Professional Documents
Culture Documents
مترجم:
فرامرز سعیدیطالب
آیا میدانید؟ 2
فهرست مطالب
صفحه عنوان
آیا میدانید7..................................................... .............
چگونه پرندة شاخدار جفت خود را زندانی میکند؟7................
آیا میدانید8..................................................... .............
چگونه مار پیتون شکار خود را میکُشد؟8.............................
آیا میدانید9..................................................... .............
بزرگترین حیوان کدام است؟9..........................................
آیا میدانید10.................................................. ..............
چگونه نهنگها در تهیة عطر به ما کمک میکنند؟10..................
آیا میدانید11.................................................. ..............
چرا مردم از مارها میترسند؟11....................................... .
آیا میدانید12.................................................. ..............
کیسهداران چه نوع جانورانی هستند؟12...............................
آیا میدانید13.................................................. ..............
چرا بدن گورخرها راهراه است؟13.....................................
آیا میدانید14.................................................. ..............
فسیلهای زنده کدامند؟14............................... ..................
آیا میدانید15.................................................. ..............
چرا مردم از کوسهها میترسند؟15....................................
آیا میدانید16.................................................. ..............
چگونه مارها طعمة خود را میبلعند؟16...............................
آیا میدانید17.................................................. ..............
چرا فیلها دارای گوشهای بزرگی هستند؟17...........................
آیا میدانید18.................................................. ..............
همة عنکبوتها تار نمیبافند؟18....................... ....................
آیا میدانید19.................................................. ..............
غیر از پرندگان کدام یک از جانوران میتوانند پرواز کنند؟19......
آیا میدانید20.................................................. ..............
چگونه مروارید درست میشود؟20..................... ................
آیا میدانید21.................................................. ..............
چگونه خفاشها در تاریکی میبینند؟21............................ ......
3 فهرست مطالب
آیا میدانید
چگونه پرندة شاخدار جفت خود را زندانی میکند؟
هورن بیلها پرندههای عجیب و غریبی هستند که در آفریقا و
در بخشهایی از آسیا زندگی میکنند .آنها دارای منقارهای بلند با
تاجس سشاخدارس سبرآمدهس سهستندس سکهس سبرآمدگیس سرویس سمنقارس سمانندس سشاخ
کرگدن است .پرندة شاخدار معمول ً لنه خود را روی تنة درختان
توخالی درست میکند .پرندة ماده پس از تخمگذاری ،روی تخمها
میخوابدس سوس سپرندةس سنرس ساطرافس سورودیس سلنهس سراس سبرایس سحفاظتس ساز
جفتش از خطر جانوران مهاجم با گ ِل میپوشاند و غذای پرندة
ماده را برای هفتهها از سوراخ کوچک لنه به او میخوراند .وقتی
جوجههاس سدارایس سپرس سشدند،س سباس سنوکس سقویس سخودس سدرِس لنهس سراس سخراب
میکنند و به سوی آزادی پر میکشند.
آیا میدانید؟ 8
آیا میدانید
چگونه مار پیتون شکار خود را میکُشد؟
مارس سپیتون،س سخزندةس سبزرگیس ساستس سکهس سبرایس سشکارس سکردنس سکمین
میکند .حیوانات بزرگ در دهان پیتون گرفتار میشوند و سپس
پیتون به دور قربانی خود میپیچد و با فشاری سخت ،طعمه را
بیجان میکند .مار پیتون حتی ممکن است رگهای طعمة خود را
برای بیحال کردن پاره کند و سرانجام آن را ببلعد و تا چند هفته
از آن تغذیه کند.
مار پیتون در منطقة بین هندوستان و چین و بخشی از آفریقا
پیدا شده است و هیچ مار پیتونی در جنوب غربی آسیا دیده نشده
است.س سمارس سبوآس سکهس سدرس سآمریکایس سجنوبیس سوس سماداگاسکارس سزندگی
میکند ،مثل مارهای پیتون شکار میکند.
9 آیا میدانید؟
آیا میدانید
بزرگترین حیوان کدام است؟
آیاس سجوابس سدادید:س سفیل؟س سفیلس سبزرگترینس سحیوانیس ساستس سکهس سدر
ماس سبزرگترینس سحیوانس سرویس سکرةس سزمین، خشکیس سزندگیس سمیکندس سا ّ
پستانداری به نام نهنگ آبی است که در دریا زندگی میکند .وزن
یکس نهنگس سآبیس سبرابرس ساستس سباس وزنس سبیستس سفیل.س ساینس سحیوانس قادر
است 2تا 5/2تن غذا را در شکم خود جای دهد .رگهای نهنگ آبی
به اندازهای بزرگ است که یک بچهس میتواندس از آن عبور کند.
نوزاد این حیوان میتواندس 3000کیلوگرم وزن داشته باشد .نهنگ
علیرغم اندام بزرگش ،حیوانی بسیار آرام و نجیب است .این
حیوانس سازس سجانورانیس سریزس سوس سشبیهس سمیگوس سبهس سنامس س«کریل»س ستغذیه
میکند.س ساینس سحیوانس سبهس سجایس سدندانس سبرایس سشکارس سازس سآروارههای
شانهای شکل که در دهانش وجود دارد استفاده میکند .زمانی
که حیوان گرسنه میشود با دهان باز به طرف دستههای «کریل»
حمله میکند و هزاران جانور ریز را در یک زمان همراه با آب
دریا وارد دهان خود میکند سپس با بستن دهان ،آبها را ازاطراف
دهانش خارج میکند و جانوران را میبلعد .در گذشته این حیوان
بهطور بیرحمانهای بهخاطر استفاده از گوشت و نوعی چربی که
در بدنش وجود دارد کشته میشدس و هیچس نوع محدودیتی برای
شکار این حیوان وجود نداشت .این حیوان عظیمالجثة نجیب در
معرض انقراض و نابودی قرار گرفته و نیاز به حمایت ما دارد.
آیا میدانید؟ 10
آیا میدانید
چگونه نهنگها در تهیة عطر به ما کمک میکنند؟
نهنگ عنبر یا «کاشالو» در گذشته بهخاطر روغن با ارزشش
مورد استفاده قرار میگرفت ولی به سرعت گونههای آن مورد
حمایتس واقع شد .عنبرماهی گاهی اوقات مادهای نرم و دودی
رنگ که عنبر نامیده میشود ترشح میکند .زمانی که این ماده
در مقابل نور خورشید و هوا و آب دریا قرار میگیرد ،سخت و
سفت میشود و رنگ آن به شکل خاکستری روشن درمیآید و
بوی خوشی از خود متصاعد میکند.
وقتی نهنگ عنبر ،ماهیهای مرکب را میبلعد ،زائدههای تیز این
جانورس شکمس نهنگس عنبرس ماهی را تحریکس میکندس و باعثس ترشح
عنبرس سمیشود.س سعنبرس سغالبا ًس بهس سشکلس سجامدس سوس سبهس سحالتس سشناورس سدر
اقیانوسس سیافتس سمیشود،س سوس سهرس ستکةس سآنس سحدودس 45سکیلوگرمس سوزن
دارد .عنبر را با عطرها ترکیب میکنند و بدین طریق ،پایداری و
میزان تداوم عطر را افزایش میدهند.
11 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا مردم از مارها میترسند؟
اگر شما یک مار را به بچه نشان بدهید بعید است که بترسد.
ما وقتی بزرگتر بیشتر بچهها مار را بدون ترس لمس میکنند ا ّ
شدند ،ترس از مار در آنها بیشتر می شود .شاید این ترسیدن از
والدین یا دیگران به آنها منتقل شده باشد.
فیلمها مارها را به صورت موجوداتی اهریمنی که میتوانند در
یکس سفرصتس سکوتاهس سبهس سانسانس سحملهس سکنندس سنمایشس سمیدهند.س ساین
ما دلیل ترسیدن مردم از مار در همین نکته نهفته حقیقت ندارد ا ّ
است .سبچه سشامپانزهس بهطو ر سغریزیس ا ز سما ر سمیترسدس سحتیس بچه
شامپرانزهای که در قفس و به دور از خطرات جنگل متولد شده
است.س ساینس سنشاندهندهس ساینس ساستس سکهس سترسس سشامپانزهس سازس سمار
غریزی است نه اکتسابی.
آیا میدانید؟ 12
آیا میدانید
کیسهداران چه نوع جانورانی هستند؟
حیوانات کیسهدار ،نوزاد خود را داخل کیسهای که در زیر شکم
مادرس سقرارس سداردس سپرورشس سمیدهند.س سوقتیس سنوزادس سحیوانس سکیسهدار
متولدس سمیشود،س سخیلیس سکوچکس سوس سناتوانس ساست.س ساینس سنوزادس سبهطور
غریزی در داخل کیسه زندگی میکند و از شیر مادر میخورد.
وقتیس سنوزادس سبهحدیس سازس سرشدس سرسیدس سکهس سبتواندس سازس سخودس سدفاعس سکند،
کیسهس سراس سترکس سمیکند.س سکانگورو،س سخرسس سکوال سسوس سوالیی،س ساز
کیسهداران مشهور و شناخته شدهاند .خفاش و موش کور هم
دارایس سکیسهاند.س سکیسهدارانس سقبلس سازس سحیواناتیس سکهس سجنینس سخودس سرا
داخل شکم پرورش میدهند ،بهوجود آمدهاند .حیواناتی که جنین
را در داخل شکم پرورش میدهند ،بهتر از کیسهداران میتوانند
جنین خود را تغذیه نمایند .بهس همین دلیل ،نسل کیسهداران در
بیشتر نقاط دنیا از بین رفته است.
هنگامی که استرالیا از قارههای دیگرس جدا شد،س حیواناتی که
جنین خود را داخل رحم پرورش میدادند نتوانستند خود را به
آنجا برسانند .به همین دلیل ،تعداد حیوانات کیسهدار در استرالیا
روس سبهس سافزایشس سگذاشت.س سدرس سآمریکاس سنیزس ساینس سنوعس سحیواناتس سیافت
میشود.
13 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا بدن گورخرها راهراه است؟
گورخرها به علت داشتن نوارهای راهراه در روی بدنشان ،از
اسبس سوس سالغس ستشخیصس سدادهس سمیشوند.س سگونههایس سمتعددیس ساز
گورخرها وجود دارد که دارای نوارهای متفاوتی هستند.
راهراه بودن گورخرها نوعی از استتار بهشمار میرود .زمانی
کهس سیکس سحیوانس سدرندهس سبهس سگلةس سگورخرهاس سحملهس سمیکند،س سمعمولً
گورخرها ضعیفتر یا جوانتر زخمی یا کشته میشود.
گورخرها در گلههای بزرگ در دشتهای آفریقا دیده میشوند.
زمانیس سکهس سآنهاس سبهطورس سفشردهس سدورس سهمس سجمعس سمیشوند،س سمشکل
میتوانس سآنهاس سراس سازس سهمس ستشخیصس سداد.س ساینس سنوعس ساستتارس سراس س«رنگ
آزاری» 1سمینامند .حیوان درنده نمیتواند به آسانی هدف مورد
نظرس سخودس سراس سبرایس ستأمینس سغذایس سخودس سانتخابس سنماید،س سچونس سهرچه
میبیند به شکل سیاه و سفید است.
اگر شما از باغوحش دیدن کنید میتوانید گورخر را از نزدیک
مشاهدهس سکنید.س ساینس سبستگیس سبهس سشماس سداردس سکهس سآنهاس سراس سسفیدس سبا
نوارهای سیاه و یا سیاه با نوارهای سفید ببینید!
1
. Disruptive colouration
آیا میدانید؟ 14
آیا میدانید
فسیلهای زنده کدامند؟
نوعیس سپرندهس سدرس سمردابهایس سونزوئل سدرس سآمریکایس سجنوبیس سزندگی
میکند که «هوتزین» نامیده میشود .پرندة جوان دارای چنگالی
در بالهای خود میباشد که آن را برای بال و پایین رفتن از درخت
مورد استفاده قرار میدهد .این پرنده حتی زمانی که کامل ً بالغ
شده است نمیتواند مسافت زیادی پرواز نماید و وقتی که به
حداکثر رسید ،چنگالها از بالهایش جدا میشود.
«هوتزین» را فسیل زنده مینامند .به دلیل اینکه وقتی پرندهها
در روی زمین ظاهر شدند ،نوعی پرنده وجود داشت که دارای
چنگال در بالهای خود بود آکروپتریکس نامیده میشد .فسیل این
پرندهس سقدیمیس سیافتس سشدهس ساست.س ساحتمال ً س اینس سپرندهس سنیزس سمانند
هوتزین با چنگالهای خود از درختان بال و پایین میرفته است.
انواع دیگری از حیوانات که ما آنها را فسیلهای زنده مینامیم
وجود دارند که ما فکر میکردیم نسل آنها میلیونها سال پیش
منقرض شده است .معروفترین فسیل زنده احتمال ًس یک ماهی
قدیمی است که موئلکنت نامیده میشود.
15 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا مردم از کوسهها میترسند؟
بیشتر مردم به دلیل ترس از حملة کوسهها از شنا کردن در
ما در حقیقت کوسهها در حالت عادی دریا خودداری میکنند .ا ّ
چندانس سخطرناکس سنیستندس سوس ستنهاس سانواعیس سازس سکوسههاس سمثلس سکوسة
سرچکشی ،کوسة ببری و کوسة فرشی گاهی اوقات به انسان
حمله میکنند .ترسناکترین کوسه که حداکثر طول بدن آن به
5/7سمترس سمیرسدس سکوسهس سسفیدس سنامیدهس سمیشود.س سکتابهاس سوس سفیلمها
تصاویریس سازس سکوسههایس سخطرناکس سراس سکهس سدرس سدریاس سبرایس سحملهس سبه
شناگران کمین کردهاند نشان میدهند .این یک تصور غلط است
که باعث ترس مردم میشود .در حقیقت بیشترین حمله زمانی
اتفاق میافتد که کوسهها شناگران را با خوک آبی (فُک) اشتباه
میگیرند.
زیستشناسان دریایی ،کوسة سفید بزرگ را از نزدیک مورد
مطالعه قرار دادهاند .آنها در داخل فقسهای فولدی به اعماق
دریاس سرفتهاند.س سکوسهس سممکنس ساستس سبهس سآنهاس سنزدیکس سشودس سولی
نمیتواند به آنها در داخل قفس صدمه بزند.
آیا میدانید؟ 16
آیا میدانید
چگونه مارها طعمة خود را میبلعند؟
بعضی از مارها میتوانند حیوانات بزرگتر از خود را ببلعند.
ما میتواند موشهای چاق و مار باریک است و سری نازک دارد ا ّ
تخم پرندگان را ببلعد .بعضی از مارها میتوانند یک آهوی کامل را
ببلعد؛ زیرا دارای فکهای متحرک هستند .فکهای بال و پایین مار به
وسیلةس سرباطیس سکهس سقابلس سارتجاعس ساستس سبهس سهمس سمتصلس سمیشوند.
بنابراین ،مار میتواند طعمههای خیلی بزرگ را ببلعد .مارها پس
از بلعیدن تخم پرندگان با استخوانهایی که در طرفین گلو دارند به
خردس سمیکنند.س سشکمس سمارس سقابلیت آنس سفشارس سواردس سکرده،س سآنس سراس س ُ
ارتجاعیس سداردس سوس سقادرس ساستس سکهس سطعمههایس سخودس سراس سکاملس سببلعد.
شکلس سماریس سکهس سطعمةس سبزرگیس سراس سبلعیدهس سخیلیس سعجیبس سبهنظر
میآید؛ زیرا سر و گردن مار در حالت عادی ولی شکمش دارای
برآمدگی است .با هضم شدن طعمه ،برآمدگی شکم به مرور کم
میشود.
17 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا فیلها دارای گوشهای بزرگی هستند؟
فیلهایس سآفریقاییس سدارایس سقدیس سبیشس سازس 5/3سسمترس سهستندس سولی
فیلهای آسیایی کمی کوتاهترند .هر دو نوع فیل دارای گوشهایی با
عرضس سبیشس سازس سیکس سمترند.س ساینس سگوشهایس سبزرگس سکارهایس سفراوانی
انجام میدهند .برای یک فیل حس شنوایی بسیار اهمیت دارد.
گوشهایس سفیلس سقادرندس سامواجس سصوتیس سراس سازس سفواصلس سنسبتا ًس دورس سو
جهتهای مختلف تشخیص بدهند.
گوشهایس سفیلس سهمانندس سیکس سسیستمس سخنککنندهس سعملس سمیکنندس سو
گرمای سطح وسیعی از بدن حیوانان را کاهش میدهند .فیلها از
گرمای مناطق حاّره رنج میبرند ،زیرا به دلیل جثة بزرگی که
دارند نمیتوانند خود را در سایه درختان قرار دهند .آنها با تکان
دادن گوشهای خود باعث حرکت هوا میشوند و بدین وسیله خنک
میشوند .فیل زمانی که حالت حمله به خود میگیرد گوشهایش
را تکان میدهد و بزرگتر و ترسناکتر بهنظر میرسد .همچنین
تکان دادن گوشها عاملی برای دور کردن حشرات از روی بدن
این حیوان است.
آیا میدانید؟ 18
آیا میدانید
همة عنکبوتها تار نمیبافند؟
یک تصور رایج این است که عنکبوت در گوشهای تار میتند و
در آن منتظر میماند تا حشراتی را که به داخل تار وارد میشوند
ماس سهمةس سعنکبوتهاس ستارس سنمیبافند.س سبلکهس سازس سروشهایی
شکارس سکندس سا ّ
زیرکانه استفاده میکنند و طعمه خود را به دام میاندازندُ .رتیل
که نوعی عنکبوت است،س خود را در سط گلها پنهان میکند و
منتظر حشراتی میشود که به او نزدیک میشوند .آنگاه با پرتاب
کردن پایش به سوی طعمه آن را شکار میکند .یک نوع عنکبوت
هم تلهای در زیر زمین میسازد که دارای یک در مخفی است.
اینس سعنکبوتس سداخلس ستلهس سراس سباس ستارس سابریشمس سمیپوشاندس سوس سقسمت
بیرونی را با خار و خاشاک استتار میکند .به محض عبور حشره،
عنکبوت از فاصلة نزدیک حرارت طعمه را حس میکند و ناگهان
از تله خارج میشود و طعمة خود را شکار میکند.
برخی عنکبوتها هم برای گرفتن طعمه از روش علقلنهتری
استفادهس سمیکند.س سبدینس سترتیبس سکهس سمایعس سچسبناکیس سراس سبهس سطرف
حشرات پرتاب میکنند و آنها را به داخل لنه میکشند .یک نوع
عنکبوت هم با بزاق دهانش تور کوچکی میسازد و همانند یک
صیاد کوچک ،صید درمانده را شکار میکند.
19 آیا میدانید؟
آیا میدانید
غیر از پرندگان کدام یک از جانوران میتوانند پرواز
کنند؟
ما
همة ما میدانیم که پرندگان و حشرات میتوانند پرواز کنند ا ّ
حیواناتس سدیگریس سنیزس سمیتوانندس سپروازس سکنند.س سبرایس سمثالس سخفاشها
پستاندارانی هستند که قادرند حقیقتا ً پرواز کنند.
گونههایس سمتعددیس سازس سماهیهایس سپرندهس سکهس سدرس ساقیانوسس سهندس سو
اطلس یافت میشوند نیز قادرند پرواز کنند اما آنها هرگز مانند
سر پرندگان پرواز نمیکنند و صرفا ًس روی آب مسافت زیادی را ُ
میخورند .بعضی از انواع قورباغههایی که در مناطق گرمسیری
زندگی میکنند دارای پردهای بین انگشتان دستها و پاها هستند و
از یک درخت به درخت دیگری میپرند و از پرده میان انگشتان
دست و پا بهجای چتر نجات استفاده میکنند .مار درخت طلیی
که در مالریا زندگی میکند ،از نوک درختان میپرد و با شناور
ساختن بدنش به شکل بادبان ،خیلی ملیم خود را به شاخههای
پایین میرساند .سنجاب پرنده نیز دو زائدة پوستی در طرفین
بدن خود دارد که برای پریدن از یک درخت به درخت دیگر از آن
استفادهس سمیکند.س سانسانهاس سبرایس سپیس سبردنس سبهس سرازس سپروازس سپرندگان
کوششهای فراوانی کردهاند و حتی در دورهای سعی کردند مثل
ما موفق نشدند. آنها پرواز کنند ا ّ
آیا میدانید؟ 20
آیا میدانید
چگونه مروارید درست میشود؟
صدفس سمروارید،س سنوعیس سصدفس سخوراکیس ساستس سکهس سازس سگروه
نرمتنان صدفدار به شمار میرود .این صدف در دریاها و بستر
رودخانهها زندگی میکند و زمانی که گرسنه میشود صدف خود
را باز میکند و مقداری آب وارد آن میشود که دارای جانداران
بسیار ریزی است .گاهی اوقات یک دانه شن کوچک وارد صدف
میشود و درست مثل اینکه گرد و غبار وارد چشم شما میشود
وس سآنس سراس سبهس سخارشس سمیاندازد،س ساینس سعملس سباعثس ستحریکس سصدف
میشود و صدف مادهای ترشح میکند که به آن «مادر مروارید»
میگویند .این ماده دانة شن را به مرور میپوشاند تا بدن نرم
جانور آسیب نبیند .دانة شن به وسیلة مادة شفاف لیه به لیه
پوشاندهس سمیشودس سوس سسرانجامس سیکس سمرواریدس سبسیارس سزیباس سشکل
میگیرد.
بیشترس سمرواریدهاس سبهصورتس سمصنوعیس ستولیدس سمیشوند.س سبهس ساین
معنا که عمدا ً دانة شن را در داخل صدف قرار میدهند و نرمتن
وادار به تولید مروارید میشود.
21 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چگونه خفاشها در تاریکی میبینند؟
خفاشها جانورانی با بالهای کوچکند که در شب فعّال هستند؛
چون دارای ردیاب صوتی حیرتانگیزی هستند که به آنها کمک
میکند تا اشیاء و موانعی را که نمیبینند تشخیص دهند .خفاشها
در حال پرواز صداهای متعددی ایجاد میکنند که گوش ما به دلیل
بال سبودن شدت صداها قادر به شنیدن آنها نیست .وقتی که یک
مانع در مسیر امواج صدا قرار بگیرد ،صدا با آن مانع برخورد
میکند و برمیگردد .خفاش با شنیدن صدای منعکس شده ،مانع
را تشخیص میدهد و مسیر خود را تغییر میدهد .جالب توجه
است که مدتهای زیادی قبل از اینکه ما ردیاب صوتی را اختراع
کنیم،س ساینس سحیوانس سکوچکس سازس ساینس سروشس ساستفادهس سمیکردهس ساست.
ساسس ساستس سکهس ساینس سحیوان ردیابس سصوتیس سخفاشس سبهس سقدریس سح ّ
میتواندس ستشخیصس سدهدس سکهس سباس سیکس سمانعس سروبروستس سیاس سیکس سچیز
خوردنی.
آیا میدانید؟ 22
آیا میدانید
چرا حشرات آواز میخوانند؟
ما بیشتر حشرات در حشرات مثل ما تارهای صوتی ندارند ا ّ
سرتاسر دنیا آموختهاند که چگونه آواز بخوانند .اگر شما در یک
روز گرم به خارج از شهر بروید،س با غروب کردنس خورشید ،به
احتمالس سزیادس سصدایس سهزارانس سحشرهس سراس سمیشنوید.س سبیشترس سآنها
ملخهاییس سهستندس سکهس سبهس سوسیلةس سمالیدنس سپاهایس سعقبشانس سروی
برآمدگیهای بالهای جلو تولید صدا میکنند .هر نوع از این حشرات
نتهای مخصوصی ایجاد میکنند و میتوانید همانطور که صدای
پرندگان را تشخیص میدهید ،صدای آنها را نیز شناسایی کنید.
حشراتس سنیزس سمانندس سپرندگانس سبهس سمنظورس ستعیینس سقلمروس سخودس سو
جفتجویی آواز میخوانند.
23 آیا میدانید؟
آیا میدانید
کدام حیوان میتواند بهطور همزمان هر دو جهت را
ببیند؟
هشتاد نوع آفتابپرست در دنیا وجود دارد .بیشتر آنها در آفریقا
و در جنوب بیابانهای «صحرا» زندگی میکنند .محدودة زیستی
اینس سحیوانس سازس سخاورمیانهس ستاس سسواحلس سآفریقایس سشمالیس سوس سجنوب
اسپانیاست .آفتابپرست بزمجة کمتحرکی است که حشرات را
روی درختان و بوتهها شکار میکند .یکی از مشخصات ویژة این
جانورس سچشمهایس ساوستس سکهس سدرس سدوحفرةس سمخروطیس سشکلس سقرار
گرفتهاند و میتوانند به صورت مستقل از یکدیگر حرکت کنند.
اینس سخصوصیت،س سآفتابپرستس سراس سقادرس سمیسازدس سکهس سباس سیکس سچشم
پشت و با چشم دیگر جلو را ببیند.
آفتابپرستهاس سبهدلیلس ستواناییس سهمرنگس سشدنس سباس سمحیطس سکاملً
شناخته شدهاند .پوست این حیوانات میتواند تغییر رنگ بدهد و با
محیطس ساطرافس سهماهنگس سشود.س سبنابراین،س سآفتابپرستس سراس سخیلی
مشکل میتوان در لبلی شاخهها و برگها پیدا کرد .این همرنگ
شدن با محیط را استتار می گویند .زمانی که آفتابپرست غذای
مورد علقهاش را پیدا کرد ،زبان بلند و چسبندة خود را از دهان
به طرف طعمه پرتاب میکند و به سرعت حشره را میگیرد.
آیا میدانید؟ 24
آیا میدانید
زنجیرة غذایی چیست؟
بعضی از حیوانات از گیاهان و برخی از جانوران تغذیه میکنند.
اینس سمفهومس سکهس سهرس سموجودس سجانداریس سچهس سچیزیس سراس سمیخوردس سو
خودش توسط چه جانوری خورده میشود زنجیرة غذایی نامیده
میشود .برای مثال یک عقاب مار را میخورد که آن مار قبل ً یک
پرندةس سکوچکس سراس سخوردهس ساست،س سوس سآنس سپرندهس سیکس سکرمس سدرختیس سرا
خورده ،و کرم برگهای درخت را خورده است .اگر شما همة اینها
را بهصورت زنجیرهای به هم متصل کنید ،زنجیرة غذایی شکل
میگیرد .زنجیرة غذایی بسیار پیچیده خواهد شد اگر رژیم غذایی
دیگری را مورد توجه قرار دهید.
برای مثال ،ممکن است که مار یک مارمولک را خورده باشد
که او نیز یک پروانه را خورده و پروانه هم از شهد گلها تغذیه
کرده باشد .با مطالعة دقیق در محیط اطراف ،پیچیدگی زنجیرة
غذایی ظاهر میشود .بنابراین ،بهتر است به جای فکر کردن در
مورد زنجیرة غذایی ،به شبکة غذایی فکر کنیم.
25 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا مارمولک به ندرت از سقف میافتد؟
در بیشتر منازل جنوب شرق آسیا مارمولکهای کوچکی هستند
که بر روی دیوار میخزند .عموما ً مردم دوست ندارند که به این
نوعس سجانورس سصدمهس سواردس سکنند؛س سزیراس سآنهاس سحشراتس سراس سمیخورند.
مارمولک میتواند از دیوار بال سبرود و در طول سقف به کمک
ماهیچههای مکندهای که در پاهایش وجود دارد و او را قادر به
گرفتن سقفهای صاف میکند ،حرکت نماید .هنگام بال سرفتن از
دیوار ،کوچکترین ناصافی به او کمک میکند تا محکمتر به دیوار
بچسبد .بعضی از مارمولکهای خانگی را «جکوس» هم مینامند و
این نام را به دلیل اینکه این جانور گاهی از خود صدا در میآورد
بر او گذاشتهاند .مارمولکهای دیگر توانایی تولید صدای سوت هم
ما تنها جکوس است که واقعا ً تولید صدا میکند. دارند ا ّ
آیا میدانید؟ 26
آیا میدانید
چرا درخت «نیم» اهمیت دارد؟
درخت نیمس ( )neemسدر هندوستان خیلی فراوان است .بیشتر
مردم هندوستان از صابون و خمیردندان و پمادهای پوستی که از
درختس سنیمس سبهس سدستس سمیآیدس ساستفادهس سمیکنند.س ساینس سدرختس سمورد
توجه مردم سایر کشورها نیز هست؛ به این دلیل که شیرهای از
اینس سدرختس ستهیهس سمیشودس سکهس سدرس سساختس سحشرهکشهایس سبیخطر
برای کنترل آفات گیاهی مورد استفاده قرار میگیرد .دانشمندان
کشفس سکردهاندس سکهس سمحصولس سدرختس سنیمس سبرایس سکنترلس سبیشس ساز
دویستس سگونهس سازس سآفاتس سدرختیس سکهس سبهس سمحصولتس سحملهس سمیکنند
بسیار مؤثر است .بسیاری از شرکتها عمیقا ً در مورد فوائد درخت
نیمس سدرس سحالس سمطالعهس سوس ستحقیقس سهستند،س سآنهاس سمعتقدندس سکهس سحدود
چهارده میلیون از این درخت در هندوستان وجود دارد که هرکدام
میتواند سالنه حدود چهار تا پنج کیلوگرم بذر و پنجاه کیلوگرم
میوهس سبدهد.س سمیوهس سوس سبذرس ساینس سدرختس سدرس ستهیةس سداروس سوس سمحصولت
داروییس سمثل ًسس صابونس سمخصوصس سپوست،س سموردس ساستفادهس سقرار
میگیرد.
27 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا درختان نمیتوانند در قلة کوهها رشد کنند؟
درختان در قله کوهها رشد نمیکنند؛ زیرا عمق خاک حاصلخیز
خیلی نازک یا یخزده است و مانع تغذیة گیاه از زمین میشود .در
مناطقس سکوهستانیس سمعمول ً س بهس سوضوحس سخطیس سازس سدرختانس سدیده
میشودس سکهس سبالترس سازس سآنس سدیگرس سدرختیس سرشدس سنمیکند.س ساینس سخط
ما اغلب اوقات درختی به آب و هوا و شرایط خاکی بستگی دارد ا ّ
با دور شدن از خط استوا ،به دلیل سرمای زیاد ،مرز بین درختان
تا قلة کوهس افزایش مییابد .در دورترین نقطة قطبس شمال و
جنوب،س سسرماس سبهس سقدریس سشدیدس ساستس سکهس سرشدس سدرختس سدرس سآنجا
غیرممکنس ساست.س سبنابراین،س سخطس سدرختیس سدرس سسطحس سدریاس ستشکیل
میشود.
آیا میدانید؟ 28
آیا میدانید
چگونه پرندگان خود را آرایش میکنند؟
گاهیس سپرندگانس سباس سمنقارشانس سپرهایس سخودس سراس ستمیزس سوس سمرتب
میکنند.س سماس ساینس سعملس سراس سآرایشس سمینامیم.س سپرندههاس سخودس سراس سبا
نوکشان تمیز و آنها را ضدآب میکنند .به همین دلیل پرها صاف و
تمیز باقی میماند .آرایش یا مرتب کردن پرها از لحظهای که
پرهاس سدرس سمیآیندس سشروعس سمیشود.س سجوجههایس سجوانترس سبرایس سشانه
کردنس سوس سخارجس سنمودنس سپرهاس سازس سپوستس سبهس سوسیلةس سنوکشانس سزمان
زیادیس سصرفس سمیکنند.س سپرندگانس سبالغس سهمس ساینس سروشس سراس سادامه
میدهند و از غدد چربی که در پشت آنها وجود دارد برای تمیز
کردن و چرب نمودن بالها استفاده میکنند .این چربی باعث نرم
شدن و نچسبیدن پرها به یکدیگر میشود.
29 آیا میدانید؟
آیا میدانید
در کدام دریا خطر غرق شدن بسیار اندک است؟
اگر به نقشة خاورمیانه نگاه کنید ،میتوانید دریاچهای به نام
بحرالمیت را ببینید که بین اردن و اسرائیل قرار دارد .بحرالمیت
کمارتفاعترینس سدریاس سدرس سسطحس سجهانس ساستس سو سحدودس سچهارصدس سمتر
پایینترس سازس سسطحس سدریاست.س سبحرالمیتس سدارایس سآبیس سبسیارس سشور
است؛س سزیراس سچندینس سنهرس سوس سرودخانهس سهمراهس سخودس ساملحس سمعدنیس سبه
ماس سهیچس سرودخانهایس سازس سآنس سخارج دریاچهس سبحرالمیتس سمیریزندس سا ّ
نمیشود .لذا تمام مواد معدنی مثل نمک در آنجا جمع میشود.
بحرالمیت شش برابر بیش از دریاهای معمولی نمک دارد .نمک
موجود در آب دریاچه به شناگران کمک میکند تا روی آب شناور
باقی بمانند[ .زیرا جرم حجمی آب این دریا بیشتر از آب دریاهای
معمولیس ساست]س ساگرس سروزیس سبهس سبحرالمیتس سرفتید،س سدرس سآبس سدریاس سبه
پشت بخوابید و بدون ترس از غرق شدن ،کتاب بخوانید.
آیا میدانید؟ 30
آیا میدانید
فسیل چیست؟
گاهی اوقات گیاهان و حیوانات مردة مدفون شده در زیر خاک،
متلشی نمیشوند .آب در خاک نفوذ میکند و املح معدنی مثل
ترکیبات آهن و سیلیس و کلسیم را همراه خود میبرد .این مواد
شیمیایی در باقیماندة حیوانات و گیاهان مرده جمع میشوند و بر
اثر گذشت زمان ،سفت و سخت میشوند و شکل حیوان اصلی
را به خود میگیرند و فسیل تشکیل میشود .فسیلها نشانههایی
ازس سحیاتس سگذشتهس سدرس سرویس سزمینس سهستند.س سدرس سکوههایس سهیمالیا
فسیلهای آمونیاکی و جانوران دریایی ماقبل تاریخ پیدا شده است؛
زیراس ساینس سکوههاس سدرس سگذشتهس سزیرس ساقیانوسس سقرارس سداشتهاند.س سکشف
فسیل،س سسرگرمیس سهیجانانگیزس سوس سسودمندیس ساست.س سباس سشناخت
فسیلها میتوان به اسرار زندگی روی کرة زمین که از میلیونها
سال پیش وجود داشته است پی برد.
31 آیا میدانید؟
آیا میدانید
کدام حیوان خانة متحرک دارد؟
بیشترس سخرچنگهاس سبرایس سمحافظتس سازس سجانس سخودس سدارایس سپوششی
سختس سهستند.س سخرچنگس سهرمیتس سکهس سدارایس سبدنیس سنرمس ساستس سو
پوششی برای خود ندارد ،برای حمایت از خودش ،صدف خالی
یک جانور نرمتن را پیدا میکند و داخلش پنهان میشود .سپس
فقط پا و سرش را از صدف بیرون میآورد و در اطراف بستر
دریا برای یافتن غذا به جستجو میپردازد .بعضی وقتها خرچنگ
هرمیت ،دوستش ،ستارة دریای را به پشت خود حمل میکند.
شاخکهایس سحساسس سستارةس سدریاییس سخرچنگس سراس سمحافظتس سمیکند.
ستارة دریایی از پسماندة غذاهای خرچنگ تغذیه میکند و از او
سواری مجانی میگیرد .خرچنگ هرمیت به همزیستی با نرمتن
عادت کرده است؛ به همین دلیل زمانی که جثهاش خیلی بزرگ
شود و نتواند در آن صدف زندگی کند ،میتواند صدف دیگری را
به تناسب جثهاش پیدا نماید و از نرمتن بخواهد که با او همراه
شود .این وابستگی خرچنگ و ستارة دریایی ،همزیستی نامیده
میشود .در این وابستگی ،هر دو جانور سود میبرند.
آیا میدانید؟ 32
آیا میدانید
چرا تخمهای پرندگان به شکل بیضی است؟
پرندگان روی تخمهایشان میخوابند تا تخمها به جوجه تبدیل
شوند .تخمها بایستی آنقدر محکم باشند تا زیر وزن والدینشان
ترک نخورند .شکل ویژة تخمها باعث میشود که در مقابل فشار
قابل ملحظهای که از بیرون به آنها وارد میشود سالم بمانند تا
جوجههاس ازس تخمس بیرون آیند.س جوجههاس باس ضربه زدنس به تخمها و
شکستن تخمها خارج میشوند .بیشتر تخمها یک طرفشان گردتر
و طرف دیگر باریکتر است .غالبا ً اگر تخمها بغلتند ،روی قسمت
باریک خود میچرخند ،به این دلیل از لنه بیرون نمیافتند.
بیشتر پرندگان لنة خود را شبیه فنجان درست میکنند .شکل
فنجانی لنه از چرخش تخمها به دور خود جلوگیری میکند و در
داخل لنه ،تخمها از قسمت باریک به سمت پایین قرار میگیرند.
بنابراین،س سجایس سکمتریس سراس ساشغالس سمیکنندس سوس سخوابیدنس سپرندهس سو
پوشاندن تخمها آسان میشود.
33 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا منقار پرندگان با هم فرق دارد؟
اگر به دقت به طوطی و مرغابی نگاه کنید ،متوجه خواهید شد
کهس سمنقارس سآنهاس سخیلیس سباس سهمس ستفاوتس سدارد.س سنوعس سمنقارس سپرندگانس سبه
غذاییس سکهس سآنهاس سمصرفس سمیکنندس سبستگیس سدارد.س سبیشترس سپرندگان
غذاهایس سویژهایس سمیخورندس سوس سمنقارس سآنهاس سمتناسبس سباس سغذاییس سکه
میخورندس سشکلس سمخصوصیس سدارد.س سعقابها،س سبازهایس سشکاریس سو
لشخورها دارای منقاری شبیه قلب هستند .اینها پرندگان شکاری
هستندس سوس سمنقارهایس سآنهاس سبرایس سکندنس ستکههایس سگوشتس سازس سشکار
مناسب است .منقار طوطی بهترین نوک برای خوردن میوه و
شکستن تخمها و دانههاست .منقار مرغابی پهن استس و برای
گرفتنس سغذاهایس سریزس سازس سدرونس سآبس سموردس ساستفادهس سقرارس سمیگیرد.
منقارس مخروطیس سشکلس گنجشکس کاملترینس سمنقارس سبرایس ستغذیهس از
دانه گیاهان است .دفعة دیگر که پرندهای را دیدید ،به منقارش
دقت نمایید و نوع غذایی را می خورد تشخیص دهید.
آیا میدانید؟ 34
آیا میدانید
چگونه درختان آب را جذب میکنند؟
اگر شما در مناطق مرتفع زندگی میکنید ،با استفاده از پمپ
میتوانیدس سآبس سراس سبال سبکشیدس ستاس سدرس سشیرهاس سجریانس سپیداس سکند.س سحتی
ما درخت فاقد پمپ برگهای بالیی درختان هم نیاز به آب دارند ا ّ
است .پس چگونه آب به بالترین قسمت درخت میرسد ،لوله
بسیار نازکی از درون ریشه ،ساقه ،شاخهها و برگها عبور میکند.
این لولهها بافت چوبی نامیده میشوند .بافت چوبی آب را به
بالی درخت میرساند .آب از سطح برگها تبخیر میشود که این
عمل را تعرق (عرق کردن) مینامند .برای جایگزینی آبهای تبخیر
شده ،برگها آب را از شاخة گیاه از طریق بافت چوبی دریافت
میکنند .شاخهها نیز آب را از تنة درخت ،میگیرند و تنه درخت
آبس سراس سازس سطریقس سریشههاس سدریافتس سمیکندس سوس سآنهاس سهمس سازس سخاک
میمکند.س سعاملس سبال سرفتنس سآبس سدرس سدرختان،س سکششس ستَعَُّرقس س(عرق
کردن) نامیده میشود.
35 آیا میدانید؟
آیا میدانید
گیاهان گوشتخوار کدامند؟
گیاهان برای حفظ سلمتی خود به نیتروژن احتیاج دارند .بیشتر
ماس سبعضیس ساز
گیاهانس سنیتروژنس سخودس سراس سازس سخاکس سدریافتس سمیکنندس سا ّ
گیاهانس سدرس سزیرس سزمینس سوس سمردابهاس سرشدس سمیکنندس سکهس سدارایس سمواد
نیتروژنی کمتری است .این گیاهان مجبورند گوشتخوار باشند؛ به
این معنا که آنها از جانوران کوچک برای دریافت نیتروژن ضروری
استفاده میکنند.
گیاهان گوشتخوار از روشهای زیرکانهای برای به دام انداختن
حشرات استفاده میکنند .گیاه گوشتخوار «ونوس فلی» دارای
برگهایی با تیغهای تیز در اطراف لبه و مفصلی در مرکز است.
سطح داخلی برگ دارای رنگ قرمز روشن برای جذب حشرات
است .وقتی حشره روی برگ نشست ،ناگهان برگ بسته میشود
و حشره را در داخل خود به دام میاندازد.
درس سبخشیس سازس سآسیاس سگیاهس سپیچرس سیاس س«کوزهای»س سمشهورس ساست.
برگهای این گیاه شبیه گلدان گود یا کوزهای است که درون آن از
مادهای لزج و لغزنده پوشانده شده است .اگر یک حشره داخل
این گیاه بیفتد ،پاهایش به آن میچسبد .سپس گیاه آنزیم تولید
میکند و باعث حل شدن و هضم حشره میگردد.
آیا میدانید؟ 36
آیا میدانید
در کدام نقطة فضا زندگی وجود دارد؟
گاهیس سفیلمهاس سوس سکتابهاس ستصاویریس سعجیبس سوس سغریبس سوس سخیالیس ساز
ماس سخیلیس سازس سدانشمندان موجوداتس سفضاییس سراس سنشانس سمیدهندس سا ّ
حقیقتا ً باور دارند که حیات در کرات دیگر نیز وجود دارد.
ستارهشناسان بر این باورند که یک ستاره دارای چندین سیّاره
است که در حال گردش به دور آن هستند؛ مثل منظومة شمسی
که دارای این وضعیت است .البته تمام سیّارات وضعیت مشابه
ما احتمال وجود حیات در بعضی از آنها وجود زمین را ندارند ا ّ
دارد.س سحتیس ساگرس سموجوداتس سذرهبینیس سدرس ساینس سسیّاراتس سدیدهس سشود،
بدان معناست که در کهکشان ما سیّارات زیادی یافت میشود که
دارای حیات هستند .بشر همیشه شیفته کشف این موضوع بوده
است .در سال 1974میلدی دانشمندان پیامی رادیویی به زبانهای
زندةس دنیاس بهس صورتس فلکی «هرکولس»س ارسال نمودندس تا پاسخ
احتمالیس سپیامس سراس سدریافتس سنمایند،س ساماس سبهس سدلیلس سفاصلةس سزیادیس سکه
هرکولس با ما دارد ،رسیدن پاسخی از کرات دیگر ،تا قبل از
سال 50000میلدی ممکن نیست.
37 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا پرندگان آواز میخوانند؟
ممکنس ساستس سفکرس سکنیدس سپرندگانس سبرایس سشادس سکردنس سشماس سآواز
میخوانند .در حقیقت آواز پرنده حامل پیامهای گوناگونی است.
با خواندن ،پرندة ماده جفت خود را از وجودش آگاه میسازد.
بیشتر پرندهها دارای محدودهای هستند که در آن به دنبال غذا و
جفت هستند .پرندةس نر با خواندنس به پرندههای نر دیگر اخطار
میکند که وارد قلمرو او نشوند .پرندهشناسان فکر میکنند که
آواز پرندگان در صبح زود ،هشداری به پرندگان دیگر است .پرنده
پس از گذشت یک شب آرام ،صبح زود با آواز خواندنش حضور
خود را در قلمروش اعلم میکند .بعضی پرندهها در تمام سال
آواز میخوانند و بعضی دیگر فقط مدت کوتاهی در تابستان آواز
میخوانند.
آیا میدانید؟ 38
آیا میدانید
انسان برفی چیست؟
در افسانهها آمده است که جانوری بزرگ و پشمآلود در هیمالیا
زندگی میکند که او را «یِتی» یا انسان برفی مینامند .خیلی از
مردمس ستبتس سبرایس سدیدنس سیِتیس سازس سکوهس سبال سرفتهاند.س سسالهایس سقبل
کوهنوردان در هیمالیا از جای پای بزرگی که خارج از چادر آنها
ما نتوانستند ثابت کنند که به یِتی تعلق بود عکسبرداری کردند ا ّ
دارد .این احتمال میرود که در نقاط دوردست هیمالیا ،حیوانی
ما تا زمانی که ازباشد که هنوز توسط انسان کشف نشده است ا ّ
یِتی عکسی وجود نداشته باشد یا او را پیدا نکنند ،نمی توانیم
ثابتس سکنیمس سکهس سانسانس سبرفیس سواقعا ًس وجودس سدارد؛س سزیراس سداستانهای
ما اینزیادی در بارة جانوران اسرارآمیزی مثل غولها میشنویم ا ّ
موجودات واقعا ً وجود ندارند.
39 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چیزهایی که توسط جانوران در روی زمین ساخته
میشود از فضا قابل دیدن است؟
شما احتمال ،دیوار بزرگ چین را که ساخت دست بشر است
میشناسید .این دیوار از فضا قابل دیدن است .همچنین چیزهایی
که توسط حیوانات بسیار کوچک روی زمین ساخته میشود نیز از
فضا قابل دیدن است؛ مثل جزیرة مرجانی (گریت ریف باربر) که
در ساحل «کویینزلند» استرالیا تشکیل شده است .این جزیره از
اجسادس سمرجانهاییس سبهس سنامس سپولیپس ستشکیلس سشدهس ساست.س سپولیپها
مرجانهای بسیار ریزی هستند که به صورت جمعی زندگی میکنند
و از خانوادة ستارة دریایی هستند.
پولیپهاس سخانةس سخودس سراس سبهس سشکلس سفنجانهایس سسنگیس سمیسازندس سو
زمانی که میمیرند اجساد آنها تجزیه میشود ولی خانههایشان
باقیس سمیماند.س سصدهاس سمیلیونس سازس ساینس سفنجانهاس سباس سهمس سیکس سجزیرة
مرجانی را تشکیل میدهند .سن این جزیره به 600میلیون سال
تخمین زده میشود .طول این جزیرهس 2028سکیلومتر و مساحت
آنس 20800سکیلومترس سمربعس ساست.س ساینس سجزیرهس سیکیس سازس سجذابترین
مکانهاست و خانة هزاران گونه از ماهیها و جانوران دریایی است.
آیا میدانید؟ 40
آیا میدانید
خشکترین جای دنیا کجاست؟
هر مکانی که در سال کمتر ازس 25سسانتیمتر باران یا برف در
آنجا ببارد صحرا یا بیابان نامیده میشود .گرچه ما تصور میکنیم
1
سکل کهس سبیابانهاس سپوشیدهس سازس سشنس سهستندس ساماس سشنزارهاس سکمترس سازس
5
بیابانهای دنیا را تشکیل میدهند و بقیه بیابانها از سنگهای کوچک
و تخته سنگها پوشیده شدهاند .بیشتر بیابانها همچنان خشک باقی
میمانند و سپس با شروع طوفان ،سیل در آنها جاری میشود.
ماس سخشکترینس سجاس سدرس سدنیا،س سصحرایس س«آتاکاما»س سدرس سشیلیس ساست.
ا ّ
چهارصد سال است که هیچ بارانی در این صحرا نباریده است.
بزرگترینس سبیابانس سدرس سدنیاس س«صحرا»س سنامس سداردس سکهس سمساحتس سآن
000/400/8کیلومتر مربع میباشد .در طول روز هوای این بیابان
بسیار گرم و در شب بسیار سرد است؛ به دلیل اینکه هیچ ابری
در آسمان وجود ندارد تا از فرار گرمای روز جلوگیری کند.
41 آیا میدانید؟
آیا میدانید
شهاب آسمانی چیست؟
حتما ًس شنیدهاید که اگر شهابی را در آسمان مشاهده نمایید و
آرزویی بکنید ،آرزوی شما برآورده میشود .این سخن اگر هم
حقیقت داشته باشد ،ستاره شهابی یک ستارة واقعی نیست .در
واقع چیزی را که ما ستاره نامیدهایم ،همان گرد و غبار فضایی
است.س سباس سعبورس سگردس سوس سغبارس سازس ساتمسفرس سزمینس سباس سسرعتس سزیاد،
اصطکاک باعث سوختن آن میشود .زمانی که گرد و غبار آتش
میگیرد ،یک خط بسیار نورانی در فضا ایجاد میکند .از آنجا که
شهاب به سرعت میسوزد ،شما در حدود چند ثانیه میتوانید آن
راس سبهس سصورتس سواضحس سببینید.س سدرس سشبهاییس سکهس سآسمانس سخیلیس سصاف
است ،تعداد زیادی از شهابها را در طول یک ساعت میتوانید
ببینید .ستارهشناسان شهابها را «متئورز» مینامند .کرة زمین از
میانس سگردس سوس سغبارس سستارههایس سدنبالهدارس سعبورس سمیکندس سوس سدرس سنتیجه
بارانهای شهابی حاصل میشودس و در این مدت ،شما شهابهای
بیشماری را در آسمان میبینید.
آیا میدانید؟ 42
آیا میدانید
چرا دایناسورها از بین رفتهاند؟
دایناسورهاس سخزندگانس سبسیارس سغولس سپیکریس سبودهاندس سکهس سمیلیونها
سال پیش روی زمین زندگی میکردند .آنها خیلی پیش از اینکه
انسان پا به دنیا بگذارد از بین رفتهاند .بنابراین ،هرچه ما در بارة
دایناسورها میدانیم از فسیل آنها به دست آمده است .احتمالً
مرگ آنها بر اثر تغییر آب و هوا و دگرگونی پوشش گیاهی روی
زمین اتفاق افتاده است؛ زیرا بدن آنها قادر به هماهنگ شدن با
آبس سوس سهوایس سجدیدس سنبودهس ساست.س ساحتمالس سدیگرس ساینس ساستس سکه
شهابسنگس سبسیارس سبزرگیس سباس سزمینس سبرخوردس سکردهس سوس سگردس سوس سغبار
ناشی از آن مانند ابر بسیار وسیعی مانع تابش خورشید به زمین
شده باشد؛ به طوری که بخشهای زیادی از زمین را سرما فرا
گرفته است ،و آنها قادر به تحمل سرمای زیاد نبودهاند .همچنین
ممکن است وزش بادهای سرد یا کمآبی یا حتی پرتوهای فضایی
باعث نابودی آنها شده باشد.
43 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا حیوانات از نمک خوششان میآید؟
درس ساکثرس سپارکهایس سوحشس سیاس سمناطقس سحفاظتس سشده،س سمسئولین
تکههای نمک را در دسترس حیوانات قرار میدهند .حیوانات لیس
زدن نمک را دوست دارند و به سرعت جذب آن میشوند .مایع
موجود در بدن حیوان همانند انسان دارای نمک است .حیوانات
این نمک را به روشهای مختلف از بدن دفع میکنند ،مثل عرق
کردن .بدن آنها باید نمک از دست داده را جبران کند؛ بنابراین،
آنها تمایل به خوردن نمک دارند .باور بر این است که حیوانات
روی خشکی از نسل حیواناتی هستند که در دریا زندگی میکنند و
مایعس سموجودس سدرس سبدنس سآنهاس سهنوزس سشبیهس ساجدادس سدریاییس سآنهاست.س سدر
حقیقت مایع بدن حیوانات خیلی شبیه آب دریاست.
حیوانات گوشتخوار اشتیاقی به خوردن نمک ندارند ،به دلیل
اینکه نمک بدنشان را از گوشت شکار تأمین میکنند .حیوانات
گیاهخوار که روی زمین زندگی میکنند نمک از دست داده را به
همان طریق که گفته شد جبران میکنند.
آیا میدانید؟ 44
آیا میدانید
چرا برخی پرندگان وارد دهان سوسمار میشوند؟
گاهی اوقات پرندگان و حیوانات با هم همزیستی مسالمتآمیز
دارند .دلیل این نوع همزیستیس آن است که بیشتر حیوانات از
داشتن انگلهایی مثل مگس ،کیک و سپش رنج میبرند .از آنجا که
این حشرات سبب تحریک شدید در بدن حیوان میشوند ،میزبان
از وجود کسانی که باعث از بین بردن این مزاحمین میشوند
خوشحال میگردد .سوسمارهایی که در ساحل رود نیل زندگی
میکنند دارای دهان بزرگ مسلح به دندانهای تیز هستند .پرندة
کوچکی به نام «مرغ باران» که از ورود به دهان سوسمار ترسی
ندارد ،انگلها و تکهس غذاهای کوچک را از لی دندانهای سوسمار
خارج میکند .با این کار ،هم پرنده غذای خود را میخورد و هم
سوسمار دارای دندانهای تمیز میشود .ممکن است دیده باشید
که پرندهای بر پشت گاوی نشسته است؛ این صحنه ،نوعی از
همزیستی را نشان میدهد .پرنده حشرات مزاحم روی بدن گاو
را میخورد و سواری میگیرد و گاو از دست حشرات مزاحم
آسوده میشود.
45 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا پرندگان ریگ میخورند؟
پرندگانس سغالبا ًس دانههاس سراس سهمراهس سباس سریگس سمیخورند،س سوس سبهس سنظر
نمیرسد که به آنها آسیبی برسد .ریگها در حقیقت به هضم غذای
آنهاس سکمکس سمیکنند.س سریگس سهمراهس سدانهس سبهس سداخلس سسنگدانس سمیرود.
سنگدانهاس سازس سماهیچههایس سسفتس ستشکیلس سشدهاند.س سچونس سپرندگان
فاقدس سدندانس سهستندس سوس سنمیتوانندس سغذاهاس سراس سبجوند،س سبهجایس سفکس سو
ماهیچههای مربوطه و دندانها ،سنگدان عمل خرد کردن غذا را
خرد شدن انجام میدهد .حرکت ریگها در داخل سنگدان باعث ُ
غذاهای سخت میشود .سنگدان در قسمت عقبی معدة پرنده
قرارس سدارد.س سبخشس سجلوییس سمعدهس سدارایس سغدههایس سریزیس ساستس سکه
شیرةس سهضمکنندهس سترشحس سمیکند.س سغذایس سهضمس سشدهس سازس سسنگدان
پایین میرود و در رودهها جذب میشود.
آیا میدانید؟ 46
آیا میدانید
میمونهای انساننما باهوش هستند؟
میمونهای بید ُم مثل شامپانزه به اندازة کافی باهوش هستند
که شکلها را بشناسند و حتی شکلها و رنگها را از هم تشخیص
بدهند .بنابراین ،آنها میتوانند بهوضوح یک رنگ را از رنگهای دیگر
تشخیصس دهند .ستحقیقاتس آزمایشگاهیس برس رویس میمونهاییس کهس با
انسانس سزندگیس سمیکنندس سنشانس سمیدهدس سکهس ساینس سحیوانس سحتیس سقادر
استس سقطعاتس سغیرهمشکلس سراس سازس سمیانس ستعدادیس سقطعةس سهمسان
تشخیص دهد .میمونهای انساننما با استفاده از ابزار قادر به حل
مشکلت خود هستند .آنها با استفاده از ابزار برای دسترسی به
منابع غذایی دور از دسترس اقدام میکنند.
غالبا ًس میمونهایس سمادرس سبهس سبچههایس سخودس سآموزشس سمیدهند.س ساین
میمونهاس سحتیس سآموختهاندس سکهس سچگونهس سازس سمدادس سرنگیس سبرایس سنقاشی
کردنس ساستفادهس سکنندس سوس سمثلس سبچههاس سخطس سخطیس سکنند.س سمیمونهای
انساننما برخلف میمونهای دیگر فاقد دم هستند .از آنجا که ما
آنها را در اسارت مورد تحقیق قرار دادهایم ،هنوز در مورد رفتار
آنها در دنیای وحش دانش کمی داریم.
47 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا بعضی از ماهیها برق دارند؟
در بدن بیشتر حیوانات که انسان هم شامل آن میشود ،بر اثر
ما در واکنشهای شیمیایی ،جریان برق ضعیفی به وجود میآید ا ّ
بعضیس سازس سماهیهاس سجریانس سالکتریکیس سزیادیس ستولیدس سمیشودس سوس سآنها
میتوانند برای حمله و دفاع از خود ،از این جریان استفاده کنند.
مارماهیس سآمریکایس سجنوبیس سجریانیس ستولیدس سمیکندس سکهس سمیتواندس سده
لمپ را روشن کند .این جریان الکتریسیته که ولتاژ آن 500ولت
است،س میتواندس سشناگریس را سکه ستصادفا ًس آنس را سلمسس سکندس بکُشد.
مارماهیس سبرایس سبیحسس سکردنس سشکارچیس سازس ساینس سجریانس ساستفاده
میکند .مارماهی برای شناسایی و هنگام نزدیک شدن دشمن ،در
اطراف خود حوزة مغناطیسی ایجاد میکند .ماهیهای دیگر از این
الکتریسیته برای یافتن راه خود در آبهای آلوده استفاده میکنند.
ماهیهایی که در آب شور زندگی میکنند ،نسبت به ماهیهای آب
شیرینس سالکتریسیتةس سضعیفتریس ستولیدس سمیکنند؛س سزیراس سآبس سشور
بهترین هادی الکتریسیته است.
آیا میدانید؟ 48
آیا میدانید
چطور پرندگان پرواز میکنند؟
دانشمندان برای ساخت هواپیما ابتدا ساختمان بال پرندگان را
بررسی کردند .وقتی یک پرنده پرواز میکند ،جریان عبور هوا از
روی بال ،سریعتر از جریان هوای زیر بال است .این حالت ایجاد
اختلف فشار بین روی بال و زیر بال میکند و باعث میشود
فشار هوای زیر بال افزایش یابد و پرنده به سمت بال سحرکت
ی سبالس سپرندهس سخیلیس سمرتبس سرویس سهمس سقرارس سگرفتهاندس سو
کند.س سپرها ِس
دارا ی سسطح ی سصافس سهستند .ساینس سطحس سصافس سو نرمس بهس پرنده
اجازه میدهد با کمترین مقاومت هوا پرواز کند .پرندهها دارای
خصوصیات دیگری نیز هستند که در پرواز به آنها کمک میکند؛
آنها دارای استخوانهایی سبک هستند و چشمانی بزرگ دارند تا
بتوانند فواصل را به خوبی تشخیص دهند.
49 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا پرندگان کوچ میکنند؟
سالنه میلیونها پرنده در پایان تابستان کوچ میکنند .آنها در
زمستان به مناطق گرمسیری کوچ میکنند و وقتی هوا بهتر شد،
بهس جاییس کهس آمدهس سبودندس سبرمیگردند.س بیشترس سمهاجرته ا سبرا ی سپیدا
کردن غذا انجام میشود.
کوچ یکی از بزرگترین رازهای طبیعت است .چطور پرندگان
میدانند چه وقت و به کجا باید کوچ کنند؟ دانشمندان معتقدند که
پرندههایس سمهاجرس سفرارسیدنس سفصلهاس سراس سحسس سمیکنند.س سباس سفرا
رسیدنس سزمستانس سوس سکوتاهس سشدنس سروزها،س سپرندهس سمیداندس سکهس سوقت
حرکتس ساست.س سبهس سنظرس سمیرسدس سپرندگانس سازس سوضعیتس سخورشیدس سو
ستارهها برای پیدا کردن مسیر کوچ استفاده می کنند .خیلی از
پرندگان برای کوچ کردن فواصل زیادی را طی میکنند .دُرناهای
سیبریس سبرایس سرسیدنس سبهس سخانةس سزمستانیس سخود،س سمسیرس سسیبریس ستا
«بهارتس سپور»س سدرس سهندوستانس سراس سطیس سمیکنند.س سپرندههایس سمهاجر
قطب شمال ،مساحت بیش از 20000کیلومتر را از قطب شمال
تا قطب جنوب طی میکنند .حیوانات دیگر شامل زنبور وحشی و
گونهایس سازس سپروانههاس سوس سنهنگس سخاکستریس سکالیفرنیاس سجزوس سحیوانات
مهاجر هستند.
آیا میدانید؟ 50
آیا میدانید
چرا زنبورها میرقصند؟
زنبورها به صورت دستهجمعی زندگی میکنند و عسلی را که
جمعآوری میکنند از شهد گلها به دست میآورند .یک زنبور فقط
میتواند مقدار کمی شهد گل جمعآوری کند و زمان زیادی لزم
است تا مقدار زیادی عسل برای همة کندو تهیه شود .یک زنبور
بایستی قادر به گفتن محل شهد به زنبورهای دیگر باشد .از آنجا
که زنبورها نمیتوانند صحبت کنند ،کاشف منبع شهد زمانی که
برمیگردد ،با کمی رقصیدن محل شهد را نشان میدهد .شکل و
سرعت رقص آنها به دیگر زنبوران میگوید که محل در فاصلة
نزدیک یا دور و به سمت خورشید یا جهت مخالف خورشید است.
بویس سگلیس سکهس سازس سبدنس سزنبورس سمتصاعدس سمیشودس سبهس سدیگرس سزنبورها
میفهماند که بهدنبال چه نوع گلی باید بگردند .دانشمند آلمانی
پروفسور «ون – فریچ» راز رفتار زنبوران عسل را کشف کرده
است.س ساوس سدریافتهس ساستس سکهس سبرایس سمثال،س سرقصس سچرخشیس سنشان
میدهد که منبع غذایی نزدیک کندو و رقص جنبشی نشاندهندة
فاصلة دور منبع غذایی از کندوست.
51 آیا میدانید؟
آیا میدانید
مار صدای افسونگرها را نمیشنود؟
زمانی که افسونگر مار ،ساز خود را مینوازد ،بهنظر میرسد،
مار بدنس خودس راس باس شنیدن موسیقی بهس حرکتس درس میآورد.س در
حقیقت مار نمیتواند بشنود و تنها ارتعاشات زمین را احساس
میکند.س سوقتیس سکهس سافسونگرس سمارس سباس سسازس سخودس ساقدامس سبهس سافسون
کردن مار میکند ،یک حرکت موجی به بدن خود می دهد و مار
همانس حرکتس سراس سنهس بهس سخاطرس موسیقیس بلکهس بهس سخاطرس اینکهس در
چشمان مرد نگاه میکند انجام میدهد .مار صدای ضربههای پای
مرد را که به زمین میکوبد احساس میکند .مار دارای چشمان
تیزبین و حس بویایی بسیار قوی در قسمت پشت زبانش است و
با بیرون آوردن و فرو بردن زبان خود،س هوای اطراف را برای
تشخیص خطر یا طعمه حس میکند.
خیلی از مردم بر این باورند که هندوستان سرزمین تردستیها و
افسونگرانس سمارس ساست.س سدرس سحقیقتس سخیلیس سازس سبچههایس سهندوستان
هنوز مار یا فیل را ندیدهاند.
آیا میدانید؟ 52
آیا میدانید
چرا طل اینقدر ارزشمند است؟
چونس طل سزیبا،س مفیدس و کمیاب است،س خیلیس گران است.س اگر
ذغالسنگ هم کمیاب بود احتمال ً با ارزش و گران میشد .اولین
فلزی که انسان کشف کرد ،طل سبود و به مرور زمان ،دانههای
طل سنشانةس سثروتس سوس سقدرتس سشد.س سکیمیاگرانس سسعیس سمیکردندس سکه
فلزات پایه مثل سرب و نقره را به طل ستبدیل کنند .هفت قرن
پیش از میلد مسیح ،سکههای طل ،پول رایج بوده است .تا چندی
قبل ،بیش از نصف طلی دنیا از معادن آفریقای جنوبی استخراج
میشد.س سهنوزس سهمس سطل سحتیس سدرس سجزایرس سانگلستانس سیافتس سمیشود؛
برای مثال حلقة ازدواج «ملکه دایانا» از طلی سرزمین ولش
ساختهس سشدهس ساست.س سبیشترس سفرهنگهایس سدنیاس سطل سوس سجواهرس سراس سیک
پسانداز و پشتوانة مالی خوب میدانند.
53 آیا میدانید؟
آیا میدانید
منبع اطلعات ما در بارة دایناسورها چیست؟
دایناسورها حدودس 180سمیلیون سال پیش در روی زمین ظاهر
شدند و در حدودس 60سمیلیون سال پیش نسل آنها منقرض شد.
قبلس سازس ساینکهس ساولینس سانسانس سقدمس سبرس سرویس سکرةس سخاکیس سبگذارد،
دایناسورهاس سقدیمترینس سجانورانس سرویس سزمینس سبودند.س سبنابراین،
اطلعاتس سماس سدرس سبارةس سآنهاس سکمس ساست.س ستقریبا ً س آنچهس سمیدانیمس ساز
باقیماندة فسیلهای آنهاست که در لیههای صخرهها یافت شده
است.س سفسیلهاس سانواعس سمختلفس سدارند.س سمعروفترینس سآنهاس سفسیلهایی
هستندس سکهس سدرس سطولس سزمانس سبهس سسنگس ستبدیلس سشدهاندس سوس سفسیلهای
استخوانهاس سوس سدندانها،س سوس سبررسیس ساینس سفسیلهاس سبهس سشکلس سواقعی
دایناسورها در زمان حیاتشات پی بردهاند .با مطالعة فسیلها،
نظریةس ستکاملس سشکلس سگرفت.س سگاهیس ساوقاتس سحتیس سجایس سپای
دایناسورها در گِل هم به فسیل تبدیل شده است .این نوع فسیلها
بهس سماس سمیگویندس سکهس سدایناسورهاس سچگونهس سراهس سمیرفتند.س سبهس سندرت،
فسیلس ستخمهایس ساینس سحیواناتس سیافتس سشدهس ساست.س سدرس سباقیماندة
فسیلها ،غالبا ً فسیل حیوان دیگری نیز وجود دارد که نشان دهندة
آن است که این حیوان ،حیوانات دیگری را شکار کرده است.
آیا میدانید؟ 54
آیا میدانید
آب میتواند سنگ را بشکند؟
بیشتر مایعات وقتی سرد میشوند ،حجمشان کمتر میشود.
یعنی آب سرد فضای کمتری را نسبت به آب گرم اشغال میکند.
اگر شما آب را سرد کنید ،مولکولهای آب تا چهار درجة سانتیگراد
فشرده میشوند و سپس شروع به انبساط میکنند .این خاصیت
ویژة آب ،باعث ترک برداشتن سنگ در جاهای سرد میشود .در
تابستان وقتی هوا گرم است ،آب در ترک سنگها نفوذ میکند.
وقتی هوا رو به سردی گذاشت مولکولهای آب داخل سنگ از هم
بازس سشده،س سبهس سیخس ستبدیلس سمیشوند.س سانبساطس سمولکولهایس سیخس سدارای
قدرت زیادی است و باعث ترکیدن سنگ میشود .در قدیم ،برای
استخراج سنگ از معادن و شکستن سنگها از این روش استفاده
میکردند.
55 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چگونه سن ماهی را تشخیص میدهند؟
به سه روش میتوان سن ماهی را تشخیص داد:
- 1با نگاه کردن به فلسهای ماهی؛ فاصله حلقهها از مرکز هر
فلس ،میزان رشد را نشان میدهد .در تابستان ،زمانی که ماهی
درس حال رشدس است،س فاصلةس حلقههاس ازس یکدیگرس زیادس استس و در
زمستان فاصلة حلقهها کمتر میشود .یک حلقة پهن و یک حلقة
باریک یک سال تمام از عمر ماهی را نشان میدهد.
-2با نگاه کردن به گوشهای ماهی که آبششها را پوشانده و با
قرار دادن آن در زیر میکروسکوپ نوارهای روشن و تیرة روی
آن را مشاهده میکنید .یک نوار روشن و یک نوار تیره در این
قسمت ،مساوی یک سال از عمر ماهی است.
-3س ساستخوانهایس سباریکس سپشتس سمغزس سماهیس سنیزس سدارایس سحلقههایی
است که سن ماهی را از روی آنها میتوان تشخیص داد.
آیا میدانید؟ 56
آیا میدانید
چگونه گیاهان دانهافشانی میکنند؟
گیاهانس سوس سدرختانس سفضایس سپیرامونس سخودس سراس سقسمتس سمیکنندس سو
مجبور نیستند با هم برای روشنایی و هوا و آب رقابت کنند .خیلی
از گیاهان با پراکنده شدن دانهها در مناطقی دورتر از گیاه مادر
رشد کردهاند .بهترین روش پراکندهسازی دانهها استفاده از باد
است.س سدانههایس سگلس سزردس سیاس سقاصدکس سکهس سکُرکدارس سوس سخیلیس سسبک
هستند ،به وسیلة باد تا مسافتهای دور پراکنده میشوند .بعضی
از گیاهان از آب برای پراکندهسازی دانهها استفاده میکنند .دانة
نارگیل دارای پوشش فیبری و محتوی مقداری هواست .دانة این
گیاهس سمیتواندس سباس سجریانس سآبس سمسافتهایس سطولنیس سراس سطیس سکند.
حیوانات هم در پراکندن دانة گیاه نقش دارند .برای مثال ،خرس
کهس سگاهیس سباغبانس سطبیعتس سنامیدهس سمیشود،س سمیوهس سراس سمیخوردس سو
دانههایس سآنس سراس سدرس سفاصلةس سبسیارس سدوریس سازس سگیاهس سمادر،س سپراکنده
میکند.
57 آیا میدانید؟
آیا میدانید
گردباد چیست؟
روزانهس 45000سطوفان در کرة زمین رخ میدهد که بیشتر آنها
ما بعضی طوفانها که طوفانهای سخت و طاقتفرسایی هستند ا ّ
گردبادس نامیدهس میشوند میتوانند بسیار خطرناک باشند .زمانی
که جبهه هوای کمفشار بر روی منطقة استوایی یا اقیانوس قرار
میگیرد ،گردباد تشکیل میشود .باد در اطراف منطقة کمفشار
میچرخد و با نزدیک شدن به خشکی ،ویرانگر میشود .گردباد
میتواند امواج دریا را به سمت خشکی پرتاب کند .گردباد بهطور
معمولس سدرس سبخشهاییس سازس سدریاس سمثلس سخلیجس سبنگال،س سشکلس سمیگیرد.
شدیدترین گردباد اغلب در بنگلدش اتفاق میافتد .در سال 1970
میلدی چنین گردبادی بیش از یک میلیون نفر را کُشت .گردبادها
نامهای مختلفی دارند؛ مثل «هاریکن» یا «تیفون» .در استرالیا
همس سگردبادیس سبهس سنامس س«ویلیس سنیلی»س سوجودس سدارد.س سماس سقادرس سنیستیم
گردباد را کنترل کنیم ولی با پیشبینی دقیق هواشناسی میتوانیم
زندگی انسانهای زیادی را نجات دهیم.
آیا میدانید؟ 58
آیا میدانید
سن زمین چقدر است؟
قرنها مردم سعی میکردند سن زمین را حدس بزنند .در قرن
هفدهم یک باستانشناس ،سن زمین را با محاسبة فاصلة زمانی
زندگی اقوام در کتاب «تورات» از زمان آدم و حوا ،تخمین زده
است .در قرن نوزدهم دانشمندان با مطالعة صخرهها ،سن زمین
راس سحداقلس سچندس سمیلیونس سسالس ستخمینس سزدهاند.س سباس سپیشرفتس سدانش،
روشهای دقیقتری برای تعیین عمر صخرهها و سنگها کشف شده
است .دانشمندان با استفاده از اشعة رادیواکتیو سن سنگها را
اندازهگیری میکنند .با مطالعه سنگهای کرة ماه و شهابسنگها
میتوانیمس سسنس سزمینس سوس سکلس سمنظومةس سشمسیس سراس سحدسس سبزنیم.
دانشمندان بر این باورندس که سن زمین در حدودس 3600سمیلیون
سال است.
59 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا حشرات دارای شاخک هستند؟
بینی به ما کمکس میکند تا بوی محیطس اطرافس خودس را حس
کنیم.س سحشراتس سازس سشاخکهایس سخودس سخیلیس سشبیهس سبهس سبینیس سانسان
استفادهس سمیکنند.س سحساسیتس ساینس سشاخکهاس سخیلیس سبیشترس ساز
حساسیتس سبینیس سانسانس ساست.س سملکةس سمادهس سمقدارس سکمیس سمادة
شیمیایی به نام «فرومون» ترشح میکند .ملکة نر با استفاده از
شاخکهای خود از فاصله حدود دو کیلومتر بوی فرومون را حس
میکند .شاخکها بزرگ و پر مانند هستند و این حالت حس بویایی
حشرهس سراس سافزایشس سمیدهد.س سجیرجیرک،س سهمانس سحشرهایس سکهس سدر
تابستان نزدیک غروب صدای آن را میشنوید ،از شاخک بلند خود
برای یافتن غذا استفاده میکند .برای اینکه حشره مطمئن شود
که شاخکهایش خوب کار می کنند مدتها وقت خود را صرف تمیز
و مرتب کردن آن میکند.
آیا میدانید؟ 60
آیا میدانید
نشخوار کردن یعنی چه؟
گاو،س سگاومیشس سوس سآهوس سبهس سگروهس سپستاندارانس ستعلقس سدارندس سو
نشخوارکنندهس سنامیدهس سمیشوند.س سنشخوارکنندگانس سقبلس سازس سبلعیدن،
تمام غذای خود را مثل ما نمیجوند .آنها علفهای زیادی را به
سرعت میبلعند .سپس در جای امن و در زمان استراحت ،غذای
داخلس سمعدهس سراس سبهس سدهانشانس سبرمیس سگردانندس سوس سکامل ًس میس سجوندس سو
دوباره میبلعند .این عمل را نشخوار مینامند .پس از اینکه غذا
برای بار دوم بلعیده شد ،وارد معده میشود .در این مرحله تمام
مواد مغذی جذب میشود .وقتی میگوییم کسی دارد نشخوار
میکند ،منظورمان این است که دارد در مورد چیزی به دقت فکر
میکند حتی زیر لب با خودش حرف میزند.
61 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا حشرات جذب نور میشوند؟
اگر شما در روستا زندگی میکنید ،دیدهاید که با تاریک شدن
هوا حشرات زیادی اطراف چراغ یا لمپها پرواز میکنند .خیلی از
این حشرات حتی ممکنس استس برس اثر حرارتس بسوزند .راستی
چرا حشرات در اطراف چراغ که باعث مرگشان میشود جمع
میشوند؟ به نظر میرسد که حشرات نور مصنوعی را با نور
ماه اشتباه میگیرند؛ زیرا آنها با استفاده از نور ماه مسیر خود را
پیداس سمیکنند.س سنورس سمصنوعیس سحشراتس سراس سگیجس سمیکندس سوس ستوانایی
جهتیابی را از آنها میگیرد.
جمعکنندههای حشرات از این ویژگی حشرات برای جمعآوری
گونههای حشرات استفاده میکنند؛ زیرا حشرات قادر به دیدن
رنگس سقرمزس سنیستند.س سدانشمندانس سبرایس سمطالعةس ستغذیهس سوس سجفتگیری
حشرات از لمپهای قرمز استفاده میکنند.
آیا میدانید؟ 62
آیا میدانید
جمعیت جهان چقدر است؟
تعداد انسانهای روی زمین به سرعت رو به افزایش دارد ،و
میتوانید بگویید که انفجار جمعیت رخ داده است .دو هزار سال
پیش جمعیت کرة زمین 200میلیون نفر بوده و پس از 1400سال
جمعیتس سبهس سدوبرابرس سیعنیس سچهارصدس سمیلیونس سنفرس سرسیدهس ساست.
افزایش جمعیت همچنان با سرعت ادامه دارد .کمتر از دو قرن
پیش جمعیت کرة زمین نهصد میلیون نفر بوده است .حال آن که
امروز جمعیت هند به تنهایی نهصد میلیون نفر است .دانشمندان
بر این عقیدهاند که بیست سال دیگر جمعیت کره زمین به 10200
میلیونس سنفرس سخواهدس سرسید،س سوس سجهانس سازس سنظرس سافزایشس سجمعیتس سو
کمبود غذا دچار مشکل خواهد شد .این مشکل در حال حاضر در
بعضی از کشورهای آفریقایی اتفاق افتاده است .انفجار جمعیت
گونههای دیگر را نیز تهدید میکند .برای اینکه انسان جنگلها و
مراتع را چنان به سرعت تخریب میکند که فرصت بازسازی به
آنهاس سنمیس سدهد.س سبهس سدلیلس ساقتصادیس سمردمس سکشورهایس سفقیرس سبرس ساثر
کمبودها و گرسنگی به کشورهای ثروتمند مهاجرت میکنند .این
مهمترین مشکل زیستمحیطی زمین است.
63 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا چشم حیوانات در شب برق میزند؟
خیلیس سازس سحیواناتس سکهس ساحتیاجس سبهس سدیدنس سدرس سشبس سدارند،س سدارای
ما این حقیقت ندارد که حیوانات در تاریکی چشمان بّراق هستند ا ّ
ما این حیوانات از نور بسیار ضعیف خیلی مطلق میتوانند ببینند .ا ّ
خوب استفاده میکنند .برای مثال ،یک گربه با کمک نور یا چراغ
خیابانس سعبورس سکند.س سگربههاس سوس سخیلیس سازس سحیواناتس سوحشی،س سیکس سلیة
مخصوص در پشت شبکیة چشم خود دارند .در نور کم ،این لیه،
تأثیرس سنورس سراس سچندبرابرس سمیکند.س ساگرس سدرس ستاریکی،س سنورس سچراغس سراس سدر
چشمان جانور بیندازید ،لیهها درخشش سبز رنگی خواهند یافت
که قابل دیدن است.
آیا میدانید؟ 64
آیا میدانید
چگونه آبشار تشکیل میشود؟
گاهی بر روی لیههای نرم یک صخره ،لیههایی سخت تشکیل
میشود .هنگامی که آب روی چنین صخرههایی جاری میشود،
ما لیة نرم زیرین
لیة سخت در برابر فرسایش پایداری میکند ،ا ّ
متلشیس سمیشود.س سبنابراین،س سلبةس سسختس سدرس سبالیس سآبشارس سشکل
میگیرد و به سرعت لیههای زیرین را متلشی میکند .بعضی از
آبشارها در بالی پرتگاه شکل میگیرند ،مثل سراشیبی درهها.
بلندترین آبشار دنیا «انجل فالز» یا آبشار فرشته نام دارد که در
کشور ونزوئل سقرار دارد .گاهی از نیروی آبشار برای تولید برق
استفاده میشود و به همین دلیل است که نیروگاههای برق آبی
در کنار آبشارها ساخته میشوند.
65 آیا میدانید؟
آیا میدانید
آیا میدانید سیاهچاله چیست؟
وقتی که ستارة بسار بزرگ و غولپیکر که «سوپرانوا» نامیده
میشود میمیرد ،شروع به منقبض شدن میکند و آنقدر منقبض
میشود که به حالت فشرده درمیآید .فشردگی نیروی جاذبه را
زیاد میکند .بنابراین ،هیچ چیز حتی نور هم توان گریختن از این
ستارة مرده را ندارد؛ به همین دلیل ما آن را سیاهچاله مینامیم.
سیاهچالههایس سبسیارس سبزرگس سازس سمیلیونهاس سخورشیدس سسنگینترند.س سبه
دلیلس سجاذبةس سبسیارس سزیاد،س سسیاهچالههاس سهرس سجسمیس سراس سکهس سبهس سآنها
نزدیک میشود ،مثل گازها و سیّاراتی که در حال گذر هستند،
میبلعند.س سوقتیس سکهس سگازهاس سبهس سداخلس سسیاهچالهس سمکیدهس سمیشوند،
حرارت آنها به میلیونها درجه میرسد و سپس شروع به انتشار
اشعه ایکس میکنند .بعضی از ماهوارههایی که توسط انسان به
فضا پرتاب شدهاند ،این اشعه را کشف و وجود سیاهچاله را تأیید
کردهاند.
آیا میدانید؟ 66
آیا میدانید
قدیمترین سنگ کرة زمین کدام است؟
در هر قارهای شما میتوانید سنگهایی را که تاس 2800سمیلیون
ما سنگهایی با بیش ازس 3500سمیلیون سال عمر دارند پیدا کنید .ا ّ
سالس سبهس سندرتس سیافتس سمیشوند.س سبعضیس سازس سسنگهاس سدرس سایالت
مینوسوتا در آمریکا و در گرینلند دارای 3800میلیون سال قدمت
میباشند .دانشمندان گفتهاند که قدیمترین سنگها در قسمتی از
استرالیا پیدا شدهاند وس 4200سمیلیون سال قدمت دارند .به نظر
ماس وقتیس کرةس زمین میرسدس تمامس سنگهایس دنیاس همسن هستندس ا ّ
شکل گرفت سنگها گداخته بودند سپس به مرور سرد شدند و
پوستة سخت زمین را تشکیل دادند.
سپس بخش اعظمی از پوستة سخت شکسته شد و دوباره
شروع به ذوب شدن نمود .قارهها در حدودس 2500سمیلیون سال
پیش شکل گرفتند .بنابراین ،به سختی میتوان سنگی یافت که
بیشتر از این قدمت داشته باشد .اقیانوسها در مقایسه با خشکیها
نسبتا ًسس جدیدس سهستند.س سدرس سحدودسس 275سسمیلیونس سسال،س سپیشس سهمة
خشکیهای روی زمین به هم پیوستند و یک قاره بزرگ را تشکیل
دادند .این قارة بزرگ درس 180سمیلیون سال پیش شکافته شد و
قارهها به آهستگی حرکت کردند و در وضعیت فعلی قرار گرفتند.
قدمت سنگهای اقیانوس در حدود دویست میلیون سال تخمین
زده میشود.
67 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چگونه میتوانیم زلزله را پیشبینی کنیم؟
زلزله یکی از دردناکترین فاجعههای طبیعی است و هزاران
نفرس سبرس ساثرس سوقوعس سزلزلهس سکهس سباعثس سویرانیس سشهرهاس سوس سروستاهاس سو
مزارع میشود ،جان خود را از دست میدهند .اگر بتوانیم بهطور
دقیقس سوقو ع سزلزلهس را سپیشبینیس سکنیم،س ای ن سامکانس وجودس داردس که
مردم و اشیاء قیمتی را به نقطة امنی منتقل کنیم .کشور چین از
وقوعس سزلزلههایس سهولناکس سرنجس سمیبردس سوس سدانشمندانس ساینس سکشور
همیشهس سدرس سپیس سیافتنس سراههاییس سبرایس سپیشبینیس سزلزلهس سهستند.س سدر
سالسس 1975سسمیلدیس سچینیهاس سبهس سطورس سموفقیتآمیزیس سزلزلهس سرا
پیشبینی کردند .آنها شهر «های چنگ» را دو ساعت قبل از وقوع
ماس سهنوزس سهیچس سروشس ستأییدس سشدهایس سبرای زلزلهس ستخلیهس سکردند.س سا ّ
پیشبینی زلزله نداریم .زلزله با ایجاد تکانهای کوچک که میتواند
به عنوان پیشهشدار عمل کند ،شروع میشود.
زلزله،س ستغییراتیس سدرس سخواصس سمغناطیسیس سوس سالکتریکیس سصخرهها
ایجاد میکند و اغلب باعث متصاعد شدن گازی میشود که آن را
«رادون» مینامند .رادون در آب حل نمیشود .بنابراین ،افزایش
خروج گاز رادون از چاههای آب و دریاچهها یکی از علئم وقوع
زلزلهس ساست.س سبعضیس سازس سمردمس سزوزةس سسگهاس سوس سفرارس سحیواناتس ساز
ساختمانها و بیرون افتادن ماهی از آب را قبل از وقوع زلزله
گزارش کردهاند .شاید این جانوران چیزهایی را حس میکنند که
ما نمیتوانیم حس کنیم.
آیا میدانید؟ 68
آیا میدانید
چگونه کوهها میمیرند؟
وقتی شما یک کوه را سال به سال نگاه کنید ،به نظر یکسال
ماس ساینس سحقیقتس سنداردس سبلکهس سکوههاس سهرس سروزس سبهوسیلة
میآید.س سا ّ
فرسایشس سخوردهس سمیشوند.س سنیروهایس سطبیعیس سمثلس سباد،س سبارانس سو
یخبندانس سبهطورس سمداومس سکوههاس سراس سمیفرسایند.س سنیروهایس سطبیعی
ذّرهذّره اجزاء سنگها را از کوه جدا میکنند و شکل آن را تغییر
میدهند.
فرسایش طبیعت به آهستگی صورت میگیرد .فرسایش روی
خاکس سوس سمزارعس سبهنحویس ستأثیرس سمیگذاردس سکهس سممکنس ساستس سصدها
میلیون سال طول بکشد تا یک کوه کامل ً محو شود .انسانها هم
به فرسایش زمین سرعت میبخشند.
وقتی که مردم درختان را میبرند یا گیاهان را از بین میبرند،
خاک را در معرض فرسایش قرار میدهند و نیروهای فرساینده
به سرعت تأثیر خود را برجای میگذارند و خاک غیرقابل استفاده
میکنند.س ساینگونهس سدخالتهایس سانسانس سدرس سطبیعت،س سباعثس سایجاد
مشکلتی در دامنه هیمالیا س بلندترین کوه جهان س شده است.
69 آیا میدانید؟
آیا میدانید
سال نوری چیست؟
نورس سباس سسرعتسس 000/300سسکیلومترس سدرس سثانیهس سحرکتس سمیکند.
نزدیکترینس سسستارهس سسبهس سسزمینس سسپسس سسازس سسخورشیدس سس«پروکسیما
سنچوری»س ساستس سکهس 42سبیلیونس سکیلومترس سدورترس سازس سزمینس ساست.
بنابراین ،گرچه سرعت نور خیلی زیادتر است،س 25/4سسال طول
میکشدس ستاس سنورس ساینس سستارهس سبهس سماس سبرسد.س سبنابراین،س سپروکسیما
سنچوری 25/4سال نوری با ما فاصله دارد؛ یعنی وقتی شما در
آسمان به پروکسیما نگاه میکنید نوری که میبینیدس 25/4سسال
پیش از آن ساطع شده است .ستارهشناسان دارای تلسکوپهای
بسیارس سقویس سهستندس سکهس سبرایس سمطالعةس سستارههاییس سطراحیس سشده
است که میلیونها سال نوری از ما فاصله دارند .بعضی از این
ستارگان ممکن است سالها پیش از این مرده باشند .با داشتن
یکس ستلسکوپس سسادهس سوس سیکس سنقشهس سازس سستارههاس سمیتوانیدس سدرس سبارة
شگفتیهای آسمان چیزهای زیادی بیاموزید.
آیا میدانید؟ 70
آیا میدانید
چرا آفتاب نمیتواند برگها را بسوزاند؟
اگر یک تکه از شیشه یا فلز را در معرض آفتاب قرار دهید ،در
ماس سبرگهاس سکهس ستمامس سروزس سدرس سمعرض
مدتس سکوتاهیس سگرمس سمیشودس سا ّ
تابش خورشیدند همواره خنک هستند ،چون سطح برگها دارای
سوراخهای ریز زیادی است .این سوراخها شبیه سوراخهای ریز
پوست بدن شماست که با عرق کردن ،دمای بدن شما را کنترل
میکند .قطرات آب از سطح برگ به این سوراخهای ریز وارد و
سپس تبخیر میشود .این پدیده را مرحلة تعریق مینامند .این
عمل باعث ثابت نگهداشتن دمای برگها میشود .بنابراین ،برگها
همیشه خنک و با طراوت هستند .برخی از مردم ترجیح میدهند
که از درخت بهعنوان دستگاه خنککنندة طبیعی استفاده کنند.
71 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا نارگیل را جواهر گرمسیری مینامند؟
زیرا نارگیل ثروت با ارزشی است .درخت نارگیل در قسمت
گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان یافت میشود و حدود بیست
مترس درازا دارد و برگهایی به شکل پر بزرگس و پهن،س درخت را
پوشانده است .از برگهای درخت نارگیل برای پوشاندن بامها و
ساختن کله و سبد و حصیر استفاده میشود .از الیاف میوه و
نارگیل نیز برای بافتن طناب استفاده میکنند .شیر نارگیل یک
نوشیدنی تازه و مفید برای سلمت بدن است .نارگیل خشک را
«کوپرا» مینامند و از آن بهعنوان منبع روغن استفاده میکنند.
خیلی خانمها از روغن نارگیل در آشپزی استفاده میکنند .درخت
نارگیلی که از آن خوب مراقبت شود ،حدود صد نارگیل در سال
ثمر میدهد .از آنجا که این درخت بسیار مفید است ،نزد مردمی
که در مناطق گرمسیری زندگی میکنند .خیلی با ارزش است.
در مناطقی از دنیا به میمونها آموختهاند که بالی درخت بروند و
میوة نارگیل را پایین بیاورند.
آیا میدانید؟ 72
آیا میدانید
در کجای اقیانوس اطلس میتوانید آب شیرین پیدا
کنید؟
اقیانوس اطلس هم مثل همة اقیانوسها دارای آب شور است.
ما در بخشهایی از آن که حدودس 150سکیلومتر از خشکی فاصلها ّ
دارد ،آب شیرین میتوان یافت .به نقشة آمریکای جنوبی نگاه
کنید؛ در نیمة شمالی آن ،رودخانه طویلی وجود دارد که آمازون
1
نامیدهس سمیشود سسآبس سسطحس سزمینس سدرس سرودخانهس سآمازونس سجاری
5
ًس
است .این رود از سرچشمة خود در کوههای پرو ،تقریبا 6500
کیلومتر راه را طی میکند .در بیشتر جاها خیلی رودخانه پهن
استس سو سمردمیس کهس سدرس ساحلس آنس ایستادهاند،س سنمیتوانندس سطرف
دیگر را ببینند.
کاشفان اسپانیایی ،قبل از رسیدن به آمریکای جنوبی و دیدن
خشکی ،از یافتن آب شیرین در اقیانوس اطلس بسیار متعجب
شدند .آنها همچنان که در حال دریانوردی بودند ،دریافتند که در
دهانة رودخانه آمازون قرار دارند.
فشار جریان آب پرقدرت آمازون آب شیرین را تا فاصلة 150
کیلومتری داخل اقیانوس اطلس جاری میکند.
73 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا قارهها حرکت میکنند؟
بهس سنقشةس ساقیانوسس ساطلسس سنگاهس سکنید؛س سشکلس سسواحلس سآمریکای
جنوبی و آفریقا که خیلی به هم شبیه هستند توجه شما را جلب
خواهد کرد .آیا میتوان گفت که آنها مثل دندانههای یک قیچی
برش غولپیکر به هم متصل بودهاند؟
در سالس 1912سمیلدی یک دانشمند آلمانی به اسم آلفرد وگنر
نظریةس سحرکتس سقارههاس سراس سمطرحس سکرد.س ساوس سبرس ساینس سباورس سبودس سکه
دویست میلیون سال پیش تمام قارهها به هم متصل و یک پارچه
بودند.س سسپسس سآنهاس سبهس سآهستگیس سبهس سوضعیتس سکنونیس سخودس سدرآمدند.
قارهها از سنگهای سفت و سخت تشکیل شدهاند اما سنگهای
درونیس زمینس مذابس یاس مایع هستند .سنگهای مذابس بهس آهستگی
حرکت کرده و باعث تغییر مکان قارهها شدهاند .با حرکت زمین
در هندوستان به طرف شمال و فشار آوردن به قارة آسیا ،کوه
هیمالیا شکل گرفته است .هنوز هم قارهها در حال حرکت هستند
وس سدنیایس سصدس سمیلیونس سسالس سبعدس ستفاوتس سبسیاریس سباس سدنیایس سامروز
خواهد داشت.
آیا میدانید؟ 74
آیا میدانید
چگونه ابر تشکیل میشود؟
وقتی که هوای گرم بال میرود ،سرد میشود ،آنگاه بخار آب
موجودس سدرس سهواس سفشردهس سمیشودس سوس سبهس سصورتس سقطرههایس سآب
درمیآید.س ساینس سقطراتس سبسیارس سریزس سهستندس سوس سنمیتوانندس سبیفتندس سو
بهطور معلق در فضا باقی میمانند .سپس در سطوح بالتر خیلی
سرد میشوند و تشکیل کریستالهای یخ میدهند .ابرها تودههای
تشکیل شده از کریستالهای ریز یخ هستند .بعضی از ابرها شبیه
پشم یا پنبة پف کردهاند که به آنها ابرهای کومولوس میگویند.
بعضیس سدیگرس سهمانندس سصفحههایس سنازکندس سکهس سبهس سآنهاس سابرهای
استراتوس یعنی صفحههای نازک میگویند .ابرهای سیروس نیز
در سطوح خیلی بالی زمین تشکیل میشوند .رنگ ابرهای بارانزا
یا ابرهایی که در فصول بارانی تشکیل میشوند خاکستری است
و دارای رطوبت بسیار بالیی هستند و به صورت قطرات باران
به زمین میافتند.
75 آیا میدانید؟
آیا میدانید
قطبهای مغناطیس کجا هستند؟
حتما ً میدانید که زمین دارای دو قطب جغرافیایی است :قطب
ماس سآیاس سمیدانستیدس سکهس سزمینس سدارایس سدو
شمالس سوس سقطبس سجنوب.س سا ّ
قطب مغناطیسی هم هست؟ زمین یک آهنربای بزرگ است و
حالت مغناطیسی آن احتمال ً بر اثر حرکت مواد مذاب داخل زمین
به وجود آمده است .این خاصیت مغناطیسی در دو قطب زمین
متمرکز شده است .قطب شمال مغناطیسی حدود 1600کیلومتر
از قطب شمال حقیقی ،و قطب جنوب مغناطیسی 2570کیلومتر
ازس سقطبس سجنوبس سحقیقیس سفاصلهس سدارد.س سوضعیتس سهرس سدوس سقطبس سبه
مرور زمان و به تدریج تغییر میکند .هر دو قطب مغناطیسی در
ناوبری بسیار مفید و مؤثرند؛ زیرا عقربههای قطبنما همیشه
ما به شکل شگفتانگیزی 30000 قطب شمال را نشان میدهد .ا ّ
سالس سپیشس سعقربهس سقطبنماس سقطبس سجنوبس سراس سنشانس سمیداد.س ساین
حالتس سبهخاطرس سمعکوسس سشدنس سمتناوبس سحوزةس سمغناطیسیس سزمین
است و آخرین تغییرس 30000سسال پیش رخ داده است .هیچکس
نمیداند که این حالت چرا اتفاق میافتد.
آیا میدانید؟ 76
آیا میدانید
ستارهها از کجا میآیند؟
مه گرفته شده است. کلمة نبول ساز یک واژة لتینی به معنی ِ
«نبول»س سابرس سبسیارس سبزرگیس سازس سگازس سوس سگردس سوس سخاکس سدرس سفضاست.
ستارهها در داخل نبول متولد میشوند .خورشید ما هم در 4600
میلیون سال پیش ،از نبول سمتولد شده است .اکنون در صورت
فلکی «اوریون» ستارگانی از نبول سمتولد میشوند .بنابراین ،با
مطالعه نبول در صورت فلکی اوریون خواهیم فهمید که خورشید
چگونه بهوجود آمده است .در نگاه اول بهنظر میآید که بیشتر
ما اغلب آنها در حقیقت دوقلو و ستارگان به تنهایی میدرخشند ،ا ّ
یا سه قلو و یا عضو یک خانواده بزرگ هستند.
ستارهها رنگهای متفاوتی دارند و رنگ هر ستاره به دمای آن
وابسته است.
خورشیدس سکهس سدرجةس سحرارتس سآنس سبهطورس سمتوسط س 5500سسدرجه
سانتیگراد است ،به رنگ زرد ظاهر میشود .گرمترین ستارهها با
حرارتس سبالیسس 10000سسدرجهس سسانتیگرادس سبهس سرنگس سآبیس سروشن
میدرخشند و سردترین آنها به رنگ قرمز ظاهر میشوند.
77 آیا میدانید؟
آیا میدانید
بادهای غالب کدامند؟
باد در جهتهای مختلف در اطراف زمین حرکت میکند .هوای
گرم از مناطق حاّره به طرف قطب و هوای سرد از قطب به
سوی مناطق حاّره جابجا میشود .این سیستم جابجایی گرما ،از
خورشید نیرو میگیرد .بادهای غالب و معمولی بادهای متداولی
هستندس سکهس سدرعرضس سجغرافیاییس سخاصیس سمیوزند.س سدرس سخطس ساستوا،
گرمای خورشید در سطح زمین خیلی شدید است .افزایش دما
باعثس سبهس سوجودس سآمدنس سیهس سمنطقةس سکمس سفشارس سمیشودس سکهس سبهس سآن
«دولدرامز» س سس(منطقة س سسراکد) س سسمیگویند .س سسدر س سساطراف س سسعرض
جغرافیاییس 30سدرجهس سشمالیس سوس 30سدرجهس سجنوبی،س سهواس سبهس سطرف
پایین میرود و دو منطقة پرفشار ایجاد میکند که به آن «هورس
لتی تیود» یا عرضهای اسبی میگویند .هوا از «هورس لتی تیود»
یا منطقة پرفشار ،به سمت «دولدرامز» یا منطقه کمفشار برای
جایگزین شدن هوای گرم میرود .این جریانات هوا را «مبادلة
باد» مینامند و همین جریانات است که به بادهای متداول منطقه
معروف است.
آیا میدانید؟ 78
آیا میدانید
چرا علفهای هرز سریع رشد میکنند؟
علفهای هرز از گیاهان پرطاقت و پایدار هستند .علف هرز نوع
خاصیس سازس سگیاهس سنیستس سبلکهس ساگرس سدرس سجاییس سگیاهیس سکهس سماس سآنس سرا
نکاشتهایم بروید ،آن را علف هرز مینامیم .به نظر میرسد که
خیلی از علفها برای بقاء خود از راههای ویژه استفاده میکنند.
علفهایس سهرزس سنخستینس سگیاهانیس سهستندس سکهس سدرس سیکس سزمینس سعادی
میرویند .این علفها چندین هزار دانه تولید میکنند .به طوری که
برخ ی سازس علفها ی سهرزس میتوانندس بیستس سهزارس دانهس سد ر سیک سفصل
تولید کنند.
علفهایس سهرز،س سخودشانس سراس سباس سشرایطس سآبس سوس سهواییس سمنطقه
سازگار میکنند و حتی اگر منطقه گرم و خشک باشد ،رشد و
تولید مثل میکنند.
بعضی از گیاهان دارای برگهای پهن هستند و زمین را کاملً
میپوشانند و اجازه نمیدهند هیچ گیاه دیگری در سایة آنها رشد
کند.س سبعضیس سازس سعلفهایس سهرزس سدارایس سساقةس سخاردارس سوس سنوکتیزس سبا
برگهایس ستیغدارس سهستندس سکهس سازس سخوردهس سشدنس سآنهاس ستوسطس سحیوانات
جلوگیری میکند.
79 آیا میدانید؟
آیا میدانید
چرا کرمهای خاکی برای خاک مفید هستند؟
کرمس سخاکیس سباس سپهنس سوس سباریکس سکردنس سسرس سخود،س سدرس سخاکهایس سنرم
حفرهس سایجادس سمیکند.س سکرمس سخاکیس سذّرهذّرهس سبدنس سخودس سراس سبهس سداخل
سوراخ میکشد تا وقتی که ناپدید شود .کرم خاکی این عمل را
بهخاطر داشتن بدنی که قابل تغییر شکل است میتواند انجام
دهد؛ زیرا بدن این جانور از حلقههای به هم وصل شده توسط
مواد نرم تشکیل شده است .اگر خاک خیلی سفت باشد ،کرم
خاکی با خوردن خاک ،حفره میسازد .بدین طریق هوا به جریان
میافتدس سوس ساینس سعملس سبهس سخاکس ساجازهس سمیدهدس سکهس سدارایس ساکسیژن
شود؛ زیرا خاک برای رشد گیاه نیاز به اکسیژن دارد .از این رو
کرمس سخاکیس سمثلس سیکس سباغبانس سیاس سکشاورز،س سخاکس سراس سآمادةس سکشت
میکند.
آیا میدانید؟ 80
آیا میدانید
چگونه شکسپیر برای آمریکا مشکل بهوجود آورد؟
ویلیام شکسپیر در قرن شانزدهم زندگی میکرد .او یکی از
مشهورترینس سشاعرانس سوس سنمایشنامهنویسانس سجهانس سبود.س سدرس سپایان
قرنس سنوزدهس سیکیس سازس سدوستدارانس سشکسپیرس ستصمیمس سگرفتس سکه
پرندههایی را که در نمایشنامههای شکسپیر وجود دارد ،در آمریکا
معرفی کند .او همراه این پرندگان ،چهل جفت سار هم با خود
آورد.س ساینس سسارها،س ساولینس سسارهاییس سبودندس سکهس سواردس سآمریکاس سشدند
سارها خیلی زود جزء پرندگان ملی شناخته شدند و هیچ دشمن
طبیعی در آمریکا نداشتند لذا شروع به تخمگذاری کردند و به
سرعتس سآشیانهس سوس ستخمهایس سپرندگانس سدیگرس سراس سازس سبینس سبردندس سوس سبه
محصولتس سزیادیس سصدمهس سزدند.س سمردمس سهنوزس سدرس سفکرس سیافتنس سراهی
هستند که آنها را از بین ببرند ،مشابه همین مشکل برای کشور
استرالیا اتفاق افتادس و این زمانی بود که مهاجران خرگوشس را
همراه خود به آنجا بردند .استرالیا فاقد حیوان گوشتخوار بود و به
همین سبب خرگوشها به سرعت زاد و ولد کردند و تعادل حیات
وحش را به هم زدند.
اگر ما گونههایی از گیاهان یا حیوانات یا پرندگان را که بهطور
طبیعی در سرزمین دیگری وجود ندارند به جایی ببریم ،باعث بر
هم خوردن تعادل حیات وحش آنجا میشویم.