; rrapaWaYdi; 0~uvTe\eTo"9ai. io TO be |aiav arriav TOUTOJV drrobibovai, TrXeovaxdn; TIUV qpaivo|aevu)v eKKaXou|uevujv, (aaviKov Kai ou KaOriKovTiuq
rrpaTTO^evov UTTO TUJV TTJV |uaTaiav do"TpoXoYiav e2r|Xiu-

KOTUJV Kai eiq TO KEVOV aiTiaq affTpuuv aTrobibovTuuv, OTav 1H TTIV Geiav cpucriv |ur)9a|urj XeiToupTiOuv dTroXuuuffi. Tiva is dffTpa urroXenr6|ueva TIVOJV 9etupeTo*0ai o*ujaf3aivei Kai Ttapd TO PpabuTepov ffu|aTrepicpepe09ai TOV auTOv KUKXOV uepuovTa, Kai Ttapd TO Trjv evavTiav KiveTo"9ai avTiffTruuineva UTTO TOiauTriq bivn?' Kai Trapd TO TrepupepeaOai Ta ]uev bid irXeiovoi; TOTTOU, Td be hi1 eXdTTOvo?, TX\V amr\v 20 bivnv TrepiKUKXoOvTa. TO be aTiXOuc; dTroqpaiveo"9ai Trepi
TOUTUJV KaGfJKOv eo"Ti TOT? TepaTueo"9ai TI Trpoq TOU?

TToXXouq p 1 xiva B | OUTUJI; F || 2 auiupaivei FP-f et probabiliter H 1 : reliqui | 6' 6|aa\d)(;] 6^ |uf] libri || 3 TO F T[6] B: TOI PQf TLUV male intellecta codicis P nota H | OUT[UJ] P 2 | KaTr|vdyKaa9ai B KaTavatKdcreat F || 4 bivav P'Q 6[i]vav B || 5 o^aXriv libri | K O T & xi'iv 6i|aa Tialv libri | dvo^aXiaii; BF | xpw|ii^vr|[v] B || 6 Tpouou^ f | oO ^V B: oi) |J6V PQH 2 O(] FH'f || 7 elvai] jiveoGai F | onaXdc, BPJQ et mg P : 6na\di; FHP2f || 8 Te] ta<; f ofl be BF: oiibe ceteri | ctvo|aa\ti; B 1 dvuu^aXOu^ H || 11 Ka0r|KOVTO^ B || 12 T)\OK6TUJV BFH(P') || 13 Kai om F | KOIVOV H 1 |

aaTpaiv] Tivuuv libri || 14 nr)6a|Lifi BP J Q: |ur]ba|afi HP 2 (ar)6[a|j.]n F (ir)ba|ar| f | diro[X]uuj(Ji B ditoXdpuuai f || 15 diro\em6|ueva HP2f | irapd] uepl H 1 || 17 irepuovta f: trepiovTa libri, sed ir[epi]6vTa F | -rrapd] epi sscr. H 2 || 18 Toiauxr|<;] Tf\c, auTfji; libri | b[i]vrii; B | u[epi](pepeaeai F || 19 bid Ttewvoc; B || 20 bivav P'Q b[i]va B

54

[EPICVRI]

Oi \eYO(aevoi dffxepe? eKrcnrxeiv Kai xrapd nepoc; Kara Trapdxpujnv vecpwv buvavxai 0uvxeXeT(T9ai Kal xaipo? eKTTXW0IV ou av f] eKrrveu|udxw0ic; Yevrixai, Ka0ct irep Kai em

xwv

daxpaTTiuv eXe'YO|uev

Kai Kara cruvobov be dx6|uujv 115

rcupoq diroxeXe0xiKwv, 0u|uqpuXiac; Yevonevric; dc, xo TOUTO 5

xeXe'0ai, Kai Kivr|0iv ou av f) 6p|ur) e2 dpxnq Kara xf)v auvobov YevriTar Kal Kara TTveuiuaToq be cruXXoYnv ev
iruKVU)|iiaai n a i v 6|aixXoeibeo~i Kai eKTTijpa)0iv TOUTOU bia e\q xoOxov cpe- 1 0

xr)v KaxeiXr|O"iv, elx' 6TreKpr|Siv xdiv rrepiexovxwv, Kai ecp'

6v otv XOTTOV fi opjur] yevrixai xfjq qpopa^,

po^ievou. Kai dXXoi be xporcoi ei? xo xouxo xeXe'crai dvui eicriv. Ai b' eTrio"r|]uao"iai ai Yiv6|aevai em xi0i Cdioiq Kaxa Y'vovxai xou Kaipou. ou Y ^ P xd Iwa dvaYKr|v Tivd Trpocrcpepexai xoO aTroxeXeaGfjvai xei^uJva, oube icd0r|-
xai TIC, 9eia cpuffn; irapaxr|poO0a xd? XUJV aiuuv xouxuuv

Igoboui; Karreixa xd? eTno"rma0iac; xauxa? emTeXei' oube 116 Yap- ei? xo xuxov laiov K&V <(ei^> |uiKpov x a P l 6" Te Pv eiY|, xoiauxt] mwpia e|UTTe0oi, jur| dxi elg TtavxeXfj eubai|uoviav

1 irepl &aripwv KiriTiT6vTUjv KVBKIOA F 13 Trepl armaaia<; Zuuwv xivtuv RVBRIOA F 1 K(XT& uapdTpn)Jiv] Kai n a p a xpivpiv libri || 2 veqpiuv] ^auxiJuv libri I 60vaxai B P ' Q | nupo?] uapd libri || 3 i>|] f\ F | yivexai Ff || 4 dffTpomliv] dax^puuv F 1 | ^\^yo|Liv p. 45, 5 || 5 aunqpuXiai; H 2 P Q : aujuqpiXlai; FH'f' c[un](pi\iac; B || 6 Kai] Kai KOTCI libri | oi5] an oi? | IS dpxf)c; post mivobov traiciunt Ff || 8 Tiaiv f: Ticji gv B xiaiv gv ceteri | Kai] Kax' libri | TOOXUJV libri || 9 rr^v KaraXuaw f | elx' Ff: eiV H P Q eixe B | dir^KpriHiv F H P lueKpf)Eiv f Iw' ^KpiSivB Tr^Kpr]i|nv Q. fort. gKpr|Siv | ante Kai intercidit participium quale tKiriTTTOVTOi; || 10 ov] iLv F | qjopde; F | cp6pon^vr|i; libri | 11 Ek xo] dc, BPQ 1 d|ULieriToi libri || 14 Yivexai F | oil] Kal F || 15 xei^ova B || 16 irepixr)poOo"a H 1 || 17 xd<; armaaiai; F | diroxeXei f || 18 Kav ei] Kav libri | |aiKp6v F : niKpuu ceteri | eir] B: rj r] FP 2 Qf fj f| H || 19 enireaoi] Kirear| libri || 20 KKxr)H^vou H

EPISTVLA SECVNDA

55

TauTd br\ TT&VTCX, TTUOOKXEIC;, ]uvri|a6veuo"ov Kara TTOXU T yap xou |U\J0OU eKpr|<Jfl Km TCC ojuoYevfj TOUTOIC; auvo-

pav buvr|0r).

H&XKTTCI be crecaiTov dmoboc; e\q xr\v TWV

TOUTOI? Geaipiav,

dpxdiv Kal dtTreipiaq Kal TUJV dvjfi.vujv

5 e n be Kpixripiuuv Kai iraGdiv, xai ou eveKev t a u r a EKXOTI6|ue6a. TaOra yap ludXiaxa (JuvBeuupou|ueva pabiax; xotq Trepl TUJV Kara |uepo? aiTiaq auvopav Troiriffei. 01 be taOTa ixf\ KaTaYaTrriCTavTei; rj |udXicTTa OUT' <av) auTa KaXOuq ffuv6eujpr|(Taiev OUTC ou eveKev bei 9ewpelv io TrepieTuoir|O"avTO.
10 i r e p i e i r o i r i a a v T o . LAEKTIVS DIOGENES TaOxa auTil) Kai irepi TULIV

I irccvxa hi] xauxa F | TT106KX61I; H P Q TTI6OK\6T? B [| 2 auvwpav P 1 || 3 buvrio[r|] B | |uri\icjxa] |ua\\ov Ff, YP P 2 | &^ om B | at afixov BH creauxiju Ff | dtr66[oi; e\q] sscr yp dirobiliaiv P 8 diro&U)<Tei<; Ff | xr)V om H || 5 ITX . . . TraOODv om F'f, supplet mg F | be] y F II 6 pa&ia^ H P ' Q | TCIC; rrepi . . . 7 iiipoi; Herat F || 7 oi bi\ H 1 || 8 rj Kuehnius: f\ libri | oOx' av] ouxe BHPQf f\ F I I Tiiuv om Ff.

EPICVRI AD MENOECEVM
EPISTVLA TERTIA
MORALIS

58

TESTIMONIA
LAEETIVS DIOG. x 29 (supra p. 2, 10). id. 117 irepl bi xwv

(3IUJTIK0UV Kai Sinwi; XP1^ T& |UV rjiuai; aipeiaGai, r d b' ^Kcpeiyeiv, otixwal fpdcpei. up6xepov bk 6i^\9uu^ev & xe afixil) 6OK? irepl TOO aocpou Kai TOTC; a n ' aiiroO. B\dpa<; (121) irpoaOi'iKryv Kai dtpaipeciv i^boviljv. n e x i x e o v b i i r i T ^ V i-niaTo\r\v. ekdva? 5 re dva9f)(Jiv Kai inr^p cpiXou TTOT^ TeQvrjSeaQat. TO &i\q. 60Kei 6' aOroT?. 'E-niKoupoi; M c v o t K e i K T \ . 2 aipeTaOai xd 6' (& B) ^KtpeuYEiv B H P Q : K<pei>YOV xd b' aipeiaeai Ff || 3 5^ om B P ' Q | fort, a auxtl) T6 [| 4 Tot?] iroicl H 1 || 5 r)6ovd>v. ekovai; x^ f, cf. 1. G | |uexrix^ov B ' F || 6 8v^ieoBm f I xo tlf\<;' 6OKEI &' (b F) aiiToic; libri, sed in marg. adnotat acpd(\|aa) B 2 : TaOxa SOKEI auxo?^. |uexix^ov &fe-rrix^v eTriaxo\r)v. f. de his turbis dixi in praefatione CLEMENS ALEXANDK. strom. iv 8 p. 215, 6 Sylb. mAtix; ouv Kai EiriKoupoc; MevoiKeT Ypdcpiuv Mrjxe v^oc; |ae\X6vxuuv [ 122]. Cf. Philodemus Voll. Hercul. coll. alt. t. I f. 144 * Mevoi-

59

ETTIKOYPOI MENOIKEI XAIPEIN

122 Mr|xe veoq xic; UJV jueXXexw cpiXoffocpetv, |ur|xe uTidpxuuv KOTTidxai cpiXoo"ocpwv. oiixe jap oiwpoc; oubei^ eaxiv ouxe Trdpwpoc; Tipoc; TO Kara i|JUX^v UY'OUVOV. 6 be 5 Xeyujv |ur|Truj xou cpiXocfoqpeiv UTrdpxetv r| TrapeXr|Xu9evai xf]v ujpav 8|uoi6c; ecrxi xw Xeyovxi rrpoq eubaifioviav f| (Lir|TTUj irapeTvai xr)v tupav f| ^r|Kex' eivai. Oucrxe qnXocrocprixeov Kai veuj Km yepovTi, xai |uev omuq YipdCKuuv vtalr] xoT? dYaOoTi; bid xf|v xdpiv xdiv YeYOVOxuuv, XUJ be OTTUJI; IO veoq aiua Kai TraXaioc; fl bid xrjv dqpopiav xdiv lueXXovxuuv. fieXexav ouv XP^I Td iroiouvxa Triv iibai|uoviav, ei rrep TTapouo"r|(; f^ev auxfiq Trdvxa e'xo|uev, aTrouffrii; be Trdvxa TrpdxTO|Liev e\q xo xauxr|v e'xeiv.

123 "A be (Toi auvexd)? TrapriTyeXXov, xauxa Kai Trpaxxe 15 Kai jueXexa, (TxoixeTa xou KaXai? Zf\v Taux' eivai biaXa^pdvuuv' TTpdiTOV ^ev xov Geov Iwov aq)6apTov Kai |uaKapiov voiuiCaiv, ibq r\ Koiviq xou 6eou P2Hf |aev oketF: juevoiice P'Q n^v oke B || 2 |ue\\[dxu)] B jaeXexyu F neX^rfuu] H | cpiXoaocpeiv addit mg H || 4 ttdpopo<; FXH | liyiatvov . . . . 5 uirdpxeiv om f: restituit Sambucus | UYiaivuuv B 6xiaiViv Clemens || 5 ^Trw Q Clemens (^^(uuc?) P 1 : f\ (ei B) )urimu reliqui | im&p%av uipav f| libri frit, (T^V) liipav \ Cobetus || 6 6|uoi6v f | f] in ras. B || 7 nf]-mju Clemens: jui^ libri | Trapfjvai F | |ariK^x' Clemens: \xr\Kiti libri, nisi quod |ur) F elvat xr|v aipav Clemens || 8 Kai vetuxeptu idem | xo |n^v F | vedZei F vedj*[r|] fort, ex vedZeiv P || 9 6iA ex xo bid corr F | Xapdv HRitterus hist. phil. Ill 2 p. 468 || 10 ito[\ai]6(; B || 14 irapr)YYiXov f | xauxd H | irpdxxe P || 15 xaOxo oia\a|updvujv eivai Ff || 17 vopiZew f | 6iteYpdq?ei F

60

EPICVRI

|ur|Te T % dcpGapoiac; dXXoxpiov urixe xfj? |uaKapioTr)TO<; dvoiKeiov auxuj TrpotfaTixe' irav be TO qpuXdxxeiv auxou buvd|nevov xf]v |uexd dcpGapcriac; |uaKapioxtixa Trept auxov boae. Geol |uev Ydp eiffiv evapYns TP auxiiuv ecrxiv fi fvuJcriq. oiovq b' amove, <oi)> TtoXXoi vou.iouo"iv, 5 OUK euriv" ou f d p cpuXdxxouffiv amove, o'iovc, voouffiv.
dcrepfiq be o&x 6 xouc; TOIV TTOWUJV QZOVC, dvaiptuv, dX\'

6 xdg xuJv TTOMIIIV bogai; 6eoT? TrpoadTrxiuv. ou y a p npo- 124

Xrnpei^ eiaiv dXX' \jTToXr|i|iei? njeubeT? ai xuJv iroXXiiuv imep Oeuiv d7Toqpdo"eiq, evOev ai luefiffxai pXd^ai xe xoT? Ka- 1 0 KoTq ex 0eaiv eixaYOVxai Kat ibqpeXeiai (joic, aYaGoT^).
xaiq yap ibiaiq oiKeiou^evoi bid TTOVXOC; dpexai? xoiiq

6(aoiouq duobexovxai, Trdv xo p.r\ xoioOxov ujg dXXoxpiov Zuve0iCe be ev xai voiaiCeiv |UTibev Trpog W&q eivcu is
xov Bdvaxov eirel mh/ dYaGov xai KOKOV ev a!o"9r|O"er

axepr]aiq be effxiv a\o~Br]O~wc, 6 Odvatoq. 69ev YVtuffiq opGf] Tou |ur)6ev eivai Trpo? r\\xac; TOV Gdvaxov diroXauffxov Tioiei xo TT) Caifjq Gvr|x6v, OUK aTreipov 7TpoOxiGeTo"a xpovov dXXd xov Trig dGavaoiac; dqpeXo)aevri TTOGOV. ouGev 125

4 atixoO Cobetus | alterum Yap] |av Yap P ' f bi F | aiiTuiv totiv] cmv auTUtiv Ff || 5 oi iroMol Gassendus: iroWol libri || 6 YClp vofiKouaiv aiiToOc; oYouc; qpuXdrToumv F 1 | voouoiv] voiniZouaiv (vo|a(ZouaiB) libri. cf. Philodemus tr. eiiaep. p. 114 G-omp. et supra p. 59,17 r] KOivr| TOO SeoO v6r\Gic,. uitium sensit Schoemannus opusc. acad. IV p. 336 || 7 6x6 TO{)<; iroMouq sed mg Yp xotx; xuJv TtoWdiv F || 8 irpodimuv ( P ' ) Q II ^ *eu&*acti P 1 bei<; ai sed mg \\ievbe\c, H || 10 flXdpai T6] p\dpai a m a i libri || 11 ^TriYovTctiB1 ^ir[d]YovTat P | Toiq dYaSoti; addidit Gassendus, cf. Philodemus 1. s. p. 100. 97. sed uereor ne hoc enuntiatum evGev . . . . dYCiQoti; ex alio Epicuri libro olim in margine adpositum fuerit || 12 xaii;] Kai F | 6iairavx6(; BH || 13 o6irobdxovxai F 1 | d\6xpiov H || 14 vo^iZovxei; uix excusatur exemplo Platonis leg. IX p. 879 TOV b irpo^xovxa eiKOOiv r)\iKiai; Sxemv . . . vopiiZvJV ilit; -rrax^pa f\ |nr|T^pa biu\apeia6u). exspectes uerbum spernendi || 16 ini P 1 || 17 loxw H || 18 TOO om f | 19 Sireipov Menagius: fiiropov libri || 20 xf]<; om f | &q>e\u)ii.vr\ F

EPISTVLA TERTIA
Y&p ICTTIV ev TUJ fjv beivov TUJ KonreiXrjcpoTi uribev UTrdpxeiv ev TW |ufi fjv beivov. o n XuTteT laeXXaiv. 5 u,evov Kevtu? XuueT. oiffre

61
Yvio"iuj<; TO |j.dTotioc; 6 TrpotfboKUj-

XeyuJV bebievcu TOV OdvaTov o u x 6'TI XuTir|O"ei Trapaiv, dXX' o Ydp frapov OUK evoxXei, TO qppiKuubecrraTov o u v TUIV KCXKUJV

6 O&VCKTOC; ouOev Trpoq f)|adq, tfi|aev, 6 Bdvaxoq ou TrdpeffTiv T 6 6 ' fijueii; OUK eo"|uev.

erreibri Tiep OTav |aev fnueii; 6'TOIV b 1 6 BdvaTO? irapf], eoxiv

OUTC o u v Ttpo? TOU? l&VTac,

ouTe TTpoi; TOUS TeTeXeuxriKOTaq, eireibri Trep u e p i oui; |aev io OUK ecfTiv, o'i b ' OUKCTI eloiv.
TOV OTe |nev wq

'AXX' oi TTOXXOI TOV 9 d v a OTe be

neYicrrov TUJV KOKUJV q)euYouo"iv,

126 diq avd-rrauffiv

TUJV ev TUJ l?\v <(KaKijuv aipoOvTai.

6 be

ffoq)6? ouTe TtapaiTeiTai TO Zjjv) ouTe qpppeixai TO }ir\ lr\v OUTC Y P auTil) TrpoffiffTaTai 15 eivai TI TO |uri lf\v. TO Cfjv OUTC boHdCeTai KaKov ujffTrep be CITIOV OU TO TrXeiov Ttdv' 0 be darra-

TUU^ dXXd TO f]biov aipeiTai, OUTUJ' Kal xpovov ou TOV jj.r|KIO"TOV dXXd TOV nbiffTov KapTti^eTat. TOV |j.ev veov KotXuuq f]v, TOV be yepovTa KCXXUJC; 0Tpeqseiv eur|9r|<; eaxiv ou ]uovov bid TO Tfjq tufjq 20 CTTOV, dXXd KCU b i d TO Tiqv auT^v eivai |ueXeTTiv TOU Ka-

Xujq 2fjv Kai TOO KaXuJq dTroOvriffKeiv. TTOXU be x^ipov Kal 6 Xeyujv KaXov |uev |ufi 9 u v a i , qpuvTa b ' orraiq a)KiO"Ta rruXaq ' A i b a o TtepfjCai.

1 6ei*v6v cum litura F | [TOI KaTi]\r|cp6Ti H | yvrioiux;] jvwatwc, F || 3 Se&oiivai F || 4 uapdv H P 2 Q : irapuuv B F ^ P 1 ) | evoXXet] evox^et- xo be Ff || 5 Xuufj B || 6 oubev Ff | kTtebi}Up B [ 7 6e 6 BFf || 9 TOU? ante xexeXeux. om F | xe\euTr|K6Tac; f |) 10 oiiK g'xi H P . legendum OLIKEX' cf. p. 59, 7 | eiai F || 11 8xe |uev FHf | ^(ev)eyiaTOV F | 8xe be Ff || 12 xaivj xtli B 1 | TUI corr. ex xo B ] KaKiliv . . . 13 xo Zi)v suppleui exempli caussa: KOKUJV iroSoucnv Casaubonus, ZryroOmv. 6 aotpoi; oOv Meibomius inseruerat || 13 cpopfjxai F || 15 eivai xi] eTvai Ff | be] be xo libri | amiov in ras. F || 10 fibiov] f\b\OTOV libri || 17 rrapaYY^\ujv quis ? || 19 eOi^efn?] P 2 || 20 6idt xoO H &ia xou F || 21 xeipov Hf: xeipwv reliqui || 22 6 Uywv Theognis u. 425. 427 | qxivai PQ || 23 qpOvxa f | OTTUX; ex 6 corr. H 2 | dlb[ao] Trepdaai F

62

EPICVRI

el jnev y a p ireTTOiGujg TOUTO cpricri, mix; OUK dnrepxerai TOO 127 Zf\v; ev eTotjaui Yap auxiu TOOT' ecrriv, ei-rrep rjv f5e(touXeuMevov auTW fJeftaiwq' ei be |uujKuu|uevoq, /adTaioc; ev TOU; GUK embexoinevoiq. MvrnuoveuTeov be .&><; TO |ae\\ov ouie fnuerepov OUTC TravTW? OUX fnuexepov, iva |ur|Te TrdvTtui; 5 Trpoo"|Lievuj|Liev we; eo~6|uevov |ur|Te dme\TTiiu|uev djq TrdvTUuq OUK ecrojaevov. 'AvaXoTiffTeov be ibq TILV eTTi6uma)v ai |aev eiffi cpuo"iKai, ai be Kevai, Kai TUJV q)uo"iKil)v ai )aev dvaYKaTai, ai be <puo"iKal ]uovov TUJV b' dvayKaiujv a'i (aev Trpo^ eubai- 1 0 inoviav eioiv dvaTKaTai, ai be Trpoq ir}v TOO 0u)|uaToi; doxXr)O"iav, a'i be irpo? a u t o TO 2flv. TOUTIUV ydp dnXa- 128 vr]<; 6euupia Trao"av a i p e d v Kai 9UYfiv eiravdTeiv oibev em Tfjv TOO ffuu|uaTO(; uYieiav Kai Tr]v <Tfjq ^ u x n q ) aTapaHiav, e-rrei TOUTO TOU |uaKapiujq Zifjv eo"Ti TeXoq. TOUTOU 1 5 Yap xdpiv udvTa updrroiuev, OTTUJ? lurjTe dXY^Mev ^r|T Tappd)(aev. OTav be arraS TOUTO irepl fijuaq YtvriTai, XueTat Trdq 6 Tf\q vuxfiq x 6 1 ^^^, OUK e'xovToc; TOO Ztuou pa<; irpoc; evbeov TI Kai lr\teiv eTepov <h TO T^I; I(JUTOU o"ai|uaTO? aYaoov o"u|UTTXripd)aeTai. TOTC YP 2O
x P e ' a v E'XOMEVI OTOV eK TOU ja.fi TrapeTvai TT)V f)bo-

vf)v dXYO))uev' (6'Tav be |ur)bev dXYUJ|uev), OUKCTI Tfjq fibovfli; beoiaeOa. Kai bid TOUTO Trjv f]bovfiv dpxr|V Kai TeXo?

1 TOO] ^K TOO libri || 2 [Jv ^T0(]|LJUJ H | TOUTeffTJV F : TOOT' (JTIV ceteri || 3 [T]OI; F || 4 0<JT ymexepov om BFPf, in mg add F 2 P 2 || 5 |wf|Te] H ) > l F | irdvTUx; om H 1 || 6 ^ffo[|a^v]ou F | d^:e\-^^Z:o^ev B F || 8 a'i ^ v . . . 9 (puaiKUiv om f || 10 [<p]uKal F | &' B : 6^ reliqui || 12 eiiox\r\aiav H Q || 13 qpureTv F | ^Travdreiv B P ' Q : eiravaYaYeiv ceteri || 14 f)Yiav f | Tfjt; vfiuxn<; s> a c ] d r e c B 2 om B 1 : TOU ounxatoc, FHPQf | [dTapa]iav F || 15 dirfet] B 2 4nl P 1 | naKapiou F || 16 irdvra B H P 1 : SuavTa FP 2 Qf || 19 gxcpov] gxepov T( F | &} wv f || 20 Kai BFf: K al x6 ceteri | (jufiTr\r)pU)a[x]]rai cum rec. litura B (Ju^irXripuuariTai H P Q : aufXTtXr\pMQr\aerm Ff, T P pa || 21 Tt^v I'l&ovfiv supplet mg H || 22 6rav U n^ d\suppleuerat Gassendus || 23 TOUTO] TOO Q

EPISTVLA TERTIA

63

129 \efO|nev eTvou TOU |uaKapiiu<; Cflv. xauxr|v f^P aYa96v irpiuxov Kai (TUYYEVIKOV e'YViu^ev, Kai dxr6 xauxr|q KaxapXO|ue0a Trdo"r|c; aipetfewc; Kai cpuyrjc; Kai em xauxr|v Kaxavxuijaev ibq Kavovi TLU irdOei irav dtYa66v Kpivovxeq. Kai
5 errei Trpiuxov ctYaBov TOUTO Kai ffuiucpuxov, bid TOUTO Kai

ov xcdcrav f)bovfiv aipou]ae0a, dXX' etfxiv ore xcoXXds f)bovdq uTrepPaivo|uev, OTav TrXelov TIJUTV TO buffxepe? K TOOTUJV eTTr|Tai' Kai TroXXdg dXYn^ovai; fibovuJv KpeiTiouq vo|aiCo|uev, e/rreibdv fxeiliiv r\fiiv r\bovr\ irapaKoXouOfl TTOIO Xuv x p o v o v uTTO|aeiva(Ti tac, dXYTibovai;. TTa0a ouv f]bovr) bid TO qpuaiv e'xeiv oiKeiav aYaOov, ou -naffa |uevToi < Y ' ) aipeTrV Ka6d uep Kai dXY^buJV Trdcra KOKOV, ou Ttacra be 130 dei cpeuKTf) TrecpuKuTa. rr) |aevToi cfu)U|ueTpr|crei Kai ffuiucpepovTuuv Kai do"u|ucp6pujv pXeijjei TauTa -rravxa Kpiveiv Ka915 r|Kei. xP u ^l ue 6a Tp TLU |uev aYaOiu KaTd Tiva? XPOVOUS UJq KaKLU, TUJ be KaKtli Ta^TraXiv wq aYaBuj. Kai Tr)v auxdpKeiav be aYaGov |ueYa vo)uio|uev, oux iva TrdvTiuq ToTq OXIYOI? XP^^ 6 ^ 01 ! " A A ' OTtujq edv y.r] e'xuuLiev xd TioXXd, ToTq OXIYOK; dpKoi|ae6a, TreTreio"]uevoi YVtioiwc; OTI fibiffTa 20 TToXuTeXeia? dTroXauouaiv oi fiKiffTa 7amr\q be6|uevoi, Kai OTI TO |aev qpucriKOV Trdv euTropiffTov e0Ti, TO be Kevov buffTTopiffTov. oi Y P XiToi %v\o\ \ar\v TroXuTeXeT biaiTr] TT)V dribiav em9epouo"iv, OTav airav TO dXYoOv KOT' ev5 ETIEI] YP iri mg P 2 || 6 oti om FP'Q | [ai]pou|a9a B || 7 inrpPaivuj|uev B || 8 KpeixTOU F 1 || 9 |neKov F | rijuiv om F ' f | irapaKoXouGeT F || 11 ^EVTOt Y'J H^VTOI libri || 12 dpExr) B 1 | KaKr| Ff || 13 dsl post cpeuKXi5] dat F | YP <pUKXHO>l mg P 2 | TTE(prjKuta H om F || 14 an 6TTif3\i|)i? || 15 T 6 ^ev dyaOdv F || 16 6V QV ird\iv B : xoui^iiaXiv H P 2 Q T 6 ^|tnra\iv Ff || 17 f F | irdvxuuc; om F || 18 'xolL16V F || 19 dpKid|aE6a Cobetus: |i6a libri | iteirianevot B || 21 dir6piaxov HQ sed Etiir6piaxov mg H | KCUVOV H P Q || 22 Yp] TE libri | i0r)v hoc loco propter hiatum ferri nequit, conlocatum oportnit post 23 dribiav | iroXuxe\Et H 2 Qf iroXuxeX(Ei) F : -iroXuxeXEiav BH 1 troXuTEXEiov ex iroXuTEXiav corr P 2 || 23 dr|6iav] r|6ovi?iv libri | iTEpuppouo"iv Ff | d[XY]oOv B

64

EPICVRI

beiav eEaipeGrj Kai \xala m i ubwp xriv aKpoxdxriv &TTO- 131 bibiuaiv f|bovr|v, exreibdv evbewv xiq amd TrpocreveYKrixai. TO o"uve6ieiv ouv ev xaig dirXal? Kai ou xroXuxeXeffi biaixaic; Kai uYieiac; ^Gxi <Ju)U7TXr)pujTiK6v Kai upo? Td<; dvaYKaiaq TOU (3IOU xP'faeiq CIOKVOV TtoieT TOV dvGpunrov Kai t

TOIC; TToXuTeXecriv IK biaXeijuiuaTwv irpoo~epxojj.evouc; KpeiTTOV fuaag biaTiGriai Kai Trpoq Trjv tuxr|V dcpopou? iTapacfKeudZiei. "OTOV OUV Xeyiiuiuev f)bovf|v TeXoq uirapxeiv, ou xdq TUJV dcrtuTUJV fibovaq Kai xd<; ev diroXaOcrei Kei|aevag Xeyo|uev, &c, xiveq axvooOvxei; Kai oux OjuoXoxoOvTei; ?| io KaKiIx; 6Kbex6|uevoi vo|uiCouaiv, dXXd TO )nr|Te dXYeiv KOTOI O"uJ|aa (uriTe TapdxxeaGai KaTd ipuxriV ou Yp TTOTOI Kai 132 KuJ|Lioi CuveipovTe? oub' diroXaucrig iraibaiv Kai Y^vaiKUiv oub' ixGuuiv Kai TUJV dXXaiv, 6o"a qpepei 7roXuTeXfi<; Tpdnela, TOV fibuv Yevva piov, dXXd vncpujv XOYUT|U6C; Kai is aiTia? egepeuvuiv Trdcrri^ aipecreuui; Kai qpuY^ Kai Tag eEeXauvaiv, eE UJV TrXeiffToq zaq, tyuxus KaTaXa|npdvei Gopupo?. TOUTUJV be TrdvTUJv dpxfi Kai TO aYa66v cppovriffii;. bio Kai qpiXoo"09ia<; Ti)niuJTepov ui cppovriffii;, eE f|q ai Xonrai Trdo*ai TieqpuKaffiv dpeTai, bibdo"KOuo"a wq OUK effTiv nbeujq lr\v dveu TOU 9povi|au)q Kai KOXUJC; Kai biKaiujq <oube qppovi|uwc; Kai KaXuii; Kai biKaiujq^> dveu TOU fibeux;. o"u|UTreq)UKao"i Y ^ P 01 dpeTai TUJ Zf\v fibeujq, Kai TO lf\v f|beuji; TOUTUJV eoViv

2 tvteov F I ai)T[&] H I 3 h om F j K al oil] Kai F | iroXuF : latet iroXuTeXeiaii; || 4 iyEia 1 ; F II 6 biaXruundruuv P 1 6iei\ri|Li|a(iTU)v B | irpoaepxoiu^voK F H P Q s | Kpeivrwv H 1 || 8 KifOHv F I iiTTdpxeiv oO] elvai Kal F || 9 Kai TCII; Rossius comm. Laert. p. 308: Kal TOU; TUJV libri || 11 c&yeiv f [dXjxeiv F || 13 ditoXaOffeii; libri || 14 iroXuxeX^Jg F || 15 x6v r)biov F 1 . fort, TOV f\biw || 17 kl uuv B : om F H P Q . unde dcp' oO f dcp' (Lv s | n\laxa? H || 19 cpiXoaocpia B P 1 | imdpxei om F || 20 &f\e, P 1 | iraaai om F | oiodOKouaai libri, 6i&doKoua[ai] H bibaaKO<iar\<; Rossius || 22 oiibi . . . . 23 biKaiai? suppleuit Stephanus in Ciceroniano lexico graecolat. 1557 p. 52 || 24 xili] x6 B l xoO F | Jaxiv f

EPISTVLA TERTIA

65

133 eirel Tiva vo|uieic; eivai Kpeirrova TOU Kai rrepl Betuv offia boHdCovToq Kai Trepl 6av6rrou bid TravTos dcpofSiuc; e'xovTO<; Km TO xfjg qnjo"eui<; eTnXeXoYio>evou TeXoq, Kal TO
|uev TLUV dya9d)v rtepaq ibc; effTiv euo"u|UTrXr|pujT6v TE Kai
5 euTTopicrrov biaXa|u{3dvovToc;, TO be TUJV KOKUJV diq r\ xpo-

voui; r| Trovouq e'xei fSpaxeic;, TX\V be UTTO TIVUJV beffTTOTiv

eio"aYO|uevTiv TrdvTUJv biaTeXuJVToq <el|uap|uevTiv Kal |a6iXXov

a |uev KaT' ava^K.r]v YiYveo"6ai XEYOVTOC;), a be dTro TUXTIS,

a be trap' fmaq bid TO Triv |uev dvdyKriv dvuireuOuvov

io eivai, TX\V be TUXTIV do"TaTov opav, TO be Trap' fijua dbeCTTTOTOV, III Kal TO |ae|UTTT6v Kal TO evavTiov TrapaKoXouGeTv 134 TreqpuKev (eTiel Kpelrrov fjv TUJ Ttepl Oeaiv |U\J6UJ KaTaKOXouGeTv r| TTJ TIUV cpuffiKuJv ei|uap|uevr] bouXeueiv o |uev

Yap eXmba irapaiTrio'euji; uTTOYpdqpei 0eaiv bid TiMfjq, f ^ be

IB dTTapanT|TOv e'xei rr\v dvaYKr|v), tr\v be TUX^V OUTC 6eov,

ujq

ol rroXXol vo|uiouo"iv, urroXajupdvovToq (ouOev Ydp

Getu TipaTTeTai) OUTC dpe^aiov a b i a v (<(OUK) oie-

|uev Ydp aYaGov f| KOKOV eK TauTtig rrp6<; TO |uaKapiuj<;

biboaGai, dpxdq |uevToi

1 4m P 1 || 2 boi&lovr[o]<; H | SiairavToi; f || 3 ern\e\oYiO|nevov Ff sscr P 2 || i a0i))aTrXr|pujTOv H 1 || 5 [eijiropiaxov H || 6 [Spaxei<;' Tiqv BPQ, mg H ppaxei;' TUJV H fipabvGrryj sed x supra 6 posito F ppaxioxriv f | bOu6rr\v B || 7 irdvTiiuv otn f | 6iaYeXiI)VTO<;] dxY^aivxog P ' Q 1 ayjeXuiwoc, mg P J , Q 2 dxieXXovToi; B FHf corr P ' , in mg aqpd\|aa adnotat B 2 : dveXovroi; Kuehnius | eijuap^evriv . . . . 8 X^f 0VT0 ? supplementum lusi || 8 8 J{ sic cum uerbo antecedente confusum d Y T ^ * v Toadb^ P ' | 5 diro] y.ev diro f || 9 dvtiireuGovov P inrgtiGuvov Ff || 11 fxevrtTov B 2 neXTTTOV B'Q iA6*ttT6v P 1 ^ETCTOV H l || 12 TceqjUKev om F | eirei] eirei Kal F | fjv om F | ]uvjeuu dKoXou8iv FP 2 f || 14 airoYpdcpei mg P 2 || 15 OOTE Geov] oiix f || lt> iTcoXauPdvuuv libri nisi quod urroXanpdvov in textu H. sententia uetat inroXa|apdvovT' . . . p. 66, 1 vo|jiZeiv scribi ut haec cum 1. 9 bid TO KTX. iungantur | o(jbev F [| 17 d*e*'paiov P l | oleTai libri: intercidisse oi)K locus particulae ^iy docet. Cobetus |u^v post dxctGov traiecit, Gassendus |ir] ante 19 6i6ooGai inseruerat || 19 biboxai F

66

EPICVRI EPISTVLA TERTIA

KpeixTov eivou vo|ui- 135

f| KCXKUJV IJTTO Tauiti? xopiYeitfQai),

lo\xo<;

euXoYio"xuuc; &TuxeTv r\ dXoTicTTUJig euxuxeiv ((3eXev xaiq ixpaZeGi TO KaXwc; icpiQev 6p0w6fjvou

TIO~TOV fap

bid xauxriv).
Tauxa ouv KOU xd TOUTOIC; auYTevf] |ue\exa irpo? ffe- 5 auxov fnuepaq xai VUKXO? Trpo? (re) be ihq Beoc; ev dvGpuuTroi?. xov o|uoiov aeauxui, eoiKe Ovrixai CUJUJ

Kai oubeTTOxe ouO' li-rrap oiix' 6'vctp biotxapax6r|(Tri, 2r|O"eii;

ou6ev fdp

civGpujTTOi; ev dGavdxoiq dya9oTig.

BHPQf voiaiZeiv F . cf. adn. p. 65, 16 || 2 ei>X6f I [djXoTioxuui; H dXoYWi; f | dTUxeiv Q | P\TI0TOV] P^XTIOV libri || 3 T 6 Kpi6^v ^v rai<; TrpdSeai KaXCui; Ff | il)p8w9f}vai F || 5 oOv om F I ntXira r'm^pai; T Kai VUKT6I; irpoi; xov F lueAira 6iatravTo<; lin^pa; Kai VUKTOI; npoc, ^auxov Kai irp6<; xov f | auxov libri: corr. Gassendus [| 6 irp6i; xe] irpdi; libri Kai Trp6? f || 7 6iaxapax6[r|crri] B 6iaxapax6*'(J P 1 | lr\ar]<; F Z[r]aei(;] cum ras. rec B Zr)* P 1 : Zr\or\ HP 2 Qf || 8 Ovrixiuv ZUUUJV H 1 [ Ziiiiij om f 9 ZiBv f Zd>[v] B: ZOuov H P Q Zuiov 6 F .

EPICVRI SENTENTIAE SELECTAE

68

TESTIMONIA
LAEETIVS DIOGENES X 29 (supra p. 2). id. 138 Kal cp^pe ouv

b1\ vOv xov KoXocpwva, we; av enrol xi?, ein6w|uev Kai TOO ITOVT&I; (JUTYpd|H|LiaTO<; Kai TOO piou xou qnXoa6cpou, xd; K u p i a q atixoO 66Ha<; irapaeenevoi Kai xauxaic, TO irav ci>YYP<W* KaxaKXdaavTEC,, xeXei xp^odnevoi xrj xfj<; etibamovia? dpxr)- T o ^ a x d p i o v KXX. Ff 2 vOv] aO B ] eiTtr) BHf | emeuinev Kai B H P Q : 6TTI9II)H6V || 3 aiixoO om F aiixfji; H || 4 emeenevoi H.

PHILODEMVS de ira col. XLIII Voll. Hercul. coll. alt. 1.1 f. 66 p. 143 Gomp. Kai xap l T C t KOt ' ^dv x6 xoiKa9d irep evioii;, o'i 20 TTdv6eivov i^YrioavTO xati; 25 oOxov, 'AXedv6pou TOO Kupiai; &6Haic; dvxiypdirdvxujv trXeiaxov iaxOcravqpovxei;, ei xex6X|ar|K xi<; xoi; bpfa% xe TtoXXaTi; auv[Epicurus sent. 1] e a x i ^ ^ 0 1 1 K a ' Kexapiaiv daSeveia Xijeiv opY^v |uevoi) inupioic;. SCRIPTOB EPIOVKEVS INCEETVS col. XV in Voll. Hercul. coll. alt. t. XI f. 34, editus a Dom. Comparettio frammenti della etica di

Epicuro p. 19 {rivista di filologia t. "VII p. 417)

lxpfl[ v K]OT^X6'V KOI Kai TTXO\!IXOU KOIVOK;, Kai [fd-

5 6i6[xi 0]u|apd[XXe]xai nev el? i^ou Kai xtliv 6^o(uuv, dXXd TO K[ax]axuxx[dv]iv Kai x6 |aiKpov ill? irp6<; xd Ki)piu()x[aTtp[i T]ULIV Kaxd [66Sa]i; iror)TiTa irepi tuv 6ir|uvrio"[a]^e[v KUUV TUJV KuufGev r|Kpi]j3ai15 dtp' fj<; alxiac; Kdv Tat? Kup{Kevai irdx; 1%EI [irpo?] i^d^, 01- ai<; 665ai<; xexaKxai irpubTa, ic ov uoXuxeXeiat; Kai |ao[p]<p[rjc; K[a]i xai!ixr]i KQV XEYOITO Td T[eX?]6[ia] eTv[ai. a] oi vOv i)Tr[]p[u)paK6T<;? * 7 uoiTiTiKtliv: cf. col. v xd[<; T]UJV eiri0u|j.[iCf)v] irfepv] ie xd[i;] rioovdfi;] Kal [xd] trofrixjiKd 6ia[q3o]pd<; dvaXoYia[x^]ov || 13 sq. scriptor uolgi de deorum regimine opiniones col. VIIX (cf. sent, i), uanum mortis timorem col. XVIXX (cf. sent. Il) perstringit. sed praeterea inter sententias capitales praecepta de dolore tolerando (cf. sent, iv) et de rebus expetendis (cf. sent. XV. XXI. XXX) refert, cum alibi (uelut col. iv fijuiv [aK]xr)TOv f| b[Oa]KTriTov e[Tvcu] xdxaOov, f) [ire]iTepdv9a[i |ae]v, dveyKapx^prixov 6' [e!v]ai 01a Tr][v iro]Xuxpovi6x[rix]a x6 KOKOV) turn f. 31 col. x i l K[ai n]aX[X]ov eic, 6pe[o]irpaiav i>[ir6] TUJV v6|uuuv ayovxai SdvaTOV dvaT[ewojie]vujv Kai xtnuupia[v e]K 8e[u)]v Kai ir6voui; LUI; 6uo[cpopfi]xouc, i<ai axepr)ae[i5] eviuuv the, buairopiaxujv. his enim hominum

69 timoribus manifestum est opponi praecepta TEXxapa ilia et KUpiwxoiTa quae col. XI 6 et 8 dicit, quern locum uideo mihi integrum proponendum esse: [8 oe KaxctPJ xcc Trepl xilifv] TeT[x]dpu)[v Kei]|ue[v]a XEYEXCCI, TO XI'IV [&id\r)]uuv xr]v itEpi xaiv Kup[iuuxdx]wv Kai xvjv |avri|Liriv [woX]XA cun[5dXXea6ai ir[p]6<; xd[<;] opedi; aipeaeic, xal <p[u]Yd<;, dvx' foou xiSenev o\) Ka6dir[e]p EE5EOIVX6 xivei; dxpoiKUj;, Tdit TIVOK; dvaqp^pfejffSai xuuv aipeaeujv Kal tp[u]fwv eirl xdc, irepi XOUXUJV dxapaSia?, d \ \ d xuii K[a]xopGo0a9ai |uev auxdi; TOI<; xeXeai xoT<; xf)<; cpuaeuu? irapanex[p]oOvTuuv, iroWd 6e [x]il)v [Ka]xd *. Kpicurus ipse in epistula tertia summam doctrinae moralis tripertitam facit, cum praeceptis de deo et morte tertium subiungit de fine naturae, quod complectitur modum et bonorum et malorum (cf. p. 65, 36 et similiter sent. XI); idem tamen sent. X quadrigas praeceptorum haud obscure indicat. atque eas discipuli in breuissimam promptissimamque formam redegerunt, quam fragmentum prodit Epicurei nescio cuius a Philodemo appositum Voll. Here. coll. alt. t. I f. 148 irape[cmu] |a6vo[v] r| xxpaqpdp[^a]KO?' depopov 6 6e6<;, dvaia6r|xov 6 Odvaxoi;, Kai
xdYaOov |uev 0KTTI[TOV], TO 6e SEIVOV ei)eKK[ap]xepr)xov. SCKIPTOK EPICVREVS INCEKTVS Voll. Hercul. coll. alt. t. VII

f. 21 col. x x v n *ovxa v[0]v eiri xou irpoxeipoxdxou fKifSXmi nio'Ta)|LIEV xaT? eiTiYpa(po|iivai(; Kupian; 562an;. ev [xjauxai? 6 'EiriKoupoi; TO [Kaxd T]r)v [qpujaiv aiixoxfEXei;] 6v XEYE[I] * 8xav <p[fji ** apographi Oxoniensis lectionem beneuole mecum Gomperzius communicauit 1 fort. *ov ird\[i]v | |3up\un] pu{5\Eib utrumque apographon ] ir]CTU)|uev Ox. iirc.xuunEv Neap. || 3 \fi] 6EK utrumque apogr. Cetera non adposui nimis incerta, 1. 11 OTTOU av conicias sententiam III adferri ClCEBO de nat. deor. I 30, 85 'in illis selectis eius breuibusque sententiis, quas appellatis Kupia^ boiac,, haec ut opinor prima sententia est' cf. id. de legibus I 7, 21 'nee uero ferent (Epicurei), si audierint te primum caput libri optimi prodidisse, in quo scripsit nil curare deum nee sui nee alieni' [sent. l ] . IDEM de finibus II 7, 20 ' i n alio uero libro, in quo breuiter conprehensis grauissimis sententiis quasi oracula edidisse sapientiae dicitur, scribit his uerbis, quae nota tibi profecto, Torquate, sunt: quis enim uestrum non edidicit Epicuri Kupiac; boiac, id est quasi maxime ratas, quia grauissimae sint ad beate uiuendum breuiter enuntiatae sententiae' [sent. x ] . cf. II 31, 102. DIODORVS 1. x x v fr. 1 Dind. 'EmKoupo^ 6 cpi\6o"o<poc, EV xaic; c, UTT' afJToO KupiaK; boiaic, [sent. x v n ] .

70 PLVTARCHYS adu. Coloten 31 p. 1125 s xi>|v TcpiOxriv Kiliv KUpiwxdxwv bolwv [sent, i] irpoaXap6vxe; eiiGu; dvaxpeiroumv (xf)v iroXrreiav). LVCIANVS Alexandri c. 47 e'v foOv Kai Y6Xoi6xaxov emnriaev 6 'AXeSavbpo;- e6pwv yap f d ; 'EiriKoOpou Kupia; 56a;, x6 KdXXiaxov w ; olaGa xwv ^ipxiwv Kai KecpaXaiwbili; irepiexov xf); xdvbpo; aoqpia; xd b6YMaxa, KO|uitfa; e i ; T^V dyopdv nearyv gKauaev ^iri u\u)v auKivaiv , oiib' eibw<; 6 Kaxdpaxoi; SOUJV dfa9tliv x6 pipxiov 4KTVO XOI? 6VXUYX avoumv aitiov TiT v e T a l K a ' S^iv auxoi<; eipi'ivriv Kai dxapaHav Kai Xeu9epiav JvepYciSexai, 6et|ndxu)v |a^v Kai tpaaiadxaiv Kai xepdxuuv dTtaAXdxxujv Kai e\iri6ujv |uaxaiaiv Kai irepixxiiuv eineu|uiti)v, voOv 6^ Kai d\ri9eiav evxi6v Kai KaSaTpov uu; dXriGux; xd<; Yviw^a? oux' &<?&' K a ^ OK(XXT) Kai xat<; xoiai)xai? qpXuapiaii;, dXXd X6YUJ 6p6il) Kai dXri6e(qi Kai uapprioia. LAERTIVS .DIOGENES x 31 iv xoivuv xil) Kav6vi XeYei 6 'EitiKoupoi; Kpixripia rf\c, dXriGciai; elvai xdg aioQi^aeK; Kai itpoXrujjeic; Kai xd irder), oi b' 'EtriKOiipeioi Kai xd? qjavxaaxiKdi; imfioXac, xfj<; Kai ev xfl irpo? 'Hpoboxov iirixofirj [ 38. 50 sq.] biavoiai;. X^YEI & Kai iv xai<; Kupiaii; &6ai<; [sent. xxiv]. ALCIPHRO epist. II 2, 2 Leontion scribentem ad Lamiam facit: xivo? tiuo^evel xi? xov cpiX6aoqpov xoOxov; txirvj xd TTepi ai xd<;Kupiag b6Ha<; xai xoin; bieaxpamu^voix; Kav6va<;, fijae bi dqsexui xt^v q)()aiKU)5 Kupiav i(aauxfii; doxo|udxrixov Kai dviippiaxov et ib. 7 KoXaKeueiv aux6v Kai Ka9u|aveTv xdi; 6irr)v^- 5

liovc, auxoO A6iac,.

2 xd] uolgo x d ; || 3 Kai xd<;] aiixoO libri. ABLIANVS de prouidentia fr. 61 (Suid. u. 'Eirkoupot; et KXdeiv) etX be apa xo pigXiov x d ; 'EuiKovipou A6Eai; a ; eKetvoi Kupia; ev a i ; dpa Kai x66e otixai KaXoOmv, 'EtriKOupou KOKO fvuipia^ara. rjv, 6x1 xo udv cpepexai xuxfl T l v i , oi (j.r)V pouXriaei Kai Kpicret 9eo0. xauxa; be xdi; 6puXou|adva<; dx6|aou<; uXr]xxo|uevai; uir' dX- 5 XriXiuv, eixa dqnaxaiuevai; * 4K XOUXIUV yiveoBai d^pa, ff\v Kai edXaxxav. eTxa biaXueaOai x d ; mjYKpiaei; Kai auv6bou;, Kai iravxeXdi; dtpaviCeaOai e i ; &T6IXOVC,. cpepeaSai be ekfl xd irdvxa Kai we, gxuxev, ou |ur]v 6K xfj; xoO Trovr|ToO aoqpia;. eixa 8x1 eKxo; 0 irpovoiai; cpupexai irdvxa, ofixe Kugepvrixriv oiixe iGuvxifiv ouxe itoi- 1 Heva ^xovxa 6 be Guaa; 'EitiKoOpw Kai A6at; xaT; Keivou KXdeiv

4 6x1 Hercherus: 6x1 Kai r6bi libri

libri || 9 KX6;] EK libri.

|| 7 xd; dvaKpdffei;

ETTIKOYPOY KYPIAI AOHAI

139

I To juctKdpiov Kal acpGapxov oiixe ctuio TTpdYMCfa e'xei oute a \ \ w mxpexei, wore ouxe opTaiq oiiie xdpiffi tfuveII
C

5 x e f c i ' ev dffGeveT Y&P n a v TO TOIOUTOV.

O Gavcrroc; oubev Tipoc; ryx&z" TO T P biaXuGev avcuT" TO b' dvaiaGriToOv oubev trpdc;
iv HKkoic, 6^ qsrim TOUI; OEOUI; \6TUJ Seai-

5 TO T O I O O T O V .

i;, oOi; i^^v KOT' dpienov l&qjecrTUJTag, oO<; &^ KOTCI 6noe(6eiav in K Tfjc; cuvexoO? 4irippuffeuu<; TUJV 6|aoiwv ei6d)\u)v izi TO diroTeTe\eo"|Livou<;, dv9punroei5ei<; SCHOLION

1 titulum addidi || 3 irpaTMa Seneca TrpfiYM' scholion Iliadis, fort. Cicero || 4 6i\\o F aXXoi? Seneca scholion Iliad. | ujOTe] 616 scholion Iliad. | OUT post dicFTe om F | [dpYJaii; B | xdpwi] \uiraii; scholion Iliad. | ouveXO0ai B || 5 doGevcux PHlodemus Nemesius (Cicero d. nat. deor. I 44, 122. 124), ut Epicurus ipse supra p. 28, 5 j| 6 6loe\u06V FHPQf Plutarchus Gellii, Sextus Alexander Stobaeus: dvaXuSev B \u9cv Plutarchus contra Epicuream beatitudinem 23 p. 1103 d 27 p. 1105" || 7 6' B F P Q : 6e Hf | dvaio9riTOV Stobaeus dvaiff9riT6Tv editur ap. Alexandrum in analyt. f. 117 r | ou6e H 1 8 9eujpriToin; libri: GcuupriToOi; eTvai Meibomius || 9 o^oei6eiav H P 2 Q : 6|J.oei6iav Bf 6|aoi&iav P 1 onoioei&iav F || 10 6|noiiuv] ibiujv F || 11 dTroTeTeXeaiLidvou? Kuehnius: diroTeTeXeanevwv BH PQf TTe\6a|UVUJV F | dv9puuuoei6[eT]i; P . dixere de hoc scholio quicumque de dis Epicuri disseruere, nuper Schoemannus opusc. ac. t. IV p. 351 sqq. RVolkmann in Fleckeiseni annali 1871 p. 688 RHirzel unters. z. Ciceros philos. schrr. I p. 72 sqq. Woltjer de Lucretii philos. p. 165 sq. Lachelier revue de fhilol. 1877 t. I p. 264

72

EPICVRI

III

"Opoc; TOU lueyeSous TWV fibovwv fi TtavTog TOO dX6'TTOU b' av TO fib6|uevov evq, Ka6'

TOUVTOI; UTreEaipeaic;.

ov av xpovov rj, OUK ecm TO dtXToOv f\ TO XuTrou|uevov f| TO <7uvau.cp6Tepov. IV Ou x P 0 V ^ e i T 0 a^ToOv auvexuJ^ ev Trj CapKi, dXXa 140 TO |uev ckpov TOV eXdxitfTov xpovov Ttapecm, TO be |uovov uirepTeivov TO f)b6|uevov Kara a d p r a ou iroXXdq fjjuepaq
cri be noXuxpovioi TIJUV ctppuuCTiuJv irXeovdov

TO fib6|uevov ev xf} 0apKi fi rrep TO dXYoOv. V OUK eo"Tiv fibeai^ lf\v aveu TOU cppovi|Liuu<; Kai KaXuuc; 1 0 Kai biKaiuji; <oube cppoviiuwc; Kai KaXdiq Kai biKaiiuq) aveu
TOU f|beuu<;. OTOI b' ev TOUTUJV JM\ uirapxei oTov lf\v qppo-

vi|uuu<;, Kai KaXOuq Kai biKaiuu? uirapxei,

OUK eo"Ti TOUTOV

fibetJ? lr\v. VI "EveKa TOU OappeTv e dv9pa)TT(Juv fjv KaTa qpuffiv dfa- 1 5
06v, it iLv dv TTOTe TOUTO 0165 T' fj TrapaCKeudCeaGai.

15 Karci qpuaiv &pyj\<; Kai paaiXeiai; GLOSSEMA U. i uiv

1 ti] f| P 1 om Macrobius | cf. Voll. Here. coll. II t. v n f. 14 (Gomperz. ztschr.f. d. oesterr. gy7nn. 1866 p. 708) ' ^ Trav]Td<; TOO dXToOvro<; uireEaipeffK;'' x[6] |uev yap iraVT[6]^ 6i^\KTai Kaxct xa (hmfxpacpa], irpoOTieeiu^vou TOO i r a v r d i ; ev Tiaiv, ev 6e xtaiv ^f) TtpocJTieen^vou Kard iravxa hk. xd K[aX]0ui; ^ x o v T a 4V[T(]Tpatpa [f-ej-fpaTrxai r| [x]oO [ O I \ ] Y O O V X O ? t E a i p e a K ; , oO[x 6]iteSaipEOK; | xoO XUTTOUVTOI; Nemesius || 2 uirepaipeai^ f | 156|jevov P 1 | gvt P 1 || 3 av FP 2 f: om B P ' Q post xp6vov traicit H | fj] x\ P 1 | TO ante \uiroO|uevov om B P ' Q || 5 oil om P 1 || 7 (mepxtvov P 1 | xo i^oriiuevov . . . 9 ^xouoi om F'Qf, in mg suppleuit F 2 . de sententia cf. Maduigius ad Cic. de fin. I 12, 40 p. 8 5 3 | Kaxd adpna] ev xfj aapKi mg H sed deletum || 8 dppuuaiCuv F || 9 ti irep f || 11 oti&e . . . biKaiax; suppleuit Gassendus | dveu . . . 13 KaXwc, om F || 12 oxwi P 2 6xu) P 1 | 6' gv xouxuuv] be xouxo libri | frrrdpx(eiv) Q | olov] oO libri | lr\ libri: corr. Gassendus || 13 Kai (L biKaiuj; Ff | uira . . . . cum fenestra B | TOOXO B 1 || 15 rjv] f\ libri | fort, dyaed || 16 xoOxo] TOUTO XI^ Meibomius | x' f|] x' fjv B xi P 1

SENTENTIAE SELECTAE 141

73

VII "EvboSoi KCtl irepiBXeTTToi xivec; eBouXr|9ri(Tav fevecrGai,

xf]v e dvGpiimwv dcrcpdXeiav OUTW voniovTec; Trepnroiri(jeffOai. (JuffTe ei |uev dffqpaXfic; 6 TUJV TOIOUTUJV Bioc;, aTre-

XafBov TO 7x\c, qpuffeuuc; aYPiGov ei be juri dcrqpaXriq;, OUK 5 e'xoucriv ou e v e m eg dpxfls Kcnrd TO Tf]c; cpucrewc; okeiov
VIII OubeM-ia f|bovri Ka9' eauTO KCIKOV dXXd Td TIVUJV

fibovuuv Tuoir|TiKd TioXXaTcXaffioui; eiricpepei Td? oxXriaei?

TUUV fibovaiv.

142

IX Ei KaTeTruKvouTO Ttacra f)bovfi, Kal xpoviu KOU irepl oXov TO aOpoio'iua uTrfjpxev f\ xd KupiuuTaTa juepr| TX\C, cpuo"euj<;, OUK dv TTOT bieqpepov dXXr|Xaiv ai f)bovai. X Ei Td TTOir|TiKd xdiv Ttepi TOUI; daiuTouq fibovuJv e'Xue Touq cpoBouc; tr\c, biavoia? TOU<; xe Ttepi lueTetupuJv Kai

is GavaTOu Kai dXyribovuuv, iravTaxoGev

exi Te TO nipaq

TOIV emOu^iuuv

ebibaCKev, OUK dv Troxe ei'xo]uev o TI e|ue|LH(jd|ieOa auToic;,

eKrcXripou^evon; TOIV f]bovuJv Kai ou0a|a69ev ouTe TO dXyouv OUTC TO Xuixou|uevov exouCiv, 6 irep e

TO KaKOV.
20 x i Ei fxr|6ev r\iiaq a\ TOUV |ueTeuuptuv urroi)jiai

1 r\fio\)\r\dr\Gav F || 5 Ktrni] irapd Meibomius. tu cf. Philod. Voll. Here. coll. alt. 1.1 f. 78 66a TOIVUV x^P l v a(J<pa\eia<; 6&iuix6i KCITA tptiaiv || 7 ri&ovr] hoc loco ora f | ^auxo B H P Q : ^auxr)v Ff yp P 2 | KOKOV B H P Q : Kaxri F s yp P 2 rjbovf] K0tKr|. f | xd] xo Q om Ff || 8 r|&ovd)v post xivuuv om B ' || 10 KaxeiruKvouxo iraaa rioovil F H P2f: KaxeTTLiKvou itaaa r|6ovf] xw B P ' Q terminatione passiua male traiecta | Kai ante xpovuj in fenestra om B 1 | Trepl 6bov Ff yp P 2 irepio&ov B H P Q : em. Rossius commentt. Laert. p. 321 || 13 xa TTOtr|xd f, Yp mg P 2 | dauOxoue;] daujfxdxouc; Ff uaiu|udxou<; yp P 2 e\ue] 'eXefe f || 14 nexedjptuv] deorum Cicero liberius || 15 ^xi xe] exi Q || 16 TTOX[ ei%o]ixev B TIOXE cTrjuev Ff -rt. ei'r) fitv Stephanus in Ciceroniano lexico graecolat. p. 55 | ^xe^mi&ixeQa B : (U6|av|joi|ue6a ceteri || 17 irdvxoOev Ff yp P 2 | io"ir\T]pou|Li6voi<; libri | ou9a|u6eev P ' Q oOea^aieev B : oti&an66ev F H P ' f || 18 xo ante om B || 20 ai] ai uirep Plutarchus | f|v6x\ouv F

74

EPICVRI

Km m Trepl Gavdxou, |ur| iroxe Trpoq fi^dc; ?) n , exi xe xo

|uf] KaxavoeTv TOVC, opoui; xwv d\Yn&ovwv Kal XUJV emGu-

luiuJv, OUK av Trpoo~ebe6|ue9a cpucrioXoYiac;. X I I OUK rjv xo cpoftou^evov Xueiv uirep xwv Kupiujxdxcuv 143
jar] Kaxeiboxa xiq f) xou ffu|nravxoc; qpuaic;, dXX' UTTOTTXEUO- 5 juevov xi XUJV Kaxd xouc; |uu9ouc;. XIII 0u6ev ocpeXoi; fjv xfjv aiaxe OUK fjv dveu cpudacpdXeiav
1 0

(TioXoYiac; aKepaiouq xd? fibovdq diroXaiupdveiv.

KOCX' dvOpuJiToui; KaxaaKeudCecfGai xaiv dvuuBev UTTOTTXUJV KaBecrxuuxujv Kai

XUJV IITTO jr\c, Kal drrXOui; XUJV ev xa direipiu.

XIV Trie; dacpaXeiac; xfjq eg dvGpuuTrajv yevo|uevtiq |uexpi xivo<; buvd|uei xivl eHepeicrxiKri Kal eiiTTopia eiXiKpivecrxdxri
Tivexai r\ EK jf\c, r)6vxiaq Km dKXwpfiaeuui; XUJV TTOXXUUV

daqpdXeia.
xv
C

O xfJ5 q)uffeuj? TTXOUXO? Kai ujpicrxai Kai euTropiffxoq 144

eaxiv' 6 be TUJV KevuJv boHtiuv ei? direipov eKiriTrxei.

XVI

Bpaxe'a aocput xuxn Trape|UTriTTxei, xd be laeyvcfxa Kai

1 Kai trepi f ?Tt xe Ta irept Plutarchus | f\ T( B H P 2 Q : fj TI F f) r i P ' ei TI f I exi] 'iaxx f | r e TO yd\ KaravoeTv Lachelier revue de fhilol. 1877 1.1 p. 85. 200: T6T6\|ur|Ka (rTo\|ur]Kd B x*x6*)LtriKa P 1 ) voeiv libri, atque acpd(X(xa) adnotat mg B j | 3 oi)K av tbto|ae9a F || 5 Tic, f\ TOU P | xmon-cetiovTA erit qui exspectet j] 6 TIXIV] TOV B | tpuaiAoYiae; P 1 f| 7 ^Kepaiout; F aicepaiac; f || 8 otibiv B? | F 6q>a\b<; H | Kax' BFf: Kaxd H P Q | da<pd\iav P [| 9 Kaf || 10 TLUV EV TU) dTreipiu] TUIV dTreipwv xdiv uuo cum proxima sententia coniungit F || 11 jivopivr]C, f || 12 biva^ic, H aperta interpolatione | xivi] xe BFPQf xe H | eSepiaxiKi?] F : eEepeiaxiKfi H eSepiaxiKfj P 2 f eSaipiaxiKf) P ' Q eEopiaxiKfj B. conicias Eepiai<; f\ | euiropia ei\iKpiveaxdxr) f II 13 eKxaipriaetu? Hf: eyXtupiiaeux; BFPQ ] TIOMWV f || 14 d(j(pa\eia<; H . a6eia conieceram || 15 [cpuaeuu;] conpendiose P' 2 | xai post uupiaxai bis dat B || 16 IOTV F |] 17 Ppax^a B F P ^ Vitruuius Seneca, nee aliter Cicero

qui non potuit exiguam fortunam interuenire sapienti dicere de fin. I 19, 63 (n 27, 89) Tusc. disp. v 9, 26 sed exiguum: HP2Q Stobaeus | xiixr) Cobetus

SENTENTIAE

SELECTAE

75

6 Xoyio"|Li6i; biwKriffe Kaxd xov cxuvexrj XPVOV

xoO piou. XVII ' 0 biKaioq dxapaKxoxaxoi;, 6 b' dbiKoq rrXeicrxri? xa5 XVIII OUK errauHexou ev xrj ffapKi fi f|bovri, erreibdv cforaH TO Kax' evbeiav dXyoOv eSaipeOrj, ctXXa jaovov TtoiKiXXexai' xfjq be biavoiaq xo rcepai; xo Kaxd xrjv fibovnv aTrefevvriffev r\ xe xouxuuv auxiuv eKXoyiffiq ical XLUV 6]U0Yevd)v xou-

XOK;, offa xoiic; lueyicrxouc; qpopou? rrapeo"Keuae xr] biavoiqt.

145 XIX
C

O aTteipoi; XP0 V0( D Ycrriv e'xei xr)v f)bovriv KCXI 6 Trexce-

paffjuevo?, edv xic; auxf|<; xd rcepaxa Kaxa^expriffr) TUJ XOXX eH |uev ffdpH dmeXape xd xcepaxa xfjc; fibovfj<; ctTreipa, Kal drreipoi; auxfiv xpovoig dpecrxoi dv. fi be bidvoia xou is Tfjq ffapKoc; xeXou<; Kai TrepaTog Xapoucra xov eTTiXoYio"|u6v Kai xoug uxrep xoO alaivoq qpopouq eKXuffacra xov xcavxeXf] piov rrapecfKeuao"ev, Kai ou0ev exi xou dneipou XPOVOU Trpoffeber|0r|' ^ou) ]ir\v dXX' ouxe eqpuye xf)v f)bovfiv oiiQ' fivka xriv eEayLUYriv eK xou lf\v xd rrpaTitiaTa rrapeffKeua20 Ziev, we; eXXeirrouad xi xou dpiaxou piou xaxeffxpecpev.
2 p i o u biomei Kai bwiKr\aei GLOSSEMA U. 1

1 &ituKr)K Stobaeus bujUKrjKe Kai libri 6iaiKei Kai f | Kaxct TOV XP 0V0V T o ^ P ' o u BHPQ KaTa TOV auvex'1 XPOVOV ^ ^ Kaxd TOV p(ov Kai auvexfi XPOVOV Stobaeus: omittunt Cicero et Vitruuius, adulterina censet Meinekius adn. crit. ad Stob. eel. p. CXOVIII 3 6 biKaio:; (31 oc; Diodorus | aTapaKTUUTaTOt; BF || 5 ev xfl aapKi post r| rjbovr| dat f | Trj om F || 7 TO uepai; KaTa F || 8 BPQ: kK\6y[r\]aic, H 4K\6m<JK F f II 1 0 ' om BP'Q l| 11 H6Tpr)O"i F || 14 dpecjKoi dvl -napeOKeuaaev Hbri || 16 TravTeXeT F || 17 irapeOKeOaaev BH, sine v ceteri | d-rreipou XPOV[U] B diropou Xpovou PQ mg H, in quo tamen direipou diuersa manu adscribitur: d-rreipou piou FHf yp P 2 || 18 irpo06berier| oi) n^v] npoatbef\Qr\Mv F, Hf TP P 2 [Trpoffbe9ri] Mev B irpoaeo^ermev PQ | ov)6' F ' H : oub' F 2 PQf oibk- B || 20 eWmouaa BQ | dopiOTOu f 21 glossema non norunt Cicero Vitruuius Stobaeus

76 XXI

EPICVRI ' 0 Tct irepotTa TOU piou KaTeibwc; otbev, VJC, eunopi- 146

ffTOv effTi TO ( T O ) aXfouv KOT' evbeiav eaipouv Kai TO

TOV 6\ov piov TravTeXf) KaGitfTav UJCTTE oubev Trpocrbevrai

xxii

To ucpeffTriKO? be! TeXoc; im\ofilea6ai

ecp' r\V TO boa6|ueva

Kai iraaav 5
ei be

TTIV evdpYeiotv,

dvaY0|uev

|ur|, TtdvTa aKpioiac; Kai Tapaxfjc; etfTai |ueaTd. XXIII Ei |udxr) irdaai^ TaTi; aicrGrjCfemv, oux eHei? oub' ag
ctv qprj? auToiv bieipeOaGai Ttpoq TI Troiou|uevoq TTJV dva-

YUUYnv Kpivr)?.

1 0

x x i v Ei TIV' eKpaXeT? aTrXOuq aiffGricriv Kai jafi biaipriceic; 147 TO boga26|uevov Kai TO Trpoo"|uevov Kai TO irapov fibri Kara Tr)v aia9r|0"iv Kai Ta TrdOri Kai n a a a v qpavTaCTiKriv empo\f|v Tfjq biavoiac;, cruvTapdSei^ Kai Tac; Xomaq alo'9r|O'eii;
Tr) |uaTaia) boSr), UJO"T6 TO KpiTripiov ctTuav eKjBaXelc;. evvoiaiq Kai TO |ur) TTJV em|aapTuprio'iv, ei be 1 5

Pepaiuuffeiq Kai TO Ttpoa^evov drrav ev Talc; boHaffraaig

OUK eKXeiipei TO

1 6 xd] ev f\ xd H | duopiOTOv f [| 2 [goxi] conpendiose P 2 | TO dXyoOv libri: corr. Casaubonus || 3 KCtOiarav BFHP | 5 ucpeoxiKO^ B | bei] 6e f | TgXo? delebat Schneiderus ad Epic. p. 54, tu cf. p. 65, 3. 77, 4 | em\oYiZe08ou] XofileaQai F || 6 ev^pTeiav Q, s s c r H 2 || 8 el] ei |ur) F ' || 9 av ora B 1 | cpn<; (q>r)<; Q) aOrutiv BHPQ: auTuuv e(p' fj? (e puucto inposito deletum) F 1 aiiTiIJv q>r\c,FH \ biiMJeuaeai F | irpo<; TI BHPQ || 10 Kp{vi<; B F || 11 TIV' HPQ: Tiva BFf | ^KpdXXeii; libri nisi quod ^K^dXeii; H 1 eKpdXXric; f: em. Cobetus | Kai imf] . . . 13 ai'aeiqaiv om Q | biaipnaei? H P 6iaipr)an? B : 6iaipetq ei? F SiaiprK ei<; f || 12 TO 6aZ6|nevov F | Kai Ff: KOTO B H P s | upocriaevov Ff: irpoanev6|aevov B H P || 13 post iiaaav erasas aliquot litteras uideas in P || 14 Tf|i; om H | [0uvTap]dei^ P 2 || 15 naTaiuj H P Q laaTaiujN B: naxaia F, f | aiaxe] we, Q | eKPaXetc; f: eKpdXXei? libri ]| 16 fJefSe<juaei<; B | -rrpoa|j.^vov Ff: npoanev6nevov B H P Q s || 17 xiYv e-rri|uapTUpr|aiv recte explanatum a Schneidero p. 52 delebat Huebnerus | eKXei^eii; libri: em. Bonnetus De Galeni subfig. empir. p. 82

SENTENTIAE SFXECTAE

77

bievjjeu0|uevov" war' dvr)pr|KiJbi; effri TrScrav Kai Traffav Kpiffiv TOU opOuJq f| jurj 6p6w<;. 148 XXV Ei jufi Trapa Ttdvxa xaipov erravoicreiq eiccicrrov xwv TrpaTTO|uevujv em TO xeXo<; xfjc; qpuffeuuq, dXXd TrpoKaxa5 CTTpeijjeiq el Te cpuYnv ei Te biuugiv Ttoiou|uevoc; ei? dXXo xi, OUK ecrovxai o"oi xoiq Xofoi? ai TtpdSeic; d XXVI TuJv eTti6u|uiuJv offai juri eir' dXyoOv edv jufi au|UTT\ripu)0ajaiv, OUK elaiv dvaYKaTai d W eubidXUTOV rf)v opeEiv e'xouaiv, OTCXV buarropiffTOV r\ (r\) p\dpr|<;

10 direpYOKTTiKai bouucfiv eivai.

XXVII
T

Q\ r\. (Tocpia napaaKev&lexai TTOXII |aeTtcTT6v

elq rf)v TOU 6'XOU ecfTiv f) TT)S q)iXiai;

XXVIII

H auTf) Yvu)|u.r| GappeTv xe eTTOiTiffev uirep TOU ju.r|Kai TTJV ev

i5 Oev aiiuviov elvai beivov |ur|be iroXuxPvtov,

auTotq xoiq d)pio"|aevoiq dffcpdXeiav qpiXiaiq MaXiffTa KareTbe o"uvTeXou|uevriv. 149 XXIX Tuuv eTTi8u|uiiuv ai |uev eiffi

1 UJCTT' dvr]pr|KUj(;] ilx; xeTripriKOji; libri | gar) rraaav] ei<; aitaffav f | '4a[r\] B || 2 Kpimv] pr)mv f || 3 d ] f\ H | irapaTrdvTa B | irepl H | irdv[Ta] P 2 || 5 r\re biuuEiv B || 7 sententiam xxvi Gassendus post s. x x x , Meibomius post s. x x i x conlocauerat | eiraXYouv BP || 8 d&idxuxov H Q ev&iaboxixov f || 9 buairopuJTOi Ff, oi terminationem sscr P 2 | fj r^] f\ B f| ceteri || 10 ditepxaaxoi 66UJaw f || 11 sent. XXY1I et sequentem ante s. XXXI Gassendus posuit | div] omnium, rerum quas Cicero: an SffUJV legebat? || 14 Te omissum sscr H 1 xi F | itoir\oe BP |) 15 xat xr|v . . . -17 auvxe\OU|U^VV|V sententiae XXVII Meibomius subiunxit contra Ciceronis testimonium || 16 <pi\ia<; libri | Kaxetbe Maduigius ad Cic. de fin. I 20, 68 : perspexit Cicero KaxeTvou libri, sed Ka[xeivcu] B || 17 [auv]xe\oun^vr|V B || 18 cpuoi*Kal F | Kai . . . p. 78, 1 qpuaiKai om libri, suppleuit HStephanus in Ciceron. lexico graecolat. p. 53 ex Cicerone, interpolatam dat G lectionem Twv in6u|iuil)v at |H^v eiai cpuaiKal Kai OUK dvaYKaiar al' x (uoluit ai be) cpuoiKai Kai

78

EPICVRI

al be qpuffiKai) Kai OUK dvayKaiar al be oiixe qpuo~iKai ouxe dvaYKaTai dXXd rcapd Kevfiv boHav Yivojaevai.
XXX 'Ev ale, TUJV cpu(TiKUL)v eTTi6u(uiuJV, |uf| en 1 dXYoGv be

eiravaYouffuJv edv \xr\ auvxeXeo"0ujo"iv, umipxei f\ onovbr] tfuvxovoq, irapd Kevf]v boav auxai Yivovxai, Kai ou Trapd r, xfjv eauxwv cpuffiv ou biaxeovxai dXXd xrapd xf]v XOO dv8puuTTOu KevoboHiav.
XXXI To xfjq qpucreuu? biKaiov effTi ffujupoXov TOO CFUJH- 150

qpepovxo^ elq TO ^r) pXaTTTeiv aXXriXouq )ur|be f3X&TTTecr0ai.

XXXII "Oo"a TOJV 2iuu)v )ufi ebuvaxo o"uv9r|Ka<; rroieTcreai 1 0

xdc; uTTep xou |uf) pXdrrTeiv oiXXa |ar|be pXairxeffBai, Tipog

xauxa ouQev fjv biKaiov oube dbiKov ULKTO(UTUJ<; be Km TUJV 60VUJV 6'cTa juri ebuvaxo fi |ur) epouXexo xdq ffuvSriKa?

TTOieio"6ai xd<; uirep xou juri pXaTrxeiv ^r)be pXdirxeo"0ai.

XXXIII OUK fjv xi KaO' eauxo biKaioo*uvr|, dXX' ev xaic; 1 5

luet' dXXriXuJv o"uo"xpo9aT<; Ka0' OTrriXiKouq br] iroxe del xoTTOUI; o"uv9r)Kr| TK; urrep xou |ufi pXaixxeiv r| pXaTTTeo"0ai.
2 Y l V ( 5 n e v a i . qpuaiKd? Kai dvaYKaiai; I'lYeiTai 6 'Eirkoupo; xdi; d\Y1&6vo^ d-rroXuouaae;, uui; Ttoxov fc-rrl ftvijjoui;' cpvaiK&i; bk 061c ^ xcic; uoiKiWouaa^ ^6vov xi'jv y|6ovriv, \xf] utreSaipou- 2 0 be TO a\Y1^ a > &$ iro\uT\f| airia oux 6e cpuaiKd? oOx' dx; areqidvoui; Kai dvbptdvxujv dva9eaei<; SCHOLION

2 OCT ante dvaYK. om P ' Q | Trapd] Ttepl H | Y[i]v6nevai P 2 Yev6(Xvai scholion Aristotelis r|YOU|avai F |] 3 fort. qwoiKUJV nev eme. I Tca\YoOv F H || 4 (mdpxri B || 5 Ttapd] TTEpl H utrubique et u. 6 I ou puncto inposito delere uidetur F || 6 EauxOuv] nouissimae syllabae ou sscr H 2 Eauxov P 1 | biaxeovxai] biabEx^ovxai (in mg correctum) H bid xpeiav xivd f || 10 r|buvaxo F s f|buvavxo f || 11 fiUa] d \ \ d BFQH 2 f &W av H 1 d\\d* P aWnXa Gassendus | |ar|b6 om F 1 || 12 f\v] rj B H P Q : oube sscr P eoxiv oube Ff || 13 f\b(i5 vaxo Ff | f ! JUT1!] f = j Ff || 15 [ou] fjv B || 16 ]aexd B | K a66 irr]MKOU; B F I aei F || 17 xi<; libri sed xf|^ H | f|] |arib Huebnerus 19 d\Yi66va<; libri: corr. HWeilius | Ttoxdiv f | be OUK F 1 5e Kai OUK F 2 f || 20 be om Ff | |^6VTIV Ff || 21 &\yr\a^a f | aixeia f OUT' H P Q : ouxe BFf || 22 ub<; axeqpdvou;] Ouc. x tpaffl H

SENTENTIAE SELECTAE
151

79

XXXIV 'H dbudot ou Ka0' eauTf]v KCKKOV, dXX' ev TUJ Kaxd xfjv UTtoijjiav qpopuj, el |uri \r\dei xouc; UTtep TUJV XOIOUXWV

ecpetfxtiicoxac; KoXaaxdc;. XXXV OUK effxi xov XdOpa TI icivoOvxa UJV (TuveOevxo rrpoi; 5 d\Xr)Xou? eiq xo (nr) pXd-ruxeiv |ur]be pXdTrxecT6ai, maxeueiv oxi Xr|O~ei, rav ^upidiac; em xou irapovxoc; XavGdvq. |uexpi yap Kaxacrxpocpfjc; dbr|Xov el xal Xr|O"ei.
XXXVI Kaxd |uev (TO) KOIVOV rradi xo biKaiov xo auxo,

ffu(acpepov ydp TI f\v ev xfj Tipoq dXXr|Xou<; Koivaivlqc Kcrrd io be TO ibiov X^P a ? KCtl 6'crujv br\ Troxe aixiiuv ou Tram Cuveirexai xo auxo bkaiov eivai. 152 XXXVII To |uev em^apxupouiuevov oxi ffuiLupepei ev xaT<; Xpeiai? if\q Tipoc; dXXriXouq Koivtuvia?, e'xei xov xou biKaiou XapctKxfjpa, edv xe xo auxo Ttaffi yevrixai edv xe ]uf] TO aiiTO. 15 edv be v6)uov 6f)Tai TI?, )ur| drropaivr) be Kaxd xo au^qpepov Tr\q rrpoc; dXXfiXoix; KOivaiviag, OUKCXI xouxo TTIV XOG

13 K o i v w v i a i ; , xuuv vo)tiia8^vTUDv eTvai SIKOIUJV ABDITAMENTVM capiti sententiae destinatum 2 ^ 6r](jei B |ae\r)ai f | TOIJI;] TOK; F om f || 4 KivoOvxa] TroioOvTa libri | auveBovxo PQ || 5 nr\bk B H P Q : Kai Ff yp P 2 [| 6 8xi \r)O6l] 6 cum hiatu in quo m. 2 r|<Ji addidit B | l u l Menagius: ctTr6 BQ yp P 2 {ITTO FPf [\!)]TT6 H | TOU irapovroi; uocibus spatium VI fere litterarum reliquit uacuum F | Xa^9dvei H |] 7 i Kal] eTvai F || 8 |iev KOIVOV libri: articulum restituit Gassendus || 10 [br\] irfoxe] B | od-riujv B : aixiuuv reliqui || 13 xel 14 x a " paKTfipa om f TOV . . x<*P- o m s I ^X61 T 0 V T 0 H P Q : ?x l xo TOU F eX'v xoO B I I 14 xapaKxfipa] x^pav eivai B F idque effecit addito in mg xuupocv P 2 : eivai H P ' Q xuJpav Aldobrandinus | Mv TG TO O6T6 iraffi fivi]Tm edv TS |ur) TO auxo iraai yevi^Tai' edv Te pii] dar)V PQ) x6 auxo uno archetypi uersu oscitanter iterate BHPQ edv xe CCI>TO Ttaai ^T) x ^ v o l T a l ' F EV Te TO auTo iraat Yevr|Tai edv Te TO auTo Tram |uri Yvr|xai f H 15 edv 6e om s Idv Te posteriora Stephani exempla | |u6vov 6fiTa( TI? libri vo|uoTeGf)TCU T! f | dTTofSaivri Hf: dtioPaivei reliqui | 6e] 5^ BQ 17 biKaiov B s om f. biKahuv (6v, TOUXO) Meibomius structuram uerborum fulciens

80

EPICVRI

biKdiou qpuCiv exei- KSV u.eTaTriTTTT) TO KaTa TO bkaiov 0u|ucpepov, xpovov be Tiva ei^ Tf)v TtpoXrujnv evapu.0TTg,
oubev f|TTOv eKeivov TOV XPVOV ?iv o k a i o v TOI? ju.f( cpuj-

vaic; KevaTc; eauTouc; cruvTapdrroucnv dXX' elg Td irpaYu.aTa pXeTrouffiv. 5

XXXVIII "Ev0a |uf] Kaivujv Yevo|aevwv TUJV TrepietfTUJTuuv 153

Tcporf>idTUJV dveqpdvri jur) evapiiorrovTa etc; Tr\v irpoXrmnv

Td vou.i00evTa b k a i a in bkaia. auTiiuv TUJV ep^uJV, OUK fjv Tauxa Kei|ueva, evTaO0a be TOTS 1 0 b' OUK fjv ?TI ev0a be KaivuJv Yevou.evuJV TUJV TrpaYludTUJv OIIK

eTi auvecpepe Td aiiTd b k a i a vujviav TUJV 0u|UTToXiTeuo|uevujV

(aev fjv b k a i ' , OTe Cuvecpepev ei<; xf)v ixpoi; dXXr|Xoui; KOIu0Tepov

b k a i a , OTe \xr\ 0uvecpepev.

XXXIX
C

O TO \xr\ 0appouv dTro TUJV euj0ev dpi0Ta GVGTX\- 154 6u.6qpuXa KaTe0Keudo"aTO' 1 5 00a be u.r)be TOOTO

0du.evo<; OUTOC; Td |uev buvaTd

Td be juf] buvaTd OUK dXXocpuXd ff

1 [|u6Ta]ir{Trxr) P 2 luexairi cum irx sscr. ut |uexaTt{TrTi interpreteris F || 2 evapudxxr) Ff: evap)n6TTi ceteri libri || 3 encivuiv xiliv XPOVUJV ^ T 0 V XP OV0V 6K6ivov B || 4 K[ev]aT(; F K*vat? P 1 Kivai<; Q | &W EIC, TO] d \ \ d it\Taxa libri || 6 KEVUJV libri KOtVULJV f: corr. Gassendus || 7 dvcpdvr| . . . . 9 Trpay^dxujv om Ff, contra totum locum qui est inde a u. 6 KEViirv fevo]UEVUJV usque ad 9 E'vect b neglegenter iterant H s | |nr|] |uoi B | ctpfj6xxovxa libri || 8 xd vo|aia8vxa HPQ s: dvomo~0Evxa B a vomaSEVxa Aldobrandinus || 9 KEVUUV H P Q s Kal TUJV B Aldobr.: corr. Gassendus | TUJV om B || 10 b B H P Q : 6r| Ff || 11 b k a i ' 6'TE] b(K(ai)6 T & (6 supra conpendium Km syllabae positum) B : b k a i a 8TE reliqui |
12 auvTro\iTUO|aivujv B TTOXITEUOHEVUJV Ff | b Ff || 14 T6 uif)

libri: rd f | |ur| GapoOv P 1 ^r|6apo0v H | auaxriaduEvoi; uereor ut dici potuerit pro eo quod est o"uCT6t\d|UVO(;. sed fieri potest ut quod uerbis TO |^EV GappoOv . . . . au<jTr|O"d|aVO<; oppositum esset membrum interciderit, quam coniecturam et aduerbium fiptaxa suadet et pronomen OOTOC; || 15 oOxot; om B solus || 16 xd bE |af] . . . p. 81,1 dvirimKXO<; in hiatu per uersum et trientem patente om B, xd b nr] buvaxd et ETii|urKToc; suppleuit m. 2 | oi)K . . . p. 81, 1 buvaxo<; f^v om Aldobrandinus | oo"a bs] 8aa fe H P Q 8aa Ff | uf| b F H P Q : exspectes jur)b' aiiTO

SENTENTIAE SELECTAE

81

flv, dveTiimKTOi; eye'veTO, Kai er]peo~aTO 6'cra TOUTUJV XucriTeXfj Trpdrreiv. XL " O a o i Tf)v buvajutv ecrxov TOU TO GappeTv ndXicrra EK OUTW Kai ej3iuuo"av |aeT' TriffTUJ|ja e'xovTei;, Kai OUK ibbupavTO diq fibicrra TO fte{3aiOTaTov TUIV 6|uopouvTUJV TrapaffKeuaffacGai, 5 dXXr|Xwv TiXr|peo"TdTriv okeioTriTa

aTroXapovTeq

irpoc; e'Xeov Triv TOU TeXeuTricravTog TTpoKaTao"Tpocpr|V.

H | eEripiffaTO BFPQf: Kopiaaro H eEuupiaaTO s | xoiixujv Aldobrandinus: TO\!ITU) B TOUTO S TOUT' H P Q TOU

Ff || 2 XuanreXfi Ff: eXuoiTeXei H P Q s XuaiTeX^ litteris n primoribus certis, ceteris euanidis eis quidem sed quae dispici possint B XuovreXei Aldobrandinus || 3 8o[oi iyv&uva]u.iv ^[ox] o v P 2 ' n 1 U O inde a p. 80, 12 (ioTepov ut in extrema pagina litterae non paucae euanuerunt | 8uoi<; Q | TOU TO Meibomius: TOO Te B TOU Te H P Q S TOU Ff TO Gassendus || 4 6|aoppouvTUuv B H 2 | TrapaCTKeudaaaQai FQf fp P 2 : trapaaKeudaSai P TrapaOK6uaa6ai B tiapedKeudaeai H | OUTUU] OUTOI Ff || 5 fibiora TO] fi&iaTov TOV B fibiaTov * P fi&i(JTOV Kai Q fibiaTov F H f || 6 irXripeaTaTov F | d-rroXduovTe; F | iL6upovTo f || 7 npbc, e'Xeov B irpdc; 0 (ae H) &ov H P Q : F 2 f YP P 2 eXaiov F 1 | ToOXgUTriaavTO? F 1 | KaTadTpoipriv F .

EPICVRI PERDITORVM LIBRORVM RELIQVIAE

85

TESTIMONIA
DE L I B R I S E P I C V R I
LAERTIVS DIOGENES X 26 feYove be TxoXvfpaqninaToc, 6

'EiriKOupoc;, irdvxai; {nrepP<x\\6|uevo(; ir\ri8ei fJifSXiwv. KtiXivbpoi |uev fcip irpo<; xoix; xpiaKoaiouc; eiffi. fTP a ' I T T a l be |aapxOpiov HwBev ev atixoTc; oubev, a\X' afJxoO eimv 'EiriKoupou tpwvai. eZr)\ou be 5 atixov XpumirTTOc; ^v iroXuxpaqpia, Ka6d <pr\ai Kapvedfirji; Trapdffixov aiixoO xiliv pij5\iu)v diroKaXtuv 'ei fP TI Tpa^ 011 6 'EmKOupoi;, 27 tpiXoveiKEi xocouxov YP'i'fai 6 Xpuomiro^ 1 Kai 5ict xouxo Kai iroXxaOxd jifpa^pe Kai xo 6Tre\66v, Kai d&t6p6wxa el'aKe XLU
i, Kai xd juapxOpia xoaaOxd EOXIV we, ^KEIVUJV |LI6VUJV fi-

10 |aeiv xd ptp\ia, KaGd irep Kai uapd Zrivuuvi Saxiv eupetv Kai impd 'ApioxoxeXei'. Kai xd auxTpdm^axa |aev 'EiriKoOpuj xocraOxa Kai xr)\iKa0xa. iuv xd pe\xiffxd eaxi xd&e' TTepi cpuaeuui; \Z TTepi dxdfiiuv Kai KSVOO 15 TTepi eptuxcx; 'EirixoiLifi xuiv ttpoi; xoui; TTpo<; xoiii; MexapiKou<; Aiairopiai Kupiai 66Sai
20 TTepi aipecrewv Kai tpuYi^ TTepi xe\ou(; TTepi Kpixrjpiou r^ Kaviuv

2 inrep($aA6|aevo<; Corais ad Plut. Anton. 58 || 3 x F cp Ritschelius opusc. I p. 184 sq. | eiaiv Q | Suu F || 4 aiixoO Cobetus: aOxai libri || 5 Kapvedbrn; Ff: Kai dpved6r|<; B P ' Q Kai Kapved6r|<; P 2 H || 6 auxov Ff [ 611 uerba Clitomachi uidentur esse | Ypdi^ei B || 7 eq>iXoveiKei Casaubonus | xoffouxo f || 8 xaiixd BFf: xd auxd H P Q | ei\K libri: em. Cobetus or. de arte interpr. p. 57 || 9 eTuriYeueai B et fort. P 1 | )n6vov B || 10 Ka6d Kai Ff | Kai Trapd dpiax. in mg supplet F || 11 euiKOiipou F || 12 eaxi xdbe P xdbe eaxi Q || 20 Kai] irepi f | cpuxdiv libri: corr. Gassendus

86

TTepi Seuiv TTepl 6<Ji6-rriTO<;

5

28

TTepi fiiwv x^acrapo TTepl biKaioirp<rfia<; NeonXf}^ Trp6(^ Gejiicrxcxv EOpOXoxo? irp6<; Mt]xp6buupov TTepl xoO 6pav TTepi xf)<; iv xrj dx6|^i{j ^wviai; TTepl 6upfii; TTepi einapia^vrii; TTepl ita6il)v b6ai irpoq Ti|aoKp

JO

TTepl eibuuXuJv TTepl qpavxaaiac;

20

TTepl i^ouaiKf)^ TTepl biKaioaOvr]<; Kal xuuv dXXuu TTepi buupurv Kai xdpixoi; TiiaoKpaTrii; a (5 f Mr)xp66uupoi; a p T b e 'Avxiboupoi; a p TTepi V6XUDV 66Eai irpoc; Mi6pt)v TTepi paaiXeiac;

dpexiliv

25

30

"EiriaxoXai. 2 irepl] f| irepl s || 4 f| 'Hyr]a. s || 5 liaaapa] 6 Ff | 7 S^iaioxav H || 2426 numeros integros ex pinacographorum more dant BHPQ, singulos f, e, p Ff || 27 v6crwv Gassendus | Hiepriv libri NU9pav Cobetus || 28 KaUiaroXAi; B || 29 et 30 tituli nescio an coniungendi sint. scripserat Anaximenes Lampsacenus Bao\\iu)v neTaXXafdi;, cf. CMueller Scriptor. rer. Alexandri p. 38 Quaestt. Anaxim. p. 22

67 Idem prooemii 16 noXXa & (o"uv^Ypciv)JE fiipXia) Zrivuuv, irXeiuj EevoKpaTr|<;, irXeiuj Av||Li6Kptxoc,, itXeiw 'Apio"xoxXr|c;, TrXeiw 'EiriKoupoc,, trXeiw Xpuannroi;. Idem v n 181 Kort 'AiroXXbowpoc, 6' 6 'A6r|vciTo<; v xrj Zuvaxwv 6oT|udTU)v pouX6|avo<; irapiaxdveiv 6'xi xd 'EiriKoijpou &uvd|ti6i Y6YP<*MM^va Kai dirapdeexa 8vxa |uupiw irXeiuj axi XUJV Xpuaunrou pifJXiuuv, cpr\o\v ofixuji; auxr] \iiei~ 'el fdp xi<; XUJV Xpuaitrrrou pi^Xiuuv 8aa dXXoxpta irapax^Geixai, xevot; i^) 6 \^P T r l? KaxaXeXeiv()exar. SVIDAS u. "EiiiKoupoi;: auYTpawaaxa 6' auxou irXetaxa. ARRIANVS Epictet. dissert. I 20, 19 x( bt Kai XOxvov ameic, Kai Ttoveli; uir^p r^iuiiv Kai xr|XiKauxa pi idem n 20, 9 avOpwue, xi tmtp r^Cuv qppovxiZeii;; xi 6i' dYpuirveti;; x( Xuxvov fi-itxeic;; xi giraviaxaaoi; xi xrjXiKauxa 15 auYYpdqpeu;; jurj xiq r|ml)v k^anaTr\Qvi irgpi OEUJV die, vuuv dvOpuimuuv f\ \ir\ xi<; aXXr|v oOaiav (inoX&fivi xoO dyaGoO f\ f\bovr\v; ei Y"P OUXUJ xaOxa e'xet, paXOuv KdOeube KXX. SENECA epist. 46, 1 'Librum tuum quem mihi promiseras accepi qui quam disertus fuerit, ex hoc intellegas licet: leuis 20 mihi uisus est, cum esset nee mei nee tui corporis sed qui primo aspectu aut Titi Liui aut Epicuri posset uideri. tanta autem dulcedine me tenuit et traxit ut ilium sine ulla dilatione perlegerim 1 . PLVTAECHVS de occulte uiuendo 3 p. 1129 a |ar|6e 6idire|Lme pipXoui; tram xai Ttdaai? embeiKviJ^evoc; xr]V aocpiav . . . . xi 5 ai 25 xocrauxai inuptdbei; axixujv liri Mr)xp6&u)pov, ^ui 'AptffT6pouXov, eiri Xaipd6r|nov Ypa<p6nevat K ai ouvxaxxofjevat qpiXoirivuii;; iva Hr|&' dtroeavovxe; XdGujaiv; (f\) i'v' d|avr|(Jx(av vono6exri<; dpexr) Kai dirpaSiav X^XVT) Kai aiUJitr'iv cpiXoaocpia Kai Xr)6riv eiiirpaYia; ClCEEO Tusc. disp. II 3, 8 'Platonem reliquosque Socraticos 30 et deinceps eos qui ab his profecti sunt legunt omnes, etiam qui ilia aut non adprobant aut non studiosissime consectantur, Epicurum autem et Metrodorum non fere praeter suos quisquam in manus sumit 1. 2 Eevoqpdvric; libri: corr. Ritschelius opusc. I p. 185 [| 21 igitur ampla ac spatiosa Epicuri uolumina haud secus quam Liuiana in prouerbium abierant. cf. Cic. de fin. II 21, 68 'tantis uoluminibus'

88

DE SERMONE AC STILO EPICVRI

LAERTIVS DIOG. x 13 K^xP1Tal ^ X^Sei Kupicji Ktxxd TUUV

ludToiv, f]v oxt ioiujxdxr| 4o"xiv, 'Apiaxocpdviqi; 6 YpawuaxiKd xat. oacpf]c, b' fjv ofixux; UJ; Kai v xCu TTcpl prixopiKfji; dEiot |ir|ov &\\o f) aacpr)Viav dTrcuxeiv. ClCBRO de finibus I 5, 14 sq. (Torquatus ad M. Ciceronem) 5 'sed existimo te sicut nostrum Triarium minus ab eo (Epicuro) delectari, quod ista Platonis Aristoteli Theophrasti orationis ornamenta neglexerit. nam illud quidem adduci uix possum, ut ea quae senserit ille tibi non uera uideantur. Vide quantum, inquam, 0 fallare, Torquate. oratio me istius philosophi non offendit: nam et 1 complectitur uerbis quod uolt et dicit plane quod intellegam; et tamen ego a philosopho, si afferat eloquentiam, non asperner; si non habeat, non admodum flagitem. re mihi non aeque satis facit, et quidem locis pluribus'. GELLIVS n. a. II 9, 4 "minis minute ac prope etiam subfri- 1 5 gide Plutarchus [sc. in libro II de Homero] in Epicuro accusando \ei9r|pei. has enim curas uocum uerborumque elegantias non modo non sectatur Epicurus, sed etiam insectatur'. ClCERO de finibus n 4, 12 'itaque hoc frequenter dici solet 0 a uobis, non intellegere nos quam dicat Epicurus uoluptatem . . . . 2 5, 15 Et tamen uide ne si ego non intellegam quid Epicurus loquatur . . . , sit aliqua culpa eius qui ita loquatur ut non intellegatur. quod duobus modis sine reprensione fit, si aut de industria facias ut Heraclitus . . . aut cum rerum obscuritas, non uerborum facit ut non intellegatur oratio, qualis est in Timaeo Platonis. Epi- 25 curus autem, ut opinor, nee non uolt, si possit, plane et aperte loqui, nee de re obscura, ut physici, aut artificiosa, ut mathematici, sed de illustri et facili et iam in uolgus peruagata loquitur'. Idem de nat. deor. I 31, 85 'in hac ita exposita sententia [Ep. sent, i] sunt qui existiment, quod ille inscitia plane loquendi 3 0 fecerat, fecisse consulto: de homine minime uafro male existimant'. Idem de finibus II 6, 18 'dum dialecticam contemnit Epicurus, quae una continet omnem et perspiciendi, quid in quaque re sit, 2 i6iumKWTd"rr| Menagius lblUJTiKr| Bakius ad Cleomedem p. 426

89 scientiam et iudicandi, quale sit quidque, et ratione ac uia disputandi, ruit in dicendo, ut raihi quidem uidetur, nee ea quae docere uolt ulla arte distinguit'. ib. 9, 27 'contemnit enim disserendi elegantiam, confuse loquitur". 5 Idem de diuin. II 50, 103 'Epicurum, quem hebetem et rudem dicere Solent Stoici'. Idem Tusc. disp. v 9, 26 ' A n malumus Epicurum imitari? qui multa praeclare saepe dicit: quam enim sibi constanter conuenienterque dicat, non laborat'. 10 THEO progymnasm. R h . W . I p. 169 Sp. II p. 71, 7 4TTi|UXr)xeov be Kai xr]<; auvSeaeux; TUJV 6vo|iidxiuv, Trdvxa bibdcTKOvxa e iBv biacpeuEovxai TO KaKuuc, auvxiSevai Kai |udXiaxa 6e xr]v ?nnexpov Kai evpu6|uov Xew, UJC, T& uoXXd xwv 'Hyrioiou TOU r)xopo<; Kai xuiv 'Amavuuv KaXoujuevuuv fnixopuuv wai xivd xd)v 'ErriKoupou 15 old T T O U KX\. [uid. frr. 131 et 105]. ATHBNAEVS v p. 187 xiqv |uev YP ^irixpexouffav xfl \et (Epicuri) dppu6|uiav xi bei Kai Xifeiv; [uid. fr. 57]. CLEOJIEDES I I 1 p. 112 Bale, oubg ydp Xifiiv Syuuxe xouxov &v xov 0epoixr)V (Epicurum), KaGdrrep 6 'Obuaaeiiq EKeTvov, tiroi|ni, 20 eirei fe irpoc; xoi<; aWoii; Kai xd Kaxd xr]v ep^rjveiav auxiu biecp6opoxa eaxi, ffapKo; e u a x a e f l K a x a a x r ) | a a x a X^xovxi Kai xd trepi Tai)xr]<; i r i a x d I X i r i a i u a x a , Kai X i i r a a ^ a 6qp6aXmIiv xo baKpuov ovondZovxi Kai i e p d d v a K p a u y d a | a a T a Kai "f<*PTaXiaiaoui; auunaxot; xai Xr)Kr|(aaxa Kai a\Xa<; Toiauxai; KaKdi; 25 axai;' iLv xd fj.v EK x a l LtaiTU ' n: i UJ v av xii; dvai q>r\aei, xd be 8|aoia TOI<; Xejoyiivoxc, ev xoT<; Armrixpioit; bnb TULIV eeaiuocpopiaZouauuv yuvaiKaiv, xd be duo fJeariq TT}<; Trpoffeuxfl? xai xil)v etr' auxaii; Ttpoaaixouvxuiv 'lou&aiKd xiva Kai irapaKexapafH^va Kai Kaxd iroXO XUJV epTiexaiv Taireivoxepa.
30 S E X T V S E M P I R . a d u . m a t h e m . I 1 ev TroXXoii; xP d|aa6r|<; 'ETT{Koupo<; eXeTXTCtl oxibe ev xaT^ Koivaii; o^iXiati; Ka9apeuujv. ioce-

ClCEEO d e n a t . deor. II 17, 46 ' h i e q u a m u o l e t E p i c u r u s tur, h o m o n o n a p t i s s i m u s ad i o c a n d u m m i n i m e q u e r e s i p i e n s

patriam'.

2 8 Nouba'lKd] xubaucd M e i n e k i u s P h i l o l . t. x i v p . 25 p e r p e r a m

90 CICERO de nat. deor. I 44, 123 '(Epicuro) homine non tam faceto quam ad scribendi licentiam libero'. DIONYSIVS HALIC. de comp. uerb. 24 p. 188 'EirtKOupefuuv 6d Xop6v, ol? o0&v |u\et TOOTUUV, trapatToO|Li69a. T 6 Y<3tp ir(irovov TOO ypdqjeiv 8VTU)?, UJ? afiT6? 'EiriKOupoi; \ifti, TOIC, \xi\ ffToxaZoTOO ttuKvd ineTairiTTTOVTO? KpiTripiou iroXXfli; dpfiq; r^v K < x l ClCEEO Bruti 35, 131 '(T. Albucius) fuit Athenis adulescens, perfectus Epicureus euaserat: minime aptum ad dicendum genus".

CERTORVM LIBRORVM VESTIGIA

I TTEPI AIPEXE&N KAI 4>YrQN Laert. x 27 supra p. 85, 20 1 LAERTIVS DIOGENES X 136 biaepepexai be upoc; xoOi; Kupr)vaiKouc, Trepl T?\t; i^ovf);. oi nev yap TT)V Kaxao"xrmaxiKr]v OUK

5 e^fKpivouffi, |a6vr)v be xr]v ev Kivricrer 6 be d^cpdxepa * ujuxric, Kai (JLU^OTOI;, dig <pr|O"iv ev xw TTepi aipe'aeujc; KOU qf>uyf)<; Kai ev TCE) TTepi xe\ou<; Kai ev a TTepi piuuv Kai ev TT) irpo<; roiic, ev Muxi\f]vrj (pi\oaoqpou<; eiriaxoXri.

2 r) |uev Y^p dxapaSia Kai <^r|^> drrovia io eiffiv fibovai' f\ be xapot Kai f] eucppoouvti m i d evepYeia pXeirovTai.
LAEKTIVS DIOG. x 136 6 b' 'EiriKoupoc; ev xty TTepi aipeaeiuv oiixai

1 * 1 |uev . . . . p\eirovxai. 45 cf. Cicero de fin. II 5, 1G 'uoluptatem . . . quae sit in motu: sic enim appellat hanc dulcem "in motu", illam nihil dolentis "in stabilitate"'. 10, 31 'utra uoluptate, stante an mouente? quoniam, si dis placet, ab Epicuro loqui discimus '. 23, 75 'turn enim earn ipsam uis (uoluptatem) . . . et nomen inponis, in motu ut sit et faciat aliquam uarietatem [iroiKiWouoa], turn aliam quandam summam uoluptatem, quo addi nihil possit: earn turn adesse, cum dolor omnis absit: earn stabilem appellas adde 10, 30. 23, 77 | 4 tf\c, om F I 5 d)U(pox^pav F. at duo paria memoranda erant, et intercidit Kaxaaxr|]uaxiKr|v Kai Kivr|xiKr|v | 6 aipeffeuuv H | 7 a] xuu Ff xif) irpdjXLU uolgo || 9 Y^P o m F I A inserui | 10 Kai 1 * 1 ] Kai Ff I 11 evepYeiai F evapYeia HRitter hist, philos. Ill p. 469 | 12 ev xiu IT. aip. om F | aipeaean; Q

92

EPICVRI ANAEIMENHI II ANAEIMENHI

Laert. x 28 supra p. 86, 30 [fort, titulus fuit 'Avai|uvri<; (ft ?) irepi paaiXeiac, [1. ix] cf. adn. ad p. 86, 29. credas sic inscriptum esse librum quod Anaximenis BamX^uuv p.era\Xafai raateriam copiosam et gratam praebuerant di- 5 sputanti de misera regum uita. uide quae de libro V dicentur.J III 3 ANA0QNHIEIZ

PHILODEMVS irepi bp-ff\c, V H 2 1 68 p. 149 Gomp. dp[o"]Kei o Kai TOIC; Ka9r)T6|aoaiv O(J TO [ic]aT[d] Trjv rrpiXriunv [TajvJTrjv 6uiwu6r|o'eo~9at TOV cro[<p]6v, dXXd TO KOTO Trjv Koi[vo]Tepav Kal yap 1 0 6 'EtriKou[po<;] v raic, 'Avaqpuuvriaeaiv [bijaoaqpei [TO] TE 8u|au)6riaeaeai KO[! TO] neTpiuji;. IV ANTIAQPOI a p

Laertius x 28 supra p. 86, 26 5 cf. Plutarchus adu. Coloten 32 p. 1120" ei fap tzpbc, 'AVTISUI- 1 pov f\ Biujva TOV ooq>icttr\v ypdcptuv (Colotes) e^vricGr) v6|uu)v Kal iroXiTEia^ Kai biarAiewt;, OIIK fiv Tt? etirev aiiTili 'liiv', (h TaXaiiruup', d T p ^ a ffoi^ Iv bejivioti; l^oi 6^ Ttepl TO!ITU)V OIKOVO|LJIKUI? Kai TrepvffTeXXuLiv TO aapKifeiov, XeXoi66pr|Kev. LAERTIVS DIOG. X 8 Kai 'AvTi&uupov l a v v i b w p o v (eKaXei). nEPI APETQN cf. Laert. x 28 irepi 6iKaioavJvr](; Kal TUJV aXXuuv dpeTUJV [xiv] [inter libros suspectae fidei Epicureos Philodemus Voll. Here. 25 coll. alt. t. I f. 152 [supra p. 34] memorat Kai TOO rrepi d quinque litteris euanidis, quas probabiliter sic d[pTO)V suppleas, d[TO|uuJV Spengelius Philol. suppl. t. n p. 535. Cf. Cicero de finibus II 16, 51 'istorum uerborum, quae perraro appellantur ab Epicuro, sapientiae fortitudinis iustitiae teraperantiae'.] V APIZTOBOYAOI 30

epvuDKOTe^ eyKaXeiTUJoav'; eiai &^ TOIOOTOI iravTei; oic, 2 0

Laert. x 28 supra p. 86, 19 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 22 p. 1103"- Tit) HV 13 de titulo libri cf. p. 93 | 18 |U<h/' 0) KT^. Eurip. Or. 258 20 TOIOOTOI] OUTOI uolgo || 22 laiviouupov Hadr. Iunius

E P I C V R I APIITOBOYAOX

93

al Mr]xp6owpoi; Kai TTo\ijaivo<; Kai 'Apio"x6f5ouXo<; KQ&paryia Kai TH0? flcrav, div xotic; irXeiffxoui; Qepaireriwv voaouvTOU; f\ Kara9pr|vil)v dTro9vi^aKovxa<; oiex^Xeae. [multi sunt libri ab Epicuro nomine uiri aut mulieris insigniti. 5 et fratrum quidem memoriae dicati erant 'Apio"x6pouXo<; NeoKA.f}<; Xaipebrmo?, amicorum laudem continebant EupOXoxo? 'Hyr\ai&vaZ Qe^iara Mr|xp6bu)pcx;, inpugnabantur 'Avxi&uipoi; Ti|iiOKpdxr|<;; de eo libro cui 'Avainvr|<; titulus erat, coniecturam supra protuli ; restant KaXXicx6Xa<; (nisi fallit librorum fides) et TToXu|ar|&r|<;, de 10 quibus non liquet. ultro memineris loghistoricorum Varronis et Tulliani Catonis de senectute, Laeli de amicitia sed luculentius praesto est exemplum, unde de natura horum librorum coniecturam capiamus, Carneisci Epicurei <t>iXio"xa<;, cuius laceras aliquot reliquias uolumen Herculanense n. 1027 (VH 2 V 182 sqq.) seruauit una 15 cum titulo hoc KapveuJKOU 4>i\iaTa K (an H?), cf. D. Comparetti relazione sui papiri ercolanesi p. 14 sq. eo opere apparet Philistam aliquem sic tamquam exemplar uitae sapienter moderandae proponi, ut eadem opera de uita instituenda praecepta dentur, quaestiones tractentur, aliorum (uelut Praxiphanis c. X et XIII) opiniones refu20 tentur. uide praesertim f. 192 c. XI (uaKpdv d[ir]x[o]vTei; TOO TUJV oeovTiuv (xi) X6feiv TTp[i tpi]Xiag f) xdiv AOITTOIV oa[a xo [3]i0uoa[i] laaKapiaii;' oSev br\ Kai <t>i\iaxav Ka KaxaKO0|ar|8e[v]6' uit6 xoioOxou [6]i[aXoxiff|ao]0 xe[Xeuxf|<;] * et f. 195 c. XVI ubi ille comparato Praxiphane (cf. c. x 25 bioxi i^aKpav diretxe TTpa2iqfidvr|i; xoO xOuv fteovxaiv xi XeXoyiaSai irepi q)iXiac; Kai xryv it[poa]riKouaav i x l v [K]axda[x]aaiv ifx qpiX[uu]v xeXe[ux]aii;) extollitur: Kai berr^a Ka6[ea]xr|K6(; Tf\<; Ka6' 8Xov xov piov cpaOXr|<; 5iaYaiTn<; K a i <pftoi<; ou xfji; d[p]iaTr)<; auvavaaxpoqpfi;, [e]Kivov x ! errfaivJoOvxai;, UK; KOXOK; 4V xaii; qpi\u)[v] 30 xeXcuxaifi; djveaxpecpexo Kai oilx' ficpiXov oflx' dvrm[epov * . haec imitatoris uestigia si lustraueris, intelleges qui fieri potuerit ut in plura eaque ampla uolumina excresceret Epicuro Metrodori aut Themistae laudatio]. VI 35 VII TTEPI ATOMQN KAI KENOY Laert. x 27 supra p. 85, 14 TTEPI THZ EN THI ATOM52I TSNIAI Laert. x 28 supra p. 86, 11

94

E P I C V R I TTEPI A<DHI

VIII

TTEPI A4>H2

Laert. x 28 supra p. 86, 12 IX TTEPI BAIIAEIAI

Laert. x 28 supra p. 86, 29 cf. adn. ad p. 86, 29 et supra p . 92 5 PLVTAKCHVS contra Epicuri beatitudinem 13 p . 1095 c 'EiriKoupoi; . . . . TrpopXruaaci noucnxoTi; Kai KpixtKurv 91X0X6^011; Zr\rr\fxaaiv ouoe impa ir6xov bioo6i; x^pav, aXXa Kai xoic, cpiXo|uoO0ou; xtfiv irapawuiv axpaxriYiKa ovrpfrnaaxa Kai cpopTiKac, fiwuoXo{nroiaevew |uaXXov ev xoTi; aufxiroaion; f\ XOYOUI; itepi nouai- io Kiltv Kai m>ir]TiKi5L)v irpopXrmdTUiv itepaivon^vou?. r a u r i yap T6\|ir|ffg YP(i|Plv ^ v fCf) TTepi PaaiXeiai;. PLVTARCHVS adu. Coloten 33 p . 1127 a ouTOt 6^ KSV Tpdcpuuai, Tpdtpouai . . . . -rcepl pam\eia<;, i'va qpeOTiu^ev TO aunpioOv gaaiXeOm. X nEPI BIQN A 1 5

6*

LAEETIVS DIOG. x 27 supra p . 86, 5. idem x 30 T 6 bt T|9IK6V

(^X^O Td Trepi aipo"6u><; Kai q>jjyr\c, on bk ^v xati; TTepi piuiv pifJXou; Kai EiriaToXatc; Kai xcp TTepi xeAou<;. A
7 LABRTIVS DIOG. X 136: uid. fr. 1.
20

L A E E T I V S D I O G . X 1 1 9 oii&e iroXixeiiaexai (6 croqp6<;), iht; tv xrj Trpdixrj TTepi fSiiuv. oObe xupavveOffeiv. ClCEBO ad Atticum xiv 20, 5 'Epicuri mentionem facis et audes dicere |ar| iroXixeOeoeai1. ad famil. vn 12 'indicauit mihi Pansa meus Epicureum te esse 2 5 factum quid fiet porro populo Vlubrano, si tu statueris troXixeueoQai non oportere?' de legibus I 13, 39 'omnia quae sequantur in uita quaeque fugiant, uoluptatibus et doloribus ponderantis . . . . in hortulis suis iubeamus dicere, atque etiam ab omni societate rei publicae, cuius par- s o tem nee norunt ullam neque umquam nosse uoluerunt, paulisper facessant rogemus'. 7 reliqua uide fr. 20 || 21 iroXixeiiaecjeai f | 22 xf) a F xupavveOeiv B l rupavveOmv F

E P I C V R I TTEPI BIQN

95

PLVTAKCHVS adu. Coloten 34 p 1127 a oi v6|aouc, m l TtoXtxeiac; dvaipoOvxes T6V (3IOV dvaipoOai xov dveputmrvov, 'Eirkoupoi; be Kal Mr|xp6bu)po<; TOOTO iroiouai xoiii; |uev auvr|8ei<; diroxpeTrovrei; TOO x& Koivd irpdxxeiv, TOIC; be Tipdxxouaiv duex6av6|iivoi. 5 id. ibid. 33 p. 1127" oOxoi be KSV Ypdcpuun, Ypdtpoufli irepl itoXixeiaq, iva JLII^ m)Xrreuw|ue9a, Kal irepl p^xopiKfy;, i'va n^ f>riTopei!iu)|Liv. id. ibid. 31 p. 1125 oi iroXixeiac; dqnUTavxei; aiiroiii; Kal TOO<; ir\riid. praec. sanit. 22 p. 135 'EiriKoupov xe Kai xobc, Tiepl 'EuiKOupov 10 o6&ev ujvr\G. irpdc; TI^V 6|avou|Li^vriv 'aapK6i; eOOTaSeiav' Is) irdori<; q>i\0Tt|aiav ^ x ^ f f i ^ upaSeuj? dir66paai<;. cf. 21 p. 135 b dirumxxw iroXixeiai; KaGiaaatv ^auxoOi; Kal cuaxei\aaiv. SENECA epist. 90, 35 'non de ea philosophia loquor, quae ciuem extra patriam posuit, extra mundum deos, quae uirtutem donauit ]5 uoluptati'. COMMENTA Lucani II 380 p. 75, 13 'Epicurus cum dicat propter uoluptatem omnia esse facienda, exclaudit ab officiis actuque ciuili sapientem et sibi tantum oportere uiuere adfirmat3. 9* SENECA ad Serenum de otio 3, 2 'duae maxime et in hac re 20 dissident sectae Epicureorum et Stoicorura, sed utraque ad otium diuersa uia mittit. Epicurus ait: n o n a c c e d e t a d rera p u b l i c a m s a p i e n s n i s i s i q u i d i n t e r u e n e r i t . Zenon ait: accedet ad rem publicam nisi si quid inpedierit. alter otium ex proposito petit, alter ex causa'.
10 PHILODEMVS de rhetor. V H 3 IV 77 = Oxon. II 8B (TTIIX; OOV )

d[irei]v x^v iroXixiKr|v fir|xopiKriv; 6xi n^v yap O6K napdboorv Kal xr|v xo 4axr]K6i; irpoff<pepo|iivr|v, 6|io\oTo0oiv fixi [be] o06e xryv Trapaxriprjaiv xr)[v xou] uui; eiri xo iro[\]0 Ka[l] Kaxd xo eiiXo^ov o"xoxa2o(aevr|v, 'EtriKOufpoi;] ev [x]u>i so Trpu)xuu[i TTepl p]iiuv [KOJI ev xOut TTepl [TT\]OI!IXO[U] jir][xd>]c; Y^TP[cpev], Kai [Mr)]xp66tupo[i; ev x]dti TTp6? xoui; dTro cpuo"[ioXo-yi]ai; XeYo[vxa<;] dY0t[6of)^ etvai]

10 6|UVOU|Lievriv fr. 68 || 22 si quid interuenerit] graece Kaxd iTepiaxaaiv piou || 26 TTOXIXIKWV N | 27 cf. (Philodemus) V H 2 x 154 HeQoboi; [Yap O]IK gcrxtv 6i' f\<; Tr\ne6^ [xi? 6]uvriffexai [ofixe] bid iravx6<; ovie' w<; [eiti x6] troXO | 30 prixu fortasse audacius dedi: pr) . . . xoierrpa O - o i . cp N

96 11

E P I C V R I TTEPI BIQN

PHILODEMVS de rhetor. V H 2 IV 107 = Ox. II 115 et VH 2 v 44 * * ipujTt)<j[i)c, oiiK ev xiin Iu|biiToaiim Xtfo^xev oiib' ev TOIC, TTepl piuuv oube KeXeuo^ev auxov >r][xei]v e|a [ire]A<rrei' fiirou cpa|uev Ka[i 6i'] tliv <pa|uev br|Ao0a6ai T 6 xr|v xopiKr|v xexvr|v fiTrdpxeiv irapaxe6eiKa|uev. B 5

12

PHILODEMVS it. euaep. V H 2 II 108 p. 126, 26 Gomp. Kdv [TIIII]

TTepl piuuv beu[xepuut] TrpoaKUvr][creo"6ai BeoOi; qpiqai TOV ooqpov]. 13* PHILODEMVS IT. efiaep. V H 2 n 110 p. 128, 5 Gomp. d\V] 'EuiKoupoi; qpavrifaeTai] Kai TETTIPTIKUJI; [fiiravjTa Kai xoi<; q?i[\oi? T]T)- IO peTv TiapeY[T T u1K ] t' J( ; oil n6vov [oid T]OU? V6(LIOU<;, d \ \ d bid cpumKd? [aixiac;]. Trpoae0xeo"6ai ydp v xOui TTepl [piwv] oiKeiov elvat [ooqpi]ai qpriaiv, oOx li? [dx6o]^vuuv xuiv [GEUJV] ei ^i\ iroiri[ao|aev], d \ \ d Kaxd xi^v etrivoiav xdiv [6irepP]a\\ouaiIiv [6uvd]|uei Kai oirou[&at6x]r)xi qjuaeuiv. 1 5 LAEETIVS DIOG. X 119 otib Kuvieiv (xov 0ocp6v), iii<; ev Ttj beux^pg TTepi fiiwv, obbt irTuuxeOaeiv.
LAEKTIVS DIOG. x 119 d \ \ d Kai irripuueelc; xde; oyeic, (6 ao-

14
15

qpog) KaxaEioi aiixov xou piou, ux; ev xfl a6xfj qprjai. 2 quae praecedunt restitui uix possunt, cum in altero exemplo (B = v 44) tantum non absumpta sint, alterius exempli apogvapha (A n A 0 ) inter se discrepent | an Xe"f6|aev'? | 3 i|jrixiv] vyr] .. . v A" i(iu . . . V A 1)J6 . . . v B. cf. Catulli c. LXX tnulier cupido quod dicit

amanti In uento et rapida scribere oportet aqua nee dubitabis hoc

hemistichion ei ascribere qui Euhemerum fecit dbiKa j3i[i\ia vprjXiv || 7 cf. Plut. contra Epicuri beatitudinem 21 (infra p. 103, 7) tiiroKpivexai yap (Epic.) iixd<; Kai -rrpocnajvriaeie; | 8 beu-] bex Neap, cf. Buechelerus in Fleckeiseni annali 1865 p. 540 || 9 fundamenta interpretationis certa pleraque Buechelerus iecit in Fleckeiseni annali 1865 p. 540 sq. | 11 biaacpuaeiff corr. in bia tpuaeiKao" papyrus | 12 alxiai; Gomperzio debetur | piuuv supple ui: QeilJV Buechelerus, quod sentio eo commendari, quod numerus libri non indicatur | 15 sequentia nondum extricata || 16 K[uvieiv] cum litura B Kivietv F. cf. Arius Didymus Stobaei eel. II 6, 6 p. 238 de Stoicis: Kuvieiv re x6v Coqp6v AEYOUO"IV liaov <^6v add. Valck.) rib tirineveiv xui KUvia|ail), oi) ^r|v aoq)6v ovxa evdpEeffGai xoO Kuvianou | xf) P F 17 irruuxeOeiv B 1 || 18 irupujOd? B H 2 | 19 KaxaEioT] ^exdHei FPQf B H 1 nexiSeiv H 2 nee^eiv f | xfj aiixrj: antecedit fr. 14

E P I C V R I TTPOI AHMOKPITON

97

X I nPOZ AHMOKPITON
aut partem uoluminum TTpoi; xoftq yvaiKOvc, aut haec ipsa fuisse conicias. eorum epitomen in indicem recepit Laertius (infra n. x u x ) cf. Plutarchus contra Epicuri beatitudinem 18 p. 1100 a ('EiriB KOUpoO otixuu cnrapYUiv irepifaavuic; Kai acpab&Zuiv irpdc; bdlav, uioTe . . . . Ar)LioKpixu>, TCC b6f nara pr^aaiv aOxoic; utpaipounevoc,, ZUYOluaxelv irepi auXXapwv Kai KepaiuJv. alia huius obtrectationis testimonia dedi infra fr. 2224. 227. 16 PHILODEMVS schol. Zenon. de libertate dicendi V H 1 V 2 fr. XX m exi oe xr|[v] |U[pi]onevr|v auv[xv]ai[n]r]v ev oic, bi&moov u>[<;] ev r[e] xou; trpoi; ArmoKp[i]xov iaTar[a]i 6id TeXou? 6 'EirtKoupoi; K[OI irp6i; 'H]paK[\]ei6r|v Sv -rfe * 17* ClOEEO Tusc. disp. I 34, 82 cfac enim sic animum interire ut corpus: num igitur aliquis dolor aut omnino post mortem sensus 15 in corpore est? nemo id quidem dicit, etsi Democritum insimulat Epicurus, Democritii negant 1 . XII AIATTOPIAI

Laert. x 27 supra p. 85, 18 18 irpdEei xivot 6 crocpdc; UJV oi vofxoi aTraTopeuouffiv, ei-

20 bdiq 6 T I Xr|0ei; O U K euobov TO dnXoOv ecrxi KaTr|Yopr|]ua. PlVTARCHVS adu. Coloten 34 p. 1127 d OTI b : oi) vo|ao6exai(; d \ \ d vofaoii; eTTOAe^ouv, Keaxiv dKoueiv JEiriKoupou epuJTa Y^P autov ev xaii; Aiairopicm;, i i r p d S e i Ar)o"ei. Kai diroKpiverai OVIK K a x r i Y o p r m a , xouxecxi ttpAZw fxtv, o\i PoiiXojxai 6e 25 oiioXoyeiv. ClCEKO de finibus II 9, 28 ' ex eo quod earn uoluptatem quam omnes gentes hoc nomine appellant uidetur (Ep.) amplexari saepe uehementius, in magnis interdum uersatur angustiis, ut hominum conscientia remota nihil tam turpe sit quod uoluptatis causa non ui30 deatur esse facturus'.
19 LAERTIVS DIOG. x 119 Kai |urrv Kai yatxf\aeiv Kai

6 xd Wytteubachius: TLU xd libri | ucpaipou)uevai libri: corr. idem || 12 cf. fr. 226 || 15 cf. H. Diels Hermae t. x n i p. 4 || 28 haec uberius persequitur Cic. ib. II 16, 53 19, 60 7

98

E P I C V R I AIATTOPIAI

aew T6V aocpov, di? 'EiriKoupoi; ev Taic, Aiairopiou<; Kal ev Tat? TTepl cpvaewc,. id. ibid. KaTa irepiffTacriv be TTOTE piou Y<lL"!10"eiv. AREIANVS Epict. diss. I 33, 3 bid xi diroffuufSouXeiieK; ('EttiKoupe) T14J aoepil) T6KVOTpoqpeTv; T( <pof3r], |LU>) bid. raOra eic, MTICLC, eiairearj; 6 dXX' 6 nev . . . TOX^CI Xeyeiv 8TI Mr| dvaipU)|ue0a xeKva. 5 SENECA (fr. 45 Haasii) ap. Hieronymum adu. Iouin. I 48 p. 317 Vail. 'Epicurus uoluptatis assertor, quamquam Metrodorus discipulus eius Leontium habuerit uxorem, raro dicit sapienti ineunda coniugia, quia multa incommoda admixta sunt nuptiis. et quomodo diuitiae et honores et corporum sanitates et cetera quae indifferentia nominamus, 10 nee bona nee mala sunt sed uelut in meditullio posita usu et euentu uel bona uel mala fiunt, ita et uxores sitas in bonorum malorumque confinio. graue autem esse uiro sapienti uenire in dubium, utrum bonam an malam ducturus sit', cf. Clemens Alex, strom. II 23 p. 18l, 27 Sylb. Theodoretus cur. Graec. errorum XII p. 479 Gaisf. 15 20 PLVTABOHVS contra Epicuri beatitudinem 13 p. 1095 . . . dxoiriav div 'EiriKoupoc; Xeyei qpiXoO^tupov (iv dtroqpaiviuv T6V croq)6v ev TORC, Aiauopiaii; Kai x a i p v f a trap' 6vxivo0v Sxepov dKpod|tiao"i Kal 6ed|aaoi AiovuaiotKOli;, irpopXi^maai 6e |aouffiKoT(; Kat KpvriKuuv qptXoX6fon; 2r|Tr||Liaaiv oObe irapd TIOTOV 6tboO? x^Pav-

20

21*

idem ibid. 12 p. 1094 8TI TOIVUV ai TOO a(I)|aaTOi; rjboval Ka9d itep 01 exr|aiai |aapaivovTai ^Td TVJV dKn^v Kai AnoX^fovaiv, ou X^Xr|9e TOV 'EiriKoupov. b i a i r o p e t T 0 V I i Y^pwv 6 oocpbc, &v Kal |nr| buvd^evo? TrXr|(JidZeiv 'in Tatg TUUV KaXt&v depat? i4Jr|Xacpr|aeo'iv.

XIII
Laert. x 28 supra p. 86, 6

1 (!)<;... 2 cpuaeuut; om F | 2 ex alio auctore adsumptum. inepte 06 post f$iou Meibomius inseruit, maiores turbas Cobetus edidit || 20 continuatur fr. 5 || 21 cf. 3 p. 1087 f ai be f^boval Ka6d irep aOpai irp6<; eTepai; gxepai TOO Gihfimoc, fiKpai? TTITXOiaoi (fort. eTrixeXdaacjai) biaxeovxai, Kal 6 xpovoi; 6 |uev TOOTUJV oO TtoXO?, dXX' liiaTrep oi bidTTovTe? gSa^iv fi|ua Kal optoiv ev Tf) capid Xa|updvou0iv | 23 cf. Plato reip. I p. 329. Cicero Cat. mai. 14, 47 ' at non est uoluptatum tanta quasi titillatio in senibus. credo, sed ne desideratio q'uidem, nihil autem est molestum quod non desideres'

EPICVRI TTEPI AIKAI0IYNH2 XIV TTEPI AIKAIOIYNHX KAI TON AAAQN APETON Laert. x 23 supra p. 86, 21 [cf. supra p. 92 liber TTepl dpexujv.] XV r, 22 TTEPI AQP^N KAI XAPITOZ Laert. x 28 supra p. 86, 22

99

SEXTVS emp. adu. math. I 49 ev fouv xCu TTept bifjpwv Kai Xapixoc; iKavwc; ireipaxai 6i6daKiv oxi avayKattv eaxi xoi<; ooepolc; iaav6dvew YPt*MILlaTaXVI nEPI EIASAQN

10

Laert. x 28 supra p. 86, 17 XVII TTEPI EIMAPMENHI

Laert. x 2S supra p. 86, 13 23 PHILODEMVS IT. eviaep. V H 2 n 106 p. 124, 18 G-omp. K]&V -r[tlii ye TT]epi TX\C, i|a[ap(ae]vr|g vmip T[f\c,] eK[ei]vuuv ffuvpxia[?] d-no15 qpaiverai. XVIII MEfAAH EniTOMH
24 SCHOLION Epicuri ep. I 39 TO TTSV euxt aui^aTa Kai T6TTO<;]

xouxo Kai ev xr) McxaXri iTTixofxr} qprjai Kax' dpx^v Kai iv xfj a TTepi qpuoeuui;.
25 SCHOLION Epicuri ep. I 40 TUUV aai|adxujv xd |u^v 4axi CTUY-

Kpicti(;, xd 6' &. UJV ai ouYKpicren; TTiro(r|vxai] xaixov xoOxo Kai ev xri irpuuxr) TTepi cpxiotwc, . . . . Kai xfl Meyd\r) emroyif). 26 SCHOLION Epicuri ep. I 73 i&tov xi OVIXTZTWHO. . . . . ivvooOvxe^ KaQ' o xp^vov 6vo|udZo|uev] q>r\oi be xouxo Kai ev xr] beuxepa 25 TTepi qpuaetui; Kai ev Tfl MexdXrj ernxour). XIX MIKPA EHITOMH

[ita qui epistulam alteram scripsit, epistulam I ad Herodotum appellat 85 p. 35, 17. sed in ea neque diuinationis mentionem neque locum ubi iudicari de ea potuerit inuenias.]

6 cf. adn. ad fr. 216 || 14 eKeivaiv scil. xujv Seuiv | cuvepyife Neap, emendauit Buechelerus in Fleckeiseni annali 1865 p. 539

100 27

EPICVRI MIKPA EniTOMH (navTiKf) ovoa avuTrapKTOS, ei Kal inrapiaTi, oubev nap'

f)|Lia? fiTtirea xct fiv6|ueva. LABKTIVS DIOG. x 135 |iavTiKr]v 6' fiiratrav ev &\\o\c, dvaipd, tin; Kat v Tfj MiKpa tmxour)- Kai qp^ai" nav-riKr) Tv6|H6va. XX nEPI EPQTOI Laert. x 27 supra p. 85, 15 de arguraento cf. Laertius Diog. x 118 et frr. inc. XXI EYPYAOXOI TTPOI MHTPOAQPON 5

Laert. x 28 supra p. 86, 9. cf. p. 93 X X I I nEPI EYIEBEIAX ,0

ClCERO de nat. deor. I 41, 115 'at etiam de sanctitate, de pietate aduersus deos libros scripsit Epicurus, at quo modo in his loquitur? ut Ti. Coruncanium aut P. Scaeuolam pontifices maxiraos te audire dicas, non eum qui sustulerit omnem funditus religionem nee manibus ut Xerxes, sed rationibus deorum inmortalium templa 1 5 et aras euerterit. quid est enim cur deos ab hominibus co'lendos dicas, cum dei non modo homines- non colant, sed omnino nihil curent, nihil agant?' id. ib. I 44, 123 'at etiam liber est Epicuri de sanctitate. ludimur ab homine non tam faceto quam ad scribendi licentiam libero. 2 0 quae enim potest esse sanctitas, si di humana non curant? quae autem animans natura nihil curans?1 XXIII HfHIIANAZ

Laert. x 27 supra p. 86, 4. cf. p. 93 F'HPQ | [oO]<ja B 2 : Saa HPQ tic, Ff, mg TP P2 I ei] ei U FP-f | 2 X]fr\ria id] rrfryroc B ^f\ xd ceteri | 3 u)? . . . 4 ernxovifj om F || 11 sq. cf. Cic. ib. I 41, 116 "est enim pietas iustitia aduersum deos . . . . sanctitas autem est scientia colendorum deorum1 cum Laertio Diog. VII 119 etvod xe Tr|V eiiaePciav imair\iJ.r]v Gediv eepaueiai; et Sexto emp. adu. dogmat. ill 123 Iflti Y&p eucrepeta kmaii\[ir] Oeuiv epaiieia<; 124 fi 6m6Tr|<; biKaioaOvri Tic, oOaa irpo<; Geoui; | 12 de pietate aduersus deos 'emblemaperabsurdum' dixit Cobetus Mnemos. n. s. t. VI p. 46 scilicet non intellectum | 13 pontifices maximos damnauit idem

EPICVRI TTEPI HAONHZ X X I V TTEPI HAONHI

101

ClCERO de diuin. n 27,59 'nos autem ita leues atque inconsiderati sumus, ut si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum, monstrum putemus? nam si ista sequimur, quod 5 Platonis Politian nuper apud me mures corroserunt, de re publica debui pertimescere, aut si E p i c u r i de u o l u p t a t e l i b e r rosus esset, putarem annonam in macello cariorem fore'.

XXV

0EMIITA

CICERO de finibus n 21, 67 'in uestris disputationibus Hstoria 10 muta est. numquam audiui in Epicuri schola Lycurgum Solonem Miltiadem Themistoclem Epaminondam nominari, qui in ore sunt ceterorum omnium philosophorum . . . . 68 nonne melius est de his aliquid quam t a n t i s u o l u m i n i b u s de T h e m i s t a l o q u i ? ' [in indice Laertiano fieri potuit ut post p. 86, 7 irpdc; Qefiiarav titu15 lus intercideret. de genere scriptionis cf. p. 93.] 28* CICERO or. in L. Pisonem 26, 62 sq. ' inrisa est abs te paulo ante M. Pisonis cupiditas triumphandi ea contemnis, quae illi idiotae, ut tu appellas, praeclara duxerunt . . . . tu tantis nationibus subactis, tantis rebus gestis minime fructum laborum tuorum, prae20 mia periculorum, uirtutis insignia contemnere debuisti. neque uero contempsisti, sis licet Themista sapientior*. idem ibid. 25, 60 'disseres de triumpho: Quid tandem habet iste currus ? quid tota ilia pompa? inania sunt ista, mihi crede, delectamenta paene puerorum, captare plausus, uehi per urbem, conspici uelle: quibus ex 25 rebus nihil est quod solidum tenere, nihil quod referre ad uoluptatem corporis possis'. 27,65 'da te populo, committe ludis. sibilum metuis? ubi sunt uestrae scholae? ne acclametur times? ne id quidem est curare philosophi'.

X X V I TTPOI GEO0PAITON
30 ClCERO de nat. deor. I 33, 93 ' sed meretricula etiam Leon-

21 Themistae de uanitate gloriae uoces poterant etiam ex Epicuri ad earn epistula notae esse | 30 p. 102, 6 hinc colligas Clitomachum h. e. Carneaden aliorum famam secutum libros contra Theophrastum non Epicuro sed Leontio tribuisse. simul indidem constat in illis libris de deorum natura disputatum esse

102

EPICVRI TTPOI 0EO0PAITON

tium contra Theophrastum scribere ausa est. scito ilia quidem sermone, sed tamen: tantura Epicuri hortus habuit licentiae'.
PLINIVS nat. histor. praef. 29 'ceu uero nesciam aduersus Theo-

phrastum, hominem in eloquentia tantum ut nomen diuinum inde inuenerit, scripsisse etiam feminam et prouerbium inde natum su- 5 spendio arborem eligendi". cf. Philodemus VH2 I f. 149 6]puXuiv Sxi Ae[6]vxiov Kal [e]xepa xic, (i. e. Themista) eiri npafnareiq |uvr||uo[v]euexcu. et pinxit Leontion 'cogitantem' Theorus auctore Plinio nat. hist, xxxy 144.
B 10

29

d\\d

KOCI x^P ? TOUTOU TOU nepou? OUK oiba OTTUUI;

be! xd ev aKoxei T a u t a ovxa cpfjffai xpwMaxa e'xeiv.

uid. fr. 30, infra 1. 26. AETIVS I 15, 9 (Stob. eel. ph. 16, 1) p. 314, 11 Diels 'EuiKoupoc; Kal 'Apiaxapxoi; TOI ev XIIJ OK6XW awnaxa xpoav ^K ^X elv 30 PLVTAKCHVS adu. Coloten 7 p. 1110 "Oxi 6^ xoOxoii; up6i; irfiv eo"Ti xpf\ai
T

'5

KO\OU|LIVOV Kai vo^iZ6|Uvov, TriKp6v fXxiKii bpui)VTO<; |afi\\ov \ irdaxbvxoi;, oxav a\jr6c, y&p oOv 6 'EiriKoupo?

KaOapxiKov vnrvaixiKov qptuxeivdv, uix; oObevdq ^x 0 V T 0 1 ; a6xoxt\rj iroi6xr|xa Kai buvamv oiibi ^TT^ v 1 TCtl
To

' ? <Jai|uaffiv,

SXXr]v 64 v &XKoi<; biaq?opdv Kal Kpa- 2 0

oiv XaiupdvovToi;, OOK &br\\6v axiv.

ev xil) oeux^puj xtuv TTp6c; Geocppaaxov OOK c l v a i Xtyuiv xd XP1^inaxa au|tiq)uf| xoT? am\ia0" 1 v d \ \ d y e v v a o O a i K a x d iroid? T i v a ? x d E e n ; Kal Q4.aei<; irpdq xrjv oipiv oil |uaXX6v cpnai Kaxd xouxov xov X6yov dxpuu^dxiaxov o"d)|aa elvai f\ XP^M01 ^Xov- 25 dvujxepuu bt Kaxd XeEw xaOxa Yeypacpev dXXd Kal [fr. 29]. Kaixot iroXXdKK; d^po<; 6noiuu<; 0KOXUI6OU(; oi |aev aiaGdvovxai xpuJ|adxuuv biaqpopa?, 01 6' O(JK alaGdvovxai i)i' dnfSXuxr|xa xfjc; 6v(jeuj(;- gxi 6' eiaeX66vx<; eli; aKoxeivdv OTKOV 01)be|aiav 6\\>\v xp^l^axoc; opdinev, dvaiueivavxe^ be ]uiKpov opuinev. 3 0 ov |adX\ov ouv <L\tiv f\ nr\ 'i%eiv xP*Ma {>r\8r\aeTai xiliv aui|adxu)V eKaaxov. ei be xo xp*M ^pot; xi, Kai xo XeuKov gaxai Ttp6<; xi

3 modo loquebatur Plinius de Epicureis sibi infestis || 11 cf. Lucret. II 795 sqq. Philodemus de notat. VH 2 IV f. 21, 8 p. 23 Gomp.
xd TOOV ev x C u OKOXEI x[p6a]v jie[v O0]K %&, 0uu|uaxa b' eax[!v |

15 auunaxa] xpu)|uaTa libri [| 16 gxi be XOUTOK; upoo-eitaveOTri libri:

corr. Reiskius | 20 eYY^vaivxai et 21flbr)Xo<;libri: corr. idem

EPICVRI TTPOI GEOOPAZTON

103

TO KuavoOv el be xaOxa, KCII TO T\UKI) KO! TO iriKpiv aiaxe u&ar\c, ixoi6Tr|Toi; dXriOOLic; TO \jii] |iiaXXov elvai f) |ur) etvai KOTTOIC; Y P OCTW -rrdaxouaiv eorai TOIOOTOV, OUK e'crrai
be TOI<; |LII?) irdo"xou0iv.

XXVII

T7EPI 0EQN

Laert. x 27 supra p . 86, 2 PLVTABOHVS contra Epicuri beatitudinem 21 p. 1102 b viTTOKpiverai ydp ei)xd<; Kai irpo0KUvr)crei<; ou6ev be6|aevoc; bid qroPov TUJV TTOXXWV i<ai cpSeYTeTai cpuuvdi; evavTiai; olq, tpiXoaocpef Kai 60OJV 10 |uev uu<; |aaxeipuj napeoTriKe TOI tepet oqpdTTovTi, 9uaa<; be aireiai \efUJV TO Mevdvbpeiov 'e'Quov ou itpoaexouaiv oubev |aoi 9eo1c,'" OOTUI fiip 'ErciKoupoi; oXezai 6eiv axrmaTiZeaSai Kai |tii?) cpSoveiv aiiTOix; buaxepaivovrai; rj Kai TOVC, beiaibaif^ova? ou 15 Ta? d \ \ d cpopou|uevou<; OIOVTOI euciat^ Kai reXezaic, ojaiXeiv, aiiToi 6iaq>epovT6<;, ei ye bid qpdpov Td aiJTd bpaiaiv, oub' xpr\OTr\c, oaov eKeivoi |ueTa\aTXavovTe<;, d\Xd |a6vov bebioTe<; Kai TapaTTO]aevoi pir\ epavepoi j&vwvTai TOI<; TTOXXOII; TiapaXoYi6|uevoi kai qfievaKi^ovTeq' eqs' ou<; Kai Td i r e p i Geuuv Kai 6ffi620 TrjToc; auToi; p i p x i a ouvTeTaKTai 'eXiKTd Kai oubev i)Yie<; d \ \ d irSv itepiS' eiranirexofjevoi? Kai diroKpinrTo|UEvoi<; bid q)6pov S ; 31 PHILODBMVS de deorum uictu V H 1 Yl fr. 5 biatfTeMeTai be Kat [ite]pi ToiJTUJV 6 'ETtucoupoi; ev TUJI TTepi 6eil)v. bio uep Kai ev 25 015 TO odpKivov q)9opd<; elvai beKTiKov Xeyei, TO Xa|apav6|aevov ** 4 hue usque uerba Epicuri continuabat Wyttenbachius, rectius Maduigius adu. I p. 675 || 7 sqq. eadem occentat Epicuro Posidonius Ciceronis de nat. deor. I 44, 123 cf. 30, 85. i n 1, 3 Atticus Eusebii praep. eu. x v 5, 12 p. 800 Dionysius episc. ibid. XIV 27, l i p . 783 C . purgabat auctorem sectae Philodemus libro irepi euoepeiai; | 13 olc, ex Harl. reposuit Wyttenb. | -rrpdTTOVTec, auToi buffx e P a ' V0VT ? libri | 16 eiTe libri: corr. Reiskius | 18 TOIJC, TCOXXOIX; libri: corr. Cobetus Mnemosynes n. s. t. VI p. 46 | 19 Kai 0eiOTr)TO<; libri: corr. Cobetus 1. s. | 20 eXiKTa KTE. Eurip. Andr. 448 || 23 praecedunt op[T*l?] beKTiKov TO [dcpOapTOv] ouba)uu)[(;]. Epicuri mentio praeter hunc locum in illo libro non fit, c. VI apparet in infimo uersu

104

E P I C V R I TTEPI 0EQN
PIIILODEMVS IT. eiiaefi. V H 2 n 122 p. 137, 17 Gomp. 'ETTIJKOU-

32

pun b' ev [xiui TTepi e]euuv xo nn oi xriv &a [x]nv auvK[piaiv] ffu . . tu Kai xi jurj, Tf)? [cpiiaeuj<;] H6Texou[crri^] TW]V &AYII&6[VU)V kZ] dvdfKr)<; KT\. 33 PHILODEMVS TT. euaep. V H 2 n 104 p. 122,13 Gomp. * * K[>TI]- 5 axuov[Ta<; ou]6[e K]W\UO|U[VOU(;] xauxa Trpdx[xeiv ev] TIIII TTepi Geuiv [cptiai?].
34 PHILODEMVS IT. etiaep. V H 2 11 117 p. 133 Gomp. ev] TOII

TTepi ee[d)v dv]anqpi\eKxu)(; [xi9e]Tai xo x^v airav KX\. XXVIII KAAAIITOAAI

avu XT]V 10

Laert. x 28 supra p. 86, 28. cf. p. 93 XXIX TTEPI KPITHPIOY H KANQN

Laert. x 27 supra p. 85, 22 DAMOXENI comici cocus ap. Athen. i n p. 102 b 15 oxav i6rj<; dypdmaaTov v xe trdvxa 6iaveYvuuK6Ta Kai x6v 'EiriKoupou Kav6va, |uiv8u)0a<; fiqpeq. LABRTIVS DIOG. x 30 biaipeixai xoivuv (v^ rax' 'EitiKoupov tpi\oaocpia) ei? xpia, x6 xe KOVOVIKOV Kai qpuaiK6v Kai r)6iKov. xo uev 20 oijv KavoviKOV eq?6bou^ em TT\V iipaTiaaxeiav e'xei Kai ^axtv ev evi TLU emypacpoiu^vu) Kaviiv. idem x 14 * bi qpr|o"iv ev T(I> 'ETTIKOOpou piai xov Kavova YP^H1011 CCUXOV 4K TOO Nauaiqpdvou^ xpteoboi;, oO Kai aKOuaai cpr|o"iv auxov. ClCERO de finibus I 19,63 'ilia quae quasi delapsa de caelo est 25 ad cognitionem omnium regula, ad quam omnia iudicia rerum dirigentur'. idem de nat. deor. I 16, 43 'illo caelesti Epicuri de regula et iudicio uolumine'. PLVTAEOHVS adu. Coloten 19 p. 1118 a ou ydp KuiXiLxrj |uev 6 apxoi; apxoi; ecpaivexo Kai X^pfoc; 6 xopxoi;, OTI x o i ) ^ b i o i r e x e t ? dvefviii- 30

2 librum Buechelerus agnouit in Fleckeiseni annali 1865 p. 541. antecedit ex Metrodoro petitum x6 JLIT^I [luexe^ov] T o0 KevoO [dq)8apxov], fiixaaav [be au]vKpiaiv cp9ap[xriv || 7 sequitur fr. 38 || 8 cf. Buechelerus 1. s. p. 541

EPICVRI KANQN
Ki K a v o v a i ; - 6 be lujKpaTir; KTX. ib. 28 p. 1123' itepi dXriGeiaq Kai Kavovuuv Kai KpiTr|puuv.
ALCIPHRO II 2, 2 (supra p, 70).

105

ABBIANVS Epictet. dissert. II 23, 21 vOv be T( eOTiv, 'EiriKoupe, TO 5 raOxa dTro<paw6|aevov, TO TTepi TeXouc; auYYYPatp6<;, T 0 T a ^uffiicd, TO irepi Kavovoq; . . . . f| adp fi ^ ixpoafpeo'ii;;
35 LAERTIVS DIOG. X 31 ev TOVVUV TCJJ Kav6vi XEYUJV 0TIV 6

Kpnripia Tfj? dXr|9eiai; eivai Tdc; a\oQf\oeu; Kai irpoXr|TCt ird9r).

36 LAEETIVS DIOG. X 31 TI>)V 6ia\eKTiKr)v we, -rcapd\Kouo"av diro-

6oKi|adZouaiv dpKeiv Y&P TOIX; (puaiKofi^ x^P^'v KaTct -rac, TUJV upaf|udTUJV cp66YT0lJ?' ^ v TOWUV TUJ Kavovi itd6r| [fr. 35]. . . . . TTaffa Ydp, fpiiaiv, aia9r|ai<; d\oYo<; 4O"TI Kai |^vr||ar|<; oube|aia^ 6KTiKr| oiixe ydp viqp' avjxf|<; KiveiTai OOTE iicp' ^T^pou Kivr\6eiaa 15 ouvaTai TI irpooOeivai f| dcpeXeiv. oube 'ion TO 6uvd|tivov aiiTdi; bieXeyEai oiiTe fdp V j 6|uoYeveia axa6r\aic, Tr|v oiao^evri, 6id Tr|v iaooQevEiav ovi6' f\ dvonoyeveia TI'IV dvonoyeveiav, ou ydp TUJV etai KpiTiKai' ouxe )ur|v Xo^o;, iraq Yap \6yoc, diro TUJV aijv r]pTr|Tai ou6' r\ eTepa TT)V eTepav, iidaai<; Ydp trpoaexo20 M6V- Kai T 0 T a eiraioermaTa 6e iqpeOTdvai TciaToOxai tt\v TUJV aia9ricreujv d\r|Giav ucpecFTiiKe be TO T 6pdv i^iuai; Kai OKOUEIV aiairep TO OXYEIV. 89ev Kai irepi TUJV dbr)Xu)v duo TUJV tpaivof^evujv Xpr] cr||ueio0a9ai. icai Yap Kai euivoiai iraaai duo TOUV ata9r|O'eujv Kaxd Te irepiuTUjaiv Kai dvaXoYiav Kai 6|aoi6xr|Ta Kai

7 Ufuiv ioriv F H P 2 : gffTiv BQ ecmv P ' XeY^i oOv f | 8 Kai TrpoXrn))i(; Gassendus | 9 subicitur oi 6' 'EinKOUpeioi Kai Tac; eiriBoXd^ TX\C, biavoia<;, cui adnotationi a Laertio additur be Kai ev rr) izpoc, 'Hp6boTov TriTO|ari Kai ev Taii; Kupiaii; boSai<; (explanatum p. 70) || 13 cf. Plut. adu. Col. 19 p. 1118 b TO 6' ata9dvea9ai Kai TUTroO09ai itpoc; TO <paiv6|uevo KOIVOV eo"Tt ird9oi; dX6Yoiq irepaiv6(aevov aiTiati; | oijbeniat; dOTi b. F | 14 iqp' a{)Tf|5 Ff: air' (6ir' P 2 ) aiiTfic; BHPQ | KiveiTai om Ff | 15 dbuvaTeT TI libri: corr. Gassendus | oiib' f oubev F | 16 Is! om P ' Q H | 6|UOYeviav P 2 Hf | 17 xr)v dvo|uoYeveiav om B 1 | 18 eioi KpiTiKai] eit; KpiTiKOV P ' Q eic, KpiTiKUJV B | 19 eiprprai libri: corr. Aldobrandinus | Tf\c, eTepag B | 20 eTraiaernaaTa be] dvita(aer|Ta FP 2 Hf | vjcptoxdvat F | 23 Kai post Ydp om Ff | eitivoiav sscr P 2

106

EPICVRI KANQN

auvOemv, au^pa\Xo|u^vou xi Kai xoO \ofi<J^oO. xd XE xOuv |aaivoHevuiv cpavxdo"|uaxa Kai (xd) KOX' ovop d\r]0f) KIVEI ydp, x6 bi
J L A T ] OV 0 1 ) K l V l .

XXX

TTPOS TOYI MEI~APIKOYI

5

Laert. x 27 supra p. 85, 17 XXXI MHTPOAQPOI E

Laert. x 28 supra p. 86, 25. cf. p. 93 cf. Plutarchus de occulte uiuendo 3 p. 1129a at xoaauxai |nupidbec; axixwv eiri N\r|xp6bujpov, eiri 'ApiaropouXov, im Xaip^bti|uov TpatpofJEvai Kai auvxaxx6|uevai (pi\oir6vLUi; et supra p. 93, 1. IO A
37 LAEETIVS DIOG. X 23 rjv b (Mrixpibujpo?) Kai dKaxdi:\r|KToq

Trpoq xe Tac, 6x\n ffel ? xu) Mr|xpo6ut)pou

Ka

i tbv Gdvaxov, ub<; 'EiriKoupoc; 6 V TI^I irpiju-

X X X I I TTEPI MOYZIKHI
Laert. x 28 supra p. 86, 20 XXXIII NEOKAHI TTPOI 0EMIITAN

1 5

Laert. x 28 supra p. 86, 7

X X X I V T7EPI NOTQN AOZAI TTPOI MI0PHN

Laert. x 28 supra p. 86, 27 XXXV TTEPI TOY OPAN 20

Laert. x 28 supra p. 86, 10

X X X V I TTEPI OZIOTHTOI
Laert. x 27 supra p. 86, 3 PLVTAKCHVS contra Epicuream beatitudinem 21 p. 1102 xci 2 5 TTepi Oeuiv Kai 6aioxr|xo<; pvpMa: u. supra p. 103,19. CICERO de nat. deor. 1 41, 115 'at etiam de sanctitate, de pietate a d u e r s u s d e o s libros scripsit Epicurus'; cf. supra p. 100,11.

1 en(3a\o|udvou F | 2 xd suppleuit Casaubonus || 14 |ar|xpobwpw libri. cf. fr. 73. 1824

E P I C V R I rTEPI OZIOTHTOI 38

107

PHILODEMVS TT. euaep. VH 2 n f. 1045 p. 122 sq. Gomp. Ka[\el] bk Kai xov 6[a6]xr|xo<; [piov p]diffxov Kai n[aKapi]ujxaxov ev [xun] TTepi 6ai6xrvr[oc,, Kal KjaxaEiot ira[v Ka6]apov cpuXdx[xav vor|O?]ew<; au[vopiu]nvr|<; xd[q] oiaQ^aeic, xa itoiKe 5 Y6iv[o]nev TTp[6<;] naK[api6xryra?] || xpdirov [6id xd xoi]aOT' dv[offiux; e]HeXa9ai xr)v iraaav 6oi6xr|xa aiiv xun x[d Koi]vd cpuXdxxcw, uu[<;] 6' oi XeY6ne[voi oEi]moainov<; ei[<; dvu]irepfSXr|xov d[(JPei]av EKpdXXew [ou] y&p 6 TT)V deav[aoiav] Ka[i xji'iv fiKpav |iiaKa[pi6xix]a xou 6[E]OU CTd)[Zuuv ou]v fiitaai[v] x[oii; au]vaTtxoio n[e]vo[i<;. eujaepi'i? be uep[i 6eo]v, o<; 6Ka[xe]pov [eEopiJZei |nev vo[aiv auxjov xwpii; opyrifi; Kai] xdpixoi; doeevouav)? xdi; ki aixou n-apa<JKe[ud<;] xiuv d[Ta]9uuv Ka[i] xil)[v KOKJCUV, diro[qpai]vx[ai 6^ x]uuv dv8puj[iTEiiu]v |nr)6[6]v6[5 irpo0]&e!a6ai [d\Xd Kaxd a]uvxe[\iav] * * . PHILODEMVS IT. euaefi. VH 2 n 83 p. 113, 3 Gomp. TP^V.c"; [&] Kai TTepi 6ai6Tr\Toc, &X\o PupXiov Kav xouxuui 6i"aoatpei xo ^r\ |n6vov dcpSdpxux; dXXd K[ai Ka]xd auvxeXe[iav] * PHILODEMVS -IT. euaep. VH 2 n 80 p. 110, 4 Gomp. buvaxai ydp K xfli; 6|aoi6xr|xo<; Otrdpxouaa biaiuuviov ex e l v Tl5 l v xeXeiav

39

40

1 antecedit fr. 33 | 2 Kai xwv T . . . xiyroo" papyrus: incerta proposui | aioxov initium uersus est: si recte conieci, oportet in proximo uersu pa uei pal positum fuisse | 3 plane dubia. cf. ep. Ill 123 p. 60, 2 ] i 6icc9ea6r| pap. | 5 f. 105 continuari excerpta ex eodem libro uidentur. sed inter hoc et f. 106 saltern unam apparet paginam intercidisse, uide quae dicentur ad fr. 85 | 6 eEeXea8ai Buechelero debeo | xiui xd KOivd restituit Buechelerus in Fleckeiseni annali 1865 p. 539 | 9 CuvaTrxonevoic;] prioris v fragmina, pro altero duas litteras ai dat apographon | 10 eSopitei exempli causa scripsi, paenultimae uocalem o potius aut u) indicat apographon | 11 votuv auxov audentiora: 06 uuv apogr. ] opxfj^ Gomperzius: opv . apogr. | 11 12 aixouxapaOKO apogr. | dirocpaivexotl Gomperzius eruit: airo vei apogr. | proxima 1. 13 idem suppleuit | 14 tres ultimi paginae uersus inutilia fragmina dant || 17 Kaxd (JUvxeXeiav Buechelerus in Fleckeiseni annali 1865 p. 538: . . ia 0UVX6X6 Neap, reliqua, etsi fragmentum Epicuri usque ad 1. 22 d]Trocpaivex[ai continuari uidetur, nimis sunt lacera || 19 uttdpXOUffi pap.: corr. Gomperzius

108

EPICVRI TTEPI OIIOTHTOI

v, titeibr\ uep oOx fjxxov K TUIV aiiruuv f\ xuiv 6|uoiu>v axotXeiwv ev[6x]r|xe<; duoxeXeiaGai &0vavrai Kal imo TOO 'ErriKCMipou KaxaXeiTtovxai, KaGd irep ev xtln TTepi 6m6xrixo<; atix6xaxa. x[6 &]e |tir|b|Liiav fiTre[vav]xioXoYiav elvai ueipax^ov uirooeiKviieiv. eiw6e xoivuv . . 6o|uiu<; xaOxa cpi)[<n]v drroxeXeTaGai XeYew, xd rroXXd [p.t]v 5 iireibdv ^K xfji; 6|uoiiuv fiXXiuv [KO! a\]\uuv [iTti]a\ivKpi[ae[uc, d]x6[|nuuv Y^vjiqxai itofiov xi? *
41 SCEIPTOB INCEETVS V H 2 x 201 fr. XLIV Kai fi\]Xr)i Kdv [TOUI

TTepi 6]CJI6XTIIX[O<; Kdv xiiut] biu&Kd[xuui Kai] xpei(JKa[i6eKdxu)i] TTepi cpucrefwi; Kdv xilii] irpuOxuufi xiliv uepi] Ti|aoKp[dxoui;]. w

X X X V I I TTEPI TTA0QN AOEAl nPOZ TIMOKPATHN

Laert. x 28 supra p. 86, 14 XXXVIII TTEPI TTAOYTOY

[huius libri conieci a Philodemo de rhetor. V H 2 IV 77 = Oxon. II 85 memoriam seruari fr. 10 p. 95, 30; in Philodemi trepi irXouxou 15 reliquiis (VH 2 III f. 72109) certa uestigia non indagaui, sed ipse De uitiis 1. IX (VH 1 in) c. 12 p. 49, 21 Goettl. testatur illic se Epicuri Metrodorique de diuitiis praecepta expressisse Kai Ttepi Trfe cpiXoaocpuui 6eouar|5 Kxriaeiui; [au]xr|i; o ttape&ijuKa|Liev [av^(puuvjuji; -roli; Ka6r|Ye[|a6aiv] ev TOXC, Trepi TT[XOO]XOU [X6YO]II;.J 20 42* PniLODEMVS d e diuitiis V H 2 i n 101 dYa9[6]v XeyeaGai x6v uXoOxov Kai |a[e]Ya av . . . . [ai]c, JEiriKO\!ifp]ou XEYOVXOC; a5[ei]av cf. Cicero de fin. II 17, 5 5 ' ( p e c u n i a ) u e l r e n d a uobis, est enira effectrix m u l t a r u m et Kai xo n[e]v [evijoxe aOv x a t ^ Kai trpoa . . . tcepi * * cum p e r i c u l o est quaem a g n a r u m uoluptatum'. 26

43*

PniLODKiivs de-diuitiis V H 2 m 98 'ETr]iKou[poi; xf)]v qpi[Xoo]o[q)]ia[v e]v xfji XUJV [dYa60i)]v [d]va[TrX]ut)ai. xi'iv Yap ite[vi]av [x]o[0] Ka6r)Y[e]|u6vo(; dYaGov [e]Tvai vo|aiovx[o<; * * PHILODEMVS de diuitiis V H 2 i n 91 Kai Ka9d uep icpr\ae TToXOatvoi;, a[u|i|a]xpu)(; eGepdireuev [xo OX?]YO<;- Kai xo[0]xo rroei, 30 K[a6]d uep elirev 'EiriKoupoi;, [6 xi a]v Tcd9r|i iio[T]e rreadjfv 6 ao]2 UTtoxeXeicGat pap.: corr. Gomperzius | idem | 5 an o"uvx6|UUJ<;? quae ante 9 manca esse aut v || 8 possis etiam eTnaxo]Xf}t supplere apographon || 27 exspectes dva^vriaei || 31 4 Trapax^ov p., corr. est littera poterat a | 910 neplcYN uaprii apogr.

44*

E P I C V R I TTEPI TTAOYTOY cpdc, e k u e v i a v ]u6vov [xp?]irexai Kai TO |a [5iop6o]OTai TT . . . * 45*

109 d&id<p[o]po[v]..

PHILODEMVS de diuitiis V H 2 ra 96 old [xa0x]a [TULIV] "Eiti[K]oupe(uuv X^TOvxafi xi]ve<; ti[Ttp TO]0 KK6V eTva[i xi>]]v ire[v(]av

5 ^m\oYio"[(Li]o[i]i; xpflo"9ai TOIOUTOI[<;] 6 'EiriKoupoi; gv re &X\o\t; iro[\\o]T<; cprioi xr]v irevia[v K]OKOV eTvai Kai ev [xifyaK;] 6' [o]uvaq)6etoa[v] \x XXXIX TTOAYMHAHI

Laert. x 28 supra p. 86, 23 in XL TTPOrNQXTIKON

Laert. x 28 supra p. 86, 15 [fort, scribendum TTpoYVUUOxiKUtiv. 98. 115.] XLI 15 de argumento cf. epist. n

TTPOTPETTTIKOI

Laert. x 28 supra p. 86, 16 XLII TTEPI PHTOPIKHI

PLVTARCHVS adu. Coloten 33 p. 1127" oOxoi be . . . Ypdqpoucri . . . . Ttepi p>]XopiKfli;, i'va jur) ^Topeuuu^ev (cf. supra p. 95, 5). QviNTILlANVS institt. II 17, 15 'nam de Epicuro, qui disciplinas 20 omnes fugit, nihil miror (quod contra rhetoricam scripsit)', cf. XII 2, 24 (fr. 156). 46* PHILODEMVS de rhetorica V H 2 v 54 oflxiui; xoivuv eiir6vTO(; 'EiriKOupou, bioxi iroWfji; e a [ x i ] v r^ r|[To]piKr| Tpipfj^ Kai a u v r i G e i a i ; , otlx frrr[a]Kou0Teo[v] TO 'n6vr)?', d \ \ d n6[vov T ] 6 25 '[6el]Tai Tio\\f\c, -rpipfit; Ka[l ajufvjrieeiai;1. TO Y*P ' earw' erri xoO 'betxai 1 x(6r|aiv, orav oiixwc; 6^ei\ui|iev, f\ auvr)6[e]ia. eodem pertinet quod in inferiore pagina conspicitur 6 'Eirucoupoc; ai Tpi(5f|(; x[pt]pf|<; Kai auvr]9eia[i;.

3 Gomperzius ztschr. 1866 p. 692 pauca praeiuit | 5 eiri\oyoic | . o . c pap. j 6 xr|v Trepia . | . aiutv ivai pap. | xai sqq. ualde incerta esse sentio | 7 . ivac9eica . pap. || 23 pr| . . piKr|KTpipr|c pap., nisi K male legerunt quod erat i | 24 UTC. voucroc. apogr. | 25 e m deinde v supra uersum additum | ETCITOU male iterauit librarius | 26 r]\ r\i pap.

110 47*

E P I C V R I TTEPI PHTOPIKH2 METRODORVS de poematis 1. I apud Philodemum de rhetor.

V H 2 v 58 ii6xepov oOv xriv [pr]]xopiKiJiv 6 0 v a | t i i v XeYi [E]HpXemuv eirl xr]v bidyvijuaiv xou o trpaKxeov eaxiv xCJi HEXXOVXI EUbai|aovi Elvai * * Kai xauxryv tpr|aiv d[ir]d cp[uo"i]oXoYia<; irapaYeiVa8ai, [f\ K]ai xr^v ITOXEIXIK^V E|aireip[i]av KOO' f^v EK xpifSf]; Kai s i<JTopia<; xiuv iroXeux; ixpaYt-idxujv auvopunr) dv xtc; ou KOKUK; xa itXrieei au^cpepovra; 48* PHILODEMVS de rhetorica V H 2 V 48 ems scriptoris quem iupugnat uerba haec affert * oflbe T:OXEIXI[K6V] Kai biKaviK6v epe[iv] eauxov Xa^pdvEiv |Liepo<;- tL[be] Y P A i ? X^V fir|xopiKi'iv 10 XeyEi Ka[l] irpoc; xov EitaYT6A\6|UEv[o]v ooqpiaxr^v Trdvx' \ew xd |UEpr|. bi6 tTEp O6K dtro . x^ . pv)i; a[u]xoi; Y 6 ^ 0 ^ ? 6 'Eir(K0i)p6<; Eax[iv] xf|i laexapdaei KE[X]PIILI^VO(;. PHILODEMVS de rhetor. V H 2 v 52 irpoq xo auaxfjaai bt6x[i br|] xexvri Kax' 'EitiKoup6v [sjaxiv V i pr]xopiKr|. IB 49 PHILODEMVS de rhet. V H 2 iv 73 sq. = Oxon. TI 81 sq. xuuv XE irepi xo[v 'EJiriKoupfov] || dirocp[ai]vo|ivu)v XEXviqv [eivjai xr|v ao<piaxvKr|v x[ou \]6YOU<; (o)vYjpa(peiv Kai E[iribE]iEEi<; TT[oi]ia6ai, [xoO be] b k a ? \6Y6iv Kai bfrm^JYopetv O6K d v a i XE[XVV)]V. PHILODEMVS commentarii de rhetorica 1. I col. VII VH 2 v 35 xoic, 20 2 AEYEIV pap. manifesto Epicurum dicit | 3 xou o] o et sscr xai p | eubaijuovei Eivai x . | i . . oc deinde desunt circiter xvi litterae | 5 f\ Kai suppleui conl. eiusdem schedae u. 22 oioTTEp f\ Ttepi xdi; aipeafet]? Kai <pv-fac,, fj Kai TTEpi xdc; TTOXEIXIKCH; EK xfj<; iaxopia<; irapaKoXo[u]6r|aei(; | 6 auvopoiv et 7 irXr]6r|i [| 12 exspectes OUK dir6 xp6irou. quid lateat me fugit | 13 rf\i |Uxapd0ei: sic igitur artem esse rhetoricam Ep. disseruit, ut si quid in ea esset ab arte, totam artem esse concluderet | sequitur xoioiixuuv b[r\ TI]VUUV [d)?] eiiretv KXX. quae ipsius Philodemi sunt | 15 xxvr)i et prjxopiKr)i pap. || 16 contrarium dixerant alii Epicurei. cf. Philod. ibid. VH 2 iv 84 = Ox. I I 92 Xoittov v[e]axr)[KEv o?] bi irpoc; xov qpiXxaxov ein&ixfjaai [B]p6mov, TTUJ^ iiEpi xexvujv ir[p]oxe6ei|UEVoq ouvYpdcpEiv Kai Zr|xujv EI -f\ iaxpiKr) xexvr| Kai ei [r^ Yp]a|ii|LiaxiKri, trpo6Ei^ [6e] Kai ei Is) ^r]xopiKr| xe[xvr)], xiqv ^ev aoqpiaxiKriv irapf|Ke pryropiKr)v uiOTrep [dvxi]XeYO|ae[vr|]v Kai Ka[xd xr|v] Koivriv Kai Kaxci xr^v 'EiriKoupou auvi'ieeitav], |n6vr|v be TI\V iroXm[Kryv] TrpoaeiroiriGri, Ka[i]xoi [x]f|q TrXeiaxrii; (jKEuwpiai; ev xot? trepi X6YO[U<;] biaxpipouaiv evEOxriKuia^ TtEpl TY\C, xoiauxr]<; | 18 aoqsiaxiKriv scil pr)xopiKr|v

E P I C V R I TTEPI PHTOPIKHZ

111

b' I'metTJepoig HE^XEOV [S]v eirj Kat TtEpvxxdxgfpov au]xoi<; ft xo?<; TOIOU[XO]II;, Soot Kai T?\V ffocpta[x]iKi')v r|xopiKriv OVJ[K] elvai xexvrjv &iei\ri[(p]affi Kai xouxou auaxaxiKOut; Xoyout; ireiroiriKaai. EI f&p 'ETI[{JKOUPO<; Kai Mr]xp6bujpo<; Sxi 6' "Ep^apxoi; ditocpaivovxai xExvr|v 5 imdpxeiv x\>yv x[oi]avxr][v], we, ev xoi? EHfjc; UTConvtqaoiuev, oi xoiiXOK; dvxixpdcpovxei; oil irdvu xi juaKpdv xfjc; xdiv iraTp[a]\oiiuv Kaxabkrii; dcpeffxr)Kaaiv.
PHILODEMVS de rhetor. "VH2 iv 106 = Ox. II 114 et V H 2 v 43

. . . . 6i]d iravxoi; irei9o[u]oav TOIC; TTOXXOIPI; 6uva|a[iv] OIIK dYaGCuv 10 dXXd Ka[i] iity&Xwv aixiav Epvai] xauxriv. Kai xouxuuv ?Kaaxov KaxaaKeu[da]a[(;] dx; voniZei uoiKiX[u)5] OUTOI KOX' aKpac; Xevai xo n a p ' 'E-niKoupov iaxaa[6a]i xou<; r) itaaav xrjv f| \iipoc, a0xr)(; evxex[ v ]ov dnocpaivo|aevou(; elvai. d|ueXei Kai xdiv dKouffxujv n^v dYa^ai xou axoXdZeiv xop?] X6[YO]I^ eiu? d[v]bpo<;, 15 UJV [b' e]Ke[!vo<; e]v xuii Zu|airoaitu[i Ka]i x[tui TTe]p[i] qp[6bujv? Y]YPa(P' 6XiYWplv. PHILODEMVS de rhetor. V H 2 v 51 6 b' TraYYeM[]nevoi; irapaxE[e]r)[ff](jeai biaXeKTOuc; oil XiirapEiv ocpEiXEi xoOx' o6at xoiic; aKo[u]ovxa<; 8 (SouXexai, Kai aXXiuv br)Xounvaiv. Kai br\ 20 Y^P 6 . . . . irr\[<;] uTro[cr]xX[X]6|aEvov xov 'EtirijKOUpov X[eY]el TWI ouvKaxaxi6[a]6ai xe[xvr|v] dv[ai] xr][v] r]xopiKr)v, a[u]xou [xoO]xo xe br| Kai aaepuui; X[EYOVXOI; K]ai EV dXXoi<;, xexvr|v Epvai] Tr)v dXr^e v xou p^xopoc; xa[l x]6 bi[KjaviK6v.
50 PHILODEMVS de rhetor. V H 2 iv 93 sq. = Ox. n 101 sq. vuv

25 en' [e]KEtv[o] pabiZuu(^ev, oxi xxvrjv ovix ^(-K (^v) XEYOHEV [xr]]v aoopiaxiKr|v oi be xrjv ai'[p]criv KXiaavxfii; qpuliv dvxwpuivoOaiv, K[aiJ x[r|]v TroXixtKi^v [i]axop[i]av xivd Kai irapaxr)[pr|O'i]v B xoiauxriv] x . lrr\. et supra Z scr. a\) pap. || 8 apographa dixi A (A" A") et B (VH 2 v) | 10 xauxr)V incipit B | 11 vo|aiZuj B | 12 trap' ut est apud Dionysium Hal. axfivai rrapd xd bEivd | 13 Eivai] e v . b B . . obi A" . . . bi A [ 14 E U I O B : riaiv A in quo haud scio an HEXpi lateat | 15 Ka]i x[u)i: ir B | 16 EYpa(poXm A . (X)irauEiv B || 18 Xiiruif |piv pap. | xoub pr. m. | Ybp . cGai | 19 aXXiui; pr. m | KatYapbr) pr. m. | 20 an 6 [0pa]ixr)i;? | 23 quinta littera euanida uidetur x aut T: fuisse | K O . . O I V . . aviKOV apogr. || 24 p. 112, 4 proposuit Gomperzius ztschr. 1865 p. 825 | 25 |UV flagitat usus negationis ou coniunctionem membrorum contrariorum tollentis

112

EPICVRI TTEPI PHTOPIKHI

dXXd KdKetvo(i) Trapa6r|ffo|uev 6' Sirou Kai 6t' uuv 4(pa[ivo]v || [T]O Zryvu)v(i) TaOxa biaaacpeiaQai. 6 xoivuv 'Eirkoupoc; v [x]un TTepl Tf|[q] />[Ti]TopiKfi<; Sxi H4V biaxeXefl] \ifuiv x d b i b a [a]KaXeia xiiiv 6r|xopiKit>v Kal T O [ U ; ] 4K TOUV biba[o"]KaXeiuiv Kai xdc; buvd|uei<; x[dc;] 4K XUJV bibaCKa[XeiJu)v, 5
irpoi; bk TOOTOII; T[CH;] EK TUJV b[i]6aaKaXeiu)v [e<j]^o[p]-

q>ia[;], Kal 6I6TI T[i]v] Tip[aT]|uaTe{av aiixatv Kal rdi; irap[a]56aei<; Kai Ttapa^ye\ia<; irepi xe \6you Ka[i] t[v]6[u]|HTmdxiuv [Ka]i xODv dA[\m]v * *
51* AMMIANVS MARCELLINVS XXX 4, 3 'hanc professionem ora- 1 0

torum forensium TroXixtKfjq |uopiou 6i6uu\ov . . . . definit amplitudo Platonis, Epicurus autem KOKOxexviav nominans inter artes numerat malas'. 52* PHILODEMVS de rhetor. V H 2 IV 78 = Oxon. II 85 sq. [iroMd b' cm xe xeKfiripia xoO xi")v TTOXIXIKI'IV f)r|xopiKr|v axoxdZeaGai xo]0 1 5 li)? 4irl xo [TTOXO] Kai Kaxd xo C\OYOV, Kai bf^xa Kai tpepexai irp6(; xiuv xcepl x6v 'EiriKoupov. \i-(U) b4 xo xi&v iroWdiv d6piaxov Kai xoi? auxoTi; 6x4 |a4v TieiGdnevov, 6x4 64 irpoaK6irxov. PHILODEMVS de rhetor. V H 1 IV c. 36 p. 210 sq. ed. Gros [ d \ \ d |u]r|v o&x Sveficev] || XOO Kaivox[o|Li]r|ffai n6vov x6 xeK|nr|piov c m eipf)09ai xouxo vom[ox]4ov irp6? VlpCDv, d \ \ d rait; &Xr\Qe{ai(; Kai ir\a[vu)]vxai trdvxe? oi aocpicrx[ai]c; d[p]Yupiov dvaX(aK[o]vx[e]i;. oxav Ydp dKOuauuafi xo]uxwv ev xaig beiSfeai] Kai xau; TravriTiipea[i, q)r)a]iv 'EiriKoupoi;, Ka[i ^i)]xaYU)Yr)9u)ffi, bid [xo yft\ ejtvoi uepi ou[|a]po[uXr|g xi]vo<; xov X6YO[V |^r|b4 rrepi xil)]v aumpep6v[xwv 25 ii6Xi, die, 4]v x[a!<;] 4KKX[r|0iai<; Kal x]oi^ biKaaxrippoii; YG VTal ~ 4v |a4v Y"[p xauxai?] 6ir4p xoO 4vKi|ae[vou] biaXeYOf^V01 KIV6[U]-

53

2 Zrivuuvi] xr)vuuv O xeivwv N cf. V H 2 iv 107 = Ox. 11 115 | 6 eu|uop(pia(; scripsi conl. Eurip. Cycl. 317 xd b' aXXa KO|inrot Kai X6YUJV eii^opcpiai. similia sunt quae ex Epicuro afferri putes Philodemi de rhet. V H 1 iv c. 1 [bid] xfji; 4K xtliv btbaa[Ka]Xeiiuv xoiixwv avOuc; xap'4ffxep[oi] YYovaoi Kai 4v 6r)[|ao]ii; Kal 4v 4KKXX. || 20 KOIVOI . . r|catnevov Neap. | 21 dXXd p. 113,20 pleraque expediuit Spengelius Miinchn. gel. am,. 18411. XIII p. 437 sqq. sententiarum nexum non assecutus | 26 post longam intercapedinem pergit p. 113, 10 sqq. | 27 br|Xe]YO|uevoi Neap.

E P I C V R I TTEPI PHTOPIKHI

113

veOovx<; 8xav [jaf] Ttpoo'e'xuj]o'iv, oxav 6e 6i[KdZuicnv] T6V opKov cpopo[u]|aevoi npoa&xouai x6[v] vouv xoii; \Yo[n^vo]i<; ev oe xaif?] itavr|Yiipeai Kai beiSeai XUJV aocpiaxiuv ouOev oii6' uirep [8p]Kou qp[po]vTKov[xei;' ou Y"P 6]|auj|u6Kaaw [biKatiui; Kpiv]etv o06' uirep 5 [xuiv eYKein]^vujv, el au|a[cpe'povx' eaxiv] f\ ^f\ ou Y P [Yi v e T a i c i v iiuep uoXje'u.ou Kai || [elp]r)vr|<; 6 X6YO<;, uirep wv dvaYKaT6v eaxiv S[x]xa br\ uoxe vp[r|]q3iaaa9ai' ^dv 5[] Kai inrep TTOX^MO eipt^vrn; i\ nt] Kai dXXo[u x]w6i; div ev xai? eKKXri[aiai]? irf x]\J[ov]xai, ou Trepi K[ax]eire[(Yo]vx6? xivo? [xoi]oub^ Y [ ] eoxiv io ev xdi[i tr]ap6v[xi] 6 X6YO<; * * dXXd YOUV [edv ev x]aii; iiavriYupemv [dTrai]beu[x]uj<; dKou[ujcn, xo!<;] |^ev [\]eYO]u^voi[^ ou irp]oo"ex[o]u[cf]iv, [el ?axi au]|a[q)e]povxa f\ [ou o]u|a[cp]e[pov]xa Kai x6 [Ye] ffuv[o]X[ov d]Xr|[9]fi rj OUK dXriOfj, uir' auxo[u] be xou i\xou Kai xdiv [Tr]epi66uuv Kai xiiuv irapiaiuv, 6^i[oi]d[pK]xuj[v] Kai 6|uoio[xe15 X]euxujv ipuxaYii)Y[u]l-ieV01 e[u8u<;] &r) irpo<je[6]6Kr|aav, ei [xoi]oOxoi dv[eqpdv]r|aav, Kav ev eKKX[r|ai]an; Kai biKaaxr]pioi<; e[0 d]itaXXaTxeiv, oO ffuvopuj[v]xei; oxi oub' dv r][v][ix]ovx[o, eji ev KKXr)oiai c. v K[ai] biKaaxripi || [aii ou]xuui XaXouvxoi; TIKOUOV 60ev fjX6ov eiri x[6] dvaXiaKeiv |aia66v xoT^ ao<piaxai[i;' e]Ix' eu6ui; YiYvuuo"Koua[iv] 20 oxi diroXaiX^Kaai xo [d]pYupiov. ouOev Ydp oi|^[ai] auxoli; ouvxeXetTai irp6<; TO irpd[Y]Ma dXX' f\ bia[xpip]ri Kai dYuuvia 5ia[Tpi]pfi jxev [eYY]Tul^[v]';<[<J^]6voi<; jir|xope[u]eiv, [aiaxe K]ax[d] xpoirov fiev dir[aX]XdxxovTa(; KOTO Tr)[v ev] xdii XeYW ibeav [o06]ev irapaKpoueaOafi TO]UC; biKaa[xd](;, mi Kaxd [x]p6irov be diroxujpouvxai; 25 bid Kevf|i; dpYupiov UTroXaiLipdveoOai oocpioxei dvr|XujKevai dYuuvia be irepi auxdiv (xe) XOUTUUV ev6u^ou[n]evoi(; Kai ^fiXXov ^'TI irepi
TOU TTOK; [ev] TCUI X6YWI boHei diraXXaxTeiv vj irep irepi xou J L X I T |

ai apographon, corr. Sp. | u5v] ov ap. |

n

xai] O Y . . . | T A I apogr., putabam plus quam litteram IT olim suppletum fuisse | 10 unius uersus et dimidii reliquiae suppleri uix possunt | dXXd] ava apogr. [ 14 6noidpKTuuv] 6|a posui pro aju uel aXX | OfJOio . . . evxwv apogr., corr. Sp. | 15 euGui;] c . . apogr. in extremo uersu. conicias (rj)br| | el XOIOUTOI] eijouxiju apogr. | 16 dvecpdvr]O"av Sp. dubitanter | KavJ Kai apogr. in extremo uersu | 22 [irpoYjeYU^vctO^efvJoi^ editores Neapolitani | 25 CToqpioxeT ut Eupiiribei bis V H 1 v, 1 c. 27 [K]pixet VH' 2 i n 178 i4a]6r)Tei V H 2 v 147 uitium scriptoris Gadareni | 26 Te in ipsa charta suspicor legi, cum uersus spatium nunc non expleatur

114

E P I C V R I TTEPI PHTOPIKHI TrapaKpo[iie]c9ai xou<; biKaaxd?. xauxd xe bt\ atix[oT]c,

eaxiv EK xoO irpdynaxoi; Kai % ] a au . . e.a^oc, ?Tr[exai PHILODEMVS de rhetor. V H 2 i v 60 = Ox. II 68 * cpr)0iv ev xwi TTepi [xf|c.] prixopiKfji; 'EmKoupfocJ, oxi xoii; biaxpigiKOic; oi it[poo]- 5 lovxei; dTtaxwvxafi] K[O1] OUK diriK6xuug 6td xoiaOxr|v a i x i a v Sxav yap dKouaiaiv ev xaig be[i]Eecnv Kai iravv)Tiipecriv xwv [n]ryre ir[ep]l au|uPou[\f|i; |iir|xe] irepi xivo? xaiv x[fji -ii]6Xei aun[(p]ep6vxu)[v * * 54 55 LAEETIVS DIOG. X 13 ev xiu TTepi firixopixfii; dSiot |nr|bev fi\\o f) aacpr)veiav dTraixetv. 10 PHILODEMVS de rhet. V H 2 v 57 |aexd be -rfjc; irdarii; [e]SepYaaia<; 'ETTIKOUPCK; ev xiui TTspi xfj^ [r|xop]iKrj[(; x]e\eio[u](; [x]ou? [6]i6daKUjv xa<; bu[v]dn[e]ii; K[ai ajuvepyouaai; |n. Vestigia in uoluminibus Hercul. rhetoricis praeterea haec deprehendas VH 2 v 48 'EJirkoupo* 52 'EiriKOufp* 56 ofJoXoYeT xoOx' in kaxr\Kvai Kai IHOAXOV a 6 'EirfiJKoupo? eaxoxdZex' auxotii; * ibid, xov 'ETriKoupov 65 ipri[aiv 'EJiriKOupoi; 148 eyivexo Ka[i irp6i; 'ETri]Koup[o]v dv[xaY]LUviaxr)<; iv f. 46 = Oxon. II 52 XOIK; 'ETTIKou[pou \6you?? x 154 'EiriKOufpou] Ypa f p[ VT ]^Nugae sunt Maximi Planudis in scholiis Hermog. t. V p. 440, 25 W. 20 6 be ye 'EuiKoupo? ev xui TTepl f)r|xopiKf)(; auOabeuxepov oTnai \eYiuv qfir|aiv ailTot; |LI6VO(; eijprjKevai xexvr|V tro\txiKil)v A6YWV XOUI; be a\\ou<; duoaKOpaKKujv pr)xopa<; eauxil) TTUJ^ naxo^eva Xeyer qpiiaiq y d p ecrxiv r\ K a x o p 9 o 0 a a X6you<;, x e x v r | be o i i b e ^ i a . XLIII 50 ZTOIXEinZElZ AQAEKA 25

S C H O L I O X Epicuri ep. I 4 4 xo be XPUJMa i t a p a xr)V 6e<Jw xdiv dxojauuv dXXdxxeff9ai i v xaic; baibeKa Z x o i x e i w a e a i 1 xauxa KXX. Epicurine sint an Philodemi mihi non liquet. inter c. v et vi minimum una intercidit pagina; quae in c. VI secuntur sunt Philodemi, cf. iD]v eife[n]vr|O"9r]|ae[v e]v xoii; Ttp6[x]epov dva[yp]a(pT(Jiv | 2 xoO] sequitur ire[p]i punctis supra positis deletum | exspectes aupiY^6(; tale quid || 48 restituit LSpengelius 1. s. p. 444 | 6 aveiKoxtuc pap. | 7 iravriYUceciv Ox. litteram p om Neap. | irepi . . . 8 nr]Te omissa supra uersum addita erant | 8 xivo;] . ivuuc Neap. x . . . c Ox. || 11 iterare se haec scriptor profitetur ex libro de poematis primo || 21 eiUKpaxoi; cod. Monacensis | 23 dXXou<;] dXoYOui; libri nonnulli | 24 fort. ouba|id)i;

EPICVRI IYMTTOIION XLIV IYMTTOIION Laert. Diog. x 28 supra p. 86, 8

115

PLVTARCHVS quaest. conu. I prooem. p. 612 d Tuuv cpiXoaiqpuuv xouc; eXXoYi^wxdxoiic; . . . . TTXdxiuva . . . . ' E i r i i c o u p 6 v xe Kai 5 TTpuxaviv . . . . uui; aEiov TI 0irou6f|<; Treiroirmevoix; epYov dvaypdiyao"9at Xoyouc; irapd TTOXOV Yevofaevouc;. ATHENABVS v p. 186 e Eevocpiuv Kai TTXdxujv Kax' dpxdi; TUJV OUYYpajafidruuv Kxi9evxai TI^V alxiav TOO au|irrrock>u Kai xive<; oi irapovret;. 'EiriKoupoc; bk ou TOTTOV, OU xp^vov dcpopKei, ou irpo\exei 10 ou6^v 6ei OIJV laavxeuoaaOai TTW; TTOT' dvOpuiiro? Kairivr); e'xaiv KuXiKa TrpopdXXei Zr\jr\iJiaTa Ka6d uep ev 6iaTpi(3r| Xeytuv, 187b 6 fitv "Omipoi; r]XiKiai<; eiaaYei biacpepovxai; Kai raic, irpoai6 5' 'ETTIKOUPOI; airavxaq; et(jr)YaY6 pOfli TOUI; KeK\>i|Uvoui; irpocpriTai; dT6|uuuv, Kai TOUT' ex'iiv irapabeiYMciTa xr)v xe TOO iroir|15 xoO xaiv au^Troaiujv iroiKiMav Kai -ri\v TTXdxuuvoi; xe Kai Hevocpuivxoi; xdpiv 177 b 'ETT(KOUPO<; &e aujatrocriov <pi\o<Jocpwv fi6vujv TT6iroir|xai. 17911 Kai irpo xoO 6owdff9ai 5^ a &el troieiv fmfit; 5i6d<JKi TrdXiv "Oiaripoc;, dirapxd? xaiv Ppuj^dxuuv ve|aeiv xoie; Seoii; trapd 6' 20 'EtriKOupuj ou airovbr), OUK dixapx*5! 9Oi<;, dXX' aiairep Zri|aujvi6r]i; e'cpr) irepi xf|<; dKoff|uou YUVKH^O"; 'dOuaxa 6' ipd uoXXaKiq KaxeaOiei'. 182" ev be xCu "EiriKOUpou Zu^Troaiiy KOXOKUJV eoxiv dYUpiq dXXt'i\ou<; eiraivouvxajv, xo 6e TT\dxujvo<; iz\f\p<; ecrxi (.lUKxripiaxdiv dXxm9aZ6vxujv . . . ., uapd b' 'Onf]pu> KKp6xr)xai xd atdcppova ATHENAEVS v p. 187ir TtdXiv 'ExciKoupot; ev xtu Tvfxnoaiw lr\xei irepi 6uairenJia<;, war' oiaivi(jaa9ai et9' eSfj; uepi -rrupexuiv. xr]V (,iev YP eirixpexouaav jr\ XeHei dppu9^iav xi beT Kai Xef6 lv ; 58 PIILYAENVH Ou cpr)q eivai, L U 'ETTiKOupe, xd<; UTTO TOU

57

OIVOU biaSepiuacriaq;

EpinvBvs xiq ou TO Ka66\ou GepiaavTixov drrocpaiveTai TOV olvov eivai; * *

cpaiveTai |uev T P
TO

KHOOXOU

OUK eivai Bep^avTiKO? 6

; " > TI] TIVOC; libri || 16 novov edebatur || 32 dTcorpaiveaOai libri

116

EPICVRI IYMT70II0N

oivo?, Toube be nvoq 6 TOCTOUTOC; eivai BepjuavTiKOc; av pr)0etr].

P l u t . a d u . C o l . 6 p . 1 1 0 9 6 S p a or] a irepi TOU OIVOU xfj<; xoc; v TU) Zu^iiroaiu) TToXiicavov auxiu ireiroir|Ke. vie, 011 . . . . o i v o v eivai. x a i juexa 6tpix6rr\oia\eY<Vevov 'EiriKoupoi; ff|jiKp6v qpaivexai . . . .

Aiyovrcx; Y & P Otf <pq<; . . . . 6 i a 6 e p | u a c r i a i ; frir^XaPe 5

59

PLVTARCHVS adu. Coloten 6 p. 1109 f Kai irdXiv aixiav iiueiTTUUV, 6\i\(j6i<; re Kai SiaairopoK; dxdnwv, ^xepuiv bt avy.pi.ieic, Kal
Seu; aixiaadfievoi; ev xr) irpoi; xo awpta Kaxa^iSei xou 01- 1 0

bio bf) KaSoXou |uev ou prjxeov TOV OIVOV eivai KOV, Tfji; be Toiauxriq qpuffeaiq Kai xfjc; OUTUI biaKei|aevri; Gepf-iavxiKov xov TOCTOUTOV, f| xfjqbe TOV TOCTOOTOV eivai 5 ipuKTiKOv. eveiffi Y P Kal xoiaOTai ev TUJ TOIOUTOI dGpoi- 1 CT|uaTi qpuffeiq, eg iLv av ipuxpov ffuaxairi r\ di je etepaii; xcapaCuYeicrai vyuxpaaiai; qjuffiv dtxcoTeXecreiav" o6ev eSaTraxd)|uevoi oi |aev IJJUKTIKOV XO KaGoXou qpacriv eivat TOV
OIVOV, 01 be GepiaavxiKOv.

60

idem ibid. 6 p. lllO 1 6 b?\ \tfwv ^riuaxfioGai XOIII; iroX\oi!)i; 20 xo 6ep^aivov 0ep|aavxiK6v f\ xo xyOxov ^/UKTIKOV {nro\a^f3dvovxac;,
ei |ar] vojuiCoi TO |ur| |ua\\ov eivai xoiov f| xoiov ^KaCTTOv aKoXouOeiv 015 eipr]K6v, auxot; eSr|Trdxr)xai. itpoaxiGricri 6^ 8x1

rroXXaiac; oub' fj\6ev elq TO o"ai|ua 0ep^avTiKr)v emcpepuuv f| vjJUKTiKriv buva)aiv 6 oivoq, d \ \ a KiviqOevTOi; TOU O^KOU 25 Kai yevo|uevric; TOIV CtujudTuuv |ieTao"Tao"eaii; ai iroioOcrai TO Sep^ov ctTO|uoi vuv |uev avvr\\Qov eig TOUTO Kal Ttapeo"xov UTTO uXr]6oui; 0ep|aoTr|Ta Kal irupuucriv TIU cfuufxaTi, vuv b' eKTceaouffai KaTeijJuSav. PLVTAKCHVS quaest. conuiu. in 5, 1 p. 652a 6iei\eKxai be Kal "Em- 3 0
v xil) Zi)(iTroaiuj TZOXXOXIC, \6TOU<;, djv xo Kqpd\ai6v eaxiv,

5 uir^XaPev aiixoi;1 "O0 coni. "Wyttenbachius || 16 f| ai T] e ' beov f libri ei<; biov re ci. Wyttenbachius || 22 cf. Plut. c. i init. ejKaXei 6' auxuj (Colotes Democrito) irpiuxov, 8xt XUJV irpaY|i(ixu)V e'Kacrxov eiiribv ou |ua\\ov TOIOV f\ TOIOV elvai OUYK^XUKE X6V p(ov

EPICVRI IYMTTOZION
Ob; eYWCu, Toiovbe.

117

cpr|cri ydp OUK eivai 9epu.6v auTOTeXlu; TOV

olvov dXX' e^eiv Tivd; aTou.ou; ev aiml) 9epnaaia; diroTeXeaTmd;, eTepa; 6' aO MntxpoTr|To; wv TCC; ^ev dTropdXXeiv oTav ei; TO aui|ua irapaY^vr)Tai, T a ; be irpoaXa^pdveiv IK TOU awnaTo;, (Kai) 5 we, av e'xoum Kpdaew; rijatv f| qpuaeuu; 6|ni\f)aai, ub; TOU; fitv EK9ep|aaivea9ai, TOO; be TOUVOVTIOV irdaxeiv |ae9uaKOfxevou(;. 61 PLVTAECHVS quaest. conuiu. i n 6, 1 p. 653 b NeaviOKOi Tivei; oi) TtdXai TOT; iraXaiot? XOYOU; trpoaTreqjoiTriKOTec; eaudpaTTov TOV 'EitiKOupov di; oi) KaXov oub' dvaYKaiov eoPepXrjKOTa X6YOV irepi io KaipoO auvouaiac; ei; TO av^izoaiov |ui|.ivy|ffKea9ai f&p dcppobioiyjv av&pa itpeapiiTepov ev bemviu neipaKiujv Trapovxwv Kai biairopeiv, iroTepov |tiTd be?Trvov f\ npb feeiitvou xP r l fJT v ! eaxT1<; dKoXaaia; elvai. trpd; ToOTa Zuimupoi; 6 iaTpo; eu |udXa TOI; 'ETTIKOOpou XOYOK; evuu|aiXr]KUj<; oiiK eqpri TrpoaexovTai; aiiToiii; dveYvumevai 15 TO 'EuiKoupou Zu(iTr6(Jiov ou Yap aiairep e ApXHi TIVOC, Kai KaTaOTaoeuji; TOOTO irp6pXr||ua uoiriadjievov eiTa XOYOUI; eir' auTil) Tiepaiveiv, dXXd TOU; veou; dvicTTavTa |aeTd beiirvov eic; irepiiraTov eiti ffuuq)poviff|au) 6iaXeYea9ai Kai dvaKpoiietv diro TUJV eni9u(jiujv, ui; del nev eiriaqpaXoui; ei; pXd(3r|v TOO TrpdYMaTo; OVTO;, KdKiOTa 20 be TOU; irapd TTOTOV Kai T^bovfyv xpuJM^ou; auTiI) 5iaTi9evTo;. el be bi] Kat irporiYou)uevuj;, eTirev, KiiTeiTO irepi TOUTOU, TroTepov oube 8Xai; eOKeqpeai KOXIJU; eixe TOV cpiXoffocpov trepi auvouaia; KaipoO Kai liipa;; f\ peXTiov |^ev ev Kaipai xai |neTd XoYioiuoij Ta ToiaOTa trpaTTeiv, TOV be Kaipdv aXXui; jaev eiriOKOitelv OIIK &TO25 TTOV, ev be oujLuroaiiu Kai irepi TpdueZav alcxpov; (2) Ttuv b' aXXaiv TOV Ziinrupov dtiouvTuiv TOII; Trepi TOVITOU X6You; 'EiriKoupou bieX9erv, gcpr| TOIV |uev KOTO jiepo; (OUK) |ivr]|iovuiv, o'ieo"9ai be TOV avbpa T O ; EK Tfj; auvouaia; irX bebievai bid TOV TUUV auj|LidTiuv iraXu.6v ei; Tapax^v Kai adXov ev 30 Til) TOIOUTUJ pabiZovTUJV. Ka96Xou piev jd.p eS e'bpa; Td aiijxaTa He9t0Tdvai -n\r\Kxr\v OVTO Kai KIVTITIKOV Tapaxfl; TOV aKpaTov av
be OUTUI; e'xovTa TOV OYKOV TUHUJV Y a ^n vt 1 W ftapaXdpri Kai U'TTVO;

dXX' e'Tepai bid TOIV dqppobioiwv Kiviqaet;, eK9XiPo^evaiv xai |^oXXeuoiuevuuv TLUV |adXiOTa auvbetv Kai KoXXav TO adiu.a irecpuKOTUJV, 5 gx w m
libri: corr

3 dTro(5dXXeiv sc. TOV OTVOV

- Wytten-

bachius || 19 ^dXiaxa be TOU; irepi libri: corr. idem | 24 OUK airopov libri: corr. Xylander | 27 OUK addidit "Wyttenbacliius

118

E P I C V R I IYMTTOXION

Kivbuvo? ecmv dvdaxaxov xiveaGai T6V OYKOV diairep OIKOV K 6ejueXiwv Kivo\i|uevov oube j a p eu f)eiv TriviKaOxa x V Yovtiv, crqpr|vwceuut; bid xr^v TrXiqa^ovriv OUOT|<;, dXXd pia Kai O"unue(pup|uevr|v diroffTracreai' bio xpf] va i <P1 0lv 6 " v l l p ! 8 T a v ifauxia Y^vr]xai irepi xo auifxa Kai Xwcpriauucnv at xfK xpocpni; dvab6oeti; Kai xd peu|uaxa 5 bieioOar|<; Kai o"cpubouor)<;, xd xoiauxa trpdxxeiv, irpiv exepa; aO -nd\iv xpoqpfi^ kvbetc, ftviaQai xo oujjaa. ( 4 p . 654 d ) UKOird)|UEv oOv, ei bone!, iroxcpov ^mu\il)^ Kai irpoariK6vxuj(; 6 'EiriKoupo<; ri irapd irav bkaiov dqpaipei xr^v 'Atppobixrjv rr\c, VUKXO<; (p. 655 a ) Kai fxf\v oiibe xo adijxa (3Xd- 1 0 TTXOIX' av uuo xfjt; auvouaiai; |ua\\ov, ux; 'EiriKOupoi; oi'exai, f.iexd xo beitrvov, dv Y 6 W |ue6uujv XK; r| rpfvu|Uvo<; UTTO Tr\r|a|Liovfi<; auxrixai (Kai) jkfiaprm^voc; d|U\i Yap ofixuui; iinaqpaXec; x6 Kai p\apepov. dv b iKavilx; fe'xu)v T l ? atixou Kai ^vo<; xoO xe auu^axoi; atixou (aaXaKou Y e T 0V 6 T0 ? K ai xfjq ^uxfl1; 15 TrapO"xuu0V|<; bid xpovou iroif)xai x^v fvxeuSiv, ouxe xapax^v dircp^ e Y a ^ 1 v o l a T 0 V OYKOV oiix' au.xivai; \ acpviexc, f\ |aexaeS e'bpai; d x 6 | u u j v , fj epriorv 'ETTIKOUPO^.

G2*

'auvoucrir) ujvricre |uev oubeTroxe, ctfaTrriTov b' el f-ifi

LABRTIVS DIOG. x 118 ' a u v o u a i T ) ' bi qpaaiv 'wvr\ae . .. ^Xai|;e J . CLEMENS Alexandr. paedag. 11 10 p. 84, 41 eO YOOV XI<; eipr]K^vai qpepexar auvouaia tuvriae ^ev oub^va, aYairr|x6v be ei ni\ ^\ai)Jv. PORPHYRIVS de abstin. 1 52 xoiv Ydp auxOiiv rjv Kai xdt; duoXai)aeii; oi'Ea6ai byeiac, eivai xriprixiKag Kai xd dqppobima ovfjaai |aev 25 otib^va xivd, aYairr)x6v be ei fj.\\ ipXai^ev. GALENVS art. med. c. 24 t. 1 p. 371 K. dcppobiaiwv be Kaxd |aev 'EiriKoupov o6b|Liia xp*!01? fiTieivri (cf. t. v p. 911). id. in Hippocr. epidem. i n comm. 1 4 t. xvil, 1 p. 521 x(<; Yp flv dvdYKV) Ypdqpetv . . . eipn,Kevai . . . 'EmKoupov, ^r|beiroxe |aev ilqpe- 30 XeTv dq>pobiaiu)v x p n 0 l v , dYautixdv b' ei y. 1 dvdbaaxov et 2 Ytv6)^evov libri: corr. Xylander | 6 Cqpubouo"r]<;] cpeuYOucrrn; libri. cf. Meinekius Com. Gr. t. Ill p. 610 | irpiv Reiskius: ijqi' libri | 17 OYKOV xd Y^vr) \y<iliq f] |aexd6em^ libri || 19 ex Symposio petita, cf. fr. 61 p. 117, 19 | auvouairyv B auvouoiri ceteri. Democriteam sententiam esse probabiliter coniecit HRitter hist, philos. ill 2 p. 467, qua credas Epicurum in conuiuio usum esse | 25 ovfjaai] ujv uivriae libri | 31 xpi)0 Gassendus: Kpimv edunt

EPICVRI (J3
64

XYMTTOIION

119 EV ji9r) (TOV ao-

LAERTIVS DIOG. X 119 ovj&e iii>)v ir\pf\aeiv qpov) cprjoiv 6 'EttiKoupoi; ev TUJ IUIUTTOOILU.
PHILODEMYS de rhet. VH' 2 vil 184

TaijTa ^ev o[uv TOUJTOV

diiKovo|ariO[ri TOV] Tpoirov. imp' 'ETCIKOUPIUM] 6E TUIV Aofwv 6 TU5 u[oi;] eariv die, EK &iaX6xo|u| auvGeivai TOIOUTOI;' |irpai|Tov biolaoXo^fricJuufiaeJea T( eaxiv oO x ^ P l v [fiiravJTa irpdiTTo||uev' TOUT'?] el bi\ ad)|ti[a] * *.
6B PHILODEMVS de rhet. V H 2 iv 106 = Ox n 114 et V H 2 v 4 3 :

uide fr. 49 p. I l l , 15. 10 PHILODEMVS de rhet. V H 2 V 44 et iv 107 = Ox. Jl 115: uide fr. 11. Incertum est apud Philodemum de Epicuro V H 2 vr 107 fr. II uestigium [ev TUJi] Xu)UTroa[iujiJ KCIT*. XLV HEPI TEAOYI

Laert. x 27 supra p. 85, 21

15 LABRTIVS DIOG. X 30: u. supra p. 94, 1G18.

ClCBRO TUSC. disp. Ill 18,41 'in eo quidem libro qui continet omnem disciplinam tuam 42 totusque liber qui est de summo bono refertus et uerbis et sententiis talibus 1 . ib. 19, 44 'uel totus liber potius abiciundus, est enim confertus uoluptatibus'. de finibus II 7, 20 20 'ibi . . . ubi omnis ems est oratio de summo bono 1 [p. 121, 16]. ARRIANVS Epictet. dissert. II 23, 21 supra p. 105, 5.
66 LAERTIVS D I O G . X 137 cnro&eiEei b x p n T a i
T0

TEAOC, elvai

Tr]v r|6ovf)v TLU Ta l(ba fijua TUJ xfvvr|9fivai Trj |uv eOapeOTetaGai, Til) be uovu) irpoOKpoueiv qpuaiKutii; Kai x^P'? Xoyou' auTOTra9uj<; 25 ouv cptjxo|av TrY^ d \ x i o 6 v a , i'va Kai 6 'HpaK\f|q KaTaj3ippU)OK6iittd TOU xndjvoi; |3oa 6txKvuuv ivJZujv' d|u<pi 6' ^OTEVOV ireTpai, AoKpaiv T' Speioi TTpaivei; Evjpoiai; T'

1 \r|pr)(J6lv CFHermannus ztschr.f. d. alterthumsw. 1834 p. I l l 47 ex ceteris chartae reliquiis perspicitur eos refutari qui ad uitam beatam maiorem esse rhetoricae artis utilitatem quam philosophiae statuerunt || 25 i'va om B | 26 x l T * v o?] XlM>I)vo<; P 1 X 61 ^ 0 voc, B | fiorj libri: corr. Menagius | apud Sophoclem Trachin. 786 sq. 27 odKVUUV libri: poujv Soph. &aKptJujv Casaubonus | b' KTUTtouv Soph. | 28 \0KpdJv re B AoKpCuv Soph. ] fj(Kpa Ff

120 67

EPICVRI TTEPI TEAOYI

ou T P e'TUJYe e'xw Tl voriaiu TaYaGov, dt9aipd)v uev TOU; bid xu^&v fibovdig, dqpoupwv be i d s bi' dqppobiffiiuv, dcpaipuiv be Tac; bi' dKpoandxuuv, dqpaipuJv be m i Tdq bid (Liopcpfi<; Kax' 6'ipiv fibeiaq Kivr|ffeiq.
ATHENAEVS X I I p. 546 -rt|v Kaxd K\vr\aiv I'lbovrrv riaitdZovTO Kal 5 'EtriKoupoc; Kal oi diro xouxou. Kal iva |ur) xotic; KaxaiYio"|uoij<; \fw , a v xili TTepi TeXou? ei'pr|K, TOUTUJV nwia6ri(JO|Liai. f d p ' oi) T P Kivr)CTi<;. dqpeXdiv n e v xr\v aiuuv i^bovriv. Kivr)(Tei?. id. V I I p. 278 f Kai ydp OIIK ^YKaXuiiTdnevoi; 6 1 0 ...xdYa86v, 6id xu^^Vj dtpeXujv 6e xt'iv &i' d<ppo5tcprjal

id. VII p. 280 a K&V xu) TTepi T^XOUC; &^ <pr\G\v OIJTUJ TTUJC,- OU f a p

'EiriKOupoq Xeyei, dXXd nerdXT] Tfl qpuuvrj' oi) y a p .

oi'exai Y ^ P ovixo? 6 aoqpoc; Kai xov daidxiuv piov ev xe xCu TTEpi xeXou^ YP<Plv oiixuv Kai xdi; b i ' dKpoa|udxu)v oi) 1 5

dveiriXriirTov eTvai, el' irep auxuj irpoCY^voixo xo dfte^c; Kai i'Xeuuv. LAERTIVS DIOG. x 6 ^dp dqppo&taiuuv Kai xdi;

b i d nopq>r\c, contractis uerbis.

nec equidem habeo quod intellegam bonum illud, detrahens eas uoluptates quae sapore percipiuntur, detrahens eas quae * *, detrahens eas quae auditu e cantibus, detra- 2 0 hens eas etiam quae ex formis percipiuntur oculis suauis motiones siue quae aliae uoluptates in toto homine gignuntur quolibet sensu. nec uero ita dici potest, mentis laetitiam solam esse in bonis. laetantem enim mentem ita 5 noui: spe eorum omnium quae supra dixi, fore ut natura 2 iis potiens dolore careat.
CICEKO Tuac. disp. Ill 18,41 'quid tergiuersamur, Epicure, nec fate-

mur earn nos dicere uoluptatem, quam tu idem, cum os perfricuisti, 1 ou& Cicero | exw T ' voriaiu Laertius habeo quod intellegam Cicero: bvjva^ai vofjaai Athenaeus | 3 Kal Athenaeus p. 546 etiam Cicero: om Ath. p. 280 | 13 cf. Ep. sent, x || 18 cf. Tusc. disp. Ill 18, 43. 19, 46. 20, 47 'modo enim (dicit Ep.) ne suspicari quidem se quicquam bonum, nisi sensus quasi titillarentur uoluptate' 20 uoluptatis ueneriae mentionem librariorum culpa intercidisse Cicero testis est c. 20, 46 (u. p. 121, 7) et reticentia c. 18, 43 extr. | e Sorof: et libri

EPICVRI TTEPI TEAOYI

121

soles dicere? sunt haec tua uerba necne? in eo quidem libro qui continet omnem disciplinam tuam (fungar enim iam interpretis munere, ne quis me putet fingere) dicis haec: N e e careat'. atque haec quidem his uerbis, quiuis ut intellegat quam uoluptatem 5 norit Epicurus' [continuantur haec fr. 69]. ibid. 20, 46 'non enim uerbo solum posuit uoluptatem, sed explanauit quid diceret: saporem, inquit, et corporum conplexum, et ludos atque cantus, et formas eas quibus oculi iucunde moueantur'. de finibus II 3, 7 'istam uoluptatem Epicurus . . . . interdum nimis 10 etiam nouit, quippe qui testificetur ne intellegere quidem se posse, ubi sit aut quod sit ullum bonum praeter illud, quod cibo et potione et aurium delectatione et obscaena uoluptate capiatur'. 7, 20 'cum enim earn ipsam uoluptatem, quam eodem nomine omnes appellamus, laudat, locis plurimis audet dicere, ne suspicari quidem 15 se ullum bonum seiunctum ab illo Aristippeo genere uoluptatis, atque ibi hoc dicit, ubi omnis eius est oratio de summo bono'. 8, 23 'mundos, elegantis, optimis cocis adhibentis ludos et quae secuntur, ilia quibus detractis clamat Epicurus se nescire quid sit bonum'. 10, 29 'uoluptatem illam, qua sublata neget se intel 2 0 legere omnino, quid sit bonum: earn autem ita persequitur: quae palato percipiatur, quae auribus; cetera addit, quae si appelles, honos praefandus sit'. 10, 30 'hanc in motu uoluptatem . . . . interdum ita laudat, ut quid praeterea sit bonum, neget se posse ne suspicari quidem'. 20, 64 "cetera ilia adhibebat (Thorius), quibus 25 demptis negat se Epicurus intellegere quid sit bonum'. de nat. deor. I 40, 111 'nullam enim nouistis nisi profectam a corpore et redeuntem ad corpus animi uoluptatem. non arbitror te, Vellei, similem esse Epicureorum reliquorum, quos non pudeat quarundam Epicuri uocum, quibus ille testatur se ne intellegere quidem 30 ullum bonum quod sit seiunctum a delicatis et obscaenis uoluptatibus: quas quidem non erubescens persequitur omnis nominatim'. or. in Pisonem 28, 69 ' etenim dicit, ut opinor, (Epicurus) se nullum bonum intellegere posse demptis corporis uoluptatibus'. 68 TO Y<*P eiKJxaOec; crapKOc; Kaxaffxruua Kai TO irepi Tau35 Triq mffTov e\Tuo"|ua Tiqv &KpoT&Tr|v xapav KCXI fk(5ouoT&TTIV e'xei TOT? em\oYieo~6cu buvaiuevoic;.

PLVTAKOHVS contra Epicuream beatitudiuem 4 p. 1089d 86ev cturoi

juot boKoOcri TOVJTUJV aia96|uevoi TWV dToiriuuv, ei<; xriv ditoviav Kal

122

E P I C V R I TTEPI TEAOYI

xrrv eiKJxdOeiav inroqjEUYfiiv Tffc o"apK6i;, ii)<; EV xil) xauxr|v ETTIVOEIV irepi xiva? EO"O|WEvr|v f| YYevr||U'vr]v xou rj&EUJc; lr\v ovxoc;. TO Y P 1 * 1 irpiiuxov |uev ota iroioum xi>iv ei' TE r|oo. . . . & u v a | a v o i < ; . opa 6 vr|v xatixr]v ei xe dtroviav if] Euaxd9eiav fivuu Kai Kdruu (uexaipovTE; <=K xoO o"uu|aaxo<; eit; xr|v MJUX^VI

? T a "^aXiv 6K xaOTr); elq EKETVO KXX. 5

cf. id. 5 p. 1090 a Kaxdaxrma ^ev yap euo"Ta8e; aapxoc; Yivexai uo\\dKi;, eXuia^ia &e iriffxov {nrep aapKOi; Kai (JefSaiov O6K Jaxiv ev i)juxTi vouv exouai^ ytvtoQax. 6 p. 1090 d e f i a x a e e ' i v ^EV yap toxi 6E \af5erv irEpi TOU KOI iJYiaivEiv xuj atu|uaxi TroWdKii;, i t i a x t v

&ia|Liveiv d n r ) x a v o v ' dvdYxri br\ xapdxxEdGai Kai JjbivEiv dsi Trpoi; in xo |UE\\OV OTTEP XOO aai|aaxo<;, r^v Trspi^evouaiv EXirioa iriaxriv dit' auxou Kai {5E(3aiov OUOETTOXE Kxi^craaSai 6uva|tiEV0U(;. sanitatis 21 p. 135 xi^v ti|uvou|iEvriv aapK&c; E i i a x d 9 E i a v . GELLIVS IX 5, 2 'Epicurus uoluptatem summum bonum esse ponit, earn tamen ita definit: aapKoi; EUOXOSEI; Kaxdoxrma'. ipsius Epicuri haec esse Cleomedes docet II 1 (supra p. 89, 20) oapKOI; Ei)oxa6f| Kaxaaxruaaxa XeYOVTl ('ETriKoOpui) Kai xd irepi xaOxr|<; TTiaxd EXTriff|-iaxa et Origenes c. Celsum i n 80 p. 165 Hoesch. xo xfjc; EfiaxaOEc; Kaxdoxrma Kai TO irEpi xailxric; ITICTTOV 'ErriKoiipiu a, libro TT. TEXOU; deberi Plutarchus 1. s. 6 p. 1090 sq. . . .fiv20 itep E-ni aapKi Kai rf\ trepi ffdpKa E\Tri6t ndGujmv, fiXXai 6E |ar|bvi XaipEvv Kai GappEtv, dx; 'EiriKoupo^ EV T' SXXOII; iroXXoii; Y^TPatP6 Kdv xoilxoii; & 0xi TTEpi XEXOU;. 69 saepe quaesiui ex iis qui appellabantur sapientes, quid haberent quod in bonis relinquerent, si ilia detraxissent, 2 5 1 5 praec.

nisi si uellent uoces inanis fundere: nihil ab iis potui cognoscere. qui si uirtutes ebullire uolent et sapientias, nihil aliud dicent nisi earn uiam qua efficiantur eae uoluptates quas supra dixi. CICERO TUSC. disp. m 18, 42 'deinde paulo infra [antecedit fr. 67] 3 0 saepe q u a e s i u i inquit ex iis et uerbis et sententiis talibus1. de finibus II 15, 48 'hanc (honestatem) se tuus Epicurus omnino dixi. Quae secuntur in eadem sententia sunt totusque liber qui est de summo bono refertus

2 f|] Kai libri [ 4 EuirdQEiav libri | 10 6ia|-iveiv uolgo | 11 r)v Wyttenbach.: f\ xi libri | 12 oubEnoxe] oubeiwu libri | 23 Kdvj Kai libri

EPICVRI TTEPI TEAOYI

123

ignorare dicit, quam aut qualem esse uelint qui honestate summum bonum metiantur. si ad honestatera enim omnia referant neque in ea uoluptalem dicant inesse, ait eos j o c e i n a n i s o n a r e (his cnim ipsis uerbis utitui) neque intellegeve nee uidere, sub lianc uocem 5 bonestatis quae sit subicienda sententia. ut enim consuetudo loquitur, id solum dicitur honestum, quod est populari fama gloriosum. q u o d , inquit, q u a m q u a r a u o l u p t a t i b u s q u i b u s d a m est saepe iucundius, tamen expetitur p r o p t e r uoluptatem'. 70 TifiriTeov TO KaXov KCU jaq Xaipeiv eaxeov. ATHENAEVS XII p. 546f Kdv -rat TTepi xXou<; be TrdXw [cf. fr. 67] cprjai Ti|ur|Teov e a x e o v , aatputx; UTTOUPYOV iroiiiJv ev TOUxoti; xr|v dpTr)v ir\c, r)bovr)c, Kai Sepauaivrn; xdiv kttixovoav. 15 v n p. 280 b (Kdv TOJ TTepi re\ou^ 6e cpiqaiv otiTai iron; fr. 67) Kai -rrpoeXeuiv qir|0i Xexuuv Ti|ar|Tov . . . . e a x e o v .
71 LAEKTIVS DIOG. x 136: uid. supra fr. 1.

aperac; KCU TCC TOIOUTO-

IO TpOTra, eav f]bovriv TrapotffKeuar|" eav be juri TrapacnceuaCri,

XLVI TIMOKPATHI F
ClCEEO de nat. deor. I 33, 93 cum Epicurus . . . Metrodori 20 sodalis sui fratrem Timocraten, quia nescio quid in philosophia dissentiret, totis uoluminibus conciderit'. PLVTAECHVS adu. Colot. 32 p. 1126C 'EttiKoupo; nev ydp et^'Affiav eHeirefiTre xou; Ti(joKpdx6i Xoibopricroi^^voui;, xf|<; PaaiXiKf)^ KeXiuv av\f\c, xov av9puuirov, oxi Miqxpobuupai irpoaeKpouaev dbeXcpoi; aiv 25 Kai xauxa ev xoT<; pipAioit; Y^Ypairxai xot<; eKeivuuv.

A
72 SCRIPTOE INCEBTVS VH 2 X 201 fr. XLIV [Kdv TUJl] TtpdlXUj[l xuuv irepi] Ti|AOKp[dxou<;]. [uid. fr. 41, unde patet in hoc quoque libro Epicurum de natura so deorum ac de pietate disseruisse.]

r
73 LAEKTIVS DIOG. X 23 jejove be (Mr|xpobaipo(;) dYa96<; mdvxa,

124

EPICVRI TIMOKPATHI

Ka6d Kai 'Enkoupcx; ev irpor|Tou|U^vaii; fpa'Pa'K napxupei Kai ev

TLU XplXW Tl|UOKpdTOU<;.

XLVII

TTEPI OANTAIIAI

Laert. x 28 supra p. 86, 18 XLVIII TTEPI cDYIEttl AZ 5

Laert. x 27 supra p. 85, 13 LAERTIVS DIOG. x 30 TO be cpuaiKov (xei) eiriaxoXaic; Kara axoixeiov.
T

^l v ^epi <P<Jcfeuj<;

6ewpiav Tzaaav Kai cmv ev xca^ TTepi qpOaewi; (3i(3Xoi^ XI Kai xaiq ibid. 7 ev xai<; eirxd Kai xpidKovra 1 0 f5ipA0i<; raTi; TTepi cpiiueux; [fr. 93]. EPIOVRVS ep. 1 35 xoic; fir) 6uva|aevoi(; Kaffxa TUIV rrepi <piidvaTTPaiLllilvllLIV ^H'v eSaKpipouv ptr\be rd<; ^eiZoui; TIIIV auvv PiipXoui; 6ia6peiv . ep. 11 84 r d y&p ev aWoiq r^utv (itepi TUJV luexeujpuuv) yeYpaiuneva 6utJ|uvri)Li6veuTa eivai, Kai xoi, we, e<pr)i;, avvexux; avixd paaxdZovxi. 91 8 trep ev xoic; TTepi qpiicreuuq 1 5 Pupxioiq 6eiKvu|uev. ABKIANVS Epictet. dissert. II 23, 21 supra p. 105, 5. ALCIPHEO epist. II 2, 2 supra p. 70. GALBNVS in Hippocr. de nat. hom. 1. I comment, t. XV p. 5 K. xive<; 6' oii% ev dXXd irXeiova pipXia Tfjt; Oeuupiai; eiroiriaavxo xaii- 20 TT|5 (jf\<; trepi cpiiaewi;), ^vioi 6e Kai irdvu -rroXXd, KaGtx Trep 'EittKoupoi;' dpxexai ydp Kai aux6?, diatrep ouv Kai oi aXXoi irdvxei;, diro xoO Zr|xfioai iroxepov ev xi Kai dirXouv eoxiv oO xrvv cpuffiv edpeiv emxeipoO|aev, f\ auvSexov SK XIVUJV eauxoO Ttpoxepiuv dtrXOuv, a irep oi |aex' atixoiii; xoui; iraXaiou:; eieio6r|ffav 6vo|adZeiv cxoixeia. 25

A
74 PLVTAECHVS adu. Coloten 13 p. 1114" ev dpxfl 6e xfji; (aaxeiai; fnrenrujv xr|v xuuv SVTUIV <puaiv o d i n a i a elvat

libri. cf. fr. 241 | Kai] be Kai s | 2 xi|iOKpdxr|i; BFf xi^OKpdxet H . Metrodorum cur laudandum sibi esse hoc loco Ep. iudicauerit, intelleges conl. Philodemo schol. Zenon. V H 1 v, 1 col. XX iij<; Ti)aoKpdxr|(; Kai cpiXeiv 'icpr) xo[v d6]eX<pov we, o06ei<; Kai |aicreiv w[c,] oOoeii;, uid. Duening de Metrod. p. 22 sqq. || 9 fort. Kaxeaxoixeiuunevov || 28 cf. Plut. ib. 16 p. 1116 d ao<pu)xepo<; be xoO TTXdxujvoi; 6 'ETrucoupoc;, fl udvxa 6|ao{u)(; o v x a irpoffaxopetiet, x6 dvacpei; KCVOV xo dvxepeibov aw^a, xd? dpxd<; xd

EPICVRI TTEPI <f>YIEQI

125

KEVOV dii; |aia<; ouari<; ei<; 6110 iriroir|Tai xr}v biaipemv, tuv 6dxepov OVTUU? |uev oi)0ev eoxiv, 6vo|adExai 6e bq>'ti|iUi>vdvatpEC, Kal Kvov Kal dcruiiaaxov. 75* f| TIUV oXaiv cpucns <JtO|uaTa ecrri Kal Kevov.

5 SEXTVS erap. adu. dogra. Ill (math, ix) 333 6 be 'EiUKOupo? dbia<p6pw<; Tr)v T TiJuv o~ai|adxu>v Kai Trjv TOO KEVOU cpuaiv 8Xov T Kai i r a v
irpooaYopviiv EIUIGEV OTE fiev jAp qpr|mv 8TI V| TUIV . . . KEVOV.

ClCJSKO de nat. deor. II 32, 82 'sunt autem qui omnia n a t u r a e nomine appellent, ut Epicurus, qui ita diuidit, omnium quae sint 10 naturam esse corpora et inane quaeque his accidant'. 76 TI xuJv OVTUUV qpucriq Oih\xaTa
PLVTARCHVS adu. Col. 11 p. 1112

i.Gti icai

xonoq.

'EiriKoupou 6E XEYOVTOC; r] TUIV

. . . . T6TTO^ TTOTEpov OOTOIC, aKOiio^EV d)(; fi\Xo TI Trjv qjuaiv Ttapd xd ovTa POU\O|LJVOU XEYEIV f\ xd ovxa orjXoOvxoi;, SxEpov 6E [ir\15 GEV; UJOTTEP d)UEX.i Kai KEVOV) qpOaiv auxo xo Kevov Kai vr\ Aia TO irav Ttavxoi; cpxiaw bvopialeiv EIUJ6E.
SCHOLION Epicuri epist. 1 39 xo udv Ecm auii|uaTa Kai TOTTOC;] TOOTO

Kai ev Tf) MeYdXr) eiriTonri cpricn KaT' dpxi'iv Kai EV TiJ a TTEpi

77

SCHOLION Epicuri ep. 1 40 TOIV aai(adTUjv Td p.v EOTI

aet<;, Td 6' eS div ai av^Kpiaev; irTroir|VTai] xaiixov TOOTO Kai EV Trj TTEpi q>tio"uj<; Kai Tfj 16 Kai i Kai xr) MexdXr] -rriTO|Lir).
78 EPIOVRVS it. cpu0uu? 1. inc. fr. XVI VH 2 VI 90

TI avixaic; inrdpxEiv KOTO xd[q] upofi;] &\\r\\a<; KpouOEii;, ilx; ev xf|[i] 25 irpdiTr||i] Ypaqpf|i eipr)To[i], oi)6ev fixxofv Trjapd Tdg * *.

6 uav cf. ep. 1 39 p. 6, 5. 11 86 p. 36, 7 | 10 tertium esse Ep. negabat. originem erroris uidere licet ep. I 40 p. 6, 13 sq. || 11 tangit hanc defmitionem Philodemus IT. UCJ|3. V H 2 II 81 p. I l l Gomp. [TO 6e Xeyeiv 'EiriKOupov TO) TO tiav 6iaipeTa6ai ixiv el<;] ail^aTa Kai xoirov, XOIK; 0Eoi)i; 6E mq ffuvapi0|aeiff9ai Trepixpdqpeiv aoxouc;, TEXEUJI; dvaXYiiTUJV EIJTIV, ei |ar| Ta<; dvaixaxait 6iaipoii)UVO(; KOiv6Tr)Ta<; EJLIEXXEV evapi0|ari[ffiv] Td<; (xuuv) EV xauxai? UEpieiXruap-Evyuv, cf.

Lucretius I 426 locus ac sfiatium quod inane uocamus et ib. 954 sq.,
Aetius I 20, 2 p. 318, 1 Diels. 'EiriKOUpot; 6v6|aao"w uapaXXdxxEiv KEVOV TOTTOV %wpoy ]| 23 cf. Gomperzius sitzungsb. d. Wiener altad. 1876 t. LXXXIII p. 97

126

EPICVRI TTEPI <t>YIEI B ETTIKOYPOY | nEPI OYIEQI | B subscriber papyro Hercu-

lanensi 1149 edito VH 1 t. II (cf. p. 25) et a I. C. Orellio Epic. fir. de natura Lips. 1818 p. 3 sqq. constat hoc fragmentum XI schedis. > eiusdem libri reliquias inesse in schedis n. 1010 VH 2 VI G981 r editis uidit Gomperzius sitzungsberr. der Wiener akademie 1870 t. LXXXIII p. 88 sq., inscribitur ETTIKOYPOU | TTEPI <t>Yoeuji;. disputatur his extremis libri paginis de simulacrorum motu. 79 SCHOLION Epicuri ep. I 73 I'biov xi oii.uitTUU^a . . . . evvooflvTec; Ka9' 8 XPOVOV 6vondoiiev] <pr]O"i be TOOTO Kai ev xf) beuxepij to TTepi tpuaewi; Kai ev xrj MeYaXfl exnxoiafj. SEXTVS empir. hypotyp. Ill 137 'Eirkoupoi; be, Ka9d)i; Ar||ar]xpio<; 6 AdKuiv cpiqai, (xpovov civai qprjai) aii)aTrxa)^a au|mrxuj(.idxujv, irapeuonevov rnuepati; xe Kai vui Kai dipaii; Kai irdeeffi Kai duaedaK; Kai Kivr\aeai Kai ^ovau;. A
80 SCBIPTOK INCERTVS V H 2 x 47 oiix' 'E[TT{KO|U[PO<; Xijyei JJEV

1 5

[e|v [xiSi x]exdpxuji TTepi tpfuaeuui;] * * . IA 0 ETTIKOYPOY | nEPI 0YIEQZ | IA | APIO(MOI) * pap. 2 Herculan. 1042 schedis XIII constans. Orellius 1. s. p. 16 sqq. ETTIKOYPOY | nEPI | ct>YIESI | IA (sic apogr. Ox., A Neap.) pap. Here. 154 VH 2 VI 17. cf. Gomperzius ztschr. f. d. oesterr. gymn. 1867 p. 207 sqq. sihungs- 2 5 berr. t. i. p. 89 sq. extremae uoluminis paginae seruantur, disputatur in eis de terrae situ. fil ei TP TO lueyeOo? (6 fi\io?) bia TO bidffTrma direT

edidit Rosinius VH1 II et

pe^XriKei, TTOXXLU |aa\Xov av xriv x p o c v ctXX' ou T P TUJ CTuiu^expoTepov bi&crnmot ouQev e a t i .

OU

SCHOLION Epicuvi ep. 11 91 TO be |iieYeeo<; -r]\iou . . . . xr]\iKo0x6v eaxtv iqXiKOV qjaivexat] xoOxo Kai ev xr| la TTepi yxioewc,' el fdip. <pr]cri, x o . . . . eefxi. [EPICVRVS] ep. 11 ad Pythoclem 91 Kai irav be TO eii; xoOxo TO 17 uestigium incertum et inutile \ yoi et 18 exapxaiv apogr. 34 TOOTO TO ilipoc, i. e. quaestionem de magnitudine solis

E P I C V R I TTEPI 0 Y I E Q Z

127

'e.vaTr\na pabiiui; biaXu8r]o"xat, edv xi<; xotc, evapytiiuacn irpoaexq, 8 ttep ev xoii; TTepi cpvjaeux; {5u{JXioi<; bekvuiuev. IB 82 SCHOLION Epicuri ep. I 74 xou<; KOO^OUI; ovixe eE dvdxKr)<; 5 bei vo|uiZew va ax*moiTiff^6v ?xovxa<;] dXXd Kai biacpopouc; aiixotic; ev xrj i(5 TTepi (cpuaeux;) auxo<; <pr|ovv otic; (.lev yap ffcpaipoei&eT^, Kai ujoi&i<; a\\ou<;, Kai dX\oioaxfm ova< ; f^povj<;' ou ^evroi irav axf|na l%eiv. ovbt ZCua cTvai diroKpi6evTa duo xoO diteipou. 83 SCHOLION Epicuri ep. n 9(i eK\H)jn; r'lXiou Kai aeXrivr|<; buio vaTai \xv YivcaOai Kai Kaxd a(3e<nv . . . . Kai lrjbTi KOT' eirnrpo<j6eTrjcnv fiXXuiv Tiviuv, f\ Y'K A oupavou f\ TIVOI; exepou xoiouxou] iv 6e xfl i[5 TTepi qpucreuu? TOUTCI Xeyei Kai irpo<;, fiXiov eKXeineiv ae\r\vr\c, eiricFKoxouaTi^, aeXr|vriv 6e xoO xf)<; Yfj<; o'Kidanaxo^' dXXd Kai Kax' dvaxtuprjaiv. 84 PHILODEMVS IT. eOaep. VH 2 ir 83 p. 113,23 Gomp. Kd[v] xiui 6uu6eKdx[u)]i TTepi <p[u]cr[e]uj[<; xo]u<; irpuuxou^ q>r)[aiv aJvOpunroui; ein[vori]|Liaxa Xa^pdveiv dtpOdpxujv cpuaeuuv eivai yap * .

85

PHILODEMVS IT. euaep. V H 2 n 106 p. 124, 1 Gomp. [ev be xaii buubeKdxuui TTepi cpuaeux;, uui; oube] xiv' aixiav [j5Xdf5ri(;] Kai 20 o"uuxr|pia[<; dv9pa)]iroic; bid xou 0[oO KajxaXemx^ov, uir[oYpdJcpei
bid TTXI6[VUJV]. x 201: fr. 41 p. 108. 9. SCRIPTOK INCEETVS VH 2

86*

PHILODEMVS TT. euaep. V H 2 n 120, 3 p. 135 Gomp. [u. fr. 155] ei' Y T[r)v dv9panrivr]v] cpr]O"iv tpOaiv q3oP[e]puuv TrpaY(Jdxaiv icai 25 TtoXXdiv auxiqv Ttepieaxuuxaiv b6E[av Xa|updveiv] Kai iroX[Xou<; Kai di]biou<; [6eou<; Kai bu]vax[ofi(; eivai]. PHILODEMVS IT. eOaep. VH 2 n 82 p. 112 Gomp. [dXX' e|poumv, we, Kd[v xdiij buubeKaxaifi TTpoJbiKuui Kai Aia|x6pai] Kai Kpixiai Ka[XXoi<;] j^evqjfexai] qpd<; Tra[pa]K6irxeiv Kai [|uaivea]eai, K 6 liepi aOxoO (prjaiv libri [| 15 sq. suppleuit Buechelerus in Fleckeis. ann. 1865 p. 538 | 17 excu . . . |ar|xauj |fiaveiv Neap. 18 hunc locum statim excipit fr. 88 et 9 1 : ubi cum numerus tantum uoluminis, non titulus libri adscribatur, constat supra aliud eiusdem operis uolumen idque oidine prius in testimonium uocari | 1921 Buechelerus restituit 1. s. p. 539, qui aixiav [liKpeXia;] 24 eiyeu Neap. | qpofiepiuv] xou|xuuv Neap. | 26 dibioue;] bioic Neap. || 29 tpdc; u a ] 6 . . Ka cum a et <; litterarum uestigiis Neap.

87

128

E P I C V R I TTEPI O Y I E Q I

cnv aiiroi).; [djKdpei], bo(j<; [be |u]r] irpdYHa[0' ninety mapexetv oub' evox\eiv KafiiTOc;] Ttapafpa|U|LiiZ[ei] xa T[UUV] 8ewv.

ir
88 PHILODBMVS TT. euaefJ. V H 2 n 106 p. 124, 6 Gomp. ev xe xun Tpe[i0Kai]beKdTUJi irep[i xfjc;] oiKEi6xrixoc; r\[v itp6<;] rivai; 6 Scoc; 5 'X[ei xai] xfji; d\\oxpi[6xr]xo<;].
SCEIPTOE INCKRTVS V H 2 x 2 0 1 : fr. 41 p. 108, 9.

IA
ETTIKOYPOY | nEPI 0 Y I E Q I | IA | dpi6(n6<;) XxXPHHA | TTP(O)I iroMaiNOv pap. Hercul. 1148 V H 2 VI 823. 1 0 cf. Gomperzius zeitschr. 1867 p. 210 sqq. sitzungsb. LXXXIII p. 90. disputatur de elementis praecipue contra Platonem.
89 SCHOLION Epicuri ep. I 40 TUJV ffuundxtuv TCI ^ev eon avf-

Kpiaeic,, xd 6' eS iLv a i ' auYKpioeii; ireiToir|vxai] xauxov xouxo Kai ev xrj irpuuxrj TTepi qpOoeuui; Kai xr) 10 Kai i. 1 5
IE

EirlKOYPOY | nEPI 0YZEQZ | IE | dpi6(n6(;) XXXHH | tfp&(pr| ecp' HTEMAXOY pap. Here. 1151 V H 2 VI 2436. cf. Gomperzius zeitschr. 1867 p. 669 sq. sitzungsb. t. i. p. 90 sq. de argumento non liquet. scriptus est liber ol. CXX 1 a. 300 sq. a. Chr. in
90 SCHOLION Epicuri ep. I 40:
KH

fr. 89.

ETTIKOYPOY I nEPI cpYIEQZ | KH | xQN APXAIuuv | EfpAcDH E n i NIKIOY TOY Mex' ANxiOATHN pap. Hercul. 1479 VH 2 VI 3754. 25 cf. Gomperzius zeitschr. 1867 p. 670 sqq. sitzungsb. t. i. p. 91 sq. canonica hoc libro tractantur. scriptus erat ol. CXXI 1 uel a. 296/5 a. Chr., inscriptus * [xtln MdY]vr)x[t] Kai Mr)xp[obcjO]pu)i xdn [Aafii)jaKr|va)i] f. 54, 4: adloquitur Metrodorum f. 46, 3 et 40, 4.
AE 30

91

PHILODEMVS IT. euoep. V H 2 n 106 p. 124, 11 Gomp. v bt xuui Tre[vxeKai]xpiaK[oa]xu)[i qpiqcfi] aiiv xdii r[hc, p^e^iaiac, iL<pe\[ia(;] oiaa[a]q)iv K[a]i btox[i vo|ufpov[xei;?] . . . . Kai xaiv a \ \ a . . . . Y .... a. . 1 boiic;] Xeuc Neap. || 10 conicias etiam e]iri K[aX\idp]xo[u i. e. ol. c x i x 4 || 32 |U KpiaK . . xw Neap. | xdi; |ieYi<JTa^ exempli caussa dedi: x i . . . r|c|xr]C Neap, fragmentum non expedio. sed agitur de utilitate quam ex cognitione diuinae naturae homines capiant

EPICVRI TTEPI d>YlEQ

129

INCERTORVM LIBRORVM
uolumina Herculanensia haec exstant 1 n. 1056 editura VH 1 x cum titulo ETTIKOYPOY | irepl et xxvill paginarum reliquiis. n. 697 VH 2 vi 5 5 - 6 8 OTlKOiipou | irepi 0>YCEQ?. n. 1191 charta inedita sine titulo. disseritur de libertate agendi. cf. Gomperzius sitzungsb. 1870 t. LXXXIII p. 92 sqq. Wiener studien 1879 t. I p. 27 sqq. 2 n. 362 VH- vi 9295 ETTIKOYPOY | TTEPI *YCEGC. cf. Gomperzius sitzungsb. 1. s. p. 96. io 3 n. 1431 VH 2 vi 8291 ETTIKoYPOY | TTEPI OYCeQC . cf. Gomperzius sitzungsb. 1. s. p. 96 sq. 4 n. 419 VH 2 IX 8690 sine titulo, his libris uindicatur a Gomperzio sitzungsb. 1. s. p. 97 sq. 5 n. 993 VH 2 x 104111 sine titulo (subscribitur nomen possessoris MAPKOY OKTAOYIOY f. I l l ) , librorum uepl cpuaeux; partem esse uidit Gomperzius Wiener stud. 1.1 p. 27. t. II p. 140. 6 n. 1390 VH 2 X 95100 sine titulo, de generatione. probabiliter his libris uindices, itemque 7 n. 1420 VH 2 VII 6873 de sensuum perceptionibus. 92 ScHOLIASTA Dionysii Thr. p. 660, 25 Bekk. Kal 'Eirdcoupcx; 6 del OiroYpcKpaTi; Kexpru^voi;, 6r|\u)v 8TI xiiuiuuxepoi ot 8poi, Spoic; dvxitiuoYpacpiJuviv xr| vf\c, q>va\Kf\c, dnpodaeuji; irpaT|LiaTeia oaro)' biaipiijv yap TO TI&V ei<; re cixo^ov Kai Kevov Spoi<; aaro, Xifiuv on d-ro^ov ion siiijia axepeov d|a^xoxov K S 25 voO irapenTiXoKfii;- Kev6v eaxi cpvai<; dvacprjc;, LAEBTIVS DlOG. x 7 Kai v xai; ^uxd Kal xpidKOVTa pij5\oi(; rat; TTepl qpuaeuu; xd Tr\eiaTa xatixd Xiyeiv Kal dvxiypdcpeiv v 15 subscriptionem explicuerunt Diels etMommsenus || 28 xauxa libri: corr. Kuehnius | dvxiypdq)eiv Kal dvxi\^Yelv Ff

15

93

130

E P I C V R I TTEPt 0 Y I E Q I

atixaic; a"XXoic, xe Kai N a u a i ( p d v i xa irXetaxa, Ktxl aixfl

eiv OOXUK;'

aXX' i T u u a a v

e?xe y a p eKeivoq libbivwv Ttiv and TOO Ka9dt irep Kai aXXoi
]

auxr)(Tiv Tf)v aoqpiaxiKr|V,

TTOXXOI TIJUV dvbpaTTobiuv.

94

LAERTIVS DIOG. X 119 Kai |ui?iv Kai fa^aeiv Kai xeKvoiroir)aeiv xov aoqpov, tij<; 'ETTIKOUPOC; . . . . EV xatc; TTepi (puaeiui;. XLIX EniTOMH TON TTPOI T O Y I OYZIKOYZ Laert. x 27 supra p. 85, 16 [cf. libri TTpo<; Ar||a6Kpixov supra p . 97.] L XAIPEAHMOI l

Laert. x 27 supra p . 86, 1. cf. p. 93 et 87, 26.

1 in Nausiphanem magistrum inuehitur Epic, etiara fr. 113 sq. 236. cf. 233. 235 | 3 d \ \ ' i'xwaav] d\X' ei xuu?- d\V BP'Q dU' rjxui d W P 2 : d \ \ ' Ff | yap KeTvoq libri | in djbivuuv latet conuicium, fort. 6 ir\eO|iUJV? || 6 cf. fr. 19

131

LI

ETTIXTOAAI

Laert. x 28 supra p. 86, 31 LAERTIVS DIOG. x 30 TO 6e qpuaiKov (xei) Tfiv "repi <ptiaeuu? Qeuupiav Traaav Kai ianv iv xaii; TTepi cpuffeux; pipXoic; \l KCII xai<; 5 'ETnaxoXal? KOTO axoixetov. TO be f|6iK6v xd irepi aipiaeiuc, Kai cpuffl1;, ?0TI 6e ev Tali; TTepi fJiurv p{p\oi<; Kai 'EtriOToXali; Kai
xw TTepi xeXou<;.

CICERO de fin. l 20, 65 ' a t uero Epicurus una in domo et ea quidem angusta quam magnos quantaque amoris conspiratione consen10 tientis tenuit amicorum greges. quod fit etiam nunc ab Epicureis'. cf. II 25, 80 sq. Luculli c. 36, 115 'Epicureos, tot meos familiaris, tam bonos, tam inter se amantis uiros'.
PHILODEMVS schol. Zenon. V H l v, 2 fr. x v xi 6' '&i\ [KOI]VO[0V], TI

b' ebretv e[l n^] irappr]a{ai aoq>6<; dvrjp Trpoi; TO0<; (pi\ou<;, w<; 15 'EmK[o]upo<; Kai Mr|Tp[6]5iu[poi; e'uhQeaav? ir]pd<; * * .
95 LABETIVS DIOG. X 14 Kai ev TaT; eTtiaxoXai; dvxi TOU x a ' -

peiv eu TrpaTTeiv Kai cnrou&aiwc; Zf\v (Sypaqpev 'Eirkoupoi;). id. i n 60 'EitiKOUpoi; &e eiD o i d y e i v (ev eiriaToXaii; e^paqpev). LVCIANVS de lapsu salutantis 6 p. 732 Hemst. 'Eirucoupoi; dvr)p Ttdvu 20 x a ip ljUV Tl ? ) x a ' P 6 l v Ka ^ T ) ! l v iioovriv Trpo ccTrdvTuuv aipoOfievo? ev xai<; ffiroubaioTepaii; eiriOToXaii; (elffi 6e aCxav oXijat) Kai ev Tai<; TOUC; cpiXTaTOu<; ^dXtOTa f ) Y l a i v 6 i v eiiQbc, ev dpxrl upoordxxei.

5 Kaxd axoixeiov] fort. KaTeffxoixeiuunevov j| 13 e 5 e i . . . ve . . apographon, sed ita ut i ante v fuisse, sequi u uideatur | 14 ei] O . apogr. || 16 uid. Seneca epist. 15, 1 'raos antiqus fuit usque ad meara seruatus aetatem, primis epistulae uerbis adicere "si uales bene est: ego ualeo". recte nos dicemus " s i philosopharis, bene est". ualere autem hoc demum est'. Philodemus de uitiis 1. X V H 1 III c. 17 = Ox. I 18 p. 25 Saupp. (6 a<ied&r|<; TOIOOTOC; eaxt, cpr|0iv 6 'ApiOTUuv, 010?) Ypdcptuv iiriaxoXriv T 6 'xavpeiv' |UTI TcpoaYpdi(;ai |Lir|6' 'eppu)a9ar xeXeuxaiov. cf. Bernaysius De cynicis Luciani p. 88 sq.

132

EPICVRI EPISTVLAE

EPITOMA EPISTVLARVM
VOLVMEN HERCVLAN. 1044 f. 4 ed. Gomperzius Hermae t. v

p. 386 Kal xd<; Tfixo|iid<; [TWV] ^TCKJXOAUIV xitiv 'EiriKoOfpou] Mr)Tpo&iipou TToXuaivou 'Ep[nd]pxu Kal xtiiv [yvwpijmuv.

CERTORVM ANNORVM FRAGMENTA

[de epistulis anni nota definitis cf. Buechelerus in Fleckeiseni annali 1865 p. 540 et Gompevzius zeitschr. 1866 p. 693 sq. Hermae t. v p. 394 sq. epistularum syllogen annoium ordine dispositatn fuisse Gomperzius statuit Hermae t. v p. 386, non puto recte].

C h a r i n o magistrate ol. 118, 1 a. 308/7 a. Chr.

fr. 158 ' i n his epistulis quas scripsit Charino magistratu ad Polyaenum'. 9G 97 PHILODEMVS de Epicure V H 2 v i 107 fr. n [irl] Xapivou * . PHILODEMVS de diuitiis V H 2 III 85 * * 0 [ e ] d v bflOtVO-

wv]Tai, Trepi[T]ivovT[ai] TW[V] Kaxd xf|v [ejvbeiav K[I] a ire[vi]av xaKliv'. ini bt [XJapivou . . . man-. & i . . . . r\yea. ata Kal ueviav |ur) 6 . . . . waro |nouaTo6r]\eYov . . . . ei? ne[x]d9e(iiv o . \ . v xf[z o\ . . ou . KOI . . r\. [fi]5ei. 98
99

Idem ibid. f. 86 ITTI Xapivou * .

PHILODEMVS IT. eiiaep. VH 2 n 107 p. 125 Gomp. . . . Kav 2 0

Tr6\[e]n[oc; rji], beivov OUK a<V> 0eff9ai 6euJv ei\e[uuv 6v]TUJV'. Kal irfdXiv]- c Ka0apdv T[f)v wf]v] btrixevai Ka[t bid]2eiv
(Tuv COIT[U)IJ Mdxpujvi 0e[d)v ei]\euuv OVTUUV'. [nai] irpo;

3 his epitomis apparet scriptores gnomologos usos esse, conicias etiam Senecam || 16 KOKIJUV] Kaioe. V apogr. | de magistratu cf. Gomperzius ztschr. 1. s. fragmentum ipsum acutioribus commendo | 17 an ]i^ dT6|ioui; x6 6r| \ex6nfevov? | 18 sequitur fr. 151 || 19 ktt\] exo apogr. || 2023 restituit Gomperzius Hermae t. v p. 394 | 21 0UKa9ec8ai apogr. otk ecJeffeai Gomperzius | 22 Ka(l)] |ii ap. \ 23 sq. cf. Buechelerus Fleckeiseni ann. 1865 p. 540

EPICVRI EPISTVLAE TOV OOTOV [t]nl XapivouC

133 be] carnBv

TTI[I d]qp[9]apcyi[ai

[e]TT6Ta[i TO diTra]6ec; UTTO aTravjjos TOO] Ke[xa]piff)j[evov TI f| aVfo]? e?a)6[ev e]Tn<pepov[T]oc;'. 100 |a[ou] PHILODEMVS U. efiaeg. VH 2 n 74 sq. p. 104 sq. Gomp. (irapV|vei xr]v Ka[9' tepa; xpaju^riq [cruv6riKr)v |ui?j] irapa(3a{[veiv. O l y m p i o d o r o m. ol. 1 2 1 , 3 a. 294 [cf. GFVngerus Philologi t. x x x v i u p. 446 sq.] 101 PHILODEMVS irpcq-|a. VH- i 114 4u' 'O\u|XTno&i0pou j[p6.q>eu

B rdi; 6i' 8pKU)v iriaxeK; cpu\dxxeiv ) eirl 6e Xap([vou Kai ETti] Aioxi-

io TJ]TOI yc [xivd] bel TTOVUIV [dvx^xff8ai?].

Philippo m. ol. 122, 1 a. 292

fr. 108 irpoi; TO[0<; V] Aa[n]^dKU)i [qpi\ou<; eiti] OiXiiritou. fr. 127 irpd[i;] 6[)Li]i(JTav eiri <t>i[\]unrou. fr. 156 [e]m [x]e [0]i\i[u]Trou Trpoi; [a]i)T6[v] sc. Polyaenum. 15 D i o t i m o m. ol. 1 2 3 , 2 a. 2 8 7 [de hoc magistratu proximisque duobus cf. mus. Rhen, t. XXXIV p. 414 sq. Vngerus 1. s. p. 464 sqq.]
fr. 100 [xai ETti] AIOTIH[OU].

fr. 168 Kara AioTi|ao[v] 'E-rrtKOupoi; fip[xo]vxa? 20 I s a e o m . ol. 1 2 3 , 3 a. 286 [cf. Philodemus TTepi xuuv qpi\o0ocpu)v VH 1 VIII c. 5, 7 e!6' [u]oxpov [xoui; ex6vo]xoui; Kaxa[X]uei[v] MaKef&ova?], we, x[6]xe eit' ['Icrajiou fpd[tpi] * . alienum uidetur ab Epicure]

Euthio m. ol. 123, 4 a. 285

102 PHILODEMVS trpafMax. VH 2 I 129 rd fjev br\ uepl TOVJTOU

efv] vuv 6i' Si; alxia? ^qpa^ev Kai xd uepi Mib' r\neic, oxi Kai kv 13 audacius proposita | 1 sq. xr). q? . aicpi auTUUV I |U6V ap. | 2 iiiro] TUU ap. | Kexaptffn^vov] KE . . ptuux ap. || 4 antecedit fr. 142 | 5 temporis notam agnouit Buechelerus 1. s. cf. Gomperzius ztschr. 1. s. | post alterum nomen intercidit aut nomen amici quern litteris Epicurus adhortabatur aut participium quale itapaivijuv uel napfT u * v I I 9 oXu^irtubujpou ap.: corr. Gomperzius ztschr. 1866 p. 694 || 25 tractauit Gomperzius Hermae t. V p. 395. antecedit fr. 196

134

EPICVRI EPISTVLAE

TOO auvypdmaaxofc,]. eTti 6' 'laaiou Kai Y^TP<PV . . . . vev 10... [etri] &' EO[e]iou- Aeovxei TrpoTpdipa[v]Te?, irdXi[v] be Kai 'ETTIKOUP[UJI] MiGpfjv ov . T . . r]v [u]nep [TWV]
luepujv TOUTUUV riv * *

ex anno P y t h a r a t i ol. 127, 2 a. 271/70 quo Epicurus mortuus est, duae epistulae fr. 122 et 138 tertiaeque fragmenta extant fr. 177, cf. etiam 191. magistratibus nondum certo definitis annorum ol. 122, 2

aut ol. 124 aut ol. 126, 1 1 2 7 , 1 fr. 169 en' 'Ap[iax]u) vu|uou nef yd[p] Mpffujvi TP(PU'v. io fr. 154 irpoc, M[uv] eiri Tr)\eK\[e]oui;. 103 PHILODEMVS de diuitiis VH 2 m 89 * auvi&etv. eit[i]... \cuou 6iaK[pi]puCi[ffai;?J * . EPISTVLAE CONLECTAE 1 TTPOI TOYI MErAAOYI EniZTOAAl 1 5 104 PHILODBMVS it. exiaefi. VH 2 11 106 p. 124, 22 Gomp. Kdv talc, ^[Tri]aTo\a(i)^ [H]VTOI Tai<; irpofc;] -roilie; nefoiXovj^ 6^[oj\oTlv eoiKev. a6[To T]O0TO 6' i'va iir\ T[IC,] eiirrj upoc, TOXJC, [lueycxXoui; aiixov [his epistulis consentaneum est intermixtas fuisse quae ab ipsis uiris summatibus ad Epicurum datae erant. nam ex id genus litteris sumpta uidentur esse quae Philodemus VH 2 I 117 refert onania. uelut [dKOi>]aa<; d)[g] qpi\av9pdnrtu^ fnrepgO trp6(; aOxov |ut Tivd auvKJTa[<;] (piXov afifTdii] K[ct]TtiKoupou ird\[iv] vai 6^, Kai TaOrfa] -rd Ka9' ^Kaaxo tiu96|aevo^ ii[a]p' EdpoOXou. 25 2 AOY . IOY pap. sed quartae litterae lunulam superiorem seruat apographon Oxoniense: correxit etiam Vngerus Philol. t. xxxvill p. 465 I '6 'Eirixoupfoc; irpdi;] Mi6pf|V Gomperzius coniectura propter syntaxin non probabili. memorat Ep. se et ad Leonteum et ad Epicurum Leontei filium non ignobilem (cf. Laert. x 26) scripsisse | 12 fort, in' ['Av-njudxou be dKpipilx; *. de quo m. cf. Wilamowitzius De Antigono p. 247 || 15 cf. Seneca ep. 21,4 (fr. 132) ' omnes illos megistanas et satrapas et regem ipsum, ex quo Idomenei titulus petebatur, obliuio alta subpressit' | 16 antecedit fr. 23. priora restituit Buechelerus in Fleckeiseni annali 1865 p. 539 | 23 utrepei apogr. I 24 xivd] exp | vai ap. | qpiXwv ap.

E P I C V R I EPISTVLAE

135

Ypdtpei be [ica]i xaO[xa] Eiib[f)|u]ou TO GaO^ cfKo[uaov O]U[T]IUI HaK[p]dv dtr[ri]pxr)9ri T[OO xdY?]n<a>TO<; xwpJa<; eauxov * .] 2 EPISTVLAE SPVRIAE
LAERTIVS DIOG. x 3 Ai6xino<; &' 6 IXUUIKOC; bucnevilii; Sxwv

5 irpoi; aOxov iriKpoxaTCt aiixov bia{$ef!Xr|Kev eiriclToXdc; cpepujv TtevTrjKovxa daeXYeic, ifaq 'EiriKoupou, Kai 6 xd e\c, Xpuannrov dvacpep6(ieva ^maxoXia uu<; 'ETTIKOUPOU ffuvxdSai;. PHILODEMVS V H 2 I 152, 4 (cf. p. 34) vmoi^iajv Tiv[d Xa]|updv[ei]v, ihc, irepl xivuiv ^inaxoX[u)v.

105

Xeye brj |uoi TToXuaiv', effnv a irpiv ]uev

THBO progymn. 2 t. i p. 169 Walz. eTrineXrixeov be Kai Tf\<; ovv9eoeai<; xuiv 6vo|adTaiv, irdvxa bibdaKovxa e? UJV bidqpeuEovxai TO KOKOK; auvxi9evai Kai |ud\iaxa be T^\V e'muexpov Kai evpu9|iov XeSiv, 15 tin; xd TtoWd xiuv 'HYIIOCOU . . . . Kai xtva xuuv 'EiriKo^pou [fr. 131], Kai TUJV Trepiqpeponevuuv b' dx; EKeivoir ruueTc, b' oibi TTOU Kai vuv aiiTd eupiffKO|uev ev xoic; auYYpom ua<Jlv aOxoO . . . . fivY]tai. Td o\5v ToiaOxa Kai xe\6U)<; eoxiv ei exei xiqv KaKiav xf|<;

20

EPISTVLAE AD PLVRES DATAE 3 TTPOI TOYI EN AirYTTTOI 0IAOYZ

PLVTAKCHVS de occulte uiuendo 3 p. 1128 f : fr. 107.

106

4 TTPOI TOYI EN AIIAI *|AOYS

107 PLVTAKCHVS de occulte uiuendo 3 p. 1128 f Kai jat^v ei 2b TOT<; xP1aToi<; XavOdveiv Kai dYvoeio"9ai irapaivei^, . . . . Kai aeauTU) irpiijTov, 'EiriKOupe (XeYen;)' nr\ -(pdqie TOIC, ev 'Aaia qpiXoi? ,ur|6e Tobc, an' AiY^irxou HevoXoYei |av]6e xou^ Aam^aKnvOuv eq>ripou<; bopucpopei.

5 nPOZ TOYI EN AAMYAKQI OIAOYI

30 STRABO XIII p. 589 Cas. Kai auxoi; b' 'EmKoupo<; Tpoitov xtvd (mf\pt, biaxpivjja; ev AamjJdKoi Kai qpiXoK; xpiod|ueap. | 2 (xaxoc] NTOC ap. || 10 uoXuaive libri. quod posui irpiv |dev recte factum puto, incertum eOTiv a: supplere potes lue^vriaai iibu Tra6eiv || 28 sequentia habes p. 87, 23

136

EPICVRI

EPISTVLAE

voc; xou; dpicrxoi? xiliv ev xrj ir6\ei xauxrj, xotq Ttepi 'l&O|ueva Kai Aeovx^a. 108 PHILODEMVS de diuitiis V H 2 i l l 86 xo |uev bi] updi; xo[i><; ev'| Aa[|i]mdKU)i [q>iAou<; eiri] <t>iAiir[ir]ou Kai irdv[xux; d]ir[o]6e6^e6aT[I] ydp oiibi [xrjv] ireviav elite novov, &\X(t xdq e[pTa]aiai; [K]OI 5 Xaxo[|a]ia? 6 * * 109 PHILODEMVS irpafiiax. V H 2 I 110 irepi rf\c, aipeaeiu? aiixoO 6iacraq)ei xoi? 4v AamydKoii b[teTri]axA\uuv
3

HKOU0a|uev f d p

. . . &r)\nvaxairo . . car aiffx' en . . . . 6t] 6 a i r d v r | i . . . . inevai;. 110 PLVTARCHVS de occulte uiuendo 3 p. 1129 a : fr. 107. 6 TTPOI TOYI EN MYTIAHNHI OIAOICXDOYI EnilTOAH
111 LAERTIVS DIOG. x 136: fr. 1 p. 91, 7.

in

112 113

Idem x 7: fr. 145. xotuxa fiYdYev auxov elg eKffxacriv xoiaiixriv, ujffxe jnoi XoibopeTffGai Kai drroKaXeTv buffKoXov. LAERTIVS DIOG. X 8 Kai atixov 'EiriKoupov ev xa?<; etriaxoXaT? irepi Nauaiqpdvoui; \dYelv' xaOxa . . . . 6 i b d d K a \ o v .
KT\.

1 5 ir\eO|novd xe

[fr. 236], olfxai b' e'tuJTe TOUI; papuffxovoui; |iexa Kai |ua0rixr|v M

114

boSeiv x o u Tr\eu|uovoi; eivai, xraXutvxuuv dtKouffavxa.

lueipaKiuuv 'xiviuv Kpai- 20

Kai f a p xrovripoq avOpuuiro? fjv Kai emxextibeuKiui; xoiaOxa ih div ou buvaxov elq ffocpiav e\0eTv. SEXTVS adu. math. 1 3 yev6fj.evoc, oijv xotixou (Nauaicpdvouc;) 6 'EiriKoupoi; tiirep xoO 6OKIV aiixobiSaKxoi; eTvat Kai aO- 2s q)i\6aocpo<; lqpveTxo K iravTO<; Tp6irou xrjv xe irepi aiiroO eSa\ev<peiv gaueube iroXO? xe ey^vexo riuv na8r||adxijuv Kax-

3 cf. Gomperzius ztschr. 1866 p. 693 || 7 cf. Gomperzius 1. s. p. 694 || 11 una fuit ad philosophos (qpi\ou<; libri fr. I l l ) Mytilenaeos epistula eaque celeberrima. uno tantum loco fr. 112 ev xai<; irpo^ T. ev M. (p. libri Laertiani ferunt, quod correxit Menagius j| 15 buo"Ko\ov] bibdcFKClAOv libri defensum ab Hirzelio unters. %. Ciceros philos. schrr. I p. 109 || 19 papuax6vou?] cf. fr. 237 | 20 ir\eOHovo? cf. p. 137, 2 et fr. 236 | 22 avepuuiro? editur

EP1CVRI E P I S T V L A E ev otq Keivo<; eaefivuvExo.

137

q>Y)a\ foOv iv xr) upoi; TOOC, Kal irdXiv

ev NUmXrivr) cpiXoaocpoui; eTnaxoXq o l | u a i . . . . d K o u a a v x a , vOv ir\ei!i|iova KaXutiv TOV N a u a i t p d v r i v \hq AvaiaBryrov. 5 paaiv aOxou vo<; x irpof5a<; uoXXd T Kaxemujv xdv&po<; fnteibicpaivei xi'iv ^v xoTi;

EPISTVLAE AD SINGVLOS DATAE

7 TTPOX A0HNAION 115 VOLVMEN HBRCYLAN. 176 c. 17 ed. Gomperzius Hermae t. v TToXuaivou irapaTeTOVOTOi; Trpo? fnuaq o"u TOV TraTep[a] (TOV) 6|aa)vu|uov OUK eqpiXeiq |a6vov d\Xd * * . 8 TTPOI ANAEAPXON 116 dfUJ b' <p' fibova? 0uvexeTc; irapaKaXd) Kai OUK err'

ic p. 387 'Aerivamn 6e'

1 5 dpeT&s Keva? Kal |uaTaiac; Kai Tapaxuubeis exuo"a5 TUJV KapTTUJV ia<; eXrribac;. PLVTARCHVS adu. Colot. 17 p. 1117 a KaBu^veixg xov iri r)6ovdq TtapaKaXoOvxa auvexeT? Kai TruKvd?, 85 ev xrj irpoi; 'AvdSapxov emaxoXri xauxi jiypacpey
20

'E

9 n P O I AHEAAHN |uaKapiw ffe, iu 'ATTeXXfj, 6'TI KaBapog Tcdo"r|i; e m qnXocrocpiav ujp|nr|o"aq.

ATHENAEVS XIII p. 588" nvri<j8ri(JO|aou xoO qpiXaXriBeaxaxou 'Eiri-

117

Koiipou, 8<;TI(; fifKUKXiou Tto.ibe.iac, d)ui!itixo(; IIJV 6|iiaKdpi2e Kai xoi)? 25 6|ioiuu<; aiixif) itri qpiXoaoqpiav irapepxon^vouc;, xoiauxa<; qpiuvdi; irpoienevoc; naKapiZuu . . . . ill p |a r| a a 1;. PLVTABCHVS contra Epicuri beatitudinem 12 p. 1094 d v ditoaxonevo? li dpxil? KaOapov eauxov 'AireXXfjv 6e xiva Oau^dZovxei; Kai 6Trepacnra26(Livoi ypdtpouaiv oxi xdiv |ua-

21 (I) 'AneXXfi] nomen Plutarcho debeo: ill ouxoi; Athen. | iraibeiai; Schweighaeuserus, Wachsmuthius ad sillogr. p. 70: aixiai; Hbri

138

EPICVRI EPISTVLAE
10 nPOZ ATTOAAQNIAHN

118

PHILODEMVS schol. Zenon. de libertate dicendi VH 1 v, 2 fr. 73 Kd6[& Kai] 6 'EuiKoupo? [iriKjpdq [n^uieti;] irpoi; 'ATr[oXX]ujvi6r|v e[no]r\aev, ware m l Toi[a0x' aixi](june|vo<;] * * oiKeiuiaai.
11 TTPOI APIZTOBOYAON 5

119

LAEBTIVS DIOG. v n 6 direb^xefo aixov (Zryvuuva T6V XXUMKOV) Kai 'Avxrfovoc, . . . . TroXXd xe irapgKdXei dcpuc^ffOai w<; aux6v. 6 be TOOTO H&V iraprjxriaaxo, ii)i; (JUV6VTUUV 'AVTIYOVUJ m(JT0\fl. 9 dir^axeiXe be TTepaatov T6V d6e\q>6v 1 0 [cf. fr. 198J Kai <tHXurvibr]v xdv QriPaiov, iBv d|tiq)OT^pujv 'EttiKoupoi; |nvr]|aoveu6i iv Trj Ttp6i; 'Apiax6pouXov

[fortassc latet uestigium V H 2 I 117 Tfj[i irpdc;] JApi(JT6pouXov d *.]

12 nPOI AQII0EON
120 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 20 p. 1101- KETV6

^OI 6OKU) XrnpeoSai Trap' auriliv irpaiTov, 8TI TOT? dvaipoOm Xinraq 15 Kai odKpua KaiffxevaYMoix;eui taic, TUUV cpOuuv TeXeuxaii; |udxovxai Kai \efouo"i xr|v ei<; TO d i r a 6 ^ KaOearuiaav dXuiiiav dqp' ^repou KaKoO neiZovoi; inrdpxciv, uj|a6Tr|T0i; f) 60SoKoitiat; dKpdxou Kai \tioor\c,, bio irdaxeiv TI P^XTIOV elvai Kai \uTteia6ai Kai vr\ A i a Xmaiveiv TOO<; 6qp6a\- 20 laouc; Kai xr|Kaeai, Kai ocra bt\ ira9aivon^voi<; yp&qiovTe<; OTPOI TIV<; civai Kai qnXiKoi boKoOai. Tauxa ydp 4v aXXou; re TroXXoti; 'EmKoupo<; eipr^Ke Kai irepi xfjc; 'HxicridvaKTOi; xeXeuxfi? irpoq AuuaiOeov xpdtpujv xov iraxepa Kai TTupaaiva xov dbeXipov xou xe6vr|K6xo?. evajx0^ T^p Kaxd xOxiv xd? ^tricfTo- 25 Xd<; bir)X6ov auxou.
13 121 nPOI
b

EPMAPXON

ATHENAEVS XIII p. 588 ouxoi; oOv 6 'EiriKoupoi; oti Aeovxiov

pa>fievr\v T\\V eq>' ixaipeta bia(36rixov fevoM^iv I fl bt oi)b' 18 dtp'] \Kp' libri, Wyttenbachius delendum esse putabat 20 Xnraivew: cf. XiT:aff|ua supra p. 89, 22 [ 21 TraGaivon^voic;] ira6aiv6|Uvoi Kai libri | 22 fort, xoiauxa | 24 AoaiQeov uolgo TTupauuva dicit qui Oupauuv audiebat, cf. Gomperzius ad Philod. IT. eucrep. p. 157 et Oesterr. arch, epigr. mittheilungen t. V p. 136. uid. fr. 167 sq. || 29 be oi)X libri: corr. Meinekius

EPICVRI EPISTVLAE

139

ote cptXouocpeiv fjpEccTO eirauffaTo ^raipouoa Traai r e TOI<; 'EITIKOUpeioii; auvf|v ev TOII; Kiiiroic,, 'EiriKoupuj 6 Kai avacpavbov UJOT' eKeivov troWriv cppovri&a Trotoii|aevov atiTr]c; TOOT' tpicpaviZeiv bid xifrv irpoi; "Epiuapxov erriaxoXuuv. 122 EPIOVEVS HERMARCHO SALVTEM. Cum ageremus uitae bea-

tum et e u n d e m supremum diem, scribebamus haec. tanti aderant uesicae et torminum morbi, ut nihil a d eorum magnitudinem posset accedere. conpensabatur tamen cum his omnibus animi laetitia, quam capiebam memoria ratio10 num inuentorumque nostrorum. Sed tu, ut dignum est tua erga me et philosophiam uoluntate ab adulescentulo suscepta, fac ut Metrodori tueare liberos. ClCERO de fin. II 30,96 caudi, ne longe abeam, moriens quid dicat Epicurus, ut intellegas facta eius cum dictis discrepare. Epicurus IS Hermarcho salutem. Cum ageremus, inquit, uitae . . . . accedere. miserum hominem. si dolor summum malum est, dici aliter non potest. sed audiamus ipsum: c o n p e n s a b a t u r , inquit, tamen . .. tueare l i b e r o s 1 . cf. 98 'conpensabatur, inquit, cum summis doloribus laetitia3. 20 idem Tusc. disp. V 31, 88 'quid? is tibi mortemne uidetur aut dolorem timere, qui eum diem quo moritur beatum appellat maxumisque doloribus adfectus eos ipsos inuentorum suorum memoria et recordatione confutat, nee haec sic agit, ut ex tempore quasi effuttire uideatur'. 25 idem ibid. V 9, 26 'quid melius quam fortunam exiguum interuenire sapienti [sent, xvi]? sed hoc isne dicit, qui cum dolorem non modo maxumum malum sed solum malum etiam dixerit, toto corpore opprimi possit doloribus acerrimis turn, cum maxime contra fortunam glorietur?1 30 ibid. II 19,45 'qui dolorem malorum omnium maxumum dixerit, quamuis idem forticulum se in torminibus et in stranguria sua praebeat'. ibid. V 26, 74 'nee uero ilia sibi remedia comparauit ad toleran1 <pt\o0o<peiv: cf. p. 101, 30 sq. |] 512 eandem epistulam habes fr. 138, simillimam fr. 177, cf. p. 134, 5. eiusdem epistulae exempla ad diuersos amicos uidentur data esse: aliter Maduigius ad Cic. 1. s. rem explicabat [ 32 p. 140, 2 ad hoc fragmentum spectare efficitur loco De fin. adposito

140

EPICVRI EPISTVLAE

dura dolorem . . . ., sed una se dicit recordatione adquiescere praeteritarum uoluptatum\ cf. defin.n 30, 98 'praeteritis, inquit, gaudeo'. 14 [HPOI ETAIPAZ]
LAEETIVS DIOG. x 6 KOII SXXaic, be iroA\at<; exaipaii; fpdcpeiv 5 ('EiriKoupov) Kai ndXiaxa Aeovxiw.

15 nPOZ EYPYAOXON
123 LABRTIVS D I O G . x 13 TOOXOV fEiriKoupov) 'AitoWo&wpo? ev

XpoviKo!? Nauaicpdvoui; dKouaai qpr)ffi Kai TTpaHiqpdvou? atixoi; be ou qpriaiv &XK' eauxou ev xfi izpoc, EupuAoxov uiaxoAfl. 10 16 n P O Z HPOAOTON [cf. ep. i 35. 37. 82.] 124 LAERTIVS DIOG. X 5 aXka Kai 'l&o|iievda Kai 'Hp66oxov Kai Ti|aoKpdxriv xou? ^Kiruaxa aixoO xa Kpuqjia irotricravxai; ^YKU'M1'''Zeiv ('EitiKoupov Xeyouat) Kai KOAaKeOeiv a0x6 xoOxo. 1 5

17 nPOZ GEMIZTAN
LAKBTIVS DIOG. X 25 (inter nobilissimos Epicuri discipulos fuere) AeovxeOi; xe Aam(jaKr)v6^ 6^oiuj<; Kai ^ xoiixou yuvif] 0elaiaxa, up6? fiv Kai fifPa<Pev 'EiriKoupoi;. cf. 1. XXV supra p . 101 et p . 102, 7 ; praeterea p. 135, 31 sq. 20 125 016c; -re ei|Ui, ectv |uf) xifxeic, Trpo? |ue dqpiKr|CF0e, amoq KuXiffToq, OTTOI otv u|ueTi; Kai 0 e | u i 0 T a 7rapaKct\fiTe, du LABBTIVS DIOG. X 5 trpdi; 6^ Qe^iaxav Oioi; x e , cprjcriv, i | i i 126 uiOeiaQai. xrjv Aeovx^w? Tpt-

Idem x 5 Kai trd\iv Ttpo? Geiaiaxav Ypdepiuv 6vo|adZei aiixi?iv ^ x a i p a v , KaOd <pr|Oi Qeobuupoc; ev xui xexdpxuj xtliv itpoi;'Eitkoupov. 9\uaiqpdvou;FfYp P 2 | 10 cf. fr. 233 | eiipOXoKOv P'Q upi!)6oKOV B F H P 2 eiipi!i6iKOv f: corr. Menagius || 15 KOAaKevieiv cf. Athenaeus infra p . 141, 16 || 21 xpiKuXioxoi;: mira disputat G. Kernius bem. zum 10. buck des L, D, (Primislau. 1878) p. 7 | 22 oiroi Cobetus: OTTOU libri | 23 Xeovxoc; libri: corr. Gassendus || 25 bvo^oZu a(Jxr|v exaipav] vo|uKei auxr] irapaiveiv libri 6ntAe?v aiixfj itapaiveT CFHermannus ztschr. f. alterthumsw. 1834 p. 110 | 26 6E6bujpo; libri: QEoboxoi; the, f

EPICVRI EPISTVLAE 127

HI

PHILODEMVS irpafnaT. VH 2 i 111 * -rrp6[<;] 0[n]teTav ETT! <l>i[\]iinrou cpf][ic;] Tnax[uj<;] euxdKxux; [ i e ] vo[ei]v bai|uoa[i] * *. 18 n P O I IAOMENEA

5
128

[cf. supra p. 186, 1. Laert. x 25.]

LAERTIVS DIOG. X 5: fr. 124.

129 130

PHILODEMVS scliol. Zenon. de libertate dicendi VH 1 v, 2 fr. 72 616 Kai 'Eirkoupcx; npbc, 'l&onevea rpdcpei I^XP1 TOU TOOTOV eii[]ea9ai. neixne ouv dirapxa? f)|aTv eic; xf)v xoO iepou ffuijiaxoq

in 6epaTteiav urrep Te auxoO Kai TEKVUIV

OUXUU f d p |uoi \ e -

PLVTAKCHVS adu. Col. 18 p. 1117 d et 6^ Toiauxau; <h Ku)\dixa Iiulcpdxoui; (puuvaic; itepieireaei;, oi'a<; 'EukoupoQ ypdqpet irpdi; M6o|a6v^a Kipine. . . . . l i r i p x e r a i , i k v fiv prmaaiv dypoiKOTdpoii; %pr\oui; 15 ATHENAEVS VIT p. 279 f Taiixr|<; yap (x>l? YaaTp6<;) SVEKEV 6 dvrip xal Trj<; a\\r|(; TT\C, KOTCI (JdpKa ribovfig 4Ko\dKue Kai '\bo^e.via Kai Mr|Tp66uupov . . . "EmKoupot; Y P flv 6 TOI!>TUUV 6i6dai<a\oi;.

131

ui xcdvxa xd(ud Kivr^axa xepxcvd voixiaac, EK veou.

THEO progymn. 2 t. I p. 169 Walz. TO KOKIIK; OuvTl9^vai Kai |ud-

20 \icJTa 6^ T)"]v g|anETpov Kai gvpuGnov \eiv, dig Ta itoWd TIIIV 'H^nffiou . . . . Kai Tiva TOUV 'EmKoOpou, oid itou Kai upo^ Jl&o|aevea Ypdcpei d) i r d v T a . . . . v e o u .

132

si gloria tangeris, notiorem te epistulae meae facient quam omnia ista, quae colis et propter quae coleris. 25 SENECA epist. 21, 3 'studia te tua clarum et nobilem efficient, ut exemplum Epicuri referam : cum Idomeneo scriberet et ilium a uita speciosa ad fidelem stabilemque gloriam reuocaret rigidae tune potentiae ministrum et magna tractantem: si g l o r i a , inquit, t a n g e 1 TOO . 8e . lOxab apogr. | 2 magistratus ol. 122, 1 a. 292 cf. p. 133, 11 | 3 6e[KOV pap. latet nomen, fort. AE[0]KOV | voeiv] ve. .v ap. || 9 Td<; (JuvrdEeii; dicit de quibus cf. Gomperzius Hermae t. v p. 392. uid. fr. 1824. 177. 217 20 ifaiv xpeiav ev xol? l&ioi<; irapeaxrmevoi || 19 pleniorem locum habes p. 89, 10 et 135, 12 || 23 te ante epistulae Mp: ante facient uolgo traiciunt

142

EPICVRI EPISTVLAE

r i s . . . . c o l e r i s . numquid ergo mentitus est? quis Idomenea nosset, nisi Epicurus ilium litteris suis incidisset? omnes illos me g i s t an as et satrapas et regem ipsum, ex quo Idomenei titulus petebatur, obliuio alta subpressit'. 133 SENECA epist. 22, 5 'lam intellegis educendum esse te ex istis r. occupationibus speciosis etmalis: sed quomodo id consequi possis quaeris Epicuri epistulam ad hanc rem pertinentem lege, Idomeneo quae inscribitur, quern rogat ut q u a n t u m p o t e s t fug i a t et p r o p e r e t , a n t e q u a m a l i q u a u i s m a i o r i n t e r u e n i a t 0 et a u f e r a t l i b e r t a t e m r e c e d e n d i . idem tamen subicit nihil 1 e s s e t e m p t a n d u m , n i s i cum a p t e p o t e r i t t e m p e s t i u e q u e t e m p t a r i . s e d cum i l l u d t e m p u s c a p t a t u m d i u u e n e r i t , e x i l i e n d u m ait. d o r m i t a r e d e fuga c o g i t a n t e m u e t a t et s p e r a t s a l u t a r e m e t i a m ex di f f i c i l l i m i s e x i t u m , si nee p r o p e r e m u s a n t e t e m p u s n e e c e s s e m u s in t e m p o r e ' . 1 5 PLVTARCHVS adu. Coloten 34 p. 1127d udXiv 6e oi|aai fpaqjuiv Ttpoc; 'I6o|aevea biaKeXeLiexat |nr) v6^oi<; Kai 56Eai<; bouXeuovia lf\v, ecp' 8aov av ixr\ xr|v 6ici xou Tre\a<; ex Tr\r|Yfj<; ox\r|mv Trapaibid. TiJuv be v6|uuuv irapaKeXeu6|uevoi Ttepiqppoveiv, edv |ar| upofffl 2 0

134

135

ei ftouXei nXouaiov TTuGoKXea TroiflcTai, |uf) TTpocniGei, rf\q be emQv^Liaq (npaipei.

IOANNES Stob. flor. x v i l 24 ToO auxou h. e. 'EiriKOiipou cf. ib. 23 (Arsenius in Paroemiogr. Gotting. t. n p. 382, 11 'EiriKOupou i] i)Tto9r|Kr]). ri cf. idem x v i l 37 ETTIKOYPOY 'EiriKOupo^ eptUTriOeii;, TTIIK; fiv Tl? Tr\ouTr)O"iev, 'oil xoTi; oucri TrpoOTieed;1 (pr\, 'Tf)<; 6e xpdai; TO
TTOWOI TrepiTe|nvujv'.

SENEOA epist. 21, 7 ' n e gratis Idomeneus in epistulam meam uene2 litteris suis Mp: suis litteris uolgo | indidisset p 2 | 3 megistanas cf. fr. 104 || 7 fc^eMpP: legi codd. recentiores | % inscribitur Haasius: scribitur libri | argumentum Sen. affert eiusdem epistulae, unde fr. 132 attulerat. cf. ep. 22, 1 (u. 6) occupationibus speciosis cum 21, 3 (p. 141, 26) uita speciosa || 22 TTuOoK^a Seneca testatur: Tivd Stobaeus | xpv)ndTWV VAB 1 Arsenius %pf\\xaTa B2: TOI? xpwaai Seneca legebat quique Stobaeo 17, 37 auctor fuit, XPn|aam soloece cum G-aisfordio Meinekius

EPICVRI EPISTVLAE

143

rit, ipse earn de suo redimet. ad hunc Epicurus illam nobilem sententiam scripsit, qua hortatur ut Pythoclea locupletem non publica nee ancipiti ma faciat. s i u i s , inquit, P y t h o c l e a d i u i t e m facere, non pecunia'e a d i c i e n d u m , sed c u p i d i t a t i d e t r a 5 h e n d u m es t \ 136 PHOTIVS lex. p. 473, 1 u. TTY0IA KAI AHMA (Suidas t. IT 2 p. 555, 10 Bernh. Apostolius prouerb. XV 9 Arsenius) qpotoi TToXuKpdrr| TOV Zdnou xijpavvov TTvJ6ia Kai Ar\\ia irotriaovxa S|aa tv
Ar\\iu Tttfiyai ei<; OEOU xpiffQMEVov, ei
T

TTJ? 6uaia<; SYOI KOTCI

IO TOV dipiffn^vov xpovov xr]v be TTuSiav dveXeiv 'xaCiTd aoi Kai TTu9ia Kai AriXia', [JouXo|U6vr|v br|Xouv 8TI e'axaTa' ^er' OXIYOV yap Xpovov auxov CtiToXeaeai auv6pr|. 'EmKOUpoi; be v xtvi TOIV irpoc; "loonev^a eiriaxoXiuv xaOTa. 137 PHILODEMTS TrparnaT. V H 2 1 125, 9 K]ai Moo^evei & < =
*. 15 a . eia . . TUUVIUTEI . TOUTUJI 6e OT . . ai

138

Tf)v i^aKapiav

ayovxeq

Kai S|ua TeXeuxdivxei; fmepav crxpotYTOupiKa xe ixapr|OUK aTroXeirrdGri uTTep^oXfiv

T

TOG fttou 6Tpacpo|uev \j|uTv xauxi" KoXouQei Kai bucrevxepiKa

Ttovxa xou ev eauxot^ ineYeQoui;' dvxixrapexdxxexo be 20 TOUTOII; TO Kaxd ipuX^v X a ' P 0 V ^ fl T&v Yexovoxuv vriiur). ffu be diaiq xvji; <=K ^eipaxiou TrapaTTpo? e|ae Kai cpiXoffocpiav eiri|ueXoO xilJv iraibuiv Mrixpobuupou. LAEETIVS DIOG. x 22 r\br\ bi xeXeuxuiv Ypdq)6i irpoi; 'I6o(aev^a Tf\vbe 2 B eiriCTToXriv Trjv . . . . Mr|xpo&aipou. SENECA epist. 66, 47 ' . . . . malae ualetudinis et dolorum grauissi7 iroXuKpdxr] Suidae codex A : TroXuKpdxr)v ceteri | 8 iroir](Javxa libri | 9 ayei libri | 10 xo uupiaiaevov (om. xpovov) Suidas et posteriores | Col Kai Suidas et posteriores: ffoi Photii codex, 'an ad ITUOEIV et &TiX6ia6ai respicit oraculum? breui putresces et interibis. uide Herod. Ill 124 sq.' Dobraeus aduers. I p. 607. cf. Zenobius VI 15 Diogenianus VIII 35 | 12 be om Apostolius | 13 xauxa <pt)ai. idem || 1623 cf. adn. ad fr. 122 | 16 xeXeuxOuvxei;] xeXeuxaiav Dauisius ad Cic. de fin. II 30, 96. cf. p. 139, 6. 144, 1. 24 | 17 ujnTv om Cicero [ 0"TpaYYouPlT'a a u t aTpaYY ou P1 T i a l i ^ r ' oxpaYYoupia xii; f | TrapriKoXouOi^Kei libri: corr. HStephanus in Ciceroniano lexico graecolat. p. 51 | 22 (piXoaocpiav f: cpiXoffoqpiai; libri

144

EPICVRI EPISTVLAE

morum perpessionem, in qua Epicurus fuit illo summo ac fortunatissimo die suo. ait enim se u e s i c a e et e x u l c e r a t i uentris t o r m e n t a t o l e r a r e u l t e r i o r e m d o l o r i s accessionem non r e c i p i e n t i a : esse n i h i l o minus sibi i l i u m beatum diem, beatum autem agere nisi qui est in summo bono, non potest. 5 . . . . non potest dici, hoc non esse par maximis bonum, quod beatae uitae clausulam inposuit, cui Epicurus extrema uoce gratias egit'. id. ibid. 92, 25 'atqui haec upx in ipsa officina uoluptatis audita est: b e a t i s s i m u m , inquit, hunc et hunc diem ago Epicurus, cum ilium hinc urinae difficultas torqueret, hinc insanabilis exulce- id rati dolor uentris'. ClCERO ep. ad fam. YII 26, 1 'Epicurum tuum Stoici male accipiunt, quia dicat o"xpaYY0UPlKa Kai buaevxepiKd Ttd6r| sibi molesta esse, quorum alterum morbum edacitatis esse putant, alterum etiam turpioris intemperantiae'. 1 5 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 5 p. 1089 otib Y^P Sv dvbpdm vouv fyovoi oxpoiYTOupiKd it&&r\ Kal ouaKO! (p6io"eu; Kal tfbpumeq, (Bv xoTi; |uv ainbi; 'ETT{KOUpoi; auvr|v^x6i, TOT<; be TToXuaivoc;, xd be NeoxXia Kal 'AYa96pou0 \ov 4SfiYCT6- il>id. 18 p. 1099d 'EmKOVJpiu ^i^v oiib' dy i<; l'umliv 2 uicrxeOaeiev, 8xi xatq fxefiOTaic, a\fr]b6ai Kal v6aoi<; dvairo6vrjaKWV dvxnrapeir^|aT7xo xfl nvrnarj xiuv diro\eXaua|advujv irp6xepov rjboviliv. ARBIANVS Epictet. dissert. II 23, 21 vOv be xi 4axiv, 'Eirkoupe, . . . . TO YPa(pov, 8xe dir^GvrjaKev, 8xi xr^v xeAeuxafav Kai ^aKapiav r)|^pav; i\ adpE f| ^ irpoaipcau;; 19 n P O I KPATEPON 139 PHILODEMVS TrpaYnax. VH 2 1125 Ka[l a]vJTifii Kpax^puufi [tpei] . OTTO . . YI eivoi [Mi]6p[ei]. 20 n P O I KSAQTHN PHILODEMVS schol. Zenon. de libertate dicendi VH1 v, 2 fr. 9 Kct[l] & T[W'] 'EitiKOupoi; Aeovxfou Tr[uv]6d[ve]xai irp[oa]iio[p]riaTai
KUJ[A]U)XV|V.

140

9 hunc et hunc seruaui Vahleno auctore: plus unum diem supremum sibi adesse opinatus Ep. similes litteras non paucas dedit, cf. p. 134, 6 | 19 'Apiax6pouAOV debebat Plut. scribere || 27 possis hoc fr. et 150 ad rem fr. 194 enarratam referre | cf. ib. f. 130,3 ab inf. x]im Kpax^paii irepl x6 . est Antigoni Gonatae frater uterinus

EPICVRI EPISTVLAE 141 we; crefSonevw jap ffoi xd TOTE uqp' fuawv

145

em6u|uri|ua YOVCXTOIV

dcpuffioXopiTOv Kai

TOU TrepiTrXaKfjvai ei6t(j|uevr|q

ecpaTrxojuevov

ixdcrric; rf\q

y i v e a O a i Kaxd luq

(Tefidcfeic; XIVUJV Kai Xixdg -

5 drtoieic; ouv Kat fmdc; dvBiepouv ere COITOV Kai avxiffepecrOai. dcpQapxoc; |uoi TrepmdTei Kai f||aaq dcp9dpxou<; b i a v o o u . PLVTAECHYS adu. Coloten 17 p. 1117 b KuuXuiiTric; oe avjbc, dKpouO|uevo<; 'EiriKoupou cpumoXoyoOvTOi; depvuu TOI^ xovamv airoO irpoa^iteffe, Kai xauTa ypdqpei aeiavuvonevo^ auxo? 'EuiKoupo^' uJc; . . . io . . . . Xixdc;' ^iroieii; oCv qpr|ai Kai . . . . &vTioi$eoBai. avyXvuioxd vr\ Aia xoic; \Yo u<Jlv i I^? iravroi; av irpiaivTO tr\c, ovpeux; eKeivr|<; ekova 7VfpayL\xivr\v 6edaaa6ai, TOU ^ev irpoairhrTovxoc; eli; Yovaxa Kai TrepiirXeKo^evou, xou hi. avTiXixaveiiovroc; Kai dvTmpoaKUVOOVTOI;. ou la^vxoi TO eepdireuna TOUTO Kai irep > 5 TLU KW15 Xiixr) auvxeSev 2axe Kapirov aHiov ou yap dvriYope<Mr| ooqpoi;, dXXd |u6vov aqp6apx6<; |uoi TtepiirdTet, (pr|O"i, Kai . . o i a v o o u . ibid. 19 p. 1117f ^Ttei xoivuv 6 KuuXiixrii; OUK fjv ffocpoq o06^ ^exd T&C, oefiaaeic, IKEIVOI; . Idem contra Epic, beatitudinem 18 p. 1100" ypdqpeiv d)<; KuuXii)20 TI^I; n&v aiiTov (puaioXoYouvxa TrpoffKuvr)aeiv Yovdxwv dipdnevoc;. ibid. 19 p. 1100 6 xr)v NeoKXeouq fjapxupiav 142 Kai xi^v KUUXUJTOU irpoOKuvTiaiv ev XOUOUTUJ XOYUJ Tt9|aevo<; Kai dxaTruiv [fr. 178]. PHILODEJIVS TT. euaep. V H 2 u 74, 11 p. 104 Gomp. oxi n]cv SpKOK; Kai 66il)v empprio'eaiv e5oKi|uaov xpn6c(i, Y^' o v 6irom^vr)-

25 (JKeiv dva)jaxou xfji; TrpaYMareiai; TUJV TOIOUXUJV ouari; irpoaf|KOV 6^ XYiv oxi irap^vei TOK; 6 I ' auxutiv Kai TUJV 6|aoia)v ir[ia]x6i<; <puXdxxiv, Kai |udX[i|axa irdvTUJv auxiiuv oiaqpuXdxTetv T6v6[e TOV] 2 TOU] TO libri | 3 genetiuus irdar)(; KT. perinde atque TOU 1.2 a u. 6Tri6u|Liri(ja pendet | 4 aepdaeii; cf. Plutarch. 1. s. 1117" (infra p. 146, 21) | xivdiv] xi|UlI)v libri 8ei!)v Wyttenbachius coni. | dignum est Colote quod Philodemus refert V H 2 I 123 [ou] YP xd<; [T]uxouaa^ uTre[p auxou] qpujvdt; KaiXdiTri; dvriyofpeuaev] dXX' dvTa2ia<;' 'f\ irdpei, TiTav, Td OK[6Tr| trdjvTa [eK]6r|[\aiv|' | 6 adorationem mutuam ridet Epicurus, cf. Plutarch, contra Epic, beatit. 7 p. 109 l b &cp8dpT0uc, Kai iaoO^ouc; dTTOKaXouvTet; OUTOUI; | 11 udvT<; libri: corr. Xylander || 27 auTdiv] auJTUJiT//apogr. aiiTOii T[LUI] Buechelerus in Fleckeiseni annali 1865 p. 538 10

146

EPICVRI EPISTVLAE

cpavp6v irpoxfp^xijai;, oi> Ypd<pujv ' v a l x[f]v AJoSOui' Kal TI yip [oO; dXXd] KaiKiuAuimii- ' [ T O ( ? TU>]V xe opKWV Kai va<; e'ln * . 21 TTPOI AEONTION
LAEBTIVS DIOG. x 6 supra p. 1 4 0 , 5 . cf. p. 101, 30 sq. ALOIPHBO ep. II 2 AEONTION AAMIAI . . . old \ie "ETTIKOUs

9evo-

poi; o0xo<; OIOIKET, itdvTa Xoi&opuuv, irdvxa tiiroirxeOiuv, emaxoXdi; |uoi Ypdtpuuv, eKoiuuKiuv IK XOO K^ITCW 3 Kal Kal crruj|nuXeuecF8ai OeXei Kai eipuuveOeaGai, Kai 'AXKIxivd TTUGOKX^O vo|uiZei Kai Hav8iinrv|v i^k oi'exai irotriaeiv. io dvaaxaaa 8TTT) TTOX yf\v irp6 ff\c, cpiiSo|uai juaXXov i^ xd<; iiriaxoXdi; aiiTou xd? dbiairauaxoui; dv^?o|uai.

143

TTaidv avaE, cpiXov Aeovxdpiov, oiou KpoToGopupou f||ua<; dveTr\r)Cfa? dvaYvovxai; crou TO emcTToXiov.
LAEKTIVS DIOG. x 5 ^v xe xa!<; eTiiaxoXaTc; ('EiriKoupoi; Ypd<pei) is irpoi; n^v Ae6vxiov TTaidv . . . . t i r i a x o X i o v . PLVTAECHVS de recta ratione audiendi 15 p. 45 f Kai Y&p 'EirfKOUpo<; eiti xo1<; xuiv cpiXiuv eiriaxoXioti; K p o x o G o p u P o u i ; Y'TVEOSai Trap' avixil) X^Y W V di&i1<; ^oxiv. cf. id. adu. Coloten 17 p. 1117" xivi npo(jei'iruj|Liev dEiux; 6v6(jaxi xoui; uiueTdpovx; Pp6|iou(; Kai 6Xo- 2 0 XUYI^OUI; Kal K p o T o O o p O p o u q Kai oepdaeic; Kai ixtiGeidaeii;, aii; irpoOTpeiteaGe Kal KaGu^veTxe xdv eiri l'l&ovdi; TrapaKaXouvxa auvPHILODBMVS schol. Zenon. V H 1 v, 2 fr. I X : fr. 140.
L A E B T I V S D I O G . X 7 Kal mnv Kai TmoKpdxrn; . . . cprjal . . . 25

144
145

xov 'EiriKoupov . . . x6 xe aai,ua eXeeivux; 5iaKeTa6ai we, TTOXXIIIV EXUIV

irpox. . Kai apogr. | 2 in ultimis litteris v prior puncto supra posito deletur, supra alteram nota conspicitur, qua emendationem in margine factam indicari Gomperzius probabiliter censet. hariolari possis [xdt; 6i]d xe opKiuv Kal [6eSiiS>v] auvSriKa? || 8 biujXuYioui; Cobetus: d6ia\iixou<; libri doiaXeiirxoui; Meinekius | 10 cf. fr. 161 sq. |] 14 eveuXrio-ai; Suidas: eveitXr)ae B eveirXrjffev ceteri | dvaYVOvxi aoi F B 2 et Suidas || 19 u a p ' afixuiv uolgo 20 f}p6(J0U<; et reliqua uerba sunt Epicureorum Epicurum uenerantium I 22 irpoxpe'Treaee libri |) 26 cf. Aelianus fr. 39 (p. 200; 1826 Herch.) Suidae t. 1 2 p. 417 sq. Bernh.

EPICVRI EPISTVLAE

147

oi!>vota6ai dito xoO qpopeiou oiavaaxf)vai, (ivav xe el? xi>|v xpdireZav, die, auxo? v xf) Tipoc, Aeovxiov kmaxoXr) Y P ^ ^ E I Kai iv xr) irpdi; xoOc; V MuxiXr|vr| qpiXoffotpoui;. Ex Epicuri ad Leontion epistulis sumi potuit quod Alciphro 5 II 2, 10 Leontion facit scribentem iroodKii; o'iei |ue, Adma, mpoi; atixov ibia irap(rfevo|jdvr|v eitreiv Ti iroieic;, 'EitiKoupe; OVJK oia6a 8xi &iaKW|auj&et ae Ti|aoKpdxr|(; 6 Mr|Tpobu)pou eitl XOOXOK; [propter amorem Leontii] 4v xaii; ^KKXriaiaii;, ^v TOIC; 9edxpoti;, irapd xoit; fiXXoic; coqpiffxmi;; 'AXXd T{ OTIV ainui iroifiaai; dvai0x UVT ^"; ^axi 10 xo epav. sed ferebantur etiam Leontii ad Epicurum epistulae, cf. Philodemus VH- I 119 ei ydp Kai Ae6v[xiov ir]p6(; Tr[epi 6e]oO Ka[i -ir]p6ii6vTUj[i;] 22 TTPOI MHTPOAQPON 146 ClCERO de tinibus II 3, 7 'nee est quod te pudeat sapienti 18 adsentiri, qui se unus, quod sciam, sapientem profited sit ausus. nam Metrodorum non puto ipsum professum, sed cum appellaretur ab Epicuro, repudiare tantum beneficium noluisse'. PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 18 p. 1100 a otixuJ airapTiliv irepiiaavdx; Kai atpabdZiuv upoi; 66av, uu<;xe . . . . aoqpov ixr\2o beva cpdvai irXr)v a6xou yefovivai eiri xCuv |ua6r)xii>v. 147 ATHENAEVS VII p. 279 f : fr. 130 p. 141,17. 23 TTPOI MI9PHN [cf. fr. 102. 194.J LAEETIVS DIOG. X 4 Miepfjv xe ('Eukoupov biafidXXouoTv) 148 25 aiaxpili? KoXaKevietv xov Auaindxou bioiKTixr|v ^v xaic; ^iriaxoXati; TTaiava Kai fivaxia KaXouvxa. 149 PHILODEMVS TrpaTnax. VH- i 125 cpiXavG[p]d)[iro]u * [Kai?]

Mi]ep[f|v]- cf| viKa? [TOV A]ua[i]]uaxo[v x]pr\<3ifiov oi1 cf. Seneca ad Gall, de uita beata c. 27, 5 ' obicite Platoni, quod petierit pecuniam . . . . Epicuro, quod consumpserit' | 3 Kai v xai<; libri, cf. adn. ad p. 136, 11 || 15 cf. Cic. Cat. mai. 13, 43 'esse queudam Athenis, qui se sapientem profiteretur, eumque dicere omnia quae faceremus ad uoluptatem esse referenda' | 20 ^iri recte suspectauit Maduigius ad Cic. de fin. 1. s., fort. Xi (xe^ || 28 Avoifxaxov] . uu . |uaxo . apogr.

148

EPICVRI EPISTVLAE

6|uevo[q] TO [buva]|uiv e i v [ a i ] ; 6TC[UJC, ?] . . . . eiri TUIV \ O I [TTUJV] irapi[0T]ar npoc, 150 r\iia<;\ PHILODEMVS iTporrnaT. V H 2 i 125 Mi6p[eT] bt 'dvei[Tre] 5 VTI . . . a T6, Km xd rraibia [b]e xw 0 [dv]r)[Ki T P ] TI K<XI TUJV TOIOUTUUV

x a \ \ ' <=|uolTTu[6]d[pa]xoq, [ T O V T ] O U V o"o[qpu)xaxov?] b i [ d ] XOTO[V] * *.

151

PHILODEMVS trporrnciT. V H 2 I 127 MiOpei bt

'b Tp opoc;

6 KaxaxexorflLievoc; Tfj? o~\jvTd[2]ew<; . . . . eix . . . . oxe aTtoqpopai; oiKorfwv * #. 24 TTPOX MYN 152 PHILODEMVS schol. Zenon. de libertate dicendi V H 1 v, 2 fr. vi &i6 Kcd 'Etr^KoJupoi; \^[T6i] uJ? 6iA TTUOOKWOI TU . . . 9U).. irap . . T . . 8en . ne . . v . . |uai|ti6uv uu<; irpoc; M[0]v Ypd<pei M v ] \[a]|ai r p d v Ka\ou|u[v]r|v ir[i0ToX]r|v . 153 PHILODBMVS irpaTiaax. V H 2 I 111 [tpdcpei zt\v irpip6ri?]Tov irpd<; M[0v] irepi jf\c, 'AGrivriGEv aiiToO irapouaiai;, Ka[! |ua]\\ov uapd 6[eut)v] fiKouaav, oij Kai cprjaiv 0X1 V . . V16KO * . 154 PHILODEMVS de diuitiis V H 2 i n 87 Tri\eK\[^]ou<;
t

io

15

' ^ [ l c j e i T p irpoq f)]ua?

Kai TO itpoq M[0v] ^trl 20

(o")K[eTr]To[u T]OU[TO]V TOV TPOTT[O]V OU[K

dvd]2iov qpo(3[ou] TO KOTO |ueTdTT[T]uucriv evoxX[ii]|aa; Ka[i XujTTTiq ou xrdva[Kei; TO T ] 6 Kax' ^[v]beiav a[ipo]unevov;' [dXtoOv eE]-

3 Trapiaxai an TrapiOTa scriptum fuerit non liquet: x a o . ai apogr. ] 4 sequitur fr. 137 || 5 antecedit fr. 139 | avr\.. yaXkf.fioi apogr. || 8 cf. Gomperzius Hermae t. v p. 394 || 14 MOv] A . . N ap. || 17 MOv] A . . . ap. I aQr\vr\a& ap. | |ua\Xov] . . Wui ap. 18 Geiliv] qp . . ap. ] oO] u cui o supra scribitur, charta || 20 nisi MOv non est quod quadret nomen, Mi[8pf)v uolebat Gomperzius ztschr. 1866 p 694: N . . ap. Neap. M l . Oxoniense | 21 Teleclis annus nondum definitus est cf. p. 134, 11 | 22 Kaxd laeTdirrwoTv] cf. ibid. f. 104,3 Tryv ^K irXouTOU ^eTdiiTuumv el? ircviav | 23 XOirr)?] . . rrr)c ap. | TrdvaKe^ cf. V H 2 i 148 (supra p. 69) r)

EPICVRI EPISTVLAE
155

149

PHILODEMVS -IT. eOoep. VH 2 n 120, 1 p. 135 Gomp. [eV 6' TTI-

*-~ oxoXrjt irpoq] Nluv diT[6 xwv dv6pwTriJvu)v it[poq-|udxwv], ei'ye x[r)v dv8punrivr|v] <pr\a\v cpumv cpof3[e]pil)v irpaYiudxwv Kai TTOXXWV auxr]v uepiECTxiuxiJuv 66S[av Xaiufidveiv], Kai TtoXfXoOc; Kai dijoiou; [0eou<; 5 Kai 5u]vaT[oi)(; eTvai]. 25 n P O I nOAYAINON
156 VOLVMBN HERCVLAN. 176 c. 19 ap. Gomperzium ztschr. 1866

p. 694 XOIOUXOK; r|60"{ xe Kai itd6eai Kai xat<; [irp6]<; K[d]o"x[ou<;] [ir]i[o]eio[ii; 6])j.i[Xiaic; I ] K ^ X [ P ] I T 0 TToXuawoe;, dj^re Ka[i] xou? diro io x[w]v dXXuiv cpiXoffdcpiuv euiaeveic; Kaxe[a]Keu[aK]c^vai irp6(; aux6v, [o]0 |u6v[ov TOI)]; djro x[fj]<; iroiKiXr|<; aroac,' 6rr^p iDv Kai 'E[ir]iK[O]U[P]O(; ^[T]po[f]ev [^iri [x]e [<t>]iXi[it]Trou irpo; [a]0xo[v K]ai *. 157 PHILODEMVS IT. etiaefi. V H 2 n 75, 25 p. 105 Gomp. dXXd Ka[i

irpo; TTo]Xuatvov c[auveopTCta]xeoi Kav ['AvGearripiJa, Kai is Yap xo[0 Geiou] e7Ti|uvr|(JTe[ov]'. 158 SENECA epist. 18,9 'certos habebat dies ille magister uoluptatis Epicurus, quibus maligne famem exstingueret, uisurus an aliquid deesset ex plena et consummata uoluptate u e l quantum deesset et an dignum q u o d quis magno labore pensaret. h o c certe in his 20 epistulis ait, quas scripsit Charino magistratu ad Polyaenum. et quidera gloriatur n o n t o t o a s s e p a s c i , M e t r o d o r u m , q u i n o n dum t a n t u m p r o f e c e r i t , t o t o ' . 159 P H I L O D E M V S de diuitiis V H 2 i n 8 5 [K]ai irpbc, [TTo\]uai[vov] [ T ) i ] v Treviav dbi[d<popov] * . Idem schol. Zenon. V H 1 V, 2 fr. 4 9 : fr. 170 p . 1 5 2 , 4 .

24 . . . o . ear . KO ICO

2 nomen latere sero intellexi, cum fr. 86 sede mouere iam n o n liceret | diro] aK apogr. supple xr)v irepi 0ed)v iinr6Xrn|Jiv 66Seiev fiv 'EiriKOupoi; uapd'feiv uel voniZeiv fi-(vea6ai | ei KXX. cf. adn. ad fr. 86 || 8 cf. Laertius x 24 rjv Kai TToXOaivoi; 'A6r|vo6u0pou Aa|U>))aKr|v6i;, emeiKrii; Kai qpi\iic6<;, uui; oi iiepi <t>i\6orm6v cpaai | 12 magistratus ol. 122, 1 a. 2 9 2 cf. p. 1 3 3 , 1 1 || 13 lusi quae proposui cf. 1. s. f. 76, 12 sqq. p . 106 Gomp. f. 109 p. 127 G. | 15 y a p ] a p s e d supra p o s . f apogr. | xoO] \c . ap. | eiriiavriffKe a p . || 20 Charino i. e. ol. 118, 1 a. 3 0 8 cf. p . 132, 10 | 2 1 gloriatus M | cf. Laert. X 11 fr. 181 || 23 antecedit fr. 97 | 2 4 an Trp]6[o]eax[i] Ko[ivf|i]?

150

EPICVRI EPISTVLAE 26 TTPOI TTY0OKAEA

161

PLVTABCHVS adu. Coloten 29 p. 1124 irpoirexeiav be Kal XaHupiav 6fj.-rroiet vio\c, 6 irepi TTuOoKXiouc; OOTTUJ YEYOVOTOI; 6KTUUKCI(&Ka exr) -fpct<pwv OUK e l v a i cpuaiv ev SXr| xrj 'EXXd&i d^eivw Kal xepaxiKUJq atixov eO dirafT^ A U J V Ka ^ ftdcrxu)v aO xo xtiiv yvvaiKWv, etJx6nevoi; dven<Jr]xa e l v a i i r d v x a Kal dveiricp6ova xfli; uireppo\f)i; xil) veaviffKiu. ALCIPHBO ep. II 2, 3 (supra p. 146, 9) 'A\Kipid6r)V xivd TTu-

162

163

Traibeiav be Ttacrav, |uciKdpie, cpeuYe TaKaTiov dpdtinevo?. 10 LABBTIVS DIOG. x 6 ev xe x^j irpo? TTu6oK\ea ^itiffxoXri ypdqpeiv TTaibeiav . . . dpdnevoq. PLVTARCHVS de poetis audiendis c. 1 p. 15 d Tr6xepov ouv xuiv OJc;Ttep xil)v M6aKr|0iujv 0K\r)pO) xivi xd iLxa Kal dx^fKx KaxatrXdaaovxe^ dvaYKdZu)]uev auxou<; xo 'EiriKoupeiov dKdxiov 15 d p a ^ v o u t ; troirixiKi'iv cpeuyeiv Kai trapeSeXaviveiv; idem contra Epicuri beatitudinem 12 p. 1094a xaiixai; (J^vxoi xd? xr|XiKaOxa<; Kal xoaaiira? (xd; dtr6 xOuv na6ri|Lidxujv) r^oovdi; (KO!) iBi;iTep devdouc; eKxpeuovxe; oOxoi Kai dtroaxp^Gpovxe; OUK kdiai yeieaQai xou<; irXriaidcravxai; atJxoT?, dXXd xou; inev tnapant20 vouc; x d a K d x i a e p e u f e i v air' auxOuv KeXeuoumv. QVINTILIANYS instit. x i l 2, 24 'in primis nos Epicurus a se ipse dimittit, qui fugere omnem disciplinam nauigatione quam uelocissima iubet'. PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 12 p. 1094d TTu6o- 25 KXOU<; &^ irdvxe^ Kai irdaai &ovxai 61' 'EitiKoVJpou Kai dvxtpoXoOaw, 8iru); ou Z:r)XtOffei xrjv Xeu6pav KaXou|,ievr|v iraibeiav. Ka9eboO)ac(i TrpoaboKiiuv Tf)v i|aepTfiv Kal iff60eov ffou

164

165

e'toobov.
LAERTIVS DIOG. X 5 irpoc; be TTu6oKX^a aipatov ovxa K a e e b o u - so j i a i , cpr|O(, irpooboKiuv . . . . eiffobov. 5 diraTT^XXeiv Kal naaxeiv libri | aO] auxd<; Maduigius adu. 1 676 I 7 xoO veaviOKOu libri || 10 iraibeiav F'f mg P 2 : uai&ioiv reliqui | |aaKapioi F (idKpioi f | qpeuyexe (cpeOye m. 2) Kaxtbiapauev B cpeuTETe F'f sed Kaxab' tepa addit F 2 cpeO^exe Kaxibi^panev ceteri: emendauit Gassendus inuento felicissimo || 27 Zr|Xd)O"rj uolgo

EPICVRI EPISTVLAE 27 nPOI TIMOKPATH

166 LABRTIVS DIOG. x 5: fr. 124.

151

28 TTPOX <DYPIQNA 167 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 20 p. 1101 b : uid. fr. 120.

168 PHILODBMVS irpaYiaax. VH 2 i 122 * |uvrmove[uet] Kaxd Aio6 Ti|uo[v] 'EiriKoupoc, <xp[xo]vxa xou pu . . . . <t>upaunn Y[0V] ypcupujv

"ATTefffTjeifXeJv b[e] fiffiiv] Kai TO npb T O [ 0 ] *.

169 PHILODBMVS IT. euaep. VH 2 H 109, 3 p. 127 Gomp ac; xiVUIV d|ae[ivo]vac; f\ [Kai cpu\dx]xiv evefp'lYepai] xd<; emvofiat; xwv] IO 6il)v &id T[WWV] xP o v y u v - 6 [MOVOV] be xaOx' ebo[YndxiJo~ev dXXd Kai &i[d xaiv] spYUJv aiixdiv e[iipia]Kexai Trdaati; xai<; uaxpion; ^opxa!<; Kai 9uaiat<; K[x]p[r|]^evo<;- ki:' 'Apfiaxjuuv^iuou JUEY T[p] OOp(JUJVI Tiepi xivo^ aiiToO iroXeixou 0eo66xou jpaipwv Kai xdiv gopxOuv [atiTiI)] iraffuuv (u[x6OxiK^]'v[c"] fr)v xfuivj XouEiv eopT^v 15 [auv]eopxdZuuv Kai [xd] |uuaxr|pia xd [daxi]Kd Kai xdc; d\[Xai; * . 29 TTPOI XAPMIAHN 170 PHILODEMVS schol. Zenon. de libertate dicendi VH 1 v, 2 fr. 49

3 cf. Pliilodemus IT. eucyep. VH 2 n 107, 26 p. 125 Gomp. 6 be djbeXcpoi; a[6x]ou (Epicuri) . . . ou irpot; i6id)xr][v YP](PUJV dXXd irpoi; 4>[0p]auj[va] xov KoXo<p[wvi6v av]5pa Kai ou[5evo<; Kaxd] xd iroX[ixiKa beuxepov Kai] * : nomen detexit Buechelerus in Fleckeis. ann. 1865 p. 539, patriam aut Colophonem aut Colossos esse idem adnotauit. ad eundem Gomperzius editionis p. 157 rettulit TTupo'uiva fragmenti 167 | 4 potuit una ab Epicuro epistula simul ad patrem (Dositheum f. 120) et ad fratrem Hegesianactis dari |j 5 bia|xi|uo. apogr. de magistratu cf. p. 133, 15. formula ut est insolens, ita non uideo quo modo euitari possit | 6 an xou [x]pu[oiou]? | Oupauuvi] sic apographon Neapolitanum. unde illud extricare nomen non essem ausus, nisi fide iussor fuisset Gomperzius Oesterr. archaeol. epigr. mittheil. V p. 136 | 7 t\\&v\ N apogr. || 810 dierum festorum utilitatem exponit. pleraque restituit Gomperzius j 1015 Buechelero Fleckeis. ann. 1865 p. 540 debentur | 14 auX(l)] cprioiv Buechelerus | duorum uersuum tarn tenues reliquiae, ut plane desperandum sit | 15 'Axxi]Kd Buechelerus. cf. Philod. 1. s. p. 130, 10 Gomp.

152

EPICVRI EPISTVLAE

[xGuv irepi xov 'EutKou]pov Kfai fftp66pa eirai]veta9ai xo[v Xa]pji[i]briv, oxi xdi; EK xtltv evcpaivonevuuv ^e|ai)j[e]ii; fixxofujq xi9e|aevoi; xfj[^] iitpe\i[a(;] auxdiv e|urivu[e]v 'EiriKoupiui xd? dnapx[i]ai;' Kai TToMaivoi; be xoioOxo; r\v, 8c, ye Kai d Sou a6u|uo0v Trp6c; 'E[Tri]KOUpov * .

EPISTVLAE AD INCERTOS DATAE

30 T7EPI ETTITHAEYMATQN ETTIITOAH 171 ATHENAEVS VIII p. 354 b eiSuui; Kai 'EiriKoupov TOV <pi\a\r|Geaxaxov TaOx' eiirovxa uepi aiixou ('Apiaxox^\ou<;) ev xfl itepl einxri&eundxaiv iiriOToXij, 8xi KaxaqpaT^Jv xd iraxpilia kn\ 10 a x p a T e i a v ujpiuriae Kai 6 x i 4v xauTr^ KaKtBi; irpdxxuuv 4 u i x o qpap|aaKOiTU)\eiv f j x e e v e i x a dvaireirxaia^vou xoO TTXdxiJuvoi; i t e p i i r d x o u , q>f]Gi, i t a p a p a \ d i v ^ a u x o v TtpoaeKd0tO6 ro\c, XOYOK; OUK div dcpurji; Kai Kaxd |UiKpov e l ? x ^ v 9 e u j p o u n ^ v r i v ?Siv f j \ e e v . o!6a bi Sxi xaOxa 15 H6vo<; 'EiriKoupoi; eipr|Ke KOX' aiixoO, oiixe 6' EuPou\ibr)?, d\\' ovbi Kr)q)ia6&aipo<; xoioOxov TI exo\|uriaev eiireTv Kaxd xoO ZxaYeipixou, Kai xoi Kai aufTpaMnaxa eKb6vxe<; Kaxd xdvbpo^. LAEETIVS DIOG. x 8 Kai "ApiaxoxeAri (eKd\ei "EtriKOUpoi;) auaixov, (8v) KaxaqpaT6vxa xrjv iraxpibav ofiaiav 0xpax6\!i09ai Kai qpap^a- 20 KoiruuXelv. ARISTOCLES Eusebii praep. eu. xv 2 p. 791 a iruii; f^P ^ v re, Ka6d nep cpriaiv 'Eirkoupoc; ^v xr) irepi xiuv eirixriSeuiadxiuv ^itiaxoXfl, v^ov |av ovxa KaxacpaYeiv aOxov x^v iraxpibav oioiav, ^ireixa hi eiti xo CTpaxeueaGai ffuvdiaai, KaKyu? be irpdxxovxa 4v xouxon; ^iri 25 xo qpap^aKoi:uj\eiv 6\9eTv, eireixa dvaireitxa|aevou xoO TTXdxuuvoi; Trepiirdxou u a a i irapapaXeiv atix6v;

1 veicleai apogr. | xo . . . pa . 6ryv apogr.: xo[v 'H]pa[K\ei]br\v Octauianus, sed spatium alterum non sufficit. correxi cl. Cic. de fin. V 3 1 , 9 4 I 2 evqjavuujLieviuv apogr.: corr. Octauianus p. 98 || 15 9eu)pounevTiv] oiKOU|aevr|v ci. Casaubonus | eiv f\KQev] f}\6ev fertur | 20 8v inseruit CFHermannus | 25 ffuvuJTOi] immo 6p|if|oai

EPICVRI EPISTVLAE 172

153

ATHENAEVS v m p. 354 ev be xfj aiixrj emaxoXfl 6 JETT(KOUpo; Kai TTpuuTaT6pav qprjai x d v aocpia-rriv K (pop^ocpdpou Kai SuXoqpopou irpuiTov n e v y e v d a 9 a i Ypacp^a A r | | u o Kpixou- O a u j j a a e e v T a Y P 6TT' h e i v o u fercl EOXUUV TIVUJV 5 iftia a u v S e o e i dir6 xauxr|<; xfj? dpx ^c; dvaXr)q>6nvai i i r ' auxoii, Kai 6 i b d 0 K e i v ev KUU^II] xvvi Ypam^ocxa' dcp' wv eni TO a o q u a x e O e i v 6p|af)aai.
LAEKTIVS DIOG. x 8 cpop^oqp6pov xe TTpwxaY6pav Kai

AriiaoKpixou Kai v Kuu|aaic; x p a m a a x a 5 i 6 d a K e i v .

1 0 LAERTIVS DIOO. IX 53 Kai irpunroi; (TTpuuxaTopai;) TI'IV

TiiA.r|v ^cp' r\c, xd cpopxia fiaaxdZouaw eiSpev . . . . cpopnocpopot; fdp fjv, dx; Kai 'EuiKoupoi; TCOU qpvjai Kai TOOXOV XOV xpoirov rjp9ri TTpo; Ar^oKpixou, Su\a 66KUU<; oqpOeie;. 173* RHETOR INCERTVS in Crameri anecd. Paris, t. I p. 171, 31 sq. 15 "Oxt ^v xil) eiriTpaqpom^viu MexaXiu XOTUJ 6 TTpiuxaYopa^ elirg 'cpuKai dOKriaeux; &i6aaKaXia beixai Kai diro vgoxrixo^ be dpEabet ^avOdveiv'. OUK av be eXeye xoOxo, ei ai)xo<; 6iy t|u a Qf\z f\v, aj^ ev6|ui2:e Kai SXeyev 'Eirkoupoc; irepi TTpaixafopou. 31 EPISTVLA D E STILPONE 20 SENECA epist. 9, ]8 'omne intra se bonum terminabit et dicet quod Stilpon ille dixit, [Stilpon] quern Epicuri epistula insequitur. hie enim capta patria, amissis liberis, amissa uxore cum ex incendio publico solus et tamen beatus exiret, interroganti Demetrio, cui cognomen ab exitio urbium Poliorcetes fuit, numquid perdi-

25 disset "Omnia" inquit "bona raea mecum sunt" Haec uox illi communis est cum Stoico: aeque et hie intacta bona per concrematas urbes fert. se enim ipso contentus est, hoc felicitatem suam fine designat. Ne existimes nos solos generosa uerba iactare: et ipse Stilponis obiurgator Epicurus similem illi uocem emisit' [u. fr. eth.]. 174 SENECA epist. 9, 1 ' A n merito r e p r e h e n d a t in quadam epistula Epicurus e o s , q u i d i c u n t s a p i e n t e m se i p s o e s s e c o n 1 antecedit fr. 171 | cf. Gellius v 3 Suidas u. TTpujxaxopa? | 4 yap] be libri | 13 ArmoKpixov uolgo | bebuuKuut; libri: corr. Casaubonus || 17 6eiv libri: corr. Bernaysius in exemplo bybliothecae Bonnensis || 21 et infra Stilbon libri. iteratum del. Bonnetus | 22 sqq. cf. Laert. Diog. II 115 ibique Menagius | 24 nonne at excidio~i | 27 hoc p hoc enim M || 30 epistula] cf. supra u. 21

154

EPICVRI EPISTVLAE

tentum et p r o p t e r hoc amico non i n d i g e r e , desideras scire. hoc obicitur Stilponi ab Epicuro et iis quibus summum bonum uisum est animus inpatiens'. 175 SENECA epist. 9, 8 ' s a p i e n s etiamsi contentus est se, tamen h a b e r e amicum u o l t , si nihil aliud, ut exerceat amicitiam, ne tam 5 magna uirtus iaceat, non ad hoc, quod dicebat Epicurus in hac ipsa epistula, ut habeat, qui sibi aegro a d s i d e a t , succurrat in uincula coniecto uel i n o p i , sed ut habeat aliquem cui ipse aegro adsideat, quem ipse circumuentum hostili custodia liberet'. 32 AD PVERVM AVT PVELLAM EPISTVLA 176
w

'A]cpeiT|Lie0a eic; A&iuiyaKov UYiaivovxec; ifih Kai TTuGoK.\f\<; Ka[i "Ep|u]apxoc; Kai K[xr|]cXiTrTroc;, Kai eKeT KaxeiXr]cpaiaev uY[i]aivovxa<; 0e|uio"xav Kai TOUC; XOITTOUC; [cpi]Xo[u]<;. eu be Tioie[i]q Kai ffu e[i u]Yiaiveng Kai r\ |u[d]|Li|ur) |o"]ou, Kai TTaixai Kai MotTpa)[v]i Ttavra ire[i]8ri[i, ujqTrJep Km is e[|u]Trpoo'0ev. eu Yp ICT9I, f) atria, OTI Kai eyw Kai o[i] \oiTTOI iravjeq 0"e jaeTa qpi\oO|aev, OTI TOUTOK; TreiG^ rravTa * . Ex uol. Hercul. 176 c. 18 edidit Gomperzius Herraae t. v p. 386 sqq. 33 EPISTVLA SVPREMORVM DIERVM PHILOBEMVS irpccYiuaT. "VH2 i 128 irpd? 4aux[6v en]^ireicTT[o] 20 Kca Tiva Tpduov a[u]r6i; diteb^xet' atrr6v. dn; fdip dveqpudvriaev ^Kr) YP fijuepai <pr\aiv, OTe TauT' eypacpov, ouxfi ]v [ori] [K]aT[d xf]v~\ oiipricriv [e]|uoi ouOev Kai dXYTiboveq evfjaav TUJV erri TTJV TeXeuTaiav fnaepav aYouauJv. aij o\iv, dv TI YevriTai, xd uaibia Td Mrjxpo- 25 btupou bioiKr|O"ov TeTTapa r\ TTEVT' eTr) jur)9ev irXeiov baTravuJv fj irep vOv e[iq e]^e baTtavac; KaT' eviauTOv'. Kai 'urrep TIUV UIUJV oiba Kai AiYea Kai Aiobuupov Kai ox\c, qppevoi; 6vxa[? OU]K dpe0Keu|ua |u[6]vov TTO . 6 hac] cf. fr. 174 || 11 cf. adn. ad fr. 189 | 14 Kai ei ail Gomp. I aou] KauTfj Gomp. | 16 r\ arria] NATTIA pap. ad filiolam Metrodori has litteras scriptas esse putabat Gomp, | 17 aliud specimen affectionis qua puerulos Ep. prosequebatur, habes fr. 185. adlocutio TKVOV conparet loco desperato VH 2 I 109 col. II 5 || 20 tractauit hoc fr. post Spengelium Gomperzius Hermae t. V p. 391 sq.

177

E P I C V R I EPISTVLAE

155

INCERTARVM EPISTVLARVM FRAGMENTA

E P I C V R I DE R E B V S SVIS DICTA 178 PLVTABCHVS contra Epicuri beatitudinem 18 p. 1100" Kai |uf)V diro 66Er|c; YiveaSai xa<; r)5ovd<; 'EiriKoupoi; U)(UOX6YEI- xi 6' OUK 5 e^EXXev aixoc, OUXUJ atrapydiv Trepmavux; Kai aqpaoiicZujv upbq 56Sav &ZTE Ypaqpeiv, <i><^ KwXwxr|<; \xbi auxov cpuatoXoYoOvxa irpoffKuvriffeiev Yvdxu>v aiyd|uevo<;, NEOKXTK &e 6 d&Xq>6^ e u Qiic, kv. traibujv dirocpaivotTO fivibiva aocpuOrepov JETtiKO>ipou x c y o v ^ v a i \ir\b' e i v a i , i^ 6^ urixrip d T o ^ o u i ; ffx e v e v io auxfi T o a a u x a ? , o l a i a u v e X O o O a a i aocpov a v ifivvY]aav; Idem ib. 19 p. 1100 oil Y&P av Ttva treiaeiev dvOpiUTriuv 6 xr)V NEOKX^OUI; ^apTupiav Kai x^v KiuXiuxou TtpocjKuvrimv ev xoaoOxiu X6YLU xi9e)Livo<; Kai dYaudiv, dx; OUK av utro xiuv 'EXXrivuuv Kpoxr|6eii; 'OXuiairiamv eSe^avr) Kai dvtuX6Xue KX\. 15 Idem de frat. am. 16 p. 487 d cpaivexai 6E iroXXifl Kai Trpoi; 'EiriKOUpov Is! aibd)? xuuv dbeXtpdrv 6i' euvoiav aiixoO Kai Kr|&e|aoviav eic, XE xaXXa Kai tpiXoaoqpiav xr]v eKeivou auveveouaiuuvxujv Kai YP ei 6ir)napxov bolr\<; eu8u<; EK iraibiuv xreireiaiuevoi Kai Xeyovxec; LUI; ou&ei<; Y^Tovev 'EuiKOupou aocpudxepot;, aSi6v eaxi SaundZew Kai

20 xoO 6iaxi0evxo? ouxuu^ Kai xtiuv 6iaxi6e|aevuuv. cf. Dionysius episc. Eusebii praep. eu. xiv 26, 2 p. 779" n6aa<; fctp dx6|aou<; 6 'EiriKoupou itaxrip Kai iroxairai; e2 eauxou itpoexeev, ox' v 'EmKoupov; Kai n<b<; etc; x^v pir\Tpihav auxoO Kaxa25 Kivr|6r]aav, r)uEuv6r|ffav; KXX. 179 180 LAEETIVS DIOG. x 2 ecpd^aaOai xe cpiXoaocpiai; aux6i; ETr) YTvdji; xexxapeo"Kai&Ka. PHILODEMVS irpaYHax. VH 2 i 116 [xfi<; rzpbc, xov] %pr)cn[6v] 6iacpopag, 6id xiva<; aixia? 6r) |a6[v]a[px]ov Eauxov tr[dv]x[uj]v

6 cf. it. 141 | 10 fort, xoaaiixa*; Kai xoiauxa<; | 11 6] oxi libri | 22 sqq. habes argumentum ludicrum saturae Menippeae, cui titulus erat ["oval 'EiriKOupou teste Laertio VI 101 || 28 an latet nomen irp6<; TTu66]xpn (JT [ 0V ' I 29 6ia6opa<; pr. m. charta

156

EPICVRI EPISTVLAE

dvr][Y6peu]ev 'EiriKOupoi;, [r) Kai] irepi TOO |udXi0xa n<h> [xd]q "A0r|vaq voi[Keiv, S]v6a biaxpi[5ova[iv] fiv 6 Kaxd xwv (piXoa6cpwv [cp66vo<;?] . 181 ppu&Cuu Til) Kara TO (TUJ|U&TIOV fibeT, (iban Kai apiw Xpu)|uevo?, Kai TTPOCTTTUUJ xaTq K TroXureXeia^ f]bovaig ou bi' auT&s, aXXd bid rot eaKoXou6o0vra ai/roug lOANNBS Stob. flor. XVII 34 'Eimcotipou. LAERTIVS DIOG. x 11 ai)x6<; x^ epriaiv 4v xaii; imaToXaic, Hovov dpKeiaSai Kai fipxiu \IXUJ. cf. Seneca epist. 21, 10 'cum adieris ems hortulos et inscriptum w notaueris "Hospes, hie bene manebis, hie summum bonum uoluptas est", paratus erit istius domicilii custos hospitalis, humanus, et te polenta excipiet et aquam quoque large ministrabit et dicet: Ecquid bene acceptus es? non inritant, inquit, hi hortuli famem sed exstinguunt, nee maiorem ipsis potionibus sitim faciunt sed naturali 1 5 et gratuito remedio sedaht. in hac uoluptate consenui'. Trdju^ov |uoi TupoO KuGpibvou, iv' o i a v f5ouXuu|uai TTOXuxeXeucraaeai buvuu)uai. LAEKTIVS DIOG. x 11 avrdc, xe qpriaiv ev xaii; ^TricxoXat? (ibaxi luovov dpKEia9cu Kai apxuj \ixqj [fr. 181] Kai TT^m(Jov not xupoO 20 <prio"i KuOp. . . . biivw^ai. baiiuoviuui; TE Kai lueTaXoTTpeTrujq eire|LieXr|9tiTe ret Ttepi xiiv TOO O!TOU KO|uibr|v, Kai oupavo|ur|Kr| evbebeixQe xf\q rcpoq e^ie euvoiaq. PLVTAKCHVS contra Epicuri beatitudinem 15 p. 1097 dUd xi^v 25 dxoTriav oiib^ pou\6^vov 'ean xoii dv6pii)iroi) TrapEXGelv, xd<; ixiv OefuoroKXiovc, Kai MiXxidbou irpdSeii; . . . KaxeuxeXiZovxoi;, (fflp a6xou be xauxi xoT? cpiXou; ypdqpovxo^1 baiuui; . . . eiivoiac,. ai?x' 1 sq. cf. Laert. x 10 | 2 evoiKeiv] evo pap. | 4 cf. fr. 158 | 6 buffxepn] cf- Theophrastus ir. aloe. 4 p. 500, 6 Diels. xd o"u|uf5atvovxa buo"xep>1 bid xr)v UTr6Xr|U)iv et 35 p. 509, 15 | 10 adierit his ortulos p | 11 notaueris] oriulis libri | fort, uersus latet 'hie bene manebis, hospes, hie summum bonumsf || 17 KU0plb(ov f. Epicurus ut ad Ionicum amicum ionica utitur forma | TroXuxeXeOcraffOai BP'Q: iroXi)xe\eaao9ai ceteri [| 22 bai|itoviuji;] baiux; libri bauiiXdx; Cobetus Mnemosynes n. s. t. VI p. 44

182

183

E P I C V R I EPISTVLAE

157

xo fftxdpiov K xfj<; tnvnoXife xoO cpiXoo"6q>ou, 66av av irapaaxfiaai xd firmaxa rf\c, xdpixoi; uut; (mkp Tf\<; 'EXXdooi; 8Xr|<; f| xoO 6r)|aou xiliv 'AQrivaiuuv eXcuGepuuS^vxoi; f\ ouuOevxoi; ypa-

184

[xf]v ffuvxaSiv t]v . . . . <Tuve]xd2axo e|uauxu)[i K ] S V ev xdxxtu. [eJKaxov f a p x a [ l eJiKOGi [b]p[axJ|tia[i; luovjaq Kax' evictuxov |3ou\o|ua[i] Trap' exaxepou Xaiupdveiv'. ffeauxou. Kai 61' xpa<;- 'nveyKe |uoi KxriffiTTTtoi; xriv Ka[x]' e [ v ] i a u x o v

6 'YTTepp[op]eioi<; tlicTiv cnxoaxe[\e]iv, xauxriv Kai |a6vr|v e m -

10 auvxa[i]v r\v dxrecrxeiXa? UTrep xe xoO xraxpoc; Kai

PHILODBMVS TrpayinciT. VH'
2

1 127.

185

PHILODEMVS irpctYnax. 1 118 xwi ev] ir\e[K]xtl)i ^pK[(]aifi]c

Kai bovxoi; Trpofpaxov TTOU&IUJ

xi|uiav fjev e5ei aivoOcrav xfjv

[inr' e]|uoO boGeTaciv auxuJi Trafibidv]'.

186 PLVTAKCHVS contra Epicuri beatitudinem 16 p. 1097 e T 6 be 16 . . . ixtfa (ppovetv oxi . . . . [fr. 190] Kai xiliv effx^ TIJUV NeoxXdou? \ 6 T U J V jaeiavriiuevoi; IXVIKEXO xrj |Hxd 6aKp\iu)v i b i o T p o iru) ViSovrj, xaOx' oi&5ei<; av Oxiaivuuv eucppoauvac; a\r]6e!(; r\ %apd(; ovoiudaeiev. 187 Ouberroxe iLpexQiiv rdiq TTOXXOT? dpeffKeiv. a |uev Y a P

21 eKeivoic; fipeffKev, OUK eiuaGov' a b ' ribeiv exui, juaKpdv ?\v GNOMOLOGION codicis Parisini 1168 f. 115 r sq. fviuiaat

MAXIMVS abb. gnomol. 6 p. 172 Tig. t. II p. 549 sq. Combef. sine 25 scriptoris nomine, gitiKOiipou codd. Laurentianus et Borbonicus.

numquam uolui populo placere. nam quae ego scio, non probat populus: quae probat populus, ego nescio. SENECA ep. 29, 10 'tibi quod debeo inpingam. Numquam . . . . 5 tractarunt Spengelius Philol. suppl. t. II p. 531 adiutusque
apographo Oxoniensi Gomperzius Hermae t. V p. 394. loqui Epic, uidetur de Athenaeo patre et filio | auvxaSiv cf. adn. ad p. 141, 9 TaEaxuj Neap. | 6 airoctYE . . iv N | Kai [. juovov Trixaxxai pap. ; 13 epKiuji] o p K e | . u j . apogr. | aivoOaav possis explicare conl. Monkio ad Eur. Ale. 2. sed ualde dubito || 18 r^oovrj] cf. Metrodorus in adn. ad p. 164, 6 || 22 alff9ri0euj(;] 6i06eaeuui; Par. 6ta8e(JU)<; Max.

158

EPICVRI EPISTVLAE

n e s c i o . quis hoc? inquis, tamquam nescias cui imperem: Epicurus, sed idem hoc omnes tibi ex omni domo conclamabunt, Peripatetici Academici Stoici Cynici. quis enim placere populo potest, cui placet uirtus? malis artibus popularis fauor quaeritur'. cf. Tertullianus apologet. 38 ' sed reprobamus quae placent uobis, nee 5 uos nostra delectant. sed licuit Epicureis aliquam decernere uoluptatis ueritatem, id est animi aequitatem, et ampla negotia Christianae', 188 SENECA epist. 79, 15 ' Vides Epicurum quantopere non tantum eruditiores, sed haec quoque inperitorum turba miretur: hie ignotus ipsis Athenis fuit, circa quas delituerat. multis itaque iam annis 1 0 Metrodoro suo superstes in quadam epistula, cum amicitiam suam et Metrodori grata commemoratione cecinisset, hoc nouissime adiecit, n i h i l s i b i et M e t r o d o r o i n t e r b o n a t a n t a nocuisse, q u o d i p s o s i l i a n o b i l i s G r a e c i a n o n i g n o t o s solum hab u i s s e t , sed p a e n e i n a u d i t o s ' . 1 5 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 6 p. 10906 . . . Kal f\payfac, ucp' at<; 'EniKoupoi; oXiyov ibr\ae Kaxairo8fivai eic; AdjuuiaKOV, ii)<; YP<>i<peiPLVTAECHVS contra Epicuri beatitudinem 16 p. 1097e T6 b' 'EmKOupov irpoi; eurraOeiac; eiraipea6ai vauxutiv 6iKr|V 'Aqjpobima 2 0 dyivTiuv Kal |ueT tppovetv, OTI v 6 a w voaujv dtfKixrj XIVCK; o"xido"ei<; cpiXujv avvf\fe. Kal OIIK ^cp66vei Tf) Yfjs T O O OYPOO Til) ObpiuiTi . . . ., xaOx' o66el<; av eCiqppoauvai; d\r]eet<; f\ xap&c, 6vo|udffeiev. 191 M. AVKELIVS ix 41 ' 0 'EmKoupoi; Xlfe\, 8xi hi xfl v6mij OUK 25 fjadv |aoi ai 6|ui\iai iiepi xOuv xou au))uaxiou Tra6u)v ohbi. irpoi; TOOI; elai6vxa(; xoiauxd xwa, cpr)aiv, J \ d \ o u v d\\d xd irpor|YoOfieva qpuaioXoTuuv biex^Xouv Kal irpoi; aOxiu XOUTUJ Cuv, irux; i] 5idvoia auniuexaXaiapdvouaa TUJV ev xil) aapKibiuj xoioOxuuv Kivi^aeujv dxapaKxfl TO i'biov dyaeov xripoOaa. ovbt loic, iaxpoiq e|iirapeixov, 3 0 qprjoi, Kaxaqjpudxxeaeai an; TI TroioOmv, dXX' 6 pio? ^yeto cO Kal KaXOD?. 1 fort, implicer sc. aere alieno || 17 BdXacfcrav uel ei)KpdTKr|v libri GdX. eKpaKTi^v fiqp' f\<; coni. Wyttenbachius | 18 cf. fr. 176 et Laert. x 10 b\c, f) xpli; roiic, uepl xr)v 'luiviav x6iroix; irpoc; TOVJI; cpiXoix; 6ia6pa|u6vTa || 19 TO 6e -rtepl xoO libri TO 6' 'EiriKOupou coni. "Wyttenbachius

189

190

EPICVRI EPISTVLAE

159

DE DISCIPVLIS EPICVRI 192 SENECA epist. 62, 3 'Quosdam ait Epicurus ad ueritatem sine ullius adiutorio exisse, fecisse sibi ipsos uiam. hos maxime laudat, quibus ex se inpetus fuit, qui se ipsi protulerunt. quosdam indi5 gere ope aliena, non ituros, si nemo praecesserit, sed bene secuturos: ex his Metrodorum ait esse, egregium hoc quoque sed secundae sortis ingenium praeter haec adhuc inuenies genus aliud hominum ne ipsum quidem fastidiendum eorum qui cogi ad rectum conpellique possum, quibus non duce tantum opus sit, sed 10 adiutore et ut ita dicam coactore. hie tertius color est. si quaeris huius exemplar, Hermarchum ait Epicurus talem fuisse. itaque alteri magis gratulatur, alterum magis suspicit. quamuis enim ad eundem finem uterque peruenerit, tamen maior est laus idem effecisse 14 in difficiliore materia\ PLVTAKOHVS contra Epic, beatitud. 22 p. 1103a: supra p. 93, 1.

193 194

PLVTAKCHVS adu. Coloten 33 p. 1126e Kai TOI STI Mryrpdbujpoc, i? TTeipaia K<ni$r\ ajabiovc, TeaaapdKovxa, MiGprj TIVI 2i!>pw TWV (SamXiKiIrv o"uveiXr||U|uvui por|0r)aa)v, irpoc, irdvTat; ^Ypatpefo Kai (irdaac;), ndcraK; ^irioToXaii; |UYaXr|YopouvTO(; 'EiriKoupou Kai ae2o laviivovxoi; K6ivr|v xrjv 666v. id. contra Epicuri beatitudinem 15 p. 1097b oxac, qpuuvdi; dqpr|K6V oia 64 YpaHHa'ra T 0 ^ cpi\oi<; it|ai)jev u|avil)v Kai |aeMr|Tp66iupov, ih<; eiD xe Kai veavtKUJc; IS SffTtui? fi\a6e KOTEPTI MiBpri tiii Ivjpiu poriGriauJv, Kai r a u t a upd25 2avToi; ovJ9^v TOTE TOO Mrirpobajpou. bia TO ]u[r|]be TOV Eub[ri|u]ov iKavuuc; evbeXexileiv 6v <piX[oo"o]9iai, KaGd Trep f^iv eXeyev [K]m M[0]c; #.
PHILODEMVS irpaYnaT. VH 2 I 119, 4.

195

17 cf. fr. 148 sqq. et adn. ad p. 144, 27 | 18 eYpaq^ ^ l i b r i : corr. Reiskius | 19 -naaac, inserui | 23 dx; . . . aaxeuj; trimetrum comoediae adsumpsisse Plutarchus uidetur | 24 fiXaoe Wyttenbachius: dXXd libri | ovv$r\ libri: corr. Xylander | laiGpuj libri || 26 nequit nisi epistulae Epicureae fragmentum esse | nomen proprium restituit Spengelius Philol. suppl. II p. 531. cf. supra p. 135, 1

160

EPICVRI

EPISTVLAE

196

d]Yopaia[? cpa|ue]v [epYaa]iaq xaq [juri TTpoq eu]b[ai|uov]a piov [aujvxeivoucra? ib[e]aq TOU piou.
agio? Ta[p] vrj TOU? 6eou[?] evecpdvn [n~]|uTv xu>[i] 6'Xuut

f]6ei [e]Tvai ou Kara voiaouc; eXeu6epaq piorfj^.

PHILODEMVS TrpaY^aT. V H ! i 129 Ypd[qpei 6 'E]TtiKOu[p]o<; [d]Yo- 5 paia<; . . . (5iou. Kal irdXiv fiSioi; . . . (3ioxf)<;. xd fxtv 6T^ irepl TOI!ITOU irpoffKaTaKexu)pi[K]e[v] vOv 61' he, airiac, cpa|aev Kal TA

197

* [TOI]I Ti|u[o]K[pdTei]

fi|uei<S [Trdjvxa xauia

Tr[apd? T]p6irov [ov6'], UJ[<; oTcr]9a, au\\d|upave Kai a[u]- w ToTq ou |uovov bid xf)v oiKetoxr|xa [ d \ \ d ] Kai bid xo r\Qoc, auxdiv, O7r[uuq xfjq] ixaar\c, xopriYiot? xuYXdvuuo"[iv if\q (.]\c, xo [cpiXocroqpeiv] dpjuoxxouffriq Kal ou br\ xoiq dv . . . irapuu<; xauxovK\r| . . |U . . . Kai euvouv xr\r|[9ei . . . TTOXJIXIKOII

. . oo"xoXr|v Xaou * * .
PHILODEMVS TrpaYiuar. VH2 1 113. D E STOICIS 198 LAERTIVS DIOG. VII 5 dvaKdiaitxiJUV bt (6 Zr)vuiv) kv rij itoiKi\r| axoqi xfl i<ai TTeiaiavaKxeiuj KaXou^i^vri, du6 6^ xfjg ypatpfji; xf); TTO\UY VIJ U TOU TTOIKIXIJ 6i^6exo xotic; X6YOUI; . . . .

1 5

6<Jav 6T) \OITTOV CiKOuovxgi; aOxou. Kai 'EiriKoupcx; hi ImaxoXaii;. SENTENTIAE

Kai 6ia xoOxo XXUUIKO

Kai oi ait' atixoO 6|UOIUII;, irpixepov Zrjvudveioi KaXouiaevoi, Ka9d

199

philosophiae seruias oportet, ut tibi contingat uera libertas. SENECA epist. 8,7 ' adhuc Epicurum conplicamus, cuius hanc uocem
18 restituit Gomperzius Hermae t. v p. 395 | 1 Gomp. cf. Porphyr. ad Marc. 29 p. 209, 5 pYa<ria<; 6r|piijO&ouc;. fortasse praestat [boi)XEi]a<; cf. Philod. V H 2 I 157 01 6^ bouXedaavxtc ^pYaxiKutii; | 2 16 . a<; apogr.: ibiac, Gorap. | 8 sequitur fr. 102 | 9 aequo iure possis x6]v Ti^[o]K[pdxr) | 10 itapd] N apogr. | Km |u. XOTTOU apogr. | 12 XUYX^VUJI apogr. | 13 reliqua non expedio || 21 oxujiKOi; K\r]6r] Prellerus: axuuiKoi ^KXrierjaav libri | 23 4TTICxoXaii;] cf. fr. 119, cui haec poterant adiuncta esse

EPICVRI EPISTVLAE

161

hodierno die legi: p h i l o s o p h i a e . . . . l i b e r t a s . non differtur in diem qui se illi subiecit et tradidit: statim circumagitur. hoc enim ipsum philosophiae seruire libertas est. Potest fieri ut me interroges, quare ab Epicuro tarn multa bene dicta referam potius 5 quam nostrorum: quid est tamen quare tu istas Epicuri uoces putes esse, non publicas? 1 200 dqputfioXoYnTov \xr\bev TIYOU ftowcrric; xflq (Xccpicoc; [Joav xf|V VJJUXIIV. cfapKO^ be qpuuvri |uf) Treivfjv, juf) bupfiv, juri piYOuv. Kal xauxa xrj ipuxri x a ^ ^ o v |uev KUUXUCTOU, emio (TcpaXeq be TrapaKoOacu xfjc; 7rapaYYei^(xcs'r]<; cpucreuui; auxfj bia xfjq TtpoffqpuoGc; auxri caixapKeiaq Ka6' fuuepav. POKPHYRIVS ad Marcellam 30 p. 209, 7 Nauck. SENECA ep. 4, 10 'lex autem ilia naturae scis quos nobis terminos statuat? non esurire, non sitire, non algere'. 15 CLEMENS Al. strom. n 21 p. 178,41 'EiriKoupog &^ ev TCU inr) ireivfiv yLr\bt bi\\if\v fj.r\bk prfoOv rr|v eu6ai|uoviav Ti9e|aevoq . cf. Cicero Tusc. disp. v 35, 102 'et c o t i d i e nos ipsa n a t u r a admonet, quam paucis, quam paruis rebus egeat, quam uilibus 1 .

201 si ad naturam uiues, numquam eris pauper: si ad 20 opiniones, numquam eris diues. SENECA epist. 16, 7 'quicquid bene dictum est ab ullo, meum est. sicut quod ab Epicuro dictum est: si . . . d i u e s . exiguum natura desiderat, opinio inmensum1. 202* 6 ouv Trj qpucrei TtapaKoXouGiuv Kai jur] xaT? KevaTq 25 boSaiq ev TTacnv auxdpKTi?' irpoq Y P TO xrj cpu^ei dpKoOv iracra Kxf]ffiq eaxi TTXOUXO<;, 7Tp6q be xccq dopi(JTOu<; opeHei<; Kai 6 yieyiajoc, TTXOUXOI; effti Ttevia. PORPHYKIVS ad Marcellam 27 p. 207, 31 Nauck. 203 ecp' ocrov b' av djurixavriq, Xr|6ri jf\<; 8 ffapKb? & . . . 9 rfo0v ut Pythagorae fert Stobaeus flor. CI 13 | 9 Kal KT\. fortasse alio atque superiora loco ab Ep. dicta erant | T^V lyux^v codex | 10 exspectes itapaYYE^ouol? II 19 S 1explicat Seneca ibid. 9 (Ep. sent. XV) | 19 uiuas M2 | 22 quod Haasius: quoque libri || 24 subiunxi hoc fr. superiori sententiae propter similitudinem | 27 effTi irevia] earn/, oi) codex 11

162

EPICVRI EPISTVLAE

veT?' aauTiI) fP dopiatouc; cpopouc; Kai eTri0u|uia<; irpoapdXXeu;.

POBPHYRIVS ad Marcellam 29 p. 209, 1.

204

T6Tova]uev cmaS, bic, be OUK ecfn fevetfGcir be! be TOV ouwva |ur|KeT' eivai. (Tu be T^C; aiipiov OUK WV Kupio? 5 dvafJdXXr) TOV x a i p o v 6 be TTOVTUJV {Jios |ueXXriff|uw TrapcmOXXUTCCI Kai bid TOUTO eKacrroc; fijawv dcrxoXoujuevog aTio-

9vr|(TKei.
IOANNES STOBABVS floril. xvi 28 'EitiKOupou (Arsenius Paroemiogr.

Gotting. t. II p. 341, 25: 'EiriKoOpou f] *fevvaia. OLVTI) (nro8r)Kri).

PLVTAECHVS contra Epicuri beatitudinem 27 p. 1104e oi TOUTI Xi-

1 0

fovTe<; "fiiraS fiv6pu)-rroi Y^T^vanev . . . e t v a i " . Kai Y^P T6

irap6v (oliBva) lix; |aiKp6v, fiaWov 6^ nr)6' 6TIO0V Ttpoi; T6V cril)aTravTa Tfpoi'gvToi Kai 6\iYuupo0ffiv IB dTi^daavxei; dvan6\aucrTov

dperfli; Kai irpdEeuji; KT\. ibid. 30 p. 1106 f "bic, f&p O 6 K . . . |ari e l v a i " KCXT' 'EiriKOUpov. 205 SENECA ep. 26, 8 'interim commodabit Epicurus, qui aifmed i t a r e m o r t e m uel, si commodius sit, t r a n s i r e a d d i u o s . hie patet sensus: egregia res est mortem condiscere . . . "meditare mor-

tem" qui hoc dicit, meditari libertatem iubet. qui rnori didicit, ser- 2 0 uire ^edidicit'. TroMol . . Kai wep cf. Porphyrius de abstin. I 51 oi foOv

6^ Kai TO ToiaOTa otj xapdrxei T6V diTo8v)[|O"Kiv |ie\eTuuvxa. 206 magnificentior, mihi crede, sermo tuus in grabato ui- 25 debitur et in panno. non enim dicentur tantum ilia sed probabuntur. SENECA epist. 20, 9 'inuideas licet, etiam nunc libenter pro me decodex || 4 fragmentum esse conicias epistulae ad Idomeneum cf. fr. 133 p. 142, 11 sq. Lactant. d. inst. in 17,38 I Ye' Yovaiaev firtag Stob. fiira avepuuiroi Yey6vanev Plutarchus | bic, bi Plut. 61^ Stob. I 5 |ir) elvai Plut. c. 30 | 14 dxi|uricJavT6i; uolgo || 17 prope accedit Epicuri praeceptum ep. m 124 p. 60, 15 | 18 si commodius sit] cf. Sen. ep. 9, 20. 23, 9. 97, 13 | ad diuos Haasius: at nos p ad nos ceteri || 25 grabatto M ut constanter in actis apostolorum apocryphis cod. Guelferbytanus inter Wizanburgenses n. 48

EPICVRI EPISTVLAE

163

pendet Epicurus : magnificentior . . . probabuntur. Ego certe aliter audio quae dicit Demetrius nostei", cum ilium uidi nudum . . . incubantem: non praeceptor ueri sed testis est\ 207* Kperrfov be o"oi Bappeiv m l ffxip'aooc; KaxaKei|uevuj f| r, TapdnreaGai xpvaf\v e'xovxt KXivnv Kai TroXuxeXfi xpomefov.
POKPHYKIVS ad Marcell. 29 p. 209,3 cf. Ioann. Stob. flor. v 2 8 (u. praef.)

208

haec ego non multis, sed tibi: alter alteri theatrum sumus.

satis enim magnum

SENECA epist. 7, 11 ' e g r e g i e hoc Epicurus, cum uni ex consorin tibus studiorum suorura scriberet: h a e c inquit e g o . . . s u m u s . ista, mi Lucili, condenda in animum sunt, ut contemnas uoluptatem ex plurium adsensione u e n i e n t e m ' .

209

tune praecipue in te ipse secede, cum esse cogeris in turba. 15 SENECA ep. 25, fi 'cum hoc effeceris et aliqua coeperit apud te tui esse dignatio, incipiam tibi permittere quod idem suadet Epicurus: tune . . . turba .

210

aliquis uir bonus nobis diligendus est ac semper ante oculos habendus, ut sic tamquam illo spectante uiuamus so et omnia tamquam illo uidente faciamus. SENECA epist. 11, 8 'iam clausulam epistula poscit. accipe, et quidem utilem ac salutarem, quam te affigere animo uolo: aliquis . . . . faciamus. hoc, mi Lucili, Epicurus praecepit. custodem nobis et paedagogum dedit. nee inmerito: magna pars peccatorum 25 tollitur, si peccaturis testis adsistit'.

211

sic fac omnia, tamquam spectet Epicurus.

SENECA ep. 25, 5 'Epicurus, cuius aliquam uocem huic epistulae inuoluam, sic fac inquit omnia . . E p i c u r u s ' .

212

* [biaxr|Jp[w]v T[T|V] iiruTToXriv n&Ga[y] Kai TOV [emjffo Trepi TILV [dv]6puu[Truu]v d)[q] Mt1Te
4 Kpeiaaov KaxaKStn^vr) et 5 ^ x 0 ^ 0 ^ Porphyrius || 18 sq

cf. fr. 211 | 18 Ailigendus Mp: eligendus uolgo | 20 uiuente M 21 et quidem Erasmus: equidem MPp | 25 peccatoris M1 peccatori M-P || 30 eireToriao apogr. | UJ;] o . . apogr.

164

EPICVRI

EPISTVLAE Td cpaivojueva [T]OT? dopd-roti;

xfiv avaXoyiav T\]V m i d

[oucrjav buvajn[ev]uu[v] auvibeiv |ir|T rr\v cfu|u<pwviav Trjv TaTq aia6r|a[e]aiv imdpxouffav 7rp6q r d d [ 6 ] p a i a Kai ndXi[v] dvTi)n[a]pTu[pr|](Tiv [mWe PHILODEMVS TtpaYnax. VH 2 i 126. 213 r\bv r] cpiXou juvr|jur| PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 28 p. 1105 d el TOIVUV i*lbv travTax69ev 1 ^ . . . redv., aifftrep 'EniKoupoi; elire, xai i\br\ votv irdpetfTiv, ^XiKr); ^auTou^ %apac, dnroffTepoOcri tpdcJ|uaTa (n^v) Kai ei&uu\a TeGvriKoxiuv ^Toupujv oi6|aevoi b^xeoSo" Kai Oripeueiv, oT<; 1 0 O0T VOOI; la-ziv OUT' aiaQriat;, ai&Toii; 6^ ffuv^aeaOat irdXiv dXr|Gujc, Kai T6V cpiXov traT^pa Kai Tr|v qpiATiv (ur)Tpa Kai irou YuvaiKa XP1CTf|v 6\\>ea6a\ jn.^ irpoaooKuuvxei;. interpretatur Seneca epist. 63, 7 ' mihi amicorum defunctorum cogitatio dulcis ac blanda est', auctorem non indicat. 214 Mf] cpeuye |uiKpd xapi2eff9ar laeydXa xoiouToq eivai. MAXIMVS abb. gnomol. c. 8 uers. Ribittianae p. 196 E p i c u r i , item codex Laurentianus et Borbonicus 'EiriKOiipou. ANTONIVS mon. Mel. I 29 p. 37 'EiriKoOpou. 215 'ExOpou beriOevxoi; ju.r| dnoci'Tpaqpri? xfiv diiu(Tiv TTXT)V d(TqpaXi2ou ffeauTov oubev Y ^ P KUVOI; biaq>epei. Cod. Par. 1166 in 25
Ox. I 104 p. 64, 5
-

br\ juo[v?]acj * * .

^ Kai Ttpoi; Td

boHeiq fap

20

MAXIMVS abb. 66 (p. 259 Ribitt.) t. 11 p. 682 Combef. 'EtriKoOpou. ANTONIVS mon. Mel. 11 54 p. 123 'EiriKOupou. Boissonadii Anecd. I p. 123, 5 ('EiriKOupou).
216 PHILODEMVS de uitiis 1. ix V H
1

in c. 27, 20 =

Goettl.

ei bi\ Kcrrane|iu|jeTai TIC, I^UJV irepl okovoniai; dvaTp[a]-

qp[6v]Taiv, rifitv nev kavoi; IUET' 'EiriKoOpou Mr)Tp6ba)po(; Xwv Kai irapaivuiv Kai OIOIKUJV Tr[i](ae\^crTepov Kai

1 aopaTO|a . . . vr)buvav . . 01 apogr. [ 3 a . paira apogr. |[ 6 cf. fr. 120 et 186, Metrodorus ep. ad sororem ap. Senecam ep. 99, 25 gaTiv fdp Tie I'l&ovri bid Aiiirr|c, 9r|pUT^a KaTd TOOTOV T6V Kaip6v I 9 pfev inserui || 22 aiix6v Par. || 27 KaTa|i|U(peTai Neap.

165

LII AIA0HKH 217 Kccra xdbe bibuj|Ui xd e|uauxoO Trdvxa sA|iuvo|udxu) <t>iXoKpdxoui; BaxfjGev Kal Ti|uoKpdTei ArmnTpiou TToxa|uiuj 4 Kaxd xf|v ev TUJ Mr|xpiuiu dvaYevpajujuevriv eKotxepa) boffiv, (n) eq>' iL re xov juev Kfjitov Kai xd Trpoffovxa auTW TrapeSouffiv 'EpiadpXLu 'AYejaopxou MuxiXrivaiiu Kal xoic; ffoqpoucriv auxai Kai cue; av "Ep^apxoc; KaxaXircr| tf\q cpiXoffoopiac;, evbiaxpi^etv Kaxd cpiXoffoqpiav. Kai del
be xoig q)i\ocro(poO0iv diro TIJUUJV, OTTUUI; av cruvbiaffaiffaiaiv

10 'Aiauvondxai Kai Ti|uoKpdxei KaTa xo buvaxov, xr)v ev XUJ Kr|Ttuj biaxpi(3f)v rrapaKaxaxiOejuai xoT<; x' auxaiv KXrjpovoluoic;, ev & av rroTe xpoTTiu daqpaXecrxaxov fj, OTTUJI; av Ka-

KeTvoi biaxripiuaiv xov Kfjirov, Ka0d rtep Kai auxoi olc, av oi dxco f||aujv cpiXoffocpoOvxeq Trapabujffiv. Tfiv b' okiav 15 xr]v ev MeXixrj rcapexexujcTav 3Aiauv6|uaxoi; Kal
2 LABBTIVS DIOG. X 16 Kai 6ie96To di&e' Kaxd r d b e KT\.

cf. 22 Kai bieOero n^v uJ6e. 2 Cf. PGassendus De uita et moribus Epicuri II 1 CGBruns Die testamente der griech. philosofihen, Zeitschr. der Savigny-stiftung, rom, abt. I p. 46 sqq. || 3 Ti^OKpdTr| BH TinriKpdT(ei) F |] 4 dvaYpa|H|u^vriv G YeTpam^^iv F II 5 ^ev om f || 6 ^pudxw GHf. ueram scripturam antiquiores libri tantum non ubique (ubique B) testantur, in uitiosa constat sibi f, uariant GHQ | 'AY6MopfOu] dYou libri, quod uitium ex nomine antecedente ortum: Laert. X 24 B F P 2 dYai|aopTOU P ' Q et 15 dYE^dpTOU B F P 1 | |uiTuXrivaiuj libri, sed ou F : corr. Cobetus | auvcpiXoaocpoOoiv B 1 [| 7 KaTa\eiTtr|B || 8 vbiaTpifSr| Q || 9 tpi\oaocp[oOJmv B | dir6] dcp' f | av . . . 10 Kara TO om G \ av om B P ' Q | cuvbidcmjaw f biaauuauuaiv F | 10 6r)|U0KpdTei F ] TO om H | TLU om F || 11 -rrepiKaTaTiee^ai Q irapaTiOefiai G | auTuuv Amynomaclri et Timocratis j | 12 av TTOTG Tp6uuj] av dwoTpe-rruj libri dv Tp6iriii f | fj| f| BPQH | av eKivoi G || 13 &iaTr)peTev F biaTr|poiev ceteri || 14 cpiXoaocpouVTec; om Ff | uapabi&iiimv B P ' Q irapabibtum G H P 2 irapabibuuai Ff | be. Ff || 15 jneXiTf} BG |ae\^Tr) H 1 | Trapx^xuuaav G | TiiaoKpdTei H

166

EPICVRI TESTAMENTVM

evoiKeiv 'Epjadpxw KCU XOIC; |U6T' auxou qpiXocrocpouffiv, ewq av "Epiaapxoi; rj. EK be xwv yivo^evuv Trpocrobcuv xwv (i

beboiuevtuv dqp' fijuwv 'A|uuvo|udxw Km TijuoKpdxei KaTa TO buvaxov luepiCeffGuucrav |uee' 'Epiadpxou ffKOTrouiuevoi eig xe xd evaTiffHaxa xw xe rraxpi Kai xr) juriTpl Kai xoiq dbeX- s Gpoic;, Kai fmlv ek; xf]v ei9i(7|uevr|v ctY6Cf0ai pav eKdaxou exoug xrj irpoxepa beKaxr) xou Kai eiq xf)v Yivoiuevriv auvobov eKacfxou ixr\v6<; xaT? xdiv (Tu|uqpi\o0o(pouvxujv f||uTv ei? xr)v fnuuuv TE Kai Mrixpobiupou <|nvr||ur|vs> Kaxd ( T d ) xexaY^eva' xiuCav be Kai xr)v xtuv dbeXcpujv voq' auvxeXeixuuaav be fmepav xou auvxeXei-10 TTOffeibeiuxou |iixa-

Kai xr)v TToXuaivou

Yeixviuuvoi;, KaOd irep Kai fuueTc;.

'Eixi^eXeicTGuJCTav be Kai ( W )

2 ClCEEO de fin. II 31, 101 'quaero autem quid sit quod . . . . tam accurate tamque diligenter caueat et sanciat " ut Amynomachus et Timocrates heredes sui de Hermarchi sententia dent quod satis sit ad diem agendum natalem suum quotannis mense gamelione itemque omnibus mensibus uicensimo die lunae dent ad eorum epulas qui una secum philosophati sint, ut et sui et Metrodori memoria colatur" (102) idque testamento cauebit is qui nobis quasi oraculum ediderit, nihil ad nos pertinere post mortem?' 13 cf. uolumen Hercul. 176 c. 22 apud Gomperzium Hermae t. v p. 388 6 6' 'EiriKoupcx; Kdv TULII tf\v biex^\ei TT)V rjfj^pav 4in2 Yevo^eviuv F | -rrpoaiubujv f constanter || 3 oebo|Hvujv] Yvoiueviuv F | &<p' fi|au)v B F mg P 2 | Kaxa x6 buvarov om BP'QG || 4 ei<; T T&] 8iruu<; G || 6 feviQXxov ex xeveo6aiov corr. F || 7 irpoxepce beKaTT] cf. Boeckhius epigr. chronologische studien p. 88 sqq. Mus. Rhen. 34, 425 sq. || 8 dj^trep] ujaxe libri ti\ be Casaubonus | 9 <JU|Ucpi\oo"OcpoOvTUJV P 2 Hf: cpi\oaoqpouvTU)V reliqui j| 10 Aldobrandinus suppleuit ex Cicerone | KOTCI xd xexcrfHeva] xexaYM^vr|v libri, nisi quod KaxexaYnevriv Q | cuvx\eixuucFav 13 rmt<; BPQGH: auvxEXeixtuaov be Kai xnv iroXuaivou xou xaYeixviiiJvxo^4 auvx\ixuj(Jav be Kai xr]v xiiuv dbeXtpuDv xoO TTOffeibedivoi; KaSdiTEp Kai f\fxelc, Ff quod erit qui praeferat. sed obstat testimonium supra positum [| 11 noaeibdivoi; F uoo'EibUivo<; Ka6d -itep Kai fmett; s || 12 |uexaYixvfu)vo<; B nexaYixvitI)vxo; etiam P 2 G H || 13 Tri|ue\ei(jeuj libri: corr. Cobetus. cf. p. 167,17

EPICVRI TESTAMENTVM

167

Kai Ti]UOKpdxric; TOU uioG xou Mr)xpobuupou 'EmKOupou Km TOU moO xoO TToXuaivou, qpiXoacxpouvxiuv auTiliv Kai (TuftLvxwv jueO' 'Epjadpxou. djffaiixuui; be XT^ OuYaxpoc; xfj^ Mrixpobwpou xf)v em|ueXeiav TroiekT6uuaav, 5 Kai ei? fiXiKictv eX0oucrav eKboxaiffav & av "Epiuapxoq e\r)xai xdiv cpiXotfocpouvxuuv |aex' auxou, oucrr)<; aiixfiq euX&KXOU Kai Trei6apxouffric; 'Epiudpxtu. biboxuuaav be 'AJUU-

voiuaxoc; Kav TiiuoKpaxriq eK xuuv uTrapxouadrv f|juTv Trpocrobiuv el<; xpocpfiv xouxoiq, 6 xi av auxolc; Kax' eviauxov (20) embexeaeai boKfj aKOTrou^evoig ne6' 'Epudpxou. TToiei(j9ujaav be |ue6' auxuJv xal "Epnapxov Kupiov xdiv Trpocrobijuv, iva jaexd xou CTuYKaxaYeT1PaKoTOIB ^Miv ev cpiXoffocpia Kai Kaxa\e\ei|U|uevou fiYeiuovoi; xuiv (TujucpiXoffocpouvxaiv fmiv CKaffxa Yivrixai. Tr)v be Trpoka XUJ SriXei iraibiLu, eneibdv is ei? fiXiKiav e'X0r|, luepicrdxaicrav JA|uuv6|uaxo? Kai Ti|uoKpdTT\C,, ocTov av eTtibexTlxai aTro xaiv uTrapxovxuuv dq)aipouvxe? |nexd TT\C, 'Epudpxou Yvajjurjc;. eirineXeicrOujcyav be Kai NiKavopoq, Ka9d rcep Kai niueTq, iv' oo'oi xaiv qpiXoffocpouvxuuv finiv XP^'CV ev xoi? ibioiq rrapecrxiMevoi Kai xf)v Trd20 ffav okeioxrixa evbebeiYMevoi (JuYKaxaYipdaKeiv pa.Q' fuuuuv
a[ux]oO |neTaY6[i]T[v]taivo(;, [e'i T' oi5v] [aiqjirep eiiXoyov, ei T6 Taurrji xeveOXiov ioxr\K6[T]o<;.

2 Kai TOU uiuu an uiu)v Q || 3 (T[U|ZIUVTUUV cum ras. B 0uZ6vTUJV f auiZovTWV G || 4 xfji; post 6uYaTp6<;] T 0 F *J I 4 itemque 10 troiei[T]uuaav cum ras. B 2 iroieiTuuaav G || 5 e\8ouaav] dv9o0uav BG | ep|iapxo<; F || 9 xoiiTot; om H l || 10 aKoiioii|aevoi f || 11 jxeQ' eauxujv Ff | gpiaapxo^ Q epnaxoc, H seducti insolentiore P libri conpendio |[ 12 jjeTa xou B P ' Q G : fxer' afixoO FP 2 Hf | auvKCtTaY6Y1paKOTO<; P 1 et probabiliter B 1 auYY Y1P aK T0 ? ^ II ^ KaTa\i\r\nfxivov B l |ffuvqpiXoaoqpoOvTUJVB ' P Q H [| 14 Y^vriTai B?s irpoiKa F | 6r)\ei P sed \ei mg P 2 || 15 nepricrcmuaav B || 16 em6^XTai Q || 17 inneA.e((j8uj(aav) cum conp. PQ iniiiekdadw H || 18 viKdvtupoi; F | i'va B | oaov F | TCDV aunqpiXoaocpouvruuv f || 19 xp^'cv cf. adn. ad fr. 130 || 20 au[Y]KaTaYipdcTKiv B 2 cf. u. 12

168

EPICVRI TESTAMENTVM

irpoeiXovTO ev qpiXoffocpux, |uribev6? TWV dvaYKOtiiuv evbeeiq < X (2i) Kotee(TTr|KUJ<Tiv Trctpd TTJV fmetepav buva)niv. AoOvai be T (3if5Xia TO UTrctpxovra f)^Tv Trdvia 'Epiudpxut. TUIV dvGpunrivujv Ttepi "Epiuapxov fivr]rai Tpobiupou rraibia ei? f)XiKiav eXQeiv,
J

Edv be TI

irpo TOO Ta Mrj-

bouvai sA|uuv6|uaxov 5

Km TiiaoKpairi, 6'mjuq otv OTCIKTOUVTUJV COITUIV exaffTa yivrixai Tutv dvctYKaiujv, Kara TO buvcrrov aTTO TUIV Xei(j)uevijuv uqp' fmiiJv Trpotfobujv. Kai TUJV XOITTUIV ihq (TuvT6Tdxa)uev lmiueXi(T0u)(Tav, OTTUJ? oiv xciTd TO evbeXojaevov exaffTa T'TVTiTai. 'Acpirmi be TUIV Traibiuv eXeuGe- w pov Muv, NiKiav, AuKiuva. aqpirnui be Kat Oaibpiov eXeuBepia. 218 AELIANVS (fr. 39 p. 201,1) Suidae u. 'Eirlxoupoi; p. 418,12 Bernh. OCITUJ bt fipa T ^ V fibovfi; ^TTUUV 6 'EnlKovpoc,, wc,re bict TUIV ta\&TUUV 4v Tat? 6ta6r]Kai<; aiiToO Jypavjje TCJI ntv iraTpi Kal Trj |ur)Tpt Kal xoii; dfieXcpoT? tvafKeiv fiiraH TOO STOIK;, Kai Mr|Tpo&iOpi)j 6^ 15 Kai TToXuaiviy TOT<; irpoeiprmivoii;, ^auTiij & &iaail)i;, 6it6 Tfj<; dauuxiai; TO irX^ov irpoTiiaOuv Kai vTaO6a 6 aoqj6<;' XiOou i t e u o i f i a e a i Kai T p a i r ^ a ? we, d v a 6 r ) | a a T d re kv TIXI Tdcpuj Ttpoai-

raie T e 6 f ) v a i 6 upoT^veriq TE Kai 6i)jocpdfoi; OOTO?. PLVTARCHVS de occulte uiuendo 3 p. 1129 a fxr]bt ftiardacfou ('Eiri- 20 Koupe) irepi Tacpf|i;. T( Yctp ai Koivai TpdireZai; TI &^ ai T&V duiTr)betaiv Kai KaXObv auvo&oi;

1 TrpoeiXovTai F | dvayKaiwv] evavriujv B KaTaTr)K6Tiuv f || 2 Ka96(TTr|KU)aiv B KaTeOTriKiliaiv f, G | -rrapd] fetri libri || 3 l'liitv om f I iravxa om F | 4v|adpxu) F ' || 4 f^ vl 1Tai F : Yivryrai reliqui | 5 f|XiKiav F 1 I djxuv6|uaxov supra terminationem scripto oi B || 6 TlHOKpdTr) (sscr. ei) B Ti|UOKpdT(r|)' cum conp. P 1 : Ti|UOKpdTr|V P 2 ceterique | Y^vr|Tai FP 2 f || 7 diro] diro b G | KOTaXeXrmiu^vuJv BH \\ 9 the, B G : iLv F P Q H f | fiv] or] libri || 10 TiTvnTat BFf: fivr)rai ceteri || 11 Muv] riniv f YP mg P 2 | cpai&piov om H 1 cpai&pav G | t X e u e c p i a v B F 2 ? ^ : iXeuGepa F 1 ^XeuO^pav P 2 GHf || 1217 irpoTIJLIUJV habet Suidas etiam u. rJTTiuv. cf. testam. 18 [| 16 6ir6] eluetv Suidas u. 'EiriKOupcx;, omittit u. TJTTUIV || 17 de mensa sacra in sepulcro exstruenda tacet testamentum Laertii, dictum fuisse oportet in eis litteris quae memorantur p. 165, 4 || 18 Xi6ou<; libri

INCERTAE SEDIS FRAGMENTA OPINIONVMQVE TESTIMONIA

I
219

PROLEGOMENA PHILOSOPHIAE

DE S A P I E N T I A E T S A P I E N T E SEXTVS emp. adu. dogmat. v (math, xi) 169 Yap Texvr|v Tiva irepl TOV {5iov irapabwaeiv, Kal bid TOOTO 'Eiri5 Koupoi; |aev \ef Tr|v qpiXoaocpiav evepxeiav eTvai \6YOIC, Kal biaXofionoic; TOV euoai|nova {$(ov itEpiirotoOaav. 220 ou TrpocTTTOieicreai b e ! cpiXo0oq)eiv, dXX' OVTUK; cpiXocrocpeiv' ou y a p Trpoo"be6|ue0a TOO boxeTv uyiaiveiv, aKXa TOO Kar' d \ r | 6 e i a v UYiaiveiv. io PABALLBLA sacra profana Florent. A 14, 156 p. 761 Gaisf. 'ETTIKOUpou. GNOMOLOGION Parisinum cod. 1168 s. XIII f. 115 r (YvOD|aai

litiKoOpou). MAXIMVS abb. gnomol. 17 p. 183 T u r k . t. n p. 587 Combef. 'EutKOupou.

221 xevoc; eKeivou cpi\o0oqpou \6YOC;, uqp' ou intibev TrdGoi; 15 dvGpdmou Gepaireuexar uj^nep Y P xaxpiKfjq oubev 6'qpe\oq pi) rac, voffouq Tiliv o"uu|udTUJV eKpaX\ouo"r|q, OUTUU? oube cpiXocfoqpiai;, ei |ur) TO Tf\? HJUXfll eKpdXXei rrdGoq.
POKPHYRIVS ad Marcellam 31 p. 209, 23 Nauck.
222 PLVTABCHVS adu. Coloten 19 p. 1117 f v Y P ^CTTI TUIV'Eiti-

20 Koiipou boyiadruDV TO |ur|66v d ^ex atieiffTuu<; ireire'io'eai |ar|b^va ir\r|V TOV o"oq>6v.
222a LAEETIVS DIOG. x 117 d\Xd Kal T6V fiuaS YEV6|UEVOV 0oq)6v

|ur|K6Ti TV|V evavTiav 223 CICERO Luculli 14, 45 'perspicuitas ilia . . satis magnam habet uim, ut ipsa per sese ea quae sint nobis ita ut sint indicet.
7 cf. E p . ep. II 87 in. | SVTUK;] OUTUJC, Par. | 9 KaTd Par. Max. |

14 fr. 220: TTueaY6pou Stob. flor. 82, 6 | 16 eKpaMouaric; Stob. 9epaTreiieiv cod. Porphyrii | 17 ud9o?] KaK6vStob. || 23 irXdTTEiv cf.fr. 231

170

E P I C V R V S DE S A P I E N T I A

sed taraen ut maneamus in perspicuis firmius et constantius, maiore quadam opus est uel arte uel diligentia, ne ab iis quae clara sint ipsa per sese quasi praestigiis quibusdam et captionibus depellamur. nam qui uoluit subuenire erroribus [Epicurus] iis qui uidentur conturbare ueri cognitionem, dixitque s a p i e n t i s e s s e o p i n i - 5 o n e m a p e r s p i c u i t a t e s e i u n g e r e , nihil profecit. ipsius enim opinionis errorem nullo modo sustulit'. 224 225 226 FLORILEGIVM Monac. 195 6 aijbc, i e p d v voffov SXetev. ['EiriKOupoc;] Tr]v oir|o"iv

AETIVS IV 9, 19 p. 398 Diels. (Parallel. A 27, 39 p. 767 Gaisf.) io 'EiriKoupoi; aoqpw (u6viu TOV ootpov (KaTaXr|iiTdv elvai). CLEMENS Alex, strom. I 15 p. 130, 37 Sylb. 6 be 'Eukoupo? (xiraXw uiroXa|a|5dvei (xovoui; q)iXoaocpr|aat "EXXr)va<; 6iivao"9ai. LAEBTIVS DIOG. x 117 oube nr\v EK uAar\c, o"uO|uaTo<; Zlewc, ooqpov 15 yeveff9ai fiv otib' ev Travri ?0vei (SOKET 'EiriKoOpuj). DE ARTIBVS

227

SEXTVS empir. adu. mathem. I 1 Tr)v upo^ TOIJI; dir6 Tiluv u.ct8r)|adTU)v dvTippr](Jiv Koivorepov ^4v biaTe6euJ9cu 6OKO0OIV oi Trepi TOV 'Etikoupov . . . dx; TOIV fiaermdTuuv |tir|b^v (juvepfotivTUUV iTpdi; aocpia^ reXeiiuaiv, f\ ai<; Tive<; ekdZouai, TOUTO irpoKdXu^na Tf)<; ^au- 20 TOIV diraifeeuaiai; elvai vo^iZovxe? (v TTOXXOTI; yap d|aa9r|<; 'ETTIKOUpoi; ^X^YXTal )) Tdxa 6e Kai 6id riqv Ttp6<; TOO? irepl TTXdTUJva Kal 'Apta-roTgXr) Kai xoOq onoioui; 6uff|aeveiav TroXi)|^a6ei? T6TOv6xa?. ClOERO de finibus II 4, 12 'quod uestri quidem uel optime disputant, nihil opus esse eum, philosophus qui futurus sit, scire litteras \ 25 cf. idem de fin. 1 2 1 , 71 sq. 'qui quod tibi parum uidetur eruditus, ea caussa est, quod nullam eruditionem esse duxit nisi quae beatae uitae disciplinam iuuaret. an ille tempus aut in poetis euoluendis 4 Epicurus del. Baiterus | 5 cf. E. Rohde in actis conuentus philologorum Treuerici a. 1879 p. 73 || 11 recte Dielesius Xenophanis contulit dictum Laert. IX 20 Uoqpov Y&P etvai 6eT x6v eirrfvmaonevov T 6 V aoqpov || 17 cf. fr. 117. 163 Quintilianus supra p. 109, 19 Lactant. d. inst. Ill 17, 3. sed audi Sextum 1. s. I 49 CHJtpudvuui; yap (h irpoxepa YpamuaxiKr) sc. rj xiuv ypa|ii|iiaxiaTUiv) Kara irdvxa; iax\ xpeul)br\c,. ev olc, 9exeov Kai TOV 'EiriKoupov, et Kai 60Ki xoii; diro TUJV |aa9r)|adTU)v biex9paiviv kv youv KTX. (fr. 22)

EPICVRVS DE ARTIEVS

171

consumeret, in quibus nulla solida utilitas omnisque puerilis est delectatio? aut se, ut Plato, in musicis geometria numeris astris contereret, quae et a falsis initiis profecta uera esse non possunt et si essent uera, nihil afferrent quo iucundius id est quo melius 5 uiueremus? eas ergo artes persequeretur, uiuendi artem tantam tamque operosam et perinde fructuosam relinqueret? non ergo Epicurus ineruditus, sed ii indocti, qui quae pueros non didicisse turpe est, ea putant usque ad senectutem esse discenda'. 227" LACTANTIVS diuin. instit. i n 25, 4 ' quid est aliud hominibus 1 0 negare sapientiam, quara mentibus eorum uerum ac diuinum lumen auferre? quod si natura hominis sapientiae capax est, oportuit opifices et rusticos et mulieres et omnes denique qui humanam formam gerunt doceri ut sapiant populumque sapientum ex omni lingua et condicione et sexu et aetate conflari . . . . (7) senserunt hoc adeo 15 Stoici, qui et seruis et mulieribus philosophandum esse dixerunt; Epicurus quoque, qui r u d e s o m n i u m l i t t e r a r u m ad p h i l o s o phiam i n n i t a t . . . . (8) conati quidem illi sunt facere, quod ueritas exigebat: sed non potuit ultra uerba procedi. primum quia multis artibus opus est ut ad philosophiam possit accedi . . . . (12) ob 20 earn caussam Tullius ait abhorrere a multitudine philosophiam. at enim r u d e s E p i c u r u s a c c i p i e t . quo modo ergo ilia quae de principiis rerum dicuntur intellegent? quae perplexa et inuoluta uix etiam politi homines assecuntur. in rebus igitur obscuritate inplicatis et ingeniorum uarietate confusis et eloquentium uirorum ex25 quisito sermone fucatis quis inperito ac rudi locus est? Denique nullas umquam mulieres philosophari docuerunt praeter unam ex omni memoria Themisten'. 227b SCHOLIASTA Dionysii Thracis BAG p. 649, 26 oi |iev 'Eirncotipeiot ofrruuc; 6piovT<xi Tr)v xexvriv ibfyr\ o"xi |ie0oooc; dvepYoOoa so TIJI (Hui T6 ounqj^pov. 'evepyoOaa' be oiov epYaZ;o|avr|. PLYTAKCHVS contra Epicuri beatitudinem 2 p. 1086 sq. 'HpaK\e(or|<; oOv fpa^M-ciTiKO? iliv dvxi TT); -ttoir|TiKf|g TiipPr|(;, we, 9 Senecae Exhortationes conpilare Lact. uidetur | 13 sapientum suppleuit Heumannus | 16 cf. adn. p. 170, 17 ] 27 Themistam scriptum oportuit. cf. p. 101. HO || 31 huius maledictionis Epicurus poenam soluit Homericis, cf. schol. Od. i 28 yvuuQi 8TI Kejei Kai 'EiriKoupo? . . . . dptaxov t\o<; elvai irdvTUJv xr|v

228

172

EPICVRVS DE ARTIBVS luwpoXoyruudTiuv

IKCIVOI Xefouai, Kai xuuv ' O n r i p o u xauxa? 'EuiKoupuj CLEMENS strom. v xai 'EiriKoupoc,. ATHENAEVS T 12 poi; xal TTXdxwv) 229

x&pnaq. 14 p. 257, 52 "Onrjpoc, . . . 8v oOb' O(JTUJ? ai&eip. 187 dXX' 6|auj<; xoiaOxa Ypdcpovxei; ('EiriKou- 5 xov "O^iripov eKpdXXoum TUUV mJXewv.

HERACLITVS alleg. Homer. 4 066' 'EiriKOi!ipou <ppovxt<; I'jjLtTv, 8c, T?\C, daenvou irepl xoOc; ibioui; K^ttou? i^bovfj? Teu)pf6? kaiiv, fiitaaav 6|uoO irotriTiKfiv ifi^irep 6X^6piov |inJ0u)v 6d\ap dq>oaioO(ievoq. id. 75 6 & 0aiaS cpi\6crocpo<; 'EuiKOupoi; 6 rfji; i^ftovfj^ hi TOTC; 10 ibioii; KiiiroK; yewpYdi; 6 irSaav TTOHITIKI'IV fiaTpoii; crnar|vd|uevo;, oi)K ^Eaipdrujc; ^6vov "O|UTipov. PROOLVS in Platonis rem publicam p. 382 Bas. Kai irpo TOtiv fiXXiuv, 8aa irepi TUIV b/ "Ai&ou 6ianu6oXoYiI)v 6 troiriTrii; dveq>9"fEaTo f\ abxbc, kifwv ^ aXXiu X^TOVTI xptu^evoi;, biaaKotrriCTUJiLiev, 8itr| apa 1 5 dXriGeiai; SxeTai rivot; Kai rai<; TTXdTU)vo<; i>cpr]fy\aeai irpo(ir|KovTa qpaivexai dXXd xd ^v xaOxq xr) trpaf i^axeia YTPaMM^va ^po? xil) x^Xei, irilii; oil xfjc; auxfji; eaxi biavoiai; xrj 'O)ar)piKrj itoi^oei . . . ; xi T"P v xouxoi^ diroXeiTrexai xfj<; neyiffTrie; xpatijjbia?; aii;Te 6 ainoc, \6foc, Kai xaOxa iK^dXXeiv f\ pir)bt x^v "O|UTipiKi?iv aixiaa9ai 20 bibaOKaXiav. X^Y^Mtv xoivuv in' djxqpoxepov, e'i xe xiuv 'ETTIKOUpeiuuv xii; efKaXeiv ^Ttixeipoir) xol? xoioOxoii; m!i9oi? eX xe Kai fi\X05 TIC,, STI KXX.

229"

PLVTAKCHVS adu. Epicuri beatitudinem 11 p. 1093 u)0oO0i be Kai xd(; diro XUJV |ua6rmdxiuv (i^bovdi;). 25 AVGVSTINVS de utilitate credendi c. 6, IS t. v m p. 53 f ed. Ven. 1719 'quis denique g e o m e t r i c a s l i t t e r a s Archiraedis legere magistro Epicuro aut discere uoluit? c o n t r a q u a s i l l e multum p e r t i n a c i t e r , nihil earum, quantum arbitror, intellegens disserebat'. 30 cf. Cicero Luculli 33, 106 "Polyaenus, qui magnus mathematicus

^bovriv eE 'O^ripou xoOxo Xafiubv, Heraclitus alleg. Horn. 75 Lucianus de parasito 10 sq. Seneca epist. 88, 5 || 9 (iO6ujv delendum putat Mehlerus | 11 fioxpOK; armr|vdnevo<; cf. Flacobsius ad Aelian. de nat. an. 11 7 p. 56 Leutschius ad Paroemiogr. I p. 206 | 18 xt)<; 'OnriptKfii; itoiriaeuj? Basil. | 21 tin' ducporepujv Bas. || 24 plura dat Gassendus De uita et moribus Epicuri v m 5

EPICVRVS DE A R T I B V S

173

fuisse dicitur, . . . . Epicuro adsentiens totara geometriam falsam esse credidit". PEOCLVS in Euclidem p. 55 Bas. 199, 9 Friedl. TUJV 6 x d ; YewneTpiKd? |a6va^ d p x d ? dvaxpiraiv irpo9e|iivojv, tuc,TTp TUJV 'ETTI5 Koupeiujv. 229b SEXTVS emp. adu. mathem. VI 27 KCXI fjf|v oiib' el oi rrepl TOV TTXdxujva laouaiK^v direb^EavTO, jirjx^ov irpoi; eii&ainoviav aiiTr|v cruvxeiveiv, eirel Kai aXXoi fjti] Xenr6|uevoi jf\c, TOOTUJV dSiouiaxiaq, Ka9d irep oi Trepi xov 'EuiKOupov, f)pvr|aavxo xai!ixr)v xrjv 10 dvxitroiriaiv, \ ^ T O V T I ; xoivavxiov a\nf\v ' daiiiaqpopov' eTvai Kal 'dpYOV qnAOivov xPII-^dxujv dxr^eXfj'. DiONTSivs HALIO. de comp. uerb. 24 p. 188 (cf. supra p. 90) xo yap eiriirovov xoO Tpa<Plv 5VTIU?, UU<; OUTOI; 'EiriKOupoi; \6fei, TOXC, [xi\ aToxaZon^voii; TOO iruKvd laexairiTrxovxoi; Kpixr)pou troWfi; dpis yiaz flv Kai (JKaioxr|xo? d\eicpdpnaKov. DE PHILOSOPHIS 231 ClCEKO Bruti 85, 292 'ego ironiam illam quam in Socrate dicunt fuisse . . . facetam et elegantem puto . . . , ut apud Platonem Socrates in caelum effert laudibus Protagoram Hippiam Prodicum 20 Gorgiam ceteros, se autem omnium rerum inscium fingit et rudem. decet hoc nescio quo modo ilium, nee Epicuro, qui id reprehendit, assentior \
LAERTIVS DIOG. X 13 dXA.' ovib AetiKunr6v TIVCC

230

232

3 cf. Proclus p . 199, 14 sq. 214, 18 sq. (216,21 scribe xov 6pi|u{iv 'EiriKOupeiov, i. e. Zenonem). 322, 4 sq. Friedl. | 4 dpxd<; cf. Cicero supra p. 171, 3 || 6 ovj6' ei Heruetus: gi oiixe libri | 7 f>r)T^ov idem: f>r|T^ov oil libri | 9 cf. Philodemus de musica V H 1 I | 10 sq. Eur. fr. 184 Nauck. | 11 dpyiiv libri || 13 eTrmovov] O0K ^iriii6voiJ cod. Parisinus | OVTOI; idem || 21 similiter Colotes Plutarchi adu. Col. 18 p. 1117 d Ttiui; ydp OVJK &\aZ6ve<; oi ZtUKpdxoix; \6yoi, fxr\bkv aiixoO eibva\ qpdo"KovTo<; dXXd |aav6dveiv del Kai Zr|TeTv x6 dXtlOei;; etiam Zeno Philodemi magister Socratem 'Latino uerbo utens scurram Atticum fuisse dicebat' teste Cicerone de nat. deor. I 34, 93. cf. supra p. 169, 23 || 23 cf. E. Rohde in actis conuentus philologorum Treuerici a. 1879 p. 75 sq. et in Fleckeiseni annali 1881 p. 741 sqq. H. Uiels in actis conu. Sedinensis a. 1880 p. 97

174

EPICVRVS D E P H I L O S O P H I S

cpr|cri cpiXoaoqsov oiixe OUTO<; ('EiriKoupoc,) ouxe "Epiuapxoc, 8v evioi cpaai Kai 'AiroXXobiwpoc; 6 EiriKOUpeio<; bibdffKaXov ArnuoKpiTou ye233 ClOBRO de nat. deor. I 26, 72 'ista a uobis quasi dictata redduntur quae Epicurus oscitans halucinatus est, cum quidem gloi'ia- r > retur, ut uidemus in scriptis, se magistrum habuisse nullum Xenocraten audire potuit . . . et sunt qui putent audisse: ipse non uolt, credo plus nemini. Pamphilum quendam Platonis auditovem ait a se Sami auditum: ibi enim adulescens liabitabat cum patre et fratribus, quod in earn pater eius Neocles agripeta uenerat; sed in cum agellus eum non satis aleret, ut opinor, ludi magister fuit. sed hunc Platonicum mirifice contemnit Epicurus: ita metuit ne quid umquam didicisse uideatur. In Nausiphane Democriteo tenetur: quem cum a se non neget auditum, uexat tamen omnibus contumeliis. atqui si haec Democritea non audisset, quid audierat? 1 5 quid est in physicis Epicuri non a Democrito? nam etsi quaedam commutauit ut quod paullo ante de inclinatione atomorum dixi, tamen pleraque dicit eadem, atomos inane imagines, infinitatem locorum innumerabilitatemque mundorum, eorum ortus interitus, omnia fere quibus naturae ratio continetur'. 20 P L V T A R C I I V S contra E p i c u r i b e a t i t u d i n e m 18 p . 1 1 0 0 a ('EiriKOUpo;) OUTUJ GirapYiJuv irepiiaavdx; Kai ff<pab&Zujv irpoc, b6av w<;x6 . . .
&ITOXYO"6CU XOUC; Ka8r|Yr|xdc,.

234

ClCERO de finibus I 6, 17 'in physicis, quibus maxime gloriatur, primum totus est alienus (Epicurus): Democritea dicit perpauca a

6 cf. fr. 123. hinc Eusebius praep. eu. x i v 20, 14 p. 7G8C Xebi 6 'EiriKoupoc, OTTO fjiiv TIVUJV |ur|oev6<; dKr|KO^vai, ivxuxeiv
be TOI? TUJV iraXaiuuv auYTpd^^otaiv | 7 cf. Laert. x 1 OKTUJKOI-

beK^Tr) b' eXBeiv el; "ASrivai;, EevoKpcrrouc, (^ev ev 'AKabr)fieia, 'ApiaxoxeXou; 6' ev XaXKibi biaxpipovxoi;, ib. 13 Ar|ur|xpio? be cpriaiv 6 Mcrfvri<; Kai EevoKpaxou; auxov aKOuaat Eusebius 1. s. 6tr6 xivwv b' oxi r|Kouae EevoKpdxou;, fiaxepov be Kai Nauaiqpuvou^ xou TTuppuuvoc, -yevoiuevou fvujpi)-iou | 8 cf. Laert. x 14 * bi cprimv ev XUJ 'EiriKOupou piw . . . dKouffai auxov Kai TTajacpiXou xoO TTXarujviKoO ev ZdiiU) j 16 sq. cf. fr. 234 cum adnot., Hirzelius unters. zu Ciceros phil. schrr. 1 p. 108 sq. | 18 inanes libri: correctum olim II 25 cf. de nat. deor. 1 43, 120 'Democritus,

EPICVRVS DE PHILOSOPHIS

175

mutans, sed ita ut ea quae corrigere uolt, mihi quidem deprauare uideatur (21) ita quae mutat ea corrumpit, quae sequitur sunt tota Democriti . . . . quae etsi mihi nullo modo pvobantur, tamen Democritum laudatum a ceteris ab hoc, qui eum unum secutus 5 esset, nollem uituperatum'. PLVTARCHVS adu. Coloten 3 p. 1108 Ar]|aOKpixou KaXd Kai irpeirovxa bioaaKdXia KO^IZOIUEVOU irap' aOxoO ('EmKoOpou). 235 ClCKRO de nat. deor. I 33, S3 'istisne fidentes somniis non modo Epicurus et Metrodorus et Hermarchus contra Pythagoram, 10 Platonem Empedoclemque dixerunt, sed mevetricula etiam Leontium contra Theophrastum scribere ausa est? . . . . et soletis queri? . . . . cum Epicurus Aristotelem uexarit contumeliosissime, Phaedoni Socratico turpissime male dixerit, Metrodori sodalis sui fratrem Timocraten, quia nescio quid in philosophia dissentiret, totis uolu-

15 minibus conciderit, in Democritum ipsum, quem secutus est, fuerit ingratus, Nausiphanen magistrum suum, a quo non nihil didicerat, tam male acceperit'. 236 LABBTTVS DIOG. X 8 TrXeunovd xe auxov (Naumcpdvri) icdXei Kai d Y p d m u a x o v Kcd d x r a x e a i v a Kai u6pvr)v.

PLVTAECHVS contra Epicuri beatitudinem 2 p. 1086" xoii; Kei237 2i VUJV ('EmKoupou Kai Mr|Tpo6aipou XOYOI;) 6 KwXiijxr]? TtapafSaXuir magnus in primis, cuius fontibus Epicurus hortulos suos inrigauit'. de fin. II 31, 102 'Democritus . . . quem ille unum secutus est 1 5 cf. supra p. 97 j 7 pergit PI. Kai TOI TCOAIJV XPOVOV teurov dvr)f6peue ArmoKpixeiov 6 'Eirucoupoi;, [he, aKXoi xe Kai Aeovxeuc,, elc, xtliv in' aKpov 'ETTIKOUPOU |ua0r|xu)v, irpdi; AUK6eppova Ypa'pu'v Ti^aaSai x^ cprjai xov Ar||a6Kpixov 6ir' 'EiriKoiipou bid xo upoxepov &x\iaadai TY\C, 6p9fj<; fvwatuiz, Kai xo auvoXov xr'iv itpaf>iaxEiav ArmoKpixEiov TcpoaaYopeiiea9ai 6id xo TcepiTceae'iv ai)x6v -itpoxepov xaii; dpxaic; trepi (puaeax;. 6 hi Mr]xp66uupo<; SvxiKpu; (^v xili) TTepi qpiXoaocpia; dpr|K6v, UJC; ei fir) KaQr\fr\aaro ArmoKptxo<;, OUK av Tcpof|X9ev 'EmKoupou eiri xr|v aoqjiav |] 8 somniis quae Epicurus de natura ac forma deorum extulerat: itaque de hac maxime re contra Pythagoram Platonem Empedoclem Theophrastum ab Epicuro et discipulis disputatum est | 16 non in codice Rehdigerano suppletur || 18 irXeiinova fr. 114 | 19 Kai Tr6pvr)v om Ff | itopv[o]v cum litura H. cf. Crates Laertii VI 85 Xixvoc; xcopvri; grra-

176

EPICVRVS DE PHILOSOPHIS

X6|nevoc, eO<prm6Taxoc, dvbpiiiv qpaivexar xd Y&P ^ naxa p w i u o X o x i a c , Xr}Ku9io"|aoO<; d X a t o v e l a c , i:; dvbpocpoviae;, (3apucx6vou<; uo\uqf>66pou<; (3apueYKeqpdXouc, auvayaYOVTe^ 'ApiaxoxeXoui; Kal EuiKpdxouc, Kai TTu6aT6pou Kal TTpuuTayopou Kal eocppdaxou Kal 'HpaKXcibou Kai 5 'linrdpxou Kal xivoc; fap otix' xubv einepavtjiiv Kaxe0Kbaaav. cf. idem adu. Coloten 29 p. 1124 crotpicxal be eiffi Kal dXaZ6v<; oi npbc, ftvbpac, EXXOYIIUOU; OOTUUI; daeXrw; Kai 6itepriq)dvu)(; ypdepovTec;. 238 LAERTIVS DIOG. X 8 xoii<; re irepl TTAdxiuva ('EitiKoupog ^KaXci) AiovuaoK6XaKa<; Kal atixov TTXdxujva x P u ( J O 0 v . . . 'Hpd- 10 KXIX6V xe KUKrixi'iv Kal Ar)]u6Kpixov Ar|p6KpiTOv Kal 'Avxibaipov Z a v v i b u u p o v xoO? xe KUviKoix; ex^P 0 1 ^? T11? 'EXXdSo? Kai xoOq biaXeKxiKoOi; TroXucp66poui;, TTOppuuva be d|ua9ri Kai diraibeuxov. PLVTARCHVS adu. Coloten 26 p. 1121 e xoO be 'ApKemXdou x6v 15 'EmKoupov 06 |uexp(u)i; SoiKev ^ &6a trapaXuTreiv, ev xoti; x6xe Xp6vot<; ndXiaxa xtuv (piXoa6(puuv dxaTrrie^vxoi; uriSev Yap 6xov i b i o v X ^ Y 0 V T a cpiiolv 0ir6Xr|v(Jvv e n i r o i e i v Kai b6Eav dYpa|u|udxoi<;, fixe bi\ iroXi)Ypd|Li|Liaxo(; avixo? iliv Kal
20

239

240

LAERTIVS DIOG. X 12 ladXiaxa b' dtiebexexo, qprjai AiOKXf|i;, xdiv dpxaiuuv 'AvaEaY6pav Kai xoi Sv xiatv dvxeipr]Kuij(; aiixu) Kai 'Apx^Xaov xov ZtUKpdxou? bibdcJKaXov. LAERTIVS DIOG. X 23 YT<>ve be (Mrixp6bu)po<;) dYa66; Ttdvia, Ka8d Kal 'EuiKOUpoi; ev TtporiYOUiu^vaK; YPa(Pcti(; napxupeT. 2B

241

3 exaipriaen; cf. fr. 236 Tr6pvriv [ papuax6voui; p. 136, 19 | 4 'ApicrxoTeAoix; cf. fr. 171 | IiuKpdxou? cf. fr. 231 | 5 TTpu)T0Y6pou cf. fr. 172 sq. | Oeoq>pdo"xou cf. p. 101 sq. | 'HpaKXeioou cf. fr. 16 p. 97, 12 I 7 haec probra regerit PI. Coloti qui ea in Socratem iecerat (cf. 20 p. 1118 d . 18 p. 1117d) | tangit PL simul cum Colote, a quo Arcesilaum uexatum aegre fert, etiam Epicurum || 9 antecedit fr. 236 | Platonicos dicit eos qui cum Platone in aula Dionysii II uersati sunt | 10 intercedit fr. 171 et 172 | 12 Zavvlftuupov fr. 4 I KUVIKOIN; Reinesius uar. lect. i n 2 p. 332: KuZiKr)Voitc, libri 13 TroXu9G6pou(; Bakius ad Cleom. p. 434 cl. fr. 237: iroXu(p6ovepou<; libri || 24 cf. fr. 73. 37. 1924 1 25 YpacpaT?] ypdupei libri. npor]YOi)|Lieva<; Ypa<P^ n i fallor prooemia dicit librorum, quibus sat multis Ep. Metrodorum adlocutus erat cf. supra p. 87, 25. 86, 9. 128, 28

II
242

CANONICA

SENECA epist. 89, 11 'Epicurei duas partes philosophiae putauerunt esse, naturalem atque moralem: rationalem remouerunt. deinde cum ipsis rebus cogerentur ambigua secernere, falsa sub specie ueri 5 latentia coarguere, ipsi quoque locum, quem de iudicio et regula appellant, alio nomine rationalem induxerunt, sed eum accessionem esse naturalis partis existimant 1 .
LAERTIVS DIOG. x 30 ciiueaoi |uevxoi TO KOVOVIK6V 6|LIOO xifi qpu-

O"IKCLP xdxxeiv, KaXoOcri 6' auxo uepi Kpvxripiou Kai dpxK Kai o"xoi10 X e i u m K 0 V -

AVGTSTINVS contra Cresconium I 13, 16 t. ix p. 397 e ed. Ven. 1719 nosti enim quam maxime apud Stoicos uiguisse dialecticam. quamuis et ipsi Epicurei, quos inperitia liberalium disciplinarum non solum non pudebat uerum etiam delectabat, quasdam disputandi 15 regulas, quibus quisque usus minime falleretur, se potius et tenere et docere iactabant. quid est enim aliud dialectica quam peritia disputandi ?' SEXTVS emp. adu. dogmat. I (math, v n ) 14 sq. xiliv oe qn\o0ocpiav tiiroaxriaaiiievijuv . . . . 'Apx^Xaoi; 6 'A6r|vaio<; 20 X eT0 ) T 0 cpuaiKov Kai r^OiKov ne9' oO xivei; Kai TOV 'EitiKoupov (is) xdTxouo"iv die; Kai TT\V XOYIKI^V Seuupiav tK^dWovxa. a \ \ o i 6^ fjaav oi qpam (uri KOiviItc; aixov Tt\v XoyiKi]v imprjTf)O"6ai, fx6vr|v bi xf|v xOuv XXWIKOJV, I!J(;T6 ouvdnet xpi|aepf| irdXiv diro\6ureiv xf)v qpiXo(22) aoqpiav oi bt 'EiriKoiipeiot diro xuiv XOTIKUJV elapdXXouaiv 1 Canonica Ep. non solum Canone, quem inter prima philosophi scripta Hirzelius unters. zu Ciceros philos. schrr. I p. 161 sq. recte habet, sed etiam in aliis libris identidem tractauit, praecipue in opere trepi cpOcJEUUi;, id quod non solum ex epistulis ad Herodotum et ad Pythoclen colligas, sed etiam ex reliquiis uoluminum Herculanensium. uelut quae supersunt ex libro XXVIII, in his quaestionibus omnia uersantur. non mirum igitur, si quid postea a disciplina Nausiphanis quam Canone expresserat (supra p. 104, 23) discessit: cpavxaaxiKV^v diriPoXrVv xfj<; ftiavoiai; constat nouatam esse, cf. Laert. X 31 (supra p. 70 et fr. 35 p. 105), Hirzelius 1. s. p. 185 sq.

12

178

EPICVRI CANONICA

Tct ydp KCIVOVIKCI irpdiTOV in8eu)po0aiv irepi T6 ivapYdtv Kai dor|Xwv Kai TOUV TOIJTOK; dKOAoOOurv Troiou^evoi T^V ticpi!)Yrl<nv243 ClCEEO de finibus I 19, 63 'In dialectica autem uestra nullam existimauit esse nee ad melius uiuendum nee ad commodius disserendum uiam, in physicis plurimum posuit. ea scientia et uerborum 5 uis et natura orationis et consequentium repugnantiumue ratio potest perspici. omnium autem rerum natura cognita leuamur superstitione, liberamur mortis metu turn uero si stabilem scientiam rerum tenebimus, seruata ilia quae quasi delapsa de caelo est ad cognitionem omnium regula, ad quam omnia iudicia rerum 1 0 derigentur, numquam ullius oratione uicti sententia desistemus. nisi (64) autem rerum natura perspecta erit, nullo modo poterimus sensuura iudicia defendere. quicquid porro animo cernimus, id omne oritur a sensibus, qui si omnes ueri erunt, ut Epicuri ratio docet, turn denique poterit aliquid cognosci et percipi. quos qui tollunt et ni- 15 hil posse percipi dicunt, ii remotis sensibus ne id ipsum quidem expedire possunt quod disserunt. praeterea sublata cognitione et scientia tollitur omnis ratio et uitae degendae et rerum gerendarum. sic e physicis et fortitudo sumitur contra mortis timorem et, ut modo docui, cognitionis regula et iudicio ab eadem ilia consti- 20 tuto ueri a falso distinctio traditur'. idem ibid. I 7, 22 ' iam in altera philosophiae parte, quae est quaerendi ac disserendi, quae XoYiKr) dicitur, iste uester plane, ut mihi quidem uidetur, inermis ac nudus est. tollit definitiones, nihil de diuidendo ac partiendo docet, non quo modo efficiatur concludatur- ?5 que ratio tradit, non qua uia captiosa soluantur, ambigua distinguantur ostendit: iudicia rerum in sensibus ponit, quibus si semel aliquid falsi pro uero probatum sit, sublatum esse omne iudicium ueri et falsi putat. confirmat autem illud uel maxime, quod ipsa natura, ut ait ille, sciscat et probet, id est uoluptatem et dolorem. 30 ad haec et quae sequamuv et quae fugiamus refert omnia'. HlEBONYMVS contra Rufinum 1 30 t. n p. 487b 'et quoniam Stoici 2 iroioii|uevoi] TroioOvxai libri || 22 sq. his p. 88, 32 sq. conposui | 24 tollit definitiones] Luculli 6, 17 auctore 'orationem nullam putabant euidentia (tvctpfeici) reperiri posse nee ea quae definienda censebant". cf. praeterea fr. 257 adde quae supra ut qui Cicerone inlustriorem ipsa tam clara essent

E P I C V R I CANONICA logicam sibi uindicant in hac parte Epicureus l o q u a r i s . quid enira 4 uelis dicere, quia non 244

179

et tu huius scientiae deliramenta contemnis, es, n e e q u a e r i s q u o m o d o , s e d q u i d ad te pertinet, si alius non intellegat quid ad omnes, sed ad tuos loqueris?'

SEXTVS empir. adu. dogmat. II (math, vill) 9 6 6{ 'Eukoupoi; rd nev aicr9r|xd irdvxa 'eXefev dXr)9f| Kal 8vxa' dXr)9^c; elvai xt Xijeiv f\ uirdpxov. oti oiryveYKE' fdp ^vGev Kai (JiroYpdqpuJv xdXr|9c;

S Kai ipeO&oc, S a x i <pr|o"iv dXr|9Ec, x o ofixujt; x o v * E'XGIV. Kai u)eO66c; E O X I , qir|cri, x 6 otix ofiTuui; E'XOV < 10 x a i ?X l v DE IVDICII NORMIS 245 CICERO Luculli 46, 142 ' aliud Epicuri (iudicium est), qui orane iudicium in sensibus et in rerum notitiis et in uoluptate constituit'. I 246 DE SENSV LAEETIVS DIOG. IX 106 fe'crxiv oi5v xpiTripiov Kaxd xoii; OK"EtiiKoupoi;. 247 SEXTVS empir. adu. dogmat. I (mathem. v n ) 203 'EiriKOUpcx; 6^ buotv OVXUJV xdiv ffuZuYouvxuuv dXXriXoii; irpayiadxiuv, cpavxa-

ie irxtKou? xo (paivdmevov, dii; xai Mvr\aibr\^.6c, <pr\o\v oCxuu 6^ Kai

20 aiac, Kai xr)<; bolr\<i, XOUTUJV xrjv cpavxaaiav, f^v Kal c v d p Y e i a v KaXei, oid Travxoi; d\ri9n cpriaiv imdpxav. use, j&p xd Ttpuuxa Trd9ri, xoux^axiv i^bovr] Kal TIOVOI; diro TroirixiKuuv xivuuv Kal KOX' aiixd xd iroirixiKd auviaxaxai, oiov f\ [xiv f|6ovr] diro XUJV V}&wv, ^ 6^ OXYIOUJV drno XUJV dXYeivdiv, Kai oflxe x6 xf|<; i^bovfii; iroir)xiK6v 25 ^voexexai iroxe ^xr\ elvai r|6u oiixe xo xn? dXYilb6vo<; irapeKXiKov H^ inrdpxeiv OXYEIVOV, d\X' dvaYKri Kal xo fj6ov f|6u Kai xo dXYOvov dXYewov xr]v qpuatv (iTtoKeiaOai, oiixuj Kal eiti xiuv qpavTaaiuiv ira9aiv uepl l^fjfiq oufftuv xo iroir)xiK6v eKdaxri<; auxujv iidvxT] xe Kai TrdvTUJc; cpavxaax6v eoxiv, o OVIK 6vb^x e T a l o v tpavxaax6v, (et) so far) uitdpxoi Kax' dXri9eiav xoiouxov oiov cpaivexai, irotr|xiK6v ipav8 hariolatur Ioannes Siculus in Hermog. t. VI p. 202, 24 sq. Walz. || 12 cf. fr. 35 | 13 uoluptatem scriptor Epicuri Trd9e0i substituit maleuole || 21 cf. fr. 260 | 22 KOT' auxd xd Bekkerus: Kaxd xauxa libri | 26 dXYuvov (cf. Sextus 1. s. 368): d\YOuvov cod. Vratisl. | 28 Kdo"xou libri: corr. Kayser mus. Rhen. VII p. 171 30 fxi] uirdpxeiv libri )ar| uirdpxov Bekkerus

180

E P I C V R I CANONICA

fr. 247

xaaiac; KaSeaxdvat. Kai eiri TU>V Kaxd txipoc, xo -rrapairXriaiov xpi\ (204) Xo-f{Z0"6ai. TO Y ^ P 6paxov 011 |u6vov q)aivexat 6paTov dXXd Kai axi TOIOOTOV oirotov epaiveTai' Kai x6 dKouo"T6v ou |u6vov cpaiveTai dKOUffTov dXXd Kai ra'ii; dXr|9eiai<; TOIOOTOV 6irf)pxv, Kai emi TUUV SXAWV ujffauTuui;. Y'vovxai oOv iracrai ai cpavTaaiai dXr|6e?<;. 5 Kai KaTd \6YOV el Y P dXr)Oi>|<; qpaiverai qpavTaaia, (paaiv oi 'Eiti- (205) Koupetoi, 8Tav dito uirdpxovToi; re Kai KOT' afiT6 TO Oirdpxov YIvr|Tai, itaaa 6^ qpavxaaia diro fnrdpxovxoc; TOO cpavTaaxoO Kai KOT' aiT6 TO cpavTaOTov auviaxaTai, Traaa KOT' dvdYKr|v qjavra- 9 aia 0xiv dXr\6r\<;. ^SairaTa bi iviou^ f| biaqpopd TOUV dir6 TOO a i - (206) TOO aia9r)ToO oiov opaTou boKoufftliv TrpoaTtiiTTeiv qpavTamiiUv, Ka9' V f\ dWoioxpouv f| d\\oioaxiM o v '1 aXXw; mix; ^r]X\aY|n^vov qpaiveTai TO OnoKei|nevov Oitevoriffav YC<P 0 T l T * v OCTUJ 6iaq>epouot&v i<ai fjaxonevuuv cpavTamuiv 6et T^V |av xiva d\r)9f| elvai, TI^V 6' kx. TOUV cvavTiiuv v(jeu6fj TUYXavlv- 8 W^P 4OTIV eiiri9e<; Kai 15 dv&puiv \xr\ ouvopuivTiuv xr]v ev rdic, 0O01 qpOcriv. ou Y^P SAOV (207) 6paTai TO axepe^viov, I'va eiri TUJV opaxiiuv Tronl)|ae9a T6V \6YOV, d \ \ d TO xP*M a TOO OTepeiuviou. TOU be xpwinaToi; T 6 |tiv COTIV ii' aiiToO TOO OTepeinviou, Ka9d irep feiri xdiv cuveYT"? K a ' t* TOU i^eTpiou oiaOTrmaToi; pXeTro^evaiv TO 5' iKrdc, TOU OTepeiuviou 20 Kdv Tot^ ecpeHfig TOTTOK; 6iroKeinevov, Ka6d irep eiti TOIV 4K ^aKpoO biaOTrnuaxoi; 9eujpounevujv TOUTO be ev Tip |ueTaEu eSa\\aTT6|-ievov Kai K6tov dva6ex6|uevov a\f\^a TOIOUTTIV dvabibiuai (pavraaiav, dxrolov Kai auTO KOT' d\r)9eiav im6KeiTai. 8v irep oOv Tpoirov OCTC (208) Is! ev Til) Kpouoneviu xaXKtO(^aTi cpiuvri eSaKOuexai ouTe f\ ev TCD 25 OT6|aaTi TOO KEKPOYOTOC; d\\'. /] TrpofftTitTTOuaa ri) i*||aeTepa aia9r)cei, Kai li)? ouGeic; qprjcri TOV eS diroffTrmaTO<; lUiKpaq dKoOovxa vj;eu6u)(; dKouetv, eirei Trep auveYYu? A6d)v we, |ieiZovo? dvTt\a|a{idveTai, otirwc, OUK av ei'iroim ipeu6ea9ai TI*|V 6i|nv, 8TI 4K ^aKpou |nev btao"TrmaTo<; |uiKp6v 6pS TOV TTUPYOV Kai (TrpoY- 30 YiiXov, eK be TOO auveYYJ? neiZova Kai TeTpaYwvov, &KK& |ua\\ov d\n9eueiv, OTI Kai STC qsaiveTai ^iKp6v auTf) TO aiaOriTdv Kai TOI- (2M) ouT6o"ximov) OVTUK; eaxi (iiKpov xai TOIOUT6O"XTIHOV, T$ ^ i a T 0 depoi; cpopS dTio9pauo|uevujv TLUV KaTd Td eibwXa TrepdTaiv, Kai 8TE neYa irdXiv Kai dXXoioaxn^ov, itdXiv 6|LIO(IJUI; neYa Kai dXXoii- 35 ov, fjbr) nevToi ou TO auTO dnqpoTepa KaQeariix;. TOOTO YP

7 Te Bekkerus: ye libri

| 20 TOU ante |aeTpiou delendum

fr. 247

E P I C V R I CANONIC A

181

Tt\c, biao"Tp6q>oi> \onr6v eOTi b6Zr\c, oieo~6cu, OTI T 6 a>T6 fjv TO re (210) en TOO o"0veYYU<; Kai TO iroppujGev 9eu)po0^evov qpavracJT6v. aiaQr\oeuic, be Xbiov fmfipxe TOO Tmp6vTO<; n6vov Kai KIVOOVTOC; aiitty dvTiXa^pdveaGat oiov xpwjuaToi;, oi>xi bk TO btaKpiveiv STI &XKO 5 |aev ecm TO evGdbe a \ \ o be TO evGdbe inroKeiiuevov. bio irep ai |uev qxxvTCiciai bid TOOTO iraoai eiaiv d\r|6ei<;- ( a i &^ 6 6 E a i o i traaai rjaav d\r)eT<;), a\X' elxov Tiva btacpopdv. TOI!ITUJV Tap ai |uiv rjaav d\T)e?<; ai b^ n/ubi(;, irei tip Kpiaeii; KaGecTTaavv riiatuv erri TaT? tpavTaaiaii;, Kpivo^ev 6e TO nev opGdx;, TCI be noxeripuui; TITOI irapd 10 TO irpocmeevai TI Kai i r p o a v ^ e i v Taii; cpavTaaian; r| Ttapd TO dqpaipelv TI TOUTUUV Kai KOIVUJI; KaTaiyeubeaGai Tfj? d\6you aioQ^aevjc,. (211) OOKOOV TU)V bo?0uv KOTO TOV 'Eirkoupov ai (jgv d\Ti6eii; eiaiv ai be ipeubeii;, dXriGeit; p.kv ai Te eiri|LiapTupou^evai Kai O6K dvTi^apTUpoi)(xevai irpo^ rf\z evapTeiaq, lyeu&eit; be ai' Te dvTi|aapTupoii(212) |.ievai Kai OIIK eiriiiapTupoiiiaevai irpo<; Tfji; evapfeiai;. SOTI be 16 eiTi|aapTOpri<n<; nkv KaTd\vnt/ii; 6i' evapteiai; TOO TO 6oSaZ6^evov TOIOOTOV etvai OTTOIOV TTOT6 eboHdZeTo, oiov TTXdTuuvoi; naKp69ev irpoaiovToi; evKdZuu fxkv Kai boEdZu) irapd TO bidaTvma OTI TTXaTuuv effTi, irpooiteXdaavTOi; be atiToO irpooejuapTuprier) 8 T I 6 TTXdTuuv so effTi, auvaipe9evTO<; TOO biaOTr)|uaToi;, Kai eiTenapTupr|6r| bi' aOTf|i; (213) Tfj<; evapYEia?. oiiK d v T i | n a p T \ J p r | a i ( ; b e eaTiv aKoXouGia TOO 6TTOOTaGevToi; Kai boao"9evTO<; dbf|\ou TIIJ cpaivo^evu), oiov 6 'ETUKOUpo? \6YUJV eTvai Kevov, o uep eUTiv abr|\ov, maToOTai bi' evapYoO^ TTpdY|LiaTo<; TOOTO, Tfjc; Kivriaeuji; )xi\ ovroc, Yap KevoO oObe Kivr\a\<;

6 hiatum suppleui | 7 cf. Laert. Diog. x 33 sq. Kai TO boiaajbv d u o irpoTepou TIV6C; evapYout; rjpTriTai, ecp' o dvaqpepovTeg XeYO|uiev, oiov TT69ev ia]uev ei TOUTO eOTiv fiv9pu)Tro<;; TI*)V be b6Eav Kai imo\r]i)nv \eYouaiv, d\r\Qf] Te qpam Kai vjjeubfi TUYX a v 6 l v ' av |aev Y P euinapTiipfiTai f| ^.ii\ dvTi(iapTupf|Tai, d\r|9f) e l v a r edv be p.i] eTri^apTupf|Tai f\ dvTi|aapTUpf|Tai, ipeubfj TUYXdveiv. SGev ( T O ) irpoo"|aevov eiarixQi, i v T 0 irpoanetvai Kai tf-fix; Y 6 V ^ 6 a l TUJ uupYH) K a ' M a 9 i v ottoto^ i-fjiic, qpaiveTai | 13 Epicuri sententiam nunc sane obscuratam (cf. Ritter gesch. d. philos. Ill 2 p . 486) facile restituas inserto articulo ai post Kai et hie et u. 15, sed Sextum neglegentius referre constat conl. 216 | 15 cf. Plut. adu. Coloten 25 p. 1121 e Ka9d irep &<; XeYoumv eTti|napTUp^(Ti(; Kai dvTi(^apTupriCTei<; oiiGev eiai itpdi; TI'JV ai'o"Gr]aiv d \ \ d irpoi; TI'JV 66Hav et adn. ad u. 7 | 23 cf. fr. 272

182

E P I C V R I CANONICA

fr. 247

uii(pei\ev eivai, x6irov yrt\ Sxovxoi; T 0 Kivounevou auOnaxo^ et? 8v irepio"xr|O"xat bid xo irdvxa -nrWiprj eivai Kai v a a x d ' di<;x xiii boaa6evxi dbr)Xqj nf) dvxt^apxupeiv x6 cpaiv6|uevov Kivriaeux; oOar)<;. ^1 nevxoi d v x i n a p x u p r | c n q |uax6|iiev6v xi ecrxi xq OUK dvxi^apxu- (214) pr|Oi' fjv fd.p ouvavaaKeui1! xou qpaivonevou XLEJ uiroo"Ta9evxi &bt\- 5 XUJ, oiov 6 ZXWIKOI; Xeyei ixt\ elvai Kevov, fi&r)\6v xi dEiuuv, xouxty b oiitujc, inroaxaSevxi 6tpei\ei x6 qjaiv6nevo qprmi b' f| Kivricri? n^i ovxoi; T P KevoO Kax' dvdyKriv aiq Yiyvexai KaxA x6v irj&r| TrpobebriAiDiaevov I'HUIV xpoirov. ujffauxuu^ (216) bt Kal i*| OIIK eiri|uapxupri<Jic; dvxiSou^ ^axi xfl eitiiuapxupi'iaer in fjv -fdp CTtoirTUJOi? 61' evapTeia? xoO x6 boiaU^evov jui?) etvcu xoioOxov fiiroWv TTp 4&odexo, oiov irdppuueev xivoi; irpoaiovxoi; eiKdZonev irapd xo bidaxr^a TTXdxujva eivai, d \ \ d auvaipeGdvxo? xou 6iaaxif)naxo<; STVUU|UV 61' evap^eiai; 8x1 OOK laxi TTXdxujv. Kai xo XOIOOTOV O^K ^iti|aapxOpr]ffi<; otj yap 4ire|aapxupr|9Ti xili 15 x6 &oSaZ6|uevov. 86ev r| |uev e-niiaapxOprim^ Kal O(!IK (216) xoO d\r)6e? elvai xi taxi Kpixrjpiov, r\ bi OVIK eiriixapivpr\aic, Kai dvxi|napxOpri(JK xou ipeuooi; eivai. irdvxujv 6e Kpriui<; Kai Geu-eXioi; f\ Ivdpfeia. idem ibid. 11 (math, v i n ) 9 6 be 'EiriKOupoi; xd |nev aio6r)xd irdvxa 20 IXejev &\r\Qr\ Kai ovxa' ou bir)vefKe f^P aXr]9e<; eivai xi \ijeiv f[ uirdpxov . . . . xr|v xe aiaSriaiv dvxiAiqiTxiKifiv oOaav xuiv uirottiirx6vXUJV auxfj Kai nr|xe dqpaipouadv xi |urixe itpoaxiSeTaav niqxe |aexaTiSeiaav xil) fiXoyov elvai, bid iravr6i; xe d\r)6eueiv Kai oiixuu xo 6v Xajipdveiv, ux; eTxe qjuffeait; auxo eKeivo. ndvxuuv be xuiiv aiaQr\- 25 XUJV dXr)9d)v ovxuuv xd boSaaxd biacpepeiv, Kai xd jaev auxuiv etvai d\r)Gfj xd be lyeubfi. cf. idem ib. 1 (math, v n ) 369 xtuv q>uaiK(Iiv o'i |nev irdvxa dvijpr)Kaai xd cpaivoneva, uu? oi uepi ArmoKpixov, o'i be itdvxa i6eoav, ubc; oi irepi x6v 'EitiKOupov Kai TTpuuxaY6pav. 11 (math, vni) 185 6 oe 30 'EitiKoupoi; irdvxa IXeye xd aiaerjxd xoiaOxa uitoKeiaSai 6iroia cpaivexai xal Kax' a'ia6r]O"iv irpoaitiirxei, fxr|beiroxe v|;eubo|uevTii; xfj; aiaGriaew;. ibid. 355 'EiriKoupo<; be u a v aia6r)x6v ^XeSe fiefiaiov etvai. ALEXANDER in Ar. metaph. p. 428, 20 Bon. xivei; be xd alo6nT u.aXXov oucriai; Xeyovxe? oubev oKovxai eivai irapd xd aiffGrixd, 35 . . . . uaxepov oi irepi 'EiriKoupov. 5 yap dvacnceui?) libri: corr. Gassendus | 19 9e|aeXiov edebatur ante Bekkerum I 22 omisi fr. 244

E P I C V R I CANONICA

188

OLYMPIODOKVS in Plat. Phaed. p. 80, 1 Finckh. oi |uev Td<; akrGrio"ei<; &Kpif!ei<; eTvcti qpam -rrpoc; d\ri9eiav . . . . TTpuuTaYopag, 'EiriKOupoi;. ClCEKO Luculli 26, 82 'sed ab hoc credulo, qui numquam sensus mentiri putat, discedamus'. 5 TERTVLLIANVS de anima 17 'Epicurei constantius pavem omnibus atque perpetuam defendunt ueritatera, sed alia uia. non enim sensum mentiri, sed opinionem: sensum enim pati, non opinari. animam enim opinari. Absciderunt et opinionem a sensu et sensum ab anima. et unde opinio, si non a sensu? denique nisi uisus ro10 tundam senserit turrem. nulla opinio rotunditatis. et unde sensus, si non ab anima?' AVGVSTINVS de ciuitate dei v m 7 " absit ut his (Platonicis) conparandi uideantur, qui posuerunt iudicium ueritatis in sensibus corporis eorumque infidis et fallacibus regulis omnia quae discuntur 15 metienda esse censuerunt, ut Epicurei et quicumque alii tales', idem ad Dioscorum epist. c s v i n 29 (t. II p. 336 ed. Ven. 1719) 'cum ergo Epicurei numquam sensus corporis falli dicerent, Stoici autem falli aliquando concederent, utrique tamen regulara conprehendendae ueritatis in sensibus ponerent, quis istis contra dicenti20 bus audiret Platonicos ?' lOANNES SlCVLVS ad Hermogenem Rhet. "Walzii t. VI p. 88, 24 oi AOfoi TU)V Tr|v aioOriaiv oio|aevujv Kpirripiov duXctvei; tic, kmGTY]m^v f\ TIVOI; tmOTfiwi, o'i TOII; EOUTUJV KOKot^ por)9o0aiv, oiroTa Kai 6 'Eirucoupoc;. ABTIVS rv 9, 5 p. 396 Diels. (Plutarch, iv 9 Parall. A 27, 27) 248 ?6 'EuiKoupoi; itaaav a\aGr\aiv Kai uaaav cpavraaiav dXr|0f|, TOUV 6e 6oSu)v xd<; nev d\r)9eii; xdi; 5^ ^eubeti;. [Kai f\ \xtv aiaQr\o\c, X&c, vpeuooiroieTxai Kara vor|Ta, f\ b cpavraaia bi%wc, Kai xctp aia9r)xujv e0Ti cpavraoia Kai vor|TU)v.j 249 ABTIVS I V 8, 2 p. 394 D. (Plut. i v 8 Parall. A 27, 9) 'Eiri3i Koupo?- TO ( T E ) |u6piov ^anv r\ avo"9r|ai<;, r\ TK; IOT'W r\ btivapuq, Kai TO 4iraiff9r||aa, 8 trep ^OTI TO 4vdpY*ma- UI<;T &IXI5L><;
6e TO

250

PLVTABCHVS adu. Coloten 4 sq. p. 1109" 6 &' ouv (Kuu\u)Tr|<;) 27 Kai r| KTA. pertinent ad Stoicos 1. s. 4 | 28 VOETTOI om Plutarchus || 32 8 uep] 89ev libri Plutarchei | 33 aia9r|T6v 64 libri

184

EPICVRI CANONICA

fr. 250

bdtac, TO unoev naXXov eTvai TOIOV f) TOSOV 'EiriKoupeiw o6Y|icm K^xpi Tal TtP n&aac, eTvai xd? 61' aiaOriffeux; cpavTaaiai; dXr|6t<;. ei TP buoiv XefovTUiv xoO HEV af)CTTT)p6v elvai TOV oTvov, TOO be fXUKOV oiibeTepoi; ipeObETai Tf] aiaOricfei, TI naXXov 6 oTvo; a6o"Ttip6i; f\ YXUKO<; eorrv; Kai nr|v XouTpti) f Tib ainty 5 Toix; |^ev ill? 6ep|utl), xoiti; be if)? ipuxpi?) xpwMVu? ibeTv ^axiv ot |uev fdp ijjuxpov, oi be 8ep^6v eire|i{5dX\eiv KeXeOouoiv . . . . ei uep oOv \*t\ naWov eaxiv r| exepa xf)? exdpa? d\r)9Vic aiaerja!?, eiKi? toxi Kai xd (ibuup n^i |ua\\ov eTvai tj;uxp6v f| 9ep|a6v . . . ei ydp a6xo q)aivea6at gxepov Xpu) cpdaKEi xiq, d|U(p6Tpa elvai \yuuv IO c. v XEXTIOEV. ai be iro\u8pO\r)xoi au^iaExpiai Kai ap|noviai xtl)v irepi xd aiaer)Ti ! |pta iropuuv ax Te i i o \ u n i i a i TIIJV ouepa bi\ iraai xu^oti; Kai 6a|aaT<; Kai x p o t a ^ vbieXeyouatv Tpav ex^piij uoi6xriToi; Kivetv a'iaQr\a i v OIIK SvTiKpui; ei<; x6 |af) ^aWov xd irpdY^axa ouveXaOvouaiv 15 afixoii;; tobc, ydp oionevou? ipeubeaQat TI?)V atoQrioiv, 8xi Td evavTfa irdGr) fiv6|aeva TOI<; xPU)lLl^vol<; a l T 0 T * v 0xd)v 6p0uai, itapa|iu6oi!iHievoi bibdaKouaiv dx; dvatreqpupiaevijuv Kai aunnemYHEviuv 6(aoO xt irdvxuuv, fiXX-ou be dXXuj iretpuKoxo? evapn6xXEIV OIIK Soxi xfj? aiixf)i; TTOIOTTIXOC; eiracp^ Kai dvx(Xrn))i<; 20 oiibk Tzaoi xoi? n^peai KiveT irdvxac; ujaaOxu)^ x6 diroKEiiaevov, dXXd EKdvoie; e'Kaaxoi |ii6voi<; EVXUTXVOVTEI; rrpdc; a aO|Li|LieTpov ? x o u a i T 1 1 V aio"6r]O'iv of)K 6p9u)i; bioladxovTai itepi TOO xpr\atbv \ irovvipdv f\ XEUKOV <r\ fxi] XEUKOV eTvai TO trpaTiaa, Tdq adxiuv oi6|aevoi ^epatoOv 25 aiff6i!)(Jii; x(p xd<; fiXXuuv dvaipEtv. blv bt aioQr\oei nev |aT)be niol l a d x e a e a r irctaai ^dp fiirxovxai TIV6I;, OIOV EK irriffl? Tfji; Txo\vpi\Ziac, EKdaTri Xaiapdvouffa xo itp6aq)opov Kai okeiov oXou be |-i^i KaxriYopeiv dtrxoiuEvoui; HEpifov |u r) b e x6 aiixo oiEdGat biv ,Trdaxiv fiuavxai;, fiXXoui; KOT' a\Xiv uoidxrvra 30 Kai bOva|niv auToO irdaxovxa?. Spa 6ei 0KO-iretv, xive<; nSXXov &v6pu)TToi TO txr\ |udXXov eirdTouai TOT? Trpdfiuaaiv f\ o'i uav (aev TO aia9r]T6v Kpa^a iravxobauiliv TTOIOXTITUUV ditoqpaivouai tfic;T fXeOKoq 1 uid. adn. p. 116, 22 | 10 cpa(vea6ai] cpaiv6|-ievov libri | 26 bet libri | 27 p.r\bt biandxeaOat libri: corr. Reiskius | 31 Spa bel] lijpa bf\ ci. "Wyttenbachius | 34 fr. trag. adesp. 349 p. 705 Nauck. aiiXr)Tr|piov libri. proxime a uero afuit Toupius emendat. t. IV p. 332

EPICVRI CANONICA

185

Eppeiv be 6|.IO\OYOO(5I xou<; K a v o v a ; ainoic, Kai Travxdiraoiv oixe<J9ai TO KpiTripiov, fiv Trtp ei\iKpive<; aia8r|x6v oxiouv Kai \xi\ itoWd eVaaxov diroMutJumv; 251 CICEKO Luculli 25, 79 'ueracis suos esse sensus dicit. igitur 5 semper auctorem habet eum, qui magno suo periculo caussam agat. eo enim rem dimittit Epicurus, si unus sensus semel in uita mentitus sit, nulli umquam esse credendum1. idem de nat. deor. I 25, 70 'timuit Epicurus, ne si unum uisum esset falsum, nullum esset uerum: omnis sensus ueri nuntios dixit esse'. 10 idem Luculli 32, 101 ' ex uno Epicuri capite, altero uestro perceptio et conprehensio tollitur. Quod est caput Epicuri? si u l l u m s e n sus uisum falsum e s t , n i h i l p o t e s t p e r c i p i . Quod uestrum? "sunt falsa sensus uisa". quid sequitur? ut taceam, conclusio ipsa loquitur: nihil posse percipi'. 15 ibid. 26, 83 ' quattuor sunt capita, quae concludant nihil esse quod nosci percipi conprehendi possit . . . . e quibus primum est, esse aliquod uisum falsum primum Epicurus non dat\ PLVTAECHVS adu. Coloten 28 p. 1124b et be trepi xoOxuuv buvaxov ecTTiv euexeiv, oiibe irepi xwv a\\wv dbuvaxov Kaxd fe vfxac, ai'20 aGrjaiv aiadr\aeu>c, Kai qpavxaaiav qpavxaaiai; oiib' oxtoOv ibid. 1123d {] yap ia6xT)<;, f^v 6Ttoxi6evxai iram, xOuv dqpi(Jxr]ai naWov f| TrpoaTi6r|(Ji xoi<; Trapa\oYoi<; xiqv irioxiv. 252 ClCEEO Luculli 7, 19 'nee uero hoc loco exspectandum est, 25 dum de remo inflexo aut de collo columbae respondeam. non enim is sum, qui quicquid uidetur, tale dicam esse quale uideatur: Epicurus hoc uiderit et alia multa'. PLVTAKCHVS contra Coloten 25 p. 1121 a (6 Kuj\o)xr]i;) oui; ev -zoic, 'EiriKoOpou Ypdmuaffiv dandZexai Kai dYaii^ \6YOUI; OU auvir|mv 30 oiibe YiviiiOKei Xefo^ivovc, ticp' exepuuv. oi yap eibtu\ou Trpoamirxovxoi; i]pXv irepiqpepoO?, exepou be KeK\acf|aevou XT)V nev aia6r|(5iv 2 av ei' irep Maduigius aduers. I p. 675 soloece | 3 direXtirov libri. sequitur fr. 58 || 4 dicit scil. aduersarius Stoicus | 5 habet Maduigius, CFGMueller in Fleckeiseni annali 1864- p. 130: habes et libri | 6 cf. fr. 243 p. 178, 14 || 25 cf. Cic. ibid. 25, 79 | remo] cf. Lucretius IV 436 sq. | collo columbae] cf. idem II 801 sqq. | 30 exepwv] cum Cyrenaicis Colotes pugnabat

186

E P I C V R I CANONICA

fr. 252

dXr)6CD(; TimoOaQai XeyovTei;, TrpoaairoepaiveaGai be OOK ewvTec; 8TI 6 irtipyoi; eOTiv, r| be Ktimr) Ke^Xaorat, Td irdGri Td xai Td (pavTdcT|uaTa fSepaiouai, Td 6' KT6<; ofJTux; e'xetv O\IK eGeAouaw . . . . TO yap eibwXov iiicp' oO Treirov9ev t5! KEKXaajuevov eoTiv i) Kumr) be, dcp' f)<; TO eTbwXov, OUK OTI 5 oiacpopdv ofiv TOO irdGoui; updi; TO imoKeinevov |ueveiv em TOU ird8ou? bet TI^V TTI0TIV f\ T 6 etvai (paivecJ9ai itpoo"aTrocpaivo|aevr)v eXeYX(J9al- T 0 Kal dyavaKTeiv uirep TTJI; aiaSriaeiui;, (tu^) ou XeT ol)(Jl T6 EKT6I; elvai 6ep|u6v, dXXd TO ev ai)Tf| nd9oi; feyovivai TOtoOTOV, ap' oil 1 0
TCCOTOV eOTi TU) Xeyoin^vLu irepi Try; Y 6 ^ 0 6 ^ ? ! 8 T l
T0

EKTO^ OO tpr|-

civ elvai YXVJKO, TrdOo? 5e TI Kal Kivrma irepi aiiT^v f T v ^vai TOIOOTOV; 6 be Xeyuiv dvGptuiroeibfi qpavTaaiav Xa^pdveiv, ei 5e dv9pujTr6(; EOTI )^ri aio"9dvea6ai i:69ev ei'Xr]cpe rag dq)op|adi;; oti irapd TIJUV XeT6vTiuv KaiiTiuXoeibf) tpavTaaiav Xa|npdveiv, ei be Ka^i- is ituXov eOTi |ur) itpoaairoq)aivea9ai TI'IV 6\y\v jurib' 8TI dXX' 8TI tpdvTaaiua irepi auTiiv Kai Tuituu^ Tove; W\ Aia, qprjaei TI?, dXX' ifd) TCU uupyiv irpoffeXBibv Ka! Tf)$ Kuuttr|i; di^diuevo? dTrotpavoO^ai TI?|V ^ev eOGeiav etvai, T6V be i:oXUTUJVOV eKeivoq be Kav eYTi"; T^ v 1Tai, T 6 boKeTv Kai T6 cpaive- 20 aGai, irXeov be oObev 6|aoXoyr|aei. Nal |ad Aia aoO T MAXOV, ill peXxiore, TO OKOXOUGOV opdiv Kai cpuXdTTWv, T 6 iraaav elvai cpavTaaiav 6|uoiu)i; dEiomaxov utrep eauTfjg, inrep SXXou be |ir]beniav, dXX' em' iar]<; 'i\eiv uoi 6e oixeTcu T 6 i r d a a i ; iJTtdpxciv dXri9eT<;, diriaTOV be Kai ipeubf) ^ r i b e ^ i a v , ei Ta^Tai? nev oiei 25 beiv TrpooaTToqpaiveff9ai irepi TUJV 6KT6I;, eKeivaic; be TOO n&a%av uXeov oubev eiriaTeue?. ei ]uev yap eir' I'(JT)(; ^ x o u c r i v TT^? TeV(^f\ jaaKpdv ouaai irpo<; nianv, f\ udaan; bkai6v eOTiv f\ nrjbe 8irea9ai TI^V Trpoaairocpaivo^evriv TO elvai Kpimv ei be biaq)opd TOO irdeoui; diroaTaai Kai eXSouai, yevbdc, tan 30 TO uriTe q p a v r a a i a v nr|Te a i a G r i a i v e T ^ p a v ( e T e p a ? ) evapT e a T e p a v ( n r d p x e i v . KaGd uep & < ; XeToucnv eiri|uapTUpr)O"eii; Koi d v T i ^ a p T u p r i a e K ; o09ev eiffi irp6<; TI^V aicr9r|O"iv dXXd upo? 2 6 irupyoi;] cf. Lucretius IV 353 sqq. 501 sq. Sextus supra p. 180, 30 Tertull. 183, 10 | 9 ihc, inseruit WyttenbacWus | 10 Throve libri: corr. idem | 17 dXXdTilibri: corr. Reiskius | 26 inter be et TOO hiatum intercedere uolgo indicatur | 31 eTepa? suppleuit Meziriacus

E P I C V R I CANONIC A

187

TV)V 66Eav wc,re el TaiiTaii; eiroiaevouc; diTO(paiveo"6ai i t e p l TOUV BKTOI; KeXeuoum, xfjc; 66Hr)<; Kpi|aa TO elvai, T^I; be aloQ{\aeux; mi9o<; T6 <paw6|uevov TroioOvTec; du6 TOU irdvTUji; dXr|9oO<; ri\v Kpioiv ferri TO biaTriirrov TTOWOKK; lueTacpepouaiv. 253 SBXTVS emp. adu. dogmat. II (math, T H I ) 63 sq. 6 be 'EiriKoupoi; e"XeYe H^v irdvxa TO aio"9riTd eTvai d\ri6fj Kai iiaffav (povxaoiav diro fnrdpxovTog elvai Kai ToiaviTr|v OTTOIOV tan TO KIVOOV TT]V a\'o"9ricfiv, ir\avaa6ai 6e rofii; Tiva<; |LI^V TULIV qpavTOtaiiuv XeYovrai; dXriSeti;, Tivdi; be ipcubeti; trapct TO |uri buvaaSou x ^ P ^ c ^

10 b65av duo ivapjeia^. ini yoOv TOO 'OptoTou, 6ie ^b6Ki p\^ireiv TCII; 'Epiviiai;, 1 * 1 |uev a'iaBr]O\<; in' eibuOXuiv Kivou|ievr| dXriOiqi; fjv (imiKtno yap Td ei'baiXo), 6 be voO<; oi6|uevo<; 8TI axepeiavioi elo"iv 'EpivOei; eiyeu&o562ei. Kai SWan;, cprjaiv, oi irpoeipr)|aevoi TOUV qpavxaaidiv biacpopdv etadYovxe? OUK iaxuouci TnaTuuo"ao"eai TO Tivag is fiev aiiTuuv d\r)9eTi; vmdpxeiv Tivd<; be vpeubei?' OOTE yap qpaivolaevuj bibdSouai TO TOIOUTOV (ZriTetTai t d p Td cpaivo^eva) OUTS dbr)\iu (bid q)aivo|aevou yap oqseiXei TO Sbr]\ov dTrobeiKvua9ai). 254 PLVTAKCHVS adu. Coloten 28 p. 1123 b TaOTa nevToi Kai iroWd TOOTUJV e'Tepa TpaYiKuuTepa TOI? 'E|aTreboK\eoi)(; eoiK6Ta 'Tepdo"|ua20 aiv' u)v KaTafe\u)aiv . . . . Kai Tiva ydp OUK oiyiv f| cpuaiv ^K<pu\ov ei? TatiTo fluveveYKovTec; eK TIIIV evunviuuv Kai TUIV trapaKoirOuv oObev elvai cpaai Tiapopa^a TOUTLUV oibe vpeObo? o6b' duOaTaxov d\\d (pavTaaiac, d \ r i 9 e i ^ d i r d a a ^ Kai aiujxaTa Kai |uoptpd<; eK TOU TrepiexovTOi; d c p i K v o u n e v a g . . . . TOOTO uirdpxeiv diro

55 onovbr\c, Ti9e|aevoi, |iid\Xov be O\UJ<;, ei TOUTO lar) uirdpxoi, TTIOTIV o'(xeo9ai Kai pepai6xr|Ta Kai Kpiaiv d\r)9eia<; qpdffKOVTei; auToi Kaei<; dqpaaiav irdvTa II DE P R A E N O T I O N E ET VOCIBVS

255 CLEMENS Alex, strom. n 4 p. 157, 44 Sylb. vai n^v Kai 6 30 'EmKoupoi; 6 ndXiaxa Trji; dXriGeia? irpoxiiuriaai; TI^V ribovfiv irpoXri^iv etvai biavoiai; TTJV UIOTIV uiroXauPdvei irpoXimnv be ditobibujaiv eiriPoXriv eiri T I e v a p x ^ ? Kai eiri rr\v evapYH TOO e T t i v o i a v ' \if\ b u v a a 9 a i be n r ] b e v a MTITE Z ! r] -

etr' aiiTati; libri: corr. Reiskius || 10 cf. supra fr. 36 p. 106, 1 || 18 TCtOTa] monstra Furiarum qualia Oresti apparuerunt

188

EPICVRI

CANONICA

Tfjaai nrJTe diropriffai \ir\bt jiriv boiaaax, d U ' oO&e eXefEai x w p l ? wpoXfmieui?. cf. Theodoretus cur. Graec. errorum I 90 p. 42 Gaisf. LAKRTIVS DIOG. x 33 Tr|v 6e irp6Xr|i|nv Xevouaiv oiovei KOTdXim/w f\ o6?av opGriv f\ fvvoiav \ Ka6oXiKr)v v6r)<Jiv evairoK6i|uevriVi TOOT' 5 gem (ivifmriv TOO noXXdKii; euu6ev cpavevTO?, otov T 6 TOIO0T6V ecmv SvSpumoi;' a[*a fdp T<i> f>r\Bf\vui "Av6piuiroi; e69tiq KOTA up6Xr)v)Mv Kai 6 nbtiot; aiixou voeiTai irpoirfouiLl^VIJUV TODV aiaeriaeuDv. TtavTi oOv 6V6(^OTI TO -rzpxkTwe, {moierafnivov tvapyei; ^CTI. Kai O6K fiv Hr\rr\aafiev TO Zr)ToO|uevov, ei ^ irporepov Yvii)Keinv 10 ai)r6, oiov To Tr6ppiu eOTii)? i'lriro? toTiv f\ pou?; 6eT Y^P KOT irp6Xri\inv 4Tv"JK^vai tiori. iinrou Kai (Jod<; nopqp^v. o66',fiv Jivo|adaa|UEV TI H^I irpdTepov aviToO KOTO irp6Xr)i]Mv T6V TOTIOV |na9(5vT<;. frvapxeft; oOv eiaiv ai irpoXi'upeii;. ClCEKO de nat. deor. I 16, 43 'quae est enim gens aut quod genus 15 hominum, quod non habeat sine doctrina anticipationem quandam deorum? quam appellat irp6\r)U>iv Epicurus, id est anteceptam animp rei quandam informationem, sine qua nee intellegi quicquam nee quaeri nee disputari potest. cuius rationis uim atque utilitatem ex illo caelesti Epicuri de regula et iudicio uolumine accepimus1. 2 Q cf. 17, 44 'fateamur constare illud etiam, hanc nos habere siue anticipationem, ut ante dixi, siue praenotionem deorum: sunt enim rebus nouis noua ponenda nomina, ut Epicurus ipse up6Xi"|i|nv appellauit, quam antea nemo eo uerbo nominarat'. PLVTAKOHVS ap. Olympiod. in Plat. Phaedon. p. 125, 10 Finckk 25 oi 6e 'EiriKotipeioi T&C; irpoXriuici^ (aiTiiDvTtti TOO ZrjTelv f\\i&c, Kai edpiffKeiv). he, el |uev 6ir]pepiu|Lidva<; qpaai, uepnrr] i) Zryzr\ov;' d 6e doiapepiirrouc;, uODi; fiXXo TI irapd Tac; irpoXi'iuieii; eiriZriToOjiev 8 ye oObe irpoetXr|(pa|aev; SBXTVS empir. adu. mathem. I 57 OOTE Zr\re\v OOTE diropeTv ?<JTi 30 Kaxd T6V ao<p6v 'EuiKOupov oiveu irpoXriuieui?. eadem adu. dogmat. v (mathem. xi) 21. 256 ClCEKO de finibus I 9, 30 'itaque negat (Epic.) opus esse ratione neque disputatione, quam ob rem uoluptas expetenda, fugiendus dolor sit. sentiri haec putat, ut calere ignem, niuem esse albam, 36 mel dulce. quorum nihil oportere exquisitis rationibus confirmare, tantum satis esse admonere. interesse enim inter argumentum conclusionemque rationis et inter mediocrem animaduersionem atque

E P I C V R I CANONICA

189

adraonitionem: altera occulta quaedam et quasi inuoluta aperiri, altera prompta et aperta iudicari. etenim quoniam detvactis de homine sensibus relicui nihil est, necesse .est, quid aut ad naturam aut contra sit, a natura ipsa iudicari 3 . 257 ClCBRO de rinibus n 2, 0 'Epicurum . . . . qui crebro dicat diligenter oportere exprimi, quae uis subiecta sit uocibus'.
LAERTIVS DIOG. x 31 rt\v biaXeKTiKrjv the, Trap^Xicouffav

' dtpxew Ydp xoitc; (puciKoix; x^peiv ixxd TOVX; TIIIV 258 EBOTIANVS glossarii Hippocr. praef. p. 34, 10 Klein, ci Yap HeXXoi|aev TCI? irccoi f*vui(TKO|Li^va? ^HairXoOv <puuvd<;, fj TOI itdo"a<; oqpet\iiao|Liv ZY]ff]oaaQai f\ Tivd?. &\\a naaac, ^ev dftOvarov, Tivai; hi Kai K6vov. f| Y P 6'a ffuvr|6u)v eEair\ujffo|uev avirdi; fir||adTuiv f\ bid. xdiv fii\ ouvrjOuiv aXX' ai |ii^v dauvri96i<; 1? TOOTO dqouei?
T

15 cpaivovTcu beKxov Y 4 P

& TJTTOV YlvuJ0'K6|ueva 6id TUJV (X&WOV

YivuuaKO|nevuuv eSairXoOv , at be avvrfieic, TLU eit' \ar\c, eTvai qpavepai upoi; TO 6T)\UJTIK6V xr\c, ^pimqveia^ O6K ^OOVTOU (xpricniaoi), tic, qpriaiv 'Eitkoupo? dtroWuxai jd.p iftiux; rf)<; ^piariveia; TO (pavepov, 8xav tiito \6you KaQd irep TIVOI; oiKefou ^axxf*veur)Tai 20 (pap|LidKou. 259 SEXTVS emp. adu. dogmat. II (math, VJII) 258 6poi|Li6V 6e dx; eioi Tive? oi dvr)pr)x6Te<; Triv liirapEiv TUIV XCKTOUV, Kai oux oi ^xepoboEoi |^6vov, oiov oi 'EirtKoupeioi . PLVTAKCEIVS adu. Coloten 22 p. 1119' TW6<; ^fiXXov fimliv ('Eirt26 KoOpeioi) TrXr^iLieXoOai irepi Tf]v bidXEKTOv, oi TO TUIV XEKTIIIV fivo<; ouaiav TO) XOY^J irapexov apbr)v dvaipetTe, T O ? cpujvdi; Kai Td T U Y X a v 0 V T t t Movov anoXindvTec,, xd &

! T 0 itapdimv ou6e etvai 30 [Sextus dogm. II (math, VIII) 13 oi oe trepl TOV 'EiriKOupov Kai TOiva TOV qpuaiKov ouo |u6vov diroXeiirovTei;, armaiv6v Te Kai TUY13 Kai Kevov] biKaiov libri o5 6iKaiov Eustachius inepte | 15 fort, bkaiov | 16 Til) HStephanus: TO libri | 18 fort. Ydp TTtui; | 19 Sxav] 86' libri || 26 irapexovxe^ libri TiapexovTuuv Gassendus p. 117 | 31 cf. ibid. 12 armaivov |av lvat Tf\v <puuvr|v, oiov xi'iv Aiuuv . . . . , TUYXdvov be TO KTO<; uTTOKeiiLievov, aiqirep a0x6<; 6 Aiiuv

190

E P I C V R I CANONIC A

Xdvov, qpaivovxat . . . . irepi Trj cpuuvfj T 6 d\ri8e<; Kai vpeObo<; dnoXeiireiv.] 260 DE ADFECTV LAEETIVS DIOG. X 34 iraQr\ be \efoucriv eTvat bOo, i^ftov^v > Kai d\Yr)66va, iffxd|U6va irepi irav ZUJOV Kal rt\v |aev oketov, xr|v r 64 dXX6xpiov 6i' iLv KpiveaGat xd<; aipdaei? Kal cpuYd;. AMSTOCLES Eusebii praep. euang. XIV 21 p. 768 d sq. rr\c, aipiotwc, Kal (puff); dpx^v Kal Kpixr|piov xeiv fiiuQc; xrjv i*|bovf)v Kai TOV
IT6VOV . . . . \tfovaiv oi Trepi TOV 'EuiKOupov . . . . TOCJOOTOU TOIVUV

Ill

^Yi"T blvj X^Y IV dpx^v elvai Kai Kav6va TUJV dYaOiiuv Kal TUIV ID KOKUJV T 6 ircieo?, IB?T' ^noiye 6oKet TOOTO aOxo Kpxxrjpiou beiaGai. 261 AETIVS I V 9, 11 p. 397 Diels. (Parallel. A 27, 32) 'Eirkoupo? TUJV aia6r)xuiv l'lbovdi; fj6r| Kai xdi; Xiiiiaq. DE NOTATIONE SEXTVS empir. adu. dogmat. II (mathem. VIIl) 177 'EmKOUpcx; 1 5 |u^v T ^ P Kal oi upoeoruixec; aiixoO rfj<; aip^aeuig SXeSav aio"6riT6v etvai TO or||ueiov, oi be diro Tf\c, aToa<; vor)x6v.
PLVTABCHVS adu. Coloten 29 p. 1124 b TOOXOI? o'i xa cpai-

262

263

v 6 | u e v a xiliv dbr)\ujv iriCTiv I x e l v tpdOKOuatv diricrxiav xocrauTiiv Kai dadqseiav ev xoT<; (paivojuevoK; optbvxei;. 20 264 DE D I S P V T A T I O N E ClCERO de finibus II 1, 3 sq. 'omnis in quaerendo, quae uia quadam et ratione habetur, oratio praescribere priraum debet . . . . , ut inter quos disseritur conueniat, quid sit id de quo disseratur. hoc positum in Phaedro a Platone probauit Epicurus sensitque in 2 S omni disputatione id fieri oportere. s.ed quod proximum fuit, non uidit; negat enim definiri rem placere, sine quo fieri interdum non potest ut inter eos qui ambigunt conueniat, quid sit id de quo agatur'. 265 LAEETIVS DIOG. X 34 xluv xe Zr\Tr\oe.u)v etvai rdn; |uev irepi TUJV irpaYiudTuJv, XCK; be irepi un\r)v xr|v qpuuvriv. sn 1 pessime errat Sextus. aliquanto rectius tertiam sententiam, qua uerum et falsum irepl Tr) Kivricei Tfj<; biavoiai; constituitur, poterat ad Epicurum referre: haec O"XO\IKUJ<;, inquit, tome Tr\dTTea6ai 13, at 137 til? uTrevoriffdv Tivei; || 8 cf. fr. 245. 256 et ethica |j 15 de notatione cf. Philodemus irepi ar\\j.eiu)v Kai arnieiuuo'eaiv VH 2 IV 141 et in Gomperzii stud. Herculan. fasc. I cum FBahnschii libello Des Epicureers Philodemus schrift TTepi OrmeiuJV Kal 01^-

(Lyck. 1879) || 18 Ta] TO \x\\ ci. Wyttenbachius miro errore

Ill
266

PHYSICA

oubev Eevov ev TLU TTCXVTI dnTOTeXeTxai i r a p a TOV fibr|

YTevTi|Lievov xpovov careipov.

PLVTARCHVS stromat. fr. 8 Eusebii praep. euang. I 8 p. 24 b Doxogr. 5 p. 581, 19 Diels. 'EiriKoupoc, . . . cpr|oiv . . . Sxi o i i b e v . . . a i r e i p o v . DE ATOMIS 267 AETIVS I 3 , 1 8 p. 285 sq. D. (Stob. eel. ph. 10, 14 Plut. i 3, 25) 'EiriKOUpoi; NCOKX^OUC; 'A9r|vaioc; Kaxd ArnuoKpixov qnXo(Jocpr|ffa<; gqpiq rote; dpxdc, xuuv OVXUIV aw|uaxa XOYW 9euupr|xd, d|aexoxa KevoO, &fe-

10 vr]ra dbid<p6apxa, oiixe 9paua9fyvai buvd|ueva oOxe bidirXaaiv IK TUIV |U6pu)v XapeTv ovire dX\oitu9f|vai. elvai &^ a u r a XofuJ Oeiuprixd * * . xaOxa inevxoi KiveTaOai kv xili KEVUJ Kal 6id xou KevoO. etvcu 6^ Kai aOxo xo KEVOV direipov Kai xd auujaaxa atreipa. eipr|xat bk dxojaoc; oux 6'xi iariv \ax\Otr\, dXX' Sxi oO 60vaxai x|ur]15 6fjva\, diraSrii; oOcra Kai d|uxoxo<; KEVOU. cf. Theodoretus curat. Graec. err. IV 9 p. 158 Gaisf. II 11 p. 62 [Iustinus] cohort, ad gentes 4 p. 4, 1 Sylb. ACHILLES isag. 3 p. 125 a Pet. 'EiriKoupoi; 5e 6 'A8r)vaio<; K aui^axiuv vor)xOt)v O(aiKpoxdxiuv xdi; dpxdq xiltv 8XUJV elvai cpr|ov KaXei 20 6e auxd<; ax6piou<; f\ bid omKpoxrjxa dKapiaia<; xivd? oiiaai; f\ bid. xo dcpSdpxoui; auxdi; elvai Kai y-i] xeiuveaOai. HIPPOLYTVS philos. 22 p. 572, 3 D. Td<; 6e dxo|aoui; xd 2 ipsa Epicuii uerba Plutarchus ut in superioribus sic in his seruare uidetur. profecto grauissimum est axioma et disciplinae Epicureae necessarium. cf. Celsus Origenis IV 67 p. 214 Hoesch. '6|uo{a dir' dpxf}<; eiq xeXoq eaxiv ~t\ xiiuv 6vr]xu)v irp6oboi; [uolgo uepioboi;], Kai Kaxd xdi; xexaf|a^va<; dvaKUKXricren; dvdyKr) xd aiixd del Kai Yeyovevai Kai elvai Kai SffeaSai' l| 10 d&id<p9apxa Stobaeus Eusebius dq)6apxa Iustinus: dibia ficp9apxa libri Plutarchei, cf. Philod. TT. etiaep. p. 86, 30 Gomp. dibioui; Kdcp9dpxou<; | oOxe bidirXaaiv . . . Xafietv et 11 elvai . . . 13 dtreipa om Stobaeus | 4K XIV |aepuiv testatur etiarn Iustinus. an fuit exdpw9ev? | 12 cur sensibus atorai percipi nequeant ratio intercidit | 13 post dtieipa Plutarchus fr. 275. 270 interponit fort, ex alio capite repetita | 19 cf. Lucillus Anthol. Pal. XI 103 "E dxo^uuv 'EmKOupoc; SXov xov K6(J^OV ETvai, xouxo boKuuv. "AXKIIUE, Xeuxixaxov. id. ib. xi 249

192

EPICVRI PHYSICA

Oxaxa aii)|ua6', iliv oi)K av fevoiro Kevxpov obbk ffr||aetov oiibe 6iaipeaii; oube^ia, eq>r| ('EiriKoupo^) e i v a r bio Kai dx6fiou<; auxdc; 268 SIMPLIOIVS in Arist. phys. Z 1 init. f. 216 r oi be Tr\c, in' dneipov xo|afi5 direYvuuKoxe; we, oi) buva|uevuuv f||uOuv in' dueipov xe- B l^veiv Kat K xoiixou TnaxuOoaaSai TO dKaxdXr]Kxov Tfj^ TOUT)? t dbiaipexwv i\Y v 6qpi0Taff6ai Td 0U)|uaTa ical el? dbiaipexa biaipeTa6ai' n\t\v STI AeuKtinro? fiev Kai Ar)|u6KpiTo<; oO ^6vov TI'IV dudGeiav arriav TOT<; irpuuTot<; au)|aaai TOO |ai*| biaipTo6ai voiaKouciv d \ \ d Kai T6 OfjiKpov Kai diaepei; 'ETtiKoupoi; be (iorepov d|nepfj io |aev oi)X ' s |Ye' Tal ! fiToina be ai)xd bid T^V dirdSeiav dvai qpr)Oi. Kai uoXXaxoO |nev TI^V Ar)|uoKpiTou b6Eav Kai AeuKiirirou 6 'ApiaxoTe\r\<; birjXeYSev Kai bi' eKeivoui; Xawc, Toiic, eXeYXou? itpo? TO duepei; eviaxanevoix; 6 'EtriKOupoi; (iffxepov yevdixevo^, 0U|uita8uiv be xfj ArnaoKpixou Kai AeuKnnrou 562r) irepi xiliv Trpuuxuuv auu^dxaiv, 15 dua6f) |uev ecpiiXaSev atixd, xo be d|aepe<; a()xu)v irapeiXexo, die, bid. xoOxo 6iro XOO 'ApiaxoxdXoui; iXtfXonivwv. PLVTABCHVS adu. Coloten 13 p. 1114 a dXX' d n e i p a vt\ A(a irXriSei xd aiii^axa Kax' 'EiriKoupiv eoxi Kai Yiverai TUIV cpaivoinevujv SKOOTOV eS EKCIVIJUV. 6piD|uev oi'ai; Oirox{9e06e irpog -(iveaiv 20 dpxd?, drreipiav Kai Kev6v iLv xo |aev dupaKxov duaSec; daibuaxov 1 * 1 b' dxaKxo<; dXoYoi; direpiXrjiTxoi;, adxi'iv dvaXOouaa Kai xapdxxouoa xi n^ Kpaxeto6ai pir\bt opiZeaOai bid irXf|9oi;. PLVTAECHVS de plac. philos. 1 3, 27 p. 286 a 4 D. elvai be xd ax^maxa XUJV dxbjuuuv ditepiXr]irxa, OOK dTreipa. juf| Yap elvai 25 |ur|T' dYKioxpoeibelc; |ar|X6 xpiaivoeibeit; nnxe KpiKoeibeli;' xaOxa Ydp xd xrmaxa eO6pauaxd ioxiv, ai be axo|aoi diraeeii;. ibia be ^x elv ax^l-'axa X6Y") 9uupr]xd. DE INANI 271 ABTIVS I 20, 2 p. 318, 1 D. (Stob. eel. phys. 18, 4) 'EuiKOU- 30 poi; dvonadv irapaXXdxxeiv Kevov x6irov i i e ] arifxetov oubev libri || 16 sed Sextus adu. dogm. iv (math, x) 142 oi irdvxa ei? d|aepfi KaxaXriYeiv 6fteiXri(p6xe<;, u)? oi itepi xov 'EiriKOUpov cf. 61. 85 || 20 Spa |aev oi'ai; libri || 24 antecedit fr. 275 |] 27 duaOeTi; d9pauaxoi. 'ibia libri: expuli glossema 30 cf. fr. 7476 cum adn. p. 125, 11. Hippol. philos. 22 p. 571, 27 D 31 6v6|ua0iv] 6v6|iao"iv traoiv libri

269

270

E P I C V R I PHYSICA 272

193

SlXTVS emp. adu. dogmat. II (math. Yin) 329 'Eirkoupoc; boKei ioxupoxdxTiv xeGeiKevai dmJbeiSw ei<; xo etvai K6v6v xoiaiixr]V ei O T I K I W I O K ; , Sffxi K E V O V dXXd j ^ v i o x i K.ivr\oic,' Saxiv # p a KEVOV. xaOTr|i; be Tf\c, dirobeiSeuic; xd Xrmjxaxa ei |aev s auvexwpevro irpoi; itdvxujv, e? dvayKrn; &v Kai xi>]v eintpopdv eTxev aKoXouGoOaav aiiToiq Kai I&TTO irdvxiuv irapaxwpou|uevr|v. vuv 6' evcaxrjadv xwei; TOUXUJ, cpr)|ui bt xai |nf) ouvd^eoeai xoii; X^|H)aaai xif)v ^TTitpopdv, oi) 5id xo ^ dKo\ouGetv auxi^v ^Keivoi;, d \ \ d bid xo EKetva elvai vpeubfj Kai dvo^6\oTa. io idem ibid. 314 v6ev Kai otfxuii; auxi^v fnroYpdcpoumv eon Xoxo? &t' 6|io\oYou|aevajv Xriwudxwv Kara auva i f u) pdv KKaXuTTTuuv dbiqXov, oiov 6 xoioOxo;' ei ?<JTI Kivrimi;, i o n Kev6v dXXd JLI^V 'OTI Kiv^oiq" ioriv dpa Kev6v. XO ydp elvai Kevov fi&riXov T' iaxi Kai 6i' dXri9iuv boKeT xoO xe 'ei eaxi KIVV|15 oi?, Saxi Kev6v' Kai xoO ' l a x i be KIVTIOI^' Kaxd auvaYuufi'lv 6KKaSIMPLIOIVS in Arist. phys. A 5 extr. (p. 213 a 10) f. 140 Aid. p. 379 b 24 Brand, laxeov ouv 8xi xuuv itepi XOTTOU TI Ypa<)jdvxu)v o'i |uev ad)|ua xov T6ITOV OI be dou)(aaxov {nreGevxo . . . . TUJV be 20 doii)|uaxov XeyovTuuv oi |uev irdvxr) dbidffxaxov o'i 6e biaoxaxov Xefoum .. . xujv be biaaxaxov Xeyovxuuv o'i uev eui 6IJO bieaxiuxa . . ., oi be eiri Tpia" Kai XOI3XUJV OI f^ev udvxq dbidqpopov Kai uoxe Kai aveu o"u)|aaxo; ]uevov, O b q oi irepi ArnaoKpixov Kai 'EiriKoupov, o'i be bidaxTi(na xai dei auu^a ?x o v K a ' eirixribeiov irpoi; e'Kaaxov, ax;

273

25 oi KXeivoi xiliv TTXaxuuviKdiv Kai 6 Aan^aKrivoi; Sxpdxuuv. cf. f. 144" irdXw be au XUJV xo Kevov aiixo xi6e(Lieva)v o'i |uev ctTreipov elvai qpam Kai {itreppdXXov diteipia xd auuiaara Kai bid XOUTO aXXo ev aXXon; auxou |aepeoi Kaxabexo^evov, 0b<; av exuxov, ei irep |a^pr) Xeyeiv eiti xoO direipou KevoO buvaxov. xoiai!iTr)v be 30 irepi aiixou bdiav eaxixevai boKoOaiv oi irepi Arm6Kpixov apxatoi SIMPLICIVS in Arist. phys. A 4 (p. 21 l b 7) f. 133 r Kai <pr|aiv Sxi 'xeaaapd eaxiv, iliv dvayKri xov T6TIOV 'iv xi eTvai'- f\ yap TO el3 ipsius Epicuri uerba esse caue credas. is negatiua arguraentatione uti solet cf. ep. I 40 Lucr. I 335 sqq. 426 sq., supra p. 181, 23 | 11 Epicureis, non Epicuro hanc definitionem tribuas. cf. Gassendus p. 133 || 22 oi be e-rri Tpia om Aldus 13

194

E P J C V R I PHYSICA

fr. 273

oo<; TOO ev T6TTUJ f\ xf\v $\r\v aOroO f\ T 6 Stdcrxruna T 6 Tijuv JaxctTiuv TOO TTEPIEXOVTOC; T 0 V T6TTOV dvdfKr) elvat (8 TIVE$ Kal TUIV irpoxepov we, oi itepl ArmfiKpiTov Kdl TUIV ucrrepov dx; oi Trepl 'Eiriicoupov Kai oi ITUMKOI, r i v e ; 6E Kal Kaxd TTXaTwva TOOTO T6V T6TIOV elvai v6|ai0av) \ xd 'eaxara TOO TtEpiEXovxoc;. el ouv 5 H^OEV TIIIV xpiujv iaxiv, ilic; 6eigt, dvdyKri TO Xenr6^6vov etvai T6V T6TTOV. TO 6^ 6idffTr||aa TOOTO oi p.tv ircpl Ar)|a6KpiTov Kal 'EuiKoupov KVOV elvai Xifovaiv OUTUJI; il3<;Te TTOT |LI^V irXripoOaeot (Jtu|aaTo<;, TTOT^ be KEV6V AizoXeinecQai' oi 6^ TT\cmuviKoi Kal oi ZTuutKoi eTvai fxev &\\o itapd Td aui|aaTa tpaciv, dei 6^ auj^a %iw, 10 ubc; larib^-rroTe Kevov dttoXeiireceai. THEMISTIVS paraphr. Arist. phys. A 4 (p. 214 b 14) f. 38" Aid. p. 268, 23 Speng. Xeiitexai xoivuv l'mTv, 8TI y.r)be T 6 biacrr\ixa 6 T6UO<; ^OTIV, 6idOTr||aa 6^ TO ^xa?u vooti|uevov TIXPV irepdTuiv TOO oiov TO |aTa0 zr\<; KOi\r|<; in<paveia<; TOO Kdbou. 1 5 ira\aid nv oOv f| 66Sa Kai TO!; TO KEVOV TI6|U^VOIC; irpoariKOuaa, r|Ko\ori6rio"EV be 8|auji; aCiTfj Kai 6 Trepi Xpucriinrov xop^^ K a ' EKoupoc; iiaTpov, eicriroioOai bi Tiveg Kai T6V TT\dTU)va Til) O6YM<*TI. f^pTTiTai be tK TriOavfli; ju^v aiTiai;, I(JEU6OO(; be kavilic;. eireiS^ fp
EI; eirwoiav fi\6o)aev SXUJI; TOO T6TIOU EK TTII; dvTiiuETaordo'EUJc; TUIV 20

atu|udTiuv Kai TOO fiveaOai auvExuJg SWOTE fiXXa ev TCJI aiiTCb T6TIUJ, 6id TOUTO auroti; 6 T6TIOI; 'iboiev Elvai T 6 &idaTr)na T6 HE8 TO{IT6 IUEVOV uirXd|upavov iiro6EX0'8ai TO
KExwpianEvov exdaTou TOUTUJV TUIV EI0I6VTLUV

vf|Y be auToix; EII; TauTryv |adXio"Ta Tt\v {m6voiav Td dfT^a' 25 TTi6iJi yap T?\C, einqpavEiai; EV TUJ KEpa|uia) Tf|i; KoiXriq pLevo^ar\c, Tf\c, ai)Tf|(; Kai itEpiYEYpa|U|uviiq 161011; iipa(5iv ITOT |iv (i&uip ^TYivETai, TTOTE be &t]p ev rw OKEUEI, 6id TOOTO elvai TO fiETaECi tf\c,

KoiXr|c; eiriqjavEiac; 6idaTr||aa fnrv6ri0av,

8 TO0T6 HEVOV Kal TIIIV

oiv KExwpianEvov, LU^TTEP Kai i\ duiqpdvEia TOO dYYeio^! M- 3n dvd |apo<; Ta aai|aaTa. dXX' OIIK'4OT\TOOTO iifiic,. H^v oiov TE fjv KEVOV aiOnaTo? feviaQai ITOTJ T 6 dYYiov, ICFUK; av Etpu)pd9ri Ka6' EauTO TO XEYO^EVOV TOUTO biaarr\fitt- vuv be Upa

1 f\ Is! iiXr| Aldus | 3 irpox^pujv et OaxEpaiv Aldus: correxi ex cod. O(ceauo) Laurentiano | 5 Elvai O : om Aldus | 9 itOTe 6E O: TTOTE be Kai edebatur | 17 xp6<; PVictorius: xpovoi; libri | 31 |Uv] fiev Yap coni. Spengelius | 33 be om Aldus

E P I C V R I PHYSICA

195

i TO tfowp KO\ 6 d)"ip dvxetcrepxexai. Kdvx08ev V ) irXdvr) eirei Ydp <5ui|aa trav |uexd biao"xv)|aaxoc;, nexacpepouaw TO XWV O"UUHdTiuv 6idaTri|aa eiti TOV T6TTOV, OJK evvooOvTeq OTI bid TOUTO del bidaxr||ad eaxw ev ximy, eireibri Kai auu^a dei br\Koi be xd xaXKa 5 Kai CTEYavd iravTax69ev dYY' a ' <J Tdp av eKpucreiev TO ubujp, i fif| xwpav (eiq) eicpuaw 6 di'ip Xdpoi. qpEvaxiZei 6^ au TO ^eveiv del OCTOYXUTOV K a ' T 1 1 V Ko(Xr|v ^Ttitpdveiav xiliv die; i Y ODV^iinrTev ^Eaipounevou TOO u6aTo<; uj^irep ^irl TUJV dcTKiiuv, oi)K Sv 6|aoiuj(; Kr|TraTiI)VTO. 274 THEMISTIVS paraphr. Arist. phys. A 6 (p. 213" 32) f. 40" Aid. n p. 28J, 2 Speng. 6uo Yp OUTOI Ti\c, Qiaeuit; TOO KevoO xpoiroi, f\ Trapeairdpeai xoi? aUijuaaiv auxo, Ka8d nep Xifouaiv Arindnpixi^ xe Kai AEOKIWITO? Kai d\\oi iroXXoi Kai 'ETTIKOUPOI; fioxepov (ouxot Ydp irdvTec; T#|V XOO KevoO irap|inr\0Ki>iv aixnivxai xfi? oiaipiaeuui; 15 xuiv ou)|idxuuv, ^irei TO Y d\r|9tii<; cuvex^<; dbiaipeTov Kax' aOxouc;) f ^ Kexwpiff|i^vov Kai dOpoov eTvai Ka8' aOxo irepi^xov x6v oupavov, iii? upoxepov |u^v uuovxo xijuv dpxaiujv T\VC,, neTa b xaOxa oi irepi Zr)vuuva TOV Kma. SIMPLICIVS in Arist. phys. A 6 (p. 213 32) f. 151U sq. ^Kelvoi Ydp \e20 Y ov evepYeia xi xoioOxov eTvai 6idaxr]|ua, o luexaEu xuuv auj|adxuuv uirdpxov OUK eqt cruvex^ Elvot xd aujuaxa, dii; oi irepi Ari|a6Kpixov Kai AeuKiTtirov e'XcYOv, ou ^6vov ev Til) K6O~HUJ Kevov elvai xi XeYovxec; dXXd Kai S2u) xoO Kda^ov, 6 -rrep firiXov6Ti T6UO? |JV OVJK av Eirj, aiiTO 6e Ka6' auxo u(p^cxr|Ke xauxir; 6e xf|<; 56Sr|<; Y^YOve 25 Kai Miyrp66ujpo<; 6 Xioc; Kai xuuv TTuGaYopeiujv XIVE;, di<; laex' 6X(Yov ai)xo<; epei, licfTepov 5e Kai 'E D E CORPORIBVS QVAEQVE EIS ACCIDVNT 275 AETIVS I 12, 5 p. 311 D. (Plut. I 12, 3 Stob. eel. ph. 14, 1) 'EmKoupoi; dTTepiXriTrra eTvai TO ad)|uaTa. Kai xd upaixa oe ditXa so xd xe eS eKeivuuv a u Y K P ^ a T a ^dvxa pdpoi; fe'xsiv. PLVTAECHVS de plac. philos. I 3, 26 p. 285, 11 D. o"u|a(5e(5riKEvai 6e xoiq au)|aaai xpia xaOxa, axf\^a pitfe.Qo<; pdpoi;. Ar]|aoKpiTO<; nev Yap 5 scr. iKpeuaeiev | 6 xuupav ei? jiOaiv libri x- eiapunaeuui; Simpl. f. 133" | Xd(5r) libri: corr. Spengelius || 11 TOTTOI edebant ante Spengelium | 26 afixoi; Arist. 1. s. p. 213 b 23 || 29 fort, xd fixo^a ouu|Liaxa | 30 xd xe] Td be libri | irdvxa om Stob. j 31 cf. adn. p. 191, 13

196

E P I C V R I PHYSICA

gXere 6uo, HEYE66<; xe Kai ffxn^' 'EiriKoupoc, TOUTOU; KO! xpixov fJdpot; Ttpoae6riKev dvdyKri fdp, tpr\oi, KivetaSai Td au^aTa xrj TOO pdpou? 6XKfl- eirei ou Kivr)6i!)O"eTai. SEXTVS emp. adu. dogmat. IV (mathem. x) 240 eireiodv Xifr} 6 'EiriKoupoc; TO au^ia voelv KOT' imabvQemv ^.efiQovc, notl ox^aToi; 5 Kai dvTiTumac; Kai fidpouc,, IK ,uif] OVTWV cuj|ndTwv PidZeTai T6 au)|ua voetv. id. 257 'Eirkoupoq qpr|crai; KOTOC d6poia|L6v <IX^1)LIOIT6? TE Kai nefQovc, Kai dvTiTUiria? Kai pdpoix; T 6 auj|ua vevoficfeai. idem ibid, v (math, x i ) 22G edv Te Y a P (S6poi(J|Li6<; TH; ^j T6 auifia, 10 dl<; cpv]O~iv 6 'EiriKoupoq, |aeYe9ou<; Kai a%f\\xaroz Kai dvTiTuiria; .
PLVTAECHVS adu. Coloten 8 p. 1110 f TOUTO TIIIV 'EiriKoOpou
Ka

bof-

HdTiuv otfTW<; dxuipicTTd eaxiv we, TO axni^01 Tfj? dT6|uou DE MOTV 276

^ T0

1 5
a b

SIMPLICIVS in Arist. de caelo T 1 (p. 299 25) p . 254 27 Karst. 510 b 30 Brand, oi Y a p wepi Arm6KpiTov Kai fiOTepov 'EuiKOupoi; Td<; &T6HOVC, irdaai; d^ocpueTc; ovaac, pdpoi; ?x 6 l v <paffi, Tip 6e eTvai Tiva papOTepa, kivjQoijXiva Ta Kouqp6Tepa 6ii ! aiiTiIiv 6q)iZav6vTuuv
eiri T 6 CIVUJ qpepecrGai, Kai OOTW XEYOUOIV OOTOI SOKEIV TO |uev 2 0

Kouqpa elvai, Td be papea. SIMPLICIVS in Arist. de caelo A 8 (p. 277 b 1) p. 121 a 18. 31 Karst. 486 a 4 Brand. Td Yp aTOixenior) aiO|uaTa f\ KaTd TI^V a(iTU)v qpOmv KiveTxai f\ dir' dWou TIVOI; qpep6|UEva f) u n ' dW^Xmv EK6\IP6l^eva . . . . 8TI 5e Qi)6e Trj {in' d\\r)\a)v EKSMHI 61 piat6(JEva Kivei- 25 xai, 6eiKVuo"iv eqpeSri<;. TauT^i; 6e Y^Tovaai rfji; 66Srji; |ueT' a0x6v iv 6 Aa|uv))aKriv6<; TE Kai 'ETtiKoupoi;, irdv crujjua |3apuTr|Ta VO^KOVTE? Kai irpoi; TO ^eaov qpepea9ai, TUI 6e Td fiapuTepa dveiv Td fJTTOv papea 6TT' eKeivuiv eK6\ipea6ai pia irpdi; T6 dvu), ui<;Te ei TIC; uqpeiXe Tr)v YHV7 EXSETV fiv T 6 fiftuip et<; T6 KCV- SO Tpov, Kai ei TK; T6 ijbaip, T6V depa, Kai ei T6V &ipa, T6 irGp. cf. p. 121 b 25 K . 486" 12 Br. oi be TOO -rrdvTa vp6c, T6 neoov <pepea9ai KaTd q)0aiv TeK|uripiov KO|aiZovTi; TO xf|<; Y^I; u

3 oXKfj] TtXriYri libri | 4 cf. Epic. ep. I 54 |] 19 sq. cf. Epiphanius contra haer. I 8, 1 p. 15 b t. I p. 295, 15 Dind. (p. 589, 16 Diels.) | 25 ouTe uolgabatur

E P I C V R I PHYSICA

197

TO Obiup eiri TO KOITUJ <pepe06ai Kai TOU u'baTot; TOV depa dxvooum TOUTOU a m a v T^V dvTnrepio"Tao"iv oOaav . . . . iaTeov be 8TI OO iTpdxurv |aovoi; oube 'EiriKOupo? itdvTa \eYov elvai TO auOiaaxa fiapea Kai <puaei |uev Trl TO KdTui q>ep6|ueva, irapd cpuaiv be eirl 5 TO dvw, d \ \ d Kai 6 TTXdxuuv olbe <pepo|iievr|v TauTV]v xi\v 66Hav TO T K&TW Kai TO fivuu feiri TOO K6O>IOU |ar] KaXdx; voiuiZuiv Kai TO (3apa X^o'Qai OUTUUI; UJ; Trpo<- TO KOTUJ qpeponeva jui5! diiobex6|Uvoi;. 277 SIMPLICIVS in Arist. phys. Z 2 (p. 232 a 23 sqq.) f. 219--. ei T dp 10 fit] rjv irav |a^Y8o<; 6iaipeT6v, ofix oiov T ^V TO ppabuTepov dei iv TLU ICRU xpov^ ^XaTTOv KivetoOai TOU OdxTovoc;' TO yap STOJIOV Kai T 6 d(uepi; ^v TUJ auTil) xpov^V Kai TO GOTTOV bi^pxexai Kai TO ppabOTepov ei f a p ev irXeiovi, ^v Til) 'iaw SXaxxov TI TOU d|uepoO<; bieXeOcrexai. bio Kai TOI; irepi 'EiriKoupov dp^cTKei io"OTa15 xift? itdvTa bid TUUV d^epiJuv KiveicrSai, i'va |UT) TO ctTO(aa auxiuv biaipou|Uva IHHK^TI fiTO|aa fj. 278 THEMISTIVS paraphr. Arist. phys. Z 1 (p. 232" 117) f. 52U Aid. p. 370, 4 Speng. d \ \ ' 6 aoqptuTaTO<; Vi|uiv 'EinKoupoi; OUK aloxvverai Xpfi(j9at tpapudKO) Trji; voffou xaXeTraiTepiu, Kai TaOTa 'ApiffTOTeXoui;

20 TT)V |aox6r|piav TOU \6you irpoeTfibeiSavTo^. eiti ^ev Y&p tf\c, rf\<; ABf KiveiTai, qir\aiv, TO Kivounevov, ecp' gKaorou be TUIV il ujv auYKeiTai 01) KivetTai, d\Xd KEKtv^rai. eh' OUK aiaGdveTai TrepntinTuuv dvapi9|xr|T0i(; Tiaiv dTOttiai;, itpiI)Tov fjtiv STI Triv K(vrjaiv Tr]v (p' o\r]<; Tfj? ABf auvTierjaiv OUK K Kivr)aeu)v, d \ \ ' EK 25 irepaTijuv Kivr)O"euj<; Kai TOU KKivf|o"9ai' ei yap o\r| Kivr|o"i<; AEZ,
KETTOI yap oix e^ei K(VT|O"IV TO |aopia TO A Kai TO E Kai TO Z '

oO KivetoGai KC6' eKdo"Tr|v TOOTUJV dXXd KeKivrjaGai. ?iri9' STI TO K6Kivfiff9ai qpiqaiv d\T]04t; etp' ou (ar)beiroT TO Kiveio"9ai YT ov e v d\r)6ei;, Kai TO 6ie\r)\u9evai uirdpxeiv (I) jur) Trp6T6pov TO buevai, so Kai TO {JepabiK^vai & yr\ TtpoTepov TO pabKeiv, Kai 6\ux; TO irapu)Xrinevov d\ri9e<; oO TO evecrxibi; oubeiroT' civ dXti^. STI be el trav TO Kiveia9ai TreqsuKoi;, 6TE ireqpuKev, TJTOI Kiveixai eS dvayKvn; r\ r|pe|uet, (ei) )j.t\ KiveiTai TO Q Kaxd TO A, bfjXov OTI ripefxei ev Til) 2 TOUTOU] Triv TOUTOU edidit Brandisius | 5 TTXdTiuv Timaei p. 62C I TauTr|V om Brand. || 18 aiaxuveff9ai Aldus | 25 ei] 1) libri. cf. Aristot. 1. s. p. 231 b 23 f\ Kivr]aic, eep' fj<; AEZ, f^v eKivriOn TO Q km Tf|<; ABf | 33 npenet, |ar| KiveiTai be TO coni. Spengelius

198
A, OHOIUII; be Kai

EPICVRI PHYSIC A
ev TUI B, O^OIUJI; be Kai ev TW I". dXXd Kai Kei-

TOI KiveTaGai eiri Tffc o-UYKemeviqi; EK TUJV ABf, li&STe KOTO irav ixepoc, ripe|ioOv xfl? ABf iracav oubev rjrrov bi^Sei. SXu); bk ei jxev kq>' 6Kdo"Tou TI!)V diuepiirv Kivr\ai<; OirdpSei Til) 52, iruiq e'xov Kivrjaiv oil KivficeTai; ei 6' otix i)irdpi Kivv)m<; dXV ripenia, 4g 5 ripeiuia^ f] Kivrjai^ auvTe6r)aTai. SlMPLlCIVS in eundem locum f. 218U 3 4irdfi bk Kai &\\o STOWOV dKo\ou6o0v Tauxr) Tr) uitoOeagi, TO KeKivf}o"ea{ TI I L H KIVOI!I|LIVOV, otov ftepa&iKevai TI |uri irpoTepov fiabiaav. fdp KtveTaBai TO Q TT\V AEZ Kivviaiv eiri TOO ABF luey^Soui; oOre 10 be iri TOO A KiveiTai, K6Kivr]Tai fap eir' OOTOO, OOTE km TOO B, bk ovbk km TOO f- Tr)v 8\r)v Spa Kivt]ffiv KeKivrm^vov nt\ Kivou|uevov aOTi>|v irpdTepov. OTI be oi) irdvTq dirieavov Te9eiKe Tr)v evoramv, 6ri\oi TO Kai e^vxoi; aiiTi^v Kai 6ta\vaavroc, rote, -rrepi 'Eirkoupov oynuc, {iaTepov yevoinevoui; OUTUU 15 Xeyeiv TV)V Kwr|O"iv Yivea9ai. e d|aepuuv yap Kai TI>]V Kivriaiv Kai TO |aeYe6oi; Kai TOV xpovov elvai XeYovTe; eui nev TOO 8\OU |UYe6oui; TOO eE d|^epil)v auveaTiuToi; KiveiaSai XEYOUUI TO Kivovifievov, KaG' e'KaOTov bk TIIIV ev aiiTili d|aepOuv 06 KiveTaeai d \ \ d KeKivflaOa'i, bid TO ei TeGeir] Kai eiri TOI3TUUV KiveTcreai T 6 eui TOO 8\OU 20 Kivouiaevov, biaipeTd afiTd SaeoSai. 279 SlMPMOIvs in Arist. phys. A 8 (p. 216* 17) f. 159" S^r K 6f) TOUTUIV, qpriaiv 6 'A\^Sav6po^, &veo"Ti \^Yew irpoi; 'EiriKOupov, 01)bev be fJTxov xaw<; Kai irp6i; Arm6KpiTov Kai AeiiKiitirov Kai 6tir\il)? TOUI; dpxdc; Td aTO|aa \Y 0VTa <; Kai TO KCVOV, 8TI ei jiev dvicroTO- 25 X<iic, cpepovTai ai STOIUOI ev TUJ Keviij, TOI; aiTiac; Tf)<; dviaoTaxoO? qpopa; liipa X^Yeiv auxoig' o6bev Y&P auxat^ TO fxkfeQo^ f\ TO pdpoi; f\ TO axniua ^P^ T o T "Xi; av^aXXerai' ei be iaoTaxiui;, 011bdiroTe KaTaXruyeTai in Tepa Tt\v exepav oObe dXXriXoTuitriaouffiv f\ uepiirXaKriffovTat. oiibe Y<*P ^ TUIV cxmaTUJV biaqpopct 01a TE 30 eaTiv dviaov aimtiv TtoieTv ri\v q>opdv Kai Y P TO ox^maTa TII) biaipew f\ TIIJ |uri biaipeiv avicrov TI^V cpopdv iroieT' ev be T14) Kevtp oiibev eori TO biaipoO|aevov. liigxe oiibe fkveau; ?CTai TIVO? ai)ToO<;. larjiroTe be TOOTO TO STOTTOV at!>ToT<; dKoXou9i!i(Jei, ei

21 reliquas obiectiones cum ex Themistio adposuerim, non adtinet ex Simplicio iterum adferre || 25 dTOita Aldus | 29 KaAldus | 31 ante Til) fort, intercidit v |aev Tiij depi

E P I C V R I PHYSIC A

199

del Kiveiaeou r&c, dx6|uou<;- ei yap Kai r\pefxovai Kai ico, KivoOvxai, eiriKaxaXaupdvoumv dXXr|Xac;. ei be TIC. ZrjTeT bid xi db0vax6v effxi x6 iaoxaxwc; Kiveia9ai xo paptiTepov xili fjxxov papet, pdbiov Xeyeiv, Sxi ei |xr| r) -irpoo"9r|Kr| xou Papou? Gdxxiu 5 irate! xr]v Kivrjaiv, oube dpxriv Is! papuxr|<; aixia eaxai Tfj<; eirl xo Kaxuu Kivricreuui; ev TUI Kevtb 8 yotp irpoaxt6enevov OIIK eitixeivet o6be aiiEei xr|v Kivr)o"iv, xoOxo oube x^v dpxiiv av ai'xiov eir\ KIvriaewi;. ei be Hi1] at poirai xoti; ouiinoaiv eiaiv ai'xiai Trie; Kivriaewi; xf)<; ev xtl) Kevil), oub' fiv KIVOITO xr|v apx^v ev xiu Kevil) xcc adi10 |aaxo' oObe T P SXXr| xi<; aixia Tf\q Kaxd qpuaiv qpopac; xoT<; atO|aaai irXi'iv xfy; okeiai; >OT:r\c,. exi be, qprjaiv 6 'AXeSavbpoc;, ei uav 0tD|ua pdpo? ^xeiv xoiq Trepi 'EiriKoupov boKeT Kai bid x6 pdpot; KiveT09ai Td fftunaxa 6id xou xevoO, Sirexai be oT<; rj PapOxrjc; aixia xfjc; KIvr|o"euj?, xouxoig xr)v yieilw fioirriv xaxuxepa? aixiav yiveoeai Kivr)15 o"euj<;, oOx olov xe be xoOxo ev Til) KevuJ Y ' V 6 ^ 0 1 ! *J' a v ^ i a T 0 pdpo<; Kivoixo ev aiixCf) ei be |ar| bid xoOxo, oilb' dv 8Xuu<; Kivotxo. cf. Themist. paraplir. Arist. phys. A 8 p. 292, 9 sqq. Speng. 280 AETIVS I 12, 5 p. 311 a 10 D. (Plut. I 12, 3 Stob. eel. ph. 14, 1) Kiveio"6ai be xd aTO^a Toxe |aev Kaxd axdG|uriv, xoxe be Kaxd irap20 efKXiaiv. xd 6e avuu Kivovi|ueva Kaxd irXr|Y>i)v Kai dTroiraX|u6v. idem I 23, 4 p. 319 D. (Plut. I 23, 1 Stob. eel. phys. 19, 1) "EuiKoupoc. biio ei'bri Tf\<; Kivriaetuq, xo Kaxd 0xd9|ar|v Kai xo Kaxd

DE DECLINATIONE ATOMORVM 281 CICEKO de finibus I 6, 18 'Epicurus autem in quibus sequi26 tur Democritum, non fere labitur . . . . illae Epicuri propriae ruinae: censet enim eadem ilia indiuidua et solida corpora ferri deorsum suo pondere ad lineam, hunc naturalera esse omnium corporum (19) motum. deinde ibidem homo acutus, cum illud occurreret, si om30 nia deorsus e regione ferrentur et ut dixi ad lineam, numquam fore ut atomus altera alteram posset attingere itaque * * , attulit rem 20 Kai into iraXn6v Stob. Kaxd uaX|u6v Plut. || 23 additum olim fuisse hoc fere Kal xpixov be xo Kaxd -rr\nTnv K a i diroitaXiaov auxoi; eTreiOriTaYe fidem faciunt quae apud Stobaeum adiunguntur eiai be xive? o'i Kai xexapxov elboi; eiaaYoucri xo Kax' ouoiav, 8 irep eoxi TO Kaxd Y^veaiv. dXXoi be Kai XTIV biavor|xtKv|v 6 e a a r i^expi Y^P T ^ v itevxe itpo\ipr|ffav || 31 hiatum notaui

200

EPICVRI PHYSICA

fr. 281

commenticiam: declinare dixit atomum perpaullum, quo nihil posset fieri minus: ita effici conplexiones et copulationes et adhaesiones atomorum inter se, ex quo efficeretur mundus omnesque partes mundi quaeque in eo essent ipsa declinatio ad libidinem fingitur ait enim declinare atomum sine caussa . . . . , et 5 ilium motum naturalem omnium ponderum, ut ipse constituit, e regione inferiorem locum petentium sine caussa eripuit atomis, nee tamen id cuius caussa haec finxerat, assecutus est. nam si omnes (20) atomi declinabunt, nullae umquam cohaerescent; siue aliae declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur, primum erit hoc quasi pro- 1 0 uincias atomis dare, quae recte quae oblique ferantur, deinde eadem ilia atomorum, in quo etiam Democritus haeret, turbulenta concursio hunc mundi ornatum efficere non poterit'. ClCERO de fato 10, 22 'Epicurus declinatione atomi uitari necessitatem fati putat. itaque tertius quidam motus oritur extra pondus 15 et plagam, cum declinat atomus interuallo minimo id appellat \dxio"TOV : quam declinationem sine caussa fieri si minus uerbis, re cogitur confiteri. non enim atomus ab atomo pulsa declinat. nam qui potest pelli alia ab alia, si grauitate feruntur ad perpendiculum corpora indiuidua rectis lineis, ut Epicuro placet? sequitur enim ut so si alia ab alia numquam depellatur, ne contingat quidem alia aliam. ex quo efficitur, etiam si sit atomus eaque declinet, declinare sine caussa. Hanc Epicurus rationem induxit ob earn rem, quod ueiitus (-') est ne si semper atomus grauitate ferretur naturali ac necessaria, nihil liberum nobis esset, cum ita moueretur animus, ut atomorum 25 motu cogeretur. id Democritus auctor atomorum accipere maluit, necessitate omnia fieri, quam a corporibus indiuiduis naturalis motus auellere'. ibid. 20, 46 'hoc modo hanc caussam disceptari oportet, non ab atomis errantibus et de uia declinantibus petere praesidium. de- 30 clinat, inquit, atomus. primum cur? aliam enim quandam uim motus habebant a Democrito inpulsionis, quam plagam ille appellat, a te, Epicure, grauitatis et ponderis. quae ergo noua caussa in natura est qua declinet atomus? aut num sortiuntur inter se, quae declinet, quae non? aut cur minimo declinent interuallo, maiore non? aut 35 cur declinent uno minimo, non declinent duobus aut tribus? optare 34 quae declinet atomum. libri: corr. Dauisius

fr. 281

EPICVRI PHYSICA

201

t47) hoc quidem est, non disputare. nam neque extrinsecus inpulsam atomum loco moueri et declinare dicis, neque in illo inani, per quod feratur atomus, quicquam fuisse caussae, cur ea non e regione ferretur, nee in ipsa atomo mutationis aliquid factura est, quam ob 5 rem naturalem motum sui ponderis non teneret. ita cum attulisset nullam caussam, quae istam declinationem efficeret, tamen aliquid sibi dicere uidetur, cum id dicat quod omnium mentes aspernentur ac respuant1. ibid. 9, 18 'nee . . . est caussa cur Epicurus fatum extimescat et ab 10 atorais petat praesidium easque de uia deducat et uno tempore suscipiat res duas inenodabiles, unam, ut sine caussa fiat aliquid ex quo existet ut de nihilo quippiam fiat . . . , alteram, ut cum duo indiuidua per jnanitatem ferantur, alterum e regione moueatur, alterum declinet'. 15 idem de nat. deor. I 25, 69 'Epicurus cum uideret, si atomi ferrentur in locum inferiorem suopte pondere, nihil fore in nostra potestate, quod esset earum motus certus et necessarius, inuenit quo modo necessitatem effugeret, quod uidelicet Democritum fugerat: ait atomum, cum pondere et grauitate derecto deorsus feratur, de20 clinare paullulum1. PLVTAECHVS de animae procreatione in Tim. Plat. 6 p. 1015c 'EniKoupuj |uev fdp ou6' &Kapc; YK\IVCU xr)v axo|uov mjYXWpouaiv (oi ITUHKOI) ux dvaixiov eireiadxovTi Kivr]cnv K TOO nr) bvroc,. AvGVSTINVS contra Academicos III 23 t. I p. 284e ed. Ven. 1719 25 'quo modo enim inter Democritum et superiores physicos de uno mundo et innumerabilibus litem diiudicabimus, cum inter ipsum heredemque eius Epicurum concordia manere nequiuerit? nam iste luxuriosus cum atomos quasi ancillulas suas id est corpuscula quae in tenebris laetus amplectitur, non tenere uiam suam, sed in alie30 nos limites passim sponte declinare permittit, totum patrimonium etiam per iurgia dissipauit. hoc uero nihil ad me adtinet'. DE CONCRETIONE ET DISSOLVTIONE VABEO de lingua lat. \1 39 p. 219 'Democritus, Epicurus, item alii qui infinita principia dixerunt, quae unde sint non dicunt, sed 33 Epicurus Turnebus in commentario postumo: securus et secutus apographa

202

EPICVRI

PHYSICA

quoius modi sint, tamen faciunt magnum, quod quae ex iis constant in mundo, ostendunt 1 . 282 PLVTAECHVS adu. Coloten 16 p. 1116 dX\' auxov i^beux; av poi|ar|v xov KaxriYopov (TTXdxujvoi; KwXwxriv), ei xoi? eauxiirv updifrt\v biacpopdv OOK evoptiim xa0xr]v, Ka8' \v xd nev |u6vi|ua 5 fixpeirxa (xd be jaexapXrixd Kai xpeuxd) xat? oxiaiaic, eaxvv; lit; Kai xd? dx6nou<; duaeeia Kai 0Tepp6xrixi irdvxa xpovov xeiv, xd 6e auY K P'l ac '' rcl irdvxa peuaxd Kai nexapXtixd Kai fwdfjieva Kai diro\\u|ueva elvai, inupiujv |aev eioubXwv direpxo(jevuuv dei Kai pe6vxwv, jiupiuuv be Uji; 6IK65 x6puuv EK XOO uepi- 10 ^Xovxo; 4Trippe6vxiuv Kai dvairXr)poOvxu)v xo fiOpoia|ua, TIOIKI\X6luevov 6uo xfji; eSaXXaYfte xaiixrii; Kai |UxaK6pavv0|Uvov, 61XE bi\ Kai xijuv ev pdGei xoO auyKpiiuaxoi; drojuiuv ouoeiroxe \fjEai Kivr]aew<; oiibe tra\|iuuv irp6i; dXXiiXac; buva|ivuuv, dj^uep aiixoi X^youaiv. 283 Idem ibid. 10 p. 1112 a xotq OiroXa|updvou0i |u/)X fivtaiv xoO 15 ^T] ovxo? eTvai urixe <p6opdv xoO ovxo?, dXX' ovxuuv xiviuv auv6&i{j itp6(; aXXr]Xa x^v Yevemv, 6iaXu0i 6' dir' dXXr|Xuuv xov Odvaxov eirovoiadZeaQat. SIMPLICIVS in Arist. de caelo A 7 (p. 275 b 29) p. 109 b 39 Karst. 484" 23 Brand. oeiKvucrv ('ApioxoxeXrn;) i.cpe.tf\c, 8x1 01)6' we, biw- 20 piaiaeva fiireipa xiu rrXi'iGei oI6v xe elvai xd axoixeiiiibr) oudf^axa, die; oi Trepi AeOKunrov Kai Arin6Kpixov OirexiOevxo iipo aixoO ftYovoxe? Kai |uex' adxov 'ETTIKOUPOI;. ouxoi YaP ^Xeyov dire(pou? elvai xil) TrXi^Gei xd? dpxd?, Si; Kai dx6|aoui; Kai doiaipexoui; iv6\nlov Kai diraOeii; bid xo vaaxd? eTvai Kai d|aoipoui; xoO KevoO' xf|V 25 yap biaipeaiv Kaxd xo Kevov xo ev xoT<; aai|uao"iv iXefov xauxai; be xd<; dxoiuouc; ev dTreipui xiu KevCij K6XUJpi0|aevai; Kai biaqpepoucac; oxquaai xe Kai |ueY^6effi Kai 6eaei Kai xdSei cpepeaGai ev xuj Kevuj, Kai euiKaxaXaiupavoOaa; dXXiiXa; auYKpoueaBa! Kai xd? |uev diroirdXXeaSai STTI^ dv xOxwuai, xd? be itepntXeKecreai 30 dXXr)Xai? Kaxd xi>)v xiBv axr\n&Twv Kai ^eYeGaiv Kai Gecrewv Kai xdHeuuv au|U|dxpiav, Kai au|apaiveiv Kai oi'xui xi>|v xiliv auvGextuv

284

1 quod om libri: addidit Augustinus | ex his libri || 6 supplementum exempli caussa dedi | l<t &\\r\\a libri || 19 sqq. exprimendum fuisse Brandisii apographon intelleget qui Lugdunense contulerit

E P I C V R I PHYSICA 285

203

GALKNVS de simpl. medic. I 14 t. XI p. 405 K . |LC|Livr)|uevuJv dei, TZIJJC, XEYETOI xwpa Kevr| irpoi; xdiv ^viiuaGai (pao"K6vTu)v xf)v otiaiav, STI JU.-*I Ka6d itEp 'EmKoOpw Kai 'AoT<Xr]iiidbri 6OKEI, d\X' ?OTiv depot; irXiqpric; ev Snxaai TO?<; dpaioii; aai|uaaiv ^ KEVI^ x ^ P a 5 id. in Hippocr. epidem. VI comm. iv 10 t. xvil 2 p. 162 K . TO be KCVCK; Etvai Tiva? xwpat; *i Kara TO iSouup f| KOTO TOV d^pa Tfl (jev 'EiriKoiipou Te Kai "AaKXriindbou 66r| irepi TUIV CTOixeiuiv dK6\ou66v ecJTi.

286 PLVTARCHVS adu. Coloten 10 p. 1112 b o'i 6e ('EiriKoOpetoi) Td<; 10 dTp^irTou<; Kai dau|a-na9ei? dTo^iouc; EII; TafiTo auveXaOvovTei; 4 H auTiuv |aev ovib^v, auTdiv &e iroWdi; iroiouai Kai auvexetq ir\r|Yd<;" KwXiiouaa Tt\v 6id\uoiv (uaWov ettiTeivei TT\V |uri&^ |a.iEiv efvcu |u.r|6e KoXXriaiv d \ \ d xapaxiiv Kai ndxryv KOT' auToi)^ TI^V \EYO|uvryv fivtaw el 6^ dKap^ vOv 15 [lev dTriaoi 6id TT)V avTiKpouoiv, vOv be irpocriaoi Tf\<; irXriYfi? 4K\u6eiar|i;, TrXeiov' f| bnrXdaiov xwpic, eiaiv dXXr)Xuiv xpovov oO vpaOouaai Kai irXrimdZouaai, un;xe |nr|6ev i OOTCUV diroTeXe?o"6ai M16 v aiCTOriaii; 6e Kai \\>vx*\ Kai voOc; Kai q>p6vr\aic, oi)6e PouXoeirivoiav bi&wm TTCU<; Y^ V O I T ' a v ^ v KevCJi Kai aT6|aotq' iliv
20 OOTE KOG' eauTd TTOIOTVIC; eaTiv O0T TX&QOC, f\ |uexa{JoXiri auveX96v-

TLUV, dXX' O66E avvlXeuaic, f\ auYKpaaiv iroioOoa Kai |uTSiv Kai ounqpuiav dXXd irXr|Yd<; Kai dirotrribricreii;. ibid. 9 p. 11 l l e f] be dTO|uoq a()rf\ TE Ka6' eauTif|v 'ipiyioc, EOTI Kai YUHV^I wdor)<; YOVI^OU bxiv&fxem^, Kai Ttpot; aXXriv irpotyirEO'oOoa 25 Ppaajiov fiiro OKXr|p6TriTOi; Kai dvTiTuiria?, dXXo be oibiv Sax 6V oi)b' tTro{r]ff irdGoi;, dXXd traiovTai Kai iraiouai TOV fiiravxa xp6vov, o6x 8irwg Ziiiiov f\ vux^v r\ cpumv dX\' oiibe n\f\6oc, eS eauTIIIV KOIVOV oitbe awpov eva TraXXoiuevuiv dei Kai buffTaiuEvuJv &uvd|uevai tTapaaxe'v287 LACTANTIVS diuin. instit. i n 17, 22 'cur igitur ilia (semina) 81 non sentimus aut cernimus? q u i a n e e c o l o r e m h a b e n t inquit n e e c a l o r e m u l l u m n e e o d o r e m . s a p o r i s q u o q u e et u m o r i s e x p e r t i a s u n t , e t t a m rainuta ut s e c a r i ac d i u i d i 14 Ka6' ai)Toi)C, libri: corr. Reiskius | oi be libri: corr. Xylander | 16 TTXEIOV libri | 19 bibuumv uui; libri || 30 cf. cum hoc loco quae sub Leucippi nomine simillima paullo explicatius Lactantius de ira dei 10, 3 sqq. refert et inpugnat

204

EPICVRI PHYSICA

n e q u e a n t . sic eum, quia in principio falsum susceperat, conscquentium rerum necessitas ad deliramenta perduxit. ubi enim sunt aut unde ista corpuscula ? cur ilia nemo praeter unum Leucippum somniauit? a quo Democritus eruditus hereditatem stultitiae reliquit Epicuro. quae si sunt corpuscula et quidem solida, ut dicunt, 5 sub oculos certe uenire possunt. Si eadem est natura omnium, quo modo res uarias efficiunt? u a r i o inquit o r d i n e ac p o s i t i o n e c o n u e n i u n t , s i c u t l i t t e r a e : q u a e cum s i n t p a u c a e , uarie t a m e n c o l l o c a t a e i n n u m e r a b i l i a u e r b a c o n f i c i u n t . At litterae uarias formas habent. i t a inquit et h a e c ipsa primordia. to nam sunt a s p e r a , s u n t h a m a t a , s u n t l e u i a . secari ergo et diuidi possunt, si aliquid inest illis quod emineat. si autem leuia sunt et hamis indigent, cohaerere non possunt. hamata igitur esse oportet, ut possint inuicem concatenari. cum uero tam minuta esse dicantur, ut nulla ferri acie dissici ualeant, quomodo hamos aut 1 5 angulos habent? quos, quia exstant, necesse est posse diuelli. deinde quo foedere inter se, qua mente conueniunt, ut ex iis aliquid conseratur, si sensu carent nee coire tam disposite possunt? Quia non potest quicquam rationale perficere nisi ratio, quam multis coargui haec uanitas potest 1 . 20 DE QVALITATIBVS 288 PLVTAECHVS adu. Coloten 8 p. l l l l a eyK\r|xeo<; 0v 6 ArjuoKpiToc; otlx' o"u|apotivovxa xati; dpxaii; 6|UOXOYUJV, d \ \ d \aupdvuuv dpxd(; ou<; xaOxa au|uf5e(5r|Kev. ebei yap dfaexdfi\r|xa nt\ 8e<J6ai xd TTpOuxa, 6e|uevov be 6r) cruvopav 8xi iroi6xr|xo<; oixexai irdar)? 25 yevtaic,' dpveio~6ai be auvopiuvxa xi^v dxoiriav dvaiaxuvx6xatov. oia 'EuiKoupov cpr\a\v (Kuj\i(jxri<;), dpxdq fi^v Oiroxieecreat xdi; ai)xd<;, ou Xefeiv 6e 'VOUUJ xpoii*|v Kai Y\UKO Kai \EUK6V 1 K < X 1 xa<;

fiWai; Troi6xr)xa<;.

el nev oOv xo 'oil Xeyeiv' xoio0x6v effxiv 'oiix

OIIK oOv dvaYKalov s

6|LO\OYIV', XUJV ei6io>ievujv xi iroie?

inro9eo9ai, |aa\\ov 6e 0q)e\eo6ai Ar)|aoKp(xou dxoiuoui; etvai XUJV

13 hamis cod. Bononiensis: kumoris uolgo | 17 ex his libri | 18 conseratur Bononiensis: constituatur aut construatur ceteri |
25 6e iur| libri: covr. "Wyttenbachius | 26 dvoKJXUVT6xaxa 6 eitiKoupoi; libri | 29 elvai post Troi6xT)xa<; inserebat Maduigius adu. I 675 | Xeyei edunt | 30 6\xo\o-\& libri | 31 &q>eXta8ai libri: corr. Wyttenbachius

fr. 288

EPICVRI PHYSICA

205

8Xwv (ipxtk' 8EHEVW be TO bof^a Kai KaXXumicra|UE'vuj jai<; irpiOTaiq mQavdTriCTiv aiiToO irpoaEKTroTeov earl T6 ouaxep^, f) beiKTEOV STTUUI; Siroia o"ui]uaTa TravTobairdc, Troi6Tr|Tac; auTiIi ^6VUJ Till 0UVEX9ETV irapEOXEV. oTov EU9{J<; TO KaXouiaevov 9ep^6v u|xiv IT69EV 5 dqpiKTai Kai iriuc, ETTIY^YOVE TaT<; dTO|uoii;, ati nr|TE f|X9ov s'xouaai 8epHOTriTa |ur|TE EYEVOVTO 6Ep^al auv\9o0aai; T6 |U^V yap 'ixovTOI; iroi6TriTa, TO be -naaxexv irecpuKOTog oiift^Tepov bi Tatt; dToixoic, 6irdpxiv qxne Ttpoaf|Kov eTvai bid T^V acpSapaiav. GALENVS de constitutione artis medicae c. 7 t. I p. 246 K. dbiivaio TOV ev elvou TU) eibei TO OTOIXETOV, oiov 'EitiKOupoi; 0ird6eTO TI^V aTO|aov. 8TI ydp oux v Ti:P aba TO aTotxeWv tan TOIOOTOV, ^V6ev6e 6f)\ov oubejiia TLUV dT6|aiuv ai)ji\ Ka9' iauT^v OOTC OgpiiT] TTIV cpuaiv ecrxlv OUT vjjuxpd, ot) [ii\v oiibt XeuKt) TII; eaTiv & adTUIV r\ neXaiva. Kai T( biaTpi(3w . . . . ; o\ai? yap oubeinia uoioTric; 15 4o"Tiv auTfi Tfl dT6]uuj, dx; oi TtaT^pei; aiiTdiv (3oi!)\ovTai. cf. id. de elementis sec. Hippocr. I 2 t. I p. 416 iba be Kai buvd|Ui buvaiT' fiv TI^ ev elvai Xtfeiv TO TrdvTa, KaGd trep oi irgpi TOV 'EtriKOup6v T6 Kai Ar||a6KpiTov Tdi; dTO|aou<;. idem de elementis sec. Hippocr. i 2 t. I p. 418 K. ai |uev oOv OTO20 |aoi ouju'rrao'ai 0"uu(LiaTa oOaai O|uiKpd x^P'^ iroioTriTtuv elai, TO be Kevov xwpa TII; EV rj qjepoiaeva TOUT! Td aw^xara dvuu re Kai KOTUU aii|airavTa bid iravTOi; TOU aiuuvo? f\ ueprnXeKETai iruu^ dXXr|Xoi<; f[ upoOKpouet Kai diroiraXXeTai, Kai biaKpivei 6e Kai auTKpivei irdXiv ei<; dXXriXa KaTd Ta^ ToiaiiTac; 6|ai\ia(; KdK TOIITOU Td TE fiXXa 25 ouYKpifiaTa navTa iroiei Kai Td I'meTepa crai|uaTa Kai TO ira6ri|uaTa aiiTiliv Kai Td<; a\adr\aac,. diraBfj b' imoTiOevTai Td auunaTa elvai Td itpiuTa (Tive? ^ev OUTUUV inro aKXrjpoTriTOi; d6pauOTa, Ka6d -rrep oi wepi T6V 'Eirkoupov evioi be uiro O|aiKp6Tr|TO(; dbiaipETa, Ka6d irep oi irepi TOV AeuKmirov), dXX' oub' dXXoioOaSai KaTa TI buvd3o neva TauTa<; br) Td; dXXoitOaeic;, ac, fiiravTgq dvepamoi TreiriaTeOKacnv eTvai bibax6VTe<; uiro TUIV aioQr\aevjv, oiov OUTE 9ep|aaivea6ai TI qpaaiv EKeivuiv OUTE ipOxeaeai, KOTO be T6V OUT6V Tp6irov o09' uYpaivEaeai OUTE Eripaiva9ai, iroXu be biri |aaXXov TI |ar|TE fieXaivO"8ai nrjTE XUKaivecr9ai |ariT' SXXriv Tivd SXux; EinbEXO'8ai 35 iroidTriTa KOTO ^TibE^iav ^eTa^oXriv. SIMPLICIVS in Arist. categ. 8 (p. 8 b 25) quat. K f. 8U ed. Ven. f. 56 10 ed. 5 a'i] av libri | 9 quam distorta et mala fide relata haec sint, Epicuri in ep. I 42 al. uerba docent | 30 fort.

206

EPICVRI PHYSICA

Bas. Kai irp6<; Arua6KpiTov be Kai 'Eirkoupov biKaioXoYerrai, TI br) HOT Tivdq nev biaqpopdc; irepi Tdc; dT6|uou<; diroXehrouo"iv, olov pdpouc; vao"T6Tr]To<; 0Uj|uaT6TriTOi; uepdTiuv |LIEY^OU<; KI?, oiire be x P o a v oiiTe YXuKUTriTa odxe Iwiyv ?xeiv OOTE TUUV
aXXuuv TUJV TOIOOTUUV X6YOUC; upoiLKpeo'TrjKevai dmocpaivovTar KOIvou Y&P 8VTO<; TOO irepl TUJV EKTUJV X6YOU dToirov ju^ Td

ttepi TUJV auTtiuv biaTdTTeaGai, Kai 2TI dTOtriiiTSpov TdTai; buvdneu; iiaTepoYeveii; troieiv, ui^irep Zuu^v Kai voOv Kai qpOoiv Kai AOYOV Kai Td ToiaOTa. irapairXriadjui; b db^vaTov Kai du6 TOU auvobou TOOTO duoTeXetoBar v6mu Ydp SCTTI XPol^l KOTO 10 TOV ArindKprvov, Kai Td a \ \ a 6|aoiu)(;, Tfl dXriSeia [e'ffTi] b^ aT0|aa Kai Kv6v. 6 b^ fiiraE Td OVTO dve\d)v oOb^v Kei TiGeaGai, Kai 6 uapabe?d|aevoi; TO dvaiTiov oi)ba|aoO OTqoerai. TI Ydp naMov TOOTO f\ TO evavTia irpoTi|ario'6i dit' oi)be|Hia<; d)pia|a^vrii; a m i ; 6p|uuO|uevo^; P^XTIOV OOV ei<; 4Kivr|v 4XGeTv TI^V 0Tr69effiv, fi TIC; &IT6 TOO 15 ?X<J6ai irapdYB Td ^KTd, liiqirep 01 'AKabrmaucol ujpiaavTo ^KT6V TO oT6v Te ^x e(J 9ai aiizo drrob6vT6c;, OIJK diro Tfjc; ETUnoXoYiai; ai)TOO irapaXa(36vTe<; T6V XOYOV.

idem ibid. 14 (p. 15 a 30) qu. < t > f. 3 r ed. Ven. f. 109" Bas. p. 92" 10 Brand. Kai oi irepi Ar||u6KpiTov be Kai iiatepov oi uepi 'Eirkoupov w Tdcj dT6|aoui; dira6eT<; Kai diroioui; inroTi9e|uevoi TUIIV dXXiuv iroioTr)Tuuv trapd Td ax l 1l a a ' r a K a ' T1|S1V Troidv OOTUJV aOvGeaiv a9ai XeYoum Tdc;fiXXac;itoidTriTac; Tdc; TE dirXa;, otov Kai Xei6TriTa;, Kai xde; KOTO ( T O ) xPlJfJlua'rcit K a ' T {"; be ev Trj itoi^ auv9eaei TUIV dT6,uujv TaOTa, Kai rj dXXoiujmc; aiiTt\ 2 5 KOT' aviToui; Sv e\'r| |uTa(5oXri, f\ be iroid aiivGemi; aiiTiliv Kai (neTd9eo"n; Kai Tdic; oiiK dXXax69ev f\ eK Tfjc; qiopdi; Kai Tf)<; ToiriKf|(; Kivifoeuui; EOTiv dicjTe Is) dXXoiuuaK; T<H qpopqi f\ ai)Tt\ f\ TrapaKoXou9o0ca TauTrj Kai Tai)TX]c, TI. 289 ALEXANDER Aphr. quaestt. 1 13 p. 52 Speng. "OTI \xi] onotuui; so KOT* 'EuiKOupov eiadYeTai Td xp^iaaTa, die; gXeYev TIC; irapi(JTd|aevo<; aiiToO TTJ 66Er], Kai KOTO TO<; fiXXac; aipeoei?. 8 fxev -fAp oOv ev TOICJ dT6^oi<; OTOixeioK;, a uep dpxd<; 6iroTiGeTai TUJV dirdvTWV, oObev TOOTUJV cpriaiv elvai KaG' 0O1; be aToixeia Td Teaoapa, KOTO 4 ou TUIV Ven. | 10 TOO Bas. xf\<; Ven. | gOTai uolgo, correctum u. 11 | 26 KOT' aiiTd edebatur | 28 cpGopa Ven. || 31 TI?] Kiyvaujpivoc; 6 'AKabrmeiaK6<; in rubrica indicatur p. 52, 12

E P I C V R I PHYSICA

207

TOOTOU? ev TO?? oxoixeion; o"Tiv Ka! TaOTa. &16 KaTd |nev ToiiTOIK; K irpouirapxovTiuv xp"J|udTUJV Ywefai Tiva x p ^ n a r a - Ka9' 8v be \ii\ (!O~TW v xoTi; o"Toixeioi<; xaOxa, OCIK K Trpoinrapx6vTiuv Is! fivtaic, auxiliv. iiic, oOv el \miQer6 xic, dro|xa eTvai auOnaxa dp5 xd<; TWV OVTUUV |ar| n6vov SXOVTO ffx^M01 K a ' H^TeSo? Kal dvxixuuiav d \ \ d Kai xpuJf-ia, o\i% 6|ao(uj? Kaxd xe xouxov Is) XIIJV XP^I11"TUJV Y^ VC5 K (^K Trpofmdpxovxoc; Y^P XP^inaxoi; Ka! ovroc, v xoTc; Kal KO6' 8V xd axo|aa xaOxa axoixeia OIIK ^x l XP<^M' oiib' i |ufi dxoiad xi<; xd axoixcia X^Y OI I A-Yl & T d x^crio aapa xffl ev xouxoic; eivai ]uexd xOuv aUujv Kai xd xp^iaaxa, otib' oOxoc; av 6|ioiiU(; 'EuiKoiipuj x^v xOuv xpu'^dxiuv eiadYOi qpOaiv. DE MIXTIONE 290 ALEXANDER Aphrod. de mixtione f. 140u 'EuvKoupoi; b qpeuYetv pou\6|aevoi; xo OTTO ArjuoKpixou pr]9^v e-rreaeat pouXexai xoic;

15 Trapa6^0ei xOuv Kipvaiu^viuv xriv Kpaffiv yiveaGai Xijovai, TrapaG^oei n^v xivuuv auu^dxujv Kai auxot; xoti; Kpdffsi? YiveffQci \ijuiv, aXK' OUK auxiijv xdiv |uiYvu|aevujv aa)|Lidxujv aaiZon^vuuv ev xfl biaipe'aei, d \ \ ' dva\uo|a^viuv elq xd cxoixeta Kai xdi; dx6|uoui;, S div ^Kaaxov aijxdiv auYKei|aev6v TTIJU? XO (iev olvo? flv xo be Obiup xo
20 be n&\i TO b' d \ \ 6 xi, eueixa TTOICC XOUTUJV TUUV CTuj^dTtuv e <hv

fjv Td Kipvd(jeva Ttp6<; &X\r\Xa auvG^ffei Y6VVUUVTUJV TO K6Kpa|aevov oiD|aa, aumaiYvuneviuv (oux) ubaToc; Te Kai oivou d \ \ d xiiiv ubpoiroiujv dx6|aujv, ux; Sv enrol Tt?, Taii; olvotroiot?, qp9opa xe Kai (f|) Yap ei<; xd axoixeia Yevtoei xiviliv TI^V Kpaaiv Y ' v e ( J 9 a l Xifuiv 25 dvd\uai<; ^Kdffxou Kai f| 6K xiuv axoixeiuuv ouv6effi<; auxaiv p.kv Yeveai;), xo be qpSopd. DE MVTATIONE 291 SBXTVS emp. adu. dogmat. IV (mathem. x) 42 xive? xuiv qpueS div effxi Kai 6 'Eukoupoi;, xi'iv luexapXrixiK^v Kivr)Oiv 11 cetera inutile adponi || 13 praeter Aldinam (A) praesto fuit cod. Marcianus 257 (M) ab Iuone Bruns conlatus. codicem Parisinum 1848 cum A plane consentire uidi praeter unum eq 1. 18 | fort, b' 6Kq>euYeiv | 14 PouXexai omissum addit M 2 | 16 ai)[xoc;] cum ras. M | Xiyei M l | 18 kc, Paris. | 20 be SKK6 xi A | eiri xd iroid MA | 21 KKpamu<*vov A | 23 qp6opa Te] cpOopat^ MA | 24 \ e Yiuv Ydp MA | 25 dva\uo"ei<; MA | aiixiuv x6 be cpGelpa MA (rb

208

EPICVRI PHYSICA

eT&oc; eleEav etvai rfji; |uexaf5axiKfj<; rd ydp juexafSdXXov Kaxd ITOI6xrjxa aOTKpi^a irdvxwi; Kaxd xf|v xtfiv O"UYKKPIK6TWV aux6 X6YIJI Oeujprixiliv awndxwv XOTHKIIV xe Kai |uexaf5axiKi>]v Kivrimv |Uxa()dXXei. otov I'va xi K yXvKiot; fevr|xai iriKp6v f\ K XeuKoO ^eXav, beT xouc; auveaxaKoxai; auro OYKOUI; |HxaKocr)ir|efivai Kai aXXrjv 5 dvxi &\\r\<; xdSiv dva6acf8ar TOOXO 6' OUK SV &\\WC, aunPair|, iav (ai") laexaPatiKUii; KivriOajcnv oi ofKor Kai wdXiv 'iva TI K K6v yevr)Tai f\ EK |uaXaKoO aKX)qp6v, 6ei xd ki iBv |u6pia Kaxa x6v XOTTOV Kivr)9fivai biaxdaEi ,u^v fdp afixiliv laaXaKiivexat, ouveXeOaei 6^ Kai iruKvuuoei OKXr]pi!ivxai. nap' 8 ^ 10 Kivr|aii; oux ^x^pa Kaxd jivot; taxi xf);

292

GALENVS de elementis sec. Hippocratem I 9 t. I p. 483 K. ill? oiiK foxi 6idKpiai<; xit; Kai ffO^Kpian; f\ cpaivoia^vri xiliv auj|udxu)v dXXoitucrii;, IXK; oi irepi 'EiriKoupov xe Kai Av)|aoKprrov ^v6jaijov. 15 DE MAGNETE

293

GALENVS de facultat. natur. I 14 t. 11 p. 45 K. 'EirvKOlipoi; |U^v oi3v . . . . onoXoYeT irpoi; |u^v Tr\c, 'HpaKXeiai; X(8ou x6v ai6r)pov eXKea6ai, irp6i; 6e TUJV iiX^Kxpujv xd Kupr|[5ia, Kai Treiparai ye Kai xryv aixiav diro6i&6vai xou cpaivon^vou' xd? fdp 20 diroppeoOaai; dni^xovc, d u o xdiv XiGwv x a t ? diroppeoiiu a i ? diro xou a i b i i p o u T O I ; oxr\iiaaiv 0'iKe.iac, e t v a i q>r|aiv, tij<;xe TrepnrX^Kea6ai paftiux;' itpocTKpououcra? ouv aOxag xol<; a u y K p i n a a i v ^Kax^poit;, x o i ? xe xfj<; XiSou Kai <xoic;>xoO a i b r i p o u , Kfiireix' ei? xo \xiaov diroiraXXo- 25 oiixax; dXXr)Xai<; x e irepiirXeKeaOai Kai ouveiriTOV atbripov Kai oiixai ye Kai Kaxd x6 auO|aaxa xutv Idiujv q>r\oi -(iveadai T&C, T ' dvab6ffi? K a ' xdc; biaKpiaeii; xwv n:epixxuu|ndxujv Kai xdt; xiuv Ka6aip6vxaiv qpap|iidKui)v evepxeiac; dei yap xo |aev dK6- () 17 de magnete cf. Lucret. VI 906 1089. Philodemus TT. Oryx. VH 2 iv 4, 22 p. H Gomp. [OUK dvaYJKdZeiv 6 bid xf]i; [nexapdae]iui; ?OIKV xp6m><;, e[i XiSuuv] TTOXXU)[V] Kai Ttavx[ob]amuv [ovxjiuv ?v eoxi xouxuuv elboc; eTri[a]iruu|uevov xov o"(6r)pov, t^v [YjaXoOmv na[T]vfjxiv Xi6ov, 01 [6'] 'H[p]aKXe[iav], |a6vov be Kai xo fjXeKxpov [eXKua]xm6v eaxi xuuv dxupuuv | 24 xfji;] xou edunt | 25 xoi<; inserui

fr. 293

EPICVRI PHYSICA

209

Xou8ov qpuXdxxeiv fiouXexai ('AaK\r)Tudbri<;), xo 6' evapfilN; cpaiv6luevov dvaTpeireiv ipi-aakiv 'EiriKOupuj. Ti9el<; yap eKetvoi; dei xo <paiv6|aevov aixiav aOxou vpuxpdv dirobibwai. xd yap dTto-rraXX6laeva onucpd ffujiuaxa xfj<; 'HpaKXeiat; Xi9ou xoioiixoti; exepou; irepi5 TrXeVea9ai iiiopioic; TOO oibripou Kdnrevxa bid xf]<; ireprrrXoKfji; xaurr\c, Kai |ar)banoO qpawoiaevrn; etnairaff9ai fiapeTav oflxux; otaiav oiiK o\b' Siruui; av xi<; iteioeeiTi. Kal y&p ei xoOxo auxxiJl)pii<Tai|Li6v, x6 f xfi) ffi6r)puj irdXiv Sxcpov irpooxeQ^vxa ouvdtrxea8ai x^v aiixi^v aixiav otixeTi irpoaieTai. xi fdp kpofi^iev; 0\ br\\abt] TIIIV IO diropp6vxujv xffc Xi9ou |aopiuuv evta y.v irpoOKpoOeravxa TUJ aiTrdXiv diroirdXXea9ou Kai TaOxa nv elvai &i' uuv K p ^ a a 8 a i ivei xov aibiqpov, xd &' el<; aitx6v eia&u6|.ieva 6id xdiv KEVOIV (48) it6paiv 6iepxea9ai xdxiaxa KfiiteiTa XUJ irapaKEi|uvui mbripai npocrKpouovxa |ar)x' eKetvov 6ia60vai 6uvaa6ai Kal x6v ye. irpaixov 6ia15 &\ivxa, iraXw&po|uoOvxa 6' aC9i<; ui xov irp6Tpov exepai; aO6n; epfdZ609ai xaii; irpoxepcu*; oiaoia? itepiirXoKdi;; evapYuii; yap evxaO6a xo XripuJ&e? Tfj<; atxiaq iXiyxetai. xP a c P i a ToOv oT&d iroxe aiftripa ir^vxe Kaxii TO a u v e x ^ dXXr)Xot^ 0uvaqf)9VTa, xoO irpuuxou |aev novou xfi<; Xi8ou v^auffavxoq, e EKeivou 6' el? xaXXa xfi? bv20 vdiaeaK; 6iabo8io'r)i; . . . . irdvxri ydp onoiaiq r| xf|<; Xi9ou 6ia6i6oxai bOva^i;, ei novov avpaixo Kaxd xi xoO trpuuxou YPa<P6'0U7 K a ' KOK xoiixou irdXiv el^ xo &euxepov oXov r^ buva^K; fi(aa biappEi KdS eKeivou irdXiv ei<; TO xpixov 5Xov. ei (be) bi\ taiKpdv xiva Xi9ov 'HpaKXeiav ev OIKUJ xivi Kpeiaanevryv, eix' 25 ev KOKXOI 7rd|airoX\a i)ja>!iovxa aibr|pia KdKeivaiv irdXiv xepa KaKei(49) viuv fiXXa Kai xoux' axpi TrXeiovoc;, fiiravxa br\ irou Tri|ntXaa9ai Xpi^ xd aibripia xuuv diroppeovTuuv Tf|<; XiOou atu|udTUJV Kai Kivbuveuei btaqpopr]efjvai xo ajaiKpfiv eKeivo XiOibiov ei<; xdi; diroppod? biaXu9dv. Kai xoi Kdv ei ^rjbev irapaKeoixo auxiTj oibripiov, eic; xov 3o depa OKebavvOxo, tadXiax' el Kai 9epno<; imdpxoi. vai, cprjcri O'I^IKpd yap auxd XPH ^dvu voeiv, ai<;xe TUJV e^cpepo^evaiv xil) depi VriY)udxujv TOUTUUV 6r| xdiv ainiKpoxdxiuv eKeivuuv eVaaxov (^upioaxov eTvai luepoi;. eTx' e ouxtu aiuiKpiliv ToX|uaTe X^feiv Kpe|udvvuff9at

8 exepa irpo0xi9evxi edebatur | 30 OKebdvvuxai fertur. cf. Arist. probl. 33, 10 p. 962b 15 et 10, 18 p. 892b 29 (Alex. IV 51 p. 13, 18) irXeiffxdKii; av irxapvOvxo, Aristides or. in t. I p. 36 Dind. dji; JIT) eirilirfvuvxo, Choerob. diet. p. 898, 22 Gaisf. | (mdpxvi uolgo | 31 fort, ydp TO aTO^a | 32 e'Kaaxov] ^via edunt 14

210

EPICVRI PHYSIC A

fr. 293

TTiXiKaOxa aiS^ipou; ei fdp eVacrxov aiixdiv |uupioffx6v eaxi H&poc, xuiv ev xil) depi qpepoiaevwv iprifiadxujv, itriXiKov \pf) vofjaai xo irepai; aiixOuv xo dfKio"xpu>be<;, iL irepiirXeKexai irp6<; Ttdvxuuq fdp br\ irou xouxo O|aiKp6xax6v. ecrxiv SXou xoO elxa |iiKpov fxiKpty, Kivoi!i|uevov Kivouiaevip TrepiirXaKev OOK eOei? 5 diroirdXXexai; Kai fdp br) Kai aXX' fixxa udvxuu? aCixot? xd n^v KdxiuOev xd 6' avu)6ev Kai xd |a^v |aitpoa6ev T& &' oTrio6ev, xd 6' K XUIV beEiuiv xd 6' IK XIIIV dpiaxepuiv lKprifvO|aeva ffeiei xe (50) Kai xapdxxei Kai (xdveiv OUK $. Kai n^vxoi Kai iroXXd xpi^l voetv ti dvdfKr)<; ?Kaoxov ^Keivuuv xiuv |uiKpubv ouundxuuv fyeiv dfKi- 10 ir^paxa. 61' ^v6<; |u^v fdp dXXr|Xoi<; oil auvdiixexat, 61' 6' tvdc,, xoO n^v fnrepK6i|u^vou rf] XOUJ, xoO 6' tiiroKetn^vou xil) at&ripu)" i fdp avuj |u^v eSaqpGeir] xf)<; Xi6ou, Kaxuu bk xil) 01br\pu> |LU] 0U|nitXaKiri, TtXiov ovbiv ilii;xe xoO |uev 6u6pK6i|H^vou xo fivuu |upo<; KKp^|uaaeat xpi*l Tfj<; XiSou, xoO 6' 6T:OK1|UVOU Ttf) 15 Kaxtu itEpaxi auvfiqpeai xov aibripov. eirel 6E KdK XUJV itXafiiuv dXXriXou; irgpiirXeKexai, TI&VTWC, TIOU KavxaOSa ^x 61 dfKiaxpa. Kai jie|avria6 |aoi trpb irdvxuuv, Siruui; 8vxa O|aiKpd xd^ xoaaOxai; X Kai xoiauxai; dTtocpOaeii; \ei' Kai xoOxou jiaXXov ?xi 6eT (ue|uvf(a6ai, Struic; i'va xo beuxepov aibripiov auvaqpSfj xCu upidxip Kai Til) 20 beuxepiu TO xpixov KdKeiviu TO xexapxov, fi|aa |aev 6tepxeo8ai XP^ xoOi; Tt6poui; xauxl xd a^iKpd Kai XripuObri <);rif|aaxa, S|ua 6' diroTTdXXea9at xoO |aex' atiro xexaf^ievou, Kai xot Kaxd irav 6|uoiou (51) xr]v cpuoiv tiirdpxovxoi;. o06e fdp r) xoiatiTr) irdXiv 6ir60eai5 dxoX|uo<; dXX' ei xpn xdXr)8i; eiueTv, |aaKpu) TUUV ^|uitpocF8ev dvatax^v- 25 xoxdpa, iievTe moripiiuv 6|uoiu)v dX\f|\oi<; icper)c, xexaf|uevu)v bid |aev xoO irpuOTOu 5ia6Ovai pabiux; xfiq Xi9ou xd |n6pia, Kaxd bk x6 beuxepov dTroirdXXeaSai Kai |ar] bid xotixou Kaxd x6v aiix6v xp6trov XOI|LIUJI; bieE^pxeaSai. Kai \xf\v ^Kaxepuuc; fixotrov e\ \xtv duoirdXXexai, tzwc, dc, xo xpixov uiKetu; bieSepxexai; el b' of)K dtroirdX- 30 Xexat, TTUJ^ Kpeiadvvuxai xo beuxepov EK XOO trpuOxou; xi^v fdp diriitaXaiv aOxoi; utre9exo br)|tiioupf6v xfj? OXKHI; 6 |iev oOv 'EiriKoupoi; xd cpaiv6)aeva qpuXdxxeiv PouXofievot; &a%r\^oveX 91X0x1- (52) |uou|aevo<; eTn&eiKvi3ew auxd xaTg dpxaTi; 6|uoXofo0vxa c. J5 T^dic, oCv ?XKOUOIV (oi vecppoi); ei ]uev dx; 'EiriKOupoi; o?exai x d ; (59) 6XKdq d i r d a a i ; f i f v e a O a i K a x d xd<; xiliv d x 6 n u i v ditoitdX-

27 biabu6]ueva traditur

EPICVRI PHYSIC A

211

T Kai TtepiirXoKcci;, fi|ueivov Svxuic, eoriv eiireiv |ur)6' AKIV 8\UJ<; afixoiii; noXii yap av oiixuj ye Ttuv feirl xfj<; 'HpaKAeiaq A(6OU |uiKpili irp6a96v eiprmeviuv 6 \6YOC, eexa6|iiV0(; etipeGeir) YeAoi6xepoi;. 294 SEXTVS adu. dogmat. iv (raathera. x) 219 'EiriKOupcx; b, ifx; 5 atixov ArmriTptoi; 6 AdKUUv eSriYeixai, x d v X P O V O V ai!i|UTrxuj|ua ou|nirTU)|LidTU)v e t v a i Xif\, i r a p i r 6 | u e v o v t'mcpaic, xe Kal vuSl Kai dlpaii; K<XI t r d e e a i Kal dTra6eiai<; Kai Kai |uovaTi;' irdvxa t P faOxa au|airnjunaTd ^ffxi Tioi xa, xai 6 xp^vcx; naai XOUTOI^ ou|UTrapeii6|uevoi; eiK6xuui; fiv 10 oOjitrxuufia au|airxu)|adxa)V. idem ibid. 238247 hypot. in 137 (fr. 79). AETIVS I 22, 5 p. 318, 19 Diels. (Stob. eel. ph. 8, 45) TTepi oboiac, Xp6vou. . . . 'EuiKoupoi; aO|u-n:xu)|iia (au|xuxu)|adxuuv), TOUXO &' eaxi

DE V N I V E R S O E T MVNDIS AETIVS I 18, 3 p. 316,4 D. (Plut. I 18, 1 Stob. eel. ph. 18, 1) 295 16 AciiKiiritoi; ArmoKpixoi; Aruurixpioc; Mr]xp66ujpo<; 'EmKoupoq xd ]uev fixo|na aireipa xip -irXriGei, xd 6e KEVOV aireipov xil) neyiQe.\. 296 PLVTARCHVS adu. Coloten 13 p. 1114" Kal y&P 'EiriKOUpoc; oxav Xi-fr) xo i r a v a i r e i p o v e i v a t Kai d T ^ v ^ x o v Kai $qp6apxov d)^ irepi evo? xivoq 6ia\6Y ' rai
T0

20 Kai |ar|T' a u E o ^ e v o v lurixe ^ e i o i i | a v o v , 'J iravxo<;.

297

quod finitum est, habet extremum. quod autem habet extremum, id cernitur ex alio extrinsecus. at quod omne est, id non cernitur ex alio extrinsecus. nihil igitur cum 25 habeat extremum, infinitum sit necesse est. ClCERO de diuin. n 50, 103 'uidesne Epicurum, quem hebetera et
rudem dicere solent Stoici, quem ad modum quod in natura rerum o m n e esse dicimus, id infinitum esse concluserit? q u o d f i n i t u m e s t , inquit, h a b e t e x t r e m u m . quis hoc non dederit? q u o d

30 a u t e m . . . e x t r i n s e c u s . hoc quoque est concedendum. a t . . . e x t r i n s e c u s . ne hoc quidem negari potest. n i h i l . . . est. uidesne ut ad rem dubiam concessis rebus peruenerit?' SiMPLlCIVS in Arist. phys. T 4 (p. 203 b 20) f. 107 u xdxapxov 6e Kal 12 cnj|Uirxw|udTUJV add. Heeren || 21 subiungitur fr. 74 |] 22 cf. Ep. ep. I 41 p. 7, 6 | 32 concessis] a concessis CFGMueller probabiliter | 33 xe'xapxov argumentum quo dtreipia effici uideatur

212

EPICVRI PHYSICA

buaavxifiXeirrov xo cpaiveaOai irav T 6 Treirepaa|nevov del irpoi; xi irepatvov. el T P T&V T 6 Treirepaaiuevov irp&c, SXX6 xi ISuuBev a6xoO 6v irepaivei, xo u)6ev eKeivo, irpoc, 8 irepcuvei, f\ direipdv ecxiv f| Tten-epaa^evov Kai ei |uev ciireipov, e"xo|aev atix60ev 8x1 Saxi xo direipov ei be ueirepcuiiuevov ovov f] f?\, Kai atixo rrp6<; 5 ciXXo irepaivei, Kai xoOxo ei:' aireipov ei be em' fiiteipov, laxi x6 fiireipov oiibev f dp xeXeuxatov XriqaGrjaexai Trepai;, ei itep Kai xouxo irpoi; SXX6 xi irepaivei. xoOxip 6e xiu Xoyai dx; |adXiaxa, dii; qpr|aiv 6 'AXeSav&poi;, 01 uepi 'EiriKoupov itiaxeiiovxe? fiireipov ^Xexov etvai xo irav, 016x1 irav x6 iteirepaanevov Ttapd xi itepaiv6|uevov Ku)9ev 1 0 xi Sxei. 6 be 'ApiaxoxeXrii; d)? dpxaioxepou fxe^vrixai xoO X6TOU. cf. Alexander Aphrod. quaestt. Ill 12 p. 200, 20 Sp. ei jaev oOv xil) Treirepaoiaevcu xo efvar ireirepaanevai Saxiv ev xil) 6U)peia8ai Trap' fiXXo, KaXux; av XeY ol6v i evavxioi dEioOvxei; iravxoq ireirepaa|aevou eKxoi; ocpeiXeiv eTvai xi irap' 8 irepaiveiv qpaivexai, el is ye e"cmv ev TOUXUJ XLU iteTrepaa|uevu) xo eTvai. 298 THEMISTIVS paraphr. Arist. phys. T 8 (p. 208 a 11) f. 36 r Aid. p. 251, 1 Speng. Kai xaTq 'EiriKotipou be dx6|uoi<; ev xCfi Kevtp qpepol^evaic; Treirepdv9ai )uev fiirdpxei, irp6i; xl be irepaiveiv ofiKexi eir' aiixuttv xouxo f\ TIVOC, SirxeaSai. Kai xoi x6v X6fov xoOxov rpfdmi" 20 aev OCXUK; 'ETTIKOUPO?, iiic;x iraXaioxepov 8vxa eiauotriaaaSai Kai tiiropdXXea6ai |uiKpaT? xiai Kai cpauXai^ irpooOi^Kaii;, KaGd up oi xd qpuOpia ^exaaximaxKovxei; uitep xoO Xav9dveiv. PLVTAECHVS de defectu oraculorura 28 p. 425 d eirei |uri up6?
x6v K6OHOV dXX' KX6I; OCUXOO XO Kdxuu Kai fivai Xa^pdvovxEi; ev 2 B

299

xat<; auxaii; diropiaii; 'EuiKOupuj T6 v TJ6|i6a KIVOOVTI xdi; d x 6 | i o u ; d i r d a a i ; ei<; x o u i ; fino Tribai; x6irou<;, (bcpep [ xoO KevoO ir6bai; Sxovxoi; f| xf)c; diretpiai; ev a{ixfj kdxuu xi Kai fivw biavofjaai btbou0r)i;. idem adu. Coloten 8 p. l l l l b Kai xo |uev uav ('EiUKOUpoi; XeT) 3" direipov i)itoxi8ea8ai, xd b' dvu) Kai Kdruu m?) dvaipetv. idem de Stoicorum repugnantiis 44 p. 10B4b 8x1 xoO K6O|LIOU KEV6V 6KX6(; Siteipov eaxi, xo b' fiireipov oOx' dpxf)v OOXE jieaov oOxe xeXeuxaiov xei, uoXXaKii; iv:' a6xoO (XpuaiTruou) XeYexai. Kai xoiiXUJ .udXtaxa xr)v Xefoiu^vriv inz' 'ETTIKOUPOU xfi^ dx6|Liou Kdxiu tpo- 36 12 cf. Alex. ibid. p. 194, 7 sqq. || 20 TIV6<;] X6 editur | 23 sequitur refutatio |] 26 cf. Ep. ep. 1 60 | 28 xi] xe fertur

E P I C V R I PHYSICA

213

p&v eAefSavTet; dvcupoOcriv, OUK o6ar\<; ev direipuj biaqpopai;, KO9'

f\V TO |iV dviil TO b e KCXTU) V061TOI Y IV 6|HVOV.

300*

KOC7|Aoq effxlv # * ou \uo|nevou Trdvxa xd ev oaixiu

B SOHOLION [Epic] ep. II 88 p. 37, 20. 301 GALBNVS de animi peccatorum distinctione et curatione c. 7 t. v p. 102 K. 6 be ZTUJIKO? OUK fvbov TI KEVOV elvcxi, eEwQev TOO KOO^OU frrrdpxeiv airro' TaCrra 6' ducpuu auYXwpuiv 6 'EiriKoupeioc; ev d\\w Tivi biaqpepeTai irpoi; a^Tov ou -fd.p Sva 6ixo\oj(X K6(J^OV IO etvai x6vbe, Ka6d irep 6 XTWIKO? ol'exat Kaxd T TOUTO Toig TTepiiraTriTiKot? 6|a6boEo^, d \ \ ' iDcirep ye Kal TO Kevov Sireipov Til) neY^6ei qprialv uirdpxeiv, OUTIU Kal TOU? iv aimu K6O"HOU(; diteipoui; eTvai TLU trXriOei. ABTIVS n 1, 3 p. 327 D. (Plut. n 1, 1 Stob. eel. ph. 22, 3) Ar]ju6Kpi15 TOC; Kai 'EitiKOUpo^ direipoui; Koo"|iou<; ev TCU dueipiu KaTd iraaav

ACHILLES isag. 8 p. 131 Pet. oi |aev etvai TI JKTOC; tpoavv, uu<;Ttp Kai 'EiriKOupoc;, oc, Kai direipou? K6O>OUI; iiitoTiOeTai ev dtreipijj Til) Kevil). idem 5 p. l30 b 'EiriKoupoc; be noWoix; K6O|UOU5 uiroTiOexai 20 Kai 6 bioaOKaXoc; OUTOO MriTpobujpoi;. SEKVIVS in Aeneid. I 330 'quo sub caelo] . . . secundum Epicureos, qui plures uolunt esse caelos, ut Cicero in Hortensio\ ClCEEO de nat. deor. I 24, 67 'sed ubi (disciplinae Epicureae) est ueritas? in mundis, credo, innumerabilibus, omnibus minimis tem25 porum punctis aliis nascentibus, aliis cadentibus?' de finibus I 6, 21 'infinitio ipsa (Epicuri), quam direipiav uocant, tota ab illo (Democrito) est, turn innumerabiles mundi, qui et oriantur et intereant cotidie'. DIONYSIVS episcopus Eusebii praep. eu. XIV 23, 2 p. 773 a Tdc, dTO30 p-ovq . . . . Koaiiouc, direipouc; diroTeXetv. 26, 14 p. 781 a . HEEMIAS irris. philos. 18 p. 656, 7 Diels. irpOKtupai; be |uoi cpr|aiv 'Eirkoupo? oil |U6V br\ K6a|aov gva neiaeTptiKac;, UJ qpt\6xri<;- elai be KoOfiOl TtoWoi Kai aireipoi. cf. commenta Lucani VI 696. ALEXANDER Aphrod. quaestt. i n 12 p. 199, 20 Speng. 6'TI be -itXeiiu eS auTf|<; libri || 14 AriiaoKpiToi; Kal 'EiriKoupoi; Plut., uberius Stob. | 16 TrepiaytUYriv Stob. nepio'Taaiv Plut. | 22 Hort. fr. 22 Bait. | 33 omisi quae addit Hermias more suo ineptiens

214

E P I C V R I PHYSIC A

xd fiireipa Kara xoiic; direipoui; TCK; dpxc; Xejov-zac,, Kal K XOUTUJV

fvuDpiiaov XEYOUCI nev f&p TO6? KOO>IOU<; direipoui;' xoOxuuv bk d

|uev Kai e'KCKJToi; aiiTiiuv ti direipuiv dpxuiv kcm auYKeinevoi;, direipdKti; cbreipa xd fiireipa dvayKr) elvai KXX. 301" AETIVS II 1, 8 p. 329 b 3 D. (Stob. eel. phys. 22, 3) "Eir(Koupo<; 5 aviaov etvai T 6 |aexa\) xifov K60|UU)V oidaxrpa.
A E H V S I I 2, 3 p. 329" 5 D. (Plut. n 2) 'EuiKOupoi; & ^V6EXE-

302

a&ai n^v eTvai crqpaipoei&et? TOOI; Kda^xovc,, 4v6^x06ai bk Kal Tpoi<; axf\fxaai KexpfloGai. 303 AETIVS I I 7, 3 p. 336 D. (Plut. n 7, 2 Stob. eel. ph. 22, 1) 'Enkoupoi; frviutv |uv Koaniuv dpaiov T 6 ir^pai;, viuuv 6^ TTUKV6V, Kal TOUTUJV r d ^^v Tiva KivoOjueva xd 6' dKivr]Ta.
w

304

[PHILO] n. dqpOapaiai; KOCJ^OU 3 p. 222, 2 Bern. ArnuiKpiTO? p.kv oi5v Kal 'EiriKoupcx; Kal 6 tzoXiic, S|LH\OC; TUIV &izb TT]? aroaq (piXococpuJv Y^veaiv Kal qp9opdv dTtoXeiTtouai TOO K6O|LIOU, itXf]v oi>\ is 6(xoiw<;- o'i ptv Ydp iroXXoix; K6<J|UOU(; (nroYpdqpouaiv, div T^V |U^V Y^vecriv dXXriXoTUtriaii; Kal eirnrXoKat? dx6|uujv dvaxiG^aai, xf|v oi qpSopdv dvxiKoirati; Kal irpoapdEecn xtuv YTV6TUJVCOMMENTA LVCANI v n 1 p. 220, 5 ' diuerse Stoici et Epicurei, qui et natum esse (mundum) et periturum adfirmant'. 20 LACTANTIVS diuin. instit. VII 1, 10 'unus igitur Epicurus auctore Democrito ueridicus in hac re fuit, qui ait et ortum aliquando fuisse (mundum) et aliquando esse periturum. nee tamen rationem ullam reddere potuit, scilicet aut quibus de caussis tantum hoc opus aut quo tempore soluatur'. 25 idem diuin. instit. II 10, 24 ' quod si (mundus) potest occidere in totum, quia per partes occidit, apparet aliquando esse ortum, et ut fragilitas initium, sic declarat et terminum. quae si uera sunt, non potuit defendere Aristoteles, quo minus habuerit et mundus ipse principium. quod si Aristoteli Plato et Epicurus extorquent, et 3 0 Platoni et Aristoteli, qui semper fore mundum putauerunt, licet sint eloquentes, ingratis tamen idem Epicurus eripiet, quia sequitur, ut habeat et finem'. 22 Iunius Philargyrius in Verg. georg. II 336 p. 245 Vrs. 'in quo uidetur secutus Epicurum, qui ait: omniaque orta occidunt et aucta senescunf debuit Sallustium lug. 2, 3 auctorem dicere: erroris originem explicant comm. Lucani I 81 p. 17, 8

EPICVRI PHYSIC A BOS

215

ABTIVS I I 4, 10 p. 331, 24 D. (Stob. eel. ph. 20, 1 Plut. n 4, 2) 'EmKOupos u\ei(JT0K Tp6itoic, T6V K60|UOV (pGdpeaGar Kai yap lite, Vbov Kal ubq cpuTdv Kal iroMaxtlx;.

306

SIMPLIOIVS in Arist. phys. 0 1 (p. 250 b 18) f. 257" oi nev yap |uav6pov Kai AeOKnnrov Kai Ari|a6Kpixov Kal uorepov oi Ttepl 'EiriKoupov, fivoy.vo\i<; aiiroix; Kai cpeeipo^evouc, uire9evTO en' fiireipov, SXXUDV |aev dei YW0|uevwv, fiXXwv be cp0eipo|aevujv, Kal TI^V Kivrjatv dibiov eXeyov aveu fap Kivrjaeijui; OUK 'ia-zi fivtai<; f\ qsOopd.

5 direipou<; TCU uXr|6et TOUC, K6O>IOU<; uiro0e|aevot, we, oi trepl 'AvaSi-

307

HIEEONYMVS comm. in ecclesiasten c. 1 t. Ill p. 391 a Vail, 'nee putemus signa atque prodigia et multa quae arbitrio dei noua in mundo fiunt, in prioribus saeculis esse iam facta, et e i s d e m i n l o c i s e t p e r e o s d e m f i e r i ' . et locum inueeadem nire Epicurum, qui asserit p e r i n n u m e r a b i l e s p e r i o d o s

308*

[PLVTAKCHVS] de placitis philos. I 4 p. 289 Diels. 'O xoivuv

16 KoOfxoc, auveffTV) irepiK6K\aO(Livuj axn^aTi GXY)y.a.Tioy.voc, TOV rpoirov TOUTOV Tiftv dxoiaiuv au)|idxu)v dirpovoriTov Kai T u x a ' a v X0VTUJV TI^V Kivrjaiv ouvex*? T Kai xdxio"Ta KIVOUH^VUJV, eit; TO auTo iroWd avj^ara auvri6poio"0r| bid TOOTO iroiKi\iav CXOVTO Kai a\r\20 indTiuv Kai IUEYEGCUV (KO! papiuv). d9poiZo]U6va)v 5' ev xaiiTtj) TOUTUJV TO |Uv 8aa laefZova f|v Kai {3apuTpa TrdvTuuc; (nrgKdGilev oca be niKpd Kai irepitpepfi Kai Xeia Kai euoXioGa, TOOTO Kai ee6XigeT0 KOTO Tr)v ouvobov TCUV dTO|uwv eic, Te x6 neTeujpov dvetpepeTO. ubi; b' ouv eSeXenre |aev f\ irXT]KTiKr| bOvam<; neTeujpiZouaa O6K6TI TE 25 f\fev Is! irXriYr| -rrpot; TO neTeuupov, 6KoiXi!ieTO be TOUTO KdTuu (pepeoGai, eirteZeTO irp6? TOUI; TOTTOU? TOU? buva^evoui; b&aoQai' ouTot be flaav oi irepvc, Kai irpo^ TOOTOII; TO irXf|Goi; TIBV auu|adTU)v TieO- itepiitXeKo^eva be dXXriXoii; KaTd T^V irepiKXaaiv TOV 2 'ETT. qpGapTov, OTI Kal ~[evr\j6v, ux; 2u)ov u[i? qpuTov Plut. || 15 sqq. de mundi origine sententias Epicuri (cf. Lucr. V 416508) satis accurate exprimi olim intellectum est, cf. Diels Doxogr. p. 58 Woltjer de Lucretii philos. p. 1T5 sq. reliqua, plantarum animalium hominum ortum, explicat Lucr. v 783 sqq. (cf. Lactant. diu. inst. II11) et colore Epicureo inbutus Diodorus I 7 (cf. Woltjer 1. s. p. 138 sq.) 19 bid] Kai bid libri errore procliui, cf. mus. Rhen. xxv 602 | 20 Kai Papiiuv addidi | TOUTWV] TOO"oi>rutv Eusebius | 21 papviTaTa libri | 22 eHeGXipeTO cf. fr. 276 Lucr. v 453 expressere \ 24 eSeXnre libri: corr. Diels | Te] be libri

216

E P I C V R I PHYSIC A

oupavov ifivvr\ae. xfj^ 6' auxf)<; exoiuevai (pvaewc, oi dxo^oi iroiKiXai oOaai, K<X8UJ<; eiprixai, irpoi; xo nex^wpov eu)8oO|ievai xr|v xijuv daxepuiv <puo"iv direxeXouv. xo be T:\.f\6oq xutiv dvaOunujujuevuuv oinJudxiuv SirXrjxxe xov depa Kai xoOxov ^0XifSe- irveu|uaxou|uevo<; be oOxoc; Kaxd Tfyv K\vr\Oiv Kal 0"U|airepiXa|uf3dvwv xd Saxpa o"U|u- 5 irepifjYV aiixd Kai xi^v vOv irepiqpopdv aOxtuv |uex^iupov eqpeiXixxe. ex ^ev xiltv iiroKa6i26vxujv 6T6VV'!l9Tl A T*1i 4K 6 xiliv v oiipavd?, TtOp, drip. iroWfji; 6e \i\r\c, i |U6vri<; ev xfl Yfl TTUKvouiaivric; xe xaOxr|i; Kaxd xd^ diro xtliv xcuv ir\r|Ydi; Kal xdq diro XUJV fiaxpiuv aiif&c, irpocreSXipexo u&<; 6 10 oxri|aaxia|n6? xaiixr]? Kai xi'jv uypav q>umv e^vvor aiixv] 6iaK6i)i^vri KaxeqpEpexo irp6<; xoii; KO(\OU<; x6iroui; Kai ouvaiaevoix; xiupn 0 0 ' T E KC1' crxeSai, f\ Ka9' aixo TO fi5uup ijiToaxdv KOi\aive xou? uiroK6i|uevouc; X6TTOUI;. xd fxev oOv Kupiii15 xaxa nipr] xoO K6O"HOU XOV xp6icov xoOxov Yw/i8r]. 309 DE P L A N T I S ABTIVS (Plutarchus) v 26, 3 p. 438 D. Oi ITWIKOI 6e Kai 'EmKoOpeioi OUK |av(;uxa ( T a cpuxd). xivd yap ^uxfl? 6pjar)xiKv|<; elvoi Kai Tri6unrixiKfi<;, xivct be Kai XoYiKt)<;' xd be q>uxd aiixo^dxuu? ITUJ? KiveiaBai, oil bid ipuxfte20

DE HOMINE
310 SEXTVS emp. adu. dogmat. I (mathem. VIl) 267 oi be irepi x6v 'EitiKoupov Kai beiKxiKiIti; djr)Oriffav biivaaeai Tt\v enivoiav xoO dvepyinrou irapiaxaaSai, Xeyovxei; d v e p u ) i r 6 ^ e a x i x o i o u x o v l n 6 p qpuiaa IUET' e|ni|juxia<;, oiiK ^.fvmaav b' 8x1 ei xo biKv0fiev6v 25 effxiv avGpumoc;, xo jmi1) beiKvO)xevov OUK e'axw avGpuuuoi; KTX. idem hypotyp. 11 25 6 b' 'EiriKOUpoc; q)V|ffiv dvGpuuirov efvai x6 xoiouxovi noptpuuna laexd empuxiai;. Kai Kaxd xoOxov be etrei 6 fivSpuuiroi; beiSei |uqjav{texai, 6 JU^J beiKvuiaevoi; OUK 8axiv fivGpujiroi;. DE A N I M A 3D SCHOLION Epicuri ep. 1 66 Xefti v SUOK; Kai eS dx6|iuuv (xi>iv i|juxiiv) (JUYKeicGai Xeioxdxujv Kai axpoYYUAuuxdxuuv, uoXXtji xivi 3 doxpwv Eusebius | 4 4ueirXT]xx idem | 6 eqiuXaxxe libri 7 Kaireixa] Kai oiixuui; coni. Diels, recte ille formulara traditam interpretatus | 9 cuundTiuv Eusebius: irveu|ndxu)V libri Plutarchei 10 daxdpuuv libri. cf. Posidonius Didymi fr. 32 in Doxogr. Diel. p. 466, 18 I atJYdi; Eusebius: aiipai; libri Plutarchei || 23 beiKTiKU)? cf. Gassendus p. 139 || 31 cf. Lucretius ill 177 sqq.

OI

E P I C V R I PHYSIC A

217

oiaopepouawv TWV TOO m>p6<;' Kai TO |uev TI aXoyov a\)rf\c,, o TW Xoiitii) irap0irdp6ai cru)|aaxf TO hi XOYIKOV 4v Tit) SiOpaKi, tug bf\\OV K T TUJV <p6f5llJV Kai Tfj? XapS?(iitvov T five<J9oii TOUV xrje; H'UX'K nspi&v TUJV Trap' 6'Xr)v TI?|V 5 aOTKpicnv itapecmapn^vijuv efKUTexonivwv \ biaqpopou^ieviuv, etxa auiuitmTovTiuv TO?C, euepeiaiaoiq. TO TE ait^piua dqp' 8\LUV TIXIV atu|udTujv cpipeaQai. 312 AETIVS I V 4, 6 p. 390 D. (Plut. i v 4, 3) [ArifaoKpiTo?] 'EiriKoupoi; bijaeprj TI^V ipuxriv, TO |aev \OYIK6V ^ x o u ( J a v ^ v T^> SuupaKi 10 Ka6i&pu|a^vov, TO be fiXoyov Ka6' SXriv T^V oilYKpiaiv TOO oiO|LiaTO? otOTTap|uvov. idem i v 5, 5 p. 391 D. (Plut. iv 5, 2) TTap|uevi6ri? Kai 'EiriKOUpoi; (TO eTvai) iv O\UJ Til) OuupaKt. de anima c. 15 'nee in tota lorica pectoris, ut Epi15 curus, (putes TO I*|Y6HOVIKOV concludi) 1 .
SCKIPTOK EPIOVEBVS INOEBTVS V H 2 V I I 17 col. X X I I sq. * * [KO]-

313

TeXeEaQ' 6 'EmKoupoi; Kai irepi TOO TOTTOU TOO pou? rfj? ipuxfl?! u*S K a ' TOTTOU irpaYHCiTiKi'iv rt\
[Kai] KOTO XOYOV. [r]r\v |uev fap [TOIV] it[poo"]f*v6vTuuv 4va[pY-

20 dT]e[pav mo"Ti]v doer) TUUV Xoyiuv trapfacrTfiaai p]ouX6^evoi; * * * || cpaiuevwv we, 4iriPa[X6]v[T]a TIVCI TUJI XoYiZeaGafi x]t Kai XuireTcrGai TT[W<;] ^dXia9' ri Keivriaii; Kai TO K&BOC, ^XKCV cpavepOu? Yp iiri TOV GuJpaKa I'I oXKiq Ye['] v [ e ] T a [ 1 ]- MTCI Tauta [6'] dvTi[irpoacp^]f\\ xpw[v]Tai uoXXoi T[O0] 6 * * . 1 cf. Epic. ep. I 63 p. 20, 2 | hanc partitionem sic Lucretius exprimit ut animum et animam distinguat cf. Ill 136 sqq. Seruius in Aen. x 487 | aXoYOV cf. Lucr. Ill 143 sq. | 2 sq. cf. Lucr. m 138142. 615 sqq. | 46 cf. fr. 325 Lucr. iv 907961. 762 sq. | 5 ^YKaTexo^viUV cf. Lucr. IV 918 uis animae . . . partim contrusa magis concessit in altum, ibid. 945 introrsum pars abdita cedat \ biacpopou^vuuv . . . eirep. cf. Lucr. IV 946 pars etiam distracta per artus non queat esse coniuncta inter se . . . ., inter enim saepit coetus natura uiasque, ib. 916. 961 | 6 errepeianoic;] librorum lectio adnotatur ad p. 22, 19 | 7 cf. fr. 329 Lucr. IV 1042 || 8 Democriti nomen falso praeponi uidit Diels || 17 irepi] To|ei Neap. | 19 sq. incerta proposui | 20 fort, TUJI XOYIUI I irap[a0Tfjo"ai] : TON Neap. [ ouXoiaevoc 6i///a charta | 21 Trij?a.. v|6eiva Neap. | 24 or\|UV|UJOTv Neap.

218 314

E P I C V R I PHYSICA

PLVTAECHVS adu. Coloten 20 p. 1118 a KwAuuxr] be yeXotov 6oKET ( T 6 ZriTiv ZuuKpaxr) TI eoriv fivepwiroc;). xi oOv oti KaTayeXqi Kai xoO Ka6r]Yen6voq TOOT' atixo itpdTTOvro?, oadKic; Ypdcpoi Kai biaHyono irepi oiioiai; ipuxn? Kai T O O d 8 p 6 o u xfjq Kaxapxfjc,; ei Yap TO e d^cpoTv, die, dSioOorv afixoi, aiiifiaxoc; TOioObe Kai ipuxr|<; s &vQpwn6c, eoriv, 6 ZY]TUJV uiuxfl? qniciv dvOpiinrou r]TeT cpiiaiv K xf]c; Kupiuux^pai; dpxfj?. 8xi bt aOxri \6YUJ &u06eiijpr|TO<;, aio'6)!io"6i b CI\ITITT6(; ^OTI, uri -rrapd ZuuKpaToui; 'aocpiaToO Kai dv6po?', d \ \ d irapd TUIV aoepuuv TOUTIUV \d(Su)|UV di nepi crdpKa TTJI; xyux1<; ouvdjieuuv, a!; Gepn6Tr|Ta Kai naXaKdxriTa io Kai T6VOV irap^xei xil) auinaTi, xifiv otiffiav au|iTrr)YvOvTei; aiiTt)? e'K x i v o q 8ep|aoO Kai Trveu|aaTiKoO Kai deptii&oui; o(k tliKVOOVTOI upoi; TO KUptdrraxov d \ \ ' diraYopeiiouar T 6 Y a p il) Kpiv e i Kai n v i m o v e u e i Kai qpiXei Kai m a e t Kai 8\w<; TO (pp6v i j i o v K a i A O Y I O T I K O V 4 K T I V 6 I ; qprjffiv d K a T o v o i a d a x o u 15 TroioTriTOi; i r i Y i v e a 9 a i . Kai OTI ^ V a i o " x u v o ^ v r l ? eOTiv dYVoiaq TOUTI TO d K a T o v o n a a x o v 4So)uo\6Ytloi(;, oi)K ?xiv 6vo|udaai (pa0K6VTUUV O ]ur) biivavxai KOTaXapdv, i'o>Ev' ' ex^TUJ *> auYTVut)|ar)v
Kai xoOxo', dx; \ ^ Y U 1 -

315

AETIVS IV 3, 11 p. 388 D. (Stob. eel. phys. 41 p. 798 Plut. iv 3,4) 20 'EiriKoupoi; (T^V ^UX^V) Kpa|ua ^K TeTxapuuv, ^K iroioO irupui&oui;, K iroioO d6pui)6ou<;, iK TTOIOO TrveunaxiKoO, ^K TgTdpTou xivoi; dnaxovojidaxou' TOOTO 6' fjv afrrCu TO aia0T)xiK6v. div x6 \xiv irveOna v, xov &g depa f|pe|uiav, TO be 6ep|a6v Tr]v qpaivo)aevriv 6epxou cFuuiuaToi;, TO. b' aKaxov6)uao"Tov xi^v v l^iutv 6|iitoiiv 25 ai'a9ri(jtv hi oibevi Yap TUUV 6vo|na2o|Li6Vuuv OToixetuJv etvai aio"6iaiv. MACEOBIVS comment. 1 14, 20 'Epicurus (animam dixit) speciem ex igne et aere et spiritu mixtarn'. ALEXANDER Aphr. de anima 1 8 f. 127U inf. Kai oi itepl 'Eitkoupov Kai Y P xax' eKeivoui; cOvGexo; r^ HIUX^ ^K ir\ei6vujv TIVIIIV Kai 30 btaq)6povTUJV

4 d9p6ou] dv9puJTrou Wyttenbachius temere. eas PI. quaestiones indicat quas Epicurus ep. I 646 perstringit | 8 cf. Plut. ibid. 1 7 p . l l l 6 f 18 p. 1117 d 2 0 p . 1118 fr. 231 | 12 cf. Lucr. Ill 232237. 269 sq. 128 | 14 cf. id. Ill 241 sqq. 270 sqq. || 23 d)v . . . 26 a\aQr\mv om Plut. I 25 sq. cf. Lucr. Ill 238 sq. 245. 270 sq. | 30 Ouv96TO<; cf. Lucr. i n 231

EPICVRI PHYSICA DE MORIBVS

316* LVCRETIVS i n 294

219

(295)
6

'sed calidi plus est illis quibus acria corda iracundaque mens facile efferuescit in ira, quo genere in primis uis est uiolenta leonum . . . at uentosa magis ceruorura frigida mens est et gelidas citius per uiscera concitat auras, quae tremulum faciunt membris existere motum. at natura boum placido magis aere uiuit nee nimis irai fax umquam subdita percit fumida, suffundens caecae caliginis umbra, nee gelidis torpet telis perfixa pauoris . . . sic hominum genus est. quamuis doctrina politos constituat pariter quosdam, tamen ilia relinquit naturae cuiusque animi uestigia prima. nee radicitus euelli mala posse putandumst, quin procliuius hie iras decurrat ad acris, ille metu citius paulo temptetur, at ille tertius accipiat quaedam clementius aequo. inque aliis rebus multis differre necessest naturas hominum uarias moresque sequacis: quorum ego nunc nequeo caecas exponere caussas nee reperire figurarum tot nomina quot sunt principiis, unde haec oritur uariantia rerum. illud in his rebus uideor firmare potesse, usque adeo naturarum uestigia linqui paruola, quae nequeat ratio depellere nobis, ut nil inpediat dignam dis degere uitam'.

(299)

1 0 (305) (307) 15 (310)

20 (315)

35 (320)

DE SENTIENDO 317 ABTIVS IV 8, 10 p. 395 Diels. (Parall. A 27, 18 Plut. iv 8, 5) 3i AeiiKinircx; Ar||u6Kpixo<; 'EiriKOUpo^ xrjv ai'a8r|0"iv Kai xr]v v6r|0"iv Yiveaeai eibuOXuuv '&wQev Trpom6vxu)v nrjSevi fdp impdWeiv ^r)oex^pav xwpk TOO irpoairiTrxovToi; eioiMou. ClCEEO de finibus I 6, 21 'quae sequitur (Epicurus), sunt tota De21 h. e. -zac, xe yvaeic, Kai xd fjer| rd di<6\ou6a xaOxai? || 32 |ar|6^va . . fXY]bevipCf Schoemannus opusc. ac. IV 339 om Parall,

220

EPICVRI PHYSICA

mocriti, atomi inane, imagines quae eibuiXa nominant, quorum incursione non solum uideamus sed etiam cogitemus'. cf. de nat. deor. I 38, 108 'uos autem non modo oculis imagines, sed etiam animis inculcatis'. 38, 107 "fac imagines esse, quibus pulsentur animi'. 5 AvGVSTINVS ad Dioscorum epist. CXVIII 27 t. u p. 340d ed. Ven. 1719 (infra p. 237, 25). cf. ibid. 31 p. 342* 'dicant ergo, in quo genere ponant imagines quas de corporibus solidioribus afluere putant ipsas minime solidas, ita ut tactu nisi oculorum, cum uidemus, et animi, cum cogitamus, sentiri non possint, si et ipsa corpora sunt'. io
[AETIVS (Plutarchus) IV 23, 2 p. 414 D.
KOV

'EiriKoupoi; Kai xd

Trd6r| Kai xd<; a\aBf\ati^ ev xo?<; ireiroveoat x6iroit;, T6 be

DE VISV 318 AETIVS rv 13, 1 p. 403 D. (Plut. iv 13 Parallel. O 14,1) Aeu- 15 KITTTTOI; Ar||a6KpiToi; 'EuvKOupoi; KaTd eibi/iXujv ei0Kpio"iv OIOVTOI TO 6paTiK6v cu|ij5a{veiv ird9o<;. MELETIVS in Crameri anecd. Oxon. t. Ill p. 71, 7 uoXXd be oi cpiX6o"ocpoi irepi rf\z evepveiai; TauTrji; b i r ) v ^ x 6 i o a v ' Kai xrjv 8pao"iv itoieiv.
319 ALEXANDER A P H R O D . in Arist. u. aiaB. 2 (p. 438" 5 sq.) p. 51,3

' M^v 'ETtiKoii-

peioi eioiuXa xiuv tpaivoneviuv upociriirxeiv xoT<; 6cp9a\|aoT(; X^fouoi 20

Thur. r^Teixai 6e aix6i; xe (Ar||a6Kpixo<;) Kai irpd aiixoO AeOKnruo? Kai (iaxepov be oi itepi TOV 'Etrkoupov eibuuXd xiva diroppeovxa 6|uoi6|uop(pa xoii; dcp' iliv diioppet xaOxa be eaxi xd 6paxd 25 eniriirxeiv xotc; TUJV opiitvTiuv otpGaXnoti; Kai oiixw TO 6pav fivea6ai. etvat. ou T6K|uripiov irapaTi9eTai TO del TIIJV opwdvTUDV ev TfJ K6pi] cf. idem tr. ^uxfl?
n

etvai Tr)v TOU 6piD|aevou giaqpamv Kai dbuuXov, 8 bf\ Kai T6 6pav 13 (itpoc; TO(I? bid xffc xaiv eibuOXujv 30 t\imdjae.w<; TO 6pav Xeyovxa?) f. 150 Aid. p. 643, 3 Muell. TTOXII TOIVUV fi|aeivov u u < ; ev eo"q>aX|aevoi<; 'EitiKou-

GALENVS de Hippo cratis et Platonis dogmatis VII 7 t. V p. 643 K. poq dTreq)r|vaTO xdtv IXUHKUJV. eKeivoi ^ev Y^P TUIV 6paxuiv o66ev

11 de fide cf. Diels Doxogr. p. 219 sq. || 16 eiCTKpiaiv Galenus: eiOKpiaev; Plutarchi libri gyxpioiv Parall. || 27 irapaxieexai Democritus. an scrib. uapaxOevxai ? [] 32 uu^ libri: 8 edebatur ante Muellerum

EPICVRI PHYSIC A

221

fi-foumv #Xpi Tfj<; OTiriKfjc; 6uvdneuv 6 6' 'Errkoupoi; fiyei" xal iro\ii ye TOOTOU xpenrov 'ApiaxoT^Xrn;, oi)K d'buuXov aui|aaTtK6v, d\\& iroi6Tr|Ta in' dWoiaiaeujt; TOU nipii &poc, dira TUJV dpaxuiv &twv &XPl *")<; oiueux;. ibid. p. 639 K. 639, 3 Muell. 5 GELUVS V 16, 3 'Epicurus afluere semper ex omnibus corporibus simulacra quaedam corporum ipsorum eaque sese in oculos inferre atque ita fieri sensum uidendi putat'. MACROBIVS saturn. VII 14, 3 'ipsam uero uidendi naturam non insubide jntrospexit Epicurus, cuius in hoc non est, ut aestimo, im10 probanda sententia, adstipulante praecipue Democrito: qui sicut in ceteris, ita et in hoc paria senserunt. ergo censet Epicurus ab omnibus corporibus iugi fluore quaepiam simulacra manare nee urnquam tantulam moram interuenire, quin ultra ferantur inani figura cohaerentes corporum exuuiae: quarum receptacula in nostris oculis 15 sunt, et ideo ad deputatam sibi a natura sedem proprii sensus recurrunt. haec sunt quae uir ille commemorat'. 320 DE SPECVLIS AETIVS IV 14, 2 p. 405 D. (Parallel. O 14, 14 Plut.) Aeiknnroi; ArmoKpiTO? 'EiriKoupoi; TCK; KCCTOTTTPIKOK; 4jaqpdCTi<; xivea9ai KOT' 20 eibuiAuuv diroOTdaei^, & Tiva qp^peaOai |n^v dqp' r^jauuv, o"uvi0Ta06ai 6e titi TOU KaxoTTTpou KCIT' dvTetnaxpoqpriv. APPVLEIVS apol. de magia 15 'quid quod nee ob haec debet tantummodo philosophus speculum inuisere? nam saepe oportet . . . etiam ipsius similitudinis rationem considerare, num, ut ait Epicu25 rus, profectae a nobis imagines uelut quaedam exuuiae iugi fluore a corporibus manantes cum leue aliquid et solidum offenderunt, illisae reflectantur et retro expressae controuersum respondeant1.

DE AVDITV 321 AETIVS (PJutarchus) IV 19, 2 p. 408 D. 'Eirkoupoc; Tr\v qjw30 vr|v elvai peO^a eKireniroiuEvov dir6 xuiv qpuuvouvTuuv f ^ r|x^VTlJUV ^ 1 frfei cod. Paris. 2283 dn:E<pr]vaTO fiyeiv Marcianus: uolgo omittunt, cf. Muellerus quaestionum crit. de his Galeni libris spec, alt. p. 19. uereor ne Galenus tale quid scripserit dird (TUIV (prepefxviuuv ei6uu\a) TtpoaaYi | 5 afluere] cf. Dombart in Fleckeiseni ann. 1877 p. 342 | 8 insubide] cf. mus. Rhen. t. x x p. 149 | 10 guia codex || 19 cf. Lucretius IV 269298. 323347. 98109. 150 sq. | 20 diroordaei?] 6iro0Td0ei(; Plutarchea exempla imai&ceic, Galenus ex superioribus inlapsum Parallela

222

EPICVRI PHYSICA

uiocpoiivTuuv TOOTO be TO peO|ua etc; onoioo'xi'mova GpOirxeafiai 6paiia|naxa. 6|uoio(Jxi1M'Ova be Xefexai xd aTpofji>\a xoTq axpoYY<iXoi<; Kai aKaXrjvd Kal xpiYwva xoT? 6|notoYev^m. xoOxuiv 6' eninirxovTiuv xaii; dKoati; diroxeXetaOai xi>|v aia9r)ffiv Tf\c, epwvfjc;. <pavep&v be TOUTO fiveoOat d-rrd XUJV doKOuv eKpe6vxiuv KO! TUUV e^qpuauOv- 5 TWV Kvacpe\uv TOT^ inarion;. 322 ScHOLIASTA Dionysii Thracis cod. musei Britann. in Crameri anecd. Oxon. t. i v p. 317, 8 6 & 'EiriKOupoi; Kai 6 Ar)|a6KpiT0i; Kal 01 ZTUUKOI a&iid cpaai T?\V q>u)vr)v. GEAMMATICVS Byzantinus cod. Paris. 2555 BAG p. 1168 6 Arm6- 1 0 Kpixo? Kal 6 'EitiKoupoi; Kai 01 ZTUJIKOI oa)|aa A^YOUC Tf|v qpuuvriv, 8TI irav 8 l%ei ivipfeiav Kai ird9o? ^ Y O U V bOvaxai opaaai Kai itaQeiv, adijid tan. 323 PLVTABCHVS quaestt. conuiu. v m 3, 1 p. 720 e K6TVO 0^ |aa\\ov ('Ammiiviog <pr|) \6YOU beTaSai T 6 VUKT6I; ^x^bEOT^pa^ elvai 15 xdi; cpujvdi; Kal irpoi; xili |neY^8ei x#|v xpav6xr)xa KaSapdi; ouv&ia(2 p. 720 f ) l^ouxiai; bk yevo^ivr\<; B6r)6o<; ?q>r) Tl(Jl T v * Trpoairo6e6iYHevu)v \)-n' 'EiriKoOpou. xd 8vxa kv xtl) fif] ovxi' ITO\0 Y P KEVOV evbieairapxai Kai n^iuiKxat xaii; xoO d^po? dx6|aoii;. 8xav nev ouv fj 6iaKexuM^- 20 voi; Kai TTAdxoi; fe'xuuv Kal irpibpo|jif)v 0ir6 nav6xr]xo<;, Xeuxd xd nexaSii xuiv |aopituv Kevd XeiTrexai Kai UOAAI'IV at Kaxeairapiaevai x^pav ir^X 0U0 ' lv ' 8xav 6^ auaxaXfl Kal i ei<; OXIYOV adxuuv Y^vrixai Kal avfjL-neawaiv diropiaaeeioai irp6c; dX\riXa<;, iro\Xi?)v eOpuxujpiav Kuu Kal btaaxdaei? laeYdXa? itoioOm. 25
TOOXO be Yi V 6 T a l VUKTO<; tno (JJUXP6TT)XO? Is) Y P 6ep|n6Tr)? x a A ?

Kal bi(oxr|ai Kal XOei xd? TruKvuiffei?. bio irXeiova T6TTOV xd Zeovxa 5 xoOxo t . e. rem ipsam p . 221, 30 222, 2 expositam || 9 subiciuntur quattuor rationes quibus corpus esse uocem probetur. eas non adscripsi, quoniam ex scholis conlectae sunt nee licet singulas singulis adscribere auctoribus. prima inter illas est quara grammaticus Parisinus solam raemorare uidetur (cf. p. 22, 6). Epicurus quibus caussis ita statuerit, Lucretius refert i v 526546 || 14 non attigit hunc locum Lucret. IV 553 sqq. | 18 xpr]CSaaBai libri: corr. Reiskius | 21 |iaKpd Kal irXaxte coni. Wyttenbachius (cf. p. 223, 26) uiolentius. fort. iroXXd intercidit ante xd | 23 Kaxeauap|U6vr|v libri eYKaxeairap(jvr)V Wyttenbachius oblitus etiam ?xou<Jiv scribere pro conposito I 25 biao"irdo"ei<; libri: corr. Wyttenbachius

fr. 323

EPICVRI PHYSICA

223

a XUJV aw|adxiuv einXa|iipdv6i, Kai xotivavxiov aO TrdA.iv xd Tir)fvO|aeva Kai vyuxd^eva auxxwpei irpdc; &\Xr]Xa Kai ffuvdyexai Kai djroXeiirei Kev6xrixa<; ev xotc, irepiexouaiv dYY'01? K a ' TOTTOIC; eE ujv fnroKexwpiiKev. 5 V i& * i qnvvi] irpoaopepoiaevri Kai TtpoaxuYXvouo"a aut)|aaffi iroXXotc; Kai d9pooic, r^ xuqpAouxai TravxdTraaiv f\ biao"Trdo"|aaxa Xa^pdvei Kai |aeYd\ac, K a l iroXXdi; dvxiKpouaeic, Kai biaxpipdi;' ev be Kevijj Kai aw|idxu)v eprmw biaaxrmaxi Xeiov 6p6|uov Sxouaa Kai auvexif) Kai fiirxaiaxov iEtKveixai irpoc; xrjv dKOt^v, tiiro xdxou? S|aa xil) X6YUJ IO biaadiZouaa xi^v aacpr)veiav. 6pSc; Yap oxi Kai xuiv dYY^'uJV T a Kevd TrXiqTxofieva ^aXXov uttaKOuei uXriYaTc; Kai xov fjxov diroTeivei ].iaKpdv, -rroXXdKii; bi Kai KUKXUJ trepiqpepiiaevov biabibuuai troXOv x6 b' 4|iTtXr|a6ev ir\ axepeou aai|aaTO<; i\ xivo? OYPOO TtavxdTraai Y ' v 6 T a i Ktuq>6v Kai avaubov, obov oiiK exo(iOY]<; ofibe x^hpav 15 fj bieiai Ti\<; qpuuvfj^. auxiliv be xuuv auu|udxujv xpuao? |aev Kai Xi00? uiro irAr]p6xr]TO<; iaxvocpuuva Kai buor]xfi Kai raxii Kaxaap^vvuoi xoi)^ q>86YY0U<; ev aiiixoii;, euqptuvoi; be Kai XdXo<; 6 xaAK6<;, rj -reoXiJKevoi; Kai OYKOV eXacppoi; Kai Xeirxot;, oO TIOXXOII; ffuvxe9Xi(X(ievo<; eitaXXriXoi^ ffuj|nao'iv dXX' acp9ovov Sx w v T 0 T*l? eTrieiKoO? Kai dva20 (poOi; |ae|urfH^vov oiiaiac,, f\ xaii; x1 dAXait; Kivrjoeoiv eutropiav bibujui xr|v xe qpuuvr|v eunevujc; uixoXaupdvouaa irapaite^Trei, n^XP11; av dipd|aev6<; xic; tugirep ev obijj KaxaXd^ri Kai xutpXiOaq [xo Kevov] evxa09a b' eaxr| Kai direuauaaxo xoO irpoauj x^peiv bid xrjv dvxiq>paiv. 25 xaOxa, Sqpr), boKeT fioi xi^v vOKxa iroielv fix^^Hi T1>lv ' i!M^Pav fjxxov, 9ep|i6xrixi Kai biaXuaei xoO d^po? |aaKpd xd biaaxrunaxa xaiv dx6|au)v uoioOaav. ^ovov, eqprj, fiT]bei? evioxda9uj iipbc, xd? irpuixa? \L)Tro9doei<;. cf. c. 3 p. 72l f oiibev oOv 'ibei xr| vuKxi Trap^xetv TrpaYnaxa auamiv30 xa? a{jxfj<; xov depa Kai auvxeivovxai;, eTepuuSi b' aO xdjpat; Kai Kv6xr]xa<; diroXeiTrovxai;, uu^irep e^Trobdiv 8vxa xfj (paivr) T6V dipa Kai cp9eipovxa xiqv ofiaiav, fji; aiixoc; ouaia icai awfia Kai 3 Kai Kev6xr]xa<; libri: Kai del. Meziriacus | 5 b?\] be uol| 12 uoXO libri: corr. Wyttenbachius | 13 xd b'] x6 be libri | 18 scribe Kai xov 6YKOV | 19 eirietKOui;] an irapei? [ 22 xucpXuOar] cf. 1. 6 | x6 Kev6v glossema. debuit x6v itdpov dici | 23 dv-riiipaEiv libri: corr. Xylander | 31 dTroXnrovxa? uolgo | 32 awfxa Wyttenbachius, cf. 4 p. 722 b : gatur

224

E P I C V R I PHYSICA

eoriv. fiveu be TOOTUJV e"bei bf\ TTOU TOK; dvuuiudXouc, vtiKTa?, otov dnixXiiibei? Kal buaxeil^poui; nxwbecfTepa? e ? v a l T t I ) v alGpiwv Kal KKpa|uevwv 6|uaXu)<; bid TO beupo |uev cruvu)9eiv TO? dTi^ouc,, eKei be 80ev ngQiaTavxai \ubpav pr||uov diroXmetv atxux&riuv, Kai x6 5r| upoxeip6TaTOv, riiuepav uiuxpdv rixw&ecFTepav eTvai VUKT6(; dXEetvr)^ r. Kal Sepivf)^- tLv oiib^repov d\r)6^<; koriv. DE GVSTV 324 PLVTABCHVS adu. Coloten 25 p. 1121 b Til) Xeyo^viu irepl TT)<; yetiaewc,, 8xi TO EKT6^ oii cprjaiv elvoi YXUKU, Ttd9o<; be TI Kai KIvr||Lia uepl ai)r?\v feyovivai TOIOOTOV. IO DE SOMNO E T SOMNIIS 325 326 TERTVLLIANVS de anima c. 43 ' Epicurei (somnum affivmant) deminutionera spiritus animalis'. PI1VTARCHV8 quaestt. conuiu. VIII 10, 1 p. 734 d TO 6 \ey6luevov Trcpi TOLJV ivuirviuuv, w<; ianv dp^paia Kai ipeubfi ndXtaxa 1 5 uepi ToOg cpuXXoxoouc; n?\vac,, OOK otb' Situui; . . . dv^Kmpe 2 p. 734 f 6 be ^aBiupivoc; . . . . X6yov Tivd TOO ArmoKpiTou iraXaiov dbijTrep EK KairvoO KaeeXdbv ruLiaupuu^evov oloc, rjv eKKa9aipew xai 6iaXa|UTrpiiveiv, 6iro9e|Lievo(; TOOTO b^ ToCimbrmiov, 8 <pr\ai Ax]i;, efKaTapuaaoO09ai t d eibuuXa bid TtDv n6pwv el? Td aw- 20 Kai iroietv Td? KaTd T6V UTIVOV Sipei? 4Tiavaq)ep6|Liva. 90iTav be TaOTa'iravTax69ev dmovTa Kai OKeuuiv Kai ipaTiujv Kai cpuTwv, |idXi0Ta be Zdiwv UTTO adXou TTOXXOU Kai 9P)X6TTITO?, oil |aovov 'EiriKoupo? oKeTai nexpi TOIITOU ArmoKpiTLu ouveTr6|ievo?, evTaOSa ss
be TrpoXnrdjv TOV X6Y OV , dXXd Kai TUJV KOTO ^UX^V KivrnadTuuv

Kai pouXeundxujv eKdariy Kai r)9urv Kai Tra9uJv enqpdoen; dvaXa|updvovTa ouvecpeXKea9ai KTX. 327 COMMBNTA Lucani vil 8 p. 221, 1 'Epicurus dicit atomos influere animis nostris in imaginibus corporum et ea quae gessimus 3 0 aut quae gesturi sumus, per quietem uideri'. 8 integrum locum habes fr. 252 p. 186, 8. rem rationesque exponit Lucretius IV 617670 || 12 cf. fr. 311 p. 217, 4 || 29 cf. Lucret. iv 962 1036. 757 sqq. in primis 794817. Democritea sententia f'uit, cf. Cic. de diuin. JI 58, 120

E P I C V R I PHYSICA 328

225

TERTVLLIANVS de anima 46 'uana in totum somnia Epicurus iudicauit, liberans a negotiis diuinitatem et dissoluens ordinem rerum et in passiuitate omnia spargens ut euentui exposita et fortuita'. ClCEEO de diuin. I 30, 62 'Epicurum igitur audiemus potius (de 5 somniis quam Platonem)?' ibid. I 44, 99 'Sisenna . . . . insolenter, credo ab Epicureo aliquo inductus, disputat somniis credi non oportere'. PETKONIVS C. 104 'hinc scies, inquit Eumolpus, Epicurum esse hominem diuinum, qui eius modi ludibria facetissima ratione condemnat'. 10 [Cassius Plutarchi u. Cass. 37 aliena refert ut Epicurea: 6r)\o0ai 6' at Kaxd TOIK; Cirvoui; xpoiral xilrv 6vdpu)v, ac; xpeirexai TO qpavxaOTIKOV iZ dpxfte ppaxeiac; iravTO&aird' Kai itdQr] Kai eiouu\a yiv6|tivov. Ktveto6ai 6' dei TTEqpuKe, Kivr|cn<; 6' atjxil) qpavTaaia nc, f|

15

DE G E N E R A T I O N E AETIVS (Plutarchus) v 3, 5 p. 417 D. 'EiriKOupoi; (x6 AETIVS (Plutarchus) v 5, 1 p. 418 D . TTu9aY6pa<; 'EiriKoupoi; Ar||u6KpiTO<; Kai TO Qf\\v irpoigaeai GTtp\xa. ?x e i v Tdp irapaaxaTai;

329 330

20 direcrrpaia^evoui; bid TOUTO Kai opeHiv \ew irepi xdi; xpiio"ei<;. CENSORINVS de die nat. 5, 4 'illud quoque ambiguam facit inter auctores opinionem, utrumne ex patris tantummodo semine partus nascatur , an etiam ex matris, quod . . . Epicuro uisum e s t \ 331 CENSOEINVS de die nat. 6, 2 'Stoici una totum infantem figu25 rari dixerunt . . . sunt qui id opinentur ipsa fieri natura, ut Aristoteles atque Epicurus'. 332 AETIVS (Plutarchus) v 16, 1 p. 426 D. ArmoKptxog 'EiriKoupoi; TO fe'^Ppuov ^v xfj urixpa 6id TOU ax6|uaxo(; rpicptoBai, 89ev C U ax6|uaTi. elvai Y"P euSeuji; Yvvr)9Jv ETT! T6V |aaax6v <pepff6ai x so Kai ev xfj urixpa 6r|\d? xivai; Kai axofxaxa, &i' iliv xpeqpea6ai. DE ORIGINE G E N E R I S H V M A N I 333 CENSOEINVS de die nat. 4, 9 'Democrito Abderitae ex aqua nee longe secus limoque primum uisum esse homines procreatos.

1 cf. Lucret. IV 8147 | 9 ludibria] somniorum sc. || 15 cf. V H 2 x 9 5 s q q . | 16 cf. fr. 311 p. 217, 7 || 19 cf. Lucr. IV 120832 19 et 20 exei l i b r i I 2 0 cf - L u c r - I V 11921207 | fort. 6TT1 15

226

EPICVRI PHYSICA

Epicurus: is enim credidit limo calfacto uteros nescio quos radicibus terrae cohaerentes primum increuisse et infantibus ex se editis ingenitum lactis umorem natura ministrante praebuisse, quos ita educates et adultos genus humanum propagasse'. DE LOQVELLA 334
5

OKIGBNBS contra Celsum I 24 p. 18 Hoesch. |airiiixei . . . X6Yoc; (JaSOc; xat dir6ppr|xoc, 6 irepi cpticreujc, ovondxwv, ir6xcpov, ubc, oiexai 'ApiaxoxXr|c,, Qiaei earl xd 6vo^ara f\ uuc; oi&daKEi 'EiriKOupcx; tjipwc, f\ uX oiovxai ot duo xf)c, axoac, , qpOaei eaxi xd 6v6|iiaxa, diroppr|Sdvxiuv xwv irpujxujv dv8piinru)v xivdc, io tpuuvdi; Kaxd XUJV irpaYUdxuuv. PKOCLVS in Plat. Cratylum 16 p. 6 Boiss. Sxi xr)i; KpaxO\ou b6Zr\c, f^T 0V TTu8(rf6pc; xe Kai 'Eirkoupoi;. ibid. 17 p. 8 6 uv ouv 'EiriKOupoi; Kaxd xo 6euxpov 0r||uaiv6|uevov iliexo qptiaa tvai xd 6v6naxa, iJui; ?pYCt qjuaeuui; itpor|YoO|Lieva, ub? xrjv <puivr]v Kai 15 xr|v Spamv Kai dx; xo opav Kai xd dKoOeiv, oOxuui; Kai x6 ovondZeiv lii^xe Kai x6 6vo|ua (piiffei etvai ijbq epYov cpiiaeuui; . . . . 6 f&p 'ETriKoupoi; \efev, 8x1 o^xl iTriaxruaoviu; ouxoi (oi irpilixoi S^jievoi) S9evxo xd 6v6|uaxa, dX\d cpuatKUuc; KivoO^evot, tiiq oi prioaovxei; Kai irxaipovxci; i<at IUUKUJ^EVOI Kai (iXaKxouvTei; Kai axevdZovxei;. 20 DE MORTE

335

336

AETIVS (Plutarchus) iv 7, 4 p. 393 D. ArjiuoKpixoi; 'EiriKoupoi; (xr|v uiux^v) qp8apxr)v xil) ati)|naxi auv6iaq)6eipo|advr|V. 1 cf. Lactant. diu. inst. v n 7, 9 ; errauit ergo Democritus, qui uermiculorum modo putauit (homines) effusos esse de terra nullo auctore nullaque ratione'. Lucretius V 791 sqq. (Lactant. II 11). De aucto cultu humano uid. Ep. ep. I 75 cum subs, interpr. || 9 cf. Ep. ep. I 75 sq. p. 27, 4 Lucr. v 102890 V H 2 y n 26 || 14 sqq. edidit iam Gassendus p. 702 | 14 betixepov scripsi: irpiOxov libri. praemisit Proclus haec: 6x1 x6 'cpuffei' xexpaxOt)^' f) -(&p tfjc, ai xtltv Ziiiuuv Kal qpuxuiv otjffiai oXai xe Kai xd \xipr\ auxiltv f| (uic,) at xoOxaiv gvepYeiai Kai 6uvd|^eii;, we, Is) xoO Ttvpbc, Koucp6xr)i; Kai 6epn6TiK' f\ 0u<; ai OKiai Kai ai kpcp&oeic, 4v xol<; Kax6irxpoi(; f) we, ai xex v 1xal ekovec; eoiKUtai xoii; dpxexuiron; ^auxuiiv. unde etiam infra p. 9 6 6e KpaxuXoi; Kaxd x6 x^xapxov, non beuxepov Proclum scripsisse apparet | 20 Ttxaipovxei; Gassendus: uxeovxei; Boissonadii libri | 23 cf. Epic. ep. 1 65 p. 2 1 , 8 ep. Ill 124 sq. sent. n. Lucretius III

EPICVRI PHYSICA

227

LACTANTIVS diuin. instit. in 17, 33 "quid quod totum illud argumentum falsum est, quia non intereunt animae. "Vero, inquit (Epicurus), nam q u o d cum c o r p o r e n a s c i t u r , cum c o r p o r e i n t e r e a t n e c e s s e e s t ' . cf. VII 12, 1 'mine argumenta eorum qui con5 tra disserunt refellamus, quae Lucretius tertio libro exsecutus est. "Quoniam cum corpore" inquit "anima nascitur, cum corpore intereat necesse e s t " \ VII 13, 7 'falsa est ergo Democriti et Epicuri et Dicaearchi de a n i m a e d i s s o l u t i o n e sententia'. ibid. VII 8, 8. AvGVSTINl quae fertur enarratio psalmi 73, 25 t. IV p. 781 e ed. Ven. 10 1719 'et forte qui dicit "cum mortuus fuero, postea nihil ero", et litteras didicit et ab Epicuro didicit hoc, nescio quo deliro philosopho uel potius amatore uanitatis, non sapientiae: quem ipsi etiam philosophi porcum nominauerunt; qui uoluptatem corporis summum bonum dixit, hunc philosophum porcum nominauerunt uolutantem 15 se in caeno carnali. ab illo forte didicit iste litteratus dicere: Non ero postea quam mortuus fuero'. idem sermon. OOOXLVin t. V p. 1344" ' et consumpta ista uita nullam postea credunt futuram'. 337 SEXTVS emp. adu. dogmat. Ill (math, ix) 72 (at <yuxal) Ka6' 20 atixdc; 6ia|ivoucn Kai oux, UJ<; AYV 6 'ErriKoupoi;, dno\u6eicrai xiliv aiu|udxu)v KOTTVOO 6iKr|v cndovavxai. cf. Iamblichus Io. Stobaei eel. phys. 41, 43 p. 924 H. ci be TrapeOTrapxai nev Kai eveaxiv ^ uiuxn xijj) auu|aaxi Ka9d irep ev irveO]ua trepiexoMevri, f) au|UiuiYvu|uevr| Trpoi; atix6 Kai eYKivo 25 aii;uep xd ev xCt) depi ftiaiuaxa 6id xuuv GupiStuv cpaiv6(J6va, 6fl\6v TTOU xoOxo 8xi e'Heiai }xiv diro TOU auOnaxo?, iv 6e XUJ ^Kpaiveiv 6iaqpopeTxai Kai biaaKe&dvvuxai, ui<;Trep ArmoKpixoi; Kai 'EmKOupoi; dTroqpaivovxai. 338 CICERO de finibus II 31, 100 'scripsit enim et multis saepe 30 uerbis et breuiter aperteque in eo libro quem modo nominaui, mortem nihil ad nos pertinere* cett.

417 sqq., cuius disputationem Lactantius refert refutatque diu. inst. VII 12 | 1 illud] cf. 1. s. 30 i. e. Ep. ep. m 125 p. 61, 6 | 6 cf. Lucr. in 746 sqq. uid. Seruius in Verg. Aen. IV 34 V 81 VII 4 commenta Lucani ix 1 p. 289, 3 ix 568 p. 304, 9 cett. || 21 cf. Lucr. Ill 436 sqq. 456. similia contulit "Wyttenbachius ad Plut. de sera numinis uindicta p. 80 || 30 Epic. sent. II | cf. Plutarchus consol.

228 339

EPICVRI PHYSICA TTpo<; (uev tdXXa buvaiov dcrcpdXeiav iropi(Ta(T0ai, xdpiv

be Gavdrou itdvieq dvGpumoi TTOXIV dTdxifftov oiKoujaev. GNOMOLOGION codicis Parisini gr. 1168 f. 115r fvutinai erciKoiipou. MAXIMVS abb. gnomol. 36 p. 194 Turk. t. n p. 627 Combef. 'EttiKoupou, sed IOANNES STOBAEVS floril. c x v m 33 Mryrpootfipou.
340 HIPPOLYTVS philosoph. 22, 5 p. 572, 14 D. T&<; O

dv6pi(jiruuv \0ea6ai S|aa rot(; adj}iaaiv, UJ^TTEP KO auToic; xiSeTai fETrucoupoc;). al|ua f&p aiiT&c, elvat, oO \96VTO<; fi Tpomdvrcx; dnr6\\ua6ai 6\ov TOV avGpaiTrov. O p dKoXouSeT |uriTe Kpiaeiq elvai tv "Atbou pifyve biKaari'ipia, ihq 8 TI SV Spdai^ TI^ v 1 0 TCU piuj TOOTUJ Kal 6iaAd6r), dveuOuvov elvai iravT\d)i;. 341 SENECA epist. 24, 18 'non sum tam ineptus ut Epicuream cantilenam hoc loco persequar et dicam uanos esse inferorum metus, nee Ixionem rota uolui nee saxum umeris Sisyplii trudi in aduersum nee ullius uiscera et renasci posse cotidie et carpi, nemo tam puer 15 est ut Cerberum timeat et tenebras et larualem habitum nudis ossibus cohaerentium \ LACTANTIVS diuin. instit. 111 17, 42 'dicit Epicurus . . . inferorum poenas non esse metuendas, quod animae post mortem occidant nee ulli omnino sint inferi1. idem ibid. Til 7, 13 'esse inferos Zeno Stoicus docuit et sedes piorum ab impiis esse discretas; et illos quidem quietas ac delectabiles incolere regiones, hos uero luere poenas in tenebrosis locis atque in caeni uoraginibus horrendis. idem nobis prophetae palam faciunt. ergo Epicurus errauit, qui poetarum id esse figmen- 25 turn putauit et illas inferorum poenas quae ferantur in hac esse uita interpretatus est'. 20

ad uxorem 10 p. 611 d Lucianus Philops. 24 Origenes contra Celsum III 80 p. 164 Hoesch. Seruius in Verg. Aen. II 646 Hieronymus in Isaiam comm. 1. vil t. iv p. 317 a Vail. cett. || 5 cf. C. Wachsmuthius studien zu den griech. florilegien p. 160 || 12 et hinc apparet Ciceronis uerba Tusc. disp. I 5, 10 6, 11 contra ipsum Epicurum dici, maxime 6, 11 'atqui pleni libri sunt contra ista ipsa disserentium philosophorum. inepte sane, quis enim est tam excors quem ista moueant', et ex Cic. 1. s. I 21, 48. fabulas inferni Lucretius III 9781023 ita tractat, ut stultos hanc uitam sibi ipsos 'Acherusiam' facere disserat, cf. huius paginae 1. 26 sq.

E P I C V R I PHYSICA

229

DE METEORIS [TERTVLLIANVS ad nat. II 4 'sed Epicurus, qui dixerat q u a e s u p e r n o s , n i h i l ad n o s , cum et ipse caelum inspicere deside4 rat, solis orbem pedalem deprehendit'.]
342 AETIVS (Plutarchus) v 20, 2 p. 432 D. Arna6Kpixo<; 'ETUKOU-

po<; Td oupdvia (OUK dirobexovxai Zilia Elvai).

PLYTAECHVS adu. Coloten 27 p. 1123" xii; OOV KIVEI xd TTEirurrEU-

Kai |adxexai role, kvapfiaiv; ol . . . cpdOKOvxEi; juri&e xov f^Xiov lvai |UT)bE xr^v ae\ryvr]v, oic, iravxe? fiv6piuTtoi Oouai Kai 10 irpoaeiixovxai Kai o"E(?ovTai; GALBNVS de usu partium XII 6 t. i v p. 21 K . Kai ^evxoi Kai 6 br|liioupYoq riiaiuv Eibdj<; aKpi{5u><; Tiittv XOIOOXUJV dvbpuuv ti\v oxiav 8|auui; brinioupYEt, Kai xd? uupai; xou ^xou? 6 fi\io? ZExai Kai xoO? Kapiroix; XEXEIOT |ar|bev cppovxiZuuv, otjaai, ^rjXE Aia15 yopou |Lirix' 'AvaSaYopou iifyi' 'ETTIKOUPOU M11'r T * v ciXXuuv XIIJV EII; auxov pXaaqpri|Lir|(jdvxuuv. dxaQtu y&p oiibevi irepi oiibev6? eYYWExai <p86vo<;, dX\' uiqpEXEiv Trdvxa Kai KOff|aETv irscpuKEV. AVGVSTINVS de ciuitate dei x v n i 41 'nonne apud Athenas et Epicurei clarebant adserentes res liumanas ad deorum curam non per20 tinere, et Stoici qui contraria sentientes eas regi atque muniri diis adiutoribus et tutoribus disputabant? unde miror, cur Anaxagoras reus factus sit, quia solem dixit esse lapidem ardentem, negans utique deum, cum in eadem ciuitate gloria floruerit Epicurus uixeritque securus non solum solem uel ullum siderura deum esse 25 non credens, sed nee Iouem nee ullum deorum omnino in mundo habitare contendens, ad quem preces hominum supplicationesque perueniant 1 . 343 AETIVS II 20, 14 p. 350 D. (Stob. eel. phys. 25, 3 Plut. H 20, 5) 'EiiVKOupoc; YTIIVOV iruKvu)|ua x6v f)\iov cpr|aiv Etvai Kioripoeibei; Kai 30 OTroYYOEibfic; xaic, KaxaxpriffEOiv xino Ttupoi; dvrmjievov. cf. Achilles 19 p. 138 a Pet. 'EiriKOupoc, bt Kiar)poibri aiixov fepr) EK itupoq bid xprmdxuuv xivuuv xo cpiif)? KTCE|aTiovxa.

1 dictum Socrati rectius tribuitur a Minucio Felice 13, 1 Lactantio III 20, 10 al.; Epicuro ut imputaretur, effecit similitudo sententiaell || 5 cf. ep. I 77 p..28, 6 sq. | 16 Plat. Tim. p. 29 | 19 Ep. sent, i [| 29 KioripoEibCui; et aTroYYOEibCuq libri, olim correctum

230 344

EPICVRI PHYSICA

AETIVS I I 22, 6 p. 352 D. (Plut. n 22) 'Avai|uevr)i; itXaxuv uu<; iteTa\ov TOV fiXiov. "HpdKXemx; (JKaqpoeibrj, titroKupTov. ot ITUMKOI a<paipoibfj die; TOV K6O"|UOV Kal TCI acrxpa. 'EiriKoupoi; evbeXO"9ai Ta irpoetprmeva irdvTa. AETIVS I I 21, 5 p. 352, 1 D. (Plut. n 2 1 , 2 Stob. eel. phys. 25,3) 5 'EiriKOupo<; (TOV f|Xiov) TTIXIKOOTOV fjMicoG cpaiveTai, \ miKpCp TIVI peiZw f\ eXdTTU). SEEVIVS in Verg. georg. I 247 ' a u t " i n t e m p e s t a s i l e t " , quia Epicurei dicunt non ire solem per alterum hemisphaerium, sed semper f his ab ortu colligi scintillas et fieri orbem solis'. io idem in Verg. Aen. IV 584 ' n o u o l u m i n e . . . secundum Epicureos qui stulte solem de atomis dicunt constare, et cum die nasci, cum die perire'. IVNIVS PHILARG. in Verg. georg. II 478 p. 248 Vrsini ' V a r i o s d e f e c t u s secundum Epicurum, qui ait non unam causam pronun- 15 tiandam, qua sol deficere uidetur, sed uarias: potest enim fieri ut extinguatur, ut longius recedat, ut aliquod eum corpus abscondat'. THEMISTIVS paraphr. Arist. anal. post. A 33 (p. 89" 38) f. 9U Aid. p. 66, 7 Speng. bi6 irep oiib' oWv TC TOV (XOTOV trepl TOU OIITOO Kat boEav S \ e l v &Va K a ' 4in<JT^i|LiT)v' a|ua fdp fiv fiiro^aupdvoi Kal 20 evbxea6a\ xai |ar| kvbtxeaQai dXXui; \ 6 l v T 0 OCIT6" (jev elvai itepi TOIITOU 66av, kv dWuj 6' Ttto"Trmr|v 'EiriKoupai ^v yap 665a fjv, OTI TT)? aekr\vr]<; {nroxpexoOarii; 6 f)\io; KXi|airdvei, iXiexo jap aiix6 tvo^xeoSai Kal aUuii; i x e l v ' ^ v "I11" irdpxip bt 4inOTrj|[ir). 25

345

346

347

348 349

SCHOLION Epicuri ep. 1 74 p. 26, 9 Kai ev AWoic, ((priolv 'EiriKoupoc;) Tr|v yf\v TCU depi inox&aQai. AETIVS H I 4, 5 p. 371 D. (Plut. m 4, 2 Parall. N 6, 5 p. 691 Gf.) 'EIT(KOUPO<; (v^cpiq Kal uexov KT\. YivecSai) diro TCUV dx6|uu)v. (JTpoTYuXaiveoQai be xr|v xaXaZav Kai TOV tieTov dir6 tr\% jxaKpSi; Kara- 30 <popfi<; i)TtoTtTr\acJ|nivov. AETIVS n i 15, 11 p . 381 D. (Plut. 111 15, 9) itepl ceicm&v ff\c,. 6 cf. [Ep.J ep. 11 91 || 9 uid. [Ep.] ep. 11 92. cf. schol. Bern, ad georg. I 248 p. 866 Hag. | 10 fort, superne sub ortum || 15 cf. [Ep.] ep. 11 96 p. 42, 4 || 26 hoc fr. pertinet ad TTepl qniffews 1. xi cf. p. 126, 27 || 29 cf. [Ep.] ep. 11 99. 106 sq. || 32 cf. [Ep.] ep. 11 105

350

E P I C V R I PHYSIC A

231

'EiuKoupcx; vb<?xea9cu y.iv into -rrdxouc; d^poi; TOU i&iroxeinevou -tioaxwooix; ovxoc, dvaKpouo|uvryv auxr|v Kai oiov uiroxuirxo|avr|v Kiveia9ar evoexeaGai &e Kai ffripa-frw&n xoi? Kaxwxepuu piped Ka6eaxu>crav (ntb TOO bicKTireipo^vou iivEU|aaxo<; ei? -rct<; dvxpoei5 ode; Koi\6xr)xac; ^lairiTtTovxo:; aaXevjeaeai. 351 SENECA nat. quaest. VI 20 'ueniamus nunc ad eos, qui omnia ista quae rettuli in causa esse dixerunt aut ex iis plura. Democritus plura. ait enira motum aliquando spiritu fieri, aliquando aqua, aliquando utroque (5) omnes istas esse posse causas Epi10 curus ait pluresque alias temptat et illos qui aliquid unum ex istis esse adfirmauerunt, corripit, cum sit arduum de his quae coniectura sequenda sunt aliquid certi promittere. ergo, ut ait,

potest terrain mouere aqua, si partes aliquas eluit et adrosit, quibus desiit posse extenuatis sustineri quod integris 1 5 ferebatur. potest terram mouere inpressio spiritus: fortasse enim aere extrinsecus alio intrante agitatur, fortasse aliqua parte subito cadente percutitur et inde motum capit. fortasse aliqua pars terrae uelut columnis quibusdam ac pilis sustinetur, quibus uitiatis ac recedentibus tremit pondus 5 o inpositum. fortasse calida uis spiritus in ignem uersa ful6 sqq. usus sum lectione codicum Bambergensis (B) Berolinensis (E) Leidensis (L) Wirzeburgensis (W) a Brunone Larisch Silesio enotata mihique humanissime commodata, codicis Gudiani (G) secundum Fickerti testimonia | 7 aut ex] de B | his libri [ 8 plura. ait] ait. Dicit B plura putat. ait ceteri | fieri ante spiritu traicit L, ante aliquando B | 9 esse posse BGL: posse esse EW 10 illos] alias libri | aliquod EW (non B) | imum E | ex istis ante aliquid dat B | 11 hits G eis L | coniectaturW1 j 12 sq. potest ergo ait B | 13 et 15 mouere BGL: conmouere EW | 13 arrosit BL adrasit G abrasit E"W | 14 sustineri] sufficere B | 15 ferebatur] ad sustinendum sat erat B | 16 aer B, EW aer et GL | extrinsecus om EW | intrante B 1 : intrante aere B2GL, EW emendata lectione male interposita | fortasse omissum post aliqua inseruit L 2 J 17 aliqua subito parte percutitur decidente B | cadente L: decidente ceteri | inde] tamen G1 | 18 aliqua om W 1 | ueludW | 19 quibus] quibusdam G ) uitiatis] inpulsis B | 20 uersa B: uersa et GL uersat et EW | fulminum G1

232

EPICVRI PHYSICA

mini similis cum magna strage obst.antium fertur. fortasse palustres et iacentes aquas aliquis flatus inpellit et inde aut ictus terram quatit aut spiritus agitatio ipso motu crescens et se incitans ab imo in summa usque perfertur.
nullam tamen illi placet causam motus esse maiorem quam spiritum'. 5 DE DIS
LVCRETIVS v 52

'cum bene praesertim multa ac diuinitus ipsis immortalibus de diuis dare dicta suerit1 (Epicurus). CICERO de nat. deor. I 16, 43 'Solus enim (Epicurus) uidit 10 primum esse deos, quod in omnium animis eorum notionem inpressisset ipsa natura. quae est enim gens aut quod genus hominum, quod non habeat sine doctrina anticipationem quandam deorum? c. 17 quam appellat irp6Xr]V|nv Epicurus Quod igitur fundamen- (44) turn huius quaestionis est, id praeclare iactum uidetis. cum enim 15 non instituto aliquo aut more aut lege sit opinio constituta maneatque ad unum omnium firma consensio, intellegi necesse est esse deos, quoniam insitas eorum . . . . cognitiones habemus. de quo autem omnium natura consentit, id uerum esse necesse est. esse igitur deos confitendum est. Quod quoniam fere constat inter omnis non phi- 20 losophos solum sed etiam indoctos, fateamur constare illud etiam, hanc nos habere siue anticipationem, ut ante dixi, siue praenotionem deorum , ut deos beatos et inmortales putemus. quae (45) enim nobis natura informationem ipsorum deorum dedit, eadem insculpsit in mentibus, ut eos aeternos et beatos haberemus 25 1 obstantium strage B | 2 et] ac B | aliquas G1 | 3 motu ipso L ! 4 et in se L 1 | profertur BL || 10 Tulliana quarauis non sint de fonte excepta, tamen cum summam libri it. GedlV reddere uideantur, deesse nolui. adposui quae Cottam ex illis referentem Cicero facit. cetera testimonia secundum ordinem Tullianae disputationis disposui | 11 cf. 36, 100 'habebam, inquis, in animo insitam informationem quandam dei' | 12 cf. 23, 62 'quod enim omnium gentium generumque hominibus ita uideretur, id satis magnum argumentum esse dixisti, cur esse deos confiteremur' | 14 uid. p. 188,17 21 fatemur libri: corr. B2 | 25 cf. 24, 68 'illud uestrum beatum et aeternum, quibus duobus uerbis significatis deum' 34, 95 'clamare non desinitis retinendum hoc esse, deus ut beatus inmortalisque sit' 352

fr. 352

EPICVRI PHYSICA

233

Si nihil aliud quaereremus nisi ut deos pie coleremus et ut superstitione liberaremur, satis erat dictum, nam et praestans deorum natura hominum pietate coleretur, cum et aeterna esset et beatissima (habet enim uenerationem iustam quicquid excellit), et metus 5 omnis a ui atque ira deorum pulsus esset: intellegitur enim a beata inmortalique natura et iram et gratiam segregari, quibus remotis nullos a superis inpendere metus. sed ad hanc confirmandam opinionem anquirit animus et formam et uitae actionem mentisque agitationem in deo. (46) Ac de forma quidem partim natura nos admonet, partim ratio c. 18 11 docet. nam a natura habemus omnes omnium gentium speciem nullam aliam nisi humanam deorum. quae enim forma alia occurrit umquam aut uigilanti cuiquam aut dormienti? sed ne omnia reuo147) centur ad primas notiones, ratio hoc idem ipsa declarat. nam cum 15 praestantissumam naturam, uel quia beata est uel quia sempiterna, conuenire uideatur eandem esse pulcherrimam, quae conpositio membrorum, quae conformatio liniamentorum, quae figura, quae species (48) humana potest esse pulchrior? Quod si omnium animantium formam uincit hominis figura, deus autem animans est, ea figura 20 profecto est, quae pulcherrima sit omnium, quoniamque deos beatissimos esse constat, beatus autem esse sine uirtute nemo potest nee uirtus sine ratione constare nee ratio usquam inesse nisi in

4 cf. 41, 116 'est eorum eximia quaedam praestansque natura, ut ea debeat ipsa per se ad se colendam allicere sapientem' | 8 uitam et actionem mentis atque libri: corr. Beierus | 1022 cf. 27, 76 'non deest hoc loco copia rationum, quibus docere uelitis humanas esse formas deorum: primum quod ita sit informatum [anticipatum] mentibus nostris, ut homini, cum de deo cogitet, forma occurrat humana; deinde quod, quoniam rebus omnibus excellat natura diuina, forma quoque esse pulcherrima debeat, nee esse humana ullam pulchriorem; tertiam rationem adfertis, quod nulla alia figura domicilium mentis esse possit' | 20 sit] est Maduigius 21 sq. cf. 31,89 'beatos esse deos sumpsisti. beatum autem esse sine uirtute neminem posse. uirtutem autem sine ratione constare non posse. adiungis, nee rationem esse nisi in hominis figura' ] 22 sq. cf. 31,87 'numquam uidi, inquit, animam rationis consilique participem in ulla alia nisi humana figura' et 35, 98 | 22 in seruauit B

234

EPICVRI PHYSICA

fr. 352

hominis figura, hominis esse specie deos confitendura est. nee ta- (49) men ea species corpus est sed quasi corpus, nee habet sanguinem c. 19 sed quasi sanguinem Epicurus autem, qui res occultas et penitus abditas non modo uiderit animo sed etiam sic tractet ut manu, docet earn esse uim et naturam deorum, ut primum non 5 13 cf. 25, 71 'dum indiuiduorum corporum concretionem fugit (Epicurus), ne interitus et dissipatio consequatur, negat esse corpus deorum sed tamquam corpus, nee sanguinem sed tamquam sanguinem1 et omnino c. 24, 68 26,74. add. 44, 123 'Posidonius disseruit in libro quinto de natura deorum, nullos esse deos Epicure uideri, quaeque is de dis inmortalibus dixerit, inuidiae detestandae gratia dixisse [cf. adn. ad p. 103, 7]: neque enim tam desipiens fuisset ut homunculi similem deum fingeret, liniamentis dum taxat extremis, non habitu solido, membris hominis praeditum omnibus [cf. 33, 92], usu membrorum ne minimo quidem, exilem quendam atque perlucidum, nihil cuiquam tribuentem, nihil gratificantem, omnino nihil curantem, nihil agentem'. 27, 75 "cedo mini istorum adumbratorum deorum liniamenta atque formas'. 35, 98 'deum tamen nosse te dicis, modo liniamenta maneant'. II 23, 59 'Epicurus monogrammos deos et nihil agentes commentus est' (uid. Dionysius Eusebii praep. eu. XIV 27 p. 783C Kevdi; dvuTroordTWV Geifov xepaTeuadiaevoi; e2u)Ypd<pr|o"E enacts), de diuin. 11 17,40 'deos enim ipsos iocandi causa induxit Epicurus perlucidos et perflabilis et h a b i t a n t i s tamquam inter duos lucos sic inter duos mundos propter metum ruinarum, eosque habere putat eadem membra quae nos, nee usum ullum habere membrorum' | 5 sq. cf. 37, 105 'sic enim dicebas, speciem dei percipi cogitatione, non sensu, nee esse in ea ullam soliditatem, neque eandem ad numerum permanere, eamque esse eius uisionem, ut similitudine et transitione cernatur neque deficiat umquam ex infinitis corporibus similium accessio, ex eoque fieri ut in haec intenta mens nostra beatam illam naturam et sempiternam putet . . . . si tantum modo ad cogitationem ualent (di) nee habent ullam soliditatem nee eminentiam, quid interest utrum de hippocentauro an de deo cogitemus? . . . . (106) hoc idem fieri in deo, cuius crebra facie pellantur animi, ex quo esse beati atque aeterni intellegantur. Fac imagines esse quibus pulsentur animi: species dum taxat obicitur quaedam. num etiam, cur ea beata sit, cur aeterna?' 39, 109 'fluentium frequenter transitio fit uisionum, ut e multis una uideatur . . . quo modo probas continenter imagines ferri? aut si continenter, quo modo aeternae? Innumerabilitas,

fr. 352

EPICVRI PHYSICA

235

sensu, sed mente cernantur nee soliditate quadam nee ad numerum ut ea quae ille propter firmitatem a x e p ^ v i a appellat: sed imaginibus similitudine et transitione perceptis, cum infinita simillumarum imaginum series ex innumerabilibus indiuiduis existat et ad nos ado fluat, cum maximis uoluptatibus in eas imagines mentem intentam infixamque nostram intellegentiam capere, quae sit et beata natura et aeterna. (50) summa uero uis infinitatis, et magna ac diligenti contemplatione dignissima est, in qua intellegi necesse est earn esse naturam, ut 10 omnia omnibus paribus paria respondeant. hanc io"ovo|uiav appellat Epicurus, id est aequabilem tributionem. ex hac igitur illud efficitur, si mortalium tanta multitudo sit, esse inmortalium non minorem, et si quae interimant innumerabilia sint, etiam ea quae conseruent infinita esse debere.

15 Et quaerere a nobis soletis, quae uita deorum sit quaeque ab iis (51) degatur aetas. ea uidelicet, qua nihil beatius, nihil omnibus bonis afluentius cogitari potest. nihil enim agit, nullis occupationibus est inplicatus, nulla opera molitur, sua sapientia et uirtute gaudet, habet exploratum fore se semper cum in maximis, turn in aeternis inquis, suppeditat atomorum. num eadem ergo ista faciet, ut sint omnia sempiterna?' uid. R H i r z e l unterss. z. Ciceros philos. schrr. I p. 46 sqq. | 1 cf. 38, 108 ' u o s non modo oculis imagines, sed etiam animis inculcatis'II 30, 76 | cernatur libri: corr. Sclioemannus | 1 sq. cf. 27, 75 'illud uideo pugnare te, species ut quaedam sit deorum, quae nihil concreti habeat, nihil solidi, nihil expressi, nihil eminentis, sitque pura leuis perlucida' | 3 sq. cf. 4 1 , 114 "nee uideo quo modo non uereatur iste deus beatus ne intereat, cum sine ulla intermissione pulsetur agiteturque atomorum incursione sempiterna, cumque ex ipso imagines semper afluant' [affluant libri: corr. Pareus, cf. Dombart in Fleckeiseni annali 1877 p. 346] | 4 series] species l i b r i : corr. Brieger beitrr. z. krilik einiger philos. schrr. Cic. (Posnaniae 1873) p. 13 | nos Lambinus: deos libri | 5 cf. 38, 106 (supra ad p. 234, 5) | 814 cf. 39, 109 'confugis ad aequilibritatem (sic enim l0ovo]Uiav, si placet, appellemus) et ais, quoniam sit natura mortalis, inmortalem etiam esse oportere . . . . et quia sunt quae interimant, sint quae conseruent' | 12 cf. 30, 84 ' d e i n d e nominum non magnus numerus . . . , deorum autem innumerabilis' | 16 sqq. cf. 40, 111 ' q u a e ergo uita? suppeditatio, inquis, bonorum, nullo malorum interuentu' etqs. | 17 affluentius fertur

236

EPICVRI PHYSICA

fr. 352

. 20 uoluptatibus. hunc deum rite beatum dixerimus, uestrum uero la- (52) boriosissimum. siue enim ipse mundus deus est, quid potest esse minus quietum quam nullo puncto temporis intermisso uersari circa ax em caeli admirabili celeritate? nisi quietum autem nihil beatum est. siue in ipso mundo deus inest aliquis qui regat, qui gubernet, 5 qui cursus astrorum, mutationes temporum, rerum uicissitudines ordinesque conseruet, terras et maria contemplans hominum commoda uitasque tueatur, ne ille est inplicatus molestis negotiis et operosis. nos autem beatam uitam in animi securitate et in omnium uaca- (53) tione munerum ponimus. 1 0 docuit enim nos idem qui cetera, natura effectum esse mundum, nihil opus fuisse fabrica, tamque earn rem esse facilem, quam uos effici negatis sine diuina posse sollertia, ut innumerabilis natura mundos effectura sit, efficiat, effecerit. quod quia quem ad modum natura efficere sine aliqua mente possit non uidetis, ut tragici poe- 1 5 tae, cum explicare argumenti exitum non potestis, confugitis ad deum. cuius operam profecto non desideraretis, si inmensam et in- (54) terminatam in omnis partis magnitudinem regionum uideretis, in quam se iniciens animus et intendens ita late longeque peregrinatur, ut nullam tamen oram ultimi uideat, in qua possit insistere. 20 in hac igitur inmensitate latitudinum longitudinum altitudinum infinita uis innumerabilium uolitat atomorum, quae interiecto inani cohaerescunt tamen inter se et aliae alias adprehendentes continuantur: ex quo efficiuntur eae rerum formae et figurae, quas uos effici posse sine follibus et incudibus non putatis. 25 itaque inposuistis in ceruicibus nostris sempiternum dominum, quem dies et noctes timeremus. quis enim non timeat omnia prouidentem et cogitantem et animaduertentem et omnia ad se pertinere putantem curiosum et plenum negoti deum? hinc uobis extitit (55) primum ilia fatalis necessitas, quam d|uapnvr|V dicitis, ut quicquid 30 accidat, id ex aeterna ueritate causarumque continuatione fluxisse dicatis. quanti autem haec philosophia aestimanda est, cui tamquam aniculis et iis quidem indoctis fato fieri uideantur omnia? sequitur |LiavTiKri uestra, quae latine diuinatio dicitur, qua tanta inbueremur superstitione, si uos audire uellemus, ut haruspices augures harioli, 3 8 uates coniectores nobis essent colendi. 20 ultimam Dauisius

fr. 352 (56)

EPICVRI PHYSICA

237

his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem uindicati nee metuimus eos, quos intellegimus nee sibi fingere ullam molestiam nee alteri quaerere, et pie sancteque colimus naturam excellentem atque praestantem'. B id. 34, 95 ' et maris deos et feminas esse dicitis'. QviNTlLIANVS instilut. VII 3, 5 'qui neget deum esse spiritum omnibus partibus inmixtum, non hoc dicat, falsam esse diuinae illius naturae appellationem, sicut Epicurus, qui humanam ei formam locumque inter mundos dedit'. 10 AvGVSTINVS ad Dioscorum epist. cxvni 27 t. II p. 340b ed. Ven. 1719 'quanto enim melius ne audissem quidem nomen Democriti quam cum dolore cogitarem nescio quem suis temporibus magnum putatum, qui deos esse arbitraretur imagines, quae de solidis corporibus fluerent solidaeque ipsae non essent, easque hac atque hac 15 motu proprio circum eundo atque illabendo in animas hominum facere ut uis diuina cogitetur, cum profecto illud corpus unde imago fruit quanto solidius est, tanto praestantius quoque esse iudicetur? ideoque fluctuauit, sicut isti dicunt, nutauitque sententia, ut aliquando naturam quandam, de qua fluerent imagines, deum 20 esse diceret, qui tamen cogitari non posset nisi per eas imagines, quas fundit ac emittit, id est quae de ilia natura, quam nescio quam corpoream et sempiternam ac etiam per hoc diuinam putat, quasi uaporis similitudine continua uelut emanatione ferrentur et uenirent atque intrarent in animos nostros, ut deum uel deos cogi25 tare possemus. nullam enim aliam caussam cuiuslibet cogitationis nostrae opinantur isti, nisi cum ab his corporibus quae cogitamus ueniunt atque intrant imagines in animos nostros (28) quamquam Democritus etiam hoc distare in naturalibus quaestionibus ab Epicuro dicitur, quod iste sentit inesse concursioni ato80 morum uim quandam animalem et spiritalem; qua ui eum credo et imagines ipsas diuinitate praeditas dicere, non omnes omnium rerum, sed deorum; et principia mentis esse in uniuersis, quibus diuinitatem tribuit, et animantes imagines, quae uel prodesse nobis soleant uel nocere: Epicurus uero neque aliquid in principiis re1 cf. 42, 117 ' nam snperstitione, quod gloriari soletis, facile est liberari, cum sustuleris omnem uim deorum' | 2 metuemus libri: corr. B2 | 17 flueret editur | 18 isti] Cicero de nat. deor. I 43, 120 conl. 12, 29 | 32 in om. ed. Ven.

238

EPICVRI

PHYSICA

rum ponit praeter atomos id est corpuscula quaedam tam minuta, ut etiam diuidi nequeant neque sentiri aut uisu aut tactu possint: quorum corpusculorum concursu fortuito et mundos innumerabiles et animantia et ipsas animas fieri dicit et deos, quos humana forma non in aliquo mundo sed extra mundos atque inter mundos consti- 5 tuit; et non uult omnino aliquid praeter corpora cogitare, quae tamen ut cogitet, imagines dicit ab ipsis rebus, quas atomis formari putat, defluere atque in animum introire subtiliores quam sunt illae imagines quae ad oculos ueniunt. nam et uidendi caussam hanc esse dicit, ingentes quasdam imagines ita ut uniuersum mundum 10 conplectantur extrinsecus \ 353 SKXTVS emp. adu. dogmat. Ill (mathem. ix) 25 'EiriKOupoi; & E K xtiiv Kctxd xotic; OITVOUI; tpavxao"iu)v ofexai xoti<; dvSpibiroui; evvoiav eairaKevai 6eoO' |ueYd\u)v yap eioiMuiv, <pr|O"i, Kal dv6puuiro|u6pcpu)v xaxct Tob<; (iirvouc, TrpooTnirxovxwv inr&apov Kai xati; 15 d\r|9eiai<; tiirdpxeiv xivd<; TOIOIITOU<; 6eoO<; dv6punro|u6p<pouc;.

DE NATVRA ET FORMA DEORVM

354 TEETVLLIANVS apologet. 47 '(deum) alii incorporalem adseuerant, alii corporalem, ut tam Platonici quam Stoici: alii ex a t o m i s , alii ex numeris, qua E p i c u r u s et Pythagoras'. [LACTANTIVS de ira dei 10, 28 'concedamus tamen his, ut ex atomis riant quae terrena sunt: num etiam caelestia? deos aiunt incorruptos aeternos beatos esse solisque dant immunitatem, ne concursu atomorum concreti esse uideantur. si enim dii quoque ex 2 ut iam ed. Ven. | 11 sequitur refutatio [| 13 cf. Lucret. V 1161 1193. sed hoc modo dum Ep. explicat it60EV evvoiotv e'o'xov 6il)v fivGpumoi, non omittit ueras distinguere et falsas opiniones admixtas, cf. Lucr. v 11941240 I 62 sqq. vi 50 sqq. cett. | Kax4 roiic, uirvoui;] cf. Lucr. v 1169 diuom mortalia saecla egregias animo fades uigilante uidebant, et magis in somnis mirando corporis auctu VI 76 sq. || 19 cf. Zeller hist. phil. Gr. i n I" p. 433 | 21 superioribus Leucippi sententias Lactantius explicuit refutauitque adsumptis simul Lucretianis, ut Epicurum inpugnari certum sit, cf. ib. 33 'Epicurum, in quern uanitas omnis de Leucippi fonte profluxit'. error Lactantii manifestus est sed uetus, ut conicere licet conl. Philodemo it. eu<J. V H 2 11 81 p. I l l Gomp. (supra ad p. 125, 11) et Cic. de nat. deor. I 25, 71 (supra ad p. 234, 1). cf. fr. 283* in spicilegio

E P I C V R I PHYSICA

239

illis constitissent, dissipabiles fierent seininibus aliquando resolutis atque in naturam suam reuertentibus. ergo si est aliquid, quod atomi non effecerint, cur non cetera eodem modo intellegamus? sed quaero, antequam mundum primordia ista generarent, cur sibi 5 dii habitaculum non aedificauerint? uidelicet, nisi atomi coissent caelumque fecissent, adhuc dii per medium inane penderent'.] 355 SOHOLION Epicuri sent. I 139 v dMoic; hi q>r\oi zoix; Qeoxjc, \6fw SewprrroOi;, ou<; |av KOT' dpi9fx6v vqte.ara)ra<;, oi)<; 6 Kara 6|ao6ioeiav K Tfj<; ouvexoui; emppuaewc; TUJV o^oiuuv etbuiiXurv 6-rrl io T6 aiiTo diioTTe\0"|aivou5, dvOpumoei&etc;. ABTIVS I 7, 34 p. 306 D. (Plut. I 7, 15 Stob. eel. phys. 2, 29) 'EiriKoupoc; dv9pumoeibeT<; |av TOXJC, 6eou<;, X6 5td xr|v \eirro|iidpeiav Tfjq TLUV ei6iu\uuv

356* ou Y P HaXXov eubaiinovaq KCU dbiaXuTOui; vor|(To|Liev 15 }xy\ qpuuvouvxaq [|uri]b' [d\]XriXoiq biaXeyoiuevoui;, dXXa TOK; eveot? dv9pa)Tcoiq onoioui;.
PHILODEMVS de uictu deorum VH 1 VI c. 13 Kai <p[iu]vfji 5^ xp^\^ax Kai 6fie[i]\[iai] rrj itpoc, d\\r|\ou<; p[r|]Ttov. oil y&p . . . vor\aou e v (pr|ffi |ar| . . . 6(aoiou<;. TIIJI -f^P 0 V T l (puivfj xP{uyi^vwv ^^wv 20 KT\. cf. c. 14 Kai xfjc; irpoi; TOU? 6|aoiou[c;] TOII; a-rrou&aiofu;] KOIVO\0Yia<; fiqpaTov r|6ovr|v KaTaxeoVJarn;. Kai vr| Aia je Tr|v 'E\\r|vioa vo|niffTeov i x l v auTOV)? oidXeKTov r\ |ar| iroppui Kai |aovo[v] oi6[e]oti<; 'E(\\r|)vibi 357 SEXTVS emp. adu. dogm. i n (math, ix) 178 TO (X^V OOV \i25 few aqiujvov TOV 66ov reXiwc, STOTTOV Kai Talc; Koivatc; ivvoiai? Hax6|aevov. ei bk qpiuva^v eaTi, qjuuvfj %pf\Tai Kai Sx el (puuvr|TtKa a, Ka9d irep TtveVj.uova Kai Tpaxeiav dpTTipiav ykwaa&v Te ar6[ia. TOOTO & dTOirov Kai EYT^? T H ? 'EiriKoOpou |uu9o\oYva<;710 uide adn. ad p. 71, 8sqq. || 12 dv6pU)Troi6eT(; cf. scr. inc. Epic. u. aiae^creujv V H 1 VI c. 10 sqq. | 13 consentit Io. Stobaeus etiam in additamento maleuoli hoc 6 b' afiToi; aX\a<; T^TTapa^ qpii<Jig KaTa fivoz aqfiSdpTOUi; Ta?be, xd aTOna TO Kv6v TO atreipov Td<; 6|aot6Tr|Tai; aOTai & X^YovTai oiioioii^peiai Kai OTOtxeta || 14 hoc fr. dubito an Hermarchi sit, cuius in eadem scheda u. 20 fit mentio | a&iaXutrouc charta || 24 sqq. cf. Zeller hist, philos. Gr. Ill I s p. 435

240 358

EPICVRI PHYSICA

ClCEKO de nat. deor. I 10, 23 'qui uero mundum ipsum animantem sapientemque esse dixerunt, nullo modo uiderunt, animi natura intellegentis in quam figuram cadere posset . . . . admirabor eorum tarditatem, qui animantem inmortalem et eundem beatum rotundum esse uelint, quod ea forma neget ullam esse pulchriorem 5 Plato, at mihi uel cylindri uel quadrati uel coni uel pyramidis uidetur esse formosior. quae uero uita tribuitur isti rotundo deo ? nempe ut ea celeritate contorqueatur, cui par nulla ne cogitari quidem possit. in qua non uideo ubinam mens constans et uita beata possit insistere. quodque in nostro corpore, si minima ex parte car- 1 0 nificetur, molestum sit, cur hoc idem non habeatur molestum in deo? terra enim profecto quoniam mundi pars est, pars est etiam dei. atqui terrae maxumas regiones inhabitabilis atque incultas uidemus, quod pars eavum adpulsu solis exarserit, pars obriguerit niue pruinaque longinquo solis abscessu: quae, si mundus est deus, 15 quoniam mundi partes sunt, dei membra partim ardentia, partim refrigerata dicenda sunt'. idem ibid. II 17, 46 'hie quam uolet Epicurus iocetur, homo non aptissimus ad iocandum minimeque resipiens patriam, et dicat se non posse intellegere, qualis sit uolubilis et rotundus deus: tamen 20 ex hoc, quod etiam ipse probat, numquam me mouebit. placet enim illi esse deos, quia necesse sit praestantem esse aliquam naturam, qua nihil sit melius\ cf. scriptor incertus Epicureus ir. aio"6r|(Jeuuv VH 1 VI c. 21 * aiiTr|V oi'av oi \OITTOI cpiXoaocpoi auvdir-rouaiv. irdvTUx; yap Sv etoav T6 25 |ur| aqpaipubv ?x 6lv nopcpdi; |ar|b Kpiaeiq Kal biaQaei[<;] 6pY[i]Xa<; xai |aiKpaixiou<;, dXXa Kal (jopcpdt<; biaveaxriKuiai; etc; (iuioc; Ka t'] TOO TaireivoO irep;<ppovoOcrc;, 8Xa<; & orpecpoirepl Tr|v ai)Tuiv naKapi6xv|Ta Kal dqpeapoiav]. HIPPOLYTVS philosoph. 22, 3 p. 572, 5 Diels. T6V & 0e6v 6|uo- 3 0 XOYOUV ('EiriKoupo^) eTvai dioiov Kal fiqp9apxov (pr\al |nr|ov6i; ttpovoeiv, Kal SXwc, irp6voiav |ur| etvai nr\b ei|uapnvr)v, dXXd itdvTa
1

359

Ka6f|o'6ai TP

V 9 6 V 4V TOT<;

1 qui] Stoici scil. | cf. Lucr. v 126145 || 2 cf. scr. inc. Epic. irepl aiaefiaecuv VH 1 VI c. 16. 12 sq. | 5 Plato Tim. p. 33 b | 6 uid. id. p. 53C sqq. cf. fr. 367 p. 245, 13 | 10 parte significetur libri | 1217 cf. Lactantius diu. inst. VII 3, 7 sqq. | 29 cf. infra p. 241,28

E P I C V R I PHYSIC A

241

a|iioic; oflxiu KO\OU|UEVOI<; tin' aiixoO E^UI Y^P T l T 0 K6O"|UOU rripiov xoO 9eoO ?6eTO EIVCII \EY6HEVOV xa |uexaK6(J|xia. 6E Kal ri<JuxdEiv EV xfl dKpoxdxq eicppocuvq, Kai OUXE atixov
E^EIV OOXE fiXXw irapXtv.

5 360

DE VITA DEORVM B E A T A LACTANTIVS de ira dei 17, 1 " D e u s . inquit Epicurus, n i h i l c u r a t . nullam igitur habet potestatem. curare enim necesse est eum, qui habet potestatem, uel si habet et non utitur, quae tantae neglegentiae caussa est, ut ei non dicam nostrum genus, sed etiam

10 mundus ipse sit uilis? i d e o , inquit, i n c o r r u p t u s e s t ac b e a t u s , q u i a s e m p e r q u i e t u s , cui ergo administrate tantarum rerum cessit, si haec a deo neglegantur, quae uidemus ratione summa gubernari? aut quietus esse quo modo potest qui uiuit et sentit? nam quies aut somni res est aut mortis'. 15 idem diuin. instit. i n 12, 15 'Epicurus deum beatum et incorruptum uocat, quia sempiternus est. beatitudo enim perfecta esse debet, ut nihil sit quod earn uexare aut imminuere aut immutare possit. nee aliter quicquam existimari beatum potest, nisi fuerit incorruptum. incorruptum autem nihil est nisi quod est immortale'. 361 ATTIOVS Eusebii praep. eu. XV 5, 9 p. 800 a KCCX' 'EiriKOupov x6 rf\<; irpovoiai; oi'xexai, Kai xoi xuuv Seutiv Kax' atirov ti&aav KY\b|iov{av uirep xfj<; aunr\pia<; xdiv oiKeiiuv dyaeijuv eiaqpepon^vuuv. cf. scriptor Epicureus [Plutarchi] de plac. philos. I 7, 7 p. 300 B . KOWUN; oOv diuapxdvoumv d|aq>6xpoi ('Avacrf6pa<; Kal TTXdxujv),

25 8xi xov 9eov eiroiriffav Triaxpeq)6)a6vov xiuv dv0pu)uivuuv Kal xouxou xdp' v T 6v K6O"^OV KaxaaKeudZovxa. xo Y&P naKdpiov Kai
ctqieapxov ZIIJOV, -rreir\ripuj|UEvov XE TTSOI XOT? dYa6o^ Kai KOKOO

itavx6(; abgKXov, SXov 6v TiEpl xr|v a u v o x ^ v xfjc; i b i a i ; eio a i n o v i a c ; XE Kai dtp6apo"{a<; dviriaxpE(pE? toxi xOuv dv6puj30 irivujv irpaYiadTuuv KaKo6ai]uu)v 6' av ei'r| Epyaxou 6iKr|v Kai TKXOVOI; dx9oq)opiiuv Kal |upi|uvu>v EI^ TI\V XOU K6O^OU Kaxacmeu^v. 362 ATTICVS Eusebii praep. eu. XV 5, 11 p. 800 b EKEIVO 6' e|aol ai alffxuvxr|\6xepov 6 'EiriKoupoi; 5OKEI TTTroir|KEvar UJ< 2 fjoEaeai xe libri |] 5 ad hunc locum cf. Philod. [TT]Epi xu)[v Geiliv e66ai]nov[oi;] oiaYUufY'1';] V H 1 t. VI | 17 uexare aut cod. Bonon.: uexare ac uolgo || 28 eiusdem sententiae uestigium certum dedi supra p. 240, 28 cf. p. 235, 17 sq. || 33 aiaxuvx. quam Aristot. 16

242

EPICVRI PHYSICA

yap diro-fvoiic; btivaaGai TOO<; GeoOi; dirocFX^Qc1 T n? dvGpiimwv Kr)6enovia? ek raOrov e\66vTa(; ai>ro\c,, Ka6d irep ei? d\Xooairr|v &Ttd>KW xai SSuu irou TOO KO<J|UOU Ka6i6puo"e, T6 dirdvGpumov auTUIV xrj ditocTTdaei Kai Tfj irpd? fiuavr' dKoivwvia irapaiToO|uevoi;. PLVTARCHVS U. Pyrri 20 T6 bk Getov diriUTdTUj X^P'TO? Kai 5 363 6p-jfj<; Kai TOO |UAIV rjnuiv ei<; d-rrpdTMova piov Kai neordv eOiraGeitliv diroiKKovxei;. LACTANTIVS de ira dei 2, 7 ' aiunt enim quidam, nee gratificari (deum) cuiquam nee irasci, sed securum et quietum immortalitatis suae bonis perfrui'. 10 cf. Lucretius n 1093 ' sancta deum tranquilla pectora pace, quae placidum degunt aeuom uitamque serenam'. v 82 ' bene qui didicere deos securum agere aeuom'. Horatius sat. I 5, 101 'deos didici securum agere aeuom, nee si quid miri faciat natura deos id tristis ex alto caeli demittere tecto'. 1 5 Dionysius episc. Eusebii praep. eu. XIV 27, 1 p. 781 a ipfAleaQai bl ye Kai oioiKeiv Kai eCjepYTe?v TE Kai irpoKr|oeo"9ai Kai ra TOIaOra TOTI; y.kv Apyoic, . . . Kai KOKOOPYOK; ICTUJI;frrraxGr],oi<; 4fKaT-

iXeiev tauTov 'EiriKOupoi;, roiaOTa qppovriaai; Trepl TUIV Getirv. TEKTVLLIANVS apologet. 47 ' Epicurei (deum adseuerant) otiosum et 20 inexercitum et ut ita dixerim, neminem humanis rebus'. id. ad nat. II 2. SALVIANVS de gubern. dei I 5 p. 3, 17 'Epicureorum . . . qui sicut uoluptatem cum uirtute, sic deum cum incuria ac torpore iunxerunt'. SENECA de benef. IV 4, 1 "itaque non dat deus beneficia sed 364 securus et neglegens nostri, auersus a mundo aliud agit aut, quae 25 maxima Epicuro felicitas uidetur, nihil agit, nee magis ilium beneficia quam iniuriae tangunt". Hoc qui dicit, non exaudit precantiumuoces'. idem ibid. IV 19 'tu denique Epicure deum inermem facis, omnia illi tela, omnem detraxisti potentiam et, ne cuiquam metuendus esset, proiecisti ilium extra mundum. hunc igitur intersaeptum in- 30 genti quidem et inexplicabili muro diuisumque a contactu et a conspectu mortalium non habes quare uerearis. nulla illi nee tri3 de deorum sedibus cf. Lucret. v 146155, supra p. 241,1 et 234 Cicero de nat. deor. 18, 18 'ex Epicuri intermundiis' Atticus 1. s. p. 799d TOO K6CT|UOU TO GeTov iSoiKicraaGai Kai ^ri&eniav rj^riv irp6c, aiiTO KOivtuviav dttoXntetv Alexander Aphr. de fato 37 p. 120 Or. GeoOc, KOT' 'Eukoupov IKTOI; 8vxa^ (TOO K6a|aou) || 8 cf. Ep. ep. I 76 sq. 11 97 p. 42, 11 14 in 123 sent. I

E P I C V R I PHYSICA buendi nee nocendi materia est; in medio interuallo huius terius caeli desertus sine animali, sine homine, sine re ruinas dorum supra se circaque se cadentium euitat non exaudiens nee nostri curiosus. atqui hunc uis uideri colere non aliter

243 et almunuota quam

5 parentem, grato ut opinor animo; aut, si non uis gratus uideri, quia nullum liabes illius beneficium, sed te atomi et istae micae tuae forte ac temere conglobauerunt, cur colis? Propter maiestatem, inquis, eius eximiam, singularem naturam \ ib. vn 31, 3 'alius illis (dis) obicit neglegentiam nostri, alius ini10 quitatem. alius illos extra mundum suum proicit et ignauos hebetesque sine luce, sine ullo opere destituit'. cf. Dionysius episcopus uepi tptio"eui<; ap. Eusebium praep. eu. XIV 27, 8 p. 782 xo0<; bk 6eou<; Ttepl iliv oi |uv iroirixai n a p ' auxoTi; $ooum 'bujxfipei; duuv', ouxoi bk oi <pi\6aotpoi |uexd xiu0eiac; ed15 cpri|uoOo"i ' 9 e o i Trdvxujv d^a6il)v dbutipuxoi xe Kai d | i x o Xoi', xivi Kai xpiirw TK|uirjpioOvTai [6EOIJ<;] etvai, lurixe irapovxaq Kai irpdxxovxdc; xi opiltvxei; . . . . |arixe xivd brmtoupYiav axiroic, f\ KaxaaKur|v irpooveiuovxei;, i'v' 4K XOO 6eivai xoux' EO"XI iroifiaai 6eoiroiriaujaiv aiixoOc;, . . . . nrjxe 6ioiKrimv f) Kpiaiv f\ xdpw avi20 xuiv xiva upoi; dvOpiuiioug ^KTI6^|UVOI, ;va qpofiov f\ XIJJI^V ocpXr)cravxec; irpo<TKUvr|auj|Uv a6xo!<;; f\ xou K6CF|UOU irpoKiiiyac, 'ETTIKOUpo<; Kai xov otipdviov vitreppdi; TT6pipo\ov f\ 6id xivuuv Kputpiiuv he, Hovoi; otoev eSeA.0ujv iruXOtiv xoii^ tv XUJ Kevilt Kaxetbe Qeoxic, Kal xi?)v iro\M)v auxaiv ^OKapicre xpuqpfiv KaKeTSev iri8u|nrixri<; yv625 nevoi; xf)i; f|bovf)(; Kai xfi^ iv XLU KEVUJ Zri\uuxr)(; 6ia(xr)<; oiixuu irdvxa<; frirl Tiyv xoO |uaKapia|uoO TOUXOU |uexouo"iav ^Eo|aoiu)6r](jo|u^vou<; ^Keivoi<; Tot? SeoTi; uapaKaXet KX\. sic Cicero orat. in L. Pisonem 25, 59 haec uerba Pisoni Epicureo tribuit 'quid est, Caesar, quod te supplicationes totiens iani decre30 tae tot dierum tanto opere delectent? in quitms homines errore ducuntur, quas di neglegunt, qui, ut noster diuinus ille dixit Epicurus, neque propitii cuiquam esse solent neque irati'. 365 LACTAKTIVS de ira dei 4, 1 ' quod sequitur, de schola Epicuri est: sicut iram in deo non esse, ita ne gratiam quidem. nam cum

14 #boum Horn. Od. 0 325 Hesiod. theog. I l l al. | boxfjpa? libri ] 16 xivi Kai] Kai xivi libri | 23 xouc; Vigerus: oO<; libri || 34 p. 244, 4 Epicurnm Epicuiea regula Lactantius refutat 1. s. 5, 17 'cum

244

EPICVRI PHYSICA

putaret Kpicurus alienum esse a deo male facere atque nocere, quod ex adfectu iracundiae plerumque nascitur, ademit ei etiam beneficentiam, quoniam uidebat consequens esse ut si habeat iram deus, habeat et gratiam. itaque ne illi uitium concederet, etiam uirtutis fecit expertem. ex hoc, inquit, beatus et incorruptus est, 5 quia nihil curat neque habet ipse negotium neque alteri exhibet'.
366 LACTANTIVS de ira dei 4, 11 'iam si non ira in (deo) nee

gratia est, utique nee metus nee laetitia nee maeror nee misericordia. una est enim ratio cunctis adfectibus, una commotio, quae in deum cadere non potest. quod si nullus adfectus in deo est, 10 quia quicquid adficitur inbecillum est, ergo nee cura ullius rei nee prouidentia est in eo. Hue usque peruenit sapientis hominis disputatio, cetera quae secuntur obticuit. scilicet, quia nee cura sit in eo nee prouidentia, ergo nee cogitationem aliquam nee sensum in eo esse ullum: quo efficitur, ut non sit omnino. ita cum gradatim 15 descendisset, in extremo gradu restitit, quia iam praecipitium uidebat. sed quid prodest reticuisse ac periculum dissimulasse? necessitas ilium uel inuitum cadere coegit'. idem ibid. 15, 5 'cum igitur sint in rebus humanis bona et mala. .., necesse est in utramque partem moueri deum, et ad gratiam cum 20 iusta fieri uidet, et ad iram cum cernit iniusta. sed occurrit nobis Epicurus ac dicit: si est in deo l a e t i t i a e adfectus ad gratiam et odii ad iram, necesse est habeat et timorem et libidinem et c u p i d i t a t e m c e t e r o s q u e adfectus, qui sunt i n b e c i l l i t a t i s humanae. non est necesse ut timeat qui irascitur 2!i aut maereat qui gaudet . . . . timoris adfectus habet in homine materiam, in deo non habet' etqs. idem ibid. 16, 6 'inania ergo et falsa reperiuntur argumenta . . . . eorum, qui nullum animi motum esse in deo putant et quia sunt aliqui adfectus qui non cadunt in deum, ut libido timor auaritia 30 maeror inuidia, omni prorsus adfectu eum uacare dixerunt. his enim uacat, quia uitiorum adfectus sunt: eos autem, qui sunt uirtutis, id est ira in malos, caritas in bonos, miseratio in adflictos, quoniam diuina potestate sunt digna, proprios et iustos et ueros habet'. autem magis sit ambiguum de ira, paene manifestum de gratia, absurdum est ex incerto certum uelle subuertere, cum sit promptius de certis incerta firmare' | 6 Ep. sent. I

EPICVRI PHYSICA DE RERVM CVRA ET REGIMINE 367*

245

ClOERO de nat. deor. I 8, 18 'Turn Velleius . . . Audite, inquit, non futtilis commenticiasque sententias: non opificem aedificatoremque mundi, Platonis de Timaeo deum: nee anum fatidicam, 5 Stoicorum irpovoiav, quam latine licet prouidentiam dicere: neque uero mundum ipsum animo et sensibus praeditum, rotundum ardentem uolubilem deum: portenta et miracula non disserentium philo-

(19) sophorum sed somniantium. quibus enim oculis intueri potuit uester Plato fabricam illam tanti operis, qua construi a deo atque aedifi10 cari mundum facit? quae molitio, quae ferramenta, qui uectes, quae machinae, qui ministri tanti muneris fuerunt? quem ad modum autem oboedire et parere uoluntati architecti aer ignis aqua terra potuerunt? unde uero ortae illae quinque formae, e quibus reliqua formantur, apte cadentes ad animum afficiendum pariendosque sensus? 15 longum est ad omnia, quae talia sunt ut optata magis quam inuenta (20) uideantur: sed ilia palmaria, quod qui non modo natum mundum introduxerit sed etiam manu paene factum, is eum dixerit fore sempiternum. hunc censes primis ut dicitur labris gustasse physiologiam, qui quicquam quod ortum sit putet aeternum esse posse? quae est 20 enim coagmentatio non dissolubilis? aut quid est, cuius principium aliquod sit, nihil sit extremum? Pronoea uero uestra, Lucili, eadem si est, eadem requiro quae paulo ante, mimstros machinas, omnem totius operis dissignationem atque apparatum: sin alia est, cur mortalem fecerit mundum, non, quem ad modum Platonicus deus, sem(21) piternum. ab utroque autem sciscitor, cur mundi aedificatores re- c. 9 26 pente exstiterint, innumerabilia saecla dormierint. non enim, si mundus nullus erat, saecla non erant. saecla nunc dico non ea quae dierum noctiumque numero annuis cursibus conficiuntur, nam fateor ea sine mundi conuersione effici non potuisse: sed fuit quae80 dam ab infinito tempore aeternitas, quam nulla circumscriptio tem3 sqq. cf. Lucretius n 167181. 10901104 | 8 oculis animi intueri Hbri: corr. Marsus | 13 sq. cf. Epic. it. cpuo. 1. XIV YHVI 1419 apud Gomperzium zeitschr. 1867 p. 211 sq., supra fr. 358 p. 240, 6 | 16 palmaris libri: corr. Dauisius | 18 physiologiam id est naturae rationem qui l i b r i : Manutius glossema expulit | 21 uero si uestra est lucili eadem libri [ 2 5 p . 246, 4 cf. scriptor Epicureus [Plutarchi] de plac. philos. I 7, 8 sq. 300 D .

246

EPICVRI PHYSICA

porum metiebatur; spatio tamen qualis ea fuerit, intellegi qui potest? quod ne in cogitationem quidem cadit, ut fuerit tempus aliquod, nullum cum tempus esset. isto igitur tam inmenso spatio quaero, (22) Balbe, cur Pronoea uestra cessauerit. laboremne fugiebat? at iste nee attingit deum nee erat ullus, cum omnes naturae numini diuino, r > caelum ignes terrae maria, parerent. quid autem erat quod concupisceret deus mundum signis et luminibus tamquam aedilis ornare? si ut deus ipse melius habitaret, antea uidelicet tempore infinito in tenebris tamquam in gurgustio habitauerat. post autem uarietatene eum delectari putamus, qua caelum et terras exornatas uide- 1 0 mus? quae ista potest esse oblectatio deo? quae si esset, non ea tam diu carere potuisset. an haec, ut fere dicitis, hominum causa a (23) deo constituta sunt? sapientiumne ? propter paucos igitur tanta est rerum facta molitio. an stultorum? at primum causa non fuit, cur de inprobis bene mereretur; deinde quid est adsecutus? cum omnes 1 5 stulti sint sine dubio miserrimi, maxime quod stulti sunt: miserius enim stultitia quid possumus dicere? deinde quod ita multa sunt incommoda in uita, ut ea sapientes commodorum conpensatione leniant, stulti nee uitare uenientia possint nee ferre praesentia'. 368 LVCIANVS bis accus. 2 d\r|9r|(; evOhc, 6 'EixiKOUpoc, dnpovor|- 20 TOUC, i]na<; (xouc, 6eou<;) duoqpaivwv xiliv itl ff\z irpaYUdxuiv. ib. 20. idem Icaromenippi 32 oi & or) 'EiriKoOpeioi . . |adAa or] Kai 0|3piaxai ioi Kal ou |aexpiwc; rjiidiv (TUJV 6edv) Ka6diiTOVTai, |nr|T6 4mne\eT09ai TUIV dv6pujTrivu)v X^YOvxec, TOUC, eeoiic, |nrixe oXuuc, TCI yiTv6|aeva tiriaKoiretv. 25 ALEXANDER Aphrod. de fato c. 31 p. 100 Or. xr|v AeYO|uvr|v into TUJV irepl 'EiriKoupov d i r p o v o t i c i a v . ARRIANYS Epict. diss. 1 12, 1 TTepi Getiuv o'i yitv T I V ^ elai \ifovTeg |ar)&' elvai TO 6eiov' o'i 6' elvai |a^v, dpyov & Kal d n e \ ^ , Kal pii] irpovoeiv |.ir|oev6<;. 30 idem ibid. 11 20, 23 \&$e r d evavTia, 8TI 6eoi OUT' elaiv, i xe Kal eiaiv, OIIK eiri(ueXoOvTai dv6pi{)iriuv o\)bt KOIV6V TI r||LTv hGTi irp6<; aOxoui; TO T' evaefikc, TOUTO Kal Saiov irapd TOII; noWot? dv6pu()Ttoii; \a\ou|avov KaTdiveuOfid iaTiv 'd\aZ6vu)v dv6pii)iTU)v Kal 00-

2 quod relatiuum est, non causalis coniunctio | 12 sqq. haec supplentur fr. 371 || 20 cf. Dionysius episc. Euseb. praep. eu. XIV 25, 16 p. 777a OUTOI oi dTrpov6r|TOi i. e. Epicurei | 34 cf. p. 218, 8

r. 368

EPICVRI PHYSIC A

247

' f| vt\ Aia vono06xu)v el? <p6[Sov Kai emaxeaiv xuiv dbiKOOVTUUV.

ATTIOVS Eusebii praep. eu. x v 5, 9 p. 800" (supra p. 241, 20). ibid. 13 p. 800C atixiiiv (xijbv Oeilrv 'EirtKOUpoc;) dcpeSXe xr)v irpoi; 5 l'lina; evepYeiav, & f\c, |a6vr|(; TO eivai Toix; Qeobc, e^eXXe xr|v 6 I Kaiav uia-riv '4Ze.iv. idem ibid, x v 5, 3 p. 799" 6 6e xr|v &ai|aoviav xai!>xr|v <pumv KTTOOUJV iroiov!i|uevoq Kai xriv xe ei^ aO9ii; \iri&a xfj? ipuxiK (iiroX^VUJV xv)v xe ev xtp Trap6vTi irpoi; TUJV Kpeixx6vu)v eOXdpeiav io dqpaipovi|uevoi; xiva irp6<;- TTXdxiuva e'xei Koivuiviav; f\ TTIIX; av eqp' a (JoOXexai TTXdxujv, TrapaKaX^aai Kai maxuKJaixo xd eiprju^va; irav Y^P xouvavxiov avvepyo<; av O0T6I; YE Kai auvaYwviaxrn; xiuv e6eX6vxu)v dbiKeiv q)avir|. iraq Y P TI? dvOpujTro^ uuv Kai xat(; dvepuuirivaii; opeSecJi KaxECxillu^vo^ av Kaxacppovrjar) xtuv Seuiv Kai !5 |ari&ev vo^iar) trpoc; afixiv, fixe iroppuu |uev aOxaiv dmuKiaiuevo? ev XLU Cfjv, d-rroeavdjv 6e ovi&e ^xt Cuv, exoi|uo<; av e'X9oi irpoi; xo Xap{ecs6ai xaT; in6u|uiai<;. ibid. 5, 6 p. 799 xr)v eK 9eujv afteiav irapa(Jx6|iivo<;. CLEMENS Alex, protrept. 5 p. 20, 8 Sylb. 'EmKoOpou |Uv YP MO20 vou Kai 6KUJV eKXr)CFO|aai, 8? ofi&ev |U\eiv oiexai xiu Geili, 6id irdvXUJV dcepiuv.

PLOTINVS diss. 30 (enn. II 9), 15 'EmKOupcx; TTJV irpovoiav dvaipiliv . LAOTANTIVS diuin. instit. I 2, 1 'non putaui adeo necessarium ab ilia quaestione principium sumere, quae uidetur prima esse natura, 25 sitne prouidentia quae rebus omnibus consulat, an fortuitu uel facta sint omnia uel gerantur: cuius sententiae auctor est Democritus, confirmator Epicurus'. II 8, 48 'nam diuina prouidentia effectum esse mundum . . . . a primis illis septem sapientibus ad Socraten usque et Platonem pro confesso et indubitato habitum est, 30 donee unus multis post saeculis exstitit delirus Epicurus, qui auderet negare id quod est euidentissimum, studio scilicet inueniendi noua, ut nomine suo constitueret disciplinam. et quia nihil noui potuit reperire, ut tamen dissentire a ceteris uideretur, uetera uoluit euertere. in quo ilium circumlatrantes philosophi omnes coarguerunt 1 . 35 idem de ira dei 9, i 'postea uero Epicurus deum quidem esse dixit, quia necesse sit esse aliquid in mundo praestans et eximium et

8 Kai xr|V ye. libri | 28 a socrate usque ad platonem libri

248

E P I C V R I PHYSICA

beatum, prouidentiam tamen nullam; itaque mundum ipsum nee ratione ulla nee arte nee fabrica instructum, sed naturam rerum quibusdam minutis seminibus et insecabilibus conglobatam'.
PLVTARCHVS adu. Coloten 27 p. 1123" TIC; OOV KIVEI r d iteirumu-

ixiva Kai ndxexai xotq b/apyediv; oi navxiKi>)v dvaipoOvxec, Kal 5 upovoiav iiudpxeiv 6ewv |ai>] qpdCKOVxec;. 30 p. 1124" u6xe oOv eaxai Gripiuubrjc; Kai aYpioi; Kai a|uiKxoc; riiaujv 6 pio<;; oxav dvatpe6d>m |uev oi v6|ioi, indium bk oi irpoc, ri&ovr|v uapaKaXoOvxcc, \6foi, irp6voia bi 86il>v fii] vonilr\Tai. idem ibid. 8 p. l l l l b Kai Y&P T ^ v itpovoiav dvaipiliv ('EniKOUpoi;) 10 eOae^eiav ditoXiiretv X^fei. adu. Stoicos 32 p. 107Be (oi ZTUUIKOI) Tpoc; TOV 'EniKoupov oii&ev diroAeiirouffi TIUV TipaYndxiuv, 'lou tod <peO qpeu poijuvxec;, die; ouYXs VTa T1^lv T| J )V QtuJv Trp6\rn)Jiv, dvaipoufidvri^ xfji; irpovoiai;. contra Epic, beatit. 20 p. 1100 e sqq. cf. Theophilus ad Autolycura III 2 p. 118" III 7 p. 121a- (uid. Diels 15 ad Doxogr. p. 59) Origenes contra Celsum II 13 p. 69 Hoesch. [Ioannes Chrysost] hom. in incarnationem domini t. v m p. 220 d Montef. Nemesius de nat. hom. 44 p. 347 Matth. Quintilianus instit. v 7, 35 sq. Seruius in Verg. Aen. I 11. 227 n 515. 689 IV 379 commenta Lucani I 642 II 12 cett. fuit etiam Himerii declamatio (eel. Ill) 'EtnKOupoc; 20 irpovoiav OVIK elvai Xifvjv aaefieiac, cpeOyei ~fpa(pi\v, excerpta ilia a Photio biblioth. c. 243 p. 355 b 31 sqq. Bekk., argumentum comraendatum a Luciano bis ace. 20. 369 OKIGENES contra Celsum I 13 p. 12 Hoesch. 'EiriKOupeiouc, oeioioaijaoviav ^YKaXoOvxac, xoi<; eiadYouai irpovoiav Kai 6edv ^qiioxaoi 25
TOIC; SXoiq.

cf. idem ibid. I 8 p. 8 (i 10 p. 10 III 75 p. 161 V 61 p. 279). PLVTARCHVS contra Epicuri beatitud. 21 p. 1101 (oi 'EinKoiipeioi) SiafidAXovTec, xr)v irpovoiav iijc;Trp iraiaiv "E|airou(Jav f\ TToivr|v dXiTr)piijObr| Kai xpaYiKr)v itriKpeinaiLi^vriv. 30 370 LACTANTIVS diuin. instit. i n 17, 8 'uidebat Epicurus bonis aduersa semper accidere, paupertatem labores exsilia, carorum amis-

25 cf. fr. 394 n09ov (xriv Trp6voiav) ditoKaXouvxec; | 29 ir(nxoucrav libri: corr. Reiskius | 30 iTriYeYPOW^^Iv l i b " : c o r r ' Maduigius adu. I 674 || 31 sqq. cf. scriptor Epicureus [Plutarchi] plac. phil. 1 7, 10 p. 301, 7 D. itdx; & ei irep 6 Gcoc. foxi Kai xfl TOOTOU qppovxibi xd Kax' avepuuTrov oiKovoneixai, x6 |i^v Kip6r)Xov

Ir. 370

EPICVRI PHYSICA

249

siones: malos contra beatos esse, augeri potentia, honoribus adfici. uidebat innocentiam minus tutam, scelera inpune committi. uidebat sine dilectu morura, sine ordine ac discrimine annorum saeuire mortem: sed alios ad senectutem peruenire, alios infantes rapi, alios 5 iam robustos interire, alios in primo adulescentiae flore inmaturis funeribus exstingui, in bellis potius meliores et uinci et perire. maxime autem commouebat, homines in primis religiosos grauioribus malis adfici, iis autem, qui aut deos omnino neglegerent aut non pie colerent, uel minora incommoda euenire uel nulla; ipsa 10 etiam saepe templa fulminibus conflagrare (16) cum haec igitur cogitaret Epicurus, earum rerum uelut iniquitate inductus sic enim caussam rationemque ignoranti uidebatur existimauit nullam esse prouidentiam. quod cum sibi persuasisset, suscepit etiam defendendum. sic in errores inextricablies se ipse coniecit. si enim 15 prouidentia nulla est, quo modo tam ordinate, tam disposite mundus effectus est? N u l l a , inquit, dispositio est. multa enim facta sunt aliter quam fieri debuerunt. et inuenit homo diuinus quae reprehenderet. quae singula si uacaret refellere, facile ostenderem nee sapientem hunc fuisse nee sanum. Item si nulla proui20 dentia est, quo modo animalium corpora tam prouidenter ordinata sunt, ut singula quaeque membra mirabili ratione disposita sua officia conseruent? n i h i l , inquit, in procreandis animalibus prouidentiae ratio molita est. nam neque oculi facti sunt ad uidendum neque aures ad audiendum neque lingua ad 25 loquendum neque pedes ad ambulandum, quoniam prius haec nata sunt quam esset loqui a u d i r e uidere ambulare. itaque non haec ad usum nata sunt sed usus ex illis natus est. Si nulla prouidentia est, cur imbres cadunt, fruges oriuntur, arbusta frondescunt? non, inquit semper, animantium caussa eiiTUxei, TO oe dareiov -rdvavria Trdo*xel; Himerius Photii bibl. c. 243 p. 357 a 23 'euTuxoOtfi t a p ' cpt^aiv 'ot KOKOC' Kal T( Kaida<; neKov 6uffTuxri|aa; ' bu<m>xo0ai ~fd.p ot aotpoi'" ETTOI efrruxiav fi\\r]v dpe""k f\YVl {5e\Tiova; p. 357b 11 TI OOV tyKaXeic, irpovoia we; ixi] nepiZotiar] KOT' d{av TO 6kaiov; Lucianus Iouis tragoedi c. 19^22 | 4 sed] et suadebat Buenemannus | 79 cf. Lact. diu. inst. V 10, 12 Lucr. n 11014 [ 14 coniecit] conclusit alii | 16 sq. cf. Lucr. II 180 (v 198) 'nequaquam nobis diuinitus esse creatam naturam mundi: tanta stat praedita culpa' | 23 cf. fr. 373

250

EPICVRI PHYSICA

i s t a f i u n t , q u o n i a m p r o u i d e n t i a e n i h i l p r o s u n t : sed omnia sua sponte fieri n e c e s s e est. Vnde ergo nascuntur aut quo modo fiunt omnia quae geruntur? non est, inquit, prouidentiae opus, sunt enim semina per inane u o l i t a n t i a , quibus inter se t e m e r e c o n g l o b a t i s u n i u e r s a g i g n u n t u r atque 6 concrescunt'. 371 LACTANTIVS diuin. instit. VII 5, 3 'sicut ergo mundum non propter se deus fecit, quia commodis eius non indiget, sed propter hominem, qui eo utitur, ita ipsum hominem propter se. " quae utilitas deo in homine" inquit Epicurus, "ut eum propter se faceret?" to scilicet ut esset qui opera eius intellegeret, qui prouidentiam disponendi, rationem faciendi, uirtutem consummandi et sensu admirari et uoce proloqui posset: quorum omnium summa haec est, ut deum colat . . . . (7) "Quid ergo" inquit "deo cultus hominis confert beato et nulla re indigenti ? uel si tantum honoris homini habuit, ut ipsius 15 caussa mundum fabricaret, ut instrueret eum sapientia, ut dominum uiuentium faceret eumque diligeret tamquam filium, cur mortalem fragilemque constituit? cur omnibus malis quem diligebat obiecit? cum oporteret et beatum esse hominem tamquam coniunctum et proximum deo, et perpetuum, sicut est ipse, ad quem colendum et 20 contemplandum figuratus est"'. cf. idem ibid, vn 3, 13 'Stoici "hominum" inquiunt "caussa mundus effectus est". audio, sed Epicurus ignorat, ipsos homines qua re aut quis effecerit'. LACTANTIVS de opificio dei 2, 10 "unde ego philosophorum 25 qui Epicurum secuntur amentiam soleo mirari, qui naturae opera reprehendunt, ut ostendant nulla prouidentia instructum esse ac regi mundum, sed originem rerum insecabilibus ac solidis corporibus adsignant, quorum fortuitis concursionibus uniuersa nascantur et nata sint. praetereo quae ad ipsum mundum pertinentia uitio dant, in quo 30 ridicule insaniunt. id sumo, quod ad rem de qua nunc agimus pertinet. (c. 3) Queruntur hominem nimis inbecillum et fragilem nasci 6 pergit fr. 287 || 9 cf. Lucr. v 165176 | 18 cf. fr. 372 | 23 uide Lucr. v 156194 | 24 subiungit Lucreti testimonium V 156 sq. et 1657 [| 25 breuiter hunc locum Lucretius perstringit V 195234, cuius Lactantius etsi memor est, tamen alio potissimum fonte usus est, fortasse Varronis Tuberone

372

fr. 372

EPICVRI PHYSICA

251

quam cetera animalia nascuntur, quae ut sunt edita ex utero, protinus in pedes suos erigi et gestire discursibus statimque aeri tolerando idonea esse, quod in lucem naturalibus indumentis munita processerint: hominem contra nudum et inermem tamquam ex nau5 fragio in huius uitae miserias proici et expelli, qui neque mouere se loco, ubi effusus est, possit nee alimentum lactis appetere nee iniuriam temporis ferre. itaque naturam non matrem esse humani generis, sed nouercam, quae cum mutis tam liberaliter se gesserit, hominem uero sic effuderit, ut inops et infirmus et omni auxilio 10 indigens nihil aliud possit quam fragilitatis suae condicionem ploratu ac fletibus ominari, scilicet cui tantum in uita restet transire malorum. . . . . (3, 6) at hominis, inquiunt, educatio maximis laboribus constat (4, 1) iidem queruntur hominem niorbis et inmaturae morti 15 esse subiectum. indignantur uidelicet non deos se esse natos. minime, inquiunt, sed ex hoc ostetidimus hominem nulla prouidentia esse factum, quod aliter fieri debuit. . . . (4, 3) nempe nullum hominem mori uolunt, nisi cum centensimum aetatis conpleuerit annum. . . . (4, 12) sed isti rationem sequentium non uident, quia semel 20 errauerunt in ipsa summa. exclusa enim de rebus humanis diuina prouidentia necessario sequebatur, ut omnia sua sponte sint nata. hinc inuenerunt illas minutonim seminum plagas et concursiones fortuitas, quia rerum originem non uidebant. in quas se angustias cum coniecissent, iam cogebat eos necessitas existimare, animas 25 cum corporibus nasci et item cum corporibus exstingui. adsumpserant enim, nihil fieri mente diuina. quod ipsum non aliter probare poterant quam si ostenderent esse aliqua, in quibus uideretur prouidentiae ratio claudicare. reprehenderunt ergo ea, in quibus uel maxime diuinitas suam prouidentiam mirabiliter expressit, ut ilia 4 ex naufragio] secundum Lucr. v 222 | 9 effuderit] cf. profudit Lucr. v 225 | 12 Lucr. v 227 | 13 cf. Axiochi p. 3666 sq. Lucianus de parasito 13 | 17 sq. cf. Lucr. v 221 Lact. 1. s. 4, 6 'ut igitur homo indissolubilis sit ante id tempus, quod illi putant oportuisse constitui'. 4, 8 'stultissimi ergo sunt qui de morte inmatura queruntur', 9 'sed putemus fieri posse, quem ad modum uolunt, ut homo non ea condicione nascatur, qua morbo mortiue subiectus sit, nisi peracto aetatis suae spatio ad ultimam processerit senectutem' | 19 sqq. cf. diu. instit. Ill 17, 8 sqq. (fr. 370J

252

EPICVRI PHYSICA

quae rettuli de morbis et inmatura morte, cum debuerint cogitare, his adsumptis quae necessario sequerentur'. 373 LACTANTIVS de opificio dei 6, 7 'uidebat igitur Epicurus in corporibus animalium diuinae rationis sollertiam. sed ut efficeret quod ante inprudenter adsumpserat, adiecit aliud deliraraentum su- 5 periori congruens. dixit enim neque oculos ad uidendum esse natos neque aures ad audiendum neque pedes ad ambulandum, quoniam membra haec prius nata essent, quam esset usus uidendi et audiendi et ambulandi, sed horum omnium officia ex natis exstitisse . . . . quid ais, Epicure? non sunt ad uidendum oculi nati? cur igitur ui- io dent? Postea, inquit, usus eorum apparuit. Videndi ergo caussa nati sunt, si quidem nihil possunt aliud quam uidere' etc. GALENVS de usu partium I 21 t. Ill p. 74 K. vuvi bk & trcp rfbr) xtuv dairao|a^vu)v xoix; 'EiriKOtipou re TOO qnXoo"6cpou Kai TOO iaxpoO Xofou? d|U(piapr]xoOvxec; imtp xwv TOIOO- 15 TUJV Xefoumv, &\ov ^r] TrapeX9e?v . . . . boKei 6ri xoOxoii; xoTg dvbpdaiv ou8' Sxi iraxei<; ot xvovxe<; ^Y^VOVTO, bid TOOTO Kat xd<; ^vepyeiai; eTvai aiixuiv cqpoopdq, o08' Sxi Xcirxoi, 6id xoOxo do0eveic,, dXXd xaOxa? ]u^v vino xuiv Kaxd xov piov xP e l l ^ v dvafKdZea9ai xoiaq f| xoia<; frfveaQai, xoO? 6' SfKOUi; TIIIV xevdvxwv xCp 20 TToaCu Tfj<; Kivf\aewc, eireaeai, XUJV fxkv fviivaZonivujv uu<; xo (.iKbq (JeKxoOvxu)v r e Kai iraxuvo|i^vwv, TUJV 6' dpyoOvxiuv dxpocpoOvXUJV xe Kai Kaxiaxvou)Lidvujv. oiiKouv 8x1 p^Xxiov rjv xuiv ^frv acpobpuuv evepY6iu)v iaxupou^ Kai Traxei? eTvai xoOq x^vovxa?, xiiiv 6' daeeveax^puuv iaxvoiii; Kai dppdiaxou?, oCxuj 6iairXaa9fiva{ cpaai 25 irpoi; Tf\c, qpOaeux; oi) ydp Sv Kai meT)KOti; yeyiaQai xoiouxou? baKxuXouc; , dXX' 0b<; i'pr|xai updoOev, & &vd.fKr\c, dKoXou9f]o"at xoic; |Uv YU^vo^oiaevoii; xi'jv iraxOxr|xa, 616x1 xp^qpovxai KaXdi?, xoT? 6' dpyoOai xrjv loxv6xr|Ta, xe'ipov Kai xoOxoti; xpecpo|itdvoii;. 374 LACTANTIVS de ira dei 13, 19 'uides ergo magis propter mala so opus nobis esse sapientia: quae nisi fuissent proposita, rationale 5 cf. 4, 14 ' adsumpserant enim, nihil fieri mente diuina' | superiori] 6, 1 omissum a me ut ex uno Lucr. Y 837 sqq. petitum 6 dixit] etiam Lucr. IV 822857. cf. fr. 370 p. 249, 22 Galenus de usu partium I 2 sq. t. i n p. 2 sqq., ib. 3 p. 5 ou Y^P Sri \&pa<; o"Xv (6 fivSpoiTtoi;), bid xoOxo ooqpuOxaxov, UII; 'AvaaY6pa<; Xe"fev, dXX' oxi aocpuOxaxov fjv, bid xoOxo x^P"? e<JXv, t^S 'Apio"xoxXr|<; 6p96xaxa Y'V^IKUJV | 8 nata sunt libri

EPICVRI PHYSICA

253

animal non essemus. quod si haec ratio uera est quam Stoici posuerunt, dissoluitur etiam argumentum illud Epicuri. deus, inquit, aut uult t o l l e r e mala et non p o t e s t , aut potest et non uult, aut neque uult neque p o t e s t , aut et uult et potest. 5 si uult et non p o t e s t , i n b e c i l l i s est, quod in deum non cadit. si potest et non u u l t , i n u i d u s , quod aeque alienum a deo. si neque u u l t neque p o t e s t , et inuidus et inbecillis est, ideo nee deus. si et uult et p o t e s t , quod solum deo conuenit, u n d e ergo sunt mala? aut cur ilia 10 non t o l l i t ? scio plerosque philosophorum qui prouidentiam defendunt, hoc argumento perturbari solere et inuitos paene adigi, ut deum nihil curare fateantur, quod maxime quaerit Epicurus, sed nos ratione perspecta formidulosum hoc argumentum facile dissoluimus itaque nisi prius malum agnouerimus, nee bonum po15 terimus agnoscere. sed hoc non uidit Epicurus nee alius quisquam, si tollantur mala, tolli pariter sapientiam nee ulla in homine uirtutis remanere uestigia, cuius ratio in sustinenda et superanda malorum acerbitate consistit'.
375 AETIVS I 29, 5 p. 326, 3 D. (Stob. eel. phys. 6, 17) 'EtriKOupoi; 20 (udvTa) KCXT' dvdyKriv, KaTct irpoaipeoiv, Kara nty'iv (Yivea6ai). 376 CICERO Luculli c. 30, 97 'cum ab Epicuro, qui totam dialecticam et contemnit et inridet, non inpetrent ut uerum esse concedat quod ita effabimur "aut uiuet eras Hermarchus aut non uiuet", cum dialectici sic statuant, omne quod ita disiunctum sit 25 quasi "aut etiam aut non" non modo uerum esse sed etiam necessarium, uide quam sit catus is quem isti tardum putant. si enim, inquit, alterutrum concessero necessarium esse, necesse erit eras Hermarchum aut uiuere aut non uiuere: nulla autem est in natura rerum talis necessitas. cum hoc igitur dialectici pugnent, id est An30 tiochus et Stoici: totam enim euertit dialecticam'. idem de nat. deor. I 25, 70 'idem facit (Epicurus) contra dialecticos: a quibus cum traditum sit in omnibus diiunctionibus, in quibus "aut etiam aut non" poneretur, alterum utrum esse uerum, pertimuit ne si concessum esset huius modi aliquid "aut uiuet eras aut 1 cf. Lact. 1. s. 13, 1 'quam uera sit sententia Stoicorum, qui aiunt nostra caussa mundum esse constructum' | posuerunt] nullo modo uidere potuerunt alii || 19 cf. Ep. ep. Ill 133 sq. p. 65, 617

254

E P I C V R I PHYSICA

non uiuet Epicurus", alterutrum fieret necessarium, totum hoc "aut etiam aut n o n " negauit esse necessarium. quo quid dici potuit obtusius?' idem de fato 10, 21 'hie primum si mihi libeat adsentiri Epicure et negare omnem enuntiationem aut ueram esse aut falsam, earn r > plagara potius accipiam quam fato omnia fieri conprobem; ilia enim sententia habet aliquid disputationis, haec uero non est tolerabilis. itaque contendit omnis neruos Chrysippus, ut persuadeat omne dHiwfja aut uerum esse aut falsum . . . Epicurus ueretur, ne si hoc concesserit, concedendum sit fato fieri quae cumque iiant: si enim 10 alterum utrum ex aeternitate uerum sit, esse id etiam certum, et si certum, etiam necessarium: ita et necessitatem et fatum confirmari putat'. cf. ib. 9, 19. 377* SIMPLIOIVS ad Arist. phys. B 8 [p. 1981* 29 Sitou nv oOv fiitavxa o\)vi$r\ iBc/nep K&V ei veKd TOU ^YIVETO, TaOxa fv lauOBri 15 dit6 TOO aOxondxou auaxdvxa inxr|oeiu)(; 6o"a bk pi] ofixux;, diriiXexo Kai dir6XXuxai, Ka8d irep "E|UTreooKXfi<; \ijei xd '(JouYevf) dv6p6irpuupa'] f. 84" Aid. p. 372, 9 Diels. xaOxr|<; OOKOOCI xf\<; o6r|<; XUJV \ikv dpxaiuuv qnxjiKwv Saoi xrjv IEIXIK^V dvdyKriv aixiav cTvai xCDv xivojadviuv cpaai, xuiv bt 6ax^puiv ot 'EiriKoiipeiot. -f\ bt 20 uXavr) Y ^ Y 0 V 6 V aiixoTi;, dii; qpriaiv 'AXdEavopoi;, du6 xoO r)Tet(j9ai ndvxa xd SveKa TOU Ylv6Meva Kaxd irpoaipeaiv f' v 6 <J 6 ai K a ' ^Yi<Jia6v, xd b <pOcfi \it\ oCxuu<; 6pav Yiv6|ueva. PLVTAKCHVS de Stoicorum repugn. 34 p. 1050" Kai xoi 6 nv &|nil)<; yi irux; axpiqpexat Kai qjiXoxexvei xfj<; dibiou KI- 25 xaviiiiuevo? ^Xeueepuuffat Kat dtroXOcrai x6 KOI}<JIOV xoO )ar| KaxaXiireiv ClCERO de fato 10, 22 'Epicurus declinatione atomi uitari necessitatem fati putat . . . . (23) hanc Epicurus rationem induxit ob earn rem, quod ueritus est ne, si semper atomus grauitate ferretur 30

378

379

16 sq. cf. Lucretius V 837 sqq. | 19 dvdYKnv cf. Ep. supra p. 65, 9 IT. <p0o\ 1. inc. ap. Gomperzium Wiener studien I p. 30 1. 84 xf|i xoO trepi^xovxoi; Kai irim6vxo<; Kaxd x6 a<Jx6|aaxov dvdYKni, 79 xd K xoO [u]6pi^xov[T]o<; K[a]x' dvdYK[r|]v 6id xou? Tr6[pou<;] eiapdo[vx]a || 25 cf. fr. 379 cum adn. ad p. 255, 4 || 28 de declinatione cf. fr. 281 I 29 cf. Lucr. 11 251 sqq.

E P I C V R I PHYSICA

255

naturali ac necessaria, nihil liberum nobis esset, cum ita moueretur animus, ut atomorum motu cogeretur Acutius Carneades, qui docebat posse Epicureos suam caussam sine hac commenticia declinatione defendere. nam cum docerent e s s e p o s s e q u e n d a m 5 a n i m i m o t u m u o l u n t a r i u m , id fuit defendi melius quam introducere declinationem . . . . cum enim concessissent motum nullum esse sine caussa, non concederent omnia quae fierent fieri caussis antecedentibus: uoluntatis enim nostrae non esse caussas externas et antecedentis'. 380 AETIVS I 29, 6 p. 326 D. (Plut. I 29, 2 Stob. eel. phys. 7, 9) n 'Eirfcoupo; (yi\v TUXIV \"(i) SaraTOv aiTiav repoaiOiron; xp v o l 5 x6iroic,. 381 GALENVS de usu partium v n 14 t. Ill p. 571 sq. K. 8imj<; oOv 4irr)vuip6iJuaaTO TO06' Is) <puox eSeupoOaa aocpiyv |arixavr|v, kyui nev 15 OOK fiv e(3ouX6|ur]v i\br\ |uoi XeYeoOai, Ttpiv xo?<; d|U(pi TOV 'Aai<Xr|iridor|v T Kai TOV 'EiriKoupov Tnxpevyai Zr\Tr\om, xiva Tp6itov Sv ei irep aOxol Kaxearriaav EV X ^ P ? T 0 6iair\dTTOvro? r d ZiM, TOTI; elprinevoK; |auaiv TIUV veiipuuv |aeT6oaav. 6iu)6a Y^P ofirtu iroiciv evioxe Kal OUYX^P^V "UTOII; et<; TT|V OK^UIW oiix i^nepuiv jiovov 20 dXXd Kai |arivOuv 6ir6o"ov av afiToi pouXrieODciv dpi9|a6v. etrel 6' OOK iYXUJP6^ irpaTxeiv ofi-rux; ev Ypam^ a oiv o06e -vf\v eKeivwv aocpiav irapapdWeiv xrj Tf\<; (pvoewc, d x e x v ' 1 ? Ka^ oeiKvueiv, 8truu<; Is! Xoi6opou^vri irpog auxiliv ILK; fixexvoi; qpOai? eii; xoaoOxov eOnrixavuuxcpa qpaivexai xr)? aoqpiai; auxaiv, UJC,X' 066' ^ttivofio'ai

25 buvavxai xuuv ?pYU)v ai)xfj<; xrjv Texvr|v, dvaYKatov fjbr) |uoi \eY6iv xd? \xr\\avdic; Tf\<; tpOaeiui;. idem de fetus formatione 6 t. IV p. 688 K. ou Y C < P 6^1 Tfle bvopaZoiuevrii; qpOaean; Tiqv ofioiav, et x' daii)|naT6i; xic, eoxiv et xe awfianKf\, aoqpiai; et? dKpov r|Kiv epouoiv, fjv ft farib' SXuui; x 6 l v 3n qpaoiv, (oW) ofixui TexviKux; ivepyf\aai rrepl xi'jv xaiv ejippiiujv bid-

4 cf. Ep. ep. m 133 p. 65, 10 TO be Trap' r'naai; dbeauoxov. extrinsecus (scil. animo simulacris pulsato) uoluntatem repetit Lucr. IV 881 sq. has sententias quo modo conciliauerit Epicurus, ex reliquiis incerti n. (pvaewc, libri (cf. Gomperzius sitzungsber. t. 83, 95 Wiener studien I p. 28 sqq.) iudicare licet || 11 cf. Ep. ep. n i 133 p. 65, 10 xr^v be TUX^V fioTaTov | 12 T6T;OI<;] Tp6uoi<; Stob.
20 6IT6OUJV edunt

256

E P I C V R I PHYSICA

ITACKJIV O l 6 v T6 1Tl<j6fjVai. TOUTO f o p 'EiTlKOUpOU T KOl TUIV

irpovoiai; Siravxa fifveaeai VO|LUZ6VXWV dKoOovxec; oil Ttei66|ue0a. 382 AETIVS n 3, 1 sq. p. 329 D. (Stob. eel. ph. 21, 3 Plut. II 3) Oi \xtv tfXXoi irdvxei; ^uiuxov xov Koaiaov Kal irpovoia otoiKoOjuev o v AeOKiTriroi; be Kal Arm6Kpixo<; Kai 'Eirkoupo? oObexepa xou- 5 xmv, <pOaet be dX6"fw, 4K XUJV dxonuuv auveaxilixa. GALENVS de usu partium x i 8 t. i n p. 873 K . dXXd Kai x6 bi\aai auvb^a|ioii; i a x ^ P 0 ^ (xoiii; obovxa?) irpo^ xd (paxvfa Kal |ad\iaxa Kaxd xd<; piZai;, i'va -rrep Kai xd veOpo Kaxaepuexai, TTIII^ oil Kal xoOx' fiv xi? 6au|adZoi; Kai iroXO |ua\Xov ei TUXIT; ^oxiv dXXd yit\ 10 ; o 6^ of) Trdvxuuv |adXi<Jx' av xi? Saufidcreie Kai auffiuaaav xat<; 'EirtKoupeioii; dx6|uoi^ Kal xoT? 'AaKXirtria6eioi<; 6TKOI? xi^v 'ifxnpoaQev elprm^vriv eiixuxiav, xoOx' OOK av in ffufXu)pn(J6lV! aAA> ^Tiffx^aetd x Kai xivoi; ^maxdxou 6iKa(ou naXXov f| Kivfiaetui; eOxuxoO? epfov eTvai <pf\oeie., T1\V xtltv 6b6vxaiv 15 iadrryra. ibid. p. 874 6eb6cr6w 6' 8|UUJI; Kal xaOxa xaT? eiixuxcaxaxaie; dx6jaoi?, 8? d X 6 T ^ ^ n^v ^Keivoi KiveTa6a{ qpaai, KivbuveOouci bk naXXov 'EiriKoOpou xe Kai 'AaKXr)ind6ou \e\oyiantwjc, udvxa biairpdxxeaGat. LAOTANTIVS diuin. instit. VII 3, 23 'reddant ergo isti rationem si 20 possunt, cur (mundus) aut factus in principio sit aut postea resoluatur. quod quia docere non poterat Epicurus siue Democritus, sua sponte natum esse dixit seminibus inter se passim coeuntibus, quibus iterum resolutis discidium atque interitum secuturum. corrupit ergo quod recte uiderat, et totam rationem penitus ignorantia ra- 25 tionis euertit redegitque mundum et omnia quae in eo geruntur ad similitudinem cuiusdam uanissimi somnii, si quidem rebus humanis ratio nulla subsistat'. 383 IVLIANVS imp. orat. v p. 162 a Pet. 210, 6 Hertl. eTvai xt \ifoHV OXr)v, dXXd Kal vuXov eT6o<;. dXXd xoOxcuv ei fir] xi<; aixia 30 rrpox^xaKxai, Xav9dvoijiv Sv eauxotx; eiodYovxe? xr|v 'EiriKOiipeiov 6 6 a v dpxatv ydp buoiv ei nr|6ev eaxi Ttpeopiixepov, ai)x6|naxoi; irdvxa qpopd Kai x t i x i auveKXripuuacv. DIONYSIVS episc. Eusebii praep. eu. x i v 24, 1 p. 773 d iru><; aOxuiv

12 dudaaii; editur | 13 eVirpoaSev] praecipue c. 7 p. 865 sq. 33 itdvxa] TIC, aiixd libri

E P I C V R I PHYSICA

257

(xwv Trepi 'Eirkoupov) d.vaa%ibpieQa x u x r i p d Xcydvxujv eivai o"u|ai r x w u a x a xd aotpd b1\ xaOxa Kal icaXd brmioupYvmaxa; PEOCLVS in Plat. Tim. p. 80 med. TOUTO b TO dEiuu(ja xoic, |uv 'EiriKoupcion; Kai irdvxrj TrpoireTrriXdKiaTai xov 8Xov oupavov Kai 5 xd 9ei6Taxa xdiv qpavepujv dmo xatjxoiudxou iroioOat. id. p. 81 inf. diropoum be XIVEI;, 8ITUUC, 6 TTXdxujv eXafSev tin; uij^o\ofvi|aevov TO brnaioup-fov eivai TOO iravxoq dc, -irapabeiTlna p\^irovxa, til] t a p etvai 6r||atoupY6v eic; TO Kaxd TaiiTa e x o v opuuvTa. iroXXoi Yp Kai TOUTOU upoecFxam TOU Xoyou xdiv iraXaidiv oi |uev io 'ETiiKoOpeioi Kai irdvxr) xoO Travx6<; a m o v OUK eivai cpdaKovTgi;. id. p. 82, 5 u66ev 6e TO KiveTaGai (TOV Koaiuov) 4U' fiTtipov irev 6vTa; trav ydp au)|Lia Treirepa0|a^vr|v Sxei 6uva(Jiv, uii; ii66ev ouv T^V direipov eo%e xaOxviv xoO etvai buva^iv xo irav, ei irep \ir\ EK xaOxo^dxou Kaxd xov 'EiriKoupov; 15 cf. p. 108, 33 voui; ^dp 6ir6K6ixai brmioupxot; Kai 9eoi;, d \ \ ' oi) TO aixonaTov, ui^irep xivec; cpacsiv. id. p. 19, 14 8axxov yd.p av xd<; dx6|uou<; 'EitiKotipou auvgXGouoai; iioifio"ai K6(Tf.iov f\ ovoiLiaxa wz eTuxe auTKe!|Uva Kai pr)(aaTa X6yov KaTU)p9tu|aevov. 20 cf. Clemens A l . strom. V 14 p. 252, 41 Sylb. Ioannes Chrysost. in acta apost. hom. x x x v m 2 t. IX p. 288 Montef. Scholion Gregorii Naz. editum ab Aen. Piccolominio Estratti inediti p. 25 n. 153 Seruius in Verg. Aen. X 467 Boethius in Arist. IT. epuriv. ed. II 1. Ill 9 p. 239, 25 Meis. cl. 193, 24 al. 25 384 DE R E L I G I O N E PLVTABCHVS contra Epicuri beatitudinem 8 p. 1092 b ertei bk rjv
To0

irepi 8e*v X6you ('EiiiKotipuj) x6

dXXd - r r a u a a a 9 a i x a p a x x o n ^ v o u i ; , p
TOUTO uudpxew TOII; SXUJI; IXY] VOOOOI 9e6v f\ TOI^ voeiv jar) j?Xd30 o v a |a(a9i ib. p. 1091 f oiib' ei TO dXyeiv Kai qpoPeTa9ai Td 9eta Kai xapdxTea9ai xoT? ev "Aibou KOKOV, ^ TOUTUUV diroqpuTih naKdpiov Kai JriXuJTOv. ATTICVS Eusebii praep. eu. XV 5 p. 800" rj6r] bt TaiiTr) ye Kai 2 coqpd Kai bid TOOTO Td KaXd libri, sed xd om D F | 10 al'Tiov] atuuviou Basil. | qpaffiv Bas. | 11 disputat contra Aristotelem | 13 (prici scil. Arist. | 17 habes quo simili Epicuri cosmogoniam refutare soliti sint, cf. Cic. de nat. deor. II 37, 93 Plut. de Pyth. or. 11 p. 399 17

385

258

EPICVRI PHYSICA

KCIT' 'EiriKoupov Svr\o\c, TOIC, dv6pwuoi<; dtro 8eil>v Pe\Tiova<; diroppoiai; aiixiuv qpaai roic, nexaoxoOcri |ae-fd\wv dya6uiv irapaixia? Yiv0"6ai. 386 PHILODEMVS rrepl etiffep. V H 2 n 76, 1 p . 106 Gomp. elv]ai -rrdvxa y a p ao[cp6v] Ka9apdc; Kai afyvjdq &6a<; xoO Qeiou Kai [|aeT]d\r|v xe Kai ffe[|av]iliv 6rrei\riqpe[vai] xaiixirv qpOmv v &[e] xat? ^opxai? |u[d]\iffx' e[i]<; ^rrivoiav ai)Tf\c, Zovxa &id xo xoiivo^a TrdvTa dvd ax6|u' ? x e l v ir[d0]i ffcpo6[po]xgpuui Kaxa[(JXi]v xi'ifv XUJV 6ed)v dq5]8ap[aiav * * . cf. idem de musica V H 1 1 c. 4, 6 xd & xoffaOxa XejiaQiu Kai vuv, 8xt x6 bainoviov fikv oil Ttpoa6eT[T]ai xivoc; Tifxf\c,, i^iuTv 6^ qpuauciv ^oxiv auxo xi^av | i d \ i a x a |a[v] oaiaii; [6]iroXri[vn]aiv, feeixa 6^ Kai xoii; Kaxd x6 irdxpiov irapaSeboiaevoK; [^]Kdaxuji xOuv Kaxct nepo^. idem de deorum uictu V H 1 VI col. 1 * xoli; Oeoic; Kai 9au|jdtEi 15 xiri[v] q>tiaiv [auxOuv K(ai)] rr\v 6id8ecfiv Kai ueipaxai auvefTif^eiv] auxfji Kai KaOaTtepei f W x e T a l 6iY[Tv Kai ffu]veivai, KaXeT x|] Kai xoui; ffoqpoix; xaiv [9eiu]v cpiXoui; Kai xoOq Seofii; xiuv aotpuuv. 387 ^m[ei? ToOv] Ouuu^ev [6ai]uji; Kai KaXuui; ou [Ka9]r|Kei, 0 Ka[l x]a\Xa travTa irpdtTTUJ^ev [KCIJTCI TOU? voiuoug \x[r\]- 2 6e[v] laic, boEaic, a[u]xou<; ev xoiq Trepi TUJV dpicTTUJV K[al] ae^voTaTUJV biaTapaxTovieq' dqp1 f\q eXefyov lf\v bojSTiq' [ext] be Kai biKato[i uJ]|uev
Io

Kai xo

(iYi<j[x6v] qprim Kai oiovei [xt] Ka6' ^YSMOvfov [6trep]exov K?V[O 5

ouxiu y^p [ev]be'xTai cpuff[ucaii;]

6 | n o t u j [ q ] . . . [e]v ni bidHeiv [cpaijvexcu.

KT\.

PHILODEMVS IT. eiiaep. VH 211 108, 9 p. 126 Gomp. trdXiv 'rjufeii;] 2 5

1 hoc testimonio inlustrantur uerba E p . ep. Ill 124 p . 60, 10 sq. non recte a me in suspicionem uocata, cf. praef. || 5 EKeTvo] X61V Neap, in extremo uersu ] 6 ayvdi;] a | . . u c Neap. d[KdKo]u<; Buechelerus in Fleckeiseni ann. 1865 p. 538. sed adiectiuo in 05 ov supplendo cum spatium uix sufficiat, Y male lectum pro A uidetur | 9 ill I. ei lit ante e lunulae superioris uestigium appareat, charta | oqpob . . xepuuc charta. cetera plane incerta | 15 scil. 6 Cocpd<; || 19 22 cf. Buechelerus Fleck, ann. 1865 p . 539 sq. I 20 Kai x d \ \ a Gomperzius: Ka . . a\uu Neap. | 21 itepi] irepTi Neap. | 22 6iaxapaxxovx . . . . et initio fenestrae sscr e Neap., puto ecexi correctum fuisse pro e c n | 24 lf\v] Tryv Neap. | bidyeiv conicias aut &iaf)v | sequitur fr. 12

E P I C V R I PHYSICA 388 Ei rale, TUJV ctvGpuJTTUJV euxaiq 6 0e6q K c

259

QaTxov av drruuXXuvTO TrdvTec; avOpumoi, avvex&c, iroXXd

KOU xctXeTrd KCXT' dXXriXuuv eux6|uevoi. GNOMOLOGION cod. Parisini 1168 f. 115 r Fvdiiuai eiriKoupou MAXIMVS 5 abb. gnomol. 14 p. 180 Turic. t. II p. 578 Combef. 'EiriKOUpou. 389 DIONYSIVS episcopus ir. <puCEW<; ap. Eusebium praep. eu. x i y 27, 10 p. 783 b xai i^\ Kai i<ax' EKEWWV TOJV |ar]oev irpot; r||ja<; (Oeuiv) 6'pKOU<; TE i<ai opKtanout; laupioui; xoiq auxou pip\voi^ exTpdcpei, 6|avu<; xe avvex^K M-d A i a Kai vf) A i a eopKtJuv XE xoui; evxuyx a -

io vovxai; Kai ixpo<; oui; otaX^yoixo irpo<; xuiv Oeaiv, oii xi trou 5gbitht; aiixoi; f| 66&iTx6|uevo<; eKeivoui; XTJV E-mopKiav, KEVOV 6e xouxo Kai Hieu6; Kai dpyov Kai darmov eTTiqpeexTonEvoi; xoT<; Xoyot? aoxoO trapdpxrma KX\. OMGENES contra Celsum vil 66 p. 386 Hoesch. Kai oil 390 15 xo uxo8ai xoie; dxdXjiaffiv r|\i6i6v EOXIV, d \ \ d xdp Kai xo irpi(pep6|Uvov xoi<; iroXXoiq irpooiroiTa8ai TOI<; o9ai, oiroiov iroioOoiv oi Ta diro xoO irfipiTrdxou (piXoao(poOvx<; Kai oi xd 'EiriKOupou )'i ArjiuoKpiTou daira26|uvoi. o(i6v xdp v66ov Xpr| evuirdpxeiv xr) \\ivxvi xoO dXriOan; eic; xo 6iov (iaEfioO(;. 391 LAERTIVS DIOG. II 97 rjv 6e 6 QEoouupot; iravxaTraaiv dvai(po^iEvuj TTepi GEUUV OUK euKaxatppovrixuj, xd irXEiaxa Xapovxa EITIEIV. OBIGENES contra Celsum v m 45 p. 419 Hoesch. dvairXdcf|aaxa nu25 6IKO, otc; 0116' 'EXXnvaiv cpiX6o"ocpoi aipeai<; irEuiaxriKaaiv, ai<;iTp Is! ArmoKpixou Kai i\ 'EitiKoiipou Kai f\ 'Apio"xoxe\oui;. cf. ibid. I 43 p. 33 El HEV 6 dmo"xu)V Til) UEpi xoO EIOOU; xfji; -IIEpiaxEpai; (pda^iaxi xoO dxiou Trvunaxo<; dvX^XP altT0 'E-triKoupEioq dvai fi Ar||uoKp!xEioi; f\ TTEpiiraxrixiKoi;, x ^ P a v
30 Ttl) TTpoayUirO1tOlOU|UVUJ XO XXO|iVOV.
av

21 paiv xdi; irepi 6eaiv bo?a<;' Kai aiixou Trepixuxonev {UfSXiuj etrixpa& oO cpacriv 'EiriKOupov

iX ev dKoXouOov

392

PLVTARCHVS adu. Coloten 22 p. 1119 d OUK dv6pu)irov, ill KUJXtuxa, HT) XEXEIV ' d x a G o v ' O 6 6 E ITTTTEII;'nupioui;1 OEIVOV ECFXIV, dXXd

1 Kaxr]KoXovj0r| Par. | 2 Sv om Par. | dTriLXXoivxo Par. diroAOIVXO Max. || 12 V)ju6o!; ex libris Gaisfordus || 15 sq. cf. supra p. 103, 7 sqq. || 22 'Eirkoupov] EurmEpov FNietzsche mus. Rhen. t. XXV p. 231 turpi errore

260

E P I C V R I PHYSICA

TOV Qeov \ii] \ifeiv Geov nr)be voniZeiv 8 irpdxxexe ti|uet<; n^xe Aia yeveGXiov |ariT6 Arinr|xpa 6ea|UO(p6pov elvai |ur)xe TToaeibuUva cpuxdX|uiov 6|uo\oftv iGelovxei;' oOxoi; 6 xwpian6c; xu>v 6vondxuiv TOvr|p6<; taxi Kai x6v {5iov g|U7riiiXr|<Jw b\iywp\a<; dGe'ou Kai Gpaatixr)xo<;, 8xav Tag ouveZeuyiaevaq xoic; Geofc; irpo(Jr|Yopi'a<; diro<JTru)vxe; 5 auvavaipf)xe 6uaia<; inuaTripia iro|aird<; lopxd<;. AERIANVS Epict. dissert, n 20, 32 etixdpiaxoi T ' fivGpcuirot Kai ai&rmove<;, (o'i) ei |nri54v dUo, Ka6' l'm^pav fipxoui; ^aGiovxe? xoAluiljm XYeivi OTI oi)K oifta^ev ei Jaxi TIC; Ar]|ur)xr|p ^ K6pr| f| TTXoOxiuv i'va fxr\ XEYUJ, VUKTOC; Kai rjia^pai; diiOAaiiovTe? Kai fiexa- IO PoXuiv xoO exouc; Kai fiaxpuuv Kai GaXdaarn; Kai fn1; Kai Tf\c, irapd dvGpuuTruuv auvepyiai; tiir' ovi&evot; xoOxuuv 066^ Kaxd TTO<J6V imcrxp^qjovxai, d\Xd n6vov eSe^ieaai TO irpopXrmdxiov Zv)xo0m Kai x6v ax6|aaxov xuiavdaavxet; direXGeTv 4v f5aXave(i(j. 393 ABTIVS (Plut.) i 8 p. 307 D. TTepi b a t | n 6 v a ) v Kai ^piwu)v. 15 . . . . 'EiriKoupot; 6^ oilbiv xoOxtuv efKpivei. ATTIOVS Eusebii praep. eu. x v 5, 10 p. 800 a upovoiav yap 2r)xoO|acv i*||uiv Siaqpepouaav, rjc; oO |u^xeaxi xCp n n T 6 6 a ( ( i o v a ]ur|X SXax; e i r i 6 i a | a ^ v e i v 6 ( ! i v a a 6 a i xdc;
20

394*

PLVTARCHVS de defectu oracul. 19 p. 420 b 'EiriKoupeiiuv bt xXeuaa^ou? Kai yeXaixai; ou xi qjoprjx^ov, oiq xoXmium xpr\a6ai Kai Kaxd xfji; irpovoia;, |a00ov ai)Tf\v dwoKaXoOvxci;. l'meit; be xi^v diretpiav |a09ov etvai <pa|uev, iv Koff^oic; xoaouxoic; |ur)b^va X6YW Geiiij Ku3epvU)|Lievov e'xouaav, dXXd irdvxac; IK xauxo^dxou Kai fe- 25 Yovoxag Kai auvioxa^ievoui;. ei be XP1^ Ye^dv ev cpiXoaocpia, xd eibuuXa yeXaax^ov xd Kwtpd Kai xucpXd Kai fivpuxa, (&) iroinaivoucnv ditXexouc; exuuv -rtepioboui; eitiqpaiv6(ueva Kai irepivoaxoOvxa irdvxT^ xd |iiev gxi ZihvTWv, xd be irdXat KaxaKa^vxuuv f| Kai KaxacraireVruJv diroppu^vxa, qiXebovac; Kai OKide; e'XKOvxec; ek cpumoXo- 30 Tiav, av be qpfl xic; etvai bai|uovai; oil qpiioet |a6vov dXXd Kai X615 de daemonibus cf. Plut. de def. orac. 20 p. 420 d (Bernaysius ad Theophr. de pietate p. 140) || 23 cf. fr. 369 | 27 a itoi|ua{vou0iv Wyttenbachius: TTO! |uevouaiv libri | 29 sq. cf. supra p. 164, 9 I 30 an dttoppe'ovxa ? [ 31 cf. Cassius xoic; 'EiriKOUpou X6TOIC; xpiw^evoi; ap. Plut. uit. Bruti 37 bai|uova<; b' ovix' eTvai m9av6v oux' ovxac; dvGpdnrwv Sx e l v e^boc; f| cpuuvi'iv f| biiva|uiv eit; birjKouaav

E P I C V R I PHYSICA

261

YOic, Kai TO aiIjZeo9ai Kai bia|aeVeiv TtoXtiv xpovov e'xovxac;, bucmoXaivovxec;. DE D I V I N A T I O N E 395 LAERTIVS DIOG. X 135 |itavxiKr|v 6' atraaav ev dXXon; dvai5 pel, uui; Kai ev xr) .uiKpqt 6iriTO|ufj [fr. 27]. AETIVS (Plut.) v 1, 2 p. 415 D. Zevoqpdvr|c; Kai 'Eirteoupcx; dvaipoOOl TT|V |UaVXlKryv.

ClCERO de nat. deor. II 65, 162 ' nihil tam inridet Epicurus quam praedictionem rerum futurarum '. 1 0 cf. de diuin, I 3, 5 reliqui oranes praeter Epicurum balbutientem de natura deorum diuinationem probauerunt'. ibid. II 17, 40 '(Epicurus) circumitione quadam deos tollens recte nou dubitat diuinationem tollere . . . illius enim deus nihil habens nee sui nee alieni negoti non potest hominibus diuinationem in1 5 pertire'. cf. ibid. I 39, 87. 49, 109. II 17, 39. 23, 51. SCHOLION Aeschyli Prometh. 624 'EiriKOupeuSv eo"Ti boYHa dvaipoOv -rrrv navTiKriv ei|uapnevr|<; jdp, <pr\oi, itdvTa KpaxoOarii; upo KCUpoO \e\vJirr|Ka(; ^eiirujv Tr|v au^cpopdv), f\ XPIOT6V TI emujv xiqv eHe\i)aa<;. XefoutJi be STI Kai 'a 6eT jeviaQai, xauxa Kai OlUGESES contra Celsum vil 3 p. 343 Hoesch. Xgyo^ev oi5v Ttepi xaiv KaxeiX6YM^vu)v xpr\o-:r\piwv, 6xi 6UVOT6V (jev riiniv auvdYOUOiv dito 'Apicrrox^Aout; Kai xuuv xd xoO Trepnrdxou (piXoffoq)r|0dvXUDV O\IK b\iya evrceiv ei<; dvaxpoTrr|v xoti Ttepi xfjt; TTuOfai; Kai 25 xiuv Xonrujv xpioxripiuuv Xoyou 6uvaxov 6e Kai TO XeXexn^va Tip 'EiriKoiipuj Kai xoii; aanaZonevoi<; a^ToO xov XOYOV -rrepi xutiv auxuuv irapae^iaevov 6eiSai, oxt Kai 'EXXiivurv xive; dvaxpeirouoi xdc; vomZojievai; Kai xe9au|jacj|Lieva<; ev itdar) 'EXXdbi 6eoirpoiria<;. cf. Lucianus Alexandri c. 17 iiii;xe irdvu TO |^r|xdvrma ebeixo Ar|3o MOKpiTou xivoq r) Kai aOxou 'EiriKOupou f\ Mr)xpobaipou rj xivoi; dXXou dbanavTivr|v npoi; TCC TOiaOTa rr\v yvd}ytr\v exovxo?, we, dmaxfjaai Kai S irep rjv e k d c a i , Kai ei |ar| etipetv xov xpirrov uolgabatur || 4 cf. Plut. adu. Col. 27 p. 1123 a (p. 248, 5) Diogenianus Eusebii praep. eu. iv 3, 6 p. 137 d cf. Euseb. 1. s. 2, 13 p. 136" 3, 14 p. 139 b al. | 18 eiuibv xi^v aunqpopdv addunt scholia Byzantina | 21 Xiyw^xev uolgo | 24 xoO Spencerus: xrjv xou ceteri | 28 GeoTrpoireiai; edunt

262

EPICVRI PHYSICA

fr. 305

iodvaxo, frcetvo Y0V irpoireueiaiutvou, 8xi XXr]9e fitv aiirbv 6 xp6iroc; xfj<; naYYavEiaq, T o> 0v uav ipeO66^ EOTI KO! YevEa6ai dMvaxov. ib. 25 8\ui5 6E ftaitovboc, Kai dKripuKxo? aiixili 6 u6\|aoq irp6? 'Eirkoupov fjv. Kai |udXa eiKdxuuq xivi ydp av fiWip 6tKai6Tepov 5 irpocr6itoXi|Lii y6r\c, fivepiuiioi; Kai xepaxeia cpikoc,, dXt)9ia bk ix8iffTos^fj 'ETriKoOpuj dv6pl T^|V cpiiciv xtliv itpaYndxujv ka6eiiupaK6Ti Kai |LI6VLU xi?)v ^v aixoti; dXi^Oeiav EI56XI ; . . . . 6 &efixeYKxoi;'ETTIKoupoi; ofixu) x^P aiixov ii)v6(aaZev X8ICITO<; StKaiuui;, irdvxa xaOxa ev Y^XUUXI Kai uaifti^t xi6e^evoi;. 10 ib. 61 xaOxa, & (K^Xae) . . . TP^H101 ^Eiuuaa "EiriKovipnj xi(JwpOuv dv&pi ii>q dXr]0u)i; iepCi) Kai Qeamaiuj) rt]v tpiimv KOI IUOVUJ Hex' dXrjGeiai; xd KaXd 6Y V U J K 6TI Kai Trapa&e&WK6xi Kai eXeuSepuuxfl xuiv 6|niXr)advxu)v afixCp Y^VO|U^VUJ. Plutarchus de defectu oraculorum 45 p. 434 d de Pythiae oraculis 15 7 p. 397 (cf. 5 p. 396 6 ). [adde qnam de arte magica sententiam non Epicuri sed Epicureorum testatur Origenes contra Celsum 1 24 p. 18 Hoesch.]

IV
396 LVCRETIVS vi 9

ETH1CA

in

15

'nam cum uidit hie (Epicurus) ad uictum quae flagilat usus (10) omnia iam ferme mortalibus esse parata et pro quam posset uitam consistere tutam, diuitiis homines et honore et laude potentis afluere atque bona gnatorum excellcre fama, nee minus esse domi cuiquam tamen anxia corda (]5) atque animi ingratis uitam uexare timore passimque infestis cogei saeuire querellis: intellegit ibi u i t i u m u a s e f f i c e r e i p s u m omniaque illius uitio corrumpier intus, quae conlata foris et commoda cumque uenirent, (20) partim quod fluxum pertusumque esse uidebat, ut nulla posset ratione explerier umquam, partim quod taetro quasi conspurcare sapore omnia cernebat quae cumque receperat intus. ueridicis igitur purgauit pectora dictis (25) et finem statuit cuppedinis atque timoris exposuitque bonum summum, quo tendimus omnes, quid foret, atque uiam monstrauit, tramite paruo qua possemus ad id recto contendere cursu . . . . ' . cf. Horatius epist. I 2, 54 sincerum est nisi uas, quod cumque infundis acescit. sperne uoluptates: nocet empta dolove uoluptas.
s e m p e r a u a r u s e g e t : certum u o t o p e t e finem'.

20

25

8 timore Bernaysius: querellis libri ex proximo uersu intrusum | 10 similitudinem uasis statuo ab ipso Epicuro usurpatam, fortasse ex Bione sublatam: cuius quasi commentario uti licet uerbis Arriani Epictetei a Gellio x v n 19, 3 seruatis dv9pum, itoO pd\.Xei?; O"KUICU, ei KKd6apxai TO dxYiv- Sv Y&P e k T)>lv oi'r|Oiv aOTCt $&\i)<; [pdHrj; uolgo], diruUexo' fiv aenrfj, oupov f\ oSo; tfiVETO [ydvoixo uolgo] f\ d TI TOUTWV Xipov- c^- infra p. 285, 4 | 13 sq. cf. Lucr. Ill 1008 sq. 936 sq. | 15 sq. cf. Horati uersus supra adscripti itemque Arrianus ad u. 10 | 20 non recte interpretatur Lachmannus p. 350, tu cf. sent. x x i . x v et fr. 417 p. 281, 23 sq.

264 397

EPICVRI ETHICA

ClOEEO de finibus I 9, 29 'Primum sic agam, ut ipsi auctori huius disciplinae placet: constituam, quid et quale sit id de quo quaerimus . . . ., ut ratione et uia procedat oratio. quaerimus igitur quid sit extremum et ultimum bonorum. quod omnium philosophorum sententia tale debet esse, ut ad id omnia referri opor- 5 teat, ipsum autem nusquam. hoc Epicurus in uoluptate ponit, quod summum bonum esse uolt, summumque malum dolorem. idque instituit docere sic. Omne animal simul atque natum sit, uoluptatem appetere eaque (30) gaudere ut summo bono, dolorem aspernari ut summum malum et 10 quantum possit a se repellere: idque facere nondum deprauatum, 1 ut exiles librorum irepi XE\OU<; et TT. aipdceuuv reliquias supplerem, grauissima capita sermonis a L. Manlio Torquato habiti excerpenda esse putaui, quibus ethicae Epicureae summam se accuratius solito referre Cicero ipse indicat 1. s. I 5, 13 'prima ueniat in medium Epicuri ratio, quae plerisque notissima est. quam a nobis sic intelleges expositam, ut ab ipsis qui earn disciplinam probant non soleat accuratius explicari' et quasi excusat his uerbis continuo subiunctis 'uerum enim inuenire uolumus, non tamquam aduersarium aliquem conuincere'. nimirum epitomam dogmatum ab amico aliquo Epicureo sibi scriptam inpetrauerat (cf. adn. p. 270, 12 et 271, 6). adnectit commentariolum fortasse eiusdem de amicitia (i 20, 6570), quo opus erat propter grauem Antiochi disputationem n 24, 78 27, 85 expressam. de Epicureo illo coniecturam Hirzelius unters. zu Cic. fihilos. schrr. II p. 687 sqq. protulit | 5 ecp' 8 Trdvxot xa EV Tiii piuj Ttpaxxo^eva Ka6r|K6vxuu<; xi'iv dvacpopav \a|updvei, atixo b' ETC' ouoev, ut est apud Arium Didymum Stobaei eel. eth. p. 46, 8 Wachsm., similes definitiones idem dat p. 46, 5. 7 et 131, 3. cf. Aristot. met. a 2 p. 994b 9, infra 267, 10. aliter Epicurei teste Ario Didymo Stobaei eel. eth. p. 46,18 tiiro be. xOuv vuuxepu)V TTepnraxr)xiKiJuv xOuv diro KpixoXdou (XEAOI; Xdyexai) [ x6 ^K irdvxiuv xuiv d^a9uuv o"u(^Tiii\ripu)|avov' xpetxxov oOv flv eitreiv dvxi xou ' au|uir\r)pou|aevov' 'ivepfouiuevov', i'va x6 xpr\ariKov xfj? &petf\c, |acpaivrixai. xouxo 6' ot Kax' 'EiriKOupov cpiXoaocpoOvxei; oi irpoobexovxai Xeyeiv 'evepYoO^iEvov' bid xo ira6rixiK6v inroxi0ea9ai xo T\o<;, oil irpaKxiK6v i^bovi^ ydp. SSev Kal xi^v gvvoiav duobiboaoi xoO XE\OU; 'xo okeiux; biaxiSevai il eauxoO irpoi; aiixo x^pk ^i TT' &\\O XI 6.tiAar\<; iripo\f)(;' | 9 sqq. uid. fr. 66 et 398. praeiuerat Epicuro Eudoxus cf. Aristot. eth. Nic. K 2 p. 1172b 9 sqq. de Cyrenaicis uide Laert. Diog. II 88

fr. 397

EPICVRI ETHICA

265

ipsa natura incorrupte atque integre iudicante. itaque negat opus esse ratione neque disputatione, quam ob rem uoluptas expetenda, fugiendus dolor sit: sentiri haec putat, ut calere ignem, niuem esse albam, mel dulce: quorum nihil oportere exquisitis rationibus con5 firmare, tantum esse satis admonere Etenim quoniara detraclis de homine sensibus reliqui nihil est, necesse est, quid aut ad naturam aut contra sit, a natura ipsa iudicari. ea quid percipit aut quid iudicat quo aut petat aut fugiat aliquid, praeter uoluptatem et dolorem? (32) Sed ut perspiciatis unde omnis iste natus error sit uoluptatem c. 10 11 accusantium doloremque laudantium, totam rem aperiam eaque ipsa quae ab illo inuentore ueritatis et quasi architecto beatae uitae dicta sunt explicabo. nemo enim ipsam uoluptatem, quia uoluptas sit, aspernatur aut odit aut fugit, sed quia consecuntur magni do15 lores eos qui ratione uoluptatem sequi nesciunt. neque porro quisquam est qui dolorem ipsum, quia dolor sit, amet consectetur adipisci uelit, sed quia non numquam eius modi tempora incidunt, ut labore et dolore magnam aliquam quaerat uoluptatem. ut enim ad minima ueniam, quis nostrum exercitationem ullam corporis susci20 pit laboriosam nisi ut aliquid ex ea commodi consequatur? quis autem uel eum iure reprehenderit, qui in ea uoluptate uelit esse quam nihil molestiae consequatur, uel ilium, qui dolorem eum fu(33) giat quo uoluptas nulla pariatur? at uero eos et accusamus et iusto odio dignissimos ducimus, qui blanditiis praesentium uoluptatum 25 deleniti atque corrupti, quos dolores et quas molestias excepturi sint, obcaecati cupiditate non prouident; similique sunt in culpa qui officia deserunt mollitia animi, id est laborum et dolorum fuga. et harum quidem rerum facilis est et expedita distinctio. nam libero tempore, cum soluta nobis est eligendi optio cumque nihil inpedit 30 quo minus id quod maxime placeat facere possimus, omnis uoluptas assumenda est, omnis dolor repellendus. temporibus autem quibusdam et aut officiis debitis aut rerum necessitatibus saepe eueniet, ut et uoluptates repudiandae sint et molestiae non recusandae. itaque earum rerum hie tenetur a sapiente dilectus, ut aut reiciendis 35 uoluptatibus maiores alias consequatur aut perferendis asperiores repellat doloribus

5 locum integrum dedi fr. 256 | 10 error] cf. Ep. ep. H I 131 p. 64, 8 | 31 depellendus A

266 c. 11

EPICVRI ETHICA

fr. 397

Nunc autem explicabo, uoluptas ipsa quae qualisque sit . . . . non (37) enim hanc solam sequimur, quae suauitate aliqua naturam ipsam mouet et cum iucunditate quadam percipitur sensibus, sed maximam uoluptatem illam habemus, quae percipitur omni dolore detracto. nam quoniam, cum priuamur dolore, ipsa liberatione et uacuitate 5 omnis molestiae gaudemus, omne autem id quo gaudemus uoluptas est, ut omne quo offendimur dolor, doloris omnis priuatio recte nominata est uoluptas. ut enim, cum cibo et potione fames sitisque depulsa est, ipsa detractio molestiae consecutionem affert uoluptatis, sic in omni re doloris amotio successionem efficit uolup- 10 tatis. itaque non placuit Epicuro medium esse quiddam inter dolorem (38) et uoluptatem. illud enim ipsum quod quibusdam medium uideretur, cum omni dolore careret, non modo uohiptatem esse, uerum etiam summam uoluptatem. quisquis enim sentit, quern ad modum sit affectus, eum necesse est aut in uoluptate esse aut in dolore. omnis 15 autem priuatione doloris putat Epicurus terminari summam uoluptatem, ut postea uariari uoluptas distinguique possit, augeri amplificarique non possit c. 12 Extremum autem esse bonorum uoluptatem ex hoc facillime per- (40) spici potest. constituamus aliquem magnis multis perpetuis fruentem 20 et animo et corpore uoluptatibus, nullo dolore nee inpediente nee inpendente, quem tandem hoc statu praestabiliorem aut magis expetendum possimus dicere? inesse enim necesse est in eo qui ita sit adfectus et firmitatem animi nee mortem nee dolorem timentis, quod mors sensu careat, dolor in longinquitate leuis, in grauitate 25 breuis soleat esse, ut eius magnitudinem celeritas, diuturnitatem alleuatio consoletur. ad ea cum accedit ut neque diuinum numen (41) horreat nee praeteritas uoluptates effluere patiatur earumque assidua recordatione laetetur, quid est quod hue possit, quo melius sit, accedere? statue contra aliquem confectum tantis animi corporisque 30 doloribus, quanti in hominem maximi cadere possunt, nulla spe proposita fore leuius aliquando, nulla praeterea neque praesenti nee exspectata uoluptate, quid eo miserius dici aut fingi potest? quod si uita doloribus referta maxime fugienda est, summum pro11 cf. fr. 420 sq. | 12 uidetur libri: corr. Maduigius. eandem sententiam nouit et oppugnat Plato Philebi p. 4344" | 15 omni libri: em. Morelius | 25 sq. cf. Ep. sent. IV | 29 quo Muellerus: quod libri

fr. 397

EPICVRI ETHICA

267

fecto malum est uiuere cum dolore: cui sententiae consentaneum est ultimum esse bonorum cum uoluptate uiuere. nee enim habet nostra mens quicquam ubi consistat tamquam in extreme omnes4 que et metus et aegritudines ad dolorem referuntur, nee praeterea (42) est res ulla quae sua natura aut sollicitare possit aut angere. praeterea et appetendi et refugiendi et omnino rerum gerendarum initia proficiscuntur aut a uoluptate aut a dolore. quod cum ita sit, perspicuum est omnis rectas res atque laudabilis eo referri, ut cum uoluptate uiuatur. quoniam autem id est uel summum uel ultimum 10 uel extremum bonorum (quod Graeci T\O<; nominant), quod ipsum nullam ad aliam rem, ad id autem res referuntur omnes, fatendum est summum esse bonum iucunde uiuere. id qui in una uirtute p'onunt et splendore nominis capti, quid c. 13 natura postulet, non intellegunt, errore maximo, si Epicurum audire 15 uoluerint, liberabuntur. istae enim uestrae eximiae pulchraeque uirtutes nisi uoluptatem efficerent, quis eas aut laudabilis aut expetendas arbitraretur ? ut enim medicorum scientiam non ipsius artis sed bonae ualetudinis causa probamus, et gubernatoris ars quia bene nauigandi rationem habet, utilitate, non aite laudatur, sic 20 sapientia, quae ars uinendi putanda est, non expeteretur, si nihil efficeret. nunc expetitur, quod est tamquam artifex conquirendae et (43) conparandae uoluptatis . . . . nam cum ignoratione rerum bonarum et malarum maxime hominum uita uexetur ob eumque errorem et uoluptatibus maximis saepe priuentur et durissimis animi doloribus 25 torqueantur, sapientia est adhibenda, quae et terroribus cupiditatibusque detractis et omnium falsarum opinionum temeritate derepta certissimam se nobis ducem praebeat ad uoluptatem. sapientia enim est una quae maestitiam pellat ex animis, quae nos exhorrescere metu non sinat, qua praeceptrice in tranquillitate uiui potest omnium S O cupiditatum ardore restincto. cupiditates enim sunt insatiabiles. quae non modo singulos homines sed uniuersas familias euertunt, totam (44) etiam labefactant saepe rem publicam. ex cupiditatibus odia discidia discordiae seditiones bella nascuntur, nee eae se foris solum iactant 3 hiat disputatio, Ciceronis culpa an librariorum, mini non liquet. de sententia cf, supra p. 264, 4 sq. 265, 6 sq. Arist. met. a 2 p. 994 b 9 sqq. | 5 aut tangere libri: corr. Victorius | 10 cf. p. 264,5 | 1719 sumpta haec inductio ex Plat, rei p. I 15 p. 341342. cf, fr. 504 I 20 uid. fr. 219

268

EPICVRI ETHICA

fr. 397

nee tantum in alios caeco impetu incurrunt, sed intus etiam in animis inclusae inter se dissident atque discordant, ex quo uitam amarissimam necesse est effici, ut sapiens solura amputata circumcisaque inanitate omni et errore, naturae finibus contentus sine aegritudine 4 possit et sine metu uiuere. Quae est enim aut utilior aut ad bene (46) uiuendum aptior partitio quam ilia qua est usus Epicurus? qui unum genus posuit earum cupiditatum, quae essent et naturales et necessariae; alterum, quae naturales essent nee tamen necessariae; tertium, quae nee naturales nee necessariae. quarum ea ratio est, ut necessariae nee opera multa nee inpensa expleantur * * . ne na- io turales quidem multa desiderant propterea quod ipsa natura diuitias quibus contenta sit et parabiles et terminatas liabet, inanium c 14 autem cupiditatum nee modus ullus nee finis inueniri potest. quod si (46) uitam omnem perturbari uidemus errore et inscientia sapientiamque esse solam, quae nos a libidinum impetu et a formidinum terrore 15 uindicet et ipsius fortunae modice ferre doceat iniurias et omnis monstret uias quae ad quietem et tranquillitatem ferant, quid est cur dubitemus dicere et sapientiam propter uoluptates expetendam et insipientiam propter molestias esse fugiendam ? eademque ratione ne temperantiam quidem propter se expetendam (47) esse dicemus, sed quia pacem animis afferat et eos quasi concordia quadam placet ac leniat. temperantia est enim quae in rebus aut expetendis aut fugiendis ut rationem sequamur monet. nee enim satis est iudicare quid faciendum non faciendumue sit, sed stare etiam oportet in eo quod sit iudicatum.. plerique autem quod te- 25 nere alque seruare id quod ipsi statuerunt non possunt, uicti et debilitati obiecta specie uoluptalis tradunt se libidinibus constringendos nee quid euenturum sit prouident ob eamque causam propter uoluptatem et paruam et non necessariam et quae uel aliter pararetur et qua etiam carere possent sine dolore, turn in morbos gra- 30 uis, turn in damna, turn in dedecora incurrunt, saepe etiam legum iudiciorumque poenis obligantur. qui autem ita frui uolunt uolup- (48) tatibus, ut nulli propter eas consequantur dolores, et qui suum iudicium retinent, ne uoluptate uicti faciant id quod sentiant non esse faciendum, ii uoluptatem maximam adipiscuntur praetermittenda 35

1 sq. cf. p. 272, 15 sqq. | 10 intercidit colon, quo cupiditates naturales nee necessariae definitae erant

fr. 397

EPICVRI ETHICA

269

uoluptate; idem etiatn dolorem saepe perpetiuntur, ne si id non faciant, incidant in maiorem. ex quo intellegitur nee intemperantiam propter se esse fugiendam temperantiamque expetendam, non 4 quia uoluptates fugiat, sed quia maiores consequatur.
(49) eadem fortitudinis ratio reperietur. nam neque laborum perfunctio c. 15 neque perpessio dolorum per se ipsa allicit nee patientia nee assiduitas nee uigiliae nee ipsa quae laudatur industria, ne fortitudo quidem: sed ista sequimur, ut sine cura metuque uiuamus animum-

que et corpus, quantum efficere possimus, molestia liberemus. ut 10 enim mortis metu omnis quietae uitae status perturbatur, et ut succumbere doloribus eosque humili animo imbecilloque ferre miserum est, ob eamque debilitatem animi multi parentes, multi amicos, non nulli patriam, plerique autem se ipsos penitus perdiderunt, sic robustus animus et excelsus omni est liber cura et angore, cum et 15 mortem contemnit, qua qui adfecti sunt in eadem causa sunt qua ante quam nati, et ad dolores ita paratus est, ut meminerit maximos morte frairi, paruos multa habere interualla requietis, mediocrium nos esse dominos, ut si tolerabiles sint, feramus, si minus, animo aequo e uita, cum ea non placeat, tamquam e theatro exea5o mus. quibus rebus intellegitur nee timiditatem ignauiamque uituperari nee fortitudinem patientiamque laudari suo nomine, sed illas reici quia dolorem pariant, has optari quia uoluptatem. (50) iustitia restat, ut de omni uirtute sit dictum, sed similia fere c. ic dici possunt. ut enim sapientiam temperantiam fortitudinem copu25 latas esse docui cum uoluptate, ut ab ea nullo modo nee diuelli nee distrahi possint, sic de iustitia iudicandum est, quae non modo numquam nocet cuiquam, sed contra semper inpertit aliquid cum sua ui atque natura quod tranquillet animos, turn spe, nihil earum rerum defuturum, quas natura non deprauata desideret. et quern ad 30 modum temeritas et libido et ignauia semper animum excruciant et semper sollicitant turbulentaeque sunt, sic inprobitas si cuius in 15 cf. fr. 495 | 19 cf. Philodemus de morte V H 1 i x fr. IV (Buechel. mus. R h e n . x v 291 sq.) [ifisjirefp &\e.&\x<noc, amivax |ueOTOV, floril. Epicteteum "Wachsmuthii studien z. d. gr. floril. p. 185 n. 114 'EK xfjc; ei>Tuxiot<; uu^irep kv. Sedrpou iroXXotu; &avorr\av ~f\ TOxi- aliam similitudinem habes fr. 499 | 27 imfertit suppleuit Muellerus j 29 et restituit Lambinus | 31 inprobitas si inseruit Maduigius

270

EPICVRI ETHICA

fr. 397

mente consedit, hoc ipso quod adest turbulenta est. si uero molita quippiam est, quamuis occulte. fecerit, immquam tamen id confidet fore semper occultum. plerumque inproborum facta primo suspicio insequitur, dein sermo atque fama, turn accusator, turn iudex. 4 . . . quod si qui satis sibi contra hominum conscientiam saepti (51) esse et rauniti uidentur, deorum tamen horrent easque ipsas sollicitudines, quibus eorum animi 'noctisque diesque' exeduntur, a dis inmortalibus supplici causa inportari putant. quae autem tanta ex inprobis factis ad minuendas uitae molestias accessio potest fieri quanta ad augendas cum conscientia factorum turn poena legum 1 0 odioque ciuium? inuitat igitur uera ratio bene sanos ad iu- (52) stitiam aequitatem fidem. [neque homini infanti aut inpotenti iniuste facta conducunt, qui nee facile efficere possit quod conetur uec obtinere, si effecerit, et opes uel fortunae uel ingeni liberalitati magis conueniunt.J qua qui utuntur, beniuolentiam sibi conciliant 15 et, quod aptissimum est ad quiete uiuendum, caritatem, praesertim cum omnino nulla sit causa peccandi. quae enim cupiditates a na- (S3) tura proficiscuntur, facile explentur sine ulla iniuria: quae autem inanes sunt, iis parendum non est. nihil enim desiderabile concupiscunt, plusque in ipsa iniuria detrimenti est quam in iis rebus 50 emolumenti, quae pariuntur iniuria. itaque ne iustitiam quidem recte quis dixerit per se ipsam optabilem, sed quia iucunditatis uel plurimum adferat. nam diligi et carum esse iucundum est propterea, quia tutiorem uitam et uoluptatum pleniorem efficit. itaque non ob ea solum incommoda, quae eueniunt inprobis, fugiendam inprobi- 25 tatem putamus, sed multo etiam magis, quod cuius in animo uersatur, numquam sinit eum respirare, numquam acquiescere. quod si ne ipsarum quidem uirtutum laus, in qua maxime cetero- (54) 4 index A | 7 colorem Cic. ab Ennio ann. 338 Vahl. miltuatur | 12 neque . . . 15 conueniunt inclusi non quod pro spuriis haberem, sed quod non suo sunt loco posita. ita ea pertinent ad superiora 51, ut sequentia 1. 15 sq. ad liberalitatem (1. 15) nequeunt, debent ad iustitiam (1. 12) referri, cf. 1. 17. uidetur igitur Cicero additamentum ex margine epitomae arripuisse et inscite interposuisse. nam unde traiectum librariorum culpa existimemus, locum frustra circumspexeris | 15 sq. cf. Plato rei p. I p. 351d Is] b biKOUOtrtvr] o^dvomv Koi <pi\iav (irap^xei) | 23 sq. cf. Ep. sent, xxvil sq. xxxix 24 uoluptatem libri: corr. Muellerus

fr. 397

EPICVRI ETHICA

271

rum philosophorum exsultat oratio, reperire exitum potest, nisi derigatur ad uoluptatem, uoluptas autem est sola, quae nos uocet ad se et alliciat suapte natura, non potest esse dubium, quin id sit summum atque extremum bonorum omnium beateque uiuere nihil 5 aliud sit nisi cum uoluptate uiuere. (55) Huic certae stabilique sententiae quae sint coniuncta, explicabo c. 17 breui. Nullus in ipsis error est finibus bonorum et malorum, id est in uoluptate aut in dolore, sed in iis rebus peccant, cum e quibus haec efficiantur ignorant. 10 animi autem uoluptates et dolores nasci fatemur e corporis uoluptatibus et doloribus. . . . quamquam autem et laetitiam nobis uoluptas animi et molestiam dolor adferat, eorum tamen utrumque et ortum esse e corpore et ad corpus referri, nee ob earn causam non multo maiores esse et uoluptates et do15 lores animi quam corporis. nam corpore nihil nisi praesens et quod adest sentire possumus, animo autem et praeterita et futura. ut enim aeque doleamus, cum corpore dolemus, fieri tamen permagna accessio potest, si aliquod aeternura et infinitum inpendere malum nobis opinemur. quod idem licet transferre in uoluptatem, ut ea (56) maior sit, si nihil tale metuamus. iam illud quidem perspicuum est, 21 animi maximam aut uoluptatem aut molestiam plus aut ad beatam aut ad miseram uitam adferre momenti quam eorum utrumuis, si aeque diu sit in corpore.

6 p. 272, 12 magnae inscitiae specimen hie Cic. dedit, dum appendicem disputationi de finibus in ilia epitoma similiter atque in summario Laertii Diog. x 136 sq. subiunctam exprimit non intellectam. uersantur enim haec omnia in Epicuri cum Cyrenaicis controuersia, id quod Hirzelium unters. II p. 675 sqq. non latuit. at latuit Ciceronem adeo ut non uideam qui rationem consiliumque argumentorum potuisset non nosse, si plenam scriptoris Epicurei disputationem ante oculos habuisset. sequitur ut epitoma usus sit, in qua capita quinque Cyrenaicos inpugnantium grauissima breuiter ut scienti indicata essent | 7 uel prima sententia contra Aristippeos uertitur, cf. Laert. Diog. n 89 bOvaaOoti hi (paai Kal xr^v r|&ovr)v nvac, \x.h, cupeiaScu Kara 6taaTpoqpr)v | 10 de secundo argumento cf. fr. 451 | 14 tertium argumentum, quode cf. fr. 452, Cicero inepte cum secundo copulauit | 17 aeque doleamus animo cum libri: glossema detexit Maduigius

272

EPICVRI ETHICA

fr. 397

non placet autem detracta uoluptate aegritudinem statim consequi, nisi in uoluptatis locum dolor forte successerit: at contra gaudere nosmet omittendis doloribus etiam si uoluptas ea, quae sensum moueat, nulla successerit. eoque intellegi potest, quanta uoluptas sit non dolere. 5 sed ut iis bonis erigimur quae exspectamus, sic laetamur iis quae (67) recordamur. stulti autem malorum memoria torquentur, sapientes bona praeterita grata recordatione renouata delectant. est autem situm in nobis, ut et aduersa quasi perpetua obliuione obruamus et secunda iucunde ac suauiter meminerimus. sed cum ea quae prae- IO terierunt acri animo et attento intuemur, turn fit ut aegritudo sequatur, si ilia mala sint, laetitia si bona c 18 Clamat Epicurus . . . . non posse iucunde uiui, nisi sapienter honeste iusteque uiuatur, nee sapienter honeste iuste, nisi iucunde. neque enim ciuitas in seditione beata esse potest nee in discordia (58) dominorum domus: quo minus animus a se ipse dissidens secum- 1 6 que discordans gustare partem ullam liquidae uoluptatis et liberae potest. atqui pugnantibus et contrariis studiis consiliisque semper utens nihil quieti uidere, nihil tranquilli potest. quod si corporis (59) grauioribus morbis uitae iucunditas inpeditur, quanto magis animi 20 morbis inpediri necesse est. animi autem morbi sunt cupiditates inmensae et inanes diuitiarum gloriae dominationis, libidinosarum etiam uoluptatum; accedunt aegritudines molestiae maerores, qui exedunt animos conficiuntque curis hominum non intellegentium niliil dolendum esse animo, quod sit a dolore corporis praesenti 26 futuroue seiunctum. nee uero quisquam stultus non horum morborum aliquo laborat, nemo igitur stu/tus non miser, accedit etiam (60) mors quae quasi saxum Tantalo semper inpendet, turn superstitio, qua qui est imbutus quietus esse numquam potest. praeterea bona praeterita non meminerunt, praesentibus non fruuntur: futura modo 30 exspectant: quae quia certa esse non possunt, conficiuntur et angore et metu maximeque cruciantur, cum sero sentiunt frustra se aut pecuniae studuisse aut imperiis aut opibus aut gloriae. nullas enim consecuntur uoluptates, quarum potiendi spe inflammati multos la1 de quarto argumento ad uoluptatem stabilem euincendam longe grauissimo uide fr. 450 cf. fr. 424 | 6 de quinto capite cf. fr. 453 | 15 sq. iterum Platonem exprimit rei p. I 23 p. 352a cf. IX p. 590d | 27 stultus Baiterus: est libri

fr. 397

EPICVRI ETHICA

273

(61) bores magnosque susceperant. ecce autem alii minuti et angusti et omnia semper desperantes aut maleuoli inuidi, difficiles lucifugi, maledici monstruosi, alii autem etiam amatoriis leuitatibus dediti, alii petulantes, alii audaces proterui, idem intemperantes et ignaui, num5 quam in sententia permanentes: quas ob causas in eorum uita nulla est intercapedo molestiae. igitur neque stultorum quisquam beatus (62) neque sapientum non beatus sic enim ab Epicuro sapiens c. 19 semper beatus inducitur: finitas habet cupiditates, neclegit mortem, de dis inmortalibus sine ullo metu uera sentit, non dubitat, si ita 10 melius sit, migrare de uita. his rebus instructus semper est in uoluptate. neque enim tempus est ullum, quo non plus uoluptatum habeat quam dolorum. nam et praeterita grate meminit et praesentibus ita potitur, ut animaduertat quanta sint ea quamque iucunda, neque pendet ex futuris sed exspectat ilia, fruitur praesentibus, ab 15 Usque uitiis, quae paulo ante conlegi, abest plurimum, et cum stultorum uitam cum sua conparat, magna adficitur uoluptate. dolores autem si qui incurrunt, numquam uim tantam habent, ut non plus habeat sapiens quod gaudeat quam quod angatur'. DE SVMMO BONO E T MALO AVGVSTINVS contra academicos III 16 1.1 p. 281tp(ed. Ven. 1719) ' ergo Zeno uel Chrysippus si interrogetur, quis sit sapiens, respondebit eum esse quern ipse descripserit. contra Epicurus uel quis alius aduersariorum negabit suumque potius peritissimum uoluptatis aucupem sapientem esse contendet. inde ad iurgium. clamat Zeno 25 et tota ilia porticus tumultuatur, hominem natum ad nihil esse aliud quam honestatem, ipsam suo splendore in se animos ducere, nullo prorsus commodo extrinsecus posito et quasi lenocinante mercede, uoluptatemque illam Epicuri solis inter se pecoribus esse communem: in quorum societatem et hominem et sapientem trudere nefas 20 2 et omnia Nonius p. 345 u. 'minutum': aut {ut Erl.) omnia libri | 3 monstruosi Nonius ut testatur exemplar Ciceronis de diuin. u 32, 69 et 71, 146 Appulei metam. v 16 VII 9. 22 x 15 ceterique nisi fallor omnes praeter Lucanum Petronium Suetonium : monstrosi hoc loco libri morosi Lambinus. illud Hirzelius scite defendit unters. II p. 682 sqq., nisi quod de uoce graeca dubito rectene senserit | 14 cf. Ep. ep. i n 127 p. 62, 4 fr. 490 || 21 lepidam scaenam Ciceroni debet Aug., ut ipse tradit p. 281 | interrogentur ed. Ven. | 28 pecoribus] cf. adn. p. 274, 23 18

274

EPICVRI ETHICA

esse. contra ille conuocata de hortulis in auxilium quasi Hbera turba temulentorum, quaerentium tamen quem incomptis unguibus bacchantes asperoque ore discerpant, uoluptatis nomen, suauitatem, quietem teste populo exaggerans instat acriter, ut nisi ea beatus nemo esse posse uideatur'. 5 cf. idem serm. CL 5 sqq. t. v p. 713 sq. 398 ClCERO de finibus n 10, 31 ' A primo, ut opinor, aniraantium ortu petitur origo summi boni. simul atque natum animal est, gaudet uoluptate et earn adpetit ut bonum, aspernatur dolorem ut malum. de malis autem et bonis ab iis animalibus, quae nondum de- io prauata sint, ait optime iudicari . . . . nee tamen argumentum hoc (33) Epicurus a paruis petiuit aut etiam a bestiis, quae putat esse specula n a t u r a e , ut diceret ab iis duce natura hanc uoluptatem expeti nihil dolendi. neque enim haec mouere potest adpetitum animi nee ullum habet ictum quo pellat animum status hie non dolendi. 15 . . . . at ille pellit, qui permulcet sensum uoluptate. itaque Epicurus semper hoc utitur, ut probet uoluptatem natura expeti, quod ea uoluptas, quae in motu sit, et paruos ad se adliciat et bestias, non ilia stabilis, in qua tantum inest nihil dolere'. cf. 33, 109 'uoluptatem bestiis concedamus, quibus uos de summo 20 bono testibus uti soletis'. idem Acad. poster. I 2, 6 'de uita et moribus et de expetendis fugiendisque rebus illi (Epicurei) simpliciter: pecudis enim et hominis idem bonum esse censent'. SBXTVS empir. hypotyp. in 194 69ev Kai ol 'EiriKOiipeioi oeiKvOvai 25 vo|uiZoum cpdaei cupexr|v elvai Tr|v l^bovrrv xd ydp ZCbd qpacfiv fi^ia xqj jeviaQai dbidaxpoqpa ovxa 6p^av |uv iiti xfyv idem empir. adu. dogmat. v (math, xi) 96 dW eid>9oto"i Tive; XIIJV dud Tfjq 'ETriKoOpou aipiatwc, irpoq xd? Toiaiixac; duopta; 6irav\ereiv 8TI qjuaiKUJ? Kai dbibaKTU)? T6 Z&IOV cpeOyei n^v Tfiv a, bituKet be TI^V fibovrjv xevvr|0v yoOv Kal ixr\bimu toic, 7 uid. p. 264, 9 cum adn. cf. Hirzelius unters. II p. 671 sq. | 23 solebant hoc Epicuro obiectare Stoici maxime, cf. supra p. 273, 28 Cicero Tusc. disp. v 26, 73 Plutarchus contra Epic, beatit. 7 p. 1091 l i p . 1094" Cleomedes II 1 p. 113, 9 Bak., ut patres ecclesiasticos (specimen habes supra p. 227,13) taceam: quae contra disseruerint Epicurei, uideas ex Maximi Tyrii diss. Ill 4 p. 33 sq. R.

EPICVRI ETHICA KOT& 66Eav oouXeOov fijua xCu jiuitiaGfivat dauvr|9ei depoc; K\O.VC& xe Kai eKWKuaev. EI b cpuaiKUJc; 6pnqt fiiv irpo<; rjbovr)v, eKK\ivet be xov irovov, epOaei qpetjKx6v xe eoxiv aiixil) 6 TI6VO<; K<JI aipexov V| rjbovri. 5 MAXIMVS Tyrius diss. Ill 2 sq. p. 30 sq. Reisk. VARRO de philosopMa ap. Augustinum de ciuitate dei XIX 1 'quattuor esse quaedam quae homines sine magistro, sine ullo doctrinae adminiculo, sine industria uel arte uiuendi . . . . uelut naturaliter appetunt, aut uoluptatem qua delectabiliter mouetur corporis sen10 sus, aut quietem qua fit ut nullam molestiam corpovis quisque patiatur, aut utramque quam tamen uno nomine uoluptatis Epicurus appellat, aut uniuersaliter prima naturae', cf. Galenus de Hippocratis et Platonis dogmatis v 5 t. v p. 460 K. 438, 16 Muell. 'EiriKOupoi; |nev -rr|v xoO x^iptoxou nopiou xf|<; v^uxn1; otKeiuumv Medaaxo |aovr)v. 15 [oblocuti sunt Stoici, cf. Laert. Diog. vil 86 o be Aeyoucri xive<;, irp6<; rj6ovr|v Y'T ve<J 6ai xir)v upu)xr|v 6p|ar|V xoT<; Zdjoic;, ijjeO&cx; duoqjaivoumv (oi ZTUJIKOI) tTrrfevvrma ydp qpaaiv, gi apa ZGTIV, f\bovi\v elvai, 8xav a6xr)v K0t6' a6xr|v -f\ qpuaii; mZr\Tr\aaoa xa evapiaoZovxa xr) auaxdaci diroXdpr], ov xpouov dqpiXapuvexai xd 20 Zilia Kai 6d\\i xd cpuxd. Clemens Alex, strom. II 20 p. 177, 23 Ka86\ou xotp UK dvafKaiov xo xf|<; f\bovr)^ irdOoi;, eiraKo\ou8rma b^ XP i ai ? T l ( J i cpuaiKau;, ireivr) biipei piyei Ttt^HJ- Cicero de fin. Ill 5, 17. II 11, 33 sq.] ClCERO de finibus V 25, 74 ' quin etiam ipsi uoluptarii deuerticula 25 quaerunt et uirtutes habent in ore totos dies uoluptatemque primo dumtaxat expeti dicunt, deinde consuetudine quasi alteram quandam naturam effici, qua inpulsi multa faciant nullam quaerentes uoluptatem'. ALEXANDER Aphrod. de anima n 19 f. 154 r xoii; be iiepi 'ETTIKOU30 pov r|bovr| T6 Ttptuxov oiKetov e'boEev eivai dirXux;, irpo'iovxuuv be biap9po0cr9ai xa0xr)V xr|V r|bovr|v qpaaiv. 399 ClCERO de finibus III 1, 3 'ipse etiam dicit Epicurus ne argumentandum quidem esse de uoluptate, quod sit positum iudi1 ponna9r|VOU libri | 4 sequitur 97. 98 refutatio | 22 cf. fr. 200 | 25 haec posteriorum esse sententia Epicureorum potest, inter quos fuere qui simillime de amicitia iudicarent ut cum uoluptate honestum iungerent cf. de fin. I 20, 69 et n 26, 82 ('numquam. dictum ab ipso illo, quod sciam' h. e. Epicuro) || 32 cf. p. 265,1 fr. 256

276

E P I C V R I ETHIC A

cium eius in sensibus, ut commoneri nos satis sit, nihil attineat doceri 1 . idem ibid. II 12, 36 ait sensibus ipsis iudicari uoluptatem bonum esse, dolorem malum 1 . 400 ClCEEO Luculli 46, 140 audi contra illos, qui nomen hone- 5 statis a se ne intellegi quidem dicant, nisi forte quod gloriosum sit in uolgus, id honeslum uelimus dicere: fontem omnium bonorum in corpore esse, hanc normam, hanc regulam, hanc praescriptionem esse naturae, a qua qui aberrauisset, eum numquam quid in uita sequeretur, habiturum'. in idem or. in L. Pisonem 28, 68 "audistis profecto dici philosophos Epicureos omnis res quae sint homini expetendae uoluptate metiri1. ClCEEO Tusc. disp. II 6, 15 'Aristippus non dubitauit summum malum dolorem dicere: deinde ad hanc eneruatam muliebremque sententiam satis docilem se Epicurus praebuit'. 15 ibid. V 9, 26 'cum dolorem non modo maxumum malum, sed solum malum etiam dixerit'. cf. ibid, n 12, 28. 19, 44. 45. v 10, 31. LACTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 33 'quin potius efficis, ne dolor malum sit? o m n i u m inquit (Epicurus) m a l o r u m m a x i m u m e s t ' . ibid, i n 17, 5 'inpatienti ac delicato dolorem esse omnium malo- 20 rum maximum dicitur (ab Epicuro): forti, etiam in tormentis beatum esse sapientem'.
SBXTVS emp. hypot. i n 195 dXYIoibv fl CTTI KOIT' otiiTOttc; qpOcei KOIK6V.

401

402

LvciANVS bis accus. 21 (Epicurus loquitur) irp6c; be Tr|V r|oovr}v #o"|uevo<; ebpaireTeuoev (Aiovuaioc, 6 neTa8e|aevo<;) ditj-rrep be- K
o"|id riva OICIKOUIOK; TCXC, TUIV \6TUUV irAeKTdvac,, d v 9 p u u i t i v a Kai

ou p\aKiu6r| qppovriaai; Kal TOV |uev TT6VOV, 8 irep eari, irovr|p6v, fjbetav 5^ Tr|v r)6ovr)v oir)0ei<; . ibid. 22 STOA KaKov f]feX TOV TT6VOV ; EPIOVEVS Nai. ST. Tr)v ribovr|v be aYa86v; E P . TTdvu ndv oOv. 30 403 PLOTINVS diss. 30 (enn. H 9), 15 bueiv Y&P odauJv alpeoeuuv TOO xuxeTv TOO t&Xovc,, puac, )uev xfjc; i^bovriv Tr|v TOU xeXoi; TiOendvrn;, tiipac, be TT\C, TO Ka\6v Kal T^V dpeTrjv ai vr|i; . . . . 6 |iev 'EtriKoupoi; TT\V -rrpovoiav dvaipdiv Tr|v r|bovriv Kai TO fibeuQai, 8 irep f\v Xoiirov, TOOTO biiuKetv trapaKeXeLieTai. 35 [PAEABOXOGBAPHVS codicis Barocciani 219 in Crameri anecdotis Oxon. 8 cf. fr. 260 II 21 fr. 601

E P I C V R I ETHICA

277

Hi p. 413, 2 Oi 'EiriKOupeioi ^6vr]v i^&ovi^v eoefiovTo dOeoi ovTe?. cf. schol. Luciani Bis accus. 20 (t. IV p. 209 lac.) OTI oi 'EITIKOOpeibt S9eoi ovxe<; t^&ov^v fjovriv eTtpeafieuov.]
404 ALEXANDER in Arist. top. p. 9 o6b' ev 015 fxi] TO oiKeiov <JU|U-

5 irepaoiLia eincpe'pexai, &X\o bi TI eTr6|uevov eKeiviy f\ au|a{5efir]>k, 0C16' oOxoi ouAXoyia^oi, oO ydp 6td XUJV Kei(aevtuv oiov i Xafiiijv TIC, xf)v r^bovriv Kaxd qpuaiv Kai TO Kaxd cpuaiv aipexov au|airepaiVOITO T^V yibovviv dyaeov elvai. ou ydp xoOxo bekvuxai K XOUV K6i|u^vu)v, ei Kai uexat ti &vafKr\c, xu) auvayon^viu. 10 GALENVS de Hippocratis et Platonis dogmatis IV 4 t. V p. 388 K. p. 359, 14 Muell. T6 YOOV oiri8f)vai TI^V I^OOVI^V dyaedv elvai, xa0d irep 6 'EtriKoupoi;, V)|LiapTriia^voc; xe A6YO? eoxi Kai i)Ju6ri<;. 405 PLVTAECHVS contra Epicuri beatit. 2 p. 1087 b boKei<; ouv noi fxi] TO f]b\) I S a i p e t v , &<; qpaaiv, d \ \ d TO Zf\v dqpaipetaGai xoO? 15 fivopa^, el xo lf\v ^biwc, nt] diroXeivpen; aiixoii;. (ANTIOCHVS Ascal.) Clementis Alex, strom. II 21 p. 178, 46 AipeTov be etvai q>r\aiv ('EiriKoupoc;) 0 upuiTov ei eauToO q>' kamb gTriatraxai, iravxaii; 6r|\ovoxi ^v Kivfiaei inrdpxov.

406

407 LAEBTIVS DIOG. X 121 xi^v eObai^oviav &ixfl voetaOai, xr]v 20 T6 aKpoTaTTiv, oi'a ^0T1 irepi TOV 6EOV, eTtiTacrtv oiiK e%ouaav Kai TI>)V (xaxd xrjv) irpoo9riKV|v Kai dqpaipeoiv i^bovuuv. cf. Augustinus confess. VI 26 'et disputabam cum amicis meis Alypio et Nebridio de finibus bonorum et malorum, Epicurum accepturum fuisse palmam in animo meo, nisi ego credidissem post mortem 25 restare animae uitam et tractus meritorum, quod Epicurus credere noluit. et quaerebam, si essemus inmortales et in perpetua corporis uoluptate sine ullo amissionis terrore uiueremus, cur non essemus beati aut quid aliud quaereremus'. DE VOLVPTATE MOVENTE 408 AEEIANVS Epict. dissert. I 20, 17 av oOv e\6d)V 'EirvKOUpoc; 31 eiur| 6xi v aapKi elvai be! xo dxa06v, ird\vv ^aKpov yiveTai Kai dvdxKr] dKoOaai, TI TO itpor|Yoii^ev6v eaTiv e<p' riiaujv, TI TO 6itocrxaTtKov Kai odaiu)6e^. OTI TO KOXXIOU dxa96v OOK 61KO<; eTvai ev

1 eaeuovTO codex || 6 el \dpi^ Aldus || 18 fiTrdpxiuv codex: corr. Heruetus |] 20 eiriTaffiv (Kai dveaiv) OUK Gassendus

278

EPICVRI ETHICA ail &' atix6i; TI

Til) KeMicpei, TO oOv TOO dvepuinrou IK6I;; xepov tyac,, 'EiriKOUpe. |aev6v effxiv, ernKpivov;

T( Icrxiv ev aoi TO Pou\eu6|U6vov, T 6

CK6irx6|aevov eKaaxa, TO Trepl rf\c, aapKoc, auxf)<;, Sxi TO cf. i 23, 1 'EtriKoupoi; . . . ev xili KeXucpei Qel<; T 6 dYa96v idem ibid. 11 23, 20 elxa ( 1 * 1 Trpoaipeox) xr|\iKca>xr| buva|Ui<; oCco Kai -iraai xoi? aWoii; einxexaYM^vri, irap\0o0aa I'nutv Xeyirw KpdTiaxov elvai TIUV OVTUJV xr)v adpKa. ou6' et aiix^i i*| adpS ^auxV g\Yev etvat Kpdxiaxov, r\via%ir' fiv n q aflxfi^. 409 dpxn Kai pila TXOLVTOC, aYa9ou fi xfj<; TaffTpo? fibovri" in

Kai xd crocpd Kai xd xrepixxd em xauxriv e'xei xr)v dvacpopdv.

A T H E N A E V S x u p . 546 f Kai 6 'EiriKOUpoc; be qjrjcnv d p x i i . . . . d v a qpopdv. idem v n p . 2 8 0 a 'EitiKoupo; Y&P AV XOOTUUV oibdCKad p x ^ . . . . dvaqjopdv.
Ka

\o<;, 61; Kai poiiJv iXe^ev

METBODOKVS epist. ad Timocratem fratrem (fr. XIII p . 5 1 Duen.) ap. 15 P l u t a r c h u m contra Epicuri beatit. 16 p . 1098 d UJI; Kai ^ x ^ P ^ ' W p a a u v d m i v , Sxi S^a9ov Trap' 'EtriKOupou opGuui; Yao"xpi xapiZeaeai. cf. P l u t a r c h u s a d u . Coloten 30 p . 1 1 2 5 a oi Ttepl YaOT^pa TdYa96v l'lYoOiievoi Kai xou<; aXKovc, rropouq 6i' uuv I'lftovf) irapaYivexai. ibid. 2 p . 1108 oi Trepi Yaax^pa xdYa66v etvai pouuvxec; . idem contra E p i c , beatit. 17 p . 1098 d oi dv9puntoi xfjc; ^bovrjc; xo |U6Y9o<; Ka9d irep Kevxpu) Kai b i a a x r ^ a x i xrj Yaffxpi TrepiYpdqpouoi. ClCEBO or. in L . Pisonem 27, 66 ' s o l e t enim in disputationibus suis oculorum et aurium delectationi abdominis uoluptates anteferre'. cf. Plutarchus contra Epicuri beatit. 2 p . 1087 b irairai, elrrov iY^Y^ 25 4 4cmv] ^axi xo libri | sequentia habes p. 87, 11 | 9 quod sequitur habes p. 105, i et 144, 24 [| 10 cf. Metrodorus fr. VI p. 47 Duen. irepi yaOTipa fip, ih q>voio\6f Ti|u6Kpaxe<;, xd dYa9ov Kai Ka\6v et VII p. 48 irepi Yaax^pa 6 Kaxd qpuaiv pabiZmv \6YO<; XI")V airaaav x l cfnouoriv. unde Timoni sill. fr. LVI p. 70 Wachsm. Epicurus dicitur Yaaxpt xapi^onevoi;. cf. comicus Sotionis ap. Athen. XIII p. 336 f (Com. t. i n p. 395) xiipfiaZc, Mavfj- YOtaxpoi; oOb^v fibiov 11 cf. Plut. adu. Col. 30 p. 1125 b 6 ootpbc, Mr]xp6&wpo(; X^T^v [fr. xu p. 50 Duen.] xd Ka\d Trdvxa Kai ooqpd Kai i r e p n r a xf)(; x\ivxf\c, &.euprmaxa rf\c, Kaxd aapKa lqbovfic; gvexa Kai TY\C, eXiriboi; xf)<; uTccp za\tTY]<; ouveOTdvai, Kai -rrav elvai Kev6v gpYOV 8 |nr| ei? xoOxo Kaxaxeivei | Kai post aocpd om Ath. x n | trepiaad ibid. | eiri] ei? -A-th. v n | 22 Kevxpu) Kai biaaxr^axi] cf. Plut. de cupid. diuit. 4 p. 524 f all. 20

E P I C V R I ETHICA

279

dc, xr|v y a f f x ^ p a xotc, dvbpdmv goiKac, evaXe?06ai Kai TOV -rrepi xiBv Kpeiliv etrdSeiv dqpaipo\!>|uevo<; ri&ovr|v. HEGESIPPVS Athenaei v n p. 279 d (Com. IV p. 481). 410 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 9 p. 1092 a xdc; |uev 5 fop irl oapKl Kal 0apKO<; eOuaOeia xf|<; vpuxfl1; o i a x ^ a e i c , , edv dim n^xptai, |ar]6^v exoOoac; n<h"a M o ' di6\oxov, av 6' inrepfidXXuuoi, upoc; xu) KEVIIJ Kai dfSe{5aiw cpopxiKac; cpawo^vac; Kal 6paoeiat;, obbk VIJUXIKOK; dv XK; oub^ xap^Jj d \ \ d auunaxiKai? i^ftovaii; oiov 4iii|Ui6idaei(; Kai auvcniGpuit/eK; Trpoaeirroi rf\c, \\ivxf\c,. 10 GALENVS de Hippocratis et Platonis dogmatis IV 2 t. v p. 367 K. p. 337, 6 Muell. 4v |u^vxot bf\ xoiixon; TOIC; Spot? opiLidc; Kai 66ac; Kai KpiaEic; uiidpxeiv oiexai (Xpuai-rnrot;) xd TrdGri, Kaxd 5e xiva<; xiliv ^tpeSfi^ 'EmKoiipuj xai Ziivaivi |aa\\ov f) xot<; ^auxoO bofnaoiv dKo\ou6a Ypd<pet- Trjv xe yap Xiiirryv opiZonevoc; ineiuuaiv elvai cpr|15 0iv eui tpeuKTil) OOKOUVXI inrdpxeiv, xriv 6' ^bovi^v ^irapaiv (p' alpexil) OOKOOVTI Oirdpxeiv. Kai yap at neiuuaeic; Kai ai 4irdpOic;, Kai a i auOToXai Kai a i b i a x ^ i o e n ; Kai x^P xouxuuv ^vioxe |ieHVT]xat xfjc; dXoYou buvdjieux; eaxi ita6r)]uaxa TaT? &6aic; eirifiv6|Uva' xoiauxriv oe xiva xriv ouaiav xiJDv ira6iuv 'EiriKoupoi; Kai 20 Zr)vujv, OIIK auxoc; inroXaiapdvei. 411 PLVTABCHVS adu. Coloten 27 p. 1122 d v e u b i b a O K d \ o u f d p aOxd i r p o K a X e i x a i xd KaXd xatixa Kai Xeia Kai irpoffrivt) K i v r m a x a rfjc; ffapKo?, di<; auxoi cpaaiv oOxoi, Kai xov irdvu nt\ qpdOKOvxa |ar|6e 6|aoXoYo0vxa Kd|niixeffeai K cf. idem An seni sit gerenda res publ. B p. 786C fip' OUK ribovdc; ai dpexai xot? XP^M^ 01 ? trapaffKeudZoviciv; 2 xov] cf. Zenob. IV 85 || 5 e6ffxa6eia Bakius ad Cleom. p. 428 falso | edv (luev) Reiskius | 8 xdpixac; libri: corr. Reiskius. opponit Plut. ac; 5' aEiov Kai SIKOIOV eiiqppooiivac; Kai xpd<; von(Zea6ai, cf. p. 286, 10 | CFWMaxiKdt; rloovdt; libri frirl (aut ^v) 0oi|aaxiKait; r]6ovaic; Maduigius adu. I 673. cf. Plut. 1. s. 14 p. 1096 a (xr|v vpuxnv) xoic; xou 0iifiaxoi; Ttd6e0iv itri^eioiuiaav Kai ouvri&o|a^vr|v Kai 0UYXaipuoav | 15 xr|v 6' libri: corr. Muellerus || 21 cf. 1. s. 1122<l Colotis ni fallor Kai |ur|V auxo ye xouxo [aiiTUiv je. xouxaiv libri], ait; 'ai06r|0iv e\eiv bei Kai odpKivov elvai, Kai cpaveixai t\bovt) aTaOov1, supra p. 275, 6. 265, 1 sq. | 22 KaXd] naXaKa coni. "Wyttenbachius non recte. KaXd PI. dicit quae Epicuro xepirvd sunt

25 0001 XOIITOI?.

280

EPICVRI ETHICA di<;irep ai KCXTOI a d p K a Xetai dXX' aOTai nv oiaTpiiibec,

(ai Y ' ) 06 Kvilimv otibk Bptimovaiv Kal dpePaiov Kai nepuf^ivov

Kai irpo(jr)vei<; Y'voMtvai K i v ^ a e i s ,

aqpuY^ip TO Y a pYaXiov ^xouaiv.

idem c. Epic. beat. 3 p. 1087e T6 Kivovl|uevov \elwc, Kai irpoo"r)vwi;. ClGERO Tusc. disp. v 26, 73 (u. fr. 604) 'neque quicquam ad nos 5 pertinere, nisi quod aut leue aut asperum in corpore sentiatur'. 412 PLVTARCHVS de occulte uiuendo 4 p. 1129b &v . . fxiXKw . . . 'xty KOLXCJ TrpodiTTiiEiv' Kai T&Ya9dv v aapKi Kai YapYaXixi9a6ai, xauxa beixai CFKOTOUI; xd xi\r\, TaOxa VUKT6I;, Jiti T^)V \f\Qr\v Kai TI>)V &yvoiav. cf. Seneca epist. 92, 6 'alterum illud, uoluptas, bonum pecoris est. adicimus rationali inrationale, honesto inhonestum. at beatum facit t i t i l l a t i o c o r p o r i s : quid ergo dubitas dicere bene esse homini, si palato bene est? et hunc tu non dico inter uiros numeras sed inter homines, cuius summum bonum saporibus et coloribus 1 5 constat?1 413 ATHENAEVS x n p. 546 e riyv Kara Kivrjaiv rjbovriv r\and.Zovro ... Kai 'EiriKoupoc; Kai oi dm> TOUTOU. Kai iva txi\ robe; KaTaificnoGc; Xifw Kai xd JTrevTpuj^axa, & irep iroWdKi^ irpocpdpexai 6 'EiriKoupoi;, Kai xoiii; YapYaAio"|uoO<; Kai xd vOYHaxa . cf. P l u t a r c h u s c o n t r a E p i c . b e a t . 5 p . 1 0 9 0 b OOXUJI; ^v oii)(iaxi i|)U\ r | v eOaxaOoOvxi Kai xaT? irepi aiii|aaxoi; \it(o"t xdYCtSov Qe^xivr\v OOK 4axiv aqpopov Kai d K U f ^ o v bieEaYaYetv' 0 6 Yap KuuSev |u6vov iiii;irep fi edAacraa x ^ ^ M U J v a ? io"xei Kai K a x a i Y t o i L i o i ) ? x 6 ailiiaa, irXeiovai; 6e T a p a x d i ; el ^auxoO Kai ixeilovac, dvabibujoiv. 25 PHILO legis allegor. in 48 t. 1 p. 115 M. iKavoc, Ydp (6 irpoKouxaiv) OOK gcrxi iraaav r^bovriv bujdaacSai, dYairrixov bi 4dv xd atixf)<;, xoux^axi xd eTrevxpiO|aaxa,
XUXUJV Kai mxouovuuv XIXVUJV trepiepYia.

1 0

20

& cpatfiv oi qjiXnbovoi

30

booei^ eTvai Tivaq xitiv irpor|You^^vujv fibovutiv, a Y ' v e T a l

1 KvCuoai oiib^ eputrxouffai libri | Kaxd] i<; libri || 8 xCb KaXi?) irp. fr. 512 | YapYOAianoii; cf. Cicero de nat. deor. I 40, 113 (infra p. 288,33), Bakius ad Cleomedem p. 431. uoluptati definiendae uocem adhibuit iam Plato Philebi p. 46 d cf. 47 a | 12 at beatum] magneuitarn A magno uitam B ad hanc uitam Buechelerus | 15 sq. cf. fr. 67 fl 19 nevxpii)naTa cf. Eustathius in Od. qj 291 p. 1910, 39: iriKevxpij()laaxaconi. Meinekius anal. cr. adAthen. p.250sq. | 20 YapYaXicrnofi; cf. fr. 412. sequitur fr. 67 | 21 sq. spectat ad fr. 68 | 28 iiabbdeic, ed. Richt.

E P I C V R I ETHICA 414

281

CLEOMEDES II 1 p. 112 Bale, (supra p. 89, 20) Kai xd Kaxd xi*|V epiuryveiav auxil) 6ie(p9op6xa eaxi . . . Xe'YOvxi Kai i e p d d v a -

KpauY<(J|uaxa Kai yapyaXiatxovc,

Kai aXXai; xoiaOxac; KaKd<; dxai;.

Oiiniaroc, Kai

5 id. p. 113 oi) Kai av oCv, <b 9paauxdxr) Kai dvaio"x u v T O T a T r l tK qpiXoaoqnai; dirocpOapeic; oixnar) e^i Ae6vxiov Kai $iXawiba Kai xd<; SXXac; xaipac, Kai xd i e p d d v a K p a u y d o i a a x a luexd Mivbupioou, |aexd ZapbavaiidXou Kai ^exd irdvxiuv xuuv aeauxoO 8iao"uuxCuv; 415 ClCERO de finibus II 21, 68 'at cum tuis cum disseras (Tor10 quate), multa sunt audienda etiam de obscaenis uoluptatibus, de quibus ab Epicuro saepissime dicitur'. 416 DE VOLVPTATE STABILI V E R A Q V E OLTMPIODOEVS in Plat. Philebum p. 274 Stallb. Kai 6 'Eirucoupoi; X^yei xi'iv Kaxd tpiiaiv t'lbovryv, K a x a a x r m a x i K i ' i v auxi'iv X^Y^V' 15 PHILO legis alleg. Ill 54 t. I p. 118 Mang. xoiq X^ouci K a x a a x r ) |naxiKr|v eTvai XTJV r'lbovriv. PLVTAKCHVS contra Epicuri beatitudinem 3 p. 1088 Kai ire1pai; (xalc; ^bovaf?) KOIVOV 'EitiKOUpoc; xirjv i t a v x o i ; TOO dXyoOvT O ; O T t e S a i p e a i v eitiTeGeiKev, dn; TT\C, tpvaeuic; &xpi xoO

417

2 0 X 0 0 0 1 x o d X y e i v o v a\}otiar\<; x o f | 5 u , i r e p a i x ^ p i y be n p o e X 9 e i v OOK kwor\c, K a x d ne-feSoi;, dXXd itoiKiX|nou(; x i v a ? OUK d v a f K a i o u i ; , o x a v Y 0 V I V xtu yir\ i r o v e i v yv r | x a i , b e x o n ^ v r ) i ; ' f\ b ' eiii xoOxo |ax' bpeuj<; Ttopeia, H^xpov r|bovfig o O a a , Kombf) P p a x e i a Kai aiivxofjoi;. 86ev 25 aia66|uevoi xf)? evxaOBa xXiffxpoTnxo? ifiqirep CK X ^ P ' 0 0 XuttpoO xoO o"u>|uaxo5 itiexaqpepouai xo xeXoi; el<; xr^v i^uxiiv, tJuc; eKei voiad^ Kai Xet|uui)vai; dnqpiXacpeT; t'lbovOuv g?ovxe<;. ibid. 4 eTx' ou KaXux; boKouoi aoi iroieiv ov avbpe? dpx6|uevoi |aev dii6 xoO awixaroc,, ev &> irpdiTov ecpdvr] y^veaii;, tni be xr|v u;u30 xr\v tii^ pepaiox^pav (|aexaipovxe? xr|v ribovr]v Sbpav) Kai xo trav ev aOxfl xeXetouvxei;; 2 dvaKpauYotOnaxa uereor ne Casaubonus ad Laert. Diog. x 5 non recte interpretatus sit: cf. Ouidius art. am. n 689 | 3 Y a PT a " Xianoix; cf. fr. 412 sq. || 11 cf. fr. 67, Cicero Tusc. disp. V 33, 94 (infra p. 288, 25) || 14 cf. fr. 1 sq. Dauid in Ar. categ. p. 22 b 35 Br. || 18 cf. Ep. sent, i n | 21 cf. sent, x v i l l | 22 YOUV] OOK libri, delebat Maduigius adu. I 672 | 25 sq. cf. fr. 429. 431 | 30 suppleui exempli caussa, |uexaj3aivovxe(; Wyttenbaclnus

282 418

E P I C V R I ETHIC A

PLVTABCHVS contra Epicuri beatitudinem 31 p. 1107 b Toiauxrjv xuupav rjboviliv ToaouTiuv 'EuiKOupoi; eKTe'nveTai Kal (enl) rale; K 9ewv eXiricrtv, di^irep eipr|Tai, Kai xdpiaiv. dvaipe6e{aaic; ITI TOO TO qnXo|ua6e(; Kal TOO irpaKTiKoO TO <PIX6TI|UOV diroei? o"Tv6v TI KO|iibrj Kal otibe KaOapdv T 6 feiri TT| 5 c a p K l rf\c, uiuxfK \alpov ouvdoretXe Kal KaT^|3aXe TI'IV (piiaiv die; fietZov dya96v TOO TO KOKOV (peuyetv otibev Ixouaav.

419

ClCERO TUSC. disp. Ill 20, 47 'idem ait non crescere uoluptatem dolore detracto summamque esse uoluptatem nihil dolere'. ibidem 'nunc autem summam uoluptatem esse dolore carere'. io de fin. n 9, 28 'ut neget accedere quicquam posse ad uoluptatem nihil dolentis'. cf. u 13, 41 'Hieronymus, cui summum bonum est idem, quod uos interdum uel potius nimium saepe dicitis, nihil dolere'. PLVTAKCHVS contra Epicuri beatitudinem 7 p. 1091 b qpeO Tfji; |H6Ya\t]c, f\bovf\<; Tiliv dv&puiv Kai |uaKapi6TriTO(;, ^v KapiroOvTai \aipov- is Te? etrl Tip JUT1) KaKoiraGetv [xr\bt XuireiaGai nr|6' dXyeiv. ap' oOv d5i6v eoriv eitl TOOTOK; M^Ta qppoveiv Kal Xe^feiv a X^TOUCTIV, dq)9dpTOIK; Kai Iao9eooi; dTTOKaXoOvxeq aiiToOi; Kal bi' direpPoXdc; Kal aKp6Tr|Ta<; dyaeijuv eic, Pp6|aou(; Kai OXOXUTHOOI; eKpaKxeiiovTei; iq)' l^bovfj^, OTI TOIV aXXuuv itepiqppovoOvTec; e E e u p r i K a o i |a6voi 6eiov 20 d f a 9 6 v Kai ^tya TO |ur|9ev Sxe iv KOK6V; LACTANTIVS diuin. instit. Ill 8, 10 'priuationem doloris summum bonum putare non plane Peripateticorum ac Stoicorum, sed clinicorum philosophorum est. quis enim non intellegat ab aegrotis et in aliquo dolore positis esse hoc disputatum? quid tam ridiculum 25 quam id habere pro summo bono, quod medicus possit dare?'

420

PLVTAKCHVS adu. Coloten 27 p. 1123" T6 be it6vou Kal r|6ovf\<; ^ir|bev etvai n^oov OOK diro(paivea9e irapd TT\V itdvxuuv aia9r|aiv, r\bGdai TO |n^| d \ T e ' v KQ l irovetv T 6 larj (fjbea9ai) XeyovTec;; OLYHPrODOEVS in Platonis Philebum p. 275 Stallb. OTI 6 30

421

2 eirl suppleuit Maduigius adu. I 675 | 3 I n ] eirl libri, del. Maduigius || 16 oOv] OIIK libri | 17 ^xifa] Kal libri | dqp0dpTOU(;] ut supra p. 145, 6 | 21 conicias ^ f t a T o v T6 | 23 cynicorum ante Ianum Gulielmum legebatur. acumen Tullii, nisi ipsius Antiochi Ascal., cuius certe est partitio sententiarum de summo bono, quam L. 1. s. 7,7 sq. proponit | 2philosophorum deleuit Buenemannus || 27 sq. cf. fr. 397 p. 266, 11 I 29 iroveTv] irdaxeiv libri | fi&eo9ai suppleuit Wyttenb.

E P I C V R I ETHICA 'EiriKoupoi; OUK OUTOU |uiYvu08ai Xuirr)v i^oovfl, nr\bk fap

TO KOKOV.

283 &Ya9iI)

422

TOT6 x p e i a v e'xoiuev T?\<; r\bov\\c;, o x a v etc TOU jurj Ttapeivoti auxf|v d\YWjuev 6'xav be TOUTO nr\ 7rd(Txw|uev
e a

ev dW

5 aicrGriaei KaGeffxaixeq, xoxe oube|uia XP * fi Ttepi xdq Kevdq boaq opeEiq.

"HS flbovfiq" ou

Tap f) xfjq cpucreuuc; evbeia xfjv d b i i d a v iroieT e'SwGev, IOANNES STOBAEVS flor. x v u 35 Tou aiiToO (post fr. 181). 423

xo Yp TTOIOOV dvu7repp\r|xov yf\Qo<; xo Trdpauxa TTKOKOV Kai aiixri qpucnc; aYaGoO, axaGrj, Km jufi Kevdic; dv xiq opOuJ? eTTipdXr), erreixa Trepmaxri

IO cpuYnevov ytifa

irepi dYaGoO GpuXiuv. PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 7 p. 1091" oi) ^6vov TOIvuv fiTTiOTov Kai dpe^aiov dpxnv XanPdvoum TOO f|6^uj^ lf\v, &XXa 15 Kai TravTairamv euKOTaqppovriTov Kai |uiKpdv, eX irep axnoic, KaKtliv dTTO(puyr| TO x a P T 0 V &0Tl KC(' T a Y a 6 6 v , ctXXo 6' oiibkv 6iavoeiff9ai qpaoiv, oiib' oXax; T^V qpOaiv 'i%iiv STTOI xeSriceTai TdYaGov el ^if] |aovov 89ev JEeAativeTcu TO KOKOV OUTOII; S|aoia be Kai Ta 'EirtKotipou X&yovrcx; TT\V TOU d y a G o u tpucriv e a u 20 Tf)(; Tr|<; qtvjf\c, TOU KOKOO Kai Tf|? y.vr\iir\<; Kai eiriXoYi0UJ5 Kai x a P 1 T < K j o n TOUTO ou|np^priKv auxtl), Y V V a a 9 a i . TO Y ^ P iroioOv q)r)aiv d v u t r ^ p pXriTO v 9puXaiv. idem ibid. 8 p. 1091 6 'EiriKOupog Ka! Mr|Tp66a)po<; o u d a v TdYa9o0 Kai aKpoTr|Ta TI'JV TOU KOKOU qpuY^v Ti9e|nevoi. 424 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitud. 5 p. 1090 a dXX' dStoO26 jiev OOTOUI; nn Xa^pdveiv x a P? apx^v at:aar\c, ( T ^ V ) rfjc;

1 repugnant quae de luctu Ep. dixit fr. 186 cf. 120 et 213. sed uide fr. 420 [| 3 cf. Ep. ep. Ill 128 | 6 e'voeia] ^bovi] libri ex superioribus inlapsum. hoc dicit Epicurus: non quod natura non suppeditet largiter quae necessaria nobis sint, sed quod ipsi uanis opinionibus abrepti plura cupiraus, eo fit ut male uiuamus || 9 sq. cf. fr. 397 p. 266, 3. 272, 1 | imp' OUTO libri Trap' auToO Reiskius | TrecpuYH^vov] uecpeuY^vai Yevo^evov ci. "Wyttenbachius | 11 ^iripdXXr) libri | 18 auTfls libri | intercedit Metrodori fr. iv p. 44 Duen. tijcjTe TOUT' OUTO xdYa96v EOTI TO cpuYetv TO KOKOV KT^. | 22 sequitur fr. 419 p. 282,14 || 25 integrum locum habes fr. 600 | 26 rt]V addidi

284 425

EPICVRI ETHICA EPICTETVS (fr. 52) Stobaei floril. VI 50 TI irox' OOV IS)

eiri |uev TOT? TOO CULimxTOt; <rfa6oT<; jiiKpoxepoit; oOai xaipei Kal T a \ r ] v i a , liJ? <pr|O"rv 'EiriKoupoc;, iiri be xoT<; ai)jf\c, ctTaSoT? ^yiaxoic, oOmv oux fjbexai; ClCERO TUSC. disp. v 6, 16 ' u t maris igitur tranquillitas intellegitur 5 nulla ne minima quidem aura fluctus commouente, sic animi quietus et placatus status cernitur, cum perturbatio nulla est qua moueri queat'. 426 PLVTAROHVS de Stoicorum repugn. 2 p. 1O33C r\v 'Eirkoupoi; r i c n j x i a v ercaivei Kai 'Iepu0vu|uo<;. cf. quaestt. conuiu, i n 6, 4 p. 655 Tiqv 'EiriKoOpou OXOAI'IV Kal p a a x u > v r | v . philosoph. esse cum prin- 10 cipibus 3 p. 778 d (fr. 544). SENECA ep. 68, 10 ' o t i u m , inquis, Seneca, commendas mihi? ad Epicureas uoces delaberis'. TEKTVLLIANVS de spectaculis c. 28 'philosophi quidam hoc nomen (uoluptatis) quieti et tranquillitati dederunt; in ea gaudent, in ea 15 uocantur, in ea etiam gloriantur'. HOEATIVS carm. II 16, 1 sqq. 'Otium . . . non gemmis neque purpura ue|nale neque auro. | non enim gazae neque consularis | submouet lictor miseros tumultus | mentis et curas laqueata circum | tecta uolantis'. BATON comicus (t. IV p. 502 Mein.) Athenaei III p. 103 VII p. 279" 20 6 yoOv 'EmKOupo*; q>r|Oiv elvai xdyaeov fi]v r|6ovriv br)TcouGev OIIK ^axiv 6' x e i v xauxr)v kjipujQev, 6K be xoO Zr\v bi\ KaAdii; euaiuc; fiiravTcu; av TUX ' V outiaeii; t\xoi. LAERTIVS DIOG. X 120 Kai xi^v (jyieiav xiai |a^v drra66v, xial 25 be dbidqpopov (elvai). AVGVSTINVS de ciuitate dei v 20 ' n e per inmoderationem noxium aliquid ualetudinem turbet et uoluptas, quam etiam ip corporis sanitate Epicurei maximam ponunt, grauiter offendatur'. DE ANIMI VOLVPTATE 429 PLVTAECHVS contra Epicuri beatitud. 4 p. 1088 6 el b' dKOUeu; ^apxupo|uev^JJv Kai poiiivxtuv, die; eir' oObevl ipuxA
Tl v 30

427

428

ov

"

3 ad Epicurum prius tantum colon pertinet. cf. YaA.r)viZeiv p. 285,1 et gloss. || 16 auocantur \ibri || 23 lr\v irayKaXux; Ath. VII | 24 av xuxeiv] f\ xuxov libri eOxuxeiv Emperius || 25 bflav B tifeiav Ff | xtai] sc. hominibus pro uario uitae institute, ceterum cf. Porphyrius de abstin. 1 53 p. 77,13 sq. N. || 32 |iiapxupou|uevujv libri: corr. Reisk.

E P I C V R I ETHICA

285

TUJV ireqpuKe x a ' p l v Ka^ YOtXr|viZeiv irXr]v en\ auuiaarcx; rjbovaTi; irapou(Jai<; f| Trpo0boKuu|aevou<;, KOCI TOOTO auTr)<; Tdffli96v EOTIV, ap' 06 boKoOai 001 biEpdjuari xou OUVOITOI; xpn~6 ai Tfl VuXfl (Kod) Ka8d TtEp olvov EK Trovr|poO Kai ju.r| OTEYOVTOI; d f T e ' 0 U T ^l v i*|oo5 vf]v SiaxeovTEi; EVTaOQa Kal TraXaioOvTE<; oieoSai a^v6xp6v TI iroieiv Kal TiiLiiaiTEpov; cf. idem ibid. 14 p. 1096 KcnraTeivavTEc; 6E TO SEiupriTiKov EII; T 6 ai KaTacmdoavTEi; u&^ttEp |aoXufS&iai Tat? Tfj<; aapK6i; litioiibev diroXEiirouaiv iiiTTOK6|aiuv f\ iroi^evwv x<5pTov f\ Ka10 Xd(ariv fi Tiva tr6av irpopaXXovTuuv, we, TaOTa p6(JKEO6ai Kai TpuuYEVV irpoafiKov afiTOuv TOI<; Qpipuxaaiv. f\ fdp o6x OUTUU^

TI'IV vyuxlv xai<; TOU auu|uaTo<; i^bovait; KaxaaufiiJUTeTv, 8aov TI irEpi aapKoi; f\ ira6Eiv f| |avrmovE0aai x a ' p u < J a v i OIKEIOV &E |UV)&EV ^bb ytr\bt TEpirvov ES a{nf\c, Xa|ii{?dvEiv ^r\bi ZrjTEiv EOIVTE?; 430 CICERO de finibus 11 30, 98 'est autem a te (Epicure) semper dictum nee gaudere quemquam nisi propter corpus nee dolere . . . . negas animi ullum esse gaudium quod non referatur ad corpus 1 , cf. 33, 107 'dicitis omnis animi et uoluptates et dolores ad corporis uoluptates ac dolores pertinere'. 20 32, 106 'falsum est omnis animi uoluptates esse e corporis societate'. AEEIANVS Epict. dissert, nr 7, 7 sq. ETC! TIVI OOV rjo6r|a6(ae0a r a u Tiqv Tr|v i)JuxiKr]v i^bovriv; et T P nl TOI<; VJJUXIKOII;, (EV Tof? uiuXIKOT?) efipr|Tai ri 0601a TOO df aGou. ou T ^ P buvaTcu . . . . TOU irpor)You|HEvoi) nr\ OVTOC; dyaOoO TO EiriYEvvrma dyaOov elvai. . . . dXX'

25 ou fj.f\ eiirr|Te eppevac; ? x 0 V T e ? ' dvaK6Xou9a yap IpElTE Kai 'EmKoOpai Kai role, aXXoi? imSv boy^aaiv. inroXEiTCETai Xoiitov ETTI TOIC; 0u)|aaTiKoTi;'fibEa9ai Tr)v Kaxd H>uX1iv r|bovr|v irdXiv, v'v'EKetva T^vr|Tai upor|You|Uva Kai ouaia TOU dYa9oO. 431 PLVTAKCHVS contra Epicuri beatitudinem 5 p. 1089 d opa bi\ 30 irpdiTov |av 01a iroiouoiv Tr|v EI TE r|bovriv Ta0Tr|v ei TE diroviav il EuaTd9Eiav avuu Kai KdTtu laETaipovTei; EK TOU aiu(uaTo<; ei<; Tr)v
tpuxnv, ETTO irdXiv EK Tauxr|<; E I ; EKEIVO, TIIJ p.t\ OTEYEW dirop-

pEouaav Kai TiEpioXiffGdvouaav dvaYKa26|LiEvoi rf\ dpxfl auvdirxEiv 3 Kai suppleuit "Wyttenbachius | 5 cf. Athen. I p. 27" 6 KaiKoufioi; (oTvo;) TtXr|KTiK6<; EUTOVO;, iraXaiouxai be |aTd iKavd izr\ 27 b iraXaiu)6el<; be (6 ZIYVIVO;) itoXu xpioi^^TEP 0 ? II 2932 u. supra p. 122, 3 | 31 cf. fr. 417 | 32 0TYiv] U. supra u. 4

286

EPICVRI ETHICA

Kai T 6 |HV ^bdyievov, dj? q>r\ai, xf|c, ffapKO? TUJ x a i p o v n Tfjc, njuxn^ tiirepeibovxec,, avQ\c, b' K TOO x<*ipVTCK ek T6 1 * 1 0 6 Hevov xrjfeXwibiTeXeurilivTei;. 432 ALCIPHEO epist. m 55, 8 Zr|VOKpdTr)<; be 6 'ETTiKOiipeioi; xr|v uidXxpiav 4vriYKa\itxo xaKepov Ktxt tiypdv irpoapX^Truuv fnro|aenu- 5 K6OI TOIC, oianaai, X^fwv TOUTI ctvai TO xf|c; aapKoc; ddxXrixov
Kai xr]v KaxairuKvuiffiv TOO ^ O J J ^ V O U .

433

Pl/VTAKCHVS contra Epicuri beatitud. 2 p. 1087b dvGpiuirujv (kxiivTuuv . . . . 'del 6' f\^xiv 6ai<; xe cpiXr]1 Kai n&aa 6id a a p KOC, iiriTepiri')^ Kivr)O"i<; ^qp' r^oovriv xiva Kai x a P a v VUXfl? 1 0 SENECA epist. 66, 45 'apud Epicurum duo bona sunt, ex quibus summum illud beatumque conponitur, ut corpus sine dolore sit, animus sine perturbatione. haec bona non crescunt si plena 5 sunt: quo enim crescet quod plenum est? dolore corpus caret: 1 quid ad hanc accedere indolentiam potest? animus constat sibi et placidus est: quid accedere ad hanc tranquillitatem potest? Quem ad modum serenitas caeli non recipit maiorem adhuc claritatem in sincerissimum nitorem repurgata, sic hominis corpus animumque curantis et bonum suum ex utroque nectentis perfectus est status 20 et summam uoti sui inuenit, si nee aestus animo est nee dolor corpori. si qua extra blandimenta contingunt, non augent summum bonum, sed ut ita dicam condiunt et oblectant. absolutum enim illud humanae naturae bonum corporis et animi pace contentum est1. cf. scriptor Epicureus incertus VH 2 x 75 c. VIII [d>]i 6' tv Till Kaxd 55 cpuaiv ir^paxi KaxaK^KXeixai xdxa66v K(ai) x6 Ka[K]6v, XOOXUJ ita[a]a aiiOpa vuxfli; [^Kii^qpeuKxai. SENECA de benef. in 4, 1 'hoc loco reddendum est Epicuro testimonium, qui adsidue queritur, quod aduersus praeterita simus ingrati, quod quaecumque percepimus bona, non reducamus nee in- 30 2 6' 4K Reiskius: & libri || 5 uid\xpiav] uidXxpiav we, aiiTOV libri: corr. Hercherus | 6 cf. Lucianus infra ad 1. 12 | 7 cf. Ep. sent, ix p. 73, 10 || 9 Od. 6 248 | 11 dvaTrenTro|u<h<r|c; libri: coir. Reiskius || 1214 cf. Lucianus de parasito 11 ifWfe rJYoOluai TO f\bii Ttpuuxov |uv xo xf|<; aapK6i; doxXrixov, gireixa x6 pii] Gopugou Kai xapaxfji; xr)v M'UXi'lv i^nen\r\aBai | 17 sq. cf. fr. 425 | 21 summaM. | corporis Mp | 22 sic p | 27 6iuupau;uxic ] . eirecpeuKxai apogr.

434

435

EPICVRI ETHICA

287

ter uoluptates numeremus, cum certior nulla sit uoluptas quam quae iam eripi non potest'. 436 PLVTAROHVS contra Epicuri beatitud. 18 p. 1099d ifi<;irp Xfoum, T6 ^envfjaeai TCUV trpoT^pujv dYa9tiiv nifiajdv cm irpoe; 5 TO i]biu)C, Zf\v. Cicero de fin. II 32, 106 init. [PLVTARCHVS contra Epicuri beatitud. 4 p. 1089c OOTE roi)C, ueTpiouc; Kal aikypovac; eiKdq 4v6taTp((5eiv xrj ^irivoiqt TU>V TOIOUTUIV OII6 & uep etoKwirrev auTov Kapved6r|<; irpaTTOvra, olov e icpr)|UEp{6iJUV &vaXif(.aQai, TIOG&KK; 'Hogiqi KCCI Aeovriuj auvfjXGov f\ nov Qdaiov 10 frriov (f\) ndaac, eiKdbai; l6eiiivr|CTa iro\UTeXaTaTa.] HlERONYMVS comm. in Iesaiam 1. XI c. 38 t. IV p. 473 e Vail, 'unde stulta Epicuri sententia est, qui asserit recordatione praeteritorum bonorum mala praesentia mitigari'.

437

id. ib. XVIII c. 65 p. 788 ' eo quod in angustiis constituti nequaquam 15 uoluptatibus pristinis iuxta errorem Epicuri animo perfruantur'. AvGVSTlNVS serm. CCCXLV1II 3 t. y p. 1344a ed. Ven. 1719 'nam et hi fortissimos se iactant et nihil omnino timere se dicunt, quia nee quidquam deum res humanas curare arbitrantur et consumpta ista uita nullam postea credunt futuram, et si quid eis aduersitatis in 20 hac ipsa contingit, eo se munitos existimant, quia corporis uoluptatem, cum earn in ipso corpore tenere non possunt, possunt tamen animo cogitare et ea cogitatione sese oblectando corporalis uoluptatis beatitudinem etiam contra corporalis doloris impetum custodire. numquid non et apud istos dilectio foras mittit timorem ? sed di25 lectio sordidissimae uoluptatis, immo dilectio turpissimae uanitatis. nam cum ipsam uoluptatem de membris corporis irruens dolor excluserit, per falsam eius imaginem in animo uanitas remanebit. quae uanitas tantum amatiir, ut cum earn uanus homo totis uiribus cordis amplectitur, etiam doloris saeuitia mitigetur'. 438 CICERO de finibus II 32, 104 'illud quale tandem est, bona 31 praeterita non effluere sapienti, mala meminisse non oportere?' 5 continuatur p. 144, 20 | 6 his iocis Carneades Epicurum perstringebat, quod ex recordatione bonorum uoluptatem repeteret | 7 TOIOOTUJV i. e. uoluptatum perceptarum et praeteritarum | 8 eCKUJirre TOV Kopvid6r|v (Kopved6r|v Ven. 1) libri: corr. Wyttenbachius | 10 imov iroia; libri || 12 cf. Cicero Tusc. disp. v 26, 74 supra p. 140,1. 144,22 | 21 fort, earn ipso \ 27 uanitatis fertur || 30 cf. fr. 397 p. 272, 9

288 439

EPICVRI ETHICA

ClCERO TUSC. disp. v 34, 95 'totumque hoc de uoluptate sic ille praecipit, ut uoluptatem ipsam per se, quia uoluptas sit, semper optandam expetendamque putet, eademque ratione dolorem ob id ipsum, quia dolor sit, semper esse fugiendum, itaque hac usurum conpensatione sapientem, ut et uoluptatem fugiat, si ea maio- 5 rem dolorem effectura sit, et dolorem suscipiat maiorem efficientem uoluptatem, omniaque iucunda, quamquam sensu corporis iudicentur, ad animum referri tamen; quo circa corpus gaudere tam diu, dum praesentem sentiret uoluptatem, animum et praesentem percipere pariter cum corpore et prospicere uenientem nee praeteritam 1 0 praeterfluere sinere: ita perpetuas et contextas uoluptates in sapiente fore semper, cum exspectatio speratarum uoluptatum cum perceptarum memoria iungeretur'. DE VOLVPTATE ET DOLORE RECTE AESTIMANDIS 440 ClOKEO Tusc. disp. in 20, 46 'tu Epicurum existimas ista uo- 1 5 luisse aut libidinosas eius fuisse sententias? ego uero minime. uideo enim ab eo dici multa seuere, multa praeclare. itaque ut saepe dixi, de acumine agitur eius, non de moribus. quamuis spernat uoluptates eas quas modo laudauit, ego tamen meminero quod uideatur ei summum bonum'. 20 i d e m d e finibus II 1 0 , 3 0 ' h a n c i n m o t u u o l u p t a t e m . . . . i n t e r d u m ita extenuat, ut M'. Curium putes loqui'. idem Tusc. disp. v 33, 94 ' hoc loco multa ab Epicureis disputantur eaeque uoluptates singillatim extenuantur, quarum genera contemnunt, quaerunt tamen copiam. nam et obscaenas uoluptates, de 25 quibus multa ab illis habetur oratio, facilis, communis, in medio sitas esse dicunt, easque si natura requirat, non genere aut loco aut ordine, sed forma aetate figura metiendas putant, ab iisque abstinere minime esse difficile, si aut ualetudo aut officium aut fama postulet, omninoque genus hoc uoluptatum optabile esse, si non 30 obsit, prodesse numquam'. idem de nat. deor. I 40, 113 'at has leuiores ducis uoluptates, quibus quasi titillatio (Epicuri enim hoc uerbum est) adhibetur sensi19 modo laudauit] fr. 67 | 21 in motu] cf. adn. p. 91, 4 | 23 hoc loco] cf. fr. 456 | 24 genera Maduigius ad Cic. de fin. I 13, 46: genera non libri | 25 cf. fr. 415. 535 | 33 titillatio] \i(J|i6<; fr. 412 sq.

E P I C V R I ETHICA bus.

289

quo usque ludis ? nam etiam Philo noster ferre non poterat, summa enim

aspernari Epicureos mollis et delicatas uoluptates: quibus erant scriptae 1 .

memoria pronuntiabat plurimas Epicuri sententias his ipsis uerbis,

441 CICERO de finibus IV 12, 29 'quod dicit Epicurus etiam de uo6 luptate, quae minimae sint uoluptates, eas obscurari saepe et obrui'. GALENvs scvipsit TTepl Tfj<; KOT' 'EiriKOupov d | u a u p o O r]bovfii; { 3 (de libris suis c. 17 t. x i x p. 48 K.).

442 oi^eivov effxiv urro|ueTvcu xoucjbe xivdc; xouc; xrovouc;, IO OTuaiq ficrOtuiaev f]bovdc; laeKoug.
<JU|aqpepei xuivbe TIVOJV anixecsQm xtiiv fibovdiv, iva

ARISTOCLES Eusebii praep. euang. x i v 21, 3 p. 769" aiixoi ji TOI (ot irepi TOV'EiriKoupov) qpaalv oil i r a a a v r | b o v r | v AaitaZeaQai 15 Kal i r d v x a i t o v o v gKTp^TreoOai. TOUTO bi. au)up^flr|K Kal (xdXa EIKOTUJC;. T& |aev YP KpiTripia Kal ^aura bekvuai Kal xa Kpiv6Heva, TO |a^VTOi ttdQoi; ^aux6 |a6vov. 8TI &' OUTUUC; 'i%e.i, napTupoOaiv auToi. Kai irep Y"P dEioOvxe? fiiraaav r^bovrtv Afadbv eTvai Kai uacav d\Ylb6va KOKOV, 8|aw<; OOK d e i (paai beiv TT\V n e v so a i p e i o G a i , TI^V be cpeifeiv, |iiTpio"6ai y a p a u T d TLU i r o aai Kal ou TO) Ttoiiu. bfjXov ouv di<; x6 Y UOCFOV oiibev &XX' f) 6 \6YOI; Kpiver TO Y^P ' a j x e i v o v . . . fxeiloxx;' Kal TO 'auiucpepei . . . x a A e l r w x e p a ( ; ' Kal Trdvxa xd xoiauxa \6YOI; 6 Kpivutv io-ziv. SKNECA ad Serenum de otio c. 7, 3 ' ita et haec ipsa uoluptaria 25 secta in actu est. quidni? cum ipse dicat Epicurus aliquando se recessurum a uoluptate, dolorem etiam adpetiturum, si aut uoluptati inminebit paenitentia aut dolor minor pro grauiore sumetur'. 443* MAXIMVS TYRIVS diss. i n 3 p. 32 Reisk. cpotOXov TI xpf\txa r^bovr); OUK fiv rjv u|U(puTOV oib^ TUJV OUJZOVXUUV r\n&c, TO irp60J3O-

6 credas ex ipso Epicuro repeti quod contra eum uertitur a Plutarcho contra Ep. beatit. 17 p. 1099 d d U ' di^irep (prjaiv 'liriroKpdxri? [aphor. 2, 46], buoiv TT6VUUV TOV fjxxova imo xoO neitovo? d|aaupo0a6ai || 912 ipsa uerba Epicurine sint concedo dubitari posse | 10 r)<jeir|nev fertur | 14 cf. Ep. ep. i n 129 p. 63, 6 fr. 397 p. 265, 17. 439 p. 288, 5 | 15 fort, KO! <oi)> TrdvTd || 29 &i|ucpuxov] cf. Ep. ep. Ill 129 p. 63, 5 19

290

EPICVRI ETHICA

TOITOV. T(i bt UTTO TUIV (joqpicTTuJv QpuXouncva kc, aOTryv, f\ l a p b a vatrdXou rpuqpi?) Kal r} Mr]biKr) x\\bt\ Kal i\ 'ILUVIK^I afip6Tr)c; Kal TpdireZai IiKEXiKai Kal opx^Ctxc, lufSapmKal Kal ^TCtipai KopivGiai, xaOra depoa Kal oaa TOUTIUV iroiKiXwTepa oux Vi&ovri? pYa dXXa T^XVIK Kal X6xou, Trapavonr]O"dvTUJV TUDV dv8punru>v gi<; 1^60- 5 vac, &i' euiropiav TOUV jexv&v &ip TOO XPOVOU- ii3<;TTp bk Xoi&opttTai Tip \6YUJ, li)? 011K OT\ Ka\6v T<J qpuaei, KQV TI<; afiToO TI'IV x P e ' a v &nl T 0 P-A q>vOi Ka\6v, OSTUI
riSovrj Xoi6opr]T^ov d\\d TOII; XP^^^VOK; I'l&ovri KOKUI?. buo

8VTUJV TOOTUJV ev dv8puimou vuxfli ^bovfji; Kal X6YOU, \6-fai I'lbovr] KpaGeioa mibv dtpeXoOaa TOO dvaYKaiou irpocr^GriKev TO dYUjyiTepov, X6YO<; bk ^bovaT? TrpoaYev6|avo? auHrjaa? auTijuv 61' EVJTiopiai; TO laeTpiov dcpeiXe TOO cpuaei TepirvoO T 6 dvaYKatov. 444 ClCERO TUSC. disp. Ill 13,28 'Epicuro placet opinionem mali aegritudinem esse, ea natura ut quicumque intueatur in aliquod ma- 15 ius malum, si id sibi accidisse opinetur, sit continuo in aegritudine'. ibid. 15, 32 '(Epicurus) censet necesse esse omnis in aegritudine esse, qui se in malis esse arbitrentur, siue ilia ante prouisa et exspectata sint siue inueterauerint. nam neque uetustate minui mala nee fieri praemeditata leuiora, stultamque etiam esse meditationem 20 futuri mali aut fortasse ne futuri quidem. satis esse odiosum malum omne, cum uenisset. qui autem semper cogitauisset accidere posse aliquid aduersi, ei fieri illud sempiternum malum; si uero ne futurum quidem sit, frustra suscipi miseriam uoluntariam: ita semper angi aut accipiendo aut cogitando malo. leuationem autem ae- (83) gritudinis in duabus rebus ponit, auocatione a cogitanda molestia 26 14 cf. Maximus diss. I 5 p. 16 Cicero Tusc. disp. V 35, 100 sq. Cleomedes p. 112 sq. Bak. | 3 6pxr|o"i<;] eviwxiai conicias. sed cf. Maximus diss. x x x v i l 4 p. 204 Athen. XII p. 520 [ 6 6ui] cf. fr. 599 (Cicero Tusc. disp. v 40, 116) cum adn. | 8 sqq. cf. E p . ep. Ill 132 || 14 cf. Ep. ep. Ill p. 64, 17 | 15 ea inserui. opinione mali . . (non) natura PManutius ediderat cl. Tusc. Ill 15, 31 "iudico malum illud opinionis esse, non naturae' 33, 80 'quicquid esset in aegritudine mali, id non naturale esse, sed uoluntario iudicio et opinionis errore contractum' 34, 82 | 25 sq. cf. Cicero 1. s. 16, 35 'iubes me bona cogitare, obliuisci malorum' 17, 37 'obliuiscor etiam malorum, ut iubes . . . sed traducis cogitationes meas ad uoluptates' 3 1 , 7 6 'sunt qui abducant a malis ad bona, ut Epicurus'

EPICVRI ETHICA

291

et reuocatione ad contemplandas uoluptates: parere enim censet animum rationi posse et quo ilia ducat sequi. uetat igitur ratio intueri molestias, abstrahit ab acerbis cogitationibus, hebetem facit aciem admiserias contemplandas, a quibus cum cecinit receptui, inpellit rur5 sum et incitat ad conspiciendas totaque mente contrectandas uarias uoluptates, quibus ille et praeteritarum memoria et spe consequentium sapientis uitam refertam putat. Haec nostro more nos diximus, Epicurii dicunt suo; sed quae dicant uideamus: quo modo, neglegamus'. 445 l^be alTttujLieGa xrjv (Tdpica UJ<; xwv |ueYaXuuv KOKUUV IO odxiav |ur|b' eiq xa xrp&Yluotxci xpeirwuev xaq bucrcpopiac;, frv bk xf) H"JXfl T ( ^ TOOTUJV cdxion; |ua\\ov Zr\vS)piv Kal duoppriSavxe<; itaaov naxaiav xdiv <pr||apujv 8peiv Kal IXitiba 8\oi yePOKPHYEIVS ad Marcellam 29 p. 208, 25 Nauck. 446 ClCEKO Tusc. disp. II 19, 44 ' uenit Epicurus homo minime 16 malus uel potius uir optimus: tantum monet quantum intellegit. Neglege, inquit, dolorem. quis hoc dicit? idem qui dolorem summum malum. uix satis constanter. audiamus. "Si summus dolor est" inquit, "breuem necesse est esse summum (dico) quo nihil sit 20 superius, breue quo nihil breuius, contemno magnitudinem doloris, a qua me breuitas temporis uindicabit ante paene quam uenerit . . . . dolor diuturnus habet laetitiae plus quam molestiae". idem de officiis in 33, 117 'quamuis enim multis locis dicat Epicurus, sicuti dicit, satis fortiter de dolore, tamen non id spectan55 dum est quid dicat, sed quid consentaneum sit ei dicere, qui bona uoluptate terminauerit, mala dolore'. TEKTVLLIANVS apologet. 45 ' sic et Epicurus omnem cruciatum doloremque depretiat, modicum quidem contemptibilem pronuntiando, magnum uero non diuturnum \ 30 cf. Zeno Epic. ap. Cic. Tusc. disp. Ill 17, 38 'eum esse beatum qui praesentibus uoluptatibus frueretur confideretque se fruiturum . . . . dolore non interueniente, aut si interueniret, si summus foret, futurum breuem, sin productior, plus habiturum iucundi quam mali'. SENECA epist. 78, 7 'magnos cruciatus habet morbus. sed hos tole11 Jv 6e KX\. sententias Epicuri, uerba Porphyrii esse apparet | dnroppitpavxeg ci. Nauckius || 18 sq. cf. fr. 397 p. 266, 25 | 34 omnino haec epistula multum habet ingenii Epicurei inde a uer-

292

EPICVRI ETHICA

rabiles interualla faciunt, nam summi doloris intentio inuenit finem. nemo potest ualde dolere et diu: sic nos amantissima nostri natura disposuit, ut dolorem aut tolerabilem aut breuem faceret'.
447 oi luerdXoi Trovot (TUVTOIUUJ? eHctYOucriv, oi be xpovioi

|U6Ye6o5 OUK e'xouffiv.

PLVTAECHVS de poetis audiendis c. 14 p. 3 6 b 7nppv]Teov 6 Kai Til) TOO Aiax<JXou '9dpaer TTOVOU Y P fiKpov OUK xei XP o v o v 'i STl TOOTO ecm TO irap' "EmKoOpou BpvXovixevov, Kei|uev6v ecrTiv. ei T ^ P 6 H6T?
K

die, o i . . . . gxouiJiv.

div T 6 |nev eiprjKev 6 AUJXOAOI; evapYtln;, T 6 & TW eipr|nevuj irapa" ' OOVTOVO? 06 uapan^vei udvoc,, 10 oi)K SOTI n^yai; 6 irapa|L^vuJV o06^ 6uaKapTdpr)TO(;. M. AVEELIVS v n 33 irepi TT6VOU TO JX^V dq)6pr]TOV afei, T 6 6^ XPoviZov qpopriT6v. ibidem 64 TTI |a^VTOi TUIV nXeiaTuuv ir6vujv Kai 15
TO TOO 'ETriKoupou CTOI porieeiTuu, 6 T I OOTE dqj6pr}Tov OUTE a i -

w v i o v , e a v TUJV Spuuv |uvr)|aov0r|? Kai pit] npoabo&Zr)<;. 448 6 Y P TTOvoq 6 UTreppdXXaiv cfuvdijjei OavctTUJ. PLVTAROHVS contra Epicuri beatitudinem 23 p. 1103 d OOTO? Y^P EOTIV 6 'EiriKoupeio? X6YO<; ev voooii; 6eivaT<; Kai trdvoii; u i r e p p d X X o u a i v eXuiZeK; TI XP^OTOV uapd 9eUiiv 61' uae(5eiav; TETOqpuuaai, ' T O Y P HOKapiov Kai SqaSapTov OOT' dpyaTq OOTE X^P 10 " 1

20

i ' [sent. 1]. PE\TI6V TI TIUV ev TOI P114) ]U6Ta TOV piov emr\naT:r\aai, 'TO T P AU6V dvaio"6r]TeT, T 6 6' oubev irpoi; Vjiaa?' [sent. 11]. rrdx; oflv fiv9punre qpateiv |ue Kai pEiv KEXEOEH;; 8TI vr\ Ata xei^aZo|U6VLu T 6 vaudyiov 6 y a p . . . 9avaTUj. 25

449

SENECA epist. 66, 47 'dabo apud Epicurum tibi etiam nunc simillimam huic nostrae diuisionem bonorum. alia enim sunt apud ilium quae malit contingere sibi, ut corporis quietem ab omni incommodo liberam et animi remissionem bonorum suorum contemplatione gaudentis. alia sunt quae quamuis nolit accidere, nihilo 30 minus laudat et conprobat, tamquam illam quam paulo ante dicebam, malae ualetudinis et dolorum grauissimorum perpessionem, in qua Epicurus fuit illo summo ac fortunatissimo die suo . . . . ergo bis 6 'tria haec in omni morbo grauia sunt: metus mortis, dolor corporis, intermissio uoluptatum' [| 4 cf. Ep. sent, iv | 7 Aesch. fr. 342 N. || 16 cf. fr. 499 1| 26 antecedit fr. 434 | 32 sqq. cf. fr. 138 p. 143, 26 sq.

E P I C V R I ETHIC A

293

et apud Epicurum sunt haec bona, quae malles non experiri, sed quia ita res tulit, et amplexanda et laudanda et exaequanda summis sunt'. CVM A R I S T I P P E I S CONTROVERSIA EVSEBIVS praepar. eu. x i v 18,31 p. 763 d IwKpdxou? b' exaipoc, 'Apiaxurrroi; fjv 6 xv|v KaXou|uevr)v Kupr|vaiKr|v auaxr)<jdnevo<; ai'peaiv, dqp' fjc, xd<; dcpop|ud<; 'EuiKOUpoi; Trpo<; rr\v TOO xeXoui; K8eaiv eiXirpev. cf. ibid. 20, 13 p. 768C. Plutarchus contra Epic, beatit. 4 p. 1089 a 10 ot Kupr]vouKoi eK |ma<; oivox6r]<; 'EirtKoupw ueirujKOxei;. Lucianus uitarum auct. 19. Athenaeus XII p. 546 e conl. 544 a . 5
450 LAERTIVS DIOG. X 136: uid. fr. 1.

idem n 87 r^bovryv ^IEVTOI (qpaaiv oi Kupr|vaiKoi) TVIV TOO awnaio<;, r\v Kai T6\oi; ivai, Ka9d qpr)O"i Kai TTavaiTio<; ev TLU TTepi TULIV ai15 p^oeuuv, o6 rf\v KctTaoxruuaTiKi'iv r^ftovi'iv xr|v eit' dvaipeaei d\xr|bovuuv Kai oTov dvoxXTjcriav, fyv 6 'EiriKoupoc dTro6^x Tal , T^XO? eivai qpaaiv. idem II 89 f] be x o u dXYoOvxo^ iii:eHaipai(;, tiuq ei'pr)xai trap' 'ETTIKOUPUJ, boKet auxou; |ur] eivai r|bovr| oub' r| dr)bovia dXT>lba)v 20 ev Kivriaei fap eivai d(nq)6xepa , fxr\ oiiar|i; xf)i; diroviac; r) jf\c, dr]bovia; Kivriaeuii;, errei i*| drrovia oiovei Ka6eubovxoi; eaxi Kaxdaxaan;. (ANTIOCHVS Ascal.) Clementis Alex, strom. II 21 p. 178, 43 xujv fP diro xrfc ribovfj^ dpxo|aevuuv xou<; xe Kuptivaucotic; eTvai Kai xov 25 'EiriKoupov xouxoug yap x^Xo^ eivai Myeiv b\appr\br)v xo r^beuu? Zf\v, x^Xeiov be dyaGov n6vov xf)v ribovriv. 6 be 'EniKoupoi; Kai xrvv jf\c, a\fr]b6voc, vjireEavpeaiv riooviqv etvai Xeyei. 451 (ANTIOCHVS Ascal.) Clementis Alex, strom. II 21 p. 179, 36 ouxoi oi Kupr)vaiKoi xov opov rf\c, ribovrji; 'EitiKoupou, xoOx' iaxi 30 xr]v xoO dXYoOvxoi; fiireHaipeaiv dQexouai, veKpoO Kaxdaxaaiv dttoKaXouvxei;' x a ' p l v TP ^o-i f^H Movov eui rjbovau;, dXXd Kai em Kai erri q>iXoxi|Liiaii;. 6 be 'EiriKoupoc; naaav x a P a v TH? oiexai eiri irpuuxoiraGoijar] xfl aapKi xeveaOai. LABBTIVS DIOG. I I 89 ou udaa^ ^evxoi xd<; ipuxiKdi; r|bov&(; Kai

1 et om p | non om M | 2 res tulit p 2 : rettulitp1

retulitM j|

21 cf. fr. 397 p. 272, 1 sq. 451 | 27 sequitur fr. 406 || 29 cf. p. 271, 10

294

EPICVRI

ETHICA

i KuprivaiKol) 4-rrl cru)|aaTiKaT<; rjbovati; Kai Kai Y<*P irl MXr) Tr) Tf|<; iraxpiboi; eurnuepia fj Ttep xrj ibia x a P a v eyYiveaGai.
452 LABBTIVS DIOG. x 137 Ixt irpoi; TOIK; Kupr|vaiiKOu<; oi nv

Tap xdpovz Tdq (JU)|aaTiKd(; dXyioovai; TWV IUUXIKUUV, KoAdZeaSai 5 YoOv ToOq d^apTdvovxai; aubfiaTi' 8 6^ TO; i|juxiKd<;' vi\v foxiv adpKa TO irapov n6vov xet^dZeiv, TI^V 6^ ifux^v Kai T 6 nape\66v Kai TO uapov Kai TO neWov OOTUU? OOV Kai ndZovac, f\bova.q eivai
idem n 90 TTO\I) |^VTOI TIJUV ipuxiKittv (f|6ovuiv X^TOUCTIV oi Kupv]- 10

vaiKoi) TA? au)|aaxiKd<; d^eivoui; eivai, Kai TOII; 6X^<TCK xeipou? TCII; auj|aaTiKd;' 86ev Kai TaOTaig KoXdZeoOai |aa\Xov toiiq d(aapTdvovTac;. cf. Lactantius diuin. instit. i n 7, 7 'Epicurus summum bonum in uoluptate animi esse censet, Aristippus in uoluptate corporis'. 15 ibid. 8, 5 ' sapiens ergo non fuit qui summum bonum credidit animi uoluptatem, quoniam ilia, siue securitas siue gaudium est, communis est omnibus'.
453 LAERTIVS DIOG. II 89 dXXdt |ur|v ou&e KOTOI fjvrnuriv TUJV dfa-

6UJV f\ irpoaboKiav r)bovr)v qpaaiv (oi KuprivaiKoi) dTroTXeio9ai, 20 o nep fipeOKv 'ETriKoupijj. KXv>ea6ai yap Til) xp^viu TO Trie; uiuxfK Kivr||ia. DE CVPIDITATIBVS F I N I E N D I S 454 CKEKO de finibus n 9, 27 'illud ipsum non nimium probo et tantum patior, philosophum loqui d e c u p i d i t a t i b u s f i n i e n - 25 dis. an potest cupiditas finiri? . . . . [28] sed haec quidem liberius ab eo dicuntur et saepius. quod equidem non reprehendo, est enim tanti philosophi tamque nobilis audacter sua decreta defendere'. SENECA dial, v n ad Gallionem de uita beata 13, 4 'qui uoluptatem sequitur, uidetur . . . peruenturus in turpia, nisi aliquis 80 4 Kupriva'iKotx; (biaqpepexai) Meibom. | cf. fr.397p. 271,14 sq. | 9 exspectes Tac; T^I; |] 19 cf. fr. 397 p. 272, 6 sq. | 21 libri: corr. Casaubonus. quod sequitur apud Laertium 90 be uno^ KOTO unAr|v T^V Spamv f| Tr|v dKoVyv Tivea6ai i^bovdi;TUUV YOOV nmounevujv 6privou<; r^bguuq dKoOo|tiev, TUJV be KOTO &\r\-

455

Seiav dr|bCuq ne contra Epicurum intendi credas, obstat fr. 599

EPICVRI ETHICA

2!)5

d i s t i n x e r i t illi u o l u p t a t e s , ut sciat, q u a e ex eis i n t r a n a t u r a l e d e s i d e r i u m d e s i s t a n t , q u a e praeceps ferantur i n f i n i t a e que s i n t et quo magis inplentur, eo magis inexplebiles \ 456 ClCBKO Tusc. disp. V 33, 93 'uides, credo, ut Epicurus cupi5 ditatum genera diuiserit, non nimis fortasse subtiliter, utiliter tamen: partim esse naturalis et necessarias, partim naturalis et non necessarias, partim neutrum. necessarias satiari posse paene nihilo, diuitias enim naturae esse parabilis; secundum autem genus cupiditatum nee ad potiendum difficile esse censet nee uero ad carendum; ter10 tias, quod essent plane inanes neque necessitatem modo, sed ne naturam quidem attingerent, funditus eiciendas putauit'. SCHOLION in Arist. eth. Nicom. in 13 (p. 1118b 8) f. 48" Aid. 'EiriKovjpoi; Kai oi an' auxoO ofixiu biaipoOar TOJV eTii6umu)v ai ]ueV TIVEC; dvayKatai, ai be cpuoiKai |aev OJK dvaYKaTai bi, a'i be ofixe 15 dvaYKalai oiixe cpucUKai dXXd Kaxd Kvr|v yivoiuevai b6av. ?\ fxiy oflv Tf|<; Tpotpfii; iri6u|Liia Kai xf)<; ea9f|To<; dvaYKaia' Is! be TWV dcppobiffiiuv (puaiKr) |U^v OUK dvaYKaia bi' f\ bt Tiibv TOiiuvbe (JiTIUJV f\ xoiai;be eoQf\ro<; r\ xoiuivbe dqppobiaiiuv oiire 20 PLVTABCHVS Grylli c. 6 p. 989 b r| nev oOv au)(ppoo\ivr| TI; eariv eiriOuiJidiv Kai TdSi?, dvaipoOaa |aev xd<; EireiodKxoui; Kai irepixxd?, Kaipiu be Kai |uexpi6xr|xi KOO|uo0o"a xdi; dvayKaiai;. rale, b' ein6u|iuai(; evopat; TTOU nupiav btacpopdv (ai ]uev Yp xrjv pptuaw) Kai xrjv TTOOIV fi(ja XUJ (puffiKiu Kai xo dWaii; bi, aii; dpxd<; r\ yvaic, evbibiumv, eaxi bi\ irou Kai 'xtv kavax; diraWaY^vxa (puaiKai jaev 0 v i " K b' kK\f\Qr\aav. xo be xiiv |nriT' dvaYKaituv (xrixe (puaiKdiv d\V gEu)6ev tiiro bor\c, Kevf\<; bi' direipoKa\iav eiriKexuMevwv jivoi; u|iijv |^ev 6\IYOU beiv xdi; cpuaiKdq direKpuvpev vmo irXr)8ou<; dird5 cf. Ep. sent, x x i x cum scholio p. 78,18 Athenaeus XII p. 511 d , ubi scribendum oxi xiuv ein6u|iiiujv a'i ^^v eiai (qiuaiKai Kai dvaYKaiai, a'i be) cpuaiKai i-iev KXX. | 6 cupiditates naturales et necessariae quo modo nascantur, explicat Lucretius iv 858876 | 7 cf. Ep. ep. ill 130 sent, xv Cic. 1. s. 34, 97. 35, 102 | 8 sq. cf. Cic. 1. s. 94 (p. 288, 23] | 13 xuuv eiueuiuiuiv xifiv ribovujv ai Aldus: deleui glossema | 14 xive?] qpuaiKai Kai Gassendus p. 1738 | 15 Kaivrjv Yv6|iivai Aldus | 23 eqpopac; libri | 2 5 S x o u O a v ' i T|Jf)V dcppobioiiuv aii; libri, deleui glossema

296

E P I C V R I ETHICA

aac,, l\ei be Ka6d irep <=vwv oxXo<; erniXu? ev vog irpo^ TOOI; eYYeveK iroXixa?. cf. Porphyrius de abstin. I 49 TO be Xonrov Soov ei<; TroXuxeXeiav TieirxujKev, OJK dvayKaiav e^etv "P00"' T*>lv opeSiv oOb' du' dX-foOvx6<; xivoi; dvaYKaiux; yrfvo|nvriv, dXXct xr|v nev dird xoO r\ XuiroOv- 5 xoi; f\ VUXXOVTO? |LI6VOV ev xil) |ar) TtapeTvai, Triv be dito TOO x a ' povxo?, T^V be SXuuq diro xiliv KEVOUV Kai bieipeuo'Mevuw boxudxiuv, r\ ei(; oubev (puaiKdv dvarexai ^XXeiwaa oOb' et? x6 biaXOov xi'iv aOaxaoiv 4K XOO ^I'I irapetvai. iKavd Y^p Kai TO xux^vxa biaKpaxfjaai xaOxa i^v, uuv dvayKaiu)^ betxai r| qpOffii;. xauxa be Kai bid 10 xr)v Xix6xrixa Kai bid xi^v 6XiY6Trixd eOxiv e6Tr6piaxa.

457

epum cpiXocrocpia? dXriGivfi^ Tiaaa Tapaxuubric; Km k i TTOVOI; em6u|uia eKXuexcu.

PORPHYBIVS ad Marcellam 31 p. 209, 2 1 .

458

POEPHYKIVS de abstin. I 54 itapd be xdi; xoiaiixai; Kai xdi; 15 6|U0Yeveic; aixiai; Kai f\ xoO Zf\v &n\r\aTo<; 6peSi<; YiT v6TCtl Kai irXoiixou Kai xpindxiuv Kai bor|<; xil) auvauSnaeiv xe vo^ttew x6 irav dYa66v aiiv aOxoic; bid xoO uXeiovoi; xpovou Kai xo Kaxd x6v 6dvaxov beivov dx; direpavxov cpopeto9ai. f|bov^i be f[ bid iroXuTeXeia? oiibe iffbc, xeivei Tf\c, 61' auTapKeiai; XUJ Treireipanevuj YIT V - 80 iroXu Ydp xo i*|bu ev TU) KaxavoeTv Sffuuv a<jxo<; xpeiav lxe\. Ydp iroXuTeXeiac, &pBeiar\<; xfji; irepi xd dqppobicna irxofai;, * xfji; eluj tpiXoxifjiai; x(^ XOITTOV x?^a irXouxou dpYoO (.% |aribev * * guuq xo TreirXriVlHiv xpr\a\\xt\iovToc, dXXd \xbvov Papriaovxoi;;

paia9at YiT v e T a i Kai f\ iv. TOU XOIOUXOU K6pou ribovr) dKpaKpv^. 25 bei be Kai x6 ail)|aa direeftew cuq oiov xe xf|<; xoO K6pou f)&ovfj(; bid xfl? Kaxd xi^v ireivav TrXr|O'(aovfi<; KaxaYeiieaSai, i'va (eu ?XU)V) 1 i>r\fiuj jcaTafhaZ6|Uvo<; libri | 5 dvaYKaiux; delebat Gomperzius zeitschr. f. oesterr. gymn. 1866 p. 708 | 6 x<*tpovTOi; si uerura est non bene dicitur | 7 SXuuc; ante 6 diro xoO libri, traiecit Reiskius | boYndxwv] immo boSuiv || 12 gpum Ydp cpiXocrocpiai; d\r]9ivf)(; uerba uix Epicurea | de re cf. Porph. de abst. I 50 (infra fr. 481) Ep. ep. Ill 122 cet., Horatius sat. II 7, 8388 || 16 irXoOxiuv libri | 17 xCf)] TOO libri I 22 dp8eioT|(; ( b e ) tx\c, Naucldus I 23 dp8e(ar|<; ante rr\c, supplebant recte, sed Km sanum non est: an latet eElMouc;? | 24 XP1ai|ueuaovxoq coni. Nauckius | Papr)aovxo<;, uui; xo libri | 26 sq. de sententia cf. fr. 158 | 27 btd] ou libri | iretvav Felicianus: ircvtav libri ] TiXr)anovf|(; Kai jtveadax libri | post i'va fenestra est in libris

E P I C V R I ETHICA

297

bid itdvTuuv biX6rj, Kal Spov Geivai x6 dvcrfKaiov, |ar) T 6 dopiaxov. oiixuu flip Kai TOOTO eiXr)epvai TO 4vbex6|uevov dyaGov eveaxai bict Tfjt; aiiTCtpKeiai; Kai 6^oid)CJeuj<; Tiy GeCp oiiruic; oiib' atixo girl uX^ov iro6r|0"i oub T6V XPOVOV (IK; irpoaGriaovxa auxil) |uettov 5 d f a 6 6 v oiixuii; b' au dXr]6ivu)<; irXouxriagi xi cpuatKil) 8pw T6V UXOOTOV ^expuiv, oti 66Haig Kevaii;- ofixux; O6K ^TT' eXmbi Kpe|ir)oexai |n6Yi0Tri<; i^Sovfjq TiioTiv oiiK ixovar) TOO yev^aeai (GopupuubeffTdxr) yap aiixr|), dXX' ev aCixapKeia xoO iiapdvxoi; Kal xoi; r\br) fJEvei oub^ dYuuvidaei jj.fi xov uXeiova xp6vov 459 CICERO TUSC. disp. v 34, 97 'his similia ad uictum etiam transn feruntur, extenuaturque magnificentia et sumptus epularum, quod paruo cultu natura contenta sit. etenim quis hoc non uidet, desideriis orania ista condiri? (99) quamquam si quaedam etiam suauiora natura desideret, quam multa ex terra arboribusque gignun15 tur cum copia facili turn suauitate praestanti. adde siccitatem quae consequitur hanc continentiam in uictu, adde integritatem ualetudinis: confer sudantis ructantis refertos epulis tamquam opimos bouis: turn intelleges, qui uoluptatem maxime sequantur, eos minime consequi, iucunditatemque uictus esse in desiderio, non in satietate . . . 20 (35, 102) dies deficiat, si uelim paupertatis causam defendere. aperta enim res est et cotidie nos ipsa natura admonet, quam paruis rebus egeat, quam uilibus'. id. ibid. V 9, 26 'laudat tenuem uictum (Epicurus): philosophi id quidem, sed si Socrates aut Antisthenes diceret, non is qui finem 25 bonorum uoluptatem esse dixerit'. H I 20, 49 '(Epicurus) tenuem uictum antefert copioso'. cf. Ioannes Stob. floril. xvil 43 tmai be iroxe (Mouoiuvioi;) xiliv oiXXujv dq3^evo(; Xoftuv oOi; i<do"xoxe bieSrjei xoidbe xivd eTitev,

1 |ur|] f\ libri, quod frustra in hac quidem sententia Rhoerius tuebatur ] 2 XOUTUJ libri | 3 immo onoiiumv | xoO 6eoO libri. cf. fr. 602 | 6 kXniai libri | 7 kxo<)Or]C, libri | an YevrioeaGai? | 9 irapaMverv libri || 10 his] u. fr. 439 | 11 sqq. cf. Horatius sat. II 2, 7088 I 17 sq. cf. Ep. ep. Ill 132. Cic. de fin. II 8, 23 'nolim enim mihi fingere asotos, ut soletis, qui in mensam uomant et qui de conuiuiis auferantur crudique postridie se rursus ingurgitent, qui solem ut aiunt nee occidentem umquam uiderint nee orientem 1 18 sq. cf. Ep. ep. Ill 130 p. 63, 19 | 2022 cf. fr. 200

298

EPICVRI ETHICA

we, xpn K0t6d irep xr)v eiixeXfi xfj<; iroXuxeXouc; xpotpi^v irpoxiiuav Kal Tr)v eiraopioTov xfji; buairopiorou, oflxw Kai xr|v ai|uqpu\ov dv8puuirip xf)? (|ur|) xoiaOrni;. 460 SENECA dial, v n ad Gallionem de uita beata c. 13, 1 "in ea quidem ipsa sententia sum inuitis hoc nostris popularibus di- 5 cam , sancta Epicurum et recta praecipere et, si propius accesseris, tristia: uoluptas enim ilia ad paruum et exile reuocatur, et quam nos uirtuti legem dicimus, earn ille dicit uoluptati: iubet illam parere naturae, parum est autem luxuriae quod naturae satis est itaque non dicam quod plerique nostrorum, sectam Epi- 10 curi flagitiorum ministram esse, sed illud dico: male audit, infamis est, et inmerito . cf. idem ibid. 12, 4 'uitiis dediti . . . . eo concurrunt ubi audiant laudari uoluptatem; nee aestimant, uoluptas ilia Epicuri ita enim mehercules sentio quam sobria ac sicca sit, sed ad nomen ipsum 15 aduolant quaerentes libidinibus suis patrocinium aliquod ac uelamentum 1 . 461 POEPHYRIVS de abstin. I 50 sq. crfjv <pi\oaocp((ji xoivuv diTTEOV xouxuuv, Kai E68U<; irpoaireaETTai oxi ITOXXIIJ Kpetxxov TO EV atixoi? |aexa6iii)Keiv e\dxKJx6v xe Kal Xix6v Kai KoOcpov IK&xiarov f&p 20 Kai x6 ox^ripov IK TOO ^Xaxiuxou. wv 6' av oi)veq>e\KOffr|Tai r| TrapaOKeur) ^Ti66ta ^K rf\$ TOO aubiuaxoi; papOxrixoc; f ^ EK rf\c, TUIV irapacJKeuaZo^evuuv TrpaTHaxeiac; f ^ EK XOO KUJ\0EIV xr|v iiEpl xiliv Kupiwxdxuuv Xoyiffiaijuv EVEpyeiav Elvai auvexn ?\ ?K xivoq &XKr\c, ai oi)K dvxd\X.otKxo<; i:p6q xd? 25 462 POEPHYKIVS de abstin. 1 51 ?TI Kai x6 dXyeivov TO 6I' EVbEiai; iro\\fi<; r)Tri6xr|TO(; r^ TO bid Tr\r|puto"EUJ(; ]nexExei, idv ^r] TI<; xai<; KEvaTq 66aii; eauxov duaxqi. POEPHYEIVS de abstin. 1 51 f ^ xe irotKi\ia xiuv xpocpaiv oux so OTTUJI; xdc; xapaxdi; xfji; H">JXn? 4KX0, dXX' oiibt xr)v ev Tr) capKi f]bovr|v auveiraiJSei -nipac, -fdp Sxei Kai atixr) ftpa xfl rf\c,

463

2 aO^qpuXov] cf. Plutarchus Grylli c. 8 p. 991 b || 18 praecedit fr. 481 I 21 ODv] a libri | 26 sequitur fr. 470 || 28 TtoXXfK] TTOXXI?) itXEiovoq Reiskius, sed cf. Rnoerius ad Porph. p. 126 | 29 continuatur fr. 463

EPICVRI ETHICA 464

299

PORPHTRIVS de abstin. i 51 sq. the, T 6 fe xflc; oapKoqpaYiac; OOT' IXuev xi 6\Xrip6v rf\<; cpOaeuii; ou6' o |nf| auvxeXoO^evov eir' dXYr|b6va r|vuexo, xr|v be xP IV piaiav efye Kai raxu TU> evavxiw HiTvu|aivr)v. oO Y&P updi; 2uufj<; aunnovriv, Trp6<; be iroiKiXiav f[bo-

5 vijuv auvef3dXXexo, eoiKdt; dcppobiciou; f\ EeviKiiiv OIVOJV mSaemv, div Kai x ^ P k bian^veiv buvarai i*| qpOoiq. div 6^ xwpk O\IK &V \molaeiveiev, fipax^a tiavrdTTacriv ia-n Kai 6uvd|aeva a6iu)i; Kai \XZTO. biKaioouvrji; Kai Aeu6epia<;, f|auxia<; T Kai TroWfji; paaxuuvriq ^ o pieo9ai. IT\ be oiibe irp6<; {lyeiav xd Kpea ffuvreXet, d \ \ d |aaX\ov 10 TT) frfeia eiuTTobiZei. bi' div yap xifeia dvaKxaTai, bid TOOTUJV Kai bia^ever dvaKTarai hi. bid Tfi<; XiTOTdfr|<; Kai dadpKou biak*!?, iSii;Te Kai xaOrr) av ouiaiaeiveiev. 465 PORPHYRIVS de abstin. i 53 KaGoXou be 6pGiJu<; 6 'EmKoupoc; gq>a<TK6v euXapriT^ov e!vai xpocpi'iv, T^V diroXaOoai |iiv iro6o0i^v is Kai biu)Ko|Uv, auvxeXecreetaav b' ev dxapiaxui xi0|uev. xoiaiixri b Ttaaa Is! baipiXnc Kai iraxeia. Kai xouxo Trdaxouoiv oi irepi xauxrjv eirxori|i^voi, r^ dvaXuj|aaaiv r^ v6aoi<; f| TrXr|(j|xovrj f ^ daxoAiaii; trepi(54) iriuxovxeq. bio Kai eiti xdiv XixOuv qpuXaKx^ov xo irXria^iov, Kai uavxaxoO aKtirxeov, xi bid xf):; dTroXaucreuj<; f\ Kxr)0eu)^ YIYVEXOI 20 Kai TT^XIKOV Sxei |iYe6oi; Kai xivoi; 6xXr|pou XUXIKOV, aapKOi; f| HH)Xfj<;, nil bid (Kevnv) x^pw V ) irepi eKdaxou (TrpdY|iaxo(;) gvxaaic, YiYv1xoi, ui^irep 6 xu)(v iroXXOuv) pio? KKi!iT)xai. dopiaxetv Yap oiibanoO bei, dXX' ^x < J ^ a l 8pou Kai |uexpou xoO ev xoii; xoioiixoic;.

466 PORPHYRIVS de abstin. i 48 xitiv Y P 'EiriKOupeiujv oi ir\eiou<; 25 dir' aiixoO xou Kopucpaiou dpSdjaevoi nalT) Kai xoTi; a K p o b p u o n ; d p K o u n e v o i qpaivovxai xd xe 0UYYP^IalLlaTa nneir\r)Kam xo 6XiYobeei; tr\c, cpiiaeux; dqpnTolJMV01 K a ' T ^K T * v XITOUV Kai euiropiaxaiv ixavw; afixfi<; xo dvaYKaiov iiij|uevov uapiaxdivxei; (c. 49) xo Yap Kax' Svbeiav evoxXouv xf)v odpKa eSaipeixai KaXtu^ Kai 30 atJxdpKuuc; xd eiiuoptaxa, ditXfiv Sxovxa qjiiaiv xi^p&v xe Kai Evjpujv. HIERONYMVS adu. Iouin. n 11 t. II p. 34Oc Vail. 'Epicurus uolup-

1 praecedit fr. 463. de re cf. Porph. 1. s. I 54 | 2 o i ) b ' et oOb' 6 libri | 3 rjvuexo] fort. dvriYexo cf. fr. 456 p. 296, 8 | be Piaiav x ^ P ^ ty e l i b r i II 2 1 W^ & la l i b r i I 21 sq. fenestras li-

brorum expleui | 22 YiYVxat libri I an o irep? [| 25 dKpobpuoii; cf. fr. 182" in spicilegio | 29 intercedit Ep. sent. XV | 30 sequitur fr. 456 p. 296, 3

300

EPICVRI ETHICA

tatis assertor omnes libros suos repleuit oleribus et pomis, et uilibus cibis dicit esse uiuendum, quia carnes et exquisitae epulae ingenti cura ac miseria praeparentur maioremque poenara habeant in quaerendo quam uoluptatem in abutendo. corpora autem nostra cibo tantum et potu indigere. ubi aqua et panis sit et cetera his similia, 5 ibi naturae satis factum. quidquid supra fuerit, non ad uitae necessitatem spectare sed ad uitium uoluptatis. bibere-et comedere non deliciarura ardorem sed sitim famemque restinguere. qui carnibus uescantur, indigere etiam iis quae non sunt carnium; qui autem simplici uictu abutantur, eos carnes non requirere. sapientiae quo- 10 que operam dare non possumus, si mensae abundantiam cogitemus, quae labore nimio et cura indiget: cito expletur naturae necessitas, frigus et fames simplici uestitu et cibo expelli potest'. 467 LAOTANTIVS diuin. inst. Ill 17, 5 'qui nimium parcus est, discit (ab Epicuro) aqua e t p o l e n t a u i t a m p o s s e t o l e r a r i 1 . 15 cf. Plutarchus contra Epic, beatitud. 16 p. 1097a o n |uv oOv K C ( i npbz T&C; TOO 0ti)|aaTO<; r|6ova<; r) qpOai? 6eTxai xopriyvai; iro\uTeXoOc; Kai OOK 'ianv ev n&Zi) Kai cpaKrj TO r i b i a x o v , d\\' 6\\>a Kai Gdaia Kai mOpa . . . . Zr|xo0arv at xuiv diro\auaxiKU)v bpiitic, . . . ., dqpil)|aev. 20

468

sapientem locupletat ipsa Natura.

ClCEBO de fin. n 28, 90 'age* inquies 'ista parua sunt. s a p i e n t e m . . n a t u r a , cuius diuitias Epicurus parabilis esse docuit'. ibid. 91 'naturalis diuitias dixit parabilis esse, q u o d p a r u o e s s e t n a t u r a contenta'. 25

469

Xpi5 T^i MctKapia 0ucrei, 6TI r a dvayKaTa eiroir|(Jev euTuopicTTa, Td be buaTcopiaxa OUK dvaYKaia.
IOANNBS Stob. floril. x v u 23. GNOMOLOGION codicis Parisini n. 1168
f. 129. MAXIMVS abb. 48 t. 11 p. 649 Combef. ANTONIVS Melissae

I 45 p. 52: omnes indicate auctore 'EiriKoupou.

30

15 cf. Ep. ep. in 131 p. 64, 1 et fr. 181. idem praeceptum fuisse Diogenis Cynici testatur Dio Chrys. or. VI 12 p. 202 R. al., etiam Zeno Stoicus, ut ait Philemo in Meinekii Com. gr. IV p. 29, ireivf|V bi&dCKei Kai |ua9r|Tdi; Xaiupdver el? apros;, OUJOV lox"?! ^iriTtieiv fi&uip || 19 0ddia i. e. Kdpua cf. Athen. xiv p. 647 extr. || 21 cf. fr. 202 p. 161, 25 22 ista] Epic. sent, x v i | 23 et 24 sent. XV ep. Ill 130 p. 63, 21 || 26 cpucei Bernaysius ad Theophr. de pietate p. 146: cpOaei edebant

E P I C V R I ETHICA 470

301

POBPHYEIVS de abstin. I 51 bei |uevToi TC(J <piXoa6cpuj Kal xr|v eXiriba TOO fj.v)6^v urroXeiuietv irapEtvai bid {Siou TauTrjv be T& |UV 6inr6piOTa kavwi; biacdjZei, Td be iroXuTeXfi iroiet buffeXino"Tov. ol YoOv iroXXol bid TOOTO Kai uep -rcoXXd KeKTrmevoi die, {nroXeiu)6v-

5 TWV dvryvuTa |nox6o0oiv.

dpKeto9ai be TOIC; einropvoroic; Kal Xrrodi6-

TOITOK; Tioiet TO |avr]|LiovOeiv STI itpoi; n^v ( T O ) T?[C, yvxnz

Xoyov Tapax^v Xiiiv o69v taxueiv irecpuKev oiib' 6 ira<; ITXOOTOI; eii;, TO 64 xfji; aapKoi; 6xXr|pov eSaipet Kal Td ttctvu n^Tpia a naadv TE cfiiropiOTiav K6KTr)|aeva' io Kal Td TOiaOTa ou TapdxTei TOV diioevriaKeiv 471 cnrdviov ye eupeiv avGpuuTrov <(Trevr]Ta> upoi; TO Tfj<; cpuaeuuq TeXoc; Kal irXouaiov irpo^ raq Keva? boEaq. Yap TUJV dqppovuuv 015 e'xei dpKeiTai, oubeiq (nroXeiiTOVTa oe

juaXXov be oiq OUK

e'xei obuvaTai. axjirep ouv 01 rcupeTTOvTeq bid is TfJ5 voffou del bRiJuJffi Kal TUJV evavTiujTaTuuv OUTU) Kal 01 Tf]v lyuxnv KaKuJc; e'xovTei; biaKei|uevriv TrevovTai TtavTUJV del Kal eiq TTOXUTPOTTOUI; eTriOujuiaq UTTO XaiPORPHYRIVS ad Marcellam 27 p. 208, 2 Nauck. 20 ATHENAEVS Laertii Diogenis X 12 TSI; cpuoioc; 6' 6 TTXOUTOI; opov Tivd (3aidv ai bi Kvai Kp(aie<; Tdv direpavTov 6b6v. PLVTARCHVS de cupiditate diuitiarum 4 p. 524 f TOII; ye vouv Z 6 xfj<; cpuaeuji; TTXOOTOI; OjpiffTai Kai T 6 Tep|aa irdpeOTi Tf)<; 25 KaGd itep K^vrpuj Kai 6iaOTr)|aaTi TtpiYpaq)6|uvov. GN0MOL0GI0N Byzantinum Wachsmuthii studien z. d. griech. florilegien p. 197 n. 189 ' 0 KOTO q>uo"iv TTXOOTOI; SpTiu Kai uoaTi Kal TT) TOO ouO^aToc; OK^TTI^ au^ireirXripuuTai" 6 be irepiTTOi; x ei
Ka

'

T1> v T

*1? Etn6u|iua<; pdaavov.

1 antecedit fr. 461 | 7 Tapaxfjt; Xuffiv libri | 10 TOOauTa libri: corr. Nauckius [ sequitur fr. 4G2 || 11 irevr|Ta inserui 12 TEXOI; itXouaiov Kai . . . 66Ea<; (ir^vriTa) Maius | 14 irupeaaovT65 Porphyrius | 15 vooou in uacuo spatio om codex, suppleuit Maius I 16 6iaKi|aevr|V adiecisse Porphyrius uidetur | 27 est sententia non ab Epicuro scripta sed secundum eum facta

302 IvvENALIS sat. 14, 316

EPICVRI ETHICA 'mensura tamen quae

sufficiat census, si quis me consulat, edam: in quantum sitis atque fames et frigora poscunt, quantum, Epicure, tibi paruis suffecit in hortis, (320) quantum Socratici ceperunt ante penates. numquam aliud natura, aliud sapientia dicit'. id. 13, 122 'Epicurum . . . exigui laetum plantaribus horti'. HORATIVS epist. I 12,3 'tolle querellas: 1 0 pauper enim non est, cui rerum suppetit usus. si uentri bene, si lateri est pedibusque tuis, nil diuitiae poterunt regales addere maius'. cf. Manilius IV 611. 472 ClCEKO Tusc. disp. V 32, 89 'hie uero ipse quam paruo est contentus. nemo de tenui uictu plura dixit. etenim quae res pecuniae cupiditatem adferunt, ut amori, ut ambitioni, ut cotidianis sumpti- 1 5 bus copiae suppetant, cum procul ab his omnibus rebus absit, cur pecuniam magno opere desideret uel potius cur curet omnino?' id. ibid, v 31, 89 'an ad cetera quae mala putantur, non et Epicurus et reliqui philosophi satis parati uidentur? quis non paupertatem extimescit? neque tamen quisquam philosophorum'.
HORATIVS epist. 1 10, 32

20

'fuge magna. licet sub paupere tecto reges et regum uita praecurrere amicos'. 473 <h OXITOV oux IKCXVOV, c t \ \ a TOUTW ye oubev k a v o v . AELIANVS uar. hist, iv 13 (Stob. flor. x v n 30) 'EiriKOUpoi; 6 Tap- 25 Yr|TTioi; 6KKpdfi \ifwv cf. Horatius epist. I 2, 46 'quod satis est cui contingit, nihil amplius optet'. 474 si cui sua non uidentur amplissima, licet totius mundi dominus sit, tamen miser est. S E N E C A epist. 9, 2 0 ' e t ipse Stilponis o b i u r g a t o r E p i c u r u s similem illi u o c e m emisit, q u a m t u b o n i consule, etiamsi h u n c diem iam e x p u n x i : s i c u i inquit s u a . . . . e s t . u e l si h o c m o d o tibi melius 30 S) 6 \ i y o v . . . . IKOVOV.

16 o b oculos u e r s a t u m p o e t a e est fr. 2 0 0 || 2 4 &\\a om Stobaeus | 26 ^Kpcrfe htfwv Stob. i\e^ev libri Aeliani | 26 sequitur fr. 602 || 29 cf. Cic. Tusc. v 32, 92 cet. | 31 stilbonis libri

EPICVRI ETHICA

303

enuntiari uidetur (id enim agendum est ut non uerbis seruiamus sed sensibus): m i s e r est qui se non b e a t i s s i m u m i u d i c a t , licet i m p e r e t m u n d o ' , 4 cf. Horatius epist. I 10, 44 'laetus sorte tua uiues sapienter'. 475 honesta res est laeta paupertas. SENECA epist. 2,5 'hodiernum hoc est quod apud Epicurum nanctus sum: soleo enim et in aliena castra transire non tamquam transfuga sed tamquam explorator. h o n e s t a inquit res . . . p a u p e r t a s . ilia uero non est paupertas, si laeta est. non qui parum habet sed qui 10 plus cupit pauper est'. cf. Horatius carm. n 16, 13 (infra p. 304, 8). TT\oucfid>TaTov carrdpKeia Travxuuv. CLEMENS Alex, strom. vi 2 p. 266, 38 d\\' Eiipnribou Ypdq>ovTo<; 'ird Ta f' apKouvS' iKavd TOI; Y ouxppomv' 'EiriKOupoi; SvTiKpui; is <pr\oi TTXouaiuuTciTov KTX. TOEPHYEIVS ad Marcellam 28 p. 208, 19 Nauck. 616 9aaiv oi <pi\6oocpoi ou&v OUTUUC; dvafKaiov the, TO YIVUIOKEIV KaXux; TO p.i] dvorfKtxiov, TiXouo"iu)TdTr]v 6^ etvai irdvTiuv r^v auTdpKeiav nai aenvov TO |tirioev6^ &Ta9ai Xa^pdvovTai. 20 AVGVSTINVS de utilitate credendi c. 4, 10 t. Vin p. 52" ed. Ven. 1729 "... si quis Epicurum lecto eius in libris aliquo loco, ubi continentiam laudat, in uirtute ilium summum bonum posuisse asseueret et ideo non esse culpandum1.

476

477 magnae diuitiae sunt lege naturae conposita paupertas. 25 SENECA epist. 4, 10 'sed ut finem epistulae inponam, accipe quod mihi hodierno die placuit. et hoc quoque ex alienis hortulis sumptum est: m a g n a e . . . . p a u p e r t a s . lex autem ilia n a t u r a e scis quos n o b i s t e r m i n o s statuat? non e s u r i r e , non sitire, non a l g e r e . . . . parabile est quod natura desiderat et ad30 positum. ad superuacua sudatur'. id. 27,9 'sed accipe iam quod debeo et uale: " d i u i t i a e sunt ad

1 enuntiari Mp enuntiare P | est M: om pP || 5 est om fragmentum Bernense || 12 cf. fr. 202 p. 161, 25 Plutarchus de cupid. diuit. 2 p. 523 f errei TIIJV fe. dpKOuvrujv oObeii; ir^viqi; JOTIV, quam sententiam ex Epicuro sumptam esse scite Gassendus p. 1765 conicit 13 Eurip. Phoen. 554 || 26 cf. supra 1. 7 | 2729 cf. fr. 200

304

EPICVRI ETHICA

legem naturae conposita paupertas". hoc saepe dicitEpicurus aliter atque aliter. sed numquam nimis dicitur quod numquam satis discitur'. cf. Lucretius V 1117 'quod si quis uera uitam ratione gubernet, 5 diuitiae grandes homini sunt uiuere parce aequo animo, neque enim est umquam penuria parui'. Horatius carm. n 16, 13 'uiuitur paruo bene'. idem epist. I 10, 39 'qui pauperiem ueritus potiore metallis 10 libertate caret, dominum uehet inprobus atque seruiet aeternum, quia paruo nesciet uti'. idem sat. II 2, 1 'Quae uirtus et quanta, boni, sit uiuere paruo . . . discite'.
478 qpo(3ou|uevo<; 6 TTOXUC; TO \ITOV rf^c; b i a m i s bid TOV 15

cpo^ov era TrpdSeiq 7TopeueTcu T.dq ludXicrr' a v TOUTOV TtapaPORPHTRIVS ad Marcellam 28 p. 208, 15 Nauck.
479 TTOXXOI TOO TTXOUTOU TUXOVTI; ou TIV' ctTTaXXaTriv TUIV

KCIKUJV eupov dXXd ^exap'oXfiv ^leiZoviuv.

PORPHYRIVS a d M a r c e l l a m 2 8 p . 2 0 8 , 1 7 N a u c k .

20

SENECA epist. 17, 11 'tibi uale dicere non licet gratis, quid istic? ab Epicuro mutuum sumam: "multis paras se diuitias non finis miseriarum fuit, sed mutatio". 480 eE epYacriaq Oripitubouq ouffiac; |uev irXfiBoi; ffuupeueTai, 2 6 pio<; be TaXaiitujpoq cruviataTai.
PORPHYRIVS ad Marcellam 29 p. 209, 5. 481 PORPHYRIVS ad Marcellam 28 p. 208, 23 616 Kal

(oi <pi\6o"o<poi) irapaKeXeOovxai oux Sirux; TI TTOpiaxeov Katov, a\\' OTTUJI; ^a\Xov Oappriaoiaev ^f] iropicFOevrot;. 30 cf. idem de abstin. 1 50 oet 6^, qpaaiv (oi 'EuiKoOpeioi), oux ^ T01 ' 16|ad\iCTTaT. cod. | TOUTOV SC. qpo^ov: UXOOTOV Maius | 17sequitur fr. 476 || 19 of) rt\v codex |] 25 6pr|vtj06ou<; codex: corr. Nauckius. cf. Philod. V H ! vil 179 fr. xxiv drr6 yap dvrm[pou Kal] Gr|puJi)bou<; ep[Taaia<; f| biJaOgaeuuc; T6T[E] * * qpeOyeTat || 29 fort. uopiou|ue9a | 30 dXXd irijui; codex: corr. Nauckius

EPICVRI ETHICA ytaad\xevov xd dvayKaia irpoa8r|Kr| xq <piXoo"o<pia \pf\aQai,

305 dXXa

irapaOKeuaad|aevov T 6 9appeTv xfl yvx<} YvriaCuui;, oflxux; dvTexeo"6ai TUJV KO9' i>mepav. KOKCT) fd.p (ppovxiaxrj xd KO8' eauxoOc, einxp^iyoiuev, dveu qnXoaocpiac; x6 dvayKaTov au|a^eTpou|iivoi xfjc; qxi5 crewc; Kai irapaffKeudZovxec,. 482 ARRIANVS Epictet. dissert, i n 7, 15 Epicurea inridens: 6 TTXOOxoc, 6' dyaSov, Kai xo iroirixiKUJxaT6v fe ttiiv i^ftovuiv. &id xi ju^i Trcpiiroii'iar) aux6v;

483 HEEMIAS in Plat. Phaedrum p. 76 ot |nv T^P 6Tt^\apov dirXtlx; 10 qpaOXov TO epav, UJI; 'EmKoupo? 6pio"d]uevo<; aiixov (xov ^pujTa) a O v TOVOV opeSiv d c p p o o i a i t u v HETCI oiOTpou Kai dor)|noviaq. ALEXANDER Aphrod. in Arist. top. p. 75 (Suidas u. gpuu<; p. 535, 14 Bernh.) TO 8xt ov)6ei<; epuj^ daxeioc; itp6pXr||na Ka96Xou 5v ditoqpaTIKOV dvaffKeudaonev, OTI yii\ nac, Spuii; cpaOXo?, &IX6VT<; TOV 15 Spuixa ev? xe a O v x o v o v 8 p e i v d t p p o & i a i w v , the, 'EiriKOupoq \ifti, 8v oux oI6v xe daxeiov elvai, Kai etc; eiri[?oXf|v qpiXououac; 6id KdXXoc; e|aq)aiv6|avov, UJC; oi diro xfj<; axoac; KTX. cf. schol. Dionysii Thr. BAG p. 667, 13 xov gpiuxa oi nev 'ETTIKOOpeio{ tpaatv elvai aOvxovov d<ppobiciujv opeEty. 20 CICERO TUSC. disp. IV 33, 70 'ad magistros uirtutis philosophos ueniamus, qui amorem negant stupri esse et in eo litigant cum Epicuro non multum, ut opinio raea fert, mentiente. quis enim est iste amor amicitiae? cur neque deformem adulescentem quisquam amat nee formosum senem?' 484 inmodica ira gignit insaniam.

2 6 SENECA epist. 18, 14 'sed iam incipiamus epistulam conplicare. Prius, inquis, redde quod debes. Delegabo te ad Epicurum. ab illo net numeratio: inmodica . . . insaniam. hoc quam uerum sit, necesse est scias, cum habueris et seruum et inimicum' etqs. 3 0 cf. Horatius epist. I 2, 62 'ira furor breuis est: animum rege'. Apollonius Stobaei flor. xx 49 xf)(; 6u8u|a(a<; x6 avGoc; |uav(a. DE VITAE RATIONIBVS 485 f| Y P &ia q)6pov TIC; KaKobai|noveT f\ hi1 dopiffTov Kai 2 sq. cf. Horat. sat. II 2, 107111 || 9 sqq. cf. fr. 62. 61 p. 117,19. 456 | 17 Stoicam definitionem habes ap. Laertium Diog. vn 113 extr. al., cf. Hirzel unters. II p. 388 sqq. || 28 quam sit uerum M 20

306

EPICVRI ETHICA

Kevfjv eTTi9u|Liiav" a nq x a ^ i v w v buvomxi TOV |uaK<xpiov

PORPHYBIVS ad Marcellam 29 p. 208, 30 Nauck. 486 OUK dT:opeTv TOUTUJV TTOVOI; (JTIV, POEPHYRIVS ad Marcellam 31 p. 209, 19 N. d\\d qpepeiv nfi\r

\ o v TOV dvovriiov eic TUJV KEVUJV bouiv TTOVOV.

487

malum est in necessitate uiuere, sed in necessitate uiuere necessitas nulla est. SENECA epist. 12, 10 'quid enim hac uoce praeclarius, quam illi nulla est. io (epistulae) trado ad te perferendam? malum quidni nulla sit? patent undique ad libertatem uiae multae breues, faciles Epicurus, inquis, dixit; quid tibi cum alieno? Quod uerum est, meum est. perseuerabo Epicurum tibi ingerere, ut isti qui in uerba iurant nee quid dicatur aestimant sed a quo, sciant 1 5 quae optima sunt, esse communia'. cf. Maximus Tyrius diss. in 10 p. 45 Reisk. xi bk &v&fKT\z tmnroviirrcpov;

488

f| TOtTq be

TdTceivf]

x|iuxr)

TOIC; |aev eur||uepr||Lioto"iv

exauvujGr),

ffujjqpopaii;

KaGrjpeGn.

GNOM0LOGION cod. Parisini 1168 f. 115 rvt!>|uat gitiKOiipou MAXIMVS 50 abbas gnomol. 18 p. 184 Tur. t. II p. 590 Combef. 'EiriKO\5pou A E SENlVS in Paroemiogr. Gotting. t. II p. 451, 18 (subscr. 'EiriKOiipou).

489

Km Td Trapd rf\q Tuxr)? juiKpoTepa (r\ cpuai?) bibdffKei

v, KOII euTuxouvTa<; ^ev TivuuaKeiv aTuxeiv, buaru-

be uf] Ttapd laeya TiGecrGai bv TO eOTuxeiv, KOU 25

non dubito quin non sit Epicuri | 2 irepitroieTcrGai ci. Nauckius || 4 TOOTIUV] antecedit TO TUIV iroXXuiv &fa66v \ TI6VOI;] fort. KCCK6V I 5 TiiJv Kevo66Suuv codex: corr. Nauckius || 13 meum]

mecum MpP | iungere MpP | 14 iurarant Mp | nequid MP | aestimant V: aestimentMp \ sciantque que optima MpP: corr. Erasmus ||
23 Td irepl TT\C, i^uxfic; codex | 6i6daKeiv cod. | 25 \x.-}\ uepl cod. cf. Philodemus V H 2 vil 177 TO 5 \xr\%h> d v a i i r a p a \xt^a Tiliv JSouOev d Ttep 6p9u)(; X^YTai KOI TO |aup(aii \xeltova x6t Ttuv dXXtuv uudpxeiv, |u6vr|v ^CJTI TI^V qpiXocroqpfov eiiepfirw Tiuv TrpoaireXaZ6vTU)v TC\ trpdynaT' dtaOd itapaaKudZouaav | 6v] wv codex, nescio an rectius desit

EPICVRI ETHICA

307

|uev &9opu[3wq Ta mxpd Tfi<; TUXTK &Ya9&, irapa-

be Trpoq xd irap' amf\<; boxouvxa elvai

Kai wq ecpr||uepov |aev rcav TO TIUV TTOXXWV dyaGov

xai KaKov, 0091a be oubaiwlic; Tuxq KoivujveT.

r, PORPHYBIVS ad Marcellam 30 p. 209, 12 Nauck. cf. Cicero Tusc. disp. V 26, 73 (fr. 604) 'huic ergo . . . obliuisci licebit sui et turn fortunam contemnere, cum sit omne et bonum eius et malum in potestate fortunae'.

490 6 Trig aupiov fiKiffTa be6|uevo<; fibiaxa TtpocreicFi irpoc; 10 Tr|v aupiov.
PLVTAECHVS de tranqu. animi 16 p. 474C oil yd.p n6vov 6 Tfjt; . . . 5e6|Uvoi;, lii^ qpr|Oiv 'EuiKoupo^, fi&i0xa . . . aOpiov, AXKit Kai IT\O0TO<; eiiq)paivi Kai b6a Kai buvainii; Kai dpxi*l Kai ladXtaxa xoix; fiKiaxa xdvavxia xappouvxai;. IB cf. Horatius epist. 1 4, 13 'omnem crede diem tibi diluxisse supremum: grata superueniet quae non sperabitur hora'. I 11, 22 sq. carm. I 9, 13 sq. 491 stulta uita ingrata est et t r e p i d a : tota in futurum fertur. 20 SENECA epist. 15, 10 'ecce insigne praeceptum: s t u l t a . . . fertur. Quis hoc, inquis, dicit? Idem qui supra'. cf. Horatius epist. I 18, 110 'neu fluitem dubiae spe pendulus horae'. carm. II 16, 25 'laetus in praesens animus quod ultrast 25 oderit curare et amara lento temperet risu'. I 11, 8 'carpe diem, quam minimum credula postero'. 4 KOtvaivei prodit in gnomologio Byzantino
Wachsmuthii studien z. d. griech. florilegien p . 184 n . I l l Md6e

bi\eaQai KXX. | dyaed] 6oKouvTa dyaed gnomol. | irapaxeTdxeai bt] cf. fr. 584 dvxtxdHea9ai: Kai it6qppdx6ai gnomol. | 2 boKOuvxa etvai om gnomol. | 3 Kai . . . iroWiuv] i.cpr\p.epov YP V XO XOIOOXOV gnomol. I 4 Kai KOK6V om Porph. | bk] bk Kai kmaTr\[ir\ Porph. xOxr|(; Porph. cf. Ep. ep. Ill 134 sq. sent. XVI || 9 iKUJxa fjbiaxa eodem uerborum acumine utitur Ep. p. 63, 19 || 19 cf. Lucretius III 957 sq. I est et p : est M ceteri | 21 hoc Mp 2 : om ceteri | supra] cum in hac epistula nullus afferatur auctor, referendum hoc ad Epicuruin in superioribus epistulis adhibitvim

308

EPICVRI ETHICA

Horatius carm. n 16, 17 'quid breui fortes iaculamur aeuo multa?' I 4, 15 'uitae summa breuis spem nos uetat incohare longam'. LACTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 38 carpendi Epicuri caussa 'uoluptatibus igitur quoquo modo possumus seruiamus. breui enim tempore nulli erimus omnino. ergo nullura diem, nullum denique tem- 5 poris punctum fluere nobis sine uoluptate patiamur, ne quia ipsi quandoque perituri sumus, id ipsum quod uiuimus pereat. hoc ille etiamsi non dicit uerbo, re tamen ipsa docet'.
492 SCBIPTOB INCEKTVS VH 2 x 71 col. vi * * dv9puO?]uu)[v diro-

9v]rjai<6vTwv, oti&Eii; eafriv 8<; o]\ivaxa[i] cpuYeiv 9dvaTov Kal |ir|v 1 0 eKda-rou, Ka6d TTp q>r\aiv 'Eirucoupoi;, diro rr\<; Trpu)i:r|<; yeveaewc; Ttp6(<;) Tiva xpovov [e]vi(o")Tdvroc; . . . u\r|vai * . 493 molestum est semper uitam incohare. SENECA epist. 23, 9 'possum enim tibi uocem Epicuri tui reddere et hanc epistulam liberare: molestum . . . incohare. aut si hoc is modo magis sensus potest exprimi: male uiuunt qui semper uiuere incipiunt. Quare? inquis, desiderat enim explanationem ista uox. Quia semper illis inperfecta uita est'. inter cetera mala hoc quoque habet stultitia: semper incipit uiuere. 20 SENECA epist. 13, 16 'sed iam finem epistulae faciam, si illi signum suum inpressero, id est aliquam magnificam uocem perferendam ad te mandauero. Inter . . . . uiuere. considera quid uox ista significet . . . et intelleges, quam foeda sit hominum leuitas cotidie noua uitae fundamenta ponentium, nouas spes etiam in exitu in- 25 cohantium Non adicerem auctorem uoci, nisi esset secretior nee inter uolgata Epicuri dicta, quae mini et laudare et adoptare permisi'. 1 graece CTTOxaZ6|ue8a, temperatum imagine etiam philosophis graecis trita (cf. Cic. de fin. Ill 6, 22 Panaetius ap. Arium Stobaei eel. eth. p. 64, 3 Wachsm.) | 7 uiximus libri. cf. Seneca epist. 99, 31 'hoc quod uiuimus proximum nihilo est'. graece auTO TO Zf)v j| 10 an oiioeli; ic, [T\OC,? | 11 qpr|ceiv charta ] 12 trpOTVi|va charta || 13 cf. fr. 494 || 19 ad sententiam cf. Horatius epist. I 1, 97 sqq. Manilius IV 4 'nullo uotorum fine beati uicturos agimus semper nee uiuimus umquam' | 26 uoci p: huic uoci MP

494

E P I C V R I ETHICA 49B

309

n e m o n o n ita exit e uita, t a m q u a m m o d o intrauerit. SENEOA epist. 22, 13 'occurrit mihi ecce (uox) nescio utrum uerior an eloquentior. Cuius? inquis. Epicuri, adhuc enim alienis sarcinas adorno: n e m o . . . . i n t r a u e r i t . Quem cumque uis occupa, adu-

5 lescentem senem medium: inuenies aeque timidum mortis, aeque inscium uitae. nemo quicquam habet facti, in futurum enim nostra distulimus. Nihil me magis in ista uoce delectat quam quod exprobratur senibus infantia: "nemo" inquit "aliter quam qui modo natus est, exit e uita". falsum est, peiores morimur quam nascimur'. 10 cf. scriptor Axiochi p. 365 a auvdirreu; jdp, w 'Aioxe, . . . dveinXoxrj dvaiaQriaia a\oQr\aiv Kai aeouTiu imevavria Kai -rzoieic, OOK einXoYi6|aevo<; 8TI a|aa |aev obupei xr]v dvaio"6r|oiav, S|aa be dXYei? erri ffrjuieai Kai axepr)(Tt XUJV ribeuuv uj^ eic, exepov Zf\v aTro9avoii)uevo?, aXK' OUK ei? TravxeXfi 15 Xiliv dvaia9iT<Jiav Kai xriv auxr)v xfj irp6 xfj? UK; OUV gtri xrji; ApdKovxoi; f\ KXeiae^voui; TtoXixeiai; ofibtv irepl ae KOKOV fjv (dpxiiv fdp oiiK f\z, irepi 8v fiv r)v), ofixux; ovibe ^exd xr)v TXuxr|v yEvriagxai1 oil fp OOK eaei, irepi 8v 'iarm. [Plutarchus] consol. ad Apollonium 15 p. 109e ei<; xr|V aiixriv oOv 20 xdiv ot xcXeuxriaavxei; KaGioxavxai xfl irpo xr]<; yeveaeuui;. Ui^itep oOv oubev fjv rmiv itpo rf\<; fevlaeuii; oOx' dYa66v ouxe KCXKOV, OVITUJ? oube |uexd xif)v xeXeuxi^v. Kai Ka6d irep xd irpd r^ntuv oiibev rjv irpoi; ^ac,, ofixuji; oube xd |ue8' rjiaa^ oObev Jaxai irpoc; . . . . Is! y a p auxi*i K a x d a x a a i i ; e a x i xfl irpo xfjq 25 i*| nexd TI'IV xeXeuxriv. 496 ridiculum est currere ad mortem taedio uitae, cum

genere uitae, ut currendum ad mortem esset, effeceris. SENECA epist. 24, 22 ' obiurgat Epicurus non minus eos qui mortem concupiscunt, quam eos qui timent, et ait: ridiculum 30 effeceris'. 1 cf. supra p. 269, 15 Lucretius in 9725 | 3 alienas libri | 4 adorno Erasmus: adoro MP alii adhoro p1? adferop2 (quae manus nullius est pretii). conicias etiam adfiaro \ 8 qui modo P Wolters in Exercitat. gramm. speciminibus p. 35: quomodo libri. cf. Cic. de fin. in 14, 48 'quam is qui modo est natus' | 10 sq. cf. id. p. 369 || 26 sq. cf. proxima, Manilius IV 3 ' aeternisque senes curis dum quaerimus aeuom perdimus' | 26 est om M

310 497

EPICVRI ETHICA tantam hominum inprudentiam esse, immo dementiam,

u t q u i d a m timore mortis c o g a n t u r a d

mortem.

SENECA epist. 24, 23 ' obiurgat Epicurus non minus eos qui mortem concupiscunt quam eos qui timent, et ait . . . . [fr. 496 et 498]. his adicias et illud eiusdem notae licet: t a n t a m . . . . m o r t e m " . cf. [Plutarchus] consol. ad Apollonium 15 p. 110* Til) -(&p 5VTI iroXXoi bid Tr)v oiibivtiav teal Tf\v itpoi; TOV edvarov btapoAryv diro6vrj(jKOuaiv, i'va \ii\ diroOdvuxJi. 5

498

quid tam ridiculum quam adpetere mortem, cum uiis? tam inquietam tibi feceris metu mortis?
SENECA epist. 24, 23 'Epicurus . . . ait loco dicit: quid . . . . mortis? 1 [fr. 496]. item alio

10

499

ClCERO TUSC. disp. V 40, 117 'congerantur in unum omnia, ut idem oculis et auribus captus sit, prematur etiam doloribus acer5 rumis corporis. qui primum per se ipsi plerumque conficiunt ho- 1 minem. sin forte longinquitate producti uehementius tamen torquent quam ut causa sit cur ferantur, quid est tandem, di boni, quod laboremus? portus enim praesto est, aeternum nihil sentiendi receptaculum (41, 118) mihi quidem in uita seruanda uidetur ilia lex, quae in Graecorum conuiuiis optinetur. "aut bibat" inquit 20 "aut abeat", et recte. aut enim fruatur aliquis pariter cum aliis uoluptate potandi aut, ne sobrius in uiolentiam uinulentorum incidat, ante discedat. sic iniurias fortunae, quas ferre nequeas, defu1 cf. Lucretius III 7982 Ouidius metam. VII 604 'mortisque timorem morte fugant'. colorem fortasse sumpsit Ep. ab Antiphane Stob. flor. 53, 9 (Com. m p. 150) Ti 6'; otixl avdrou mo"8ocpopii)v, u > qn\TdTr|, 85 Jvena TOU lr\v ^PX^T' drroSavoOnevoc,; | 5 nota i. c. praescriptum auctoris nomen, ut uini origo et annus in doliis notatur || 10 metu mortis om p || 16 cf. fr. 4468 | 18 est] est quoniam mors ibidem est libri: glossema Bentleius notauit. cf. p. 311, 8 scriptor IT.tiipouc,9, 7 -r\\i\v \xiv buabaiiuovoOoTv dtroKeixai Xt|ur|v xaKUUV 6 edvaTOi; | 19sqq. cf. Lucr. m 935943 Horat. sat. 1 1, 117 sq. [Plut.] consol. ad Apollonium 34 p. 120b, quibus omnibus nee minus ipsi Epicuro haud scio an fons fuerit Bio, cf. Teles Stobaei flor. v 67 p. 161 Gaisf. de ipso praecepto cf. fr. 397 p. 269, 19 et 273, 9. nota est Stoicorum sententia, cf. Arius Did. Io. Stob. eel. eth. p. 110, 9 sq. cum Wachsmuthii adnotatione, similis Peripateticorum Arii Did. p. 126,2

E P I C V R I ETHICA giendo relinquas. Hieronymus'. 500

311

Haec eadem quae Epicurus totidem uerbis dicit

PLVTAEOHVS contra Epicuri beatitudinem 23 p. 1103 e T 6 irdvaocpov TOOTO boffxa Kai 6eiov , 8TI TOO KOKOCI? irpaTxeiv irepai; 5 ecrxlv aiixf) (xfj vpuxfl) xo diroXeo"6ai Kai (pGapfyvai Kai |ur|bev etvai. ibid. p. 1103 oi 6' &\\wc, exovxec; xfj<; f^ev etixuxiac, TO rjbioTov KoXoiioum, xaT^ be buaxuxiaic, dtrooxpocpriv OUK diroXemouorv, dXX' eti; |a(av KaxaqwY^v Kai Xi|ueva irpdxxovxei; KOKIIJI; xrjv bidXuciv Kai xrjv dtvataOrjaiav duo(5Xeuouatv.

10 ib. 27 p. 1105 s TO yap d v a i a 9 r | x e i v TO biaXuOev Kai ]ur)6ev e i v a i irpoi; I'luac, xo dvaKj8r|Tov)v O6K d v a i p e i TO TOO 6 a vdTou b e o ? , dXX' uiqitep dir6bei?iv a^ToO npoaxier)ffiv xoOxo Jaxiv 6 beboiKev ri qpOati; "dXX" f)|ueT<; M^v itdvxei; (ibuip Kai Y a ' a Y^voioSe') 15 xf)v eic, TO \xi\ cppovoOv p.r\b' aia6av6|nevov bidXuaiv -rf\<; i^v 'EiiiKoupoi; ei? Kevov Kai dronoui; biaaTropdv TTOIUIV TI jaaXXov JKKOUTEI Tifjv ^Xuiba TTI<; dqpOapaiaq. ib. 29 p. 1106 b oi? be 6 piog EU; dvaiaeiqffiav irepaivei Kai bidXuaiv. ib. p. 1106 6 'EiriKOupou X6YOC, TOII; \iiv d9Xiu)? Zwaiv OIIK ciiTuxn 20 TeXeuTi^v eiraYY^AA x al xi^v dvaipeaiv Kai bidXuaiv T?\<; ipuxfte' TIIIV be q)povi|niuv Kai aoqptuv Kai ppuovxtuv dYaSoi? iravxdiraffi KoXouei xo eiieunov, eK TOO V\v ^aKapiiui; el? TO pi] Zf\v ]ar|o' eTvai xaTaoTpetpwv. AVGVSTINVS ad Nectarium epist. CAY 3 t. II p. 290 ed. Ven. 1729 25 'hoc enim potius in illis litteris legi, quoniam uita ipsa qua fruimur breuis est, in qua tu arbitraris et frequentatum in litteris iam mones aeternam esse posse calamitatem: mortem autem malorum omnium esse finem habent quidem uestrae litterae, sed nee ipsae omnes: Epicureorum est quippe ista sententia et si qui alii morta30 lem animam putant'. 501 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 30 p. 1106 d oil |ii?)V 7 KU)XOou0i libri: corr. Meziriacus | 10 antecedit fr. 204 | dvai0"6r)Tov Kai XuBev libri: corr. Gatakerus ad M. Aurelium VI 10, nisi quod non uidit in Kai uoce latere xo bta-. respicitur sent. II | 14 Horn. H 99 | 19 eiixuxf) xoT? be KaKilJi; u p d a a o u f f i TeXeuTI\V libri: corr. Maduigius adu. I 675 ] 21 KwXOet libri: em. Wyttenbachius | 22 xaTaOTpecpov ferebatur

312

EPICVRI ETHIC A

dXXd Kai X^YOUOIV atixoic; KOKODV diraticrxiuv Kai dopiaxiuv XueeTcav Oirouiiav diTa6v pefJaioxaxov Kai rjbicxov diroXmeTv xr]v dirivoiav TOO XeXtiaSai, Kai TOOTO Ttoietv xov 'EinKoOpou \6fov 6avdxou T6 btot; tv xrj biaXiicci Tfj<; fiiX^?502 laxdvxa TOO

PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 30 p. 1107 a ei bk br| 5 Kai Her' dXfioovoi;, iiic,iTp 'EiriKoupoi; oiexai, role, irXe{o"xoi<; dir6XXuaQai au|u(5aivei, uavxaTraorv dTrapr)Y6pr)f6(; kcniv 6 TOO 9avdTou q)63o? elc, dfaSObv Grtpr\aiv 6id KOKOUV SYOVTO?.

503*

SENECA epist. 30, 14 ' dicebat quidem ille (homo mihi carus) Epicuri praeceptis obsequens: primum sperare se nullum dolorem 10 esse in illo -extremo anhelitu: si tamen esset, habere aliquantum in ipsa breuitate solacii: nullum enim dolorem longum esse qui magnus est. ceterum succursurum sibi etiam in ipsa distractione animae corporisque, si cum cruciatu id fieret, post ilium dolorem se dolere non posse, non dubitare autem se, quin senilis anima in primis la- 15 bris esset nee magna ui distraheretur a corpore. ignis qui ualentem materiam occupauit, aqua et intcrdum ruina exstinguendus est: ille qui alimentis deficitur, sua sponte subsidit (16) illud quidem aiebat tormentum nostra nos sentire opera, quod tune trepidamus, cum prope a nobis esse credimus mortem, a quo enim non prope 20 est, parata omnibus locis omnibusque momentis? sed consideremus, inquit, tune cum aliqua causa moriendi uidetur accedere, quanta aliae propiores sint quae non timentur. hostis alicui mortem minabatur: hanc cruditas occupauit'. DE VIRTVTIBVS 25

504

LAEBTIVS DIOG. X 138 bid & Tryv i=)bovr|v Kai rd<; dpeT<x<; aipe!cf6ai, ou bi' afixdc;, O&^itep Tr|v iaxptKr]v bid xr|v uyieiav, Ka9d cpriai Kai AioTevrjq ^v xfl ic xubv 'EITIX^KXIUV. SENECA dial. VII ad Gallionem de uita beata 9, 1 "sed tu quoque" inquit (Epicurus) " u i r t u t e m n o n o b a l i u d c o l i s q u a m q u i a ali- 30 q u a m ex i l i a s p e r a s u o l u p t a t e m " . primum non, si uoluptatem praestatura uirtus est, ideo propter hanc petitur. non enim hanc 6 inepte igitur contra Epicurum Lactantius argumentatur diuin. institut. in 17, 3133 || 11 haberet Mp | 19 tune om p | 20 enim prope non est M || 26 cf. fr. 67. 69. 70 | 27 de exemplo cf. p. 267, 17 cum adn.

E P I C V R I ETHIC A

313

praestat sed et hanc, nee huic laborat sed labor eius quamuis aliud petat, hoc quoque adsequetur'.
ALEXANDER Aphr. in Ar. top. p. 12 ecm be ev TOOTOK; ?V6OOV

upuiTov |av T 6 i r a d OOKOOV TO?<; o"oq>oT(; f| T 6 ro'ic, irXei5 OTOK; OIITUJV, we, TO Tr]v dpTr|v oi' ai)T^|V aipeTi'iv eTvai, ei Kai iiir] 'EuiKOiipijJ 6oKei, Kai TI?IV u6ai|uoviav frir' dpETfjc, fivtaBai. 505* MAXIMVS TYRIVS dissert, m 5 p. 34 Reisk. TTl be dpTfj<; T:p6<; r|bovr|v r) rao"ic; YiYVTai, . . . TOCOOTOV Xeyw, ib<; ei rfji; dpTf|(; dcpaipr|o"ei TII; TO ^oii, Kai TO OUVOTOV auTfj<; Trpoaaqprjpri10 Kv' oi)bv yap Ttuv KaXiuv aipTov dnoYvonvr|^ i*|6ovf)i; Kai *fdp 6 KaT' dpTi?iv -rrovijuv EKUJV qpiXia r^bovfj^ iroveT irapoilorii; i^ irpoo"ooKuu(Li^vr|i; . . . . d|UXi Kdv Taii; TUJV TTOVUUV 6|ai\iai^ oibeii; uovet irovou dpixiv (rj YP SV ei'r| 6 buaepaaTOTaToi;), dXXctTTETai be TOUI; trapovTac; irovouc;, uj<; jiev eitroi av TII; TIJUV dYpoiKoxepuuv,

15 TOO KaXoO, ii)<; bi TI? TUUV dXr|9eo-T^puuv, fjbovf}<;- Kav Y^P TO KOXov eTirrji;, r|bovr)v XeyeK;' oxoXr] Y<*P a v ' 1 T 0 KdXXo^ KdXXo?, ei ]ur) fibiaTov eir] (6) Kdv Tai<; irpdEEOiv avTibocn; Yi veTCtl itpoc; f|bovd^ TTOVIUV f[v ati |nev dpTr|v KaXet?, ifih be xf]v |iiV dpexr)v 6I6LU|LXI, pr)ao)nai b ae, d ctveu Tr\c, irpoi; auTr|v qpiXiai; 20 Tr|v dpeTf)v f| i|Juxii ei'Xexo' edv yap T 1 1 V tpiXiav bill?, f|bovriv bibuui;. ibid. 10 p. 44 aniKpwv TIOVUJV |aeYdXa<; f|bovd<; avTeiaaYei?. 506 LAERTIVS DIOG. X 138 6 b' 'EiriKoupoi; Kai dxiipiorov q>r\ai Tf|<; f|bovfji; TY\V dpeTr)v |u6vr|v, xd b' aXXa xwpiZCT9ai, oiov ppu)Ta. ClCBRO TUSC. disp. Ill 20, 49 negat Epicurus iucunde posse uiui 25 nisi cum uirtute uiuatur 1 . SENECA dial. Vll ad Gallionem de uita beata 6, 3 ' n e g a n t p o s s e u o l u p t a t e m a u i r t u t e d i d u c i et aiunt nee honeste quemquam uiuere ut nou iucunde uiuat, nee iucunde ut non honeste quoque'. id. ibid. 9, 4 sq. 'quid mihi uoluptatem nominas? hominis bonum 30 quaero, non uentris qui pecudibus ac beluis laxior est. "Dissimulas" inquit (Epicurus), "quid a me dicatur. ego enim nego quemquam posse iucunde uiuere, nisi simul et honeste uiuit. quod non potest mutis contingere animalibus nee bonum suum cibo metientibus. 13 buaepacJTOTEpoq libri: corr. H. Stephanus | 20 qua apud Maximum 710 || 22 6 b' 'EiriKOupoi; . . . omissa in marg. supplet F | 23 gpoTd F H | 24 cf. Ep. p. 64, 21 et sent, v cum testimoniis | 30 uentris] cf. fr. uide reli23 ppujTd ep. Ill 132 409

314

EPICVRI KTHICA

clare" inquit "ac palam testor hanc uitam quam ego iucundam uoco non sine adiecta uirtute contingere". 12, 3 'ille effusus in uoluptates ructabundus semper atque ebrius quia scit se cum uoluptate uiuere, credit et cum uirtute. audit enim u o l u p t a t e m s e p a r a r i a u i r t u t e non posse, deinde uitiis suis 5 sapientiam inscribit et abscondenda profitetur'. 507 508 ClCERO TUSC. disp. in 20, 48 'ille a uirtute summum bonum separauit. at laudat saepe uirtutem'. SENECA epist. 85, 18 'Epicurus quoque iudicat, cum uirtutem habeat, beatum esse, sed ipsam uirtutem non satis esse ad beatam 10 uitam, quia beatam efnciat uoluptas, quae ex uirtute est, non ipsa uirtus . . . . idem negat umquam uirtutem esse sine uoluptate'. CLEMENS Alex, strom. n 21 p. 178, 51 Sylb. 'EiriKoupo? y.kv oOv Kai ot KupnvaiKoi TO -irpiJ&TOV oiKi6v qpaaiv r]&ovr]v ivar gveica T<ip rj&ovfic, irapeX.GoOaa, cpacrfv, f} apexr] rj6ovr|v 15 iveiroirjae. ClCERO de diuin. I 39,87 'Epicurus . . . . nullam censet gratuitam esse uirtutem 1 . ClCERO TUSC. disput. v 26, 73 'Epicuro qui . . . haec nostra honesta turpia inrideat dicatque nos in uocibus occupatos inanis 20 sonos fundere*. ibid, v 41, 119 'ii philosophi, quorum ea sententia est, ut uirtus per se ipsa nihil ualeat omneque quod honestum nos et laudabile esse dicimus, id illi cassum quiddam et i n a n i uocis sono decoratum esse dicant, ei tamen semper beatum censent esse sapientem'. 25 idem de finibus II 15, 48 (fr. 69 p. 123, 3). II 16, 51 'cum diceres clamare Epicurum non posse iucunde uiui nisi honeste . . . [sent. V], tu ipse mihi gloriari uidebare: tanta uis inerat in uerbis , ut nos intuens quasi testificarere laudari honestatem et iustitiam aliquando ab Epicuro. quam te decebat iis u e r b i s uti . . . . istorum 30 enim u e r b o r u m amore, quae perraro appellantur ab Epicuro, sapientiae fortitudinis iustitiae temperantiae, praestantissimis ingeniis homines se ad philosophiae studium contulerunt'. idem Laeli 23, 86 'a multis uirtus ipsa contemnitur et uenditatio quaedam atque ostentatio esse dicitur'. 8 separauit] fr. 69 || 20 cf. Kvoii<; epOoYfoui; Epicuri, uoces inanis fr. 69 p. 122, 26

509

510 511

E P I C V R I ETHICA

315

POBPHYRIO ad Horat. ep. I 17, 41 'aut uirtus nomen inane est] nomen inane uanumque esse uirtutem Epicurus dixit ad uoluptatem referens uniuersa quae facimus'. COMMENTA LVCANI IX 563 p. 304,2 'Epicurei sine substantia uir5 tutem esse dicunt uanumque ei nomen, et ideo neminem posse ex praecepto Stoicorum sapientem fieri, sed tantum polliceri'. LVCIANVS bis accus. 21 ubi Epicurus ipse Dionysii Metathemeni caussam agit: xr^v trapd xa\5xr|<; (xfjt; Zxoai;) dr|biav nuffax9elc, Kal fjv cpriaiv erri xeqpaXaiu) TUJV ir6vujv ei)6ai|iovfav TrapaYiYvea9ai 10 Xr)pov oir)9ei<;. ARBIANVS Epict. dissert, n 20, 25 Xdfte vuv, iruic; f) biKaioaOvr] oubev eaxi, TTUJ^ r| ctibwc, ^ujpia eaxi, udii; itarrip obbtv tan, uOui; 6 utoi; ou&^v eanv. HIMEBIVS Photii bibl. cod. 243 p. 356 a 13 oixeTai |iev dpeTiq Ttaaa 15 Tot? 'EuiKoOpou X6YOI<; xai biffxaaiv, OIXETOI be biKaorripia Kai Kpiaei<;, Kai TUJV |IIV dYa9uiv at Ti|aai, TOLIV be evavTiujv T 6 Ti|ar|)aa.

512

TTpoffTrnjuu Til) Ka\uj Kai toiq Kevai? auro

(Tiv, OTav |Lir|be^iav fibovriv TTOITJ. ATHENAEVS XII p. 547 a Kdv TUJ TTepi Te\ou<; be ird\tv qpr|ai 20 [it. 70]. Kav aWoii; be <pr\ai irpoffirTuiu . . . . uoirj. PLVTABCHVS adu. Coloten 30 p. 1124 e orav . . . . aocpoin; -robe, xif) KaXiu TrpoairxOovTai;, Sv f|bovri iir\ npoai). idem de occulte uiuendo 4 p. 1129 b Aeovxiuj auYKaxaZfiv Kai TLU KaXtl) irpooTTTOeiv Kai Tdya96v ev aapKi Kai xapYa\\Gyio~K xi25 9ea9ai. adu. Coloten 2 p. 1108 oi Trepi yaaxepa rdTa96v eivai Pouivxei;, OIIK av be xai; dpexd? o^oO irdaa? xexpr||uevou x ^ K o 0 irpid|aevoi, Mxa Tf\$ r\bovf\c, naaac, Travxax69ev eSeXa9eio"ai;. contra Epicuri beatitud. 13 p. 1095 f oux 6|uoXoTo0ai be xuj KaXCp 30 TtoXe^eiv xov aOTrovbov Kai dKripuKxov -rroXenov; ei be (.iri rjbovif) upoffeaxi, xi aejuvdv Kal Ka9dpiov daudZovxai Kal dfaituiaiv; 513 AERIANVS Epict. diss. n 22, 21 xoOxo ydp |uoi ouvoiaei, xr|peiv xov Ttiaxov, xov aibr||uova, xov dveKXiKov, xov dqpeKXiKov Kai v, (puXdaaeiv xd<; ffxeaeii;. av b' dXXaxou |uev

17 cf. fr. 70 | 21 uide fr. 368 p. 248, 7 | 28 irdoT|c, eeXa9eiar)i; libri

316

EPICVRI ETHICA

GOu, dXXaxoO be TO KOIXOV, oiirwc, ia\vpo<; fiveTai 6 'EiriKOiipou X6Yo<; diroqpaivujv f\ |ar|bev efvai TO KaXov f| (el) d p a , TO e"vboov. ClCEBO de finibus n 15, 48 (supra p. 123, 6). ibid. 49 'philosophus nobilis, a quo non solum G-raecia et Italia sed etiam omnis 5 barbaria commota est, honestum quid sit, si id non sit in u o l u p t a t e , negat se i n t e l l e g e r e , n i s i forte i l l u d quod m u l t i t u d i n i s rumore laudetur". idem Luculli 46, 140 (supra fr. 400 p. 276, 6). 514 ClCEEO de officiis in 33, 117 'si (Epicurum) audiam de con- io tinentia et temperantia, dicit ille quidem multa multis locis, sed aqua haeret, ut aiunt. nam qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in uoluptate? Atque in his tamen tribus generibus, quoquo modo possunt, non incallide tergiuersantur. prudentiam introducunt scientiam suppeditantem uoluptates, 15 depellentem dolores. fortitudinem quoque aliquo modo expediunt, cum tradunt rationem neglegendae mortis, perpetiendi doloris. etiam temperantiam inducunt, non facillime illi quidem, sed tamen quoquo modo possunt: dicunt enim uoluptatis magnitudinem doloris detractione finiri. iustitia uaccillat uel iacet potius omnesque eae 20 uirtutes quae in communitate cernuntur et in societate generis humani. neque enim bonitas nee liberalitas nee comitas esse potest, non plus quam amicitia, si haec non per se expetantur, sed ad uoluptatem utilitatemue referantur'. idem de finibus II 12, 37 'uirtutibus, quas ratio rerum omnium 25 dominas, tu uoluptatum satellites et ministras esse uoluisti'. cf. Seneca dial. VII ad Gallionem de uita beata 13, 5 'uirtutem quidem, excelsissimam omnium, uoluptati tradere ancillam nihil magnum animo capientis est1. PLYTAEOHVS de Stoic, repugn. 26 p. 1046 el ixev oOv Tr|v 30 cppovrimv riYeiTO (Xpuaitriroq) iroir|TiK6v elvai xrjc, eObaiiuovia? TI &xa66v, anjuep 6 'EiriKOupoi; . 2 ei inseruit Schweighaeuserus || 25 sq. sic Cleanthes uirtutes Epicuri imagine ilia repraesentauerat cuius Cicero meminit de fin. II 21, 69 (cf. Augustinus ciu. dei V 20); uid. etiam p. 123, 14 || 31 xi] TO libri, delebat Reiskius. opponitur TTEI & i*| <pp6vr\0lc, o0x ?Tpov eaxi Tfj? eubai|aovia<; KOT' aiixov ctW e06ai|aovia, itux; KT\.

515

E P I C V R I ETHICA

317

ALEXANDER Aphr. de anima ii 22 f. 156 n 9 (r) dpexf)) irepi T^V 4K\OYIIV ecm XUJV i>|b&uv Kax' "EiriKoupov.

516

OEIGENES contra Celsura v 47 p. 270 Hoesch. otfxw bk Kal &Kkr\ fj^v V ) 'EmKoupou dvbpeia OTTO^^VOVTOI; TT6VOU<; &id (puY^v 5 irovuuv TiXeiovtuv, &\\r\ b' f\ TOO OTTO xfjc; axoai; &i' atixfyv aipoufi^vou iraaav dpexryv KXX. LAEETIVS DIOG. X 120 xryv be dvbpeiav cpOaei |ur| yiveoQm,
XOTIOH1!1 bt xoO au|iuppovxo!;.

617

518 OEIGENES contra Celsum v 47 p. 270 Hoesch. fj&r] & duo10 bekvuxai d\\r| n^v r) Kax' 'EiriKOupov biKOtioativr] * * , d\\r| bt Is) KaTd toxic, TTUJXKOVC, dpvou|avou<; x6 xpi|iep^ rr\c, yvx^c,, dXXr) 6^ Kaxd xofx; diro TTXdxcuvoc; ISiotrpaYiav xu)v inepdiv xfi; niuxfU tpdOKOVxaq etvat xfjv biKaioauvriv. AVGVSTINVS serm. CCCXLVIII 3 t. v p. 1343 sq. ed. Ven. 1729 15 'qua propter inridendi sunt huius mundi philosophi, non solum Epicurei, qui etiam ipsam iustitiam uenalem habent carnalis pretio uoluptatis. dicunt enim propterea sapientem iustum esse debere, ut uel adquirat uel teneat ex corpore uoluptatem'. 519 AiKOiiocruvris Kapuoi; jaeyicTTOi; d x a p a S i a . 20 CLEMENS Alex, strom. v i 2 p. 266, 39 aO9i<; xe 'Apiaxoqpdvoui; YpoPePaiov e'Eei? xov f?iov SIKOIOI; UJV, xwpk T 9opiipou Kai pou Zf]oei<; KaXan;' 6 'EmKOupo^ X^yer A t K a i o a i i v r i c , . . 520* PLVTAECHVS de uirtute et uitio 3 p. 101 b TTOO XOIVUV x6 i^ou 25 xf|(; KOKiac; eaxiv, ei nr|6afioO xo dfi^pi|avov Kai xo dXuirov iir\b' auxdpKeia iir\b' dxapaSia fxr\b' ^auxia; xaic; |av Y^p xfjc; aapK6i; 7 dvbpiav H P Q dvbpeiav f | 8 &] b^ Kal H 1 . cf. Plutarchus Gryllo, qui dialogus refertus est sententiis uerbisque Epicuri, c. 4 p. 988 b bfjX6v icmv 8xi TOI; dvbpdaiv of) (puaei n^xeaxi xf)? dvbpeia?, luexfjv Yoip av 6(aoiuj<; Kai xalc; YuvaiEiv dXKfji;, mox ouaav S6Oi Kai ipdYoti;, Kai boai<; eirriXum Kai XOYOII; (JeXexaxe dvbpeiav Kai xoiii; TT6VOU<; fitpiaxaaSe Kai xoiii; Kivbuvouc; oi) irpoc; xaOxa 9appo0vxe? dXXd xil) xepa inaXXov XO\!IXUJV bebi^vat || 10 hiatu hausta est definitio Epicurea. quam falso Spencerus repetebat ex fr. 312 | 12 fort, xdiv xpiiuv |HpU)V | 18 reliqua habes supra p. 287, 16 || 20 Aristoph. fr. inc. 19 in Com. Mein. n p. 1181 || 24 Plutarchum Epicurea praecepta exprimere manifestum est

318

E P I C V R I ETHICA

rjoova'ic; in TOO auu|LiaTO? eiiKpaaia K x a P a v P^Paiov, fiv J L I V ^ T6 Kal ficpo^ov Kai OappaX^ov ifigirep bpav fj -faXr|vr|v &K\VOTOV fiiropdXtiTOi, dXXd Kav uiro|neioidar| TIC, tknlc, f\ xc[puii<;, aflxr| Taxu (ppovrioo? iKpayeiarii; Ou^irep v eObia auiXaboi; cs\jve\Mr] n Kai auverapaxQi521 LAEKTIVS DIOG. X 120 * anapr^iaaTa fiviaa etvai.
HOBATIVS sat. I 3, 96

'quis paria esse fere placuit peccata, laborant cum uentum ad uerum est. sensus raoresque repugnant atque ipsa utilitas, iusti prope mater et aequi'. m

522

initium est salutis notitia peccati.

SENECA epist. 28, 9 'tempus est desinere, sed si prius portorium soluero. Epicurus, I n i t i u m . . . p e c c a t i . egregie mihi hoc dixisse uidetur nam qui peccare se nescit, corrigi non uolt: deprehen- 15

das te oportet, antequam emendes'. cf. Horatius epist. I 1, 41 'uirtus est uitium fugere et sapie'ntia prima stultitia caruisse'. D E SOCIETATE H V M A N A 523 LACTANTIVS diuin. instit. i n 17, 42 'dicit Epicurus nullam esse humanam societatem: sibi quemque consulere 1 . cf. Cicero epist. ad Atticum VII 2, 4 'prudentius (Carneades) quam Lucius noster et Patron, qui cum omnia ad se referant, numquam quicquam alterius causa fieri putent et cum ea re bonum uirum 25 oportere esse dicant, ne malum habeat, non quo id natura rectum sit, non intellegant se de callido homine loqui, non de bono uiro'. AERIANVS Epict. diss. II 20, 6 OOTUJ Kal 'EmKoupoc; Srav dvaipctv Tr)v qjuaiK^v KOivurviav dvepuOnoii; up6i; dXXriXouq, ainfy TII TI ^dp X^fei; |ur| iHaitaxaaGe, dvOpumoi, so 7 Ta d^iapT)!i|LiaTa Cobetus. debebat saltern r d T KaTOp6uO|uaTa Kai Td supplere. sed quis dixerit, quantum interciderit? | 10 significantur grauissimae caussae quibus paradoxon Stoicorum Epicurei inpugnabant. adde Horat. 1. s. 67 sqq. 115 sqq. | 11 cf. fr. 524 || 13 portarium M ] p potarium M 2 | 16 oportet om p | 21 cf. fr. 581 | 22 cf. infra p . 327, 9 | 23 antecedit fr. 528 p . 320, 20 20

E P I C V R I ETHICA

319

|ur|be biamvtrere. O6K E"OTI cpuaiKri Kowwvia TO?<; up6<; dXXriXoui;, TnoreuffaTE |uor oi be Td e-Tepa XEYOVTEC; eHairaTuJcnv {jfiQ<; Kai irapaXoYiZovTai. ibid. 20, 20 OCTUJ Kai 'EiriKOupo? r d |uev dvbpdi; iidvT' dit6K6i()aTO 5 Kai rd oiKobecnroTou Kai ITOXITOU Kai tpiXou, xdq be irpoOuiaia; Td<; dv9pumiKd<; oi)K direK6ijiaT0, oil ydp r|buvaTO. 524 HOKATIVS sat. I 3, 98 'ipsa utilitas, iusti prope mater et aequi\ PLVTAKCHVS de occulte uiuendo 4 p. 1129 b Jdv hi Tt<; ^v fxkv q)UCFIKOTI; ecov 6|avfl Kai 6iKr|v Kai itpovoiav, ev & fi9iKoti; v6\iov l'o Kai Koivuuviav Kai iroXiTeiav, ^v be i r o \ i T i a T 6 KaXov d \ \ d |ni?i j bid TI \d9i^ AKEIANVS Epict. dissert. I 23, 1 4itivoi Kai 'EiriKOUpoi;, 8TI cpviaei eaiuev KOIVUJVIKOI- &XK' oiitaS dv TO) K\uqpei 8di; T6 dYa96v riiaiiuv oiiK^Tt bOvaTai fi\\o oiibEV eiiTeiv ud\iv Ydp K6i15 vou Xiav Kpaxei, 6TI oil bi direairaa|uevov oiibev tf\<; TOO oOaia<; OUTE 8au|udZiv OUT' dirobfiXEoeai, Kai KaXux; aOToO Ttuii; ouv 6irovoT]TiKoi ff|aev, oi<; fxi\ epuaiKr) ecm itpoi; Td qjiXoCTopYia; bid TI diroaiJuPouXevjeti; Till coqpili TKvoTpo9eTv; TI q)optj fif\ bid TaiHa ei? \iiuai; enir^orj; . . . . (5) 6.W 20 oTbev OTI av fiira Y ^ v i T a i iratbiov, OUKETI eep' riiaTv eOTi |ur| o"TepYiv ^r|b qppovTKeiv t u ' auTtii. bid TOOTO (pr\oiv oObe iroXiTeuaecrGai TOV VOOV SXOVTO (7) d \ \ ' 8 |aev ibw<; TaOTa TO\|UC( XeYlv> 8TI JUI*) dvaipuij|ae9a T^Kva. idem ibid, i v 11, 1 d)xcpio"fSr]ToOo"i Tive;, el ev xrj cptJaei TOO dv25 GpuiiTou irepiXTai T6 KOIVUJVIK6V. ibid, m 7, 19 TOV 6e6v aoi, emvoet<; 'EinKoupeiujv troXiv; 'EYiii oil Yanil). 066' ifvj oil Yp YOMITeov. 'AXX' oiibe uaiboiroiriTeov, dXX' oiibe T:OXITUTOV. Ti oiiv fvr\Tai; iroeev oi iroVvxai; TII; aiiToiii; . . . ; T( be Kai iraibeuaei aiiToO?; 526 CLEMENS Alex, strom. n 2 3 p. 181,25 ArnaoKptTot; be si Kai uaibotrouav irapaiTeTTai bid Tdi; iroXXdc; eE aiiTi&v dr)b{a<; TE Kai dtpoXKd? diro TUIV dvaYKaiOTEpuuv. 0"UYKaTaTdTTTai be aiiT(fi 3 in ampla et inutili refutatione leguntur quae p. 87, 13 apposui || 7 credo ipsum Epicurum dixisse f) x P e ' a i^<;Trp MriTr]p eOTl TOO biKafou. alibi ou|H(pdpov dixit, ut sent. x x x i . x x x v i sq. [j 18 sqq. cf. Maximus Tyrius diss. Ill 9 p. 43 Reisk.

525

320

EPICVRI ETHICA

Kal 'EiriKoupoc; Kal 6001 ev ri&ovfl Kai doxA*l<ri<?, 2xi oe Kal dXuiriijt TdyaSov xMevxai. hinc Theodoretus cur. Graec. errorum XII p. 176, 17 Sylb. 479 Gaisf. LAOTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 5 ' qui odit uxorem, huic enumerantur (ab Epicuro) caelibatus bona; habenti malos liberos orbitas 5 praedicatur1. 527 PLVTAKCHVS de amore prolis 2 p. 495" eTxa xaOxa oi6|iie8a (xa) irdGri xotixotc, (xot^ Zilioic,) eveipYdaOai xr|v cpOcnv dXeKxopiowv iirifovfji; Kal KUVUIV Kal apK-ruuv itpovooOaav, d\V oOx f\l*ac, buaumoOaav Kal xixptuffKOutrav eiri\oYiZo|uevoui;, 8x1 xaOxa itapa- io -zoic, knofxivov;, xoT? 6 dvaAY^xoii; 6v(6ri trepieffxi ir\<; & v KaxriYOpoOdi xf)<; av8piuirivri<; qpOaeuu? (i6vr)<; 61' O M1!^' ^itiaxa^^vri? qnH^l TrpotKa xo axepyeiv tx^ar\i XEIV &vev xpeia?. 8au|adZexai yhp ev xoT? GedxpoK; 6 eurifrv 'HiaGoO YP Sv9pUJTrov xii; dvGpuumuv q>i\EX;', 15 (ei) Kax' 'EniKoupov 6 Traxi'ip x&v ul6v, (1s)) n/|xrip xo X^KVOV, oi ita'i&ec; xoOi; xtKdvxai;. PLVTAROH-VS adu. Coloten 27 p. 1123" x6 6^ cpOffei irepi^xea9ai xd xeK6vxa xutiv flvalLlvlJl)v ux' irflffi fpaiv6|aevov dvaipeTre; ClCERO ep. ad Att. VII 2, 4 'filiola tua te delectari laetor et probari 20 tibi tpucriK^v esse xi^v irpo? xct x&cva. etenim si haec non est, nulla potest homini esse ad hominem naturae adiunctio, qua sublata uitae societas tollitur. "bene eueniat" inquit Carneades. spurce, sed tamen prudentius quam Lucius noster et Patron' . . . LACTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 5 'aduersus parentes inpio 25 nullum esse uinculum naturae (ab Epicuro dicitur)'. 01 v6|uoi xpw Tiiuv aoqpiiuv KeiVTai, oux OTTUJ? nn d&iKUiOTv dX\' ornjug pr\ dbiKiIivTai.
IOANNES STOBAEVS flor. 43, 139 'EiriKoiipou.

528

529 530

10 xtxpiiiOKOUCfav cf. Plut. de recta rat. aud. 16 p. 46f 47a 14 com. inc. t. v p. 122 Mein. uersus contra meretricem intenditur 15 dv6putiirou XK;fiv9punrovdedit Wyttenbachius, dvGpiinrwv xi? fiv9pu)irov uolgatur || 21 supple aut fpi\o0xopYiotv aut oiKeiujatv 24 sequentia adponuntur p. 318,23 || 25 inpios libri: corr. Buenemannus || 27 de legibus cf. Porphyrius de abstin. I 7 sq. Lucretius v 11431150

EPICVRI ETHIC A PoRPHYEIVS ad Marcellam c. 27 oi fdp SfTpaV01 v6|uoi ItiETpiuuv KeTvTcti, oi>x STTUJI; p.t\ dtSiKdicriv dXX' Simj<; JU.-^ 531

321

SENECA epist. 97, 15 'illic dissentiamus cum Epicuro, ubi dicit n i h i l i u s t u r a e s s e n a t u r a et c r i m i n a u i t a n d a e s s e ,

5 quia u i t a r i m e t u s n o n p o s s e : hie consentiamus, mala facinora conscientia flagellai'i et plurimum illi tormentorum esse eo quod perpetua illam sollicitudo urget ac uerberat, quod sponsoribus securitatis suae non potest credere, hoc enim ipsum argumentum est Epicure, natura nos a scelere abhorrere, quod nulli non etiam 10 inter tuta timor est'. HORATIVS sat. I 3, 113 'nee natura potest iusto secernere iniquom, diuidit ut bona diuersis, fugienda petendis'. 532 PLVTAECHVS contra Epicuri beatitudinem 6 p. 1090c STI be irei Kai dqp' uiv itpo? eTepouc; X^fouov Toil? y a p dbiKOuvTa<;

15 8Xuu<; |iiox6iipa f a irpdYHaTa irp6i; piov fi\uir6v eemv aiiTOic;, 0"K6Kai i r a p a v o ^ j o u v T a ? dSXiiuq (paal Kai -irepiqpdpux; lf\v TOV i r d v T a x p o v o v , 8 T I Kav XaSeTv buvuuvTou, TricfTiv Trepl TOU Xa6eTv XafteTv dbuvaxov e a t i v ' oGev 6 <jrepi) TOO |ue\\ov20 Toq del 9 6 ^ 0 ^ eTKei|aevoq OUK ea x a ' P e i v em TOT? TrapoOcri. potest nocenti contingere ut lateat, latendi fides non potest. SENECA epist. 97, 13 'eleganter itaque ab Epicuro dictum puto: p o t e s t . . . . p o t e s t , aut si hoc modo melius hunc explicari posse 25 iudicas sensum: ideo non p r o d e s t l a t e r e p e c c a n t i b u s , quia latendi etiamsi felicitatem habent, fiduciam n o n h a b e n t . Ita est, tuta scelera esse possunt, secura non possunt'. cf. Atticus Eusebii praep. eu. XV 5 , 5 p. 799 b Ttiaxiv -fdp XafJETv Trepi T O O Xa6e?v d b i K o O v x a OOK dbiivaxov, &v f dvSputmouc; so bii) XavGdveiv oil p?\v dvayKaiov 4K TravT6i; XaGeiv Zr)TeTv, Sirou
fi TI<; TOUV irecpwpaKOTuuv KpaTiv 6uvaT6<; OTW. (JJ^TE TOI|H6V TI

oube GappeTv

Xpflna npbc, d&iKiav iq rr\<; upovoia? Andyvwrnc,. EKEIVO? |nev Tp Kai irdvu XP11T6(; eartv, Sq TI^ TI^V iqSovi'iv i^iuiv trpoTeivaq dx; dYa66v Kai Tr)v EK GEUIV abeiav Tcapaax^l^evoi; e'-n urixavriv irp6<; S5 T6 juf) dbiKeiv iropiZeiv oieTai, 8|woi6v TI TTOIUJV iaTpui Tr|v |uev

4 cf. sent. XXXIII sq. || 18 cf. sent. XXXV et fr. 582 cum adn. 21

322

EPICVRI ETHICA

ext 2uivxo<; TOO Kd|uvovxo<; por)9eiav napvri, |aexd 6dvaxov bk uXeKeiv nv&c, inrjxavd? irEipujfaevw irpoi; aujxripiav TOO xe0vii)xoc,. Arrianus Epictet. dissert, i n 7, 11 d<pp6vu)<; be iroiei Kal ei direXexai TUJV dXXoxpiuuv biKaorr|<; uuv Kal buvd|aevoc; Xappdvetv. dXX' fiv croi b6rj, EKCSVO |i6vov (JKeirrujne9a, i'va KeKpumnevux;, I'va 5 daepaXtix;, i'va |ir) xi<; TVI?). TO f^P K \ ^ a i oiib' aindq, 6 'ETIIKOUpoc, diroqpaivei KOK6V, dXXd TO ^liireaelv Kal 8TI ITIOTIV irepl TOO XaQEiv Xafeiv dbOvaTov, 6id TOOTO Xdyei M^ KXirreT6. Lucretius v 1152 'circum retit enim uis atque iniuria quemque atque unde exortast, ad eum plerumque reuertit, nee facilest placidam ac pacatam degere uitam (1155) qui uiolat factis communia foedera p a d s : etsi fallit enim diuom genus humanumque, perpetuo tamen id fore clam diffidere d e b e t \ io

15

533

ou Trapovroi; oubevo? 6 K6KTTi)aevo? [TO TOO] fevou? xe[X]oq [ira]pa[7TXTicriLu]5 ecTxlv aTaGfoq.
SOKIPTOR E P I C V E B T S INCERTVS V H V I I 21 col. XXVIII * & TEXO?

aYaOiJuv Kal TO of) irap6vTO<; . . . 534

AyaQ[6c;.

PLVTAECHVS contra Epicuri beatitudinem 25 p. 1104 b oO "(tip 20 'Eirkoupoq SXXUJ xivl rr\c, dbiKiai; oierai 6eiv dmeipyeiv f\ q>6f!uj KoXdaeuJv. OKIGENES contra Celsum v n 63 p. 385 Hoesch. IKKXIVOUOI X6 lnoixtOexv oi xd TOO KIXI^UX; Zr)vujvoi; qjiXoaoepoOvxec;, dXXd Kal oi xd 'EiriKoOpou, TIV<; bt Kal xdiv iravxeXil)? i&iwxtliv. dXX' 8pa SOT] 25 oiaqpaivia iaxi irepl xfj? xoO |aoixeOeiv tKKXiaetui; xuuv xoiouxuuv. o'i fitv bid x6 KOIVUJVIK6V Kal (bid x6) irapd qpOmv elvai xili Xovo9euiv ri\v (m6 XULIV v6\xu)v ^x^pai trpoKaxaXrupeetoav Kal q)0dpeiv x6v fiXXou dvepumou OTKOV 01 be dud 'EiriKoOpou 01) bid XOOTO 06 notxeOouaiv, 8TE dit^xovxai xoO noiXE^eiv, 30 dXXd bid xd vevo|uiKvai xeXoi; xf|v rjbovriv, iroXXd b' diravxdv KUJXuxiKd xfji; ribovfjq XI^I eKSavxi |nia xfj xoO noixeOeiv ribovrj Kal

535

18 recensentur sententiae Epicuri || 27 bid x6 suppleui. nam

Old TO KOIVUJVIK6V absolute positum ut V I I 59 p. 382 xoO KOIVUJVIKOO

?VKV, VIII 50 p. 42'2 al. | 29 sqq. inlustrat Horatius sat. I 2. 28 sq. cf. fr. 440 p. 288, 25 sqq.

EPICVRI ETHICA

323

2<J0' 8xe cpuXaKdc; f\ cpufdi; f\ 6avdxou<;, noWdia; 6 irpd xoiixu>v Kai KivbOvou? Kara T 6 inxripeiv xr|v TOO dvbp6<; obov diro jf|? oiida; Kai xuiv Td gKefvou qppovoOvxuiv, ii<; ei Ka6' 6it66emv |noiXiJovxa ol6v x' flv Xa6eTv Kai xov dvbpa xf|<; fvvaiK^c, Kai xoii<; 5 okdoix; rcdvxai; aflxoO Kai TO{JC, irap' olc, Tiq 4K TOO |noixeuiv dboEeT, K&V iiaoixeucrc bid T^V i^bovriv 6 'EiriKoOpEtoi;. [THEOPHILVS ad Autolycum i n 6 p. lJO b 'Eirkoupoi; bk Kai aux6i; aiiv xil) d6e6xr]xa bibdaKeiv ou|iiPouXe\!ii Kai )j.r|Tpdai Kai dbe\qpaii; au|uniYvua0at, Kai ir^pa xuiv v6^iuuv xODv x6be KUJAU6VTU)V. IO id. ib. p. 120 irp6<; xi ouv 'Eirkoupoi; Kai oi ITUUIKOI boTMaTKouoiv dbeXqpoKOixfai; Kai dppevopaaiaq ^uixe\eta6ai, iBv bibaCKaXtiuv neaxdi; Pup\io6riKai; ireiroir|Kamv; eic, x6 4K iraibiuv |uav0dveiv xi'iv d6ea|uov Koivaiviav. cf. Iustinus martyr apol. II 12 p. 50 e Aioc; bi Kai xuiv &\\wv Oeuiv 15 miariTai yevdnevoi iv xip dvbpogaxETv Kai yuvaiSiv dbeuiic; IMITVUa9ai, 'ETriKoOpou v6fiov Kai r d xaiv iroirixuiv auYTP^MM01'1'01 diro-

]
DE SECVRITATE E X HOMINIBVS P A R A N D A 536" LAERTIVS DIOG. x 117 (3Adf5a<; K dv9pi(muDv i) bid \Xiaoc, irepiYivea9ai. 537 OUK ^(TTIV acpopov eivai qpo^epov cpaiv6|uevov. 20 bid q>96vov f\ bid Kaxaqpp6vr)aiv YIV^^Q 011 ' &V TOV aoq)6v

GNOMOLOGION codicis Parisini 1168 f. 115" inter n nouissimam exhibet MAXIMVS abbas gnomol. 24 p. 189 Tur. t. II 25 p. 606 Combef. 'EirtKoOpou ARSENIVS in Paroemiogr. Gotting. t. II ' p. 584, 13 (subscr. 'EiriKOLipou). 717 inclusi ut falsa, posita talia erant in Zenonis Citiensis re publica itemque Diogenis Cynici, occultata et excusata a Stoicis, arrepta et inrisa ab aduersariis, etiam Epicureis, cf. Philodemus irfepl] xuiv (piXoa6q)tuv (VH 1 VIII) c. 8 sqq. Epicurus neque umquam ne ab acerbissimis quidem obtrectatoribus hoc crimine petitus est et ipse contraria profitebatur cf. fr. 583. ecclesiae demum patres uoluptatis patronum Stoicis admiscuerunt | 16 v6fiov] |U^v libri || 20 cf. fr. 58.r) sq. || 22 cf. [Aristot.] Antonii Mel. II 1 p. 78 Maximi abb. 9 p. 174 (p. 608 fr. 4 V. Rosei) *O itoXAo'ii; <po(5ep6<; iliv iroAXofx; qpop6?Tai et gnomol. Byzant. Wachsmuthii studien z. d, griech. jloril. p. 179 n. 77 8v xdp udvT(; (pofioOvTai, irdvTac;

324 538 539

EPICVRI ETHICA

CICERO de finibus n 26, 84 'odium autem et inuidiam facile uitabis: ad eas enim res ab Epicuro praecepta dantur*. ClCBRO de finibus I 20, 65 'de amicitia . . . Epicurus quidem ita dicit, omnium rerum quas ad beate uiuendum sapientia conparauerit nihil esse maius amicitia, nihil uberius, nihil iucundius. 5 nee uero hoc oratione solum, sed multo magis uita et factis et moribus conprobauit'. cf. II 25, 80 'praecepta quae didicisti . . funditus euertunt amicitiam, quamuis earn Epicurus, ut facit, in caelum efferat laudibus'. 26,84 'licet hie rursus ea commemores, quae optimis uerbis ab in Epicuro de laude amicitiae dicta sunt'. LABRTIVS DiOfi. x 120 O0ai 'ETiiKoiipuj 6oKet) beiv Tflv airefpofxev auvioTaaGai iibovaic, eKirein:Xr|ptu|u(dvriv). LACTANTIVS diuin. instit. Ill esse, qui alterum diligat nisi K<XI xr]v qnXiav oia T&C, XP^a(i (T'veHVTOI irpoKardipxeuQai, KCII fhp rf\v & atifrrv KCIT& Kowurvfav laeTiffTai? 1 5 17, 42 'dicit Epicurus . . . . neminem sua causa'.

540

541

ClCERO de finibus n 26, 82 'ilia uideamus quae a te de amicitia dicta sunt. e quibus unum mihi uidebar ab ipso Epicuro dictum cognoscere, amicitiam a u o l u p t a t e non posse d i u e l l i ob 20 eamque rem colendam esse, quod sz sine ea tuto et sine metu uiui non p o s s e t , ne iucunde quidem posset'. cf. 26, 84 'utilitatis causa amicitia est quaesita praesidium amicorum'. ante circumspiciendum est cum quibus edas et bibas, 25 quam quid edas et bibas. nam sine amico uisceratio Ieonis ac lupi uita est. SENECA epist. 19, 10 'ab Epicuro uersura facienda est. ante inquit circumspiciendum . . . . est. hoc non continget tibi, nisi secesseris: alioquin habebis conuiuas quos ex turba salutantium 30 nomenclator digesserit. errat autem qui amicum in atrio quaerit, in conuiuio probat'. 13 yap om F | 14 nvfiaTaiz] kv TOIC, rat? BPQ: ^v TON; FP2Hf I 15 KTr6it\r)paiv P'Q iKireu\r|pu)V B jKTr\r)pu)v mg H: om FP2Hf. si recte conieci, participium pertinet ad u. KOivujvfav |! 19--22 cf. Cic. de fin. 1 20, 66 sq. Seneca epist. 48, 1 sq. || 26 quid] quicquid M1

542

E P I C V R I ETHICA 543

325

LAERTIVS DIOG. x 11 TOV TE 'EiriKoupov (AioKXr)c, <pr]Oi) |j.f| dHioOv etc, TO KOIVOV KaTaTiOeaGai Td<; ouaiac,, icaed irep TOV TTU9a^6pav Koiva Td qpiXuuv \l-fovra diriOToOvTUuv jd.p elvai TO TOIOOTOV el b' diriOToiiVTUJv, oiibe cpiXuuv.

5 ClCEEO ep. ad fam. VII 12 'indicauit mihi Pansa meus Epicureum te esse factum quod ius statues COMMVNI DIVIDVNDO, cum commune nihil possit esse apud eos, qui omnia uoluptate sua metiuntur?' 544 PLVTARCHVS philosophandum esse cum principibus 3 p. 778 'Eukoupo^ Tdyaeov ev TCU paSuTdTai Tf\c, i\ a u x i a <; an;Trep ^v 10 dKAUOTiu Xi|nevi Kal KiuqpilJ Ti6|uevoc;, T O U eu i r d a x ^ i v u o i e i v oil ^ovov KdWiov dXXd Kai f j b i o v Yccp oubev OUTUJ Yovi|a6v 4O"TIV we, X^P1?' idem contra Epicuri beatitudinem 15 p. 1097 a afrroi be br\ itov (oi 'EinKoOpeioi) X^TOVJOIV we, TO eu noie'iv fibiov e a T t T O O t t d 15 a x e l v

TO eu

e i v a i <pr\oi. x 0 1 ? ^

0 be iroieiv ecm |HEV d|neXei Kai bid XOYWV, TO be

OTOV ev irpdEei Kai (tieTiOTOv, il><; -roflvo^a rfl? euepYeaia? 6 < Tai Kai |uapTupoOaiv aiiToi. 545 PllILODBMVS schol. Zenon. de libertate dicendi V H 1 V, 2 fr. LV uappr|oiai Ta it[]pi aiixoix; eiri TUUV KaxaaKeuaZo|uevujv Ti6eae[a]i 20 nap' 'EiriKoiipun Kai xdpiv biopediaeiuc;. oil |uiiyv dXX' e'i TUJI cpiXov, ioTi Tuuv [iaev e]H d<ppocn!ivr]<; d|iapTrmdTuuv xpiv biop6 iravTdc, aY[v]e0iuv ou bav oub' ev av irpooeveYK[aiTO . 546 PLVTAKCHVS adu. Coloten 8 p. l l l l b Kai rf\c, ri&ovf|<; eVeKa Tiqv qpiXiav atpoi!i|aevo<; (Xeyei 'EiriKoupoc,) inrep TOIV qpiXuuv Tat; 25 |Yi0Tac, dXynoova; dvabexecreai. 547 PHILODEMVS schol. Zenon. de libertate dicendi VH 1 v, 2 fr. XLV Ka[i] TO auvexov Kai K[upiJaiT[a]Tov 'ETnKou[p]uui Ka8' 8v Zf\v r)pf\|u[e]8a irei6a[p]xiio"o^iev [6]<; Kai Trap[r|vei * . DE H O N O R E E T GLORIA

548

TO eubatnov xai (jaKapiov ou xPIHaTwv TrXfi9oc; oube

oube buvd-

3i TrpaxiudtTUJV OYKO? oub' dpxeti xiveq e'xoucriv

|aeig, d \ \ ' dXuTria Kai Trpaoiriq Ttaewv Kai btdeemg TO Raid 9uffiv 6pi2ouo"a.
PLVTABCHVS de audiendis poetis c. 14 p. 37" TtpoaKr]Ko6Te<; T^

4 ei b' diriOTiuv libri || 9 cf. fr. 426 || 24 cf. fr. 590

326

EPICVRI ETHICA

TO?<; Ttoiriinaai Kai irpoaveYvu)K6T6<; fjrrov rapdrTovxai Kal 6uo"Ko\aivouai irapa TOXC, (piXoa6<pot<; dKoOovre? ubc, [Epic. sent. n. xv] Kai TO eiibaifxov 6piZouaa. imitatur haec, ut uidit Gassendus p. 1709, Ioannes Chrysostomus in epist. ad Roraanos hom. I t. IX p. 435d Montef. e()0i)|Li{av yap Kal 6 Xapdv oiiK dpxfj? |^Ye6o<;, & XP1MaTU)v it\fl6o?, oil buvaaxeiac; 6-fKo<;, O6K iaxii? aid|LioTO?, oil iroXuT&eia ipaniZr\<;, oti K6CHO<;, O6K SXXo TI T(Iiv dvGpumivujv iroietv eiuuGev d\\' \ 9u)|ua |a6vov uveunaTiKov Kai auvei&6i; dfa66v Kai 6 TOOTO KEKO6ap(ivov IXUJV K&V (>dKia -nepiKeiixtvoc, ^ Kai Xi|ntu uaXaiujv, TISV in aqpobpa xputpijOvTuiv Jariv eOGunoTepoi;. 549 550 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 18 p. 1100a Kai |ai?|v diro b6Zr\c, YiveaSai xivdi; i^bovd? 'Eirucoupoc, ib|ao\6T6i. ClCBRO Tuscul. disp. II 12, 28 'roga hoc idem Epicurum: maius dicet esse malum mediocrem dolorem quam maxutnum dede- 15 cus: in ipso enim dedecore mali nihil esse, nisi sequantur dolores. quis igitur Epicurum sequitur dolor, cum hoc ipsum dicit, summum malum esse dolorem? quo dedecus maius a philosopho nullum exspecto'. idem orat. in L. Pisonem 27, 65 'dolor enim est malum, ut tu 20 disputas: existimatio, dedecus, infamia, turpitudo uerba atque ineptiae'. A&6e (3iu)cra<;.
P L V T A R C H V S Ei KaXwc, eiptirai TO Ad8e piuiicrai; p . 1128 sqq. cf. praecipue c. 3 sq. p . 1128 f sq. IVLIANVS imp. ad Themistium p. 471 P e t . 330, 15 H e r t l . a p ' 01a TOOTIUV dKouaavxa TUIV X6yujv eKeivov . . . . oiixi . . . . cocpov d u o qpaveiv TOV TOO NeoKX^ouq, 6<; KeXeuei XaQeTv p i u O a a v T a ; Kai cru be eoiKac; TOOTO KaTa^aeuuv upOKaTaXaupdveiv -f\^ac, Tat<; eii; TOV 13 b6Er|<; i. e. fama. cf. E p . sent. VII | Tivdi;] xd<; ex cod. Harleiano W y t t e n b a c h i u s falso || 15 sq. cf. idem i b . II 6, 16 | 21 h. e. Kevai qpuuvai Kal Xfjpoi || 2 3 d e b e b a t inter epistularum fragmenta poni. ceterum Suidas t. n 1 p . 956, 14 Bernh. auctor est 8 T I NeoKXEOUI; (fratrem dicit Epicuri) t o r i TO AdGe fhtucrac,. Pythagorae praeceptum dicit Marinus uit. P r o c l i 15 p . 36 Fabr., cf. Damascius Suidae u. lapairiuuv t. 11 2 p . 6 7 5 , 16 | 27 dirocpaiveiv libri: corr. P e t a u i u s I 28 T 6 TOO l i b r i : corr. Cobetus 25

551

E P I C V R I ETHIC A

327

'EmKOupov \ei6opiai? Kai npoeSaipeiv TI?)V Toiaurriv Yvw|ur|v q"!K fdp irou axoXfiv liraivetv dirpdYiuova Kai 6taA,^ei<; ev nepm&Tou; iv eKeivu). i-fil) be 6'TI fxev oil KaXuii; 'Euucotipw TaOTa I, Tid\ai Kai acp66pa iii8o|iiai. 5 idem ibidem p. 478 Pet. 335, 19 Hertl. Tr]v 'EirtKoiipeiov 6au|udZiv dirpaYHoauvr]v Kai Toiie; KI?IITOU<; . THKMISTIVS orat. x x v i p. 390, 21 Dind. e\aiiviv 'EmKoupov TOV NeoKXeoui; Kai KpdX\Eiv TOO Kara\6You, 8TI 'EiriKOupo? Xdepa Piuioai; iiiijveTTO Kai e'9eTO b6Y|ia \ii\ tpiicei elvai TOV av6pwirov
10 KOIVUIVIK6V r e Kai fiiaepov.

cf. Philostratus uit. Apollonii VIII 28 p. 368 iravTa TOV \povov ov fepiui ('AitoWuuvioc;) Xiferai Qaixa kmq>QeyyeaQai 'AdGe fSuucai;' ei be p.i] biivaio, Ad6e diropitOaai;'. Horatius epist. I 18, 102 15 'quid pure tranquillet, honos an dulce lucellum an secretum iter et fallentis semita uitae'. ibid. I 17, 10 'nee uixit male qui natus moriensque fefellit'. Ouidius trist. Ill 4, 25 ' crede mihi, bene qui latuit, bene uixit'. Seneca Thyest. 393403. 552 PLVTAEOHVS uit. Pyrri 20 iroAiTeiav b (peOYOVTEi; we, p\dpr|V

21 Kai OUYXUOIV TOO laaKapiou.

AvGVSTlNVS contra Academicos III 35 t. I p. 290 f ed. Ven. 1729 'nam si ex alieno probabili uiuimus, nee tu debuisti administrare rem publicam, quia Epicuro uisum est non esse faciendum'. 25 PLVTAECHVS contra Epicuri beatitudinem 2 p. 1087 b . . . dv6punrurv pouJvTuiv 'Ou Y"P TUYHaxoi ei|aev duu^ovei;' o06e priTOpe? oube irpoaTdrai brnuuuv oub' apxovxgi;, 'dei b' r||LiTv baic, t e cpi\r|' Kai iraaa bid aapKo^ dtriTpTrr|<; Kivriai? q>' f\bovr\v xiva Kai x a P a v
30 LVOEETIVS v 1127

'ut satius multo iam sit parere q u i e t u m quam regere imperio res uelle et regna tenere'. 8 Kaxa\oYOu] cf. id. or. 20 p. 289, 7 'Eirkoupov we, dtreTreiLnrev EK TOO Kaxa\oYou | 9 cf. fr. 523 | 15 h. e. T( Trjv eiAiKptvOTdTr|v YaXr|vr|v uapaffKeud^ei. cf. sent, x i v || 20 cf. fr. 8.9 Cicero de orat. H I 17, 63 sq. | 26 Horn. 6 246 | 27 id. 9 248 | 29 dvaire]Lnro|Lievr|i; libri: corr. Reiskius

328

EPICVRI

ETHICA

comicus Sotionis ap. Athen. VIII p. 336 f (Com. t. Ill p. 395) be irpeapetai xe Kal axpaxr)Yiai Kevol uiocpoOcriv dvT' 6veipdxu>v. cf. Philodemus V H 2 vii 176 ei yap Qe\r\aeii. XK oiiravx' biaOKOirelv xi cpiXia? eaxlv iroXe|wu()TaTov Kal buaiueveiai; dTtepYa- 5 o"[Ti]KtiiTCtTov, iroXixeiav av eflpoi bid r e xov cp66vov T6V irpo? TOO<; dXenpoinevous eirl xaOxa Kal Tr|v ativxpotpov xou; xoioOxoic; cpiXoirpwTiav Kal T^V ^KdcrxoTe biaqpuiviav 4v TOTI; 553 LACTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 3 'Epicuri disciplina apposita singulis quibusque moribus loquitur . . . . auarum populari 10 largitione liberat, ignauum prohibet accedere ad rem publicam, pigrum exerceri, timidum militare'. Xeyeiv b e ! n&q cipiffra TO Tfi<; cpuffeuiq
prjtrei,

554

xeXoi; 15

KCII TTUJI; -nq IKUJV e i v a i JLITI Trpocreicriv e apXHS e ^ i

Tag TOIV TrXriGuiv a p x a ? . PLVTAECHVS adu. Coloten 31 p. 1125 (post ea quae fr. 556 adposita sunt) Kal YP<i<povTe<; aOxaiq XeSecriv, OTI Kife.iv . . . . a 555 PLVTARCHVS de tranquillitate animi 2 p. 465 f (Io. Stob. flor. 29, 79) otibe 'Eirkoupo; oiexai betv rjcuxdZeiv d \ \ d rfj cptiaa xpfjo9ai itoXtreuoiuevouc; Kai Ttpdaoovra^ xd Koivd xoiii; cpi\ox{(uoui; iju<; fiaWov 6ir' dirpaYMomivr|<; xapdxxeoOai Kal Tr69UKoxai;, av wv op^yovxai fji\ 556 PLVTAKCHVS adu. Coloten 31 p. 1125 d \ \ d xive? eialv oi

(noXixeia? Kal dpxdq Kal V6|HUJV bidxaEiv) ouYX^OVTei; K l KaxaXOovxec; Kal dpbr]v dvaipoOvxe^; oux oi iroXixeiai; dqpiaTdvxei; auxoui; 25 Kai xoui; irXriaidtovxac;; o^x oi T O V xfjc; d x a p a S i a i ; a x e q p a v o v d o u | a p X r | x o v e i v a i x a i i ; fxeYdXai<; f\fetxovia oi TO paaiXeueiv duapxiav Kal bidirxuumv dTroq)aivovxei;;

2 dpxal Iacobsius: dpexai libri || 12 exercere libri. uetuit Ep. YU^vdZea9ai || 1317 subicitur his a Plutarcho fragmentum Metrodori (cf. contra Epicuri beatitud. c. 16 p. 1098 c ). hinc ego contra quam Duening de Metrod. p. 55 iudicat colligo praemitti uerba magistri | 14 contra ambitionem uide quae Lucretius disserit V 11201132. sed cf. Ep. sent, VII et fr. 549 || 19 cf. adn. ad u. 13 || 25 sq. cf. fr. 8. 552

E P I C V R I ETHICA 557

329

LAOTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 6 'qui claritali ac potentiae studet, huic (ab Epicuro) praecipitur reges colere: qui molestiam ferre non potest, huic regiam fugere'.
PLVTARCHVS adu. Coloten 34 p. 1127 d TOO? be itpwTouc, Kai

558

5 aotpwTdTouc; Ttl)v vo|io9eTuiv KaKuic, XeYovTec, ('EiriKoupoi; Kai MrjTpobaipo?). idem ibid. 21 p. 1119 TaOra yap 6 Tucpiuv etmv, 8v uoXuv iifilv eveitoir|O"ev 6 Ka6r)Ye|iU>v, Kai eeotc, iroXe|uwv Kai 8eioi<; dvbpdm. imitatur comicus Sotionis ap. Athen. Vlll p. 336 f (Com. i n p. 395) io eEeic; &' oo' av q?dYrj<; Te Kai iriqc, |u6va' airobot; be TaXXa, TTepiKXer|<; Kobpoi; Ki|uuuv. 559 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 15 p. 1097= dXXd Tr|V droiriav oxibe PouXo^evov 'dati TOO dvepumou napeXBeiv, rdi; |j.ev GeniaroKXeout Kai MiXiidbou irpdEeii; fmo ttd&a^ Ti0e|udvou 15 Kai KareuxeXiCovToc;, vmep OUTOO be . . . Ypdcpovroc; ffr. 183] KTX.
560* PLVTAECHVS adu. Coloten 33 p. 1127* TOIK; be TTOXITIKOIK;

dvbpa^ eiti Y ^ W T l K a ' KaraXOaei xr)^ b6?r|<; ovofidtouoi |uovov, TOV 'Eita|Lietvij()vbav eax^Kevat TI XeYovrec; dYa66v Kai TOOTO be iniKK6v, otiruuai TUJ pruaaxi cppdCovxe^, aiiTov be a i b r ) p o 0 v so crirXdYX V 0 V duoKaXouvTei; Kai iruv6av6|uevoi, TI uaOdiv epdbiZe bid Tr|5 TTeXoitovvricfou neor|q Kai oil mXibiov exwv OIKOI KaGfjTO, br|Xabr) uepi Tr|v T^i; Y<JTp6? eiri|aeXeiav 8X0?

2 prius praeceptum non potuit nisi in epistula aliqua dari: alterum cum ex epistulis (cf. fr. 132 sq.) turn ex libro irepi |Jao"lXeia<; (cf. fr. 6) tolli potuit. sed cf. etiam fr. 577 || 5 Metrodori de Lycurgo et Solone dicta seruauit Plut. c. 33 p. 1127b-u (fr. x v n i sq. p. 54 Duen.) I 8 eiroir|O"ev libri: corr. Reiskius || 14 non igitur plane uerum est Ciceronis de fin. II 21,67 testimonium 'in uestris disputationibus historia muta est. numquam audiui in Epicuri schola Lycurgum Solonem [cf. fr. 558], Miltiadem Themistoclem Epaminondam [fr. 560] nominari, qui in ore sunt ceterorum omnium philosophorum': laudari dictum oportuit, non nominari; uerius Plutarchi supra u. 17 1| 16 uerba Epicuri referri eo certum est quod p. 1127b opponuntur a be Mr|Tp6baipoc; . . . Y^TPa(PV I 17 6v6|uaai (iovon; TOV libri: corr. Amiotus

330

EPICVRI

ETHICA

DE SAPIENTE
D E STVDIIS S A P I E N T I S 561 LAEKTIVS DIOG. x 121 oo KivetaSai TE erepov eTepou ao{puuTepov.
LAEKTIVS D I O G . X 121 boYHometv Te (TOV aocpov) Kal O<IK

562

dirop^creiv ('Eirucoiipiij OOKEI).

563 LAERTIVS DIOG. X 119 Kai auYYpdnnaTa KaTaXetyeiv (TOV

ffoqpov 'EiriKoripiy boKet).

564 LAEBTIVS DIOG. X 121 Kal a%o\1\v KOTaaKeudaeiv (TOV ao-

(pov), dXX' oiix uiore 6xXaYu)Y'10'aiKai dvaYviuaeaeai v irXr|9ei, dXX' oi\ eK6vTa. 565 566
567

IO

LAERTIVS DIOG. x 118 oibi

'ETTlKOlipiy 6OKl).

prjTopeOaeiv Ka\Cu<; (TOV ooq>6v

LAEKTIVS DIOG. x 119 oo iravr]Yupielv bt (TOV ooq>6v 'EirtKOlipUJ bOKi).

LAERTIVS DIOG. X 121 xpr\fxa-ciaeaQai TE (TOV ao(pov), dX\' IB

dtto |n6vrn; crocpiai;, 2 uolgo haec sententia praue cum fr. 568 antecedente coniungitur, a quo aliena est. cf. potius ep. Ill 122. sapiens si est qui naturae finem perspexit, cum omnes homines aeque moueantur uoluptate et dolore, sequitur ut nulli sano uia praeclusa sit ad sapientiam, quod idem ex canonicis effici potuit. alio modo pares esse sapientes Stoici docuere, cf. Seneca ep. 79, 8 sq. | KivetTai libri | fort. b |CToqpuuT^poii;F ' coqptUTepuut; f || 5 diropriaeiv ad modum Arcesilai Pyrronis similium || 7 sequitur fr. 566 || 9 dxXaYUJTfl0011 BPQH, YP F m g : oxoXaYiUYfl001 Ff YP axoXaYuVpiTai mg P 2 . fraudi fuit o'xoXi'lv, quod quid sit, docet Cic. de fin. II 1, 1 ' n e me tamquam philosophum putetis scholam uobis aliquam explicaturum' Tusc. d i s p e l 4, 7. 8. Ill 34, 81 al., nee non Philodemi axoXal Zr\viuveioi. quid autem dicant KaxaaKtudZeiv et dvao"Keudeiv, pueri sciunt. de sententia cf. fr. 208 | 10 praeceptum non tam Epicuri quam Epicureorum posterioris aetatis. cf. Horatius sat. I 4, 73 sq. || 11 cf. fr. 552 p. 327, 26 et p. 109, 17 sq. || 13 antecedit fr. 563 || 15 xPIHOfittoQou Cobetus | 16 h. e. non faciet rem nisi penuria coactus, et turn quidem scientiae professione. Gassendus attulit Arist. top. i n 2 p. 118 a 10 TO Y0v qpiXoaaqpeTv P^XTIOV TOO

E P I C V R I ETHIC A 568 LAERTIVS DIOG. X 121 itoirmaTct be evepfiiq. O6K oiv noif\oai.

331 (x6v aocpov)

LAEKTIVS DIOG. X 121 |u6vov r e TOV aocpov 6p6il><; dv Ttepi 569 4 T |aouo"iKr]<; Kal iroiriTiKfiq biaXiEeaSai. 570 571 LAERTIVS DIOG. X 120 cpiActYpriaeiv (TOV ao<pov 'ETriKoOptu LACTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 5 'fugienti laudatur (ab Epicuro)'. D E OFFICIIS
LAERTIVS DIOG. X 120 Kai KTi^aeuuc; irpovof|aea6ai Kai TOO

turbam solitudo

9
572

HeUovTO? (TOV aoqpov 'E-rriKoopw boKet).

573 LAERTIVS DIOG. X 120 evboliac, erci TOCTOOTOV Trpovorjaeaeai

(TOV aoepov), e<p' oaov |ar) KaTacppovrio'eo"8ai. 574 LAERTIVS DIOG. x 118 4paa6r)aea6ai TOV aoqpov ou 6oKet aO15 TOI(; . . . o6b^ 6eoire|UTrTov elvai TOV epu)Ta, Ou? AIOY^VV]<; ev TI^I * . d W oiix aiptTuiTepov Til) evbeel TUJV dvaYKaiaiv. Stoici quid statuerint, tradit Arius Didymus Stobaei eel. eth. p. 109, 20 W . cf. Philostratus uit. Apollon. I 13 p. 16 (Euphraten Stoicum Apollonius) TOU xpimttT'ZtoSai re Kai Tr)v aoqnav Kairr]\eiieiv || I evlibri. copia et facultas poeseos non minus in sapiente est, etsi carmina non facit || 3 cf. V H 2 x 77 c. xill [Trpopai]vooor)(; y\br\ x[fj]c; dvaxuceuui; (leg. biaxOaeux;) ei<; TroiriTiKiuv ZriTTmdTuuv Xo[0i]<; Tr)v iraibidv |iiepiZouo"iv i*| yap uepi OTI bf\ troTe airoubr) diro[\]uO"i TUJV dbia\r)UTiuv f\iiac, lueTEUjpianOuv. aliter Ep. supra p. 98, 19 ]| 5 amabat Ep. rusticationem aeque atque Horatius (cf. praecipue ep. I 10, 12 sqq.) et Vergilius (georg. II 458 sqq.), uide etiam fr. 571 || 9 sapienti quo modo in singulis uitae casibus agendum esset, mira subtilitate Stoici (cf. Arius Didymus Io. Stobaei eel. eth. p. 108 sqq. Wachsm. Laertius Diog. VII 117125) Peripatetici (cf. Arius Did. 1. s. p. 1 4 3 , 2 4 144, 20 W.) Epicurei (Laert. Diog. x 117121) certatim definiebant. Epicurum hoc genus quaestionum libris trepi piuuv et biairopictK; agitauisse reliquiae docent || 12 cf. fr. 549 || 14 cf. fr. 483. eodem modo Cyrenaici cf. Laert. Diog. II 91 (YiveO6ai YOp TaOTa irapot K6vr|v b6Sav). aliter Peripatetici (cf. Arius p. 144, 9 W.) et Stoici (cf. idem p. 115, 1 Laert. Diog. VII 129 sq.) j| 15 TU) libri, \eiirei adnotat B 2 : Till ip (prjcriv Aldobrandinus. intercidit titulus monobibli

332

EPICVRI ETHICA

CHRYSIPPVS Ioannis Stob. flor. Lxm 31 eircovxoi; -nvoc, 'OUK epaaeriaerai 6 aocpoc,- napxupe? foOv Mevebrmoi; 'EuiKoupoc, 'A 'xrj afar)' eqpr) 'xpncronai dirobeiSei' r\ fap 'AAEETVOC; 6 Kal 'Eirkoupoi; 6 dvaiaGr|xo<; Kat Mevebrjuoi; (6 Xfjpo?) ou cpaaiv; epaaSricexai dpa'. 5 575 576 577 578 LABBTIVS DIOG. X 121 eiic6vou; xe dvaBifaew (xov aoqpov 'Eirucotjpw boK6i). idem x 119 Kal biKdaeaOai. idem x 121 Kal novapxov ev xaipiii 9epaireuaeiv. ei ffocpo^ dvrip Taqpfiq cppovtiei
SCKIPTOK EPICVBEVS INOERTVS VH 2 VII 15 c xix * [vo|aiaei]ev dv

io

TK; 'ei aoqpoi; dvfip [xp]oq)f)<; tppovxieT Kai xoi [XOI]O[0]TUJI; ^xouaav ' e i ao<p6; dvrip Taq>f|<; qppovxieT', xdxa trepmeaujv dv[xiYp]dqpoii; ev ol<; eKxexpwf[Vevo]u xoO d\cpa . LAERTIVS DIOG. x 118 oObe T<xcpr\c, tppovxielv (xov aocpov Eut- 15
KOUpUJ b 0 K l ) .

QVO ANIMO SAPIENS SIT 579 PI/VTARCHVS contra Epicuri beatitud. 4 p. 1089" oi be xoOxui H&\\ara x6v aoqpov l'lYouiaevoi biaq>epetv, xil) |^vr)|LioveOeiv evapYUJ? Kai auvexeiv ev auxiy xd irepl xdi; r|bovd? qsaaiuaxa Kal irder| Kai 20 Kiv^aeii;, oxi (xev oubev fiEiov aoqpiai; uapeYYu&mv uji;irep capiL|uax' ev oiKia xr) Hiuxfl xoO CotpoO xd xrv; I'lbovfj^ eKK\u(J)aaxa ne3 fj] ei libri | 4 fxevebtnaoc; ou q>r\ow libri: corr. Cobetus uar. lect. p. 10 conl. Laertio Diog. II 140, praeiuerat Gesnerus in uersione et Iacobsius lect. Stob. p. 103 || 6 cf. supra p. 78, 22 ] 8 biKdaaffOai libri: corr. f | supple hie et fr. 577 idem quod fr. 575 || 9 contrarium praecipit fr. 6, ac dissuasit sane Idomeneo fr. 133. suadebant Peripatetici (cf. Arius p. 144, 1 W.) et Stoici (cf. Arius p. I l l , 4). cf. fr. 557 || 1014 cf. Gomperzius zeitschr. 1866 p. 708 11 supple tale quid Kai 'EirtKoupou biairopiav (cf. p. 97 sq.) vo|uiCfeiev KX\. | 13 xdxa Gomperzius ex apographo Oxoniensi: axaxa Neapolitanum | 14 a\|qsax Sevov . . | UJ * Neap. dAqpa x[e KJai xo[0] p[Ou] * Gomperzius | 15 eodem modo Stoici Seneca ep. 92, 34 sq. et Lucanus VII 809 sq., humanius Peripatetici Didymi Arii p. 144, 13 W. || 17 hue pertinent frr. 2223. 225 | 21 8xi] ei libri | diaitep aw|Lidxujv oiKia libri

EPICVRI ETHICA veiv eilivxee;, \xi] \bfiufxev Zfjv, atix66ev up6or|Xov. 580*

333

Sxi 6' oiiK Icmv dir6 xoiixuuv rj&eux;

ClCEEO or. pro P. Sestio 10, 23 '(philosophos P. Clodius) eos laudabat maxime, qui dicuntur praeter ceteros esse auctores et 5 laudatores uoluptatis eosdemque praeclare dicere aiebat, sapientis omnia sua causa facere, rem publicam capessere hominem bene sanum non oportere; nihil esse praestabilius otiosa uita plena et conferta uoluptatibus: eos autem, qui dicerent dignitati esse seruiendum, rei publicae consulendum, offici rationem in omni uita, 10 non commodi esse ducendam, adeunda pro patria pericula, uolnera excipienda, mortem oppetendam, uaticinari atque insanire dicebat'. LAOTANTIVS diuin. instit. Ill 17, 39 "cum disputat (Epicurus) omnia s a p i e n t e m sua c a u s s a facere, ad utilitatem suam refert omnia quae agit'. IB ibid. 17, 4 'inhumanus et suis commodis seruiens iubetur (ab Epicuro) nihil cuiquam tribuere, omnia enim sua caussa facere sapientem \ CLEMENS Alex, strom. iv 22 p. 228, 7 Sylb. Kai 8 ye 'EITIKOUpo<; doiKEtv eiri Kep&ei Tivl (]ur|) j5ouXeo"8ai (prjai x6v KCIX' atix6v ooq)6v iriaxiv yap XafSeiv m p l xoO Xa9e?v oti 6\ivaa8ai. (hate el

581

582

20 i:eia6rio'Tai Xr|0eiv, d&iKr|O"ei Kax' avirov.

583 LAERTTVS DIOG. x 118 -fuvaiKi xe (OOKEI 'EiriKoOpiu) oO |ui-

Yr|o"eo"9ai xov aoqiov fj oi v6|aoi diraYopeOouaiv, liiq cprjai Aioy^vric; ev xfj 'Einxo|ufj xuiv 'EiriKOupou lqGiKiiv boYndxuuv.
584 LAERTIVS DIOG. x 120 x\!>xq
T

( T0V ooq>6v 'EiriKoiipuj SOKEI)

25 dvxixdSeaBai qpiXryv Y^P oiio^va KTr)Oea9ai. ClOEEO Tusc. disp. i n 20, 49 'negat (Epicurus) ullam in sapientem uim esse fortunae'. cf. v 26, 78 (supra p. 307, 7). 585 SENECA dial, n ad Serenum de constantia sapientis c. 10, 1 'quod si Epicurus quoque, qui corpori plurimum indulsit, aduersus iniu-

13 cf. fr. 523 || 17 particulam negatiuam necessariam esse uidit Lowthius. de re cf. fr. 532, Cicero de finibus II 9, 28 de officiis III 9, 39 | 19sq.cf.fr. 18 | 20 maxr|0xm fertur || 22 fj] t] P 1 ^ B o'i F. de re cf. fr. 535 cum adn., Avrianus Epict. diss. H 4. ib. 10, 18 et cum inrisione Epicuri in 7, 1C || 24 cf. Ep. sent, xvi cum subsidio interpr., fr. 489 | 25 dvxixdeaeai H2f: dvxixdEao9ai ceteri | <p(Xov BPQH (piXiuv Ff | Y^p] xe libri | o66ev Ff. cf. sent, x x x i x

334

EPICVRI ETHICA

rias exsurgit, qui id apud nos incredibile uideri potest aut supra humanae naturae mensuram? ille ait i n i u r i a s t o l e r a b i l e s e s s e s a p i e n t i , nos iniurias non esse'. 586* ClCERO TUSC. disp. V 36, 103 'num igitur ignobilitas aut humilitas aut etiam popularis offensio sapientem beatum esse pro- 5 hibebit? intellegendum est igitur, nee gloriam popularem (104) ipsam per sese expetendam nee ignobilitatem extimescendam. "ueni Athenas" inquit Democritus "neque me quisquam ibi adgnouit". constantem hominem et grauem, qui glorietur a gloria se afuisse. an tibicines iique qui fidibus utuntur suo, non multitudinis arbitrio J O cantus numerosque moderantur: uir sapiens multo arte maiore praeditus non quid uerissimum sit, sed quid uelit uolgus exquiret? an quicquam stultius quam quos singulos sicut operarios barbarosque contemnas, eos aliquid putare esse uniuersos? ille uero nostras ambitiones leuitatesque contemnet honoresque populi etiam ultro 15 delates repudiabit . . . . quantis igitur molestiis uacant qui nihil 005) omnino cum populo contrahunt. quid est enim dulcius otio litterato? iis dico litteris, quibus infinitatem rerum atque naturae et in hoc ipso mundo caelum terras maria cognoscimus? contempto igitur (106) honore, contempta etiam pecunia quid relinquitur quod extimescen- 20 dum sit? exilium, credo, quod in maxumis malis ducitur ad (108) omnis casus facillima ratio est eorum, qui ad uoluptatem ea referunt quae secuntur in uita, ut quo cumque haec loco suppeditetur, ibi beate queant uiuere. itaque ad omnem rationem Teucri uox accommodari potest: "patria est ubi cumque est bene". 25 587 LAEKTIVS DIOG. x 117 ('EmKOiipw Sonet) * OUK SV |uiroirpde; Tr|v oocpiav. idem x 121 * i ?X0li d6iaqp6puui; Sv OffiV(\ (6 aoq)6<; KOCT' 'EuiKoupov).

588

2 cf. fr. 536. Stoici adeo T6V aoqp&v dvOppicrxov e!vai dicebant cT. Arius Did. p. 110, 16 W. || 7 cf. Laert. Diog. IX 36. Epicuri de gloria sua dicta habes fr. 187 sq. | 24 nobile aequi animi exemplum de philosophorum scholis sumpsit Horatius carm. I 7, 21 sq. || 26 principium coli interiit, fort, rotq TOO piou irepiaTtio-eic. || 28 praecedit fr. 575. intercidit accusatiuus uelut 66av uel TT\OOTOV libri: corr. Kuehnius

EPICVRI ETHICA 589

335

LAERTIVS DIOG. x 118 |u6vov T x^piv ?eiv TOV aoq)6v, KO! 4TTI qriXoi<; Kai irapoOat Kai diroOmv 6|uoiuj<; oid re X6you * * . cf. Seneca epist. 81, 11 'nemo ergo scit praeter sapientem referre gratiam? ne nobis fiat inuidia, scito idem dicere Epicurum, 5 Metrodorus certe ait s o l u m s a p i e n t e m r e f e r r e g r a t i a m s c i r e ' .
LAERTIVS DIOG. X 121 Kai tmep cpiXou UOT T66vr|Seceai

590

(TOV aocpov 'EiriKoOpiy ooKei). 691 592 593 594 idem x 119 Kai 6iaTpairi!iaea9ai Tivd? (T6V aoqp6v 'EuiKoupw idem x 121 Kai irixapr)0"ec6ai TIVI eiri Til) 6iop6iO|uaTi (TOV ao<p6v 'EiriKOupuj OOKET). idem x 120 |uaXX6v re eucppav8rio'eo"0ai (T6V aoqpov) TUUV &\Xwv ev Tatq Seuupiai?. idem x 118 (TOV aoqpov 'EfriKoOpuj &OK61) odbe KoXdoeiv Toin;
Tlv

9 &OKd).

15 okeTa?, e\eT)(Jtv JIEVTOI Kai CFUYYVIOMTV ftaiujv. 595 596 597

' SEeiv TUJV OTrou-

idem x 121 Kai KaO' fiitvoui; 6^ fi|ioiov gaeaeai (T6V aoq?6v). idem x 117 TidSem |aa\\ov o"u<Jxe9rjo"e06ai (T^IV aoqp6v). idem x 119 Kai \inrf|O'eo'6ai 6^ TOV aoq)6v ('EiriKoiipiy OOKEI),

20 ux; Aiof^vr|? ev Tfj e TUJV 'E

F | Kai eni om Q deleuit H 2 | 2 X6foi>] 65o0x B ^ P ^ Q 6 6' otix B 6&o0 FP 2 Hf | supplendum puto Kai bid TtpdSEUx; i^vai || 6 cf. fr. 546 || 8 cf. VH 2 x 80 c. x i x TO ev role, irdaxouaiv i.\e(>Oepov ouvaYiDviZcrai Tfj 6iaTpoirrj [ii]p6g T6 KaTayujviaaaeai TO aiaxpd TUIV iraOOuv. ib. 74 c. vn Kai oia(o")Tpo<piri qpdpuj \itv tn[\] 6OOX[UJ]V, 6iaTpoi:fJ 6^ en' ^Xeu0^ptuv, up6g be TO0TUJ[I e]irieu|a(a Kai irpiaita[ff|Li]uJi. Plut. de uirt. mor. 4 p. 442f T6 aui|ua Tfj auv6iaTpeir6|avov Kai dvam|aiTXd|uevov S^TOI Kai biaTpouai vauTiuj&en; foxouai. de structura cf. Epictetus (fr. 86) Stob. flor. 46, 86. sententiam intelleges conl. fr. 210 sq. || 10 exspectes KOTop6ii)|naTi. pertinet fort, ad id quod praecedit de regibus pro tempore colendis fr. 577 || 12 cf. supra p. 98, 18 || 15 t\er\aai Ff | TUJV cirou&aiujv Ff: T6V ffiroubatov ceteri || 17 cf. Ep. ep. in 135 p. 66, 7 et fr. 222" || 18 fiaXXov] fort, ^v: antecedit fr. 222 a p. 169, 23 |j 19 Xuirr|er|(J0eai FP 2 Hf | 20 li); , . . em\. om F | e B uenuTrj f: ie PQH | de sententia cf. adn. p. 164, 6 Crantor [Plutarchi] consol. ad Apoll. 3 p. 102d et Ciceronis Tusc. disp. Ill 6, 12. consentiebant
2

336
598

EPICVRI ETHICA
LAEETIVS DIOG. x 118 8T H^VTOI orpepXoOTai (6 o"o<p6<;),

ev6a Kai nOei Kort olpuhlei. 599 ClCERO TUSC. disp. V 38, 110 'motus animi, sollicitudines aegritudinesque obliuione leniuntur traductis animis ad uoluptatem. non sine causa igitur Epicurus ausus est dicere semper in pluribus n bonis esse sapientem, quia semper sit in uoluptatibus: ex quo effici putat ille . . . , ut sapiens semper beatus sit. "etiamne si sensibus (ill) carebit oculorum, si aurium?" etiam, nam ista ipsa contemnit. primum enim horribilis ista caecitas quibus tandem caret uoluptatibus? cum quidam etiam disputent ceteras uoluptates in ipsis habitare in sensibus, quae autem aspectu percipiantur, ea non uersari in oculorum ulla iucunditate, ut ea quae gustemus olfaciamus tractemus, in ea ipsa ubi sentimus parte uersentur: in oculis tale nil fit, animus accipit quae uidemus. animo autem multis modis uariisque delectari licet, etiam si non adhibeatur aspectus: loquor enim de 15 docto homine et erudito, cui uiuere est cogitare, sapientis autem cogitatio non ferme ad inuestigandum adhibet oculos aduocatos. etenim si nox non adimit uitam beatam, cur dies nocti similis adimat? (1)2) (39, 114) Democritus luminibus amissis alba scilicet discernere et atra non poterat: at uero bona mala, aequa iniqua, honesta 20 turpia, utilia inutilia, magna parua poterat, et sine uarietate colorum licebat uiuere beate, sine notione rerum non licebat. atque hie uir inpediri etiam animi aciem aspectu oculorum arbitrabatur et cum alii saepe quod ante pedes esset non uiderent, ille in infinitatem Cyrenaici cf. Laert. Diog. n 91 Xuirricreaeai ^ivjox Kai qpoPr)aecr8ai (T6V aoq)6v), cpuatKiIx; fap "iivtoQai 1 opponitur fragmento 601, praecedit fr. 589 | |av Tiq f | 2 (miSci FP2H2f | oiiauuSei FP'QHf || 12 tractemus audiamus in libvi | 19 quod Cic. primum subiungit Antipatri Cyrenaici (cf. Laert. Diog. II 86) apophthegma in primario fonte relatum esse potuit | fabulosam Democriti caecitatem fuere qui in maius augerent, quod uituperat Plutarchus de curios. 12 p. 521 d neque Antiochus sine dubitatione memorauerat, ut uides ap. Ciceronem de finibus V 29, 87. itaque hoc loco Cicero suspectum illud, Abderitam se ipsum oculis priuauisse, omisit, retinuit caecitatem. hanc uero si non ab ipso Epicuro, saltem a iietustiore scriptore Epicureo traditam fuisse fidem facit hie locus | 22 fort, notatione | 24 sq. haec ad Epicurum ipsum translata habes apud Lucretium I 724 cf. Ill 14 sqq.

EPICVRI ETHICA

337

omnem peregrinabatur, ut nulla in extremitate consisteret (40, 116) In surditate uero quidnam est mali? . . . omnes . . nos in iis linguis quas non intellegimus, quae sunt innumerabiles, surdi profecto sumns. "at uocem citharoedi non audiunt". ne stridoretn 5 quidem serrae turn cum acuitur, aut grunditum cum iugulatur suis nee cum quiescere uolunt, fremitum murmurantis maris. et si cantus eos forte delectant, pvimum cogitare debent, ante quam hi sint inuenti, multos beate uixisse sapientis, deinde multo maiorem percipi (117) posse legendis his quam audiendis uoluptatem. turn, ut paullo ante 10 caecos ad aurium traducebamus uoluptatem, sic licet surdos ad oculorum: etenim qui secum loqui poterit, sermonem alterius non requiret'. 600 PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 3 p. 1088 b T 6 & rjbewc, lf\v * * fiv fiirxuivxai, irXewva rapl xouxou XeYeiv OUK etXi15 mv rjiuac,, 6JIOXOYO0VX$ auxoi |uiKp6v eTvai T6 xf)<; capKoc, r)50, HaWov 6' &Kape<;, ei Ye 6^1 M-1! KevoXoYoOai |ar]6' dXaoveOovxai. . . . . 'EiriKoupoi; be Kai yeXav q>r\ai x a T ; u u e p jJoXaic, xoO irepi TO o"di|ua v o a r i n o x o i ; TroXXdKK; Kaiuvovxa xov o"oqp6v. idem ibid. 5 p. 1090 dXX' dioO|aev aOxoOi;, ei xoTi; irdOem pou20 Xovxai TOTC; eauTiliv o^oXoYetv xai nf\ 'Kevaic; cpiuvaTc;' 6pacruv6|uevoi Kai 6r)|u<rfuJYo0vTe<; dXaZoveiav irpoaocpXiOKdveiv, f| |xr| Xa^pdveiv x a po? ^PX^v airdo"r]c; (Tr)v) xf)<; 'aapKdi; eiaTaOeiav' f\ ^f\ (pdvai x a i p e i v K a l P p u d Z e i v roiic, ev ir6voti; u i r e p P d X X o u a i Kai v6ffoi<; (beivaic,) Yivoiaevoug. 1 extremitate] cf. p. 236, 1720 | 7 sq. cf. Lucr. V 1379 sqq. primum sententiae auctorem indicat Philodemus de mus. V H ' I c. 36,29 Arm[6]Kpixoi; |HV xoivuv dv[r)p] ou q)umoXoY[uj]xaxoi; |u6v[ov] xuiv dp\aiu)v dX[X]d Kai xixiv iaxopou|Lievu)v oijoev6[(;] fjx[xov] iroXuirpdYiaiuv faou[ai]Kr|v qpriai veu)x[e]pav eTvai, Kai xrjv aixiav [dir]o6i6ium Xifwv p.r\ diroKpivfai] xdvaYKaTov, [d]XXd IK TOU ire[p]iuvxo^ fj6r| [Y]veff0ai | 9 Philodemi de musica liber IV totus hac sententia nititur |ur|b eV irpo; anv6xr)xa Kai XoYWxiKr|V ?[^icp]a0iv rtoifctjv xo ixtloc, oia[x]optiixe[p]ov, dXXd xepi)/iv &Kof\<; Trpocrxi[e]evai |a6vov, ut dicit c. 10, 15. cf. c. 3, 1125 al. || 14 hiatum cod. Harl. indicat, si Wyttenbachii testimonium recte interpretor. frustra in uocibus av fiirxaivxai desudarunt | 17 intercedit Metrodori fr. XVI p. 53 Duen. | 22 uid. fr. 424 cf. 68 | 23 PpudZeiv Maduigius adu. I 673: OPpiZeiv libri. cf. fr. 181. 605 | 24 beivati; inserui cf. supra p. 292, 18 | secuntur quae dedi p. 122, 6 22

338
601
TOV

EPICVRI ETHIC A
LAEKTIVS DIOG. x 118 KSV aTpep\u)6fj 6' 6 aoq>6q, elvai au-

CIOERO Tusc. disp. n 7, 17 'Epicurus ueio ea dicit, ut mihi quidem risus captare uideatur. adfirmat enim quodam loco, si u r a t u r sapiens, si c r u c i e t u r exspectas fortasse dum dicat: patietur, per- r > feret, non succumbet: magna me Hercule laus et eo ipso per quern iuraui digna. sed Epicuro homini aspero et duro non est hoc satis, in P h a l a r i d i s t a u r o si erit, dicet: quam suaue est, quam At id quidem illi ipsi qui dolorem malum hoc non euro 0 esse negant, non solent dicere, cuiquam suaue esse cruciari: asperum 1 difficile odiosum contra naturam dicunt, nee tamen malum. hie qui solum hoc malum dicit et malorum omnium extremum, sapientem censet id suaue dicturum. ego a te non postulo, ut dolorem eisdem uerbis adficias quibus Epicurus, homo ut scis uoluptarius. ille dixerit sane idem in Phalaridis tauro, quod si esset in lectulo: 1 , 1 ego tantam uim non tribuo sapientiae contra dolorem'. ibid, v 10, 31 'Epicurus exoritur, cui etiam, si dis placet, uidetur semper sapiens beatus. hie dignitate huius sententiae capitur, sed numquam id diceret, si ipse se audiret. quid est enim quod minus conueniat quam ut is, qui uel summum uel solum malum dolorem 50 esse dicat, idem censeat "quam hoc suaue est" turn cum doloie crucietur dicturum esse sapientem ?' ibid, v 26, 75 'me quidem auctore etiam Peripatetici ueteresque Academici balbutire aliquando desinant aperteque et clara uoce au25 deant dicere beatam uitam in Phalaridis taurum descensuram'.
de finibus 11 27, 88 '(dolorem) nihili facit; "quam hoc suaue" tauro beati sint\ or. in Pisonem 18, 42 sed dicunt isti ipsi, qui mala dolore, bona no uoluptate definiunt, sapientem etiam si in Phalaridis tauro inclusus succensis ignibus torreatur, dicturum tamen suaue illud esse seque ne tantulum quidem commoueri: tantam uirtutis uim esse uoluerunt, ut non posset esse umquam uir bonus non beatus'. SENECA epist. 66, 18 'Epicurus quoque ait sapientem, si in Phala- 35 dicturum'. ut ea praediti uel in Phalaridis V 28, 85 'sitne tantum in uirtute, ait enim se, si uratur,

7 iuraui hercule digna libri: glossema deleuit Baltius ] 14 epicurus uoiuptalem homo libri: glossema expunxit Bentleius

EPICVRI ETHICA

339

ridis tauro peruratur, exclamaturum: d u l c e est et ad me n i h i l p e r t i n e t . quid miraris, si ego paria bona dico unius in conuiuio iacentis, alterius inter tormenta fortissime stands? cum quod incredibilius est, dicat Epicurus, d u l c e esse t o r r c r i ' . 6 idem ep. 67, 15 'torqueor, sed fortiter: bene est. occidor, sed fortiter: bene est. audi Epicurum, dicet et d u l c e est. ego tam honestae rei ac seuerae numquam molle nomen inponam'. LACTANTIVS diuin. instit. Ill 27,5 'Epicurus multo fortius s a p i e n s inquit s e m p e r b e a t u s est et uel i n c l u s u s in P h a l a r i d i s 1 0 t a u r o h a n c u o c e m e m i t t e t " s u a u e est et n i h i l euro", quis eum non inriserit, maxime quod homo uoluptarius personam sibi uiri fortis inposuit et quidem supra modum?' idem III 17, 42 'mortem non esse metuendam forti uiro nee ullum dolorem: qui etiam si torqueatur, si uratur, nihil se curare dicat'. 15 idem III 17, 5 (supra p. 276, 21). 602 AELIANVS uar. hist, iv 13 (Io. Stob. flor. xvn 30) 6 auxo<; AeYev Toi|uuuc, S x i v K a ' T$> Ail inrp eiibaiiaoviai; 61afu)vi2eo"9ai ^lalav ixmv Kai uouup. CLEMENS Alex, strom. n 21 p. 178, 41 'Eirkoupo; bk iv xili |ur] 20 iiewfjv iir\b bi\\)f\v |ur|64 fuyouv xr|v e\)bai^xoviav xi9enevo<; xr)v 1 nihil Mp 1 2 unius . . iacentis P 2 : om Mp | 3 cum quod] quod cum M quocum p | 4 torreri Haase: terroris libri || 1G praecedit fr. 473 | 6 OUTOC; om Stob. | 17 S\Y &' Stt>- I cf. Ep. ep. m 131 fr. 181. 467. sapientem cum deo conlatum habes etiam ep. IN 135 extr. praeiuerant Cynici, cf. Dio Chrysost. or. VI 31 p. 208 R. Kai (udXiaxa Jmiieixo (Aio-fvr|<;) xiiiv 6eut)v x6v piov eKeivoui; f&P |u6vou<; <pr)(Jiv "Oiaripoi; ^abiax; lr\v, uuc, TOIV dvOpunrujv knmovwc, Kai xaXeTruic; J3iouvxuuv. Stoici quoque beatitudinem suam dis conparabant (cf. Lipsius manuduct. Ill 14 Bernaysius de Heracliti q. f. epistulis p. 135 sq.), notum illud Horatianum ep. I 1, 106 'sapiens uno minor est Ioue', cf. Arius Didymus Stobaei eel. eth. p. 98, 19 99, 2 Wachsm.; Epicureo colore Attalus Stoicus Senecae ep. 110, 18 'disce paruo esse contentus et illam uocem . . . exclama: habemus aquam, habemus polentam, Ioui ipsi controuersiam de felicitate faciamus' et 20 'nihil desideres oportet, si uis Iouem prouocare nihil desiderantem', cf. id. quaest. nat. VI 32, 5 'si uolumus tranquille degere et ipsis dis de felicitate controuersiam agere' || 19 sq. cf. fr. 200 I 20 |arvre fnyoOv codex

340

EPICVRI ETHICA

i(j66eov iirecpuuvrice (piuvryv, do"e|3u><; duuiv kv T O O T O K ; K S V A i t i r a r p l ndxeffOcu, uic,irep uiliv o"KdToq>dYU)v Kai oiix> TIIIV AOYIKIIIV Kai (pi\oa6(pujv -rf|v jxaKapiav VIKSV ooYnaT&tuv. cf. Theodoretus curat. Graec. errorum XI p. 154, 2 Sylb. 420 Gaisf. IVLIAKVS imp. or. vi p. 3G6 Pet. 253, 2 Hertl. 5pd cot fiiKpd cpai- 5 verai dvr|p '#Tro\t<; aoiKO? uaTpiboc, tarepr\nvoc,' oiiK 6po\6v, oo bpaxuryv, O6K oixerriv ^xwv, aAA> i>b naZav; fj<; 'EiriKOupoi; eviiropuiv oiib^ TUIV eeaiv qprjaiv eii; eiioaiiuoviac; X.6yov IXaTToOoGai, itp6<; n^v TOI)^ 6oi<; O6K epi^iuv, TOO 6OKO0VTO(; 64 TOT<; dv9piiiUOK; efibainoveaxdTou (eubainov^o'Tepov) Z O D v Kai JXeye Cflv eO- io ClCERO de finibus n 27, 88 ' uoluptatem non optabiliorem diuturnitas facit? quid est igitur cur ita semper deum appellet Epicurus beatum et aeternum? dempta enim aeternitate nihilo beatior Iupiter quam Epicurus, uterque enim summo bono fruitur id est uoluptate. 15 qua igitur re ab deo uincitur, si aeternitate non uincitur? in qua quid est boni praeter summam uoluptatem et earn sempiternam?' SENECA ep. 25, 4 ' a d legem naturae reuertamur: diuitiae paratae sunt. aut gratuitum est quo egemus aut uile: panem et aquam natura desiderat. nemo ad haec pauper est. intra quae quisquis 20 desiderium suum clusit, cum ipso Ioue de felicitate contendat, ut ait Epicurus', cf. ep. 119,7. 603 ClCEKO de finibus v 31, 93 'isti ipsi qui uoluptate et dolore omnia metiuntur, nonne clamant s a p i e n t i p l u s s e m p e r a d e s s e q u o d u e l i t q u a m q u o d n o l i t ? cum tantum igitur in uirtute po- 25 nant ii qui fatentur se uirtutis causa, nisi ea uoluptatem crearet, ne manum quidem uersuros fuisse, quid facere nos oportet ?' CICERO TUSC. disp. v 26, 73 'an Epicuro, qui tantum modo induit personam philosophi et sibi ipse hoc nomen inscripsit, dicere Hcebit . . . . nullum sapienti esse tempus, etiam si uratur torqueatur 30 secetur, quin possit exclamare "Quam pro nihilo puto", cum praesertim omne malum dolore definiat, bonum uoluptate, haec nostra 3 luctKdpiav abstractum non temptauerim | VIKT]V cod. | 6 fr. trag. adesp. 107 p. 671 Nauck. | 9 TOO] TOOTO ante Hertleinium | 10 eubainovdarepov suppleuit Reiskius | 19 quod agetnus Mp | 20 nemo ad haec pauper est] graeca dat Clemens Al. paedag. II 1 p. 64, 19 (i. e. Musonius) oObdc; b' O"TI itvr\c, dc, TdvafKaTa cf. Plut. in adn. p. 303, 12 || 32 sq. fr. 69. 512

60-1

EPICVRI ETHICA

341

honesta turpia inrideat dicatque nos in uocibus occupatos inanis sonos fundere, neque quicquam ad nos pertinere nisi quod aut leue aut asperum in corpore sentiatur. huic ergo obliuisci licebit sui et turn fortunam contemnere, cum sit omne et bonum eius et 5 malum in potestate fortunae, turn dicere se beatum in summo cruciatu atque tormentis, cum constituent non modo summum malum esse dolorem sed etiam solum?' 26, 75 'cum is dicat semper beatum esse sapientem'. 41, 119 (supra fr. 511 p. 314, 25). ibid. Ill 20, 49 'negat ullum esse tempus, quo sapiens non beatus sit'. 1 0 ibid, v 10, 31 (supra p. 338, 17). de fmibus v 27, 80 ' dixerit hoc idem Epicurus, semper beatum esse sapientem: quod quidem solet ebullire non numquam: quern quidem, cum summis doloribus conficiatur, ait dicturum : quam suaue est, quam nihil euro'. PLVTARCHVS contra Epicuri beatitudinem 16 p. 1098b d\V 605 ic r)beux; TE (5e(5iu)K6vou Kcti ppudZeiv KCXI Ka9u|aveiv TOV aOxiliv piov eKKpourfolOVT6<;

606

PHILODEMVS V H ! I 158 d\\d &uvd|ueea ^ v , ou pou\6ne9a bi, Ka8d irep 'i\e.fi TK; -rcepi e^iou Tdxa muKuO^evoq, xal nuu<; Jcpr)1 20 udiv fitrapKTov ea[T]iv 8 tprjaiv 'ETT(KOUPO<; d6iavor|Tov elvai TO Tdfaed Kal Td p\6[it6|ieva * * . APOLLONIVS DYSC. de aduerb. p. 566, 3 Bekk. xai ETI Ttapd 'ETtiKoupov TO d|LiuJ<; yi TIUK;, arnnoivov KOTO Tiva Tpouov, dito
6EUT6VOU TOO

607

1 cf. fr. 511 I 2 sq. fr. 411 | 4 sent. XVI fr. 489 | 12 <?J/lire inridet Epicurum eodem uerbo (eKppddai?) usum fr. 69 p. 122,27 || 16 PpudZetv fr, 131 et 600 p. 337, 23 ppuaff^6v Plut. ibid. 30 p. 1107"; Ppuo6vTU)V supra p. 311, 21 scribendum erat. idem uerbum haud scio an Aristophani restituendum sit equ. 526 iro\Xi|) ppudoac, TTOT' eiraivuj pro peboac,.

SPICILEGIVM
FRAGMENTORVM ET TESTIMONIORVM TESTIMONIES ADDATVR
p. 2 LAERTIVS DIOGENES X 31 X Y Kai iv xfl TTp6<; ' H p 6 6 o x o v

e t r i x o n f l (uide p. 70).

70 PLVTARCHVS de Pythiae orac. 11 p. 399 Jirei xi KiuXuei eiiretv gxepov, OJC, OUK ?YP a u | e T&? K u p i a ? u|uiv 'EiriKOupoi;, \h B6r|6e, 6 6 2 a c , dXX' dird xOxi? Kai aCixoiudxuuc, oflxiu irpoc; SXXrjXa xwv Ypawdxuuv o"U|airO"6vxu>v direxeXa9ri x6 SiBXiov; SCHOLION in Clementis A l . Paedag. n 10 (Ep. fr. G2 p. 118, 22) 10 t. iv p. 128 Klotz. 'EuiKOupoi; ouxoi; ev xip 4irtYYpot|U)a^vi}j K u p i a i boEai rjxoi 'EiriKOiipou cpujvai xaOxa Kai e!xepa X^Yel xoiaOxa. 87, 9 de Chrysippo cf. Galenus de Hippocratis et Platonis dogmatis i n 4 t. v p. 314 sq. K . 281 Muell. iiaitXr^crai; 6 Xptiaiirnoi; 8Xov xo BiBXiov 4ml)v "O|nripiKU)v Kai 'Hoiobeiuuv Kai Zxr|aixopeiuuv 'Eiairebo- 15 KXeiiuv xe Kai 'OpqpiKiuv, Ixi bt irpoi; xouxoii; ^K xfjc; xpaYiy&ia^ Kai -rrapd Tupxaiou Kai xwvfiXXuuvTroirjxujv OUK oXiYa uapa6e|Lievo<;, eixa |a6vov ou auveii; xfj<; Sauiuaaxfj? bt\ xaOxri<; dTtepavxoXoYiai; (xouxo Y^p auxfl u.aXXov ryfouiuai TrpocriKeiv xouvo|aa) xauxa Kaxa \&iv eiriqpdper 'xauxi |uev qpiqaouffiv d&oXeaxiav eTvai Ypauti- 20 5r|, xuxdv 5^ Kai Ypau-ndxiuv bibaaKdXou BouXo|uvou axixou^ o xi irXeiffxou? uiro x6 auxo 6iavor]U.a xdai'. KaXdx; eiirei;, il) XpOannte, xaOxa KdXXiov bt f\v, ei u.ri JUOVOV eiitei; dXXd Kai iravxdiramv ^cpuXdEuu xifjv Ypaiiibri xauxriv dboXeaxtav87,17 P[IILO de prouidentia I 50 p . 23 Auch. ' dicat raihi Epicurus, quot- 25 quot ipse scriptiones edidit, utrum ex prouidentia sapientiaque scripserit an sine sapientia. si enim sine prouidentia sapientiaque scripsit, anne sibi gloriae tribuet, quae scripsit, huius modi esse, ut sapientia et disciplina destituta esse uideantur? quodsi sapienter 7 ii|uiv] i*ju.iv libri | de sententia cf. p. 257, 17 cum adn. [| 18 |w6vov ou] jur) libri, delebat Muellerus

SPICILEGIVM F R A G M E N T O R V M

343

scripsit atque prudenter, quo modo sapiens erit quod non est ex sapientia, aut prouidum quod non est ex prouidentia?' 88,23 sq. cf. Philodemus de rhet. iv 1 ( V H 1 t. xi) c. 16 dveu be eTnxr]bei5<Jeu><; dadcpEia yivexai uapd xo fxi] KpaxEtv xuiv irpavudxiuv f) 5 |nr| biei\r||n|aevui<; f\ irapd x6 |ar) tpi\r)beiv mi upoflKapTepetv xf|i irepiwbeunevr|i -rrpoqjopai Kai fpa(pf\i Kai KOWOK; TE napd TO far] eXXrivteEiv eTriffxaaSai (Kai y&p aoXoiKiafjoi itoioi Kai papoXXriv dadqjeiav ev xoTi; Xoyon; dtroxeXoOai) Kai Ttapd xo xd fr|juotTa TOI[^] 7r[pdYjn]a[o"i v]ofi(2Eiv. 89,9 ' sibi repugnantia et contraria' dixisse Epicurum arguit Lactantius 11 diu. inst. v 3, 1. 89,31 PLVTAECHVS adu. Coloten 16 p. 1116 cum acerba irrisione: xoic; (TTXdxurvoi;) e\\r|viZouo"i xouxoi^ Kai Ka9apii)xepov

15

FRAGMENTIS A D D A T V R

5 iaridet Plutarchus 1. s. p. 1095 d sq. 18 adn. p. 97, 28 add.: Lactantius diu. inst. i n 17, 3543. 20 inridet Plutarchus 1. s. p. 1O95'1 sq. 21 cf. Plut. contra Epic, beatit. 12 p. 1095 1 oil ftp &v eirf)Xeev au20 TOII; ei<; voOv Pa\ea6ai xd<; xuqpXd? eKeivac; Kai vuubdg \yr\\aq?riff 1? Kai eiriiTri6riai<; xou dKoXdaxou laeiaaQriKoaiv, ei ^r|6ev a\Xo, Ypdcpew irepi 'OMnpou Kai iTEpi Eupmibou, ti><; 'ApiaxoxeXrn; Kai 'HpaKXeibric; Kai AiKaiapxoi;. d\X' oT^ai XOIOUXUJV eqpobiuuv ^ri qppovxioavxei; . . . . fibe(j6ai navruic, eOeXovxec;, xoO be ffuu^axo<; diraYo25 peuovxo? ai<JXPa K a ' awpa TrpdxTeiv 6|uo\oTo0cn, TU&V TE irpoTEpiuv riboviiiv dva]ai|avr|o"KovTi; Eauxoiii; Kai xpu>MV01 TaT<; iraXaiaii; diropia upoaqpdTUJv dj^irep TETapixeu)UEvaii; Kai veKpdc, aXAac; TtdXiv Kai xe9vr|Kuia(; oiov EV Tecppa uiuxp? TrJ ccpKi KIVOUVTE? trapd qpuoiv Kai dvaZumupoOvTEt;, axe bf\ (Lir)bev oiKEtov f\b\) \xr\be x a P a ? dtiov so EXOVTEC; EV xrj vpuxfi irapEOKEuaanEVov. adn. ad p. 98, 2.'! add. Plutarchus An seni res p. gerenda sit 5 p. 786C. cf. Iuncus Stobaei flor. c x v 2() p. 72, 17 Mein.
55 p. 114, 19 add. ix 50 [dx; 'ETT(]KOUPOI; ev TUJI TTepi [firixopiKfic; ?]

Y^TP<(pev

ix 116 JE]irvKoupov.

5 }if\ ante TrpoUK.J an f|? || 27 veKpaii; libri : corr. Maduigius adu. i 673

344 57"

SPICILEGIVM PLVTAECHVS contra Epicuri beatit. 13 p. 1095": supra fr. 20

p. 98, 19 sq. cf. fr. 569 cum adn. 62* GN0M0L0GI0N Monacense 194, codicis Paris. 1310 ed. Boissonadius Anecd. Gr. n p. 467 'Eirkoupoc, 6 qnX6o"0(po<; puuxr]6d<;, u o r e \p-f\ fuvaiKi irpoao|ni\eiv, 'icpt] "Oxav aauxoO daQev^axepoc, 5

63 cf. Philo de plantatioue Noe 35 p. 350 Mang. <jiroubd06r| bk trapcc iroXXoii; Tiliv q>iXoo"6<pu)v r) O K ^ H ; OU luexpiux;, irpoxeivexai bk o(iTU)C;' Ei |i0ua6riffeTai 6 aotp6i;; o"xi xoivuv T 6 |ae6iieiv &VTT6V, SV |av idov TI ftp olvoOcrOai, ?Tepov 6^ I'CTOV TCD Xrjpeiv 4v oi'vuj' TUDV 10 bt 4uiXipi<JdvTUiv Trj itpordcTEi o'i iikv Jcpaaav urire dKpdxuj T:\eiovi Xpr)aea6ai x6v <Jotp6v n^xe Ar)pr)<Kiv xo f*tv -{&p d|adpxr|(na, x6 &^ 6|uapxri|LiaToi; lvai Ttoir|xiK6v, ^Kdxepov 6^ dWoxpiov Kaxop9ouvxoi;. O'I 6^ xo |u^v oivoOaScu Kai 0Trou6a(i)j irpoafiKov dTieqprivavxo, xo bk Xripetv dvoiKeiov xr)v f&p ev auxtu qppdvrjaiv iKavr|v elvai is Toic, pXdirxeiv luixeipouaiv dvxiaxaxfjaai Kal xov iirl xfj tyuxrj veuuxepia|i6v auxuiv KaOeXeTv, &uvot|aiv bt nepi$e$\f\oQai qppovr|aiv ira9u)v apeaxripiov Krk. p. 119, 21 testiraoniis libri TTepi xdXoui; add. LVCIANVS de parasito 11 Kal iiepi aOxou xoO xdXoui; dei TroXe|aiI)v 20 (Epicurus) Kal 6iacpep6|aevo<; irp6^ xivai; . VlTBVVIVS VII 1, 2 p. 155, 15 R o s . "quasque Socrates Platon Aristoteles Zenon Epicurus aliique philosophi hominibus agendae uitae terminationes finissent'. 66 ad p. 119, 25 adn.: cf. Cicero Tusc. disp. 11 7, 18 sqq. 67 p. 121, 31 add. ClOEKO Acad. poster. 1 2, 7 'illud uerum et simplex bonum, quod non possit ab honestate seiungi: quod bonum quale sit negat omnino Epicurus sine uoluptatibus sensum mouentibus se ne suspicari quidem'. 68 p. 122, 16 sqq. add. Clemens Al. strom. 11 20 p. 177, 29 (i) -f\bovt\) 30 25

4 6 qnX6aocpo<; om. Monac. | 5 xp^l] oet Mon. | upoao|a. fvv. Mon. I aauxov do"6evaxpov 6eXei<; (0Xr)<; Mon.) libri. forma sententiae non Epicurea est sed Pythagorea cf. Laert. Diog. v m 9 extr. || 8 de Stoicis cf. Seneca epist. 83, 9 sqq. Didymus Arius Stobaei eel. eth. p. 109, 5 Wachsm., de Peripateticis ibid. p. 144, 10 | 12 xpn^Oai et \r\pr\aei fertur j| 2N se ne] nee libri | 29 quidem suppleuit Durandus

FRAGMENTORVM

345

dni0u|iiav fevvq E'cpeciv Kai opeEiv oOaav SXOYOV TOO Kex<xpio>iEvou afiTfl, (f^) Koi TOV 'EiriKoupov TEXOC; elvai TOO (piXoaotpou dveiteiae 6ea6ai T(\V r\bovr\v GeidSEi YOOV
Kai TO u E p i TOUTTII; TTICJTOV

5 p. 122, 23 cf. Metrodorus Clementis Al. strom. n 21 p . 179, 40 'AYa66v vux*te T( fiXXo f| TO aapK6<; Etiora9<; KaTaaTriiua Kai TO uepl ia\)TY]c, morov SXiriaiaa (ft. x et ix Duen.). p. 124, 18 testimoniis librorura TTepi cpuaewc, add. LVCIANVS de parasito c. 11 6 Y&P lr)ru]V (Epicurus) iTEpl axr\\JMTOC, 10 Yfl? Kai Kdaptwv ditEipiaq Kai |aeY66ou(; i^Xiou Kai diroffTrmaTiuv Kai
TTpUJTUJV CJTOIXEIWV KOI UEpi 0EU)V 1 T E Eldiv f ) OLIK eiO"lV . . . . 0 1 )

|.i6vov ev dvepuuirivaic; dX\d Kai EV KoaniKaTc; effTiv EvoxXnOEOiv. 76 cf. Plutarchus adu. Col. Hi p. 1116 d OocpiOxEpoi; 6e TOO TTXdTU)vo<; 6 'EiriKOupo?, fl irdvTa oiaoiuui; o v x a irpooaYopEiiEt, TO dvaq?E<; 15 KEVOV, TO d v T e p e i b o v aa)f.ia, Tdg dpxdi;, TCI auYKpin.aTa, KOIvr\<; vai ^o^ AC riYoiiHevoi; ovoiac, IUETEXEIV TO dibvov TI Y^OMEV^I

TO dvu)Xe9pov TCU (p0Eipo|.ievuj, TO? duaOeii; Kai biapKEi(; Kai d|aTap\f]TOU!; Kai |ir)biroTE TOO Eivai buvanEva^ EKTTEOEIV cpOtJEii; TauTaii; tliv EV Til) irdffXlv K a ' HETapdXXEiv TO Eivai, Tai<; |uri6Eva xpo20 vov u)0"aOTU)<; xouo"ai<;. adn. p. 125, 11 add. Epicurus IT. cpuo\ 1. inc. V H 1 x col. 9 (Gomperz Wiener studien i p. 28, 13) EiTa TO KOIVOV EauTfji; {i\ Eir9ui)[p]ria Trd0o<;, dig oiibE 6iavori9rivai a\Xa TOUTUUV, av TE a tu \x a T a [qpu!i](jv av TE Kai TOV T [ 6 n o ] v , irpo<; 25 dvaXoYiav. 81 a 92" SCHOLION EPICVE. ep. I 73 p. 26, 9: infra fr. 348. EPIOVRVS uEpi tpOOEiuc 1. KY\ V H ' 2 v i 4 6 *dXXct 6i' a[XX]a^ aO[T]il)|i irXdvai; a^ XE[Yo]|nev EV TO[I]^ irEpi d|a[qp]iPo\ia(; r\ixrv dva-

135a
31 Kai

e2riXuOcra|UV TX\V auTapKeiav oux OTTUUI; xoiq

XITOT^ TrdvTiui; xP^M^Oa, aX\' OTTIU^ 0appa))aev

ama.
IOANNES STOBAEVS floril. x v n 14 'ATTOXXUOVIO? Eibo|avrj.

2 ?\ addidi, i. e. Tti6u|a{a || 30 sq. sententia paene conuenit cum Ep. ep. i n 130 p. 63, 16 | 31 itdvTW? B : -rrdvTiuv AV | eapput)|av] cf. ft. 481 || 33 in EibonEVT) latere M6o|UVi quis non uiderit? Apol-

346 140a

SPICILEGIVM

PLVTAECHVS adu. Coloten 1 p. 1107d Kuj\u)Tri<;, 8v 'EiriKoupoi; eiil)9i KiuXujTdpav tiiroKop{ea9ai K < x l KuuXuuxdpiov . PROCLVS comm. in Platonis Rem publicara p. 61, 1 Schoellii KaAuic; |uv Kai 6 TTopqpOpioc; atixov (Ku)Xiiixr|v) eireppchnaev dx; djivarov XovoYpacpiKfic, Kal aotpiaTiKfjc, xdpixoc; Kai fxoiar\c, 'ArriKfji;, 6^oO bt 5 6vei6iaa? auxuj) Kai OTI Ku)\uuxdpiov aiiTOV 6 bibdaKaXoc, JraXei 6a|ud Kai OIIK 6p6il)<; rJKOuev fiiroKopiZo^vou xoO 'EniKOiipou TOV Ku)Xu)Tr)v.

141 adn. p. 145, 4 Colotis uerbis subice Lucretiana in 1043 sq. Epicurus . . . qui genus humanum ingenio superauit et omnis restincxit, 10 Stellas exortus ut aetherius sol, Tulliana Tiisc. disp. I 21, 48. 158 p. 149, 16 sq. adn.: cf. Seneca epist. 18, 6 'qui omnibus mensibus paupertatem imitati prope ad inopiam accesserunt, ne umquam expauescerent quod saepe didicissent". 161" PHILODEMVS schol. Zenon. de libertate dicendi VH 1 v 2 fr. vi IB bio Kai 'Eir[iKo]upo<; \e[ret] we, bid TTu6oK\^a T u [ x i v ] 6euj[ a e i ] , irap[eig] TO '[ei] 6^[n;]' ^ir[iiret]v. [o]Tnai \i(kv) ouv, ii)i; itp6^ M[0]v Ypdcpei KTX. 181 p. 156, 7 AMBROSIVS epist. (classis i) LXIII 19 t. n p. 1027 ed. Maurin. 'suco solo et pane [uel aqua] qui l i b e n t e r u t i t u r , de- 20 spuit deliciarum epulas, quia multae ex his generantur molestiae'. LvOIANVS uitarum auction. 19 TO betva bi, Tiffi X a 'P ei ('EiriKoupoi;) TUUV ebeaiaaTujv; TOC Y^UKEO aiTeiTai Kai xd |ae\iT(iibri Kai fe Tag io"xa&a<;- xaXeit6v oiib^v ibvria6|ue0a yap OOTLU 25
TUUV KapiKiiuv.

182a

cf. idem bis accus. 20 TO iqbu dvbpaitobiubuji; -rrpoaipou^evoui; Kai Tf)v eiibaipioviav ZriToOvTac; ev Til) -^eXiTi Kai TaTg lo"xd<Ji. 184" PLVTAECHVS contra Epicuri beatitudinem 15 p. 1097b ibia n^v lonii igitur nomen ex proxima ecloga 15 'AiroXAtOvioq TO?I; luoii;, ceteroqui sententia simillima neque indigna Epicuro, hue tractum est || 16 Tux^v Gediaei dedit Octauianus | 17 ^ireiireiv audacius scripsi: |ae .. . v apographon || 18 reliqua habes fr. 152 || 24 fons cauillationis sine dubio locus epistulae alicuius simillimus ei quem fr. 182 dedi. etiam Zenoni Stoico oipov io"xd<; probari dicitur a Philemone supra ad p. 300, 15

FRAGMENTORVM

347

Y&p 8aoi<; (TTXdxmv 'ApitsxoxeAr^ 066tppacJTo<;) t$or\8r\Gav dvbpdmv, o\i irupoui; 6 i a i r ^ n i r o v x e < ; o\)b' dXqpixwv mebi^voui;, die, 'EuiKoupoi; vioi<; fe'Trenujev, dXXd cpeuYovxai; biarrpaSdnevoi KaxeX6eiv Kai bebeiuevoui; XuOfjvai Kai xeKva (KOI) fuvatKaq ko-cepr\nivove, 5 ditoXapetv, xi av X^yoi xi<j ti|aiv dKpifSilx; et66aiv; 200 PLVTAEOHVS adu. Coloten 30 p. 1125 b Kai xauxa xd irdGri Kai xd Xo^uuv Kai Ypa^Mafuuv ditopia xd 6r\pia ppuxrinaai Kai Kai (|auKfinam &TI\OI), Kai -rraaa tpuuvf) y a u x p o ? kativ adxoii; Kai aapKO? i^bovriv aanato^xivr] Kai cjaivoucja irap10 oOaav r| i^^Wouffav.
cf. LVCKETIVS I I 17

'nil aliud sibi n a t u r a m l a t r a r e nisi ut, cui corpore seiunctus dolor absit, menti' fruatur iucundo sensu, cura semotu' metuque? 15 ergo corpoream ad naturam pauca uidemus esse opus omnino, quae demant cumque dolorem'. SENECA epist. CXIX 7 " A t parum habet, qui tantum non alget, non esurit, non sitit". Plus Iuppiter non habet. numquam parum est quod satis est, et numquam multum est, quod satis non est'.
20 IVVENALIS sat. xiv 318 (supra p. 302, 3).

207 p. 163, 6 cf. Lucretius n 35 sq. 210 adn.: Cf. dictum Zenonis in Iohannis Stob. eel. eth. 31,81 p. 215,13 Wachsm. 211 adn.: cf. dictum Cleanthis in Iohannis Stob. eel. eth. 31, G3 p. 212, 19.
217 p. 167, 1. 4 adn.: LABKTIVS DIOG. X 23 Kai aOxoi; 'Eirkoupoc; ev

26 xai<; Trpoeiprnuevaii; 6ia9r|Kaic; uu<; Ttpoairo9av6vxo<; aOxou (Mr|xpo6uupou) &r]\ov6xi eiriOKi'iTrxei irepi xfj<; ETri^eXeiai; aiixou xiiuv iraiouuv. 222" p. 169,23 cf. Celsus Origenis c. Cels. I K p. 8 Hoesch.: 'Kai oil xoOxo Xerw, uic, xpn TOV dya9o0 botnaTOc, 7repiex6|-ievov, et neX30 Xei 6i' aiixo Kivouveueiv Trap' dv0punroi<;, dtroo"xf|vai xou bof^axoi; f) TrXdcrao'9ai uui; dqpeo"xr|Kev r^ etapvov Tevea9ai'. 225 adn. p. 170, 11 add. Plinius epist. I 10, 4 ' ut enim de pictore scalptore fictore nisi artifex iudicare, ita nisi sapiens non potest perspicere sapientem'. 8 supplemental Reiskii dedi | 9 &anaZo[iivr](; libri

348

SPICILEGIVM

228 (p. 172) adn. p. 171, 31 add. Athenaeus xil p. 513". alia habet Sextus emp. adu. mathem. I 273 sq. et 283. 229 p. 172, 23 add.: cf. Sextus emp. adu. math. I 298. 229" p. 173,2 add.: cf. Cicero de fin. i 6, 20. 231 adn. p. 173, 21 add.: eodem modo Stoici T 6 eipuuveueffBai (pauAiuv 5 eivai <pamv, oiibeva ydp EAe09epov Kal airoubaTov eipuuveOeaGai, ut auctor est Arius Didymus Stobaei eel. eth. p. 222 H. 108, 12 Wachsm. atque in Apollonio Tyanensi laudat Philostratus uit. Ap. i 17 p. 21 extr. quod ofibe elpuuveuo|uvou TK; fJKOucev f) irepuraxoOvxo? ec; xoiii; dKpouuiuevouc;. 10 237sq. Epicurum imitatur comicus Sotionis ap. Athen. VIII p. 33t>e (Com. Ill p. 394) xi xaOxa Xrjpeii;, (p\r|va(pu)v dvuj KCIXUJ AOKEIOV ' 'ftibeiou itOXa;, \rjpou<; aoqpiaxutv; otibe e'v xoilxwv 239 adn.: Arcesilai ab Epicuro inpugnati uestigia seruauit Lucretius IV
4(39 sqq. cf. sent, XXIII. 15

244"

lOHANNES SlOVLVS ad Hermogenem Rhet. Walzii t. VI p. 202 Oi TTepiiraxrixiKol . . . \ijovaiv eiti iravxoc; irpdYHOtxcx; f\ f\ Kaxacpaan; f ^ Is) dii6(pam? X ^ P ^ E I X6 d\v)Oe<; Kal TO tpeOboc;' el |^EV f^p i*l Kaxcttpaaii; veub^i;, r) dnzdtpaoic, &\r\Qf\<;- el be aiirr\ \\ie\)br)c,, eKeivvi itdvxux; dXr|efi<;, el e-axi TTpoabiuupiffiaevri, xoux^crxiv ei %ei 20 xov Tiai; irpoabiopiaiudv f\ xov oO TTSI; f\ x6v T I ? ^| x6v oiibei^" olov "nac, av9pu)tro(; \EUK6I; eaxi" i|)eu6ri<; eaxiv, "ou uS? avQpu)iro<; \EUK6^ eaxiv" dXriBric; eaxiv . . . . Kal nepiZouoi xo d\v)Ge<; Kal xo i|ie06o<; Kaxd xov pr|6dvxa Kavova .. . Toiixwv oiixuu bir|UKpivr)Hevwv dvOlffxaxai TTXdxyuvi 6 'ETTIKOUPOI; (pdaKWV uieOboq eaxi xo 25 elvai Trdv irpaY^a Kaxd xr|v KaTdcpaaiv f\ dtt6cpaaiv d\ri9ei; fj ipeubei;' ibou ydp elai xiva TUUV OVTUUV, eqj' iliv ditpoabuipiaxoi TOUTEaxiv ai |ari e'xouffai TUJV irpoppriedvxiuv upoobiopiffiuujv xiva oOxe d\r]9ei!ioiiaiv oiixe i)jeubovTai d \ \ d Kal xd dnq)6xepa irdaxoucdv Is! Ydp vuKxepii; opvii; \itv eaxt bi6xt iTrxaxai, OIIK 8pvi? be bi6xi ZIJJO- 30 XOKEI Kal 9r|\dei, d \ \ ' OIIK utjoxoKel oub' eirujdSer 6 be vdp9r|E SOXov bioxi Kaiexai Kal Gdinvoi; effxiv, 06 &J\OV be bi6xi ao|tiq)i()brii; effTiv oiixiu Kal r) Kiaariplc; \i9oq Kai oO \i9oc;, xo \xiv oxi Xi9ou 24 non recte olim (cf. adn. p. 179, 8) haec reieci. quo spectent, intellegas conl. fr. 376 | 28 xiva a oOxe ferebatur. subiectum intellege irpoxdoeic; ] 31 ofibe ttujdZei ferebatur | 32 aofitpdib^ editur

FRAGMENTORVM

349

6Oxlv elbo^ Kai du6 Kpruuviliv, TO be 8xi T& TOO XiQou ou Tauxa |aev 'EiriKoupo; en' dvaTpoTtrj -riliv xou TTXdxuivo?, fi eu; l^expov oi daxeioxepoi auv9evTe<; e'uaiZov TOV 'Eirkoupov. 247 p. 182, 33 add. AKISTOCLES Eusebii praep. eu. xiv 20, 9 p. 767 eirei 5 6' TI vOv ekri xive; oi Traaav aXa6r\aiv Kai iraaav qpavxaaiav dXr|9fi A^fovxe? eivai, ^iiKpd Kai irepi xoOxuuv enruu)jev. eofKacn ydp oOxoi Ye bcboiKevai, \xr\ TTOXE ei ^Jeubeii; d'lroiev aiaGriffeii; eTvai OIIK av axoiev xo Kpixripiov Kai x6v Kav6va {i^aiov o6b' oux 6pd)(Ji bt. ibi; OUK SV <p9dvoiev ouxtu ye i<ai TCI^ bblac, imaaa<; 10 d\r|6!<; dTroqpaivovxei; (troWd ydp bi] Kai xaiixaii; ireepOKaiuev Kpiveiv), Kai oObev fjxTov dSioOaiv auxaiv Tdc; fiev dXriGeti; eivat, xd;; 6e \|ieu&T<;. eTreixa be OKOTTUIIV I'boi xii; dv oiibe TUIV dUtuv Kpixripiaiv dei Kai bid Travxoi; di^eubei; oib^v, oTov \ifvj Zuyov f\ x6pvov fj xi xijuv XOIOUXUJV, d W SKaaxov auxtuv tjubi fxev Sx ov wyi6<; &aTlv, 15 litbi b^ |uox6ip6v, Kai xouxovi |aev xpw|avov TOV Tponov d\r)9euEi, TOUXOVI b^ ipeObexai. Kai nr]v e'i fe itaaa aia9r|Oii; dXrie^^ fjv, OUK ebei xoaoOxov biaqpepeiv aCixd<;' d \ \ a i ydp eiaiv exyuSev Kai Ttoppuu6ev, Kai voaouvxuuv Kai eppuu|nevujv, Kai xexvixu>v Kai Kai cppovi(ju)v Kai d(pp6viuv. xd<; b^ bi\ xiliv |ae|ur]v6TUJ 20 oiv fiv eir| fixottov X^yeiv d\r|6ei(; elvai Kai xd<; TtDv napopuuvTuuv Kai TrapaKouovxuJv evinQe? yP &v *1V T 6 XeY^nevov, UH; 6 Trapopil)v fJTOi op^i f ^ oux opq' (pair] yap dv TI? 6'XI 6pa |uv dXX' OUK 6p9u)i;. 6ir6xav |ueVxoi cpiuaiv tuc; ^ |a^v aur9r|O"i<; ouaa CIXOYOI; oObev Trpoaxi9r|O'iv oub' dtpaipeT, qsaivovxai xd^Trobubv oux opiuvTe?26 iti fdp xoO ipexf^oO xou ev xtu libaxi Kairi xuiv xpaqiiuv Kai |uuptuuv dXXujv Is) ai'cr9r|a{<; daxiv -f] dTraxuuaa bio Kai u.e^<p6|ue9a irdvxcg etrl TUJV Toiouxujv ou xov vouv I'IU.UUV dXXd TV)V qpavxaaiav. ^XeYXl Ydp 6 X6yo<; auxo<; ^auxov diu>v fiiraffav dXi]9f) tpavTaaiav Tvai' Trjv Yap iinex^pav, bi' {^v OUK oio^e9a itdaav eivai xoiau30 Tr)v, ipeubfi Trdvxux; dTrocpaivei. au|uf?aivei xoivuv auxoii; airaaav qjavxaaiav dt\rj8f) Kai ipeubf] Xi^ew elvai. Ka96Xou be d|uapTdvouaiv dEiouvxei; oitoia dv VIJUIV qpaivrixai xd TtpdYnaTa, ToiaOTa Kai elvai. xouvavxiov Y&P oiroTa ir^cpuKe, xoiauxa cpaivexai, Kai oux 2 sq. uetus Iohanni in mente est lusus Panarcis cf. Athen. x p. 452, iam Platonis aetate (cf. rei p. V p. 479C) pueris decantalus, seruatus in scholiis Plat. 1. s. || 4 Epicureorum de sensibus doctrinatn ab Aristocle oppugnari etsi luce clarius est, tamen Eusebius non perspexit, ut docet eis quae subiungit p. 708

350

SPICILEGIVM

aiLiTa iroioO|uev o$xuu<; EXEIV dXX' tin' eKEiviuv atixol biaxiGeTTLUI;. Eire! Kai YACHOV eir| fiv, EI biavor)6eir]|Uv r)(neT<; iii<;irep oi Ztwfpdqpoi Kai irXdaxai OKiiXaKai; f\ xinaipa?, diouv ti8u<; etvai TaOTa Kai bid TOOTO (pavTdZeaOai Ka6d irep ECiTpeirf) irapeaxuixa. 252 add. AVGVSTINVS contra Academicos i n 11, 26 t. I p. 280" ed. Ven. 5 1729 'age si dicat Epicureus quispiam: nihil habeo quod de sensibus conquerar. iniustum est enim ab eis exigere plus quam possunt. quidquid autem possunt uidere oculi, uerum uident. ergone uerum est quod de remo in aqua uident? prorsus uerum. nam caussa accedente quare ita uideretur, si demersus unda remus rectus appa- 10 reret, magis oculos meos falsae renuntiationis arguerem. non enim uiderent quod talibus exsistentibus caussis uidendum fuit. quid multis opus est? hoc de turrium motu, hoc de pinnulis auium, hoc de ceteris innumerabilibus dici potest 1 . IOHANNES SlOVLVS ad Hermogenem Rhet. Walzii t. VI p. 86, 22 15 'E|uireipiKou<; oi (piX6o"ocpoi KaXouaiv eiK6xu>c, TOIIC, |ur| rac, ai-riac, TiJuv eauTUiv diroTEXeaiadTiuv Eio6xa<;. aioBf\oei 6E |u6vrj xr|v d\r|9ivriv Kpiaiv ETrixpeuouoi xuiv ETnaxriiuujv, f) Kaxd TTO\0 irpooirxaiei xol<; irpdYHaCTiv EiripdWouaa" oiov x6v irOpfov opiiuaa irippujSEv Ku\iv6poi6fj TETpdYtuvov ovxa xux6v, Kai Til) (fbaxi KEKXao>Evr|v 20 rf\v Kdjitryv Kai irrixuaiov xov riXiov Kai K)!IK\OV tiirdpxovxa o"qpaipiK6V XOV oupavov ifi?xe el bucrxEpiI)? oi <pOaei xaxeti; xfji; dKpipe(a<; dvxiXaupdvovxai, xau; aia9r|aEfft xo dKpipei; Eitixpe^avxEi;, TTOAXII) |ua\\ov oi vuuBeii; xe Kai f>d6u|uoi. 254 cf. Cicero de diuin. 11 67, 136139. 256 ad p. 188, 30 sq. adn.: cf. uel Posidonius Galeni de dogm. Hippocr. et Plat, v 7 t. v p. 502 K. 487, 8 Muell. 01) jiaKpuuv X6YIDV oi)6e dTTobeiSeuJv aKpiPEOXEpuuv 6E6|iEva, |u6vr|(; oe dvanvriffeuji; div eKaaxoxe it&Gxoixiv, ub? KO! TToaeibuOvioq elTrev. 271 SEXTVS emp. adu. mathem. x (dogmat. iv) 2 Kaxd x6v 'Eirkoupov 30 rf\<; dvaqpoui; KaXou|aevr|i; cpvoewc, xo |aev xi ovoiudZexai KEV6V, TO be x6iro<;, x6 b xuipa, |aexaXanPavo|u^vujv KaTd bia<p6pou<; 1524 haec in Epicurum intendi ex sequentibus p. 88, 27 (supra p. 183, 21) apparet | 19 irpdYfiacri Kai eitipdXXouaa ferebatur || 27 hinc liquido constat Ciceronem de fin. 1 9, 30 (supra p. 188, 33) non ratione sed oratione scripsisse || 30 sqq. cf. I. Bernaysius opusc. t. 11 p. 35 25

FRAGMENTORVM

351

XUJV 6vo|udxujv, eirei ttep r] auxr] cptioic, Uproot; HEV KO9EOTr)KUio iravToq oiu^taToc; KEVOV Trpocra-fopELiExai, KaTaXa|afiavo|uvv) be bird aujiaaroq T 6 Trot; KaXeirai, x^PotivTiuv oi' auTfi<; cmindTUJV x ^ P " Ti V T a i - KOIVUUI; |uevxoi <pt!>cn<; dva<pr|i; e\'pr)xai irapd 5 TCU 'EmKoupw bid TO eaxEp^aGai xfjc; Kax' dvxipaorv acpfjc;. cf. Aetius I, 20, 1. 273" SEXTVS emp. adu. math, i n 98 Elxa, Ka9d)<; Kal oi 'ETTIKOUpeioi qpacnv, V i xoO KevoO eviGeia etiOeia ixiv eaxiv, oil axpeqpexai
5e 5id TO xai auxo TO KEVOV IUIIXE 8XOV H^TE KOTO nepoi; Kivrjcriv

10 embEX0"8ai. 281 p. 201, 21 add. PLVTAECHVS de sollertia anira. 7 p. 964C ou6e y&p aiixoi (oi dira xfjc; ZxoSc; Kai TOU TTEpnrdTou) xili 'EmKoiipiu bi66amv uiitp xijuv laEfiaxaiv O|aiKp6v OOTUU irpaY^a Kai q>aOXov, oin fixo|aov t r a p e T K X i v a i |aiav e-rri x o u X d x i c x o v , OTTUX; ficrxpa is Zoia Kai x u x i Trapeia^XSri Kai xo ecp' rnutv |ur) beiKvuvai b xo abr|Xov r\ Xa|u|3dviv TI TOCIV iTpobr)Xu)v cf. Lucretius n 251293 Galenus de Hippocr. et Plat. dogm. iv 4 t. v p . 389 K . 3G1, 14 Muell. 282 cf. Clement, recogn. v i n 1G sq. 'si mundi conditor deus esse tarn 20 euidenter ostenditur, qui erit Epicuro locus introducendi atomos et adserendi quod ex corpusculis insensibilibus non solum sensibilia coipora, sed et mentes intellectuales ac rationales fiant? Sed dices, ut Epicuro uisum est, continuatione atomorum indesinenti cursu uenientium, per immensa et sine fine tempora miscentium se atque in 25 unum conglobantium corpora solida efficiuntur . . . . aiunt enim corpuscula ipsa quae atomos appellant, diuersis esse qualitatibus, et alia quidem umida et ob hoc grauia ac deorsum tendentia, alia uero arida et terrena atque ob hoc nihilo minus grauia, alia autem ignea et ob hoc sursum semper nitentia, alia uero frigida et ob hoc 30 pigra et semper media'. 283" IvSTINVS de resurrectione c. G (t. n p. 230 sq. ed. Otto) Kai Kaxd T6V EiriKoupov be TUJV dT6|uujv dq)6dpxujv ouauuv Kal TOO KEVOO irapd xrjv xroidv xdEiv Kai Geoiv xuuv dxd^iuv auvxeSeijievuuv 7 ualde dubium ab ipsone Epicuio haec dicta sint || 14 ei; Tr|v Zwf\v f\ xtjxil Gassendus || 15 xo eqp' ri|uTv] cf. fr. 378 sq. |] 23 continuation.es edunt || 2G sqq. non accurate scriptor refert cf. fr. 287 sq.

352

SPICILEGIVM

Yivexai TO r e fiXXa auYKpinaxa Kai TO adi|ua, xp^vw bk biaXu6|aevov biaXuExai irdXiv EU; xd<; dx6nou<;, kZ wv Kai EY^VEXO. XOUXWV Hevoucuuv dqpOdpTUJv otibev dbiivaxov EOTI 0uveX9ouau)v irdXiv Kai T{\V aiiri^v xdEiv Kai 0EO"IV XaPouaOuv iroifjaai 8 Ttp6xepov EYEYOVEI EE aiirujv ail)|ua Kai 8|uoiov ai^trep E'I TIC; uir)qpo6ETr|(; K uiricpibuuv 5 iroir\o"i wou |aoptpr)v, Zneira TOOTUUV VITT6 XP^VO 6ir' aiiToO TOO iroiriaavTot; Tac; OOTCK; i\wv \\if\tpovi;, auvafafwv, OOK dbuvaxi'iaet auXXeSai; afixdi; Kai 6ia6eii; 6)ioiu)c; iroifjaai T 6 aiiTO eI6o<; TOO lbou. DIONTSIVS episc. Eusebii praep. eu. xiv 25, 9 p. 775" Tiva be Tp6- 10 itov, m&c, oiicrr]i; Kai rr\<; ai)rf\<; diraauiv oOaiai; Kai Tfj<; aviTfjc; dcpQdpTOU qpucretuc; TTX^V TWV |LIY66U)V, dji; qsaai, Kai TUIV a x i n a TUUV, Td (iev taxi 9eia Kai dKripaTa Kai aiiOvia, d><; afiToi cpr\aa\e.v fiv, atOnaTa, i ^aKpaiuuvd fe KaTd T6V oiiTuuc; 6vo|adaavTa, q)atv6nevd T Kai dcpavfj, tpaiv6(iva |LIEV fiXio<; Kai oe\f\vr] Kai daxdpe^ 15 Yn r e Kai (ibuup, dqiavf) bt 9EOI TE Kai bai|novE(; Kai vpuxai; TaOTa Yap oiibE OEAOVTEC; vnrdpxEiv dpvr]CTaa6ai bOvavTai. Td bt |aaKpoPtiiiTaTa Zfy& TE Kai qpuTd; Td bk TtXEldTa TODV TE <puo|UEVuuv
Kai TOUV Y6VVU)|LIEVU)V taTiv djKO^opa Kai {SpaxuxeXfj, iBv EOXI Kai

6 av6pumo<;.... dXXd TOU<; auvbeaiuoui; <pr)aouai TCUV dTO|uuuv biaX- 20 Xdxxovxac; aixioui; YiveaQai xf)<; itEpi x^v bianov^v biacpopat;' xd |uev Y P 6TT' auxLUv ireTruKvuiaOai Kai KaxEcrq)iYx9al, &cj' aOxd iravXEXOK; buaaudXXaKxa Y T 0V ^ v i l itiXi'iiuaxa, xd bk |tiavoTEpav Kai x^v auvdqpEtav xiuv dx6|UU)v ETT' SXaxxov f\ TTXEOV EOX^ubi; \ 9dxxov f\ yni] i^exd iroXi) Tfjc; KoXXrjaEUJi; aiiTiliv dq)(- 25 OTaa9at, Kai Td |UEV EK xoiuuvbe Kai ilibe TTUX; Eaxr)|aaTicr]u^vujv, Td bi k ETEpoiuuv Exepoiuui; biaKEtjUEvuuv oumaE(iix9 ai 2S(i p. 203, 22 add.: cf. Plutarclius de facie in orbe lunae 4 p. 921' 1 irXr)Ydi; xivag Kai dtroirib)!)0Ei';, oia<; StrXaxxe xuuv dx6|uuuv'EiriKoupoc;. p. 203, 2i) add.: cf. Dionysius episc. Eusebii praep. eu. xiv 25, 12 30 - 2 i ; , 13 p. 775 d 7800. 291 SEXTVS EMP. adu. mathem. x (dogm. iv) 181 boKEt bk Kai dc, robe, 1 bk A (Coislin. 276): |iV B (Claramontanus) | 3 |uev oiiauiv A I 4 Geaiv Kai xdSiv B | Xap6vxE<; A | 5 sqq. cf. Epic. ep. 1 55 p. 15, 4. de similitudine uid. [Alex. Aphr.] in Ar. met. p. 805, 33 sq. Bon. I yriqnbujv A : i|jf|(pu>v (B) uolgo | G dtr6 fertur | 8 auvdYUJV A (B) uolgo || 22 wc,x'] XEYEIV iliax' libri | 27 kl exEpuuv libri

FRAGMENTORVM

353

uepi 'EitiKoupov Kai Ar||u6KpiTov qpuaiKoiJc; TOiai!>TV| TK; dvacp^peaeai TOO xpovou v6r\aic, X p 6 v o q tariv i i n e p o e i b e c , Kai vuKToetbe<; q j a v r a a i a a , Ka6' f)v ird\iv fiiropot; OTIV -f] TOO xpovou cpOaic;. 301 p. 213, 28 add. Cicero de liat. deor. i 34, 96 'cur igitur non sescenta 5 milia esse mundorum sed innumerabilia ausus es dicere? Ratio docuit'. AVGVSTINVS de ciu. dei XI 5 'cogitent extra mundum infinita spatia locorura, in quibus si quisquam dicat non potuisse uacare omnipotentem, nonne consequens erit, ut innumerabiles mundos cum Epi10 euro somniare cogantur, ea tantum differentia, quod eos ille fortuitis motibus atomorum gigni asserit et resolui, isti autem opere dei factos dicturi sunt? 301' adn. p. 214, 6: cf. Democritus Hippolyti philos. 13, 3 p. 565, 11 Diels. dvai b TUIV K6O"|JU>V &viaa T O C biaaTrnaaxa Kai TT) |LIV IS irXeioui;, Tfj b ^Xdrroui;. 301b ACHILLES introd. 9 p 132 a Pet. oi H 'EiriKoOpeioi cpaffi n^veiv TOV K6O"|UOV dvaKoiTT6|Lievov utto TOO d^poi; TOO ev TOII; |ueTaKOoiaioii;. |iTaKoaiaia b& tori Td |HCTaSi) TUIV K6U|UUJV 6iaaTr)|naTa.

302 ClOERO de nat. deor. n 18, 48 'nee enim hunc ipsum mundum pro 20 certo rotundum esse dicitis. nam posse fieri ut sit alia figura, innumerabilesque mundos alios aliarum esse figurarum'. 311 IAMBLICHVS de anima loh. Stobaei eel. phys. p. 860 Heer. 363, 11 Wachsm. Twc; ele, T&C, TIIJV Teaadpuuv oToixeiujv dpxd? TY\V oiiaiav if\c, uiuxi<; 4iravaq)^pou(Jiv. ivai |j^v j(np Td irptijTa cruu|aaTa OTO25 (ia, irpo TCUV Teaodpaiv OTOIXEIUJV OToixewubEffTepa eiXiKpivf) 6' ovxa Kai ireTr\r|puj|ueva itdvTr] Ka6apa<; Trp(juTV)<; ovioiai; n?\ bix^aBai |ur|6' 6-mjurjTioOv eic, auTd biaipemv. xaOTa TOIVUV aueipa &\eiv a%r\a, ?v hi auTiiuv eivai TO aqpaipoeift^, dir6 bi\ Titiv aqpaipoeibutiv | eivai TI^V v^uxnv318 NEMESIVS de nat. horn. 7 p. 179 Mattli. oi bi 'EiriKoOpeioi eiboiXa 31 TUJV cpaivo|advujv irpoairiitTtv TOIC; 6qp9aX^oT<;. 321 cf. Gellius n. A. v 15, 8 'Democritus ac deinde Epicurus ex indiuiduis corporibus uocem constare dicunt eamque, ut ipsis eorum uerbis utar, peO|Lia dx6|uujv appellant'. 2 cf. refutationem Sexti 181188 | 22 Epicuri certe sunt quattuor animae elementa, non cst drretpia axil L * aTU)v * 27

354 34ga*

SPICILEGIVM DIODORVS Sic. XVII 7, 4 i&iov be xi KO! irapd&oov

YiveaBai upl TOUTO X6 opoc, {"\br\v xfj<; Tpi|idbo<;). Kara Y P Tf|v TOO KUV6<; ^iriToXi'iv 6ir' <XKpa<; xffc Kopucpfj; bid xi?|v vriv|niav TOO uepi^xovToq depoi; OirepTieTfi fiveaGai T1\V dKpav TTJI; XWV dvenwv nvor\c,, 6p&a6ai be xov fjXiov gxi VUKX6<; oOari<; dvaxeXXovxa, xdc; 6 dKTTva<; OOK 4V KUKXoTepet axru-iaTi Tr^irovxa, dXXd -fiyv q)X6Ya Kard uoXXoix; T6i:ouq ? x o v T a Sieaitapnevriv, iD^xe 6oKtv irupd iYY<viv TOO Tfi<; fr\<; 6piZovTO<;- |U6T' &X(YOV bk auvdYETai irp6<; gv nifedoc,, Zwc, &v Y^vr)Tai TpiirXe6pov 6idaTri|aa KO! i\br] Tf\c, Vju^pai; 4iriXapo0ar)5 x6 (paiv<5|uevov TOO fiXiou |ud- 10 Ye6o<; irXripuuG^v T^V Tf\c, t'lu^pa^ 6id6eaiv KaTaaKeudZei. 346h CLEOMEDES II 1 p. 107 sqq. Bak. KdiTOi Tipdc, fiitaai xoT? eipr)p. 108 (LI^VOK; dTOTTU)TdToi<; oOmv TI Kai x d d a x p a duecpi'ivaxo | d v a T^XXovxa n ^ v ^ E d i r x e a B a i , & u 6 n e v a 6^ afiivvvaQai' 8 trep 6|Lioi6xax6v ^(Jxiv lix; ei xi^ 6ptun^vou? n^v xoii? dvOpuOitoui; 15 cTvai X^YOI, M^ 6puj)a^vou(; 6^ diroSv^cTKeiv Kai 4irl xuiv fiXXwv, 6ir6aa ^oxlv 6paxd, x6v 8|uoiov X6YOV ITOIOIXO. OCXUJ 6^ Spa auvex6? Kai &ai|u6vioc 6 dvr)p kaTiv, tii?x' oiib' ^K6tvo rr^|ei aiixtp, 8xi Tfl? T<1<; aqpaipiKiu Tib axi1lLlaTl KexP1M^"lS SXXoxe imp' fiXXoii; ?Kaaxa auxuiv Kai SOexai Kai dvaxdXXei, Kai xotixou ?veKa be^aei fi|aa 20 Kai a(3vvua8ai a6xd Kai ^ditxea6ai Kai Kaxd irdaaq xdi; xO&v opiZ6vxu)v |uxaTrxij[iffi<; ^v itapairXricrioii; dvaXoYati; YiveaOat dirX^xou? 109 (popd^ (p8eipo|uevujv re Kai irdXiv eEairxoinevujv O & v 0O6' Sv eutvoriOeiri |u6vov dvorirdxepa Kai Tiaaav ificav Kai d|ua0(a<; Kal irpoirexeiac; enqpavfZovxa ou<; Y 06b' oi rr\c, aeXf\vr\<; qpuuxianoi 2S q)avepudxaToi SVTE? eir^xoucyi xoO |uf) oCxtu KaxaY^Xaaxa dTrocpafvEo 9 a i . . . . dXXd Y^P H u9a pi4J Ypa^&ei mareiiaaq if)? xiliv 'Ipi'iptuv taxopoOvTuuv e i u t i i i r x o v x a x 6 v f^Xiov xil) ibKeavCp n<6qpov 110 epiroieTv | a g e v v t i n e v o v dx; b i d u u p o v a i b r | p o v ev (i&axi, ^irl xatixriv fjXee x^v b6av 6 |a6vo^ Kal itpOiixog dv8pi(i7ru)v tt]v dXf)- 30 1 haec Epicuro Biodorum ut alia debere fidem facit Lucretius

V 663 quod genus Idaeis fama est e montibus altis Dispersos ignis orient! lumine cerni, Inde coire globum quasi in unum et conficere orbem. firmabat his Ep. ueterem de solis natura et ortu opinionem, cf. ep. 11 92 p. 39, 17 || 16 XeYEi libri: corr. Bakius | 23 q>Gopd<; libri | 27 cf. Posidonius Strabonis in p. 138 Statius silu. 11 7, 24 sq. Iuuenalis sat. xiv 280 cum scholio, Ausonius epist. 19, 2 Floras 1 33 p. 53, 14 O. Iahn., al.

FRAGMENTORVM

355

iav tlevpiliv. Kal oiib' EKETVO mjvfjKev STI TTOV ndpo? TOO otipavou T6 ICOV duexei Tffc ffl?, M' e k T*|V G d X a a o a v a i i r o v K O T O oi!i6a9ai fiir\ape Kal i r d \ i v 4K xfj^ dvaToXiKfjc, QaX&aar\c, d v a - r e M e i v , Kal dird |uev TOO dva-roXiKoO OoaToi; ed-nTa9ai, 5 6ir6 6 TOO irpdi; xf) Magi op^vvuaGai. TaOra Is! iepd 'EiriKoOpou oocpia HeOpev. 355 p. 239, 13 SEXTVS emp. hypot. Pyrr. i n 218 Kal TiJuv d v a i Geofn; diroq>riva|advu)v o'i |uv xoix; iraTpiou^ voniZouai Qeoic,,.... 'EITIKOUpoi; &^ d v 9 p u u i t 6 | a o p q ) o v (6e6v). 368 p. 248, 20 add. scholion Gregorii Naz. in A. Mai Spicilegio Rom. 11 t. II 2 p. 227. 369 cf. Clem, recogn. x 50 ' quid illi humanum genus iuuerunt qui dixerunt non esse deum, sed casu omnia et fortuito agi? nonne ut haec audientes homines et arbitrantes nullum esse iudicem, nullum proui15 sorem rerum ad omne facinus, quod uel furor uel auaritia uel libido dictasset, neminem uerendo praecipites agerentur?' 370 PHILO de prouidentia I 37 p. 17 sq. Auch. t. v m p. 22 Richt. ' superest autem inanis quaedam sententia a quibusdam excogitata, nempe improuidentiam euidenter constare . . . . ac primum mala mundo inesse 20 dicuntur. huius modi sunt improuisi aquavum illapsus ex imbrium copia super materiam anima carentem, qui nunc excedunt modum, nunc deficiunt; grandinis super germen et terram uirentem decidentis impetus, quae corruptio est exitiosa. consumi uidentur omnes, impii ac iusti, aequali calamitate poenam sustinentes et aequaliter mortem 25 subeuntes saeuiente pugna, peste et fame; probi uiri paupertate pressi, impiis ditescentibus et uitam feliciter traducentibus'. 383 p. 256, 33 PLVTAKCHVS de Pythiae oraculis 8 p. 398b t r a xtixrj ooi &0K6T Kal aiiTo^idTiij TODV TOIOIVTUJV ?Ka<jTov eoiK^vai, Kal tn9av6v ^OTI TCII; dr6(iou(; eZo\\a&eiv Kai oia\u9fivai Kal iiapYK\tvai 30 |ar|Te up6repov |ufiT Cffrepov, d\Xd KOT' KIVOV T6V XP 0V0V i ^V $ Tiliv dvaBevTuuv gKaoxoi; ^ xe'!PO'v ^Me^^e irpdSeiv ^ PeXnov; Kal at (4v 'Eukoupoi; ibcpeXet vOv, iii<; SOIKEV, dqp' iliv elirev f ^ 'ifpaipe

5 dud 6s libri || 17 Epicurea se referre Philo 1. s. I 50 p. 23 profitetur in media refutatione Epicurum conpellans | 19 cf. dfrpovor|aiav p. 246, 27 | 22 omissum, id quod ex refutatione suppleas 38 p. 18 'fulmina missa in ligna ac saxa' || 29 fort. 6iaxu9fivai

356

SPICILEGIVM

irpd TUIV TpiaKoaiiuv 6 6eo<; be el fiV) auveipSeie cptpwv elc, fiTravTa |ur|be dvaKpaa8eir| irfiaiv, OOK fiv aol boKEi Kivr|O"Eiu<; dpx^v Kal ird9ou<; airiav Trapaaxetv o&bEvi TUIV OVTUUV; p. 257, 23 adde Hilarii Pictauiensis locos ab I. Zingerle indicates Sitzungsberr. d. Wiener akad. 1885 uol. CVIII p. %%. 6 385 a AMBROSIVS epist. (classis 1) LXIII 13 t. 11 p. 1026" ed. Maur. ' atque hie (Epicurus) quara alienus a uero sit, etiam hinc deprehenditur, quod uoluptatem in homine deo auctore creatam adserit principaliter, sicut Philominus eius sectator in epitomis suis disputat, et huius allegat Stoicos esse auctores sententiae, sed hoc diuina scrip- 10 tura redarguit' cett.

409 p. 278, 19 add. PLVTARCHVS contra Epicuri beatit. 3 p. 1087 irepl faattpa T&yaQdv elvai Kai TOO); fiXXouc, u6poui; T^C, aapKoc, SiravTac,, 61' wv fi&ovr| Kal |ur| dX"fr|6djv eueia^pxeTai. 416 PIIILO legis alleg. m 54 t. 1 p. 118 Mang. rj f&p rjoov?) O6K JCJTI 16 TIIIV f|p|uoiivTU>v Kai iaTandvuiv, dXXd Tt&v KIVOU|U6VU)V Kal Tapaxn? Y|U6VTU)V diqirep yap r) tpX6S ev Kivriaei, OCTW {pXofM0 T l v a Tp67rov T6 irdeo^ ev ijiuxfl KivoO|uevov f|p6|aetv atixr|v O6K id.. &16 Kal TOTC, Xe "fouai KaTaaTr||uaTiKr|v elvai Tr|v i^oovriv oil aunqpepsTai rjpejLiia fdp XIGUJ |iv Kal SOXiy Kal iravxl dipOxuJ OIKEIOV, dXX6rptov 6e f\bo- 20 vrj - Y a PT a Xi(J|LioO f^P K a ' ouao^niibouz ecpferai, Kal eit' eviiuv OIIK fipejaiai; dXXd auvrdvou Kal aqpobpa? alKiffcdii; tan XP i a cf. scholion Gregorii Naz. in A . Mai Spicilegio Rom. t. 11 2 p. 227 OOTOC; (Epicurus) & t&Xoc, iravroi; dYaBoO T(]V r^oovi^v TV9TO Kal oi M6v vOv er|Yr|Tai XeYouai TlQeaGai T^V ribovr^v oti rr^v dKdSap- 26 TOV dXXd T^IV q?uaiKU)TdTr|v KaTdaxaaiv. 428"* PORPHYRIVS de abstin. 1 53 TrjpeTv t e xp'l ^ ^Teiav oi) q>6fiuj Gavdrou, dXX' ?vKa TOO |ai?| ifxnobileaQai irp6? TCI dYaBd T 1 auveipHei B | 2 dvaKpaa6{r| B E : dvaKpa9ir| uolgo | 3 aiTiav uolgo: EOriav BE || 8 sententiam Epicuri apparet male exceptam esse nee tam de origine omnis uoluptatis quam de ilia uoluptate dictam fuisse quam homo deorum simulacris perceptis sentiret, cf. fr. 385 et 380 | 9 filominns aut filuminus libri Philuminaris uetus editio Philomarus editur: Philodemus latere perspexerunt editores Maurini || 15 non particula p. 281, 15 sed integer locus adferendus erat | 22 aiKlOEUx;] dffKr)(Jeu)<; coni. I. Bernaysius conl. Ruhnkenio ad Timaeura p. 19

FRAGMENTORVM

357

EK rfjc; Geujpiac,. 6iaTr)pr]TtK6v be ai)ri\<; ndXidTa |uev f\ Tf)c, uiuxtK . . . ., iroXi) fdp T 0 fiXp, aiO|uaTo<; VTEO9EV aunpd\\Tai 6g ilx; errl TTXETOTOV Kai <f) jf)c, Tpocpfi<; XdTxuu0tc;. 456 cf. Isidorus Basilidis gnostici filius fr. ap. Clem. Al. strom. m 1 6 p. 183, 33 et Epiphan. haer. 32, 4 t. n p. 194, 15 Dind. Is) bk dvepumoTr|<; E'XEI Tivd dvaYxala Kai cpuaiKa |u6va- E'XEI TO TrEpifJdXXeaBai dvayKaTov Kai qpuaiKov. qjucriKov 6^ TO TUJV dq)pooiaiu)v, OOK dvayKaTov &. 469 cf. Clem, recogn. ix (i ' quantus enim sumptus est aqua et pane 11 utentibus ? ' 471 adn. p. 301, 11 add. : cf. Clemens Al. in adn. p. 340, 20 Plutarchus in adn. p. 303, 12. 476s Ambrosius epist. (classis i) (53, 19 t. n p. 10276 ed. Maur. 15 'etiam alibi dicunt: N o n i m m o d e r a t a e e p u l a e , n o n p o t a t i o nes u o l u p t a t i s s u a u i t a t e m g e n e r a n t sed c o n t i n e n s uita'. 480 adn. p. 304, 25 add. Plutarchus de cupid. diuit. (5 p. 525 Kai TaOTa Trpoc, Tr)v 6vtu6r| Kai |nup|ar]Ktubr| Xefuj TauTr|v qpiXoirXouxiav. ^Tepa 6g ECTIV r\ 6r|piuu&r|(;, ouKotpavToOaa Kai KXripovonoOaa Kai 20 TtapaXoYiZo|aevr| Kai iroXuirpafnovoOaa Kai qppovTiZouaa Kai dpie^oOaa TLUV qpiXiuv ETI iroaoi uJmv, eiTa rrpo^ inriSev drtoXauouaa TOUV iravTaxoGev TrpoOTropiZofievuuv. 502" PHILODEMVS uol. Hercul. 1013 fr. 8 (ed. W . Scott Fragm. Hercul. p. 309) KSTOTTOV TO XeT e [' v ] ifr? 'EirpjKoupoi; Tdiro9vriaKeiv 25 oi) irapa|Li[u9e]TTai. TO ydp beivov [f\\ bid T[6] eKXm6|a[e]vov [o] nip eoriv TO T66vdv[ai], f\ bid TO TiapetionEvov, o uep dXf[r|b]ijOv
[<E]O"T[I] Trapeiro|iievr| TOUI d[ir]o8v[fia]Ke[i]v**.

cf. Plutarchus consol. ad uxorem 10 p. Gll d Kai |ur|V a Tiltv dXXiuv dKoOeii;, o'l iieiQoum woXXoui; XeyovTei; ihc, oubev oOba^fl Til) bia30 Xu9evTi KOKOV oiibe XuTtripov EOTIV, oiba OTI KuuXuei ae TriOTeueiv 6 udTpioi; Xofoc, Kai Ta (xuaTiKd ou|Lij5o\a TUJV irepi TOV Ai6vuaov 6oYiao"|UU)v, d auviffiuev dXXrjXon; oi KOIVOPVOUVTE^.

2 et 3 additamenta Porphyrii omisi | 4 sequitur fr. 465 || 7 |uova] fort. \rmaTa || 14 antea Ambrosius locos duos epistulae III Epicureae rettulerat cf praef. || 25 6KXr|TO|Uvov charta

358

SPICILEGIVM FRAGMENTORVM

505 cf. Plutarchus contra Epicuri beatit. 12 p. 1095" xf|<; b' &\\r)c, aiiof|^c(Tia? drepiroO^ xal lr]p&<;, ifi^itep ati-rol rr|v dpeTrjv
v, oiiar\c, . 510 cf. Voll. Here. coll. alt. v n f. 26 c. 37, 4 cpOaei &4 T1)V dtpexr|v biibicerv (6oKt 6 avSpuuitoi;), iixei aunqp^pov. 521 cf. Cicero de fin. iv 19, 55 'sensus enim cuiusque et natura rerum atque ipsa ueritas clamabat quodam modo non posse adduci, ut inter eas res quas Zeno exaequaret nihil interesset'. 552 add. ClCBRO de orat. i n 17, 63 sq. ' in hortulis quiescet suis (sectator Epicuri), ubi uolt, ubi etiam recubans molliter et delicate nos auo- 10 cat a Rostris, a iudiciis, a curia . . . . Qua re istos sine ulla contumelia dimittamus sunt enim boni uiri et, quoniam sibi ita uidentur, beati , tantumque eos admoneamus ut illud, etiamsi est uerissimum, taciturn tamen tamquam mysterium teneant, quod n e g a n t u e r s a r i in r e p u b l i c a e s s e s a p i e n t i s . nam si hoc nobis atque optimo 15 cuique persuaserint, non poterunt ipsi esse, id quod maxime cupiunt, otiosi . 5

VITA EPICVRI
EX LAERTIO DIOGENE L. X
ETTIKOYPOI 1 'EiriKoupoc; NeoKXeoui; Kai Xaipearpd-rrK, 'A9r|vaio<;, TUIV br\Hiuv rapTn T T l 0 ?. Y^voix; TOO XUJV 4>iXaibwv, we, cpr|Oi Miyrp6bwpoc; ev TOU TTepl euyeveiai;. TOOTOV cpaaiv aXXoi re KO! 'HpaKXeibr]<; ev rfl luixiaivoi; einxo|iirj K\r|poux*l<JdvTU)v "A9r|vauuv xiqv Zd|iov 6KeI9i 5 Tpaqpfjvai' oKxuiKaibeKexr] 6' eXOeiv el<; 'A9riva<;, EevoKpdxouc, |uev iv 'AKa6ri|LiEia, 'Api<JTOT0U)u<; 6' ev XaXKibi biaTpipovro?.

aavroi; bk 'AXeHdvbpou xou MotKebovoi; Kai xil)v 'A9r)vaiujv CJOVXUUV UTTO TTepbiKKOu (ixe\96iv ei(; KoXocpuiva Trpoi; xov waxepa. 2 xpovov be xiva biaxpivyavxa a>&x69i Kai |ua6r]xd<; d9poicavxa TtdXiv 10 euaveX9eiv eic, 'A9r)va<; eiii 'AvaSiKpdxoug' Kai nexpi )^ev xivoi; Kax' eiri|ai2iav xoii; dXXoi^ cpiXoaocpeiv, eiretxa ibia dito((paivea9ai) xif)v dir' avixou K\r]6eio"av ai'peaiv auaxriaavxa.' eq?dv)ja09ai be epiXoaoqpiai; aOxoc; <pr\aw exr^ YeYoviii<; xexxapeffKaibeKa. 'AiioXX6bu)po(; b' 6 'EmKOupeioc; ev XUJ irpcuxu) irepi xoO ' EiriKoOpou piou qsrioiv e\- 15 1 Praescribunt Aaepxiou bioyevou? (fSiuiv qpiXoaotpuuv add. G) xuuv ei<; t xo beKaxov FG Xaepxiou bioY^vouc; piiuv cpiXoaocpaiv x6 beKaxov P 2 H. titulura 'EiriKoupoi; dant BP 1 Q, mg F eiriKoupoc; dGrivaioc; H |] 2 'EmKOupoi; veoKXeouc; in rasura B NeoKX^ou<; (sed x eiUKOupoc; ut lemma in marg) F | xaipeKpd F xepeKpdxou f | xdiv brimujv B i F P Q H : xov br\fxov B2f || 3 yapYixxioc; F xPTnfxio? H | cpiXaibuuv B 2 FP 3 f cpiXebiuv B l : (piXXibuuv PQ cpiXibwv H || 5 eKei9i FPQH eKeiOeiB: eKei f || 6 oKxujKaibeKex(T)) P oKXU)KaibeKdx(ri) Q OKxaiKaibeKaexri Hf oKxtuKatbeKaexf) B 3 6KXUJ Kai beKa exr] B 1 6KxuuKaibeKa irr\ F | b' eX9eiv PQ beX6eiv B : bieX9elv B 2 b[i'] eXGetv cum ras H eX9e!v F 6e eX9eiv f || 7 dKabriMia libri || 9 irepbkou f || 12 djro (cum fenestra) xr)v et in marg Xeiitei B dito<JTr|v Q: TTUK; x^v Ff [iru)i;]xriv cum ras P 2 , H || 13 "ucxr)O"aYxa sed eadem manu F auaxr)CTaa9ai Cobetus | be] xe libri nisi quod erasit P 2 om H || 14 xexxapeOKaibeKa B , P (sed hie quidem ea in ras.), QH: 16 F XETxapa Kai beKa f |J 15 6 om f | euiKouptoc; B | piou om F

360

VITA EPICVRI

8eiv auxov eiri tpiXoaoquav Kaxayvovxa XUJV YP<*MHaxio"xuJv, tireibr| ]uri ebuv^eriaav epuriveuaai aOxtl) xd irepl xoO i m p ' 'Hoi66iji xau<;. cpr\ai b' "EpjuiiriTO^ YpamuaxobibdaKaXov aiixdv YeY^n 0 ^ 0 1 ! ^Teifa laevxoi irepixuxovxa xotc, AruaoKpixou f5ifiXioi<;, ^iri tpiXocroqpiav c<ar 3 5 bio Kal xov Tinuuva cpdaKetv irepl atixoO liaxaxoc, au qpuaiKiuv Kat KOvxaxoc, 4K d|uou eXGwv YpaiunabibaaKaXibric,, dva^iJUYoxaxoc; UJ6VXUJV. auv6qpi\off6(pouv &' aiixtl) trpoxpeipain^vu) Kal oi dbeXqpol xpeii; 8vxe?, NeoK\f|(; Xaip^Sruuoi; 'Apiax6povj\oi;, Ka6d <pr\ai <t>i\66rmoc; 6 10 'EiriKoiipeioi; v xu) bendxiy xf|<; xwv cpiXoaoqpiuv auvxdSeux;. d \ \ d Kai 60OX01; MO; ovona, KaGd cprjai Mupiuviav6(; v 'O^oiotc; iaxopiKOTI; K6cpaXaioi<;.

Ai6xi|WO(; 6' 6 ZXUUIK6I; 6uO|i6viu<; ixwv irpb? afix6v TiiKp6xaxa <X<!IT6V 6iaP^p\riKv, ^TriaxoXdc; tp^puuv itevxriKovxa 15 uix; 'EtriKoupou' Kai 6 xd ei; XpOantirov dvaq)ep6|ueva lix; 'EitiKoOpou auvxdSai;. dXXd Kal ot irepl TTocJeiftuiviov xov Zxuui- 4 KOV Kai NtKoXao; Kai Zlumwv 4v xoii; 6uO6eKa xiuv 4irrfpa<po|uviuv AIOKXCIUUV ^XeYX^Vi ^ 0 T l T t e P' T n ? etKd&oi;, Kai Aioviicrio<; 6 'AXiKapvaaacOi;. Kai fap crtiv xrj n i f p i irepu6vxa aiixov <; TO 20 Ka9apnou<; dvayivuiaKeiv, Kai avv xil) iraxpi -fpdmaaxa XuirpoO xivo; |it06apiou. dXXd Kai xiuv dbeXcpujv ?va Kai Aeovxiip auveivai xrj xaipa xd b& At^aoKpixou uepi xtliv dxo1 aiixov om F | KaxaYvaivxa B Kaxayovxa H | xtliv B F P Q H 1 : XUJV aoqpiaxuuv Kai H 2 f || 2 ^buvr)9r)v Q non intellecto conpendio codicis P | p|ur|veOcTai ^buvi^eiiCTav B | aOxCj) om F (non f) | f\ai6bou f || 3 bk f | Trpdynaxi (sine ace. B) bibdcJKaXov B F || 4 irepixuxdJ B | dSat B diEai FPQHf: uerum uidit Huebnerus || 6 {puaiK6i; f || ypaniuobibaffKaXibric; BF 2 PQf Ypa|uob- H | f | | 8 b' B 2 PQH om B 1 : bi Ff | Trpoxpei|ja|iievou F || 10 fritiKoupioi; B | q5iXoaoq>ujv xdEeuu; F || 11 (iOa* P 1 IUUCT P 2 | iv v6|uoi<; libri cum f: corr Huebnerus cf. Muelleri F H G IV p. 455 || 13 Ai6xi|uo<;] 0e6xi|uo<; traditur Athen. x i n p. Gil1* | b' P Q H : bk BFf | aOxov] auxriv Q || 15 Kai 6] Kai f || 16 auvxdeii; P 1 | TToaeibaiviov xov om f || 17 xoiq" bidbeKa (bwbeKaxuu B) xuiv BFPQHf: X14) buubeKdxqj XUJV Gassendus || 18 a sic libri | xn? f: xoii; B F P Q H | eiKdboc; Huebnerus, cf. Nietzschius mus. Rhen. x x n i p. 639: Kb libri | dXiKapvaaeui; FPQHf || 19 e; xd o k e i a f | | 2 1 irpoaYeOeiv Bi upoaYOpeueiv Ff || 22 Kai Xeovxiuu B 2 P'Q Kal \eovxia B 1 : Xeovxiu) XE H2 Xeovxia xe FP2H1, f | ex.epa F i

VITA EPICVRI

361

Kai 'Apiaxiuirou itepl xifc I'loovfii; di<; 'ibia XeYeiv. p.r\ eivai xe daxov, ilx; TijxoKpdxr|<; <pr|oi Kai "Hp6boxoc; ev xw TTepi 'EuiKoOpou ecpvjPeiai;. Mi9pf)v xe aiaxpuK KoXaKevjeiv T6V Auaiindxoi) 6ioiKr|Triv, ev rai^ eTno"xoXaT<; T T a i a v a Kai a v a K x a Ka5 XoOvxa. dXXd Kai 'Iboiiev^a Kai 'Hpoboxov Kai TtnoKpdxriv xo><; 5 gKirucxa atixou r d Kptiqna Troii^aavxai; eYKUumdZeiv K(*i KoXaKeueiv aOxo xoOxo. ev X6 xaTq ^iriaxoXaii; itpoi; |a^v Aeovxtov TTaidv d v a S , qpi\ov A e o v x d p i o v , o i o u K p o x o 0 o p O p o u r m a i ; vd v a - f v o v t o i ; s o u xo e i r i a r d X i o v wpo; 6^ e^iaxav xe cpr|oiv ei|ui, ^dv |aV) ii^eii; Trp6q lo
x o c , 8TTOU dv ti|ael<; Kai 0e-

irapaKaXfjxe, u j 9 i a 0 a i . itpdi; b TTudoKXea uupaiov ovxa qpr)cri TrpoaboKiuv xf]v i|uepxr)v Kai i a 6 8 e o v s o u eiao&ov. Kai ndXiv -rrp6<; 0(niaTav fpdcpwv vo|aiZi auxv) irapaiveiv, Ka9d cpiqcFi 0e66ujpo? ev xil) xexdpxai xitiv TTpoc; 'Eiri- is 6 Koupov. Kai dXXaii; 6E iroXXaii; xaipai<; Ypd<petv, Kai |adXiaxa Aeov. xiu), fjq Kai Mrjxpobtupov epaaSfivat. ev xe xil) TTepi TeXou^ Ypdcpeiv ofixiui; Ovi Ydp eYtuY e XW T i voncruu x a Y a 9 6 v , dq>aipiiuv |aev x d ^ b i d x u ^ - w v f | 6 o v d ( ; , d q j a i p u i v 6e x d ^ 5 i ' d q ) p o 6 i a i u j v Kai x d ; 6 1 ' d K p o a i a d x i u v Kai xdi; b i d |aop-20 7 fr. 143 | 10 fr. 125 | 12 fr. 165 | H fr. 126 | 17 fr. G7 1 uepi Tf|<; om F rf\c, om f || 2 dcfxov BPHf: auxov FQ, mg H || 3 |ni0pr|v FPQf |uei0priv B itiiepov H | Xuaiadxou Q || 5 ii6o|uevea B || 67 KoXaKeOeiv auxiu xoiixiju. F, f || 7 xoOxo . . . Aeov-nov om Q | Xeovxiov H 2 : Xeovxiav B F P H 1 ! | 8 Vi[ja]eTt; cum recenti litura B | eveirXricra^ Suidas u. KpoxoBopiipou: eveirXiqcTe B eveirXrioev ceteri cum f || 9 dvaYvovxaq aov PQH dvaYvovxai; aol f: dvaYVOvxi ooi F, Suidae libri dvaYVOvxi* et suprascr Ooi B 3 | be om f || 10 Xeovxoc, libri: corr Gassendus | oioc; xe libri: oioi; Cobetus | Trpoc, ^e libri: irpoi; i|ue Cobetus || 11 d<p{Kr)0"9ai H | OTTOU libri: OTTOI CObetus | 06]uiaxa BPQHf || 12 TtapaKaX[f|xe] cum rec litura B TrapaKaXeixai f || 13 Ka9aibo0nai BXQ || 14 irpo;] die, f | vo|a(Zei auxf| Ttapaivetv BFPQH vo^iiZeiv aiixifiv irepaivgiv f. fort. ovoiadZei auxr|v '/Kpi&fvr\v (paulo longius abest quod edidi exaipav) || 15 9eobujpoi; libri: 9eoboxo<; {he, f || 16 Xeovxiu) B 3 P 1 Q Xeovxeiiu H : Xeovxia B1FP2, f || 17 Tfy] Tyuv Hi || 18 vofiaai F || 19 XEIXWV .Q | be Kai xd<; Meibomius | btaqppobicri(a<;) F || 20 Kpoaindxiuv B 1 | juopcpr|<; Athenaeus : jxopcpd? Pf et ex |^op<pd<; corr B 1 ^opqpdq QH |uop(pil)v F

362

VITA EPICVRI

<pf\c,. ev xe xf) upoi; TTu9oKXea eiuaxoXt^ YP&peiv T T a i b e i a v be i r d a a v , | u a K d p i e , tpeO-fe x d K d x i o v d p d ^ e v o i ; . 'EuiKxr|xdi; XE Ktvai&OAOfov atix6v KaXeT Kai xd ndXiaxa Xoibopet. Kai yiyv Kai TinoKpdxi^ ev xoTi; euiYpacpo|aVoi? E0q>pavxoT<; 6 Mr)xpobiji)pou nev 5 dbeXq)6c;, na6ryrr|<; be aiixoO xfj<; axoXfji; iK<ponr\aac, <pr\al bic, ai>xov xfjq njaepai; ejxeiv dird xpuq>fi<;, eaux6v xe SiriYEixai iiofic, 4K(puYeiv iaxdaai xd? vuKxepivd? 6Kiva^ qn\o<ro<p(a<; Kai xr^v i^uaxiKiiv eKeivryv auvbiaYUJYnv x6v xe 'EmKoupov iroAXd Kaxd xov X6YOV 7 *iYvor)Kevai Kai uoXO inaXXov Kaxd xov piov, x6 xe aai|na eXeeivdi? lo biaKetaSai, ti)<; iroXXaiv exuiv y.t\ biivaffOai dit6 xoO cpopeiou biavaaxf|var |uvav xe dvaXiOKeiv I'mepriciav ei? x^)v xpdiieCav, ub? a0x6i; ev xfl Trpo<; Aeovxiov eTtiaxoXrj Ypacpei Kai ev xaii; irpoi; xoui; ev MuxiXrivri cpiXoaoqpoui;. auveivai xe atixCb xe Kai Mrixpobi/ipai exaipai; Kai aXXa<;, Mamudpiov Kai 'Hbeiav Kai 'Epiitxiov Kai NiKibiov. IB Kai ev xaTq eirxd Kai xpiaKovxa pipXoii; xaTq TTepi (piiaeiui; xd irXeioxa xaiixd ( x e ) XeYeiv Kai dvxiYpdqpeiv ev aiixaii; fiXXoii; xe Kai Nau1 fr. 163 1 Trai&eiav FH, mg P 2 : iraibtdv BF 3 PQH [| 2 naKapie B P Q H : F |uaKpioi f | tpeuYexe (qpeOYe coir m. n) Kaxibiapa^ev B cpeuY xe Kaxi bi'l- e pa^ev (in mg / ai m i) P q>ei)Yexe Kaxi btepa^ev QH cpeuYexe F1! sed in mg raxab' tepa addidit F 2 : emendauit Gassendus || 3 K[ivai]boX6YOV cum rasura B KivaiboXOIYOV mg P 2 |] 4 xtiutuKpdxrii; B | eiiqppavxot? FP 2 Hf eOcppdvxoi^ suprascr. H 2 : eOcpavxoii; B eu<pdvxoiq PQ. uerborum ordo arguit quae de Metrodoro memorantur a Laertio hue esse translata ex 23, ubi x&v irpoeipr|]uevov idem inseruit || 5 xfj axoXf)^ H | bi?] be f [ auxov bic; Meibomio auctore uolgatur || 6 duo] hub Meibomius || 7 \a\\iaai f || 8 mjvbiaY<JJY11v P Q s e ( i P ita ut axiv m. I supra uersum addiderit: cuvoYtUYrlv BFf biaYUJY^v H || 9 riYVUJr)Kevai B | piov om B || 10 cpopiou B || 12 Xeovxiav F P 2 Xeovxia f | Talc] xfj Menagius cf. adn. p. 13(5, 11 | xoOq ev om F |[ 13 nixuXr)vri libri q)iXoui; infra 136 | xe auxd) Kai (alterum xe om) Ff || 14 ^ap^dpiov BPQHf fxapudpeiov F : ex Philodemo V H 2 I f. 149 emendauit Spengelius Philol. suppl. t. n p. 534 | ribeiav F ibeiav ex tbiav corr B 2 | viKribiov BF || 15 eirxd Kai X F | qjijaeui? xauxa xd irXeiaxa Ff || 16 xauxa libri: corr Kuehnius, addidi xe | XeYeiv Kai dvxrfpdcperv B P Q H : Ypdcpeiv Kai dvxiXeYeiv mg YP P 2 dvxiYpdqpeiv Kai dvxiXeYiv Ff | dXXoi<; f: dXXaii; B F P Q H | vauaiqidvei BFf et P 2 : vaum (pd(vei) P 1 vauaiqpdvri<; QH

VITA E P I C V R I

363

aupdvi [TO TrXeicrxa], Kai aOxfl Xei-ei qpdaKeiv OOTUU? ' A W i x w a a v elX Y&P Ktvo<; t j b i v w v xr|v dmo TOO ax6|uaxoc; KaOxr]o i v TT)V <JoqnaxiKr]v, KCt6d u e p Kai aXXoi iroXXol xitiv dvi bpair6bu)v. Kai auxov 'Eirkoupov EV xai<; emaxoXaT? ixepi Naumcpdvout; Xevew T a O x a r i y a Y e v a t i x o v eic; k c n a f f i v T O i a u - 5 r r | v , liiffTt |uoi Xoibope'io'Oai Kai ditoKaXetv 6 i 6 d o K a \ o v . TrXeii^ovd XE atixdv eKdXei Kai d f p d m u a x o v Kai diraTEijuva Kai Ttopvriv xoiii; t irepi TTXdTUJva A i o v u a o K 6 X a K a ^ Kai ai)xov TTXdTiuva x p u o o O v , Kai 'ApiaxoT^Xr) a a u i r o v , (ov) KaxaqpaYovxa Tr)v iraTpibav oiiaiav aTpaTuea9ai Kai qpap^aKotruuXeiv 10 q)op|ao(p6pov xe TTpu)xaT6pav Kai Ypacpea ArmoKpiTOU Kai ev Kidman; Tpd|U|uaxa 6i6daKiv "HpdKXeiT6v xe KVK.r\Tf\v Kai ArjfioKpixov A r j p o K p i T o v Kai 'Avxibwpov Z a v v i S u i p o v XOLK; XE KUVIKOXJI; exOpoui; rf\c, 'EXX&boc,- Kai xoui; &iaXeKxiKoi)(; iroXucp66poui;' TTOppiuva be d|aa9f) Kai d i r a i b e u x o v . 15 1 fr. 93 I 5 fr. 113 I 7 fr. 236 I 815 fr. 238. 172

1 Kai aOxfj \iiei cpdffKeiv xa irXeiaxa F xd TrXeTaxa (ceteris omissis) f | dXX' eirwc, dXX' B dXXeixuuc;- dXX' Q dXXeixtu* dXX' P 1 dXX' fjxuu dXX' P 2 dXX' f\ xuu dXX1 H d[XX' r\ xw] dXX' cum rasura F dXX' f dXX' ei TI? aWoc, Stephanus [| 2 eix yap (haec uox in litura B) KEIVOI; libri et f etx KOKETVOI; Stephanus | ii)6[iv]u)V cum ras. B. Cf. Iulianus epist. 59 p. 568, 21 Herd, vuvi 6' lijijirep (Ju&iVUJV xf]v Ka6' yurnijv Xoi&opiav d6p6av eZe%Eac, || 4 xaT; om BFf || 5 XEYEIV xaOxa f\fafiv FHf || 6 |uoi] ^ri FHf | bibdffKaXov si uerum esset, non Epicurum Ypan^axobi6d(JKaXov (ut uoluit Hirzelius unters. I p. 109), sed ipsum Nausiphanem praeceptorem Epicuri notaret. propono &VI(TKOXOV || 7 itXti|aujva B et ut uidetur P 1 | dTraxaiaiva BF || 8 Kai ir6pvr|V om Ff | tr6pvr|V B P Q : iropv[o]v cum litura H nopvov s. cf. Crates Laertii Diog. vi 85 OUXE Xixvo? iropvrii; eTraTaXXonevo? TTUTflciv || 9 dpiaxoxeXri BP!QH: dpiaxoxEXtiv (F)P 3 f | ov suppleuit C. F . Hermannus zeitschr. f. d. alterthumsw. 1834 p. 110 || 10 itaxpiliav F | axpaxeuEaSai] immo xepax0EO6ai || 11 br\luoKpixou B p i Q H : 6rm6Kpixov FP 2 f || 12 Ktiinan; Kai fpd|unaxa H 1 \ I'lpdKXrixov F || 13 cavvi&ujpov libri: Zaivibuupov Hadr. Iunius ad Hesychium Miles, p. 78 ed. Meurs. | xou; xe FPQf xou<; be (B? H?) Nuernberger | 14 KuZiKr|Voui; libri: corr. Reinesius uar. lect. in 2 p. 332 Ki)pr)vaiKoi)<; Gassendus | TroXuqjOovEpoui; BQf itoXO q>9ovepoui; F P H : corr. Bakius ad Cleomedem p. 431 || 15 irtpuiva P*Q

364

VITA EPICVRI

6' OOTOI. TI! Y&P v&Pl ndpTupe? teavol TTI<; dvu- 9 up6<; udvxai; etiYVW|uocrtvr|<; f ^ TC irarpii; x^*ai<; 6IK6CJI oi' r e qriXoi TOCOOTOI T 6 irXfi9o<; d>c, nr\b' dv ir6Xeaiv 6\ai<; neTpelceai b0vaa9ai, o'i re Yvwpinoi irdvTt; rat? boYHaTiKaTi; 5 avJTou aeipfjm Trpo0KaTaax0VTe<;, irX^v MryrpobiLpou TOO I x p a TOVIK^UJI; irpd; Kapvedbriv diroxwpriaavToi;, r d x a f?apuv9evTO<; r a t ? dvimepPXiyroK; aiixou xpr\aT6Tr]Oiv y\ re feiaftoxi1!, ITCKJIUV ax&6v eKXnrouaaiv TIJUV SXXuuv, it; del &ia^^vouaa Kal vripiO^oui; dpxd; d-noXuouaa dXXriv H dXXr)<; xutv Yviupi|au)v' fi T irp6i; TOO? yov^ai; 10 10 euxapiOTia, Kal f] itpbt; TOOI; d&eXepouc; eOtroiia, irp6i; TE TOILK; oiK^xai; i^|ap6Tr|5, di<; 6fiXov Kdx TUJV 6ta0riKa)v aixoO Kal 8TI aOTOI auvecpiXoaiqpouv aiixil), iDv fjv ivboSdraroi; 6 irpoeiprmdvoi; MO?' Ka96Xou T I'I irpoi; iravrai; auroO qpiXav9puuitia. "cf\c, nv ^dp Trpoc; Qeoiit; OCTIOTTITOI; Kai irp6i; irarpifta cpiXiai; dXeKroi; 15 tiireppoXr) yap eiiietKeia? 066^ troXiTeiag fjipaTO. Kal bt Kaipuiv KaTaax6vTiuv xriviKdbe Tiiv'EXXd6a a0x69i Karafiiujvai, 6ii; f\ xpi^ TOU? irepi TV)V 'Iwviav TOTtout; irpdi; Toil? (piXou? biabpa|ix6vTa' o'i Kal TtavTax66ev irp6i; ainov dqsiKVoOvTO, Kai auvepiouv aiiTiu ev Til) K^TTU) Ka9d <pr\oi Kal 'AiroXX6buupo<; 8v Kal 20 oYboriKOvra |avCuv TrpiaCTGai AioKXf|<; 6^ tv TQ Tpixr) Tf)<; eTri&po- 11 |uf|<; cpr|aiv euxeXeaTaxa Kai XITOTOTO &iarruu|uevor KOTUXI^ yoOv, v, oivibiou r)pKoOvxo' TO 6^ -rrav u&aip rjv aiiTOii; TTOTOV. T6V

1 be Ff | TIIIV Ydp dvbpaiv libri sed YP TOO dvbpo^ mg B : corr Gassendus || 3 TroX[e]ffiv cum ras B | ir6Xeffi TOOTOIK; oXat? F || 5 aeip[f)CTi] cum ras rec B | TtpoaKaTaaxeO^VTei; BP!Q: irpoKaTaaxFP 3 Hf || (5 djroxuJpiaavTOt; f || 7 fi T . . . axebov in rasura, supra ultimam litteram remansit di F || 8 gKXenrouauiv F | bianevoOaa ex biatxivovaaa corr p i | vr|p{6|UOU(; B F l P Q l W : dvr)pt9|nou(; F 2 H 2 || 9 diroXuouaa libri et f | YOVEOUC; F || 12 fiyjc, p3 || 13 Ka66Xou Te B P Q : KO96XOU be F(H?)f || 14 irpo? , geminat F | iraTpiba? B F P 2 | &\Y]KTOC, F H || 15 imepPoXn B inrep . . . . poXf) cum fenestra F || 16 be] Te t | KaTaaxovfuuv TfjviKdbe F, PQHf: KaTa sine lacunae indicio, in marg OXOVTUUV Tr|viKaOTa supplet B | KaTaPeiiBvai (Ou supra uersum) F || 17 f) libri: f| K ai f | TpeT; B | TOIJI; f: ei? TOCX; BPQFH | irp6(; TOIII; qjiXou<; om F, post biabpajiovTa traicit f || 18 dcpiKvoOvTa Q dtpiKVoOvTe? f || 19 qjrjcfi Kal] q>r\(ai) F cprjaiv f || JO be delebat Roeperus Philol. l p. 660 | TUJ TpvTOi H | 21 XiTiijTaTa B 2 F | biaiTO|aevoi F || 22 (pn(afv) in ras P a ora Q | oivr|biou F | fort. T6 be XOITT6V

VITA EPICVRI

365

xe 'EuiKoupov |uri dEiouv e!<; T 6 KOIV6V KaxaT{6e09ai xd<; Ka6d irep xdv TTu9aYopav KOivd xd tpiXuuv Xefovxa' dmaxouvxiuv fdp eTvai T 6 TOIOOTOV ei b' diriaxujv, oube tpiXuiv. atix6c; xe qpr[olv tv xai? ^itiCToXaii;, ubaxi |a6vov dpKia8ai Kal fipxw XITIIJ. Kai TTe|iui ov f^oi TupoO (priai K u 9 p i b i o u , i'v' S x a v PoOXuj^ai TTO- 5 X u x e X e u a a a G a i 6uvui|uai. xoiouxoc; r|v 6 TI'IV i^Sovriv eTvat TEXOI; boYMaxiZuuv. 8v Kat 'AOrivaioi; bi' ^iriYpd|Li^axo(; OVTWC, ufJveT 12 "AvOpujiroi |aox9etx id. xefpova, Kal bid K^pboi; airXriaxoi veiK^uuv fipxexc Kai iroXemuv xai; qpuatoi; b' 6 irXoOxo? 8pov xivd Pai6v m a x ' ai b Kevai Kpiaiei; xdv direpavxov 6b6v.
XOOTO NeoKXfjoi; ITIVUX6V XKO<; f\ irapd Moucreiuv

8KXUV f ^ TTu9o0i; iepiliv Tpnr6buuv. ela6(i9a be Kal jaaXXov iipoWvxei; ?K xe xiuv boYiadrujv 4K -re xifov pr]xil)v aiixou. 15 MdXiaxa b' dTre6dx6TO! <P1<il AtoKXfii;, xODv dpxaiujv 'AvaEaY^pav, Kaixoj ev xiotv dvxetpriKuuc; aiiTiu, Kai 'Apx^Xaov T6V ZUUKpdxou? bibaOKaXov. eyO|uvaZe be, qpT^ai, TOO^ Yviupi(jou^ Kai bid 18 nvr)|ur|<; Sxeiv xd eauxoO aufYPd^naxa. Touxov 'AtroXXdbujpoc; ev XpoviKoT? Nauffiqpdvoui; dKoOaai cprim Kai TTpaEicpdvoiv a0x6i; be 20 ofi tpiicriv, dXX' eauxoO, ev xrj Trp6i; EupuXoxov emaxoXrj. dXX' oO&e

4 fr. 181 I 5 fr. 182

2 xd libri: xd xiiiv Meibomius || 3 xoioOxov B 2 FP 2 Hf xoioOxo B P Q I ei b' diriaxiuv circumpungendo del P 2 om Hf || 4 [Xi]xif) primis litteris in fenestra suppletis B 2 || 5 Ku9pibiou libri KuSpibiov f: Ku9viou Menagius | TtoXuxeXeiiaaffeai B P ' Q : iroXuxeXeaaaGai FP 2 Hf Lobeckius ad Phryn. p. 67 || 7 8v suppleuit B 3 | d6r|valo<; B P 1 || 8 (jox9f|xe F I xd libri: xi f | X 6 iP u ) v a F I KepKOi; sed in marg correctum H || 9 airXr|axoi] awXeiaxov F airXr|axov ceteri | veiK6u)v FPQHf veiK*iuv (" ex corr.) B veiKiIiv s | dpxexai f || 10 xfj^ f || 11 xdv om B 1 || 12 xoOxov F | XEKO? ex xeXo? corr F | fxouaeujv P*Q |iOU<Juuuv F |uoua[il)v] cum ras B |uouado)v P 2 Hf |uouadv mg H || 13 TZVQOVC, F I eSiepuiv H || 14 eujone9a F || 15 prixAv BPiQ mg H : prmdxujv FP 2 Hf || 16 b' (B?)Ff: be PQH | xov dpxaTov f || 17 dvxeipiKiu? f || 19 xd eauxoO Sx lv ouYTP- F || 20 vauoiepdvoui; BPQHs: Xucrupdvouq Ff, yp P 2 || 21 itp6[<;] cum ras B | eup6X0K0V P'Q eipuboKOV BFP 2 H evipOblKOV f: corr Menagius conl. 28 (supra p. 8G, 9) H
1 1

366

VITA EPICVRI

xiva YYevr)"9ai qpr]0i qnXoaocpov, OUTS a&xoi; oii-re Epi;, 8v evioi <pam Kai 'AiroXX66wpo<; 6 'EiriKoiipeioi; bibdaKaXov YeY 6v n" eal - Ari|ur|xpio<; be qp^aiv 6 Mdyvri? Kai EevoKpdxoui; atixdv dKoOaai. 6 K^xPixai be X^Set Kupia Kaxd xiiv irpaYHaxwv, f)v 8xi i6iuixdxri eaxiv, 'Apiaxocpdvrn; 6 Ypa^aiiKdi; aixiSxai. oaqpi^i; 6' f\v oiixiui;, titc; Kai ev xti) TTepl r)xopiKf]<; dSioi |ur|bev SXXo r\ oa<pr\veiav diraixetv. Kai ev xat<; eiriaxoXati; dvxl xou Xaipeiv EC i r p d x - 14 x e i v Kai ZTtou&aiuii; Zflv. io 'AVXIYOVOI; 6^ qpriaiv hi xili 'EiriKoOpou piiu xov Kav6va ip&ipai aiixov ^K XOO Nauaupdvoui; TpiiroSoi;, oO Kai dKoOaai tpriaiv aiix6v, d\Xd Kai TTa)aq)iXou xoO TTXaxtuviKoO ^v Zdjatu. SpEaa6a( xe qjiXocotpetv ixaiv 6Trdp\ovxa 6uoKa(5eKa, &(pr\fr\aaa6a\ bt xf)<; 0XXfi? xu)v 5vxa 60o up6<; xot<; xpidKOVxa.

'EYevvriOri bi, (prjalv 'ATTOXX65UJPOI; v XpoviKoti;, Kaxd xo xpixov xo<; xfj? evdxrji; Kai ^Kaxoaxfli; 6Xu(iirid6oi; eirl ZuuaiY^vou? nv|v6<; Ya^iXiuivoi; ^p66|uij, Ixeaiv Oaxtpov xfj<; TTXdxuuvog xfic ^ttxd. 6irdpxovxa 6' auxov exutiv 6I!IO Kai xpidKOVxa wptl)- 15 xov ev MuxiXrjv^ Kai Aa|LnpdKiu 0uoxi ! iaaa6ai ax A ^l v T ! ?XI irev20x6' '4neiQ' ovixtu^ 15 'AOrivai; |uexeX9etv, Kai xeXeuxfiaai Kaxd x6

is

1 qiiX6o"oqpfi sic i. e. <piX6ao[<pov] cpri((Ti) F qnXdffotpov sine f I oOx' aiix6c; Ff | gpiaapxoi; BP 6p|napxo<; F gp^axo; QHf || 2 6 eiiiKOi!ipou B I 6i&d0KaXov ex -X05 corr B 1 || 5 iSiuuxdxri libri i6ioxdxr| f: 16iaixiKUJxdxri Menagius ibnuxtKi*) Bakius ad Cleomedem p. 426 || 6 & ?\v B || 7 uepi B F P i Q : irepl jf\q P 3 Hf || 8 diraixetv libri et f: dOKEiv dedit Cobetus. conicias dtraixijtiv | post xaipeiv deest Ypdqpei || 9 aitoubaia f || 10 'AVXIYOVOI; ausus sum: Spicrxov 01 libri. latere scriptoris nomen Cobetus perspexit isque 'Apiaxujv dedit, cuius irepl 'HpaKXeixou librum semel Laertius Diog. IX 5 memorat auctore Sotione. possis etiam KapOcJxio^ conicere | qpr]o"iv Cobetus, cf. u. 11: qpamv libri cum f || 11 cpr|O"lv libri cum f || 13 6O0 Kai 6dKa P 1 6O0 KalbeKa F | bk om F || 14 xoiq X F || 15 eYvf)eri B I ^v xpoviKoT? om Ff || 16 evdxr)<;] 6 Ff | au)(Jr|Y6VOiJ<; F || 17 inter |ur|v6<; et xf)i; uacuum spatium unius et quod excedit uersus reliquerat B 1 -iraituXeuJvoc; ep&onri. . . Sxeffw fiffxepov suppleuit B 2 | efib6|Lir| B2 ; *p56nri<: F P Q H f || 18 6'] b e F f | p Kai X F | irpdixov ev B P Q H : ev Ff qui irpuixov post AamydKiy traiciunt | 19 iwxuXrivr) libri | auF || 20 eireiG' oiixtu B P Q H : eiG' ofixui? F, f mg YP P 2

VITA EPICVRI

367

oeiiTepov ?TOQ Tf\c, epb6|ar|<; Kai eiKOOTfji; Kai EKaTOOTflc, 6Xu|uiTidbo<; Eiri TTuSapaTOu ITX\ piuOaavTa Mio Trpoc; ttiic, epbo|ariKOVT(r ff|V TE axoXnv biabeaa9ai "Epnapxov 'AYEHOPTOU MimXrjvaTov. T\euTf|aai &' aurov XiSiu TUUV oOpiuv emo"xe6tvTUJv, < ! > < ; cpr)Oi Kai "Ep|uapX0<; ev ^iriOToXaiq, l'uae'paq voar)Oavxa TETTapEOKaibeKa. 8re Kai 5 (pr|mv "Epitiiinroq |u{!dvTa aiiTov (Xc, iri!ie\ov x a ^ K *l v Y.e.v.fia\i..vy\v 16 i)6aTi Oepn^j Kai arrfiaavTa aKpaTov faoq>r\Gav TO\C, T qriXou; irapTULIV 6of|idxiuv |ae|avfi06ai, OOTU) TeAeuxfloai. Kai eonv XaipExe, Kai |a|uvr|c6e T a &0Y]uaTa. TOUT' 'EitiKoupoc; fiUTaxov ctire qpi\oi<; TOUITOI; diro(p8i|Livoq. 6ep|ni?|v k<; TTOEXOV f a p Xr]X09e6v Kai ciKpaTov Soiraaev, EIT' 'Ai&riv i(juxp6v
OOTOC; IUEV 6 pioc; Tdvbp6c;, TI6E (&e> Is)

io

22

Kai &I^96TO ilibe' KaTd Ta6e . . . . t X e u S e p i a . 16 "Hbr\ oe TEXEUTIIJV fP^fP61 Trp6c; M6o|uevea Tr]v6e iti0ToXriv Ti^v |uaKapiav . . Mr)TpobiiOpou. Kai 6id6eTO |a^v uJ6e. MaGryrdi; be ?axe iroXXovx; piv, crq>6bpa be eXXoYinouc; (V\r|15 fr. 217 | 16 fr. 138 1 eiKoaxfii; Kai om Ff || 2 lri\ piuioavTa FP 2 Hf: BP'Q l| 3 epnapxov (B?)FPQ: gpnaxov (H?)f | dyendpTOu B F P l : dYendpxou corr P 1 , QH 2 f dyeiadpYOU H 1 | lanruXiqvatov F |uiTuXrivafov ceteri || 4 b'] be Ff | oiipwv] 9upiI)V Ff | gp^apxoi; (B?)PQ F gp^axo? (H) [| 5 TTTape0KaibeKa B(pi?) TecraapeaK. Q F, P 2 f TETTapaOK. H || 6 tprjaiv "Ep|aiinro<; om F | H | xaXKi'jv F || 7 OepiuCu in ras F | aiTT)0avTa] aiTfjaai Ff TP aiTf]Kai (sic) P 2 sscr || 10 13 receptum in Anthol. Palat. v n 106 || 10 siriKOUpoi; FPQHf: EiriKOupou B et ante correcturam codex anthologiae || 11 {iorepov F fp P 2 | Toiiito^l irpuiTOi; B F H irpiliTov PQ: oimv f, anthologia | diro0i|UEVoi; F dirotpfmevoi; Q || 12 irOXov F | eXriXiieEEv] *X0Xr|8Ev ex EaX0Xri9ev corr B ecrfiXuSev PQH et cod. anthologiae eai^Xuee F Eiar)Xu9ev f | Kai BPQH et cod. anthologiae: Kai T6V Ff uitiose | fiKpaTOV libri et f: dKpv|TOV anthologia || 13 Hanaae F | eT9' B 2 | dTTEa-irdoaTO B || 14 bs suppleuit Stephanus || 16 ibo^EVEa F | T^JV bE F || 17 bie86TO Stephanus: IQejo libri cum f || 18 sq. m-]Tp6bwpov d9r|vaTov fi BFPQH |ar|Tp6bujpov d9r)vaTov, Kai f: patris nomen inuestigauit Duening De Metrod. p . 7 sq. cf. Gomperzius Hermae t. v p. 387

368

VITA EPICVRI

xpdbuupov 'ASrrvaiou r\ Ti|uoKpdxou!; xai dvbr)<; Aa|W|jaKr]v6v Si; dqp' ou xov avbpa eyviu, OIK direaxr| dir' aiiToO TTX^V ? |ar]vwv eu; rt\v oiKEiav, erceixa eiravfjX6. f^T 0 V ^ dfa86<; irdvxa, Ka6d Kal 'EniKOupoi; ev Trpor|-foij|LiEvai<; YPa<Pa'<; napxupe? Kai ev xili xpixw 23 6 TijaoKpaToui;. xoiouxo? b' tuv Kai T^V dbeXepi'iv Baxiba eeboxo 'lbo|aeveT, Kai Aeovxiov xi?)v 'ATXIKI^V Ixaipav dva\apd)v eixe iraWaKfjv. fjv bi Kai dKaxdir\r}KXO(; irp6i; xe xdq 6xXr)a6i<; Kai x6v 6dvaxov, ihc, 'EiriKOupo? iv xil) TrptOxiu MrjxpobuOpou <pr\oi. q>aoi bk Kai irp6 ^TTxd ixuiv auxoO xeXeuxfjaai trevxr]Koax6v xpixov ?xoq dyovxa, 10 Kai aiix6i; 'EiriKoupoc; v xat^ 7rpoipri|u^vai^ bia6r]Kai5, tbi; irpoaireXr)Xvj66xoi; aixoO briXov6xi, tmOKi\mei irepi xfji; 6iri|aeXeia<; avixoO xOuv Traibuuv. trxe b^ Kai xov irpoeiprnu^vov eiKaT6v xiva dbeXqp6v xoO Mrixpo&ujpou Ti|uoKpdxriv. PipXia bi 4ffxi xoO Mr|Tpobu!)pou xdbe TTpo<; robe, iarpofx; xpia. TTepi aicSriacaiv. TTp6i; Ti|aoKpdxriv. 24 16 TTepi |UYaXoipuxia<;. TTepi xfj<; 'EmKoOpou dppuuaxiai;. TTp6^ XOIII;

V F P Q xt|UOKpdxr|v BHf | Kai advbv|V libri: matris nomen dedi quale a librorum testimonio proxime aberat: Kaoodvbpac; ci Gomperzius 1. s. || 2 dit' om P ' Q H || 3 oiKiav Hbri: corr. Cobetus | eiravnXGev. H | udvxa BFPiQf: Kaxd irdvxa P 3 Hs | Ka6d . . . 5 Ti|UOKpdxou^ om F | K[a]9d cum lituva B || 4 Ypatpa^] TP a " qpei libri. cf. adn. p. 176, 25 | Kai libri: be Kai Stephanus interpox; lauit || 5 xifJOKpa Q: xi|UOKpdxr]5 BPf xi|HOKpdxei H | b'] be Ff | paxibr|v H || G Xeovxiov B P ' Q : Xeovxiav Ff et terminatione ov supra scripta 1'2H | iraXaKriv F || 7 dKaxd-rrXr|Kxo<; Ff: dKaxdXriirxoq BPQH || 8 UrixpobtOpuu libri | qpr|0iv. H | (paal ex qpr|0i corr H || 9 irp6 eitxd exOJv h. e. ut testatur uolumen Hercul. n. 176 col. 19 apud Gomperzium Hermae t v p. 387 sq., eiri ArnnoKXeou^ ol. 125, 3 a. 277; natus erat ol. 112, 3 a. 330/29 | aYOVXO(; PQHf &fOv(TC,) ut uidetur B dyuJ i. e. &ywv F : corr. Casaubonus secundum Ambrosium Camaldulensem || 10 Kai BFf: Kai a P Q H | TrpoaiTe\riXue6xoq BPQH nisi quod irpoauoeX- pr B : irpoaTroGav6vxo(; Ff mg fp P 2 s e d deletum |l 11 br\\u) v6xi B bri deletum et in mg br|Xov6xi H || 12 x6v trpoEipr||uevov G p . 362, 4 | ekaTov BFPQHf: oiKe'i(ov) supra scr m rec B okeWv s || 13 xoO] xov F | xoO M r j x p o b i i i p o u ut glossema damnabat Kuehnius | xi|UU)Kpdxr)v B | b' FHf | Sari F | x[oO] cum ras H || 14 xdbe] xaOxa B | xp(a] y Ff | aiaSriaeux; B || 15 dpptuaxeiac; B

VITA E P I C V R I

369

iu;. TTpoq roiic, aocpiOT&c, EVVEO. TTepl Tfjq eul aoqnav. iropeiai;. TTepl xf)<; u.eTapoXf)<;. TTepi irXoikou. TTp6c, ArmoKptTOV TTepl euYveia<;. fjv Kal TToXuaivo? 'A8r]vobwpou Aau.i|jaKr|v6c,, eirieiKVi^ Kal cpiXIK6<;, UJ<; oi rapl <t>iX6br||a6v qpacn. 5 Kai 6 biabeSdiuevoc, OUTOV "Epjxapxcx; 'AYe|a6pTou MuTiXr|va?o<;, dvrip iraTpo? ^ev T:VY)TOC,, TCK; 6' dpxdi; irpoaexwv ibriTopiKotc;. cpe25 perai Kai TOUTOU Pi^Xia KdXXiOTa Tdbe- 'ETriUToXiKd itgpi 'E|uii66oKktovc, e\Kooi Kai 6uo. TTepi TUUV |ua8r]|udTUJV. TTpo? TTXdTiuva. TTpoi; 'ApiaTOTeXr|v. ^TeXguxa be -trapaXucrei, Tev6|uevoi; IKOVOC; dvrjp. lo AeovTeuc; TE AaiavyaKrivoi; 6|uoiuj<; Kai ^ TOUTOU fuvf] 0|aiaTa, irp6<; r\v Kai fifpacpev 6 'EmKOupoc;. ?TI TE KujXuuTr)^ Kai 'looneveui;, Kai auToi Aam(jaKrivoi. Kal
OOTOI |aev EXXOYI^OI. (hv f\v Kal TToXOOTpaToi; 6 6iabed|Lievoi; "Ep-

Hapxov 8v biebeEaTo Aiovuaio?' 8v BaatXeibri?. Kai 'AiroXXdbuupoc; is b' 6 KriiioTupavvoi; Yeyovev XX6YIMOI;, oc, vnrep TeTpaK6o"ia cruvefpa\\>e pipXia. buo Te TTToXeiuaToi 'AXeEavbpeTi;, 8 Te |ueXa<; Kal 6 XeuK6?' Zrivuuv TE 6 libuiivioi;, aKpoaTrii; 'AuoXXobuupou, iroXuYpd20 901; dvrip' Kai Armr|Tpio<; 6 ETriKXriQei? AdKaiv AioYevr^ Te 6 Tapaeix; 6 Td<; ETTIXEKTOU(; axoXdc; auYYP^V0";' K t " '^piujv, Kal aXXoi 20 oOq oi Yvricrioi 'EiriKoOpeioi cro<pi0Td<; ditoKaXoucnv. 5 oi itEpl ct>iX6brmov supra fr. 156 1 evvea om Ff \\ 2 TTXOUTOU itpo? H || 4 qpiXiKoi; P 2 (piXr)KOi; F qpiXr)KOO<; Cobetus || 5 oi Ttepij eiri F | qpaai om F || 6 gp BPQ gp^apxo(; F : gp^axo? Hf | dYe^6pTou B F P 2 aYai|ar|pT6i H : dYE|adpxou rag H , f | |aiTuXr|vaTo? libri || 7 b'] 6E F f | | 8 KaXXiOTdbe B 1 | 'EmffToXiKd. TTepl'E^TT. Bernaysius ad Theophr. de pietate p. 139 sq. cf. Gomperzius zeitschr. 1865 p. 825. at eiriOToXiKd uocantur, non eiriOToXai | 9 eiKOCTi Kal buo BPQH: Kp Ff | ]ua6r|TUiv libri: corr. Casaubonus | 10 TrapaXuOEi Menagio piaeeunte Kuehnius: trapd Xuaia libri || 12 -iifpaytv] terminationi YP a<; supra scr P2 || 13 KwkwTqc, PQ KO)XoTr|? F KUuXoiTri? f: KoXu)xri<; H KoXuuTr|? B | i&o|aevU<; B || 14 gpu.apxov BPQ Jpiaapxov F : epMaxov Hf || 15 8v PaaiX. omissa in marg supplet F | |?a(JiXeibr|(; F P Q H : paaiXibri^ (B?)f || 16 6'] be Ff | iraep libri: intep Td Cobetus || 18 dKpoaTou F dKpoaT[r|(;] cum litura H | diroXX6buupoi; H || 19 TE B, FP 3 Hf: be P!Q || 20 0u[YY]pdum<; cum litura (ex 21 EiriKoupioi BFf I diroKaXouoi B F

24

370

VITA EPICVRI "Haav be Kal aXXoi 'EiriKOupoi Tpe??1 8 TE AeovTeuui; ui6<;

be iroXuYPa(PlJ')TaTOIJ 'EiriaxoXai. "A be a6xil) 60K61 ev aiiroTi;, K0eo"6ai ireipdaonai TpeTc; EITI- 28 5 OTOXCK; aOxoO irapa8E|uevo<;, ev aic, iraaav TI^V EOUTOO cpiXoaoqnav iriTT]ur|Tai. Bi\GOfxev be Kal Td<; Kupiac; aiiToO b6a<; Kal ei TI 29 gboSev eKXoYfj; dSiux; dveq>8Yx6a'i uioxe ae iravTax69ev Kaxaiaa9E1V TOV fivbpa KSV KpivEiv ei&Evai. Tf\v |LIEV OOV irpudTriv kmaroXV)v YP<iq)i irpdi; 'Hpiboxov (f^ t i c eaxi itcpl xuuv <puaiKit>v xViv 10 6E bEuxepav TTpo<; TTu6oKXEa), f\ xii; EOXI irepl |UExap0iiuv xr)v Tpixrjv irpdi; MevoiKea, Saxi 6' EV aiiTfl Td irepl piwv. dpKxeov bf] du6 xfji; irp(j(;Tri<;, OXIYO irpom6vTa irepi Tfj<; feiaip^aean; xf|? Kax' aiix6v qjiXoaoqiia?. Aiaipetxai xoivuv el<; xpia, x6 xe KOVOVIK6V Kal qpuaiK6v Kal 16 r|6iK6v. xo (jev oOv Kavovmdv cp66ou<; 6irl xi'iv upaYMaxeiav Sxei> 30 Kal E'OXIV iv evl Tip EuiYpaqponEViiJ KavuOv. xo &E (pucriKdv x^v iiEpl qpOaEuu? efiutpiav iraaav, Kai Saxiv EV xaT? TTepl <ptiaew<; p{PXOK; XZ Kal Tat? etriaxoXaii; KOTO aToixeTov. T 6 6E r|6iK6v Td iTEpl aip^aeiui; Kal qpuYn?' Scrxi BE EV xai? TTEpi piuuv pipXoi; Kal ETTIOXO20 XaTq Kal xCp TTepi T^XOU?. EitdeacJi n^vxoi x6 Kavovw6v 6^oO TCU ii Tdxxeiv. KaXouai 6' ai)T6 uepl Kpixripiou Kal dpx*)?, Kal

3 uide p. 85 sq. | 413 cf. p . 2 | 15p. 372, 5 uide fr. 36. 35

1 etriKOUpioi F || 2 TETapxo? libri: Tpixo? Cobetus ut scilicet uestigium Demetrii oblitteraret || 4 a] fiiav libri | auxu> B 1 aiixuiifv] B 2 auTuiv ceteri | 6OKE1 EV aiiToTi; B P 1 Q H : ei 6oKeT auToT? F ei boKet f YP T * v i boKeT ev aiiToii; mg P 2 || 6 eirETejie Ff YP mg P 2 || 7 dvK(p04YX6al c o r r B K supra e scripto, et fortasse P 1 dvaqjeeYXQai Q | (JE om H || 8 KSV] Kd|ae libri | KpivEiv eibevai FP^Hf Kpiveiv eibfivai Kpiveiv. B p i Q H 2 || 9 ^ . . . 1 0 TTuOoKXea om libri: irEpl TIIIV qpuaiKUJV. beuTpav upoi; TruGoKXEa f II 10 r] Ti? H II 11 br)] be P 1 || 12 uepl] du6 f || 14 Tpia] Y F | T 6 re] T 6 F || 16 evl ////TUI P I TI^V17 eewpiav Ff: xf}<;eeuipiai; BPlQ xd-Geuupiav P 2 x[f|?] eeuupiav cum ras H || 17 iiaaav om F solus || 18 xal<;] ev TOT? Meibomius | KOTCI aToixeiov] fort. Kaxe(JTOixeiiu|uevov || 19 be] be Kal f | piiuv] (puaeux; sed in marg p(u)v corr F | KalJ om F Kal ev Meibomius || 20 Kal TUI F, f: Kal x6 B P Q H Kal ev xCf) Meibomius || 21 TdTTeiv B P l Q : auvTdTTeiv FP2(H)f | b'] be Ff

VITA EPICVRI

371

CJTOIXIU)TIK6V T 6 bk (puciK&v irepl f^viaeiuc, Kal cp9opa<;, Kal irepi qpOocuji;" T 6 bk r|9u<6v irepl aipETUiv Kat cpEUKTUiv, Kal irgpl fJiuuv
Kai TEXOU?.

31

Triv biaXEKTiKriv tfj? irap^XKouaav &noboK\^6Zovaiy. dpKetv fap TOUI; (puaiKou? xwpEiv Kara Toil? TUIV irpaYHd-rujv q)96fT 0U ?' EV Toivuv Til) Kav6vi XEYWV EOTIV 6 'EiriKoupo? Kpvrripia Tfj? dXr|_ 8eia<; eTvai xd? aia9r|O'Ei<; Kai irpoXruvei? Kai TO irdSr)- oi 6' 'EinKoupeioi Kal Taq q)avTaaTiKd<; ^itipoXdq Tf|i; biavoiac,. \iyei bt Kai v Tij itpoi; 'Hp66oTOV iriTonr) Kai ev Tat? Kupiaii; b6a\c,. iiacra yap, q)r)oiv, aio6r\oi(; SXOY6<; ^0TI Kai nvrnarii; oubem

O0T yap i)cp' auTfjc; KiveTTai, oure i>q>' ^T^pou KivriGetaa TI irpoa86ivai f\ dqpcXciv. oube <LOT\ T6 5uvd|ivov auT 32 OOTE ydp i\ 6|U0Y^veia atff6r|at; T^V 6|aoYevf| 6id TTIV icroaeeveiav
o06' f| dvonoY^veia ri\v dvoiuoY^veiav, oO Yap TUIV OUTUJV eim KpiTixai' OUTE \JLY\V X6YOI;, irai; Ydp XOYO? diro TUIV aia8riaujv i\pTi\- is

Tar ou6' f\ T^pa Tf|v Tpav, irdoaii; Ydp irpoa^xo|-iv. Kai TO Td eiraia9rmaTa 6' ucpEOTdvai TtiaTouTai tryv TUJV alaeriOEtJuv dXr|66iav. bt. TO TE 6pav f\ixa<; Kal OKOVIEIV, liiOTtEp T6 dXYEiv. 89EV

1 Kai irpi q)uaUJ? om F || 3 Kai ante TEXOUI; omissum in marg supplet F || 4 bi ante oiaXEKTtKi^v Gassendus inseruit, post eandem uocem Meibomius || 6 Toivuv] T(VI f | XEYUJV EOTIV F P 2 H : EOTIV BQ E'OTIV P 1 XEYEI O\5V f | KpiTr)pia ex xpiTria B 2 || 7 Kai TCK; TrpoXrmiEi<; Gassendus | tinKoupioi Bf || 8 Kai ante Td? om F | fort. XEYEI OE Kai auTO? EV || 10 Y[dp] cum ras rec B | cpricnv sine accentu PHf I aioSriaEi? B 1 | EOTIV Q | OU6E (iiS? H OU&E |uia? OTI F || 11 tiq>' a^Tfi? F, f UIT' aiiTfj? P 2 : dir' aviTr)? BPlQH | KIVEITOI om Ff | buvaTai Gassendus: dbuvaTEi libri cum f || 12 irpoo"6f|vai B | oilbt] oiibEV F oi)b' f || 13 YP 1 * 1 BFP 2 f: Ydp P ' Q H | 6|UOY^VEia libri cum f: 6|LloiOYVr|? Gassendus eadem forma similiter etiam in proximis inlata | aia6r|ai? . . . 14 dvO|uoYveia omissa supplet mg F | aia9r|OEii; B 1 | 6|U0Yvri BFPJQ: 6nOY^Viav P 2 Hf || 14 dvo|aoYEVia BFQHf dvo||UOYivia (o erasum) ex paroxytono P | Tr)V dvo|uoY^VEWV B 2 FQHf ex paroxytono P om B 1 | Eiol KpiTiKai FP 2 Hf: EI? KpiTiKov P ' Q i? KpiTiKaiv B || 15 jLiriv 6 X6YO? Meibomius | rjpTr|Tai Aldobrandinus: EiprjTai libri || 16 oti9' i*| . . . trpocTEXOHEV post 14 KpiTlKai traiecit Gassendus | Trj? ETEpa? B | trpoOEXOHEv ex corr. Q || 17 Enai08r||aaTa B(P!jQ mg H : dvETraia6r|Ta FP 2 Hf | b' ( P ^ Q : 6E B om FP 2 Hf | uqptaTdvai F ti<pE0Tavai f

372

VITA EPICVRI

Kal uepl TIIIV dbityuuv dir& xtiiv tpaivonevuuv XP^I ariHioO<T6ai. Kal fdp Kal Eirivoiai iracrai diro xiiiv aiae^aeiuv yef6vaa\ Kaxd T ITEpiirxwaiv Kai dvaXoyiav Kai 6|aoi6xr|xa Kal auvSECiv, au|u|5aXXo|Livou xi Kal TOO XoYiffnoO. xd XE xubv fiatvo|Uvujv cpavxdanaxa Kal ( x d ) 6 KOT' ovap dXr)8f), KivEt Y<*P' T 6 6E JLX^I 6V OO Rivet xf)v bi irpoXrjuiiv XEYOUOTV oiovei KaxdXr|i|nv f\ o6av 6p6r)v 33 f\ Svvoiav f| KaBoXiKfiv v6r}aiv vairoKei|Lievr}v, TOUTEOTI juvrjuriv xoO iroXXdKi^ KWGEV q>avvToq, otov xo Toio0x6v eaxiv fivGpujito? &|ja Ydp xili pr]6fivai fiv6puiTro<; eiiOii? Kaxd irp6Xwnv Kai 6 xiiiro? 10 auxou votxai irporiYou|i^vu)v xiuv alaQr\aeu>y. iravxi oOv 6v6|aaxi x6 itpuOxu)? fmoxExaYM^vov t\apyi.<; iaxi. Kal OCIK dv EZrjxi'icjanEv x6 tixoO)avov, i |ai>| irp6xpov ifv^K^^^v aiix6 - oiov T6 u6ppu) axd)<; iiritoi; Eaxlv f\ P0O5 6ET f dp Kaxd irp6Xr|v)Mv TVUJK^vai TTOXE ITTTIOU Kal po6i; fiopyxyv. oiib' fiv djvo|udaa|udv xi \ii) irp6xepov auIS xoO Kaxd np6Xrm)iv xov xilirov (ia66vxq. vapTt? oOv EIOIV at Kal xo 6oHaax6v dii6 iTpox^pou xivo^ evapYoO^ irjpxv)xai, (p' 8 dvaq)povx<; Xfo|HV oiov TT60EV IOJUEV ei xo0x6 iaxiv fivSpuinoc,; T1\V b 66Eav Kal 6ir6XiiH)iv XEYOUOIV, dXr]9f) x qpaai Kal 34 ao Hieu&fj' Qv nev Y^P tiri|aapxupfjxai f\ pi\ dvxinapxupfjxai, &\r)Br\ lvai - edv & jaV^ cuinapxupfixai f\ dvxijLiapxupfjxai, ipeu&fj VEIV. S0EV (x6) -irpoanEvov Eiorix^n' oiov x6 irpoa|U'ivat Ka YVc8ai xiu TtupYqJ Kal na6iv 6iroio<;

1 xuiv post uEpi om f | xp*i B || 2 Ydp Kal B P Q H : Yip Ff. Ydp ai Cobetus | (itivoi)av supra s c r P 2 || 3 inPaXojLiEvovj F || 4 [q)]aivoneviuv (cp ex ii corr?) F | xd suppleuit Casaubonus || 6 XEYOUOIV oiovfil KaxdXrmjiv om B | 66av dvopGEtv F , in mg EiriaxoXf] ETTIKoOpou m II || 7 xouxeaxiv F || 8 ?Su)6v qpav^vxpi; om F!f, in mg supplet F 2 || 9 Ydp x6 F | Trp6aXr|v(Jiv F 2 || 11 EirixExaYM^vov libri: corr. Gassendus || 12 EYVUUKOIHEV B || 13 O"xib<; FPQf: ax6<; (B? H?) || 14 6vo|iidaa|LiV f | fif) om F , EI |ar| ante aixoO supra scr F 2 || 15 Kaxd irpdaXriViv H KaxdXrmjiv f|| 16 irpoaXriHieu; F 2 || 17 EvapYiIi? F || 18 uj H || 20 \\>evbr\ xuYXdvEiv F uerbis dv |Uv... 21 xuYXViv omissis et in mg m n suppletis | iri|uapxOpr)xai et dvxi|uapxOpr|xai constanter F P Q | f\ )ur| dvxi|aapxOpr|xai omissa supplet mg H | t\ p.i]] *i F | dXrief) . . . 21 dvxinapxupfixai om Hf || 21 dv] dv F || 22 x6 suppleuit Gassendus | irpoaji^vov B2f irpoffja^vuiv B 1 : irp6<; |UV 8v F P Q H || 23 (paivEO-Gai F i

VITA EPICVRI

373

TTd6r| be Xetoumv elvai bOo, rtbovr|v Kal dXYr|b6va, iaxd|ueva uepl itav CCbov, Kal xr|v |uev oketov, xrjv be dXX6xpiov bi' wv KpiveaOai xa<; aipeaeic, Kai tputdc,. xuiiv xe Zryrriaeuiv elvai xd? nev irepl TULIV npaYndxujv, xdi; be itepl i)nXr|v xr)v q)U)vr)v. Kai xauxa 5 be irepi Tr\$ biaipdoeuji; Kai TOO KpiTripiou aroixeiujbtl)^. 'Avrreov bk eiri TI^V

SVIDAE VITA E P I C V R I -rpoi; XaipeOTpdrr^i; dbeXqpoi b^ aOxoO NeoKXf|? Xaipe6r)|ao^ 'ApioxopouXoq f) 'ApiOT6brmoi;. qnXoaocpfo? be ripSaxo dito iviauxiuv 10 if!, Kal okeiav aYpcciv E\ar\^r\aaro, upOiixov |a^v ^v Id|auj biaxpiipai; aijv xoTi; Y O V 0 " I V J e^xa axo\apxr\oac, iv MunXrivi^ 4viauxiuv uuv Xp, elx' 4v Aa|a^aKuj Kai oiixuui; lv 'A9r)van; dv ibiuj K^TTUJ, OKOUaa^ be Nauaicpdvou^ xoO Ar)|aoKpixeiou Kai TTa|a(p(Xou xoO TTXdxuivoi; (xaGrixoO. feyove be eiri xfjc; pQ 6\u|aiiidbo(; ^exa ^uxd Iviau- is xo()^ xfjc; TTXdTU)vo; xeXeuxfjc;, Kai irapexeivev eiri xuiiv biaboxuuv Kai 'Avxiyivou xoO Tovaxa. Kai bi^eivev t] aOxoO (JxoXif) euu^ Kaiaapoi; xoO irpiuxou Jxiq OKZ, ev ol? bidboxoi aiixfjc; efevovxo tb. be aiixoO irXeTaxa. 1 elvai bOo om F | bOo circumpunxit P 2 om H'f || 2 [bi'] i&v cum ras B || 5 be] fort, br) | aiptaeuji; F 2 || 56 axoixeiuubiui; av. ixeov be B || 10 'ApiCTx6f5ouXo(; f| "Apiaxobimoq ob homoeoteleuton omissa in BE edd. uolgatis Kusterus ex A suppleuit || 12 eviauxCuv div fjv libri iviauxov eva Kusterus et Menagius ad Laert. x 15, correxit Gaisfordus qui quod numerum icrj proposuit, eo ferri nequit quod Antigonus (?) quoque, quem ab Hesychii auctore exprimi constat, annorum x x x n testis est supra p. 366, 14 || 18 annos ducit ab excessu Epicuri. auctor Hesychio fuit aut Philoderaus aut Antisthenes Peripateticus (cf. Phlego mirab. 3 qui quae ex Ant. tradit, Zellerus sitzungsber. d. Berl. akad. 1883 p. 1071 sq. perspexit ante tempora Mithridatis fingi non potuisse, idem ad rerum scriptorem Rhodium non recte rettulit), successionum scriptor Demetrio Magnesio fortasse (cf. Nietzschius mus. Rhen. xxiv p. 203 sq.) aetate paullo inferior, cui rei conuenit quod Diogenem ApoUoniatam discipulum Anaximenis fecit (Laert. IX 57) | aOxoic; AV.

SVBSIDIVM

INTERPRETATIONS conlata

Argumenta librorum Epicureorum cum testimoniis et fragmentis

EPISTVLAE I AD HERODOTVM Prooemium 3537 I Canonica

qua uia ac ratione iudicandum sit 37 sq. p. 4, 14 1 de anticipatione (irpoXr|i)Jei) p. 4, 14: fr. 255. interpretatur Diogenianus Eusebii praep. eu. IV 3, 6 p. 138a (754, 38 ed. Gercke, in supplem. ann. Fleckeis. t. XIV). 2 de eis quae in sensus cadunt p. 5, 6: fr. 36. 246254. 260 sq. Lucretius IV 478521. II De rebus quae extra sensus sunt positae capita grauissima

1 nihil de nihilo gigni 38 p. 5, 13: Lucr. I 150214 Plut. Strom. 8 (Euseb. pr. eu. I 8, 8 p. 24b) in Doxographis p. 581, 18 Seruius in Verg. georg. II 49. KOivr|v boSctv Ttuv cpiKTiKuiv dicit Aristoteles phys. A 4 p. 187a 27 cf. 35 Plut. de uitando aere alieno 5 p. 829C. 2 nihil ad nihilum. interire 39 p. 5, 15: Lucr. I 215264. uolgata haec duo axiomata cf. [Philo] de incorr. mundi 2 p. 220, 14 221, 1 Bern, cum Bernaysii commentatione p. 12sqq. Cicero de diuin. II 16, 37 Persius sat. 3, 83 sq. Iustinus de resurrectione c. 6 (t. II p. 228 Ott.) 3 eandem semper uniuersi naturam esse 39 p. 6, 1 : fr. 296 Lucr. II 294307 (inmotum esse uniuersum ib. 308332). 67 79 cf. v 359363. priora reddit Plut. strom. 1. s. p. 581, 18 cf. 20.

ARGVMENTVM EPISTVLAE I

375

4 corpora et inane esse naturam rerum 39 sq. p. 6, 5: fr. 76. 74 sq. ep. II 86 p. 36, 7 Lucr. I 419 429 Iustinus de resurrectione 6 (II p. 228) Seruius in Verg. eel. 6, 31 cett. dixit idem Plut. strom. 1. s. p. 581, 20 sic restituendus OTl
(TO) TTSV ecrti ffu)ua<ja KCU KEVOV), KOII OU UOVOV dueTd-

p\r)Tov dXXd KCU cbreipov. corpora cur sint 39 p. 6, 5 : Lucr. I 4225. 269 328. inane cur sit 40 p. 6, 8: fr. 272 Lucr. I 4 2 6 - 9 . 329 397. eadem usi erant argumentatione Leucippus et Democritus cf. Arist. phys. IV 6 p. 213 b 4. lertiavi naturam nullam esse rerum p. 6, 11: Lucr. I 430482 (6, 14 ffuuftepriKOTa et crunTrruuuaTa: Lucr. I 449 sqq., infra c. v) cf. Epic. fr. p. 345, 23. 5 corpora aut esse concreia aut unde ilia concrescant p. 6, 14: fr. 77. 275. 282 Lucr. I 483 sq. et ea quidem, unde res concrescant (principia), esse indiuidua ac solida 40 sq. p. 6, 14: fr. 267. 2824. 288 (205, 26). 78 Lucr. I 485634 Seruius in Verg. eel. 6, 31. 6 uniuersum esse infinitum demonstratur ex definitione eius quod summum est 41 p. 7, 6: fr. 297 Lucr. I 951 1007 II 10481051. contra disputat Alexander quaestt. Ill 12. esse autem infinitum et corporum mullitudine et spatii (inanis) magniludine 41 sq. p. 7, 9: fr. 267 (p. 191, 13). 269. 295 sq. 352 (p. 236, 1723) Lucr. I 10081051 II 1 0 5 2 - 5 Sextus adu. math. IX 333 Plut. strom. 8 1. s. p. 581, 21. 7 de figuris atomorum 42 p. 7, 17. principiorum figuras esse summa uarietate: fr. 270 Lucr. II 333477 Cicero de nat. deor. I 24, 66, non infinitas eas quidem sed non definiendas: fr. 270 cf. 269. 275 Lucr. II 478521 Alexander ap. Ioh. Philoponum in Ar. iz. fev. KOti cpGopa? II 1 f. 3 7, cum corpora unius cuiusque figurae numero sint infinita Lucr. II 522568. quam distinctionem Epicurus nouauit cf. Arist. TT. fev. KCU cp9. I 1 p. 314 a 22 Theophrastus fr. 8 in Doxogr. p. 484, 1113. 8 de motu corpusculorum sempiterno ac de eorum conhsione 43 sq. p. 8, 1: fr. 280. 276 sq. 281 (200, 31) Lucr. II 80250. e p i l o g u s huius capitis 45 p. 9, 1.

376

ARGVMENTVM II De rebus sensui subiectis et de sensibus

1 mundos esse numero infinites et similes et dissimiles 45 p. 9, 4: fr. 301. 3027. 352 (236, 13) infra 73 p. 25, 11 ep. II 89 Lucr. II 10521089. cf. Metrodorus Aetii I 5, 4 p. 292 D. 2 de simulacris 4648 p. 9, 12 a qualia sint et cur solui de corporum superficie probabile sit 46 p. 9, 12: fr. 317 Lucr. IV 29109. contra disputat Alexander in Ar. TT. ai<J9. p. 117,- 10122, 10 Thur. b de celeritate simulacrorum 46 p. 10, 3 : Ep. TT. qjucv. II c. 1 sqq. Lucr. IV 176229. c de tenuitate eorum 47 p. 10, 14: Ep. TT. cpuCT. II c. 1, 5. 9, 1 Lucr. IV 110126*. d de ortu eorum 48 p. 11, 2 : gigni Sua vor||uaTi p. 11, 3: Lucr. IV 143167. non solum a corporibus solidis afluere simulacra p. 11, 3, sed etiam in aere et aliis modi's facile conflari p. 11, 7: Lucr. IV *127140. 722821 cf. Ep. Tt. <puo". VH 2 VI f. 86 sq. et quae secundum Epicureum aliquem Diodorus III 50, 4 sq. disputat. 3 de uisu 4 9 - 5 2 p. 11,14: Lucr. IV 230468. 706 - 7 2 1 a uisum fieri influentibus in oculos reruvi simulacris p. 11, 14: fr. 318 sq. Lucr. IV 234 sqq. cf. Cic. ep. ad Att. II 3, 2 itemque cogitationem (p. 11,15. 12, 2. 8. 14 sq.): fr. 317 cf. 352 (234, 5 sqq.) cum Cic. de nat. deor. I 37,10539, 109 Lucr. IV 722 sqq. Cic. ep. ad fam. XV 16, 1 [de coloribus fr. 29 sq. cum Seruio in Verg. Aen. VI 272 Lucr. II 795 833. 418421]. in his carpit p. 11, 17 sq. A r i s t o t e l e m , si quidem depa pinguius dicere uidetur quod ille TO biacpave? (de an. II 7 p. 418 sq. de sens. 2 p. 438 b 3. 3 p. 439 a 21), fortasse etiam S t o i c o s , quos Alexander de an, II p. 130, 14 sq. Br. inpugnat; deinde p. 11, 18 sq. P l a t o n e m (Tim. p. 45C 46 a 67 sq.), ad quem etiam peu|uaTa referre licet cf. Simplic. in Ar. de an. p. 133, 33 Hayd. TO zr\% 6'^eujq peG|aa. b errorem non in uisu inesse p. 12, 10: fr. 36. 247254 Lucr. IV 353521, sed in opinione: fr. 248. 247 (181, 6 sq.)

EPISTVLAE I

377

Lucr. IV 4628. uera esse etiam quae in somnis et simili modo uideantur p. 12, 15: fr. 36 (106, 1). 253 sq. 3268 Lucr. IV 723826. sensuum ueritatem qui in dubilationem uocet, eum omnes uitae rationes perturbare p. 13, 6: sent. 23 sq. fr. 251 Lucr. iv 507521. 4 de auditu 52 sq. p. 13, 10: f. 3213 Lucr. IV 524-614 II 4103 Gellius n. A. V 15, 8 uocis flumen in aequales partes diuidi p. 13, 13: Lucr. IV 5637; quae cum seruent proprietatem uocis, et audiri et intellegi p. 13, 14: Lucr. IV 5536, sin minus, sonilum tantum audiri p. 13, 17: Lucr. IV 557 562. carpit p. 14, 25 Peripateticum (Arist. probl. XI 23 p. 90 l b 16 = 51 p. 904b 27), Stratonem opinor. 5 de olfactu 53 p. 14,8: Lucr. IV 673705 11414417. [de gustu fr. 324 Lucr. IV 615-670 II 398-407. de tactu Lucr. n 434441 IV 2306 cet.] Ill de alomis

1 corpusculorum esse figuram (cf. supra 42 fr. 270. 287 p. 204, 11 Lucr. II 333521 III 185202) pondus (cf. fr. 276 Lucr. II 184215 I 358367) magnitudinem 54 p. 14,14: fr. 275 ; non esse qualitatem, cum oporleat esse inmulabilia 54 p. 14, 17 : fr. 288 sq. fragm. ethicum Comparettii (VH2 XI f. 32) c. 13, 19 (cf. praef.) Sextus adu. math. IX 335 [nullum eis esse colorem : fr. 29. 30. 289 Lucr. II 730841, nee odorem: Lucr. II 846855, nee saporem sonitum teporem frigus Lucr. II 8569, nullam omnino qualitatem mutabilem 859864. nee inesse uim animalem 8651022. omnem diuersitatem fieri ordine positura motu figuris atomorum 1007 sq. 101322 cet. fr. 287292]. qualilas autem cum mutetur, quoniam oporteat relinqui aliquid immu/abile, mutationem omnem fieri translatione atomorum p. 14, 17 : fr. 291. 289 (p. 206, 25) Lucr. I 782829. 6849. 908914 II 660729. 894901. 10151022. Cf. de Democrito Aristot. metaph. A 4 p. 985b 13 H 2 p. 1042 h 11 de gener. et inter. I 2 p. 315b 6 sqq.

378

ARGVMENTVM

2 de magnitudine atomorum 55 59 p. 15, 12: Lucr. IV 111126* I 599627. Democritum p. 15, 12 (TTSV H6T60O?) et 15, 16 sq. carpi indicio sunt quae licet exaggerata (cf. Diels ad Doxogr. p. 219) Dionysius Eusebii pr. eu. XIV 23, 3 p. 773 b et Aetius I 12, 6 p. 311, 21 tradunt. de simililudine minimi sensibilis 58 sq. cf. Lucr. IV 111 sqq. II 114124. 3 non esse in spatio infinito summum aut infimum, sed sursum et deorsum motionem in infinitum 60 p. 18, 3: Lucr. I 958 sqq. maxime 9657. 9927 II 9094. 4 atomos aequali esse celeritate non minus singulas 61 p. 18, 15: cf. Sextus adu. math. X 129, quam iunctas et concrelas 62 p. 19, 4 : Lucr. II 225 242 cf. Sextus 1. s. X 142 sqq. fr. 278. 277. quanta sint celeritate p. 19, 3: Lucr. II 142 164. IV de anima 63 68 p. 19, 15: Lucr. 1. Ill

1 animam corpoream esse (Lucr. Ill 161176) et quidem corpore tenuissimo 63 p. 19, 15: Lucr. Ill 177 230, simillimo aurae uapore mixtae Lucr. Ill 231 257 et lenuitate uel hanc superante cf. Lucr. Ill 243 sq. 273. 4 2 5 - 8 : fr. 311. 315. 314. 2 animae naturam corpus continere 63 p. 20,4: Lucr. Ill 323349. 3 animae plurimam parlem esse in sentiendo 63 sq. p. 20, 7: Lucr. Ill 3336. 350369. eandem tamen corpore carere non posse 64 p. 20, 8 sq.: Lucr. Ill 546557. 624 633. 788799 V 132 sqq. sensus quomodo in corpus cadat 64 p. 20,1866 extr.: Lucr. Ill 396416 cf. 3336. 524545. 4 anima quando seruetur, quando intereat 65 p. 21, 1 : Lucr. i n 396416 cf. 119127. 339347. 526547. 634 663 Plut. Grylli c. 4 p. 987d Seruius in Verg. Aen. X 487. corpore solulo etiam animam dissolui sensuque omni priuari 65 sq. p. 21, 8: Lucr. Ill 425444. 548579. 5 incorporeum non esse nisi inane 67 p. 21, 14. /alii igitur qui animam corpoream esse negent p. 22, 5 h. e. non solum Pythagoreos a Platone Phaedon. p. 85 e

EPISTVLAE I

379

95 a Aristotele in Eudemo dialogo (cf. Bernays dial. d. Arts/, p. 26) et TT. ipux. I 4 p. 4O7b 30408 a 29 Lucretio III 98135 refutatos et Aristoxenum (cf. Cic. Tusc. 110, 19. 18, 41), sed omnes omnino qui inmortalem animam censuerunt (cf. Lucr. Ill 417 sqq.). V de eis quae corporibus
c 3

accidant

1 coniuncta corpori ((XU|uBeBr|K6Ta) esse figuram colorem magnitudinem pondus talia 68 sq. p. 22, 1 3 : Lucr. I 5514. ad definitionem p. 23, 39 Gassendus p. 603 apte Porphyrium contulit introd. 2 p. 2 b 48 <XTO|H(x be XeyeTat xd xotauia, OTI e ibiOTr|TUJV cxuveffTnKev eKacrrov, uiv TO dOpoiOUK av eir' dXXou TIVO<; TTOTC TO auiTo yevono TUJV

epoq" at yap IUUKP&TOUS ibioTnxeq OUK av en' dX\ou TIV05 TUJV KaTa nepo<; TEVOIVT' SV ai auTai. 2 esse porro euenta' corpori (0"l)fiTrTlU)LiaTa) uelut motutn quietem affectum 70 sq. p. 23, 13: Lucr. I 4558. 464482. 3 tempus in quo genere rerum sit 72 sq. p. 24, 12: fr. 79. 294 Lucr. 1459463 Sextus adu. math. X 181188 cf. Plotinus diss. XL (enn. Ill 7) 10. pugnat primum p. 24, 17 sq. contra illos qui aliis uocabulis tempus definiebant h. e. qui motus mensuram (ut Xenocrates Aetii I 22, 2 jaerpov TUJV Tevr|TUJv K a T d Kivntfiv dibiov, Strato ibid. 4 TUJV ev KIvr|ffei Kal npeiuia TTOCOV cf. Sextus hypot. ill 137, Stoici [Philonis] de incorr. mundi 10 p. 238, 6 Bern, et Sexti adu. math, x 170 bido"Tn)aa rf\<; TOU KOCTUOU Kivr|o"eujq) uel numerum (ut Aristot. phys. IV 11 p. 219b 2 dpiOuov Kivr|0euJ5 KaTa TO npoTepov Kal uffTepov) dicebant; deinde p. 25, I contra illos qui ipsum motum caeli (cf. Arist. phys. IY 10 p. 2 1 8 a 3 3 ; sic Eudemo Theophrastoque auctoribus Plato cf. Simplicius in Ar. phys. t. I p. 700, 17. 702, 25 Diels., et Hestiaeus Platonicus Aetii I 22, 3) adeoque ipsum caelum (cf. Arist. 1. s. p. 218 b 1: Pythagoreos fuisse testatur Simplicius 1. s. p. 700, 19 cf. Aetius I 21, 1) tempus esse autumabant. quibus rationibus Ep. usus sit, turn cl. Sexto adu. math. X Ifi9 sqq. turn ex Aristotele 1. s. IV 10 p. 218 b 4 et Simplicio p. 701, 30 uideas.

380

ARGVMENTVM VI de mundis 73 sq. p. 25, 11: fr. 3018 Lucr. II 1023 sqq.

1 mundos ex infinite ortos esse 73 p. 25, 11 : Lucr. II 1048 1089 supra 45 p. 9, 4 ep. II 89 cf. VH 2 VIII 27, 32 sqq. (quo modo nascantur p. 25, 14: fr. 308 Lucr. V 416 sqq. Minucius Fel. 5, 7 9 persona Epicurei adsumpta, cf. Verg. georg. II 323342), etinterire 73 p. 25,15: Lucr. II 11051174 I 11021113 comm. Lucani I 72.81. de ortu et interitu mundorum cf. fr.3O4. 305. 301 (213,238) 352 (236, 11 25) Lucr. V 91145. 235 415 (partes mundij igitur etiam mundum et natum esse et interire), Minucius Fel. 34, 3. 2 mundos diuersis esse figuris 74 p. 25,17 : fr. 82. 302 sq. ep. II 88 Cicero de nat. deor. II 18, 48 (supra p. 353, 19). 3 animalia plantas cetera omni mundo inesse 74 p. 26, 2: Lucr. II 10671076 cf. fr. 381. corrigit in hac re Democritum Hippolyti philos. 13 p. 565, 14 D. 4 de generis humaniperfeclione artiumque initiis 75 p. 20, 7: fr. 333. Lucr. V 925 extr. Lactant. inst. II 10, 16. 11,1 sqq. cf. Hermarchus Porphyrii de abst. I 7 sqq. Horatius sat. I 3, 99112 Diodorus Sic. I 8 (de quibus rebus post Gassendum p. 652 Woltjerus dixit Lucr. phil. p. 141 sqq.). de loquellae origine 75 sq. p. 27, 4 : fr. 334 sq. Lucr. V 10281090 Vol. Here. coll. alt. VII 26 col. 37, 6 et 38, cf. Horatius art. poet. 108111 in hac quoque re Epicureus, et Nigidius Gellii n. A. X 4. VII de rebus caelestibus 7682 p. 27, 17: Lucr. V 55VI 1 corpora caelestia neque deo operanle moueri 76 sq. p. 27,17 (contra religionem uolgi): fr. 352 (236, 2636). 367383 Lucr. v 81 90 cf. Cicero de nat. deor. I 8, 189, 22 [Plut] plac. I 7, 510, neque corpora animata ac diuina esse 77 p. 28, 6 (contra Platonem et Platonicos cf. Bernaysius comment, de [Phil.] it. dqpG. K6(T|UOU Abh. d. Berl. akad. 1882 p. 45 sq., add. Philippus Op. Epin. 8 p. 984 d ): fr. 342

EPISTVLAE I. II

381

Lucr. V 7880. 122145 Plut. adu. Coloten 27 p. 1123 a , sed aiomorum inde ab inilio motum caussam esse ut et sint et moueantur 77 p. 28, 12: Lucr. H 6779 V 156 194 cf. epist. II 90 (p. 38, 1239, 2). 92 (40, 37). 93 (40, 13). 113 (53, 3 - 5 ) . 2 seruari enim deorum numinibus omnem beatitudinem oportere 11 p. 28, 8 (cf. 36): sent. I ep. Ill 123 sq. fr. 352 (p. 232, 2 0 - 2 3 3 , 9. 235, 16236, 10) Lucr. n 646651. 10901104 VI 5078. 3 haec quae de deorum natura et de rebus grauissimis praecipiuntur certa esse 78 p. 28, 15. 29, 2: Lucr. V 110 sqq. cf. ep. Ill 123 (p. 59, 15) fr. 352 (232, 2025) testira. p. 68 sq. sed quae in caelo obseruantur incerta esse ac dubia, acquiescendumque si pluribus modis eadem fieri posse intellegamus 79 sq. p. 29, 6: ep. II 86 sq. (p. 36, 437, 6) 94 (41, 3 - 8 ) 113 sq. (53, 10. 20) cett. TT. cpucr. XI c. 10 (VH2 VI f. 12) fr. 351 (231, 912) Lucr. v 526533. 4 grauissimos errores et uitae perturbattones nasci ex praua de dis perceptione 81 sq. p. 30, 8: Lucr. I 62148 VI 5091 cf. fr. eth. Comparettii (VH2 XI 26 sq.) c. 7JO. igitur sensibus utendum, ut caussas errorum perspiciamus et remoueamus 82 p. 31, 3 : cf. ep. II 868 (p. 36, 1337, 6). Epilogus 82 sq. p. 31, 11.

ARGVMENTVM. EPISTVLAE II AD PYTHOCLEM P r o o e m i u m 84 sq. qua raiione de rebus sublimibus quaerendum sit 8588 p. 36, 2: uide supra ep. I argum. VII 3. ad p. 36, 1316 cf. Polystratus rc. d\. KCtiacpp. c. iv b 8VII, ad 36, 15 fr. 220. I de mundis 8890 p. 37, 7 definitur mundus p. 37, 7: cf. fr. 300. &TTOTOur|V onto T O O direipou (1. 8) praeiuit Leucippus Laertii Diog. IX 31, ut monet H. Diels.

382

ARGVMENTVM

de forma mundi p. 37, 9: u. ep. I argum. VI 2. innumerabiles mundos esse 89 p. 37, 1 3 : u. ep. I argum. II 1. quomodo nascaniur p. 37, 14: fr. 308. uide ep. I argum. VI1. perstringitur p. 37,17 sq. Leucippus, p. 38, 711 Democritus, cf. adn. de intermundiis (37, 15. 38, 2) cf. fr. 301 a b p. 214 et 353 Hippoiytus philos. 22, 3 p. 572, 7 9 D. Cicero de diuin. I 17, 40 (adn. p. 234, 1) Seneca de benef. IV 19 (p. 243, 1) et glossarium u. |ueTaK6(T|Uiov. II de side rum 1 origine 90 p. 38, 12: Lucr. V 452479, qui quae de terra dicit V 5469 adhibe ad p. 38, 1214, Diodorus Sic. I 7, 1. de materia siderum p. 38, 15 sq. cf. Aetius II 13, 16 p. 343, 15 D., de sole fr. 343 sq. [de luna Piut. adu. Coloten 15 p. 1116 a ]. uide ep. I argum. VII 1. 2 magnitudine 9 1 : Ep. TT. cpuo". ap. Gomperzium zeitschr. f. d. Oesterr. gymn. 1867 p. 208 fr. 81. 345 Lucr. V 564595 Philodemus n. 0T|M. c. 10, 3511, 8 uol. Here. 1013 fr. 11 in Scotti fragm. Hercul. p. 311 Cleomedes II 1 p. 81 sqq. Bak. (ueterem Stoicorum litem Epicuro intendens cf. Laert. Diog. VII 132), Cicero Luculli 26, 82. 39, 123 de fin. I 6, 20 Tertull. ad nat. II 4 (229, 4). cf. Aristoteles meteor. I 3 p. 339b 34 Maduigius ad Cic. de fin. I 6, 20 Lachmannus ad Lucret. p. 301. 3 or hi el occasu uel de die et nocte 92 p. 39, 10: Lucr. V 650679 posse haec fieri aut incensione et exslinciione (quae fuit opinio Heracliti fr. 32 Byw., Xenophanis cf. Aetius II13,14 p. 343 D. 20, 3 p. 348 sq. Hippol. phil. I 14 p. 565, 27 D., Metrodori Chii ap. Plut. strom. 11 p. 582, 25 D.) p. 39, 12: fr. 346 p. 230, 8 et 354, 1 Lucr. V 660679. 6513 Minucius Felix 5, 9 aut apparitione supra terram et (alius corporis siue eaelestis siue terreni, uelut montis) obstruclione (usi erant hac ratione Anaximenes cf. Hippol. 7, 5 sq. p. 561, 911.

EPISTVLAE II

383

7 Aet. II13,10 p. 342b 17 et Anaxagoras Hippol. 8 p. 562, 22. 15 cf. infra 6 a, f. 7 b) p. 40, 1: Lucr. V C58 sq. 654 sq. ceterum alias quoque rationes Epicurus non exclusit cf. Aetius II 13, 16 p. 343 Lucretius V 597 613, ubi u. 597603 Anaximandri (cf. Aetius II 13, 7. 20, 1. 25, 1. 29, 1 Hippol. 6 p. 560, 1 Diels ad Doxogr. p. 25 sq. Neuhaeuser de Anaxim. p. 356 sqq.) aut Diogenis (cf. Aetius II 13, 5 p. 341) uestigia agnoscas. 4 motihts 92 sq. p. 40, 3: Lucr. V 509533 plures posse modos esse, a ut cum ipso caelo sidera uertantur (quae iam Diogenis opinio fuit cf. Aetius II 13, 5 et Anaximenis ib. 14, 3) p. 40, 4 : Lucr. V 5106 b ut caelum stet, sidera uertantur p. 40, 5: Lucr. V 517 sq. cf. infra IV 2 a. idque euenire posse a impetu primitus ingenito (quae sententia Democritea est cf. Laert. Diog. IX 44) p. 49, 5 : cf. fr. 308 (216, 36). eadem ratio alibi quoque adsciscitur uelut 93 p. 40, 13 et Lucr. V 6779. [{3 aestu aetheris incluso agente (quod uidetur ex Anaximandro sublatum esse cf. Hippol. 6, 4 p. 559, 25 sq. et supra n. 3) Lucr. V 519521J [f aere extrinsecus agente (quod Anaxagorae fuit cf. Hippol. 8 p. 562, 15. 25) Lucr. V 522 sq.] b tpsis sideribus pabulatum euntibus (ut non solum ueteres Heraclitus cf. Aet. II 17, 4 et Diogenis sectator inter Hippocratea de flat. t. I p. 572 Kuehn., apertissime Antipho Aetii II 20, 15 sed etiam Stoici statuere ut Cleanthes ap. Cic. de nat. deor. Ill 14, 37 cf. Zeller hist. phil. gr. Ill 1 p. 189, 4) 40, 7: Lucr. v 5235. cf. Aristoteles meteor, n 2 p. 354b 33 355a 21. 5 de tropicis so Us lunaeque 93 p. 40, 9 : Lucr. V 614 649. eius rei posse quatluor caussas esse a obliquitatem caeli (cf. Aetius II 23, 6) 40, 10 b aeris inpulsionem (praeiuerat Anaximenes et Anaxagoras cf. Aet. II 23, 1. 2 Hippol. 8, 9 p. 562, 24 D.) 4 0 , 1 1 : Lucr. v 637649 c pabulationem siderum (ita Stoici cf. Aet. II 23, 5 sine dubio Heraclitum secuti) 40, 1112: cf. supra 4 b, b

384

ARGVMENTVM

d uertiginem primitus ingenitam (secundum Democritum cf. Aet. II 23, 7) 40, 13 sq. cf. supra 4 b, a et fortasse Lucr. V 621636. 6 de luna 9496 p. 40, 20 a aucium et deminutionem 94 p. 40, 20 fieri posse a lunae conuersione 41, 1 cf. Lucr. V 713 sq. 7206. conuersionem etsi iam Heraclitus aliique apud Aetium II 29, 3 p. 359 praeiuerant, tamen ut Schneiderus Saxo ad Ep. epp. p. I l l itemque Dielsius obseruarunt, Lucreti uersibus efficitur ut Chaldaeorum rationem, quae infra b, y adhibetur, hoc quoque loco respici statuamus. (5 aeris conformatione (fortasse Xenophanem sequitur cf. Aet. II 25, 4) 41, 2 Y officiente alio corpore (qua in re sequitur Anaximenem cf. Hippol. 7 p. 561, 7 Aet. II 13, 10 et Anaxagoram cf. Hippol. 8 p. 562, 16) 41, 2: Lucr. V 717 9. postremo carpit astronomos, in primis Philippum Opuntium, cf. Boeckhius Vierj. sonnenkr. p. 36. 38, neque alios infra p. 41,12 16. 42, 1443, 5. 9. id quod aperte indicat p. 53, 1014. b unde lumen habeat 94 sq. p. 41, 8: Lucr. V 705750. posse fieri a ut ipsa proprio lumine niteat (ita Anaximander Xenophanes alii Aet. II 28, 1 cf. Cleomedes II 4 p. 123,13 sq. et infra f b) 41, 9: Lucr. V 7159 $ ut a sole lumen accipiat (cf. Aetius II 28, 5 Cleomedes p. 123 sq. cett.) 4 1 , 9 : Lucr. V 705714 [f ut tamquam pila uersa diuersas ostendat figuras (quae ratio Berosi et Chaldaeorum fuit cf. Vitruuius IX 4 p. 224, 22 sqq. Ros., Aet. II 29, 2. 25, 12 Cleomedes II 4 p. 122 Diels ad Doxogr. p. 200) Lucr. V 720 730] [b ut quotidie noua gignatur (quod Heraclitus opinabatur cf. Aet. II 28, 6 supra 3) Lucr. 731750.] c faciem in orbe lunae 95 p. 41, 16 (omisit hoc caput Lucretius) fieri posse a uarietate partium ut explicabat Anaxagoras Aet. II 30, 2; eodem pertinere potest Democriti ratio ibid. 3. cf. Plut. de facie in orbe lunae 21 p. 935 0 officiente alio corpore ut potuit Anaximenes censere cf. supra, a, y.

EPISTVLAE II

385

7 de defectu solis lunaeque 96 p. 42, 4: fr. 347 Lucr. V 751 770. eum fieri posse a extinctione (secundum Xenophanem cf. Aetius II 25, 4. 29, 5 et Metrodorum cf. Plut. strom. U p . 582, 25) 42, 5: Lucr. V 758761. 76870 b aliorum corporum obslructwne (sic statuit Anaximenes cf. Aetius II 13, 10 Hippol. 7 p. 561, 7 et Anaxagoras cf. Hippol. 8 p. 562, 16. 23 D. et Aetius II 29, 7. uide etiam Arist. de caelo II 13 p. 293 b 2125) 42, 6 (uide praef.): Lucr. V 7537. 7627. 8 de periodis siderum vioueniium 97. explicatio eadem est quam Lucretius lunae (6 b, b) adhibet V 731750. 9 de diei noctisque uaria magnitudine 98 p. 43, 6: Lucr. V 680 704. effici hanc uarietatem posse a cursu solis citato aut tardato 43, 7 [b diuersa longitudine itineris: Lucr. V 682695] [c aeris crassitate diuersa: id. 696700] [d pabuli ignei copia diuersa: id. 701704]. 10 de signis tempestatis 98 sq. p. 43, 12: uide infra 115 (IV 5). cf. Aetius II 19. Ill de meteor is 1 de nubibus 99 p. 43, 3: -fr. 349 Lucr. VI 451494. nasci posse a aeris conglobalione (ut statuebat Anaximenes cf. Aetius III 4, 1 et Hippol. 7, 7 p. 561,13) 44, 4: Lucr. 459469. b atomorum idonearum conplexionibus (Democrito auctore cf. Aetius III 3, 11 p. 369) 44, 4 : Lucr. VI 4518 et 483-494. c uaporibus terrae ei aquarum conlectis (secundum Xenophanem Aetii III 4, 4): Lucr. VI 470482. 2 de pluuia 99 sq. p. 44, 8: Lucr. VI 495523. fundi earn posse a nubibus pressis el sic mutatis (ita iam Anaximenes cf. supra 1 a, de mutatione Hippol. p. 561, 14) 44, 8: Lucr. VI 497512 qui tamen u. 5102 pro mutatione 'ipsam copiam nimborum' memorat 25

386

ARGVMENTVM

b atomorum conglomeratarum inundatione uentorum ui conflata (Democriteum? cf. supra 1, b) 44, 10: quae ratio inlustratur Lucretii loco VI 483494. 3 de tonitru 100 p. 44, 13: Lucr. VI 96159 cf. Sextus emp. adu. math. VI19sq. fieri a spirilu cauis nubium intorto (cf. Seneca quaest. nat. II 27, 2): Lucr. VI 121131. 189200 b ignis in spiritum soluti soniiu aptam huic sententiae similitudirH:ra Aristoteles praebet meteor. II 9 p. 369 a 29 32; conferri potest Leucippus Aetii III 3, 10 de quo cf. Diels in actis conuentus philol. Stetinensis a. 1880 p. 97, 7 c tiubium discissione (Anaxiinander Aetii III 3, 1): Lucr. VI 137141 cf. 108 112 d nubium in uilri modum conpaciarum affriclu ei tono Lucr. VI 116120. tertia et quarta ratione etiam Stoici usi cf. Laert. Diog. VII 153. alias rationes proponit Lucr. VI 1326. 1424. 145 155. cf. 114 sq. 4 de fulgure 101 sq. p. 45, 4: Lucr. VI 160218 a corpusculorum coniectum ignis efficientem ajfrictu ei confliclu nubium elabi (Democrito auctore cf. Aetius III 3 , 1 1 p. 369, 1518; Stoici ibid. 12 p. 369, 30 d(TTpcnTr)V &ctipiv 6 K TrapctTpiijJeux; cf. Laert. Diog. VII 153 Cicero de diuin. II 19, 44): Lucr. 1603 b eundem ex nubibus ui uenti suscilari (cf. Metrodorus Aetii III 3, 3) 45, 7: Lucr. 185203 aut c elidi nubibus siue aliera ab allera siue uento pressis 45, 9 cf. Anaximander Aetii III 3, 1 et Anaxagoras Senecae quaest. nat. VI 9, 1 d lumen stellare nubibus conprehensum ei conflaium excidere (cf. Anaxagoras Senecae qu. nat. II 12, 3 et Aristotelis meteor. II 9 p. 369 b 14, Empedocles Arist. 1. s. b 12; pendet hinc etiam mira Plinii ratio nat. hist. II 82) 45, 10: Lucr. 204213 cf. 271 3 e tenuissimi luminis per nubes percolati motione (auctore Democrito, cuius est ib. YevvntiKd TOO Ttupoq . . . ovr)6eiT(Xi ap. Aet. p. 369, 19 cf. a) 45, 14: cf. Lucr. 214218. 273

EPISTVLAE II

387

f spiritus inflammatione (sic Aristoteles met. II 9 p. 369 a 1224. b 47) 45, 15: Lucr. 1 7 5 - 1 8 2 cf. 2 7 8 - 2 8 0 g nubibus discissis excidere atomos igneas 46, 1 (mjpo^ diroTeXecTTiKUJv axojuuuv ut Democritus Aetii i n 3, 11 p. 369, 16. 22 xct YevvtiTim TOO Trupo?) cf. Lucr. 214218. mira oscitantia haec ad Clidemum Aristotelis meteor. II 9 p. ?J!^\\ rettulit L. Ideler ad 1. s. t. I p. 618. 5 cur fulgur praecedat, sequatur lonitru 102103 init. p. 46, 6 a Una cum uento incidente corpuscula fulgurantia extrudi, dein uenti intra nubes contorsione sonitum tonilrus effici cf. Lucr. VI 194 sqq. b posse eliam simul utrumque nubibus emitli, ut ianien tonitru posterius auribus accidat: Lucr. VI 164 172 cf. 183 sq. 6 de fulmine 103 sq. p. 46, 13: Lucr. VI 219422 a spirituum collectione contorsione inflammatione nubem scindi (cf. praef) el uehemenliorem eruptionem deorsum fieri: Lucr. 246284 scholia Veron. in Verg. Aen. II 649 p. 89, 9 K. b ignem condensatum ei spirabilem faclum erumpere per tenuem nubis partem cf. 3b. alias rationes addit Lucr. 295 sq. 300 sq. 309322. 7 de turbinibus (TTpr)C7Tf|pec; : aTp6[3lXoi, blvoi) 104 sq. p. 47, 7: Lucr. VI 423450. fieri a nube coluvinae instar detrusa et in gyrum circumacta: Lucr. 426442 b uento in gyrum ado et desuper pulso c magna ui uenti propter densitatem aeris propinquiprohibila ne in obliquum dilabaiur. 8 de ierrae molu 105 sq. p. 47, 17: fr. 350. 351 Lucr. VI 535607. fieri eum a uento intra terram intercepto sine exirinsecus adlato (secundum Anaxagoram Aristotelis meteor. II 7 p. 365 a 19 Senecae qu. nat. VI 9, 1 Hippolyti phil. 8, 12 p. 563, 5 D. Aetii III 15, 4 et Archelaum Senecae qu. n. VI 12) sine ruina cauernarum (sec. Anaximenem Aristotelis 1. s. p. 365 b 6

388

ARGVMENTVM

Senecae qu. nat. VI 10 cf. 9, 2) excitato: fr. 351 p. 231, 15 20 Lucr. VI 53556. 577 sqq. b etiam ipso motu (aeris aut aquae), qui magnis minis excitatur, propagato donee firmioribus terrae partibus repulsetur (Democritum sequi uidetur cf. Seneca qu. n. VI 20): Lucr. 557576. adhaeret locus 106 p. 48, 1115 tie flaiibus (uentis), cuius exilitatem Gassendus scite conpleuit adposito Plinio n. h. II 114 cf. Lucr. VI 685 I 271294 (de Democrito uide Senecae qu. nat. V 2). 9 grandinem 106 sq. p. 48,16 (praeterit Lucretius VI 529) fieri a congelatorum diremlione (itidem Stoici cf. Laert. Diog. VII 153 Seneca qu. n. IV 3): cf. Lucr. VI 1 5 6 - 9 b elementis aquosis parliculatim gelatis (sequi uidetur Anaximenem Aetii III 4, 1 et Anaxagoran ib. 2). rotundum aulem grandinem fieri aut extremitatibus deliquescentibus (cf. Aristot. meteor. I 12 p. 348 a 34 et Seneca qu. nat. IV 3, 5) aut aequabili elementorum concretions (cf. Seneca IV 3, 3) 107: fr. 349. 10 niuem 107 sq. p. 49, 9 (praeterit Lucr. VI 529) gigni a guttis pluuiae, dum per inferiora ac frigidiora /oca feruntur, gelatis (secundum Anaximenem Aet. Ill 4, 1 cf. Seneca qu. n. IV 12) b posse etiam ex ipsis nubibus fundi sine c nubium congelatorum affrictu. 11 de rore 108 p. 50, 4 (non tetigit Lucr.) posse nasci aut elementis umidis consislentibus aut umore ex locis umidis aduecto et demisso cf. Arist. meteor. I 10 p. 347M5. 30. l l a de pruina 109 p. 50, 11 (praeterit Lucr. VI 529) cf. Arist. 1. s. 12 glaciem 109 p. 50, 15 (praeterit Lucr. VI 530 sq.) nasci aquae elementis rotundis eliminatis, angulosis conciliatis aut huius modi elemenlis extrinsecus adgregatis.

EPISTVLAE II

389

13 arcum in caelo (iridem) 109 sq. p. 51, 1: Lucr. VI 524 6 fieri aut sole aerem umidum inluminante secundum Anaximtmem Aetii III 5, 10 et Hippol. 7, 8 p. 561, 18 D. aut idonea quadam luminis aerisque mixtione cf. Plinius n. h. II 150. rotundum eum esse aut quod aequabilem undique dislantem oculi percipiant aul ipsis atomis in hanc formam conpactis 110 p. 51, 6. 14 coronam lunae 110 sq. p. 51, 12 (non tangit Lucr.) fieri aere undique ad lunam adlato aut effluuia lunae aut aerem lunae uicinum aequabiliter cogente. IV Iterum de corporibus caelestibus

1 de cometis 111 p. 52, 4 esse aut ignem interdum in caelo consistentem (cf. Epigenes Senecae qu. nat. VII 4 sqq. Arrianus Stobaei eel. phys. 28, 2 p. 229, 11 W.) aul sidera siue caeli motu rarius prodita siue ipsa proprio motu prodeuntia (secundum Pythagoreos Aristotelis meteor. I 6 p. 342b 30 Aetii III 2, 1 et fortasse Diogenem Aetii III 2, 8 cf. Chaldaei Stobaei eel. ph. 28, 1 p. 228, 15 et Senecae qu. nat. VII 4, 1. 17). 2 de slellis fixis 112 p. 52, 12 a posse earn mundi partem stare, circa quam reliqua uertantur (cf. supra II 4 b). Pythagoreos dicit p. 52, 14 qui et medium et extremum fixurn esse uolebant cf. Philolaus Aetii II 7, 7 cum Boeckhio de Phil. p. 94 sqq., nee puto TO luepo? TOUTO polum haberi. b posse uertigine aeris circumfusi illas stellas quominus moueanlur impediri c posse illas pabuli copia suis locis retineri cf. supra II 4 b, b. 5 c. 9 d. 3 de siderum aequabili et inaequabili motu 112sq. p. 53, 1. causam posse esse a primitiuum motionis inpuhum cf. supra II 4 b, a. 5 d b naiuram aeris circumfusi cf. supra II 5 b. 9 c. 3 a cur sidera alia ab aliis relinqui in cursu uideantur 114 p. 53, 14. causam posse esse

390

ARGVMENTVM

a maiorem aut minorem celeritatem mo/us cf. s. II 9 a b tiertig inem ilia ex orbita distrahentem C spalii percurrendi magnitudinem diuersam cf. s. II 9 b. 4 slellas cadenles posse esse a ignem nubibus adfrictis excidentem b elevientorum igneorum concreiionem c spiritus conledi inflammationem 114 sq. p, 54, 1. 5 signa tempestatis in animalibus non inesse 115 sq. p.-54,13. Epilogus 116 p. 55, 1.

ARGVMENTVM EPISTVLAE III AD MENOECEVM

(de dispositione cf. supra G9)

P r o o e m i u m : philosophandum esse et adulescenti et seni 122. exscripsit p. 59, 210 Clemens Al. strom. IV 8 p. 215, 7 Sylb. cf. Horatius ep. I 2, 3743. 33. 67 sqq. I 1, 26 Persius sat. 5, 64 sqq. Philo Quod omnis probus liber c. 2 p. 447 Mang. de necessitate philosophiae cf. fr. eth. Comparettii (VH2 XI 32) c. 13, 6; uocem senioris philosophiam respuentis habes ibid. c. 17, 6. I De dis recte senliendum esse 123 sq. p. 59, 16. cf. fr. 38 Philodemus Trepi eutfepeiaq deum inmortalem et beatum esse: sent. I ep. I 76 p. 28, 2 frr. 359 sqq. cum adn. p. 241, 5; hanc esse notionem communem: fr. 352 p. 232, 1025. 353 cf. Lucr. V 11691182. alienum quicquam deo adfingi fas non esse 60, 1: sent. I ep. I 77 p. 28, 36. esse enim deos manifestum esse 60, 4. sed uolgi de dis opiniones prauas esse et impias 60, 5: cf. fr. 38 Lucr. V 11831240 I 80101 (sententiam p. 60, 7 8 nariat Porphyrius ad Marc. 17 p. 285, 26 Nauck.) Philodemus TTepi Geuuv ed. W. Scott Fragm. Hercul. p. 207 sqq. summum damnum malis, bonis utilitatem maximam ex dis redundare 60, 10: cf. fr. 385 Lucr. VI 68 sq. (uide praef.).

EPISTVLAE II. Ill

391

II De morte non timenda 1247 p. 60, 15: cf. fr. 204 sq. 336 sqq. 496503 fr. eth. Comparettii (VH 2 XI 35 sq.) c. 1623 Philodemus TT. GctvdTOU VH 1 IX editus a S. Meklero Siizungsberr. d. Wiener akad. 1884 t. CX p. 305 sqq. id. TT. Gewv c. 19 sqq. ed. G. Scott Fragm. Here. p. 226 sqq. Lucr. i n 7881094. 3793 I 107135 mortem nil ad nos pertinere, esse enim sensus priuationem 60, 15: ep. I 65 sq. p. 21, 814 sent. II fr. 500 cf. dial. Axiochi p. 369 e sq. [Plut.] consol. ad Apoll. 15 p. 109 e .
qua re perspecta uitam uitalem fieri 6 0 , 1 7 : fr. 2 0 5 . 5 0 1

cf. Lactantius inst. diu. Ill 17, 38, finilo tempore circumscriptam sent. XIX sq. Lucr. Ill 931977. 107894 [Plut.] cons, ad Apoll. 31 p. 117 e cf. Seneca ep. 77, 11 sq. Plinius nat. hist. VII 188190, nee quicquam in uita relinqui timendum 60, 20: fr. 501. non rede inminentem mortem timeri (6 Xeyujv fort. Epicharmus est cf. Cic. Tusc. I 8, 15 cum 7, 14 extr.), quae si adsit, non earn sentiri 61, 2: cf. Arcesilaus ap. [Plut.] consol. 15 p. 110a (Axioch. 365 c . 369d) Cicero Tusc. disp. I 7, 14 sq. Seneca ep. 30, 5 sq. Lactant. Ill 17,31. dum nos simus, mortem abesse; cum adsit, nos non esse 61, 5: uertit Lactantius diu. inst. Ill 17, 30 cf. ib. 33 VII 12, 1; conflata cum scholio uetere ad sent. II (cf. Plut. Gellii II 8, 2) exhibet Sextus emp. hypot. Ill 229 (ubi scribendum erat (pnffi, non cpacri); eadern alio modo dicit Hermarchus loh. Stob. flor. CXVIII 31 cf. sent. II Lucr. III 830 sqq. ergo mortem neque ad uiuos neque ad morluos pertinere 61, 8: paene eisdem uerbis Axioch. p. 369 b cuius scriptor Prodici nomine Epicurea occultat, Cicero Tusc. disp. I 38, 91 extr. Plerosque sane mortem modo ut sumnium malum auersari modo ut finem malorum expetere 61, 10: cf. fr. 4968 cum adn. Seneca dial. VII de uita beata 19, 1 [Plut.j consol. 13 p. 108 e : sapientem neque uitam aspernari neque mortem timere 61, 1 2 : cf. sent. XIX sq. fr. 499, ac uitae tempore non diutissime sed suauissime frui uelle 61, 15: explicat [Plut.] cons, ad Apoll. 17 p. l l l a ~ d cf. Seneca ep.

392

ARGVMENTVM

74, 26 sq. 70, 4 sq. eandem esse meditationem bonae uilae ac mortis 61, 17: cf. fr. 205 Metrodorus Stob. flor. CXVI 42 (fr. 15 Duen.). pessinie Theognidem de pretio uilae ac mortis iudicasse (de re cf. Aristot. fr. 44 ed. Ill Ros.) 61, 21. lempus fulurum neque certum nobis esse neque plane alienum 62, 4 : fr. 397 p. 273, 14. fr. 204. 490 sq. 435 cf. 444 p. 290, 2025. Ill De cupiditatibus finiendis el uita rede inslituenda 127135 p. 62, 8. cupiditates alias esse nalurales, alias uanas, ac naturales parlim esse necessarias turn ad corporis indolentiam iuvi ad ipsam uitam 62, 8: fr. 454 sq. cf. Horat. sat. I 2, 111113. de partitione uid. sent. XXIX fr. 456. omnem adpetitum fugamque referenda esse ad corporis sanitaiem et animae iranquillitatem 62, 12: sent. XXVI. XXV. XXX fr. 434. in quibus summam uiiae beatae inesse 62, 14: fr. 434. omnia nobis eo agi consilio, ut neque doleamus neque timeamus 62, 14: fr. 397 p. 265, 7. 267, 6. quod si adseculi simus, nulla tarn re nos indigere 62, 17: sent. III. XVIII fr. 417. 419. 397 p. 266, 510. tune uoluptate opus nobis esse, cum eo quod absil uoluptas doleamus; cum non doleamus, uoluptate non iam opus esse 62, 20: fr. 422. 397 p. 266, 1 18. qua re uoluptalem initium et finem uilae bealae esse 62, 2 3 : sent. XXV fr. 398404. 397 p. 264, 4. 266, 19267, 12. hanc primum el cognatum bonum esse, hinc de rebus adpetendis et fugiendis decerni, ad hanc tamquam regulam omnia iudicari 63, 1: fr. 66. 260. 398400. 397 p. 264, 4265, 9 cf. Maximus Tyr. diss. Ill 3 p. 32 R. tion omnem uoluptalem cligi 63, 5 : fr. 442. 181. 397 p. 265, 23. 31 sq. cf. Metrodorus (fr. XVI p. 53 Duen.) Plutarchi adu. Epic, beatit. 3 p. 1088 d , et multos dolores uoluplatibus praeferri 6 3 , 8 : fr. 397 p. 268, 27 cf. Cic. de fin. II 17, 56. omnem uoluplatem bonum esse, non omnem eligendam (63, 10: sent. VIIl), item dolorem omnem malum (sent. X p. 73, 19), non omnem fugiendum (63, 12): fr. 443. 439. 397 p. 265, 13 sq. cf. fr. eth. Comparettii (VH 2 XI 23) c. 4, 10 sqq. sed ponderalis

EPISTVLAE III

393

commodis et incommodis haec iudicanda esse 63, 13: fr. 439 442. 397 p. 265, 1036. frugaliiaiem cur magni facial 63, 16: fr. 135a (p. 345, 30). 458-478. 200202. 207 cf. Horat, sat. II 2. opulenlia suauissime frui qui minime indigeant 63, 19: uertit Seneca epist. 14, 17 et Ambrosius epist. (class, i) 63, 19 t. II p. 1027e ed. Maur. (similiter dictum est fr. 490). naturalia omnia facile, uana difficile parari 63, 21: sent. XV. XXI fr. 469 sq. cf. Cic. de fin. II 28, 90 sq. etiam uilissimum cibum indigenli summam ferre uoluptatem 63, 22: fr. 466. 158. 181. 602 cf. Cic. de fin. II 28, 9092. adsuescendum igiiur tenui uiclui 64, 3: fr. 458. 158. qua re quod uoluptas finis statuatur, non delicias luxuriac praedicari (cf. Cic. de fin. II 4, 12), sed indolentiam corporis et ir anquillitaiem animi 64, 8: fr. 424428. his maxime Stoicorum contumelias defendere Ep. uidetur. neque enim islis uilam siuiuem deberi sed sanae rationi 64, 12 uertit Ambrosius epist. (class, i) 63, 19 t. II p. 1027d ed. Maur. commentatur Metrodorus Stobaei eel. eth. p. 213, 10 Wachsm.: fr. 444 sq. cf. 460 p. 298, 15 (esceperunt haec Pythagorei posteriores uelut Perictione Stobaei flor. 85, 19 p. 184 sq. Gaisf.). igiiur maximum bonum essc prudentiam, matrem omnium uirhclum 64, 18: cf. fr. 457. 397 p. 272,20 273, 6 Polystratus d\. KCiTaqpp. fr. 9b 4. quam docere, non posse suauiter uiui sine prudentia honestate iustitia, ?iec uice uersa 64, 21 : sent. V fr. 397 p. 272, 13. a quibus suauem uitam separari non posse 64, 23 : fr. 397 p. 272, 13273, 7; adhibenda huic sententiae frr. 6770. 116. 504 sqq. cetera praecepta transitionis formula usus cum laude sapienlis coniungit 133 sq. cf. sent. XI sq. fr. 586. 599. 603. 397 p. 273, 7 sqq. (similiter Vergilius georg. II 4902 et stoicus Seneca ep. 75, 17 sq.). iteratis capitulis tribus superioribus 65, 1 subiungit summum bonum facile explen et parari 65, 4: sent. XV fr. 468 sq.; summum malum aut tempore ant dolore exiguum esse 65, 5 Cic. de fin. II 7, 22. 29, 94 sq.: sent. IV fr. 446 8. 600 sq. (uid. 122. 138) cf. Zeno Epic, ap. Cic. Tusc. disp. II 17, 38 fr. eth. Comparettii (VH2 XI 23) c. 4 (cf. praef.) Cicero Lael. 27, 104 ad fin. breuiter perstringit

394

TESTIMONIA

necessitaiem Democriti et Stoicorum 65, 6. 12: fr. 281. 3757. 352 p. 236, 2933 (ad 65, 6 cf. Gellius n. A. VII 2, 5) uid. Diogeniani Epic. TTepi ei|U(xpnevr|<; fragm. ab A. Gerckio collecta in Fleckeiseni ann. supplem. XIV p. 748 sqq.; libertatem agendi 65, 10: fr. 378 sq. 281. 326 p. 224, 25 frr. TTepi qpuCTeux; a Gomperzio edita Wiener stud. t. I p. 27 sqq. et Lucret. II 251293 VH2 VIII f. 33; denique fortunam (Tuxnv) 65, 10. 15: sent. XVI fr. 380 (contra 161 a p. 346, 16) cf. fr. eth. Comparettii (VH2 XI 34) c. 15. in epilogo sapientem deo exaequat 66, 5: fr. 602 (141 cum adn.) cf. Lucr. V 4354.

SENTENTIARVM SELECTARVM TESTIMONIA * I Philodemus TT. 6pYn? p. 143 Gomp. (supra p. 68) Seneca apocoloc. 8 schol. Viet. Horn. Q 526 Nemesius de nat. hom. 44 p. 347 Matth. (additur opTn yap Gewv dWoTpiov" em yap &(5ou\r|Tou YiveTar 9ew be oubev a(5ou\r|Tov) Plut. contra Epic, beatit. 23 p. 1103 d cf. adu. Coloten 31 (s. p. 70) 2 p. 1108 Sextus emp. hypot. Pyrr. Ill 219 cf. Ill 5 Clemens Al. paedag. I 10, 93 p. 57, 36 Sylb. Maximus Tyrius diss. X 9 p. 184 R. Hippol. philos. 22 p. 572, 10 D. Theodoretus curat. VI p. 86, 8 Sylb. (232 Gaisf.) Cicero de nat. deor. I 17, 45. 30, 85 (s. p. 69). 36, 102. 43, 121. 44, 122. 124 de diuin. II 17, 40. 50, 104 de leg. I 7, 21 (s. p. 69) de offic. Ill 28, 102 Ausonius epigr. 116 Lactant. de ira dei 8, 5 cf. 4, 1. 12 (fr. 365 sq.) inst. diu. Ill 17, 4. 42. V 10, 12. 20, 14. Cf. Epic. ep. I 7(5 sq. Ill 123 cett. Lucr. II 646651 V 82. 160 sqq. Horatius sat. I 5, 101 sq. Seneca de benef. IV 4, 1 Tertullianus apolog. 47 ad nat. II 2 adu. Marcionem I 25 II 16 IV 15 V 9 Clement, recogn. X 48. 50.
* adposui etiam, ubi res ferebat, locos similes; eos solita formula cf. distinxi a testimoniis, quibus nullum uerbum praeponitur.

SENTENTIARVM

395

II (testes multos conposuere Menagius ad Laert. Diog. X 124 et I. A. Fabricius ad Sextum p. 185) Plutarchus ap. Gellium II 8,1 de aud. poetis 14 p. 37 a contra Epic, beatit. 23 p. 1103d 27 p. 1105 a (f. 500 p. 311, 10) adu. Col. 2 p. 1108 Sextus emp. hypot. Ill 229 cf. adu. math. I 273. 284 sq. Alexander Aphr. in Arist. anal. pr. f. 117r in top. p. 9 sq. Iohannes Stob. floril. CXVIII 30 Cicero de fin. II 31, 100 (f. 338) 'Tusc. disp. V 31, 88 cf. I 34, 82 Lael. 4, 13 sq. de fin. I 12, 40 Tertullianus de anima 42 (Lactant. instt. Ill 17, 30 sqq.) Ambrosius epist. (cl. I) 63, 17 t. II p. 1027 b ed. Maur. Hieronymus adu. Iouin. II 6 t. n p. 333 d Vail. comm. in Iesaiae c. 22, 14 t. IV p. 317 a [Augustinus] enarr. psalm. 73, 25 t. IV p. 781 e (ed. Ven. 1719) Seruius in Verg. Aen. IV 34 V81 comm. Lucani IX 1. 568. Cf. Ep. ep. Ill 124 sq. ibique adnotata p. 391. III Plutarchus Gellii n. A. II 9, 2 symposiac. II 2 p. 635 a Gellius n. A. II 6, 12 (Macrobius saturn. VI 7, 15) Sextus emp. adu. mathem. I 273. 283 Laert. Diog. II 89 (s. p. 293, 18) Nemesius 18 p. 225 Matth. cf. Ep. sent. XVIII fr. 154. 463. 417 (p. 281, 17). 422 Cicero de fin. I 11, 37 sq. II 3, 9. Vide Plat. Phileb. p. 43 d sq. IV extremam partem p. 72, 8 sq. uertit Cicero Tusc. disp. II 19, 44 (s. p, 291, 22). Cf. Ep. ep. Ill 133 p. 65,5 fr. 447. 446. 503. 397 p. 266, 25. 269, 1 6 - 1 9 cum Cicerone de fin. II 7, 22. 28, 9329, 95 Tusc. disp. V 31, 88 Seneca epist. 78, 7 10. 94, 7. V ut epist. Ill 132 p. 64, 21 Cicero de fin. I 18, 57 (fr. 397 p. 272, 13) et fr. 506 Plutarchus adu. Epic, beatit. 2 p. 1087 Cicero de fin. II 15, 49. 16, 51. 22, 70 Tusc. disp. V 9, 26 cum III 20, 49. neglegentius refert Cassius in Cic. ep. ad fam. XV 19, 2. VI cf. Cicero de fin. I 10, 35 'laudem et caritatem, quae sunt uitae sine metu degendae praesidia firmissima3 Ep. sent. VII. XIV. XXVIII. XXXIX VH2 VIII f. 28. VII cf. fr. 548556 Lucretius V 1120 sqq. VIII cf. Ep. ep. Ill 129 p. 63, 10 cum adnotatis supra p. 392.

396

TESTIMONIA

IX contra Cvrenaicos dici, quorum erat sententia juf) bmcpepeiv fibovr|v r)bovr\q ur)be f|biov TI eivai (Laert. Diog. II 87), uidit Gassendus. X uertit Cicero de fin. II 7, 20 sq. cf. 8, 23. 10, 30. 22, 70 Ambrosius epist. (class, i) 63, 15 t. II p. 1025f Maur., testatur Athenaeus VII p. 278f (supra p. 120, 13). XI in breuius contractam dat Plutarchus adu. Epic, beatit. 8 p. 1092b. cf. Ep. ep. I 7682 II 85 p. 36, 1. 87 p. 36, 14 Lucretius* I 102135 Cicero de fin. I 19, 64 IV 5, 11 Seneca quaest. nat. VI 32, 5. XII cf. Ep. ep. I 78. 81 sq. et adnotata ad sent. XI Polystratus TT. d\. KCtTCKpp. fr. 9b sq. c. Vb 7VI. Xa XXa 5 sq. XIII sententiam edisserit Lucretius II 3761. XIV cf. frr. 551 sqq. 1324. XV Plutarchus de aud. poetis 14 p. 37 a initiura adponit, sententiam paullum i'nmutatam dat Porphyrius de abstin. I 49 init. et ad Marcellam 27 p. 291, 17 ed. II Nauck. (cf. Bernaysius ad Theophr. de pietate p. 145 sq.). Cf. Ep. ep. Ill 130 p. 63, 21 frr. 468477. 485 sq. 201 sq. 397 p. 268, 11 Lucretius V 1118 sq. Seneca epist. 16, 9. 4, 10 (supra p. 303, 29). 17, 9. 25, 4. 60, 3. XVI Iohannes Stob. eel. eth. 8, 28 p. 159, 17 Wachsm. uertunt Cicero de fin. I 19, 63 II 27, 89 Tusc. disp. V 9, 26 (supra p. 139, 25) cf. 26, 73 Vitruuius VI praef. 3 Seneca dial. II ad Serenum de iniuria 15, 4. Cf. Ep. ep. III 134 p. 65, 15 sq. fr. 489. 584 Metrodorus (fr. XXVI p. 60 Duen.) Plutarchi de tranqu. animi 18 p. 476C, Seneca ep. 82, 5 sq. Democriteam sententiam {3cua Y<*p cppovr)O"i xuxi udxeTai, T& be TrXeTcTTa ev pitu euuveTo<; 6EubepKir| (sic, non casu instrurnentali) K(XTi9uvei (Ioh. Stob. eel. eth. 8, 16 p. 156, 10 W.) Epicurus expressit, Epicuream fortasse Horatius sat. II 7, 88 '(sapiens) in quern (sic libri recte) manca ruit semper fortuna'', dum {5p<xxe!ct legit non ppa/ea. XVII Diodorus XXV fr. 1 Dind. Cf. Ep. fr. 519. 397 p. 269, 23 sqq. Seneca ep. 97, 15. rationibus plus quam Epicureis iustitiam suadet Diogenes nescio quis (an Smyrnaeus? de quo cf.Menagius ad Laert.ix58)apud Ioh.Stob.flor. 1X49.

SENTENTIARVM

397

XVIII Plutarchus contra Epic, beatit. 3 p. 1088 c (s. p. 281, 19) Cic. de fin. I 11, 38 (fr. 397 p. 266, 16 sq.) II 3, 10 cf. fr. 419 p. 282, 11. XIX Cicero de fin. I 19, 63 II 27, 87 sq. Similiter Chrysippus Plutarchi de rqpugn. Stoic. 26 p. 1O46C. XX cf. superior sententia, Ep. ep. Ill 126. 132 p. 64,15 fr. 490 sq. 494 Lucretius III 931971. 1076 sqq. Seneca dial. X ad Paulinum de breuitate uitae. XXI cf. supra sent. XV cum adnotatis, Lucretius V 1117 sqq. 1430 sq. Porphyrius de abst. I 55 p. 130,617 ed. II Nauck. XXII cf. sent. XXV ep. I 82 p. 31, 310 Polystratus rr. dX. Kaxacpp. c. x x i l l a 713. XXIII cf. proxima sententia. Contra Arcesilaum disputat Epicurus, cf. Lucretius IV 469485. XXIV testatur Laertius Diog. X 31 (supra p. 70). Cf. Ep. ep. l50sq. p. 12, 713, 9 fr. 36.247.250 (p. 184, 26 sq.). 251 VH2 VII f. 22 col. XXX Lucretius IV 507521. 4 6 2 - 6 . XXV cf. fr. eth. Comparettii (VH 3 XI 32) c. 13. XXVI cf. sent. XXX fr. 4625. 456 p. 296, 8 Lucretius VI 9 sqq. (fr. 396) III 10031010. XXVII uertit Cicero de fin. I 20, 65 (fr. 539 p. 324, 4), respicit Seneca epist. 9, 15. Cf. fr. 540542. XXVIII uertit Cicero de fin. I 20, 68. Cf. ad priorem partem sent. II et IV, ad alteram sent. XXVII; coniunctas inlustrat Cicero Lael. 7, 23 cf. sent. XL. XXIX Cicero de fin. I 13, 45 II 9, 26 testes fr. 456 cf. Nemesius de nat. horn. 18 p. 221 Matth., Olympiodorus in Plat. Phaedon. p. 16, 29 sq. Finckh. diuersa partitione Epicurus utitur ep. Ill 127 p. 62, 8. XXX exprimere uidetur Seneca epist. 16, 9. Cf. sent. XXVI cum adnotatis. XXXI cf. sent. XXXIII. XXXVI fr. 531 Lucretius V 11411150. XXXII cf. Hermarchus Porphyrii de abst. 1712, in primis 12 p. 95, 16 sqq. ed. II Nauck., Carneades Sexti ejnp. adu. mathem. IX 127131 et Ciceronis de re p. Ill 11, 19.

398

TESTIMONTA SENTENTIARVM

XXXIII cf. Hermarchus Porphyrii de abst. I 8 Lucretius V 1019 sqq. 114350. similia Aristippus (cf. Laert. Diog. II 93 u.r|bev re elvoti <pu(Ti bkcuov f| KOXOV fj aiCTXPOV, aXXa V6U.UJ Kai l'6et) et Carneades (ap. Ciceronem de re p. Ill 8, 13 sqq. de leg. I 13, 39 cf. Sextus emp. hypot. I 146. 148 sq.) et antea sophistae ab Aristotele inpugnati eth. Nic. V 10 p. 1134b 24 sqq. et polit. Ill 9, ubi eorum opinio sic definitur p. 1280b 8 fiveTai YP f) KOIvwvia (Jumuaxia TUJV aXXwv TOTTIU biaqpe'poutfa ^ovov [TUJV 6arw9ev au|uudxujv], Kai 6 v6)uoq ffuv9rJKr| Kai KaGonrep ecpn AuKoqppuJV 6 cTocpiffxriq, eYYuriTris dXXr)Xoi? TIUV biKaiwv. XXXIV cf. fr. 534. 18 Hermarchus Porphyrii de abst. I 8 sq. p. 90, 23 sq. Lucretius V 1151. XXXV cf. fr. 532. 582. 18. 397 p. 270, 14 Lucretius V 1152 60 Cicero de off. Ill 9, 39 de leg. I 14, 40 sq. XXXVI cf. Hermarchus Porphyrii de abstin. I 12 p. 94, 27 sq. Eadem sententia est Aristotelis eth. Nic. V 10 p. 1134b 291135 a 5. contrarias consuetudines et leges conparare sceptici solebant cf. Laertius Diog. IX 83 sq. Sextus hypot. I 148 sq. Ill 199 sqq. XXXVII et XXXVIII cf. Hermarchus 1. s. p. 95, 1 16. Praeiuerat Protagoras cf. Plato Theaet. p. 167C 172ab 177cd. similis est argumentatio apud Ciceronem de inuent. I 38, 68. XL cf. sent. XXVIII, ad alteram partem sententiae (p. 81,6 sq.) cf. Apollonius Ioh. Stobaei floril. CXXI 34.

INDEX NOMINVM
i p i : auspicandum mibi est a loco uere cardinali et historiae pernecessario Clementis A1. strom. I I 21 p. 179, 29 i. e. Antiochi Ascalonitae: dXXa Kal oi 'A(5or|pTxai xXo<; fiirdpxeiv b\SdaKOuai Ar)|u6Kpixo<; ^iv kv xtji TTepl x^Xoui; xrjv eii f^v Kal cvigaTUj TrpoaTiYdp Kal iroXXdKu; m\rei ' p y , Y&p Kai dxepTrir] oOpo? xtltv irepir|K|uaK<!>xujv', "EKaxaioc; bt aiixdpKeiav, Kal of] 'AiroXXoboT O ? 6 Ku<CiKr|vd<; (cf. Laert. i x 38) xi?)v ipuxafuuYiav, Ka9d irp N a u a i q > d v r | ? TV>)V KaxdirXr|tv (dKaxaiiXr)iav corr. Gassendus), xaOxr|V Tp tepr) lino ArnuoKpixou dSanPiriv XifeaQai' ixi itpoq xoiixoii; A i 6 x i | u o ? (cf. Stobaeus eel. phys. p. 206, 9 Wachsra. Sextus emp. adu. mathem. VII 140) xi'jv itavx^Xeiav TIJUV dya9u)v, f|v uecmb trpoaaYopEOea8ai, x^Xoi; dir^(pr|vev cf. Hirzel Hermae t. 17, 327 sq. 'AY^Hopxoi; Mytilenaeus pater Hermarchi 165, 6. 367, 3. 369, 6. nominis formam ex dissona librorum memoria eruerunt Ahrensius dial. dor. p. 497 sq. C. Keilius Vindic. onomatol. p. 13 sq. Schneidewinus zeitschr. a6<p?]otc; i d . d e r h e t . V H 2 v n l 6 3 , 3 troXXoO^ &^ x6 xiliv 'A0r|viDv Trepi T^v q)iXoaoq)iav ^vxeGouaiaKd? Kal xpdqpov duuerixoui; Kax^axe irotKiXr|i oeipfjvi Kal xuuv dKpodaeiuv Kai xiliv ^KEI 6ia6oxiuv (seqq. u. sub u. 'AXeHdvbpeia) ' A 6 r | v a i u ) v KXripouxiaavTiuv xi?iv Id|aov (a. 352/1 cf. Philochorus Bionysii de Din. 13 p. 665,1) 359,1 xiliv 'A9. 4Kireo*6vTiJuv (sc. Id|aou) 6116 TTepbiKKOu (a. 322 cf. Diod. x v m 18, 9) 359, 8. cf. Philoderrms V H l vii] c. 3, 3 'A]9r|vaToi irpoi; xov MaK6&6v[a V H 2 x 68 (cf. i n 27) Kal 'A9r|va[toi],
<pr)a{v, oi 6OKO0VTI; Kal <pikopf\-

f, d. alterthumsw. 1844 p. 159

' A y a e o P o u X o ? 144,19 inter amicos Epicuri molesto morbo mortuos memoratur, si recte nomina ad morbos ibi memoratos refero, hydrope mortuus. qui uix dubium quin idem sit atque 'ApiOTofSouXo<; AOfivai 156, 1. 359, 6. 11. 366, 20. 373, 13. cf. Philod. V H 1 VIII c. 1 xo[Ti;] 'A8ri[vrjo'i (ptXo-

xopei; rj&r] irpoaKitrxouai xaii; Trepioooii;, Kal xoTi; xexvixai? Kal (1. K) bi&aCKaXdou fir|xopiKoO irpocrpdXXouaiv ' A 9 r | v a i o i ; pater Metrodori 368, 1 epistulae ad eum datae fr. 115 cf. Gomperz Hermae t. v 387. alius 'A9. 6 4iriYpa|U|Laxoiroi6i; (Laert. vi 14 v n 30), cuius simul et Stoicorum (1. s.) laudationem et Epicuri (365, 7) Laertius seruauit, cf. Iacobsius animadu. in epigr. anth. gr. i n 3 p. 865 'A9r)v6&wpo<; Lampsacenus Polyaeni pater 369, 4 cf. fr. 115 AiYeO? curam Metrodori liberorum acturus 154, 28 A I Y U U T O ? erant epistulae Ep. irpd? Toix; ^v AIYUITXIIJ qpiXou; 135, 27 (f. 106) 'AKaSrijxeia 366, 7. 348, 12 'AKToplb*l<; frater Metrodori et Timocratis natu maximus: Philod. IT. 6pY- c. 12,16 p. 48 Gomp. (u. Ti|aoKpdxr|<;) cf. Buecheler

zeitschr. f. d. Oesterr. gymn.

400

INDEX NOMINVM psacenum honore affecturus cf. u. AduumKOc;. Cf. Philod. rhet. VH 1 iv c. 2 (uid. quaestt. Anaxim. p. 29 Gomperzius zeitschr. 1865 p. 826 sq.) id. rhet. iv 2 (VH* xi) c. 35, 23 VH2 vn 183, 2:-i XeiirEfij oOv dir66[ii<;] 6i' fj? 'Avai|uevr|(;* VH 2 x 5, 1 scr. de poematis VH2 vi 174 (cf. F. Koepp de Gigantomachia p. 65) Milesius phil. adhiberi uidetur ep.n 92 (p.40,1) 93 (40,11) 94 (41, 2) 95 (41, 18) 96 (42, 6) 99 (44, 4. 8) 105 (48,4) 106 (49,1) 107 (49, 9) 109 (51, 1)
'AVTIYOVOI; 6 fovaxQ^ rex

1864 p. 581 sq. Duening de Metrod. p. 9 'AXeEdvbpeia Philod. rhet.

VH 2 VII 163, 8 EVIOUI; be (SC.

philosophos) xal buvaaxeuxiKal mSXeic; xal x&pai KOtxeaxov u)<;irep'AXeSdvbpEia Koii'Pu>|ur| xoOTO |Hv dvdYKaii; TOOTO be }xef&Xaic, EauxObv xe Kai iraxpibwv Xpeiaic; Kal xaOTa |nev eyw XEYW irepl xu>v (ptXoo"6q>uuv atiT&v diroX[OT]OUH6VO?- I'repoi; 6' ?auu[<; dYpJoiK6xpo<; K&V 0Sa[iTo] TUUV (ir]T6puJV TTOXXOUI; eirl ^[uti]vr|^ dvaYKdZeoGai KarafSioOv (i. e. militare}, we, fjXxio[v] otixiu biaEouowv TUJV 86ev eioi iriXeuuv f\ KaG' & < ; fiv [dvjaCTpEqpaiVTat 'AXeSavftpo? 6 M b 359, 8 An | x ; p ? BarfjOev heres Epicuri 165, 2 cf. 165,10.15. 166, 3. 167, 1. 7. 15. 168,5 'Avaa"f6pa<; ex ueteribus philosophis maxime probatus Epicuro, etsi non numquam inpugnatus f. 240 (365, 16). adhiberi uidetur ep. II 92 (p. 40, 1) 93 (40, 11) 94 (41, 2) 95 (41, 17) 96 (42, 6) 101 (45, 9. 10) 105 (47, 17) 106 (49, 1). An. coram iudicibus V H 2 v m 169 (u. TTu-

Macedonum 373, 17 Stoicos ab eo in regiam c. a. 276 (cf. mus. Rhen. 29, 42) arcessitos memorat
Ep. f. 119. cf. Philod. IT. XUJV cpiXoa6cpwv VH 1 VITI C. 3, 10

'Avfibuipoi; philosophus nescio cuius sectae, et ab Ep. duobus libris inpugnatus et a Colote 92, 13. Eavvibuupov uocat Ep. 92, 22 (176, 11) eir' ['Avxi]|udxou ? mag. Athen. f. 103 'Avxiuctxpoi; Macedo VH2 ill 152 A n t i p h a n e s comicus fort, colorem suppeditauit Epicure f. 497. Philodemus de deorum uictu VH 1 VI c. 13 (W. Scott Frr. Here, Tp;) AvdEapxoi;: extat epistulae p. 173 cf. 117 fr. 38 et 132 fr. 75) ad eum datae fr. 116, qua finem quem memorat Antiphanem Scottii bonorum ab Ep. explicari aliis- (p. 182) caussa moneo esse meque philosophis opponi apparet. dicum Delium, Epicureis eo actempora uirura celeberrimum eius ceptum quod omnes morbos a cinominis (de quo cf. Bernaysius borum uarietate repetebat cf. Faopusc. i p. 123 sq. et Gomperzius bricii bibl. Gr. x m p. 64 'Avxiq)dxr|<; mag. Ath. a. in commentt. philol. in hon. Mommseni p. 471 sq.) excludunt 297/6:128, 24 dvdivu^oi u. incerti scrip6Trl ' A v a S u p d r o u ; niag. tores Athen. a. 307:359, 11 "Avai|uav&po<; f. 306. ad'AueXXfK discipulus Ep., epihiberi uidetur ep. II 94 (p. 41, 9) stulae ad eum fr. 117 100 (44, 16) 101 (45, 9) Lucr. 'AiioXX6bujpo<; 6 Kr)iroxiiv 597 cf. p. 383 pavvo<; . . . 8? vnrep xexpaK6aia 'AvaEijaevrn; rhetor: eius no- (JUVfpoiui {iipXia inter nobiles mine Ep. librum insigniuit 92, 1 Epicureos 3 6 9 , 1 6 ' 6 'E-rtiKoOpeio^ sine dubio uirum inlustrem Lara- ev TI^J irpi/jxuj irepl xoO 'Eir. p(ou

 'Aa{a

401

359,14 cf. 364,19. 366, 2 ev TfJ auvayuuTfl tiliv boff-idTiuv 87,4. 'Ait. 6 ['EtriKJoupeioi; ev bual [5[upMoii;]* Philod. de Stoicis p. 29 Corap. eius auditor Zrrvwv 6 Zib'wvioc, 369, 18. cf. Buecheler ad ind. Hercul. p. 14 sq. 'AitoX\(56u)pO(; grammaticus Athen. ev XpoviKoi? 140, 8 (365, 19). de Epicuri temporibus 366, 15367, 5 'Airo\Xoq)dvr]<; rhetor? scr. inc. (puto stoicus) VH 8 IV 208 oi |iev dic/re 6au|uaOT0uc; irpo(5f][vai] Tr|v 'AiroXXoqpdvouc; [feirl an IK] TOO prmaTo<; x0p[o]iv kZ^Xwaav, o'i be (Epicurei) Kal KarairXeOcavxec; d<; TOV Xi|iva Kal ttapaaxovTec; e\iriba<; uu<; airroix;' oiib' fiv TO 0^v[6v] irOp eipYciOot Aio<; TO j*[r|] oi) KOT' aKptuv irep[-f]dHuuv [X]eTv' (Eurip. Phoen. 1175 sq.) TOV eti[6]ai|uova piov eiiGix; *. Philod. de sensibus c. 15 ap. Scottium Frr. Here. p. 271 cf. Gomperzius zeitschr. 1865 p. 704 sq. Mekler ad Phil, de morte c. 7, 8 p. 313 'AiioA\u)vi&r]<; ad eum epistulae fr. 118 'ApitSTiiriroi; principia ethices Epicuro praeiuisse fertur 361, 1. 293, 7 fr. 401. impugnatur eius schola ab Ep. de fine bonorum et malorum f. 4503. 397 (p. 271, 6 sq.) cum adn., Laert. Diog. x 136 sq. I I 87 sqq. cf. VH^ i n 138 'Api(JT6f5ou\o(; (f\ 'Apiax66r|noi; addit Suidas 373, 10) frater Epicuri eique au|nqn\oaocpu>v 360, 9. de mortis genere cf. u. 'AYa96(3ou\o<;, NOK\f|(;. multa illi uiuo uolumina E. inscripserat 87, 25 aegrotantem curauit, mortuum laudatione celebrauit p. 92 sq. epistulae ad eum fr. 119 (unde liquet hunc fratrem non multis ante Epicurum annis, post a. 276 cf. u. 'AvTifOvoi;, mortuum esse) et fort. p. 138, 12 'Apio"TO(pdvr]<; gramm. de

sermone Epicuri 88, 2. cf. VH2 8. 13 [?] p p voui; a. 331 natus Cleanthes: Philod. de Stoicis p. 58 Comp. 'ApiOTOT^Xouc; iv Xa\\dbi fcicnrpipovToc (a. 323/2 cf. Apollodorus Dionysii ep. i ad Amm. 5 p. 728) 359, 7. infestus ei Ep. 170, 23 'Aristotelem uexauit contumeliosissime' 175, 12: qualia extant f. 171 cf. 237 (p. 176, 4), TTpoc; 'ApiOTOT^\r[v scripsit Hermarchus 369, 10. notatur Arist. ep. 149 (11,17) 72 (24,17). idem adhibetur ep. II 101 (45, 15); etiam ex Leucippi Democritique refutatione Aristotelica fructum percepisse uidetur Ep. f. 268. Aristotelis de Isocrate dictum tractat Philodemus rhet. VH 2 VII 6265 2 de libris politicis idem VH v 147 (u. Gomperzius zeitschr. 1865 p. 816, 2) cf. 151 idemque VH 2 i 143, 3 Kal 'A[pi]aTOT<[Xouc, TO] 'Ava\uTiK& Kai [TTepl q>]iKJw<;, & irep [4YKp(v?]o|aev VH 2 ill 170 TCCI; T^xva[? fdts'J 'ApiOTOT^Xou? 185 TOOTO 6^ |a6vov (hoc caput) <
VII if)? oO Trpoo"fJKOv ^OUTOT? O[VIK]

Ivxeiprjoat TOO<; prixopa^ 4K TUIV

'ApiOTOT^Xoui; neTVYKiv, rd Xomci neTevr|vox6Tai; cf. v n 62. 154 x 46 Philod. rhet. iv 2 c. 35, 21 'ApvCTUjv a (Philodemo) inpugnatus de rhet. VH 2 i n 168 i Kal |ae|ufiKUVTfai] TO pup\iov T'ApiOTiuvoi; (discip. Critolai?) kn' ' A p i C T U J V i i n o u mag. Athen. anno non definite 134, 10 f. 169 'ApKeaiXaoi; obiurgatur f.239 inpugnatur sent.xxm cf.p.348,14 'ApX^Xaoc; Socratis qui fertur magister, praeter Anaxagoran ex ueteribus physiologis Epicuro maxime probatus f. 240 (365, 17) cf p. 177, 19 exprimitur ep. H 105 (47, 17) 'A Oi a: erant Epicuri epistulae npo? TOOC, EV 'Aoia cpiXoui; f. 107 26

402

INDEX NOMINVM
Armt]XdTa (?). TOTOC;
TTo[ ] 6 [ ; ] Ar||ur|Tpio^6 KUIV inter nobiles Epicureos recensetur 369, 19 TUJV Karii rf\v 'EiriKoOpeiov aipeaiv ^iriqiaviliv Sextus emp. adu. math, vm 348. de temporis definitione 126, 12. 211, 5. extat uol. Here. Ar)|iir)Tpiou itepi TIVUJV ffuZr|Tr|6^VTUJv oictrra (?) VH 2 vi 121 sq. cf. Scott Fragm. Here. p. 27, uol. 1061 Ar||ur]Tpiou irepi YewHETpiai; cf- Scott 1. s. p. 36 sq. ArmfiTpio? TToTd^ioi; pater Timocratis heredis ab Ep. instituti 165, 3 Aruur)Tpio<; 6 c^aXripeO? ^v [T]0)[I] TTepl priTopiKrl? VH^ in 145 cf. 152. ib. 198 6uvd]axai i ] n t[ ] []pp oOmv, oti |a6vov Qav^&lovai, Sriiuujv paXXov, tu^ TTti6uJva

'AaKXr)Tud&r)C, medicus sectator Epicuri f. 285 et p. 203, 3. 209, 1. 252,15. 255,15. 256, 12. 18 cf. C. Sprengelii hist, medic,
t. n 3 p. 6 sqq. et gloss, u. 6YKO<;,

avapiuoc;, ir6po<; dOTpo\6YOi: Tac; dvopauo6iX)6i<; doTpoXdyuuv TexviTeia? ep. II 93 (p. 40,19) cf. 113 (53,12) TUJV rt\v |uaTaiav dcrpoXoYiav
4ZT)\UJKOTUJV ; uide de hac re ep.

I 79 sq. cf. Platonici, Berosus BctcnXdorK quartus Epicuri successor 369, 15 BCCTII; Lampsacena, soror Metrodori, nupsit Idomeneo 368, 5 B e r o s i de luna sententiam exprimit Ep. ep. n 94 cf. p. 384 et praef. Bionis Borysthenitae lepores et colores iam Epicurum in usum suum uertisse indicia sunt cf. adn. p. 263, 10. 269, 19. 310, 19. aduersus eum scripsit Colotes 92,16. cf. scr. inc. VHl VI c. 15 (W. Scott Fragm. Here. p. 250) _ VH 2 vm 141 fr. vn xct TOO Biwvoe; Philodemus rhet. VH 2 VII 64 cum Gomperzio zeitschr. 1872 p. 26 sq. B ot'&iov meretrix cf.Plut. adu. Ep. beatit. 16 p. 1097d a&irpeire?? xal vea<; fuvaiKai;, oiai (oia libri, corr. Maduigius adu. I 674) Ae6vTIOV Kai Boibiov Kai 'H&eTa Kal NIKI&IOV evenovxo irepi T6V Kfjirov B p 6 n i o c, Epicureus adn. p. 110, 16 Philod. TT. ar]fx. c. 19, 9 (cf. 20, 10) cf. Gomperzius zeitschr, 1866 p. 706 sq.

XITTITO? Kal TOV 0aXr)pea

mj

p 373, 8

Epicurus 359, 3.

i j i ? amata ab Hermarcho cf. Philodemus VH 2 I 149

6]puXiI)v on A[E]6VTIOV [K]O!

[ejfepa xiq eirl itpaYMaT6iai MVT

f

NIK{&IOV [f\]v

pn[]| ; Mannd[pi]ov, 'Epjidpxou

Tpiov TTroXeiaaioi; Kai itoXXol irXeiovac; [fi]XXou<; vin 90 Philod. rhet. iv 2 c. 17, 11. 42, 643, 4 frirl ArmoKXeouc, mag. Ath. a. 278/7: adn. 368, 9 Democritii 97, 16 cf. 'A3&r|ptxai, Nauai(pdvri<; Ar||a6KpiTO? Abderita: ab eo totus pendet Ep. 174, 1520. 191, 8. 360, 4. 22 cf. adn. 174, 25 fuitque cum Democriteum se ipse diceret teste Leonteo adn. 175, 7. exprimit Democritum ep. 11,92 (p. 40, 5) 93 (40, 13) 101 (45, 7), fortasse ib. 95 (41, 17) 99 (44,4) 100 (44, 10) 101 (45, 14) 105 (48, 6); porro fr. 301" (cf. p. 353, 13). 321 (cf. p. 353, 32). 322. sententiam Democriti adponit 118,19 recusam dat sent, xvi (cf. p. 396) et fort. f. 188 (cf. 187) conl. p. 334, 7. cf. f. 526. idem auctorem uituperat f. 234.17 et p. 97, 6 'in Democritum ingratus' 175, 6. 15 Ar|p6KpiTOV dixit 176, 11 praecipue in libris irepi (puoeujc, simul pleraque ex illo adsumit et eidem

403 (SXXon;) aduersatur 362, 16: car- Laert. D. vi 81 Tr^|LnrTO<; (Diog.) pit eum ep. I 55 (p. 15, 12) n 90 TapaeOc;, YETPatpu)1; iiepl iroiri(38, 7 cf. adn.), mutat Democritea TIKUJV ZriTr||udTUJV S XOetv km(cf. f. 234) ep. i 42. 55 sq. 74 Xeipei cf. Strabo xiv p. 675 f. 268. 270. 275 (196, 1). 281. A16 6 u) p o c, Epicuro mortuo 288. 290. 326. 333. 352 (237, 28); liberis Metrodori prospiciet 154, libro peculiari eum inpugnauit 28. Senecae tempore Diodorus 97, 1 item Metrodorus 369, 2. Epicureus ' sibi gulam praesecuit' de Protagora Democriti scriba r Sen. dial, v n ad Gallionem de f. 172 de Democriti caecitate uita beata c. 19, 1 adn. 336, 19 de Canone uide u. AioKXr]<; iy rrj xpiTrj xfj<; Nau(Jupdtvr|<; et 104, 17. fragm. iTtibponfii; 364, 20 q>r]ai A. 365, 3 in adn. 337, 7. cf. VH vni 58 16 cf. Zujtiiuv fr. 2 al. A i o v i i f f i o ; tertius Epicuri Y p ; impietatis ab Ep. successor 369,15. 6 |aeTa9e|uevo<; postulatur 127, 28 cf. Philodemus 276, 25. 315, 7 etri Aiox(fiou mag. Athen. u. eOo"EJ5. p. 85, 7 Gomp. biaXeKTiKoi ab Ep. uexantur a. 287 epistulae ab Ep. scriptae 176, 13 uolumine Metrodori in- 133, 15 A I 6 T I | H O I ; 6 ZTUJIKOI; epistupugnati 368, 15 cf. 371, 4. etiam ex his castris Epicuro aduersarii las Epicuro maligne supposuit (135, 4) cf. Athen. XIII extiterunt, ut 'HpcfKXe{br)(; teste 360, 13 b Laertio Diog. v 94 biaXeKTtKOt; p. 611 AIOTI^OC; 6' 6 fpa\\iai; T& BapYi)Xir|xri<; xax' 'EiriKoiipou je- KOT' 'EuiKoupou pipxia uu6 Zr|"fpcKpiix;. latent sub hoc nomine vaivoi; TOO 'EtriKoupeiou 4aiTr|Q c , qprjai Ar||ar)fort, non solum Megarici sed etiam Scti; dvripeOri, O Stoici, quibus exprobrat Cicero Tpio<; 6 MdYViq^ iv TOT? ' O de diuin. n 5, 104 'hoc uos diaAuioiOeo? pater Hegesianaclectici non facitis' D i o g e n e s Apolloniata adhi- tis et Phyrsonis f. 120 beri uidetur ep. II 92 (p. 40, 4) p i ; Epicureus Philo93 (40, 7), fort. I l l (52, 6) 2 AlO"f^vr]<; Babylonius: (Phi- demi tempore VH VII 29 [TIIII] lod.) rhet. VH 2 ill 144 xffc Aioq p p i Y^vouc, Kai TuJv 6|aoiujv iTzaf-fe\ Ka\f\c, M(i)Xr(Tou |uvi Xioci; fiirp TOO piVro[p]a Ka(l) dirocrTdvTi 6id Travtoi; Eiprivaiait H6vov elvai xov oocp6v ib. 157. cf. W. Scott Frr. Here. p. 30 161. 165, 10? v 85 x 17. 40 'EXXd? 364, 16 ilia nobilis libris TI. (iouatKf|<; eum Philode- Graecia 158, 14 fxovoix; <pi\oo"omus refutat cf. Kemke p. vn. fuit cpfiaai "EXXr)va; biivaaeai 170, etiam Epicureus Diog. IK eXeu- 13 cf. 239, 23 ubi aocpoO? pro Kefac; Tfj<; ev BapuXwvi (Athen. 8eoO<; corrigendum v p. 211a) propter linguae intem'E|Lme&0K\ri<; oppugnatur ab perantiam Antiochi v iussu inter- Epicuro et discipulis 175,10 ind fectus (Ath. 211 ) ridetur 187, 19 fortasse expriAtof^vr|<; 6 Tapaevc, Epicu- mitur ep. II 101 p. 45, 10 'ETTIreus 6 T&<; 'EITIX^KXOUJ; CTxXa<; aroXiKd irepi 'Eiuite&OKXeouc; Kb av-fYpd.\\>ac, 369,19 lv xr) e' TUIV scripsit Hermarchus 369, 8 'EIRXKXUJV 335, 20 i.v Tfl K' TOIV 'Eira^Eivutivbai; perstringi'EmXeKTiuv 312, 28 kv xfj im- tur f. 560 fj Tiliv 'EiriKoOpou r)9iKuuv 'EuiKoiipeioi 90, 3. 109,~3. MdTU)v 333, 23 cf. 331, 15 371, 6 cet. ot Yvrimoi 369, 21.

404

INDEX NOMINVM
temporibus Epicuri tantum fere constat: a. 341 ineunte irl

[vu]v, UJC, Kai KOIT' apx&S &pr)vi TO TUJV [6o]y|aaTiZ6vTOJv Tivdi; 1 EiriKoupeiujv iroXXa |j.v au]uq>opr}Ta Kal X^feiv Kal fpA(peiv, iroXXd 6' atixujv iMai TOTI; KOTO \ p
[T]IVOI b'

Philod. V H 2 i 145 6|LIOXOYUI TO(-

fipxovroi; nn

(pXoiuj&w; Kal xax^ux; xwpk UJ*. quo raodo aduersus ceteros philosophos pugnare soliti sint, Plutarchus libro adu. Coloten docet cf. Cic. de nat. deor. n 29, 73 'uestra enim solum legitis, uestra amatis, ceteros caussa incognita damnatis'. Clemens Al. strom. v 9 p. 245, 40 dXXd KO! ot 'EmKo0pioi qmai Ttva Kal irap' afiTotq dii6ppr|Ta efvai Kal |ur| Tiaaiv eirn-peireiv ivTUfXveiv TOI!ITON; Tot? YP&MXOLGIV (qualis Stoicis Res publica Zenonis fuit, Epicureis fort, liber magistri irepi TdXov?). Philod. u. ar\ix. c. 38,23 TOC eipr|nva TOI<; rineT^poii; 7, 7 [oi ira]p' f||uu)v VH2 n 183 i H^V [T]O0? TTEpi TOV 'EuiKOUpOV [riiv]iTTo[vT]o, q5[X]uapo[0aiv iv 2 73 (Ox. I I 81) et 78 (Ox. II 86) TUJV TreplT6v'EiriKoupov cf.86(94)
'EiriKOupot; NEOKX^OU^ Kal

XaipeaTpaTri<;, 'AOrivaio?,

TUJV

&|

p i ,

TUJV <t>iXai6ujv 359, 2 cf. 373, 8

KaTd Ar||u6KpiT0v cpi\oooq>r]aac, additur 191, 8. eius uitam attigerunt iam Herodotus 361, 2 et Metrodorus 359, 3. 368, 15 maligne perstrinxit Timocrates 361,2. 362, 4 Theodorus 361, 15 Diotimus Stoicus ceterique 360, 13 sq. memorati, scripserunt Apollodorus Ep. Hermippus Antigonus (ex coni.) Sotion eiusque conpilator Heraclides ApoUodoms in chronicis Demetrius Magnes Diocles, defendit Philodemus cum ir. iil<Tp. p. 93 sqq. Gomp. turn libris irepi 'EiriKOupou aliisque a W. Scottio Frr. Here. p. 6568 conpositis, quorum summam Laertius Diog. refert 364,1365, 7. De

XIUJVO? jp&6|Lirj (diem x dicit Ep. testam. 166, 7) natus est (Sami cf. u. NeoKXfK) 366,16. 373,15 327 Tr| YCYOvd"; 16 ad philosophiam accedere coepit, ut ipse testatur f. 179 (359, 13. annos XII natus, ut Antigonus 366, 13 cf. 373, 10) 323 studiis Sami inchoatis adulescens XVIII annorum Athenas se contulit, cum academiae Xenocrates praeesset, Aristoteles Chalcide ageret 359, 6 322 extr. colonis Atheniensibus Samo a Perdicca expulsis ad patrem Colophonem reuersus est 359, 9 310 philosophiam docere coepit x x x n annum agens 366, 14. 18. 373, 12 primum Mytilenae dein Lampsaci (cf. Strabo XIII p. 589 u. Aa|j.uiaKr)vo{) irci ZTX] nivxe 366, 19 cf. 359,10 xpovov bi Ttva SiaTpiuiavTa a0r66i i. e. in Asia, non Colophone 306 knl 'AvaEiKpdTou? (a. 307 6) Athenas rediit cum discipulis 359, 10 ibique mox scholam aperuit 300/299 [k(f>' 'HYjendxou librum ircpl qpiiaeuji; xv scripsit 128, 18 296/5 4-irl NIKIOU librum ir. q)0cTUJ5 XXVIII scripsit 128, 24 294 mag. Nicostrato (de tempore cf. "Wilamowitzius de Antigono p. 237 sq.) cum Athenienses a Demetrio obsessi fame urguerentur, T6TE Kal T6V

q)iX6aoqpov 'ETrkoupov i<JTopo0ai6ia6peuiaiTo0<;

'EuiKotipetoi 'EitiKoopoi; auvr|8ei? Kudnouc, updc; dpiOiaov ILIET' aOTtliv biaveji6|Uvov Plut. u. Demetrii 34 270 ol. 127, 2 eui TTueapdxou peractis annis LXXII mortuus est 3 6 7 , 1 (de annis aetatis cf. Plut. u. Mr)Tp6ouupoc,) cf. 373, 16 de epistularum temporibus uide p. 132 sq. De puerili et adulescente aetate Sami Tei Athenis acta cf. Strabo x i v p. 638 (u. NeoK\f}<;). Fratres Neocles Chaeredemus Aristobulus (373, 9 cf. Aelianus infra u. NeoKXfji;) eius disciplinae se addixerunt 360, 8 quibus et uiuis (364, 10) et mortuis amorem seraauit 93, 5. 166, 11 cf. de Neocle f. 186. Itinera Asiana bis aut ter Athenis fecit 364, 17 comitibus Pythocle Hermarcho Ctesippo Lampsacum uenit f. 176 eo nauigans paene naufragium fecit f. 189 cf. u. Muq. Victus parcus tenuisque f. 158. 181 sq. mentitur Timocrates f. 145 p. 147, 1 (362, 11). rei familiaris cura f. 216 amici aere conlato annuo ipsum et scholam sustentabant adn. 141, 9 (cf. u. 'l&oneveO?) etiam frumentum et alia ad uictum mittebant f. 182 sq. Leontio eum abusum aduersarii tradebant 360, 22 cum aliis meretricibus consuetudinem exprobrarunt 362, 13 cf. 360, 13 Alciphro II 1. Discipulis omni modo prospicit f. 197 amicos indigentes ipse sustentat 347, 2. eius morum sinceritas 364, 1 sqq. Morbos ei Timocrates exprobrat 146,26(362, 9) refutatus a Metrodoro 368, 15 cf. Aelianus fr. 39 Herch. (Suidae u. 'EiriKOupoq) 8 fe |ur|v "Etr. e n veoc, OJV auTo; ou pa&iux; dird Tfj? K\ivr|<; oMc, r e vjv KaTievai, d|iif?\uuJTTUJv TE Kai Trp6i; TTJV TOO r|\iou aiYX.r|v &ei\6i; ifiv . . . Kai jnevTci Kal xr|v TOO mipoc, ai)ff\v direOTpecpeTo, ai^d TE
OCJJ 6id TUJV u6pujv direKpivexo

405

Ttliv KdTuu. roaauTri 6e fipa Is) ff0vTT]i<; Is! TOO CHk^a-roc, fjv aOTCp ilic; douvarclv Kal Tr)v TIXIV tfiaTiiJuv qiepeiv in(io\r)v. hydrope laborauit 158, 21 postremum urinae difficultate et torminibus 139, 7. 143, 17. 154, 23. moriens scripsit ad Hermarchum f. 122 Idomeneum f. 138 alios f. 177 cf. adn. 139, 5. de morte 366, 20367, 14. Testamentum f. 217. diem decimum gameliopis m. ut natalicium (xr|v i9io"nevriv fiTtoQtti yeveGXiov rija^pav: an Ep. die VII natus quod d. x susceptus erat, hunc potius diem celebrabat?) et uicensiraum cuiusque mensis in memoriam suam celebrari iubet 166, 6. de sapientia sua quo modo senserit f. 146. 180. 187 sq. discipuli et sectatores eum praeeunte Colote (f. 141) tamquam deum (Solem) uenerati sunt adn. 145, 4 et p. 346, 9. 146, 21 eiusque sapientiam omnibus praetulerunt cf. Philod. VH2 II 192 Kai x[p]io-TOT[r]T]a
Tr)V 0UUK{[UJVO](; Ka[i ffoqn]av

Tr|v 'Eui[K]o0pou Kai pqp

&e TTIV 'AiteMiouc, Kai irepi TULIV

fi\\w[v 6]aoiu)i;] Lucianus Alexandri c. 25. 61 Plin. n. h. x x x v 5 'Epicurios uoltus per cubicula gestant ac circumferunt secum, natali eius sacrificant feriasque omni mense custodiunt uicesima luna quas icadas uocant, hi maxime qui [cf. f. 551] se ne uiuentes quidem nosci uolunt' cf. Philod. u. TToXOaivoi;: 'philosophum nobilem' praedicat Cicero academicus 316, 4 ut 'porcum* contempserunt Stoici et patres ecclesiae 227, 13 adn. 274, 23 cf. Horatia-

num Epicuri de grege porcum.

eius 'imaginem non modo in tabulis nostri familiares sed etiam in poculis et in anulis habent' Cic. de fin. v 1, 3 cf. Plinius 1. adposito; multa hodieque exstant simulacra, nomine notata Hercu-

406

INDEX NOMINVM
oc, TUJV

lanense aeneuin, Capitolinum marmoreum cf. Visconti Iconogr. gr. I p. 210 sqq. t. XXV Mus. Pio-Clem. vi t. 34 Comparetti et

de Petra La villa

Ercolanese

tab. XII 57 al. Libri Epicuri p. 85 sq. spissa uolumina 87, 18 assiduitas scribendi 85, 1. 4. 87, 2 sqq. 342, 25 sermo ac stilus 88 sq. 343 libertas dicendi 131,15. elx6v UEJI; Ka[i] TOOTOII; Kai Aeovspurii libri 34 maledicus Ep. in rei Kai Mr)Tpo6ujpu)i 9[p]aireuophilosophos f. 235 9. 171 sq. tiir' dXXrjXiuv Kai 6epaal., in uiros rebus gestis claros irfioTv 'EIT{KOU[PO]V, 'Epf. 558 sq. contra ipsi inertia disHpx 6^ Ka[i] itepiaTeiXavTi serendi exprobratur p. 88, 32 Kai TOTI; XetMJdvoic; q>&pe>!iovTi, 89, 9. 343, 9 cf. Philod. VHi v m irai; dv T[IS] eO ippovuiv 6|ao\oc. 17, 4 dXX1 dioirep 'EiriKoupoc,, YH(J6iev. bybliothecam Epicuri tocpaaiv, v TOII; X[OYI]KO'I<; Xefotam accipit 168, 3. inter auctores iaevo<; a|uapTdveiv OIIK &Z\O<; Kp{- sectae refertur cf. u. TToXOaivot;. veTai KaTr|Yo[petv]. de libellis de amoribus u. Armr|XdTa. exseruatis uide praefationem. epiemplo est 253, 23. exstat simustulae maligne suppositae 135,4 lacrum Herculanei repertum cf. quid epistulis praescripserit f. 95 Comparetti et de Petra La villa ad paruulos quoque scripsit f. 176 Ercolanese p. 263 tab. x n 8 P. cf. adn. p. 154, 17. 'EiriKOupou "Wolters archaeol. zeit. t. XLII cpiuvai 342, 12 cf. 85, 4. 9, 1 dvp. 153 sqq. librorum tabula 369,8. TiTpa<pa 332, 14 et adn. 72, 1 libros spurios memorat Philod. VH 3 1152, 17 (u. Mrixpoowpoi;). 'Eiriicoupoc, filius Metrodori 4v 4in0ToXai<; 367, 5. epistularum 167, 1 alius filius Leontei et Themistae 370, 1 alius 6irXo|iidxo<; epitome 132, 4 ep. ad Theophiden cf. u. 0oqpei6r)<;. Pythago370, 2 uid. u. Mdyvrii; E p i c h a r m u s fortasse notatur ram Platonem Empedoclem oppugnat 175, 9 cf. 365, 8 item ep. in 125 p. 61, 2 Aristotelem 369, 10. negat fuisse "Epiaapxoc, 'AfeMopxou MuTi\r)vaioc, scholae successor 369,6. Leucippum 174, 1 (366, 1). sen367, 3 et rerum curator ab Epi- tentias Epicuri ex ep. nr refert curo testamento institutus 165, 6. ap. Ambrosium (cf. praef.). de rhetorica 111, 4 166, 1. 4. 167, 3 etc. ueram nominis formam (olim "Ep|aotxoc, ple"Epmiriroi; Callimacheus de rumque ferebatur, ap. Ambrosium Epicuri studiis 360, 3 (Timonis Demarchus) ex titulo hermae iocos sequitur), de morte 367, 6 Herculanensis et uoll. Here, do'Eptfjfiov meretrix in contucuit Villoiso anecd. Gr. II p. 159, bernio Epicureo 362, 14 ab Ahrensii dial. dor. p. 498 co^xctipatEpicureorum uid. Ar\namine defendit Schneidewinus HrjXdTa. ad multas exstabant epizeitschr.f. d. alterthumsw. 1844 stulae Epicuri 140, 5. cf. Boibiov p. 159. profectus a studiis elo'EpiuTtov 'Hbeia AEOVTIOV Manquentiae 309, 7 ab adulescentulo ladpiov NIKIOIOV philosophiae Epicureae deditus EiifSouXoc, 134, 25 uidetur 139, 11 Epicuri in itinere Asiahomo aulicus fuisse no comes 154, 12 TOO YT EOoriiuoi; discipulus Epicuri P(XK6TO<; V||uiv iv cpiXoacxpia f. 195 et p. 135, 1

i p p 167,12 magistri de eo iudicium 159, 11 Metrodori liberos ut curet, moriens ei Ep. commendat 139, 12. 167, 1 sqq. magistri mortui cnram agit cf. Philod. de morte VII 1 IX c. 9 (27 p. 34 ed. Mekler) bi6xt fee \anup6Tepo[v] eis 66av

 "Hp6boTo<;

407

(p' 'HYjendxou mag. Ath. a. 300/299 Epicuri TTepl (pOceuj? 1. xv scriptus est 128, 18 'HfriffidvaS Dosithei filius, CfAofihonius an Colossensis etsi non liquet, tamen illud unum probabile (cf. 359, 9), frater Phyrram 362, 4 TiiuOKpctxr]^ ev TOXC, sonis, discipulus Epicuri, praeditiYp. Efiqppavxoii; referre uolue- matura morte abreptus f. 120. rit, ut pro e\l(pavTOic, (sic BPQ)168 sq. cf. adn. 151, 3 ab Ep. scribatur EiicpavTeiou;, non refra- peculiari uolumine celebratus gabor, cum rerum scriptor (cf. p. 100, 23 Muelleri FHG III p. 19) a dia'Hbeia meretrix, ut fama erat, lectico Eubulidis discipulo, Stil- ne Epicuro quidem aliena 362,14. ponis aemulo, Theophrasti ae- 287, 9 cf. u. Boi&iov Plut. de ocquali (Laert. n 113) necessario culte uiuendo 4 p. 1129b (Ep. losit distinguendus, nisi Athen. vi quens inducitur) Sv ^66' 'Hoeicu; p. 151d (fr. 2) TTTo\ep:aiou qpr|O"i pioOv |n^\\u) TY\C, ^TCtipac, Kai T O O IT p ui) T O U corrigatur pro Aeovxiuj 0UYKaTa2f|V. uidetur Cyzicena fuisse eaque Polyaeni Tpirou concubina cf. u. TToMaivoc, 'HpaKXeibrii; Ponticus ab Ep. Zr|voKpdTr)i; 6 'EinKotipeioc, inpugnatur 97, 12 contumeliose 286, 4 Alciphrone teste 3 Zr|VU)v (6 KmeucJ Antigono tractatur 176, 5. num latet VH regi ipsum arcessenti Persaeum IV 161 c. 60, 4? fuit hoc noet Philonidem mittit f. 119. a Ze- mine etiam aduersarius Epicuri none Stoici Zr|viuveioi dicti ab Bargyleta cf. u. 5ia\eKTiKoi 'HpaK\ei6r)<;evTfi Zumaivoc, Ep. f. 198. de Zenonis uita et libris rei publicae tractat Philod. etriTOnrj 359, 4 'HpdK\ixo^ Ephesius KUKr]IT. Tiiuv cpi\o<j6cpu)v VH 1 v m cf. Tr)i; 176, 10 adhiberi uidetur ep. adn. 323, 7 Zf\vwv 6 ibwvio<; dKpoaxr)<; IT 92 (p. 39, 12) 93 (40, 7. 11) 'HpaK\eobujpor; Philod. de 'AiroMobuipou iro\uYpd<po<; dvrtp 2 inter nobiles Epicureos 369, 18. poem. VH II 182 ra]c. 'Hpa2 de rhetorica 112, 2 cf. VH iv 94 K\eo[b]u>pou Kai xiuv onoduv bo(Ox. II 102) 107 (Ox. n 115). 6 [a]c; VH2 vn 100 Keivel yap oil cpiATdToq Zrivtuv VH 3 vn 16 c. TO dit6r)Ta, d\\dTOueirormeva. 21, 2 f)]LiTv oia\ex6nVO(; 6 Zr\- biavori^iaTa be Kai TOUT' e'axiv vwv Philod. n. ar||U. c. 19, 5. cf. 'HpaK\o6i0pou VOIUIZOVTOI; OXUJI; VH2 1155, 6 vn 28 a 42, 8 cett. vorjiaa \xr\ Keiveiv, dX\' ov) novov etiam de geometria scripsit a Po- TO dir6r|Tov, uJ<;Te [Ka]xaYe\dsidonio refutatus cf. Proclus in O"TUI[<;] eniqpgpei TO* ib. 103, 11 Eucl. p. 199, 15. 214 sqq. Fr. ex- xi 148 tant Philodemi reliquiae TTepi 'HpoboToc. ep. i 35. 37. 82.

en' EuGiou mag. Ath. a. 285 litterae ab Ep. datae 133, 24 E6pu\oxo<; uoluraine ad Metrodorum scripto ab Ep. laudatus 100,8 epistulae ad eum fr. 123. est sine dubio Eurylochus Pyrrhonis discipulus de quo uide Laert. Diog. IX 68 sq. Eucpavroi; Philod. VH 1 vm c. 6 init. 6 nev ['Iep?]djvun6c, re laapTupeT [Kai 6] XaXKibeuc, EflqpavTOc; sine dubio Olynthius Antigoni, opinor Gonatae, praeceptor quode cf. Laert. Diog. n 110. ad quem si quis raemoriam obscu-

ri9C&v Kal p{aiv ^K TUIV Zrivuuvoi; OXoXuiv VH 1 v cf. W. Scott Frr. Here. p. 40. ad hunc probabiliter simulacra referuntur Vaticanum (Visconti Mus. Pio-Clem. VI t. 33) et Herculanense (Comparetti et de Petra villa Ercol. t. xn 9)

408

INDEX NOMINVM 0Oq)E(6r|5 Hermarchi ad eum epistulae fr. adfert Philod. rhet. VH 2 IV 94 = Ox. II102 uid.Gomperzius zeitschr. 1865 p. 825 0e6(ppao'TOi; contumeliis ab Ep. adspersus 176, 5 pluribus (minimum duobus) uoluminibus ab eo inpugnatus, quae fama erat a Leontio meretrice scripta esse 101, 29. cf. praef. (de epist. II) VH2 v 147 vin 97 x 59, 7 Philod. de mus. fr. 37, 13 p. 37 ed. Kemke 'Idcrwv: [EU' tfpxovroc; 'l]daovoi; Cleanthes mortuus: Philod. de Stoicis p. 57 Compar. "Ipripes 354,27 "I6r| mons Troadis 354, 2 'lbo|J.EVu<; Lampsacenus369, 13 nobili genere 136, 1 (infra u. AdimpaKOi;) ab adulescentia Epicuro deditus f. 131.138 (p. 143,21) inter primos discipulos Lampsacenos fuisse uidetur f. 124 (cf. supra u. "Hpoooxoc;) cf. VH 2 iv 206 (uid. NauCKpdvric,) TOV 6' airnliv
civ EV TOI<; xa[^v?o]ii; OUTUJ

inter primos discipulos oportet eum fuisse, qui quod eius arcana uolgasset,laudabatur ab Ep. f. 124. ad eum Ep. epistulam I de rebus naturalibus scripsit, EiriTO|ur)v Tfjq 8\r|5 TrpcrffioiTEiac; ut ipse p. 3, 4 dicit, (|aiKpctv) EiiiTO|Liriv irpd<; 'Hp66oTov ut ueteres p. 2 et 342, 4. l Hp6bOToi; EV Tip TTEpl 'EiriKoOpou EqpripEiac; 361, 2 fort, idem: quem Timocratis Timonis aliorum aduersariorum siue mendacia siue fabulae maledicae commouere poterant ut magistrum defenderet, sicut fecit Metrodorus libro TTEpl xr|<; 'Eir. dppuuaTicu; 368, 15
' H 0 ( 0 6 0 5 : TO -rrepi TOU n a p ' 'Hffi66uu x&ovc 360, 2

0E(ii(JTa Leontei Lampsaceni uxor 140,18 (369, 11), docta mulier et magni ab Ep. aestimata: Clemens Al. strom. IV19 p. 224,15 KCtl Genicmu (sic) r) ZtmXou r)
Aa^uiaKrivri r) AEOVT^UK; yuvr|

TOU AamnaKrivoO T&'EiriKOiipaa E<pi\oo"6cpEi Lactantius inst. m 25, 15 'nullas umquam mulieres philosophari docuerunt praeter unam ex omni memoria Themisten' cf. supra 102, 8. eius de uanitate gloriae sententia 101, 21. earn ceterosque amicos Lampsaci uisit Ep. f. 176 (p. 154, 13). eius filius

Tiv6|ii[EV0v]. amavrit Nicidion meretricem cf. u. Armr|\dTa, in matrimonium Baxiba sororem Metrodori duxit .368, 6. uersatus in rebus publicis, fortasse in aula Epicurus uocatus est u.' ETTIKOULysimachi, reuocatur a uitae cipoq. epistularum ad earn frr. 125 uilis turbis f. 132 4 Pythocli sq. ei inscripsit Neoclis lauda- confert f. 135 magistrum liberationem 106, 17 ampla in eius lau- liter sustentabat f. 130 unde nadem uolumina edidit Ep. 101, 13 tum opprobrium Athenaei vn f 0|uio"TOK\fi<; eius rebus ge- p. 279 xai!iTr|<; ydp (Tf)<; f ao*xp6q) VKEV 6 dvr|p (Epicurus) Kal i:f\c, stis detrahebat Ep. f. 559 T h e o g n i s Megarensis u. 425 &k\r\$ Tfj? KaTd adpna ^bovfj? sq. reprehenditur epist. in 126 EKoXdKEUEv Kal "IbofXEV^a Kai Mr|Tp6ouupov. moriens ei Ep. p. 61, 21 scribit et Metrodori liberos com0 E66oTo< ; Phyrsonis (et Hemendat f. 138. epistularum ad gesianactis) ciuis 151, 13 06buipoc,Cyrenaeus Epicuro eum frr. 128 sqq. 135a (p. 345,30). sententias de dis fertur suppedi- Cf. Muellerus FHG II p. 489 sqq. et qui de consiliis Idomenei miro tasse f. 391 0E66iupoc; (Stoicus?) EV TIIJ modo errat Luzacius lectt. Att. TETdp-riu xwv TTp6<; 'EiriKoupov p. 113 sq. 160 361, 15 ['lp]ii>vujio<;? rerum scriptor

 Kf}iro<; uide u. Eiitpavxoc;, Philod. rhet. iv 2 c. 17, 13 i n c e r t i s c r i p t o r e s : sui saeculi scriptorem si quis ueterum inpugnabat, nomine notare non solebat. norunt hoc qui Isocratem Platonera Aristotelem attigerunt; testatur Plutarchus quoque, adu. Coloten 24 p. 1120c yev6|aevo<; &' ouv 6 KwXaiTri? diro xwv iraXaniiv TpETrexai irpdi; xoOq KOG' eauxov cpiXocr6<pou<; ou&evo<; xiOeii; ovo|na Kaixoi KaXOtx; lx Kai xovjxoui; eXYXv 4it' 6v6jaaTOI; f\ nrjbe xoix; iraXaioO?' 8 bk xov XuiKpdxr|v Kal TOV TTXdTWva Kai T&V TTap|nvi6r)v xocrauxdKi<;
6E|UIEV0 IITT6 T 6 fpoKPEiov &flX6<; EOXIV diro&i\idaa<; Ttpo? TOU?

409

mentariis IT. (pOoeux; et in epistulis familiaribus 'liriroKXeibri^ Valerius Max. I 8 ext. 17 'Polystratus et Hippoelides philosophi eodem die nati, eiusdem praeceptoris Epicuri sectam secuti, patrimonii etiam possidendi alendaeque scholae communione coniuncti eodemque momento temporis ultima senectute extincti' it' 'Icaiou mag. Athen. a. 286/5:133, 23 'luoKpdxric; cf. VH 2 xi 96 Kai \efoum [xo]v 'IcroKpdxriv xai x6v [foJpTiav Kai xov Auoiav
[6]|uo\oYiv OIIK ?x ^

d |YM6 Ka\\iax6\ai;(?) nomen libro Epicuri praescriptum 104, 11 Kapvdbr)<; Epicurum inrisit tus) I I 90 (38, 10) Kai p p TOOTO 287, 8. 320, 23 de Epicuri et TTOioOffi xivei; (Platonici) I 72 Chrysippi libris 85, 5 cf. 87 (25, 3) KaGd irep xiaiv f\br\ iyiKapvei'OKOc; Epicureus navexo (astronomis maxime Platotione Dorius memoratus a Philonicis) I I 97 (42, 15) oi be TO ^V demo VH2 i 118 scripsit PhiliXaiapdvovxeq (astronomi) n 98 stae amici laudationem, cuius ex(43, 9) xr)v fnro xivuuv 6eair6Tiv tant reliquiae libri II (B non K iaaTonvr|v Ttdvxiuv sc. ei|naptestatur apographon Oxon., cf. |U^vriv (Stoicos non magis carpit Scott Frr. Here. p. 34) 93, 13 quam Democritum cf. (pucJiKoi) Kfiuoi; Epicuri 364, 19 sq. in 133 (65, 6) lifx; Tive? drvo373, 13. 156, 10. 165, 13 xrrv oOvxei; Kai o6x dfioXofoOvre? f\ KOKUX; eKbexoMevoi vo(jiZouaiv (praecipue Stoici) i n 131 (64, 10). sed non abstinebat ab aduersariis aperte perstringendis in comEV xu) KI^TTUJ biaxpipiiv 165, 10

Zwvxa<;, oil |nexpido"a<; Oir' oi6ouq, tiv TOT<; KpeiTxoaiv OUK ^vei|U. etiam seueriorem Ep. sibi legem in eis epistulis scripsit quas Laertius seruauit, ut ne mortuum quidem nominatim carperet sed incerta notatione scientibus indicaret: 6 X^yuuv (fort. Epicharmus) ep. i n 125 (p. 61, 2) item (Theognis) ib. 126 (61, 22) oi Ufovrec, (Pythagorei maxime^ i 67 (22, 5) 6 irotpcrfY^Mu'v (sophista aliqvus?) i n 126 (61, 17); KaGd trep Tivic, cpooiv (Leucippus) n 89 (38, 1) item (Pythagorei) ib. 112 (52, 14) Ka9d nep TUIV tpuaiKOuv KaXoun^vtuv <pr\ai TI^ (Democri-

|ar|v diri6dvu><; [b]e dbuvd[x]uji;, eitibr| [eir]r)YT^^0V[T0] elvai Kal [bi]bdeiv a\\ou^ Ka6d[ir]ep Kai irapd TTXdxujvi [ropj^ia^, 8 be 'laoKpdxr)v [KO]1 Txva<; Kaxa\[iitetv] * Philod. rhet. iv 2 c. 16, 1. 17, 9 sqq. VH 2 vn 62. 64. 66 v 45 xi 126 fort, vm 157 oi Ka9r|"fen6vei; auctores sectae 108, 20 epistularum ab illis scriptaram epitome 132, 3. cf. Philod. rhet. VH2 iv 73, 22
( O x . II 8 1 ) TfJ? KpiGEWt; XUJV KO-

cf. 139, 2. 302, 4. 358, 9 Cic. de fin. v 1, 3 u. Boibiov Alciphro II 2, 1 cett. Phanias anth. Pal. vi 307, 6 'EiiiKoupou Kr|-

410

INDEX NOMINVM

v, Apollodorus 6 Kr|iroxupovvoi; KXdtuv fingitur a scriptore epistulae II 84 litteras Pythoclis ad Epicurum attulisse KoXocpwv: hie a. 322 Neocles pater Epicuri Samo expulsus sedem posuit ibique filius Athenis redux aliquantum temporis uixit 359, 9 K p a x e p 6 < ; f. 139 cf. adn. 144, 27. est Crateri ducis et Philae filius Antigonique ex Detnetrio et Phila nati frater uterinus et adiutor, de quo cf. Plut. de frat. am. 15 p. 486" de mul. uirt. 15 p. 253 cl. 250 f Polyaenus II 29 Droysen gesch. d. Hellenismus t. i n 1 p. 239 uide u. Kpfdninto? KpctTT]? Mallota VH 2 xi 147 w[z] Kal ret irepl rf\<; atpaipoiroiia? 6 KpdTr|<; spectat opinor ad commentarium Arati KpfdTnruoi; an Kpfarepoi; incertum Philod. VH 2 I 119, 1 eX6iiiv Kp* in fragmento fortasse epistulae KpiTiac; impietatis arguitur 127, 28 KpndXaoc, (Philod.) VH 2 IX G O T[6VJ fdp Arpoaeevriv ird[vT?] KEKpaTaciv oi Kax' aOrov Txvi[Triv] elvai Kai KpiT6Xa[oc, biaT(]vTai cf. i n 5.10,1 v m 88 (Sext. math. n l 2 Quint, n 15,23) KTr)0iTriTOi; discipulus Epicuri ex urbe in qua plures Epicuri sectatores fuisse patet (Lampsaco?) f. 184 p. 157, 9 comes Epicuri in itinere Asiano f. 176 p. 154, 12 KUZIKTIVT) eTatpa Plut. adu. Epicuri beatit. 16 p. 1098b uide u. TToXuaivoi; KUViKoi carpuntur 176, 12 (363, 14) cf. 96, 16 Polystratus IT. dX.. Kaxa<pp. c. xn 8 r| TWV
diraOeic, KCCI KUVIKOIK; abToijc,

KuprivcuKoi 91, 3. 293, 10. 314, 14 cet. cf. 'Apiariinroc

KutXuiTTl? Lampsacenus inter discipulos ac familiares Epicuri clarus 369, 13 cf. Laert. vi 102 Mvor]|Lio<; (cynicus) Ku>\iirrou TOO Aa|nv|jaKr)voO |ua6r|Tr|<;. ab Ep. iocose Kw\UJTdpa<; aut KuiXuurdpiov dictus f. 140 a (p. 346,1). Epicuri ad eum epist. frr. 140 sqq. et p. 346, 1. vquasi deum quendam magistrum uenerari coepit f. 141 cf. eius dictum adn. 145, 4. aliud fr. adn. 279, 21. paulo minus proteruo sermone usus quam magister et Metrodorus 175, 21. omnino adeundi Plutarchi adu. Coloten et contra Epicuri beatitudinem libelli. extant reliquiae KU)XUUTO[U] TTpo<; [T6]V TT[XdTUjvo?] Eue06[r|]|uov VH 2 vi 96 105 et KiuXiijTou 7rp6i; TOV TTXdTUJVOI; Avicriv ibid. 112120 (cf. adu. Euthyd. f. 103 TO trpo^ TOV TTXdTiuvoi; AOaiv fTpci|un^vov). de libris spuriis VH 2 I 152, 12 (u. Mr)Tp66uupo<;)

: Ep.
j oxoXiiv 366,19. 373,13 depOa tic, Ad|uuiaKOv fifiaivov154, 11 cf. f. 189. erant epistulae Ep. Ttpo<; Toil? ev AanuidKU) cpiXoug 135, 29. cf. Strabo XIII p. 589 extr. ix Aa|uu/dKou bt... 'AvaEi|Lievr|5 6 fifiTuup Kal Mr|Tp6buupoi; 6 TOO 'EiriKoOpou eTatpoi;. Kai auToq 6' 'EtriKoupoi; Tponov Tivd AampaKrivoi; (nrfipEe, oiaTpiipai; ev AaiaipdKij) Kai cpiXoiq
Xpriadiaevoq TOTC; dpiaTon; TUIV ev

irpoaaYopeuadvTuuv ai'pemi;, Philod. de uitiis ix c. 12 p. 49, 27 Goettlingii

Tfj it6Xei TaOTrj, TO?<; ttepl 'IboHeveaKai AeovTea: adde Coloten, Polyaenon, Themistam, fortasse Ctesippum AeovTeiic; Aa|uuiaKr|voi; Kal r) TOUTOU fvvr\ Ge^iaTa 140, 18 (369, 11). arnica eius Ma(X|idi[pi]ov Philod. VH 2 I 149 u. Ar|HTjXdTa. Plut. adu. Col. 3 p. 1108
(adn. 175, 7) A. eic, TUJV eu' fi

Kfjuoi; p i v , up6<; AUK6-

411
ep. II 89 (37, 17 cf. adn.) ut a Democrito statira post 90 (38, 10 cf, adn.) uituperato distinguat
AOKEIOV 348, 12

MaK&6v[a Mam^dpiov (cf. |ua^ndpiov Luciano restitutum a Cobeto Var. lect. p. 204) meretrix in contubernio Epicureo 362, 14 arnica CTIKOO o"xo\aadar|5 Quf&Tr\p, Xw- Leontei u. ArnuriXdra MdpKOU 'OKTOOUIOU sub-qjpovoc, bi (TOO 'Etpeaiou scil.) scribitur libro inc. ir. qpuaeuui; pp ToipiZo|.ievr| Kai ai)Tr\ Athen.). 129, 15. Marcum i. e.2 PompiFamosa erat ut docta mulier, ad- lium Andronicum VH VII 11 eo ut Epicuri aduersus Theo- et 18 latere Gomperzius Wiener phrastum libri ab ea scripti cre- stud. 2, 139 coniecit MdTpuuv Epicureus f. 99 (p. derentur 101, 30102, 9 cf. f. 140. Epicuri ad earn epistulae 132, 23) Athenis degit f. 176 (154, crebrae 361, 16 frr. 143 sq., eius 15) cf. Gomperzius Hermae 5, 394 irpoi; TOJ<; n6ydX.ou; erant ad Ep. epistulae 147, 10. 'Leon134, 17 tion Epicuri' pinxit Aristides The- epistulaea Epicuri M e Y P l K 0 ' inpugnati ab Ep. banus auctore Plinio n. h. xxxv 99,_Theorus 'cogitantem' 102, 9 uolumine peculiari 106,4 cf. 2/ri\i cf. H. Brunnii hist, artif. gr. II MeXixripagus Athenarum: TVI v p. 255 AeOKiTriro? bibaaKakoc, Ar\- oiKiav Triv ev MeXitrj ab heredilaoKpkou 366, 2 cf. 205, 29 cett. bus Hermarcho dum uiuat eiuseum fuisse negabant Epicurus et que sodalibus domicilium conceHermarchus, non Apollodorus di Ep. iubet testam. 165, 14 Meve&rmoi; perstringitur Epicureus f. 232 (366, 1) cf. adn. 2 173, 23. at eundem Ep. non so- Colote VH VI 118 sq. Mev 0xpoiTO c; ad scholam lum exprimit ep. n 88 (37, 8) 100 (44, 15), sed etiam ita perstringit Epicurean! reuocatur a Metrodo-

(ppova -fpdcpujv. filium Epicurum uocauit u. 'EuiKOUpoc,. de amicitia eius et Metrodori Epicurique uide u. "Epiaapxoi;, de cura mortuo impensa Philod. infra u. TToXOcuvo<; AedvTiov (AeovTdpiov 146, 13) meretrix Attica (cf. Alciphro II 2, 4) intra contubernium Epicureorum uersata 360, 22. 362, 13 cf. u.Boi&lov et infra Phylarchus. qua uti Epicurus ferebatur 287, 9 cf. 281, 6 et u. ' H&eia, Alciphro II 2. Metrodori concubina 368, 6 uel uxor, ut Seneca ait in Ep. f. 19 (98,8) cf. 361,16 Aeovriw fjq K O t i Mr|Tp6bujpov epaa6fyvcu. ab amoribus earn ipsa philosopliia reuocare non potuit f. 121, responsum non pudicum refert Athen. xni p. 585d, de aliis amoribus uide u. Ti|aapxo<;. Phylarchus fr. 23 (FHG I 339) Athenaei xni p. 593" -f\ udpeopoc; TfK AaOOIKTIC, Aavdr| iruTTeuo|uievr| tilt' a\nf\c, TOC uavTO, Aeovriou 6' oOaa Tfjq itiex' 'EiriKoupou TOO cpu-

irpot; Ai)K69pova YP^puw Leonteus: Plut. adu. Col. 3 p. 1108 (adn. 175, 7) AUKUJV seruus Epicuri, testamento manu missus 168, 11 Auai|uiaxo<; rex 147, 28 cf. h 'IbojueveOc, TTuedpaTOi;
[TUJI MdY]vr|T[l nescio cui

una cum Metrodoro Epicurus librum XXVIII u. (puaeuui; inscripsit 128,28. fuit etiam'EiriKOUpoc; Mdyvrii; 370, 2 fortasse et ipse a patre Epicuri sectatore in honorem magistri appellatus, ut fecere Metrodorus et Leonteus M aK e6u u v: Kaxa[\]06i[v] MaK6[b6va<;] 133,22 cf. Philod. VH1
VIII c. 3, 3 'A]6r)vaToi ixp6<; T6V

412

INDEX NOMINVM meneo in matrimonio collocauit 368, 5 ipse Leontio olim meretrice usus concubina 368,6 quam eius uxorem Seneca dicit supra 98, 8 cf. Plut. contra Ep. beatit. 16
p. 1098 b xryv nv Y&P Mr)Tpo6uiipou mrr^pa Kal x)*|v dbeXep^v die,

ro (fr. in p. 43 Duen.) dementis Al. strom. v 12 p. 261, 31 MevoiKi!><; discipulus Epicuri (cf. 59,-14), cui inscribitur ep. in moralis cf. testimonia p. 58 Mr|Tp6biDpo<; 'A6r|vaiou f\ Ti|uoKpdxou<; Kal Idv6r|<; (?) Aa^i\yaKryv6<; 368, 1 cf. Gomperzius Hermae t. v p. 387. uir omni modo egregius f. 73 = 241 (368, 3). eius uita 368, 1369,3. natus erat a. 330/29, mortuus a. 277 annum agens Lin: adn. 368, 9 cf. Plut. de def. orac. 20 p. 420d otfxuu Y < * p (si summam annorum
spectes) ' EiriKOupdi; xe X^P11

TOO Kai Tai? irp6<; x6v d&eXcpov

(Timocr.) dvxiYpaqiaT?, ^K XUJV fii-

fopyiou cpavetxai TOU cocpio"xoO Kai Mr]Tp66uupo<; 'AX^iboc; TOU KU)|aiij6o'iroioO- bnrXdaiov yap ouxo<; Zr\ae TOO Mr)xpobuipou, 'ETTI-

KoOpou 6' eKetvoc, TTX^OV f\ kiziTplTOV (cf. Ioh. Frei Mus. Rhen. VII p. 538 sq.). iam Lampsaci Epicuro insinuatus Una cum eo Athenas (a. 307) migrauit cf. f. 115, dein exceptis sex mensibus numquam a magistro discessit 368, 2 amicus sincerissimus Epicuroque dilectissimus 93, 1 cf. Philod. u. "Epitiapxoi;. Epicuri de eo iudicia f. 146. 18H. 192; multa ad eum scripsit Ep. 87, 25 (106, 9) et prooemiis eum laudauit f. 241: quod constat de libro Eurylocho 100, 8
et 1. JCXVIII IT. tpuaeux; 128, 28

cf. 176, 25 c. adn., amicum defunctum Ep. laudauit quinque uoluminibus 106, 6 uicesimum diem cuiusque mensis (eixdoCK;) suae Metrodorique memoriae consecrauit 166, 10 cf. 168, 15 itaque Metr. inter auctores primarios scholae habitus 108, 20. 132, 3 Seneca ep. 6, 6 (u. TToXtiawoi;) cet. Timarchum Metr. scholae Epicureae conciliat, Menestratum eodem reuocat (u. nomina), Mithren adiuuit f. 194, pro magistro pugnat aduersus Timocratem fratrem 124,18 cf. 368, 14. Frater ei praeter Timocratem Actorides (u. nomen); sororem BaTibct Ido-

pXiiuv 6r) irou 6f)\6v laxiv maleuoli amores licentiores obiciebant 361, 17 aliarumque meretricum consuetudinem 362,13. tenuis uictus f. 158 cura rei familiaris f. 216 Trappr)cria 131, 15. Laborauerat hydrope cf. Celsus in 21 p. 126 ed. Targae et de morte Aelianus Suidae u. 'EiriKoupoi; p. 418, 9 B.; mortuo superstites fuere filius Epicurus nomine et filia (Aavdr]? cf. Phylarchus u. Aeivxiov), sine dubio ex Leontio nati, quorum curam ut agant Ep. moriens et testamento heredibus cum Hermarcho commendat 167, 1. 4. 7 sq. 14. 168, 3 8, et epistulis amicos hortatur Hermarchum f. 122 Idomeneum f. 138 alios f. 177 cf. Philod. infra u. TToXOaivoi;. de simulacris eius seruatis cf. Visconti Iconogr. gr. I p. 214 sq. t. xxv 4 Comparetti et de Petra villa Ercolanese p. 263 t. x n 2. librorum tabulae 368, 13 adde TTepi Troir||-idxujv (plures libri cf. Gomperzius zeitschr. 1885 p. 825 Duening p. 32), TTpoi; roue, duo cpuaioXofiac; Xd^rovxai; dYaSouc, elvai pr)Topag (puto contra sodales sectae) 95, 31 cf. VH^ v f. 58. spuriorum mentionem inicit Philod. VH 2 1152, 9 vmoH)[ia]v xiv[d Xa]^pdv[ei]v, lite, uepl. . . . (u. supra p. 34) xu)v el? Mrixpoouipov dvaq>epo|ui=viijv 'Yuo6r)K0f)v Kai
xiliv Mapxupiiuv, Kai eic, KUJXIJU-

x[r|v] (KaifxaXXov apogr.) TOO TTpoi; x6v TTXdxu)vo[(;] TopYtav beur^pou, Kai t\[<;] TToX0ai[v]ov TO[0] TTpoi; robe, pr)xopa<; Kal xoO TTepl ae\r\vr\c,, Kal xuiiv el? "Ep-

 Naumtpdviqi; Jiapxov. epistularum epitome 132, 3 cf. praef., ep. ad sororem consolatoriae fr. adn. 164, 6 ad eum Ep. epp. f. 146 sq. De diuitiis sententiae 108, 18 cf. VH* m f. 88. 92 (Gomperzius zeitschr. 1866 p. 692 sq.) de rhetorica 111, 4 rei publicae administrationem dissuadet 95, 3 contra legum latores f. 558. fragmenta adponuntur 345, 5 adn. 278, 10. 11. Cf. 261, 30 VH2 i n 45 v 56. 58 iv 103 (Ox. II 111) VII 60 c. 32, 1 sqq. Etiam Galenus scripsit TTepl T U ) V TTpoi; -roix; aoqpiaxa? evvea Mr]Tpobcjupou (369, 1) de libris suis 17 (t. xix p. 48 K.) ex palmari Ionsii De scrr. hist, philos. p. 128 emendatione. Vid. H. Duening De Metrodori Epicurei uita et scriptis Lips. 1870 Mr|Tpo6u)pou TOO ZTpaxoviirpoi; Kapvsd6r|v diroxwpr)(JapuvGevTOi; TCCI?

413

satellites Lysimachi BiGuv et TTdpiv memorat, sub priore latere Kuehnius ad Laert. x 4 coniecerat: Marcianus cod. [5i9uv i. e. Bi6uv testatur de quo homine constat ex CIA II 320 (cf. Wilamowitzius de Antigono p. 246). in Piraeo captus Metrodoro iuuante liberatur f. 194. Epicurum eiusque scholam et ipse stipendiis sustentat f. 151 etiam apud Lysimachum illi profuit f. 149 quam ob rem ab Ep. laude inmodica afficitur f. 148 scripsit Ep. irepl V6TUIV (V6O"UJV Gass.) 66a? itp6? Miepfjv 106, 19. epp. ad eum frr. 148 sqq.
(MiXr]To<;: VH2 vn 29 Tffc KaXfji; MiXr)Tou u. EiprivaToc; MlXTld6r|q eius rebus gestis detrahebat Ep. f. 559 T6 M o u c e i [ o v ] Athen. Philod. V H l VIII c. 3, 9 MOi; seruus Epicuri idemque sectator 360, 11. 364, 12 testamento manu missus 168,11. erant Epicuri ad eum cum aliae epistulae (f. 152 sqq.) turn Xantrpd uocata f. 152 cf. 153, qua ilium, dum ipse in Asia peregrinatur, domo arcessiuit; uenit ad Ep. eique de studiis singulorum, qui Athenis relicli erant, rettulit f. 195 i: irpuixov v Mu()p ) x ij ) ( Xnv 366, 19. 373, 12. ac Mytilenaeus fuit Hermarchus successor eiusque pater Agemortus. celeberrima fuit Epicuri itpoi; TOIJI; 4v MimXr)vrj cpiXoooqpou? (cpiXouc; libri fr. 1) epistula, qua Nausiphanem negauit magistrum sibi fuisse 136, 11 fortasse iam Lampsaco data aut certe non multo post a. 307

aiixoO (i. e. TOO ot&a0KdXou, probabiliter Apollodori TOO KirrroTUpdvvou cf. Buecheler ad ind. Hercul. p. 14 sq., socordia conpilatoris non mutatum ut mine ad Epicurum referri oporteat) xpi< JT0Tt l (Jlv 364, 5 Mr)xp6bujpoq 6 Xio? 195, 25. 211, 16 magister Epicuri audit 213, 20 cf. Diels ad Doxogr. p. 22, exprimitur fortasse ep. II 92 (p. 39, 12) 96 (42, 5) 101 (45, 7) MrixpOijov 165, 4 Mi6pf|<; (declinalur gen. MlBpeoui; 133, 26 cf. tituli Asiani bull, de corr. hellin. 1883 t. VII
p. 138 n. 22 et 275, TIXX^OIK; ibid,

p. 137,19 AireXAdoix; VH^ n 192 dat. MiOpei 148, 8 sec. Philodemum, Mi9pf) 159,17. 24 ap. Plut. ace.MlOpnv f. 102.148 igitur nom. Mi8pf|<; cf. 'C. Curtius Mithres' Ciceronis epp. fam. XIII 69, 1 uid. Duening de Metrod. p. 12 Gomperzius Hermae t. v p. 394 sq.) 6 Au<Ji|udxou &ioiKr)Tr|<; 147, 25 Laert. Diog. II 102. idem nomen Athen. XIV 614f, ubi Phylarchus

Nauo"i<pdvr)<; Triioi;, oO qpaai Tivec; dKoOoai 'EniKoupov, auditor Pyrrhonis Elei Laert. Diog. ix 69 cf. 64. 102 Clem. Al. strom. 114 p. 130,14 Sylb. Sextus adu. math. i 2, re uera 'Democriteus' 174,

414

INDEX NOMINVM

13. 373,14 VH2 IV f. 206, 9 (infra) cf. Laert. Diog. prooem. 15 et supra u. 'Apbrjpixai, uir de doctrina Democritea promouenda et propaganda meritissimus, longe ille alienus a scepsi Pyrrhonea (ut ipse aperte indicatLaert. IX 64), immo logices empiricae uel a sensibus deduclae auctor primarius: quam artem 'Tripode' (104, 23) suo praeiuerat cum Epicuro turn medicis empiricis (cf. Galenus hypotyp. empir. ed. M. Bonneti p. 63, 13 oil \JL& Ai' Ipwxiliv T6V old xpiwv X6fov d&Sircp Zepaitiuiv oiibe Tpiirouv KaSdireprXauKiac;: iam Democriti fuerat Kavibv tripartitus Laert. D. ix 47 cf. B. ten Brink Philol. t. XXIX p. 613 sqq.). de cuius schola cf. Sextus adu.

restratae coniux, Gargettius 359,2. 373, 8 cf. 191, 8. 365, 12. de uita 174, 911. 359, 5. 8 sq. 373, 11 Strabo xiv p. 638 uoxepov 6e Kal KXripoOxou? Jiremiav (ei? Id|uov oi 'AOrivaioi) biqxiMou; eS eauxujv, div fyv Kal NeoKXfji; 6 'EiriKoOpou xoO q)iXoo"6q>ou uaxr|p, YPalllMaTOOlo(''ai<a^0?, d & S tpaar Kai or) Kal Tpaqjfjvai cpamv kvQ&be Kal evTeiu Kai Eq)r)peOaat 'Aetivrjai, yeveaQai 6' aiiTil) <Ji)vecpr)Pov Mevavbpov xov KUJUlKiv. qua re Timoni 360, 7 Epicurus YpaMlaaoloao'l<aW&rl? e s t h. e. filius ludimagistri cf. R. Hirzelius untersuch. I p. 110. alii patris opificium maleuole ad lilium transtulere (360, 20 ut Hermippus 360, 3) et alia quoque adfinxerunt math. I 2 TTOXXOIK; f^P TiBv VUJV 360, 19 Demosthenis in AeschiouvEixe Kai xiliv naQrmdxuuv nem conuicia or. Ctesiph. 258 sqq. airoubaiwi; emiueXeixo, |adXiaxa secuti. Neoclem inter colonos a. be pr)XopiKfj<;; quod egregie in- Aristodemo ol. 107, 1 (352) Salustrat inuectiua in Epicureos ser- mum deductos (u.'A6r|vaToi) fuisse uata VH2 IV f. 206 |iT& xaO[xa] apparet. hinc expulsus a. 322 (u. irpdq Tr)v xe\vr|v [xi b]i\ Xefoumv 'AOrivaToi) Colophonem migrauit SXX' f\ " [qnX]oao<poi; &vt\p [oil (359, 9) iroX]erreOo"exat"; 6i' [8 bf|] &pNeoKXfi<; 'A6r|vatoc (piX6ooXOVTai |uaKpuu<; ?| irpo<; T6V Ar\- qx><; d6eXq)6i; "ETTIKO^POU. 'Yirep |uoKpix[ei]ov Nauo"updvr|v biajid- xfji; i&iai; atpeaetui; SVIDAS cf. Xovxai, irp6<; hi TOOTOK; ndXa 373, 9 aumpiXoaoqpei fratri 360, 9 futurae sapientiae uates Epicuro |UipOKl(JK0oVXai XOV 6' 'I6o|ueva |aa9r|xr|v Trap- fuit f. 178. hydrope mortuum int ev xot? x a r^ v ? ] l < ; dicat Plut. 144, 19 cf. Aelianus otixw TrpiTiv6|u[evov]*. Hie igi- fr. 39 in. Herch. Suidae u. 'Eiiitur praeceptor fuit Epicuri adu- Koupoi; p. 417, 16 Bernh. dbeXqpol lescentis (jieipaKiou 136, 20 Co- be fjoav xpet<;, o'i nupion; dppuulophone, uel potius Tei) 365, 20. u p 366,11. 373, 14 quod frustra Ep. vov oiKTiaxa. hunc, non patrem negabat f. 113 sq. 123, firmabat lugere f. 186 et peculiari libro ad Nausiphanes cf. Laert. D. ix 64 Themistam dato laudasse Ep. uiu. TTuppuuv: 'quern cum a se non detur 106, 17 cf. 93, 5. sentenneget auditum (f. 114), uexat ta- tiam f. 551 est qui Neocli, non men omnibus contumeliis' (Ep.) Neoclis filio tribuatcf. adn.326,23 174, 14 ut facit f. 93.113 sq. 236. NiKdviup Epicuri sectator usex Tripode Nausiphanis Canonem que ad senectutem, ab Ep. sufacit Ep. 104, 23 in libris u. <p0- stentatus heredumque curae comaeuic, eundem et conpilauit etim- mendatus testam. 167, 17 pugnauit 362,15sq. cf. etiam VH 2 NlKaaiKp<iTr|i; a Philodemo m 53 v 123 inpugnatus de ira p. 125, 5. 126, N e o K X f] <; Epicuri pater, Chae- 34 Gomp., de deorum uictu fr.

Nauaupdvri<; TToXuouvo<; 65, 7 apud Scottium Fragm. Here, p. 129 eirlNiiciou TOO |iex' 'Avxicpdxr|v mag. Ath. a. 296/5 Epicurus u. q>6o". 1. xxvin scripsit 128, 24 NiKiai; seruus Epicuri testamento manu missus 168, 11 NiKibiov meretrix in contubernio Epicureo 362, 14 cf. u. Botoiov, fuit Idomeneo amata cf. u. Ar||ur|Xdxa

415

to?) notatur ep. i 53 (p. 14, 2), item 72 (24,17) cf. u.'ApiOTOT&rii; TTepcrato? Stoicus in aula Antigoni f. 119 cf. Zf^vuiv. VH 2 VII 146 &i6 (6ia charta) bt\ K&v (irav ch.) xd[x' ]uior||Lioi Tiixwatv OV[TEI;] &<p' ?\c, br\ ITOT' ai-

xiai;, OUK &v evittcn-euoi TI<; aiix[ol?] dpxiiv' edv oe TTOTE Trapa\OYio6evTei; f\ 6[ia 6uv]daTr|v d [ [] ] x 4 i p , iracriv [ot]a &id TTepaaTov EevoKpdToue, e v ' n j K[ai Eii?]&rm[ov] KT\. oiaxpi(3ovxo<; 359, 6 eum auditum TTXdTiuv: ^rernv liarepov xf)^ esse ab Ep. Demetrius Magnes TTXdxuuvoi; xeXeuxfj? (347) eirxd dicit 366, 3 audiri potuisse cau- Ep. natus 366,17 dvaTteirra|uevou tius Cicero academicus 174, 7. Cf. xou TTXdxujvoi; irepnrdxou sic Philod. VH2 in 152 irotpd Eevo- Epic. f. 171 (p. 152, 13 cf. 26). KpdTEi luovujxdxouc; Kal infesto in eum animo Ep. fuit doevai, xaiixoO Y & P 170, 22 XPU(JOV uocat (cf. Bonelvar xivi irpoo"exo[v]x<; [ ] netus ad Galeni subfig. p. 63, 20: irpoi; 66LUV f\ xiin EevoKpdxr)v nomen ex blanditiis meretriculaoOxux; TT' 'AvTnrd[-r]poiJ Kai xuuv rum arreptum) Platonicisque Dioauvfbpuuv 6iaXex6nva[l ^eTov?]- nysii mensas Siculas exprobrat TI . . . <t>aXr)peuc, f. 238. expressit Platonem 267,17 Eevocpdvr|<; exprimi uidetur (312,27). 270,15. 272,15 secutus bc ep. n 92 (p. 39,12) 94 (41, 2. 9) est f. 264 (Plat. Phaedr. p. 237 ) notauit ep. I 49 (p. 11, 18) 72 96 (42, 5) 99 (44, 5) cf. f. 395 (25, 1 cf. p. 379) 77 (28, 6), perp. 261, 6 VH2 vin 199 strinxit f. 358. 367, de elementis opiniones in Timaeo PI. propo'Oxxdomoc; uid. MdpKo<; err' 'OXuiuirioowpou mag. sitas refutauit 1. xiv ir. cpi!>o\ 128, Ath. a. 294 litterae Epicuri 133,7. 12. contra Platonem disputauit ut Ep. ita Metrodorus 175, 10 fort. VH2 i 130, 4 xuiv axpaxr|- irpo<; TTXdxwva scripsit HermarYwv irap' 'O\u|u[iTio6ijupou * chus 369, 9 cf. KwXuOxr]!; 'Ofiripou nuupoXoYn^afa sine P l a t o n i c i perstringuntur ep. pudore Ep. insectatur 172,1 damnauit Homeri ceterorumque poe- I 77 (p. 28, 6) et identidem ep. tarum carmina f. 229. grammatici ii 87 (36, 19) 94 (41, 5) cet. cf. quomodo uindicias petiuerint ui- p. 384. uid. dorpoX6Yoi HevoKpdxr); TTd|aq)iXoi; de adn. 171, 31 cum p. 348, 1 oi iroXXoi ep. in 123 (p. 60, TTd (a qj iXoc; philosophiam Pla- 5) 125 (61,10) 134 (65,16) xofjc; tonicam Sami professus, ab Ep. XUJV iroXXtfjv eeorji; 123 (60, 7) auditus sed contemptus 366, 12. xd? xd)v TIOXXUJV bdiac, ibid. (60,8) cf. 60, 9 f. 187 cett. 373, 14. 174, 8 TToXvJaivoc; 'A9r|vo&ij(>pou TTeiciavdKTeitx; axod uide Aot|uuiaiiv6<; 369,-4 Epicurum U. (JTOd Athenas non comitatus ut MetroTTEP&VKKCK;: TIXIV'A6r|vaiu)v (ex insula Samo) iKireo6vTU)V uito dorus, sed paullo post secutus f. 115 (cf. Gomperzius Hermae nP6iKKa (a. 322) 359, 9 p e r i p a t e t i c u s aliquis (Stra- t. v p. 387) cum magistro intima

416

INDEX NOMINVM

amicitia coniunctus 93, 1 ingenio ir. eba. p. 98, 20 Gomp., T4 up6<; amabili ut uel aduersarios sibi TOV 'Apioruuva ibid. 140, 10; spuconciliaret f. 156 cf. p. 369, 4. a rios TTpoi; TOIX; priropac; et TTepi 15 (u. studiis mathematicis profectus ae\i^vr|<; id. VH^ i 152, 3 172, 31 sq. cf. Cic. defin.I 6, 20 MriTpioujpo?) cf. VH iv 73, 7 'si a Polyaeno familiari suo geo- (Ox. H 81) TO be TTo\udvo[u] raetrica discere maluisset quam \6Y6|UVO[V] TTepi pr)TopiKfiq ilium etiam ipsum dedocere'. Py- [o]0[x 0u]dpxov TTo\uai[v]ou, thocli idem custos et amator fuisse Ka6d itep tvqpa.viaa|U6v Kai [rj]ferebatur VH 2 I 149, 17 (u. Ar\- 6[r| TO d]ito TOLIV TiapaTeQe\\xivm\/ lxr\\&'TCt). de alterius sexus amo- lTrio"eo[u]p|Li^vov [ira]picrTr)o"iv. ribus Plutarchus c. Epic, beatit. extat uol. Here. 1429 Aru-ir)Tpiou 16 p. 1098b (Epicurum) KOivrj irp6? Tdi; TToXuaivou ditop(a<; e' luexa TOO TToXuaivou irai6oiroioO- cf. Scott Frr. Here. p. 46. dicItievov eK TT\<; KuZiKr|vfj<; eTaipac;: tum eius 108, 29. epistularum epicum praeter Leontion, quam con- tome 132, 4 cf. praef., ad eum cubinam fecerat Metrodorus, una Epicuri epp. f. 156 sqq. 105 Hedia accubuisse Epicuro feraTToXuKpdTr| x6v Zdjiou TOtur (cf. u. 'Hoeia), fieri nequit pavvov f. 136 quin 'Hoeia sit Cyzicena ilia meTToXu|nri5r|<; uir mihi ignotus, retrix. Circen nomen amicae fuisse cuius nomine Ep. librum notauit G. Knaackius Hermae t. x v m 109, 8 p. 33 coniecit conl. Petron. 127 TToXtio'TpaToc; 6 biaoeSdiuienee sine causa Polyaenon Circe vo<; "Epiuapxov 369,14 cf. u. 'liramat, semper inter haec nomina iroKXei&r)^. seruatur tractatus TTepi magna fax surgit' immemor uo- dX6fou KaTctcppovriaeujc; VH 1 iv \raivou Vlixis (A 430 I 673 K 544 et a Gomperzio Hermae t. xi H 184). tabe mortuus 144,19 (cf. p. 402 sqq. editus, exilia fragmenta Aelianus Suidae u. 'EitiKOupo? libri TTepi tpiXoaoqucii; a' VH 2 v p. 418, 9 B.) iilium reliquit, cuius 196 sqq. tutelam et curam Ep. heredibus TToo'ei&iiJvaKTOi; TOO Bmuet Hermarcho commendat testam. voi; subscribitur Philodemi de 167, 2. cf. Philod. de morte c. 23, rhet. uolumini VH 1 iv c. 16 cf. 3 p. 331 Mekleri T{<; eruxev fKr|j- Gomperzius zeitschr. 1867 p. 672 &e|u6vu)v oiwv TTOXII[O]IVOI; Kal TTpai<pdvr]<; (AiovuaoqpdMr|[Tpo]&u)po<; Ka[l] AeovTe[t>]<; vouq MimXrivaioi; Clem.) peripaKal 'EiriKOUpfoc; ai]Td<; dir6 Tf|<; teticus, magister Epicuri, ut te1KCt TeXeuTf|<;fixP ^ vO[v]; fortasse statur Apollodorus chron., Epihuic librum xiv TT. epOo". Ep. in- curus negabat f. 123 (365, 20). scripsit 128, 10 personam Conui- a Carneisco uituperatus 93, 19. uii sui fecit 116, 4 diem m. meev Tun u[e|aiT]TUJi TTepi vco\r\tagitnionis Polyaeno sacrum et TTp. []ud]TUUV (de uirtute poetae) Phiipse habuit et a sectatoribus ha- lod. VH 2 II 170, 28 beri uoluit 166,12 cf. 168,16 et T T p 6 61 K o ^ sophista impietatis adn. 166,13. inter auctores sectae P. habitus 132, 4 Seneca ep. ab Ep. arguitur 127, 28 TTp u i x a f i p a i ; sophista: fabu6, 6 'Metrodorum et Hermarchum et Polyaenum magnos uiros non las de eo malignas narrat Ep. schola Epicuri sed contubernium f. 172, uelut olim baiulum dein fecit . Metrodori de eo iudicium scribam Democriti fuisse (unde Philod. VHl v 1 c. 6. Libros eius &ux&oxiliv scriptores Protagoram TTcpl cpiXoaoqpiai; memorat Philod. Democriti discipulum rettulerunt cf. Laert. Diog. ix 50 Clem. Al.

TToXiicuvoi;

417

strom. I 14 p. 130, 12: nouit Dem. magni aestimatus cf. Laert. Diog. Protagoran et memorauit cf. Laert. ix 64 iXefi xe (Nausiphanes) -rroXix 42) t 6i|Ji|Liaeii uocat f. 173 conXOKI^ Kai 'EiuKoupov 9au|ud2ovxa tumeliose tractat p. 176, 5. MeT(\V TTiippuJvoi; dvacrxpocprVv auvYdXou X6YOU Protagorei fr ^ auxoO Truv6dveo0ai irepl p. 153, 15 TTxoXenatoi (6uo) 'AXegavTTiipatuv 138, 24 u. bpetc, 8 xe neXac, Kai 6 \EUK6C; inter Epicureos nobiles 369, 17 ' P o & i o t Philod. rhet. V H 2 iv TTu9a"f6pa<; Samitis: ei con- 102 (Ox. I I 110) sq. = v 40 bnoi uiciatur Ep. 176, 5 eum inpugnat bk xuuv v[0v e]v x[f)i] 'Pooun 175, 9 eius de bonis inter amicos 5iaxpip[6vxuj]v Ypdtpouffiv KX4. communibus sententiam repre de controuersia Rhodios inter et hendit f. 543. de fatis V H 3 v i n Coos rhetores acta
169 'AvaEcq-dtpai; 8;] . . . . ITTE&ve\) t?\<;

oeiKvuev xo?<; oifKaaJxalc,, Kal TTuOaYopfai;, UJ]I KuXuuv 6 Kpoxwvidxai; inayayiliv [o]i>[p]naxa Tf\c, u6Xeuji; eEepaXe, xou[<;] 6E |aa9v|xde; d6p6ou<; eve[irpr|]O, Kai Xu)[Kpd]xr|<; wi KXX. Pythagorei notantur ep. I 67 (p. 22, 5) et fort. 72 (25, 1). exprimuntur ep. II 111 (52, 6) 112 (52, 13) TTu9dpaxo<; fortasse homo aulicus Lysimachi regis, saltern inter Mithren et Epicuram nuntius f. 150 ' iri TT u 9 a p d x o u mag. Athen. ol. 127, 2 = 271/70 Epicurus mortuus 367, 2 epistulae ab Ep. scriptae 134, 5 TTuGoKXf)? adulescens x v m annos natus miris laudibus effertur ab Ep. f. 161 et 161" (346, 15) quasi quidam Alcibiades ei est f. 162. a studiis liberalibus ab Ep. et amicis reuocatur f. 163 sq. Polyaenus ei custos (itcu&orfWYoi;) cf. u. TToXtiaivoc; et Ar||ur|XdTa, ab Idomeneo pecunia adiuuatur f. 135 comes Epicuri Lampsacum proficiscentis 154, 11. ad hunc data fingitur ep. II de meteoris cf. praeterinscriptionem 116 (55,1)
TTU06KX1<;. epistularum ad eum

p i xf)<; fir|xopiKf|(; Kal Td irep[-t xObv au]u]PoXaiu)v okovofi[oOoi]v, rrepi xuuv 6riiaoaiu)v [6e&li)]Kam Yap T 6 V Mxopa Philod. rhet. V H 2 ix 41. de Roma philosophorum sede u. 'AXe&ivbpeia I d | a o ^ insula 174, 9. 359, 5. 360, 6. 366, 12. 373, 11 u. NeoXT};

s c r i p t o r e s incerti u. incerti a o q p i o x a i artem eloquentiae professi: oi tfoqnaxatc, dpY^ptov dvaXiaKOvxe; 112, 22 cf. 113,19. 25 V H 2 iv 65 (Ox. n 73), v rate; TravriYupecn Kai 6Eieo"i TUJV ao(picrxiliv 113, 3 xr|v dtro TOU OXOlnaTor; Kauxi^iv xr|v aoqpiaxiKriv (Nausiphanis) 130, 4. cf. Philod. rhet. V H 2 iv 93 (Ox. II 101) xijuv f>r)xopiK(I)v [o"o]qno"xujv v n 56, 6 T( YP xrjX[iKoO]xov irapev.. 6o
(fort. irapeY[ v oi] a ?) UTTVOI [TTOOOJ-

Ep. frr. 1615, Metrodori ap.Philod. de morte cap. 12, 32 p. 319 Mekleri. cf. Schneider Saxo ad Epicuri epp. p. 98 TTvjppuiv Eleus ab Ep. obiurgatus 176, 13 olim ab adulescente

O[I]V, fixe Kai cppovfjoai xd KUpiLOxafa [O]UK iKtuXuoav, ub<; K&V a^Toi eprioaiev Kaxd xf^v oir|aiv xir|v eauxaiv oi xoi)[<;] N6|uou<; Kai xd(;) TToXixeia[;] Ypdcpovx[e<; xd)]v aoq)i[oxil)v]; sed lathis uis nominis patebat: SXXoi (sectatores Epicuri) oO<; oi Y ^ 0 " 1 0 1 'EttiKoupeioi aocpiaxdi; diroKaXoOoiv 369, 21 quod uereor ut a R. Hirzelio unters. I p . 180 sqq. recte explicetur, Metrodorum qui TTpoi; xou<; ooqpioxd<; nouem uolumina scripsit (369, 1) hoc no27

418

INDEX NOMINVM
|)p f i f p , T6V AI6]VUO"OV bl air\fi[va, T6V 'A]TT6XXUJI bk

mine etiam Cyrenaicos inpugnare uidere licet ex fragraento illinc seruato iv p. 44 Duen. et sic Eudemus Simplicii in Ar. phys. t. I p. 98, 1 D. irpaYMdrmv liiv vOv oi aoqnoxai (sc. Xtioum xd<; diropiai;) KaTaqjeOyovTei; dj<;irep eiti xa eibr) (fort, eristici), Timone apud Laert. D. IX 69 teste Eurylochus f\v iroXEiaiibxaxoi; xoi? aoepiaxatc;, Arcesilaus suo tempore bivd<; aocpiaxr|<; audiebat (Nuraenius Eusebii pr. eu. xiv 6, 1 p. 730b conl. Wilamowitzio Hermae t. XI p. 303), idem Bioni Borysthenitae haeret nomen ut supra 92, 16 et saepius. cf. Alciphro supra 147, 9 Trapoi TOT? fiXXoiq oocpiflxaic, i. e. philosophis S o p h o c l e s Trach. 787 sq. : 119, 25 ZxiXirwv (Stilbon codd. Senecae ac ZxiXfiuuv VH 2 VIII 58 ZxiXj3u>vo<; ibid. 174): fuit epistula Ep. contra Stilponis praeceptum, sapientem se ipso esse contentum f. 174 sq. axoa iroiKiXri siue TTeimavdKXEUK 160, 19

XoXri[v. VH :! x 65 Kara xdc, <popA? TUJV ZTIUIKUJV Ttp6<; TOOI; X6-

fov<; diravrav ZuuKpdTr)<; contumeliose tractatur 176. 4 ironiam ei Ep. exprobrat f. 231 cf. p. 348, 5. eum quibus modis Colotes tractauerit Plut. refert adu. Col. 1721 (specimen habes f. 314 et adn. 173, 21) cf. 2 p. 1108b. 'Apx^Xaov T6V ZUUKpdxoui; bibdaKaXov Diocles dicit 365, 17 4irl ZwaiY^vouc; fipxovro? Ath. a. 342/1 natus Ep. 366, 16
ZIDT(WVO<; irm>|Lir) 359, 5.

recentior ZUUTIUUV ^v xoti; buObeKa Ttliv TriYpa<PO|^vu)v AiOKXeiuuv 360, 17 mag. Ath. anni non definiti 134, 11 f. 154 Tiiuapxoc, Atheniensis a Metrodoro ad sectam Ep. uocatus cf. Plut. adu. Col. 17 p. 1117". Leontion Alciphro scribentem facit II 2, 4 Tinapxov x6v KaXov otaBa x6v Kr|(pio"ia6ev OOK dpvoO|aai up6? x6v vgaviflKov otKeiuii; ^x'v K IIOXXOO et inter

Zxpdxiuv Lampsacenus 193, 25 eum sequitur Ep. f. 276 p. 196, 27. 197, 3 fortasse castigat ep. i 53 (p. 14, 2) cf. p. 377 ZXUJIKOI unde nomen acceperint f. 198 inpugnantur ep. Ill 131 (p. 64, 817). 133 et 134 (65, 6. 13) f. 367. scripsit de eis Ep. ad Polyaenum f. 156 (149, 11). cf. biaXEKXiKoi, ZrjvujvEioi. allegoricae interpretationis lepida specimina exhibet (Philod.?) VH 2 vn 90 (T6V iroir|Tif|v \iyt\v vo|a(Zov)T6(; [Kai] irfepl f]f\c, [ml aaxp]wv Kai itp[i] v6|d[wv] Ka[l ]8[^ [ ] iiafp'] dv[0ptij]ai xov ' A [ ] ^ p etvat, xov ['A b' f^Xiov, xr|v 'E\i[v]r|v b^ ff\v Kai TOV ;AX[a]vbpov d^pa, T6V

alia oOxoq y&p |ue bicirape^veuaev K jfEiTovwv oiKOuaav, 7 bi' |u fivdYKaaxai 6 veaviaKoi;... |ax' afixoO (Epic.) Zfjv Kai KoXaKuiv afixov Kai KaOufivEtv xdi; ( aCixou b6a<; d Armr)xp(ou TTocum Amynomacho heres Epicuri testamento f. 217 institutus 165, 3 cf. 10.15. 166, 3. 167, 1. 8. 15. 168, 6 Tl|aOKpdxr]? frater Metrodori Lampsacenus 362, 4. 368,12. 123, 20 homo iracundior cf. Philod. ir. opt- c. 12,12 oil -f^P &> &iKpivetv 6 0U|J6;, we, Kai Ti|uoKpd-

xrjv qprjaiv 6 Mrixp6biupo^ xtlii TrpEopuxdruJi xiDv dbeXtpuiv 'A[K]"EKTofpa] bk oe\r\vr\v, Kai TOXIC, xopibrj, Kfiirfiixa Trj? irpoirEXEiai; xdirixfiipa. a\[\ou]c dvaXdfuuc; Ubvo|uda[eai] TciKpd KoniZovxai transfuga scholae Ep. 362, 5 sq. TOUTOK;- Ttuv bk SeiDv [TI'IV] Ar(-

ffoquorai <pva\Koi

419

fratrem Metrodorum ofFenderat 123, 24 eius de Metrodoro dictum adn. 124, 2 Epicurum acerbissime calumniatus est f. 145 p. 147, 7. 361, 2. 362, 4 sqq. bictKiDfiiybeT Epicurum irapd TOIS
SXXOK; ootpiarali; Alciphro u 2,

illudHieroclis (ap.Gellium 1x5,8) f|6ovif) T^Xoq ir6pvr)<; 66TMa c o n uiciatum. etiam doctiores hanc quoque inter philosophos si dis placet contubernii Epicurei recensuerunt
Ttl 0IXIIIITOU mag. Ath. a.

10 (s. 147, 8): igitur tribus eum uoluminibus Timocratis nomine insignitis concidit Ep. 123, 18 (175, 13), etiam Metrodorus TTp6<; TinoKpdxriv scripsit 368, 14. cum Tim. regem Asiae (puto Lysimachum) adiisset, Ep. eo misit qui fidem illi detraherent 123, 22. quod uolgauerat magistri arcana, ab eo laudatur f. 124. fuit eliam Epicuri liber TTepl TTOGUJV boSai Tipoc, Ti|iOKpdTr|v 108, 11. incerta mentio 160, 9 VH 2 ill 201. Ti|i. v TOt<; 4inYpaq)OH^voii; Euqppavxoic; (horreo quodam inuectiuarum in Ep.) 362, i cf. u. Eucpav-roi; Ti|nu)v Phliasius de Ep. 3fi0, 5 ^;, Tt<; uide u. incerti Kav v'Yirep(}op(oi<; f. 184 p. 157, 6 ct>aibpiov serua Epicuri testamento manu missa 168, 11 ' P h a e d o n i Socratico turpissime maledixit' Ep. 175, 12 Phalaridis taurus f. 601 OiXoTiouLiv gens: ex ea Ep. erat teste Metrodoro 359, 3 <t>iXcuvi<; Samia (de qua post Ez. Spanhemium De praestantia et usu numism. t. II p. 522 sq. Luzacius dixit lect. Att. p. 154 sqq.) 281, 6 a Cleomede cum Leontio conposita uereor ne Epicuri non magis arnica fuerit quam discipulus Smindyrides Sybarita aut Sardanapalus. sed odium ut augeret, mulieris lasciuae Stoicorum scholis decantatae (cf. Athen. VIII p. 335b Xpucmnrov . . . ' Apxeorparov aiei TTOT nerd <t>iXaivi&o<; KaTctTcrrxovta) nomen Cleomedes admiscuit secutus Posidonio auctore Chrysippum Epicureis secundum

292 epistulae ab Ep. datae 133,11 0i\i(JTa<; a Carneisco libris minimum duobus laudatus 93, 13 cf. u. KapveitfKoi; <t>i\66ri(aoi; 6 'EiriKOiipeioc; 4v Tii) beKdrqj Tfjc; xiiiv tpiXoaocpuuv auvrdEeiui; 360, 9 Philominus in epitomis 356, 9 oi irepl 0iX66r)|uov 369, 5. qui quod saepius libros propter amplitudinem nimiam in bina uolumina partitus est uelut quartum 1. rr. pr|ropiKr]<; (6' TUJV ei^ 6iio TO irpiTepov

et T6 6e0Tpov cf. Scottus Frr. Here. p. 83) et irspi iroirmdTUiv

TOO e' TUJV eXc, 6iio TO fi' (cf.

idem p. 75), idem in medicis empiricis notatur a Galeno hypot. emp. p. 63, 14 Bonneti o06 (3upXia fpdqjujv (sc. Hippocrates sic
ut empirici) |aupiu)V ETTUIV, ETT'

aCiTOc; itdXiv btaipOuv ai)Td dvd 60o ifto"6' ^KdTepov etvai K<J6' av)T6 cf. Th. Birt d. ant. buckwesen p. 316 sqq. <t>lXoKpdTr|<; BaTr}9v pater Amynomachi heredis ab Ep. instihiti 165, 2 <t>iXtuvi6r|(;60r|paTo; Stoicus in aula Antigoni f. 119
<t>0po"wv (TTupauuv est 138,24)

Colophonius, uir summa auctoritate, frater Hegesianactis discipuli Ep.: epistularum ad eum Epicuri fr. 167 sq. cf. adn. 151, 3 et u.
'Hfr\a\<iva
TUJV tpUCHKOJV KaX0U|ivWV

Tig i. e. Democritus ep. II 90

(p. 38, 10) Trj TUJV cpuaiKiJuv d-

(iapii^vri ep. m 134 (65, 13): hie quoque non tarn Stoicos notat quam Democritum cf. 200, 26. 12 cum 38, 9 ac Cicero de diuin. n 13, 30 'Democritus non inscite nugatur, ut p h y s i c u s , quo ge-

420

INDEX NOMINVM

X a X K i c,: 'ApioTOT^Xouc, ^v nere nihil adrogantius', ' TUIV TTpoc, Toix; qpuaiKoOc, inter XOXK(6I ftiarpfpovToc, (a. 323 et libros Ep. memorata 130, 8. sed 322) 359, 7 hoc nomen Ep. etiam sibi suisXapiKXiK Philod. VH 2 I 142 que tamquam proprium uindica- fr. 19, 8 T6[V Y<3ip] p bat 189, 8 cf. Cicero de fin. n KJpivo^ev TUIV |3eXTio"[Ta<;] 31,102 ' physici praesertira, quem Tr|v Ep (?) TeXei>Tr)v ai)VTd[E]i? se ille esse uolt' I 6, 17 'in phy- 6T[6]OUIK6TIUV sicis quibus maxime gloriatur' ^iti X a p i v o u mag. Ath. a. ib. 19, 63 item Phylarchus fr. 23 308/7 epistulae Ep. scriptae (supra u. Ae6vnov) 'EirixoOpou 132, 10 TOO (puOlKoO. itaque amat hoc X<xpjai6r|C, Cicero de fin. v nomine Cicero Epicurum notare 31, 94 "(Arcesilaus) cum arderet de fin. I 6, 19 sq. de nat. deor. podagrae doloribus uisitassetque i 27, 77. 30, 83 n 18, 48 cf. Tusc. hominem Charmides (sic cod. B disp. i 21, 48 (conl. cum f. 141) Palat., ceteri Carneades) Epicurius Sextus supra 182, 28. 207, 28. perfamiliaris et tristis exiret, Ma353, 1 ne quaeso, inquit, Charmide noster, nihil illinc hue peruenit: Xaip^6r||Lto<; frater Epicuri ostendit pedes et pectus'. extat eique 0"un<piXoo"ocpu)V 3(50, 9 cf. ad eum ep. f. 170 373, 9 de morte cf. Aelianus u. Xpuaiiriroc; Epicurum feraciNOKAf)<;. ei non pauca uolumina tate librorum aemulatus esse feruiuo Ep. inscripserat 87, 26 mor- tur a Carneade 85, 4 cf. 87 et tuum libro singulari Iaudauit 342, 14. 6 TA dc, XpOonniov 130, 11 dva<pep6neva 6iiicrT6Xia ubc, 'EmX a i p e a r p d r r i mater Epicuri Koupou ffuvTdSa? 360,15 (135, 6) 359, 2. 373, 9 cf. 155, 9. 23 C h a l d a e i cf. Berosus. Philod. rhet. VH2 iv 68 (Ox. H 68) [0eXT]iouc, dvaoib6vai, xdpw [d]wd'Qtbeiou irOXa? 348, 13 Tr|<; TUIV [v]TUYXavoVTwv, <&? oi 'Q p i UJ v nobilis Epicureus XaX&aioi Kal d 369, 20.

INDEX FONTIVM
Achilles isag. 3 p. 125" Pet. : ad fr. 267 p. 191, 18 5 p. 130b : ad f. 301 p. 213, 19 8 p. 131 : ad f. 301 p. 213,17 9 p. 132* : f. 301b p. 353, 16 d 13 p. 133 p. 2 (ad p. 26, 2. 28, 6 sq.) 19 p. 138" ad f. 343 p. 229, 31 Aelianus uar. hist, iv 13 f. 473 p. 302, 24 : f. 602 p. 339, 16 de prouidentia fr. 39 : f. 218 p. 168, 12 fr. 61 : p. 70 Aetius doxographus I 3, 18 p. 285 Diels. : f. 267 p 191,7 7, 34 p. 306: p. 239, 11 . 345 p. 230,5 21.5 p. 351": f 8 p. 307 :f. 393 p. 260,15 22.6 p. 352 :f. 344 p. 230,1 12,5p.311:f. 275 p. 195,28 in 4,5 p. 371 : f . 349 p. 230,28 : f. 280 p. 199,18 15,11 p. 381 :f. 350 p. 230,32 15,9 p. 314 :f. 29 p. 102,11 iv 3,11 p. 388 : f . 315 p. 218,20 18.3 p. 316 : f. 295p.211,15 4, 6 p. 390 : f . 312 p. 217, 8 20.1 p. 317: ad f. 271 add. 5, 5p.391:p. 217,12 p. 351,6 7, 4 p. 393: f . 336 p. 226,22 8, 2p. 394: f. 249 p. 183,30 20.2 p. 318 :f. 271 p. 192,30 : adn.adp.125,11 10 p. 395 :f. 317 p. 219,30 22,5p.318, 19: p. 211,11 9, 5 p. 396 :f. 248 p. 183,25 11 p. 397 :f. 261 p. 190,12 23.4 p. 319: p. 199,21 19 p. 398 :f. 225 p. 170,10 29, 5 p. 326 :f. 375 p. 253,19 6 p. 326 :f. 380 p. 255,10 13,lp.403:f.318p.220,15 1,3 p. 327:b p. 213,14 14,2 p. 405 :f. 320 p.221,18 19,2 p. 408 :f. 321 p. 221,29 l,8p.329 3:f. 301" 23, 2 p. 414: p. 220, 11 p. 214, 5 v l,2p.415:p. 261, 6 2,3 p. 329,5 :f. 302 3,5 p. 417 :f. 329 p. 225,16 p. 214, 7 5,1 p. 418 :f. 330 p. 225,18 3,1 p. 329 :f. 382 p.256,3 16.1 p. 426 :f. 332 p.225,27 " : f. 305 p. 215,1 4,10 p. 331 20.2 p. 432 :f. 342 p. 229,5 7,3 p. 336 : f. 303 p. 214,10 26.3 p. 438 :f. 309 p. 216,17 13,16 p. 343 : ep.n9C)p.38,15 20,14 p. 350 :f. 343 p. 229,28 Alciphro epistularum II 2, 7: p. 70 II 2 : p. 146,6 10 : p. 147, 5 2, 2 : p. 70 in 55, 8:f. 432 p. 286, 4 3 : p. 146,9 :f . 162 p. 150, 8 . 315 p. 218, 29 Alexander Aphrod. de anima I 8 f . 127 T ad f . 319 p. 220, 29 II 13 f . 150' ad f

422

INDEX FONTIVM

Alexander Aphrod. de anima n 19 f. 154 r : ad f. 398 p. 275, 29 22 f. 15(5* : ad f. 515 p. 317, 1 de fato 31 p. 100 Or. : ad f. 368 p. 24(5, 26 37 p. 120 : adn. ad p. 242, 3 de mixtione f. 140v : f. 290 p. 207, '13 quaestt. I 13 p. 52 Speng. : f. 289 p. 206, 30 ill 12 p. 199, 20 : ad f. 301 p. 213, 34 200, 20 : ad f. 297 p. 212, 12 r in Arist. anal. pr. f. 117 : sent, n metaph. p. 428, 19 : ad f. 247 p. 182, 34 de sens. p. 51, 3 Thur. : f. 319 p. 220, 22 topica p. 9 Aid. : f. 404 p. 277, 4 9 sq. : sent. II 12 : ad f. 504 p. 313, 3 75 : ad f. 483 p. 305, 12 Ambrosius epist. (cl. i) 63, 13 f. 385" p. 356, 6 15 sent, x 17 sent, n 19 ep. in 132 p. 64, 12. 130 p. 63, 19 ad f. 181 add. p. 346, 19
f. 476" p. 357, 21 (cf. p. XLIII)

Ammianus Marcellinus xxx 4, 3 : f. 51 p. 112, 10 Anecdota graeca Bekkeri p. 1168 : ad f. 322 p. 222, 10 uid. Apollonius, schol. Dionys. Thr. Boissonadii uid. Gnomologion Crameri Oxoniensia u. Meletius, schol. Dionys. Thr. Parisina I 171 : f. 173 p. 153, 14 Anthologia Palatina u. Lucillus Antiochus Ascalonita u. Clemens Al. strom. H 21 Antonius mon. Melissae I 29 p. 37 : f. 214 p. 164, 16 i 45 p. 52 : f. 469 p. 300, 26 H 1 p. 78 : adn. ad p. 323, 22 54 p. 123 : f. 215 p. 164, 21 Apollonius Dysc. de aduerb. p. 566, 3 : f. 607 p. 341, 22 Apostolius prou. 15, 9 : f. 136 p. 143, 7 Appuleius apol. de magia 15 : ad f. 320 p. 221, 22 Aristocles Eusebii praep. eu. xiv20, 9 p.767csq. : adf.247 add.p.349,4 21, 1 p. 768d sq. : ad f. 260 p. 190, 7 21,3p.769 a :f.442p. 289, 9 xv 2,1 p. 791' : ad f. 171 p. 152, 22 Arrianus Epictet. diss. I 12, 1 : ad f. 368 p. 264, 28 i 20,17 : f. 408 p. 277, 30 n 22, 21: f. 513 p. 315, 32

19 : p. 87,11 23,17 : f. 525 p. 319,12 23,1: ad f . 408 p. 278, 5 33, 3. 6 : f . 13 p. 98, 3 II 20, 6 : ad f. 523 p. 318, 2K 20, 20 : ad f . 523 p. 319, 4 25 : ad f. 511 p. 315, 11 32 : ad f. 392 p. 260, 7

23, 20 : ad f. 408 p. 278, 6 23, 21: p. 105, 4 : ad f. 138 p. 144, 23 m 7,7 sq.: ad f . 430 p. 285, 21 7, 11 : ad f. 532 p. 322, 3 7, 15 : f. 482 p. 305, 6 7, 19 : ad f . 525 p. 319, 26 I V 11, 1: ad f. 525 p. 319, 24

33 : ad f. 368 p. 246, 31 Arsenius indicatur p. 142, 25. 143, 7. 162, 9. 306, 18. 323, 25

Alexander Bato

423

Athenaeus Laertii Diog. x 12 : ad f. 471 p. 301, 20 Athenaeus deipnosophiston b V p. 177 : p. 115,16 vni p. 336f : ad f. 552 p. 328,1 179d : p. 115,18 : ad f. 559 p. 329, 9 182": p. 115, 23 354b : f. 171 p. 152, 8 e 186b : p. 115, 6 354: f. 172 p. 153,1 187 c : p. 115,12 XII p. 511d : adn. ad p. 295, 5 187 :f.57p. 115, 27 (546): p. 293,11 : test. p. 89,16 546 : f. 413 p. 280,17 : ad f. 228 p. 172, 2 f . 67 p. 120,1 f vn p. 278 .f.67p.l20,10sent.x 546 f adn. ad p. 278, 10 d (279 f ): ad f. 409 p. 279, 3 (Metr. f . vn) 279 : ad f. 130 p. 141,15 f . 409 p. 278,10 280" : f. 409 p. 278,10 f . 70 p. 123, 9 . 512 p. 315,17 : f. 67 p. 120, 9 547* f 280" : f. 70 p. 123,15 XIII p.588" :f. 117 p. 137, 21 VIII p. 336 : ad f. 2378 add. 588" : f. 121 p. 138, 27 p. 348,11 uid. Bato, Damoxenus f 336 :adn. ad p. 278, 10 Atticus in Eusebii praeparatione euang. xv 5 p. 799* : ad f. 368 p. 247,7 p. 800": f. 361 p. 241, 20 799"C : ad f. 532 p. 321,28 : ad f. 393 p. 260,17 799 : ad f. 368 p. 247, IS 800b : f. 362 p. 241, 32 d 799 : adn. ad p. 242, 3 800c : ad f. 368 p. 247, 4 800": f. 385 p. 257, 33 Augustinus confession. VI 26 : ad f. 407 p. 277, 22 contra Academicos III 16 : p. 273, 20 23 : ad f. 281 p. 201, 24 26 : ad f. 252 add. p. 350, 5 35 : ad f. 552 p. 327, 22 contra Cresconium I 13, 16 : ad f. 242 p. 177, 11 de ciuitate dei v 20: ad f. 428 p. 284, 27 vni 7 : ad f. 247 p. 183, 12 xi 5: ad f. 301 add. p. 353, 7 xvin 41: ad f. 342 p. 229, 18 xix 1 : uid. Varro de utilitate credendi 4,10 : ad f. 476 p. 303, 20 6,13: ad f. 229* p. 172,26 epistula Civ ad Nectarium 3 : ad f. 500 p. 311, 24 oxvni ad Dioscorum 27 : ad f. 317 p. 220, 6 27 sq. : ad f. 352 p. 237, 10 29: ad f. 247 p. 183, 16 sermon. (150, 5) : p. 274, 6 348, 3 : ad f. 518 p. 317, 14 : ad f. 437 p. 287, 16 : ad f. 336 p. 227, 17 enarrat. psalmi 73 : ad f. 336 p. 227, 9 M. Aurelius Antoninus vn 33. 64: f. 447 p. 292, 12. 13 ix 41 : f. 191 p. 158, 25 Ausonius epigr. 116 : sent, i Bato comicus Athenaei ill p. 104 ) f ,nn 284 0 vn p. 279a j '

424

INDEX FONXIVM

Boethius in Arist. ir. p|a. ed. II 1. Ill 9 : ad f. 383 p. 257, 23 Carneiscus in Philista VH^ v 191. 192. 195 : p. 93 Censorinus de die nat. 4, 9: f. 333 p. 225, 32 5, 4 : ad f. 330 p. 225, 21 6, 2 : f. 331 p. 225, 24 Chrysippus Iohannis Stob. flor. LXIII 31 : ad f. 574 p. 332, 1 Cicero Academic, post. de finibus i 2, 6 : ad f. 398 p. 274, 22 7 : ad f. 67 add. p. 344, 2(5 i 20,65 p. 131, 8 Acad. prior. : uid. Lucullus 68 sent, XXVIII Bruti 35,131 : p. 90, 8 . 227 p. 170,26 21,71 sq. ad f . 264 p. 190, 22 85, 292 : f. 231 p. 173,17 II 1, 3 sq".: f 2, 6 : f . 257 p. 189, 5 de diuinatione 3, 7: f . 67 p. 121,9 i 3, 5 : ad f. 395 p. 2(51,10 9:addef.ladn.p.91,4 30, 62 : ad f. 328 p. 225, 4 39, 87 : f. 510 p. 314,17 10: sent, x v m 4,12 : p. 88,19 (ad f. 395 p. 261,15) : ad f . 227 p. 170, 24 44,49 : ad f. 328 p. 225, (5 5, 13 : adn. ad p. 264, 1 (44,109): ad f. 395 p. 261, 15 14 sq. : p. 89, 5 n(17, 39: ad f. 395 p. 2(51,15 15 : p. 89, 21 17,40: adn. ad p. 234, 1 16: adn. p. 91, 4 :adf. 395 p. 2(51,12 6,18 : p. 89, 32 (23, 51): ad f. 395 p. 2(51, 15 7, 20: ad f . 67 p. 121, 13 27, 59 : p. 101, 2 50,103 : f. 297 p. 211, 22 : p. 119, 19 : p. 69 : p. 89, 5 21 : sent. X de fato 22 : ep. in 133 p. 65, 5 9, 18: ad f. 281 p. 201,9 (9, 19) : ad f. 376 p. 254, 13 8,23: adn. ad p. 297, 17 10, 21: ad f. 376 p. 254, 4 : ad f . 67 p. 121, 17 22 sq.: f. 379 p. 254, 28 9, 26 : sent, xxix 22-23 : ad f. 281 p. 200, 14 27 : p. 89, 3 20, 46 : ad f. 281 p. 200, 29 27 sq.: f. 454 p. 294, 24 de finibus 28 : ad f . 18 p. 97, 26 I 5, 14 sq. : p. 88 : ad f. 419 p. 282, 11 6,17.21:f. 234 p. 174, 24 10,29 : ad f. 67 p. 121,19 18-20 : f. 281 p. 199, 25 30 : ad f. 440 p. 288, 21 21: ad f. 317 p. 219, 34 : ad f. 67 p. 121, 22 : ad f.301 p. 213,2(5 31 sq.: f . 398 p. 274, 7 7, 22: ad f. 243 p. 178,22 31 : adn. ad p. 91, 4 9,29-19, (52 :f. 397 p. 264, 1 12, 36 : ad f. 399 p. 27(5, 3 9,30:f. 25(ip. 188, 33 37 : ad f . 514 p. 316, 25 11,38 : sent, xvni 13, 41: ad f . 419 p. 282, 12 12, 40 : sent, n 15, 48: ad f. 69 p. 122, 34 13,45 : sent, xxix 49 : ad f. 513 p. 316, 4 18, 57 : sent, v ep. in 132 16, 51:adf. 511 p. 314, 2(5 p. 64, 21 17, 55 : p. 108, 24 19,63 : sent. xvi. XIX 20, 64 : ad f . 67 p. 121, 24 : p. 104, 25 21, 67 sq.: p. 101, 9 adn. ad 63-64 :f. 243 p. 178, 3 p. 329, 14 20, (55 : f. 539 p. 324, 3 68 : f. 415 p. 281, 9 sent, xxvil 23, 75 : adn. ad p. 91, 4

Boethius Cicero Cicero de finibus n 25, 80 : ad f. 539 p. 324, 8 26, 82 : f. 541 p. 324,18

425

Cic. de natura deorum i 26, 72 : f. 233 p. 174, 4 27, 75 : adn. ad p.235, lsq. : adn. ad p. 275, 25 : adn. ad p. 234,1 2(5, 84: ad f . 539 p. 324,10 76 : adn. ad p. 233, 10 : ad f . 541 p. 324, 23 30, 84 : adn. ad p. 235,12 :f . 538 p 324,1 85 : p. 69 27, 87 sq.: sent, xix 31, 85: p. 88, 29 . 602 p. 340,12 88 : ad f 87 : adn. ad p. 233, 22 : ad f . 601 p. 338, 21! 89 : adn. ad p. 233, 21 89 : sent, xvi 33, 93 : f. 235 p. 175, 8 28, 90: f . 468 p. 300, 21 : p. 101,30 91 : ad f . 468 p. 300, 23 : p. 123,19 29, 94 sq.: ep. in 133 p. 65, 5 34, 95 : ad f. 352 p. 237, 5 : adn. ad p. 232, 25 30, 96 : f . 122 f . 139, 5 96 : p. 353, 4 98 : f . 430 p. 285,15 : ad f. 122 p. 139,18. 35, 98 : adn. ad p. 234, 1 36, 100 : adn. ad p. 232, 11 140,3 31,100 : f. 338 p. 227, 29 102 : sent. I sent. II 37,105 sq.: adn. ad p. 234, 5 1-01 sq. : ad f. 217 p. 166, 2 38, 107.108 : ad f. 317 p. 220, 3 108: adn. ad p. 235, 1 102 : adn. ad p. 174, 25 39, 109 : adn. ad p. 234, 5 32, 104 : f . 438 p. 287, 30 : adn. ad p. 235, 8 106 : ad f . 430 p. 285, 20 40, 111: adn. ad p. 235, 16 33,107 : ad f . 430 p. 285, 18 : adf. 67 p. 121, 26 109 : ad f . 398 p. 274, 20 113 : ad f. 440 p. 288, 32 in 1,3 :f. 399 p. 275, 32 41, 111: adn. ad p. 235, 3 iv 12, 29 : f . 441 p. 289, 5 115: p. 100, 11. 106, 27 19, 55 : ad f. 521 add. 116: adn. ad p. 233, 4 p. 358, 13 42, 117 : adn. ad p. 237,1 v 25, 74 : ad f . 398 p. 275, 24 43,120 : adn. ad p. 174, 25 27, 80: ad f . 604 p. 341, 11 121 sq. : sent. I 28, ,S5 : ad f . 601 p. 338, 28 44,123 : p. 100,19. 90,1 31, 93 : f . 603 p. 340, 23 : adn. ad p. 234, 1 de legibus 124 : sent. I I 7, 21 : p. 69 II 17, 46: p. 240,18.89, 32 13, 39 : ad f . 8 p. 94, 28 18, 18: p. 353,19 de natura deorum 23, 59 : adn. ad p. 234, 1 18,18-9,23 :f. 367 p. 245, 2 32, 82 : ad f. 75 p. 125, 8 10, 23 : f . 358 p. 240, 1 65, 162 : ad f. 395 p. 261, 8 16, 43-20, 56 : f . 352 p. 232,10 1(5, 43 : ad f . 255 p. 188, 15 de officiis III 28, 102 : sent. I : p. 104, 27 33, 117 : ad f. 446 p. 291, 23 17, 44 : ad f. 255 p. 188, 21 117 sq. : f. 514 p. 316, 10 45 : sent. I de oratore 23, 62 : adn. ad p. 232, 12 in 17, 63 sq. :p. 358,16 24, 67 : ad f. 301 p. 213, 23 Hortensi f. 22 ap. Seruium in 68 : adn. ad p. 232, 25 Verg. Aen. 25,69: adf. 2H1 p. 201,15 I 330 : ad f. 301 p. 213, 21 70 : ad f. 376 p. 253, 31 Laeli 4, 13 : sent, II : ad f. 251 p. 185, 8 23, 68: adf.511 p. 314, 34 71 : adn. ad p. 234, 1

426

INDEX FONTIVM

Cicero Luculli 6, 17 : adn. ad p. 178, 24 7,19: f. 252 p. 185, 24 14, 45 : f. 223 p. 169, 25 25, 79 : f. 251 p. 185,4 2(5, 82 : ad f. 247 p. 183, 3 83 : ad f. 251 p. 185,15 30, 97 : f. 376 p. 253, 21 32, 101: ad f. 251 p. 185, 10 33,106: ad f. 229" p. 172,31 36,115: p. 131.11 46,140 : f. 400 p. 276, 5 142 : f. 245 p. 179,12 Tusculan. disputat. I 6, 11: adn. ad p. 228, 12 21, 48: p. 346,11 34, 82: f. 17 p. 97,13 II 3, 8 : p. 87, 29 6,15 : f. 401 p. 276,13 7, 17 : p. 338, 3 12, 28 : f. 550 p. 326,14 19, 44: f. 446 p. 291,15 sent, iv

Cic. Tusculan. disputat. v 26, 75 : ad f. 601 p. 338, 23 31, 88 : ad f. 122 p. 139, 20 : sent. II 89 : ad f. 472 p. 302,18 32, 89 :f. 472 p. 302,13 33, 93 : f. 456 p. 295,4 94 : ad f. 440 p. 288, 23 34, 95 :f. 439 p. 288,1 97. 99 : f. 459 p. 297,10 35,102: ad f. 439 p. 297,20. ad f. 200 p. 161,17 36,103-108 :f. 586 p. 334,4 38, 110-40,116 : f. 599 p. 336, 3 40, 117 sq.: f. 499 p. 310, 13 41,119: ad f. 511 p. 314, 22 epistul. ad Atticum vn 2, 4 : ad f. 523 p. 318, 23 xiv 20, 5 : ad f. 8 p. 94, 23 ep. ad famil. VII 12 : ad f. 543 p. 325, 5 : ad f. 8 p. 94, 25 26,1: ad f. 138 p. 144,12 45 : ad f . 122 p. 139, 30 orat. in Pisonem IN 13, 28 . f . 444 p. 290,14 18, 42 : ad f. 601 p. 338, 30 15,32sq. :adf. 444 p. 290, 17 25, 59 : ad f. 364 p. 243, 28 17, 38: ad f . 446 p. 29], 30 25, 60. 26, 62. 27, 65 : ad f. 28 18,41: f . 67 p. 120,18 p. 101, 21.16. 26 41 sq. : p. 119, 16 27, 65 : ad f. 550 p. 326, 20 42 : f . 69 p. 122, 24 28, 68: ad f. 400 p. 278,11 19, 44 : p. 119, 18 69 : ad f. 67 p. 121, 32 20, 46 : f . 440 p. 288,15 or. pro Sestio : ad f. 67 p. 121, 5 10, 21 : f. 580 p. 333, 3 47 : f. 419 p. 282,8 Clemens Al. protr. 5 p. 20, 8 Sylb.: 18 : f. 507 p. 314, 7 ad f. 368 p. 247,19 49 : ad f. 506 p. 313, 24 paedagogi : ad f. 584 p. 333, 26 i 10, 93 p. 57, 36 : sent. I : ad f. 459 p. 297, 25 stromateon iv 33, 70 : ad f. 483 p. 305, 20 i 15 p. 130, 37 : f. 226 p. 170,12 v 6, 16 : ad f. 425 p. 284, 5 ii 4 p. 157, 44 :f. 255 p. 187,30 9, 26 : p. 89, 7 20 p. 177, 23 : p. 275, 20 : ad f. 459 p. 297, 23 177, 29 : p. 344, 30 : sent. xvi. ad f. 122 21 p. 178, 41: ad f. 602 p. 339, p. 139, 25. ad f. 401 19. ad f. 200 p. 161,15 p. 276, 16 p. 178, 43: p. 293, 23 10, 3 1 : ad f. 601 p. 338,17 46 : f. 406 p. 277,16 26, 73 : f. 604 p. 340, 28. f. 51: f. 509 p. 314,13 511 p. 314,19. ad p. 179, 36 :f. 451 p. 293, 28 f. 411 p. 280, 5. ad 40(Metrod.):p.345, 5 f. 489 p. 307, 6 23 p. 181, 25 :f. 526 p. 319, 30 74: ad f. 122 p. 139, 32 (27): p. 98, 14 75: ad f. 604 p. 341, 7 iv 22 p. 228,7 :f. 582 p. 333,17

Cicero Gellius Clemens strom. v 14(p. 252,41): p. 257,20 257, 52: p. 172, 3 vi 2 p. 266,38 : f. 476 p. 303,12 39 :f. 519 p. 317,19 Clementis Rom. recognitionum vin 16 sq.: ad fr. 282 p. 351, 19 ix 6 : ad f. 469 p. 357, 10 x 50 : ad f. 369 p. 355,12 Cleomedes n 1 p.lO7sq. Bak. : f.346b p.354,12 112: p. 89, 18. ad f. 68 p. 122,16 112 sq. :fr. 411 p. 281, 1 Commenta Lucani (T 642 et u 12): ad f. 368 p. 248,19 II 380 : f. 8 p. 95, 16 vi 696 : ad f. 301 p. 213, 33 VII 1: ad f. 304 p. 214, 19 8 : fr. 327 p. 224, 29 ix 563: ad f. 511 p. 315, 4 Damoxenus comicus Athenaei III p. 112": p. 104, 15 Didymus Arius Io. Stobaei eel. eth. p. 46,18 W . : adn. ad p. 264, 5 Diodorus Siculus
XVII 7, 4-7 : f. 346' p. 354,1

427

Erotianus gloss. Hippocr. p. 34,10 Kl.: f. 258 p. 189,10 Eusebius praep. euang. IV 3, 6 p. 13715: adde ad f. 395 xiv 18, 31 p. 763d : p. 293, 5 (20,13 p. 768"): p. 293, 9 20, 14 p. 768* : adn. p. 174, 6. 7 uid. Aristocles Atticus Dionysius episc. Plut. strom. Florilegia : uid. gnomologia Galenus artis medic. 7 1.1 p.246K.: ad f.288 p, 205,9 24 p. 371 :f. 62 p. 118, 27 de animi peccatis 7 : f. 301 p. 213, 6 de elementis sec. Hippocr. i2t.i P .416.418:p.205,16etl9 i 9 p. 483 : f. 292 p. 208,13 de fetus formatione 6 : ad f. 381 p. 255, 27 de Hippocr. et Plat, dogmatis III 4 : ad p. 87, 9 add. p. 342,13
IV 2 : ad f. 410 p. 279,10 4 : ad f. 404 p. 277, 10 v 5 : ad f. 398 p. 275,12 vii 7 : ad f. 319 p. 220, 31 de libris suis c. 17 : p. 289, 7 de naturalibus facult. 114 t . n p. 45-59 :f. 293 p. 208,17 15 p. 59 : p. 210, 35 de simplic. medicam. 1 1 4 : f. 301 p. 213, 6 de usu partium i 211. i n p. 7 4 : p. 252, 13 VII 14 p. 571 sq.: f. 381 p. 255,13 XI 8 p. 873 sq.: p. 256, 7 x n 6 t. iv p. 2 1 : p. 229,11 in Hippocr. epidem. i n comm. i 4 t. x v n 1 p. 521 et 523 : f. 62 p. 118, 29 in Hippocr. epidem. VI comm, 1101. x v n 2 p. 162 : p. 203, 5 in Hippocr. de nat. hum. I t. xv p. 5 : p. 124,19 A. Gellius noctium Atticarum II 6,12 : sent, i n 8, 1 : sent. II 9, 2 : sent, m 9, 4 : p. 88,15

xxv fr.l Dind.: p. 69 sent.xvil Diogenes Laertius : uid. Laertius Dionysius episcop. Eus. praep. eu. xiv 23, 2 p. 773": p. 213, 29 24, 1 p. 773d : p. 256, 34 25, 9 p. 775" : p. 362,10 16 p. 777 a : adn. p. 246,20 26, 2 p. 779a : p. 155, 21 14 p. 781a : p. 213, 30 27, 1 p. 781": p. 242,16 8 p. 782= : p. 243, 12 10 p. 783b : f. 389 (259,6) 783" : adn. p. 234, 1 Dionysius Hal. de comp. uerb. 24 p. 188 R.: p. 90,3 etf.230p.173,12 Epictetus fr. 52 Stobaei flor. 6, 50: f. 425 p. 284,1 Epicurei incerti: uid. scriptores inc. [Epicuri] epist. II 91 : p. 126, 34 Epicurus it- qpOo'eiDc; 1. xxvin VH2vi46:f. 92" p. 345, 27 ir. cpuo". 1. inc. VH 1 x c. 9 : p. 345, 21 VH2 vi 90 : f. 78 p. 125, 23 : adn. ad p. 254, 19

v 15, 8 : p. 353, 32 16, 3 : ad f. 319 p. 221, 5 ix 5, 2 : ad f. 68 p. 122,14

428

INDEX FONTIVM Horatius carminum II 6, lsq. : ad f. 426 p. 284, 17 16,17 : ad f. 491 p. 308,1 25 : ad f. 491 p. 307, 23 33 : ad f. 477 p. 304, 8 satirarum I 3, 96 sq. : ad f. 521 p. 318, 8 98: f. 524 p. 319, 7 113 sq. :adf. 531 p. 321,11 5, 101 sq. : ad f. 363 p. 242, 14 n 2 , 1 : ad f. 477 p. 304,13 7, 88 : sent, xvi cf. p. 396 epistularum i 1, 41 sq.: ad f. 522 p. 316, 17 2, 46 : ad f. 473 p. 302, 27 54 sq.: ad f. 396 p. 263, 22 62 : ad f. 484 p. 305, 30 4,13 : ad f. 490 p. 307,15 10, 32 sq. : ad f. 472 p. 302, 21 39 : ad f. 477 p. 304, 9 44 : ad f. 474 p. 303, 4 (11, 22 sq.): ad f. 490 p. 307, 18 12, 3-11: ad f. 471 p. 302, 8 17, 10 : ad f. 551 p. 327, 17 18, 102 sq. : p. 327, 14 110 : ad f. 491 p. 307, 22 Iamblichus in Io. Stobaei eel. phys. P.860H. (363,11 W.) ; p.353,22 924 (384,12 W.): p. 227,22 Iohannes Chrysostomus t.ix p. 288C: ad f. 383 p. 257, 20 435 d :adf.548 P . 326,4 Ioh. Damascenus uid. Parallela sacra profana Florentina Iohannes Siculus in Hermog. t. vi p. 86, 22 W . : p. 350,15 88, 24 : p. 183, 21 202,24 sq.: f.244p.348,12 Ioh. Stobaeus eel. phys. uid. Aetius Didymus Arius Iamblichus eel. eth. 8, 28 : sent, xvi florilegii 5, 28: f. 207 p. 163, 4 6, 50 : uid. Epictetus 16, 28 : f. 204 p. 162, 4 17,14:fr. 135* p. 345,13 23 : f. 469 p. 300, 26 24 : f. 135 p. 142, 22 30 : f. 473 p. 302, 24 : f. 602 p. 339,16 34 : f. 181 p. 156, 4
t. VIII Monti1, (p. 220d): p. 248,17

Gnomologion Byzantin. Wachsm. n. 77 : adn. ad p. 323, 22 1 1 1 : fr. 489 p. 307,1-4 189 : ad f. 471 p. 301, 26 Monacense n. 194 : fr. 62* add. p. 344, 3 195 : fr. 224 p. 170, 8 Parisinum cod. 1166 in Boissonadii anecd. 1.1 p. 123, 5 : fr. 215 p. 164, 21 Parisinum cod. 1168 f. 1 1 5 ' : f. 339 p. 228, 1 : f. 220 p. 169, 7 : f. 388 p. 2 5 9 , 1 : f. 488 p. 306,18 : f. 187 p. 157, 20 f. 1 1 5 ' : f. 537 p. 323, 22 1 2 9 r : f. 469 p. 300, 26 Paris, cod. 1310 in Boissonadii anecd. t. U p. 467 : f. 62" add. p. 344, 3 Heraclitus allegor. Homer. c. 4 et 75 : f. 229 p. 127, 7. 10 Hermias inris. gentil. 18 : ad fr. 301 p. 213, 31 Herm. in Platonis Phaedrum p. 76 : f. 483 p. 305, 9 Hieronymus adu. Iouinianum I IS : uid. Seneca II 6 : sent, n 11 : ad f. 466 p. 299, 31 comment, in Ecclesiasten t. i n p. 391 d : f. 307 p. 215, 10 comment, in Iesaiam t. IV p. 317 a : sent, I I 473 e :f. 437 p. 287, 11 788: ad f. 437 p. 287,14 contra Rufinum I 30 : ad fr. 243 p. 178, 32 Himerius in Photii bibl. c. 243 p. 355" 31 sq. : p . 24S, 20 p. 356* 13 : ad f. 511 p. 315, 14 p.35733 b l l : adn.adp.24.S,31 Hippolytus pliilosopliumenon T >->-> -> adp f. 267 p. 191, 22 3 f. 359 p. 240, 30

: f. 340 p. 228, 6 Horatius carminum i 4, 15 : ad f. 491 p. 308, 2 7, 21 sq. : adn. ad p. 334, 24 (9, 13 sq.): ad f. 490 p. 307, 18 11, 8: ad f. 491 p. 307, 26

Gnomologion Laertius Iohannes Stob. floril. IT, 35: f. 422 p. 283, 3 37: adf. 135p. 142, 26 43 : ad f. 459 p. 297, 27 2-2, 49 : ad f. 484 p. 305, 31 29, 79 : f. 555 p. 328,18 43,139 : f. 530 p. 320, 27 63, 31: adf. 574 p. 332, 1 82, 6 : f. 220 p. 169,14 101,13 :f. 200 p. 161, S 118, 30 : sent, n 33 :f. 339 p. 228, 1 Isidorus gnosticus fragm. ad f. 456 add. p. 357, 5 Iulianus imp. or. v p. 210, 6Hertl.: f. 383 p. 250,29 or. vi p. 253, 2 : ad f. 602 p. 340, 5 ad Themistium p. 330,15 : ad f. 551 p. 326, 26 p. 335, 19 : ad f. 551 p. 327, 5 IuniusPhilargyrius inVerg. georg. II 336: adn. adp. 214, 22 478 : f. 347 p. 230, 14 Iustinus apolog. II12 : p. 323,14 [Iustinus] cohortat. 4: adf. 2(17 p. 191, 17 de resurrect. 6 : f. 2S3 p. 351, 31 Iuuenalis satirae 13,122 : ad f. 471 p. 302, 7 14, 316-321 : ibid. p. 302, 1 Lactantius diuin. instit. I 2, 1 : ad f. 368 p. 247, 23 II 8, 48 : ad f. 368 p. 247, 27 10, 24: ad f. 304 p. 209, 26 in 7, 7 et 8, 5 : p. 294, 14. 16 8,10 : ad f. 419 p. 282, 22 12,15 : ad f. 360 p. 241,15 17, 3 : f. 553 p. 328, 9 4 : ad f. 581 p. 333, 15 : sent. I 5 : f. 571 p. 331, 7 : f. 467 p. 300, 14 : ad f. 526 p. 320, 4 : f. 529 p. 320, 25 : ad f. 401 p. 276, 20 6 : f. 557 p. 329, 1 8-10.16-21: f. 370 p. 248, 31 22-27 : f. 287 p. 203, 30 30 : ep. in 125 p. 61, 5 33 : ad f. 401 p. 276, 18

429

Lactantius diuin. instit. in 17,33 sq.: ad f. 336 p. 227, 1 38 : ad f. 491 p. 308, 3 39 : f. 581 p. 333,12 42 : sent. T : ad f. 341 p. 228,18 : f. 523 p. 318, 21 : ad f. 540 p. 324, 16 : ad f. 601 p. 339, 13 25, 4-12: f. 227 p. 171, 9 27, 5 : ad f. 601 p. 339, 8 v 3, 1: p. 343,10 10,12. 20,14 : sent, i VII 1, 10 : ad f . 304 p. 209, 21 3, 13 : ad f . 371 p. 250, 22 23 : ad f . 382 p. 256, 20 5, 3-7 : f . 371 p. 250, 7 7,9 : adn. adp. 2211, 1 13 : ad f . 341 p. 22S, 21 12,1 et 13,7 : ad f . 336 p. 227,4.7 de ira dei 2, 7 : ad f . 363 p. 242, 8 4, 1 : f . 365 p. 243, 33 11: f. 366 p. 244, 7 5, 17 : adn. ad p. 243, 34 8, 5 : sent. I 9, 4 : ad f. 368 p. 247, 35 10, 28 : ad f . 354 p. 238, 21 13, 1: adn. ad p. 253, 1 19 : f. 374 p. 252, 30 15,5etl6,6:p. 244,19. 28 17,1: f. 360 p. 241, 6 de opificio dei 2,10-4,15 : f. 372 p. 250, 25 4, 6. 8. 9 : adn. ad p. 251, 17 14 : adn. ad p. 252, 5 6,7:f. 373 p. 252, 3 Laertius Diogenes prooem. 16 : p. 87, 1 II 87 : ad f. 450 p. 293, 13 89 : p. 293, 1'8 sent, m : ad f. 451 p. 293, 34 : f. 453 p. 294,19 90 : ad f. 452 p. 294, 10 91 : p. 336 (adn. ad p. 335,20) in 60 : p. 131,18 vn 5 : f. 198 p. 160,18 6. 9: f. 119 p. 138,6 86 : ad f. 398 p. 275,15 181: p. 87, 4 ix 53 : ad f. 172 p. 153, 10 106 : f. 246 p. 179,15

430

INDEX FONTIVM
Laertius Diogenes X 33 sq.: adn. ad p. 181, 7 34 : f. 260 p. 190, 4 : f. 265 p. 190, 29 35-83 : p. 1-32 83-116 : p. 34-55 117-121: praefat. p. x x v u 117 : p. 58 :f . 536 p. 323, 19 :f. 222" p. 169, 22 :f . 596 p. 335,18 : f. 587 p. 334, 26 : ad f. 226 p. 170,14 118: f. 601 p. 338,1 : f. 589 p. 335,1 : f. 598 p. 336,1 :f . 583 p. 333, 21 : f. 594 p. 335,14 : f. 574 p. 331,14 : ad f. 578 p. 332, 15 :f.565p. 330,11 : f. 62 p. 118, 19 119:f.l9p.97,31(f.94) :f . 591 p. 335, 8 :f. 63 p. 119, 1 : f. 8 p. 94, 21 :f. 14 p. 96,16 :f . 15 p. 96,18 :f . 597 p. 335,19 : f. 576 p. 332, 8 : f. 563 p. 330, 6 :f . 566 p. 330, 13 120 : f. 572 p. 331, 10 :f. 570 p. 331,5 :f. 584 p. 333, 24 :f . 573 p. 331,12 : f. 593 p. 335,12 :f. 521 p. 318, 7 :f . 428 p. 284, 25 : f. 517 p. 317, 7 : f. 540 p. 324,12 121: f. 407 p. 277,19 : f. 575 p. 332, 6 : f. 588 p. 334, 28 : f. 569 p. 331, 3 : f. 568 p. 331, 1 : f. 561 p. 330, 2 : f. 507 p. 330,15 : f. 577 p. 332, 9 : f. 592 p. 335,10 :f. 564 p. 330, 8 : f. 562 p. 330, 4

Laertius Diogenes X 1-34 : p. 359 1 : adn. ad p. 174, 7 2 : f. 179 p. 155, 26 3 : p. 135, 4 4 : f. 148 p. 147, 24 5:f. 124 p. 140,13 (f. 128.166) . 143 p. 146,15 :f : f. 125 p. 140, 21 : f. 165 p. 150, 28 : f. 12G p. 140, 25 6 : p. 140, 5 : f. 67 p. 120, 15 : f. 163 p. 150,10 7:f.l45p.l46,25(f.ll2) :f.93p.l29,27(p.l24,9) 8:f . 113 p. 136,14 : f. 236 p. 175,18 : f. 238 p. 176, 9 : ad f. 171 p. 152, 19 : ad f . 172 p. 153, 8 : f. 4 p. 92, 22 11: f. 543 p. 325, 1 : ad f. 181 p. 156, 8 :f. 182 p. 156, 17 12: uid. Athenaeus : f. 240 p. 176, 21 13 : f. 123 p. 140, 8 : f. 232 p. 173, 23 : adn. ad p. 174, 7 : p. 88, 2 :f. 54 p. 114, 8 14 :f. 95 p. 131,16 : p. 104, 22 : adn. ad p. 174, 8 16-21: f. 217 p. 165 22 : f. 138 p. 143,16 23 : f. 241 p. 176, 24 : f. 73 p. 123, 32 : f. 37 p. 106,12 : adn. ad p. 167, 1.4 add. p. 347, 25 25 : p. 140, 17 26-28 : p. 85 sq. 30 : p. 104, 19 :p.l31,3(124,7.94,16) 31-32 : f. 36 p. 105,10 31 : ad f . 257 p. 189, 7 : p. 70.342, 4 : f. 35 p. 105, 7 33 : ad f. 255 p. 188, 4

Laertius Origenes Laertius Diogenes x 121 : f. 595 p. 335, 17 : f. 590 p. 335, 6 1-22-135 : p. 57-66 135 : f. 395 p. 261, 4 : f. 27 p. 100,1 135-8 : praefat. p. xxxi 136 : f. 1 p. 91, 3 (f. 7. 71. 111. 450) . - f. 2 p. 91, 9 137 : f . 452 p. 294, 4 :f. 66 p. 119,22 138 :f. 504 p. 312, 26 : f. 506 p. 313, 22 : p. 08 139-154: p. 71-81 uid. scholia Epicuri Lucianus Alexandri c. 17 : ad f. 395 p. 261, 29 25 : ad f. 395 p. 262, 4 47 : p. 70 61 : ad f. 395 p. 262, 11 bis accus. 2 : f. 368 p. 246, 20 20 : f. 182* p. 346, 27 : ad f. 368 p. 264,21 2 1 : ad f. 511 p. 315, 7 21 sq. : f. 402 p. 276, 24 de lapsu salut. 6 : p. 131, 19 de parasito 11 : adn. ad p. 286, 12 :adp.l24,18add.p.345,9 :adp.H9,21add.p.344,20 Icaromen. 32 : ad f. 368 p. 246, 22 uitarum auct. 19 : f. 182- p. 346, 23 (19): p. 293,10 Lucillus Anthol. Pal. xi 103 et 249 : adn. ad p. 191,19 Lucretius II 17sqq. : ad f.200add.p.347,ll 180 sq.: adn. ad p. 249, 16 1093 sq. : ad f. 363 p. 242, 11 m 294-322: f. 316 p. 219, 2 1043 sq.: p. 346, 9 V 52 sq. : p. 232, 7 82 : ad f. 363 p. 242, 12 G63 sq.: adn. p. 354,1 1117 sq. : ad f. 477 p. 304, 4 1127 sq. : ad f. 552 p. 327, 30 1152-7 : ad f. 532 p. 322, 9 vi 9-28 : f. 396 p. 263, 2

431

Macrobius comm. in somnium 114, 20 : ad f. 315 p. 218, 27 Saturnal. VI 7, 15 : sent. Ill VII 14,3sq. : adf.319p.221,8 Manilius iv 3 : adn. ad p. 309, 26 4 : adn. ad p. 308,19 (6-11): ad f. 471 p. 302,12 Maxiraus abbas gnomologii 6 p. 172 Tigur.: f. 187 p. 157, 20 8 : f. 214 p. 164,16 9 p. 174 T.: adn.adp.323,22 14 p. 180 : f. 388 p. 259, 1 17 p. 183 : f. 220 p. 169, 7 18 p. 184 : f. 488 p. 306,18 24 p. 189 : f. 537 p. 323, 22 36 p. 194 : f. 339 p. 228, 1 48 : f. 469 p. 300, 26 66 : f. 215 p. 164, 21 Maximus Planudes in Hermog. t. v p. 440, 25 W. : p. 114, 20 Max. Tyrius diss. in (2): p. 275, 5 3 : f. 443 p. 289, 28 (4) : adn. ad p. 274, 23 5 sq. : f. 505 p. 313, 7 10 : ad f. 505 p. 313,21 : ad f. 487 p. 306,16 X 9 : sent. I Meletius in Crameri Anecd. Ox. t i n p. 71, 7 : ad f.318p. 220,18 Metrodorus de poematis ap. Philodemum de rhet. VH2 v 58 : f. 47 p. 110, 1 fr. 5 Duen. : adn. ad p. 164, 6 6 : adn. ad p. 278, 10 10et9 :adf.G8add.p.345,5 12 : adn. ad p. 278,11 13 : ad f. 409 p. 278, 15 Nemesius c. 7 p. 179 Matth. : ad f. 318 add. p. 353, 30 c. 18 p. 221 : sent, xxix 225 : sent. HI (44 p. 347): ad f. 368 p. 248,18 : sent, r Olympiodorus in Plat. Phaedon. p. 16, 29 : sent, xxix 80, 1 : ad f. 247 p. 183, 1 125, 10 : ad f. 255 p. 188, 25 in PI. Philebum p. 274 : f. 416 p. 281,13 275 : f. 421 p. 282, 30 Origenes contra Celsum I 8 p. 8 Hoesch.: adf.222add.p.347,28

432

INDEX FONTrVM Philodemus de diuitiis VH2inH5:f.97p. 182,14 :f. 159 p. 149,28 86 :f. 98 p. 132,19 f. 108 p. 136, 3 87 f. 154 p. 148, 20 89 : f. 103 p. 134,12 91 : f. 44 p. 108, 29 96 : f. 45 p. 109, 3 98 : f. 43 p. 108, 26 101 :f. 42 p. 108,21 de Epicuro VH2 V ll07:f. 96 p. 132,13 de ira VH 2 I 66 p. 143 G. : p. 68 sent, i 68 p. 149 G.: f. 3 p. 92, 8 de morte VH 1 ix fr.iv : adn. adp.269,19 de musica VHiic.4,6:adf.386p.258,ll 10,15 : adn. ad p. 337, 9 36, 29 : adn. ad p. 337, 7 de philosophis VHl V I I I c. 5 ; p . 133,21 de rhetorica c. l : a d n . adp. 112, 6 G. 3-6 : f. 53 p. 112, 19 xi 60 : p. 343, 3 VH2 iv 60 = Ox.n 68 : ad f.53 p. 114, 4 73 sq. 81 sq. : f. 49 p. 110, 16 77 85 : f. 10 p. 95, 25 78 86 : f. 52 p. 112,14 84 92 : adn. ad p. 110, 16 93 sq. 101 sq. : f. 50 p. I l l , 24 106 114: p. 111,8 (f.65) 107 115 : f. 11 p. 96, 1 (p. 119, 10) VH2 v 35 : ad f. 49 p. 110, 20 43 = VH2 iv 106 : ubi uide

Origenes contra Celsum (i 8. 10 m 75 v61): ad f. 369 p. 248, 27 i 13 p. 12 : f. 369 p. 248, 24 24 p. 18 : f. 384 p. 226, 6 24(p.l8sq.) : ad f. 395 p. 2(52,17 43 p. 3 3 : ad f. 391 p. 259,27 II (13 p. 69): ad f. 368 p. 248,16 m 80 p. 165: ad f. 68 p. 122,18 IV 67 p. 214 : adn. ad p. 191,2 v 47 p. 270 : f. 518 p. 817, 9 : f. 516 p. 317, 3 VII 3 p. 343 : ad f. 395 p. 261,21 63 p. 385 : f. 535 p. 822, 23 66 p. 386 :f. 390 p. 259,14 vin45 p.419: ad f. 391 p. 259,24 Ouidius metam. VII 604 : adn. ad p. 310, 1 trist. in4,25 : ad f.551p.327,18 Parado.xographusBarocc. in Cram. An. Ox. in p. 413, 2 : p. 276, 36 Parallela sacra profana Florentina A 14, 156 p. 761 Gaisf. : f. 220 p. 169, 7 27, 9 p. 764 : f. 249 p. 183, 30 18 p. 765: f. 317 p. 219,30 27 p. 766 : f. 248 p. 183, 25 32 p. 767 :f. 261 p. 190, 12 39 p. 767 : f. 225 p. 170,10 N 6 p. 691: f. 349 p. 230, 28 0 14,1 p. 711: f. 318 p. 220,15 14 p. 712 : f. 320 p. 221, 18 Petronius sat. c. 104 : ad f. 828 p. 225, 8 Philo legis allegoriarum in 48 : ad f. 413 p. 280,26 54 : ad f. 416 p. 281, 15 plenius p. 356, 15 de plantatione Noe 35 : ad f. 63 add. p. 344, 7 de prouidentia i 37 : ad f. 370 add. p. 355,17 50:adp.87,17add.p.343,25 [Philo] IT. dcp6apaia<; KOOHOV 3 p. 222, 2 Bern. :f.304p. 214,13 Philodemus de deorum uictu VH 1 vi fr. 5(inG. ScottiFragm.Herc. p. 109) : fr. 31 p. 103, 23 c. 1 (p. 141 Sc.) : ad f. 384 p. 258,15 c.13 (p. 174 Sc.): f. 356 p. 289,14 14 (p. 176 Sc): p. 239, 20 de diuitiis VH2 m : cf. p. 108, 15

44 107 : ubi uidc 48 : f. 48 p. 110, 8 51:f.49p. Ill, 17 52 :f. 48 p. 110,14 54 : f. 46 p. 109, 22 56 : p. 114,15

Origenes Plutarchus Philodemus de rhetorica VH2 v 57 : f. 55 p. 114,11 58 : f. 47 p. 110,1 VII 176 : ad f. 552 p. 328, 4 177 : adn. ad p. 306, 25 179 : adn. ad p, 304, 25 184 :f. 64 p. 119,3 de sanctitate VH? II19, 30 p. 86 G. : adn. ad p. 191, 10 74,11 104G.: f. 142 p. 145, 23 74 sq. : f. 100 p. 133, 4 75,25 105 G. :f. 157 p. 149,13 76,1 106 G.: f. 386 p. 258, 4 80, 4 110 : f. 40 p. 107,18 81,1 111 : adn. ad p. 125,11 82 112 : f. 87 p. 127, 27 83,3 113 : f. 39 p. 107,15 23 : f. 84 p. 127,15 104,13 122 :f. 33 p. 104,5 104-5 122sq.:f. 38 p. 107,1 106,1 124 .- f. 85 p. 127,18 6 : f. 88 p. 128, 4 11 : f. 91 p. 128, 31 18 : f. 23 p. 99,13 22 :f. 104 p. 134,16 107, 2 125 : f. 99 p. 132, 20 26 :adn.adp.l51,3 108, 9 126 : f. 387 p. 258,19 26 : f. 12 p. 96, 7 109, 3 127 : f. 169 p. 151, 8 110 128 : f. 11 p. 96, 9 117 133 : f. 34 p. 104, 8 120,1 135 : f. 155 p. 149,1 (f. 86 p. 127,23) 122,17 137 : f. 32 p. 104, 1 de signis VH 2 iv4,22 : adn.adp.208,17 21, 8: adn. ad p. 102,11 de uifiis et uirt. 1. IX VH 1 III c 12 p. 49, 21 G.: p. 108,17 27p.64,5G.:f.216p.l64,26 1. x VH 1 in c. 17 : adn. ad p. 131, 16 TTpaYnateTai VH 2 1 fol. 110 : f. 109 p. 136, 7 111: f. 153 p. 148,16 : f. 127 p. 141,1 113 : f. 197 p. 160, 9 114 :f. 101 P . 133, 9 116 :f. 180 p. 155-28 117 : p. 134, 23.138,12

433

Philod. TTpaf|naTTai fol. 118 : f. 185 p. 157,12 119, 4 : f. 195 p. 159, 26 9 : p. 147,11 122 : f. 168 p. 151, 5 123 : adn. ad p. 145, 4 125, 2 : f. 149 p. 147, 27 9 : f. 137 p. 143,14 13 :f. 139 p. 144, 27 15 : f. 150 p. 148, 5 126 : f. 212 p. 163, 29 127 : f. 184 p. 157,4 : f. 151 p. 148,8 128 : f. 177 p. 154, 20 129 :f. 196 p. 160, l ' : f. 102 p. 133, 25 TTpoq xoiiq* VH 2 1148 : p. 69 149 : p. 102, 7 152 : p. 34 cf. 135, 8 158 : f. 606 p. 341,18 schol. 1 Zen. de libertate dicendi VH v 1 c. 20 : adn. p. 124, 2 v 2 fr. 6 : f. 152 p. 148,12 : f. 161" p. 346,15 9 : f. 140 p. 144, 30 (f. 144) 15: p. 131,13 20 : f. 16 p. 97, 9 45 : f. 547 p. 325, 26 49 : f. 170 p. 151,17 (f. 160) 55 : f. 545 p. 325,18 72 : f. 129 p. 141, 7 73 : f. 118 p. 138, 2 uol.Herc. 1013 f.8 (ed.W.Scott Frr. Here. p. 309) : f. 502" p. 357, 30 Philostratus uit. Apollonii
VIII 28 : ad f. 551 p. 327,11

Plinius nat. hist. praef. 29 : p. 102, 3 xxxv 144 : p. 102, 8 Plinius Sec. epistularum 116,4: ad f. 225add.p.347,32 Photius biblioth. : uid. Hiraerius lexici p. 473,1 P.: f. 136p,143,6 Plotinus diss. 30 (enn. n 9), 15 : ad f. 368 p. 247, 22 : ad f. 403 p. 276, 31 Plutarchus aduersus Coloten 1 p. 1107<i: f. 140 add. p. 346,1 2 p. 1108: p. 315, 26(278, 20) 28

434

INDEX FONTtVM

Plutarchus aduersus Coloten

Plutarchus adu. Coloten 30 p. 1124 : ad f. 368 p. 248, 6 2 p. 1108" : sent. i. n : ad f. 512 p. 315, 21 3 p. 1108": ad f. 234 p. 175,6 1125" : ad f. 409 p. 278,18 4sq. p.1109'-": f. 250 p. 183,33 1125b :p. 347, 6 6 p. 1109*: f. 58 p. 115, 30 31 p. 1125=: f. 556 p. 328, 23 (ad 1109'sq.:f.59p.ll6,8 f. 8 p. 95, 7) 1110" : f. 60 p. 116, 20 :f. 554 p. 328,13 7 p. 1110cf:f. 30 p. 102,16 1125" : p. 70 sent. 1 8 p. 1110 : ad f. 275 p. 196,12 32 p. 1126" : p. 92,15 . 288 p. 204, 22 1111a: f 1126" : p. 123, 22 8 p. 1111" : ad f. 368 p. 248,10 33 p. 1126: f. 194 p. 159,16 : f. 546 p. 325, 23 1127" : f. 6 p. 94,13. : ad f. 299 p. 212, 30 6 8 p. 95, 5.109,17 9 p. lllla : ad f. 286 p. 203, 23 : f. 560 p. 329, 16 10 p. 1112 : f. 283 p. 202,15 34 p. 1127d : f. 18 p. 97,19 1112" : f. 286 p. 203,9 :f. 134 p. 142,16 11 p. 1112.: f. 76 p. 125,11 : f. 8 p. 95,1 13 p. 1114" :f. 296 p. 211,18 : f. 558 p. 329,4 : f. 74 p. 124, 27 adu. Stoicos 23 : f. 269 p. 192,18 16 p. 1116c: f. 282 p. 202, 3 p. 1075": ad f. 368 p. 248,11 An seni sit ger. resp. 5 1116<*:adf.76add.p.345,13 1116": p. 343,12 p. 786: ad f. 411 p. 279, 26 17 p. 1117": f. 116 p. 137,14 (p. 343, 31) 1117*"= : f. 141 p. 145,1 consolat. ad Apollon. 15 18 p. 1117* : adn. ad p. 173, 21 p. 109": ad f. 495 p. 309,19 :f. 130 p. 141,9 110" : ad f. 498 p. 310, 6 consol. ad uxorem 10 19 p. 1117f : f. 222 p. 169,19 : ad f. 141 p. 145,17 p. 611 d :adf. 502" p. 358, 3 1118": p. 104, 29 contra Epicuri beatitudinem 1118" : adn. ad p. 105, 13 2 p. 1086: f. 237 p. 175, 20 20 p. 1118 s :f. 314 p. 218,1 1086f : f. 228 p. 171, 31 21 p. 1119"=: ad f . 558 p. 329, 7 1087" : ad f. 409 p. 278, 25 22 p. 1119a :f. 392 p. 259,31 : ad f. 552 p. 327, 25 1119* : ad f. 259 p. 189,24 : f. 405 p. 277,13 25p.ll21": ad f. 252 p. 185, 28 1087= : f. 433 p. 286, 8 1121" : f. 324 p. 224, 8 3 p. 1087": p. 356,12 1121' : adn. ad p. 181,15 1087" : ad f . 411 p. 280, 4 26 p. 1121": f. 239 p. 176,15 1088b :cd f. 600 p. 337,13 d 27 p. 1122 : adn. ad p. 279, 21 3sq.p.l088 :f.417p.281, 17 1122' : f. 411 p. 279, 21 1088c : sent. m . x v m 1123" : ad f. 368 p. 248,4 1088": f. 429 p. 284,31 : ad f. 342 p. 229, 7 4 p. 1089": p. 293, 9 : f. 528 p. 320,18 : f. 579 p. 332,18 : f. 420 p. 282, 27 1089 : p. 287,6 b : f. 254 p. 187,18 28 p. 1123 1089d : f. 68 p. 121, 34 d 1123f : ad f. 251 p. 185, 22 5 p. 1089* : f. 431 p. 285, 29 1123 : p. 105,1 1089" :ad f. 138 p. 144,16 1124b : ad f. 251 p. 185,18 1090" : ad f . 600 p. 337,19 29 p. 1124" : f. 263 p. 190,18 : f. 424 p. 283, 25 1124 : f. 161 p. 150, 2 : ad f. 68 p. 122, 6 : ad f. 237 p. 167,7 1090" : ad f. 413 p. 280, 21

Plutarchus

435

Plutarchus contra Epicuri beatit. Plutarchus contra Epicuri beatit. 6 p. 1090'd : f. 532 p. 321,14 22 p. 1103a : p. 92, 33 (f. 193) 1090a . a d f. 68 p. 122, 8 23 p. 1103': ad f. 500 p. 311,6 1090' : f. 189 p. 158,16 1103 d : f. 448 p. 292,16 f 1090 sq.: ad f. 68 p. 122, 20 : sent. I. ir 7 p. 1091'" : f. 423 p. 283, 9 1103" b :f. 500 p. 311, 3 b 1091 : ad f. 419 p. 282,14 25 p. 1104 : f. 534 p. 322, 20 (adn. ad p. 145, 6) 27 p. 1104' : ad f. 204 p. 162,11 6 8 p. 1091 : ad f. 423 p. 283, 23 1105a :adf. 500 p, 311,10 f 1091 : ad f. 384 p. 257, 31 : sent. II d 1092b : sent. XI :f.213p. 164, 6 28 p. 1105 b<! : f. 384 p. 257, 26 29p.llO6 :adf.500p.311,18.19 9p.l092 d :f.410p. 279,4 30 p. 1106df : f. 501 p. 311, 31 11 p. 1093" : f. 229p,172,24 1106 : ad f. 204 p. 162,16 12 p. 1094a : f. 163 p. 150,17 1107" : f. 502 p. 312, 5 31 p. 1107" :f. 418 p. 282,1 : f. 164 p. 150, 25 de amore prolis : f. 117 p. 137, 27 s 1094 -. f. 21 p. 98, 21 2 p. 495" : f. 527 p. 320, 7 1095" : p. 343,19 de animae procreat. sec. Tim. 6 : p. 358, 8 p. 1015': ad f. 281 p. 201, 21 de audiendis poetis 13 p. 1095" : f. 20 p. 98,16 cf. p. 343,18 Ip.l5 d :adf. 163 p. 150,13 14 p. 36" :f. 447 p. 292, 4 : f. 57* p. 344,1 37*: sent. n. xv :f.5p.94,6cf.343,16 : f. 548 p. 325, 30 1095 f : ad f. 512 p. 315, 29 de cupiditate diuitiarum 14 p. 1096 : ad f. 429 p. 285, 7 2 p. 523f : adn. ad p. 303, 12 1096* : adn. ad p. 279, 10 4 p. 524 f : ad f. 471 p. 301,23 15 p. 1097" : ad f. 544 p. 325,13 6 p. 525 : p. 357, 24 1097b : ad f. 194 p. 159, 21 de defectu oraculorum 1097 b ': f. 184* p. 346, 29 19 p. 420" : f. 394 p. 260, 21 1097' : f. 559 p. 329,12 28 p. 425 d : f. 299 p. 212, 24 :f. 183 p. 156, 22 de facie in orbe lunae 16 p. 1097^ : p . 300,16 4 p. 921d : p. 362, 28 1097' :f. 190 p. 158,19 de fraterno amore :f . 186 p. 157,15 16p.487 d :adf.l78p.l55,15 1098b : f . 605 p. 341,15 1098d : p. 278,15 (Metrod.) de occulte uiuendo titulus: f. 551 p. 326, 23 17 p. 1098*: ad f. 409 p. 278, 21 3 p. 1128f : f. 107 p. 135, 24 1099 d : adn. ad p. 289, 6 (f. 110 18 p. 1099" : f. 436 p. 287, 3 1129 a :adf.218p.l68,20 : ad f . 138 p. 144, 20 : p. 87, 23.106, 8 1099f: f. 549 p. 326,12 4 p. 1129":adf.512p.315,23 1100" : ad f . 233 p. 174, 21 :f. 412 p. 280, 7 :p.97,4 : ad f. 524 p. 319,8 : ad f . 146 p. 147,18 : ad f . 141 p. 145, 9 de placitis philosophorum 13, 26 : ad f. 275 p. 195, 31 :f . 178 p. 155, 3 27 : f. 270 p. 192, 24 19 p. 1100=; ad f . 178 p. 155,11 4 : f. 308 p. 215,15 : ad f. 141 p. 145, 21 7,7 : ad f. 361 p. 241, 23 20 p. 1101b:f.l20p.l38,14(f.l67) 7,10: adn. ad p. 248, 31 21 p. 1101' : ad f. 369 p. 248, 28 reliqua uid. sub Aetio 1102": p. 103, 7.106, 25

436

INDEX FONTIVM Porphyrius de abstinentia i 49: ad f. 456 p. 296, 3 50: ad f. 481 p. 304, 31 50 sq.: f. 461 p. 298,18 5 1 : f. 470 p. 301,1 (ad f. 205 p. 162, 22) : f. 462 p. 298, 27 : f. 463 p. 298, 30 51 sq.: f. 464 p. 299,1 52 : f. 62 p. 118, 24 53 : f. 428" p. 356,27 : f. 465 p. 299,13 54: f. 458 p. 296,15 epist. ad Marcellam[cf.p.LVlIIsq.] c. 17 p. 285,26 : ep. in 123 extr. 27 : ad f. 530 p. 321,1 : sent, xv : f. 202 p. 161, 24 : f. 471 p. 301, ^1 28 : f. 478 p. 304,15 : f. 479 p. 304,19 : ad f. 476 p. 303,16 : f. 481 p. 304, 28 29 : f. 445 p. 291, 9 : f. 485 p. 305, 33 : f. 203 p. 161, 29 : f. 207 p. 163, 4 :f. 480 p. 304, 25 30: f. 200 p. 161,7 .- f. 489 p. 306, 23 3 1 : f. 486 p. 306, 4 : f. 457 p. 296,12 : f. 221 p. 169,14 Proclus in Euclidem p. 55 Bas. : ad f. 229" p. 173,3 in Plat. Cratylum 16 sq. p. 6.8Boiss. : fr.335 p. 226,12 rem publicam p.382Bas.: adf.229p. 172,13 p. 61, 1 Schoell. : f. 140 add. p. 346, 3 Timaeum p. 19. 80. 81. 82. 108 : ad f. 383 p. 257, 3 sqq. Quintilianus instit. II17, 15 : p. 109, 19 (v 7,35 sq.): ad f. 368 p. 248,18 VII 3, 5 : ad f. 352 p. 237,6 xn 2, 24 : f. 163 p. 150, 22 rhetor incertus uid. A necdota Paris. Crameri Saluianus de gub. dei 15 : ad f. 363 p. 242, 22

Plutarchus de Pythiae oraculis (7 p. 397=) : ad f. 395 p. 262,15 8 p. 398": p. 355, 27 11 p. 399" : p. 342, 6 de recta ratione audiendi 15 p.45f:adf.l43p. 146,17 de sollertia animalium 7 p. 964= : p. 351,11 de Stoicorum repugnantiis 2 p. 1033: f. 426 p. 284, 8 26 p. 1046a : f. 515 p. 316, 30 34 p. 1050': f. 378 p. 254, 24 44 p. 1054" : ad f. 299 p. 212,32 de tranquillitate animae 2 p. 465 f : f. 555 p. 328,18 16 p. 474: f. 490 p. 307, 9 de uirtute et uitio 3 p. 101b : f. 520 p. 317, 24 Grylli [cf. praef. p. LXX-} c. 4 p. 987d : sent, ix 988b : adn. ad p. 317, 8 6 p. 989" : ad f. 456 p. 295, 20 Non posse suauiter uiui sec.Epic. uid. Contra Epic, beatit. Philosophandum esse cum princ. 3 p. 778 a : f. 544 p. 325, 8 (ad f. 426) Praecepta sanitatis tuendae 21 p. 135" : ad f. 8 p. 95,11 135 c :p.95,9(p.l22,13) Quaestionum conuiualium I prooem. p. 612d : p. 115, 3 II 2 p. 635 a : sent, in in 5,1 p. 652" : f. 60 p. 116, 30 6, Ip.653"-655:f.61p.ll7,7 6,4 p. 655: ad f. 426 p. 284,9 VIH 3,1-3 p. 720=-722 : f. 323 p 222 14 10,1 p. 734i. f. 326 p. 224,14 stromat. f. 8 ap. Euseb. pr. eu. i 8 p. 24" : f. 266 p. 191, 2 uita Cassii 37: ad f.328 p. 225,10 : adn. ad p. 260, 31 Pyrrhi 20 : f. 552 p. 327, 20 : f. 363 p. 242, 5 fr. ap. Olympiod. in Plat. Phaed. p. 125,10 : p. 188, 25 cf. Gellius Porphyrio ad Horat. epist. I 17, 41 : ad f. 511 p. 315,1 Porphyrius de abstinentia 148 : f. 466 p. 299, 24 49 : sent, xv

Plutarchus Seneca scholion Aeschyli Prom 624 : ad f. 395 p. 261, 16 Aristot. Eth. Nic. f. 48' : ad f. 456 p. 295, 12 Clementis Alex. t. IV p. 126 : p. 342, 10 Dionysii Thr. BAG p. 649, 26 : f. 227" p. 171, 28 660, 25 : f. 92 p. 129, 30 667,13: ad f. 483 p. 305,18 in Crameri Anecd. Oxon. iv p. 317, 8 f. 322 p. 222, 7 Epicuri epist. I 39 :f. 24 p. 99,17 : f. 76 p. 125, 17 40 : f. 77 p. 125, 20 : f. 25 p. 99,20 : f. 89 p. 128,13 (f. 90) 44 : f. 56 p. 114, 26 66 : f. 311 p. 216, 31 73 : f. 79 p. 126, 9 : f. 26 p. 99, 23 : f. 348 p. 230, 26 (f. 81 p. 345, 2) 74 : f. 82 p. 127, 4 II 88 : f. 300 p. 213, 3 91 : f. 81 p. 126, 28 96 : f. 83 p. 127, 9 sent. 1 139 : f. 355 p. 239, 7 Gregorii Naz. (p. 25 Piccol.) : ad f. 383 p. 257, 21 (ed. A. Mai Spic. Rom.) : ad f. 416 add. p. 356, 23 Homeri Odyss. i 28 : adn. ad p. 171, 31 Horatii uid. Porphyrio Lucani uid. Commenta Lucani Luciani Bis accus. 20 : p. 277, 2 scriptores incerti Axiochi a p. 365b : ad f. 495 p. 309,10 369 : ep. in 125 p. 61, 8 1. irepl liipouc; 9, 7 : adn. ad p. 310, 8 Epicureae sectae 1 tr. aio"0r|O"Wv VH vi c. 2 1 : p. 240, 24 VH 2 vil 14 : adn. ad p. 72, 1 15 : f. 578 p. 332, 10 17 : f. 313 p. 217,16 2 1 : p. 69 :f. 533 p. 322,16

437

scriptores incerti Epicureae sectae VH2 vil 26: p. 358,11 x 47 : f. 80 p. 126,17 74 : f. 492 p. 308, 9 : adn. ad p. 335, 8 75 : ad f. 434 p. 286,25 77: adn. ad p. 331, 3 80 : adn. ad p. 335, 8 154 : adn. ad p. 95, 27 201: f. 41 p. 108,8 (f. 72. 85. 88) XI 20-42: praef.p.XLVHsqq. 23. 24 : p. 68 30 : p. 69 31. 34 : p. 68 apud Philodemum VH2j 148 : p. 69 uol. Hercul. ined. 176 c. 17 : f. 115 p. 137, 8 18 : f. 176 p. 154,12 19 : f. 156 p. 149, 7 22 : ad f. 217 p. 166, 13 1044 c. 4 : p. 132,2 cf. rhetor incertus L. Seneca apocolocynt. 8 : sent, n de beneficiis in 4 , 1 : f. 435 p. 286, 28 iv 4 , 1 : f. 364 p. 242, 24 19 : ad f. 364 p. 242, 28 vn 31, 3 : ad f. 364 p. 243, 9 de matrimonio fr. ap. Hieron. adu. Iouin. I 48 : f. 19 p. 98, 6 dial. II ad Serenum de constantia sapientis 15,4 : sent, xvi 16,1: f. 585 p. 333, 28 dial. VII ad Gallionem de uita beata 6, 3 : ad f. 506 p. 313, 26 9, 1 : ad f. 504 p. 312, 29 9, 4 sq.: ad f. 506 p. 313, 29 12, 3 : ad f. 506 p. 314, 3 12, 4 : ad f. 460 p. 298,13 13,1 : f. 460 p. 298, 4 13, 4 : f. 455 p. 294, 29 13, 5 : ad f. 514 p. 316, 27 27, 5 : adn. p. 147, 1 dial, VIII ad Serenum de otio 3, 2 : f. 9 p. 95,19 7, 3 : ad f. 442 p. 289, 24 epistularum moralium 2, 5 : f. 475 p. 303, 6 4,10 : f. 477 p. 303, 24

438

INDEX FONTIVM Seneca epist. mor. 66, 47 : ad f. 138 p. 143, 26 67,15 : ad f. 601 p. 339, 5 68,10 : ad f. 426 p. 284,12 78, 7 : ad f. 446 p. 291, 34 79,15 : f. 188 p. 158, 8 85,18 : f. 508 p. 314, 9 8 9 , 1 1 : f. 242 p. 177, 2 90, 35 : f. 8 p. 95,13 92, 6 : ad f. 482 p. 280,11 25 : ad f. 138 p. 144,8 97,13 : f. 532 p. 321, 22 15 : f. 531 p. 321, 3 99,25 (Metr.): adn. p. 164,6 (cf. praef. p. LVI) 110,18 et 20 : adn. ad p. 339,17 119,17 : ad f. 200 add. p. 347,17 naturalium quaestionum vi 20, 4 sq.: f. 351 p. 231, 6 32, 5 : adn. ad p. 339, 17 Seruius in Verg. georg. I 247 : f. 346 p. 230, 8 330 : uid. Cicero Hortens. II 49 : ep. i 38 Aen. (i 11 et 227) : p. 248,19 I 330 : ad f. 301 p. 213, 21 II (515. 689): ad f. 368 iv (379): ad f. 368 584 : ad f. 346 p. 230,11 x (467): ad f. 383 p. 257, 22 Sextus empir. hypotyposeon ii 25:adf. 31(0 p. 216, 27 in 137 : ad f. 79 p. 126,12 194 : ad f. 398 p. 274, 25 195 : ad f. 401 p. 276, 23 218 : ad f. 355 add. p. 355,7 219: sent. I 229 : ep. m 125 sent. II adu. mathematicos I l:f. 227 p. 170,17 (89,30) 3 : f. 114 p. 136, 19 49 : adn. ad p. 170, 17 : f. 22 p. 99, 6 57 : ad f. 255 p. 188,30 273. 283 : sent, m 298 : ad f. 229 add. p. 348, 3 i n 2 : f. 273" p. 351, 7 vi 27 : f. 229" p. 173, 6 VII = adu. dogm. 114 sq. : ad f. 242 p. 177,18 203-216 : f. 247 p. 179,18 267 :f. 310 p. 216, 22

Seneca epist. mor. 4,10: ad f. 200 p. 161,13

6, 6.: praef. p. LV 7,11: f. 208 p. 163, 7 8,7 :f. 199 p.. 160,25 9, l:f. 174 p. 153, 30 8 : f. 175 p. 154,4 15 : sent, xxvn 18 : f. 173 p. 153, 20 20 : f. 474 p. 302, 29 11, 8 :f. 210 p. 163,18 12,10 . - f. 487 p. 306, 7 13.16 : f . 494 p. 308,19
14.17 : ep. in 130 cf. praef. LVI 15, 1 : adn. ad p. 131,16 (cf. praef. p. LIII, 1) 10 : f. 491 p. 307, 19 16, 7 : f. 201 p. 161,19 9 : sent. xv. xxx 17,11: f. 479 p. 304, 22 18, 6 : adp. 149,16 add.346,12 9 : f. 158 p. 149,16 14 : f. 484 p. 305, 25 19,10 : f. 542 p. 324, 25 20, 9 : f. 206 p. 162, 25 21, 3 : f. 132 p. 141, 23 4 : adn. ad p. 134,15 7 : ad f. 135 p. 142, 29 10 : ad f. 181 p. 156,10 22, 5 : f. 133 p. 142, 5 13 :f. 495 p. 309,1 23, 9 : f. 493 p. 308,13 24, 18 : f. 341 p. 228,12 22 : f. 496 p. 309, 26 23 : f. 498 p. 310, 9 : f. 497 p. 310, 1 25,4 : ad f. 602 p. 340,18 5 : f. 211 p. 163, 26 6 : f. 209 p. 163,13 26, 8 : f. 205 p. 162,17 27, 9 : ad f. 477 p. 303, 31 28, 9 : f. 522 p. 318,12 29,10 : f. 187 p. 157, 26 30,14-16 : f. 503 p. 312, 9 33, 4 : praef. p. LV sq. 46, 1 : p. 87,18 (48, 1): adn. p. 324,19 52,3 : f. 192 p. 159, 2 63, 7 : ad f. 213 p. 164, 14 66.18 : ad f. 601 p. 338, 35 45 : f. 434 p. 286,12 47 : f. 449 p. 292,26

Seneca uolumina Sextus empir. adu. mathemat. vn = adu. dogm. I 369 : ad f. 247 p. 182, 28 vin = II9 :f. 244 p. 179, 5 : ad f. 247 p. 182, 20 12 : adn. ad p. 189, 31 13 : ad f. 259 p. 189, 30 63 sq. :f. 253 p. 187,5 177 : f. 262 p. 190,15 185 : ad f. 247 p. 182,30 258 : f. 259 p. 189, 21 314: ad f. 272 p. 193,10 329 : f. 272 p. 193,1 355: ad f. 247 p. 182, 33 IX = adu. dogm. in 25 : f. 353 p. 238,12 72 : f. 337 p. 227,19 178 : f. 357 p. 239, 24 333 : f. 75 p. 125, 4 x = adu. dogm. IV 2:adf.271add.p. 350,30 42 : f. 291 p. 207, 28 142 : adn. ad p. 192, 16 181: ad fr. 294 p. 352, 32 219 :f. 294 p. 211,4 (238-247): ad f. 294 p. 211,10 240 et 257 : ad f.275 p. 196,4.8 XI = adu. dogm. v 2 1 : ad f. 255 p. 188,32 96 : ad f. 398 p. 274, 29 169 : f. 219 p. 169, 3 226 : ad f. 275 p. 198,10 Simplicius in Aristot. de caelo A 7 p. 109b 39 K.: f. 284 p. 202,19 8 p. 121" 18. 31. b 25:p. 196,22 T 1 p. 254" 27 :f. 276 p. 196,16 categ. 8 f. 56' Bas. : p. 205, 36 14 f. 109' : p. 206,19 physic. B 8 f. 84' Aid. : f. 377 p. 254,14 T 4 f. 107' : p. 211, 33 r A4f.l33 :p.l93,32 5 f. 140':f. 273 p. 193,17 144': p. 193, 26 6 f. 151 r : p. 195,19 8f.l59W.r:f.279p.l98,22 Z 1 f. 216 r : f. 268 p. 192, 4 2 1 8 ' 3 : p. 198, 7 2 f. 219': f. 277 p. 197, 9 0 1 f. 257' : f. 306 p. 215,4

439

Sotio uid. Athenaeus VIII p. 336 Strabo xin p. 589 Cas. : p. 135, 30 Suidas u.'EiriKoupoc;: p.373,8.87,10 NeoKXriq : adn. ad p. 326, 23 TOGia : f. 136 p. 143, 6 uid. Aelianus de prouid. Tertullianus ad nationes n (2) : ad f. 363 p. 242, 21 4 : p. 229, 2 apologetici c. 38 : p. 158, 5 45 : p. 291, 27 47 :f.354p.238,18 : p. 242,20 de anima 15 : ad f. 312 p. 217,14 17 : ad f. 247 p. 183, 5 42 : sent, n 43 : f. 325 p. 224,12 46 : f. 328 p. 225,1 de spectaculis 28 : p. 284, 14 Themistius or. 26 p. 390, 28 D.: ad f. 551 p. 327, 7 paraphr. Arist. anal, poster. A 33 p. 66,7 Sp. : ad f. 347 p. 230,18 phys.r8p.251,l:f.298p.212,17 A 4 p. 268, 23 : p. 194,12 6 p. 284, 2 : f. 174 p. 195,10 8 p. 292 sq.: p. 199,17 Z i p . 370, 4 : f. 278 p. 197,17 Theo rhetor progymn. 2 p. 169 W.: p. 89,10 : f. 131 p. 141,19 : f. 105 p. 135,12 Theodoretus curat. Graec. errorum I p. 42 Gaisf. : ad f. 255 p. 188,3 II p. 62 et iv p. 158 : p. 191,16 vi p. 232 : sent, i (xi p. 420): ad f. 602 p. 340, 4 (XII p. 479): p. 98,15. 320, 3 Theophilus ad Autolycum in (2 et 7) : ad f. 368 p. 248,15 6 : p. 323, 7 Varro de lingua lat. vi 39 p. 219 : p. 201, 33 de philosophia, Augustini de ciuit. dei xix 1 : p. 275, 6 Vitruuius vi praef. 3 : sent, xvi VII 1,2 : ad p. 119,2 add. 344,22 uolumina Herculanensia : uid. Carneiscus Epicurus Philodemus scriptores incerti sectae Epicureae.

CAPITVM TABVLA
PRAEFATIO

De exemplis Laertii Diogenis

de codicibus praestantioris generis VI de deteriore genere XII de libris mixtis XIV de editoribus XV emendantur quaedam in libris Epicuri XVIII

p. VI

de Laertii scriptione
de librariorum officiis XXII de turbis Laertii HI 5 sq. XXIII de turbis libri decimi XXV de loco x 117138: XXVII de

XXII

E p i c u r i libris a L a e r t i o seruatis . . . . X X X V I de editoris officiis XXXVI de II epistula XXXVII de III epistula XLI de selectis sententiis XLIII de fragmentis ethicis Herculanensibus Epicuro non recte uindicatis a Comparettio XLVII

de fragmentis Epicuri

LII

de fontibus fragmentorum LIV de epistularum ab Epicuro et familiaribus scriptarum epitoma LIV de eius apud gnomologos uestigiis LV apud Senecam LV (de Stoicis ad Epicurum inclinatis LVII) apud Porphyrium LVIII de finibus inter Epicurum et Pythagoram regundis LX de Plutarcho LXIV de Cicerone LXV de academicorum scholis LXVI de inrisoribus Epicuri LXVIII de Menippo LXIX de Plutarchi Gryllo LXX de Stoicorum et Epicureorum certaminibus LXXI de Chrysippo LXXIII de postremis sectae fatis LXXIII de simulacro Epicuri LXXVI

Corrigenda Notarum indiculus

LXXVII LXXIX

CAPITVM TABVLA EPICVRI LIBRI A LAERTIO DIOGENE SERVATI

441
. . p. 1 33 57 67 83 85 88 91 92 93 94
97 98 99 100 101 103 104 106

ad Herodotum epistula I de rerum natura ad Pythoclem epistula II de meteoris ad Menoeceum epistula III moralis sententiae selectae EPICVRI PERDITORVM LIBRORVM VESTIGIA Testimonia de libris Epicuri de sermone ac stilo Epicuri certorum librorum uestigia I TTepi aipeaeuuv xal qpufiuv II 'AvaSi^vTK III 'Ava<pu)vi?|(Jt<; IV 'Avribuupoi; TTepi dpeTiJuv V 'ApiaT6(5ouXo<; VI TTepi dT6(iwv Kai xevoO VII TTepi TTK ev rrj dr6|iiy fU'viac; VIII TTepi &<pk IX TTepi paoiXela?
X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI XXII XXIII XXIV XXV XXVI XXVII XXVIII XXIX XXX XXXI

. .

TTepi fiiujv TTpoc; Arm6KpiTov Aiairopiai TTepi biKaioirpoYiai; TTepi &iKaioativr|<; Kal TUUV fiXXuuv dperuiv . TTepi buupiDv Kai x&pnoc, TTepi ei&iiiXwv TTepi eifiap|nevri<; MeTdXti euiTO|ar) MiKpd eiriTO|iir) TTepi 'ipwTOc, EfipOXoxo<; irpoc; MriTp6bu)pov TTepi eOoepeiai; 'Hfr\o\avai TTepi i]bovf\<; Geniaxa TTpoq 0e6<ppa<jTov TTepi 6eu)v KaXXiaT6Xa<; Kavdiv TTpdi; TOCJI; MeyapiKOtlK;

442
XXXU XXXIII XXXIV XXXV XXXVI XXXVII XXXVIII XXXIX XL XLI XL1I XLIII XLIV XLV XLVI XLVII XLVIII XLIX L LI

CAPITVM TABVLA
TTepl nouaiKifc p . 106 NeoxXfK irp6? QeniGTav TTepi VOTWV 66Hai -apoc, MiOpflv . . . TTcpi TOO 6pSv TTepl 6oi6vr\To<; TTepi iraet&v 66ai Trp6? TinoKpdxriv . . 108 TTepl irXotixou TTo\u|u/i&rK 109 TTporvwaTiK6v . . ' TTpoxpeirxiK6<; TTepl ptixopiKfi? ZTOixeiuuaeK ip 115 XuumJaiov 116 TTepl TeXou? 119 TinoKpdTrK 123 TTepl <pavxaaa<; 124 TTepl cpOaeuui; 124. 345, 8 incertorura libroram 129 130 *EitlTO|ir) TOUV irpoi; TOO; qpuaiKOt!)? . . . Xaip5r)|U0(; 'EutaToXai 131 epitoma 132 certorum annoium fragmenta . . . epistulae conlectae 134 1 irpos TOO? netdXoui; . . . . 2 spuriae 135 epistulae ad plures datae 3 itp6? Totx; ev Aifiiitxiij q>iXou<; . 4 irpoi; TOOI; ev 'Aalqt qiiXoui; . . 5 irpoi; xoiii; ev Aa|n\jjdKi}) <p(Xouc . 6 itpo<; Toiii; ev MuriXi^vi} cpiXoa6(pou<; 136 epistulae ad singulos datae . . . . 137 7 irpoi; "A9r)vaiov 8 upoi; 'Avdapxov 137 9 irpo^ 'AireXXfjv 10 wpo? 'AiroXXwvi&riv 138 11 itpoi; 'ApiCT6f5ouXov 12 irpo^ AuiaiQeov 13 irp6i; "Ep^apxov 14 [irpo^ eTaipa<;] 140 15 irpo? EtipuXoxov 16 up6i; 'Hp6&OTOV

CAPITVM TABVLA 17 18 19 20 22 23 24 25 26 27 28 29 epistulae ad incertos itp6? updc, irpd<; irpdi; irp6<; npbc, irpo? irpo? upd? iipoi; irpoi; irpo; datae Genforav 'Ibonevda Kpd-repov KuiXdiTnv

443 p. 140 141. 345, 30 144 144. 346, 1

146

. .

. .

. .

21 Ttp6<; AE6VTIOV

Mr|Tp6bu)pov MtOpr^v MOv TToXuaivov nuGoKX^a . . Ti|uoKpdT)i Oupaiuva Xapni&r|v

147 148 149 150. 346,15 151 152

30 irpl 4uiTT]beu|adTUJV . . . . 31 de Stilpone 153 32 ad puerum uel puellam . . . 154 33 epistula supremorum dierum . . incertarum epistularum fragmenta 155 Epicuri de rebus suis dicta 155. 346, 23 de discipulis Epicuri 159 sententiae 160 L1I Aiaerpoi 165

Incertae sedis fragmenta opinionumque testimonia 169 I Prolegomena philosophiae

de sapientia et sapiente de artibus de philosophis II Canonica de iudicii normis 1 de sensu 2 de praenotione et uocibus 3 de adfectu de notatione de disputatione 170 173 177. 348,16 179 187 190 . . 191 192 195 196

III Physica de atomis de inani ' de corporibus quaeque eis accidunt de motu

444 de de de de de de de de de

CAPITVM TABVLA declinatione atomorum concretione et dissolutione qualitatibus mixtione mutatione magnete uniuerso et mundis plantis homine de anima de moribus de sentiendo de uisu de speculis de auditu de gustu de somno et somniis de generatione de origine generis humani de loquella de morte de meteoris de dis de natura et forma deorura de uita deorum beata de rerum cura et regimine de religione de diuinatione p. 199 201 204 207 208 211 216 219 220 221 224 225 226 229. 354, 1 232 238 241 245 257 261

IV Ethica
de summo bono et malo de uoluptate mouente de uoluptate stabili ueraque de animi uoluptate de uoluptate et dolore recte aestimandis . cum Aristippeis controuersia de cupiditatibus finiendis . . . . . de uitae rationibus 305. de uirtutibus de societate humana de securitate ex hominibus paranda . de honore et gloria

263
273 277 281 284 . 288 293 . 294 357, 23 312 318 . 323 325

CAPITVM TABVLA de sapiente de studiis sapientis de officiis quo animo sapiens sit

445 p. 330 331 332

Spicilegium fragmentorum et testimoniorum Vita Epicuri ex Laertio Diog. X 1 sqq Suidae Subsidium interpretationis
argumentum epistulae primae secundae tertiae sententiarum testimonia

. .

342 359 373 374

381 390 394

Index nominum Index fontium

399 421