SEYYD BATTAL GAZ

Mustafa ZELK

T.C. ESKEHR VALL

SEYYD BATTAL GAZ Mustafa ZELK

Murat Kk Kapak Tasarm Turgay Ylmaz Tashih

Editr

Bilal Akan Kapak Minyatr

Beyan- Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Sleyman Han Bask

Matrak Nasuh, Seyitgazi, 1533-1536

Sistem Ofset Matbaaclk, Ankara 1.Basm, 2009 ISBN

978-605-378-090-8

www.eskisehir.gov.tr (222) 221 90 00

T.C. ESKEHR VALL

indekiler
1. Blm

Sunu / Vali Mehmet KILILAR. .................................................................................................6 nsz / Mustafa ZELK ..........................................................................................................7 HAYATI

Battal Gazinin Kimlii ..................................................................................................................8 Yaad a ...............................................................................................................................10 Yaad Corafya ........................................................................................................................15 Soyu, Kkeni ...............................................................................................................................16 Doum Tarihi ve Yeri ..................................................................................................................21 Ad ve Unvanlar ..........................................................................................................................23 eceresi .......................................................................................................................................27 Ailesi ..........................................................................................................................................30 Eitimi........................................................................................................................................31 Eleri ve ocuklar .......................................................................................................................32 Mcadele Arkadalar...................................................................................................................35 Battal Gazinin At: Akar ............................................................................................................38 Vefat ..........................................................................................................................................42 2.Blm AHSYET

Erdemli kiilii ............................................................................................................................46 Fiziki zellikleri ...........................................................................................................................48 Akl ve zeks...............................................................................................................................49 Cesareti ve hneri ........................................................................................................................50 lim kiilii.................................................................................................................................52 Yardmseverlii ............................................................................................................................53 Dindar kiilii..............................................................................................................................54 deali...........................................................................................................................................56

Vasiyeti .......................................................................................................................................58 3. Blm MCADELES

Cenkleri ......................................................................................................................................60 lk cengi ve babasnn intikamn almas.........................................................................................61 Kayserin ordusuyla savamas .......................................................................................................62 Serasker olmas ............................................................................................................................63 Ahmer ile cengi ...........................................................................................................................64 emunla sava ............................................................................................................................65 Karsn saraydan kurtarmas .........................................................................................................65 Abdsselam kurtarmas...............................................................................................................66 Mihran ldrmesi ......................................................................................................................67 Aliyun ve Dehranla mcadelesi ....................................................................................................68 Hapse dmesi.............................................................................................................................69 Firdevsi katletmesi ......................................................................................................................70 Calut ve Harutla mcadelesi ........................................................................................................70 Bahtiyar ldrmesi .....................................................................................................................71 Malatya savunmas .......................................................................................................................72 Ruma gitmesi ve esir olmas .........................................................................................................73 Zindandan kurtulmas ..................................................................................................................74 Saka suretine girmesi....................................................................................................................76 Malatyaya dn .......................................................................................................................77 Zehirlenmesi ...............................................................................................................................78 Ukbenin yalann ortaya karmas ................................................................................................79 Ukbeyi ldrmesi ........................................................................................................................80 Hindistan yolculuu .....................................................................................................................81 Ketayun ile maceras.....................................................................................................................83 Esaturla mcadelesi .....................................................................................................................84

Abdlvehhb Gaziyi kurtarmas ...................................................................................................84 Kaf Dana gitmesi .....................................................................................................................87 Babekle mcadelesi .....................................................................................................................88 Rad Cad le Maceras ..................................................................................................................89 Hakemi Katletmesi .....................................................................................................................90 Son gazas ...................................................................................................................................91 4. Blm KLLYES

Kabrinin bulunuu .......................................................................................................................92 Trbesinin yaplmas ....................................................................................................................93 Makamlar...................................................................................................................................96 Battal Gazi Klliyesi ....................................................................................................................97 Bektailik ve Battal Gazi ............................................................................................................ 103 5. Blm EDEBYATTA BATTAL GAZ

Battalnme ................................................................................................................................ 107 Battalnmeden blmler ............................................................................................................ 111 Halk iirinde Battal Gazi ............................................................................................................ 119 Battal Gaziye adanan iirler ....................................................................................................... 120 Roman ve hikyelerde Battal Gazi .............................................................................................. 133 Seyahatnamelerde Battal Gazi .................................................................................................... 140 Sinemada Battal Gazi................................................................................................................. 147 Bilimsel toplantlar..................................................................................................................... 148 Kitap almalar ........................................................................................................................ 148

Kaynaka................................................................................................................................... 150

SUNU Bir ehir iklimi, corafi artlar, ticareti ve ekonomisi gibi zellikleriyle bir

kimlik edinebilir. Fakat ehri asl kimlik sahibi yapan zellikler tarih ve kltr

kltrnde kendini gsterir. Bir ehrin bu anlamdaki zenginliklerinin banda ise yetitirdii ve hatralarn tad byk insanlar gelir.

asndan tad deer ve nemde aranmaldr. Zira ehrin ruhu tarihinde ve

Kadim bir kent olan Eskiehir, bu anlamda Bursa, Konya, stanbul gibi ehirlerimiz arasnda ok zel bir yerde durur. Zira Eskiehirin tarihinde, ok kardeliin Yunus Emrenin msralarnda ykselen cokulu sesini duyabilmek, Nasreddin Hocann mtebessim ehresiyle anlatt ltifelere glebilmek, mmkn. nemli misyonlar edinmi olan isimler mevcuttur. Bu ehirde hl evrensel sevgi ve

Trbesi Bilecikte olsa bile Edebali de kadim bir devletin manevi mimar olarak burada kendisine atfedilen makamyla bu ehre hl ruh flemektedir. Yine slm eyh caeddin Veli de bu ehrin baka bir zenginlii olarak hafzalardadr. kltr ierisinde Hac Bekta, Hac Bayram, eyh ahabbetin ile birlikte ad anlan

gazi, adn verdii Seyitgazi ilesinde bulunan kabri ve klliyesi ile bu ehrin anda yaam olsun gazilerimize verdii ruh ve motivasyonla Seluklu ve tarihinde ok zel bir yer tutmaktadr. Battal Gazi, ister Emevi isterse Abbasi

Eskiehirin bir baka nemli zenginlii ise Seyyid Battal Gazidir. Bu byk

Osmanl alarnda gazilerin piri olarak mcadelesi ve hatrasyla hep onlarla zamanda bilgili ve erdemli kiiliinden gelmektedir. Dolaysyla o, hepimiz iin de

birlikte olmu bir isimdir. stelik bykl sadece sava kimliinden deil ayn

bir model ahsiyettir.

alan bu kitab kendisi de Eskiehirli olan aratrmac yazar-air Mustafa zelik diliyorum.

Seyyid Battal Gazinin hayat, ahsiyeti ve mcadelesini btn ynleriyle ele

hazrlad. Kendisine teekkr ediyor, kitabn kltr hayatmza katk salamasn Mehmet KILILAR Eskiehir Valisi

NSZ Mslman Trkler arasnda gazi-veli kimliiyle nlenen, hayat menkbelere, iirlere,

romanlara, filmlere konu olan Seyyid Battal Gazi, bu konudaki farkl grler ne olursa olsun zel

anlamda, doduu yer itibariyle Malatyal; mezarnn bulunduu yer itibariyle Eskiehirli bir isimdir. Genel anlamda ise btn Mslman ve Trk corafyalarnda kabul grm mill ve din bir destan

kahramandr. Bu yzden onu yine misyonu itibariyle Eskiehirli dier byk isimlerle yani Yunus nceki bir zaman dilimi olmasna karn Anadolunun Trk-slm kimlii kazanmasnda ve bu

Emre ve Nasreddin Hoca ile birlikte dnmek doru olacaktr. nk yaad asr onlardan daha

topraklarda yeni bir medeniyet yapsnn kurulmasnda bu ismin ok zel bir yeri ve nemi vardr.

Nasreddin Hoca hikmetli nkteleriyle zor zamanlarn insanlarn hayata balayan bir fonksiyon

Nasl Yunus Emre, evrensel sevgi anlayyla bu corafyada birlik ve dirlik fikrinin kurucusu;

stlenmise Battal Gazi de sadece sava kimliiyle deil bilgin ve erdemli kiiliiyle de benzer bir Orta Asyadan Endlse ok geni bir corafyada etkili olmutur.

fonksiyonu stlenmitir. stelik bu ismin tesiri Anadoluyla da snrl kalmam, Dou ve Batda, Bu isimlerin bir dier nemli zellikleri ise halkla birlikte olmay, onlarla btnlemeyi

baarm olmalardr. Bu baar Anadolu yurt edinilirken birlik ve dirliin salanmasn, Seluklulularn

dalmasndan, beylikler halindeki paralanmadan sonra Osmanllarn bayra altnda yeniden kimliini ve misyonunu ele alrken ayn zamanda bu birlik fikrinin hayat bulduu Eskiehire de bu anlamda bir pay ayrmak durumundadrlar. birlemeyi temin etmitir. Bu yzden Anadolunun gemiini inceleyenler, bu ismin tarihsel

kaynaklara dayal fazla bilgi olmad; fakat destan bilginin fazlasyla bulunduu, bu meseleyle ilgili

Bu kitap, ite bu byk isimden biri olan Seyyid Battal Gaziyi konu alyor. Konu hakknda

menkbevi bilgilerden de yararlandk. Byle olmas doal karlanmaldr. nk menkbe, halkn iindeki ruhtur. Bu ruhu bize menkbeler gstermektedir.

herkesin, bildii bir durumdur. Bu yzden bu almada onu anlatrken ksmi tarihi bilgilerin yan sra

Battal Gaziyi alglay tarzn gstermektedir. nemli olan da bizce budur. Battal Gazi Destan Bu almamzn okurla bulunmasna imkn salayan Eskiehir Valisi Sayn Mehmet Kllara

teekkrlerimi sunuyor, kitabmzn Seyyid Battal Gazinin bilhassa gen nesiller tarafndan tannmasna katk salamasn umut ediyoruz.

2009, Eskiehir

Mustafa ZELK

BATTAL GAZNN HAYATI Trklerin Anadoluya yaylma ve genileme devirlerinde saysz nice halk kahramanlar kmtr. Trk tarihi bunlarn pek ok rnekleri ile doludur. Bu kahramanlarn en nde gelenlerinden biri de Battal Gazidir.

1.Blm

AL RIZA NDER

BATTAL GAZNN KML Trklerin tarihi, batan sona bir kahramanlk, yiitlik ve cesaret tarihidir. Bu yzden btn

byk milletler gibi, tarih sahnesine ktklar ilk zamanlardan itibaren pek ok destana ve destan kahramanna sahiptirler. Bu kahramanlarn her biri cesur, korkusuz, varln milletine adam insanlardr. slmlk ncesinde bu tr tipleri biz genellikle alp olarak isimlendiriyoruz.

kahramanlk duygusunun daha yce amalar iin kullanlmasn salad. Kzlelma idealinin yerini bu

Trklerin slmiyeti bir din ve hayat gr olarak benimsemeleri, kendilerinde var olan bu

yeni dinin btn bir dnyaya yaylmas eklinde bir ama ald ve onlar bu yeni deerler sistemi iinde

alp tipini, gazi tipine dntrerek yeni destan kahramanlar yetitirdiler. Hatta bu tipleri ifade

ederken onlara bir de eren sfatn da eklemek gerekiyor. Zira, onlarn kavgas sadece d dmanlarla deil ayn zamanda kendi nefisleriyle de oldu. Kimi zaman gazi-eren, kimi zaman alp-eren eklinde tanmladmz bu kahramanlar, sadece fiziki gce dayanan kahramanlklaryla deil ayn zamanda milletlerin tarihinde saygyla, takdirle anlan isimlere dntler.

bilgili, erdemli kiilikleriyle de tannp sevildiler. Bu yzden, hem kendi milletlerinin hem de baka

onun az nce genel erevesini izdiimiz alp-gazi tipinin en nemli rnei olarak yiitlii, cesareti,

te, bu kitaba konu olan Battal Gazi, bu isimlerin banda gelir. Hakkndaki malumat, bize,

bilgisi ve erdemiyle ne kan idealist bir ahsiyet olduunu gstermektedir. Dolaysyla o, hem bir alp hem bir gazi hem de bir erendir. Yaad ve soylu bir mcadele yrtt corafya onu bu sfatlaryla barna basm, varlyla onur ve gurur duymutur.

sra destanlarn, efsanelerin, menkbelerin konusu haline de gelirler. Halk, onlara tarihi ahsiyeti etrafnda menkbevi bir hayat da kurar. Dahas, bu destan anlatm asrlar iinde yeni muhtevalar kazanr. yle bir an gelir ki, verilen bilgilerin hangisi gerek, hangisi efsanevidir, bilinmez hale gelir.

Bylesi ahsiyetler, ite bu benimseme sonucunda zaman iinde tarihin konusu olmann yan

Zaten halk iin bunun bir nemi de yoktur. nemli olan efsaneletirilen kiinin millet nezdinde tad deer, onlara kazandrd maddi ve manevi motivasyon, bir model-ahsiyet olarak millet hayatnda yer almasdr.

Seluklu-Bizans, Osmanl Bizans mcadelelerinde hem tarihi hem de efsanevi kiiliiyle, gaza ruhuyla hareket eden bu topluluklar motive etmi, fetih hareketlerinde onlara iman, cesaret, umut ve gven alamtr. Bylesi bir isim olmas dolaysyla da hakknda ok sayda menkbeler oluturulmu, ortaya Battalnme adyla anlan eserler km, edebiyatn ve sinemann konusu olmutur.

Bu durum Battal Gazi iin de byle olmutur. Battal Gazi, gerek Arap-Bizans, gerekse

gelmez. Onun tarihi kiilii ile menkbevi kiilii kaynaklarda ve hafzalarda birbirine karm

Bu sebeple bugn Battal Gazi denilince, tamamen tarihi malumata konu olan bir isim akla

kaynakta bile aslnda anlatlan menkbevi bilgi olmutur. Ayrca Bizansllarn da onu benimsedii ve kendinden bir ey katm ve kendi zelliklerine gre ekillendirmi olduunu syleyebiliriz.

vaziyettedir. 1 Bu yzden hangi bilgi tarihi, hangisi menkbevi ayrt edilemez hale geldiinden ou

hakknda menkbeler rettiini dnecek olursak onu benimseyen her corafyann, her milletin, ona

bir Arap yahut Bizans kahramannn Trk kltrndeki yansmas mdr? gibi sorular bile akla getirmi, bu da onun tarihi ahsiyetiyle ilgili kukulara neden olmutur.

Bu durum, acaba Battal Gazi, tarihi deil tamamen destan bir ahsiyet midir yahut herhangi

Battal Gazi, tarihi bir ahsiyet olarak karmza kar. u dorudur: Battal Gazi, daha ok bir destan kahraman olarak kabul grmtr ama destanlar tmyle gerek d da sayamayz. nk destanlar, tarihin bir ey sylemedii tarihsel dnemlerine k tutan yegne kaynaklardr. Onlar, milletlerin adeta

Btn bunlara ramen, szn banda unu sylemeliyiz ki; menkbelerin rts aralandnda

masallatrdklar tarihleri olup, yaanan sosyal olaylarn brakt izlerin zaman ierisinde, halkn muhayyilesi ile yorula yorula ekillendii metinlerdir. Zaman ve mekn bakmndan deiiklie urasalar da toplum hayatnda yaanan olaylara ait izleri hep muhafaza ederler. Btn bunlarn nda

Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, C.5 S. 204-205

son sz olarak unu syleyebiliriz: Battal Gazi, belli bir ada, belli bir corafyada yaam, doum ve lm tarihleri byk lde bilinen, mcadelesi ile tarihte yerini alm bir kahramanmzdr.

1.

YAADII A

ounun gr bu ekildedir. Nitekim Battal Gaziden bahseden Taberi, bn-i Asakir, bn-i Kesir, eserleri de bunu teyid etmektedir. Buna gre Battal Gazi nl bir Emevi komutandr. 3 Nitekim Gazi, Emevilerin VIII. Asrda Bizans(Rum)a kar atklar seferlerde n alm Arap kumandandr. 4 Battal Gazi hakknda bilgi veren yerli kaynaklardan slm Ansiklopedisinde de byle tantlr: Battal bn-i Esir, Bizansl Theophanes ve Sryani mellif Tell Mahreli Denys gibi klasik Hristiyan yazarlarn

yaam olduunu kabul etmek geree daha yakn grnmektedir. 2 Yerli ve yabanc kaynaklarn pek

Battal Gazinin, ortada her ne kadar farkl grler olsa da VIII. yzylda Emeviler devrinde

hretini bu srada kazandn sylemek gerekmektedir. Biraz nce isimlerini zikrettiimiz Arap

yrttkleri mcadelelerde rol aldn hem Mslman hem Hristiyan kaynaklara yansyan efsanevi

Bu durumda Battal Gazinin 717-740 yllar dolaylarnda Emevilerin Bizansllara kar

kaynaklarnda da Battaln Abdlmelik Bin Mervann olu Meslemenin Bizans kuatmas ve Rum diyarndaki dier seferlere katld bildirilmektedir. 5 Durum byle olunca Battal Gazinin yaad bu devreyi anlayabilmek iin slm tarihinin ilk devirlerine kadar uzanmak gerekiyor.

devrinde ise Bizans devletinin nfuzu altnda bulunan Filistin ve Suriye blgesindeki baz yerler ele etmilerdi. Dolaysyla bu dnemde Mslman Araplar ile Trkler arasnda bir din kardelii kurulmu, bylece idealler ortak hale gelmiti. geirilmi, ardndan Anadolunun ve Dou ve Gneydousunda bulunan Trkler slmiyeti kabul

Bizans imparatoru Herakliyasa gnderdii slma davet mektuplar ile balamtr. 6 Hz. mer

Bilindii zere slmn Anadoluya ilk girii Hz. Peygamberin hicretin 7. ylnn banda

2 3

Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, C.5 S. 204-205

Ali Rza nder, Battal Gazi Kayseride, 1. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu Pertev Naili Boratav, slm Ansiklopedisi, c.2. s. 344 Hasan Kksal, Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps, s.38 Abdurrahman Gzel/Kaya . Seferolu, slmiyette Anadoluya lk Giden Trkler, Mill Kltr Dergisi, Eyll

Bildirileri, s. 20
4 5 6

1986, s. 32

10

Bunun tek istisnas am valisi Muaviyenin tekil ettirdii bir deniz filosu ile 655 ylnda II. Konstantin ynetimindeki Bizans donanmasn Likya(Mula) blgesindeki Finike sahillerinde malup etmesiydi. Bu, slm tarihinin ilk byk deniz sava ve Bizansllara kar kazanlan byk bir zaferdi.

Hz. Osman dneminde de bu ilikiler daha da artm fakat aknlarda bir duraklama olmutur.

Osmann son yllarndan itibaren durmu olan fetihlere yeniden balad. Bu dnemde yaplan fetihler Anadolu istikametlerinde geliti. Dahas, bu devirde yaplan gazalarn arlk merkezini Anadolu Marmara denizinde ve stanbul nlerinde Bizans donanmasyla savalar yaptlar. Bu durumda Emevilerle Bizansllar komu iki devlet haline gelerek srekli savatlar. Douda Horasan, Maverennehir ve Sistan (rann gneydousu); Batda Kuzey Afrika ve Kuzeyde

geti. Ynetimin bana ise Muaviye getirildi. Muaviye, ierde egemenliini saladktan sonra, Hz.

Hz. Ali dneminden sonra ise siyasal iktidar H.41 (M. 661) ylndan itibaren Emevilerin eline

oluturdu. Emevi ordular, hemen her yl yahut iki ylda bir bu corafyaya aknlar dzenlediler.

stanbul mutlaka feth olunacaktr. Onu fetheden komutan ne gzel emirdir ve onun askerleri ne gzel fethedilinceye kadar btn slm milletlerinin fethetmeyi Hz. Peygamberin mjdesinin muhatab

Muaviye ordusunun Anadolu aknlarnda asl hedef stanbuldu. Hedefin stanbul oluunda ise

askerdir. Hadis-i erifinin etkili olduu aikrdr. Bu yzden stanbul, Trkler tarafndan olmak adna fethedilmek istenen bir yer olmutur. te Mslman Araplar, bu gaye ile 668, 674 yllarnda Anadoludaki pek ok ehre ve stanbula aknlar dzenlediler. Fakat, stanbula ynelik aknlar bir muhasaradan teye gidemedi.

trajik bir olay yaand iin ite meydana gelen karklklar yznden darya ynelik fazla akn dzenlenemedi. Ondan sonra baa gelen Halifeler zamannda da durum aa yukar ayn oldu.

Muaviyenin lmnden sonra ynetime olu Yezid geti. Onun dneminde Kerbela gibi ok

corafyas yeniden slm ordularnn ilgi alanna girdi. Sonraki hkmdarlar tarafndan da zaman zaman bu blgeye aknlar dzenlendi. Bilhassa Halife Sleyman zamannda stanbul karadan ve denizden yeniden kuatld.

Bu durum Abdlmelik zamanna kadar bu ekilde devam etti. Onun devrinde Rum (Anadolu)

bulunmaktayd. Abdlmelik, Hz. Peygamberin hadisinde iaret ettii stanbulu feth edecek kumandann kendisi olacana inanmaktayd. Fakat bu giriim de kuatmadan teye gidemedi. Bu yzden kuatma tekrarland. 726 ylnda Mesleme komutasndaki kuvvetler yeniden Anadoluya

Bu son kuatmada ordunun banda Halife Sleymann kardei Mesleme b. Abdlmelik

11

yneldiler. Hedef, yine stanbuldu. Battal Gazinin tarihi bir ahsiyet olarak ortaya k ite bu aknlar esnasnda oldu. 7 Mesleme ordusunun Anadolu illerine ve stanbula kar dzenledii aknlar esnasnda kahramanl, cesareti ve bilgisiyle ne kan Battal, gerek asker gerekse halk arasnda en ok tannan ve sevilen komutan haline geldi ve bir destan kahramanna dnt. Bu ylesine byk bir idealdir ki Trk halk da Battal Gaziyi bu ideal uruna Anadoluya gelmi bir kahraman olarak kabul eder.

sevilip benimsendi ve bylece destan halk hikyelerinin kahraman haline geldi. Ahmet Yaar Ocakn

Bir Arap kumandan iken Anadolu corafyasndaki kahramanl ile Trkler tarafndan da ok

da dedii gibi Trkler Bu mslman Arap komutann asl hviyetinden karp klasik bir Trk alp eklinde dndler. 8 Bununla da yetinmeyerekBattal adn Battal Gaziye, daha sonra Hz.

Peygamber soyu ile bir mnasebet kurmak iin Seyyid Battal Gaziye dntrdler. Bylece askeri

bir ahsiyet, bir eren, veli kimliine de brndrlm oldu. Bu benimseme o kadar yaygnlat ki adn tayan eserler yazlarak hatras nesilden nesile aktarld. Tannma alan Orta Asyadan bir klliye eklinde ina edildi ve ziyaretgha dnt.

aradan geen asrlara ramen Battal Gazi unutulmad. Hayatn ve mcadelesini anlatan Battalnme

Balkanlara kadar uzand. Seluklular dneminde ehit dt Akrainos(Seyitgazi)da bulunan kabri,

Seluklularn Anadoluyu yurt edinme politikalaryla dorudan ilgilidir. O dnemde Seyyid Battal

Battal Gazinin, bilhassa Seluklu devrinde ne kan bir destan kahraman olmas elbetteki

Gazinin kitlelere verecei ura gcnn ve baarma istencinin elbette grmezden gelinemeyecei

aikrdr. Bunu iyi deerlendiren Anadolu Seluklular, onun manevi gcn harekete geirmek efsaneden abideleme dnemine gemi, baka bir deyile Trk kltrnde Battal Gazi sreci balamtr. 2.

amacyla klliyenin ekirdeini oluturan trbeyi ve mescidi yaptrmlardr. Bylece Battal Gazi,

onun Abbasiler devrinde yaad da sylenmeye balad. 9 Buna gre Battal Gazi Abbasiler dneminde elebi ve Evliya elebi byle dnenler arasndadr. Onlara gre Battal Gazi, Harun Reid
7 8 9

Bylesi bir sre Battal Gazinin yaad ala ilgili deerlendirmeleri de deitirdi. Bylece

Mutasm ve Vask Billh zamanlarnda yaam olup, 10 Harun Reidin adadr. Mesela Ktip

Hakk Dursun Yldz, Doutan Gnmze Byk slm Tarihi, c.2. s.423 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, c.5. s. 205 Nihat Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, c.1, s. 301 M. Fuat Kprl, Trk Edebiyat Tarihi, s. 256

10

12

dneminde yaam, onun tarafndan elilikle grevlendirilmi, ayrca Antakyann kuatlmasnda ve yakasnda kalm ve Anadolu yakasnda eitli muharebelerde bulunmutur. Onlara gre Battal, bu nl hkmdar tarafndan stanbula gnderilmitir. 11

fethinde rol alm ve Harun Reidin stanbul kuatmasna da katlm, kuatmadan sonra skdar

Harun Reid zamannda tabiinden Abdullah adl bir kimse vard ki mehur lakab Seyyid Battaldr. Byk bilginlerden ve meayih-i kiramdan idi. ncil bilirdi. ncili boazna asp nice yllar diyar- Rumu (Anadoluyu) ruhban kyafetinde seyahat eyledi. Diyar- Rum onun sesinden ve heybetinden

Taberinin Trke tercmesinde ve Fezail-l Cihad isimli eserde benzer bilgiler yer alr:

dolmu idi. Ve ayyarlk (hilekrlk ve kurnazlk) ile nice kanlar dkp ve kiliseleri harap edip gazalar eyledi. Harun Reid zamannda diyar- islma kt. 12

dolaylarnda hkm sren Danmedliler, devaml olarak Hallarla savatklar iin kendi soylarn Arap gazilerine balamak istemiler, bu durum karsnda halk inan da Danimendlilerin soyunu anne tarafndan Seyyid Battala dolaysyla Hz. Hseyine balamlar. 14 nk o soydan gelmi

Emevi-Rum arpmalarnn bir devam olarak 13 grlmesindendir. Zira XII. Asrda Malatya

Bu yazarlarn byle dnmelerine sebep olan ey muhtemelen Abbasi-Rum arpmalarnn,

olmak, zel bir durum arz eder. Bu durum, ayn zamanda Malatya ve Erzincan yrelerinin birer Trklk cihad alan ve mertlik meydan olarak tarihe gemesinin olaylaryla da ilgilidir. 15 te yandan Abbasiler devrinde de Bizansa ynelik aknlar olmutur. nk Abbasiler devrinde Halife tarafndan nemli sayda Trk unsuru Tarsus, Misis, Adana, Mara, Gynk, Diyarbakr, Ahlat, Malazgirt ve Erzurum yrelerine yerletirilmiti. Bu yerleim blgelerinden biri de Malatyayd. 16 Dolaysyla

Battaln Abbasiler devrinde yaam gsterilmesi ve Malatyada doduunun sylenmesi doallk olaylardan mteekkildir ve olaylarn merkezinde ise hep Malatya vardr.

kazanmaktadr. Nitekim Battalnmelerde anlatlan hikyenin tamam bu yzden Abbasiler devrine ait

Bu durum, onun yaad asl dnemin Emeviler zaman olduunu kabul etsek bile Battal
11 12 13 14 15

Evliya elebi Seyahatnamesi, 325-327 c.1. 2. Taberi Trke Tercme c.3. s.521 Mjgan Cunbur, Battal Gaziyle lgili ki Eski Kaynak ve Birka Beyit, 2. Malatya s.90 Nihat Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, c.1 s.301 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, C.5 s.204-205 Abdlkadir Karahan, Menkbelerde ve Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Fgen Berkay, Anadolunun Trkleme Srecinde Malatya ve Yresi, I. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk

Bilimsel Semineri Bildirileri, s.21

16

Kltr Sempozyumu-Tebliler-s.121

13

Gazinin byk n dolaysyla sonraki asrlarn da kahramanna dntrlmesi anlamna da gelmektedir. Sylendiine gre bir ara baz Arap kabileleri nce Diyarbakra, daha sonra da ona yakn blgelere hkim olunca baka trl menkbeler yaylvermi, daha sonra onlarn yerine baka kabileler hegemonya kurunca isimleri ayn fakat yaama yllar baka olan eski kahramanlar yeni menkbelerle canlandrlmtr. 17 Battal Gazinin yahut onun en yaknndaki isim olan Abdlvahab Gazinin farkl dnem ve yerlerde yaam olduu gr de buna dayaldr.

Btn bunlar bir yana bu durum bize, Battal Gazi kimliinin efsaneleerek, yaad dnemden sonraki yzyllarda ve olaylarda da gcn koruduunu gsterir ki, halk algsnda kabul gren, benimsenen, sevilip saylan Battal Gazi, ite bylesi bir destan kahraman olan kiidir. 19

bunlarn menkbelerden karlan bilgiler olduu ve tarihi bilgilerle oka da rtmedii aktr. 18

Bu isimler, o blgedeki insanlar iin manevi bir dayanak noktas oluturmulardr. Dolaysyla

Osmanllar devrinde bile yaam gsterenlere rastlanr. Aleddin Keykubat dneminde yaad baz

Bundan dolay Battal Gaziyi sadece Emevi ve Abbasi dnemlerinde deil Seluklular hatta

menkbelerde yer almaktadr. Anlatlanlara gre bir yarg salayacak olursak, onun da Aleddin

Keykubat dnemlerinin snr komutanlarndan birisi olarak karmza kdr. Anadoluya yerleim srasnda ya da daha nceki dnemlerde Bizansllarla eitli savalar yapm ve adn duyurmu, hatta yiitliinin yannda bilim adaml da gz nne alnrsa, sultanlarla da grt, en son Eskiehir Seyidgaziye yerletii, burada bilimsel faaliyetlerini yrttdr.20 Bunlar zorlama yorumlardr ama

bir gerei de ifade edici niteliktedirler. O da udur. Battal Gazi, her an sembol kahramandr. ada da onu kendi dnemlerinde yaam grmek ve gstermek isteyen topluluklar olagelmitir.

ahsiyeti ve mcadelesiyle yaayan bir isimdir. Bu bakmdan nasl her blge ona sahip kyorsa, her

Taberiden balayarak pek ok tarihi kaynak Battal Gaziden sz eder. Btn bu eserlerde yukarda oluan menkbevi bilgi, tarihi bilginin nne gemi, dolaysyla tarihi bilgi ile menkbevi bilgi i ie zetlemeye altmz malumat erevesinde Battal Gaziden sz edilmektedir. Fakat, zaman iinde

Btn bu bilgilerden ortaya kan sonu udur. Battal Gazi, tarihi bir ahsiyettir. Yakup ve

girip birbirinden ayrlmaz hale gelmi, dolaysyla hakknda yazlan btn eserlerde Battal Gazi,
17

Abdlkadir Karahan, Menkbelerde ve Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Hseyin Arak, Alman Halk Kahraman Kral Rother ile Trk Halk Kahraman Seyyid Battal Gazinin Tarihsel Yamur Say, Seyyid Battal Gazi ve Klliyesi, s.77 Gla z, Aleviliin Tarihi Kkleri ve Anadolu Erenleri, s.54

Bilimsel Semineri Bildirileri, s.21

18

Gereklii, www.millfolklor.com
19 20

14

Emeviler devrinde Anadoluya ve stanbula yaplan aknlarda n salan bir kahraman olmakla snrl

hayat, menkbelerle zenginletirilmi, bylece ortaya doumundan vefatna kadar btn hayat en ince detaylara kadar bilinen bir kahraman kmtr. Bu durum karsnda verilen bilgilerin hangileri tarihi hangileri efsanevidir, soyu Arap mdr, Trk mdr, gerekten yaam mdr yoksa gaza ruhuna ihtiya duyulan Anadolunun fethi yllarnda ortaya km destan bir ahsiyet midir? Gibi sorularn da bir nemi kalmamtr. nk Battal Gazi, halka mal olmu bir kahramandr. Hem halk edebiyatnda hem halk geleneinde asrlardr yaam ve yaamaya da devam eden bir isimdir.

hem tarihi hem destan bilgiler nda vermeye alalm:

imdi bu genel giriten sonra onun hayatn doumundan vefatna kadarki sre ierisinde

YAADII CORAFYA Battal Gazinin yaad corafya; onun hangi ada, hangi millet dneminde yaadna dair

kabulmze gre deiiklik gsterir. Fakat Battal Gazi muharebelerini anlatan kaynaklarn zikrettikleri zere El-Cezire(Gneydou Anadolu dhil) ve Suriye blgelerinde faaliyet gsterdii grlr. Bu blge, kasaba, ehir isimlerine bakldnda onun en bata Kayseri, Afyon ve Eskiehir yresi olmak

corafya onun muharebelerinin vuku bulduu corafyadr.

niyetiyle nereye giderse gitsin, sonunda dnp gelecei yer Malatyadr.

Battal Gazinin babasnn serasker olarak grev yapt, kendisinin de doup byd yerdir. Gaza

Bu corafyada ana merkez; bilhassa Battalnme dikkate alndnda Malatyadr. Malatya,

ska gittii bir yer deildir.

gazalardan elde edilen ganimetin bete biri buraya gnderilmektedir. Fakat Battal Gazi iin buras

Badat arasnda srekli bir iletiim vardr. Olup bitenler Badatta bulunan halifeye rapor edilmekte ve

Bir dier nemli merkez ise Badatttr. nk buras Halifenin bulunduu yerdir. Malatya ile

Antakya, skenderun, Konstantin(stanbul), Amasya, Afyon, Eskiehir gibi yerlerdir. Battal Gazinin

Battal Gazinin gazalarnn yapld yerler ise Kayseri, Samsun, Ankara(Mamuriyye), Tarsus,

ksa sreli bulunduu yerler ise Frengistan(Avrupa lkeleri), ran, Irak, Grcistan, in, Msr,

15

Trkistan, Yemen, Main, Suriye, Badat, Hindistan, am, Mekke, Medine, Kuds, Hicaz, Habe, Kbrsa kadar uzayan corafyadr.21

ska geen Kaf Da yine masal ehirleri arasnda ad geen Hindistandaki Seylan, Pakistandaki Sindebar, randaki Kirman Kalesi gibi yerlerin de adlar geer.

Battal Gazi Destan, masal unsurlaryla ssl bir eser olduu iin, bu yerler arasna masallarda

muhayyilesinin ona bitii kimliktir. Buna gre Battal Gazi, sadece bir Anadolu kahraman deil, gerektiinde mcadelesi uruna dnyann pek ok yerine gidebilmeyi baaran hatta buralarda sadece ordularla deil devlerle, cadlarla da savaan bir kahramandr. Halk, onu bu nitelikte birisi olarak grd iin yaad corafyann snrlarn da ona gre izmitir.22

Btn bu yerler, Battal Gazinin gitmi olduu yerler olmayabilir. Burada nemli olan halk

SOYU, KKEN Battal Gaziyi kaynaklarn ou onu VIII. asrda balayp stanbulun Fatih Sultan Mehmet

atmosferinde domu ve yzyllar iinde gelimi bir destann kahraman olarak grrler. 23 Bu durum, onun hem Arap hem de Trk kkenli olarak alglanmasna yol amtr. Dolaysyla Battal Gazi iin iki etnik kimlikten sz edilebilir.

tarafndan fethine kadar be asr devam etmi, nce Arap-Bizans, sonra Trk-Bizans mcadelesinin

kaynaklarn bir ksm onu Emevilerin Bizans(Rum)a kar atklar savata n salm bir Arap kahraman olarak kabul ederler. Ebl Muhasin ve bnl Esire gre Antakyal, Sibte gre ise aml(Dmk) bir Araptr. Ahmet Rfat da onu Antakyal bir Arap emiri olarak grr.

Bunlardan ilki onun bir Arap kahraman olduu eklindedir. Bu yzden, hakknda bilgi veren

tarihi kahraman Abdullah el-Battal, VIII. Asrdaki Emevi-Rum savalarnda bulunmu ve Bizansllar

Nihat Sami Banarl, Battal-Nameden bahsederken bu hususu yle belirtir: Bu hikyelerin

21 22

Necati Demir, Mehmet Dursun Erdem, Battalnme, s.51 Doan Kaya, Battal Gazi Destanndaki Beldeler ve Tabiat Paralar, , II. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Ahmet Kabakl, Trk Edebiyat, C.2, s.171

Kltr Sempozyumu-Tebliler-, s.160-161

23

16

malup etmi bir Arap kumandandr. Arapada kahraman demek olan Battal, bu zata Araplar tarafndan verilmi bir unvandr. 24

Ahmet Yaar Ocaka gre: Battal Gazi, Emeviler devrinde Anadoluda Bizansa kar yaplan savalarda nlenmi, Mslmanlar ve zellikle Alevi-Bektai Trkler arasnda byk bir gazi/veli kimliiyle yceltilip, destan kahraman yaplm bir Mslman emirdir. 27

Battal Gaziyi Emeviler devrinde Anadoluya savamak iin gelen Arap kahraman olarak grr. 26

Claude Cohen de onu Bizans savalarnn bir Arap komutan olarak25 grr. Glpnarl da

savaan ve bir yl kadar da stanbulu muhasara eden Emevi Serdar Meslemenin silah arkada devrinde yaam bir Arap kumandan olduu grn dorular nitelikte olduu grlr. Yine pek kuatmasna katlan baarl bir kumandan olarak grr.

Battalnmedeki olaylara baktmzda bunlarn byk bir ksmnn VIII. asrda Bizansllarla

Sahshn bandan geen vakalar olduunu grrz. Bu durum, ilk yaklam yani onun Emeviler ok kaynak onu Mesleme komutasnda bulunan orduda Bizansllara kar savaan ve stanbul

Asakir de onun Emevilerin azatl klesi olup Arap asll olmadn sylemektedir. 29

gelmektedir. 28 Bu ailenin asl ise Trktr. Arap soyundan deildir. Bu kaynaklardan biri olan bn-i

olarak grmezler. Onlara gre Battal Gazi, Emevilere intisap etmi azatl bir kle ailesinden

kinci gr ise onun bir Trk olduu eklindedir. Bu yzden baz kaynaklar, onu Arap asll

bir Horasanl Trk olabileceini ihtimali zerinde durur. Mehmet imir'le Yaar Candemire gre ise Battal Gazi soyca Trktr. Yalnz, "Araplam Trklerdendir. Yani "Msta'rip"tir. Bu durumda Battal Gazinin Trk olmasyla Hz. Ali torunu olmas arasndaki elikiyi de yle aklar: Hz. Peygamber de Arab- mstarebedir.
30

Vehbi Cem Akun Trklerle Emevilerin yaptklar savalarn birinde Emevilere tutsak den

Horasanl bir Trk olup Emevi ordusunda grev alm, 717 ylnda Bizans zerine yaplan seferlere

Mehmet nder de ayn kanaati paylar: Battal Gazi,

24 25 26 27 28 29 30

Nihat Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, c.1 s. 301 Cladue Chan, Trklerin Anadoluya lk Girii, s.50 Abdlbaki Glpnarl, Alevi Bektai Nefesleri, .381 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, C.5 s.204-205 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, C.5 s.204-205 Hasan Kksal, Hasan Kksal, Battalnmelerde Tip ve Motif yaps s. 37 Mehmet imir, Yaar Candemir, Seyyid Battal Gazi, s.6

17

brakm olduu izlere dayanarak onun bir Trk kahraman olduu rahatlkla sylenebilir. 32

katlmtr. 31 Yine Trk topraklarnda, zellikle Malatya, Sivas, Kayseri ve Eskiehir evresinde

yazyorlar ise de biz o kanaatte deiliz. dedikten sonra buna kant olarak Irak ve Libya seyahatlerinde pek ok kiiye temas ettiini fakat Battal Gazi ismini bilen birine rastlamadn sylyor. Irak ve bilgiler vermektedir. O halde Battal Gazi bizimdir ve onun ad Seyyid Battal Gazidir. 33 Libyada Battal Gazi isimli bir ahsiyeti tanyan yoktur. Esasen ondan sz eden kaynaklar da elikili

rfan nver Nasrattnolu da Tarihi kaynaklar, Battal Gazinin Arap asll olduunu

grleri de yabana atmamak gerekir. Nitekim Metin Emirolu, onun Abbasi ordular iinde savaan bir Trk olduunu syleyerek byle bir ihtimali u ekilde dile getirir: Trkler Emeviler dneminden itibaren Mslmanln savunucusu ve yaycs roln stlenmeye baladlar. zellikle Abbasi ordular

O dnemde Emevi ordusu iinde ok sayda Trk bulunduu tarihen de sabit olduu iin bu

iinde Bizansa kar yksek kumandanlar olarak sava vermilerdir. Bu adan Battal Gazi, byk ihtimalle Orta Asyadan kle olarak getirilip sonradan azat edilen bir Trk cengveri veya Abbasi ordular iinde her kademede varln duyuran binlerce Trkten biri idi. 34

olmayan klelerden bir ordu tekil ettirilir. Emevi devleti ykldktan ve onlarn yerine kanl bir ihtilalle ordusunda Trk asll asker ve komutanlarn saylar ykselirken, dier taraftan da hkmet ve idare kademelerinde, hatta edeb sahalarda boy gsteren Trkler kendilerini ksa zamanda kabul ettirerek nemli bir asker ve siyas varlk haline gelmilerdir. 35 Bu grlerin sahibi olan Mehmet Hakan Alan Abbasiler iktidara geldikten sonra durum sratle Trklerin lehine deimeye balar. () Abbasi

Bu tr yaklama baka kaynaklarda da rastlanr: Emeviler devrinde Mevali denen ve Arap

bu yorumunu desteklemek iin Mutasm zamannda 837 ylnda Anadolunun nemli merkezlerine byk seferler dzenlendiini, bu seferlerin birinde Bizans ordusunun yenilerek Ankarann igal edildiini ve Battal Gazinin babasnn Anakara kalesini ve ehrini igal eden Arap ordusu iinde savam olabilecei bilgisini de verir. Buna gre Hseyin Gazi, bu savatan sonra Anadoluya (Malatyaya) yerlemi ve Malatya valisi merin ehit edilmesinden sonra halkn isteiyle Hseyin Gazi burada vali yahut serasker olmutur.

31 32

Mehmet nder, ehirden ehire Anadolu, s.185 Hseyin Arak, Alman Halk Kahraman Kral Rother ile Trk Halk Kahraman Seyyid Battal Gazinin Tarihsel rfan nver Nasrattnolu, Battal Gazi in Eskiehirde Yaplan almalar, s.185 Metin Emirolu, I. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler, s.11 Mehmet Hakan Alan, Horasan Erenleri, s.484

Gereklii, www.millifolklor.com
33 34 35

18

Bizansa ynelik Malatya merkezli saldr hareketini Halife Mutasm adna Trk komutan Afin ynetmitir. Bizans mparatoru Theophilosun ordularn yenen Trk komutan Afinle birlikte Battal Gazi ve babas ile amcasnn da bu savata komutan olarak grev aldklar kanaatindeyiz.36 Yazar

Yazar, bu grlerin ardndan sz Battal Gaziye de getirerek yle der: Daha nceki

Abbasi halifesinin ordularn yenen ve Badat tehdit eden Babeki Battal Gazi ldrmtr. Bu da onun yaad yzylla birlikte, soyu hakknda da bilgi veren bir rnektir. Dolaysyla Battal Gazi Trk aslldr.

byle dndren bir sebep de Battalnmedeki bir olaydr. Battalnmeye gre yirmi yl boyunca iki

atklar seferlerde, zellikle Halife Mutasm zamanndan beri, Rum(Anadolu) kfirlerine kar olabilecei eklindeki grlere destek verir. 37

Bu grleri destekleyen bir yaklam da rene Melikoffa aittir. O da Araplarn Bizansa kar

Cihatta Trkler fiili askerlerin ounluunu oluturmaktayd. diyerek Battal Gazinin Trk

ve varln Anadoluda ortaya koymasn gereke gstererek, Onun Anadolulu ve Trk olduu grn ileri srer. stanbulu kuatan ordu Arap-Emevi ordusu olduuna gre, Battal Gazinin ad ve unvannda bulunan Seyyidlik mertebesi bu efsaneye ters dmektedir. nk Emeviler hem Hz.

Emevilerin safnda bir asker olarak dnmez. Bu nedenle Emevi-Arap olma ihtimalini kabul etmez

dmanlarnn ordusunda yiite arpan bir kahraman olmasn mantksal bulmaz. Yani onu

Aratrmac Gla z de mam Hseyin soyundan ve Seyyid olan Battal Gazinin

Muhammed hem Hz. Ali, Hseyin ve Ehl-i Beyte dmandr. Battal Gazinin dmanlarnn

ordusunda yiite savaan bir kahraman olmas hi dnlemez. O zaman Anadoludaki eserleri ve Seyyidlik makam tamamen uydurmacadr. Buna katlmaksa geree tamamyla ters dmektedir. Kanmca Emevi-Arap olma olasl hi yoktur. 38

dntrld eklindedir. Bu konuda en kapsaml gr M. Fuat Kprlye aittir. Ona gre Seyyid Battal peygamber slalesinden gelen tarihi bir Arap cengveri deil, ilkin Anadolu serhatlerinde slmiyet mefkresi iin arpan Trk gazileri arasnda domu bir destann menkbevi kahraman saymak lazmdr. 39 Bu durumda Battal Gazi, bir Arap destan kahraman deildir. Bir Trk

nc bir gr ise onun aslen Arap olduu sonradan bir Trk kahramanna

destannn menkbevi kahramandr.

36 37 38 39

Mehmet Hakan Alan, Horasan Erenleri, s.485 Mehmet Hakan Alan, Horasan Erenleri, s.485 Gla z, Aleviliin Tarihi Kkleri ve Anadolu Erenleri s. 55 Mehmet Fuat Kprl, Trk Edebiyat Tarihi, s.255

19

hayran kaldklar Battal Gazinin bir Emevi komutan, Arap asll bir sava olduunu unutarak onu yeniden yorumlam ve tanmlamlar ve bylece onu Anadoluyu fetheden bir Mslman-Trk kahramanna dntrmlerdir. Baka bir ifadeyle syleyecek olursak Ruma sava am Emevi bylece Battal Gazi, bir Arap komutan iken bir Trk komutanna dntrlmtr. Baka bir komutann Trk milletinin gebe bir kahraman yapmtr. 41

Buna gre; Trkler, Anadoluya geldiklerinde kahramanlk destanlarn dinleyerek kendisine

kumandanlarn hatralaryla, Rumda fetihler yapan lk Trk kahramanlarnn lkleri birlemi40 ifadeyle Trk milleti karakterini, Arapn slm akna alam ve bylece Mslman bir Arap

yapmak ve Hz. Peygamberin bir ufuk olarak iaret ettii stanbulu almak ve oradan Batya bu inan yaymak eklindeki ideal, Trkler tarafndan benimsenen ve bu uurda asrlar boyunca mcadele edilen anda etrafnda byle bir destan oluturmak anlalr bir durumdur. Battal Gazi, bu yzden daha ok bir idealdir. Bu bakmdan Arap asll da olsa onu Abbasi ana getirerek Trkletirmek ve Seluklu bir Trk kahraman olarak kabul grm, bu kabulle birlikte Arap kltrnde kahraman manasna isimlendirilmitir.

gerekletii corafya Anadolu corafyasdr. Diyar- Rumu Anadoluya dntrp Trk-slm yurdu

Bu dntrmenin hakl sebepleri de yok deildir. nk Battal Gazinin mcadelesinin

gelen Battal kelimesiyle deil, Anadolu gazilerine uygun bir unvanla Battal Gazi olarak

etnik kkeni ok da nemli grlmemitir. nk halk onu asrlar boyunca bir alp-eren, bir gaziveli gibi grm, dier ynyle ok da ilgili olmamtr. Halk algsna gre Battal Gazi, bu topraklar iin savam, bu uurda cann vermi bir kahraman, Bizansa ve Hal ordularna kar srdrlmek zorunda kalnan etin savalarn manevi ncsdr. Dolaysyla nemli olan Battal Gazinin rk deil durumun bir problem tekil etmeyecei ortadadr. nk Araplar da Trkler de slmiyetin yaylmas Anadoludaki misyonudur. Bu misyon erevesinde ele alnan bir ismin Arap asll olsa bile bu

Bu konudaki tartmalar bugn de srmektedir. Fakat biz unu biliyoruz ki; Battal Gazinin

iin gaza ruhuyla savam topluluklardr. Ayn inan topluluunun iki nemli parasdrlar. slm tarihlerde Arap olarak gsterilmesi, onun Trk milletinin Anadolu hkimiyetinde byk bir simge olmasna engel deildir.42 Sonu olarak Trk milleti, bu hususu nemsemi, Battaln kahramanlk
Nihat Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, c.1, s.301 Abdlkadir Karahan, Menkbelerde ve Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Abdlkadir Karahan, Menkbelerde ve Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi

dini, mslmanl kabul eden halklar arasnda ayrlk tanmaz. Bu itibarla Seyyid Battaln en eski

40 41

Bilimsel Semineri Bildiriler, s.16

42

Bilimsel Semineri Bildiriler, s.16

20

korumutur. 43

hikyelerini zevkle ve gururla okuyarak, onlarda Mill birliini tarih bilincini onun sayesinde

mcadelecilere moral vermitir. Anadolu Seluklu devletinin kurulmas, Anadolu Trk birliinin gerekletirilmesi ve btn bir Hristiyan Batya kar korunmasnda Battal Gazi bir sembol olarak ok nemli olmutur.

Yine Battaln gerekletirdii baarlar, daha sonraki mcadeleler iin bir rnek tekil etmi

DOUM TARH VE YER Battal Gazinin doum tarihi muhtemelen 674/680dir. Bu tarihi 832 olarak dnenler de

domutur. 45 Tarih-i Dmak da Antakyada oturduu ve am ve Cezire ehlinin reisliiyle grevlendirildii bildirilir. 46Bu durum, onun amda domu olabileceine bir delil olarak gsterilir.

vardr. Battal Gazi, bnl Esir ve bn-i Kesire gre Antakyal bnl Cevziye gre Dimek(am) da
44

doum yeri Malatyadr. 47 Battal Gazi, burada domu, ocukluk ve genlik yllarn; hatta sava ve tutsaklk gnleri hari btn mrn burada geirmitir. 48

Bu bilgi onun tarihi ahsiyetiyle alakaldr. Battalnmeye ve dier baz kaynaklara gre ise

kaynaklanmaz. Burasnn Horasandan nakledilen Trklerin nemli bir yerleim yeri olmas Battal zamanda Battal Gazinin Trk kkenli olduu eklindeki grleri de glendirmektedir.

Battal Gazinin Malatyada domu olabilecei meselesi sadece Battalnmelerdeki bilgilerden

Gazini burada domu olabilecei tezini glendiren bir olay olarak da grlebilir. Bu durum ayn

gney batsnda bulunmakta ve ile snrlarna giren Derme deresinin iki kol halinde ayrlarak devam ettii ara blge yer almaktadr. smail Ali Sarar bu durumu Battal Gazi hicri 61 miladi 674-680

Malatya blgesindeki yaygn inana gre Battal Gazinin doduu ev, Battalgazi ilesinin

43 44 45 46 47 48

rfan nver Nasrattnolu Eskiehir II. Seyyit Battal Gazi Semineri Bildirileri, s.38 Mustafa Karartrk, Seyyid Veli Baba Sultan ve Trbesi, s.17 Hasan Kksal, Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps, s.37 Yamur Say, Seyyid Battal Gazi ve Klliyesi s.77 Mehmet imir, Yaar Candemir, Seyyid Battal Gazi, s.17 N. Demir, M. Dursun Erdem, Battalnme, s.50

21

yllar arasnda Malatyann Aspozan balarnda bulunan kk bir evde domutur. 49 eklinde belirtmektedir.

yz yldan beri buraya zerre kadar bir zarar gelmemitir. Bu hanedana muhabbeti olan Melik Ahmet

Hane-i Seyyid Battal Gazi-i Horasani faydal ve sade ev idi. Battal Gazinin ruhunun kudreti ile yedi

Bu yer ile ilgili olarak Evliya elebi de yle demektedir: Aspuzu balar iinde bulunan

Paa, tekkeyi drt tarafndan genileterek yeniden bir byk kubbe ina ettirmi, iine parmaklklarla

evrili yksek yerler yaptrm, ziyarete gelenler iin mutfaklar ina ettirerek yzlerce bakr kap vakfetmitir. Trbedarna teslim ettii tekkenin alma kontroln ehir halkna brakarak sicile kaydettirmitir. Halen tekke ve ziyaretgh olarak mehurdur. Fukaras eksik deildir. mardan sonra yamur duas iin buraya toplanrlar. Dualarn kabul olduu eski bir ibadet yeridir.

birka defa urayp ziyaret ettik. Sanki yeni mimar elinden km bir dua yeri idi. Btn ehir halk

klliye haline getirilmitir.

Buna gre bu yer, daha sonra bir tekke haline getirilmi, daha sonra ilave yaplarla bir tr

bizzat Cenab- Hak tarafndan Cebrail araclyla Hz. Peygambere vahyedilmitir. Buna gre Hz. zntsn gidermek iin ona Anadolunun gzelliklerinden bahseder. O kadar gzel anlatr ki peygamberin kalbi bu topraklara meyleder.

Battalnme, Battal Gazinin doumuyla ilgili de bilgiler vermektedir: Buna gre onun doumu

Peygamber, bir gn oturmu vahiy beklemektedir. Gelmeyince ok zlr. Abdlvahab Gazi onun

Hadisenin devamn Battalnmeden okuyalm: O an Cebrail, lemlerin yaratcsndan haber getirir. Ya Resulallah Hak celle ve l hazretleri

sana selam etti ve yle buyurdu. Benim habibim Ahmed ve resulm Muhammed Aleyhisselamn mbarek hatr Ruma meyletti. Ben de o vilayeti mmetine nasip ettim. Kiliselerini ykacaklar, yerlerine mescitler medreseler yapacaklar. Eliliin hkm tamam olunca, iki yz yl sonra bir yiit dnyaya gelecek, uzun boylu, gzel yzl, buday tenli olacak. Senin olanlarndan, Malatyada olacak. Ad Cafer olacak Pehlivanlkta Hamzaya, heybette Aliye benzeyecek, zekilikte Emir ve mmiyeden

ziyade olacak. Yalnz yryecek, drt kitab bilecek. Yksek ses ile bir ey okuduunda havadan kular aa dklecek. O Cafer Anadoluyu fethedecek. stanbulun kapsn da o aacak. Resulmn mbarek hatr gzel olsun, dedi.
49

smail Ali Sarar, Seyyid Battal Gazi ve Anadoluda Yzyllardr Sregelen Battal Gazi Gelenekleri ve

Grenekleri, I. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler s.114

22

ve Cafere(Battal Gaziye) ulatrmasn ister. Abdlvahab Gazi, emanetleri alp Caferin domasn bekler. 50 Nitekim Abdlvahab Gazi, kendisine verilen emanetleri, 200 yl sonra Cafere iletecek ve onun en yakn silah arkada olacaktr. 51

Bu vahiyden sonra Hz. Peygamber, yannda bulunan Abdlvahab Gaziye baz emanetler verir

Dnemin Malatya emiri Numandr. mer adl bir olu olur. Bu sralarda Battal Gazinin babas Hseyin Gaziyi bir maaraya gtrr ve gzden kaybolur. Maarada Cafere yani Battal Gaziye Davud peygamberin zrh, shak peygamberin zrhl rts, Hz. Hamzann btn silahlar vardr.

Aradan iki yz yl geer ve beklenen zaman gelir. M.S. 8. yzyllardr. Yer ise Malatyadr.

Hseyin Gazi dalarda avlanmaktadr. am dalarnda avlanrken bir geyiin peine taklr. Geyik verilmek zere Allah tarafndan yerletirilen ok iyi bir at, sng, dem peygamberin iki blk sa,

olmak istemi ancak gaipten gelen sesi duyana kadar Akar, Hseyin Gaziye teslim olmamtr. geri dner. Yolda bir yerde uyuyup ryasnda Caferin kendi olu olaca ve Rum diyarn fethedecei mjdelenir.

Atn ismi Akardr ve bu isim de Allah tarafndan verilmitir. lk nce Hseyin Gazi ata sahip

Hseyin Gazi, bu atn ve silahlarn kendisi iin deil, Cafer iin saklandn anlar ve emanetleri alp

bakar ve talihinin ok iyi olduunu grnce Ya Hseyin, bu olan gerekdr ki gayet pehlivan ve kat

hizmetisi Tavabil Rumi, Hseyin Gaziye olu olduunu mjdeler. Emir mer ocuun talihine

Bir sre sonra Emir Numan lr ve yerine olu mer, Malatya emiri olur. Yine bu srada

dindar ola. ler ide kim, hi kimse elinden gelmi olmaya. Bunun ad Cafer olsunder. Bylece ocuun ismini Cafer koyarlar. Bu doum byk bir sevinle karlanr. Babas, ehrin beylerine byk bir ziyafet vererek bu doumu kutlar.

ADI VE UNVANLARI Battal Gazinin asl ad Taberi, Mesudi, bnl-Esir, bn Kasir, Sibt bin el-Cevzi ve Ebul

dnecek olursak unu sylemek gerekir. Battal Gazinin ad onu Arap asll olduunu dnenlere gre Abdullah, Trk asll olduunu dnenlere gre ise Caferdir. Adnn Cafer olduunu
50 51 52

Muhasine gre Abdullah yahut Abdullah Caferdir. 52 Bunlarn Arap kaynaklar olduunu

Necati Demir / Mehmet Dursun Erdem, Battalnme, s.63 Hasan Kksal, Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps, s.88 slm Ansiklopedisi, Battal Gazi maddesi, c.2 s.344

23

benimseyenler ise onun peygamber soyundan geldiine, atalarnn mam Cafer, mam Zeynel Abidin yoluyla mam Hseyine, dolaysyla da Hz. Aliye ulatna inanrlar.

iin Antakyaya gittiinde o gnn artlar iinde isim deitirmesinin doru olaca telkiniyle bu ad Abdullah cevabn vermitir. Yazar bu grne kaynak olarak skenderiye ktphanesindeki 6990 numaral bir el yazmasndaki Es-seyyid Cafer blmn gstermektedir.53 almtr. Ona gre Battal Gazi, burada kim olduunu soranlara Allahn kulu manasna gelen

Asl adnn Cafer olduunu dnen M. imire gre Abdullah onun takma addr. Tahsil

cesaretinin ifadesidir. Ahmet Yaar Ocak da mevcut kaynaklarn bilgisinden hareketle Battal kelimesinin onun asl ad deil kahramanln belirten bir lakap olduunu belirtir. 55

verilmitir.54 Bu kelime onun kahramanln da ifade eder. nk Battal kelimesi yiitliinin ve

Battal kelimesi ise imire gre daha ocukluunda iri yapl vcut grnne istinaden

bakmak gerekir: Ali Rza nderin Ahter-i Cedidden naklen yapt u aklamaya gre Battal

Battal kelimesinin Battal Gaziye neden bir lakap olarak verildiini anlamak iin u yoruma da

Arapa kaynaklarda eddesiz olarak batal eklindedir. Daha sonra halk dilinde Battal ekline dnmtr. Aslnda Battal hkmsz, ie yaramaz anlamna gelmektedir. Fakat Trkede kelime Batal ekliyle kullanlmakta ve genelde yiit, bahadr manalarna gelmektedir. 56 zelde ise ca-y Nebi(Peygamberin yiidi) demektir. 57

gre Arap szlkleri Battal bitele szcnden getirir. Bu da bir savata yaralandktan sonra

Abdlkadir Karahan da onun Battal adn kazanmasn cesaret ve mertliine balar. Ona

sfat olduunu syler. Nitekim Battal Gazi de defalarca esir dm olmasna, ylanlarla, yanlarla dolu hcrelere kapatlmasna, yaraland zamanda yiitliini yitirmemesine ve akla hayale gelmeyecek

yarasna bakmadan savaa devam eden ve bu azim ve cesareti kendinde bulan kahramana verilen bir

53 54 55 56

Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyit Battal Gazi, s. 18 Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyit Battal Gazi, s. 19 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, c.5, s. 204 Mehmet Erbil, Battal Gaziler ve Anadolumuzun Mslman ve Trk Kln, Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Ali Rza nder, 1. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk kltr Sempozyumu Teblileri, s. 20

Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Bilimsel Semineri Bildiriler, s. 44

57

24

tuzaklardan kurtulmutur. te bu meziyetler, ona Battal denilmesine yol amtr. 58

tertiplerle yok edilmek tehlikesiyle karlamasna ramen irade ve inancn kaybetmemi, btn

amakta kullanlan imirden, ucu sivri bir eit takoz olarak belirlenmektedir. Bu halk kahramannn Battal olarak halk azna yerletii de dnlebilir. 59

Bu konuda baka bir yorum da yledir: Trke szlkte Bat: Kurun borularn azn

kulland Bata benzeyen mzrak ya da bir eit silahtan dolay da bat-al ad yaktrlp zaman iinde

seferde yiitlii ve cesareti dolaysyla almtr. 60

Mehmet ndere gre ise Battal Gazi bu sfat, slm ordularnn Anadoluya yaptklar bir ilk

Mslman olarak Ahmed-i Taran adn alan Ahmer vermitir. Battalnmede bu olay yle anlatlr:

Battal-nameye gre ise ona bu sfat kendisiyle yapt bir mcadelede ona yenilen ve sonradan

mcadeleye devam karar alrlar. Mcadeleyi Battal kazanr. Ahmeri Mslmanla davet eder. Ahmer, Mslman olur. Artk din kardeidirler. Ahmer, Cafere Ya Cafer! Sana bir lakap koymak istiyorum, bende hatrn kalmasn diyerek ona Battal adn verir.

Battal Gazi ile Ahmer, zorlu bir mcadeleye tutuurlar. Gn boyu yeniemezler. Ertesi gn

Ahmet Turan adn verir.

Cafer, bu jesti karlksz brakmak istemez. Ahmere Ben de sana bir ad koyaym diyerek ona

verildiini gsterir ki bu da Battal Gazinin hayat boyunca gsterdii esiz kahramanlk dnldnde ona yakan bir sfat olduu grlr.

Yorumlar ne olursa olsun, hepsinin ortak noktas bu sfatn ona kahramanl dolaysyla

Gazilik unvanna muharebe meydanlarnda gsterdii emsalsiz ecaat ve kahramanlklarla hak

Gazi sfat gazalarda gsterdii kahramanlndan dolay Trkler tarafndan verilmitir.

58

Abdlkadir Karahan, Menkbelerde ve Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Mehmet Yardmc, Korku Simgesi ve Battal Gazinin Ad zerinde Bir Dnce, 1. Battal Gazi ve Malatya Mehmet nder, ehirden ehire Anadolu s. 185

Bilimsel Semineri Bildiriler, s. 15-16

59

evresi Halk kltr Sempozyumu Teblileri, s. 28

60

25

kazanm ve halka verilmi olduundan phe yoktur. 61 Bu bakmdan gazi sfatn Arapadaki Battal sfatnn Trke karl olarak da dnmek mmkndr.

Hseyin Abdullah el-Battal el-Antak biiminde syleyiler de grlr. Kprl ise ondan Ebu Muhammad Cafer b. Sultan Hseyin bin Rebi b. Abbas el-Haim olarak sz eder.

Ebul Hseyin Abdullah El Battal el-Antak yahut Abdullah Ebu Hseyin El-Antak Battal,

Yine memleketi ile mnasebetli olarak mesela bnl Esir, Muhittin Aslanbay gibi kaynaklarda

yazarlarda Ebu Muhammed Cafer Cafer ve Cafer Gazi adlaryla anlr. Yabanc kaynaklardan olarak verir

Muhammed Cafer, Cafer Gazi gibi isimlendirmeler de yaplmtr. 62 Nezihe Araz, S. Arsoy gibi

Battal Gaziye Hz. Peygamber soyuna nispet iin Seyyid Battal Gazi yahut Cafer,

George Jacop da 1912de yaymlad eserinde Battal Gazinin adn Cafer bin Hseyin Seyyid Gazi

verilmitir. Seyyidlik unvan ayn zamanda onun soy gemiinin kant olarak gsterilir. Buna gre in devamndan saylmaktadr. Yani Hz. Alinin akrabalarndandr.63 Battal Gazinin Alevi-Bektai Battal Gazinin soyu slm peygamberi Hz. Muhammede dayandrlmaktadr. Dolaysyla ehl-i beyt-

Bu ifadelerde geen Seyyid nvan ona peygamber slalesine mensubiyeti dolaysyla

muhitlerinde ok saylp sevilmesinin asl sebebi de budur. Arapa efendi, stn kimse anlamna gelen bu szck Peygamberimizin Hz. Hseyinden olan torunlarna verilen bir sfattr ve bakas iin Kerbela-y hedann nesli seyyidlerine dayanmasdr. 65 Battalnmede onun kullanlmaz. 64 Dolaysyla Battal Gazi Hazretlerine seyyid denmesinin sebebi Hazret-i Hseyin-i

Sercail, amil, emsuran, Yehuda, Zengbar gibi gibi takma adlar da kullanld belirtilmektedir.66 Yine Battalnmede kendisine sfat olarak Seyyid Hazret, Sultan- lem, ah-

Abdlmesih, Akanu, Akku, Kanatus Nerker, Mihruz,

61 62 63

Seyitgazinin Tarihesi ve Seyyid Battal Gazinin Hayat ve Baz Menkbeleri, s.41 Ahmet Yaar Ocak, Battal Gazi, slm Ansiklopedisi, c.5 s.204 Tahir Kutsi Makal, Battal Gazi Avanosta, I1. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk kltr Sempozyumu Mehmet Erbil, Battal Gaziler ve Anadolumuzun Mslman ve Trk Kln, Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyit Battal Gazi s.6 Necati Demir, Mehmet Dursun Erdem, Battalnme, s.65

Teblileri, s.182
64

Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Bilimsel Semineri Bildiriler, s.43

65 66

26

evliya, ah- cihan, pehlivan- lem, sultan- merdan- lem, din ulusu, Battal- kattal, Server Sultan- Seyyid-i Battal Gazi, mminlerin serveri gibi kullanmlara da rastlanr.

ECERES Battal Gazi, ilgili blmlerde sylediimiz gibi kimilerince Arap, kimilerince Trk asll,

kimilerince ise Arap asll iken Trkletirilmi bir destan kahramandr. Bu konudaki bu farkl grler Nitekim bu anlamda eitli kaynaklarda onun eceresi hakknda da bilgiler verilmektedir. Bunlardan Battalnmede yer alan ecere yledir: 1.Hz.Muhammed(s.a.v) 2 Hz. Ali 3. mam Hseyin 5. Zeydl Envar

ne olursa olsun, bir slm savas olarak grld iin soyu Hz. Peygambere balanmaktadr.

4.mam Zeynel Abidin 6.Hseyinl-Ekber 7.Yahya el-Erdeir

8. Muhammed-l Erdeir 10. Seyyid Rebi 11. Seyyid Ali 9. Aliyyl Medeni

12. Seyyid Hseyin Gazi 13. Seyyid Battal Gazi. 67

nesepnamede de Battal Gazi dokuzuncu gbekte Hz. Aliye ulatrmaktadr. Aslanbaya gre bu nesepname dikkate alnacak olursa Battal Gazi iin Arap rkndan demek icap eder. 68

Bunlardan biri Mkrimin Halil Ynanta bulunduunu Muhiddin Aslanbay bildirmektedir. Bu

Seyyid Battal Gazi ile ilgili baka menkbe kitaplarnda da bu tr nesepnameler bulunmaktadr.

67 68

Necati Demir / Mehmet Dursun Erdem, Battalnme, s.63-64 Muhiddin Aslanbay, Seyitgazinin Tarihesi ve Seyyid Battal Gazinin Hayat ve Baz Menkbeleri, s.43-44

27

Battal Gazi dergh eyhlerinden Mustafa kr tarafndan tespit edilen silsilesi ise yledir: 69 2-Hz. Hseyin 1-Hz. Ali

3-Ali Zeynel Abidin

4-Seyyid Zeynel Envar 6-Seyyid Zeyde(Zeid) 7-Seyyid Ali 8-Seyyid Hseyin

5-Seyyid Ali El-Medeni

9-Seyyid El-Battal veya Cafer b. Hseyin Battal Gazi, buna gre; mam Hseyinin soyundan gelmektedir. Yani "Seyyid"dir. F.

Kprl, Battal Gazi iin "Ebu Muhammed Cafer bin Sultan Hseyin bin Rebi bin Abbas Eladamlarnca da desteklenir. Mesela, Hasan Kksal onun tarihi bir ahsiyet, ehlibeyt soylundan bir

Haimi" adn kullanarak onun Peygamber soyuyla ilikisini de vurgulam olur. Bu kanaat, baka bilim ahsiyet, kahraman, Alperen, Gazi ve Seyyid olduunu syler. 70

Yine ayn kaynaa gre Battal Gazinin soyunun Malatyaya gelii de yle aklanmaktadr: Osman'dan sonra halifelik grevini Ali yrtt. Ondan sonra Yezidler ayaklandlar ve Hasan

ile Hseyin'i ehit ettiler. Ali evltlar dalnca hilfet, Yezidlerin eline kald. Yezidler 74 yl ihanet vard. Bu yiidin babas Ali Zeyd idi. Ali Zeyd'nin lkabna Rabi denirdi ve Zeyd Muhammed el

ettiler. Ali hanedanna hutbe okunmak bir yana onun ad anlmaz oldu. Ali el Meden adnda bir yiit Erdeir olu idi. Muhammed el Erdeir, Yahya el Idris olu idi. Yahya el dris, Hseyin el Ekber,

Zeyd el Enver olu idi. Zeyd el Enver, mam Zeynel Abidin olu idi. mam Zeynel Abidin Imam Hz. Muhammed Mustafa'nn kzdr. (Allah'n selm hepsinin zerine olsun!)

Hseyin olu idi. mam Hseyin, mam Ali el Murtaza olu idi. Hseyin'in annesi Fatimat'z-Zehra

orada kaldktan sonra Malatya'ya gitti. O srada Malatya'nn beyi Ziyad idi. Bu ahs Allah'n birliine inananlardand. ah- merdan Ali'yi severdi. Ali el Meden onun huzuruna vard. Ziyad, Ali el Meden'yi ok iyi karlad ve ehrin hatiplii grevini ona verdi.
69

Yezidlerin bu tutumlar karsnda o da Medine'de ikamet edemedi ve Badat'a geldi. Bir yl

Yamur Say, Anadolu Kltr, Edebiyat ve nan Tarihinde nemli bir kaynak: Battalnme, Hasan Kksel, Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps, s.47

www.aleviakademisi.de
70

28

kiiydi ve babasnn grevini ona verdiler. Rabi bu grevi 30 yl srdrdkten sonra vefat etti ve grevi derece gzel sesli ve limdi. Bunun iin hatiplik grevi ona verildi.

Ali el Meden 4 yl bu grevi yrttkten sonra vefat etti. Rabi adl bir olu vard. lim bir

olu Enihe Ali'ye verdiler. O da vefat edince geride Hasan ve Hseyin adl iki olu kald. Hasan son

ve 7 defa hara vermeye mecbur kld.

Hseyin, gayet gl bir pehlivan idi. Kayser'in(Bizans hkmdar) 12 kalesini, 6 ehrini ald

biriydi. ehrin seraskerlik grevini Hseyin'e verdi.71

Malatya beyi Ziyad lnce yerine olu Numan greve getirildi. Numan, gnl geni, inanl

Battalnmenin farkl nshalarndan birinde Battal Gazinin nesepnamesi yle yer alr: O erefli ve itibarl insan, Sultan Seyyid Battal Gazi'nin nesebnamesi yledir: Efendiler

efendisi, saadetlerin kayna olarak bilinen Abdulmenafn sllesindendir. Bu slle, iftihar duyulan, erefli ve itibarl bir slledir. Taha ve Yasin'in gizli srrdr.

efendisidir. O, kahramanl ve cesurluu ile dillere destan olan bir ehittir. O, Seyyid Zeyd'in torunu, Seyyid Ali'nin olu Hseyin Gazi'nin oludur. Knyesi ise u ekildedir:

Cafer (Seyyid Battal Gazi), Allah'n resulnn bahesinin nuru, milletin ve dinin kemli ve

Murtaza bin Ebu Talib, (bin) Abdlmuttalip bin Haim bin Abdulmenaf bin Kad bin Kilab bin Merre (bin) Kabe bin Livay bin Galib bin Malik bin Nasr bin Kiane bin Huzeyme bin Mdrik bin lyas bin Muzar bin Terar bin Mad bin Eddah bin Adad bin Nasi bin eheb bin Hamsiya bin Nabad

"Rabi bin Ali el Medeni'l-Ekber (en byk Medineli Ali) bin el Hseyin bin mam Ali el

bin Hami bin Haydar bin smail ibni brahim el Halil bin Ezer bin Nahur bin Esra bin Egva bin Falig bin Hvez bin Salih bin Erfehasd bin Sam bin Nuh bin Meluelh bin Uhnuh bin Berd bin Mihail bin Kaynan bin Anu bin it-i el Nebiyi Aleyhisselm bin dem Safiyulllah u Aleyhisselatu vesselam"dr.

buldu. Grld gibi bu nesepnamede soyu Hz. deme kadar uzatlmaktadr.

72

O aziz ve talip kii olan ve erefi ile bilinen Sultan Seyyid Gazi'nin nesebnamesi burada son

71 72

Hasan Kksal, Battal Gazi Destan, s.16 Hasan Kksal, Battal Gazi Destan, s.12

29

ALES Battal Gazinin ailesi hakknda tarihi kaynaklarda fazla bilgi yoktur. Sadece Taberide

babasnn adnn mer yahut Amr olduu belirtilmektedir. 73 Knyesi ise Ebu Hseyin, Ebu Muhammed , Ebu Yahya ve Ebu Muhammed. Ebu Muhammed Cafer eklinde yer alr. 74

olarak bilinen Hseyin Gazidir.75 Onun iin Hseyin Gazinin yan sra Hseyin, mer, Gazi eklinde yer alr. G. Jakop da bu ad verir.

Battalnmeye gre ise Battal Gazinin babas, Hz. Ali soyundan gelen ve Malatya Serdar

Amr, Abdlmelik gibi sylenilere rastlanmaktadr. 76 Anadolu Bektai-Alevi geleneinde Hseyin

Malatya Beyi merin seraskeri olarak uzun zaman grev yapm, Rumu haraca balam, birok kaleyi fethetmi yiit bir komutandr.

Tpk olu Caferde olduu gibi ona da gazi sfat yiitliinin simgesi olarak verilmitir.

olunun doaca mjdesini de bir av esnasnda ryasnda alm, ahadeti de yine bir geyik avnda iken meydana gelmitir. 77

Hseyin Gazinin sava olmad zamanlarda ise en byk tutkusu ava kmaktr. Nitekim

evladndan ve sadakat- kiramdan olan bu Hseyin Gazi, burada din urunda ehit dmtr. 78

Evliya elebi Bu zat, Malatyal Seyyid Battal Gazinin pederi azizidir.() mam Hseyin

Diyerek mezarn ziyaret ettiini ve burada fakirlere sadaka verdiini belirtip szn Gelip ettik dua ile niyaz/Bize himmet ede Hseyin Gazi szleriyle bitirir ki bu durum onun zaman iinde bir eren olarak da grldn gsterir.

inan yaymak iin Ankarada tekke kurmu ve burada pek ok dervi yetitirmi biridir. Nitekim mezarnn da bu yzden burada olduu sylenir. Buna gre Hseyin Gazinin, bir saldr esnasnda ba
73 74 75 76 77

Nitekim yerel anlatmlara gre de Hseyin Gazi, sava biri olmann yannda mensup olduu

Hasan Kksal, Battalnmelerde Tip ve Motif yaps s.37 Trk Ansiklopedisi, c.5, s.410 Trk Ansiklopedisi, c.5, s.410 Rasim Deniz, Kayseride Bulunan Manzum Battalnme ve inde Geen Baz Destan Motifleri, 1. Battal Gazi Evliya elebi, Seyahatname, c.2 s.425 Necati Demir/ Mehmet Dursun Erdem, Battalnme, s.61

ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu Teblileri, s.80

78

30

kesilmi. Bu srada Hseyin Gazi, kesik ban alarak Ankaraya 1,5 saat uzaklktaki bu daa kadar hayat boyunca asl grevi olan askerlik mesleiyle megul olma meselesine ters dse bile, onun bu tam ve orada lmtr. Daha sonra burada ansna bir tekke yaplmtr.79 Bu durum, bir seraskerin

mcadelesini din iin yapmasndan dolay halk algsnda manevi bir isim olarak da grlmek dolay kabri, trbeye dntrlm ve Hseyin Gazi bir tarikat eyhi gibi bir algya konu olmutur.

istenmesinin bir sonucu olarak deerlendirilebilir. Ya da bu uurda savaan biri olarak ahadetinden

bedeninden den kolunun gml olduu bir kabri/makam bulunmaktadr. Bu blgede anlatlan hikye de biraz nce bahsedilen hikyeye benzemektedir. Buna gre Hseyin Gazi Savaarak Divriiye kadar gelir. Krks ky civarndaki korulukta kolundan ok yaras alr ve bakmszlktan

Hseyin Gazinin Anka dnda Divrii ilesindeki Imat dann zirvesinde de kangren olup

ise orumun Alaca ilesindedir. 80

kolu kangren olur, der ve Kmek ky civarna gmlr. Hseyin Gaziye atfedilen bir baka mezar

Hatunun sadece ad gemekte ve hakknda hibir malumat bulunmaktadr. Hakknda verilen tek bilgi, babasnn ahadetinden sonra olu Cafere ok dkn olmas ve onun bir silahordan ok bir ilim ve intikamln almak zere Mamuriyeye gitmesine engel olmak istemitir. din adam olarak grmek istemesidir. Nitekim bu yzden Caferi medreseye gndermi ve babasnn

Battal Gazinin annesi ise "Saide Hatun"dur. Battalnmede ve dier kaynaklarda Saide

ETM Battal Gazi, ilim tahsiline ok kk yalarda balar. Temel eitimini doduu yer olan

Malatyada tamamlar. Ardndan Hristiyanl ve ncili renmek iin Antakyaya gider. Zira buras bu ilimlerin merkezi, Hristiyanlarn byk ilim adamlarnn bulunduklar bir yerdir. 81

Battalnmede bu durum yle anlatlr: nk Cafer, on yana girdi. Drt kitab ezberlemiti.

Drt kutsal kitab da okur. Tefsir ve hadis renir. Byk bilginler arasna katlr.

lm-i tefsir ve hadis iinde gayet ilim sahibi oldu. Vardlar hitabet grevini Cafere verdiler. Cafer,

79 80

Arzu Kahraman, Anadolu Erenleri ve Anma Trenleri s.97 Kutlu zen, Sivas Yresinde Battal Gazi ve Onun Silah Arkadalaryla lgili nanlar, I. Battal Gazi ve Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyid Battal Gazi, s.18

Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler- s.58

81

31

minbere kt. Hutbe okudu. Orada bulunanlardan byk bir grlt koptu. Sanki kyamet peyda oldu

eitimi de alr. Bu durum, Battalnmede yle anlatlr:

Battal Gazi, bir gaza toplumumun ferdidir. Dolaysyla ilmi eitiminden sonra silahorluk

onu bu konuda olgunlua eritirdi. Cafer silahorlukta ei bulunmaz hale geldi. At koturmakta, sng kullanmakta bunun gibi hnerlerde bir benzeri yoktu. Boyu posu 20 arna varmt.

Gazban adl bir silahordan eitli hnerler rendi. Cafer ona ok hizmet etti. Gazban da

eitimdir. Nitekim Battalnmede anlatlan olaylara bakldnda bu eitimin ne kadar nemli olduu mcadeleye tek bana atlmak isteyen bir karaktere sahiptir. Byle bir mcadelede baarl olmak ise

Battal Gazinin hem dini-ilmi hem de askeri eitimi, yapaca mcadele iin gerekli olan bir

ve ona neler kazandrd ok daha iyi anlalr. Her eyden nce o yalnz bir savadr. Daha dorusu

gl bir savalk eitimiyle mmkndr.

Hristiyanlarn elindedir. Yine civarda putperestler ve baka inanlara mensup insanlar da mcadeleyi verecek kiinin hem kendi dinine hem de dier dinlere ait bilgileri ok mkemmel ekilde renmesi gerekir. te Battal Gazi, hem madde hem de mana plannda kendini ok iyi yetitirmi bir ettirmesi hi de zor olmamtr. komutandr. Bylece onun Hristiyan manastrlarna girip onlara kendini mesela bir rahip olarak kabul

te yandan, Battal Gazinin mcadele ettii zaman diliminde Anadolu ve civar

yaamaktadr. Zaten verilen mcadele siyasi bir mcadele olmayp bir din mcadelesidir. Byle bir

ELER VE OCUKLARI Battalnme, Battal Gazinin eleri hakknda da bilgi vermektedir. Buna gre onun ilk ei,

amcas Hasann kz "Zeynep Banu Hanm"dr. Onun doumu gibi bu ilk evlilii de olaanstlkler tar. Buna gre kazanlan bir zaferden sonra Malatyaya dnlr. Mevsim bahardr. Battal, Emir

mer ile atlarna binip gezintiye karlar. Byk bir su kenarna gelirler. Seyyid Battal Gazi, suya girip abdest alr. Sudan kp biraz gidince bir ba, biraz ilerde bir kk grr. Burasnn kime ait olduunu merak ederek gezintiye kar. O esnada kkn penceresinden bir kz grnr:

32

mcevherlerle doluydu. Battal, hemen ilk bakta ona k oldu. Kz da Seyyidi grp deliye dnd.

Seyyid bakt ki ayn on drd gibi gzel bir kz grd. Onun boynu ve kula ak, zeri

Battal olduunu syler. Bu defa Battal, bu kkn kime ait olduunu sorar, aslnda asl amac kzn kim olduunu renmektir yanndakiler: Bu kk senin amcan Hasanndr. O kz da onun kz Resul dnde grr. Peygamberimiz ona yle demektedir: Zeyneptir. derler. Seyyidin sevdas daha da artar. Aradan krk gn geer. Bir gece Emir mer, Hz.

Kz, bu hadise zerine dadsna bu yiidin kim olduunu sorar. O da onun amcasnn olu

Deil iki, bir demesin versin. Dn yap ve kz Battalla evlendir.

Ya Emir mer! Duyuracak adam gnder ve Hasana haber et ki ben kzn Battala verdim.

sonla biter: Yedi gn toy kuruldu. Nikh edip kz Zeynep Hatunu Battala verdi. stekler yerine geldi.

Sabah olunca Emir mer, denilenleri yapar ve kz Battal iin Hasandan ister. Olay, mutlu

dmanlar Battaln ei Zeynep Hatunu karp Kayserin sarayna kapatrlar. Amalar da Battaln

Battal Gazinin ikinci evlilii de benzer bir rya olay ile ilgilidir. Buna gre bir gn,

karsn kurtarmak iin harekete geip buraya geleceidir. Onu bu ekilde yakalamay

dnmektedirler. Kayser, Zeynep Hatunun yanna kzlarndan Mahpiruzu-ki o da Battaln yeni ei

olacaktr- brakr. Zeynep Hatunla Mahpiruz, otururlarken Mahpiruz, cebinden bir kt karr. O grdn sorar. O da krk gndr dnde Hz. Resul grdn, ona bu krk kiiden birine kendisini ona verdiini syler.

kdn iinde Seyyid ve arkadalarnn kimlikleri yazldr. Zeynep Hatun, bu isimleri nerden bilip kendisini nikhlamasn istediini, onun da krk gnden sonra sarayn penceresinde kimi grrse

Hatunla Mahpiruzun bulunduklar odann camdr. Mahpiruzun Zeynep Hatuna sylediklerini Battal duymutur. Hemen seslenir ve Battal olduunu syler. Battalla Mahpiruzun karlamas Battalnmede yle anlatlr:

Bu esnada Battal Gazi, karsn kurtarmak iin sarayn camna trmanr. Buras tam da Zeynep

artt. Durum, Battal Gazi iin de ayndr. Battal, ei Zeynep Hatun ve yeni ei olacak olan Mahpiruz, birlikte gizlice saraydan kap Malatyaya gelirler.

Mahpiruz, Seyyide bakt, olgunluunu, gzelliini, boyunu bosunu inceledi. Ak daha da

33

grmeden k olmutur. Bu yzden Ketayunun bulunduu yere gelir. Onu slma davet eder. Ayn

Battaln bir baka ei Mahpiruzun kardei Ketayundur. Battal Gazi, gzellii anlatlnca ona

daveti Ketayun da yapar ve Battaln Hristiyan olmasn ister. Bu yzden anlaamazlar. Daha sonra Ketayun, eklen slm kabul eder. Battal ile halvet klarlar. Fakat Ketayun, bu birliktelikte samimi

olmad iin Battal zehirler ve yakalanmasn salar. Battal bir kuyuya atarlar. O esnada Ketayunun ve Mslman olur. Birlikte Malatyaya dnerler.

gnlne Onun gzellii, boyu bosu, yiitlii der ve yaptklarna piman olur. Battaldan zr diler

arkadalarn esir eder. Battal, onlar kurtarmak iin Taryunun sarayna gider fakat tutuklanp esir edilir ve yaklmasna karar verilir. Glendam, bir gn saraynn damnda gezinirken Battaln sesini iitir ve houna gider. Sesin sahibinin kim olduun merak eder ve kapatld hcreye gelir. Battal deitirse kendini kurtarabileceini syler. Battal, bu teklifi doal olarak reddeder.

Battaln bir dier ei Harcn kalesi komutan Taryunun kz Glendamdr. Taryun, Battaln

grr grmez de ona k olur. Byle bir yiidin ldrlmesine gnl raz olmaz ve Battala dinini

zindann duvarn kazarak hcresinden kurtulmay baarr. Sarayn damna karak Glendamn Glendam, dnde Hz. Peygamberi grmektedir. Hz. Peygamber, ona: Ben seni Battala verdim. Senden bir olu ola. Ad Beir ola. Tez imdi imana gel. diye seslenir.

Bir gece Battal, bir frsatn bularak, bir klnk ile yandaki demir zinciri paralar, sonra

bulunduu odaya gelir. Kz uyumaktadr. Battal, onun gzelliine hayran kalr. O esnada ise

Glendem, Battal bir yl boyunca sarayda saklamay baarr. Daha sonra Battal, gizlice Malatyaya kzn ona gnderir. Oalayn devam Battalnmede yle anlatlr:

Kz, bu dn tesiriyle uyannca karsnda Battal grr. Hemen iman ederek ellerine sarlr.

dner. Ardndan Glendamn babasna sava aar ve kzn ister. Taryun, Battal Gazi korkusundan

Seyyide verdiler. Gnler sonra Seyyitin Glendamdan bir olu oldu. Adn Beir koydular.

Haber Malatyaya ulat, karladlar. Glendam izzet ve ikramla getirdiler. Dn yapp

Dilferuz, yakalanp elleri balanr. Onu bu hale getirenler sarho olunca Battal, kz kurtarr ve sarayna gtrr. Daha sonra babas, kz Battala verir. Karlnda da karlan oullarn bulup getirmelerini ister.

Battaln bir baka evlilii ise Kaf dana giderken olur. Asced adl bir padiahn kz olan

34

Ei Glendam, ok yoksul olduklarn syleyerek Emir merin zenginliinden sz eder. Battal da

Battal Gazi, Emir merin kz Fatma ile de evlilik yapar. Ama bu olay da kolay gereklemez.

eini teselli etmek iin Sen zlme! Ben onun kzn isteyeyim, tm maln birlikte verir. O zaman malmz ok olur. der. Sonuta Emir merin kzna talip olur. Fakat Emirin ei, Battaln

da altn halhal vardr. Onu getirsen kzm veririm. der. Seyyid, teklifi kabul ederek yeni bir maceraya

sylemezler ve ona Hindistanda ak fil vardr. Onun stnde kzl altndan cadr- humayun, ayanda

yoksulluunu ileri srerek bu ie raz olmaz. Fakat Battaldan ekindikleri iin bu niyetlerini

atlr ve ok zorlu bir mcadeleden sonra denilenleri yapar. Bu esnada Hem Emir mer hem de evlenir. Fakat bu evlilik uzun srmez. Ei bir yl sonra vefat eder.

Battaln ei Dilfiruz vefat ederler. Seyyid yedi gn yas tuttuktan sonra bu defa da Halifenin kzyla

olmutur. simleri Ali, Beir ve Nezirdir. Onlar da yer yer, savalarn birer kahraman olarak grmekteyiz.

ocuklarna gelince; Battalnmeye gre Battal Gazinin bu evliklerinden erkek ocuu

MCADELE ARKADALARI Battal Gazi, mcadelesinde yalnz deildir. O, her ne kadar savalara yalnz bana girmek,

kimseyi kendi adna riske sokmak istemese bile bu mcadelede onun yannda yer alan arkadalar da vardr. Bunlar bilmek, Battal Gazinin hayatna, ahsiyetine, mcadelesine k tutaca iin onlardan da sz etmek gerekiyor.

Gazidir. Taberi ve bn-i Kesirde adnn gemesi onun tarihi bir ahsiyet olduunu gstermektedir. rastlamaktayz. lgili blmde de sz ettiimiz gibi, Abdlvahab Gazi, hadisenin iinde daha Battal Fakat, bu konuda elimizde yeterli bir bilgi yoktur. Onunla ilgili ayrntl bilgiye Battalnmede

Battalnmedeki anlatma gre Battal Gazinin evresindeki en nemli isim Adlvehhap

arasndadr. Daha nemli misyonu ise Hz. Peygamber tarafndan kendisine verilen emanetleri zaman Battaln serasker olmasn salamasdr.

Gazi domadan nce vardr. Battal (Cafer)in doaca haberini Hz. Peygamberden ilk duyanlar

geldiinde Cafere iletmesi ve Hz. Peygamberin Caferle ilgili mjdesini Malatya beylerine aklayarak

Gazinin yannda yer alm, mcadelesinde ona destek olmutur. O da Battal Gazi gibi pehlivandr. Pek ok dman pehlivann yenerek slm ordusunun zafer kazanmasnda etkili olmutur. Fakat onu

Abdlvahab Gazi, yal biri olmasna ramen bir gaza arkada olarak da pek ok savata Battal

35

daha da nemli klan yn Battal Gaziye manevi anlamda rehberlik yapmasdr. Sabr, ileri grll, kararll, cesareti ile Battaln en yakn, slm ordusunun en nemli ismidir.

kimi blgelerde bir gelenek olarak uzun zaman yaatlmtr. Mesela Sivasta yaplan dn merasimlerinde olan taraf gelin almak iin balarnda bayraktarlar bayran ekmi bir halde kzn bulunduu kye veya mahalleye yaklarlar. Bunlar kz taraf karlar. Kz tarafnn bayraktar olan tarafnn bayraktarna yle seslenir: Kitap stnde yaz Okurlar baz baz Pirimiz Abdlvahap Gazi Sall ala Muhammed

Mahalli inanlar, onu bize Peygamberimizin sancaktar olarak tantr. Onun bu sancaktarl

Verelim Muhammede salvat

sancaktar(bayraktar)larn piri olarak grlmesidir.

Olayn devamnda bu seslenie karlk verilir. Burada nemli olan Abdlvahabn

znik, Bolvadin gibi pek ok yerde trbesi/makam bulunmaktadr.

Abdlvehap Gazi de Battal Gazi gibi Anadoluda ok benimsenmi bir isim olduu iin Sivas,

akll ve ermi bir kii olarak bilinen Tevabil, Battal Gazinin akl dant, kendisiyle istiare ettii bir isimdir. Hata yapma ihtimaline kar srekli olarak Battal uyarr. Fakat onun fonksiyonu bununla yine onu Battal Gazinin en byk yardmclarndan biri olarak grrz. snrl kalmaz, sava esnasnda da Battaln en yaknndaki gazilerden biri olur. Zor durumda kaldnda

Battalnmede sz edilen bir baka nemli isim Battal Gazinin lalas Tevabildir. Tecrbeli,

gazilerden bir dieri de Cudedir. Drt oluyla birlikte srekli olarak Caferin yanndadrlar. Battal Hristiyan iken Mslman olan Ahmet Turan(eski adyla Ahmet Tarran) da Battal Gazinin en yakn

Battal Gaziyi sava esnasnda yalnz brakmayan ve srekli olarak onun yannda yer alan

Gazi, tek bana mcadeleye giritiinde, ok gemeden yardmna koarlar. Bu isimlerin dnda

silah arkadadr. Bir cenk srasnda Battal Gazinin yiitliine hayran kalarak Mslman olmu, daha mezar/makamlar bulunmaktadr.

sonra onun en yakn yardmcs olarak birlikte cenklere katlmtr. Sivas ve Afyonkarahisarda

36

gibi isimler de tpk Ahmet Turan gibi Hristiyan iken mslman olmu ve Battal Gaziye gaza arkadal yapm dier baz isimlerdir.

Muhammed bin Fellah, Ali b. Mzrab, Yahya b. Mansur, Abdlmmin b. Ebubekir, Eflahun

tantlan kiidir. emmas Pir, elinde kl bir gaza adam deildir. Aslnda Mslman olmasna ramen bata Battal olmak zere slm komutanlarna bildirmektir. Bir anlamda istihbarat grevlisi gibidir. Ama grevi sadece bununla snrl deildir. Ayn zamanda bilge bir kiidir. Bu yzden Battal Gaziye mcadelesi esnasnda bilgi ve tecrbesiyle de yol gsterir. Battalnmede onun bu yn Battala bir manastrda rahip olarak grev yapmaktadr. Grevi, Bizansllara ait bilgileri toplamak ve bunlar

Burada bir isme zel bir yer amak gerekiyor. Bu isim Battalnmede emmas Pir olarak

dmanlar(Bizansllar) hakknda bilgi verir ve ona nasihatler ederdi eklinde belirtilmektedir. emmas, bu danmanlk grevini Battal Gaziden nce Babas Hseyin Gaziye de yapmtr. Divrii ilesine bal Durukyde emmasa ait bir ziyaret yeri bulunmaktadr.

bir gazi olmasna ramen kiilik olarak farkl bir tiptir. Babasnn vefatndan sonra seraskerlie

Bu balamda bahsedilmesi gereken iki isim daha vardr. Bunlardan ilki Abdsselamdr. O da

getirildii iin bir gn bu grevi elinden alr korkusuyla Battaldan holanmamakta ve onu gzden Aslnda byle bir tipin yer almas Battalnmedeki olaylarn gereklik duygusunu artrc bir nitelik bir anlatm daha gereki yapar. drmek iin aba harcamaktadr. Fakat bu durumuna ramen Battal Gazi evresinde bir isimdir.

tamaktadr. nk hayatn ve olaylarn iinde sadece msbet tipler yer almaz. Menfi tiplerin oluu,

reisidir. Battal Gazinin mcadelesinde bir isim olarak anlmas ise onun Battal Gazi ve arkadalarnn kaynpederidir.

Bir dieri sim ise Malatya Emiri merdir. Grevi gerei Malatyadaki Mslmanlarn

balatt savaa sonradan ordusuyla yardma gelmesinden dolaydr. Ayn zamanda Battal Gazinin

Battal Gazi ve onun ordusu savatan zaferle kar. Yine her seferinde Kayser, daha byk orduyla Bu tr mcadele genellikle Battal Gazinin herhangi bir sebeple bulunamad muharebelerdir. Bylece Battal Gazinin bu mcadelesi sonunda Anadolunun pek ok blgesi Mslman Trklerin eline geer.

Battal Gazinin Kayser ordusuyla sava mrnn sonuna kadar devam eder. Her seferinde

tekrar saldrr. Bu mcadele byle srp gider. Kimi zaman galibiyet Kayser ordusu lehine gerekleir. Durumu renen Battal, ou zaman yine tek bana harekete geerek Mslmanlarn cn alr.

37

haklar gasp edilenlerin mcadelesini de yine Battal verir. Bu anlamda kim kapsna gelip derdini kavumak isteyenler amalarna Battal sayesinde ularlar.

Battal Gazinin mcadelesi sadece Kayser ordularyla deildir. Zalim beyler elinde ezilen,

anlatrsa anlatsn onlarn yardmna koar. Mallarna el konulanlar, ocuklar karlanlar, sevdii kza

insan d kimi varlklarn zararlarndan halkn emin hale gelmesi de yine Battal sayesinde gerekleir. Bylece haklnn hakk alnr, haksz cezalandrlr.

Battaln mcadele ettii dmanlar arasnda olaanst yaratklar da vardr. Kara dev, cadlar,

cengver olarak grmek eksik bir yaklam olur. Onun mcadelesinde asl ama insan ldrmek deildir. Bir misyonu vardr onun. Mcadelesi kutlu bir ama iindir. Bunu Battalnmede ska

Btn bunlardan yola karak onu sadece elinde sava gereleriyle dmanlarn ldren bir

zikredilen u cmlelerinden anlyoruz. Btn Rumu Mslman edeyim. Kiliseleri ykp yerine mescit ve medreseler yapaym.

Kabul ederlerse mesele kalmaz. Onlar ldrmez ve artk o noktadan sonra dinda bilir. Yahut kar taraf, dininden dnmek istemezse hayatna mukabil cizye teklif ederse, bu durumda da Battal, onu ldrmez.

slm hukukunun bir gerei olarak ldrme noktasna geldii dmanlarn nce slma davet eder.

Battal Gazinin mcadelesinde bu cmleden de anlalaca zere asl ama dinidir. Bu yzden

ykmak, Mslmanlar ldrmek amacn tarlar. Btn bunlardan Anadolunun iki dinin bata gelen tarihi ve menkbevi kahramandr. mcadelesine sahne olan bir corafya olduu sonucu ortaya kar. te Battal Gazi, bu mcadelenin en

dini niteliktedir. Onlar da her vesile ile Kbe kapsna kadar Mslmanlarn yaad her yeri yakp

Bu noktada kar tarafn neden savatnn da bilinmesi gerekir. Aslnda onlarn da savalar

BATTAL GAZNN ATI: AKAR Akar ata binsem gerek

Meydanda savasam gerek Anonim

Derya deniz srsem gerek

Atamdan guvatm vardr.

38

destanlarmzda, kahramanlar atlaryla birlikte anlrlar. Hele bir yiit kii iin at, onun yolda, rnektir. Bu durum Battal Gazide de yle olmutur. Onun at da kendisinin en yakn yardmcs, bir manada mcadele arkadadr. arkada, yapt kahramanlklarn ayrlmaz bir parasdr. Mesela Krolunun Kr at byle bir

Destanlarda ve halk hikyelerinde atn ok zel ve nemli bir yeri vardr. Bu yzden

olaanst nitelikle yklemise at iin de aynsn yapmtr. Buna gre Akar, Allah tarafndan Battal Gazi iin gnderilmi, Kbe toprandan yaratlm ve ab- hayattan ierek lmszlemitir. Akar, Gaziden sonra da Sar Saltukun at olmutur. Hz. demden beri peygamberlerin, bon olarak Hz. Muhammedin, Hz. Ali ve Hz. Hamzann, Battal

Battal Gazinin atnn ad Akar ismini tamaktadr. Halk inan nasl Battal Gaziye

gerektiinde kanatlanp uar. Battal Gaziyi nice felaket ve zorluklardan kurtarr. Ksacas Battal Gazinin o olaanst maceralarnda onunla birlikte hep Akar da vardr. 82 Bu maceralardan biri Battalnmede yle anlatlr: Battal Gazi, Hindistana ak fili getirmeye giderken, bir deniz kenarna

Bylesine nemli ahsiyetlere hizmet eden Akar yle bir attr ki su zerinde yrr,

vard. aresizlik iinde idi. Atndan inip abdest ald ve namaz kld. Sonra da uyudu. Biraz sonra at sesine uyand. Hzr Aleyhisselam beyaz atyla kp geldi ve Battala Tiz Div-zde Akara bin dedi.

atnda kendini denizin br yakasnda buldu. Yine Battal bir seferinde bir kaleye girmek ister fakat yol bulamaz. Hzr nebi yine imdadna koar ve atna binmesini ve ynn kaleye evirmesini syler. Battal denileni yapar. At, uarak kaleye konar.

Battal, atna bindi. Hzrn dediine uyarak gzlerini yumup Akara bir kam vurdu. Gzlerini

Geyik, bir maaraya snr. Olayn gerisi Battalnmede yle anlatlr:

ksaca yledir. Hseyin Gazi, bir gn ava kar. Karsna kan bir geyii yakalamak iin peine der.

Battalnmeye gre Akar ilk kez Battal Gazinin babas Hseyin Gazi grmtr. Olay,

Bir iki adm yrd. Karsna bir sar at kt. Gkkuana benzeyen eyeri, gemi zerinde bir boha Hseyin onu grd ve hayran kalarak:

Geyik kat, gidip bir maaraya girdi, belirsiz oldu. Hseyin atndan inip maaraya girdi.

aara balanmt. Ayrca bir kl eere tutturulmutu. Bir byk grz de dier tarafa tutturulmutu. -Bunun gibi bir at burada ne gezer? dedi.

82

Cahit ztelli, Seyyid Battal Gazinin At Akar zerine, Folklora Doru Dergisi, ubat 1970

39

hayli urat, ama baaramad. Maarann iinden o yiide hitaben bir ses geldi:

leri yrd ki at tuta, at nne geldi ve bir ifte sallad. Hseyin geri kat. Tutmak iin bir

dedi.

Yeryznde gazalar klacak. lemi kara kfirlerin basksndan kurtaracak. O yiide teslim ol ve balan,

-Sakin ol! Henz vakit olmad ki ben kaym. Seni, Hak Tel Cafere verdi. O gelecek.

leri yryerek atn yularn tuttu. Klc ekip kard. Bu sng Keyyusun sngsdr diye

At, bu sesi iitti ve bir yerde durdu. Hseyin Gazi, drt yana bakt ama hi kimseyi gremedi.

yazyordu. Bohay at. dem peygamberin iki blk sa, Davut Peygamberin zrh, Emirl oldu, sevindi. Kendi atna bindi, Akar da yedeine alp gitti.

mminin ve Hamzann silahn grd. Her bir aletin zerinde onlarn adlar yazlyd. Hseyin ad

Battalnmede u ekilde nazmedilmitir: Hseyin Gazi av avlard mdam Atlanuben yine ol ava gider

Akarn bir maarada bulunmas ve Battal Gazinin doumu air Bakai tarafndan manzum

Kh- am'a togr gitdi ol Gazi Grdi anda bir aeb ahu gezer

Vard ahu yanna atd kemend

Grdi ahu durmaz nden kaar Ddi ann ardna ol pehlvan Vard gitdi bir maaraya girer

Ol dahi girdi maaraya heman

Grdi bir at durur anda sim - eyer yle kim zagmala benzer ol feres ok taaccb eyledi ol pr - hner

40

Didi neyler bu maarada bu at Byle deyb hayli tefekkr ider

Grdi ol dem an tutmak istedi Vard ann yanna grdi deper

Bir avaz geldi Ya Akar sakin ol Bu er ile git sana Cafer biner Hseyin Gazi iitti ol ni

Drt yana bakd gremedi bir er Vard Akar yanna dutd an

Grdi anda bir sunu var muteber Grdi ki bir bohas vardur ann

Muy- dem, zrh- Davud ho -siper Ald Akar' hem andan pehlvan Malatiyya yoluna togr gider

Didi ya Rab kimdr ol Cafer aceb Zikr iderken bum ol sahib-hner Gzlerine uyku geldi uyud

Geldi bir beer de virdi haber Didi kim olsun bearetler sana Senin olun olserdr ol puser

Hem bu Akar zrhile sunu ann Rum' feth ide tamamet payser

n uyand kr idb kld scd Ald anlar gelb ehre girer

41

Gidi bunun zerine bir zeman rdi Numan'a dahi lm beer

n kim old olu Emr mer ah Gidi tahta virdi halka sim zer Ol Hseyin'in bir gulam var idi Tevabil adlu dilver hem dilir

Olun old dir Hseyn'e mutular Pes sevindi halk davet eyledi

Girdi Tevabil kapudan duman

On derilb geldiler ehl-i seher Yidiler nimetleri ol has u m

Ol Gzi'ye ok dualar itdiler

Grdiler bir mahbub olandur an Bunun ad Cafer olsun didiler 83

VEFATI Battal Gazinin lm tarihi konusunda da farkl yaklamlar bulunmaktadr. Fakat kaynaklara

ekildedir. 84

bakldnda en doru tarihin 740 olduu sylenebilir. Taberi, bn-i Kesir, Teopahanesteki bilgi bu

Bu konuda kaynaklarda yer alan bilgiler yledir:

imparatoru III. Leon kumandasndaki Bizans ordular arasnda yaplan savaa kumandan olarak katlan Battal Gazi, Afyonkarahisar (o zamanki ad Akronion idi) yaknndaki Seyitgazi kasabasnn gney
83

En son bulunduu Emevi hkmdar Hiam zamannda Emevi ordular ile Bizans

Hasan Kksal, Anadolu Trklerinde Ftuhat Felsefesi ve Battal Gazi Destan, Frat Havzas Folklor Ve slm Ansiklopedisi, Battal Gazi maddesi, s.344

Etnografya Sempozyumu, s.217-218

84

42

batsndaki Trkmen dalarnn eteklerinde yaplan harpte ar yaralar alm ve bu yaralar iyilemediinden ehit dmtr. lmeden nce kendi vasiyeti zerine cenazesi Mslmanlar bugn metfun bulunduu maaraya gmlmtr. 85 tarafndan dinimizin icaplarna gre ykanm ve zerinde bulunan btn ahsi eyalaryla birlikte

yerdir. Battal Gazi burada bir savata ehit dm 86 ve oraya defnedilmitir. 87

lm yeri ise Afyonkarahisar yaknlarndaki Akroinon(bugnk Seyitgazi ilesi) denilen

ldrldn kabul etmez ve yle bir menkbe ile bu lm olayn onun kiiliine uygun bir sylentiye dntrr. Battalnmede bu olay yle anlatlr: Battal, Kayser ordusuna kar zorlu bir sarp bir yerdedir. Seyyid, gn kaleyi kuatr. Bir gn byk delikli bir ta bulur. Ta kaleye frlatr. sava verir. Dman askerlerini tarumar eder. Sonunda Kayser kale kaplarn skca kapattrr. Kale ok

Btn bunlar tarihin syledikleridir. Halk ise, onun bir dman klcyla yahut bir okla

Bir ara ok yorulur.

Ta kalenin iindeki evlere deer ve onlar ykar. Pek ok kiiyi ldrr. Seyyid ta atmaya devam eder.

Olayn devam Battalnmede yle anlatlr: Bu defa aresiz kald. Seyyid, le namazn kld. ok yorulmutu. Biraz yataym. Ondan

kz gezerken gz Seyyide iliti. Seyyidin bir yerde yattn grd.

sonra kalkp burcu yerle bir edeyim, dedi. Bann altna bir ta koydu, yatt, uyudu. Bu arada Kayserin

alp zerine unlar yazd:

gelecek. Onu yolda uyur bulup ldrrler. Eer arrsam duyarlar, rsvay olurum. Dedi. Eline bir ta

-Ey yiit! Benim sultanm, maukum yol stnde yatm uyuyor. imdi yedi bin kii ile Sercail

Ondan sonra beni iste ki senin anm. Ben Kaysarin kzym. Hem sana hem dinine am, dedi. cann teslim etti. Allahn takdiriyle bu ta Seyyidin lmne sebep oldu.

-Ey pehlivan! ok uyuma. Kalk. stne dman geliyor. Kalk ve kalenin iini tamamla.

Ta att. Ta, Seyyidin kulann tozuna dokundu. Seyyid, bir kere hareket etti ve sonra

85 86 87

Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyid Battal Gazi, s.20 Hasan Kksel, Battal-namelerde Tip ve Motif Yaps, s.38 Ahmet Yaar Ocak, TDV. slm Ansiklopedisi, c.5 s.204

43

yanna geldi:

Kz grd ki, Seyyid artk kprdamyor. Onun derin uykuda olduunu sand. Acele atasnn

kapy at, dar kt. Seyyidin yanna geldi. irin cann Hakka teslim ettiini grd.

-Baba bana izin ver, dar kaym. Battal uyuyor, ban kesip sana getireyim, dedi. Ardndan

etti.

Acele hanerini ekip ahadet kelimesini getirdi. Hanerin zerine dp irin cann Hakka teslim

-Bu dnyada nasipsiz olduysam ahirette bari mutlu olaym. Onsuz bana dnya gerekmez, dedi.

esnada bir el kendisine uzanarak gel peimden der. emberi yararak nndeki svarinin peinden at zrhlar giyip gizlice savaa katlmtr Birlikte kalenin tesindeki bir maara gidip gizlenirler ama Battal

Mehmet ndere gre de Akrionon savanda Battal Gazi ok zor bir durama der ve o

koturur. Bu svari Battala k, Bizans kralnn kzdr. Onu grmek ve ona yardm etmek iin demir Gazi ald ar yaralar yznden lr, ehit olur. Kz da onun cesedi zerine kapanarak can verir.

Biraz sonra Bizansllar maaraya girdiklerinde Battal Gaziyi ve kral kzn bu halde grrler. Kral, Battaln mertliini bildii ve cesaretini takdir ettii iin her ikisini de kalede bir mezara gmdrr. Battal Gazi trbesinde bulunan iki mezardan biri Battala dieri ise ite bu kral kzna aittir. bn-i Kesirde ise bu hadise yle anlatlr: Rum kral Leon, Konstantiniyeden kt. 100 bin kiilik bir orduyu, banda Battaln kz ile

evli olduu Patrik(kumandan) bulunduu halde Battaln zerine gnderdi. Bu durumu Battal, slm kumandanna bildirdi. Kumandan Melik b. ebib(ubeyb)idi. Ona dedi ki: mmetin kurtuluu iin Harran ehrinde gizlenmeniz gerekmektedir. slm ordular kumandan Sleyman b. Hiam gelinceye

kadar orada saklannz. Bunu kumandan reddetti. Rum muhasaras balad. iddetli bir atma oldu. Kahramanlar Battaln etrafn evirmilerdi.

kahramanlardan bir tanesi Battaln ismini (unutkanlkla) ard. Bu ismi duyan Rumlar, onun zerine saldrp yere drdler. Battal, slm askerlerinin malubiyetini yatt yerden znt ile seyrediyordu. Byk komutan Malik b. ubeyb katledildi. Mslman askerleri krld ve kalanlar harabe ehre girip ynelerek dedi ki: Bu ne hal ey Yahya? O da Kahramanlarn sonu byle olurdedi. Leon, onu oraya sndlar. Leon sabahlad ve sava alannda durdu. Bir de bakt ki Battal can ekitiriyor. Ona

Daha nceki konumalara gre harp esnasnda Battal isminden sz etmeyeceklerdi. O arada

tedavi ettirmek zere doktorlar ard. Yarasnn ok derin olduunu grnce dedi ki: stein nedir?

44

Battal da Yanmdaki Mslmanlara beni ykamalarn, namazm klmalarn emrediniz.dedi. Kral bunlar yerine getirdi ve slm askerlerini serbest brakt. 88

anlatlr:

Battaln ahadeti airleri de ok etkilemi bir konudur. Behet Kemal alar, bu olay yle

Erler birbirine giredursunlar

Cennette olan bana sorsunlar yiye, gzele, yceye kurban

Kimler varsa veli, aziz, kahraman Kimlerin yiitlik varsa kannda Cennet kapsnn iki yannda

Hep divan durmular sra tutmular Kanat seslerine alk katmlar

zerinde Battal, terkisinde kz Tpk dnyadaki savataki hz

Koca Battal hl dnya ksz Gz arkasnda, aa yerde Bizans gsterir gibi ilerde

Akarn cennete dnkken yz

ahadet parma batya doru

Gl gl olmu kzl kanyla bar Melekler iekler serpmeye gelmi

Muhammed alnndan pmeye gelmi

88

Hasan Kksal, Battal Gazi Destan s.41

45

O zaman atlam Battal atndan Sarlm boynuna murada ermi Cennet kaplar kapanvermi.

Cennet-i Alann yce katndan

2. Blm BATTAL GAZNN AHSYET Battal Gazi Trk-slm tarihinde ve zellikle Anadolunun fethi ve vatanlatrlmasnda glklerden syrlmay bilen dhi bir ahsiyet olarak destanlamtr. VEYS ERKEN

kahramanlklar olan mmtaz bir model ahsiyettir. O hem bir veli, hem bir lider hem de stn zekl ve

ERDEML KL Seyyid Battal Gazi, bir Mslman komutan olarak hem iinin gerekli kld cesaret, mertlik,

yiitlik gibi zellikleriyle hem de bu alp kiilii daha da anlaml hale getiren bilgi ve erdemliliiyle temayz etmi bir isimdir. O, bu anlamda her ada olduu gibi bugn iin de tam bir model ahsiyettir. Bu bakmdan onun bu yn zerinde de durmak gerekmektedir.

ki yz yl sonra bir yiit dnyaya gelecek, uzun boylu, gzel yzl, buday tenli olacak. Pehlivanlkta

Battal Gazinin fiziken ve ruhen nasl biri olaca bizzat Hz. Peygambere yle vahyedilmitir:

Hamzaya, heybette Aliye benzeyecek, zekilikte Emir ve mmiyeden ziyade olacak. Yalnz yryecek, drt kitab bilecek. Yksek ses ile bir ey okuduunda havadan kular aa dklecek. O Cafer Anadoluyu fethedecek. stanbulun kapsn da o aacak.

belirtmektedir. Buna gre Battal Gazi, hem alp, hem gazi hem de eren tipinin zelliklerini

Bu ifadeler, Battal Gazinin hem misyonunu hem de btn karakteristik zelliklerini

46

kendileriyle uralmas zor olan kiilerdir ve tarihimizde bata Ouz Kaan olmak zere pek ok rnei vardr. Bunlarn en byk amac kahramanlk gstermek, bu yolda an ve n kazanmaktr. Yani idealleri beeridir.

tamaktadr. Alplik, slmlk ncesi Trk kltrnde de byk bir meziyettir. Alpler, cesur, yiit,

gazilik eklenmitir. Yeni girilen dinin inannda Allah yolunda ehit yahut gazi olmak, bir yiit iin en byk ideal haline gelmi, bylece ite bu gaza dncesi, karmza gazi daha dorusu alp-gazi tipini vardr. O da cihat ehli olmak, slm dinini btn dnyaya yaymaktr. an hret kazanmak, asl amalar deildir. karmtr. Gaziler de yiit ve korkusuz kiilerdir fakat alplerden farkl olarak onlarn dini bir ideali

Trkler, Mslman olduktan sonra Alplik gelenei yine devam etmi fakat bu kavrama bir de

kimselere denilmektedir. Alp eren eli silahl savalara katlan savalarda kendisi gibi inanm insanlarla birlikte byk yararllklar gsteren kimsedir. Onlarn dnya nimetleriyle hibir ilgileri yoktur. Onlar

Eren ise kendisini dnya nimetlerine deil inand dorulara adam ve onun uruna savaan

katlrlar veya ounlukla onlardan nce giderler. Ellerinde ard aacndan yaplm tahta kllarl Yol gsterici ve nc zelliindedirler. 89 bar ve aydnl simgeler ve btn insanlara dncelerini anlatarak gnlleri kazanmaya alrlar.

ya krbac olarak grler. Horasan erenleri ise anlamca daha farkldr. Horasan erenleri de savaa

ilgilendiren hakszlklar ve adaletsizliklerdir. Kendilerini ktleri cezalandrmak iin tanrnn klc ve

yaylrken bu yolun mensuplar, gayelerini gerekletirmek iin byk bir mcadeleye girmi insanlardr. Bu yzden onlara eren ad verilir. Sava dervi olarak da isimlendirebileceimiz bu grup, slmiyetin kabulyle alp tipi ayn zamanda alp gazi ve alp eren tipine de dnmtr. fikirlerini yayarken gerektiinde alpler, gaziler gibi kahramanlklar da gstermilerdir. Bu yzden

mensuplaryla alp-gaziler arasnda yakn bir iliki sz konusudur. Tasavvuf dncesi Anadoluda

Erenlie gelince, bu kahramanlk alarnda dini inanlar ok kuvvetli olduu iin din

hem gazi hem de eren gzyle bakabiliriz. Dolaysyla onun mmetinden olan ve onun idealini srdren her insan da ayn nitelikleri kuanmtr.

Aslnda bu nitelik, her eyden nce Hz. Peygamberin sfatlardr. Yani biz ona hem alp

89

Arzu Kahraman, Anadolu Erenleri ve Anma Trenleri, s.22

47

gazi denmesi gaziliini, ah- evliya denmesi erenliini gsterir. Seyyid sfat da bu balamda onun hem soyca hem ideal bakmndan Hz. Peygambere ballyla ilgilidir.

te Battal Gazi, byle bir tiptir. Ona Battal yahut pehlivan- lem Denilmesi alpliini,

de yer verir. Bu konuda sylediklerimizin bir zeti saylabilecek bu blm buraya alyoruz.

M. Fuat Kprl, Trk Edebiyat Tarihi isimli eserinde Battal Gazinin ahsiyet zelliklerine

silahorluu, kuvveti derecesinde de mthi hilecidir. Bundan dolay trl hilelerle en korkun dmanlarnn ban keser, ordularn bozar, birbirlerine krdrr, herkesi slma davet ederek kabul etmeyenleri katleder. Muhtelif defalar esir olur. Lakin sonunda yine kurtulur. Kendisi arap imekten Sade slm ilimlerine deil, hatta Hristiyanlk ahkmna da etrafyla vakftr; mahir bir tabiptir, dini

Daha ocuk denecek bir yatan balayarak, yalnz bana muhtelif yerlere gider; cesareti,

ve her trl dini yasaktan ok ekinen, fevkalade dindar, muttaki, hatta birok kerametlerin sahibidir. bahislerde btn hocalar, keiler, onun ilmine hayran kalrlar. Mefkresi Rum diyarn slm dairesine sokmak ve bu uurda ehit olmaktr, yoksa mesela mal ve ganimet kaygs gibi ferdi emellere yabancdr. Her vesile ile ald byk ganimetleri gazilere bol bol datarak kendisi gayet fakirane bir ekilde yaar. 90

Battal-name, onun btn vasflarn ayrntl bir biimde anlatr. Buna gre:

FZK ZELLKLER Battal Gazi, tam anlamyla bir insan gzelidir. Gzel bir ocuk olarak domu, kucana alan

onu bir daha brakmak istememitir. Hayat boyunca da bu zelliini korumu, bu yzden herkes yana girdi. Azim yal u bal, yirmi ar kadd kamet ekti. ifadesi bunu gsterir. tarafndan ok sevilmitir. Gzelliinin yan sra iyi yapl, uzun boyludur. Battal-namede Cafer, on

vergisidir. Battalnmede bu durum yle anlatlr: Hak Teala Seyyid Hazretine ylesine gzel bir ses

Battal Gazi, ayn zamanda ok gzel ve etkileyici bir sese sahiptir. Bu zellik, ona bir Hak

grmez bu zelliinden dolay ona hemen k olurlar. Mesela daha sonra elerinden biri olacak olan

vermiti ki iiten kii hayran olurdu.. Nitekim mcadelesi srasnda karlat kral kzlar, onu grr

Tariyunun kz Glendam, Battal Gazi, zindana hapsedilince nce onun sesinden etkilenir. Daha

90

Mehmet Fuat Kprl, Trk Edebiyat Tarihi, s.256

48

sonra yzn grnce ona k olur. Glendam, teferruc ederken zindann kapsna geldi. Seyyid Gazi, o esnada iir okumaktayd. Seyyidin mbarek avaz Glendamn kulana eriti. Gayet ho geldi. Ve bu sesin sahibinin nasl biri olduunu merak ederek onu grmek istedi. Zindann kaps aldnda Glendam, Seyyidin yzne bir kez nazar kld ve ylesine etkilendi ki ona can- dilden

k oldu. nk Byle bir cemal-i ba-kemal hi grlm deildi.

etkileyicidir. Bu yn ona savalarnda byk bir avantaj salar. Bu naray duyanlar byk bir korkuya kaplrlar. Battalnmede anlatlan hemen her savata onun naras mutlaka anlatmda yer alr. O anda

Battal Gazinin Kuran, ezan, hutbe ve iir okurken herkesi etkileyen sesi kadar, naras da ok

ehresi k oldu., Bir blend nara yle vurdu ki cem-i kfir ve Mslman sersemleyip nicelerinin akl

peyda oldu. Sanld ki yer ile gk birbirine dokund. Kfir ve Mslman dembeste kald ve nicelerinin

Seyyid-i Battal Gazi bir blend nara urdu ki yer ile gk sanki birbirine dokundu., Anszn bir nara

artk sabr kalmad. Bulunduu yerden yldrm gibi bir nara att ki duyanlar yer ile gk birbirine dedi sandlar. Mslmanlardan ve kfirlerden ne kadar insan varsa sersemlediler. eklindeki ifadeler bunu gstermektedir. Sonu olarak duruu, bak, konumas, bu esnada gsterdii heybet, evresindekileri etkiler. Bu anlamda Hz. Ali gibidir. Heybetiyle dmanlarna korku salar. Kayserin askerlerinin yanna geldiler. Grrler ki yz bin kadar asker var. Kendilerini saklarlar ki Battal korkusundan yrmez.

zail oldu. Zira kfir ve Mslmanlarn bunun gibi heybetli bir nara iittikleri yok idi.yahut Caferin

Seyyidden korkarlar. Battal korkusundan bir ehirden baka bir ehre varlmaz. Karuban dahi

O, sadece fiziki gzellii ile deil huyu, ahlak ile de halk ve mahiyetindeki askerler tarafndan ok sevilmektedir. Onda slm ahlak ilkelerine ters den hibir harekete rastlanmaz. ki imez, harama yaklamaz. Kadnlara gayr- meru tarzda dknl yoktur. Beendiklerini ise nikhlayarak alr.

AKLI VE ZEKSI Battal Gazi, fiziken ok gldr. Ama yle anlar olur ki bu g yeterli olmaz. Byle

arlnda grzler vardr. Bylesi bir grzn saldrsndan fiziki bir gle kurtulmak mmkn olmadndan zeksn kullanr. Bu grzlere ellerinin ayasn vererek hamleyi savuturur. Ardndan grz tutup hzlca ekilince bolukta kalan rakipleri tepe st derler.

naml pehlivanlarndan Ebriyanus ve Kebriyanusla savarken, onlarn omuzlarnda be yz batman

durumlarda yani bilek gcyle halledemedii pek ok sorunu akl ve zeksyla zer. Mesela Kayserin

49

Mihriyalilin sarayna klk deitirerek girer ve kim olduu sorulduunda in vilayetindenim. Atama Sercayil Zerker derler. At binmeye ve silahorluk renmeye heves ettim, der. Onlarn bu ekilde gvenini kazandktan sonra bir ziyafet srasnda hepsini sarho eder ve yle ldrr.

Kimi zamanlarda ise daha farkl taktikler izler. Mesela babasnn intikamn almak iin

ok iyi bildii iin onlar kendisinin papaz olduuna inandrr. Bir baka seferinde dmanlarnn

Yine tek bana stanbula geldiinde, benzer bir kurnazlk sergiler. Rahip kyafeti giyer. ncili

kalesine girebilmek iin bir obannn elbiselerini giyer, onun suretine girerek hayvan srlerini alp kaleye o ekilde girer. Bu yzden dmanlar tarafndan cazu ve sahir olarak grlr ve onun hile ve tuzaklarna kar uyar yaplr. Kendisi de bu durumu Erlik ondur. Dokuzu hiledir. eklinde belirtir. ynn u cmlelerle anlatr: Erlikte Zalolu Rstem gibi, hilede cihanda ei yoktur. Hatem-i Taiden ve peygamber neslindendir. Kh ruhban olur, kh eli olur. Dmanlar da onun bu zelliinin farkndadrlar. Nitekim Ketayun, onun hem yiitliini hem de bu

CESARET VE HNER Battal Gazi, kahraman, cesur ve hnerli bir silahordur. At koturmada, grz ve kl

ekinmez. Allaha snrm, hi kimseden yardm beklemem. diyerek tek bana dman ehirlerine

kullanmada ok ustadr. Silahorlukta yenemedii hi kimse yoktur. Mcadeleye tek bana girmekten

aknlar dzenler. Ordulara saldrr. Bir savanda arkadalar yardmna geldiinde yle der:Yarenler. kendisini ortaya almlar. Hemen ayaa kalkt. ahin gibi nara vurdu hamle kld. Kfirlerden birini aktard. Onun atna bindi kffar askerlerini birbirine katt. Bir demde elli atm kfir helak eyledi.

Ben yalnzl severim. Siz bana ayak ba olursunuz. Seyyid, kalabal grp uyand. Grd ki asker

saldrrsa Cafer de kfir askerlerinin iine yle girdi. Bir sava esnasnda gazilerden Cude ve oullar savayordu. eklinde anlatrlar.

Onun bu durumu Battalnmede u cmlelerle anlatlr: A kurt, koyun srsne nasl

sava meydanna geldiklerinde onun durumunu , Cafer, derya gibi kfir askerlerine kar tek bana

karsnda yenik derler. Artk kimsede meydana girecek cesaret kalmaz. te o anda Seyyid bakt ki, dinlenme davulu alnd. Seyyit dndnde adam kanndan lale rengine brnmt.

Benzer bir durum, baka bir savata yaanr. Mslman askerleri, pe pee dman pehlivanlar

meydana kimse girmiyor. Kfir askerlerine hcum etti, bir anda kfir kann sel gibi aktt. Akam oldu,

50

gider. Korkusuzluu Allah, mal ve canlar ile cihad edenleri, mertebece oturanlardan stn klmtr. Nisa-95 ayetinin mjdesinden kaynaklanr.

Battal Gazi, tek bana saraylar basacak cesarettedir. O korkmadan hadiselerin zerine zerine

istediinde kendisinin atasnn cn almas gerektii sylendiinde byklerinin bktn uyarlarna ramen tek bana Mihriyayili ldrmeye gider ve bunu baarr. Bu hadise olduunda henz 13-14 yalarndadr.

Battal Gazi, cesaret ve kararln daha ilk mcadelesinde gstermitir. Babasnn mansbn

heybette Aliye benzeyecek, zekilikte Emir ve mmiyeden ziyade olacak. Yalnz yryecek. Nitekim Hamzasdr. Pek ok mcadelesinde cihann naml pehlivanlaryla greir ve onlar alt eder.

Onun bu durumu Battal-namede douu mjdelenirken yle denir: Pehlivanlkta Hamzaya,

bu mjde de gereklemitir. Battal Gazi, burada belirtildii gibi pehlivan yapldr ve ann

Merhamet, onun en belirgin zellii olarak dikkati eker. Mesela savat birini nce slma davet

Cesareti, sava usulleri konusundaki mahareti onu asla kat, acmasz biri haline getirmemitir.

eder. Bu teklif kabul edilmez ve kar mcadele balarsa ancak o zaman klcn kullanrken grrz. nk savan asl amac ldrmek deil yaatmaktr. Bu yzden aman dileyeni ldrmez. Yllar sonra yine Eskiehir topraklarnda ykselen nsan yaat ki devlet yaasn sznn sahibi Edebali ile kullanmay doru bulmaz. Kendisi de at srtndan iner ve kavgasna devam eder.

ayn hassasiyetlerin insandr. Merttir. O, dvte atndan yere den dmanlarna kar kl

Ahmet Tarranla ilk gnk mcadelesinden sonra Ahmet Taran ona hayran kalr: Battalnmede bu

Yiitliini dmanlar bile takdir eder. Nitekim sonradan ok yakn bir arkada olacak olan

olay yle anlatlr: Ahmer, ata bindi. Kendini toparlad ve Caferin zerine yrd. Caferin yiitliine hayran kald. Akam olduunda ise onun erefine kadeh kaldrr. Sevgilisi seni kim byle zebun kld?diye sorunca Tarran, Caferin mertliini, yiitliini er ve mrmde bunun gibi bir herkes gizliden gizliye de olsa btn dmanlklarna ramen onun cesareti ve yiitlii takdirle anlr. erevesinde zayfa, dkne, kadna, mazluma asla el kaldrmaz. O, dvte bile atndan yere den eder

olan grmedim. Gzel yzl ve iyi huylu bir yiit diyerek onu takdir eder. Yine Kayser saraynda Onun byle grlmesinin sebebi, tam bir slm savas oluuyla ilgilidir. O inand ilkeler dmanlarna kar kl kullanmay doru bulmaz. Kendisi de at srtndan iner ve kavgasna devam

51

LM KL Kuran ok kk yata renip ezberlemitir. Hatta tefsir yapacak bir seviyededir. Dolaysyla

bir din liminin mktesebatna fazlasyla sahiptir. Bu yzden zaman zaman minbere kar hutbe okur. oldu. Seyyid Hazret minbere kt. Hub avaz ile hutbe okudu. Kamusu hayran kalrlar. Namaz kldrr. Battalnmede anlatlan u olay da onun bu ynn gsterir: Cuma mescidi tamam

ynn gsterir: Cafer imamlk etti. Namaz kldlar. Namazdan sonra Cafer, Kuran- Kerimden ayetler okudu ve tefsir etti. emmas bu duruma hayran kald.

Yine Mihriyayili ldrmeye giderken urad emmasn yannda olan u hadise de onun bu

dinlerin kitaplarn ve onlara ait ibadetleri bilir. Mesela bir papaz kadar Hristiyanl, bir haham kadar Musevilii, bir Buda rahibi kadar Budizmi iyi bilir.91 Bu dinlerin mensuplaryla dini tartmalar yapar. kltr ve inanlara ilikin bilgileri ok iyi renmi ve zmsemitir. Bu ayn zamanda onun bir lider olarak dmann iyi tanmann gerekliini bildiini ve kendini buna gre yetitirdiini de gsterir. Ayrca Arapa, Rumca ve braniceyi ok iyi konuur. Hem kendi kltrne ve inancna hem de baka

Bilgisi sadece slm diniyle ve onun kitab olan Kuran- Kerimle de snrl deildir. Dier

byk ruhbanlarnn karsnda Ayasofyada yle bir vaaz eder ki hepsi ona hayran kalrlar ve ondan asla phelenmezler. Battalnmede byle bir maceras yle anlatlr:

Bir seferinde Bizansa gittiinde kendini kei klna sokar ve Kayserin ve stanbulun en

Sabaha kadar konutular. Seyyid, toplantya son verdi. Daha sonra Arakl, Kaysere Bir aziz ruhban hepsinden baskn kt dediler. Kayser, hemen silahlann. Ayasofyada toplanalm, o din ulusunu ziyaret edelim, hem de nasihat dinleyelim, dedi. Seyyidi minbere davet ettiler. Seyyid, minbere kt. kendilerinden getiler.

stanbulda bulunan btn ruhbanlara haber gnderildi. Hepsi huzurunda toplandlar.

geldi diye haber ilettiler. yle bir nar- nurun(sann) ta kendisidir dediler. Ne kadar kei varsa

Sanki sann aynasyd. Seyyid, ok nasihatler etti. Kayser ve dier beyler, o kadar aladlar ki

deitirerek Rum askerlerinin iine girer. Kendisinden phelenilir. Bu durum karsnda olay yle

Battalnmenin bir baka yerinde de byle bir olay anlatlr. Buna gre Battal Gazi, yine klk

91

Ahmet Kabakl, Trk Edebiyat c.2, s.176

52

geliir: Seyyid, azn at, gzel sesiyle ncilden bir iki ayet okudu. O ruhbanlar feryat ettiler ve Bu ehir kurulal beri byle bir sultan gelmedi. dediler.

YARDIMSEVERL Zor durumda olan herkesin yardmna koar. Hangi Mslman kfir elinde tutsaksa tek

bana her trl tehlikeyi gze alarak gider onlar kurtarr. Yardm ettikleri sadece Mslmanlar deildir. Mesela bir seferinde bir Yahudi tccarn k olduu kz saraydan karp onlarn bir araya iki kardein hakkn almak iin ilgili kiiye bir name yazar. Battaln korkusundan o kii gasbettii mallar iade eder. gelmelerini salar. Baka bir seferinde babalarnn mallna el koyan bir zalimi kendisine ikyet eden

Battal, hi tereddt etmeden atna binip o ocuklar bulmak iin Ruma ynelir ve ocuklar kurtarr.

Baka bir seferinde yal bir adam alayarak yanna gelir ve iki olunun kayp olduunu syler.

bir Mslmann olduunu duyarsa duysun, tek bana oraya gider ve onlar kurtarr.

Hele tutsak Mslmanlar bu durumdan kurtarmak onun en nemli gayesidir. Nerede tutsak

dostu, zalimin dman olan kahramanmz mazlumun dinini sormaz. Zorda olan kimse ona yardmc kurtarp babalarna teslim eder.

Bu ynyle zayflar koruyan, zalimin korkulu ryas olan bir ahsiyettir. Zayf ve mazlumun

olur. Mesela baka dinlerden beylerin kzlarn tutsak edildikleri diyarlardan onca tehlikeyi gze alarak

grevini kendisinden ald iin Abdsselam, srekli olarak Battaln aleyhindedir. Onu emirin ve

Daha da nemlisi, kendisine dman olanlarn bile yardmna koar. Mesela seraskerlik

Abdsselam kurtarmak iin her trl tehlikeyi gze alarak tek bana stanbula gider. Abdsselam, hem tutsak edilmi hem de ok ikence grd iin lmek zeredir. Battal onu kurtarr ve yaralarn iyiletirir.

Mslmanlarn gznden drmek iin elinden gelen her hainlii yapar. Ama o, Bizansa esir den

53

DNDAR KL Her ne ki yapyorum, din iindir. Diyen Battal Gazinin dini inan ok kuvvetlidir.

Namaznda daimdir. Hibir zaman ve hibir artta namazn terk etmez. Bir keresinde namaz klarken amma namaz da bozmazd eklinde anlatr. Yine Battalnmenin pek ok yerinde gelip anda abdest onu yakalamak isterler. Balayp zincire vururlar. Battalnme bu durumu Seyyid Hazret balanmazd

ald. Ezan okudu. badetle megul oldu ve krk gn oru tuttu. eklinde ifadeler yer alr.

mcadele esnasnda zaferin Allah tarafndan ihsan olunaca uuruyla nce dua eder. Mesela Ahmere cenge girimeden nce Ey Huda Btn mkller sana asandr. Bu zayf ve biare kuluna lutf u ihsan et diye dua eder. Bu yzden ilahi yardm srekli olarak kendisiyle beraberdir. Bir seferinde tutsak Mslmanlar kurtarmak iin bir kaleye geldiinde zorlu bir demir kap grr. Ve yle dua eder: demir kapya yaslandnda onu bulunduu yerden ekip karr. lahi inayet ve hidayet senden. Bu Mslmanlarn halasln ihsan eyle der. Bu inan ve motivasyonla

Yine dindar kiiliinin, samimi inannn bir gerei olarak baarlarn kendine balamaz. Her

durumundadr. Bir nian bulmas gerekir. Fakat bulamaz. Battalnmede yle anlatlr. Ukbenin evine geldi. Ne kadar aradysa da bir trl kfr niann bulamad. Seyyid Hazret aciz kald. yle eyleme. Bi-hakk- enbiya ve evliya dedi. lahi yardm gerekleir. Kapal bir kapy ap aradklarn dedi. Ey Hak. Bu i sana malumdur, ahir bu kii kfirdir. Beni bu halayklarn arasnda sermaser bulur.

Baka bir seferinde bir iftiraya urar. Mnafk Ukbenin gerekte Hristiyan olduunu ispat

ge evirerek Ey Allahm! Bu cenge ben sebep oldum, beni mahup etme der. Hemen o anda

Yine bir sava srasnda zorlu bir cenk olur. Mslmanlar zor durumda kalrlar. Battal, yzn

iddetli bir rzgr kar. Kfir askerlerinin gz ukurlar toprak ile dolarak gzleri kr olur. Battal, atn zerine kfir askerleri korkup kamaya balarlar.

srp saflar yararak bayran yanna gelip bayraktar iki para eder ve bayra indirir. Bu hadise

peygamberin duasn okuyarak hastalar iyiletirir. lleri diriltir.

Battal Gaziye ilahi yardm bazen keramet eklinde de kendini gsterir. Mesela lyas

diriltmesini isterler. Battalnmede bu olay yle anlatlr: Seyyid hazret seccadeyi o mezarlarn zerine rtt. Hazreti lyas duasn okudu. Mslmanlar min dediler. Seyyid hazret duay tamamlad. Elini yzne srd. Hak tealnn kudretinden o mezar yarld iki kii balarndan topra sap kageldiler.

keramet isterler. Bunu gsterirse kerameti isteyenler Mslman olacaklardr. Yaknda len iki gencin

Bir defasnda kendinden bir

54

Battal Gaziden bu dnyada kalmak istemediklerini o duay tekrar okumalarn istediler. Dua okununca o iki vcud yzlerini yere koyup canlarn Hakka smarladlar.

O anda bu durumu grenlerin hepsi kelime-i ahadet getirip Mslman oldular. Mezardan kanlar

esnada bir kadn bir ila iesiyle gelir. lac iince hemen iyileir. Kadna kim olduun sorduklarnda u cevab alrlar. Adm Rabiadr. Medinede Hz. Peygamberin trbe-i erifinde bulunurum. Bir sabah vaktinde trbeden bir avaz geldi. Ya Rabia u ieyi al ve benim olum Battala tez ulatr. sin bire kaybolur. Arasalar da bulamazlar.

Baka bir seferinde ona zehir iirirler. Kendinden geip hastalanr. Sa sakal dklr. O

ve ausundan halas olsun. Ben de ieyi alp geldim. Bu ilahi bir yardmdr. Nitekim o hatun birden

olaylardan bir tanesi yledir: Kebriyanus grzn Cafere havale eti. Cafer, kalkan ile kar koydu. gerekleir: Ahmer, grzyle saldrd. Cafer, Ahmerin grzne kar srtn tuttu. Hak Tel saklad

Kimi zaman da zor duruma dtnde bizzat Allah tarafndan dolaysz korunur. Bu tr

Grz indi, dedi ancak bir klna bile zarar gelmedi. Allah korudu. Baka bir savata da olay yle

ve bir klna bile zarar gelmedi. Baka bir olayda ise savata Mslmanlar zor durumda kaldklarnda ukurlarn doldurarak onlar kr eder. Yine baka bir sava srasnda Battal tutsak edilir ve elleri dokunur ve elleri zlr. Battal Gazi dua eder ve hemen o anda iddetli bir rzgr kar. Toprak savrulur ve kfirlerin gz

balanr. Onu ldrmeye gelen klcyla saldrdnda Allahn kudretiyle kl, Seyyidin elinin bana

ak fili getirecektir. Zor bir itir. Yine Allaha snr ve Ya Rab! Bana yardm et ve kuvvet ver.diye ellerini yzne srd. Uykusu geldi ve yatp uyudu. Kulana at kinemesi geldi. Seyyid, uyanp doruldu. Hzr Aleyhisselamn kp geldiini grd. Hzr, daha sonra ona hemen atna binmesini, denizin te yannda bulur. kam vurmasn ve gzn kapamasn syler. Battal Gazi denileni yapar. Gzlerini atnda kendini dua eder. Battalnmede bu olayn devam yle anlatlr: Abdest alp namaz kld. Duasn yapp

ie hayr diyemez ama onun yapamayacan sand bir art ne srer. Battal, Hindistana gidecek ve

Bazen de bu yardm Hzr nebinin gelmesi eklinde olur. Kznn istediinde Emir mer, bu

kuyusundan yz kere hls suresini okuyarak kurtulur. Yine Ayetel Krsiyi okuyarak benzer bir

Bu tr kurtulular bazen bir dua okumak eklinde de gerekleir. Dt cehennem

tehlikeyi savuturur. Okuduu dualar sayesinde hi beklemedii mucizelerle de karlar. Bir seferinde yine kuyuya atlmtr. Alktan lmek zeredir. Ylann biri azna bir ta koyar. Kendisi bu olay yle

55

anlatr. Allahn adn andm ve o ta azma attm. Sanki ok deiik yiyecekler yemi gibiydim. Karnm doydu, gzm ald. lahi yardmn bir baka ekli de Hz. Peygamberin kendisine srekli yardmc olmasdr. Bu

yardm, Hz. Peygamberin ilgili kiilerin ryasna girmesiyle olur. Bu tr hadiselerden biri yledir: girdiinde kendisine Kayserin kz Mahpiruz yardm eder. Gerekesini ise yle anlatr: Krk gndr Resul Hazretlerini dmde grdm. Yannda krk Mslman vard. Resul hazretleri dedi ki Bu krk kiiyi cennete gnderdik. Ben de dedim ki, krk gnden sonra yukardan aaya kim inerse ben seni ona verdim. O gece krknc gecedir. nen kii ise Battaldr. Mahpiruzun yardmyla gizlice kement atp saraydan kaarlar ve sonunda Mahpiruz, Battaln yeni ei olur.

Kayserin adamlar kars Zeynepi karrlar. Zeynep Hatunu kurtarmak iin Kayserin sarayna gizlice

ryasna girerek onun Mslman olmasn salar ve ona Ebubekir adn koyar. Ardndan da Ya zindandan kurtarr.

Baka bir seferinde Battal Gazi, yakalanp zindana atlr. Hz. Peygamber, Kilabn olunun

Ebubekir! Benim olum Battal zindandan kar ve ona yolda ol.der. O da denileni yapar ve Battal

DEAL Battal Gazi, kendi ifadesiyle gece ve gndz din yolunda savaan biridir. Kavgas da kuru

cihangirlik kavgas deildir. Vahiy gereince Resulm Muhammed Aleyhisselamn mbarek hatr ykacaklar, yerlerine mescitler medreseler yapacaklar.

Ruma(Anadolu) meyletti. Ben de o vilayeti mmetine nasip ettim. Zaman geldiinde Kiliselerini

biare ve miskin kuluna ltuf ve ihsan edip yardm klasn. Kuvvet ve kudret veresin. Bu Rum memleketini Mslman idesin. Kiliselerini ykam, yerine mescidler ve medreseler yapam.

dealine sk skya baldr. Nitekim bu duasnda bunu kendisi yle belirtir: Ey Halk Bu

Battalnmenin baka bir yerinde de bu idealini benzer cmlelerle u ekilde aklar: Tamamen Rum- Mslman idem. Kiliseleri ykam, mescidler ve medreseler yapam. Yine

Davas bu olunca hibir zaman nefsi davranmaz. Nitekim sava esnasnda bu idealin bir gerei olarak

baka bir yerde Allahn ismi ve Muhammed Mustafann nurunun devam iin savatn syler.

hasmn nce Mslmanla davet eder. Kabul ederse onu din kardei sayar ve kucaklayp barna

basar. Deilse ldrr. Yahut hara vermeyi kabul ederlerse bu konuda bir anlama yapp onlar serbest

56

Hseyin Gazinin oluyum. Adm Caferdir. Atamn kann almaya geldim. imdi eer Mslman Simbatla karlatnda da benzer teklifi yapar. Ben Battalm, kfirlere zehr-i kattalm. Ya lin. Tiz

brakr. Battalnmenin daha ilk blmnde babasnn katili Mihriyaliye de ayn teklifi yapar. Ben olursan kurtuldun. Yok dersen ban keserim. Bu teklif, karlat her kfir iin ayndr. Mesela

imana gel. Yoksa cann alrm.

nefsine kaplmaz. Nitekim Tariyun, Battal yakalayp hapse attrdnda kz, Gel benim dinime gir, dinidir. Din-i se niye gerek diyerek bu teklifi kabul etmez.

Battaln inancndan taviz vermemesi kadnlarla olan karlamalarnda da grlr. Orada da

seni bu zindandan kurtaraym ve seninle evleneyim telifini yapar. Fakat Battal Din Muhammed

bir Cuma gn minbere kar, hutbe okur. Namaz klarlar. Ardndan vaaz ve nasihat blmne geilir. ahadetini hissetmi olacak ki dostlaryla helallemek ister. te bu esnada syledii u szler de

Battal Gazi, hayat boyunca bu ideale gre yaam ve savamtr. Vefatna yakn bir zamanda

onun hayat boyunca ne adna savatn gsteren cmlelerdir: Gcm, takatim yettike din yolunda

gayret ettim. Gh karada, gh denizde her ne ettimse nefsim iin etmedim. Allah rzas iin ettim. Siz gme aldanmayn.

de Allah rzas iin edin. Her ne yaparsanz nefsin arzusu iin yapmayn. Allah rzas iin yapn. Altna

ganimet almam, elde edilenleri silah arkadalarna datmtr. Battalnmede her savan sonunda bu durum u cmlelerle anlatlr: ok mal kardlar. Seyyid Hazret aldn letirdi. Bir habbesini datt.

Hayat boyunca bu ilkelere sadk yaayan Battal Gazi, bunun bir sonucu olarak savalarda asla

kabul etmedi., Krk yk altn ve gm var idi. Cmlesi kald. Seyyid Hazret hepsini gazilere

kazanr. Halife bu durumdan ok honut olur. Sarayn btn mallarn Seyyide balar. Seyyid bunlar miskinlere, dervilere letirir. Ganimet maln Seyyid katna cem eylediler. Seyyid Hazret bunlar dervilere ve fakirlere baheyledi. Biraz mal ve bin deve Kbe fukarasna gnderdi ve dahi anda bir

Mal konusundaki tutumu, hayatnn her olaynda ayndr. Bir seferinde byk bir zafer

zahit ve abid var ise onlara dahi gnderdi. Hemen kendine bir kl ve bir at kald. Cmlesini letirdi.

rnektir. Oullar hocalarna hediye gtrmek isterler. Battaln verecek bir nesnesi dahi yoktur. stnden cbbesini karp verir. Kars bu durum karsnda:

Battal Gazinin bandan geen u olay da onun dnya malna bakn yanstan ilgin bir

57

cbbeni, kaftann vermen reva mdr? Dediinde ona u cevab verir:

-Senin gibi ei lemde bulunmayan birinin oullarna hediye verecek bir eyinin olmamas ve

olmadn bilmiyor musun? Ali ve Hamza da byleydiler. Bunlarn hi biri dnya malna meyletmedi. Her eyi Allah rzas iin yaparlard. Ben de onlarn aslndanm. Asil olan, hata yapmaz, dnyalk toplamak benim elimden gelmez, dedi.

altnn, maln tmn dervilere, miskinlere dattn, srtnda giydii libastan baka bir pulunun

-Ey sevgili! Benim ceddimin Resul Hazretleri olduunu, kfiristandan aldklar bu kadar

baka dnyalk hibir eyi yoktur. Nitekim bir seferinde bir konuda herkesin yardmda bulunmas Benim dar- dnyada nesnem yoktur. Ama bir ikr edeyim. Her ne elime geerse vereyim. der.

Battal Gazi, bu yzden olduka yoksul bir hayat srmtr. Atndan, klcndan ve grznden

istenir. Kimi koyun, kimi ya, kimi buday verirler. Sra Battala geldiinde yle der: Yarenler.

ey yoktur. zerindeki cppesini karr ve hediye olarak gnderir.

Menkbelere gre olunu yetitiren hocaya hediye gndermek ister ancak hediye edecei bir

VASYET Battal Gazi, son olarak girdii savata ehit olur. Battalnmedeki anlatma gre ehit olduktan

sonra yldrm akar, yamur yaar ve vcudu grnmez olur. Durumu renen oullar Ali ve Nezir yedi bin erle Battal Gaziyi aramaya gelirler. Fakat bulamazlar. te o gece babalarn ryalarnda grrler. Bir buraka binmi, banda tac, alnnda hilal, ehitler katnda oturmaktadr.

misyonunun vefatndan sonra da devam etmesi arzusunda olduun gsterir. te yandan bu vasiyette

Battal Gazi, bu durumda iken oullarna u vasiyeti yapar. Bu vasiyet, Battal Gazinin gaza

syledikleri onun hayat boyunca inand ilkeleri de bir kez daha belirten bir zellik tamaktadr. Bu adam bir slm savasdr. Vasiyet yledir:

da gsteriyor ki, Battal Gazi, sadece n, an peinde koan bir sava deil, hayatn kutsal bir gayeye

oldum. Ama benim kalbim sizinledir. Siz de din yolunda sk durun. Daima Allah rzas iin gaza edin.

Ey canm oullarm! Bundan sonra beni dnyada aramayn. Ben Hak Tel hazretlerine vasl

58

Nefsinize aldanmayn. Yiitlinize ve pehlivanlnza marur olmayn. Dnyay devlet edinmeyin. Acizlere yardm edin. Danmadan i ilemeyin ki sonra piman olmayasnz. Her ite Allahtan yardm isteyin. Zalimlerle sohbet etmeyin. Onlarn sohbeti, gnlleri karartr. Daima hayr ve batan uzak durmayn. Eer bu vasiyetlerimi tutarsanz kyamet gnnde yznz ak olsun Battal Gazinin bu vasiyeti daha sonra air diliyle de nazmedilmitir: Dedi oullarna, kim, siz beni

Hibir yaradlma hakaret nazaryla bakmayn. Her yl Mekke ve Medineye hediyeler gnderin.

Bu cihanda, sanmaz herkiz beni Hakka vasl olmuam, olun gah Himmetimi ideyim size penah

Hem yetim olanlara izzet edin

Hem zif olanlara hrmet edin Meveretsiz ilemen size bir ii Sonra peiman olup tevii

Esten Allahtan hidayet daima T inayet ide size daima

Zalim olanlara izzet etmeiz

Hayr ihsan etmei terk etmeiz Bu fen dnyada marur olmaz Zikr taat etmeden kalmaz T ki size yarn olmaya azb

Bunu dedi geti gitti o habb92

92

Kutlu zen, Sivas Yresinde Battal Gazi ve Onun Silah Arkadalar ile lgili nanlar, I. Battal Gazi ve

Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler- s.84-85

59

3. Blm BATTAL GAZNN MCADELES Battal Gezi, lks gerei, Anadoluda savalar vermi, Bizans mparatorluunun merkezi olan

stanbula yrmtr. Onun lks Diyar- Rum denilen Anadoluyu, Diyar- slm yapmaktr. TAHR KUTS MAKAL

CENKLER Battal Gazinin hayat Anadoluda Bizansllara yaplan savalarda yapt mcadelelerle

gemitir. Onu hrete kavuturan asl kahramanl ise stanbul kuatmas srasnda olmutur. Arap

kaynaklarnda Battaln Mesleme komutasndaki ordu iinde Bizans kuatmasna ve Rum diyarndaki ikisi hakknda bilgi vermektedir. Bunlardan ilki Battaln arkadalarndan Abdlvehap bin Buhtun ehit olduu muharebe, dieri ise Akroinon yaknlarnda olan ve Battaln Bizansllar malup ettii muharebedir.93

dier seferlere katldn bildirilmektedir. Taberi, Battal Gazinin iinde bulunduu muharebelerden

Bizans(Rum) diyarna kk bir mfreze gndermi, aradan bir hayli zaman getii halde arkadalar dnmeyince, bizzat kendisi atna atlayarak Amuriyeye varp arkadalarn kurtarmtr. 95

Abdlmelik bin Mervan, Battal Misis ehrine vali olarak atam,94 Battal, bu grevi esnasnda

bn-i Kesirde de onun siyasi ve askeri sahada yaptklaryla ilgili u kayda rastlanmaktadr.

mcadelesi bir av esnasnda Rum beylerinden Mihriyayil tarafndan ldrlen babasnn intikamn biten bu savatan sonra kendini btn Malatya beylerine ispatlar ve serasker olur.

Menkbevi hayatnda ise Battaln mcadeleleri daha ayrntl olarak yer alr. Buna gre onun

almakla balar. Ardndan babasnn yerine serasker olabilmek iin Kayserin ordusuyla savar. Zaferle

93 94 95

Hasan Kksal, Battal Gazi Destan, s.38 Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyit Battal Gazi, s.20 Hasan Kksal, Battal Gazi Destan, s.38

60

LK CENG VE BABASININ NTKAMINI ALMASI Battal o zamanki adyla Cafer yana geldiinde babas Hseyin Gazi bir gn ava kar. Bir

geyiin peine der. Geyik, Mamuriyye ehrinin beyi Mihriyayilin adrna kadar koar. Mihriyali, gazaba gelerek geyii kovalayan bulup ldrmelerini syler. Adamlar, adrn dnda Hseyin Gazi ile karlarlar. Geyii neden kovaladn sorarlar. O da kimliini aklayarak Geyik benim gnlme ho geldi. Ya verirsiniz ya da banz vururum diyerek adamlara meydan okur. Hseyin Gazi ile edilir. Bylece Battal Gazi ok kk yata yetim kalr.

Mihriyalinin adamlar ile cenge tutuur. Fakat sayca kalabalk ordu karsnda tutunamaz ve ehit

toplayarak bir serasker seilmesini ister. Greve aslnda Caferin getirilmesi gerekmektedir. Fakat ya Abdsselama verilir.

Hseyin Gazi ehit edilince seraskerlik grevi boalm olur. Emir mer, adamlarn

kk olduu iin Atasnn yerine kaim-i makam olamaz. denilerek o byyene kadar bu grev

dna karlar. Bir su kenarnda abdest alp namaz klarlar. Tefsir ilminden ve peygamberin hadislerinden bahsederler. Cafer, bu konuda arkadalarn kendisine hayran brakr.

Cafer, ilim tahsilinin ardndan cengverlik eitimini de bitirince bir gn arkadalaryla ehir

marifetlerini gstermesini isterler. Cafer, denilenleri yapar ve onlar hayran brakacak hnerler gsterir.

Daha sonra; arkadalar onun nasl bir cengver olduun anlamak iin bir ata binmesini ve

Bunun zerine onun babasnn grevini ne zaman alacan sorarlar. Bu durum, Caferin gnlnde seraskerlik arzusu uyandr. Akam eve geldiinde bu fikrini annesine aar. Onun btn kar koymalarna ramen ertesi gn Emir mere giderek Atamn grevini talep ederim. imdiki halde pehlivanlkta, vurmada, tutmada hi kimseden aya kalmam. Niin benim atamn grevini bakalar tasarruf ederler. der.

gster, ondan sonra mansp iste. Senin atann kan henz yerde kurumad. Senin mansp istemen ne haddine.der. Dahas onun onurunu krmak iin Senin iin bir mescit veya medrese kesinde oturup ilim renmektir. Erlik davasn klmak senin iin deildir. Dedikten sonra isteinin olabilmesi iin belirtir.

O srada orada bulunan Abdsselam, Senin atan hner gsterdi, mansp ald. Sen de hner

babasnn katili Mihriyayili ldrmesini ister. Eer byle yaparsa mansb kendi elleriyle vereceini

61

Mamuriye(Ankara) ehrinin beyi Mihriyayili ldrmek iin yola kmak olur. Lalas Tevabilin onu caydrmak iin, dmann korkun yapsn tasvire almas bounadr. Yine anasnn yalvarmalar da boa gider. Battal yolundan dnmeyecektir.

Bu sreten sonra Battal Gazinin ilk olarak babasnn intikamn almak zere onu

yol aldktan sonra aslnda Mslman olan fakat rahip olarak bir manastrda grev yapan ve Mslmanlara istihbarat salayan emmasn yanna gelir. emmas, ona nasihatler eder ve Bizansllar hakknda bilgiler verir.

Battal, ite bu duygularla babasnn katilinin sarayna gitmek zere yola kar. Akama kadar

Mihriyayilin kardei emasebdir. Ona kim olduunu sorar. Cafer de kendini bir inli olarak tantr ve amacnn silahorluk renmek olduunu syler. emaseb, kendinin iyi bir silahor olduun eer isterse bu sanat kendisine retebileceini syleyince Cafer, vuruma teklifinde bulunur. Cafer, emasebi alt eder. ldrmeden nce slm kabul etmesini sylerse de bu teklif kabul edilmez.

Ertesi gn sabah namazn kldktan sonra yola kar. Bir atlyla karlarlar. Bu kii

devam eder. Mihriyayilin sarayna kadar gelir. Burada yine kimliini gizleyerek kendini inden gelen ve silahorluk renmek isteyen biri gibi tantr ve bylece saraya girmeyi baarr. Sonra da en uygun bir frsat bularak bir iret annda ikiden kendini kaybetmi olan Mihriyayili bir yumruk darbesiyle diyerek de kimliini aklar.

Bylece Cafer, davas urunda ilk olarak emasebi ldrr. Onu bir yere gmerek yoluna

yere ykar ve gs zerine karak onu slma davet eder. Ben Hseyin Gazinin olu Caferim

Mihriyayilin saraynda on drt mehur Hristiyan beyini de slm kabul etmedikleri iin ldrr. Cafer, bu olaydan sonra Malatyaya dner.

Mihriyayil, onun bu teklifini kabul etmez ve Cafer onun ban keserek ldrr. Dahas

KAYSERN ORDUSUYLA SAVAMASI Bu olaydan haberdar olan Kayser, yiit silahorlarnn intikamn almak zere Malatyaya sefer

dzenler. Drt olu ve gl silahorlarn katld krk bin kiilik ordu ile Malatya ehrine gelir. Mslmanlarn bana bir felaket getirmekle sular.

Serasker Abdsselam, bu kuatma karsnda aciz kalr. Caferi tek bana hareket etmekle ve

62

halledeceim diyerek evine gelir. Atn eerler. Silahlarn kuanarak tek bana cenk meydanna gelir. ocuktur, bana bir felaket gelmesin diye are aramaya balarlar. Cude Gazi ve drt olu Cafere

Cafer, Emir merin de aciz kaldn grnce madem sorumlusu benim, tek bama bu ii

Sabah onu camide grmeyen Emir ve dier Mslmanlar, durumdan ok endielenirler ve O, daha

yardmc olmak iin yola karlar. Cafer ise krk bin kiilik bir ordu karsndadr. Ve sava balar. nce Kebriyanusu akl ve bilek gcn birlikte kullanarak yener.

ortaya pehlivanlar kar. Cafer, bunlardan Kayserin en sekin kahramanlarndan olan Ebriyanus ve

giderler. Battalnmede olayn bu ksm yle anlatlr:

Bu srada Malatya Beyleri yanl yaptklarn anlarlar ve orduyu toplayp Cafere yardma

durumu grnce iyice coar. Pek ok dman askerini ldrr. Mslman Trk ordusu burada byk Mslmanlar, Malatyaya dnerler.

Bu arada Emir mer de askerleriyle ka geldi. Tekbir sesleriyle hamle kldlar. Cafer bu

bir zafer kazanr. Savaa gelen kayserin oullarndan Rebi tutsak edilir ve Mslman olur.

SERASKER OLMASI Caferin bu ilk iki mcadelede gsterdii baar, kendisini kantlamas iin yetmitir. Malatya

beyleri, artk ona gven duymaya balarlar. Zaferi kutlamak iin yaplan toplantda Cude ve oullar Biz bundan byle Caferin kuluyuz diyerek ona ballklarn bildirirler. Bu, onun serasker olmas olduunu belirtir. Elinde bir boha vardr. Orada bulunanlara bunu gstererek yle der: gerektiinin de bir ifadesidir. Nitekim bunu anlayan Abdlvahab Gazi, ortaya kp syleyecek bir sz

gelmi ve bu emanetlerin verilecei yiidin vasflarn saymtr. Bu yiit Rumu Mslmanlara aacak, Resul Aleyhisselama vermi. Resul Hazretleri de bana ve ashaba bu durumu bildirdi. Ben bu saylan Mektup, Hz. Alinin kalemiyle yazlmtr ve iinde unlar yer almaktadr: kiliseleri ykp yerine mescitler yapacak kiidir. te belli nianlarn bulunduu bu bohay Cebrail,

Bu emanet Cebrail vastasyla cihann vd Muhammed Mustafaya iletilmitir. Cebrail

vasflarn tmn bu yiitte grdm. te Resuln mektubu! diyerek onu Emir mere uzatr.

yaratcs buyuruyor ki senden iki yz yl sonra Malatyada bir olan doa ve ad Cafer ola. Ay yznde bir ben ola. Kzl yzl, uzun boylu bu yiit btn Rumu kfirlerden kurtara. Kiliseleri ykp yerine

Ben Allahn Resulym. Ey benim makbul mmetlerim! Size malum olsun ki lemlerin

63

mescitler yapa. Benim mmetimden o zamana kimler kalra Cafere tabi ola ve emrinden kmaya. gnderiyorum. O yiide erie ve benim selammla birlikte azmn tkrn ona aktara. Ahir zaman peygamberi olan ben Caferden honudum. Yce Allahn emriyle Abdlvahab o tarafa

azna girer. Bu durumu gren Emir ve yanndakilerin artk hi pheleri kalmaz. Durumu halifeye O, artk bundan byle Mslman ordusunun seraskeridir.

byklnde bir nesne olduunu syler. O anda o nesne Abdsselamn azndan kp Caferin

Mektubun okunmas bittikten sonra Abdlvehab Gazi, kendi boazn gstererek orada fndk

bildirirler. Sekiz gn sonra ondan gelen izin belgesiyle babasnn seraskerliine Caferin adn yazarlar.

AHMER LE CENG Battal Gazi, serasker olduktan sonra, bir nceki savata byk bozguna urayan Kayser bunun

zerine daha byk ordu toplayarak olu emunu, emmas ve en nemli pehlivan Ahmerle birlikte

dman ordusundan azdrlar. Stratejik bir taktik uygulayarak bir dan eteine ordugh kurup evresini hendekle kazarlar. Savata hendekten dar kp ieri girilebilecek bir savunma hatt oluturulmu olur. Sava esnasnda ilk olarak taraflar arasnda teke tek mcadeleler yaplr. Bu zaten o dnem de olur.

Malatya zerine gnderir. Malatya gazileri haberi alnca onlar da bir ordu toplarlar. Fakat sayca

savalarnn bir geleneidir. Bunun bir amac da iki tarafn ordularn savaa motife etmeleridir. yle

olur ve herkes kendi tarafna ekilir. Cafer, Ahmeri takip eder ve onu konanda bulur. kisi gre

Bu cenkte son olarak Cafer ile Ahmer kar karya gelirler ve Cafer Ahmeri yener. Akam

tutarlar ve kim yenerse, yenilen onun dinine girecektir. Cafer, Ahmeri yener ve Ahmer Mslman konmaz. Bir gn sonra Ahmed-i Tarran sava meydannda Seyyid Battal ile tekrar karlkl cenge sava, ferdi mcadelelerden kp toplu savaa dnmtr. Fakat Kayserin ordusu sayca ok fazladr girer. Tekrar yenilince artk yeni kimliini aklar ve kayserin ordusuna kar savamaya balar. Artk

olup Ahmed-i Tarran ismini alr. O da Cafere, Battal Gazi ismini verir. Fakat bu durum, hemen aa

ve Mslmanlarn ordusu giderek g duruma dmektedir. Bu srada Caferin duasyla birlikte Allah kamaya balarlar. Bylece kfir askeri bozguna urar.

tarafndan bir frtna kar ve kfir askerinin stne tozu topra gtrr. Kfir askerleri korkup

64

EMUNLA SAVAI Bir nceki savata sayca daha az bir ordu tarafndan uratld hezimet Kayseri ok

fkelendirmitir. ok gemeden Kayserin olu emun be yz bin asker toplayarak Malatya zerine yrr.

savataki dan eteine gelip kuyular kazarlar. Bu arada sava meydanna Battal Gazinin ei Zeynep Banu da gelir. ki taraf da sava meydanna yerleir.

Malatya gazileri sayca yine azdrlar. Ancak yirmi bin asker toplayabilirler. Tekrar nceki

etmesini ister. Deilse ne kadar Mslman varsa atele yakarm tehdidinde bulunur. Bu teklif, tabi ki kabul edilmez ve mcadele balar.

Kayserin komutan, Emir mere Battal teslim etmesini ve her yl hara vermeyi kabul

sonra kfir askeri da kuatr ama Mslman askerler buna da frsat vermezler. Sonraki gnler teke tek vurumalarda Seyyid Battal Gazi ve silah arkadalar bata stanbul Tekfuru olmak zere birok kfir beyini ldrrler.

yz kiilik ilk grubu Seyyid ve on silah arkada tek balarna bozguna uratrlar. Daha

dvmeyi dener. Battal Gazi, onu kolayca etkisiz hale getirerek balayp esir eder. emmas, bir gtrr. Dalgalanan Hal Bayra devrilir. Kfir askeri bozguna urayp kamaya balar.

En son bu hli gren Kayserin olu emmas dayanamaz ve meydanda Battal Gaziyle

frsatn bulup kaar. Daha sonra btn kfir askeri hamle klar. ki ordu birbirine karr, kan gvdeyi

KARISINI SARAYDAN KURTARMASI Bu arada adrda bal olan emmas ellerini zp kamay yine baarr. Battal, emmasn

peine der. Bir su kenarnda karlarlar. Battal, onu tekrar yakalayp balar ve bir adra hapseder. deildir. Fakat ei Zeynep Hanm ieridedir. emas, Zeynep Hanm karr. Fakat emmas, yine kamay baarr ve ldrmek kastyla Seyyidin adrna gelir. Seyyid, adrnda

gider. Klk deitirerek nce bir kiliseye varr. emmasn nerede olduuna dair bir bilgi renmeye alr. Yerlerini renip oraya doru yola kar.

Ertesi sabah, Battal, durumu anlaynca tekrar emmasn peine der ve stanbula kadar

65

harekete geer. Sarayn damna kar. Bir pencerenin ak olduunu grr. Biraz yaklanca ieride ei

Kayser, Zeynep Banuyu kk kz Mahpiruzun yanna yerletirmitir. Battal, bir gece vakti

Zeynep ve Mahpiruz hep birlikte saraydan gizlice kaarlar.

evleneceini sylemektedir. Mahpiruz, gelenin Battal olduunu anlaynca ok sevinir. Battal, Ei

gndr Hz. Muhammedi ryasnda grmekte ve Hz. Peygamber ona pencereden gelen ilk kiiyle

Zeyneple Mahpiruzun olduunu anlar. eri girer. Mahpiruz, Mslman olmaya hazrdr. Zira krk

Yolda karlarlar. Mahpiruz,

Durumu renen Kayser, oullarn yine byk bir orduyla Battal Gazinin ardndan gnderir. Battaln yannda kahramanca dvr ve aabeyleri emmas ve

Konstantini yaralar. kiz kardei Raminiyi ise Mslman yapar. Battal Gazi, Ramini, Zeynep Banu ve Mahpiruz, bylece zerlerine gelen orduyu bozguna uratrlar.

ABDSSELAMI KURTARMASI Abdsselam, seraskerlii elinden ald iin Battal Gaziye ok kzmakta ve onun savalarda st

ste gsterdii kahramanl ok kskanmaktadr. Bu kskanlkla Malatyadan ayrlr ve Tarsusa gider. dert yanar. nk Tarsus beyi Muhammed ibn-i Hseyin, arkadadr. Abdsselam, derdini orada ap Battaldan

aldn belirterek yle der:

O esnada mecliste bulunan Nasr- Hubbab, Battal Gazinin hner gstererek seraskerlii

veya stanbulda Serabil keii getirt Rumda ondan zalim baka kei yoktur. Yahut sa zamanndan beri ii kzl altnlarla misk ve amberle dolu olan putu al. Yahut Ab- Mabudiye(Mabut suyu)yi dk. Kandili sndr. Bunlar yaparsan Halifeye seni ho tutmasn ve sana eski mevkiini vermesini

Sen de bir hner gster ve unvan kazan. te Kayserin kz Harcen(Amasya)dedir. Var, getir

sylerim der.

bunun geldiini haber alr ve yakalattrr. Onu bir ya derinin iine sokarlar ve gnein altna brakrlar. Deri kuruduka bzlr ve Abdsselam dayanlmaz aclar iinde yava yava ldrmeye balar.

Abdsselam, bu tavsiyeler dorultusunda elbiselerini deitirip stanbula gelir. Ancak kayser

bildirir. Battal, stanbula gelir. Arkadann yardmyla Abdsselam kurtarmak zere harekete geer.

O vakit, stanbulda yaayan Mslmanlardan Mheng-i Hindi durumu Battal Gaziye

66

Battal, kendini bir kei klna sokmutur. Bu kyafetle stanbulun en byk ruhban Meftulun yanna varr. Meftula Kudsteki yeeninin kendisi olduuna inandrr. Kilisede vaaz verir. Btn ruhbanlar Battal Gazinin vaazlar karsnda hayran kalrlar. Ona byk izzet-ikram gsterirler.

Mhengin evine gelerek Abdsselam orada tedavi etmeye balar. Gndzleri ise ruhban klnda stanbulda faaliyetlerine devam eder. Abdsselam iyice iyiletikten sonra bir gece keilerin ulusu Serabilin yanna gelir ve Serabil ile birlikte drt yz keii ldrr. Hz. sadan bu yana yand baaramad ileri o baarr. Ardndan Abdsselam da yanna alp Malatya yoluna der. sylenen kandili bozar. Ab- Mabudiyeyi dker. Kzl altndan putu alr. Yani Abdsselamn yapmay

Bir gece Abdsselam arkada Mheng ile kurtarmaya gider ve onu oradan kurtarr.

orada Serabil denen bir beyin Nevruz Banu adnda bir kz vardr ve Abdsselam ona ktr. Battal

Malatyaya giderlerken bir yerde yol ikiye ayrlr. Bu arada Abdsselamn gzleri dolar. nk

Gazi, Abdsselam orada brakp kaleye gider ve kei klnda ieri girer. Battal Gazi, ehrin banda bulunan Tefanuu ldrp Nevruz Banuyu karr. Ancak Tefanuun olu Mihriyanus on iki bin askerle Battal Gazinin arkasna der. Battal Gazi, Mihriyanusu ldrnce ordusu da bozulur.

kini gider. Malatyaya gelirler ve Nevruz Banu Mslman olup Abdsselam ile evlenir.

Abdsselam, Battaln bu iyilikleri karsnda ok mteekkir kalr ve Battala kar olan btn

MHRANI LDRMES Bir gn Tarsus beyleri otururken Nasr- Hubbab, Battal Gaziyi ver. Meclisteki Medhor,

Battal Gazinin daha babasnn kann almadn, Mihriyayilin kardei Mihran ldrmediini belirtir.

ldrmek iin yola koyulur. Muhammed, yolda bir manastrn nnden geer. Manastrdaki Mihriyayilin kz ryasnda Hz. Muhammedi grm ve Muhammed, onu ibn-i Fellaha vermitir.

Bunun zerine Muhammed ibn-i Fellah, Battal Gazinin intikamn almak zere Mihran

yorulmutur ve Mihran bunu ldrmek zereyken Battal Gazi yetiir, Muhammedi kurtarp Mihran

Muhammed, Mihran krk silahl kle ile savarken bulur. Muhammed, krk kleyi de ldrr ancak

Bu arada Battal Gazi, durumdan haberdar olur ve Muhammedin peinden yola kar.

67

ldrr. Manastrda krk Mslman mahpustur. Onlar karp manastrdaki krk gzel kzla evlendirirler.

yollar kesmitir. Battal Gazi, Malatyaya mektup yazarak yardm ister. Ahmet Tarran, Abdlvehhb,

Buradan Tarsusa gelirler. Ancak Tarsus yaknlarnda Sinbat adl bir kfir kale kurmu ve

Tavabil, Nasr- Hubbab ve yz pehlivan yardma gelirler. Tarsus Beyi de yz kiiyle destek olur. iine girer. Sinbat ve krk kiiyi ldrp kale kapsn aar. Mslman askerler ieri girip kaleyi fethederler.

Sinbatn ordusunu krarlar ve Sinbat kaleye snr. Battal Gazi kalenin suyolunu kullanarak kalenin

kayp olduunu syler. Seyyid bunun zerine Akara binip Ruma ynelir. Yolda bir kaleye gelir. Oradaki bir manastrda enlik vardr ve enlie emun da gelecektir. Esir edilen Mslmanlar ikence ile ldrleceklerdir. Battal Gazi hemen manastra ynelir. Manastrn nnde emun ve Gazban

Bir gn yine bir yal adam alayarak Battal Gaziye gelir. Muhammed ve Said adl oullarnn

adr kurmulardr. Seyyid, gizlice manastra girip Mslman esirleri kurtarr. Gazban ldrr ve emuna olunun ava gittiini syler. emun da ava gider. Hapisten kurtulan yetmi Mslman emunu yakalayp para para ederler. emun ve Gazbann ldn gren asker bozulur ve kaar. Battal Gazi, Muhammed ve Saidi alarak Malatyaya gelir. htiyar, oullarn grp mutlu olur.

ALYUN VE DEHRANLA MCADELES Battaln slm dmanlar karsndaki bu baarlar Kayseri lgna evirir. O ana kadar

ordularyla yapt savalarda baarl olamamtr. Baka bir yol dener. Byclkte ok usta olan baarrsa Beyzay oluna alacan syler.

Akratisin kz Beyzay Battal Gaziyi ldrmek zere Malatyaya gndermeye karar verir. Kayser bu ii

Battal Gaziye gnderirler. Yemliha, armaan diyerek kz Seyyide verir. Battal Gazi, Beyzadan vermez. Beyza hemen Mslman olup Battaln ayaklarna kapanr. Yahudi Yemliha ise stanbula kaar. Durumu Kaysere anlatr. Derhal, yine byk bir ordu toparlanr. Askerleri Battal bulup getirilmesini bekler. getirmeleri iin etrafa gnderir. Kendisi de deniz kenarnda yaptrd kke giderek Battaln

Bunun zerine Yahudi tccar Yemliha ile Beyzaya tccar kyafeti giydirerek bir sr hediye ile

holanr. Beyza, bunu frsat bilerek bir gece Battal Gaziyi ldrmeye alr ama Battal buna izin

68

ieri girer. Aliyun yahut lyun adl kfirin stanbulda deniz kenarna ev yaptrdn ve eline geen yanna uradktan sonra bu deniz kenarndaki kke gelir. Orada Muhammed bin Fellah ile karlar. Bu arada Aliyunun babas Dehyan kagelir. Mslmanlar ldrp bahesindeki aalara kellelerini astrdn syler. Battal Gazi, emmas Pirin

Onlar Battal araya dursunlar bir gn Battal Gazi, dostlaryla otururken Abdurrahman adl kii

yardma gelirler. Yirmi bin kfir askerini krarlar. Muhammed bin Fellah ve Battal Gazi, Malatya yoluna derler.

Battal Gazi, Dehyan ve sonra Aliyunu ldrp balarn aaca asar. Bu arada Tarsus beyleri

belirtir. Battal Gazi, bu kzn Yahya ibn-i Efan adl Mslmann kz olduunu anlar ve Muhammedi Battal Gaziye mektup yazar. ki ehrin anahtarn ona gnderir ve haraca raz olur.

Yoldayken Muhammed, Mihriyayilin kznn ldn ve burada bir kza k olduunu

kzla evlendirerek orada brakr. Kayser, Aliyun ve Dehyann lmn haber alnca korkusundan

HAPSE DMES Battal Gazi, Malatyada dostlaryla otururken ieri iki gen girer. Mallarn amcalarnn gasp

ettiini ve kendilerine geri vermeye raz olmadn sylerler. Battal Gazi, skenderun kadsna mektup yazarak durumu dzeltmesini syler. skenderun kads gerekeni yapar ve genlere mallarn verir.

girerler. Birka gn sonra da hapisten kaarlar ve Kaymuna ehrine gelirler. ehrin beyi Kantur, bunlar zindana atar. Kasm ve Mansuru Kanturun kz Hristiyan yapar ve Kantur bunlara nemli mevkiler verir.

Bir iki gn sonra ise bu iki gen, bir kavgaya karrlar ve adam ldrmeye teebbsten hepse

mallar kendilerine vermediini sylerler. Battal Gazi hazrlanp yola koyulur. Yolda bir yerde uyurken bu iki karde Battal Gaziyi ldrmek isterler ancak kyamazlar ve Kantura haber verirler.

getirebileceklerini sylerler ve bu sz zerine Malatyaya gelirler. Battal Gaziye skenderun Kadsnn

Bir gn Kantur, onlara Battal Gaziden ok ikyet eder. Kasm ve Mansur, Battal Gaziyi

serbest brakr.

Kaytur, Hz. Muhammedi ryasnda grr ve btn beyleriyle birlikte Mslman olur ve Battal

Kantur gelip Battal Gaziyi yakalar, zindana atp Kaysere mektupla durumu bildirir. Bu srada

69

FRDEVS KATLETMES Bir gn Battal, yemek yerken lokmalar elinden der. Battal Gazi bunun bir eye iaret

orann Firdevs isimli bir padiah olduunu ve onun kzna k olduunu belirtir. Ayrca Samiyye Ebubekir soyundan kiilerin mahpus yattn anlatr. Oradaki bir yal kii kendisine bir mektup da bunlar olursa kendisi de slm kabul edecektir.

olduunu anlar. ok gemeden ieri Tavabil isimli bir Yahudi girer. Samiyye ehrinden geldiini ve kalesinde yetmi Mslmann esir olduunu ve Hz. Muhammed sllesinden insanlarn, Hz. mer ve vermitir. Eer o mektubu Battal Gaziye iletirse istedii kz alabileceini sylemitir. Dahas, btn

bir aslana emanet eder ve bir gemiye binip bir adaya gelirler.

Battal Gazi, Yahudi Tavabil ile batya doru yola koyulur. Deniz kenarna geldiinde Akar

Battal Gazi, onu ldrr ve Sincarn klna girip Samiyyeye gelirler. Firdevse Sincarn Battal

Burada Firdevsin Battal Gaziyi ldrmek zere gnderdii Sincar adl pehlivanla karlarlar.

Gazinin kellesiyle geldii haberi ular. Firdevs byk bir trenle Sincar zannettii Battal Gaziyi Mslmanlar karp onlar silahla donatr. Firdevsin mehur on beyini de ldrr.

karlar. Battal Gazi, Firdevsin davetlisi olarak saraya gider ve orada Firdevsi ldrr. Zindandaki

Haber duyulunca ehir birbirine karr, ufak bir mcadeleden sonra btn halk Mslman olur. Battal neslinden Ebu Tahiri de kurtarr.

Gazi, peygamberin soyundan olan Asm kuyudan karr. Ebubekir neslinden Avf ve mer

CALUT VE HARUTLA MCADELES Firdevsin ldn haber alan Calut isimli olu ve Harut adl damad ordu toplayp kale

kapsna dayanrlar. Battal Gazi, gece kfir ordusunu birbirine krdrr. Sabah yabanc kimsenin olmadn gren Calut sinirlenir ve Battal Gaziyi meydana davet eder. Battal Gazi meydana iner ve Calutu ldrr. Bu sefer Harut hamle klar. Bir iki hamle ardndan Battal Gazi, kayor gibi grnerek at srer ve Harut, Battal Gazinin ardnca gider. Battal Gazi bunu ssz bir yerde ldrr ve onu da adrda ldrr. Gece kaleye gider ve sabah kfir askeri durumu renince kamaya balarlar.

Harutun klna girer. Geri Harutun adrna gelir. adrda iken Harutun kardei Talutu arr ve

70

Kfirler Hz. sann ly dirilttiini, eer Battal Gazi de ly diriltirse Mslman olacaklarn sylerler ve durumu Battal Gaziye de anlatrlar.

Bu srada Hzr peygamber bunlarn nn kesip Battaln dinine neden girmediklerini sorar.

olup olmadn sorar. O da, byle bir dua olduunu ve bunu Hzr lyas makamnda krk gn oru eder. Krk gnn sonunda lyas peygamber kagelir, birlikte namaz klp dua ederler. lyas peygamber, Battala ly diriltme duasn retir ve ona bir seccade hediye eder.

Battal Gazi hemen savaa son verir ve krk gn mhlet ister. Asma ly diriltecek bir dua

tutarak renebileceini syler. Battal Gazi, Hzr lyas makamna gider ve krk gn oru tutup ibadet

dirilteceim der. Firdevsin ldrd bir kz ve olan getirirler. Seyyit, sz edilen duay okur okumaz iki l de dirilir. Battalnmede bu olay yle anlatlr:

Battal Gazi, tekrar Samiyyeye gelir ve ehrin ulular ve halk huzurunda Bana ly getirin,

gsterdiler. Seyyid, seccadeyi rtt. lyas peygamber duasn okudu. Tm Mslmanlar min dediler. Seyyid, duay tamamladnda Allah Telnn kudretinden o ehitler dirildiler. Biri yiit delikanl, Mslman oldular. dieri ayn n drdne benzer bir kzd. Bunlar ahadet parmaklarn kaldrp Seyyidin huzurunda

Seyyid emretti. Ne kadar kfir ve Mslman varsa oraya toplandlar. O ehitleri Seyyide

de hemen Mslman olur. Battal Gazi, Asmla Malatya yolunu tutar.

oullarndan Abdl Lokman oraya halife diker ve Firdevsin kzn Yahudi tacire verir. Yahudi tacir

isterse de Asm bu teklifi Haccaa gitmek istediini bildirerek geri evirir. Onun yerine Ebu Bekir

Bu olay zerine btn ehir halk Mslman olur. Battal Gazi, Asm orada halife yapmak

BAHTYARI LDRMES Battal Gazi Malatya yoluna devam ederken yolda bir kaleye rast gelir. Kalenin Mslmanlara

ok eziyet eden acmasz, Bahtiyar adl padiah vardr. Battal Gazi, onu da ortadan kaldrmaya niyet Bahtiyar, sarho bir vaziyettedir. Bahtiyara biraz ilerde Mslmanlarn olduunu ve buraya doru gelmekte olduklarn syler. Bahtiyar yanndaki adamlar, Mslmanlar yakalamalar iin gnderir.

eder. Kaleye doru giderken bir oban grr. Onu ldrp kyafetlerini giyer. Bahtiyarn yanna gelir.

71

etmeyince de ldrr. Ardndan da ehir halkna kar mcadeleye giriir. Att nara zerine kale Battal Gazi kaleyi ykp harap eder ve oradan ayrlrlar. dnda gizlenen arkadalar da ieri girerler. Kfirleri krarlar. Kimisi lr, kimisi de mslman olurlar.

aklar ve Bahtiyar imana davet eder. Kabul etmezse ldreceini belirtir. Bahtiyar, teklifi kabul

imdi Bahtiyarla Battal Gazi yalnz kalmlardr. Battal Gazi, hi vakit geirmeden kimliini

MALATYA SAVUNMASI Bu arada Battal Gazinin Batya gittiini haber alan Kayser bunu frsat bilip hemen ahseb

adl mehur pehlivan, Sercayil ile yz bin askerle Malatya zerine gnderir. Malatya gazileri durumu kuyularn arkasna snrlar. Ancak sava balaynca Mslmanlar ok bunalrlar. Dmanlar, Ahmed

haber alnca tekrar Malatya dndaki Feth-i Cebel isimli dan eteine gelip kuyular eerler ve

Tarran, Abdlvehhb, Cude Gazi gibi on drt seme pehlivan esir ederler. ok ehit verilir. Hendee ulalamaynca da Malatyaya geri dnerler.

habere ok zlr ve Eba Mslimin torunlarndan Ali bin Mzrab ile on iki bin Harezmli yiidi kopar. Kfir askeri tam Malatyaya girecekken Battal Gazi yolda yetiir.

Emir mer, Halifeye hemen mektup gnderir ve durumun vahametini anlatr. Halife, ald

onlarn yardmna gnderir. Sava yeniden balar. Ancak savata Ali de ok ar yaralanr ve baca

Battalnmede Mslmanlarn bu zor durumu ve Battaln gelii yle anlatlr: Sava, yeniden balar. Bir taraftan bin kiiyle, esir edilen pehlivanlar Kaysere

gtrlmekteydi. Yarenler toplu halde alarlard:

kyamete kald, derlerdi.

-Ne yazk ki, Kayser, bizi grnce aman vermez. Artk Seyyidin yzn gremeyiz. Grmek

baland. Gelen Seyyid ve arkadalaryd. Hi vakit geirmerden te geldim diye hamle kld.

Anszn bir toz bulutu belirdi. Rzgr tozu ikiye bld. Gelenlerin kimler olduu anlalmaya

Battal Gazinin geliiyle sava Mslmanlarn lehine geliir. Battal Gazi ahsebi ldrr ve kfir askeri bozulur. onlarn silah ve atlarn alarak Malatya yolunu tutar. Seyyit, kfir askerlerinin ounu ldrmtr. Kalanlar da kamlardr. Seyyid,

72

RUMA GTMES VE ESR OLMASI Ordunun bozulduu ve ahsebin ld haberini alan Kayser iyice korkmaya balar. Battal

korkusundan ne yapacan arp kalr. O esnada veziri Mihail ona bir neri getirir. Btn yollarn kalmayacak ve mutlaka Bizansa gelecektir. balanmasn yakalanan her Mslmann ldrlmesini syler. nk Battal Gazi, bu duruma seyirci

durum deerlendirmesi yaparlar. O gece Rum kyafeti giyip yola kar. Battaln arkasndan Musa, Cude Gazi, Ahmed Tarran, Abdlvehhb, Nasr- Hubbab, Eflahun, Abdsselam, Muhammed, Nezir, Ali bin Haim, Yahya, Kasm ve Mansur da gelirler.

ldrmektedirler. Bu durumu haber alan Battal Gazi, hemen yola koyulur. nce emmasa urar. Bir

yle de olur. Btn yollar balanr. Ku dahi geirilmez olur. Grdkleri her mslman da

edeceini syler. Arkadalar Rabia hazretlerinin kendilerini buraya getirdiini sylerler. Daha sonra ayn ekilde Tavabil de kagelir.

Battal Gazi bunlarn geliine memnun olmaz ve kendisinin tek bana daha iyi mcadele

kalesine gelirler. Kalenin padiah kfir Kelb bin Sabbahtr. Battal Gazi, savatan nce bir gle gusl Battal Battal Gaziyi ldrmek ister; ancak Battal Gazi kurtulur. Fakat Battal Gazinin atn manastrn nnde sudan kp, manastrda karnn doyurur ve oradaki bir maaraya snr.

Battal Gazi arkadalarn alr yola koyulur. Bakar ki btn yollar tutulmutur. Oradan Mtran

almaya gider. Akar ve elbiselerini gln kysna brakr. Bu arada Kelbin bakomutan oraya gelir. elbiselerini alp ve arkadalarn esir edip kaleye giderler. Battal Gazi suda sabaha kadar yzer. Bir

askerleri ldrp Kelbin olunu Mslman yapar ve manastrdaki btn rahipleri ldrr. Daha sonra Mtrana ynelirler. Mtrana gelince Kelbin olu babasna olanlar anlatr. Fakat Battal Gazi kendisini rahip klna sokar ve yle vaazlar eder ki, kimse Kelbin oluna inanmaz. Battal ehrin

Daha sonra manastra Kelbin olu ve emun, Battal Gaziyi aramak zere gelir. Battal

manastrna alrlar. Bu arada Kelb, olunun srarna dayanamayarak, durumu kontrol etmeleri iin manastra adamlar gnderir. Adamlar, rahipleri ldrenin Battal Gazi olduunu anlarlar ve onu ehrin iinde yakalayp zindana atarlar. Kaysere mektup yazp durumu bildirirler.

Peygamber ona Ya Ebubekir, benim olum Battal zindandan kar ve ona yolda ol Onun dini

Ancak, beklenmedik bir durum oluur. O gece Kelb ryasnda Hz. Muhammedi grr Hz

73

mslman olur ve Battal zindandan karr.

haktr.der. Kelb ismini Ebubekir olarak deitirir. Kelp yeni adyla Ebubekir, btn halkyla birlikte

zerine gnderir. Battal durumu haber alp Kilbada iki gn iinde yetiir. Bir gece Kilbadn adrna gizlice girer ama Kilbadn ok gen olduunu grnce belki mslman olur diye dokunmaz. Yanna bir mektup brakp gider. Ancak Kilbad mslman olmaz ve sava balar.

te yandan Kayser Battal Gazinin esir olduu haberini alnca Kilbad yz bin askerle Malatya

gelirler. Mslman askeri gayretle kfir askerini tam bozacakken bu sefer Konstantin yz bin askerle ka gelir. Battal Gazinin lmedii ve Kelbin Mslman olduu haberini alan Kayser iki yz bin askerle destee yetiir. Kayser Mslman askerin azln grnce beylerine bu askeri yenemedikleri iin ok kzar. Battal Gazi meydana girip Kilbad ldrr. Kfir askeri bunun zerine hcuma geer. kamaya balar. Bu durumu gren kfir askeri bozulur.

Tam kfir askeri bozulacakken yz bin kfir askeri Sheyl bin Sinbat, Tefanu komutasnda

Battal, Kayserin tahtna ynelir. Elindeki sngy tahtna savurur. Kayser kendini tahtndan aa atp

ZNDANDAN KURTULMASI Bir gn Battal Gazi, arkadalaryla otururken bir yal kii gelir ve Harcn(Amasya)dan

geldiini, klesini zindana attklarn ve onu grmeye gittiinde Cude Gazinin olu Musayla karlatn syler. Musann kendisine Malatyaya gidip Battal Gaziye durumu haber vermesini istediini belirtir.

Harcna gider. Ancak kaleye girecek yol bulamaz. nk ok yksektir. Gnlerce are arar, fakat bulamaz. Drt bir yan askerle doludur.

Battal Gazi hemen Akara binip Merak etme olunu ve gazileri kurtaracam diyerek

kzn almak istemektedir. Bu sebeple nian takmak iin gelirler. Battal Gazi bunlara saldrr, kimini ldrr, kimi cann zor kurtarr. Durum, Tariyuna iletilir. Taryun hemen olu Kasura ile ordu gnderir. Battal Gazi orduyu bertaraf edip Kasuray daa karr. Tariyun hemen daa komutan

Bir gn bir alay adamn ehre doru geldiini grr. Meerse in padiah, oluna Tariyunun

Mahiyar ile binlerce kiilik ordu gnderir. Battal Gazi bunlar da kltan geirir. Bu sefer Tariyun namazn bozmamaktadr. Hemen Kaysere mektup yazp Battal Gazinin yakalandn bildirirler.

kendisi binlerce asker ile daa kar. Battal namaz klarken yakalarlar. nk o hibir durumda

74

Tariyunun kz, bu sesi duyunca sahibini merak eder. Hcresine giderek Battal grr ve ondan ok holanr. lmesine gnl raz olmaz. Bir kurtulu aresi olarak Battala din deitirmesini syler. Ona yaklatramaz.

Aradan bir hafta geer. Battal Gazi, zindanda durmadan Ezan ve Kuran okumaktadr.

yaknlamaya alr. Ancak ne etse, ne sylese Battal Gaziyi dininden dndremez ve kendine

et, dinine gireyim. der. art udur. Tanrdan bir nesne iste, gaipten gelsin, ben yiyeyim, onu grp Mslman olaym.

Battal Gazi de ayn ekilde o kz slma davet eder. Kz, Senin dininin hak olduunu ispat

o anda dinini deitirmez.

gelir. inde yiyecekler vardr. Kz, bunlar yiyince lezzetlerine hayran kalr, fakat sz vermesine ramen

Battal Gazi, Yaradana snr ve o esnada Hakkn kudretinden zindann duvar yarlp bir sini

ayandaki zincirleri krar, zindann duvarn kazarak dar kar. Kzn bulunduu odaya gelir. Bu arada o Glendam adndaki o kz, peygamberimizi ryasnda grmektedir. Ryasnda Hz. Muhammed, Glendam Battal Gaziye verir.

Battala tekrar ilahi yardm yetiir. Zindanda bir kede birinin elinde bir demir grr. Onunla

kimseye bahsetmemesini syler. Zindanc da ryasnda Hz. Muhammedi grm ve Mslman olmutur. Gece yars gelip btn esirleri dar karrlar. Esirler Battal Gazi ile Glendama nikh bahsetmemeleri iin tembihler. Kendi Glendamn yannda kalr. yaparlar. Battal Gazi, Musay ve dokuz yal esiri Malatyaya gnderir ve olan bitenlerden kimseye

Kz uyandnda Battal Gaziyi karsnda bulur. Hemen zindancy arp olan bitenden

ehrin ortasnda hemen yakmasn emreder. Glendam bunu duyunca babasna Battal Gazinin sa kfir esir ls vardr. Glendam, bunun Battal Gazi olduuna babasn inandrr. Aslnada ise, kaan

Glendam babasyla otururken Kayserden mektup gelir. Kayser, mektupta Battal Gaziyi

olmadn syler. O srada zindanc ieri girer ve esirlerin kat yolunda feryat eder. Zindanda bir Battal, len ise Tariyundur. Kzn babas, Tariyunun cesedini atete yakar ve kllerini Kaysere gnderir.

Battaln ldn sanarak yasa boulurlar. Zeynep Hatun, zntsnden d patlayp lr.

Bu haber Malatyada da duyulur. Battal Gazinin arkadalar, halife ve btn Mslmanlar

75

SAKA SURETNE GRMES Bu arada Kayser Battal Gaziden kurtulduunu zannederek btn askerini stanbulda toplar.

ok byktr. yle der:

Btn kfir memleketlere haber salar. Amac byk bir ordu ile Mslmanlara saldrmaktr. Hedef

Hicaz ne Badat koyalm. Btn harap edelim. Kbelerini ykp nur ateinin yz suyunu yerine getirelim.

Gelin yeryznde ne kadar Muhammed varsa ortadan kaldralm. Ne Halifeyi, ne am ne

ordusunun bulunduu yere doru yola kar. Bir kiliseye varr ve Kayserin saysz askerle orada konakladn grr.

Battal Gazi Glendamdan Kayserin hazrln renir. Onu babasnn yannda brakp Kayserin

srada Tariyun da askerini toplayp Kaysere katlmak zere yola koyulur. Glendam ise hamiledir.

Kayserin bu hazrlndan Halifenin haberi olur. Her iki taraf da sava hazrlna balar. Bu

yanna gider. Oradan stanbula gelir. Grr ki her yer askerle doludur. Sonra bir maaraya girip atn datr. Geceleyin ise ne kadar nl pehlivan varsa bir plan yapp srayla ldrmeye balar. Her gece

Battal Gazi kendini ve atn siyaha boyayp Hintli klna girer. Tariyunun olu Kasurann

ve elbiselerini saklar. Ardndan saka klna brnp Kayserin ordusunun iine girer. Gndzleri su mehur beylerden 5-6 tanesinin ertesi sabah ls bulunmaktadr.

tandna kefil olsun. denilir. Herkes birbirine kefil olur; ancak Battal Gazi akta kalr. Kayser, Ardndan da ncilden ayetler okur.

Kayser bu durumdan aciz kalr. Ama beyleri ldreni bir trl bulamazlar. Sonunda Herkes

Seyyidi arr ve ona kim olduunu sorar. O da Kayser ordusuna su datan bir saka olduunu syler.

beylerini ldrmeye devam eder. ldren yine bulunamayanca, orada durmann doru olmayacan dnrler. Kayser, orduya hareket emri verir.

Kayser, bunun zerine Battala kendisinin kefil olduunu syler. Battal, yine geceleri Kayserin

Battal Gaziyi ld sandklar iin ah ederler. Fakat Mansur olu Yahya, Rum ordusundaki saka geerler. meselesini anlaynca, onun Battal olabilecei umuduna kaplrlar. Bu haberin verdii sevinle harekete

Kayserin hareket ettiini haber alan Halife de bir buuk yldr toplad askerle yola kar.

76

zayflatmaya devam etmektedir. Bu arada Kaysere Mslman ordusunun nc kuvvetinin grld

Battal Gazi ise, Kayserin ordusunda srekli beyleri ldrmeye ve ordunun huzurunu bozup

haber verilir. Kayser, askerlerin bir blmn oraya gnderir. Mslman ordusundan haber getirecek

adam aranr. Battal Gazi hemen bunu yapabileceini syler. Sonra gece geri gelip Kapusu karr. Gece vakti Kapusun ordusuyla Konstantinin ordusunu kar karya getirir ve onlar birbirine krdrr. karp bunlar emmasn yanndaki bir su kuyusuna hapseder.

Konstantine gelip Kapusun Mslmanlar bulduunu ve acele yardma gelmesi gerektiini bildirir. Konstantini de karr. Bu ekildeki oyunlarla Battal Gazi, Kapusu, emunu, Tariyun ve olunu

krdrr. len kfirin haddi hesab belli deildir.

Yine benzer bir oyunla Kayserin veziri Akratisin ordusuyla Tariyunun ordusunu birbirine

emmasn manastrna kapatr. O esnada iki yz bin erle gelmekte olan Akratisin yanna urar. Onu gemitir. Zafer, Battal Gazinindir.

Battal, bir hile ile Konstantini de ele geirip

da bir tuzakla bozguna uratr. Akretis, bunlar Battal Gazinin yaptn sonunda anlar ama i iten

MALATYAYA DN Battal, tutsak ettikleri emmasn manastrna doldurduktan sonra onunla vedalap Malatyaya

gelir. ehrin yaknnda bir tepeye kp sabah ezann okur. ehirdekiler, sesin Seyyide ait olduunu karlarlar ve kim olduunu sorarlar.

anlayp sevinirler. Fakat yanna geldiklerinde onu tanyamazlar. Zira siyaha boyanm biriyle

toplam, zerinize geliyor. Biz de size yardma geldik. der. Onu alp ehre getirirler. Herkes akndr, nk boyu bosuyla Seyyide benzemektedir ama siyah oluu phe dourmaktadr.

Battal Gazi, onlara kendini Ben inliyim, Kaf dandan geliyorum. Kayser, ordusunu

Battal Gazi en sonunda meydana inerek onlarca kfir beyini ldrr. Her gn dadan siyah inli eklinde iner akam olunca tekrar geri kar. Gece vakti Akratisin ordusunu birbirine krdrr.

Bu arada Mslman nc birlikleri Akratisle karlar. Akratis ok Mslman ehit eyler.

getiremezler. Hekim ararlar, bu arada oraya gelen Battal Gazi, hekim olduunu syler. Koynundan bir hokka kararak iindeki svy Kayserin bana, yzne srer. Sabaha bir eyi kalmayacan syleyip oradan ayrlr.

Bu haberleri alan Kayser, zntsnden hastalanr. Ne kadar uratlarsa da kendine

77

baklmaz hle getirmitir. Hekim sandklar Battal aradlarsa da bulamazlar. Bu arada Mslman iddetli bir sava olur. Her iki taraftan da krlann haddi hesab belli deildir. ordular tekrar Feth-i Cebel dann eteinde konaklarlar. Ardndan iki ordu kar karya gelirler. ok

Sabah olduunda ise ortaya yle bir durum kar. la, Kayserin san, sakaln dkp yzne

inli kyafetindedir. Bu savalar srasnda halife de yetiip Mslman ordusuna katlr. Halifenin kurtarr. Ahmet Tarran, onu tanmtr. Battal da artk kendini gizlemez ve iin asln syler. Onlara geldii akam Battal Gazi, gizlice Kayserin adrna gider. Ahmed Tarran ve Mumlan Gaziyi oradan

Ne zaman ki Battal Gazi dadan iner durumu hemen Mslmanlarn lehine evirir. Yine

Mslman ordusuna mjde vermelerini ve kendisinin lmediini sylemelerini ister.

sonra uyandrr. Kaysere kendisinin sa Mesih olduunu ve Battal Gazinin lmediini, Battal koyar.

Battal, tekrar Kayserin adrna gelip ona ot koklatp bayltr ve daa karr. Skca balar ve

Gazinin ancak onun elinden leceini syler. Tekrar ot koklatp bayltr ve adrnda yatt yere

kendisinin ldrebileceini, bunu sa Mesihin kendisine sylediini belirtir. Battal Gazi o gn gerek

Sabah olduunda Kayser uyanr ve rya grdn zanneder. Beylerine Battal Gaziyi ancak

onun yerine kim girdiyse lr. Kayser, Battal Gaziyi ancak kendisinin ldrebileceine inanarak en sonunda meydana girer. Battal Gazi, Kayseri de ldrr. Kfir ordusu dehete der. Mslmanlar sevinirler. Kfir askerlerine birden hcum edip onlar bozguna uratrlar.

kimliiyle meydana girip Kayseri ister. Beyler, ilk nce meydana Kayseri salmazlar. Ama meydana

ZEHRLENMES Emir mer, bir gn halifeye ve yaknlarna ziyafet verir. Ziyafet srasnda Kayserin gizli adam

olan Ukbe, bir lokmay Battal Gaziye bir lokmay Tevabile, bir lokmay da Ebu mer olanlarndan Malatyaya akn dzenleyin. Diye Kaysere haber gnderir.

Abdurrahmana verir. Lokmalar zehirlidir. Ukbe, bir taraftan da Battal ve dier beyleri zehirledim.

Abdurrahman zehirlenip lr. Daha sonra Battal Gazi de titremeye balar. Her taraf ier. Sa ve

Aradan gnler geer. Bir gn Tevabil titrer ve rengi deiip lr. Peinden ayn ekilde

sakal dklr. Hemen halifeye panzehir gndermesi iin durum bildirilir. Halife panzehir gnderir.

78

Fakat Ukbe, panzehiri gtren postacy buldurup ehit ettirir. Ukbe hemen Konstantine mektup yazp durumu bildirir. Konstantin haberi casuslarna dorulatnca yannda hazr bulunan yz bin askere hemen emir verip acele Malatya zerine yrrler.

zntsnden alamaktadr. O esnada Rabia adnda bir kadn omzunda seccadesi, ayanda takunyas, elinde asas ise kp gelir. Bir elinde de bir ie vardr. Bu, Battaln ifasdr. diyerek Muhammedi alp Battaln yanna gelirler. Battal Gazinin azna bir damla panzehir koyar. O an Hakkn kudretiyle gzleri alr. ieyi iince kusarak btn zehri vcudundan dar atar. ienin dibinde kalan yzne srer. Hemen sa sakal yerine gelir. Hibir ikyeti kalmaz.

Battal Gazi gn getike arlar. Muhammed bin Fellah bir aa altnda Battal Gazi iin

arkadalaryla Kayserin ordusunu karlayp hcum ederler ve ani bir basknla kfir askerini bozguna uratrlar. Konstantin, kaarak cann zor kurtarr. Kalanlarn kltan geirirler.

Bu arada Kayserin gelmekte olduu haberi duyulur. Battal Gazi bu haberi duyunca

ister. Tariyun korkusundan hemen kzn eyiziyle birlikte Malatyaya gnderir. Dn yapp Glendam Battalla evlendirirler.

Battal Gazi tamamen iyileince Tariyuna mektup yazp Glendam hemen gndermesini

UKBENN YALANINI ORTAYA IKARMASI Abdlvehhb, Cuy- Ferakib kenarnda bir makam yaptrmtr. Herkes gcnn yettiince bir

hediye verir ona yardmc olur. Battal Gazinin ise verecek bir eyi yoktur. Bu yzden ava kp yakaladn hediye olarak vermek ister.

Beylerin hepsi kz kendilerine vermesi isterler. Battal, bu durum karsnda onlardan birine vermek yerine kz Halifeye gnderir.

grr. Kzn ad Hmayun Dilefruzdur. Battal Gazi, kz eyiziyle kararak Malatyaya getirir.

Battal Gazi, avda iken yolda Kayserin in padiahnn olu iin gnderdii kz kardeini

olan Ukbe, Halifeye mektup yazarak kardeini karacan syler ve halife avdayken Dilefruzu Gazinin Dilefruzu Abdlvahhb iin kardn syler. kartp stanbula gnderir. Daha sonra da karma iini Battal Gazinin stne ykar ve Battal

Kayser, kz kardeinin karlp Halifeye gtrldn duyunca ok zlr. Kayserin casusu

79

eder. Durumu renen Battal, Badata gelir. in asln anlatsa da buna Halifeyi inandramaz. Battal, Dilefruzu stanbuldan alp getirir. Yolda Ukbenin Kaysere mektup gnderdii casuslar yakalamtr.

Halife bu duruma ok fkelenir ve Abdlvahab Gaziyi Badata ararak ona trl eziyetler

kz bulup getireceini syleyerek bunun iin Halifeden krk gn mhlet ister. Bu srenin sonunda

olduunu ispat etmektir. Yaradana snr. Ukbenin evine gelirler. Hakkn kudretiyle Seyyid, gizli artk gerei renmitir. Battal Gaziden zr diler. Ukbeyi Battal Gaziye verir.

Battal Gazi, Abdlvahab aslmak zereyken yetiir. imdi tek sorun Ukbenin gizli Hristiyan

tapna bulur ve Ukbenin Rumlarn casusu olduunu ispatlar. Abdlvahab serbest braklr. Halife,

Battal Gazi, Ukbeyi nce dine davet eder. Fakat Ukbe, dinini deitirmeyeceini Kayserin kendisi iin iyi para vereceini syler. Bu konuda Kaysere bir mektup yazlr. Kayser, para karlnda Ukbeyi kurtarr. Ukbe, stanbul kads olur.

UKBEY LDRMES Ukbe, kad olunca stanbulda garip bir uygulama balatr. Satclar bundan byle kze kei,

keiye tavuk diyecekler ve fiyatn da ona gre ayarlayacaklardr. stanbul halk bundan ok eziyetler grr.

etmek iin klk deitirip stanbul yolunu tutar. stanbula gelir ve buradaki dostu Mihenke urar. Mihenk, olanlar anlatp Ukbeden ikyeti olur.

Bir gn Battal Gazi yarenleriyle otururken bu durumdan haberdar oldu. Duruma mdahale

gibidir. Olaya bizzat tank olur. yle ki; pazarda bir gen, kz satmaktadr. Ukbenin adamlar gence Bu keiyi kaa satarsn? derler. Gen, hayvann kei olmadn kz olduunu syler. Ukbenin adamlar gence iyi bir sopa atp bir daha byle sylememesini emrederler. Adamlar gidince Battal Gazi Battal Gazi kz satn alr.

Battal Gazi, ertesi sabah Akara binip pazar yerine urar. Uygulama gerekten de sylendii

kzn ka lira olduunu sorar. Gen, byle sylememesini yoksa bann belaya gireceini belirtir.

Gazi, kzn kuyruunun kendisine verilmesi artyla kabul eder ve kei fiyatna kz verir. Daha sonra bu kz kuyruunu yzp her tarafna ivi akarak onu iviyle der. Ardndan Ukbenin evine

Bir zaman sonra Ukbenin adamlar gelir ve kz kei fiyatna Battal Gaziden alrlar. Battal

80

kadn klnda girerek onu falakaya yatrr ve her vuruunda Bu kei kuyruu mudur; yoksa kz kullanlmayan eski bir hamamna saklar ve orada tedavi ettirmeye balar.

kuyruu mudur? diye sorar. Ukbeyi iyice dver. Hadiseyi renen Kayser Ukbeyi evinden alp

kuyrukla ayn soruyu sorarak onu dver. Ukbenin her taraf yara bere iinde kalr. Kayser, Ukbe iin bir meydan ortasnda adr kurdurur, etrafn askerle doldurup orada tedavi ettirmeye balar.

Battal Gazi sonunda oray da bulur ve doktor klnda Ukbenin yanna girip tekrar o ivili

askeri grr. Askerle at zerine sohbete balar. Frenk askeri atnn en iyisi olduunu iddia eder. Battal

Battal Gazi ne yaparsa yapsn Ukbenin yanna sokulamaz. En sonunda deli bir ata binen

Gazi de inanmam gibi grnerek bunu kantlamasn ister. Elindeki kuyruu gsterip bunu Ukbeye ister. gstermesini ve Kei mi kz kuyruu mu? olduunu sormasn ve kuyruu adra atp kamasn

iin feryat eder. Btn askerler Frenk askerinin peine derler.

Ukbenin nne atp geri dnp kaar. Ukbe oka girmitir. oktan knca Battal Gaziyi yakalamalar

Asker denileni yapar ve adra gidip kuyruu sallayp ayn soruyu Ukbeye sorar ve kuyruu

Kaysere satlmasn ister. Bu konuda yine bir mektup yazlr. Fakat Kayser, bu defa onu satn almaz. Aklndan ne geiyorsa onu yap. der.

durumu anlatr. Onlar da ne isterse yapabileceini sylerler. Ukbe, son bir mitle kendisinin yine

Bu durumdan istifade ile Battal Gazi, Ukbeyi karp Malatyaya getirir. Beylere Ukbenin

derisine saman doldurup ibret olsun diye ehrin kapsna astrr.

Battal, Kayserin mektubunu alnca Ukbeyi armha gerdirip dersini yzdrr. Sonra da

HNDSTAN YOLCULUU Battal Gazinin oullar mektepten mezun olurlar ve hocalarna hediye gtrmek isterler.

Savalarda kendine ganimet pay ayrmayan Battal Gazi, son derece yoksul bir hayat srmektedir. Bu yzden srtndaki cbbesinden baka verecek bir eyi yoktur. Nitekim onu verir.

81

Battal Gazi de Emir merin kzn almaya karar verir. Gidip ister. Ancak Emir mer ii yokua srp karsnn aklyla Battal Gaziden Hindistandaki ak fille birlikte ok mal mlk ister.

Kars Glendam ise bu durumda ikyetidir. Battal Gaziye byle uygun olmayacan syler.

hemen Hindistana gelir. Burada Tantaniyye ehrine varr. ehrin padiah Mihrasebin sarayna varr. dp paralanr ve kelime-i ahadet getirir. Mihraseb, bunu grnce slmn hak din olduunu anlar. Mslman olmaya karar verir. Fakat bir istei vardr. Bir dev kzn karmtr. Eer Battal Gazi, kz kurtarp getirirse btn halkyla Mslman olacaktr.

Battal Gazi bunu kabul eder ve Hindistan yoluna koyulur. Hzr peygamberin de yardmyla

Mihraseb, konuan putunu Battal Gaziye gsterir. Battal Gazi Kuran okuyunca put yzst yere

yere gitmek ister ama nne bir deniz kar. Nasl geeceini dnrken Yunus peygamberi iinde nida duydum. Bana denildi ki Yr var, Seyyid Battal sudan geir. imdi gel benim srtma bin, seni te yakaya geireyim. der.

Seyyid, kzn esir tutulduu kaleye gelir. Devin yerini renir. Battal Gazi devin bulunduu

tayan balk gelir ve Battala Ben Yunus Peygamberi karnnda krk gn barndran balm. Bugn bir

padiahlarn kzlar da tutsaktr. Battal Gazi devi ldrp onlar da kurtarr ve geri dner. Btn memleket padiahlar gelip kzlarn grrler ve Mslman olurlar.

Battal Gazi, baln dediini yapar. Balk da onu devin olduu yere getirir. Burada baka

sultannn elinde olduunu haber verir. Yedi gn yol gittikten sonra bir meydanda Msr ve Heylan sultanlarnn savatn grr. Msr sultan tam yenilecekken Battal Gazinin yardmyla kurtulur. Ak gelip muti olur. Battal Gazi ak fili ve Emir merin istedii mallarn hepsini alp Malatyaya gelir. fil Heylann altndadr. Ak fil Battal Gaziyi grnce Heylan ayann altnda ezip Battal Gaziye

Fakat Battal Gazi, Ak fili unutmamtr. Mihrasebe ak fili sorar. O da, o filin Heylan

da karmlardr. Getirilen mallarla Malatya yeniden imar ettirilir. Battal Gazi ise karlan kz olu Behmene verilmek zere dnn yapldn grr. Kz kurtarr ve Malatyaya gelir. Emir merin kzn Battal Gaziye verirler. Ak fili ise halifeye gnderirler.

Ancak Battal Gazi Hindistanda iken Kayser gelip ehri harap etmitir. Emir merin kzn

bulmak iin harekete geer. Akara binip Ruma ynelir. Ladikiyyeye gelir. Orada nianlsnn vezirin

82

KETAYUN LE MACERASI Bir gn Velid, Battaln evine gelir ve Battal Gazinin kars Fatmay salarn tararken grp

k olur. Baka bir gn Battal Gazi ile baa giderler. Velid, ban anahtarn unuttuunu syleyerek Battal Gazinin evine gelir ve Fatmay karr. Fatma Velide teslim olmaz ve kendini bir uurumdan atarak lr. Velid, stanbula kaar. Battal Gazi, olay rence Velidin peinden hareke geer. Bir manastra gelir, ierde Velid vardr. Battal Gazi ieri girip Velidi ldrmeye altysa da Velid kamay baarr. Battal Gazi ka kez yakaladysa da Velid her seferinde kurtulur.

olduunu grr. smi Adn- Banudur. Kendisini yenen bir yiit bugne kadar kmamtr ve ilk yenenle evlenecektir. O gn meydana toplanrlar. Kz kendini isteyen btn erkekleri helak eder. Battal Gazi tekrar onu yener. Kz, Battal ile evlenmek isterse de Battal, bunu kabul etmez. nk Bedrun ah, Aden Banuya ktr. Battal, kz Bedrun aha verir. kisi de Mslman olurlar.

Battal Gazi yolda giderken bir yiitle cenk eyler. Yiidi alp yere vurduunda bunun bir kz

zgndr. Aden, ona Kayserin kz Ketayundan bahseder ve o kadar anlatr ki Battal Gazi grmeden

Gerdek gecesi Aden ah, Battal Gaziyi alarken grr. Battaln ei lmtr ve bu yzden

o kza k olur. Ancak Ketayun, Battal Gazinin korkusundan denizin ortasnda bir kulede oturmaktadr. birlikte Ketayunun bulunduu yere gitmek iin yola karlar. Fakat, karlarna engeller kar ve bu ii baaramazlar. Aden Banu ile Eden ah kamay baarrlar fakat Battal, yakalanr ve cehennem kuyusuna atlr.

ve oradan kurtulur. Adn ve Bedrun Battal Gazinin durumunu Malatyaya bildirirler. Haber,

Battal Gazi bu kuyuda ylanlarn ah ile karlar ve Hakkn kudretiyle o ylan ona yol gsterir

tarafna yrr. Malatyada sava balar. Adn ve Bedrun orada ehit olurlar. Mslman askeri ok piman olmutur. Bu yzden Battal kuyudan kurtarr.

stanbulda da duyulur. Battal Gazinin ldn duyan Kayser, btn askerini toplayp Malatya

bunalr. Halife yardma yetiir. Bu arada Battal Gazi, yakalanmasna sebep olan Ketayunun sonradan

Battal Gazi yetiince sava hemen Mslmanlarn lehine evirir. Kfir askerleri bozulup yenilir. Battal, zaferin ardndan Ketayunla evlenir. Kayserlie Esatur geer. Battal, onu haraca balar.

Battal Gazi, Ketayunu alp Malatyaya ynelir. Mslmanlar, burada zor durumdadrlar.

83

ESATURLA MCADELES Bir gn Halife ava kar ve o esnada aacn dibinde burnu kula kesilmi bir adam grr.

Kendisine ne olduu sorulduunda adam, Esaturdan ikyet eder ve Halife iin getirecei mallara Esaturun el koyduunu ve kendisini bu hle koyduunu anlatr ve intikamnn alnmasn ister.

yrr. Kayser de bunun zerine dokuz yz bin asker toplar. ki ordu Zeyl-i Cebel de kar karya gelirler. Esatur, Battaln teslim edilmesini aksi takdirde tm slm diyarn harap edeceini syler. Bu art tabi ki kabul edilmez. Seyyid, gelen elinin burnunu, kulan keser ve meydan okur.

Halife bunu duyunca her yana haber salarak asker toplar. Yz bin gazi ile stanbul zerine

Esaturu ldrecei srada Esatur kaar ve iki ordu birbirine girer. Esatur, kamay baarr. Kfir ordusu bozguna urar. slm ordusu hazrlk grp stanbula ynelir.

Bylece sava balar. Karlkl vurumalardan sonra Esatur meydana girer. Battal Gazi tam

anlaynca onu ldrmek iin Harus adl bir bycye haber salarlar. Byc Harus ordusuyla kagelir. Zlkarneynin mezarnda bulunan Gzende cady aracan syler. Bycler ilk etapta slm Harus, ne yapsa abalar boa kar. Battal Gaziyi tek bana yenemeyeceini, bu sebeple

Esatur, intikam almaktan vazgememitir. Ancak askerle Battal Gaziyi durduramayacaklarn

askerlerini zor durumda brakrlarsa da Battal Gazi eitli dualar okuyarak onlarn bylerini yok eder Bar ister.

ve Hzrn verdii oklarla bycleri ldrr. Kayserin ordusu tekrar yenilir. Kayser kaleye snr.

syler. Esatur kabul eder. Bylece iki ordu arasnda anlama salanr. Battal Gazi, bu anlama Giderek o ehrin iinde bir yer belirledi. Drt bin arn alan iinde ok kilise ve dkkn yktlar.

Battal Gazi, bulunduklar yerden galibiyet nian olarak bir yer verilirse bar yapabileceini

gereince yle yapar: Seyyid, bir sr derisi incecik srm gibi kesti. Uzunluu drt bin arn oldu.

Bu olayn ardndan Halife Malatyaya dner ve yedi gn kaldktan sonra Badata hareket eder.

ABDLVEHHB GAZY KURTARMASI Bir sre sonra Halife Mutasm lr. Yerine olu Memun tahta geer. Battal Gazi ve dier

gaziler, Malatyay Abdlvahapa brakp yeni halifeye biat etmek iin Badata giderler. Battal Gazi,

84

gn Beir ve Nezir, ava karlar ve kaybolurlar. Abdlvehab ok zlr. Ruma gidip aramaktan baka arem kalmad diyerek klk deitirip yola kar. Ancak Rumda da Kayserin olu Tekfur ah kaybolmutur ve bunu Battal Gaziden bilirler. En son Kayserin veziri Akranusun kz da kaybolur.

kk olu Aliyi yanna alr, dier oullar Beir ve Neziri de Abdlvehaba emanet eder. Ancak bir

bir puta secde ettiini grr. Bundan ok etkilenir. Bana bir felaket geleceini anlar. Nitekim yle de olur. Esaturun beyleri onu yakalayp hapse atarlar. Abdlvehab ldrmezler ama din deitirmesi iin deitirmezse ldrlecei sylenmitir. ok urarlar. Sonunda Esaturun kz Hurmenk Abdlvahab batan karmay baarr. Dahas din

Mamuriyyeye gelir. Abdlvehab ise Ruma gelmitir. Namazn kldktan sonra yatp uyur. Ryasnda

Kayser, bu ilerin sorumlusu olarak Battal Gaziyi grdnden yz bin askerle

aldataym. Eer kabul etmeyecek olursam beni ldrrler. lmden dirlik daha iyidir. diyerek

Abdlvahab, bunun zerine Bari imanm gnlme hapsedeyim ve dilimle ikrar edip bunlar

grnte Hristiyanla geer. Kzn srarlarna dayanamayarak iki de ier. yice sarho olduktan sonra ellerini balayp bir putun nne gtrp ona secde etmesini isterler. Abdlvahab denilenin yapar. Kayser, bu durumdan ok memnun kalr. Kzn Abdlvahap ile evlendirir.

bildirip Malatyaya dnerler. Seyyid Battal, Abdlvahab ve oullarn ortada gremeyince durumu sorar. Olup biteni kendisine anlatlar. Bunun zerine, hemen kyafet deitirip Rumun yolunu tutar.

Battal Gazi ve arkadalar ise o gnlerde Badata Halifeye hediyelerini verirler. Ballklarn

sarayna girer. Kendisini in elisi olarak tantr ve Abdlvahabn azna bir yumruk atar. Geli Fakat kz ortalarda yoktur. Kayser kznn Battal tarafndan karlm olabileceini syler.

stanbula geldiinde Abdlvahabn bana gelenleri renir. Vakit geirmeden Kayserin

sebebini de kzn baka biriyle evlendirdiin iin in ah sana ok kzd ve beni gnderdi. Der.

adamlar ise onu aramak iin peine derler. Bir gn Seyyidi uyurken grrler ve yakalarlar. Battal

Daha sonraki gnlerde Battal, deifre olur. Bunun zerine stanbuldan ayrlr. Kayser ve

Gazi kamay baarr. Fakat ok gemeden Falkrat tarafndan yakalanr. Falkrat hemen Kaysere

haber verir. Kayser, yola kar. Battal Gazi hile ile elini zp Falkratn yerine geer ve Falkrat da kendi yerine geirir. Kayser Falkrat Battal Gazi zannedip odun getirtip atete yaktrr. Battal Gazi ise oullarn aramaya devam eder.

85

genlerinden haber yoktur. Bir gn alayp feryat eden biriyle karlar ve olup bitenler hakknda banda bir bycnn efsununa uramtr. Byc kadn o adam ve yanndakileri tutsak etmitir. Dahas, nerde gzel bir kz ya da olan grse tutsak etmektedir. ondan bilgi alr. Bu adam, Badatl zengin bir tccardr. Ticaret iin bu diyara geldiinde bir pnar

Battal Gazi, epeyce skntdadr. Nereye gitse, ne yapsa oullarndan ve karlan Rum

geer. Battala efsun yapar. Battal, Hzr peygamberin duasn okuyarak bu efsundan kurtulur ve bycy ldrr. O anda dadan grltl bir ses gelir. Sesin sahibi bu kadnn oludur. Battala Sen benim anam ldrdn. Ben de senin iki olunu kebap yapp yedim der.

O anda byc kadn oraya gelir. Battal grr grmez, onu yakalayp ldrmek iin harekete

evlenmek iin teyzelerinin aklna uyup annelerini zehirleyen kzlarn Zlkarneyn buraya hapsetmi ve veziri Arastatalis buraya Battal Gazinin geleceini haber vermitir. Bunun zerine Zlkarneyn Battal Gaziye hitaben mektup yazar. Battal Gazi mektubu okuduktan sonra makamn iinde birok esir kz kzlar kurtarr.

Battal Gazi Kaf dana trmanr ve Zlkarneynin kzlarn kapatt makama gelir. Daha nce

grr. Kayserin kz da oradadr. Battal Gazi ifritin odasna girer. Battal Gazi orada ifriti ldrp

birinden Kayserin Malatya zerine sefer dzenledii haberini alr. Ayrca Abdlvahabn stanbulda kaldn ve durumunun ok kt olduunu da renir. Daha sonra Battal Gazi, stanbulda Abdlvahab grp onu tekrar slm dinine evirir. Kayser Malatyaya varmak zeredir.

Battal Gazi, kurtard kzlarla birlikte stanbula doru yola koyulur.

Yolda karlat

zannetmektedir. Battal Gaziyi grnce ok olur. Kznn Mslman olduunu renince ii yanar. Battal Gazi her zaman olduu gibi sava Mslmanlarn lehine evirir. En sonunda kfir askeri

Battal Gazi, ite bu hassas anda Malatyaya yetiir. Kayser, Battal Gaziyi atete yaktn

bozulur ve Esatur yedek atla stanbula doru kaar. Bir manastra gelir ancak Battal Gazi onu manastrda yakalar, Malatyaya getirir. Battal Gazi, Mslman olmasn teklif eder. Esatur, olu Bu arada Battal Gazi, oullarnn Kaf danda tutulduunu renir. Tekfuru bulup getirirse Mslman olacan syler ve bu teklifi yazl olarak da Battal Gaziye sunar.

86

KAFDAINA GTMES Battal Gazi, Kafdana oullarn ve Tekfuru kurtarmaya gider. nce Sinbat kalesine gelirler.

Bir iki gn deniz kenarnda kalrlar. Karya gemek ve Kafdana ulamak iin usta bir denizciye ihtiya vardr. Esatur en iyi gemicisi Kantar Battal Gaziye verir ve bylece yola karlar.

oraya ynlendirip kyya yaklarlar. Seyyid, gemiden iner ve bir eme banda abdest alp namazn klar. Karanlk knce kardan bir k grr.

Aradan alt ay geer. Bu sre iinde hi bir iz bulamazlar. Bir gn bir ulu da grnr. Gemiyi

grr. Bunlar Seylan ehrinin padiah Ascedin Dilefruz adl kzn karmaya gelmilerdir. fritlerin ba kz karp gelir. Battal Gazi bunlar uykuda basp ldrr ve kz tekrar sarayna iletir.

Battal Gazi oraya gider. Buras bir maaradr. ine girdiinde krk zenci ifritin oturduklarn

Uyandnda evresinde, krk hrkal dervileri grr. Kendisi de ortalarndadr. Derviler, Battal

Bu olayn ardndan yine bir eme bana varr. Abdestini alp namazn klar ve uykuya dalar.

Ho geldin ey Resul evlad diye karlarlar. Yedi gn boyunca Battal, onlarla birlikte olur. Yedi gnden sonra gitmek isteyince derviler izin vermez ve Hz. Muhammedin burada krk gn kalmasn sylediini iletirler.

inciyi onlara verir. Onlar, inciyi sarrafa satmaya gelirler. O anda iki hizmeti, Seyyidin yanna gelir ve dervilere yemek ikram eder, mcevherler verir.

Bunun zerine Battal Gazi, gitmekten vazgeer. Dervilere bir hediye olsun diye kolundaki bir

Dilefruzun kendisini beklediini sylerler. Dilefruz, Battal Gaziyi bulunca, Battal Gaziye ve

gelip babasna olan biteni anlatr. Asced Mslman olup kzn Battal Gaziye verir. On gemi ve on bin asker hazr edip yola koyulurlar.

Asced bunlar, kendi hazinesini soyduklar gerekesiyle tutuklatr. Tam ortalk kartnda Dilefruz

Derviler bu cevherleri satp harlk etmek isteyince kuyumcu bunlar Ascede ikyet eder.

kaya biner. Bir dan eteine varrlar. Burada bir kale vardr ve iinde ifritler oturmaktadr. Battal, bunlarla savar ve Kaf Dann padiah Hilal Caddan Kayserin olunu ve kendi olularn kurtarr. O anda Hzr gelerek Battal Gaziye acele etmesini nk slmn zerine dman geldiini haber

Bir ay yol gittikten sonra bir an ok iddetli bir frtna kar. Dalrlar. Seyyid, bir pirle bir

verir. Battal, hemen stanbula gelip Esaturun yanna kar. Esatur hastadr. Olu Tekfuru grp

87

brakr. Dier olu Nezirle Malatyaya dner.

Mslman olur ve ok gemeden lr. Battal Gazi Tekfuru Kayser yapp olu Beiri onun yanna

BABEKLE MCADELES Bu arada Halife Memun lr. Yerine olu Mutasm halife olur. Bu esnada ortaya yalanc bir

peygamber kar. Bu kiiye ok batmamakta ve kl ilememektedir. Domuz etine ve araba helal yalanc peygamberin ismi Babektir. Badatta hrszlk yapan birinin oludur. Babas, Badattan

demekte, yerden hazine karmakta, kz babaya, kardei kardee helal ettiini sylemektedir. Bu srlerek bir kye snr ve obanlk yaparken kyn ileri gelenlerinden birinin cariyesiyle zina yapm suretinde Cebrail olduunu syleyen eytan gelmi ve ona peygamber olduuna inandrmtr. ve Babek ite o zinadan domutur. Sylentiye gre Babek otururken bir gn yanna yal adam

dinden kp Babeke tabi olur. Babek, daha sonra Badat kuatr. Battal Gazi, bu haberi alnca hi

Babek, etrafn etkilemekte gecikmez. Yanna ok sayda asker toplar. Birok slm diyar

vakit geirmeden Badata gelir. Babekin bulunduu yere ulatnda onun binlerce adamyla oturmakta olduunu grr. Onlara: Ey aklsz kavim. Muhammed dininden ne zarar grdnz de yz onu ldremez. Gerekten ona ok batmamakta ve kl kesmemektedir. evirip eytana uyuyorsunuz. dedikten sonra Babek ile cenge tutuur. Battal, Babeke ne yaptysa de

kendine inanmaya davet etmektedir. Son bir teklifte bulunur:

Battal Gazi bu durum karsnda ciz kalr. Babek, ilk anda kazand stnlkle Battal

dininin hak olduunu kabul edeyim

Ey Battal! Senin dinin hak ise, seni ok, sng, kl ile vuraym, eer tesir etmezse o zaman

saldrr. Seyyid, plak eliyle klc tutar. Hakkn inayetiyle bir klna bile zarar gelmez. Babek, bu defa kurtulur.

Battal, bu szler karsnda Hakkn kudretine snr. Babek, klcn eline alp Seyyide

grzyle saldrr. Battal, bundan da zarar grmez. Dier saldrlarndan da Hzr peygamberin duasyla

savaa tutuurlar. Ancak ne yaptlarsa da Babeki ldremezler. Battal, bu acizlik iinde daa kar ve

Onlar, mcadele ededursunlar, o esnada Halife be yz bin askerle yardma yetiir. ki ordu

88

abdest alr. Hakka snr. Ey Allahm! Bu dinsiz haramzade senin dinini batl etmek istiyor. Ey Allahm, bunun durumunu bu aresiz kuluna akla. diye Allaha yalvarr.

gznden per ve kederlenmemesini Babekin lmmn onun elinden olaca mjdesini verir. eytan etkisiz hale gelecektir. Ardndan silahlarnn zerine bir dua yazmasn syler. Bu dua ile Babekin silahn etkili hale getiren

Bu arada uykusu gelir ve ryasnda Hz. Muhammedi grr, Hz. Peygamber, Battal iki

kale yaptrmtr, oraya snr. Battal Gazi kaleye trmanp kaleyi fetheder. Babek buradan da kaar. Bu kap kovalama epey devam eder. Babek, nce ine ardndan stanbula gelir Tekfur ile Battal arkadan ehit eder. Gazinin olu Beiri ldrp Rumun bana geer. Malatyay basp Battal Gazinin krk yakn

Battal Gazi aynen yle yapar. Babek, eytann gelmediini fark edince kaar. Bir kyde sarp bir

yakndaki Sheylin kalesine snr. Battal Gazi, gece kaleye gizlice girip Babeki yakalar, Sheyl Mslman olur. Battal Gazi, Babeki ne kadar dine davet etse de olmaz. En son Battal Gazi, Babeki Badatta atete yakarak ldrr.

Battal Gazi Malatyaya gelir. Babekin ordusunu tekrar bozguna uratr. Babek bu sefer

RAD CADI LE MACERASI Battal Gazi, Badatta iken Bir gn Halifenin kz Safiye Banu kaybolur. Bahede iki yeil ku

duyunca durumu Halifeye, o da Battal Gaziye anlatr.

aralarnda konuurlarken kz, Rad cadnn kardn sylerler. Kzn annesi Saide Banu, bunu

tedeki Aynel-Katara gider. Buras muazzam bir ehirdir. Seyyid, orada put yapan bir kfirle tam on be kiiyi ldrr.

Battal Gazi, hi vakit kaybetmeden atna atlayp halifenin kzn bulmak iin yedi deniz

karlar. Tartmaya balarlar. Seyyid, o adam ldrr. Halk Battal Gazinin stne yrr. Battal,

tanmaktadr. Hemen sarayna getirir. kramlarda bulunur ve buraya gelme sebebini sorar. Battal da putperestlikten dneceini syler.

Olay grenler durumu ehrin beyine haber verirler. Bey, hemen Battaln yanna gelir. Onu

durumu anlatr. Meerse bu beyin kzn da Rad Cad karmtr. Battala eer kzn kurtarrsa

89

sonra iddetli bir frtna kar ve gemi batar. Battal, hemen Akarn zerine binerek lmden kurtulur. sre sonra karaya karlar. ktklar yere Rad cad gelir. Kantar tutup iki para eder. By ile drt Geride kalan yz kii Battal Gazinin karsnda Mslman olurlar.

Battal Gazi tekrar yola koyulur. Bey, ona bir gemi tahsis eder ve yanna adamlar verir. gn

O esnada oraya baka bir gemi gelir ve Battal o gemiye alrlar. Gemide Kantar adl bir bey vardr. Bir yz kiiyi atee yakar. Battal Gazi bir ok atp Rad cadnn gzne saplar. Rad cad hemen yok olur.

karmtr. Kamer ah da kzn getirirse putperestlikten vazgeip Mslman olacan syler. Birka gn sonra Battal Gazi, Kamer ahla ava kar. Buras ahn kznn karld yerdir. O srada oraya bir geyik gelir. Battal, geyiin peine taklr. Epeyce takip eder. Bu srada bir gle girip ykanr, ancak Peygamber ve evliyadan efaat diler. O anda Hzr peygamber gelir ve o geyiin Rad cadnn kz

Battal, daha sonra Sindebar ehrine gelir. Orada Kamer ah vardr ve onun kzn da Rad cad

at, elbiseleri ve silahlar ortada yoktur. Battal, bu durum karsnda hemen Allaha dua eder. olduunu syler. Battal, silahlarn ve elbiselerini nasl ele geirebileceini sorar. Hzr Peygamber de gzn yummasn syler. Seyyid, gzn yumar. Atnda kendini dem Peygamberin trbesinde bulur. Birka gn orada kalr. Daha sonra Tamus Perinin yanna gelir ve Rad cady bulmasna yardmc olacan syler ve onun yardmyla Rad cadnn bulunduu yere gelir. Yanna Tamus Perinin Battal Gazi kzlar kurtarp babalarna teslim eder. Onlar da Mslman olurlar.

verdii kl, yay ve ok vardr ve zerlerinde dualar yazldr. Battal, bu oklarla Rad Cady ldrr.

HAKEM KATLETMES Eba Mslim, Horasanda Haricilere kar byk bir mcadele verir ve onlarn hepsini ldrr

yirmi bin adamla Badat basmaya karar verir. Bu konuda yannda on bin askeri olan Anterden de yardm alr. Planna gre kendisi halife, Anter de vezir olacaktr.

zamandr haramilik etmekte, Mslmanlara zarar vermektedir. Bir zaman sonra etrafna toplad

yahut etkisizletirir. Geriye kala kala Yezidi soyundan Hakem adl bir kii kalmtr. Bu kii epey

Halife ise cann zor kurtarr. Bylece ehir teslim alrlar. ehrin hisarna gizlenmeyi baaran Halife ise hisarn atsna kar ve Allahtan yardm, peygamberinden efaat diler.

Bylece ikisi i birlii yaparlar. Badata saldrrlar. Halifenin askerleri darmadan olur.

sava olur. Hakemi esir ederler ve Tamus Perinin yardmyla da kfir ordusunu datrlar. Hakem ve

Halifenin dilekleri kabul olur. O anda Seyyid kagelir. Seyyidle igalciler arsnda iddetli bir

90

Anteri ba aa asp diri diri derilerini yzp ldrrler. Battal Gazi Tamusa izin verir, onlar makamlarna geri dnerler. Battal Gazi de Malatyaya dner.

verirler. Battal Gazi Malatyay oullarna emanet eder. Bu arada Esaturun Kanatos adl olu gelir ve kz da vefat eder.

Bu arada Malatyada Emir mer ve Dilefruz vefat etmilerdir. Halifenin kzn Battal Gaziye

Rumun kayserliini ister. Her yl hara vermeyi kabul eder. Bu arada ksa bir zaman sonra halifenin

SON GAZASI Esaturun Kanatur adnda bir olu vardr. Bir sre sonra Seyyidin bulunduu yere gelir. Rum

lkesini kendisine brakmasn ister ve bunun karlnda her yl hara vereceini syler. Battal, ona Mslman olmasn teklif ettiyse de o hara vermekte srar eder. Seyyid de onu Ruma Kayser yapar.

seraskerlii Abdlvahaba brakr. Hac vaktinde de Mekkeye gider. Hac yapp oradan Medineye geer ve artk orada ikamet eder. Yedi yl byle geer.

Battal Gazinin gayesi artk gereklemitir. slmn artk dman kalmad diyerek

Mslmanlar zor durumdalar. Onlarn yardmna yeti der.

gece dnde Hz. Peygamberi grr. Peygamber, ona Ya Seyyid! Hemen Ruma git. Zira

yrdn anlatr ve Mslmanlarn zor durumda kaldn syler. Seyyid, bu duruma ok zlr. O

Bir gn Osman adl bir yiit gelip Kanaturun alt yz bin asker toplayp Malatyaya

tekrar yola koyulur. Bu arada Mslmanlar da asker toplanm, Badata halifeye haber vermilerdir. esnasnda Abdlvahab, ehit olur. Kfir askeri slm ordularn krp daa srer.

Seyyid, Peygamber topranda lp buraya defnedilmeyi hayal ederken bu emir karsnda

Halife Mutasm lm, yerine olu Bahtiyar gemitir. Ordular kar karya gelir. Bu savalar

durumu Mslmanlarn lehine evirir. Bu arada halife ve peinden Tanus Peri yetiir. Kfir askerini peine der. Kayser Mesihiye kalesine snmtr ve yaptna piman olmutur. bozarlar ve Kanatos Kayser kaar. Battal Gazi, savatan sonra btn dostlarndan helllik alp Kayserin

Battal Gazi geldiinde slm ordusunun krlp iyice yorulduunu grr. Hemen savaa girip

91

gn delikli bir ta bulup shak peygamberin zinciriyle kale burlarn ykar. leye doru yorulunca yakalanp ldrlmesinden endie eder. Uyanmas iin bir ta atar. Bu ta, Seyyidin lmne sebep olur.

Battal Gazi, hemen peinden yola kar. Mesihiye kalesine varr. gn iddetli cenk eder. Bir

biraz uyumaya karar verir. Bu arada Kayserin kz gezinirken Battal grr. Onun orda uyku haline

hayata veda eder. Battaln yle hareketsiz yattn uzaktan gren kz, durumu anlamak iin Battaln ldrr. O srada byk bir tufan kar. O iki vcut grnmez olur. Bu grnmezliin nasl olduunu kimse anlayamaz.

Bylece hayat boyunca nice tehlikelerle karlap lmeyen Battal, bu son gazasnda bir tala

ban kesme bahanesiyle kale kapsn atrr. Battaln ldn grnce hanerini karp kendini de

bulamazlar. znt ile Malatyaya dnerler. Babalarnn yasn tutarlar. Bu ac haberi alan Halife de ok zlr. slm diyarnda yas ilan edilir. Hatimler indirilir ve Battala dualar edilir. 96

Daha sonra bu yere babalarn aramak iin oullar Ali ve Nezir gelirler; fakat babalarn

4. Blm BATTAL GAZ KLLYES Halk arasnda Battal Gazi Trbesi olarak anlan Seyyid Battal Gazi Klliyesi trbe, cami, medrese, imarethane, tekke ve baz klliye evresi insanlarn mezarlarndan oluan bir btnlktr. LYAS KKCAN

KABRNN BULUNUU Yaygn bir gre gre Battal Gazinin mehul olan mezar nce bir oban tarafndan

bulunmutur. Buna gre Hac Emre kynden Kutluca oban diye bilinen biri Mesihiye Kalesi

evresinde koyunlarn otlatrken, bir gn onlarn bir yere gelince yrmediklerini, sanki topraa
96

Battal Gazinin cenkleri hakknda geni bilgi iin u iki kaynaa baklmaldr: Hasan Kksal, Battal Gazi

Destan, Necati Demir/Mehmet Dursun Erdem, Battalnme

92

basmak istemediklerini fark eder. Ertesi gn, ayn durum tekrar yaanr. Sonunda orada bir ey olduuna karar verir. Hayvanlarn basmayndan dolay burann bir mezar olabileceini dnr.

olabileceini dnd o yerden ayrlamaz olur o oban. Ayn yerde yine koyunlarn otlatrken bir grdklerini Mesihiye beyine anlatr. Bey, hemen o yerin etrafna bir duvar ektirir. gn anszn gkten bir nur dalgasnn o yere indiini grr. Kendiden geer. Ayldnda ise gidip

Halk rivayeti, olay daha gizemli bir sonuca balar. Koyunlarn basmad ve bir mezar

anlalmas ise yine bir baka rya olay ile ilgilidir. Bu ryay gren ise mmhan Hatundur.

Fakat muhtemel bir mezar olarak dnlen bu yerin Seyyid Battal Gaziye ait olduunun

TRBESNN YAPILMASI Gyaseddin Keyhsrevin kars ve Aleddin Keykubatn annesi olan mmhan Hatun,

iyiliksever, cmert, adaletli, iyi bir renim grm, ok okuyan bir kadndr. Sarayda okunan Battal menkbelerinden dolay ona byk bir ilgi ve sevgi duymaktadr. mmhan Hatun, bir gece Seyyid Battal Gaziyi ryasnda grr. Hadisenin devamn Nezihe Araz yle anlatr:

gazilik ettim. Sonunda Mesihiye kalesinde ehit oldum. Gel beni ziyaret et, zerime de bir trbe yap.

Ey Hatun! Ben ol li Resuldenim ki Diyar- Rumu aldm. Kh karada, kh denizde doksan yl

Tasvir gibi gzel, Hamza gibi kuvvetli, Ali gibi heybetli bir yiit mmhan Hatuna dedi ki:

lazmsa develere ykletildi. Sultan Hatun Mesihiye kalesine doru yola kt.

mmhan Hatun, ryasn oluna anlatt. Aleddin Keykubat, hazinedarlarna emir verdi, ne

sebebi renince ona Kutluca obann ryasndan bahseder. mmhan Hatun, doruca kale beyinin yine gster diye dua eder.

Hadisenin bundan sonrasnda ise kervan Seyyid Gaziye gelir. Kale beyi, onu karlar. Ziyaret

etrafn evirdii o yere gider. ki rekt namaz klarak Grdm rya Tanr katndan ise bana onu

grdn benim! Seyyid Battal Gaziyim. Trbemi sen yaptr. Bir mescit, bir de tekke bnyad et.

Bu dua kabul olmu olacak ki, gerekten ikinci bir rya grr. Ryasnda Battal Gazi ona: Ol

93

Bilginler, derviler getir, vakflar yap. 97 mmhan Hatun, ite bu rya zerine buraya bir ant mezar yaptrr.

Battalnmede bu olay yle anlatlr:

Bu olay, Battalnmenin kimi nshalarnda da yer almaktadr. Hasan Kksaln hazrlad

Konya onun tahtyd. Adil ve cmert padiaht. evre illeri ve memleketleri kullarna paylatrd. Hezar Esbi adl bir Bey vard. Mesihiye kalesini ona verdi. Hezar Esbi, askerleriyle geldi, kaleye yerleti. Kyler, ehirler kurdu ve nn evreye duyurdu. At, devesi ve koyunu oktu. obanlarndan birisine Kudluca derlerdi. Kudluca bir gn kale karsndaki tepeye koyunlar kard. Oturdu, anszn tepenin stnden bir nurun parladn grd ve hayran oldu. Koyunlar da o yere toplandlar ve o gn orada kaldlar.

Sultan Seyyit Battal Gazi, ehit olduktan sonra, Sultan Aladdin Rum'a geldi ve padiah oldu.

Kudluca, grd olay bunlara anlatt. Hezar Esbi emretti ve yedi tatan bir avlu yaptlar. Burasn ziyaretgh eylediler. Kimin bir haceti olsa, gelip hacet dilerler ve hacetleri kabul olurdu. Buras byk bir ziyaretgh oluverdi.

Hezar Esbi'ye haber verdiler. Hezar Esbi gelip Kudluca'y ve koyunlar o tepe stnde buldu.

gece Seyyit Battal Gazi'yi dnde grd. Sultan Seyyit Battal Gazi:

derece salihlerden olup hibir vakt-i ibadetten uzak deildi. limlere ve fakirlere sadakalar verirdi. Bir

Bir mddet byle kald. Sultan Aladdin'in anas Sultan Hatun, Reslullah soyundand. Son

yap, dedi. Sultan Hatun uyand. Sultan Aladdin'in huzuruna geldi. Bu hikyeyi Sultan Aladdin'e hizmetiler ile birlikte Sultan Hatun yola revan oldu.

Ya Sultan Hatun! Ben l-i Resl'denim. Bu Rum memleketini aldm. Gel zerime trbe

bildirdi. Sultan Aladdin emretti, hazine atlar, mal kartp katrlara yklediler. Bir hayli kullar ve

kaleye geldiler ve kalenin yaknnda bir alana konakladlar. Sultan Hatun emretti, oraya bir kervansaray yaptlar. Bir ky kuruldu, imdi o kyn adna eanuk derler.

Kl Arslan derlerdi, Sultan Aladdin'in bir khyas vard. Onu da yanna ald. Gnler sonra

97

Nezihe Araz, Anadolu Erenleri, s. 55-56

94

 Hayrdr, bu yere geli sebebiniz nedir? dedi.

Hezar Esbi, Sultan Hatun'un geldiini iitince karlamaya gitti ve davet edip konuklad. Ona,

vardr. Benim bir obanm Kudluca, kale karsndaki tepede koyun gderken parlak bir nur grr. O nurun avkndan ar heyecana kaplr, kendinden geer. Koyunlar da oraya toplanp beklerler. Bana olarak o yer vardr. dedi. haber verdiler, ben de vardm. obandan haberi dinleyip o yeri duvarla evirttim. imdi ziyaretgh

Sultan Hatun Bu kalenin yaknnda hi ziyaretgh var mdr? Diye sordu. Hezar Esbi: Evet,

tepe stne vardlar. Sultan Hatun abdest alp o avluya girdi, iki rekt namaz kld, hacet diledi:

Sultan Hatun bu haberi iitti ve mutlu oldu. Hezar Esbi'ye bahi verdi. Birlikte yrdler ve o

dedi.

O grdm d rahman ve bana grnen Seyyid Battal Gazi ise, burada da grnsn,

Dua etti, yere kapand. O anda bir nur belirdi. lem aydnlk oldu. Sonra bir ses iitildi: Ya Sultan! O grdn d rahmanidir, dedi. Sultan Hatun durdu. O kapdan ieri girdi. Yedi basamak merdivenden aaya indi. O nurun aydnlndan maarann ii aydnland.

Grd ki, her yer denmi. Misk amber kokusundan insann burnu bir ho oluyor. Krk adm yrd. Maarann dibine indi. Seyyid Battal Gazi'yi kbleye kar mihraba otururken grd. Sava silahlar zerinde, dahhak klc belinde, imame banda, rt yzndeydi. Sultan Hatun el balayp

karsnda durdu. Bir ses geldi ki, "O Seyyid Battal Gazi, benim Al-i Resl'mdr. Doksan yldr gaza oldum. Beni buraya Hzr Peygamber getirdi. Kabrim buradadr. imdi benim zerime trbe yap ve

yapmaktaym. Kh karada, kh denizde Rum mlkn aldm. Sonunda bu kalenin zerinde ehit sen de burada ol ve bir mescit ve bir tekke yaptr. Kylere vakfet. limler ve derviler getir. Benim iin gazavatname verdi. Sonra Sultan Hatun secdeye kapand. O yadigrlar ald ve kt. O kap yine

her yl mahya yap" dedi ve pek ok nasihatler verdi. Ondan sonra iki kitap, bir evgn, bir Kur'an ve bir

kapand. Eskisi gibi bir yer oldu. Oradan Sultan Hatun ayrld, kavmine geldi. O kitaplar bunlara buyurdu, mimar ve yapclar geldiler.

gsterdi. Hazreti Sultan'la nasl bulutuunu ve Sultan'n neler dediini bunlara anlatt. Daha sonra

ve tekke yaptrd. Kylere vakfetti. limler ve derviler getirdiler. Sultan Hatun, byk bir mahya

Sultan'n zerine trbe yaptlar. Sultan Hatun da kendisi iin bir trbe yaptrd. Sonra mescit

95

dzenledi. Yemekler yedirdi, hatimler okuttu. Semalar, hoa enlikler tertip ettirdi. Dualar ve Sultan'n adna yapld. Hezar Esbi de Kudluca'y, birok kulla birlikte Sultan'a hizmetkr verdi. Hizmet etti, sonra vefat eyledi. imdi kapnn i ksmnda ziyaretghtr. Sonra Hatun da bu lml dnyadan, lmsz dnyaya gt. Onu da trbesine koydular. u anda byk bir ziyaretghtr.98

vgler kldrd. Her yerden Sultan'a kurbanlar, yardmlar ve adaklar gelirdi. Rum'da mahya ilk nce

MAKAMLARI Battal Gazinin kabri Seyyitgazidedir. Krehir de ise ikinci bir trbe bulunmaktadr.

ncs de orum yaknlarndaki Ali Dandadr. Yine Kayseride Battal Gazi trbesi olarak makam olarak deerlendirilebilir.99

ziyaret edilen ve adaklar sunulan bir yer vardr ki bu da gerek mezar dnda dierleri sembolik bir

bir cami ve bir vakf, yine Malatya ve Kayseride Battal Gazi camisi bulunmaktadr. 100

stanbul Maltepede Seyyid Gazi Kayas, Erdekte Battal Gazi Kalesi, Kapadokya Karacada

makam ihdas edilmitir. Mesela Dou Trkistanda Aksuda hatras iin bir mezar bulunmaktadr. 101

Battal Gazi geni bir benimsemeye konu olduu iin kendisine baka yerlerde de mezar-

sokaklara ad verilerek yaatlmaktadr. Battal Gazinin adn asl yaatan yer ise Seyyid Battal Gazi Klliyesinin de iinde bulunduu Seyitgazi ilesidir. Seluklular dneminde Bizansllardan alnan bu yere nce 70-80 hanelik bir Trkmen aireti yerletirilmi adna da Trkmen ky denmitir. Bu bir klliyenin yaplmasndan sonra kazanmtr.

Battal Gazinin hatras yine ayn ekilde muhtelif ehirlerde cami, okul, vakf, dernek, mahalle,

ky, asl nemini Seyitgazi adn aldktan yani Battal Gazinin kabrinin bulunup trbesinin ve etrafnda

98 99

Hasan Kksal, Battal Gazi Destan, s.9-12 Ali Rza nder, Battal Gazi Kayseride, 1. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu Yamur Say, Seyyid Battal Gazi ve Klliyesi s.73 Mehmet Fuat Kprl, Trk Edebiyat, s.255

Bildirileri, s.19
100 101

96

BATTAL GAZ KLLYES Battal Gazinin kabri nce bir rya sonucunda bulunmu, ardndan yine benzer bir Rya

olayyla mmhan hatun tarafndan buraya bir trbe yaptrlmtr. te sonradan yaplan ilave yaplarla oluan Battal Gazi Klliyesi ite bu trbe etrafnda ina edilmi bir yapdr. Dolaysyla Battal Gazinin trbesi etrafnda ekillenen klliye, XIII. yzyln balarnda Seyyid Battal Gazi adna trbe ve camiyi Anadolu Seluklu sultanlarndan

yaptrlm trbe ve cami ile daha sonra eklenmi gibi tarihi yaplar topluluundan oluur. uygarlk I.Aleddin Keykubadn annesi mmhan Hatun yaptrmtr.(1207-1208)102 dneminin izlerini tayan klliyede, hamam,

balandnda bir rya grr. Battal Gazi, ona Bamn altndan akan suyu aktmadan kabrimi mi yapacaksn der. Bu hal gece ard sra takip edince yksek ruhlu kadn keyfiyeti kocasna ve din bilginlerine aksettirir. Trbe inas durdurularak suyun aratrlmasna balanr. Hakikaten bu su da

yledir: mmhan Sultan, olu ehzade II. Aleddin Keykubatla trbenin ilk temeli atlp inaata

Klliyeyi oluturan yaplardan bazlarnn inas da yine rya olayna balanr. Bunlardan biri

ok gemeden bulunur. Bir eme haline getirilmi, fakat rya yine baka cepheden devam etmeye balam. Bunun zerine suyu ikiye ayrr. Yars ile hamam yaplr yars da halkn ve haaratn istifadesine braklr.

Battal Gazi, yine mmhan Hatunun ryasna girer ve ona yaptklarndan dolay Ya Rab! Etrafm

Bu durum, Battal Gaziyi ruhen o kadar rahatlatr ki hamam inaatndan bir mddet sonra

verdiin su nimetiyle temizleyen ve temizlemeye vesile olan hayrat sahibini aziz kl. Derecesini hem dnyada hem de ahirette ycelt. Diye dua eder. mmhan hatun, ald bu sevinli haber karsnda, uyandnda suyun birazn ister, abdest alr ve kr secdesine kapanr. 103

yaplmas buradaki ziyareti saysn epey artrr. mmhan Hatun, bir geliinde ziyaretilerin kabrin nnde namaz klmak iin nbetlee beklediklerini grr. Hemen trbenin gney ksmna bir kubbe ilave ettirerek bir mescidin yapmn salar. Bylece gelenler, rahata ibaret etme imkn bulurlar.

mmhan Hatun, daha sonra buray her ziyaretinde klliyeye bir yap daha ekler. Kabrin

ksmnda bulunan ve Kzlar Manastr olarak bilinen binay tamir ettirir. Bylece o civarda bulunan kulara ve dier unsurlara bir barnak yaplm olur. Yine mmhan Hatun, ileri grllyle bu
102 103

mmhan Hatunun yaptrdklar bununla da bitmez. Trbe inaatnn ardndan trbenin bat

lyas Kkcan, Seyyid Battal Gazi Klliyesi ve Vakf, s.17 Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyid Battal Gazi, s.31

97

klliyenin gelecekte tayaca nemin farkndadr. Burann byyeceini, ziyaretilerinin saysnn vakfeder.104

artacan dnerek masraflarnn karlanmas iin trbe etrafndaki pek ok araziyi buraya

gmlmtr. Bu durum burann bir yandan inan merkezi olarak nemini artrrken bir yandan da bat ynndeki Trk ilerleyiinin bir ss, slmlama yaylmasnn da bir manevi g merkezi olmasn salamtr.

mmhan Hatunun ldkten sonra vasiyeti gereince Konyadan getirtilerek buraya

klliye asl ilevine kavumu, trbe ve camiye medrese, imarethane (aevi, frn vb.) tekke, dergh gibi Selim tarafndan tamir ettirilmi, ilave yaplarla klliye zenginletirilmitir (1511-1517). blmler eklenmi ve cami ve dier yaplar Fatih Sultan Mehmetten itibaren II. Beyazd ve Sultan I.

Osmanl devleti dneminde de Seyitgaziye Osmanllar da zel bir nem vermiler, bylece

unlar syleyebiliriz. Klliyede trbe olarak Seyyid Battal Gazi Trbesi, trbenin iinde Battal Gazi

Battal Gazi klliyesinde bulunan bu yaplar bir tasnif mant iinde sralayacak olursak

trbesidir. Klliyede ayrca Ayn Ana(Kadnck Ana) Trbesi ve Kesikbalar Trbesi bulunmaktadr. Bir de Seyyid Gazi Trbesinin yannda Anonim Trbe olarak bilinen ve Mihalolu Ahmed ve oban Baba Trbesidir.

ile Elenorann sandukalar yer alr. Trbe olarak klliyede bulunan bir dier yap mmhan Hatun

Mehmed Beylerin kabirlerinin yer ald blm vardr. Trbe olarak zikredeceimiz son yap ise

mmhan Hatun Medresesi, bir hangah(zaviye), Cami(mescid), Zikir odas, Semahane, Bektai iae meknlar, A evi Frn, Kiler, Halife meydan krklar meydan105

Klliyeyi tamamlayan dier yaplara ise unlardr: mmhan Hatun adna yaptrlan

dergh, Bodrum, Mihman(ziyareti) evi, Ktphane, eyh odas, Dervi mezarlar hanlar, Erzak ve

srasnda Seyitgaziyi sk sk ziyaret etmi, burada bulunan klliyeye baz ilaveler yaplmasn salamtr. Irak Seferine(1533-1536) giderken de ordusu Seyitgazide konaklam ve Matrak

Yine Osmanl Sultanlarndan Kanuni Sultan Sleyman, zellikle rana kar yapt seferler

Nasuha Seyitgazinin minyatrn yaptrmtr. IV. Muradn Revan seferi srasnda da buraya bir kervansaray yaptrlmtr. Hammer tarihinde bu ziyaretin ayrntlar da yer almaktadr:
104 105

Ordu

Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyid Battal Gazi, s.32-33 Yamur Say, Seyyid Battal Gazi ve Klliyesi, s.118-148, lyas Kckcan, Seyyid Battal Gazi Klliyesi ve

Vakf, 86-109 (Klliye hakknda detayl bilgi iin bu eserlere baklmaldr.)

98

skdarden Badata tevecch eyledi.() Eskiehirde kz gzel Mal Hatunu devletin kurucusu Osman Gaziye vererek Osmanl hanedannn ana tarafndan ceddi olan eyh Edebalinin kabrini korkusuz kahraman Seyyid Battal Gazinin trbesini ziyaret eyledi. 106 ziyaret eyledi. Seyitgazide kk Asyada ve stanbulda Rumlara kar mcadeleleriyle mehur,

savaa giden gazilerin onu gazilerin ulusu olarak grp, yola kmadan nce onun trbesini ziyaret etmeyi ve ruhaniyetinden yardm dilemeyi bir gelenek haline getirmilerdir. 107

Osmanl gazileri de Battal Gaziye byk sayg duymulardr. Klasik kaynaklara bakldnda

getirmilerdir. Burann stanbul-Badat-Hicaz karayolu zerinde byle bir konaklama noktas olmas dini anlamda da burann nemini artrmtr.

seferinde Seyyid Gazi Klliyesinde veya civarnda bir gecelik konaklama yapmay bir gelenek haline

Bu tr bir ziyareti yapan baka bir topluluk ise Hac yolculuuna kanlardr. Onlar da, her Hac

Battal Gazi hatrasn diri tutan hususlardan biri de bu byk kahramann son uykusunu uyumakta olduu Eskiehir dolaylarndaki Seyitgazi ilesinin Osmanl mparatorluunun hkmran olduu srece douya yaplan askeri seferlerde ordunun daimi bir gece konaklad yer oluudur. Ayn gelenek

Mjgan Cunbur, bir yazsnda, szn ettiimiz bu iki durumu u satrlarla anlatmaktadr:

zellikle Hac seferine kan Hac kervanlarnca da uygulanm, her Hac seferinde bir gece Seyyid Gazi Klliyesinde veya yannda geirilmitir.108

merkez de olmutur. Buras ayn zamanda bir tasavvuf merkezi grevi de yapmtr. Konyaya yaknl sebebiyle bir sre kimi kaynaklara gre Mevlevilerin uzlethaneleri olmu, daha sonra onlarn Afyon Kalenderiliin iinden bamsz bir tarikat haline gelen Bektailiin merkezi haline gelmitir.109 Bu Mevlevihanesine tanmalarnn ardndan nce Kalenderi dervilerinin XVI. Asrdan itibaren inan gruplarnca Haclar bayram denilen ritel burada gerekletirilmi ve cem ayinleri

Seyitgazi klliyesi, iinde bulunan medresesiyle uzun yllar slmi ilimlerin okutulduu bir

dzenlemelerine konu olmutur.

106 107 108 109

Muhiddin Aslanbay, Seyitgazinin Tarihesi ve Seyyid Battal Gazinin Hayat ve Baz Menkbeleri, s.30 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, c.5, s.205 Mjgan Cunbur, II. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu Bildirileri, s.90 Murat zmen, Seyyid Battal Gaziye ada Bir Yaklam, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Bilimsel

Semineri, s. 76

99

ziyaret etmi, hatta Orhan Gazi, Bursadan Hac Bekta Veliyi grmek iin buraya gelerek onunla grm, onun ricasyla buray daha da imar ederek ehrini de bin adet ev halk oturtarak bytmtr. 110

Hatta bu konuda bir de yle bir rivayet anlatlr: Hac Bekta Veli Anadoluya gelince buray

dzenlemitir. te ziyaretin yannda bu durum, Seyyid Gazinin mezarnn yerinin Hac Bekta tarafndan da onaylanmas Alevi-Bektai topluluklarn arasnda Battal Gaziye ve klliyeye duyulan ilgi

Kalabalk bir grupla buraya gelen Hac Bekta- Veli burada bir sre kalm, ayinler

ve ball geni lde artrm, buras bilhassa Osmanl anda Bektailer iin ok nemli bir merkezi olmu, Battal Gazi, bu inan gruplarnn da gazi-veli olarak kabul ettikleri bir isme dnm, anma merasimleri yaplmaktadr. Bu gelerek gnmzde de devam etmektedir. trbesi bir ziyaretgh halini almtr. Burada bu inanlara ilikin kimi riteller sergilenmekte, ziyaret ve

ycelttikleri bir isimdir. Onlara gre de Battal Gazi, hem evliya hem gazi sfatyla son derece

Battal Gazi, sadece Bektai-Alevi topluluklarn deil, snni inana mensup Mslmanlarn da

Dolaysyla Battal Gazi, mezhep ve tarikat anlaylar ne olursa olsun btn Mslmanlarn ortaklaa deer verdikleri bir izim olduu iin bu zmreler arasnda birletirici bir isim de olmutur.

nemlidir. 111 Bu yzden onlar da Battal Gazi, trbesini ziyaret ederler ve ona byk bir sayg duyarlar.

zamanda bir edebiyat okulu haline de getirmi, asrlar boyunca buradan ok sayda air yetimitir. Ylmaz, Sakine Bac, Seyyit Mustafa kr Baba bunlardan bazlardr. 112 eyh caeeddin Veli, Pir Mehmet, lhami Dede, Gerci Abdal, eyh Nusrettin zer, Hdi, Ali

Battal Gazi klliyesinin Battal Gazinin ahsnda kazand bu deer ve nem, buray ayn

devam etmitir. Bunlar arasnda Kurban kesme, ftar yemei verme, kandil gecelerini ihya etme, Hdrellez trenleri, Sultan Nevruz trenleri, Hac uurlama ve karlama trenleri, evlenme ve nian asndan buraya alyoruz: trenleri saylabilir. Bu trenler iinde yer alan Lokma geleneini bu tr trenlere k tutmas

Yine bu klliyede bir takm halk inanlar, gelenek ve grenekleri olumu ve asrlar boyunca

110 111 112

Seyitgazi Kaymakaml, Tarihi, Kltr, Turizmi ve Folkloru ile Seyitgazi, s.27 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, c.5, s.205 smail Ali Sarar, Seyyid Battal Gazi Klliyesinde Yetien Halk Ozanlarmz, II. Battal Gazi Bilimsel

Semineri, s.67

100

kendilerine merkez yapmlardr. Baka bir adla kendilerine Battal Gazinin yetimleri denilmektedir. Eskiehir ve civarnda bulunan kylerden klliyeye gelerek Cuma ve adak gnlerinde kurban kesme merasimleri yaplmaktadr.

Tarihte bir Trk boyu olarak geen Abdallar, uzun bir zaman Battal Gazi Trbesini

Cier ve bbrekleri kavurma yaplr. lk lokma tekkenin eyhine, bugn eyh olmadna gre bu trene en uzaktan gelen kiiye tattrlr.

Kurban kesme yerinde, kesebiliyorsa kendisi, deilse veklet verdii kimse kurban keser.

de bu lokmay kutsal kabul edip dua ve niyaz ile tadar.

Kurban kesen kii, yol erknnda yani tasavvuf yolunda ise lokmay sahibine iade eder, sahibi

pilav yine daha nceden yaplm yufka ile drlr. Bir hoca veya byk edendin bakanlnda Hazreti Muhammede geilir. Onun ad anlr. Hazret-i Muhammedin Ehl-i Beytine geilir. Her glbank ekilir. Dua yaplr. Duada nce Allahn ad ve 99 ismi saylr. Allaha kredilir. Sonra resul

Daha sonra kurbann etinden etli bulgur pilav piirilir. Burada Trkmen geleneklerine gre bu

birinin adlar anlr. Daha sonra da Fetih suresinin Biz gerekten de sana apak bir fetih yolu atk anlamndaki birinci ayeti sekiz defa okunur. Bu duadan sonra milletimize, devletimize duada

bulunulur. Yekdir Allah, Allah denir ve merasim sona erer. 113

caeddinnin trbesi etrafnda yaplan Hzr-lyas Trenleridir. Yapl ekline gelince; nce btn konuklar ve bu blgenin sakinleri sabahn erken saatlerinde kalkarlar. Krk emeden su toplarlar. Bu sular gen kzlara, olanlara mutluluklar iin, geleceklerinin gzel olmas iin iirirler.

Bir baka nemli ritel ise Battal Gazi Trbesinin yakn mesafedeki bir kyde bulunan eyh

evlerinin, bir tarlalarnn, bir canl mallarnn olmasn niyaz ederler. Bu arada Hzr' araya koyarlar. koyarlar, canl mal isteyenler de hayvan resmi yaparlar. Ayrca ocuu olmayan kimseler de bebek yapp ularlar. Ev isteyenler bir gl aacnn altna bir kulbe yaparlar, tarla isteyenler yine gl aacnn altna toprak

nce abdest alp, iki rek'at hacet namaz klarlar. Sonra niyaza, duaya varp Allah-u Zlcelalden bir

6 Mays'n akam evi olmayanlar, tarlas, taban bulunmayanlar, ata, eee sahip olmayanlar,

gl aacnn altna yatrrlar. Allahn izni keremi, Hzr Peygamberin himmeti ile tez amalarna

113

smail Ali Sarar, Seyyid Battal Gazi Gelenekleri, 1. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr

Sempozyumu Bildirileri, s.117

101

kn iine bulgur, peynir koyarlar, Hacet namaz klarlar Namazda Kevser sresini okurlar, bir emede su alp, tekine tarlar. Bu ekilde murada ererler.

Evlenmek isteyen kzlar ise parmaklarna yzk takarlar. Yzlerini sslerle boyarlar. Ayrca bir

yumurtalar renk renk boyarlar, sonra da ifa niyetine yerler.

Hasta olanlar, yallar o gece imenler zerinde yuvarlanrlar. Yumurtalar kaynatlr. Sonra bu

toplanr, st kaynatp, bu zsu ile alarlar. Bu yourt tabiatn bir hikmeti olarak o kadar gzel ve tatl

Bir de bu arada bu gece Hzr yourdu tutmak olay vardr. O gece nebatlarn zerinde zsu

tutar ki tadna doyulmaz. Daha sonra ertesi sabah olur, nce btn konuklar, sakinler kyn byk krsye kar. Hdrellezi aar Bir nutuk irad eder. Bu arada lemlerin varlna sebep olarak meydana

meydannda bu Velinin huzurunda toplanrlar. nce kyn en ileri geleni bu konuda bilgin olan gelen Hazreti Muhammed Mustafa'dan, Hazreti Ali'den, Ehl-i Beytten bahseder. Btn byklere blm okunur. Hzr ile Battal'n ilgileri anlatlr. Sonra saz, sz semah balar. nce gen kzlar Kalkp arzulayn ceme gelenler selm getirir. Bu arada Battal Gazi Destanndan, Hzr'n kfirlere Battala inanmalarn salk veren

balarlar. Bu semahta 6 veya 10 kz semah yaparlar. Krklar semahn sesli olarak okurlar: Bilesiniz cem cmleden uludur. Govunan, giybeti dilin alanlar Benim gibi gnahkrdr, delidir. Bu yol Ali yolu, paktur, pak otur.

Durma Muhammed'e selavat getr Hemen gayret eyle bir cevher gtr Yardmcmz ah merdan Ali'dir. Bir bac meydanda car alarken

Gkldaman Saka suyu dnerken

Bata Dedem hayr glbenk ekerken Uyuyup sz eden eytan gldr...

Ceme gelmek, murat olmak ne ayet Vcudun ehrini pay eyle gayet O cemde okunur on iki ayet

Gerek mmin bu derghta ldr.

102

Mmin mslm diz stne gelince Darlrlar gnahly sorunca O da erenlerin-gzel halidir Hk'k seven kyam etsin deyince

Mmin mslm sakin ola terine Girin gzel muhabbetin srrna

Mmin murat ola mnkr yerine Niyazi blbldr, irfan gldr. Bu sema bittikten sonra, Turnalar semahna balanr. Yine iirler sylenir. Saz ve sz devam

kurbanlar kesilir. Pilavlar piiriler. le vakti olduunda gelenlere ikram edilir. Tren o gn akam vaktine kadar devam eder. 114

eder. Bu arada ahali, aalarn altnda kahvalt ederler. Beri yanda klliyenin kurban mahallinde

BEKTALK VE BATTAL GAZ Bir nceki blmde Hac Bektan Seyyid Battal Gazi trbesini ziyarete geldiinden ve bu

ziyaret sebebiyle Bektailerin Seyyid Battal Gaziye ve trbesinin bulunduu bu klliyeye ok nem verdiklerinden bahsetmitik. Dolaysyla bu ziyaret hakknda bilgi verilmesi de konun btnl asndan yararl olacaktr.

Veli Seyyid Battal Gaziyi ilk ziyarete geldiinde sandukasna yaklaarak onu selamlam, Battal Gazi de onun selamn Aleykm selam ey ilim ehri diyerek mukabelede bulunmutur. Olayn Velyetnamede yer alan ekli yledir:

Hac Bektan bu ziyareti Velyetnamede btn ayrntlaryla yer alr. Buna gre Hac Bekta-

belirsizdi. Sonradan Sultan Aleddinin anas, ryasnda grd. Grd yere byk bir trbe yaptrd, mezar stne yaplp yaplmad hakknda phe edenlerin artk phesi kalmad. ()

Hac Bekta, Seyyid Gazinin mezarn ziyarete niyet etti. Seyyid Gazinin mezar, bir vakitler

bu suretle mamur oldu. Hnkr, Sulucakarahykten yola kt. Yaplan trbenin Seyyid Gazinin

114

smail Ali Sarar, Edebiyatmzda Battal Gazi, Seyyit Battal Gazi-Bildirileri, s.36-38

103

Orda btn erenleri, Hnkr karladlar, ho geldin, kadem getirdin, geliin kutlu olsun, dediler. Mezar bekleyen zhir erenleri de kar ktlar, merhabalatlar, Hnkr arladlar.

Hnkr, Seyyid Gazinin mezarna yaklat. Orada bir pnar vard, adna Ak Pnar derlerdi.

ba dedi. Seyyidin kutlu mezarndan Aleykm selam ilim ehrim diye cevap geldi. Derken balad. Sonra gene Hnkr da, Seyyidin mezar da eski haline geldi.

Hnkr, mezara gelince, orda olan erenlerin rivayeti yledir ki Es-selm aleykm soyum

Hnkr, kys, ucu olmayan bir deniz oldu. Seyyidin mezar, o denizin iinde bir kabak gibi yzmeye

denizde bir gemi haline geldi, yzd, yrd. Biraz sonra Hnkr da, Seyyidin mezar da gene gerisin geriye eski haline dnd.

Derken bu sefer Seyyid Gzinin mezar, ucu buca grnmeyen bir deniz oldu. Hnkr, o

Hnkr, oradan kalkp Sulucakarahyke geldi. Devletle karar etti. Fakat tac, pamaklar, kemerleri orda kald. Hl oradadr. 115 Velayet-name anlatlan bu ziyaret olay daha sonra nazma da ekilmi olup Hamdi isimli bir air bunu yle nazmetmitir. Horasani Hac Bekta- Veli

Hnkr Seyyidin mezarnn kapsnda bir ta srd. O ta, hl orda durur. Bir mddet

Kenz-i irfan kandr nesl-i Ali Raviyan- ahbardan nakl ettiler

Sultan- Seyyid Battal meth ettiler Erenler ahbazdr Battal Gazi Da ile talara geirdi niyaz Sz usanr kssas oktur kati G eden ka verir firkati

Hazret-i Hnkr Veli ol hazrete Ziyarete geldi ol ah- devlete

115

Abdlbaki Glpnarl, Vilyetnme, Mankb- Hnkr Hac Bekt- Veli, s.71

104

Hazret-i Seyyid makamna revan Oldular ales-sabah cmle ayan Akpnar nam pnara erdiler

Batn erenlerin anda buldular Hazret-i Hnkra kar geldiler

Kadem getirdin hnkrm dediler zzet- ikram ile getirdiler

Merkad-i erifien yetirdiler Hazret-i hnkr mezar gricek Hazret-i Seyyid Sultana ericek Es-selamu aleyk soyum ulusu Erenler ehbaz ah- velisi

Hazret-i Seyyid mezarndan hitap Geldi dinledi mrvvetle cevap

Aleyke-selaml yevm gnm ehrim ah Bu cevab g eyledi ol ry- mah

Hazret-i Hnkr nihayetsiz deniz Derya oldu anda Hnkrn aziz

Bir zaman deryada yzd trbesi Derya iinde grnmez kubbesi

Bir bi-had derya-durur Seyyid Gazi Yzmeye balad kld niyaz

Sz uzad gelelim Sultan Veli

Bu resme grtler Hnkr Veli

105

yle irfan ile mlakat oldular Birbirini nice Ahsen grdler

Bir ta asd yadigr- hasna Battal byle ziyaret ettiler Suyuca krahye gittiler

Hazret-i Hnkr murad kapsna

Ya lahi iki sultan hakkn

d-yr-i pk-i merdan hakkn Himmet-i irfana hadim Hamdiye Sahib-i isyandr velkin kl ata kisinin ruhuna bir fatiha

Eylesin mmin olan hayr dua. 116 Menkbevi bilgiler Hac Bektan Seyyid Battal Gaziyi ziyaretinde bir rya olayndan da sz

ederler. Bu durum, Battal Gazinin bilhassa Bektailerce neden bir eren olarak grldnn de bir sebebini oluturur. Menkbe yledir:

gnderilmesi emreder. Ve orada velilerin bir ah olan Seyyid Battala fevkalade bir minber kaps gtrmesini de buyruuna ekler. Hac Bekta Veli, ok gzel bir minber kaps yaptrdktan sonra

Ahmet Yesevi, bir rya grr. Peygamber Efendimiz ona Hac Bektan Anadoluya

Horasan Erenlerinden bazlaryla Anadoluya yollanr. Sayg ile tanan, beyaz mermer tandan ve yerlemeden nce, getirilip Battaln trbesine konulur. 117 yeil renkli mermer karm da bulunan bu minber kaps Hac Bekta tarafndan, Krehire kendisi

ettiimiz ziyaretiyle ilgilidir. Ayrca Hac Bekta Veli yaranlarndan Perci(Perce) Sultan da burada

Bektailerin buraya nem vermeleri, az nce de belirtildii gibi Hac Bekta Velinin szn

oturarak tekkede hizmet yapmas buray tam anlamyla bir Bektailik merkezi haline getirmi, buras
Mjgan Cumbur, Seyyid Battal Gazi zerine Deyiler, Eskiehir Anma Gnleri Dergisi yl 2, say 5, s.20-21 Abdlkadir Karahan, Menkbelerde ve Edebiyatta Seyyid Battal Gazi, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi

116 117

Bilimsel Semineri Bildirileri, s.19

106

Hacbekta ilesindeki Hac Bekta tekkesinden sonra buras ikinci nemli Bektai tekkesi olmutur. Yine ayn ekilde Alevi zmreler de Battal Gaziyi byk bir evliya kabul ettiklerinden dolay bu merkez onlar iin de nemli bir yer haline gelmitir.

tarafndan benimsenmesi Ahmet Yaar Ocaka gre sosyal psikoloji ve kltr tarihi asndan son derece nem tar. Ona gre Burada dikkatlerden kamamas gereken husus, gerekte Hz. Ali ve soyuna hi de iyi gzle bakmayan bir hanedana, Emevilere mensup bir ahsiyetin, bu niteliinin komutan Battal Gazi, heterodoks Trk zmreleri arasnda yerini Hz. Ali soyundan gelen Seyyid Battal Gaziye brakmtr. 118

Battalnme geleneinde tamamen Snni bir karakterde anlatlan Battal Gazinin Bektailer

unutularak en n safta gelen bir evliya mertebesine karlm olmasdr. Bylece tabir caizse, Emevi

5. Blm EDEBYATTA BATTAL GAZ Seyyid Battal, Trk Edebiyat ve kltr tarihinde mbarek Anadolu topraklarnda byk hizmetleri geen bir kahraman olarak yaatlmaktadr. ABDLKADR KARAHAN

BATTAL-NME

bir tr domutur. Battalnme adn tayan hikye tarzndaki bu tr eserlerde onun hayatna ilikin ayrntl bilgilere rastlanr. Bu yzden Edebiyatta Battal Gazi meselesinden bahsederken nce Battalnmeye deinmek gerekir:

Her byk kahraman gibi Battal Gazi de edebiyatn konusu olmu, hatta onun adn tayan

118

Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, c.5, s.205

107

Battal Gazi, Kitab- Battal Gazi gibi isimlerle de bilinen ve Battal Gazinin yapt savalar konu edinen destan, menkbe yahut destan halk hikyelerine Battal-nme denilmektedir.

Menakb- Gazavat- Seyyid Battal Gazi, Hikayet-i Seyyid Battal Gazi, Menakb- Seyyid

durumu Bu menkbe, hi phesiz, tarihi bir esas zerine ilenmi ve Trklere has bir kahramann destandr. 119 eklinde belirtir.

Trkletirilmi bir kahraman anlatt iin Mill bir destan olarak kabul edilmitir. Fuat Kprl, bu

Danmend-nme ve Saltuk-nmeye de kaynaklk etmitir. Kahraman itibariyle Tk yahut

Battalnme, Anadolu muhitinde teekkl eden ilk destandr. Bunu daha sonra takip eden

Abdullah el-Battaldr. Bunlar daha sonra Trkeye uyarlanmtr. Btn Trk leminde zellikle

Fakat kimi yorumculara gre aslnda Battalnmede anlatlan hikyelerin kahraman Arap asll

kahramanlklar etrafnda meydana gelmitir. 7. asrda menkbeler ve bu menkbeleri ieren Zelhimme ismi ile bilenen, iki ciltlik Arapa bir roman iken daha sonra 12. ve 13. asrda, Danmentliler devleti kahraman ismi deimitir. Bu deiimle Anadolu gazilerine uygun bir unvan ile Cafere de Seyyid Battal Gazi denmitir. 120 corafyasnda vuku bulan Trk Rum savalar srasnda gemi gibi gsterilerek kitap ismi ve

Anadoluda byk bir ilgi ile takip edilen Battal Hikyeleri nceleri Abdullah-el Battal ile Sahsahn

eklinde bir kanaati ortaya karmaktadr.

Zelhimme yahut zlhimme) adl Arapa bir eserden tercme edildiini veya onun tesiriyle olutuu

Bu durum, Trke Battalnmelerin Zatl-himme(halk arasndaki syleniiyle Delhemme,

menkbeleri Arapadan Trkeye aktarlmak yle dursun, Battaln baz rivayetleri Msr destanna gemitir.() Dahas Arap dnyasnda Battal Gazi etrafnda kurulmu bir destan olmad gibi, yazl tamamlanarak yazya geirilmesi, daha nce halk arasnda yaamakta olan Emevi-Bizans Battalnmenin bu Arapa destan romann tercmesi veya adaptasyonu olmadn gstermektedir. 122
119 120

Fakat bu iddia, kimi yazarlarca doru bulunmaktadr. Onlarn yaklam yledir: Battal Gazi

ve szl bir edebiyat da yoktur. 121 Yine Arapa Battal hikyelerini XI. yzyldan sonra peyderpey

mcadelelerine ait menkbelerin Hal seferleri srasnda teekkl edenlerle tamamlanmas Trke

Mehmet Fuat Kprl, Trk Edebiyat Tarihi, s.257 Rasim Deniz, Kayseride Bulunan yazma Manzum Battalnme ve inde Geen Baz Destan Motifler, I. Ahmet Kabakl, Trk Edebiyat c.2 s.174 Ahmet Yaar Ocak, slm Ansiklopedisi, c.5. s.207

Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler s.79

121 122

108

devirlere ait savalarn akisleri yer almaktadr. Olaylarn arlk merkezini de Malatya Mslman arpanlarn kimlikleri dikkate alndnda Trk destanndaki Battal Gazi ile Zatl Himmedeki Abdullah el- Battaln ayn kahramanlar olduunu sylemek zorlamaktadr. 123

Yine bu balamda unu da sylemek gerekir. Trk destan Battal Gazinin muhtevasnda, trl

emirliinin Bizansla yapt arpmalar meydana getirmektedir. Bu arpmalarn dayand blge ve

benzer hikyeleri anlatan yeni menkbelerin domasna ve bu yzden Battalnmenin olumasnda tesirli olmu olabilir fakat kahramann zellikleri, olaylarn getii corafya ve esere hkim olan ruh dikkate alndnda Battal-nmenin Trk kltr sahasnda meydana getirilmi bir eser olduunu ilenmesinden ileri gelmitir.

Bu konuda son sz olarak olsa olsa u sylenebilir. Arapa Battal roman, Trkler arasnda

sylemek gerekir. Dier eserlerle aralarndaki benzerlik ise ayn konunun farkl milletler tarafndan

olabileceini gstermektedir.

incelendiinde teekklnn XI-XIII. Yzyllar arasnda olduu, yine XIII. Asrda kaleme alnm

Trke Battalnmenin kim tarafndan kale alnd bilinmemektedir. Fakat eser

savalar tekil eder. Zira o dnemde Anadolu corafyas bu iki dinin mcadelesine sahne olmaktadr.

Battalnmenin konusunu Anadolu topraklarnda Mslmanlarla Hristiyanlar arasnda yaplan

gl bir orduya sahiptir. slmlarn lideri Halifenin ordusu ise sayca az olmasna ramen Battal Gazi

Merkez Malatyadr. Hristiyanlarn lideri Kayser her frsatta Malatyaya sefer dzenler. ok

nderliindeki bu ordu her defasnda zafer kazanr ve Hristiyanlar malup eder. Battal Gazinin ve yaplr.

slm ordusunun mcadelesi sadece Hristiyanlarla ilgili olmayp ayn zamanda putperest kavimlerle de

Baarsnn temelinde ise samimi inanc, kendini hem bilek gc hem de yrek gcyle hareket etmesi yatar. Eser, bu ynyle hem o dnemler hem de sonraki zamanlar iin Mslman askerlerine byk bir motivasyon salamtr. Dahas, asrlar boyu hem askerler hem halk her evde okunarak mili

Tabi ki savalarda merkez isim Battal Gazidir. Verdii mcadele din ve vatan adnadr.

dayanmann, yiitlik duygularnn yeertilmesinde etkili olmu, kahraman Battal Gazi de da genlie bir rol-model insan olmutur. Bu yzden bu eser defalarca istinsah edilmi, matbu olarak da ok kere yaymlanmtr.

123

Hasan Kksal, Battal Gazi Destannn Komu Milletlere Ait destanlarla Olan likisi, , II. Battal Gazi ve

Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler- s.175

109

Bakainin mensur bir nshadan nazma ektii tahmin edilen ve mesnevi tarznda yazlan Hz Kitab- eser III. Mustafa(1757-1774) zamannda yazlmtr. Sadrazam Silahdar Mehmed Paaya

olanlarn says olduka oktur. Manzum Battalnme ise bir tanedir. O da Darendeli Katipzde

Battalnmeler Trk edebiyatnda hem manzum hem de mensur olarak yazlmtr. Mensur

Battal Gazi Radyallah Anh isimli eserdir. 7000 bin beyti bulan bu eser 1769ta tamamlanm Bu

sunulmutur. 124

ok nshalar vardr. Nshalar arasnda, ciddi saylabilecek farkllklar bulunmamakta, sadece beyit almaktadr:

Mensur Battal Gazi destannn ksaltlarak nazma ekilmi hali izlenimini veren bu eserin pek

saysnda ksmi deiiklikler grlmektedir. Bu eserin stanbul nshas iinde u konular yer

3. Battaln babasnn intikamn almas ve Malatya serdarlna kadar olan mcadeleleri Mslman olmalar

2. Battaln babas Hseyin Gazinin Kayserin adamlar tarafndan ldrlmesi

1. Battaln gemii, doumu ve eitimi

4. Kayserin olu Rebinin ve Ahmet Tarrann Battaln cengverliine hayran kalp 5. Battaln amcasnn kz Zeynep ile evlenmesi

6. Abdsselamn tutuklanmas ve Battal tarafndan kurtarl

8. Kayserin Battal tutuklattrmas ve onun saka klna girip kurtulmas

7. Battaln Mslmanlara zulmeden Firdevse haddini bildirmesi

9. Ukbenin ihanetleri ve Battal tarafndan gerek kimliinin ortaya karlmas

11. Battaln Cehennem kuyusuna atlmas ve sonra kurtulmas, Kayserin kz kardei 12. Battaln cadlar ldrmesi Ketayunla evlenmesi

10. Battaln Hindistanda bulunan Ak fili getirmesi ve Kara Devle olan mcadeleleri

13. Battaln Kafdana karlan oullarn kurtarmaya gitmesi 15. Battaln son seferi ve ehit edilmesi

14. Sahte peygamber Babekin ortayla kmas ve Battal tarafndan yok edilmesi

ilim adamnn inceleme konusu olmu, hakknda yerli ve yabanc yazarlara ait ok sayda makale ve kitap yayn yaplmtr.

Battalnme, sadece Trk aratrmaclarn deil Araplar ve Batllar bata olmak zere pek ok

124

Saim Sakaolu, Eskiehir Anma Gnleri Dergisi, say 5, s.12-13

110

tarihiler, eserlerine Battalnmedeki olaylar tarihi birer olaym gibi almlardr. Evliya elebinin Seyahatnamesinde yazdklarnn neredeyse tamam da Battalnmeden alnm olaylardr. Cumhuriyet Battalnmeler olmutur. devrinde yazlan konu ile ilgili romanlarda ve ekilen filmlerin senaryolarnda da asl kaynak yine

Battalnme, Osmanl tarihilerini de etkilemi, Gelibolulu Mustafa li, Mneccimba gibi

Anadolu olmak zere Anadolunun baz blgelerinde bugn de eski gelenein bir devam olarak halk eserin Trk kltr yaamyla ne lde btnletiini gstermesi bakmndan dikkat ekicidir. Battalnme, bu anlamda, gemile bugn arasnda bir kpr kuran bir eser durumundadr. aznda hl anlatlmaktadr. Ayrca baz kylerde zaman zaman Battalnme nshalarna rastlanmas,
125

yazarlar ve bilim adamlarnca gnmz Trkesine yahut yabanc dillere evrilmekte Bata Dou

Battalnme, bugn iin de nemini koruyan bir eserdir. Battalnme nshalar yerli- yabanc

BATTALNMEDEN BLMLER Battal Gazinin doumundan hatta doumu ncesinden ehit edilmesine kadar btn hayat ve

gazalar ayrntl biimde mensur ve manzum Battalnmelerde yer alr. Okuyucuya Battalnmenin muhtevas hakknda bir n bilgi vermesi asndan manzum ve mensur birer blm rnek olarak alyoruz. Manzum ksmda Cebrailin Anadolunun slm yurdu olacana dair getirdii vahiy, mensur ksmda Battal Gazinin sonradan ok yakn gaza arkada olacak olan Ahmerle cengi anlatlmaktadr: Manzum Battalnmeden: Bir gn oturmu idi kim mescidinde ol Resul Cmle ashab otururd bileince ar yr

gn old vahiy gelmez hatr old mell

Dndi ashabna yzin syledi hem ol glizr Didi kim gelse biriniz sylese bir ho kelm Cebrail vahyi getrse olsa bu gam trumr

125

Yamur Say, Anadolu Kltr, Edebiyat ve nan Tarihinde nemli Bir Kaynak: Battalnme,

www.aleviakademisi.de

111

Kalkd bir er hb suratlu ismi hern Abdlvehhab Geldi Peygamber katna nki old payidar Didi sana nakl ideyim ey Resl-i Zlcell

ok ehirler gezmiem grdm acayib hem hisar Rum gibi hergiz cihanda grmedim tuhfe - mekn Baeler drl yimiler ok temat bir aikr

Hem ehirler ho imaret birbirine key yakn

Hubdurur ab u nevas ana uymaz bir diyar ol kadar medh eyledi kim Rum'a meyl itdi Resul Geldi Cebrail hemandem didi kim ey km u kr Hak selam eyledi sana hem buyurdu Rum' ben Ruz kldm mmetine ta olalar ber karar Ehl-i slm olserdr ol vilayet cmleten

nk gee iki yz yl devride bu rzigar 126

Mensur Battalnmeden: Yenik dman askerleri Kayserin yanna vardlar ve ona olunun Mslman olduunu

yzn grmedi. Lokma dahi yemedi. Beyler, vezirler toplanp Kayser'in huzuruna geldiler: ahmz! Alama ile i bitmez, buna yrek gerek, asker toplayalm, varp Muhammedleri kltan geirelim dediler.

naklettiler. Kayser tacn yere vurdu, feryat ve figan eyledi. Yedi gn tahta oturmad. Hi kimsenin

onu getirip yanna yz bin er verdiler. Kayser, kendi boynundan yardm han karp ona verdi. Dier yandan Kayser, byk olu emun ve onun k emmas'n emrine elli bin asker verdi. Ayrca
126

Kayseri tahtna getirdiler. Tahtna geip oturdu. Ahmer adl gayet grbz bir pehlivan vard,

Hasan Kksal, Anadolu Trklerinde Ftuhat Felsefesi ve Battal Gazi Destan, Frat Havzas Folklor Ve

Etnografya Sempozyumu, s.201-223.

112

lgun olu Mihran, Feridun ve Byk Sercayil adl vezirleri de askerle beraber gnderdi. Bunlar byk vezirlerdi. Srdler, geldiler ve Ahmer'le bulutular, birlikte yrdler. Dier taraftan haber Emir mer'e yetiti. Asker geldiini bildirdiler. Buyurdu, bazlar ehre, bazlar da dalara gittiler.

olu emun, emmas ve Ahmer'in iki yz bin kiiyle filan yere geldiklerini haber verdi. Malatya serverleri bu haberi iitip "Gazaya hazr olun!" diyerek telll kardlar ve bin piyade topland. On iki bindi, ileri gitti ve bir tepeye kt. Aa bakt ve byk bir asker topluluu grd. Atn ban ekti, kuluna lutf edip bana boyun ediriverseydin. dedi. bin gazi, ehir nne geldiler. adrlar kurdular. Cy- Kavakb denilen yere vardlar. Cafer atna

Mansur olu Yahya adnda Mslman askerlerin bir casusu vard, gelip Emir mer'e Kayserin

durdu, dnd ve: Ey Allahm! Btn zorluklar senin iin kolaydr. Ne olayd da bu linleri bu zayf

ncekilere benzemez. Bu onun yannda deryadr. Silahl ve hazr geldim. dedi.

Bu dncedeyken Cde, drt oluyla kp geldi: Ya Cafer! Bu seferki dman askeri

birbirine dokundu. Cafer: Yrenler! Bir an ferahlayn, grn ben neylerim, dedi. Atndan inip atnn asker geldi, meveret edelim dedi. Bunun arkasndan Emir mer, on iki bin kiiyle kp geldi. Cafer'i

"Kfir askerinin gzcleri grnd!" diye haber ettiler, iki yz bin asker dalgaland. Atlar

kolann ekti. Hamle etmek istedi. Tam bu srada lalas Tevabil geldi: Cier kem! Biraz bekle, ite dman askeri zerine gitmekten alkoydu. "Vakit dardr, yerleecek bir yer bulalm" dedi. Cafer'i dndrdler. Mavere ettiler. Abdlvahap: Gelin u da kenarna epeevre hendek kazalm, bir iki yerden kap brakalm, sonra kalm, savaalm. dedi. Bu fikri uygun buldular ve yle yaptlar.

Emir mer'e gnderdi. Emir mer ve kalan beyler otururlarken elinin geldiini haber verdiler. eri

Kayserin olu emun bir mektup yazd ve Blkas adl bir pehlivann yanma krk kii katp

aldlar. Blkas mektubu sundu. Mektupta deniliyordu ki: Rum Kayserinin oluyum. Hseyin istiyorum. Yedi yllk harala birlikte halifeniz boazna kefen dolayp gelsin ve Kayserin karsnda diz oksun. Bu teklifime kar gelirseniz Kbe kapsna kadar her eyi yakp ykarm...

Gazi'nin olunu tutunuz ve bana veriniz. Ayrca "Muhammed'i grdm" diyen o koca ihtiyar da

emun'a de ki: Btn Rum lkesini Mslmanla dndreceim, btn kiliseleri ykp yerine mescitler yapacam. Rum Kayserini boazndan asp stanbul'u harap edeceim...

Bu haberi Cafer iitti, yerinden kalkt. Blkas'n burnunu ve iki kulan kesti ve: Var

113

girmedi. Sabah olunca emir verdi. Davullar vuruldu, kfir askeri at bindiler, saf oldular, sava iin gmgk demire brndler.

Blkas dnd ve emun'a bu haberi verdi. emun'un kan tepesine srad. O gece gzne uyku

nce Cde Gazi meydana girdi ve er diledi. Bir kfir kar geldi. Cde onu tepeledi. Birbiri ardnca yirmi kfir yok etti. Mminler ad oldular. emun ok sinirlendi. lyas olu Snbat adndaki pehlivan

Dier taraftan mminler de at bindiler, hendekten dar ktlar. On iki bin kii saf tuttular.

Cde'nin karsna dikildi. Bir hayli cenk oldu. Bir ara Snbat'n klc Cde'nin kalkanndan kurtuldu ve atnn bana dokundu. At ykld. Hemen at yetitirdiler. Cde'nin olu Sleyman hamle kld ve atasn kurtard. Snbat' ar yaralad, meydandan ekilmeye mecbur etti. Mslmanlar ad oldular. le oldu, namaz kldlar.

Sleyman'n elinde paraland ve atndan yere dt. Sleyman'n kardeleri Evhad ve Musa hamle kldlar, Sleyman' kurtardlar. Sait olu Ali hamle kld; Feridun, Ali'ye klla vurdu. Ali klcyla "Aferin!" dediler. Daha sonra yedi kfir tepelendi. Kfirler tarafndan figan koptu.

Bu kez Feridun Acem adl biri meydana girdi. Sleyman'a grzyle saldrd. Kalkan,

savd. Klcn krd. Lin gemek istediinde Ali yle bir vurdu ki iki para oldu. Mslmanlar

birlikte yere ykld. Abdsselm atn meydana srd. Ahmere birka oyun yapt, Ahmer kzd, bir Abdsselm' alp meydandan dar karttlar. Ahmer o gn meydan tuttu ve krk Mslman yiidi

Bu kez Ahmer meydana girdi. Ali'ye bir grz vurdu ve kalkann iki para etti. Ali, atyla

grz vurdu. Abdsselm'n kalkan dald. Sngyle vurunca atndan yere ykld. Adamlar bartlar, malup etti. Kimini ldrd, kimini de yaralad. Yine meydana er diledi. Kimse giremedi. Ahmer bu Kfirler ad oldular.

defa Mslman askerleri zerine saldrd ve bir hayli kiiyi yaralad. Sonra dnp meydana geldi.

adrlarna geldiler, iki meclisine oturdular. Ahmer, emun'a: Yarn o Cafer'i ve "Muhammed'i

emun, Ahmer'in bu baars karsnda onu dllendirdi. Ona kaftan giydirdi. Dndler,

grdm" diyen ihtiyarn ellerini balayp sultanmn huzuruna getireceim. dedi. Kayser ona dua kld. Dier taraftan mminler ok zldler. Abdest alp akam namazn kldlar. Sabaha kadar

tevhidler, tekbirler getirdiler. Sabah olunca kfir askerleri sava yerine akn akn geldiler. Alay alay durup saflar baladlar. Mminler de hendekten dar ktlar ve saflar baladlar. Abdlvahap meydana girdi ve: Muhammed Aleyhisselm' grdm ve nnde ok gazalar eyledim. Kim lm istiyorsa meydana gelsin. dedi.

114

savuturdu. Abdlvahap hamle kld. Ahmer, bir grz darbesiyle Abdlvahab'n kalkann datt ve

Ahmer, bu serzenii duydu ve meydana girdi. Sngsyle hamle kld. Abdlvahap bu hamleyi

grz gsne isabet etti. Azndan burnundan kan boand ve atndan yere yld. Bu defa Emir

mer atn meydana srd ve Ahmer'in nn kesti. Ahmer, emir giysileriyle bu zat grnce seslendi: Cenge tututular. Bunlar cenkteyken Abdsselm Cafer'in yanna geldi ve: Ey uursuz! Senin yznden bu kadar mmin yok oldu... Sen ata bindiin vakit ne uursuz saatmi. Neredeyse Ahmer, sabretti, hi tnlamad.

Kimsin? Emir mer: Mminlerin serveriyim. dedi. Tamam, ben de seni ister dururdum. dedi.

Emir mer'i ldrecek... lemi harap ettin, durmu bekliyorsun... diye kt szler syledi. Cafer

Emir mer'in kalkann iki paraya bld. Grz atn bana dokundu ve at ykld. Cafer'in artk sabr kalmad. Bulunduu yerden yldrm gibi bir nara att ki duyanlar yer gk birbirine dedi sandlar. Mslmanlardan ve kfirlerden ne kadar insan varsa sersemlediler. Ahmer, kendini toparlad. Kardan kendine doru heybetli bir kiinin geldiini rd. Bu kiinin bindii atn ayaklar yere demiyormu gibiydi. Yaklanca yznden rtsn kaldrd. Ahmer, bakt ki bir olandr, kzd ve: Hey!... Baka

Ahmer, Emir mer'in sngsn ve grzn savd. Sra Ahmer'e geldi, bir grz darbesiyle

adam yok mudur ki seni gnderdiler? dedi. Cafer: Genliime bakma, Kuade'yi, Mihriyayil'i ve ameseb'i tepeleyen benim, dedi. Elindeki sngyle hamle kld. Ahmer: Ben de seni karmda grmek istiyordum. dedi ve hamle kld. Cafer, kamyla arpt ve Ahmer'in sngs para para oldu.

Ahmer, grzyle saldrd. Cafer, Ahmer'in grzne kar srtn tuttu. Hakk Tel saklad ve bir klna ey pehlivan-zde" dedi. Tevabil de "Barekallah cier kem, seni Allah kt gzden, kt dilden zarar gelmedi. Mminlerin tekbir sedalar yedinci kat ge eriti. Abdlvahap barp "Aleyke aynullah

saklasn. Allahm bana devlet klah olsun, onun bana kasteden balar kurusun, ktlk eden diller rsn" dedi. Dier yandan emun ve emmas onu grp hayrette kaldlar ve: Hay Allah! Bu kimdir ki Ahmer gibi pehlivann grzne srtn tuttu. dediler.

bann koruu tatl m, eki mi sana gstereceim. dedi. Yetiti ve bir darbe vurdu, Ahmer'in kalkan Mslmanlarn sedas gklere kt. Cafer Gazi, atn durdurdu. Kfirler baka bir at yetitirdiler. Ahmer, ata bindi. Kendini toparlad ve Cafer'in zerine yrd. Cafer'in yiitliine hayran oldu.

Bunlara korku dt, nefes alamaz oldular. Cafer, kkredi ve Ahmer'e: Hazr ol! Kendi

para para oldu. Grz bana dokundu ve yere ykld. Azndan ve burnundan kan boald.

Cafer'e: Ya Cafer! Gece oldu, hele var, bu gece dinlen, ben de bo bulundum, yarn yine buluuruz.

dedi. Cafer: Ho ola! dedi. kisi de dndler. Mminler Cafer'i coku ile karladlar. Sevinle getirdiler. Btn mminler Cafer'e aferin dediler. Kfir askerleri de ok zgn bir vaziyette dndler.

115

emun ve emmas Ahmer'e: Ya Ahmer! Sen ok uratn. Yoksa o nerede sen nerede! dediler. Ahmer: Ben, mrmde bunun gibi olan grmedim. dedi. Bu taraftan, mminler, abdest alp akam namazn kldlar. Cafer imamlk etti. badetten

sonra yediler, itiler. Sonra Cafer, kendi adrna geldi. Rum kyafetine brnd atna bindi, kfir askerlerine doru yrd. Giderken lalas Tevabil'e urad. Tevabil: Ya Cafer! Nereye gidiyorsun? dedi. Cafer: Himmetin benimle birlikte olsun, Rum askerlerine gidiyorum. dedi. Tevabil: Gitme, yakalanrsn. dedi. Cafer: Allah deyip gidiyorum, alnma ne yazlmsa grmeliyim, dedi. Yrd. Cafer'in erliinden bahsetmekteydi. Ahmer, orada bulunan beyler ve maliklere: mrmde bunun gibi Atn bir yerde gizledi. emmas'n adrna vard. Ahmer, bir kzl altndan yaplm krsde oturmu, olan grmedim. Gzel yzl ve iyi huylu bir yiit... dedi. Daima iki iip, Cafer'i hatrlayp konuur ve ban sallad. Cafer, biraz durdu, gezindi. Daha sonra Ahmer kalkt, gitti. Cafer onu takip etti. Cafer, "Bir grelim Ahmer nereye gider" dedi. Ahmer, askerden uzaklat, gitti. Birka adam da yanndayd. Onlara da izin verdi, dnp gittiler.

bahenin kapma geldi. Atndan aa indi, ieri girdi. Atn koyuverdi. Kapy kapatt. "Ola ki dikilmi bir kk. Ahmer'in ban iinde yrdn ve adam aradn grd. Ahmer, "Sakn, Muhammedlerden biri gizlenmi olmaya" dedi. Yukar kt. Bakt, bir taht balanm, tahtn stnde ayn on drdne benzer gzel bir kz oturuyor. Meclis kurulmu, araplar dklm, yiyecekler hazr, ve sordu: Niin geciktin? dedi. Ahmer: emmas'n yanndaydm. dedi.

Ardnca bir iki dere tepe at. Bir sahraya kp geldiler. Ahmer sahrann ortasndaki bir

Muhammedlerden biri gelir" dedi, gitti. Ardndan Cafer de girdi. Bakt, ban iinde merdiven

altn gm amdanlar yanyor. Ahmer de geldi, kz karlad. Kolunu boynuna sard, alp tahta geirdi

yediler. Ahmer birka kadeh daha iti ve kadehi elinde: Bu arab beni meydanda zor durumda brakann akna iiyorum. dedi. Kz: Seni kim zor durumda brakt? dedi. Ahmer, Cafer'in erliini

Bir iki kadeh arap itiler. Kz, iaret etti, bir scak kuzu bnyn getirdiler. Bir iki lokma

ve gzelliini anlatmaya balad. Bu szleri sakland yerden iiten Cafer: Acaba bu yiit Mslman iiyorum." diyordu. Cafer, hemen paldr kldr merdivenden aa indi ve: Shhat olsun. dedi.

olmaz m? diye dnd. Ahmer, her kadeh kaldrta Cafer'in ismini tekrarlayp "O olann akna

Ahmer'in iine korku dt. Kimsin? dedi. Cafer: u kadehleri kimin akna itin beyim? Seninle savatk. Ben seni dman sanyordum, hlbuki sen bana dost imisin. Benim akma kadeh kaldryorsun, gel imdi iman et, Mslman ol ve bana arkada, karde ol. Cann cehennem ateinden

kurtar. dedi. Ahmer: Hey! Sen burada ne yapyorsun? dedi. Cafer: Beni nerede anarlarsa ben orada Mslman olaym, eer ben seni yenersem sen benim dinime gir. dedi. Cafer: Ho sz. dedi.

hazr olurum. dedi. Ahmer: Hele ho geldin, imdi seninle gre tutalm; eer sen beni yenersen ben

116

kuam tut, ben de senin kuan tutaym. dedi. Bu sze raz oldular. Ahmer defa zorlad, Cafer'i yenemedi, kzd. Cafer'e bir yumruk vurmak istedi, ancak Cafer yle bir nara att ki Ahmer'in ve kzn akllar kat. Cafer, Ahmer'i yavaa yere indirdi. ahin gibi gsne kt. Haneri boazna dayad. Ahmer: Er olan sznden dnmez. dedi. Cafer, Ahmer'in gsnden kalkt. Ahmer doruldu ve

Bunun zerine Ahmer aa inip bir gzel tuman giydi ve durdu. Cafer'e: Pehlivan sen benim

Ahmer gzn anca Cafer'i zerinde grd. Cafer: Ya Ahmer! Sznde duruyor musun? dedi. yzn yere koyup: Ne yapaym ki Mslman olaym? dedi. Cafer, Kelime-i ahadet'i okuttu.

Ahmer iman etti, Mslman oldu. Kz dahi birlikte Mslman oldu. Ahmer, kza: abuk bir kadeh iitti, iki edevatn toplad. Taze pimi kuzuyu ortaya getirdi. Yediler, eker erbetini itiler. Ahmer: Ahmer: Senin adn Battal olsun. dedi. Battal:Ben de sana bir ad koyaym. dedi. Ahmer:yi olur.

doldur. dedi ve Cafer'e sundu. Cafer: Bizim dinimizde arap imezler, haramdr, dedi. Kz bu sz Ya Cafer! Sana bir lakap koymak istiyorum, bende hatrn kalmasn. dedi. Cafer: yi olur. dedi. dedi. Cafer: Senin adn, Ahmet Turan olsun. dedi. Mutlu ve en oturdular. Battal Gazi ok kretti. Ahmet Turan: Ya pehlivan! Kalk imdi yerine git. Ben de askerime varaym. Yarn bu meydana gel. askerler bu durumu grsnler. Sonra da kfir askerine kar neler yapacam gr, dedi. Battal: yi olur. dedi ve ikisi de askerlerinin yanna vardlar. Ben de geleyim. Birbirimizle cenk edelim. Beni meydanda yere yk, ben de aresiz kalaym. Btn

atn srd, ancak Ahmer geceki gibi deildi, sznden dnmt. Battal: Ya Ahmer! Ahdinden

meydana atn srd. ard: Ahmer nerede? Gelsin! dedi. Ahmer de Battal grd ve meydana

Sabah oldu. Her iki asker grubu karlkl saf baladlar. Seyyid Battal byk bir cesaretle

sapmsn! dedi. Ahmer: Gece sylediklerim ciddi deildi, sarhotum. dedi. Elindeki sngyle

saldrd. Seyyid Battal onun sngsn kamsyla karlad, sng para para oldu. O anda Ahmer tepesinin zerine yedi adm teye ykld. slm askerinden bir ses ykseldi ve hepsi aferin kldlar.

Battal'n nnden kamak isterken Battal yle bir ayak darbesi vurdu ki iki aya zengilerden kp Seyyid Battal tpk ahin gibi srad, Ahmer'in gsne kt, hanerini boazna dayad: Ya Ahmer!

Sznde duruyor musun, yoksa lr msn? dedi. Ahmer aman diledi. Seyyid Battal ayaa kalkt. Ahmer de doruldu ve ban Battal'n ayana dayad. Yzn kfir askerinden yana dndrd. ve Reslh" diyerek kelime-i ahadet getirdi. Yksek sesle ve hulus ile dedi ki "Ehed Enlailahe illallah ve Ehed Enne Muhammeden Abdh

atn ileri srd. Nara att ve: Ey kfirler! Sizden ve sizin dininizden soudum. Muhammed'in dinine girdim ve canm cehennem ateinden kurtardm. imdiye kadar Ahmer'dim, bundan sonra Ahmet Turan oldum. Dedi. emun bu szleri duyunca feryat etti ve Cafer, Ahmer'i sihirledi. abuk bir are

Sonra Battal'a dnp: Ya pehlivan! Sen biraz dinlen, gr ki bu asilere neler yaparm.dedi ve

117

bulun! dedi. Ad ehlas olan bir vezir vard. emun onu Ahmer'e gnderdi. emun: Hey sana ne ol, yoksa ban keserim. dedi. Vezir kzd. Ahmet ileri yrd. ehlass' atndan yere indirdi. Ban kesti ve kfirlere doru frlatt. emun feryat etti. Kfir askerlerin benizlerinde kan kalmad. Mzran adl bir kfir vard, meydana girerek: Ya Ahmer! Sana ne oldu? Atann, dedenin dinini terk edip ne

oldu? Seni sihirlediler. Beri gel de seni vaftiz edeyim. dedi. Ahmet (kalkarak): Gel sen de Mslman

yapmak niyetindesin? dedi. Ahmet onu da slm dinine davet etti. ok lakrd syledi. Kabul

etmeyince, Ahmet bir kl darbesiyle Mzran'n ban uurdu. Birbiri ardnca krk kfiri ldrd. Artk kimse meydana giremedi ve Ahmet ne kp Battal'n nnde ba eerek: Ey pehlivan! Dilerim ki bu askerlere saldraym. dedi.

topluluuna hcum etti. Onun arkasndan Seyyid Battal Gazi de hamle etti. Battal Gazi'yi Cde ve

Battal msaade etti ve Ahmet atndan inerek atnn kolann skt. Sonra kalabalk asker

drt olu takip etti. Emir mer bin er ile hamle yapt. Dier dostlar da cenge girdi. Bir gn ve bir Ey Allahm! Bu cenge ben sebep oldum, beni mahcup etme! dedi. Hemen o anda iddetli bir rzgr kt. Toprak savruldu ve kfir askerlerinin gz ukurlar toprak ile dolarak gzleri kr oldu. Battal

gece boyunca iddetli cenk oldu. Mslmanlar zor durumda kalnca Battal yzn ge dndrerek:

atn srp saflar yararak bayran yanna geldi. Bayraktar iki para etti ve bayra indirdi. Kfir askerleri korkup kamaya baladlar. Mslmanlar yakaladklarn ldrdler. krdlar, sonra geldiler. Hazine ve bayrak darmadan edildi. Battal, gazileri bir yere toplayp

gn kovdular,

emmas'n adrn Ahmet'e verdi. Yetmi bin kfir kltan geirildi. Yedi bin de esir alnd. Esir alnanlarn tm Mslman oldular. Seyyid Battal tmne atlar ve giysiler balad. Yeni Mslmanlar Kayserin olu Rabi'nin zerine gnderdi. Ondan sonra pencik kard. Geri kalan yazp o pencik mal ile birlikte halifeye gnderdi. Ne zaman ki Cde, Halife Hazretlerine geldi, mektubu o zaman okudular. Seyyid Battal'n bu fethine mutlu olup sevindiler ve bu haberi am Battal ve dier beylere de iyi birer kaftan verildi. vilayetine bildirdiler. Yedi gnden sonra halife emretti ve Cde'ye kaftanla pahal elbiseler verdiler. gazilere datarak kendisine bir tane bile kabul etmedi. Sonra dnp Malatya'ya geldiler. Fetihnme

hediyelerini iletti. Halife hepsine gnl alc davranlarda bulundu. Btn beylerin hatrlar ho oldu. Yemek, imek ve elenmekle gnlerini geirdiler. Bylece bu hikyede burada bitti. 127

Cde Malatya'ya gelip Seyyit Battal ve Emir mer'in yanna vard. Dier beyler de

127

Hasan Kksel, Battal Gazi Destan, s.36-47

118

HALK RNDE BATTAL GAZ Battal Gazi, destan bir halk kahramandr. Halk, ona herhangi bir insann sradan

saylabilecek hayatn layk grmedii iin ortaya halkn gzyle Battal Gaziyi olaanst bir kimlik ve kiilikle anlatan Battalnme trnde eserler kmtr.

hemen her devirde bu byk Gazinin hayatn, maceralarn, bilgeliini anlatan iirler sylemiler byk bir ksm onu kendileri iin bir pir kabul ederek onun hakknda manzumeler yazmlardr. Bu geliim iinde Alevi-Bektai ozanlarn arlkl bir yeri vardr. 129 Hakknda iir yazanlara gelince; Seyyid Gazi yolun diktiler nian Deli gnlm oldu imdi perian Tanr kelamn her dem syleyen veya fedakrln, kahramanln, gcn telmihi olarak kullanmlar. 128 Dahas Trk saz airlerinin

Bu eserlerin bakahraman durumunda olan Battal Gaziye halk airleri de ilgisiz kalmamlar

dris cennettedir Musa Turdadr Diyen Karacolandan gnmz airlerine pek ok isimden sz edilebilir. nk Battal Gaziyi

alp-eren olarak grp onun hikyesini iir diliyle de ilenmitir. Alevi-Bektai edebiyatnda Abdal Ercili k Ahmet Poyrazolu, Karsl Rstem Alyansolu, k Sefili, Feyzi Halc, . Ali Sarar,

benimseme Alevi-Bektai ozanlar aan bir meseledir. Hemen her air, ona sayg duymu, byk bir

Musa, Karacaolan, Kul Hseyin sonraki zamanlarda Dursun Durda(Burhani), M. kr Efendi,

Muharrem Kubat, Musa Tekta gibi isimler de bu konuda iirler yazmlardr.

dnt iin buras da iir bakmndan adeta bir mektep olmu ve buradan ok sayda halk airi yetimitir. Bu derghtan yetien dier airler arasnda eyh caeddin Veli, Pir Mehmet, lhami isimlerini sayabiliriz. 130

Battal Gazinin kabrinin de iinde bulunduu klliye asrlar boyu bir inan merkezine

Dede, Genci Abdal, eyh Nurettin, Hdi, Ali Ylmaz, eyh caeddin, Sakine Bac, eyh Mustafa

128 129 130

Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps, s. 31 lyas Kkcan, Nacoleadan Seyitgaziye Seyyid Battal Gazi Klliyesi ve Vakf, s. 65 smail Ali Sarar, Seyyid Battal Gazi Bildirileri, s.10

119

Battal Gaziye temas eden bir ya da birka iir deil, bir destandr. Battal Gazi Destan 131 adn tayan bu eserde Battal Gazinin btn bir hayat, mcadeleleri, kahramanlklar anlatlmaktadr.

Battal Gazi iirleri konusunda bir nemli rnek de Behet Kemal alardr. Onunki sadece

Behet Kemal alarn Battal Gazi Destan adn verdii manzum almadr. Bu eserde manzum Battalnme gzyle baklabilir.

Sonraki yllarda benzer nazm almalar yaplmtr. Bunlar arasnda en dikkat ekici olan

Batttalnamedeki hemen btn olaylarn nazma ektii grlr. Bu bakmdan bu esere ada bir

manzum almada Battal Gazinin Ahmet-i Tarranla olan mcadelesine kadar olan ksm nazma ekilmitir.

Bir dier manzum alma ise Haluk Nihat Pepeyiye aittir. Erenler-Gaziler adn tayan bu

Gazi isimli almadr. Bu eserde de Battal Gazinin kiilii vlm ve baz servenleri manzum olarak anlatlmtr. 132

Bu zellikteki son alma ise Aleddin Salamn nerettii Trk Kahraman Seyyid Battal

BATTAL GAZYE ADANAN RLER Bu blme Battal Gazi iin yazlm iirlerden baz rnekler alacaz. Bunun en nemeli

sebebi, ncelikle Battal Gazinin iirimizde nasl bir algyla ele alndn gstermektir. Bu iirlerden bir ksm unlardr:

BATTAL GAZ

Gelmedi misli cihana

Yayld nam her yana

Battal Gazi, Battal Gazi Azimle kffar kran Kyamette hizmeti

ald Seyfi haydarhane

Yetmi iki lisan bilen Battal Gazi, Battal Gazi

131 132

Behet Kemal alar, Battal Gazi Destan, stanbul, 1968 Hasan Kksal, Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps, s. 23

120

Kudreti slma sebep

Krd cmle kffar hep smi Cafer sana lakap Battal Gazi, Battal Gazi kr syler binde birin Ceddi ebced enverin Hak yolunda verdi serin

Battal Gazi, Battal Gazi MUSTAFA KR EFEND

SEYYD BATTAL GAZ Sabahn seherinde kalktm yrdm Seyyid Battal Gazi efendim medet Gelip eiine yzm srdm Seyyid Battal Gazi efendim medet Seyyid Battal Gazi, pirim Alidir On iki imam nesli gerek velidir On sekizbin lem ismi doludur

Seyyid Battal Gazi efendim medet zin ver efendim dilim sylesin Ak odna cierim dalasn Blbl olup gl dalnda alasn

Seyyid Battal Gazi efendim medet Sabah seherinde gelir okuruz

Blbl olup gl dalnda akrz

Gnahkr kulunuz, biz de fakiriz

Seyyid Battal Gazi efendim medet

121

Pir Mehmedim eder tekmil cannda Gzlerin mridim hub cannda Sabra takat yoktur sensiz canmda

Seyyid Battal Gazi efendim medet PR MEHMED DEDE SULTAN SEYYD BATTAL GAZ Erenler serveri h

Sultan Seyyid Battal Gazi Gerekler burcunun ay Sultan Seyyid Battal Gazi Ederler erdemin medhini Cafere verdiler fethini Bildirdiler asl satn

Sultan Seyyid Battal Gazi Hak ona etmi ihsan Okur her trl lisan Gezer mlk-i Horasan

Sultan Seyyid Battal Gazi Gh okur gh yazar

Kafier ok fentler dzer Dinsizin derisin yzer Sultan Seyyid Battal Gazi Suzi ok crmn gnahn Umarm affeder ahm imdeki gneim aym

Sultan Seyyid Battal Gazi TOKATLI IK SUZ

122

GAZ SEYD BATTAL Kalkt Malatyadan huru eyledi Ben atann kann alrm dedi

bn-i Hseyin Gazi, Seyid Battal bn-i Hseyin Gazi, Seyid Battal emmas seyrde grd ki dn Dua kld Hak onarsn iini ndi kesti Mihribaln ban

bn-i Hseyin Gazi, Seyid Battal Battal da haykrd meydana girdi Narann sesi asumana erdi Bebekin gzn oydu kard

bn-i Hseyin Gazi, Seyid Battal Otuz alt arn kaddi kameti Tavabil lalas Akardr at

Gren kfirler de alur heybeti bn-i Hseyin Gazi, Seyid Battal Hak nazar klmtr Seyid Gaziye Kaf dandan koparr tak bazuya Gr ne iledi Akbe cazuya

bn-i Hseyin Gazi, Seyid Battal Hseyinim eydr dileim budur Urumu slma getren budur

m de yaratm ol Gani kadir bn-i Hseyin Gazi, Seyid Battal KUL HSEYN

123

HAZRET- SEYYD- BATTAL GAZ Hazret-i Seyyid Battal- Gazi Dine dnmeyene vard garaz

Biridi usanmad dinin urunda Krd usanmad dinin urunda Hseyin Gaziydi nk babas Ona yardmcyd Ulu Mevlas

Din urunda geti btn kavgas Vurdu usanmad dinin urunda Brakmad babasnn kann

Kffara gsterdi slm ann Hak uruna adamt cann Verdi usanmad dinin urunda Okumutum Seyyid Battal cengini

Bir pehlivan bozamazd fendini Hakikat yolunda kendi kendini Yordu sanmad dinin urunda Alyanasolu esirgemez varn

Bozmad kalbinde Hak ikrarn Resul Ekremin onuncu tornu Erdi usanmad dinin urunda

RSTEM ALYANASOLU BATTAL GAZ Cihan ire destann Sayd Battal Gazi Sildi Battal Gazi Zorbaln nvann

124

Akar ile dt yola

Mazluma dost zora bela Kfr nnde etin kala Oldu Seyyid Battal Gazi Ad Cafer z Seyyid Erenler elinde kayt Hseyin Gaziden t

Ald Seyyid Battal Gazi ok dt ejder vari Ali tekin Zlfikari

Doruluktan yana kavi ald Seyyid Battal Gazi AHMET POYRAZOLU

BATTAL GAZ ekti gemini devzade Akarn

Katt tozu dumana akn akn

Kurtar dedi (Allah) vatan hr halkn Gzn krpmadan savaa yneldi er Ey Battal al dmandan vatan cn Kahramanca ekti naml klcn Aksn kann damla damla yurdum iin Haykrd gklere ahland naml er. At sava korkusuz cengver Ylmaz dedi savata er olan er

Serdi yere dman birer birer Fetihten fetihe kotu vatansever

125

Zaferler kazand kanl klcn

Yiit gzn krpmaz alr hncn Vatan iin lm bana ba tacm Dedi merte Battal Gazi Seyid er Ald topramz kurdu tahtmz

Vatan bizimdir ey bizim kanmz Dmana yer vermeyiz biz alrz Naml Trk Askeri korkmaz silahor Btnletirdi barnda sevgiyi Blmedi ikiliye kardelii Vatan iin urat tek zaferi

Yendi dmann hzn byk er slm ardn (Ulu Hak) yolunda Elenardu tek gl aan banda Nice gzelliklere kld zafer

Mertlik dodu zne Tan bandan

Felek vurdu sillesini anszn

Yiite aktt barndan knn

Ender gl verdi topraklara cann

Koydu cihana Battal Gazi ann. DUREN MERT

BATTAL GAZ Yiitlerin mert yiidi Gaziler alm d

Merdan Battal Gazidir rfan Battal Gazidir.

126

Zamann kahraman Bilirdi birka lisan

Sarst stanbul Kostan mran Battal Gazidir Asli Trkttr cismi Trktr Sanmayn ki ismi Trktr Her haliyle resmi Trktr Bil tan Battal Gazidir skender Zalolu gibi Baz gezdi veli gibi

Cengi HazretAli gibi Sultan Battal Gazidir. Vard stanbula girdi

Bizana ok korku verid

Dursun burhan bunu grd Destan Battal Gazidir.

DURSUN DURDAI

YT KAHRAMAN Bugn yayor yine gnllerde

Ad destan olmu btn gnllerde Syleniyor beyit beyit kahraman

Seyyid Battal Gazi, yiit kahraman

Gece gndz gezmi sahray l Yeller olup am nice engeli Tarih yapraklar hepsi kefili

Koskocaman dnya ehit kahraman

127

Der Sefili ad san bilinmez

Unutulmu gnllerde silinmez

Kaybolmu mezar yeri bilinmez

Yrtlm knyesi kayp kahraman IK SEFL133

BATTAL GAZNN ATI Vazgeip ehirde sra gtmeden

Akar kinetir horoz tmeden Yr kkl gibi elde yelesi

Drt ky drtnala aar da gider

Yola kar bir tek baca ttmeden

Bu at dertlemeden derdi bilesi

Ya banda babasnn be on ba

Ya bu yolda gz krpmadan lesi Gecede kimisi nifak gtrr Beyaz atl ak alnl svari

Kimi vuslat kimi firak gtrr Tepeden tepeyi afak gtrr Nal izinden iek aar oraklar Gide gide yakn olur raklar Bir kaya ucunda mhlanm gibi

Drtnala giden at birden duraklar Aada bir ova halya benzer inde bir ehir yeilde yzer Karnca misali halk ortalkta

Giyinmi kuanm seyranda gezer

133

lyas Kkcan, Nacoleadan Seyitgaziye Seyyid Battal Gazi Klliyesi ve Vakf s.66 vd.

128

Battal derken neye geldik buraya Anlatr bir yolcu girip araya Der ki Mamuriye bu ehrin ad U beyi girecek yeni saraya

BEHET KEMAL ALAR

BATTAL GAZ evk dklr davullardan Sanki Hlagu Han gider Allaha varan yollardan

Atlar duman duman gider Silahor bulutlar hrn Ufuklar eder perin Yd ellerde bir gvercin Kanadnda zaman gider

Gamdr dalan peyderpey Dize gelir ka derebey

Dalar seslendike, hey hey Ka diyara ferman gider Sormayn, bu alev nedir Dman kl syletir

Kaderin hkm byledir Dereler boyu kan gider Hak iin aslan yreklim alkalanr yedi iklim

Bir yle hamle eyler kim Tarih dolusu an gider

129

Nur iner gnn sathna stanbulun fethine

Dil doymaz cengin methine Bir yiit kahraman gider. FEYZ HALICI

BATTAL GAZ GELYOR Gazidir nvan, seyittir soyu,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor.

Toplam on metredir mezarn boyu, Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor. On yana gelmi hutbeye km, Vatan iin oluk oluk kan dkm, Mahmuzlanm at, klc ekmi,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor. Trkl ycelten, yarn gren, slm leminde byk alperen, Anadolu iin cann veren,

Durun Seyyid Battal Gazi geliyor. Afyon nlerinde tutumu harbe, Tk grkemi ile ykselir trbe,

Kuatm dman, indirmi darbe,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor. Binmi yaz ata, km sefere,

Dur demi Bizansa vur demi ere, Dikmi al sanca burca, gndere, Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor.

130

Pehlivandr yaps, uzundur boyu, Genitir omuzu, incedir huyu, Bak andrr gnei, ay,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor.

Battal grnce Kayzerin kz,

Yreine dm sevdann kz,

Am hep dalar, yol etmi dz,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor. Ylmaz yiidimiz, sonsuz anmz, Kutsal ehidimiz, akan kanmz,

Gerek gururumuz, bitmez anmz, Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor.

Adn duyunca ocuklar susar,

Alnm lkeler, yklm hisar, Tekke bayrnda kadere kser, Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor.

mmhan Hatuna yer malum olmu, ler Tepesini arayp bulmu, Kutluca obandan haberi alm,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor. Trbeye klr, huzur bulunur, Dualar edilir, namaz klnr, Kurbanlar kesilir, dilek dilenir,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor.

Hkmdarlar gelmi, divana durmu, Ermi Hak katna, huzura varm. MUHARREM KUBAT

Harp meydanlarnda yetmi yl vermi,

Durun, Seyyid Battal Gazi geliyor. 134

134

Muharrem Kubat, Yaamn inden, s.16-18

131

MALATYA FATHNE THAF Malatyann tarihine ahitsin

Vallahi tarifin zor Battal Gazi

Peygamber soyundan ulu Seyyidsin Domu zerine nur Battal Gazi Aspuzu balar otan olmu Anadolu fethi atan olmu Seyitgazi senin yatan olmu

Kahraman gnle ser Battal Gazi Hazreti Peygamber emanetini Abdulvahab verdi kerametini Kayalar stnden srer atn

Hzra yoldatr yr Battal Gazi Hseyin Gazidir ol peder sana Bugn de inanca eri bakana Salla klcn vur Battal Gazi

Her zaman her yerde dorudan yana

Darendede yatan Hasan- Gazi Amcan ehitlerin haykran sz Cengver ruhundur imann z

Manevi kudretin var Battal Gazi slm iin nice dalar aan

Unutulmaz ismin alar aan Asrladr dilden dile dolaan Efsanende gizli sr Battal Gazi Yce cengveri tm Trkistann Battalnme menkbev destann Gazi erenlere pir Battal Gazi

Btn kahramanlar senin mestann

132

Bizans tekfurunu vurup ldren Denin elinden tutup kaldran Bilirim er olu er Battal Gazi

Mazlumlarn hep yzn gldren

atmasnlar gardama bacma Demesinler aksakall hacma Trk askeri getiinde hcuma

Dmanna cihan dar Battal Gazi Tekta der zatn metheder diller Bugn seni anar btn gnller Zafer bahesinden gller snbller

Bize de bir deste ver Battal Gazi 135 MUSA TEKTA

ROMAN VE HKYELERDE BATTAL GAZ Sonraki zamanlarda ise bu kitaplardan ve iirlerden hareketle onun destan hayat roman ve

hikye konusu olarak da ilenmitir. Bu eserler arasnda tarihi konulu romanlarn nemli yazarlarndan Abdullah Ziya Kozanolunun Seyyid Battal(1929), Battal Gazi Destan(1937) akla ilk gelen Olu(1977) isimli eserler de okur tarafndan ok ilgi gren romanlardr.

eserlerdir. Yine Ziya akirin Battal Gazi(1943), Mehmet Faruk Grtunca, Seyyid Battal Gazinin

Gazi(1967), Battal Gazinin Olu(1968), Kanl Takip(1970), Battal Gazinin Torunu(1971), Battal Gazinin Olunun ntikam(1972) isimli eserler de onun tarafndan kaleme alnmtr.

Battal Gazi konusunda sayca en ok roman bulunan yazar ise Murat Sertoludur. Battal

Battal Gazi yahut Alp Aslann Cenk Hikyeleri(1945), Nefise Akakarlarn, Battal Gazi, Anadolu Ylmaz Dacolunun, Battal Gazi Hikyeleri(1993)", smail Bilginin Battal Gazi

Battal Gazinin menkbeleri hikye tarznda da ilenmitir. Bunlar arasnda Fruzan Gedizin

Destan(2009), Vedat Cann, Battal Gazi Destan(1982), Mehmet Alperenin, Battal Gazi(2007),

135

smail Ali Sarar, Edebiyatmzda Battal Gazi, Seyyid Battal Gazi Bildirileri, s.3 vd.

133

hikye kitaplardan bazlardr.

stanbulda(2004) , Suat Karadan Battal Gazi Destan(2005) isimli eserleri bu konuda yazlm

alnmtr. Buna ramen sanat duyarll ve hayaliyle bu olaylara baz eklemeler de yaplm ve anlatmn roman ve hikye llerine uygun olmasna allmtr.

Battal Gazi ile ilgili yazlan bu kitaplarn hepsinde genel olarak Battalnmedeki olaylar esas

konudaki romanlarn en nemlilerinden biri olan Ziya akirin Battal Gazi romanndan bir blm buraya alyoruz:

Bu tr eserlerde Battal Gazinin ele aln biimi hakknda bir fikir vermesi asndan bu

hcum edilecekti. nk Battal Malatyaya avdet eder etmez Amuryon Tekfuru amas derhal sz verdii halde,

Battal Gazi, tasarlad pln, Beire izah etti. Bu pln mucibince, en evvel Amuryon kalesine

harekete gemiti. Ve hi bir ehli slma, on sene kl ekmeyeceine dair mer Beye kitap zerine kylerini talan etmiti. meydan bo bulur bulmaz bu ahdini bozarak, Amuryon hududundaki slm

Beir, Battaln bu teklifini muvafk bulmakla beraber: Amuryon kalesi, bir sarp mahalde imi. Kalenin muhafzlar da, etin kfirlermi. Acaba,

maiyetimizdeki askerlerle bunlara galebe almak mmkn olur mu? Bir hezimete urayp da askerlerimizi beyhude yere krdrmayalm? diye, tereddt gstermiti. Fakat Battal Gazi byk bir- celdetle cevap vermi: Btn mesuliyeti, zerime alyorum. lk zafer sancamz, Amuryon kalesinin burlar

zerinde ykselecektir. Demiti.

kann almadka da, dinmeyecekti. te bu sebepledir ki Battal Gazi eline byk bir kuvvet geilir geirmez, en evvel Amuryon kalesine hcum etmek istemiti.

senelerden beri kanayan bir yara vard ki, bunun strab henz dinmemiti. Ve emas'tan, babasnn

Battal Gazinin bu srarna sebep, yalnz amas'n ahdini bozmas deildi. Onun kalbinde

yrdn haber aldlar. At atlatarak kaleye kotular. emas'n huzuruna karak vak'ay anlattlar.

Amma bu taraftan emas'n casuslar, Battaln mhim bir kuvvetle Amuryon zerine

134

kiliseye toplad. Onlara ne byk bir tehlike karsnda bulunduklarn anlatt. Erkek, kadn, yedi kadar hazrland. Battal Gazinin gelmesini beklemeye balad.

emas, o kadar byk bir korkuya kapld ki az kalsn, akl bandan gidecekti... Derhal halk

yandan yetmi yama kadar herkesi silhlandrd. Kaleyi mdafaa etmek iin, ne kadar mmknse o

Amuryon kalesinin ii de birbirine girdi. Kilisenin anlar, iddetle alyor, korkulan tehlikenin ba gsterdiini iln ediyor, her taraftan:

Bir akam gne batarken birdenbire karki srtlardan bir toz bulutu ykseldi, O anda,

Battal geliyor! Feryatlar ykseliyordu. emas, kei cbbesinin altna kuvvetli bir zrh giyerek ortaya atlmt Herkesi, vazife bana

davet etmeye balamt.

doldurduklar talar, srtlarna ykleniyorlar; gtrp kale kaplarnn arkalarna dkyorlard. Bylece, kaplar tahkim ediyorlard.

Okular, kale bedenlerine kouyorlard. Kadnl erkekli halk ktleleri, zembillere, uvallara

kaleye hcum edecek askerlerin balarna dkmek iin, ateler yakyorlard. askerlerinin ne vaziyet alacaklarn gzlyorlard.

Kadnlar, byk kazanlarla ya flarn, kale burlarna srklyorlar, bu yalar eriterek, emas ile dier beyler ve kumandanlar da, kalenin byk burcu zerine kmlar; gelen slm

saa, bir ksm da sola doru giderek, kaleyi epeevre kuattlar.

slm askerleri, balarn kenarna gelir gelmez, byk bir intizam ile ikiye ayrldlar. Bir ksm

Akamn alaca karanl iinde, arklar syleyip alglar alarak elenmeye baladlar.

ki ok menzilinden harite durdular. Derhal her tarafa nbetiler kardlar. Ateler yaktlar.

korku ektirmek, yaptklar kahpeliin cezasn, mnevi bir ceza ile detmek istemiti.

Bu, Battal Gazinin pln idi. Dmanlarna birdenbire hcum etmeden evvel, onlara biraz

hale gelmilerdi. Derhal emas'n nne dikilerek:

Kale halk, etraflarnn kara bulut gibi askerle evrildiini grr grmez korkudan ldracak

135

halkn bu talebini iddetle reddediyordu:

olalm. Hi olmazsa canmz kurtarrz, diye kale kaplarn Battala amak istemilerdi. Fakat emas,

Biz, bu askerle baa kamayz. Nafile yere urap da Battal kzdrmayalm. Derhal teslim

kaleye giremez, diye halka teminat veriyor, onlarn cesaretlerini arttracak szler sylyordu.

Kalemize, Vartan Zoravarn duas sinmitir, Bunun be misli dman askeri gelse, gene bu

kurtulabileceini mit ediyordu. O gece sknetle geti.

feci dakikann mmkn olduu kadar ge gelmesini istiyordu. . Bir hile ve desise ile Battaln elinden

Bu cesur ve pek gzl kei, ne fec bir akbetle karlaacan ok iyi biliyordu. Bunun iin o

Ertesi gn Battal Gazi, Devzade Akara binerek, kalenin yaknndaki kk tepeye geldi: Heyyy! emas!... Seninle konumak istiyorum, diye seslendi. Koup emasa haber verdiler. O da kalenin byk burcu zerine geldi. O zaman Battal ile

emas arasnda u ksa konuma geti: Battal:

Kale halkna ac. Bizi, beyhude yere kan dktrmeye mecbur etme. Teslim ol.

Gryorsun ya?. Kale, her taraftan evrilmitir. Ku olsan, uup elimden kurtulamazsn...

kaleyi teslim etmem.

Nr ve nur hakk iin, btn, azizler ba iin ahdettim. Bu canm, tende baki kaldka,

ediyorum ki; eer beni katledersen, bu asker ekilip gidecektir. Bir tek Amuryonlunun klna hata gelmeyecektir.

u halde, k meydana. Seninle yeke yek mbareze edelim... Drt kitap zerine yemin

deildir.

Yeke yek mbareze, meydan muharebelerinde olur. Kale muharebelerinde, usulden

Bylece inat ediyorsun amma, kalenin bana gelecek felketi biliyor musun?

136

 Battaln dedii olmaz. Allahn dedii olur. Konuma, burada bitti. Battal Gazi, bu kurnaz tilkiyi istedii yola getiremeyeceini anlaynca, dnp karargha geldi.

Kumandan Beirin adrna girdi:

emas, teslim olmuyor. aresiz harp edeceiz. Dedi. Beir, daha hl kuvvetine gvenemiyordu. Karsnda, gklere doru ykselmi olan, kartal

yuvas gibi kaleyi grdke, birdenbire hcumu gze kestiremiyordu.

sonra, hendeklerden bir ksmnn talarla doldurularak oradan hcuma geilmesine karar verildi.

halk bunaltarak teslime mecbur etmek iin kaleye giden suyollarnn baka taraflara evrilmesine ve

Buna binaen, tekrar Battal Gazi ile mzakereye giriti. Kalenin evvel muhasara edilmesine,

Geceleri, dman tarafndan bir baskna uratlmamas iin, her tarafa nbetiler karlyordu. Aradan birka gn getikten sonra, nbetilerden bazlar, kaybolmaya balad. Bu nbetilerin kaybolduklar yerin civarnda, kk ve eski bir kilise vard. i bombo olan bu

kilisenin her taraf arand, tarand. Bir tek canl mahlk bulunamad.

gece sessizce kiliseye yaklat. Oradaki allklarn arasna sakland. Beklemee balad.

Fakat son derecede zeki olan Battal Gazi, bu bo kilisenin gizli bir tuzak olduunu anlad. Bir

sesler iitti.

Uzun saatler, sknet iinde geti. Lkin sabaha iki saat kala, kilisenin avlusunda baz hafif

balad.

Avlunun kaps yava yava ald. Darya bir takm glgeler kayd. Bunlar, etraf aratrmaa

karmyordu.

Battal bunlar gryordu. Fakat yapacaklar ii tamamyla grp anlayabilmek iin ses

137

balarndan ve bacaklarndan yakaladklar birka nbetiyi kararak tekrar kilise avlusuna daldlar.

Bu glgeler, sinsi birer srtlan gibi dolatlar. Bir mddet, ortadan kayboldular. Sonra,

kapdan ieri dald:

O zaman Battal, yerinden frlad. Halifenin hediye ettii Dahhak adndaki klc syrarak

diye, bir nra bast. Dahhak, btn kuvvetiyle etrafna savurmaa balad.

Hay, dzenbaz kfirler, meer nbetilerimizi siz avlar imisiniz... imdi, dayann bakaym,

skneti arasnda, uzaklara kadar aksediyordu.

Klcn her darbesinde, ac bir feryat ykseliyor, birbirine arpan demir sesleri, alaca karanln

Bu korkun sesleri duyan askerler, kumandan Beirin adrna kotular, vak'ay haber verdiler. Beir, bunu evvel dmann bir hilesi zannederek hafif bir aknlk ve tereddt geirdi.

Sonra, meseleyi anlamak iin, derhal birka yz asker gnderdi. hayrette kaldlar.

Askerler, kilisenin avlusuna, girdikleri zaman ardlar. Grdkleri manzarann azameti karsnda,

drmee alyorlard.

Bir ksm, mtemadiyen ona kl savuruyorlar, bir ksm da, arkadan kementler atarak onu yere

Gk demirlere brnm olan bir takm dman askerleri, Battal Gaziyi ortalarna almlard.

sallyor, etrafn saranlarn balarna, lm yadryordu.

Fakat Battal, hi tel etmiyordu. Ar klcn, gzle grlmeyecek bir sratle her tarafa

kanl arpmadan kilisenin avlusu, bir maktel haline gelmiti.

Durulacak zaman deildi. Bir an aalam olan askerler de, derhal hcuma gemilerdi. Bu

binasnn iine kaarak mihrabn arkasnda birer birer kaybolmaa balamlard.

Dmann zrhl askerlerinden, meydanda ancak birka kii kalmt. Bunlar da, asl kilise

olduunu anlad. evik bir kaplan gibi atld. Yzne kapanan demir bir kapya, btn kuvvetiyle dayand. Kapnn kapanmasna meydan, brakmad. Sonra, kendisini takip eden askerlere:

Dman askerlerinin hi bir hareketlerini gzden karmayan Battal, orada gizli bir yer

138

deildi. Ordugha kadar gidip getirmek iin de bir hayli vakit gerekti. Suriyeli askerlerden biri, derhal srtndaki gmlei kararak, klcnn ucuna sard, ateledi. Kzl bir alev ykseldi. Ve demir kapnn arkasnda uzayp giden dar bir yolun karanlklar iinde aksetti.

abuk, bir meale.. diye, bard. Bombo kilisenin iinde, bir meale bulmak mmkn

Battaln kalbinde byk bir sevin yand. Arkasndaki askerlere; Anlald. Buradan kaleye yol var... Koun. Kumandan Beire haber verin. Ben, gidiyorum.

Arkamdan, asker yetitirsin, diye bard. Ve bir hamlede, o derin karanlklar iine dald.

haline geldi. Battal, elindeki kanl klc savura savura oradan oraya kouyor, ne yapacaklarn arm olan askerleri ve halk ktlelerini yarp geerek:

Kaleye, bu yoldan girildi. Ve Battaln heybetli naras iitildii zaman, kalenin ii, bir maher

karlat. Bu inat kei, maiyetindeki be on sadk adam ile son mdafaa vaziyetini almt.

emas! emas! Nerede? Diye, baryordu, Nihayet onunla, kalenin byk burcu nnde

ucunu, grtlana dayad:

arasndan ekti, ald. Bir hamlede, yere yuvarlad. Ve derhal gsnn stne dizini dayayarak klcnn

Battal hi tereddt etmeden, dorudan doruya emasn zerine atld. Onu adamlarnn

amas! Babam, Hseyin Gazinin intikamn alyorum, diye, bard. amas, ac ac glmsedi: Bir dakika sabret, Battal, dedi. Ve sonra, gzleri yaararak: Hakkn var. Babann kann, kanmla detebilirsin... Lkin u anda senin klcnn altndaki

adam, Rahip ve Tekfur emas deildir. Senin Allahnn kulu ve senin mbarek peygamberinin bir mmetidir... Ehedenlilaheillalah ve Ehedenne Muhammederresullullah, diye, yksek sesle tekbir getirdi.

ekildi.

Battala garip bir sersemlik geldi. Eli gevedi. Klc yana dverdi. Ar ar kalkt, geri

139

hesaplarsn, dedikten sonra, klcn alp yryverdi.

Artk, seninle hi bir davam kalmad. Yarn ahirette Allahn huzurunda, babamla

Kalede, teslim olanlara aman verildi. Silahla mukabele edenler de, kmilen kltan geildi. Battal, Mslman olan amas, doruca Malatyaya, mer Beye gnderdi. slm lkesi

Bylece bu eski kale cihan haritasndan silindi. 136

hududunda daima kanl hadiselere sebep olan Amuryon kalesini de kmilen yktrp hk ile yeksan etti.

SEYAHATNAMELERDE BATTAL GAZ Gerek Seyitgazi ilesi gerekse Seyyid Battal Gazi Trbesi, bu blgeye gelen pek ok seyyahn

da ziyaret ettikleri ve gzlem ve izlenimlerini yazdklar yerler olmutur. Bu yzden yerli ve yabanc pek ok seyyahn eserlerinde Seyitgazi ve Battal Gazi trbesine ilikin blmler yer almaktadr.

vermeleri asndan onlarda anlatlan bilgiler de son derece nem tamaktadr. Bu yzden bize bu konuda bir fikir vermesi asndan bunlardan bazlarn buraya alyoruz:

Seyitgazinin ve Battal Gazi trbesinin bu eserlerin yazld yllara ait durumu hakknda bilgi

Antikaya Ait Tarif adl eserdir. Bu eserde ok geni biimde Seyitgazi tantlmakta ve dolaysyla Battal Gaziden de sz edilmektedir. yledir: Eserin Seyitgazi(Prymnesia) baln tayan yirmi dokuzuncu blmnde yer alan bilgiler

Szn edeceimiz ilk eser, Charles Texierin Kk Asya, Corafya, Tarih ve sar-

douya doru akan bu rmak, Frigya'nn merkez platosunun bir da kolu olan tepeleri srasyla izlemek zorunda kalnan Sakarya nehrinin kolundan baka bir ey deildir. Bu memleket ok nfus iin

Eskiehir ya Eskiehir ya da Doryle ovas, gney tarafndan bir rmakla evrilmitir. Batdan

istenilen btn artlar bir araya toplar. Verimli bir toprak, bol su! Eski zamanlarda bu memleketler ok kalabalkt.

136

Ziya akir, Battal Gazi, s.92-99

140

Bunlarn isimleri daha belirlenmemitir. Yazarlar ise Santabaris (bugnk Bardak ky), Massissa, yerlerini bulmak gerekir. Zompus (Sakaryaya aan Tustinramus kprs) vb... gibi ehir adlarnda, sz etmilerdir. Bunlarn

Buradan gemi olan gezginler, hemen, fersahtan fersaha ehir harabelerini grmlerdir.

ve bu vesile ile onun hayat hakknda da Evliya elebide yer alan bilgileri tekrarlamaktadr:

Yazar, bu giri cmlelerinden sonra sz Seyitgaziye ve oradan da Battal Gaziye getirmekte

bugnk adyla Seyitgazi kasabasdr. Bir tepenin kuzey yamacna yaplm olan bu kasaba, eski olan Seyyid Gazinin mezarn iine almas asndan hretlidir. Bu zat, nceden Seyyid el-Battal

Bu eski ehir harabelerinden sonra, zerinde yaanm olan tek ehir antik Prymnesia,

eserlerinden gerekte ok az bir ey gsterir ise de Mslmanlar arasnda tarihlerinin bir kahraman (kahramanlarn efendisi), seyyid diye adlandrlm sonra Seyyid Gazi, yani fetheden Seyyid unvanyla bir savata ehit olmutur. Eski Prymnesienin din grnts, onu harap olmaktan kurtarmtr. Yazar, klliye hakknda da bilgiler vermektedir: Eski zamanlarda bu ehir, Tanrlar Anasyla tanr srasna geirilmi Kral Midas'n diniyle

anlmt. Malatya'da domu ve halife Harun er-Red zamannda Rumlara kar 739 ylnda yaplan

mehurdu. Bu hret, Prymnesie'nm madalyalarnn iaretiyle anlalmtr. Bu putperest tapnann

yerini, Bizansllarn bir kilisesiyle manastrlar almtr. te Seyitgazi'nin trbesi, bugn bu binadr ve VIII. yzyldan beri dikkatle korunmutur.(...) Seyitgazi, bugn Eskiehir ynetimine bal bir Seyitgazi'nin trbesi, tepenin yamacndan ykselerek kasabaya hkim bir konumdadr. Burada minareli bir cami, bir tekke ve Mslman kahramannn trbesi olmak zere bir binalar grubu vardr. Binalar, voyvoda merkezidir. Halknn byk blm iftidir; yaz mevsiminin bir ksmn yaylada geirirler.

farkl dnemlere aittir; bu binann en nce bir Bizans manastr olmas muhtemeldir. Daha sonra Seluklular, buna bir okul ve Konya'nn Mevlevleri de bir tekke eklemilerdir. Seyitgazi'nin mezar, bir trbenin ortasndadr, byk bir lahit eklinde olan mezara, Bursa'dakiler tarznda bir hal ile bir rt rtlmtr. Bunun yanndaki dier bir mezar, Kral Kz unvan verilen bir prensesin kemiklerini emirlerinden biriyle evlenmi bir hkmdar kz olduunda phe yoktur. 137

ierir. Trkler, kral unvann Moskof ve Srp hkmdarlarna verirlerdi. Bunun da Mslman

137

Caherles Texier, ev. Ali Suat, Kk Asya, Corafya, Tarih ve sar- Antikaya Ait Tarif, s.371

141

Gazi Trbesinden sz eden seyahat eserlerindendir. Yazar, Bursadan Konyaya giderken Seyitgaziye de urar ve o zamanlar bir ky hkmnde olan bu yer hakknda u bilgileri verir:

Mehmet Ziya Beyin Bursadan Konyaya Seyahat isimli eseri de Seyitgaziden ve Seyit Battal

(Naeoleia) ky Eskiehir'e dokuz, Ktahya'ya on alt saattir. Kyn 3146 hane ile 15.108 nfusu ve 35 ky ile 55 cami, 6 medrese, 66 deirmen, 5 han, 62 dkkn, 50 mektebi vardr. lerbayr denen yksek bir tepe zirvesinde Seyyid Battal Gazi Hazretleri'nin gayet mamur ve ssl trbesiyle dergh ve civarnda da bir manastr olduu gibi kyde de eski eserlerden olarak harabesi vardr. Kye bakan

Eskiehir'in gneydousunda bulunan ve iki plak da arasnda kurulmu Seyitgazi

douya doru akan bir rmakla evrilidir. Bu rman mecras Frigya ktasnn merkez yaylasn dayanak oluturan srada hattn takip ederek akp gider.

Eskiehir Ovas gney tarafndan, Sakarya Nehri'nin gney kolu demek olan ve batdan

yerlemesine pek uygundur. te bu doal msaitlik nedeniyle eski zamanlarda buralarda pek ok ehir eski ehirlerin harabelerine rastlamlarsa da henz isimleri malum olmam ve Zompus, Massissa, Santabaris gibi ehir isimlerinin sylenmesiyle yetinilmi; fakat yerleri belirlenip gsterilememitir.

Bu blgenin arazisi verimli ve topraklar sulak olduundan ok fazla sayda insann

ve kasaba varm. Buralara zaman zaman urayan eski arkeologlar ve aratrmac gezginler, birtakm

Bu eski yerleim yeri nceki asrlarda, buralarda yaayan putperestler iin hrmet gsterilmesi gereken dntrlm ve yanna da bir kilise ina edilmitir. Seyyid Gazi Hazretleri bu yapda gmldr. korunmaktadr. ()

Szkonusu kasabalardan zamanmza kadar ayakta kalan Seyitgazi (Prymnesia) nahiyesidir.

bir yer imi. Kral Midas adna hediye edilen bir mabet, sonradan Bizansllar zamannda manastra Ermilerden saylan byle bir zatn kabri olan bu yer, miladi sekizinci asrdan beri hakkyla Seyitgazi nahiyesinde bulunan binalarn ina tarzlarna baklnca bunlarn muhtelif zamanlarda

yanna bir medrese, Mevleviler de bir tekke ilve etmiler. Seyyid Gazi'nin gayet ssl olan "Battal Gazi" Malatya'da domu ve Abbasi Halifesi Harun Reid zamannda bu blgeye gelerek Rumlarla yaplan bir muharebede ehit dmtr.(M.739) 138
138

yapldklar anlalyor; byk ihtimalle Seyyid Gazi trbesi eski bir bina olduu hlde Seluklular

sandukasnn yannda oralarca mehur olduu zere bir kabir daha vardr. Ad cesur anlamna gelen

Mehmed Ziya, Bursadan Konyaya Seyahat, Yayna hazrlayanlar: Mehmet Fatih Birgl, Levent Ali anakl,

s.211-212

142

Evliya elebinin eseridir.

Battal Gazi hakknda ok daha detayl malumat veren Seyehatname ise mehur seyyahmz

Battal Gaziyi tpk dier Osmanl tarihileri ve yazarlar gibi Abbasiler devrinde halife Harun Reid zamannda yaam biri olarak gsterir.

Evliya elebi, Battal Gaziyi tarihi kiiliinden ok destan kiiliiyle ele alr. Buna gre o da

blmde sz eder. Ona gre Emeviler devrinde balayan ve Abbasiler devrinde de devam eden yledir:

Seyahatnamede Battal Gaziden ilk olarak Abbasilerin stanbul kuatmalarn anlatt

kuatmalarn dokuzuncunda Battal Gazi de ordu iinde yer almtr. Seyahatnamedeki ilgili blm

Mslmanlarn kannn cn almak zere, byk bir ordu ile Badattan kt. Malatyaya geldi. gnderdi. Harun Reid de arkadan gelerek stanbul Boaznn tuttu. Burada Cafer Gaziyi-ki Battal Gazidir-yz yetmi bin asker ile nc olarak Konstantiniyeye

Harun El Reid, (bir nceki kuatmadan bir yl sonra) ehit edilen sahabenin ve

girmeyi baarr. elebinin diliyle ehrin drt bir yan yama ve talan edilir.ehirde alk ve ktlk ordular, daha sonra bol miktarda ganimet alp Badata dnerler.

Karadan ve denizden yaplan bu kuatmada Abbasi ordular ve Battaln kuvvetleri stanbula

balar. Dar kaamak isteyenlere ise Battal Gazi aman vermeyip hepsini kltan geirir. slm

verecektir.

grdn gsterir. Nitekim Seyahatnamenin ilerleyen sayfalarnda bu konuda daha geni malumat Battal Gaziye, Seyahatnmede bir de skdar bahsi anlatlrken temas edilir. elebi, nce

Bu ifade Evliya elebinin Battal Gaziyi menkbevi anlatma uygun olarak Malatyal

Emeviler ve dier padiahlar zamannda yaplan kuatmalar ksaca anlattktan sonra sz yine Halife Harun Reide getirerek yle der:

diye bir sr derisinde geniliinde yer alp, Silivrikaps yaknnda Koca Mustafa Paa cami yerinde bir kale ve Mslman mahallesi yapp, kale iinde bin kadar muhafz koyarak her sene kfirlerden elli bin altn hara almak zere pein yllk hara alp Badata dnd.

Reid yz elli bin asker ile skdardan geerek stanbulu kuatt. Nihayet fetihsiz dnmek ayptr

Kostaniyede Herakl adl kral lp yerine Eline(Eleni) kral olunca Abbasilerden Halife Harun

143

nlerinde gzc olarak brakr. Battal Gazi, Bizansllardan hara ve ganimet almakta ve bu yzden Bizans kral, stanbul iindeki Mslmanlar kltan geirip hepsini ehit eder.

Battal Gazi, olayn iine bundan sonra girer. Halife Badata dnerken Battal Gaziyi skdar

onlara saldrmamakta, sadece gzclk grev yapmaktadr. Fakat halifenin dnnden bir sre sonra

Ardndan da Badata giderek stanbuldaki durumu anlatr. stanbula yeni bin saldr dzenlenir ve bir nceki katliamn c alnr. Olayn iinde bahadrlaryla birlikte yine Battal Gazi vardr. Dahas skdarda Kz kulesi karsnda bir tepe zerine adrlarn kurup orada muhafz olarak kalr.

Battal Gazi, bunu duyunca bin kadar bahadryla saldrya geer. Pek ok Bizansly ldrr.

baheler yetitirir. imdi o balar (Battal balar, l-i bahadr balar, Gazi ky balar) derler ki Kadkyn Battal Gazi imar ettirmitir.

Evliya elebiye gre Battal Gazi, burada yedi yl boyunca sknetle durup oralarda ba ve

yanl olarak (Kadky ba) da diyorlar. te bu yedi sene zarfnda ilk defa olarak skdar ve

Gazi, yedi yl sren imar hareketinden sonra am gazalarna memur olunca Bizans kral Kanator Kadkyne salam bir kale bina ettirir. Sonra skdarn kara tarafna ta amlca dalarna kadar bir hendek atrr. amlca da zerinde bir karakol kalesi, Toygar tepesinde, Yass tepede, Piyale Paa

Evliya elebinin anlatt bir husus da Kz Kulesinin yapmyla ilgilidir. Ona gre Battal

tepesinde ve daha baka on iki yerde byk karakollar yapar. skdarn drt tarafna krk bin kadar byk bir kale yaptrp skdar Tekfurunun kzn ve dier kymetli ve lzumlu insan iine koydurur. O kuleye de Prigos Tiskuris diler ki Kz Kulesi demektir.

beki tayin eder. skdar bu ekilde ele aldktan sonra Battal Gazi korkusundan deniz yznde

skdarn byle tahkim edildiini iitince yanna yedi yz serdengeti alp gelir ve birdenbire skdar basar. Oradan kaykla Kz kulesine geip kraln kzn, hazinesini ve dier lzumlu eyleri alp skdara gelir.

Evliya elebi daha sonra yle devam eder: Bu srada Battal Gazi de am fethini bitirerek

orada iki rekt namaz klar ve lahi buray Muhammed mmetine nasip et ki mamur olsun diye dua Battal Gazinin ayann bereketi olarak Kanator kral skdar yle mamur ettirir ki buras bir cennet Gnmze kadar Battal Gazinin duas bereketiyle mamur olmaktadr.

elebinin stanbulun imarn da Battal Gaziye balar. Ona gre Battal skdara gelince

edip yalvarr. Sonar skdara dokunmadan ganimetlerini alp Medayin ehrine(randa) ynelir. Sonra bahesi olmutur. Fakat asl tam mamur olmas Kanuni Sultan Sleyman Han zamanndadr.

144

Battal Gazi ki mbarek isimleri Hseyin Gazi olu Caferdir. Cafer bin Hseyin Seyyid Gazinin doduklar yer, Murad nehri kenarna yakn Malatya ehridir.

Evliya elebi, bu nakilden sonra Battal Gazi hakknda biyografik bilgilere de yer verir. Seyyid

Gazinin evi, Horasani bir kk ev idi. Battaln ruhaniyeti ile yedi yz yldan beri binas zerre kadar bozulmamtr.

elebi, Battaln doduu ev hakknda da bilgiler verir: Aspozo balar iinde Seyyid Battal

geniletip yeni batan bir yksek kubbe ve eitli maksureler ve gezmee gelenler iin mutfaklar yapp edip eri sicillere kaydolundu. Hl bu tekke, klarn ziyaret yeridir.

elebiye gre Melek Ahmet Paa, muhibbi hanedan olduu iin buray drt tarafndan

nice yz bin adet bakr kab ve kacaklar vakfedip trbedarna teslim ile vilayet halkn ve gzetici tayin

Seyitgazi hakknda da bilgiler verir:

elebinin Battal Gazi ile ilgili anlattklar bunlarla snrl deildir. Kabrinin bulunduu

Seluklular Mahan diyarndan Danmendliler ile kp 476 tarihinde Rum lkelerinden Karaman yaptrmlardr.

Eskiehire ardndan buradan kalkarak 8 saatte Seyyid Battal Gazi kasabasna geldik.

ehrini ald vakit buray da alp zerlerinde Seluk beyleri kubbe, mutfak, imaret ve dier eyler

Battaln bulunduu yere gelip burada grtklerini ve onun ricasyla buray imar ederek ehrine de bin adet ev halk oturtarak byttn de syler.

mevkiinde oturduunu, hatta o zaman Orhan Gazinin Bursadan Hac Bekta grmek iin Seyyid

elebi, bu bilginin ardndan Hac Bekta Velinin Anadoluya geldiinde Seyyid Battal Gazi

son derece nemlidir:

elebinin Battal Gazinin Bektai tekkesi olarak verdii hizmet konusunda verdii bilgiler de Hac Bekta Veli halifelerinden Pirce sultan da burada tekkeye oturmutu. Hl byk bir

yer olup iki yzden fazla haluk, halim selim derileri vardr. Kfir de olsa ikram ediniz. anlamna gre her gelene ikram ederek gece ve gndz, gelip gidene can ve gnlden hizmet ederler. Bunlar sanatl kaklar, cevkan ve eitli, sihirli gibi, gzel eyler icad edip hrka bahas gelip gidene hediye verirler. kadar kar. Trbedarlktan sonra burann eyhliine kadar ykselir.

Her bir dervi burada mutlaka bir i sahibidir. Meydan faralndan balayarak ykselir, trbedarla

145

trbenin o gnk hali hakknda u bilgiler verir:

Evliya elebi, daha sonra, Seyid Gazi Kasabas bal altnda u satrlar da yazar ve

kapsn kapaklarnda gm pullar, gm kakma gller, klf ve anahtarlar vardr. Bu kapdan ieri

Bu yksek mevkinin bir tarafnda byk bir kubbe iinde Seyyid Battal yatar. Eiinde ve

giren ziyareti dehet ve hayrette kalr. Gsterili uzun bir kabri olup boyu tam on admdr. Drt evresi eitli mealeler, buhurdan, glsuyu kaplar ve amdanlarla doludur. inde ve dnda yazl ve daha pek ok eyalar asldr. Ayrca her gelen k duvarlara birok yazlar yazmlardr. Hatta ben de kstahane efaat ya Muhammed, evliya diye yazdm. yetmi ayet vardr. Ba tarafnda def, kudm, nefir, zil, yimtir, berdeste, palheng, davudi sapan, kekl

Paa Efendimiz orann btn fakirlerine yz altn sadaka verip avlusunun ortasndaki adrvanda kurban kesti.

Bu trbeyi Murtaza Paa ile ziyaret ederek mbarek zatn ruhlar iin bir yasin-i erif okuduk.

yaya olarak gelip buraya ayak basnca, ak ve muhabbetinin fazlallndan Seyid Battaln eik mermeri koparrlar. Gizlice baba trbesinin duvarnda durur. Bu ziyaret yeri burada yoku yukar karken kap arkasndadr. Batanbaa mavi renkle kurun ile rtl olup bir konaklk yerden mavi kurunlarn parlts, dreniz dalgas gibi parldar. elebi kasaba hakknda da bilgi verir.

Burada Gizlice Baba trbesini de ziyaret ettik. Bu zat da Horasandan yetmi okka sof hrka ile

mermerini perken dileyip srnca mermeri krm, dii de krlarak kanamtr. Sonra o di ile krk

hamam ve kk arl bir kasabacktr. Hatta aa derede kiremit rtl yetmi ocak byk bir han

Kasabann kalesi bir tepe zerinde olup haraptr. Varou yz elli evli, bal baheli, cami, han,

vardr ki Badat fatihi Drdnc Murat Hann silahdar ve musahibi Mustafa Paa Badat seferine giderken yaptrmtr. Bunun yaknnda Tacuddinin mezar vardr. Bu zat Saruhanldr. Bu Seyyid Gazi ehrinde fetva sahibi iken ehit olmutur. Han yaknnda bir sed zerinde gmldr. Bu zattan

sonra Seyyid Gazi yz elli aka payeli bir erif kaza olmutur. Yetmi alt para nahiye kylerinde gmldr.

kadsna drt kese geliri vardr. Kale dibinde ise caddeden uzak bir yerde Battala k olan kral kz

Seyahatnamesi) isimli kitabdr. Adndan da anlalaca zere bir Hac seyahatnamesi olan bu eserde

Bu konuda szn edeceimiz son eser ise air Nabinin Tuhfetl Harameyn (Hicaz

146

ksa da olsa Battal Gazi hakknda malumata rastlanr. Bu eserin bir nemi de Seyitgazinin haclarn yol gzerghlarnda ziyaret ettikleri bir yer olduunu gstermesidir.

yaplm duvarnn talarnn cils, asl aynadan mstani bir yce tekke ki sanatla yaplm grnts ve baslm sslemeli desenleri devrin mhendislerinin uzaktan gren fikirlerinin gk len leini krar. Bilhassa su zerinde olan hava kabarcklarn sayan kubbeler arasnda Hz. Seyyid Gznin medfeni zerindeki gkyz gibi kurulmu kubbe ki bak kuuyla defalarca en yksek yerine kanat gnl gz aydnland. 139 amaya g yetirmek mmkn deildir, hayret baknn leiyle llp feyizli mezar ziyret ile

Ertesi gn Seyyidgaziye doru yola kld. Bir yce da zre parlak yontulmu mermerden

SNEMADA BATTAL GAZ Trk sinemas da bu konuya ilgisiz kalmamtr. Bu kahramann sinema seyircisiyle tanmas

ilk olarak Sami Ayanolu'nun senarist ve ynetmeni olduu Battal Gazi Geliyor ile 1955 ylnda gerekleti. 140

canlandrd ikinci film geldi. 141

Bundan 11 yl sonra Battal Gazi'yi Muharrem Grsesin ynettii Atilla Grses'in Bundan sonraki filmlerin tamamnda Alpaslann Fedaisi Alpago, Horasann Atls, Kara

Murat, Malkaolu gibi tarihi filmlerin vazgeilmez oyuncusu Cneyt Arkn oynad. Seri, 1971de Atf Ylmazn ynettii

Gazi'yi Cneyt Arkn canlandrd. Arkn, 1972de Battal Gazinin ntikam, 1973te Battal Gazi Geliyor, 1974te Battal Gazinin Olu adl yapmlarda rol ald.142

Battal Gazi Destan ile srd. Bu filmde Battal

Savulun Battal Gazi Geliyor, Battal Gazinin Olu bu tarz almalardan bazlardr.

Battal Gazi daha sonraki yllarda izgi roman olarak da hazrland. Battalgazi Destan,

139 140 141 142

Evliya elebi, Seyahatname, Hz. Zuhuri Danman, c.3 s.138-208. http:/wikipedia.org//Sami_Ayanoglu+battal+gazi :www.turksinemasi.com/filmler/battal+gazi http://www.cuneytarkin.com.tr/cuneyt-arkin-filmleri.aspx

147

BLMSEL TOPLANTILAR Battal Gazi, bilimsel almalara da konu olmu, onunla ilgili zaman zaman Eskiehir ve

saylar yaymlamtr. 143

Malatyada sempozyumlar dzenlenmi, makale ve inceleme kitaplar yaymlanm, kimi dergiler zel

Gazi Bilimsel Semineri takip etmitir.

seminerdir. Bunu yine ayn kurum tarafndan 15-17 Eyll 1978 tarihinde dzenlenen II. Seyyit Battal

Battal Gazi ile ilgili ilk seminer, Eskiehir Valiliince 23-25 Eyll 1977 tarihinde dzenlenen

ilki 22-24 Ekim 1986, dieri 19-21 Ekim 1987 tarihinde dzenlenen Battal Gazi ve Malatya evresi

Battal Gazi, Battalnmeye gre doum yeri olan Malatyada da nn niversitesi tarafndan

Halk Kltr Sempozyumu balndaki iki sempozyuma konu olmutur. Szn ettiimiz bu drt tamaktadr.

bilimsel toplantda sunulan tebliler, Battal Gazinin ilmi manada ele alnyor olmasndan dolay nem

bir isim durumundadr. Bu tezler arasnda H. Turan Dalolunun Battal Gazi Hakknda(1928), Battal Gazi(1979), Cemil Glserenin Kitab- Battal Gazi(1979)isimli almalar saylabilir. KTAP ALIMALARI Kitap yayn olarak sz etmemiz gereken almalardan bazlar da unlardr: Mehmet imir/ Feridun Sezerin Seyyid Battal Gazi(1975), Mehmet Ksenin Min Menakb-i Gazavat- Seyyid

Battal Gazi, seminer ve sempozyumlarn dnda, hakknda tezler yaplan, makaleler hazrlanan

Yaar Candemir Seyyid Battal Gazi(1966), Muhiddin Aslanbay, Seyyid Battal Gazinin Hayat ve Baz Menkbeleri(1953), Yamur Say, Seyyid Battal Gazi ve Klliyesi(2006), lyas Kkcan, Naceoladan Seyitgaziye Seyyid Battal Gazi Klliyesi ve Vakf(tarihsiz).

Battalnmeyle ilgili olanlardr. Bunlardan biri Battal-nme adyla Prof. Dr. Necati Demir ve Dr.
143

Battalnme ile ilgili akademik almalar da yaplmtr. Bunlardan nem tayan iki alma ise

Eskiehir 1. Seyyid Battal Gazi Semineri Bildirileri, Eskiehir, 1977

Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Semineri, Eskiehir, 1979 1. Batatl Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu, Malatya, 1986 II. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk kltr Sempozyumu, Malatya, 1987 Eskiehir Anma Gnleri Dergisi, Seyyid Battal Gazi zel says, Eskiehir, 1978

148

Mehmet Dursun Erdem tarafndan gerekletirilen Battal-nme(2006), dieri ise Dr. Hasan Kksaln hazrlad Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps(1984) ve Battal Gazi Destandr. 144

ber den trkischen Volksroman Sireti Sejit Battal(1848), Hartmann Martin Der Alttrkische Volks-und Sittenroman von Seyyid Battal Gazi(1899), Husingin George Zur Rostahmsage, Sajid Battal(1913), Melikovun Irene Al-Battal, (Sayyid Battal Gazhi), (1960), Yorgos Dedesin Battalnme isimli(2008) eserleri saylabilir.

Yabanc dillerde de Battal Gazi konulu yaynlar bulunmaktadr. Bunlar arasnda Fleischerin

Part 1 Introduction, English Translation, Turkish Transcription, Commentary and Facsimile

144

Necati Demir/ Mehmet Dursun Erdem, Battal-Nme(Eski Trkiye Trkesi) Ankara, 2006 Dr. Hasan Kksal, Battal Gazi Destan, Ankara, 2007

149

KAYNAKA KTAPLAR

Abdlbaki Glpnarl, Vilyetname, stanbul, 1995

Abdlbaki Glpnarl, Alevi Bektai Nefesleri, stanbul,1992 Ahmet Kabakl, Trk Edebiyat, c.2 stanbul, 1997 Ahmet Yaar Ocak, Trk Halk nanlarnda ve Edebiyatnda Evliya Menkbeleri, Ankara, 1984

Arzu Kahraman, Anadolu Erenleri ve Anma Trenleri, stanbul, 2002 Behet Kemal alar, Battal Gazi Destan, stanbul, 1968 1923-1924

Caherles Texier, ev. Ali Suat, Kk Asya, Corafya, Tarih ve sar- Antikaya Ait Tarif, stanbul, Cladue Chan, Trklerin Anadoluya lk Girii, Ankara, 1992

Eskiehir Valilii, 1. Uluslar aras Seyyid Battal Gazi Semineri Bildirileri, Eskiehir, 1990 Gla z, Aleviliin Tarihi Kkleri ve Anadolu Erenleri, stanbul 1996 Hasan Kksal, Battalnmelerde Tip ve Motif Yaps, Ankara, 1984 Hasan Kksal, Battal Gazi Destan, Ankara, 2007 Nabi, Tuhfetl Harameyn, Hz. Menderes Cokun, Ankara, 1972

Eskiehir Valilii, Eskiehir II. Seyyid Battal Gazi Bilimsel Semineri-Bildirileri- Eskiehir, 1978

Hakk Dursun Yldz, Doutan Gnmze Byk slm Tarihi, c.2, Konya, 1994

Necati Demir-Mehmet Dursun Erdem, Battalnme, Ankara, 2006

lyas Kkcan, Nacoleadan Seyitgaziye Seyyid Battal Gazi Klliyesi ve Vakf, Eskiehir (Tarihsiznn niversitesi, I. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler-, Malatya, 1986

Malatya, 1987

nn niversitesi, II. Battal Gazi ve Malatya evresi Halk Kltr Sempozyumu-Tebliler-,

smail Ali Sarar, Seyyit Battal Gazi-Bildiriler- Eskiehir, 1997 Mehmet Fuat Kprl, Trk Edebiyat Tarihi, stanbul, 1980 Mehmet nder, ehirden ehre Anadolu, Ankara 1997

Mehmet imir-Yaar Candemir, Seyyit Battal Gazi, Eskiehir, 1996 anakl, Bursa, 2008

Mehmed Ziya, Bursadan Konyaya Seyahat, Yayna hazrlayanlar: Mehmet Fatih Birgl, Levent Ali Muharrem Kubat, Yaamn inden, Eskiehir, 2006 Eskiehir, 1953

Muhiddin Aslanbay, Seyitgazinin Tarihesi ve Seyyid Battal Gazinin Hayat ve Baz Menkbeleri, Necati Demir/ Mehmet Dursun Erdem, Battal-nme, Ankara, 2006

150

Nihat Sami Banarl, Resimli Trk Edebiyat Tarihi, stanbul, 2001 Ziya akir, Battal Gazi, stanbul, 1943 Yamur Say, Seyyid Battal Gazi ve Klliyesi, stanbul, 2006

Zuhuri Danman, Evliya elebi Seyahatnamesi, stanbul, 1972 DERGLER

Eskiehir Anma Gnleri Dergisi, say 2- 5 Seyyid Battal Gazi zel says, Eskiehir, 1979 Folklora Doru Dergisi, ubat 1970 ANSKLOPEDLER

Trk Ansiklopedisi, c. 5 stanbul, 1952

Trk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi, c. 1, stanbul, 1977 slm Ansiklopedisi, c. 2 stanbul, 1997 Yeni Trk Ansiklopedisi, c. 1, stanbul, 1985

TDV. slm Ansiklopedesi, c. 5, stanbul, 1992 WEB STELER

www.turksinemasi.com/filmler/battal+gazi www.millifolklor.com

www.cuneytarkin.com.tr/cuneyt-arkin-filmleri.aspx http:/wikipedia.org/Sami_Ayanoglu+battal+gazi

http://www.hbektasveli.gazi.edu.tr/ www.aleviakademisi.de

151