PITANJA ZA I KOLOKVIJUM IZ TRANSPORTNIH SREDSTAVA 1. Koje su osnovni faktori razvoja saobraaja i transporta kroz istoriju?

Istorija covjecanstva ukazuje na velike razlike u putevima koijima su pojedini narodi prolazilil kroz pojedine razvoje etapa, pa se i vremenski okviri znatno razlikuju. Uprkos tim razlikama, globalni razvoj saobracaja zavisi od opsteg razvoja privrede i drustva,kao i od prirodnih faktora i tehnickih rjesenja.
drustvo Privreda,ekonomija

Saobracaj/transport

Priroda,drustvena sredina

Tehnika i inovacija

2. Koje su epohe razvoja drutva i saobraaja i transporta na globalnom nivou? Epohe razvoja saobracaja i transporta u svijetu: 1.Saobracaj i transport u predindustrijskoj zoni (do 1800.godine) a u okviru toga -saobracaj antickog drustva (nastanak i razvoj veliki carskih imperija) -saobracaj u feudalizmu -saobracaj u vrijeme radjanja modernog svijeta,period manufakture 2.Pojava savremenih transportnih sistema (1870-1920) 3.Saobracaj i transport i industrijalizacija-era Forda (1920-1970) 4.Novi kontekst saobracaja i transporta, globalizacija i specijalizacija proizvodnje-post-Fordova era (1970-) 5.Buduci pravci razvoja saobracaja i transporta

3. Za koju epohu razvoja saobraaja je karakteristina dominacija eleznikog saobraaja? Period industrijske revolucije je oznacio ogromne promjene u saobracajnim sistemima, koje se mogu nazvati saobracajna revolucija jer se pojavljuju mehanizovani vidovi transporta i to na vodi i kopnu-pocinje era razvoja zeljeznice. Zeljeznicki saobracaj, tokom 19 vijeka posnaje okosnica citavog suvozemnog saobracaja koja na sebi preuzima glavni dio zadataka saobracaja proisteklih iz industrijske revolucije. Time je zeljeznica, povratno, znacajno doprinjela razvoju industrije i njenom prostornom sirenju i na oblasti izvan vodnih puteva- pomorskih luka. 4. Za koju epohu razvoja saobraaja je karakteristian porast zahjteva za koncentrovanim prevozima? Zbog ega? Industrijska revolucija-primjena masina u proizvodnji znacajno je ubrzala razvoj saobracaja i transporta, pre svega zbog karakteristika industrijske proizvodnje koje su uticale na porast i promjenu strukture zahtjeva za prevozom tereta putnika i prenosom informacija. Masovna serijska industrijska proizvodnja i znacaj porasta produktivnosti rada do koga je dovela-uticali su na snizavanje cijena proizvoda. Industrijski proizvodi su znatno jeftiniji od proizvoda rucnog rada. Povecava se obim prevoza, kako tereta tako i ljudi i poruka; jos vise se produzava prevozni put. Obim prevoza dobara povecava se pre svega zbog porasta obima proizvodnje. I to veoma naglo povecanja obima i industrijske, ali i poljoprivredne proizvodnje ,pa se moze sumirati da postoji potreba za : -masovnim i -koncentrovanim prevozom. 5. Sa kojim tehniko-tehnolokim dostignuem zapoinje era mehanizovanog kopnenog i vodnog saobraaja? Najvece zasluge za razvijanje parne masine 1765 pripadaju britanskom inzinjeru Wattu, iako su prvi motori na parni pogon zapravo korisceni za ispumpavanje vode iz rudnika. Krajem XIX vijeka pomorski saobracaj ulazi u novu razvojnu fazu koja je podstaknuta poboljsanjima u pogonskoj tehnologiji- postepenim prelaskom sa uglja na naftu. 6. Za koju epohu razvoja saobraaja je meunarodnog putnikog avio saobraaja? karakteristian razvoj

Vazdusni saobracaj je sve do Drugog svjetskog rata bio prilicno ogranicen u pogledu kapaciteta i mogucnosti doleta. Posle Drugog svjetskog rata dolazi do pravog zaokreta u vazdusnom saobracaju u svijetu, a narocito u SAD, gdje je 1958.godine uveden Boeing 707-prvi komercijalni mlazni avion sto je predstavljalo prekretnicu u medjunarodnom-interkontinentalnom prevozu putnika i ujedno oznacilo kraj ere preokeanskih putnickih brodova. Zahvaljujuci mlaznom motoru, povecava se dolet, kapaciteti i brzine, a zbog porasta prosjecnog zivotnog standarda, povecava se interesovanje i broj putnika u vazdusnom saobracaju. Ovaj giganski avion moze da preveze blizu 400 putnika, sto smanjuje troskove avionskih karata i otvara avio saobracaj ka masovnom trzistu. 7. ta je dalo najvei podsticaj razvoju tramvajskog saobraaja u gradovima krajem XIX vijeka? Pojava amnibusa, a zatim tramvaja sa konjskom vucom XIX vijeka omogucila je da se radijus gradova udvostruci(8-10km) Ovaj period karakterise i pojava prvih sistema javnog gradskog prevoza . 8. Za koju epohu razvoja saobraaja je karakteristina dominacija vodnog saobraaja? Period manufakture. Razvoju vodnog saobracaja, zapravo osjetnom povecanju njegove uloge u zadovoljavanju ukupnih potreba u prevozu, doprinijela su i dva krupna tehnicka pronalaska:kompas i ustavaprevodnica.Prvi u prekomorskoj a drugi u unutrasnjoj plovidbi. Na unutrasnjim plovnim putevima saobracaju camci i brodovi. U plovidbi niz vode koristi se sama rijecna matica. Jedra su redje u upotrebi i to samo na velikim rijekama. Koriste se i veslaci, sada vec ne robovi, nego najamni radnici ili kaznjenici. Pored ovih izvora pogonske snage osnovni nacin kretanja plovila na unutrasnjim plovnim putevima, posebno pri uzvodnoj plovidbi i pri kretanju po mirnim vodama postaje vuca sa obale. Plovne objekte vuku ljudi ili zivotinje krecuci se obalom. Najveci uspjesi u razvoju prevoznih kapaciteta postignuti su ipak u izgradnji pomorskih brodova. U 15 vijeku Spanci i Portugalci stvaraju novi tip broda karavelu,male tonaze ali sa boljom oplatom. 9. Nabrojati neke pravce razvoja saobraaja i transporta u post-Fordovoj eri i u bliskoj budunosti.

Maglev-sistem magnetne levitacije ima prednost sto ne postoji trenje izmedju voza i podloge pa se mogu dostici operativne brzine izmedju 500-600km/h i to je dvostruko vise od postojecih sistema za vozove velikih brzina Automatizovani trans.sistemi-odnose se na niz alternativa za poboljsanje brzine,efikasnost,bezbjednost i pouzdanost prevoza potpunom ili djelimicnom auomatizacijom vozila,pretovarnih ili kontrolnih operacija.Cilj ovih inicijativa je efikasnije koriscenje postojece infrastrukture. Elektricni pogon-elektricni generator koji koristi katalicku konverziju vodonika ili kiseonika na nivou sadasnje tehnologije primjena elektromotora moguca je samo za laksa vozila. 10.ta je omoguilo skraenje puteva u interkontinentalnom pomorskom saobraaju? Izgradnja dva velika kanala (Suez 1869, i Panama 1914) takodje je znacajno doprinjela savladavanju interkontinentalnih rastojanja i uspostavljanju redovne interkontinentalne plovidbe. Suecki kanal spaja Sredozemno more sa Crvenim morem i cija je izgradnja pocela 1858.,otvoren je za saobracaj 1869. Dug je 160 kilometara i posle nekoliko produbljivanja i prosirivanja sirok 80-135 metara, a dubok 13-14 metara, te moze da primi brodove do 45,000 BRT. Panamski kanal povezuje Atlanski i Tihi okean. Kanal je gradjen od 1881 do 1914 a penje se na visini od 26 metara. Dug je 81,6 km, sirok 92 m a dubok 14 metara. 11.Kako dijelimo poiljke prema nainu transporta? 12.Osnovni elementi tovarnog lista u vazdunom transportu. Tovarni list-osnovni komercijalni i pravni dokument u vazdusnom transportu, dokaz da je izmedju davaoca i primaoca usluge sklopljen ugovor, da je roba primljena na utovar Osnovni elementi tovarnog lista u vazdusnom transportu: *polaziste i odrediste *adresa i podaci primaoca i posaljioca *podaci o robi(vrsta,broj,pakovanje) *broj primjeraka tovarnog lista *prateca dokumentacija uz robu

13.ta znai skraenica INCOTERMS? Medjunarne transportne klauzule regulisane su skupom pravila za tumacenje termina INCOTERMS (akronim od eng.naziva International commercial terms) INCOTERMS je skracenica za medjunarodne trgovacke termine cija je svrha da pruze set najcesce koriscenih medjunarodnih pravila u spoljnoj trgovini, kako bi se izbjeglo razlicito i pogresno tumacenje trgovackih uslova koje su 2 strane iz razlicitih zemalja utvrdile svojim ugovorom o kupoprodaji. Incoterms klauzule se mogu svrstati u 4 grupe prema pocetnom slovu skracenice: grupu E,grupu F,grupu C i grupu D. Klauzule E,F i C grupe su klauzule otpreme, a klauzule D su klauzule prispeca. 14.Iz ega se tarifa sastoji? Tarifa predstavlja cijenu usluga u zeljeznickom transportu. Tarifu u prevozu robe cine: 1.vozarina 2.sporedne pristojbe 3.ostali troskova prevoza Visinu vozarine odredjuju:vrsta posiljke,teretni razredi robe,brzina transporta,nosivosti vagona,tezina robe,duzina puta; obicno ima najveci uticaj na visinu tarife Sporedne pristojbe cine:troskovi manipulisanja, brojanja, mjerenja, pregleda, utovara, lezarine i kalskih gubitaka robe Ostali troskovi prevoza se odnose na postupanje sa robom da se ne bi povecao procenat kala, rastura i loma, postanskih troskova... 15.Nacrtati dijagram raspodjele pritiska na podlogu toka pri kretanju.

16.Predstaviti dijagramom jedinine trokove drumskog i eljeznikog transporta u funkciji koliine tereta ili duine transportnog puta.

D Q ili L Q-kolicina tereta L-duzina puta C-troskovi D-drumski saobracaj -zeljeznicki saobracaj 17.Zbog ega se sprovodi standardizacija? Standard-tehnicki propisi na internacionalnom ili nacionalnom nivou *pojednostavljenje proizvodnje *konstruisanje rezervnih dijelova i sklopova *mogusnost zamjenjivosti istih na masinama *poboljsanje kvaliteta proizvoda *otklanjanje spornih pitanja na relaciji proizvodjac korisnik *smanjenje cijene kostanja 18.ta se propisuje tolerancijama i koje su tolerancije predviene standardima kod mainskih dijelova? Tolerancije propisuju dozvoljena odstupanju u odnosu na tacne vrijednosti

*tolerancije duzinskih mjera *tolerancije oblik i polozaja povrsina i osa dijelova *tolerancije hrapavosti obradjenih povrsina 19.Nacrtati dijagram tolerancijskih polja kod labavog nalijeganja. 20.Nacrtati dijagram tolerancijskih polja kod vrstog nalijeganja. 21.ematski prikai hijerarhiju dijelova u maini. 22.ematski prikai tri osnovne cjeline u mainskom sistemu.

P.M.

R.M.

n ul

P ul

n izl

P izl

23.Koji su to elementi za obrtno kretanje? *osovina i vratila *lezaji klizni i kotrljajni *spojnice 24.Koji se elementi koriste za prenos tenosti i gasova? *sudovi pod pritiskom *cijevne armature *ventili *razvodnici 25.ta je to prevoz? Prevoz je specijalizirana djelatnost koja pomocu prometne suprastrukture i prometne infrastrukture omogucuje realizaciju prometne usluge. Prevozeci robu (teret,materijalna dobra) ljude i energiju s jednog mjesta na drugo,prevoz organizovano svladava prostorne i vremenske udaljenosti.

26.Zadatak poiljaoca robe? Slaganje robe na palete ili u kontejnere Maksimalno koristiti mehanizovani ukrcaj Maksimalno efikasno koristiti skladisne uredjaje Odabrati optimalne prevoze i transportne pravce 27.Zadatak prevoznika robe? Odabrati savremeno i najbolje prevozno sredstvo Racionalizovat prihvat prevoza i otpreme robe Uspjesno i kvalitetno organizovati i sinhronizovati prevoz robe Obezbjediti sigurnost transportovane robe 28.Neophodni dokumenti za vozaa prilikom transporta? *vozacka dozvola odgovarajuce kategorije *madjunarodna vozacka dozvola *licna karta *pasos i viza *dokumenti o zaposlenosti *obavezno zdravstveno osiguranje i kartica medjunarodnog zdravstvenog putnog osiguranja *tahografski ulosci 29.Koji dokumenti prate realizaciju usluge tansporta? *putni nalog *tovarni list *pojedinacna bilateralna ili CEMT dozvola za medjunarodni transport *carinski dokument(TIR karnet, T dokument) *nacionalna carinska isprava 30.Podjela drumskih motornih vozila prema namjeni? Vozila za prevoz(transport) putnika Vozila za transport tereta Specijalna vozila

31.Podjela puteva prema namjeni i znaaju u transportnoj mrei? U drumskom transportu, u zavisnosti od vrste vozila koje opsluzuju i znacaju u mrezi, putevi se dijele na puteve za motorna vozila i za mjesoviti saobracaj odnosno na magistralne,regionalne i lokalne sto je prikazano na slici. FALI SLIKA! KO HOCE NEK CRTA! Magistralni put je drzavni put koji povezuje gradove illi vaznija privredna podrucja. Sastavni dijelovi magistralnog puta su i izgradjeni prikljucci izvedeni u sirini putnog pojasa. Regionalni put je drzavni put namijenjen saobracajnoj vezi izmedju znacajnih centara lokalnih zajednica i povezivanju saobracaja sa drugim javnim putevima jednake ili vise kategorije. Sastavni dijelovi regionalnog puta su i prikljucci u sirini putnog pojasa. Opstinski put je javni put namjenjen povezivanju naselja u lokalnoj zajednici ili povezivanju sa naseljima u susjednim lokalnim zajednicama ili povezivanju dijela naselja,prirodnih i kulturnih znamenitosti,pojednih objekata i slicno na nivou lokalne zajednice.Opstinski putevi su lokalni putevi,kao i ulice u naseljima Lokalni put je javni put koji povezuje sela i naselja na teritoriji lokalne zajednice ili koji se nadovezuje na odgovarajuce puteve susjedne lokalne zajednice, a od znacaja je za lokalni saobracaj na teritoriji te lokalne zajednice. Lokalni putevi su i pristupni putevi koji povezuju zeljeznicke stanice, pomorske luke, vazdusna pristanista, turisticka mjesta, kulturne i istorijske spomenike i slicne objekte sa drugimm javnim mjestima. 32.ta su to terminali? Terminal-odredjeno mjesto gdje je uskladistena roba za ukrcavanje odnosno roba koja je bila vec ukrcana a ceka otpremu dalje 33.Koji su osnovni elementi tovarnog lista u vazdunom tranportu? Tovarni list-osnovni komercijalni i pravni dokument u vazdusnom transportu, dokaz da je izmedju davaocai primaoca usluge sklopljen ugovor, da je roba primljena na utovar. Osnovni elementi tovarnog lista u vazdusnom transportu:

-polaziste i odrediste -podaci i adresa primaoca i posaljioca -podaci o robi(vrsta,broj,pakovanje,oznacavanje) -broj primjeraka tovarnog lista i -prateca dokumentacija uz robu 34.Koje su prednosti cjevovodnog transporta? *veliki kapacitet *brzina transporta *neprekidnost transporta *visok stepen mehanizacije *visok stepen zastite tereta *mali otpori kretanja *mala potrosnja goriva *niski operativni troskovi. 35.Navedi poruje potanske djelatnosti. *transport ili prevoz robe i putnika *komunikacije odnosno prenos informacija na daljinu *platni promet *postanska djelatnost