Professional Documents
Culture Documents
<
5
a**ytr ^,aZ **a*>*.
t/
pAX.
:
-
y
I t I l > 1 1 1 JL_?_,,' ' ! -
OS
LVSIADAS
deLuis de Ca-
mes.
COM PRIVILEGIO
REAL.
Imprrffos em Lishoa, com T tccn ada
Jd'BahhjtitJiO) zr do 0rdin 4"
rio . em caj de jtn ton io
G^alue^ ImpreJJor.
1 5 / 1 . '
J2$&
*5 "_
Vel Rey fa o fabcr aos que cite Aluaravirem
que eu cy por bem c me pr.iz dar licen a
a Luisde Cames pera cpe pofiafzcr im-
primir n cltacidade de Lisboa, baobraem
OtauarimachamadaOs Lufiadas,< )ue con -
tem dez can tos pei feito?, n aqual por ordem
v*if ^VL i poticaem verfosfcdcclaro os ptin cipaesfei
tos dos Portuguel n as partes dan diadepois que l defcobiio a
n auega o peracilas por mdado dei Rey dom Man oel m: u vil
uo que fan ftagloriaaja, & ilVo com priuilegio peraque cm tem-
po de dez an os que fe comc arodo diaquefe aditaobraacabac
de empremir em dite,fe n o poliaimprimir n ven derem meus
rein os & fen horios n em trazer aellesde fora, n em leuaraas dirs
partes dan diaperafe ven der fem lic ado dito Luis de Cames
ou dapelbaque perailT o feu poder tiuer.fob pen ade qu o con -
trario fizer pagat cin quoen tacruzados & perder os volmes que
imprimir,ou ven der.ametade peraodito Luis de Camccs, & a
outrametade peraquem os aculr. E an tes de fe aditaobravca
der lhe ferapofto o pre o n amelado defpacho dos meus Dem-
bargadoies do pa o, o qual fe declarar Sc poi imprcT o n a f li-
meirafolhadaditaobraperafer atodos n otrio, kan rcs de e n n
primir feravilta& examin adan amefado con fclho geral do n -
to officio daIn quifi o perac fualicen afe aucr de imprimir,&
o dito Luis de Camcs tiuer acrecen tados mais algs Can tos,
tambm fe imprimiro auen do peraiilo licen ado fan roofficio,
como acimahe dito. Eefte meu Aluarafe imprimiraoutrofi n o
prin cipio daditaob- a,o qual cy por bem que valha& ten hafor-
a&c vigor,como fe foiT e cartafeitaem meu n ome por mim afsi-
n ada& pafladapor min haChan ccllarial membargo daOrde-
n a o do f gun do liuro.tr.xx.quc diz que as cous cujo erreiro
ouuer de durar mais que hum an o palT em per cartas, Sc palian do
por aluaras n o valho. Gafpar de Seixas o fiz em Lisboa,a.xxiiij
jdtSeccmbiOjde M.D.LXXL lorgcdaColtaohzeicreuer.
VI for man dado daJan ta& geral hiquifi o efles de^
Cin tos dos Lvftadas- de Lts de Cames, dos Valero
fosfatos cm armas que os T ortugueftsfaero cm Afiat?
Europa^ n "\ o achey n cllcs coujaalguacf\ an dalofa
)
n em
con trariafe ir bZs cu/t umes^fomen te n epareceo que era
vcccfjarh aduertir os Letlorcs que o Autor peraen carecer
adificuldade dan an egao sr gn tradados T ortuue[es n a
hdiapfade huaficao dos Veojes dosGen ths. Eain daque
(an ilo Aupn Wn bo n as fus ^etraBa oes Je rctrafte de ter
chamado ?IO liuros que comp s de Qrdin e,aas Mujas T >eo
/as T odaViacomo i/lo he T cefia(p fin gimen to, (sr o Au*
tor como poeta
}
n ?.o preten damais que orn ar o cflilo T oeti
co mo tiuemos por in con uen ien teyrefiafabulados Veofes
n aobra,con hecen doapor tal.lrfican defempre faluaaVer*
ade de n offafan tlafe
y
que todos os Deojes dos Getios fam
"Demn ios.E porijjo mepareceoo liuro dign o deje impri
vWytS" o Autor mo/Iran elle muito en gen ho & muitaertl
di o n asfeien cias human as. Em fe do quaiafiin cy aqui.
Frey liertbolamtu
Ferreira.
*OS LVSIADAS
2> E LVIS DE
CAMES.
Can to primeiro.
3 armas ,&osba-
rcesajsin alados,-
Ou?daOcciden talprayaLu[t<
tan a^
Por mares n un cade an tes mt*
n egados,
T afjaram, ain daalem da T aproban a,
Em perigos, tsrguerras esfor ados,
Mais do que prometiaafon ahuman a.
Een tregen te remotaedificaro
NOMO l^ein o , que tan toJublun arao.
Etambm as memoriasgloriofis
Daquelles ^cis, queforodilatan do
A he, o brperio, is as terras Wtojas
J)e4jJ'rica,(srde Aj\ a,an dirM deuaJlan Jl
Eaquelles que por obras Valerojas
Se W,o daley daMorte libertan do,
(.mtan do ijpalb^rey por todapar. e,
6Vatan to me auuLr o t ?Ctiho < s arte.
A Q- ljem
OS LVSIADAS DE L.DE CA
Cejjcm dojabio Grego, Cr do T royan o,
As n auega oesgran des quefiaro:
Callefede ylexan dro, < tsr deT rajan o',
jtfama das viSlorias que tiuerZo,
Que eu can to o pey to illuflrc Ln fitan o,
J. quem Neptun o., c Marte obedecerav.
Cejje tudo o que aMufaan tiguacan ta
t
Que outro Valor mais altoje alcuan ta*
EVos T gides min has, pois criado
T en des em my bum n on o en gen ho arden te^
Sefempre em Ver [o humilde, celebrada
Foj de my Vojjfi. io alegremen te,
f)aime agorahum jom alto, tsr fublimado^
Hum eslillogran dihco, & corren te,
Porque de Vojfas agoas Vbtbo orden e,
Quen o talho en uejaaasde Hypocreue,
J)aime hm friagran de (rfotwrof,
En o de agrejh ato, oufrautaruda:
Mas de tubacan ora o?* blicofa.
Que o peito acen de, o* acor aogeflo muda:
T >aime igoal can to aos feitos dafamoJA
Gen te V'>ffa, qus aMarte tan to ajuda:
Que[eejfalhe is/*je can tem Vn iuerfn
p
Se tamjublimepre o cabe em Verjo.
Evos
CANT O PRIMEIRO. s.
B Vos b bem n afcida(eguran ca
DaLufitMan tigualiberdade,
B n o men os certijsimae/peran ia,
De aumen to dapequen a Cbriflan dade:
Vos o n on o temor daMauraUn a
t
Marauilbafatal dan ojjaidade:
Dadaao mun do por Oeosqtodoo man de",
< Perado mun do aVcos dar parte gran de.
Vos ten rro, ejr tiouo ramo florecen te,
De buaamore de Chrilo mais amadx
Quen in bttamjcidan o 0caden te
t
Cefarea, ou OmUiaritfimacbamada:
Vcdeon o Vojjo ejcudo, queprefen te
Vn samoflraaviSloriajapajJada.
2$aqual Vos deu por armas, or deixou
Jsqueellepcraftn aruzjtomou.
Vos podero fo fyi, cujo alto Imprio,
O Sol logo em n ijcen do Ve primeiro:
Veo tambm n o meio do Hemisphcrio,
Equan do dtce o deixaderradeiro.
Vos que ejperamosjugo < sr Vituprio,
Do torpe Ismaelitacaualleiro:
Do T urco Orien tai, o* do e tio.,
Que in dabebe o licor dofan tlo Viu.
j z In clin ay
OS LVSIADAS DEL. DE CA;
tn din ay por hum pouco amageftade,
Queiicjji'ten rrogeUoVos con templo,
Qn c ja(e motra,qn al n ain teiraidade,
Quan do fohin doyreisao etern o templo.
Os olhos di real ben ign idade
(pon de n o cho: Vereis bum n ouo exemplo,
7)e arttor, dos ptriosfeitos Vsterohis,
Em Verjus deuuJgadon umcrojvs,
f reis amor daptria, mio mottido
De premio Vil: mas alto
}
&r quafi etern
Que n ambe premio Vil,Jer con hecido
< Por hum prego dan in ho meu patern o.
Oun i Vereis o n ome en gran decido
T >iquelles de quem fots Jen bor ftipern o,
Ejulgareis qualhe mais txcclcn te,
Sejcr do mun do 7\ f /
}
/ede talgen te:
Ouut, que lo Vereis com V7h fa an has
Fan taflkai, fin gidas, men tirajas,
L"Uiiar os Vi)/] os
t
como n asejirmhae
Mujax, de en gn t dear/e dejejo/as,
As Ven taleiras Vtfy\ sfam taman has,
Qjte excedem asp- n badas fabul jfaH
Que excedem T ^hlamon tc^y o v'm T ^geir^
EOrl.mdo
9
uuU que JotaVerdadeiro.
T or
CANT O PRIMEIRO. 3 .'
Vefles Vos darey hum Nun o fero,
Qutfe^ao < (ei,z< rao T rein o taljertti o,
Hum Egas^tr hu dom Fus, q de Homero
J fitaraptin lks/o cobi o:
< Pots poios dag pares darws quero,
Os doze de In glaterra,&- o \ en Magri o.
Douuos tambm aquelle illuslre Gama,
Que parafi de En eas tomaafama.
Po/j fe atreco de Carlos %ei de Fran a,
Ou de Cefar, quereis igual memoria:
Vede o primeiro Jfon jo, cujalan a
E/curafa^qualquer ejl ran hagloriai
Eaquelle que afeu ^in o ajeguran a
Deixou^om agran de cr prospera Vitloria.
Outro loan e, in mllo caualleiro,
O quai to,w quin to jfon jos, X? o terceiro.
Nem dtixaro meus Verfos efquecichs,
y}quel!ts que n os T rein os ladaAuror
y
Sc fiaro por armas tam/ubidos,
Vo\ )aban deirajempre ven cedora.
Hum Vachccofartifimo.sr os temidos
almeidas, por quem fempre o 1 eja chora.'
Jlbuqun que terribil, (afiro farte,
Eoutros em quem poder n o teue amorte.
J l Bem
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
Een cjiwtto eu efles can to,iraVos n ampojfo
Sublime (fiei, que n am me atreuo atan to,
T omaj as rdeas Vos do feitio Voffo,
Dareis matriaan un caouuido can to;
Comecem afen tir opefogroffo,
(Quepolo mun do todo fa aefpdn to,)
De exrcitos, rfeitosfin gulares,
De Africaas terras,*? do Orien te os n itres]
Em Vos os olhos tem o Mouro frio',
Em quem v feu exicio afigurado,
So com Vos Ver o brbaro Gen tio, ,
Mo/irao pefco o ao jugo jain clin ado:
T hetis todo o cerleoJen borio,
T emperaVos por dote aparelhado:
Que affei oadaaogeflo bello,tsr ten ro,
Dejejade compramos peragen ro.
Em Vos fe Vem daOlmpicamoradf,
Dos dous aubs, as almas cafamojs,
iiuan apa^ An glicadourada,
Outrapolas batalhasfan guin ojasl
Em Vos efperao, Verfe ren ouada
Suam: moria,w obras Valero/as.
ElaVos tem lugar n o fim daidade, j
No templo dajupremaetern idade.
Mas,
CANT O PRIMEIRO. 4
Mas em quan to efle tempo pajfalen to,
De regerdes os pouos, que o dijefio:
Doy Vosfauorao n ouo atreuimen to,
T er que eles meus Ver/os Vojjos jejaol
EVereis ir cortan do ojalfo argen to:
Os Vojjos Argon autas, porque Vejao,
Que fam vilos de Vos n o maryrado,
EcoHumaiuos jaajer in uocado.
U n o largo Ouean o n auegauo,
js in quietas on das apartan do,,
Os Ven tos bran damen te rejpirauo]
Das n os as Vellas con cauas in chan do:
Dabran caefcuma
}
os mares fe moflrauat
Cubertos
}
on de as proas Vo cortan do.
J.s maritimas agoas con fagradas,
Que do gado de T roteofam cortadts.
Quan do os Veofes n o Olimpo hmin ofo,
On de ogouern o el, dahuman agen te
Se ajun to em con fdiogloriofo,
Sobre as coufasfuturas do Orien te:
*Ptf an do o criflalin o Ceofermo/o,
Vem pelaViaLaHea, jun tamen te
(n n uocados daparte de T on an te^
Pelo Ketooen tildo velho Jtlan te.
A 4 Deixao
OS LVSIADAS DE L. DE C hi
Dxao dosfeteCeos o regimen to
t
Que do podir maii alto lhe fui dado,
siIto poder, quejoiopen jamen to
Gottern ao Ceo
t
aT erra,isr o Xfaryraloi
Jti/eacharo jun tos n um momen to,
Oi que habttdo o JrUuro con gelado.
Eos que o Aufiro tem, & as partes on de
A Auroran ajce
9
& o cLro Solfe ejeon de.
E/lauaoT adreali/uhlime &r din o;
QJC Vibraosferos rayos de Vulcan o,
ISlum ajjen to de elrellis cri/labio,
Com g fio alto, feuero^joberan o,
Do roflo rejpirauahum ar diurn o,
Que diurn o torn arahum corpo human o:
Com hiacoroa
}
isr ceptro rutilan te,
De outrapedramais claraque diaman te.
Em luzen tes affen tos, marchetados
De ouro,isr de perlas, mais abaixo c sian o
Os outros Veojes todos afjen tados,
Como a%a^ao, < tsr aOrdem con certan do.
f
Praedem os an tiguos mais hon rrados,
"Mais abaixo os men uresfe aflen tauao:
Quan do lupiter alto affy dizen do,
im tom de Po^come agraue < horren da;
Etern os
CANT O PRIMEIRO. 5 .
Etern os moradores do luzen te
E/hlfero polo (s clivo ajfen to,
Se do gran de Yalor daforte gen te,
De Lufo, o perdeis o pen Jamen to
y
Deueis de ter jabido claramen te
Como be dosfadosgran des certo in ten to'
Que por ellajejqueco os human os,
De Apmos, T erjas, Gregos &r Roman os,
lalhefoy ( bem o ttes) con cedido
Cumpoder tamfin gelo & tampequen o
T omaro Mouro forte &* guarn ecido,
T odaaterraque regao T ejo amen o:
Pois con trao Cajlelhan o tam temido
Sempre alcan ou fauor do Ceoferen o.
j\ li que fempre em fim com famazsrgloria^
T eue os tropbeospen den tes da Viclon a.
Deixo Veofs atras afamaan tigua,
Que co agen te de Rmulo ahan ^arlo,
Quan do com Varialo, n ain imiga
GuerraRoman atan to /e affimaro.
t
T ambem deixo amemoria, que os obrigt
Agran de n ome, quan do aleuan tarjo
H'tm,por Jeu capito, queper.tqrim
Fmgio n aCeruaejpirito diurn o.
J^ora.
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
Jgor* vedes bem, que cometen do,
0 diuidofo mar, n um len ho Ien e
Por vias n un caVfadas, n o temen do
T >eJf] rtco^ Noto afor aamaisfatreuei
Que auen d tan toj* que as partes Ven do,
On de o diahe comprido^ on de breue,
In cluuo/eupropofto, cr perfia
J. Ver os ber os, on de n afec o dia
Prometido lhe eft do fado etern o,
Cujaaltaky n am podefer quebrada,
Que ten io lon gos tempos ogouern o
Do mar, que v'e do Sol aroxaen trada:
Nas agoas tempaffado o duro biun n o'
Agen te Vi. m perdidacr trabalhada,
laparece bem feito, que lhe feia
Moflradaan on aterraque ejei< t
t
B perque,como Vifles, tem pffados
NaViagem, tam a/peros perigos,
T an tos Climas < rjr Ceos experimen tados^
T an to furor de Ven tos in imigos
Que/ejam,de termin o, aga/alkados *
Ne fiacofiaAffrican acomo amigos.
Eten do guarn ecidaahjfafrota,
T orn arT io ajeguirfualon garata:
JlS
CANT O PRIMEIRO. *,
Ejlas palauras Jupiter de^lci,
Quan do os'Ddofcspor ordem refpon den do,
T SLafen temahum do outro dijiria,
< %a%es diuerfas dan do (sr receben do.
O padre 'Baco, ali rutm con fen tia
No que lupiter diffc, con hecen do
Queefqueceraofeusfeitos n o Orien te,
Se lapajjar aLufttan agcn tc.
Ouuido tin haaos Fados que Viria
fluagen tefortifimo de Hespan ha,
Pelo mar alto, a qualjojeitaria
T >d ln dia
}
tudo quan to Doris ban ha:
Z5 comn ouas ViBorias Ven ceria,
Jfamaan tiga,oufua,oufojje ejlran ha]
altamen te lhe doe perder Agloria,
7)e que Ni/acelebrain daamemoria.
Vt que ja. teue o In do fojugado,
B n un calhe tirou Fortun a,oti Cfo]
5 VVtn cedor dan dia- fer can tado,
De quan tos bebem d agaade Warn afat
T eme agoraquejejafepultado,
Sen tam celebre n ome, em n egro Vaio'
IDazpA do efquecimemn je U cbofo
9
J
faj%?. ^n uguefesjquen auevZo,
SuJlen tui
OS LVSIADAS DE L. DE CA;
Sn flen tauacon traelle Vn us bella
jffytaaaagen te Lufitan a,
For quan tas qualidades Vian ella,
f)aan tigatam amadajua(Roman a,
Nos fortes cora es, fiagran de elrella,
Que molrrao n aterraT in gitan a:
EfiaImgoa, n aqual, quan do imagin a,
Com poucacorrup o cre quebeaLatin a,
Eflas caufas mouio Cyterea]
Emais, porque das Parcas d.iro en ten de
Qn e hadefer celebradaaclarauca,
On de agen te belgera)e eflen de.
Afii que hum pelain fmiaque arrecea,
Eo outropolas hon ras que preten de,
urn aper fiaperman ecem,
A qualquerjeus amigos fatiorecem:
Qual Aufiro fero ,oti 'Boreas n aefpeffura,
'De fduejlre aruoredo abaflectda,
(Jfympen do os ramos vZodamutaefcura
}
Com tmpito cjr bratie^adefn cdida.
framatodamon tan ha, ofom murmura,
Jo vspen fe as folhas ferue aferraerguida*
T al an davao tumulto leuan tado,
En tre os Dcojes n o Olimpo con jigrado:
CANT O PRIMEIRO. fi
Mas Marte que daDeofajujien taua,
Butre todos as partes em porfia.
Ou porque o amtran tiguo o obn gaua,
Ou porque agen te fon e o merecia,
T )e an tre os Deo/es em pee je Icuan tatia,
Meren crio n ogetto parecia:
O forte efeudo ao collo pen durado,
Deitan do pratrs medon ho^ irado,
/tvifeirado elmo de Diaman te,
rfleuan tan do bum pouco, muyfcgure,
< Por dar/eu parecer fe pos dian te
J)e lupiter, armado, forte zsr duro:
dan do buapan cadapen etran te,
Co con to do bajlo, n o /oliopuro:
O ceo tremeo, tr .Apolo de to uafa,
Hum pouco alu^perdeo, como in JiaJo*
Ediffe afii, o padre acujo imprio,
"T udo aquillo obedece, que cn ajle,
Se eftagen te que bu\ < aoutro Emispberio,
CujaValia, < & obras tan to amajle:
T SLao queres quepade ao Vituprio,
forn o bajatan to tempo que orden alc
Naooutasmais,pois esjuy^ direito,
(Rabes de quem parece que bejospeik.
Que
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
Que feaqui ara^ofe n o molraffe
Ven cidado temor demafiado,
fiem foraque aqui 'Baco osjojlen taffe,
Pois que de Lufo Vemjeu tam prtuado:
T raseftaten oJua, agorapaffe,
forque em fim Vem de cjlaimgo dan ado.
Que n un catirar alheaen uejj,
0 bem que outrem merece ,vroceo defej*.
JZ tu padre degran de fortale a,
Dadetermin aram que tes tomada,
"Ham torn es por detrs pois hefraqueja
Defiftirfc dacoufacome ada.
Mercrio pois excede em ligeireza
j4o Ven to leue
3
^r aafetabem talhada,
Lhe Vamoslrar aterra,on de/e in forme
2)< t n dia, (sr on de agen te Je reforme.
Como ijl diffe o T adrepoderofo,
A cabep in clin an do, con fen tio
No qucdtjje Mauorte Valerofo,
EN'clarfbre todos efpar io:
T elo camin ho Lac\ eogloriojo
y
Logo cadahum dos Veofes fepartiol
F.i en do feus rcaes acatamen tos,
eraos determin ados apoujhitos.
Em
CAXT O PRIMEIRO. 8 .
Em quan to ifio fe pajfa, r.afcrmcfa
CafaEtreado Olimpo omn ipoten te
Cortauao mar agen te bdicofa:
laU daban dado Aufiro ,*ydo Orien te,
En tre acofiaEthiopka,vr afamoja
Ilhadejam Louren o,*? o Soiarden te
Qucimauaen tam os Veofet, queT ift
Co temorgran de em pexes con uerte.
T am bran damen te os Ven tos os \ euauao
y
Com quem o ceo tin hapor amigo:
Seren o o ar, & os tempos fe molrauao
Sem n wm,[cm receio de perigo:
0 promon trio- praffo japa/fuuo
Nd cofiade Etbiopia, n ome an tigtto.
Quan do o mar de/cobrin do lhe moftraug"
"Non as ilhas que em torn o cerca, o- lan a,
Vajco dagama, o for te Capito,
Que ataman has emprefas/e ojferece,
jOeJoberbo, < ur de altiuo cora o,
j c] n em fortun afemprefauort e
< Perafcaqui deter, ?o )>c rayo,
Que bibabitad aterralhe parece:
0Vdian te pa/far determin aua:
Uas mm IhejbcceJeo como ciijdua.
Ee
s LVSIADASDEL.DE CA.
Bis aparecem logo em zoin fuathia,
f- us pequen os bateis, que Vem daquctla
Que mais chegada terrapareaa,
Cortan do o lim^o mar com lan aVella:
^, O O
sigen te fe almo a, & de alegria
T Slo (abe mais que olhar acan jadelia.
Quegen teferaejla, em fi de^io
f
Quecolumes, que ley, que%eiteriaof
As embarcares erT io, n aman eira
\ ln y Vehcs
}
ejlrcitiis, isr compridas]
yis VelLucom que Vem cro de e(leira
}
T >uasfolhas de Valmabem tecidas:
Jigen te dacor eraVerdadeira
t
Que T baeton , n as terras acen didas
Ao mun do deu, de ovjado^ n o pruden te^
O.T ado ofabe
3
tsr Lampetufaofen te.
f)epan os de algodo vin ho Ve/hdos,
De Variai cores, bran cos
}
n r Itjlrados]
Hs tracem derredor de ft cin gidos,
Outros em moio ayrojo lobra ados
y
T >as cin tas prariu aVem despidos:
*Por armas tem adagas, 1 7 tarcafof.
( n to '.cas n acabe a, o* n auegan do,
ja.fisjn orojoi vo tocan do,
io.f
CANT O PRIMEIRO.
Cos pan os, isr cos bra os a en aio,
Aasgen tes Lufitan as, que ejperajfem:
} as jaas proas ligeirasdt in ilmaiuio,
(peraquejun to aas Ilhas amain ajfem.
A 'ifn te, cr marin heiros trabalhauo
J
(orn o\ e aqui os trabalhos jacab.ijjem:
T ooo Vellas, amain aje aVergaalta,
T >aan corao marferido, en cima/alta.
No erao an corados, quan do agen te
E/lran ha
y
polas cordasjafubia,
Noge/lo ledos vem, zsr human amen te,
O Capitai) fttbltme- os recebia.
Js me'as man dapor em con tin en te,
T >o licor que Lieopvan tado auia:
En chem Vajos de Vidro ^ do que dt itao,
Os de T hacton queimados n adaen oeito.
Comen do alegremen tepervutttauao,
T elaArbicaliwoa. dutde lin hao.
Quem erao, de que terra, que bt- .paiu\ o
3
Ou que p.irtes do mrr corrido tiuhof
Os fortes Liifitan o- lhetorn vu.o,
A\ di/oet.h repailat Ijuecon utubaoi
Os T oitugwjfj fomo do Occiden te,
Hun os bujtado a, terras do Orien te.
$ Do
OS LVSIADAS DEL. DE CA*
Do mar temos corrido, < sr n auegado
T odaaparte do jn tartico, vr Calijlo,
T odaacofiaAfrican arodeado,
"Diuerjos Ceos,< (jr T erras temos Vtjlo:
!)//> %ei poten te fomos, tam amado,
T tm querido de todos, ty bem qui\ o:
Que n am n o largo "Mar, com ledafron te:
Mas )io lago en traremos de Jcheron te.
Jipor man dado feu, bufcan do an damos
J. terraOrien tal\ que o In do reg*
y
Por elle o Mar remoto tiauegamos,
Quefo dosfcos Focas Je n auega:
Masjara^to parece que Jaibamos,
Se en tre vos aVerdade n o fe n ega.
Quem(ois, que terrabe e/la que abitaisf
Ouje ten des dan diaalgfofmisf
Somos, hum dos das Ilhas lhe torn ou.
E/l ran geir os n aterra, Lei,*? n afio
Que os prprios, jam aquelles que criou
A Natura/em Lei, vrjem %a^ao:
7SZb> temos aLei certaque in fin ou,
0 claro defeen den te de Abrahao:
Que agoratem do Mun do o[en hor'to
>
A tn h Hebreu teue, < & opay Gen tio.
m.
CANT O PRIMEIRO. 1 0
EHalibapequen aque habitamos,
He em todae/iaterracertaefcala,
De todos os que as On das n auegamos,
De Quiloa^le Momba aj (jr deSofila:
Eporfern eceJJaria, procuramos.
Como prprios daterra, de babitala.
Eporque tudo em fim Vos n otifique,
Cbamafe apequen alibaMo ambique,
Ejaque de tam lon ge n auegais,
Bufcan do o In do ldafpe,w terraarden te,
Viloto aqui tereis, por quemfejais
Guiados pelas on dasfabiamen te.
T ambm ferabemfeito que ten hais.
Daterraalgum refrefco, < &? que o ^eoen tt
Que elaterrag^uern a, que Vos Veja,
Edo mais n ecejjario Vosproueja.
ljlo dizen do, o Mouro fe torn ou
Ajeus biteis com todaacompan bia.
Do Capito i?gen te fe apartou,
(om mo firas de dettidacorte fia:
"Nifio Febo n as agoas en cerrou,
Co carro de ChriHal, o claro dia:
Dan do cargo aaIrmaaque alumiaffe,
O largo Mun do, em quan to repoujajjc.
< B 1 Amitt
OS LVSIADAS DE L. DE CAv
A n oyte fe pafjou n alaffafrota,
Com eflran baalegria, C7" n o cuydada,
(Por acharem daterrato remota,
T Slouade tan to tempo dtjejada:
Qualquer en to con fio o cuyda, ir n ota
ISlagen te, &r- m man eiradefujada.
Ecomo os que n i erradaSeitacrero,
T an to por todo o mun do Je ejlen dero..
T )aLuaos claros ryos rutilauao,
(Polas argn teas on das Neptun in as]
As EHrellas os Cvos acompan han do..
Qual campo reuefidode bon in as,
Osfuriofos Ven tos repotijauao,
T idas coitas e/i uras peregrimts.
tyorein daarmadaagen te vigiatia,
Como por lon go tempo cofln maua,.
Mas affy como aAuroramarchetada,.
Osftrmofos cabcllos cjpalhou,
No Ccoferen o, abrin do a roxaen trada,,
j4o claro Hiperion io que acordou,
Come aaemban deirai (e todaaarmada,]
"E de todos alegres(e adorn ou:
fPor receber (on felas, < & alegria,
0 Regedordas Ilhas que partia.
T artk.
CANT O PRIMEIRO. tf
T artiaalegremen te n auegmdo,
A Veras n os ligeiras Lufitan as,
Com refrefco daterra, em fi cuidan do,
Que/am aqucllaigen tes in human as:
Que osapoufen tos Ca/pios habitan do,
A con quiflar as terras Aftan as
Vtero- .ur por ordem do dejlmo,
O Imprio tomaro aLojlan m.
tfecebe o pito alegremen te,
O Mouro jis- todafuacompan hia,
T >alhe de ricaspe as hum prefen te,
Qe /o praejie effeitojatraria:
Dalhe con jeruadoce
t
< s> dalhe o arden te
No )>fado licor que daalegria.
T udo o Mouro con ten te bem recebe,
Emuito mais con ten te come,< ar bebe;
EJl* agen te martimade Lufo,
Subidapelaexarcia, de admirada,
trotan do o elran geiro modo,tp- v/,
Ealin goagem tom barbarai? en leada.
T ambm o Mouro aluto ejl con fufo,
Olhan do acor,o trajo, fjr aforte armada.
Epergun tan do tudo lhe de^ia,
Seporven turaVmho de T urquia.
(B 5 Bmais
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
Etn .s Ibedizjambem, que Ver defeja
Os liuros defualey, preceito, ou f,
(pera- vcrfe con forme fuajcja,
Oujefam dos de Chrlo, como cr :
B porque tudo n ote,zjr tudo Veja,
Ao Capito pedia, que lhe de,
lolradas fortes armas de que vfauao,
Guan do cos in imigospelcjauao,
(Respon de o Valerofo Capito,
'Por bum que alin goaefeurabemfabtCi
Darte cy Sen Jior iufire rela o
De my, daley, das armas que traria:
T Slemjou daterra, n em dagera am,
Dasgen tes ewyofas de T urquia:
T vfasjou daforte Europablicofa,
Bujco as terras da.ln diatamfamofal
r
Jdey ten ho daquclk
y
axujo imprio
Obedece o Vifibil,^ muxfib,
Jquelle que criou todo o Emupherw^
T udo o que/eme^ y todo o in jen /ibil
Qtiepadeceo desbon ra, r Vituprio,
Sofren do morte in jufta, O- in jufn bih.
Eque do ao aaterraem fim deceo,
Worjubir O mortais daterrado ceo.
J)ejle
4
CANT O PRIMEIRO. t%
T fefle Veos homem, alto
}
< rsr in fin ito,
Os Liar os que tu pedes, mm tra^id,
Que bempojjoefeujar trazer ejeripto
Em papel,o que n aalma. an dar deuia.
Se as armas queres Ver, como th dito,
Comprido ejjedefejo tejeria:
Como amigo as Veras, porque cu me obrigo,
Que n un caAS queiras Ver como in imigo.
J/lo dizen do,man daos dilioen tes
Min iflros, amo/irar as armaduras,
Vem arn fesytsr peitos reluzen tes,
malhasfin as, CT lamin as Jeguras,
Efeudos de pin turas differen tes,
Pilouros, efpin gardas de a o puras,
jirxos,{s- fagittj"eras aljauas,
Parta/an s agudas , chu as brmas.
js bombas Vem de fogo, &rjun tamen te
Jspan ellasjulfureas, tam dan o)as,
*Porem aos de Vulcan o n am con jen te
Quedemfogp aas bombardas temi roas:
tPorqucn gmeroJo an imo, &r Valen te
En tregen tes tam poucas, ^r medro/us,
Ho moUraquan to pode^ com razo- ,
Quehefraquezaen treouelhasjer Imo.
(B 4 Vorem
OS LVSIADAS DE L.DE CA,
Porem diflo que o Mouro aqui n otou,
B de tudo o que Vio
y
com olho aten to,
Hum dio certo n aalmalheficou,
HaVon tade m de pen famen to.
Nasmoflras^n ogelo o n o mo/irou:
Mas com rijon ho,ar ledo fin gimen to,
T ratalos bran damen te determin a^
A te que moflrarpojjfao que imagin a
pilotos lhe pediao (apitao,
*Por quem podef] e ai n diafer leuado
r
Dtzjbey que o largo premio leuro,
flo trabalho quen ifjofor tomado.
Wrcmetelhos o Mouro, com ten o
De peito Ven en ofoytsr to dafiado:
Que amorte fe podeffe n ele dia
9i
Em lugar.de T ilo tos lhe daria*
T aman ho o odiofoy, Ur am Von tade^
Que aos efiran geiros fupito tomou,
Saben do (er fequaces daVerdade,
Que o filho de Dauidn os en fin ou,
Osjegredos daquellaEtern idade
Aquemjuysp algum n o alcan ou.
Que n un cafalte hum prfido in imigo,
ji aqueles de quemjojle tan toamtgo?
fartioft
CANT O PRIMEIRO. tf.
9aroje n isto em fim co acompan hia,
Das n aosofaljo Mouro despedido,
Com en gan ofaisrgran de cortefia,
Comgefto ledo atodos, < r fin gido:
Cortaro os bateis acurta via
DasagoasdeN.tpttm, {sr recebido
"Naterrado objequen te ajun tamen to,
SefoyoMjuroaocogn ito apoufen to:
Do claro affn to Etreo, o grao T ebario,
Que dapatern al coxafoy n afeido
Olhan do o ajun tamen to Lufitan o,
Ao Mourofer mole/lo, &> auorrecido:
No pen famen tocuydahumfaljo en gan o
Com que fejade todo dejlruydo.
E em quan to ijlojo n aalmaimagin am
Con ftgo e/las palauraspraticaua.
Eflado fado jadetermin ado,
Que taman has ViSlon as tamfamofas
r
jjao os Vortuguefes alcan ado,
Das bidian is gen tes belkojas.
Eeu/o filho do T adre/ublimado.
Com tan tas qualidadesgen erojas:
Ey dejofrer que o Fadufauore a
Outrem, por quem mm n omejeefeureca?
laqwjcrfr
"N
OS LVSIADAS DE L. DE CA;
laquiferam os Veofesquc tiucjfe,
0 filho de Ftlipo wjlaparte.
T an to poder, que tudo fometeffe
Debaixo do feujuopj o fero Marte:
Mas ajje dejoffrer que o Fado deffe,
ji tam pomos taman ho esfor o, {y arte
Qjtett cogram Macedn io, r Otoman o^
T >emos lugar ao n ome Lufitan J
Kao feraajjy, porque an tes que chegado
Sejac/le Capito, alutamen te
Lheferatan to en gan o fabricado.
Que n un caWjaas partes do Orien te:
Eu decerey a.i terra, < {jr o in dign ado
Peito, rcuoluerey da Mauragen te,
Forquejempre por Viayradereita^
Quem do oportun o tempo Jc aproucita;
Jflo dizen doyrado,& quafx hfn o,
Sobre aUrraAffrkan adejeen deo,
On de Velin doaforma< argejlo human o,
< Perao T raffo (abidofe moueo.
B por milhor.tecer o a/luto en gan o,
Noge/lo n atural fe couuerteo\
Dum Mouro, em Mo ambique con hecido}
Velho, fabio, (sr co Xeque muy Vabdo.
B en tran do
^CVNT O PRIMEIRO. 4
Een trudo affy afalar lhe, atempo & horas,
A ftu faljtdxis acomodadas,
Lhe di^ con to erttogen t s roubaioras,
Efl- ts que orade n on o fam chegadas:
Quehsm: oes n acofia moradoras\
Corren do afamaVeio, que roubadas,
Forao por eles born es que pajfauao,
Que com ptios depa jempre an coratol
Eftbe mais, lhe di^, como en ten dido
T en ho deles Cbn Uos/an guin okn toSy.
Que quafi todo o mar tem deflruido,
Com roubos, com in cn dios violen tos:
Etracem jade lon ge en gan o Vrdido,
Con tri n os, er que todos /eus in ten tos
Samperan os matarem,^ roubarem ,
Emolhem arfilhos captimrem.
Etambm fey que tem determin ado,
Vc Vir por agoaaterramuito cedo,
O Capio dosfeus acompon hado,
Que datemam dan adan ajee o medo:
T u deuesdeyr tambm cos teus armado
Efperallo cm cilada, occulto & quedo:
< Porque fun do agen te dejcuydada,
Cairo facilmen te n aalada.
EJein da.
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
1
BJe fadaMO ficarem deilegeito,
T >elruydos, ou mortos totalmen te,
Eu ten ho imagin adan o con ceito.
Outraman hacr ardil que te con ten te:
Man dalhedar "Piloto, que degeito
Sejaa[luto n o en gan o, cr tam pruden te
t
Que os leueaon de fefio dejlruydos,
Desbaratados mortos, ouperdidos.
T an to que eflaspalauras acabou,
0 Mouro fios tais cafos, fabio cr Velh$
Os bra os pelo collo lhe lan ou,
agradecen do muito o talcon jelho:
Elogo n effe in fan te con certou,
tyeraaguerrao btltgero aparelho:
< Peraque ao T ortuguesfe lhe torn ajfe,
Em roxo fatigue aagoaque bujcajfe.
B bufcamahperao cuydado en gan o,
Mouro que por T tloto aan ao lhe man dei
Saga\ , a/luto, c* fabio em todo o dan o
T >e quem fiarjepojjaUm feito gran de
t
Dizjhe que acompan han do o Lufttan o,
< Por tais cofias,& mares co elle an de:
Que/e daqui ej capar, que ladian te
Vacair on de n un caJe aleuan te.
lao
CANT O PRIMEIRO. 1 5 .
h o rayo Apolin eo vifftaua,
Os Mon tes T Slabatheos acen dido,
Quan do Gamacos [eus determin am,
De vir por agoaaterraapercebido:
A "en te n os bateis fe con certaria,
(orn o fefoffe o en gan o j 1 fabido:
Mas pode fofpeitar fe facilmen te,
Que o corauo prejago n un ca men te.
E mais tambm man dado tin haaterra.
De an tes pelo T iloto n eceffario:
Efoilbe refpon dido emfom de guerra,
(afo daque cuydauamuy con trario:
< Por iflo, & porque fabe quan to erra,
Quem fe cre de [eu prfido aduerjario,
Apercebido Vay como podia,
Em trcs bateis fomen te que traria:
Mai os Mouros que an datuo pelapraya,
Wor lhe eftn der aagoadejejada,
Hum de efeudo embarcado, & de n ^agaya,
Outro de arco en curuado, trjetaeruada:
Efperao que aguerreiragen te faya
Outros muytosjapoflos em cilhda.
Eporque o cajo leuefe lhejaca,
Voem bus poucos dian tepor n ega a.
tAn do'
OS LVSIADAS DE L. DE CA:
'jn dapelaribeiraaluaafen ofi,
Cs belicofos Mouros acen an do,
Com aadurga/s'co aaficaperigofa,
Osfortu *Portugue[es in citan do:
Nam/ojfie muito agen tegen e)o/a.
An dar lhe os ces os den tes amo/Iran do.
Qualquer em terrafalta, tam ligeiro,
Que n en hum dizerpode que he primeiro.
Qual n o corro fan guin o,o ledo Aman te,
Ven do afermofadamadefejada,
0 T ouro bu(ca,(sr pon do je dian te,
Salta, correJibila, acen a, fcp? brada:
Mas o an imal atroce n ejfe mlan te,
Com afron te corn igerain clin ada,
(Braman do duro corre, isr os olhos cerra,
X crriba, fere
)
ir mata(sr pem por terral
}\ "Eis n os bateis o fogofe ktian ta,
Nafurio/aisr duraartilhem,
A plmbeapelamata, o brado efpan ta:
}crido o ar retumba, zsr affouia:
0 coracam dos Mourosfe quebran ta,
0 temor gran de ofan gue lhe resfria.
li foge o e/con dido de medro/,
Emorre o fcuberto an en turofo.
No
CANT O PRIMEIRO. 1 6
Nofe con ten taagen te T ortugucfa:
Masfeguin do avicloriaeftrue, ur mata
Ji pouoa ao fem muro, < sr\ em defefa,
Esbombardea, acen de,& desbarata..
T >acaualgadaao Mouro \ a lhe peja,
Que bem cuidou comprab mau barata:
lablasfemadaguerra, < ty maldiria,
O \ >cllw in erte, < ? amay aue o filho cria.
Fugin do, afeiao Mouro vay tiran do,
Sem for a, de couarde,{y deaprejfado,
jpedra,opao
}
^ o can to arremejfan do^
Dathe armas o furor defatin ado:
Iaaliba, & todo o mais, c- femparan do,
J.aterrafirme foge amedron tado.
tPajfajur tortado mar o eflreito bra o,
Que aIlhaem torn o cerca, em pouc$ efpa o
fus Vao n as almdias carregadas,
furn cortao mar an ado diligen te,
Quem fe ajfogan as on das en curuadas,
Quem bebe o mar, < & o deitajun tamen te:
jrrombao as meadas bombardadas
Os T an gaios fotis dabrutagen te.
Deslaarte o Portugus em fim cafiiga,
d Vil tn ali ia
}
prfida, in imiga.
T orruo
OS$LVSIAr>AS3 DE L. DE CA:
T on o vitln riofos praaarmada,
Co.de/pojo daguerra, cr rkaprefa,
E vo a/eu prazer fa>er agoada,
Sem achar rejijkn aa, n em difeja
ficauaaMauragen te magoada,
Ni) oJio an tigo, mais que n un caacefa.
h Ven do fem Vin gan a tan to dan o,
Somen te elrtban ofegun do en gan o.
(Pa es cometer man daarrepen dido,
O < l^eged'< r daquellain icaterra,
Setn /crdts Litjitan os en ten dido,
On e etn figuradepa^lheman daguerra:
Porque o Vilotojaljo prometido,
Que todaam ten o n o peito en cerra.
(Praos guiar aamorte lhe man daua,
Como em fin al das pa^es que tratam.
O Capito, qn cjalhe en tam con uin ha,
T orn ar aJcu camin ho acoflumado,
Que tempo i o?h e> tado, isr Ven tos tin ha,
'Pcrayr bujcar o In do de/t j ido.
(Receben do o Vtloto que lhe vin ha,
Foy th- lie akgrcmvme agafaLido:
E rejpon demlo ao wcn fagciro, aten to
jas Vellas man dadar ao Lugo Vtn to.
pefl
CANT O PRIMEIRO. 1 7
Delaarte defpedidaaforte armada,
j4s on das de Jn fitritt diuidia,
Das filhas de T Slei eo acompan hada,
Fiel, alegre, & doce compan hia.
O Capito, que n o cahiaem n ada
y
Do en gan ojo ardil que o Mouro wdia:
Delle muy largamen teJe
i
in formava,
Dan diatoda, < & cofias quepajfaua:
Xfas o Mouro in flmido n os eito an os
_^ cS 9
Que o maleuolo "Bato lhe en jin . ra
De morte, ou capueiro- n ouoi d.n os
t
cin tes que aan diachegue Ikeprepui a
9
Dan do ra^o dos portos In dian os
T ambm tudo o que pede lhe declara.
Queauen dopor Verdadeo quedi^
Deiudaafortegen teje temia,
H dixfbe mais co falfo pen famen to,
Com que Syn on os T brtgios eman ou!
Que perto ejl buaIlha, cujo afjen to^
T on o an tigo Lhrijlo jempre abitou:
O Capito que atudo e/iauaaten to
T an to co eHa* n on as (e alegrou,
Que com didiuasgran des lhe roaua,
Que o km aaterraon de e/l agen te ejtaua.
C Ho
OS LVST ADAS DEL. DE CA.'
Ho mesmo- o falfo Mouro determin a,
Que o [en joo Qhriflao lhe man da(rpede,
Que ai.b.i he.pijjuidadamatitia
Gen te, auefeguto iarpe MabameJe:
Aqui o en gan o < sr morte lhe imagin a,
(porque em poder yr'for as muito excede
JaMo ambique, e/iaIlhaque Je chama
Qmloa- j muy con hecidapulafama.
Veralfein clixauaaledafrota:
Mas aDeofaem ythere celebrada^
Ven do como dtixatfaacertarota,
(poryr.buftr amorte n o cuidada,
No con fen te que em terrato remota
Se percaagen te deliatan to amada.
Ecom ben tos con trairos adefuia,
'Don de o T ikto faljQ.akua, is- gut*.
Mas o maluaio Mouro n am poden do,
T al determin a o leuar auan te,
Outramaldade micacometen do,
jin daem feu propofito con fian te,
Lhe di^ que pois as aooas di/corren d
f
Os leu.irao por for apor dian te,
Que outraIlhatem perto, cujagen te,
Erao Chrijliios com Mourosjun tamen te*
T ambm
CANT O PRIMEIRO. 8
T ambm n eflas paiiuras lhe men tia,
Como por regimen to em fim leuati,
Que aquigen te de Ckn fh mo auia:
Mas aque a Mahamcde celebrada.
O Capito que em tudo o mouro cri.i
t
Viran do as belLfi, aIlhademan daua:
}/fas n am queren do a Deofaguardadora.
'Kam en trapelabarra
}
yrj urgefora.
B/laitan \ ti?aaaUrratam chegada.
Que hum eflreito pequen o adiuidia,
Hm cidade n ellafituada,
Quem fron te do mar aparecia
7>e n obres edifcios fabricada,
Co- n o porfora,aoin ge defcobria,
(Regidapor hum %ei de an tiguaidade]
Mo n Liiahe o n omeai Ilha, & daidade.
Efen do aellao Capito chegado,
Eflr.m lamen te ledo, porque efpera
De poder Wn ,p mo h pujado,
0>m- >ofaljo P: ''>t>!lhedtjjira:
"Eis Vn /t b .teu daterracom recado
7.)o "Rei, quji fama t yu que era,
Q ue B" mu: to de am j o miara,
Nafui mado .iro Mouro que to/n ra;
i 0 recado
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
0 recaio aue tracem he de amigos:
Mas debaxo o Ven en o Vem cuberto,
Queos pen /amen tos ero de in imigos
}
Segun do foy o en gan o defatberto.
0 gran des tsrgrauiftmo^ perigos,
0 camin ho de vidan un caterto:
Que aon de agen tepem fuaefperan ca,
T en haaVidatam poucaJeguran : a.
N"J mar tan tatormen ta, & tan to dam
t
T an tas Ve^esamorte apercebida,
7fo terra, tan taguerra, tan to en gan o
t
T an tan ecefidade auorrecida:
0 >ide pode acolher/e hum fraco human o,
On deterjeguraacurta Vida*
Que n o fearmejifr fe in dign e o Ceo feren o.
Qfiu rahum bicho daterratam pequen a
Fim.
CANT O 3 EGVNDO, i/>
G$ Can to Segun do.
A
'/T : . t*
A n eftc tempo 6
/KC//O T Un cta,
Que as horas \ >ay do diadijlin *
guin do
}
C hegauaaadrjejada, ar len taMrtd,
^ lu^Cele/Ie aas gen tes en cobrin do:
&daaf martimafecreta,
Lhe efiauao T )eos Notlurn o aportaahroi
Quan do asjn fdas gen tes fe chegaro
us n os, que pouco amaque an coraro.
t)an tre elles hum que tra^en comen hdo^
O mortfero en gan o, afit de^ia.
apitoValerojOjque cortado
T en s de Neptun o o reyn o
t
zsr faljaVta]
O T {ei que man daeflaIlha, aluoracado
Damdatuatem tan taalegria.
Que mim dejejamais que agajaiharte,
VcrtC) < & do n e ejjario rrformarte.
C J B porque
OS LVSIADASDHL DE Chi
(l cm eflremo defejofo
te Ver, como en ufan omeada,
rn vaque de n adaree ofa
1 n >resafarm,tu comtodaarmada:
Epotque do camin ho trabalhojp,
T raray agen te, dbil, & can is, la,
Disque n aterrapodes reformai^
QdiS < t n aturezaobrigaadifjJ.i
x
Efe bufean do Vas mercadoria,
Queprodu^e o aurfero Letian te,
Queila, Crauo, arden te cjpeciaria
Ou Drogajalutifera, zppreftan te:
Ou (e queres luzen te pedraria,
0 l^ubfiuoi o ragida Diaftan ti
T >aqui le tiaras tudn to /obejo.
Com que fa as o fim ateu dejejoi
'jfo men fageiro o Capito refpon de,
.Aspalauras do (ri agradecen do,
Edi^, que porque o Sol n o marfe efeon de".
NdVen traperaden tro obedecen do,
T orem que como a In ^moflrar por on de
Vajempet i o, afrotan o temen do,
Compara/em receio feu man dado,
Que amaisjjor taljen hor eflobn gadol
Weroitn taJje
o
CANT O SEGVNDO. to
Pergun talhedefpois, fe elao n aterra
Chriftos, como o Piloto lhe dezja,
0 men fageiro afluto que n o erra,
Lhe di< , que amais dagele em Chrijlo criai
"Deflaforte do peito lhe desterra
T odaafojpeita,tsr cautafan tafta:
Por on de o Capito feguramen te
)
Sefiadain fiel, wfaljgcn tc.
Ede algus que traziacon den ados,
Por culpas, csr por fiitos Vergon hof>s
f
Porque podejjemfer auen turados,
Sm cafos de/iaforte duuidofos:
Man dadon s mais faga%es,en faiados*
Porque n otem dos Mouros en gan ofos,
A Cidade, (p poder, cr porque Vejao,
Os que Chrtjlos, quejo tan to Ver defejaol
"fcpor efies ao P
K
ei prefen tes man da,
Porque aboaVon tade que moflraua,
T en hafirme, figura, limpa, < & bran da^
A jual bem ao con trario em tudo eflaua.
h aiom o jn hiaprfida, en e/an da
Dasn aoiftJffpedia,& o mar cortaua,
Foratn cn pvtjlos te.!v< ,< (sr fin gidos,
Os uous Jaji OU em terrarecebidos.
4 Ej4%
OS LVSIADAS DE L.DE CA
Ede/pois que ao j\ eiaprefen trao
t
(o recado os prefen tes que traria ,
J. Cidade correro, r n otaro
Muito men os daquillo que quero
t
Que os XLuroscauteloJos Je guardaro
T *e lhe mo/Irarem tudo- o quepedo-
Que on Jerein aamalcia, eft o receio
Que afa^ imagin ar n o peito alheio,
Masaquelle que fempre amocidade
T em n o roflo perpetua, vrfoy n afcifo
Ve duas mais: que Vrdiaafalfidade,
(Po;- Ver o n auegan te deflruydo:
Eftauan uacaj daCidade,
Com rofto human o,& habito fin giJt
"Moflran dofe Chrifto, isr/abricaua
Jium aftarfwn ptuofo que adiraua,
fitin haem retrato ajfigurada
T >o alto & San eio/pin to apin tura^
Scan dUaPombin hadibuxada
%
Sobre avn icaFn ix virgem pura,
A compan hiafan Haeft pin tada,
Dos do^e tam toruados n afigura,
Como os que ,fo das lin go.u que cayrfy
V
e
f
t
%> ^
t
'
las
k
n
oa
s
n
f
erir
o.
CANT O SEGVNDO. a
jfijuiosdous camin heiros con duzidos,
On decomele en can o 'Bacoeftaux
< Poem em terraosgiolfT os, < uros fen dot
T Zaquelle Deos
t
que o mm lo < rouemami
0 cheiros excellen tes produzidos-
2S Van chaodorferaqueimava
0 T bion eu, & afi porderradeiro
Ofalfo Deos adoras Verdadeiro.
AqCi forao den oite agi falhados,
Comtdo o bom, tsrhon eflo tratamen to
Os dous, Chn flos, mm taen . h que eman x\ o
Os tin haofalfo, sr fan Slofin gimen to:
Mas afi como os rayos ejpilhados
DoSol foro n o mm lo, w n um momen to,
jpwceo n o rbido Orien te,
fiam>c< i de T itao aroxafron te.
T orn ao daterraos Mouros co recado
Do 1 fyi
t
praque en trajjem
r
er covfioo
Os dous que o Capito tin ha man dad
jquemfe o %ei moftrou fmcero a>iavp:
Efen lo o Vorttigues cei tifuao
J)e n to auer receio de per mo,
Equegen te de Umjlo em terraam,
?^
m
J
a
H T Mn tW queria
OS I.VSIADAS DEL. DE CA.'
f)i^cm lhe os que man dou
}
qn e em terraYhlo
9
Sacras aras, (sr- Jacerdoc fan elo,
Que alije agajabarSo,(ff- dormiro,
Em quan to alu^ cubrio o ejeuro man to:
B que n o ftj. in gen tes n o ftn ro
Sen o con ten tamen to. zsrwUo tan to:
Que n o podiacerto auerjofpeita,
7< L< amofirato clara, < jr to perfeita]
Co ijo o n obre Gamarecebia
alegremen te os Mouros quefuhio,
Que lettemen te bum an imo fefia,
T )e moffras que to certas paredo:
jin ao dagen te peipJaje en chia,
3 )?.ixan do abordo os barcos que tra^iaOi
Alegres Vin ho todos,porque cren i
Que apre [adejejadacertatem,
T Zaterracan tamen te aparelhauao]
Armas, &r v.on u oes, que como Yiffem
Que n o 'tfjo os n atuos amoran o,
T Sie.lcs oufaJamen tc/e /ubi/Jem:
En e/iatreko diten n in auo,
Que os de Lufo de ton deftrijfem
Eque in cautospgaflem dctlegrito
0 mal aue em \ vc*n biqi< .e un ho feito]
M
CANT O SEGVNDO, ii
js an corai ten accs t lettan dp,
Com an uticagritacoflun tada,
T >aproaai Vcllas [os ao ven to dan do,
Jn clin opcraabarraabal/jada:
Mas alin daErin .t, queguardan do
An dauajempre agen te a/Sin alada:
Ven do aciladagran de, Cr tam fecrct^
Voado Ceo ao Mar como huafeta.
Con uocaas aluar filhas de Nero
y
Com todaamais cerleacompan hia^
Que porque n o falhado Mar n ajceo,
>as agoas o poder lhe obedecia.
B propon do lhe acaufaaque deci o,
Co m todos jun tmien tefe partia:
Feraeflomar que aarmadan o chegajje
Aon depraJempreje acabafje.
lan aagoaerguen do vo com gran de prefja,
Com as argn teas caudas bramaefcuma,
Cloto copeito corta,r atraucfja
(om mais furor o \ f ir do que cofuma,
SaltaNi/e, Nerin e/e drremefja
y
< Por cimadaagoacrcjpa, em for afuma:
Abrem camin ho as oias en curuadas,
X)c temor dai Nereidas apn ff idas.
Kc
OS LVSIADAS DE L.DE CA.
fflos bombros de bum T rito comgejio acefo
3
Vay alin daVion efuriofa,
Nejen te quem aIcuao do epefo,
DeJoberbo
}
com cargatamfermo/a:
lachego perto don de o Ven to teJo
y
En cbe as Vellas dafrotabelicoja.
Q^eparten /e^ rodeon ejje in jlan te
Ai n os ligeiras que buo por dtan te.
tfoemfe aVeofacom outra< em dereit
Daproi capitain a, isr ah f aban do,
0 camin ho dabarraefilio dcgeito,
Que em VoajjcpraoVen to
)
aVillain cbd:
T oem n o madeiro duro o bran do peito,
T er detrs aforte n ao for an do.
Outras em derredor leuan doaeftauaj
Ji dabarrain imigaadefuiauo.
Quaesperaacouaasprouidas formigai,
Leuan do o pejogran df Acomodado,
esfor as exerato, de in imigas
y
Do in imigo In uern o con gelado:
jiU (amjeus trabalhos, {?fadigas,
jli.molro vigor moscaefperado.
T aisan dauo as Ntmpbaseftoruan d
jiagmte T ortuguejao fim n efan do.
T orm
CANT O SEGVNDO. aj
T orn apradetrs aISlao forcada,
A pefar dos que leua, quegritan do,
Mareao )>ellas,ferue agen teyrada,
O leme abum bordo,< (sr aoutro atraueffan do
O Meflre a/luto emVao dapopabrada,
Ven do como dian te amea in to
Os eslauahum m iritimo pen edo.
Que de quebrarlbe a Nrfo lhe mete mede:
\ A celeumamedon hafe aleuan ta,
T Sl> rudo Marin heiro que trabalha,
O gran de ejlron h,aMauragen te efpan ta,
(n mo fe \ n fjem hrrida, batalha:
"Kimfabemara^ao de friatan ta,
T Zamfabem n eftaprejfaquem lhe Valha,
Cuydao que [eus en gan os famjabidos,
E que an dejer por iffo aqui pun idos.
Bilosfubitamen t fe lan auao,
A [eus bateis Veloces que traro,
Outros en cimao mar aleuan taio,
Saltan do mgoaatiadofe acolbto:
T )e bum bordo {jr doutro fubtto faltauas,
Que o meio os compeliado que )>to.
Que an tes querem ao mar auen tn rarfe,
Que n as mos in imigas en tregar/e.
OS LVSIADAS DE L. DE CA:
Jfi como em [d;u: t': caafagoa.,
As ri n o tempo an tigo Xyan n te,
Sc (cn temporven turaVirpijfa,
] lilan doforadaagoain cautamen te,
IDaautjts dali faltan do, o charco Jo*
t
tporfoojr do perigo quefe Jen te,
T i acolhen do Je ao couto que con hecem,
Sos as cabe as n a agoalhe aparecem.
'/jJi fogem os Mouros, O* o T iloto,
Que ao perigo gran de as n osguiara^
Cren do que (eu en gan o cflattan oto,
T ambm Fove faltan do n aazoaamara:
M'as por n em darem n o pen edo immoto,
On depcrcoaVidado e,< (sr cara:
j an corafohalogo acapitain a,
Qualquer das outrasjwtto deliaamain ai
fen do o Gama, aten tado a ejlran he^a
Dos hfouroi n o cuidada, & jun tamen te,
0 T ilotofimr lhe com p> ejleza,
Jpjitei de o que orden avaabrutazen te.
li wn dojem con tras lc/jr Jem braveza
jpos )>en t< s, ou da<
}
agoasjem corren te,
Que aXao pajjar auan te IO podia,
juuulo o[)or milag) e aflt dczja.
0 cafo
CANT O SEGVNDO. a*
0 cafo gran de, ejlran bo
}
v;o ctiyhch,
0 milagre ciar forn o ,& euiden ie,
O dejcttberto en gan o in opin ado,
O prfidain imiga, ar falfagen te,
Quem poder do mal aparelhado
Liurarfe fem perigo [abiamen te.
Se lade cimaaguarda/oberan a,
Nao acudir aifracafor ahuman a?
(Bem n os mo/lrsadiurn aprouiden cia
r
Deles portos, apoucafeguran ca,
(Bem claro temos vi/lo n aaparn cia;
Que eraen gan adaA n o ff a con fian a
Mas poisfaber human o,n em pruden ciav
En gan os tam fin gidos n am alcan a:
O tuguardadiuin a, tem cuidado
De quem fem ti n am podeJ?rguardado,.
Efe te mouc tan to apiedade,
J)efiami/eragen te peregrin a,
Que [opor tuaaltifomabon dade}
Dagcn te afaluas, prfidaw mal'ma
r
Nalgum porto fegttro de Verdade:
( n du^imos jaagoradetermin a,
Ou n os amoflraaterraque bujcamos
y
tfoisfopor teujerui o mwgamos.
On uiolhe
OS LVSI DAS DE L. DE CA4
Ouuiotbe e/ias patautas piado/as,
JfermofaDion e,< &comouida,
Dan tre as Nimpbas je Vay, quejaudofas
Ficaro dejlajubitapartida:
Japen etraas Efirelias kmin ofas,
U n aterceyraEjpberarecebida
uan te pafja, cr lan o/exto Qo
Praon de ejlauao Padre Je mon to,
Ecomo hiaaft on tadado can tin ho
T o firmo jan ogejlo fe moftr.aua,
Queas E/lrellas,woCeo,wo Ar vivin ho,
Etudo quan to aVian amoraua
Dos olbos
}
on defa^Jeu filho o n in ho
Jis ejpiritos Viuos in spiraua,
Com que os T olosgelados atemlia
t
Etomauado Fogo aejpberafria
Jspor mais n amorar ofoberan o
<
Padre
)
de quem foy jempre amada^ cari
Se Ibaprejen taaju tomo ao T royan o,
T SlafeluaIdcajajr aprejen tra:
Se aVirao ca ador, que o Vulto human e
< Perdeo, Ven do Dian an aagoaclara:
Numaos famin tosgalgos o mataro,
Q ue primeiro dejejos o acabaro.
Os crespos
CANT O SEGVNDO. *J
Os crefpos fios douro fe ejparzjo
$elo colo, que an eue e/curecia,
fin dan do as latleas tetas lhe mMo\
Com quem Amor biin caua
y
< Ur n oje via.
Daaluapetrin aflamas lhe \ aiao,
On de o min in o as almas acen dia.
T olas lifas colimas lhe trepauao,
Dejejos, que como Eraje en rvLiit ,
Cum delgado cen dal a< partes cobre,
f)e quem Vergon hahe n aturalrepar ,
Porem n em tudo efcon de, n em defcobri
O veo dos roxos lriospouco auaro:
Mus praque o defcjo acen da, < & dobre,
Lhe pem dian te aqule objetlo raro.
lajefen tem n o Ceo, por todaaparte,
Cumes em Vulcan o, Amortm Marte:
JimoHran do n oan oelico fembran te
t
Co rijo hatrite^ami/lurada,
Como damaque foi do in cauto a'n an te
t
Em brin cos amorofos maltratala,
Quejeaqn eixa
y
(jr/e ri, n um mejmo in late,
E/e tomaen tre alegre magoada*
>
J)ejlaarte aDeoja, aquem imbua huala,
Mais mi/tiojaque tn jle ao Vadrefala.
D Semj>rt
OS LVStADAS DE L. DE C J
Sempre eu cuidey, T aJre poderofo,
Qjie praas coufas, que eu do peito ama/T e
T e achajje bran do, ajfabil.n jr amorojo,
T ofw que aalgum con trairo lhe pejafie:
Mas pois que con tramy te Vejo yrojo,
Sem que to merecejfe, n em te errafie.
Fa^aje como'Baco determin a,
jjjen tarcy em fim quefuy mofin a,
Bfiepouoque he meu, por quem derramo^
As lagrimas que em Vao caidas Vejo,
Que affa^de mal lhe quero
}
pois que o amo]
Sen do tu tan to con trameu dejejo:
*Por ell ati rogan do choro, isr bramo,
B con tramin haditaem fim pelejo.
Orapois porque o amo he mal tratado,
Quero lhe querer mal, feraguardado,
Mas mouraem fim n as mos das brutas gen ttt
%
Que pois eu fuy: { rn ijh de mimofa
0 roo ban ha, em lagrimas arden tes,
Como co oruolhofica.afre/caro/a'
Caladahum pouco, tomo/e en tre aden tet
Lhe impediraafaliapirdoja.
T orn aafeguila/jr in do por dian te,
Libe atalhaopoderojo^gro T on an te
Ede fiai
CANT O SEGVNDO.
H de fias bran das mo/iras comouidn ,
Que mn uero de hum T igre o peito dn ro
%
Lo Vulto alegre, qual do Ceo Jubitlo,
T orn aferen o ur claro o ar e/curo.
jfs lagrimas lhe alimpa, < sr acen dido
Jslafn eabeija,rjr abra ao colo puro*
De modo que dali, (e joje achara,
Outro n ouo CupidoJegerara. .
Eco feu apertan do o roflo amafa,
Queos/alu oiy /jr lagrimas aumen tai
Como min i/iodaamacaligado,
Que quem n o ajjagao choro lhe acrecen ta,
*Por lhe por em fofjego o peitoyrado,
Muitos cafos futuros lhe aprefen ta.
Dos fados as en tran has reuoluen do,
Deflaman eiraem fim lhe ejladizen do!
JFermofaflhamin han o temais
Perigo algum, n os Vofjos Lttfitavot
y
T Slem que n in gum comigo pojfamait,
QueeJJes chorojos olhos jobeean os:
Qite eu Vos prometo filhaque Vejais
Jifqueceren je Gregos w Roman os*
< Pelos illujlres] eitos que ff?agen te,
HA de/adern as partes do Orien te.
D z Que
OS LVSIADAS DE L. DE CA*
Qjtefe o fiaoiJo Vliffes efcapon ,
.'/>/< / n aOgigi i Ilha, etemn efcrauo:
B le An ten or oijeios pen etrou.
Vin cos,cr afon te de T in tam.
B /e o piado jo En eas n auegou,
DeSiiU/jrde Car&Jis- o Mar bratw.
0'Voffos mores cottfas alen tan do,
Non os mun dos ao mun doyrao: moftran J ,
Fortalezas, Cidades, & altos muros
t
< Por elles Vereis filhaedificados:
Os T urcos belaafitmos w duros,
D< 7/ fempre Vereis desbaratados.
Os 'fyis dan dialiures, &r feguros,
Vereis ao T ^ei paten te fojugados.
Bpor elles de tudo em fim )en hores
y
Sen tadadas n aterraleis milhares*.
Vereis efle, an e ag^raf>refurofo
t
Por tan tos medos o In do Vay bufcan d\
T remer delle Neptun o de meJrofo,
Sem Ven tafuai agoasen mjpan do.
0 cafon un caVijio,ar mikgrn fo
Que trema
t
isrferuao Mar em calmae/lado*
0 gen teforte^ de altas pen ] amen tos,
Que tambm deliabtO'medo os Elemen tos,
Veteis
CANT O SIGVNDO. fl*
Vereis aterraque aagoalhe tolhia,
Quein dahade/er hum porto muy decen te,,
Em que Vo defcan jar dalon gaVia,
jfs n os que n autgaremdo Occidcn te.
T odaefiacofiaem fim, que agoraVrdia^
O mortfero en can o,obedien te,
Lhepagar tributos, con hecen do,
tido poder refiflir ao Lufo horren dt:
Vereis o Mar roxo tam famofo,
T orn ar jelhe amarello de in fiado:
Vereis de Ormu^o %ein opoderofo,
Duas iteres tomado, tsrfojugado.
jili Vereis o Mourofuriofo,
De fus mefmas ftas trafpaffado'.
Que quem Vay con traos Voffos, claro Veja,
Quefereftfle, con traftpeleja,
yreis ain expugn abil Vio forte,
Que dous cercos terd, dos Voffos fen dol
jtti ft molrarfeu pre o, &r forte,
Feitos de armasgran difimosfazen dov
En uejofo Vereis o gro Mauort,
T )n peito Lufttan o, fero &r horren do.
T io Mouro ali Vero que aVo^extremd,
J)ofalfo Mahamede ao Ceo blasfema.
t> 3 Goa
OS LVSIADAS DEL. DE CA,
Gxi Vereis aos Xfourosf r tmaji,
j j- Liharddefpois ajer fen hora
t
J)e toxh o Orien te, fs- Jitbhmadct
Cos trtumpbos dao en te Ven cedora.
Ali Joberbaaltiua, e> exal ada,
jo Gen tio que os dolos adora.
Duro jreopor, < ur atoda aterra.
Que cuidar defa^er aos VoJJbfguerrOi.
Vereis afortaleci fuftcn tarfr,
De (an an or, com poucafor atygcn tti
EVerekCalecu desbarutarje,
Cidade pofwloja, &r tam poten te.
E vereis em (ochim afmalarje,
T an to hum peito foberbo, z?in fokn ti
9
Qjte (ttarajamais can tou ViFloiia,
Que afi mere aetern o n omejtsrgloria
Nun cacom Marte, in flrublo trfuriofc
Se viofern er Leucate, quan do Auguftct
T Slas cttts ABiasguerras an imojo,
0 Capito ven ceo Roman o in ju/lo,
Que dos pouos de Aurora, (sr dofamofo
*>hlo4sr do fcaEbraSaticOjZsrrobufto,
J. viBoriatra^ia^ < & prefarica,
fPrco daBgtp klin da< ?* n o pudica*.
Com
... s
CANT O SEGVNDO. .l
Como Vereis o mar feruen do acefo,
Cos in cn dios dos Voj] os pelejan do,
Leitan do o Uololatra, C o Mouro prefo,
T >e n icoes dtjfcren testriumphan do.
"BfogeitaaricaureaCberfon ejo,
jte o lon gico Chim n auegan do.
Eas Ilhas mais remotas do Orien te,
Serlbe atodo o Occcan o obedien te*
T >e modo filhamin ha, que degeito,
Amojlraro esfor o mais que hwn aw^
Que n un caJe Veratam forte peito,
JO Oan getico mar ao Gaditan o,
T Zem das ^Boreais on das, ao Ejtreito,
Que mo/Irou o agrauado Lufitan o:
Po/lo que em todo o mun do, de ajjron tados
< Refu ttajJem todos ospajfados.
Como ittodiffe, man dao con fgrado
Filho de hfajaaaterra, porque ten ha]
Hum paitfico porto, tsr /ojj gado,
*Peraon de fem receyoafrotaVen ha:
Epraque em Mo>n ba a,auen turado
O forte (apitao jen ao deten ha^
Lhe madamais, que emfon hos lhe moflrafjt
A terra, on de qmeio repoujajje.
2)
4
U
OS LVSIADASDEL. DE CA*
lapelo ar o Cykn o Voaua,
Comas afsn osp saaterrade e,
SuaVarafatal n amo leuaua,
Com que os olhos can fados adormece:
Comefla,astriflesalmas retocam,
Do In fern o^ o Ven to lhe obedece.
Nacabe ao galeracofiumado,
Ede (laarte aMeltn de foy chegado*
Con ftgo aFamaleua, porque diga,
Do Lufitan o, o pre o gran de, tsrraro,
Queon omeluflreah certo amor obriga,
Efa^ quem o tem, amado (? caro.
Dejlaarte Vayfazen do agen te amiga,
Co rumorfamoftf mo, < sr perclaro.
laMeltn de em dejejos arde todo,.
De Ver dagen te forte ogeslo,{sr moio,.
Dali praMomba alogo parte\
jon de as n os efiamo temerofas,
Praqtt aagen te man de que/e aparte^
Dabarraimiga, < & terrasfojpeitofas:
forque mn y pouco Vai esfor o, < sr arte,
Con train fern aisVon tades en gan o/as:
'< PoucoValcora o,aflucia, Crfifo,
& lados Ceas liam Vem celeftc aui/o.
Meyv
ANT O SEGVNDO. %
9
bfeyo camin ho an oite tin haan dado
t
Eas Eflrellas n o Ceo co alu^albeia,
T in hao o larn o Mun do alumiado.
E[o co fan oagen te fe recreia.
0 Capito illn flre ,jacan fado,
"De Vigiaran oite> que arreceia,
(Breue repoufo an tam aos olhos dan a,
Con tragen te aquartos Vigtaua.
Quan do Mercrio em fon hos lhe aparece,
Dizen do foge, fuge Lufttan o,
"Daciladaque o ^ei maluado tece,
*Por te trazer aofim,& extremo dan o,
Fuge, que o Ven toso Ceo te fauore e,.
Seren o o tempo tes,& oOccean o,
Eoutro ^ei mais amigo, n outrapartey
On depodesjeguro agajalharte.
2o ten s aquife n o aparelhado,
0 hofpicio que o cru Viomedes dan a,
Fazen do fer man jar acoflumado,
J)e cauallos agen te que hofpedaua:
jis aras de 'Bujiris in famado,
On de os hofpedes trifles imolaua.
T ers certas aqui, fe muito efperas,
Fuge das gen tesprfidas & feras.
v ' Vaitc
OS LVSIADAS DE L. DE CA;
Vaite ao lon go dacofiadijcorrcn do,
EoutraUrraachars de mais Verdade
Laqtufi jun to don de o Sol arden do,
Igualao dia, {? n oite em quan tidade:
Ali tuafrotaalegre receben do
fin tn ^i, com muitas obras de amizade,
Gajalhadofeguro te daria,
Epcraaludiacerta< ur Jabiaguia,
llo Mercrio diff , r o fon o kua
Ao Capito
}
que com muygran de cfpaiit
Acorda, Csr Ve fen daaejeuratreua
%
T >e huajubitalu^, < &- rayn fan elo;
Even do claroquajtto lhe releua,
T Slo fe deter n aterrain iquatan to.
Com n ouo jprito ao Metire jeu man daua,
QueasVellasdcJJeao Ven to que ajjopraua.
Qay Vellas^iffe, day ao largo Ven to,
Que o Ceo n osfauorect, < n r T )eos o man da]
Que hum mtn jageiro Vi do claroafjen to
Que [o emfauor de n ojfospaffosan da:
jleuan tafe n ijlo o mouimen to,
J)os marin heiros, de hia(sr de outraban
}
al
Let "ritan do as an coras acima,
Mo/Iran do arudaforp, quefe eslima,
Nefe
CANT O SEGVNDO. 3 0
Itflt tempo, que as an coras kitauao,
Nifambraefcuraos Mouros ej: on didcs
r
Man famen te as amarras lhe con auao
y
< P>r [e/cm, dan do aacofiaJcflruydos'.
71 /*J com vi/lade Lin eu vighii,
Os T ortuguefes fempre apercebido*.
Ellescomo acordados os fen tiro,
Voan do jtsr t reman do lhefogiro,
Ma< jaas agudas proas apartan do,
Ho as Vias hmidas de argen to,
Affopralhegalern oo Ven to, w bran da,
(o>n fuaue (jrfeguro mouimen to,
Nos perigos paff idos Vao falan do,
Que mal/e perdera) do pen famen to,
Os talosgtan des
}
don de em tan to aperta
A Vtdaemjaluoefcapapor acerta
m
T in hahiaVoltadado o Sol arden te,
B n outracome^aua, quan do Viro
Ao lon ge don s n auios
y
bran damen te
Cos ven tos n auegan do
t
que refpiro,
< Porque auiao de fer daMauragen te,
fperaelles arriban do, as Vellis Vtro,
fiam de temor do mal que arreceaua,
T orfe Jaln ar agen te aacoitadan a.
OS LVSIA&AS DE LDE CA:
Ko he o outro que ficato man hofo:
Mas n as cs"l>ay cair do Lufitan o,
Sem o rigor de Martefuriofo,
E/em afariahorren dade Vulcan o,
Que comofojje debsl tp medrojo
i
Dapoucagen te o fraco peito human o:
T Slao teue refiflen cia, t?featiucra,
Mais dan o rejifiin do recebra.
B como o Gamamuito defejajjk,
Piloto praan diaque bujeaua,
Cuidou que en tre ejles Mouros o tomajfe:
Mas n o lhejoccedeo como cuidaua,
Que n en hum delles haque lhe in fin ajjc
A que parte dos Ceos an diaejlaua.
(Porem di^em lhe todos, que tem perto,
Melin de on de acharo T iloto certo.
"Louuao do (J^ei os Mouros abon dade,
(on di am liberal, fmcero peito,
Magn ificn ciagran de, ep human idade,
Com partes degran difimo r e/peito. .
0 (apito o ajjellapor Verdade,
Forque jalho differade/Iegeito,
0 ylen o em fon hos, &r partia,
(peraon de o] on bo,tjr o Mouro Ibedizjj.
Era
CANT O SEGVNDO. 3 1
Mran o tempo alegre quan do en tram,
N")roubahrcieEuropaal ta,
Quan .ii) hwn ,(srooutro con n lhe aquen tou*
E Floraderramxuao de An iakhev.
jmen orixdo diaren ottau x
y
0 prefurofo Sol, que o Ceo rol.
Em jue aqn elle, aquem tu h rfl\ fo^eite,
O/elh posaquan to tin hafato.
Qktn htbegauaafrotaaaquelU parte,
On de o {ein o \ idin le jafe Via,
X)e toldos adorn ada^? hdade arte
Que bem moflrae/limar o San ?lodia:
T remeu Bai.leira, Voao Eflan darte,
A cor p>rpureaao lovn 'aparecia.
Solo os atambores is pan .leirot,
Eafi en trauao ledos 1 ?- guerreiros.
Bh.befe to laaprayaMelin dau,
f)aten te que vem ver aledaarmada,
Gmte mais Verdadeira, (sr mais human ai
Qjeto liadoutraterraatrai deixada.
S trte liaite afrotaLu(tam,
1 pevan o fin do aan corapef ida.
Ivfai ih forahum dos Miruros qtomaratf,
$r quemJn aVin daao- Ufei man .fejlaro.
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
0 ^ei quejafabiadan obreza
que tan to os T ortuguefesen gran dece,
T omarem o/cu porto tan tapresa,
Quan to agen te fortijhn amerece:
Ecom vadadeiro an imo, es pwe a,
Que os peitos yn crojos en n ebrece.
Lhe man da rogar muyto que jarfiem
fPcraque dejeus 'Rein osJeJiruthon ;
Sam oferecimen tos Verdadeiros,
Epidaura* /in ecras, n o dobradas]
j4s que o T ^ei man daaos n obres caualleiros'
Que tan to mar < & terras tempajjadas:
Man dalhe mais lan geros carn eiros,
T Lgalin has domejlkas ceuadas,
(om asf rufias que an tam n aterraauia,
BaVon tade aadadiuaexcedia.
Recebe o Capito alegremen te
0 men /ageiro ledo, zsr/en recado,
B logo man daao 1 \ ei outro pi e/en te^
Que delmoe traziaaparelhado:
Ejcarlatapurprea, cor arden te,
0 ramo/o corj fin o,(sr pregado.
Que debaxo das agoas mole crece
B como baforade lias je en durece.
Eman da,
CANT O SEGVNDO. 3 3
Man damais hum n apraticaelegan te,
QuecoT {et n obre aspires con certa(fe
t
Eque de >o fair n aquelle in jhn te,
De fus n os em terrao defatlpajfe.
Partido afii o embaixador prejlan tc,
Como n aterraao l^i fe aprefen taffe:
Com efllo que Palas lhe en fiaaua,
EHas pakuras tais faltan do oratM,
Sublime ^ei, aquem o Olimpo puro,
Foy daJumaluW acon cedido,
(Refrear o fberbo pouo duro,
"No men os deliu amado, que temido,
Como porto n wy forte, zsr muyjeguro,
De todo o Orin te con hecido:
T e vimos abufcar ,peraque achemos
Em ti o remdio certo que queremos.
T Slao fomos roubadores, que paff vido
T elas fracas cidades de/cuidadas,
ji ferro, Ur afogo, as gen tes vo matan do
Por roubarlhe as fazen das cubicadas:
Mas dafoberbaEuropan auegan do,
Hun os bufan do as terras apartadas
Dan diagran de,& rica, por man dado
De bum % que temos, alto, wfublimadol
Que
OS
r
LVSIADAS;DE L. DE CAV
Queotra otamduraabi demite?
Que brbaro colume, CJT VJan cafcf,
Que n o Vcdi m os pertos, tam fomen te:
Mai in dao hospcio dadeferiaareai
Que matemam? que peito em n osjcfen le?
Que de tam poucagen te fe arrecea.
Que ((m laa>s armados tam fin gidos,
"Mos orden afjem Vemos dejlruydos?
Mas tu, em quem mtiy certo con fiamos
jicharfe mais Verdade, 'oT ^c/ ben ign o',
EaqutlU tertaajudaem ti tj'peramos,
Que teue o perdido Itaco cm jlun o:
A teu porto feguro n auegamos,
Con duzidos do in terprete diuin o.
Que pois ati n os man da\ eft muy claro,
Que es de peito fmc ro, human o, (? raro.
E mo cuydes, o ^/, que n aofaijje,
O n ojfo Capito ej clareado
A Verte, ou a/eruirte, porque vijj
Oufojpeitajje em ti pat"fin gido:
},fas /aberas que ofe^porque comprijje,
O regmen tn cm mio obedecido, '
J)e (eu T ^ci, que lhe man daque n amfaia,
Deixan do ajruta/m n en hu porto, ou praia.
Eporque
CANT O SEGVNDO. 3 3 .
Mporque he de VaJJalos, o exerccio,
Qtie os membros tem regidos dacabe a
7V7o querers, pois th de (fiei o officio
t
Que n in gum a/ u (fiei defobede a:
Mas as mercs, y o gran de ben eficio,
Que oraachaem ti,promete que con he a
Em tudo aquillo que elle & 0i[euspoderem^
Em quan to os rios prao mar correrem.
sfidi^ja, O" todos jun tamen te,
Hus com outros em pratica/alian do,
Louuauo muito o eflamago dagen te,
Que tan tos Ceos & mares Vaipajfan do,
Eo (fiei lujlre, o peito obedien te,
Dos T ortugucfes, n aalmaimagin an do.
T in hapor Valor gran de, < fcr muyfubido
t
O do fiei que he tom lon ge obedecido.
B com rifon haVi fia, & ledo afpeito,
fiespon de ao Embaixador, que tan to eslim
T odaajo\ peitamatiray do peito,
Nen hum frio temor em Vos je imprima:
Que Vofjo pre o,isr obrasfam de geito,
< PeraVos ter o mun io em muytae/ltma;
Equem )>o< fc^ mcielo tratamen to,
Nopode terjobido pen jmen to.
E De
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
Di'n aofair em terratodaagen te,
< ?< ?/' objeruar aVJadapremin n cia,
An daque me peje ejlran hamen te,
Em muito ten ho amuitaobedien cir.
Masfe lho o regimen to io con fen te,
Nem eu con fen tirey que a exceln cia,,
'De peitos to leais cmfi desfa a,
Soporque ameu dejejojatisfa a.
(porem como alu^craflin achegada,
jo mun do for, em min has almdlas
r
Eu irey viftar aforte armada,
Que Ver tan to de/ejo, hatan tos dias.
Efe vier domar desbaratada,
Do furiofo ven to, zsr lon gas vias:
Aqui ter, de limpos pavimen tos
< Piloto, mun i es, & man timen tos
Vslodijje, &n asagoasfe efcon dia,
0filho de Laton a, & o men fageh*
(oaembaixadaalegre \ c partia
< Peraafrota,n oJeu batel ligeiro:
En chem fe os peitos todos de alegria,
< Por terem o remdio Verdadeiro,
(peraacharem aterraque bujeauao,
Eafi ledos an oite fejhjaua.
No
CANT O SECVNDO. H
No fto ali os rayos de artefuio,
Os tremidos Cometas imitan do,
Fa em os 'Bombardeiros jcu ojjio:
O ceo
}
aterra, zsr as on das atroan do.
Mbflraj dos Cydopas o exercido,
Nas bombas que de fogo eslo queiman do,
Outros com Vozes, com que.o Ccoferio
t
ln jlrton emos altijfon os tan gto.
(Respon dem lhe daterrajun tamen te,
Co rayo Voltean do, com %on ido,
An daem giros n o ar arodaarden te,
EHourao po Julfureo efcon dido:
Jlgritafe aleuan taao (co, dagen te,
O Mar fe viaem fogos acen dido:
En o men os aterra, & afifefleja
Hum ao outro aman eirade peleja*
"Masji o Qo in quieto reuoluen do,
Asgen tes in citam a/eu trabalho,
Ejaamay de Men on alu^ trazen do,
jo fon o lon go pun hacerto atalho:
flio fe as Jombras len tas desfazen do,
Sobre as flores daterra, em frio orualho,
Quan do o ^ei Miltn dan oje embarcaua
A ver afiotaque n o mar eilaua.
E z Vofo
OS LVSIADAS DE L. DE C A
Vo fe em. lerredorferuer as prayas
flagen te, que aVerfo con corre leda,
Lu^em dafin apurpuraas cabaias,
Lulrao os pan os datecidafeda:
Em lugar de guerreiras azagaias,
Ed.) arco, que os corn os arremeda
DaLa, tracem ramos de T almeira
y
Vos que Ven cem coroaVcrdadcira.
Hum batel gran de & largo, que toldad
Vin hade fedas de diuerjas cores,
T ra^o T ^eide Melin de, acompan hada
De n obres de[eu T rein o, & defen hores:
Vem de ricos Veflidos adorn ado,
Segun do Jen s coHumes, aprimores.
2Vi cabe aImafotaguarn ecida,
De ouro,{jr dejeda,ur de algodo tecida
Cabayade Vamafco rico,< (< r dmo,
DaT iriacor, en tre elles eflimada
r
Hum colar aopefco o de ouro fin o,
On de amatriadaobrahe [uperada,
Cum refplan dor relute Adaman tin o,
T slacin ta, aricaadagabem laurada.
Nas alparcas dos pis, em fim de tudo,
Cobrem, ouro {? alj far ao Veludo.
Com
CANT O SEGVNDO. |f>
Com hum redon do emparo alto de feda.
Nuaalta< & douradaaileaen xerido.
Hum min i/Iro aafolar quen turaVeda,
Que n ao offen dazsr queime o (fiei fubidr.
Muftcatrain aproa, eflran batsr leda,
Ve afperofom, horriftmo ao ouuido:
f)e trombetas arcadas em redon do,
Quefem con certofa^emrttdo eslron d ,
%[ao men osguarn ecido o Lufttan o,
Nos jeus bateis dafrotafe partia,
j4receber n o mar o }Aelin dan o,
Com lujlrofair hon radacompan hia:
VeUido o GamaVem ao modo Hispan o:
Mas Fran cefaeraaroupaque Vejlia,
De cetim daAdriticaFen e a,
Carmeft, cor que agen te tan to pre a.
De botes douro as man gas Vem tomadas^
On de o Sol reluzin do aviflacega:
Js cal as foldadefcas recamadas,
Do metal que Fortun aatan tos n ega,
Ecom pon tas do mefmo delicadas,
Osgolpes do gibo ajun ta,*!? achega:
Jo Itlico modo aurea efpada,
fruman agorra, hum pouco dklin ada.
B $ Nos
O* LVSIADAS DEL. DE CA.
2$os de fu i compan hia(e moflraua,
Datin taque d.i o Mrice excelen te,
A Variacor, que os olhos aleoraua,
B am meiraao trajo diferen te:
T ato fermofo efmalte fe n otaua,
Dos Ve/lidos olhadosjun tamen te:
Qua'apa>rce oario rutilan te,
DabellaNimpbajilbade T bauman te.
Son omfas trombetas in citauT io,
Os n imos alegres rejoan do,
Dos Mouros.os bateis o Mar cc\ lhan a^
Os toldos pehs aooas arrojan do:
As bombardas borrijjon as br&> an do
t
Com as n wti de fumo o Sol toman do,
Ameudamje os brados acen didos,
T apao tom as mos os Mouros os ouuidosi
U n o batel en tro't ct Capito
01 ^/, quen o< flus braios o kuautt,.
FJle toacortejia; que ara o
(Vorfer. 1 ^'t) requeria, Ibefallaux.
tuas mofhasde ejpauto, & admiraro
t
O Mouroo^eflo^zjr o modo Ih n otwa
y
(o m quem e n muy gran de eslavatin ba
9
Gen te que de um lon oe kludiavmha.
Ecom
CANT O SEGVNDO. |
Ecom gran des palauras lhe offerece,
T udo o que de /eus (Rein os lhe omprijfe,
Eque /e man timen to lhefal(e e
y
Como Je prprio fojje lho pedilje:
Di^lbe mais, que porfamahtm con hece
si en te Lufitaria, Jem que aVifje.
Quejaouuio di^rr, que n outraterra
Com en te deJuaIty tiucjjeguerra.
J como por todaA ff ricafe foa
f
. v Lh'di^ osgran des feitos quefizera ,
Chian do uellagan bjro'acoroa
7)o Rein o, on de as fjesperidas Viuerao:
B com muitas palauras apregoa,
Uf O
men os
*l
m
OJ Lufo merecero:
E o mus que pelafamao (Rei lbia:
"hfas deftaJorte o Gamarejpon dia.
O tu que fo tiuefte piedade,
(Rei beriign o, dagen te Lufitan a
y
Que com tan tamijeria, cr aJuerfidade,
T >O mares experimen taafurtatn fan a.
^queliaalta,< s" diuin aetern idade.
Que o Qo reuolue,w rege agen te human a:
fPois que de ti tais obras recebemos,
T epague o que n os outros n o podemos.
E 4 T ufo
OS LVSIADAS DE L.DE CM
T u fo de todos quan tos queimajplo,
Nosrccebcs empan do Mar profun de
Em ti, dos Ven tos hrridos de Eolo,
(Refugio achamos bom, fido, l? joctmdol
Em quan to apacen tar o largo T olo,
js Eftn llas/jr o Sol der lume ao Mun do,
On de quer que cu )>iuer
}
com fama(pgloria^
Viuirao teus louuores em memoria.
IHo dizen do, osbarcosvao reman do,
tperaafrota, que o Mouro Ver defeja^
Vo as n os, bua(sr buarodean do,
< Porqiie de todas tudo ?wte,< & Veja:
Mas prao Ceo Vulcan o fuzilan do,
A frotaco as bombardas o fefleja,
Eas trombetas can oras lhe tan gmo
t
Cos an afis os Mouros refpon diao.
%fasdefpois defer tudojan otado,
Dogen erojo Mouro, quepafmaua,
Ouuin do o in flrumen to in ufitado,
Que- taman ho terror emfi rn jlraua.
Man dam eflar quieto, zsr an corado,
fZagoao batel ligeiro que as leuaua,
*Por faliar de vagar co forte Gama,
Nascoujas de que tem n oticia,*? fam*.
Em
CANT O SEGVNDO. J?.'
Em praticas o Mouro diferen tes,
Se deleitaua, pergun tan do agora,
T elasguerras fawofas &r excelen tes,
Copouo uidas, que aMifomaadora:
jooralhe pergun tapelas gen tes
Detodi aHn pheru ukim tpn de mor*
AporapeUs pouos [eus vepin hos
t
Agorapelos hmidos camin hos,
Mas an tes valerofo Capito,
T Stos con ta, lhe de^ia, diligen te,
Daterratuao clima, ar regio
T )o Afun do on de morais dijlin tamen te
y
Eaft de Vojfaan tigagera o,
Eo prin cipio do ^in o tam poten te:
( sfuccejjos dasguerras do comzco,
Quefem fabelksjey que fam deprede,
Eaf^i tambm n os con tados rodeios
Lon *os, em que te tra^ o Maryrado,
Ven do os coftumes brbaros alheios,
Que an ojjaAjjricarudatem criado
Con ta: que agoravem cos ureos freios,
Os cauallos que o carro marchetado,
J)o n ouo Sol, di friaAuroratracem,
0 Isen to dorme, o Mar (p as on das ja^em.
Eflo
OS LVSIADAS DE L. DE CAi
E n as men os co tempo fe parece,
0 ik/ejo de ouuirtc o que un tares,
Que quem ha
}
que por faman o con hece
j\ obras T ortuguefis [tn guLires:
ISM tan to defuiado refplan dcce
t
*De n os o claro Sol, prajulgares.
Que os \ felin dan os tem tam rudo peito
y
(fue n o ejiimem muito humgran dtfeitol
(ometerT io (oberbos os Gigan tes,
Com gfterra)'5 ,o olimpo claro,&- puro,
T en tou Peritho, tjr T he/eu, de ign oran te
9
0 'Rein o de T luto horren do & tjcuro,
Se ouuefeioi n o mun do tam poJJan tes,
No men os he t rabalho illujlre, & duro.
Quan to foi cometer In fern o, cr (co.
Que outrem cometaafriadeNereo,
Queimou o [agrado templo de Vian J,
Do ftil T efifon io fabricado,
Horo/}rato,por fer dagen te humam
Con hecido n o mun do, zjr n omeado:
Se tambm com tais obras n os en gan a,
0 defejo de hum n ome auen tajado.
M>vs ra?o haque queiraetern aghriit
Quemfacobras tam dign as de memeria.
Fim.
CANT O T ERCEIRO.
3
t.
!t$ Can to T erceiro.
Gora tu Caliope
me en fin a,
0 que con tou ao ^e't,o illuflre
Gama:
In pirammortal can to ^Vri^Jtuin ^
T i le puto mortal, que tan to te ama.
jf: o daro bmen tordi Median a,
J)e jiem O*pheo pari/fe, o lin da. Dama:
Nun capor D.ipb>ie, Lle, ou Leucotbot
T e n egue o Amor dmido^omo Joe.
tyoem tu- Wmfaem effeito meu Jefejo,
Como merece agen te Lufttan a,
Que Vejaisr jaibao mun do que do T ejo.
0 licor de Agan ipe corre & man a,
J)eixaa flores de fin do, quejaVejo
gan harme Apolo n aagoajoberan a.
Sen o direj, que tes algum receio,
Qj< eje e/lurecao teu querido Orpheu.
T rompas
OS L'VSIADAS DE L. DE CA.
T romptos efiatio todos ejcuitan do
y
0 que o jublime Gamacoutaria
Qttan do, defin is de hum pouco eftar cuidado,
jkuan tan do o rcfio, afli di^ia:
Man das me,o (fyi, que con te declaran do,
f)e n n hagen te agrogean alofia:
N3 o me man dacon tar ejlran hahifloria:
Mas man das me louuar dos meus agloria.
Que outrempojjalouuar esfor o alheio,
Ce ujahe que je cofluma, wfedejeja:
Mas louuar os meus prprios, arreceio,
Que louuar t'wfo< peito malmeeleja,
Epradizer tudo, temo &r creio,
Que qualquer lon go tempo curto feja:
Mas pois o man das, tudofe te den e,
Ir y con trao que deuo,< (sr ferey brm] ,
jlem diffbjaque atudo em fim me obriga,
He n o poder men tir n o que dijjer,
Porque de feitos tais,por mais que diga^
Mais me hade ficar 'vidapor di^er:
Mas porque n lo aordem leue srfiga,
Segun do n que dejejas de Jaber.
fPn n wiro traturey dalargaterra,
Dejj oisdircy dafan guin ojaguerra.
En tre
CANT O T ERCEIRO j*.
En tre aZon aque o Can cro f n barea,
MetaSeten trion al Jo Sol luzen te,
Eaquella,quc por friafe arrecca
T an to, como ado meyopor ard: n te
y
la^ajoberbaEuropaaquem rodea,
Velaparte do Arcturo, Zsr do Occiden te:
Com fus [alfas on .las o Oiccam,
EpelaMJlral, o MarMedherran o.
3 )aparte don de o diaVem n afcen do,
Com AJiafeattiyn ba: mas ,o T tjo
Quedos mon tes ^jfeios Vay corren do,
2\ ZJ alagoaMeotis, curuo srfrio
jis diuide- .ir o Mar,quefero &? horren do
Viodos Gregos oyrado/en borir.
On de agorade T riatriumfan te,
No v mais que amemoriao n auegan tt.
Laon de mais debaxo cH do Voto,
Os mon tes Hyperboreos aparecem,
Eaquclles on defempre jopraEolo,
E co n ome do(opros
}
fe en n obrecem,
Aqui tampoucafon atem de ^4polo
Os rayos que n o mun do rcfplan decem,
Que an cue e[l con tin o pelos mon tes
Gelado o margeladasjctn pre as fon tes.
Aqui
OS LVSIADAS DE L. DE C Ai
jqui dos Cytat,gran de quan tidade
i mitgn ien Hgran ckgtttrra
T iiuro, (obre ahuman aan tiguidade^
Cot que tin hao an tao aEgpcia terra:
"Mas quem to foraeslauadaVerdade,
(laque ojuy human o tan to eira: )
(Peru qm d mais certo fe in formara,
Jlo campo Vamajccn o o pergun tara.
r
Moran efas partes fe KWAM,
J Lapiafria, ain cultaNoruega,
EJcan diraviaIlha, que fearrea,
')as vitorias que Itlian o lhe n ega
Jquij cm quan to as agoas mo rejrea,
0 con gelado ln ucrn o,(e?iaucga.
J- ium bra o do Sartn atico Occeoan o,
tpcloBrufio,Sue.ii,< y frio Dan o.
En tre efe Mar
}
{? oT an ais Viue eflran ba
Gen te, < Jhttben os, hfofcos,w Liuon ios,
Samatas outro tempo, isr n amon tan ha
Hircin ia, os Marcoman osfam folon ios
Stigeitos ao Imprio de Jleman ha,
Sa% Saxon cs, 'Bomios, 0? fan on ios,
outras Varias n a es, que o (Ren o frio
Lan a
}
?jro Van ubio,Amafts,< ur Jlbis ^o.
En tre
CANT O T ERCEI RO. 4a
En tre o remoto \ ftf%< sr o eivo cfir/Uo,
Aon de Hei'deixou, 1 0 mme, (? tida,
EHao OS T races de rooujh peito,
Do fero Marte,/ k>
On de co Hemo, o < Rodope [ugeito
Ao Otoman o esl.t, quefometida,
(Bizn cio tem afen jerui o in din o,
< Boain juriado- gran de (oftan tin o.
Logo de \ faccdon i.i eftao as gen tes,
A quem Iam do Axio aagpafria:
E Vos tambm, o terras excelen tes,
T SLoscoftumes, en gen hos, & oufadia,
Que crkflcs os peitos eloquen tes,
Eos jui^os de altafan tafta:
Com quem tu dar Grciao Cco pen etras^
En o men os [)or armas, que por tetras.
Looo os Dlmatas viuem
}
isr n o feio,
On de An ten or jamuros leuan tou,
J fobtrbaVen ezacfl n o meio
Das agoas, que tam baxacome ou
Daterra, bum bra o Vem ao mar , que cheio-
De esfor o, n awes Varias fogeitou,
^racoforte, de gen te fub limada,
No men os n os en gen hos que n acfpada:
Em turn o
O ST JVS;i A D[A S D E L. DE C A.
Em torn o o cercao^pein o Neptun in o,
Cot muros n aturais
}
per outraparte,
Web meyo o diuide o Jpin in o,
Que Um illuf refegoptrio Marte:
Mas deJ'pois que o porteiro tem diuin o,
(Ptrden do o esfor o Veio, tsr bellicaarte:
(Pobre eftjade an tigapcte/lade,
T an to Deosje con ten tade humildade,
Gliaalife \ >er
}
que n omeada,
Cos Ce/areos T riumfosfoy n o mun da,
Que do Sequn a, < ? tp^odan o he regada^
Edo Garun afrio, < & ^en o fun do:
Logo os mon tes daNimpbaJepultada
'Pjren e/ aleuan tao, que jegun do
an tiguidades con do, quan do ardero,
ffijos de ouro,< ts deprataan tao correra*.
Eis aquifede/abre an obre Ffpan ba,
Como cabe aali de Europatoda,
Em cujo jen borio zsrgloriae/i
l
ran ha,
Muitas Voltas tem dado afatal roda:
Mas n un tapoder, com for a, ou man hct
9
A fortun ain quietaporhe n odal
Q ue lhan o tire o e for o (sr oufadia,
Vos kluojospeitos, que emfi cria.
(om
CANT O T ERCEIRO 4)
Com T in gitan iaen tejla, cr ali parece
Que quer fechar o mar Mediterra< o
t
On de o fabidoeflreito feen n obrece
t
Co extremo trabalho Jo T heban o:
L om n .uoes dtjfcren tes fe en g>an deaL
C ercadas com as on das Jo ()L (can o.
T olas de tal n obreza, is tal Valar;
Que qualquer delias cuidaqi< e he milhori
T em o T arrabon es, que fe fe^c !ar,
Sujeitan do T art n ope in quieta,
O Njuarro, as Aflurias, que repare
hl forao\ con traagen te Mahometa,
T em o Galego cauto, < & o gran de & rar *
Caftelban o, aquem fe^ojeu VLmeta,
(eslituidor de Ejpan ha,^ jen hor delia,
Cetin s, Lo
t
Gran ada
t
com (atella.
Eis aqui quafi cume dacabe a,
De Europatoda, o trein o Lufitan o,
On deaT erraJeacaba,*? o Mar come 4
0
Eon de Febo tepoufan o Occean o:
E/h quis o Ceoju/lo, que floreca
Na< armas, con trao torpe Mauritan o,
Qeitan do o de fi fora, & lan aarden te
*4jjricaeflar qmeto o n am con jeute.
F EJlah
OS LVSIADAS DEL. DE CKi
E/lahc aditofaptriamin haamada,
Aaqual ft o Ceo me da, que eu [em ptrigi
T orn e, com e/laemprejajaacabada.
Acabe/e eflalu ali comigo.
ip.afoy Lujitan iadiriuada,
)c Lufo, ou Lyfa\ quede 'Bacbo an tiga
Filhas forjo parece, ou compan heiros,
E mllaan tamos n colas primeiros.
T >eslao Vaflor tu[ceo, que n o [eu n ome
Se ve, que de homem forte os feitos tctie
y
Cujafama, n in gum Viraque dome
y
Pois agran de de T ^man o je atren e:
E/la, o Velho que o., filhos prprios come,
< Por decreto do,Qo ligeiro, isr leue
y
Vco afazer n o mun do tan tafurte,
Qia>klo aItein o illuflregpfoi dejlaarte.
Jttm T {ei, por n ome Ajfon fo ,foyn aEfpan ha]
Que fe^aos Sarracen os tan taguerra,
Quepor armas fan otimts, forca(? man lut
J. muitos fe^perder avida, isr aterral
Voan do de fie
(
%eiafamaeflran ba,
f)o Herculan o CalpeaaG/piaJerra
>
Muitos,peran aguerrae/clarecerfe,
Vmo aelle, & AA morte offerecerfe*
Ecom
CANT O T ERCEIRO. 41
Js (om hum amor in trin jeco acen didos
DaF , mais que das hon ras populares,
Erao de Varias terras con duzidos,
Deixan do aptriaamada, < ur prprios tarei
Defpois que em feitos altos < (sr fbidos.
Se mo/Iraro n as armas fmgulares.
Qjus ofamojo Jjfon jo, que obras tais,
LeuaJ] em premio dign o, (jr does tgoais.
Defles Jn rique di^em quefegun do,
Filho de hum ^ei de Vn griaexprimen tadl
fPortugalouue on forte, que n o Mun do
En tam n o erailluftre, n em pregado:
Epramaisfin aldamorprofun do^
Quis o ^ci Cajldhan o, que cajado.
Com T crejajuafilhao Con de foffe,
Ecom elladas terras tomou pcj] e.
Efle defpois que con traos dcfcetiden tes,
DaefcrauaAgar, vicloriasgran des teue,
Gan han do muitai terras adjacen tes,
Fazen do o que af eu forte peito deue.
Em premio de ftes feitos excellen tes,
Deulheofupremo Vcos^emtew.po breut
y
fin m filho, que illuftrafjc o n ome vfan o
Do belkojo %cin o Lttfttan o.
F i U
OS LVSIADAS DE L. DE G A2
h tin havin do Aarique dacon quifla,
Dacidade Hyerofolimafacada,
Ed) lordo areatin haIn fla,
Que \ f'io de Deos acarn e emfi lauada,
Que n o ten do Gotfredo aquem refijU,
Depois de ter Iudeafojugada.
Muitos que n elasguerras o ajudaro,
Pra/cus Jen horios Je torn aro.
Quan do chegado ao fim de fuaidade,
0 forte erfa/n o/o Vn garoelremad^
Forcad)dafatal n ecefidade,
0 fpin to deu, aquem lho tin hadadt:
Ficauao filho em ten ramocidade,
Em quemopay deixauafeu trafiado?
Que d> Mun do os mitsfortes iguahu-
Que de talpay tal filho fe ejpcraua.
bfas o Velho rumor, n o [ey fe errado,
Que em tan taan tiguidade n o hacerteza,
Con taque amay toman do todo o efiado
J)t> /igun do Hymen eo, n ofe desprega;
0 filho orfio deixauadejerdado,
Di en lo que n as terras, agran de- ^,
Dojen 'mrio todojo fuaera,
$ *rqueperacajar feupay lhas dera.
Ma*
CANT O T ERCEIRO 43
Mas o T rin cipe Jffon fo, qucdcjlaarte
Se chamaua, do Juh toman do o n ome.
Ven do/e emjuas terras n o ter parte,
Que amy comfeu marido as mda(f iomt
f
1
:
emen do lhe n o peito o duro Marte,
imagin acon figo como as tome.
^euoluidas as can jas n o con ceito,
jopropofito firmeJegue o efjeito.
T >e Guimares o tampo fe tin gia,
Co fan gue prprio damtein aguerra.
On de amy que tam pouco o parecia,
A{eufilho n egauao amor,tsr aterra,
Co elleposlaem campo jafe via,
B n o Ve ajoberba^ o muito que erra.
Con traVeos, con trao matern al amor.
Mas n ellao jen fualeramaior.
O T rogn e crua, o magicaMedea,
Se em Voff os prprios filhos Vos vin gais
Damaldade dos pais, daculpaalheia^
Qlhay quein daT erefapecamais:
In con tin n ciama, cubicafea
f
So as cau/as dele erro prin cipais.
Saltapor hamatao Velho pay,
fcjlapor ambas, con traofilhovay.
f l Mas
OS LVST AD^S DE L. DE CA#
Masjao T rin cipe claro, o Ven cimen to,
'jhpadraffo i? damicamy Icuaua,
lalhe obedece aterran wn momen to
t
Que primeiro con tracllepelejjua:
Porem Ven cido de Iraaen ten dimen to,
A my em fen os ai peros ataua:
Mas de Deosfn i Vin galaem tempo breue
a
T an taVen erao aos pais je deue.
Bis fe ajun tao foberbo (aflclb mo,
T er Vin gar ain juriade T ere/a,
Con trao tam raro em gen te Lujitan ,
ji quem n en bum trabalho agrauafitt pejai
Em batalhacruel, o peito human o,
jiftidad)daAn glicadefefa.
Nafo con tratal fariafe/u/lcn ta:
Mas o in imigo ajperrtmo afugen ta,
Wo pafjamuito tempo, quan do o forte
T n n cipe, em Guimares rft ter ado,
De in fin ito poder, que dvjh forte,
Foy refa^erfe o immtgO magoado:
Mas com [e offerecer aaUuramorte
9
O fiel Egas amo, f>y lurado.
Qjie de outraarte pudera/er perdido,
Segun do claitamal apercebido.
Mus
CANT O T ERCEIRO. 44
Mas o leal Vajjallo con hecen do,
Que jeu fen bor n o tin hari fiften cid
%
Se Vay ao (a/felban o, prometen do,
Que elle fan adar lhe obedin cia. \
Leuan tao in imigo o cen o horren do,
fiado )MpromejJa
t
w con feiemia
T *e Egas mon t^ mas n o con jen te o peif
Do mo o illu] tre,aoutremJer Jogeito.
Chegado tin hao pra^p prometido,
Em qu o 1 {et (aUelban ojaagoardaua
9
hieoT rin cipeafcu man do fometido,
Lhe de/Je aobedin ciaque rjperaua.
Ven do Egas, queficauafemen tido,
O que delle iajleltan o cuydaua,
Determin ade dar adoce Vida,
J. troco dapilauramal comprida.
Ji com [eus filhos &r molber (e parte,
A aleuan iar LO elles ajiama,
DefLal os^ delptdos, de tal arte,
Que mais moue apiedade que aVin gan p]
Se preten des \ ei alto de Vin garte,
f)e min hatemerriacon fian a
%
f)i$ja, eis aqui Ven ho ojferecido,
J. te pagar co aVidao prometido.
F 4 Ve$
OS LVSrADAS DE L. DE CA:
Ves aqui trago as vidas in ocen tes}
Dos filhosJem peccado, {jr dacon forte,
Se apeitos gen emjos, ir excdkn tes,
Dosfracos Jatisfa^aferamorte.
Ves aqui as mos.,uraImgoadelin quen tes^
Nellasjos exprimen ta, todafurte
De tirmen tos,de mortes, pilo eftillo
DtScin is, &r do touro de Verillo
Qual dian te do algo^n con den ado,
Quejan aVidaamorte tem bebido*
Pem n o cepo agargan ta: < crjaen tregado^,
Efperapelo golpe tom temido:
T al dian te do Vrin cipe in din ado,
Egas ejlauaatudo offerecido:
Mas o T \ ei ven do aejlran ha lealdade\
Maispode em fim que aIraaT iedade*
Ograo fidelidade Vortuguefa,
De \ >afjdla, que atan to je obrigam,
Que mais o Ver/afe^jn tqudlaempre/
9l
On krofto tsr n arizes Jecortaua,
Do que ao gran de Vario tan to pefa,
Que mil Veys dt^ n do /uspiraua.
Que m s o [eu ZopimfT io pregara,
Que Vin te 'Babiln ias que tomara
Mas
CANT O T ERCEIRO. 45 .
Mas jao T rin cipe /Ijfon jo aparelhaua,
O Lufttan o exeruto ditofo,
Con trao Mouro que as terras babitaua,
Dalm do Juro T ejo deleito/o:
Jan o campo de Ourique fe ajjaitaua,
0 arraial Joberbi)
}
ry behcojo:
Defron te do in imigo $ arraien o,
< Pofto que emfor a/jrgen te tan pequen o.
' 'Em n tn huaoutracoufacon fiado,
Sen o n o fummo Deos, que o Ceo '>'egia
9
Que tampouco eraopouo bauti^ado,
Que prabum/o cem Xfouros aueria.
lulgaqualquer juy^p fojjegado,
formais temeridade que oujadia,
Cometer bum taman ho ajun tamen to,
Que prabum caualleiro ouueffe cen to.
CficoT {eis Mouros fam os in imigos,
Dos quaes o prin cipJ Ismar Je ibama,
T odos exprimen tados n os perigos
Dagn erra, on .kfe alcan aaillufire fama:
Seouemguerreiras Damas jeus amigos,
Imitan do afermofat? forte Dama,
De quem tan to os T royan osje ajudaro,,
Eas que o T en n odun te jagofftro.
A matutin a.
OS LVSIADASDEL. DE CA.'
J matutin a/< , lama, tsr fria,
As EUrdUs do T ollojaapartam,
Quan do n aCru^o Filho de Maria,
jjn wjlran do (e aJffon jo o an in aua:
Bile adoran do quem lhe aparecia,
KaFt todo in flamado afigritaua;
Aos in fiis Sen hor, aos in fleis,
En aoA my que creio o que podeis.
Com tal milagre, os n imos dagen te
< PorUiguefa, in flamados leuan tamo,
*Por (en leein atural, efleextelen te
Prn cipe, que do peito tan to amauao;
Edian te do exen ito poten te,
1 )os imigos, tiritan do o ceo tocauao:
Dizen do em altaVo^, real, real,
< Por Affon jo alto 'fiei de Portugal,
Qo.il cosgritos zir Vo^c\ in citado,
PoLt mon tan hao rbido Molo/,
Qmtrao T ouro remete, quefiado
f^aforc i efl do corn o temero/o:
Orapegan aorelha, oran o lado,
Latin do mais ligeiro que forcofo
y
jlte que em fim rompen dolhe agargan t^
J)obrauoaforrahorren daJc quebran ta.
T al
CANT O T ERCEIRO. 4
T al do 7^7 n ouo, o ejlamago acen dido,
Por Veos i? paio pouo jun tamen te,
0 brbaro comete apercebido,
Co an in ofo exercito rompen te:
Leuan to n iUo os perros o alarido
Dosgritos, tocam aarmajerue agen te,
j4s lan as & arcos tomao, tubas folo,
hflromen tos deguerratudo atroao.
< Bem como quan do ajlamaque ateada,
Foi n osartdoi campos^ afopran do
O fibilan te 'Borcis) an imada
Co Ven to i o [eco mato \ >ay queiman do':
A paflorai compan ha, que deitada,
Co doce fon aeHiua, de/perlan do,
jo eflridor do fogo que (e atea,
Recolhe o fato, < srfoge praaalde,
J)eflaarte o Mouro atn ito & torn ado,
T oma[em ten to as armas muy deprtffa,
T ZJO foge: mas efperacon fiado,
Eo gin ete belhgero arremc/Ja:
O T ortugues o en con traden odado,
< Pelos peitos as lan as lhe atraue/Ja,
fds caem meios mortos, & outr< s iua
J. ajudacon uocan do do alcoro.
M
OS LVSIADAS DE L.DE CA.
Jli fe Vem en con tros tcmerojos,
(pcraje desfazer Imaaltajerr ^
E os an imais corren do furtofos,
Que Neptun o amoflr ou ferin do aterra;
Golpes (e dZo medon hos,^ for ojos,
(por todaaparte an dauaacefaaberra:
has o de Lufo, ames, coura aar malha,
(fympe, corta, desfa^, abolaar talha:
Qbecas pelo campo VAO faltan do,
ira os, pern as, \ em don o arfemfen tido,
Edoutros as en tran has palpitan do,
< Palulaacor,ooeflo amortecido:
laperde o campo o exercito n efan do,
Correm rios dojan gue defpartido
Com que tambm do campo acor fe perdi
T omado Carmcfi de bran co ar Verde.
laficaven cedor o Lufttan o
Recolhen do os trofeos ar prefarica,
'Desbaratado ar tot o Hauro Hispan o,
T rs dias o gramimei n o campo fica:
Jqui pin tan o bran co ejeudo vfan o,
Chie agoraeftavicloriacertifica:
Cin cn eI ados a^ues efclareados,
Em fmaldeles cin co %en ven cidos.
En eps
CANT O T ERCEIRO. 43 .
U n ejles cin co efeudo t pin ta07 trin ta
Din heiros, porque Deosforaven dido,
Efcreuen do amemoriaem Variattn ta
i
Daquetle de quemfoy faurecido,
Em cadabum dos cin co, cimo pin ta,
< Porqueaf?tficao n umero comprido:
Con tan do dn af Ve^es o do meio,
Vos cin co adites que un Cru^pin tan do Veta.
fyajfadojaalgum tempo, quepaffada
Eraelagrao Vi&oria, o
r
Bji jubid
A tomar Vay Leiria, que tomada
Foramuy pouco ama, do Ven cido:
Com e/iaafon e ^Arron chesjojn gada
Foyjun tamen te: (jr ofempre emiobrecid
Scabcltcaflro
y
cujo campo amen o,
T u claro T ejo regas tamjtren o.
A eflas n obres villas [amettdas,
/jun tatambm Mafra, em pouco tfpar*
E n as jorras daLuacon hecidas,
SojugaafriaSt>tia,o dn ro bra o,
Sin traon de as Naiadei efun didas
Nas fon tes, vo fugin do ao d> e iatv.
On de Amoras en reda bran damen te,
}&u agoas acen den do fogo arden te.
Em
OS LVSIADAS DE L. DE CAi
B tu n obre Lisboa, que n o Mun do,
Facilmen te das outras es primefa,
Que edificadaf ofie do facun do,
fPorcujb en gan o foy Dardan iaaceft:
T u aquem obedece o Mar profun do,
Qb: decelc aaforcaT ortuguefa.
Aiudafl tambm daforte armada,
O tie das Boreais partesfoy man dada.
Bado Germn ico Albis, < sr do l^en o,
B dafria'Bretan hacon duzidos,
J elruir o pouo San acen o,
Muitos com ten o Jan elacro partidos',
En tran do abocaja, do T ejo amen o,
( arrayai do gran de Jjfon fo vn idos;
Cujaaltafamaan taofubiaaos ceos,
Foypoflo cerco aos muros VHjJeos.
Cin co \ *z$s a Luafe efcon dira,
B outras tan tas mpjlraracheio o roilo,
Quan do aCidade en trada(e ren dera,
Jo duro cerco , que lhe cjtauapofto.
Foy abatalhata>?t fan oin n a& fera,
Q^tarb obrigauao firmeprofupoflo:
J)e Ven cedores afperos, < (jr oufados,
B de Ven cidos, /'.: defesperados.
'Vcsla
CANT O T ERCEIRO. 4S.
fleflaarte em fim tom.ukfe ren deo,
Jquellaque n os tempos japajjadot
jiao Yan de for an un caobrdeceo,
J)os frios pouos Scitico oufados:
Cujo poder atan to fe elen deo,
QueolberooVio^vr o T ejo amedron tados
Eem fim co ftetis tan to algum podero,
Que aaterrade Van dalian ome dho.
Que cidade tam forte,por Ven tura.
Aueraque refifta,fc Lisboa
No pode reji flir aafor adura
*Dagen te, CUJA famatan to Voa.
lalhe obedece todaaEflremadttra^
bidos, Alan quer, por on de joa
O tom dasfrefeas agn as, en tre a1 pedras,
Que murmuran do laua^T orres Vedras,
EVos tambm,o terras tran Uagan as,
Jffamadas co dam daflaua(crs,
Obedeceis aas for as mais que human as,
En tregan do lhe os muros,'os poderes.
Etu laurador Mouro, que te en gan as.
Se fulen tar afrtil terraqueres.
Que Eludsjlf doura, (jr Serpacon hecidasy
Jlcacare dojd, eflo ren didas.
Eis
OS L'VS1 A AS DE L.DE CA*
Mis an obre Cidade, certo ajjen to,
'J)o rebelde Sertrio an tigamen te,
On de oraas agoas n tidas de argen to,
Vem jujlen tar de lon go aterra, cr *""<
Pelos arcos reaes, que cen to isr cen t
T Slos ares Je aleuan tao n obremen te,
Obedeieo
y
por meion r oujadia
De Oiraldo,que medos n o temia,
1 an acidade 'Beja\ >ay tomar,
Vin gan ade T ran co/o deftruid,
fjon jo que mo fabe[ofegar,
or ejlen der co afamaacurtaVid
No je lhe pode muito Ju len tar
s
^-
A Cidade: mas fen do iaren dida,
V.m todaacou/aVma, agen teyrada,
rouan do os fios Vaj daduraejpada.
Com e/las frjugadafy T almella,
B apifcofaCizjmlrra, cjrjun tamen te;
Sen do ajudado mais de jttaejbella,
f)esbaratahum exercitopott n te:
Se/itio o aVdla,&- vio o aferradelia,
Que aj'ocorreliavin hadiligen te.
Vilafraldadajerradejcujdodo,
V tcmcrojo en con tro in opin ado.
0%ei
CANT O T ERCEIRO 49.
0 flj de 'Badajoz eraalto Mouro,
Com quatro milcattallos fwiofos,
Jn n umeros pies, darmos isr de cure
Guarn ecidos, guerreiros < &- kjkojos:
Mas qual n o mes de Maio o brauo T ouro
Cos cimes daVaca, arreceofos,
Sen tin do gen te o bruto, isr cago aman te
Salteao def cuidado camin han te.
T >ejlaarte yiffon fo fubito moflrado,
Nagen te da, que pajjabem figura.
Fere, mata, derribaden odado,
Foge o l^ei Mouro,< & j
r
o daVidacura,
T >um T an ico terror todo afi>mbrado
t
Sode [eguillo o exercito procura.
Sen do ejles que fizerao tan to aballo,
Komais que Jo jejen tade cauallo.
t.oqp feg ue aViFloriaJem tardan a,
O grao (Rei in can fabil, ajun tan do
Gen tes de todo o ^ein o, cujavfan ca
Eraan dar fempre terras con quijlan do
$
Cercar Vay Badajo^, c logo alcan a
O fim de feu defejo, pelejan do
Qm tan to esfor o & arte, (? Valen tia,
Que afe^fa er aas outras compan hia.
G Mas
OS LVSrADAS DE L. DE C\ i
Mas o alto Veos, que pralon ge guarda,
0 cajiigo daquelle que o merece,
0 n peraque fe emmen de aas Pe^es tarda\
Ou por fegreos que homem n o con hece,
Se ate quifempre o forte ${ei refguarda^
Dos perigos aque ellefe offere e.
slgoralhe n o deixater defefa,
Damaldi o d< i may que eftauapref.
Que eflan do n acidade que cercara,
(jrcado uellafoydos Lion efcs,
(
Porque acon quijladelialhe tomara,
De Lio fen do ,& n o dos T ortugucfesl
A pertin ciaaqui lhe culacara,
jlt como acon tece muytas Ve^vs,
Que em ferros quebraas pern asJudo aceja
jlabatalhaon defoy Ven cido &preJo.
0 famofo T ompeyo n o te pen e,
De teus feitos illuflres arujn a*
Nem ver que ajuftaKemefts orden t
9
T er teufogro de ti vicloriadin a,
(Pojlo que o frio Fafis, on Syerie'
Que pran en hum cabo afombrain clin ai
0 'Bootcsgellado
i
{sr alin haarden te,
T emefftin o teu n omegeralmen te.
fofo
CANT O T ERCEIRO. *
T o/Io que aricaJrabia, < sr que osferoces
En iocos, &r Cokos, cuja/ama
O Veo dourado efen de: zsr os apado es,
Eludea, que hum Vcos adoracr ama,
EqueomollesSofen os, < sros Jtroces,
Sikios, com aArmn ia, que derrama,
Js agoas dos dous O^ios, cujafon te
Eflan outro mais alto irjan tlo Mon tei
Epofto em fim que dejdo mar de Atlan te,
Ate o SciticoT auro,mon te erguido
JaVen cedor te Vijfem, n o te cfpan te
Se o campo Emathio/o te Vio Ven cido,
Porque Jfjon fo Veras joberbo isr ouan te^
T udo ren der, tsrjer de/pois ren dido.
Afi o quis o con felho alto ceejle,
Que Ven ao Jogroati, < & o gen ro aesle:
T orn ado o < I{ei fublime fin almen te,
Do diuin ojuyz? cajligado,
Dejpois que em San tarm Joberbamen te\
Em Vao dos Sarracen osfoy cercado.
Edefpois que do martyre Vicen te,
O Jan cliftmo corpo Ven erado.
X>o facro promon trio con hecido,
M cidade VMea/oy trazido.
(j 1 T orq
O* LV9IADASDEL.DECA/
T o'que leu tffe auvite feu dcfejo,
Ai forte filho min liolajjo Velho,
Que ais terras fepaffaffe dalen tejo,
Comgen te^ co belgero aparelho:
San cho
y
desfor o t&. datmo fobejo,
j!wuepajf,isr fa^correr Vermelho,
O rio que SeuilhaVay regan do,
Co fatigue mauro,brbaro iy n efan do.
H com e/laVtEtoriacobkofo,
Ian ao defean fao mo o ate que Veja,
Outro eflrago como ele, temero
tio brbaro que tem cercado Beja.
T iao tardamuito o T rin cipe ditofo,
Sem Vero fim Itquillo que defeja.
jfii eftragadoo Mouro, n a. vin gan a
T ktan tas perdas pem fuaefperan a\
T afeajun tao do mon te, aquem Medn pt
O corpo fe^perder, que teue o Qo:
laVvn do promon trio de Ampeluft,
Edo T in ge que affen o foy de jn teo*
O morador de Jbilan ao Je efeufa,
' Que tamhem com fus armas fe moueo:
Aofom daMauritan ai? ron catuba,
T odo o ^in oquefoydombre luba.
En tram
CANT O T ERCEIRO. JU
En trauacom todaeflacompan hia,
0 Mtralmomin iem T ortugal
T reze < I< ] eis mouros Icuacie Valia,
En tre os quais tem o ceptro Imperial:
Bajst fazen do quan tamal podia,
O que em partes podiafay r mal.
DomSan cbo Vay cercar em San tare>%
Porem n o lhe Jocede muito bem.
Dalhe combates afperos, fazen do
Ardis de guerramil, o Mouroyrofo,
No lhe aproueitajatrabuco barren do,
Mtn ajecreta, Jrtete for o/o:
Porque ofilbo de Affon jojioperden d*
Nadado esfor o, zjr acordo gen erofo,
T udoprou com an imo n y- prudn cia,
Que em todaaparte haesfor o ir reftflen cia
ISas o Velho aquem tmhao jaobrigado
Os trabalhojos an n os, aojofego,
Eftan do n aCidade, cujo prado
En uerdecem as agn as do Mon .kgo:
Saben do como o filho el cercado,
Em San tarm, do Mauro pouo cego,
Se parte diligen te daCidade,
Que mo per de aprejlczaco aidade.
G $ Ecoa,
OS LV5 IADAS DEL. DE CA
Uco afamofagen te guerravfada,
Vay [ocorrer o fitho, < & a/si ajun tados,
A T ortugue/afriacojlumada,
Jim breue os Mouros tem desbaratados
j campin aque todaeflqualbadn
T >e mar lotas, capuzes Variados,
T >e cauallos, jaezes,prcfarica,
Defeus fen bores mortos cbeafica.
Logo todo o re/Jan te fe parto
De Lufitan ia, pojlos em fugida,
0 Mralmomin i fo n o fogio,
*Porque an tes defogir lhe foge avida
9
(
jf quem lhe e/laViSloriapermitio,
T >ao louuores vrgra as fem medida:
Que em cafos to ejlran hos claramen te,
Mais pelejao famr de Duos que agen te,
f)e taman has vitimas triumfaua,
0 Velho Ajfon fo, T rin cipejubido,
Quan do quem tudo em fim ven cen do an daM^
3 )aUrga;^ muitaidade foi ven cido
t
jf plidadoen alhe focaua,
Com friamo o corpo en fraquecido:
B pagaro feus an n os deflegeito,
Jatri/le Libitimfen derem
Osaltf
C ANT O T ERCEIRO. J
Cs altos promon trios o choraro,
Edoriosasagoas/audofas,
Os [en icados campos alagaro,
Qm lagrimas corren do piadofas:
J/fas tan to pelo mun do fe alargarao.
Com famajuas obras Valerefas, ,
Quefempren ofeu%ein o chamaro,^
Jjjon fo, Ajfon jo os eccos, mas em vU;
San cho forte man cebo, queficar
Imitan do feupay n aValen tia,
- Eque em Juavidajafe exprimen tra,
Quan do o Betis dejan guefe tin gia,
Eo brbaro poder desbaratara,
Do IJmaelita< %ei de Jn dalu^a. .
Emais quan do os que SejaemVaocercar^
Osgolpes de feu bra o emfi proMW.
J>efpoisquefoyportei aleuan tado,
jiuen do poucos an n os que reman a,
A cidade de Silues tem cercado,
Qtjos campo* o brbaro lauraua:
Foy das Valen tes gen tes ajudado,
f)aGermn icaarmada, que paffaua:
f>e armasfortes isrgen te apercebida,
JL recobrar ludeajt perdida.
G 4 fajfauo
OS LVSIADASbE L.DE CA*
tpajftu aajudar n afan claemprefa,
0 roxo Federico, que moueo
0 poderofo exercito, em defefa
Dacidade on de Chrilo padecco,
Quan do Guido co agen te cm fede aceft
t
Ao gran de Saladin ofe ren Jeo:
No lugar on de aos MourosJobejauao,
js agoas que os deguido defejattao.
Mas afermofaarmada, que Viera
For con trale de Ven to, aaquellaparte
San cho quis ajudar n aguerrafera,
laque em Jerui o tfay, dofan Bo Marte
AJ?i como afeupay acon tecera.
Quan do tomou Lisboa, dame/maarte,
T )& German o ajudado Silues toma,
Eo brauo morador defirue < & dome*
Efe tan tos tropheos do Mahometa,
jleuan tan do Vay tambm dofortt
Lion s, n o con fen te efiar quieta
A terra\ >fa.Iaaos cafos de Mauorte:
Ate que n i cemi^ fen jugo meta
J)ajoberbaT ui, que amesmaforte,
Vto ter amuitas villasfuas Vidin has,
]
uepor armas tu San cho humildes tin hail
Mas
V
CANT O T ERCEIRO J$.
Mas en tre tan tas palmas falteado
Datemerofamorte, ficaerdeiro,
Hum filho feude todos estimada,
Quefoy fegun do Jffon fo, zsr 1 {eiterceira
No tempo de fie, aos Mauros foi tomado
Alccere do faipor derradeiro:
Porque dan tes os Mouros o tomaro,
Mas agoraefin ados o pagaro.
Morto despois Affon fo lhe fucede
San cho fegun do, man fo & defcuidado,
Que tan to emfeus defin idos fede/mede.
Quedeoutrem que mm imaeraman dado,
J)egon ermr o T rein o que outrapede,
Porcaufadosprtuados foipriuado,
Porque como por elles je regia,
Em todos os/eus Vicio.; con jen tia.
Nao eraSan cho n o tam de fon e/lo,
(orn o Nero, que hum mo o recebia
Por molher, & de/pois horren do in celo,
Comamy Jgripin acometia:
Nem tam cruel aasgen tes z? mokjlo
y
Que acidade queimaffe on de Vmia,
Nem tam mao como foi Hiio gabalo,
Nem como o mole ^ei Sardan apalo.
Nem
OS LVSI/DAS DE L. DE CAl
Nem erao pouofen tiran izado,
Como Sicliafoy de [eus tyran os,
Nem tin hacomo fhalaris achado,
Gn ero de tormen tos in buman os:
Mas o ^ein o de altiuo, Cr co/lumad
j fen hores em tudo joberan os.
J. (Rei n o obedece,vem con jen te,
Que n o for mais que toclosexcellen te]
< Por eftacan jao 0{ein o gouern ou,
0 Con de 'Bolon hs, de/pois al ado
PorQ^ei, quan do daVidaJe apartou]
Seuyrmo San cho, fempre ao cio adi '
Efe que Jffon fo o brauo Je chamou,
T )espois de ter o < ^ein o figurado:
JEm dilatalo cuida, que em terren o ',
No cabe o altiuo peito tam pequen o!
f)aterrados Jlgarucs, que defira
Em cafamen to dada, gran de parte,
(Recuperaco bra o , Cr deitafora
0 Mouro mal querido jade Marte:
FJle de todofe^liure (y Jtn bora
Lufitan ia, com for aCr bellicaartei
Eacabou de oprimir an a o forte,
N- J terraque aos de Lujo coube emfortel
Eis
CANT O T ERCEIRO; H
Eis defpois Vem Vin is, que bem parece,
T >o brauo Ajfon fo ejlirpe n obre < sr din a^
Com quem afamagran de (e e/airece,
X>aliberalidade Alexan drin a.
Co elc o fyin o profperoflore e,
(Alcan adajaapa\ amadiurn a)
Bmcon Uitui es, las & cotlumcs,
T iaterrajatran quilaclaros lumes.
Fe^primeirem Coimbraexercitarfe,
O Valero fo officio de Min erua,
Ede Hdtcon aas Mn fas fe^piffarfe,
Apifar de Mon dego afcrtil erua:
Quan to pode dt Athen as defejarf ,
T udo o foberbo Apoloaqui rejerua.
Aqui as capellas datecidas de ouro,
J)o Bacaro, < (sr dofemprc Verde lourol
Nobres Vilhs de n ouo edificou,
Fortalezas, eaflellos muy leguros,
quafio^in otodo reformou,
(m edifciosgran des, < &r altos muros:
frias deIpois que aduraAmpos cortou,
O fio de feus dias jamadurou
ftcoulbe o filho pouco obedien te,
Quarto- Ajfon jo: mas forte {? excelettl
EJlt
OS LVSIADASDILDECA.
EJle fempre as Joberbas Cajlelhan as,
Co peito dejprezpu firme (sr Jeren o,
(porque n o he dasJon as Lufitan as,
T emer poder maiorjor mais pequem
Mas porem quan do asgen tes Mauritan as^
ApoJJuir o E/peruo terren o,
En traro pelas terras de Caflella,
Foy o Joberbo hffon fo aJocorrella.
T run cacom Semin imis, gen te tan ta
Veio os campos"idafpicos en chen do,'
Kon Jtda, que Itliatodaejpan td,
Chaman doje de Veos a oute horren do,
Gutticagen te trouxe tan ta, quan ta
Do Sarracen o brbaro eflupen do,
Co poder excef uo de Gran ada,
Voy n os campos T artefws ajun tada,
Ven do o < J^eifublime Cajlelhan o,
J for amexpug)iabil,gran de & forte,
T emen do mais o fim dopouo Hispan o,
li perdido buaVe%
y
que aprpriamorte
Pedin do ajudaao forte Lufitan o,
Lhe man dauaacariftmacon forte,
Molher de quem aman da, < c? filhaamada
Vaquclle aCUJO fyin ofot man dada.
En tram
CANT O T ERCEIRO. 5 f.
Bn tran afermafij&m Maria,
T olos patern ais pa os fublimados,
Lin do o gefto: masforade alegria,
E[em olhos em lagrimas ban hados,
Oscabelhs An glicos traxja,
Pelos ebrn eos hombros efpahados:
filan te do ?ay ledo, que aatalha,
Bl.tspalauras tais choran do ejpalha.
Quan tos pv.ios aterraproduto
DeAfricatodapen te feraar eftran ba,
O gro l(ci de Marrocos con duto
Peravir ptfuir a n obre Efpan ba:
Poder taman ho jn n to n o fe vio,
Despoisque o fat/n Mar aterraban ha:
T racem ferocidade, & furor tan to,
Que aviuos medo, Jy amortos fa^cjjumta
Aquelle que me de fie por marido,
Por defen der fuaterraamedron tada;
Co pequen o poder, ojferecido
JDduro golpe c/l, daMauraefpada
r
E(e n o for con tigo /ocorrida.
Verme as d: \ le < s- do L\ UIO jer priuada,
Vtuuaar trifle,< sr poflaem )>idaefeura,
Sem marido
}
fem l^eim, (yfem Ven tura.
Portan to
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
T or tan to, o < Rei, de quem com puro medo>
0 corren te Mulucafecon gella,
(Rompe tocli atardan a, a ude cedo,
Aamiferan dagen te de Caf cila.
Se cjfegclo que mo/Iras claro & ledo,
Depay o Verdadeiro amor ajfella:
jkude cr corre pay ,queje n ao corres,
tpede Jer que n 7w aches quem/ocorres.
'Kao de en traforte atmidaMaria
FalUn do eJlJ. que atrifle Vn us, quan do
jtlupiterfeupay fauor pedia,
(PcraEn eas Jeu filho, n auegan do,
Que atan tapiedade o comouia,
(he caido das mos o rayo in fan do;
T udo o clemeitc Padre lhe con cede,
(Pefan dolhe do pouco que lhepede.
Masjacos efquadres dagen te armada
y
Os Eboren /es campos Vao qualhados,
hufraco Sol o arn s, alan a, aefpada,
Vo rin chan do os cauallosjae^ados:
J. can oratrombetaemban deirada
Os cora es aapa^acojlumados:
Vay s fulgen tes armas in citan do
tpobs con cauidides retumban do-
En tre
CANT O T ERCEIRO. 5 6
En tre todos n o meio fefublima,
Das in ftgn ias (Reais acompan hado,
0 Valerojo Affon fo, que por uma.
De todos, leuao collo aleuan tado,
Efomen te cogeflo esfor a< ar an ima,
A qualquer cora o amedron tado.
Afi en tran as terras de Caiclla,
Com afilhagen til Cain hadelia.
lun tos os don s Jffon fos fin almen te,
Nos campos de T arifa, ejlao defron te
Dagran dc multido dacegagen te,
(peraquem fampequen os campo zs" mon te]
No hapeito to alto &- iam poten te,
Que de dejeon fian an o fe afron te,
Em quan to n o con hcca,< & claro \ >ija
y
Que co bra o dosfeus Cbrifio peleja.
Eflo de Agar os n etos caft rin do,
Do poder dos Chriflaosfraco < sr pequen ^
Js terras como fus repartin do,
Jhite mo, en tre o exercito Agaren o:
Que com titulo falfopojfuin do
Efl ofamofo n ome Sarracen o.
Afitambm com falfacon ta&r n ua,
Aan obre terraalheacbamo Jua.
OS I VSIAT AS DF. LDE CA.
Qjulcvtvli i'i'o z? bei / ;( Gigan te,
Do ^ci Saul, tom caujaum temido,
Ven do o T aflcr in erme e/lar dian te,
So de pedras is en foco apercebido,
Com palauras jvbn bas o arrogan te,
T )csf* i ^< ? o fraco mo o mal Vijlido:
Que rot fun dao dvfen gan a,
Quan to mais pode aFe que afor ahuman a*
f)(li arte o A ouro prfido defpre^a,
0 poder dos On ifMS,Ksr n o en ten de,
Que efl ajudado daaltafortaleza,
ji quem o hfti n o bon ifico fe) en de,
Co tilao Caslell: - an ojam dcflie^a,
T >e Marrocos o (2\ 0 c omeU W offin de.
0 T .ttttigttes que tudo eflimacm n ada,
Se fa^ temer ao (Rein o de Gran ada,
Eis as lamas t? efpadas reten iao,
*Por cimados arrufes, bran o ejlrago,
Chamo( fecun do as leis que alijegUM,)
BU \ afamede,tsr os outros San tliago,
Os feridos com gritao (eoferiao,
tayn do de Jeu fatigue bruto lago,
On de outros meios mortosfe afogauao,
Quan do do fen o as Vidas efeapauao.
Com
CANT O T ERCEIRO r.
Com esfor o taman ho efirue w mau,
0 Lufo aoGran adil,que em pouco efpa p
%
T otalmen te o poder lhe desbarata,
Sem lhe Valer defe/a, ou peito de aio\
T >e alcan ar tal VtBoriatam barata,
ln dan o bem con ten te o forte bra o,
Vay ajudar ao bran o Caflelhan o,
Quepelejan do ejl co Mauritan o.
lafe hiao Sol arden te recolhen do,
T er a cajadeT hetis
y
tp in clin ado,
'Prao T en en te o Vejpero trazen do,
E- flauao claro diamemorado,
Quan do o poder do Mauro gran de e> hored
Foi pelos fun esteis desbaratado,
(m tan tamortin dade, que amemoria,
Nun can o mun do vio tamgram Vision ai
N2o matou aquartaparte o forte Mrio,
Dos que morrero n ejle Ven cimen to,
Quan do as agoas co fan gue do aduerjam,
Fe^beberao exercito Jeden to,
Nem o T en oafperifimo con trario,
J)o Roman o poder de n ajamen to:
Quan do tan tos matou daillulre (Roma,
Que alqueires trs de an is dos mortos toma]
H Bje
OS LVSIADAS DE L. DE CA
B fe tu tan tas almafo podcfle,
Man daro T rein o c/curo de Cocho,
Quan jaj.uiclaLiLiJedcsfi>efle
D> pau > pertiu.i^n o an tigarito:
tPermiffam tST Vtn gdh afoy alefie,
En o forcade bra o, o n obre T ito,
Que afli dos Vates foy profetizado,
Edespoi\ p.,rl ESVcertificado.
iPafJadaeflao prosperaVitloria,
T orn ado ylfjon jo aaLujitan aterra,
j fe lograr dapa^com tan tagloria,
Quan tafoubegan Kir n aduraguerra,
0 cafo trile, csr din o da memoria,
Que d) f- pukhrooi hon lsdefen terra,
dion tfodj m- jera, < (sr meiguin ha
Qjte dcjpots de jer mortafoy T ^aba.
T ufojHpiiVo Amor com forct ema,
Que os cora- . es bit man o tavtaobriga,
7)i'jle c tufaaan tokfl i mon ejua,
Comofe forajarfUamimtga:
Sc : /.'^". f feto 1 n or a(te afede fttt,
tZem com tagrimas t. ijles fe mitigai
Eporque queres afpero sr tiran o
T UM aras ban har etn jan gue human o.
EJlauas
CANT O T ERCEIRO. )l
Eflauas lin daIn espoflaem fojego
De teus n uos, colhen do doce fruklo,
Naquclle en gan o daalma, ledo ar cego,
Que afortun an o deixadurar muito,
T Sosjaudojos campos do Mon dego,
De teus fermofos olhos n un caen xuto,
jos mon tes in fman do, < & as eruin kas
O n ome que n o peito ejcripto tin has.
Do teu Prn cipe ali te refpon diao,
As lembran as que n aalmalhe morauao]
Que Jempre an te feus olhos te tra^iT w
y
Quan do dos teus fermofosJc apartauao
Den oite em doces fon hos, que men tiao,
De diaem pen samen tos que Voauao.
Equan to em fitn cuidaua, cr quan to Via,
Eram tudo memorias de alegria.
De outras bcllas fen horas, (p T rin cefas,
Os dejejados tlamos en geita,
Que tudo em fim
}
tu puro amor despregas]
Quan do humgelo juaue te fogeita:
Ven do eflas n amoradas eflran be^as
O velho ptyfefudo, que refpeita
O murmurar do pouo^ (? afan tafia
Dv filho, que cafarfe n o queria,
B i ^ T irar
OS LVStADAS DE L.DE CA
T irar In s ao mun do determin a,
< Por lhe tirar o filho que temprefo,
Cren do co fan gue Jb damorte in din a,
Matardofin n eamorofogoacefo:
Que furor xon [en tio,que aefp.idafiiu,
Que p ide fuUen tar o gran de pefo
Do furor Mauro, foffe aleuan tada,
Con trabafracadamadelicada?
T raro aos horrficos algo^ei,.
An te o H(ti,jamouido apiedade:
Ma< opouo com fal[as,&r ferozes
^a^es, aamorte cruaoperfuade:
EUacom trifles tsrpiedojas V es,
Sadas jb damagoa, tsrfaudade
Dofeu Vrin cipe, < Orfilhos que deixaua,
Que mm que aprpriamorte amagoam..
fyra. o Ceo crifialin o aleuan tan d,.
Com lagrimas os olhos piedofos,
0s olhos,pwque as mos lhe ejlauatan do
s
,
Hum dos duros min iftros rigurofos.
defpois n os min in os aten tan do,
Que tam queridos tin ha
t
(sr tammtmofos
Cuiaorfin jde como my temia,,
fyrao auo cruel afi di^ia..
$ej*
CANT O T ERCEIRO. fg
Se jan as brutas feraf
y
cujamen te
Naturafe^cruelde n a/cimen to,
En as av.es agrefles, quefomen te
Nas rapin as aeriastem o in ten to,
Com pequen as crian as Vio agen te,
T erem tam piadofo fen timen to,
Como co amay de Nin ojamofiraro]
B cosyrmos que fymaedificaro.'
O tu que tes de human o oge/lo & o peito
( Se de human o he, matar huadon zelh
T ra ai?femfor aJopor terfubjeito
O cora o, aquem foube ven cella)
A fas crian cin has tem refpeito,
< Pois o n o tes aamorte e/curadelia,
Mouate apiedade fua&r min ha,
< Pois te n o moue aculpaque n o n htu
Efe Ven cen do aMaurareftflen ciaj
jimortefabes dar com fogo &ferro
9
Sabe tambm dar Vidacom clemn cia,
A quem peraperdelan aofe^en o:
Masfe to afi merece ejlain ocn cia,
< Poem me em perpetuo & mi fero de ferro,
"HaScitiafria, ou lan aLybiaarden te,
On de em lagrimas Yiuaetern amen te.
H 3 T oem
OS LVSIADAS DE L. DE CA
T om me on defe \ >fe toda aferidade.
En tre Lies^T igres, sr Verej
Se n elles acbarpriJfoapieda.lt'
Que en tre peitos human os n o achyi
jU co amor in trin feco & Von tade,
T Slaquellc por quem mouro, cria) ey
Eflas relquias Juas que aqui Vifle,
Que refrio rio Jejo dan y trite
Queriaperdoarlheo^ei ben ign o,
Mouido daspalauras que o magoaoz
Masopertin a^pouo, < ?jr fhi defin o
(Que dcflaforte o quis) Ibe rioperdoao^.
jrran cao das efpadas de a o fn o,
Os que por bom tal feito ali apregoao,
(on trabuadamt, o peitos carn iceiros
Feros vos am/iraisyQr eaudUeirosi
Qual con traalin damo aT oiicen a,
Con jola o extremadamy Velba,
*Porque afombrade Acbdes acon den a^
Co ferro o duro T irroje aparelba:
Maf ellaos olhos com que o ar feren a,
('Bem como pacien te,isr man faouelba}
Nami feramjpoUos, que en doudect
Jo duro fterif cio Je ojjere e.
T ak
CANT O T ERCEIRO. < '
T ais con traIn s os brutos matadores,
No colo deakbaflro, que foflin ha
Js obras com que amor matou de amores
jquelle que despois afc Cain ha:
As efpadas ban han do,< & as bran casflores,
Que cilados olhos feus regadas tin ha,
Se en carn i^auaojerttidos tjr yrojos,
Nofoturocafligo ido ctdofos,
$empodtra< , b Sol, daViflade fies
T eus rayos apartar aqiMJkdia,
ComodaJeuamejade lyef.es,
Quan do os filhos por mo de Jtreu comia.
Vos, b con cauosVales quepodefles,
J. \ >o^extremaouuir dabocafria,
O n ome do jcu T edro que lhe ouuisles
y
T or muito gran de ejpaco repetistes.
'df como abon in aque cortada,
Jn tes do tempo foy, cn dida&r bella,
Sen do das mos laciuas maltratada^
T >amn in aque atrouxe n acapella:
O cheiro tra^perdido,&acor murchada:
T al ejU mortaaplidadon ^ella,
Secas doroflo as rofas, cr perdida
A bran caCr* H'U cor, co adoce vida.
H 4 A
OS LVSIADAS DE. L< DE CA.
Js filhai do Mon dego, amorte efcura
Lon go tempo choran do memoraro,
Epor memoriaetemaem fon te pura
jts lagrimai choradas tran sformaro:
0 n ome lhepofero, que in dadura,
Dos amores de In s que alipajjarao.
Vede q uefrefcafon te regaai florei,
Que lagrimaifam aagoa,< uro n ome amores,;
T Slao correo multo tempo que avin gan a-
No Vifje T edro jf/mortais feridas,
Que em toman do do %ein o agouern an ca,
A tomou dos fugidos humicidas:
Do outro T edro cruifimo os alcan a,
Que amboi in imigos das human as Vidas,
0 con certo fi ero duro < (sr in juflo,
Que com Lpido , &r Jn ton iofez^Jugujlo.
Esle caHigador foy regurofo
y
De latrocn ios, mortes isr adultrios^
Fademos mos cruezas, fero tsryrofo
)t
Ero os feus mais certos refrigrios:
As cidades guardan do jufli o/o,
De todoi O foberbos Vituprios,
Mais ladroes ca/ligan do aamorte deu.
Que o vagabun do Alcides, ou T he/eu.
Dojufto
CANT O T ERCEIRO. 6t
Dojuflo & duro Pedro n ajce o bran do
( Vede dan aturezao defcon certo)
^(emiJfo,r femcuidado algum Fern an do,
Que todo o (Rein opos em muito aperto,
Que Vin do o Cajlelban o deuaUan do
As terrasfem defefa, e/ieue perto
De deflruirfe o (Rein o totaimen te,
Que hum fraco tf(eifa^ fracaaforte gen te*.
Oufoy cafligo claro do peccado,
De tirar Lian or afeu marido,
E cafarfe co ellidecn leuado,
Num falfoparecer mal en ten dido:
Ou foy que o cora o fogeito,ar dado
jo Vicio Vil, de quemfe Vio ren dido,
Mollefefe^, ar fraco, ar bem parece
luebum baxo amor osfortes en fraquece.
J)o peccado tiueraofempre apen a
Muitos,que Veos o quis
}
ar permitio:
Os que forn o roubar abellaElen a,
B com Jpio tambm T arquin o o Vio:
(poispor quem Vauid San Slofe con doi.it
Ou quem o T ribo illuftre deflruio
De
l
Ben jamim?bem claro n olo in ftn a
y
T or SarraFara, Sycbemj)orV'ma.
Epoisi
OS LVSIADAS DE. L. DE CA.
Epoisje os peitos fortes en fraquece,
fJum in con cejjo amor defatin ado,
(Bem tio filho de Aban aJe parece,
Quan do em Omfale an dauatran sformai!;
De liarco An tn io afamafe ejcure e,
Com /er tan to aCLopatraajjekoado:
T u tambm 'Pen oprojpero ofen flc,
De/pois que buamocaVil n aApliaVile,
fyfajquempode liur arfe por. Ven tura,
josL os que amor armabran damen te
Futre as rojas < &r * n eue human apura,
0 ouro, cr o alabafiro tran sparen te
Quem de huaperegrin afen r.ofura
De hum Vulto de Medujapropriamen te
O u.c o co>auto con uerte que temprejo,
B: n pedran o: mas em defejo acefo.
Quem vio hum olharfeguro, humgtfio bran do]
Hua(n an e (*r An glicaexceln cia,
Que cm fie/U fempre as almas trformad
Que tiutffecon traellarcfijlcn a:
ficjculpado por certo efl Fern an do,
(peraquem tem de amor experen cia:
lias an tes ten do liure afan tufia,
T er n wjto mais culpado o julgaria.
Fim.
CANT O (VV- ART O i
(tfi Can to Quarto.
Efpois de procello
fatcmpeflade,
Kocln mafombra, &ftbiLtn tt
Ven to,
T rax, < t man bajeren aclaridade,
Efperan adeporto, < & Jakamcn to:
Jpartao Sol an egraejturidade,
< I{emauen do o temor ao pen famen to:
Jlfi n o IZcin o forte acon teceo,
7)cfpdis que o fyi Fern an do falleceo
Porquefe muito os n offos defejarao,
Quem os dan os vr ojfcn fas vaVin gan do- ,
"Maquclles que talem fe aproveitaro,
J)odt>Jcuido remijfo kFern an do,
De/pois de pouco tempo o alcan arao
y
lo.mae jempre illuftre aleuan tan do
< Por1 ^e^ como de Vcdro Vn ko erdeiro
( Ain daque baftardo) Verdadeiro.
Serijlo
O S LVSIADAS DE. L; DE CA.
Ser i/lo orden a o dos ceos diurn a,
For fin ais muito claros fe mo/Irou
Quan do em EuoraaVo^de Imamin in a,
An te tempo falan do o n omeou:
Ecomo coufaem fim que o Ceo deUin a,
No ber o o corpo , tsraVo^aleuan tou,
T ortttgal, Portugal, al an do amo
DiJ] c,polo < %ei n ouo Dom ho.
'.Alteradas en to do (Rein o asgen tes,
(o dio que oceupado os peitos tin ha,
hhfolutas cruezas, < & euiden tes
Fa^do pouo o furorpor on de Vin ha,
Matan do Vo amigos ar paren tes,
Do adultero (on de, Zsr daCain ha,
Com quem fuain co)itin en ciade fon e/la
Mais ( despois de Viuua) man ifejla.
Mas elle em fim com caufadejourado,
"Dian te deliaafen o frio morre,
De outros muitos n amorte acompan hado
Que tudo o fogo erguido queimai? corre:
Quem como Jslian as precipitado
(Sem lhe Valerem ordes) de altatorre
A quem ordes, n em aras, n em refpeito
t
Quem n upor ruas o- em peda osfeito.
(podefe
CANT O QVART O < 3
fot/eporemlon go efqttecin en to,
As crw ^as mortais que (Jtymx Vto
Feitas dofero^Mario
f
< < r do cruen to
Syla, quan do o con trario lhe fogio:
< Por tffo Lian or, que o fen timen to
Do morto Con de ao mun do defcobrio,
T a^con traLufitan iaW> Caftellt,
Di^n dofer fuafilhaherdeiradelia*
Beatri^eraafilha, que cafafa
Cofaftelhan o efl, que o T rein opede
r
forfilhade Fern an do reputada.
Se acorrompidafamalho con cede.
Com elaVo^Cajlellaaleuan tada,
Dizen do que tfiafilhaaopay fucede:
Suas forcas ajun tapraasguerras
DeVarias remes (pirarias terras
f m etoaaprouin ciaqurde hum (Brig< r
r
(Sefoy) jateue o n ome diriuado
Das terras que Fern an do, ar que (Rodrigo
Gan haro do tiran o (sr Mauro efiado;
No eftimao das armas o perigo,
Os que cortan do Iro co duro arado
Os campos Lion efcs, cujagen te
y
os> Mouros foi n as armas excellen te..
Os
T ambm mouem dagucrraas n egrasfurias2
jgen te Biscain ha, que carece
3 )e polidas ra es, & que as in jurias
Muito mal dos elran hos compadece:
J. terrade Guipufcua, vr das Aflurias
Que com min as deferro fe en n obre e,
Jrmou dclle, os foberbos matadores,
feraajudar mguerraafeus jcn horesl
loan e
OSLVSIADASDEL.DE CAj
Cs Vn dalos
}
n aan tigaValen tia
Ain dacon fiados, fe ajun tauao
Dacale ade todaAn daluzia,
Que do Gcadalquibir asagoas lauao]
ji n obre libatambm fe apercebia,
Qj< e an tigamen te os T irios habitauao:
T razen do por in fign ias Verdadeiras
As Hercleas colun as n as ban deiras.
T ambm Vem lado (Rein o de T oledo,
Cidade n obre < (sr an tiga, aquem cercan do
0 T ejo em tomo Vay Juaue & ledo,
Que das ferras de (on aVem man an do:
ji Vos outros tambm mio tolhe o medo
y
Ofordidos Galegos, duro ban do,
Que prareftlirdes,Vos armaUes,
Jaquelles, cujos golpesjaprouaflcsl
CANT O QVART O < 4
loan e, aquem dopeis o o e for o cre r,
Como aSan fam Hebreo daguedelha,
(poflo que tudo pouco lhe parece
(os poucos de jeu fyin o fe aparelha^
B n o porque con jelbo lhe fde e,
(osprin cipies fen bores fe acon fdba:
Mis fopor ver dasgen tes as jen ten asl
Que fempre orn e en tre muitos diferen ai,
Nao faltacom rabies quem defeon certe,
T >aopimo de todos, n aVon tade,
Em quem o esfor o an tigo Je con uerte,
Em defitfada& made/lealdade,
Poden do o temor mais,ge/a!o
}
in erte
Que apropria(jr mtn ral fidelidade,
"Hpgo o T ^ri & aptria, fjrje coimem
Negaro ( como 'Pedro) o Dcos que tem.
Mis n un cafoy qtieefle ePro fe fen tiffe,
] \ [o forte dom Nun o aluerc^: mas an tes
fpo/lo que em jeus Irmos to claro o viffe
0
Q\ ('prsuan do as Von tades in cojlan tes:
ji aquellas diutidofisgen tes dtffe,
Com.palaur.as m is duras qn c elegan tes,
A mo n aefpdairado,{? n o facun / ^
Amea an do atci ra
}
o mar,?? o mun a>.
Como
OS LVSIADAS DE L.DE C <
Como Jagen te illujire T ortuguefa,
Hade av.er quem refuje o ptrio Marte}
Como, de/laprottin aqueprimeja
Foy dasgen tes n aguerraem todaparte
t
Hadejair quem n egue ter defeja,
Quem n egue aFe,o amor, o esfor o (sr arte
De T ortugues&por n en hum rejpeito
O prprio < fyin o queiraVtrjogeito
Como, n o fois Vos in daos defeen den tes
Daquelles, que debaixo daban deira,
T logran de En rique^ feros isr Valen tes
Ven ce fies e/iagen te tamguerreira*
Quan do tan tas ban deiras, tan tas gen tes
tyoferam em fugida, de man eira,
Que Jete illuflres (on des lhe treuxero
"Prejos, aforaaprejaque tiuero?
Com quemforao cotin fopeados
Efles, de quem o efiais agoraVos,
< Por T )in is W (eu jilbojublimados
Se n o cos VoJJos fortes pais t!T auos?
fyois fe comjeus dejcuidos, ou peccados,
Fern an do em tal fraquejaafi Vs pos
9
T ome vos VoJJas for as o (Rei n ouo
y
Se bi certo que Qfyeife mudaopouo.
CANT O T ERCEIRO. (f
(Rei ten des tal, quefe o Valor tiuerdes
Igual ao < Rei que agoraaleuan tafles,
Desbaratareis tudo o que quifcrdes,
Quan to mais aquem j adesbaratafies:
Efe com ijlo em fim Vos n o mouerdes,
T )o pen etran te medo que tomales,
jitay as mos aVoJJo Vao receio,
Que eujo reftftirey ao jugo alheio.
Eufo com meus Vaffalos, \ < & com efla,
( Edizen do ilo arran cameaejpada)
T )efen derey dafor adura, < ur in fefla
j ttrran un cade outremJojugada,
Em Virtude do Rei,daptriamcfla,
f)alealdadejapor Vos n egada,
Ven cerey{ro foejles aduerjarios: )
Mas quan tos ameu (Rei forem con trrios*
< Bem como en tre os man cebos recolhidos,
Em Camifto/eliquiasfos de Can as,
laprafe en tregar quafemouidos
Afortun adasfor as Jffrkan as:
Corn elio mo o osfa^que compelidos
Dafuae/padajurem, que as (Roman as
Jrmas, mm deixaro em quan to avida
Os mm deixar, ou mllasfor perdida.
I Veflarte
k
OS LVST ADAS DE. L. DE CA,'
De[larte agen te for a,& e for aNun o,
Que com lhe oun irat vitimas razoes
{e,moucm o temor frio importun o
t
Quegelados lhe tin haos cora es:
"N.os an imais caualgo de Neptun o,
(Bran din do, < &> Voltean do arrcmejjoes,
Vo corren do yrgritan do abocaaberta
t
Vmaofamojo %ei que n os liberta.
Dasgen til populares, hus aproto
Jt ouerracom que aptriaJe fojlin ha,
Hus as armas alimpao r ren ouao,
Que aferrugem dapa^gaftadas tin ha
1
.
Capacetes e/lofim, peitos prouao,
jrm ife cadahum como con uin ha.
Outros fa?em W'f'lidos de mil cores,
(om letras ar ten oes de Jetis amores .
Com todaelaluil>ofacompan hia,
loan n e forte fae dafre/caAbran tes,
Jbran tes, que tambm dafon tefria.
Do T ejo tin jaas agoas abun dan tes:
Os primeiros rmigeros regia,
Quem prareger eraos fn uy poffan tts
y
Orien tais exen itos, f
m
C
on to,
Com V& fajjauaXerxes o Hdespon to*
Dom
CANT O QUART O *6
Dom Ntmo Mueres digo ,)>erdadeiro
A oute de Joberbos (ajlelban os,
Comojao fero Hun o o foy primeiro
f
PeraFran ceJes, peraItalian os,
Outro tambm famofo cauallciro,
Que aaladereitatem dos Li< fttan os
y
Apto praman dalos, (< r regelos,
Mm ^odrigue^ fe di^de pafcon celos.
B daoutraalaque aeflacorrefpon de,
An to Va^que^ de Almadabe Capito}
Que de/poisfoy de Abran ches n obre Con de,
Dasgen tes Vay regen do afettran uxo,
Logo n o retagoardarofe efeon de,
Das quin as ty caflellos o pen do,
Qmloan n e ^eyforte em todaparte,
Que efeurecen do opre$o- Vay de Marte.
"Bjlatio pelos muros temerofs,
Ede buijt alegre medo quaft frias,
^e^an do a;,maispiis,dama*fs efpofts
Prometen do jejtis
}
& romarias :
li cbegao as ejquadras bellicojas,
Defron tedas imigasxomjjan hias,
rhn dtfsimaosrecebem,
Etodasgran u ;;.
1 i Recebem
OS LVSIADAS DE. L. DE CA,
(Respon dem as trombetas men fageiras,
pfaros fibtlan tes, < sr atambores,
jtlftrezes Voltejo as ban deiras,
Que Variadasfamde muitas cores:
Eran o feto tempo, que n as eiras
Ceres o frutlodeixaaos lauradores,
En traem Jjireao Soljw mes de Agpfio,
!Baco das Vuas tirao doce mo fio.
Deufin al atrombeta(aflelban a,
Jriorren doferojn gen te, sr temerofo,
Ouuio o o mon te Jrtabro^ Guadian a,
A trs torn ou as on das de medrofo'.
Ouuio o Douro^ aterraT ran jlagan a
9
(orreo ao mar o T ejo duuidofo:
Eas mais que o fom terribil efcuitrao,
Aos peitos osfilhin lm apertaro.
Quan tosrojlosali fe Vemfem cor.
Que ao cora o acode o fan gue amig
y
Que n os perigosgran des,o temor,
He mayor muitas Ve es que o perigo,
Efe o n o hejpareceo, que o furor
)e offen der, ou Ven cer o duro in imigo,
Eazn wfcHtw, < jue bc perda<
Vos membros cortm^s 4* ta.
mt
CANT O QVART O. 'f
Come a/e atrauar ain certaguerra^
Qe ambas partesJe moue aprimeiraala,
Hits leuaadefen jam daprpriaterra,
Outros as ejperan a< degan hala:
"Logo o gran de Pereiraem cjuemfe en cerre
T odo o Vai ir,primeiro fe afimM
Derriba,*? en con tra,^ a terraeftmfemes
Dos que atan to dejejojen do albea.
lapo efpeffo ar, os eflriden tes
Farpes, fetas, {*r Vrios tiros Voao,
Debaxo dosp s duros dos arden tes
Cauallos,treme aterra, os Vales /oito:
BJpeda o fe as lan as, < sr ai frequen tes
Quedas, co as duras armas tudo atroo*
^ecre em os in imigos Jobre apouca
Gen te,do fero Nun o cjue os apouca.
Eisalifeusyrmos con traelle Vao,
(Ca[o feo ir cruel) mas n o fe efpan ta]
Que men o< be querer matar o yrmao,
Quem con trao
(
%ei Ur aptriafe aleuan t:
Deles arren egados muitos jam,
No primeiro e/quadrao, que fe adian ta,
Con trayrmaos i& paren tes(ca\ o e/lrad>>)
Quaes ms ouerras Ciuis de lulio Magn o.
li Om
OS LVSrADAS DEL. DE CKt
0 tu Sertrio,o n obre (riolan o
Catilin a,< & Vos outros dos an tigos,
Que con traVoffispatria^compyfam
(ora o , VosJi^eiles in imigos:
Se lan o rein o e/curo de Suman o
Receberdesgrauifimos caligos
2>i%eilbe que tambm dos (portuguefes
Mgjis tredores ouue alguas Ve^es.
Rompem fe aqui dos n offos os primeiros,
T an tos dos in imigos aeltes Vao:
E/laali Hun o,qual pellos outeiros
T )e Ceitaesl ofbrtifiimo Io
Que cercado fe Ve dos cauallciros
Que os campos Vao correr de T utuao]
*Pcr peguem fio com as lan as,< (sr elle irofe
T omado bupouco ejtijn as n o medrofo.
Com toruavittaos V .mas an atura
Ferin a,Zsr ayran aolbe compadecem
Que as cofias dejn as an tes n aefpeffura
t)as foi as fe arremefja,que recrecemi
T alefl o caualeiro que aVerdura
T in ge co pin gue alheyo.alt perecem
jilgus dosfeus,que o an imo Valen te
*Perde avirtude con tratan fagen te.
Sen ti$
CANT O QVART O. < l
Sen tio loan e aafron taque pajfaua
Nun o
}
que comofabio capito,
T udo corria,^ Via,{sr atodosdaui
Com pre/en aisr palauras cora o:
Qual paridaLioaferazsr braua
Que os filhoscjuen o n mboJs eflo
Sen tio ,que em quan to paflo lhe bujcar\
Opajlor de M.ifilialhos furtara.
Corre raiuofa,^ freme,& com bramidos
Os mon tes fete Irmos atroaisr abaU^
T al loan e com outros efco n dos
Do f /euscorren do acode aaprimeiraala:
O furtes compan heiros,o jubidos
Caualeyros,aquem n en humJeygoala,
Dtfen dey Voflas terras que aefperan te
Daliberdade, eflan aVojjalan a.
Yedes me aqui,1 {ey Voffo,< ur compan heira
Que en tre as lan as ts- f tas,*? os ame/es
Dos in imigos corro^ Vou primeiro
< Pelejy Verdadeiros T ortugucfes;
J/lo diff o magn n imo guerreyro
fcfopejan do alan aquatro Ve^et
Com for atira& defte Vn ico ttro
1 /uytos lan haro o vitimo fojpir o,
l 4 ?orqu$
OS- LVSIADAS DE. L. DE C .
Porque eis o t feus acefos n on amen te
D!m.t n obre Vergon hat? hon rofofog$
Sobre qmlmm com an imo Valen te,
Perigos Ven cera
y
do Mareio jogo
(Porjuo: tin geo ferro o fogo arden te
(Rjmpem milhis primeiro ,< jr peitos log
jift recebem jun to & do feridas
Como aquemjan o doe per der as vidas.
J.muitos man daoVer o Eftigio lago
B>n cujo corpo artiorte, isr o ferro en tram
0 Meflre morre ali de San tliago
, Quefortifimamen tepelejaua
Morre tambm,fazen do gran de eftrag
Outro Mejlre cruel de Calatraua
Os Pereiras tambm arren egados
Morrem, arren egan do oQow osfados;
Muitos tambm do Vulgo vilfem n ome
V< y, & tambm dos n obres ao profun de
On de o T rifauce (ao 'perpetuafome
T emias almaque papo defte mun do
B porque mais aqtje aman ft & dome
jl fuberb i do imigo furibun do,
J/ublime ban deira Caflelhan a
Fqy derribadaospe> daLufttan a.
jqui
CANT O QVART O. 7*
Aqui aferabatalhafc en cruece
Com mortes,gritos,jan gue r cutiladas
Jmultido dagen te que perece
T em asflores daprpriacor mudadas:
laas cofias do tsr as Vidas: \ afak t
Ofuror^fobcjoas lan adas,
iade Caflellaofyey desbaratado
Se vee
t
cr defeupropoftto mudad .
O campo Vay deixan do ao Ven cedor
Con ten te de lhe n o deixar aVida
Segue n o os queficaro,& o temor
Lhe dan aopes,mas afs aafyid.t:
En cobrem n o profun do peito ador
T >a morte, dafren dadefpen dida
t
Damagoa,dadeJon ra
}
& trile n ojo
De Ver outrem triumphar dejeu defpojo.
Jlgus Vo maldizen do Ur blasfeman do
J)o primeyro que guerrafe^ n o mun do
Outros ajede duraVo culpan do
T )o peito cobi ofo isr fttibun do:
Que por tomar o alheo,o mijeran do
fpouo auen turaaas pen as do profun d
Deixan do tan tas mis
}
tan tas ejpofas
Sem filhos,fem maridos dejditojas.
OS LVSIADAS DE. L. DE C.
0 Ven cedor loan n e cfleue os dias
Coflumados n o campo jmgran degloria
Com offertas defpois,tr romarias
j4sgratas deu aquem lhe deu Vitloria:
Mas Nun o que n o quer por outras Vta$
f
En tre asgen tes deixar deft memoria
Se to por armas fempre Joberan as
tPeraas te/rasje paffaT raflagan ati
Ajudao fen dcflin o de man eira
Quefezjgoal o ejjeito ao pen famen tn \
tporqueattrrados Vn dalos fron teira
Lhe comede ti defpojo w o Ven cimen t
lade SiuilhaaBlicaban deira
Ede Vrios jen hores n u momen to
Se lhe derribaaosp sfem ter defefa
O brigados dafor aT ortuguefa.
De/las isr outras Vitlorias lon gamen te
Ero os Cajlelhan os opprimtdos
Quan do apa^dejejadajadagen te
T >ero os ven cedores aos Ven cidos:
Dejpois que quis o T adre omn ipoten te
Dar os l^eis in imigos por maridos
Jas duas Itlulripimas In gkjas
Gen tisJermojasjmhasprin cefas.
N2s
CANT O QUART O 70
No fn fre o peito forte vfado aaguerra
No ter imigojaaquem fa adan o,
Eafmao ten do aquem Ven cer n aterra
Vay cometer as on dasdo Occean o:
Eflehe o primeiro ^ey que fede [terra
Daf>atria,j)orfazer que o Jfrin an o
>
Con he apolias armas
3
quan to excede
A ley de Omito aaley de Mafamede,
Eis mlln adan tes an espello argen to
DafuriofaT etis in quieta,
^brin do as pan das ajas Vo ao Ven to
*Peraon de Mdes pos aextremameta:
O mon te Jbila^ o n obrefun damen ta
De Ceitatoma,*? o torpe Mahomcta
Deitafora^tsrfeguratodaEfpan ha
DaMian ajn ^ deslealman ha.
No con fen tioamorte tan tos an n os
Que de Heroe to dltojo fe hgraffe
(Portugaljn as os corosfoberan os
Do ceo fupremo, quis que pouoajfe:
Mas pradefen fam dos Lufitan os
Deixou quem o leuou
}
quemgouern a/fe
Eaumen tajfe aterramais que dan tes
hclitageraco^altos In fan tes.
mo
OS LVSADAS DE L. DE CA<
KlofoyJo1 {ey Duarte tio ditofo
0 tempo que ficou n afummaalteia,
ue afi Vay altern an do o tempo irofo
Obem co malfigoflo co atrifle^a:
Quem vio fempre hum ejlado dt leitofo?
Ou quem vio em fortun aauer firmeza?
(pois in dan efte (Rein o, < sr n efle < Rey
Ko v/ou ellt tan to dejlaley.
Vio fer captiuo o fan tlo irmo Fern an d
Que ato altas emprefas afpiraua
Que por [aluar opouo mijeran do
Qrcado
}
ao Sarracen o fen tregaua:
Sb por amor daptriaeflapaffan do
J Vidadejen horafeytaeferaua,
< Por n o/e dar por clle haforte Ceita
Mais opuhrko bem que ojeu refpeita.
(odro porque o in imigo n an ven cejje,
Deixou an tes Ven cer damorte avida,
(Reguloporque aptrian o perdefje,
Quis mais aliberdade Ver perdida:
Ejleporquefe E/pin han otemejj
Jcaptiueiro etern o f con uida:
Codro,n em Cun io,ouuhlo por efpan t
T Semos Dedos leaisfaro tan to.
Mas
CANT OQVART O. [jrj
Mas Jffon fo do T rein o Vn ko herdam,
Home em armai ditojo, em w>jjt fefperi,
Que afoberbado barbaro fron teiro,
T orn ou em baxatsr humlima mi/cria,
Por por certo in n iSlo cauallro,
Se n o quiferayr Ver aterraIbria:
Mas Jjfricadirafer impofibt,
< Poder n in gum Ven cer o(ei Urribil.
EJle pode colher as maas de ouro,
Que fomen te oT erin tio colher pode,
T )ojugo que lhe pos o brauo Mouro,
^ceruizin daagoran am/acode:
Hafron te apalmaUua,^ o Verde louro,
T ias viclorias do brbaro,que acode
A defen der Alccerforte villa,
T an ger e populojo, MaduraArzilli.
< porem ellas em fim por for aen tradas,
Os muros abaxarao de Diaman te,
Jas T ortuguefas for as, cofumadas,
A derribarem quan to acho dian te,
Marauilhas cm armas eflremadas,
B de efcripturadan as clcgmtc,
Fiaro caiulleiros ?ic?taemprefa
Mais, afjmvo afamaT on n guefa.
Forem
OS LVSIADAS DE L. DE CA<
T orcm defpcis tocado de ambi o,
E oloriade man dar amara< tsr bella,
Vay cometer Fern an do de Arago,
Sobre o poten te ^ein o de Caficlla,
djun taje ain imigamultido,
T )asfabobas & Variasgen tes delia,
T )ejde Cali^ao alto T erin o,
Que tudo ao 'J\ ci Fern an do cbedeceo.
T Slo quis ficar n os Rein os occiofi,
0 man cebo loaime, i? logo orden a
)e ir ajudar o pay ambkiofo,
Que en to lhefoy ajudan o pequen a,
Saiofe em fim do tran ce perigojo,
Com fron te n o toruada, masferen a
desbaratado o payfan gn in ofen to:
Masficou diuiidojo o ven cimen to.
T orque o filho ftibhme Cr foberan o,'"
Gen til, forte, an imojo caualleiro,'
Nos con trrios fazen daimen fo dan o,
T odo hum diaficou n o campo in teiro:
f)elaarte foy Vcficido Oclaiumo,
B An tn io Ven cedor [eu covpin heiro,
Qj HW cftk Qfar matfti
T ZsT ti.tyn cos >.
forem
CANT O QVART O. 7*
Porem d/pois qn e ae(curan oite etern a
}
Affon j apoujen tou n < f( ofcren o,
O Vrin pe que n l^ein o en to gouern at
f
Foy loan n e/egrin do, & T ^ei terren o:
Efle por aucr famafempitern a,
Mais do que ten tar pode homem terren o
T en tou, que foy bitfcar daroxaAurora
Os termiuos, que eu Vou bufean do agora*
Man da[eus men fageiros que pafjarao
Efpan ha, Fran ca, Itliacelebrada,
Elan o illufire porto \ e embarcaro,
On de jafoy T arten ope en terrada,
ISapoks on de os fados /e moflraro
y
Fa en doaaVariasgen tes jubjugda,
T olaillujlrar n o fim de tan tos an n os
%
Cojen horio de n clitos Hispan os.
T olo mar alto Siculo n auegao,
Jfao fe aas praias de Itydes aren ofas,
E daliaas ribeiras altas cbegh"o,
Que tom morte de \ agn o /aai famofas:
Vo aMn fis^aas terras quefe re< hio\
Dai en chen tes Niloticas Vn dojas,
Sobem aaEthiopiaJobre Egipto,
Que d: Qmlo (aguardaoJan Bo rito;
faJJ.n t
OS LVSIADAS DE L. DE CA;
T afjam tambcm as on das Eritreas,
Que o pouo de Ifractf m NaopaJJon ,
Ficao lhe atrs as ferras Kabatcas,
Que o filho de Ismael co n ome orn ou:
As cofias odorferas Sabcas,
Que amay do bcllo Adn is tan to hon rou,
Cerco, com todaaArbiadefeuberta
Fclt Xt deixan do a'Ptrea, < & aDe/crta.
En tro n o eslreito T erfuo, on de dura
Dacon fuja'Babel, in daamemoria,
Mi co T igre o Eufratesfe mejlura,
Que as fon tes on de n afeem tem porgloria:
'Dali Vo cm deman dadaagoapura,
Que can jain daferade largahijloria
Do In do, pellas on das do Occean o,
On de n amfe atreueo pafftr T rajan o.
Viro gen tes in cgn itas, & efiran has
Dan dia, daCarman ia, < ar Gedrofia,
Ven do Vrios coilumes, Varias man has
Que cadaRegio produ e &r cria:
Mas de Vias to ajperas,taman bas
T orn arJe facilmen te n o podia,
hamordero cm fim, < rjr laficaro.
Que aaJejejadaptrian o torn aro.
*Parecc
CANT O QVART O. r>
$arefce queguardam o daro (co
A Man oel,& /eus merecimen tos,
E/l d empre/ato rdua
}
que o moueo
j4 fubidos isrilujhamon m.cn tos:
(Man oel,que aloan c foi edco
Nu rein o
}
tsr n os alun os pen jwwn tos)
Loqo como tomou do remo Caria
f S i
T omou mais acouqmjlado n n v Wgfo
0 qttaljomo d'> n obre pen famcn to
Daqn ellaobriga o, que lbefi< ara
Dejeus an tepajfados,(cujo in ten to,
Eoy fempre acrecen taraterracbara)
7\ [o deixa/Je de fer bum fo momen to
Con quiftadoiNo tempo que alucilara
Foge,zsr as ejlrellas n tidas quejaem
jrepoujo con uido
}
quan do caem.
fUlan hjd deitado n o ureo leito
On de ymagn a- es mais certasfam\
(%euoli'.en do con tmo n o comeito
De (cu n jftcio^Jan oue a ofo%aco
y
Os olbos lhe occupou o formo aaetto
Sem lhe dejn ccupar o coracho,
'Parque tan to que li(Jo /e adormece
Idotfeo en Variasformas Reaparece.
OSLVST ADASD&L. DEcAi
jqui fc lhe aprefen taquejuba
T o alto que tocauaaaprimaEfpbera,
f) n de dian te Vrios mun dos Vit
ttacoes le mtiitagen te eftran ba, O"fera:
B laabem jun to don de n ate o dia
Df//w/j que os olhos lon gos eilen dera,
ViO de an tiguos lon gn quos zjr altot mon tes
"N..u.erem duas tia) as & altaJ
l
otites.
\ Aues agre?!e,ftras &r alimria
(Ptllo mon te fehuUho habitauao,
Mil amores jyluejbei i? eruas Varias
0 pajjo (sr o trato aasgen tes ataihauaoi
E/Ias duras mon tan ha* aduerjarius
De mais con uerlfio^or (i mojlrauao
Que di/que ydopei tou aos n ojjos an n os
No as rompero n un capes human os
T a< < tpa< ;fe lhe an tolhaqn efaa
Por elle os larops pafjos in clin an do,
J)ous born es, que muy Velhos pareciam
De afpeito
}
in daque agrefle
t
Ven eran dol
T as pon tas dos cabills Ibe/aio
Co'iis, que o corpo tudo vo ban han do,
si cor dapellt ba a< sr den egrida
,4 barba, birfutajn ton jafn as comprida.
Vambo
CANT O QVART O, /$
Damhos de dous afron te coroada
(Ramos n o con hecidos O" eruas tin bj
t
Hum deUcs aprefen atra^can jada
Como quem de mais lon ge ah camin ha,
B ast aagoacom impito alterada
(pareciaque doutraparte Vin ha,
Bem como Jlfeo de Jrcadtaem Syracuft
Vay bufcar os abra os dej.rctuja.
EJle que erao maisgraue n apejjoa
De fiarte prao j^eyde lon ge brada,
O tu acujos rein os & coroa
Gran de parte do mun do e/iaguardada,
T Xos outros^ujafamatan to Voa
(tijacerui^bem n un cafoy domada,
T e auijamos que he tempo queji mmdet
A receber de n os tributosgran des,
fou o illn ftre Gan ges,que n aterra
Ceie fie
}
ten bo o ber< o verdadeiro,
BHotitro he o In do fyy.quc n cUaf.rra
Que v< Jeu momen to tem primeiro:
Cujlarttmos com tudo duraguerra,
Mas in fi iin Jo tu por derradeiro,
(o*n IO Vi/ias Vitloriasjem reccyo
A quan tas gen tes vhpoxas ofreyo- .
05 LVSIADAS DE L. DE CSi
T sT /) iijt mais o rio llln flre zsrfan Slo,
hisa>n b)sdefparecemn um momen to,
jLort Emin uelcum n on o efpan to
Bgtan de altera o de pen jau.cn to:
Ejlen dc mjlo Febo o claro man to
(piilo ejcuro Emifp riojomn oktito:
Veyo a mtn ham n o eco pin tan do as lortt
Depudibun daroja&r roxas flon s.
Chamao i\ ei o fen hores acon fclbo
Eprope lhe as figuras daXu/am,
jh p dauras lhe dt .> do fan elo \ >elb&,
Que at- uhsforogran de admirado:
Deter min o o n utico aparelho
Feraque com Jublime cora o
Vaaagen te que man dar cortan do os mar
Jl bujear n on os climas, n ouos ares.
Eu que bemmahuidauaque em ejfeit
SepofeJJe o que o peito me pedia,
Que fempregran iacoufas delegeit*
Prejago o con fio me prometia:
No fey porque ra^'o
y
p que refpito
9
Ou porque bom fin al que em mije Via
y
lAep- )e o in chto < T Zei n as mos achan e
f)ejkcometimen to gran de
}
is gran e.
Ecotn
CANT O QVART O. 7*T
E Com rogo zs- palauras amorofas
Que he h man do n os ^eis que amais obriga,
Me diffe.Js cou/as rduas isr luslrojas
Se alcan o com trabalho < ry com fadiga:
Fa^ as pcjjoas altas isr fan ojas
A Vidaque fe perde ur que periga^
Que quan do ao medo in fame n o \ e ren de
En to Je men os dura,maisfeejkn de.
Eu Vos ten ho en tre todos e[colhido
far hiaemprefaqual aVosfe deue,
T rabalho illuftre,duro ar ejclarejcido,
O que eujey que por mi Vos jeraleue:
T sLT wjofrin )ais,maslogo.O 'fyyjubido,
Juen turarme aferro,afogo,an eue,
He to pouco por vos que mais mepen a
Ser ejlavidacoujato pequen a.
Imagmay taman has auen turas
QuaesEurifleoaAlcidesin uen taua,
O Uao Cleon o, Arpias duras
O porco de Eriman to
y
aT drabraua:
Decer em fim aasfombras Van s z? efeuras
On de os campos de Dite aEfhge lan a
forque amayor perigo
y
amor ajfron ta
for VO, o < %ey
y
o ejpn to < & carn e heprpta.
K 1 Com.
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
Qm mercsfumptuofas me agardece
E com raspes me louuaejlaVon tade,
0 iie aVirtude louvadaviue cr crcce,
Eo huuor altos cafos per/n ade:
j acompan harme hgo- fe ojferece
Obrigado damor csr dami ade,
"N.0 men os cobi ofo de hon ra(yfama
y
0 clwo meu Irjn o T aulo daGama*
Ufaisfe me ajun taT SUcolao Coelho
1 )e trabalhos muygran de fcjfredcr
r
Ambosjam de- Valia& de con jtlho
T )experin ciaem armas ir furor:
lade man cebagen te me aparelho
Em que crece o de/cjo do Valer,
T odos degran de esfor o,^ afi parece
Quem ataman has coujasj offerecc.
Forao de Eman oel remun erados
}
'Porque com mais amor/e aperceberem^,
Ecompalauras altas an imados
< Peraqumtos trabalhosfoccedejj mi
Jpiforo o Myn ias ajun tados
< Peraque o )>eo dourado combateffen t,
NaFatdican ao, que ou/ou primeira
T en tar o mar Euxin io,auen turcira.
> _.. - - _- ,
CANT O QVART O f
Ejin o porto da vn htaVlifJea
Cum alvoro o n obre,ar cum defejo,
{On de o licor meflwaisr bran caare*
t o fadado Heptutio o doce T ejo: )
As n os pre/les eflo,isr to refrea
T emor n en hum o muen Udefpejo,
Porque agtn tt martimazsrade \ fartt
Eoperajeguirmt atodaparte.
*Pc llasprayas Velidos osjoldados
J)e Parias cores Vem.isr Varias artes,
En o men os de esfor o aparelhados
T er bn fear do mun do n on as partes:
*Nas fortes n os os Ven tos /ofegados
On deao os aerioslan dattes,
Elias prometem ven do o t mares largos
Dejer n o Olimpo ejlrelks como ade Argotl
f)efpois de aparelhados de/iaforte
De quan to tal viagem pede < jr man da,
Aparelhamos aalmapraamorte
Que fempre aos n autas an te os olhos an da:
Perao fumo poder que aEthereacorte
Soflen tajo coaviUaven eran da,
Imploramos fauor que n osguiaffe
Eque n ajjfos comeco afpirajje.
l{ 4 T ariU
05 LVSIADAS DE. L. DE CA.
f'timon as ajsi dofan Ho templo
Que n a* T rais do mar ejlaajjen tado,
Que o n ome tem daterraferaexemplo,
Don de Deosfoy em carn e ao mun do dado:
Certifico te,o ^ey^queje con templo
Comofn y de fias prayas apartado,
Cheyo den tro de duuidu receyo
Que apen as n os meus olhos pon ho ofrcyo
agen te dacidade aquelle dia
{Jtuspor amigos
y
outros por paren tes^
Outros por Ver fomen te) con corria
Saitdojos n aVijla&r dejcon ten ta:
Efios coaVirtuofacompan hia.
De milrelioiofos diligen tes,
Emprocifjamfokn e aVeos oran do
Veraos bateis Viemos camin han do.
Em to lon go camin ho < & duuidofo
*Por perdidos asgen tes n osjulgauao,,
s molheres cum choro piado/o,
Oshomes comfufpiros que arran cauaoi
MMS, Efpofas
}
lrms
}
que o temerofo
jimor mais defcon faacrecen tauao
Jdefefperao^frio medo
Vejan os n o tomar aVer to cedo.
Qual
CANT O QVART O 77 ^/
Qual )>ty di^n lo.O filho aquem eu tin ha
Soperarefrigrio /jr doce em par o
T >eU can fadaj a Velhice min ha.)
Que em choro acabara, pen ojo (3 * amaro:
(Porque me deixas, mijeraar* mesquin ha?
Porque de mi te Vas^o filho charo
jfa er o fun reo en terramen to
On defejas depexcs man timen to?
Qual em cabello.O doce Zjr amado ejpofo
Sem quem n o quis amor que viuerpojfa,
(Porque is auen turar ao mar hoje
EjjaVidaque he mmhajCr n 7io he Vojfa
Como por bum camin ho duuidojo
Vos efquece aafei o to doce n offa?
Nojfo amor,n oJfo Vo con ten tamen to
Quereis que com as Vellas leue o Ven to.
JZeflas &r outras palauras que di^iao
De amor& de piadofahuman idade
r
Os Velhos ir O min in os os feguio
Em quem men os esfor opoe aydade:
Os mon tes de mais perto refpon duio
Quafi mouidos de altapiedade,
A bran careaas lagrimas ban hauao
]
ue cm multido co elksfeygoalauo;
Nos
OS LVSIADAS DE L. DE CAi
Nos outros fem aVi\ laahuan tarmos
Nem a'Sf: iy
)
mm aBfpoJa^n e/ler/IaJo,
(Porn csn o magoarmos,ou mudarmos
IDo prept fito firme come ado:
Vettrmmey de afii n os embarcarmos
Sem o defpedmen to cuhmado,
Quepojoque hede amorVjamaboa
jquem Je < .parta
?
on fica
}
mais magoai
Mas hum Velho da/peito Ven eran do,
Q uefu auan as prayas,en tre agen te,
fPojios em n os os olhos ^men ean do
T rs ve^es acabe a^efeen ten te,
A Vo^pejadahum pouco aleuan tan do,
Que n o'n o mar on tmos claramen te,
i um/aber/o dcxpericn ciasfeyto
T ais palato as tu ou do expu topeitoi
0 gloriade man dar
}
o \ >a cubica
T )ejlaVaidade
}
aquem chamamos Ban ia
-
0 fraudulen to opJlo,que je ati a
Cuaaurapopular,que hon rafe chamai
Que ca/hg) taman ho (jr quejuflha
jazes n o peito vo que muito te ama,
'
t
Que mortes jue periops,que tormmtas
Que crueldades uellcs ejpn men tas.
Dure
CANT O QVART O. y%
Durain quieta o d.dma(s* datida
Fon te de defemparos isr adultrios- ,
Sqga^ con fumulotacon hecida
Defi^en .is,de rein os/s" de imprios:
Cbaman te illu/lre^cbaman tefn bida,
Sen do din ade in fames Vituprios,
Chaman te Fama,< sr Gloriafoberan 1 ,
Nomes comquemj opouo n efcio en gam,
jique n ouos defaflres determin as-
De kuar efies reyn os tsr eftagen te*
Que perigos,que mortes Un delin as
"Debaixo dalgum n ome premin en te?
Quepromefjas dereyn os, zsr de min as
Douro,que lhe firas to facilmen te? .
Quefamas lhe prometeras,que biflorias?
Que triumpbos>que palmas,que tiftotti
Mas o tugera o daquelle in fan o
Cujo peccado< sr defobedin cia,
Kao fomen te do rein oJoberan o
T epos n efle dcflerro sr trijle aufen cia:
Mas in ladoutro elado mais que human e
Daquieta&r dafimpres in n ocen cia,
Idade douro,tan to tepriuou
Que m de ferro ty darmets te deitou.
la-
OS LVSIADAS DE L, DE CAi
laque n elagoflofaVaidade
T an to en htas aIen e fan ta/Ja,
laque aabrutacrueza{y feridade
tyofefle n ome esfor o & Valen tia,
lajue pregas em tan taquan tidade
0 dcjpre p daVida,que deuia
7)ejerjewpre eflimada,pois quej
T emco tan to perdeHaquem ad\
No ten s jun to com tigo o Jfmaelita
Com quemjempre tersguerras fobejas^
ISo jegue elle do Jrabw aley maldita,
Se tu poliade Chrijlo fo pellejas?
ISo tem cidades miljterrain fin ita,
Sc terras & riquezamais dejejas?
ISlo he elle por armas esfor ado
Se queres por ViciariasJer louuado
f)eixas criar aas portas o in imigo
tPoryrcs bujcar outro de to lon ge,
Por quem fe dejpon oe o rein o an tigo
Se en fraque aZ? fe Vaadeitan do alon ge:
fufcas o in certo (jr in cgn ito perigo
< porqn e afamate exalte (s te lijon ge,
Chaman do tejen hor com largacopia
'Daln dtaf?erfu,Arbia,^ de Ethiopia.
0 maldito
CANT O QVART O ff
0 maldito o primeiro que n o mun do
Niyon hs Velhpos en feco len ho,
T )bio daetern apen ado profun do
Se bejujlaajuflaley cjuefeo is- kn hn :
.Nun cajtiyzy algum alto i? profun da,
Nem cytharatyn orafiu Viuo en gen ho,
T e J porjf'ifim.i,n em memoria,
MM comtigoje acabe o n ome (g^hrU,
T rouxe o filho de lapeto do Ceo
O fogo que ajun tou ao peito human o,
Fogo que o mun do em armas accen deo
Em mortesjm dejon ras (gran de oigan o)
Qj in to mtlhor n osforaT rometeo,
auan to prao mun do men os dan o,
Que atuaejlatuallluflre n o tiuera
Vogo de altos deJejos,que amomra.
No cometerao mo o miferan h
O carro alto do pay,n e>n o ar Vaif
O oran de Jchttetlorco filho Jan do
fkm
%
n ome ao mar,!? o outro
t
famaan rio*
Nen hum cometi men to alto y n efan do
for fogo, ferro agoa
t
calma{ frio
y
J)eixi in ten tado ahuman agera So;
MiJeraloite/JIrahha(ou. //. ao
l FIM.
OS LVSIADAS DEL. DE CAj
tVi Can to Quin to.
^j ggllgj Stas kn tcn as tais
iffl SPSRK^ O Velho hon rado
Vociferan do cjlaua, quan do a*
brimos
yisafas ao {ermo < & foffegado
Ven to,is do porto amado n os partimos:
B como heja>w mar cu/lume vfado
A Velladfifraldan do o ceo ferimos,
Dizen do 'BoaviagemJogo o Ven to
Nos tron cosfezjo vjado mouimen to.
"Bn truaan cfle tempo o etern o lume,
Ko an imalXemejotrucuhtto,
fc o mun do que com tempo je con fume
W- (eiflaidide an dauaen fermo ur len to:
?& lli ve,io>n o tin hapor coflume
Cm jos do Solijuatorz* Ve^es cen to.
Com mais n ouen taxylettjem quecon U
quan do n o mar aarmadafc elen dia.
CANT O QVINT O. Q.
laaviilapouco & pouco fe deBerra
Daquelles ptrios mon tes queficauao,
Ficauao charo T ejo
%
ar afrefcaferra
*De Sin tra^zjr n em os olhos Je alon giuoi
Ftcauan os tambm n aamadaterra
O coraco
}
que at m.tn p.is ladyxauao,
~ Ej 1 Je/pois que todafe efeon ieo
T ^o vimos mais em fim que mar (y ceo;
Af fomos abrin do aqueltes mares
Que geraoalgan ao abrio
y
,
jfs n on as ilhas Wn dp,*? os n ouosares^
Que ogen erojo En rique dejeobrio.
J)e Mauritn iaos mon tes & lufares
T erraque jn teo n um tsmpo pojjuyo,
Deyxn do ai mo e?y uer t,que aadereita
Nao hacertezadoutrajmas fofpeita.
fPafifamos agran Je Ilhacamadeira
Que do muito amoredo ajltje chamai
Das que n os puoamos,aprimeira,
Mais celebre por n ome, que por fama:
1 /fas n emporfer do mun do aderradeira
Se lhe auen tafo quan tas Vn us ama
Jn tes fen do elafua(e ejquecera
De Cjprofiutdo/Pafos^ yth r*,
Detxan w
OS LVSIADAS DE. L. DE CA.
Deixamos de Mafihaaeflerilcofla
On deft ligado os Jyn egues paflo,
Gen te que asfrefcas Jgn as n un cagpfl*.
N: m as eruas do campo bem lhe abajlh:
A terraan en hum fruto emfn n dejpofia,
Cn !e as aues n o Ven tre ofen ogaflao,
Padecen do de tudo extremain pia
Que apartaa'Barbariade Etipia.
< Pafiamos o lemite aon de chega
0 Sol,queperao Norte us can osgxa\
On de ja^em ospot< qs,aquem n ega
0 filho de Climen e aar do dia:
jqui pen tes cftran lhis lan aif rega
7)o n egro San agaacorren te fria,
Qiede o (abo Jrfin ario o n ome perde
Chaman do Je dos n cffos Qibo Verde.
$ afiadas ten do ji as Can areas ilhas
Que tiuerdvpor n ome bortun adas,
En tramos n auegan do polia< filhas
T io Velho Htlpaio
}
H(j[en das ckwiad
T erras por on de v.oua^ marauilhas
jimiaro Vm, lo jaan ojja* a>madas
t
ytli tomamosp,.town bum Ven to
fPor tomarmos daterraman timen to.
jl aquell
CANT O QVINT O. tf.
\ AaqueHailhaaportamos,que tomou
O n ome do guerreiro San cliago,
San Slo que'os E/pauhoes tan to ajudou
^4 fazerem n os Mouros brauo e/hago:
Daqui tan to que 'Boreas n os Ven tou
T omamos acortar o immen fo lago,
Do/afeado Ouean Ojisr afi deixamos
A terraon de orefrejco doce achamos.
for aqui rodean do alargaparte
De Africa
}
queficauaao Orien te^
jprouin aalalofcque reparte
for diuerfas n a es an egragen te:
jmuygran de Man din ga,por cujaarte
9
Logramos o metal rico & luzen te,
Que do curuo Gambeaas agoas bebe
js quaes o largo Atln tico recebe*
As Dorcadas pafjamos,pomadas
Da< Irmas, que outrotempo ali Viuao\
Quede bttiatotal fen do priuadat
T odas trs dhum j< > olho \ e /eruiao:
T u fojtu cujas tran cas en .re/padas
feptun o lan atgoasacen jijo
t
T orn alajt de to las amaisfea
De biuoras en chejle aarden te rea.
L Sempre
OSLVSIADASDEL. DE c] Aj
Sempre em fim prao Aufiro aagudapre
islo n ran difiimogolfo n os metemos,
QetXahdaaferraafpmbn aLyoa
Co Cabaaquem d is fui tus n ume demos:
0 o ran de rio.on de baten do fia
0 mar n asprayas n otas que ati temn s
y
Ficou,co ailbi illuftre que tomou
0 n ome dbu/n que o lado aT >eos tocou*
jili o mn ygran de rcyn o eflade Con go
< Por n o jicon uerlidoafeedeClmflol
< Por on de o Zaire pafja(hro{? lon go
(Riopellos an tigos n uca)>tflo:
For Ch largo mar em fim me alon go
Do con hecido pollo deCiliflo,
T en do o termin o ardi n tejapjjjadfr
On de o meyo do mun do he limitado*
ladefeuberto tin htmos din ite
Lan on ouo Hemiipirin n ouaeslrrlfy
No )>iftadeout^igen te ,que ign < an ti
jfyvh tempos ejieue m ert dcila:
yimosapaKie men w rutihn te
Ji por faltadeslrelUs mcuo> bella,
J)o Volo fixo
}
on de in dajemwfabe
)ue outraterracomece,ou mar acabe; ']
CANT O QVT NT O. I
r
JJ?i paffan do aq ttcllas ? egioes
'Por on de duas Vtyspa/JaJpoh,
T >ous in uern os fa% n do i? don s )n roa
Etn quan to corre dhum ao outro T olo:
< Por cabras.por tormen tas er (preflo
QueitmpxefiZJto mar ojrado Bolo,
Vimos as Vilas apejar de lun o
Ban haremje n as agias de Neptun o.
I
Con tarte lon gamen te asperigofas
oufas do marque os born es n o en ten dem,
Sbitas trouoadas temen fas,
(^ehm pados que o ar em fogo acen dam
7< [eros chuueirosjioites ten ebrofas,
^Bramidos de trouois que o mun do fen dem^
7< Lo men os hc trabalho
}
queojran de erro
jiin daque tiuijje aVozjeferro.
Os calos Vt que os rudos marin heiros
Qtie tem por me/Iraabmgaexperin cia^
Con o por certos jempre isr Verdadeiros
Juloan do as cou/afjo poliaaparn cia.
fc que os que tem juzos mais in teiros
Qtie \ o por puro en gen ho &r por cin cia.
Vem do mm lopsjegrcdos e/i on didos
lulgaopwf ljos
t
vti mal en ten didos.
Li Vt
OSLVST A0A9DEL. DH c;A.'
VI claramen te \ >i/o o lume Viuo
Que amtrittm i ven te tem pn r fin to,
E n tetibo Irt ir- n e ita'jr ven to ejiiuiu
T >'te n prftale efcura& tn Ue pran to:
Wn mm f>y atolos eccefiuo
T ihore^ coujacerto de alto efpan to
y
Ver ai n uues do mar com '.arco can o
Sj/ucr as altas a
f
'oaido Occean o*.
A;
EJ< O vi certamen te^ (sr n o prefumo*
Que aviiame en i%mua)leuan (ar fc
f
No ir bum Vapor ^n bosr futdjumo
Edo ven to tra^Uo/odearki
T )e ajui leualo Hum can o aoVolofum
Se W i
}
t~ io delgado que etixeroarje
J)os olhos facilmen te n aopo ha,
jDamatriadasn un es parecia .
ftafepouco & poucoacrecen tan do
E.mau que bum lar- ^o mifio \ e en ^roffaua^
jjui fe e/heita^qm le ai ;roa,qu mdo
Os 'dpes gran des d aoaem ji bupaua:
E!lau ife cn as on las on lean do,
En cimadlkbuan uuem fe elpefjaua,
Ki 7$n d'>fe mayorjiuH a^revada
Qt argpgran de daguaem Ji tomada.
'>uai
CANT O QVINT O. I;
Qual roxaSan guefuga/e veria
" Nos bekosdaalimria(que impruden te,
f tben do arecolbeo n afon te fria) '
Fartar cojan gue alheyoajede arden te:
Chupan do mais er maisje cn groflacreria]
AH Jt'en che < urfe alargagran demen te,
T al ayran de colun a.en chen do aumen ta
Afi^t? a n uuem n egraquL- jujimta.
Xfasdefpois que de todo jefartou
O p que tem n o mar afi recolhe,
Epello ceo chouen do em fim Voou
Porque coaagoaajacen te agoamolhe:
jas on das torn aas on das que tomou:
Mas ojabor Jofal lhe ivrafsr tolhe,
Vefio agoraosjabios n aejeriptura
Quefegredosfam eftesdeNatura.
Se os an tigos T bilofophos, que an daro
T an tas terras,por Ver/egredot delias,
Js marauilhas que eupajjei, paffarao
A to dtuerjos ven tos dan do asvellas:
Quegran des eferipturas. que deixaro
Que in flui o defin os & de eflrella< ,
Que efiran he%as,quegran des qualidade^
Ein do (em men tir,puras Verdades..
OS LVSIADAS DE L. DE C\ l
}rf,tsjao lun etaqn e n o ceo primeiro
Jrabitijn co Ve^es aprejjadd,
,/fgora\ rn eyo roHo, agoratn teiro
Molrara,em qutoo mar cortauaaarmada:
Quan do daEtreag< tn fabum marin lmro
tPrompt coaVi(ta
>
tetra
y
terra, brada
>
Saltan o bordo aluoro adaagen te
Cos olhos n o Orien te do Orien te
\ A man eirade n uuesfe come ao
j dejcubrir 01 mon tes que en xergmos^
js an coras pefadas fe aderecao^
As Veltasjachegado* amain amos: . ^
Epraque mais certas Je con hecao
jis partes to remotas on de ejiamos,
iPello n ouo in flrumen to do AT lrolabi*
In uen ctidejHtiljwzp&Jabia,
Defembarcan m logo n aefpacoft
Partejor on de agen te fe efpalbou^
De )>er coujas ejlran has dejejoja
T >aterraque outropouo n aoptjoui
Porem eu cos potos n aaren oja
< Praya,por Vermos em que parte cftou>
}rfe deten bo,em tomar dojolaaltura,
6omoJJar aVn iuerjalpin tura.
Akamu &
CANT O Ojn NT Oi **
^Achamos ter de todojapajfado
T o Semicapro pexe agran de meta,
Eflan do en tre elle sr o eh culogehd
^uftraljat te do mun do mais / reta:
Eis de meus compan heiros rodeado
Vejo bum eflran ho vir de pellepreta,
Que tomaro per for a,em quan to apan he wrft
sfau Ve mel os docesfauos n amon tan ha
T oruado vem n aVifta,como aquelle
Que n o/e viran un caem taleflremo
%
Nem elle en ten de an os,n em n os aelle,
Seluagem mais que o bruto T ohfemo:
fome olhe amolrar daricapelle
)e CoUo< ogen tilmetaljupremo,
Jpratafin adaquen te ejpeciaria:
j n adadilo o brutoJe mouia.
"fofan do mojlrarlhe pecas maisfomen os
Con tas de hriftalmo tran fparen te,
Jl un sfoan tes cajeaueis pequen os,
fium barrete Vermelhojor con ten tei
Vi logo por ftn ais w por acen os
Quecomtpojealegragran demen te,
Man do ojoltar com tudo
}
z< r afii can .\ n ha
feraapouoaoflue perto imha.
X 4 Mas
OS LVSIADAS DE L. DE Ckt
Mas logo ao outro diafeus parceiros
T odos n : ts/jr dacor dae/curatren a,
Decen dopellos afperos outeiros
jspeus Vem bafear que efloutro leiu:
Domeflicosji tan to & compan heiros
Se n os mo/Iro
}
(juefa^em queje atreua,
Fern o Vellojo ayr Ver daterrao trato-
Epartirje co elles pullomato.
ffl Vellofo n o bra o con fiado
E de arrogan te cre que )>ay f guro,;
"Mas, jen du hum gran de ejpa o japajfay
Em que algum bom fin aljaber procurou.
EJlan doMn jlaal ada
y
co cuidado
Nb auen tureyro/u pello mon te duro
jparecCjis- (egun do ao mar camin ha:
Mais aprejjadodo queforaVin ha.
0 batel de Coelho foy de prejfa
Folio ton urjn as an t.es que chegajpj.
Hum Etope ou fado je arrcmejja
A i'lk
}
porque n aofe lhe ejeapaffe:
Outro sr outro lhe (aem: Veffe empreff<
VehfOyfem que algum lhe ali ajudajj.e,
vido eu logo
y
tsr em quan to o remo aperto-
Se moHra. bum.ban do n egro dejcuberto.
75 a
CANT O QViNT Q, j.
T taefpcffan uuem jkas tpupidralas
Chouemfobrc n os outros/em medida,
Emo forAO ao ven to em vodcitalis
Que cilapern atrouxe eu dali [crifa:
Mas n os como pcjjoas magoadas
A repoflalhe demos to\ Juda,
Que em mais que n os barretes \ efofpeita.
^ue acor Vermelhaleio dejlafeita.
Efen do jaVellofo em faluammto
Logo n os recolhemos praaarmada,
Ven do amaltciafea(jr rudo in ten to
Dagen te be/lial^brutacr maluadi-
De quemn en hum mdbor con hechheitn
iodemos ter dan diadefejada,
Que e[lar mos in damuyto lon ge delh
Eafitorn ey adar ao Ven to aVclla.
fbiffe en to aVellofo hum compan heiro'
(Come an do fe todos aforrir)
OulaVellofo amigo,aquelle outeiro
fie milhor de decer que de fubir:
Si he,refpon de o oujado atmiturciro
yas quan do cu peracaVi tan tos Vir
r
Daquelles ces,de preff a hum pouco vim
for me lembrar que estaueiscaiem mim
** Con to
OS LVSIADAS DE L. DE C 1
'Con tou en to que tan to que pajfarao
Jquelle mon tejas n egros de quem/alio,
Jn an te maispaffaron ao deixaro,
Queren do,je n o toma,ali matallo:
B torn an do je,logo Je embo/caro
(Puquefain Jo n os pratomallo,
Nas podcjjem man dar ao rein o efcur
< Por n os roubarem mau afeufeguro,
Corem jacin co S s erao paffadosi
Pue dali n os partramoscortan do
Os mares n un cadoutrem n auegados]
tProfperamen te os Ven tos affopran do:
Quan do buan oite eilan do dejcuidados
T Vttf cortadoraproavigian do,
Huan uuem que os ares ejcurece
Sobre n rjjas cabe as aparece.
T o temerofaVin hatsr carregada,
Quepos n os cora es hum gran de medo,
^Bramin do o n egro mar,de lon ge brada
Comojedif/e em Vo n algum rochedo:
0 potejlade, difjejublimada
Que amea o diutn o,ou que jegredo,
}*Jkclima,{? efie mar n os aprejcn ta,
Qjtc mor coujaparece que tormen ta?
^ K
CANT O QUINT O. Si
Nao acaban a
y
quan do hm figura
Se n os moftran o arjrobufU (sr Valida,
f>e disforme (sr gran difiun aeflatura,
O rofto carregado
x
abarbaefqn alida:
Os olhas en couados/jrapoftura
Medon ha& maajjracor terren atypalidal
Cheos de terraUr crefpos os cabellos,
A bocan egra^s den tes amarellos..
T o gran de erade membw,que bem pojfi
Certifictrte^ue ele erao legan do
T )e (odes eslran hifimo Cotojfo,
Que hum dosfete milagresf y do mun do:
(wn tom de Vo^n osfalU horren do urgrojj
Quepareceofair domar profun do,
Arreptaafe as carn es aro cabello
.4 mi>< jr atodosJoo de ouuiilo is- ve/&.
diff iOgen te ou fadamais que quan tas
Nb mun do cometerogran des coujas,
T u que porguerras cruas
y
taes t? tan tas
B por trabalhos Vos n un carepou/as:
*Pois os Vedados trmin os quebran tas
En auegar meus lon gos mgres ou/as,
Que eu tato tempo hajaqueguardo
}
yten fo
fy/iC4 asados dejlran bo^u prprio len ho,
Fm
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
T ois Vem Ver osfegredos efcon didos
Dan atureza,&r do himido elemen to,
j n en hum gran de, human o con cedidos
De n obre
}
ou de immortal merecimen to:
Ouue os dan os de mi,queapercebidos
E/io
f
ateu fobejoatreuimen to,
Por todo o largo mar < p poliaterra
Quein dahas defojugar com duraguerra.
Sabe que quan tas n os e/iaViagem
Que tufares,fizerem de atreuldas
In imigatero eslaparogem
Com ven tos & tormen tas defmedidat:
Edaprimeiraarmadaque paff agem
Et^er por ejlas on das in jvfjridas,
Eufarey diwproui/o tal ca/ligo
Quefejamor o dan o que o perigo.
tAqui efpero tomar fe n o me en gan o
De quem me defcobrio Jun taVwgan a
9
En aofe acabar fo n isto o dan o
De VoJJapertmace con fian a:
An tes em Vojjas n os Vereys cadaatin o
Se he verdade o qm metrjuyfy alcan a,
Naufrgios, perdi es de todajorte,
Que o men or mal de todosJejaamorte.
Bdo
CANT O QVINT O lj
B do primeiro III t/lrtfltie aKn tur*
Com fim i lafl Xr tocar oj Cto^
Serey tertu IST n ouafepoltura
< Pi>r //< ," in cgn itos de Deos:
jjtoparalaT urcaarmadaJura
O^jokrbosisr prol peros ttopheos,
Cmiw de feus d mos o amea a
AdeslmidaQuitou com Momba a.
Qutro ixmfom Viradehon radafama
Liberal,caualeiro
y
en .vhorado
r
con ftgo traraafn tn jadatia
Que. Amor porgram merc lhe ter dado:
T n fli \ >en tur
y
ar n egro falo os chama
tysle terren o meu,que duro t?y> alo,
O < deixaradb um cru n aufrgio Itiuos
Pcraiterem trabalhoseccejiuos.
jT era> morrer com fome os- filhos charos
Em t in t> amorgeralis rjr n aahs,,
Verat os Cafres a/peros zsrauaros
T oar ai lin ladatia\ eus xefltdo :
Os cruldmos membros & perdarot
jih c dm i^mfrio^o ar )tet\ w defpiJot
r
f)e\ \ toi\ d? ter pi/adt lon >t n ertte
sddiudoiphaaraarden te..
fcyerw
OS LVSIADAS DE L. DE CAi
EPerao mais os olhos que efcapmm
De tan to maljfle tan tadcjuen tura,
Os don s aman tes mi/erosficarem
Haferuida& hn placabile/pijjura:
Alid(f[msqueas pedras abran darem
Com lagrimas de dor,de magoapura,
t
stbra ados as almas foltarum
Dafermojasr mtjcrrimaprtjan u
Mats hapor dian te o mon flro horren do
Dizen do WJJosfades,quan do al ado
Lhe diffe eu- Quem es tu?que effe esltiben do
iorpo^ertome tem n uratulhado.
A boca& os olhos n egros retorcen do,
E dan do hum e/pan tojo (srgran de brado
3
Me re(pon deo
}
com )>o< pejadaUr amara
(orn o quem dapregun talhe pejara,
Eufouaquelle oceulto &*gran de (abo
Aqum chamais Vos outros T ormen trio,
Que n un caaT tolomeu/Pompan io, E/babo,
(Pln io,^ quan tos pafjarao fuy n oterio:
Aqui todaaAfrican aCftaa abo
Kc/kmeu n un eaV: /l< > T romon torio,
Que perao T olo An tartuofe eftvn Je
/i quem Vjfaoitjadiatan to ojjin de.
Fuy
CANT O QVNT O. 8 8 .
Fuy dosfilhos afperrimos daterra
QjtalEn celado
}
Bgro
)
&'o Ccn tim.vso,
Lhameime Jldamajhr\ &fuy n a !,crra
Con trao que vibraos rttyfs de Vulcan o:
No que pofejj? ferrafobre ferra
Mas con q tufan do as on das do Occean o,
Fuy capto domar^por on de an daua
jtarmada.de Neptun o, que eu bujeaua.
r
Jmores daaltaefpof de T eleo
Mefi^erao tomar taman haemprefit,
T odas as Veofas dejpre^ey do ceo
So por amar das agoas aT rin ccfa:
Hum diaaVi c asfilhas de Nerea
Sayr n uan apraya^ logopreja
y
.,
A Von tade fwti,de tal man eira
Que in dafoftn to cuujaque mais queira] ..
Corn ofoffelimpofibil al am, i Ih
WolU gran dezafeade meugeflo,
Deh i min e} por armas de tomalht
Ea Don s ejle cafo m.mfeflo:
T >e medo aDeojaen to per mi lhe falia:
~ hidi cilacwn fermofo rijo hon eio
(%r/p< n deolQttijerao amor baflan te
QeNimphaquejujlaitt o dhum Gigan te.
Coia
OS LVSIADAS DE L. DE Cht
Com tudo por lin rarmos o Occean o
T )e tan taguerra/u bu/carey man eira.
Com que com min hahon raefcufe o dan o.
T al refpcftame torn aamcn /ageira:
Eu que cair mo pude n eUe en gan o,
(Que hegran de doiaman tes aagueira)
En cherome com gran des abon dan cas
0 peito de dejejosisrejperamas,
lan efeiojadaguerradeftftin do
fdjan oite de Doris prometida,
Me aparece de lon ge ogejlo lin do
Dabran caT hetis Vn icadijpida:
Como doudo corri de lon ge
}
abrin do
Oi bra osjeraaquellaque eravida
Defte corpo ^ come o os olhos bellos
A lhe beijadasfaces isr os cabellos.
0 que n aofey de n ojo como o con te
Que cren do ter n o* bra os quem maud
s
Abra ado me athey cum duro mon te
f>e afpero mato,$\ de ejpejjurabrauai
E/lan do cum pen edo fron te afron te
Pn eu poli roflo an glico apertam,
ffiofiuuty homem n o, mus mudo & quedo
fe jun to db um pen edo outt o pen edo
0 mmpha
CANT O QVT NT O. *?
0 Nimpbaamaisfo mofado Ocean o
laque min haprejen can o te agrada,
Que te cujlauaterme n efle < n g< mo\
Oufojje mon te
t
n uuemjon ho
y
ou n ada:
Daqui meparto irado
t
{p quafi in fan o
T )amagoa& daAejon raah pafjada,
ji bujcar outro mun do.fin de n o Vijje
Quem de meupran to, i?emm n tulferijj .
Erojan efle tempo meus Irmos l
Ven cidos sr em mijeriaeliemapojlos^
Epor maisfegurarfe os Veo/es vos
jlgs aVrios mon tes fottopotos:
Ecomo con trao Ceo n o Valem mos.
Eu que choran do an dam meus defgoflot,
Comecey ajen tir dofadoimigo
*or meus atreuimen tos o cajigo*
Con uertejimeatarn e em terradura,
Em pen edos os ojfos/efi%ero,
Ejles membros que ves < & eftafigura
iPon flaslon gis^igo isfe eflen dero:
Emfim.mmbagian dijumaeflatura
"Hejle remoto cabo con uertero
Os T )eofes,< &por mais dobradas magoas
Jrfean daT hetis cercan do deflas agoas.
OS LVSIADAS DE L. DE cAi
'Mi con tava(sr cum medon ho chorot
Sbito dan te O olhos je apartou,
J)esfe^fean uuemn egra
t
tsr amifon ori
< Bramido
}
muito lon ge o mar.J< >ou:
Eujeuan tan do as mos ao Jan lo coro
T >os Jn jos, que to lon ge n otguiou,
^4 Veos pedi que remouejje os duros
Cafos,qtte jdamajlar con toufuturou
i
.
h T hleoan ,vr T yrois Vin hao tiran do*
(os outros dous o carro radian te,
Quan do aUrraaltaje n osfoy molran i*
Em quefoy con utrdo o gro gigan te: .
Ao lon go delacola>comecan do.
laJe cortar as on das do Leuan te,
< Por tilaabaixo bum pouco n auegamot
Qn defegun daVezjerratomamos*.
r
J'gen te que eflaterrapojfuyct
Poflo que todos Etiopes erao,. .
Mais human an o trate parecia
Que of outros
y
que to maln os receberaK
Com bailas isr com ft'fias de alegria
fpellaprayaaren ofaan os Viero,
Ji molhem con figo < &* o man jo gado
Que apan tatio^ordo & bem criaioi
As.
J
CANT O QUINT O. ?
jfsmolberes queimadas Vem en cima
Dos \ fagaroJos bois
t
alj fin tadas
An imais queelles tem em mais eflin ut
Que todo o outro gado das man adas:
Can tigas pafioris,ou profa
t
ou rima,
NajuaImguacan to con certadas^
(o docefom das mticas auen as
Imitan do de T tiiro as (amen as.
Bftes como n aVifaprazen teiros
FoJJemJ)uman amen te n os trataro^
Ira^en don osgalin has < & carn eiros
A troco doutras pecas que leuarao:
Mas como n un caem fim meus compan heiros
*Palauraluaakualhe alcan aro
Que defje algun fin al do que bufeamor.
jis l'cilas dan do
}
as amoras kuamos.
laaqui tn hamos dado humgram rodeyo
j4ato fian egrade Africajsr torn aua
.Aproaademan dar o arden te meyo
t)o Ceo
f
ur o pulo An tan ho ficatta:
jqut lie tlheo deixamos, on de Veyo
Outraan n idaprimeva, que bufeaua
0 tormen trio Cabo^defcuberto,
Kaquelkilheofe^feu Itmitaerto.
M l Vaaui
OS LVSIADAS DEL. DE C Ai
Daqu fomos cortan do muitOi dias
En tre tormen tas triftes isr bon an as,
JN( > Liroo marft *en do n uas vias
So < o ih ^ tos de rduas efperan cas:
Co >n ir hum tempoan damos em porfias
Que como tudo ri ll fam mudan as,
Corren te n elle achamos to poflan te
Quep ijfar n o deixauapor dian te,
"Eramayoraforcjt em emafta
Secun do pratrs n os obrigaua,
T ) > marque an tro n os ali corria
Que por n os ado Ven toque ajjopraua:
In jurjaJo Noto daporfia
Em quecomar (parece) tan toeftaua
Os ajfopros esfor airadamen te
(om que n osfe ^ven cer agro corren tei
T rariao Solo diacelebrado
Em que trs T Qts da'partes do Orien tei,
Foro buf ar hum < %)( de pouco n ado
No qualH{ey o utros trs hajun tamen te*.
Neflediaoutro porto foy tomado
(Por n os,dame/majacon tadagen te,
Num largo rio^o qual o n ome demos.
X>Q diaem quepor elt n osmetemos.
" 2Mfe
CANT O QVINT O. Jt.
Deftagen te refrejco algum tomamos,
Edo riofrejut agoa,mas com tudo
Nen hum fin al aq tti dan diaachamo
"Hopouo Com n os outros caft mudo:
OraVe ^ey quaman haterraan damos
Semfair n un cade fie pouo rudo,
Sem Vermos n un ca?ioua
}
n emJmal
9
Dadefejadaparte Orien tal.
Oraimagin aagoraquam coitados
An daramos todos>quam perdidos,
De fomes,de tormen tas quebran tados
&or climas Zsrpormarern o/abidos:
Edo e/perar comprido to can jados
Quan to adefejperarjacompetidos,
(Por ceos n o n aturais^dc qualidade
In imigade n o ff a human idade.
Corrupto ja
m
w dan ado o man timen to
Dan o/o < & mo ao fraco corpo human o,
Ealem dtjfo n en hum con ten tamen to
Quejequer daejperan cafoffe en gan o:
Crs tu quefe efle n ofjo ajun tamen to
XtefldadossioforaLufttan o,
Que duraraelie tan to obedien te
< Por Ven turaajeu T ley & ajeu regen te?
M i Crs
OSLVSIADASDEL. DECA
Crs Ui que jan aoforao kn autados
Con trafeu capiLto je os refiflira, .
Fazen dofe T 'tratas^obrigados
T >e de\ e[peracao,defome\ de ira?
Gran demen te,porcerto e/io prouados
*Pois que n en hum trabalho gran de os tira
DaquellaT oftugue/aaltaeccellemiai
T >elealdadefirme;< 6r obedin cia*
Deixan lo o porto emfitn do doce ria '
Etoman do acortar aagoajalgad(t
y
T ilemos de/lacofiaalgum de/uio
Deitan do prao pego todaaarmada:
T orque den tan do Noto man jo Ur fria
tian os apaiihafje aagoadaen jeada,,
Queacojlafa^ali daquellaban da
Don de aricaSofalao ouro man da*.
B/apajjadajogoo tcue leme
En comen dadaaojacro t^icolao]
'Praon de o mar n acoflabradatsrgeme
A proain clin adhuaisr doutran ao.
Quan do in do acorado que efptra< ? teme
E
:
que tan to fiou dhum fraco pao,
Do quee/perauajade/ejperada
T ojdhtamuiddialuoro^ado^
CANT O QVT NT O. j
'Efy>qM eflan dojadacofiaperto
On de asprayas ir Vales bemje viao,
T Slum rw, que alijac ao mar aberto
(Bateis aaVelaen trauao zjrfayo:
alegriamuygran defoy porcerto
ficharmosjapefjoas quefabia
?< lauegar,porque en trellas ejperamos
T >cachar n on as alguas
f
como achamos,
Ethiopesfam todos
}
mas parece
Que com gen te milhor comun kauao\
tPahuraalgtaArbiafe con hece
En tre aItn goagem fuaque f.lauao.
Ecom pan o delgado que/e tece
T >e algodo js cabe as apertauaa,
Com otro quede tin taa^td- je un ge
Cadahum as Vergon hojaspartes un ge,
*Pel!aArbicalitigoaque malfalao,
Eque Fern o marttn ^ n qy bem en ten de
Qi?em
y
quepor WOJ, que emgrade'$aygoa&
*As n ojjasfi leu mar/e cortac fen de.
T vfas que ladon defae o Solje abalao
< Peraon de acefiaao Sutfe alarga^ cfie >iAs.
Edo Sul prao Sotyerraon de auia
Gen te aft como n os dacor do dia.
M 4 Muy
< f
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
Muygran demen te aqui n os alegramos
Coagen te,< & com as n on as muito mais.
< Pellos fin ais que n e/ie rio achamos
0 n ome lheficou dos bon s fin ais:
Hum padro n eftaterraaleuan tamos
Que praafin alar lugares tais
T rariaalgun s^o n ome tem do bello
Guiador de T obias aGabello.
Aqui de limos
J
cafcas& doftrin bcs,,
Nojofacria o das agoasfun das,
Alimpamos as n os,que dos camin os
Lon gos do mar, Vem Jordidas i? immun dar.
Dos ofpedes que tn hamos Vizin hos
Com moflras apra iueis zjrjocun das,
Ouuemos Jempr&oVfado man timen to
Limpos de todofalfo pen /amen to*
T rfks n ofyj efperon agran de & immen foi
Que n eftaterraomemosjimpaejr pura*
A alegriaimas logo arecompen ja
A %amn ufiacom n ouadefuen tura:
Afi n o ceo feremJe dijpen ja,
Coeilacon di o pejadaer dura
2Jacemos
y
o pejar ter firmeza,
"Miso bem logo mudaan atureza.
Bfoy,
CANT O QYINT O. *J
Bfy < l
ue
^ doen acruazsrfeya
J. mais que eu n un cavi, dejemptmfo
Muitos avidarem terracflran ha< ?Ahek
Os ojjos perajempre fepultaro:
Quem aueraquejem o Ver o creya
Que tao disformemen te ali lhe in charo ,
jLsgin oiuas n aboca
}
que erecta
J. carn e^ jun tamen te apodrecia.
Jpodreciacum ftido & bruto
Cheiro
t
que o. ar vivin ho in ficion am,
Nao tn hamos alijn edko a/luto,
Sn rurgtao ftil men os fecham:
Mas qualquer n cHe n ffictopouco in flmSt
(Pellt carn ejapodre af cortaua,
Como fe foramorta^ bem con uin ha
< Pois que morto ficam quem atin ha.
Em fim que n ejiain cgn itaefpejfur*
Deixamos prafempre os compan heiros>
Que em tal camin ho trem tan tadefuen tura
Forao fempre com n ofco auen tureiros:
Quamfactl heao corpo a/epultur
Quaefquer on das do mar,quaefquer outeiro??
BHran bos,afmefmo como aos n oflos,
(Recebero de todo o dluflre os ojjos.
OS LVSIADAS DE L. DE CA*
jft que de fie porto n os partimos
Com mayor cjperan .aT mor trifie^a,
Epellacofiaabaixo o mar abrimos
(Bufcan do algum fin al de maisfirmeza:
T SladwaMo ambique emfimJurgimos
t
De,cujafalfidade i? m vilela
Jajerasjabedor^ dos en gan os
Dospoitos de Momba apouco human os,
jte que aqui n o teu feguroporto.
Cujabran duraty doce tratamen to]
"Darajaude ahum Viuo
y
zsr Vidaahtn orto
Nos trouxe apiedde do alto a/fin to:
Aqui repoufou,aqui doce con forto,
Nouaquieta o do pen jamen to
2Voj defie, isr Ves aquije uten te ouuifle,
T e con tey tudo quan to rn epedile.
Julgas agorafyyfe ouutn o mun do
Gen tes que tais camin hos comete ffemf
ires tu que tan to En eas O" o facun do
VHj] es,pello mun do Je cflen dtffemt
(lufou algum aVer do mar profun do
< por mais Ver/os que dclleje ejcreuejjcm,
X>o que eu Vi,apoder desfor o w de ai te,
B do qn c in Ja de Ver
t
aoitauaparte?
Ejji
CIANT O QJ/INT O. j*
Bife que bcbeo tan to daagoaylon ia *
Sobre quem tem con ten daperegrin a,
En treJi, (fiodesfimirn a, p- Colofn ia,
jten asfos, Arpo, < (sr Salamin a:
B foutro que efihrece todaAufon ia,
jcujaVo% akijon a&r diurn a
Ouuin lo,aptrio \ ftn cio fe adormece,
Mas o T ibre cofomfe en joberuece.
Can tem
}
louutm
t
< (sr efcreuaofempre ejlremos
jDeffesfeus Semideofcs] (sr en care ao,
FmgmdoMagas Circes^T oltfemos,
Syren as queco can to os adormecao:
. Vem lhe mais n auegar i Vellacr remos
OsCicon es
}
&aterraon de f&efquecm
Os compan heiros emgoftan do o L to,
Demfoe perder n as agoas o T ilota.
"Vtrfosfoltos lhefin jao isrimagin em
'Dos odres^r Calipfos n amoradas,
. harpiasflue o man jar lhe con tamin em
T )ecer aasfombras n uasjapajjadas:
Quepor muito- cr por muito quefe afin n i
Keslis Fabulas \ >as tambm fon hcU,
A verdade que eu con to n uaarpara
Ven ci todagran dilocaefcriptura.
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
t)abocado facun do capito
T en den do eflaiuw todos embibidos,
Quan do deufim aalon gan arrai T io
lyos altosfeitosgran des tsrjubidos;
Louuao ^ey ojublime coraiao
T >os (fieis em tan tasguerras con hecidos,
J) agen te louuaaan tigafortale a,
ji lealdade dan imo < & n obre a.
, Vay recon tan do o pouo quefe admira
0 ca/o cadaqual qtte mais n otou,
Nen hum delles dagen te os olhos tira
Que o lon gos camin hos rodeou:
Masjao man cebo Velio as rdeas vira
Que o irmo de Lampeciamalguiou^
T ar Vir adefean jar n ot T hetiosjbra os
Eell^eyfe Vay do mar aos n obfes pa os.
Quam oce he o buuor (sr ajuflagloria
Dos prpriosfeitos,quan do jam Joados,
Qualquer n obre trabalhaque em memoria
Ven a>oujgoalepsgran des japaffados:
sis&iuejasdailhlre (sr alheahtjloria
Fa em mihe sfeitos/ublimados, .
Quem Valerrfas obras exercita
Loiuor alheamuito o efpertae? in cita.
No
CANT O QVINT O. J5
Nao tin haem tan to o feitosghrin jos
De Ac biles, Alexan lro n aprilej i,
Quan to de quem o can ta, os n umerofos
Ver/os,i(fo/olouua,i(fo defeja:
Os tropheos de Mdciad s famofos
T emi/Iodes defpertaojo de en tteja,
Edt%, que n adatan to o deleitaua
Como ave^quefeus feitos celebram.
T rabalhapor mo/Irar Vafco daGama
Que effis n auega oes que o mun do can ta,
"NO merecem taman hagloriawfama:
Como afua,que o ceoisraterraefpan ta:
Si mas aqUelle Heroe que e/limaar ama
Com does,mercs,fauores,(jr hon ratan ta.
JliraUan tumafa^que/oe
En eas,(sr aRoman agloriavoe.
DaterraLuptan aScipios
Qjares,Alexan dros,tsr daJuguftos>
Mas n o lhe dcom tudo aquell e s does
Cujafaltaosfa^duros ar robuflor
OEiauiogn tre as mayores opreffbes
(ompun ha)>er\ os doutos isr Ven ujios,
JSLJo dir Fuluiacerto que he men tira
Quan do 4 detxauaAutomotor Ghfirai
Vaj
OS LVSIADAS DE L. DE CAj
Vay Ce/ar fjugan do todaFran a
Eas armas n o lhe empedem a[cin cia,
Mas n uamo apen a
y
isr n outraaLtt a
JgoalauadeOcero aeloqun cia:
0 que de Scipio jejabe isr alcan a
He n as comediasgran de experin cia^
Lia/lexan dro aHomero de man eira,
Quejemprefeihejabeaacabeceira.
&m fim n o ouue forte capito
Que n ofoffe tambm douto & /cien te'
T iaLaafjregfiu barbaran a o
Sen odaT ortugue/atoJomen te: . .
Sem Vergon hao n o digo
t
qtaare^a
Dalgum n aoferpor Ver/os excelen te
He n o/e Ver pregado o Ver/o isr rima
Porque quem n o jabe arte n o n ae/ltmal
Por iffo (sr n o por faltade Natura
No hatambm Virgiosn em Homeros
Nem auerje efle ojlume dura
Ptos En eas,n em Mheyferos:
Mas o pior de tudo he que aVen tura
T o a/peros osf
e<
, ^ to Julems,
T o rudos,tr de in gen ho to ren iffo
Que amuitos lhe da^ouco,ou n adad- jjbi
Aos
A;NT O QVINT O. ?;*
Aas Mufas agarde ao n offo Cama
O muito amor dapatria,que as obriga
j dar aos feus n ahran ome < zsr fama
De todaaillufire isr bellicafadiga:
Que elle, n em quem n aejiirpejeuje chamai \
Caliopen ao tem por to amiga,
Nem asfilhas do T ejo^que deixajfem
js te lias douro fin o ,& que o can tajfen u
Porque o amorfratern o &purogo\ lo>
7)e dar todo o Lufitan ofeito
Seu loun orjefomen te oprofupolo
f)as T agtdesgen tis
y
zsrfeu refpeito:
Porem n o deixe em fim de ter defpofto
Nin gum agran des obrasjempn opeito
Quepor efta,ou por outraqualquer \ >i< *
No perderafeupre o irJuaValia.
FIM.
OS LVSIADAS DE L. DE CA:
Can to Seifto.
AM fabiacmque
modo feslejafje
0 (Rey T ago os fortes n auegan
tes,
'Praque as amizades alcan ajj
Do ^ey Chrifiao^asgen tes taopoflan tes:
fPeJalbeque to lon ge o apoufen tajje
Das Europeas terras abun dan tes,
A Ven tura
}
que n amn ofe%yizjn ho
Don de Hercules ao mar abrio o camin ho]
(pmjn gos
i
dan as
i
&
t
outras alegrias
jfegun do apoliciaMclmdan a,
Com Vjadas &r leaispefcarias
Com que aLageiayn ton io akgraisren gan :
Eftefamojo ^y todos os dias
T eftcjaacompan hiaLufitan a,
Com han quetes.man jares dejufados
omfrufasses/amesjtsrpejcados.
Mas
CANT O QVINT O. J>
Mas Ven do o Capito quefe detin ha
lamais do que deuia
f
< ur o frefco Ven to
O con uiaque partaar tomeafin ha,
Os Pilotos daterra& man timen to,
No fe quer mais deter
y
que ain d.x tin ha}
"Muito pracortar dofaljo argen to,
lado Pago ben ign o (e dejpede
Que atodos amide lon gapede,
Pedelhe mais^que aquelleporto feja
Sempre com fus Frotas Vi fitado,
Que n en hum outro bem major de feja
Que dar atais bares feu rein o isr efladoi
Eque em quan to feu corpo ofprito reja
Eftarade con tin o aparelhado,
A por aVida< & rein o totalmen te
Por to bom P^y,por to fublimegen te.
Outras palauras tais lhe refpon dia
O Capito,^ logo as VeHasdan o
y
Praas terras daAurorajepartia,
Que tan to tempo hajaque Vaj bujean dox
T So Pilotoque leuan o auia
Falfidadejn as an tes Vaj mojlran do
A n auegaco certa< (? afi camin ha
Iamaisjeguro- do que dan tes vin ha.
N As
OS LVSIADAS DEL, DE CA;
'Js on das n auegn uao do Orien te
U n os mares dabtdia
t
& eitxergat*
Os talamos do Sol,que n ace arden te,
laquafifeus defejosfe acabatuo:
Mas o mao deT wn eo.que n aalmafen te
As Ven tar as,que en to fe aparelbauo
Jacen te Lufitan adelias din a,
jirdefn or.re,blasfema& dejatin cu
Viaejlan todo o Ceo determin ado
De fazer de Lisboan on a%oma
y
NZon o pode ejloruar^ue dejlin ado-
B/ladoutro poder que tudo doma,
Do Olimpo dece em fim defefperado,
T Slouo remdio em torrabufca,tsr toma,.
En tran o hmido mm,< sr Vai/e aaco)te
t>aquelle
y
aquem o mar cayo em forte..
No mais in tern o fun do das profun das-
Cauern as. altaspn de o mar/e e/con de,
Ladon de as on das faem furibun das,
Quan do aas iras do Ven to o mar rejpon de,
"Neptun o moraste- moroasjocun das
Nereidar,*? outros Veojes do mar,on dt
Js aoas campo deixo aas cidades,
>ue babio eftas.bumidas deidades.
fycobr*
;
CANT O SEXT O. Jt
fiejcobreofun do n un cadejcuberto
Jls reas ali de pratafin a,
T orres altas je tem n o campo alerto
J)atravlparehte majjacrijtahn a,
Quan to Je c1 ?egao mais os olhosperto.
T an to men os avitadetermin a
Se be cri fiai o queVefe diaman te,
he afife mcjlraclaro w radian te!
Mportas douro fn o,(sr marchetadas
T >o rico alj far que n as con chas n ace]
De efculpturajern wfaeflo laumdas,
T saqual do trado (Baco aviflapacei
EV primeiro em cores Variadas
T >o Velho Chos ato con fujaface,
Vemje os quatro elemen tos trajladadoi
Em diuerjos ojjtciosoccpado.
[Altfublime o Vogo tjlauaen cima^
Que em n en huamatriafefuflin ha",
Qaqut as coujas Viuas Jempre an ima,
Xejpois que T rometeo furtado o tin ha:
Logo aps elle leue fe fublima
O in uifibil Ar
}
que mais afmha
T omou lugar^ n em per quen te,oufrio,
jllgim deixam mun do eflar Vazio
K 2. tilam
OSLVSIADASDEL. DEcAJ
Eftauaaterraem mon tes reueWda
De verdei emas &r aruoresfloridas,
Dan do palo diuerfo ? dan do vida,
jas alun arias n ellaproduzidas:
j claraformaali eUauae/culpida
Das agoas en tre aterradejpartidas,
Depejcados crian do Vrios modos,
Com Jeu humor man ten do os corpos todos-
Noutraparte efculpidaeflauaaguerra.
Que tiuerao os Deojes cos Gigan tes,
EflaT tfeo debaixo daaltajerra
De Etn a^ue asflamas lan acrepitan tes: .
Ejculpidoje Veferin do aterra
Neptun o^uan do as gen tes ign oran tes.
Delle o cauallo ouuero
y
zjr aprimeira.
De Min eruapacificaOuhueira*.
Poucatardan afa^Lyeo irado
Navifladeflas coujasjn as en tran do
Nos patos de Neptun o
y
que auijado
T >aVin dafuajo eflauajaaguardan do:
j4at portas o receb^acompan hado
D>u Nimphas^ueje eflao marauhan doy
De Ver que cometen do tal camin ho,
En tre n o rein o dagoao l^ey do vin ho..
0 Neptun o
CANT O SEXT O. ?9
0 Neptun o Jhe dijjejo te efpan tes.
J)e Baco n os teus ratios receberes,
forque talhem cos gran des Ur pojjan tet
IfMraaFortun atn ju/lajem poderes:
}Aan dachamar os T >eo/es do ma an tes
Quefile maisje ouuirme o mais qmferes,
Vero dadejuen turagran des modos,
Oucao todos o mal que tocaatodos.
ulgan dojaNeptun o que feria
EJhan ho cajo aquellejogo man da
T n taoflue chame os Veofes daagoafria,
Que o mar habitaodhuaisr doutro ban da.
T rito
}
que defer filho jegloria
Do ^ey
}
(Jr de Saladaven eran da,
Eraman cebo gran dejicgri* zsrfeyo
T rombetadejeupay,&jeu torrejo.
Os cabellos dabarba,*? os que decem
f)acabe an os ombrosjodos erao,
Hs limos pren hes dagoa,iir bem parecem
Que n un cabran dopen tem con hecero'.
Nas pon tas pen durados n o falecem
Os n egros MtJilbu>s
}
quealijegcro
t
J^acabe aporgorratin hapojla
H/u muygran de cajcade Lagojla.
N 3 O corpo
OS LVSADAS DE L. DE CA.
0 corpo n U
t
& os yn embrosgen itais
< Por n o ter ao n adar impedimen to,
Mas porem de pequen os an in fji
Do marjodos cubertos cen to r cen to:
Camarotsjs Can grejos
}
tsr outros mais
Que recebem de Vhebe crecimcn to
>
Oj}ras,ty Camares do mufco cujos,
js cofias coacafeaos Caramujos.
2$4 mo agran de Con charetorcida
Que tra idjom for aj tocaua>
A )>o^gran de can orafoy ouuuLi
< Por todo o marque lon ge retumbauet.
latodaacompan hiaapercebida
Dos Veojsjperaos pa os camin haua
Do Deo< , jn e fe^os muros de Dardan ia,
Deflroidos defpokdaGregain fama.
Vin hao padre Ocear.o acompan hado-
Do filhos &? das filhas cjue gerara,
Fm T cflui i om Doris foy cajado,.
Que todo o mar de Nimphas pouoara:
0 T rophtaT roteo^leixan do o gado
Martimo pacer pellaagoaamara,
Ali veyo tambem
}
masjafabia
0 imo paireLycon o mar queri.
Fin fa
CANT O SEXT O. e
Vin hapor outraparte alin daefpoft
J)e Neptun o
}
de feio & Vcflafilha,
Grauc
}
iir ledan o olo,tsr tao fermofx
Quefe aman jauao mar d maran ilha;
Veflidahtacami/apreciofa
T ra^jadedilhadabeatilha,
Que v corpo cn lalin o dexaVer/e,
Que tan to km >w be praejcpn derfe.
\ An fitritefermofacom as flores,
Nefle (ajo n o quis que faleccffe,
O De/fim tra^con fioo^jue aos amores
T >o < I{ej lhe acon fflbon qu c obedeccjje:
Cos olhos que de tudo/am fen hores
Qualquer pareceraque o SohemeJJe,
jmbas Vcmpellamojgoal partido
.'Pois ambas jam efpojasdbum man do.
\ /fquc!/aque das fimas de Maman te
Fugin do^ Vcyo ater diurn o tfiado,
Con figO tra^o filho,belh In fan te^
No n umero dos Dcojes relatado:
< Pelh p>qyabrin can do Vem dian te
Com fs lin das co ibmbas
}
qt: e o/algado
Marfemprc cria,ts- aas Ve^cspelU rea
"fio colo o tomaabdlaT an opca.
N 4 E
r
0S LVSIADAS DEL. D.ECAi
Eo Deos qw
x
foy n um tempo corpo human o,
por virtude daertu poderofa
foy cwuertido em pexe,tsr dejie dan o
Lhe reiidton deidadegloriofa,
hdi Vin hachoran do o feio en gan o,
Que Circes tin havfado coafermoja
ScylLi,(jn eel'e ama
}
dc siafen do amado
Que amais obrigaan ormal empregado.
lafin almen te todos afjen tados
Nagran defalan obre & diuin al,
js Veofas cm rtqmfimos e/kados,
Os Deojes em cadeiras de crislal:
Forao todos do T adre agasalhados,
Que co T heban o tin haajjen toygoal:
De fumos en che acafaaricamajja
Que n b mar n ace, i? Arbiaem cheiropaffa.
Ejlan dofo/fegadojao tumulto
X>os Deo/es^dejeus recebimen tos,
Come aade/cubrir do peito oceulto,
J ca/ao T yon eo de feus tormen tos:
Jrlum pouc: > carregan do fe n o Vulto,
%)an .b mo/Irade gran des/en timen tos
t
So por dars de Lufo trifle morte
Co ferro alfcj o,[aladejlaforte.
T rin cepe
CANT O SEXT O. li
T rin cepe que dejuro fen boreas
Dbum T olo,ao outro T olo o mar iralo,
T u que algen tes daterratodaen freai,
Que n aopaffemo termo limitado:
B tu padre Ocean o,que rodeai
O mun doVn iuerfal,ur o ten s cercado:
Ecom jufto decreto afi permites,
Que den tro Viuao fi defim limites.
E )>os Veofei do mar,que n aofoffreis
In juriaalguaem Vofforein o gran de,
Que com caHigoygoal pos n o min gueis,
T >e quemjuer que.por elle corra, ar an de:
Que defcuidofoy eile em que Viueis?
Quem podejer que tan to Vos abran de,
Ospeitos,con ra^jo en durecidos
Con traos human osfracos tsratrcuidos?
fiUesque comgran difimaoufadia
Poro jacometer o Ceofupremo,
ViUes aquellain fan afan tafta
f>e ten tarem o mar com vella(r remo:
VMes,{sr ain davemos cadadia,
Soberbas < jr in /olen cias tais,que temo
Que do mar or do Ceo em poucos an os,
Ven hh Deofis afirmarn os human o*.
Vedes
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
Vedes atoraafracaoerao
Opc dhurh VajJaU meu o n ome toma,
(pui foberbojtsr altitiotoracao,
jt Vos,*? ami,{sro mun do todo doma:
Vedes o VojT o mar cortan do l- o,
?>''.i;sdoijt: e/e^agen te altade (Roma,
Vedes o Vofjo remo deuajjan do
6>j )''JJS ejlatutos WO quebran do.
Eu l i que con traos \ fyn ias,que primeiro
AT o Vojjo rein o esle camin ho abriro,
$ oreas in juriado^ o compan heiro
jaudo,^ os outros todos rcfijhrao:
(Poisfe do ajun tamen to auen tureiro
Os Ven tos e/lain juriaajsijen tiro,
Vos aquem mais compete cjlaVin gan a]
Quc.eJperais
}
porquc apon des em t ardan ai
B n o con fin to Deofes que cuideis
Qjiepor amor de Vos do ceo deci,
Ae//7 dama aadain juriaquejofreis,
Jlfas datfuepmefkz tambm ami:
Qn c aqitelLpgraudes hon ras,qn efaleis
Que n o mun dagan hey,quan do Vcn a
. As terras In dian a^ do Orien te
T odas HJQ abatidas Mtagcn te.
Que
CANT O SEXT O. io*
Que ogran Sen hor & fados quedeslin do^
Como lhe bem parece,o baxo mun do,
Famas morei que n un cadeten n bo
J)e dar acfles ban es n o marJ#afun dou
jfqui vereis o Veofes como in fin ao
O mal tambm aVeofes.qtte afecun do
SVejtiriguemftt tem men os Valia
ijie quem com mais ra^ioValer dettia;
Epor ijjb do Olimpo jafugi,
(Bn fcan do algum remdio ameuspefares,
(Por Ver o pre o, que n oCco perdi.
Se por ditaach irey n os Vin jos mires:
Mais quis diyr,fjr n o pajjoudaqui,
(porque as l imms ji corren do apares
Lhejaltarao dos olhos,com que loVo
Se acen dem as Deidades da^oaemfozol
\ 4hacom que fubito alterado
O corauiodos Veojesfoy n umpon to
y
ISLojojfreo mais amfclho bem cuidado,,
Nem dilao
t
n em outro algum defcon to;:
Jogran Je Eolo mau Lio jarecado
T )aparte de Neptun o
}
que fem ton to
S'dte as frias dos Ven tos repugn an tes,
Que n o ajan o mar mais n avegan tes.
~ *~ Bem
OS LVSIADAS DE L. DE cA.
!Bem quijeraprimeiro aUVrotheo
I)i yr mile tm io o quejen tia,
Ejegun do o que atodos parceco,
Eraalgaprofun dapropbecia:
T orem tan to o tumulto Je mouco
Sbito n adiurn acompan hia,
Que T hctis in dmadalhe bradou,
T Septttn oJabe bem o que man dou.
lalao joberbo Hypotades foltaua
fio carcen fechado osfuriojos
Ven tos,que com palauras an imaua,
Con traos Vares audaces ir an imojos:
Sbito o ceojeren o Je obumbraua,
Que os Ven tos mais que n un caimpetuofos
L orn eco n ouasforcas ayr toman do,
T orres
}
mon tes vr cajs derriban do*
Em quan to cle con felho fe fa^ja
No fun do aquojo,aledalafjaFrota
(om Ven toJoJJcgadoprojeguia
T ello tran quilo mar,alon garota: \
Eran o tempo quan do alu jlo dia,
7)o Boo Efn ifperio elaremota,
()s do quarto daprimaje deitauao
^eraQjegun do os outros dejpertauo.
Ven cidos
CANT O < vy IN T O. ioj
VmcosVemdojon o,ur mal dcjpertos
'Boctjan Jo amido fe ehcojiauao,
< Pellas an ten asJodos malcubertos,
Con traos agudos ares que afjopraio:
Os olhos con tra[eu querer abatos
Mas elreoan do os membros eWrauao,
(Remdios con trao/on n o bufcar querem,
Htjhriascon taojalos mil referem.
Com que milhor podemos,hum dizia,
E/h tempo paffar,que he o pefado,
Se n o com algum con to de alegria
Com que n os deixe ojon o carregado?
(Refpon de Lion arda, que traria,
fpen famen tos de firme n amorado,
Que con tospadewn ostermilhores
}
erapajjar o tempo,qtie de amores*
Ho he,dijj Velofo,coufaju/Ia
T ratar bran duras em tan taafpere^a,
Que o trabalho do m ir,que tan to ctt(la>
^^iuy Nojoffreamoresjiemdelicadeza:
An tes deguerraferuida&r robufta,
jn offahi/ioriafeja,pois dureza
T sojjavidi hadef rjegun do en ten do'
Que o trabalho por Vir mo ejladizen do.
Con jen te
OSLVSIADASDEL.DE CA.
Con jen tem n i/lo todos,zsr en comen dao
j Velofo que con te iflo que aproua
y
Con tar difjejem que ttte repren dao
JDC con tar coifafabuloja, ou mua:
Eporque os que meouuircm daqui apren da*
Afazerfeitosgran des de altaproua
t
3 JOS n acidos direy n an o/Jaterra,
E efiesfepo os do^e de In glaterra.
2$o tempo que do rein o ardealeue
Joo filho de 'Pedro moderaua,
Dcjpois quefoffegado triture o tcue
T >o Vivin ho poder que o moleflaua:
hamgran de ln laterra,que dan eae
IBorealjempre abun daJemeaua
A feraErin is duraisr ma. cizn ia
Que luflrefojje an cffaLtfuan ia.
En tre as damas partis dacorte biglefa,
En obres corte/aos,acafo bum dia
Se kuan tou difcordiac?n iraacefa,
Oufoy opin io
}
ou foypoifia:
Os Cortejas aquem tampoucopef
Soltarpalaui- asgrams
(
{
e
oujadia
f)izem queprouaro^que hon ras < & famas
tti Uis damas n o ha
}
pcrajer damas.
Eque
CANT O SEXT O. 1 04.
Equefe ouuer algum com lan a& cfpada
Que queirafuslen tar aparteJua- ,
Que ellesem campo ra\ o
y
oueftacafa,
Lhe darjofeain famia.ou morte crua:
Jfememlftaqiteqipoucp vfada
Ou n un caaoprbrios taisjten dofe n ua%
Defin as n aturais con uen ien tes,
Socorro pede aamigos ur paren tes.
Mas como foffem gran des isrpoffan tes
Ho rein o os in imigos
y
n ofe atreuem
Nem paren tesjwn feruidos aman tes
Jfujlen tarai damas^como deitem:
Com lagrimas fermofas &r baUan tcs
Jfa- er que em [ocorro osVeofes leuen u
1 )etoi) o Ceojpor roftoi de alibajlro
Se vo todas ao duque de Jlen caHro*.
%raeft In gres poten te,& militara
Cos T ortuguefesjt con traQHelhty
On de asforcas magn n imas prouara
J)os compan heiros
3
i? ben ign aejirellai
No men os n ejlaterraefprimen tara
Namorados ajfeitos,qtwido n ellx
j- Rlbavh,que tan to o peito doma
Po forte %ey
}
quepor molher atoma*
Bile
OS LVSIADAS DE L. DE CAt
Ejle que[ocorrer lhe n o queria,
Pon to caufar difcordias in te/lin as
Lhe di^
}
quan do o direito preten dia
T )o rein o ladas terras Iberin as,
Nos Lufitmos Vi tan taou/adia,
T an to primor
}
< tp partes to diurn as,
Que elles fospodero,fen o erro
Sujlen tar Vojfaparte afogo cr ferro.
Bfe agrauadas damasfoisferuidas,
T or Vos lhe man darei embaixadores,
Que por cartas dijcretas r polidas,
T >e Vojjo agravo os faco fabedores:
T ambm por VoJJaparte en carecidas
(om palmras dafagos < sr damores,
Lhe JejoVoJfas lagrimas,que eu creyo
Que ali tereesfocorro erforte ejleyo.
t>eslarte asacon felhao Duque experto,
Elogo lhe n omeado^e fortes,
Eporque cadadamahum ten hacerto,
Lhe man daque /obrelks lan cem fortes,
Que ellasjo do^efam: ^ dejcuberto
Qual aqual tem caido das con jortes,
Cadhac/creue ao f eu por Vrios modos,
todasajeu %ey,vr o Duque atodos.
la
C N0 SEXT O, . iej
iachegaaT ortugalo men fageiro,
T odaacorte aluoro aan ouidaJe,
Quiferao ^eyJublimeJer primeiro,'
Mas n aolhojojfre a(RegiaMagcjlader.
Qualquer dos corte jas auen tureiro
T )e/eja[er
}
comferuidaVon tade,
Ejopcapo/bemauen turado,
Qjtemjavempello Duque n omeado.
Latiateat cidade,don de teue
Oiigem(como hefama)o n ome etern o
De
<
Portugal
)
armar madeiro leue
Man dao que tem o leme dogouern o-
jpercebetn fe os doce em tempo breue
T >armasjj
1
roupas de V/o mais modern o}
De elmos
y
cimerasJetras,< & primores
Caualos^ Con certos de mil cores,
lado feu < l{ey tomado tem licen a
T er partir do Douro celebrado}
aqueles,que e/colhidos porfen ten ca
Foro d) Duque In gls ejprimen tado
T Slo hatu co)n p.mhi > differema
De caualeiro^tlrn ^n e forcado:
Mas hum fa^ue Mgruoje di^ia
t
DeJlai;tefa,Li a.ifarte compan hia,
0 ForttJT imos
OStVStADAS DET . DE CA:
Vortifimos con focios,eu defejo
J. muito jade an dar terras eflran has,
(por Ver mais agoa(,que as do Bouro 0- T ejo,
Variasgen tes;< (sr leis,is Varias man has:
Agoraque aparelho certo Vejo,
(Pois que do mun do as coujasfam taman has)
Querofe me deixaisjr jo por terra,
iPorqueeuferey con uof o em In glaterra.
Equan do cafofor,que eu impedido
(por quem das coufas he vitimalin ha,
Nao/ar com Vofco aopra^p in fttuido,.
< PoucafaltaVos fa^ afaltamin ha:
T odos por mi fareis o que hedin ido:
Mas/e aVerdade o/prito meadiuin ha>
(Rios,mon tesfortun ajufuacn ueja,
No faro que eu comVofco la- n ojcja
Jfi di^, &r ahra aJos os amigos,
Etomadalicema^mfim/c parte;
< PafJaLio,CapllaVen do an tigos
Lugares,quegan harao ptrio Marte:
T Sauarra, cos altifimos perigos
J)o Perin eo^que Efpan haar Gliaparir.
Yilas em fim de Fran aas coufasgran des
y
No oraJikempen ofoyparar de Fran des^
CANT O SEXT O. ^6
Ali chegado, oufofje cafo,ou man ha,
Sem paff arfe deteue muitos dias,
Mas dos on %e ailluftrifsimacompan ha
Corto do mar do Norte as on dasfrias:
Chegados de In glaterraacofiaeflran ha,
< PcraLon dresjafa?em todos )>ias.
Do Duque Jam comfeflaagajalhados,
Edas damasJeruidos,zsr amimados.
ChegaJJe o pra^p, &r diaafmalado,
T >e en trar em campo jacos do^e n glefes,
Quepelln (J^eyjaUn ho [egurado,
Jrman fc dclmos^reuas,^ de arn efs:
laas damas tem porftfulgen te < (sr armado
O \ fauortefero^dosT ortuguefesy
Velemfe ellas de cores < & de fedas
De owro^depyas mil/i as,^ ledas,
"Mas aquella,aquem foraem forte dado
Magri o,quen o \ n n ha,com trifle^a
Se \ >e/lc,por n o ter quem n omeado
Sejajeu cauakiro.n esl emprefa:
$em que os on $e apregoao,que acabado
Ser o n egocio afi n acorte ln gk/a
y
Que as damas Ven cedoras fe con he o
T oflo que dom {? trs dosfeusfdle^o.
O i la
S LVSfADAS DEL. D CA.
Ian um fublun r pubrico tbeatro
Se afjen tao l^ey In gls cm todaacorte,
E/LUM>) trs is trs, cr quatro &r quatro,
Bemcomoacaiaqual couberaemlorte:
Mo fam Vtftos do Soldo T ejo ao Watr,
De forca/sfon Oyp- dan imo maisforte,
Outros dozefayr con to os In glejes
No campo con traos on %e T ortuguefes.
Maftigo- os cauabs escuman do
Os ureosfreos^om fero^ fembran te,
Bilauao- Sohias armas rutilan do,
Como em- crijlal,ou rgido diaman te:
Mas en xergafe n um ur n outro ban do
*Par tido deftgoalisrdijfon an te
Dos on ^e con traos do^e.quamlo agen te
Come aaaln orotarJegeralmen te. .
Viro iodos o roflo aon de an ta
j caufaprin cipal do reboli o,
Eis en trabum caualviro,que tra^jO
1
jrmas^can do^o belluo f&ui o.
jio H{eyis*aasdiimufubjjr logn fehi*
< Perausoii^e^iw ejleeraogram Sagrtco^
jbra aos co>n p: vibeiros como amigos,
j coitem iihjalta. certo n os perigm.
A i'aimt
CANT O SEXT O. 07
[Adamacomo ouuio,que ele eraaqn elle,
Que Vin haadefen der Jcu n ome^ famai
Se alegra,!? Vefle ali do an imal de Hele,
Que agen te brutamais que Vertutie aviai
lado fwl,< sr o lm datubaimpelle
Os beluo/o*n imos,quein flama,
< Pico de/pors Jirgo rdeas logo
Jbaxo lamas fere aterrafogo.
Dos cauahs o elrepito parece
Que faz, que o cho debaixo todotreme,
O cora o n opeito,que efhemete
De quem os olhaje aluoro a,tsr teme:
Qual do caualo Voa
}
que n o dece,
Qualco caualo em terradan dogeme,
Qual Vermelhas a< armas fa^de bran cas,
Qual cospen achos do elmo a outaas An cas.
[Algum dali tomou perpetuo Jon o,
Efe^dt Vidaao fim breue in teruah,
Cr rin do algum cauallo Vayfem don o,
} /.un i.raparte o don o jem caualo:
Lu afoberbaIn glefi de/eu tron o,
Que dous ou trsjaferaVo do )'alr ,
Os que de efpadavemfa^er batalha,
Maisachojaque arn s,e/cudo,ty malha*
0 $ Oaflar
OS LVSIADAS DE L. DE cAj
Cafiarpalauras em con tar eflremos
T )egolpes feros,cruas efocadas,
Hedejfesgafiadores,que \ abemos
Mos do tempo,com fabulasfolhadas:
(Baflaporfim do cafaque en ten demos
Que com fin esas altas < & aff amadas,
Cos n offosficaapalmadaVitloria,
Eas damas Ven cedoras,^ com gloriai
Recolhe o Duque os do%e Ven cedores
ISlosfeus pa os,com fefias < zsr alegria- ^
(azin heiros occupa,< & ca adores
Das damas afermofacompan hia,
Que querem dar aos feus libertadores
(Ban quetes m,cadahora,zsr cadadia
y
Em quan to fe detm em In glaterra^
Ate torn ar aadoce < cr charaterra*.
Mas iis m que com tudo ogram Magrip
Dejejofo de Veras coufasgran des,
La/e deixou ficar,on de humferui o
Notauelaacon defjafe^de Fran des;
Ecomo quem mo erajan on i o
Em todotran ce,on de mMarteman des',
Hum Fran cs mataemeampo, que o defin i
Latem ds T on ato & de Coruin o.
Outro
CANT O SEXT .Oi tet
Outro tambm dos do^e em .Aleman ha
Se lan ajis teue hum fero de/afio
Cum German o en gan ofo,que com man ha
No diuidao quis por n o ejlremofio:
Con tan do af Velojojaacompan ha
Lhepede^que n o facataldefuio
T )o cafo de Magri o,!? Ven cimen to
Nem deixe o de Aleman haem cjquecimen to
Masn eHepaJfo afitpromptos eflan do]
Eis o meflre
y
que olhan do os ares an dai
O apito toca^acrdo dejpertan do
Os marin heiros dhuatsr doutraban da:
Eporque o Ven to Vin harefre/can do,
Ostraquetes dasgaueas tomar man da,
Alerta, dijfe
}
elay
}
que oVen tocrece
Daquellan uuem n egraque aparece.
^o erao os traquetes bem tomados]
Quan do d agran de (srfubitaprocella]
Amain a
}
diffe o mejlre agran des brados
Amai/ia
}
dijje
}
amain aagran de Vella,
No ejpero os Ven tos in din ados
Que amain ajjem,masjun tos dan do n ella,
Em peda os afa%em
y
cum rudo
Que o mun dopareceojerdejlruydo.
O 4 Oceo
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
Oceofere com gritos n iflo agen te,
Cumjubito temor
t
< sr de/acordo,
Que n o romper daVelaaNaopen den te
T omagram fumadagoapello bordo
t
,/lija^ltffe o meflre/ijamen te,
jlijatudo ao mar
t
n ao falte acordo,
' Vo outros dar bombamo cejfan do,
J.abombaque n osimos alagan do.
Correm logo osfoldados an imofos
jdar aabomba^ tan to que chegaro]
Os balan os
y
que os mares temerojos
T >ero aaISiojium bordo os derribaro:
T rs marin heiros durosj&for ofos,
Jl men ear o leme n ao baftaro,
T alhas lhepun ho dhaisr doutraparte-
Se aproueitar dos homen s forca& arte,.
($)s Ven tos erao tais
}
qtte n o podero
Mojlrar mais for adimpeto crue\
Y
Se praderribar en to vieo
jlfortifimatorre de Isabel:
Nos altif /ms miresyqueoecerOy
A pequen agrawJuradhum batel
r
"hfoflraapojjan te n ao
}
que moueefpan tO
V u.h qicjcfoftemn as on das tan to.
J7U0
CANT O SEXT O. io?
A n io?ran de,en que vay Vauh daGama,
Quebrai) feo w'//"/ ?//' ?)" ,
Quaftto.it aUgala: igen ie chama
Jquelle que a(aluar o mun do veyo:
7< Lao men os gritos Vos ao ar derrama
T olaaKiode Coelbo,comreceyo,
fom quan to teue o meflre tan to ten to
Que primeiro amain ou quedejje o ven to:
'Agora(obre as n uuemos fubiao
As on das de Neptun o furibun do,
Agoraaver parece que deciao
js in timas en traibas do profun do: ^
2^oto,Auftro- /Boreas, Aquilo queria*
jrruin ar am ubin ado mun do,
A n oite n egra(rfeyafe alumia,
asrayos,em que o T olo todo ardia,
'Jb Alcion eas aues triUe can to
Un to dacofiabraualeuan tarao,
Lembran do fe de feu paffado pran to,
Que as furiofas agoas lhe caufaro:
Os Delfin s n amorados en tre tan to
Lan ascouas martimas en traro;
puoin loaatempeflade
f
& Ven tos duros
Que n em n ofwuh os deixaejlar jeguros
Kutica
OS LVSIADAS DE L. DE CAj
Nun catam Viuos rayosfabricou
Con traaferafoberbados Gigan tes,
0gramferreiro Jordido^ue obrou
Do en teado as armas radian tes:
Nem tan to ogram T on an te arremeffou
Relmpados ao in un do fulmin an tes,
Nogram diluuio
}
don defos Viuerao
Os don s que em gen te as pedras con uerteraol
Quan tos mon tes en to ^que derribaro.
As on das que batuio den odadas,
Quan tas amores Velhas arran caro
Do Ven to brauo as frias in din adar.
j4sforcofas raives n o cuidaro
Que n un caprao ceofoffem Viradas,
Nem asfun das reas que podeffem
T an to os mares qu en cimaas reuoluejfen u
Ven do Vafco daGamaque tampem
T )ofim de[eu de/ejofeperdia,
Fen do orao mar ate o in fern o aberto]
Oracom n on afurtaao ceo/ubia,
Con /u/o de temor,daVidain certo,
On de n en hum remdio lhe Valia,
Chamaaquclle remdioJan Uo & forte
Que Q hn pojiibil pode,dclaforte.
Viu'm
CANT O SEXT O* lo^/y
T )iuin aguarda
}
an gelica
i
celejlc,
Que os ceosp mar & terrafen horedsy
T u que atodo Ifrael refugio defle
(Por metade das agoas Eritreas:
T u que liurafle T aufo tsr defen defle
Das Syrtes aren ofas &r on dasfeas,
jEguardafle cos filhos ofegun do
tPouoador do alagado ar Vcuo mun dcx
Se ten ho n ouos medosperigofos
$?< : U
v
T hutraS ylla< drCartbdisjapajfados,
Outras Syrtes,or baxos are?w/os,
Outros Acroceraun ios in famados,
T Slofim de tan tos cafos trabalbofos,
< Por quefomos de ti defem parados,
Se ejle n ojjo trabalho n o te ojfen de,
Mas an tes teuferuicofo preten dei
0 dito/os aquelles quepudero
En tre as agudas lan as African as
Morreram quan to fortesJoltuero
J. Jan elaFe, n as terras Mauritan as:
De quem feitos illuflres[efouberao
y
De quemficao memorias Joberan as
De quem jegan haatidacomperdella,
ocefa\ en do amorte as hon ras delia.
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
JGi dizen do os Ven tos que lutauao,
Como touros in dmitos braman do,
Mais i? mais atormen faacrecen tauao,
(P/ Hamidaen xrciaajjuuian do:
(Relmpados medon hos n ao cejjauao,
Feros trouocs que Vem represen tan do
Cair o eco dos ixosjobre ater) < r,
Con ftop os elemen tos terem guerra,
Mas jaaamorofajlrclafcin tilaua
Dian te do Solrfarojw Orien te
Men fageirado dia,*?? Vifitaua
J. terra,!? o largo mar, < m ledafron te:
ji deofaque n os ceos agouern aua,
3 )e quem foge o en fifero Orion te,
T an to que o mar
}
isr acharaarmadaYir
%
T ocadajun to foy de mcdo,vr de ira,
Jilas obras de 'Baco fam por certo,
J)iffe,mas n ojer., que auan te leut
T o dan adaten cao^que dtjcuberto
Mejerafempre o mal aque/e atreue,
lflo dizen do,dece ao mar abei to,
] Slo camin ho gaj] an do ejfa o breue,
fim quan to n .an daas mmplras amorojas
Grin aldas n as cabe aspor de rojas.
Grin aldas
J
CANT O SEXT O. i'i
Grin il- ls man ai por de Varias cores
Sobre cabellos louros aporfia,
Quem n o dira.que n acem roxas flwes
Sobre ouro mtural
}
que amor in pa:
jibran iar determin apor amores
J)os Ven tos an ojofacompan hia,
Mo/iran dolbeas amiks Hvn phas belbs,
Quemaisfermojas vmhaoque asejhtiks
jpifoy\ pn rqe tan to que chegaro
J piftadeliasJogo lhe falecem
js forcas com que dan tes pcllejarao,
Ejaco n o ren didos lhe obedecem.
Osptftsr n i, parece, que lhe ataro-
Os cabe lios que os rayos ijcurecem,
,4Boreas,que do peito m s queria,
Jfi dijjeabellifimaOritia.
Nao creasjeroftoreas^tte te creyo
Que me tiuefle n un caamor con dan te,
Qtte bran durahede amor mais certo arreyo
t
En ao comem furor afirme aman te:
Se jan o poes atan tain fan tafreyo
>
Wio efperes de mi daqui em dian te,
Quepo/ft maisamar te,mas te n en
r
Que amor con tigo
t
em medoje con uerte.
OSLVSIADASDE LDEcA;
/}J\ > me/mo afermojaGalatea
fiizjaao fero Koto^que bemfabe
Que dias haque em Vellajc recrea,
h bem crque cem elktudo acabe,
Kojabto bravatan to ban jeocrea,
Que o cora o n o peito lhe n o cabe,
T e con ten te de Ver que adamao man da,
Vmco cuidaque/a^Je lego abran da.*
Deftaman eiraas outras aman fauao
Subitamen te os outros amadores,
E bgo aalin daVcn usJecn tregamo,
Jman jadas as iras &r osfurores,
Elli lhepr.omcteo Ven do que amauao-
Sempitern o fauor em (eus amores,
NaS bejlas mos toman dolhe omen agem
'De lhejertm leais ejlaViagem.
laamtn ham claradan an os outeiros ]
Por on de o Can n es murmuran do foa]
Quan do daceifagaueaos marin heiros
En xergaro terraaltapelii proa,
Iaforade tormen ta>&- dos primeiros
Mjrcs^o temor Vo do peito Voa,
J)ijje alegre o T i/oto Melmdan o,
feriahe de (alecuje n o me en gan o.
EJta
CANT O SEXT O. li
Efli hepor certo aterraque bufcais
DaverdadeirafoUfl aparece.
Efe do mum}o mais mo defejm,
Voffo trabalho lon go aqui fen ece:
Soffreraqtti mo pode o Gamamais,
t>edo emVer que aterrafe con hece,.
Osgeolhos 71 0 chao,as mos ao ceo
A merc gran de aeos agardeceo.
Asgra as aVeos aua,vr ra^ao tin ha
Que n o fomen te aterralhe mojiraua,
Que com tan to temor bufean io vin ha
forquem tan to trabalho efprimen taiu,
Mas Viaje liurado to aftn hi
2)4 morte,que n o mar lheaparelham
0 Ven to duwferuido;*? medon ho,
Como quem defpertou de horren do Jotihx
< Por meyo defles horriZos perigos-
fefles trabalhosgraties y temores,
Akan o os quefam de famaamigas
As hon ras immortais,i?gros mayoresz
T Soen cofladosfempre n os an tigos
T ron cos n obres de feus an tecejjores,
ISio n os leitos dourados,en tre osfin os
jimmais de Mofcouia/ZebeUmos.
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
K'< o tos man jam n otios ar exquifuos,
Nao cospjjjoswollesisr ouciofos,
No cos Vrios dtleileszsr in fin itos
Que afemho os peitosgen erofos:
7\ M cos n un caVen cidos apetitos
Que aFortun atemfempretdomimofos,
iluen o jojjte an en hum que opajfomude
(Ptvj algaobrahericade Virtude.
hfai com bufean co feuforcofo bra o
As hon ras
}
que elle chame prpriasfus.
Vigian do,^ Ve/rin do o forjado a o
Soffren dn tempeflades &r on das cruas:
Ven cen do os torpes frios n o rega o
Do Std,{sr regies de abrigo n uas,
En gulin do o corrupto man timen to
T emperado com hum rduo Jcfrimen to.
B com forcar o rolo qucfe'en fia,
Aparecer feouro ledo jan eiro,
iPeraopilouro arden te,que ajjouia
Ekm apern a/w bra o ao compan heiro:
Deflarte o peito hum calo hon rojocria
De [predador das hon ras ,(jr din heiro.
Das hon ras,*? din heiro,que aVen tura
Forjou,& n Virtudejujla^ dura.
Qtfarti
CANT O SEPT IMO. li;
Dcfiartefe ejclarece o en ten dimen to,
Que experin ciasfa^em n poujado,
B foi ven do, come de alto ajjcn to,
O baxo traSlo human o embara ado,
E{le on de ttucrfor ao regimen to
T >ireito,vr n am de affeitcs occupado\
Subir ( como deue) ailluflre man do,
Con traVon tade'fua,< & n o ro an do,
FIM.
t$ Can to Septimo.
A viachegados
jun to aaterra,
Que defejadajade tan tos fora,
Que en tre as corren tes In dicasfe
en cerra,
Eo Gan ges, que n o eo terren o moral
Orajusgen teforte que n aguerra,
Quereis leuar apalmaVen cedora
Ia/ois checados, jaten des dian te
aterrade riquezas abun dan te.
f JVos
OS LVSIADAS DE L. DE CAi
A vos figera am Lufo digo,
Que tam pequem parte, jois n o mun do:
No di< ip tn di n o mun do, mas n o amigo
Curral de quemgouern ao eo rotun do:
Vo< , aquem n o fomen te algum perigo'
Eftoruacon auiftar o pouo tn mun do:
Mas n em cobi a, ou poucaobedin cia
DaMadre, que n os eos ef em efJen ci
Vos fortuguefes poucos, quan to fortes,
Que o fraco poder V J] o n aopefais,
Vos que aaeufiade vojfarVarias morta
JL lei cU Vidaetern adilatais:
jifi do eo deitadas fam asfortes,
Que Vos por muito poucos que fejair,
Muito fa ais n afan SlaCbriftan dadr.
Que tan to, Cbriflo exaltas ahumildade.
Vcehs Alemes, foberbo gado,
Que por tam largos campos fe apacen ta,
Dofucceffor de T edro rebeUdo,
N>uopaftor,& n ouaceitain uen ta:
y deh em feasguerras oceupado,
Qjie in daco cego error fe n atn con ten t^
ffi con traojuperbtfimo Otoman o:
Ma^porjair dojuopjobtran o
1
Vcdelo
CANT O SEPT MO: >4
Vttkduro In gls, que fe n omea
foidaVelhazsr fan ilifimacidade,
Que o torpe Ijmchtafen horea,
( Quem vio hon ratam lon ge daVerdade)
En tre as Boreais n euesfe recrea,
Nouaman eirafa^de Chriflan dade^
(peraos de Cbrilo tem aejpadan ua,
Nam por tomar aterraque erafm
Guardalhe por en tan to humfalfo ^ei,
A cidade Hterojoltmaterrele,
Em quan to elle n o guardaafan tlalei,
T >acidade Hiero/olimace/ejle:
< Poh de ti Oallo in dign o que direy*
Que o n ome CbriHian ifimo quijefte,
Nam pradefen delo, n emguardalo,
Jtfisperafcr con traelle, yr dembafa
'Jchas que tes direito emfen horios
t>e Chriftos, fen do o ten tam largo < (? tato
En am con trao Cyn ifio er Nilo rios
In imigos do an tigo n ome jan elo,
Au\ e an deprouar daejpadaosfios,
Em quem quer reprouar dalgrejao can to,
J)e Carlos, de Luis, o n ome ar aterra
. Erdajle
}
< & as can jas n am dajulaguerral
< P i T oisf
OS LVSIADAS DE L. DE CA,
< Pois que direy daquelles que em delicias,
Que o Vil cio n o mun do tra^con figo,
Gattao as vidas, lograo as din icias,
Efquecidos de [eu Valor an tigo:
Na/cem datjran iain imicictas,
Que opouoforte tem defi in imigo,
(on tigo Itliafallo,ja/umerJa
Em Vidos mil, yr de ti mejmaajuerfe*
0 miferos Cbriflaos, polaVen tura
Sois os den tes de Cadmo defpar^idos,
Que hs aos outrosJe do aamorte durai
Sen do todos de humVen tre produzidos*
IStam vedes adiuimfepultura
rojfuidade ces, quefempre Vn idos
VosVemtom.traVoffa. an tigaterra,
Faietidojefamofas pelaguerra*
Vedes que tem porVfo{< r por decreta
T >o qualfam to in teiros ofyen wites,
A\ un t.irem o exercito in quieto,
(n traospouos, quefam de Chrifloatmn tesl
En tre Vosn un aideixaaferaJUto
X)e famear ci^mus repugn an tes,
Olky /e/laisJeguros de^perigos,
Que tifo & Vos,JoisVojJos in imigos.
Se cobi$< t
CANT O SEPT IMO. iij
Se cobi adegran des fen horios
Vosfa^yr con quiflar terras alheas,
'Nam Vedes que T atlolo < isr Homo rios
9
Ambos Voluemaurferas reas,
Em Lidia, Jfiria. laurao de ouro osfios,
y!ff ricae/con de emfi luzen tes Veas,
MouauosjaJe quer riquezatan ta,
PoismouerVosn ofodeacafaSan eia
jiquellas in uen oesferas i? n ouas,
De in lrumen tos mortais daartelharia,
iadeitem defa^er as duras prouas,
Nos muros de Bizn cio, (sr de T urquia:
Fazei que torn e laaasfilueflres cotias,
DO Caspios mon tes, ardaCitiafria,
jT urcagera o, que muhiplca
NapoliciadavojjaEuroparica.
Cregos,T races, Armn ios, Georgian os
Bradan do vos ejlo, que o pouo bruto
Lhe obrigaos carosfilhos aos profan os
< Preceptos do akoro(duro tributo)
Em ca/ligar S feitas in human os
Vosghriay de peito forte, < & afluto,
En o queirais louuores arrogan tes,
Deferdes con fiaos Vojjos muypojfan tesl
< P y Mas
OS LVSIADAS DE L. DE CA;
Irfas em tan taque cegos, i? fedemos
jn his de Vo/Jo J vigue, o ven te in fan a,
T Slo faltaro Umlaos atreui>n en tos
%
Ne/Li pequen acaj Lufean a
De A'jjricatem martimos ajfen tos,
He n aAftamais que todas foberan a
y
"Maquartaparte n on aos campos< ara>
%
Eje mais mun do ouueralachegais
EVejamos em tan to que acon tece-
j4aquelles tamfamofos uaue an tes,
jOe/pois que abran daVn us en fraqtityt
0 furor. K/o dos Ven tos repugn an tes:
Dejpois que alargaterralhe aparece
y
Fim de /n as per fias tom con fian tes.
On de Ve/amcar de Omlo- aky
y
Edar n ouo coflume, {? n on o ^ek
T an to que aan ouaterrafe chegh ao- ,
Lfues embarca es de pefiadores
Aeharo, que o camin ho lhe moflrart^
f)e Calecu on de eram moradores:
(ptraialo^o as proas ft in clin aro,
fporqueeUaeraacidade dis milham.
>o Sfahbar milhor
t
on de viuia,
V- JJci qm aterratodapojjuia*
Atm
CANT O SEPT IMO. ti$
Jkm do In doja^, < & aqum do Gan oe,
Hum terren o muygran de, < &
a
ff
a
\ famoh
Que pelaparte Aujlralo mar abran ge,
Eperao Norte o Emodiocaucrn ojo.
Jugo deveisdiuerfos o con firan ge
Varias leis: algus o Vicio/o
Maboma, algus os dolos adorao,
Algus os an imais, que en tre elles moraol
Labem n o gran demon te,'que cortan do
t
T am largaterra, todaAfiadijcorre,
Que n omes tam diuer/os Vai toman do,
Segun do as regies por on de corre,
jsfon tesfaem, don de Vem man an do
Os rios, cujagram corren te morre
No mar In dico, vr cerco todo opefo
Do terren o, fazen do o Cberjon ejo.
Bn tre hum (sr o outro rio, em gran de e/pa
Say dalargaterrabualon gapon ta
Quafi piramidal, que n o rega o
T >o mar com Ceilo in fulacon fron ta,
Ejun to don de n afce o largo bra o
Can getico, o rumor an tigo con ta.
Que os Vizin hos daterramoradores
Qo cheiro Je man tm das fin as flores,
f 4 Mas
OSLVST ADASDEL. DE CA;
Mis agorade n omes, is de vfan a,
Houos is VriosJam os habitan tes:
Os Deltjs, os T atan es, que em poffan ca
De terra, isgen te, fam mais abun dan tes,
Decan is, Oris, que aefperan a
T em de fuafaluacaon asrejomn tes
Agoas do Oan ge,is aterrade 'Ben gala
Frtil deforte que outran o lhe igoala*
Ql^ein o de Cambaiahellicofo
( Vizem quefoy de T oro (Rei poten te")
0 Utein o de Narfmgapoderofo,
Mais de ouro is pedras, que de fortegen te- ,
jtquife en xergalado mar Vn dofo
Hum mon te alto, que corre lon gamen te,,
Seruin d ao Malabar de forte muro.,
Com que do Qn ar viuefeguro..
Daterraos n aturais lhe chamao Gate,.
Dope do qual pequen aquan tidade
Se ejlen de. buafraldaeftreita, que combate
Domaran atural ferocidade:
jqui de outras cidades fem debate,,
Calecu tem a.illuftre dign idade,.
De cabe a.de Imprio rica, is belfa,,
&imorimJe in titulaojen hordella.
Chegada:
CANT O SEPT IMO. lijr
Chegadaafrotaao ricofen how,
Hum Portugus man dado logo parte,
Jfazer fabedor o ^ei gen tio
T >avin dafuaatam remotapan e:
En tran do o men sageiro pelo tf^o,
Que ali n as on das en tra,amo vi/laarte
jcor, ogejlo eflran ho, o trajo n ouo
Fe^con correravelb todo opouo.
En tre agen te que aVello con corria,
Se chegahumMahometa
y
que n afcido*
Foran aregio daBerbria,
Laon de foraAn teo obedecido:
Ou pelaVe jn ban ajateria
O ^ein o Lufttan o con hecido,
Oufoyjaapin aladodefeuferro,
Fortun ao trouxe atam lon go detterro..
Em Ven do omen fageiro com jocun do
(Ro/lo,como (juemjabealmgoaHi[pan < t'
Lhe diffe, quem te trouxe aeftoutro mun do'^
T am lon ge datuaptriaLufttan al
Jbrin do lhe refpon de o mar profun do,,
*Por on de n un caveio gen te human a,
Vimos bujcar do In do agrao corren te,,
(Por on itaLei diuin ajeacrecen te.
Bjpan tado
OS LVSIADAS DE L. DE CAt
Efpan tado ficou dagram Viajem,
0 mouro que Momaide/e chamava,
Ouuin do as cprcjjoes qut m pofjajem
Do mar, o Lufitan o lhe con tam,
Mas Ven do em fim, que afor adamcn fajen i
So perao (Rei daterrareleuaua,
L he di% que efiauaforadacidade.
"Mas de camin ho poucaquan tidade.
B que cm tan to que an on alhe chegaffc
'fiejuaefiran havin da,fe queria
T Slafuapobre caj repoufajje,
Edo man jar daterracomeria:
EdeIpois queje hum pouco recrea] Je
9
Coellepraaarmadatorn aria,
Que alegrian o podefer taman ha,
Que achargen te Vc in hacm terraeflran hai
0 T ortn gues aceitade Von tade
0 que o ledo Mon aide lhe ojferece
Como/e lon gaforajaaamizade,
C oelle come < & bcbe,vr lhe obede
ylmbosfe torn o lo< io dacidade.
[Praafrota, que o Mouro bem con hece^
Sobem aaCapitain a, (jr todaagen te
Mon aide re ebeo ben ign amen te.
0 capito
CANT O SEPT MO. itl
0 Capito o abra aem cabo Wo,
Ouuin do cl.iraalin goade (ajlelij
y
Jun to defto affen ta, < srprompto (sr quedo
*Pd.i terrapergun ta, (s* coufis delia:
Qual feajun tauaem T (olopeoaruoredo
%
Sopor ouuir o aman te dadon ^ella
Euridi e, tocan do alirade oiiro
y
T al agen te fe ajun taaouuir o \ fouro;
Elte come a, o gen te que an atura
Vidin hafe^jkmeu patern o n ibo.
Que de/lin otamgran de
y
ou qn even turai
Vos trouxe acometerdes tal camin ho:
Nimbe [em cattfato occulta^ efcum
Vir dahn gin co T < p
t
i& ign oto Xfmbo,
ffor tn ares micadoutro ten ho arados,,
A T rin os tam remotos (p apartados*
J)eos por certo Vos tra\ , porque preten de
jilgumferut ofeu por Vos obrado:
*Por ijjo jo Vos guia, < & Vos defen de
3 )os tmtgosdomar
y
do Ven to yrado:
Sibey que eflais n an dia, on de/e elen ck
jOiuerjo pouo,rico < !T prosperado,
Veoura. luzen te, tsrfin apedraria,
beh'oJuAue
t
ai'den te e/peciaria.
Eila
OS LVSIADAS DE L. DE CA.
] ftaprouin cia,cujo porto agora
T omado ten des, Malabarfe chama,
Do culto an tiop os dolos adora*
Que capor e?las partes Je derrama:
'De diuerjes ^(eis be, mas dumjo fora
Noutro tempo, fegun do aan tigafama,
Saran uT erimaljqy. derradeiro
(J^ei, que ele (Rein o.teue Vn ido ip in teiro:
Porem como aeflaterraen tam Vxeffem,
J)eladofeyo Jrabko outrasgen tes,
Que o cultoMabometicorouxcjfem,
No qual me in Jlituiro meus paren tes,
Succcdeo que pregan do con uertejjem
0 T erimaly defabios < tyelloquen tes,
Fa em Ibe aley tomar comferuor tan to,
Queprofusos de n ellamorrerfan Elo*
jKaosarma, ismllasmete curifo
Mercadoriaque offere arica,
tPerayrn ellasaJer religio/o,
On de oprophetaja^ que aley pubrica:
jn tes que parta, o < ] {etn o poderofo
losfcus reparte, porque n o Ibefca
En leiro prprio, fa^os mais aceitos,
tftjcos depobres fiares dejojeitos.
jhum
CANT O SEPT IMO. ii?
jhum Cochim, < & aoutro Can an or,
jqual Chal, aqual ailhadapimen ta,
A qual Coulao, aqual daCran gan or
Eos mais, aquem o mais ferue & con ten ta
Hum fo mo o, aquem tin hamuito amor
De/pois que tudo deufe lheaprefen ta,
(Peraefle Calau fomen te fica,
Cidadejapor tratto n obre &r rica*
EJlalhe d. co titulo excellen te
De Emperador, que[obre os outros man de^
ljlo feito fe parte diligen te, *
T eraon de emfan blavidaacabe,& an de
x
Edaqui ficac n ome de poten te
(mori, mais que todos dign o, & oran de
jo mo o & defeen den tes, don de Vem
EJle, que agorao Imprio man da& tem*
\ 4ley dagen te todarica< tsr pobre,
Defabulas compofia/e imagin a:
jn dao n us, < w fomen te hum pan o cobre
^Aspartes, que acubrir n aturain fin a:
Dous modos hadegen te, porque an obre
Kiires chamados fam, &r amen os dign a
T oleai tem por n ome, aquem oh/toa
J ley n o melitrar acalaan tiga*,
forque
OS LVSIADAS DE L. DE C A.
T orque os qvfaram femprc bum mesmo oficio,
2> outro n m ptcf receber con forte,
fflmwfilbos teram outro exercido,
Seiuw o de fetts pajjados Ate morte,
(Piraos Naircs he certo gran de Vi(io
Defiesferem tocados de tal forte,
Hue quan do algum fe {ocapor Ven tura,
Com ecremon ias milje alimpa< y apura.
%>('f,aforte o udaicopouc an tigo
ISlam tocam n agen te de Samaria,
Mais ejlran he as in dadas que digo
KeflaterraVereis de vfan aVaria,
Os Kairesfvs fam dados ao perigo
)as armasJos defen dem da con traria
(Ban dao (cu ^i, trazen do jempre Vfada
Nrf esquerdaaadargaje ?iadereitaaejpadai
%- amen esfam s [eus religiofos,
T {ome an tigo,isr degran depremin en cia,
Oi/eruo os preceitos tamfamofos
Xhum, que primeiro pos n ome aacin cia:
T Zam maocovfaviua, CJT temerofos
Vas carn es temgran difsimaabslbmicia,
Somen te n o ven reo ajun tamen to
T em mais licen a, tsr men os regimen to.
Gerais
CANT O SEPT IMCh l*
Gerais fam as molberes: mas [o n en te
< Peraos dagerao de (cu\ maridos:
Ditofacon di amjitofagen te,
Que n am fam de cimes offeiukhs.
Bftes &r outros coHumes .iri.vn cn te
Sampelos tfalibares admitidos,
J. terrahegrojfaem tratarem tudo aquilo
) ue as on das podem dar daChin a aoNilox
Jfi con tattao Mouro: mas Vagan do
jn dauaafama] apelacidade,
T >aVin dadejlagen te eUran ha, quan do
O T ^ei faber man dauadaverdade,
h Vmbam pehs ruas camin han do,
(Rodeados de todn jexo ,& idade,
Osprin cipaes que o \ ei bufcar man dam,
O (apio da.armadaque chegara.
Masclle, que do T ^ci jatem licen a
< Peradefembarcar, acompan hado
f>osn obres?ortugucfes (em deten a;
(Parte de ricos pan os adorn ado:
J)js cores afermofadiferen a
A vifiaalegraaopouo aluorotado,
O remo compaffudo fere frio
jfooraomar^espoisofrcjLO rio.
Kit
OS LVSIADAS DEL. DE CA.
Kd praiahum regedor do Q^cin o eflaua,
Que n a/n aImgcaCatualfe chama,
Rodeado de Naires, que efperaua
Com defufudafejlao n obre Gama:
h n aterran os bra os o leuatia,
En um porttil leito hiaricacama
Lhe cjjerc c em que Va, coilume Vfado,
Que n os hombros dos born es heleuado.
Deflaarte o Malabar, deflarte o Lufo,
Camin ho lapraon de o< fiei o ejpera:
Os outros fortuguefes vo ao vjo
Que in fmtariajegn e efquadrafera:
O pouo que con corre Vay ton fu/o
T e Ver agen te eslran ha, cr bem quijera
Pergun tar: vias n o tembojapajfado
Natorre de 'Babel lhe foi Vedado.
0 Gama,t< r o Catual hiaofalian do
Nas cou/as que lhe o tempo ojfcrecia,
Mcmatde en trelhs Vay in terpretan do
dspalauras que de ambos en ten dia'.
Jfipe/acidade camin han do,
On de buaricafabrica/e erguia
De humfumptuofo templojachegauo,
Pelasportas do qual jun tos en tran ao:
M
CANT O 5 FFT IMO. i l
\ 4h eflam das deidades asfiguras
Ffculpidas empao., < ? empe.hafria
%
Vrios degeffo , Varioi de pi>.turas
f
A legan do o T )eu: omo lhefin gia:
Vem fe as abomin aueis e/culturas,
Qual aChimpaem membros fe Vari
9
Os C hri/los olhos aVer D os vjados
Em formahuman aeflam maratulhados.
Hum n acabe acorn os efcutpiJos,
Qual lupiter Jmon em Lybiaeflaua]
Outro n um corpo roflos tin ha Vmdos,
Sem como o an tigo lan o fepin t ua:
Outro com muitos bra os diuididos
J Briareoparece que imitauaz
Outro fron te (an in atem de [ora,
Qual An ubisMen fiticofe adora
Jaui feitad brbaro oen tio
ji /upertttao/aadora o,
Direitos Vao (em euiro algum defuin ]
T er on dee/lauao fytdo pouo vo:
"Bn groffan do fe Vay dagen te o fo
9
Cos fue Vem Ver o ejlran ho Capito
Efi'i'>pelos telhados {srjan elUf
Velhos & mops, don as & dan ^cllar.
L ti
OSLVSAASDE L. DEcAi
lachegto perto, 7* mo paffos len tos^
Dos jardin s odorferos fermofos,
Que emfi efcon dem os rgios apoufmos,
Jltos deton es n ao,tmis fumptuojos,
Edifiofe os n obres (eus affen tos,
*Por en tre os aruoredos deleito/os,
Afi vin emos % daqueltagen te
y
N campo z? n acida.dejun tamen te*
Pelos portais dacercaafutile^t - } '
Se en xergadaVedaleafacultatle,
Em figuras molran do por n obreza
Dan diaamais remotaan ti>udadet
jiffiguraas )>ao com tahiue^a
jis bijlorias daquellaan tigaidade,
Que quem delias tiuer n oticiain teira,,
(pelafombracon hece averdadeira.
Efiauabumgran de exercito que pifa }
A terraOrien tal, que o Idafpe lau
y
(%ge o bum capitam defron te Ufa,
Que com fron den tesT irfos pelejam,
(por elle edificadaefiauaNifit
1 < las ribeiras do rio
}
que man aua;
T o proprio
}
que fealt eUitier Semel!e
t
Dir por certo, (jn e befeufilboaquejle
Mais
CANT O SEPT IMO. f*S
}Aais atlan te beben do fecao rio.
Mui gran de multido daJfiriagcn te,
Sujeitaafemin in oJen horio,
t)e huatam bella, como in con tin en te:
Mtem jun to ao lado n un cafrio,
EJculpido ofero^gin ete arden te,
Com quem teriao filho competn cia,
Amor n efan do, brutain con tin n cia,
T >aqui mais apartadas trcmolauao
js ban deiras de Greciagloriofas,
T erceirahfon arebia, (y fojugauao,
JteasagoasGan geticas Vn dojas:
Dum capitT w man cebofe guiauao
T >epalmas rodeado Valero/as,
Quejan o de Vilipo, masfem falta
Ve progn ie lupiterje exalta.
Os T ortuguefes Ven do eflas memorias]
T )i^jao Catualao Capito,
T etn po cedo Viraque outras Vicloriat]
Bslas que agoyaolhais abatero:
Jqui feejcreuerao n ouas hiflorias,
(por gen tes eflran geiras que Viro
Queoyn offosfabios magos o alcan aro,
Quan do o tempo futuro ejpccuVvo.
2^2 Bdi^lhe
OS LVSIADAS VtL. DE CA.
EM $!be mais amagica[cin cia,
Q^< e prafe euitar forcatvn viha,
NT . Valerado< hHm?s reftjlen i,
QJIJ con trao Ccd n o Dalilagen te man ha:
Mis tambm disque abelkaexcellen cia
Nas armas
}
t? n apa^, dagen te eftran J?a
Ser tal, que feran o mun do ouuido
O Ven cedor,porgloriado Ven cido*
'Jfii faltan do en tratuojan afala,
On de a\ uellepoten te Emperador
Nuacamilhaja^, que n amfe igoah
De outraalguan o pre o ur n o lauor:
No reco/lado geftofe af n ala
Hum Ven eran do & prospero fen hor,
Hum p.tn o de ouro cin ge, < & n a cabe a
UOepreciofasgemas Je adere a.
(Bem jun to delle bum Velho reu rtn te,
Cosgiolhos n o chaOyde quan do em quan do
Lhe dxuaaVerde folhad* emaarden fg
Que afeu coflums cflam rumin an do:
Hum Bra'mm, pi ff "iapremin en te,
< PeraoGamalremcom pajfo brami*,
Veraque ao gran de Vn n ape o aprefen tty
Que dian te lhe acen aqueje ajfen te.
Sen tado-
CANT O SEPT IMO. }
Sen tado o Gamajun to ao rico leito.
Os [eus mais afajlados,prompto em VIJIA
Eslauao Samori n o trajo zsrgcito
Dagen te, n un cade an tes delle vifta:
Lan an doagraueVo^dofabio peito
t
Chiegran de autboridade logo aqui/Ia
Naopin io do Q^ei, vr do pouo todo
0 Capito Ihefalkdejle modo
Hum gran de tyi, de ladas partes, on de
O ceo Volubtl com perpetuaroda
T )aterraa/< folar coa terraefeon de,
T in gin do aque deixou de efeuran oda,
Omitido o rumor que larespon di
O eco, como em ti dabidiatoda
0 prin cipado ejla, zsr amageflade
%
Vin culo quer con tigo de amizade.
Bpor lon gos rodeos ati man da,
tyor te fazer faber que tudo aquillo
Que/obreo mar, quejobre as terras .an da
7)e riquezas, de l do T ejo ao Ndo:
B desdafriapagade Oelan da,
jite bem don de o Sol mim mudao tbio
Nos dias,Iobre agen te de Etbiopia,
T udo tem n ojeu %ein o em gran de copia.
OS LVSIADAS DE L. DE C M
Efe queres co- n pa}os,y lian as
De pa^, < & Je amizade facra^ur n ua,
Co n er io con jen tir das abun dan as
Q isfazen das daterrafua,w tua,
forque cre lo as ren das, dr abaflan af
p
tPor quem agen te mais trabalhatsrjua^
De V ffos (fyin os ,[eracertamen te
De tiproueito,< & dtlUgloriaagen tes
Efen do af que o n o de fiaamizade,
En treVosfirmemen te perman e a,
Eftaraprompto atodaaduerfidale,
Que porguerraateu T ^in o fe offerecaz
Com gen te, armas,< &r n os de qualidade
Que poryr mao te ten ha, zsr te con he a^,
EdaVon tade em ti fobriflo pojla
Me des a- mj certifimareposta*
*T alemhaxadadauao Capitab
r
A quem o ^eigen tio refpon dHa- ,
Que em Ver embaxadores de n a o
T am remota, gramglriarecebia:
Mas n efle cafo avitimaten am
Com os de /eu con feito tom iria,
In forman do fe certo de quem era
0 %ei
t
yjen te