Lingua Soluciones Ejercicios

5
Lingua
PRIMARIA TERCEIRO CICLO
P roposta Didctica
Equipo Carabeiro
ABRE A PORTA
Esta Proposta Didctica forma parte do proxecto educativo de Anaya Educacin para o terceiro ciclo de Educacin Primaria. Na sa realizacin intervieron: Texto: Equipo Carabeiro Edicin: Paula Lpez Hortas Deseo de cuberta e interiores: Miguel ngel Pacheco e Javier Serrano Tratamento infogrfico do deseo: Javier Cullar e Patricia Gmez Maquetacin: David Gmez Gonzlez Departamento grfico: Anaya Educacin
Esta Proposta Didctica segue as Normas ortogrficas e morfolxicas do idioma galego aprobadas pola Real Academia Galega no ano 2003.
Este produto e os seus contidos son material complementario do manual de Lingua para 5. de Educacin Primaria. O profesorado soamente poder utilizalo, para impartir as clases desta materia, no propio centro de ensino e sempre que os seus alumnos adquiran o citado manual publicado por Grupo Anaya, S.A. Calquera outro uso, directo ou indirecto, do produto fra do contorno sinalado, as como a reproducin ou copia do mesmo ou dos seus contidos ou a sa divulgacin e/ou difusin en calquera medio, sexa total ou parcial, necesitar permiso expreso e por escrito de Grupo Anaya, S.A.
Do texto: Equipo Carabeiro, 2009. Do conxunto desta edicin: GRUPO ANAYA, S.A., 2009 - Juan I. Luca de Tena, 15 - 28027 Madrid.
Reservados todos os dereitos. O contido desta obra est protexido pola Lei, que establece penas de prisin e/ou multas, amais das correspondentes indemnizacins por perdas e danos, para quen reproduza, plaxie, distriba ou comunique publicamente, en todo ou en parte, unha obra literaria, artstica ou cientfica, ou a sa transformacin, interpretacin ou execucin artstica fixada en calquera tipo de soporte ou comunicada a travs de calquera medio, sen a preceptiva autorizacin.
Depsito Legal: Imprime:
ET011293/1E1I - 9233620
ndice
OS MATERIAIS DE ANAYA PARA LINGUA 5 ...................................................... Os materiais para o alumno .............................................................................. Os materiais para o profesorado....................................................................... As o libro do alumno ..................................................................................... 5 6 7 8
As son os cadernos do alumno ........................................................................ 10 As a Proposta Didctica ................................................................................ 12 As son os Recursos para o profesorado .......................................................... 13 PROGRAMACIN POR COMPETENCIAS ........................................................... 15 DESENVOLVEMENTO DAS UNIDADES............................................................... 23 1. A profe vampiresa ....................................................................................................... 24 2. Versos de outono ........................................................................................................ 40 3. Unha banda de piratas................................................................................................ 56
Os materiais de Anaya para Lingua 5
Os materiais para o alumno
Lingua
O libro do alumno
Acompase do caderno Imaxes e palabras, composto por unhas lminas de fotografas e debuxos que ilustran e complementan o vocabulario do libro. Leva tamn un CD audio, onde se poden escoitar: As lecturas que abren cada unidade (ags da 5).
GALICIA
nogrfico e do propieta utor fo r prod cin, alugueiro e prstamo io da o bra do , as os plica c reit a du iodifusin. Grupo Anaya, S A omo a grav de idos util ada rad os ib iza ae ci . Ag os proh blic n d s tod an n p es os ed ci te ad , qu xecu CD n i a e GALICIA a
ABRE A PORTA
axes Im ras e Palab

IA GALIC
Os ditados de cada unidade (ags da 1).
Lingua
CD AUDIO
ABRE A PORTA
Lingua
Caderno
ABRE A PORTA
EDUCACIN PRIMARIA
V NSO Z P E BQ
ORTOGRAFA GALEGA ORTOGRAFA GALEGA ORTOGRAFA GALEGA

EDUCACIN PRIMARIA
EDUCACIN PRIMARIA
W B H D H R
ibudo con publicacin imp resa r distr mpla Exe
Qu ed an au re tor se iza rv pa c r
O caderno de traballo
Para reforzar e ampliar os contidos traballados en cada unha das unidades do libro do alumno. As solucins de todas as actividades propostas recllense no libro de Recursos para o profesorado.
Os cadernos de ortografa
Son tres cadernos para o terceiro ciclo de Educacin Primaria. Serven para repasar e reforzar a puntuacin, a acentuacin e as grafas. Deles, os mis indicados para 5. curso son o nmero 6 e parte do 7.
Os materiais para o profesorado
Lingua
A Proposta Didctica
A Proposta Didctica unha gua eficaz para organizar o traballo na aula. Nela reprodcense, en cor, as pxinas do libro do alumno, acompandoas de elementos que enriquecen o proceso de ensino-aprendizaxe:
GALICIA
P roposta Didctica
Programacin por competencias. Presentacin de cada unidade. Obxectivos, criterios de avaliacin e competencias desenvolvidas en cada apartado do libro do alumno.
ABRE A PORTA
Suxestins metodolxicas. Actividades complementarias. Solucins das actividades propostas no libro do alumno e na Proposta Didctica.
O CD-ROM para o profesorado

Un disco que contn: Proxecto Curricular.
GALICIA
Lingua
vada. Ags bra gra da o in deste CD ac tario pie o a utiliz pro m do as co o e mo, . fic r sta S.A og pr a, on ro e nay ei o A up ABRE A PORTA
Recursos didcticos interactivos para cada unidade.

CD-ROM para o profesorado
Para Linux, Microsoft Windows Vista
ENCERADO DIXITAL
Recursos fotocopiables: avaliacin, reforzo, comprensin lectora, etc.
Exe mp lar dis trib ud o
Lingua
GALICIA
Programacin Avaliacin Tratamento da diversidade Comprensin lectora Comprensin de textos orais Solucins do caderno
Recursos
ABRE A PORTA
A Biblioteca de Aula
Un material para a aula que consta de dez ttulos das nosas prestixiosas coleccins e dun CD-ROM cun proxecto de animacins lectura para cada un deles.
sa pre im in ac lic ub
Quedan reser vad os t autorizacin, quedan odos os p para a execucin rohibido dereit pbl ica s a du os d e ra o p dio licac pro dif d usi in, uto n al r . ug f G u r
co n
p
Os recursos fotocopiables
Un caderno con espiral para fotocopiar comodamente os recursos seguintes: Programacin de cada unidade. Probas de avaliacin. Fichas de reforzo e de ampliacin. Actividades de comprensin lectora. Fichas de comprensin de textos orais. Solucins do caderno de traballo.
As o libro do alumno
Lectura
brese cada unidade cunha breve introducin, que pretende suscitar o interese dos rapaces pola historia que van ler. A imaxe que acompaa o texto permite apoiar a sa comprensin e reforzar o seu contido expresivo. Ademais, na marxe, ofrecemos o significado daquelas palabras que poden supoer certa dificultade de comprensin.
Comenta a lectura e Expresin

A pxina de comentario presenta tres apartados: Comprendemos (aclaracin de termos e aplicacin prctica), Comentamos (actividades de comprensin lectora) e Creamos (exercicios de creacin diversos). O apartado de Expresin traballa, tanto no oral como na escrita, diferentes tipos de textos: poemas, noticias, correo electrnico, ficha bibliogrfica, relatos
Vocabulario
Dedcase unha dobre pxina adquisicin e asimilacin de vocabulario: por unha parte, trtase un campo semntico, ligado lectura inicial; por outra parte, profndase nalgns procedementos para a formacin de palabras que xa se viran no ciclo anterior, as como en certas relacins e desprazamentos semnticos.
Gramtica e Ortografa
A Gramtica alterna os exemplos ilustrados coa exposicin de contidos, para facilitar a comprensin de conceptos case sempre abstractos. Na Ortografa, tamn co apoio do debuxo, propense actividades e ditados destinados formacin de hbitos de escritura.
Repaso a unidade
Os contidos da unidade repsanse de forma terica nun resumo e con actividades. Cos xogos de linguaxe, os alumnos teen a oportunidade de gozar coa lingua na sa dimensin ldica e esttica, ademais de coecer o contorno e a cultura da nosa comunidade.
As mias competencias e Volvo atrs

O apartado de competencias est orientado ao desenvolvemento explcito dalgunhas competencias estreitamente ligadas rea de Lingua e Literatura, como son a expresin, a organizacin e interpretacin de informacin, a sntese de contidos nun esquema, etc. Para que a aprendizaxe sexa continua, en cada unidade vlvense a recordar, a travs de actividades, os contidos bsicos. As, o proceso nunca se interrompe, senn que se constre sobre o xa sabido.
As son os cadernos do alumno
2
H R T L E T X P A R O I E A
O caderno de traballo
3 Completa as casas e forma palabras cambiando cada vez s unha letra:
L E A L A L I A L M A A M A R A M A L U M E F M E F A M
Versos de outono
Vocabulario: Na fraga. Palabras sinnimas

1 Nesta fraga hai tres animais perdidos que non deberan estar a. Localzaos
e escribe os seus nomes:
4 Completa:
As palabras ...................................... son aquelas que teen significados iguais ou moi semellantes.
5 Busca no exercicio 3 un sinnimo de:

raia pla ........................... ........................... barro ...........................
O caderno que acompaa o libro vai parello a el. Daquela, as actividades que se propoen para cada unidade abundan no vocabulario e nos contidos gramaticais e ortogrficos que se veen a estudar.
apetito ...........................
6 Risca a palabra de cada recadro que non sinnima do resto:

amencer chuvisca ................................. ................................. ................................. amigo camarada compaeiro av colega abrente orballo atardecer chuvasqueiro amaecer chuvieira alba babua
2 Busca agora na sopa de letras os nomes dos 7 animais que si estn ben
a gusto na fraga:
H P E T O I B L O B O I X A G S H N C U R C O R V O G I E S Q U O L
7 Resolve os xeroglficos e descubre os sinnimos de:

............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................
cartel
aroma
golpe
................................
................................
................................
10
11
Gramtica: Clases de substantivos

1 Completa o esquema:
Individuais: .................., abella, ovella ..................: bandada, .................., .................. doce hmido limpo ..................: amor, liberdade, .................. branco ..................: Alba, Xabier, Sanxenxo, Sil novo alto claro
5 Sigue o exemplo e completa o cadro elixindo a terminacin adecuada:

Substantivos abstractos -ura dozura -eza _____________ -idade _____________
Nomes
Comns: cuncha, corazn, crter, praia
Concretos: nena, pedra, irmn
2 Sublia con azul os nomes comns e, con vermello, os propios:

sbado Mio rapaz Alpes Carlos monte electricista sombra alfombra azucena Portugal lvarez disco Ourense muller Tambre Sonia sof Michio can
belo
6 Escribe o colectivo correspondente a cada debuxo:

....................................................... ....................................................... ....................................................... .......................................................
3 Define cada nome propio como no exemplo:

Carlos: nome dun rapaz. Mio: ...................................... Portugal: .................................. Alpes: .................................... Sonia: ...........................................
....................................................... Ourense: ....................................... Michio: ........................................ Tambre: ........................................
7 Escribe tres exemplos de cada clase de nomes:

Comn Propio Concreto Abstracto Individual Colectivo .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... .......................................................................................... ..........................................................................................
4 Escribe estes nomes comns ao revs e ters nomes propios. Ters que
poer maisculas e fixarte nos acentos: nada ................................ leira luar ................................ ................................ amor ...................................... ave ......................................
len ......................................
24
25
Ortografa: O guin. O nh
1 Completa:
O ............................... un pequeno trazo horizontal que se pon entre das ........................... ou ........................... sen que entre eles haxa ningn espazo en branco.
5 Completa:
O nh un ............................... e a as sas letras non se poden separar.
6 Completa o poema con unha, cunha, nunha ou dunha e le:

Atopei .................. agulla .................. febra nun botn, o botn .................. manga, a manga dun mandiln, o mandiln .................. bruxa metido nese caixn, o caixn .................. mesa, a mesa nun gran saln, o saln .................. torre .................. porta e un balcn, o balcn .................. princesa gardada por un dragn, o dragn .................. lenda. A lenda... xa rematou!
2 Escribe a norma de uso do guin correspondente a cada exemplo:

O guin sase: 1. Para ................................................................................................: co-ci-ei-ro, co-me-dor. 2. Para ................................................................................................: Dicionario galego-casteln, vento nor-noroeste. 3. Para ................................................................................................: Na clase hai rapaces e rapazas de 10-11 anos. 4. Para ................................................................................................: Rosala de Castro (1837-1885) foi unha grande escritora.
3 Escribe todas as formas posibles de partir estas palabras a final de lia:

profesor torreiro cadeira leituga palleira pro-fesor ...................................... ...................................... ...................................... ...................................... profe-sor ....................................... ....................................... ....................................... .......................................
4 Coloca o guin onde sexa necesario:

Busca esta palabra nun dicionario de galego ingls. A palabra tra pa llei ro ten catro slabas. Ma verei o partido do Compostela Ourense. O curso 2008 2009 foi moi divertido. Estudade o comprendido entre as pxinas 20 32. Aos menios de 1 2 anos gstalles xogar coas pezas.
7 Busca no dicionario e escribe unha oracin con cada palabra:

anhelar: ................................................................................................ inhumano:.............................................................................................. inhalar: ..................................................................................................
50
51
10
O acento grfico ou til

cemps limn rptil carcter rbore 1 Le este texto e clasifica as palabras destacadas:
O cemps Paco tia moi mal carcter. Viva na horta da seora gueda, arrastrando, sempre rosmn, o seu corpio pola terra hmida. Unha tarde atopouse cun estrao animal que, sen parar de voar, chuchaba o nctar das flores e picaba nos limns e nas laranxas. Oes, acaso es unha bolboreta? preguntoulle o cemps. Non, ho, non ves que s teo das alas? respondeu o outro sen deixar de bater as alas. Es entn unha liblula? espetoulle o cemps Paco. Non, parvo, non ves que teo bico? respondeu chuchando nun caravel. Daquela, que clase de bicho es ti? berrou Paco enfadado. Moi fcil: son un colibr; chmome Vtor e estou feliz de vivir nunha horta tan saborosa! Agudas Con til Sen til Con til Graves Sen til Esdrxulas
O til ou acento grfico unha raa que se escribe sobre a vogal da slaba tnica nalgunhas palabras. En xeral, os monoslabos non levan acento grfico.
As palabras agudas
av camisn vents bambns
Levan acento grfico as palabras agudas de mis dunha slaba que acaban en vogal, -n, -s ou -ns.
Os cadernos de ortografa
papel compas bisturi
1 Pon o acento grfico onde corresponda:

caravel iglu cabeza lacazan xantar esquimo lapis venta nariz sofa leador veran
2 Todas as palabras anteriores, menos das, son agudas. Descubre as intrusas e rscaas.
3 Risca as letras que sobran e atopa unha palabra aguda en cada lia. Escrbea e ponlle o acento:
E M L U I B A O C X S O A A N V L C B G Q G A E L U U Z L A I E A A E Z .............................................. N .............................................. N .............................................. T .............................................. S ..............................................
Os cadernos de ortografa recollen, dunha forma esquemtica, as principais regras de puntuacin, de acentuacin e sobre o uso de certas grafas que se estudan ao longo de todo o terceiro ciclo. Estas normas trabllanse dunha maneira ldica e atraente para o alumnado. Dos tres cadernos, os indicados para 5. curso son o nmero 6 e boa parte do 7. En calquera caso, depender do criterio do profesor ou da profesora a eleccin dos mis adecuados, sempre en funcin do nivel que tean os alumnos.
4 Fxate ben e pon acento grfico s onde corresponda:

pantalon compraron saxofon salchichon moscon cantaron comeron bombon lambon algodon ilusion camion viviron cancion acordeon
Uso do punto
Usamos punto: 1. ao rematar unha oracin; 2. ao rematar un pargrafo; 3. ao finalizar un texto; 4. despois dunha abreviatura.
Uso do punto
4 Fxate nas vietas e escribe un breve texto. Lembra escribir punto ao final
de cada oracin:
1 Asocia cada tipo de punto cun nmero das regras anteriores:

Punto final. Punto e seguido. Punto e parte.
2 Completa cada oracin e lembra poer punto:

A formiga .......................................................................................................... .......................................................................................................................... A mia mellor amiga ........................................................................................ .......................................................................................................................... Un da, unha formiga ........................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ Un pouco despois, .......................................................................................... D
3 Escribe as abreviaturas e pon os puntos que faltan:
Sra
Dr
tel
px
etc
v
............................................................................................................................ ............................................................................................................................ Daquela ocorruselle unha idea: .................................................................... ............................................................................................................................
Vde
vostede seora don doutor
.................................. .................................. .................................. ..................................
etctera pxina verbo telfono
.................................... .................................... .................................... ....................................
............................................................................................................................ Ao esbirrar, ...................................................................................................... ............................................................................................................................ ............................................................................................................................
12
13
Palabras con b
buxaina buscar burlar
Escrbense con b: 1. todas as palabras que comezan por bu-, bur- e bus-.
Palabras con b
3 Atopa nesta sopa de letras 10 palabras que comecen por bu-, bur- ou bus-:
X B U C B D F O R T U I U U O T L B L F S P L B N U L B C S B U R R O U A B Z B M A X R R U O E Q T E G M Q P L A O D A B U X A I N A S Q E B U T A C A
1 Completa con bu-, bur- ou bus-:
A L B D
4 Escribe cada unha das palabras anteriores onde corresponda:

..........caneiro ..........bullas ..........ln Castaa asada: Xoguete que se baila cun cordel: Ave de cheiro desagradable: Oco, abertura: Barco, nave grande: ..........fanda ..........to ..........cador Tratar de atopar algo: Relativo boca: Cadeira cmoda con brazos: Asno, animal de carga: Fonte de auga quente en Ourense: ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................
2 Escribe unha oracin con cada unha das palabras anteriores:

............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................ ............................................................................................................................
5 Completa:
Todas as palabras anteriores comezan polas ................................................ ............................................................................................................................
20
21
11
As a Proposta Didctica
A programacin por competencias
Nas primeiras pxinas da Proposta Didctica presntase a programacin por competencias de cada trimestre. En cmodos cadros, descrbense as competencias que se traballan en cada unidade do libro.
Primeiro trimestre
CULTURAL E ARTSTICA
MATEMTICA
SOCIAL E CIDAD
COECEMENTO E INTERACCIN CO MUNDO FSICO
APRENDER A APRENDER
COMUNICACIN LINGSTICA
INFORMACIN E COMPETENCIA DIXITAL
AUTONOMA E INICIATIVA PERSOAL E COMPETENCIA EMOCIONAL
Utilizar formas de
UNIDADE 1 A PROFE VAMPIRESA expresin adecuadas na comunicacin cos demais e establecer relacins sociais sobre a base do respecto.
Desenvolverse no
contorno da escola e respectalo.
Diferenciar as distintas
formas de comunicarse e recoecer a lingua como unha delas. Respectar certos trazos da fala que se afastan da norma e evitalos na escrita.
Coecer e utilizar outros

cdigos ( parte da lingua), para comunicarse e saber interpretar as mensaxes.
Coecer a historia e a
UNIDADE 2 VERSOS DE OUTONO tradicin de certos costumes autctonos relacionados co outono: o Magosto.
Recoecer os cambios
que se producen na paisaxe coa chegada do outono.
Facer esquemas.
Recoecer a linguaxe
potica como unha forma particular de comunicacin.
Investigar para obter

informacin.
Ordenar sintagmas para

formar oracins e interpretalas correctamente.
Reflexionar sobre a lingua

a partir do xogo.
Redactar e ilustrar
breves textos.
Entender a amizade
como unha relacin entre as persoas establecida sobre a base do respecto e o cario.
Coecer, valorar e
respectar o noso contorno natural.
Facer esquemas.
Recoecer que a linguaxe Coecer e aplicar a

un instrumento de comunicacin ao mesmo tempo que unha maneira de representar e interpretar a realidade. estrutura e as caractersticas dun texto informativo: a noticia periodstica.
Coecer algunhas
UNIDADE 3 UNHA BANDA DE PIRATAS manifestacins da cultura popular.
Coecer lendas
populares relacionadas con certos elementos da nosa paisaxe.
Facer esquemas.
Redactar textos de carcter Utilizar as novas

persoal.
Utilizar con propiedade a

linguaxe segundo a canle que se utilice para transmitir a mensaxe.
UNIDADE 4 S PARA TI
tecnoloxas na busca de informacin e nas producins propias.
Coecer contos,
cantares e outras tradicins de Nadal. UNIDADE 5 TEMPO DE NADAL
Tomar conciencia da
necesidade dun consumo responsable, sobre todo nestas datas de Nadal.
Sistematizar informacin en Recoecer o valor das

fichas bibliogrficas.
Buscar, seleccionar e
rexistrar a informacin e transmitila en distintos soportes.
Organizar informacin de
forma esquemtica nun cadro.
ilustracins e doutros elementos grficos en certo tipo de textos.
Comprender e usar
adecuadamente as normas de uso da lingua.
18
19
A profe vampiresa
Metodoloxa
Os alumnos repasarn contidos xa estudados en 4. e comezarn a fixar uns hbitos de traballo fundamentais ao longo do curso: como deben responder as actividades do libro, que orde seguirn no caderno, que finalidade ten cada apartado, o uso do dicionario, etc.
Esquema da unidade
A presentacin da unidade
LECTURA
Introducin
A unidade comeza cun fragmento de Xela volveuse vampira!!, onde Fina Casalderrey aborda o delicado tema da violencia de xnero desde a mirada inocente, imaxinativa e solidaria dos nenos. Xela a profe, e a lectura que protagoniza serve para introducir o campo semntico da unidade: a escola. O apartado de Expre si n cntrase na importancia da educacin e de falar con cortesa, utilizando as frmulas adecuadas para cada contexto e situacin e en consonancia cos interlocutores do acto comunicativo. O lxico referido escola ser o eixe arredor do cal xire a temtica desta unidade; por iso, no apartado de V ocabular io trabllanse termos relacionados con este espazo: dependencias propias do colexio, material escolar, distintos profesionais que desenvolven nel o seu labor, verbos relacionados co ensino... A segunda pxina deste apartado dedcase sempre a traballar un concepto lxico-semntico bsico, acorde co nivel do alumnado. Neste caso, abrdase o uso do dicionario e a interpretacin das distintas informacins que recolle cada entrada. Na G ram ti ca establcese a diferenza entre linguaxe e lingua e introdcense os conceptos de lingua romnica e lingua oficial. A dobre pxina de Ortogr af a est dedicada a dous trazos dialectais: o seseo e a gheada. Cmpre facer fincap en que se tratan de fenmenos propios da fala, que deben ser respectados pero que convn evitar na escrita, a fin de acadar unha norma nica.
Xela volveuse vampira!!
Comprendemos
Contidos mnimos
Utilizar o dicionario. Diferenciar entre linguaxe e lingua e recoecer o galego como lingua oficial de Galicia. Recoecer o galego, o casteln, o cataln e o valenciano como linguas romnicas. Expresarse de forma adecuada, segundo se manexe a lingua oral ou a escrita.
COMPRENSIN E EXPRESIN
EXPRESIN ESCRITA
Comentamos Creamos
EXPRESIN
As presentacins
Outros recursos e materiais

A Editorial Anaya dispn de materiais de apoio para 5. de Educacin Primaria. No caso concreto desta unidade podern utilizarse: As actividades da unidade 1 do caderno do alumno, do Tratamento da diversidade, da Comprensin lectora e da Avaliacin. Como reforzo e complemento para a lectura:
SITUACIN COMUNICATIVA: A PROFE VAMPIRESA
Cada unidade comeza cunha presentacin xeral dos seus contidos e do seu enfoque didctico, un mapa conceptual, os recursos e os materiais mis adecuados, suxestins para aplicalos, competencias bsicas desenvolvidas, etc.
VOCABULARIO
O dicionario
Competencias bsicas
Comp etenc ia para o tratame nto da i nfor mac in. Coecer e utilizar outros cdigos ( parte da lingua), para comunicarse e saber interpretar as mensaxes. Comp etenc ia en comuni cac in l ing s tica . Diferenciar as distintas formas de comunicarse e recoecer a lingua como unha delas. Compe tenc ia s oc ial e c idad. Utilizar formas de expresin adecuadas na comunicacin cos demais e establecer relacins sociais sobre a base do respecto (en concreto, co personal que traballa na escola e cos compaeiros). Comp etenc ia n o coe cem ento e a i nter acci n co mundo fs ico . Desenvolverse no contorno da escola e respectalo.
Fina Casalderrey: Xela volveuse vampira!!, Baa Edicins, col. Contos da igualdade, 2007. ______________: A lagoa das nenas mudas, Edicins Xerais, col. Sopa de libros, 2007.
ESTUDO DA LINGUA
GRAMTICA
A linguaxe e as linguas
ORTOGRAFA
O seseo e a gheada
CD AUDIO e CD-ROM de Recursos

O CD AUDIO que acompaa o libro do alumno contn o texto da lectura inicial. O CD-ROM de recursos didcticos incle todo o material fotocopiable, de maneira que tamn aqu poder utilizarse a unidade 1 do Tratamento da diversidade, da Comprensin lectora e da Avaliacin.As mesmo, sern de utilidade as actividades interactivas que tamn aparecen neste CD.
VOLVO ATRS
Repaso da unidade 1
26
27
CONSIDERACINS METODOLXICAS F ina Casalde rre y (Xeve, Pontevedra, 1951) estudou Maxisterio e exerce como mestra desde os 19 anos. A sa vocacin literaria xurdiulle nas aulas, como autora de diversas pezas teatrais para seren representadas polos seus alumnos. En 1991 deuse a coecer no mundo editorial coa novela xuvenil Mutacins xenticas.Ten recibido numerosos premios de literatura infantil, entre eles, o Premio Merln (Das bgoas por mquina, 1991), o Premio Edeb (O estanque dos parrulos pobres, 1995) ou o Premio Nacional de Literatura Infantil (O misterio dos fillos de La, 1996). Unha das sas inquietudes a investigacin etnogrfica. Dirixindo os seus alumnos e alumnas, participou en concursos promovidos pola Xunta de Galicia, o Museo de Pontevedra (traballos galardoados con diferentes premios). A maior parte da sa obra est traducida a todas as linguas peninsulares. Colabora habitualmente en prensa e revistas especializadas, as como en diversos eventos relacionados coa literatura.
Fermosamente ilustrado por Noem Lpez, Xe la v ol v eu se v a mpira! ! atrvese a tratar o tema da violencia contra as mulleres. E faino desde a perspectiva dun neno, sen dramatismos pero con claridade. Xela, a profesora mis boa do mundo, non era a mesma. Estara enferma de saudade? Non volveu s clases, e todos pensaron que se convertera en vampira. Disposto a salvala, Breixo achegouse casa da sa querida mestra.Al viu como o seu home a maltrataba, polo que Breixo lle pediu un desexo fadia Rute: que transformase o marido nun porco. Meu dito, meu feito. E por fin Xela recobrou o sorriso. Xela volveuse vampira!! foi finalista do Premio Xos Neira Vilas ao mellor libro infantil do ano 2007.
OBXECTIVOS E CRITERIOS DE AVALIACIN

Obxectivo
COMPETENCIAS
En comunicacin lingstica
CONSIDERACINS METODOLXICAS
A dobre pxina que abre cada unidade comeza cunha breve entradia que pretende crear na aula o ambiente propicio para situar a lectura e comezar a traballar un determinado tema. Por outra parte, o feito de estarmos obrigados case sempre a ofrecer un fragmento dun texto e non un texto completo palase dalgunha maneira con esta pequena introducin que, en moitos casos, sita o lector no contexto da historia. Con todo, recomendamos a lectura completa do relato. Tanto nesta unidade como nas seguintes, as lecturas adecanse ao nivel dos rapaces e rapazas destas idades. Non obstante, na marxe do texto adoitamos inclur a definicin dalgunhas palabras que poden ofrecer dbidas de comprensin para o alumnado.Aconsellamos ler previamente eses termos e asegurar a sa comprensin. Antes de ler o texto en voz alta, convn que os rapaces e rapazas fagan primeiro unha lectura silenciosa. E sera interesante, as mesmo, poer o CD audio na aula e escoitar a lectura locutada.
Ler unha narracin de forma comprensiva.
Comprender diferentes tipos de textos.
Criterios de avaliacin Le con fluidez e correccin unha narracin. Comprende o sentido global dunha narracin e responde cuestins de reflexin relacionadas co seu comentario.
Cultural e artstica
Valorar a creacin literaria como forma de expresin.
O desenvolvemento da unidade
Para cada apartado presntanse: Obxectivos e criterios de avaliacin. Competencias bsicas. Solucins das actividades do libro do alumno. Ademais, atopar: Suxestins metodolxicas.
29
Anotacins
Anotacins
28
Actividades complementarias coas sas solucins e ditados.
12
As son os Recursos para o profesorado

A programacin
Metodoloxa Repasar contidos xa estudados no curso anterior. Traballar o aspecto ldico e creativo da linguaxe. Fixar hbitos de traballo: como responder as actividades do libro, finalidade dos seus apartados, elaboracin de fichas, etc. Fomentar o uso do dicionario. Fomentar no alumnado o interese por outras formas de comunicarse, como a linguaxe de signos. Materiais curriculares e outros recursos didcticos Libro do alumno, dicionario. CD-ROM de Recursos Didcticos. Caderno de actividades. Procedementos e instrumentos de avaliacin Proba de avaliacin inicial adxunta. Proba de avaliacin correspondente unidade. Aplicacin de modelo de proba de diagnstico. Contidos temporalizados
Setembro Outubro
Programacin da unidade 1: A profe vampiresa
Competencias bsicas
Competencia para o tratamento da informacin. Competencia en comunicacin lingstica. Competencia social e cidad. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico.
Obxectivos
1. Ler unha narracin de forma comprensiva. 2. Usar correctamente as frmulas de cortesa na expresin oral. 3. Dominar e utilizar o vocabulario referido escola. 4. Buscar palabras no dicionario. 5. Comprender os conceptos de linguaxe e lingua, as como os de linguas romnicas e oficiais. 6. Recoecer o seseo e a gheada como trazos dialectais propios da fala. Lectura: A profe vampiresa (Fina Casalderrey: Xela volveuse vampira!!, col. Contos da igualdade, 2007, adapt.). Expresin: As presentacins. Vocabulario: Lxico referido escola; o dicionario. Gramtica: A linguaxe e as linguas. Ortografa: O seseo e a gheada. Programa de recuperacin Medidas de atencin diversidade Sistemas de cualificacin
Seguimento da avaliacin continua no rexistro. Na proba de avaliacin inicial: Un punto para as actividades 1, 2, 3, 4, 5, 6 e 9. Un punto e medio para as actividades 7 e 8. Ficha de reforzo adxunta para esta unidade.
Criterios de avaliacin
1.1. Le con fluidez e correccin unha narracin. 1.2. Comprende o sentido global dunha narracin e responde cuestins de reflexin relacionadas co seu comentario. 2.1. Emprega frmulas de cortesa con correccin e coherencia. 2.2. Comprende o significado dalgunhas expresins e aplcaas en situacins simuladas da vida real. 3.1. Asimila e aplica o lxico aprendido: vocabulario relacionado coa escola e palabras da lectura. 4.1. Localiza no dicionario palabras referidas escola, ordnaas alfabeticamente e recoece a sa categora gramatical. 5.1. Comprende os conceptos de linguaxe e lingua, as como os de linguas romnicas e oficiais. 6.1. Identifica o seseo e a gheada como trazos caractersticos da fala que non se deben empregar na escrita. Fomento da lectura Fomento das TIC Educacin en valores Actividades complementarias e extraescolares Para todos os alumnos e as alumnas: Ficha de comprensin lectora adxunta da unidade. Ficha de ampliacin adxunta desta unidade. Expoer na clase de forma oral e individual como a familia de cada un. Dramatizar un dilogo na clase entre un alumno ou alumna e un compaeiro que far de persoa anci. Debern utilizar frmulas de cortesa. Usar o cdigo da linguaxe de signos que aparece no apartado de Competencias para comunicar mensaxes e comprobar se os compaeiros son capaces de entendelas. Ademais de Xela volveuse vampira!!, proponse A lagoa das nenas mudas (de Fina Casalderrey, en ed. Xerais, col. Sopa de libros, 2007). Escoita nun CD audio da lectura A profe vampiresa.
A programacin de cada unha das unidades presntase en cadros. Neles inclense todos os elementos necesarios para levar a cabo o proxecto de intervencin didctica do curso: competencias bsicas, obxectivos, contidos temporalizados, criterios de avaliacin, mnimos esixibles, metodoloxa, etc.
Mnimos esixibles
Utilizar o dicionario. Diferenciar entre linguaxe e lingua e identificar o galego no conxunto das linguas romnicas. Expresarse de forma adecuada, segundo se manexe a lingua oral ou a escrita.
Sensibilidade cara aos problemas dos demais e actitude de colaboracin. Valoracin da importancia de establecer relacins interpersoais sobre a base da comunicacin. Respecto cara s distintas maneiras de falar unha mesma lingua.
LINGUA LENGUA Comprensin lectora 2 1

Curso: .....................................................................
CL
1
Nome e apelidos: ......................................................................................................................
CL2
Nombre Nome e apelidos: y apellidos: ........................................................................................................................................ ................................................................................................................................... Fecha: Data: ....................................................................... ....................................................................
Canto tempo poden tardar a vexetacin e mais a fauna en se recuperar despois dun incendio? Sublia a resposta correcta. 120 das mis dun sculo 50 anos arredor de 3 meses
A comprensin de textos escritos

O seu obxectivo potenciar a competencia en comunicacin lingstica; concretamente, a comprensin lectora. Para isto, o libro de Recursos presenta fichas con lecturas de diferentes tipos de textos, seguidas por un conxunto de actividades de comprensin.
Antes de ler o texto. Probablemente teas visto algn monte queimado, e mesmo un incendio forestal. Que cres que se podera facer para evitalos?
Marca cun X o que pode pasar se se repiten os incendios: Hai bosques que xa non se poden recuperar. Os gardas forestais marchan.
A pesar da mellora e ampliacin dos medios de extincin, o nmero de incendios medra cada ano Anda que a natureza conta cos seus propios mecanismos para se recuperar tras a accin do lume, a intensidade e repeticin dos incendios estn afectando os bosques e mais a fauna, que poden necesitar ata 120 anos para recuperarse, e iso se non quedan afectados para sempre. O lume reiterado dimine a capacidade da vexetacin de volver a aparecer no terreo, e os animais que non morresen migran a outras zonas. A erosin, pola sa banda, xera solos cada vez menos produtivos e mis ridos, e incremntase o risco de secas. Consellos para previr un incendio forestal e sobre como actuar no caso de atoprmonos fronte a un lume xa declarado: Non prender lume no monte en pocas de risco (maio-setembro). O resto do ano, s en lugares acondicionados para facelo. Non botar tabaco nin lixo no chan.
GRUPO ANAYA, S.A.,Lingua 5. Educacin Primaria. Material fotocopiable autorizado.
Os animais van cara a outras zonas. O terreo queda rido. Aumenta o risco de secas. Utilzase a zona para o cultivo.
3
Rodea o V (verdadeiro) ou o F (falso) nas seguintes medidas para evitar incendios ou actuar fronte a eles: Non prender lume no monte en pocas de risco (outubro-abril). V F Chamar aos servizos de extincin de incendios (112). V F Colaborar sempre nos labores de extincin. V F Non botar lixo no chan. V F Cortar a vexetacin para que non se propague o lume. V F Usar un extintor se hai fume. V F
Escribe outro ttulo adecuado para a lectura. ....................................................................................................................................................
Non participar na extincin se non se est cualificado. Se o incendio est empezando, pdese intentar apagalo botndolle auga ou terra base das lapas ou eliminando a vexetacin de arredor para que non se propague. Para afastarse do incendio, o ideal ir contra o vento sen correr, e cubrindo as vas respiratorias cunha tea hmida.
http://revista.consumer.es/web/ga/20050701/ medioambiente/69869.php (adaptacin)
Pensa un pouco mis

Debuxa un pequeno cartel e escribe un slogan para evitar os incendios forestais. ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... .....................................................................
63
64
GRUPO ANAYA, S.A., Lingua 5. Educacin Primaria. Material fotocopiable autorizado.
De se producir un incendio, chamar aos servizos de extincin, ao 112.
LENGUA LINGUA Comprensin lectora 1 Nombre y apellidos: ................................................................................................................................... Comprensin de textos orais 2
Curso: ..................................................................... Fecha: ....................................................................
LINGUA LENGUA Comprensin de lectora textos 1 orais 2

Nombre Nome e apelidos: y apellidos: ........................................................................................................................................ ................................................................................................................................... Curso: ..................................................................... Fecha: Data: ....................................................................... ....................................................................
A comprensin de textos orais

O seu obxectivo tamn potenciar a competencia en comunicacin lingstica; neste caso, a comprensin oral. No CD-ROM para o profesorado inclense gravacins de textos literarios, conversacins coloquiais, simulacins de programas radiofnicos, etc. O libro de Recursos presenta fichas para traballar a comprensin destes textos.
73
Texto 2 O texto que vas or unha conversa no colexio. Escoita con atencin para poder contestar ben as preguntas.
Quen son os que estn a falar? Uns rapaces e mais a directora do colexio. Unha profesora e os seus alumnos. Un profesor e os seus alumnos.
LUCA: O martes iremos ao Museo da Vila. Veremos as das salas de arte contempornea; visitarmolas cun gua que nos ir explicando cada obra e nos contar algo sobre a vida do artista. Lembrade que para entrar no museo tedes que levar pegado no brazo dereito o adhesivo que vos dei. RAPAZ: Daquela, o martes non hai clase de debuxo? LUCA: Non, non hai clase de debuxo porque al, no museo, faremos un obradoiro de plstica. RAPACES: Temos que traer as mochilas? LUCA: Si. Escoitade. Tedes que deixalas na clase. Despois, s 9.30 h subiredes ao ximnasio e agardaredes por Moncho e por min. RAPACES: A que hora volveremos do museo? LUCA: s 12 h ir o autocar ao museo para nos recoller e chegaremos aqu hora de comer. RAPACES: Luca, que imos facer no obradoiro?
GRUPO ANAYA, S.A.,Lingua 5. Educacin Primaria. Material fotocopiable autorizado.
Que lugar van visitar? O Museo de Arte Contempornea. O Museo da Vila.
A que clase substite a visita? clase de debuxo do luns. clase de debuxo do martes.
Como podern entrar no museo? Acompaados dun gua. Cun adhesivo no brazo dereito. Cun adhesivo no brazo esquerdo.
A que hora deben agardar por Moncho e Luca? s 9. 30 h. s 12. 30 h. s 12 h.
LUCA: Pois ides aprender moitas cousas e coecer algunhas obras de arte contempornea. RAPACES: Al tamn hai profesores? LUCA: Si, estarn os profesores do obradoiro, que vos ensinarn algunhas tcnicas que se empregan na pintura, na escultura e debuxaredes cos materiais que teen preparados. Portdevos ben e non fagades trasnadas. Xa sabedes que dentro do museo non se pode tocar ningunha obra, nin sentar en calquera sitio. Ser divertido, xa veredes. Entendestes todo ben? RAPACES: Siiii. LUCA: Perfecto. Daquela, ata ma.
Que van a aprender no obradoiro do museo? Farn unha visita guiada e coecern a vida dos artistas. Aprendern algunhas tcnicas de pintura, de escultura
Que normas de comportamento hai que seguir dentro do museo? Non facer trasnadas, e sentar en calquera sitio. Non tocar ningunha obra. Non tocar ningunha obra, nin sentar en calquera sitio.
72
13
UNIDADE 1 Lingua
Curso: .....................................................................
AV
3
UNIDADE 1
Lingua
AV
A avaliacin
O noso proxecto presenta unha proba de avaliacin para cada unidade, unha de avaliacin inicial e outra final. Tamn se inclen rexistros trimestrais e mais as solucins de todas as probas propostas.
Nome e apelidos: ........................................................................................................................................ Data: .......................................................................
Completa estas oracins con palabras relacionadas co material escolar: Gstame pintar con xiz no ................................................................ .
Le atentamente este texto e, despois, responde as preguntas. 1 O que faltaba. Hoxe tia realmente un da desgraciado. Toma exemplo de nxela e Fuco; eles non s saben facer clculo, senn que, ademais, tamn prestan atencin. Todas as cabezas se volveron cara aos alumnos mencionados. Precisamente estes 5 dous, pensei eu para min, os tos mis arrogantes da clase. Ningun estaba a ben con eles ou buscaba a sa amizade, porque eran uns comelibros. Vaia exemplo! Con certeza, saban facer ben as contas, isto tao que admitir sen envexa; como tamn que traan sempre os cadernos e os libros limpos, sen manchas, cousa que, desgraciadamente, aconteca s veces cos meus. Nunca esquecan facer os 10 deberes como me pasaba a min a mido, non me explico por que. Probablemente tamn se concentraban nos ditados e non pensaban de repente no xantar ou no pan untado do recreo como era o meu caso. Con todo, tamn son da opinin de que mellor saber menos clculo e ser menos ordenada, pero ter en cambio amigos.
rsula Heinze, A casa abandonada, Edicins Xerais
Recortamos unhas estrelas de papel coas ................................... e despois pegmolas con ............................. nunha cartolina. Esquecn pechar a cremalleira da ............................. e caronme todos os libros no chan. No meu ....................................... caben unha chea de bolis e lapis.
4
Busca no texto cando menos cinco palabras relacionadas coa escola e escrbeas. ....................................................................................................................................................
Busca no dicionario a palabra clculo e, despois: a) Indica cal a sa categora gramatical. un .......................................... . b) Di cantas acepcins ten. Ten ............................. acepcins. c) Copia algn exemplo. ....................................................................................................................................................
a) Por que non caan ben os alumnos mencionados? .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... b) Cres que o bo estudante non pode ter amigos, ou que unha cousa non quita a outra? Razoa a ta resposta. .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
GRUPO ANAYA, S.A., Lingua 5. Educacin Primaria. Material fotocopiable autorizado. GRUPO ANAYA, S.A., Lingua 5. Educacin Primaria. Material fotocopiable autorizado.
Cal a diferenza entre lingua e linguaxe? .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
Qu son as linguas romnicas? Di o nome dalgunha delas. .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
Imaxina que a protagonista do texto quere pedirlles aos alumnos mencionados que a axuden cos deberes de clculo. Como llelo pedira? Escrbeo e utiliza, cando menos, das frmulas de cortesa. .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
Neste texto, rodea con vermello os exemplos de seseo e, con azul, os de gheada. Despois, escribe correctamente esas palabras: O mendigho quera comer as cabasas do labregho, pero este neghbase, xa que lle custara un ghrande esforso que estas medrasen. Ao final, o bo corasn do labregho puido con el, e o mendigho, que en realidade era un magho, aghradeseullo cun tesouro. .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
40
41
UNIDADE 3 Lingua
Curso: .....................................................................
AR
UNIDADE 3 Lingua
Curso: .....................................................................
AA
O tratamento da diversidade
Nestas pxinas proponse un conxunto de fichas con actividades de reforzo e de ampliacin para cada unha das unidades do libro do alumno.
Relaciona as expresins da columna da esquerda co seu sinnimo e co seu antnimo: Ser un moucho Andar nas verzas Ser un caguias Ser un demo Aparvado Medroso Malo Calado Falador Bo Valente Espelido
Le estas oracins. Logo, escrbeas de novo substitundo as palabras subliadas polo seu correspondente sinnimo e antnimo: Esta ma vin a doutora Livesey bastante alporizada. .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... John ten o pelo crecho.
Clasifica no cadro as palabras que se subliaron no seguinte texto: Onte, o vento toleirn rachou as rbores nas que as andorias adoitaban facer os seus nios. Por iso tiveron que amorear todas as provisins e, unha ma de tronos e lstregos, emprenderon a difcil peregrinacin a outras terras, clidas e acolledoras. det. nome verbo adx. adv. prep. conx.
2
.................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... Completa coa palabra da lista que corresponda clase que se indica entre parnteses: Lembro ..................... (adverbio) o da en que ......................... (pronome) chegou ao meu ........................... (nome), respondendo ao anuncio que eu .................................... (verbo) no xornal. Al estaba, vestido cun estrao traxe ....................................... (adxectivo) e azul que o cubra dos ps ................................................... (nome) e se lle pegaba ao corpo. ................................................. (adverbio) o identifiquei, que para algo me tian que valer
No texto anterior, rodea as palabras que levan acento grfico e escrbeas onde corresponda:
GRUPO ANAYA, S.A., Lingua 5. Educacin Primaria. Material fotocopiable autorizado. GRUPO ANAYA, S.A.,Lingua 5. Educacin Primaria. Material fotocopiable autorizado.
tantas horas embebido na .............................................. (nome) daqueles cmics.

Agustn Fdez. Paz, Contos por palabras, Edicins Xerais
Agudas .................................................................................................................................. Graves ................................................................................................................................... Esdrxulas ............................................................................................................................ Agora explica por que non levan til as palabras que se destacaron cun trazo mis groso. .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................
cabeza puxera
3
Axia ben
lectura vermello
el despacho
Acenta graficamente as palabras que cumpra e indica a carn de cada unha A(aguda), G (grave) ou E (esdrxula), segundo corresponda: Xan complice corvo mobil humido titular facil paspallas grumete lacazan non paxaro
54
55
1
1 2
Ortografa: O seseo e a gheada

5
Busca as seguintes palabras no dicionario e escribe ao lado de cada unha a sa categora gramatical. Fxate no exemplo: Entrada taboleiro xiz s.m. ...................... ...................... ...................... ...................... ...................... ...................... Categora gramatical substantivo masculino .................................................... .................................................... ....................................................
Di se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as seguintes afirmacins:
A profe vampiresa
Vocabulario: Na escola. O dicionario

Completa: No dicionario aparecen, por orde ..........................., todas as palabras dun idioma. Unha ........................... cada unha das palabras que aparecen definidas. Cada un dos significados da palabra definida chmase .......................... .
fiestra
alfabtica
atento, -a aprender
entrada
acepcin
alegre alumno, -a
s.m. s.f. adx. v. adx.
.................................................... ....................................................
substantivo masculino substantivo feminino adxectivo verbo adxectivo
V F V F F
2
Sublia os trazos de seseo e gheada nesta cancin de saltar goma. Logo pasa a letra ao galego comn:
A gheada consiste na aspiracin do g de ga, go, gu, gue, gui. A gheada represntase mediante un sh. O seseo substite o z por un s. No seseo, substitese o c de ca, co, cu por s. O seseo e a gheada son tamn correctos na escrita.
Escribe de novo os enunciados falsos do exercicio anterior corrixindo o que sexa necesario:
s.m. ou f.
substantivo masculino ou feminino ....................................................
Escribe a letra que vai no medio. A continuacin, completa con esas letras a palabra de abaixo: UVX QRS LMN DEF OPQ RST HIL
Busca no dicionario a palabra papel; escribe as sas acepcins unha debaixo da outra, numeradas:
A gheada represntase mediante un gh. ............................................................................................................. No seseo, substitese o c de ce, ci por s. ............................................................................................................. O seseo e a gheada s se admiten na fala . .............................................................................................................
4
3
VAMPIRESA Que palabra vai diante das outras? Ordnaas no cadro: abrazo - abrazar - abrasar horrible - horrendo - horror negro - negrura - negrn escuro - escuridade - escurecer vampiro - vndalo - vampiresa 1 2 3
abrasar abrazar abrazo

horrendo horrible horror
1. Materia feita con fibras vexetais reducidas a pasta e ............................................................................................................. presentada en lminas. ............................................................................................................. 2. Peza , anaco desta materia . ............................................................................................................. 3. Documento, escrito que se necesita para algo. ............................................................................................................. 4. Parte dunha obra teatral que debe representar cada actor. ............................................................................................................. 5. Funcin que realiza unha persoa nun asunto. ............................................................................................................. 6. En plural, documentacin dunha persoa . .............................................................................................................
7
Le as seguintes oracins e ponlles o nmero que corresponda segundo as definicins anteriores: No meu cuarto teo unha lmpada de papel de moitas cores. Eses inmigrantes teen xa todos os papeis en regra.
Sublia en cada caso como se din estas palabras na ta zona. Ao lado, escribe a palabra normativa, dicir, a que aparecer escrita no dicionario: toucio abrigo aghora lus rapaz sinco tousio abrigho agora luz raps cinco
toucio abrigo agora ....................................... luz ....................................... rapaz ....................................... cinco .......................................
.......................................
.......................................
negro
negrn
negrura
escuro
escurecer escuridade
Sublia nestas oracins os trazos de seseo e gheada, segundo se indica: seseo gheada
Eu son un vampiro bravo e aguerrido. ................................................................. bravo e agherrido. Vivo nun palacio ................................................................. Vivo nun palasio desde raparigo. desde raparigho. ................................................................. Odio a luz do sol, ................................................................. Odio a lus do sol, as cruces e os chos, as cruses e os chos, ................................................................. os allos e estacas os allos e estacas ................................................................. e os nenos albinos. e os nenos albinos. ................................................................. Ceo cada noite Seo cada noite ................................................................. sangue con chourizos, sanghe con chourisos, .................................................................. vou ao cemiterio, ................................................................. vou ao semiterio, cazo uns poucos bichos, caso uns poucos bichos, ............................................................... durmo nun sartego durmo nun sartegho ................................................................. metido nun nicho. metido nun nicho. ................................................................. Clloche da man , Clloche da man, ................................................................. anda , ven comigo, anda, ven comigho, ................................................................. bcoche o pescozo, bcoche o pescoso, ................................................................. son un bo amigo! son un bo amigho! .................................................................
Eu son un vampiro .................................................................
As solucins dos cadernos

9
vampiresa vampiro
.............................. .............................. ..............................
vndalo
1 6 4 2 5
Ghrasiela vn de Saragosa para pasar uns das na casa contigho. Ao ghato de Rodrigho, o meu vesio, ghstalle moito o peixe. Brais estaba tan desghustado que lles tirou un sapato s ghalias e foille caer a el na cabesa. Ghonsalo non me deixa en pas: est empeado en ir ao sine comigho.
Busca no dicionario tres entradas que comecen por: bru che hon .............................. .............................. ..............................
bruma chegar honesto
brusco cheirar honor
.............................. .............................. ..............................
bruxa cheminea honra
Na obra de fin de curso, fixen o papel de vampiro.
Resposta suxerida.
Teo que comprar papel cuadriculado para matemticas. O colexio ten un papel importante na nosa educacin.
O libro de Recursos reproduce as pxinas do caderno de traballo dos alumnos coas solucins incorporadas.
Gramtica: A linguaxe e as linguas

1
Completa: A ............................. a capacidade que temos as persoas para comunicrmonos a travs de ..........................., xestos, etc. A ........................... o conxunto de palabras e ........................... usado polos membros dunha comunidade concreta. Unha lingua ........................... aquela que un Estado recoece e que empregan todos os cidadns e as institucins.
Lembra: Quen falaba latn? ................................................................................. Como chegou o latn a Espaa? .............................................................
linguaxe lingua
palabras
regras
Os romanos. Pola conquista da Pennsula Ibrica por parte do Imperio Romano. .............................................................................................................
Todas as linguas que proceden do latn son ............................................ ................................................. .
2
1
Completa as casas e forma palabras cambiando cada vez s unha letra: L E A L I A L I M A L A M A
Versos de outono
Vocabulario: Na fraga. Palabras sinnimas

Nesta fraga hai tres animais perdidos que non deberan estar a. Localzaos e escribe os seus nomes: L U M E F U M E
A M A
A M A
oficial
Completa:
A M E
linguas romnicas.
Completa: As palabras ...................................... son aquelas que teen significados
Fxate ben nos seguintes enunciados e marca cun X os correctos: a linguaxe catal a linguaxe de signos
1 1
sinnimas
a lingua galega a lingua corporal
1 1
Rodea as linguas da Pennsula Ibrica que son romnicas: galego casteln uscaro cataln portugus
iguais ou moi semellantes.
10
Cales destas linguas son oficiais en Espaa? Escrbeas: casteln, uscaro, bable, ingls, galego, portugus, cataln, valenciano. .............................................................................................................
Busca no exercicio 3 un sinnimo de: raia ........................... ...........................
Con axuda dunha enciclopedia, risca as linguas da seguinte listaxe que non son romnicas: francs ruso ingls fins alemn chins italiano romans
6
4
10
6
pla
lia rama
barro
...........................
apetito ...........................
lama fame
11
alba babua
casteln, uscaro, galego, cataln, valenciano
Risca a palabra de cada recadro que non sinnima do resto: amencer abrente orballo camarada atardecer chuvasqueiro compaeiro amaecer chuvieira av
Entre estas linguas, hai unha que ten certa semellanza co galego; sublaa. Investiga e escribe os lugares onde se fala. cataln, ingls, francs, portugus, rabe, uscaro, alemn, chins .............................................................................................................
11
Resolve estes xeroglficos e completa: Unha lingua ........................................... . .................................
vaca
.................................
gaivota
................................. amigo colega
galia
chuvisca
Portugal, Brasil e antigas colonias portuguesas de frica e Asia
un tesouro.
Busca agora na sopa de letras os nomes dos 7 animais que si estn ben a gusto na fraga:
H R T L P A R O I E A H P E T O I B L O B O I X A G S H N C U R C O R V O G I E S Q U O L
Resolve os xeroglficos e descubre os sinnimos de: cartel aroma golpe
Pescuda que lingua se fala maioritariamente en cada un destes pases: Gran Bretaa Francia Estados Unidos Alemaa
ingls ............................... francs ............................... ingls ............................... alemn ...............................
Rusia Italia Chile Suecia
................................ ................................ ................................ ................................

A lingua materna aquela na que aprendiches a falar.
ruso italiano espaol sueco
As linguas romnicas tamn se chaman ............................ .
romances.
Na Idade Media, a poesa
E T X
Cal a ta lingua materna? ................................................................. Sabes falar algunha outra lingua? ............................................................
Resposta aberta.
escribase sempre en galego-............................. .
portugus.
raposo teixugo xabaril peto lobo corvo ............................................................ esquo ............................................................

............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................ ............................................................
................................
pancarta
................................
perfume
................................
raposo
10
11
78
79
14
Programacin por competencias
Primeiro trimestre
CULTURAL E ARTSTICA MATEMTICA SOCIAL E CIDAD COECEMENTO E INTERACCIN CO MUNDO FSICO
Utilizar formas de
UNIDADE 1 A PROFE VAMPIRESA expresin adecuadas na comunicacin cos demais e establecer relacins sociais sobre a base do respecto.
Desenvolverse no
contorno da escola e respectalo.
Coecer a historia e a
UNIDADE 2 VERSOS DE OUTONO tradicin de certos costumes autctonos relacionados co outono: o Magosto.
Recoecer os cambios
que se producen na paisaxe coa chegada do outono.
Redactar e ilustrar
UNIDADE 3 UNHA BANDA DE PIRATAS breves textos. Coecer algunhas manifestacins da cultura popular.
Entender a amizade
como unha relacin entre as persoas establecida sobre a base do respecto e o cario.
Coecer, valorar e
respectar o noso contorno natural.
Coecer lendas
populares relacionadas con certos elementos da nosa paisaxe.
UNIDADE 4 S PARA TI
Coecer contos,
cantares e outras tradicins de Nadal. UNIDADE 5 TEMPO DE NADAL
Tomar conciencia da
necesidade dun consumo responsable, sobre todo nestas datas de Nadal.
16
APRENDER A APRENDER
Diferenciar as distintas
formas de comunicarse e recoecer a lingua como unha delas. Respectar certos trazos da fala que se afastan da norma e evitalos na escrita.
Coecer e utilizar outros

cdigos ( parte da lingua), para comunicarse e saber interpretar as mensaxes.
Facer esquemas.
Recoecer a linguaxe
potica como unha forma particular de comunicacin. Reflexionar sobre a lingua a partir do xogo.
Investigar para obter

informacin. Ordenar sintagmas para formar oracins e interpretalas correctamente.
Facer esquemas.
Recoecer que a linguaxe Coecer e aplicar a

un instrumento de comunicacin ao mesmo tempo que unha maneira de representar e interpretar a realidade. estrutura e as caractersticas dun texto informativo: a noticia periodstica.
Facer esquemas.
Redactar textos de carcter Utilizar as novas

persoal. Utilizar con propiedade a linguaxe segundo a canle que se utilice para transmitir a mensaxe. tecnoloxas na busca de informacin e nas producins propias.
Sistematizar informacin en Recoecer o valor das

fichas bibliogrficas. Organizar informacin de forma esquemtica nun cadro. ilustracins e doutros elementos grficos en certo tipo de textos. Comprender e usar adecuadamente as normas de uso da lingua.
Buscar, seleccionar e
rexistrar a informacin e transmitila en distintos soportes.
17
Segundo trimestre
Coecer certas
UNIDADE 6 CON TON E SON manifestacins da literatura popular: encadeados e contos de nunca acabar.
Coecer crenzas e
UNIDADE 7 QUEN CHO CONTOU? tradicins populares relacionadas con certos elementos da nosa paisaxe.
Relacionar os
UNIDADE 8 HISTORIAS DE COMEDOR determinantes numerais cos contidos da rea de Matemticas.
Respectar certas
normas de comportamento na mesa.
Coecer e valorar a
gastronoma propia da nosa comunidade.
Coecer e respectar o
UNIDADE 9 HAI CENTOS DE ANOS... noso contorno natural, as como certas construcins tpicas da nosa comunidade.
Valorar e respectar
UNIDADE 10 UN CONTO SEN FINAL
Saber relacionarse cos

demais. Respectar as persoas con independencia do seu lugar de orixe.
certas tradicins autctonas. Entender o cine como unha forma de cultura.
18
APRENDER A APRENDER
Facer esquemas e completar Recoecer a linguaxe

cadros.
Desenvolver a atencin para Ser consciente da

deducir informacin. importancia dunha alimentacin sa e de coidar a sade.
potica como unha forma particular de comunicacin. Comprender e usar adecuadamente as normas de uso da lingua.
Crear textos propios. Comprender e usar

Desenvolver a observacin
necesaria para identificar, descifrar e deducir informacin.
Facer esquemas.
Crear textos propios. Comprender e usar

Desenvolver o razoamento
lxico para descifrar informacin.
Tomar conciencia da
importancia dunha alimentacin sa e equilibrada.
Facer esquemas.
Crear textos propios. Utilizar con propiedade a

linguaxe en funcin do contexto.
Desenvolver a atencin para

interpretar e descifrar informacin.
Comprender e crear distintos Interpretar titulares

tipos de textos. Comprender a estrutura gramatical da lingua e as normas ortogrficas e saber aplicalas. periodsticos.
19
Terceiro trimestre
Coecer o noso pasado

castrexo. UNIDADE 11 UN POUCO DE HISTORIA
Coecer e valorar
vestixios do noso pasado: os castros.
Coecer algns autores

claves da nosa literatura: Rosala de Castro. Comprender e valorar o significado do Da das Letras Galegas. Desenvolver a creatividade.
Desenvolver sentimentos
de respecto e empata cara nosa terra.
UNIDADE 12 A MIA TERRA
Coecer algns
UNIDADE 13 PERSONAXES CLSICOS personaxes e textos clsicos da literatura universal.
Respectar e valorar os
trazos fsicos e de carcter das persoas. Saber relacionarse.
Coecer e valorar
algunhas construcins caractersticas do noso contorno: o muo.
Coecer e valorar textos

UNIDADE 14 TEXTOS PARA NON ESQUECER
Gozar con
responsabilidade dos lugares de ocio.
moi significativos da literatura xuvenil. Coecer e valorar a cultura popular.
Coecer e valorar a
cultura e a tradicin popular. UNIDADE 15 ENSAIO XERAL
Valorar e respectar as
festas e tradicins propias de determinadas pocas do ano.
20
APRENDER A APRENDER
Recoecer o valor da lectura

como unha actividade para ampliar o coecemento e como unha forma de diversin. Mellorar a capacidade para expresarse con adecuacin norma.
Buscar informacin en
distintas fontes. Desenvolver a atencin para descifrar informacin.
Deducir a partir do
razoamento lxico. Facer esquemas. Memorizar textos breves.
Recoecer a linguaxe potica

como unha forma particular de comunicacin. Comprender e usar adecuadamente as normas de uso da lingua.
Tomar conciencia da propia

capacidade de observacin e desenvolver estratexias para aplicala (en concreto, na prctica do retrato).
Comprender as interferencias Desenvolver a atencin para

entre linguas en contacto e saber evitalas. Mellorar a capacidade para expresarse con adecuacin norma. interpretar informacin.
Comprender e compoer
distintos tipos de textos. Saber comunicar realidades imaxinarias a travs da lingua.
Saber interpretar mensaxes

cotis, como notas, avisos, anuncios, etc.
Valorar o teatro como unha

forma de comunicacin literaria e como un elemento de diversin. Saber expresarse correctamente de forma oral e escrita.
Saber utilizar a rede na busca

de informacin.
21
Desenvolvemento das unidades
A profe vampiresa
Metodoloxa
Os alumnos repasarn contidos xa estudados en 4. e comezarn a fixar uns hbitos de traballo fundamentais ao longo do curso: como deben responder as actividades do libro, que orde seguirn no caderno, que finalidade ten cada apartado, o uso do dicionario, etc.
Introducin
A unidade comeza cun fragmento de Xela volveuse vampira!!, onde Fina Casalderrey aborda o delicado tema da violencia de xnero desde a mirada inocente, imaxinativa e solidaria dos nenos. Xela a profe, e a lectura que protagoniza serve para introducir o campo semntico da unidade: a escola. O apartado de Expresin cntrase na importancia da educacin e de falar con cortesa, utilizando as frmulas adecuadas para cada contexto e situacin e en consonancia cos interlocutores do acto comunicativo. O lxico referido escola ser o eixe arredor do cal xire a temtica desta unidade; por iso, no apartado de Vocabulario trabllanse termos relacionados con este espazo: dependencias propias do colexio, material escolar, distintos profesionais que desenvolven nel o seu labor, verbos relacionados co ensino... A segunda pxina deste apartado dedcase sempre a traballar un concepto lxico-semntico bsico, acorde co nivel do alumnado. Neste caso, abrdase o uso do dicionario e a interpretacin das distintas informacins que recolle cada entrada. Na Gramtica establcese a diferenza entre linguaxe e lingua e introdcense os conceptos de lingua romnica e lingua oficial. A dobre pxina de Ortografa est dedicada a dous trazos dialectais: o seseo e a gheada. Cmpre facer fincap en que se tratan de fenmenos propios da fala, que deben ser respectados pero que convn evitar na escrita, a fin de acadar unha norma nica.
Contidos mnimos
Utilizar o dicionario. Diferenciar entre linguaxe e lingua e recoecer o galego como lingua oficial de Galicia. Recoecer o galego, o casteln, o cataln e o valenciano como linguas romnicas. Expresarse de forma adecuada, segundo se manexe a lingua oral ou a escrita.

A Editorial Anaya dispn de materiais de apoio para 5. de Educacin Primaria. No caso concreto desta unidade podern utilizarse: As actividades da unidade 1 do caderno do alumno, do Tratamento da diversidade, da Comprensin lectora e da Avaliacin. Como reforzo e complemento para a lectura:
Competencias bsicas
Competencia para o tratamento da informacin. Coecer e utilizar outros cdigos ( parte da lingua), para comunicarse e saber interpretar as mensaxes. Competencia en comunicacin lingstica. Diferenciar as distintas formas de comunicarse e recoecer a lingua como unha delas. Competencia social e cidad. Utilizar formas de expresin adecuadas na comunicacin cos demais e establecer relacins sociais sobre a base do respecto (en concreto, co personal que traballa na escola e cos compaeiros). Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico. Desenvolverse no contorno da escola e respectalo.
Fina Casalderrey: Xela volveuse vampira!!, Baa Edicins, col. Contos da igualdade, 2007. ______________: A lagoa das nenas mudas, Edicins Xerais, col. Sopa de libros, 2007.

O CD AUDIO que acompaa o libro do alumno contn o texto da lectura inicial. O CD-ROM de recursos didcticos incle todo o material fotocopiable, as que tamn pode utilizarse a unidade 1 do Tratamento da diversidade, da Comprensin oral e lectora e da Avaliacin.As mesmo, sern de utilidade as actividades interactivas que tamn aparecen neste CD.
24
Esquema da unidade
LECTURA
Xela volveuse vampira!!
Comprendemos
COMPRENSIN E EXPRESIN EXPRESIN ESCRITA
Comentamos Creamos
EXPRESIN
As presentacins
SITUACIN COMUNICATIVA: A PROFE VAMPIRESA
VOCABULARIO
O dicionario
GRAMTICA ESTUDO DA LINGUA ORTOGRAFA
A linguaxe e as linguas
O seseo e a gheada
VOLVO ATRS
Repaso da unidade 1
25
Fina Casalderrey (Xeve, Pontevedra, 1951) estudou Maxisterio e exerce como mestra desde os 19 anos. A sa vocacin literaria xurdiulle nas aulas, como autora de diversas pezas teatrais para seren representadas polos seus alumnos. En 1991 deuse a coecer no mundo editorial coa novela xuvenil Mutacins xenticas. Ten recibido numerosos premios de literatura infantil, entre eles, o Premio Merln (Das bgoas por mquina, 1991), o Premio Edeb (O estanque dos parrulos pobres, 1995) ou o Premio Nacional de Literatura Infantil (O misterio dos fillos de La, 1996). Unha das sas inquietudes a investigacin etnogrfica. Dirixindo os seus alumnos e alumnas, participou en concursos promovidos pola Xunta de Galicia, o Museo de Pontevedra (traballos galardoados con diferentes premios). A maior parte da sa obra est traducida a todas as linguas peninsulares. Colabora habitualmente en prensa e revistas especializadas, as como en diversos eventos relacionados coa literatura. Fermosamente ilustrado por Noem Lpez, Xel a vo lv eus e v a mp ir a !! atrvese a tratar o tema da violencia contra as mulleres. E faino desde a perspectiva dun neno, sen dramatismos pero con claridade. Xela, a profesora mis boa do mundo, non era a mesma. Estara enferma de saudade? Non volveu s clases, e todos pensaron que se convertera en vampira. Disposto a salvala, Breixo achegouse casa da sa querida mestra. Al viu como o seu home a maltrataba, polo que Breixo lle pediu un desexo fadia Rute: que transformase o marido nun porco. Meu dito, meu feito. E por fin Xela recobrou o sorriso. Xela volveuse vampira!! foi finalista do Premio Xos Neira Vilas ao mellor libro infantil do ano 2007.

Obxectivo
Criterios de avaliacin Le con fluidez e correccin unha narracin. Comprende o sentido global dunha narracin e responde cuestins de reflexin relacionadas co seu comentario.
Anotacins
26
COMPETENCIAS
A dobre pxina que abre cada unidade comeza cunha breve entradia que pretende crear na aula o ambiente propicio para situar a lectura e comezar a traballar un determinado tema. Por outra parte, o feito de estarmos obrigados case sempre a ofrecer un fragmento dun texto e non un texto completo palase dalgunha maneira con esta pequena introducin que, en moitos casos, sita o lector no contexto da historia. Con todo, recomendamos a lectura completa do relato. Tanto nesta unidade como nas seguintes, as lecturas adecanse ao nivel dos rapaces e rapazas destas idades. Non obstante, na marxe do texto adoitamos inclur a definicin dalgunhas palabras que poden ofrecer dbidas de comprensin para o alumnado. Aconsellamos ler previamente eses termos e asegurar a sa comprensin. Antes de ler o texto en voz alta, convn que os rapaces e rapazas fagan primeiro unha lectura silenciosa. E sera interesante, as mesmo, poer o CD audio na aula e escoitar a lectura locutada.
Comprender diferentes tipos de textos.
Cultural e artstica
Valorar a creacin literaria como forma de expresin.
Anotacins
27
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES Comprendemos 1 Apaar recoller, s prsas rapidamente, achegarse acercarse, esbrancuxada plida, decatarse darse conta, saudade tristeza.

Obxectivo
Usar correctamente as frmulas de cortesa na expresin oral.
Criterios de avaliacin
2 Resposta aberta.
Emprega frmulas de cortesa con correccin e coherencia.
Comentamos 3 Porque lles a dar clase a mesma

profe do curso anterior e gustballes moito.
Comprende o significado dalgunhas expresins e aplcaas en situacins simuladas da vida real.
4 A voz de Xela soaba coma os foguetes das festas. Mova as mans como unha princesa dos contos. Os seus ollios eran negros e brillantes coma bolias de chocolate e tia os beizos rosados coma un xeado de amorodo. Xela ula como as rosas ou como amorodos.
5 Xa non lles levaba caramelos de mel

nin xogaba con eles no recreo.
6 Porque segua ulindo como antes. 7 Baixaba as persianas e quedaba s

escuras, mirando para as paredes.
8 Porque cambiara moito, gustballe

estar s escuras, levaba lentes de sol, as plpebras pintadas de negro e tia unhas manchas vermellas no pescozo.
Creamos 9 Resposta aberta.
Anotacins
28
CONSIDERACIN METODOLXICA COMPETENCIAS

Expresarse adecuadamente conforme situacin comunicativa.
Social e cidad
Relacionarse cos demais de maneira respectuosa.
importante que os alumnos e as alumnas comprendan que non se debe utilizar o mesmo vocabulario nin as mesmas maneiras cando se fala cos amigos, cos pais, cos profesores ou coa xente mis vella. A situacin debe determinar sempre o tipo de lxico empregado.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Resposta aberta. 2 Resposta aberta. 3 Para saudar: boas tardes, boas, boas
noites, ola, bos das, que tal est? Para despedirse: ata logo, adeus, chao. Cun amigo: boas, chao. Cunha persoa maior: bos das, que tal est?
4 a) Perdn; b) grazas; c) parabns; d)

de nada; e) por favor; f) sntoo.
ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA 1 Emprega algunha frmula de cortesa e inventa unha conversa co conserxe ou coa conserxe do colexio.
Solucin 1 Resposta de aplicacin prctica. TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

Recomndase a realizacin da actividade 1 de Reforzo e de Ampliacin.
Anotacins
29
SUXESTINS METODOLXICAS
Neste nivel de aprendizaxe, o alumnado debe coecer xa os termos relativos ao lxico do material escolar, polo que non se profundar neles. Proponse aqu reforzar o lxico referido s dependencias do centro escolar e dos distintos profesionais que desenvolven nel o seu labor. A utilizacin do dicionario ser fundamental ao longo de todo o curso e, en xeral, ao longo de toda a formacin dos nosos escolares. O profesor ou profesora recomendar o que lle pareza mis oportuno (para estas idades, resulta especialmente til o Pequeno dicionario Xerais da lingua, de Edicins Xerais, 2004). Cmpre que os alumnos e alumnas comprendan como deben buscar as distintas palabras nas sas pxinas, segundo a categora gramatical de que se trate.

Obxectivos

Dominar e utilizar o vocabulario referido escola. Buscar palabras no dicionario.
Criterios de avaliacin Asimila e aplica o lxico aprendido: vocabulario relacionado coa escola e palabras da lectura. Localiza no dicionario palabras referidas escola, ordnaas alfabeticamente e recoece a sa categora gramatical.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Aula: encerado, titor, pupitre.

Patio: fonte, recreo, areeiro. Biblioteca: bibliotecaria, carn, andeis. Ximnasio: vestiario, espaleira, canastra. Conserxera: obxectos perdidos, conserxe, fotocopias.
2 Resposta aberta. Pdalles que as oracins sexan variadas.
3 a) Estoxo: bolgrafo, tesoira, lapis.

b) Encerado: xiz, borrador. c) Mochila: cadernos, axenda, libros.
Anotacins
30
4 Afialapis, bolgrafo, borrador, cadeiCOMPETENCIAS

No coecemento e a interaccin co mundo fsico
ra, caderno, estoxo, folla, goma, lapis, mochila, papeleira, regra, taboleiro, tesoiras, xiz.
Desenvolverse no contorno da escola e respectalo.
5 Vxase a solucin na imaxe do libro.
6 adx.: adxectivo
prep.: preposicin conx.: conxuncin v.: verbo dem.: demostrativo adv.: adverbio m.: masculino pron.: pronome excl.: exclamativo
Utilizar o dicionario para buscar e procesar informacin.
Para aprender a aprender
Manexar de forma eficaz os recursos que proporciona o dicionario.
7 alfabetizar v. 1. Ensinar a unha persoa a ler e a escribir. 2. Ordenar alfabeticamente. arquivo s.m. 1. Lugar destinado a gardar documentos. 2. Conxunto de documentos. 3. Ficheiro informtico. cumprido , - a adx. 1. Completo. 2. Longo, ancho, abundante, extenso. 3. Educado, atento.
TRATAMENTO DA DIVERSIDADE
Recomndase a realizacin das actividades 2 e 3 de Reforzo e da actividade 2 de Ampliacin.
Anotacins
31
A confusin entre os conceptos de linguaxe e lingua habitual. Neste apartado pretndese, mediante exemplos, deixar clara a diferenza. Ao mesmo tempo, faise unha breve introducin do concepto de linguas romnicas e infrmaselles aos alumnos da procedencia da nosa lingua. A identificacin das distintas linguas faladas en Espaa debe incidir na sa valoracin e respecto.

Obxectivo
Comprender os conceptos de linguaxe e lingua, as como os de linguas romnicas e oficiais.
Criterio de avaliacin Comprende os conceptos de linguaxe e lingua, as como os de linguas romnicas e oficiais.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Non correcto, porque a linguaxe

a capacidade que temos todos para nos comunicar a travs de distintos medios. Debemos dicir lingua galega.
2 O bable ou asturiano flase en

Asturias e mais no norte de Len.
Polo que indica o dicionario

(conxunto de modalidades lingsticas, variantes lingsticas) non se trata dunha lingua, polo tanto, non estar recoecida como tal. O profesor ou profesora pode explicar que hai razns para consideralo unha lingua e que, de feito, existe unha Academia de la Llingua Asturiana. O que ocorre que o Principado non a ten recoecida como oficial. Introduciuse no sistema educativo en 1984 como asignatura optativa e os cidadns asturianos teen o dereito de se dirixir Administracin autonmica en bable, pero non lingua vehicular nin se usa na Administracin.
3 Vitoria (lava, Pas Vasco): uscaro;

Lisboa (Portugal): portugus; Alacant (Valencia): valenciano; Madrid: casteln; Lleida (Catalua): cataln; Valencia: valenciano; San Sebastin (Guipuzkoa, Pas Vasco): uscaro; Sevilla (Andaluca): casteln; Lugo (Galicia): galego; Barcelona (Catalua): cataln; O Carballio (Ourense, Galicia): galego; Betanzos (A Corua, Galicia): galego.
Anotacins
32
4 Son romnicas o portugus, valenCOMPETENCIA

ciano, casteln, cataln e galego, porque proceden do latn.
5 1 Ingls, 2 galego, 3 uscaro e casteln. Galego, uscaro e casteln. Non son romnicas nin o ingls nin o uscaro, porque non proceden do latn.
Recoecer a lingua como o principal sistema de comunicacin de que dispoemos os seres humanos. Respectar a diversidade lingstica.
6 rabe: flase en Arabia Saudita,

Alxeria, Bahrain, Tchad, Comores, Djibouti, Exipto, Emiratos rabes Unidos, Iemen, Iraq, Israel, Kuwait, Lbano, Libia, Marrocos, Mauritania, Omn, Qatar, Shara Occidental, Sirya, Somalia, Sudn, territorios palestinos, Tunes, Xordania. Dinamarqus: Dinamarca, Groenlandia, Illas Faeroe. Italiano: Cidade do Vaticano, Italia, San Marino, Suza. Bretn: Bretaa (Francia). Flamengo: Blxica. Romans: Romana, Moldova. Noruegus: Noruega. Polons: Polonia. Romnicas: italiano e romans.
7 Desde finais do sculo XII ata mediados do sculo XIV. Si, era unha lingua romnica porque proceda do latn. Era a lingua por excelencia para a lrica nos reinos de Galicia, Len e Castela. A poesa.
Recomndase a realizacin da actividade 4 de Reforzo.
Anotacins
33
O seseo e a gheada son trazos dialectais moi estendidos en Galicia; daquela, os alumnos e alumnas estarn afeitos a escoitalos e, ademais, estudronos xa no curso anterior. De novo, cmpre facer fincap nos seguintes aspectos sobre a variacin dialectal: As pequenas variedades non implican fragmentacin; existe unha lingua unitaria que permite certas licenzas segundo a zona xeogrfica. As posibles variedades reflctense s na fala. A escrita debe ser normativa. Estas variantes deben ser entendidas como unha riqueza. Tanto o uso do galego e do casteln como o das sas variantes debe estar presidido polo respecto.

Obxectivo
Recoecer o seseo e a gheada como trazos dialectais propios da fala.
Criterio de avaliacin Identifica o seseo e a gheada como trazos caractersticos da fala que non se deben empregar na escrita.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Seseo: *rapases, *desidir, *casar,

*disa, *efics, *cruses, *faser. Gheada: *fragha, *enghadiu, *segha, *xemelgha, *esghotbase.
Os rapaces reunronse despois da escola na fraga, para decidir cal era a forma de axudar a Xela. Tian que cazar mestra antes de que se convertese en vampiro. Filipe dica que o allo era moi eficaz, e Beti engadiu que tamn as cruces valan contra os vampiros. Paula segua coa teima de que aquela non era Xela, senn a sa malvada xemelga. O tempo esgotbase e anda non saban que haban facer para salvar a profesora 2 Seseo: *enserado, *xis, *pescoso.
Gheada: *ringhleiras, *neghro.
3 Seseo: *rapases, *sosiedade, *farmasia, *sentro, *esforso, *faser. Gheada: *investighar, *encargharanse, *seghir, *Aghradara, *cheghaba, *seghuro. g hanis sronse, Seseo e gheada: *org ghrades seron. *ag
Os rapaces crearon unha sociedade secreta e organizronse para investigar o caso. Filipe e Matilde encargaranse de seguir a Xela. Agardaran por ela na farmacia e no centro de sade, por ver se chegaba e era seguro que estivese enferma. Beti e os demais agradeceron o esforzo dos compaeiros e comprometronse a facer un informe.
34
4 Resposta aberta. COMPETENCIAS


5 Rosala de Castro naceu en Santiago

e viviu en Padrn. Utiliza o seseo e a gheada para reflectir a forma de falar da zona onde viva. Actividade lectora. Seseo: *prnsipe, *mosos, *sidades, *maansia, *dose. Gheada: *ghaiteiro, *falangheiro, *ghaitia, *enghanar, *ghaita. Sen seseo: prncipe, mozos, cidades, maancia, doce. Sen gheada: gaiteiro, falangueiro, gaitia, enganar, gaita. Actividade lectora.
Diferenciar entre o uso normativo da lingua e o uso na fala. Respectar a diversidade dialectal.
ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA 1 Dite o seguinte texto pronunciando

o seseo e a gheada. Os nenos e nenas tern que escribilo correctamente, sen seseo nin gheada: Acheghouse unha raposa a unha parra e, mirando os asios que colghaban das sas ramas, alsouse para alcansalos; pero, por mis que se esforsaba, os seus dentes non cheghaban a tan saborosos froitos. Unha e outra ves intentouno, mais sempre era en balde, ata que se convenseu de que todo era intil. Entn, mirando para as uvas, dixo: Estn verdes; non as quero comer. E marchou, despresiativa.
Solucin 1 Achegouse unha raposa a unha

parra e, mirando os acios que colgaban das sas ramas, alzouse para alcanzalos; pero, por mis que se esforzaba, os seus dentes non chegaban a tan saborosos froitos. Unha e outra vez intentouno, mais sempre era en balde, ata que se convenceu de que todo era intil. Entn, mirando para as uvas, dixo: Estn verdes; non as quero comer. E marchou, despreciativa.
Recomndase a realizacin da actividade 3 de Ampliacin.
Anotacins
35
RESUMO
No dicionario atopamos: a definicin da palabra que buscamos; as distintas acepcins desa palabra. A linguaxe a capacidade de comunicarnos que temos as persoas a travs de palabras, xestos, etc. A lingua o conxunto de regras usado por unha comunidade de falantes. Os galegos temos a lingua galega. O seseo un fenmeno da fala que consiste en substitur o z e o c (ce, ci) por un s. A gheada un fenmeno da fala que consiste na aspiracin do g. Na escrita represntase cun gh.

Obxectivos

Sistematizar e resumir os contidos estudados. Facer fichas de vocabulario.
Criterios de avaliacin Organiza e resume os contidos estudados. Elabora fichas de vocabulario.
REFORZO Solucins 1 Resposta aberta. Suxestins:

Bos das, pap. Moi boas! Axdolle? Bos das! (ou Boas tardes!). Ola! Que facedes?
2 un nome ou substantivo. 1 Agrupamento de follas, xeralmente impresas, destinado lectura. 2 Cada unha das partes dunha obra extensa, separadas neses agrupamentos. 3 Terceira parte das catro en que se divide o estmago dos ruminantes. 4 Libreto, texto dunha obra musicada.
Resposta aberta. Suxestins:

1 Fina Casalderrey presentou o seu libro nunha coecida librera da Corua. 2 As obras cientficas moi longas divdense en libros. 3 No libro dos ruminantes mese o alimento. 4 Nunha feira de antigidades, mia nai comprou o libro orixinal dunha zarzuela.
Resposta aberta. Suxestin:

falar coma un libro aberto (= falar con elegancia e correccin).
3 Bicicleta, flor, libro, pelota, raqueta,

semforo, tambor, tobogn.
4 Domingo, ven mesa que imos

cear. Xa vou, agarda que lle dea de comer ao gato. Deixa en paz o gato, ven cear; e de paso, trae as cigalas e mais o arroz, que estn na cocia.
36
E DOU UN PASO MIS COMPETENCIAS

SUXESTIN METODOLXICA
Todas as respostas desta pxina son de aplicacin prctica. importante que os alumnos e as alumnas se habiten a facer esta tarefa de maneira frecuente e pase a formar parte da sa rutina na clase. Trtase dunha actividade moi adecuada para aumentar o seu caudal lxico, pero tamn lles vai axudar a manexar mellor o dicionario. Ademais, esta unha tarefa que fomenta a orde e a organizacin das ideas, imprescindibles para acadar uns bos resultados acadmicos ao longo de todo o proceso de aprendizaxe.
Sistematizar a informacin nun resumo ou nunha ficha.
Anotacins
37
Propense nesta pxina diversos mtodos para buscar informacin, traballar coas palabras, aprender a estudar, investigar ou, simplemente, gozar da linguaxe. Nas das primeiras actividades, chmase a atencin do alumnado sobre a produtividade da linguaxe non verbal. Os procesos de formacin interna da lingua (derivacin, composicin...) e mesmo a sa especificidade como linguaxe articulada (a combinacin de unidades lingsticas mis pequenas d lugar a unidades maiores) proporcionan un elemento ldico que non debemos desaproveitar na clase. Os xogos coa linguaxe resultan case sempre atraentes para o alumnado e son unha boa maneira de facerlles a materia mis amena. Invtelles a crear os seus propios xeroglficos e xogos lingsticos.

Obxectivo
Entender que hai outros cdigos para comunicarse, parte da lingua.
Criterio de avaliacin Coece e aplica outros cdigos de comunicacin distintos da lingua.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Resposta de aplicacin prctica. 2 Resposta de aplicacin prctica. 3 Amalia comezou esta historia mxica polo principio: queres tamn ti salvar unha vampira?
4 O primeiro da de escola (espia pia + cola) fixemos o horario (hora + ro) de clase.
Anotacins
38
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES COMPETENCIAS

Para o tratamento da informacin

1 Rebumbio, recreo, *reghresan, remata, revoa. Rudo grande, confusin, desorde, mestura de xentes ou cousas de varias clases. Por esta orde: recreo, suorento, bandada, pregar. Seseo: *fels (por feliz), *silensio (por silencio). Gheada: *xoghos (por xogos), *aleghre (por alegre), *reghresan (por regresan), *pregha (por prega).
Comprender e utilizar cdigos de comunicacin non verbal. Desenvolver a atencin para ordenar e descifrar informacin.
2 Resposta de aplicacin prctica. 3 Galego, francs, casteln, italiano, valenciano, cataln, portugus. As linguas que proceden do latn chmanse linguas romnicas ou romances.
4 Seseo: *munisipal (por municipal), *ensiclopedia (por enciclopedia), *ensiclopedias (por enciclopedias). Gheada: *alghunha (por algunha), *ghrande (por grande), *pulgha (por pulga).
CONTIDOS QUE SE REPASAN

Orde alfabtica das palabras. Manexo do dicionario. Lxico referido escola. Presentacins e frmulas de cortesa. Linguas romnicas. O seseo e a gheada.
Anotacins
39
Versos de outono
Metodoloxa
Continuamos fomentando un hbito de traballo: usar o dicionario (escolar e de sinnimos e antnimos); observar, razoar, deducir e responder; memorizar poemas; establecer relacins semnticas e gramaticais lxicas; elaborar esquemas, etc. Traballamos o aspecto ldico e creativo da linguaxe.
Introducin
Ofrecemos como texto de lectura dous poemas relacionados co tema nuclear desta unidade.Trtase dun poema de Antonio Garca Teijeiro, que fala da marcha das aves migratorias nesta poca do ano, e doutro de Xos Neira Vilas, que fala do zoar do vento na vila. No apartado de Expresin traballamos os textos poticos, como contraposicin prosa, e repasamos os conceptos de verso e estrofa. Ser importante facer fincap na esencia rtmica da poesa, que obriga a unha lectura pausada e sentida e a poer especial coidado na entoacin. As mesmo, presentamos unha das figuras retricas mis frecuentes na poesa infantil: a personificacin. A dobre pxina de Vocabulario recolle o campo semntico da fraga en outono, e ofrcense termos relacionados co tempo, a paisaxe ou os froitos propios desta estacin. Para completalos, ser de utilidade a lmina corresponde do caderno Imaxes e palabras que acompaa o libro do alumno. En canto aos conceptos lxico-semnticos, abordamos neste caso a sinonimia. O apartado de Gramtica introduce o estudo das unidades lingsticas a partir da oracin, que se define como un tipo de enunciado diferente da frase e formado por dous constituntes bsicos: o suxeito e o predicado. Por ltimo, na Ortografa desta unidade lmbrase o concepto de slaba tnica e a clasificacin das palabras segundo o nmero de slabas e segundo a posicin da slaba tnica.
Contidos mnimos
Recoecer as caractersticas propias da poesa, fronte a outro tipo de textos. Identificar sinnimos de palabras dadas. Distinguir o suxeito e o predicado dunha oracin. Recoecer as slabas que forman unha palabra e clasificar palabras segundo o nmero de slabas. Identificar a slaba tnica das palabras e o acento grfico.
Outros recursos
A Editorial Anaya dispn de materiais de apoio para 5. de Educacin Primaria. Para esta unidade poden usarse: As actividades da unidade 2 do caderno do alumno, do Tratamento da diversidade, da Comprensin lectora e da Avaliacin. O caderno Imaxes e palabras. Como reforzo e complemento para a lectura:
Competencias bsicas
Competencia para o tratamento da informacin. Investigar para obter informacin. Ordenar sintagmas para formar oracins e interpretalas correctamente. Competencia en comunicacin lingstica. Establecer relacins semnticas lxicas e comprender a interconexin entre as unidades gramaticais da lingua. Reflexionar sobre a lingua a partir do xogo. Competencia para aprender a aprender. Facer esquemas. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico. Recoecer os cambios que se producen na paisaxe coa chegada do outono. Competencia cultural e artstica. Coecer a historia e a tradicin de certos costumes autctonos relacionados co outono: o Magosto.
A. Garca Teijeiro: As catro estacins, ed. Galaxia, col. rbore, 2002. Anisia Miranda e Xos Neira Vilas: Cantarolas, Edicins Xerais, col. Merln, 1995. Manuel Mara: Os soos na gaiola, Edicins Xerais, col. Merln, 2007.

O CD AUDIO que acompaa o libro do alumno contn o texto da lectura inicial e mis o ditado do apartado de Ortografa da unidade. O CD-ROM de recursos didcticos incle todo o material fotocopiable, as que tamn utilizarse a unidade 2 do Tratamento da diversidade, da Comprensin oral e lectora e da Avaliacin. As mesmo, sern de utilidade as actividades interactivas que tamn aparecen neste CD.
40
Esquema da unidade
LECTURA
As catro estacins, Cantarolas
Comprendemos
Comentamos Creamos
EXPRESIN
O rtimo potico
SITUACIN COMUNICATIVA: VERSOS DE OUTONO
VOCABULARIO
Os sinnimos
Os compoentes da oracin
As slabas tnicas e tonas
VOLVO ATRS
Repaso das unidades 1 e 2
41
A ntonio Garc a T eije iro (Vigo, 1952) un dos poetas para o pblico infantil e xuvenil mis prolficos da nosa literatura. mestre e exerceu como crtico de literatura infantil nos xornais e revistas mis importantes de Galicia. Os seus poemas son de doada lectura e destacan polo seu ritmo e a abundancia de recursos fnicos.Ten publicada unha extensa obra potica para nenos e mozos, que comprende ttulos como Coplas; Nenos; Aloumios; As catro estacins; Ventos; Carabn, carabn; Poemas do Sol e da La; Lueiro de papel; Na fogueira dos versos; Caderno de fume; Palabras envoltas en cancins; O que ven os ollos dos nenos (prosa potica), etc. Ten publicado ademais moitas obras narrativas para mozos e mozas. As ca tro es taci ns. Libro de poemas, ilustrado por Manuel Uha, que teen como motivo central as estacins do ano. Entre un poema de apertura e outro de peche, estrutranse os demais poemas seguindo o ciclo estacional (seis poemias en cada estacin). Os animais e os elementos da natureza aparecen como eixe central dos poemas, simbolizando o paso do tempo.

Obxectivo
Ler poemas con fluidez, coidando a entoacin.
Criterios de avaliacin Le poemas con fluidez e correccin, poendo especial coidado na entoacin. Comprende o sentido global dun poema e responde cuestins de reflexin relacionadas co seu comentario.
Anotacins
42
COMPETENCIAS
Xo s Ne ira Vilas (Gres, Val do Ulla, 1928), escritor e membro da Real Academia Galega. Desde a publicacin en 1961 de Memorias dun neno labrego, converteuse nun dos autores clsicos da literatura galega. Pasou boa parte da sa vida fra de Galicia (primeiro en Bos Aires e logo en Cuba). A sa extensa obra comprende narrativa, narrativa infantil e poesa, as como diversos textos de investigacin e crtica. Unha seleccin dos seus mellores relatos foi recollida no volume Contos de tres mundos (Xerais, 1995). Ca nta r ola s. Libro de poesa para nenos e nenas realizado xunto coa sa dona, Anisia Miranda.
Diferenciar a poesa doutros xneros literarios.
Cultural e artstica
Valorar a creacin potica como unha forma especial de expresin.
Pode iniciar a unidade preguntndolles aos rapaces e rapazas se coecen algn poema de memoria ou pedndolles que memoricen algn moi curtio e que o reciten na clase. No libro As catro estacins atopar modelos moi vlidos. Dado que nos textos poticos esencial o ritmo e a correcta recitacin, convn que os poemas propostos sexan lidos previamente polo profesor ou a profesora en voz alta, de maneira que o alumnado capte o ritmo, o lugar onde deben facer as pausas, etc. A continuacin leranse individualmente e en voz alta, poendo especial coidado na entoacin.
Anotacins
43
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES Comprendemos 1 Zoar: bufaba, fungar, bruar. Testn: teimoso. 2 Coto unha montaa; sucar o
mar; rinchante unha porta oxidada; alpendre unha casa de aldea; fungar o vento. Oracins: resposta aberta.

Obxectivo
Recoecer o ritmo dun poema e os conceptos de verso, estrofa e personificacin.
Criterios de avaliacin Diferencia un poema doutro tipo de textos polo ritmo. Coece a diferenza entre verso e estrofa e pode identificar unha personificacin.
3 Resposta de aplicacin prctica. Comentamos 4 Porque, despois do vern, xa comeza a ir mis fro e estes paxaros, como a maiora, non soportan as temperaturas baixas. Emigran cara ao sur, a terras mis clidas. Porque voan todas xuntas, en bandadas. Vanse, vanse. Voan, voan. Todas xuntas, todas xuntas.
5 Unha noite. Moi forte e sen parar (con todos os folgos que puido xuntar; bufaba teimoso, testn, sen acougo, vea de fungar, o vento rinchante). Bufaba por todas partes: ao longo
do val, no cume dos cotos, no pieiral, nas tellas, no alpendre, na porta e no lar.
Pola ma. Comentamos 6 Resposta aberta. Suxestins: a cada

das follas, as castaas, o ceo gris, os das mis curtos...
Anotacins
44
SUXESTINS METODOLXICAS COMPETENCIAS

Comprender algns trazos caractersticos do xnero potico e da linguaxe potica.
Veremos ao longo deste curso diferentes aspectos dos textos poticos. Comezaremos lembrando que un verso e que unha estrofa e insistindo na importancia da entoacin. Convn chamar a atencin dos alumnos e alumnas sobre a diferenza formal entre os dous poemas que introducen a unidade: no de Neira Vilas, os versos agrpanse en estrofas; o de Garca Teijeiro, en cambio, un poema non estrfico, e nel os versos dispense dunha maneira peculiar.
Cultural e artstica
Valorar a creacin potica como unha forma especial de expresin.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Actividade lectora.

Son doce versos repartidos en tres estrofas.
2 Xoga mariola (v. 4), visita a un vecio (v. 5), anda algo tristeiro (v. 8) e ten noiva (v. 9).
3 Poema 1:
Ten 19 versos, non ten estrofas. Personificacin: as andorias van collidas da man (v. 14) Poema 2: Ten 16 versos e 4 estrofas. Personificacin: o vento aparece como un ser con vontade propia (botouse a zoar / con todos os folgos) e con caractersticas propias dun ser animado (teimoso, testn).
ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA 1 Redacta un texto curtio (5-10 lias) sobre a La, o Sol ou calquera outro elemento da natureza, pero personificado.
Solucin 1 Resposta de aplicacin prctica. TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

Recomndase a realizacin da actividade 1 de Reforzo.
Anotacins
45
Convn recordarlles aos alumnos e alumnas a importancia de usar o dicionario, e no caso concreto das palabras sinnimas, a utilidade dos dicionarios de sinnimos e antnimos. Recomendamos o Dicionario Xerais de sinnimos e antnimos, de Lus Castro Maca (Edicins Xerais, 2006). Se o profesor ou a profesora o estima oportuno, pode completar o vocabulario referido fraga coa lmina das pxinas 8-9 do caderno Imaxes e palabras.

Obxectivos

Dominar e utilizar o vocabulario referido ao outono. Recoecer e aplicar as palabras sinnimas.
Criterios de avaliacin Busca no dicionario, asimila e emprega lxico referido paisaxe outonal. Substite palabras referidas ao outono polos seus sinnimos.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Paisaxe outoniza, terreo abrupto, ambiente hmido, chan mollado. Follas secas, ceo encapotado, rbores espidas, tempo ventoso.
2 Resposta aberta. 3 Paisaxe: fraga, souto, prado, regato.

Clima: treboada, vento, chuvia, nubeiro. Froitos: castaa, noz, landra, maz. Animais: esquo, xabaril, teixugo.
Anotacins
46
4 O fento medra moito nesta poca. COMPETENCIAS

Percibir os cambios que se producen na paisaxe coa chegada do outono e respectar o contorno.
O acivro bota bolias vermellas. Apaa as castaas que caeron dese castieiro. Ten coidado, non te vaias mancar con esa silva. Esa nogueira est cargadia de noces.
5 Sendeiro carreiro, rama pla,

frondoso mesto, follaxe follato, mato matogueira.

Manexar de forma eficaz os recursos que proporciona o dicionario. Desenvolver a atencin para establecer relacins semnticas lxicas.
6 Regueiro regato, reirrei xoania,

lstrego relampo, landra belota, ortiga estruga.
Recomndase a realizacin da actividade 1 de Ampliacin.
Anotacins
47
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 A chuvia cae sobre os tellados.

Vs? Abre a porta. Son oracins porque comunican un sentido completo e o seu ncleo un verbo.

Obxectivo
Diferenciar entre frase e oracin e identificar os constituntes inmediatos da oracin.
Criterios de avaliacin Recoece a frase e a oracin como dous tipos diferentes de enunciados. Identifica o suxeito e o predicado como compoentes bsicos da oracin e recoece os seus respectivos ncleos.
2 Os rapaces xogaban ao baloncesto no patio. As cegoas aniaron no alto da torre. Meu irmn colleu unha chea de castaas no souto. As rbores quedan sen follas no outono. As andorias voan todas xuntas sen descanso mis al do mar.
Anotacins
48
3 Resposta aberta. Suxestins: COMPETENCIAS

Comprender a interconexin entre as unidades gramaticais da lingua.
A mia vila un fermoso lugar para vivir. A profesora puxo un exame moi fcil. Meu pai fai unha crema de cabaza bosima. Os esquos comen landras. (Subliado, o suxeito; en negria, o ncleo do predicado).
4 Subliamos o suxeito e destacamos

en negria o predicado: Os rapaces xogaban ao baloncesto no patio. As cegoas aniaron no alto da torre. Meu irmn co lle u unha c he a de castaas no souto. As rbores que dan se n f ollas no outono. As andorias v oan tod as xuntas sen descanso mis al do mar. Ncleo do suxeito (por esta orde): rapaces, cegoas, irmn, rbores, andorias. Ncleo do predicado (por esta orde): xogaban, aniaron, colleu, quedan, voan.
5 Subliamos os complementos do
verbo: Mia nai arquitecta. A galia pon os ovos no galieiro. Os das fanse mis curtos. Os valentes falan sen medo. As uvas maduraron moi cedo.
ACTIVIDADE COMPLEMENTARIA 1 Escribe tres oracins que tean os

seguintes ncleos de suxeito e predicado: amiga era visitou fume montaa suba
Solucin 1 Resposta aberta. TRATAMENTO DA DIVERSIDADE

Anotacins
49
CONSIDERACIN METODOLXICA
A clasificacin das palabras segundo o nmero de slabas e a identificacin da slaba tnica son contidos xa vistos no ciclo anterior. Unha vez asegurada a sa asimilacin, os alumnos e as alumnas podern clasificar as palabras segundo a posicin da slaba tnica, diferenciando entre palabras agudas, graves e esdrxulas.

Obxectivo
Clasificar palabras segundo o nmero de slabas, as como identificar a tnica e clasificalas segundo a posicin desta.
Criterios de avaliacin Segmenta palabras nas sas slabas e clasifcaas en monoslabas, bislabas, trislabas e polislabas. Recoece a slaba tnica das palabras e clasifcaas en agudas, graves e esdrxulas.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 1 cogomelo, 2 maz, 3 folla, 4 paraugas, 5 chuvasqueiros. Bislabas: ma-z, fo-lla. Trislaba: pa-rau-gas. Polislabas: co-go-me-lo, chu-vasquei-ros. Subliada, a slaba tnica.
2 A slaba tnica a penltima en todos os casos, excepto en maz, onde a slaba tnica a ltima.
Anotacins
50
3 Son todas graves, excepto maz, COMPETENCIAS

que aguda.
4 1 telfono (P), 2 rapaz (B), 3 butaca

(T), 4 coxn (B), 5 pelota (T), 6 chan (M), 7 mesa (B), 8 lmpada (T), 9 testo (B), 10 parede (T), 11 retrato (T). Subliamos a slaba tnica: te-l-fono, ra-paz, bu-ta-ca, co-xn, pe-lo-ta, chan, me-sa, lm-pa-da, tes-to, pare-de, re-tra-to.
Comprender e utilizar correctamente as normas ortogrficas.
DITADO Monoslabas: xa, hai, que.

Bislabas: vern, vent, cacho. Trislabas: castaas, preparar, monos. Polislaba: esparexidas. Agudas: vern, vent, preparar. Graves: castaas, cacho. Esdrxula: monos. (Subliada, a slaba tnica).
Anotacins
51
RESUMO
Cada lia dun poema un verso. Unha estrofa un grupo de versos separados dos demais por un espazo en branco. A personificacin consiste en atriburlle a un ser inanimado calidades propias dos seres humanos. As palabras que teen significados iguais ou moi semellantes chmanse sinnimas. A oracin unha palabra ou conxunto de palabras que expresan un sentido completo. A frase un grupo de palabras cunha funcin dentro da oracin. O suxeito a parte da oracin que di quen realiza a accin. O predicado di o que fai o suxeito. Nunha palabra, a slaba tnica a que se pronuncia con maior intensidade. As demais son slabas tonas.

Obxectivo
Sistematizar e resumir os contidos estudados.
Criterio de avaliacin Organiza e resume os contidos estudados.
REFORZO Solucins 1 O poema ten catro estrofas de catro versos cada unha.
Levaba anteollos e un libro nas s para contarlles contos s pombias. Este recurso chmase personificacin. Alas s, galias pitas, golpes raposos, palabras verbas, bruxas meigas, campos leiras. 2 A pomba / levaba anteollos.
Os contos da pomba / enchan as leiras. O libro / contaba historias de animais. Ncleo do suxeito (por esta orde): pomba, contos, libro. Ncleo do predicado (por esta orde): levaba, enchan, contaba. Subliados, os complementos do verbo.
3 Subliamos a slaba tnica: de-trs,

lu-za-da, r-bo-re, per-so-ni-fi-cacin, se-tem-bro, ls-tre-go.
Anotacins
52

Cultural e artstica
Solucins 1 A festa do Magosto celbrase nos

primeiros das de novembro, xeralmente coincidindo con San Martio (11 de novembro). Faise unha fogueira e sanse as castaas nas sas brasas (moitas veces, tamn chourizos). Os rapaces e rapazas adoitan pintarse a cara cos tizns e saltar as cacharelas.
Coecer a nosa historia e as nosas tradicins.
2 O principal uso a obtencin da

madeira, moi valorada para fabricar mobles, chans, instrumentos, etc. As landras do castieiro sanse como alimento para os animais.
3 Souto. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS 1 Explica o significado destes refrns

populares: O que non ten maa, non come castaa. Sempre o porco run ha topar cunha boa castaa.
2 Aprende esta cantiga popular:

Teo un castao moi alto, no tronco ten mil enredos, tampouco os namorados poden ter os ollos quedos.
3 Busca nun dicionario de sinnimos

as seguintes palabras e copia un de cada unha: ourizo, braa, cume, souto.
Solucins 1 Cmpre ter certa habilidade ou

destreza para pelar unha castaa; quen non a ten, non pode comela. As malas persoas teen a sorte de dar con boas persoas.
3 Ourizo casca, orizo; braa braal, lameiro; cume cumio, cima, coto, curota; souto castaal, castieira.
Anotacins
53
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Auga en agosto, nin bo vio nin bo

magosto. Polo Pilar as primeiras castaas has de asar. Polo San Martio castaas e vio. Castaas polo Nadal saben ben e prtense mal.

Obxectivos

Ordenar e sistematizar informacin. Reflexionar sobre a lingua.
Criterios de avaliacin Ordena sintagmas para descifrar informacin. Aplica os seus coecementos gramaticais e ortogrficos en xogos lingsticos. Reflicte nun esquema os contidos estudados.
2 Ou(ro) + to(lo) + (vera)no = outono.
3 Unha xargara, xergara, xirgara / tia tres xergaros, xirgaros, xargaros. / Se non tivese tres xirgaros, xargaros, xergaros / non sera unha xargara, xergara, xirgara. Unha xargar, xergar, xirgar / tia tres xergars, xirgars, xargars. / Se non tivese tres xirgars, xargars, xergars / non sera unha xargar, xergar, xirgar.
Anotacins
monoslaba: 1 slaba. Ex. sol Segundo o nmero de slabas Palabra Segundo o lugar que ocupe a slaba tnica bislaba: 2 slabas. Ex. cama trislaba: 3 slabas. Ex. castaa polislaba: mis de 3 slabas. Ex. andoria agudas: a slaba tnica a ltima . Ex. cantar graves: a slaba tnica a penltima. Ex. fraga esdrxulas: a slaba tnica a antepenltima . Ex. pntega
54

Para o tratamento da informacin
1 Afouto, anda, amodo, e, recreo,

tempo, triste. s. recreo, tempo; adv. anda, amodo; adx. afouto, triste; conx. e. afouto, -a adx. Dise da persoa que acta con valenta e temeridade, sen considerar os perigos cos que se pode enfrontar. SIN. valente, ousado, destemido, intrpido. Ti es afouto de mis e calquera da vas levar un susto. Monoslabas: vou, non, ben. Bislabas: preto, clases, nenas. Trislabas: andando, exames, arrastro. Polislaba: profesores. Subliada, a slaba tnica. Resposta aberta. Suxestin: Aguda: estudei. Graves: triste, cousas, pesados. Esdrxulas: Qudame, sntome.
Desenvolver a atencin para ordenar e descifrar informacin.
Aplicar coecementos gramaticais e ortogrficos en xogos lingsticos.
Saber sintetizar informacin e reflectila nun esquema.
2 Lugo: galego e casteln; Bilbao: uscaro e casteln; Lleida: cataln e casteln; Valencia: valenciano e casteln; Lisboa: portugus; Salamanca: casteln; Madrid: casteln; Cdiz: casteln. O uscaro non procede do latn.
3 Seseo: *rapases, *abrasronse,

*osano, *silensio. Gheada: *Alghns, *nufragho. Os rapaces todos saron a escape botndose no colo dos pais, dos avs, dos irmns maiores que xa estaban en Primaria e vian recollelos. Algns an moi ledos contando as novidades do profesor novo, outros abrazronse aos seus coma un nufrago cando atopa unha tboa na inmensidade do ocano. De todo haba. De al a un pouco a escola quedou en silencio.

Orde alfabtica das palabras. Manexo do dicionario. Lxico referido escola. Clasificacin das palabras segundo o seu nmero de slabas e identificacin da slaba tnica. Linguas romnicas. O seseo e a gheada.
Anotacins
55
Unha banda de piratas

Metodoloxa
Continuamos fomentando un hbito de traballo: usar o dicionario (escolar e de sinnimos e antnimos), analizar un texto de acordo cunhas pautas dadas, establecer relacins semnticas lxicas, clasificar palabras, facer cadros e esquemas, buscar informacin en Internet, etc. Convn, ademais espertar o interese do alumnado cara s noticias de actualidade e facerlles ver as diferentes interpretacins que se poden ofrecer dun mesmo feito. importante que aprendan a usar os medios de comunicacin con responsabilidade e que vaian desenvolvendo certo esprito crtico.
Introducin
A lectura inicial pertence novela Os piratas da illa da Esperanza (de X. H. Rivadulla Corcn). Protagonizada por un grupo de amigos preadolescentes, adianta o eixe temtico sobre o que se articula a unidade: a forma de ser das persoas. O fragmento seleccionado serve, as mesmo, como punto de partida para tratar, no apartado de Expresin, a narracin dun feito de actualidade. A dobre pxina de Vocabulario cntrase, por unha parte, no lxico relativo aos sentimentos e calidades das persoas. Prtese de ilustracins para traballar adxectivos deste campo semntico, as como algunhas expresins de uso habitual que indican estados de nimo. O concepto lxico-semntico abordado nesta unidade ser o dos antnimos ou contrarios. A este respecto cmpre indicar que, se ben en ciclos superiores se aclarar a diferenza entre antnimos propiamente ditos, contrarios e complementarios, consideramos que neste nivel de aprendizaxe mis adecuado designar todas estas variantes co termo xenrico de antnimos. No apartado de Gramtica trabllanse as distintas clases de palabras.Trtase de que os alumnos e as alumnas as diferencien para que, nas unidades sucesivas, poidan profundar no estudo de cada unha delas. En Ortografa, unha vez asimilada a clasificacin das palabras segundo a slaba tnica, trtanse as normas bsicas de acentuacin, contido este que non adoita ofrecer grandes problemas ao alumnado.
Contidos mnimos
Recoecer antnimos de palabras dadas. Identificar as diferentes clases de palabras. Saber acentuar graficamente as palabras agudas, graves e esdrxulas.

A Editorial Anaya dispn de materiais de apoio para 5. de Educacin Primaria. No caso concreto desta unidade podern utilizarse: As actividades da unidade 3 do caderno do alumno, do Tratamento da diversidade, da Comprensin lectora e da Avaliacin. O caderno Imaxes e palabras.
Competencias bsicas
Competencia social e cidad. Entender a amizade como unha relacin entre as persoas establecida sobre a base do respecto e o cario. Competencia cultural e artstica. Redactar e ilustrar breves textos. Coecer algunhas manifestacins da cultura popular. Competencia para aprender a aprender. Facer esquemas. Competencia en comunicacin lingstica. Establecer relacins semnticas lxicas e clasificacins gramaticais. Competencia para o tratamento da informacin. Coecer e aplicar a estrutura e as caractersticas dun texto informativo: a noticia periodstica. Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico. Coecer, valorar e respectar o noso contorno natural.
Como reforzo e complemento para a lectura: X. H. Rivadulla Corcn: Os piratas da illa da Esperanza, Edicins Xerais, col. Merln, 2008. Ramn Caride: A negrura do mar, Edicins Xerais, col. Merln, 2006.

O CD AUDIO que acompaa o libro do alumno contn o texto da lectura inicial e mais o ditado do apartado de Ortografa da unidade. O CD-ROM de recursos didcticos incle todo o material fotocopiable, as que tamn pode utilizarse a unidade 3 do Tratamento da diversidade, da Comprensin oral e lectora e da Avaliacin. As mesmo, sern de utilidade as actividades interactivas que tamn aparecen neste CD.
56
Esquema da unidade
LECTURA
Os piratas da illa da Esperanza
Comprendemos
Comentamos Creamos
EXPRESIN
A noticia periodstica
SITUACIN COMUNICATIVA: UNHA BANDA DE PIRATAS
VOCABULARIO
Os antnimos
As clases de palabras
O acento grfico
VOLVO ATRS
Repaso das unidades 1 e 2
57
Xos Henrique Rivadulla Corcn (A Corua, 1962) poeta, narrador, dramaturgo e guionista. Na Radio Galega dirixe o programa A casa do vagabundo, e na TVG, os programas Planeta fantasa e Caravana de sabores. Preside a Asociacin Galega de Guionistas e colaborou en diversos medios de comunicacin (La Voz de Galicia, El Correo Gallego, Faro de Vigo, Radio Nacional de Espaa, Antena 3, Tele 5). En canto ao seu labor literario, cultiva varios xneros. Publicou as novelas O beb mxico (2000), Do mar a noite (2002), O elefante dunha soa orella (2004) e Os piratas da illa da Esperanza (Xerais, 2008). Da sa obra potica, destacamos os poemarios Igor de Albatros en Selene (con Lino Braxe e J. Bjar, 1985), Taberna deriva (2002) e O adeus do vello marieiro (Xerais, 2007). Polo que respecta ao teatro, estreou as pezas Festa rachada (1985), Furga garabela! (2001, con direccin propia), Praia na noite (2002), O soo de Ulises (2002), Salitre (2003, con direccin propia) e O inxenioso cabalo Rocinante da Mancha (2004). O s pira ta s da illa da Espera nz a unha novela de temtica marieira que, ilustrada por Adrin Solleiro, convida engaiolante lectura de peripecias vividas desde a lealdade e a amizade. A illa do tesouro, de Robert Louis Stevenson, o libro mis especial para os protagonistas da historia: os cinco membros do Club de Lectura Pedra dos Corvos. Cando coecen o Vagabundo, un vello e nobre navegante, que se convertir nun amigo mis do grupo, vivirn unha arriscada aventura que os levar a embarcarse no Praia de Quenxe para procurar un tesouro na illa da Esperanza e a enfrontarse a unha situacin tan inesperada coma dolorosa.

Obxectivo
Criterios de avaliacin Le unha narracin con fluidez e correccin. Comprende o sentido global dun texto narrativo e identifica os seus elementos mis caractersticos: espazo, tempo, personaxes e narrador.
Anotacins
58
SUXESTINS METODOLXICAS COMPETENCIAS

Ler diferentes tipos de textos con fluidez de forma comprensiva.
Cultural e artstica
Valorar a lectura como unha peza fundamental no noso desenvolvemento como persoas.
O texto seleccionado para introducir esta unidade fomenta, por unha banda, o interese pola lectura, que aqu se presenta e se vive como unha aventura; por outra banda, incide no valor da amizade, entendida como complicidade, colaboracin e solidariedade. E xa que esta banda de arriscados piratas emprenderon a sa peripecia animados polo libro A illa do tesouro, sera interesante contarlles brevemente aos alumnos e alumnas o argumento desta novela, que atraeu a tantas xeracins de lectores novos. As entendern de onde tomaron estes rapaces os seus nomes ou que o galen Praia de Quenxe ben poda ser A Espaola. As mesmo, pdese ler na clase algn fragmento da obra de R. L. Stevenson, de maneira que os nenos e nenas se decaten mellor do paralelismo que se pode establecer coa de Rivadulla Corcn. Aconsellamos A illa do tesouro traducida por Xavier Alcal e publicada por Edicins Xerais (col. Xabarn de ouro) no ano 2003. Fgalles notar, ademais, que o texto est escrito en primeira persoa, posto que o protagonista (Mario Stevenson) quen conta o que lle pasou, igual que Jim Hawkins. As voces da narracin estudaranse mis adiante (na unidade 7), pero convn que o alumnado se vaia fixando en certas caractersticas dos textos que permiten diferencialos doutros. E antes de abordar a lectura, cmpre deterse no vocabulario que aparece na marxe, co fin de evitar interrupcins posteriores.
Social e cidad
Entender a amizade como unha relacin entre as persoas establecida sobre a base do respecto e o cario.
Anotacins
59
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES Comprendemos 1 Mandaricas: mandn, que lle gusta

moito mandar. Intrpido: moi valente, que non se detn ante o perigo. Por quendas: seguindo unha orde, de maneira que lle toque cada vez a un membro dun grupo. Insignificante: tan pequeno que case non ten importancia.

Obxectivos
Recoecer as caractersticas dunha noticia periodstica e aplicalas en creacins propias.
Criterios de avaliacin Recoece os trazos caractersticos dunha noticia periodstica. Escribe unha noticia periodstica de acordo cunhas pautas.
Comentamos 2 Hai catro anos, mis ou menos. De Muxa. En busca dun tesouro, illa da
Esperanza.
3 Un dos rapaces que participou na

aventura pirata. Mario tia dez anos; Uxa e Lola an na sa clase. Xan tia dous anos mis e a na mesma clase que Lusa, en 6.. Xan era o maior, e Lola, a mis nova. Vxase a solucin na imaxe do libro. Xan era o lder. Admirbano porque era moi decidido e valente e porque era un gran pescador.
4 Para que lles dese tempo a xogar un

pouco antes de entrar en clase.
5 A illa da Esperanza; o barco, Praia

de Quenxe; a vila, Muxa; a praia da Arlia; o Club de Lectores Pedra dos Corvos. O nome do club faca referencia a unha pedra que haba no medio do mar, preto da praia, onde paraban a descansar os corvos marios.
Creamos 6 Resposta aberta. 7 Resposta de aplicacin prctica.
Anotacins
60
CONSIDERACIN METODOLXICA COMPETENCIAS

Competencia para o tratamento da informacin
Coecer e aplicar a estrutura e as caractersticas dun texto informativo: a noticia periodstica.
Trtase de ensinarlles a contar os feitos de actualidade seguindo unhas pautas e unha orde ou secuencia, de maneira que aparezan todos os datos necesarios para a sa correcta interpretacin.
Redactar textos adecuadamente, seguindo unhas pautas.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Que ocorreu. Organizouse un barullo no hospital de Cee, porque un corvo comezou a voar polo interior, buscando a cocia. Quen o fixo. O corvo. Ond e oc orreu. No hospital de Cee. Cando sucedeu. O pasado sbado. Po r que suc ed e u. Porque uns rapaces que foran visitar un amigo seu, ingresado no centro hospitalario, lle levaran un corvo para que lle fixese compaa. O corvo escapouse e a empezou todo.
2 Resposta de aplicacin prctica.
Anotacins
61
O campo semntico da forma de ser e dos estados de nimo pode ser ampliado con adxectivos como carioso/-a, arisco/-a, compasivo/-a, desgraciado/-a, envexoso/-a, distrado/-a, doce, rancoroso/-a, tenro/-a, etc. Ser conveniente mostrar na clase algn dicionario de sinnimos e contrarios, para que comprendan a sa estrutura e practiquen o seu manexo, xa que este un material de consulta do que non dispoen todos os alumnos e alumnas. Recomendamos o Dicionario Xerais de sinnimos e antnimos, de Lus Castro Maca (Edicins Xerais, 2006).

Obxectivos
Dominar e utilizar o vocabulario relacionado co aspecto fsico e coa forma de ser. Recoecer e aplicar as palabras antnimas.
Criterios de avaliacin Asimila e aplica o vocabulario aprendido: lxico relacionado coa forma de ser e palabras e expresins da lectura. Relaciona palabras cos seus antnimos e diferencia entre sinnimos e antnimos. Busca os antnimos de certas palabras nun dicionario de sinnimos e antnimos.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Resposta aberta. Suxestin:

(Indquelles que un mesmo adxectivo pode valer para varios personaxes). Dani: mandaricas, valente. Catuxa: divertida, bromista. Estevo: covarde, apoucado. Pili: forte, divertida. Suso: idealista, romntico. Rita: vaidosa, fachendosa.
2 Presumida fachendosa; medoento

covarde; graciosa divertida; mandn mandaricas, autoritario; intrpida valente; soador idealista, romntico.
3 Resposta aberta. 4 Est coma un cuco alegre, quedou

de pedra abraiado, anda amouchado triste, pxose de mil cores vergoento, est feito unha fera anoxado, trema coma un xunco medrosa.
5 Anoxado anoxo, alegre alegra,

medrosa medo, vergoento vergoa, abraiado abraio.
Anotacins
62
6 Calidades positivas: pacfico, xeneCOMPETENCIAS


Manexar de forma eficaz os recursos que proporciona o dicionario. Desenvolver a atencin para establecer relacins semnticas lxicas.
rosa, realista, educada, fantasioso, simptico. Calidades negativas: groseira, antiptico, avarenta, fantasioso, violento. (Fantasioso aparece nas das listas porque a sa consideracin como calidade positiva ou negativa moi subxectiva).
Social e cidad
Respectar a forma de ser dos demais e desenvolver a empata para comprender as emocins e os sentimentos dos outros.
9 Amoucado espelido; trangalleiro

serio, sensato; retranqueiro sincero; tzaro sociable.
Anotacins
Sinnimo xil bondadoso amable folgazn valoroso lixeiro bo afable lacazn valente
Antnimo torpe malo desagradable traballador covarde
63
Nesta dobre pxina faise unha presentacin das distintas clases de palabras, e trabllanse en conxunto, sen profundar en ningunha delas en concreto. O seu estudo individualizado e mis polo mido estenderase ao longo das unidades 4-15. Anda que se contempla nas actividades e nos exemplos, no cadro terico (pxina 40) falta unha categora: o verbo. Os alumnos e alumnas xa saben identificalo, e coecen a sa relevancia en tanto que ncleo da oracin; daquela, pode pedirlles que desenvolvan a atencin e reflexionen para deducir a clase de palabra que falta no recadro.

Obxectivo
Coecer e identificar as diferentes clases de palabras.
Criterio de avaliacin Diferencia as distintas clases de palabras.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Resposta aberta. Suxestins:

Nomes: tempo (l. 1, px. 34), aventura (l. 1, px. 34), tesouro (l. 2, px. 34), Mario (l. 2, px. 34). Determinantes: algn (indefinido, l. 1, px. 34), uns (artigo indeterminado, l. 4, px. 34), meu (posesivo, l. 2, px. 35). Adxectivos: verdadeiros (l. 11, px. 34), intrpido (l. 6, px. 35). Adverbios: Xa (l. 1, px. 34), agora (l. 3, px. 34). Pronome: eu (pron. persoal, l. 3, px. 34). Preposicins: dende (l. 1, px. 34), en (l. 8, px. 34). Conxuncins: que (l. 1, px. 34), e (l. 2, px. 34).
2 Resposta aberta. Suxestins:

Os amigos xntanse acoto. Os amigos rinse acoto. Os amigos divrtense acoto. Os amigos escrbense acoto.
3 Resposta aberta. Suxestins:

Os rapaces len acoto. As profesoras len acoto. Estes piratas len acoto. Meus pais len acoto.
Anotacins
64
4 Det. un (artigo indeterminado), COMPETENCIAS

Comprender e analizar a estrutura da lingua: desde unidades mis amplas (oracin) ata unidades menores (palabras).
os (artigo determinado), meu (posesivo). Adx. intrpido. Pron. Eu (pron. persoal), el (pron. persoal). Nomes pescador, polbo, praia, home. Adv. sempre, xa, nunca. Prep. a, en. Conx. e, que. Verbos (falta a categora na lista) fixese, convertera.
5 Os: determinante (artigo determinado), seores: nome ou substantivo, meses: nome ou substantivo, fixeron: verbo, as: determinante (artigo determinado), casas: nome ou substantivo, con: preposicin, anacos: nome ou substantivo, de: preposicin, la: nome ou substantivo, con: preposicin, pingas: nome ou substantivo, de: preposicin, auga: nome ou substantivo.
6 Son Mario Stevenson e teo catorce anos. O verdadeiro nome de John Pelo Crecho Xan. Ns vivimos unha aventura emocionante. Lusa e Lola seran as grumetes. A bandeira pirata ten unha arrepiante caveira.
Anotacins
65
Cmpre facerlles ver aos alumnos que a meirande parte das palabras teen acento, anda que s algunhas levan acento grfico. Se o nivel da clase o permite, pode poerlles un texto breve no que, a partir da lectura en voz alta, eles mesmos se decaten de que palabras son tnicas e que palabras son tonas (artigos, preposicins, conxuncins). Tamn, con esta mesma finalidade pode utilizar a lectura da lectura ou o ditado locutados no CD audio. No exercicio 1, pdalles que escriban as palabras en maiscula, para facer fincap no feito de que as letras maisculas tamn deben acentuarse.

Obxectivo
Coecer e aplicar correctamente as regras bsicas de acentuacin.
Criterio de avaliacin Aplica as normas bsicas de acentuacin segundo as palabras sexan agudas, graves ou esdrxulas.
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 PORTUGUS, ACTRIZ, CARAVEL,

CEMPS, ESQU, LACAZN, REDACTOR, VIOLN.
Anotacins
66
2 Sen til: aventura, conto, paxaro, seCOMPETENCIAS

gredo, grumete. Con til: intil, xil, lbum, nctar, autombil, hbil, msil.
Comprender e utilizar correctamente as normas ortogrficas.
3 Agudas: tamn, descansar, pantalns, xamp, tripulacin, mazs, menor. Graves: mbil, cmic, porttil, bceps, txtil, lapis. Esdrxulas: harmnica, mecnico, captulo, pntega, cspede, sculo, helicptero.
DITADO Agudas: provisins, salvacin.

Graves: pirata, fame, estabamos, miserable, mortes. Esdrxulas: deixranos, morrsemos, speto, fantasmagricas. Provisins leva til porque aguda e remata en vogal + -ns. Salvacin leva til porque aguda e remata en vogal + -n. Pirata, fame, estabamos, miserable e mortes non levan til porque son graves que rematan en vogal ou en -s. Deixranos, morrsemos, speto e fantasmagricas levan til porque son esdrxulas.
DITADO COMPLEMENTARIO
A educacin pblica necesaria. Todos os nenos e nenas teen dereito a estudar. Receitoulle uns frmacos para a tose. Deixa o lapis e a goma no caixn do escritorio. O cndor voaba sobre as montaas.
Anotacins
67
RESUMO
A noticia periodstica a narracin dun feito de actualidade. As palabras que teen significados contrarios chmanse antnimas. As palabras pdense clasificar en grupos, chamados clases de palabras. A maior forza con que pronunciamos a slaba tnica dunha palabra chmase acento. O signo co que se marca nalgunhas palabras chmase acento grfico ou til. As palabras agudas levan til cando rematan en vogal, vogal + -s, vogal + -n ou vogal + -ns. As graves lvano cando rematan en consoante distinta de -n ou -s. As esdrxulas lvano sempre.

Obxectivo
Sistematizar e resumir os contidos estudados.
Criterio de avaliacin Organiza e resume os contidos estudados.
REFORZO Solucins 1 Actividade prctica. 2 Resposta aberta. Resposta de aplicacin prctica. 3 Pequenos maiores, nunca sempre, inimigos amigos, covardes arriscados, afastados xuntos, despois agora.
4 a) Determinantes: Este (demost.),

un (art. indet.), As (art. det.). b) Substantivos: visita. c) Adxectivos: cultural, histricos. d) Verbos: poen, completa, continuarn. e) Adverbios: conxuntamente. f) Preposicins: con. g) Conxuncins: que.
5 Resposta aberta. 6 Agudas: camp, galen, testn, lector, atrs, hospital. Graves: doutora, tnel, pirata, lder. Esdrxulas: intrpido, pelcula.
7 Camp leva til porque aguda e remata en vogal. Galen e testn, porque son agudas rematadas en -n. Atrs, porque aguda e remata en -s. Tnel e lder levan til porque son graves e rematan en consoante distinta de -n e de -s. Intrpido e pelcula levan til porque son esdrxulas (e as esdrxulas sempre levan til). Lector e hospital non levan acento grfico porque son agudas que rematan en consoante distinta de -n e de -s. Pirata non leva til porque grave e remata en vogal.
68

Na pxina de Internet indicada no libro atopar informacin suficiente sobre todas as illas. No seguinte enderezo, pode consultar algunhas cantigas tradicionais moi populares: http://www.geocities.com/Area51/ Shadowlands/7336/canpop.htm
Coecer, valorar e respectar o noso contorno natural.
SOLUCINS 1 Resposta aberta. 2 Ai Pepio, adeus...

Ai Slvora, ai san Vicente!, ai Slvora, adeus, Mourente!, ai Slvora, boca da ra!, para boas mozas en Vilagarca! Ai Pepio, adeus... Ai Slvora, vento norteiro!, ai Slvora, meu compaeiro!, ai Slvora, vento ventio!, xa estn as rapazas na punta de Aguio. Ai Pepio, adeus...
Anotacins
69
SOLUCINS DAS ACTIVIDADES 1 Resposta de aplicacin prctica. 2 Est receoso, desconfa. 3 Deixa de pintar a mona: deixa de
facer parvadas. Pasouse da raia: excedeuse, esaxerou moito un comentario, unha crtica... Montou un nmero!: deu un espectculo, causou vergonza, armou un escndalo... Hai que andar con ps de la: hai que andar con coidado, con precaucin ou delicadeza. Ten moi malas pulgas: ten moi mal xenio. un cacho de pan: moi boa persoa. Debuxo: Resposta de aplicacin prctica.

Obxectivos

Obter e sistematizar informacin. Reflexionar sobre a lingua.
Criterios de avaliacin Elabora un cuestionario. Interpreta e explica o sentido figurado de certas expresins. Reflicte nun esquema os contidos estudados.
Anotacins
vogal: maz. -n: galen -s: comps. ns: calcetns. Rematadas en consoante distinta de -n ou -s: cmic, lbum, nctar esdrxulas Sempre: telfono, semforo, liblula
70

Social e cidad
1 Resposta aberta. Suxestin:

Bos das, profe!
Entender a amizade como unha relacin entre as persoas establecida sobre a base do respecto.
2 1 Xiz, 2 arquivador, 3 estoxo, 4 librera, 5 regra, 6 borrador, 7 caderno, 8 afialapis, 9 encerado, 10 andel, 11 tesoiras, 12 taboleiro, 13 lapis. (Pdese engadir: 14 mochila).
Cultural e artstica
Interpretar e ilustrar expresins con sentido figurado.
3 Resposta aberta. O ncleo do predicado ser, en todos os casos, o verbo.
Facer esquemas.
4 Nome ou substantivo. 5 Vello ancin, encontrar atopar,

escola colexio, falar conversar, profesora mestra, saber coecer, xesto aceno.
6 Bislabas: nords, folla, maz.

Trislabas: hmido, outonal, magosto. Polislabas: termmetro, fantstico, atmosfera. Agudas: nords, outonal, maz. Graves: folla, atmosfera, magosto. Esdrxulas: hmido, termmetro, fantstico.

Sados e presentacins. Lxico referido escola e ao outono. Os compoentes da oracin. As clases de palabras. Clasificacin das palabras segundo o seu nmero de slabas e segundo a slaba tnica.
Anotacins
71

Lingua Soluciones Ejercicios

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lingua Soluciones Ejercicios

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

5

PRIMARIA TERCEIRO CICLO

Depsito Legal: Imprime:

Os materiais de Anaya para Lingua 5

Os materiais para o alumno

PRIMARIA TERCEIRO CICLO

axes Im ras e Palab

Os ditados de cada unidade (ags da 1).

PRIMARIA TERCEIRO CICLO

PRIMARIA TERCEIRO CICLO

ORTOGRAFA GALEGA ORTOGRAFA GALEGA ORTOGRAFA GALEGA

ibudo con publicacin imp resa r distr mpla Exe

Os materiais para o profesorado

PRIMARIA TERCEIRO CICLO

O CD-ROM para o profesorado

PRIMARIA TERCEIRO CICLO

Recursos didcticos interactivos para cada unidade.

Recursos fotocopiables: avaliacin, reforzo, comprensin lectora, etc.

Exe mp lar dis trib ud o

PRIMARIA TERCEIRO CICLO

Comenta a lectura e Expresin

As mias competencias e Volvo atrs

As son os cadernos do alumno

Vocabulario: Na fraga. Palabras sinnimas

5 Busca no exercicio 3 un sinnimo de:

6 Risca a palabra de cada recadro que non sinnima do resto:

7 Resolve os xeroglficos e descubre os sinnimos de:

Gramtica: Clases de substantivos

5 Sigue o exemplo e completa o cadro elixindo a terminacin adecuada:

Comns: cuncha, corazn, crter, praia

Concretos: nena, pedra, irmn

2 Sublia con azul os nomes comns e, con vermello, os propios:

6 Escribe o colectivo correspondente a cada debuxo:

3 Define cada nome propio como no exemplo:

....................................................... Ourense: ....................................... Michio: ........................................ Tambre: ........................................

7 Escribe tres exemplos de cada clase de nomes:

6 Completa o poema con unha, cunha, nunha ou dunha e le:

2 Escribe a norma de uso do guin correspondente a cada exemplo:

3 Escribe todas as formas posibles de partir estas palabras a final de lia:

4 Coloca o guin onde sexa necesario:

7 Busca no dicionario e escribe unha oracin con cada palabra:

O acento grfico ou til

1 Pon o acento grfico onde corresponda:

4 Fxate ben e pon acento grfico s onde corresponda:

1 Asocia cada tipo de punto cun nmero das regras anteriores:

2 Completa cada oracin e lembra poer punto:

3 Escribe as abreviaturas e pon os puntos que faltan:

vostede seora don doutor

.................................. .................................. .................................. ..................................

etctera pxina verbo telfono

.................................... .................................... .................................... ....................................

1 Completa con bu-, bur- ou bus-:

4 Escribe cada unha das palabras anteriores onde corresponda:

2 Escribe unha oracin con cada unha das palabras anteriores:

COECEMENTO E INTERACCIN CO MUNDO FSICO

INFORMACIN E COMPETENCIA DIXITAL

AUTONOMA E INICIATIVA PERSOAL E COMPETENCIA EMOCIONAL

Coecer e utilizar outros

Investigar para obter

Ordenar sintagmas para

Reflexionar sobre a lingua

Recoecer que a linguaxe Coecer e aplicar a

Redactar textos de carcter Utilizar as novas

Utilizar con propiedade a