426 A.

Guchowski
Sowa kluczowe: CBR, cykliczne obcianie,
cykliczny modu sprystoci (M
R
), cCBR, sta-
bilizacja gruntw
Key words: CBR, cyclic loading, resilient
modulus (M
R
), cCBR, soil stabilization
Wprowadzenie
Wraz z przypieszeniem budo-
wy drg w kraju w cigu ostatnich lat,
zwiksza si zapotrzebowanie na kru-
szywo do podbudw niezwizanych.
Wzrost zainteresowania rnego rodzaju
materiaami do budowy drg, coraz cz-
ciej powoduje zainteresowanie grun-
tami nasypowymi. Jednak waciwoci
mechaniczne tych kruszyw ktre nadal
nie s do koca zrozumiane, s gwn
przeszkod do szerokiego ich zastoso-
wania. Zastosowanie dotychczas do-
stpnej aparatury badawczej stosowanej
w budownictwie komunikacyjnym nie
dao wynikw zgodnych z obserwowa-
nymi w terenie (Aurstad i in. 2006). Ba-
dacze wielokrotnie sygnalizowani brak
odpowiedniej metody badawczej ktr
cechuje szybko i atwo otrzymania
wynikw wytrzymaociowych (Araya
i in. 2011, Sas, Guchowski 2012). Jed-
noczenie wraz ze wzrostem wiedzy na
temat zachowanie si podoa gruntowe-
go oraz betonu asfaltowego w wyniku
cyklicznych obcie, dotychczasowa
metody projektowania drg bdca me-
todami empirycznymi ustpuje na rzecz
podejcia empiryczno-mechanistyczne-
go oraz podejcia mechanistycznego.
Wanym elementem tych metod
jest odejcie od dotychczas stosowanej
metody badania CBR nonoci podoa
i zastpienie jej badaniem trjosiowym
w aparatach trjosiowych przy cyklicz-
nym obcianiu (Nazarian i in. 1996).
Parametrem otrzymywanym z tych ba-
da jest cykliczny modu sprystoci
M
R
oraz modu Younga E, ktry
Przegld Naukowy Inynieria i Ksztatowanie rodowiska nr 62, 2013: 426434
(Prz. Nauk. In. Kszt. rod. 62, 2013)
Scientic Review Engineering and Environmental Sciences No 62, 2013: 426434
(Sci. Rev. Eng. Env. Sci. 62, 2013)
Andrzej GUCHOWSKI
Katedra Geoinynierii, SGGW
Department of Geotechnical Engineering, WULS SGGW
Zastosowanie aparatu CBR do bada cyklicznych
i wyznaczenia cyklicznego moduu sprystoci (M
R
)
Application of CBR apparatus to cyclic test and resilient
modulus (M
R
)

estimation
Zastosowanie aparatu CBR do bada cyklicznych... 427
uywany jest nastpnie do oblicze od-
ksztacenia podoa gruntowego (Sas
i Guchowski 2012).
Precyzyjne okrelenie tych parame-
trw wydaje si by jednoczenie odpo-
wiedz na okrelenie dotychczas nie do
koca zrozumianych waciwoci grun-
tw nasypowych, takich jak destrukt
betonowy, destrukt asfaltowy, popioy
i uel rnego pochodzenia oraz stabili-
zowane chemicznie gliny.
Majc na uwadze fakt, i aparatura
pomiarowa do bada cyklicznych jest
droga i sabo rozpowszechniona, podjto
prb adaptacji sprztu do bada CBR
do przeprowadzenia bada cyklicznych
z jednoczesnym zachowaniem sprztu
i procedury w jak najbardziej niezmie-
nionej formie.
Przegld literatury
Cykliczne obcianie gruntu jest
zjawiskiem do koca nie wyjanionym
i skomplikowanym. Nawet wysoce wy-
ranowane modele nie do koca oddaj
charakterystyk zachowania si gruntu
w wyniku tego typu obcie (OReilly
i Brown 1991).
Grunt obciany wielokrotnie t
sam si odpowiada w postaci odkszta-
cenia jego powierzchni w charaktery-
styczny sposb Na rysunku 1 przedsta-
wiono wynik bada przeprowadzonych
w cyklicznym aparacie CBR (cCBR)
na glinie piaszczystej stabilizowa-
nej dodatkiem 8-procentowego wapna
hydratyzowanego.
Wraz z kolejnymi cyklami obcia-
nia-odciania prbki dochodzi do stop-
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
0 0,3 1 1,3 2 2,3 3 3,3
n
a
p
r

e
n
i
e
/
a
x
i
a
l

s
t
r
e
s
s

[
k
P
a
]
przemieszczenie/displacement [mm]
RYSUNEK 1. Wynik bada gliny piaszczystej stabilizowanej wapnem hydratyzowanym po 30 dniach
od stabilizacji przeprowadzony w aparacie cyklicznym CBR
FIGURE 1. Results of cyclic CBR test conducted on sandy clay 30 days after stabilization with hydra-
ted lime
428 A. Guchowski
niowego zmniejszania si udziau od-
ksztace plastycznych w pojedynczych
cyklach. Jednak w przypadku duej
liczby cykli (od 100 000 do 1 000 000),
suma wszystkich odksztace plastycz-
nych moe by bardzo dua (Wu i Chen
2010, Sas i in. 2012).
Tego typu charakterystyka obci-
e, jest waciwa dla ruchu drogowego
i powstajcych od niego napre
w konstrukcji drogi. Szczeglnie podatne
na wyej opisane zjawisko s grunty sa-
be, a wic grunty niespoiste zalegajce
do 2 m poniej powierzchni terenu. Na
terenie Polski w przewarzajcej mierze
s to gliny brzowe, ktre byy wykorzy-
stane w badaniach cyklicznego obcia-
nia wykonanych w aparacie CBR.
Materiay i metodyka bada
Materia uyty do bada zosta
poddany badaniu uziarnienia. Zgodnie
z norm Eurokod 7 (PN-EN 1997-
-2:2009) grunt zosta rozpoznany jako
glina piaszczysta, a wyniki bada przed-
stawiono na rysunku 2.
W celu okrelenia wilgotnoci opty-
malnej przeprowadzono badanie Proc-
tora dla gruntu niestabilizowanego oraz
po stabilizacji. Wyniki bada przedsta-
wiono na rysunku 3. Dla gliny piasz-
czystej niestabilizowanej otrzymano
wilgotno optymaln (w
opt
) wynoszc
10,6%. Maksymalna gsto objtocio-
wa szkieletu gruntowego
ds
wyniosa
2,17 gcm
3
. Grunt stabilizowany mia
wilgotno optymaln rwn 15,8%, g-
sto objtociowa szkieletu gruntowego
uzyskana w wilgotnoci optymalnej wy-
nosia 2,18 gcm
3
.
Prbki do bada CBR przygotowa-
no zgodnie z zaleceniami zawartymi
w normie PN-S-96011:1998. Wykonano
badania na gruncie niestabilizowanym
i stabilizowanym po 1 godzinie oraz po
14 i 30 dniach. Prbki przechowywano
w komorze staej wilgotnoci powietrza
w celu utrzymania staej wilgotnoci
0
10
20
30
40
30
60
70
80
90
100
0,001 0,01 0,1 1 10 100
p
r
o
c
e
n
t

p
r
z
e
c
h
o
d
z

c
y
c
h

p
r
z
e
z

s
i
t
o
/
p
e
r
c
e
n
t

p
a
s
s
i
n
g

b
y

s
i
e
v
e

[
%
]
wielko ziaren/grain size [mm]
saCl
RYSUNEK 2. Krzywa uziarnienia gruntu uytego do bada
FIGURE 2. Gradation curve for tested soil
Zastosowanie aparatu CBR do bada cyklicznych... 429
gruntu. Na rysunku 4 przedstawiono
sprzt uyty do bada cCBR.
Procedura bada polegaa na wy-
konaniu badania CBR do gbokoci
penetracji trzpienia rwnej 2,54 mm.
Nastpnie prbk odciono do warto-
ci naprenia wynoszcej 10 kPa. Osi-
gnita warto naprenia dla gbokoci
2,54 mm bya wartoci maksymaln dla
kolejnych cykli. Naprenie dla prbki
wynosio w fazie odciania poszcze-
glnych cyklw 10 kPa. Procedur po-
wtarzano a do osignicia stosunku od-
ksztace plastycznych do odksztace
sprystych rwnego lub mniejszego
ni 3%. Szczegowy opis znajduje si
w pracy Sasa i innych (2012).
RYSUNEK 3. Krzywe zagszczalnoci uzyskane metod Proctora
FIGURE 3. Compaction curves obtained by Proctors test

RYSUNEK. 4. Widok aparatury badawczej
FIGURE 4. View on test equipment
1,9
1,93
2
2,03
2,1
2,13
2,2
6 8 10 12 14 16 18
g

s
t
o

o
b
j

t
o

c
i
o
w
a

s
z
k
i
e
l
e
t
u

g
r
u
n
t
o
w
e
g
o
/
v
o
l
u
m
e

d
e
n
s
i
t
y

o
f

s
o
i
l

s
k
e
l
e
t
o
n

[
g
/
c
m
3
]
wilgotno/moisture [%]
Krzywa Proctora dla gliny piaszczystej stabilizowanej 8% dodatkiem wapna hydratyzowanego
Krzywa Proctora dla gliny piaszczystej niestabilizowanej
Krzywa Proctora dla gliny piaszczystej stabilizowanej 8-procentowym dodatkiem wapna hydratyzowanego
Proctors curve for stabilized sandy clay with 8%-hydrate lime
Krzywa Proctora dla gliny piaszczystej niestabilizowanej
Proctors curve for unstabilized sandy clay
g

s
t
o

o
b
j

t
o

c
i
o
w
a

s
z
k
i
e
l
e
t
u

g
r
u
n
t
o
w
n
e
g
o
/
v
o
l
u
m
e

d
e
n
s
i
t
y

o
f

s
o
i
l

s
k
e
l
e
t
o
n

[
g

c
m

3
]
430 A. Guchowski
Wyniki
Przeprowadzone badania miay na
celu wykazanie, i zastosowanie cyklicz-
nej aparatury CBR umoliwia uzyskanie
wynikw wytrzymaociowych dla ob-
cie cyklicznych w badaniach trjo-
siowych przy obcieniu cyklicznym.
Na rysunkach 5 i 6 przedstawiono cha-
rakterystyk kolejnych cyklw w zale-
noci od siy i przemieszczenia do czasu
badania.
Na rysunku 7 przedstawiono wy-
niki bada gliny piaszczystej w funkcji
naprenie przemieszenie. Przepro-
wadzone badanie wykazao, i glina po
stabilizacji chemicznej zwiksza swoje
parametry wytrzymaociowe. Jednak
w przypadku badania cyklicznego poza
wartoci wskanika nonoci, oblicza-
nego z fazy obcienia pierwszego cy-
klu, dysponuje si dodatkowo wielkoci
przemieszczenia powierzchni prbki po
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
0 1000 2000 3000 4000 3000
n
a
p
r

z
e
n
l
e
/
a
x
l
a
l

s
L
r
e
s
s

[
k

a
]
czas/Llme [s]
RYSUNEK 5. Wykres zalenoci naprenie od czasu podczas badania cCBR (Sas i in. 2012)
FIGURE 5. Plot of axial stress and time during cCBR test (Sas et al. 2012)
0
0,3
1
1,3
2
2,3
3
3,3
0 1000 2000 3000 4000 3000
p
r
z
e
m
l
e
s
z
c
z
e
n
l
e
/
d
l
s
p
l
a
c
e
m
e
n
L

[
m
m
]
czas/Llme [s]
RYSUNEK 6. Wykres zalenoci przemieszczenia od czasu podczas badania cCBR (Sas i in. 2012)
FIGURE 6. Plot of axial displacement and time during cCBR test (Sas et al. 2012)
Zastosowanie aparatu CBR do bada cyklicznych... 431
kilkudziesiciu powtrzeniach obcie-
nia odcienia.
Wartoci wskanika nonoci dla
gliny piaszczystej z badania statycznego
CBR wynosiy odpowiednio 6, 24 i 26%,
dla prbek badanych po godzinie oraz po
14 i 30 dniach.
Wartoci cyklicznego moduu spr-
ystoci wynosz: 145,26, 531,48,
671,92 i 830,09 MPa, odpowiednio dla
gliny niestabilizowanej oraz stabilizo-
wanej po godzinie oraz po 14 i 30 dniach
od stabilizacji.
Stosunek wskanika nonoci CBR
dla gliny stabilizowanej po godzinie do
wskanika nonoci CBR po 30 dniach
wzrs 4,33 razy. Ten sam stosunek cy-
klicznych moduw sprystoci (M
R
)
wzrs 1,56 razy.
W celu porwnania wynikw, otrzy-
manych za pomoc badania cCBR, wy-
konano cykliczne badania jednoosio-
wego ciskania (cUCS) na tym samym
0
10
20
30
40
30
60
70
80
0 1 2 3 4
n
a
p
r

e
n
i
e
/
a
x
i
a
l

s
t
r
e
s
s


[
k
P
a
]
przemieszczenie/displacement [mm]
a
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
0 1 2 3
n
a
p
r

e
n
i
e
/
a
x
i
a
l

s
t
r
e
s
s

[
k
P
a
]
przemieszczenie/displacement [mm]
b
RYSUNEK 7. Wykres zalenoci naprenie do przemieszczenia dla gliny piaszczystej: niestabilizo-
wanej a; stabilizowanej po 30 dniach b (Sas i in. 2012)
FIGURE 7. Plot of axial stress and axial displacement for sandy clay: non-stabilized a; stabilized after
30 days b (Sas et al. 2012)
432 A. Guchowski
gruncie godzin po stabilizacji. Porw-
nano cakowite odksztacenia w poszcze-
glnych cyklach, ktre przedstawiono na
rysunku 9.
Dla otrzymanych wynikw ustalono
lini trendu. Wspczynniki kierunko-
we (a
cCBR
= 510
4
i a
cUCS
= 410
4
)
przy wartociach R
2
rwnych kolejno
0,8817 i 0,8198 sygnalizuj, e dla tego
samego gruntu, przy rnych poziomach
obcienia (kolejno 0,75 kN dla cCBR
i 0,15 kN dla cUCS), przy tym samym
stopniu zagszczenia posta histerezy ob-
cie cyklicznych jest taka sama. Wnio-
sek ten wymaga dalszych bada, jednak
jest zgodny z wynikami bada przedsta-
wionymi w literaturze (OReilly i Brown
1991). Oznacza to rwnie, e badania
cCBR mog by atwo porwnywalne
z badaniami jednoosiowego ciskania.
Wnioski
Uzyskane wyniki pozwalaj na wy-
ciagnicie nastpujcych wnioskw:
Cykliczny aparat CBR moe by
z powodzeniem stosowany jako apa-
ratura badawcza suca do wyzna-
czenia cyklicznego moduu spry-
stoci (M
R
).
Gliny stabilizowane charakteryzu-
j si m.in. wzmocnieniem struktu-
ralnym, spowodowanym procesem
1.
2.
y = 33,244ln(x) + 373,68
8 = 0,946
y = 40,779ln(x) + 326,07
8 = 0,9623
y = 21,673ln(x) + 38,349
8 = 0,9287
y = 93,374ln(x) + 134,34
8 = 0,9374
0
100
200
300
400
300
600
700
800
900
0 10 20 30 40 30
numer cyklu/cycle number [-]
Log. (cyliczny modu
sprystoci po 30 dniach od
stabilizacji)
Log. (cyliczny modu
sprystoci po 14 dniach od
stabilizacji)
Log. (cyliczny modu
sprystoci dla gliny
piaszczystej
niestabilizowanej)
Log. (cyliczny modu
sprystoci po 1 godzinie
od stabilizacji)
RYSUNEK 8. Wyniki oblicze cyklicznego moduu sprystoci (M
R
) dla poszczeglnych cykli bada
gliny w rnej fazie stabilizacji (Sas i in. 2012)
FIGURE 8. Resilient modulus (M
R
) upshot for various number of cycles in various stage of stabiliza-
tion process, for sandy clay (Sas et al. 2012)
c
y
k
l
i
c
z
n
y

m
o
d
u

s
p
r

y
s
t
o

c
i
/
r
e
s
i
l
i
e
n
t

m
o
d
u
l
u
s

M
R

[
M
P
a
]
Zastosowanie aparatu CBR do bada cyklicznych... 433
stabilizacji w czasie, ktry przez sta-
tyczne badanie CBR jest niewaci-
wie wyznaczany.
Midzy badaniami cCBR i cUCS
istnieje zaleno ktra pozwala na
atw interpretacj wynikw, jednak
wymagane jest dalsze prowadzenie
bada w celu dokadnego wyznacze-
nia owej korelacji.
Literatura
ARAYA A.A. i in. 2011: Integrating traditional
characterization techniques in mechanistic
pavement design approaches. In: Eds. S.L.
Al-qadi, S. Murrel, T&di congress 2011 inte-
grated transportation and development for a
better tomorrow. Reston, USA: 596606.
AURSTAD J. i in. 2006: Unbound crushed
concrete in high volume road a eld and
laboratory study. Proceedings of the 5
th
inter-
national conference on research and practical
applications using wastes and secondary ma-
terials in pavement engineering, Liverpool:
160174.
3.
NAZARIAN S. i in. 1996: Testing Methodology
for Resilient Modulus on Base Materials,
raport badawczy 1336-1, Center for Geo-
technical and Highway Materials Research.
University of Texas, El Paso.
OREILLY M.P., BROWN S.F. 1991: Cyclic
loading of soils: From theory to design. Van
Nostrand Reinhold Blackie, New York.
PN-S-96011:1998. Drogi samochodowe. Stabi-
lizacja gruntw wapnem do celw drogo-
wych.
PN-EN 1997-2:2009. Eurokod 7 Projektowanie
geotechniczne. Cz 2: Rozpoznanie i bada-
nie podoa gruntowego.
SAS W., GUCHOWSKI A., SZYMASKI A.
2012: Determination of the resilient modulus
M
R
for lime stabilized clay obtained from
repeated loading CBR tests. Ann. Warsaw
Univ. of Life Sci. SGGW, Land Reclam. 44
(2): 143153.
SAS W., GUCHOWSKI A. 2012: Metodyka
wyznaczania moduw sprystoci (E i Mr)
na podstawie badania CBR pod obcieniem
cyklicznym. Prz. Nauk. In. Kszt. rod. 57:
171181.
WU Z., CHEN X. 2010: Finite element sensi-
tivity analysis of permanent deformation
under accelerated loading. Proceedings of
GeoFlorida-Advances in Analysis, Modeling
& Design, West Palm Beach, Florida.
y = -3L-04ln(x) + 0,0027
8 = 0,8817
y = -4L-04ln(x) + 0,0133
8 = 0,8198
0
0,002
0,004
0,006
0,008
0,01
0,012
0,014
0,016
1 10 100
c
a
l
k
o
w
l
L
e

o
d
k
s
z
L
a
l
c
e
n
l
e

w

c
y
k
l
u
/
L
o
L
a
l

s
L
r
a
l
n

l
n

c
y
c
l
e

[
-
]
logaryLm z cyklu/cycle logarlLhm [-]
cC88
cuCS
RYSUNEK 9. Wyniki bada cCBR i cUCS dla gliny piaszczystej stabilizowanej po 1 godzinie
FIGURE 9. Results of cCBR and cUCS test for sandy clay after 1 hour from stabilization
434 A. Guchowski
Streszczenie
Zastosowanie aparatu CBR do ba-
da cyklicznych i wyznaczenia cykliczne-
go moduu sprystoci (M
R
). W artykule
przedstawiono wyniki bada wykonanych
za pomoc cyklicznego aparatu CBR w celu
wyznaczenia cyklicznego moduu sprysto-
ci. Zaproponowano zastosowanie aparatury
CBR do bada cyklicznych oraz przedsta-
wiono wyniki bada cyklicznego moduu
sprystoci (M
R
). Porwnano wyniki bada
cCBR oraz bada cyklicznych jednoosiowe-
go ciskania.
Summary
Aplication of CBR aparatus to cyclic
test and resilient modulus (M
R
)

estima-
tion. In this article results of tests conducted
with cyclic CBR apparatus were presented.
The main aim of paper was estimation of re-
silient modulus. Application of cyclic CBR
test were proposed and result of resilient mo-
dulus (M
R
) estimation was presented. Test
results of cCBR were also compared with
cyclic unconned compressive strength test
results.
Authors address:
Andrzej Guchowski
Szkoa Gwna Gospodarstwa Wiejskiego
Wydzia Budownictwa i Inynierii rodowiska
Katedra Geoinynierii
ul. Nowoursynowska 159, 02-787 Warszawa
e-mail: andrzej_gluchowski@sggw.pl