Antik Yunanistan

Vikipedi, zgr ansiklopedi

(Antik yunan sayfasndan ynlendirildi) Kontrol edilmemi Git ve: kullan, ara Bu maddedeki veya maddenin bir blmndeki baz bilgilerin kayna belirtilmemitir. Ayrntlar iin maddenin tartma sayfasna ltfen baknz.
Maddeye uygun bir biimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkda bulunabilirsiniz.

M.. 550'lerde Eski Yunanistan

Yunanistan'n tarihi Tarih ncesi Yunanistan Kiklad Uygarl Girit Uygarl Miken Uygarl Yunan karanlk alar Antik Yunanistan

Eski Yunanistan
Hellenistik Dnem Roma hkimiyeti Ortaada Yunanistan Bizans mparatorluu Osmanl Yunanistan Modern Yunanistan I. Dnya Sava Yunan Krall II. Dnya Sava Yunan Sava Asker Darbe Yunanistan Cumhuriyeti

Baz nemli Yunan kentleri Antik Yunanistan: bugnk Yunanistan topraklar ile evresinde yaayan toplumlarn kurduu devlet ve uygarlklarn, M.. 756 (Arkaik dnem) ile M.. 146 (Roma igli) tarihleri arasnda hkm srdkleri blgenin ad.[1] Balkanlar'a g eden Yunan kabilelerin kurmu olduu Yunan ehir devletleri demokrasinin ilk temellerinin atld yerlerdir.[2] Eshilos, Aristofanes, Evripides, Sofokles, Aristo, Eflatun, Sokrates, Herodot ve Ksenofon gibi byk filozoflarn yetitii Atina, Sparta, Tebai ve Naka gibi byk ehirler gerek birbirleriyle gerek o dnemin en nemli glerinden biri olan Persler ile stnlk mcadelelerine girmilerdir.[3] Antik Yunan uygarlnn zirveye kt, en ok gelitii dnemler skender ynetiminde olmutur. Yunan kltr iinde bir eitim alm olan skender, babas Filip'in lmeden nce hazrlam olduu ortam kaybetmemi, Antik Yunan kltrn batda Makedonya'dan douda Hindistan'a, kuzeyde Fergana'dan gneyde Msr llerine kadar yaymtr.[4] ok tanrl din inancnn hkim olduu, toplumun snflara ayrld, tiyatro ve mimarinin o dnemdeki en byk eserlerinin verildii Antik Yunan medeniyetinin geliimi Augustus Caesar'n M.. 27 ylnda Yunanistan' Achaea eyaleti olarak Roma mparatorluu'na balamas ile durmutur.[5] Fakat yine de Antik Yunan kltr bat medeniyetlerinin temeli olarak kabul edilir. Yunan kltr ve uygarlnn, Avrupa'nn birok yerinde hkm srp kendinden izler brakm Roma mparatorluu zerinde ok byk etkisi vardr. 14. ve 16. yzyllar arasnda Avrupa'y etkisi altna alan Rnesans hareketinin ve Neo-Klasik canlanmann zerinde Antik Yunan medeniyetinin byk izleri grlr.[6]

Konu balklar
[gizle]

1 Kronoloji 2 Kken 3 Yunanistan'n douu 4 Sosyal ve ekonomik snf farklklar

5 Pers Savalar 6 Atina hkimiyeti 7 Mora (Peloponnesia) sava 8 Sparta ve Tebai hkimiyeti 9 Makedonya'nn douu 10 Byk skender'in fetihleri 11 Toplum o 11.1 Toplumun yaps 12 Yaam tarz o 12.1 Yerleme o 12.2 Tarm o 12.3 Tp o 12.4 Mutfak o 12.5 Eitim o 12.6 Din ve inan o 12.7 Genel yaam o 12.8 Tiyatro o 12.9 Mimar o 12.10 Ecinsellik o 12.11 Fahielik 13 Ayrca baknz 14 D balantlar 15 Kaynaklar 16 Notlar

Kronoloji [deitir]
Yunan Medeniyetinin balangc ve bitii hakknda kesin ya da dnyaca kabul grm herhangi bir gr yoktur. Genel olarak Roma mparatorluu'ndan nceki dnemler Antik Yunan tarihi olarak deerlendirilir.[1] Baz tarihiler M.. 1150 ylnda yklan, Yunanca konuan Miken uygarln da Yunan tarihi ierisinde deerlendirirler.[7] Buna ramen birou ise Miken uygarln etkilemi olan Girit Uygarl'nn daha sonraki Yunan kltrlerinden ok farkl olduunu ne srerek snflandrmay ayr yaparlar.[7] Gnmzde Yunanistan'da okul kitaplarnda "eski zamanlar", Miken felaketiyle balayan ve lke topraklarnn Roma mparatorluu tarafndan fethedilmesine kadar olan 900 yllk bir dnemi kapsamakta olup, sanat, kltr, ve politika temelinde blme ayrlabilir.[1]

Bat ynnden Partenon tapna, Yunanistan Tarih dnemler Yunan karanlk alar ile balar (M.. 1100 - 800).[8] Bu dnemde sanatlar amforalar ve eitli mlekler zerine gen, kare, ember gibi geometrik ekiller yapmlardr.[9] Arkaik Dnemler'de (M.. 800 - 490) ise ayakta duran gereki glmsemelere sahip heykeller yaplmtr.[10] Klasik Dnem'de sanatlar Parthenon gibi eserler vermeye balamlardr (M.. 490 - 323).[11] Byk skender'in lkeyi fethiyle balayan ve ayn adla ya da Helenistik Dnem diye anlan dnemde ise (M.. 323 146) Antik Yunan Kltr Msr ve Baktria kltrne de katkda bulunmutur.[12] Geleneksel olarak Antik Yunan dneminin balangc M.. 776'da ilk Olimpiyat Oyunlar'nn yaplmas olarak alnr.[13] Ama birok tarihi Yunan Kltr'nn gemiini M.. 1000'lere kadar yayar.[14] Fakat ounlukla kabul gren biti tarihi M.. 323'te Byk skender'in lmdr.[1] Bir sonraki dnem ise Romallarn lkeyi ele geirmesiyle balayan uyum dnemidir.[15] Fakat bu konuda da tartmalar vardr.[15] Baz tarihiler Yunan kltrnn 3. yzyl'da Hristiyanlk'n kna kadar ufak deiimlerle devam ettiini ne srerler.[1]

Kken [deitir]

Herodot bst

Yunanlarn M.. 2000 yllarnda kitleler hlinde Balkan Yarmadas'nn gneyine g ettikleri inanlr.[16] M.. 23. ve 17. yzyllar Proto-Grek dnem olarak adlandrlr.[17] M.. 1600'den 1100'e kadar olan dnem, Homeros'un epiklerinde masallatrd Truva'ya kar savaan Kral Agememnon'un banda olduu Miken Yunan a'dr.[18] M.. 1100'den M.. 8. yzyla olan hibir yazl eserin gnmze ulamad ve sadece yetersiz arkeolojik kalntlarn bulunduu Karanlk a olarak adlandrlr.[19] Herodot'un Tarihler, Pausanias'n Yunanistan'n Tanm, Diodorus'un Biblioteca ve Jerome'nin Kranikon adl eserleri bu dnemle ilgili baz ksa bilgiler ve dnemin krallar hakknda bilgi verir.[20] Antik Yunan a'nn ou zaman M.. 323 ylnda len Byk skender'in hkmdarlnn balamas ile sona erdii kabul edilir.[1] Byk skender dnemine Helenistik a ad da verilir.[12] Yunanistan'daki her tarih olay sebepleri ile birlikte yazlmtr. Herodot, Tukididis, Ksenofon, Demosthenes, Eflatun ve Aristo gibi eserleri gnmze kadar ulaan politikac ve tarihi yazarlarn ou Atinal idi. Bu yzden tm Yunan medeniyeti iinde en ok bilgi sahibi olunan ehir Atina'dr ve yine bu yzden dier ehirlerin tarihleri hakknda kayda deer fazla bir bilgi yoktur.[21] Ayrca bu yazarlar neredeyse tamamen politik, asker ve diplomatik olaylar yazmaya odaklandklarndan ekonomik ve sosyal tarihi pek dikkate almamlardr. Yunan tarihi hakknda sylenen her ey bu yazarlarn kalemlerinden kan bilgilerden ibarettir.

Yunanistan'n douu [deitir]

M.. 8. yzylda Miken Uygarl'nn ke gemesi ile Yunanistan, Karanlk a'ndan kmaya balad.[22] Gerek kltrel gerekse toplumsal alanda byk canlanmalar balad.[22] Okuryazarlk kayboldu ve Miken yazs unutuldu.[23] Fakat Yunanlar Fenike Alfabesi'nden Yunan Alfabesini yarattlar.[24] M.. 800'lerde ilk yazl kaytlar grlmeye balad.[24] Yunanistan, daha sonra tm Yunan corafyasna model tekil edecek olan, her adann, vadinin ve ovann, deniz ya da da snrlar ile birbirinden ayrld, kendi kendini yneten kk ynetim birimlerine ayrld.[25] Nfus M.. 800'den 350'lere kadar tahminen 700.000'lerden 8-10 milyona kadar kt ki bu tarma elverili arazilere oranla olmas gerekenin ok stndeydi. Bu nedenle M.. 750'lerden itibaren Yunanlar her ynde koloniler kurmaya baladlar.[26]

Yunanlardan kalma bir amfi-tiyatro, Siracusa - talya lk olarak douda Anadolu Yarmadas'nn Ege Denizi kylar kolonize edildi.[26] Daha sonra Trakya ve Kbrs adasnda koloniler kuruldu.[26] Marmara Denizi evresi, Anadolu'nun Karadeniz kylar ve hatta gnmzdeki Ukrayna kylar bile smrgeletirildi.[26] Bunun yan sra douda llirya (Balkan Yarmadas'nn Adriyatik Kylar), Sicilya, talya'nn dou ular ile Fransa'nn gney kylar, Korsika, Libya ve Msr'da bile Yunan kolonileri kurulmutur. Gnmz modern ehirlerinden Siracusa () Sirekuse Kolonisi, Napoli () Neopolis Kolonisi, Marsilya () Massaliya Kolonisi ve stanbul () Bizantion Kolonisi tarafndan, koloni devleti olarak kurulmu olan yerlerdir.[26] Milattan nce 6. yzyla gelindiinde Yunan dili ve kltr corafi olarak topraklarnn kaplad alandan ok daha geni bir alanda etkiliydi.[27] Yunan smrgeleri din ve ticari ynden geldikleri ehirlere bal olsalar da politik ynden kendi kontrolleri kendi ellerindeydi. Eski Yunanlar hem anayurtlarnda hem de kolonilerinde kendilerini bamsz kk topluluklara blmlerdir. Plis ad verdikleri ehirler Yunan hkmetinin ana birimleri olmulardr.[28] Bu dnemde hem Yunanistan'da hem de denizar smrgelerinde byk ekonomik gelimeler olmu hem de insanlarn yaam standartlar olduka iyilemitir.[29] Baz ekonomi tarihilerine gre, Antik Yunanistan endstrileme ncesi ekonomilerin en gelimilerinden biridir.[30] Yunan iisinin ortalama gnlk creti yaklak 12 kg budaya denk geliyordu.[31] Bu, ortalama gnl yaklak 3,75 kg olan Roma dneminde bir Msrl iinin cretinden yaklak 3 kat daha fazlayd.[32]

Sosyal ve ekonomik snf farklklar [deitir]

Lycurgus kabartmas Yunan ehirlerinin herbiri aslen bir krallk olmalarna ramen bunlarn ou o kadar kkt ki, yneticileri iin kullanlan kral terimi yanltc derecede byk bir kavramd. Bu dnemde para sisteminin kullanma gemesiyle tccarlar snfnn ortaya kmas, byk ehirlerde snf ayrlklarna yol at.[33] M.. 650'lerden balayarak aristokratlar devrilmemek ve Tiran diye adlandrdklar gaddar, halk liderlerin onlarn yerini almamas iin byk mcadeleler vermek zorunda kaldlar.[kaynak belirtilmeli] M.. 6. yzylda Atina, Sparta, Korint ve Tebai gibi baz ehirler Yunan evrelerinde ne kmaya balad. Bu ehirlerden her biri evrelerindeki krsal alanlar, kendilerinden kk kasabalar kontrolleri altna almlar ve Atina ile Sparta genel siyasete hkim olmak amac ile daima bir rekabet iinde olmulardr.

Argos ehrinin gnmzde kalntlar, Argolis-Yunanistan Sparta'da kklemi aristokrasi gcn muhafaza etti ve (M.. 650) Likurgus anayasas ile daha da glendi. Bu g Sparta'ya ikili monari altnda kalc bir asker g verdi. Sparta, Peleponnese'de (Bugnk Mora Yarmadas) Argos ve Achaia hari tm ehirler stnde hkimiyet kurdu.[kaynak belirtilmeli] Bunun aksine, Atina'da, monari M.. 683'te kaldrld ve Solon'un ilan ettii reformlar aristokratik hkmeti ll bir dzeyde tuttu. Atina'y ok byk bir ticaret ve donanma ehri hline getiren aristokratlar Pisistratid tiran ve oullar izledi. Bu dnemdeki despotu

dzen devrilince M.. 500'de Kleisthenes tarafndan dnyann ilk demokratik dzeni ilan edildi. Demokrasi gcn ehirli erkeklerin oluturduu bir meclisten alyordu. Bu meclis kleleri, ve Atinal olmayanlar kapsamayan sadece yerel halktan oluan bir topluluktu.[kaynak
belirtilmeli]

Pers Savalar [deitir]

Salamis Sava ve gidiat Koloni devleti olarak kurulmu Bodrum, Milas gibi byk merkezlere sahip olan yonya dier devletlere kar gcn ve bamszln koruyacak durumda deildi ve M.. 6. yzylda Pers mparatorluu'nun egemenlii altna girdi. Bu kaos ortamnda Yunanlarn kkrtt yon ayaklanmalar birok ehirde amacna ulat. M.. 490'da yon ayaklanmalarn bastran Pers Kral I. Darius Yunanlar cezalandrmak iin bir filo yollad. Atina'l general Miltiades'in nderliinde, Maraton Sava'nda Persler, Yunan ordularna yenildiler. Gnmzde bu savata lenlerin mezarlar hl Maraton alannda grlebilir. 10 yl sonra Dairus'un vrisi I. Serhas daha gl bir orduyla tekrar Yunan topraklarna girdi. Termofil Sava'nda Sparta kral I. Leonidas'n sebep olduu bir gecikme ile Serhas Atina ierine doru ilerledi ve ele geirmi olduu ehri yakp ykt. Fakat Atinallar ehri deniz kenarna tahliye etmilerdi ve Temistokles nderliinde Salamis Savanda Yunan ordusu Pers ordusunu tekrar yendi. Bir yl sonra Yunanlar Spartal Pausanius ile Pers ordusunu Plataea'da da yenilgiye uratt. Son olarak Yunan ordusu M.. 478 ylnda Pers ordusunu tamamen Ege Denizi'nin dna karmay baard ve Bizans ehrini kuatarak ele geirdi.[kaynak belirtilmeli]

Atina hkimiyeti [deitir]

Pers savalar, Yunan evrelerinde Atina hkimiyetinin ba ektii dnemdir. Korint'in hl dili bir rakip olarak varln devam ettirmesine ramen Atina, denizlerin ve ticari gcn meydan okunamaz efendisi olmutur. Bu dnemin balca devlet adam, Parthenon ve Atina'nn dier birok klasik eserlerinin yaptrmak iin Delos Antlamasnn taraflarnn verdii vergileri kullanan Perikles'dir. Perikles dneminde Atina artk bir byk bir devlet hline gelmiti.[kaynak belirtilmeli]Yunanistan'n refah tm yetenekli insanlar etkiledi ve sanatn

patronlar hline gelen varlkl bir sanatlar snf ortaya kt. Atina devleti, sanatlar zellikle de mimariyi renmeyi destekledi ve sanatlara destek oldu. Yunan edebiyatnn, felsefesinin, sahne sanatlarnn merkezi Atina oldu. Adlar bugn bile bilinen dramatistler Eshilos, Aristofanes, Evripides, Sofokles; filozoflar Aristo, Eflatun, Sokrates; tarihiler Herodot, Tukidides, Ksenofon; air Simonides; heykeltra Fidias bu mreffeh dnemde yaam nemli kiilerdir. Atina bu dnemde Perikles'in deyimiyle Helen uygarlnn okulu hline geldi.[kaynak belirtilmeli] Dier Yunan devletikleri balarda Perslere kar yaplan savalarda Atina'nn liderliini kabul ettiler. Fakat daha sonra muhafazakr politikac Kimon'un M.. 466'da dmesiyle Atina giderek artan bir emperyalist g edindi. M.. 461'de Eurymedon savandaki baardan sonra Persler artk byk bir tehdit unsuru olmaktan kmt. Ama Naksos (Naka) gibi baz ehirler bamszlklarn ilan etmeye kalktlarsa da sert bir mdahale ile tekrar boyun emek zorunda brakldlar. Yeni Atina nderleri, Perikles ve Efialtes, Atina ve Sparta arasndaki ilikilerin bozulmasna sebep oldu ve M.. 458'de bir sava patlak verdi. Birka yl sren sonusuz savan ardndan 30 yllk bir bar antlamas imzaland. Bu olay Yunanlar ve Persler arasndaki son arpma olan Kbrs'taki Salamis Sava ile ayn zamana denk gelir. Bu sava takiben Persler ve Yunanlar arasnda Callius Bar Antlamas imzalanmtr.

Mora (Peloponnesia) sava [deitir]

Ana madde: Peloponez Sava M.. 431'de Atina ve Sparta arasnda tekrar sava kt.[34] Mora savann sebebi kaynaktan kaynaa deiir ama tm bunlarn arasnda en tutarllar eski Yunan tarihileri Tukidides ve Plutarh'n syledikleridir.[34] Yazlanlara gre Korint ve kolonilerinden biri olan Korfu, Atina'nn kkrtmas ile birbirine dt. Daha sonra Atina ile Korint arasnda Potidaea (Nea Potidai) kontrol zerine, Atina'nn Potidaea'y kuatmasyla sonulanan bir srtme balad. Sonunda Atina, Megoria Ferman ad ile ekonomik fermanlar dizisi kard ve bununla 30 yllk Peloponnesia Bar Antlamas'n bozmakla suland. Bylece, her iki tarafn da nceden kararlatrdklar hkmler gereince Sparta, Atina'ya sava at.[35]

Alkibiades bst Birok tarihi bunu savan asl sebebi sayarken bir ksm da Sparta'nn Atina'nn Yunan evrelerindeki stnln ekememezliinden kaynaklandn ne srerler.[kaynak belirtilmeli] Bu sava tam 27 yl srm, fakat ne donanmas gl Atina ordusu, ne de kara kuvvetleri gl Sparta, birbirlerine kar herhangi bir stnlk salayamamtr. Sparta'nn balangtaki stratejisi Atina'y igal etmekti fakat Atina'llarn ardna snabilecekleri gl ehir surlar vard. Bu arada bir veba salgnn patlak vermesi ok byk kayplara sebep oldu. Ayn zamanda Atina filosu (M.. 429) Naupactus ve (M.. 425) Pylos savalarn kazanarak asker birliklerini Pelaponnesia'ya kard. Fakat bu taktikler her iki tarafa da kesin bir zafer getirmedi. Uzun yllar sonunda daha lml bir lider olan Yunan komutan Nicias sonusuz asker harekt, Nicias Bar (M.. 421) ile sonlandrd. M.. 418'de Sparta ve Atina mttefiki Argos arasndaki dmanca tutum savan tekrar balamasna sebep oldu. Montinea'da Sparta ordular, Atina ve mttefiklerinden oluan ordular yendi. Savan tekrar atelenmi olmas, sava taraftarlarnn Atina'da i bana gemesine neden oldu. M.. 415'de Alcibiades, Atina meclisini bir Peloponnesia mttefiki olan olan Sicilya'daki Siracusa'ya kar bir keif seferi dzenlemeye ikna etti. Nicias, Sicilya seferine kar kuku ile yaklayor olmasna ramen Atina meclisi tarafndan Alcibiades ile birlikte kendini keif grubunun banda buldu. ahsna kar yaplan sulamalar nedeniyle Sparta'dan yardm isteyen ve oraya snan Alcibiade'nin gitmesi ile keif harekt tamamen bir felakete dnt. Grup dald, Nicias esir alnd ve idam edildi.[kaynak belirtilmeli] Sparta bu kez Perslerin de yardm ile Atina'nn deniz stnlne meydan okumak iin yeni bir donanma hazrlad. Donanmas iin anakkale Boaz'nn ynetimini elde tutmakta olan, blgenin stratejik inisiyatifi ele alm asker bir lider buldu. anakkale Boaz, Yunanistan'a giren tahln kaynayd. Atina'nn karsnda, Atina'nn kaderini elinde tutan bir komutann olmas, alk tehdidini douruyordu ve Atina son bir umutla elinde kalan tek filosunu da ar bir yenilgi alacan bilemeden oraya gnderdi. M.. 405 Aegospotami Sava'nn kaybedilmesi ile Atina iflasn eiine srklenmeden, bir an nce bar istemek zorunda kald. Bu da Sparta'nn en ok istedii eydi ve Atina iin acmasz hkmlere sahip bir anlama hazrland. aresiz, anlamay kabul eden Atina ehir surlarn, filosunu ve deniz ar tm topraklarn kaybetti. Totaliter rejim Sparta'nn da destei ile g kazand.[kaynak belirtilmeli]

Sparta ve Tebai hkimiyeti [deitir]

Peloponnesia Sava'nn ardndan Sparta tm Yunanistan'n hkimiydi ama bu olay baz evrelere rahatszlk verdii iin acilen harekete geildi. Her trl entrika ile Atina'da ve nceden Atina'ya bal ehirlerde demokratik partiler birka yl iinde siyas gc tekrar ellerine geirdiler. M.. 395'te Sparta idarecileri Lysander'i ynetimden aldlar ve bu nedenle Sparta donanma stnln kaybetti. Atina, Argos, Tebai ve Korint, ki son iki ehir daha nceden Sparta'nn en yakn mttefikleri idi, bu kez bir sonu elde edilemeden biten Korint Sava'nda Sparta'ya meydan okudular (M.. 387). Ayn yl ierisinde bu kez Sparta, Persler ile savaa girdi, kaybedeceini anlaynca bar antlamas istedi ve yaplan Antalcidas Antlamas hkmlerine gre yonya ve Kbrs'tan vazgeerek 100 yldr Perslere kar yenilgi yz grmemi Yunan milletinin tarihini tersine evirdi. Bu olay Atina'y ve birlikte Sparta'ya kar savat mttefiklerini ok artt.[kaynak belirtilmeli]

Daha sonra Tebai kumandanlar Epaminondos ve Pelopidas M.. 371'de Leuctra'da kesin bir zafer kazandlar. Bu savan sonucunda Sparta hkimiyetini ve Tebai zerindeki stnln kaybetti. Bu dnemde Atina kaybetmi olduu gcn tekrar toparlama frsatn buldu, nk Tebai stnl pek ksa mrl oldu. mparator Epaminondos'n M.. 362'deki lm ile beraber en byk lider kaybedilmi oldu ve kendinden sonrakiler Phocis ile gereksiz bir sava yapma hatsna dtler. Yenilmeye baladklarn anlaynca Makedonya Kral II. Filip'ten yardm istendi. Bylece Makedonya ilk kez Yunan dnyas iine girmi oldu.

Makedonya'nn douu [deitir]

Atina lideri Demosthenes Makedonya Krall M.. 7. yzylda dodu. 5. yzylda Yunan politikasnda kk roller oynuyordu. 4. yzyln balarnda Tebai'de eitim-renim grm, hrsl bir lider olan Makedonya Kral II. Filip artk daha byk bir rol oynamak istedi. Sparta'nn g kaybetmesi ile kendilerini toplayan Yunan ehirleri arasnda kabul grmek istiyordu. Amphipolis, Methone ve Potidaea gibi Yunan ehirlerini ele geirdikten sonra, buralardaki altn ve gm madenlerini de ynetimi altna alm oldu. Bylesine zengin kaynaklara sahip olmak Filip'e Yunanistan zerinde daha etkili olma fikrini verdi. Filip, M.. 352'de Tesalya ve M.. 348'de Trakya zerinde Makedon hkimiyetini kurdu. M.. 348'de Termofil'in kuzeyindeki yerleri kontrol ediyordu. Yunan evresine dost gibi grnmek istedi, dillere destan zenginliini her ehirde bir Makedon partisi kurmak iin Yunan politikaclarna rvet olarak kulland. Tebai ve Phocis arasndaki savaa mdahale etmi olmas ile byk bir n kazand ve Yunan evrelerinde dikkate deer bir g olmasna frsat salad. Filip'in bu politikasnn sonularnn nereye varacan anlayan Atina lideri Demosthenes, nl nutuklarnda halk Filip'in bu amacna kar koymas iin ynlendiriyordu.[kaynak belirtilmeli] M.. 339'da Atina ve Tebai, gn getike byyen Filip tehlikesini engellemek iin bir araya gelerek anlama yapt. Bunun zerine Filip, Yunanistan ilerine ilerledi ve M.. 338'de

Chraeronea'da Atina'nn mttefiklerini yendi. Fakat yine de, o dnemden sonra birok ehir devleti, Roma mparatorluu dnemine kadar bamsz olarak yaamaya devam etti. Filip, Atina'nn zerinde bask kurabilmek iin bu kez pahal hediyeler ve pohpohlama yoluna gitti. Fakat abalarnn ulat baar, beklediinin aksine, daha dk oldu. Yunan evrelerinde sempati kazanmak iin, ele geirmi olduu Yunan ehirlerini azat etmesini salamak ve geen asrda Yunanistan topraklarna yaptklar seferin cn almak iin Perslerin zerine sefer yapacan bildirdi. Fakat bunu yapmaya frsat bulamadan suikaste urayarak, hayatn kaybetti.

Byk skender'in fetihleri [deitir]

Byk skender Bst Filip'in tahtn, babasnn yarm kalm plnlarn uygulamak iin yola kan ve henz 20 yanda olan skender ald. Atina'nn dtn grnce Atina geleneklerini geri getirmek iin Pers mparatorluu'nu ortadan kaldrmak istedi. Daha sonra Yunan ehirlerinin kendine liderleri olarak kabul ettii Korint'e gitti ve ardndan g toplamak iin kuzeye ilerledi. skender'in ordusunun ekirdei, salam Makedon da-savalaryd. skender, ordusuna her trl destei salad ve Yunanistan'n her kesinde grd, Tebai'deki svarilerden Sparta'daki gerilla taktiine kadar, sava taktiklerini deitirdi. Her eyini Yunan kkenine uygun hle getirdi. Trakya'ya sefere ktnda Tebai ehrinin ayakland haberini ald hemen gneye inerek Tebai ehrini yerle bir etti. Daha nce byk dedelerinden birine bir iir hediye etmi olan Pindar'n yaad ev dnda ayakta hi bir yap brakmad. Byk skender'in bu hareketi, Yunan ehirlerine eer skender'in gcn kabul etmezlerse balarna neler gelebileceini, "uslu dururlar" ise nasl yaayabileceklerini gsteren acmasz bir gzdayd. M.. 334'te Byk skender, Asya'ya geti ve bugn anakkale ili snrlar ierisinde kalan Granikos ay kylarnda Persleri yenilgiye uratt. Bu galibiyet, skender'e yonya kylarnn kontroln verdi ve bu nedenle zgrlne kavumu dier Yunan ehirlerinde zafer kutlamalar yapt. Bu yrede her eyi dzene koyduktan sonra Anadolu'da, Kilikya zerinden Suriye'ye seferler dzenledi ve M.. 333'te III. Darius'un ordusunu yendi. Burada da dzeni saladktan sonra Fenike zerinden kk bir asker diren ile karlat Msr'a

geti. Fakat Msr halk Byk skender'i Perslerin ve imparator Amun'un olunun basksndan rahata karan bir kurtarc gibi karladlar. Darius, lkesine bar iinde dnebilmek iin skender'den bar istemeye hazrd, fakat Byk skender'in byle bir niyeti yoktu. Pers topraklarn fethedip kendini dnyann imparatoru yapmaya kararlyd. Kuzeydou'da Suriye zerinden Mezopotamya'ya ilerledi ve Dairus'u tekrar bu kez Gaugamela Sava'nda yenilgiye uratt (M.. 331). Bu savatan sonra Dairus kat ve kendi yandalar tarafndan ldrld ve bylece Byk skender, Susa ve Persepolis'de hibir kar koymaya uramadan kendini Pers mparatorluu'nun banda buldu. Byk skender, Yunan mparatorluunu bu kadar sahiplenmi iken baz ehirler Makedonya kontrolnden kamak iin ellerinden geleni yapyorlard. M.. 331'de Megalopolis'de, Byk skender'in vekili Antepater, Makedonya stnln tanmak istemeyen Sparta'llar yendi.

Byk skender'in ele geirdii topraklar Byk skender ardndan azimle Afganistan, Pakistan ve ndus Irma vadisine ilerledi. M.. 326'da Pencab'a girdi, Ganj Nehri ve Bengal Krfezi'ne geldiinde ise askerlerde ba gsteren isteksizlik ve yorgunluk nedeni ile ordusunu toplayarak geri dnme karar ald. Hayl krkl iinde Yunanistan'a gitmek iin yola ktnda ise dn yolunda M.. 323'te Babil'de bilinmeyen bir ateli hastala yakalanarak yaamn yitirdi. Byk skender'in lmnn ardndan kurduu imparatorluk ykld ama yapm olduu fetihler Yunan dnyasn tamamen deitirdi. Binlerce Yunan onunla veya ondan sonra, alm olduu topraklara yerleti. Bata skenderiye olmak zere, kurduu ehirler nemli merkezler hline geldi. Msr'da, Suriye'de, ran'da ve Baktria'da Yunanca konuulan krallklar kuruldu. Dou ile batnn kltr ve bilgi birikimi birleip etkilemeye balad.

Toplum [deitir]
Eski Yunanistan'da toplumda genel olarak gze arpan ayrlk kleler ve hrlerdir. nanlan dine, cinsiyete, nemli bir mevkide akrabaya sahip olup olmamakta ya da soylu olup olmamaya gre sosyal grev ve sorumluluklar deiiklik gstermitir. Atina'daki sosyal yaam Sparta'dakine kyasla Yunan dnyasna daha ok rnek olmutur.

Toplumun yaps [deitir]

Efendisinin yannda bir kle Yunan ehir devletlerinde sadece hr insanlar kanunlarn kesin korumasna tbi idi. Roma hari dier hibir ehirde sosyal snf farkllklar zel haklara sahip olunmasna izin vermiyordu. rnein birinin herhangi bir aileye mensup olarak domas kiiye dorudan bir hak getirmezdi. Atina'da nfus gelir durumuna gre drt tabakaya ayrlmt. Para kazanarak zengin olan kiiler snf atlayabilirlerdi. Sparta'da tm erkek vatandalar eitim retimlerine devam ettikleri srece eitlerdi. Kleler herhangi bir hakka ya da sosyal statye sahip deillerdi. Evlenip yuva kurma haklar olmasna ramen politikaya girme ve oy kullanma haklar yoktu.[36] M.. 600'lerde dardan kle getirme deti balad. M.. 5. yzyla gelindiinde kleler artk nfusun te birini oluturuyordu.[36] Atina'da nfusun bete ikisi (baz yazarlara gre bete drd) kleydi.[37] Sparta dnda hemen hibir yerde kleler ayaklanmamtr nk dier yerlerdeki kleler organize olabilmek iin ok seyrek ve danklard. Bir ok aile ev ilerinde ve insan gcne gerek duyulan almalar iin kle bakyorlard. En fakir ailelerin bile kleleri olabiliyordu. Sahiplerin kleleri dvme ya da ldrme[36] gibi bir haklar yoktu. Sahipleri kleleri daha sk altrmak iin zaman zaman onlar gelecekte azad edeceklerini sylerlerdi[36]. Roma hari, azad edilen kleler yine de bir vatanda olarak kabul grmezdi, onun yerine dier ehirlerden gelip resm olarak ehirde yaamalarna izin verilmi metik ad verilen () gruba karrlard[kaynak belirtilmeli]. Bu gruptakiler ne hr bir vatanda gibi haklara sahiptiler, ne de bir kle gibi altrlrlard[36]. ahslarn yannda, ehir devletleri de klelere sahipti.[36] Kendi kendilerine yaayan ve sadece belirli grevler yapan devlet kleleri, ahsa zel klelerden daha fazla hakka sahipti. Bu devlet alan klelerden Atina'da olanlar sadece piyasada gezen sahte paralar denetlemekle grevliydi. Bazlar ise tapnaklarda temizlik grevlisi olarak altrlrlard.

Sparta tm ehir devletlerinden daha deiik bir klelik sistemine sahipti. Helot ad verilen her bir kle Spartallarn sava esirleriydi. Bunlar devlet tarafndan tutulur ve ailelere tahsis edilirdi. Sparta vatandalar, kendi ehirlerinden olanlar kle edinmezdi. Helotlar, kadnlarn gl ve salkl ocuklar dourup yetitirirken; erkeklerin, ocuklar oplit ad verilen () zrhl piyade askerler olarak hazrlamasna zaman vermek iin yiyecek yetitirirler ve gnlk ev ileri ile urarlard. Sahipleri Sparta'daki klelere ok sert ve krc davrandndan bir ok ayaklanma yaanmtr.

Yaam tarz [deitir]

Yunan ehirlerinde yaam stili uzun sre ayn kald. ehirlerde yaayan insanlar servetlerine gre mstakil evlerinde ya da bugnk apartmanlar gibi bir ok evden meydana gelen yaplarda yayorlard. Evler, sosyal yaplar ve tapnaklar Agora'nn etrafna in edilirdi. nsanlar bazen kylerde ve ehir merkezinin dnda seyrek konutlam yerlerde yaarlard. Atina'da insanlarn ounluu ehir surlar dnda yayorlard. Tahmin olarak 560.000 olan nfusun 400.000'i ehir surlar dndayd.

Yerleme [deitir]
Genel Yunan evleri bir avlu etrafnda dizilmi yatak odalar, kilerler ve bir mutfaktan oluuyordu. Yunan kltrnde evler dier uygarlklara kyasla ok daha byk olmutur her bir evin, yaklak 230250 m2 olduu grlmektedir. Evler genel olarak ebeveyn ve ocuk yatak odalarndan oluuyordu ve dier akrabalarn aile iinde yaad pek grlmezdi. Erkekler aileyi geindirmekle ykml olduundan evde pek vakit geirmezlerdi. Ev ilerini kleler yaparlard. Kadnlarn grevi ocuklara bakmak, yaplacak ev ilerinin listesini hazrlamak ve emelerden eve su tayan, yemek piiren, temizlik yapan ve ocuklarla oyun oynayan kleleri denetlemekti. Erkekler akamlar misafirleri arlayabilecekleri zel odalara sahipti zira erkek misafirlerin evin, kadnnn ve ocuklarnn yaad mahrem blmlere girmesi yasakt. Erkekler arkadalarn ararak sempozyumlar dzenlerlerdi. Ik gaz yandan salanr, odun kmr yakarak snlrd. Ev ii mobilyalar gayet basitti. Tahtadan masalar, sandalyeler, yataklar, dolap ve komodinler kullanlrd.

Tarm [deitir]
Ana madde: Antik Yunanistan'da tarm

Tarlada altrlan kleleri tasvir eden bir mlek

Yunan insanlarnn yaklak %80'i tarm ile urayordu. Toprak az verimli ve yamur ktt.[38] Aratrmalar o gnden bu zamana iklimin pek deimediini gstermektedir. Yunanlarn verimli topraklar kolonize etme ihtiyacnn bir sebebi de budur. O zamanlarda birok i insan eli ile yaplmasna ramen bazen kzler ift srmek iin kullanlrd. Yunan iftileri anak mlek, tuz, balk almak ve ihtiya fazlas mahsullerini satmak iin festivallere giderlerdi. Yetitirilen balca yiyecekler lahana, soan, sarmsak, mercimek, faslye ve bezelye idi. Bunun yannda nane, adaay ve kekik gibi ifal otlar da hem yemeklerde kullanlmak hem de tedavi amal olarak yetitirilirdi. Tarlalarda kleler altrlrd. Sulama, zararl otlar yolma, mahsul toplama, ekin ve hasat zamanlar kleler tarlalarda alrd. Eski Yunanistan'da en ok yetitirilen ey bugn de olduu gibi zeytin idi. Yunan illerinin herbir yerinde yetien zeytin, halkn gnlk yaamnda da byk yer tutuyordu. Buna bal olarak zeytinya retimi de olduka gelimiti.

Tp [deitir]
Ana madde: Antik Yunanistan'da tp Antik Yunan tp konusunda pek ileri deildi fakat Hipokrates gibi byk tp bilginleri yine de Yunanistan'dan kmtr. Eski Yunanistan'da yetitirilen ifl otlar ar kesici olarak kullanlrd fakat enfeksiyonlar engellemek iin herhangi bir krleri yoktu, bu nedenle en salkl bir insan bile her yata en ufak bir hastalktan lebilirdi. la ve merhem yapmn byk lde Msr kltrnden edinmilerdi. Tarihin bilinen ilk tp okulu Knidos'da, M.. 700'lerde ald. Anatomi uzman Alcmaeon bu okulda eitmenlik yapt. Daha sonra nl tp Hipokrates, Kos'ta kendi okulunu amtr. Bunun yannda insanlar formlarn korumak iin kendileri de spor yaparlard. Erkekler, asker harektlara her an hazr olmak iin egzersiz yaparlard. Hemen her ehir en azndan bir spor kompleksine sahipti. Sparta hari dier tm ehirlerde bu salonlar sadece erkeklere akt ve ieride egzersizlerin plak yaplmas dettendi.

Mutfak [deitir]
Ana madde: Antik Yunanistan'da mutfak kltr

Ekmek hamuru youran bir kadn Eski Yunanistan'da insanlarn yiyecekleri zengin de olsa, fakir de olsa olduka mtevaz idi. Fakirler soanla tatlandrlm arpa ve yulaf lapas yerlerdi. ehir festivallerinde tanrlara

kesilen kurbanlar haricinde halkn ok az et yeme lksne sahipti. Frnclar gnlk olarak ekmek kartrd ve arap, sudan sonra en nemli iecekti. Yemekler genelde n zerine kuruluydu. Sabah, len ve akam zeri nleri vard. nsanlar kahvaltda araba banlm yulaf ekmei yerlerdi. Eer biraz zengin ise bunun yanna zeytin ya da incir elik ederdi.[38] Daha zengin olanlarn gc domuz veya kei kesmeye de yeterdi. Sr eti, sadece hkmdarlarn ve st dzey insanlarn tatmaya tbi olduu ok lks et eidi idi. En ucuz et eidi yine de domuzdu. Hr bir ii gnlk creti ile ailesini doyuracak kadar domuz eti satn alabilirdi. Yemekler genelde drtgen, bazen de yuvarlak bir masa etrafnda yenirdi. Masa ayaklarnn hayvan aya gibi oyulmas detti.

Eitim [deitir]
Yunan tarihinde eitim, Sparta hari, kiisel idi. Sparta'da ocuklar 7 yalarna kadar aileleriyle kalr daha sonra devlete ait kurumlara giderdi. Daha ok mzik eliinde yaplan jimnastikle vcut gelitirilir, bunun yannda okuma yazma, aritmetik, devlet ileri ve din de retilirdi. Helenistik dnem boyunca birok ehir devleti halk okullar at. Sadece baz varlkl aileler ocuklarna zel retmen tutabilecek durumdayd. Erkekler okuma - yazmay ve edeb metinleri reniyorlard. Bunun yannda ark sylemeyi ve en az bir mzik leti almay renen ocuklar ayn zamanda asker birlikler iin birer atlet gibi yetitiriliyorlard. Sadece bir meslek iin deil, etkileyici bir yurtta olmak iin de abalyorlard. Kzlar da okumay yazmay ve ev ilerinde yardmc olmas amacyla basit aritmetik ilemleri okullarda renmilerdir fakat ocukluktan sonra bir daha hemen hi eitim alan olmamtr. Erkek ocuklarn ok az bir ksm ocukluktan sonra da eitimlerine devam etmilerdir. Varlkl genlerden bazlar kendilerinden yaa byk akl hocalar tutuyorlard. Genler hocalarn izleyerek ve onunla beraber sempozyumlara katlarak, arda politika konumay, gnlk grevlerini nasl yapmas gerektiini vb. renirlerdi. En zengin renciler ise eitim hayatlarna kolejlerde devam ederdi ve byk bir ehirde niversite'ye giderdi. Bu niversiteler dnemin en nemli ve saygn retmenlerine sahip olurlar ve eitimi verilebilecek en iyi biimde verirlerdi.

Din ve inan [deitir]

Yunan mitolojisi Tanrlar ve Tanralar

lk tanrlar ve Titanlar Zeus ve Olimposlu tanrlar Pan ve Nympheler Apollo ve Dionysos Deniz tanrlar ve Toprak tanrlar

Kahramanlar

Herakles ve onun oniki grevi

Akhilleus ve Truva sava Odysseus ve Odyssey ason ve Altn post Perseus ve Gorgon Oedipus ve Thebes Theseus ve Minotauros Triptolemus Ikarus ve Daidalus

Eski Yunan kltrnde ok tanrl bir inan vard. Her nemli doa gesi ve insan duygular ile ilgili tanrlar vard. Tanrlarn tanrs Zeus dnyay ve gkleri ynetir, ondan sonra kardeleri Hades ve Poseidon gelirdi. Eski Yunanlar'n inanlarna gre Zeus, nceleri Tanrlarn tanrs deildi, babas Kronos'u devirdi ve hkimiyeti kendi eline ald. Fakat Zeus gibi babas Kronos da asl tanr deildi ve o da gerek tanr olan Uranos ve kars Gaia'y devirip i bana gemiti. Zeus'un kardelerinden Hades llerin dnyas olduu kabul edilen yer alt dnyasn, Poseidon ise Yunanlarn yaamlarnda hayat neme sahip olan denizlerin tanrsyd. Zeus ve kardelerinin Olimpos Da'nda yaadklarna inanlrd. Zeus'un Hera adnda bir kars vard. Zeus ile Hera'nn ocuklar Hephaistos, Apollon, Artemis, Athena, Ares, Dionysos, Afrodit ve Hermes idi. Tm bu tanrlarn insanlar gibi yaadna, k olduuna, evlendiine, kskanla kapldna, kavga ettiklerine ve ara bozduklarna fakat lmsz olduklar inanlrd. Yunanlar bir takm maaralarn tanrlarnn tapnaklar olduuna inanrlard. Korint ve Delfi'de rahip ve rahibeler tanrlar adna khinlik yapard.

Genel yaam [deitir]

Kadnlarn giydii bol elbise, Chiton Antik Yunanistan'da herkes gn iinde grevlerini yapar ve din grevlerini aksatmamaya alrd. Atina gibi byk ehirlerde sk sk festivaller dzenlenirdi, bu festivallere katlmak bir grevdi. Festivallerde tanrlara mzik, iir, drama trlerinde hediyeler sunulurdu. Atina'llar birbiri ardna festivalleri olmasyla vnrlerdi. Byk Panhellenik (tm Yunan ehirlerinden katlmclarn bulunduu) festivaller Olympia, Delfi, Nemea ve Isthmia gibi yerlerde dzenlenirdi. Bu festivalerde yarmalar dzenlenir ve kazanan airler, atletler zengin ve nl olurlard. En popler ve para getireni ise Kariot (atlarn ektii iki tekerlekli sava arabas) yarlaryd.

Zeus'un Chariot'u Yunanlarn giyim biimi zamanla ufak deiimlere uramtr. Kadnlar da erkekler de genelde bol giysiler giyerlerdi. Tunikler renkli dizaynlara sahip olurdu ve ou zaman bir kemerle balanrd. Souk zamanlarda apka ve pelerin giyerler, scak havalarda deri

sandaletler ve tm vcudu rten ince kumatan yaplma elbiseler giyilirdi. Kadnlar mcevher takarlar ve kozmetik rnler kullanrlard. Salarn yzyllar boyunca modas gemeyen bir det olarak enselerinde topuz yapmak Yunan kadnlarnn en byk klk gstergesiydi. zellikle pudrayla ten rengine beyaz bir grnt vermek gelenekti. Ho kokulu esanslar kullanr ve trnaklarn boyarlard. Soylu Yunan kadnlarnn ska kulland yal kremi yapmay ilk baaran hekim Galen'dir. Antik dnemde erkekler de kadnlar gibi uzun sal olmular Byk skender'in balatt tra modasna dein sakal brakmlardr. Zira Byk skender sava nnda dmanlarn askerlerin sakallarna yapp brakmamas endiesi tamtr. Eski Yunanistan'da ehre ya da eve gelen misafirlere scak banyo sunmak ve banyo sonrasnda ho kokulu yalar ikram etmek bir gelenek hline gelmiti. lk para Lidyallar tarafndan bulunmu olmasna ramen yaygn olarak kullanm Eski Yunanistan'da olmutur. Bugnk bozuk paralarn tasarm da ayn biimde Eski Yunanistan kltrnden kalmtr. Yuvarlak olmas, herhangi bir yznde nemli bir liderin kabartmasnn bulunmas bu dnemdeki detlerdendir. Eski Yunanistan'da para ssleme ve basma bir sanat olarak grlmemise de onlarn el becerileri hakknda en ok bilgi veren eserlerden biri de paralardr.

Tiyatro [deitir]

Oyuncularn kulland maskeler Eski Yunanistan'da tiyatro kltrn en nemli parasyd. Tiyatrolar halk elendirmenin yan sra halk eitmek iin de kullanlmtr. Bu dnemde sadece erkeklerin tiyatro oyuncusu olmasna izin verildiinden erkek oyuncular gerektiinde maskeler ile kadn rollerini de stlenirlerdi. lk olarak arap tanrs Dionysos'u kutsamak iin din trenlerde sylenen ilhilerden doan tiyatronun ilk oyuncusu, nceden plnlanm sorular halktan biriymi gibi ne kp ilhi korosuna ynelterek rol yapan Thespis olmutur. Tiyatronun ilk olarak byle domasndan dolay tiyatrolarn oynand yerler uzun sre halk tarafndan tapnaklar kadar kutsal saylmtr. Antik Yunan tiyatro sanatnda oyunlar tragedya,satirik ve komedya olarak e ayrlrd. Genelde Yunan mitolojisi zerine yazlan senaryolarn bir ou iirsel bakmdan birer bayapt nitelii tar. Eserlerinin bir ksm gnmze ulaabilen Yunan yazar -dnr Aiskhylos, Euripides ve Sofokles'dir. Bunlarn iinde ilk kez sahne dekoru kullanan kii Sofokles'dir.

Mimar [deitir]

Epidaurus tiyatrosu Yunan uygarlnda mimarnin zirveye kt dnemlerde yaplan en nemli eserler, Atina'da Korint'te, bugn Trkiye snrlar iinde kalan Efes ve Bergama'da grlebilir. Bugne dek kurulmu en grkemli Yunan ehri, Dnyann Yedi Harikas'ndan biri saylan skenderiye Feneri'nin ina edilmi olduu, Msr'daki skenderiye ehri olarak kabul edilir. Fakat yamalar ve fetler sonucu bugn skenderiye Feneri de dahil olmak zere neredeyse hi bir eser ayakta deildir.

Yunanca terimler ile temsil bir Yunan tiyatrosu Eski Yunanlarda mimarnin olduka gelimi bir baka kolu da antmezarlardr. Genelde dnemin krallar iin in ettirilen ant mezarlardan en nls Bodrum'da Karya Kral Artemisia adna yaptrlm Mausoleion'dur. Taban lleri 32 x 38 metre boyutlarndaki Mausoleion'un ykseklii 55 metreyi bulur. Yunanlar yaptklar evlerin ya da dier yaplarn zeminlerini geleneksel bir nedenden dolay anm akl talar ile derlerdi. Ana fon siyah olup desenler beyaz varsa renkli akl talarndan yaplrd. Bu dnemlerden kalma en eski buluntu M.. 8. yzylda yaplmtr. Antik Yunanlara ait mimar kalntlarn byk ounluu toprak altnda olduundan, her yeni keifle ortaya daha yeni bilgiler kmaktadr. Yunanlarn en sk grlen yaplar ise tiyatrolardr. Bulgulara gre ilk tiyatrolar Dionysos adna yaplan din enliklerde tapnaklarn nnde bulunan, aslen bir sunak olan ve halkn etrafndaki tepelere karak seyrettii, ilhi sylenen ykseltilerdir. Tiyatrolar zamanla

gelierek ilk amfitiyatro rnekleri olumutur. Sahnenin seyircilere bakmayan taraf, beyaz talardan duvar ile kapatlm, olayn getii yere gre, bu duvarlara orman ya da deniz resimleri izilmitir. Arka fon ve oturaklarn olumas gnmz tiyatro sanatnn temelleri olarak kabul edilir.

Ecinsellik [deitir]

Kr ve obanlar tanrs Pan, rencisi Daphnis'e Syrinks almay retirken Eski Yunanistan'da ecinsellik genelde erkekler arasnda grlrd. Ak ilikileri ou zaman bir ergen erkek ile bir yetikin arasnda kurulurdu. Yunanlar bir erkein, baka bir erkein gzelliine vurulmasn normal karlard fakat farkllk bunu da vurma ekliydi. Eer erkee duyulan tutku kadna duyulandan fazla ise kii dlanrd.[39] Eski Yunanistan'da bu tip ilikiler genelde antrenmanlarn plak yapld spor komplekslerinde ortaya kard. Erkekler arasndaki ecinsel ilikilerde yetikin bireye erastes, gen bireye eromenos denirdi. Yunan ecinsel ilikileri genelde bu tipti fakat buna alternatif olarak Boeotia'da iftler birlikte yaamlar, Elis gibi yerlerde genler hedi yeler verilerek ikna edilmi, yonya gibi yerlerde ise ecinsellik toptan yasaklanmtr.[40][41] Ecinsellik, Eski Yunanistan'da tanrlar arasnda bile yaygndr.[42] Bu konudaki mitlere bakldnda Zeus, Poseidon, Apollo, Orpheus, Herkl, Dionysus, Hermes, ve Pan gibi tanrlarn her birinin gen sevgilileri olduu grlr. Hatt efsaneye gre yakkll ile nl bir kahraman olan Narkissos nehire su imek iin eildiinde, yansmada kendi grntsn grp kendi vcuduna k olur.

Fahielik [deitir]
Fahielik, Eski Yunanistan'da gnlk hayatn bir parasyd.[kaynak belirtilmeli] Daha byk ehirlerde ve zellikle limanlarda fahielik i sahasyd ve azmsanamayacak derecede ok insana i salyordu. Gizlilik iinde yaplmaz, genelevler ayplanmaz ve merkez yerlere kurulmasnda bir saknca grlmezdi. Atina'da efsanev kanun koyucu Solon, genelevlere dzenli fiyatlar koydu ve fiyatlar arasndaki uurumu kaldrd.[kaynak belirtilmeli] Bu i aslnda sadece kadnlar arasnda deil,

erkeklerce de yaplan bir iti. Genelde erkekleri orta yal kadnlar tutard ama bazen yal kadnlara da hizmet verdikleri olurdu. Cinsel tercihe gre zaman zaman erkek mterilere de giderlerdi. Antik Roma'daki uygulamann aksine, M.. 390'lara kadar, kleler ile cinsel iliki grlmemitir.[43] Eski Yunanistan'da fahielere bu kadar ok ynelinmesinin bir baka sebebi de oral seksin bir tabu olmasyd. nsanlarn bunu yapmas alaltc olarak alglanrd. Erkekler arasndaki ilikilerde bile Erastes (yetikin olan taraf), Eromenosdan (gen taraf) ok ayp sayld iin bunu yapmasn isteyemezdi. Bu yzden hem heteroseksel insanlar, hem erkek ecinseller genelevlere sk sk giderdi. Fahielik hem yasal, hem de bu kadar kabul gren bir i olmasna ramen, bu ii yapanlar yine de toplum tarafndan aalanrd. Bu ii yapan kadnlar Khametipis ( - yerin dibine geirilmi) ad ile anlrlard. M.. 4. yzyldan sonra fahielik kleler arasnda yaygnlat. Atina'da Atinal bir kii bu ii yaparsa btn sosyal hak ve zgrlklerini kaybeder ve kleler ile eit duruma derdi, bu nedenle baka ehirden gelenlerin de bu ii yapt grlrd. Eski Yunanistan'da genelevlerin nasl olduu konusunda sadece edeb eserlerden bilgi edinilmektedir. Buna gre genelevler karanlk, dar koridorlu ve pis kokulu yerlerdir. Kadnlar bu evlerde ne olursa olsun hamile kalmaktan kanrlard ve ilkel doum kontrol yntemlerine ba vururlard.