Sakl Tarih

Sinan Meydan

"Atatrk ngiliz Valisi Olmak stiyordu" Yalanna Yant

Atatrkn kurduu

bamsz Trkiye Cumhuriyetinin yerine kurulmas planlan Yeni Osmanlya uygun yeni bir tarih kurgulamakla grevlendirilmi baz tarihiler, Atatrk halkn gznden drmek iin imdi de Atatrkn Anadoluda ngiliz valisi olmak istedii yalann dile getiriyorlar. Bu yazmda ngiliz gazeteci W. Price'a dayanarak "Atatrk ngiliz valisi olmak istiyordu" diyen bu tarihilere yant vereceim.
47

BD HAZRAN 2013

ngiliz Gazeteci W. PriceAtatrk Grmesi

Atatrk 14 Kasm 1918de ngiliz Daily Mail gazetesi yazar Ward Price ile stanbul Pera Palasta grmtr. Lord Kinross, Atatrk adl kitabnda bu grmeyi yle anlatmaktadr: Mustafa Kemal Pera Palas otelinin mdryle haber gndererek gazeteciyi kahve imeye ard. Ward Price da Genelkurmayn istihbarat servisindeki albaya dantktan sonra ary kabul etti. Mustafa Kemal onu niformasyla deil de, srtnda jaketatay ve banda fesle karlad. Ward Price, Mustafa Kemali yakkl ve erkek tipli buldu. Elini kolunu oynatmadan, sakin ve ll bir sesle konuuyordu. ddiaya gre Atatrk bu grmede Pricea, Bu byle olmaz vatan batan baa deitirmek lazm, yeniletirmek lazm demitir.

ngiliz Gazeteci Ward Price

Ward Priceda Daily Mail Gazetesine Verdii Deme (1918)

Ward Price, 1918 ylnda Daily Mail gazetesine verdii demete ise stanbulda Atatrkle grtn anlatm, ancak Atatrkn o grmede kendisine ngiliz valisi olmak isteini sylediinden hi sz etmemitir.

"O zamanlar dorusu bu szlere pek dikkat etmemitim. Mesleimin her zaman hatrlayacam byk hatas, bu emsalsiz dehay o zaman kefedememi olmamdr
tederek, O zamanlar dorusu bu szlere pek dikkat etmemitim. Mesleimin her zaman hatrlayacam byk hatas, bu emsalsiz dehay o zaman kefedememi olmamdr demitir. Hepsi bu! Price yine 1918deki o grmede Atatrkn kendisine ngiliz valisi olmak istediini sylediinden hi sz etmemitir.

Pricen Cumhuriyet Gazetesine Verdii Deme (1939)

Price, 1939 ylnda stanbula gelmi ve Cumhuriyet gazetesine bir deme vermitir. Price bu demecinde, 1918 de Atatrkle yapt grmeyi kas48

BD HAZRAN 2013

Pricen Ekstra-Special Correspondant Adl Kitabndaki ddias (1957)

Ancak ayn Price, bu demeten (1939 daki) tam 18 yl sonra 1957 ylnda Extra-special Correspondent yani ok zel Gazeteci adl bir kitap yazm ve kitabnda Atatrkn 1918 deki grmede kendisine, Eer ngilizler Anadolu iin sorumluluk kabul edecek olurlarsa, ngiltere ynetiminde bulunan tecrbeli Trk valileriyle almak gereini duyacaklardr. Byle bir yetki erevesinde hizmetlerimi sunabileceim uygun bir yerin mevcut olup olamayacan bilmek isterim dediini iddia etmitir. Price, bu grme srasnda Albay Refet Belenin de orada olduunu belirtmitir. Price, ayrca Atatrkn byle bir greve istekli olduunu, kendisinin bu neriyi ngiliz askeri istihbaratndan Albay Hoywood a bildirdiini, ancak ngilizlerin bu neriye o srada fazla nem vermediini ileri srmtr.

Atatrk niforma-

larn karp sivil giysilerini giyerek gizli, ak ngiliz ve Fransz yetkililerin amalarn, planlarn renmek istemektedir.
snn koullarn ve Mustafa Kemalin almalarn dikkate alarak inceleyelim iddiay: 1. Grmenin zaman: (14 Kasm 1918): Atatrk, daha bir gn nce 13 Kasmda (stanbulun fiilen igal edildii gn) stanbula gelmi ve ayann tozuyla Pera Palas Oteline yerlemitir. Pera Palas Oteline yerlemesinin temel amac, i-

Akl Oyunlar
Pricen, Mustafa Kemal ngiliz valisi olmak istiyordu! iddiasn doru kabul etmeden nce sorgulayalm. Atatrk ve Cumhuriyet dman tarihiler sadece Atatrkn lehine durumlar sorgulamaya, Atatrk aleyhine durumlar ise peinen doru kabul etmeye alktrlar! Bu nedenle bu konuyu sorgulamaya gerek duymazlar. 1918 ncesinin ve sonra-

Pera Palas oteli

49

BD HAZRAN 2013

Atatrkn bugn mze olarak kullanlan Pera Palastaki odas galci ngiliz ve Fransz subaylarnn yapsn stanbulda hazrlamtr. ve gazetecilerinin de daha ok Pera (Bkz. Sinan Meydan, Parola Nuh-AtaPalas tercih etmeleridir. Atatrk ni- trkn Gizli Kurtulu Planlar, formalarn karp sivil giysilerini nklap Kitabevi, stanbul, 2008.) giyerek gizli, ak ngiliz ve Fransz yetkililerin amalarn, planlarn - Ksaca demem o ki, Atatrk, srenmek istemektedir. Bir askeri ve tanbula geleli daha bir gn olmutur strateji dehas olan Atatrk, her zaman ve daha stanbuldaki siyasi havay ncelikle dmann tanmay ilke yeterince koklamam, gerekli gredinmitir. Daha bir gn nce stanbu- meleri yapmamtr. Durup dururken la gelen Atatrkn, daha ne olup bir ngiliz gazeteciye Beni Anadobittiini tam olarak anlamadan apar luya valiniz olarak atayn! demesi topar ngiliz gazetecisine, Ben Ana- ok anlamszdr. doluda ngiliz valisi olmak istiyo2. Pricen elikileri: rum! demesi pek de mmkn deil- ddia gvenilmezdir; nk Ward dir. Atatrk Anadoluya gemeden Price, 1918 ylnda Daily Mail gazetence stanbulda Osmanl Hkmeti sine ve 1939da Cumhuriyet gazetesievrelerinde siyasi yollara bavurmay ne verdii demelerde Mustafa Kednmektedir. gal stanbulda ara- malin ngiliz valisi olma isteinden larnda padiahn da olduu yetkililer, sz etmezken, 1957 ylnda yaynlanan devlet adamlar ve silah arkadalaryla ok zel Gazeteci adl kitabnda grmeler yapmay dnmektedir. Mustafa Kemalin ngiliz valisi olNitekim 14 Kasm1918-16 Mays mak istediini iddia etmitir. Eer 1919 arasndaki alt ay boyunca stan- iddias doruysa neden 1918'de ve bulda kalan Atatrk, btn bu kiiler- 1939'da bu iddiay dile getirmemitir? le ok sayda gizli, ak grme yap3. Refet Paa iddias: m, Kurtulu Savann btn alt Price, Atatrkle yapt grme s-

50

BD HAZRAN 2013

rasnda Refet Paann da orada olduunu ileri srmtr, ancak 14 Kasm da henz Atatrk, Refet Paa ile grmemitir. Price baka birini Refet Paa ile kartrm da olabilir tabi! 4. Bir hafta kadar nce Atatrk ngilizlere direnmekten sz ediyordu: Atatrk, Price ile stanbulda grmesinden ok deil daha bir hafta kadar nce (3-8 Kasm 1918de) Adanadan Sadrazam ve Harbiye Bakan Ahmet zzet Paaya gnderdii telgraflarda aka "ngiliz kartln" ortaya koymu, emrindeki orduya ngilizlere atele karlk vermeyi emrettiini belirtmitir:

ngilizlerin elde edecei sonucu onlara kendi yardmmzla bahetmek, tarihte Osmanllk iin ve zellikle bugnk hkmetimiz iin kara bir sayfadr.
nne gemeye imkn kalmayacaktr. skenderuna her ne sebep ve bahane ile asker karmaya giriecek ngilizlere atele engel olunmasn 7. Orduya emrettim. ngilizlerin elde edecei sonucu onlara kendi yardmmzla bahetmek, tarihte Osmanllk iin ve zellikle bugnk hkmetimiz iin kara bir sayfadr. ngilizlerin ifalkar hareketlerini, ngilizlerden ziyade hakl grenlerle ibirlii yapmaya yaradlm msait deildir.

Mustafa Kemal Atatrk te Pricenin iddiasn yerle bir eden, Atatrkn ngilizlere kar direnie kararl olduunu gsteren o telgraflarndan baz blmler: ngilizlerin her dediine boyun eilecek olursa onlarn ihtiraslarnn

Bir hafta nce ngilizlere atele

karlk vermekten sz eden Atatrkn bir hafta sonra ngiliz valisi olmaktan sz etmesi ne kadar inandrcdr? Price, eer o gnlerde Atatrkn daha birka gn nce Adanadan Harbiye Bakanlna gnderdii ngiliz kart bu telgraflar bilseydi, bu gln dedikoduyu phesiz ki kitabna koymazd, koyamazd.
sinanmeydan@butundunya.com.tr Gelecek ay:lk silahl direni
51