JAA ATPL Eitimi

(METEOROLOJ)

Hazrlayan: Ibrahim CAMALAN Meteoroloji Mhendisi

2012

YEREL RZGARLAR

MELTEMLER
Bu rzgarlar gneli bir gnde veya ak bir gecede, Isnma farkllklarndan kaynaklanan dk basn garadyanna sahip bir antisiklon olutuu zaman grlen kk lekli atmosfer olaylardr.

DENZ MELTEM (SEA BREEZES)

Gndzleri kara ve denizlerin farkl snmalar sonucu ortaya kan scaklk farkndan doan ve denizden karaya doru esen rzgardr. Gndz karalar denizlerden daha abuk ve daha fazla sndndan, kara zerindeki havann younluu azalr, deniz zerindeki havann younluu kara zerindeki havaya nazaran daha fazla olur ve denizden karaya doru oluan yatay scaklk gradyannn etkisiyle rzgar denizden karaya doru eser deniz meltemi gndz esen bir rzgardr ve le saatlerinden sonra hz maksimuma ular. Gneli ve scak bir gnde deniz melteminin etkisi karadan ieri doru 30-35 km kadar hissedilebilir. 200-300 m kalnlnda bir tabakada etkili olurlar. Genelde 10-15 kt bir hz ile eser.

Deniz Meltemi Cephesi (Sea Breeze Front) sonucu Cb ve Microburst

DENZ MELTEM CEPHES

Byk su ktleleri tarafndan evrilmi karalarn ky kesimlerinde grlen denizden karaya doru hareket eden hava ktlesi ile kara zerindeki hava ktlesini ayran hattr. Deniz melteminin karaya ulat yerlerde oluur. Su ve kara arasndaki dengesiz snma nedeniyle oluan scaklk farkndan kaynaklanr. maksimum dey hareket alan veya konverjans sahas, karann 15 ile 20 km. ilerinde ve leden sonra ortalarnda gerekleir.

Deniz Meltemi Cephesi (Sea Breeze Front) sonucu Cb ve Microburst Denizden esen meltemin etkisiyle bu konverjans alanna tanan nemli havann burada ykselmesi sonucu cb bulutlar veya gelimi cumulus bulutlar oluur. Bu aamada sahilde mavi bir gkyz ile hafif bir meltem vardr.

KARA MELTEM (LAND BREEZES)

Gece karalar denizlerden daha abuk ve daha fazla souduundan, kara zerinde bir yksek basn alan oluur ve nispeten daha dk basn deerine sahip olan deniz yzeyine doru bir ak meydana gelir. kara meltemi gece esen bir rzgardr. Deniz meltemine gre daha zayftr. Genellikle 3-5 kt hza sahiptirler. 100-150 m kalnlnda bir tabakada etkili olurlar. Kara meltemleri sadece kararl tip havalarda oluur. Yzey konturlarnn etkisi altnda kalrlar.

Deniz ve kara melteminin opersayonel etkileri

Deniz kysnda bulunan bir hava alannda pist ky eridine dik olarak konumlandrlm ise ni ve kalk ynleri (landing/take-of) gece ve gndz deiecektir. Eer pist ky eridine paralel olarak konumlandrlm ise deniz ve kara meltemi etkin olmaya balad zaman yan rzgar olarak etki gsterecektir. Ky (adveksiyon) sisleri olutuu zaman gn boyunca karaya doru srklenebilir ve kyda bulunan hava alannda grn azalmasna sebep olabilir. Deniz meltemi sebebi ile kara zerine tanan nemli havann ykselmesi sonucu kmls bulutlar teekkl edebilir.(pilota ky eridinin tehisinde yardmc olur.)

Katabatik ve Anabatik rzgarlar

Zayf basn gradyanna sahip ak gecelerde radyasyon kayb sebebi ile souyan tepe ve yamalardaki hava bir scaklk enverziyonunun olumasna neden olur. souyan ve daha aadaki hava parselinden daha youn olan hava parseli yama boyunca aa kayar ve katabatik rzgarlar oluturur. Tersi durumda ise tepe yamalarnn snmas sonucunda, eteklerden tepelere doru bir hava ak oluur. Da - Vadi meltemleri yerine de bu kavramlar kullanlmaktadr.

Katabatik ve Anabatik rzgarlar

Buzullarla ve karla kapl yzeylerde oluan bu tip rzgarlar daha kuvvetli olarak hissedilir. Akdeniz de en yaygn olarak bilinen yerel rzgarlardan biri olan ve kuzey adriyatikte k boyunca ve ilkbahar balarnda dalardan aa doru esen BORA bu tip rzgarlardandr. Kuvvetli scaklk farkllklarnn olduu zamanlarda rzgar hz aniden artarak frtna ekline de dnebilir. Oluan frtna iinde rzgar hamlesinin zaman zaman 100 knota kt gzlemlenmitir.

VALLEY/RAVINE WIND
Herhangi bir doal engelin bir tarafndan br tarafna doru engele dik olarak ynelmi basn gradyan sonucu oluan rzgarn var olmas durumunda, bir da engeline doru sokulan dar ve derin bir ukur veya vadi iinde esen rzgardr. Bacasal etki nedeniyle bu tr rzgarlar ok kuvvetli olabilir.

Gney Fransa da Rhone vadisinde K boyunca ve ilkbahar balarnda esen MISTRAL bu tip rzgarlara en gzel rnektir.

Fn Rzgarlar

HEADLAND EFFECT
2000 ft seviyesi jeostrafik rzgarlar kyya paralel bir ekilde aka sahip olduu durumlarda eer kyya dik olarak uzanan bir da veya burun ile karlatnda aklarn da ile karlat alanda bir ylma meydana gelir meydana gelen bu ylma basn gradyannn artmasna ve buna bal olarakta rzgar hznn artmasna sebep olur.

LOW-LEVEL JET
Yere yakn seviyede yerden itibaren 500-5000 ft seviyeleri arasnda deiik sebeplerden dolay meydana gelen kuvvetli rzgarlarn oluturduu jetlere denir. Yzlerce mil uzunluunda ve birka yz mil geniliinde olabilir Oluum ekillerine gre 4 eittir. (1)-Gece LLJ (2)-Termal LLJ; Vadi Enverziyonu ve da Rzgar sonucu (3)-Ororafik LLJ; Ky jeti - Fn, Bora ve benzeri lokal rzgarlar sonucu. (4)-Sinoptik lekte LLJ; Cephe n LLJ

Yer yzeyi herhangi bir sebeple hzl bir ekilde souduu zaman bir inversion tabakas oluur. Bununla birlikte yere yakn seviyelerdeki rzgarn hz srtnmeden dolay azalr. Ancak inversion tabakasnn zerindeki rzgar srtnmeden etkilenmez. Yeryzeyi zerinde inversiona bal olarak oluan bu kararl tabaka, hareket eden souk hava parseline bir ak zemini oluturur.
Inversion tabakasnn hemen zerinde yukardaki sebepten dolay kuvvetli rzgarlar oluur ve maksimum deerine genellikle gne battktan 4-8 saat sonra ular.

GECE JET (NOCTURNAL)

Yer yzeyi gnelenme etkisiyle snp konvektif faaliyetler balaynca bu inversion tabakas dalr ve rzgarn iddeti azalr.

VALLEY INVERSION
VAD INVERSIONU
Dalk blgelerde evresine gre daha souk olan da tepelerindeki souk hava vadi tabanna doru szlr ve vadi tabannda toplanr. Vadi tabannda toplanan souk hava burada bir inversion tabakasnn olumasn salar rzgarn iddeti bu inversion tabakasnn zerinde art gsterir.

COASTAL JET
Ky boyunca kara ile Deniz arasndaki scaklk farkllklar bu blgelerde kuvvetli inversionlarn veya sral cephesel hatlarn olumasna sebep olur. Oluan bu inversion tabakalar veya cephesel hatlar boyunca alak seviye jetleri grlebilir.

EKSTRA-TROPKAL SOUK CEPHE NNDEK LOW LEVEL JET Extra-tropical siklon:Tropikler dnda yer alan siklon formlardr .Siklonun merkezi, evresindeki havadan daha souktur. Cephelere sahiptir. Souk cephe boyunca meydana gelen kuvvetli scaklk farkllklar yere yakn seviyelerde ve yukar atmosferde ok kuvvetli rzgarlarn oluumuna sebep olur.

Low level Jet