Nuoc - Dac Tinh Goc

www.tusachvietthuong.
org
Trch trong o Sng Vit T Sch Vit Thng Trang 1

NC: c Tnh Gc ca
Nn Minh Trit Nhn Bn Vit Nam

Cy c gc mi xanh cnh ti ngn,
Nc c ngun mi bin rng sng su.

(Ca Dao)

1.0 Li M u:

1.1 Nn Vn Ha Nng Nghip Trng La Nc

Cho n nay th khng cn nghi ng g na, kho c hc tm c nhng chng tch
dn tc Vit Nam l ch nhn ca nn vn ha nng nghip trng la nc n nh lu i hng
ngn nm trc Ty Lch, c a bn sinh hot chu th sng Hng v sng M, khc hn vi
vn ha du mc ca Hoa tc, pht tch Ty Bc sng Hong H (1).

Will v Ariel Durant vit trong cun lch s Trung Quc rng s pht trin ca lch s
Trung Quc tri qua hai giai on: hng tin ca Hoa tc thi thng c l t Ty sang ng,
cn t nh H tr v sau th t Bc xung Nam.

Vi s bnh trng v phng Nam ca quc Trung Hoa, nn vn ha du mc ca Hoa
tc du nhp, hp th tinh hoa - kinh nghim sng hi ha, l i lp thng nht- ca nn vn
ha nng nghip Bch Vit, trong c Lc Vit. Chnh l i lp thng nht tr thnh ht
nhn, lm nn tng xy dng Kinh Dch ca Trung Quc.

Vi li t duy phn tch ca vn ha du mc, Hoa tc nhanh chng chi tit ha, h thng
ha v phong ph ha nhng tinh hoa ca vn ha nng nghip trng la nc, pht trin thnh
nn vn ha tng hp du mc nng nghip, vi mt lu i tri thc s, ri n lt Hn tc
pht huy nh hng tr li cc dn tc phng Nam.

iu qu hin nhin, nhng cn bit r rng ci g c ngun gc ti Vit Nam s gip
chng ta hiu r hn li suy t, cch ng x, cng nh phong cch v tm hn ngi Vit Nam
khc hn ngi Trung Hoa phng Bc v cc nhm thuc chng tc Bch Vit sng ng
bng sng Hoang H v sng Dng T.

Thu hiu yu tnh gc v nm vng nhng nt c trng nn tng vn ha Vit Nam
khng phi ch nhm quay v qu kh hoi c m l i tm nhng gia ti qu bu cha
ng li m chng ta v tnh nh mt pht huy v vn dng ci gia ti qu bu
hng v tng lai. l iu cn phi lm trong vic nng cao dn tr v khai tm trong xu
hng ton cu ha, ch khng phi ngi ca ngi ci ho quang kh kh ca t tin. Hn na,
chnh vic nghin cu v truyn thng Vit Nam, v nhng nt c trng ca vn ha dn tc
www.tusachvietthuong.org

gip ta bit c lm th no c tnh vn ha dn tc, c tnh con ngi Vit Nam v x hi
Vit Nam c to thnh.

nhn bit c nhng c trng ca vn ha Vit Nam, chng ta phi quan st vi mt
tm nhn tng i di qua thi gian, vi mi trng sng.

C th ni rng chnh ngh nng trng la nc thay i li sng hi lm sn bt sang
li sng nh canh nh c. Chnh cy la cng c v pht trin ci nhn tho mc vi thch
nghi trong np sng tng nhng qun c hi ha trong xm lng (ha c lng) ca nn vn
ha nng nghip trng la nc. N khc hn vi ci nhn du mc ca np sng chn nui theo
by n vi nh p la ht ca Trung Quc. Chnh cy la lm cho con ngi trm tnh, hin
ha, cng ngy cng th hin tnh ngi, vi np sng hi ha, sng cng vi mi ngi v
mi ngi cng sng vi mnh (Trn Gia Phng) v cung thng tin.

Hi ha gia thn v tm chuyn ha tm thc, hi ha gia ngi vi ngi chung
sng yn vui thanh bnh, hi ha gia ngi vi thin nhin con ngi bc vo tin trnh
thng hoa theo chiu kch tm linh pht trin tnh thng v tr tu, vi nh hng con
ngi tng thng vi thin nhin: ha cng v tr.

Nh nng theo di thi tit, quan st nc thy triu, i ng lc si t, gieo ht ging,
nh m, cy la ri chm sc bo v cy la n pht trin, m bng kt ht v cui cng
thu hoch gp trm, gp ngn ln s ht ging gieo.

C l ngy nay nh nng qu quen thuc vi cng vic trng trt, thu hoch ma mng
nn khng thy c g l huyn diu. Tuy nhin i vi nh nng ngy xa, nht nh h phi c
nim tin mnh lit vo s sng v s thng hoa ca vn vt th mi c quyt nh xy dng np
sng nh c nh canh.

Ni mt cch ngn gn, cy la nc lm cho dn Vit Nam tr thnh Ngi hn vi
np sng hi ha y tnh ngha: coi nhau nh bt nc y l hn, c qua c li mi toi lng
nhau, cng bng l o ngi ta i, thng ngi ngi li thng ta, vi o l thng
ngi nh th thng thn.

Chnh cy la gip cha ng chng ta sm thc c mi lin h ph thuc ln
nhau. S pht trin ca cy la ty thuc vo thi tic, m, khng kh, nh sng mt tri,
nc, ht ging, phn, s chuyn cn sn sc nh nh c, tt nc. Ngi nng dn bit rt r:
mun cho cy la ny mm v pht trin tt ti th phi hi nhng iu kin h tr k trn.
Sau khi gic ng, c Pht gi ci thy l duyn khi v thuyt phc dn n vn dng ci
thy vo cuc sng. Nhng Ngi hon ton tht bi v cho n khi Ngi nhp Nit Bn x hi
n vn cn phn chia ng cp v cng khc nghit cho mi n th k 19 mi gim dn.

1.2 V Tr Ca Nc Vit Nam

Vi v tr bn o nhn ra bin ng, nc mnh mng tri rng tn chn tri. C ni a,
chu th sng Hng c nhiu sng nh sng ln, chng cht nh nhng mch mu trong c th,
tin li cho trng trt v nh bt c. Mt khi ngh trng la nc tr nn cn bn ca i

sng kinh t th nc tr thnh yu t v cng quan trng. Nc l yu t hng u: nc,
phn, cn, ging.... vng chu th sng Hng, mi th u phi thch nghi vi nc: t thc
vt, ng vt n con ngi.

Thi xa, l cu ma l mt nghi l quan trng c ghi li qua hnh khc ha trn trng
ng: ting trng m vang tng trng cho ting sm trc v trong khi ma; nh trng cu
ma, nh trng cu hn.

i vi ngi Vit xa, nc v cng quan trng v thing ling v n l ngun sng ca
mun loi. Sng n nh lu i trong nn vn ha nng nghip trng la nc, nh thng
xuyn quan st mi trng nc, cha ng chng ta tch ly c mt kho kinh nghim sng
hi ha v s hiu bit tuy n gin nhng chn xc v su sc.

Chnh kinh nghim sng hi ha v s hiu bit xy dng nn minh trit nhn bn
Vit Nam vi nhn sinh quan nhn bn v nhn ch, ly tnh thng xy dng tm thc dn
tc v ly con ngi lm trung tm cho mi sinh hot vt cht v tinh thn, x hi quan bnh
ng t do v dn ch, v tr quan tng khc tng sinh (tc ng h tng, i lp thng
nht.

1.3 Ngi Vit Nam Gi Qu Hng Mnh L t Nc (Quc Gia)

ng cha chng ta thng ni: t ch tri che, t m tri cha. T s th nghim l tc
i lp v tng hp ca s vt, ngi Vit t ngn xa sm bit vn dng l m dng kt
hp v vn hnh vo cuc sng. S hiu bit ny c biu tng qua t v nc. t c mu
m mi v (hu ng), nc tinh khit (v ng); Chnh bn c bn khng ny b khuyt cho
nhau mt cch huyn diu. t va tinh lc va cha ng va chuyn ch; nc che ch, thm
vo t em ci nhu thun gip t mm mi, mu m hn; t mm sng sinh si ny n.
t c c tnh c o l phn tch, phn loi, loi no ra th y, ng thi cng l ni tng
cha. Tnh bt ng ca t c nc khi ng dy chuyn chuyn ha, nh s kt hp b
sung k diu cc c tnh ca nhau; Nhn xuyn sut chng ta ch thy duyn hp m khng
tm c b m ca nhau.

t l tht, nc l mu l kh tit ca chu thn; cung nhao ni lin m v con cng
c gi vo t, qua biu tng hng qu, ngi Vit s dng c s tng thng ca
thin nhin, mt l tt c, tt c l mt; xuyn sut ngn i t tin vun bi cho con chu;
v ch vi hi th trong tnh lng con chu qun mnh, qun chiu c t tin.

Nh kinh nghim quan st, qun chiu s vt, tm thc ca ngi Vit Nam lun lun
thch ng v p ng c mi s giao lu ca cc dng sinh ha, m vn gi c bn sc ca
dn tc. Hiu nghim (s hiu bit qua kinh nghim sng) t Thin Th V Ngon ca Tri t
(Thin Nhin) qua c tnh ca t v nc, ngi Vit pht trin tm linh, nhng khng thit
lp h thng trit hc, hoc cc h thng tn gio vi gio iu, v vn vt khng ngng
chuyn bin v lng ngi lun tm ci thch nghi. Khi i t t v nc, ri li tr v
ngun ci t v nc (thin nhin). t v nc l biu tng tnh v ng, m v dng,
Tin l t v Rng l Nc. Thn ha Tin Rng, m Dng thnh cha m chung ca dn
tc Vit Nam v vn dng c tnh ca t v nc vo cuc sng. Ngi Vit Nam khng dng

hnh thc tn gio ly kinh in, hnh tng rng buc con ngi. Chnh nhng th c
coi nh cng c soi mn tinh anh t nhin ca con ngi, nu khng mun ni thui cht tm
linh ca con ngi. T ci khng, ci v ngn trong thin nhin qua cuc sng thc ti ly tnh
thng xy dng tm thc dn tc th cn g bng ti ca mc khi, cn g vng tng trong
tng lai sau khi cht; n ch l lng khi chiu bn thn xm m thi. Ch c hin ti l
thc. Thun l theo thin nhin, sng trn vn vi cuc sng vi ci thc ti trong tnh ngi v
tnh ngi. Tinh yu qu hng t nc l tnh thng ch thc em ra gn gi ci l ci l
t nhin ca s sinh tn v cuc sng trong hai ha vi tinh thng tr tu, ngha l khng chp
nhn s p t v l thuc nhng th do con ngi by t rm ra tha mn u c chim
hu v c tn.

Tnh ca nc l tinh khit v v ng sinh ra cng v tr, vn vt khng mang hnh dng
mu sc, mi v nhng hin hu v thng hng bao trm v tr vi y yu tnh ca tnh
khng, vn hnh chu k tang hp ca vt th t vi tiu n cc ai, theo chiu thi gian m tnh
khng vn trn vn. Cng n tng cng thun thit, nc mch cng su cng qu, cng ln cao
tng chng nh khng c, m vn hin hu. Tim lc th diu hin nh sui ngun, dng mnh
nh sng c, m , nh lung gi thong, mnh bo nh cn lc xoy, ngun sc mnh du di
dng th no cng khng c gii hn cm nhn c gi l nc v nc l gi khng bin
ngn. Sng thun l theo thin nhin trong tri t, nhn sinh quan ca con chu Tin Rng vi
c tnh ca nc l mt, ni nm na l nn minh trit nhn bn Vit Nam.

Anh hng dn tc thi no cng c d thin ti hay nhn ti pht sinh t dn gi, tinh anh
pht tit thi th ti nng trong tinh thn trong sng khng vng bn, ngn i kt ng thnh
hn thin sng ni, ri th h con chu khi ngng nhn vi ni hoi cm chan ha tm hn
thnh lng yu nc thng ni, em bo v t nc v lu truyn mi cho mai hu.

1.4 Ngi Vit Nam Gi Qu Hng Mnh L Nc: Nc Vn Lang, Nc Vit Nam

V ngun ni ngi Vit l v vi s thun l theo thin nhin. Trong ci bin dch t
nhin ca t tri tr thnh ngun cm hng cho s sng. Con ngi chuyn dch n vo
dng sng sinh ng qua thi gian bng nhng kinh nghim sng, tc l ln tri theo dng i.
T ci thy trung thc t lng ngi lun rng m bng ci h khng ca v tr sng trn
vn vi ci hin tin, nn mi c tin trnh thng hoa cuc sng v con ngi v ngc li.
Ngi Vit Nam thy v sng trn vn vi ci hin tin: Thy nh vy l y nh vy. Thy vy
m khng phi nh vy, tc l thy c ci bn cht tht s ca s vt.

Cuc sng lun c nui dng v m p bi NC, m nc l sui ngun v tn ca
thin nhin; thy c nh th v khi i t , con ngi ha vo thin nhin, v cuc sng v
nc l mt, tt c u l mt; vt ngoi ci thy v bit , dng chn bt c s gii hn no
ca CHP trc, tc l ly ci hu hn bao trm ci v hn; l mt tin trnh ca s hy
hoi bn tnh t nhin ca thin nhin v ca con ngi.

Nc khng c i v n, nc l mt bin dch khng ngng ngh, nhng tnh tinh khit
ca nc khng bao gi thay i (nc t thanh lc); v nc khng li mt du vt g khi
chuyn ha hay bin dch. Lng ngi Vit Nam hay dng tm thc Vit Nam bao gm
tt c nhng yu tnh ca nc: linh ng, thch nghi, thu np, dung ha, t do, bnh ng,

khng chp, v vi, t thanh lc, thng hoa (bc hi), v bao gm ca thuc tnh mu thun
(cng nhu, cng nhc, ng tnh,).

Lng ngi v thin nhin l mt, nn ni no con ngi c np sng hi ha, ni cy
c, sinh vt tt ti ny n trn y nha sng. Ngc li chung quanh nhng l st sinh, ni x
hi con ngi pht trin bn cht hung tn thiu tnh ngi v tnh ngi th bng hoa p v
ngun sng ti mt c thay th bng nhng cnh vt cn ci thiu nha sng.

Cc yu tnh ca nc tr thnh nhng nt c trng ca vn ha Vit Nam v con
ngi Vit Nam. Cho nn dn tc Vit Nam xy dng c np sng thun l theo thin
nhin, sng trn vn vi cuc sng (vi ci hin tin), trong tnh ngi v tnh ngi l sng
o. Gi nc l c tnh gc ca nn minh trit Vit Nam nhn bn Vit Nam l nh vy.

Dn tc Vit Nam ngy nay c mt trn khp nm chu v hi nhp d dng vo cc nn
vn ha ni h c ng hng hn chng minh ngi Vit Nam c nui dng trong nn
gio dc nhn bn tm linh, vi cm nan dch l: hc n, hc ni, hc gi, hc m. N c th p
ng c nhu cu tm thc ca con ngi trong thi i ton cu ha ngy nay, trc nhu cu
cu tin ha ca nn TIN HC. Trong np sng t nhin ca ngi Vit Nam c ngi
thy vi diu (l thin nhin bao gm c nc) khai tm bng tnh thng v tn, ng dng cc
yu tnh ca nc vo dng tm thc. Ngi Vit Nam nng cao s hiu bit ni cuc sng
ni hin tin. Np sng nhn bn v thc hin dung hp c t do bnh ng vi o l
thng ngi nh th thng thn bng TRI THC (tr tu v tnh thng ch khng phi l
tr thc) ni con ngi, do np sng tng nhng hi ha qua lang knh nhn bn nhn ch v
hin thc m c c, ch khng phi lp i lp li mt khun thc no hay do mt s ban pht
ca ng v hnh no.

Bin cng v lnh th VIT NAM ang b uy hip nng n v nguy him bi ch ngha
b quyn Hn tc; chng ta phi bit vn dng cm nang dch l: hc n, hc ni, hc gi, hc
m, thc hin nhu cu bo v v pht huy bn sc dn tc ty theo mi trng sng ca n,
ngha l xa b bin gii ngn cch lng ngi, xa b chp trc ca kin b ming chn, coi
i lp l b sung, chp nhn d bit rng trong l phi c ngi c ta. Nh vy cng ng
ngi Vit hi ngoi phi l mt thnh phn dn tc, mt thc th chnh tr, nu khng mun
ni mt nc Vit Nam hi ngoi khng bin gii, hc hi tinh hoa ca nhn loi phong
ph ha dng tm thc v dng sng dn tc, ng thi em nhng tinh hoa ca dn tc
(mang tnh nhn bn v hin thc v xem con ngi v thin nhin l mt vi nhn sinh quan coi
mi ngi trong x hi nh rut tht trong i gia nh nhn loi - bu i thng ly b cng, tuy
rng khc ging nhng chung mt dn - sng cng vi mi ngi v mi ngi cng sng
vi mnh v cng thng tin) cy trng vo nhng nn vn ha ca cc cng ng dn tc
bn. l phn ng gp ca ngi Vit vo cng ng nhn loi to dng nn thi ha
thch ng cho cuc sng ton cu ha ngy nay.

lm sng t ci nhn nhn bn v hin thc ca t tin, con ngi t thc quay v vi
chnh mnh (trm hay xoay vo lng), (v) ngn n c t trc khu bi mnh, l dang tay
cng nhau to dng v pht huy vn hoa nhn loi mun mu mun sc. Ci thin con ngi
tc l ci thin mi trng sng v ngc li; cn nh c tnh duy tr v pht trin bn cht ch
k, chp trc, kin b ming chn, g qu n qun ci xay, hp hi trong t duy ca cuc sng,

chy ua tranh ginh, ch p bn tnh t nhin tt p ca con ngi th chng khc no trng
ton l c di thay th vn hoa ti p vy (2).

2.0 NC: c Tnh Gc Ca Nn Minh Trit Nhn Bn Vit Nam

2.1 t Nc: Qu hng, quc gia.

Khi thy, mt vng t vi thnh phn ch yu l nc. Nc gii kht, nu n, ty
xa cht d bn, bi bm, v.v..., trng trt, trng la nc..., nc nui dng mun loi.

i su vo i sng nng dn trng la nc th t v nc l iu kin quan trng hng
u. Nc nui dng cy la sinh sn ra thc go nui sng con ngi. Bi th, nng dn
trng la nc t lu coi t v nc nh m cha, Tin Rng, m Dng sinh ra mun
loi.

Nhng kinh nghim c th, c tnh thin nhin ca t, nc, ni, la, v.v... chng hn,
chuyn vo tm thc con ngi Vit ri phn nh qua tm thc dn tc tr thnh c tnh vn
ha. Kt qu l nim quc gia c ngha l t nc:

t nc hai ln au nga ,
Non sng mun thu nh u vng.
(vua Trn Nhn Tng)

t c coi nh yu t tnh. Nc lun lun chuyn ng, chy xui dng l yu t
ng.

t v nc, tuy khc nhau, i lp nhau nhng c kt hp trong mt xu th thng nht:
t nc = quc gia .

Trong nim t-nc: t yu t tnh (m Tin) biu tng cho s n nh; nc
yu t ng (Dng Rng) biu tng cho s nng ng, bin ha, linh hot: lun, lch,
thm, chy khp ni. Nc khng c hnh dng nht nh, chy vo vt g th mang hnh dng
ca vt . Nc c kh nng thch nghi cao trong mi hon cnh, mi tnh hung, mi bin
i: bu th trn, ng th di. ao th ngng, o sng thi chy.

Tuy nhin, s linh hot ch mang li hiu qu khi c tin hnh trn c s ca s n nh.
V th, ct li vn ha Vit o Sng Vit l kt hp k diu ca s n nh (Tin) v s
linh hot (Rng). S kt hp k din ny c th hin trong mi lnh vc - trong cch ngh,
cch sng, cch n ung, cch gi nc, cch nh gic v kin quc....

Chnh s kt hp k diu n nh (tng hp) nh t v linh ng (phn tch) nh nc
trong cuc sng dn dn to nn ngi Vit mt tinh thn hi ha v li t duy i lp
thng nht. S kt hp k diu ny dn n tinh thn ci m, khai phng, dung ha v kh
nng Vit ha k diu ca dn tc.


Ngi nng dn trng la nc coi t v nc l ngun sng ca con ngi v mun loi;
t nc l mch sng ca dn tc; t v nc v cng quan trng v thing ling trong tm
hn h; v h mun trao truyn s thy bit trong mt thng ip cho mai sau.

Chnh v th m cha ng chng ta dng Rng, biu tng cho cha, di nc, Tin
tng trng cho m, trn t, trn non v thn ha t v nc thnh cha m chung ca dn
tc, thn t kp Tin Rng, nhc nh, con chu hy hc hi t v nc, tc thin nhin,
v thin nhin l ci ngun ca vn ha Vit Nam.

iu cho thy li nhn lin tng i ng ca c dn trng la nc rt phong ph v
linh ng. Chnh ci nhn gip cha ng chng ta sm thc vn dng l i lp thng nht,
vi biu tng Tin Rng din t t tng v s hiu bit ca mnh khi quan st thin nhin
vn vt (Thin Th V Ngon ca Tri t), cng c v pht huy np sng tng nhng hi
ha, ly tnh thng xy dng tm thc dn tc.

Vic hp nht t nc, l phn nh li t duy i ng vi ci nhn lin tng i ng,
chnh l s khi qut ha u tin ca ngi Vit c v l vn hnh m dng (l i lp thng
nht, l tc Tin Rng).

Qua kinh nghim sng vi ngh trng la nc v s hiu nghim l i lp trong thin
nhin, ngi nng dn Vit qun chiu c mi s vt trn i hu ht u c hai mt: ng-
hn, nng-ma, sng-ti, sng-kh, nam-n... Khng c kh t khng c d v kh-d cng
nhau m thnh, ngn-di cng nhau so snh.

Ni cch khc, mi s vt, mi trng thi, mi hin tng kt hp thnh tng cp b tc v
b ngha cho nhau qua s tng phn. V nu c kt hp, chng s chuyn ha thnh mt th
tng hp mi hi ha trn vn. Ban ngy - ban m hp li thnh mt ngy trn vn. Ngi nam
hoc ngi n s cha thnh nhn nu cha kt hn vi nhau cng xy dng mt mi m gia
nh, sinh con ci.

Qua s qun chiu , nng dn Vit rt ra c kinh nghim sng: mun t c s hi
ha th phi tng nhng, thch nghi kt hp (thng nht) cc mu thun, d bit (i lp).
S hiu nghim ny c cha ng chng ta thn thoi ha qua truyn Con Rng Chu Tin.
Rng v Tin - hai mt ca mt thc ti - qua biu tng thn t kp Tin-Rng ni ln s
chuyn ha, thng hoa thnh mt th tng hp mi hi ha v trn vn hn.

Do , nhn sinh quan ca nng dn trng la nc, ly hi ha lm ch o cho mi lin
h ng x: hi ha gia ngi vi ngi, hi ha gia ngi vi thin nhin, phi hp tri-
ngi-t. V mun t c hi ha th phi chp nhn d bit: Rng trong l phi c ngi c
ta, trong li ng x c qua c li mi toi lng nhau, coi nhau nh bt nc y l hn,
vi o l cng bng l o ngi ta i.. T , con ngi mi thc hin c s phn
cng hp tc mt cch tt p.

Nhn sinh quan ny bt ngun t vai tr bnh ng gia con ngi vi tri t. V th, ct
li ca nhn sinh quan ny l nhn ch: tr tu, tnh thng v sc lc ca con ngi l ch yu,
vai tr ca ngi n c trn trng, nam n bnh ng, tnh gia tc thm thit, tnh hng xm

lng ging khng kht, ly tnh ngha lm u, cng chia s ngt bi cay ng nn s hp tc
cht ch, s phn cng hp tnh hp l, tinh thn trch nhim cao do thc cng ng su sc
(3).

2.2 Nc: Qu hng, quc gia, t nc.

i vi ngh trng la nc, nc l yu t quan trng hng u: nc, phn, cn,
ging.... t m khng c nc l t cht, khng c s sng.

Mt khc, nc cng l yu t hng u trong vic hnh thnh xm lng, lng nc, nc
Vn Lang, nc Vit Nam, quc gia dn tc. Mt khc khng c nc, khng th g c th tn
ti.

Nh trn trnh by, nc nui sng cy la... Dn dn, c dn trng la nc thc
nc sn sinh v nui dng mun loi: s sng bt ngun t nc. Nc c coi nh b m
sinh sn v nui dng vn vt.

T nhn bit , cha ng chng ta tin n ch ch dng mt yu t duy nht l nc
ch nim quc gia: nc Vn Lang, dng nc, cu nc, gi nc, sng ni nc Nam vua
Nam (L Thng Kit), yu nc... Thnh Ging, Thnh Tn Vin hay Trn Hng o,
Nguyn Hu hoc bc nng phu, ngi nh c... u l con ca cc vua Hng thuc nc Vn
Lang. Gi qu hng mnh l nc l nh hng ca mi trng sinh hot trng la nc.

Dng t v nc ch nim quc gia ri chuyn ra dng mt yu t duy nht: gi qu
hng mnh l nc, nc Vit Nam. Mt sng to c o! Mt ci thy chn xc!

l tn hiu chuyn ha t tng. iu ny cho thy cha ng chng ta trc nhn a
nh nguyn (t v nc) vo nht nguyn (nc) tc a trng thi phn bit vo trng thi v
phn bit. l ci bit khng phn bit ca dn tc Vit.

Nc l c s hnh thnh tinh thn tng hp v dung ha ca dn tc Vit, trn nn tng
ca ci nhn v li t duy i ng. Tinh thn tng hp v dung ha l nn tng cho ci thy
khng hai trong np sng Vit, trong nn minh trit nhn bn Vit Nam. Nhng yu tnh ca
nc gi vai tr ch o, trong vic hnh thnh bn sc dn tc v con ngi Vit Nam.

Ci bit khng phn bit l nn tng ca o sng Vit, pht xut t kinh nghim sng
hi ha vi ngh trng la nc, v s qun chiu nc vi ci nhn lin tng v t duy i
ng; n ha gii, iu hp cp mu thun gia hai u cc oan ca ci bit phn bit. Ci bit
khng phn bit i hi s tn trng, chp nhn nhau: Rng trong l phi c ngi c ta v
hp tc trong tinh thn: C i c li mi toi lng nhau, vi o l cng bng l o ngi
ta i, thng ngi nh th thng thn.

Ci bit phn bit hai u cc oan - c khng, tt xu, thin c, v.v... - l nguyn nhn
pht sinh cc t tng duy (duy tm, duy vt, duy l, duy sinh, duy linh, duy thn v.v...) i
nghch nhau, tranh chp mt mt mt cn, gy ra chin tranh trin min khp ni. N cng l

nguyn nhn pht sinh i nghch, hn lon, khng hong, b tc trong x hi v lm kh ly
con ngi trong i sng vt cht v tinh thn.

Bc vo th k 21 ri m loi ngi vn cha ra khi c m hn trn ca ci bit
phn bit cc oan, chp trc .

Bt c ch trng no c nh ng nht, xo b tnh a dng, s khc bit trong i
sng con ngi th d nhn danh bt c thc h hay l tng cao p no cng khng nhng
ch lm kh ly con ngi m cn trit tiu mi c hi tin b v pht trin, v hy hoi bn tnh
t nhin ca con ngi.

Hiu nh th, s khc bit khng dn ti mu thun i nghch, hn lon chin tranh, b
tc v hon ton khng gy tr ngi v mu thun vi hi ha. Chnh ci bit khng phn bit,
i lp thng nht, m ngy nay gi l thng nht trong a dng s ha gii, iu hp nhng
khc bit, a dng con ngi c th chung sng hi ha.

Ci bit khng phn bit trong nn minh trit Vit c huyn thoi ha qua biu tng
thn t kp Tin-Rng (i lp thng nht) v qua hnh nh Thnh Tn Vin nm trc gy thn
c u sinh u t (trc sng-cht) phc v nhn sinh v c tng quyn sch c khng c
ch, biu tng cho ci tm v phn bit.

Bit l trc ca sng. Khn cng cht, di cng cht, bit th sng. Nhng phi sng
vi iu mnh bit th mi tht s bit ch thc. Bit m khng sng vi iu mnh bit ch l
ci bit ca sch v, khng em li li ch bao nhiu cho con ngi v cuc sng. Ci bit tht
s l ci bit khng phn bit.

Cha ng chng ta huyn thoi ha chn l , trit l sng - bit-lm-sng, sng-
lm-bit hp nht - qua hnh nh Tit Liu trong truyn Bnh dy-Bnh chng (ngh ra cch
lm bnh, t tay lm ly, ph bin cho ton dn lm bnh dng cng t tin v tiu dng).

i vi nng dn trng la nc, nc l yu t cn thit quan trng hng u, khng c
khng c. gi nc, ngi nng dn p b, chia rung thnh tng khonh nh. min
ni ngi ta gi nc bng h thng rung bc thang. gi nc bn cnh h, m,..v.v... do
thin nhin to ra, con ngi cn o ao, a, v.v... v no vt lng sng. dn nc, bn cnh
cc sng, rch, lch, xo do thin nhin to ra, ngi ta cn o thm cc sng o, knh,
mng, rnh, v.v... iu chnh nc, ngi ta lm cc cng, rnh, v.v... Cha ng chng ta t
xa sng to ra cc dng c ti, tt nc hiu qu nh gu dai, gu sng....

Nc l mch sng ca con ngi v vn vt mun loi. Ni cch khc, khng c nc con
ngi khng th sng c. Nc tr thnh yu t thing ling trong tm thc ca ngi Vit
Nam. Cha ng chng ta gi qu hng mnh l nc trong ngha mun lun lun nhc nh
con chu khng c qun lin h gia ngi dn v t quc (t nc) nh lin h c nc,
la v nc hay con ngi v nc: Khng c nc, con ngi khng th sng c. Trong lch
s nhn loi cha h c mt dn tc no mt t quc (nc) m c th ny n v tn ti. Dn tc
Do Thi s d cn tn ti n ngy nay v h gi c quyt tm nui dng t nc trong lng
ngi Do Thi tha hng tr v ginh li t quc.

Ngi Vit Nam coi qu hng mnh, nc mnh cn thit, qu bu, thing ling nh
ngi nng dn trng la nc qu trng nc. Ngi Vit Nam gi nc mnh nh nng dn
gi nc cho rung la v lun lun tm cch lm thm cho qu m. V mt tm l c th ni
ngi Vit Nam th hin lng yu nc mt cch su sc, linh ng, kin cng, bt khut
trong lch s u tranh bo v nc Vit Nam.

2.3 Nc: c Tnh Gc ca Nn Minh Trit Vit.

C l trn th gii ch c ngi Vit Nam gi qu hng mnh l nc, v cng ch c dn
tc Vit mi c tr gii tr ma ri nc, ri no l hi nc, ua thuyn cu ma, nh
trng cu ma, nh trng cu hn, v.v...

Ngi Vit cn dng hnh nh ngun nc so snh cng lao ngha ln ca b m:
ngha m nh nc trong ngun chy ra.

Nc i vo ci su thm ca tm hn ngi Vit xa v qua huyn thoi tr thnh ct
li ca ting ni tm thc v cng thing ling ca dn tc. Lng sng knh vua Rng ci nc
l do nh hng ca mi trng sinh hot trng la nc v s nhn bit s sng bt ngun t
nc, qua s qun chiu nc hng ngy.

Ra vng l biu tng ca th lc v ch v huyn diu ca nc. Ra vng t nc ln
gip vua Thc xy thnh C Loa v dng mng chn lm ly n cho vua; ra vng dng kim
bu cho vua L Li gip vua gii phng t nc. Xong vic, vua tr kim tr v vi nc
qua s tch H Hon Kim.

Vua Thc mc mu k ch v khng da vo dn m ch trng cy vo thnh kin c vi
n thn nn thua trn v phi nhy xung bin (xung nc) t t. Cu chuyn c huyn
thoi ha vi tm thc ca dn tc, vua cm sng t gic nhy xung bin v ra vng r nc
m ng cho vua tr v thy cung di nc. Phi chng trong tm t ca ngi Vit xa,
tt c u bt ngun t nc ri li tr v vi nc?

Thnh Tn Vin c trao tng sch c khng c ch, t nc, thy cung...

Nc c huyn thoi ha thnh b Rng. Ni n Rng l ngi ta ngh ngay n nc
(Rng ht nc lm ma) cho nn, qua huyn thoi, khi ngi dn Vit gp cnh kh khn, cy
la thiu nc, quc gia ( = nc ) lm nguy th gi: B phng no xin n cu chng con.
B l nc, l tinh thn dn tc, l minh trit nhn bn Vit Nam, l ni lc ca dn tc.

Nc tr thnh biu tng cho vn ha tm linh vi hnh nh ly nc trong trn bn th
t tin. L vt dng cng ng b phi c ly nc trong. V sau c tr c ru (vn l nc)
nhng khng th thiu ly nc trong v khng c nc khng c g c th tn ti. Cho nn cu
ca dao ung nc nh ngun khng phi ch nh ngun gc t tng, dn tc m cn c
ngha su sc hn: nh vn dng c tnh ca nc (c tnh ct li) vo i sng thng
hoa cuc sng v con ngi.


Gi tr tm linh , bt ngun t ci thing ling trong tm hn ngi Vit c, ht sc bn
vng v c th ni nc l yu tnh ct li ca vn ha dn tc. Khng mt s thay i v ch
chnh tr, v trng thi x hi, v gi tr cu trc v chc nng ca gia nh c th lm cho gi
tr tm linh y mt i. Gi tr vn ha tm linh ca vn ha dn tc tn ti mi mi vi ngi
Vit Nam.

Chnh yu t tm linh (hn thing sng ni ha quyn vi dng tm thc dn tc) kt
cht con ngi vi t nc, l cht keo trong nhiu mi tng quan ca con ngi trong cng
ng dn tc. Yu t tm linh theo di mi bc i ca dn tc, a ng ch li, dn
dt lc gian nan, gy phn khi lc vinh quang.

Chnh nh thng xuyn quan st nc vi kinh nghim sng hi ha trong nn vn ha
nng nghip trng la nc n nh lu i, ch khng phi do mc khi hay b kinh sch no,
m cha ng chng ta thc c s sng bt ngun t nc.

T c s , ngi Vit c nghim bit rng chn l khng u xa m ngay trong i
sng v trong chnh con ngi mnh. Con ngi ch cn tm theo di, quan st v hc hi
thy, bit, gic ng. Trit l sng, minh trit nhn bn Vit Nam rt ra t i sng, t s, t vt,
t th nghim v cuc sng hng ngy.

T xa n nay, bit bao nhiu ngi nh quan st dng nc hoc ngm nhn chnh mnh
m gic ng chn l.

Mt khc, trong lnh vc chnh tr thp nin 40, nh cch mng m cng l mt nh t
tng L ng A pht hin sc mnh v ch (sc mnh ni ti) nm trong bn cht tng
nh yu mm ca ngun nc nh ht nhn lm bng n cc cuc cch mng tc nc v b.
ng vit: Nguyn l ca dng sng mu mt dn tc c th ly nguyn l ca thy lc hc
(science hydraulique) m chng minh. Ln gi y s thi dt do cc lung sng y, sc nc
ngun t mi v b s bng tt c sc mnh ca cc b tc thi i vi lng nc b tc
m v l ra trong mt phm vi quy nh bi sc lc, quy tc v tinh thn ni ti... Cc ln v b
t inh, Trn, L, Nguyn Hu s ti din trn mt nn tng to rng v cao hn bng c mt
sc lc lch s v nhn chng tch gp, theo l tc Totem Rng Tin ca dn Bch Vit ngn
nm trc m gii quyt vn ng Nam , tc l i Nam Hi c Chu mt cch tha ng.
(Thi Dch L ng A Huyt Hoa)

3.0 Nhng c Tnh ca Nc

iu nhn thy trc ht, nc, bao gm c tnh ln ng, nhu ln cng.

3.1 Tnh Tnh Ca Nc

Nc gi ln hnh nh vt th lng, mm (n khng th dng tay nm bt c) nhu
thun, tnh lng, m m. Ngi ta thng ni tnh lng nh mt nc h thu, v v tm (an
tnh) nh mt h tnh lng.


Trong nn minh trit nhn bn Vit Nam, ngi trng thnh l ngi bit chp nhn
nhng thch ca hon cnh m lng tnh lng, sng an nhin t ti. Thnh Tn Vin c
tng quyn sch c khng c ch, biu tng con ngi t n trng thi tm tnh lng .

3.2 Tnh ng Ca Nc

Nc cng tng trng cho s di ng, pht trin m rng. Trong thin nhin nc lun
lun chuyn ng, chy xui dng, trn lan, bc hi, khng th ng khung c nh; c t cao
nc chy xung thp, bt chp ng bng hay vc thm, ch no cng len vo c.

T c s ng cha thc mi vt lun lun chuyn ng nh nc. Khng c ci g
ng yn m pht trin c. C l do c vn ng ca vt cht v tinh thn, ca hai yu t i
lp nh ng-tnh, trng-mi, cha-m, ngy-m, nng-ma, ng-hn, c-khng, giy nng-giy
ngui, m in t-dng in t, m dng (Tin Rng), v.v... trong chu k vn ng c tim
tin v nhy vt, lng i thnh cht, v.v....

Nc sng, nc h, nc i dng mnh mng c khi tnh lng nh mt nc ma thu;
c khi sng go tht, bt trng ngang tri, tri m t ti. Nhng sng ln, ma to, l lt c no
ri cng tr li trng thi bnh thng tnh lng, tr v th qun bnh k diu ca nc. T
, chng ta thy c mt c tnh tuyt vi ca nc: c tnh cn bng (th qun bnh).

Cng th, chnh nh bit gi th qun bnh trong bt k trng hp hoc hon cnh no, d
c o in hay nghing ng n u, dn tc Vit vn nhanh chng tr v c th qun bnh
vi v du hin, khoan ha ca (Tin) dn tc mnh.

Th qun bnh truyn thng ny cn c biu hin trong ngh thut kin trc cc nh
cha, lng tm..., thm ch ngay c trong vic dng nh tre, nh g ca ngi dn Vit, trong
rui, ko, ct, x, n tay... u lin kt, chng cho nhau to thnh th qun bnh vng chc.
V th ca, th qun bnh c biu hin trong nim lut ca th th lc bt tht vng chi. V
mt tm l, th qun bnh biu hin trong s iu ha tnh cm v l tr.

Ni theo quan nim ca y hc ng Phng ch c s qun bnh trong th xc v tinh thn
mi mang li s sng vui ti kho mnh. Mt qun bnh l a n bnh hon, l lm cht
ngi.

Nh c c s qun bnh c bit trong mi sinh hot cng nh trong tm hn khin
ngi Vit Nam d dng chp nhn mi quan nim mt cch hp tnh hp l, dung ha c
mi kin d bit. l mt trong nhng b quyt sinh tn ca dn tc Vit Nam, trong np
sng, sng cng vi mi ngi v mi ngi cng sng vi mnh va ng tin.

3.3 Tnh v ng Kt Hp Trong Mt Th Thng Nht

Nc gi ln hnh nh tnh v ng kt hp trong mt th thng nht, khng th tch ri ra
c. Nc bao gm c tnh ln ng, nhu ln cng. Nc gm thu c c nhng th i
nghch nhau vo mt th thng nht. Chn nc mm gm c mn, ngt, chua, cay gi ln hnh
nh th thng nht .

3.3.1 ng Tnh

Vic kt hp nhng cp i lp ng-tnh, t-nc, cha-m, trng-mi... chnh l s khi
qut ha u tin trn con ng dn n l i lp thng nht. L i lp thng nht c c tnh
ging vi nguyn t ngha l gm thu c c nhng th i lp: m in t, dng in t v
trung ha t.

iu cho thy: tm theo di, quan st, hc hi nhng c tnh ca nc ng dng
vo vic trng trt, trng la nc, dn dn ngi nng dn thc c mi vt, mi hin
tng, mi trng thi u c hai mt i lp. Khng c ngn th khng th bit c di. S d
bit ng l nh so snh vi tnh. Ngy-m, nng-ma, ng-hn, vui-bun, tt-xu, v.v... cng
th.
S hiu bit ny c ghi trn trng ng qua hnh chm c nm trong chm rng trong
mt dy hnh trn c tip tuyn k tip nhau. l khi nim i lp thng nht rng-c, tnh-
ng, t-nc.... Nguyn l i lp thng nht dn dn tr thnh ht nhn ca trit l sng hi
ha trong nn vn ha nng nghip trng la nc Vit Nam.

V sau ngi ta tng qut ha hai mt i lp ca thc ti bng hai t m dng, ri m
dng c c th ha thnh thn t kp Tin Rng, qua hnh nh M Tin u C v Cha Rng
Lc Long, cha m chung ca dn tc Vit Nam.

3.3.2 Nhu-Cng

Ngm nhn dng nc, ngi Vit Nam thy khng g uyn chuyn mm mi nh nc,
nc vp phi bao nhiu vt cng, vt rn, xong n vn t tm ly ng i v bin, chng
thy triu ng. m ngy cun cun nc triu ng (Trn Quc Vng, Vn Ha Vit Nam
Tm Ti v Suy Ngm, NXB Vn Ha Dn Tc, 2000, Trang 45).

Nc l vt th lng, mm mi, uyn chuyn nht, song khng g thng ni. Chnh sc
mnh v ch ca nc nm trong bn cht tng nh yu mm y: nc chy mn, st ngm
trong nc lu ngy cng phi r, la gp nc phi tt. Khi sng bin ni ln go tht, ma to
sng ln, nhng con thuyn, nhng con kin c, ch trong pht chc lin bin thnh bn nt.
Nhng th nhu cha ng trong cng, lc to ln ca n cn mnh hn thun cng. Ngi
Vit Nam thng ch trng ly mm thng cng, ly yu thng mnh. Nguyn Tri vit
trong Bnh Ng i Co:

Ly t ch nhiu, thng dng mai phc
Ly yu chng mnh, hay nh bt ng,
Rt cuc, ly i ngha thng hung tn,
em ch nhn m thay cng bo.

Khi cn nhn nhc th t ra nhu thun b ngoi nh tnh yu mm ca nc; nhng duy tr
ch bt khut bn trong nh sc mnh n tng ca nc.


Lch s cho thy chnh sch ngoi giao ca ta i vi nc lng ging khng l phng
Bc l chu triu cng, xng thn, nhng cng quyt chng li xm lng, h, ng ha
bo v ch quyn c lp ca t nc v nht l gi gn bn sc dn tc.

chng li qun xm lc hng mnh t phng Bc, dn tc ta biu dng sc mnh
v ch ca nc. D chin thng v vang trn cc trn chin Bch ng, Hm T, Chi Lng,
ng a..., cc nh lnh o Vit Nam vn ch ng cu ha, chu triu cng, xng thn, th
hin mt uyn chuyn nhu thun ca nc em li s an vui thi bnh cho ton dn. l
cch chm dt chin tranh ht sc khn ngoan v sng to ca ngi tr.

Ti (Trn Quc Vng) gi ci bn lnh bn sc bit nhu, bit cng, bit cng, bit th,
bit trng tri trng t trng my, ri ty thi m lm n theo chun mc nht th nh
thc y, l kh nng ng bin ca ngi Vit Nam, ca li sng Vit Nam, ca vn ha Vit
Nam (Trn Quc Vng, sd, Trang 49).

3.4 L Tng i

S sng bt ngun t nc. Nc cn thit cho s sng ca con ngi. Nhng nc cng
l mi him nguy e da con ngi: no l cht ui, m thuyn, sng thn, ma bo l lt....

Nc cng l mt tai ha ln m dn Vit t ngn xa phi lo chng vt v: nn l
lt ng bng sng Hng nh phn nh trong cu chuyn Sn Tinh v Thy Tinh. Cu chuyn
tri qua mt qu trnh lch s ha v thi i ha ri huyn thoi ha gi ln hnh nh nhn
dn ta chng nn l lt chu th sng Hng tht cao p v ho hng.

T kinh nghim sng c th cho thy nc c th thuyn, nhng cng c th lm
m thuyn, ngi c dn trng la nc rt c bi hc: trong phc c ha, trong ha c
phc, trong tt c xu, trong xu c tt, sau cn ma tri li sng, v.v....

Trit l sng nhn bn v hin thc, hp tnh hp l c huyn thoi ha v bc hc
ha qua biu tng thn t kp Tin Rng vi c tng tng v cng phong ph y sng to
trn nn tng ca t duy i ng, vi ci nhn lin tng: tng v dng ca Rng l dng,
nhng th ca Rng l m ( di nc, tim phc), tng v dng ca Tin l m nhng th li
l dng ( trn ni, ti sng). Ngha l trong m c dng, trong dng c m, trong ha c
phc, trong phc c ha.

Tt c u tng i ngha l bao gi cng c phn i i ca n, tt v xu, thin v c,
cao thp... Nhng cp tng i lun lun nm sn trong mi s, mi vt v bt c trong i
sng ta lc no cng thy n hin ln, nay ci, mai khc. Nhn r c l tng i y ca
nc, ca s vt trn i th c khng nn qu vui mng, mt khng nn qu bun phin.
Nh th m lng mi bnh tnh an nhin nh nc trc mi bin c ca cuc i.

3.5 T Duy i ng

Nhng kinh nghim c th nhn thc c trong khi quan st nc v mi trng sng,
chuyn ha vo tm thc, phn nh trong t tng, li t duy i ng v tng hp. Li t duy

i ng ny c th gp trong mi lnh vc. Ch cn xt n ngn ng ca ngi Vit th thy
ngay. Ngi Vit ni n t th phi ngh n nc, ni ti cha l ngh n m. No l non
sng, nc non, vui bun, sng cht, thnh bi, y vi, vung trn, hay d, mi v, l tnh,
v.v....

Tm t ngi phng Ty thch hp vi lun l n thun, hay l hay, d l d, khng c
hay d cng chung trong mt th duy nht. H kh mng tng c c ci gm c vung
trn, y vi vo mt th:

y vi git l nc sng Hng.

Trong Cung On Ngm Khc c cu:

Cuc thnh bi hu cn my lc,
Lp cng thng nh t bung gan.

hay trong Kiu:

Li cng dt nt hoa,
Su tun t ni chu sa vn di.

Sn bm cht phn con con,
Khun duyn bit c vung trn cho chng.

Chc tri khuy nc bng cu,
Dc ngang no bit trn u c ai.

Mt mnh lung nhng ng ngi cha xong,
Xt thn chm ni au lng hp tan.

Hu ht cc huyn thoi, truyn thuyt Vit u c xy dng trn nn tng ca t duy
i ng vi biu tng minh ha l i lp thng nht nhng gc v nhng dng khc
nhau. Tc gi cc huyn thoi Vit thng dng li lin tng i ng v cnh gii thin nhin
chuyn ti nhng tng ca ngi Vit c khi quan st v tr vn vt: u C (ni), Lc
Long Qun (nc), m Tin cha Rng, Sn Tinh - Thy Tinh, Gy thn (ni) Sch c (nc),
bnh dy (trn) bnh chng (vung), v.v....

Li t duy i ng l t im ha gii i lp, vt thot mu thun i n tng hp hi
ha (i lp thng nht), ha c lng, khng cn ranh gii l v tnh.

Thn t kp Tin Rng l biu tng t duy i ng din t quan nim i lp thng nht
trong t duy ngi Vit c.

3.6 Tnh Khng Chp


Nc khng chp cht mt hnh dng no, thch nghi vi mi hon cnh, bu th trn,
ng th di, ao th ngng, sng th chy.

Nc tip nhn tt c, nhng chng c g ca ring mnh. Nc cng khng chp vo mt
th no, khi th lng, khi th kh, khi th rn ty theo mi trng.

Cng nh bn cht bt nh hnh v bt nh th ca nc, dn tc Vit Nam khng chp
cht vo mt h thng t tng hay mt th ch ngha hoc h thng tn ngng no. H xem
hin tng ngoi nhp nh r dp giy (c r th nng tay, c dp c giy th nng chn).
Chnh v th m Nho-Lo-Pht ng lu hi ha di thi L, Trn. T c s , cha ng chng
ta cng thc c rng mi hnh ng mun t kt qu tt phi bit ty thi, ty ch, ty
vic, ty ngi: c thi c th th khn, sa c rng cng nh giun khc no.

y khng phi l thi ba phi m l trit l sng t nn tng trn ci bit ca nn
minh trit nhn bn Vit Nam: khn cng cht, di cng cht, bit th sng. Phi bit ty nghi
thch ng, ty thi m thun, ty thi m chng gi th qun bnh ng.

Trit l sng c huyn thoi ha qua thn t kp Tin-Rng: trit l sng hi ha t
nn tng trn l tc Tin-Rng. C lc hng mnh, tung honh nh Rng, i khi phi nhu thun
uyn chuyn nh Tin; lun lun linh ng nh nc khng chp cht mt Tin hay mt Rng;
phi bit thi bit th ty thi, ty ch, ty vic, ty ngi m ng x; phi bit chp nhn d
bit, coi i lp l b sung, khng c quyn chn l: rng trong l phi c ngi c ta.

Con ngi khng nn cu n vo mt nguyn tc cng nhc, mt khun mu nht nh m
phi ty, phi la, phi liu: ty c ng bin, ty mt t tn, liu b lo chung, chn mt gi
vng, liu cm gp mm, la gi xoay chiu, la li m ni, v.v....

Tuy nhin, tt c mi thch ng, mi thay i thch nghi vi hon cnh u t trn cn
bn tnh ngi, m tnh ngi th bt bin, khng thay i. C th ni o sng Vit ly con
ngi ton din lm trung tm cho mi sinh hot vt cht v tinh thn, ch khng phi thng
hay tinh thn hoc vt cht; nghi l khng duy g c. Ly tnh thng xy dng tm thc dn
tc. Thun l theo thin nhin, sng trn vn vi cuc sng (vi ci hin tin) trong tnh ngi
v tnh ngi ngay ti y v by gi.

C th ni m khng s vng ngn, tt c s hiu nghim (s hiu bit qua kinh nghim
sng) v nguyn l vn hnh ca m dng, tm li ch c mt ch THI. B ch THI th
hnh ng no cng s hng, khng nhng hi mnh, hi ngi m cn nguy him cho x hi
na (c thi c th th khn, xa c Rng cng nh giun khc no).

Chnh tinh thn khng chp, khng c g, nh ci trng l im c sc ca nn minh
trit nhn bn Vit Nam. Tm khng chp nh bin c bao la c th dung np mi dng nc
v, u tp hay trong lnh, mu sc mi v u c th dung ha chung thnh mt ci mnh
mng. Tm khng chp l t im ha gii mu thun, i nghch v pht sinh sc mnh ni ti,
nn tng xy dng tinh thn khai phng, ci m v dung ha.


Tm khng chp thm su vo ci su thm ca tm thc ngi Vit Nam, nn khi tip xc
vi o Pht, ngi Vit Nam tip nhn l thuyt ca o Pht mt cch d dng nh n
nhn c nhn. ng cha ta din t tm chp trc qua hnh nh v cng c th v sng ng:
kin b ming chn, g qu n qun ci xay. Tm khng chp c huyn thoi ha qua biu
tng quyn sch c trng tinh khng c ch (xem Gy Thn Sch c, o Sng Vit, 2000,
Trang 209-313). Vi tm khng chp trc, thun l theo thin nhin, sng trn vn vi cuc
sng (vi ci hin tin) trong tnh ngi v tnh ngi l sng o, ngoi ra khng c o no
khc.

c Pht dy rng ai hiu khng chp trc l hiu ton b gio l ca ta. Pht t Vit
Nam qun rng x hi n l x hi phn chia ng cp v cng khc nghit, ngha l tm ca
ngi n chp trc cng nhc nh tng . Cho nn sau khi gic ng c Pht i khp ni
thuyt phc dn n tu tp ph b ci tm chp trc, nhng hon ton tht bi; cho n
khi c Pht nhp Nit Bn, x hi n vn cn phn chia ng cp. Hin nay tm chp trc
ca ngi dn n vn cn ri rt mt vi ni. Trn thc t ngi Pht t khi hp hi vn
chp cht gio l ca o pht, khng ai b b, chp cht php mn, thy, vin ch cho n khi
tt th. Hng ra ngoi, chp cht gio l, thy, vin ch, v.v th lm sao trc nhn c
pht tnh ca chnh mnh.

Tm chp trc ca nhng ngi b iu kin ha bi thc h hoc tn gio lun lun
c cng c trong min su thm ca tm thc. l ro cn ngn cch lng ngi, a n
chia r, k, hn th v chin tranh. Cho nn vic khn thit hin nay l mi ngi, ngi Vit
Nam ni ring, nhn loi ni chung, phi t thc thc hin cuc chuyn ha tm thc, cuc
chuyn ha tht s v ton b c cu tm l con ngi, m khng ku cu n tn gio hay
thc h hoc ch ngha ph b ro cn ngn cch lng ngi cng nhau xy dng nn vn
minh nhn bn trong nhng thp nin ti.

2.7 Tinh Thn Khng Phn Bit

Nc thu nhn tt c, khng h phn bit. Bt c th g cng c th nm vo nc, d hay
sch, bt c mi v hay mu sc g. Np sng tng nhng hi ha chan cha tnh ngi v tnh
ngi ca nng dn trng la nc, dn dn xy dng tinh thn khng phn bit: ght ngi th
li qu ra ght mnh, a n thng ngi nh th thng thn. Tinh thn khng phn bit
c huyn thoi ha qua hinh nh Thnh Tn Vin khng nhng vn dng gy thn phc v
nhn sinh, gip vua an dn thnh nc m cn cu con rn b tr em p cht. Hnh ng th
hin tnh thng khng phn bit ngi v vt. Chnh v th m Thnh Tn Vin mi c vua
Thy Cung tng quyn sch c trng tinh khng c ch, biu tng con ngi t n trng
thi tm khng phn bit, tm khng, lng trong trng khng chp cht bt c th g.

Mt truyn c tch k rng: mt v quan mc o triu bo vo chu vua. Trong lc ,
th t bng vo bt cho nng, lnh qunh lm t cho v nc cho lm d bn c b triu
phc. V quan vi vng hi ngay:

Con c b bng khng? Cu chuyn n gin c tnh cch cao lng qung i ca v
quan, th hin tinh thn khng phn bit: v quan khng ngh n chic o, khng ngh n vic
sp sa i chu vua, cng khng ngh n ci li lm bt cn ca ngi th t; trong lc ch c

con ngi i vi con ngi, ng sng vi ci au n ca con ngi b bng. Ci au n v b
bng l ci hin tin, ci ang xy ra, l chn l trc mt; ng sng trn vn vi ci ang xy ra
khin khng cn ci tm phn bit, ch cn thng ngi nh th thng thn. N th hin
np sng, sng trn vn vi ci ang xy ra (ci hin tin) trong tnh ngi v tnh ngi, chan
ha tnh thng.

2.8 Thch Nghi, Thu Np, Dung Ha

Nc d dng thch nghi vi mi hon cnh v c th thu np tt c mi vt. Nc cng li
l dung mi c th ha tan a s vt th khc. Thu np tt c, nhng vn gi bn cht ca mnh.
Mi th nm vo nc u c nc dung ha mt cch hi ha.

Dn tc Vit Nam nm bt, hc hi c tnh thch nghi, uyn chuyn v linh ng ca
nc. Hon cnh kh khn khc nghit th no h cng chu ng ni, d thch ng vi nhng
thay i ln lao ca thi cuc, hon cnh. Thch nghi nhng vn gi c c tnh ring ca
mnh, khng b ng ha. Lch s cho thy sau hn mt ngn nm b Hn tc h vi mt
chnh sch ng ha v cng thm c, nhng ngi Vit vn l ngi Vit, vn ni ting Vit
v gi c bn sc ca dn tc.

2.8.1 Tnh thch nghi

Tnh thch nghi trong trit l sng ca ngi Vit Nam c huyn thoi ha qua biu
tng thn t kp Tin Rng. Rng cng c kh nng ng bin nh nc. No thch nghi vi
nhiu trng thi, di nc, c th xut hin trn t, trn m ly. N c th bay ln tri
vng vy trn my, gy ma ni ngn ngn Rng biu tng cho loi gii thch nghi. Con
Rng chu Tin l biu tng ca mt dn tc gii thch nghi nh nc (tinh thn phng khong
ci m, khng chp ) hiu nghim c l vn hnh m dng trong cuc sng.

Lun lun c gn thch nghi ti u v ti a vi t nhin trong lm n (thi v: ty thi
m lm ma, ty th t v cht t m b tr cy trng). Tm cch thch nghi vi hon cnh khi
ng gic. Tin cng Ung Khm Lim. Phng ng bn Nh Nguyt (Nh L). Ba ln tm b
Thang Long lui v Thin Trng, Thanh Ha, tin cng ni Ty Kt, Hm T, Chng Dng,
Bch ng (Nh Trn), bit t ch tht s m cng bit thn phc gi v i vi nc ln
phng bc trong trn c th gii trung i (mi triu i t Khc, inh n Nguyn Ty
Sn). Thng ln m bit nhn mnh cho bin s qua sng bn ha (L Thng Kit).

Gp kh khn Chi Linh, bit nhn mnh cu ha (vit Hng Th 1424) mt nm sau
tin qun vo x Ngh thng Tr Ln nh tc ch tro bay ri qua x Thanh ra bc lm nn chin
thng Tt ng, Chc ng, Chi Lng, Xng Giang, 1427 (L Li - Nguyn Tri) v d lch
s bit my cho va! (Trn Quc Vng, sd, Trang 49).

2.8.2 Tinh thn ci m v tnh thu np

Dn tc Vit Nam cng c tinh thn ci m, sn sng tip nhn mi lung t tng ngoi
nhp. Mt khc, mt phn do v tr a l nm ng t quc t, bt buc m ca n gi bn

phng. Ngi Vit Nam bit ha gii mu thun nh nc v dung ha mi ch trng cc
oan qu khch trnh tranh chp i nghch.

Tt c tinh hoa vn ha hay o hc, bt k xut x t u, n hay Trung Hoa hoc
Ty Phng, mt khi giao lu vi vn ha Vit Nam th nhng tinh hoa no ph hp vi tm hn
ngi Vit Nam u tr thnh cht liu lm phong ph ha vn ha Vit Nam.

Kh nng dung ha y gip dn tc Vit Nam vt qua bao th thch cam go khng
b ng ha vi Hn tc nh cc b tc Bch Vit sng trn t Tu.

Chnh tnh thch nghi, thu np, dung ha a n tinh thn phng khon ci m, hiu ha
v kh nng Vit ha. Mun nc ngt, ng phi ha tan trong nc. Mui phi tan trong
nc th nc mi c v mn. T tng ngoi nhp no mun c ngi Vit chp nhn th
phi c Vit ha thch nghi vi tm hn ngi Vit.

c Quan m B Tt c sng bi khp ni, t Ty Tng n Nht Bn, t Trung Quc
xung n Nam Dng nhng khi n Vit Nam th tr thnh Quan m Th Knh vi cuc sng
bnh thng, gin d, tiu biu ca mt ngi dn Vit Nam, ch khng cn l Quan m Diu
Thin Cng Cha cao sang xa cch. Khi c bi ca dao:

Trong m g p bng sen,
L xanh bng trng li chen nh vng,
Nh vng bng trng l xanh,
Gn bn m chng hi tanh mi bn.

chng ta khng cn nhn thy du vt hnh thc Pht gio. Biu tng pht n ca hoa sen
c Vit ha mt cch ti tnh, rt hn nhin trong sng, ph hp vi tm hn ngi Vit. Nghi
v nc, ti (Trn Quc Vng) ngh n hai triu i quan ch Vit Nam c gc gc dn chi:
triu Trn v triu Mc. C hai iu t duy phng khon, ci m, khng cu n v bo th,
khng c on v hp hi. N dung ha hay thm ch lm vt i trng ca ci cn tnh nng
dn a ch kh thm cn c ca mt Nh L nh Bng x bc, ca mt nh L x
Thanh (Trn Quc Vng, sd, Trang 45).

2.9 Tnh V Thng

Nc lun lun chuyn ng, thch nghi vi mi hon cnh: bu th trn, ng th di,
ao th ngng, sng th chy..., lun lun bin ha thin hnh vn trng, ty theo mi trng: lc
th th lng, khi th th kh, lc th th cng . Nc lun lun bin i, ang th lng,
bc hi thnh my ri ma ri, my en bin mt . Nhng s kin thin nhin din i din
li gy n tng mnh trong tm thc ca ngi Vit c v lm cho h hiu r l bin dch
v l v thng i.

Hiu c l v thng v s tng quan lin h ph thuc ln nhau qua kinh nghim
sng. Cho nn khi tip xc vi o Pht ngi Vit Nam tip nhn l thuyt ca o Pht mt
cch d dng nh n nhn c nhn, v ngi Vit vt qua l thuyt, h sng thc: trm
nghe khng bng mt thy, trm thy khng bng mt ln tri qua. iu cho thy l thuyt

o pht ch ch ngha ha np sng Vit Nam t ngn xa, trc khi thi t Tt t a cha
sinh ra i.

2.10 T Do - Bnh ng

Vi c tnh di ng, nc xui chy khp ni; t do len vo bt c ch no. T do thay
i hnh thc, trn, di, vung, v.v..., ty hon cnh, ty vt cha, v t do thay i th lng, th
kh, th rn, ty theo mi trng sng. Nc cng t do thu np tt c mi vt mt cch bnh
ng, khng phn bit d bn, hay trong lnh, khng phn bit mi v hay mu sc, v.v... Tt c
u bnh ng trong nc.

Cng nh tnh t do bnh ng ca nc, ngi nng dn trng la nc, ngi Vit c,
ch trng mi ngi sinh ra u bnh ng, c gi tr lm ngi nh nhau. Tnh bnh ng c
huyn thoi ha qua bc trm trng n trm con cng lc, khng bn trng bn khinh, khng
trc khng sau.

Hnh nh nam n bnh ng qua biu tng thn t kp Tin Rng. t cha m, hai lc
nam n, ngang nhau v thn ha thnh Tin v Rng trong mt biu tng; khng c hnh nh
no bnh ng cao p v siu vit bng.

T do luyn i, hn nhn bnh ng trong gia nh phn cng, c huyn thoi ha qua
chuyn Cng Cha Tin Dung kt hn vi anh chng ngho kh Ch ng T (o Sng Vit,
T Sch Vit Thng, 2000, Trang 353-375).

Trn bnh din tm l v x hi, t do l tinh thn cao ca mt tp th con ngi bit
chp nhn d bit rng trong l phi c ngi c ta. Bnh ng l tinh thn cao ca mt
tp th con ngi khng bc lt nhau, cng bng l o ngi ta i. Khng bc lt nhau
mi to c mt x hi bnh ng. Chp nhn d bit mi xy dng c mt x hi t do dn
ch.

2.11 Nhn Nhc

Nm bt c vt g d hay sch vo nc, nc thu np tt c m khng c phn ng.
Ngi nng dn trng la nc hc c bi hc nhn nhc s kin thc t .

Ci nhn uyn chuyn linh ng nh nc, ch khng l, tr tr, bt ng nh ci nhn
ca t. Gp cht d th ra sch. Khng thanh lc c th ch, khi c dp bc hi, t li thnh
my, nc ma tr li tinh khit trong lnh.

Ci nhn m cha ng chng ta mun nhc nh l ci nhn ca ngi tr, nhn nhc
thng hoa (bc hi) ch khng phi nhn nhc cho qua ngy. Nhn nh Rng tim phc vc
su, ch thi c qut khi, tung honh, thng hoa bc hi nh nc.

2.12 Tnh T Nhin

2.12.1 Bt tranh

Nc t do xui chy theo bn tnh mt cch t nhin, ln, lch, len, chui, thm,.v.v...
khng tranh vi ai, nhng khng c g c th cn, khng u m khng qua c, nc chy
mn, trn ng i cun theo tt c, tc nc v b....

2.12.2 T nhin

Nc nui dng mun loi, m khng xen vo lm tr ngi s pht trin t nhin ca mi
loi, cho mi loi c sng t do ci sng ca n, c t do pht trin theo bn tnh ca
n: xoi ra xoi, i ra i, la ra la, v.v.

2.12.3 V vi

Nc khng lm g m khng ci g m nc khng lm: nui dng mun loi, s sng
bt ngun t nc. Nc xui chy theo bn tnh t nhin, thu np, thch nghi dung ha... bc
hi; khng v li, khng v danh, nui dng mun loi m khng k cng, c m thm xui
chy mi, gp ch su nm im , khng gi g lm ca ring, c dp bc hi thnh my, gp
iu kin thch hp my tr thnh ma, nc ma tr li tinh khit, thm vo t nui dng
mun loi m khng bao gi i hi g.

S hiu nghim ny c huyn thoi ha qua chuyn Thnh Tn Vin v Thnh Ging
vi tinh thn c vic th n ht vic th i.

2.13 Tnh Bc Hi: thng hoa

Tnh bc hi ca nc xy dng cho dn tc Vit Nam nn tm hc: bin ha thng
hoa ha ng, ha cng v tr. Ngoi tnh bt nh hnh, bt nh th, i lp thng nht, dung
np, ha tan, hi ha, thch nghi, t do, bnh ng, khng chp trc, v.v..., nc cn c tnh bc
hi (thng hoa). Dt b tt c, thot xc mi bc hi c. V th, ngoi c thc t, tm hn
ngi Vit Nam cn c khuynh hng dt b danh li (nh Thnh Tn Vin, Thnh Ging), dt
b dc vng thp hn, hng ti chn thin m, hng ti nhng gi tr tinh thn siu vit vnh
cu.

Np sng thng hoa trong nn vn ha Vit c huyn thoi ha qua biu tng thn t
kp Tin Rng. Thng hoa theo chiu kch tm linh pht trin tnh thng v tr tu vi nh
hng ca nn tm hc: bin ha thng hoa ha ng, ha cng v tr, gii phng ton
trit con ngi v iu kin, khng ku cu n tn gio.

2.14 T Lng Trong, T Thanh Lc

Khi xuyn qua rng ni, i ngang qua lng mc ph phng, nc tip nhn mi th
mi v, sch d, b nhim bi rc ri, cht c nhng sau t thanh ty. Hc gi Ferraye
nhn thy c c tnh t thanh lc, t chuyn ha ca ngi Vit Nam. T mnh, nc bit
gn c khi trong nh l ngi Vit Nam vy. Tin s Ferraye cho rng nt c sc ca vn ha

Vit Nam l tnh cch khng chi t ca n. Thc ra, n ch c mt chi t: s ng ha cng
bc. Cn li, n tm cch dung ha v hi nhp mi s c vn ha ca Hoa, ca n, ca Nam
o, ca u-Ty, c ngn t v k thut c tn gio v ngh thut (Trn Quc Vng, sd,
Trang 44).

Nc t thanh lc, t bc hi, vt thot th lng tr thnh th kh, gi ln hnh nh t
lc, t thng t mnh thanh ty thng hoa. T thng nhng yu hn, dc vng, th tnh, ch
k, k... cn n tng trong tm tr ang lm vn c tnh ngi trong chnh mnh. Ni cch
khc, t thng l lm ch nhng cm th, nhng xc ng, nhng t tng hp hi c chp, l
lm ch chnh mnh. T thng l tin trnh dn n nhn ch. l iu kin cn v nhn
tnh lm ch t duy v hnh ng.

2.15 Tr V Bn Cht, Tr V Ngun

Nc xui chy, trn lan khp ni, thu np tt c d, sch, mi v, mu sc, trm sng
ra bin, khng gi g lm ca ring, bc hi thnh my bay trn tri cao (tr v tn ci ngun,
thin nhin), may thnh ma, nc ma tr li tinh khit, mt du, xui chy m m, thm vo
lng t nui dng con ngi, vn vt mun loi.

Mt khc, ngm nhn qu trnh ca dng nc xui chy, thu np, thch nghi, bc hi thnh
my, ma ri nc li bc hi, v.v... gip cho ngi Vit xa vi ngh trng la nc c khi
nim u tin v l bin dch t nhin ca v tr vn vt mun loi tun hon lin tc khng
ngng ngh.

S hiu nghim c th thc t gi ln hnh nh ca mt b m, sinh sn v nui dng
mun loi. Nc l u mi: s sng bt ngun t nc. Trn ng i, nc thu np tt c..., i
n cng nc bc hi, ri tr li thnh nc tinh khit. l hnh nh c th khc ghi trong
lng ngi nng dn trng la nc l vn hnh m dng, c huyn thoi ha qua biu
tng thn t kp Tin Rng (Tin = m, Rng = Dng). Nc cng bao gm nhng thc
tnh mu thun: ng tnh, cng nhu, li hi, v.v.... S thy bit ny c thn thoi ha vi
biu tng i lp m thng nht: thn t kp Tin Rng, cha m chung ca dn tc, ca con
ngi.

3.0 Li Kt:

Tm li, mt khi ngh trng la nc tr nn cn bn ca i sng kinh t th nc tr
thnh yu t v cng quan trng. vng chu th sng Hng v sng M, mi th u phi
thch nghi vi nc, t thc vt, ng vt n con ngi.

Qua s qun chiu , nng dn Vit sm thc c s sng bt ngun t nc. Trong
np sng trng la nc, t ci lm (trng la nc), ci nhn (tho mc) n ci n (go, thy
sn, mui, nc mm) chn (sng trn thuyn b, nh sn trn nc), di chuyn (thuyn, cu
phao), gii tr (ma ri nc) cho n khi cht (thy tng) u lin h n nc.


C l chnh mi quan h thit thn gia ngi v nc gip cha ng chng ta nm bt
c cc yu tnh ca nc v th nghim chng trong cuc sng ca dn tc: linh ng, thch
nghi thch ng vi hon cnh, thu np, dung ha, t do, bnh ng, khng chp, t nhin, v vi,
t thanh lc, khim cung, mm mi, cng nhu, ng tnh... V th qun bnh, tnh lng gip
chng ta nhn thy s vic r rng hn.

Nhng s qun chiu quan trng nht ca cha ng chng ta v yu tnh ca nc l:

lin h nhn qu qua s qun chiu t nc, phn, cn, ging, nh sng, thi tit thch
hp gip cho cy la tru ht,
l lun hi, ti sinh rt ra t chu trnh tho mc qua bn ma v qua s qun chiu i
sng nng nghip trng la nc,
l v thng, nc lun lun bin chuyn khng ngng.
tnh thng hoa (bc hi),
tnh sinh ha v t sinh t ha ca mi loi,
tnh v vi v khng chp,
thuc tnh mu thun: cng-nhu, cng-nhc, ng-tnh.

Phi chng nhng tinh hoa ct li ca Nho-Lo-Pht u l c tnh ca nc? V th,
khi dn Vit tip xc vi o Pht, o Lo v o Nho tip nhn l thuyt ca cc o
mt cch d dng nh n nhn c nhn, v nhng tinh hoa ca Nho-Lo-Pht c th hin
trong np sng Vit Nam t ngn xa, ngha l nhng tinh hoa vt thot ch ngha.

Mt khc, cha ng chng ta gi qu hng mnh l nc, mun gi ln hnh nh
nhc nh con chu: nc l c tnh ct li ca np sng Vit Nam (nu khng mun ni nn
minh trit nhn bn Vit Nam). V nc Vit Nam, dn Vit Nam l dung mi nh nc c th
Vit ha hu ht cc tinh hoa ca nhng hin tng ngoi nhp, phong ph ha vn ha Vit
Nam. C th ni c trng ni bt, mang yu t truyn thng, c ngun gc su xa ca nn vn
ha trng la nc to ra nhng yu t tc ng vo tm t tnh cm ca ngi Vit Nam v
hnh thnh tinh thn dn tc. Ni cch khc,nhng c tnh c trng ca nc thng hoa
thnh trit l sng ri lng ng su xa trong tm hn ca ngi Vit Nam ngy xa v di
truyn n cc th h mai sau.

Ngm nhn, suy nghim dng sui, con sng, mt h v.v... vi c tnh ca nc mt cch
su sc c th rt ra c mt trit l sng hi ha, gin d, an nhin, t ti, v bit rng mi vt
trong thin nhin lc no cng chuyn ng, thay i nh nc; bit rng i sng khng th
thiu nc, i sng vn qu bu nh nc, phi bit trng i sng ca mnh cng nh mi
sinh vt. Nc khin cho vn vt lin h vi nhau cht ch v con ngi phi thc r rt v s
tng quan mt thit ny.

Nh trn trnh by, t xa n nay c bit bao nhiu ngi theo di, quan st
dng nc hoc ngm nhn chnh mnh thy, bit m gic ng chn l.

Cho nn, trong nn minh trit nhn bn Vit, iu quan trng nht l phi bit tr v vi
chnh mnh, trm hay xoay vo lng, ch khng phi c gng tr thnh ci g khc hn l
mnh. Ngi trng thnh khng th sng thiu thc v mnh v s tng quan gia mnh v

ngi, mi vt cng thin nhin. S hiu bit tht s ch n khi con ngi t bit mnh v ngn
n c t trc khu bi mnh, to iu kin thun li thng hoa cuc sng v con ngi
vi nh hng con ngi tng thng vi thin nhin, ha cng v tr.

im c o ch cha ng chng ta, vi tr tng tng v cng phong ph v vi c
sng to, gi ghm tt c tinh hoa ca s hiu nghim (s hiu bit qua kinh nghim sng),
ca np sng nng nghip trng la nc qua thng ip thn t kp Tin-Rng trao truyn
cho con chu.

C th ni ngoi kho tng huyn thoi, truyn thuyt, ng ngn, ca dao, chng ta c th tm
hiu bn cht ca ngi Vit Nam, ct li ca o sng Vit, bn sc ca dn tc qua s suy
nghim v hiu nghim c tnh ca nc.

Nhng c tnh ca nc nh t ch (t lng trong), nhn bn (nui sng con ngi v
mun loi), khng chp, thch nghi, thu np, dung ha, ci m, hiu ha (bt tranh), v vi (nc
khng lm g m khng ci g m n khng lm), t nhin ( cho mi vt c sng t do ci
sng ca n), t do bnh ng, nhn nhc (kin tr phn u), thng hoa (bc hi), v. v...
ngn i kt thnh bn sc ca dn tc (ni lc ca dn tc). Vi ni lc vng mnh cc dn
tc khc d mnh n u cng khng th ng ha c dn tc Vit Nam. V th, sau hn mt
ngn nm b l thuc phng Bc, dn tc Vit vn ni ting Vit, vn gi c bn sc ca
mnh, ng thi m thm bn b sng sut, t ch dung ha trn vn ba ngun t tng Nho-
Lo-Pht phong ph ha t tng Vit Nam, v kin thit nn vn minh rc r vo thi k
c lp, t ch L-Trn ti phng ng.

4.0 Thay Li Phi L

n lc mi ngi Vit Nam yu nc mnh, thng dn mnh t thc thc hin cuc
chuyn ha tm thc phc hot nhng c tnh gc ca nn minh trit nhn bn Vit Nam
lm t tng ch o cho cuc sng, pht huy v dung ha nhng t tng ngoi nhp ng-
Ty-Kim-C v ang hi t trn qu hng hu ha gii b tc t tng, khng hong tm
thc v mu thun khc lit ca thi i (kinh t, chnh tr, v tn gio) th hin con ng
sng ca dn tc (nhn o). cng l xu hng tt yu ca nhn loi xy dng nn vn
minh nhn bn trong nhng thp nin ti. Dn tc Vit Nam ch c th vt ln ngang tm vi
thi i v khoa hc k thut v tin nghi vt cht khi t c s pht trin t nc trn nn tng
ca bn sc dn tc, trong cng cuc nng cao dn tr v khai tm.

Gi gn v pht huy bn sc dn tc va mang tnh hng ni ly tm lm ch, nng cao
gi tr trng cu ca o lm ngi (ly tnh thng xy dng tm thc dn tc, vi o l:
thng ngi nh th thng tm), ng thi mang tnh hng ngoi nng cao tr thc v k
thut khoa hc.

Nh bc hc Albert Einstein ni rng hc mt chuyn nghnh cha , vi by nhiu ch
c th tr thnh mt ci my kh thi dng c, nhng cha phi l mt nhn cch hon chnh.
Mt ngi cn c mt cm thc mnh v nhng g ng t c, phi hc tp cho c cm quan
v ci p, ci thin. Nu khng th nhng kin thc chuyn mn, ngi s ging nh con ch
c luyn tp hn l mt con ngi pht trin ton din. H phi hc hi v nhn tnh th

thi, bit nhng ni tht vng cng nh nhung au kh ca con ngi c mt thi nhn i
i vi tha nhn, i vi tp th (ng Phong, Bn Sc Dn Tc, ng Vit, Nam 2000, Trang
205).

V nng cao dn tr v khai tm, ng cha chng ta thng nhc nh trong nn gio dc
nhn bn tm linh vi cm nan dch l: hc n, hc ni hc gi, hc m. Hc m l nng cao
dn tr; hc gi l khai tm. Hc m l tr tu; hc gi l tnh thng. Gi m
c huyn thoi ha qua biu tng thn t kp Tin Rng. Tin l tnh thng; Rng l tr tu.

Thm nhun o l dn tc thng ngi nh th thng thn, cho nn ng Phan Bi
Chu mi ni rng: lm ngi ta phi thng ta, c lng trc n mi ra con ngi.

Vnh Nh
T Sch Vit Thng

Ghi Ch:
1) Wilhelm G. Solhiem II., PhD, New Light On A Forgotten Past, Vol. 139, N 3, March
1971.
2) V Thnh, T Sch Vit Thng, www.tusachvietthuong.org
3) Thng Nhc Thy, o Sng Vit, NXB T Sch Vit Thng, Nam 2000, Trang 37.

Nuoc - Dac Tinh Goc

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nuoc - Dac Tinh Goc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.tusachvietthuong.

You might also like