Professional Documents
Culture Documents
وﺳﺎﻳﻞ آزﻣﺎﻳﺶ ، BpB (10 Mg/lit) / H2O :آب ﻣﻘﻄﺮ ،ﭘﻴﭙﺖ ،دﺳﺘﮕﺎه اﺳﭙﻜﺘﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ،ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺶ
1
اﺳﭙﻜﺘﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ : spectroscopy
اﺳﭙﻜﺘﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻃﻴﻒ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،در واﻗﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ي ﺑﺮﻫﻢ ﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻳﺎ ﻧﻮر و ﻣﺎده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .اﺳﭙﻜﺘﺮوﻣﺘﺮي
Spectrometryﻳﺎ ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺠﻲ ،روﺷﻲ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﺑﺮﻫﻢ ﻛﻨﺶ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﺑﺰاري ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻫﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﻲ دﻫﺪ ،اﺳﭙﻜﺘﻮﻣﺘﺮ،
اﺳﭙﻜﺘﺮوﮔﺮاف Spectrographﻳﺎ ﻃﻴﻒ ﺳﻨﺞ ﻧﺎم دارد .ﻧﻘﺸﻪ و ﻃﺮﺣﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺑﺮﻫﻢ ﻛﻨﺶ ﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﻃﻴﻒ اﺳﺖ .در اﻳﻦ ﻧﻮع از
اﺳﭙﻜﺘﺮوﻓﺘﻮﻣﺘﺮ :
دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺟﺬب ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮدو ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ:
-1ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮر :در ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه اﺳﭙﻜﺘﺮوﻓﺘﻮﻣﺘﺮ uv-visﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮراﻧﻲ اﻳﺪه آل ﺑﺎﻳﺪ داراي اﺧﺘﺼﺎﺻﺎت زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ:
ﺷﺪت اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﻲ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻃﻮل ﻣﻮج اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﻲ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺮوج اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﻲ از ﻣﻨﺒﻊ ﭘﺎﻳﺪار و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ و در ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﻳﻦ اﻧﺪازه
ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺮوج اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﻲ ﻣﺪاوﻣﺖ داﺷﺘﻪ و ﺧﻄﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻃﻮل ﻋﻤﺮ زﻳﺎد و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ اﺗﻼف داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﻻﻣﭗ ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت را دارد.
-2ﺗﻜﺮﻧﮓ ﻛﻨﻨﺪه :ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﻜﺮﻧﮓ ﻛﻨﻨﺪه آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻮاج را از ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮري درﻳﺎف و آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮار ﺑﺎرﻳﻚ و ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﺎذب ﺑﺘﺎﺑﺎﻧﺪ.
-3ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﻤﻮﻧﻪ :ﻫﺮ اﺳﭙﻜﺘﺮوﻓﺘﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه وﺳﻴﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ،ﺷﺎﻫﺪ ،اﻧﻮاع ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه و ﻗﻄﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط را در آن ﻗﺮار داد.
-4ﻓﺘﻮﻣﺘﺮ :اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﻲ ﻛﻪ از ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺷﺎﻫﺪ ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺘﻮﻣﺘﺮ ﺑﻄﻮر ﻛﻤﻲ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد .ﻫﺮ ﻓﺘﻮﻣﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ وﺳﺎﻳﻞ آﺷﻜﺎر ﻛﻨﻨﺪه -ﺗﻘﻮﻳﺖ
: 2-4ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪه :ﻋﻼﻣﺘﻲ را ﻛﻪ از ﻓﺘﻮﺗﻴﻮب درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ وﻟﺘﺎژ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺑﺮد.
: 3-4ﻗﺮاﺋﺖ ﻛﻨﻨﺪه :دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻳﻚ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ،دﻳﺠﻴﺘﺎﻟﻲ و ﻳﺎ ﭼﺎﭘﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ دﺳﺘﻪ اﻣﻮاج ﻧﻮراﻧﻲ ﺗﻚ رﻧﮓ از ﻣﺤﻴﻄﻲ وارد ﻣﺤﻴﻂ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد ،ﻗﺴﻤﺘﻲ ازآن ﻣﻨﻌﻜﺲ و ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺟﺬب ﻣﺤﻴﻂ دوم و ﻗﺴﻤﺘﻲ
ﻫﻢ ازﻣﺤﻴﻂ دوم ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد .راﺑﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﺪت ﻧﻮر ﺗﺎﺑﺶ و ﻧﻮر ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﻣﺤﻴﻂ ،ﺗﻮﺳﻂ ﻻﻣﺒﺮﺗﺖ ) (Lambertدر ﺳﺎل 1760ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ .و ﺑﻴﺮ
) (Bearدر ﺳﺎل 1762درﺳﺘﻲ آن را درﺑﺎره ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮد و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن درﺑﺎره ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎ ﻫﻢ ﺻﺎدق اﺳﺖ.
2
و از
= ℷ
I0 I
رت
ﻳﻚ ﺗﻌﺪادي ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲ ﺳﺎزﻳﻢ ﺗﺎ در اﻧﺘﻬﺎ رﻧﮓ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﺠﻬﻮل را ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد ﻣﻌﻠﻮم ﻛﻪ رﻧﮕﺸﺎن ﻣﺜﻞ ﻫﻢ اﺳﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﻢ.
دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻴﻢ اﺳﭙﻜﺘﺮوﻣﺘﺮ اﺳﺖ .در اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻻﻣﭙﻲ وﺟﻮد دراد ﻛﻪ ﻧﻮرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻣﺨﺘﻠﻒ را اﻳﺠﺎد ﻣﻲ
ﻛﻨﺪ .ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﻧﻮرﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را از ﻳﻚ ﻣﻨﻔﺬ ﻳﺎ ﺷﻜﺎف ﻣﻲ ﮔﺬراﻧﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻮر ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از اﻳﻦ
ﻣﻨﻔﺬ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻮﻧﻮﻛﺮوم ﻳﺎ ﺗﻚ رﻧﮓ ﮔﻮﻳﻨﺪ .اﻳﻦ ﻧﻮر ﺗﻚ رﻧﮓ را از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﻇﺮﻓﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﻮرت از ﺟﻨﺲ ﻛﻮارﺗﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻋﺒﻮر ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .ﭘﺲ از
ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ي ﺣﺴﺎس Aآن را اﻧﺪازه ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ .در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮارداد ﻫﺎﻳﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ اﺳﺖ :
-1ﻧﻮري ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺎده ﻣﻲ ﺗﺎﺑﺎﻧﻴﻢ ،ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮر ﻣﺮﺋﻲ ﺑﺎﺷﺪ( 800 nm -350 nm ) .
-2ﻧﻮر ﻣﻮﻧﻮﻛﺮوم
3
اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻤﺮ ﻻﻣﺒﺮت ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ دﻫﺪ .ﭼﻮن در آن ﻣﻴﺰان ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ،ﭘﺲ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻧﻮﺷﺘﻦ آن در ﻓﺮﻣﻮل زﻳﺮ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻛﺮد.
= Log I /I = A
0 εc
ﻧﻮع ﻣﺎده
ε
C ﻏﻠﻈﺖ
A ﺟﺬب
I0 ﺷﺪت ﻧﻮر ﺗﺎﺑﺎﻧﺪه ﺷﺪه
I ﺷﺪت ﻧﻮر ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﻧﻤﻮﻧﻪ
-2ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ
-3ﻏﻠﻈﺖ
ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻳﻚ ﻣﻮﻻر از آن ﻣﺎده را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ ،در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻋﺪدي ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎ ﻧﺸﺎن داده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻫﻤﺎن ﺿﺮﻳﺐ ﺟﺬب -1ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ε
ﻣﻮﻟﻲ ﻳﺎ εاﺳﺖ ،ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺎده ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺘﻲ اﺳﺖ.
-2ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﻛﺎر دﻗﻴﻖ ﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ،ﺳﻪ ﭼﻬﺎر ﻏﻠﻈﺖ از ﻃﺮﻳﻖ رﻗﻴﻖ ﻛﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﻴﺎرﻳﻢ ،ﺳﭙﺲ از اﻧﻬﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ.
-3ﻧﻜﺘﻪ ي ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ دﻗﺖ ﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ،ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺟﺬب در ﻳﻚ ﻃﻮل ﻣﻮج رخ ﻣﻲ دﻫﺪ ،ﻛﻪ ﺑﻘﻴﻪ ي ﺟﺬب ﺑﻘﻴﻪ ي ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎ را در آن ﻃﻮل ﻣﻮج
اﻧﺪازه ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ.
-4ﺑﺮاي اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﻘﻂ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻫﺎي ﻧﺎﺣﻴﻪ ي ) ( 550 nm -650 nmرا در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ.
ﻣﻘﺪار ﺟﺬب را در ﻣﻮرد ﭼﻬﺎرﻣﺤﻠﻮل دﻳﮕﺮ و در ﻃﻮل ﻣﻮج ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ،اﻧﺠﺎم داده و ﻧﺘﺎﻳﺞ را در ﺟﺪول زﻳﺮ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ .ﻣﻴﺰان ﺟﺬب را در
ﻃﻮل ﻣﻮج ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ در ﻣﻮرد ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺠﻬﻮل اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ .ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﻘﺪاري اﻧﺤﺮاف از ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻴﺮ ﻻﻣﺒﺮﺗﺖ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ .ﺑﻪ ﻫﺮ
ﺣﺎل در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻏﻠﻈﺖ -ﺟﺬب ﻳﻚ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺧﻄﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻳﻚ ﻣﺠﻬﻮل در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ آن ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻫﺎي ﻣﻨﺤﻨﻲ
4
ℷ 550 560 570 580 590 600 610 620 630 640
A
A
5