PARAMETRI KVALITETA OTPADNIH VODA -METODE ODRE IVANJA(Interni materijal)

SADRAJ ORGANSKIH MATERIJA

Pri utvr ivanju stepena zaga enosti otpadnih voda, posebna panja se posve uje ukupnom sadraju organskih materija, prije svega onih, koje se brzo mikrobioloki razgra uju. Ukupni sadraj organskih materija se moe odrediti: 1. preko potronje oksidacionog sredstva (npr. kiseonika, kalijumdihromata): - Biohemijska potronja kiseonika, BPK (BOD Biochemical Oxigen Demand), - Hemijska potronja kiseonika, HPK (COD Chemical Oxigen Demand), 2. direktnim mjerenjem organskog ugljenika: - Ukupni organski ugljenik, UOU (TOC - Total Organic Carbon) (Tako e se odre uju: ukupna ulja i masti, ugljovodonici porijeklom iz nafte, povrinski aktivne materije, tanin i lignin, ukupna organohalogena jedinjenja) Za odre ivanje organskih materija u vodi oksidometrijski, veoma dugo se koristi i utroak oksidacionog sredstva, koji slui kao mjera sadraja organskih materija. Najstarija metoda je utroak KMnO4, iako oksidacija ne te e kvantitativno, posebno kod vjeta kih organskih materija (tako e mogu se oksidovati i neke neorganske materije kao Fe2+, H2S, sulfiti, nitriti). Isti slu aj je i sa Nahipohloritom. Prakti no potpuna oksidacija skoro svih organskih materija rastvorenih u vodi, a tako e i mnogih nerastvorenih deava se primjenom kalijumdihromata u jako kiseloj sredini u prisustvu Ag-sulfata kao katalizatora i Hg(II)sulfata za maskiranje hloridnog jona. Iz potronje dihromata izra unava se potreba kiseonika za oksidaciju organskih materija do CO2 i H2O. Azot pri tim oksidacijama prelazi u amonijumsulfat. Ve ina gore navedenih metoda ne pokazuju da li su prisutne organske materije mikrobioloki degradabilne u prirodnim uslovima, emu jedino slui BPK metoda.

Biohemijska potronja kiseonika (BPK)

BPK je koli ina kiseonika koja je potrebna mikroorganizmima uzorka vode (ili zasijanoj mikroflori) da u aerobnim uslovima na temperaturi od 20 0C, u odre enom vremenu inkubacije, oksiduju organske materije u vodi. Analiti ki, BPK je masena koncentracija rastvorenog O2, koja je pod odre enim uslovima utroena za bioloku (biohemijsku) oksidaciju organskih i dijela neorganskih materija u vodi. Standardna metoda definie vrijeme inkubacije od 5 dana, ime se odre uje tzv. BPK5. Odre ivanjem BPK, odre uje se zaga enost otpadnih voda i provjerava efikasnost postrojenja za pre i avanje. U svijetu je prihva eno da se naj e e odre uje BPK5, tj. potronja O2 za 5 dana, iako u tom periodu nisu sve organske materije oksidovane. Smetnje koje se mogu javiti pri odre ivanju BPK: - pojava nitrifikacije: otklanja se dodatkom u vodu etilen- ili alil-tiokarbamida - nitriti: otklanjaju se razaranjem, dodatkom sulfaminske kiseline ili Na-azida - prisustvo toksi nih komponenti: otklanja se adaptacijom m.o. i razblaenjem

Postoje tri metode koje se koriste za odre ivanje BPK5: metoda razblaenja, manometrijska metoda, kulometrijska metoda. 1. Metoda razblaenja Uzorcima vode se dodaje tolika koli ina iste vode zasi ene sa O2 i sa hranljivim solima da se i nakon 5 dana u njima moe sa sigurno u dokazati kiseonik Winkler metodom. Voda zasi ena kiseonikom na 200C sadri 9.2 mg O2/L rastvorenog kiseonika. Poto se za oksidaciju organskih supstanci u zaga enoj vodi potroi u toku 5 dana vie od ove koli ine kiseonika, uzorak se mora razblaiti potrebnom koli inom destilovane vode koja je prethodno zasi ena kiseonikom i kojoj su dodane hranljive soli (dodaje se fosfatni pufer, rastvori MgSO4, CaCl2 i FeCl3). Ako otpadna voda sadri malo mikroorganizama zbog hlorisanja, visoke temperature ili nepovoljne pH- vrijednosti, ona se mora nakon prethodne pripreme zasijati sa: mikroorganizmima iz kanalskog sadraja; ili mikroorganizmima adaptiranim na sastav analizirane vode; ili nizvodno iz rijeke gdje se ulijevaju otpadne vode (ovdje su mikroorganizmi ve adaptirani zbog dugotrajne izloenosti istih toksi nim materijama) Dodaje se 1-2 mL materijala za zasijavanje. Prethodna priprema vode: - otpadne vode koje sadre kiseline ili baze prethodno se neutraliu na pH 7; - ako je otpadna voda obra ivana hlorom, potrebno je viak hlora ukloniti npr. Na-sulfitom; - ako voda sadri suspendovane estice potrebno ju je prethodno homogenizovati; - ako voda sadri nitrite nakon tretmana, razaraju se sulfaminskom kiselinom. Razblaivanje se orjentaciono odre uje na osnovu utroka KMnO4 (permanganatnog broja).Poeljno je postaviti vie razblaenja za istu otpadnu vodu.
Tabela 1. Stepen razblaenja analizirane otpadne vode preko permanganatnog broja
Permanganatni broj (mg KMnO4/L) O ekivana vrijednost BPK5 (mgO2/L) Zapremina otp. vode razblaene vodom za razblaenje do 1000 mL

do 15 15-40 40-60 60-120 120-240 240-360

do 10 10-30 20-50 40-100 80-200 160-300

250 i 150 100 i 75 50 i 40 30 i 20 15 i 10 10

Provjera ta nosti razblaivanja: - na kraju perioda inkubacije koncentracioja kiseonika u vodi mora biti najmanje 3 mg/L; - potronja kiseonika za sve vrijeme inkubacije mora tako e biti najmanje 3 mg/L. Odre ivanje: Otpadna voda prethodno pripremljena i razblaena, oprezno se unosi u Winkler boce, koje se zatvore bez mjehuri a i zajedno sa kontrolnim bocama (voda za razblaenje) stavljaju u inkubator na 20 0C u periodu od 5 dana. Nakon toga se odredi sadraj kiseonika: Winkler jodometrijskom metodom, elektrohemijskom metodom

Odre ivanje U nemogu nosti pripreme vode za razrje enje aeracijom i zasijavanjem destilovane vode, ista se priprema od vode recipijenta (u naem slu aju - rijeka Vrbas), koja je bogata kiseonikom i koja sadri dovoljnu koli inu mikroorganizama. Na 1L vode za razrje enje, doda se 1 mg/L rastvora amonijumfosfata ( = 10 mg/L). Razblaenje se vri u menzuri od 1000 mL, u koju se do polovine doda voda za razblaenje, zatim uzorak, pa se vodom za razblaenje dopuni do 1000 mL. Ovako pripremljen uzorak se naspe u dvije Winkler boce, gdje se u jednoj kiseonik odre uje odmah, a u drugoj nakon 5 dana inkubacije na 200C. BPK5 se odre uje po izrazu: BPK5 (mg O2/L) = [(C1-C2)- Vt-Ve (C3-C4)] Vt Vt Ve Gdje je C1= konc. rastvorenog O2 u razrje enom uzorku odmah [mg O2/L] C2 = konc. rastvorenog O2 u razrje enom uzorku nakon 5 dana[mg O2/L] C3= konc. rastvorenog O2 u vodi za razrje enje odmah [mg O2/L] C4= konc. rastvorenog O2 u vodi za razrje enje nakon 5 dana [mg O2/L] Ve = zapremina uzorka otpadne vode u mL Vt = ukupna zapremina smjese (otpadna voda + voda za razrje enje) [mL] Tabela 2. Unoenje eksperimentalno dobijenih podataka Probe O2 odmah
voda za razrje enje I razrje enje II razrje enje III razrje enje V boce (mL) Na2S2O3 (mL) mg O2/L

V boce (mL) Na2S2O3 (mL) mg O2/L

O2 nakon 5 dana

BPK5(mgO2/L)

Winkler metoda za odre ivanje rastvorenog kiseonika Princip metode je u sljede em: rastvoreni kiseonik oksidie u alkalnoj sredini mangan(II)-hidroksid u mangan(IV)-hidroksid. Kada se rastvor zakiseli u prisustvu kalijum-jodida, osloba a se elementarni jod u koli ini ekvivalentnoj kiseoniku. On se zatim titrira rastvorom natrijumtiosulfata u prisustvu kroba kao indikatora. Reakcije se mogu predstaviti sljede im jedna inama: MnCl2 + 2KOH = Mn(OH)2 + 2KCl 2Mn(OH)2 + O2 = 2MnO(OH)2 MnO(OH)2 + 2KJ + 4HCl = MnCl2 + 2KCl + J2 + 3H2O J2 + 2Na2S2O3 = 2NaJ + Na2S4O6 Odre ivanje Winkler boca se polako napuni uzorkom vode i paljivo zatvori da ne ostanu mjehuri i zraka. Zatim se u bocu otpipetira najprije 1mL rastvora MnCl2 i dalje 2mL alkalnog rastvora (NaOH+KJ). Pipete je potrebno uroniti do dna boce. Boca se zatvori (pri emu se ne pazi na prelijevanje uzorka vode), a potom se promu ka i ostavi na tamno dok se sav talog ne slegne na dno. Nakon toga u bocu se pipetom doda 3mL konc. HCl , brzo zatvori i mu ka do potpunog rastvaranja taloga. Potom se iz boce otpipetira 100mL rastvora u Erlenmajer tikvicu

od 300mL i titrira standardnim rastvorom Na2S2O3 (c = 0,01mol/L) uz krob kao indikator, do nestanka plave boje. Prora un: Rastvoreni O2 (mg/L) = mL x c x 8 x 1000 100-Vr c = 0,01 x F(Na2S2O3) Vr zapremina dodanih reagensa prera unatih na 100mL uzorka

Elektrohemijska metoda odre ivanja rastvorenog kiseonika se provodi pomo u kiseonikosjetljive membranske elektrode polarografskog ili galvanskog tipa. Primjena membranskih elektroda je prikladna metoda za terensko odre ivanje rastvorenog kiseonika, za jako zaga ene i obojene vode. Metoda je posebno pogodna za vode koje sadre eljezo i supstance koje vezuju jod, poto iste mogu da smetaju kod primjene jodometrijske Winkler metode. Kiseonik-osjetljiva membranska elektroda predstavlja sistem od dvije vrste metalne elektrode, koje su u kontaktu sa pomo nim elektrolitom, odvojenim od uzorka selektivnom membranom. Membrana je napravljena od polietilena ili flourokarbona (teflon) i prakti no je nepropustljiva za vodu i jonske materije, ali je propustljiva za molekule kiseonika i izvjestan broj drugih gasova. Dok je kod elektroda galvanskog tipa elektrodna reakcija spontana, kod elektroda polarografskog tipa potrebno je indikatorsku elektrodu priklju iti na izvor struje da bi se polarizovala. Usljed razlike potencijala izme u elektroda, izazvane galvanskim procesom ili spoljanim naponom (polarografski sistem), kiseonik koji prolazi kroz membranu redukuje se na katodi, dok joni metala prelaze u rastvor na anodi. Difuziona struja koja se stvara, direktno je proporcionalna brzini transporta kiseonika kroz membranu i sloj elektrolita, a stoga i parcijalnom pritisku kiseonika u uzorku na datoj temperaturi, odnosno koncentraciji molekulskog kiseonika. Kod membranske elektrode polarografskog tipa, katoda je od Au, anoda od Ag, a pomo ni elektrolit je KCl. Na katodi dolazi do reakcije: O2 + 4H2O + 4e 4OH- , a na anodi 4Ag+ + 4Cl- 4AgCl + 4e Nedostaci metode razblaenja Razblaenjem otpadne vode raste BPK kod voda koje sadre jedinjenja koja inhibiraju rast m.o. 2. Manometrijska metoda Prati se smanjenje pritiska u zatvorenom sudu, koje je povezano sa utrokom O2 iz gasne faze za biohemijski proces razgradnje organskih materija u izmjerenoj zapremini otpadne vode. Mikroorganizmi troe kiseonik za oksidaciju organskih materija i nastaje CO2, koji se apsorbuje u NaOH stvaraju i vakuum koji se instrumentalno o itava kao mg BPK5 (mgO2/L). Gasometrijske metode mjere promjenu koncentracije gasa u skladu sa zakonom o idealnom gasu pv=nRT. Moe se mjeriti: - promjena pritiska pri konstantnoj zapremini ili - promjena zapremine pri konstantnom pritisku

Rezultati odre ivanja BPK metodom razblaivanja i manometrijskom metodom za prirodne i otpadne vode, koje sadre lako bioloki razgradljiva zaga enja su prili no podudarni. Me utim, kod analiza industrijskih otpadnih voda mogu se dobiti odstupanja, jer metodom razblaenja se razblauju toksi ne komponente ili inhibitori mikrobiolokog rasta, usljed ega se dobije BPK vrijednost, koja je via od stvarne. Osnovne prednosti manometrijske metode su: jednostavnost analize, smanjenje trokova analize, mogu nost pra enja brzine potronje kiseonika, lake je detektovanje prisustva toksi nih komponenata (jer nema razblaenja), eliminie se ometanje odre ivanja O2, kao to je formiranje mulja na elektrodi, lake upravljanje biolokim procesima pre i avanja otpadnih voda. Odre ivanje Gradske otpadne vode uglavnom ne sadre toksi ne supstance; imaju dovoljno hranjivih soli i odgovaraju ih mikroorganizama, tako da nije potrebno razblaivanje uzorka. (Za uzorke koji su zaga eni posebnim toksi nim materijama potrebna je prethodna priprema uzorka prema uputstvima.) Odredi se odgovaraju a zapremina uzorka vode (na osnovu o ekivane vrijednosti preko HPK) i shodno zapremini, izabere se faktor iz tabele priloene uz uputstvo za upotrebu OxiTop sistema. Zapremina uzorka, mL Mjerne granice, mg/L 432 365 250 164 97 43.5 22.7 0 - 40 0 - 80 0 - 200 0 - 400 0 - 800 0 - 2000 0 - 4000 Faktor (samo za OxiTop) 1 2 5 10 20 50 100 NTH 600, kapi 9 7 5 3 2 1 1

Mjerenje Ispere se mjerna boca uzorkom i potpuno isprazni. Ta no se odmjeri odabrana koli ina dobro homogenizovanog uzorka (temperatura uzorka 15-20 0C) pomo u menzure ili priloenih odmjernih tikvica sa prelijevanjem. Stavi se magnet u bocu, a gumeni dio na grlo boce u koji se pincetom unesu 2 granule NaOH. Dobro se zavrne OxiTop na bocu i po inje mjerenje istovremenim pritiskanjem S i M (dvije sekunde) dok display ne pokae 00. Boca se postavi na mjealicu i u inkubatoru dri 5 dana na 20 0C, uz kontinuirani mijeanje. Nakon to je temperatura mjerenja dostignuta (najranije nakon 1 sat, a najkasnije nakon 3 sata), OxiTop automatski po inje mjerenje potronje kiseonika i pohranjuje jednu vrijednost na 24 sata u toku 5 dana. Da bi se o itala trenutna vrijednost, potrebno je pritisnuti M jednu sekundu, a za o itavanje pohranjenih vrijednosti nakon 5 dana pritisnuti S (1 s) dok se ne vidi vrijednost na display-u, pa opet pritisnuti S da se o ita sljede a vrijednost, itd. Dobijene vrijednosti pretvoriti u BPK5 (mg O2/L) tako to se o itana vrijednost pomnoi sa faktorom iz priloene tabele. BPK5 (mg O2/L) = F x o itana vrijednost Za uzorke koji su zaga eni toksi nim materijama potrebna je prethodna priprema uzorka prema uputstvu.

3. Kulometrijska metoda Kiseonik koji se utroi na oksidaciju organske materije u uzorku vode, nadokna uje se elektrolizom. Koli ina potroenog kiseonika je proporcionalna koli ini kiseonika proizvedenog elektrolizom, tj. koli ini utroene struje. Ocjena kvaliteta povrinske vode na osnovu BPK5 I klasa < 2 mg/L II klasa < 4 mg/L III klasa < 7 mg/L IV klasa < 20 mg/L.

Hemijska potronja kiseonika (HPK)

HPK je koli ina O2 ekvivalentna potroenom dihromatu za oksidaciju organskih materija i oksidabilnog dijela neorganskih materija u odre enoj zapremini povrinske ili otpadne vode koja se ispituje HPK se moe smatrati kao aproksimativna mjera teoretske potronje kiseonika, tj. kao koli ina O2 koja se potroi pri potpunoj oksidaciji organskih komponenti u neorganske proizvode. Zna aj vrijednosti HPK zavisi od sastava vode; za gradske otpadne vode je HPK realna mjera teoretske potronje kiseonika jer se veliki broj prisutnih jedinjenja oksidie (90-100%), dok za vode one i ene materijama koje se teko oksidiu pod datim uslovima, HPK vrijednost je nepouzdana mjera teoretske potronje kiseonika. Metode za odre ivanje HPK: 1. 2. 3. Otvorena titrimetrijska refluks metoda Zatvorena titrimetrijska refluks metoda Zatvorena spektrofotometrijska refluks metoda

Princip za 1. i 2. metodu je isti: otpadna voda se refluksira sa jakim oksidacionim sredstvom K2Cr2O7 u 50%-tnoj H2SO4 i nakon 2 sata, titracijom sa standardnim rastvorom feroamonijumsulfata se odre uje viak neizreagovanog dihromata. Kod 2. metode u reakciju oksidacije ulaze i eventualno prisutne isparljive komponente. Kod 3. metode se razlikuje samo korak odre ivanja neizreagovanog dihromata (ili pak nastalog Cr3+ jona) ija se koncentracija odre uje spektrofotometrijski. Dihromat se redukuje prema jedna ini: Cr2O72- + 14 H+ + 6e 2 Cr3+ + 7 H2O. Kao katalizator se koristi Ag2SO4, za oksidaciju teko oksidabilnih jedinjenja. Dodatak HgSO4 spre ava oksidaciju hloridnog jona u hlor. 1. Otvorena titrimetrijska refluks metoda Dio uzorka vode se refluksira na 1480C u prisustvu HgSO4, sa poznatom koli inom K2Cr2O7 i katalizatorom Ag2SO4 u jakoj H2SO4 u toku odre enog perioda u kome se dio dihromata redukuje

prisutnim oksidabilnim materijama. Preostali dihromat se nakon hla enja titrie amonijumferosulfatom uz feroin kao indikator. Paralelno se uradi slijepa proba, u kojoj je uzorak ispitivane vode zamijenjen destilovanom vodom. Izra unava se HPK vrijednost iz koli ine redukovanog dihromata (1 mol dihromata je ekvivalentan 1.5 mola kiseonika). Prora un: HPK (mg/L)= (a-b)M x 8000 v gdje su: a i b - zapremine utroenog feroamonijum-sulfata za titraciju slijepe probe i probe sa uzorkom, mL, M - molaritet feroamonijum-sulfata, V - zapremina uzorka koritena u probi, mL. Smetnje pri odre ivanju HPK su: neki neorganski joni se tako e mogu oksidovati, kao nitriti, sulfidi, sulfiti, Fe2+ ne oksiduju se sva organska zaga enja potpuno.

Postupak Prenese se 20 mL uzorka vode (razblaenog po potrebi) u reakcioni balon od 250 mL i doda 10 mL rastvora kalijum-dihromata (c = 0,04167mol/L). Doda se nekoliko kuglica i dobro promijea. Oprezno se doda 30 mL srebrosulfat/sumporne kiseline (10 g Ag2SO4 u 35 mL vode se doda u 965 mL konc. H2SO4) i balon se odmah povee sa povratnim hladilom. Za 10 minuta reakciona mjeavina se dovede do klju anja i klju anje nastavi narednih 110 minuta, na temperaturi od 148 0C. Kondenzator se oprezno spere sa malo vode, balon se ukloni i razblai dest. vodom do 75 mL, a potom ohladi na sobnu temperaturu.Viak dihromata se titrie feroamonijum-sulfatom (Morovom soli) (c = 0,25 mol/L), uz 1-2 kapi feroina kao indikatora. Promjena boje e biti otra, mijenjaju i se od plavo-zelene u crveno-sme u nijansu. Ako se rastvor po dodatku indikatora odmah oboji u crveno-sme u nijansu, potrebno je ponoviti analizu sa manjim alikvotom uzorka. Paralelno se uradi slijepa proba, u kojoj se uzorak vode zamijeni sa 20 mL destilovane vode. 2. Zatvorena spektrofotometrijska refluks metoda Princip Metoda se zasniva na mjerenju opti ke propustljivosti uzorka, koji sadri nastali Cr3+ jon ili neizreagovani dihromatni jon. Naj e e se odre uje nastali Cr3+, spektrofotometrijski na 620nm. Odre ivanje Blago promu kati sadraj kivete (kiveta sadri 2 mL konc. H2SO4 + Ag2SO4 i 0.8 mL 1N K2Cr2O7), paljivo dodati 2 mL uzorka (ili odgovaraju i alikvot), zatvoriti reakcionu kivetu i snano promu kati, pri emu treba biti oprezan jer sadraj ubrzo postane vrlo vru . Zagrijavati reakcionu kivetu u termoreaktoru 2 sata na 1480C, nakon ega se kiveta izvadi iz termoreaktora i ostavi da se ohladi. Nakon 10 minuta hla enja ponovo blago promu kati kivetu i ostaviti da se polako hladi do sobne temperature. Nakon hla enja staviti kivetu na pravilan na in u spektrofotometar i o itati vrijednost za HPK (mg O2/L) po odgovaraju oj metodi shodno priloenom uputstvu.

Ako se BPK5 i HPK jako razlikuju, tj. BPK5/HPK tei nuli, to zna i da je teko mikrobioloki razgradljivo zaga enje otpadnih voda, a ako taj odnos tei 1 onda se radi o lako mikrobioloki razgradljivom zaga enju.

Odre ivanje ukupnog sadraja organskih materija (Utroak KMnO4)

Ukupne organske materije u vodi odre uju se oksidacijom pomo u KMnO4 u jako kiseloj sredini.Sadraj ukupnih organskih materija izraava se kao mg KMnO4 koji se utroe za oksidaciju istih, prisutnih u jednom litru vode. Odre ivanje U potpuno istu Erlenmajer tikvicu od 500 mL otpipetira se 100 mL bistrog uzorka vode (ili odgovaraju i alikvot), doda 5mL rstvora H2SO4 (1:3) i zagrije do vrenja. Potom se odmah doda 15 mL standardnog rastvora KMnO4 (c = 0,002 mol/L) i kuha ta no 10 minuta. Proba mora tokom cijelog vremena kuhanja ostati intenzivno ljubi asta, jer u protivnom je dodana nedovoljna koli ina KMnO4, pa treba izvriti razrje enje uzorka. Nakon 10 minuta kuhanja, u vreli uzorak vode, iz birete se doda 15 mL standardnog rastvora H2C2O4 (c = 0,005 mol/L). Nakon nekoliko sekundi proba e se obezbojiti i tada se titrira rastvorom KMnO4 (c = 0,002 mol/L) do slabo ljubi aste boje. Prora un: Org. materije (mgKMnO4/L) = mL x c x158,03 c = 0,002 x F KMnO4

Ukupna suva materija

Ukupna suva materija predstavlja ukupan sadraj vrste materije u uzorku vode, bilo da je prisutna u suspendovanom, koloidnom ili rastvorenom obliku. Definie se kao ostatak nakon suenja uzorka na 103 105 0C. Ukupna suva materija ima svoje frakcije: suspendovane materije, tloive materije, gubitak arenjem i areni ostatak Suspendovane materije se odre uju tako da se odre ena zapremina uzorka vode filtrira kroz membranu odre enog poroziteta (d = 0,45 m). Ostatak na membrani (filter papiru) se sui na 103105 0C do konstantne mase. Taloive materije po Imhoff-u Taloive materije su estice u suspenziji, koje e se istaloiti pod dejstvom sile gravitacije u toku odre enog vremenskog perioda. Odre uju se u talonicima po Imhoff-u. Postupak U talonik po Imhoff-u nasuti 1000 mL uzorka vode i ostaviti da se taloi 30 minuta. O itati nakon 30 minuta: V taloga = mL taloga / 1000 mL uzorka areni ostatak i gubitak arenjem areni ostatak predstavlja ukupnu vrstu materiju nakon spaljivanja u mufolnoj pe i u toku odre enog vremena (1 sat) na temperaturi 55050 0C. Gubitak mase nakon spaljivanja predstavlja gubitak arenjem i uslovno se moe re i da ini organsku frakciju ukupne suve mase.

Mutno a vode (Turbiditet)

Mutno u vode ine suspendovane i koloidne estice, poput gline, mulja, fino dispergovanih organskih i neorganskih materija, emulgovanih materija, planktona i drugih mikroskopskih organizama. Mjerenje turbiditeta nije vezano samo za odre ivanje sitnih estica u vodi, ve i za injenicu da ove estice tite patogene organizme od dejstava dezinfekcije, posebno ako su organske prirode. Turbiditet izraava osobinu suspendovanih i koloidnih estica da rasipaju i apsorbuju svjetlost. Postoje dvije metode za mjerenje mutno e: turbidimetrijska i nefelometrijska Turbidimetrijsko odre ivanje mutno e sa silikatnom zemljom zasniva se na upore ivanju uzorka vode sa serijom standarnih suspenzija silikatne zemlje, koje se dre u bocama od bezbojnog stakla. Upore ivanje se vri bez upotrebe opti kih instrumenata. Jedinica za iskazivanje mutno e, mjerene ovom metodom, je mgSiO2/L. Nefelometrijska metoda se zasniva na efektu disperzije svjetlosti, koja nastaje pri prolasku svjetlosti kroz uzorak koji sadri estice u koloidnom, suspendovanom i emulgovanom obliku. Ja ina dispergovane svjetlosti upravo je proporcionalna mutno i vode. Mjerenje se vri tubidimetrom, upore uju i ja inu dispergovane svjetlosti pri prolasku kroz uzorak, sa ja inom dispergovane svjetlosti pri prolasku kroz standardnu suspenziju. Kao standardna suspenzija koristi se formazinov polimer, a koncentracija osnovne suspenzije je 40 NTU. Mutno a se izraava u nefelometrijskim jedinicama NTU (Nephelometric Turbidity Unit). 1 NTU = 0,13 mgSiO2/L Turbidimetar : Instrument radi tako to se snop zraka infracrvene svjetlosti proputa kroz kivetu sa uzorkom. Izvor svjetlosti je high emission infrared LED sa maksimalnom talasnom duinom 890 nm, koja minimizira interferencije kod obojenih uzoraka. Senzor se nalazi pod uglom od 900 u odnosu na smjer svjetlosti i detektuje koli inu svjetlosti dispergovane od strane nerastvorenih estica u uzorku. Mikroprocesor te vrijednosti konvertuje u FTU jedinice. 1 FTU (Formazine Turbidity Unit) = 1 NTU (Nephelometric Turbidity Unit)

Elektri na provodljivost vode

Mjerenje provodljivosti se vri da bi se odredio stepen mineralizacije vode i odredila rezidua filtracije (ukupne rastvorljive materije u uzorku vode). Provodljivost se numeri ki izraava kao sposobnost vode da provodi struju, Sposobnost zavisi od prisutnih jona, njihove koncentracije, pokretljivosti, valentnosti i temperature sistema. Internacionalni sistem jedinica (SI sistem) preporu uje jedinicu za merenje provodljivosti mS/m, pri emu je 1 mS/m = 10 S/cm. Odre ivanje provodljivosti (mjeri se konduktometrom) je pogodna metoda za brzu detekciju mineralnog sadraja u uzorku vode. Rastvori ve ine neorganskih kiselina, baza i soli su relativno dobri provodnici, nasuprot organskim molekulama, koje slabo disosuju u vodi, odnosno slabo ili nikako ne provode struju. Kalibracija instrumenta se vri prethodnim mjerenjem provodljivosti standardnog rastvora KCl (c = 0,01mol/L), koji na 25 0C pokazuje provodljivost od 1413 S/cm. Elektoda instrumenta se uva i ispire u destilovanoj vodi. Prije upotrebe elektroda se kalibrie tako to se uroni u ve pomenuti standardni rastvor , izmjeri se temperatura uzorka i o ita provodljivost. Nakon toga se pristupa mjerenju provodljivosti u uzorku vode.

Koagulacija i flokulacija
Supstance koje ine mutno u vode tj. suspendovane estice i koloidno dispergovana jedinjenja, poput Si-dioksida, glinastih supstanci, organskih boja, proteinskih supstanci itd., su u vodi na pH = 7 naj e e naelektrisane negativno. Ako se u vodu unesu supstance sa pozitivno naelektrisanim centrima, koji na sebe elektrostatski privla e negativno naelektrisane estice iz vode, nastaju krupne pahuljice flokule, koje se tada mogu mnogo bre istaloiti od prvobitno prisutnih estica u vodi. Pored toga, zbog me usobne neutralizacije naelektrisanja, dolazi i do kontrakcije novonastalih pahuljica uz gubitak njihovog hidratacionog omota a (gustina im se pove ava), to tako e pogoduje njihovom brem taloenju. Ova pojava predstavlja koagulaciju suspendovanih i koloidno dispergovanih sastojaka vode. Koagulacija je neutralizacija naelekrisanja koloidnih estica pomo u suprotno naelektrisanih centara, koje izaziva njihovo ukrupnjavanje i pove anje gustine zbog kontrakcije. Flokulacija je vezivanje makromolekula flokulacionog sredstva sa ve im brojem estica, tj. vezivanje pojedina nih estica koje imaju ve i broj naelektrisanih centara sa vie suprotno naelektrisanih mjesta flokulacionog sredstva, putem tzv. molekulskog premotavanja. Nema otre granice izme u ova dva pojma, pa se me u njima ne pravi razlika u tehnologiji vode, a esto ih nazivaju i primarna i sekundarna flokulacija. Sredstva za bistrenje flokulacijom: 1. rastvori hemijskih jedinjenja koja u reakcijama sa vodom i sa u njoj prisutnim jedinjenjima daju nerastvorne taloge (jedinjenja Al i Fe) 2. nerastvorne supstance, koje nakon suspendovanja u vodi bubre , daju i flokule sa ve im brojem + ili - -vnih centara., tzv. polielektroliti Al2(SO4)3 i FeCl3 naj e e djeluju tako to u vodi grade flokule Al(OH)3 i Fe(OH)3. Molekulski gledano, u centru tetraedra se nalaze negativno naelektrisani Al i Fe, jer privla e elektronske parove iz kovalentne veze -O-H, pa na -OH grupama postoji viak pozitivnog naelektrisanja. Ovo pozitivno naelektrisanje omogu ava elektrostatsko privla enje izme u flokula Al(OH)3 i Fe(OH)3 i negativno naelektrisanih estica iz vode, to izaziva njihovu koagulaciju, odnosno flokulaciju, a zatim i lake taloenje. Al-sulfat je najjeftiniji i naj e e se upotrebljava za koagulaciju. U vodi hidrolizuje po jedna ini: Al2(SO4)3 + 6 H2O 2 Al(OH)3 + 3 H2SO4 Poto se tokom hidrolize osloba a i H2SO4, rastvor je kiseo. Al(OH)3 se ponaa amfoterno, tj. gradi stabilan talog samo u granicama pH = 5.5-7. Na pH = 4.5 on se rastvara daju i Al3+ u ravnotei sa odgovaraju im anionima, dok se na pH=7-8 tako e rastvara daju i aluminatne (AlO2-) jone, u ravnotei sa odgovaraju im katjonima. Dakle, prilikom rastvaranja u istoj vodi, ravnotea se pomjera ulijevo, tj. Al-sulfat gradi bistar rastvor koji reaguje izrazito kiselo. Me utim, voda u pravilu, sadri bikarbonate (Ca, Mg i Na) koji vezuju H+ jone nastale disocijacijom H2SO4, oslobo ene hidrolizom Al-sulfata: HCO3- + H+ H2CO3 (H2O + CO2),

tako da se pH odrava u granicama oko neutralnog. Stoga je mogu e taloenje stabilnih flokula Al(OH)3. Ako voda ne sadri dovoljan alkalitet, onda se dodaju bikarbonati, karbonati ili hidroksidi, radi ostvarivanja gornje reakcije. Pomo na sredstva (polielektroliti), koje nakon suspendovanja u vodi bubre imaju u svojoj strukturi na bo nim lancima, veliki broj naelektrisanih mjesta. Mogu biti: - sintetski ili prirodni - mineralni ili organski - katjonski (sa + naelektrisanjem), anjonski (sa naelektrisanjem) ili nejonski (podjednaki broj + i naelektrisanja) A-110 je sintetski polimer na bazi poliakrilamida, koji jako bubri. Koristi se kao pomo no sredstvo za flokulaciju, odnosno kao sekundarni flokulant.

Flokulacija koloidno dispergovanih estica u vodi JAR-testom

Kao uzorak se moe koristi otpadna voda ili povrinska voda. Ogled se izvodi na ure aju za flokulaciju (Jar-testeru). Uslovi flokulacije: koagulant: Al2(SO4)3; 1% -tni rastvor flokulant: polielektrolit A-110, 0.1%-tni rastvor radna temperatura = 15 20 0C
Tabela 3. Podaci za Jar test

mg Al2(SO4)3 /L mg Al2(SO4)3 /500 mL mL Al2(SO4)3 / 500 mL mg A110/L mg A-110/500 mL mL A-110/500 mL pH Turbiditet, FTU

2 10 5 0.5 2 1 1

20 10 1 2 1 1

4 30 15 1.5 2 1 1

5 40 20 2 2 1 1

6 50 25 2.5 2 1 1

Brzo mijeanje: 2 min, 200 ob/min Lagano mijeanje: 5 min, 90 ob/min Zavrno mijeanje: 10 min, 30 ob/min Tokom testa flokulacije vizuelno se prati efekat flokulacije: brzina formiranja flokula, veli ina flokula i brzina taloenja. Nakon mijeanja, probe ostaviti da se taloe 30 minuta, a potom izmjeriti turbiditet i pH-vrijednost. Optimalna koli ina flokulacionog sredstva je ona najmanja koli ina kod koje su utvr eni najbolji efekti flokulacije. Najbolje efekte flokulacije je pokazala proba br. ...