HVOODY

ALLEN

Uyar: Bu kitap salnza zarar verebilir. nk bazen cannz yakar ve bazen de soluunuzu kesen glme krizlerine yol aabiiir.
Oxford T im e s

-In t ]
' irrti

Yolu GarkJc Kavsas,

B RS
W : 4 8 3 38,

Hi Derinlii Olmayan Adam

' W i m
hmlr yala m M Km, tufiSA fiREHCI EVLER
n t
& M 8 3 38 7fl (3 H t)

Meze Evinde oturmu, tandmz yzeysel insan lardan konuurken, Kopelman ortaya Lenny Mendel'in ad n att. Kopelmana gre Mendel kesinlikle mrnde tan d en yzeysel insand. stisnasz. Sonra aadaki hik yeyi anlatmaya koyuldu. Yllar boyunca belli bir kadro, fazla deimeden, her hatta buluup poker oynuyordu. Kk oynuyorlard. E lenmek iin. Kiraladklar bir otel odasnda. Para sryor, blf yapyor, yiyip iiyor, seksten, spordan, iten konuu yorlard. Bir sre sonra (tam hangi hafta olduunu hatr layan yok) oyuncular ilerinden birinin, Meyer Iskovvitz' n pek de iyi grnmediini farkettiler. Kendisine syle dikleri zaman Iskovvitz alay edip geti. Bir eyim yok, bir eyim yok, dedi. Kimde sra? Ama birka ay daha getiinde durumu daha da bozuldu. Bir seferinde oyuna gelmedi. Sarlktan has taneye yatt syleniyordu. Ac gerei herkes hissetti. hafta sonra Sol Katz, televizyon programnda al makta olan Lenny M endeli iyerinden arad. Zavall Meyer'de kanser kt, dedi. Lenf kanseri. Kt bir tr ya ni. Btn vcuduna yaylm bile. Sloan-Kettering'de ya tyor.

VVOODY

AUEN MUZIR ETKLER

Mendel, Ne korkun, dedi. Sarslmt. Bir yandan bardandaki malt yavaa yudumlad. Sol'la ikim iz bugn onu grmeye gittik. Zavallnn ailesi yok. ok kt grnyordu. Her zaman ne kadar da canlyd! Ah, ne dnya! Her neyse, Sloan-Kettering'de, adresi York 1275, ziyaret saatleri de on ikiden sekize ka dar. Katz telefonu kapatt, Lenny M endeli karam sar bir ruh hali iinde brakt. Mendel krk drt yandayd ve bildii kadaryla salklyd. (u anda bu zdeerlendirmesini yeniden gzden geiriyor, kendini kandrm olm ak tan korkuyordu.) lskow itzden alt ya genti. Pek yakn dost saylmasalarsa da, oyunlar srasnda nice kere birlikte glm lkleri vard. Be yl boyunca. Zavall adam, diye d nd Mendel. Herhalde iek yollamam gerekir. NBC' deki sekreterlerden Dorothyye talim a t verdi, iekiyi arayp ayrntlarla megul olmasn syledi. lskow itz'in l mek zere olduu haberi o gn leden sonra Mendel'e hayli bask yapt. Ama onu asl skan ey, poker arkada n ziyarete gitme zorunluluuydu. Ne tatsz i, diye dnd Mendel. Bu ziyaretten ka mak istedii iin sululuk duyuyor, ama yine de Iskovvitz'i o durumda grmek istemiyordu. Herkesin sonunda lece ini elbette biliyordu Mendel. Hatt bir kitapta lmn as lnda hayatn kart deil, onun doal bir paras oldu unu okumak onu hayli rahatlatm t. Bununla birlikte ken di lm aklna geldike iini snrsz bir panik duygusu saryordu. Dindar b ir insan saylmazd. Kahraman hi de ildi. Bir gnden b ir gne hayatn yaarken, yle cenaze evlerine, hastanelere, youn bakm servislerine sokulmak istemezdi. Yolda yanndan bir cenaze arabas gese, hayaii saatlerce gznn nnden gitmezdi. M eyer Isko-

w itz'in sska bedenini hayalinde canlandrd. Kendini de onu neelendirmek iin espriler yapmaya alrken g r d. Hastanelerden, o acayip fayans zeminlerden, ilevsel klandrmadan nasl da nefret ederdi! O sus-pus hava. Her zaman ar scak. Boucu. Yemek tepsileri, yatak r dekleri, holde sarsak sarsak yryen beyaz gecelikli ih tiyarlar, egzotik m ikroplarla dolu o ar hava. Ya kanse re virslerin yol at doruysa? Meyer Isko/vitzle ayn odada olmak? Ya bulanrsa? Gerekleri konualm ... kim ne biliyor bu korkun hastalk konusunda? Hi. Gnn birinde lskow itzin ksrm esiyle trl m ikroplarn bana getiini kefedebilirler. Ya da elimi onun gsne de dirmemle. lskow itz'in gzleri nnde lmesi ihtim ali onu dehete dryordu. B ir zam anlar capcanl, imdi t ke n mi durumda olan tandn dnd. (Birdenbire adam artk arkada deil, tandk durumuna indirgenm iti.) Son soluklarn iine ekebilm ek iin mcadele veriyor. Mendel'e, Brakma beni... ku rta r beni... diyordu. Tanrm, dedi iinden Mendel. Alnnda boncuk boncuk te r dam la lar birikm eye balamt. M eyeri ziyaret etmek istem i yorum. Ne diye gideyim yleyse? Fazla da yakn sayl mazdk. Tanr akna... adam haftada bir ancak gryor dum. Yalnzca kt oynamak iin. Birka kelimeden fa z la konutuumuz yoktu. Poker arkadayd, o kadar. Be yldr birbirim izi hi o otel odasnn dnda grmedik. Simdi lyor, benim de ille onu ziyaret etmem gerekiyor. Birden samimi oluverdik. Sk fk. ff, Tanr akna... d i erlerinin hepsiyle benden daha samimiydi. En uzak olan bendim. O nlar gitsin ziyarete. Zaten hasta b ir adam ne kadar bir tra fi i kaldrabilir ki? Lnet olsun, lyor za ten. Sessizlik ister o. Sram sram iyt niyetlilerin ziya re t tim deil. Hem zaten bugn gidemem, nk kostml

W OODY

ALLEN

M UZIR

ETKLER

prova var. Ne sanyorlar beni, isiz gsz m? Daha yeni yapmc yardmcs oldum. Kafamda bir milyon konu var. nmzdeki birka gn de gidemem nk Noel program var, buras b ir kemeke olur. Demek haftaya giderim. Ne olmu sanki? Gelecek haftann sonuna. Kimbilir? Belki o kadar yaamaz bile. Yaarsa giderim, ya amazsa na'palm! Bu tutum fazla sertse, hayat se rt zaten. Bu arada programn al monologunu hazrlamal. Gncel mizah. Programn gncel mizaha ihtiyac var. Ba ka konuda esprileri fazla katmamal. Lenny Mendel bir o mant, bir bu mant yrte rek, iki buuk hafta boyunca Meyer Iskovvitz'i ziyarete gitmedi. Sorum luluklar zihnine arlk bindirdike sulululuk duygusu artyor, hele Iskovvitz'in lm haberinin bir an nce gelmesini beklediini farketti i zaman daha da beter duruma giriyordu. O zaman kurtulurdu bu kanca dan. Naslsa lecek, diyordu iinden. Neden hemen o l masn? Neden direnip ac eksin adam? Evet, kalpsizlik gibi grnyor, dedi kendi kendine. Zayfm, biliyorum. Ama baz insanlar bu t r eye daha iyi dayanabiliyor. Ya ni lm halindekileri ziyaret etmeye. karartc bir ey. Sanki kafamda yeterince sorun yokmu gibi. Ama M eyerin lm haberi gelmek bilmiyordu. Yal nzca poker arkadalarndan sululuunu artrc haberler geliyordu. Ya, onu hl grmedin mi? Grmen gerekir asln da. ok az ziyareti geldii iin yle makbule geiyor ki! Seni her zaman ok ta kd ir ederdi, Lenny. Evet, Lennyyi ok severdi. Biliyorum, program lar seni ok megul ediyordur, ama bir vakit bulup M eyeri grmeye gitm elisin. Ne de
10

olsa... ne kadar zaman kald ki adamn? Yarn giderim, dedi Mendel. Ama yarn gelip atn ca yine erteledi. Aslna baklrsa, on dakikalk yolu alp M eyeri grmeye gidecek cesareti toplad zaman, artk Iskovvitze olan merhameti deil, kendisi hakkndaki de erlendirm esi itiyordu onu. Korkaklndan veya tik s in ti sinden tr hastaneye gidemeden adam lrse, sonra bu korkaklktan ok pimanlk duyacan, ama i iten ge mi olacan dnyordu. Byle dleklik e tti i iin kendimden tiksineceim , diye dnd. tekiler de ne mal olduumu anlayacak. S rf kendine dnk bir bcek. Ama beri yandan, eer Iskovvitz'i ziyaret edip erkek gibi davranrsam, hem kendi gzmde, hem de dnyann g znde daha deerli bir insan olacam. nemli olan nok ta, artk bu ziyarette ba sray Iskovvitz'in ihtiyalarnn almadyd. Bundan sonra hikyenin ak deiiyor, nk biz yzeysellikten sz ediyoruz ve Lenny Mendel'in rekor sa ylacak yzeyselliinin boyutlar da yava yava su y zne kmaya balyor. Souk bir Sal akam saat se kize on kala (yani istese de on dakikadan fazla kalam a yaca bir zamanda) Mendel hastane gvenliinden ge i kartn aidi, M eyer Iskovvitz'in yatakta tek bana y a t makta olduu 1501 numaral odaya kt. Iskovvitz yatakta olduka iyi grnyordu. alacak kadar. Hele hastal nn ilerlem i olmas gerektii dnlrse. Nasl gidiyor, Meyer? dedi Mendel zayf bir sesle. Yataa saygl bir uzaklktan konuuyordu. Kim o? Mendel? Sen misin, Lenny? Meguldm. Yoksa daha nce gelirdim. Ah, zahmet etmen ok incelik. Seni grdme se vindim.

WOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

Naslsn, Meyer? Nasl mym? Yeneceim bu hastal, Lenny. Unut ma bu szm. Yeneceim bunu. Elbet yeneceksin, Meyer, dedi Lenny Mendel ok zayf bir sesle. Gerilim iindeydi. Alt aya kalmaz, oyun da yine hile yapmaya balarsn. Ha, ha, yo aka bir ya na, sen hi hile yapmazsn. Hafiften al, diyordu Mfendel kendi kendine. Tek satrlk cmlelerle konu, hi ara ver me. Ona lmeyecekmi gibi davran. Bu konuda okuduu tleri hatrlyordu. O ^boucu odada saysz kanser v i rsn solum akta olduunu canlandryordu hayalinde. Iskovvitz'in soluundan kan, scak havada hemen reyen virsleri. Sana bir Post dergisi getirdim, dedi Lenny. Dergiyi yanbandaki masaya brakt. Meyer scack bir sesle, Otur, otur, nereye kayor sun, daha yeni geldin, dedi. Kamyorum. Ama ziyaret talim atnda az oturm a mz, hastann rahatna zen gstermemiz tleniyor. Biliyoruz, dedi Meyer. Mendel saat sekiz olana kadar ene almaya raz olup bir sandalyeyi yatan ayak ucuna (fazla yakna de il) ekti, iskambil oyunundan, spordan, manetlerden, ekonomik durumdan konumaya alt. Bu arada Iskovvitz' in tm iyim serliine ramen o hastaneden sa km aya ca da hep bilinaltnda kol gezdi. Mendel terliyordu. Ba dnyordu. O bask, o zorlama nee, hastaln e t kisi, kendi fniliini bilinlendirm esi zamanla boynunun kaslmasna, aznn kurumasna yol ayordu. Gitmek is tiyordu. Saat sekizi be gem iti bile. Kimse gelip ona gitm esini sylememiti. Ziyaret kurallar lakayd burada Iskovvitz eski gnlerden sz ederken o sandalyesinde kv
12

rand, be korkun dakika daha getiinde baylacan sand. Tam artk dayanamayacana karar verdii anda bir mucize oldu. Hemire Miss H ill... yirm i drt yanda, sarn, mavi gzl, uzun salar gzel yznn iki yann dan sarkan kz, odaya girdi, Lenny Mendel'e scack, tatl bir glmseme sundu, Ziyaret saati bitti, veda etm e niz gerek, dedi. mrnde daha gzel bir yaratk grm e mi olan Lenny Mendel o anda k oldu. O kadar basit ite. Az ak kald. Sonunda ryalarnn kadnn bulmu bir erkein ifadesi vard yznde. Yrei en derin zle min verdii duyguyla sanki sancyordu. Tanrm, film lerde ki gibi, diye dnd. Gerekten de yleydi. Miss Hill ok gzeldi. ekici ve iyi kvrml bir vcudu vard o ni formann altnda. ri gzleri, dolgun dudaklar vard. El mack kemikleri kk, gsleri biimliydi. Yatak a r aflarn dzeltir, Meyer Iskovvitz'le konuurken sesi pek tatlyd. Hastaya taklyor, onu neelendirmeye alyor du. Sonunda orada duran yemek tepsisini ald, yolda du raklayp Lenny Mendel'e gz krpt, Gitseniz iyi olur, din lenmeye ihtiyac var, dedi, odadan kt. Bu senin her zamanki hemiren mi? diye Mendel, Iskovvitz'e. sordu

Miss Hill mi? Yeni geldi. ok neeli. Holanyorum ondan. Baz hem ireler gibi suratsz deil. Dost dav ranl. yi de b ir espri anlay var. Eh, sen gitsen fena olmayacak. Seni grmek beni ok sevindirdi, Lenny. Ha, evet. Beni de, Meyer. Mendel ba dnerek kalkt, koridora kt. Asansre varmadan Miss Hill'e rastlamay umuyordu. Kz o rta la r da yoktu. Mendel sokan serin havasna admn att anda onu tekrar grmesi gerektiini anlamt. Tanrm, di 13

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

ye dnd takside Central Parka doru giderken. A r tistle r tandm, mankenler tandm, ama bu gen hemire hepsinin toplam ndan daha gzel. Neden konumadm onunla? Lfa tutmalydm onu. Acaba evli mi? Yo, ad Miss Hill olduuna gre, deildir. M eyere onunla ilgili bir iki ey sormalydm. Ama tabii kz yeniyse... Byk bir fr sat kard duygusu iinde, aklna gelen 'keke'leri b i tird i, sonunda kendini avutm ak iin, kzn alt yeri bildiini, kendini toparladktan sonra onu yine bulabilece ini dnd. Sahne mesleinde tand nice insan gibi bu kzn da aptal veya skc kabilecei geldi aklna. Ta bii bu kz hemireydi. Demek ki ilgileri daha derin, daha insansl, daha az bencildi. Ama belki de yakndan tan ynca, hayal gcnden yoksun bir yatak rdei taycs kard karsna. Hayr... hayat o kadar zalim olamaz Hastanenin kapsnda onu beklemeyi de geirdi aklndan Ama belki vardiya deiir, kz karrd. Hem fazla stne giderse kz kaard ondan. Ertesi gn yine Iskovvitzi ziyarete geldi, Byk Spor ykleri diye bir kitap getirdi. Kitab getirmek, ziyaretinin kuku ekmesini bir dereceye kadar nlerdi. Iskovvitz onu grdne arm ve ok sevinmiti ama o gece Miss Hill nbette deildi. Onun yerine Miss Caramanulis diye biri odaya girip kyordu. Mendel urad d krkl n zor saklad. Iskovvitz'in anlattklarna ilgi gstermeye urat, yapamad. Iskovvitz'e biraz ila verilm i olduun dan, o da M endel'in dalgnln farkedemedi. Mendel ertesi gn yine geldi, hayallerinin inanlmaz yaratn Iskovvitz'in banda buldu. Kekeleyerek biraz sohbet etmeyi baard, karken de kza koridorda ye ti ti. Kzn dier hemireyle konumasna kulak kabartan Mendel, bir erkek arkada olduunu, ertesi gn ikisinin 14

bir mzikaie gideceklerini rendi. Kaytsz gzk meye alarak asansr bekledi, bir yandan dinledi, ili kinin ne kadar ciddi olduunu anlamaya alt ama ay rntlar duyamyordu. Nianl olduu izlenimi edinmiti. Geri yzk takm yordu ama bir keresinde 'nianlm ' d i ye bir sz sylemiti. Cesareti krld Mendel'in. Kz bir doktorun nianls olarak grd. Belki parlak bir cerrahn. Birok ortak meslek ilgileri olan bir ift. Asansr hareket edip onu aaya indirmek zereyken son grd, Miss Hill'in glerek teki hemireyle birlikte koridorda y r mesi, kalalarnn o zarif sallants, glnn o kasvetli koridorlarda mzik gibi nlamas oldu. Benim olmal, d i ye dnd Mendel. ini bir zlem ve bir ihtiras sarm t. Gemite nice kere yaptm gibi yzme gzme bulatrmamalym bu seferkini. Aklc admlar atmalym. Fazla hzl deil. Sorunum o oldu hep. Fazla riske girm e meliyim. Onun hakknda daha ok ey renmeliyim. Aca ba sandm kadar harikulde biri mi? Eer yleyse, u teki adama ne kadar bal? O adam olmasa bile... be nim bir ansm olur muydu acaba? Serbest olsa neden kur yapp onu kazanamayaym... bir sebep gremiyorum. Hatt bu adamdan bile elebilirim . Ama zaman gerek banra... Hakknda bir eyler renecek zaman. Sonra da zerinde uraacak zaman. Glmeliyim, konumalym, ona zekm ve esprimi sergilemeliyim . Mendel neredeyse Medici prensleri gibi ellerini ovuturacak, azndan sal yas damlayacakt. En akla uygunu, Iskovvitz'i ziyarete geldike onu grmek, yava yava, bask yapmadan puan kazanmak. Sinsi davranmalym. Htbeht tutumum ge mite nice kere baarsz oldu. Kendimi tutmalym. Buna karar verdikten sonra Mendel artk her gn Iskow itzi grmeye gelir oldu. Hasta bu kadar iyi bir dosta 15

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

sahip olduu iin talihine inanamyordu. Mendel her se fe rinde byk ve iyi dnlm hediyeler getirmekteydi Miss Hill'in gznde kendisini ykseltecek hediyeler. G zel iekler, Toltsoy'un biyografisi (bir ara kzn, Anna Karenina'y ne kadar beendiini sylediini duymutu), W ordsworth'n iirleri, havyar. Bu hediye seimi artyor du Iskovvitz'i. Havyardan nefret ederdi. W ordsw orth hi duymamt. Mendel sonunda Iskovvitz'e bir ift kpe getirm ekten kendini zor tuttu. Oysa tam Miss Hill' in beenecei kpeler bulmutu. Antika kpeler. Gizli talip her frsattan yararlanp Iskovvitz'in hem i resiyle sohbet ediyordu. Evet, nianlyd. Bunu re nebildi. Ama bu nian konusunda kzn baz kararszlkla r vard. Nianls avukatt. Oysa o daha ok sanat dn yasndan biriyle evlenme hayalleri peindeydi. Norman adi nianl, esmer, uzun boylu, ok yakklyd. Bu tarif, g rn asndan pek o kadar ansl olmayan M endelin cesaretini krmt. Durumu giderek bozulan Iskovvitz'e baarlarn ve gzlemlerini yksek sesle, Miss Hill' in duyaca kadar yksek sesle anlatp duruyordu. Onu etkileyebildiini seziyordu. Ama kendi durumunu ne zaman gl grse, konu Norman'la yaanacak gelecein pla n larna dnyordu. Ne kadar ansl bu Norman, diye dn d Mendel. Kzla birlikte zaman geiriyor. B irlikte g l yorlar, planlar yapyorlar, dudaklarn onunkilere bastr yor, zerindeki hemire niformasn karyor... belki her eyi karm yordur... Ah, Tanrm! Mendel iini ekti, gz lerini gkyzne evirdi, ban aresiz bir ifadeyle ikt yana sallad. Bir gn hemire Mendel'e Bu ziyaretlerin Bay Iskovvitz iin ne kadar nemli olduunu bilemezsiniz, dedi o tatl glyle. Gzleri Mendel'in saatteki hzn yz mile 16

karyordu. Ailesi yok. Arkadalarndan ounun da bo zaman pek az. Ho benim kuramma gre insanlarn o u lm halindeki bir hastayla zaman geirecek merha mete ve cesarete sahip deil. nsanlar lm halindeki bir hastay silip atyor, pek fazla dnmyorlar. te bu yzden sizin davrannz... harikulade buluyorum. Mendel'in Iskovvitz'e gsterdii anlay sonunda du yuldu, haftalk oyun partilerinde Mendel herkesin sevgi lisi oldu. Phill Birnbaum poker srasnda M endele, Bu yap tn harika bir ey, dedi. Meyerin dediine gre, hi kimse senin kadar dzenli gelmiyormu. Hatt sslenip geldiini sylyor. O anda M endelin aklndan Miss Hill' in kalalar geiyordu. Silemiyordu dncelerinden o kal alar. Nasl durumu? Cesur mu? diye sordu Sol Katz. Mendel hayallerinden kurtulam ayarak, Kim cesur mu? dedi. Kim mi? Kimden sz ediyoruz ki? Zavall Meyer. Ha, ey, evet. Cesur. Tabii. Mendel o anda elinde ful bulunduunun farknda bile deildi. H aftalar geerken Iskovvitz daha da kt. ok zayf durumdayken bir ara gzlerini at, banda durm akta olan Mendel'e bakarak mrldand. Lenny, seni ok seviyorum. Gerekten. Mendel, Meyer'in uzatt eli tuttu, Saol, Meyer, dedi. Bak, Miss Hill burada m bugn? H? Se sini karamaz msn biraz? Anlalmyor. Iskovvitz der manszca ban sallad. H-h. Mendel o zaman, Ne ko nutunuz peki? diye sordu. Benim adm geti mi? Mendel tabii M iss Hill'e doru bir hamle yapmaya ce saret edememiti. Bir kere, kendisinin buraya Meyer Iskavvitz iin gelmediini kzn anlamasn istemiyordu. 17 F. : 2

W OODY

A lLEN

MUZIR

ETKLER

Bazen lmn eiinde bulunmak hastay felsefeye itiyor, birtakm belirsiz szler syletiyordu ona. Burada yz ama nedenini bilmiyoruz. Neye uradmz anlayam a dan bitiyor. her nn zevkini karmakta. Yaamak ve mutlu olmakta. Ama yine de Tanrnn varolduuna ina nyorum. evreme baktmda pencereden giren gnei ya da gece yldzlar grdm zaman, Tanrnn byk bir plan olduunu, onun iyi bir plan olduunu biliyorum. Tabii, tabii, diye cevap veriyordu Mendel. Ya Miss. Hill? Hl Norm anla gryor mu? Senden istediim eyi rendin mi? Yarn sana o testleri yapmaya geldik lerinde o da gelirse, reniver. Yamurlu bir Nisan gn Isko/vitz ld. Son nefesini vermeden nce M endele tekrar onu ok sevdiini syle di. Son aylarda gsterdii ilgiyi ok dokunakl bulduunu, kendisine hi kimsenin byle bir yaknlk gsterm ediini be lirtti. ki hafta sonra Miss H iille Norman bozutular, Men del de onunla kmaya balad. Bir yl sren bir ak ser veni yaadlar, sonra her biri kendi yoluna gitti. Kopelman sonunda Lenny M endel'in yzeyselliiyle ilgili hikyesini bitirdiinde, Moscowitz, Yaman bir hik ye. dedi. nsanolunun be para etm ezliini gsteriyor. Jake Fishbein, Ben o anlam karmadm bu hik yeden, dedi. lgisi yok. Bir kadna duyulan sevginin, e r kekteki lm korkusunu, ksa bir sre iin olsa bile, nasl yeneceini gsteriyor. Abe Trochman, Neden sz ediyorsunuz siz? diye sze kart. Hikyede lmek zere olan adamn, arka dann hemireye olan akndan kazanl kt anlatl yor. Onlar arkada deil ki, diye atld Lupovvitz, Men de) oraya mecburiyetten gitti. Kendini dnd iin.>v 18

Trochman, Ne fark eder? dedi. Isko/vitz bir ya knlk hissetti ya! Rahat ld. Belki M endel'in hemireye duyduu ehvet sayesinde... ama olsun! ehvet mi? Kim diyor ehvet diye? Mendel tm y zeyselliine ramen mrnde ilk defa ak tadyordu. Ne fark eder? dedi Bursky. Hikyenin mesaj ney mi, kime ne? Gzel bir hikyeydi. Haydi, yemek leri smarlayalm.

r n

IS

Needlemani Hatrlarken
Aradan drt hafta geti ama Sandor Needlemanin lm olduuna inanmak bana hl zor geliyor. Yaklma trenine ben de katldm. Olunun ricas zerine, hazr ate yaklmken kebap yapmak iin kestaneleri bile g trdm. Ama iimizden pek aznn akl acdan syrlp ba ka konulara dnebiliyordu. Needleman cenazesi konusunda hep kayglanrd. Bir keresinde bana, Topraa gmlmektense yaklmay te r cih ederim, Bayan Needlemanla bir hafta sonu geir mektense, yaklmay da, gmlmeyi de yelerim, demi ti. Sonunda cesedinin yaklmasna karar verdi, kllerini de Heidelberg niversitesine vasiyet etti. niversite son radan o klleri rzgra tutup drt bir yne savurdu, tes tiyi de iade edip depozitosunu ald. Buruuk takm elbisesi, gri kazayla hl gzmn nne geliyor. Kafas hep nemli konularla megul oldu undan, ceketini giyerken iindeki asky karmay sk sk unuturdu. Bir keresinde Princeton niversitesinde, ders ylnn al treninde, ona bu noktay iaret e tti im de sakin sakin glmsemi, yi, demiti. Teorilerimle ilgilenenler bari omuzlarm geni sansnlar. ki gn sn 21

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

ra onu Believue Akl Hastanesine kapattlar. Stravinsky ile konuurken apansz frlayp ters perende att diye. Needleman kolay anlalabilen bir adam deildi. A r ball soukluk olarak yorumlanrd. Oysa yreinde de rin merhamet duygusu tayan bir insand. Bir keresinde fec bir maden gne tank olduunda, tabana ikin c i kere ald rekleri bitirem em iti. Sessizlii de insan larda ekingenlik yaratrd. Ama ona gre konuma, ile tiim in kusurlu bir yoluydu. En gizli grm elerini ia ret bayraklaryla yapmay tercih ederdi. Columbia niversitesinin o zamanki rektr Dvvight Eisenhovver'le atp retim kadrosundan atldnda, e li ne bir hal dvcs alp rektr kapda beklemi, onu dve dve kovalam, sonunda Eisenhovver bir oyuncak dkknna girip saklanmak zorunda kalmt. (Aralarndaki anlamazln asl nedeni, zil aldnda bir dersin bittiine mi, yoksa br dersin baladna m iaret e tti i konu sunda herkesin nnde tartm alaryd.) Needleman hep sessiz sakin lmeyi ummutu. Aa beyim Johann gibi kitaplarm n, ktlarmn arasnda, derdi. (Needleman'in aabeyi alma odasnda kafiye szln ararken yaz masasnn st kapa zerine ka panm, orada havaszlktan boularak can vermiti.) Bir le tatilinde bina ykmn seyrederken zincirli balyozun kafasna savrulup Needleman'i ldrecei kimin aklna gelirdi? Bu arpma onda ar ok yaratm, Need leman yznde neeli b ir srtma ifadesiyle son nefesini vermiti. Pek zmlenemeyen son szleri, Hayr, teek k r ederim, benim penguenim var zaten, olmutu.

birok konu zerinde almaktayd. yi ve dil davran yalnz ahlki olmakla kalmaz, ayn zamanda telefonla da uygulanabilir, eklinde zetlenebilecek teorisi zerine bir trebilim gelitirm ekteydi. Ayrca anlam bilim konusundaki incelemesinin yarsna gelmiti. Bu incelemede her zaman, srar e tti i tezini, Cmle yaps yaratltan gelir, ama sz lanma sesleri sonradan renilir, grn kantlaya cakt. Bir de Kyamet zerine kitap yazmaktayd. Bu eseri kuprlerle tenellendirilm iti. Needleman ktlk sorununa tutkundu. Gerek anlamdaki ktln ancak Blackie ve ya Pete adnda insanlar tarafndan yaplabileceini inan drc biimde savunurdu. Nasyonal Sosyalizmle yaknla mas akademik evrelerde skandal yaratm, ama Need leman jim nastikten dans derslerine kadar her eyi dene dii halde kaz admn yine de becerememiti. Nazizm onun gznde akademik felsefeye bir tepki olmaktan teye gitmezdi. Bu tutumunu dostlarna kabul ettirm eye ok urar, sonra birden sahte bir heyecanla suratlarna doru atlr, Ah-ha! Burnunu kaptm! diye ba rrd. Onun balangta Hitler konusundaki tutum unu eletirmek kolaydr. Ama felsef yazlarn da dikkate a l mak gerekir. ada varlkbilim i reddeder, insann sonsuz luktan nce varolduunu, ama elinde ok fazla seenek bu lunmadn ileri srerdi. Ayrca varolu ile V aroluu da birbirinden ayrrd. Bunlardan bir tanesinin tekinden da ha iyi olduunu bilir, ama iyi olann hangisi olduunu hi hatriayamazd. Needleman'in gznde insan zgrl1 demek, hayatn samalnn farknda olmak demekti. Tann sessizdir, derdi sk sk. Bir de insan susturabilsek! Needlemanin mantna gre Asl V arlk denilen eye ancak hafta sonlarnda ulalabilir, o zaman bile erv 23

=0 =
Needleman ld srada da, her zaman olduu gibi,
22

MUZIR

ETKLER

WOODY

ALLEN

azndan bir araba dn almak gerekirdi, Ona gre insan doann dnda deil, doann parasyd. nsann ken di varln gzlemleyebilmek iin nce kaytsz grnp sonra birden frlayarak odann kar kesine atlmas, kendine oradan bakmas gerekirdi. Yaam sreci iin kulland terim Angst Zeit't. Bunun yakn evirisi, Kayg-Zoman olabilir, insanolunun za man iinde varolmaya mahkm bir yaratk olduunu, aksi gibi hareketli yerin de oras olmadn ileri srerdi. Bir hayli dndkten sonra Needlemanin entelektel drsl onu kendisinin varolmad sonucuna vardrd. Dostlar da var deildi. Gerek olan tek ey, alt milyon mark kredi iin bankaya verdii senetti. Byle olunca, Nasyonel Sosyalist grn g felsefesi ona ekici g e l miti. Benim gzlerim yle gz ki, kahverengi gm lekler le karlanca birbirini gtryor, derdi. Nasyonal Sos yalizm in tam Needleman'in itiraz ettii ktlklerden biri olduu aka anlalnca, o da Berlin'den kamt. a l klna girmi, yalnzca yan yan ilerleyerek, hzl adm atp sonra bir sre durarak, snr kimseye gzk meden gemeyi baarmt. A vrupann neresine gittiyse, renciler ve e nte le kt eller hep ona yardmc olmaya istekliydi. hreti dehet uyandryordu ilerinde. Ka srasnda, Zamcn, Asl ve Gerek: Hiliin Sistematik Deerlendirmesi adl ese riyle, Kaar veya Saklanrken Yemek Yiyebileceiniz En yi Yerler adl daha h afif ve elenceli kitabn yaynlamaya da vakit bulmutu. Chaim VVeizmann ile M artin Bubber para topladlar, hazrladklar dilekeye imzalar aldlar, Needlemanin ABDye gmesine izin verilmesi iin u ratlar... ama o sra Needlemanin istedii, otel doluydu. Alm an askerleri Prag'da sakland yeri basmak ze 24

reyken Needleman ne olursa olsun Am erika'ya gelmeye karar verdi. Fakat havaalannda bavulunun arlk snrm at anlalnca garip bir olay yer ald. Ayn uakla ua cak olan A lbert Einstein ona, ayakkablarnn iine sok tuu tahta kalplar karrsa baka eyalarn arlk s nr altnda kalacan syleyip akl verdi. O gnden sonra ikisi mektuplar oldular. Bir keresinde Einstein ona, a lmalarnz almalarma benziyor, diye yazmt. Ama ne zerinde altnz hl tam bilmiyorum. Needleman A m erikaya geldikten sonra toplumun g z hep zerinde oldu, ad sk sk olaylara kart. lm Apansz Banza Gelirse Ne Yapmal adl nl eserini yaynlad, ardndan da dilbilim felsefesi konusundaki klasik eseri onu izledi. Gerekli Olmayan levlerin Anlam sal Trleri. Sonradan bu eser Gece Uuu adyla filme alnd ve byiik gie yapt. Komnist Partiye yaknl nedeniyle Harvard niver sitesinden istifasnn istenmesi tip iktir. Gerek zgrl n ancak eitsizlii olmayan bir toplumda mmkn ola bileceine inanr, rnek olarak karncalarn yaamn gs terirdi. Karnca yuvalarn saatlerce bkmadan seyredebi lir, zlem dolu bir sesle, Ne kadar uyumlular, derdi. Bir de kadnlar daha gzel olsa, ileri iti! Kongrenin Ame rikan Aleyhtar Faaliyetler Komitesi onu ard zaman, ifadesinde birok kiinin adn vermesi, sonra da d ostla rna hakl olduunu kantlamak iin inand felsefeyi ileri srp, Siyasai eylemlerin ahlk sonular yoktur, nk onlar gerek Varln snrlar dnda yer alrlar, deme si ilgintir. O olayda akademik evre uzun sre tepkisiz kalm, Princeton niversitesinin Needieman'i knamas ve halamas ancak haftalar sonra olmutu. Needleman as lnda zgr ak inancn savunurken de ayn mantktan, 25

WOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

yararlanrd. Ama kz rencilerin ikisi yutmam, on alt yanda olan da onu ihbar etm iti. Needleman nkleer denemelerin durdurulmasndan yana ateli m cadeleler vermiti. Bir seferinde uaa a tla yp Los Alamos'a gitmi, birka rencisiyle birlikte atom denemesinin yaplaca alana girmiler, kmay reddet milerdi. Dakikalar geip denemenin yine de programa gre gerekletirilecei belli olunca Needleman'in, O ooo! diye mrldand duyulmu, sonra alandan kat grlmt. Ama gazeteler bu haberi verirken adamn o gn sabahtan beri hibir ey yememi olduunu akla mamlard. Needleman'in sosyal ynn hatrlamak ok kolaydr. Zeki, adanm biri. Modlarm Tarzlar kitabnn yazar. Ama benim asl sevgiyle hatrlayacam, birey olan Needleman'di. Kafasnda her zaman en sevdii apkalarndan biri bulunan Sandor Needleman. Aslnda cesedi yaklr ken de apkas vard banda. Sanrm ilk defa bir l apkasyla yaklyordu. W alt Disney film lerini deli gibi se ven, Max Planck ona animasyonun esaslarn anlatt halde yine de Minnie Mousea telefon aan Sandor Need leman. Evimde konuk olarak kald srada, belli bir marka ton baln ok sevdiini bildiim iin konuk mutfana o balktan zengin bir stok almtm. Bu sevgisini bana aklam ayacak kadar utangat. Ama bir keresinde benim oralarda olduumu farketm em i, kendini yalnz sanarak konserve kutularn birer birer am, Hepiniz benim ocuklarmsnz, demiti balklara. Benimle ve kzmla b irlikte M ilano'da opera seyre derken Needleman locadan eildi, aadaki orkestra y e rine dt. Bunun bir kaza olduunu kabullenmeye gu 26

ruru elvermedi. Bir ay boyunca her gece operaya gitt. her gece kendini locadan aa att. ok gemeden, hafif beyin sarsnts tehis edildi. Kendisine artk dmekten vazgemesini, mesajn zaten kantlam olduunu syle dim. Hayr, birka kere daha, diye karlk verdi. As lnda o kadar da tehlikeli deil. Needleman'in yetm iinci ya gnn hi unutm aya cam. Kars ona hediye olarak pijama almt. Needle manin d krklna urad belliydi. Karsna daha nce yeni bir Mercedes istediini ma etm iti nk. Ama yine de alma odasna ekildi, fkesini kendi kendine dindirdi, partinin verildii salona glmseyerek dnd Daha sonra Arabel'in iki ksa oyununun yorumland ti yatronun galasna o pijamayla gitti.

i I

dam Mahkmu
Brisseau ay nda uyuyordu. Yatana srtst y a t m, koca gbei havaya dikilm i, dudaklarndaki bo g lmseme ifadesiyle, cansz bir cisme benziyordu. Koca man bir futbol topu ya da operaya iki bilet gibi. Az sonra yatanda dnp mehtap zerine baka bir adan vurdu unda, sofra takmnn ilk yarsna benzedi... salata k sesi ve orba ksesiyle komple. Rya gryor, diye dnd Cloquet. Elinde taban cas, yatan kenarnda duruyordu. O rya gryor, ben ise gerek dnyadaym. Cloquet nefret ederdi gerekler den. Ama insann iyi bir biftek yiyebilecei tek yer de ger ek dnyayd. Daha nce hi adam ldrm em iti. Evet, geri bir keresinde kuduz bir kpei vurduu doruydu... ama onu da ancak ruh hekimleri kudurmuluunu saptayp belgeledikten sonra yapmt. (Kpee m anik-depresif te hisi konmutu, nk C loquetin burnunu srmaya al m, ondan sonra da kahkahalarn engelleyememiti.) Brisseau ryasnda gneli bir kumsaldayd. Annesi nin iki yana alm kollarna doru neeyle kouyordu. Ama alayan kr sal kadn tam kucaklayaca srada kadn iki topak vanilyal dondurma haline geldi. Brisseau 29

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

iniedi, Cloquet de tabancay yanna sarktt. Bu odaya pencereden girm iti. ki saati akn sredir Brisseaunun ban bekliyor, bir trl tetii ekemiyordu. Bir ara em niyeti ap horozu bile kaldrm, tabancay Brisseaunun sol kulana sokmutu. O anda kapda bir ses duyulunca Cloquet yaz masasnn arkasna saklanm, tabancay Brisseaunun kulana sokulu durumda brakmt. iekli bir sabahlk giymi olan Bayan Brisseau oda ya girmi, kk lambay yakm, kocasnn kulandan uzam gibi duran tabancay grmt. Hemen hemen ana ca saylabilece-k bir efkatle iini ekmi, silh oradan alp yastn yanna koymutu. Sonra yorgann kvrk du ran kesini dzeltmi, lambay sndrp odadan kmt. Bu arada baylm olan Cloquet bir saat sonra ke n dine gelm iti. Bir an iin kendini yine ocukluunda sanp panie kaplmt. Rivierada. Ama aradan on be dakika getiinde, etrafta hi tu ris t gremeyince durumu anla m, Brisseaunun yaz masasnn arkasnda olduunu ha trlamt. Hemen yatan yanna dnm, tabancay e li ne alm, bir kere daha namluyu Brisseau'nun bana e virm iti ama hain Faist muhbirin canm alacak kurunu yine de skamyordu. Gaston Brisseau varlkl bir sa kanat ailenin ocu uydu. Profesyonel m uhbir olmaya ok erken yalarda karar verm iti. Hatt genliinde konuma ve telffuz dersleri de alm, ihbarlarn daha anlalabilir gibi yap maya kendini hazrlamt. Bir keresinde C!oquet'ye, Ah, Tanrm, baylyorum insanlar gammazlamaya, diye iti rafta bulunmutu. Ama neden? diye sormutu Cloquet. Bilmiyorum. Onlar kodese tkmak, ciyaklatmak iin. Cloquet'ye gre Brisseau arkadalarn srf zevk iin 30

gammazlyordu. nanlmaz bir ktlk rnei! Bir zaman la r bir Cezayirli tanmt Cloquet. nsanlarn kafasnn a r kasna vurmaya baylr, sonra glm ser ve inkr ederdi. Grne gre, iyi insanlar ve kt insanlar diye ikiye ayrlmt dnya. yi olanlar daha rahat uyuyor, ama kt olanlar da uyank olduklar saatleri daha keyifli g eiri yorlard. Cloquet ile Brisseau yllar nce, pek olaanst ko ullarda tanmlard. Brisseau b ir gece Deux M aggots da kafay ekip sarho olmu, ktnda sendeleyen admlarla nehre doru yrmt. oktan evine vard n sanyordu. zerindekileri karm, ama yatana gire cei yerde Seine nehrine girm iti. Battaniyeyi zerine ek meye alrken avucuna sular dolunca da barmaya balamt. O srada kafasndan uan takm a sa Pont Neuf kprs zerinde kovalamakta olan C!oquet, buz gibi sulardan ykselen bu sesi duymutu. Gece rzgrl ve karanlkt. Cloquet bir an, yabanc birini kurtarm ak iin kendi hayatn tehlikeye atm ak isteyip istemediini dnmt. Bu kadar byk bir karar a karnna ve r mek istemedii iin, nce bir restorana girip yemek ye miti. Sonra vicdan rahatsz olmaya balaynca, gidip o l ta malzemesi satn alm, Brisseauyu sudan karmak zere kyya dnmt. nce oltay suya yemsiz atm, fa ka t Brisseau bu oyuna gelmemiti. Sonunda Cloquet ona bedelsiz dans dersleri vereceini syleyerek kand rp kyya yaklatrm, zerine balk an atarak yaka lamt. Brisseau llp tartlrken de ikisi dost olm u lard. Cloquet bunlar dnerek Brisseaunun yatana bi raz daha yaklat, tabancann horozunu tekrar kaldrd. Bu hareketinin sonularn dnd anda ii buland. V ar 31

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

oluu bir bulantyd bu. Hayatn bilincine youn biimde varm olm aktan kaynaklanyordu. Bir Alka-Seltzer i mekle gemezdi. Buna Varoluu bir Alka-Seltzer gerekir di. Sol kydaki eczanelerde satlan trden. Koskocaman bir hapt. Oto kaportasnn tepesi kadar. Suya atnca e ri yor, hayatn bilincine fazlaca varmann getirdii rahat szl gideriyordu. Cloquet o hapn Meksika yemekleri yedikten sonra da ie yaradn biliyordu. imdi Brisseauyu ldrrsem kendimi katil olarak tanmlam olurum, diye dnd. Sorbon niversite sinde Ku Psikolojisi dersler veren Cloquet olacam yer de. ldren Cloquet olurum. Hareketimi semekle onu... btn insanlk iin de semi saylrm. Ama ya herkes benim gibi yapar, buraya gelip Brisseau'yu kulandan vu rursa? Amma kemeke! Kapnn btn gece alp durm a sndan doacak kargaa da ayr. stelik onca arabann park edilmesini dzenlemek iin de park grevlisi gere kir. Ah, Tanrm, zihin denilen ey ahlki konulara ynel diinde nasl da bocalyor! En iyisi fazla dnmemek. V cuda gvenm ek... vcut daha gvenilir bir ey. Toplan tlara katlr, spor ceket iinde iyi grnr, hele masaj yaplrken nemi bsbtn artar. Cloquet birden kendi varln yeniden kantlamaya ihtiya duydu, Brisseaunun masas zerindeki aynaya bakt. (Ne zaman ayna grse, kendine bir gz atmadan geemezdi. Bir keresinde spor salonundaki havuzda y zerken aynaya yle ok bakmt ki, m driyet sonunda havuzun suyunu boaltm ak zorunda kalmt.) Yarar yo k tu. nsan ldremezdi o. Tabancay elinden frlatp oradan kat. Sokaa ktnda. La Coupolea urayp bir konyak imeye karar verdi. Severdi La Coupoleu. Her zaman ay 32

dnlk ve kalabalk olurdu nk. Orada her zaman masa da bulurdu. Kendi evinin tersine. Kendi evi karanlk ve kasvetliydi. B irlikte oturduu annesi ona oturacak yer b rakmazd. Ama bu gece La Coupole ar kalabalkt. Kim di btn bu suratlar? kide bir bulanklayor, soyutla yorlard. Halk. Ama halk diye bir ey yoktur, diye d nd. Yalnzca bireyler vard. Cloquet bunun ok d hice bir gzlem olduu kansndayd. Kibar bir yemek davetinde kullandnda etki yapabilecek bir gzlem. Za ten bu t r gzlemleri yznden 1931den beri hibir sos yal toplantya davet edildii yoktu. Juliet'in evine gitmeye karar verdi. Kapdan girerken Juliet sordu. Evet, dedi Cioquet. ldnden emin misin? lm gibiydi. Maurice Chevalier taklidi yaptm. ok kahkaha toplar o taklit. Hi glmedi. yi. Demek artk partiye ihanet edemeyecek. Juliet bir M arksist, diye kendi kendine hatrlatt. Cloquet. Hem de en ilgin tip M arksistlerden. Bacaklar uzun ve gne yan olanlardan. Kafasnda iki dnceyi birden tutabilen ender insanlardand Juliet. rnein, hem Hegel in diyalektiini, hem de nutuk atan birinin kulana dilinizi sokarsanz adamn sesinin Jerry Levvis gibi kacan. Ju liet u anda karsnda dapdar etei ve bluzuyla duruyor du. Cloquet ona sahip olmak istedi. Baka herhangi bir e ye nasl sahip oluyorsa yle. rnein evindeki radyoya ya da igal srasnda Nazilere saldrrken takt pembe las tikten maskeye. Bir anda kendini Juliet'le seviir buldu. Yoksa yal 33 F. :3 ona, ldrdn m? diye

VVOODY

ALIEN MUZIR ETKLER

nzca seks yapar m bulmutu? Seksle akn arasnda bir fark olduunu biliyordu, ama ikisi de harikuladeydi... ye ter ki taraflardan biri stakoz kabuu giymi olmasn. Ka dnlar yumuak, insan saran bir varlk, diye dnd. Ba zen tm yle saryorlard insan. O zaman hi kamyordu insan. Meer ki ok nemli bir ey olsun. Annesinin doum gn ya da jri grevi gibi bir ey. Cloquet sk sk, Varolmak ile Dnyada-Var-Olmak arasnda ok byk bir fark olduunu dnr, kendisi hangi grupta olursa o l sun, dier grubun daha ok elenmekte olduunu hisse derdi. Sevitikten sonra yine her zamanki gibi rahat bir uy kuya gmld, ama ertesi sabah onu Gaston Brisseau'nun katili olarak tutukladklar zaman da ok at.
=

resinde tek bana oturuyor, son birka ayn olaylarna inanmakta hl glk ekiyordu. Hele fillerin mahkeme salonuna sdrlmasyla ilgili ksma. Ertesi gn bu saatte lm olacakt. Cloquet lm hep bakalarnn bana gelen bir ey olarak dnrd. imanlara daha ok olduunu farkettim , dem iti avukatna. Onun gzne lm yeni bir soyutluk gibi gzkyordu. nsanlar lr, dedi kendi kendine. Am a... Cloquet de lr m? Bu soru onu arttysa da, gardiyanlardan birinin bir bloknot zerine iziktirdii birka basit izgi durumu netletirdi. Kanmak mmkn deildi. Yaknda yok olacakt. Ben yok olacam, ama surat tpk deniz mahsulleri lokantasndaki yemeklerden birine benzeyen Bayan Plotnick hl yayor olacak. Cloquet panie kaplmaya bafad. Kamak, saklanmak istiyordu. Hatt daha iyisi, kat ve dayankl bir ey haline gelmek istiyordu. rnein bir sandalye. Sandalyelerin hi sorunu yok, diye dnd. Orada durup durur. Kimse onu rahatsz etmez. Ne kira oder, ne de politikaya bular. Ayak parman bir yere arpmaz, kar kulakln yanl yerletirmez. Glmseme si gerekmez, sa tra olmas gerekmez. Alp yanmda bir partiye gtrrsem, birden ksrmeye balar ya da skan dal karp beni rezil eder diye kayglanmaya gerek yoktur. nsanlar gelir, zerine oturur. O oturanlar lnce, ba kalar gelip oturur. Yrtt mantk rahatlatyordu Cloquetyi. afak skerken gardiyanlar ensesini tra etm e ye geldiklerinde sandalye numaras yapt. Son yemek ola rak ne istediini sorduklarnda, Mobilyalara ne yiyeceksin diye sorulur mu? Yz deitirin, yeter, dedi. Yzne bo bo baktklarnda biraz yumuad, Rus sosu getirin ba na, dedi. C!oquet hep tanrtanmaz olagelmiti. Ama Peder Ber 35

0=

Polis merkezinde Cloquet masum olduunu syleyip itiraz etti. Ama ona Brisseaunun odasnn her yannda parmak izleri braktn, bulunan tabancann da onun par mak izleriyle kapl olduunu sylediler. Ayrca Brisseau' nun evine gizlice girerken konuk defterine imza atma ha tasna da dmt Cloquet. Durum umutsuzdu. Dosya ald, sonra hemen kapand. Onu izleyen haftalarda yer alan mahkeme tam bir sirk g ibiydi... tek zorluk filleri mahkeme salonuna sokabilm ekti. Sonunda jri Cloquet'yi sulu buldu, giyotine mahkm etti. tiraz mahkemesine yaplan bavuru da teknik bir ayrnt yznden reddedildi. Sebep olarak, Cloquetnin avukatnn o bavuruyu yaparken kartondan byk takm olduu ileri srld. Alt hafta sonra, idam ncesi gecesi, Cloguet hc 34

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

nard hcreye girdiinde, inanca katlmaya hl zaman olup olmadn sordu. Peder Bernard ban iki yana sallad. Yln bu mev sim inde sanrm bata gelen dinler tmyle dolu olur, dedi. Bu kadar ksa srede senin iin tek yapabilece im, bir telefon ap seni Hindu dinlerinden birine sok mak. Ama vesikalk foto ra f gerekiyor tabii. Yarar yok, diye dnd Cloquet. Kaderime tek ba ma gs germem gerek. Tanr yok. Hayatta bir ama yok. Hibir ey daim deil. Evren yannca, Shakespeare' in byk eserleri bile yok olacak... tabii Titus Andronicus gibi bir oyunu dnnce, o kadar da fena bir ey gibi gelmiyor insana... ama teki oyunlar? Tevekkeli de il baz insanlar intihar ediyor! Bu zrvala son verm e mek niye? Hayat denilen bu kof geit trenini srdrmek niye? Niye... ama ite iimizde bir ses bize, Yaa, di yor. erlerde bir blgeden hep bu, Yaamaya devam! em rini duyuyoruz. Cloquet birden o sesi tand. Sigorta ko misyoncusunun sesiydi tabii. irket paralar vermek is temiyordu. zgr olmay zlyordu Cloquet. Hcreden kmay, ak bir ayrda sramay zlyordu. (Mutlu olduu za man hep srard. Bu huyu sayesinde askere de almamlard onu.) zgrl dnmek iini hem m utlu lukla, hem korkuyla dolduruyordu. Gerek anlamda zgr olsam, olanaklarm sonuna kadar kullanrdm, diye d nd. Belki vantrilog olurdum. Hep istem itim olmay. Ya da Louvre mzesine bikini i amaryla, takma burun ve karton gzlkle girerdim. Olanaklarn dnrken ba dnmeye balad. Tam baylaca srada bir gardiyan kapy at. Brisseaunun gerek katilinin suunu itira f e ttiini bildirdi. Kendisi z 36

grd, kp gidebilirdi. Cloquet dizieri zerine kapakland, eilip yeri pt. M illi mar Marseillaisei syledi. A lad! Dans etti! gn sonra yine hcredeydi. Louvre m zesine bikini i amar, takma burun ve karton gzlkle girmekten.

37

alnan Kader
(SEKZ YZ SAYFALIK BR ROMANIN N NOTLARI... HERKESN BEKLED KTAP) Yer - skoya. 1823: Bir adam ekmek kabuu alm aktan tutuklanyor, ken dini, Ben ekmein yalnz kabuunu severim, diye savu nuyor, bu arada, eitli dkknlardan son zamanlarda rozbifin yalnzca kesini alp kaan hrsz olarak dc da tehis ediliyor. Sulu Solomon Entwhistle durumaya karlyor, sert bir yarg onu be ylla on yl aras (han gisi nce gelirse) ar kree mahkm ediyor. Entwhistle zindana atlyor, ceza hukukunun o aa zg aydn il keleri dorultusunda, hcresinin anahtar da yok ediliyor. Entvvhistle zgn ama kararl, zgrle doru tnel kaz maya koyuluyor. Kakla kazarak zindan duvarlarnn a l tndan geiyor, sonra devam ediyor... kak kak Glasgovv'un altndan geip Londraya varyor. Liverpoolun a l tndan geerken bir ara yeryzne kmay da dnyor ama tneli tercih ettiini anlyor ve Londraya doru yo luna devam ediyor. Oraya vardnda Yeni Dnya'ya do ru yola kmak zere olan bir ilebe kaak giriyor, yol 39

I.

VVOODY

ALLEN MUZIR ETKLER

boyu yeni bir hayata balamann hayallerini kuruyor. Bu sefer... kurbaa olarak. Bostona vardnda Entvvhistle, M argaret Figg'le tanyor. Figg bir retmen. En byk m arifeti ekmek pi irmek ve sonra onu bana koyup tamak. Entvvhistle etkileniyor ve onunla evleniyor. kisi kk bir dkkn ayorlar, sonu gelmez bir anlamsz faaliyet iinde, posteki ve balina ya' ticaretine giriiyorlar. Dkkn abucak i yapmaya balyor. 1850de Ent/vhistle zengin, eitim li, saygn biri olup karsn da koca gsl bir kadnla a ld at maya balyor. M argaret Figg'den olan oullarnn biri nor mal, teki geri zekl, hangisinin hangisi olduu pek belli olmuyor, ancak biri her ikisinin ellerine birer yoyo verir se anlalyor. Entvvhistle'n kk ticarethanesi geliip dev bir modern maaza olacak, seksen be yanda iek hastalyla kafasna yedii kzlderili baltasnn ortak e t kisinden ldnde, mutlu bir insan olarak lecek. (N o t: Ent/vhistle sevimli bir karakter olarak izmeyi unutma.)

kavd) kk, yeil bir parka gelinir. Burada vatandalar gezinir, ene alar. Geri burada pek tasallut ve saldr olmaz ama insan sk sk can skan dilencilerle ya da J! Sezar tandn iddia eden tiplerle karlar. u anda serin sonbahar rzgr (bu rzgra burallar santana derler nk her yl ayn zamanda gelir ve yal insanlar pabularndan frlatacak kadar gldr) yaz yaprakla rn dklmesine, ynlar halinde birikm esine yol ayor. nsan hemen hemen varoluu bir amaszlk duygusu hissediyor... zellikle masaj salonlar artk kapand iin. Belirgin bir m etafizik bakalk duygusu var. Bunu ta rif etmeye imkn yok, yalnzca, genellikle P ittsburghda olup bitenlere benzemiyor, denilebilir. Bu kent aslnda bir e yin sim gesi... ama neyin? Yalnz simge deil, ayn zaman da da bir eyin taklidi. Neredeyse orada. Hem imdi, hem de sonra. Buras A m erikadaki her kent. Ama hibir kent deil. Bu durum postaclar ok artyor. Buradaki en byk maaza da Entvvhistle'n.

Yer ve gzlemler, 1S76: Alton caddesinde douya doru yrrken Costello Kardeler Antreposunun, Adelman Tallis Tamirhanesinin, Chones Cenaze Evinin ve Higby Bilardo Salonunun nn den geilir. John Higby fra sal, tknaz bir adamdr. Dokuz yandayken merdivenden dm olduundan, s rtmasn kesmesi iin iki gnlk ihbar sresine ihtiya duymaktadr. Higby'nin yerini getikten sonra kuzeye, kent merkezinden uzaa saplnca (aslnda uzak sanlan o yer de imdi kent merkezi oldu, konut blgesi kar yamaca 4C

Blanche (Kuzin Tina tipi stne k u r): Blanche Mandelstrom tatl fakat etine dolgun, hare ketli parmaklar tombul, kaln gzlk takan biri. (Doktoruna, Olimpiyat yzcs olmak istedim ama suyun kaldrma gc konusunda baz sorunlarm var, demiti.) Blance geceden kurduu radyonun sesiyle uyanyor. Yllar nce Blanche gzel saylabilirm i ama cilal ta devrinden beri deil. Gelgelelim kocas Leon'un gznde dnyann en giizel yarat... Ernest Borgnine hari. Blanche'la Leon yllar nce, lisenin dansnda tanmlar. (Blanc he ok iyi dans eder, ama tango yaparken ikide bir yannda 41

MUZIR W OODY ALLEN

ETKLER

tad admlar emasna bakar.) Dansta ikisi hayli ko numu, ortak ynleri olduunu fark etmiler. rnein ik i si de beykn krntlar zerinde uyumaktan holanyor mu. Leonun giyinme biimi Bianche' ok etkilemi, n k daha nce apka birden giyen kimseyi grmemi mi. ikisi evlenmiler, ok gemeden de ilk ve tek cinsel deneyimlerini yaamlar. Muhteem bir eydi, diyor Blanche. Ama Leonun bileklerini kesmeye kalktn da hatrlyorum. Blanche yeni kocasna, Geri sen insan kobay ola rak olduka iyi para kazanyorsun ama ben Entvvhistlen maazasnn ayakkab reyonundaki iimden kmak iste miyorum, demi. Leon'un gururu karsn altrmay zor kabul etse de, istemeyerek raz olmu, ama doksan be yama gelince mutlaka emekliye ayrlmasn istemi ka rsndan. u anda kar koca kahvaltya oturuyorlar. Leon un kahvalts meyve suyu, kzarm ekmek ve kahve. Blanche'nki yine her zaman yedii kahvalt... bir bardak scak su, bir pili kanad, biraz domuz eti ve kaneloni. Sonra kp Ent/vhistledaki iine gidiyor. ( N o t: Blanche tpk Kuzin Tina gibi hep ark syle yerek dolam al... ama syledii arknn hep Japon milli mar olmas art deil.)

slataym? derdi arkadalarna. O zaman dmanlarna avantaj tanm olurum. Birisi ona bu davrannn garip olduunu syledi, ama o gld, sonra da gzleri odann d rt kesini dolap gzetleyen var m diye aratrrken, frlatm a yastklarndan birkan pt. Pinchuck rkek bir adamd. Bo zamanlarnda bala giderdi ama 1923den beri hibir ey tutmamt. Herhalde yazgmda yok, di ye glerdi. Bir tand ona oltay kavanoz dolusu tatl kre maya attn hatrlatnca tedirginlem iti. Pek ok eit i yapmt Pinchuck. Snfta inledii iin liseden atlm, o gnden bu yana obanlk, ruh he kim lii, pandom im cilik yapmt. Halen Balk ve Yaban Ha yat Derneinde alyor, sincaplara spanyolca retme -karlnda maa alyordu. Pinchuck'u sevenler ona punk, mnzevi, psikopat, elma yanakl derlerdi. Komu larndan biri, odasnda oturup radyoya cevap vermekten holanyor, demiti. Bir bakas, ok anlayl davrand olur, diye anlatmt. Bir keresinde Bayan Monroe buzda kaydnda, kendini kt hissetmesin diye Pinc huck da kaymt. Siyasal adan Pinchuck (kendi ifa desiyle) bamsz biri. Son bakanlk seiminde oy pu sulasna Cesar Romero diye yazmt. u anda tvit kasketini bana geiriyor, kahverengi ambalaj kdna sarl bir kutuyu eline alp kald pan siyondan sokaa kyor. Sonra, kafasndaki kasket d nda rlplak olduunu farkedince geri dnyor, giyi niyor, Entvvhistle'a doru yola koyuluyor. (N o t: Pinchuckun kep ve kaskete kar dmanl konusunda biraz daha ayrntya girmeyi unutma.)

Carmen (Fred Simdong, kardei Lee ve kedileri Sparky' de gzlemlenen belirtiler temel alnm bir psikopato loji almas) : Carmen Pinchuck tknaz ve kel bir adamd. Buhar tten dutan kp du bonesini bandan kard. Hi sa olmad halde, kafasn slatmaktan nefret ederdi. Niye

43 42

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

Buumo (kabaca) Byk maazann kaplar tam onda ald, Pazartesi ler genellikle yava bir gn olduu halde radyoaktif ton bal indirim li satlar nedeniyle bodrum kat hemen tk lm tklm oldu. Carmen Pinchuck elindeki paketi Blanc he M andelstrom a uzatp, Bu pabular deitirm ek isti yorum, dar geliyor, derken ayakkab reyonunun zerine kyamet havas slak branda gibi kmt. Sat fiiniz yannzda m? diye sordu Blanche. Ama sonradan, o anda dnyasnn yklmaya baladn itiraf etti. (Kazadan beri insanlarla doru drst iliki kuram yorum, demiti arkadalarna. Alt ay nce tenis oynar ken bir top yutmutu. O gnden beri solunumu dzensiziemiti birden.) ey... yanmda deil. demiti Pinchuck rkek r kek. Fii kaybettim. (Hayatnn ba sorunu her eyi kaybedip durmasyd. Bir kere gece yatp uyumu, sabah uyandnda yata kaybolmutu.) u anda, arkasna ba ka m teriler sabrsz suratlarla sra olurken, her yann dan souk terler fkrd. Kat mdrnden onay almalsnz, dedi Blanche. Pinchuck'u Bay Dubinskyye yollad. Cadlar Bayramndan beri Dubinskyle ilikisi vard Blanchen. (Lou Dubinsky Avrupann en iyi daktilo okulundan mezundu. Yazma hzalkol nedeniyle gnde bir kelimeye inene kadar bir dhiy di. O olaydan sonra maazada almak zorunda kalm t.) Blanche, Hi giydiniz mi bu ayakkablar? diye de vam etti. Gzyalarn tutm aya urayordu. Pinchucku o ayakkablarla dnmeye dayanamyordu. Babam da bu tip Icater giyerdi, diye itira f etmiti. kisini de ayn aya na giyerdi. 44

Pinchuck kvranmaya balamt. Hayr, dedi. ey... yani, evet. Bir ara giydim. Ama yalnzca banyo yaparken. Blanche, Kkse neden aldnz onlar? diye sorar ken szlerini el ve ayaklaryla da ifade etm ekte olduu nun farknda deildi. Aslnda Pinchuck c ayakkablarla rahat edememiti ama bunu asla b ir satcya syleyemezdi. Herkes beni sevsin isterim, diye itirafta bulundu Blanche'a. Bir ke resinde hayr diyemediim iin bir A frika antilopu satn almtm. (N o t: O.F. Krumgold'un harikulde bir rapo runda, Borneodaki bir kabilenin dillerinde 'hayr' kelimesi olmad, reddetmek istedikleri taleplere kar balarn evet diye sallayp, 'seni ararm ' dedikleri anlatlyordu. Bu da yazarn daha nceki tezini, yani ne pahasna olursa olsun sevilme drtsnn, toplumsal uyumdan kaynaklanmayp genetik olduu kuramn desteklemektedir. Tpk bir operetin sonuna kadar oturabilm e yetenei gibi.) On biri on gee kat mdr Dubinsky iadeyi onayla m, Pinchucka daha byk numara ayakkablar veril miti. Pinchuck sonradan bu olayn kendisinde ciddi dep resyona yol atn, ba dnmesine neden olduunu, ama kendisinin bunu biraz da papaannn dnnden kay naklanyor gibi grdn itira f etm iti. Entvvhistle olayndan ksa sre sonra Carmen Pinc huck iinden kt, Sung Ching Kanton Saraynda inli garson oldu. Blanche Mandelstrom o srada ciddi bir si nir bunalm geiriyordu. Dizzy Deanin bir fotorafyla kamak istemiti. (N o t: imdi dnnce, belki de Dubinskyyi bir el kuklas yapmak daha iyi olur.) Ocak ay sonlarnda Ertwhistle kaplarn son kere kapad, maaza nn sahibi Entvvhistle da ok sevdii ailesini alp Bronx Hayvanat Bahesine tand. 45

UFO Tehlikesi
UFO'iar yine haber olmaya balad. Bu olguyu ciddi bir ekilde ele alma vaktim iz geldi de geiyor. (Aslnda vakit u anda sekizi on geiyor, bu nedenle hem gerekten ge kaldk, hem de karnm ackt.) Bugne kadar uan daireler konusu hep kaklarla, kafadan kontaklarla ilgili saylmtr. Gerekten de, uan daire gzlemleyenler bu gruplarn ikisine de dahil olduklarn itira f eden kim seler dir. Ama bununla birlikte, saygn ve sorum luluk sahibi bireylerin de defalarca gzlem bildirm eleri, Hava Kuvvet leriyle bilimsel evrelerin bir zam anlar kukulu saylan bu konuyu yeniden incelemesine yol am, bu olgunun kap saml ekilde incelenmesi iin iki yz dolarlk bir fon tah sis edilm itir. Sorun udur: Orada bir ey mi var? Eer varsa, elinde n tabancas da var m? Btn UFO'iar dnya d kkenli olm ayabilir. Ama uzmanlarn dediine gre k saan, puro biiminde her hangi bir cisim, eer saniyede on iki bin mil hzla dosdo ru yukar ykselebilm e yetenei gsteriyorsa, bunun ge rektirdii bakm onarm ve bujiler ancak Plton gezege ninde varm. Eer bu nesneler gerekten baka bir ge zegenden geliyorsa, bunlar yapan uygarlk bizimkinden
_ 4 7 _

WOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

m ilyonlarca y! ileri olmak zorunda. Ya yle ya da ok anslar var. Profesr Leon Specimen, d uzayda bizim kinden on be dakika ileri bir uygarl postulat olarak ileri srmektedir. Bu srenin onlara byk avantaj tand n, artk randevularna yetimek iin komak zorunda kalmadklarn savunmaktadr. Mount Wilson Gzlemevinde alan ya da belki M ount VVlson Akl Hastalklar Merkezinde gzlem altnda bulunan (oras pek net deil) Doktor Brakish Menzies'in iddiasna gre, k hzna yakn bir hzla yolculuk yap mak artyla en yakn gne sisteminden bile buraya var mak birka milyon yl srecektir ve Broadvvay'deki ov lara baklrsa byle bir yolculuu yapmaya da demeye ce ktir. (Iktan hzl yol almaya imkn yoktur ve herhalde bunu kimse de istemez, nk insann apkas uar du rur.) lgin olan nokta, modern astronotlarn dediine gre uzayn snrl olmasdr. Bu dnce insan ok rahatlatan bir dncedir. Hele bir eyi nereye braktklarn sk sk unutanlar iin. Ama uzay dnrken kilit fakt r onun genilem ekte olduu, gnn birinde atlayp yok olaca dr. Bu nedenle, sizden birka kap ilerdeki broda alan kzn birtakm iyi nitelikleri varsa, ama tm istediiniz ni teliklere sahip deilse, biraz dn verseniz iyi olur. UFOlarla ilgili en sk sorulan soru udur: Eer uan daireler d uzaydan geliyorsa, neden pilotlar bizimle iliki kurmaya almyor da, tenha ve bo yerlerde e s rarengiz biimde havada durup duruyorlar? Buna benim cevabm u: Belki bir baka gne sisteminin yaratklar iin yle havada durup durmak, sosyal adan kabul edi le b ilir bir iliki biimidir. Hatt belki zevklidir bile. Ben bir ara on sekiz yanda bir bayan artistin tepesinde durup 48

durdum, mrmn en keyifli zamann yaadm. Ayrca unutmamak gereken bir nokta, baka gezegenlerdeki hayatstan sz ettiim izde genellikle amino asitlerden sz ediyor olduum uzdur ki, onlar hibir zaman ok enebaz deildir... partilerde bile. ou kimseler UFO'lar modern bir sorun olarak gr me eilim indedir ama acaba bu olgu insanlarn yzyllar-' dan beri farknda olduu bir ey de olamaz m? (Yzyl bize ok uzun gzkr. Hele elimizde bir bono varsa. Ama astronom i standartlarna gre, bir saniyede gelip geer. Bu nedenle hep yannzda di fras tamak ve ha deyin ce yolculua hazr olmak en iyisidir.) Bilim adamlarnn de diine gre uan daire grme durumlar t ncil alarna kadar uzanyor. Leviticus'un blmnde bir yerde yle denilm ektedir: Ve Asur ordularnn tepesinde byk bir gm kre belirdi, Babil diyarn atlar ve di gcrtlar kaplad, sonunda peygamberler kalabala, kendilerine hakim olmalarn ve silkinip kendilerine gelmelerini syle diler. Acaba bu olay yllar sonra Parmenidesin ta rif e tti iy le ilikili miydi? turuncu nesne apansz gkte belirdi ve Atina'nn tepesinde tu r att, hamamlarn zerinde du rup durdu, en bilge filozoflarm zdan bazlarnn havlular n kapmalarna yol at. Ve acaba o turuncu nesneler, yeni kefedilen, on ikinci yzyldan kalma Sakson Kilisesi elyazmasnda anlatlana benziyor muydu? Kilidi atki, yataa yattki, baktki koca krmz bir top havada uuyorki! Teekkrler bayanlar, baylar. Bu elyazmasndaki ifadeyi ortaa din adamlar, dn yann sonunun geleceine yormu, Pazartesi olup her kesin iine gitmesi gerekince byk d krkl do mutu. 4S F. : 4

MUZIR VVOODY A lLEN

ETKLER

Son olarak, en inandrc, 1822 ylnda garip bir gk sel olguyla ilgili Goethenin kendi eliyle yazd sa trlar dr. Leipzig Kayg Festivalinden eve dnerken bam kal drp baktmda, gkyznn gney tarafnda birka kp krmz ate topu grdm. Byk bir hzla alaldlar ve be ni kovalamaya baladlar. Ben bararak bir dh olduu mu, bu nedenle fazla da hzl koamayacam syledim ama szlerim boa gitti. fkelendim, onlara kzp bar dm, bunun zerine korkup uarak katlar. Bu olay Beet hovene anlattm. Onun oktan sar olduunu bilm iyor dum henz. Glmsedi, ban sallad, 'Doru,' dedi.

Bir baka akla kavumu olay da 1972nin Nisan sonlarnda, Tmgeneral Curtis M em lingin Andrevvs Hava Kuvvetleri ssnden verdii raporla ortaya kt. Bir gece bir tarladan yryordum, birden gkte iri bir gm disk grdm. zerimden utu. Yirmi metreden az bir yk seklikteydi. Normal uaklarn yapamayaca aerodinam ik izgiler izerek tekrar tekrar utu. Birden hzland, korkun bir hzla uzaklat. Tmgeneral Memling bu olay kkr kkr glmeden anlatamyordu. Bunun zerine uzmanlar kukulandlar. Ge neral daha sonra, ,o sra Dnyalar Sava adl filmden km olduunu ve film i pek beendiini itira f etti. G arip tir ama General Memling 1976da da bir baka UFO ola y bildirdi. Cok gemeden G eneralinde Sir Chester Ramsbottom un burnunu taknak haline getirdii anlald, bu durum Hava Kuvvetlerinde yaygn bir kaygya neden oldu ve General M em lingin sava divanna verilm esiyle sonu land. UFO olaylarnn ou tatm in edici biimde aklan yor olsa bile, ya aklanam ayanlar ne olacak? Aada bu zmlenememi gzlemlerin en akl kartrc r neklerinden bazlarn bulacaksnz. Birincisi Bostonlu bir adam tarafndan 1969 Maysnda bildirilm itir. Karmla kumsalda yryorduk. Karm ok gzel bir kadn deildir. Kilosu biraz fazladr. Hatt o srada onu bir ekek a ra basna bindirmekteydim. Birden bam kaldrdm, dev bir beyaz dairenin byk bir hzla inmekte olduunu grdm. Herhalde panie kaplm olacam, nk karmn ara basnn sapn brakp kamaya baladm. Daire bamn zerinden getii srada esrarengiz, m etalik bir sesin, 'Servisinizi arayn,' dediini duydum. Eve geldiim de te lefon cevap servisimi aradm, kardeim Ralph'n tanm 51

Genelde yerinde yaplan dikkatli aratrm alar, uan dairelerin pek ounun sradan olgular olduunu, rne in meteoroloji balonlar, gktalar, uydular, hatt bir kere sinde Dnya Ticaret Merkezi binasnn damndan uan Le mis Mandelbaum diye bir adam olduunu ortaya karm tr. Akla kavumu tipik olaylardan biri, 5 Haziran 1961' de Sir Chester Ramsbttomn Shropshire'dan b ildirdii dir. Gecenin 2'sinde 'arabam srerken, beni izlemekte olduunu sandm puro biiminde bir nesne grdm. Ne yana gitsem o da geliyor, ben viraj aldka o da dn ler yapyordu. Keskin, kpkrmz bir eydi. Arabam yld rm hzyla srdm, saa sola saptm halde ondan kurtulamadm. Tellandm, terlemeye baladm. Bir kor ku l attm ... besbelli baylmm. Hastanede kendime geldim. Mucize sonucu, salamdm. Yaplan aratrmada uzmanlar puro biimi nesnenin Sir Chesterin burnu ol duunu saptadlar. Nereye kasa ondan kurtulamazd ta bii. Yzne taklyd. 50

VVOODY

ALLEN

k MUZIR

ETKLER

olduu,, mektuplarnn hepsini Neptn'e yollamak gerek tii mesajn alam. Onu bir daha grmedim. Karm olay zerine ciddi bir sinir krizi geirdi, imdi bir elkuklaskullanmadan iletiim kuramyor. Georgia eyaletinin Athens kentinden I.M. Axelbankn 1971 ubatnda bildirdii o la yd a yle: Ben tecrbeli bir pilotum, zel Cessnamla New Mexico'dan Amerillo-Texasa uuyordum. Dinsel inanlar benimkine uymayan bir takm insanlar bombalayacaktm. O srada yanbamda bir uan cisim grdm. nce onu bir baka uak sandm ama o yeil bir k kard, benim uam drt saniyede onbirbin fit alalmaya zorlad, bu arada perukam ba mdan frlayp tavanda altm santim eninde bir delik at. Telsizden srekli yardm istedim ama nedense kar ma hep radyodaki 'Bay Anthony' program kt. UFO tekrar benim uama yaklat, sonra da korkun bir hz la uzaklap gitti. O srada ben mevkimi de kaybetmitim, bir asfalta mecbur ini yapmak zorunda kaldm. Bir sre yolculuumu yerde srdrdm, ama paral yol giesinden geerken uamn kanadn krnca bam derde girdi. Bu t r olaylarn en esrarengizlerinden biri de 1975 Austosunda, Montauk Point-Long Islanddaki bir adamn bana gelmi. Kumsaldaki evimde, yatamdaya'm ama buzdolabnda bekleyen ve hakkm saydm kzarm pili yznden uyuyamyordum. Karm uyuyana kadar bekledim, sonra ayaklarmn ucuna basa basa mutfaa gittim . Saate baktm hatrlyorum .-Drd tam eyrek geiyordu. Bun dan kesinlikle eminim, nk m utfak saatim iz yirm i bir yldr almaz ve hep ayn saati gsterir. Kpeimiz Jadasn biraz garip davrand da dikkatim i ekti. Arka ayaklar zerine kalkm, 'Kz Olmaktan Memnunum,' arksn sylyordu. Birden oda turuncu bir renge boul 52

du. nce karm yemek aralarnda im lendiim i farketti, evi atee verdi sandm. Sonra pencereden dar baktm, bahedeki aalarn hemen tepesinde durup duran puro biimi dev bir cisim grdm. Turuncu k yayyordu. Hi kprdayamadan, sanyorum birka saat durdum ama saa tim iz hep drd eyrek gemeyi srdrd, bu nedenle ne kadar durduumu bilmek zor. Sonunda uan cisimden iri, mekanik bir pene uzand, elimden iki para kzarm pi lici kapt, abucak geri ekildi. Sonra uan cisim ykseldi, hzn arttrd, gkyznde uzaklap kayboldu. Olay Hava Kuvvetlerine bildirdiim de bana bir ku srs grmsndr dediler.-Ben itiraz edince, Albay Ouincy Bascomb bana Hava Kuvvetlerinin iki para pilici deyeceine ah sen sz verdi. Bugne kadar bana yalnzca bir para pili iade edildi. Son olarak 1977 Ocak aynda Louisiana'l iki fabrika iisinin bildirdii olay: Royla ikimiz batakla, balk tu t maya gitm itik. Ben batakl severim. Roy da sever. ki imiyorduk. Oysa yanmzda bir galon metil klorid g e tir mitik. Onu ikimiz de ya bir para limon kabuuyla, ya bir arpak soanyla severiz. Her neyse, aa yukar geceyars dolaylarnda bamz kaldrdmzda, gkte parlak sar bir krenin batakla doru alalm akta oldu unu grdk. nce Roy onu turna sand, ate etti. Ama ben, 'Roy, o turna deil, nk gagas yok,' dedim. Turna gagasndan anlalr. Royun olu Gusun gaga burnu var dr, o da kendini turna sanr. Her neyse, birden bir kapi' yana kayp ald, birka yaratk kt. Bu yaratklar k k transistrl radyolara benziyorlard ama dileri ve k sa salar vard. Bacaklar da vard. Ama herkesin par ma olan yerde onlarn tekerlekleri vard. Y aratklar ba na yaklamam iaret ettiler, yaklatm. Bana bir ine 53

VVOODY

AlLEN

yaptlar, glmsemeye, kom iklikler yapmaya baladm. Birbirleriyle garip bir dilde konuuyorlard. Arabanz geri alrken iman birine arpmsnz gibi bir ses. Beni ge miye aldlar, komple muayeneden geirdiler. Buna itiraz etmedim nk iki yldr bir ekap yaptrmamtm. Onlar da bu arada benim dilimi renmilerdi. Ama hl baz ufak tefek hatalar yapyorlard. Bana kendilerinin bir baka galaksiden olduklarn sylediler. Dnyaya bir me saj getirmeye gelmiler. nsanlara, ya bar iinde yaar snz ya da biz zel silahlarla geri- dner, her ailenin ilk doan erkek ocuunu dilim dilim ederiz, diyeceklermi. Kan tahlilim in sonucunu iki gne kadar alacaklarn, ken dilerinden bir haber kmazsa, daha fazla beklemeyip Clair'le evlenebileceimi sylediler.

zr Diliyorum
Gelmi gemi bunca nl adam iinde en ok Socrates olmak isterdim. Yalnz byk bir dnr olduu iin deil, nk benim de kendime gre birtakm derin man tksal bilgeliklerim vardr, ama benimkiler daha ok sveli bir uak hostesiyle ve kelepelerle ilgilidir. Yo, Yunanlla rn en bilgesinin bana ekici gelme nedeni, lm karsn daki cesaretidir. lkelerini terketm ektense hayatn feda ederek bir ey kantlamaya karar vermitir. Ben ahsen lm konusunda bu kadar korkusuz deilim, araba egzosu patlasa, karmdakinin kucana srayveririm. Ama S.ocratesin cesur lm, sonunda hayatna otantik bir anlam kazandrmtr. Benim varlmda hi bulunmayan bir ey. Benimki ancak Maliye Vergi G elirleri Dairesi'nin gznde bir nebze anlam tar. tiraf etmem gerek, defa larca kendimi bu byk filozofun yerine koymaya almmdr ve buna ne zaman kalksam uyuklarm, her sefe rinde de aadaki ryay grrm. (Sahne benim cezaevi hcrem. Genellikle yalnz ba ma oturuyorum, derin bir mantk sorunu zmeye ura yorum. rnein: Bir nesne eer ayn zamanda oca te 55

MUZIR VVOODY ALLEN

ETKLER

mizlem ekte de ie yaryorsa, ona sanat eseri denilebilir mi? Derken Agathon'la Simmias beni ziyarete geliyorlar.) Agathon : Ah, aziz dostum ve bilge ust^-n. Hcredeki gnleriniz nasl geiyor? Ailen : Hapis nasl anlatlabilir, Agathon? Ancak v cudum kapatlabilir. Zihnim serbeste dolar, bu drt du var onu engellemez. Bu yzden kendi kendime soruyorum, hapis diye bir ey gerekten var m diye? Agathon : Eh, ya bir yry yapmak isterseniz? Ailen : iyi bir soru. Onu yapamam. (mz klasik pozlarda oturuyoruz. Fresklerdeki gibi. Sonunda Agathon konuuyor.) Agathon : Korkarm haberler kt. lme mahkm edilmisiniz. Ailen : Ah, Senatoda tartm aya yol atm dn dke zlyorum. Agathon : Tartma olmam. Oybirliiyle. Ailen : Sahi mi? Agathon : lk oylamada. Ailen : Hmmm. Ben biraz daha fazla destek bekliyor dum. Simmias : Senato sizin topya Devleti fikrinize ate pskryor. Ailen : Herhalde filozof-kral nermekle hata etmiim. Simmias : Hele bunu nerirken parmanzla kendinizi gstererek h h diye ksrm eniz... Ailen : Ama yine de celltlarm kt bulmuyorum. Agathon : Ben de bulmuyorum. Ailen : ey, evet, yani... nk ktlk denilen ey iyi liin arsndan baka nedir ki? Agathon : Nasl yani?

A ile n : Olaya yle bak. Bir adam gzel bir ark sy lerse, ok iyi olur. Ama bunu srdrrse, insann ba a rmaya balar. Agathon : Doru. Ailen : Ve arky hi kesmezse, sonunda grtlana oraplar tkmak istersin. Agathon : Evet. ok doru. Ailen : nfaz ne zaman yaplacak? Agathon : Saat ka imdi? Ailen : Bugn m? Agathon : Bu hcreye ihtiyalar var. Ailen : yle olsun o halde. Alsnlar hayatm, ilkele rimden vazgemektense, gerein ve serbest soruturm a nn uruna ldm kaytlara gesin. Alama, Agathon. Agathon : Alamyorum. Allerjim var. Ailen : Akll bir insan iin lm bir son deil, bir ba langtr. S im m ia s: Nasl yani? Ailen : ey, bana bir dakika zaman verin. S im m ia s: stediiniz kadar. Ailen : insann domadan nce varolmad doru deil mi, Simmias? Simmias : ok doru. Ailen : lmden sonra da varolmad doru. Simmias : Evet, katlyorum. Ailen : Hmmm. Simmias : Eee? Ailen : Dur bir dakika. Kafam biraz kart. Bana ye mek diye hep kuzu veriyorlar, pek de iyi pimemi olu yor, biliyorsun. S im m ia s: ou kimse lm niha son diye d nr. Bu yzden de ondan korkarlar.

57

56

W OODY

ALLEN MUZIR ETKLER

Ailen : lm varolmamak durumudur. Varolmayan, yoktur. O halde lm de yoktur. Yalnzca gerek vardr. Gerek ve gzellik. Bunlar yer deitirebilir ama kendi kendilerinin birer yndrler. ey... benim iin tam ne dnyorlard? Agathon : Baldran. Ailen : (akn) Baldran m? Agathon : Hani sizin mermer masay delen o kara svy hatrlyor musunuz? Ailen : Sahi mi? Agathon : Bir tek fincan. Ama birazn dkerseniz d i ye yedek bir kupa dolusu daha var. Ailen : Acaba ac verir mi? Agathon : Sahne yaratmamanz rica ediyorlar. Dier tutuklular rahatsz ediyor... Ailen : Hmmm... Agathon : lkelerinizden vazgemektense cesaretle leceinizi herkese syledim. Ailen : Tamam, tam am ... ey... srgn fikri hi or ta ya atld m? Agathon : Srgnler geen yl durduruldu. ok fazla krtasiye muamelesi var. A ile n : Tam am ... evet... (Kaygl ve dalgn olmakla birlikte kendini kontrol etmeye alarak) Ben... ey... demek ey... ya... baka ne haberler var? Agathon : Ha, yolda Isosoles'e rastladm. Harika bir fikri var. Bir genle ilgili. Ailen : Tamam... tam am ... (Birden btn cesaret nu maralarn bir yana brakarak) Bak, seninle ak konua cam ... Gitmek istemiyorum! ok gencim! Agathon : Ama bu sizin gerek uruna lme frsa tnz! 58

Ailen : Beni yanl anlama. Ben gerekten yanaym. Ama te yandan, haftaya spartada le yemeine ran devum var ve karmak da istemiyorum. Yemei ben s marlayacam. O tspartallar bilirsin, ok kolay kavga karrlar. Simmias : En bilge filozofum uz korkak m? Ailen : Korkak deilim. Kahraman da deilim, ikisinin ortasnda bir yerdeyim. Simmias : Kvranan bir bcek mi? Ailen : Aa yukar orada bir yerde. Agathon : Ama lmn varolmadn kendiniz ka ntladnz. A ile n : Hey, bana bak, ben bir sr eyi kantladm. Ev kiram yle karyorum. Kuramlar ve kk gziemier. Arasra parlak bir yorum. Arasra zdeyiler. Zeytin toplam aktan iyid ir... ama ii abartmayalm. Agathon : Ama ruhun lmsz olduunu defalarca ka ntladnz. Ailen : yledir de. Kt stnde. Bak, felsefe dedi in... klasndan kt anda hi ilevsel deildir. Simmias : Ya ebedi biimler? Siz demitiniz ki, her ey vardr ve hep varolacaktr. Ailen : Ben daha ok ar cisim lerden sz ediyordum. Heykel falan. nsan olunca durum ok farkl oluyor. Agathon : Ama ya lmn uyku gibi oluuyla ilgili onca sz. Ailen : Evet ama bir fark var. Sen lyken birisi, Sa bah oldu, herkes ayaa! diye bard zaman te rlikle rini bulmak ok zor olur. (Cellat elinde bir fincan baldranla kagelir. Yz

59

VVOODY

ALLEN

M U ZIR

ETKLER

rlandalI komedyen Spike M illigan'a alacak kadar ben zemektedir. C e lla t: Ah... ite tamam. Kim alyor zehiri? Agathon : (Beni iaret ederek) O alyor. Ailen : Uff, koskoca fincanm. Byle duman k mas doal m? C e lla t: Evet. Hem hepsini iin, nk ou zaman zehri dibe kyor. Ailen : (Genellikle bu noktadaki davranm Socrate s den ok farkl oluyor ve bana uykumda bardm sylyorlar.) Hayr... imem! mek istemiyorum! mdat! Hayr! Ltfen! (ren yalvarlarm arasnda cellat kabarcklar karan fincan bana veriyor ve birden tm um utlar kaybol mu gibi oluyor. Sonra, iimizde varolan hayatta kalma gds nedeniyle rya iyiye dnyor ve bir haberci ka geliyor.) H a b e rc i: Durun! Senato yeniden oylama yapt! Su lama kaldrld. Deeriniz yeniden takd ir edildi ve sizi onur landrmaya karar verdiler. Ailen : Nihayet! Nihayet! Akllar balarna geldi! z gr bir insanm artk! zgr! stelik de onurlandrma! abuk olun, Agathon, Simmias, antalarm verin. G it mem gerek. Praxiteles bstm yapmaya hemen bala mak isteyecektir. Ama gitmeden nce kk bir ibret sun mak istiyorum. S im m ia s: Vay canna, amma hzl dn. Acaba ne yaptklarnn farkndalar m? Ailen : Bir grup adam karanlk bir maarada yayor. 60

Darda gnein parladndan haberleri yok. Tek bildik leri k, hareket edebilmek iin saa sola diktikleri b ir ka mumdan geliyor. Agathon : Mumlar nereden bulmular? Ailen : Eh, diyelim ki onlarda vard. Agathon : Maarada yayorlar, ama mumlar var, y le mi? Kulaa doru gibi gelmiyor. Ailen : u an iin kabul edemez misin? Agathon : Pekl, pekl, ama sonuca gelelim. Ailen : Derken gnlerden bir gn bu adamlardan biri maarann kapsndan kyor ve d dnyay gryor. Simmias : En berrak haliyle. Ailen : Evet, yle. En berrak haliyle. Agathon : Ve dierlerine sylemeye altnda onlar inanmyor. Ailen : Yo, hayr. tekilere sylemiyor. Agathon : Sylem iyor mu? Ailen : Hayr, bir et m arketi ayor, bir danszle evteniyor, krk iki yana geldiinde beyin kanamasndan lyor. (Beni yakalayp baldran zorla grtlamdan aa bo altyorlar. Bu noktada ben genellikle kanter iinde uya nyorum, ancak yumurta ve fme mersin balyla sakin leebiliyorum.)

61

.Kugelmass Olay
Kugelmass, Kent niversitesinde klasik edebiyat pro fesryd. kinci mutlu evliliini srdrmekteydi. Kars Daphne Kugelmass hamam anas gibi biriydi. lk kars Flo'dan iki budala olu vard. Adam grtlana kadar na faka ve ocuk bakm borlarna batm durumdayd. Bir keresinde Kugelmass psikanalistine, Sonunun bu kadar kt geleceini bilir miydin? diye yaknmt. Daphne gelecek vaat ediyordu. Byle iip deniz topu gibi olaca kimin aklna gelirdi? Hem iki kuru paras da var d. Geri bu kendi bana geerli bir evlenme nedeni sa ylmaz ama zarar da olm az... hele benim gibi birine. De mek istediim i anlyor musunuz? Kugelmassn kafas dazlak, kllyd ama duygulu bir adamd. vcudu da alabildiine

Yeni bir kadna ihtiyacm var, diye devam etti. Bir maceraya ihtiyacm var. Belki o role yakmyorum ama aka ihtiya duyan bir erkeim ben. Yumuaklk istiyo rum, fl rt etmek istiyorum. Gnden gne genleiyor de ilim. iten gemeden Venedikte sevimek, 21'de o tu rup akalam ak istiyorum, mum nda krmz arap ie 63

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

rek gizli gizli bakmak istiyorum. Anlyor musunuz ne de mek istediimi? Doktor Mandel koltuunda kprdand, Bir macera yaamak hibir eyi zmlemez, dedi. Hi gerekt deilsiniz. Sorunlarnz ok daha derinde. Ayrca bu macera gizli olmal, diye devam etti Ku gelmass. kinci bir boanmaya param yetmez. Daphne canma okur. Bay Kugelmass... Ama Kent niversitesinden biri de olamaz, nk Daphne de orada alyor. Zaten o niversitede aman aman birileri de yok ya... ama kz rencilerin bazlar...' Bay Kugelmass... Yardm edin bana. Dn gece bir rya grdm. Bir ayrn ortasnda seke seke gidiyordum. Elimde bir piknik sepeti vard. Sepetin zerinde 'Seenekler' diye yazlyd. O srada sepette bir delik grdm. Bay Kugelmass, yapabileceiniz en kt ey ii ey leme dkmek olur. Duygularnz burada yalnzca dile ge tirin, ikimiz birlikte onlarn analizini yapalm. Uzun sre dir gelip giden bir hasta olarak, bir rpda tedavi diye bir ey olmadn biliyorsunuz. Ben psikanalistim ne de olsa... sihirbaz deilim. O halde belki de bana gereken... bir sihirbaz, de yip ayaa kalkt Kugelmass. Bu szle terapiye de son verdi. ki hafta sonra bir gece Kugelmass'la Daphne, o tu r duklar apartman dairesinde iki mobilya gibi km din lenirken telefon ald. Ben aarm, dedi Kugelmass. Alo. Kugelmass? dedi bir ses. Kugelmass, ben Perksy. Kim?

Perksy. Yoksa Byk Perksy mi demem gerekiyor? Efendim? Duyduuma gre kenti altst ediyor, hayatnza bi raz tuz biber katacak bir sihirbaz aryormusunuz. Evet mi, hayr m? , diye fsldad Kugelmass. Kapatmayn. Ne reden aryorsunuz, Perksy?" Ertesi gn leden sonra Kugelmass, Brooklyn'in Bushvvick kesimindeki sala bir apartmann kat mer divenini kt. Holn karanl iinde arad kapy gr d, zili ald. Buna piman olacam, dedi kendi kendine. Birka saniye sonra onu ksa boylu, zayf, solgun su ratl bir adam karlad. Byk Perksy sen misin? diye sordu Kugelmass. Benim. ay ister misin? Hayr. Ak isterim. Mzik isterim. Sevgi ve gzellik isterim. Ama ay istemezsin, ha? alacak ey. Pekl, otur. Perksy odann dibine yrd, Kugelmass oradan ku tularn, eyalarn ekilme sesini duydu. Perksy tekrar or taya kt. nnde gcrdayan paten tekerlekleri zerine bindirilm i kocaman bir eyi itekliyordu. O nesnenin ze rinde duran birka eski ipek mendili kaldrd, birikm i toz lar fledi. Ortaya ucuz gzken bir in dolab kt. Lkesi berbatt. Perksy, dedi Kugelmass, Nedir senin numaran? Dikkatini ver, dedi Perksy. Bu ok nefis bir ey. Geen yl Pythias valyeleri gecesi iin hazrladm, ama anlama bozuldu. Dolaba gir. Neden? Kl falan saplayasn diye mi? Kl var m etrafta?

64

65

F. : 5

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

Kugelmass suratn buruturdu, hom urdanarak dolaba girdi. Suratnn tam karsna gelen yerde kontrplaa ya ptrlm iki irkin yapay elmas: grmeden edemedi. Bir aka m bu? dedi. Amma aka! imdi, mesele u. Eer dolaba, senin yanma bir roman atarsam, kapaklar kapatp kere tk tk vurursam, kendini o romann iinde yayor bulacak sn. Kugelmass yzn inanmaz bir ifadeyle buruturdu. Ciddiyim, dedi Perksy. Yemin ederim. Hem yalnz roman da deil. Ksa hikye, tiya tro oyunu, iir de olur. Dnyann en iyi yazarlarnn yaratt kadnlardan istedi ini tanyabilirsin. Hayalinde kim varsa. M thi biriyle is tediini yapabilirsin. Bknca da bir lk at, bir anda seni buraya geri getireyim. Perksy, sen bir t r akl hastas msn? Sana ciddi sylyorum diyorum, dedi Perksy. Kugelmass hl kukuluydu. Ne yutturm aya al yorsun sen bana? Bu ev yapmas uydurma kutu beni o de diin yerlere gtrebilir mi? ki onlua, dedi Perksy. Kugelmass czdanna uzand. Ancak grdm za man inanrm, dedi. Perksy paralar pantolon cebine soktu, kitap rafna dnd. Ee, kimle tanmak istiyorsun? Garrie mi? Hester Prynne mi? Ofelya m? Belki Saul Bello/v'dan biri... Hey, Temple Drakee ne dersin? Ama sen yata biri iin o fazla gelir. Fransz. Ben Fransz bir sevgiliyle macera yaamak istiyorum. Nana? Para vermek zorunda kalmak da istemiyorum.
66

Sava ve Bar'taki Natashaya ne dersin? Fransz dedim. Buldum! Emna Bovary! ok uygun! Tamam, Kugelmass. Bknca bir lk at, Perksy, Ffaubert'in romannn cep kitab nshasn dolaba att. Bu iin gvenli olduundan emin misin? diye sordu Kugelmass. Perksy bu arada dolabn kapaklarn kapama ya koyulmutu. Gvenliymi! u lgn dnyada gvenli diye bir ey var da sanki! Perksy dolabn kapana kere vurdu, sonra kapa at. Kugelmass yoktu. Ayn anda, Charles ve Emma Bovarynin Yonvilledeki evinin yatak odasnda maddeleiverdi. Karsnda ok gzel bir kadn vard. Arkas ona dnk, amar katlyordu. nanamam buna, diye dnd Kugelmass. Gzleri doktorun gzel karsndayd. Olmaya cak bir ey bu. Buradaym. Bu da o. Emma aknlkla dnd. Tanrm, korkuttun beni, de di. Kimsin sen? Kitaptaki zarif ngilizce eviri gibi ko nuuyordu. Kugelmass, akl durdurucu bir ey, diye dnd. Sonra kadnn kendisine bir ey sylediini hatrlad. zr dilerim, dedi. Ben Sydney Kugelmassm. Kent niver sitesinden. Klasik edebiyat profesr. C.C.N.Y. niversi tesi hani. Kentin kuzeyinde. Ben... ah, Tanrm! Emma Bovary fl rt edercesine glmsedi, Bir iki is le r misiniz? diye sordu. Belki biraz arap? ok gzel bir kadn, diye geirdi iinden Kugelmass. Yatan paylaan o sersemle ne eliki! Birden iinden bu hayali kollarna almak, mrnce arad kadnn o oldu unu sylemek geldi. ( Evet, biraz arap', dedi bouk bir sese. Beyaz. Yo, krmz. Yo, beyaz. Beyaz olsun. 67

VVOODY

ALLcN

MUZIR

ETKLER

Cnarles akama kadar yok, dedi

Emma. Sesinde

oyuncu im lar vard. araptan sonra Fransa'nn gzel krlarnda yrye ktlar. Emma, Esrarengiz bir yabancnn kagelip 'beni tekdze tara hayatndan kurtarmasn hep hayal ettim, diyordu ellerini kenetleyerek. Kk bir kilisenin yanndan getiler. Giydiiniz eye bayldm, dedi sonra. Bura larda hi byle bir ey grmedim. O kadar... modern ki! Kugelmass rom antik bir sesle, Buna dinlenme kos tm derier, dedi. ndirimden aldm. Sonra birden Emmay pt. Bundan sonra yarm saat boyunca bir aacn altna uzandlar, fsldatlar, birbirlerine derin anlamlan olan eyleri gzleriyle sylediler. Sonra Kugelmass doru lup oturdu. Daphneyle Bloom ingdale maazasnda bulu acan hatrlamt. Benim gitmem gerek, dedi. Ama kayglanma, yine geleceim. Umarm, dedi Emma. Kugelmass onu ihtirasla kucaklad, ikisi birlikte eve kadar yrdler, Emmann yzn avularna ald, tekrar pt, sonra bard. Tamam, buukta Bloomingdale' de olmam gerek! Kulaa bir pop sesi geldi, Kugelmass kendini Brooklyn'de buldu. Eee? Yalan mym? diye sordu Perksy zafer dolu bir sesle. Bak, Perksy, u anda Lexington Caddesinde pran gayla bulumak zorundaym, ama bir daha ne zaman gi debilirim ? Yarn m? Benim iin zevktir. Yirm ilii getir, yeter. Hem bun dan kimseye sz etme. Hh. Ben de Rupert Murdoch'a syleyeyim diyor dum.
68

Kugelmass bir taksi ard, son hzla kente yneldi. Kalbi bir danstr tutturm utu. k oldum ben, diye d nd. Harikulade bir srrn sahibiyim. Ama bilmedii bir ey vard. lkenin her yanndaki snflarda renciler o anda retmenlerine, Bu sayfa 100'de ortaya kan ka rakter de kim? diyorlard. Kel Yahudinin biri Madam Bovary'yi pyor burcda! South Dakotann Sioux Falls kentinde bir retmen iini ekti, dnd. Tanrm, u ocuklar! Hep uyuturucularla, uyarclardan! N elerde ge iyor kafalarndan byle! Daphne Kugelmass, Bloom ingdalein banyo aksesuar lar reyonundayken Kugelmass soluk solua kageldi. Nerelerdesin? diye terslendi kadn. Saat drt buuk. Kugelmass, Trafie-sktm, dedi.
=

0=

Kugelmass ertesi gn Perksy'yi ziyaret etti, birka dakika iinde de yine sihir yoluyla Yonville'e ulat. Emma onu grnce heyecann gizleyemedi. kisi saatlerce b ir likte oldular, gldler, konutular, birbirlerine farkl ge milerini anlattlar. Kugelmass kendi kendine, Tanrm, Madam Bovaryyle seviiyorum! diye fsldad. Ben! niversitenin birinci snfnda Franszcadan kalan ben! A ylar geerken Kugelmass, Perksy'yi defalarca gr d, Emma Bovary ile de yakn ve ihtirasl bir iliki geli tirdi. Gnn birinde Kugelmass sihirbaza, Beni kitabn mutlaka 120. sayfasndan nceki bir yere sok, dedi. u Rodolphe denilen tipe taklmadan nce buluuyor olm al ym onunla hep. Neden? diye sordu Perksy. Onunla rekabet ede memekten mi korkuyorsun? 69

VVOODY

ALLEN

MUZIR,

ETKLER

Rekabet mi? O toprak sahibi soylu! Bu tiplerin ii g c fl rt edip ata binmek. Bana sorarsan, moda dergilerin de grdmz o suratlardan biri o. Helmut Berger mo deli salar. Ama kadna sorarsan ei yok. Kocas da bir eyden kukulanmyor, yle mi? Onun yle eylerden haberi yok. nemsiz bir pratis yen hekim. Hayatta bulacan bulmu. Saat on oldu mu uyumaya hazr, kadn da o saatte dans pabularn aya na yeni giyiyor. Eh, neyse, az sonra grrz. Kugelmass bir kere daha dolaba girdi, bir anda Yonville'e, Bovarylerin evine vard. Naslsn, fstk? dedi Emma'ya. Ah, Kugelmass, diyerek iini ekti Emma. Nelere dayanmak zorunda kalyorum ben! Dn akam yemeinde Bay Kiilik daha tatly yerken uyuyakald. Ben Maxim' den, baleden sz edip yreimi ayorum, birden kulama horlama sesi geliyordu... Ziyan yok, tatlm, ben geldim ite, deyip onu ku caklad Kugelmass. Emmann Fransz parfmn koklayp burnunu onun salarna gmerken, bunu alnmn teriyle hak ettim, ben, diye dnyordu. Yeterince ile ektim. Yeterince psikanaliste para dktm. Canm kana kadar are aradm. Bu kadn gen ve din. Ben de Leondan b ir ka sayfa sonraya, Rodolphe'dan birka sayfa nceye ge liyorum. Uygun blmlerde ortaya ktka da, iim i ar tk. Emma da, kukusuz Kugelmass kadar mutluydu. He yecan zlemi iindeydi. Kugelmassn Broadway hayaty la, hzl arabalarla, Hollyvvood'la, televizyonla, yldzlarla ilgili anlattklar mestediyordu gen Fransz dilberini. O akam Kugelmass'la ikisi Abbe Bournisies kilise 70

sinin nnden ar admlarla geerlerken, Bana yine O.J. Simpsonu anlatsana, diye yalvard Emma. Ne diyebilirim ? Adam gerekten byk. Her trl rekoru kryor. Ne hamleler! Eriem iyorlar ona. Ya Oscar dlleri? dedi Emma imrenme dolu bir sesle. Bir tane kazanabilmek iin neler vermezdim. nce aday gsterilm en gerek. Biliyorum. Anlatmtn. Ama ben rol yapabileceime inanyorum. Tabii bir iki ders almak isterim. Strasberg den belki. Sonra iyi bir menajer de bulursam... Bakarz, bakarz. Perksy'yle bir konuurum. O gece sa salim Perksynin dairesine dnen Kugel mass, Emmay yannda byk kente getirm e fikrin i at. Bir dneyim, dedi Perksy. Belki beceririm. Da ha garip eyler de olmam deildir. Ama tabii ikisinin de aklna tek bir rnek bile gelmedi.
=

0=

Kocas o gece eve ge dnnce Daphne Kugelmass, Nereye gidiyorsun sen habire? diye hrlad ona. Bir yerlere bir yosma m sakladn? Evet, tabii, tam tipiyim ya! dedi Kugelmass kukulu bir sesle. Leonard Popkin'le beraberdim. Polonya'daki sosyalist tarm tartyorduk. Popkin'i bilirsin. O konuya tutkundur. Yine de... son zamanlarda biraz garipletin, dedi Daphne. Mesafelisin. Babamn doum gnn unutma da! Cumartesiye. Ha, tabii, tabii, dedi Kugelmass. Banyoya ynel miti. Btn ailem orada olacak. kizleri greceiz. Kuzen 71

W OODY

ALLEN MUZIR ETKLER

Hamish'i de. Kuzen Hamishe biraz daha nazik davranma lsn... seni sever. Tamam, ikizler, dedi Kugelmass. Sonra banyonun kapsn kapad, karsnn sesinin de dmesini evirmi gibi oldu. Kapya yaslanp derin bir soluk ald. Birka saat sonra yine Yonvillede sevgilimle olacam, dedi kendi kendine. Ve eer iler yolunda giderse, bu sefer Emma'y da yanna alp dnecekti. Ertesi gn saat eyrek gee Perksy yine sihir bazln gsterdi. kisi Yonville'de Binet ile birka saat geirdiler, sonra tekrar Bovary'lerin arabasna bindiler. Perksynin talim at zerine birbirlerine sk sk sarlm lard. Gzlerini yumup ona kadar* saydlar. Atklar zaman araba Plaza otelinin nne yanayordu. Kugelmass iyim serlik gsterip nceden orada bir sit tutm utu. Bayldm! dedi Emma. Tam hayalimdeki gibi. Se vinle yatak odasnda dne dne dans etti, pencerelerden kenti seyretti. te F.A.O. Schvvarz. u da Central Park. Sherry hangisi? Ha, u... anladm. Ah, ne harikulade. Yatan zerinde Halston ve Saint Laurent'den gel me kutular duruyordu. Emma bir paketi at, siyah kadi fe pantolonu kusursuz vcuduna tuttu. Kugelmass, Pantolon takm Ralph Laureenin, dedi. Onu giyince bir milyon dolar gibi olacaksn. Gel, ekerim, bir pck ver bakalm bize. Emma aynann nnde, mrmde bu kadar mutlu olmadm! diye ciyaklad. Haydi kenti dolamaya ka lm. Chorus Line, Guggenheim, hep szn ettiin u Jack Nicholson denilen tipi grmek istiyorum. Filmlerin den hi oynayan var m? Stanford niversitesinden bir profesr, u ii zemedim gitti, diyordu. nce Kugelmass diye yabanc 72

bir karakter belirdi, imdi de kadn kitaptan gitti. Eh, her halde klasiklerin ba zellii, bin kere okusan her sefe rinde yeni bir eyler bulman.

ki sevgili mutlu bir hafta sonu geirdiler. Kugelmass, Daphne'ye bir sempozyum iin Boston'a gideceini, Pa zartesiye dneceini sylemiti. Emmayla ikisi her daki kann tadn kararak sinemaya gittiler, in Mahallesinde yemek yediler, bir diskotekte iki saat geirdiler, sonra da yataklarna girip bir.televizyon film i seyrettiler. Pazar g n lene kadar uyudular, kp Soho'yu gezdiler, Elaine de nllere bakmaya gittiler. Pazar gecesi oteldeki sit lerinde havyar yiyip ampanya itiler, afak skene ka dar konutular. O sabah onlar Perksy'nin evine gtren takside Kugelmass olayn biraz karmak ve telal g eti ini, ama dediini dnyordu. Onu buraya sk sk ge tiremem, ama arasra bir deiiklik olur, diyordu. Perksy'nin evinde Emma dolaba girdi, yeni alveri kutularn ve giysilerini evresine zenle yerletirdi, Kugelmass' sevgiyle pp ona veda etti. Gz krparak, Bir daha sefere benim evde, dedi. Perksy dolaba kere vurdu, hibir ey olmad. Hmm, deyip kafasn kad Perksy. Bir daha vurdu, sihir yine tutmad. Bir terslik o l mal, diye mrldand. Kugelmass, Perksy, aka yapyor olmalsn! diye bard. Nasl almaz! Sakin ol, sakin ol. Hl kutuda msn. Emma? Evet. Perksy yine vurdu. Bu sefer daha hzl Hl buradaym, Perksy. 73

VVOODY

ALLEM

MUZR

ETKLER

Biliyorum, hayatm. Sk dur. Perksy, onu geri yollamak zorundayz, diye fslda d Kugelmass. Ben evli bir erkeim. saate kadar der se girmem gerek. u an iin tedbirli bir servenden faz lasna hazr deilim. Anlayamyorum, diye kekeledi Perksy. O kadar gvenli bir numara ki! Hibir ey yapamyordu. Kugelmass'a, Biraz zaman alacak, dedi. Dolab skeceim. Sizi daha sonra a rrm. Kugelmass hemen Emmay bir taksiye att, Plaza'ya geri gtrd. Snfna ucu ucuna yetiti. Gn boyu habire telefonda Perksy'yle ve metresiyle konutu durdu. S ihir baz sorunu bulmasnn birka gn srebileceini syledi. O gece Daphne, Sempozyum nasld? diye sordu. yiydi, iyiydi, derken Kugelmass sigarann filtre li ucunu yakt. Ne oluyorsun? Kedi gibi gerginsin. Ben mi? Hah, ok komik. Ben yaz geceleri kadar sakinim. Biraz yrye kacam. Kapdan szld, bir taksi ard, Plazaya utu. Durum iyi deil, diyordu Emma. Charles yoklu umu farkeaecek. Dayan biraz, ekerim, dedi Kugelmass. Solgundu. Ter iindeydi. Onu tekrar pt, asansre kotu, otelin lo bisindeki bir telefondan Perksy'ye barp ard, geceyarsna doru evine vard. Popkine bakarsan Krakovvda fiya tlar 1971den beri istikra r nedir bilmemi, dedi Daphneye. Sonra hafiften glmsedi, yatana girdi.

Btn hafta bylece akp geti. Cuma gecesi Kugelmass, Daphneye bir sempozyuma daha gitm esi gerektiini syledi. Bu seferki Syracuse'da. Apar topar Plazaya kotu. Ama ikinci hafta sonu hi de birincisine benzemedi. Emma ona, Ya beni bu romana geri dndr ya da benimle evlen, dedi. Bu rada ben ya ie girmeliyim ya da okula, nk gn boyu televizyon seyretmek ok skc. Pekl. Para artar, yarar olur, dedi Kugelmass. Oda servisine arlnn iki kat kadar harcyorsun. Broadway dnda bir yapmc tandm. Dn, Central Parkda dolarken. Kafasndaki proje iin arad kimse nin ben olabileceim i syledi. Kim bu soytar? diye sordu Kugelmass. Soytar deil. Duygulu, iyi yrekli ve irin. Ad Jeff bilmemne. Hem de Tonyye aday. Kugelmass leden sonra Perksynin evine gittiinde sarhotu. Sakin ol, dedi Perksy ona. Damar tkanklna u rayacaksn. Sakin ol! Adam bana sakin ol diyor! Otel odasna bir roman kahraman kapatmm, iimde bir duygu da karmn hafiye tutup beni izlettiini fsldyor. Tamam, tamam. Sorun var, biliyoruz. Perksy dola bn altna emekledi, koca bir ekile bir yerlere vurmaya koyuldu. Vahi hayvan gibiyim, diye devam etti Kugelmass. Kentin her yannda gizli gizli tu r atyorum. Emma'yla a r tk birbirim izin nah burasna geldi. Otel faturasnn da savunma btesiyle yara kalkt ayr. Ee, ne yapaym? Bu sihir dnyas, dedi Perksy. Her ey nans meselesi. 75

74

)
WOODY ALIEN MUZIR ETKLER

Nansm, canmn ii! Ben bu kk fare iin Dom Perignon'lar aktyorum, kara yum urtalar sayorum... ay rca bir de gardrobu... stelik Yerel Tiyatro'ya da yazl d, profesyonel resimler ektirm esi gerekiyor. Hem, Per ksy... karlatrm al edebiyat derslerine giren, beni de batan beri hep kskanan Profesr Fivish Kopkind, Flaubert'in kitabnda arasra ortaya kan karakterin ben oldu umu tand. Daphneye gideceini syleyip tehdit ediyor. Ufukta mahvm gryorum ... nafakalar gryorum. M a dam Bovary ile zina dedi mi, karm beni dilenci durum u na drr. Ne dememi bekliyorsun? Gece gndz urayorum. Senin kiisel kayglarna gelince, onlara ben yardmc ola mam. Ben sihirbazm, psikanalist deilim. Pazar leden sonra Emma kendini banyoya kilitle mi, Kugelm assn yakarlarna cevap vermez olmutu. Kugelmass pencereden VVolIman Rinke doru bakt, akln dan intihar etmeyi geirdi. Yazk ki st katlarda deiliz, yoksa hemen yapardm, dedi kendi kendine. Belki Avru pa'ya kaar, hayata yeni batan balarsam ... Belki In ternational Herald Tribne satarm, gen kzlarn yapt gibi. Telefon ald. Kugelmass mekanik bir hareketle onu kulana gtrd. Getir kadn buraya, dedi Perksy. Galiba tam ir e t tim. Kugelmass'n yrei yerinden oynad. Ciddi misin? diye sordu. Sorunun stesinden geldin mi? Transmisyonda bir ey varm. Mar noktasnda. Perksy, sen bir dhisin. Bir dakikaya kadar orada yz. O kadar biie srmez. klar son hzla sihirbazn evine utular, Emma Bo 76

vary yine dolaba girdi, kutularn da yanna ald. Bu se fe r veda pc yoktu. Perksy kapaklar kapad, derin bir soluk ald, dolaba kere vurdu. Gven verici bir pop sesi duyuldu. Perksy ieriye bakt zaman dolap botu. Madam Bovary romana dnmt. Kugelmass rahatlayp soluunu sald, sihirbazla uzun uzun el skt. Bitti artk, dedi. Ben dersimi aldm. Bir daha asla karm aidatmayacam. Yemin ediyorum. Perksy'nin e li ni bir daha skt, ona bir kravat yollamay da kafasnn bir kenarna not etti.
=

0=

hafta sonra, gzel bir ilkbahar gn akama do ru, Perksy alnan kapy at. Kugelmass karsndayd. Yznde sulu gibi bir ifade vard. Pekl, Kugelmass, dedi sihirbaz. Bu sefer ne reye? Bir tek bu seferlik, dedi Kugelmass. Hava yle g zel ki... yam da gnden gne genlemiyor. Bak, Portnayun ikyetini okumu muydun? Maymun'u hatrlyor musun? Fiyat artk yirmi be dolar oldu, nk yaam stan dard trmanyor. Ama seni bir seferlik bele yollayaca m ... bana atm dertlerden tr. Sen iyi bir insansn, diye mrldanan Kugelmass doSoba girerken birka tel san taryordu. Dolap ala cak m? Umarm. Ama o tatszlktan sonra pek denemedim onu. Seks ve ak, dedi Kugelmass dolabn iinden. Bir gzel yz iin nelere razyz. Perksy Portnoyun ikyeti 77

VVOGDY

AlLEN

kitabn dolaba frlatt, kere vurdu. Bu sefer pop sesi yerine kof bir patlama duyuldu, ardndan atrtlar ve bir kvlcm yamuru izledi. Perksy geri srad, birden kalp krizi tuttu, dp ld. Dolap alev ald, sonunda btn bina yanp kl oldu. Kugelmass bu felketlerin farknda deildi ama onun da kendi sorunlar vard. Portnoyun ikyetine de, ba ka bir romana da gidememiti. Eski bir ders kitabna fr latlm buldu kendini: spanyolca Dersleri. u andc o rak ve kayalk bir arazide cann kurtarm ak iin kouyor du. Tener (sahip olmak) fiili de peindeydi. ri kym, kl l, dzensiz bir fiil...d ike n gibi bacaklarn aca aa kova lyordu Kugelmass'.

Mezunlara Yaptm Konuma

' insanolu bugn daha nce tarihte hi karlama d bir dnm noktasnda bulunuyor. Yollardan biri a resizlie ve salt umutsuzlua gidiyor, dieri ise insan nes linin tkenmesine. Dua edelim ki doru seimi yapacak bilgelii gsterebilelim. Bu arada iaret edeyim, bu ko numay bouna yaptm kansnda deilim. imde var oluun mutlak anlamszl konusunda panikle kark bir inan var ki, bu da kolaylkla yanl anlalp ktm ser lik sanlabilir. Oysa deil. Bu yalnzca ada insann kar lat kmaz konusunda salkl bir kayg. (ada insann buradaki anlam, Nietzchenin Tanr ld deme sinden sonra, fa ka t 1 Wanna Hold Your Hand plann kmasndan nce domu insanlar demektir.) Bu kmaz her iki ekilde ifade edilebilir ama baz dilci dnrler onu matematiksel bir denkleme indirgeyip kolayca zmlenebilecek, hatt czdanda tanabilecek hale g etir meyi tercih etm ektedirler. Sorunu en basit ekilde ifade etmek gerekirse, y le denilebilir: Sonu gelecek bir dnyada anlam bulmak, benim bel lme ve gmlek numarama sahip biri iin nasl mmkn olabilir? Bu soru, zm ok zor bir soru 79

VVOODY

AtLEN

MUZIR

ETKLER

d ur ve bilim de bizi bu konuda yzst brakm durum dadr. Evet, geri bilim birok hastalklar yenm itir, g e netik kotlamay zmtr, hatt aya insan bile yollam tr ama yine de seksen yandaki bir erkei on sekiz y a nda iki kokteyl garsonu kzla bir odada yalnz brakr sanz hibir ey olamam aktadr. nk gerek sorunlar hi deimez. nk... insan ruhuna m ikroskopla bakl sa, grlebilir mi? Belki grlr... ama iki gz mercekli yeni ve stn m ikroskoplardan gerekir herhalde. Dnya nn en gelimi bilgisayarnn bile karnca beynine denk bir beyni olamayacan biliyoruz. Geri ayn eyi a kra balarmzdan pek ou iin de syleyebiliriz ama onlara yine de ancak dnlerde, ze! gnlerde dayanmak zorundayzdr. Oysa bilime her an bamlyz. Eer g smde bir ar olursa, hemen rntgen ektirmem gere kir. Ama ya rntgenin radyasyonu bama daha byk so runlar aarsa? Gz ap kapamadan kendimi am eliyatta bulabilirim. Tabii am eliyatta bana oksijen verirlerken, o ra daki doktorlardan biri bir sigara yakmaya karar verebilir. Kala gz arasnda kendimi Dnya Ticaret Merkezi Binas nn zerinden pijamamla uuyor bulurum. Bu mudur bi lim? Gerek bilim bize peyniri nasl pastrize edeceimizi retm itir. Evet, doru, kadnl erkekli bir toplulukta bu konu elenceli olabilir... ama ya hidrojen bombas? O nlar dan bir tanesi kazayla masann zerinden dse neler olur, hi grdnz m? Peki, ebed bilmeceleri dndmz sralarda bilim nerededir? Kozmos nasl olumutur? Ne zamandan beri vardr? Madde dediimiz ey bir patla mayla m, yoksa Tanr'nn bir szyle mi varolm utur? Eer Tanr'nn szyle baladysa, acaba iki hafta nce balatp da daha gzel havalardan yararlanma avantaj tam sa olmaz myd? insan f n id ir derken tam ne demek 80

istiyoruz? Besbelli bu bir iltifa t deil. Din de ne yazk ki bizi yzst brakmtr. Miguel de namuno, yazlarnda bilincin sonsuz srarndan rahata sz edebilir, ama bu konu da kolay bir ey deildir. Hele Thackeray'i okurken. Ben sk sk, eskia insan iin ha yat ne kadar daha rahat bir eymi, diye dnrm. n k o insan, gl, iyi niyetli bir Yaratcnn her eyi ko l ladna inanrm. Karsnn kilo almaya baladn g rnce ne byk d krklna uramtr, dnebili yor musunuz? ada insan tabii byle bir huzura sahip deil. O kendini bir inan krizinin ortasnda buluyor. Ya banclam szn kullanm ak moda oldu imdi onun durumunu anlatm ak iin. Savan vahetini grm, do al fetleri tanm, bekrlarn gittii barlara girip k m. Yakn dostum Jacques Monod sk sk kozmosun rastlantsallndan sz eder. Varolan her eyin raslant sonucu olutuuna inanr, bir tek, kendi sabah kahvalts hari... onu hizmetisinin hazrladndan emindir. Elbette ki lh bir zekya inanmak insana huzur ilham eden bir eydir. Ama bu bizi insan olmann sorum luluklarndan kur tarmaz. Ben erkek kardeimin koruyucusu, bakcs m ym? Evet. lgintir ama, benim durumum zeldir ve ben bu onuru Prospeot Park Hayvanat Bahesiyle paylarm. O halde kendimizi tanrsz hissetmekle yaktmz ey, te k nolojiyi Tanr yapmaktr. Ama yine de, teknoloji acaba her eye cevap o labilir mi? Yakn i arkadam Nat Zipsky' nin kulland yepyeni, gcr gcr bir Buick, zgara tavuk servis yapan dkkna girse ve yzlerce mterinin ka masna yol asa, buna cevap olabilir mi? Ekmek kzart ma makinem drt yldr bir kere bile doru drst al mad. Talim atta yazd gibi iki dilim ekmei yarklara so karm, birka saniye sonra yukar frlarlar. Bir keresinde 81 F. : 6

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

o ekm ekler ok sevdiim bir kadnn burnunu krd. Sorun larmz zmek iin cvatalara, somunlara, elektrie mi gveneceiz? Evet, telefon iyi bir eydir... buzdolab da yle... havalandrma da yle. Ama her havalandrma y le deil. rnein kzkardeim Henny'ninki deil. Onunki dnyann grltsn karr, yine de iyi soutmaz. Usta gelip tam ir ettike daha beter olur. Ya da usta kardei me yenisini al, der. Kardeim yakndka, beni rahatsz etme, der. Adam tam anlamyla yabanclam. Yalnz yabanclam deil, stelik glmsemesini de kesemiyor. Sorunumuz, liderlerim izin bizi mekanik bir topluma aoru drst hazrlayamam olmas. Ne yazk ki p o liti kaclarmz ya yeteneksiz ya da ahlksz. Bazen ikisi b ir den... hem de ayn gn iinde. Hkmet kk insanlarn ihtiyalarna kar duyarsz. Boyunuz bir yetmiin altnda oldu mu, oy verdiiniz Kongre yesini telefonda bulmanza imkn yok. Demokrasinin hl en iyi hkmet biimi ol duunu inkr edecek deilim. Demokraside en azndan medeni hak ve zgrlkler tannr. Hibir vatandaa rastgele ikence yaplamaz, hapse atlamaz, bir Broadway ovunda sonuna kadar oturmaya mecbur edilemez. Ama bunlar Sovyetler Birliinde olup bitenlerden ok fa rk l. Onlarn to ta lite r rejiminde, bir insan slk alarken yakalasalar otuz yl alma kampna yollarlar. On be yl sonra sl hl kesmemise, vururlar onu. Bu kaba kuv vet faizminin yannda, onun ikizi olan terrizm i de bulu yoruz. Tarihin hibir anda insanolu nndeki biftei kesmekten, iinde belki bomba vardr diye bugnk kadar korkmamtr. iddet, iddet dourur ve 1990 ylnda adam karmann en sk rastlanan toplum sal etkileim biimi olaca ngrlm ektedir. Nfus art, sorunlar daha da younlatracaktr. Rakamlarn bize gsterdiine gre, en 82

ar piyanoyu tayabilecek insan saysndan fazla insan vardr anyada. remeye dur demezsek 2000 ylnda ye mek servisi yapacak yer kalmayacaktr, meer ki sofray baka insanlarn kafalar stne kuralm. Enerji tabii yet mez olacak, her oto sahibine ancak geri vitesle birka santim gidecek benzin verilecektir. stesinden gelmemiz gereken bu sorunlara ynelece imize, bizler uyuturucu gibi, seks gibi kama yollarna ynelmekteyiz. Ar serbest bir toplumda yayoruz. Por nografi hibir zaman bu kadar rndan kmamtr. Hem o film lerin klandrmas da yle yetersiz ki! Bizler ta nmlanm amalardan yoksun insanlarz. Sevmeyi hibir zaman renmemiiz. Liderlerimiz yok, tutarl program la rmz yok. Ruhani merkezimiz yok. Kozmosun iinde ba bo dolayoruz, birbirim ize ya iddet ya da aresizlik ve ac bulatryoruz. Bereket versin orant duygumuzu kay betmemiiz. zetlemek gerekirse, gelecein byk fr sa tlar ierdii kesindir. Ama birtakm ukurlar da ie r mektedir. Mesele o ukurlardan kanmak, frsatlar kap mak ve saat altda evde olabilm ektir.

MUZIR

ETKLER

Perhiz
Gnlerden bir gn ortada hibir grnr neden o l mad halde F. perhizini bozdu. efi Schnabel'le birlikte bir kafeye, le yemei yiyip birtakm konular konuma ya gitm iti. Hangi konular olduunu Schnabel pek ak a sylememiti. Schnabel aslnda F.'ye bir gece nce telefon etmi, le yemeinde bulumay nerm iti. Bir takm konular var, demiti telefonda. Karar bekleyen konular... Beklese de olur tabii. Belki ilerde bir gn. Ama F. efinin davetinin biimi ve ierii konusunda yle i kemiren b ir kaygya kaplmt ki, hemen bulumalar iin srar etm iti. imdi akam yemei yiyelim, demiti. Schnabel, Saat geceyarsna geliyor, diye h atrlat mt ona. Ziyan yok, demiti F. Ama tabii lokantaya kap sn krp girmemiz gerek. Sama. Acelesi yok, diye aksilenm iti Schnabel. Sonra da telefonu kapamt. F.'nin soluu sklamt bile. Ne yaptm ben, diye dnyordu. Schnabel'in karsnda kendimi gln d u ruma drdm. Pazartesiye kalmaz, btn irket duyar. 84

Bu ayn iinde ikinci kere maskara oluyorum herkese. hafta nce F.'yi fotokopi odasnda aakakan gibi: hareketler yaparken bulmulard. Brodaki birileri her an arkasndan glyordu ona. Bazen birden dnerse, otuz krk i arkadan kendisinden birka santim beride, d il lerini karm olarak yakalyordu. e gitmek bir kbustu. Bir kere, masas t arkada, pencereden uzaktayd. O ka ranlk broya girebilen her zerre havay nce baka in sanlar soluyor, ancak ondan sonra F. iine ekebiliyordu. M asalar arasndaki yoldan ilerlerken her gn dman yzler hesap defterlerinin ardndan ona bakyor, onu tartp eletiriyordu. Bir keresinde Traub, o kk memur, ona terbiyeli bir ba selam vermiti. F. de selam alnca Traub ona bir elma frlatmt. Bir sre nce, F.'ye vaad edilen te rfii Traub kapmt. Yeni bir de sandalye verm i lerdi ona. Oysa F.'nin sandalyesi yllar nce alnm, so nu gelmez brokrasi yznden yenisi de bir trl gelme miti. Her gn masann banda ayakta duruyor, eile rek daktilo yazyor, dierlerinin kendisiyle ilgili akalar yaptn anlyordu. Bu olay zerine F. yeni bir sandalye istemiti. zgnm, demiti Schnabel ona. Ama bu konuda Satnalma Mdryle grmen gerek. Evet, evet, tabii, demiti F. Ama Mdr grme za man geldiinde, randevusu ertelenm iti. Sizi bugn g remez. demiti bir yardmc. Birtakm bulank durum lar kt, kimseyi kabul etmiyor. Haftalar gemi, F. defalar ca Satnalma Mdrn grmeye uram, sonu ala mamt. Btn istediim bir sandalye, demiti babasna. almak iin eilmekten o kadar yksnmyorum da, 85

VVOODY

AlLEN

MUZIR

ETKLER

anilenm ek iin ayaklarm masaya dayamak istediimde srtst devriliyorum. Babas horgren bir sesle, Snepe, demiti ona. Eer sana biraz deer veriyor olsalard, imdiye kadar oturturlard. Anlamyorsun! diye barmt F. Mdr grmeye altm ama hep megul. Oysa camndan ieriye bakt mda onu hep Charleston alrken yakalyorum. Mdr seni hibir zaman kabul etmeyecek, demiti babas kadehine serisini doldururken. Zayflara, ba arszlara vakti yok onun. Aslna bakarsan, Richterin iki sandalyesi varm diye duydum. Birine oturup alyor, tekinde de parmaklaryla tem po tutup ezgiler mrldanyormu. Richter! diye dnmt F. O can skc herif! Bele diye Bakannn karsyla yllar boyunca yasak ak ili kisi srdren adam ... t ki, kadn farkna varana ka dar! Richter daha nce bankada alrd ama birtakm para kayplar olmutu. nce onu zimmetine para geir mekle sulamlard. Sonra paray yedii anlalmt. Hamurdan, deil mi? diye sormutu polise saf saf. Ban kadan atlm, F.nin irketinde ie girm iti. Akc Franszcas nedeniyle irketin Paris'le ilgili ilerinde ideal ele man olacana inanlyordu. Be yl geince, adamn tek kelime Franszca konuamad, dudaklarn sahte bir ta vrla bzp uydurma heceler kard anlalmt. O za man gzden dm, ama her naslsa patronuna yaran may baarmt yine de. Bu sefer de iverenini, ana ka pdaki kilidi ap m terilerin ieriye girm esine izin ve rirlerse irketin krnn iki katna kacana inandrmt. Yaman adam bu Richter, diyordu F.'nin babas. Bu yzden i dnyasnda ok ilerleyecek. Sen de debelenip

duran, i bulandrc bir bcek gibi, yalnzca ezilmeye lyk olacaksn. F. babasna uzak grllnden tr iltifa t etti, ana daha sonra, akam olduunda kendini hi sebepsiz bir depresyon iinde buldu. Perhiz yapp daha iyi grnmeye karar verdi. iman deildi geri. Ama etrafta dolaan sin si imalar, baz evreleri onu ar yapl bulduklar ka nsna srklem ilerdi. Babam hakl, diye dnd F. ren bir bcee benziyorum. Zam istediim zaman Schnabel'in stme Raid skmas bouna deildi. Berbat, uyuz, bir bceim ben. Herkesin nefretine lym. st me basp ldrm elerini hak ediyorum. Vahi hayvanlarn beni paralamasn hak ediyorum. Yatamn altnda, toz larn iinde yatmam gerekir. Ya da utan iinde gzlerimi oymam gerekir. Yarn kesinlikle perhize balamalym. O gece F. ryasnda ok gzel eyler grmt. Ken dini incecik gryordu. Yeni moda dar pantolonlar iinde. Ancak belli trde hreti olan erkeklerin giyebildii t r den. Zarif hareketlerle tenis oynar gryordu kendini. Lks yerlerde manken kzlarla dans eder gryordu. R yann sonunda F. menkul deerler borsasnda, plak du rumda, Bizetnin Toreadorlar Maryla ilerliyor, Fena de il, ha? diye mrldanyordu.

Ertesi sabah sevin iinde uyanm, birka hafta bo yunca perhiz yapm, sekiz kilo vermiti. Hem kendini da ha iyi hissediyordu, hem de ans deimiti galiba. Satnalma Mdr seni kabul edecek, dediler o n a ' gnn birinde. - 87

86

MUZIR VVOODY ALLEN

ETKLER

F. sevin iinde byk adamn huzuruna karld, so rulara hedef oldu. Galiba protein perhizine girmisin, dedi Mdr. Yasz etler ve tabii salata, diye karlk verdi F. Arada srada bir kk kahvalt ekmei. Ama tereya yok. Tabii br niastalar da yok. Etkileyici, dedi Mdr. Hem grnm iyileti, hem de kalp ve eker has talklar tehlikesini azalttm, dedi F. Biliyorum bunlar. Mdrn sesi sabrszd. F., Belki imdi artk baz konulara girebilirim, diye devam etti. Yani, eer imdiki kilomu koruyabilirsem. Bakarz, bakarz, dedi Mdr. Ya kahve? diye sordu kukuyla. Yar yarya m iiyorsun? Yo, hayr, dedi F. Yalnzca ya alnm st. Sizi temin ederim, efendim, yemeklerim artk zevksiz sre ler haline geldi. yi, iyi. Yaknda yine konuuruz. O gece F., Frau Schneiderle niann bozdu. Ona bir mektup yazd, trigliserid dzeyinin birden dmesi nede niyle eskiden yaptklar planlar srdremeyeceini b ild ir di. Anlay gsterm esini rica etti, kolesterol yz doksann zerine karsa onu yine arayacan syledi. te imdi de Schnabel'le yenilecek le yemei k mt ortaya. Hafif bir yemek. Biraz peynir, bir tek eftali kompostosu. F. efine kendisini neden ardn sorunca yal adam biraz kaamak davranmt. Yalnzca eitli seenekleri gzden geirmek iin, demiti. Hangi seenekler? diye sordu F. Aklna hibir ko nu gelmiyordu. Meer ki kendisi unutmu olsun. ey, bilemiyorum. imdi hepsi biraz sislendi. Yeme in amacn unuttum.

Evet ama siz bir ey saklyorsunuz, dedi F. Sama. Bir tatl ye, diye karlk verdi Schnabel. Hayr, teekkr ederim, Herr Schnabel. Yani... ben perhizdeyim. Pasta yemeyeli ne kadar oldu? Birka ay, dedi F. Schnabel, zlemiyor musun? diye sordu. ey, evet, tabii. Yemeklerimi tatllarla yemeyi seve rim. Ama disiplin gerei... anlyorsunuzdur. Sahi mi? diye sordu Schnabel. Bir yandan iko la tal pastasnn tadn karyor, F. de onun ne kadar zevk aldn hissedebiliyordu. Bu kadar kat olman yazk. Ha yat ksadr. Bir lokmack almak istemez misin? Schna bel hain hain glmsyordu. atalyla F.'ye bir lokma uzatt. F. bann dnmeye baladn hissetti. Bakn, dedi.. Herhalde yarn perhize yeni batan balasam da olur. Tabii, tabii, dedi Schnabel. ok mantkl bir tu tum. F. kar koyabilirdi ama teslim oldu. Garson, diye seslendi titreyerek. Bana da bir pasta ltfen. yi, iyi, dedi Schnabel. Oldu ite! Herkes gibi ol. Belki gemite de biraz esnek davransan, oktan zl mesi gereken konular zlm olurdu... ne demek iste diimi anlyorsundur. Garson pastalar getirip F.'nin nne koydu. F. adamn o arada Schnabele gz krptn grr gibi oldu ama pek de emin deildi. Nefis tatly yemeye koyuldu. Her lok mann keyfini kara kara. v Gzel, deil mi? dedi Schnabel km seyici bir s rtmayla. Kalorisi ok tabii. Evet, diye kekeledi F. Gzleri vahi vahi bakyor, 89

88

W OODY

ALLEN

elleri titriyordu. Hepsi dosdoru kalalarma gidecek o kalorilerin. Kalalardan m imanlyorsun? diye sordu Schna bel. F. hzl hzl soluyordu. Birden pimanlk duygusu v cudunun her boluunu doldurdu. Ulu Tanrm, ne yaptm ben! diye dnd. Perhizi bozdum! Pasta yedim! Sonu larn bile bile! Yarn elbiseleri bollatrmaya vermem ge rekecek! Bir ey mi oldu efendim? diye sordu garson. Sch nabel gibi glmsyordu o da. Schnabel, Evet, ne oldu? diye garsona katld. Su ilemi gibi bir halin var. Ltfen... onu imdi konuamam! Hava almam gerek! Bu hesab siz der misiniz? Bir daha seferkini de ben derim. Tabii, dedi Schnabel. Broda grrz. Sanrm Mdr seni baz sulam alarla ilgili olarak grmek istiyor. Ne? Ne sulamalar? diye sordu F. Tam bilmiyorum. Baz sylentiler var. Kesin bir ey yok. Y etkililerin sormak istedii birka soru. Acelesi yok ta b ii... eer hl asan, Tombi... F. masadan frlad, sokaklarn arasndan evine do ru utu. Babasnn nnde kendini yere atp alamaya balad. Baba, perhizimi bozdum! diye bard. Bir zaaf nnda kendime tatl smarladm. Ltfen bala beni! Ba la, yalvarrm! Babas sakin sakin dinledi, sonra, Seni lme mah km ediyorum, dedi. F. Anlayacan biliyordum, dedi ona. O anda ikisi kucaklatlar, bo zamanlarnn daha ounu bakalaryla birlikte alarak geirmeye bir kere daha karar verdiler 90

Delinin Hikyesi
Delilik grece bir durumdur. Aslnda hangimiz deliyiz, kim bilebilir? Central Park'da gve yenii giysilerim ve ameliyat maskemle dolap, bir yandan devrim ci slogan lar haykrp bir yandan isteri kahkahalar attm zaman bile, imdi dnyorum da, acaba bu yaptm gerekten mantksz bir ey miydi, diyorum. nk, sevgili okurum , ben balangta byle New York sokak delisi diye bi linen, p bidonlarnn yannda durup elimdeki naylon torbalara sicim paralarn, ie kapaklarm dolduran biri deildim. Hayr, ben bir zam anlar M anhattan'n kibar Do u kesiminde yaayan baarl bir doktordum. Kenti kah verengi Mercedesim iinde, Ralph Laureen t v it takm la rmla dolar dururdum. Benim, yani Doktor Ossip Parkis in, bir zam anlar tiy a tro galalarnda en sk rastlanan kii olan, Sardisde, Lincoln Centerde, Hamptons'da grlen, byk espri yetenei ve raketle nefis ters vurular se rg i leyen birinin, bugn ayana tekerlekli patenleri geirmi, tra uzam, kafasnda frldaktan bir apkayla Broadvvay'de, srt antas srtnda, kayp gidiini grmek ger ekten inanlacak ey deil. Bu feci d hazrlayan ikilem aslnda basitti. De 91

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

rin sevgi beslediim bir kadnla birlikte yayordum. ok tatl ve sevimli b ir kiilii vard. Zekiydi. Zengin ve k l trlyd. Espriliydi, neeliydi... onunla vakit geirmek bir zevkti. Ama (ki bu yzden kadere lnet ediyorum) cinsel adan beni tahrik etmiyordu. Bunun sonucu olarak ben de her gece kentin kar tarafna kayor, Tiffany Schmeerderer adl bir fotom odelle buluuyordum. Bu kzn kan donduran zihinsel yetenekleri, vcudunun her gzenein den fkran erotik radyasyonla tamamen ters orantlyd. Kukusuz, sevgili okurum, doymayan vcut szn iitmisindir. te Tiffany'nin vcudu yalnz doymamakla ka l nyor, be dakika kahve molas vermeye bile yanam yor du. Teni saten gibi, salar kestane rengi bir yele, uzun st bacaklarnn kavisleri, zerinde insan elini kaydr dnda S iklona binmi gidiyor gibi hissettiren trdendi. Bu arada, birlikte yaadm kadnn, Olive Chomskynin grn olarak irkin olduunu sylyor deilim. Hem de hi deilim. Aslnda o da gzel bir kadnd. ekici, esprili, bir kltr atmacasnn tm gerekli niteliklerine sa hip, yatakta mekanik bir kadnd. Belki de neden, k O li ve i n zerine belli bir adan dtnde bana aklanmaz bir ekilde Rifka Teyzemi hatrlatmasyd. Yo, Olive ger ekte teyzeme benzemiyordu tabii. (Rifka'nin grn Yiddish folklorunda Golem diye bilinen tipe benzerdi.) Y al nzca gzlerin evresinde belli belirsiz bir benzerlik sz konusuydu, o da ancak klar ve glgeler belli bir adan derse. Belki bu aile ii cinsel ilikiler tabusu, belki de Tiffany Schmeerderer gibi bir yz ve vcudun dnyaya birka milyon ylda bir gelip peinden ya buzul an ya da ate kyametini balatmasyd asl neden. Ama ne o lu r sa olsun, benim ihtiyalarm her iki kadnn en iyi yan larn gerekli klyordu. 92

nce O livele tantm. Bu da saysz ilikilerin so nunda oldu. Bu ilikilerin hepsinde kar ta ra f baz eksik likler sergilemekteydi. lk karm ok zekiydi, ama hi m i zah yan yoktu. Marx Kardelerin arasnda en ok Zeppo' yu komik bulurdu. kinci karm ok gzeldi ama gerek ih tirastan yoksundu. Bir keresinde seviirken bir k oyu nu olduunu, bir an iin karmn kprdyor gibi grnd n hatrlyorum. ay birlikte yaadm Sharon Pflug ok dman tavrlyd. VVhitney VVeisglass her eye fazla evet diyordu. Pippa Mondale nee dolu, kocasndan bo anm bir kadnd... o da Laurel ve Hardy biimi mumlar savunmak gibi ciddi bir hata yapmt. iyi niyetli dostlarm beni nice kadnlarla tantrdlar. Hepsi de H.P. Lovecraft'n sayfalarndan frlam gibiydi. Dergi ilanlarna umutsuzluk iinde yazdm cevaplar da ie yaramad. Otuz yalarnda bayan air dedikleri altm yalarnda kyor, Bach ve Boevvulf'dan holanan kz renci dedikleri, Grendel'e benziyordu. Bay Blgesel Biseksel ise bana, iki ihtirasna da cevap veremediimi syledi. Tabii arada hi tam bir fstk kmad demek is temiyorum. Hem gzel, hem duygulu, hem bilge... refe ranslar iyi, kendisi sevimli biri. Ama eski bir kurala, belki Ahdi A tik'ten, belki eski Msrllarn ller Kitabndan kalma bir kanuna uyarak onlar da beni reddettiler. By lelikle ok mutsuz bir insan oldum. Dtan bakldnda, iyi bir hayatn nimetlerinden yararlanyordum. Ama iin iin, doyurucu bir ak umutsuzca arayp durmaktaydm. Yalnz geen geceler beni kusursuzluun estetiini dnmeye itti. Doada kusursuz diye bir ey var m (Hyman Amcamn kusursuz budalal dnda)? Hem ben kendim bunca kusurun kurbanyken, kim oluyordum da kusursuzluk aryordum? Oturup kusurlarmn bir listesini 93

VVOODY

ALLEN MUZIR ETKLER

karmaya altm: 1) Arasra apkasn unutur, diye yazdktan sonra aklma baka bir ey gelmedi. Tandm kimseler arasnda anlaml bir ilikiyi sr dren var myd? Annemle babam krk yl birlikte yaa mlard ama bunu inatlarndan yapmlard. Hastanedeki doktorlardan Greenglass, beyaz peynire benzeyen bir ka dnla 'iyi huylu' diye evlenmiti. ris Mernan semen ola rak kaytl herkesle yatmaya hazrd. Hi kimsenin iliki sine tam mutlu denilemezdi. ok gemeden kbuslar gr meye baladm. Ryalarmda bekr barlarna gittiim i, orada eteler halinde sekreterlerin zerime saldrdn gryordum. B aklarn ekiyorlard. Psikanalistim dn vermemi nerdi. Hahamm, Ev kur, yerle, dedi. Bayan Blitzstein gibi bir hanma ne dersin? Belki ok gzel saylmaz ama g et toya gizli yiyecek ve hafif silahlar sokmakta kimse onun kadar baarl deildir. Tantm bir a rtist hanm, asl hevesinin bir kafede garsonluk yapmak olduunu syledi. 3u kadnda umut var gibiydi. Ama ksack akam yemei miz boyunca her sze, Harika, diye cevap verdi. Bir baka akam, hastanede geirdiim yorucu bir gnn stresini atmak iin tek bama Stravinsky konserine g it tim. Ara verildiinde Olive Chomsky ile tantm ve haya tm deiti. Olive Chomsky... okumu yazm ve mantkl. E liot tan dizeler okur, tenis oynar, Bachn ki Blml Bulu lardm. piyanoda alard. H ibir zaman, Off, vay ca nna, demezdi. Pucci'den, G ucciden sz etmez, folk ve western mzii dinlemez, radyo oyunlarn amazd. En kk bir iaretle en olmayacak eyleri yapmaya hazrd, hatt kendi balatrd. Ne gzel ve neeli aylar geirdik onunla! T ki benim seks drtm (sanrm Guinness Re 94

ko rla r kitabna da girdi) snene kadar. Konserler, sine malar, akam yemekleri, hafta sonlar, her konuda harika tartm alar. Bir kerecik azndan bir gaf kmamt. Yal nz bilge lflar. Espri de! Ve tabii hak eden hedeflere uy gun dozda a tla r... politikaclara, televizyona, yz ek tirmeye, son zamanlarn kent mimarisine, takm elbise giy meyen erkeklere, film kurslarna ve konuurken sze, As lnda, diye balayan insanlara. Lnet olsun o yz Rifka Teyzeme benzeten gne nnn camdan szld gne. Ve lnet olsun Soho' daki bir partide Tiffany Schmeerderer gibi olmayacak ad olan bir erotik ilk rnein, orabnn st ksmn dzelttikten sonra bana miki film lerindekine benzer bir sesle, Hangi burtansnz? diye sorduu gne. Klasik kurt adam gibi yzmde tyler ve diler kulakla duyulabilecek bir sesle belirirken onunla biraz astroloji konumaya kendimi mec bur hissettim . Bu konu benim entelektel ilgimi est ve alfa dalgalar kadar, yeralt cinleri altn bulma yetenei ka dar ekerdi. Saatler sonra, onun bikini klotu sessizce yere der ken kendimi balmumu gibi bir esneklik iinde hissediyor dum. Ben anlalmaz bir drtyle Hollanda M illi Marn sylemeye balamtm. Uan VVallendalar gibi sevitik. Bylece balam oldu. =

0 =

O livee yalanlar. Tiffany ile kaamak bulumalar. eh vetimi baka yerde harcarken sevdiim kadna zrler, ba haneler. Harcadm da kime? Kof bir yo-yo'ya. Bana do kunduu anda kafamn tepesi frizbi gibi havalanyor, uan daire gibi uuyordu. Ryalarmn kadnna kar sc 95

WOODY

AtLEN

MUZIR

ETKLER

rumtuluumdan kayor, Emil Janningsin Mavi Meiekteki haline benzer bir fiziksel tutkuyla ryalarmn kadnna kouyordum. Bir keresinde hasta numaras yaptm, Olive* den Brahms konserine annesiyle gitm esini rica ettim, te levizyondaki yarmay birlikte seyretm ekte direnen ta n ramn kaprisini yerine getirmeye kotum. Ama progra m seyredip grevimi yerine getirdikten sonra beni dl lendirdi. Reostalar kst, libidomu Neptn gezegenine uurdu. Bir baka seferinde Olive'e gazete almaya k yorum dedim, yedi blok koarak Tiffany'ye gittim , asansre atlayp onun katna karken... kr ta lih ... asansr takld. ki katn arasnda kafese kslm puma gibi dnenip durdum, ne ateli arzularm bastrabildim , ne de vaktinde eve dnebildim. Sonunda itfaiyeciler gelip beni kardnda, Olive'e isterik bir masal uydurup hazrlam tm. ki sokak saldrgan ve Loch Ness canavaryla ilgili bir ey. Bereket versin ans benden yanayd. Eve dndm de Olive hl uyuyordu. Olive'in iinden gelen drstlk duygusu, benim onu bir baka kadnla aldatmam dn mesine imkn brakmazd! Geri fiziksel yaknlklarmzn skl azalyordu ama ben bnyemi zorluyor, onu en azn dan yar yarya doyurabiliyordum . imde hep sululuk duygusu vard. imde ok yorulduuma ilikin birtakm bahaneler ileri sryordum. O da bunlar bir melek gibi kabulleniyordu. Aslnda bu tempo aylar geerken beni iyi ce tketmeye balad. Edvvard M unchn lk tablosun daki tipe giderek daha ok benzedim. Durumuma merhamet gster, sevgili okurum! Bu l drtc ikilem adalarmn belki pek ounu da etkiliyor. nsann ihtiya duyduu eylerin hepsini birden kar cin sin bir tek yesinde bulamamas. Bir yanda, dn verme 96

uurumu, b r yanda, ak aldatm alarnn sinir bozan ve bastrlmaz varl. Fransziar hakl myd yoksa? in do rusu, bir kars ve bir metresi olmak myd? eitli ihtiya larn sorumluluunu ikisi arasnda datm ak myd? Emi nim ki bu zm Olive'e nersem, ok anlayl bir in san olmasna ramen, sonunda kendimi ie geirilm i g i bi Olivein ngiliz emsiyesine geirilm i bulurdum. B itkin dim, depresyona srkleniyordum , aklmdan intihar g ei riyordum. Tabancay kafama tuttum , ama son anda s in ir lerim boald, havaya ate ettim. Kurun tavandan geti, st katta oturan Bayan Fitelson'u kitap rafna sratt, kadn bayram sonrasna kadar orada asl kald. Derken bir gece her ey aydnland. Apansz, genel de LSD ile badatrlan bir netlikle, ne yapacam ak seik grdm. O live'i Elgin sinemasnda, Bela Lugosi'nin bir film ini grmeye gtrmtm . nemli sahne geldi. Lugosi lgn bilim ciydi. Bahtsz bir kurbannn beynini bir goril beyniyle deitiriyordu. kisini am eliyat masalarna yatrmt. Darda elektrikli bir frtna vard. Eer byle bir ey senaryo yazarnn aklna gelebiliyorsa, herhalde benim kratmda bir cerrah da ayn eyi gerek hayat ta baarabilirdi. Eh, sevgili okurum, seni meslek dndakilerin kolay anlayamayaca ar teknik ayrntlarla skmayacam. Karanlk, frtnal bir gecede bir glgenin ilala uyutulmu iki kadn (birinin biimi erkeklere arabalarn duvara to s latacak trden tabii) Beinci Caddedeki kullanlmayan bir ameliyathaneye tadn sylesem yeter. Havada im ekler karanl yrtarken o ameliyathanede, daha n ce ancak selloid fantezilerde grlm (ve ancak bu t r eyi gnn birinde sanat saydracak bir M acar a kt r tarafndan yaplm) ameliyat yapt. 97 F. :7

WOODY

ALLEN

Sonu? Beyni artk Olive Chomskynin daha az ar pc vcudunda bulunan Tiffany Schmeerderer, kendisinin bir seks nesnesi haline indirgenmesinden mutlu biimde kurtulm u oldu. Darvvin'in bize rettii gibi, ksa zam an da keskin bir zek gelitirdi. Hannah Arendt'in dzeyine ckamadysa bile, en azndan astrolojinin lgnln an lad, evlenip mutlu bir yuva kurdu. Olive Chomsky birden bire byk yeteneklerine elik edecek kozmik bir topog rafyaya sahip olarak benimle evlenip eim oldu, ben de btn dnyann imrendii biri oldum. in ters taraf, O livele yaadmz Binbir Gece M a sallarna denk mutluluun balangcndan birka ay son ra, ben aklanam ayacak bir ekilde rya kadndan doyum alamaz oldum, Billy Jean Zapruder adl bir uak hostesine kapldm. Erkek ocuklar gibi, yamyass gsl, Alabama aksamyla konuan bir kzd. Yreime taklalar a ttryo r du. te bu noktada hastanedeki grevimden istifa ettim. Frldak apkam kafama geirdim, srt antam srtma taktm, Broadvvayden aa tekerlekli patenle kaymaya baladm.

Hatrlarken: Yerler ve nsamar

Brooklyn : Aal sokaklar. Kpr. Her yanda ki liseler ve mezarlklar. Ve ekerci dkknlar. Kk bir ocuk, sakall bir ihtiyarn karya gemesine yardm edi yor, yi Pazarlar diyor. htiyar adam glmsyor, pipo sunu ocuun kafasna boaltyor. ocuk alayarak evine kouyor... Boucu scak ve rutubet. Akam yemeinden sonra insanlar katlanan sandalyeleri evlerinin nne karyor, sokakta oturup konuuyorlar. Birden kar yam a ya balyor. Kafalar karyor. Bir satc sokaktan scak gevrek satarak geiyor. Kpekler zerine saldryor, adam aaca kyor. Ama ne yazk ki aacn tepesinde de ba ka kpekler var. Benny! Benny! Bir anne olunu aryor. Benny on yanda ama imdiden poliste dosyas var. Yirmi alt ya na gelince elektrikli sandalyeye oturacak. Otuz alt ya nda aslacak. Elli yanda bir kuru temizleme dkkn aacak. imdi annesi kahvalt sofrasn kuruyor. Ailesi yoksul olduundan taze ekmek alamam, ocuk marme lad gazeteye sryor. Ebbets S a h a s: T araftarlar Bedford Caddesine sra lanm, top sahasndan kap buraya gelebilecek toplan 89

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

bekliyorlar. Sekiz saysz hamleden sonra ierdeki seyir cilerden bir uultu ykseliyor. Bir top duvar ayor, he vesli ta ra fta rla r zerine atlyorlar! Her nedense gelen top beyzbol topu deil, futbol top u ... Kimse nedenini bilmiyor. Ayn mevsimin daha sonraki gnlerinde, Brooklyn Dodgers'n sahibi, bir elemann Pittsburgh'a verip oradan bir eleman alacak, sonra kendisi Boston'a geecek, Boston Bravesin sahibi de iki kk ocuuyla bu takma gele cek. Sheepshead Krfezi : Mein suratl bir adam iten gelen kahkahalarla glyor, yenge sepetlerini sudan e kiyor. Dev bir yenge, kskacyla adamn burnunu yaka lyor. Adam artk glmyor. Arkadalar onu bu yana e kerken, yengecin arkadalar da yengeci br yana e ki yorlar. Yarar yok. Gne batyor. O nlar hl ekiiyorlar. New O rle a n s : Bir caz orkestras yamur altnda me zarlkta durmu, ukura ceset indirilirken hznl lhler alyor. Derken canl bir mara balyorlar, kente dn yoluna koyuluyorlar. Yar yolda, birisi yanl adam gm dklerinin farkna varyor. stelik yakn tand bile deil. Gmdkleri adam l d eil... hasta bile deil. H at t o srada Alp dalarnn kylleri gibi ark sylyormu. Mezarla geri dnyorlar, zavall adam karyorlar. Da va aacan syleyip teh d it ediyor. Elbisenin temizlenme faturasn bize yolla dedikleri halde. Bu arada, gerek lnn ilerinden hangisi olduunu kimse bilemiyor. Ban do almaya devam ederken seyircilerin hepsi birer birer gm lyor... lm olan en sakin iner, kuramn dn yorlar nk. ok gemeden hi kimsenin lmemi o ld u u anlalyor. Ceset bulmak iin de ok ge olmu artk. Bayram tel balam
100

Festival zaman. Her yanda creole yemekleri. eitli klklara girm i kalabalk sokaklar doldurmu. Karides kl na girm i bir adam kaynar suya atyorlar. tiraz ediyor, ama onun kabuklu deniz hayvan olmadna kimse inan myor. Sonunda adam src ehliyetini gsterince serbest brakyorlar. Beauregard Meydan izleyicilerle tklm tklm dolu. Bir zamanlar Marie Laveau burada by yapm. imdi H aitili yal bir byc, ta bebekler ve oyuncaklar sat yor. Bir polis ona gitm esini sylyor, tartm a balyor. Bittiinde polis on santim boyuna inmi. fkeden kudura rak hl tutuklam a yapmaya alyor ama sesi o kadar tiz ki kimse ne dediini anlamyor. O srada bir kedi kar ya geiyor, polis cann kurtarm ak iin kamak zorun da kalyor.

Paris : Islak kaldrmlar. Ve klar... her yerde k lar! Kaldrm kahvesinde bir adama rastlyorum. Hendi M alrauxya, ok garip ama o da beni Hendi M alraux sa nyor. Malraux'nun kendisi olduunu, benim yalnzca bir renci olduumu sylyorum ona. Bunu duyunca rahat lyor, nk Madam M alraux'yu ok seviyor ve onun be nim karm olduunu dnmekten nefret ediyor. Ciddi eylerden konuuyoruz. Bana diyor ki, insan kendi kade rini semekte zgrdr ve lmn de hayatn bir paras olduunu anlayana kadar, varolmann ne demek olduu nu tam anlayamaz. Sonra bana bir tavan aya satmay te klif ediyor. Yllar sonra bir akam yemeinde yine kar layoruz, o yine benim M alraux olduumda srar edi yor. Bu sefer ben de bir ey demiyorum ve ona gelen mey ve kokteylini de ben yiyorum. 101

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

Sonbahar. Paris yeni bir grevle yine fel durumda. Bu sefer akrobatlar. Kimse zplayp takla atmyor, kent hareketsiz kalyor. Ksa zamanda grev yaylyor, hokka bazlarla vantiloglar da kapsyor. Parisliler bunlar teme! hizmetlerden sayyorlar. renciler iddete bavuruyor. ki Cezayirliyi amuda kalknken yakalyorlar, kafalar tra ediliyor. On yanda, uzun kumral, bukleli sal, yeil gzl bir kz, ileri Bakannn yiyecei okola nus'un iine bir plastik patlayc saklyor. Daha ilk lokmada Bakan hemen Fouguetnin tavanndan frlyor, Les Hallese yarasz beresiz ini yapyor. A rtk Les Halle de yok.

Basit bir kyl. Domuz yetitiriyor. Adn yazmay bilm iyor ama her naslsa I.T.T.yi alt milyon dolar dolandrm, son ra yal Hernandez var. Yllarca Zapatann yannda at koturmu, sonunda byk devrimci onu tutuklatm ... hep kendisine tekme atyor diye.

O tom obille M eksikadan gei: Yoksulluk akl durdu rucu. O rozconu.n duvar resimlerini andran yn yn ge ni kenarl apka kmeleri. Is glgede krk derecenin s tnde. Yoksul bir kzlderili bana kzarm jambonlu aniloda satyor. Tad nefis. Biraz buzlu suyla mideye indiriyo rum. Midemde biraz rahatszlk hissediyorum, sonra Hoilandaca konumaya balyorum. Birden h afif bir karn ar s, beni kapanan bir kitap gibi ikibklm ediyor. Alt ay sonra gzlerimi bir Meksika hastanesinde ayorum. Ka fam kel. Elimde bir Yale flamas var. Korkun bir deneyim geirdiim i reniyorum. Ate etkisiyle sayklarken ve l mn kapsna yaklamken, Hong Kong'dan iki takm e l bise smarladm sylyorlar bana. ok sayda harika kyllerin bulunduu bir kouta nekahat dnemime balyorum. Bu kyllerin ou sonradan yakn dostlarm olacak. Alfonso var... annesi onun matador olmasn istemi. Boa onu delik deik e t mi, sonra da annesi delik deik etmi. Sonra Juan var.
102

Yamur. Alt gn sren yamur. Sonra sis. Bir Lon dra pub'unda W illie Maugham'la oturuyorum. Canm sk kn, nk ilk romanm Gururlu Kusturucu eletirm enler ta rafndan souk karlanm. Timesda kan tek iyi ele tirinin de son cmlesi ii mahvetmi. Diyor ki: VVestern m ektuplarnda bile ei grlmeyen bir eeke kseler mikrobu. Maugham bana bu sz birok trl yorum lanabilir ama bunlar gazete ilanlarnda kullanmamak iyi olur, d i yor. imdi Old Brompton sokandan yukar yryoruz ve yam ur yine balyor. Maugham'a emsiyemi teklif ediyorum, alyor. Kendi emsiyesi de olduu halde hem. Maugham imdi iki emsiye tayor, ben de yannda ko uyorum. nsan eletirileri hibir zaman fazla ciddiye almama l, diyor. Benim ilk ksa hikyemi bir eletirmen sert bir ifadeyle ktlemiti. Ben bozuldum, adam hakknda ba z tatsz eyler syledim. Sonra gnn birinde hikyeyi yeniden okudum, onun hakl olduunu anladm. Yzeyseldi gerekten. Kt kurgulanmt. O olay hi unutmadm. Yllar sonra Luftvvaffe gelip Londray bombaladnda, o eletirm enin evine fener tuttum. Maugham bir ara durup nc bir emsiye satn al yor ve onu da ayor. nsan yazar olm ak iin, diye de vam ediyor. Riski gze almal ve budala durumuna d 103

VVOODY

ALIEN

mekten korkmamal. Ben eytann Kurbanlarn yazarken kafama kttan apka giymitim. Yamurun ilk taslanda Sadie Thompson bir papaand. Aratryoruz. Risklere giriyoruz. Hayatn Esiriyize balarken elimde bir tek bala vard: 've. inde ve bulunan bir hikyenin harikulde olacan biliyordum. Yava yava gerisi de b i imlendi. Bir rzgr M augham n ayaklarn yerden kesiyor, onu bir binaya arptryor. O kkr kkr glyor. Ondan son ra Maugham bana, gen bir yazara verilebilecek en b yk d sunuyor. Soru cmlesinin sonuna soru ia reti koy. Ne kadar e tkili olabileceine aracaksn.

inde Yaadmz u ren a

Evet, itira f ediyorum. Bendim. W illard Pogrebin. Yu muak huylu, hayatnn bir dneminde gelecek vaad eden ben. ABD Bakanna bir kurun skan bendim. Tm ilg i lilerin ans varm ki izleyici kalabalndan biri o sra da Lugerimi drtp hedefi artt, kurun bir McDonalds tabelasndan sekti, Him m elsteinin sosisi dkk nnda bir bratmurst'un iine gmld kald. Birka koru ma grevlisinin soluk boruma dm attklar hafif ta r taklam alardan sonra beni kskvrak yakaladlar, gz altna almaya gtrdler. Nasl oldu da bu duruma geldim, diye mi soruyorsu nuz. Ben, hibir sivri siyasal inanc olmayan ben; ocuk luunda elloyla Mendelson almay, belki dnyann b yk bakentlerinde parmaklarmn ucunda dans etmeyi ha yal etmi olan ben. Aslnda, her ey iki yl nce balad. Or dudan salk nedenleriyle yeni atlmtm. Sebebi, ze rimde benim haberim olmadan yaplan baz bilimsel de neylerdi. Daha ayrntl anlatm ak gerekirse, birkamza, iine lisrpik a sit konmu frnda tavuk yedirilm iti. De neyin amac, bir insann Dnya Ticaret Merkezi Binas ze rinden umaya kalkmak iin hangi dozda LSD almas 105

MUZIR WOODY ALLEN

ETKLER

gerektiini saptamakt. Gizli silahlar gelitirm ek Pentagon iin byk nem tar. Daha bir hafta nce de okla vu rulmutum. Okun ucundaki ila, Salvador Dali gibi ko numama ve ona benzememe yol amt. Birikimsel yan etkiler sonunda gzlemlerimde kendini gsterdi, karde im M orris'le iki rafadan yumurta arasndaki fark ayrtedemez hale gelince beni ordudan attlar. Sava Gazileri Hastanesinde uygulanan elektrook te davisi yardmc oldu ama orada da kablolar kart, bir davran psikolojisi laboratuar devreye gireli, ben de b ir ka empanzeyle birlikte Vine Bahesni nefis bir n gilizceyle oynadm. Serbest kaldmda meteliksiz ve ya payalnzdm. Otostopla batya gitmeye kalktm, beni iki Galifornia yerlisinin arabalarna aldklarn hatrlyorum. Rasputin gibi sakal olan karizm atik bir gen adamla, Svengali gibi sakal olan karizm atik bir gen kadn. Tam aradklarymm ben dediklerine gre. nk Kabala'y parmene yazyorlarm ve kullanacaklar kan bitmi. On lara namuslu bir i bulmak zere Hollyvvood'a gitm ekte olduumu anlatmaya altmsa da, hipnotik gzleriyle k rek kadar baklarnn bileimi beni onlarn samimiyetine inandrd. Issz bir iftlie gtrldm hatrlyorum. Hip noz altnda birka gen kadn bana organik salk be sinleri yedirdiler, sonra alnma kzgn demirle pentagram dalamaya altlar. Daha sonra bir kara yine tank o l dum. Kukuletal yeniyetmeler, Vay canna, kelimelerini Latince sylyorlard. Ayrca bana peyote ve kokain ve rildiini, halanm kaktsten alnma beyaz bir madde yedirildiini de hatrlyorum. Bam radar ana gibi dn d, arkama bakar oldum. Daha fazla ayrnt hatrlam yo rum ama iki ay sonra bir istiridyeyle evlenmeye kalktm iin Beverly Hills'de tutuklandm zaman da beynim hl etki altndayd. 106

Polis beni serbest braktnda, akl salmn geriye kalann koruyabilmek iin biraz i huzuru bulmak is ti yordum. Leo-Tzenin retilerini Robert Vesco'nun bilge liiyle birletiren mehtap suratl, etkileyici Peder Chow Bok Ding'in mezhebine katlmam iin, taraftarlar beni so kaklarda defalarca durdurup neride bulundu. Peder Ding estetik bir adamd. Tm dnyasal varlklar (Charles Foster Kanein sahip olduundan fazlasn) reddetmi b iriy di. Hayattaki iki amacn yle anlatt. Birincisi, kendisine inananlarn hepsine duann, orucun ve kardeliin deer lerini ilemek, kincisi de onlar NATO lkelerine kar bir din savaa srmek. Birka vaaza devam ettikten sonra, Peder Dingin robot gibi bir itaatten holandn, iihi evkte en ufak bir azalmaya kalarn kaldrdn farkettim. Pederin grubunun sistem atik olarak ahlksz bir megalomanyak tarafndan kubeyinli zombiler haline indirgen mekte olduundan kukulandm sylediimde, bu szm eletiri sayld. Birka saniye sonra beni a lt dudamdan ekerek bir mihraba gtrdle-r, orada Pederin Sumo g reilerine benzeyen adamlar bana tutumumu birka haf ta boyunca yeniden dnmemi tlediler. Aklm da tacak yemek ve su gibi eyler olmakszn. Tutumumu be enm ediklerinin ek bir iareti olarak, avucu bozuk para dolu bir yumruk, di etlerime mekanik bir dzenlilik tem posu iinde defalarca indi. G ariptir ama ldrmam en gelleyen tek ey, kendi zel tlsml kelimemi tekrarlayp, durmadan Yoyks, demem oldu. Sonunda bu terre tes lim oldum, hayaller grmeye baladm. Franketayn' e lin de hamburger, ayaklarnda kayakla Covent Gardens'de dolarken grdm de hatrlyorum. Drt hafta sonra bir hastanede gzlerimi atmda olduka iyiydim, yalnz birka rm vard, bir de ken 107

VVOODY

A tlE N

MUZIR

ETKLER

dimin igor Stravinsky olduuma kesinlikle inanyordum. Peder Dingin aleyhine, on be yanda bir Maharii ta rafndan dava aldn duydum. Anlaamadklar konu, hangisinin Tanr olduuydu. Kazanan, Loew'un Orpheum' una serbest giri kartna hak kazanyordu. Sonunda sorun Bunco Mangasnn yardmyla zmlendi, her iki guru birden, snrdan Nirvana - M eksikaya kaarlarken yaka landlar. Bu arada ben fiziksel bakmdan salam olmakla bir likte, duygusal denge bakmndan Caligula'nn durum un daydm. Para para olmu psikolojim i onarm ak umuduy la PET diye bir programa yazldm. Bir benlik terapisi program. Gustave Perlem utter adl etkileyici biri balat mt program. Perlem utter daha nce saksofoncuyken psikoterapiyle ileri yalarnda tanm, ama uygulad yntem pek ok nl film yldzn evresine ekmiti. Bu insanlar terapinin kendilerini hzla ve derinlemesine de itirdiini, Cosmopolitan dergisindeki yldz fallar stu nunun biie byle bir deiiklik yaratamadn sylyorlar d. Geleneksel tedavilerden sonu almam bir gup nrotik, krsal bir yerdeki sevimli bir tedavi merkezine g trldk. Herhalde dikenli telleri ve Dobermanlar grn ce kukulanmam gerekirdi ama Perlemutter'in grevlileri bize duyduumuz lklarn nemsiz olduu konusunda gvence verdiler. Dik arkal sert sandalyelerde yetmi iki saat boyunca kprdamadan oturtulunca direnme gc mz yava yava tkendi, ok gemeden de Perlem utter bize Kavgarrt'dan pasajlar okumaya balad. Zaman ge tike adamn tam bir psikotik olduu, tedavisinin de rastgele neelenme hamlelerinden olutuu belli oldu. D krklna urayanlardan bazlar oradan ay 108

rlmaya altlarsa da, evredeki tel rgnn e le ktrikli olduunu anladlar. Perlem utter'in kendisinin akl dok toru olduunu syleyip diretm esine ramen, sk sk ona Yaser A ra fa ttan telefonlar geldiine dikkat ettim. Son anda Simon VViesenthalin ajanlar oray basmasayd neler olacakt, Tanr bilir. Bu olaylarn etkisinden gergin ve alayc biri olarak, San Fransiscoya yerletim, tek bildiim yolla para kazan maya baladm... Berkeley yresinde tah rikilik ve FBI'ya m uhbirlik yapmakla. Birka ay boyunca federal ajanlara bilgileri sattm, sonra tekrar sattm. Bilgilerin ou CIA nn bir planyla ilgiliydi. New York halknn dayanklln lmek iin ehir suyuna potasyum siyanr atma plan. Bir yandan bu i. bir yandan porno film lerde ynet men olarak, iki yakam biraraya zor getirebiliyordum . Derken bir akam p dar koymak iin kapm a tmda iki adam glgelerden zerime atld, kafama bir kanepe rts geirdiler, beni bir arabann bagajna tkt lar. Bana ine yaptklarn hatrlyorum. Kendimden gem e den nce, Patty'den ar, ama Hoffa'dan h afif olduumu sylyorlard. Kendime geldiim de karanlk bir dolaptay dm. hafta boyunca beni orada tm duyulardan arnm durumda tuttular. Daha sonra uzmanlar beni gdklad, iki adam folk arklar sylemeye balad, sonunda ne ister lerse yapmaya raz olduumu bildirdim. Neler olduunu tam anlatamayacam nk belki syleyeceklerim in hep si beyin ykamadr. Ama sonunda beni Bakan Gerald Ford'un bulunduu bir odaya aldiar. Bakan elimi skt, kendisiyle birlikte lkeyi dolap arasra ona bir el ate etmemi, ama skalamak iin zen gstermemi istedi. O zaman cesaretini gsterme frsat bulacan, dikkati nemli konulardan baka tarafa ekebileceini belirtti. O 109

VVOODY

ALLEN

konular zmleyecek yetenekte grmyordu kendini. O zayf halimde her eye raz oldum. ki gn sonrada Himmelstein Sosisisinin dndaki olay oldu.

nsanlk iin Dev Bir Adm

Dn le yemeinde, en sevdiim kent ii lokan tasnda, o lokantann spesyalitesi olan bir t r tavuk y i yordum. Bir yandan da tandm bir oyun yazarnn, son eserini eletirilere kar savunuunu dinlemek zo runda kalyordum. kan eletiriler, Tibetvri iler Kitab gibi bir havadayd. Moses Goldvvorm ikide bir Sofokles'in diyaioglaryla kendininkiler arasnda skc ili kiler bulurken, bir yandan da sebzeli kotletini kurtlar gibi tknyor, New Y orklu tiyatro eletirm enlerine Carrie Nation gibi ate pskryordu. Ben tabii ona anlayl bir kulak sunmaktan, sfr gelecek vaad eden bir oyun yaza r sznn birka trl yorum lanabileceini sylemekten baka bir ey yapamyordum. Derken birden... sknetten kyamete bir anda geilebilm esi gibi, zavall adam san dalyesinden yar ayaa kalkt. Konuamaz olmutu. Tel la kollarn sallyor, bir eliyle grtlana sarlyordu. Adam caz mavinin sk sk Thomas Gainsborough ile zdele tirilen bir tonuna dnmt. Birisi, Tanrm, ne oluyor? diye barrken, gm atal ban yere dmesiyle btn balar bize doru evrildi.

_ m _

W O O OY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

Garsonlardan biri, Koroner yetmezlii, diye hay krd. Bitiik masadaki adam, Hayr, hayr, kriz geiriyor, dedi. Goldvvorm hl mcadele veriyor, kollarn sallyordu ama gc kesilmeye balamt. Kalabalktan atlak ses ler isteri halinde eitli areler nerirken, oyun ya zar garsonun tehisini onayiarcasna yee uval gibi y ld. Goldvvorm'un cankurtaran yetiemeden lecek gibi bir hali vard. Tam o srada, bir seksen boyunda b ir ya banc, astronotlara ta karan bir zgvenle sahnenin ortasna ilerledi, gerekten sahnedeymi gibi bir sesle, Her eyi bana brakn, millet, dedi. Doktora ihtiyacmz yok... bu kalp sorunu deil. Boazna sarlmakla adam evrensel bir iaret verdi bize. Dnyann her kesinde b i linen bir iaret. Bouluyorum demek istedi. B elirtiler b el ki kalp krizi geiren birinlnkine benzeyebilir, ama sizi te min ederim, bu adam Hemlich Manevrasyla ku rtulaca k tr! Gnn kahraman bu szleri syledikten sonra iki kolunu masa arkadama arkadan sarp onu oturur durum da dorulttu. Yumruunu Goidvvormun gs kemiinin tam dibine dayad, birden abanp skt. Hastann boazn dan bir fasulyenin roket gibi frlayp vestiyerin tepesine utuunu grdk. Goldvvorm kendine geldi, kurtarcsna teekkr etti. Kurtarc o zaman Salk Kurumunun bas trp duvarlara ast bir ilan bize gsterdi. Posterde az nce seyrettiim iz kk sahne, tm ayrntlaryla ay nen anlatlm aktayd. Hem de resimlerle. Demin grd mz gerekten de evrensel bir boulma iaretiydi. eyi birden ifade ediyordu: (1) Konuamyorum ve soluk dc alamyorum. (2) Tende morarma. (3) Yere yklma. 112

Posterdeki tehis bilgilerinden sonra, hayat kurtaran sre cin nasl uygulanaca anlatlyordu. Arkadan kucaklama, niden bastrma ve demin tank olduumuz uan protein oay. te Goldvvorm, Uzun Veda'dan bylece kurtulmu o l du. Birka dakika sonra, Beinci Cadde zerinde eve doru yrrken, az nce izlediim can kurtarma manev rasnn kefiyle adn ulusal bellee kazyan Doktor Hemlich'in, bir zam anlar bu t r sofra tehlikelerine are bulmak iin isimsiz bilim adamnn nasl aylarca uratndan haberi var m acaba, diye dndm. Acaba o isimsiz lden birinin tuttuu gnl biliyor muydu? O gnlk benim elime, bir ak artrm ada yanllk sonucu gem i ti. Sekiz haftalm yatrmay kabullendiim Harem Esir leri adl kitaba, cildi ve rengi ok benzedii iin. Aada o gnlkten baz blmler var. Bunlar buraya srf bilime katks olsun diye alyorum.

3 OCAK, iki meslekdamla bugn ilk defa karla tm ve ikisinin de ok ho insanlar olduuna karar ver dim. Ama Wolfesheim hi benim tahmin ettiim gibi biri deil. Bir kere, resmindekinden daha kilolu (sanrm eski resmini kullanyor.) Sakal orta uzunlukta ama akla s maz bir yabanotu kitlesi arasnda uzama benziyor. Bu na kaln al kalar ve mikrop boyunda boncuk gzle rin o kaln, kurun geirmez gzlk camlar ardndaki ku kulu hareketlerini de ekleyin. Sonra tikler, seirm eler de var. Adam yz tiklerinden ve gz krpmalardan yle bir repertuar gelitirm i ki, S travinskynin komple bir kom po zisyonuna ta karyor. Bununla birlikte Abel VVolfesheim parlak bir bilim adam. Sofra boulmalar konusundaki a 113 F. : 8

WOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

lmas onu dnya apnda bir efsane haline getirm i. Rastgele Boulma adl raporunu biliyor olmam iltifa t say d, kulama bir zam anlar kukuyla karlanm olan h krk doutan gelir tezimin imdi artk M.I.T.de yaygn ekilde kabul edildiini fsldad. VVolfesheim'n grn eksantrik olsa bile, grubun dier yesi yazlarn okurken tam tahmin ettiim gibi k t. Shulamith A rn o lfin inin rekombinan DNA ile ilgili deney leri, Let My People Goyu (Brakn Halkm Gesin) a r k olarak syleyebilen bir fare yaratmasna yol amt. Kadn ar ngiliz gibiydi. Tvit giysiler giyen, salarn sm sk topuz yapm, baa ereveli gzl gaga burnu ze rinde aaya sarkm biri. Ayrca konuma bozukluu da vard. Konumas yle belirgin bir svlktayd ki, iinde cok 's' geen bir kelime sylediinde insan kendini mu son rzgr ortasnda kalm gibi hissediyordu. kisinden de holandm ve byk keifler bekliyorum. 5 OCAK, iler sandm kadar kolay balamad, nk VVolfesheim'la ben yntem zerinde kk bir anlamaz la dtk. Ben ilk deneylerimizi fareler zerinde yap may nerdim, ama o bunu gereksiz bir ekingenlik olarak nitelendirdi. Kendisi mahkmlar kullanm aktan yana. On lara beer saniye arayla iri et lokmalar yedirmek, ine meden yutmalarn emretmek istiyor. Sorunun apn ger ek boyutlaryla ancak o zaman gzlemleyebiliriz diyor. Ben olaya ahlki adan baknca VVolfesheim savunmaya geti. Kendisine bilimi ahlktan yksek sayp saymadn sordum, insanlara ve hamsterlere ayn gzle baktna iaret ettim . Duygularna kaplp beni benzersiz gerzek olarak deerlendiriine de katlmadm. Bereket versin Shu lamith benden yanc kt. 114

7 OCAK. Bugn verim li bir gn oldu. Shulam ithle be nim iin. Yirmi drt saat durmakszn altk, bir fareyi boulma noktasna getirdik. Bunu salamak iin hayvana Gouda peynirinden dev porsiyonlar verdik, yedikten sonra da onu gldrdk. Tabii lokm alar yanl borudan aa gitti, boulma oldu. Fareyi kuyruundan smsk yakala yp krba gibi salladmzda peynir paras kt. Shulam ith'le ben bu deney zerinde bo! bol notlar aldk. Eer kuyruktan sallama ilemini insana uygulayabilirsek b ir eyler baarm olacaz. Henz bir ey sylemek iin ok erken.

15 UBAT. VVolfesheim denemekte direndii bir ku ram gelitirdi ama bence fazla basit bir ey. Yiyecekle bo ulmakta olan bir insana su iince kurtarabileceine inanyor. nce aka yaptn sandm, ama srarl haii ve vahi bakl gzleri bu kurama adanmln ortaya ko yuyordu. Besbelli gnlerdir uyku durak bilmeden kafa snda bu fikri evirip evirmi. Laboratuarndaki tpler e itli dzeylere kadar su doluydu hep. Ben kukulu cevap verince, beni olumsuz davranmakla sulad, sonra disko dansz gibi kvrlp bklmeye koyuldu. Benden nefret e t tii belli.

27 UBAT. Bugn dinlenme gnmzd. Shulam ithle ben arabayla krlar dolamaya karar verdik. Bir kere d o aya knca, boulma kavram yle uzak grnmeye ba lad ki! Shulamith bana, daha nce evlendiini, einin radyoaktif izotoplar zerindeki almalarn ncs o l duunu anlatt. Senato komisyonu nnde ifade verirken 115

WOODY

AlLEN

,MUZIR

ETKLER

btn vcudu szn orta yerinde grnmez olmutu. ki miz kiisel tercihlerim izden, zevklerimizden konutuk, ay n bakterileri sevdiimizi kefettik. Shulamith'e, onu per sem ne hissedeceini sordum. Nefisss, dedi, bana ko numa kusurunun zengin bir spreyini sundu. Onun ok gzel bir kadn olduu sonucuna varm bulunuyorum. He le de 'X n geirmez kurun ekrandan bakldnda.

boratuarnda itira f etti. Onu pmeye altnda, Shula mith elindeki donmu maymunu onun kafasna indirdi. VVolfesheim ok bunalml ve zgn bir adam.

1 MART. A rtk VVolfesheim'n deli olduuna inanyo rum. Bir bardak su kuramn dzinelerce kere denedi, hibir seferinde baarl olmad. Deerli zaman ve pa ray ziyan etm ekten vazgemesini sylediimde, petri ku tusunu frlatt, kutu burun kemiimden sekti, lehim aleviy le onu kendimden uzak tutm ak zorunda kaldm. Her za man olduu gibi, i zorlatka gerilim ler de artyor.

18 MART. Bugn M arcello's Villa lokantasnda Bayan Guido Bertoniyi boulurken bulduk. Boazna kaan ey, sonradan anlaldna gre, ya kaneloni ya ac ping-pong topuydu. nceden tahmin ettiim gibi, srta vurmak ie yaramad. VVolfesheim eski kuramlardan b ir trl kopa mad iin bir bardak su yntemini denedi. Ne yazk ki su bardan nfuzlu bir inaat mteahhidinin masasn dan kapt iin mz servis kapsndan arkadaki lam ba direine srdler... defalarca.

3 MART. Tehlikeli deneylerimiz iin denek bulamayn ca lokantalarda kafeteryalar dolamak, abuk dolarsak sorunlu birine rastlayacamz ummak zorunda kaldk. Sans S ou d Meze Evinde, ben Bayan Rose Mosco/vitz'i ayak bileklerinden kaldrp sallamaya altm. Boazna ka an dev lokmay karmay baardm ama yine de bana minnet duymua benzemiyordu. VVolfesheim boulanlarn srtna vurmamz nerdi, otuz iki yl nce Z rihteki b ir sempozyumda bu srt vurularyla ilgili nemli baz kav ramlarn Fermi tarafndan ortaya atldna iaret etti. Bu konuyu incelemek iin fon tahsis edilm em iti, nk hk met nkleer ncelii sem iti o gnlerde. VVolfesheimn Shuiam ithle olan ilikim de bana rakip duruma geldiini de sylemem gerekir. Ona olan sevgisini dn biyoloji la

2 NSAN. Bugn Shulamith cmbz kavramn ortaya att. Y ani... uzun bir cmbz ya da forsepsle soluk boru suna kaan lokmay karmak. Her vatanda, zerinde byle bir let tarsa, Kzl Ha rgt de herhalde bunu kullanma konusunda eitim verebilirdi. Hevesli bir umut iinde arabaya atlayp deniz kenarndaki Belknaps Salta gitti, Bayan Faith B litzsteinin soluk borusundaki yenge lokmasn karmaya uratk. Ne yazk ki ben cmbz ortaya kardmda kadn telaland, dilerini bileime ge irdi, elimdeki cmbzn boazna dmesine yol at. l mn nlenmesi, kocas N athann abuk davranp onu salarndan yakalayarak havaya kaldrmas, baaa e virip yo-yo gibi sallanmas sayesinde nlenebildi.

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

11 NSAN. Projemiz sona e riyo r... baarsz olarak. Bunu sylemekten znt duyuyorum. Fonumuz kesildi. Vakf artk kalan parann nee-ngraklar konusuna harcanmashn daha yararl olaca kansnda. Haberi alnca ak havaya kp kafam netletirm e ihtiyacn duydum. Gece karanlnda tek bama Charles Nehri kenarnda y rrken, bilimin snrlarn dnmeden edemiyordum. Belki de insanlarn yemek yerken arasra boulmas bir yazgy d. Belki zemediimiz bir kozmik plann parasyd. A ra trmann ve bilimin her eyi zeceini sanacak kadar ki birli miyiz? nsan biftekten ok iri bir lokma yutuyor ve t kanyor. Bundan basit ne olabilir? Evrenin o nazik denge sini ve uyumunu bundan iyi kantlayacak bir ey olabilir mi? Tm cevaplar hibir zaman bilemeyeceiz.

Proje sona erdi. Geri baarszla uradmz doru; ama bakalar bizi izleyecek, ilkel almalarmzn zeri ne baka almalar tem ellendirecek ve sonunda baa racaktr. Gerekten de, ilerde ocuklarmzn, ama daha kesin konumak gerekirse torunlarmzn, rk, renk, dil ve din fark gzetmeksizin bu sofra tehlikesinden arnm bir dnyada yaayacan grebiliyorum . Szlerimi kiisel bir szle bitireyim. Shulam ithle evleniyoruz. Ekonomik du rum biraz dzelene kadar da mz VVolfesheim da dahil ok ihtiya duyulan bir hizmet vermeye, birinci snf bir dvme salonu amaya karar verdik.

20 NSAN. Dn leden sonra bizim son gnmzd. S hulam ithe merkezde rastladm. Yeni herpes asyla ilgili m onografiyi inceleyip konserve balk attrarak yemek za manna kadar durumu idare etmeye alyordu. Arkasn dan sessizce yaklatm, artm ak iin kollarm ona dola dm, bir an iin ancak bir n duyabilecei zevki duy dum. Birden boulur gibi oldu. Baln bir lokmas soluk borusuna kamt. Kollarm hl ona sarlyd. ans ese ri, ellerim de tam gs kemiinin altnda kenetlenmiti, iimden bir ses... belki kr igd, belki bilimsel talih ... ellerimi yumruk yapp onun gsne bastrmam salad. Lokma hemen yerinden kt, bir an sonra da gzel ka dnm sapasalamd. Bunu VVolfesbeima anlattmda, Evet, tabii, balksa olur, ama dem ir alamlarysa olmaz, dedi. Ne demek istediini anlayamadm, aldrdm da yok.
118

119

MUZIR

ETKLER

kanm, bir insann bacaklar ne kadar uzun olmal sizce, diye sor. Je n n in g s: Anlayamadm? Lincoln : Sen bana, bir adamn bacaklar ne kadar uzun olmal diye sor. Jennings : Nedenini sorabilir miyim, efendim? Lin coln : Neden mi? ok iyi bir cevabm v a rd a on dan. Jennings : yle mi? Lincoln : Yere deecek kadar uzun olmal. Jennings : Anlayamadm? Lincoln : Yere deecek kadar uzun. Cevabm bu! A n ladn m? Bir adamn bacaklar ne kadar uzun olmal? Yere deecek kadar! Jennings : Anlyorum. Lincoln : Komik bulmadn m? Je n n in g s: Ak konuabilir miyim, Bakanm? Lincoln (Can sklarak) : Eh, bugn ok kahkaha topladm bu szle. Je n n in g s: Sahi mi? L in c o ln : Elbette. Kabineyle ve birtakm arkada larla beraberdim, adamn biri bunu sordu, ben de cev b patlattm , btn oda krld. Je n n in g s: S orabilir miyim. hangi nedenle sordu size? Bay Lincoln, bu soruyu

Soru
(Aadaki bir perdelik oyun, Abraham Lincoln'un haya tndaki bir olay zerine tem ellendirilm itir. Olay gerek o labilir veya olmayabilir. Ben bunu yazarken hayli yo r gundum.) I (Lincoln ocuksu bir hevesle, basn sekreteri G eorgeJenningsi odasna artr.) Jennings : Bay Lincoln, beni mi arttnz? Lincoln : Evet, Jennings. Gir, Otur. Jennings : Evet, Bakanm? Lincoln : (Glmsemesine engel olamaz) Seninle bir fik ir zerinde konumak istiyorum. Jennings : Elbette, efendim. Lincoln : Bir dahaki sefere basn tem silcilerini a rp toplant yaptmzda... Jennings : Evet efendim ... Lin co ln : Sra sorulara geldiinde... Jennings : Evet, Bakanm... Lincoln : Sen elini kaldr ve bana bir soru sor. Ba 120

Lincoln : Efendim? Je nn in g s: Y ani... anatom iden mi konuuyordunuz? Adam cerrah myd, heykeltra myd? Lincoln : ey....yo..ey... sanmyorum. Hayr. Basit bir iftiydi galiba. Jennings : E, neden bilmek istedi bunu?

121

VVOODY

AlLEN

MUZIR

ETKLER

Lincoln : Onu bilmem. Tek bildiim, benimle hemen grmek isteyen biri olduu... Jennings (Kaygl) : Anlyorum. Lincoln : Ne oldu, Jennings, rengin soldu! J e n n in g s: Biraz garip bir soru da... L in coln : Evet ama ben kahkaha topladm o soruyla. ipak bir cevapt. Jennings : Onu inkr eden yok, Bay Lincoln. Lincoln : Byk kahkaha. Tm kabineyi krdm geir dim . Jennings : Sonra adam bir ey syledi mi? Lincoln : Teekkr etti, kp gitti. J e n n in g s : Neden bilmek istediini sormadnz m ona? Lincoln : Dorusunu istersen, o sra kendi cevabma pek keyiflenmitim. Yere deecek kadar uzun. yle a buk geldi ki aklma! Bir an kararszlk gstermedim. Je nn in g s: Biliyorum, biliyorum. Yalnz... ey... bu olay beni biraz kayglandrd. II (Lincoln'la Mary Todd yatak .odalarnda. Gecenin yars. Mary yatanda, Lincoln sinirli sinirli dolayor.) Mary : Gelip yatsana, Abe. Bir terslik mi var? Lincoln : Bugnk o adam. O soru. Kafamdan a ta myorum. Jennings sanki bir kutu at, iinden minik ku rt lar dkld. Mary : Unut artk, Abe. Lincoln : Unutmay istiyorum, Mary. Tanrm, istem i yorum mu sanyorsun? Ama o srarl gzler. Yakaran ba klar. Neydi bunu yaratan? Bir iki imem gerek. 122

Mary : Olmaz, Abe. Lincoln : Olur. Mary : Olmaz dedim. Son zamanlarda ok ted irgin sin. Bu lnet olas i savatan. Lincoln : Savatan deil. O insana cevap vermedim. abucak kahkaha toplama peindeydim. Kabine yeleri mi gldrmek uruna, karmak bir durumun dikkatimden kamasna izin verdim. Kabinem nefret ediyordur benden. Mary : Seni ok seviyorlar, Abe. Lincoln: Kibirliyim. Ama yin e d e ... o cevap abucak geldi aklma. Mary : Ayn fikirdeyim . Zekice bir cevap. Bedenine deecek kadar. Lincoln : Yere deecek kadar. Mary : Hayr, 'br trl sylemitim. Lincoln : Hayr. Onun neresi komik ki? Mary : Bence o ok daha komik. Lincoln : O mu komik? M a ry: Tabii. Lincoln : Mary, sen ne dediini bilmiyorsun. M a ry : Bacaklarn bedene doru ykselii gzmn, nne gelince... Lincoln : Unut artk! Unutalm, ha? Viski nerede? M a ry : (ieyi geri ekerek) Hayr, Abe. Bu gece i meyeceksin! zin vermiyorum! Lincoln : Mary, ne oldu bize? Ne iyi vakit geirirdik. Mary (efkatle) : Gel buraya, Abe. Bu gece dolunay var. Tantmz geceki gibi. Lincoln : Hayr, Mary. Tantmz gece ay sondrdndeydi. Mary : Dolunayd. Lincoln : Sondrd. 123

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

M a ry : Dolunay. Lincoln Almana getireyim. M a ry: Ah, Tanrm ... Abe, unut artk! Lincoln : zr dilerim. Mary : O soru mu yine? Bacaklar m? Hl o mu? Lincoln : Ne demek istiyordu? III !Will Haines'le karsnn kulbesi. Haines uzun bir yo l culuktan dnp kapdan girer. Alice diki sepetini e lin den brakp ona koar.) Alice : Eee, sordun mu ona? Andrevvu balayacak mym? Will (Kendinde deilm i gibi) : Ah, Alice yle budala ca bir ey yaptm ki! A lic e : Eee, sordun mu ona? Andrevvu balayacak yacak deme bana sakn! W ill: Sormadm ona. Alice : Ne dedin? Sormadn m? W ill: Bana ne oldu, bilemiyorum. Orada, karmdayd. Amerika Birleik Devletleri Bakan. evresinde nem li insanlarda. Kabinesi, dostlar. Derken biri, Bay Lincoln, bu adam sizinle konuabilmek iin btn gn a t srtnda yol tepmi, soracak bir sorusu var, dedi. Ben atla g id er ken soruyu kafamda hazrlamtm. Bay Lincoln, olumuz Andrew bir hata yapt. Nbetteyken uyuyakalmak ciddi bir sutur, biliyorum. Ama bu kadar gen birini idam etmek de ok zalim bir ey gibi geliyor. Sayn Bakan, cezasn balayamaz msnz? A lic e : En doru ifade edilii bu. Will : Ama nedense, onca gz bana bakarken, B a

kan da, Evet, sorun nedir? deyince, ben de, Bay L in coln, bir adamn bacaklar ne kadar uzun olmal? de yiverdim. Alice : Ne? W ill: Evet, yle. Sorum o oldu. Neden azmdan y le kt diye sorma bana. Br adamn bacaklar ne kadar uzun olmal? Alice : Bu nasl soru byle? W ill: Dedim ya, bilmiyorum. Alice : Bacaklar m? Ne kadar m uzun? W ill: Ah, Alice, bala beni. Alice : Bir adamn bacaklar ne kadar uzun olmal? mrmde duyduum en budalaca soru. W ill : Biliyorum, biliyorum. Bana hatrlatp durma. A lic e : Ama neden bacak uzunluu? Y ani... bacaklar seni pek de ilgilendiren bir konu deil ki! W ill: Kafamda kelime aryordum. lk dileimi unut mutum. Saniyelerin getiini kulamla duyar gibiydim. Dilimi yutm u gibi grnmek istemedim. Alice : Bay Lincoln bir ey dedi mi? Cevap verdi mi? W ill: Evet, Yere deecek kadar uzun, dedi. Alice : Yere deecek kadar uzun mu? O da ne demek yle? W ill: Ne bileyim? Ama ok kahkaha toplad. Tabii o insanlar ar tepki gstermeye eilim liler hep. A lice (Birden dnerek) : Belki de Andrevvnun ba lanmasn aslnda istemiyordun. W ill: Efendim? Alice : Belki t iinden, olumuzun cezasnn ba lanmasn istemiyordun. Belki kskanyorsun onu. W ill: Delisin sen. Ben... ben... mi? Kskanmak m? Alice : Neden olmasn? O daha kuvvetli. Baltada, 125

124

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

apada, orakta daha eli abuk. Topraa kar sezgileri ta ndm her erkekten daha gl. W ill: Kes artk! Kes! Alice : Gerei kabul edelim, VVlliam, sen berbat bir iftisin. Will (Panik iinde titreyerek) : Evet, kabul ediyorum! Nefret ediyorum iftilikten! Tohum lar gzme hep b ir birinin ei gibi grnyor! Toprak da yle! Tozdan topra n farkn bilemiyorum! Sen dou kysndansn! Lks okuilardan! Bana glyorsun. Alay ediyorsun. Ben algam ekiyorum, msr bitiyor! Bunlar bir insan incitmez mi sa nyorsun? A lic e : Tohum paketlerini bir denee taksan, ne ek tiini bilirdin! W ill: lmek istiyorum! Her ey kapkaranlk! (Birden kap vurulur, Alice anca karsnda Abraham Lincoln'u grr. Lincoln yorgun ve km, gzleri kpkr mzdr.) Lincoln : Bay Haines? W ill: Bakan Lincoln... L in co ln : O soru... W ill: Biliyorum, biliyorum ... ne budalaym! Aklma bir tek o geldi... o kadar heyecanlydm ki! (Haines alayarak dizst ker. Lincoln da alar.) Lincoln : O halde haklymm. Bir baka eyin ye ri ne sormusun onu. W ill: Evet, evet... balayn beni... Lincoln (Hi utanmakszn alayarak) : Baladm, ba ladm. Kalk ayaa. Dik dur. Olun bugn affediliyor. Hata yapan btn ocuklar gibi. (Haines ailesini kollarna alr) 126

Lincoln : O ahm aka sorun hayatm yeniden deer lendirmeme yol at. Bunun iin sana teekkr ediyor ve sizi sevdiimi bilmenizi istiyorum. A lic e : Biz de biraz yeniden deerlendirme yaptk. Abe. Acaba size Abe diye... L in c o ln : Elbette, niye olmasn? Yiyecek bir ey var m evinizde? nsan bunca yolu geldikten sonra, bari iki lokma bir ey ikram edin. (Ekmei, peyniri ortaya karrlarken perde iner.)

127

MUZIR

ETKLER

Geri onda garip bir M arksist nitelik olduu dorudur ama bu da sosun altna saklanr. Spinelli yllar boyunca talyan Komnist Partisine balln srdrm. Marksizmini te rte liin isinin iine katm akta da ok baarl olm u tur. Yemeime antipasto ile baladm. nce tabamdaki yemek bana amasz grnd, ama anueziere dikkatim i younlatrdmda amac biraz daha belirginleti. Spinel li acaba hayatnn tmnn burada, bu antipasto iinde tem sil edildiini, siyah zeytinlerin de fniliim izin daya nlmaz bir hatrlatcs olduunu mu sylemeye alyor du? Eer yleyse, kereviz saplar nerede o zaman? Kere vizi saf d brakmas kasti bir hareket mi? J a c o b s lli nin yerinde antipasto srf kerevizden oluur. Ama Jacobelli ar uta olan biridir tabii. Dikkatimizi hayatn samal na ekmek ister. Onun nl sicampisini kim unutabilir? Sar msaa yatrlp karlm drt karides tabaa yle bir biimde yerletirilm itir ki, Vietnam mdahalemiz konu sunda saysz kitaplarn ifade edemedii eyleri ifade e t mektedir. O da bir zamanlarn en byk okuydu! Oysa imdi, Gino Finochi'nin (Vestuvie Restoran abas) Soft P iccatcsnn yannda ok normal kalyor. Soft Piccota, bir seksen boyunda bir dana eti dilim i olup, ucuna siyah bir ifon taklm tr. (Finochi dana etinde, her zaman iin balkla ve pilite olduundan daha baar ldr ve Time'da Robert Rauschenberg'le ilgili yaz yayn landnda ona hi deinilmemi olmas ok yaratacak bir ihmaldir.) Spinelli avangard eflere benzemez. Konular bu kadar zorlamaz. Tereddt eder... spum onisinde oldu u gibi... Ve sonunda nnze geldiinde tabii onu e ri mi bulursunuz. S pineliinin stilinde her zaman bir dere ceye kadar tedbir vardr. zellikle de Vongoieyi yapar129 F. : 9

Fabrizionun Yeri: Eletiri ve Cevap

(Nisbeten dndrc dergilerden birinde, en bata gelen restoran eletirmenimiz Fabian Plotnickin kalemin den yaynlanan kinci Caddedeki Fabrizionun Villa Nova Restoranyla ilgili eletiri, yine her zamanki gibi birtakm derin gzlemli okur mektuplarnn yamasna yo! amtr.) talyan Neo-Realist-niasta rnlerini ifade eden pasta terimi, Fabrizionun abas Mario Spinelli ta rafndan son derece iyi anlalm bulunmaktadr. Spir.elli pastann hamurunu ok yava yourur. Aznn suyu a ka rak bekleyen mterilerde gerilimin artmasna izin verir. Fettuccinesi hemen hemen muzip bir buruklua ve kus muk niteliine sahip olmakla birlikte, fettuccine'yi bir sos yal deiim arac olarak kullandn ok iyi bildiimiz Bcrzinoya ok ey borludur. Aradaki fark, Barzinoda m terinin beyaz fettuccine bekliyor olmas ve nne de ger ekten beyaz fettuccine gelmesidir. Neden? Her ey o kadar basit ki! Biz mteriler deiiklie hazr deilizdir. Byle olunca, yeil ehriye bize elenceli gelmez. Abann yaratmak istemedii bir aknla urarz. Buna karlk, linguine ok lezzetlidir ve hi didaktik deildir.
128

MUZIR

ETKLER

VVOODY

ALLEM

ken. (Psikanalize balamadan nce Spinelli midyelerden ok korkard. Onlar dnyada aamazd. lerine bakmak zorunda kalrsa gz kararr, baylrd. lk zamanlarda yap t Vongolelerde hep midye yerine baka eyler kulla nrd. Yer fst, zeytin... hatt sinir krizi yaklatnda okul ocuklarnn kulland defter silgilerinden.) Fabrizio'nun yerinde pek ho bir nans da Spinelli' nin Kemiksiz Pili Parmigianasdr. Bu isim aslnda istih za iermektedir, nk ef pilicin iini fazla kemikle dol durm utur... sanki, hayat fazla hzl ve tedbirsiz yalayp yutm ak iyi deildir, dermi gibi. Habire kemikleri azdan karp taban kenarna koymak bu yemee esrarengiz bir ses katmaktadr. nsan ister istemez VVebern'i hatr lyor. Spinelli'nin yemeklerinde pek sk hatrlanr VVebern. Robert Craft, Stravinsky ile ilgili bir yazsnda, Schoenberg'in nasl S pinellinin salatalarn etkiledii, Spinelli'nin de nasl Stravinsky'nin Fa Majr Yayl Sazlar Konerto sunu etkiledii konusunda ilgin bir noktaya temas etm i tir. Aslna baklrsa minestrone, atonalliin en bata gelen rneklerindendir. Bu orbann ierisinde para para yi yecekler bulunduundan, mteri onu ierken azndan birtakm sesler karmak zorunda kalmaktadr. Bu sesler bir dzene gredir ve kendilerini diziler halinde tekrarla r lar. Fabrizio'nun yerine ilk gidiimde iki mteri, gen bir delikanlyla iman bir adam, karlkl, orba iiyor lard. Salonda heyecan yle kabard ki, sonunda m illet onlar ayakta alklad. Tatl olarak tortoni yedik, aklma Leibnitzin unutulmaz szn getirdi: Monadlarn pence resi olmaz. Ne kadar uygun! Fabrizionun Y erinde fiya t lar, Hannah A rendtin bir zam anlar bana dedii gibi, ma kl ama tarihsel kanlmazlk iermiyor. Ben de ayn kandaym. 130

Sayn Yaync : Fabian Plotnickin Fabrizio'nun Y eriyle ilgili igr!eri ok duyarl ve yerinde. Bu dndrc analizde tek eksik u: Fabrizionun Yeri aslnda bir aile iletmesi olduu halde, klasik talyan nkleer aile yapsna uymayp, garip bir ekilde, Sanayi Devrimi ncesi orta snf Gal madenci aileleri tipndedir. Fabrizio'nun kars ve oullaryla olan ilikisi kapitalist bir ilikidir ve e-dzey-grup ynndedir. Yardmc olarak alanlarn cinsel tutum lar ise tipik Vic toria a niteliindedir. Hele kasadaki kz. alma koul lar da ngiliz fabrika sorunlarn yanstmakta, garsonlar genellikle gnde sekiz on saat altrlm akta; stelik pe e te le rd e gnn salk-gvenlik standartlarna cevap ver memektedir. Dove Rapkin

Sayn Yaync : Fabrizio'nun Yeri ile ilgili yazsnda Fabian Plotnick fiyatlara makl demektedir. Ama Eliot'un Drt K uartet ine de makl diyebilecek midir? Eliot'un, Logos d o ktrin i nin daha ilkel bir evresine dnmesi, dnyada varolan mantkll yansmaktadr ama pili tetrazzini'ye 8.50! Akla sm yor... Katolik anlayla bile! Bay Plotnick'e Encounter dergisindeki (2/58) Eliot, Yeniden Dou ve Zuppa di Clans yazsn okumasn tavsiye ederim. Eino Schmeederer

Sayn Y a yn c: M ario Spinelli'nin fettu ccin e sinden sz 131

ederken Bay

WOODY

ALLEN

MUZIR.

ETKLER

Plotnickin hesaba katmad husus, tabii porsiyonlarn bykldr, ya da daha ak ifade etmek gerekirse, ehriyelerin miktardr. Elbette ki tek saydaki ehriyele rin aedi, tek ve ift saydaki ehriyelerin toplam kadar dr. (Bunun bir paradoks olduu ortada.) Mantk burada dilbilim in ayrtrmasna tb tutulduunda, Bay Plotnick fettuccine szn doru olarak kullanm yor demektir. Fettuccine burada bir simge haline gelmektedir; yani fettu ccin e ye x' dersek, a = x /b (burada antrenin yarsna eit bir sabit olarak alnmaldr) olur. Bu manta gre so nunda fettuccine, linguinedir dememiz gerekir. Ne kadar gln! Cmle kesinlikle, Fettuccine ok lezzetliydi, eklinde ifade edilemez. Fettuccine ile linguine, rigatoni deildir, eklinde ifade edilmesi gerekir. Gdel'in tekrar tekrar belirttii gibi, Her eyi nce mantksal hesaba tercme etmeli, ondan sonra yemeliyiz. Prof. Word Babcocke M assachusetts Teknoloji Enstits

Sayn Yaync : Bay Fabian Plotnick'in, Fabrizio'nun Villa Nove Res toranyla ilgili yazsn byk bir ilgiyle okudum ve bu ya zy revizyonist tarihin yeni ve ok yaratc bir rnei o la rak nitelendirdim. Stalin basklarnn en sk zamanlarn da, Fabrizio'nun Y erinin alr durumda olmas yetm iyor mu gibi, arka salonu geniletip daha fazla mteri a la cak hale getirdiini ne abuk unutuyoruz! Orada hi kim se, Sovyet siyasal basklar konusunda azn bile am a mt. Hatt Sovyet M uhaliflerinin zgrl Komitesi, Fabrizio'ya bavurup, Gregor Tomshinsky adl Troki'ci 132

ann serbest braklmasna kadar g nocciyi yemek lis telerinden karmalarn nerdiinde, bu talebi de reddet milerdir. O srada Tomshinsky on bin sayfalk yemek ta rifleri biriktirm i olup bunlarn hepsine N.K.V.D. tarafndan el konulmutur. Sovyet mahkemesi bahane olarak, Reit olmam bi rinin hazmszlna katkda bulunmay kullanm, Tomshinsky'yi ar kree mahkm etm itir. Bunlar olurken Fabrizio'nun Yerindeki kendine aydn diyenler nere lerdeydi? Sovyetler B irli indeki btn vestiyer kzlar evlerinden alnp S talin'ci bknlarn elbiselerini as maya mecbur edildiinde, Fabrizio'nun vestiyer kz Tina sesini bile karmaya kalkmamtr. Buna ekleyebilece im bir husus daha vardr. Dzinelerce Sovyet fizikisi oburlukla sulanp hapse atldnda, birok lokanta pro te sto mahiyetinde kapanm, fakat Fabrizio yine ak kal m, hatt yemek stne m terilerine nane ekeri dat maya balamtr! Ben ahsen Fabrizionun Yerinde bin dokuz yz otuzlarda yemek yedim, orann zenti S taiin'cilerin yuvas olduunu, pasta isteyen mterilere bliniki verdiklerini gzlemledim. M terilerden ounun m utfak ta olup bitenleri bilmediini ileri srmek de sama olur. nsan scungilii smarlar, nne blintz gelirse, ne olup b it tii ortada demektir. Aslnda aydnlar, aradaki fark g r mezden gelmeyi yeliyorlar. Bir keresinde orada Prof. Cheopsla yemek yedim, kendisine komple bir Rus men s sunuldu. Borla balayp pili kievski ile devam eden, helvayla biten trden. Bitirince kendisi bana, Spagetti ne .gzeldi, deil mi? dedi. Prof. Ouincy Mondragon New York niversitesi

VVOODY

ALLEN

Fabian P lotnickin cevab: Bay Shmeederer lokanta fiyatlar konusunda da, Drt Kuartet konusunda da hibir ey bilm ediini belli etm ektedir, iyi bir pili tetrazzini iin 7.50 dolarlk fiyatn (kendi deyimini kullanyorum) fahi deil olduunu Eiiot bizzat sylem itir (Parision Review dergisindeki rporta jndan almaktaym.) Hatt Kuru Kurtarlanlar da Eliot bu kavram Krishnayla ilikilendirm ekte, fakat tam bu kelim eleri kullanmamaktadr. Dove Rapkine nkleer-aile konusundaki yorumlan iin, Profesr Babcockea da derin dilbilim analizi iin teekkr etmek isterim, faka t kurduu denkleme tam a n lamyla katlmyorum ve kendisine daha ok aadaki yntemi izlemesini neriyorum: (a) baz pastalar linguine'dir. (b) her linguine, spagetti deildir. (c) hibir spagetti, pasta deildir, dolaysyla tm spagettiler linguinedir. W ittgenstein yukardaki modeli Tanrnn varln ka ntlamakta, hem de VVittgenstein ok ksa boylu buldu unu ortaya koymakta kullanmtr. Son olarak, Profesr Modragon'a cevap vermek isti yorum. Spinelli'nin bin dokuz yz otuzlu yllarda Fabrizio' nun mutfanda alm olduu dorudur. Hatt belki orada gereinden ok kalmtr. Ama kendisine puan ka zandracak bir olay daha vardr. Amerika Aleyhtar Faali yetler Komitesi kendisine yemek listesindeki kelimeleri deitirmesi, Prosciuto ve kavun sz yerine, siyasal adan daha az duyarl olan Proscuito ve ncir ibaresi ni koymas iin bask yaptnda, kendisi olay Temyiz Mahkemesine gtrm ve bugn de yrrlkte otan Or dvrler Bir Numaral Yasann tam korumas altndadr i tihadn zorla karttrm tr. 134

ntikan]
Connie Chasen'n kendisine ilk grte duyduum yl drm akna karlk vermesi, Bat Central Park tarihinde benzeri grlmemi bir mucizedir. Uzun boylu, sarn, el mack kemikleri kk... bir artist, bir entelektel, bir mk nats... iflh olmaz biimde toplumun tersine... dman ca bir gzlemci, stelik espri yeteneine sahip olmakla apknlar stne eken biri. Vcudunun her kavisinden cinsellik tayordu. Partideki her erkein tm arzularnn merkezi oydu. Byle birinin beni, Herold Cohen'i seme si... o sska, upuzun burunlu, yirmi drt yanda, iei burnunda tiyatro yazarnn szlanan tutumunu yelemesi... hafsalaya smayacak bir durumdu. Evet, geri tek satrlk cm leler konusunda yeteneim vardr, pek ok konuda sohbeti durmakszn srdrebilirim ... ama yin e de bu ina nlmaz d kabua sahip hayalet, benim clz yetenekleri me doru bu kadar hzla ve hevesle pike yaptnda... amamak elde deil. Kitap rafna yaslanarak bir saat kadar srdrd mz enerjik sohbetin sonunda, erezleri azna atarken, ok ekersin, dedi bana. Umarm bana telefon eder isin. 135

W OODY

ALLEN MUZIR ETKLER

Telefon etmek mi? Hemen imdi seninle kp eve gitmeyi tercih ederim. apknca glmseyerek, Eh, iyi, dedi. Dorusunu istersen... seni pek etkileyemediimi sanyordum. Kanm atardam arlarm dan tahmin edilebilecek yrele rime gmbr gm br akarken kaytsz bir hava taknmaya altm. Kzardm... eski huyum. Dinamit gibisin bence, dedim, onun biraz daha pa rldamasna neden oldum. Aslnda bu kadar abuk kabul grmeye kendimi hazrlam deildim. Dipten dolma kasn tln, gelecek iin n hazrlk niteliindeydi. Sonunda bir boduar te k lif ettiim de, rnein ilerde bir gece onu karmaya kalktmda, bsbtn armasn, gereksiz olu mu ackl bir platonik ilikiyi bozuyor gibi olmayaym d i ye. Ama tm tedirginliim e, sululuk duyguma, evhamma ramen, bu gece benim gecemdi. Connie Chasenle ben inkr edilmez biimde birbirim ize doru ekilm itik. N ite kim bir saat sonra da, balemsi rpnlarla insan ih tira snn o absrd koreografisini duygusal bir adanmlkla uyguluyorduk. Bana gre, mrmde yaadm en erotik ve doyurucu seks gecesiydi. Sonradan Connie kollarmda,, sakin ve doymu durumda yatarken, acaba kader bu i ten o kanlmaz alacan nasl tahsil edecek, diye d ndm. Yaknda kr m olacaktm? Fel mi inecekti? Harold Cohen bu aldna karlk ne vermeliydi ki koz mos o uyumlu turlarna devam edebilsin? Ama bunlara daha vakit vard tabii. O geceyi izleyen drt hafta boyunca hibir kabarck patlamad. Connie ile ikimiz birbirim izi kefettik, her yeni kefimize de sevindik. Ben onu hareketli, heyecan verici, karlk verici buldum. Hayal gc verimliydi. Szleri b il gili ve eitliydi. Novalisi tartabiliyor, Rig-Vedo'dan cm 136

leler syleyebiliyordu. Cole Porter'in her arksnn sz leri ezberindeydi. Yatakta hi ekingenlii yoktu. Deney lere hazrd. Tam gelecein ocuuydu. nsan ille kusur bulmaya alsa... zorlanrd. Geri bir nebze huysuzdu. Lokantada bir ey smarladktan sonra mutlaka fikrin i de itirirdi. Hem de siparii verdikten hayli sonra... ayp olacak kadar sonra. Bunun garsona da, efe de haksz lk olduunu sylediim zaman, her seferinde kzard. Son ra... iki gnde bir perhizini deitirirdi. nce kendini bi rine adar, sonra bir yenisini bulup ondan vazgeerdi. Ho, yle fazla kilosu falan yoktu. Tam tersine. Vogue man kenlerinin bile kskanaca bir vcudu vard. Ama aalk kompleksi de Franz Kafka'nnkine ta karyordu. Bu yz den kendini acmaszca eletirirdi. Ona baklrsa, kendisi silik, nemsiz biriydi. A rtist olmaya almas samalkt. Hele ehov oynamaya kalkmas. Ona cesaretlendirici gvenceleri orta dozda verip sk sk tekrar ettim. Ama iimde, eer ne kadar ekici bir insan olduu, benim u m est halimden anlaamyorsa, ne desem inandramam, diye dnyordum. Harikulde bir akn aa yukar altnc haftasnda Connienin gvensizlii gnn birinde tom urcuk gibi at. Annesiyle babas C onnecticut'ta bir zgara partisi veriyor lard. Ben de sonunda onlarla tanabilecektim. Babam harikadr, dedi tapnmann eiinde bir ses le. ok da yakkldr. A nnem de ok gzeldir. Ya seninkiler? ok gzel diyemem, diye itira f ettim. Aslnda aile min fiziksel grn konusunda pek parlak fikirlerim yok tu. Ana tarafndaki akrabalarm laboratuarda, petri kutu larnda kltr yaplm bir eylere benzetme eilimindeydim. Aileme kar eletiri doluydum. Sk sk birbirim ize ta 137

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

klr, kavga ederdik. Ama yakndk birbirimize. Dorusu benim mr srem iinde hibir aile yesinin azndan b ir iltifa t km deildi; bana yle geliyor ki, Hazreti brahim Tanr'yla anlamasn yapt gnden beri de km de il. Annemle babam hi kavga etmezler, dedi. erler, ama terbiyeli davranrlar. Danny de ok iyidir. Erkek ka r deiydi Danny. Yani, biraz gariptir ama tatldr. Mzik besteler. Hepsini tanmaya can atyorum. nallah kzkardeim Lindsay'a k olmazsn. Ya, tabii. Benden iki ya kktr. yle zekidir, yle seksidir ki! Herkes deli olur ona. Kulaa pek etkileyici geliyor, dedim. Connie yz m okad. Umarm onu benden fazla sevmezsin, dedi. Yan ciddi ses tonu, bu korkusunu zarif biimde ifade etm e sine olanak verecek gibiydi. Senin yerinde olsam kayglanmazdm, dedim. Sahi mi? Sz m? kiniz ok mu rekabet edersiniz? Hayr. Cok severiz birbirimizi. Ama o melek suratl dr, ok da seksidir. Kavisli, seksi bir vcut. Anneme ek mi. ok yksek zek puan, nefis bir espri yetenei var dr. ok gzelsin, deyip ptm onu. Ama dorusunu sylemek gerekirse, gn boyu yirmi bir yandaki Lindsayle ilgili dnceler hi kafamdan gitmedi. Ulu Tanrm, dedim kendi kendime, ya Harika Kadn dediklerindense? Ya gerekten Connie'nin dedii gibi dayanlmaz biriyse? 138

Kaplr mym? Benim gibi zayf birini, vcudu gze! ko kan, gl kulak gdklayan, Lindsay adl (Lindsay hem de...) bir Connecticut dilberi etkiier de, Connie'yi bra kp yeni yaramazlklar peine dersem? Ne de olsa da ha Connie'yi tanyal alt hafta ancak olmutu. yi vakit geiriyorduk ama henz ona srlsklam k da sayl mazdm. Ama yine de u alt haftay nemsiz klabilmek iin bu Linasayin olaanst bir ey olmas gerekirdi. O gece Connieyle sevitim, ama uyuduumda rya ma giren Lindsay oldu. Hayranlk uyandran niversite me zunu kz. Yz film yldz gibi, cazibesi prenses gibi. Ya tamda dnp durdum, geceyars garip bir heyecan iin de, tehlike nsezileriyle uyandm. Sabah olduunda hayallerim dindi. Kahvaltdan sonra Connie'yle ikimiz, elimizde araplarmz, ieklerim izle a ra baya binip C onnecticut'a doru yola ktk. Sonbahar kr lar arasndan, FM'de Vivaldi dinleyerek, sanattan, elen ceden konuarak yolumuza devam ettik. Chasen'lerin ara zisine girmemize pek az kala, bu mthi kzkardein beni serseme evirip evirmeyeceini bir kere daha merak e t tim. Lindsay'in erkek arkada da geliyor mu? diye sor dum, yoklayan, sululuk ykl bir sesle. Onlar ayrld, diye aklad Connie. Lindsay ayda bir tane tketir. ok kalp krar. Hmmm, diye dn dm. stne stlk gen bayan bota. Acaba Connieden daha heyecan verici o labilir miydi? Buna inanmak bana g geliyordu ama yine de kendimi her ihtimale hazrl yordum. Her ihtim ale... ama tabii o Pazar gn olacak lara deil. Connie'yle birlikte partiye katldk. Bol sohbet ve iki vard. Aileyle birer birer tantm. Kibar konuklarn ara 139

WOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

sna salmlard. Kzkardei Lindsay gerekten tam Connienin ta rif ettii gibi kt. Gzel, flrt ve sohbeti e lenceli... ama onu Connie'ye tercih etmedim. kisini kar latrnca, yirmi bir yandaki Vassar mezunundansa, ab las beni daha ok etkiliyordu. Hayr, o gn benim kalbimi umutsuzcasna alan, Connienin efsanev annesi Emily oldu! Emily Chasen elli be yandayd. Biimli, gne ya n, kl bir yz, geriye toplanm krlaan salar, ku sursuz kavislerde ifade bulan, Brancusi'yi hatrlatan,-zarif bir biim. Seksi Emily'nin geni, beyaz bir glmsemesi, iten gelen bir kahkahas vard, ikisi birleince, kar ko yulmaz bir scaklk ve batan karclk sergiliyordu. Amma protoplazma var bu ailede! diye dndm, d l alabilecek genler! Hem de tutarl genler. Emily Cha sen kendi kzyla ne kadar rahatsa, benimle de o denli rahatt. Zamanm tmyle ben alyordum, ama benimle konumaktan memnun olduu belliydi. teki konuklarm dnmeksizin. Fotoraflktan konutuk (hobisiydi), ki taplardan konutuk. u sra Joseph Heller'in bir kitabn pek keyifle okuyordu. ok komik buluyordu o kitab. G lerek bardam ikiyle doldurdu. Tanrm, siz Yahudiler ne kadar egzotiksiniz! dedi. Egzotik mi? Bir de Greenb la ttlar tansayd! Ya da babamn arkadalar olan Bay ve Bayan Milton Sharpstein'i. Ya da kuzenim Tovah'. Eg zotik. Evet, iyi insanlardr, am a... hazmszl nasl yen mek gerektiiyle, televizyondan ne kadar uzaa oturm ak gerektiiyle ilgili o sonu gelmez tartm alaryla, egzotikten baka her eydirler. Emily ile saatlerce sinemadan sz ettik, benim tiya tro y la ilgili umutlarm tarttk, onun yeni uyanan kolaj mera kn konutuk. Besbelli bu kadnn pek ok yaratc ve en 140

telektel yetenekleri vard ve bunlar u ya da bu neden le hep iinde kalmt. Ama hayatnda mutsuz da deildi. Kocas John Chasen, uanzn pilotu olarak grmek is teyeceiniz tipin biraz yalsyd. kisi habire kucaklayor, akla muk gibi iip duruyorlard. Benim ailem le... krk yldr anlalmaz biimde hl evli kalan (belki inatlarndan) annem ve babamla karlatrldnda, Emily ile John mt hiti. Benimkiler o gnk havadan konuurken bile, topu atei dzeyine yaklaan sitem ler ve sulam alar balard. Eve dnme zaman geldiinde baya zldm. Ora dan ayrldmda dncelerim hep Emily ile doluydu. IVlanhattan'a doru hzla ilerlerken Connie, ok ta t llar, deil mi? diye sordu. ok, diye onayladm. Babam yaman, deil mi? Sohbeti ok hotur. Hmrmn. Aslnda Connie'nin babasyla on cmle zor konumutum. Annem de bugn ok gzeldi. oktan beri olmad kadar. O da grip olmutu. Mthi bir insan, dedim. Fotoraflar ve kolajlar ok iyidir, dedi Connie. Keke babam bu kadar eski kafal olacana onu biraz daha tevik etse. Ama sanatta yaratclk onu pek ilgilen dirmez. Hibir zaman ilgilendirmedi. Yazk, dedim. Umarm anneni yllardr ok zmemitir. zd, dedi Connie. Ya Lindsay? k oldun mu ona? ok tatl. Ama senin klasnda deil. En azndan bana gre. Rahatladm, dedi Connie glerek. Sonra beni yana mdan pt. Sahtekr mikrobun teki olarak, ona asl tek 141

MUZIR VVOODY ALLEN

ETKLER

rcr grmek istediim kiinin annesi olduunu syleyemedim tabii. Ama arabay srerken kafam bilgisayar gibi a lyor, o harikulade ve etkileyici kadm tekrar grmek iin bahaneler aryordum. Bu ii nereye vardrmak niyetindesin diye sorsalar, cevap veremezdim. Tek bildiim, o souk sonbahar gecesinde arabayla ilerlediim sra da, Freudun, Sofokles'in ve Eugene O'NeiM'in bir yerlerde glyor olduklaryd. Ondan sonraki birka ay iinde Emily Chasen'i de falarca grmeyi baardm. Genellikle Connie'nin de dahil olduu masum bir lydk. B irlikte Emily'yle kentte bu luuyor, onu mzeye ya d a konsere gtryorduk. Bir iki kere, Connie megul olduunda, Emily ile baz yerlere yal nz da gittim . Bu Connieyi ok sevindirdi. Annesiyle sev gilisinin iyi anlamas houna gidiyordu. Arasra Emily'nin gidecei bir yerde onunla rastlant sonucu karlama y baardm, birlikte ya iki itik, ya yry yaptk. Be nimle birarada olmaktan holand belliydi, nk sanat yeteneklerini anlayla dinliyor, akalarna itenlikle g l yordum. B irlikte mzikten, edebiyattan, hayattan konutuk. Benim gzlemlerim onu ok elendiriyordu. Ayn zaman da, beni yeni bir arkadatan fazla bir ey gibi grmedii de ortadayd. Gryorsa bile, dorusu hi belli etmedi. Zaten ne bekleyebilirdim ? Kzyla yayordum. Uygar bir toplumda, baz tabulara boyun eilen bir toplumda, erefli bir insan gibi, kzyla oturuyordum. Hem zaten bu kadn kim sanyordum ben? Kendi ocuunun sevgilisini ayarta cak, Alman film lerinden frlama bir vamp m? Aslnda ba na ynelik birtakm duygulardan sz etse ya da doku nulmaz tavrn deitirse, eminim ona olan tm saygm kaybederdim. Ama yine de fena halde tutkundum ona. Gerek bir zlemle. Tm mantk kurallarna ramen, evli-. 142

ligin grnd kadar kusursuz olmad yolunda b ir im umuyordum. Ya da bana elinde olmadan ilgi duydu unu belli etm esini bekliyordum. Arasra kendim harekete geeyim diye de dndm, ama sar basnda kacak koca manetler gzmn nne gelince kendimi tuttum , vazgetim. O aclarmn arasnda, durumu fazla ayrntya girm e den Connie'ye amak, bu dolakln zlmesi iin onun da yardmna snmak istiyordum. Ama ona sylemek, ii berbat ederdi. Erkek gibi drst davranacam yerde, Emily'nin bana olan duygularn fareler gibi koklaya koklaya renmeye altm. Bir gn Connieye, Anneni Matisse sergisine g t r dm, dedim. Biliyorum, dedi. ok iyi vakit geirmi. ansl bir kadn. Mutlu grnyor. Gzel bir evlilii var. Evet. Sessizlik. Eee, ey... sana bir ey syledi mi? Sergiden sonra ikiniz ok gzel bir sohbet yapm snz. yle anlatt. Annemin fotoraflar konusunda. Evet. Sessizlik. Baka? Benim hakkmda? Y ani... belki de onun canm skyorum. Yo, hayr, hayr. Sana baylyor. yle mi? Danny babamla daha ok vakit geirmeye balad ndan beri, seni bir bakma olu sayyor. Olu mu? Yklmtm. Sanrm meraklarna senin kadar ilgi gsteren bir olu olsun isterdi. Gerek bir dost. Dannyden daha en telektel. Annemin sanatsal ihtiyalarna biraz daha du yarl. Galiba o rol stleniyorsun. 143

VVOODY

A L ltN

MUZJR

ETKIER

O gece canm pek skknd. Connie'yle evde televiz yon seyrederken, vcudum beni olu yerine koyan bir kadna kar duyduum ihtirasla sancyordu. Olundan tehlikeli bulmuyordu beni. Yoksa buluyor muydu? Bu Connie'nin dncesi miydi? Acaba Emily kendinden ok gen bir erkein onu gzel bulmasna, seksi bulmasna, ana-oul ilikisine hi benzemeyen bir servene zlem duymas na seviniyor olabilir miydi? O yata bir kadnn, hele koca s en derin duygularna pek de karlk vermiyorsa, ihtiras l bir hayrann ilgisinden holanmas olmayacak bir ey miydi? Acaba ben, orta snf kkenlerim ve yetitiriliim nedeniyle, kzyla yayor olmam pek fazla bytyor ola maz mydm? N ede olsa... daha garip eyler de oluyordu dnyada. Hele sanat yeteneine sahip olanlarn evresin de... daha ok. Konuyu zmlemem ve lgnla varan bu duygulara bir dur demem artt. Durum beni tke tiyo r du. Ya bir eyler yapmann ya da bu ii kafamdan ka rp atmann zaman gelmiti. Eyleme gemeye karar ver dim. Gemi baarl tecrbeler, seilecek yolu hemen gs terdi. Onu Trcder V icin yerine gtrecektim . Lo kl, Polynesya tipi yere. Orada karanlk, frsat dolu keler, yumuack romlu kokteyller vard. Zincirli libidolar zinda nndan salveren koullard bunlar. ki kadeh Mai Tai, son ras kolay. Diz zerinde bir el. An bir pck. Kenetlenen parmaklar. O mucize iki, gvenilir sihirini sergilerdi. Ge mite hi baarszla urad olmamt. Kurbanm ka larn kaldrp geriye ekilse bile, suu ikiye ykleyip zerafetle syrlmak mmknd. Bala beni, derdim. Tuttu beni bu iki. Ne yap tm bilmiyorum. Evet, terbiyeli sohbetlerin zaman geti artk, diye d 144

ndm. Ben iki kadna birden m. Pek de rastlanm a dk bir durum deil. Bu iki kadn, rastlant sonucu, ana-kz. Ama bu da ii daha ilgin klyor! Yava yava isteriye doru gidiyordum. Ama o sra iim gvenle doluydu. Do rusu, itira f etmem gerek, iler pek planladm gibi g it medi. Evet, Trcder V icin yerine gittik. Souk bir ubat gnnde, leden sonra. Birbirim izin gzlerine baktk, uzun bardaklardaki kpkl ikilerim izi yudumlarken ha yatla ilgili iirsel szler syledik. Kadehlerimizin tepesin de m inyatr emsiyeler vard. Ananas karolarna saplan m, yzyorlard. Ama o kadar. O kadar, nk dnya sal drtlerim in gcne ramen, bu iin Connieyi fena halde ykacan hissediyordum. Sonunda elimi Emily Chasen'in bacana dayamam engelleyen, benim kendi sulu vicdanm... daha dorusu aklmn bama gelmesi oldu. lgn bir hayalci olduumu, aslnda Connieyi sevdiimi, onu incitmemen gerektiini dnmek, ii bitirdi. Evet, Harold Cohen geleneki bir insand. Sandndan daha gele neki. Sevgilisini de sandndan daha ok seviyordu. Emily Chasene olan tutku bir kenara kaldrlp unutulmak zorundayd. Connie'nin annesine ynelik igdlerim i kontrol etmek ac verse de, mantk ve edep bu zaferi ka zanacakt. Harikulde bir leden sonrann sonunda, Emily'nin dolgun dudaklarn pmek yerine yanana raz oldum ve gn noktaladm. Glerek kar serpintisinin iine adm at tk. Onu arabasna kadar gtrdm, yolcu ettim, sonra eve, kzna dndm. Her gece yatam paylaan bu ka dna kar iim daha scak, daha derin duygularla doluy du artk. Hayat gerekten bir kargaa, diye dndm. Duygular hi nceden kestirilem iyor. nsan nasl krk yl evli kalr? Kzl Deniz'in yarlmasndan daha byk bir mu 145 F. : 10

W OODY

ALLEN MUZIR ETKLE

cize gibi grnyordu bu bana. Oysa babam saf bir in san olduundan, Kzl Deniz olaym mucizelerin en by, sayar. Connieyi ptm, onu ne kadar ok sevdiimi syle dim, sonra sevitik. Birka ay sonrasna gei. Connie artk benimle se viemiyor. Neden mi? Ben bunu Yunan trajedilerinin kah ramanlar gibi kendi kendime yarattm. Aramzdaki seks, haftalar nce aptan dmeye balad. Ne oldu? diye sordum. Bir ey mi yaptm? Yok canm, senin suun deil. Allah kahretsin. Nedir? Syle bana. Ben yapamyorum, dedi. Her gece mecbur mu yuz? Onun her gece dedii, aslnda haftada birka kerey di ve hzla da azalyordu. Ben seksi balatmak istediimde, Yapamam, diyor du sulu sulu. Biliyorsun, kt bir dnem geiriyorum. Nasl bir dnem? diye sordum kulaklarma inanamayarak. Baka biri mi var? Tabii ki yok. Beni seviyor musun? Evet. Keke sevmeseydim. Ne var o halde? Neden soudun? Hem... iyiye g it miyor, ktye gidiyor. Seninle yapamam, diye itira f etti bir gece. Bana erkek kardeimi hatrlatyorsun. Ne? Dannyyi hatrlatyorsun bana. Nedenini bilemem. Kardeini, ha? aka ediyor olmalsn. Hayr. Ama kardei yirmi yanda, sarn bir genti. Ba basnn avukatlk irketinde staj yapyordu. Sana onu mu hatrlatyorum? diye sordum. 146

Kardeimle yatmak gibi, diye alad. Pekl, pekl, alama. Dzelir. Bir aspirin alp uyu yaym. Kendimi iyi hissetmiyorum. Zonklayan akaklar ma bastrp arm numaras yaptm. Ama besbelli an nesiyle yakn ilikim, beni Connienin gznde karde ro lne oturtuyordu. Kader intikamn alyordu ite. Tantalusa yapt gibi ikence edecekti bana. Yanbamda Con nienin gne yan vcudu... ve ben ona elimi srem i yorum. Duygusal sahne oyunlarndaki gibi, her zaman mantksz yaplan rol dalmna uymu, karde roln al vermitim. Bundan sonraki aylarda eitli dzeylerde aclar ya adm. nce yatakta reddedilmenin acs. Sonra, bu duru mun geici olduuna kendimizi inandrmann acs. Bunun yamsra anlayl ve sabrl olma abam da vard. niver sitedeyken bir keresinde ok seksi bir kzla kp baa rsz olduumu hatrlyordum. Kz bana Rifka teyzemi ha trlatyor diye. O kz elbette ki ocukluum un sincap su ratl teyzesinden ok gzeldi. Ama annemin kzkardeiyle sevime kavram o n mahvetmiti bir kere. Connie' nn neler ektiini biliyordum. Ama cinsel aresizlik a rt tka artt, giderek karmaklat. Bir sre sonra benim zkontrolm de birtakm alayc szleri seslendirmeye ei lim kazand. Yine de kat olmamaya alyordum. Bu fr tnay atlatp, Connie'yle baka bakmlardan iyi olan ili kimi kurtarm ak istiyordum. Ruh hekimine gitmesine ili kin nerim i duymamazlktan geldi. Connecticut'ta by m bir kz iin, Viyanadan gelme Yahudi bilim leri pek yabancyd. Baka kadnlarla ya t... baka ne diyebilirim? dedi. Baka kadnlarla yatmak istemiyorum. Seni seviyo rum. 147

W OODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

Ben de seni seviyorum. Onu biliyorsun. Ama seninle yatamam. Gerekten de, baka kadnlarla yatacak tip deildim. Connie'nin annesine olan o hayal rn akma ramen, aslnda Connieye hi ihanet etmemitim. Geri u ya da bu kadnla ilgili birtakm hayallerim olm utu... bir artist, b ir hostes, saf bir renci kz... ama sevgilime asla sadakatsizlik etmezdim. Yapamayacamdan deil. Karma kan baz kadnlar enikonu girikendi aslnda. Ama ben Connie'ye sadktm. Hele onun bu geici iktid a r szlk dneminde, daha da sadk olmutum. Enily'ye tek rar dnmek de aklma gelmedi deil tabii. Dosta bir ili ki iinde. Ama zorla sndrdm alevi tekrar krkle menin, herkesin ac ekmesine yol aaca kansndaydm. Connie de bana sadkt demek istemiyorum. Hayr. in ac yan... en azndan birka kere, yabanc iradelere boyun emi, artistlerle, yazarlarla yatm olmasyd. Bir keresinde, Ne dememi bekliyorsun? diyerek a lad gecenin nde. Kendimi manyak sanmayaym diye yapyorum bunu. Hl seviebileceimi kendime kant lamak iin. Benden baka herkesle yatabiliyorsun, dedim. Bu nakszla fkeleniyordum. Evet. Sen bana kardeimi hatrlatyorsun. Bu samal bir daha duymak istemiyorum. Sana baka kadnlarla yat dedim. Bunu yapmamaya altm. Ama galiba mecbur ola cam. Ltfen. Yap. Bir lnet var zerimizde, dedi hkra rak. Gerekten lnetti. ki insan birbirini seviyorsa, komik saylabilecek bir nedenle birbirinden uzaklamak zorun 148

da kalyorsa, baka ne olabilirdi? Annesiyle yakn ilikim yznden bunu benim kendi kendime yarattm inkr edi lemezdi. Belki de kzyla sevitikten sonra annesiyle de bir servene atlabileceim i dndm iin cezalandrl yordum. Kibirime kar belki. Ben, Harold Cohen... kibirli, ha? Kendini fareden yksek grmeyen biri, kibire yneliyor, ha? Sindirmesi ok zordu. Ama yine de ayrldk. Ac duya duya. Dost kaldk, ama her birim iz kendi yolumuza gittik. Evlerimizin aras on bloktu. Her gn konuuyorduk. Ama ilikimiz bitm iti. Connie'yi ne kadar ok sevdiimi asl o zaman anlamaya baladm. Proust haval aclarm melankoli ve kayg doldurdu. B irlikte geirdiim iz g zel zamanlar, harikulde sevimelerimizi hatrlyor, evim de yalnz bama oturup alyordum. Akamlar bakala ryla kmaya alyordum ama her ey yavan geliyordu. Yatak odamdan gelip geen herkes, iime bir boluk duy gusu veriyordu. Kitap okuyarak geirilen bir akamdan bi le beter. Dnya gzme bayat ve yamyass grnyordu. Skc, kt bir yer. Derken gnn birinde mthi bir haber aldm. Connie'nin annesi, kocasn terketm iti. Boanyor lard. Yreimin atlar oktan beri ilk defa hzlanrken, u ie bak, dedim kendi kendime. Benim annemle babam habire M ontaguelerle Capulet'ler gibi kavga edip, m r leri boyunca birarada kalyorlar da, C onnie'ninkiler mar tini iip kucaklarken, birbirlerine o kadar uygar davra nrken, bir de bakyorsun, boanyorlar. A rtk yapacam ey belliydi. Trader Vic'in yeri. Yo lumuzda engel kalmamt. Eskiden Connienin sevgilisi ol mam ii hl biraz garip gsterecekti tabii. Ama gem i teki byk zorluklardan eser kalmamt. kimiz de zgr insanlardk. Emily Chasene kar olan, oktan uyuttuum, 149

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

ama hl duman tten duygularm yeniden alevlendi. Belki kader benim Connieyle olan ilikim i bozm utu... ama annesini elde etmemi hibir ey engelleyemezdi. Byk bir kibir dalgasna binip Emily'ye telefon atm, randevu aldm. gn sonra en sevdiim barda, karanlk bir kede birlikteydik. Zincirinden boalm gibi, bana ev liliinin sorunlarn anlatt. Daha az bask altnda, sanat yeteneklerine daha ok olanak veren yeni bir hayat a ra dn syledii zaman onu ptm. Evet, ard, ama barmad. Gzleri iri iri ald. Ona duygularm itira f et tim, tekrar ptm. Kafas karm gibiydi. Yine de masa dan frlayp kamad. nc pckte, teslim olacan biliyordum artk. Duygularm o da paylayordu. Onu evi me gtrdm ... sevitik. Ertesi sabah, romun etkisi ge tiinde, bana yine harika grnd, yani batan se vitik. Benimle evlenmeni istiyorum, dedim gzlerimi hay ranlk duygular bulandrrken. Ciddi olamazsn. Evet, dedim. Daha azna raz deilim. ptk, sonra kahvalt ettik, glerek planlar yaptk. O gn habe ri Connie'ye verdim, kendimi yiyeceim yumrua hazrla dm ... Yumruk gelmedi. Aalayc kahkahalardan hidde te kadar her tepkiye hazrlamtm kendimi. Ama Connie normal karlad. Kendisi o sra ok hzl sosyal bir hayat yaamakta, birka yakkl erkekle birden kmaktayd. Annesi boannca, onun gelecei iin kayglanmaya ba lamt. Oysa birden ortaya gen bir valye km, g zel bayann bakmn stlenmeye hevesleniyordu. Con nieyle hl gzel, dosta ilikisi olan bir valye. Byle bir ey herkes iin byk anst. Connie'nin bana e ktir diklerinden tr duyduu sululuk ortadan kalkacakt. 150

Emily mutlu olacakt. Ben mutlu olacaktm. Evet, Connie* bunu, tpk yetitiriliinden beklenebilecei gibi, rahat venormal karlad. Ama annemle babam dosdoru onuncu kattaki daire lerinin penceresine yrdler, nce atlayabilm ek iin bir birlerini itmeye baladlar. mrmde byle ey duymadm, diye bard annem. Sabahln ekitiriyor, dilerini gcrdatyordu. Deli bu! dedi babam da. Seni budala! Kaksn sen. Yz solgundu. Rose halam, Elli be yanda bir gelin, ha? diye b ir lk att, zarf aacan gzlerine doru kaldrd. Onu seviyorum, dedim. Louise daym, Ya senin iki katndan fazla, diye haykrdt. Ne olmu? Babam, Demek ki olmaz, diye bard, Tevrat e li ne ald. Tillie teyzem, Sevgilisinin annesiyle evleniyor, diye tiz bir ses kard, yere ylp bayld. Annem, Elli be yanda bir gelin! diye uludu, byle durum lar iin saklad siyanr hapna el att. Louise daym, Kim bu insanlar, sihirbaz m? diye sordu. Hipnotize mi e ttile r bunu? Budala! Salak! diye bard babam. T illie teyzem kendine geldi, bana bakt, nerede olduunu hatrlad, tek rar bayld. Kede Rose halam diz km, duaya ba lamt. Babam, Tanr seni cezalandracak, Harold, diye' bard. Tanr dilini damana yaptracak, tm koyunlarmla keilerin lecek, ekinlerinin onda biri kuruyacak ve... 151

MUZIR VVOODY ALLEN

ETKLER

Ama Emilyyle evlendim, intihar falan eden de olm a d. Emily'nin ocuu da nikha geldi. Dzinelerce a r kada da geldiler. Parti Connie'nin dairesindeydi. am panya sular gibi akt. Benim ailem gelemedi. Kurban kes mek daha n planda yer almt onlar iin. Hepimiz dans ettik, akalatk, akammz ok iyi geti. Bir ara kendimi yatak odasnda Connieyle yclnz buldum. ptk, eski gnlerden konutuk. likimizin inilerinden, klarndan, benim ona seks asndan ne kadar balanm olduum dan sz ettik. ltifat saylrd, dedi scack bir sesle. Eh, kzyla yrtemeyince annesini kaptm, dedim. Birden Connie'nin dilini azmda hissettim. Ne halt edi yorsun? dedim geri ekilirken. Sarho musun? Beni inanamayacan kadar heyecanlandryorsun, deyip sarld, yataa ykldk. Ne oluyor sana? Nimf.omanyak falan msn? deyip doruidum. Ama onun bu r saldrganl kesinlikle beni de heyecanlandrmt. Seninle yatmam art. imdi deilse bile, ok geme den, dedi. Benimle mi? Harold Cohenle mi? mu olan adcmla m? Seni sevmi olan nyye benziyorum diye tutturduun iin yan adamla m? Kardeinin simgesiyle Senin sevgilin o l adamla m? Danyanna sokulamami?

haham okuluna girsem mi, diye geirdim aklmdan. A ra lk duran kapdan Connie ile Emilyyi gryordum. kisi de glyor, konuklarla konuuyorlard. Ben yerimden kprdayamadan ylece otururken, dudaklarmdan ancak de demin tipik kelimelerinden biri dkld, Oy v e y de dim. O kadar.

Artik oyun deiti, deyip sokuldu bana. Annemle evlenince, babam oldun. Beni tekrar pt. Salona ge meden nce, Kayglanma, baba, dedi. ok frsatlar -kacak. Yatan zerine oturup pencereden bolua baktm. Annemle babam dndm, acaba tiyatrodan vazgeip 152

MUZIR

ETKLER

Bir Hrszn tiraflar

{Aadaki satrlar, V irgil Ivesn yaknda baslacak an larndan alnmadr. Ives u sra drt tane doksan dokuzar yllk hapis cezasnn ilkini ekm ektedir. Serbest brakl dnda ocuklarla ilgili bir ite almay dnmektedir.) Tabii aldm. Neden almayaym ki? Benim byd m yerlerde insann karnn doyurmak iin almas a rt t. ou kii yzde on be alard ama ben hep yzde yirmi aldm. Bu yzden garsonlar arasnda ok tutulan biriydim. Eve dnerken de, yatarken giymek iin pijama alardm. Hava ok scaksa, don ve a tle t alardm. Bu da bir hayat biimiydi. Kt bytlmtm belki de. Ba bam hep polisten kaard. Yirmi iki yama kadar, onun klk deitirm em i halini grmedim. Yllar boyunca ba bamn ksa boylu, sakall, renkli gzlk takan, topal biri olduunu sanrdm. Meer uzun boylu, sarn, Lindberghe benzer biriymi. Eskiden profesyonel banka soyguncusuydu. Ama mecbur em eklilik ya altm be olduu iin o ii brakmak zorunda kald. Son birka ylnda posta do landrclklaryla megul oldu. Sonra posta cretleri yk selince her eyini kaybetti. 154

Annem de aranyordu. Tabii o gnler, bu ulordon farklyd. Kadnlarn eit haklar istemesi falan h/ komimi deildi. Bir kadn su ilemeye kalkt m, yo Manlc| ll yapacakt ya da krk ylda bir kundaklk. Chlcajo'd kadnlar kaak araba srcs olarak da kullam yolol ama ancak srclerin grevi olduu zaman, 19^0'du Korkun bir grevdi. Sekiz hafta srmt. etelerdon mi soygun yapp paralarla sokaa frladnda... ya yrmok ya da taksiye binmek zorunda kalyordu. Bir kz, iki erkek kardeim vard. Jenny parayla ev lenmeyi seti. nsanla deil... bir deste dolarla. Kardeim Vic, edeb eserleri yazarlarndan alp kendi adlaryla ya ynlanan bir gruba kapland. orak lkeye adn koymak zereydi ki polis evini kuatt. On yl yedi. Nfuzlu aile den gelen zengin bir ocuk da Poundun Canto'larna ken di adn koymutu. O artl olarak serbest brakld. Al sana yasa! En kk kardeim Charlie kumar oynatt, lo tarya ekti, faizle bor verdi. Hi kendini bulamad. So nunda serserilikten tutukland. Yedi yl serserilik yapm t... bunun para getirmez bir su olduunu anlayana ka dar. lk aldm ey bir somun ekmekti. Rifkin'in frnn da alyordum. im bayatlayan reklerin zerindeki re eli alp yeni mallara srmekti. ok dikkat isteyen bir iti. Bir lastik boru ve bir neterle yaplyordu. nsann eli titrese, reel yere dyor, ihtiyar Rifkin gelip sana sa rlyordu. Hepimizin pek sayd Arnold Rothstein gnn birinde kageldi, bir somun ekmek istediini, ama para sn atlasa vermeyeceini syledi. Gz ak ocuklardan birinin eteye girme frsat douyormu gibi mlarda bu lundu. Bunu bir iaret saydm, her gn karken bir dilim ekmei koynuma saklamaya baladm. hafta sonra bir 155

VVOODY

ALLEN

MUZIR

ETKLER

somun ekmek e tti. Rothstein'in yazhanesine giderken i i mi bir pimanlk brmeye balad. Geri Rifkin'den nef ret ediyordum, ama kars bir keresinde, amcam lmek zereyken, bir ekmein zerinden iki reotunu eve g trmeme izin verm iti. Ekmei gerisin geri yerine koyma ya altm. Ama hangi dilim in hangi somundan olduunu anlamaya urarken enselendim. Gz ap kapayana ka dar kendimi Elmira slhevinde buldum. Elmira gaddar bir yerdi. Be kere katm. Bir keresin de amar kamyonunun arkasnda tymeye altm. Gar diyanlar kukuland. Bir tanesi deneiyle beni drtt, o sepetin iinde ne halt etmeye yattm sordu. Gznn iine baktm, Gmleim ben, dedim. Kukulandn y znden okuyordum. leri geri dolayor, habire bana bak yordu. Herhalde biraz panie kapldm. Gmleim ite, dedim. Kot i gm leklerinden... mavi. Bir kelime daha edemeden kollarm, bacaklarm kelepelediler, kendimi yine ierde buldum. Su ilemekle ilgili ne biliyorsam Elmira'da ren dim. Yankesicilii, kasa amay, cam kesm eyi... meslein tm ince ayrntlarn. rnein rendiklerim den biri (ki bu profesyonel sulularn bile hepsi bilmez) polislerle ateli atma srasnda ilk iki at hakknn onlara a it o l duu. det yle. nce aynaszlar ate eder, siz sonra karlk verirsiniz. Aynaszn biri, Evi kuattk, ellerinizi kaldrp kn, derse, insan deli gibi ate etmez. k mak istemiyorum, denir. Ya da, u sra kmasam da ha iyi, denir. Her iin bir raconu var. Ama gnmzde... Neyse, o konuya ne diye gireyim imdi?
=

Hayatmn ondan sonraki birka yl boyunca, hrsz larn en ustas bendim. Herkes R afflesdan sz eder du rur. Ama onun kendi usul vard, benim de kendi usulm. Bir keresinde Rafflesn oluyla le yemei yedim. yi ocuktu. Lindy'nin Y eri'nde yedik. Sofradan biberlii al d. Ben atal baklarla peeteyi aldm. O ketap iesi ni ald. Ben de onun apkasn aldm. O benim emsiyem le kravat inemi ald. karken garsonlardan birini kar dk. Mthi bir gnd. Baba Raffles, ie nce kedi hrs z olarak balam. (Ben bunu asla yapamazdm. Byklar beni aksrtyor.) Srtna eskimi bir kedi kostm giyer, damlarn tepesine frlarm. Sonunda Scotland Yard'dan iki kii kpek klna girip onu yakalamlar. Herhalde pen Haydutu duymusunuzdur, deil mi? Eve girip kur bann soyuyor, kadnsa pyormu. Sonunda onu yakala malar hazin, iki zengin dulu balam, karlarnda, Bir pck Ver Olmaz m, Ha? arksn sylyormu, bir den aya pura taklnca yere serilmi, kalas krlm.
=

0 =

Bu saydm adam lar hep manetlere geti ama be nim ektiim baz numaralar polisin ruhu bile duymad. Bir keresinde bir malikneye girdim, kasay patlattm , alt bin dolar kardm ... Bu arada bir kar koca o odada hl uyuyorlard. Dinamit gmleyince koca gzn at, ama ben ona paralarn tm Amerika Erkek ocuklar Kulb ne gidecek deyince yine uyudu. Kurnazlk edip kasann zerine Franklin D. Roosevelt'in parmak izlerini braktm. O sra o Bakand. Bir baka seferinde, byk bir d ip lo matik kokteylde, bir kadnla el skrken elmas kolyesini aldm. Elektrik sprgesiyle. Eski bir Hoover'di. Hem 157

156

WOODY

ALLEN

MUZIR*

ETKLER

kolyesini, hem kpelerini aldm. Ama sonra torbay a t mda iinden takma diler kt... meer Hollanda Byk elisinin dileriymi. Ama yaptm ilerin en gzeli British Museum'a gi riimdi. Nadide talar salonunun tabannda gvenlik te l leri vard, biliyordum. zerine en hafif bir basn, hemen alarm aldrrd. Tavan penceresinden iple baaa sal landm. Yere basmamak iin. Nefis iniyordum. Bir daki kaya kadar, o mehur Kittridge elmasnn durduu v itri nin zerine varacaktm. Tam cam bam karrken, ta van penceresinden bir sere girdi, yere kondu. Alarm al maya balaynca sekiz manga birden . t oraya. On yl yedim. Sereye yirmi ylla mebbet aras bir ey ver diler. Hayvan alt ayda artl serbest brakld. Bir yl son ra Rort VVorth'da, Haham M orris K lugfeini gagalayp ba yltm aktan tekrar yakaland.

kip gitmi. O sra Montgomery C lift oradan golyonui!,. silueti grm, fena halde kayglanm. Kartorlu Mum-, maya alm, yedi saat urap bir cevap alarmym < California'ya dnm, dostlarna, Bu New York'lula < . > kasnt, demi. Bir yabancy evinizi soyarken basarsanz, panio k< plmaym. Unutmayn ki o da sizin kadar korkuyordur. Uy gulanabilecek yntemlerden biri, sizin onu soymar/d nsiyatifi ele aln, saatiyle czdann kapn. Siz kaarkm o da sizin yatanza yatacaktr. Bir keresinde byle bir savunmayla karlatm iin bir baka adamn kars ve ocuuyla yaamak zorunda kaldm. Ancak baka bit hrsz evi soymaya geldiinde ayrlabildim oradan. Benim yerime o hrsz geti. O aileyle alt yl mutlu bir hayat srdm. Onlar sk sk sevgiyle hatrlarm ... ama pranga grubunda almann da kendine gre ho yanlar vardr tabii.

Sradan bir ev sahibine, kendini hrszdan korumak iin neler tavsiye ederim diye soruyorsunuz, yle mi? lk aklma gelen, sokaa karken evde yank bir k brak mak. Ampul en az altm mumluk olmal. Daha az oldu mu, hrsz ampul kmsediinden, gelir evi talan eder. Kpek bulundurm ak da iyidir ama ii tam garantiye al maz. Kpekli ev soyacam zaman, iine Seconal kar trlm kpek mamas atardm ieri. O ie yaramazsa, kuba etle Theodore Dreiser romanlarndan herhangi birini eit m iktarlarda kartrr, onu atardm. Seyahate giderken evinizi bo brakmak zorundaysanz, pencereye kendinizin kartondan bir siluetini koymak iyi bir fikirdir. Aslnda kimin silueti olsa olur. Bronxlu biri, penceresine Montgomery C lift'in siluetini koymu, hafta sonu iin e 158

BTT