Rahmi ER BEDR KR ES-SEYYB VE YAMURUN TRKS

SUMMARY Badr Shkir al-Sayyb and Song of the Rain

As one of the pioneers of Tammuzi modernists and one of the earliest poets of free verse movement in Arabic poetry, Badr Shakir al-Sayyb is regarded as the greatest of the contemporary Arab poets. In a short and relentless life hich lasted thirty-eight years, he achieved to p!blish many poetic orks hich gave Arabic poetry a ne blood and dynamism. "e as a comm!nist bet een #$%&-#$'% and s!ffered e(ile and inprisonment and !rban isolation for his convictions. In #$'% he abondened comm!nism for s!pporting the mainstream of Arab nationalism. In this period of his life, he as e(posed to similar s!fferings, this time d!e to the acc!sations of his former comm!nist colleag!es. In the last three years of his life he s!ffered a grad!al paralysis ca!sed by a degenerative disease of the nervo!s system, and died in #$&% in )! ait. It is not diffic!lt to observe fo!r stages in his poetical life hich are romanticism, socialist realism, neorealism *or +amm!,i trend- and s!b.ectivism. "e as infl!enced mostly by +.S. Eliot and Edith Sit ell. "is poem, Song of the Rain *Unshudat al-matar-, treats the +amm!, myth, !nder the infl!ence of /+he 0asteland1 by +.S. Eliot. +he asteland or parched land hich is aiting for rain is here Ira2i land. +he rain hich is e(pected to bring life, to res!rrect the barren land from death and to grant fertility to it3 i.e. a !topia that neither al-Sayyb himself sa in his life, nor as it seen by any other person even after the passage of half a cent!ry after the appearence of Unshudat al-matar *Song of the Rain-, tho!gh the rain po!rs do n at the end of the poem itself. )ey ords4 Badr Sh5kir al-Sayy5b, +amm!,6, Ira2, 7oetry, 8odernist Anahtar S9,c:kler4 Badr Sh5kir al-Sayy5b, +amm!,6, ;iir, 8odernist

<7rof. =r. Ankara >niversitesi, =il ve +arih ?o@rafya Aak:ltesi, Arap =ili ve EdebiyatB Anabilim =alB C@retim >yesi, erDh!manity.ankara.ed!.tr B! ya,B, EF-E$ 8ayBs EGG%Hte, ABrat >niversitesi Irta =o@! AraJtBrmalarB 8erke,ince d:,enlenen II. Kl!slararasB Irta =o@! AraJtBrmalarB Seminerinde bildiri olarak s!n!lm!Jt!r.

Lenelde modernist Jiir hareketinin, 9,elde Temmz Jiir hareketinin 9nemli isimlerinden biri olan Bedr ;kir es-Seyyb, ot!, seki, yBl gibi kBsa bir yaJamBn ardBnda hem kendisini 9l:ms:,leJtiren hem de modern Arap Jiirine dinami,m ka,andBran pek Mok yapBt bBraktB. NaJadB@B d9nemde siyasal ve topl!msal alanlarda Arap d:nyasBnda ve b! d:nyanBn bir parMasB olarak IrakHta g9r:len geliJim ve de@iJimleri kendi yaJamBna taJBmBJ, kendisini k!Jatan dBJ d:nyanBn iM karartan g9r:n:m:n: sav!Jt!rma yollarB aramBJ3 b! ba@lamda farklB ideolo.ilere y9nelmiJ, !m!tlanmBJ, d:J kBrBklBklarB yaJamBJ, hayatBnBn son :M yBlBnB da sinir sisteminde meydana gelen hastalBkla bo@!Jarak geMirmiJtir.

L:ney IrakHta k:M:k bir k9y olan ?eykOrHda #$E& yBlBnda d:nyaya geldi. Plk acByB beJ altB yaJlarBndayken #$QEHde annesini kaybetmekle yaJadB#. B! d!r!m on! 9ylesine etkiledi ki, b! acBsBnB ve anne 9,lemini, yBllar sonra ya,dB@B Undetul-Matar adlB Jiirine J! di,elerle yansBttB4

AkJam esniyorken, b!l!tlar hl =9k:yor, d9kebilece@i a@Br g9,yaJlarBnB, +BpkB bir Moc!k gibi, !y!ma,dan 9nce s9ylenip d!ran Bir yBldBr !yanBp da b!lamadB@B3 Pstemeye baJladB@Bnda, /NarBndan sonra d9necek1 dedikleri Annesinin m!tlaka geri gelece@ini.

Annesi 9ld:kten :M yBl sonra babasB yeniden evlenmiJ, kendisini ve kardeJlerini babaannelerine g9ndermiJtir. Seyyb dedesinin deste@iyle anneannesinin yanBnda BasraHda 9@retmen ok!l!nda 9@renimini s:rd:rm:J, yeni evlili@i sonrasBnda babasBnBn hem kendisine, hem de kardeJlerine olan kayBtsB,lB@B on! derinden etkilemiJ, b! davranBJBndan dolayB babasBnB asla ba@BJlamamBJtBr. #$%E yBlBnda, annesi 9leli beri anne sevgisini kendisinde b!ld!@! babaannesini kaybetmiJtir. Pkinci =:nya SavaJBnBn yarattB@B ol!ms!, koJ!llar ve aile iMinde yaJanan b! acBlar, #$%GHlB yBllarBn hemen baJlarBnda es-SeyybHBn romantik bir Jair olarak :r:n vermesinde rol oynayan 9nemli etkenlerdir.

#$%Q yBlBnda BasraHdaki liseyi bitirip Ba@datHa giderek orada Erkek N:ksek C@retmen Ik!l!Hn!n Arap =ili B9l:m:ne kaydold!. Ancak #$%'-#$%& 9@retim yBlBnda Arap =ilini bBrakarak Pngili, =iline geMti ve b!radan #$%R yBlBnda me,!n old! E. #$%' yBlBnda es-Seyyb, Irak )om:nist 7artisine :ye old! ve b! partinin N:ksek C@retmen Ik!l!ndaki 9@renci birli@i baJkanlB@Bna seMildi. B! sayede 9@renciler arasBndaki :n: ve etkisi arttB. In!n kom:ni,mi ye@leyiJinin nedenlerini J! etkenlere ba@lamak olasBdBr4 "er Jeyden 9nce b! parti o sBralar savaJ ve s9m:rgecilik karJBtB etkinlikleriyle g9, dold!r!yor, ayrBca yoks!l kesimin beklentilerini dillendiriyord! ve b! d!r!m, esSeyybHBn do@asBna !yg!n d:J:yord!. Pkinci 9nemli etken ise, 9teden beri y:re@inin derinliklerinde d!y!msadB@B yalnB,lBk ve ilgisi,li@i, b9ylesi dikkat Meken bir ol!J!m iMinde aktif bir birey olarak yer almak s!retiyle 9d:nlemek olasBydB. S:nk: o, Mok Mirkin g9r:n:Jl: old!@! ve yoks!ll!@! dolayBsByla arkadaJlarBndan ayrBldB@BnB fark ediyor, dikkatleri :,erine 9,ellikle garip y:, hatlarByla Mekti@ini itiraf ediyord!. Ai,iki g9r:n:J:, on!n karJB cinsten ilgi g9rmesini engelliyor, bir delikanlB olarak kapBldB@B maceralardan hep hayal kBrBklB@Byla MBkByord!. ;air kimli@i arkadaJlarB arasBnda

yayBlmBJtB, ama sadece Jairlik yetmiyord! n:f!, sahibi ve etkili bir kiJilik iMin. =olayBsByla )om:nist 7artisi gibi old!kMa etkin bir ol!J!m iMinde yer almak, ona sahip olmak istedi@i saygBn ve n:f!,l! kiJili@i sa@lar g9r:n:yord!. Pkinci =:nya SavaJBnBn sona ermesinin ardBndan IrakHta baJlayan 9,g:rl:kM: g9sterilerde aktif olarak yer aldB ve ilk hapishane deneyimini b! g9sterilere katBldB@B iMin yaJadB.Q N:ksek C@retmen Ik!l!n! bitirdikten sonra 9@retmen olarak atamasB yapBldBysa da :M ay gibi kBsa bir s:re sonra, siyasal g9r:Jleri ve g9revli old!@! ok!l iMindeki ideolo.ik t!t!m! y:,:nden 9@retmenlikten el Mektirildi. #$'GHli yBllarBn baJlarBnda IrakHta )om:nist 7artisi :yelerine y9nelik t!t!klamalar ve idamlar baJlatBlBnca, #$'EHde 9nce PranHa kaMtB, orada Pran )om:nist 7artisi +K=E" ile temas k!rd!. B! parti mens!plarBnBn kendisine sa@ladBklarB sahte bir pasaportla FG g:n sonra )!veytHe kaMtB. )!veytHte )!veyt Elektrik ;irketinde bir b:ro mem!rl!@! iJi b!ld!. B!rada altB ay MalBJtBktan sonra tekrar IrakHa d9nd:. IrakHta kalamayaca@BnB d:J:nerek Iran :,erinden RomanyaHya gidebilmek iMin tekrar PranHa gitti, ama b! sefer beklentilerinde hayal kBrBklB@B yaJadB ve tekrar IrakHa geri d9nd:. Ed-Dif ga,etesinde kendisine bir k9Je ya,arlB@B b!ld! ve ardBndan bakanlBk emriyle Pthalat ve Phracat Lenel 8:d:rl:@:ne mem!r olarak atamasB yapBldB ve Ba@datHta ilk ke, bir ev t!tabildi. B! sBrada modern Irak Jiirinin 9nde gelen isimlerinden B!lend el-"aydar6 ile birlikte sBk sBk arkadaJlarB ?ebr Pbrh6m ?ebrHnBn evine gidiyorlar, orada +.S. Eliot ve Edith Sit ellHin kendi seslerinden kayda alBnmBJ kasidelerini dinliyorlardB.

#$'% yBlBnda es-SeyybHBn Irak )om:nist 7artisi ve kom:nist arkadaJlarByla arasB aMBldB ve 7artiden ihraM edildi. B!n!n baJlBca nedeni, kendisi sBk sBk Irak dBJBna kaMmak ,or!nda old!@! veya do@!m yeri olan ?eykOr k9y:ne Mekilmek ,or!nda old!@! sBralarda 7arti baJka bir Jair olan Abd!lvehhb el-Beyt6Hyi yanBna almBJ ve Seyyb

g9,den d:Jm:Jt:. 7artililerce kendisine g9sterilen eski ilgi artBk 9nemli 9lM:de a,almBJtB. #$'%Hte yayBmlamak istedi@i bir Jiirinde milliyetMi iMerik g9ren kom:nist arkadaJlarB, Jiiri yayBmlamamasB veya en a,Bndan kom:nist ideolo.iyle ba@daJmayan di,elerin kasideden MBkartBlmasB iMin ona baskB yapmBJlar, ancak o b!nlarB reddederek Jiiri old!@! gibi yayBmlama yol!na gitmiJti. B!ndan sonra es-Seyyb, Arap milliyetMili@ini 9ne MBkartan, b! ideolo.iyi iJleyen Jiirlere y9nelmiJtir. % AynB yBl S!heyl Pdr6sHin Beyr!tHta #$'QHte yayBmlamaya baJladB@B el-dab dergisinde kendisine yer b!lm!J, Jiirlerini b!rada yayBmlamBJ ve b! dergi aracBlB@Byla rakibi Abd!lvehhb elBeyt6Hyi ve Salh Abd!ssabOrH! hedef alan Mok sert tonl! tartBJmalara girmiJtir.

NOs!f el-"l ile AdonisHin #$'FHde Beyr!tHta MBkartmaya baJladB@B ir dergisinde de kasideleri yayBmlandB. B! derginin aMmBJ old!@!, yayBmlanmamBJ en iyi Jiir koleksiyon! yarBJmasBnB ka,anarak, #$&GHta b! sayede Undetul-Matar adlB Jiir koleksiyon!n! bastBrdB.

#$'$Hda milliyetMi albay Abd!lvehhb eJ-;evvfHBn Abd!lker6m )sBmHa karJB 8!s!lHda gerMekleJtirdi@i darbe )sBmHBn hava ve kara birliklerini 8!s!lHa s:rmesi son!c! kBsa s:rm:J, akabinde )sBm 8!s!lHda milliyetMilere karJB bir kByBma giriJmiJtir. 8!s!lHdaki ayaklanmada ?eml Abd!nnsBrHBn parma@B old!@!n! 9ne s:ren kom:nistler, Ba@datHta 8!s!l ayaklanmasBnB kBnayan bir bildiri ha,BrlamBJlar ve esSeyybHdan da b! bildiriye im,a koymasBnB istemiJlerdir. Es-Seyyb b!n! reddedince, b! sefer kom:nistler on!n hakkBnda MeJitli s!MlamalarB iMeren bir rapor d:,enleyerek' Jikayette b!l!nm!Jlar, b! y:,den sorg!lanan es-Seyyb, beJ g:n t!t!kl! kalmBJ, serbest bBrakBldB@Bnda ise :M yBl s:reyle devlet mem!rl!@! g9revinden !,aklaJtBrBlmBJ old!@!n! 9@renmiJtir. 7akistan B:y:kelMili@inde c:,6 bir :cret karJBlB@B m:tercim olarak

'

MalBJmaya baJlayan es-Seyyb, b!ndan sonra Ba@dat MBkBJlB el-Hurriyye ga,etesinde kom:nistlere karJB sert tonl! makaleler ve 8!s!l kByBmB :,erine kasideler yayBmlamaya baJlamBJtBr. B:t:n b! olaylar es-SeyybHBn sinir sistemini alt:st etmiJ, #$&# IcakHBnda ailesiyle birlikte BasraHya taJBnmBJtBr. Q# Icak-' ;!bat #$&#Hde Arap =BJiJleri BakanlarB )onferansBnBn Ba@datHta yapBlmasB sBrasBnda meydana gelen g9steriler dolayBsByla, b! g9sterilerde parma@B old!@! iddiasByla BasraHda olmasBna ra@men yine es-Seyyb t!t!klanmBJ ve on altB g:n t!t!kl! kalmBJtBr.& B! yaJananlardan sonra rahatsB,lB@B ilerleyen es-Seyyb, felM olm!J, tedavi amacByla Beyr!t, Irak, Tondra, 7aris ve )!veyt arasBnda mekik dok!m!J, madd6 y9nden acBnacak d!r!ma gelmiJtir. In!n tedavi amacByla TondraHda old!@! sBrada, Beyr!tHta yayBmlanan el-Ha dis dergisi, on!n iMinde b!l!nd!@! d!r!m! /run aleyn en yemte !edr "ir es-#eyyb li-enneh l yemli"u semened-de - !edr "ir es-#eyyb$n il% &aras$ 'lmad$($ i%in )lmesi he&imizin ay$b$d$r1 baJlB@Byla verdi@i haberde J9yle aktarBr4F

/B!g:nlerde

Bedr

;kir

es-SeyybHBn

TondraHdan

gelen

haberlerini

d!y!yor!,U AraplarBn b:y:k Jairi, ayaklarBnBn artBk tahamm:l edemedi@i a@rBlar iMinde. NaJamBnB s:rd:rmek iMin beJ parasB bile kalmamBJ cebinde. Ba,BlarBnBn esSeyybHB d:J:ncelerinden dolayB s!MladB@B do@r!d!r, ancak es-Seyyb, her Jeyden 9nce b:y:k bir Arap Jairidir ve b!g:n yaJamBnBn en b:y:k kri,ini yaJamaktadBr. B! kri,, her Jeyini ilerisini hesap etmeksi,in veren, sonra g:n gelip meteli@e k!rJ!n atan, hatta Jiirlerini ya,abilece@i bir ka@Bda bile m!htaM d!r!ma gelen Arap sanatMBsBnBn kri,idir... B!g:nlerde Bedr ;kir es-SeyybHBn TondraHda yaJadB@B sefalet, on!n Jiirlerini ok!yan b:t:n Arap aydBnlarBnBn ayBbBdBr3 on!n divanlarBndan beslenen b:t:n yayBnevlerinin ayBbBdBr3 meden6 de@erlere inanan b:t:n AraplarBn ayBbBdBr3 tarihin yarBn, Araplara

&

*a(murun T+r"+s+Hn: verene Araplar b! ya@m!rdan on!n yaralarBnB so@!tacak bir damlayB bile Mok g9rmektedir diye ya,acak olmasB hepimi,in ayBbBdBr.1

es-Seyyb, TondraHdan 7arisHe gitmiJ, oradan BasraHya d9nm:J, ardBndan yine tedavi iMin gitti@i )!veytHte Em6r6 "astanesinde E% AralBk #$&%Hte hayata g9,lerini y!mm!Jt!r. VaJB BasraHya getirilmiJ, Basra yakBnlarBnda W!beyrHe g9m:lm:Jt:r.R #$ "a,iran #$''Hte kendi y9resinden, yine kendisi gibi Mirkin Pkbal adlB bir ilkok!l 9@retmeniyle evlenmiJ olan es-Seyyb, 9ld:@:nde, LaydH ve Layln adlarBnda bir kB, bir o@lan babasBydB.

Bedr ;kir es-SeyybHBn yaJamBnda ve Jiirlerinde d9rt farklB d9nem g9rmek olasBdBr4 #. Romantik d9nem *#$%E-#$%RE. LerMekMi d9nem *#$%$-#$'QQ. Neni gerMekMi veya Temmz d9nem *#$'%-#$&G%. C,nel d9nem *#$&#-#$&%-

In!n erken d9nem Jiirlerinin romanti,min etkisiyle dok!nm!J olmasB, bir birey olarak yaJadB@B ol!ms!,l!klara *9nce annesini yitirmiJ, ardBndan babasBnBn

evlenmesiyle baba ilgi ve sevgisinden mahr!m kalmBJ, sonra da babaannesini kaybetmiJtir-, Pkinci =:nya SavaJBnBn neden old!@! m!ts!,l!klara ve son olarak N:ksek C@retmen Ik!l!nda e@itimini aldB@B Pngili, edebiyatBnBn 9,ellikle Shelley ve )eats gibi temsilcilerinin etkisine ba@lanabilir. NaJadB@B acBlar, genM yaJta g!rbete Mekilmesi, bir delikanlB olarak gerMe@i kab!llenmek yerine on! reddetmesine ve gerMe@i hayal d:nyasBnda aramasBna yol aMmBJtBr. )endisinden yedi yaJ b:y:k Teb6beHye JBk

olmasB ve on!n iMin ya,dB@B Jiirler, m!ts!, geMen yBllarBnda kaybettiklerini, b!lamadBklarBnB telafi etme arayBJBnBn son!MlarBdBr. B!rada belki 9,ellikle Ali 8ahm!d +h gibi Arap romantik Jairlerin etkisinden de s9, etmek m:mk:nse de, b! sBralarda Arap romanti,minin g9,den d:Jm:J old!@!n! belirtmek gerek. Romanti,mden gerMekMili@e, daha do@r!s! topl!mc! gerMekMili@e kayBJB, )om:nist 7artisine :ye olmasBndan sonra, 9,ellikle me,!niyet sonrasB hayata atBlBJByla baJlamBJtBr. B! d9nemdeki Jiirleri !m!t aJBlayan t:rden olsa da, on!n asBl felsefesi, kom:ni,mden ,iyade bir t:r idealist felsefeydi. =olayBsByla herhangi bir ideolo.inin dar kalBplarBna mahk!m olmak ona g9re de@ildi ve bir kom:nist olmasBna ra@men, mill6 ve din6 d!yg!larB da 9ne MBkartmak istiyord!. )endi do@r!larBnB yaJamak ve b!nlarB iJlemek ar,!s!, on!n )om:nist 7artisi :yeli@inin ancak seki, yBl s:rmesine yol aMmBJtBr. Beklentilerinde s:rekli hayal kBrBklB@B yaJamasB, bir insan olarak Mevresindekilerden ve y9neticilerden g9rd:@: ol!ms!, m!amele ve Arap d:nyasBnda iJlerin iyiye gitmeyiJi, on!n daha sonra birtakBm sembollere sB@BnmasBna, daha do@r!s! mitolo.iye Mekilmesine neden olm!Jt!r$. B! d9nemde 9l:m, bir efsaneye d9n:Jm:J3 +emm!, ya da 8esihHin temsil etti@i efsanev6 bir fedakarlBk hlini almBJtBr. Cl:m:n bir mitolo.iye d9n:Jmesi, salt Jiirsel bir ma,m!n olmaktan 9te aynB ,amanda ideolo.ik bir iMerik de taJByord!. S:nk: o m:cadele ederken, k!rt!l!J! b! m:cadelede, akan gerMek kanda g9r:yord!. B! y:,den o, *a(murun T+r"+s+Hnde

Xe k9lelerin d9k:len her damla kanB Bir tebess:md:r, yeni bir d!da@B bekleyen Na da bir memedir, bebe@in a@,Bnda kBrmB,BlaJan NarBnBn genM d:nyasBnda, hayat bahJedenY

diyor ve b!n! yineliyord!. Ancak Jimdi akan kan k9lelerin kanB de@il, bi,,at 8esihHin kanBdBr. +arihin seyrinde rol alamadB@B, ancak d!r!p on! i,leyebildi@i iMin :,g:nd:r. ;imdi bir 8esih olmayB, insanlarBn m!tl!l!@! ve h!,!r! iMin kendini feda edebilmeyi temenni etmektedir. ?eykOrHda k:M:k bir Brmak olan B!veybHe hitaben ya,dB@B ,rma" e -l+m adlB Jiirinde J9yle der4#G

B!veyb... Ey B!veyb Nirmi yBl geMti, her biri asBr gibi gelen Xe b!g:n, karanlBk M9kerken, K,anmBJken yata@Bma, !y!maksB,Bn =inlerken vicdanBmBn sesini, !l! a@aM misali Jafak vakti =allarBnBn, k!JlarBn ve meyvesinin farkBnda )an ve g9,yaJB hissediyor!m, ya@m!r gibi B! acBlB d:nyanBn akBttB@B. Cl:lerin ManlarB titretir iniltiyi damarlarBmda )anBm yanBp kararBr 9,leminden bir k!rJ!n!n, Cld:r:c: b!,larB g9@s:m:n derinliklerini parMalayacak, +BpkB cehennem ateJi gibi kemiklerimi t!t!Jt!racak bir k!rJ!n!n. Ah bir koJabilsem savaJMBlarBn kollarBna, SBksam y!mr!klarBmB, indirsem kadere. Ah dalabilsem kanBma da insem derinliklere, +aJBsam y:k:, insanlarla birlikte, Neniden can versem hayata, PJte o ,aman bir ,aferdir 9l:m:mY

es-SeyybHBn yaJamBnBn 9,ellikle son :M yBlB, hastalB@Byla bo@!Jmakla geMmiJtir. B! d9nemde kendisi 9l:m: 9ylesine yakBndan hissetmiJtir ki, daha 9nce yi@itli@in, sevginin ve baJkalarB iMin kendini feda etmenin bir sembol: olarak k!llandB@B 9l:m, Jimdi artBk sadece 9l:md:r, bir t:keniJtir ve o b! ke, 9lmemek iMin, hayatta kalmak iMin m:cadele eder. B!n! b! d9nemde ya,dB@B el-Mabed el-.ar" *BatBk +apBnak, #$&E-, Menzilul-/"nn *)9leler Evi, #$&Q-, enl ibnet el-0eleb *?eleb6Hnin )B,BnBn ?!mbasB, #$&%- ve 1"bl *Pkbal, #$&'- adlB koleksiyonlarBnda g9rmek m:mk:nd:r.

Bedr ;kir es-Seyyb, modern Arap edebiyatBnda serbest Jiir hareketinin de 9nc:lerinden biridir. Serbest Jiirin ba,B biMimlerine ?!branHBn ve Em6n er-Reyhn6Hnin /mens!r Jiir1lerinde, e,-Wehv6, ;!kr6 ve B )es6rHin ba,B :r:nlerinde rastlansa ve T!is ZAvad b! alanda ilk cidd6 :r:nlerini ortaya koym!J olsa da, b! yeni Jiir biMiminin geliJmesi iMin k!ramsal temellerini atan ve hareketin 9nc:s: kon!m!na y:kselen, IraklB Jairler V,ik el-8elike ile es-SeyybHdBr11. Leleneksel Arap Jiir form!nda kasidedeki birlik ve b:t:nl:k, tek bir kafiye ve ve,inle sa@lanByord!. B! da, kaMBnBlma, olarak biMimi, iMerikten 9ncelikli hle getiriyor ve Jiiri Mo@! ,aman anlam aMBsBndan hayat6 etkisinden yoks!n bBrakByord!. Arap Jiirini, anlam aMBsBndan g:Ms:, kalmasBna yol aMan b! geleneksel yapBsBndan k!rtarmaya ilgi d!yan Jairler, Jiirdeki iM m:,i@i geliJtirerek, det kon!J!yor gibi rahat ve old!kMa sBradan ifadelerle mesa.larBnB iletme yol!n! tercih ediJleri dolayBsByla Jiire bir canlBlBk ka,andBrmBJlar ve daha da 9nemlisi topl!msal yaJamda Jiirin belirleyici, etkileyici ve y9nlendirici iJlevini artBrmBJlardBr. B! baJarB, 9,ellikle es-Seyyb, el-Beyt6, Salh Abd!ssabOr, Adonis, Vi,r )abbn6, "al6l el-"v6 ve daha baJka Jairlerin Jiirlerinde aMBkMa g9r:lmektedir. Temmz iir Hare"etiHnin 9nemli isimleri olan b! Jairlerin MabalarB yanBnda bir baJka yenilikMi Jairler gr!b!, serbest Jiirin daha radikal bir biMimini geliJtirmiJlerdir. B! gr!p, daha 9nceki serbest

#G

Jiir k!ramlarBnB, birtakBm deneyimleri ve tahayy:lleri ifade etmede hl yetersi, ve b! k!ramlarB da bir biMimde kBsBtlayBcB, hareket alanBnB daraltBcB b!ld!klarBndan12 Arap Jiirini ar!,, kafiye, tefHile, b:t:nl:k vs. gibi her t:r ba@layBcB ve alan daraltBcB k!rallardan k!rtarma yol!na gitmiJler ve tam anlamByla serbest ve son derece bireysel bir Jiir form! geliJtirmiJlerdir ki b! da Avr!pa moderni,minin Arap Jairler :,erindeki etkisinin bir son!c!d!r. Belli baJlB bir modeli olmadB@B iMin /Jiir de@il1 diye karJB MBkBlan ve baJlangBMta /mens!r Jiir1 veya /serbest Jiir1 gibi terimlerle karJBlanan b! tar, Jiir, sadece biMim olarak de@il, aynB ,amanda iMerik itibariyle de ,BtlBklarBn birli@ine dayanmaktadBr4 ;iir ve nesir, 9,g:rl:k ve disiplin, yBkBcB bir anarJi ve toparlayBcB bir sanat.13 NapB itibariyle b! tar, mens!r Jiirler, Mok iyi plnlanmBJ ve mantBklB olarak d:,enlenmiJ kompo,isyonlarla plnsB, ve k!ral tanBmayan kompo,isyonlar arasBnda gidip gelmektedir. B! Jiir akBmBnBn belli baJlB temsilcileri +evfik Syig, ?ebr Pbrahim ?ebr, NOs!f el-"l, Adonis, 8!hammed el-8gOt ve Kns6 el-"cHdBr. Bedr ;kir esSeyyb, b! aMBdan tam bir modernist Jair sayBlma,, tersine o, serbest na,mB benimseyen Jairler arasBnda da en gelenekMi Jair olarak bilinir14. Bedr ;kir es-SeyybHBn en 9nemli temsilcilerinden biri old!@! ve #$'GHli yBllar modern Arap Jiirine damgasBnB v!ran Temmz iir Hare"eti15, Arap topl!m!n!n b! yBllarda iMinde b!l!nd!@! sosyal ve siyasal d!r!m ile BatBlB modernistlerin, 9,ellikle de +.S. EliotHBn, es-Seyyb yanB sBra NOs!f el-"l, "al6l "v6, Adonis *Ali Ahmed SaH6dve ?ebr Pbrh6m ?ebr gibi Jairler :,erindeki etkisinin bir son!c!d!r. Temmz iir Hare"eti, adBnB +emm!, veya =!m!,i efsanesinden alBr. 8BsBr ve BatB Asya halklarB hayatBn, 9,ellikle de bitkisel hayatBn sona eriJini ve yeniden baJlayBJBnB, her yBl 9l:p tekrar dirilen bir tanrB olarak kiJileJtirdikleri Isiris, +emm!,, Adonis ve Attis gibi isimler altBnda anmBJlardBr. =o@a, b! tanrBlarBn 9l:m:yle 9lmekte, yeniden do@!JlarByla da hayat b!lmaktadBr. S:mer mitolo.isinde ise +emm!, veya

##

=!m!,i, Moban tanrB ol!p tabiatBn :retken ener.isinin cisim hline gelmiJ biMimi olan ana tanrBMa PJtar veya PnannaHnBn JB@B veya kocasB olarak g9r:n:r. Lr!p Jairlerinden Ali Ahmed SaH6dHin kendisine isim olarak seMti@i3 kBJBn yer altBnda saklanan, baharla

birlikte yery:,:ne d9nen ve aJk c:mb:J: iMinde fBJkBrBp geliJen bitkisel varlB@B simgeleyen Adonis, Babil ve S!riyeHnin Sami halklarB tarafBndan tapBnma aracB olarak k!llanBlmBJ, N!nanlar da 8.C. yedinci y:,yBlda b! deti onlardan almBJlar ve b9ylece iJlevi aynB *do@aya 9l:m:nden sonra yeniden hayat verme- bir varyant olarak N!nan mitolo.isine girmiJtir.16 Temmz Hare"et iMinde yer alan Jairler, eski N!nan, 8BsBr, Roma ve S:mer mitolo.ilerinden alBnma mitleri3 tarihten, 9,ellikle de Arap tarihinden, folklor!ndan seMilme !ns!rlarB !staca ve yaratBcB bir biMimde k!llanma baJarBsB g9stermiJlerdir. BaJta es-Seyyb olmak :,ere b! harekete 9nc:l:k etmiJ olanlar, +.S. EliotHB ve on!n 9,ellikle de The 2aste 3and adlB Jiirini Mok iyi incelemiJler3 b! Jiirden, sanki Ailistin tra.edisini yaJamBJ olan AraplarBn hislerine terc:man olmak iMin ya,BlmBJMasBna old!kMa etkilenmiJler ve EliotHB kendilerine det bir model olarak almBJlardBr. 17 B! hareketin do@!J!nda es-SeyybHBn Jiirsel yetene@inin ve d!yarlBlB@BnBn katkBsB old!kMa b:y:kt:r. In!n tam bir Eliotvari Jiiri Undetul-matar *Na@m!r!n +:rk:s:-, kBJ ve 9l:m:n ardBndan baharBn geliJini ve hayat veren ya@m!r vasBtasByla yeniden dirilip canlanmayB ifade eden verimli +emm!, mitini iJlemektedir. #$'% yBlBnda el-db *Beyr!t-

dergisinde yayBmlanan b! Jiir, T:bnanlB "al6l "v6, NOs!f el-"l ve S!riyeli Adonis gibi Jairlerin MeJitli verimlilik mitlerini Mok yaygBn bir biMimde k!llanacak ol!JlarBnBn bir habercisi niteli@indeydi. B! Jairler Adonis ve Baal gibi di@er +emm!, sembollerini, Ta,ar!s gibi )itabB 8!kaddesHte b!l!nan fig:rleri *b!n! el-"v6 k!llanmBJtBr-, MarmBha gerilme sembol:n: *b!n! bi,,at es-Seyyb k!llanmBJtBr- ya da Anka miti gibi *b!n! Adonis k!llanmBJtBr- di@er mitleri sBkMa k!llanma yol!na gitmiJlerdir. =o@anBn hayat

#E

b!lmasBnB ifade eden /verimlilik1 mitleri, aynB ,amanda Arap topl!mlarBnBn 9,ellikle Ailistin tra.edisinden sonraki /9l:m1 hlinden yeniden canlanma ve hayat b!lma hline geMiJ inancBnB besleyip b:y:tecek tar,da k!llanBlmaya elveriJli ol!J! aMBsBndan da tercih ediliyord!. B! yolla #$%R sonrasB Arap d:nyasBnda yetiJen k!Ja@a, b! yenilgiyi 9d:nleyecek de@iJimin gerMekleJece@ine ve topl!m!n kendini aJaca@Bna, !yanaca@Bna ve Jahlanaca@Bna iliJkin !m!tlar aJBlanabiliyord!. "al6l "v6Hnin yine el-db dergisinde yayBmlanan el-0isr *)9pr:- adlB Jiiri ile es-SeyybHBn *a(murun T+r"+s+ adlB Jiiri, b! t:r Jiirlere 9rnek olarak verilebilir. Ve var ki b! !m!tlar, hatt "a,iran #$&F SavaJB ile gelen ve daha b:y:k olan bir tra.edinin yaJanmasBndan 9nce, /Arap birli@i1 d:Jlerine bir darbe niteli@i taJByan 8BsBr ve S!riye arasBndaki birli@in *BirleJik Arap ?!mh!riyetiHnin- ortadan kalkmasByla b:y:k 9lM:de da@BlacaktB. Vitekim "al6l "v6, 3azarus Jiirinde b! yeniden dirilme temini, b! ke, ironik bir tar,da iJliyord!. B! Jiirde Ta,ar!s 9ld:kten sonra do@maktadBr, ama 9l: r!hl! bir adam olarak. #$&GHlB yBllarBn baJlarBna kadar Jairleri b:y:lemiJ ve MokMa iJlenmiJ olan b! verimlilik mitleri, yBllar geMip herhangi bir !yanBJ belirtisi g9r:lmeyince, yerini yavaJ yavaJ Arap tarihinden gelen mitlere bBraktB. B!nda da 9nc:l:k yine es-SeyybHa aitti. Nine Beyr!t k9kenli el-db dergisinde #$'& yBlBnda es-Seyyb, o sBralar meydana gelmiJ olan ?e,ayir =evrimini 9ven !,!n Jiiri /ra& Ma4ribindeHyi yayBmladB. B! Jiir de yeniden do@!J temini iJlemekle birlikte b! sefer semboller gerMek tarihten seMilmiJ, ",. 8!hammed ve ashabB k!llanBlmBJtB. B! Jiire g9re direniJ ve yi@itlik gibi hasletlerinin 9l:m:yle birlikte gelen iMteki ,ayBflB@Bn bir son!c! olarak Pslm medeniyetinin g9rkeminin ortadan kalkmasByla insanlarBn iMinde Allah ve 7eygamber de 9lm:J, ancak Jimdi b!nlar ?e,ayir da@larBnda yeniden dirilmiJtir. B! t:r Arap ve Pslm tarihinden alBnma motifler, 9,ellikle "a,iran #$&F savaJBndan sonra Arap d:nyasBnBn iMinde b!l!nd!@! sosyo-politik d!r!m!n eleJtirisine derinlik katacak !ns!rlar olarak k!llanBlBr.

#Q

B! yola baJv!ran Jairlerden Emel =!nk!lH!n, Arap efsane kiJilerinden 5er"ul*emmeHyi k!llandB@B Jiirleri, b!g:n bile Arap-Psrail yakBnlaJmasB karJBtlarBnca b:y:k bir be@eniyle ve kendi hislerine terc:man olan bir baJyapBtMasBna ok!nmaktadBr.

Nine Temmz Jairlerden es-Seyyb ile iJlenmeye baJlayan kent temi, 9@renim g9rmek veya MalBJmak amacByla k9yden kente g9M etmiJ b!l!nan pek Mok Jaire ca,ip gelmiJtir. B! tem, es-SeyybHdan sonra "al6l "v6, Abd!lm!Ht6 "ic,6, Adonis, 8!hammed el-8gOt ve B!lend el-"aydar6 gibi Jairlerce sBkMa iJlenmiJtir. B! modernistlere g9re kent, baskBcB h:k:met k!r!m!n!n, /kaba1 polis g:c:n:n ve bir yB@Bn a.anBn merke,i ol!J! yanBnda ,or yaJam koJ!llarB y:,:nden sefil bir hayat s:ren ve tahamm:l g:c: t:kenme noktasBna gelmiJ binlerce insanBn y!rd!d!r. B! t:r Jiirlerde sBkMa kent ile k9y yan yana kon!r ve kentin pisli@i ve kBsBrlB@B, k9y hayatBnBn temi,li@i ve verimlili@i ile tam bir te,at ol!Jt!r!r. )entte g9r:len fakirli@in, f!hJ!n temel nedeni olarak kentte yaJanan adaletsi,likler g9sterilir. )Brsal kesimle ba@larBnB s:rd:ren bir kentli olarak B!lend el-"aydar6, kenti /insan 9@:ten bir de@irmen1 olarak niteler.18 7ek Mok Jiirinde kent adsB,dBr ve dolayBsByla b:t:n Arap kentlerini semboli,e eder. B!n!n en b:y:k istisnasB, b:t:n kentlerine ad koyan "al6l "v6Hdir. Beyr!t, ona g9re, =o@! ve BatBnBn ilginM bir karBJBmBdBr ve b!rada her Jey sahte ve 9d:nM alBnmadBr. =i@er yandan 7aris ve Tondra BatB aMg9,l:l:@:n:n, hBrsBnBn ve saldBrganlB@BnBn sembolleridir. Bir kent k!rbanB olan es-SeyybHdan farklB olarak "v6, kendisini b:t:n b! k9t:l:klerin dBJBnda kon!mlandBrBr. "er iki tarafB da reddeden, b!nlarBn kendisini kirletmelerine i,in vermeyen 9fkeli bir bilge kiJilik sergiler. B! /Jair-kahraman1 t!t!m!, modernist Jairlerin pek Mo@!n!n :r:nlerinde g9r:l:r. Ancak es-Seyyb, di@erlerinden farklB olarak, modern insanB, modern !ygarlB@Bn yarattB@B bir kahraman olarak de@il, b! !ygarlB@Bn bir k!rbanB olarak g9r:r.

#%

Es-SeyybHBn Jiir koleksiyonlarB J!nlardBr4 Ezhr 5bile *Solg!n SiMekler, #$%F-, Estr *Efsaneler, #$'G-, Undetul-Matar *Na@m!r!n +:rk:s:, #$&G-, elMabed el-.ar" *BatBk +apBnak, #$&E-, Menzilul-/"nn *)9leler Evi, #$&Q-, enl 1bnet eleb *SelebiHnin )B,BnBn ?!mbasB-, 1"bl *Pkbal, #$&'-.

Es-Seyyb *a(murun T+r"+s+ adlB Jiirinde bir yandan estetik d!yarlBlB@Bn dor!klarBna tBrmanBrken, di@er yandan IrakHBn o g:nk: d!r!m!n! 9,etlemekte, kBJ ve 9l:m:n ardBndan baharBn geliJini ve hayat veren ya@m!r vasBtasByla yeniden dirilip canlanmayB ifade eden verimli +emm!, mitini iJlemekte, !m!tlarBn yeJermesine olanak sa@layacak ya@m!rla birlikte IrakHBn /yeJerece@ine1 olan inancB telkin etmektedir. Ancak b9yle bir ya@m!r! ne yaJamBnda es-Seyyb g9rebilmiJ, ne de aradan geMen elli yBl iMinde IrakHa b9yle bir ya@m!r ya@mBJtBr. *a(murun T+r"+s+, IrakHBn mevc!t d!r!m! g9, 9n:ne alBndB@Bnda sanki d:n ya,BlmBJ gibidir4

YAMURUN T R! S

Seher vakti iki h!rma a@acBdBr g9,lerin Na da iki balkon3 ayBn terk etmek :,ere old!@! L:l:msedi@inde g9,lerin, ba@lar yaprak aMar, Aylar gibi dans eder BJBklar nehirde, Bir k:rekle hafifMe titretilen, seher vaktinde. L:l:msedi@inde g9,lerin, Sanki nab,B atByor derinliklerinde, yBldB,larBn...

#'

AkJamBn ellerini :,erine yaydB@B deni, gibi ;effaf bir acB sisine dalar g9,lerin3 )BJBn sBcaklB@BnB barBndBran, sonbaharBn titreyiJini, Cl:m:, do@!m!, karanlB@B ve aydBnlB@B. Xe b:t:n r!h!mda a@lamanBn titreyiJi !yanBr, Xe vahJi bir m!tl!l!k k!caklar g9ky:,:n: 8!tl!l!@! gibi Moc!@!n, aydan korkt!@!ndaY Sanki g9kk!Ja@B y!d!ml!yor b!l!tlarB Xe damla damla eriyorlar ya@m!rda. Xe mBrBldandB Moc!klar asma MardaklarBnda, IkJadB a@aMtaki serMelerin s!sk!nl!@!n! Na@m!r!n t:rk:s:.. Na@m!r.. Na@m!r.. Na@m!r.. AkJam esniyorken, b!l!tlar hl =9k:yor, d9kebilece@i a@Br g9,yaJlarBnB, +BpkB bir Moc!k gibi, !y!ma,dan 9nce s9ylenip d!ran Bir yBldBr !yanBp da b!lamadB@B3 Pstemeye baJladB@Bnda, /NarBndan sonra d9necek1 dedikleri Annesinin m!tlaka geri gelece@ini. ABsBldasalar da arkadaJlarB annesinin orada old!@!n!, +epenin yamacBndaki me,arBnda !y!d!@!n!, +oprak yiyerek, Mam!r iMerek3

#&

Sanki :,g:n bir balBkMB gibi, a@larBnB toplayan, S!ya ve kadere kahreden Xe t:rk:y: da@Btan ayBn battB@B yere. Na@m!r.. Na@m!r.. Bilir misin ne t:r h:,:nd:r ya@m!r!n verdi@i[ BoJaldB@Bnda nasBl iniler MatB ol!klarB[ Xe nasBl hisseder onda t:keniJini, yapayalnB, olan biri[ Na@m!r!n da son! yok, tBpkB d9k:len kan gibi, aMlBk gibi, Sevgi gibi, Moc!klar gibi, 9l:ler gibiY L9, bebeklerin gelir hayalime ya@m!rla birlikte )9rfe,in dalgalarBnBn karJBsBnda parlatBr JimJekler IrakHBn sahillerini, yBldB, ve deni, kab!klarByla, Sanki parlamak :,erelermiJ gibi, Sonra Meker gece :,erlerine kanlB bir 9rt:. "aykBrBrBm k9rfe,e4 /Ey )9rfe,, Ey inci veren, deni, kab!@! veren, 9l:m verenY1 Xe yankBlanBr sanki hBMkBrBk gibi sesim4 /Ey )9rfe,, Ey deni, kab!@! ve 9l:m veren.1

Sanki d!yar gibiyim IrakHBn yBldBrBmlar topladB@BnB Ivalarda da@larda JimJekler depoladB@BnB ;ayet kBrarsa erkekler m:hr:n: Sem!dHdan bBrakma, r:,garlar geride,

#F

"iMbir i,, vadide. Sanki d!yar gibiyim h!rma a@acBnBn ya@m!r! y!d!mlayBJBnB, =!yar gibiyim k9ylerin figanBnB ve g9Mmenlerin Nelkenler ve ellerinde k:reklerle Bo@!J!rken )9rfe,Hin fBrtBnalarByla ve yBldBrBmlarla ;! t:rk:y: s9ylediklerini4 /Na@m!r.. Na@m!r.. Na@m!r.. IrakHta aMlBk var SaMar orada hasat mevsimi mahs!l:n: =oys!n diye kargalar ve Mekirgeler +arlalarda d9nen de@irmenler, etrafB insanlarla Mevrili C@:t:r taJlarB ve taneleri. Na@m!r.. Na@m!r.. Na@m!r.. AyrBlBk gecesi nice g9,yaJB d9kt:k de Sonra \anlamasBnlar diye- /ya@m!r1 dedik Na@m!r.. Na@m!r.. Soc!kl!@!m!,dan beri )BJBn b!l!tlanBrdB g9ky:,: Xe ya@m!r ya@ardB Xe her yBl \yeJerince topraklar- aMlBk Mekerdik

#R

AMlB@Bn olmadB@B bir yBl, yaJanmadB IrakHta. Na@m!r.. Na@m!r.. Na@m!r.. "er bir damlasBnda )BrmB,B var, sarB var, MiMeklerin toh!m!ndan AM ve MBplak insanlarBn her bir g9,yaJB Xe k9lelerin d9k:len kanBnBn her damlasB Bir tebess:md:r, yeni bir d!da@B bekleyen Na da bir memedir, bebe@in a@,Bnda kBrmB,BlaJan NarBnBn genM d:nyasBnda, hayat bahJedenY Na@m!r.. Na@m!r.. Na@m!r.. Irak ya@m!rla yeJerecek...1

)9rfe,He sesleniyor!m4 /Ey )9rfe,, Ey inci, deni, kab!@! ve 9l:m verenY1 Xe yankBlanBr sanki hBMkBrBk gibi sesim4 /Ey )9rfe,, Ey deni, kab!@! ve 9l:m verenY1 Xe )9rfe, bol hediyelerinden saMar k!mlara +!,l! k9p:@:n: ve deni, kab!@! Xe bo@!lm!J ,avallB birinin geriye kalan kemiklerini3 )9rfe,Hin derinliklerinden ve dibinden

#$

Cl:m: iMmeye devam eden g9Mmenlerden. IrakHta bin yBlan var, bal9,:n: iMen ABratHBn Mi@le b:y:tt:@: bir MiMekten. Xe d!y!yor!m yankByB )9rfe,Hde MBnlayan4 /Na@m!r.. Na@m!r.. Na@m!r.. "er bir ya@m!r damlasBnda )BrmB,B var, sarB var, MiMeklerin toh!m!ndan. AM ve MBplak insanlarBn her bir g9,yaJB Xe k9lelerin d9k:len her damla kanB Bir tebess:md:r, yeni bir d!da@B bekleyen Na da bir memedir, bebe@in a@,Bnda kBrmB,BlaJan NarBnBn genM d:nyasBnda, hayat bahJeden.1 Xe boJalBr ya@m!r...

D n !edr "ir es-#eyyb, =r!Hl-Avde, Beyr!t #$R&, ?.I, s.%F%-%R#

EG

=ipnotlar

E#

] #

"asen +evf6k, ir !edr "ir es-#eyyb 6Dirse fenniye e fi"riye-, =r Ksme liHn-neJr veHt-tev,6H, Amman#$$F, s. %R3 No!ssef "asen +evf6k, a747e7, s.'&, &',R#. "asen +evf6k, a747e7, s.'&-'F, &&, FQ-F'. "asen +evfik, a747e7, s. $Q v.d. es-SeyybHBn ifadesine g9re /eJ-;evvfHBn darbe yaptB@B g:n g:l:mserken g9r:ld:@:1 gerekMesiyle. Bk,. "asen +evf6k, a747e7, "asen +evf6k, a747e78 s.#G'-#G&. El-Ha dis dergisi, SayB4QQ% *' Visan #$&Q-, s.EE-EQHten naklen "asen +evf6k, a747e7, s.##Q. "asen +evf6k, a747e7, s.##'-##&. Abd!rrahmn 8!hammed el-)aHOd, el-1bhm f iril-hadse, Z^lem!Hl-maHrife, )!veyt EGGE, s.'F. D n !edr "ir es-#eyyb, ?.I, s.%''-%'& )afiye birli@ine dayanmayan ve tek bir beyitte tefHile sayBsBna ba@lB kalmayan ilk kasideyi V,ik el-8elHikeHnin mi yoksa es-

Rakha, /Badr Shakir al-Sayyab1, weekly.ahram.org.eg/2004/682/bo6.htm

E Q % '

s.#G#.
& F R $

#G ##

SeyybHBn mB ortaya koym!J old!@! ve tar,Bn ilk kasidesi kon!s!nda bk,. V,ik el-8elHike, 9ady-iril-mus$r8 =r!Hl-Zilm liHl-mely6n, Beyr!t #$R#, s.#%3 Vc6 ZAlOJ, D n !edr "ir es-#eyyb *Beyr!t, =r!Hl-Zavde, #$R&, ?.I-Ha 9ns9,, s. *,- v.d.
#E

Crne@in V,ik el-8elHike, Jiirde ar!,! t:mden kaldBrmByor, sadece bir esneklik getiriyord!, dolayBsByla Jiiri yine de k!rallara Bk,. 8o!nah A. )ho!ri _"amid Algar, /n /nth'l'4y 'f M'dern /rabi: ;'etry, Kniversity of ?alifornia 7ress, Tondon #$F%, No!ssef Rakha, /Badr Shakir al-Sayyab1, weekly.ahram.org.eg/2004/682/bo6.htm Temmz iir Hare"etiHnde yer alan Jairler iMin /+emmO,6 ;airler1 adBnB k!llanan ilk kiJi ?ebr Pbrh6m ?ebr olm!J, b! k!llanBm

ba@lByord!.
#Q

s.#F.
#% #'

daha sonra araJtBrmacBlar tarafBndan benimsenmiJtir. Bk,. 8!htr ZAl6 EbO Ll6, el-Ustral-mih eriyye f-iril-<arabiyyilmus$r8 el-"eyHet!Hl-misriyyet!Hl-Zmme liHl-kitb, )ahire #$$R, s.F%.
#&

S.V.)ramer, #umerian Myth'l'4y, 8ichigan #$%F, s.#G#-#GQ3 `ohn 8ikhail Asfo!r, 2hen The 2'rds !urn8 /n /nth'l'4y 'f

M'dern /rabi: ;'etry= >?@A->?BC, ?ormorant Books, ?anada #$RR, s.'G3 A,ra Erhat, Mit'l'Di #)zl+(+, Rem,i )itabevi, Pstanb!l EGG#, s.##-#E.
#F #R

`abra I. `abra, /8odern Arabic Titerat!re and the 0est1, E'urnal 'f /rabi: 3iterature, Xol. II *E.`. Brill, Teiden #$F#-, s.R#-RF. Salma )hadra `ayy!si, /8odernist 7oetry in Arabic1, M'dern /rabi: 3iterature *Ed. by 8. 8. Bada i-, ?ambridge Kniversity

7ress, #$$E, s.#'&.

)ANVA)SA Abd!rrahmn 8!hammed el-)aHOd, el-1bhm f iril-hadse, Z^lem!Hl-maHrife, )!veyt EGGE

D n !edr "ir es-#eyyb, ?.I Erhat, A,ra, Mit'l'Di #)zl+(+, Rem,i )itabevi, Pstanb!l EGG# `ebra.I. `abra, /8odern Arabic Titerat!re and the 0est1, E'urnal 'f /rabi: 3iterature, Xol. II *E.`. Brill, Teiden #$F# `ohn 8ikhail Asfo!r, 0hen +he 0ords B!rn, An Anthology of 8odern Arabic 7oetry4 #$%'-#$RF, ?ormorant Books, ?anada #$RR "asen +evf6k, ir !edr "ir es-#eyyb 6Dirse fenniye e fi"riye-, =r Ksme liHn-neJr veHt-tev,6H, Amman#$$F el-8elHike, 9ady-iril-mus$r8 =r!Hl-Zilm liHl-mely6n, Beyr!t #$R# 8o!nah A. )ho!ri _"amid Algar, /n /nth'l'4y 'f M'dern /rabi: ;'etry, Kniversity of ?alifornia 7ress, Tondon #$F% 8!htr ZAl6 EbO Ll6, el-Ustral-mih eriyye f-iril-<arabiyyil-mus$r8 el-"eyHet!Hlmisriyyet!Hl-Zmme liHl-kitb, )ahire #$$R Salma )hadra `ayy!si, /8odernist 7oetry in Arabic1, M'dern /rabi: 3iterature *Ed. by 8. 8. Bada i-, ?ambridge Kniversity 7ress, #$$E S.V.)ramer, #umerian Myth'l'4y, 8ichigan #$%F No!ssef Rakha, /Badr Shakir al-Sayyab1, weekly.ahram.org.eg/2004/682/bo6.htm