ATOM je najsitnija estica nekog elementa koja pokazuje svojstva tog elementa i moe kemijski reagirati, to je stabilan neutralan

sustav atomske jezgre i elektronskog omotaa. NUKLID je atom kemijskog elementa za koji je tono poznat ne samo redni ili atomski broj Z, ve i ukupan broj nukleona (protona i neutrona) u atomskoj jezgri. ATOMSKA JEZGRA izgraena je od pozitivno nabijenih estica - protona i nenabijenih neutrona. ELEKTRONSKI OMOTA ine negativno nabijeni elektroni. PROTON je subatomska estica mase m = 1,673 x 10 protona je 1+.
-27

kg, naboja Q = + 1,6 x 10

-19

C. Nabojni broj

NEUTRON je neutralna subatomska estica mase m = 1,675 x 10 ELEKTRONI su estice iji je naboj Q = - 1,6 x 10
-19

-27

kg.

C. Nabojni broj je 1-, a masa zanemarivo mala.

Broj protona u atomskoj jezgri jednak je broju elektrona u elektronskom omotau. Atom je odreen ATOMSKIM (protonskim, rednim) i MASENIM (nukleonskim) brojem. ATOMSKI BROJ (Z) jednak je broju protona u atomskoj jezgri, odnosno broj elektrona neutralnog atoma. Vrsta atoma odreena je atomskim brojem. KEMIJSKI ELEMENT je skup svih atoma s istim atomskim brojem. MASENI BROJ (A) jednak je zbroju protona i neutrona u atomskoj jezgri. Broj protona u atomskoj jezgri odreuje vrstu atoma, a elektroni odreuju kemijska svojstva elementa.

Z = N(p ) = N(e ) Z atomski broj N(p+) broj protona N(e-) broj elektrona A = N(p ) + N(n) A maseni broj N(n) broj neutrona
+

IZOTOPI su atomi istog elementa koji imaju isti broj protona i elektrona, a razliit broj neutrona (isti atomski broja, a razliit maseni broj). Izotopi vodika: procij (1 H) - u jezgri nema neutrone, ve samo jedan proton deuterij (1 H) - jezgra deuterija se sastoji od jednog protona i jednog neutrona
2 1

tricij (1 H) - u jezgri se nalaze dva neutrona i jedan proton

Izobari su izotopi razliitih elemenata s jednakim masenim brojevima (npr. Bohrov model atoma

54

Cr i

54

Fe,

112

Cd i

112

Sn).

Danski fiziar Niels Bohr dokazao je da raspored elektrona u atomu nije sluajan, ve da se oni mogu nalaziti oko jezgre samo u tono odreenim kvantiziranim putanjima. Takvo stanje atoma se naziva stacionarno stanje (u kojem atom ne apsorbira niti ne emitira energiju). Energetske razine ili ljuske u kojima se mogu nalaziti elektroni u atomu oznaavamo brojevima od 1 do 7 ili slovima K, L, M, N, O, P, Q. Dovoenjem energije atom prelazi u stanje vie energije (pobueno stanje). Elektron prelazi iz stanja najmanje energije (najblie jezgri) u stanje vie energije. Apsorbirana je energija jednaka razlici energije elektrona na vioj i nioj elektronskoj razini. Povratkom u stacionarno stanje atom emitira energiju jer se vraa s vie energetske razine na niu. Najvei broj elektrona u odreenoj ljusci je 2n . Unutar ljuske elektroni se rasporeuju u orbitale koje oznaavamo slovima s, p, d, f.
2

Orbitala dio prostora u kojem je najvea vjerojatnost nalaenja dva elektrona suprotnog spina. U svakoj orbitali mogu se nalaziti po dva elektrona suprotnog spina:

s orbitala popunjena sa 2 elektrona suprotnog spina Spin elektrona je svojstvo elektrona, a tumai se kao vrtnja elektrona oko vlastite osi. Elektroni su u pojedinom nivou razvrstani u jednu s - orbitalu, tri p - orbitale, pet d - orbitala i sedam f orbitala. Elektronska konfiguracija nam pokazuje broj elektrona u atomu ili ionu i njihov razmjetaj po ljuskama i orbitalama. Struktura i sve zakonitosti u periodnom sustavu ovise o elektronskoj konfiguraciji atoma elemenata. Svojstva elementa uglavnom ovise o elektronskoj konfiguraciji vanjske ljuske. Primjer: Elektronska konfiguracija vodika

Orbitale se popunjavaju redom od nie prema vioj energiji. Istovrsne orbitale se uvijek popunjavaju tako da najvei mogui broj elektrona bude nesparen, jer je tada energija atoma najmanja (Hundovo pravilo).

Paulijev princip U jednom atomu ne mogu dva elektrona imati etiri kvantna broja iste vrijednosti. Kod popunjavanja jedne ljuske po orbitalama (podljuskama) koristi se tzv. Hundovo pravilo: Istovrsne orbitale uvijek se popunjavaju tako da se prvo popune elektronima istog spina jer je takvo stanje energetski najpovoljnije.

Redoslijed popunjavanja orbitala (pravilo dijagonala)

Konfiguracija s osam elektrona u vanjskoj ljusci je vrlo stabilna. To je oktetna konfiguracija ili konfiguracija plemenitog plina. Vanjsku ljusku nazivamo valentnom ljuskom, a elektrone u njoj valentni elektroni. Oni se mogu aktivno ukljuiti u kemijsku promjenu.

Redoslijed popunjavanja 2 2 6 2 6 2 10 6 2 10 6 2 14 10 6 2 14 6 orbitala: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 7p

IZUZETAK Atomi d elemenata koji bi trebalo da imaju elektronske konfiguracije valentnih nivoa: na primjer 4s23d4, 5s24d4, 6s25d4 nemaju takvu konfiguraciju ve jedan elektron "prebacuju iz s u d, da bi d-orbitale bile POLUPOPUNJENE (stabilnije su d5 konfiguracije od d4) Njihove konfiguracije su onda 4s13d5, 5s14d5, 6s15d5 Zato 24Cr nema konfiguraciju 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d4 ve 1s22s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 Na slian nain i elementi sa 4s2 3d9, 5s2 4d9, 6s2 5d9 prelaze u 4s13d10, 5s1 4d10, 6s15d10 Tako 29Cu nema konfiguraciju 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d9 ve 1s22s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10

Postoje i druga odstupanja ali to prevazilazi nivo ovog kursa. DZ 1. Koje od navedenih estica imaju vie elektrona od neutrona:
40 2+ 23 14 327 3+ 32 2-

A)

Ca

b)

Na c)

d)

Al

e)

To su estice oznaene slovima: ___________________

_____

B) za atom pod b) odredi broj pojedinih subatomskih estica:

_________________________________________________

_____

1. Element KISIK BARIJ

U TABLICU UPII TRAENE PODATKE Simbol A 17 Z 8 N(p+) 14 K 13 6 56 19 N(e-) N(n) Br.valentnih elektrona

1.

NAPII ELEKTRONSKE KONFIGURACIJE ZA: a) element atomskog broja 23 ______________________________

b) ion Ca2+ ___________________________

c)

element koji u 3 ljusci ima 2 elektrona ________________________

d) ion S2- ____________________________ 11. OD NAVEDENIH ELEMENATA ODABERI IZOTOPE: U nizu: 12 C , 10 B , 16 O , 11 B, 14 N izotopi su_____________ DEFINIRAJ IZOTOPE_________________________________________ 13. OD NAVEDENIH ELEMENATA ODABERI IZOBARE: U nizu
12

C, 82 Pb, 10B, 31 P, 82 Bi, 13 C, 11B, 30P izobari su______________

IZOBARI SU ELEMENTI __________ATOMSKE VRSTE, IZOBARI SU ELEMENTI __________ ATOMSKE MASE. 5. Prikai shematski elektronsku konfiguraciju zadnje energijske razine aluminijeva i sulfidnog iona. 8. a) Elementarni magnezij je smjesa triju stabilnih izotopa Kolika je prosjena relativna atomska masa magnezija ako je : Ar( Mg)= 23,98504
24 24

Mg, Mg,

25

26

Mg.

Ar( Mg)= 24,98584 Ar( Mg)= 25,98259 x( Mg) = 78,70 x( Mg) = 10,13 x( Mg) = 11,17
26 25 24 26

25