TARHTE UNUTULMU BR ULUSAL AZINLIK, ASURLULAR

Doubilimci

Dr. G. Yonan
Beth-Froso Nsibin

Yl 1915e kadar, Mezepotamyann bir paras olan, gneyde Musul, kuzeyde Van ve gney-douda da Urmi (Rezaiye) geni arasndaki 250 kilometrekarelik toprak alan iinde yarm milyonun zerinde Asurlu yaamaktayd. Birinci Dnya Paylam Sava ncesi ve sonras dnemlerde, Ortadouda smrgeciler (ngiltere ve Fransa) tarafndan, devlet snr saptamalar yaplmazdan ncesine kadar, bu blgede, Asurlarn politik bir Toprak Birlii vard. Toroslarn bir devam olan, gney-doudaki Hakkari dalarnda Krt ve Asur airetleri birlikte yayorlard. Onlarn yaam alanlar Musulun gneyindeki alanlara kadar uzanyordu. Politik olarak Osmanllara bal olan bu blgede halkn ounluu Trk olmamasna ramen, Trk Valilerince ynetiliyordu. Asurlularn yerleim blgesi douda Urmi glne kadar uzanyordu. Blge rann kuzey-batsndan gelen yksek platolarca kuatlyordu. Bu dnemde Urmi ehri bir Asur yerleim merkeziydi. Yine onu evreleyen birok Asur kybirimleri vard. Asurlularn ou Hristiyanlk dinine baldr. Gemiten bu yana nemli iki Dou kilisesine (Nasturi ve Yakubi Kiliselerine) yanda oldular. Ad geen kiliseler 400 ylndan sonra Bizans devlet kilisesinden kendilerini ayrt ederek, bamszlamlardr. Buda otonom merkezi bir ynetim idaresi ile kendi Patriyarklarnca ynetilmekteydi. rnein Ermeniler ve Kptiler gibi. Doulu bu Hristiyan halk zerine bilgi, Avrupaya Ortaadaki misyonerlerce ve mehur gezginci Marko Polo tarafndan aktarld. Yakubiler ve Nasturiler ad altnda tantlan Asur halk, daha sonralar bu ekille Teologlar ve Doubilimcilerce de byle tanmlanacaklard. Ama halkn kendisi, bu adlandrmalara karn, bir takm yanllklara gtrleceini gereke gstererek, kiliselerinin byle adlandrlmasn dilerler: Antakya Sryani Ortodoks Kilisesi, Yakubi, Monofizit olan ve Dou Asur Havari Kilisesi, Nasturi, Diyofizit olan olmakta. Etnik ayrlk ve Hristiyanlk dinine ballk nedeniyle Asurlara asrlarca bir ifte bask ve zulm yaatld. zellikle de blge halklarndan ayr olan giyim ve kuamlar, onlara kararl bir bask damgasn gnlk yaam yapmt. Arap Halifelerinin 800-900 yllarnda yaylmaya balamasyla her trden bask ve zulme hep maruz kaldlar. Buna paralel bir rnekte Alman Nazilerinin yakn tarihimizde Msevilere (Yahudilere) yaptklar gibi olmaktayd. Halk olarak Asurlular kltr ve uygarlk alannda kmsenmeyecek derecede nemli bir rol oynadlar. Buda ilk elde Hristiyanlk dinini zora dayanmadan 400 ylndan 1200 ylna kadar tm Asyada yaymalar ile en ok grlr. Gnmzde Hindistann gneyindeki Tuma yanls Hristiyanlar, Mezepotamyal Asurlarn yapt misyonla gerekletirildi. Dier bir nemli rolleri ise, Abbasi Halifeleri dneminde, Halife Saraylarnda yarattklar geni kapsaml eviri almas olmaktadr. Burada Hellenizm Felsefesi bata olmak zere birok bilimsel yapt Yunancadan, Aramcaye ve daha sonralar da Arapaya, shaq Bar-Hunayn ve arkadalarnca evirildi. Burada nemli bir konuya deinip konumuza devam etmee alaym: oven Arap yazarlar, eviri sanatnn babalar saylan bu Asur Bilginlerini srekli, Arap kkenli gstermekteler. Bu yanl olduu kadar aslsz ve sahte bir sunudur. Bu tr tantc bilgiler daha sonralar, Avrupaya Ortaada Latin yazml formlar ile geldiler. Gnmzn Asurlar, kk Aramca iveli diller konumaktadrlar. Bunlarn tarihteki uzantlarda Sami Dil Ailesine varmakta. Yani dilleri branice ve Arapa dillerine ok yakndrlar. Bal olduklar kiliselerin Hristiyan litteratr dili Klasik Sryanicedir. Ad geen dil Urhayda (gnmzde Urfa) 400 yllarnda bir ive eklinden gelitirilerek litteratr dili oluturuldu. Bu dilin gnmzdeki ustalar -Latince dilinde olduu gibi- yalnz din adamlardr. Tm Ortaa boyunca da zenginliini ve gelikinliini enok dini litteratrde gsterebildi.

Osmanl mparatorluunun egemenlii altnda yaayan tm gayri-mslimler, Sultanlarn gerici-islamc rejimince bilinli ve planl olarak uygulamaya konulan, Millet Sistemi, gayrimslimlerin dini kurumlarn temel alyordu. Daha sonralar bu Millet Sistemi uzun bir gelecekte, eitli mezheplere bal olan Asurlarn yannda ulusal-bilinlenmenin engelleyicisi ve tkaycs olacakt. Bu etkilenme nedeniyle de 1800 yllarna kadar dahi, bu halkn bal olduu ve kendilerinin oluturduu dini-mezheplerin adlandrlmasyla olmaktayd. rnein: Dou ve Bat Sryanileri kendi dilleriyle adlandrmalarn (Suryaye, Suryoye), Kildaniler de (Kaldaye, Kaldoye) yapmaktayd. Yine 1800 yllarnda, Asurlarn anayurdu Mezepotamyaya akn eden aratrmaclar, arkeologlar, gezginciler vb, bir zamanlar tm Asyada baarl almalar sonucu yarattklar Piskoposluk kurum-merkezlerinin varl, bu halk kalntsn yeniden kef ettirir. 1500 yllarnn ortalarnda, Katolik Misyonerlerinin abas sonucu, Asurlar arasnda yeni dinimezhepli kurumlarn kuruluuna yol aar. Daha sonralar yine 1600 yllarnda bu mezhepsel yolla Asurlar Romaya balanr. Balanan kesim gemite Nasturi mezhebine bal idi. Ayr Patriyarklar ve kiliseleri olan bu kesimin dili yine Aramca kalyor ve korunuyordu. Bunlar gnmze kadar o uzantdan gelen ve hala da Romaya bal olan Kildaniler olmaktayd. Onlarn dilsel ve etnik kimlikleri Asur olmaktadr. Layard, Ninovann nl kazcs, ve ondan sonra gelen aratrmaclar, bu Hristiyan halk gurubunun, Asurlularn ve Babillilerin bir devam olduunu bilimsel verilerle ispatlatp aa karmt. Dier baz aratrmaclar da, srailin kaybolmu on kabilesini bulduklarnn savn ileri srdler. Dier bir takm savlarda 1800 yllarnda Asur anayurdu Mezepotamyaya gelen Amerikan, ngiliz, Fransz ve Rus misyonerlerinden geliyordu. Sz konusu edilen bu misyonerler, Asur topraklarna ve orta-douya geli nedenlerinin, Dou kiliselerinin yar-yolda brakt misyon almalarn yeniden canlandrlmas iin geldiklerini, sylemekteydiler. Bu yzden de kendilerine kestirme yoldan kolay ve abuk ortam yarattlar. Bu ortamn kalcln da, Asurlar iin kurduklar okullar, yksek okullar, dispanserler, matbaalar, basm-yaym hayatna giren dergilerle de kkletiriliyordu. Tm bu kurumlar nedeniyle Asurlar arasnda ulusal kimlie bilin ve bu ynde ilerleme salatlyordu. Dier bir nemli katklar da konuulan Aramca dilini yazya dkmeleri oldu. Bu oluum ulusal dilde, ulusal litteratrun gelime temellerini atyordu. Gnmze kadar bile bu zenginlii, ulusal bir aznlk olunmaya ramen, Asurlar srdrebildiler. Misyonerlerin yaratt ve zerinde nemle durulmas gereken dier bir oluSuz yanda, Asurlar arasnda, yarattklar eitli dini-mezhepli kiliseler olmakta. Fitne, fesad, gasp, zor ve kanla kurduklar bu kiliseler arasnda en kat ve koyu fanatik olan da Misyoner Protestan Kilisesi oluyordu. Dierleri de Rus Ortodokslarn, Katoliklerin vb yarattklar idi. Bat patentli ve temeli smr dncesine dayanan bu yaratl Asurlar arasnda n alnmayacak derecede felaketler, belalar, ikilikler ksacas, bir halkn uurumun eiine srlmesiydi. Bu darma dank ortam Birinci Dnya Paylam Savann patlak verii ile daha iyi grlecekti. Nitekim bu durum Asurlar hazrlksz ve savunmasz buraya getiriyordu. Burada Trkler, Almanlarn mttefikleri olarak, tilaf lkelerine kar (ngiltere, arlk Rusya, Fransa) savaarak hasta adam diye tanmlanan Osmanl mparatorluunu kmekten ve yklmaktan kurtarmak iin oluyordu. Bu dnemde Osmanli Ordularnn banda Alman Generalleri, Subaylar, Askeri uzmanlar ve bir takm yksek komutanlklar bulunmaktayd. Ortaklaa dzenlenen katliam ve jenosid planlarn ilk kurbanlar Ermeniler oldu. Osmanl mparatorluunun igal ve talan ettii Ermenistan topraklar iinde 4 milyonun zerinde bir Ermeni halk bulunmaktayd. Ermenilerin bir ksm bu dnemde Van gl civarndaki Krt-Asur yerleim alanlar iinde de yaamaktaydlar. Burada yaayan Ermenilerin, Ruslarn politikasnn bir uzants ve beinci

kolu olduklar phesi yannda, Ruslarn dini yandalar da saylmaktaydlar. Bilinsiz slam kitlelerini ayaklandrmak iin Dini Cihad ars yapld.. slama bal olan insanlar bu ar ile vahileerek kana susam caniler ve canavarlar eklinde, Ermeni soykrmn genel bir Hristiyan soykrmna evirdiler. Maalesef burada da deinilmesi gereken nemli bir nokta da, soykrma katlan eli kanl askerlerin ounluunun Krt oluu idi. Yalnz bu hedef iin iyi silahlandrlan Hamidiye Alaylar, Osmanl-Trk Sultan Abdlhamitin paral askerleri oluyorlard. Ve yaptklar her eyde de, yalnz Sultana kar hesap verirlerdi. Ermeni soykrmnn haberi, ulalmas g olan Hakkari dalarndaki dindalar Asurlara ular. Bu dnemde nder kadrolardan saylan Patriyark Mar Bnyamen amun cesurca bir davranla hemen eli silah tutan tm kyl direniilerini silah altna alr. 10 Mays 1915te de yapt bir aklama ile de, Trklere kar savaa hazr olduu ve denetiminde de 20 binin stnde bir gc olduunu ilan eder. Ayn anda da Rus Kazaklar ile ilikiye geer. 1909da (Anglo-Rus antlamas gerei, ran Ruslarn egemenlii altndaki alan olmaktayd) rann kuzey-batsndaki Azerbeycana Ruslar girmiti. Bu esnada Osmanllara bal olan Trk ve Krt askerlerinin ani ve haince saldrlar, dal Asurlarn yerleim yerlerine varmt bile. Ruslarca gnderilen askeri yardm, Asurlarn imdadna annda yetiir. Ardndan kanl arpmalar balad. Ermenilerin bana gelenleri yakndan tand iin (1915-1916da yaklak iki milyona yakn insan katliama uramt. Bir o kadarda Suriye llerine ge zorland.) Asurlar rana gitmei kararlatrrlar. Buradan da Ruslarn himayesi altnda, randaki Asurlarle birlikte yeni askeri saldrlar dzenleyebilmek iin hazrlklara giritiler. Austos 1916da 80 binin zerinde kadn, ocuk ve ihtiyarlardan oluan bir Asur kitlesi, silahl kyllerin denetiminde ve himayesinde tana bilen eyalar ile birlikte engebeli da ve sk ormanlardan getiler. Gen bu kitle dalarda yaayan Asurlarn te birini oluturuyordu. rann, Urmi blgesinde bulunan Batl Misyoner Kamplar vastasyla, Asurlular balarna gelebilecek olan tehlikeli byk bir al ucuzca atlattlar. Asurlulardan savaa bilen, yani eli silah tutan insanlar, hemen takviye mahiyetli bir tabura alnrlar. Burada Rus subaylar tarafndan silahl eitime tabi tutulurlar. Sava esnasnda da bu dzenli Asur askeri birliinden, Trklere kar savata birok askeri operasyonda bulundurulurlar. Ekim 1917de Rusyada ii-kyl devriminin patlay nedeniyle, Rus askerleri ran terk etmek zorunda kalrlar. Bu yzdende Trk-Fars halk tarafndan yaplabilecek herhangi bir soykrma uramamak amac ile 100 binin zerinde Asur, Rus askerleri ile birlikte gider. te bu nedenle de gnmzdeki Sovyet Ermenistan Cumhuriyeti bakenti Erivana bal kylerde ve yine Grcistann bakenti Tiflise yakn kylerde yerleik Asur kyleri bulunmaktadr. Bu defa da Asurlara yeni bir koruyucu, ngiltere gzkt. Tam bu esnada da, ngiltere, Hindistandaki karlarn Alman yaylmaclarna kar korumak iin Mezepotamyada askeri bir gce sahipti. rann dousundaki Badat-Tiflis hattn imdiye kadar, Ruslar tarafndan korunmaktayd. imdilik bu cepheyi koruma ve savunma Trkiyeden srlen Asur ve Ermeni mltecilerine yaptrlyordu. Bunlara birka Krt aireti de eklendi. Bu airetler silahl mttefiklerine kar kararsz-deiken bir tutum taknmaktaydlar. Ad geen Krt airetlerinin aklna hemen yeni baka dnceler gelir. Ve Trklerin tarafna gemeyi karara balarlar. Bu ayrlma Asurlar ngilizlerin safna gemeye daha ok zorlar. Ve ngiliz karlar iin savamak zorunda kalrlar. Ama ngilizler onlar daha da coturmak iin mttefiklerin korumas altnda Asurlara Otonomi vaadini aktan verirler. Savan sonlarna daru silah ve cephanesi biten Asurlu savalar, ngilizlerden daha fazla ikmal alamadklar iin zayf derler. ranl ve Trkiyeli Asurlular, Ermeniler askeri-sivil halk, Trk Ordusu tarafndan embere alnmt. Onlardan pek uzakta olmayan ngiliz Birliklerine varmak iin emberi yarmak zorunda kalrlar. Ge ynelen bu insanlar ngilizleri bulunmalar gereken bu yerlerinde grmezler. Urmiden Hamadana giden yolu tutmak zorunda kalrlar. 19 gnlk uzun bir yryte, yolda uradklar tuzakl saldrlar, ba

gsteren salgn hastalklar, alk vb nedeniyle 100 binin zerinde bir insan kafilesi alabildiine ypranmt. Vardklar ngiliz askeri ssnde, sivil halk hemen geici kamplara yerletirilir. Eli silah tutanlarda hemen silah altna alnr. askeri eitim grr. randa ba gsteren alk nedeniyle ngilizler, bitkin haldeki Asurlar, Badata yakn olan Bakubaya srer. Burada oluturulan yeni kamp, Asurlularn yllarca barnmasn salatr. Kampta ran ve Trkiyeden 30 bin Asurlu ile birlikte 15 binde Ermeni yayordu. Aradan uzun bir sre gemeden ngilizler Ermenileri, Basradan lke d eder. Buna karlk Asurlularn hi biri anayurt topraklarnda kal midini yitirmemiti. ngiliz Mandasnn gtt politika, bu umutlarn iyi kullanabildi. Asurlularn daha Bakubaya gelilerinin ilk gnnden, askeri eitime ngiliz subaylar tarafndan tabi tutuldular. Onlardan gl bir Levi yaptlar. 1919-1920 yllar arasnda Krt ve Arap direniilerine kar kullanldlar. Leviyi oluturan Asurlular, 1932ye kadar ngilizlerin Kk Mttefikleri gibi Asur karlarna kar, ngiliz karlar iin savatlar. Ksa bir sre sonra da Sevrde yaplan bar grmelerinde, artk yklan Osmanl lkesinin iindeki ulusal-aznlklarn, ulusal-haklarna hi kimse deinmiyordu. Burada mttefikler orta-doudaki siyasi egemenlikleri ve ekonomik karlar iin her tarafta boumaya koyuldular. Osmanllarn temelli bir ekilde yok olmasn engelleyen M. Kemal yarda kalan Osmanl askeri operasyonlarn yrtr. Bunu yapmakla da bar grmelerinin dnm noktasn belirtir. Trkiyede baa yeni gelen bu Osmanl art Trklerin Topraklarn (rnein: Ermenistan Cumhuriyetnin byk bir blmn) geri almasn taleb etti. Bar grmelerinde mttefikler istenilene karlk koymakszn, M. Kemalin talebini yerine getirirler. Fakat tm bunlar ulusal aznlklarn inadna hep olmaktayd. nk konu apak Asurlar de ilgilendiriyordu. Grmelerin ba elikisi Musul blgesi ve barndrd petrol yataklar olmaktayd. inde oturan halk da Krt, Trkmen, Asur ve Yahudi olmaktayd. M. Kemal tarafndan buras bile Trk Topraklar sayld. Geri alnmas iinde epey direnme gsterildi. Buna karlk ngilizler, Suriyedeki bir takm topraklarn Fransaya vererek Musulu, Iraktaki mandasna katar. Ve byleliklede yllarn biriktirmi olduu eliki ierikli mcadele Cemiyeti Akvamda sona eriyordu. Daha sonralar uzlaan lkeler 1923te aralarnda vardklar Lozan Antlamas ile dier zSz kalan sorunlar iin uzlarlar. Musul sorununun gerek sahipleri ise bir tarafa atlyordu. rnein bunlarn banda da blgenin en kalabalk olan halk Krtler geliyordu. ngiliz-Arap egemenliinin altndan ok Trk egemenliinin altnda olmay diliyorlard. nk kendilerine verilemeyen ulusal-bamszlk hakk yerine bunu tercih etmilerdi. Dier bir tarafta ise Hristiyan bir halk olan Yakubi, Nasturi, Kildani,.. mezhepli Asurlar ise ngiliz Mandas altndaki Iraka balandlar. Buda 25 yl kadar srecekti. Trkiyede kalan dier 30 binlik bir Asur-Nasturi mlteci kitlesi de ngiliz Diplomatlar tarafndan (byk bir ihtimalle nl Lord Curzon tarafndan) nemli bir kant gsterilerek, snr belirlemesinde, Mezepotamyann snrlar alabildiince kuzeye yani Asur-Nasturilerinin yerleik olduu alanlara kadar uzansn diye. ngiliz Mandasnn tek dayana smrme politikas olduu, 1920 ile 1933 yllar arasndaki Cemiyeti Akvam belgelerinde bunun tepeden trnaa ak bir ekilde kuandn gstermektedir. erikleri ne uzaktan ve nede yakndan hibir ekilde Asurlarn karlarn ilgilendirmiyordu. lgi alan ise batan sona hep petrol oldu. zaten en sonunda da mttefikler bunun iin 1925te Brksel Hatt Antlamas evresinde istekleri dorultusunda birlemeye varyorlard. Burada antlama gerei Trkiye Petrol irketi, istedii denceyi alr. Asur yerleim blgeside kesin bir ekilde elden kyor, demekti. 1921 ile 1924 yllar arasnda da varlan antlamann son maddesi gerei, Trk-Irak snr saptamas yaplaca bir anda, tannm nder kadrolardan olan General Aa Petrusun liderliinde eski yerleim yerleri olan dalk Hakkari blgesi iin arpmalar yaplr.

Asurlarn baarsz olan bu giriimi yznden gizli kanallardan dn yapan 8 bin kadar bir Asur kitlesi, saptanan yeil snrn te tarafna yani eski kylerine yerlemeye muvaffak olurlar. Krt komular ile yeniden ilikilerini dzene sokarlar. Burada Trk hkmetinin haberi olmakszn birka yl yaarlar. Krtlerin ihbar ile 1924te dn yapan bu Asur kitlesi, Krt ve Trk Ordusunun ortaklaa olan vahi ve kanl saldrlar ile yerleim yerlerinden yeniden sklrler. Bu nedenle de gnmz Trkiyesinde 30 binin zerinde bir Asur-Yakubi kitlesi Tur-abidin blgesinde yerleik kalabilmitir. Sz konusu blge, Mardine yakn ve Hakkarinin batsnda kalan dalk bir alandr. 1924teki Trk-Krt ortak katliam nedeniyle, Hakkari kylerinden 100 kadar aile Yunanistana g eder. Burada dnemin Yunan Kraliesi Fredrike tarafndan Atinann Aygaleo blmnde yerletirilirler. Gnmze kadar bile bu Asur kolonisi hala mevcuttur. Yine Lbnan i sava nedeniyle, binlerce Yakubi-Nasturi Asurnin g ile nfuslar burada artar. Hakkariden yine 7 bin kadar bir Nasturi-Asur kitlesi gsterdii inat ve kararl bir direniin sonunda, Urmi blgesine yerleir. Buna karlksa, ngiliz-Irak ortak patentli olan mltecileri yerletirme politikas, Trkiyeden gelen Asurlar iin ters teper. Nedeni de Birinci Dnya Savandan nce Musul dzlklerinde yaayan 200 binin zerinde Asurlu-Kildani (arlkta olanlar da bunlard) ve Asur-Yakubi olanlarn gnah bu tutumla karlyordu. Ekim 1932de Irak bamszln ilan ettikten sonra, Cemiyeti Akvamn bir yesi olur. ngilizler lkeyi terk eder.(Bu ana kadar da, RAF- Kraliyet Hava Kuvvetlerine ait olan askeri g yardm ad altnda yine lkede kalyordu) Burada da ne gelen nemli bir konu da Asurlarn arasnda oluyordu. Mini Mttefikleri diye Manda politikasnn birer maas naslda kullanldklarnn farkna varrlar. Srekli de Bat Diplomatlar tarafndan bir yerden dier bir yere nasl tehcir edildiklerini ve tm bunlarn onlar naslda oyuncak yaptn, aslnda bunun dpedz smr olduunun bilincine varmlard. Ama i iten geiyordu. Asurlular bu kanya varmalarnaramen, yeniden ngilizler tarafndan yeni bir vaat iin kandrlrlar. ngilizler onlar kandrmay ekinmeden becerir. Onlarn, yani Asurlarn bu tutumu, Irakta geleceklerinin entegresini engelleyeceinin ve git gide zorlanacaklarnn farkna varmadan, ngilizlerin dediklerine evet derler. Dier yandan ayn ngilizler, Irak hkmetini kar bir tavr almaya hazrlar. Asurlarn her ba kaldrd yer, smrgeci ngilizler tarafndan hkmete bildirilir. Hkmet de en vahi yntemlerle, bamszlk iin direniin olduu bu yerleri acmaszca basar. Irakn, dini ve siyasi lider bildii Asur-Nasturi kilisesinin Patriyark Mar amun' yalnz kilise ve dini ilerle uramas ltimatomunu verir. Bu onu siyasi arenadan uzaklatryor, demekti. Eit grlsn diye de, Irak hkmeti ayn ltimatomu Krt aalarna ve Arap eyhlerine de iletiyordu. Olanlar kararl bir cesaretle red eden Mar amun Badatta ieri tklr. Olay Asurlarn bana yeniden katliamlar ve soykrmlar yadrr. nde gelen Asur kadrolar, komu Suriyede bulunan Fransz Mandasnn orta-doudaki kar hesaplarnn hala bitmediini, iyi bilirlerdi. Burada Asur nder kadrolar iki smrgeci lke olan Fransa ve ngiltere arasndaki elikilerden yararlanmak istediler. Bunun temelini de Bat Diplomasisi ve politikas zerindeki tecrbesizlikleri ile yaptlar. nderliin burada genel kans, Batdaki Hristiyan halklar, yzyllarca horlanan, smrlen, tehdit edilen ve aalanan, Doudaki Hristiyan halklara kar bir ahlaki sorumluluk tadklar hep oldu. te bu yzdende, bu dnemde Asur Ulusal-Direni Halk Hareketini yneten nderlik hemen Fransz Mandas ile ilikiye gemenin kararn alr. 21 Temmuz 1933te yaklak 700 kadar sekin silahl bir gurup Asur Direnii, alnan karar gerei bir ka liderle birlikte Suriyeye giden Irak snrn aarlar. Bu snr blgesinde yaayan dier halklardan Krt ve Araplar da silahl idi. Asur Direniileri Dicle zerindeki Pe-Haburdan Suriyeye girerler. Burada Fransz Mandasn teSil eden s dzeyden yetkililerle, tam iki hafta grme masasnda otururlar. Sonuta Franszlar, direnen Asur Ulusal-Direni Halk

hareketine, hibir yardmda bulunamayacaklarn, sylerler. Asur Ulusal-Direni Halk Hareketini teSil eden bu savalar eli bo geri dnerler.Byk bir ihtimalle Fransz smrgecileri grmelerde, olup biten hereyi ngiliz Mandasna ilettiler. ngiliz Mandas da denetimindeki igalci-gerici Arap rejimine bildirir. Geri dnen direnii Asur nderlerine Irak Ordusunca pusu kurulur. Asur Direniileri kimsenin farkna varamayacana gvenerek tekrar Dicle zerinden geri dnerler. Daha nehir sularna almadan, sudan Irak Ordusuna bal birliklerin yaylm ateine hedef olurlar. ngiliz RAF uaklarda havadan Asur Direniileri zerine bombalar yadrrlar. Asur Direniileri kahramanca arpr. Fakat dmann gl ve hazrlkl olduunu fark eden Direniiler taktik deitirirler. 533 kadar Direnii Suriye yolunu geri alr. Franszlar snrda onlar sresiz bir tutuklama ile ieri tkar. Dier savalarda Irak Ordusunun pusulu emberini yararak, Ulusal-Direni merkezinin olduu Simili ve Surayaya gece karanlndan yararlanarak gitmei baarrlar. arpmalar aralksz tam iki gn srdkten sonra, hereyin bittii sanlr. Ama Irak Ordusu, lkenin kendi bamszln ilan ediinden sonra ilk gizli saldrsna hazrlanyordu. ngilizler geni bir katliam plann izerler. Bunu denetimlerindeki hkmete ok gizli sunarlar. Hkmet ilk elde Orduya katliam emrini verir. Dier bir yanda da Irak hkmeti hortlatt islam propogandas ile kitleleri, Hristiyan Asurlara kar caniletirerek hazr kta yapar. Ordu gece karanlnda acmaszca en vahi yntemleri kullanarak Simili ve Suraya Halkn katleder. Her iki ky atee verilir. Ta stne ta braklmadan dier yredeki Asurlarn katliamna gidilir. Katliam 8 Austos 1933 gn yaplyordu. Onbinlerle silahl-silahsz insan cesetleri her taraf doldurmutu. Dihokta asker-polis ikilisi hortlatlan islam kitleleri ile birlikte gece-gndz sokak ortalarnda her grlen Asuryi kuruna dizerler. Katliam duyan yredeki dier komu 64 Asur ky, panik iinde hemen boaltlr. Halk cann kurtarmak iin her yana kendini atar. Kylere giren Irak Ordusu yine en caniyane vahetiyle kyleri tek tek imha eder. Katliam hi kimseden gizlenmeden yapld. Evsiz-barksz kalan mlteci Asurlara, yine ngilizlerce Musul civarnda hemen bir mlteci kamp yaplr. Ve Asurlar hortlatlan islamc kitlelerden korunmak iin her yandan yardm taleb ederler. Vahileen ve canileen oven islamc kitleler, soykrmdan dnen saldrgan rk-faist islamc Irak ordusunu Kahraman diye, byk len ve kutlamalarla karlarlar. Hortlatlan bu islamc oven ruhlu kitlelere, kafas kesilen Asur Direnii Hareketinin nderleri gsterilir. Byleliklede Asur Direni Hareketi ac bir sonla imha ediliyordu. Irakta olanlar yakndan renmek midiyle Cemiyeti Akvam bir aratr komisyonunu gndermeyi ister. Irak hkmeti gnderilmeye karlk daha fazla Asur Hristiyann katledeceinin tehditini bildirir. Ama ksa bir sre sonra hkmet, yeni kazanlan Cemiyeti Akvamdaki yeliin kaybolaca korkusu ile, tavrn deitirir. Irak terk etmek isteyen Asurlar iin ngiltere ve Cemiyeti Akvam tarafndan dzenlenecek olan mlteci kamplarnn, tm masraflarn ortaklaa karlayacan bildirir. Cemiyeti Akvam hemen harekete geer. lk elde bir Yerletirme Komisyonu kurdurur. Komisyon Asurlulardan ngilizlerden ve Irakllardan oluturulur.. Ortaklaa bir ekilde Irak terk etmek isteyen 20 bin kadar Asurlu iin herhangi bir yerde yerletirme plan iin allr. Ama nereye yerletirileceklerdi? Planda Brezilya, Fransz smrgesi Nijer, ngiliz smrgesi Guyana ilk elde vard. Fakat hi birine somut bir ey sunulmad. Yakn ve komu Suriye iin eit plan zerinde alma yapld. Bunun ilk blmn Orontes vadisindeki bataklk alanlara veya Haburun aas boyunca, bo alan olmasna ramen yerleim gerekletirilemez. Fransz Mandasndan Suriyenin tam da kurtulmas bu esnaya, ( 19361937ye) rastlyordu. Ulusal-bamszlk hareketinin banda olan Suriyeli Arap liderler, Manda politikas yanls bir ulusal-aznln lkelerine yerletirilmesini istemiyorlard. Bu tavra ramen 10 bin kadarAsurlu mlteci Suriyeye yerletirilmesi iin onay salatlr.

1934-1935 yllar arasnda binlerce Asurlu (Suriyeye snanlara akraba olanlara) Suriyeye aileleri ile birlikte yerletirilme iznine kavuurlar.Tanma ilemleri de Cemiyeti Akvamn gzetiminde yapld. Haburda geici olarak yaplan yerleme alanna alnrlar. Habur Suriyenin kuzey-dousundan geen Fratn bir kolu ve Trk-Irak snrna da uzak dmektedir. 1939un sonlarna doru yerleenlerin says 10 bine varr. Balangta adrlarda kalan Asur mltecileri, daha sonralar kendilerine kerpilerden evler ina ettiler. lk yllarda da yerletirme komitesinden yiyecek-yemek ve bu ana kadar da hibir insan tarafndan iletilmeyen bu bozkr alann ekip-bimek iin en ok gereksinim duyulan aragereler verildi. Baka bir yere tanamayan Asur mltecileri en son burada braklrlar. 1941de de Suriye uyruuna geerler. Bugne kadar bile iinde yerleik olduklar 39 kyden oluan kampa, kendileri bile, ngilizceden dn aldklar Camp szcn kullanmaktadrlar. Iraktan ayrlmak isteyen dier mlteci Asurlar Irakta braklrlar. Nedeni de yerleimi yaplan planlar durduruluyordu. Asurlarn ou bu sefer kendi inisiyatifleri ile Amerikann yolunu tutarlar. ABDde Birinci Dnya Savandan sonra bir Asur kolonisi vard. Merkez de ikago olmaktayd. Patriyark Mar amun Irakn dna srlr. Kendisi de Suriyeye halk yannda yerlemek ister. Buna gereken izin verilmez. Kbrsa geici yerleir. 1940ta da Amerikaya temelli yerleir. ikagoda kadasetli makamn kurduunu ilan eder. Gnmzde ikagoda 50 binin zerinde Asurlu insan yaamakta. kinci Dnya Savandan sonra Asurlar ulusal-sorunlar iin yeniden canlanrlar. Batl lkeler yeniden onlara gzlerini evirirler. Yine de gereken olumlu ilgi duyulamad onlar iin. Irakta 1941de faist Geylani (1941de Irak ngilizlere kar ayaklandran Krt asll Reit Ali Geylani...., Kaynak: Krt Dergisi, Medya Gnei, say: 2, Mays 1988, s. 7, stanbulTrkiye, Nsibin) hkmeti egemenlii dneminde, Alman Nazileriyle ilikiler kurulur. ngilterenin iinde olduu mttefikler, Irak-Almanya arasnda olanlar karlarn tehdit edecei kans dodu. Burada kaybedilecekler yalnz Badata yakn olan Habbaniyedeki askeri sleri olmuyordu. Ayn zamanda sava filolarna gerekli olan zengin petrol yataklarn da yitireceklerdi. 2 Mays 1941de Geylani ve denetimindeki generallerin ynettii Irak Ordusu, Alman Hava Kuvvetlerinin yardm ile, ngilizlerin Habbaniyedeki RAF askeri ssn almak ister. Bu esnada 1500 kadar Asur askeri (bunlarn bir ksm Suriyedeki Asur mltecilerinden devirildi) ile birlikte, ngilizler dier bir Irak yanls askerlerle, 10 bin kiilik Geylani Ordusuna kar savatlar. Geen iddetli arpmalar sonucu Irak Ordusu geri pskrtld. Ve sava kazanlr. zafer nedeniyle Almanlarn orta-doudaki yaylma tehlikesi durdurulur. Habbaniyedeki arpma, daha sonralar birok ngiliz politikacsnn sava anlar kitaplarnda ve dier anlatmlarnda edinilen baarya deyinilir. 1946da Suriyeyi terk eden Fransz Mandas ile birlikte, binlerce Asurlu Haburdan Fransaya g eder. Burada Ermeniler gibi, onlarda tannmadk yerlerde mecburi hizmetlerde tabi tutulurlar. Asurlarn bugn bile youn olduklar koloni yeri Marsilyadr. 1950de randaki rejimin (Musaddk hkmeti, Nsibin) aznlklara ynelik politikasnda toleransl davranmas ile randa ounlukta olan Fars halkna kar Asurlar (ayn ekilde Mseviler ve Ermeniler de) bylesine kesin bir ekilde tehlikesiz saylmalar basite oldu. Asurlara kiliselerini, okullarn yeniden atrd. Kendi anadilleri ile basm-yaym ve matbaalarn kurdurtmay zgr kld. Buna karlksa, komu olan Arap lkelerinde panArabizme, pan-islamizme, Trkiyede de pan-Trkizme ve pan-islamizme alabildiine hz verilmesi nedeni ile, etnik ve ulusal-aznlklarn haklar kstlanyordu. Cemal Abdlnasr dneminde hortlatlan Arap-islam ovenizmi nedeniyle, Arap lkelerinde yaamakta olan Dou-Bat Asurlarn (Kildani, Sryani) zor kskalara sokmutu. Nitekim tam bu srada da ADO-Asur Demokratik rgt(15 Temmuz 1957, Kaml-Suriyede,

Nsibin) kuruluyordu.1958-1961 yllar arasnda Msrla Suriye arasnda yaplan birlikten hemen sonra, lke apnda Asur avna baland. Tm eitim-retim kurumlar kapatld. Sorumlular ve yetkililer ieri tkld. Kimileri ikencelerde hayatlarn yitirdi. Kimide ge zorland. Bu dnemde kitlesel bir g oldu Lbnana. Nasrn Arap-islamc ovenizmi, Suriyedeki Asur halk iskelesini tam manasyla ykvermiti. Tam bu dnemde Irakta da askeri bir darbe ile, iktidara totaliter bir askeri cunta el koyar. Ban Abdlkerim Kasmn ektii bu iktidar (1958-1963) nedeniyle Krt Ulusal Hareketi yeni gelimeler kaydetti. lk bata Arap olmayan halklar yanls grlen rejime bal ordu ile partizanlar arasnda iddetli arpmalar olur. Kasmdan sonra arpmalar Baas rkovenler tarafndan srdrld. 1963te Irakta Asurlar toplu katliamlara hedef olurlar. Geriye kalan Asur insanlar da srgne uratlrlar. Iraktaki zengin petrol yataklar nedeni ile Krt sorunu, Dou ve Bat blokundaki lkelerin karlar gerei ilgi ekerler. Asurlarn Irakn kuzeyindeki lm-kalm savalar da Krt sorunu ile balantl olur. Asurlarn nde gelen nder kadrolarndan Asur-Kildani Piskoposu Pawls Baydari (Buls Beyderi, Nsibin), Krt Devrim Komuta Konseyinin bir daimi yesi olmaktayd. Birok partizan cephesini savunmada ve rgtlemede, Asur partizanlar yer alyordu. Bunlardan da enok tannan da kadn gerilla lideri, Margareta Gwergistir. Gsterdii baarl partizan sava nedeniyle Krdistan Kahramanl nn eref nvann almt. 1960larn sonlarna doru, Irak Ordusu askeri saldrlarna alabildiine hz verdi. Birok Asur ky insanlar ile birlikte imha edilip yerle bir edildi. rnein 19 Austos 1969da Daqan kynde 67 kadn ve ocuk acmasz bir ekilde hunharca katledildi. Yine 25 Haziran 1969da Irak ordusuna bal 1500 kadar silahl gruh Al-Qo'teki Kildani Manastrn yerle bir etti. 19 Eyll 1969da Surayada toplu katliam yapld. Badatta kalan Asurlerin kiliseleri, okullar ve yayn faaliyetleri kapatlp mimlendi. Tm bu olaylar kitlesel bir g balatt. 1970ten sonra da bu g gurbetteki ve srgndeki Asurlar tarafndan kolaylk salatan yardmlar grd. Irak ve Suriyeden Lbnana binlerce Asur g etti. Burada da byk bir ksm kendine koruyacak yer salatabildi. II. Dnya savandan sonra, burada kk bir Asur kolonisi mevcuttu. Sonralar oluan kitlesel gle bu geliti. Merkezde Beyrut oluyordu. Kaldklar semtler de Sryaniler Semti, Demirciler Semti ve Buer Semtleri oluyordu. Yine Beyrutun 80 km dnda Zahlede de byk bir kitle oturuyordu. Bu yrede hemen kiliseler, okullar ve bir Asur Kltr Merkezi kuruldu. Lbnanda muhtelif soydan halk bulunmasna ramen, dorudan bir ulusal veya dini baskya uramadan yaamalarn srdrdler. Genelde zanaat ve benzeri ilerde orta snfn alt kesimini oluturuyorlard. 1975te balayan i sava onlarn bu istikrarl saylan ortamlarn zedeledi. Ve Asurlar buradan da gmeye baladlar. Asurlar Hristiyan dinine bal olularna ramen toplu bir ekilde savaan Hristiyan franksiyonlarla birlikte saf almadlar. Onlarn bu halleri savaan Hristiyan ve Mslman glerin arpmalar arasnda savunmasz kald. Yaadklar son 50 yllk deneyimleri, onlar Lbnandaki elikilerden uzak tutuyordu. Kiliselerine ve okullarna yadrlan bombalar nedeniyle, dier birok insan gibi onlarnda yas tuttuklar l, kayp ve yarallar oldu. Birok Asurlu varn-younu olduu gibi terk ederek kendini feri botlarla Atinaya yetitirir. Buradan da ABDye, Avusturalyaya (Sydneyde bir Asur kolonisi mevcuttur) g etmek iin akraba ve tandklar ile ilikiye geerler. Atinann fakir bir blgesi olan Aygaleo, kk bir Asur kolonisi iken ok ksa bir srede binlerce insann barna olur. Buraya varan insanlardan sadece bir ksm kendini arzu ettii dier g lkelerine ulatrabildi. Aslnda ABDdeki Asurlar bu gmenler iin bir yardm komitesi kurdurdular. Bununlada yurtsuz kalan insanlarna yardm etmek iin oluyordu. Ve Asur mltecileri iin bir eyler yapabilmek iin eitli ilikilere geti. Yaplan bunca ilikiye ramen ve bunlarn banda da bata Dnya Kiliseler Konseyi olmak zere, onlara bal olan yakn ve orta-dou blmleri ile yaptklar

birok grmeye ramen hibir somut yardm veya giriimde bulunulmad. Bugne kadar bile hala 3 binin zerinde Asur Yunanistanda yayor. ouda herhangi bir lkeye kabullenmeyi gece-gndz bekleye durmaktadrlar. ounluunu ihtiyarlarn oluturduu bu mltecilerin geldii lkeler ran, Irak kkenli ve Suriyedeki kamplarda dnyaya gelenlerden oluuyorlar. Asurlularn Sorunu, daha dorusu bu kck halkn trajedi dolu olan tarihi konumu gznnden karlmamaldr. Anlayabildiim kadar ile de, bugne kadar da yakn-douda dnyann ilgisini eken olaylar olmad mddete dikkatler hibir zaman bu halk iin evirilemez.

TARH-CORAFYAMIZLA, DL ve KLTRMZLE BZLER ASURLULARIZ Malfono Yuhanun Qaio Anayurdumuz Mezepotamyada (Beth-Nahrinde) yaratp kurduumuz ve ilerlettiimiz uygarlmzn tarihteki uzants bundan tam 6 bin yl ncesine dayanmaktadr. Bu dnyaya en ok Babil ve Ninova arasndaki blgeden tantla gelmitir. Tarihteki bu kltr ve

uygarlmz srayla atalarmz olan Smerler, Akadlar, Babilliler, Kildaniler ve daha sonralar da Asurlularca dzenli bir ekilde formlatrld. Gnmzdeki (eldeki) bilimsel tarihi verilere ramen atalarmzn tarihte ilk kurduu anayurdun kesin bir tarihini verememekteyiz. Bu yzden de Mezepotamyaya ne ilk insann ayak basn ve nede bu topraklara geliimizi ayn ekilde yine tanmyoruz. Tarihle ilgilenen uzmanlar, bilim adamlar,.. anayurdumuz Mezepotamyada (Bet-nahrinde) atalarmzn yaratt ve alabildiine de gelitirip ilerlettii ok yanl zengin insanlk kltrnn tarih ncesi ve sonras bol sayfalarn kendi yaptlaryla dorulamaktadrlar. Sz konusu edilen bu kltr eylemlilii nedeniyle de insanl toplumuyla birlikte zenginletirerek ilerlettiini yine vermektedirler. Atalarmz Sami kkenli bir dili konuuyorlard. Bu dili ieren ivelerin tm biribirine ok yakn akraba idiler. Bu nedenle de bu olgunun sadece bir tek dil olduunu yanstmaya kalksak hata yaptmz sanmyoruz. nk tm bu iveli dillerin kkeni bir tek yere uzanyor, olutu. Bunun da balca dayanaklar, bata zerinde yaadmz corafya olmak zere ortak bir ekonomi, politika ve dini ilikiler yannda Smerce, Babilce, Akada, Kildanice ve Asurca ive dil bloku idi. Ad geen bu ive dillerin byk bir blm gnmzde bile kitaplarmzca (litteratrmzce) ieriliyorlar. rnein, szck haznesi, dilbilgisi ve halkmzn konuma dillerindeki gibi. Ama bunun yannda da, bu olumalar doal bir ekilde dilin iinden getii yzyllarca asrda toplumdaki dier bir ok gelimenin parelelinde geliimli bir ekilde rayndan karak deiime urad.(Bu deindiimiz dnemlerde dilde egemen olan, yani arlkta olan harf in harfi oluyordu. rnein, Tanr Asurun ad, Aurdu. Yine dier bir ok Kraln adn bu ses ierliyordu.) Sami kkenli olan atalarmz oluturan ve yukarda adn da verdiimiz halk guruplar anayurdumuz Mezepotamyada, ksa bir sre iinde byk siteler, Kyler ve toplumlar ina ettiler. Yaratlan bu gelikin ortam nedeniyle de maddi ve kltrel bir ok oluum alabildiine boy att. En sonunda da temeli bu kaynaa dayanan devlet ve imparatorluklar yarattlar. Tam bu esnada da temelini egemen olmann elikisini barndran anlamazlklar, atalarmz olan bu halk guruplar arasnda hz ald. Savalara dnen bu yaplanma, en iyi retim rnlerini veren yerlerimiz bata olmak zere bir ok ky ve site yakp ykld. Daha sonraki bir gelecekte de bu arpmalar sz konusu edilen bu halk guruplarn biribiriyle tarihi bir karmla kaynatrd. Sami kkenli olan bu halk guruplarna Arami bloku da dahildi. Onlarnda dinleri tapnaklar ve tanrlar ayn idi. Bu yzdende ayn dini adlandrmalar mitoloji de, gelenek ve greneklerinde ilediler. rnein, Glgam destannda. Aramilerin byk bir blm daha Kral II. Sargon dneminde ( 700 yllarnda) am ve Hama dolaylarna gtklerini gryoruz. Aramiler topra iletmeleri yannda da, onlarn ustas olduu eitli bir ok el sanatlar nedeniyle de rettikleri aralar onlara toplumdaki varlklarn srdrtmeye yardm etti. Smer uygarlndan kan Akad ve lkesi, Akadtan da kan Babil ve lkesi ve bunlardan da yani Smer, Akad, Babil (Kildani) uygarlklarndan da gl bir Asur uygarl kt. Bununla da dier kltr ve lkeler zerinde egemenliini gererek tarihte ilk merkezi Asur lkesini kurduktan hemen sonra da Asur imparatorluunu ve bununla da insanlk tarihinin bu alandaki yerinde, Ninovann drl olan 28 Austos 612ye kadar srdryordu. Burada Asurun ad da, Dicle nehrinin kenarnda kalan Asur kenti ve onu evreleyen eitli Asur boylarndan ve kentin Tanrs olan Asurdan geliyordu.

Bazen anlamaszlklar ve bazen de savalar iki byk kz-karde kent olan Babil ve Ninova arasnda oluyordu. Baeliki de hangi kentten tm lkenin politik otoritesinin yrtlecei oluyordu. Yani aralarndaki bu sava birinin dierini fethetme veya egemenlii altna almak iin olmuyordu. Belasar ve Nabukadnezar (Babilde Krallar), rnein Ninovay drmek iin Perslerle birleirler. Bu olay 612de oluyordu. Onlarn bu hatal tutumu 538de kendi ykmlarn da getiriyordu. Bu ykm yine birletikleri Perslerin eliyle oldu. Asurlularn ilk merkezi lkesi Aur, Kalah, Dorarokin ve Ninova kentlerinde gelierek 1300 yllarna kadar byk bir imparatorluk eklinde kendini daha sonraki yzlerce ylda da ilerletti. Asurlularn ykselme devrine katks olan Krallarn adlar da unlar olmakta:

Aurbanipal Dnemi 668-626 Byk Kral Tlat Palasar Iin dneminde imparatorluk snrlar Akdeniz kylarna kadar geniledi. Bu dnemde de imparatorluk topraklarna dahil olan tm halklar kendilerine Asur adn vermekteydi. Bununla da onlarn Asur lkesinde yurtta olduklarn gsteriyorlard. Yine bu dnem iin burada sylenmesi gereken dier bir nemli nokta da ( 1800 yllarndan sonraki dnemde yani 612 de Ninovann drlnden sonra 538e kadar ve daha sonraki dnemler iin de Harran kenti barol oynuyordu) dnyann bu kesiminde kalan lke ve halk iin kullanlan ve egemen olan tek ad Asur ve Aur olduuydu. Bu bylelikle sann doumuna kadar sre geldi. 331de Makedonyal Byk skender, Aurun byk lkesini ve Babili ele geiriyor. Onun egemenlii dneminde Aurun ad, Asur ve Asur lkesi diye tantla geldi. Yunan alfabesinin harfini barndrmay yznden ile okunan tm isimler S ile okundu. Bu bylelikle gnmze kadar tarld. Buna da rnek vermeye kalkrsak unlarla karlarz: amiram Semiramise, argon Sargona, aro Saroya dnt. Gnmzde bile bir Asurlu bir arkadana neci olduunu sorarken yle der: Ouroyo hat? karl da Asur musun? Dier bir adlandrma da Ouroyuto da, Asuroyutonun yani Asurlunun karldr, yani harfinin yerini S alyor olmakta. Burada yeri gelmiken nemli bir noktaya deinerek konumuza devam edelim Baz Din Adamlarmz, halka tarihteki adlandrmamz kkeni yabanc olan zorba,igalci ve talanc bir Krala balamaktadrlar. Ad geen Kral Cyrustur. Ari kkenli bu Med-Fars Kraln ad Siros eklinde okunur. Krala kendi anadili Farsada da Keyhsrev denilmekte. 600-528 yllar arasnda yaad. Anayurdumuz Mezepotamyay da 539da istila etmiti. Burada baz din adamlarmzn ileri srd yanl tezlerine u yant vermekle yetinelim: halka kkenimizin dayand Mezepotamya kltr ve ondan kaynaklanan yce Aurun byk ad ve onun yaratt mparatorluk, daha Cyrus domazdan 1000 yl ncesine kadar anayurt topraklarmz zerinde egemendi. Yani ad geen Kral daha ortalkta yokken biz halka tarihte vardk. imdi nasl oluyorda baz din adamlarmz bizi bu yabanc kkenli ve talanc Kraln ad ile zincire vurmak! Kanmzca din adamlarmzn burada ileri srd tez sahte ve yanl olunutan ok bizi tarih ncesi ve Hristiyan olmayan kkenimizden herhalde uzaklatrmak iindir. Bu ve buna benzer ksr tezler bilimsel verilerle deifre edilmeli ve rtlmelidirler. nk dorulukla yakndan veya uzaktan hi ilgileri olmad iin bu yaplmal.

HIRSTYANLIIN GEL Atalarmz tarihte politik ve askeri otoritelerini yitirmelerinden sonra (yaklak 600da) mazlum ve kle bir halde srayla ilkin Perslerin,Yunanllarn ve daha sonralar da Romallarn basks ve zulm nnde boyunlarn bktler. Bu nedenle de onlarn bu alanlacak olan hallaerine Hristiyanlk imdad yetiir. Onun bilimine, kurtulu iin hemen sarlrlar. Yanna sndklar Hristiyanlk biliminin insanlar iin uyars bar ve iyiSerlikle birlikte, imanl ve inanl her insann ge gideceinin vaadi sunuluyordu. Ve g tasvirlerinde de, zellikle zorba ve despot ellerden uzak olduu anlatlyordu. Bask ve zulmden kurtulmak iinde srlen savlara ynlarla insan sempati duydu.Bu yzden de anlatlan gk iin insanlarmz onbinlerce yl urunda emek verdikleri ve yzbinlerce yllk rnlerinin yerini yeni bilime terk ediyorlard. Bu dnemde kurulan ilk kilise, ilk inanan insanlarn gnlk yaamlarn rgtlemeye balad. Bununla birlikte de Hristiyanlk dininin disiplinini renmee kalkan bu insanlarmzn ilerine sindirdii yeni Bilim, onlara yaam ve lm bile bu dine adamaya yneltti. Hristiyanlk dini tarihinde hi bir kilise iin eine rastlanmayan bir derecede bask ve zulm, atalarmzn etrafnda rgtlendii kilise grr. Din adamalarmz, tm halkmz yeni din iin lme bile savunmasz bir ekilde seferber olmaya itti. Bu yzden de, yeni dini kabulleyen atalarmz eski dnyann tmne zellikle de Asyaya ve Afrikaya giderek bu din iin yeni insanlar kazanmaya koyulurlar. Bu yolla binlerce insanmz ebeveyyinlerini, kardelerini, ailelerini ve en nemlisi de toprak elde etme konumunu terk ederek kilise ve manastrlara balanmak iin can atarlar. Burada da rahip, papaz, barahip ve vaizci yetitiriliyorlard. Kabul ettikleri inanlarna gre de koyulduklar bu yolla kendilerine gkte (yani ahirette) aydn geleceklerinin garantisini salama balyorlard. Hristiyanlk biliminin dier bir nemli retisi de, bu dnyada insann geici bir hayat yaadn ve bununla da misafirlik yapt ve bunun bir tiyatro hayatndan teye hibir itibarnn olmadnn varsaymn lanselemkti. len her imanl hristiyann da gkteki sonsuz hayata tanaca ve orada da despotlarn, zalimlerin ve hrszlarn var olmad yine vurgulanmaktayd. Bu yntemle bir halk olan biz Asurlular tamamen deiime uruyorduk. Zamanla da Hristiyanlk iindeki bu kiliseci konumumuz nedeniyle de halka bize vaad edilen gkteki hayat hep bekleye duruyorduk. Bunun parelelinde de ihtiya duyulan maddi olanaklar bata olmak zere bu dnyada barnlacak yere gereksinimin duyulmad sk sk empoze ediliyordu. Bunun iinde lmcl olan savunma veya benzeri mcadeleye katlanmann gereksizliini hayatn her yanna taryorlard. Tek nedende asl yerlerinin bu dnya da olmad bunun tersine dier dnyada yani ahirette olduunun imajn vermekteydiler. Bu tanmlar dil ve kltrmzde bile byle iletile gelindi. Yukarda anlatlanlarn tmn koruyabilmek ve himaye edebilmek iin de kilisenin resmi kurumu formlatrld. Bununla da yanllarnn i ve hayatnda gerekli her vesileyi rgtleyip ynetebiliyorlard. Yine bu temel zerine kilisenin en s nderi ve yetkilisi olan Patriyark, yani Allahn dnyadaki elisini yaratyorlard. Ondan hemen sonra ikinci derecede de gelen Mafryono yani Metropolit ve nc srada da Bapiskopos, Piskopos, Papaz, Rahip ve emmas sra hizasna katlrlar. Kilisenin en st ve yetkili lideri olan Patriyark, Asur halknn her alanndaki hayatnda sonsuz bir iktidara sahiptir. Yine ayn ekilde kilisenin insanlarn hayatn rgtlemede ayn iktidar ve otoriteye haizdir. Buna karlkda, insanlarmza vaad edilen Cennet yerine ulamalar iinde kilisenin yasa ve kurallarna uyum ve itaatl olunmann art olduu, syleniyordu. Bunun tersi halinde de yeniden cehenneme gitme oluyordu. Bununda anlam yeniden bir bamlln tehditini getiren bir tr zorbalk yolu olunuyordu. phesiz ki kilisemiz, Babil ve Ninovadaki binlerce yllk tapnaklarn, trelerin, gelenekgreneklerin ve dini ilikilerin mirasn devr alyordu. rnein Papazlarn dini ayinlerde

mihrapn nnde kulland giyimleri, buhurluk, ziller vb gibileri.. Babil veya Ninovada bulunan egemen Kral o ayn zamanda dini lider de olmaktayd. Buna grede Kral hem dnyevi ve hemde dini ilemlerin iktidarn elinde bulunduruyor, olmaktayd. Bunun tpksn gnmzde Patriyark barndrmaktadr. Kilisemiz, Hristiyanlk dinini, Asur halkmz iin en yksek yaam noktas grmtr. Bunun yannda da Hristiyanlk dini biliminin evren zerindeki meta-fiziki teorileri nedeniyle onun tarih ve topluma olan bakn tarihi adlandrmamz olan Asura kar da uygular. Bu yzdende kabullenen yeni dine Asur adnn yarar bir ad olmadn ve bunun ortadan kaldrlmas ve tamamen silinmesi iin gerekli olan her eye el atlr. Gelecek de bu temel zerine ina edilir. Kilise zellikle de dnden ulusa miras aldmz zenginliklerimizle gereken iskeleyi ina etmez. nsanla byk hizmeti dokunan tm kltr zenginliimize Dinsizlik damgas vurularak mimlendi.. Burada yine hatrlanlmas gereken dier bir nemli noktay da yine Hristiyanlk dini getiriyordu. Buda hayatmzn her alanna halka damgasn vuruu yannda, onun ereveledii snrlarn dnda kalan her trden yenilenmeye (ilerlemeye) de snr veya yasaklk damgasn koyuu olmak tayd. Gemi tarihimizde doan bunca byk dnrlerimiz, yazarlarmz, airlerimiz, ozanlarmz ve din adamalarmzn zenle yaratt milyonlarca dil szcne ramen, yaptlarnda kahramanl onurlandran, hayat sevindiren, barnmak iin toprak edinmeyi savunan hibir yaz veya deyimine rastlanmaz. Bu halle kltrmzn ve litteratrmzn rotas 360 derece deitirilerek dinci, meta-fiziki bir kltr ve litteratr formuna tkand. Bu trden bir ierilmeye sahip olan litteratrmz canl olan yaamn yeteneklilik teorisi ile uzlamyordu. Kap kamu olduumuz birok Hristiyan olmayan halkn ulusal-kltrn, gelenekgreneklerini, gemiten devr aldklar tarihlerini nasl da bugne kadar koruyabildiklerini ve bunu byk bir kvanla da dillerinde (litteratrlerinde) nasl ilendiini gryoruz. Ama bizde ise tam bunun tersi sz konusu oldu. Bu ilem yrtld iin yaammz dini bir yaam, toplumumuz kiliseci bir topluma evirildii iin bugn dahi halka bizler dini adamlar tarafndan ast-st ynetiliyoruz. Eine az raslanr olan kilisemiz S 500 de byk bir patlama ile blnd. Blnmenin baelikisi de bu dnemde doan yazar ve dnrlerimizin Hristiyanlk iin yaratt yeni teorilerin anlamn evirme ierliyordu. Meta-fiziki ierikli olan Hristiyanlk inanc, diyalektik dnce ile zt olduu iin uzlamak bu nedenle mmkn deildi. Dini liderlerimiz arasndaki dini-dnce ayrl da bu yzden tek olan halkmzn ve kilisemizin blnmesini hemen getirdi. Burada ortaya dklen tm teoriler tartmasz doruluu kabullendii iin uzlama ortam veya dncesi sz konusu olmamaktayd. kiye ayrlan kiliselerden biri, anayurt topraklarnn Bat kesimi zerinde Antakya kilisesini, yani Asur Ortodokslarnn iinde barnd ve rgtlendii merkezi kilise ve dieri de anayurt topraklarnn Dou kesiminde kalan ve Asur Nasturilerinin barnd ve rgtlendii kilise oluyordu. Daha sonralar da Dou ve Bat adlaryla bile tanna gelirler. Dini liderlerimiz tarafndan ileri srlen kantlarn mantki olduklarn kabul eden ayn liderler hi yoktan insanlarmz bu temelle iki ayr bloka ayryorlard. Her iki kilise yanllarnn arasndaki ilikiye tehditli yasaklamalar koydular. Daha sonralar da bu kutuplama her iki kilisenin yeleri arasnda savaa dnr. Her iki yandaki halkmzn evlatlar dini-mezhebi elikiler iin hi yoktan lme gnderiliyorlard. arpmalarn teorik dayana da gya kazanan tarafn din zerine ileri srd teorilerinin cennetlik olacann ispat olacakt. Buna karlk arpan her iki yann insanlar lkelerini talan eden ve smren Roma ve Farsa kar silahlarn evirecekleri yerde biribirlerine kar kullanyorlard. Bu ortam frsat gren her iki smrgeci g var olan elikilerden yararlanmak ve Asurun lkesini ele geirmek iin taraf tutarlar. Halkmza yaptklar zulm ve basklar bylelikle bir

yana itiliyor ve unutuluyordu. Smrgeci gler alabildiine sorunlar kkrtma yolu ile derinletirdiler. Artk bu halle insanlarmz biribirlerini imha etmek iin ellerine ne geiyorsa kullandlar. Tarihimizin yz karas diye bilinen bu dnemdeki arpmalar nedeniyle de her iki kilisemizin yanllar zayf dp ypranyorlard. aresiz kalan onbinlerle insan da kafileler halinde kurtulularn egemen olan dier halklarn dinlerine gemekle grrler. Bu durum halka bizi perian ve karanlk bir gelecein beklediini sezen ve gren sadece ve sadece anayurdumuzun yklan talar oluyordu. Roma ve Fars smrgecileri arpmalara politik elikiler katmakla da mevcut atee benzin dkyor gibi oluyordu. Bu defa halkmzn bir yann yani Dou da kalan Asur Nasturilerini Farslar besleyip destekliyor, dier yanda Asur Ortodokslar kesiminide Romallar besleyip destekliyordu. Ksaca halkmz her iki smrgeci gcn karlar dorultusunda biribirlerinin kanlarn acmaszca dkyorlard. te bu nedenle de bu dnemden sonra halkmzn kaderini tayin eden ipin ucu smrgeci zorba iki gcn eli ile ekiliyordu. Kiliselerimize nderlik edecek dini lider olan Patriyarklar bile onlar (smrgeciler) seer olurlar. Bu blk-prk halimiz nedeniyle halka nmze boyu ve sopu llemeyecek derecede sorun ylr. te bu yzdende halkmz orta-dounun eitli kelerine gerek sorunlardan uzak ve rahat bir hayat yaamak istedi. Yukardaki arpmalarn kalcln gelecek kuaklara da tarmak iin eli kalem tutan insanlarmz bunu litteratre iler. Hatta dini liderlerimiz bu trden formlu litteratr iermeyen yaptlara yasaklama koydu. Byleliklede litteratr bile blnm oluyordu. znde meta-fizik ierikli olan bu litteratr her iki kilisemizin yanllar arasndaki ilikiye lanet okuyordu. nsanlarmzn eline verilen bu trden nesnel koullar nedeniyle de halkmza bar ve huzuru getirecek olan her adlandrmaya Evet diyecek kadar bir duruma ulalmt. nk halkmz bu arpmalarn iinde tam 600 yl yzst srndrld. S 640 Yl Halka artk bamza yaan bunca ykmdan ok yorgun dmtk. Bu ykm onun dinci bir halk kalmasna okta yarad. Bu nedenle de iki ayr kilise eklinde blnen halkmz bu dnemden sonra iki halk eklinde kal yannda hatta anayurt veya toprak edinme iin bile hibir ortak yanlar kalmamt. Her iki kilise yanllar zerinde alabildiine sistemli uygulanan bask, zulm ve horlanmann nnde kiliseler kten kurtulmak iin kurtulu yollarn araya koyulurlar. Yaratlan bunca acya bir son vermek bahanesiyle de onlarn dnda kalan askeri glere snmay yol grrler. Bu nedenle de her iki kilisemiz ayr yollardanlkemiz Mezepotamyann (Bet-nahrinnin) kaplarn yeni bir din ve askeri g olan smrgeci Arap-islamclara ardna kadar aarlar. Anayurdumuza yeni sokulan bu zalim smrgeci yneticilerin eliyle arpmalara kalnan yerden yine devam edilir. Burada kar tarafta kalan kilise ve yanllarn tamamen ortadan kaldrmak iin bylesine bir adma yer veriliyordu. Bunu yapan her iki kilisenin ynetmenlii byk bir hata ilemi oluyorlard. nk yeni smrgeci ve igalci din her iki kilisenin de nne almas ok g olan katastrofal engeller ydrd. Anayurdumuza sokulan Arapislamc gruh yayndan bir tek ok bile frlatmadan bylesine basite topraklarmza rahat girebildi. Anayurdumuz Mezepotamyaya sokulan bu smrgeci islamc cellatlar yukarda anlatlan durumlar gzleri ile grnce, halkmza kar daha ok canileirler. Yeni smrgeci din lkemize birlikte aadaki buyruklar getirdi: - slam dini, bata Hristiyanlk dini olmak zere dier birok dinin yerine zor ve gasp yolu ile geiyordu.

- Bu dneme kadar halklar aras ilikide hakim olan Asurca dilinin yerine Arapay zor ve zulmle yine yerletirirler. Yorgun ve bitkin den Asur insanlarmz, lkelerine soktuklar bu talanclardan bata bar ve huzur olmak zere her trden ilerlemeyi beklemilerdi. Fakat tersi ile karlatklar iin oke urarlar. slamc cellatlarn uygulamaya koyduu zor, bask ve zulm nedeniyle bir ok Asurlu toplumdaki pozisyonunu yitirmemek iin yeni dine teslim olup, gemiteki her eylerini terk ediyordu. Zamanla kafilelerle Asurlu, islamc cellatlarn basks nnde islam dinini kabul ederler. slama geen Asurlular, aznlkta kalan Hristiyan Asurlulara kar kkrtlrlar. slam din kabul etmeyen onbinlerle Asur insan islama geen Asurlular tarafndan hunharca katledilirler. Bylesine bir yntemle ypratlan halkmz git gide aznlkta kalmaya itildi. Smrgeci islamn ilk gelii dneminde Asurca dili herhangi bir oluSuzlukla karlamad. Nedeni de Araplar dahil tm insanlarca kullanlmas neden olmaktayd. Ama daha sonraki dnemlerde yaratlan zoraki dayatmalar Asurcann sahip olduu yere Arapa kayd. 1200 yllarnda Malfono Rabonun ve Yuanun Bar Cbroyonun (yani Bar Hebreusun veya Grigori Ebu El-Faracn) dnemlerine kadar Arapa git gide gnlk yaamn iine zorla sktrlyordu. Ve bu gnmzdeki durumuna kadar byle srerek geliyordu. Buna karlkta anadilimiz Asurca ufak bir ulusal-aznln kulland bir dil ekline dnerek eski konumunu yitiriyordu. Dilimiz yzbinlerce yl blgemizde zengin bilimin ve bilginin tek dili idi. Bu bilginin zenginliini Asur bilginleri tarafndan Arapaya tarld. Bu nedenle de Arap-islamc smrgeciler spanyaya ve oradan da dier Bat lkelerine girebiliyordu. Halka bamza yadrlan bunca katastrof nedeniyle de halkmz ban kaldramayacak derecede olan bir durumla kar karya kalmt. Buna ramen kiliselerimiz blnmlklerini koruyarak devam ettirmilerdi. Bununda tek nedeni dini adamlarmzn tek yanl olan grleri yannda dar grl dne sahip olular hep olmaktayd. Bunca ba aa giditen geriye kalanlar da yle sralanabilir: 1) Dini-mezhepsel blnmlk, yzlerce yl daha srmeye devam eder. - Kiliselerimizde darma-dank durum devam eder. - Her iki kiliseninde devam ettirdikleri tek yanl dar grllklerine bir son verememeleri ve halkn bunca ektii acya, baskya, zulme ve talana zm aramamalar. - Kilise, hali ahvali yerinde olan zengin Asur ailelerine bata olmak zere byk airetlere srtn dayar. Ad geen ailelerde bu yntemle kilise zerindeki etkinliklerini ve szlerini geirirler. 2) Dil, ulusun belirleyici olan temel zelliklerinden biri olmasna ramen gelitirilip yaatlacanntersine zayflatlmaya itilir. Dilimiz bir zamanlar bata orta-dou olmak zere kk Asyada ve dier birok alanda hakim dil olunuun tersine alabildiine bu konumunu yitirdi. Bunun da bilinlice sorumluluunu kilisenin kendisi tad. - Kilise iin geerli olan treler nedeniyle dilimiz bir parada olsa korunmasna karlk, blgeye yeni giren dillerin arasnda dilimize bilinlice ukur kazlyordu.Nedeni de kilisenin ulus ve ulusu tanmlayan bilime kar olunuundan hep ileri gelmekteydi. Yani kilise ulusalinkarc bir politik izgiye sahipti. te bu nedenle kilise igalci egemen glerin dillerine karlksz ve dnsz bir ekilde koynunu ayor ve onlar kilisenin iine bile sokmaktayd. rnein Arapa, Trke, Farsa ve Krte gibi.. 3) Halkmz dnyann drt kesine dalp bana buyruk bir halle kar karya brakld. -Halkmz her geen ylda nfusu azald.

-Gelecei gvencesiz bir halk kaldk. Ulusal duygular ve tarihi kimlii kknden sklen halkmzn insanlarn kilise bu yntemiyle daha nereye kadar gtrebilirdi? Bir zamanlar bu halk anayurt topraklar zerinde harcad emekle toplumunu ilerletip tarm, endstri ve yaratt kltrle insanlk iin saygn bir rn brakt. Bugnse o halk ufak bir ulusal-aznlk eklinde dier birok halkn iinde keye sktrlrcasna yaatlmaya terk edildi. 1900larn Balar Bata halkmz ve yurdumuzun topraklar para para cellat ve zorba smrgeci ellerle kiliselerimizin kanalyla blndler. Halka bamza yadrlan bunca ykma ramen ortadouda ulusal bir aznlk kalan halkmz atalarndan devr ald dilini, tarihini, kltrn, gelenek ve greneklerini iyi-kt koruyabilmitir. 1900lara bu darma -danklkla, blkprklkle girildiinde , bu dnemde yeni kuak yazar ve dnrlerimiz kar. Gemiten ders alan ve eli kalem tutan bu yazarlarmz insanlarmza gemiin tersi olan ulusal-bilin dncelerini tarrlar. Bununla birlikte de insanlarmz yine Birlik ats altnda toplamann arsn yapyorlard. Burada Asur halkna bal olan tm dini-mezheplere yani Ortodokslara, Nasturilere, Katoliklere ve Protestanlara ar yaplyordu. Daha sonraki dnemlerde bu arlar ulusal taleplere dnt. Destekli ajitasyonpropogandasn da kitlelere yazarlarmz, airlerimiz,ozanlarmz,.. tarafndan her yanda yaplyordu. Alabildiine kk salan ulusal-bilin nedeniyle kiliselerimiz reformlar yapmak zorunda kald. Burada zelliklede din adamlarnn diktatrl azgariye iniyordu. Dier yanda da halkmzn dnden devr ald tarihi, corafyas ve dilinin temeli zerinde Birleme ve toprak edinme de dayatlan istemler arasnda yer alyordu. Yaratlan bu izginin dorultusu yeni kuaklar iin yerli yerine oturtulmas gereken yasa gibi olur. Sz konusu edilen bu istemlerin hibiri kiliselerimizin bilimine ve geleceine kar bir engelde olmuyordu. Bunun tersine kiliselerimizin yeniden canlanmasn ve halk tarafndan kucaklanmasnn yaratl yannda daha iyi bir rgtlenmeye yneldiler. Kiliselerimiz halkmza Birlik iin arlar yapmaya baladlar. inde bulunduumuz bu dnemde de kiliselerimizin yeniden rgtsz kaln grebiliyoruz. Bu yzdende Dou ve Bat kiliselerimizin kalcl yine yeniden rgtlenerek ala birlikte yrmeleri gerekir. Yani yenilenme ile kitlelerimizin nne kmazlarsa gnmzdeki gelimi endstriyel toplumlarda eski tip rgtlenmeleri ile kar koyamayacaklar gibi onlarn kaybolmas bile kanlmaz olur. Gnmzdeki sorunlarmza sadece dini gelenekgrenekle, trelerle vs gibilerle kalc olacan dnmek ok zor olduunu kabul etmemiz gerekir. Kiliselerimiz yeni kuak bildiimiz genlie gven duymal. Onun bilgisinden yararlanlmann yollarn amaldr. Kilisemiz yeni dn ve fikirlerle kuanp kitlelerimizin istem ve arsna karlk verebilmelidir. Halkmzn Birlii iin de gereken her yapc fikre kulak vermeli. Kiliselerimiz ulusal tarihimizin kopmaz birer paras olmak ve saylmak istiyorlarsa yukarda deinilen ve can veren nemli deyimlere yer vermeliler. Bunun tersi halinde de er veya ge kiliselerimiz etkinliklerini yitirmi olacaklar. Bu da ilk elde kilisenin zayfln ve daha sonralar da tek tek yanllarn kaybettirmesiyle olacak. Bu nedenle de kiliselerimizin halkmzdan uzak kalmalarn istemiyoruz. Halka tarihte bamzdan geen bunca ykm, talan, zulm, bask ve katliamlara ramen anlalan ve grnenin dini liderlerimizin geenlerden ders karmadklar olmakta. Onlarn bu tutumlar, onlarn hala orta-ac kafa yapsn tadn belirtmekte. Gnmzde dayatan

koullara bu kafa yapnn ters dtn ve adala aykr olduunu belirtmek yerinde olsa gerek. Eli kalem tutan gen kuak yazar ve dnrlere gemiteki lanetleri kiliselerimizin okumas nedeniyle insanlarmzn arasndaki doal ilikileri zedelediini belirtmek isteriz. Kiliselerimizin halkmzla birlemesini dileyen bu insanlarmza okunan lanetler yerine kvan duyulmal. Birok nemli sorunumuzu bu insanlarla birlikte ortak zme gidilmeli. rnein bunlar arasnda en bata gelende Ulusal Dilimizin yeniden gelitirilmesi ve modernletirilmesi iin halkmzn bu aydn kesimi ve kilise ortak almal. Bu misyonu slenmek ulusal bir grev olmal. Gemite tek olan kilisemiz ikiye blndkten sonra, Ortodoks kilisesinin kutsal krss Antakyaya yerletirildii iin, bulunduu bu yerin adn hemen kiliseye yaptrr. Ad Antakya Kilisesi olur. Daha sonralar da, kilise nne koyduu yeni dini-politik izgi nedeniyle de tarihimizden koparlarak kendine yeni bir ad daha takyordu. Buda Suriye Kilisesi ad ile oluyordu. Bu byleliklede bitirilmedi. Burada kilise yanllar Antakyaya yada ama, Ninovadan veya Asur kentinden daha yakn olduklar iin bu ad taklmamaktayd. Bunlarn tersine halk olarak tarihte bizi dnmzle balayan dil, corafya ve tarihimizden saptrmak iin hep yaplyordu. Kilise yanllar buna karlk tm anayurt toprak paralar zerinde bulunmalarna ramen bu yinede olmaktayd. rnein Amid (gnmzde Diyarbakr), Urhay (gnmzde Urfa), Nsibin (gnmzde Nusaybin), Turabdin, Zaxo, Erbil, Kerkk, Qurarto dalar ve Musul (burada halkmzn byk bir ksm yerleik olmasna ramen) bu olmaktayd. imdide soruyoruz: Neden ve hangi ama iin dini adamlarmz bunca deiimi yapt? ki tarihimize ateizm damgasn vurmanzla ve ona lanetler okumanz hangi politik gcn hizmeti iindir? Neden bunca tahribat ve sapma, bundan yararlanan kim? Ninova, Asur,.. ve dier birok kentimizde yaplan birok kaz ile ortaya karlan onbinlerce yl ncesinin tablosu,heykeli,levhas,.. gibi birok tarihi eser bize Asurlularn torunlar olduumuzu gsterdi. Bilindii gibi de atalarmzn yaratt bu paha biilmez byk uygarlkla insanln ilerlemesine byk bir katks olduunu tm bilim yuvalar ve kurumlar sunduklar yaptlar ile bunu somut verdiler. Sonu olarakda gncelliini hala yitirmeyen ve deinilmesi gereken nemli bir noktaya yer vererek konumuzu noktalayalm: Kiliselerimiz yanllar arasndaki ilikiyi zedelemesi iin her trden anti-hmanist ynteme el atmaktan ekinilmelidir. Bunun ncln yapan ajan-provokatr ve ibirliki aireti kesimin etkinliinden de kilisemiz korunmal. Kilisemiz reform yolu ile kendini demokratikletirmelidir. nk, bu, namuslu geinen her insanmzn isteidir. Bu nedenle de kilisemizin halkmz yannda saf almas ve bunuda yerli yerine oturtmas okta nem tamaktadr. Kilisemiz karlat siyasal, sosyal birok sorunun stesinden tek bana gelemez. Bu nedenle onu bugne kadar besleyen orta-ac zihniyetten kendini arndrmaldr. Bununla da amzn istemlerine uygun olan admlar atmaldr. Byleliklede yanllarnn dini ve medeni sorunlarnda bylesine rahat bir yntemle zmler aramaldr. Bu yntemin dorultusu kilisemize daha aydn bir gelecein garantisi ile birlikte dnmzden devr aldmz tarihimizi, dilimizi, kltrmz, gelenek ve greneklerimizi bylesine engelsiz korumaya alalm. Bunu slenip yapmaklada bata halkmza, kilisemize ve insanla duyulan byk ilgimizin bir gstergesi olacaktr.

Asur Halknn Konutuu Dilin Ksa Bir Tarihesi Dil kukusuz bir veya birok lkede yaamakta olan bir halkn arasnda snrl kalan ve karlkl anlayta kullanlan bir varlktr. Yine dilin ayn zamanda da onunla konuan halkn tarihinde oynad nemli ve etkileyici rol kmsenemez. Bu nedenle de dilsiz bir uygarl dnmek mmkn deildir. Bu anlatlanlar elbette bir rastlant sonucu olmu deildir. lk insanlk tarihi, daha ilk balang gnnden itibaren, insan tarafndan ilk defa, insan yaam ve iinden getii bir ok olay, hikayeyi kuaklarca azdan aza aldklarmz elikten olan kalemini yazda kullanarak gemite tm olan bu olaylar nmze dkt. Dil birden ok olan insann bir rndr. Hayat ve gelimeyi anlamada insan iin dil bir yntemdir. Dil kuaktan kuaa da zenginleerek geliti. Bu tm dnemlerde de insan dncesinin ruhsal ve maddi ihtiya gerei bildiriminin de anlamn tam da vererek geldi. Dil canl bir varlktr. Bu yzden de her dnemde insann artlandrd geliim-deiim ihtiyac ile birlikte o da deiime urad. Her halkn kendine zg bir dili ve bir kltru vardr. Halk bu yzden de izole bir hayat yaamamaktadr. Her halk dier birok halkla ekonomik ve politik ilikisi nedeniyle diline dn szck ve syleiler alp onlar uygun bir ekilde diline sokmakla da dili gelitirerek zenginletirir. Bu yntemle de insan iinde yrd tm tarihi dnemlerde her alanda daha iyi bir ynelime doru ycelme yi dil ve kltr iinde istedi. ARAMCA-ASURCA DL Aramca-Asurca dili, Sami dil ailesinin en eski dilidir. O ayn zamanda da yaayan dnya dilleri arasnda en eski olanlardan biri saylr. Tarihi adan da, insanln ilerlemesinde yzlerce yl nemi byk olan roller oynad. Bu bata orta-dou blgemizde olmak zere dnyann birok yerinde byle oldu. Aramca-Asurca dili, Smerce, Akada, Babilce, Asurca, Aramca ve Kildanicenin ince kltr dncesinin bir rndr. Tm bu ivelerin karmndan, sz konusu ettiimiz dil dodu. Buna da tarihte Aramca-Asurca dendi. Bu dil en geni alanlarda yayld. Bir dnem Farslarn anadili haline geldi. Ayn konum kk Asya halklar ve ta Hindistana kadar yayld. Yine dounun birok halk, bu dilin barndrd alfabetik harfleri birok halk diline yaz olur. Arapa alfabesinin harfleri temelini buradan ald. Yine Yunan alfabesinin byk bir ksm bu alfabeye uzanyor. Buradan da tm Avrupann kulland Alfabe szc doar. Bu szc oluturan form, Asurca Alfabesinin ilk iki harfinin bileiminden olmakta.Bunlarda Alap-Bet, Olaf-Bettir. Bugn bile bu dilin ve alfabesinin geni alanlarda izler braktn grmek mmkndr. rnek olarak u alanlar sralanabilir: anakkale sahilleri (Bat Avrupa dillerinde ad The Dardanelles olmakta. Nsibin.), inin dou blgelerinde, gney Hindistanda ve Nil nehri boyunca. Dou dilleri arasnda hibir dil bunca alanda bu derece yaylmamtr. Dilin bu konumunu gnmzdeki ngilizce ile karlatrmaya kalksak yanl olmasa gerek. Aramca-Asurca dili, Dicle nehri dili olarak da bir zamanlar tannd. Nehrin her iki yannda Asur halk yaamaktayd. Dil burada geliti.

Kesin bir ekilde Alfabemizin ne kadar uzun bir sre nce kullanldna dair bir bilgiye sahip deiliz. Bilebildiimiz daha Asur mparatorluunun halklar arasnda Kral Sanarib dneminden ( 700 yllarnda) beri kullanlddr. Eski ivi yazsn yazmak ok zordu. zellikle de onu ta ve amur levha ve tablolara ilenebilmesi zordu. Yeni alfabe harflerinin kullanmna balanmas nedeniyle yazmda daha ok kolaylklar olutu. Samilerin byk halk kabileleri olan Akadllar, Babilliler, Asurlular, Kildaniler ve Aramilerin konutuu ivelerin asl Samice dilinden kaynakland. Ve bunlar biribirine ok yakn ayr ivelerdi. Dil ilk nce Aramca diye tannd. Nedeni de Aramilerin bu dili bata orta-doudaki lkelerde olmak zere eitli lkelerle olan ticari ilikileri ile bunu dier lkelere tamasdr. Smerler yine ayn Samice dilini kullandlar. Dildeki birok szck ve deyimin asl tam manasyla Samice olmamasna ramen, Smerce dilinin yukarda deindiimiz kabile halklarn yaratt esiz dille kartn, syleyebiliriz. Tm bunlar oluyordu.

SADAN SONRA Gnmzde kullandmz szlklerle kitaplarn uzants, si yzlerce ylndan ta Ssnn ilk yzylna kadar varyor. Buda bize bugn unu gsteriyor: bugn bile-prensip olarak-ayn dili konuup yazmaktayz. Yani Dicle kylarnda bundan tam 2000 yl nce kullanlan ve gelitirilen dili hala kullanyoruz ve koruyoruz olmakta. Aramca-Asurca dili yaz ve konumada orta-douda S 1200 ylna kadar halklar arasnda karlkl anlayta hakim tek dildi. Bu dnemden sonra da bata Arapa olmak zere blgedeki dier dillere bu ald roln devr ediyordu. Bunun da balca nedeni Asur atalarmzn byk bir ounluunun Hristiyanlk dinlerini terk etmesiyle oldu. Yanlarndaki olanaklarn katksn dier dil ve dinlere aktarmaya balamalar ile de sz edilen diller gelime kayt eder. rnein slam dinine gei gibi. Bu yzden de Asurca dili sadece Hristiyan kalan Asurlularca kullanla geldi. Buda bata kilisenin iinde ve dnda kullanlmakla snrland. Bugn bile bu olgu byledir. Hristiyanlktan ayrlan atalarmz, dinleriyle birlikte dillerini de terk ediyorlard. Dilimiz Asurcanin iki ivesi vardr. Bunlar Dou ve Bat adlar ile adlandrlyorlar. Dou Asurca, yani Dou azl iveyi kullananlarmz, A ve Bat Asurca, yani Bat ivesini kullananlarmz O syleini szcklerin sonunda kullanmakta. (rnein, Bayta-Bayto, Kalba, Kalbo, Arya-Aryo gibi. Nsibin). Yazm dili ile barndrlan szck haznesi ayndr. GramerDilbilgisi- de ayn ve kullandklar alfabenin de 22 harfi var. Yazm harflerine eklenen kk bir ka s iaretle biraz deiime urad. ivi yazsn terk ettikten sonra, atalarmz keli harf yazmna (Estrangeloyoya, Nsibin) geildi. Daha sonralar da Kutsal ncil yaz tipi ne geildi. Kutsal kitaplar ve resmi yazlar yazmada hep bu yntem kullanld. u anda da gelitirilen daha baka harfler kullanyoruz. Nedeni de biraz daha abuk ve rasyonel yazma sanatn getirdi. Gnmzde kullanlan branice harfleri yukarda deindiimiz keli harf formlarnn birazck bir deiimle ayndrlar. Bunu 600 ve 400 yllarnda aldlar. SONU Asur Hristiyanlar dou ve bat Asurca ive yanllar prensip olarak gnmze kadar bile ayn dili kullana geldiler. Doal olarak da dil tm bu deindiimiz dnemlerde deiime urad.

Buda bata insann artlandrd deiimin geliimi gerei oldu. Bu dil tarihte bazen Aramca de adlandrldysa da 2000 yldan daha ok uzun bir dnemde Asurca ad ile tannd. Bu dili kullananlarn Asurlular oluu nedeniyle de tek sahibi onlar saylrlar. Bundan teye de dili yaratma ve onu lmnden kurtarma abasnn enerjik alma roln onlar oynamlardr. te bu hakl olan nedenle de dile Asurca dili diyoruz. nk bu dili kullanan ve yaatan tek halk Asurlular olmutur.