ISPITNA PITANJA INTEGRALNI ISPIT

1. Definicija mikroekonomije? Mikroekonomija prouava ekonomsko ponaanje domainstava i privrednih drutava i nain odreivanja trinih cijena pojedinane robe i usluga. (Domainstva, privredna drutva, itd ... 2. Definicija makroekonomije? Makroekonomija prouava !velike" ekonomske #enomene, (ne $aposlenost i ekonomski rast. (Dravne ekonomije ... 3. Efikasnos ? %od e#ikasnou podra$umjevamo ekonomsku aktivnost na reali$aciji unaprijed odreenog cilja, u$ minimum trokova, napora ili gubitaka. &konomija prouava e#ikasnost jer prouava ogranienost. &#ikasniji rad omoguava nam da u skladu sa i$borom proi$vodimo vie dobara be$ napornijeg rada ili imamo vie slobodnog vremena be$ odricanja od materijalnih dobara. !. "#or $ni e ni ro%ko&i? Drugi bitan koncept ekonomskog naina ra$miljanja su oportunitetni trokovi. &konomisti kao kljuni termin koriste pojam oportunitetnog troka, kojim i$raavaju trokove jedine aktivnosti mjerene i$gubljenom vrijednou najbolje alternativne aktivnosti, koju smo, koritenjem istih resursa, mogli a nismo obavili. ' sluajevima u kojima aktivnost nije mogue i$ra$iti u novcu, oportunitetni troak se moe i$ra$iti u vremenu. (portunitetni troak sticanja jedne robe)usluge * je i$gubljenoj vrijednosti druge robe)usluge. '. (ar)ina*na ana*i+a? +a$matranje dodatnih e#ekata ne$natnog poveanja (ili smanjivanja ekonomske aktivnosti predstavlja donoenje odluka na osnovu marginalnih graninih trokova i marginalnih... ' ekonomskom smislu to $nai donoenje odluka o poveanju ili smanjenju ekonomske aktivnosti, na osnovu uporeivanja potrebnih dodatnih resursa i dodatnih e#ekata koji proi$ila$e i$ upotrebe dodatnih resursa. ,ko se radi o marginalnim trokovima proi$vodnje, onda su u pitanju trokovi proi$vodnje dodatne jedinice proi$voda, i$nad broja jedinica koje se trenutno proi$vode. ,ko se radi o marginalnim koristima, onda je u pitanju dobit koju bi ostvarili od prodaje dodatne jedinice i proi$voda. posebno in#laciju

,. Pre-$+e ni% &o? Donoenje ekonomskih odluka koje ukljuuje istraivanje i i$nalaenje dodatnih naina, ili inoviranja ve po$natih naina njihovoh ostvarivanja, otkrivanja novih mogunosti, preva$ilaenja ogranienja, ili e-perimentisanje novih ciljeva ini bit predu$etnitva. %redu$enitvo, prije svega asocira na pokretanje novih proi$vodnji, ali se ne smije $anemariti ni njegov $naaj u postojeim procesima. .vaka ekonomska odluka sadri elemente predu$etnitva. .. Transakcioni ro%ko&i? ' najirem smislu transakcionim trokovima se o$naavaju ra$liiti uslovi koji onemoguavaju da trite obavlja svoju #unkciju per#ektno. ' uem smislu pod transakcionim trokovima podra$umjevamo troak)trokove koji ometaju i$vravanje obostrano korisnih transakcija. ((blici transakcionih trokova/ 0rokovi stivanja in#ormacija, trokovi opore$ivanja, trokovi regulatorne uloge drava, itd... /. Tra0nja? +a$matranje #enomena tranje poinjemo uvoenjem pojma/ !1akon tranje prema kojem se koliina robe)usluge, koju su potroai na bilo kom tritu u$ ostale nepromjenjene uslove, spremni kupiti, poveava sa smanjivanjem i smanjuje se sa poveanjem njene cijene. %od koliinom robe koju su potroai spremni kupiti podra$umjevamo koliinu robe koju potroai ele i mogu kupiti po odreenoj cijeni i u odreenom periodu. Mnoge robe)usluge su dobro supstituti drugoj robi)uslu$i (ra$ne vrste voa i povra, maslac i margarin, bioskop i 02, itd. . . ob$irom na mogunost supstitucije jedne drugom robom)uslugom, tranja svake od njih $avisi i od cijene supstitutivne robe)usluge. 3a ponaanje potroaa i tranju roba)usluga, snaan uticaj imaju i oekivanja potroaa u pogledu buduih cijena. (ekivano poveanje nominalne cijene i$a$iva poveanje tranje, jer potroai nastoje da se, u$ nepromjenjen dohodak, $atite od budue vee cijene. 1. Pon$-a? +a$matranje pojma ponude poinjemo uvoenjem pojma/ !1akon ponude" prema kojem se koliina robe)usluga, koju ponuai (proi$voai , u$ ostale nepromjenjene uslove ele i mogu ponuditi tritu, poveava sa poveanjem i smanjuje sa smanjivanjem njene cijene. %oveanje cijena, u$ druge nepromjenjene uslove, omoguava ponuaima da, poveavajui proi$vodnju, ostvaruju vee prihode. 1a $akon ponude od bitnog $naaja je ispunjavanje kriterija o nepromjenjivosti drugih uslova, jer promjena cijene robe nije jedini ra$log koji utie na koliinu koju su ponuai spremni ponuditi. 'naprijeenje postojeih ili otkrivanje novih tehnologija, smanjivanje cijena inputa, promjene relevantnih cijena, oekivanja ponuaa i mogunosti prodaje na kredit, djeluju na poveanje ponude, be$ promjene cijene robe)usluge.

12. (ar)ina*na korisnos ? Marginalna korisnost robe)usluge i$raava i$nos dodatne korisnosti koju potroa ima od sticanja dodatne jedinice robe)usluge. %rincip opadajue marginalne korisnosti odraava injenicu da potronje robe)usluge vodi smanjivanju marginalne korisnosti potronje dodatne jedinice te robe)usluge. 11. Efeka s$#s i $cije? ,lternativni put doka$ivanja djelovanja $akona tranje je oslanjanje na e#ekat supstitucije i e#ekt dohotka, koji i$vorite imaju u promjeni cijene. &#ekti supstitucije i dohotka po osnovu promjene cijene, pomau nam dakle u ra$umjevanju $akona tranje, ali i otvaraju mogunosti da postoje, u rijetkim uslovima, odstupanja od $akona tranje. 3aime $a normalnu robu $akon tranje apsolutno vai, jer e#ekti supstitucije i dohotka djeluju istovremeno i u istom pravcu, poveavajui tranju robe ija je cijena smanjena. ' sluaju in#eriorne robe, situacija nije tako jednostavna. 12. S$fici #o ro%a3a? +a$lika i$meu maksimalne cijene koju je potroa spreman da plati $a dodatnu jedinicu robe)usluge i njene trine cijene, predstavlja su#icit potroaa. . ob$irom na to da nagib #unkcije tranje implicira da se maksimalna cijena smanjuje s poveanjem koliine robe)usluge kojom raspolae potroa, su#icit potroaa i$raava neto korisnost potroaa po osnovu svake jedine robe)usluge. .u#icit potroaa nije samo karakteristian $a pojedinca ve i $a potroae u cjelini. 13. Ekonomija o4ima? ' mnogim proi$vodnjama prosjeni trokovi sa poveanjem proi$vodnje se smanjuju i ovaj #enomen je na$van ekonomijom obima. 1!. Pon$-a $ $s*o&ima #erfek ne konk$rencije? ' uslovima per#ektne konkurencije ponuda privrednog drutva je u ravnotei kada je marginalni troak jedan marginalnom prihodu i drutvo nema motiva $a promjenu obima proi$vodnje. 4ilj privrednog drutva je maksimi$iranje dobiti u$ postojee cijene i raspoloivu tehnologiju. (pe pravilo je da e privredno drutvo, radi maksimi$iranja dobiti poveati proi$vodnju sve dok je marginalni prihod vei od marginalnog troka. 1'. Pon$-a i ra0nja #riro-ni5 res$rsa?

1,. Pon$-a i ra0nja ra-a? ,nali$a trita rada, kao dijela trita #aktora proi$vodnje, $asniva se na optim principima tranje #aktora proi$vodnje, dok se ponuda ra$matra kao individualna ponuda rada, u okviru ega pojedinci konkuriu meusobno, i organi$ovana ponuda rada, u kojoj se pojedinci udruuju i, posredstvom sindikata, pregovaraju sa poslodavcima. 1.. 6a#i a*? 5apital je trei #aktor proi$vodnje koji se, u osnovi, pojavljuje u dva oblika, i to u obliku novca ili obliku #iksnih ili obrtnih sredstava. 3aknada koja pripada vlasnicima kapitala je kamata. %ojam kamata se koristi u dva $naenja i to da i$ra$i/ cijenu kredita i trini povrat kapitala kao #aktora proi$vodnje. 1/. Pre-$+e ni% &o i -o4i ? 11. Pojam ekonomije? ' skladu sa pomjeranjem teita od prouavanja pojedinanog prema optim pitanjima ekonomske politike i nastojanjem da se spo$naju opte $akonitosti i i$gradi sveobuhvatna ekonomska teorije, pojam politike ekonomije $amjenjuje se pojmom ekonomije. &konomija se, prije svega, bavi aktivnostima koje ljudi podu$imaju prilikom donoenja odluka o $adovoljavanju svojih potreba, u uslovima nemogunosti da sve potrebe budu istovremeno i potupno $adovoljene. &konomiju moemo de#inisati kao nauku koja prouava ljudske aktivnosti usmjerene na koritenje ogranienih resursa $a $adovoljavanje potencijalno neogranienih elja, u$ drutvena ogranienja. 22. 7 a je ekonomija? &konomija je drutvena nauka, $ato to se bavi prouavanjem uticaja pravila na odluivanje u uslovima ogranienosti, kao i povratnog uticaja odluka o i$boru na drutvena pravila. &konomija daje odgovore na pitanja/ ta, kako i $a koga proi$voditi6 21. Po+i i&na ekonomija? 0eoretske pretpostavke koje pove$uju u$rok i re$ultat i validne su samo u odreenim uslovima (nepromjenjenost drugih uslova i ine dio po$itivne ekonomije. %o$itivna ekonomija se ograniava na teoretske pretpostavke tipa/ !ako 7 tada", ne bavei se pitanjima poeljnosti e#ekata.

22. Norma i&na ekonomija? 5ada ekonomisti donose vrijednosni sud o tome da je re$ultat neke politike !dobar" i !lo" moemo rei da se bave normativnom ekonomijom. 23. Po&e+anos ekonomije i -r$)i5 na$ka? 2!. "-nos ra0nje i #on$-e? Mogue je da planirane kupovine budu jednake planiranim prodajama, po oekivanim cijenama. ' takvoj situaciji odvojeno pripremljeni planovi kupaca i prodavaa se podudaraju i trite se nala$i u ravnotei. (dnos ponude i tranje ra$matrali smo samo u odnosu na cijene i u$ pretpostavku da su drugi uslovi nepromjenjeni. ,ko bi ovu pretpostavku otklonili i u anali$u ukljuili uticaj drugih #aktora (dohodak potroaa, mogunost supstitucije, oekivanja potroaa i sl. ravnotena cijena bi se mijenjala, ali bi vrlo br$o bila postignuta nova trina ravnotea. 2'. E*as i3nos ra0nje i #on$-e? &lastinost o$naava stepen u kome se tranja i ponuda mjenjaju u odnosu na promijenu cijena ili drugih #aktora, odnosno, predstavlja mjeru osjetljivosti koliine tranje i ponude u odnosu na promijenu cijene, iska$ane u procentu. 4jenovna elastinost tranje je mjera reakcije potroaa na promijenu cijene i i$raava se kao odnos procentne promijene koliine tranje i procentne promijene cijene du odgovarajue #unkcije tanje. %rodavci reaguju na promijenu cijene robe)usluge poveavajui ili smanjujui koliinu ponude. Mjera reakcije prodavaa na promijenu cijene i$raava se cjenovnom elastinou ponude. 2,. Eks#*ici ni ro%ko&i? &kspicitni trokovi su oportunitetni trokovi koje privredno drutvo plaa osobama koje nemaju vlasnike interese u drutvu. ' takve trokove spadaju trokovi rada, repro materijali, transporta, osiguranja i sl. 2.. Im#*ici ni ro%ko&i? 8mplicitni trokovi ukljuuju oportunitetne trokove privrednog drutva po osnovu koritenja resursa koji pripadaju samom privrednom drutvu ili osobama koje imaju vlasnike interese u drutvu. (vi trokovi odraavaju ogranienost sredstava $a drutvo, ali, $a ra$liku od eksplicitnih trokova, obave$no ne poprimaju oblik i$dataka osobama van drutva.

2/. Nacr a i %em$ r0i% a ro4e8 $s*$)a i fak ora?

D(M,;83.02,

0+<8=0& @,50(+,

0+<8=0& +(>&)'.?'9&

%+82+&D3, D+'=02,

21. "4*ici #ri&re-ni5 -r$% a&a? 9eneralno sva privredna drutva moemo podijeliti, na osnovu pravnih odnosa lanova drutva meusobno, prema drutvu i prema treim osobama, na drutvo osoba i drutvo kapitala. Drutva osoba su drutvo sa neogranienom solidarnom odgovornou i komanditno drutvo, a dioniko drutvo i drutvo sa ogranienom odgovornou su drutva kapitala, dok komanditno drutvo na dionice predstavlja mjeoviti oblik, sa elementima oba tipa drutava. Drutvo osoba u svakom sluaju mora imati najmanje : lana. 1a drutva osoba karakteristino je da se $akonom ne utvruje minimum kapitala $a osnivanje i poslovanje drutva. 32. Dr$% &o sa neo)rani3enom so*i-arnom o-)o&orno%9$? Drutvo sa neogranienom solidarnom odgovornou, je drutvo koje ine najmanje dvije osobe 7 lana, koji su neogranieno solidarno odgovorni $a obave$e drutva. ' odnosu prema treim osobama, lanovi odgovaraju $a obave$e drutva neogranieno solidarno cjelokupnom svojom imovinom. %ednosti drutva sa neogranienom odg. su/ a $atvoreni krug lanova, b odsustvo obave$e konstituisanja organa upravljanja, c dobti u cjelini, u jednakim i$nosima, pripada svim lanovima drutva. 3edostatak ovog oblika privrednog drutva je, prije svega, u neogranienoj i solidarnoj odgovornosti lanova drutva $a njegove obave$e.

31. Dr$% &o sa o)rani3enom o-)o&orno%9$? Drutvo sa ogranienom odgovornou nastalo je kao re$ultat potrebe i nastojanja da se omogui organi$iranje i aktiviranje manjeg podu$etnikog kapitala u pravnom obliku koji prua osnovne prednosti dionikog drutva. Drutvo sa ogranienom odgov. moe imati samo jednog lana, koji moe osnovati vie takvih drutava. Drutvo sa ogranienom odgov. je pravna osoba korporacijskog tipa. Drutvo sa ogranienom odgov. $a svoje obave$e odgovara svojom cjelokupnom imovinom, a njegovi lanovi ne odgovaraju povjeriocima drutva. 32. Dioni3ko -r$% &o? Dioniko drutvo je tipian i dominantan oblik drutva kapitala koji se pojavljuje u AB. st. Dioniko drutvo omoguava prikupljanje, odnosno, udruivanje veeg broja manjih uloga s ciljem posti$anja uinaka koncentracije kapitala u pogledu dobiti, u$ istovremeno iskljuenje prevelikog ri$ika ulagaa, koji $a obave$e dionikog drutva prema treim osobama ne odgovaraju svojom osobnom imovinom, nego riskiraju samo da i$gube djelomino ili u cjelosti i$nos koji su uloili u kupovinu dionica dionikog drutva. %rednost dionikog u odnosu na drutvo sa ogranienom odgov. je prvenstveno u mogunosti pribavljanja dodatnog kapitala emisijom vlasnikih vrijednosnih papira. 33. :$nkcija #roi+&o-ne mo)$9nos i

3!. Priro-ni mono#o* %oseban sluaj monopola je prirodni monopol, koji nastaje po osnovu ekonomije obima ili vlasnitva nad prirodnim resursima. Djelatnost u kojim su povrati po osnovu ekonomije obima toliko $naajni da $ahtjevaju da samo jedno privredno drutvo obavlja djelatnost imaju karakteristike prirodnog monopola. 3ei$bjenost prirodnih monopola i posljedice njihovog postojanja $ahtjevaju aktivnu regulatornu ulogu drave i u ovom podruju. 3'. Nera&nomjerna -is ri4$cija -o5o ka 3,. Ekonomske f$nkcije -r+0a&e ,ktivna uloga drave u #unkcionisanju ekonomskog sistema upuuje na procijenu da trite ne #unkcionie u skladu sa navedenom pretpostavkom, da uvijek e#ikasno ne alocira ograniene resurse ili, sa drutvenog aspekta, proi$vodi neeljene e#ekte. (sim promijena stavova o $naaju i obimu ekonomskih #unkcija drave, $a ekonomsku anali$u je od $naaja i ra$likovanje po$itivne (stvarne i normativne uloge drave. 3ormativni aspekt ekonomske uloge drave $asniva se na de#inisanju i procijeni alternativnih aktivnosti drave u obavljanju ekonomskih #unkcija, pri emu se javni interes i$vodi i$ individualnog (na tritu se glasanje obavlja novcem, a u politikim procesima glasovi se koriste $a promociju vlastitog interesa . .tvarna uloga drave odraava djelovanje drave u ekonomskom sistemu. 3.. Direk ni #ore+i Direktni pore$ bi bio gdje su pore$ni obave$nik i pore$ni destinater iste osobe (%ore$ na dohodak, pore$ na dobit, pore$ na imovinu . 3/. In-irek ni #ore+ 8ndirektni pore$ poput pore$a na promet, posebnih oblika pore$a (pore$ po jedinici , pore$a na dodatu vrijednost (%D2 ili pore$a na robe i usluge je pore$ koji se prikuplja putem posrednika (kao to je prodavnica od osoba koje se smatraju poreskim obve$nicima i koje snose krajnje ekonomske posljedice pore$a (naprimjer krajnji potroai . 8ndirektni pore$ moe poveati cijenu roba i usluga tako da u stvarnosti potroai plaaju pore$ tako to kupuju robu i usluge plaajui cijenu u kojoj su sadrani indirektni pore$i. %rimjer bi moglo biti gorivo, alkoholna pia ili cigarete.

31. :$nkcije no&ca %rva i najbitnija #unkcija novca u ekonomskom sistemu, proi$ila$i i$ osobine univer$alne ra$mjenjivosti $a drugu robu)usluge, je da je novac univer$alno sredstvo ra$mjene. Cavnost prihvata da ra$mjenjuje svu robu)usluge posredstvom novca, to predstavlja i osnov specijali$acije u ekonomiji. 3ovac posredstvom #unkcije univer$alnog sredstva ra$mjen, predstavlja neophodan uslov moderne ekonomije. 3ovac je i sredstvo ouvanja vrijednosti, to je druga #unkcija novca. 3ovac je i obraunska jedinica, u kojoj se iska$uje vrijednost robe)usluge, koja nam omoguava da relativne vrijednosti robr)usluge utvrujemo i uporeujemo posredstvom novca. 3ovac je i sredstvo i$raavanja odgoenih plaanja, pri emu ova #unkcija sjedinjuje #unkcije novca kao sredstva ra$mjene i obraunske jedinice. !2. Pon$-a no&ca 5reditiranje drave dugo je bila osnovna i jedina #unkcija i odgovornost centralne banke. 5oliina novca koju emituje centralna banka $avisi od mnogo #aktora, meu kojima su ciljevi ekonomske politike primarni, pri emu treba imati u vidu da se kreiranje novca, u savremenim uslovima, ne obavlja njegovim tampanjem, ve prvenstveno u okviru bankarskog sistema. (peracije otvorenog trita predstavljaju, u ra$vijenim trinim ekonomijama, naj$naajniji instrument regulisanja ponude novca u opticaju i predstavljaju kupovinu i prodaju kratkoronih vrijednosnih papira koje je emitovala drava. (peracije otvorenog trita direktno utiu na koliinu novca i kredita u ekonomiji. !1. Tra0nja no&ca %ojam tranje novca ne podra$umjeva koliinu koju je javnost spremna da potroi u odreenom periodu, ve koliinu novca koju je javnost spremna da dri u ukupnom port#oliju imovine. %ort#olijo je skraen i$ra$ $a strukturu imovine koja ukljuuje gotov novac, vrijednosne papire i nekretnine. 0ranja novca se i$vodi i$ $naaja likvidnosti u ukupnom port#oliju imovine, pri emu pod likvidnom imovinom podra$umjevamo imovinu koja se moe direktno koristiti kao sredstvo ra$mjene i koja ima konstantnu nominalnu vrijednost. !2. ;a*$ ni o-4or 2alutni odbor nije i$um novijeg vremena i ovaj tip monetarnog aranmana u savremenim ekonomijama je prije i$u$etak n&go pravilo. De#inie se kao monetarna institucija koja emituje novac iskljuivo po osnovu $amjene $a stranu imovinuDu principu $a valutu $a koju je !ve$ana" domaa valuta. +a$liku i$meu monetarnog aranmana u obliku centralne banke i valutnog odbora ilustruje reducirana struktura bilansa stanja. 2alutni odbor emituje novac iskljuivo u $amjenu $a re$ervnu valutu, koja je i jedini oblik imovine u bilansu stanja, dok obave$u ini gotov novac, u$ $anemarljivo malo uee osnovnog kapitala.

!3. Pro ekcioni+am