You are on page 1of 94

‫

 ا‬
Environment
Protection

‫ا اد‬
‫ا ا‬
 ‫و م   ا‬
Wisam Al-Shalchi
٢٠٠٦ – ‫ﺏ اد‬
‫ا
‪ #$%‬ت‬
‫ﻡ' ﻡ‬
‫ا‪ *+‬ا)ول‬
‫ا
 ديء ا)  ‪ 
%‬ا‬
‫‪٥‬‬ ‫ﻡ‪#/‬م ا‬ ‫‪١‬‬
‫‪٦‬‬ ‫ﺕ‪ 5‬ر‪ 3‬وﻡ‪ %2+‬ت ﻡ‪ 1 
/‬ﻡ ل
 ا‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٩‬‬ ‫ ﺹ
 ا‬ ‫‪٣‬‬
‫‪١٢‬‬ ‫اه اف وواﺝ ت
 ا‬ ‫‪٤‬‬
‫ا‪ *+‬ا? ﻥ‬
‫اﻥ‪#‬اع ا‪#2$‬ث ا‬
‫‪١٧‬‬ ‫ﺕ‪#2‬ث ا‪#/‬اء ‪Air Pollution‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٢٠‬‬ ‫ﺕ‪#2‬ث ا
ء ‪Water Pollution‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٢٢‬‬ ‫ﺕ‪#2‬ث ا‪$‬ﺏ ‪Soil Pollution‬‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٢٣‬‬ ‫ﺕ‪#2‬ث ا‪C‬اء ‪Food Pollution‬‬ ‫‪٤‬‬
‫‪٢٤‬‬ ‫ا‪#2$‬ﺙ ت ا‪ D‬و ‪Physical Pollution‬‬ ‫‪٥‬‬
‫ا‪ *+‬ا? ‪F‬‬
‫ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا‪  +‬ا‬
‫‪٢٩‬‬ ‫ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا‪  +‬ا)‪$‬اﺝ‬ ‫‪١‬‬
‫‪٣٠‬‬ ‫ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ 2
 G H‬ت ﻥ'* وﺕ‪#‬ز‪ L‬وﺥ‪D‬ن وﺕ‪  +‬ا‪ I‬ا م‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٣٢‬‬ ‫ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ﺕ‪ +‬ا‪ I‬ا م‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٣٣‬‬ ‫ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ﻡ ‪ 2‬ا)‪O/$‬ك‬ ‫‪٤‬‬
‫ا‪ *+‬ااﺏ‪L‬‬
‫ا‪P$‬ﺙات ا وا‪#2
2 %+‬ﺙ ت ا ﺕ ‪ G‬ا‪  +‬ا‬
‫‪٣٥‬‬ ‫ا‪P$‬ﺙات ا وا‪#2
2 %+‬ﺙ ت ا ‪#/2‬اء‬ ‫‪١‬‬
‫‪٤١‬‬ ‫ا‪#S‬اه ا‪ $‬ﺕ‪ QR$‬ﺏ‪ /‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا ‪#/2‬اء‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٤٥‬‬ ‫اـ‪ $‬ﺙات ا وا‪#2
2 %+‬ﺙ ت ا ‪
2‬ء‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٤٧‬‬ ‫ا‪P$‬ﺙات ا وا‪#2
2 %+‬ﺙ ت ا ‪$2‬ﺏ‬ ‫‪٤‬‬

‫‪٢‬‬
‫ا‪ *+‬ا ﻡ‪U‬‬
‫‪Y‬ق ‪ W%1‬و س ﻥ‪ QR‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا‪  +‬ا‬
‫‪٤٩‬‬ ‫‪Y‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا ‪#/2‬اء‬ ‫‪١‬‬
‫‪٥٥‬‬ ‫‪Y‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا ‪
2‬ء‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٥٦‬‬ ‫‪Y‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا ‪$2‬ﺏ‬ ‫‪٣‬‬
‫ا‪ *+‬ا‪ R‬دس‬
‫‪Y‬ق ا‪ %‬ﻡ‪ G‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا‪  +‬ا‬
‫‪٥٨‬‬ ‫ﻡ‪ L‬ا‪#2$‬ث ‪Pollution Prevention‬‬ ‫‪١‬‬
‫‪٦٠‬‬ ‫ا‪R‬ة ‪ [2‬ا‪#2$‬ث ‪Pollution Control‬‬ ‫‪٢‬‬
‫ا‪ *+‬ا‪ R‬ﺏ‪L‬‬
‫ا
‪ %‬دات ا‬
‫‪٦٥‬‬ ‫ا
‪ %‬دات ا ‪#2$‬ث ا‪#/‬اء‬ ‫‪١‬‬
‫‪٦٧‬‬ ‫ا
‪ %‬دات ا ‪#2$‬ث ا
ء‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٦٩‬‬ ‫ا
‪ %‬دات ا ‪#2$‬ث ا‪$‬ﺏ‬ ‫‪٣‬‬
‫‪٦٩‬‬ ‫ا
‪ %‬دات ا ‪#2$2‬ﺙ ت ا‪ D‬و‬ ‫‪٤‬‬
‫ا‪ *+‬ا? ﻡ‪G‬‬
‫ا اﺉ* وا رات ا
‪ %2  $‬ﻡ‪ G‬ا‪#2$‬ث ا ا ﺕ‪G H‬‬
‫ا‪  +‬ا‬
‫‪٧٠‬‬ ‫ا رات ا

^ ‪  #$‬ع ﺕ‪ +‬ا‪ I‬ا م ‪.‬‬ ‫‪١‬‬


‫‪٧١‬‬ ‫ا‪ $‬ام ﺏ اﺉ* ا‪##‬د ‪.‬‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٧٥‬‬ ‫اﻥ‪ $‬ج اﻥ‪#‬اع و‪#‬د ﻥ‪
2 b‬آ ت ﻡ‪ G‬ﻡ‪ +‬در ` ﺕ'‪.  2‬‬ ‫‪٣‬‬
‫ا‪ *+‬ا‪L $‬‬
‫ا
‪
b‬ت ا و وا)ﺕ  ت ا‪ $‬ﺕ‪ 5‬ﺏ ‬
‫‪٧٧‬‬ ‫ا
‪
b‬ت ا و ا‪ $‬ﺕ‪ 5‬ﺏ‪d‬ون ا‬ ‫‪١‬‬
‫‪٧٨‬‬ ‫ا)ﺕ  ت ا و ا‪ $‬ﺕ‪ 5‬ﺏ‪d‬ون ا‬ ‫‪٢‬‬
‫‪٨٣‬‬ ‫ا
‪e O‬‬
‫‪٩٣‬‬ ‫ا
‪ +‬در‬

‫‪٣‬‬
‫ﻡ'ـ ﻡــ‬
‫ 
ا اق رة     آ آة و"!ة ث ا  وا
 &‪# #%‬رة " ﺹ‪#‬‬
‫ا ث ا & ﺕ( ‪ #‬ا ‪  &#‬ا &'!‪ . #‬و ‪ +#,‬آ ‪#4 -#‬وف ا ‪+ +#‬ة ا ‪1#2‬ة ا ‪#
#‬ت  ‪/#" +#‬ل‬
‫ا ‪,‬د ا @‪ >/‬ا ‪ #? 8‬ا>ه‪ #‬ا ' ‪
#< #‬ﺕ;!‪ :#‬آ‪ #‬ا ‪,‬ا‪ +#‬ا ‪ 89#‬ا ‪
#‬آ‪ #‬ن ‪#6‬ي ا  ‪ #% #‬‬
‫ &    ‪ .‬و ‪ #‬ﺕ;‪ # &>+#‬ا ‪  &#‬ا &'!‪  !B C#86 #‬ﺕ‪ #%‬ﺝ‪ +#‬ان ا> ره‪ #‬ا ‪+#8‬ة ‪D#‬‬
‫ا ‪ ##‬ا ا‪ -##B < +##B ##B‬آ‪ ##‬ا ‪##‬رات ا ‪+##‬اء ‪ ##!B ##‬ع ا ‪  &##‬ا‪K‬ﺱ ‪I #‬اﺝ وا ‪ ##%‬ء ‪8‬ﺡ‪##‬‬
‫ا‪K‬ﺱ ‪/%‬ك ‪ !B
'< .‬ع ا‪K‬ﺱ‪I #‬اج ‪#6‬ي ﺡ ‪ #‬ﺡ‪#‬ق آ‪ #8‬ت ه ﺉ‪ # #‬ا ‪ #P‬ز ا !‪+#
#‬م ‪+#B‬رة‬
‫  ا ‪ P‬ز ا ‪8‬ﺝدة ‪ D‬ا   ‪ C‬ا ‪ 8R‬ت ا ‪  6 &8‬ا ‪ P‬ز ا !
ا ‪ 8‬ﺡ‪ T'&# S‬ا ‪ #I‬م ‪،‬‬
‫و ‪+#‬م وﺝ‪#‬د ‪ #‬ر ‪ C‬ﺝ‪+# +‬ة ‪K‬ﺱ‪ 8@ #‬ر ا ‪ #P‬ز‪ V# W X# ># ،‬ا ‪ #‬ا ‪ #‬ا‪ # S9#;< #B‬ا ‪##‬‬
‫ا  ‪ . %  8‬آ‪ 8‬ان  <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ه
‪ 8 +B‬و ا &ع ا ‪ T9#‬و‪ K‬ﺕ‪1# #8‬آ@ ‪Y#> #‬‬
‫‪ ##% B 2‬ا‪ K‬ﺝ‪ S9## ##‬ا ‪ +##‬ا ‪X##‬ي ﺡ‪
##< ##‬ا<‪ . ##%,‬وان ه‪X##‬ا ا‪##K‬أدى ا ‪ D##‬ﺕ‪##‬دي ﺝ‪##‬دة‬
‫ا ‪ 6 &8‬ت ا &'! ا ‪ ، %& 6 &8‬ا?] ا ‪ D‬ذ ‪ W‬ان ‪  % ٥٠ 9‬ا ﺝ‪ %‬ه  ا ‪ 'I8‬ت ا @‪,‬‬
‫ا د  ا ‪8‬اﺹ' ت ‪ .‬و ‪+‬ا ذ ‪ < W‬ن ا اق ه اﺡ‪ +‬ا ‪+‬ول ا ‪/,‬ﺉ‪
#< #‬ا ‪ : #‬ا ‪X#‬ي ‪K‬زال ‪+I 9#‬م‬
‫را‪ C‬ا>‪/‬ت ا ﺹ ص )‪ (TEL‬آ‪ #8‬دة ;‪ C#< &9#‬ا ‪+#‬د ا‪K‬وآ ‪  b#&
#‬ا ‪ 9#‬رات ‪# :c #‬‬
‫ا ‪ 2 I8‬ا ‪+ +‬ة ‪ dX%‬ا ‪ 8‬دة ‪ D‬ا  وا ; ا   ‪ .‬ا <
‪ 6‬ل ا   ‪ C‬ا &' ت <‪1‬ن ا‪K‬‬
‫ﺵ‪ + +‬ا ‪!I‬رة ا ‪K f‬ن  ;  ‪2‬ح ‪ d 8‬ا &  ا & ﺕ‪ # #6‬ا ‪
< #8‬ا ‪ D#‬ا ‪ ، #‬او‬
‫<
ﺡ‪ #,‬ا ‪ #6 &8‬ت ا &'!‪ #‬ا @‪ #,‬ا ' ﺉ‪ # f#‬ا ; ﺝ‪
#< #‬ا‪ #K‬ر ا & ?‪ -#," +#B #‬ه‪
#‬ا‪#"K‬ى‬
‫ آ ﺕ‪+%‬د ‪ R‬ر>  ‪ D‬ا ‪ 98‬ى ا ‪ R8
&2‬ان ﺕ ‪  +‬ﺝاﺉ‪ %‬ﺝ‪  C8‬در ا ‪
#< d #8‬‬
‫ا اق ‪ .‬ان آ ه‪ dX‬ا‪K‬ر ا? < ا ‪ D‬ا ‪ 8‬آ ا  ا‪"K‬ى ا & ﺕ‪ # < # 6‬ت ‪h #,‬ﺱ‪ 9#‬ت‬
‫ا ‪+‬و  ‪ +B‬ﺝ  ا اق ان ‪ R :‬ا ‪ +‬ا‪K‬ول ا ‪+%8‬د  <
ا  ‪
< %< :‬ا‪K‬آ‪#@ #+,
#< +#‬‬
‫ه‪ dX‬ا ‪+‬ول ‪ .‬ان ه‪ dX‬ا‪K‬و?‪ #‬ع ﺕ‪+#‬ا ا ‪ D#‬ان ‪#R‬ن ا ‪ C#86‬ﺱ‪#‬اء ‪ D#‬ا ‪ 9#8‬ى ا ;‪
#R‬او ‪D#‬‬
‫ا ‪ 9#8‬ى ا ‪
#‬ا?‪ < #‬ا ‪ #84& D#‬ت ا ‪ C##8 68‬ا ‪ 9#8
+#8‬ى ا ‪h9#8‬و  ‪ ،‬وان ‪#', K‬ا ‪
<# R‬‬
‫ا‪+ K‬ي ازاء  ;  ا ا‪ . B‬و‪ 9 D‬ى وزارة ا ‪1#< T'&#‬ن ا ‪ #R‬ن ا ‪
#‬ا ﺉ‪ #%<
9#‬‬
‫ ‪ :9, /@8‬ا  <
داﺉة ا ‪+‬راﺱ ت وا ‪ T!I‬وا ‪ "+# :# # 8‬ﺝ‪+#%‬ا <‪i#8 #R8 # #8
#‬‬
‫‪ , K‬ف  در ا ث ا &'!
‪ ،‬وآ‪
< W X‬ا  ون ‪ C‬ﺝ‪ C8‬ا ‪ R‬ت ا  <
ا زارات ا‪#"K‬ى‬
‫و‪ D‬رأﺱ‪ %‬وزارة ا  وﺹ‪ K‬ا ‪ D‬ﺕ;‪ j,‬ه‪+‬ف ﺡ‪  8‬ا   آ ا‪ !"K‬ر ا
ﺕ‪+%‬ده ‪ .‬و‬
‫ اه‪ :‬ا '  ت ا
‪ % C!f‬ا ‪X% :9,‬ا ا ‪P‬ض ه ز دة ا 
ا 
‪</‬اد ‪#‬رة  ‪#‬‬
‫و   <
ا ‪ !,‬ع ا &'!
رة " ﺹ ‪ .‬ان ا 
ا 
ه اﺡ‪ +‬ا ا ا '  ا
‪ R8‬ان‬
‫ﺕ‪ 9‬ه‪
< :‬ﺡ‪  8‬ا   ا> ر ا ث ا
ﺕ‪ ، %‬وان ‪ +K d‬وان ‪R‬ن ‪ i‬ا> <
ﺕ‪ +96‬ه‪X‬ا‬
‫ا ‪+%‬ف ‪ .‬و?‪ 8‬ه‪X‬ا ا ﺝ‪ +,< i‬ﺱ‪ :9B D‬ا  و &‪ C# j9‬ا ‪ #%6‬ت ا ‪ #&8‬ا ‪ D#‬اﺱ‪+; #‬اث درس‬
‫ ;‪  8‬ا  ‪+‬رس !  ه‪ +‬ا &'‪ T‬ا ‪R  X‬ن ا ‪8‬د ا '‪,‬ي ‪  &#‬ا &'!‪
#< #‬ا ‪ . +#‬ان‬
‫ه‪ dX‬ا ‪!I‬ة ه
ﺝ‪b‬ء ‪  T9‬ا ‪%6‬د ا ‪#,
#‬م ‪ #%‬ا ‪ # :9#,‬اﺝ‪ #‬ﺡ‪ # 8‬ا ‪ #‬ا ا‪ . #B‬و‪#‬‬
‫ا ‪
< h8‬ا ‪ , 98‬ان 
ه‪X‬ا ا ‪ D98‬ﺕﺝ‪ ; i‬اﺱ‪+; #‬اث ا" ‪ #‬ص " ‪ g'$2‬ا‪ " g‬ا ‪X#‬ي‬
‫ ‪ R8‬ان ‪+‬رس <
 ه‪ +‬ا &'‪ ( I T‬آادر ‪ C     I‬ﺵ‪h#‬ون ﺡ‪ # 8‬ا ‪ #‬ا ‪+#‬اء ‪#‬‬
‫<  ت ا ‪!9‬ة ‪ D‬ا ث وﺕ!‪ d%‬وازا  ا> ر‪ d‬وا ‪ %‬ء ';‪ m‬وﺕ ‪ S9‬وﺕاآ‪ b‬ا ‪ >8‬ت‪.‬‬
‫ان ه‪ dX‬ا '  ت و ‪  :c‬ﺕا?‪ %‬ا‪ K‬ا & ‪19‬ل ا‪ n‬ﺕ ‪
< D‬ان ﺕ‪#R‬ن ‪#‬ن  &‪ #‬ا ‪ 1#
#‬‬
‫<‪
#‬اﺡ‪ ، % f##‬وان <‪
##< & 9## j#‬ﺡ‪ ## #% 8‬ا‪ #!"K‬ر ا ‪ ##% ##B+;8‬وا‪ #‬دة وﺝ‪ ##%%‬ا ‪##8‬ق‬
‫ا ‪ 86‬ا ‪ ، %‬وا‪  n‬وراء ا ‪. +,‬‬

‫ا
‪* 5‬‬
‫* و م   ا  – ﺥ ﻥ ‪wisamalshalchi@yahoo.com‬‬

‫‪٤‬‬
‫ا‪ *+‬ا)ول‬
‫ا
 ديء ا)  ‪ 
%‬ا‬
‫‪ -١‬ﻡ‪#/‬م ا ‪.‬‬
‫ﺕف ا  ‪ % 1 Environment‬إﺝ‪
8‬ا ‪ # R8‬ت وا‪p‬ﺵ‪ #‬ء ا ‪
#‬ﺕ;‪ 9# K  T#‬ن وﺕ‪>h#‬‬
‫‪ D#‬وﺝ‪##‬د‪ d‬ووﺝ‪##‬د ‪ ##,‬ا ‪ R‬ﺉ&‪ ##‬ت ا ;‪ D# ##‬ﺱ‪ q!##‬ا‪p‬رض ‪ .‬آ‪ ##R8 ##8‬وﺹ‪ %'##‬ا ‪ ##% 1 f##‬‬
‫‪  86‬ا‪ 84 p‬ا ‪ %f C R  8‬ا ‪+ r‬رﺝ ا ‪ +,‬وا ‪  R %   D‬ﺵ‬
‫او ‪  ##c‬ﺵ‪ ##‬وا ‪
##‬ﺕ;‪+##‬د وﺕ‪ , D>h##‬ﺉ&‪
##< ##‬ه‪X##‬ا ا ‪ : ##‬ا ‪ . P##‬وﺕ ‪ & ] 1##‬ﺹ‪ ##‬ا ‪##‬‬
‫ا‪K‬ﺱ ﺱ  ‪ , 86‬ت ﺕ ‪
< @8‬ا ‪%‬اء وا ‪ 8‬ء وا  وا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; ا
‪. %< s‬‬
‫و& ء ‪ D‬ه‪X‬ا ا  ] ‪ R8‬ﺕ‪ :9,‬ه‪ dX‬ا ‪ ,8‬ت ﺡ‪ % 2 S9‬ا ‪  D‬ه‪: 8‬‬
‫أ‪ -‬ﻡ'‪#‬ﻡ ت ﻡ د ‪ @ :‬ا ‪%‬اء ‪ ،‬ا ‪ 8‬ء ‪ ،‬وا  ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻡ'‪#‬ﻡ ت ﺏ ‪##‬ﺝ ) ( ‪ :‬ﺕ ‪ 9 K  @8‬ن ‪ ،‬ا ;ان ‪ ،‬وا & ت ‪ .‬وه‪ dX‬ا ‪ R8‬ت ‪R8‬‬
‫ان ﺕ‪ :9,‬ا ‪ f‬ا ‪ D‬ﺝ‪b‬ﺉ ه‪: 8‬‬
‫او)‪  -‬ﺹ ا‪ %‬ة ا
‪ : $‬وه
ﺕ ‪ &  @8‬ﺕ ت ‪XP 6 & % R‬اء ‪.‬‬
‫ﺙ ﻥ ‪  -‬ﺹ ا‪ %‬ة ا
‪ : ^2/$R‬وه
ا‪ 9 K‬ن وا ;ا ت ‪.‬‬
‫و<
‪ u‬ا ‪+,‬م وا ‪  +8‬ا
ا ‪1‬ه ا‪ 9 K‬ن ‪ D‬ا‪K‬رض وا
‪ % 8‬ا ‪ : #‬و ‪ #%u
#< s#‬‬
‫ م ‪ +‬م ‪ &&R8 ،‬ﺕ‪ :9,‬اﺝ‪b‬اء ا  ا
; <‪ #%u
#‬وا ‪ #% # 
#‬إ ‪ #>/> D#‬أ ‪#‬اع‬
‫ه
‪:‬‬
‫أ‪ -‬ا‪ gg‬ا‪ : gg5‬وا ‪
##‬ه‪
##‬ا ‪ T##;8‬ا ‪ ##8‬دي ا ‪X##‬ي ‪ i##< s##‬ا‪ 9## K‬ن )ا ‪##%‬اء وا ‪ ##8‬ء‬
‫وا ( ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ا ا)ﺝ‪ : 
$‬وه
‪ 86‬ا ‪,‬ا  وا &‪ :4‬ا
ﺕ;‪ :R‬ا ‪ #B/‬ت ا ‪+‬ا"‪#<x #‬اد‬
‫إ ‪ D‬ﺝ ‪ S‬ا ‪h8‬ﺱ‪ 9‬ت وا ‪ %‬ت ا ‪ 9‬ﺱ وا‪K‬ﺝ ‪. 8‬‬
‫ج‪ -‬ا ا‪ :  +‬وه
ا ‪ & R‬ت ا
"‪ %,‬ا‪ 9# y‬ن ‪ s#‬و ‪ #%< #8‬وا ‪
#‬ﺕ ‪#R‬ن‬
‫ ا ‪+8‬ن ‪ ،‬ا ‪,‬ى ‪ ،‬ا ‪b8‬ارع ‪ ،‬ا ‪ ، C 8‬و‪c‬ه ‪.‬‬
‫ ‪ j" +,‬ا‪ n‬ا‪ 9 K‬ن ‪ D‬ا‪p‬رض ; <‪ %‬و ‪8‬ه ‪ ،‬وه‪  i 1‬اﺝ ذ ‪  " '4  W‬‬
‫ا ث ‪ .‬ا‪ K‬ان ا‪ 9 K‬ن و‪  D‬ا ر ث ا  ا ‪ +B  i !;8‬أو ‪. +#B #c #‬‬
‫<‪ X&8‬أن ف ا‪ 9 K‬ن ا & ر واﺱ‪ i# 2
#%! %+I #‬و ‪ # z‬رة وا ‪ #<+‬و ‪ %#‬ا ‪ #8‬دن ‪+#‬أت‬
‫ا  ا ‪ i !;8‬ﺕ ث وﺕ'‪ , +,‬وﺕ‪ S9# %‬ا ‪ #P‬زات ا ‪ # #@&8‬ه‪ dX#‬ا &‪#‬ان ‪ ،‬و‪ #‬ا ;اﺉ‪j#‬‬
‫ا
‪ +B‬ﺕ;‪+‬ث ‪ . %9‬ا‪ K‬ان ه‪X‬ا ا ث آ ن ;‪+‬ودًا ‪+ K‬ى ا ‪ T;8‬ا ‪X‬ي ‪ i< s‬ا‪ 9 K‬ن ‪،‬‬
‫وا> ر‪ d‬آ ‪ B -‬اذ ﺱ ن  آ ‪ -‬ا  ﺕ&‪
,‬ذاﺕ‪ j 2  %‬ا ا ازن ا 
ا ‪8‬ﺝد‬
‫<
‪ . % 4‬و‪+ C‬أ ا !ر ا ‪
 &#‬ا ‪X#‬ي ﺡ‪ +# #‬ا @‪#‬رة ا ‪  &#‬ا ‪
#‬ﺡ‪ -#‬اواﺱ‪T#‬‬
‫ا ‪,‬ن ا ﺱ‪ ،  C‬وﺵع ا !ر ا ‪
<
+8‬ارﺝ ء ا ‪88‬رة ‪+#‬أ ا ‪#‬ث ا ‪#!" R#
#‬ا‬
‫‪ D‬ﺹ; ا‪ 9 y‬ن وﺡ ﺕ‪ . i‬و&‪ X‬ا  م ‪+ ١٩٦٠‬أ ا‪ 4 d  K‬هة ﺕث ا  وا"‪ X‬ا‪K‬ه ‪ 8‬م ‪ #%‬‬
‫‪ /‬ﺡﺝ‪+#% ً#‬د ﺝ‪C#8‬‬ ‫ ‪ ً , 2 X"1‬ﺝ‪ ً +‬وذ ‪ W‬ﺝد أد  ﺕ ا ‪ D‬أن ﺕث ا  اﺹ‪ X"1 q‬ﺵ‪ً R#‬‬
‫ا ‪ R‬ﺉ& ت ‪ D‬ﺱ!‪ q‬ا ‪ dR‬ا‪p‬ر? ‪ .‬ان ا  ‪K‬ﺕ‪ mI‬دو  & او ﺵ‪K # S‬ن  ‪ %#‬‬
‫ ?ر <
&!‪ R8  ,‬ان ﺕ‪ + 8‬ا> ر‪+# j2 & 8 d‬ة ‪+# # #‬ر ا ‪ ، >1#‬اذا ‪:#‬‬
‫ ‪ ,‬ان ا> ر‪ d‬ﺱ ‪ 8‬آ ا ‪ D j2 &8‬ا ‪R‬ة ا‪K‬ر? آ‪ 8‬ه ا ;‪ #‬ل <‪ #u
#‬هة ﺕ‪#P‬ات ا ‪ #&8‬خ‬

‫‪٥‬‬
‫‪ D‬ﺱ ا ‪ @8‬ل ‪ .‬و‪? D‬ء ه‪X‬ا <‪ +,‬ﺕ‪ -R‬ا ‪  + +‬ا ‪ 84&8‬ت ا ‪+‬و  ا ‪
#‬ﺕ&‪، # 
#‬‬
‫وا"‪X‬ت ا ‪h8‬ﺕ‪8‬ات ا ‪+‬و  ﺕ‪ B &8 +,‬و;‪ Y‬وﺱ ﺉ ا ;‪ # +‬ا ‪#‬ث ا ‪ ]# I8
#‬ا ا‪. i#‬‬
‫و‪ # ( # +B‬ه‪ dX#‬ا ‪h#8‬ﺕ‪8‬ات اﺕ' ‪ #B‬ت ووﺕآ‪K#‬ت دو ‪ #‬ﺕ‪b#‬م ا ‪+#‬ول ا ‪j#!  #% #B8‬‬
‫اﺝاءات ﺹ ر ﺕ&
;‪  8‬ا   ﺵ ‪ D‬ا اع ا ث ‪ ،‬و<
'‪ V‬ا ‪ -B‬ﺕ;م ا ‪+#‬ول ا ‪
#‬‬
‫ﺕ ‪ "1‬ا ‪  % CB‬ا‪  K‬زات وا ‪+ 98‬ات ا ‪ &R‬ﺝ ا
‪ +#B‬ﺕ; ‪ #‬ج ا ‪ . #%‬وآ !‪j#‬‬
‫ ‪ dX%‬ا‪b K‬ا ت ا"‪X‬ت ‪ :4‬دول ا  ‪" :‬ﺹ ا ‪ #%& +, 8‬ﺕ‪#‬ع ا ‪#,‬ا  وﺕ‪ 9#‬ا‪#84 K‬‬
‫ ;‪  8‬ا  ‪ ،‬او ‪ D‬ا‪ BK‬ا ‪ ,‬ف ا ‪+‬هر ا ; ﺹ <
‪ ,‬وة ‪ R‬ﺕ‪. %‬‬

‫‪ -٢‬ﺕ‪ 5‬ر‪ 3‬وﻡ‪ %2+‬ت ﻡ‪ 1 


/‬ﻡ ل
 ا ‪.‬‬
‫ان  اﺱ ﺱ ت ا ‪
< 8‬اي ﺡ‪ ,‬او ‪ 6‬ل ه < ا ‪ P‬ا ‪+ 8‬او ‪
#< #‬ه‪X#‬ا ا ‪ #68‬ل و<‪:#%‬‬
‫ا ‪ ;!8‬ت ا ‪ i< +I 98‬واﺱ  ب  ‪ %‬وا ‪,8‬د &‪ . %‬وﺱ&; ول ‪ dX%‬ا '‪,‬ة ان !ق‬
‫‪ 6 1‬ز ا ‪ D‬اه‪ :‬ا  ر ] وا ‪ ;!8‬ت ا
‪ : #‬ﺕ‪+#‬او ‪ %‬واﺱ‪+I #‬ا‪
#< %‬ﺡ‪ #,‬ﺡ‪ # 8‬ا ‪# #‬‬
‫ا ث ‪ ،‬وا
‪   c‬ﺕد <
ا ‪R‬اﺱ ت وا اﺉ‪ q‬وﺡ ‪ D‬ا ‪,‬ا  وا‪ 84 K‬ا
ﺕ&
  ‪.‬‬
‫ا‪ : Environment gggg‬ﺝ‪ C####8‬ا ‪ # ## R8‬ت وا‪ ####84 K‬وا ا‪ ####‬ا '‪ b‬ﺉ‪ ) ####‬ا !‪( ####‬‬
‫وا ‪ 8R‬و  وا ;  ) ا   ﺝ ( ا ‪
#‬ﺕ;‪ 9# K  T#‬ن ‪ < #?K  ،‬ا ‪ D#‬ا ا‪ #‬ا‪K‬ﺝ ‪# 8‬‬
‫ا ‪ ,‬درة ‪ D‬ا ‪ >1‬ا ‪ 8‬ﺵ او ‪ c‬ا ‪ 8‬ﺵ <
ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; وا‪ ! K‬ا   <
ا‪ 2‬ر ز&

‫ ‪.‬‬
‫ا‪ b‬م اــ ‪ : Ecosystem‬اي وﺡ‪+‬ة ﺕ‪ 8‬ﺝ‪ C8‬ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; <
&!‪
< & ,‬ﺕ' ‬
‫‪ C‬ا  ;‪h Y‬دي ﺕ‪ j<+‬ا ! ‪ %< B‬ا ‪Xc & D‬اﺉ وﺕ&‪#‬ع اﺡ‪ #‬ﺉ
و‪ # R#‬م ‪ ] #‬ا &‪ #4‬م‬
‫ا 
 ﺝ‪b‬ﺉ ه‪ BIOTIC 8‬اي ا‪K‬ﺝ‪ 9‬م ا ;  ﺝ‪ %8‬و‪ BIOTIC‬ا‪K‬ﺝ‪ 9‬م ا ‪  8‬آ ‬
‫وا  ح وا ‪ d 8‬وا ‪I‬ر‪.‬‬
‫ا‪#$‬ع ا ‪##‬ﺝ ‪ : Biological Varieties‬وه ' ‪+I 9#‬م ‪ D# # K+‬أ ‪#‬اع ا ‪ R‬ﺉ&‪ #‬ت‬
‫ا ; وا ‪ R‬ﺉ& ت ا ‪ ,B+‬ا
ﺕ; ‪ D‬ﺱ!‪ q‬ا ‪R‬ة ا‪K‬ر? وا
ﺕ‪ @8‬ا @وة ا ; ﺕ ا ! ‪.‬‬
‫و ‪ 8‬ا &ع ا   ﺝ
ا & ﺕ ت ‪ ،‬ا ;ا ت ‪ ،‬ا !ر ‪ ،‬ا‪p‬ﺡ ء ا ;  ‪.‬‬
‫ا‪o‬ﺙ ا )ا‪ L#‬ا‪ : Environmental Impact ( g‬وه‪ #‬أ>‪ #‬ا ‪#P‬ات ا ‪
#‬ﺕ;‪+#‬ث‬
‫‪ D‬ا &‪ 4‬م ا 
‪ .‬وه‪ dX‬ا ‪P‬ات ‪ +B‬ﺕ ‪ #% S9#‬ا‪ #‬ﺡ ‪ ، #‬اي ا ‪ #%‬ﺕ&‪ #' 1#‬ا ‪ R‬ﺉ&‪ #‬ت‬
‫ا ; @ ا‪ 9 K‬ن وا ;ا ‪ #‬ت وا & ﺕ‪ #‬ت ‪ .‬او ‪ #6‬ا‪K #‬ﺡ ‪ #‬ﺕ‪#‬د ا ‪ D#‬ﺕ‪ >1#‬ا‪K #‬‬
‫ﺡ ﺕ ) اي ' ا ‪. ( 2‬‬
‫ا‪#$‬ا‪ e1‬ا‪ : Environmental Compatibility g‬وه‪h #‬ﺵ‪+# #‬ل ‪ D#‬درﺝ‪ #‬ا‪#>K‬‬
‫)ا ‪ + (CB‬ﺝت ‪ i 6‬او ‪ +B‬ﺕ‪ :‬ﺕ&'‪ . /#< dX‬وا ا<‪ C# j#‬ا ‪ #‬ه‪ #‬ه‪+#‬ف ‪ #6
#< :#%‬ل‬
‫ﺡ‪  8‬ا  ‪ .‬وا ‪ :,‬ا ‪X% R8‬ا ا ا<‪ # #6 j#‬ا ‪
#< #R88‬ﺡ‪ #‬ا ‪#8 T#!I‬وع &‪C#‬‬
‫ا‪ R K‬ﺱ ت ا ‪ 9‬او ا ‪f8‬ة   ا
‪ +B‬ﺕ ﺕ‪ i S‬او ﺕ‪ %,‬ا ‪ D‬ا ;‪ +‬ا‪ DBK‬او ﺡه ‬
‫?‪ 8‬ا ;‪+‬ود ا ‪.  ,8‬‬
‫ادارة ا ‪ : Environment Management‬وه
‪ 86‬ﺕ‪+‬ا ﺕ ‪ C&8 XI‬ا ث ا ‪X‬ي‬
‫ ‪ R8‬ان ‪ S‬ا   ‪ j 2‬ا ‪ ,‬ف  در ه‪X‬ا ا ث ‪ ،‬او ﺕ‪ mI‬ا   ا‪ >K‬ر ا ‪9‬‬
‫ا
ﺕ&‪  :6‬ا !‪/‬ق ا ‪ >8‬ت ا ‪/"  %‬ل  ‪2 B % 6‬ﺡ‪ %‬وازا  ا> ره ‪.‬‬

‫‪٦‬‬
‫ا‪#gg2$‬ث ‪ : Pollution‬ه‪ ##‬د"‪##‬ل &‪ ## R D## S## c ##‬ت اي آ‪ ##‬ن او اﺡ‪+##‬اث ز ‪ ##‬دة او‬
‫ ‪ ,‬ن <
‪R 9‬ن ه ﺝد  ا‪K‬ﺹ ‪ ،‬او د"ل   " رﺝ

< " S9‬ا ;آ‪#‬‬
‫ا ا<‪K ,‬ي ‪ 4‬م او ﺕازن ‪ ،‬او د"ل ‪"  P >h‬اص و‪ 2‬ا ﺱ‪ T‬ا ‪X‬ي ‪. i "+‬‬
‫و‪R +B‬ن ه‪X‬ا ا ' ‪
2‬او  ﺹ&‪ C‬ا‪ 9 K‬ن ‪.‬‬
‫ا‪ 5‬ﻡ* ا
‪#g2‬ث ‪ : Pollutant‬ه‪ #‬أي ‪ #‬دة ‪ c‬ز ‪ #R8 ) #‬ان ﺕ‪#R‬ن ‪ R#‬أد"&‪ #‬أو أ‪#I‬ة أو‬
‫رواﺉ‪ (q‬أو ﺱ ﺉ أو ﺹ أو إﺵ ع أو ﺡارة أو وه( ‪ #?z‬ءة أو ?‪ (6#‬أو اه ‪b#‬ازات ‪ %9#‬‬
‫ا‪ 9 K‬ن او ا ! وا
‪ R8‬ان ﺕ‪h‬دي إ ‪ D‬ﺕث ا  أو ا‪?K‬ار ‪. %‬‬
‫ا‪ 5‬ﻡ* ا
‪#g2‬ث ا?‪ g‬ﻥ‪#‬ي ‪ : Secondary Pollutant‬وه‪# #  #‬ث ﺱ‪ #‬م ‪2 : # :#‬ﺡ‪i#‬‬
‫‪  R‬ﺵ‪+# # #‬ر ا ‪#‬ث ا ‪ D#‬ا !‪ . #‬و &‪ ( #‬ا  ‪ #‬ا ‪#8‬ث ا @‪ #‬ي ‪ #‬اﺕ;‪ #‬د  ‪#‬‬
‫ث ‪ c‬ﺱ م ‪ C‬ا > ا"ى او ‪# C‬اد آ‪ 8‬و ‪ #‬ﺝ‪#‬دة ‪ #‬ا‪K‬ﺹ‪
#< #‬ا !‪#‬‬
‫ ‪ >  R‬ت ﺱ  ﺝ‪+ +‬ة ‪ .‬و@ ل ‪ D‬ذ ‪ W‬ا‪K‬وزون ا‪K‬ر?‪
#‬ا ‪X#‬ي  ‪# #‬ث >‪ #‬ي ‪i# K‬‬
‫ & ‪ ## ( #‬ﺕ' ‪ ##‬اآ ﺱ‪ +##‬ا & ‪##‬وﺝ ‪ C##‬ا ‪+##%‬روآ ر ت ا & ﺕ‪## ## ##6‬ادم ‪ ##R‬ﺉ ا‪K‬ﺡ ‪##‬اق‬
‫ا ‪+‬ا"
‪.‬‬
‫ﻡ‪ +‬ر ا‪#2$‬ث ‪ : Polluter‬ه ا ‪ S98‬ا ﺉ‪ # K
9‬ث ا  ‪ #‬ا ‪#8‬ث ‪ ،‬و‪#R +#B‬ن ا ‪+#8‬ر‬
‫ <  ا ‪ ،  9‬وﺡ‪+‬ة ﺹ&  ‪ ،‬وﺱ ‪ ... ,‬ا ƒ ‪.‬‬
‫ﺕ‪#2‬ث ا ‪ : Environment Pollution‬ه أي ا" ‪/‬ل او ﺕ‪  P‬ﺵ أو ‪  c‬ﺵ <‪
#‬‬
‫ ‪ ,‬وة و"اص ‪ ,‬ت ا  ‪ S9‬ا ‪b‬اﺝ‪K %‬ي ﺱ‪ # S‬ا‪K‬ﺱ‪ #‬ب ‪#‬اﺉ‪ #8 #2 #c S‬‬
‫ ‪h‬دي ا ‪ D‬ا‪#?K‬ار ‪1‬ﺡ‪ & +#‬ﺹ‪#‬ه ‪ ،‬او د"‪#‬ل اي  ‪ #R8 #‬ان ‪ #% 84  #I‬و ‪D# >h#‬‬
‫ﺕاز ‪ %‬ا !
‪.‬‬

 ا ‪ : Environment Protection‬ه
‪ #86‬اﺝ‪#‬اءات او ﺕ‪+#‬ا ﺕ ‪# B X#I‬‬
‫ا   ا> ر ا ‪ >8‬ت ا
‪ R8‬ان ﺕ‪ % S9‬ا ‪ .!I‬آ‪ #8‬ﺕ‪ 8#‬ﺡ‪ # 8‬ا ‪ #‬ا ‪ f#‬اﺝ‪#‬اءات‬
‫ا ;‪  +‬ا> ر ا ‪ >8‬ت <
ﺡ  ا  ره <
ا  ‪ S9‬اي ع  ا '  ت ا‪   9 K‬اﺝ‬
‫ا دة ا ازن ا 
ا ‪. i 2 D‬‬
‫ﻡ‪ L‬ا‪#g2$‬ث ‪ : Pollution Prevention‬وه‪
#‬ا‪K‬ﺝ‪#‬اءات ا ‪
#‬ﺕ ‪ #, K X#I‬ف ا ‪ #‬ث اي ‪#‬‬
‫ا ا ا ‪ >8‬ا
‪ R8‬ان ﺕ‪ S9‬ا ث   اي ‪+‬ر  ‪ dX% Y‬ا ا ‪ .‬و ‪ #R8‬ان‬
‫ ‪ C& 8‬ا ث ا ‪ f‬ا‪K‬ﺝاءات ا
ﺕ ‪  9  +; XI‬ت ا  ث ا   ا ‪8‬ث وﺕ‪if'I‬‬
‫ا ‪ D‬اد ‪ 9 D‬ى ‪ R8‬اذا آ ن ا ‪ i< ,‬آ ‪. R8 c‬‬
‫ا‪R‬ة ‪ [2‬ا‪#2$‬ث ‪ : Pollution Control‬وه
ا‪K‬ﺝاءات ا
ﺕ ‪  +; XI‬ا‪ >K‬ر‬
‫ا ‪ 9‬ا ا ‪ >8‬ا
‪ R8‬ان ﺕ‪ S‬ا   ‪ j 2‬ﺕ‪ % 2 P‬وﺕ; ‪ %‬ا ‪ D‬اد‬
‫‪ ، > c‬او  ‪ j 2‬ازا  ﺕ‪>1‬اﺕ‪. %‬‬
‫ا
‪ %‬دات ا ‪ : Environmental Limits‬وه
ا‪ S9 D‬او ‪ ,‬د  ‪ >8‬ت ا ‪ P‬ز ‬
‫او ا ‪ 9‬ﺉ او ا  ا ‪898‬ح ‪2‬ﺡ‪ #%‬ا ‪ D#‬ا ‪ #B # #‬اي ‪+#‬ر  ‪#  Y#‬ث ‪ .‬و‪ #‬دة ‪ #‬‬
‫ﺕﺕ‪ S‬ه‪ dX‬ا &‪ S9‬او ا ‪ ,8‬د  ‪ R‬ﺝ‪+‬اول ﺕ?‪B
< C‬ا  او اﺉ‪ " q‬ﺹ ﺕع ;‪  8‬ا ‬
‫ ا ث ‪ .‬و ‪ R8‬ان ﺕع ه‪ dX‬ا ‪,‬ا  ا ‪ D‬ا ‪ 98‬ى ا ‪
;8‬او ‪ D‬ا ‪ 98‬ى ا ‪+‬و
‪.‬‬
‫ا‪#5‬اﻡ‪ *gg‬ا
‪#2‬ﺙ‪ gg‬ا‪gg‬ة ‪ : Hazardous Pollutant‬وه‪
##‬ا‪ ##> ##‬ذات "‪##‬اص‬
‫آ‪ 8‬و  او <‪ b‬و  "!ة ‪ R8‬ان ﺕ‪ R‬ﺕ‪+ +%‬ا  ﺵ‪#‬ا ‪ R‬ﺉ&‪ #‬ت ا ;‪ #@ #‬ا ‪#8‬اد ا ‪ 8R‬و ‪#‬‬
‫ا ‪ ،  9‬ا ‪8‬اد ا ‪ ، 8‬ا ‪8‬اد ا ‪ ، >6‬ا ‪8‬اد ا ‪ 6' /  ,‬ر ‪ ،‬أو ا ‪8‬اد ا ‪/ 98‬ﺵ  ل‪.‬‬

‫‪٧‬‬
‫ا)ﺙ ر ا‪#2
2 
R‬ﺙ ت ‪ : Toxic Effects of Pollutants‬ﺕ&] ا‪ >K‬ر ا ‪ #>8 89#‬ت‬
‫ا ‪ D‬ار‪ < C‬ت ﺡ‪ S9‬ﺱ وﺵ‪+‬ة ﺕ‪>1‬ه ه
‪:‬‬
‫ﻡ
‪ . Lethal $‬وه
ا
ﺕ‪ S9‬ا ‪8‬ت &‪ +‬ا ض ‪  %‬ﺵة‪.‬‬ ‫•‬
‫ دة ‪ . Acute‬ﺕ;‪+‬ث ﺕ >ًا ‪+
< 8‬ى < ة ‪B‬ة )' ة ا‪2‬ل  ﺕ‪ W‬ا ‪.( 88‬‬ ‫•‬
‫دون ا

‪K . Sublethal $‬ﺕ‪ S9‬ا ‪8‬ت و ‪ +B R‬ﺕ‪


< >h‬ا &‪ 8‬او ا ‪
% & Y; > R‬‬ ‫•‬
‫ا‪ K‬ا ‪ D‬ﺕ‪  >1‬م ‪ D‬ا ‪ 868‬ا ‪. R9‬‬
‫ﻡ‪D‬ﻡ ‪ . Chronic‬ﺕ‪ W‬ا ‪8‬اد ا
‪ %4‬ا>ه <
ا ‪+8‬ى ا ‪ +‬و‪ +B‬ﺕ‪h‬دي ا ‪ D‬ا ‪8‬ت <
‬ ‫•‬
‫ا &‪.  %‬‬
‫ا)ﻥ‪ 5‬ث ‪ : Emission‬ه ‪ 8‬ا‪/2‬ق ‪#‬اد >‪ #‬ا ‪ D#‬ا ‪ ، #6‬وﺕ‪ D89#‬ا ‪ #,!&8‬ا ‪
#‬ﺕ&!‪j#‬‬
‫&‪ %‬ه‪ dX‬ا ‪8‬اد &‪ !,‬ا ‪+8‬ر ‪ . Source Point‬و ‪ 8‬ﺕ ] ا‪  K‬ث ا ‪+ f‬ل ا‪ # K‬ث‬
‫وﺱ ‪ ، i‬و‪ +B‬ﺕ!‪ j‬ه‪ dX‬ا ‪ 89‬ا ‪ D# f‬ﺝ‪ C#8‬ا ‪#‬اع ا >‪ #‬ت ‪ #%< #8‬ا >‪ #‬ت ا '‪ b‬و ‪#‬‬
‫@ ا ‪. (6f‬‬
‫ا)‪ 5$gg‬ب ‪ : Immission‬ا‪K‬ﺱ ‪  #‬ب ه‪ ##8 V##R ##‬ا‪ ## K‬ث ﺕ‪
##& ##%< ، ً## 8‬ا ‪ ##,‬ل‬
‫ا ‪ >8‬ت  ا ‪ #R‬ن ا ‪
#‬ا ‪#8‬ث )ا ‪X#‬ي ‪#R‬ن ‪ D#‬ا‪ S#cK‬ا ‪#%‬اء( ا ‪Receptor , 9# D#‬‬
‫ ‪  b‬ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت  ه‪X‬ا ا ‪ R‬ن ‪.‬‬
‫ا ز ا
‪ : Flue Gas F5‬ه   ث ‪ c‬زي &‪ # Y‬اﺡ‪ +#‬ا ‪ #8‬در ا ‪ #>8‬ا ‪ D#‬اﺡ‪+#‬‬
‫ا & ﺹ ا  ‪.‬‬
‫ا‪ R‬ﺉ* ا
‪ : Effluent e1 $‬وه ا ‪8‬ث ا ‪ 9#‬ﺉ ا ‪+# # j<+# 8‬ر ‪#‬ث ا ‪ D#‬اﺡ‪ +#‬اوﺱ‪ #‬ط‬
‫ا  ‪ .‬و‪ 8; +B‬ا ‪ 9‬ﺉ ا ‪ i j<+ 8‬اد ‪ c‬ز  > ذاﺉ او اد ﺹ  ‪. ,‬‬
‫ﻡ‪ 5‬ﻡ‪ 2‬ا‪#R‬اﺉ* ا
‪ : Effluent Treatment '1 $‬وه
‪ 8‬اد" ل ا ‪8‬ث ا ‪ 9‬ﺉ ا & ﺕ(‬
‫ ‪ 'I‬ت ا‪ 9 K‬ن او  ا ‪  8‬ا &  <
وﺡ‪+‬ات  ‪ " 6‬ﺹ ‪K‬زا  ا> ر ا ث &‪ #%‬‬
‫‪ B‬ﺕ '‪ %‬ا ‪ R D‬ت ا  ا ! ‪.‬‬
‫ا  ت ‪ : Waste‬وه
ا ‪8‬اد وا ‪ 'I8‬ت ا  ا
ﺕ& ( ‪ #‬ا‪ !# p‬وا ‪ #8‬ت ا ‪ &#‬‬
‫او  <  ت ا ; ة ا ‪  +8‬وا
‪ % V‬اﺱ ‪+I‬ام ‪.‬‬
‫ا ‪ gg‬ت ا‪gg‬ة ‪ : Hazardous Waste‬ه‪
##‬ا ‪ ##'I8‬ت ا ‪
##‬ﺕ‪I ##4' ; D##,‬اﺹ‪ %##‬‬
‫ا ‪ 8R‬و ‪ ##‬او ا '‪ b‬و ‪ ##‬ا ‪##!I‬ة وا ‪ ##% V##
##‬وﺱ‪ ##‬ﺉ ﺕ&‪ ##@ ##,‬ا &' ‪ ##‬ت ا &و ‪ ، ##‬ا &' ‪ ##‬ت‬
‫ا !‪ ،‬وا &' ت ا & ﺕ‪  6‬ﺕ&‪ C‬ا‪p‬دو  ‪ ،‬ا ‪f; 98‬ات ا ‪ ،  K+#‬ا ‪  X#8‬ت ا ‪،  f#‬‬
‫ا‪p‬ﺹ غ وا ‪+‬ه ت ‪ ،‬ا‪K‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  وا ‪+8‬ات ‪ ،‬أو ‪c‬ه  ا ‪8‬اد ا ‪!I‬ة ‪.‬‬
‫ادارة ا  ت ‪ : Waste Management‬وه
‪ 86‬ﺕ‪+‬ا ﺕ ‪b" ، C86 XI‬ن ‪  ،‬‬
‫‪ ،‬وﺕ ] ا &' ت ا ‪ #%< #8 #' I8‬ا &' ‪ #‬ت ا ‪ ، #‬ا ‪ #‬ا ‪ ، #>8‬ا ‪ # ,‬ا ‪، # R R‬‬
‫ا &' ‪ ###‬ت ا !‪ ###‬وا ‪ ;###‬و‪c‬ه‪ ### ###‬ا &' ‪ ###‬ت ا ‪###!I‬ة ‪ .‬آ‪ ###8‬ﺕ‪ 8###‬ادارة ا &' ‪ ###‬ت ﺕ;‪+### +‬‬
‫وﺕﺹ] ا ‪ %6‬ت ا ‪h8‬ه    ‪ C‬ه‪ dX‬ا &' ت ‪.‬‬
‫ﻡ‪ gg 5‬ا ‪ gg‬ت ‪ #8 : Waste Treatment‬ا ‪##P‬ض &‪ ##%‬ﺕ‪ ##P‬ا ‪ '##‬ت ا '‪ b‬ﺉ‪ ##‬او‬
‫ا ‪ 8R‬ﺉ‪ #‬او ا ‪ ##I‬ﺉ‪ m‬ا   ﺝ‪ ##‬او ا آ‪K #‬ي ‪##‬ع ‪ ##‬ا &' ‪ #‬ت ‪   #%6‬د ‪ #‬او ا‪##B‬‬
‫?را او أ ‪ /,‬او اﺱ‪ %‬اﺱ  دة او "‪ b‬او ‪ ,‬ﺡ‪ . %86‬و‪ +B‬ﺕ‪ r CfI‬ا اع ا &' ‪ #‬ت‬
‫ا ‪ D‬اآ@  ‪. 6  8‬‬

‫‪٨‬‬
‫ا‪ W2$gg‬ﻡ‪ Ggg‬ا ‪ gg‬ت ‪ : Waste Disposal‬ا ‪ mI #‬ا &‪ ##%‬ﺉ
‪ ##‬ا &' ‪ ##‬ت ا ‪## ##'I 8‬‬
‫‪ 8‬ت ا &‪ C‬وا
‪ 4 & K‬ا‪K‬ﺱ ' دة &‪K %‬ﺡ‪. ,‬‬
‫ا دة ا‪ $‬و )ا‪ g‬دة ا)‪
5$g‬ل( ‪ : Recycling‬اﺱ‪+I #‬ام ا &' ‪ #‬ت او ا ‪#8‬اد ا ‪ #%& #I 98‬‬
‫آ‪##8‬اد "‪ ##‬م <‪ ##8
##‬ت ﺹ‪  &##‬او ا‪ ## B‬د  ‪K‬ﺡ‪ . ##,‬و‪ +##B‬ﺕ‪ #8 8#‬ا‪ ##‬دة ا ‪+##‬و  )ا‪ ##‬دة‬
‫ا‪K‬ﺱ ‪ 8‬ل( اد ﺕ  ا &‪ C‬ﺕ  ‪ Bh‬آ'‪/f‬ت ‪+ S9‬م ا ; ﺝ ا ‪. %‬‬
‫ﺕ'‪ g‬ا‪o‬ﺙ ا‪g‬ـ )‪ : Environment Impact Assessment (EIA‬ه‪ #8 #‬دراﺱ‪#‬‬
‫ﺕ‪>1‬ات ا ‪8‬وع ا ‪ Cb8‬ا  ؤ‪ D d‬ا  ‪ ،‬و ن ﺕ‪ >1‬ا ‪ >8‬ت ا
‪ #R8‬ان !ﺡ‪D# #%‬‬
‫ ‪P‬ات ا  ا‪K‬ﺱ ﺱ‪ #@ #‬ا ‪ ;#‬ا ‪ ،  #‬ا ‪ ، /9#‬ا‪# K‬اع ا ;‪ #‬ا‪#"K‬ى ‪ ،‬اﺹ‪ '#‬ت‬
‫ا‪K‬وﺱ ط ا  ‪...،‬ا ƒ ‪ ،‬و @‪ -‬ع ا ‪ 6 8‬ت ا ‪ C&8 !8‬ﺡ‪+‬وث ا ث او ا ‪!9‬ة ‪. i‬‬
‫ا‪O‬ف ا‪#%‬ي ‪ : Biosphere‬ﺝ‪b‬ء ا‪K‬رض ا ‪X‬ي ﺕ اﺝ‪ i< +‬ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; وه ‪ 8‬ا ‪b6‬ء‬
‫ا ‪ 
'9‬ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ي ‪ ،‬وا ‪/P‬ف ا ‪ 8‬ﺉ
و‪  :ً 9B‬ا ‪/P‬ف ا ‪I‬ي ‪.‬‬
‫اــ‪O‬ف اــ‪#‬ي ‪/c : Atmosphere‬ف  ا ‪ P‬زات وا‪IK‬ة ‪ C‬آ‪ 8‬ت ? ‪ #‬د‪ #B‬ﺉ‪j‬‬
‫ا ‪9‬اﺉ وا ‪8‬اد ا  ﺕ;‪R  T‬ة ا‪K‬ر? ‪ .‬وﺕ ‪ b8‬ا‪K‬رض <
‪ %</c‬ا ‪6‬ي ﺡ‪# ; Y#‬ي‬
‫‪ D‬ا‪K‬وآ‪ 69‬وا & وﺝ ا ‪X‬ان ه‪& 8‬ان اﺱ ﺱ ن <
د ‪ 8‬ﺡ ة ا & ﺕ ت وا ;ا ت‬
‫‪ . %‬آ‪ S 8‬ا ‪/P‬ف ا ‪#6‬ي دورًا ‪
#< ً#8%‬ﺡ‪ # 8‬ا‪K‬ﺡ‪ #‬ء آ <‪ #‬ﺡ‪ S#6; Y#‬ا‪K‬ﺵ‪#< #‬ق‬
‫ا &'‪ 69‬و ;‪ S6‬وﺹل ا ‪ 896‬ت ا ‪ ,‬د ‪ #‬ا ‪ . V8#‬ان آ@ <‪ #‬ا ‪/#P‬ف ا ‪#6‬ي ﺕ‪ # b #,‬دة‬
‫ا‪K‬رﺕ' ع ‪ ،‬و ‪ R8‬ﺡ‪ S9‬ه‪X‬ا ا‪ 'I K‬ض  ‪ < @R‬ا? < ا ‪ D#‬ا ‪  #‬ا ‪
#< #R‬درﺝ‪ #‬ت ا ;‪#‬ارة‬
‫ﺕ‪ :9,‬ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ي ا ‪ D‬ا !‪ ,‬ت ا  ‪:‬‬
‫  ارﺕ' ‪ %‬ا ‪ ٢٠ -١٥ D‬آ‪:‬‬ ‫• ‪ 'Y‬ا‪$‬ﺏ‪#‬ـ ‪Troposphere‬‬
‫  ارﺕ' ‪ %‬ا ‪ ٦٠ - ٥٠ D‬آ‪:‬‬ ‫• ‪ 'Y‬ا‪$R‬اﺕ‪Stratosphere #‬‬
‫  ارﺕ' ‪ %‬ا ‪ ٨٠٠ D‬آ‪:‬‬ ‫‪Ionosphere‬‬ ‫• ‪ 'Y‬ا)‪#‬ﻥ‪#‬ـ‬
‫ ‰ ارﺕ' ‪ ٨٠٠  + b  %‬آ‪:‬‬ ‫‪Exosphere‬‬ ‫• ‪ 'Y‬ا)آ‪#R‬ـ‬
‫ا‪Og‬ف ا
‪ g‬ﺉ ‪ : Hydrosphere‬ذ ‪ W#‬ا ‪b#6‬ء ‪ #‬ا‪K‬رض ا ‪#R8‬ن ‪ #‬ا ‪ #8‬ء )ا ‪ #!;8‬ت ‪،‬‬
‫ا ;ات ‪ ،‬ا‪ % K‬ر( ا? < ا ‪ D‬ا ‪ d 8‬ا ‪.<6‬‬
‫ا‪Ogg‬ف ا‪+gg‬ي ‪ : Lithosphere‬ا !‪ ##,‬ا ‪  I##‬ا ‪
##‬ﺕ‪ ]##P‬ا‪K‬رض و‪ ##6 K‬وز ‪ ##%,8‬‬
‫ دة  ‪ ١٥٠‬آ ًا وﺕ ‪ D 4< ;8  b8‬ﺵ‪ %R‬وﺹ‪. % /‬‬

‫‪  -٣‬ﺹ
 ا ‪.‬‬
‫                 
 ‬
‫ !    ‪!  $%        &  ' ( )  #   .‬‬
‫‪ . '   *  +   , -‬ان ‪ #8‬ت ﺡ‪ # 8‬ا ‪ #‬ا  ﺉ‪+#‬ة ‪K‬ي‬
‫وع ه
‪ 8‬ت ‪+,‬ة ﺕ‪ ]R‬اال و ر ] آ@‪#‬ة وﺕ !‪ S#‬ﺝ‪#%‬د آ‪#‬ة ﺕ‪ R# >h#‬او‬
‫‪ D## "1##‬ا ;‪ ##‬ا‪ ## BK‬د  ‪##8‬وع ‪ .‬و ‪1##< ## ,8‬ن ا ‪ P##‬ا ‪K c ##‬ﺹ‪ ;##‬ب و‪
##8‬‬
‫ا ‪ 8‬ر ‪ C‬داﺉ‪ 8‬ه ﺕ;‪ j,‬ا‪ D‬ا‪K‬ر ح ا ‪/"  &R88‬ل ز دة وﺕة ا‪ # K‬ج وﺕ‪ r#'I‬ا &'‪ #,‬ت‬
‫ا ‪ D##‬ا‪ D##B‬ﺡ‪ . +##‬و‪ S9##‬ه‪X##‬ا <‪##8 :% ##‬ن داﺉ‪ ##8‬ا ‪ D##‬ﺕ‪ ##6‬وز آ@‪ ## ##‬ا ‪+##;8‬دات ا ‪ ##% K ##‬‬
‫ﺕ  رض ‪+ C‬أ ز دة ا ; ا ‪X‬ي اﺵ‪ #‬ا ‪ . i#‬و‪#R +#B‬ن ه‪Kh#‬ء ا‪K‬ﺵ‪ I#‬ص ذوي '‪#‬ذ ‪#B‬ي‬
‫ ‪! 9‬ن  "‪ i /‬او  "‪/‬ل اي  ا‪K‬ﺱ ‪ c S‬ا ‪ 89‬ان ‪ R‬ا <
ﺡ ‪ #‬اي ا ‪b#‬ام‬

‫‪٩‬‬
‫ ‪ D >h‬ار ﺡ‪ :%‬ﺡ ‪ D‬وان آ ن >‪ 8‬ذ ‪ W‬ﺕ‪ +‬ا  ا
‪ %< s‬ا‪ 9 K‬ن ‪1#< W X# .‬ن ﺕ&'‪X#‬‬
‫"!‪ T‬ﺡ‪  8‬ا  !‪ S#‬وﺝ‪#‬د ارادة ‪ # B‬وﺱ‪ #  B !#‬ﺕ‪ C! 9#‬ا ‪#B D# S#P‬ة واﺱ‪S #‬‬
‫اﺹ; ب ا ‪ 8‬ر ‪ ، C‬وﺕ‪6‬ه‪ D :‬ﺕ&'‪ X‬آ اﺝاءات و ! ت ﺡ‪  8‬ا  ‪.‬‬
‫‪$% #  )
  +  ./  0 - !   . 1 , 2+‬‬
‫‪3‬‬ ‫  ‬
‫ ‬
‫ 
‬
‫ '‬
‫ ‪4 . Environment Management‬‬ ‫ ‬
‫)‪ 5 2 2  6'  ( (International Standards Organization‬‬
‫    ‪ ( 2  6'  9  4 . # 7 , 8( )  2‬‬
‫ ‪ % ,,: # ; <   )=  . ,  2 2  (ISO) ,‬‬
‫<  =) ‪, , 1/  +  ? 2(  % 2 > 24 /‬‬
‫‪@ ,, .   $% )
 9 5 (  (% 
 <:  2  2  ; %‬‬
‫   )  '   ‪; !  / . )
  #> 9 5%‬‬
‫     <  ‬

‫أ‪ -‬وﺝ‪#‬د آ ن ﺏ ﻡ‪:


$5‬‬
‫ان  ا @ ‪ -‬ا ‪,‬ل ‪ R8 K i 1‬ا ﺹل ا ‪ D‬ه‪+‬ف  او ﺕ;‪+ j,‬أ  دون وﺝد آ ن ‪B‬ي‬
‫ ‪ W 8‬ا ‪/‬ﺡ ت وا‪  RK‬ت ا ‪ 8‬د  وا ‪ X'&  &8‬ذ ‪ . W‬و<‪ mI 8‬ﺵ‪h‬ون ا  <‪1‬ن ‪ c‬ب‬
‫ا &‪ :4‬ا‪K‬داري ا ‪h98‬ول  ﺕ!‪ j‬ا ‪8‬اﺹ' ت ا
ﺕ‪ 8f‬ﺡ‪  8‬ا  ‪ 9‬ه‪+ :‬رﺝ‪ #‬رﺉ‪9#‬‬
‫<‪
##‬ﺕ‪+##‬هر وا ‪ ##%‬ر ا &‪ ##4‬م ا ‪ .
##‬و‪ +##B‬ا> ‪ -##‬ا ‪+## i## 1 ##6‬ون وﺝ‪##‬د آ‪ ##‬ن او ﺕ‪
## R##‬‬
‫‪ 98‬ى 
ﺕ‪  T‬أس ا‪ #% DK‬ا &'‪
#< # X‬ا ‪ #R8 K +#‬ا‪+#‬ا ﺕ;‪ j#,‬اه‪+#‬اف ﺡ‪# 8‬‬
‫ا   ‪ 98‬ى ا ‪!8‬ب ‪ .‬و ‪ R8‬ان ‪R‬ن ه‪X‬ا ا ‪ R‬ن وزارة او ه او ‪ V6‬أ‪ .# D#‬ان‬
‫وﺝد @ ه‪X‬ا ا ‪ R#‬ا ‪
#‬ا ‪
#‬ا ‪ 9#8‬ى ﺱ‪ 8f#‬وﺝ‪#‬د ﺝ‪ #%‬رﺱ‪ #I  8#‬ﺕ‪D#‬‬
‫ﺵ‪h‬ون ا  وﺕ ‪b‬م ;‪ % 8‬وﺕ‪ ],‬ﺝ‪ i‬آ  ; ول ا‪K‬ﺱ ءة ا ‪ %‬او ا‪?K‬ار ‪. %‬‬
‫ب‪ -‬وﺝ‪#‬د ا‪  O+‬ت ا' ﻥ‪#‬ﻥ ‪:‬‬
‫ان  ‪ c‬ا ‪
< R‬وﺝد ﺕ‪ 98 R‬ى 
‪ D‬ﺵ‪h‬ون ا ‪ #‬اذا ‪b# :#‬ود ‪ ; #8‬ﺝ‪# i#‬‬
‫ا ‪/‬ﺡ ت ا ‪   ,‬ا
ﺕ‪ 8f‬ﺕ;‪K i,,‬ه‪+‬ا<‪ . i‬و ‪
f ,‬ه‪X‬ا ا‪ K‬وﺝد ﺕ  ت <‪X‬ة ‪ B‬‬
‫ﺕ‪ 6‬ا‪ D#  #"K‬ا‪b# K‬ام  ‪ #8‬ت وا‪ #84 K‬ا ‪ #‬ا ‪ %f#
#‬او  ‪+#8‬ه ‪ .‬آ‪ #8‬ان ‪#‬‬
‫ا ‪f‬وري وﺝد اﺉ‪ q‬رﺱ‪  8‬دق ‪+;8 %‬دات ا  ا
‪+
f ,‬م ﺕ‪ 6‬وزه <
آ‬
‫ﺵ‪1‬ن  ﺵ‪h‬ون ا ; ة ‪ R8‬ان ﺕ‪ S9‬اﺡ‪  < +‬ﺕ‪ i‬ا ‪f‬ر   ‪ D ،‬ان ﺕ ! ‪ j‬ه‪ dX‬ا ‪+;8‬دات‬
‫‪ C‬ا ‪  8‬ا ‪+‬و  ‪ .‬آ‪ S6 8‬ﺕ< ا ‪/‬ﺡ ت ا ‪/‬ز  ‪ R‬ا 
ا ‪ +8 8‬ا
ﺕ‪ i&R8‬‬
‫ﺕﺝ‪ , i‬ت راد وﺹ ر ‪   I  R‬ﺡ ‪ D‬وإن آ ن ذ ‪ #B  W‬ا‪h D#‬ﺱ‪ 9#‬ت‬
‫ا ‪+‬و  ‪ .‬وا"ا <‪1‬ن آ ه‪X‬ا ‪ R8 K‬ان ‪ :‬دون ﺵع ‪+‬أ ﺱ دة ا ‪ ,‬ن ‪K‬ن  دو ‪ R8 K i‬ا‪+‬ا‬
‫ﺡ‪  8‬ا  و‪ K‬ﺡ‪c  8‬ه ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺕ‪ 1#‬ا‪ ++$‬ت ا
 ا‪O‬زﻡ ‪:‬‬
‫آ‪ ##& ##8‬ﺱ‪1##< , ##‬ن ﺝ‪##%‬د ﺡ‪ ## 8‬ا ‪ ##‬ﺕ !‪ # S##‬ر ] وﺝ‪##%‬د آ‪##‬ة ‪ .‬ﺹ‪ q;##‬ان @‪ ##‬ه‪dX##‬‬
‫ا ‪ ] R‬ه
 ‪ #‬وه‪ ، #,‬ا‪ K‬ان ‪  19#‬ﺡ‪ # 8‬ا ‪ #‬واه‪ #8‬ذ ‪ ;# W#‬ا‪ 9# K‬ن و‪i, 9#‬‬
‫ﺕ‪  6‬ﺕ‪ W‬ا ‪ 8‬ر ] ‪  19‬رة ‪ ،‬آ‪ 8‬ان ا ‪ ‰ 8‬ا
ﺕف ‪ 86‬ا  ه
داﺉ‪ 8‬ا‪#B‬‬
‫ ا ‪ ‰ 8‬ا
ﺕف ‪ 6 8‬ا ث ‪ #< W X# .‬ن ‪ #‬ا ‪/#‬زم ان ﺕ‪#,‬م ا ‪+#‬ول ?‪b C#‬ا ‪ #‬ت‬
‫" ﺹ ﺕ‪ R8‬ا ‪/R‬ت ا  وا‪K‬ﺵ‪ I#‬ص ا ‪
#<  #‬ﺡ‪ #,‬ﺡ‪ # 8‬ا ‪ # #‬ﺕ&'‪ X#‬واﺝ‪ #‬ﺕ‪. :%‬‬
‫آ‪ 8‬ان  ا ‪ +'8‬ان ‪ mI‬ﺝ ‪  S‬ر ‪ C‬ا ‪P‬ا ت وا ‪ ,‬ت ا ‪  8‬ا
ﺕ‪ # #; 9‬اي‬
‫ﺝ‪ S9 %‬ا ‪ 6‬وزات ا   ‪ q‬ا ‪ R‬ا 
ا ‪
< +8 8‬ا ‪+‬و  ‪ b b‬ا‪  R‬ﺕ‪ # i#‬ﺝ‪#%‬‬
‫و ‪+ 98‬ﺕ‪ D i‬ﺕ&'‪ X‬أ  "!‪ T‬ﺕ ‪ 68 j‬ل ا   ﺝ‪ %‬ا"ى ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬
‫د ‪ -‬ﺕ‪ /‬ا^‪#‬ادر ا ا
‪: ++$‬‬
‫ان  ا ‪f‬وري ان ﺕ‪ 16‬ا ‪+#‬ول ا ‪ D#‬ﺕ‪ <#‬آ‪#‬ادر ‪ #6
#< #I   #‬ل ﺡ‪ # 8‬ا ‪. #‬‬
‫و ‪ :‬ه‪X‬ا  ‪ q < j 2‬ﺕ‪ I‬ت دراﺱ و‪ ]# I8‬ا ‪  9#8‬ت ﺕ&‪ #6
#<
#‬ل ا ;'‪ #‬ظ ‪
#‬‬
‫ا   ا‪ !"K‬ر ا
ﺕ;‪+‬ق ‪ . %‬آ‪ S6 8‬ا ‪ f‬ا ‪ 8‬د ‪+‬أ ا ‪+#‬ر ‪ S‬وا !‪  #‬ا ‪dX#% 8 9#8‬‬
‫ا ‪R‬ادر  "‪/‬ل اﺵاآ‪
< :%‬ا ‪+‬ورات ا ‪+‬ر  ‪ 8f‬ن ا‪ D :%/2‬آ  ‪ #6
#< +6 9#‬ل‬
‫ا"  ﺹ‪ :%‬و‪. :%8‬‬
‫هـ ‪ -‬ﺕ‪ C‬ﻡ‪ /‬م ادارة ا ‪: Environment Management‬‬
‫ان  واﺝ ت ا ‪ R‬ا 
ا ‪ +8 8‬ﺕ&'‪ X‬ا اﺝ‪ #‬ت ا ‪ I‬ﺹ‪ # 8; #‬ا ‪ j# 2 # #‬ﺕ!‪j#‬‬
‫ ‪ 4‬م ‪K‬دارة ا  ‪ .‬وﺕ‪ 8‬ه‪ dX‬ا اﺝ ت  
‪:‬‬
‫)‪ (١‬وﺽ‪ L‬ور ا‪  R‬ا ‪:‬‬
‫ ‪,‬م ا ‪ R‬ا 
?‪ C‬ا ‪ 9‬ﺱ ا  ‪ C& 8f 8 +‬ا ث وا‪K‬ﺱ‪8 #‬ار <‪
#‬ﺕ;‪9#‬‬
‫‪ ##,‬ت ا ‪ . ##‬و ‪ S##6‬ان ﺕ ‪ 8f##‬ه‪ dX##‬ا ‪ 9##‬ﺱ ?‪##‬ح ا‪K‬ه‪+##‬اف ا ‪ ##" 8‬ة وا‪b K‬ا‪ ##‬ت‬
‫ا ‪ 8‬ﺕ ‪ D‬ا‪2K‬اف ا ‪? D &8‬ﺉ‪ . %‬و ‪ S6‬ان ﺕ‪#R‬ن ه‪ dX#‬ا ‪ 9#‬ﺱ  ‪9#‬ة ‪، C#86‬‬
‫وان ﺕ‪ 8‬ﺕ;‪ + +‬ا ‪h98‬و  ت وو?‪ C‬ا ‪+6‬اول ا ‪ j,; &b‬ا‪K‬ه‪+‬اف ‪ .‬ان ‪ #‬ﺵ‪#‬وط ‪ #6‬ح‬
‫اي ﺱ ﺱ‪ ##‬ه‪1##< W X## ، X##'&  ##%  B ##‬ن ا ‪ 9##‬ﺱ ا ‪ ##‬ا ‪ S##6 ##?8‬ان ﺕ‪##R‬ن ‪## B‬‬
‫ ‪ + /‬ج ‪ C‬اي ﺝ‪ +%‬او  ! ت ﺕ ‪+8‬ه ا ‪h8‬ﺱ‪ 9‬ت ا‪ K‬ﺝ او ا ‪. +I‬‬
‫)‪ (٢‬وﺽ‪ L‬ا‪ I‬ا ‪:‬‬
‫ان ﺕ;‪ j,‬اه‪+‬اف ا ‪ 9‬ﺱ ا  <‪
#‬ﺡ‪ # 8‬ا ‪ #‬ا ‪ %f#
#‬ا ‪ R#‬ا ‪/#" # : #
#‬ل‬
‫‪  86‬ا ‪ T!I‬وا ‪ 8‬ت ا ‪ S#6
#‬ان ﺕ&'‪ D# X#‬ا ‪ 9#8‬ى ا ‪8‬ﺡ‪
#‬او ‪ D#‬ا ‪ 9#8‬ى‬
‫ا ‪ .+##‬ان ?‪ 8##‬ن ‪ ##6‬ح ﺕ&'‪ X##‬ا ‪ 9##‬ﺱ ا ‪ ##R8 ##‬ان ;‪/##" ## j##,‬ل ا ‪ T##!I‬ا ‪:9##‬‬
‫واﺝ ه‪ dX‬ا ‪1 T!I‬ﺱ ‪8‬ار وﺕ! ه وﺕ;‪ %@ +‬ﺡ‪ #!  S9#‬ت ا ‪ ]#B8‬و‪# +6 9# #‬‬
‫ار ‪.‬‬
‫)‪ (٣‬ﺕ‪ C‬وﺕ‪ e‬ا‪ I‬ا ‪:‬‬
‫ ‪P‬ض ا ﺹل ا ‪ D‬ا‪K‬ه‪+‬اف ا &‪ %‬ﺉ ا
رﺱ‪ % 8‬ا ‪ 9‬ﺱ ا  ‪ S6‬ﺕ; ‪ %‬ا ‪#!" D#‬ات‬
‫‪ D 8‬ارض ا ا‪ . CB‬ان  واﺝ‪ S‬ا ‪ R‬ا 
ﺕ&'‪ X‬ا ‪ T!I‬ا ‪ # 8; ?8‬ا ‪#‬‬
‫ا ‪  R‬ﺵ او ‪  c R‬ﺵ ‪.‬‬
‫)‪ (٤‬ا
ا ا
‪
$R‬ة وا
‪ $‬ﺏ‪ 5‬ا
 ﺵة ‪:‬‬
‫ان   ﺵ‪h‬ون ﺡ‪  8‬ا ‪
f# , #‬ا ‪8‬ا‪ #B‬ا ‪8 9#8‬ة و ‪ #‬ﺕ&'‪ X#‬ا ‪ T#!I‬ا ‪. #?8‬‬
‫ ‪ S#6< W X#‬ﺕ‪##< R#‬ق ‪ #I  #‬ﺕ‪##,‬م ‪8‬ا‪ #B‬ﺕ&'‪ X#‬ا ‪ T##!I‬ا ‪ #‬وﺕ!‪ j#‬ا ‪##‬اﺉ‪q‬‬
‫وا‪ 84 K‬ا ‪+8 8‬ة  ‪ B‬ا ‪ %6‬ت ا ‪ ' I8‬ذات ا ‪ . B/‬آ‪ S6 8‬ا ‪ f#‬ﺕ‪#< R#‬ق <;‪m#‬‬
‫ﺕ‪,‬م ‪ X"1‬ا &‪ 8‬ذج ‪1‬ﺱ ‪8‬ار  ﺝ‪ C8‬ا ‪  !,‬ت ا  وﺕ';‪ %‬ا ‪+‬ا  او آ‪ b‬وﺕ<‪C#‬‬
‫ا ‪ ,‬ر وا & ‪ ##‬ﺉ( ا ‪ D##‬ا ‪ R##‬ا ‪
##‬ا ‪1## +##8 8‬ن اي ﺕ‪ ##6‬وز <‪ S9##
##‬او ﺕاآ‪ b##‬ا ‪ ##>8‬ت‬
‫ ‪P‬ض اﺕ‪ I‬ذ  ‪b‬م ‪1‬ن ذ ‪.W‬‬
‫)‪ (٥‬ﺕ' ا‪ $‬ﺉ‪: H‬‬
‫ان ا ‪ ,‬ر  ا
ﺕ<‪ 6 %‬ن ا ‪  8‬ا ‪ +B I 8‬ﺕ‪ r#
<
f ,‬ا‪K‬ﺡ‪ #‬ن ﺕ‪ 9#  +#‬ر‬
‫ﺕ&'‪ T!" X‬ا ‪ 9‬ﺱ ا  او ﺕ;‪ 8f# #8 %&9#‬ﺕ;‪ j#,‬آ'‪ #‬ءة ا‪ D#‬ﺹ‪#‬ل ا ‪ D#‬ا‪K‬ه‪+#‬اف‬
‫ا ‪ " 8‬ة &'‪ X‬ه‪ dX‬ا ‪. T!I‬‬

‫‪١١‬‬
‫و‪ -‬ا‪ eR$‬ا
‪ 
$R‬ﻡ‪ L‬ا‪ /‬ت ا)ﺥى ‪ 1‬ا و ‪:‬‬
‫ ‪ S6‬ان ‪R‬ن ه& ك ﺕ&‪ j9‬داﺉ‪ 
8‬ا ‪ R‬ا 
ا ﺉ‪
9‬ا ‪
< +8 8‬ا ‪+‬و  و‪h ,‬ﺱ‪ 9‬ﺕ‪ %‬‬
‫وان ‪R‬ن ه&‪ #‬ك ﺕ‪ #‬ون ﺡ‪
#,,‬ﺹ‪#‬ل ا ‪ # D#‬ﺉ( '‪+#‬ة ‪ . C#86‬آ‪ #8‬ان ‪ #‬ا ‪ +#'8‬وا ‪+#68‬ي‬
‫ﺕ‪ C6‬ا‪  B‬ادارات  <
ﺝ‪  !B C8‬ت ا ‪+‬و  ود‪ :‬ه‪ dX‬ا‪K‬دارات وﺕ&‪1 % 8‬ﺱ ‪8‬ار‪.‬‬
‫ز‪ -‬ز دة ا‪ #‬ا  ى ا
‪#‬ا‪: GY‬‬
‫‪ D##‬ا ‪ R##‬ا ‪
##‬ا ‪ +##8 8‬اﺕ‪ ##‬ع ﺱ ﺱ‪+## ##‬ة ا ‪+##8‬ى &‪ T##‬ا ‪ ##
##‬ا ‪##8‬ا‪ &2‬ا‪S##B‬‬
‫ا‪##?y‬ار  ‪ ##‬وا> ره‪##" ##‬ﺹ ﺕ‪ W##‬ا ‪
##‬ﺕ‪
## ##%4‬ا ‪+##8‬ى ا ‪ . +##‬و ‪ : #‬ذ ‪/##" ## W##‬ل‬
‫ا ا( ا @‪ ',‬وا &ات وا ‪ ,8‬ت واﺱ ‪+I‬ام وﺱ ﺉ ا‪/K‬ن وآ  ه ‪ R8‬و ح ‪.‬‬

‫‪ -٤‬أه اف وواﺝ ت
 ا ‪.‬‬
‫ ‪ j" +,‬ا‪ n‬ﺕ ‪ D‬ا  ا
‪ %< s‬وه
<
اﺝ‪ 8‬ﺹ‪#‬ره ا‪ K‬ا &‪ #‬و‪ C#‬ا‪K‬ﺱ‪ #&" ]#‬‬
‫ه‪ dX‬ا رة ا ‪ 86‬واﺱ‪ 1‬ا ‪ R %‬آ ‪ .‬ان ﺕ‪ >1‬ا‪ 9 K‬ن ‪ D‬ا  ‪
#< ;& :‬ﺕ‪i #‬‬
‫ﺝ‪  ، T,< %  8‬ا ‪ +‬ذ ‪ 8 W‬ا ‪  @R‬ا اع ا‪K‬ذى وا ‪f‬ر ‪1< W X .‬ن '‪%‬م ﺡ‪  8‬ا ‬
‫‪+# D#  , K‬أ اﺱ‪  #‬دة ا‪ #2K‬ر ا ‪ # ، T#,< #%
#86‬ان ا‪ #K‬اوﺱ‪ # C#‬ذ ‪#%< #@R W#‬‬
‫ &!ي ‪ D‬ا د ﺝ‪ C8‬ا ا ا ‪ ، %& >8‬و ‪ 8‬ه‪X#‬ا آ‪ #R8 # #‬ان ;‪ #% j#‬ا‪p‬ذى أو‬
‫ا ‪f‬ر ‪.‬‬
‫أ‪ -‬اه اف
 ا ‪:‬‬
‫ﺕ‪+%‬ف اﺝاءات ﺡ‪  8‬ا  ا ‪ C& D‬ا ث ا ‪X‬ي ‪ R8‬ان ‪ %‬ﺱاء  ‪ #‬در ‪ #2‬او‬
‫‪ # < S9#‬ت ه‪ #
##‬ﺹ‪ C&#‬ا‪ 9## K‬ن ‪ .‬آ‪ #8‬ﺕ‪+#%‬ف ه‪ dX##‬ا‪K‬ﺝ‪#‬اءات ا ‪ f#‬ا ‪ D##‬ا ;‪ # +#‬ا‪ ##>K‬ر‬
‫ا ‪ 9‬ا ا ‪ >8‬ا
ﺕ‪ S‬ا   ‪ j 2‬اﺝاء ﺕ‪/ #‬ت ﺕ‪ #2 # #P‬ا ا‪#‬‬
‫ا ‪ >8‬وﺕ; ‪ %‬ا ‪ D‬ا ‪ ، > c‬او اﺕ‪ I‬ذ ﺕ‪+‬ا ‪ R8‬ان ﺕ‪   b‬ﺕ‪>1‬اﺕ‪ %‬ا ‪ f‬رة ‪ .‬او‬
‫‪ 8R‬ا"ى ‪ R8‬ا ‪,‬ل أن اﺝاءات ﺡ‪  8‬ا  ﺕ ‪    ] 1‬ا‪K‬ﺝاءات و‪ B‬ﺉ ﺕ ‪@8‬‬
‫<
&‪ C‬ﺡ‪+‬وث ا ث ‪ ،‬و‪/‬ﺝ ﺕ ‪
< @8‬ا ‪!9‬ة ‪ i‬وازا  ا> ر‪ +& d‬ﺡ‪+‬و>‪. i‬‬
‫ب‪ -‬واﺝ ت
 ا ‪:‬‬
‫ان اﺝاءات ﺡ‪  8‬ا  ﺕ‪ 8‬آ‪ 8‬اﺱ'& ﺵ‪ ,‬ه‪ C& 8‬ﺡ‪+‬وث ا ث ‪ ،‬وا ‪!9‬ة ‪ i‬وازا ‪#‬‬
‫ا> ر‪ +& d‬ﺡ‪+‬و>‪ . i‬ان ‪ R‬ﺵ‪  j‬ه‪  X‬ا ‪ ,#‬واﺝ‪ #‬ت واﺝ‪#‬اءات " ﺹ‪ # i# #‬ا ‪ #,‬م ‪ #%‬‬
‫ ﺹل ا ‪ D‬ا ‪+%‬ف ‪ .‬وﺱ&; ول اد ‪ d‬ﺕ;‪ + +‬واﺝ ت آ  ه‪  X‬ا ‪. B+ ,‬‬
‫)‪ (١‬ا‪#‬اﺝ ت ا ﺹ ﺏ
‪ L‬ا‪#2$‬ث ‪:‬‬
‫ان ا ‪+%‬ف  &‪ C‬ا ث ه و‪  B‬ا   اي   ث ‪ R8‬ان ‪ %‬ﺱ‪#‬اء آ‪ #‬ن ه‪X#‬ا‬
‫ا   ‪ S9 6‬او ‪ u‬هة ‪ ، 2‬او ‪ < S9‬ه  ﺹ‪ C&#‬ا‪ 9# K‬ن ‪ .‬ان ا ‪#‬ث ا ‪X#‬ي‬
‫ ;‪+‬ث ‪K‬ﺱ ب ‪ 2‬آ@رة ا اآ وو‪B‬ع ا ;اﺉ‪ j‬ا ! ‪  P‬ت و‪c‬ه ‪R   c‬ن‬
‫<‪ 6‬ﺉ و‪1#< W X ، B  c‬ن ا‪K‬ﺝ‪#‬اءات ا ‪ #R8
#‬اﺕ‪ I‬ذه‪ # #‬دة ‪ #‬ﺕ‪ 8#? C#,‬اﺝ‪#‬اءات‬
‫ا ‪!9‬ة ‪ D‬ا ث ‪ .‬ا ا ث ا ‪X‬ي ‪ i9‬ا‪ 9 K‬ن ﺱاء آ ن ‪ ; 6‬ﺕ‪ i‬ا ‪  +8‬او ‪S9‬‬
‫<  ت ﺹ&  <‪1‬ن ا>‪ #‬ر‪ #R8 d‬دراﺱ‪ % #‬وﺕ‪  +#,‬ا> ره‪ #‬او ا?‪#‬اره ‪ # #6 #8‬ا ‪%9#‬‬
‫اﺕ‪ I‬ذ ا ‪+‬ا ‪ C&8‬ﺡ‪+‬وث ا ث ‪ #B‬و‪ . i#B‬ان ا ‪ # #@R‬اﺝ‪#‬اءات &‪ C#‬ا ‪#‬ث ‪ # # c‬‬
‫ ‪6‬ي ا ‪ +& % T!I‬أ‪+K‬اد & ء وع  ‪ ،‬وان ﺕ&'‪X‬ه ‪ C :‬ا‪+ K‬اء  &'‪ X‬ا ‪8‬وع‬
‫و ‪ 8 9‬ا ‪ u 8 2 % 8‬ا ‪8‬وع  ‪ . /‬وﺕ;‪+‬د ه‪ dX‬ا‪K‬ﺝاءات  ‪ #B‬ا‪ # "K‬ﺹ‬
‫ا  وﺕ?‪ " D89  ,  C‬ﺕ'‪ g‬ﺕ'‪  g‬ا)ﺙ‪ g‬ا‪Environmental Impacts g‬‬
‫)‪ ، " Assessment (EIA‬و ﺝ‪  I9 +‬ه‪X‬ا ا ‪
<  ,‬ا ‪ j;8‬ا ‪ dX#% j#<8‬ا ‪. #b8‬‬

‫‪١٢‬‬
‫ان ‪+##‬م ا ‪/##‬ء ?‪##‬ع ﺕ‪  +##,‬ا‪ ##>K‬ا ‪ ## i,; 9## ##8
##‬ا‪K‬ه ‪ ##8‬م و‪+##‬م ﺕ&'‪ dX##‬آ‪
##P& ##8‬‬
‫ﺱ‪h‬دي <
ا &‪  %‬ا ‪ D‬ا?ار ﺝ‪ 8‬و"‪ 9‬ﺉ < دﺡ ‪ W X .‬و ‪
R‬ﺕ‪ q‬ه‪ dX‬ا‪K‬ﺝاءات ﺝ;‪#‬‬
‫و< ‪1##< ##‬ن ‪ ##‬ا ‪f##‬وري ا ‪ ##% T##!I‬وﺕ&'‪X##‬ه ‪ , #  R##‬و‪+##‬روس وﺕ&'‪X##‬ه ‪ ##‬ا<‪j‬‬
‫وا ا<‪ , C j‬ﺡ‪ ,‬ت ا ‪8‬وع ‪ .‬ان اﺝاءات &‪ C‬ﺡ‪+‬وث ا ‪#‬ث ﺕ‪h#‬دي ;‪ % #‬ا &‪ %‬ﺉ‪#‬‬
‫ا ‪ D‬اد" ر آ‪ 8‬آة  ا ‪ 8‬ر ] ‪K ،‬ن آ'‪ C#& #‬ا ‪#‬ث وه‪X#‬ا ا‪# #K‬وف ‪#‬آ ت‬
‫ا ‪ #I 8‬ه‪
##‬ا‪ ## ##@R #B‬آ'‪ #‬ازا ‪ ##‬ا>‪ ##‬ر ا ‪#‬ث وا ‪f##‬ر ‪ +##‬ﺡ‪+‬و>‪ .i#‬و ‪ ##R8‬ا ‪ ##6‬ز‬
‫ا‪p‬ﺝاءات ا ‪ I‬ﺹ ا
‪ D S6‬ا‪  "K‬ﺹ ا  اﺕ‪ I‬ذه &‪ +‬ا‪+K‬اد وا ‪ & T!I‬ء‬
‫اي وع ‪P‬ض &‪ C‬ﺡ‪+‬وث اي ﺕث ‪ R8‬ان ‪ D >h‬ا  ‪:
 8‬‬
‫او)‪ -‬ا '‪ :%‬ا ‪8  R‬وع ا ‪&8‬ي ا‪ i  B‬واﺱ  ب ﺕ' ﺹ‪ ، i‬و ‪ 8‬ذ ‪: W‬‬
‫ﺕ;‪ + +‬ا ‪+%‬ف  ا ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ ‪ CB‬و‪ 9‬ﺡ ا ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ + +‬ا ‪8‬اﺹ' ت ا  ‪ ,!&8‬ا ‪8‬وع ) ع ا‪K‬رض ‪ ،‬ا ‪ &8‬خ ‪ ،‬ﺡآ واﺕ‪d 6‬‬ ‫‬
‫ا  ح ‪ ...‬ا ƒ( ‪.‬‬
‫ﺕ;‪ + +‬ا ‪ j2 &8‬ا ‪ &R9‬و در ا ‪ d 8‬ا ! وا‪K‬را?
ا ‪b‬را ا ‪  ,‬‬ ‫‬
‫ا ‪8‬وع ‪.‬‬
‫ﺕ;‪ + +‬ع وا‪ CB‬ا ‪ 8‬ر ‪ C‬ا ‪ 68‬ورة ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫< ع ا ﺡ‪+‬ات ا‪ K‬ﺝ وا ‪ +I‬ا
‪ %&8f‬ا ‪8‬وع وﺱ ﺕ‪ %‬ا‪ K‬ﺝ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ + +‬ا ‪8‬اد ا ‪+‬ا" ‪ Inputs‬وا ‪8‬اد ا ‪ I‬رﺝ ‪  Outputs‬ا ‪8‬وع وآ‪ 8‬ﺕ‪. %‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪2 + +‬ق ووﺱ ﺉ ا  ل و ‪ ,‬ا ‪8‬اد ا ‪+‬ا" وا ‪ I‬رﺝ ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ + +‬ع وا‪ CB‬وﺱ ت وﺱ ﺉ ا ‪bI‬ن ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ + +‬ع وآ‪ 'I 8‬ت آ وﺡ‪+‬ة  وﺡ‪+‬ات ا ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺙ ﻥ ‪ -‬ﺕ ] وﺕ;‪ !" + +‬ا ث ا ‪X‬ي ‪ R8‬ان ‪ S‬اﺡ‪ +‬ا ‪ R‬ت ا  ‪ BK 6‬‬
‫ا ‪8‬وع ‪ . B+‬و ‪ 8‬ه‪X‬ا ‪:‬‬
‫ﺕ;‪ + +‬ا ‪+8‬ر ا  ‪  Y‬ث ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ + +‬ع ا   ا ‪8‬ث ا ‪X‬ي ﺱ!‪ i,‬ا ‪+8‬ر ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ + +‬ا ‪ 8R‬ت ا ‪  @&8‬ا   ا ‪8‬ث ا  ‪  +,‬ا 
‪ Daily‬او  ‪ +,‬‬ ‫‬
‫ا ‪&9‬ي ‪. Annual‬‬
‫ﺕ;‪ + +‬ع ا ‪R8‬ن ا 
ا ‪X‬ي ﺱ‪ i‬ا ث ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ ,!& + +‬و‪ 9‬ﺡ ا ‪ >1‬ا
ﺱ‪ %‬ا   ا ‪8‬ث ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ;‪ +## +‬ا ;‪ ##,‬ت ا ‪ ##‬ا ‪ Vulnerable 'f##‬ا ‪
##‬ه‪
##‬اآ@‪## ##!I ##? ##‬‬ ‫‬
‫‪c‬ه ‪.‬‬
‫ﺙ ? ‪ -‬ﺕ ا‪K‬ﺝاءات ا
‪ S6‬اد" ‪ 8? %‬ﺡ‪ ,‬ت ا ‪8‬وع ‪ C&8‬ﺡ‪+‬وث ا ث او‬
‫  ‪ i& ]'I‬ا ‪ D‬ا‪ DB‬درﺝ ‪ . &R8‬وﺕ‪: 8‬‬
‫ﺕ;‪ + +‬ا ‪ 'I8‬ت ا
‪ R8‬ﺕ‪+‬و ه ?‪ 8 8‬ت ا ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫اد" ل ا ‪ 88‬ت وا ; ات ا ‪/‬ز ‪ !!I D‬ت ا ‪8‬وع ‪ 8f 8‬ﺕ‪+‬و ‬ ‫‬
‫ا ‪ 'I8‬ت ا ‪+   ,‬و  ‪. % 6  +‬‬
‫ﺕ ع وآ‪ 8‬ا ‪ 'I8‬ت ا ‪ >8‬ا
‪2
f ,‬ﺡ‪. %‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪ :8‬وﺡ‪+‬ات ‪ 6 8‬ا &' ت ا ‪p >8‬زا  ا"! ره ‪2 B‬ﺡ‪ %‬واد" ل ه‪dX‬‬ ‫‬
‫ا  ‪ & 8? :‬ا ‪8‬وع ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬
‫ ﺕ;‪ + +‬ا‪K‬ﺝ‪b%‬ة وا ‪+8‬ات ا ‪/‬ز ‪8‬ا‪ B‬و‪ B‬س درﺝ ت ا ث ‪.‬‬
‫راﺏ‪ - 5‬و?‪ C‬ا ‪ R T!I‬ا ﺡ‪+‬ات ا‪K‬دار  وا '& ا
ﺱ & ط ‪h9 %‬و  &‪ C‬ا ث‬
‫وا‪ B‬ا ?‪ C‬ا 
‪8‬وع ‪ ،‬وﺕ‪: 8‬‬
‫ ﺕ‪ R‬آ ن " ص &
 ‪h‬ون ا  ‪8‬وع ‪.‬‬
‫ ﺕ;‪ + +‬ا اﺝ ت وا ‪/‬ﺡ ت ا ‪/‬ز ا
ﺱ ‪X% q&8‬ا ا ‪ 8f 8 R‬ﺕ&'‪dX‬‬
‫ اﺝ ﺕ‪ i‬وا
 ا ‪f‬وري ان ﺕ‪: 8‬‬
‫‪ o‬ﺕ&'‪ X‬وﺕ‪ P‬وﺡ‪+‬ات ا ‪ 6 8‬ا
ﺱ &‪  +; 1‬ا ث ‪.‬‬
‫‪ m;< o‬ا ‪ 'I8‬ت ا ‪2 B 6 8‬ﺡ‪1  %‬آ‪ % 1 +‬ﺕ‪ 8? C,‬ا ‪+;8‬دات ا  ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺕ‪ I‬ذ ا ‪+‬ا ا‪K‬ﺝاﺉ ‪ , K‬ف ا ﺡ‪+‬ات ا ‪  98‬ث &‪ +‬وﺝد  ‪
+ 9‬‬
‫ذ ‪. W‬‬
‫ﺥ ﻡ‪ - R‬و?‪ C‬ﺕ‪ ,‬ا ‪ :,‬ا &‪ %‬ﺉ
وا ‪ >/ '8‬ا 
‪8‬وع )‪D ، Detailed (EIA‬‬
‫ان ‪: 8f‬‬
‫ا ‪>1‬ات ا  ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫‪+‬ى ﺕ;‪ 8‬ا &‪ 4‬م ا 
‪K‬ﺡ‪ 8‬ل ا ‪ >8‬ت ا !وﺡ  ا ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫ا‪ >K‬ر ا ; ا ‪+‬ة ا ‪+8‬ى ‪8‬وع ﺱاء   <‪ i‬او ‪ 9‬آ&  ‪,‬ب &‪.i‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪ >1‬ا ‪8‬وع ‪ D‬ا ‪ 868‬ت ا ‪ &R9‬وا‪K‬را?
ا ‪b‬را ا ‪.  ,‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪ >1‬ا ‪8‬وع ‪  D‬در ا ‪ d 8‬ا ! ا ‪.  ,‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪ >1‬ا ‪8‬وع ‪ D‬ا ‪ 8‬ر ‪ C‬ا ‪ 68‬ورة ‪.‬‬ ‫‬
‫اﺡ ‪K 8‬ت ﺡ‪+‬وث ا ‪R‬ارث وﺕ‪>1‬اﺕ‪. %‬‬ ‫‬
‫ا‪K‬ﺝاءات ا
ﺱ ‪ C&8 XI‬ا ث وا ‪  ,‬ا ‪>1‬ات ا ‪ f‬رة ‪8‬وع ‪.‬‬ ‫‬
‫ د ‪ + -‬ر<‪ C‬ﺕ‪  ,‬ﺕ‪  +,‬ا‪ >K‬ا ‪#8
#‬وع ا ‪ D#‬ا ‪ #%6‬ت ا ‪ # I8‬وا ‪ #8‬د‪D# B‬‬
‫ﺕﺹ ﺕ‪ i‬وا! ء ا ‪f‬ء ا‪+ f"K‬أ  &'‪ X‬ا ‪8‬وع ‪6‬ي ا ‪+‬أ ا ‪ X'&  f‬ﺕﺹ ت‬
‫ﺕ‪ ,‬ا‪ >K‬ا 
‪ .‬وﺕ ‪!" 8f‬ات ا &'‪:
  X‬‬
‫ ﺕ&'‪ X‬و& ء وﺡ‪+‬ات ا ‪ 6 8‬ا
اوﺹ‪ % D‬ﺕ‪  ,‬ا‪ >K‬ا 
‪.‬‬
‫ ا ‪ P‬ا ‪ dX%
 6‬ا ﺡ‪+‬ات وا ‪1‬آ‪  +‬ﺹ‪/‬ﺡ ‪ %‬وآ' ﺉ ‪ C&
< %‬ﺡ‪+‬وث‬
‫ا ث ‪.‬‬
‫ ﺕ‪ b%6‬ا ‪8‬وع  ‪K‬ﺝ‪b%‬ة وا ‪+8‬ات ا ‪/‬ز ‪ ,‬س درﺝ ت ا ث وا‪. i B‬‬
‫ ﺕ‪1‬ﺱ‪ V‬وﺕ‪ P‬وﺡ‪+‬ة ﺕ;  ‪ "   I‬ﺹ ';‪ m‬ا &‪ 8‬ذج ا ‪ >8‬اذا آ ن ا ‪
< 8‬‬
‫ا ‪8‬وع ‪
+ 9‬ذ ‪. W‬‬
‫ ﺏ‪ - 5‬و‪+# +‬أ ا ‪#8‬وع  ‪ S#6 #8‬ا ‪ #,‬م  ‪ #8K‬ل ا وﺕ&‪ #‬وا‪K‬ﺝ‪#‬اءات ا ‪
#‬ﺕ‪8f#‬‬
‫‪1‬ﺱ ‪8 #‬ار &‪ C##‬ﺡ‪+##‬وث ا ‪##‬ث ا ‪X##‬ي ﺝ‪##‬ى ا‪+##K‬اد وا ‪+ C## ##% T##!I‬ا ‪ ##‬ا ‪T##!I‬‬
‫ ‪8‬وع ‪ ،‬وا
ﺕ‪: 8‬‬
‫ ا ‪ P‬ا ‪+‬اﺉ‪
8‬ﺡ‪+‬ات ا ‪ 6 8‬وا ‪ ,‬م  ‪ 8‬ل ﺹ ‪ %‬وادا ‪  %‬ﺱ ‪8‬ار‪.‬‬
‫ ا"‪ X‬و<;‪ 8 m‬ذج  ا ‪8‬اد ا ‪ >8‬ا ‪ 6 8‬وا ‪!8‬وﺡ ‪1‬ﺱ ‪8‬ار  ‪1‬آ‪  +‬ا ‪ %‬ﺕ‪C,‬‬
‫?‪ 8‬ا ‪+;8‬دات ا  ‪.‬‬
‫ ﺕ‪ :8‬وو?‪ C‬ا ‪ ,8‬ت ا  <
ا ‪8‬ا‪ CB‬ا ‪ &8‬ﺱ وا
ﺕ‪ 8‬ا ;‪ X‬ات‬
‫وا ﺝ‪ %‬ت ‪ ،‬آ‪ S6 8‬ﺕ;‪ + +‬ا ‪ j2 &8‬ا ‪!I‬ة ‪ /‬ت وا?; ‪.‬‬
‫ ا !  ا ‪ R 8 98‬در ا 
 "‪/‬ل اﺵاآ‪+  :%‬ورات ا !   ا‪  "K‬ﺹ ‪.‬‬

‫‪١٤‬‬
‫ ﺕ‪+‬ر ‪ S‬وﺕ@‪ ],‬ا   <
ا ‪8‬وع <
ا?‪ C‬ﺡ‪  8‬ا   ا ث  "‪/‬ل‬
‫ا‪  B‬ا ‪+‬ورات ا !   وا ‪+‬ر  ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬ا‪#‬اﺝ ت ا ﺹ ﺏ ‪R‬ة ‪ [2‬ا‪#2$‬ث ‪:‬‬
‫ان اﺝاءات ا ‪!9#‬ة ‪ D#‬ا ‪#‬ث ه‪
#‬اﺝ‪#‬اءات ‪/‬ﺝ‪ # #‬دة ‪ #‬ﺕ ‪
#< X#I‬ا‪ C#B‬ﺹ‪ &#‬‬
‫ا ‪1‬ت &‪ < X‬ة ‪  2‬ﺡ آ ‪ -‬ا ‪h‬ون ا  ه
ار >   ‪ #% : % K‬اﺡ‪ . +#‬و ‪+# #R‬‬
‫ﺕ ‪ +‬ا‪K‬ه ‪ 8‬م   ا>‪ #‬ﺕ‪+#‬هره ‪ S9#‬ا‪ #‬ا ‪#‬ث ا ‪
#‬اﺹ‪ ، %  #‬ا‪ +#‬ا &‪W#  #4‬‬
‫ا ‪ 8‬ر ‪ C‬وﺝى ا"  ر د‪ R jB‬ﺝ ﺕ‪ %‬و‪ +B‬وﺝ‪ +‬ان ا ‪ 8  @R‬ﺕ‪#  9# %‬ث وان‬
‫ذ ‪
< X"h : W‬ا ;‪ 9‬ن ﺱ ‪ ,‬و ‪ :‬ﺕ?‪ C#‬اي اﺝ‪#‬اءات ‪ C#&8‬ﺡ‪+#‬وث ه‪X#‬ا ا ‪#‬ث ‪ .‬و<‪#@
#‬‬
‫ه‪ dX‬ا ;  اي &‪ +#‬اآ ‪ #‬ف وﺝ‪#‬د ا‪#  9# C#B‬ث ﺕ‪+#‬أ &‪+#‬ه ‪ #8%‬ا ‪!9#‬ة ‪ D#‬ه‪X#‬ا‬
‫ا ث  "‪/‬ل ا ‪ ,‬ف  در ا  >‪ i‬او ‪ D‬ا‪ BK‬ﺕ! ‪ i,‬و&‪ C‬ﺕ‪b‬ا ‪ ، d+‬و >‪ :‬ازا  ا> ر‪d‬‬
‫وا?ار‪ d‬وﺕ!‪ %‬ا  ا
ﺕ>‪ i# -‬وا دﺕ‪ #%‬ا ‪  D#‬آ ‪ . i# -#‬وﺕ‪ #% ]# I‬م ا ‪!9#‬ة‬
‫‪ D‬ا ث ‪/ "1‬ف ا ‪ R‬ن ا 
ا ‪X‬ي ‪ i C,‬ا ‪f‬ر ‪ ،‬و ع ا ‪ >8‬ت ا
ﺕ‪ . i‬و<‪ 8‬‬
‫ 
اد ‪ d‬اه‪ :‬ا '  ت ا
‪ R8‬ان ﺕ ‪!9# XI‬ة ‪ D#‬ا ‪#‬ث ﺡ‪ S9#‬آ‪ #‬آ‪ #‬ن ‪ #‬آ ‪ #‬ت‬
‫ا  ‪.‬‬
‫او)‪ -‬اﺝاءات ا‪R‬ة ‪ [2‬ﺕ‪#2‬ث ا‪#/‬اء ‪:‬‬
‫<
ﺡ  ﺕث ا ‪%‬اء <‪1‬ن ا‪K‬ﺝاء ا‪K‬ه‪ :#‬ا ‪X#‬ي ‪ #R8‬ان ‪ X#I‬ه‪ #‬ا ‪ #,‬ف ا ‪ #‬ث ا ‪ #>8‬ت‬
‫ا ‪/"   9‬ل  ‪  6‬دره ‪ .‬ا ا ‪ ،
B #‬اي ﺕ!‪ #%‬ا ‪#%‬اء وازا ‪ #‬ا>‪ #‬ر ا ‪ #>8‬ت‬
‫&‪ B ! < i‬درة ‪ < D‬ذ ‪/"  W‬ل ‪B‬ا  ا‪K‬ﺕ‪b‬ان ا ‪8‬ﺝدة <‪. %‬‬
‫ ازا ا زات ا
‪#2‬ﺙ ‪ :‬و ‪ :‬ذ ‪/"  W‬ل ‪:‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام ا ‪8‬اد ا
‪ %‬ا ‪+,‬رة ‪ D‬ا ‪b‬از ‪ Adsorption‬ا ‪ P‬زات ا ‪@ >8‬‬
‫ا ‪ R‬رن ا ‪ 6‬ف ا ‪ ، T&8‬ا ‪ ، R9‬ا‪ r ، & K‬ا اع ا ‪8‬اد ا !&‬
‫و‪c‬ه ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام ;  ‪ %‬ا ‪+,‬رة ‪ D‬ا  ص ‪ Absorption‬ا ‪ P‬زات ا ‪. >8‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام ا !ق ا ‪ 8R‬و  ا
‪ R8‬ان ﺕ;ل ا ‪ P‬زات ا ‪ >8‬ا ‪ D‬اد ‪c‬‬
‫> او ‪h‬ذ  ‪.‬‬
‫ ازا ا'ات ود ﺉ‪ e‬ا
‪#‬اد ا‪ 2+‬ا
‪#2‬ﺙ ‪ R8 :‬اﺱ ‪+I‬ام ا !ق ا  ‪:‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام "‪b‬ا ت ا ‪ ' ]@R‬ا ا ‪ j‬ا ‪ 9‬ﺉ ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪ 8‬ل ا ‪8‬ﺵ; ت ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام اﺝ‪b%‬ة ا !د ا ‪8‬آ‪b‬ي ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام ‪2‬ق ا ﺱ‪ S‬وا آ‪ +‬ا‪  K‬د  ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام ‪ , 2‬ا ﺱ‪ S‬ا ‪ %R‬ﺉ
)ا ﺱ‪ &;  S‬ت( ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪+I‬ام ا ‪  ;8‬ا ‪+ 98‬ة <
ﺕﺱ‪ S‬ا ‪8‬اد ا  ‪ , 2) ,‬ا ﺱ‪ S‬ا ‪. (2‬‬
‫ ا دة ا‪ 1 b‬ﺕ‪ 
+‬ا‪ 2
5‬ا)ﻥ‪ $‬ﺝ ‪ r
<
f , :‬ا‪K‬ﺡ ن اﺝ‪#‬اء ﺕ;‪ #‬ات‬
‫‪ D‬ا ! ‪ ,‬ا‪ K‬ﺝ ا ‪ # D#   8‬آ‪ #‬ن ذ ‪ #, #&R8 W#‬ا ‪ #‬ث ا ‪#8‬اد ا ‪#>8‬‬
‫@‪:‬‬
‫‪ o‬ﺕ‪  P‬ا ‪8‬اد ا‪K‬و  ا ‪. +I 98‬‬
‫‪ o‬ﺕ‪ P‬ا ! ‪ ,‬ا &  ا ‪.  8‬‬
‫‪ o‬ا دة ا ‪ 8f 8 :8‬اﺱ ‪+I‬ام وﺕ‪+‬و  ا ‪ 'I8‬ت ا ‪. >8‬‬
‫‪ o‬ز دة ارﺕ' ع ا ‪+8‬ا" ‪.‬‬

‫‪١٥‬‬
‫ﺙ ﻥ ‪ -‬اﺝاءات ا‪R‬ة ‪ [2‬ﺕ‪#2‬ث ا
ء ‪:‬‬
‫ﺕ‪ ] I‬ا ‪ &,‬ت ا ‪!9 8 98‬ة ‪ D‬ﺕث ا ‪ 8‬ء ﺕ ‪ K‬اع ا ث ‪.‬‬
‫ ‪2‬ق ا ‪ 6 8‬ا ‪ 8R‬و  ‪:‬‬
‫‪  o‬د  ا ; ‪ f‬او ا ‪.  + ,‬‬
‫‪ o‬ا ﺱ‪ S‬اﺱ! اد آ‪ 8‬و  ﺱ ‪.‬‬
‫‪ o‬ا‪K‬آ‪+9‬ة اﺱ! ا ا ا ‪h8‬آ‪+9‬ة ‪.‬‬
‫‪ o‬ا  دل ا‪.
 K‬‬
‫‪ o‬ا‪  K‬ص اﺱ! ا ‪R‬ن ‪.‬‬
‫ ‪2‬ق ا ‪ 6 8‬ا '‪ b‬و  ‪:‬‬
‫‪ o‬ﺕ' ا ‪ ' d 8‬ا ‪8‬اد ا  ‪. ,‬‬
‫‪ o‬ا ﺱ‪ j 2  S‬ا آ‪
< +‬ا ك وا‪K‬ﺡاض ‪.‬‬
‫‪ o‬ا ﺵ‪1 q‬ﺱ ‪+I‬ام ا ‪8‬ﺵ; ت ‪.‬‬
‫‪ o‬ا ! ]  ‪ ƒ? j 2‬ا ‪%‬اء ‪.‬‬
‫‪ o‬ا ! ] ‪1‬ﺱ ‪+I‬ام ا ;ارة )آ‪ 8‬ه ا ; ل  &‪+ 9‬هن( ‪.‬‬
‫‪ TB o‬ا ‪9‬اﺉ آ‪ 8‬ه ا ; ل  &‪8 9‬اد ا &'! ‪.‬‬
‫‪ o‬ا ‪. !,‬‬
‫‪ o‬ا ‪. I‬‬
‫ ‪##2‬ق ا ‪ ##6 8‬ا   ﺝ‪ . ##‬وه‪ ##8
##‬اآ‪+9##‬ة ا ‪##8‬اد ا ‪  f##‬وا ‪+##%‬روآ ت‬
‫‪1‬ﺱ ‪+I‬ام ا ‪  R‬وﺕ‪R‬ن ! ‪  ,‬ه‪: 8‬‬
‫‪ o‬ا ‪ 6 8‬ا ‪%‬اﺉ ‪1‬ﺱ ‪+I‬ام اﺡاض او ك ا‪K‬آ‪+9‬ة واﺱ ‪+I‬ام ا ‪8‬ﺵ; ت ‪.‬‬
‫‪ o‬ا ‪ 6 8‬ا ‪/‬هاﺉ ‪1‬ﺱ ‪+I‬ام "‪b‬ا ت او ك <‪ If %‬ت ﺕ' ‰ ‪%‬اء ‪.‬‬
‫ﺙ ? ‪ -‬اﺝاءات ا‪R‬ة ‪ [2‬ﺕ‪#2‬ث ا‪$‬ﺏ ‪:‬‬
‫ ‪ TB‬ا  ا ‪ >8‬و ‪  % 6‬ﺡ‪ +‬ا !ق ا  ‪:‬‬
‫‪2 o‬ق ا ‪ 6 8‬ا ‪ 8R‬ﺉ ‪.‬‬
‫‪2 o‬ق ا ‪ 6 8‬ا   ﺝ ‪.‬‬
‫‪ o‬اﺱ ‪/I‬ص ا ‪ >8‬ت وا دة ﺕ&‪ %‬آ‪ 8‬ه ا ; ل  &‪R9 9‬اب وا ‪ 8‬دن ‪.‬‬
‫‪ o‬ا ;ق <
; رق " ﺹ ‪.‬‬
‫ د<‪ ##‬ا ‪##8‬اد ا ‪ ##>8‬ا ‪##!I‬ة <‪
##‬ارا?‪+##
##‬ة ‪ ## ##‬در ا ‪ d ##8‬ا ‪ ##<6‬و‪ ##81‬ق‬
‫آة‪.‬‬
‫ د< ا ‪8‬اد ا ‪
< >8‬ا‪ 8‬ق ا ‪ !;8‬ت ‪.‬‬
‫ د< ا ‪8‬اد ا ‪
< >8‬آ‪%‬ف ‪. ,P‬‬
‫ ردم ا‪K‬را?
ا ‪. >8‬‬
‫ ا ‪ C!B  ]B‬ا‪K‬ﺵ‪ 6‬ر وازا  ا ‪  P‬ت وا  ره  ا ‪ 8;8‬ت ا ! ‪.‬‬
‫ ا ‪ 6‬ا ‪ 8 98‬و‪c‬س ا & ﺕ ت وﺕ&‪ 8‬ا ‪  P‬ت ا &  ‪.‬‬

‫‪١٦‬‬
‫ا‪ *+‬ا? ﻥ‬
‫اﻥ‪#‬اع ا‪#2$‬ث ا‬
‫ ‪ &< +,‬ﺱ ‪1 ,‬ن ا ث ا 
ه ا" ‪/‬ل <‪ #,
#‬وة ‪ #,‬ت ا ‪ #‬ا‪K‬ﺱ ﺱ‪ #‬آ‪% #‬اء وا ‪ #8‬ء‬
‫وا ‪ S9## ##‬ا ‪b‬اﺝ‪## ##%‬اﺉ‪ +##B ##2 ##c S‬ﺕ‪##R‬ن ‪ ##‬ا ‪##8‬اد ا ‪ 8R‬و ‪ ##‬ا ‪  9##‬او ‪##‬‬
‫ا '‪/f‬ت ا &  ا ‪ f‬رة ;‪ Y‬ﺕ‪/ 9 q‬ذى وا ‪f‬ر ‪+‬رﺝ ﺕ ‪ D +8‬ﺕآ‪ b‬ا ‪8‬اد‬
‫ا ‪ . %< >8‬وه& ك ‪+‬ة اﺱ ب ;ل ا ث &‪ %‬اﺱ ب ‪K 2‬د" ‪ 9 /‬ن <‪ ، %‬و&‪ %‬‬
‫اﺱ ب ‪ %9 2 c‬ا‪ 9 K‬ن ‪  R‬ﺵ آ ث ا & ﺕ( ‪ #‬ا ' ‪ #‬ت ا ‪)  &#‬وا ‪
#‬‬
‫&‪  < %‬ت ا &  ا &'!‪ (#‬وا ‪#‬ث ا &‪ #‬ﺕ( ‪ #‬اﺱ‪+I #‬ام وﺱ‪ #‬ﺉ‪ T‬ا &‪ #,‬ا ‪ . #' I8‬واذا أ"‪ X#‬‬
‫ ‪I‬ص <  ت ا &  ا &'! ﺝ‪ +#‬ان ه‪ dX#‬ا ‪  !B ]# I8  &#‬ﺕ‪ #%‬ا‪K‬ﺱ‪I #‬اﺝ‬
‫وا ;  ‪  < %< 8‬ت ا ‪bI‬ن وا &‪ ,‬وا ز ‪ ، C‬وا ‪K 6 f‬ﺱ ‪/%‬ك & ‪ 6‬ﺕ‪ %‬ﺕ‪
#< S9‬‬
‫‪2‬ح آ‪ 8‬ت ه ﺉ  ا ‪ >8‬ت ا ‪+ +‬ة ا ‪!I‬رة ا ‪ D‬ا  ‪ R ] I8‬ﺕ‪. %‬‬

‫و‪/##‬وة ‪ 2 ##I D##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##>8‬ت ‪ D##‬ا ‪ R‬ﺉ&‪ ##‬ت ا ;‪ ##< ##‬ن ﺝ‪b##‬ء &‪ ##%‬ا"‪ ##4 D## >h## X##‬م‬
‫ا ازن ا ‪ 9‬ﺉ‪ D +‬آآ‪ S‬ا‪K‬رض ‪h‬د ا ‪ D‬ﺡ‪+#‬وث ‪+#‬ة ‪#u‬اه آ‪ #4‬هة ا‪K‬ﺡ ‪ #‬س ا ;‪#‬اري‬
‫)ﺕ‪ c>1‬زات ا ت ا ‪b‬ﺝ ﺝ ‪ (Green House Gas Effect‬ا
ﺕ‪ S9‬ارﺕ' ع درﺝ ﺡارة‬
‫اﺝ‪#‬اء ا‪K‬رض ‪ .‬آ‪ #8‬ان ﺝ‪b#‬ء ا"‪ # #‬ه‪ dX#‬ا ‪ #>8‬ت ا"‪ #,2 D>h# X#‬ا‪K‬وزون ا ‪
#‬ﺕ;‪T##‬‬
‫‪/P ##‬ف ا ‪##6‬ي ‪ R##‬ادى ا ‪ D##‬ﺡ‪+##‬وث >‪ ##%< S##,‬وﺕ‪ f##‬ؤل ﺱ‪ ##8 %R8##‬اﺕ‪ ##‬ح ‪ ##8R‬آ‪##‬ة ‪##‬‬
‫ا‪K‬ﺵ  ت ا ‪!I‬ة ا ‪ # #@&8‬ا ‪9#  V8#‬ب ا ‪ D#‬ﺱ‪ q!#‬ا‪K‬رض ‪ 9#‬ا"!‪ #‬ر ﺝ‪D# #8‬‬
‫ﺹ; ا‪ 9 K‬ن وا اع ا ; ة ا‪"K‬ى ‪.‬‬

‫‪K ##8‬ﺵ‪ i##< W##‬ان ‪ ##‬ط ﺡ‪ ## 8‬ا ‪ ]##B ##‬او‪ D## K‬اه ‪ ## 8‬ت ا ‪+‬و ‪ ##‬وادارات ا ‪1##&8‬ت‬
‫ا &  <
ﺕ!‪ j‬ا ‪ 84‬ﺡ‪  8‬ا  ‪ c ،‬ان ز دة ا 
ا ‪#
#‬اﺉ‪ q‬ا ‪ C#8 68‬و ‪X#‬ات‬
‫ ‪+‬ى ا   <
ا ;‪,‬ل ا &  ﺱ‪ < R :%9‬ل  ﺕ'‪ #‬دي ا"!‪ #‬ر ا ‪#‬ث ‪ #‬ﺝ‪ ، #%‬آ‪ #8‬‬
‫ا ‪ %‬ﺱ ‪  C<+‬ﺝ‪ %‬ا"ى ‪1‬ﺕ‪ d #6‬ﺕ!‪  #‬ا ' ‪ #‬ت ا ‪ #,  &#‬ا ‪ #‬ث ا ‪ #>8‬ت &‪ #%‬ا ‪D#‬‬
‫ا‪ DB‬درﺝ ‪. &R8‬‬

‫ ‪ :9,‬ا ث ا 


ا ‪X‬ي ﺕ‪  < i9‬ت ا‪ 9 K‬ن ‪ 2  ] I8‬ﺕ‪ %‬ﺱاء ا ; ﺕ &‪ %‬اوا ‪ 8‬او‬
‫ا &  و &‪ %‬ا &  ا &'! ﺡ‪ S9‬ﺕ‪>1‬اﺕ‪ & D %‬ﺹ ا  ا‪K‬ﺱ ﺱ ا ‪+ D‬ة ا‪ 9B‬م‬
‫ﺱ ‪ :‬ﺕ& و ‪
< %‬ا '‪,‬ات ا ‪/‬ﺡ‪. '  ,‬‬

‫‪ -١‬ﺕ‪#2‬ث ا‪#/‬اء ‪. Air Pollution‬‬


‫ا ‪%‬اء ه اﺡ‪ +#‬ا & ﺹ‪ #‬ا ‪f#‬ور  وا‪K‬ﺱ ﺱ‪ #8 + #‬ا ;‪ #‬ة ‪ C#86‬ا ‪ R‬ﺉ&‪ #‬ت ا ;‪ #‬ا ‪
#‬‬
‫ﺕ‪ D s‬ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض ‪ .‬و   ا ‪#%‬اء >‪ #‬اذا اﺡ ‪#‬ى ‪ D#‬اي ‪#‬اد ‪ #c # c‬ﺝ‪#‬دة‬
‫اﺹ‪ 8##? /##‬ا ‪ ## R8‬ت ا‪K‬ﺱ ﺱ‪##% ##‬اء وا ‪ ##R8
##‬ان ‪ >h##‬وﺝده‪ R## ##‬او  ‪D## "1#‬‬
‫ا ‪ BI8‬ت ا ; ‪ C86‬ا ا‪ . %‬و‪ +B‬ﺕ‪ S9‬ا‪ 9# K‬ن <‪
#‬ﺕ ‪ Y#‬ا ‪#%‬اء &‪1# X#‬ﺕ‪ i‬ا‪K‬و ‪+#,< ، D#‬‬
‫آ ‪ -‬اول ر اﺵ‪ %‬ا‪ 9 K‬ن ;‪Xc f‬اؤ‪ d‬ﺡ آ ن ‪
< s‬ا ‪%R‬ف ‪#‬رﺕ‪ i‬ا ‪+‬اﺉ‪ #‬ه‪
#‬‬
‫اول ا ا ث ا
ﺱ‪ %‬ا‪ 9 K‬ن  ‪ i‬رة   و ‪#%‬اء ‪#‬رة " ﺹ‪ . #‬و&‪ X#‬ذ ‪W#‬‬
‫ا ‪ +%‬اﺱ ‪ 8‬ا‪ 9 K‬ن <
ﺕ @‪% i‬اء ‪b  R‬ا ‪ C +‬ﺕ& 
ﺕ!ر‪ d‬ا ;‪ f#‬ري ‪ ،‬و ‪ #R8‬ا ‪#,‬ل‬

‫‪١٧‬‬
‫‪1‬ن ﺕ‪ "+‬ﺱ‪ 6‬رة واﺡ‪+‬ة  ‪ B‬ا‪ 9 K‬ن ه‪
#‬اﺡ‪ +#‬ا ﺱ‪ #‬ﺉ ا ‪# 9#8‬ث ا ‪#%‬اء ‪ .‬ﺡ ‪+ D#‬ا ‪#‬‬
‫ا @رة ا &  اواﺱ‪ T‬ا ‪,‬ن ا ﺱ‪  C‬آ ن ‪ 4‬م ا ازن ا 
ا ‪8‬ﺝد <
آآ‪ S‬ا‪K‬رض‬
‫‪ B‬در ‪ D‬اﺱ  ب ﺝ‪ C8‬ا ‪ >8‬ت ا
!‪ %,‬ا‪ 9# K‬ن ‪ .‬ا‪ K‬ان ا !‪#‬ر ا ‪
 &#‬ا ‪X#8‬ه ا ‪X#‬ي‬
‫ﺡ‪+‬ث ‪ +‬ذ ‪ W‬و"ﺹ <
ا ‪,‬ن ا   ‪ ،‬وﺕ‪b‬ا ‪+ +‬د وﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ ,‬و‪ %c‬ار‪ B‬م ه ﺉ ‪C#‬‬
‫ ‪ ، i## %‬ﺝ‪ ## ##‬آ‪ ##8‬ا ‪##8‬اد ا ‪ ##>8‬ا ‪ ##,!8‬ا ‪ D##‬ا ‪ ##‬ﺕ‪ ‰##‬آ‪ ##8‬ت ه ﺉ‪ ##‬ﺡ ‪ D##‬اﺹ‪-;##‬‬
‫‪ ,‬د ه‪ ##‬وﺕاآ‪b‬ه‪ ##‬ﺕ ‪ ##6‬وز ‪+##B‬رة ‪ ##4‬م ا ‪##‬ازن ا ‪ D##
##‬اﺡ اﺉ‪ . ##%‬آ‪ ##8‬أن ‪ ##8‬ت ازا ‪##‬‬
‫ا ‪  P‬ت ‪ S9‬ا ‪b‬ﺡ] ا ‪ ،
R9‬وآ‪ #8 W X#‬ت ‪ C#!B‬ا‪K‬ﺵ‪ 6‬ر‪K‬ﺱ‪ 8 #‬ل ا"‪ % #‬ا?‪ -'#‬ه‪
#‬‬
‫ا‪"K‬ى  ‪+B‬رة ا ازن ا 
‪ D‬ازا  ا ‪ >8‬ت  ا ! ‪K‬ن ا‪K‬ﺵ‪ 6‬ر وا & ﺕ ت ه
‪#‬‬
‫ا ﺱ ﺉ ا ! ا
ﺕ‪ 8f‬ا ‪ R S9 D 4< ;8‬ت ا ‪#%‬اء ?‪ 8#‬ا ‪ #,8‬د  ا !‪ . #‬ان‬
‫ه‪ dX##‬ا ا‪ ##‬ادت ا ‪ D##‬ﺕ'‪ ## :B ##‬آ ا ‪##‬ث <‪ ## !B ]## I
##‬ت ا ‪##" ##‬ﺹ ا ‪##%‬اء ﺡ ‪D##‬‬
‫اﺹ;‪ -‬ﺕ‪+%‬د ﺡ ة ووﺝد ا‪ 9 K‬ن وا ‪ R‬ﺉ&‪ #‬ت ا ;‪ #‬ا‪#"K‬ى ‪ D#‬ا‪K‬رض ‪ .‬واذا اﺱ‪ 8 #‬ا ;‪ #‬ل‬
‫‪  D‬ه ‪1< i‬ن آآ‪ S#‬ا‪K‬رض ﺱ‪+# +# q#‬ة ‪ #‬ت او ر‪+# #8‬ة ‪#‬ات ‪ #‬ا ‪&9#‬‬
‫‪ R‬ن ‪/ c‬ﺉ‪ ; :‬ة ‪.‬‬

‫أ‪ -‬ﻡ^‪#‬ﻥ ت ا‪#/‬اء ا' ‪:‬‬


‫ ‪R‬ن ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ي ‪R‬ة ا‪K‬ر? ‪ R‬رﺉ‪ c  V‬زي ا & ‪#‬وﺝ وا‪K‬وآ‪9# C# 69#‬‬
‫ﺹ‪P‬ة  ‪ I‬ر ا ‪ 8‬ء ‪ ،‬و ‪ c  B S9‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪#R‬ن و‪ r#‬ا ‪ #P‬زات ا‪#"K‬ى ‪.‬‬
‫و ‪ ##‬ا ‪+##6‬ول ا ‪
##‬ا '‪ ##‬ا آ‪ ## R8
##‬ت ا ‪##%‬اء ا‪K‬ﺱ ﺱ‪ ##‬وه‪
##< ##‬ﺡ ‪ i##‬ا &‪##c ##,‬‬
‫ا ‪. >8‬‬

‫ا‪ R‬ا
‪#‬‬ ‫ا
‪#$%‬ى ﺏ ‪%‬‬
‫ا
^‪#‬ن‬
‫‪%‬‬ ‫)‪(ppm‬‬
‫‪75.65‬‬ ‫‪756,500‬‬ ‫ا & وﺝ ‪N2‬‬
‫‪20.29‬‬ ‫‪202,900‬‬ ‫ا‪K‬وآ‪O2 69‬‬
‫‪3.12‬‬ ‫‪31,200‬‬ ‫‪ I‬ر ا ‪ 8‬ء ‪H2O‬‬
‫‪0.90‬‬ ‫‪9,000‬‬ ‫ا‪K‬رآن ‪Ar‬‬
‫‪0.0305‬‬ ‫‪305‬‬ ‫>
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪CO2‬‬
‫‪0.0017‬‬ ‫‪17.4‬‬ ‫ا &ن ‪Ne‬‬
‫‪0.0005‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫ا ‪%‬م ‪He‬‬
‫‪0.97-1.16‬‬ ‫ا ‪ @8‬ن ‪CH4‬‬
‫‪0.97‬‬ ‫ا ‪  R‬ن ‪Kr‬‬
‫‪0.49‬‬ ‫اوآ‪ +9‬ا & وز ‪N2O‬‬
‫‪0.49‬‬ ‫ا ‪+%‬روﺝ ‪H2‬‬
‫‪0.08‬‬ ‫ا ‪& b‬ن ‪Xe‬‬
‫‪0.02‬‬ ‫ا ‪8‬آ ت ا ‪  f‬ا ‪ ! 8‬ة ‪VOCs‬‬

‫ﺝ ول )‪ : (١-٢‬ﻥ‪ QR‬ا
^‪#‬ﻥ ت اﺉ‪#/2 R‬اء وه‪ #‬ﺏ‪ t$ %‬ا' )` ا
‪#2‬ﺙ( ‪.‬‬

‫وﺕ‪+,‬ر آ  ا ‪%‬اء ا ‪X‬ي ;‪R # T‬ة ا‪K‬ر?‪# #‬ـ ‪ ، #2 5.6 x 1015‬آ‪ #8‬ان آ@ <‪ #‬ا ‪#%‬اء ﺕ‪#,‬‬
‫‪1‬زد د ا‪K‬رﺕ' ع  ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض و ‪ R8‬ا ‪,‬ل ‪1‬ن ‪  99%‬آ  ا ‪/P‬ف ا ‪#6‬ي ﺕ‪8#? C#,‬‬
‫ارﺕ' ع ‪ 6 K‬وز ‪ 30‬آ‪  :‬ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض ‪ .‬و‪ 9 D‬ى ا  ‪1< :‬ن  !‪  j‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪D#‬‬
‫ا ‪%‬اء ‪+,‬ر ;ا
‪ 6.6‬ن ‪ 2‬ﺱ& ﺕ‪ 8‬ﺝ‪ C8‬ا اع ا ‪ >8‬ت و ‪ ] I‬ا ‪ 8‬در ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬
‫ب ‪ -‬ﻡ‪ +‬در ا)ﻥ‪ 5‬ﺙ ت ا
‪#2‬ﺙ ا‪ $‬ﺕ‪ e2‬ا[ ا‪#/‬اء ‪:‬‬
‫ﺕ&!‪ j‬ا ‪ >8‬ت ا ‪ D‬ا ‪%‬اء  ا ‪ 8‬در ا  ‪:‬‬
‫)‪ (١‬ا ‪ 8‬در ا ! وه
ﺕ‪ 8‬ا‪ >  K‬ت ا ‪ >8‬ا
ﺕ&!‪#4 #6 j#‬اه ‪ ، #2‬او‬
‫ا
ﺕ;‪+#‬ث ‪ S9#‬ا‪K #‬د"‪ 9# / #‬ن <‪ . #%‬و‪ #‬ه‪ dX#‬ا ‪ #8‬در >‪ #‬ت ‪ #c‬ﺱ‪ #‬‬
‫آ ‪K‬ﺕ‪ ##‬ا ‪ ##! 8‬ة وﺡ‪ ##‬ت ا ‪ ##,‬ح ‪ ،‬و&‪ ##> ##%‬ت ﺱ‪  ##‬آ ‪ ##P‬زات ا ‪
##‬ﺕ&!‪## j##‬‬
‫ا اآ وا ‪ P‬زات ا
ﺕ&!‪+; 6 j‬وث ﺡاﺉ‪ j‬ا ‪  P‬ت ‪K‬ﺱ ب ‪. 2‬‬
‫)‪ (٢‬ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ!‪ %,‬ا ‪  8‬وا ‪ C 8‬ا ‪ D‬ا ‪%‬اء و;! ت ﺕ ‪ +‬ا ! ‪ B‬ووﺱ ﺉ ا &‪.,‬‬
‫)‪ (٣‬ا‪ >  K‬ت ا
‪ %9‬ا & ط ا ‪b‬را
آ‪1‬ﺱ ‪ 8‬ل ا ‪+8‬ات وا‪K‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  ‪.‬‬
‫)‪ (٤‬ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&!‪ j‬ا ‪ D‬ا ‪%‬اء ‪; 6‬وب وا ‪ 8‬ت ا ‪.  R9‬‬
‫)‪ (٥‬ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ ‪ % S9‬ا &  ا &'! ‪  !B ] I8‬ﺕ‪. %‬‬

‫ج‪ -‬اﻥ‪#‬اع ا
‪#2‬ﺙ ت ا‪ R‬ﻡ ا‪ $‬ﺕ‪ e2‬ا[ ا‪#/‬اء ‪:‬‬
‫ﺕ!‪  < j‬ت ا‪ 9 K‬ن وا '  ت ا &   ‪  !B D‬ﺕ‪ %< 8) %‬ا &  ا &'! ( ‪ ،‬وآ‪W X#‬‬
‫&‪ +‬اﺱ ‪/%‬ك ا اع ا ‪B‬د ا ‪ ' I8‬ا ‪ 8‬ت  ا ‪ >8‬ت ا ‪ D‬ا ‪%‬اء "ﺹ ا ‪ >8‬ت ا ‪ P‬ز ‪. #‬‬
‫و‪ +B‬ﺕ&!‪ j‬ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت ‪  R‬ﺵ آ‪
#< #8‬ﺡ ‪ #c #‬ز اول اوآ‪ +9#‬ا ‪#R‬ن ‪ ،‬او ‪#c R#‬‬
‫ ﺵ ‪  ' 6‬ا ‪ 8‬دة ا ‪ C @&8‬اد ا"ى ‪  R‬اد ﺱ  > ‪%‬اء آ‪ 8‬ه ا ; ل‬
‫ &‪/ 9‬وزون ا‪K‬ر?
‪ .‬وﺕف > ت ا ‪%‬اء ا ‪ % 1  9‬ﺕ‪ W‬ا ‪8‬اد ا
اذا  د"‪ -‬ا ‪D‬‬
‫ﺝ‪ :9‬ا‪ 9 K‬ن <‪ % 1‬ﺕ‪ i S9‬ااض و آ "!ة ‪ +#B‬ﺕ‪+#%‬د ﺡ ﺕ‪ . i#‬و‪ +#B‬ﺹ‪ -'&#‬وآ ‪ #‬ﺡ‪# 8‬‬
‫ا ‪ ##‬ا‪ ##> Environment Protection Agency (EPA) ##R K‬ت ا ‪##%‬اء ا ‪ 9##‬‬
‫ا ﺉ‪ 9‬ا ‪ D‬ا‪K‬ﺹ& ف ا ﺉ‪: 9‬‬
‫)‪ (١‬اآ  ا^ﺏ‪#‬ن ‪ :‬وﺕ‪ 8‬ه‪ dX‬ا '‪ # # #‬ا ‪ #P‬زات ه‪ #c #8‬ز اول اوآ‪ +9#‬ا ‪#R‬ن‬
‫‪ CO‬و‪ c‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪. CO2‬‬
‫)‪ (٢‬اآ  ا^‪ SOx u‬وﺏ‪ v5‬ا
آ ت ا^‪ $‬ا ‪ :‬وه
ﺕ‪  8‬ن  اآ ﺱ‪+‬‬
‫ا ‪ - R‬ه‪
> 8‬اوآ‪ +9‬ا ‪ SO2 - R‬و> ‪ Y‬اوآ‪ +9‬ا ‪ ، SO3 - R‬ا? < ا ‪r D‬‬
‫ا ‪8‬آ ت ا ‪ @ ''I‬آ ن ا‪ >K‬وا ‪+ R‬ات ا ‪ c @ ''I‬ز آ ‪+‬‬
‫ا ‪+%‬روﺝ ‪. H2S‬‬
‫)‪ (٣‬اآ  ا‪$‬وﺝ‪ : NOx G‬وه
ﺕ‪ >/> 8‬اآ ﺱ‪ c +‬ز  ه
‪ ، NO2 , NO, N2O‬ا ‬
‫ا‪K‬آ ﺱ‪ +‬ا‪ DK‬ا‪"K‬ى <‪
%‬ا‪> B‬ﺕ وﺕ ; ‪ 9‬ا ‪ V' D‬ه‪ dX‬ا‪K‬آ ﺱ‪. +‬‬
‫)‪ (٤‬ا‪ /‬روآﺏ‪#‬ﻥ ت ا
‪ : HC 2$‬ﺕ‪ 8‬ه‪ dX‬ا ' آ‪ 8‬آة  ا ‪ P‬زات وا‪IK‬ة‬
‫ا ا<& وا‪K‬و '& وا‪K‬ﺱ & وا‪K‬رو ﺕ وا ‪8‬آ ت ا ‪  f‬ا ‪ ! 8‬ة )‪. (VOCs‬‬
‫)‪ (٥‬ا
‪#‬اد ا  ﺉ' ‪+I 9 : PM‬م !‪ q‬ا ‪8‬اد ا ‪ B+‬ﺉ‪/ ,‬ﺵ رة ا ‪ D‬ا ‪ 896‬ت ا  او‬
‫‪!B‬ات ا ‪8‬اد ا ‪ 9‬ﺉ ا
ﺕ&  <
ا ‪%‬اء ‪ 9‬ا ث ‪ ، i‬وآ‪ 8‬آ ن ﺡ‪ :6‬ه‪ dX‬ا ‪ B+#‬ﺉ‪j‬‬
‫ا?‪ P‬آ‪ 8‬آ ن "!ه اآ ‪.‬‬
‫)‪ (٦‬ا)وزون ا)رﺽ ‪ : O3‬وه ‪ c‬ز ﺕ ‪R‬ن ﺝ‪/>  i  b‬ث ذرات  ا‪K‬وآ‪jkaH ) 69‬‬
‫ﺕ&‪  1‬ا ‪ +‬ج اوآ‪ 69‬ﺝ‪ C#
# b‬اوآ‪ 69#‬ذري ( ‪ .‬ان وﺝ‪#‬د ا‪K‬وزون ‪#B‬ب ﺱ‪q!#‬‬
‫ا‪K‬رض    ا ا ا ‪.  >8‬‬
‫)‪ (٧‬ﻡآ ت اﺹ ص ‪ :‬ا ﺹ ص ه ‪+‬ن اﺝ‪ +‬رة ‪ 2‬آ‪ " +8‬م <‪
#‬ا !‪، #‬‬
‫ا‪ K‬ا ‪ Y& i‬ا ‪ D‬ا ‪%‬اء &‪ +‬اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ R‬زو  ا ‪ 9;8‬ا‪ C‬ا>‪/‬ت ا ﺹ ص ‪.‬‬

‫‪١٩‬‬
‫د‪ -‬ﺕ‪#2‬ث ا‪#/‬اء ا اﺥ‪) 2‬ا‪#/‬اء داﺥ* ا
 ﻥ( ‪. Indoor Air Pollution‬‬
‫‪ /‬دا" ا ‪  +B
8‬إ ‪  % ٩٠ – ٨٠ D‬و‪@R < ، :% B‬‬ ‫آ@  ا & س ‪f,‬ن و‪ً 2 ً B‬‬
‫ ‪8‬ن و ‪1‬آن و & ن و ن دا" ا ‪
8‬ا
‪R‬ن دورة ا ‪%‬اء <‪ ، ً #,P #%‬وه‪X#‬ا ‪ #‬‬
‫د‪ D‬آ@  ا & س  ‪+,‬ون ‪1‬ن ﺕ‪#‬ث ا ‪#%‬اء ا ‪+#‬ا"
ه‪ #‬أ"!‪ # #‬ﺕ‪#‬ث ا ‪#%‬اء ا ‪ #I‬رﺝ

‫ &‪ ; 9‬ة ا‪ 9 K‬ن ‪ .‬و&‪ X‬ا ‪ &9‬ت ‪+‬أ ا ‪f#‬ء ‪#? D# T9#‬ع ﺕ‪#‬ث ا ‪#%‬اء ا ‪+#‬ا"

‫وا"‪X"1 X‬ا ﺡ‪b‬ا آا  ا‪K‬ه ‪ 8‬م ‪ .‬و أه‪ # :‬در ﺕ‪#‬ث ا ‪#%‬اء ا ‪+#‬ا"
ا ‪ #P‬زات ا ‪#@&8‬‬
‫ ا ‪+#8‬ا<
ء ‪ ،‬ﺕ‪ "+#‬ا ‪ 69#‬ﺉ وا ‪/9#8‬ت ‪# ،‬اد ا‪K‬ﺹ‪ #‬غ وا ‪+#‬ه ت ‪ ،‬ا‪#Ip‬ة ا & ﺕ‪# #6‬‬
‫ا ‪'8‬وﺵ ت ‪ ،‬ا ‪I‬ر ا
ﺕ‪+I 9‬م ‪@R‬ة دا"‪ #‬ا ‪ 8 6
#<
#8‬ﺕ&‪ < #?y  ، #‬إ ‪ D#‬ا ' ‪#‬ن‬
‫ا ‪9 8‬ب  أﺝ‪b%‬ة ا ‪ . ]R‬و<
ا ‪ K‬ت ا ‪+; 8‬ة ﺡ ﺕاﺝ‪ #c +#‬ز ا ‪#‬ادون ‪ Radon‬وه‪#‬‬
‫‪ c‬ز ‪ T‬إﺵ  ‪
< Radioactive Gas‬ا ‪9‬اد ‪  i>  K 6 S‬ا‪p‬رض ‪ .‬وه& ك أ ‪ ًf‬‬
‫‪ r‬ا ‪R8‬و ت أو ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ‪ ,B+‬ا
ﺕث ا ‪%‬اء ا ‪+‬ا"
‪.‬‬

‫‪ -٢‬ﺕ‪#2‬ث ا
ء ‪. Water Pollution‬‬
‫ ‪1‬ﺕ
ا ‪ 8‬ء <
ا ‪+‬رﺝ ا @  ‪ +‬ا ‪%‬اء  ﺡ اه‪ i 8‬آ‪1‬ﺡ‪ +#‬ا & ﺹ‪ #‬ا‪K‬ﺱ ﺱ‪ #‬ا ‪/‬ز‪#‬‬
‫ ‪ 8 +‬ا ; ة ‪ D‬ا ‪R‬ة ا‪K‬ر? ‪ .‬و‪+‬ا  ا ;  ا ! ا
اﺝ‪ % +‬ا ‪ 8‬ء <‪
#‬ا !‪#‬‬
‫@‪ ##‬ا‪ ##% K‬ر وا ;‪ ##‬ر وا ‪ d ##8‬ا ‪ i## 1< ، ##<6‬اﺝ‪ +##‬ا ‪1 f##‬ﺵ‪ R##‬ل ‪+## +‬ة ا"‪##‬ى @‪ ##‬ا ‪##P‬م ‪،‬‬
‫ا‪ !K‬ر ‪ ،‬ا @ج ‪ ،‬وا ‪ f‬ب ‪ .‬و ‪  :c‬ان ا ث اﺹ ب ه‪ dX‬ا ‪ 8‬دة &‪+ X‬أ ا ; ة ‪%u D‬‬
‫ا ‪R‬آ‪ ، S‬ا‪ K‬ان ا ‪ R % : !I‬ﺝ‪ :9‬ا‪+ X& K‬أ ا @‪#‬رة ا ‪  &#‬اواﺱ‪ T#‬ا ‪#,‬ن ا ﺱ‪C#‬‬
‫‪X##, ##6 ##‬ف <‪/f##‬ت ا ‪ C ##8‬و‪ d ##‬ا ‪ ##68‬ري <‪
##‬ا‪ ##% K‬ر وا ;‪##‬ات ‪ .‬و‪ +##B‬اﺱ‪ 8 #‬ه‪X##‬ا‬
‫ا ‪ C :B '  !I‬ازد د ا !ر ا ‪
8‬وا ‪
#&,‬وا ;‪ f#‬ري ﺡ ‪ D#‬اﺹ‪ -;#‬ا‪ #% K‬ر وا ;‪#‬ات‬
‫‪ 9‬د ت ?‪ d 8 8I‬ا‪K‬ﺱ& ا ‪X,‬رة ذات ا واﺉ‪ q‬ا ‪ Y#; % R‬ا ‪ :# #%‬ﺕ‪ #c q#‬ﺹ‪; #‬‬
‫ ب <;‪  S9‬اﺹ;‪ -‬ﺡ ‪ c D‬ﺹ ; ; ة ا ‪ #BI8‬ت ا ‪ 8‬ﺉ‪ . #%< #‬و ‪ :9#,‬ﺕ‪#‬ث ا ‪ #8‬ء‬
‫رة   ا ‪ 89B D‬ه‪: 8‬‬
‫ ﺕث  در ا ‪ d 8‬ا ;ة @ ا‪ % K‬ر وا ;ات وا ‪ d 8‬ا ‪ <6‬وا
ه
‪+‬ر ا ‪ #8‬ء‬
‫ا  ‪ q‬ب ‪ +‬ﺕ' ‪!  i‬ق ا‪  K‬د  ‪.‬‬
‫ ﺕث  ‪ d‬ا ;‪.‬‬

‫أ‪ -‬ﻡ^‪#‬ﻥ ت ا
ء ا‪2 y +‬ب ‪:‬‬
‫ان ا آ‪ S‬ا ‪ 8R‬وي ‪ #8‬ء وه‪ i# ; #‬ا &‪ #,‬ه‪ ، H2O #‬ا‪ K‬ا ‪ K i#‬اﺝ‪100% #, # ; +#‬‬
‫‪X%‬ا ا ‪
< R‬ا !‪ . #,! #‬وﺡ ‪ # D#‬ا  ‪ # #‬ن ‪ d #‬ا‪ #!K‬ر ه‪ #
#‬ء ; ‪ #, #‬ا‪ K‬ان‬
‫ا‪
< K‬ا ا‪ V CB‬آ‪K W X‬ن ‪!B‬ات ا‪ #!K‬ر ﺕ;‪ #% #8‬ا>&‪ #‬ء ﺱ‪ %2,#‬آ‪ #8‬ت ﺹ‪P#‬ة ‪#‬‬
‫ا ‪ P‬زات ا
ﺕ‪X‬وب <‪ c) %‬زات ‪X‬ا( ‪ ،‬ا ‪ #P‬ر ‪ ،‬ود‪ #B‬ﺉ‪ j‬ا ‪#8‬اد ‪ .‬و&‪ +#‬ا ‪ 9#‬ب ‪ d #‬ا‪ #!K‬ر‬
‫‪ D‬ا‪K‬رض <‪ % 1‬ا ‪ f‬ﺕ;‪ 8‬وﺕ‪6‬ف ‪  %‬ا  آ ﺵ
ء ‪X  B‬و ن <
ا ‪ 8‬ء ﺱاء ‬
‫ا ‪8‬اد ا
ه
ﺝدة اﺹ‪
< /‬ا  او  ا ‪8‬اد ا
‪ %'I‬ا‪ 9 K‬ن ‪ ،‬ا? < ا ‪ D‬ا ‪ #  R‬‬
‫وا ‪6‬اﺉ‪ :‬وا ‪ ,‬ا ‪ .  f‬و‪ +B‬ﺕ‪R‬ن ه‪ dX‬ا اﺉ‪ > S‬ﺕ!
‪ 8‬ء  ‪  c‬وراﺉ; آ ‪%‬‬
‫وﺵ‪R /R‬ا ‪ ،‬او ‪ +B‬ﺕ‪ i6‬ﺱ  ;‪ c q Y‬ﺹ ‪/ q‬ﺱ ‪+I‬ام ا ي و‪f‬او ﺡ ‪ B D‬ﺕ‬
‫‪p‬ﺵ‪ R‬ل ا ; ة ا‪"K‬ى ‪.‬‬

‫وﺕ‪ ] I‬ا &‪4‬ة ا ‪ , D‬وة ا ‪ d 8‬ا ‪/ "1 +I 98‬ف ا ‪+%‬ف  اﺱ ‪+I‬ا‪1< . %‬ن  ‪ :%‬ا‪ 9 K‬ن‬
‫<
ه‪X‬ا ا ‪ S 6‬ه ان ‪R‬ن ا ‪ 8‬ء ا ‪+I 98‬م ب و ‪cx‬اض ا ‪ : +  b&8‬ا ن وا !‪:‬‬
‫وا اﺉ; وﺹ;
اي "
 ا ‪6‬ا>‪ :‬وا ‪  R‬وا ' وﺱ ت و"
 ا ‪8‬اد ا ‪ ،  9‬وان‬

‫‪٢٠‬‬
‫ ‪R‬ن ا ‪9 f‬ا ‪ Soft‬اي ‪ R8‬ان ‪R‬ن ا ‪c‬ة ‪ C‬ا ا وا ‪ '4&8‬ت ‪ .‬ا  ا & ﺡ‬
‫ا &  <‪1‬ن ا &‪4‬ة ا ‪ D‬ا ‪ 8‬ء ا &‪
,‬ﺕ‪K ] I‬ن  ‪ :%‬ه& ه ان ‪R‬ن ا ‪ 8‬ء ‪1  S9 c‬آ‬
‫و‪R K‬ن ا ﺱ ت ‪ .‬ا <
‪ 4‬ا ‪b8‬ار وا '‪/‬ﺡ <‪1‬ن  !ب <
ا ‪ 8‬ء ا ‪+I 98‬م ه‬
‫ان ; ي ‪ D‬ا‪/K‬ح وا ‪ 8‬دن ا
ﺕ‪ 8
< + 9‬ا ‪ ;8‬ﺹ وا ‪b8‬رو ت ‪ .‬وﺕ‪ ] I‬ا اﺉ‪q‬‬
‫ا
ﺕ‪ %f‬ا ‪+‬ول وا ;‪ R‬ت ‪8‬اﺹ' ت وﺵوط ا ‪ 8‬ء ا ‪+I 98‬م ب ﺡ‪+ S9‬ر ا ‪ 8‬ء‬
‫ا ‪+I 98‬م و‪ 2‬ا  ا
ﺝ‪ %< +‬ا‪ 9 K‬ن ‪ ،‬و ‪
< R‬آ ا‪K‬ﺡال <‪K
%‬ﺕ‪
< ] I‬‬
‫ا وط ا‪K‬ﺱ ﺱ ا ‪ &8‬ا‪ . d/‬و ‪ +‬ا ‪ 8‬ء > اذا ﺕ‪ 6‬وزت ‪ 9‬ا‪/K‬ح <‪500 i‬‬
‫‪ ،milligram/liter‬ا  &‪8 9‬اد ا ‪ 8R‬و  وا ‪ 8‬دن ا
‪ R8‬ان ﺕ اﺝ‪
< +‬ا ‪ 8‬ء < ن‬
‫ه& ك ﺡ‪+‬ود  ‪6 K‬ز ﺕ‪ 6‬وزه ا‪B‬ﺕ‪ %‬ا‪ 84 K‬ا ‪+‬و  ا ‪+8 8‬ة @ اﺉ‪ 84& q‬ا ‪V,‬‬
‫ا ‪+‬و  )ا‪b K‬و ‪ ، International Standard Organization (ISO‬وﺱ ‪  :‬ن ه‪ dX‬ا ;‪+‬ود‬
‫<
<‪,‬ة ‪K‬ﺡ‪. ,‬‬

‫ب‪ -‬ﻡ‪ +‬در ا


‪#2‬ﺙ ت ا‪ $‬ﺕ‪R$‬ب ا[ ا
 ‪: z‬‬
‫ﺕ ‪ D##,‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ ;!9##‬وا ‪ d ##8‬ا ‪ ##<6‬آ‪ ##8‬ت ه ﺉ‪ ## ##‬ا ‪ ##>8‬ت ‪ ##R8‬ﺡ‪ & ##‬ﺵ‪## %##‬‬
‫ا ‪ 8‬در ا  ‪:‬‬
‫ﺵ‪ R‬ت ا ‪ 68‬ري <
ا ‪+8‬ن ‪.‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫ا ‪ C 8‬ا ‪. ' I8‬‬ ‫)‪(٢‬‬
‫ا ‪ &8‬ﺝ‪ :‬واآ‪ b‬ا ‪.  +‬‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ا‪K‬را?
ا ‪b‬را ا
ﺕ‪+I 9‬م ا‪K‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  وا ‪+8‬ات ا ;  ‪.‬‬ ‫)‪(٤‬‬
‫ا ‪ 8‬زل وﺵ‪ R‬ت ا ي ‪.‬‬ ‫)‪(٥‬‬
‫ا ;ا ت ا ‪  8‬وا ‪8‬اد ا ‪. I9' 8‬‬ ‫)‪(٦‬‬
‫ا<‪ j‬ا &  ا &'! ا ‪. ' I8‬‬ ‫)‪(٧‬‬
‫ﺕ‪ 9‬ت ا ‪8‬اد ا &'! ‪.‬‬ ‫)‪(٨‬‬

‫ج‪ -‬اﻥ‪#‬اع ا
‪#2‬ﺙ ت ا‪ $‬ﺕ‪ e2‬ا[ ا
 ‪: z‬‬
‫ﺕ ‪9‬ب ا ‪8‬اد ا ‪ >8‬ا
اآ@ه  ا ‪8‬اد ا ‪  9‬ا ‪ D#‬ا ‪ # d #8‬ا ' ‪ #‬ت ا ‪]# I8  &#‬‬
‫<و‪ %‬وآ‪/f<  W X‬ت ا ‪+8‬ن و ' ﺕ‪ . #%‬وﺕ ‪ #‬ا ‪  &#‬ا &'!‪ #‬واﺡ‪+#‬ة ‪ #‬اآ@‪ #‬وا"!‪#‬‬
‫& ﺵ‪
##‬ء و‪ ##‬در ا ‪##‬ث ا ‪
##‬ﺕ‪ S##‬ا ‪ d ##8‬ﺱ‪##‬اء ا ‪ d ##8‬ا ‪## ; ##‬ب @‪ d ## ##‬ا‪ ##% K‬ر‬
‫وا ;ات وا ‪ d 8‬ا ‪ ، <6‬او  ‪ d‬ا ; ر ‪ .‬وﺕ‪ #8 R‬ا ‪9#‬ب ‪ #c‬ا ‪ i# !9#8‬واﺡ‪+#‬ة‬
‫ اآ وا‪ +,‬ا ‪ 8‬آ <
ه‪X‬ا ا ‪ 68‬ل ‪ ،‬آ‪ #8‬ا ‪ #%‬ﺕ ‪ # #‬اآ@‪ # #‬در ا ‪#‬ث ا ‪
#‬ﺕ‪S#‬‬
‫ا ‪ d 8‬رة   ‪ .‬و<‪
 8‬اه‪ :‬ا اع ا ‪ >8‬ت ا
ﺕ!‪ j‬ا ‪ D‬ا ‪ #%< #8 d 8‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪
#‬‬
‫ه
 اﺹ '!
وا
‪ R8‬ان ﺕ ‪9‬ب ا ‪ D‬ا ‪ 8‬ء ‪.‬‬
‫)‪ d  (١‬ا ‪ 68‬ري ‪.‬‬
‫)‪/f< (٢‬ت ا ‪ C 8‬وا ‪
< 8‬ووﺡ‪+‬ات ا ‪. 6 8‬‬
‫)‪ (٣‬ا ‪8‬اد وا '‪/f‬ت ا ‪  f‬ا
ﺕ‪ W% 9‬ا‪K‬وآ‪. 69‬‬
‫)‪ d  (٤‬ا ف ا &   ا ‪ C 8‬وا ‪
< 8‬ووﺡ‪+‬ات ا ‪. 6 8‬‬
‫)‪ (٥‬ا ‪ d 8‬ا ; رة ) ‪ d‬ا  ‪ (+‬ا & ﺕ‪ C   6‬ﺕ ‪ +‬ا ! ‪ B‬وا ‪ C #8‬ا ‪ #' I8‬و‪
< #‬‬
‫ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪.‬‬
‫)‪ d  (٦‬ا ي وا ‪ 8‬زل ا ‪K  >8‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  وا ‪+8‬ات وا‪/K‬ح ‪.‬‬
‫)‪ (٧‬ا ‪8‬اد ا ‪ 8R‬و  ا ‪. ' I8‬‬
‫)‪ (٨‬ا ﺱ ت ا ‪  +8‬ا ‪  <6&8‬ا‪K‬رض ‪.‬‬
‫)‪ (٩‬ا ‪9‬اﺉ وا ‪8‬اد ا &'! ‪.‬‬

‫‪٢١‬‬
‫‪ -٣‬ﺕ‪#2‬ث ا‪$‬ﺏ ‪. Soil Pollution‬‬
‫ﺕ ث ا  آ‪P‬ه  ‪ ,‬ت ا  ا‪K‬ﺱ ﺱ ‪ C86‬ا ‪ >8‬ت ا
‪ #‬ذآه‪#" #‬ﺹ ‬
‫ا @‪ . %& ,‬و اول ا‪ #‬ا ‪#‬ث ا ‪
#‬اﺹ‪ - #‬ا ‪+# X#& #‬أ ا ‪ #,I‬ه‪ #‬ﺕ>‪6 # #%‬ا>‪:‬‬
‫وا ‪ ##  R‬وا ' وﺱ‪ ##‬ت ‪##! ##6‬ح <‪/f##‬ت ا‪ 9## K‬ن وا ;ا ‪ ##‬ت ‪ D##‬ا‪K‬رض ‪ .‬و ‪+## +#‬أ‬
‫ا &‪ f%‬ا &  وا ‪ &,‬ا
ﺡ‪ ->+‬اواﺱ‪ T‬ا ‪,‬ن ا ﺱ‪  C‬ا"‪X‬ت ا &' ت ا &  ﺕ!ح‬
‫<
ا اء و‪b  R‬ا ‪ 8 +‬ا"‪ S9 X‬ﺕ>‪ #‬آ‪#‬ا ‪/#‬رض وا ‪ . #‬و‪+#‬ا ‪ #‬اﺹ‪  #‬ا ‪#‬‬
‫ ‪ >8‬ت  !ق ا ‪  +,‬اﺱة  ‪ &
B‬ﺹ ا  <‪ % 1‬ﺕاﺝ‪ #!" i‬ﺝ‪ :9#‬ا"‪ #‬ا‪ K‬وه‪ #‬د<‪#‬‬
‫ا ‪ >8‬ت وا &' ت <‪ P +8  R %‬ا ‪" %& mI‬ﺹ ا &' ‪ #‬ت ا ‪ #8‬ا ‪
#‬ه‪#
#‬‬
‫‪ ##'I‬ت ا ‪ C ##8‬وا ‪/ ##'8‬ت ا &و ‪ . ##‬وﺕ‪ ##6‬ا ‪ ##>8‬ت ‪ ##‬ا‪K‬را?‪
##‬ا ‪##c j2 ##&  ##8‬‬
‫ﺹ ; ‪b‬را و‪ W X‬ﺕ‪ D >h‬ﺡ ة ا‪ 9 K‬ن وا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; ا‪"K‬ى ‪  c R‬ﺵ ‪.‬‬

‫أ‪ -‬ﻡ‪ +‬در ا‪#2$‬ث ا‪ $‬ﺕ‪ Q+‬ا‪$‬ﺏ ‪:‬‬


‫<‪
 8‬اه‪  :‬در ا ث ا
ﺕ‪ S‬ا  ‪:‬‬
‫ا‪K‬را?
ا ‪b‬را ا
ﺕ‪+I 9‬م ا‪K‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  وا ‪+8‬ات ا ;  ‪.‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫ا ‪ C 8‬ا ‪. ' I8‬‬ ‫)‪(٢‬‬
‫ ' ت ا‪ 9 K‬ن وا ‪+8‬ن ‪.‬‬ ‫)‪(٣‬‬
‫<‪/f‬ت و‪ 'I‬ت ا ;ا ت ‪.‬‬ ‫)‪(٤‬‬
‫ا ‪ !;8‬ت ا &و  ‪.‬‬ ‫)‪(٥‬‬
‫‪ 'I‬ت ا ‪ 6‬رب ا &و  ‪.‬‬ ‫)‪(٦‬‬
‫ا ‪ 9‬ت  & ت وا<‪ j‬ا &  ا &'! ‪  !B ] I8‬ﺕ‪. %‬‬ ‫)‪(٧‬‬
‫‪2‬ح ا ‪ , 8‬ت ا &'! ا ‪. R% 98‬‬ ‫)‪(٨‬‬

‫ب ‪ -‬اﻥ‪#‬اع ا
‪#2‬ﺙ ت ا‪ $‬ﺕ‪ Q+‬ا‪$‬ﺏ ‪:‬‬
‫ﺕ‪ 2 ## S9##‬ت ا‪ 9## K‬ن ا ; ﺕ‪ ، ##‬وا ' ‪ ##‬ت ا ‪b‬را‪ ##‬وا ‪ ##%< ##8  &##‬ا ‪  &##‬ا &'!‪##‬‬
‫ا !‪/‬ق ‪ ] I‬ا ‪ >8‬ت ا ‪ D‬ا‪K‬را?
وا  ‪ .‬ان ا ‪ >8‬ت ا
ﺕ&!‪ # j#‬ا ' ‪ #‬ت ا &'!‪#‬‬
‫ ‪X‬ات <
‪ ] I‬اﺡ‪ %‬ا ‪+‬اء  ﺡ ا‪K‬ﺱ ‪I‬اج وا ‪ %‬ء ‪8‬ﺡ ا ز ‪ C‬وا‪K‬ﺱ ‪/%‬ك ه

‫ اآ@ ا ا ث ا
ﺕ‪ S‬ا  ‪.‬‬
‫و<‪
 8‬اه‪ :‬ا ‪ >8‬ت ا
‪ R8‬ان ﺕ ‪9‬ب ا ‪ D‬ا  ‪:‬‬
‫)‪ (١‬ا‪K‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  وا ‪+8‬ات ا ;  ‪.‬‬
‫)‪/f< (٢‬ت و ' ت ا ‪ C 8‬ا ‪. ' I8‬‬
‫)‪ (٣‬ا ‪  8,‬و ' ت و‪ 'I‬ت ا ‪+8‬ن وا ‪ 868‬ت ا ‪" &R9‬ﺹ ا ‪8‬اد ا ‪/‬ﺱ ‪. R‬‬
‫)‪ (٤‬ﺕﺱ‪ S‬ا ‪ 8‬دن ا @‪ ,‬ا ‪  9‬ا ‪  ,!&8‬اﺱ ‪+I‬ام ا اع ا ‪B‬د ا ‪
< ' I8‬ا  ‪.‬‬
‫)‪ (٥‬ا‪ !K‬ر ا ; ‪. f‬‬
‫)‪ (٦‬ا &' ت ا &  ا ‪ S‬ﺕ‪ <+‬دا" ا‪K‬رض ‪.‬‬
‫)‪ (٧‬ا ‪8‬اد ا ‪ 8‬ا
ﺕ‪ <+‬دا" ا‪K‬رض ‪.‬‬
‫)‪ 'I (٨‬ت ا ‪ 6‬رب ا &و  ‪ ] I8‬ا ا‪. %‬‬
‫)‪ d  (٩‬ا ف ا &  ا
‪ :‬ﺹ<‪  %‬ا ‪ C 8‬وا ‪  8‬ا ‪ D‬ا‪K‬رض ‪.‬‬
‫)‪ (١٠‬ا ‪8‬اد وا ‪9‬اﺉ ا &'! ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬
‫‪ -٤‬ﺕ‪#2‬ث ا‪C‬اء ‪. Food Pollution‬‬
‫ ث ا ‪XP‬اء ‪+‬ة ‪2‬ق ‪ %f‬آ‪ #8‬ﺉ
وا ‪ r#‬ا‪  # #"K‬ﺝ
‪ .‬و ﺝ‪ C#‬ﺱ‪ S#‬ا ‪#‬ث‬
‫ا ‪ 8R‬ﺉ
‪XP‬اء ا ‪ D‬ا ‪ ,‬ل ا‪ >K‬ر ا ‪ >8 89‬ت ا
ﺕ‪ S‬ا ‪%‬اء وا ‪ #8‬ء وا ‪ #‬ا ‪ D#‬ا ‪X#P‬اء‬
‫ ‪ % "+ 6‬ا ‪ D‬ا & ﺕ ت وا ‪ % ,‬ا ‪ D‬ا ‪ ;8‬ﺹ ا ‪b‬را وا‪ 8>K‬ر ‪ .‬وﺕ& ‪ #,‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪ 9#‬‬
‫ا ‪ D‬ا‪ 9 K‬ن ا ‪ S9‬ﺕ& و ‪ ;8 i‬ﺹ ا & ﺕ ا ‪ ، >8‬او ‪ S9‬ﺕ& و ‪#; i#‬م ا ;ا ‪ #‬ت ا ‪
#‬‬
‫ﺕ ش ‪ D‬ه‪ dX‬ا ‪ ;8‬ﺹ ‪ .‬ان  در ا ‪ >8‬ت ا ‪  9‬ا
ﺕ‪ S‬ا & ﺕ ت ه
 ا‪K‬ﺱ‪+8#‬ة‬
‫ا ‪ 8R‬و  ‪ ،‬ا ‪+8‬ات ا ;‪ ،  #‬ا ‪#%‬اء ا ‪#8‬ث ‪ ،‬ا ‪ #8‬ء ا ‪#8‬ث ‪ ،‬و‪ #‬ا ‪ #‬ا ‪ . #>8‬و ‪#R8‬‬
‫ ‪ >8‬ت ا ‪  9‬ان ﺕ‪ "+‬ا ‪ D‬اﺝ‪ 9‬م ا & ﺕ ت  ‪ j 2‬ا ‪ 8‬ء وا  وﺡ ‪ j# 2 # D#‬ا ‪#%‬اء‬
‫ ‪ /" V'& 6‬ا & ﺕ ت او ‪ S9‬ﺕﺱ‪ S‬ا ‪8‬اد ا ‪  9‬ا @‪ #,‬ود‪ B‬ﺉ‪ D# #%,‬ا‪ #c‬ن واوراق‬
‫ه‪ dX##‬ا & ﺕ‪ ##‬ت ‪ .‬ان ا‪ ##>K‬ر ا ‪ ##>8 ;##‬ت ا ‪  9##‬ا ‪ ##R8
##‬ان ﺕ اﺝ‪
##< +##‬ا ‪X##P‬اء ‪ D##‬ﺡ‪ ##‬ة‬
‫ا‪ 9 K‬ن ه
ذات ا‪ >K‬ر ا
‪ R8‬ان ﺕ‪  8< i‬وﺹ‪ -‬ا ‪  R i‬ﺵ  ‪ j 2‬ا ‪#%‬اء‬
‫او ا ‪ 8‬ء او ا  ‪.‬‬

‫ان ا &ع ا @
 ا ‪#‬ث ا ‪X#‬ي ‪ #R8‬ان ‪ S#‬ا ‪X#P‬اء ه‪ #‬ا ‪#‬ث ا ‪  #‬ﺝ
‪ .‬و ‪#‬د ﺱ‪S#‬‬
‫ا ث ا  ﺝ
ا ‪XP‬اء ‪R8  i> 6‬و ت وا ‪6‬ا>‪ :‬وا ' وﺱ ت ‪ .‬و ‪ S‬ه‪X#‬ا ا &‪#‬ع‬
‫‪ ##‬ا ‪##‬ث ا ‪X##P‬اء ‪ S9##‬ﺡ'‪
##< i##4‬ا‪ ##‬آ ‪X##B‬رة ‪ ##c‬ﺹ‪ ، ;##‬وﺕ& و ‪ i##‬دون ﺕ!‪ ##%‬او ﺕ‪. :##,‬‬
‫و ‪ R8‬ا ;‪  +‬ه‪X‬ا ا &ع  ا ث ‪ j 2   %9‬ا ‪ :,‬وا ‪ d 8  9P‬ا &‪ ، #'4‬ا?‪< #‬‬
‫ا ‪ D‬ﺕ@‪ ],‬ا‪<K‬اد وﺕ ‪ :%‬ا ‪ D‬ا ‪ 2 I8‬ا ; ا
ﺕ& (  ا ث ا   ﺝ
‪XP‬اء ‪.‬‬

‫وه& ك ع > ‪  Y‬ا ث ‪ #R8‬ان ‪ S#‬ا ‪X#P‬اء ه‪ #‬ا ‪#‬ث ا ‪ #‬ﺕ‪Biotechnology
&,‬‬
‫‪ ، Pollution‬وه‪ ##‬ا ‪##‬ث ا &‪ ##‬ﺕ( ‪ ##‬ﺕ‪ "+##‬ا‪ 9## K‬ن ‪ ##2 ##P‬ا &‪ ##‬ا   ﺝ‪ & ##‬ﺕ‪ ##‬ت‬
‫ا ‪XP 6 &8‬اء ‪ .‬و ; ا ث ا  ﺕ‪XP
&,‬اء ‪ #‬اﺱ‪+I #‬ام اﺱ‪ S #‬ا ‪+&%‬ﺱ‪ #‬ا را>‪ +# #‬‬
‫ﺝ&‪ ##‬ت ا & ﺕ‪ ##‬ت ‪##P‬ض ا ;‪##‬ل ‪ ## D##‬ت ﺝ‪+##‬ة ‪ ##‬ا‪ ##8>K‬ر وا ‪ ;8‬ﺹ‪ ##‬وا ‪f##I‬وات‬
‫ا ‪b‬را و‪ 1‬ﺝ ت ﺕ'ق ‪ @R‬ا ‪K+8‬ت ا ! ‪ .‬و‪ +#B‬ادت ه‪ dX#‬ا !‪#‬رات ا ‪ j#" D#‬اﺝ‪ #‬ل‬
‫ﺝ‪+ +‬ة  ا & ﺕ ت ﺕ!
& ﺝ ت   ا ‪6‬دة ‪ 8‬زاد  ا‪ B‬ل ا & س ‪ D‬ﺵاﺉ‪ %‬وﺕ& و ‪. #%‬‬
‫ا‪ K‬ان اﺱ ‪+I‬ام ه‪ dX‬ا‪ K‬اع ‪ #‬ا‪ # XcK‬ا<‪#‬ز ‪# < +#‬ة ‪ #‬اﺱ‪+I #‬ا‪#%u %‬ر ا ‪#‬اع ﺝ‪+# +‬ة ‪#‬‬
‫ا‪K‬اض ا
‪ :‬ﺕ‪ R‬و< او ﺵ ﺉ  ‪" B‬ﺹ ا‪K‬اض ا ‪ . @I‬و‪ +B‬ادى ه‪X‬ا ا‪K‬‬
‫ا ‪ j" D‬ﺡ   آ‪ R# 9#‬ﺝ‪ #‬ا &‪ #‬س "‪#‬ﺹ <‪
#‬ا ‪+#‬ول ا ‪ ; #+, 8‬ﺵ‪#‬ن ‪ #‬اﺱ‪+I #‬ام‬
‫ا‪ ## XcK‬ا ‪ ## +8‬ﺝ&‪ . ##‬و‪ +##B‬ﺕ‪ ##84& -R##‬ت ‪ ##‬ﺕ‪ dX##% m # I‬ا ; ‪##P ##‬ض ﺕ‪ ##‬ا &‪ ##‬س‬
‫‪ 2 I8‬اﺱ ‪/%‬ك ا‪  XcK‬ا ‪  +8‬ورا> و ;‪ Y‬ا ;‪ R‬ت ‪ D‬ﺱ ا ‪#,‬ا  ا ‪
#‬ﺕ;‪#‬م ا ﺝ‪ #%‬‬
‫او ا ‪ 8‬ﺝة ‪ K . %‬ان ا‪ V K‬آ‪
< W X‬ا ‪+‬ول ا &  ‪
'< ،‬ﺡ ى ﺕ‪ W‬ا‪  XcK‬ﺕ ‪+R‬س <

‫;‪/‬ت ا ‪+‬ول ا ‪#! 8‬رة و‪K‬ﺕ‪ +#6 ، %  # # +#6‬أن اﺱ‪#‬ا‪ %B‬راﺉ‪
#< #6‬ا ‪+#‬ول ا‪ #BK‬ﺕ!‪#‬را‬
‫وﺕ‪#‬ى ا &‪ ##‬س ‪##,‬ن ‪ D##‬ﺵ‪#‬اﺉ‪ . -##' R## %‬و ‪X##% ##6‬ا <‪+##8 +#,‬ت ا ‪+##‬ول ا ‪  &##‬ا ‪D##‬‬
‫ا‪K‬آ@ ر  ه‪ dX‬ا ‪b8‬رو ت ‪P‬ض ﺕ‪ &  +‬ﺝ ﺕ‪ %‬ا ‪ D‬دول ا  ‪ :‬ا @ ‪ S9# Y#‬رواﺝ‪
#< #%‬‬
‫اﺱاق ﺕ‪ W‬ا ‪+‬ول ‪ .‬ان  ا ‪f‬وري ا ;‪  +‬ا ج ه‪ dX‬ا‪ K‬اع  ا‪  XcK‬و&‪ C‬اﺱ‪ #‬اده او‬
‫ا ‪ 8‬ﺝة ‪ ، %‬آ‪ 8‬ان  ا ‪!8‬ب ا ‪ f‬اﺵ‪  #‬ا ‪#‬ا( ا @‪ #< ,‬ا ‪
#‬ﺕ‪
#‬ا  ‪2 I8 #‬ه‪ #‬‬
‫وﺕ‪>1‬اﺕ‪ %‬وا ‪  ]B‬اﺱ ‪/%‬آ‪. %‬‬

‫‪٢٣‬‬
‫‪ -٥‬ا‪#2$‬ﺙ ت ا‪ D‬و ‪. Physical Pollution‬‬
‫ا?‪ < ##‬ا ‪ ##8 D##‬ت ا ‪##‬ث ا ‪ ##,8 ## +,‬ت ا ‪ ##‬ا‪K‬ﺱ ﺱ‪ ، ##‬ا<‪##‬ز ا !‪##‬ر ا ;‪ f##‬ري‬
‫وا ‪
&,‬ا اع ﺝ‪+ +‬ة  ا ث ‪ :‬ﺕ‪ R‬ﺝدة <
ا ‪ . j 9‬ان ه‪ dX#‬ا‪# K‬اع ‪ #‬ا >‪ #‬ت ﺕ‪>h#‬‬
‫‪ b< R‬ﺉ
‪ D‬ﺡ ة و  ‪ 2‬ت ا‪ 9 K‬ن و ‪ R V‬آ‪ 8‬ﺉ
آ‪ 8‬ه ا ; ل  &‪ #>8 9#‬ت‬
‫ا ‪  9‬ا
 ذآه ‪ .‬و ‪ R8‬ﺡ ه‪ dX‬ا‪ K‬اع  ا ث ‪:
 8‬‬

‫أ‪ -‬ا‪#2$‬ث ا)ﺵ‪: Radioactive Pollution  5‬‬


‫ ‪ +,‬ف ا‪ 9 K‬ن ‪ 2 I‬ا‪K‬ﺵ  ت ﺕ‪+‬ر ‪ + 6‬ازد د ا ‪X% 8‬ا ا ‪ 68‬ل و‪/‬ﺡ‪  4‬ا"‪X‬‬
‫ ‪ D %4‬ا   <
! ‪  iB‬ا> ر ? ‪ .‬و‪ +B‬ﺕ?;‪ -‬ا> ره‪ dX‬ا ‪  R 2 I8‬ﺵ‬
‫‪ +‬ا '‪6‬ات ا ‪X‬ر  ا
ﺡ‪
< -‬ا ;ب ا  ‪ 8‬ا @  ا> ?ب ‪
& +‬هوﺵ‪ 8‬‬
‫و آ زاآ
ا      ‪  &,‬ا ‪X‬ر  ‪ ،‬و ﺕ‪ + %‬ذ ‪  W‬ﺕ'‪6‬ات و  ﺕ‪  6‬آ ‪-‬‬
‫ﺕ‪6‬ى ‪c/‬اض ا ‪ .  R9‬وﺡ‪ @ +‬ا"‪X‬ت ا ‪  &,‬وا ‪X,‬اﺉ] ﺕ&‪+  C‬ن ا را م ا ‪Sf&8‬‬
‫‪ Depleted Uranium‬ا ‪X% 8 C8‬ا ا ‪+8‬ن  ‪ D  B‬ا" اق ا ‪+‬روع وا ‪8‬ا‪CB‬‬
‫ا ;&‪ .‬ان اﺱ ‪+I‬ام ه‪ dX‬ا ‪  &,‬وا ‪X,‬اﺉ] آ‪ 8‬ﺝى <
ﺡ
ا ‪ (I‬ا @  وا @ @ ض‬
‫& ‪ j2‬واﺱ  ا‪K‬را?
وﺡ ‪ D‬ا ‪  d 8‬ث  ‪8‬اد ا ‪ ، 8‬و‪ +B‬ا"‪X‬ت ا ‪ @R‬‬
‫ا‪K‬اض ا
‪ :‬ﺕ‪ R‬و<  ‪ B‬ﺕ‪
< %4‬ا ‪ j2 &8‬ا
اﺱ ‪ @ %< -+I‬ه‪ dX‬ا‪K‬ﺱ; ‪.‬‬
‫ا <
ا ‪K 68‬ت ا ‪ +,<  +8‬د<‪ C‬ا ‪+,‬م ا ‪
8‬وا ‪
&,‬ا ‪ D‬ا   ‪  R‬ﺵ ‪ C‬ا ‪ @R‬‬
‫ا ‪8‬اد ا ‪ 8‬ﺱاء <
ا ;‪ ,‬ت ا ‪ 8‬وا &  ‪ ،‬او <
ا<‪ j‬ا ; ة ا‪"K‬ى آ !‪S‬‬
‫وا ‪b‬را و‪c‬ه ‪ .‬أن ‪ r‬ا ‪8‬اد ا ‪ 8‬ا ‪8‬ﺝدة <
ا ! ‪Naturally Occurring‬‬
‫)‪ R8 Radioactive Materials (NORM‬ان ﺕ اﺝ‪ +‬ا ‪
< f‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وا ‪ P‬ز ا !

‫‪ .‬و د ﺱ‪ S‬ذ ‪ W‬ا ‪ D‬ان ‪ r‬ا & ﺹ ا ‪ 8‬ذات ا  ف ا‪ 8K‬ر ا !  آ را م ‪(U-‬‬
‫)‪ 238‬وا @ر م )‪ (Th-232‬وا اد م )‪ (Ra-226 and Ra-228‬ﺕ اﺝ‪ +‬رة ‪
< 2‬‬
‫ا ‪ ،‬وه
‪ R8 W X‬ان ﺕ& ‪ ,‬ا ‪ D‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وا ‪ P‬ز ا !
اذا آ ﺝد  <
'‪ V‬ه‪dX‬‬
‫ا  ‪ .‬وه‪ dX‬ا & ﺹ ه
اد ‪ c‬ذاﺉ و>‪ S9 9 ,‬ارﺕ' ع اوزا ‪ %‬ا ‪X‬ر  ‪ < W X‬دة‬
‫ ﺕ!ح ‪ C‬ا ‪ 'I8‬ت ا @‪ ,‬ا & ﺕ‪ 8  6‬ت ا ' وا ‪ . 6 8‬و‪+B +B‬رت &‪ 84‬ﺡ‪ 8‬‬
‫ا  ا‪86 EPA R K‬ع  !ح ‪ 9 D‬ى ا  ‪  :‬ا ‪ 'I8‬ت ا &'! ا @‪ ,‬ا ; و ‬
‫‪ D‬ا ‪8‬اد ا ‪+; 8‬ود ‪ 360,000 m3‬ﺱ& ‪ .‬و<
‪ 6‬ل ا &  ا &'! <‪1‬ن ‪ r‬ا ‪8‬اد‬
‫ا ‪ R8 8‬ان ﺕ‪+I 9‬م <
‪ r‬ا‪K‬ﺝ‪b%‬ة وا ‪+8‬ات ا ‪ 8
< +I 98‬ت ا‪K‬ﺱ ‪ R‬ف‬
‫وا ';‪ m‬ا ‪+&%‬ﺱ
‪.‬‬
‫ ‪ :96 R8‬ا‪ 9 K‬ن ان ‪ ,‬آ‪  & 8‬ا‪K‬ﺵ  ت ‪K‬ﺕ‪ i S9‬ا ‪ !I‬و‪K‬ﺕ‪ i >h‬او ‪D‬‬
‫  ‪ . i2‬ا اذا زادت آ‪ 8‬ا‪K‬ﺵ  ت ا ‪  8 98‬ا ;‪+‬ود ا ‪898‬ح ‪ R8 % 1< %‬ان ﺕ‪S9‬‬
‫ااض آ@ة و"!ة ‪ 9 /‬ن @ ا ‪ 29‬ت ا ‪ ، ' I8‬ا ‪ ، :,‬ا ه ت ا ‪' I8‬‬
‫و"ﺹ ا ه ت ا ‪ . &&6‬وﺕ ‪ +8‬ﺵ‪+‬ة ا‪K‬ﺹ  وﺕ‪>1‬ه ‪+ D‬ة ا @ ‪+ B 2‬ر‬
‫ا‪K‬ﺵ ع ‪+, ،‬ار ا ‪ 6‬ا ‪+ ، 8 98‬ة ا ض ‪ 9 ،‬ﺡ ا ‪ ,!&8‬ا ‪/ ? 8‬ﺵ ع ‪ .‬آ‪ 8‬‬
‫ﺕ‪ >h‬ا‪K‬ﺵ  ت ا ‪ D f‬ا ‪ 6 &8‬ت ا ‪b‬را وا ;م < ‪  c R W X >h‬ﺵ ‪D‬‬
‫ا‪ 9 K‬ن ‪ & 6‬و ‪ i‬ه‪ dX‬ا‪ .  XcK‬و ‪ S6‬ﺡ‪  8‬ا   <
ا ‪8‬ا‪ CB‬ا
‪6‬ي <‪ %‬ﺕ‪+‬اول‬
‫ا ‪8‬اد ا ‪ j 2  8‬اﺕ‪ I‬ذ ﺕ‪+‬ا ا ‪  B‬وا‪  9 B‬ت ا‪K‬ﺵ ع و ‪ S‬اﺝ‪b%‬ة ا ;‪V9‬‬
‫وا ‪ ]R‬وو?‪ C‬ا ‪ /‬ت ا ;‪
<   X‬ا ‪ j2 &8‬ا ‪!I‬ة واﺝ ر ا‪K‬ﺵ‪ I‬ص ‪ D‬ﺡ‪ 8‬اﺵ‪2‬‬
‫ا ;‪ V9‬ا‪K‬ﺵ 
) ﺝ ت ا ‪ . (]R‬آ‪ S6 8‬ﺕ@‪ ],‬وﺕ ا   ‪ 2 I8‬ا‪K‬ﺵ  ت ‪،‬‬
‫واﺝاء ا ';‪ m‬ا ‪+‬وري ‪ :%‬وا‪ B‬آ‪ 8‬ت ا‪K‬ﺵ ع ا ‪ ، :%B  8 98‬وا‪K‬ه ‪ 8‬م  ‪:% XP‬‬
‫و&;‪ :%‬ا‪K‬ﺝ زات ا‪K‬ﺝ ر  وﺕ‪ P‬ا‪ fB + :%8 CB‬ﺉ‪+ :%‬ة &  ا ‪. %< 8‬‬

‫‪٢٤‬‬
‫ب‪ -‬ا‪#2$‬ث ﺏ ‪#S‬ﺽ ء ‪: Noise Pollution‬‬
‫ ‪ :‬ﺕ‪ R‬ا ‪ ?f‬ء ‪, B‬د ‪ B‬ذات ﺕ‪ >1‬آ ‪ D‬ﺡ ة ا‪ 9 K‬ن و‪ K‬ﺕ‪ i S9‬اي ‪ ، R‬ا‪K‬‬
‫ان ا !ر ا ;‪ f‬ري وا & 
ﺝ ا ‪ ?f‬ء ﺕ‪ :; ,‬ﺡ ة ا‪ 9 K‬ن وﺕ‪ i S9‬ا‪K‬ز ج ‪V‬‬
‫<
ا ‪ C 8‬وا‪ CB‬ا ‪
<  S9;< 8‬ﺝ‪ C8‬ا<‪ j‬ا ; ة ا ‪+‬اء  ا  رع وا ‪ %‬ء  ‪b&8‬ل ‪.‬‬
‫و?‪  T; 8‬ا‪ 9 K‬ن ‪1‬ﺕ
‪+‬ر ا ‪ ?f‬ء  اﺹات وﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ ,‬ا ‪، ' I8‬‬
‫واﺹات ا‪K‬ﺝ‪b%‬ة ا ‪ %R‬ﺉ وا ‪ R R8‬ا
د"‪ -‬ا ‪ &8‬زل ‪!  6‬ر ا ;‪ f‬ري <‪-6‬‬
‫ا‪ 9 K‬ن ‪ 9I‬ا ‪+%‬وء و '‪ :2 +,‬ا اﺡ <
ﺡ ﺕ‪ i‬ا  ‪c .‬ان ‪+‬ر ا ‪ !I‬ا ;‪
,,‬‬
‫ا ‪ ?f‬ء ‪1‬ﺕ
 ا ‪  8‬وا ‪ C 8‬وا رش ‪K ،‬ن اﺹات ا ‪ R8‬ﺉ وا ‪+8‬ات <
ه‪ dX‬ا ‪8‬ا‪CB‬‬
‫ﺕ'ق ‪ d ,  @R‬ا‪ 9 K‬ن <
;‪ T‬ﺡ ﺕ‪ i‬ا 
 اﺹات ‪ .‬وﺕ‪ ,‬س درﺝ ا ‪ ?f‬ء‬
‫ﺡ‪+‬ة ا ‪ Decibel (dB) 9 +‬ا
ه
وﺡ‪+‬ة ‪ B‬س ﺵ‪+‬ة ا ت ‪ .‬وﺕ‰ ﺵ‪+‬ة ﺹت ا ‪ ;8‬د>‬
‫ا‪  9 K‬ا‪  K‬د   ‪ ، 50-60 dB‬وﺕ‪ C! 9‬ا   ﺕ;‪ 8‬ﺹت ﺕ ﺵ‪+‬ﺕ‪ i‬ا ‪120 dB D‬‬
‫و ‪ ' R‬ة ;‪+‬ودة ‪ .‬و ‪ 9 / R8‬ن ان   ‪ T; C‬ﺕ <‪ i‬درﺝ ا ‪ ?f‬ء ا ‪80- D‬‬
‫‪ 85‬د ‪ 9‬و ‪+8‬ة >‪ 8‬ن ﺱ  ت ‪  8‬اﺹ ‪ .‬و&‪ +‬ازد د ﺡ‪+‬ود ا ‪ ?f‬ء <ق ه‪X‬ا ا ‪+,8‬ار‬
‫ﺕ‪  B ,‬ا‪ 9 K‬ن ‪ D‬ا ‪ 8‬آ@ا ‪ ،‬و‪h +B‬دي ا‪K‬ﺱ ‪8‬ار <
ﺕ‪
,‬ا‪K‬ﺹات <
@ ه‪ dX‬ا ; ‬
‫ا ‪ D‬ا '‪+,‬ان ا ‪b6‬ﺉ
او ا ‪ ;
R‬ﺱ ا ‪ C89‬ا ‪ 8‬دا ‪+ D‬ة ا ض ‪.‬‬
‫ان ﺡ‪+‬ود ا ‪ ?f‬ء ا & 
ا ‪898‬ح ‪ %‬ه
‪ ، 70 dB‬وا ‪ 6‬ري ‪ ، 70 dB‬وا ‪55
&R9‬‬
‫‪ dB‬ﺡ‪+; S9‬دات ا &‪ W‬ا ‪+‬و
‪ .‬وﺡ ‪ 8? D‬ا ;‪+‬ود ا ‪898‬ح ‪ +,< %‬ﺡ ان ا ‪ @R‬‬
‫ا   <
ا ‪ C 8‬ا
ﺕ‪ %< @R‬ا ‪ ?f‬ء <‪+,‬وا ﺡ ﺱ ا ‪ C89‬ﺝ‪b‬ﺉ او آ <
أ‪ 8‬ر‬
‫ﺕ اوح  ‪ 50-60‬ﺱ& ‪ .‬و ا ‪ CB 8‬ان ﺕ ' ‪ :B‬ه‪ dX‬ا ‪ f‬هة ‪ /, 9‬وﺕ‪ S‬ا   <

‫ﺱ ا‪K R‬ن ا‪K‬ﺝ ل ا ;‪ @ +‬ه‪ :‬اآ@ ﺕ? ‪ ?f‬ء <
ﺡ ﺕ‪ :%‬ا  ا‪  K‬د  ‪ ,‬ر ‬
‫‪ C‬ا‪K‬ﺝ ل ا
ﺱ‪ . :% ,‬و‪/‬وة ‪ D‬ﺡ  ا '‪+,‬ان ا ‪
R‬او ا ‪b6‬ﺉ
; ﺱ ا ‪1< C89‬ن‬
‫ا ‪ ?f‬ء ﺕ‪ S9‬ا‪K‬ره ق وا ﺕ ا 
وا‪K‬ﺹ   ‪K‬رق ‪ S9‬ا ر  ‪ jf‬وا !&‬
‫ا ‪
< 8 98‬ا‪K‬ذن ‪ .‬آ‪ 8‬ان ﺹ ا ‪/R‬م ‪ S9‬ا ‪ (6f‬ا 
ﺕ‪
< ]? S9‬ا اﺹ ‬
‫ا   ﺱاء <
‪ ,‬ا ‪ 8‬ت ا ‪ I‬ﺹ ‪h‬ون وﺕ' ﺹ ا ‪ ، 8‬او <
ا ;‪/‬ل ا وا‪T‬‬
‫ا‪K‬ﺝ ‪ :%&  8‬و  ﺡ‪ S‬ذ ‪  W‬ا> ر '‪ . 9‬و<
! ق ا &  ا &'! و"ﺹ <

‫ <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ووﺡ‪+‬ات ا ‪1< 6 8‬ن ﺕض ا   ‪ ?f‬ء ه  ‪ i‬و‪ ] I K‬‬
‫ﺕض ا   ‪ ,
< i‬ا ‪ C 8‬وا ‪.  8‬‬

‫ج– ا‪#2$‬ث ﺏ )ه‪D$‬ازات ‪: Vibration Pollution‬‬


‫<
ا ‪ K‬ت ا ‪+; 8‬ة ا‪ R K‬ﺡ ان ‪ r‬ا‪K‬ﺵ‪ 6‬ر ا ‪b8‬رو ‪ D‬ﺝ 
ا !‪#‬ق ا ‪ 9#‬‬
‫‪ +B‬ذ‪ -‬وان ‪  +B %& :9B‬ﺕ‪ -‬دون  ﺱ‪ u S‬ه ‪ . W X#‬و‪ +#‬دراﺱ‪ #‬ت ;@‪ # 2 #‬و‪#,8‬‬
‫اﺝ ‪ <8 -‬ﺱ‪ S‬ذ ‪ W‬وﺝ‪ +‬ان ا‪K‬ه ‪b‬ازات ا ‪  ,‬وا ‪8 98‬ة ا
ﺕ‪ %9‬ا ‪8‬آ ت ا ‪
#‬ﺕ‪#8‬‬
‫‪ R‬ﺱ ‪ D C‬ه‪ dX‬ا !ق ه
ا ‪1< . S9‬ذا آ ‪ -‬ا‪K‬ﺵ‪ 6‬ر ا ‪  ,‬وا اﺱ‪
< I‬ا‪K‬رض ﺕ ‪>1‬‬
‫‪X%‬ا ا ‪ S9 R‬ا‪K‬ه ‪b#‬ازات ‪# < ،‬ى آ‪ :#‬ه‪ #‬ﺕ‪>1‬ه‪ D# #‬ا‪ 9# K‬ن وه‪ #‬ا?‪ ]#‬واآ@‪ #‬ﺕ‪>1#‬ا‬
‫ ا ا ‪ I‬رﺝ &‪ . %‬ان ا‪K‬ﺵ‪ I‬ص ا ‪  X‬ن <
& زل ﺕ‪, # C,‬ب ‪#!" #‬ط ا ‪R9#‬‬
‫ا ;‪<  + +‬ن  ‪ Tf‬ا‪ >K‬ر ا ‪ 9‬ا
ﺕ‪ %9‬ا‪K‬ه ‪b‬ازات ا & ﺕ‪  6‬ﺡآ ا ‪ !,‬رات ‪D‬‬
‫ه‪ dX‬ا ‪!I‬ط ‪ D‬ﺡ‪ #‬ﺕ‪ :%‬ا ‪ . #‬ان ﺝ‪ :9#‬ا‪ 9# K‬ن ‪#!I b#%6‬ط و ‪ # %‬ت ‪ #‬ﺕ‪C! 9#‬‬
‫ﺕ;‪ V9‬ا ‪ XX‬ت ا‪K‬ه ‪b‬از  وﺕ&‪  %,‬ا ‪h :96‬د  ا ‪ D‬ﺡل ردود ا< ل ﺝ‪ D  89‬ه‪dX‬‬
‫ا‪K‬ه ‪b‬ازات ‪ .‬وﺕ‪ ,‬س ﺵ‪+#‬ة ا‪K‬ه ‪b#‬ازات ﺡ‪+#‬ات ا ‪#‬دد ا ‪ #@
#‬ا ‪%‬ﺕ‪ Hz b#‬وا ‪. dB 9# +‬‬
‫وﺕ ‪ +8‬ردود ا< ل ا ‪ :96‬ا '‪ 9‬ﺝ وا  ﺕ‪ d 6‬ا‪K‬ه ‪b‬ازات ﺡ‪ S9‬ﺵ‪+‬ﺕ‪ %‬و< ‪#‬ة ا ‪#‬ض‬
‫ ‪/ 9#& < ، %‬ه ‪b#‬ازات ا ‪ !9#‬ا ‪
#‬ه‪+#;
#‬ود ‪ #< 1Hz‬ن رد ا '‪ #‬ه‪ #‬ا‪ #b K‬ج ا ‪T9#‬‬
‫وا ر ‪+‬م ا اﺡ وﺡ‪+‬وث ‪ r‬ا‪KK‬م ا ‪ . f#‬ا‪ #‬اذا زادت ﺵ‪+#‬ة ا‪K‬ه ‪b#‬ازات ا ‪2Hz D#‬‬

‫‪٢٥‬‬
‫ ‪+‬أ &‪+‬ه ا ر & س وا ر  ‪+‬و" و<‪+,‬ان ا ‪!9‬ة ‪ .‬و&‪ +‬ازد د ﺵ‪+‬ة ا‪K‬ه ‪b‬ازات ا ‪D‬‬
‫‪+##,‬ار ‪ ##; 5Hz‬ﺹ‪
##< ##‬ا ‪ V'&##‬وا &!‪ j##‬و ‪ q##‬ا ;‪ ##‬ل ‪/ ## B ##c‬ﺡ ‪ ##8‬ل ‪ .‬ا‪ ##‬اذا‬
‫وﺹ‪ -‬ا ‪+‬ة ا ‪ D‬ﺡ‪1< 8Hz +‬ن ا ?‪ C‬ﺱ‪ q‬ﺱ ‪  P‬و‪# +B‬ك ا>‪ #‬ر ﺵ‪+ +#‬ة ‪ D#‬ا‪ 9# K‬ن‬
‫ ‪ ] 6‬ا‪. 69 K‬‬

‫د‪ -‬ا‪#2$‬ث ا‪+‬ي ‪: Visual Pollution‬‬


‫رة   & ( ا ث ا ي  وﺝد & ﺹ ﺕ‪ # 6‬ا ‪ u #&8‬ا !‪ #‬و‪ # #‬ه‪+‬‬
‫ا ‪+##8‬ن ذات &‪ ##c u ##‬ﺝ‪X‬ا‪ ##‬و‪X##; ##c‬ة ‪##<K‬اد ا ‪ . C##8 68‬وﺕ‪ 8##‬ه‪ dX##‬ا & ﺹ‪ ##‬ا‪، ##&K‬‬
‫ ﺡ‪ ##‬ت وا?‪  ##‬ا ‪ ## +‬وا‪/##K‬ن ‪ ،‬ا‪K‬ﺵ‪ ##‬رات ا ‪f##‬ﺉ ‪ ،‬اﺵ‪ ##‬رات ا !‪##‬ق وا ‪##8‬ور ‪ ،‬ا‪+##8‬ة‬
‫ا ‪ +I‬ت @ ا‪+8‬ة ا 'ن وا ‪ %R‬ء ‪ ،‬ا‪ K‬ب ‪ ،‬وﺕ‪+R‬س ا &' ت ‪ .‬و‪ # :c #‬ان ‪# :9#B‬‬
‫ه‪ dX‬ا & ﺹ ﺕ   ?ورات ا !ر ‪ ،‬وان وﺝده ?وري ‪!9‬ة ‪ D‬ا ;آ دا"‪#‬‬
‫ا ‪+##8‬ن @‪ ##‬ا‪K‬ﺵ‪ ##‬رات ا ‪f##‬ﺉ واﺵ‪ ##‬رات ا ‪##8‬ور ‪ ،‬ا‪ K‬ا ‪ C## ##%‬ذ ‪ ##R8 W##‬ان ﺕ‪ S9##‬ا ‪i ##‬‬
‫ ‪  @R‬ا ‪8‬ا<‪ j‬ا ‪+8 86‬ن "ﺹ ا ‪ : 8‬ا ر ‪ . %< I‬وه& ك ﺡ  ا"ى  ا ث‬
‫ا ي ﺕ& (  ا ‪  R‬وا ﺱ‪ c :‬ا ‪ D 84&8‬ﺝ‪+‬ران ا‪ &K‬وا‪K‬ﺱ‪ 6‬ا  ‪ #‬اوا ‪ I‬ﺹ‪#‬‬
‫دون ﺕ ‪ q‬و ‪ B‬اﺵ‪ I‬ص ‪ .  I c‬وﺕ‪+%‬ف ه‪ dX‬ا ‪  R‬ت او ا ﺱم  دة ‪//‬ن او‬
‫ا ‪ ،  +‬او    ا‪K‬راء وا  ; ت ا ‪ 9‬ﺱ و‪c‬ه ‪ .‬آ‪ 8‬ان و?‪ C‬ا اﺹ‪ j‬وﺕ‪j#‬‬
‫ا ‪ </‬ت ‪   +‬ا  و‪ :4& c R‬او &‪ ، Tf‬آ‪ 8‬ه ا ; ل <
او‪ #B‬ت ا‪ # I K‬ت‬
‫ه ‪ %4‬ا"  ‪ 4‬ه ا ث ا ي ‪.‬‬
‫ان اﺡ‪ +‬اه‪ :‬اﺱ ب ا ث ا ي ه ﺵع ا '?‪ D‬و‪+‬م ﺱ دة ا ‪ ,‬ن ‪K ،‬ن ا‪ 9 K‬ن و‪S9‬‬
‫‪ i 2‬ا '!  ‪ 8‬ا ‪+ D‬م ا‪ 4 K‬م وا @ <
ﺕ< ﺕ‪ . i‬و ‪h‬دي ا‪/' K‬ت و‪+#‬م ا‪ f# K‬ط‬
‫<
ﺕ< ت ا‪ 9 K‬ن ا ‪ 8 D‬رﺱ ت وﺱ‪#‬آ ت ﺕ‪  VR&#‬ﺵ‪#‬ة ‪ D#‬ا ‪ #‬ا ‪ #8 #%< #;
#‬‬
‫ ‪ ## ; ##%6‬و&‪ ##4‬ا‪ # R  +##‬ن ‪ ##‬ا ‪ . ## 86‬آ‪ ##8‬ان ه&‪ ##‬ك ‪  ##B/‬ﺵ‪##‬ة ‪ ##‬ا ‪##‬ث‬
‫ا ي وا ;  ا‪  BK‬د  ‪ C8 68‬رة   و 'د رة " ﺹ ‪ .‬ان ا ;‪+‬ار ا ‪ 9#8‬ى‬
‫ا‪ ## BK‬دي '‪##‬د ‪ ## +## b‬ا‪ ##c ##&K‬ا &‪ ## 4‬وا ‪9##‬آ ت ا '?‪ ،  ##‬و ‪ ## ##@R‬ا ‪##%8‬‬
‫وا ;ف ا !' ا
ﺕ‪ 8 d#‬رﺱ‪u & % #‬ا ‪#‬ارع وا‪K‬ﺡ‪ #‬ء ا ‪ &R9#‬وا ‪ 6‬ر ‪1#< W X# . #‬ن‬
‫‪ ;< R‬ا ث ا ي ﺕ‪  D i 8% C,‬ﺕ‪ j‬ا ‪+‬ول وا ;‪ R‬ت ‪K‬ن  او ‪ D‬واﺝ ﺕ‪ %‬ه
"‪j‬‬
‫ ﺝ‪ 8‬وﺹ; وﺹ ; ; ة ا‪ 9 K‬ن  ‪ j 2‬ﺕ&‪ :4‬ﺵ‪h#‬ون ‪ i #‬وﺡ ﺕ‪ i#‬و‪ 8‬رﺱ‪ #‬ﺕ‪i‬‬
‫ور<‪ 9## C##‬ا‪ d‬ا‪ ## BK‬دي وا ‪ 8‬ﺵ‪ .
##‬و ‪ ##R8‬ﺕ;‪ j##,‬ذ ‪/##" ## W##‬ل ا ‪ T##!I‬ا ‪+##8 +##6‬ن‬
‫وا ارع وﺕ‪6‬ه وا  ء ا ;‪+‬اﺉ‪ j‬وا‪K‬آ@ ر ‪ #‬ا ‪b& 8‬ه‪ #‬ت ذات ا ‪ u #&8‬ا !‪ #‬دا"‪. #%‬‬
‫و ‪ ##R8‬ا‪K‬ﺱ ‪ &P #‬ء ‪ ##‬ا‪+##8K‬ة ‪ j## 2 ##‬ﺡ'‪ ##‬ا‪ ##' K‬ق ‪ ## K‬ل ا ‪ +##I‬ت ‪ ،‬وا‪ ##‬د ا ‪8‬ا‪C##B‬‬
‫ا‪ K‬ﺝ وا ‪  C 8‬ا ‪+8‬ن ﺝ‪ +%‬ا‪ RK‬ن ‪ .‬آ‪ 8‬ان  ا ‪f‬وري ﺝ‪+‬ا ﺹ  ا ‪ : 8‬ا ر ‪I‬‬
‫ا ‪8‬ﺝدة دا" ا ‪+8‬ن وا ;' ظ ‪ %‬و‪+‬م ا ‪ 89‬ح ;‪ ,‬ت ا !ر  ‪ . % >1‬ان ‪ #‬ا‪K‬آ‪+#‬‬
‫‪ #‬ن ا ‪ :##‬ا ‪ 8 9##8‬وا @‪ ]##,‬وا ﺝ‪ C<+## i##‬ا &‪ ##‬س ا ‪ D##‬ا‪b## K‬ام  ‪f##‬ا‪ T‬ا  ‪ ## ##‬ﺝ‪، ##%‬‬
‫و ;‪  9‬ﺝ‪ %‬ا"ى  ا ‪ 98‬ى ا‪  BK‬دي 'د ‪  B  #! #6‬ﺕ‪ i#‬ا ‪ #&%8‬وا ‪. #8‬‬
‫ ‪ < W X‬ن  ا اﺝ‪ D S‬اي ﺡ‪ R‬اﺵ  ا ‪ :‬وﺝ‪ i‬ا ‪b‬ا ‪+B‬ر ا‪ RK‬ن ‪ ،‬وﺕ‪ :8‬ا ا(‬
‫ا  ‪ ##‬وا @‪/##" ## ##',‬ل وﺱ‪ ##‬ﺉ ا‪/##K‬م ‪ ،‬و<‪ V##'
##‬ا ‪ -# B‬ﺱ‪ ##‬ا ‪  ##‬ت وا ‪f##‬ا‪T‬‬
‫ا  ر ا
ﺕ; ﺱ‪ S‬ا ‪ ' I8‬وا ‪ 6 8‬وز  ‪.‬‬

‫هـ – ا‪#2$‬ث ا‪#S‬ﺉ ‪: Light Pollution‬‬


‫ ف ا ث ا ‪f‬ﺉ
‪ 8 i 1‬ﺕ‪ 4&8 SP‬ا ;‪ 89
,,‬ء <
ا  ‪ P2 S9‬ن ا‪ ?K‬‬
‫ا ‪ %8 9##
##‬ا‪ 9## K‬ن "‪ ##‬رج ا ‪ ##&8‬زل ‪ D## Outdoor Lights‬ا?‪##‬اء ا ‪ 89##‬ء ‪ .‬و ‪8 9##‬‬
‫ا‪ 9 K‬ن ا‪  ?K‬ا ‪ I‬رﺝ ‪K‬ﺱ ب ‪ #' I‬وا ‪ #
#‬اه‪ #%8‬اﺵ‪  #‬ا ‪ /9#‬وﺕ‪ 1#‬ا ‪ #R 88‬ت‬

‫‪٢٦‬‬
‫‪ . Safety and Security‬و‪ +B‬ازداد اﺱ ‪+I‬ام ا‪ 9 K‬ن ‪  ?/‬ا ‪ I‬رﺝ ا ‪ D‬ﺡ‪ +‬ا ‪ #P 8‬ﺡ ‪D#‬‬
‫ ت ﺝ‪b‬ء آ  ا ‪f‬ء ا ‪+I 98‬م ‪+‬د <
ا ‪ 89‬ء ‪ #@ R‬ودون اي < ﺉ‪+#‬ة &‪ # 9# i#‬‬
‫ !‪ 8 i j‬ﺕه( ﺱ‪ 8‬ء ا ‪+8‬ن ‪ . Sky Glow‬و & ( ﺕ‪#‬ه( ا ‪ 89#‬ء ‪ S9#‬ا ‪ #R‬س ا ‪f#‬ء‬
‫ا ‪ f‬ﺉ‪ C‬ا ‪X‬ي ‪+‬د <
ا ‪ 89‬ء ‪ S9‬وﺝد د‪ #B‬ﺉ‪ j‬ا ‪ #P‬ر ود‪ #B‬ﺉ‪ j‬ا‪K‬ﺝ‪ 9#‬م ا‪#"K‬ى ا ‪8‬ﺝ‪#‬دة <‪
#‬‬
‫اﺝاء ا ‪+8‬ن "ﺹ ا ‪+#8‬ن ا ‪b8‬دﺡ‪ R9#  #8‬ن ووﺱ‪ #‬ﺉ‪ T‬ا &‪ . #,‬و ‪/ #R8‬ﺡ‪ #4‬ﺕ‪#‬ه( ﺱ‪ 8#‬ء‬
‫ا ‪+8‬ن ‪? B R‬ﺉ ﺕ;‪+8  T‬ن ا ‪R‬ة <
ا   ‪ < 9‬ت ‪+#‬ة ‪ .‬و‪ +#B‬ادى ه‪X#‬ا ا ‪#‬ه(‬
‫ا ‪ D##‬ا"'‪ ##‬ء ا ‪ ##4&8‬ا ‪ 89## ##86‬ء &‪ ## ## ##%6‬ا &‪ . u ##‬ان اآ@‪ ## :##6 2500 ## ##‬ه‪+‬‬
‫  ا ‪68‬دة <
ا ‪ 89‬ء ا  < <
ا ‪ j2 &8‬ا ‪? > P‬ﺉ ‪ .‬و &‪ r'I‬ه‪X‬ا ا ‪+#‬د ا ‪ # D#‬‬
‫ ‪ 200‬ا ‪?
< :6 300 D‬اﺡ
ا ‪+#8‬ن ﺡ‪ 9# Y#‬ا ‪#‬ث ا ‪f#‬ﺉ
 ‪ . 9# # +‬ا‪
#< #‬‬
‫ا ‪+8‬ن ا
ﺕ ه( ﺱ‪ 8‬ﺉ‪ S9 %‬ا ث ا ي <‪ R‬د ‪  K‬ه‪ +‬اآ@  ‪+‬ة ات  ا &‪6‬م‬
‫ﺕ‪ ,‬آ‪ 8‬آ ‪ -‬ا ‪+8‬ن اآ@ اآ ‪ R9  u 4‬ن ووﺱ ﺉ ا &‪. ,‬‬
‫وه& ك ﺕ‪>1‬ات ا"ى  ‪#‬ث ا ‪f#‬ﺉ
@‪ #‬ا‪ #% K‬ك ا ‪f#‬ﺉ
‪ Light Trespass‬وا ‪X#‬ي &‪( #‬‬
‫ﺡ ‪+I 9‬م ا‪ 9 K‬ن ا?  ‪  B‬ﺕ ‪ 6‬وز ا ;‪+‬ود ‪" %4 R‬ﺹ ت ا‪ ،  #"K‬آ ‪ f#‬ء‬
‫ا ‪X‬ي ‪ "+‬ا ‪ #& D#‬زل و‪ #R 8‬ت ا‪ # #&  #"K‬ن ﺕ' ﺹ‪ %#‬وﺝداﺕ‪ #%‬وا ' ‪ #‬ت ا ‪
#‬‬
‫ﺕ‪6‬ي <‪ . %‬آ‪ S9 8‬ا ث ا ‪f‬ﺉ
ا ‪ % K  D89  f‬ر ا ‪f‬ﺉ
‪ Light Glare‬وا ‪X‬ي‬
‫ه ر ﺱ ‪+B  ]f C2‬رة ا‪ D#  "K‬ا ؤ ‪ ، #‬او ‪ D#‬ا‪ :#% S9# #BK‬ا‪K‬ز‪ #‬ج آ‪ #8‬‬
‫ ;‪+‬ث ﺡ ‪+I 9#‬م ﺱ‪ #‬ﺉ‪ j‬ﺱ‪ #‬رة ا ‪f#‬ء ا ‪
#‬ﺝ‪ i#‬ا ‪ 9#‬رة ا ‪ # ,8‬ا ‪
#‬ا ‪ . i#‬و ‪ #R8‬ان‬
‫ﺕ‪b‬ى ‪ r‬اﺱ ب ا ث ا ‪f‬ﺉ
ا ‪ D‬ا &  ا &'! ‪K ،‬ن ه‪ dX#‬ا ‪  &#‬ه‪
#‬اﺡ‪ # +#‬در‬
‫ا ‪8‬اد ا ‪ B+‬ﺉ‪ ,‬وا ‪ 896‬ت ا
ﺕ&  <
اﺝاء ا ‪+8‬ن ‪ 9‬ﺕه( ﺱ‪ 8‬ءه ‪ .‬آ‪ 8‬ان ه‪ dX‬ا ‪ B+‬ﺉ‪j‬‬
‫ﺕ& ( آ‪  W X‬اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ 6 &8‬ت ا &'! آ‪B‬د ﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ . ,‬ا?] ا ‪ D‬ذ ‪ W‬ان ‪
< #‬ا ‪T'&#‬‬
‫ا ‪ I‬م  دة  ﺕ‪+I 9‬م ا ار ﺱ ‪ ?K 2‬ءة وﺡ‪+#‬اﺕ‪ %9# /# %‬ا ‪ ، #%< #8‬و ‪/ #R8‬ﺡ‪#4‬‬
‫وﺡ‪+‬ات ا ‪ 
< 8‬ا آ ‪+‬ة ‪ S9‬ﺕ‪ W‬ا‪ K‬ار ‪.‬‬
‫وا ث ا ‪f‬ﺉ
ه  ا اع ا ث ا ‪>h P‬ة ‪ ،‬آ‪ 8‬ان ا ;‪ i& +‬ه ﺱ‪  P %‬اذ ‪
'R‬ان‬
‫ ‪##,‬م ا‪ 9## K‬ن ‪ ##'21‬ء ا‪## K‬ار ا ‪ I‬رﺝ‪ ## mI ## ##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##4‬هة ‪ .‬و ‪ ##R8‬ا ‪ f##‬ان ﺕ‪##,‬م‬
‫ا ;‪ ##R‬ت ‪1##‬ﺝاءات < ‪ f##, ##‬ء ‪ D##‬ه‪X##‬ا ا &‪##‬ع ‪ ##‬ا ‪##‬ث ‪ j## 2 ##‬ا @‪ ]##,‬وﺕ‪##‬‬
‫ا ‪8‬ا‪  +; &2‬ا‪K‬ﺱ ‪+I‬ام ا ‪b‬اﺉ‪ +‬ﺱ ﺉ ا‪ K‬رة ‪ .‬آ‪ #R8 8‬ا ‪ f#‬ﺕ!‪ j#‬ﺕ‪  #‬ت ﺹ‪ #‬ر‬
‫و<ض ?اﺉ‪
+I 9 D   S‬ا‪ K‬رة ا ‪b‬اﺉ‪+‬ة وا ‪? P‬ور  ‪.‬‬

‫و‪ -‬ا‪#2$‬ث ا‪%‬اري ‪: Thermal Pollution‬‬


‫ا ث ا ;‪#‬اري ه‪ #8 #‬ﺕ‪ # R I9#‬ا ‪ d #8‬ا !‪) #‬ا‪ #% K‬ر ‪ ،‬ا ;‪#‬ات ‪ ،‬ا ;‪ #‬ر( ‪#6‬‬
‫ ـ ‪>1‬ات  < ا‪ 9 K‬ن ‪ .‬وا ‪ S9‬ا ﺉ‪ 
9‬ث ا ;اري ه‪ #‬اﺱ‪+I #‬ام ا ‪ #8‬ء آﺱ‪ #‬ﺕ ‪+#‬‬
‫‪ !;
< Coolant‬ت ا ! ‪ !; ، Power Plants B‬ت ا ! ‪ B‬ا &و ‪Nuclear Stations #‬‬
‫‪ ،‬ا ‪ C 8‬ا ‪ ، ' I8‬و <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م و >‪ :#‬ا‪ #‬دة ه‪ dX#‬ا ‪ d #8‬وه‪+
#‬رﺝ‪ #‬ﺡ‪#‬ارة  ‪#‬‬
‫)ﺱ‪ (&" #‬ا ‪ j2 ##& D##‬وﺝده‪ ##‬ا !‪ . ##‬وﺕ‪>h‬ه‪ dX##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ D## &" 9##‬ا ‪ R‬ﺉ&‪ ##‬ت ا ;‪ ##‬ا ‪ 8‬ﺉ‪##‬‬
‫‪ Aquatic Organisms‬ا
ﺕ‪
< s‬ا ‪ 8‬ء ‪+‬ة ‪2‬ق  &‪: %‬‬
‫)‪ (١‬ﺕ‪/ %,‬وآ‪ 69‬ا ‪X‬اﺉ‪
< S‬ا ‪ 8‬ء ‪.‬‬
‫)‪/ % B (٢‬ﺱ‪ 8‬ك ا  < ‪. Fish Juveniles‬‬
‫)‪ (٣‬ﺕ‪>1‬ه‪ # R D# #‬ت ا &‪ #4‬م ا ‪ Ecosystem Composition
#‬ا ‪ 9#‬ﺉ‪ # +‬ا‪K‬ﺡ‪ #‬ء‬
‫ا & ﺕ وا ;ا  دا" ا ‪. d 8‬‬

‫‪٢٧‬‬
‫وﺕ  &‪1‬ت ا &  ا &'! وا
‪   c‬ﺕ&‪#B D#‬ب ا‪ #% K‬ر ‪ #‬ا ‪ #8‬در ا ‪#R‬ة  ‪#‬ث‬
‫ا ;اري ‪@R‬ة  ﺕ‪ +   d   8 9‬او ا ‪ ، I9‬وه
 دة  ﺕ ‪  mI‬ﺕ‪ W‬ا ‪ d 8‬‬
‫‪2 j 2‬ﺡ‪
< %‬ا‪ % K‬ر  ﺵة دو ا‪ 4& X"K‬ا‪  K‬ر ا ث ا ;اري ا ‪X‬ي ﺕ‪ . i9‬ان ا ;‪+‬‬
‫ ا ث ا ;اري ?وري ﺝ‪+‬ا ;' ظ ‪ D‬ا  ا ‪ 8‬ﺉ و‪ D‬ا ‪ BI8‬ت ا
ﺕ‪. #%< s#‬‬
‫و ‪ R8‬ا ﺹل ا ‪ D‬ذ ‪/"  W‬ل ا  ء وﺡ‪+‬ات ﺕ‪  +' 9‬ا ‪ d 8‬ا ‪ &" 9‬واﺱ ‪/I‬ص وﺕ‪ +#‬‬
‫ا ! ‪ B‬ا
ﺕ;‪2 B %8‬ﺡ‪
< %‬ا ‪  R‬ا ‪ 8‬ﺉ ‪.‬‬

‫ز‪ -‬ا‪#2$‬ث ﺏ ‪#5‬اﻡ* ا


‪d‬ﺙة ‪ [2‬ا^ ءة ‪: Efficiency Pollution‬‬
‫ ض ا   <
ا ‪1&8‬ت ا &  ا ‪ r# D‬ا ا‪ #‬ا '‪ b‬ﺉ‪ #‬ا ‪ #R8
#‬ان ﺕ‪D# >h#‬‬
‫آ' ﺉ ‪ :%‬ا ‪ 8‬و‪+B‬راﺕ‪ :%‬ا‪ K‬ﺝ ‪ ،‬وا
‪ R8‬ﺕ‪:
 8 %I‬‬
‫)‪ (١‬درﺝ ارة ﻡ‪ L#‬ا‪ r 8 : *
5‬ا‪K‬ﺵ‪ I‬ص ا   <
ا‪ CB‬ﺕﺕ'‪ C‬درﺝ ﺡارﺕ‪ %‬‬
‫‪ S9‬و‪B %B‬ب ا ‪8‬اﺝ وا‪<K‬ان وا‪ S K‬ا & ‪9 B‬اﺉ ا ‪ " 9‬و‪c‬ه  ا ‪+8‬ات‬
‫ا  @‪##; ##‬ارة ‪ .‬و ‪ ##R8‬ان ‪##R‬ن ا ‪
##< ##8‬ا‪ C##B‬ﺕﺕ'‪ C##‬درﺝ‪ ##‬ﺡارﺕ‪
##2 R## ##%‬‬
‫آ ; ري ا
 دة  ﺕ‪6‬ي <‪ %‬ا‪ 8‬ل ا ;' وا &‪ S#,‬وا ‪ q9#8‬ا ‪# 6‬ﺝ
‪ .‬ان ا ‪#8‬‬
‫و ' ‪##‬ات ‪
##< ## 2‬اﺝ‪##‬اء ﺱ‪ &" ##‬ﺕ‪ +## b‬درﺝ‪ ##‬ﺡارﺕ‪ ## ##%‬ا ‪K+##8‬ت ا !‪S9## ##‬‬
‫ا?!ا ت <‪ 4 >1 6 69‬م ا ازن ا ;اري ‪# +#B 8 :96‬ض ‪ r#‬اﺝ‪b#%‬ة‬
‫ا ‪ . !I :96‬آ‪ 8‬ان '‪ V‬ه‪ dX‬ا ‪4‬وف ‪ R8‬ان ﺕ ‪ +‬ا ‪ f‬ا?!ا ت '‪ 9#‬ﺕ‪D# >h#‬‬
‫ا ‪+,‬رة ا ;; ‪ D‬ا ‪h +B R 8‬دي ا ‪ D‬و‪B‬ع ا ;ادث ‪ .‬و ‪ #R8‬ا ;‪ #@ # +#‬ه‪X#‬ا‬
‫ا &ع  ا ث  ‪ j 2‬ﺕ;‪ 9‬درﺝ ﺡارة ا‪p‬ﺝاء ا
‪6‬ي <‪ %‬ا ‪/#" # #8‬ل‬
‫‪b##‬ل ا ‪+##8‬ات ا  @‪##; ##‬ارة ‪ ##< R##‬ل ‪ ،‬و ‪ S##‬ا ‪ ',9##8‬ت وﺕ‪ <##‬اﺝ‪b##%‬ة ا ‪## %‬‬
‫وا ‪ . ]R‬آ‪ R8 8‬ا‪K‬آ@ ر  ﺕ‪ 6‬و‪c‬س ا & ﺕ ت <
ا ‪ ,!&8‬ا
‪6‬ي <‪ %‬ا ‪#8‬‬
‫ '  ‪
< %‬ﺕ!] اﺝاء ا ‪ ,!&8‬ا
ﺕ اﺝ‪. %< +‬‬
‫)‪ (٢‬ﺽ‪ 35‬او ﺵ ة ا)ﻥ رة ‪ :‬ان ا ‪
< 8‬ا‪ CB‬ﺕ‪ %< ,‬ﺵ‪+‬ة ا‪ K‬رة او ﺕ‪b‬داد ‪
2 c R‬‬
‫ ‪ S9‬ا‪K‬ﺝ‪ %‬د  ‪ jI 8‬ا ‪ ]f‬وا ‪8 %< I‬ور ا ‪ . b‬ان ‪ R‬ع  ا‪ 8K‬ل‬
‫درﺝ ا رة " ﺹ ‪ i‬ﺕ ‪ D +8‬ع ا ‪+8‬ات ا
 ‪ #% #‬ا  ‪ #8K < . #‬ل ا ‪#,B+‬‬
‫ﺕ; ج ا ‪ D‬ا رة   ‪K 8& ،‬ﺕ; ج ا ‪ D‬ذ ‪ W‬ا‪ 8K‬ل ا
‪6‬ي ا   <‪ C %‬ا ‪+8‬ات‬
‫ا ‪R‬ة وا @‪ . ,‬ان ‪+‬م ا‪K‬ه ‪ 8‬م ‪X%‬ا ا ‪ S 6‬ﺱ‪ ]#? S9#‬ا &‪/ #4‬ﺵ‪ I#‬ص ا ‪،  #‬‬
‫وه‪X‬ا ‪h# +B‬دي ا ‪ D#‬و‪#B‬ع ا‪ #!"K‬ء وﺡ‪#‬ل ا ;‪#‬ادث ‪ .‬ه&‪ #‬ك ﺝ‪+#‬اول " ﺹ‪+# #‬ة ا‪ # K‬رة‬
‫ا ‪ D S6 8 R !8‬ادارات ا‪ 8K‬ل ا‪K‬ه ‪ 8‬م  <ه ‪ ،‬آ‪ S6 8‬اﺝاء ا ';ص‬
‫ا ‪+‬ور  ‪ D‬ا ‪+,‬رة ا   ‪  #‬ﺡ' ?‪ D# #‬ﺹ‪ # :% # ;#‬ﺝ‪ #%‬وﺕ‪#B #</‬ع‬
‫ا ;ادث  ﺝ‪ %‬ا"ى ‪.‬‬

‫ح ‪ -‬ا‪#2$‬ث ا‪$^o‬وﻥ ‪: Electronic Pollution‬‬


‫وه أﺡ‪+‬ث ﺹ‪ #6
#< ;#‬ل ا ‪#‬ث ‪ ،‬وه‪ # ( #& #‬ا ‪K #68‬ت ا ‪ 9#2 &P8‬وا ‪ %R‬ﺉ‪ #‬ا ‪
#‬‬
‫ﺕ&‪##R‬ن ﺡ‪##‬ل ا‪p‬ﺝ‪b##%‬ة ا‪ R K‬و ‪ ##‬إ ‪+##‬اء ‪ ##‬ا ‪##6‬س ا ‪
##%R‬وا ‪ X##8‬ع وا '‪## b‬ن ‪ ،‬وا ‪ ##%‬ء‬
‫‪1##‬ﺝ‪b%‬ة ا ‪ ## 8‬وا‪ ##8Bp‬ر ا ‪ .  &##‬و ;'‪ ##‬ا '‪ f##‬ء ا ‪ ]## I8 ##& T##;8‬ا ‪##‬اع ا ‪8‬ﺝ‪ ##‬ت‬
‫ا اد   وا ‪8‬ﺝ ت ا ‪%R‬و‪ 92 &P‬و‪c‬ه ‪ .‬وﺕ‪ >h‬ه‪ dX‬ا ‪K 68‬ت ‪ D‬ا ‪ /I‬ا  ‪ƒ8‬‬
‫ا ي ‪ ،‬ور‪ 8‬آ ‪ -‬ﺱً ‪ r#‬ا ;‪K #‬ت ا ‪ #?8‬ا ‪
#‬ﺕ'‪ #‬ا ﺱ‪ #‬ﺉ ا !‪ #‬ا ‪
#<   9#‬‬
‫ﺕ‪ @ %I‬ض ‪+‬م ا‪K‬ﺕ‪b‬ان وﺡ ‪K‬ت ا ‪+‬اع ا ‪ .b8‬ور‪R 8‬ن ا ث ا‪ R K‬و
ه‬
‫اﺡ‪ +‬اﺱ ب ‪ r‬ا ‪4‬اه ا
ﺕ;‪+‬ث <
ا ! ه‪ dX‬ا‪ K‬م @ ‪ #u‬هة ﺕ‪#P‬ات ا ‪ #&8‬خ " ﺹ‪#‬‬
‫‪ +‬ا  ر ‪K‬ف ا‪ 8Bp‬ر ا &  ﺡل ا‪p‬رض ا
ﺕ‪ Y‬ﺝ ﺕ‪
< %‬ا '‪ f‬ء ‪1‬ﺱ ‪8‬ار ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬
‫ا‪ *+‬ا? ‪F‬‬
‫ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا‪  +‬ا‬
‫‪ ##‬ا ‪##8‬وف ان ا ‪  &##‬ا &'!‪  !B D ## ##‬ﺕ‪ ##%‬ا‪K‬ﺱ ‪I #‬اﺝ وا ; ‪ ##‬وا &‪ ##,‬وا ز ‪C##‬‬
‫وا‪K‬ﺱ ‪/% #‬آ ه‪ ##
##‬ا ‪  &##‬ت ا ‪ ## ##>8‬و ‪ ,8‬ﺕ‪ ##%‬ا ﺉ‪ 9##‬ا ‪/@##‬ث ا ‪##%‬اء ‪ ،‬ا ‪ ##8‬ء ‪،‬‬
‫وا  ‪ .‬و‪ +B‬ادت ه‪ dX‬ا &  ا ‪ D‬ﺕ‪>1‬ات ﺱ‪ #‬وا?‪#‬ار ﺝ‪ # S9# # 89#‬ﺕ‪# i#'I‬‬
‫اد > ‪ ،‬وان ه‪X‬ا ا ‪ >1‬ه <
ازد د   ‪ +‬و‪ S9 8 9‬اﺱ ‪8‬ار ا‪ 8 K‬د ‪ D‬ا &'‪T‬‬
‫ا ‪ I‬م آ‪+8‬ر رﺉ‪ . B !
9‬وﺕ‪ ] I‬درﺝ ﺕ‪ >1‬اي  ا ‪ >8‬ت ا & ﺕ‪  6‬ا &  ا &'!‬
‫و?ر‪ D d‬ا  ﺡ‪ S9‬ع ا ‪>h8‬و‪+‬ر و ع ا ‪ !,‬ع ا & 
ا ‪X‬ي ‪. i9‬‬

‫‪ -١‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا‪  +‬ا)‪$‬اﺝ ‪.‬‬


‫ﺕ ‪ ] 1‬ا &  ا‪K‬ﺱ ‪I‬اﺝ  اﺡ ‪+ +‬ة ﺕ‪+‬أ ‪ 8‬ت ا‪K‬ﺱ ‪ R‬ف وا &‪ ، S,‬وﺕ& ‪
%‬‬
‫‪ 8‬ت ا ;' وا‪ K‬ج ‪ .‬و ‪ R‬ﺡ  ه‪ dX‬ا ‪8‬اﺡ ا?اره وﺕ‪>1‬اﺕ‪ %‬ا ‪ . >8‬و‪K‬ﺕ‪] I‬‬
‫‪ 8‬ت ﺡ ا‪K‬ﺱ ‪ R‬ف وا &‪ 8  S,‬ت ﺡ ﺡ' ا‪ K‬ر ا &'! ‪K ،‬ن ا‪K‬و ‪ D#‬ﺕ ‪+#8‬‬
‫‪ D‬ﺡ' ا ر اﺱ ‪R 8& < R‬ن اﺱ س ا ‪8‬ﺡ ا @  ه ﺡ' ا‪ K‬ر ا‪ K‬ﺝ‪.‬‬

‫أ‪ -‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪  G H‬ا)ﺏ ر ا ‪.‬‬


‫ﺕ‪ 8 9###‬ا>&‪ ###‬ء ﺡ'‪ ###‬ا‪ ###K‬ر ا &'!‪ ###‬ﺱ‪###‬اء ا‪K‬ﺱ ‪ ###%& < ###R‬او ا‪ K‬ﺝ‪ ###‬ا ‪ ، d ###8‬ا‪ ###2K‬ن ‪،‬‬
‫ا‪K‬ﺡ‪ 8‬ض‪ ،‬وا ‪8‬اد ا ‪ 8R‬و  ا ‪ ' I8‬وا
‪ R8‬ان ﺕ‪ & C T I‬ﺹ ا  ‪ % 9‬ا ث‬
‫‪ .‬ان ه‪ dX‬ا ‪8‬اد ﺱاء ان آ ‪ -‬دا" او " رﺝ  ا  ا &'!
‪ R8‬ان ﺕ ‪9‬ب ‪ R‬او ‪"1‬‬
‫ا ‪ D##‬ا ‪ ##‬ا ‪ . ##!;8‬و&‪ +##‬ا‪ ##% K‬ء ‪ ##‬ﺡ'‪ ##‬ا ‪ ##‬ا &'!‪
##‬وا ‪+##‬أ  ﺱ ‪I #‬اج ا ‪ T'&##‬ا ‪ ##I‬م <‪1##‬ن‬
‫ا‪K‬را?
ا ‪   !;8‬ﺕ ث ‪ 8R‬ت آة  ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪ S9‬ا & <رة ا &'! ا ‪+  8‬ة ‬
‫ﺕ‪ j<+‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ا ‪ D‬ا ‪ I‬رج ‪,‬ة ' ?‪ TP‬ا ‪ 8R8‬ا &'!
‪ .‬آ‪ 8‬ان ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م '‪ R8 i9‬ان‬
‫ ‪9‬ب ا ‪ D‬ا  ا ‪/#" # !;8‬ل ﺝ‪+#‬ران ا ‪ #‬ا>&‪ #‬ء ‪ #8‬اﺱ‪I #‬اج ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ‪ .‬ان ه‪dX#‬‬
‫ا‪K‬ر ‪ R8 %868‬ان ﺕ‪ S9‬ا?ار آ@ة ‪ , C86‬ت ا  ‪ R8‬ﺕ‪:
 8 %I‬‬
‫)‪ (١‬ﺕث ا ‪%‬اء ‪  p 6‬ث ا ‪ P‬زات ا ‪ 8‬ﺡ )ا ‪X8‬ا( وﺕ‪I‬ه &‪ +‬وﺹ ‪ %‬ا ‪ D‬ﺱ!‪q‬‬
‫ا‪K‬رض ‪ 'I K 6‬ض ا ‪ ، TPf‬وآ‪ W X‬ﺕ!  وﺕ‪ I‬ا ‪8‬اد ا ‪ 9‬ﺉ ا ‪+ + % ''I‬أ‬
‫ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م  ‪. j<+‬‬
‫)‪ (٢‬ﺕث ا‪K‬رض ا ‪ T'&    !;8‬ا ‪ I‬م ا ‪ j<+ 8‬و‪9‬اﺉ ا ;' وا ;‪#‬ا‪ r‬ا ‪+I 9#8‬‬
‫<
‪ 8‬ت ا ;' ‪.‬‬
‫)‪ (٣‬ﺕث  در ا ‪ d 8‬ا ‪"  ,‬ﺹ ا ‪ d 8‬ا ‪  9  6 <6‬ت ا ‪ +#B
#‬ﺕ;‪# #‬‬
‫ﺝ‪+‬ران ا  ا &'!
‪.‬‬
‫)‪ (٤‬ﺕث  ‪ d‬ا ; &‪ +‬ا ‪ ,‬م ‪ 8‬ت ا ;' <
ا ‪ j2 &8‬ا ;  &‪ +‬اﺱ ‪+I‬ام & ت ا ;'‬
‫ا ;  ‪.‬‬
‫)‪ (٥‬ﺕث ا ‪ 6 &8‬ت وا ‪ ;8‬ﺹ ا ‪b‬را ا
ﺕ‪b‬رع <
& ‪   B j2‬ا  ا &'!
‪S9‬‬
‫ﺕث ا‪K‬رض ا ‪ !;8‬او  در ا ‪ d 8‬ا ‪8   ,‬اد ا &'! ا ‪  9 8‬ا  ‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬
‫و‪ K‬ﺕ‪ ] I‬آ@ا ‪ 8‬ت ﺡ' ا‪ K‬ر ا ‪ P‬ز   ‪ 8‬ت ﺡ' ا‪ K‬ر ا &'! ‪X ،‬ا <‪1‬ن ا‪  R‬ت‬
‫ا ث  ‪ ,‬ر <
آ‪ /‬ا ;  ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ H‬ﻡ‪ 2


 G‬ت اﻥ‪ $‬ج ا‪ I‬ا م ‪:‬‬
‫ﺕ‪ 8‬ﺡ ا ج ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ا ‪ ,‬م ‪+‬ة ‪ 8‬ت ﺕ
ﺡ اﺱ ‪I‬اج ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م  ا  @‬
‫‪b‬ل ا ‪ P‬ز ا ‪ 8‬ﺡ‪ < ، S‬ا ‪ 8‬ء ‪ ،‬و‪b‬ل ا‪/K‬ح وا اﺉ‪ S‬ا‪"K‬ى ‪+ q‬ه ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م‬
‫ﺝ‪ ##‬ه‪b‬ا  ‪  +##‬او ا &‪ ##,‬او ا ‪ . ## R‬و&‪ +##‬ﺕ&'‪ X##‬آ‪ ## ##8 ##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##8‬ت ه&‪ ##‬ك ا‪## R‬‬
‫‪  K‬ث ا ﺕث ‪ R8 ' I‬ان ﺕ‪ S‬ا  ‪.‬‬
‫)‪D (١‬ل ا ز ا
‪: Q +‬‬
‫ ‪b :‬ل ا &‪ 9‬ا ‪  D84‬ا ‪ #P‬ز ا ‪ #8‬ﺡ‪ T'&# S‬ا ‪ #I‬م اﺱ‪ #!; !#‬ت ‪b#‬ل ا ‪ #P‬ز ﺡ‪Y#‬‬
‫ ‪6‬ي <‪ i‬ا ‪ r'I‬ا ‪+#‬ر ‪b# 8f# #8 TPf#
6‬ل ا ‪ # R8‬ت ا ‪ P‬ز ‪ # #‬ﺱ‪#‬اﺉ ا ‪T'&#‬‬
‫ا ‪ I‬م ‪ .‬و‪ +‬ا‪ % K‬ء  ه‪ dX‬ا ‪ 8‬ﺕ‪ C86‬ا ‪ P‬زات ا ‪  '8‬وﺕﺱ ا ‪ D‬وﺡ‪+‬ات  ‪ 6‬ا ‪ P‬ز‬
‫ا !
‪ Natural Gas Treatment Units‬ﺡ‪ : Y‬ﺕ‪b6‬ﺉ ‪ i‬ا ‪ R D#‬ﺕ‪ . i#‬و<‪
#‬آ@‪# #‬‬
‫ا‪K‬ﺡ ن و‪K‬ﺱ ب ‪ !f ' I‬ا ‪ D‬ﺡق آ‪ 8‬ت ‪ +B‬ﺕ‪R‬ن ﺹ‪P‬ة او آة  ا ‪ P‬ز ا !

‫ا ‪ 8‬ﺡ‪ S‬ا ‪b8‬ول ‪ .‬و ‪h‬دي ه‪X‬ا ا ;ق ا ‪ D‬ﺕ ‪ Y‬اﺝاء ا ‪ j2 #&8‬ا ‪ #P  #!;8‬زات ا ‪ 9#‬‬
‫ا
ﺕ‪
< 8‬ه‪ dX‬ا ‪8‬ﺡ ‪:‬‬
‫اآ ﺱ‪ +‬ا ‪R‬ن ‪.‬‬ ‫‬
‫اآ ﺱ‪ +‬ا ‪. - R‬‬ ‫‬
‫اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ‪.‬‬ ‫‬
‫‪ c‬ز آ ‪ +‬ا ‪+%‬روﺝ ‪.‬‬ ‫‬
‫)‪D (٢‬ل ا
ء ا
‪: Q +‬‬
‫ﺕ& ( <
‪ r‬ا‪K‬ﺡ ن ‪ C‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م آ‪ #8‬ت ‪ #‬ا ‪ #8‬ء "‪#‬ﺹ &‪ +#‬اﺱ‪ 8 #‬ل اﺱ‪#‬ب ﺡ‪#,‬‬
‫ا ‪ 8‬ء آﺱ ‪K‬ﺱ ‪I‬اج ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪ .‬آ‪ 8‬ﺕ‪ 8 9‬ا ‪ d 8‬ا ‪ 9#c
#< f#‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ‪i#I‬‬
‫ ا‪/K‬ح <
ﺡ  وﺝده ‪@R‬ة ‪ C‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ا ‪I 9#8‬ج ﺡ‪ #8 Y#‬ا ‪ #8‬ء آ‪dX#% S X#8‬‬
‫ا‪/K‬ح ‪ .‬و<
آ‪ /‬ا ;  ‪6‬ي < ا ‪ 8‬ء  ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م <
;!‪ #‬ت ‪b#‬ل " ﺹ‪ #‬ﺡ‪Y#‬‬
‫ ‪+I 9‬م اﺱب ا آ‪ +‬وا ‪ 8
< T,‬ا ' ‪ .‬و‪ 8 +‬ا ' ﺕ‪1‬ﺕ
‪ R‬ا ‪ mI‬‬
‫ه‪ dX#‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ ##
##‬دة ‪ ##‬ﺕ; ‪#‬ي ‪ S9## D##‬ﺹ‪P##‬ة ‪ ##‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ ##I‬م ‪ '  S9## C## ،‬وﺕ‪## ##‬‬
‫ا‪/K‬ح وا ‪8‬اد ا  ا  ‪ . ,‬و ‪ :4
< :‬ا‪K‬ﺡ ن ‪2‬ح ه‪ dX‬ا ‪
< d 8‬ا اء او <
ﺡ'‪#‬‬
‫" ﺹ  ‪1 %& mI‬ﺱب ا ‪ I‬ا !
اﺱ‪ !#‬اﺵ‪ #‬ا ‪ . V8#‬ان ه‪ dX#‬ا ! ‪ #,‬ﺕ‪h#‬دي‬
‫ا ‪ D##‬ﺕ ‪ Y##‬آ‪ ## ##‬ا ‪##%‬اء وا ‪ C## ##‬وﺝ‪##‬د اﺡ ‪9## ## 8‬ب ه‪ dX##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ ##>8‬ا ‪ D##‬ا ‪d ##8‬‬
‫ا ‪ . <6‬ان اﺝاء ا ‪ ,!&8‬ﺱ ث  ‪+%‬روآ ت ا &'!‪ #‬ا ‪ #''I‬ا ‪
#‬ﺱ‪ C# I #‬ا ‪ #8‬ء‬
‫ا ‪##8‬ث ‪
##< ،‬ﺡ‪ ##‬أن ا ‪ ##‬ﺱ ‪ #‬ث ‪8 ##‬اد ا &'!‪ ##‬ا @‪ ##,‬وا‪/##K‬ح ‪ .‬ا‪ ##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪##<6‬‬
‫<‪ 9‬ث ‪ 8  %2/ "K 6‬ء ا ‪8‬ث  ‪8‬اد ا &'! ا ‪9 8‬ب ا ‪ D‬دا" ا‪K‬رض ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ 2
 G H‬ت ﻥ'* وﺥ‪D‬ن وﺕ‪  +‬ا‪ I‬ا م ‪.‬‬
‫‪b +‬ل ا ‪ P‬ز وا ‪ #8‬ء ‪+# q#‬ه ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ﺝ‪ #‬ه‪b‬ا ‪ #8‬ت ا ‪ ، # R‬ا‪ K‬ان ا ;‪#,‬ل‬
‫ا &'! ‪   c‬ﺕ‪R‬ن ‪+‬ة آ ا ‪ C   +‬ا ‪ ,
f , 8  R‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م  ا‪CB‬‬
‫ا ﺝ‪ i‬ا ‪ D‬ه‪ dX‬ا ‪ . C 8‬وه& ك وﺱ ﺉ واﺱ ‪ ' I , S‬ﺕ ‪  86 D +8‬ا ا‪،‬‬
‫و ‪  , 2 R‬ه‪ dX‬ا !ق ا> ره ا ‪ >8‬ا
ﺱ&; ول اﺱ ا?‪ %‬اد ‪. d‬‬

‫‪٣٠‬‬
‫أ‪ -‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا'* ﺏ‪#‬ا ا)ﻥ ﺏ‪: Q‬‬
‫   اﺱ ‪ 8‬ل ا‪ #,
< S K‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م او ‪ , #‬ﺕ‪ # i‬اﺝ‪#‬د ا !‪#‬ق ا ‪
#< 8 9#8‬ا &‪#,‬‬
‫ ‪ ##% R‬ذات آ'‪ ##‬ءة  ‪ ##‬وﺕ‪## ' ##8‬ة ‪ ## ## 2‬ا ‪ b##‬آ‪ ##8‬ان ا?‪##‬اره ا ‪+##; ##‬ودة ‪.‬‬
‫وﺕ&; ا‪ >K‬ر ا ‪K 9‬ﺱ‪ 8 #‬ل ا‪ D# S# K‬ا ‪#; #‬ل ﺡ‪#‬ادث ا ‪9#‬ب ‪ S9#‬ﺕ‪1‬آ‪#‬‬
‫ا‪ S# K‬او آ‪9#‬ه او ﺕ;!‪#6'  ##6 #%8‬ات ا ‪
#‬ﺕا<‪ j##‬ا ‪ #8‬ت ا ;‪ . #‬ان اﺱ‪ 8 #‬ل‬
‫&‪ 4‬ت ا ‪!9‬ة ا‪K‬وﺕ ﺕ‪ R‬ا ;‪ #@ +‬ﺝ‪ # #‬ا ‪ %9#‬ا ‪!9#‬ة ‪ D#‬ه‪ dX#‬ا ;‪#‬ادث ﺡ‪Y#‬‬
‫ﺕ‪,‬م ه‪ dX‬ا ‪ 4&8‬ت  ‪ , K‬ف ا‪K‬وﺕ ﺕ‪ ƒf
R‬ﺡ ل ا ;‪ V9‬ﺝد ﺕ‪9‬ب <
اﺡ‪j2 & +‬‬
‫ا‪ K‬ب ‪ .‬و‪ +‬ا ‪ ,‬ف ا ‪ ƒf#‬ﺕ‪#,‬م ا '‪#‬ق ا‪ # "K‬ﺹ ‪b#‬ل ا ‪ #,!&8‬ا ‪9#R 8‬ة ‪ #‬ا‪# K‬ب‬
‫وﺕ ‪ C!B r‬ا‪ S K‬ا ‪f 8‬رة و ودة ا ‪  ƒf‬ﺝ‪ . + +‬ا آ ا ‪8‬اد ا &'! ا ‪9 8‬‬
‫<‪1#‬ن ﺱ‪##‬اﺉ‪ %‬ﺱ ‪9##‬ب ا ‪ D##‬دا"‪ ##‬ا‪K‬رض ‪ 9##‬ا ‪#‬ث ‪/##‬رض وا ‪ d ##8‬ا ‪ ##<6‬اذا ‪ :##‬ﺕ ‪X##I‬‬
‫ا‪K‬ﺝاءات ا ‪ f8‬دة ‪ C&8‬ا ث <
@ ه‪ dX‬ا ;  ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا'* ﺏ‪#‬ا ا‪#%‬ﺽ ت ‪:‬‬


‫ﺕ‪ 8 9‬ا ;? ت <
‪ ,  ,‬ت ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ‪ R#‬واﺱ‪K #8& ، C#‬ﺕ‪ #,
#< 8 9#‬ا ‪T'&#‬‬
‫ا ‪ I‬م ا‪
< K‬ﺡ ‪K‬ت ?‪ . ,‬و‪ # :c #‬ان ه‪ dX#‬ا ‪ #‬ﺡ& ت ‪+ 88#‬رﺝ‪ # #  #‬ا ‪# 8‬‬
‫وا‪ K‬ن ا‪ K‬ا ‪ +B i‬ﺕ;‪+‬ث ﺡادث ﺕ‪9‬ب <
‪ r‬ا‪K‬ﺡ ن "ﺹ ﺕ‪ W‬ا & ﺕ‪  6‬ا ;ادث ‪.‬‬
‫و‪   c‬ﺕ‪R‬ن ه‪ dX‬ا ;ادث ; ;‪+‬وث ﺡاﺉ‪
& 8 j‬ﺕث ا ‪%‬اء ا? < ا ‪ D‬ﺕث‬
‫ا‪K‬رض ‪ .‬آ‪ 8‬ان ه& ك ‪ R‬ا"ى ﺕا<‪ j#‬اﺱ‪+I #‬ام ه‪X#‬ا ا &‪#‬ع ‪ #‬وﺱ‪ #‬ﺉ ا &‪ #,‬ه‪R#
#‬‬
‫‪ 9c‬وﺕ&‪ ]4‬اﺡاض ه‪ dX‬ا  ﺡ& ت ‪ .‬و‪   c‬ﺕ‪+I 9#‬م ا ‪ #'4&8‬ت وا ‪ # ;8‬وا ‪  X#8‬ت <‪
#‬‬
‫ﺕ&‪ ]4‬ه‪ dX‬ا‪K‬ﺡاض ‪ ،‬وﺡ ‪ D‬وان اﺱ ‪ 8‬ا ‪ 8‬ء ﺡ‪1< d+‬ن ‪ 'I‬ت ‪ 8‬ا &‪ ]4‬ه‪ dX‬ﺕ!ح‬
‫ دة <
ﺵ‪ R‬ت ا ‪ 68‬ري او ا ‪ D‬ا‪K‬رض ‪ 9‬ﺕث آ ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا'* ﺏ‪#‬ا ا ‪O‬ت ا‪) %‬ا‪: (GR‬‬
‫ ‪6‬ي ﺕ‪  +‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وا ‪ , 8‬ت ا &'!  ‪ j 2‬ا ; ‪1‬ﺱ ‪+I‬ام ‪/B‬ت ;  ?‪8I#‬‬
‫ ‪6‬ي ﺕ;‪  %8‬ا<
ء " ﺹ ‪X% 88‬ا ا ‪P‬ض ‪ .‬و ‪ R8‬ان ﺕ‪R‬ن ه‪ dX‬ا ‪8‬ا<‪
#‬ء ‪D#‬‬
‫ا  ‪ 9‬او <
ا ; ‪ & R‬ت & <
ا ‪ 8‬ء وﺕ!   ‪ 9‬اﺱ‪ !#‬ا ‪+# 8 S#‬ة‬
‫ﺕ;‪ -‬ﺱ!‪ q‬ا ‪ 8‬ء ‪ .‬وﺕ  ‪ 8‬ا ‪  +‬اﺱ! ا & ‪/B‬ت  اآ وا"!‪ #‬ا ‪ #8‬ت ا ‪#>8‬‬
‫ ‪ 8‬ء ‪ S9‬آ@ة ﺡادث ا ‪9‬ب  ه‪ dX‬ا & ‪/B‬ت ‪ .‬و ‪ R8‬ﺕ‪2 mI‬ق ا ‪#‬ث ا ‪
#‬ﺕ;‪+#‬ث‬
‫ ‪ 8‬ت ﺕ‪  +‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م  ‪ j 2‬ا ; ‪:
 8‬‬
‫)‪ (١‬ا‪#2$‬ث ﺏ‪ QR‬ا‪R$‬ب ﻡ‪ G‬ا)ﻥ ﺏ‪ Q‬ا ‪ R8 : 2‬ان ﺕ; ﺡادث ﺕ‪9‬ب ‪ #‬ا‪S# K‬‬
‫ا
ﺕﺹ ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ا ‪# D‬ا
ء ا ‪ ]# I8  +#‬ا‪K‬ﺱ‪ #‬ب @‪ #‬ﺡ‪#‬ادث ا ‪1‬آ‪ #‬ا ‪
#‬‬
‫ﺕ;‪+‬ث "ﺹ <
ا‪ S K‬ا ‪+ 88‬ة ﺕ;‪ -‬ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض ا ‪ & D‬ت ا ‪. +‬‬
‫)‪ (٢‬ا‪#2$‬ث ﻥ‪R$2 $‬ب ﻡ‪ G‬ا
‪#‬اﻥء ‪ :‬وه‪
#‬ا ‪ 9#‬ت ا ‪
#‬ﺕ‪1#‬ﺕ
‪ #‬ا ‪ S#‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م‬
‫ا
‪ :‬ر!‪/B &  %‬ت &‪ +‬ا ‪ ,‬م ‪ 8‬ا ;‪. 8‬‬
‫)‪ (٣‬ا‪#2$‬ث ﻥ‪#% $‬ادث ا‪R$‬ب ﻡ‪ Gg‬ا‪O g‬ت ‪ :‬ﺕ;‪+#‬ث ا ‪ # #@R‬ا ;‪#‬ادث &‪/B #‬ت ا ‪T'&#‬‬
‫ا ‪ ##I‬م @‪ ##‬ﺡ‪##‬ادث ا‪K‬ﺹ‪+!##‬ام <‪ ## ##8‬ا &‪/B ##‬ت او ‪ C##‬ارﺹ‪ '##‬ا ‪##8‬ا
ء ‪ ،‬او ﺡ‪##‬ادث‬
‫ا ‪P‬ق‪ .‬و‪   c‬ﺕ‪h‬دي ه‪ dX#‬ا ;‪#‬ادث ا ‪ D#‬آ‪#‬ارث ‪ S9#‬ﺕ‪9#‬ب آ‪ #8‬ت ه ﺉ‪ # #‬ا ‪T'&#‬‬
‫ا ‪ I‬م ا ‪ D‬ا ; ‪ .‬ان اﺡ‪ +‬اﺱ ب ه‪ dX‬ا ;‪#‬ادث ه‪ #‬ا ‪ #‬ج واﺱ‪+I #‬ام ‪/B #‬ت ‪ #B/8‬ﺕ;‪#8‬‬
‫آ‪ ##8‬ه ﺉ‪ ## ##‬ا ‪ T'&##‬ا ‪ ##I‬م ‪+##B ]f## ##8‬رﺕ‪ D## %‬ا ‪ ##&8‬ورة ‪ ##6 R##‬ﺡ‪##‬ادث‬
‫ا‪K‬ﺹ!‪+‬ام ‪ &R8‬ا ;‪+‬وث ‪.  %9‬‬
‫)‪ (٤‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ﺕ‪ 3b‬ا ‪O‬ت ‪ 9#c : # :‬وﺕ&‪/B # ]#4‬ت ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م وﺱ‪ T#‬ا ;‪#‬‬
‫‪1‬ﺱ‪+I #‬ام ا ‪ ##8‬ء وا ‪ ##'4&8‬ت و‪ r##‬ا ‪##8‬اد وا ‪ ## ;8‬ا ‪ . ## X8‬و‪ ##‬دة ‪ ##‬ﺕ‪ ##'I D##‬ت‬

‫‪٣١‬‬
‫‪ 8‬ا &‪
< ]4‬ا ; ‪ 9‬ا ث ‪ 8‬ه‪ . i‬آ‪ 8‬ان ا ث ‪ #R8‬ان ;‪+#‬ث ا ‪# f#‬‬
‫ر
 ‪ d‬ا ‪8‬از  ا
ﺕ‪
8‬ء <‪b" %‬ا ت ا & ‪/B‬ت ‪8‬از ‪ %‬ﺡ ﺕ‪R‬ن ‪. 8; c‬‬

‫د‪ -‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ 2


 G H‬ت ا‪D‬ن ‪:‬‬
‫ ‪b##I‬ن ا ‪ T'&##‬ا ‪ ##I‬م )او ‪ , ##‬ﺕ‪b"
##< (i‬ا ‪ ##‬ت آ‪##‬ة ‪##B‬ب ‪##‬ا
ء ا ‪  +##‬او ‪##B‬ب ‪C ##‬‬
‫ا ' او ‪B‬ب ا ;‪,‬ل ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪ .‬و ‪ R8‬ان ﺕ‪R‬ن ه‪ dX‬ا ‪bI‬ا ت ‪ # <+‬او &‪D# #‬‬
‫ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض ‪ .‬و‪ C‬ان ه‪ dX#‬ا ‪bI‬ا ‪ #‬ت ‪ 88#‬و<‪ j#‬اﺹ‪ '#‬ت " ﺹ‪ #‬و‪ #‬دة ‪ #‬ﺕ‪#R‬ن ذات‬
‫ﺱ‪,‬ف  ;آ ; ‪1 2‬ﺡ‪ K 2 ! b‬ان اﺡ ‪ 8‬ل ﺕ‪#‬ث ‪ #,‬ت ا ‪ %9# #‬ا‪#  #‬‬
‫وارد ا ;‪+‬وث ‪1‬ﺱ ‪8‬ار ‪ .‬و ‪ R8‬ان ث ا ‪%‬اء ‪#; #6‬ل ا ‪ # #I‬ه‪ dX#‬ا ‪bI‬ا ‪ #‬ت ‪،‬‬
‫آ‪ R8 8‬ان ﺕ ث ا  وا ‪ d 8‬ا ‪#; #6 #<6‬ادث ا ‪9#‬ب ا ‪
#‬ﺕ;‪ S9# #‬ا ‪1‬آ‪#‬‬
‫"ﺹ ﺡ ﺕ‪R‬ن ه‪ dX‬ا ‪bI‬ا ت ‪.  <+‬‬

‫‪ -٣‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ 2
 G H‬ت ﺕ‪ +‬ا‪ I‬ا م ‪.‬‬
‫ﺕ  ﺹ&  ﺕ‪  R‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م واﺡ‪+‬ة  اه‪ :‬ا &  ت <
ا  ‪ :‬واآ@ه‪ #‬ﺕ‪+#,‬ا وه‪
#‬‬
‫ ‪1‬آ‪  +‬ا &  ت ا ‪ & C86 >8‬ﺹ ا  ‪ .‬وﺕ ‪R‬ن  <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪+# #‬د آ‪#‬‬
‫و &ع  ا ﺡ‪+‬ات ا ‪  &#‬ا ‪
#‬ﺕ‪ ]# I‬ﺡ‪ S9#‬واﺝ ﺕ‪ #%‬و‪#u‬وف ‪ #%8‬وا ‪#P‬ض &‪. #%‬‬
‫وﺕ‪ ] I‬ا اع وآ‪ 8‬ت ا ‪8‬اد ا ‪ >8‬ا ‪  @&8‬ه‪ dX‬ا ﺡ‪+‬ات ‪/ "1‬ف ه‪ dX‬ا ﺡ‪+‬ات ا & ‬
‫وا" ‪/‬ف ‪ . %8 2‬و ‪  :c‬ان آ ا ﺡ‪+‬ات ا
ﺕ‪6‬ي <‪ %‬ا ‪ 8‬ت ا ;  ﺕ‪:8‬‬
‫ ا & ﺡ ا ‪+ D P‬م ا ‪ 89‬ح ‪/! K‬ق اي ع  ا‪ >  K‬ت &‪ ، %‬ا‪ K‬ان ذ ‪#R8 K W‬‬
‫?‪  i 8‬ا & ﺡ ا ‪ 8‬ا‪+‬ا ‪ .‬ورة   ‪ #R8‬ﺕ‪ # :9#,‬در ا ‪ #‬ث ا ‪#8‬اد ا ‪# #>8‬‬
‫‪ ] I‬وﺡ‪+‬ات  <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ا ‪  < D‬ه‪: 8‬‬
‫ا
‪ +‬در ا'‪ : Point Sources #‬وه
ا ‪ #8‬در ا ‪ #R8
#‬ﺕ;‪+# +‬ه ‪ #B+‬و ‪
#‬‬ ‫‬
‫ ‪ R8‬ا ;‪  +‬ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&!‪ %& j‬او  ‪ % 6‬أو ‪ D‬ا‪ BK‬ا‪ B‬ا> ره ‪ .‬ان ه‪dX#‬‬
‫ا ‪ #8‬در ‪
##< 88##‬ا‪K‬ﺱ‪ ##‬س !‪##‬ح او ‪ ## mI #‬ا ‪##8‬اد ا ‪ ##@ ##>8‬ا‪ ##>  K‬ت ا ‪
##‬‬
‫ﺕ&!‪  j‬ا ‪+8‬ا" ‪ Stacks‬ا  ﺉ‪+‬ة ‪</‬ان وا ‪8‬اﺝ ‪ ،‬او ا ‪/‬ت ‪. Flares‬‬
‫ا
‪ +‬در ا‪O‬ﻥ'‪ : Nonpoint Sources #‬وه
ا ‪ 8‬در ا
ﺕ&!‪ #%& j#‬ا‪ #>  K‬ت‬ ‫‬
‫ا ‪  9‬ا ‪ D‬ا ‪%‬اء او ﺕ;‪+#‬ث <‪ #%‬ا &‪f#‬ﺡ ت ا>&‪ #‬ء ‪ #%8‬او ا>&‪ #‬ء ﺹ‪ ، % #‬وا ‪#R8 K
#‬‬
‫ﺕ&‪ %‬او ﺕ;‪ + +‬آ‪ 8‬ﺕ‪ . #B+ #%‬ان ه‪ dX#‬ا ‪ #8‬در ;‪ #8R‬ا‪/#cK‬ق و‪/#! K 88# #c‬ق‬
‫ا‪ >  K‬ت &‪ ، %‬ا‪ K‬ا ‪ i#‬و‪ C#‬ذ ‪1#< W#‬ن ا‪ #>  K‬ت ا ‪ %‬ر‪ Fugitive Emissions #‬ﺕ&!‪j#‬‬
‫&‪ 8% %‬آ ‪ 8R; -‬ا &‪ . C‬وﺕ‪ 8‬ه‪ dX‬ا ‪ 8‬در ا ‪  8‬ت وا ‪ If8‬ت وا ‪ !c f#‬ت‬
‫وا ‪bI‬ا ‪ ##‬ت وا '&‪ ##6‬ت و‪c‬ه‪ . ##‬و '‪##‬ق ‪##86‬ع ا‪ ##>  K‬ت ‪ ##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##8‬در ا‪ ##>  K‬ت‬
‫ا &‪ R  !,‬آ‪.‬‬
‫وﺕ& (  <  ت ا ' ' ت آ@ة واد ? ‪ c ' I‬ز ‪ #‬او ﺱ‪ #‬ﺉ او ﺹ‪ #‬وا ‪
#‬‬
‫‪ %84‬ث  ‪.‬‬

‫أ‪ -‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا ز ‪:‬‬
‫وه
ﺝ‪ C8‬ا‪ >  K‬ت ا ‪ P‬ز  وا ‪ I‬ر  وا ذاذ ا
ﺕ&!‪  j‬ا ‪ 8‬در ا &‪  !,‬او ا ‪ !, /‬‬
‫ا ‪ D‬ا ‪#%‬اء ‪ .‬ان ‪ #c‬زات ا ‪ '#‬ا & ﺕ‪ # #6‬ا ﺡ‪+#‬ات ا ‪ #' I8‬ه‪ # # c
#‬ﺕ;‪#‬ق ‪/#" #‬ل‬
‫ا ‪ 9##  ##8‬ا ‪ ##‬ث >‪ ##‬ت ‪ ##@ ##' I‬اول اوآ‪ +9##‬ا ‪##R‬ن ‪ ،‬اآ ﺱ‪ +##‬ا ‪ ، -## R‬اآ ﺱ‪+##‬‬
‫ا & وﺝ ‪ ،‬آ ‪ +‬ا ‪+%‬روﺝ ‪ ،‬ا‪ .  K‬آ‪ 8‬ﺕ&!‪ V#' j#‬ه‪ dX#‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪ # f#‬ا ‪+#8‬ا"‬

‫‪٣٢‬‬
‫‪ Stacks‬ا  ﺉ‪+‬ة ‪8‬اﺝ‪ #‬وا‪#<K‬ان ‪#; #6‬ق ا ‪#‬اع ‪ # #' I‬ا ‪#B‬د ا ‪+I 9#8‬م <‪ . #%‬ان‬
‫ﺕ‪##‬ث ا‪K‬ﺝ‪##‬اء ا ‪ dX##% ##!;8‬ا ‪+##8‬ا" وا ‪/##‬ت  ‪ D## +##8‬آ'‪ ##‬ءة ‪ ، ##%8‬و‪+##‬ى ا‪b## K‬ام‬
‫ وط وا ‪f‬ا‪ T‬ا ‪+;8‬دة ! ‪ . %8 ,‬وا? < ا ‪ D‬ذ ‪ W‬ﺕ&‪ Y‬ا ‪  f‬ا ‪
< 8‬ا ‪8‬اد‬
‫ا ‪ B+‬ﺉ‪ ، PM ,‬وا ‪8‬اد ا ‪+%‬روآ  ا ! رة ‪" VOCs‬ﺹ ‪/#" #‬ل ﺱ‪,#‬ف ا ‪bI‬ا ‪ #‬ت‬
‫ا ‪; 8‬آ &‪ +‬ارﺕ' ع درﺝ ا ;ارة ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا‪ R‬ﺉ‪: 2‬‬
‫وه
ﺕ‪ 8‬ا ‪9‬اﺉ ا &'! ا ‪
#‬ﺕ&‪ 9#‬ب ‪ #‬ا ‪bI‬ا ‪ #‬ت ‪ #8 S9#‬ت ا !'‪+#& Overflow q#‬‬
‫?ƒ ه‪ dX‬ا ‪9‬اﺉ ا ‪ D‬ا ‪bI‬ا ت ‪ ،‬ا? < ا ‪ D#‬ﺝ‪ C#8‬ا ‪#‬اع ا ‪ d #8‬ا ‪
#‬ﺕ ‪ # j<+#‬ا ‪#@
< #8‬‬
‫ا ‪ d ##8‬ا ‪  &##‬ا ‪
##< +I 9##8‬وﺡ‪+##‬ات ا ‪ . D'##8‬وﺕ‪ 8##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ D##  &##‬ا‪d ## S##cK‬‬
‫ا  ‪ 8 d  ، Cooling Water +‬ت ا ‪ 9P‬وا &‪ 8 d  ، ]4‬ت ا ‪Process '#‬‬
‫‪ . Water‬آ‪ 8‬ﺝ‪
< +‬ا ‪
< #8‬ا ‪ f#‬ﺵ‪ R#‬ت ‪ d #8‬ا ‪ #68‬ري ا ‪Sanitary Sewage ;#‬‬
‫‪ Water‬و ‪ d‬ا‪ !K‬ر‪ ، Storm Water‬و‪   c‬ﺕ ث ا ‪ d 8‬ا ‪  ,<+ 8‬ه‪ dX‬ا ‪ R‬ت ‪b6‬ء‬
‫‪ ##‬ا ‪##8‬اد ا &'!‪ . ##‬ان ﺝ‪ C##8‬ا ‪ d ##8‬ا & ﺕ‪
< ## ## ##6‬ا ‪ T'&##‬ا ‪ ##I‬م ﺕ! ‪#‬ح <‪
##‬ا‪ ##% K‬ر او‬
‫ا ;ات او ا ; ر ‪" +‬وﺝ‪  %‬ا ‪ ، D'8‬وه
ﺕ; ي ‪ D‬ا ‪8‬اد ا ‪+%‬روآ  ا &'!‬
‫وا ﺱ ت و ‪    9‬ا‪/K‬ح ‪ 9‬ا ث ‪8‬ا‪ C#B‬ا ‪
#‬ﺕ!‪#‬ح <‪ #%‬اذا ‪ :#‬ﺕ‪ #% 6  : #‬‬
‫‪2 B‬ﺡ‪. %‬‬

‫ج‪ -‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا‪: 2+‬‬
‫وه
ا ﺱ ت ا ‪B
< 86 8‬ر ا ‪bI‬ا ‪ #‬ت وا ‪ #%84
#‬ﺕ ‪#R‬ن ‪ #‬ا ‪#8‬اد ا &'!‪ #‬ا @‪#,‬‬
‫‪ ، Petroleum Sludge‬آ‪ ###8‬ت ‪ ###‬ا ا‪ ###‬ا ‪+ 9###8‬ة ا ‪ +I 9###8‬ا ‪ ، R% 9###8‬ا ‪ ###‬ل‬
‫ا ‪
< +I 98‬ا ﺵ‪ ، Filter Clay q‬وا‪ 2K‬ن ا ‪8 # #! I8‬اد ا &'!‪ #‬ا @‪ #,‬ا & ﺕ‪# #6‬‬
‫وﺡ‪+‬ات ا ‪ . 6 8‬و ‪h‬دي ‪2‬ح ه‪ dX‬ا ‪8‬اد ا ‪ D‬اي ‪R‬ن ‪ # R #‬ت ا ‪ #‬ا ‪ D#‬ا‪#> S#B‬‬
‫آة ‪.‬‬

‫‪ -٤‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ﻡ ‪ 2‬ا)‪O/$‬ك ‪.‬‬


‫‪ +#‬ﺕ‪ '#‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م وﺕ; ‪ i#‬ا ‪ #6 & D#‬ت '!‪ #‬ﺕ‪ #% 
#< ]# I‬ودرﺝ‪ #‬ت ‪ ##% c‬‬
‫و‪ 6‬ل اﺱ‪+; #‬ا‪ %‬ﺕ‪1#‬ﺕ
ﺡ‪ #‬اﺱ‪/% #‬ك ه‪ dX#‬ا ‪ #6 &8‬ت ‪ .‬وﺕ‪+I 9#‬م ا ‪ , #8‬ت ا &'!‪1 #‬ﺕ‪ #6‬ه‬
‫ا‪K‬ول ه ‪1‬ﺱ ‪+I‬ا‪ %‬آ‪8‬اد او  &  ت ا"‪#‬ى ‪ ،‬وا @‪
#‬ه‪ #‬اﺱ‪+I #‬ا‪ %‬آ‪#B‬د <‪]# I
#‬‬
‫ا اع ا ‪ R8‬ﺉ و ‪ ] I8‬ا‪cK‬اض ‪ .‬و   اﺱ ‪/%‬ك ا ‪ , 8‬ت ا &'! آ‪B‬د  ا‪ D‬ا ‪8‬اﺡ‬
‫ا ‪ B  >8‬ﺱ ‪  < ,‬ت ا &  ا &'! ‪  ،‬ه
اآ ا ‪ 8‬ت ا ‪ D# #>8‬ا‪/#2K‬ق‬
‫  ﺝ‪  < C8‬ت ا‪ 9 K‬ن ا‪#"K‬ى ‪ .‬و ‪+I 9#‬م ا‪ 9# K‬ن ا ‪ , #8‬ت ا &'!‪ #‬آ‪#B‬د ‪/#" #‬ل‬
‫ا !ق ا  ‪:‬‬
‫اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ , 8‬ت ا &'! @ ا ‪ R‬زو  وا ‪b +‬ل آ‪B‬د ﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪. ,‬‬ ‫‬
‫اﺱ‪+I #‬ام ا ‪ , ##8‬ت ا &'!‪ ##‬آ ‪R‬وﺱ‪ ##‬وا ‪ ##P‬ز ا &'!‪
##‬ا ‪ LPG 9##8‬آ‪##B‬د ‪##c/‬اض‬ ‫‬
‫ا ‪.  b&8‬‬
‫اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ , 8‬ت ا &'! @ ا ‪ P‬ز ا !
وز ‪ -‬ا ‪ P‬ز وا &'‪ T‬ا‪K‬ﺱ‪#‬د آ‪#B‬د ‪ #!;8‬ت‬ ‫‬
‫ﺕ ‪ +‬ا ! ‪ B‬ا ‪ %R‬ﺉ ‪.‬‬
‫اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ , 8‬ت ا &'!‪ #@ #‬ز ‪ -#‬ا ‪ #P‬ز وا ‪ T'&#‬ا‪K‬ﺱ‪#‬د آ‪#B‬د ‪8‬اﺝ‪ #‬وا‪#<K‬ان <‪
#‬‬ ‫‬
‫ا ‪
< 8‬وا ‪ C 8‬ا ‪. ' I8‬‬

‫‪٣٣‬‬
‫اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ , 8‬ت ا &'! آ ‪ R‬زو  وا ‪b +‬ل ‪+ 8‬ات ا ‪ %R‬ﺉ ا ‪P‬ة ا ‪
#‬ﺕ‪+I 9#‬م‬ ‫‬
‫‪ D‬ا ‪ 98‬ى ا ‪
<
I‬ا ‪+‬ول ا
ﺕ
 ﺵ; <
ا ! ‪ B‬ا‪K‬آ‪ %‬ﺉ ‪.‬‬

‫و ‪1#‬ﺕ
ﺕ‪##‬ث ا ‪ #‬ا &‪ ##‬ﺝ‪ # :‬اﺱ‪/% #‬ك ا ‪ , #8‬ت ا &'!‪ ##B # ##‬ا‪ 9# K‬ن ‪ j# 2 ##‬اي ‪##‬‬
‫ا ‪ W 98‬ا ‪ &8‬ا‪ S9 d/‬أ  ث > ت ا ‪%‬اء ‪ ] I8‬ا ا‪ %‬وا
ﺕ‪: 8‬‬

‫أ‪C -‬ف ﻡآ ت اﺹ ص ا[ ا‪#/‬اء ‪:‬‬


‫ﺕ;‪+‬ث ه‪ dX‬ا ‪K 6 8‬ﺱ ‪ 8‬ل ا ‪ R‬زو  )ا &‪ ( b‬ا ‪ 8 9;8‬دة را‪ C#‬ا>‪/#‬ت ا ﺹ‪ #‬ص‬
‫)‪P Tetra Ethyl Lead (TEL‬ض ز دة ‪+‬د‪ d‬ا‪K‬وآ
‪ ،‬وا ‪X‬ي ‪ D89‬ا ‪ #R  f‬زو ‬
‫ا ‪8‬ﺹ‪ . Leaded Gasoline m‬و‪"h B +B‬ا اﺱ ‪+I‬ام ه‪ dX‬ا ‪ 8‬دة آ‪ R 9;8‬زو  ‪6‬‬
‫ ‪,‬ا  ا  ا  ر ا
ﺵ ‪ %‬ا ‪+‬ول ‪.‬‬

‫ب‪C -‬ف ا
آ ت ا^‪ $‬وا‪$‬وﺝ ‪:‬‬
‫&‪ +‬اﺱ ‪+I‬ام  ‪ ,‬ت '! ﺕ; ي ‪  9 D‬ا ‪ - R‬آ‪B‬د <‪ % 1‬ﺕ‪X,‬ف ا ‪ D‬ا ‪#%‬اء آ‪#8‬‬
‫آة  اآ ﺱ‪ +‬ا ‪ - R‬وا ‪8‬اد ا ‪ .  R‬آ‪ #8‬ان ﺡ‪#‬ق ا ‪#‬اع ا ‪#B‬د ا &'!‪ #‬ا ‪+I 9#8‬‬
‫ & ( &‪ i‬ا ‪ f‬اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ا‪%‬ق ا آ ﻡ* )ﻥ‪#‬اع ا‪##‬د ا ‪:‬‬


‫ان اﺱ ‪+I‬ام ‪ R‬ﺉ او اﺝ‪b%‬ة ‪ c‬آ'ءة او‪h 8 +B‬دي ا ‪+# D‬م ا ;‪#‬ق ا ‪#B # R‬د ا &'!‪
#‬‬
‫ا ‪+I 98‬م ‪ .‬و & (  ‪+‬م ا ;ق ا ‪B  R‬د ا &'!
ا ‪ D‬ا  ث ‪ c‬ز اول اوآ‪ +9‬ا ‪#R‬ن‬
‫وا ‪ @8‬ن وا اع ا"ى  ا ‪+%‬روآ ت ا &'! ‪.‬‬

‫د‪ -‬ا)ﻥ‪ 5‬ﺙ ت ا‪ $‬ﺕ‪  *+%‬ا‪ 5$‬او ﺏ‪ QR‬ا‪ $‬ﻡ‪ G‬ﺥ‪D‬اﻥ ت ا‪##‬د ‪:‬‬
‫&‪ +##‬ﺕ‪b‬و ‪ +##‬ا ‪8‬آ‪ ##‬ت ‪B ##‬د ‪ ##!; ##‬ت ا ‪ ##‬ﺕ !‪  ##‬وﺕ ‪ ##I‬آ‪ ##8‬آ‪##‬ة ‪ ##‬ا ‪##8‬اد‬
‫ا ‪+%‬روآ  ا ‪ ! 8‬ة ‪ VOCs‬وه‪   c dX‬ﺕ '  ‪ C‬اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ‪  R‬ا‪K‬وزون‬
‫ا‪K‬ر?
‪ .O3‬آ‪ 8‬ان "‪b‬ن ا اع ا ‪B‬د <
"‪b‬ا ت ا ‪8‬آ ت او <
ا ‪bI‬ا ت ا ‪h  b&8‬دي‬
‫ا ‪ f‬ا ‪ D‬ﺡ‪+‬وث ﺕ‪ I‬وﺕ!  ‪8‬اد ا &'! وا ‪ % ,‬ا ‪ D‬ا ‪%‬اء ‪.‬‬

‫هـ ‪ -‬ﺕاآ و‪Y‬ح ز‪#‬ت ا‪ uD$‬ا


‪: 2
5$R‬‬
‫ﺕ; ج ا‪ Sc‬ا ‪ R8‬ﺉ "ﺹ ;آ ت ا‪K‬ﺡ اق ا ‪+‬ا"
ا ‪ D‬ز ت ا ‪ . #%8
#< - b‬ان‬
‫ا ; ﺝ ا ‪ D‬اﺱ ‪+‬ال ه‪ dX‬ا ‪# b‬ت ‪1‬ﺱ‪8 #‬ار ‪+#,' #6‬ا ‪I %‬اﺹ‪ %#‬ا ‪# < +# #  b‬ة ‪h#‬دي‬
‫‪1‬ﺱ ‪8 #‬ارا ‪ D‬ﺕ‪##‬اآ‪ :‬آ‪ ##8‬ت ه ﺉ‪ ## ##‬ه‪ dX##‬ا ‪## b‬ت ا ‪##2
##< R## j##I ##8 R% 9##8‬ق‬
‫ا ‪ . %& mI‬وﺕ‪1‬ﺕ
ا ‪ #8‬آ ا ‪ S9# #‬ا !‪#‬ح ا ‪h9# #P‬ول ‪ dX#%‬ا ‪# b‬ت <‪
#‬ﺵ‪ R#‬ت‬
‫ا ‪ 68‬ري او <
ا‪ % K‬ر او <
ا اء ‪  jI 8‬آ ﺕ @ "!ة ‪.‬‬

‫و‪ -‬ا)ﻥ‪ 5‬ﺙ ت ا ﺕ ﻡ‪ G‬ﺕ‪  5‬ﻥ ا ز ‪:‬‬


‫&‪
## +##‬ء ‪
##&B‬ا ‪ ##P‬ز  ‪ ##P‬ز ا &'!‪
##‬ا ‪ ## 
##< LPG 9##8‬ﺕ‪ ##‬ا ‪ ##P‬ز ﺕ ‪##‬ث ا ‪##,!&8‬‬
‫ا ‪ &8 !;8‬ا  ‪ c  8R‬ز ‪ LPG‬ا @‪ ,‬ا ‪X‬ي ‪B C86‬ب ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض ‪.‬‬

‫‪٣٤‬‬
‫ا‪ *+‬ااﺏ‪L‬‬
‫ا‪P$‬ﺙات ا وا‪#2
2 %+‬ﺙ ت ا ﺕ‬
‫‪ G‬ا‪  +‬ا‬
‫ﺕ‪ ]# I‬ﺕ‪>1#‬ات ا ‪##8‬اد ا ‪ #>8‬ا & ﺕ‪ ## #6‬ا ‪  &#‬ا &'!‪ D# ##‬ا ‪ #‬و‪ D##‬ا ‪ ;#‬ا  ‪##‬‬
‫‪/ "1‬ف ا ا‪ %‬وا" ‪/‬ف ا آ و‪u‬وف ا  >‪ %‬وا ‪ R8‬ت ا  ا
ﺕ>‪ . %‬و ‪ R‬ع ‬
‫ا ‪ >8‬ت ا
 ذآه ا
ﺕ& (  ا &  ا &'! ﺕ‪>1#‬ات ‪ #‬وﺹ‪ . #& ;#‬ان ‪:9#B‬‬
‫ ه‪ dX‬ا ‪>1‬ات ‪R‬ن "!ا "ﺹ ‪ D‬ﺹ; ا‪ 9 K‬ن و ‪ R8‬ان ﺕ‪ #%4‬ﺉ‪، 9# i#6‬‬
‫&‪R 8‬ن ﺕ‪>1‬ات > ت ا"ى ;را ‪ D‬ا &! ق ا 
<‪ . T,‬وﺱ&; ول اد ‪ d‬دراﺱ ه‪dX‬‬
‫ا ‪>1‬ات  ' ‪.‬‬

‫‪ -١‬ا‪P$‬ﺙات ا وا‪#2


2 %+‬ﺙ ت ا ‪#/2‬اء ‪.‬‬
‫ان ا‪K‬ﺵ‪ I#‬ص ا ‪#?  X#‬ن ‪ #>8‬ت ا ‪#%‬اء ا ‪  Air Toxic Pollutants  9#‬اآ‪b#‬‬
‫& و ‪+8‬د ;‪+‬دة ‪ R‬ن ? ‪/‬ﺹ   اض "!ة ‪ R8‬ان ﺕ‪+%‬د ا ; ة ‪  R‬ﺵ‪#‬‬
‫‪ .‬وﺕ‪ ##@ S##‬ه‪ dX##‬ا‪##K‬اض ﺝ‪ ##%‬ز ا ‪ ، ## &8‬ا ‪ ##%6‬ز ا ‪ ،
##‬ا ‪ ##%6‬ز ا & ﺱ‪ ،
##‬ا ‪ ##%6‬ز‬
‫ا &'‪
9‬و‪c‬ه  اﺝ‪b%‬ة ا ‪ . :96‬و‪/‬وة ‪ D‬ا‪  R‬د"ل ه‪ dX‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪ D#‬ا ‪R# :9#6‬‬
‫ ﺵ  ‪ j 2‬ا ‪%‬اء ‪1< ،‬ن ‪ >  :9B‬ت ا ‪%‬اء ا ‪  9‬ا @‪ R8 ,‬ان ﺕ ﺱ‪
#< S‬ا ‪#‬‬
‫ﺡ‪ Y‬ﺕ& ‪ %& ,‬ا ‪ D‬ا‪ c‬ن واوراق ا & ﺕ ت ‪ + .‬ذ ‪ W‬ﺕ& ‪ ,‬ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت ا ‪ D‬اﺝ‪ 9‬م ا ;ا ت‬
‫ا ‪
##‬ﺕ ‪ ##‬ش ‪ D##‬ه‪ dX##‬ا & ﺕ‪ ##‬ت ‪ ،‬وا"‪##‬ا ﺕ‪
##< , 9##‬ﺝ‪ :9##‬ا‪ 9## K‬ن ‪ ##& ##6‬ول ;‪##‬م ه‪dX##‬‬
‫ا ;ا ت‪ .‬وﺕ‪ > >h‬ت ا ‪%‬اء ا ‪  9‬ا ‪ D f‬ا ;ا ت وا & ﺕ ت &'‪ V‬ا ! ‪ ,‬ا
ﺕ‪>h‬‬
‫‪ D %‬ا‪ 9 K‬ن ‪ ،‬و‪ % 1< W X‬ﺕ‪ 4 D >h‬م ا ازن ا 
‪1‬آ‪ . i8‬وآ‪P 8‬ه  ا ‪ >8‬ت‬
‫<‪1##‬ن ‪ ##>8‬ت ا &'!‪ ##‬ا ‪
##‬ﺕ&!‪ j##‬ا ‪ D##‬ا ‪##%‬اء ا?‪##‬ار آ‪##‬ة ا ‪ 9## / 9##&  f##‬ن وا ;‪##‬ان‬
‫وا &‪ #‬ت ‪K‬ﺕ‪#!" #,‬ا ‪ #, #‬ا ‪#‬اع ا ‪ ##>8‬ت ا‪#"K‬ى ‪ .‬وﺕ&‪ Y#‬ا ‪ #>8‬ت ا &'!‪#% #‬اء ‪##‬‬
‫ا ‪ 8‬در ا  ‪:‬‬
‫ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&!‪ 8  j‬ت ﺡ' واﺱ ‪I‬اج وا ج ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وا ‪ P‬ز ا !
‪.‬‬ ‫‬
‫ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&!‪ ,& 6 j‬وﺕز ‪ C‬و"‪b‬ن ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وا ‪ P‬ز ا !
و ‪ ,‬ﺕ‪. 8%‬‬ ‫‬
‫ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&!‪
<   j‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ووﺡ‪+‬ات  ‪ 6‬ا ‪ P‬ز ا !
‪.‬‬ ‫‬
‫ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&!‪K 6 j‬ﺱ ‪/%‬ك  ‪ ,‬ت ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وا ‪ P‬ز ا !
‪.‬‬ ‫‬
‫ورة   ‪ R8‬ﺕ&] ا ‪ >8‬ت ا &'! ‪%‬اء  ' ت ا  ‪.‬‬

‫أ‪ -‬ﺕ‪P‬ﺙات اآ  ا^ﺏ‪#‬ن ‪:‬‬


‫ & (  ا &  ا &'! و"ﺹ  ﺡق ا اع ا ‪B‬د ا &'!  ن  ا‪K‬آ ﺱ‪ +‬ه‪: 8‬‬
‫)‪ ` (١‬ز اول اوآ‪ R‬ا^ﺏ‪#‬ن ‪ : CO‬وه ‪ c‬ز ‪ : +‬ا ن وا !‪ :‬وا اﺉ; ا"] ‪ /B‬‬
‫ا ‪#%‬اء ‪ .‬ان ‪+#‬ر ه‪X##‬ا ا ‪ #P‬ز ه‪ #8 ## #‬ا‪K‬ﺡ ‪#‬اق ا ‪ ##P‬آ ‪#B #‬د ‪ ،‬آ‪+# ##8‬ر ‪##‬‬
‫ادم ا ‪ 9‬رات و ﺡق ا ';‪ :‬أو ا ;!‪
< S‬ا ‪+8‬ا<Ž و ﺕ‪ "+‬ا ‪ R9‬ﺉ ‪ .‬وه  أ"!‬
‫أ اع > ت ا ‪%‬اء وأﺵ‪+‬ه ﺱ‪ D 8‬ا‪ 9 y‬ن و ا ;ان ‪ .‬وﺕ‪1‬ﺕ
ﺱ‪ 8#‬ه‪X#‬ا ا ‪ #P‬ز ‪ #‬آ ‪i#‬‬

‫‪٣٥‬‬
‫ '  ‪ C‬ه‪ c8‬ا ‪+‬م ‪ i R‬آ‪ D+ - > S‬آآ‪
9‬ه‪ #c8‬و‪ W X#‬ﺕ‪#,‬‬
‫ا‪ ##,
##< i##  R‬ا‪K‬وآ‪ 69##‬ا ‪ D##‬ا ‪ ## /I‬ا ;‪+##;< ##‬ث ‪ i## ##‬ا‪ ##& "K‬ق ‪ ##%< W X##‬ﺵ‪+ +##‬‬
‫ا ‪!I‬رة ‪   X‬ن  ااض ا ‪ S,‬وااض ا ‪ %6‬ز ا &'‪ .
9‬واذا ‪ #‬ﺡ‪ #‬ا ‪#‬ض‬
‫ا ‪ D‬ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز ' ة ‪  2‬و اآ‪1<   b‬ن ذ ‪ R8 W‬ان ‪h‬دي ا ‪ D‬ا <‪ #‬ة ﺡ ‪/ D#‬ﺵ‪ I#‬ص‬
‫ا‪K‬ﺹ‪ ;##‬ء ‪ .‬وﺕ ‪ +##8‬ﺱ‪ 8##‬أول اوآ‪ +9##‬ا ‪##R‬ن ‪
##‬ﺕآ‪
##< db##‬ا ‪##%‬اء ا ‪ < ، j##& 98‬آ‪b##‬‬
‫‪  0.01%‬أول أآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪h‬دي ا ‪ D‬ﺕ;ل ‪  20%‬ه‪ c8‬ا ‪+‬م ا ‪ D‬آآ‪D9‬‬
‫ه‪ ، c8‬وه‪X‬ا ﺱ‪%u S9‬ر ا‪K‬اض ا  ‪:‬‬
‫ ﺵر  ‪.S‬‬
‫ ﺹ ا &'‪. Dyspnoea V‬‬
‫ ‪
< &2‬ا‪p‬ذن ‪. Noises in the ears‬‬
‫ا اذا وﺹ ﺕآ‪ c b‬ز أول أآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ا ‪
#< 0.1% 9# D#‬ا ‪#%‬اء ا ‪h9#< j#& 98‬دي‬
‫ذ ‪ W‬ا ‪ D‬ﺕ;ل ‪  50%‬ه‪ c8‬ا ‪+‬م ا ‪ D‬آآ‪
9‬ه‪%u 9 c8‬ر ا‪K‬اض‬
‫ا  ‪:‬‬
‫?] <
ا ‪,‬ة ‪ ،‬ارﺕ‪ I‬ء <
‪/f‬ت ا ‪ ، :96‬وا ‪ %‬ر ا ‪+,‬رة ا ‪K Y; f‬‬ ‫‬
‫ ‪ C! 9‬ا ‪ 8‬ب ا ‪ D
8‬ا‪+B‬ا‪. i‬‬
‫?] <
ا ‪Impaired hearing C89‬‬ ‫‬
‫ ‪
< m,‬ا و  ‪ Dimness of vision‬او ازدواﺝ ا ؤ  ‪.‬‬ ‫‬
‫‪ @c‬ن و‪
B‬ء ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪ 'I‬ض ?‪ TP‬ا ‪+‬م ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪ 'I‬ض <
درﺝ ﺡارة ا ‪. :96‬‬ ‫‬
‫ازد د ﺱ ا &‪. Rapid and weak pulse r‬‬ ‫‬
‫وأ"ًا ا‪ 8cy‬ء وا < ة "‪/‬ل ﺱ   ‪.‬‬ ‫‬
‫و   ‪ c‬ز اول اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن اﺡ‪ +‬اﺕ( ا‪K‬ﺡ اق ا ﺉ‪B 9‬د <
;آ‪ #‬ت ا‪K‬ﺡ ‪#‬اق‬
‫ا ‪+‬ا"
ا
ﺕ‪
< 8 9‬وﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ @ ,‬ا ‪ 9‬رات وا  ﺡ& ت وا ! ﺉات ‪ c‬ا &' > ‪S9#‬‬
‫ا‪K‬ﺡ اق ‪ c‬ا ‪R  R‬ن ‪ .‬و ‪+,‬ر  ﺕ‪ i<X,‬ا ‪ 9#‬رة ‪ #‬ه‪X#‬ا ا ‪ #P‬ز ;‪#‬ا
‪#R 73 gm‬‬
‫ ﺕ‪
<  25 9 i!,‬ا ‪ ،  9‬وﺕ‪b‬داد ه‪ dX‬ا ‪1 8R‬زد د ﺱ ا ‪ 9‬رة ‪1#< W X# .‬ن‬
‫ ‪ 9‬ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز ﺕ‪b‬داد <
أﺝاء ا ‪+8‬ن ا ‪ R9#  #4 R8‬ن وا ‪
#‬ﺕ‪b#‬دﺡ‪ #%< :‬وﺱ‪ #‬ﺉ‪ T‬ا &‪ #,‬ﺡ ‪D#‬‬
‫ﺕ‪ #‬اﺡ ‪ #‬ا ‪ D#‬ﺡ‪#‬ا
‪ #8 ، 50 ppm‬ان ا ‪#‬ض ا ‪ D#‬ﺕآ‪+#; b#‬ود ‪# ' 100 ppm‬ة‬
‫& ‪h‬دي ا ‪ D‬ا < ة ‪ .‬و ﺡ‪ 9‬ا ; < ن ه& ك ا ‪ 2‬ﺕ‪+ D 8‬م ارﺕ' ع ‪9‬‬
‫ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز <
ا ‪ 6‬ا ‪ D‬ا ;‪+#‬ود ا ‪#!I‬ة ‪ ،‬و‪ #‬ه‪ dX#‬ا ا‪ #‬ﺕ‪ >1#‬ا  ‪ #‬ح و‪+#B‬رﺕ‪ D# %‬ﺕ‪+# +‬‬
‫ا ‪ P‬ز وﺕ‪ r >1‬ا ‪ 8I‬ﺉ ا ! ا ‪8‬ﺝدة <‪
#‬ا ‪ #‬وا ‪
#‬ﺕ‪ + 9#‬ﺝ‪#‬د ?‪#‬ء ا ‪V8#‬‬
‫‪ D‬ﺕ'  اول اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪ C‬اوآ‪ 69‬ا ‪%‬اء ‪ c  R‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪.‬‬
‫ﺥ
ﺉ‬
‫‪CO + O2‬‬ ‫‪CO2‬‬
‫ﺽ‪#‬ء ا
‪U‬‬

‫ان ﺡا
>‪ >/‬ار ع آ‪ c 8‬ز اول اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ا ‪
#‬ﺕ&‪ Y#‬ا ‪ D#‬ا ‪#%‬اء ‪1#‬ﺕ
‪+#‬ره ‬
‫ ‪ R‬ﺉ ا‪K‬ﺡ اق ا ‪+‬ا"
‪.‬و ‪+,‬ر  &‪ # Y‬ه‪X#‬ا ا ‪ #P‬ز ‪ #‬وﺱ‪ #‬ﺉ‪ T‬ا &‪ #,‬ا ‪
#‬ﺕ‪
#< 9#‬‬
‫ا !‪##‬ق آ ‪ 9##‬رات وا ‪ ##‬ﺡ& ت <‪
##‬ا ‪ ## K‬ت ا ‪+##; 8‬ة ا‪##; ##R K‬ا
‪##86 ## 51%‬ع‬
‫ا ‪ ##8R‬ا ‪ . ##@&8‬ا‪ ##‬وﺱ‪ ##‬ﺉ‪ T‬ا &‪ ##,‬ا‪##"K‬ى ا ‪K
##‬ﺕ‪
##< 9##‬ا ! ‪ j##‬آ‪b ##‬وارق وا ‪'9##‬‬
‫وا ! ﺉات وا ‪2 ,‬ات و‪ R‬ﺉ ا & ء ا @‪
%< ,‬ﺕ‪+; Y‬ود ‪ . 26%‬ا ا  ‪
B‬وا ‪X‬ي ‪+,‬ر ــ‬
‫‪ ## ( ##& i## 1< 23%‬ا ' ‪ ##‬ت ا ‪ ##@  &###‬آ‪  &##‬ا ‪  +##‬وا ‪  &##‬ت ا ‪ 8R‬و ‪###‬‬

‫‪٣٦‬‬
‫و <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪ .‬آ‪ Y& 8‬ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز ‪ 8R‬ت آة ا ‪ # f#‬ﺡاﺉ‪ j#‬ا ‪ # P‬ت ا !‪#‬‬
‫&‪ +##‬ﺡ‪+##‬و>‪ . %‬و ‪##R‬ن ه‪X##‬ا ا ‪ ##P‬ز دا"‪ ##‬ا ‪ ##&8‬زل ا ‪ S9## Indoor CO f##‬ﺡ‪##‬ق ا ';‪ :##‬او‬
‫ا ‪ SI‬و ‪+‬ا<
ء ا ‪R‬وﺱ او ‪ S9‬ا ‪. "+‬‬
‫)‪ ` (٢‬ز ﺙ ﻥ اوآ‪ R‬ا^ﺏ‪#‬ن ‪ : CO2‬وه ‪ c‬ز ‪ : +‬ا ن وا !‪ :#‬وا اﺉ;‪ . #‬وه‪X#‬ا ا ‪ #P‬ز‬
‫ه ا>‪  ,‬ا ‪%‬اء و اﺝ‪
< +‬ا ‪%‬اء رة ‪ 9#& #2‬ﺕ‪+#,‬ر ‪#‬ـ ‪ . 0.030%‬و &‪ #c ( #‬ز‬
‫>
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن  اﺡ اق ا ‪8‬اد ا ‪  R‬ا ‪  f‬آ رق وا ;!‪ S#‬وا ';‪ :#‬وا ‪#‬اع‬
‫ا ‪B‬د ا &'! ‪ ،‬آ‪ 8‬ا ‪   i‬اﺡ‪ +‬ا &اﺕ( ا ﺉ‪ 8 9‬ﺡق ا ‪B‬د <
;آ ت ا‪K‬ﺡ اق‬
‫ا ‪+‬ا"
‪ .‬و  ‪ #c #‬ز >‪
#‬أآ‪ +9#‬ا ‪#R‬ن ا &‪ #‬ﺕ( ‪ #‬ا ‪#B‬د ‪ #‬أه‪ :#‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪
#‬أد"‪ #%‬‬
‫ا‪ 9 y‬ن ‪ D‬ا ‪%‬اء ‪ c + K .‬ز ‪  CO2‬ا ‪#8‬اد ا ‪  9#‬ا ‪#!I‬ة ا ‪#% #>8‬اء ‪+#% K i# K‬د‬
‫ﺡ ة ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; ‪  R‬ﺵ‪ .‬وه& ك ﺕازن ودورة ‪X% 2‬ا ا ‪ P‬ز ﺡ <‪i 9# D# -#4‬‬
‫>   ‪ /‬ز دة او ‪ ,‬ن ‪ 2‬ا ر ا
ت  ‪ 8‬ا‪K‬رض ‪ .‬و & ( ه‪X‬ا ا ‪ #P‬ز ‪ #2‬‬
‫ ﺕ&'‪ V‬ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; او  ‪ 8‬ت ا‪K‬ﺡ اق وا '‪ ƒ9‬ا !
‪8‬اد ا ‪ .  f‬أن ‪8‬‬
‫ا ازن ا 
ﺕ‪ c S X‬ز >
أآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ا ‪b‬اﺉ‪ d 
< +‬ا ; ر وا ‪ !;8‬ت ‪ ً R‬ﺡ ‪ ًf‬‬
‫?' ً ف  ﺱ‪ :‬ﺡ‪ r8‬ا ‪ H2CO3 W R‬ا ‪X‬ي '  ‪ r C‬ا واﺱ‪ S‬ا ‪ ً R 9R‬‬
‫‪ R‬ت وآ ت ا ‪9# R‬م ‪ .‬آ‪ #8‬ﺕ‪ 9#‬ه‪ :‬ا & ﺕ‪ #‬ت أ ‪
#< ً f#‬اﺱ‪+I #‬ام ﺝ‪b#‬ء آ‪
#< i#& #‬‬
‫‪ 8‬ا آ‪ S‬ا ‪f‬ﺉ
‪ Photosynthesis‬ا
ﺕ!‪ c  ,8  j‬ز ا‪K‬وآ‪ 69‬ا ‪ D‬ا ‪%‬اء ‪.‬‬

‫و‪ +B‬ادت ا ‪ b‬دة ا ‪ %‬ﺉ <


اﺱ ‪+I‬ام ا ‪B‬د ﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ ,‬وا '  ت ا &  وا &‪ ,‬ن ا ‪R‬‬
‫<
‪ 9‬ﺡ ا ‪  P‬ت ‪ C!, 6‬ا‪K‬ﺵ‪ 6‬ر وآ‪ , W X‬ن ‪ 9‬ﺡ ا ‪ j2 &8‬ا ‪fI‬اء ‪S9‬‬
‫? هة ا ; ا ‪ D‬ﺡ‪+‬وث " <
ا ‪+‬ورة ا ! ‪ P‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن <
ا ‪6‬‬
‫‪+ S9‬م ‪+B‬رة ‪ 4‬م ا ازن ا 
‪ D‬اﺱ  ب ا ‪ 8R‬ت ا ‪ %‬ﺉ ا ‪ . i& @&8‬و‪ +B‬ازداد‬
‫; ى ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ي  ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز ‪+8‬ل >‪/‬ث ات &‪+ X‬أ اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ R‬زو  وا ‪b +‬ل‬
‫آ‪B‬د ﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ . ,‬و‪ +B‬ادت ه‪ dX‬ا ‪ b‬دة ا ‪ D‬ارﺕ' ع درﺝ ﺡارة ا ‪ S9 6‬ﺡ‪+‬وث‬
‫? هة ا‪K‬ﺡ  س ا ;اري او  ‪ >1  D89‬ا ت ا ‪b‬ﺝ ﺝ ‪Green House Effect‬‬
‫ ‪+, 6‬رة ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز ‪ D‬ا  ص ا‪K‬ﺵ ﺕ;‪ -‬ا ;‪8‬اء ‪ .‬ان ز دة ‪ c 9‬ز >
اوآ‪+9‬‬
‫ا ‪R‬ن <
ا ‪%‬اء ا ‪ j& 98‬ﺕ‪h‬دي إ ‪ D‬ﺹ <
ا &'‪ V‬وا ر  ‪K‬ﺡ ‪ ,‬ن ‪ C‬ﺕ‪(%‬‬
‫ ‪ cx‬ا ‪ 2 I8‬وا ‪ %‬ب ا ‪ ,‬ت ا ‪%‬اﺉ وﺕ‪ (%‬ا ;‪. j‬‬

‫ب‪ -‬ﺕ‪P‬ﺙات ا
‪#2‬ﺙ ت ا^‪: $‬‬
‫ & (  اﺱ ‪+I‬ام وﺡق ا ‪ , 8‬ت ا &'! ا ; و  ‪ D#‬ا ‪# -# R‬اد آ ‪ ، #' I #‬ا‪ K‬ان‬
‫اه‪ :‬ا ‪ >8‬ت ا ‪%  R‬اء <‪:
%‬‬
‫)‪ ` (١‬ز ﺙ ﻥ اوآ‪ R‬ا^‪ : SO2 u‬ان ‪ c‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪ SO2 - R‬ه ‪ c‬ز ‪ : +‬ا ن‬
‫ا‪ K‬ا ‪ i‬ذو راﺉ; ' ذة ‪ ،‬وه ‪ c‬ز ﺡ ‪   
f‬ا ‪ >8‬ت ا ‪!I‬ة ‪%‬اء ا ‪+8‬ن وا ‪#&8‬ت‬
‫ا ‪ .  &##‬و ‪##R‬ن ه‪X##‬ا ا ‪ ##P‬ز اﺡ ‪##‬اق أ ‪##‬اع ا ‪##B‬د ا ‪ ##c ##' I8‬ا &‪ ##'4‬ا ; و ‪D## ##‬‬
‫ا ‪ - R‬آ ';‪ :‬وا ‪ , 8‬ت ا &'! ‪ ،‬وه‪+  Y#& #‬رﺝ‪ #‬ا‪K‬ﺱ‪ #‬س ‪ #!; #‬ت ﺕ ‪ +#‬ا ! ‪#B‬‬
‫ا ‪ %R‬ﺉ ‪R‬ن ا‪ Sc‬ه‪ dX‬ا ‪ !;8‬ت ﺕ‪+I 9‬م ه‪ dX‬ا‪ K‬اع  ا ‪B‬د ‪ ،‬آ‪ #8‬ان ‪ r#‬ا ‪#‬اآ‬
‫ﺕ!‪ j##‬ا ‪ f##‬ه‪X##‬ا ا ‪ ##P‬ز ‪ .‬و ‪X##‬وب ‪ ##c‬ز >‪
##‬أآ‪ +9##‬ا ‪ d ##
##< -## R‬ا‪ ##!K‬ر ‪ ## R‬ﺡ‪r ##‬‬
‫ا ‪ R‬ز ‪ #  #%< W X H2SO3‬أﺡ‪ 9# +#‬ت ا‪ #!p‬ر ا ; ‪ f#‬ا ‪
#‬ﺕ‪ D# T,9#‬ﺱ‪q!#‬‬
‫ا‪p‬رض ﺡ‪ Y##‬ﺕ‪##‬ث ا ‪ ##‬وا & ﺕ‪ ##‬ت وا‪ ##% p‬ر وا ;‪##‬ات وا ‪ # 68‬ري ا ‪ 8‬ﺉ‪ 9#  ##‬إ"‪K/##‬‬
‫ ازن ا 
‪ .‬آ‪ 8‬ا ‪ f#  T I i‬ب ا ‪#< Smog
"+#‬ق ا ‪+#8‬ن ;‪ ً>+#‬أ?‪#‬ار  ‪. #P‬‬
‫و‪ c‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪ - R‬ه ‪ c‬ز ‪+I‬ش ‪ D# >h#‬ا ‪ #%6‬ز ا &'‪ 9#
9#‬ا"!‪ #‬را آ‪#‬ة‬
‫ ‪/‬ﺵ‪ I‬ص ا ‪   X‬ن  ااض <
ه‪X‬ا ا ‪ %6‬ز @ ا ‪8  8‬ض ا ‪، Asthma #‬‬

‫‪٣٧‬‬
‫و&‪ +‬ز دة ﺕآ‪
< db‬ا ‪%‬اء ا ‪ # j& 98‬ﺡ‪#!" R# i# 1< # +#‬ا آ‪#‬ا ‪ D#‬ا ‪;#‬‬
‫ا   ‪ .‬ان أ?ار ‪ c‬ز >
أآ‪ +9‬ا ‪ - R‬ا ; ه
‪:‬‬
‫ ‪ D >h‬ا ‪ %6‬ز ا &'‪ 9 z
9‬ن ;‪ ً>+‬ام <
ا ‪+‬ر ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪ %‬ب ا ‪ ,‬ت ا ‪%‬اﺉ و?‪ j‬ا &'‪. V‬‬ ‫‬
‫ا آ‪ b‬ا   ﺕ‪ S9‬ﺕ&( ا ; ل ا ﺕ و‪ +B‬ﺕ‪h‬دي إ ‪ D‬ﺕ&( ' ﺝŽ وا" & ق ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ض ا !  ‪ P‬ز ‪ D >h‬ﺡ ﺱ ا ‪X‬وق وا ‪ :‬وإ ‪ D‬ا ‪ S‬ا ﺉي ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪ S9‬ﺕ‪ (%‬ا ن وآ‪ W X‬ا ‪. +6‬‬ ‫‬
‫و '  ‪ c‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪ C - R‬اوآ‪ 69‬ا ‪%‬اء ‪ c R‬ز > ‪ Y‬اوآ‪ +9‬ا ‪. - R‬‬
‫‪2SO2 + O2‬‬ ‫‪2SO3‬‬
‫وه ‪ c‬ز ‪ : +‬ا ن ذو راﺉ; ‪+I‬ﺵ ‪ < ،‬ل ﺝ‪+‬ا و ‪ i#‬ا ‪+#,‬رة ‪ D#‬ا‪K‬ﺕ;‪ #‬د ‪ C#‬ا ‪ #8‬ء  ﺵ‪#‬ة‬
‫‪ R‬ﺡ ‪ r‬ا ‪ # #  #%< W X ، H2SO4 W R‬ا ‪ #P‬زات ا ‪ i# R #>8‬اﺡ‪ 9# +#‬ت‬
‫ا‪ ##!K‬ر ا ; ‪ . f##‬و‪ ##c ( # & K‬ز > ‪ Y##‬اوآ‪ +9##‬ا ‪ ## -## R‬ﺡ‪##‬ق ا ‪##‬اع ا ‪##B‬د ا د ‪##‬‬
‫ا ; و  ‪ D‬ا ‪ -# R‬ا‪ #B 9#& K‬ﺕ ‪#‬اوح ‪#86 # 1- 10 % #‬ع ا‪K‬آ ﺱ‪ +#‬ا ‪# R‬‬
‫ا ‪ . @&8‬و‪ c‬ز > ‪ Y‬اوآ‪ +9‬ا ‪ - R‬ه‪ #c #‬ز ‪ -# > #c‬ﺱ‪ #‬ن ‪; # #; #‬ارة ‪+#‬ا‬
‫ﺕ‪ ##c  ##R‬ز >‪
##‬اوآ‪ +9##‬ا ‪ ، -## R‬وه‪X##‬ا ه‪ ##‬ﺱ‪+## S##‬م ﺕ‪ i## R‬وﺕاﺝ‪ S9##& d+##‬آ‪##‬ة ‪##‬‬
‫ا ‪ P‬زات ا & ﺕ‪  6‬ﺡق ا ‪B‬د ا ; وي ‪ D#‬ا ‪ . -# R‬وﺕ‪ i #‬ﺕ‪>1#‬ات ه‪X#‬ا ا ‪ #P‬ز ا ‪;#‬‬
‫وا  ﺕ‪ W‬ا
‪ c %9‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪. - R‬‬
‫)‪ ` (٢‬ز آ‪ $‬ا‪ /‬روﺝ‪ : H2S G‬ه ‪ c‬ز ذو راﺉ; ﺕ‪ i‬ا ‪ r‬ا ' ﺱ‪ +‬و ‪R‬ن  ﺕ;‬
‫ا ‪8‬اد ا ‪ d  @  f‬ا ف ا ;
‪ . Sewage‬وه ‪ #c‬ز ﺱ‪ #‬م و‪ B‬ﺕ‪ #‬و‪# ]# I K‬‬
‫أول أوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن أو ﺱ ‪ +‬ا ‪+%‬روﺝ ﺡ‪ C# +#; Y‬ه‪ #c8‬ا ‪+#‬م ;‪
#< ً #, ً >+#‬‬
‫ا‪p‬وآ‪ 69‬ا ‪X‬ي  ا ‪ D‬ا‪ 69 p‬وا‪ fp‬ء ا‪"p‬ى  ا ‪ . :9#6‬و‪#‬رة  ‪1#< #‬ن ‪X#%‬ا‬
‫ا ‪ P‬ز ا ‪>1‬ات ا  ‪:‬‬
‫ ‪ >h‬ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز ‪ D‬ا ‪ %6‬ز ا 
ا ‪8‬آ‪b‬ي ‪.‬‬ ‫‬
‫ @‪ 8 T‬ا‪p‬آ‪+9‬ة ا ‪ 8I‬ﺉ  ‪h 8‬دي إ ‪ D‬ﺡ‪+‬وث ا?!اب وﺹ <
ا &'‪. V‬‬ ‫‬
‫ ‪8" S9‬ل <
ا ‪+,‬رة ‪ D‬ا '‪. R‬‬ ‫‬
‫ ‪ (%‬و ‪+I‬ش ا‪ cp‬ا ‪ %6 2 I8‬ز ا &'‪
9‬و ;‪ 8‬ا  ‪.‬‬ ‫‬

‫ج‪ -‬ﺕ‪P‬ﺙات اآ  ا‪$‬وﺝ‪: NOx G‬‬


‫ & (  ﺡق ا اع ا ‪B‬د ا &'!   اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ا ‪ >8‬ه‪: 8‬‬
‫)‪ ` (١‬ز اوآ‪ R‬ا‪ : NO |$‬وه ‪ c‬ز ‪ : +‬ا ن وا اﺉ; & (  اﺡ اق ا ‪B‬د‬
‫ا ; وي ‪ D‬ا & وﺝ او  '  اوآ‪ 69‬و وﺝ ا ‪%‬اء ' ا ;ارة ا & ﺕ‪  6‬ﺡق‬
‫ا ‪B‬د ‪ .‬و ‪ :‬ﺕ‪ %4‬ا ‪+‬راﺱ ت اي ﺕ‪X% >1‬ا ا ‪ P‬ز ‪ D‬ا‪ 9 K‬ن او ا & ت ا‪ K‬ا ‪,2 D >h i‬‬
‫ا‪K‬وزون ‪ D 8 i K‬ﺕ;'‪ b‬ﺕ; ﺝ‪  b‬ت ا‪K‬وزون ‪.‬‬
‫)‪ ` (٢‬ز ﺙ ﻥ أآ‪ R‬ا‪$‬وﺝ‪ : NO2 G‬وه‪ c‬ز ‪%B‬اﺉ
ذو راﺉ; ‪+I‬ﺵ & (  اﺡ اق‬
‫ا ‪8‬آ ت ا ‪  f‬وأ ‪  f‬ادم ا ‪ 9‬رات وا  ﺡ& ت و‪ r‬ا ‪&8‬ت ا & ‪ .‬آ‪ 8‬ا ‪i‬‬
‫ & (  ﺕ‪1‬آ‪ +9‬اوآ‪ +9‬ا &  ‪ ' W‬اوآ‪ 69‬ا ‪%‬اء ‪+‬رﺝ ت ا ;ارة ا   ‪ .‬وﺕ‪1‬ﺕ
ﺱ‪8‬‬
‫ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز  ا‪  R‬ﺕ' ‪ C i‬ا ‪+%‬روآ ت ا ‪ P‬ز  ‪ R‬اد > ﺱ  ﺕ‪D89‬‬

‫‪٣٨‬‬
‫ا ‪h8‬آ‪+9‬ات ا ‪ 8R‬و  ا ‪f‬ﺉ ‪ .‬آ‪ 8‬ا ‪ I C  ' i‬ر ا ‪ 8‬ء ا ‪8‬ﺝد <
ا ‪ R 6‬‬
‫ﺡ ‪
f‬ا &  ‪ W‬وا & وز ا ‪  X‬ه‪ 9  8‬ت ا‪ !K‬ر ا ; ‪. f‬‬

‫‪2NO2 + H2O‬‬ ‫‪HNO2 + HNO3‬‬


‫و&‪ +#‬وﺹ‪#‬ل ه‪X#‬ا ا ‪ #P‬ز ‪ #, C#‬اآ ﺱ‪ +#‬ا & ‪#‬وﺝ ا‪#"K‬ى إ ‪ #,2 D#‬ت ا ‪ #6‬ا ‪##,2 ) #‬‬
‫ا‪p‬وزون ( ;‪+‬ث آ@ًا  ا ‪f‬ر ‪ dX%‬ا !‪
#< + 9# i# K ,‬ﺕ;‪ #c #‬ز ا‪K‬وزون ‪ .‬ان اه‪:#‬‬
‫أ?ار ‪ c‬ز >
أآ‪ +9‬ا & وﺝ ا ; ه
‪:‬‬
‫ ‪h‬دي إ ‪ D‬ﺕ‪ (%‬ا‪ cp‬ا ‪ 68 2 I8‬ري ا &'‪. 9‬‬
‫ ‪ S9‬أ?ار <
ا ﺉ ‪.‬‬
‫ ‪h‬دي إ ‪ D‬ﺕ‪ (%‬ا‪ cp‬ا ‪.  2 I8‬‬

‫د‪ -‬ﺕ‪P‬ﺙات ا‪ /‬روآﺏ‪#‬ﻥ ت ‪: HC‬‬


‫وﺕ‪ +‬ه‪ dX‬ا ‪8‬آ ت  اﺕ( ‪ 8‬اﺡ اق ا ‪B‬د <
ا ‪8‬آ ت ‪1< W X‬ن ‪ % 9‬ﺕ‪b‬داد <

‫اﺝاء ا ‪+8‬ن ا ‪b8‬دﺡ‪ 8‬ا ‪R‬ى ‪ D< ،‬ﺱ ا ‪ @8‬ل ﺕ‪ :‬ا ‪  ]R‬وﺝد >‪ >/‬ه‪+‬روآن‬
‫‪
< ] I‬اﺝاء ‪ & +‬س ا ‪6‬س ‪ .‬و‪ K‬ﺕ‪ +‬ا ‪+%‬روآ ت ;‪ +‬ذاﺕ‪ %‬اد > "!ة‬
‫‪+‬ا ا ‪ @ %& ,‬ا ‪+%‬روآ ت ا‪K‬رو ﺕ ‪ ،‬ا‪ K‬ان "!رﺕ‪ %‬ﺕ‪
< 8R‬ﺕ' ‪/‬ﺕ‪ %‬ا ‪/‬ﺡ‪,‬‬
‫‪ C‬ا ‪ >8‬ت ا‪"K‬ى ﺝد ?ء ا ‪ V8‬وا‪K‬وآ‪ 69‬واد ا"ى <
ا ‪ . 6‬واذا زادت ‪9‬‬
‫ا ‪+%‬روآ ت ا‪  K‬د  <
ا ‪ R8 % < 6‬ان ﺕ‪ S9‬ﺕ‪ (%‬ا ن وا‪ ] K‬وا زﺕ ‪ ،‬و<

‫ا ; ‪K‬ت ا ‪+ +‬ة <‪ % R8‬ان ﺕ‪ S9‬ا ‪+‬اع وا ‪ @P‬ن و<‪+,‬ان ا ازن ‪ .‬ا اذا اﺱ ‪ 8‬ا ض‬
‫ ‪+%‬روآ ت ' ة ‪1<  2‬ن ذ ‪ R8 W‬ان ‪h‬دي ا ‪ D‬ﺕ] ا ‪ +R‬و‪ r‬اﺝ‪b%‬ة ا ‪:96‬‬
‫ا‪"K‬ى ‪ .‬وﺕ‪ S9‬ا ‪+%‬روآ ت ا‪K‬رو ﺕ "ﺹ ا ‪+%‬روآ ت ا‪K‬رو ﺕ ا ‪+ 8‬دة‬
‫ا ;‪ ,‬ت ‪ @ Polycyclic Aromatics‬آ ت ا &‪b‬و   ‪Benzopyrene‬‬
‫وا &‪b‬وا @اﺱ ‪ Benzoanthracene‬ااض "!ة ‪ 9 /‬ن آ‪ 29‬ن ا ﺉ وا ‪. +6‬‬
‫وا ‪ !I‬ا‪ "K‬ا & ﺝ‪  :‬ه‪ dX‬ا ‪8‬آ ت ه ا‪  R‬ﺕ‪ 896  %,‬ت ا ‪8‬ﺝدة <
ا ‪%‬اء‬
‫آ‪X‬رات ا ‪ P‬ر وا ‪ % % ,‬ا ‪ < 9 D‬ت ‪+‬ة > ‪ 9‬ﺡ ت ﺵ ﺱ ‪ .‬وﺕ ' ‬
‫ا ‪+%‬روآ ت ‪ C‬اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ﺝد ?ء ا ‪  R V8‬اد ﺱ  ﺕف‬
‫ ‪h8‬آ‪+9‬ات ا ‪ 8R‬و  ا ‪f‬ﺉ ‪ Photochemical–Oxidants‬آ‪8‬آ‪Peroxyacyl S‬‬
‫‪. Nitrate‬‬

‫هـ ‪ -‬ﺕ‪P‬ﺙات ا
‪#‬اد ا  ﺉ' ‪: PM‬‬
‫وه
ﺝ‪ 89‬ت ﺹ‪ #‬او ﺱ‪ #‬ﺉ د‪ #,B‬ﺕ& ‪
#< #‬ا ‪#%‬اء ‪ .‬و‪#R +#B‬ن ‪ # :9#B‬ه‪ dX#‬ا ‪ B+#‬ﺉ‪ j‬آ‪#‬ا‬
‫;‪ R8 Y‬ان ى   ا ‪68‬دة ‪ D‬ﺵ‪ R‬د" ن ‪ Smoke‬او ﺱ‪ I‬م ‪ Soot‬او ‪ c‬ر ‪، Dust‬‬
‫او ‪R +B‬ن ﺹ‪P‬ا ‪ R8 K‬ا‪K‬ﺱ  ر ‪ .i‬و&‪ #‬ء ‪ D#‬ﺡ‪ :#6‬ا ‪ 89#6‬ت ه&‪ #‬ك ‪ # #‬ا ‪#8‬اد‬
‫ا ‪ B+‬ﺉ‪ ,‬ه‪: 8‬‬
‫ا‪
Rg‬ت ا‪ : Coarse Particles g‬وه‪
#‬ا ‪ 89#6‬ت ا ‪!B +# b
#‬ه‪2.5 # #‬‬ ‫‬
‫ ‪R‬و  وا
ﺕ&‪   1‬در ‪+ +‬ة @ ا  ح ا ‪  K 98‬ر ذرات ا ‪ P‬ر و‪ 8‬ت‬
‫ا !; ا &  وا ;اﺉ‪ j‬و‪c‬ه ‪.‬‬
‫ا‪
Rgg‬ت ا 
‪ : Fine Particles gg‬وه‪
##‬ا ‪ 89##6‬ت ا ‪!B ##,
##‬ه‪2.5 ## ##‬‬ ‫‬
‫‪R #‬و  ) وﺕ‪ (PM 2.5 #8 D89#‬وا ‪#R
#‬ن &‪ # %#‬اﺡ ‪#‬اق و‪#B‬د ا ‪8‬آ‪ #‬ت‬
‫‪ ] I8‬ا ا‪ %‬و;! ت ا ! ‪.B‬‬

‫‪٣٩‬‬
‫و د "! ه‪ dX‬ا ‪ 896‬ت و"ﺹ ا & ‪ %& 8‬ا ‪+B D‬رﺕ‪ D %‬ا ‪"+‬ل ا ‪ D‬ا‪ 8‬ق‬
‫ا ; ‪/‬ت ا ‪%‬اﺉ ﺉ ‪ .‬آ‪ 8‬ان ‪  :9B‬ا ‪K +B 2 I8‬ﺕ‪1‬ﺕ
  دة ا ‪ %9' 896‬آ‪ 8‬ه‬
‫ا ; ل  &‪X 9‬رات ا ‪ P‬ر   ﺝ‪  b‬ت ا ‪8‬اد ا ‪  9‬ا‪"K‬ى ا
ﺕ‪ . % j‬وﺕ‪ D,‬ه‪dX‬‬
‫ا ‪ 896‬ت ا  ﺉ ‪
< ,‬ا ‪%‬اء "ﺹ  ‪,‬ب  ا ‪ C 8‬ﺡ‪R Y‬ن ا ث وا?;ً ‬
‫ﺡ ‪ ، %‬و ‪  R‬ا ‪ R88‬ان ﺕ;‪ %8‬ا  ح إ ‪ D‬أ آ ‪+‬ة أ"ى ‪ .‬ان ا ‪  @R‬ا ‪ 896‬ت‬
‫ا ‪ B+‬ﺉ‪ ,‬ا
ﺕ&  <
ا ‪ 6‬ﺕ; ي ‪ D‬آ ت ﺵ‪+ +‬ة ا ‪ @ 89‬آ ت ا ‪b‬ر ƒ‬
‫وا 'ﺱ'ر وا ‪ - R‬وا ‪&9‬م ‪ .‬آ‪ 8‬ان ‪ r i 8; %& :9B‬ا ‪ 8‬دن ا @‪ ,‬آ ‪b‬ﺉ‪j‬‬
‫وا ﺹ ص وا ‪ R‬دم و‪c‬ه ‪ .‬وﺕ‪ S9‬ه‪ dX‬ا ‪8‬آ ت وا ‪ 8‬دن ااض "!ة ‪ 9 /‬ن‬
‫"ﺹ ا‪K‬اض ا ‪ .  29‬آ‪ 8‬ان ‪ 8‬دن ا @‪ ,‬ا ‪+,‬رة ‪ D‬ا ﺱ‪ r
< S‬ا ‪69‬‬
‫ا ‪ :96‬آ ‪ ƒ8‬وا ‪ 4‬م ‪ ،‬و‪ C! 9 K‬ا ‪ :96‬ان ‪2 j 2  %& mI‬ح ' ت ا ‪ . :96‬و‪+B‬‬
‫&‪ -‬ا ‪+‬راﺱ ت ا
‪ % - B‬وآ  ﺡ‪  8‬ا  ا‪ EPA R K‬ا
ا‪+‬ت ‪ +‬دراﺱ ﺡ ‪K‬ت‬
‫ا ‪"+‬ل ‪ ' 98‬ت ا‪K‬اض ا ‪+‬ر  وﺝد ‪  B/‬ﺕ‪>1‬ات ه‪ dX‬ا ‪ 896‬ت و ﺱ‪ 9‬‬
‫ا ‪ 8‬آ ا ; وا‪K‬اض ا
‪ R8‬ﺡه ‪:
 8‬‬
‫ﺱ‪ 2‬ن ا ﺉ ‪.‬‬ ‫‬
‫ا  ا ‪. (%8‬‬ ‫‬
‫ا ‪ %‬ب ا ‪ ,‬ت ا ‪%‬اﺉ ا ‪. b8‬‬ ‫‬
‫ا ‪ 9‬ل وا ‪b‬آ م ‪.‬‬ ‫‬
‫‪B‬ر ‪ 8‬ا ﺉ ‪.‬‬ ‫‬
‫ا‪K‬اض ا &'‪ 9‬ا ; دة وﺹ ا &'‪. V‬‬ ‫‬
‫ا < ة ا ‪R8‬ة ‪ '2/‬ل ‪.‬‬ ‫‬
‫و‪  #$%‬ا"آ
ا! ا   ات ااد ا  آ
 ال وا"ب‬
‫وا‪ /01  -.‬ﺡ اء ا ان  ا ‪ /01‬ا‪  -.‬وال ه ﺏر) اآ‬

‫و‪ -‬ﺕ‪P‬ﺙات ا)وزون ا)رﺽ ‪: O3‬‬


‫وه ‪ c‬ز ﺕ ‪R‬ن ﺝ‪/#> # i#  b‬ث ذرات ‪ #‬ا‪K‬وآ‪ . 69#‬و اﺝ‪ +#‬ا‪K‬وزون <‪ #,2
#‬ت ا ‪#6‬‬
‫ا  ‪ D‬ﺵ‪ ,2 R‬ﺕ;‪/P  T‬ف ا ‪6‬ي ﺕ;‪
8‬ا‪K‬رض  ا‪K‬ﺵ <ق ا &'‪ 69‬ا
ﺕ&‪Y‬‬
‫ ا ‪ . V8‬و ‪ R8‬ان اﺝ‪ +‬ا‪K‬وزون ‪   B‬ا‪K‬رض ﺡ‪R Y‬ن  ‪ "+  D89‬ن ا ‪
 f‬‬
‫‪ Smog‬و ‪+#& D89‬ه ‪K #‬وزون ا‪K‬ر?‪ .
#‬و  ‪ #‬ا‪K‬وزون ا‪K‬ر?‪ #
#‬ا ‪ #>8‬ت ا @  ‪#‬‬
‫ﺡ‪R Y‬ن ‪  ' 6‬ا ‪+%‬روآ ت ‪ C‬اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ﺝد ?ء ا ‪ . V8#‬و  ‪#‬‬
‫ا‪K‬وزون  ا ‪ R8‬ت ا ‪!I‬ة ا ‪ #R8
#‬ان ﺕ‪ # S9#‬آ آ@‪#‬ة و &‪ ;# #‬ا‪ 9# y‬ن ‪.‬‬
‫و ‪ S9‬ا‪K‬وزون  دة ا ; ‪K‬ت ا ‪ ?8‬ا  ‪:‬‬
‫ ;‪+‬ث ﺕ‪
< (%‬ا ‪ %6‬ز ا &'‪
9‬و ‪ %4‬ذ ‪ D W‬ﺵ‪ R‬ﺱ ل ‪. 8 9‬‬ ‫‬
‫ ‪ S9‬اﺡ ‪ ,‬ن ا زﺕ ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪  ]f‬آ' ءة ‪ 8‬ا ﺉ  ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪!" R‬ا آا ‪ D‬ا ‪8  8‬ض ا  ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪%u S9‬ر  ه اﺵ‪;  i‬وق ا & ﺕ‪ ?  6‬ا ‪
< V8‬ا ‪ ,‬ت ا ‪%‬اﺉ ‪.‬‬ ‫‬
‫ان "!‪##‬رة ا‪K‬وزون ا‪K‬ر?‪
##‬ﺕ‪+  S##‬رﺝ‪ ##‬ا‪K‬ﺱ‪ ##‬س ا‪ ##'2K‬ل وا ‪ ##R‬ر ا ‪ ##  X##‬ن ‪##‬‬
‫ﺡ‪ 9‬ﺱ او  آ <
ا ‪ %6‬ز ا &'‪.
9‬‬

‫‪٤٠‬‬
‫ز‪ -‬ﺕ‪P‬ﺙات ﻡآ ت اﺹ ص ‪:‬‬
‫ان ا!ر ا ‪$#‬ت اﺹص ا‪ /‬ااء ه  ا‪ .‬رات وا"ﺡ‪-‬ت ‪ 5 #‬‬
‫=ام ا;زو  ا ‪ .‬ﺏاﺏ‪ 9‬ا ‪8‬ت ا ﺹ‪ #‬ص )‪ ، Tetra Ethyl Lead (TEL‬وآ‪W X#‬‬
‫ ا ‪ 8‬در ا ‪  &#‬آ‪ C #8‬ا ! ر ‪ #‬ت ا ﺹ ﺹ‪ . #‬و ‪ "+#‬ا ﺹ‪ #‬ص ا ‪ D#‬ا ‪# :9#6‬‬
‫‪ j 2‬ا &'‪ V‬او ‪ C‬ا ‪XP‬اء او ا ‪ 8‬ء ‪  9‬آ وااض آ@ة ‪ D# >h# %< .‬ا ‪ S#,‬وا ‪+#‬م‬
‫وآ‪ D## W X##‬ا ‪ +##‬غ وا‪5‬ز ا‪ ، !$‬آ ا‪ @% A#‬ا‪ /01 ?%‬ا;‪ /0‬وا; وا‪5‬ز‪%‬‬
‫ا‪ !$‬وا‪ . 0-‬ان اه‪ :‬ا‪K‬اض ا
ﺕ‪ +& %4‬ا ‪#‬ض ‪ #6‬ت آ‪#‬ة ‪ #‬آ‪ #‬ت‬
‫ا ﺹ ص ه
‪:‬‬
‫ ‪ S9‬ا ‪+‬اع وا ‪ ]f‬ا  م و‪h +B‬دي ‪ P‬وإ ‪ D‬ﺡ‪+‬وث ﺕ&‪ 6‬ت ‪ +B‬ﺕ‪h‬دي < ة ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪h‬دي إ ‪ D‬إ<از ﺡ‪ r8‬ا  ‪ W‬وﺕاآ‪
< i8‬ا ‪ '8‬ﺹ وا ‪. DR‬‬ ‫‬
‫ ‪  ,‬ﺕ‪  R‬ا ‪
< c8%‬ا ‪. :96‬‬ ‫‬
‫ ; ; ا ‪9 R‬م <
أ ‪ 69‬ا ‪ 4‬م ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪h‬دي إ ‪ D‬ا ‪ j,‬ا &'‪
9‬وا 
‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪ S9‬ا ‪ ]I‬ا ‪+
,‬ى ا‪ '2p‬ل ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪h‬دي ﺕاآ‪
< i8‬اﺝ‪ 9‬م ا‪p‬ﺝ& إ ‪ D‬ﺕ‪ d‬ا ‪ &6‬وإ ‪ D‬إﺝ‪ %‬ض ا ;ا ‪.‬‬ ‫‬
‫ ‪ R‬آ@ًا  ا ‪+‬ول ﺕ&‪ W X -%‬و‪+‬أت ﺕ‪+I 9‬م &‪ #
"  b‬ا ﺹ‪ #‬ص  ‪2 #I # #,‬‬
‫ﺕث ا ‪%‬اء  ﺹ ص ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ا‪#b‬اه ا ا‪ $‬ﺕ‪ QR$‬ﺏ‪ /‬ا


‪#2‬ﺙ ت ا ‪#/2‬اء ‪.‬‬
‫‪+‬ا  ﺱ‪ > 8‬ت ا ‪%‬اء وا>ه ‪ D‬ا ‪ ;#‬ا  ‪1#< #‬ن ه&‪ #‬ك >‪ #‬ت ا"‪#‬ى ‪K‬ﺕ ‪#‬‬
‫ﺱ  او "!ة ;‪ +‬ذاﺕ‪ 9 / %‬ن ‪ R8 %&R‬ان ﺕ‪ D >h‬ا   "‪/‬ل ﺕ‪>1‬ه ‪ D‬ا ازن‬
‫ا '‪ b‬ﺉ
ا ‪8‬ﺝد <
‪ & 4‬ا‪K‬ر?
‪ .‬و<‪
 8‬اه‪ :‬ا ‪4‬اه ا
ﺕ ‪ % S9‬ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت ‪:‬‬

‫أ‪ } -‬هة ﺕات ا


 خ ‪: Climate Change‬‬
‫اﺱ ‪ & #‬دا ا ‪ D##‬ا‪K‬آ د ‪ ##8‬ا ‪## ##&2‬م <‪
##‬ا ‪ ## K‬ت ا ‪+##; 8‬ة ‪National Academy of‬‬
‫‪1##< Science‬ن درﺝ‪ ##‬ﺡ‪##‬ارة آآ‪ S##‬ا‪K‬رض زادت "‪/##‬ل ا ‪ ##8‬ﺱ‪ &##‬ا‪##"K‬ة ‪+##,8‬ار ‪0.6‬‬
‫درﺝ   ) درﺝ‪ # % %< #‬واﺡ‪+#‬ة( ‪ C# ،‬ازد ‪ #‬د ‪+#‬ل ه‪X#‬ا ا ‪ 9#  R# #P‬رع "‪/#‬ل‬
‫ا ‪  +,‬ا‪ .  "K‬ان ه& ك ﺵر   ‪ :u‬ان ه‪X‬ا ا ‪
< P‬درﺝ ا ;ارة و ‪X‬ات ا ‪ P‬ا ‪X‬ي‬
‫ﺡ <
ا ‪ 98I‬ﺱ& ا ‪ ,‬دم ‪1‬ﺕ
‪ S9‬ا ه
 < ا‪ 9 K‬ن ‪ .‬ان <  ت ا‪ 9 K‬ن ادت‬
‫ا ‪ D‬ﺡ‪+‬وث ﺕ‪P‬ات <
‪ # R‬ت ا ‪/#P‬ف ا ‪#6‬ي ا ‪X#‬ي ;‪R # T#‬ة ا‪K‬ر?‪/#" # #‬ل ا ‪b‬ا ‪+#‬‬
‫ا ‪X‬ي ﺡ‪
#< #‬ا ‪ #P‬زات ا ‪>1# 9#8‬ا ت ا ‪b‬ﺝ ﺝ‪ #c #@ Greenhouse Effect #‬زات‬
‫>
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪ CO2‬وا ‪ @8‬ن ‪ CH4‬واوآ‪ +9‬ا & وز ‪ NO‬و‪c‬ه )ا ‪ P‬زات ا ‪.(<+‬‬

‫ﺕ&!‪ j‬ا ! ‪ B‬ا ‪ 98‬ا


‪ D %84‬ﺵ‪ R‬اﺵ ?ﺉ  ا ‪ V8#‬ا ‪ D#‬ا‪K‬رض ‪ #‬رة ‪#‬‬
‫ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ي ﺡ‪ VR& Y‬ﺝ‪b‬ء &‪  %‬ﺵة &‪ m #8 8‬ا ‪b#6‬ء ا‪ #B # #%& :#4K‬ﺱ‪q!#‬‬
‫ا‪K‬رض )ا  ‪ 9‬وا ; ر( ‪h‬د ا ‪ D‬ﺱ‪  I‬ا‪K‬رض ‪ .‬و‪ < +‬ة د ﺱ‪ q!#‬ا‪K‬رض ا ‪ D#‬ا‪ #‬دة‬
‫ا‪/2‬ق ه‪ dX‬ا ! ‪ B‬ا ‪  88‬ا ‪ D#‬ا '‪ f#‬ء ا ‪ #I‬رﺝ
و ‪ R# #R‬اﺵ‪ #‬ﺕ;‪ -#‬ﺡ‪#8‬اء ‪Infrared‬‬
‫‪+B < Radiation‬ا ‪ W X#‬ا ‪  I9#‬ا ‪
#‬اآ ‪ . %9#‬ان ه‪X#‬ا ا ‪#‬ازن ‪ #‬ا ! ‪ #B‬ا ‪ # 88‬وا ! ‪#B‬‬
‫ا ‪ @&8‬ه ?وري  &‪ '; 9‬ظ ‪ D‬درﺝ ﺡارة آآ‪ S‬ا‪K‬رض >   &‪ 9# +‬ى ‪#‬‬
‫‪K‬ن ‪ i</I‬ﺱ‪h‬دي ا ‪ D‬ﺕاآ‪ :‬ا ! ‪ B‬ا ‪  88‬و
ﺱ‪  I‬ا‪K‬رض ‪.‬‬

‫‪٤١‬‬
‫ﺵ^* ‪ : ٢-٤‬ﺕ‪P‬ﺙ ا‪#‬ت ا‪D‬ﺝ ﺝ ‪. Greenhouse Effect‬‬

‫ان  ‪b‬ات ا ‪ P‬زات ا ‪ >1 98‬ا ت ا ‪b‬ﺝ ﺝ ه ان ﺝ‪  b‬ﺕ‪ %‬ﺕ‪ m 8‬ﺝ‪b#‬ء ‪ #‬ا‪K‬ﺵ‪#‬‬
‫ﺕ;‪ -‬ا ;‪8‬اء ا ‪  @&8‬ا‪K‬رض ‪ :> ،‬ﺕد @‪ %‬ة ا"ى <
ﺝ‪ C8‬ا‪K‬ﺕ‪ 6‬ه‪ #‬ت ‪+#‬ة ‪:9#B‬‬
‫&‪ %‬ا ‪ D‬ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض ‪ .‬ان ه‪X‬ا ا '  ‪ B‬ه‪ dX‬ا ‪ P‬زات ه '‪ #&8 +‬خ ا ‪#R‬ة ا‪K‬ر?‪i# K #‬‬
‫ ‪ D + 9‬ا‪K‬ﺡ ' ظ ‪ r‬ا ;ارة ‪ D#‬ا ‪R‬آ‪ #K #6 S#‬دة ‪ # :9#B‬ا ! ‪ #B‬ا ‪ #@&8‬ا ‪ #%‬‬
‫‪##‬ة ا"‪##‬ى ‪ ##6 ##8‬اﺝاﺉ‪/ ##%‬ﺉ‪K ##8‬ﺱ‪8 #‬ار ا ;‪ ##‬ة <‪ . ##%‬و‪ ##‬دون ه‪X##‬ا ا '‪1##< ##‬ن ﺱ‪q!##‬‬
‫ا‪K‬رض ﺱ‪R‬ن  ردا ﺝ‪+‬ا ‪ ،‬وﺱ ‪ q‬درﺝ ا ;ارة ا‪ 8 B‬ه
‪; i‬ا
‪ 30‬درﺝ  ‪#‬‬
‫‪ 6 8‬ا ‪ . % &R8 c 8‬ان ا ‪ P‬زات ا
ﺕ‪ S9‬ﺕ‪ >1‬ا ت ا ‪b‬ﺝ ﺝ ه
‪:‬‬
‫‪ c‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪. CO2‬‬ ‫‬
‫‪ I‬ر ا ‪ 8‬ء ‪. H2O‬‬ ‫‬
‫ا ‪ @8‬ن ‪. CH4‬‬ ‫‬
‫اوآ‪ +9‬ا & وز ‪. N2O‬‬ ‫‬
‫ا ‪8‬آ ت ا ‪  R‬ا 'ر  ا ‪+%‬روﺝ& ‪. HFCs‬‬ ‫‬
‫ا ‪8‬آ ت ا ‪  R‬ا 'ر  ا ‪+ 8‬دة ‪. PFCs‬‬ ‫‬
‫ا ‪8‬آ ت ا ‪  R‬ا 'ر  ا ‪R‬ر  ‪. CFC‬‬ ‫‬
‫ﺱ دس <ر ‪ +‬ا ‪. SF6 - R‬‬ ‫‬
‫وﺕ اﺝ‪ +##‬ا ‪ ##P‬زات ا‪K‬ر‪ ##‬ا‪K‬و ‪
##<
##2 R## D##‬ه‪##‬اء ا ‪/##P‬ف ا ‪##6‬ي و&‪ . ##& S9##‬ان‬
‫ﺕ‪>1‬ه‪ dX‬ا ‪ P‬زات ‪ 1‬دة ﺝ‪b‬ء  ا ! ‪ B‬ا ;ار  ا ‪ @&8‬ا ‪ D‬ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض ازداد ‪ S9‬ازد د‬
‫ ‪ 9‬وﺝده <
ا ‪ 6 6‬ا ا ث ا ‪ 8 ' I8‬ﺱ‪ S‬ا‪K‬رﺕ' ع ا ‪+‬ر ‪+
6‬رﺝ ﺡارة‬
‫ا‪K‬رض ‪ +,< .‬زادت ‪ c 9‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن &‪+ X‬ا ‪ #‬ا @‪#‬رة ا ‪  &#‬ﺡ ‪ #& D#‬ه‪X#‬ا‬
‫&‪ . 30% 9‬ا ‪ c 9‬ز ا ‪ @8‬ن <‪ +,‬ﺕ‪ -' f‬ﺕ‪
< ،  ,‬ﺡ ان ‪ c 9‬ز اوآ‪ +9‬ا & وز‬
‫‪ N2O‬زادت &‪ . 15% 9##‬ان ﺱ‪ S##‬ازد ‪ ##‬د ‪ S9##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##P‬زات ‪##‬د ا ‪+## D##‬ة اﺱ‪ ##‬ب اه‪ ##%8‬‬
‫واآه ه اﺱ ‪+I‬ام ا اع ا ‪B‬د ا ;'  ‪ Fossil Fuel‬آ‪B‬د ﺱ‪ #‬ﺉ‪ T‬ا &‪ #,‬و ‪ #!;8‬ت ﺕ ‪+#‬‬
‫ا ! ‪ B‬و  ‪ .<+‬ان ‪  98%‬ا ‪ b‬دة <
‪ c 9‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ﺕد ا ‪ D‬اﺱ ‪+I‬ام ه‪dX‬‬
‫ا‪ K‬اع  ا ‪B‬د ‪
< ،‬ﺡ ان ‪  24%‬ا ‪ b‬دة <
‪ 9‬ا ‪ @8‬ن و ‪  18%‬ا ‪ b‬دة <
‪9‬‬
‫اوآ‪ +9‬ا & وز ﺕد ا ‪ D‬ه‪X‬ا ا ‪ S9‬ا ‪ . f‬ا ا ‪ P‬زات ا‪p‬ر ا‪#"K‬ة <‪ #
#%‬ا ‪ #P‬زات ا ‪
#‬‬
‫ﺹ&‪ %‬ا‪ 9 K‬ن ‪K‬ﺱ ‪+I‬ا‪
< %‬اﺝ‪b%‬ة ا  ‪ +‬و‪
&B‬ا ‪X‬ر  ‪ . Spray‬وﺕ  ه‪ dX#‬ا ‪ #P‬زات ‪#‬‬
‫اﺵ‪ #c +‬زات ا ‪#‬ت ا ‪b‬ﺝ ﺝ‪) #‬ا ‪ #P‬زات ا ‪ (#<+‬ﺕ‪>1#‬ا وﺕ‪ f# 9#‬هة ا‪K‬ﺡ ‪ #‬س ا ;‪#‬اري ‪،‬‬
‫و‪ K‬ف  ‪ 9 Tf‬وﺝده <
ا ‪. 6‬‬

‫‪٤٢‬‬
‫ان ‪ ,‬ء ا‪K‬و? ع ‪ D‬ه‪X‬ا ا ; ل دون ﺱ!ة ﺱ‪h‬دي ا ‪ D‬ﺕ'‪ #u :B #‬هة ا ‪
#< #P‬ا ‪ #&8‬خ ‪ ،‬و‪+#B‬‬
‫‪+B‬رت ‪ r‬ا‪K‬وﺱ ط ا ‪  8‬ن درﺝ ﺡ‪#‬ارة ا ‪#R‬ة ا‪K‬ر?‪ #‬ﺱ‪b #‬داد ;‪#‬ا
"‪ V#8‬درﺝ‪ #‬ت‬
‫   م ‪ . 2100‬ان @ ه‪ dX‬ا ‪ b‬دة ﺱ ‪ S9‬آ ر> ‪ D‬ﺱ!‪ q‬ا ‪R‬آ‪ % K S‬ﺱ ‪h‬دي ا ‪c D‬ق‬
‫ﺡا
>@
ا‪K‬رض ا  ‪ 9‬ا ‪8‬ﺝدة ﺡ  ‪X 6‬و ن آ  ا @ج ا ‪8‬ﺝدة <
ا ‪X% . !,‬ا‬
‫ا ‪ S9‬ا"‪X‬ت ا ‪+‬ول وا ;‪ R‬ت ﺕ‪ X"1‬ه‪X‬ا ا ‪?8‬ع ‪ 8;8‬ا ‪ +6‬وﺕ‪K D9‬ﺕ‪ I‬ذ ا ‪+‬ا ;‪ +‬‬
‫ه‪ dX‬ا ‪ 4‬هة ‪ .‬و<
 م ‪ ١٩٩٢‬ﺕ‪ :‬ا ‪ #8‬د ا‪K‬ﺕ' ‪ #B‬ا‪ 2K‬ر ‪1# #‬ت ﺕ‪ #P‬ا ‪ #&8‬خ ‪ ،‬ود"‪ -#‬ﺡ‪b#‬‬
‫ا &'‪ X‬ا '
 م ‪ . ١٩٩٤‬وﺕ‪+%‬ف ه‪ dX‬ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ا ‪ D‬ﺕ@‪ -‬ﺕاآ‪ b‬ا ‪ P‬زات ا ‪ >1 98‬ا ت‬
‫ا ‪b‬ﺝ ﺝ &‪ 9 +‬ى ;ل دون ﺕ‪  !" "+‬ﺝ ‪ S‬ا‪ 9 K‬ن <
ا &‪ 4‬م ا ‪.
" &8‬‬

‫ب – } هة اﻥ‪O%‬ل ‪ 'Y‬ا)وزون ‪: Ozone Layer Depletion‬‬


‫ه& ك ‪ c  ,2‬ز ا‪K‬وزون ‪ O3‬ﺕ;‪R  T‬ة ا‪K‬ر? ﺕ‪  ,!&
< C,‬ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ي ﺕ‪D89‬‬
‫ا ‪ 9‬اﺕﺱ' ‪ . Stratosphere‬وﺕ آ‪ b‬ﺝ‪  b‬ت ا‪K‬وزون <
ارﺕ' ع اوح ‪15-35 km #‬‬
‫ ﺕ‪ W‬ا ‪  ,!&8‬ا ‪/#P‬ف ا ‪#6‬ي ‪ .‬وﺕ‪ m #8‬ﺝ‪ # b‬ت ا‪K‬وزون ا‪K‬ﺵ‪ #‬ا '‪#‬ق ا &'‪ 69#‬ا ‪
#‬‬
‫ﺕ&‪  Y‬ا ‪ V8‬ا ‪ D‬ا‪K‬رض < ‪,‬م ‪ # 8; W X‬ا ‪ #BI8‬ت وا ‪ R‬ﺉ&‪ #‬ت ا ;‪ #‬ا ‪
#‬ﺕ‪D# s#‬‬
‫ﺱ!‪ q‬ا‪K‬رض  "! ه‪ dX‬ا‪K‬ﺵ ‪ .‬آ‪ 8‬ا ‪ %‬ﺕ‪ 9‬ه‪ :‬ا ‪X#% f#‬ا ا ‪
#< #8‬ﺕ&‪ :#4‬درﺝ‪ #‬ﺡ‪#‬ارة‬
‫ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ي ا ‪X‬ي ;‪R T‬آ‪ S#‬ا‪K‬رض ‪ .‬و آ‪ #c b#‬ز ا‪K‬وزون <‪
#‬ا ‪ #,!&8‬ا ‪T#I #!;8‬‬
‫ا‪K‬ﺱ اء ‪ ،‬و ‪+‬أ ﺕآ‪ 'I K  db‬ض آ‪ 8‬اﺕ‪ &%6‬ﺵ‪ K 8‬او ﺝ& ﺡ ‪ +& q D‬اد ‪ D#‬ﺕآ‪i# b#‬‬
‫&‪
##!B ##,!& +##‬ا‪K‬رض ‪ .‬و ﺝ‪ C##‬ه‪X##‬ا ا ‪##‬زع <‪
##‬ﺕآ‪ ##c b##‬ز ا‪K‬وزون ا ‪ D##‬ﺵ‪ R##‬ا‪K‬رض‬
‫و‪ 2‬ﺡآ ‪ %‬وﺡآ ا  ح ا
ﺕ;‪ . % T‬و ‪  /8‬ا ‪ -, &9‬ه‪ dX‬ا !‪ D ,‬ﺡ ‪ %‬‬
‫‪ j 2‬ﺕازن 
ﺡ < ‪ D‬ﺕآ‪ b‬ا ‪ P‬ز >  &‪  9 +‬ﺕ‪ .i‬ا‪ K‬ا ‪ i‬ﺡ "‪/‬ل ‪ ]#‬ا ‪#,‬ن‬
‫ا ‪
? 8‬ﺡ‪+‬وث ﺕ‪P‬ات <
ﺱ‪ ,2 W8‬ا‪K‬وزون و ‪ ,‬ن <
ﺕآ‪ b‬ﺝ‪  b‬ت ا ‪ P‬ز و ‪X‬ات &‪+#‬‬
‫&!‪ ,‬ا ‪ +, . !,‬آ ن ‪ #‬ا ا?‪ # q#‬ا ‪+‬ا ‪ #‬ان ه‪ dX#‬ا ‪#P‬ات ‪ +#K‬وان ﺕ‪#R‬ن ‪ S9#‬ﺕ‪>1#‬‬
‫ا ه
 < ا‪ 9# K‬ن ‪ ،‬و '‪ +#,< #‬ا>‪ -#‬ا ‪
#,‬وا ;‪ # +# #8< Y#‬ن ‪ #> r#‬ت‬
‫ا ‪%‬اء و ‪X#‬ات ‪ #c‬ز اوآ‪ +9#‬ا &  ‪ NO W#‬ه‪
#‬ا ‪ #c # ' . S9#‬ز اوآ‪ +9#‬ا &  ‪ #c C# W#‬ز‬
‫ا‪K‬وزون ﺡ‪ S9‬ا ‪ 8‬د‪K‬ت ا  ‪:‬‬
‫‪NO + O3‬‬ ‫‪NO2 + O2‬‬
‫‪NO2 + O3‬‬ ‫‪NO + 2O2‬‬
‫ ‪C86‬‬
‫‪2O3‬‬ ‫‪3O2‬‬
‫و ‪/‬ﺡ‪ ## ##‬ﺡ‪ ##‬ه‪ dX##‬ا '‪/ ##‬ت ‪ ##% 1‬ﺕ‪h##‬دي ا ‪ D##‬ﺕ;‪ ##‬ﺝ‪ ## b‬ت ا‪K‬وزون ا ‪ D##‬ا‪K‬وآ‪69##‬‬
‫ا ‪
# b6‬دون ﺡ‪#‬ل ﺕ‪ 9##
#< ##P‬او ﺕآ‪ #c b#‬ز اوآ‪ +9##‬ا &  ‪ ، W#‬اي ‪ ##R8‬ا ‪ #‬ر <‪i##‬‬
‫آ'   ‪ D + 9‬ا ; ‪ .‬و‪ +B‬وﺝ‪1# +# #8< +#‬ن ه&‪ #‬ك آ‪ #‬ت ا"‪#‬ى ‪ V#' #%‬ا ‪> #‬‬
‫ور‪ ######8‬ا‪
######< D######‬ﺕ;‪ ######‬ﺝ‪ ###### b‬ت ا‪K‬وزون @‪ ######‬آ‪ ######‬ت ا ‪R‬روا 'روا ‪######R‬ن‬
‫)‪ Chlorofluorocarbon (CFC‬ا ‪
##‬ه‪ ##
##‬ا ‪ ##P‬زات ا ‪/ 9##8‬ﺡ ‪ ##‬س ا ;‪##‬اري و‪ ##‬دة‬
‫و‪ +‬ا ‪ Methyl Bromide @8‬ا ‪
#‬ﺕ‪+I 9#‬م آ‪ #%!8‬وآ‪#B 9#;8‬د ‪ .‬ان ز ‪ #‬دة ﺕآ‪b#‬‬
‫‪ c‬ز اوآ‪ +9‬ا &  ‪
#< W#‬ا ‪/ #6 #6‬ﺱ‪+I #‬ام ا اﺱ‪# K C#‬اع ا ‪#B‬د ا ;' ‪ #‬و ‪X#‬ات آ‪#B‬د‬
‫ ‪ 9‬رات ‪ ،‬و<‪ V#'
#‬ا ‪ -#B‬ازد ‪ #‬د اﺱ‪+I #‬ام آ‪ #‬ت ا ‪#R‬ن ا 'ر ‪ #‬وا ‪R‬ر ‪
#< #‬اﺝ‪b#%‬ة‬
‫ا  ‪ +‬و‪
&B‬ا ‪X‬ر  ‪ Spray Cans‬آ ن ‪ i‬ا '‪ #‬ا ‪ 8‬ﺵ‪
#< #‬ﺕ;‪ #,2 #‬ا‪K‬وزون ا ‪#!;8‬‬
‫‪/P ##‬ف ا ‪##6‬ي ‪ .‬و ‪ dX##% ##6‬ا ‪>1##‬ات <‪ +##,‬ﺡ‪ S##,> ##‬آ‪ ##,2
##< ##‬ا‪K‬وزون <‪
##‬ا ‪S##!,‬‬
‫ا ‪ S,> C
&6‬ا‪ B‬اﺕ‪ ,!&
<  9‬ا ‪ S!,‬ا ‪ .
8‬و & (  ﺕ‪1‬آ ‪ ,2‬ا‪p‬وزون أو وﺝد‬
‫>‪ %< S,‬أ?ارًا آ@ة ‪ R8‬ﺕ‪:
 8 %I‬‬

‫‪٤٣‬‬
‫ا  ر ﺱ‪ 2‬ن ا ‪. +6‬‬ ‫‬
‫ا ‪ >1‬ا را>
) ﺡ‪+‬وث ﺕ] ; ‪ D.N.A r‬ا ‪h98‬ول  ‪ ,‬ا ' ت ا را> ( ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺡ‪+‬وث ض ‪b‬ول ا ‪ d 8‬ا ‪ f‬ء <
ا  ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺡ‪+‬وث ا" ‪/‬ل <
ﺝ‪ %‬ز ا ‪
<  &8‬ﺝ‪ :9‬ا‪ 9 y‬ن ‪:‬‬ ‫‬
‫ﺡ‪+‬وث ا ‪ "I‬ا ‪R8‬ة ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺡ‪+‬وث أ?ار  ‪ ;8‬ﺹ ا ‪b‬را @ ا ‪fI‬اوات و<‪#‬ل ا ‪ #‬وا ‪ #!,‬و‪#, +#B‬‬ ‫‬
‫ إ ﺝ‪ %‬و‪+% W X‬د ا ‪8‬ارد ا ‪b‬را ‪.‬‬
‫ا ; ق ا ‪f‬ر  @وة ا ;ا  "ﺹ ا @وة ا ‪. R89‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪
< i9‬ﺕ‪ P‬ا ‪ &8‬خ ‪K‬ن ز دة ا‪p‬وزون <
ا ﺱ' ‪# 6 Troposphere‬ث‬ ‫‬
‫‪
< /‬ﺕ‪#‬ازن ا ‪/#P‬ف‬ ‫ا ‪%‬اء ‪ ،‬و ‪ ,2
< i,‬ا ‪ 9‬اﺕﺱ' ‪ Stratosphere‬ﺕ‪ً " S9‬‬
‫ا ‪6‬ي ‪h‬دي إ ‪ D‬ارﺕ' ع درﺝ ا ;ارة <
ا‪p‬رض أو ا ‪/P‬ف ا ‪6‬ى ‪.‬‬
‫ان  ﺡ و ; !‪ ,‬ا‪K‬وزون ه ا ‪ mI K‬دو  & او ﺵ‪ # ،  S‬ه‪ #‬ا‪#‬‬
‫ &
آ ا ‪+‬ول وآ ﺵب ا‪K‬رض ‪ ،‬وان ‪ d2 I‬ﺕ‪+%‬د آ ا  ‪1#< W X .‬ن  ‪ S#6‬ا ‪ #,‬م ‪i#‬‬
‫ ;'‪ ##‬ظ ‪ ##,2 D##‬ا‪K‬وزون ‪ S##6‬ان !‪ ##B ## j##‬ﺝ‪ C##8‬ا ‪+##‬ول ‪ /##‬اﺱ‪ &@ #‬ء ‪ .‬وآ‪##‬د <‪ ##B ##‬م‬
‫ ( ا‪ :K‬ا ‪+; 8‬ة ا 
)‪ 8 (UNEP‬درة ‪ +,‬اﺝ ‪ 8‬ع <
<& ﺵ رآ‪ i< -‬اآ@  >‪>/‬‬
‫دو  ﺕ‪ i& rI8‬ا‪ B‬اح ‪ +,‬وﺕآل ‪ r#'I 
f,‬ا ‪ #‬ث ا ‪ #P‬زات ا ‪#,2 #; 9#8‬‬
‫ا‪K‬وزون وا ‪X#‬ي ﺕ‪ :##‬ﺕ&‪ # /##< i##‬م ‪ ##  
##< ١٩٨٧‬ل ‪ .‬و‪ +##B‬ﺕ‪ 8f#‬ا وﺕآ‪##‬ل ‪ B D##‬ﺉ‪##8‬‬
‫ ‪8‬اد ا
ﺕ‪ S9‬ﺕ; ‪ ,2‬ا‪K‬وزون وا ‪X‬ي ا ‪b‬م ا ‪+‬ول ا ‪ +, 8‬وا &   ‪ 9 r'I‬ا  >‪ %‬‬
‫ا ‪ D‬ا &] )‪ 
< (50%‬م ‪. ٢٠٠٠‬‬

‫ج – } هة '‪#‬ط ا)ﻡ ر ا‪ %‬ﻡ‪: Acid Rains S‬‬


‫ﺕ‪ ##,‬س ﺡ  ‪ f#‬او ‪ ## + B‬ا ‪9##‬اﺉ ‪ D89## ##8‬ا‪K‬س ا ‪+##%‬روﺝ&
)ا ‪+‬ا ‪ ##‬ا ‪+%‬روﺝ&‪، pH (##‬‬
‫ﺡ‪ ‰ Y‬ا‪K‬س ا ‪+%‬روﺝ&
‪ 8‬ء ا &‪
,‬ا ‪  8‬دل ‪ ، 7‬وﺕ‪b‬داد ا ; ‪ f‬اذا آ‪ #‬ن دون ذ ‪ #8& W#‬‬
‫ﺕ‪b‬داد ا ‪ # + ,‬اذا اﺹ‪ q#‬ا‪ # D#‬ه‪X#‬ا ا ‪+#,8‬ار ‪ .‬ان ‪ d #‬ا‪ #!K‬ر ا !‪ #‬ه‪
#‬ذات ﺡ ‪f#‬‬
‫? ‪K 6‬ﺡ اﺉ‪ D %‬ﺡ ‪ r‬ا ‪ H2CO3 W R‬ا ‪X‬ي & (  ذو ن ‪ c‬ز >‪
#‬اوآ‪+9#‬‬
‫ا ‪R‬ن <
ا ‪ 8‬ء ‪.‬‬
‫‪CO2 + H2O‬‬ ‫‪H2CO3‬‬
‫و‪ +B‬وﺝ‪ +‬ان ‪+,‬ارا‪K‬س ا ‪+%‬روﺝ&
‪ d 8‬ا‪ !K‬ر ا ! ه ‪ ، 5.6‬وه ‪ 9‬ى ‪# 6 K‬‬
‫ا ‪ d 8‬ذات ‪ 9‬ى ﺡ ‪8
f‬س ‪ ،‬ا‪ K‬ا ‪ r
< %‬ا‪K‬ﺡ ن ‪ +B‬ﺕ ا ‪ 4.5 D‬و&‪+‬ه ﺕ‪#R‬ن‬
‫‪X##8‬اق ﺡ ‪ i##
f##‬ﺡ ‪ d ## f##‬ا ‪##‬دا ‪ .‬ا‪ ##‬اذا ‪+##, ##B‬ار ا‪K‬س ا ‪+##%‬روﺝ&
‪ ##‬ه‪X##‬ا‬
‫ا ‪+8‬ل &‪+‬ه ﺱ &] ا‪ !K‬ر ا ‪  % 1 !B 9‬ا‪ !K‬ر ا ; ‪. f‬‬

‫وﺕ& ‪ ( #‬ا‪ ##!p‬ر ا ; ‪ ## f##‬ﺕ‪##‬ث ا ‪##%‬اء ‪1‬آ ﺱ‪ +##‬ا ‪ -## R‬وأآ ﺱ‪ +##‬ا & ‪##‬وﺝ واآ ﺱ‪+##‬‬
‫ا ‪R‬ن وآ ‪ +‬ا ‪+%‬روﺝ ‪ ،‬ا
ﺕ& (  ﺡ‪#‬ق ا ‪#‬اع ا ‪#B‬د ا ;' ‪ #8R #‬ت ?‪# 8I#‬‬
‫‪ ##B‬ا ‪ C ##8‬ووﺱ‪ ##‬ﺉ‪ T‬ا &‪ . ##,‬وﺕ;‪ ##8‬ا  ‪ ##‬ح ه‪ dX#‬ا ‪ ##>8‬ت إ ‪ < 9## D##‬ت ‪+##‬ة آ‪ ##‬ا ‪## +##‬‬
‫ا ‪+8‬ر ا ‪X‬ي "ﺝ‪ . i& -‬و‪ K‬ﺕﺝ‪R< +‬ة وا?;  ﺕ‪#R‬ن ا‪ #!p‬ر ا ; ‪ f#‬ا‪ K‬ا ‪+#,  i#‬‬
‫‪ % 1‬ﺕ ‪R‬ن &'‪ V‬ا ! ‪ ,‬ا
 ذآه ‪ ،‬اي  ﺕ'  )او ذو ن( اآ ﺱ‪ r +‬ا & ﺹ‪c‬‬
‫ا '‪  b‬ا
ه
ﺝ‪b#‬ء ‪ #‬ا‪ #>  K‬ت ا ‪ #@ #>8‬اآ ﺱ‪ +#‬ا ‪ -# R‬وا & ‪#‬وﺝ ‪ #I C#‬ر ا ‪ #8‬ء‬
‫ا ‪8‬ﺝد <
ا ‪ 6‬آ‪  q? 8‬ا ‪ 8‬د‪K‬ات ا  ‪:‬‬
‫‪SO2 + H2O‬‬ ‫‪H2SO3‬‬

‫‪٤٤‬‬
‫‪SO3 + H2O‬‬ ‫‪H2SO4‬‬
‫‪2NO2 + H2O‬‬ ‫‪HNO2 + HNO3‬‬
‫وﺕ‪ D,‬ه‪ dX‬ا‪p‬ﺡ‪ 8‬ض ‪
< ,‬ا ‪%‬اء ‪ D‬ه رذاذ ﺡ ‪ D‬ﺕ‪ T,9‬ا"ا ‪ C‬ا‪ !p‬ر‪ .‬و<
ا ‪+‬ان‬
‫‪ B‬ا‪ !p‬ر @ دول ا ‪ (I‬ﺕ ‪ j‬ﺝ‪  b‬ت ا ‪8‬آ‪ #‬ت ا ; ‪ D# f#‬ﺱ‪ q!#‬ا‪p‬ﺕ‪ #‬ا  ‪#,‬‬
‫<‪
#‬ا ‪#%‬اء وﺕ ‪# ً #8< #% TB 9#‬ف  ﺱ‪ S#‬ا ; ‪
f#‬ا ‪ #6‬ف ‪. Acid Precipitation‬‬
‫و ‪ !x‬ر ا ; ‪ f‬أو ا ﺱ‪ S‬ا ; ‪ >
f‬ر ﺱ ‪ D#‬ا ‪ #!p < ، #‬ر ا ; ‪ f#‬ﺕ ‪S9#‬‬
‫<
ا ‪  @R‬ا‪?K‬ار ا
ﺕ ‪ 2 D +8‬ا ‪8‬اد ا
ﺕ‪
%< . % T,9‬ﺕ‪ S9‬ﺕ‪1‬آ ا ‪ 8‬دن‬
‫وازا  او ﺕ‪ P‬ا ان ا‪K‬ﺹ‪ #‬غ وآ‪ W X#‬ﺕ‪# D# >h#‬اد ا &‪ #‬ء ‪ .‬ا‪ #‬ﺕ‪>1‬ه‪ # R #, D# #‬ت‬
‫واﺝ‪b‬اء ا  <‪ %‬آ‪  8‬اد ‪: d‬‬
‫ا‪$‬ﺏ ا'‪ : #2‬ﺕ '  ا‪ !K‬ر ا ; ‪ C f‬ه‪ dX‬ا ‪ #‬وﺕ ‪ #‬دل ‪ D#< . #%‬ا‪p‬رض‬ ‫‬
‫‪R /‬ن ا ‪9 R‬م ا ‪X‬ي ﺕ‪ i<6‬ا‪ !K‬ر إ ‪ D‬ا‪ % p‬ر‪ .‬وآ‪ W X‬ﺕ‪ S X‬ه‪ dX‬ا‪ !K‬ر‬ ‫ا ‪ً @  6‬‬
‫‪ r‬ا ‪ 8‬دن أو ا '‪b‬ات ا ‪  %‬وا ‪f‬ور  & ت وﺕ‪+#‬ه ‪ #‬ﺝ‪X#‬وره ‪ ،‬و‪ #‬أ@‪#‬‬
‫ذ ‪ W‬ا ‪9 R‬م وا ﺕ ﺱ‪#‬م وا ‪9#&P8‬م ا ‪
#‬ﺕ;‪ d # #%8‬ا‪ #!p‬ر ا ; ‪ً+# f#‬ا ‪#‬‬
‫ﺝ‪X‬ور ا & ﺕ ت إ ‪ D‬ا ‪ d 8‬ا ‪ <6‬و‪ W X‬ﺕ‪ ,‬ﺝدة ا ‪ ;8‬ﺹ ا ‪b‬را ‪.‬‬
‫ا‪$‬ﺏ‪ gg‬ااﻥ‪ : gg$‬وﺕﺝ‪ ##@ +##‬ه‪ dX##‬ا ‪
##< ##‬دول @‪ ##‬ا ‪ + 9##‬وا &‪##‬و ( ‪ ،‬وﺕ‪h##‬دي‬ ‫‬
‫ا‪ !K‬ر ا ; ‪ f‬إ ‪ D‬ﺕ' ‪ -‬ا ‪I‬ر وﺕ<‪  C‬درﺝ ﺡ‪ ?8‬ا ;ات ‪.‬‬
‫ا‪%‬ات ‪ :‬ﺕ‪h‬دي ا‪ !p‬ر ا ; ‪ f‬إ ‪ D‬ز دة ا ;‪ d #
< ?8‬ا ;‪#‬ات و ‪+#B
#‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪+
< S9‬م ‪/‬ﺉ‪ 8 % 8‬ا‪p‬ﺱ‪ 8‬ك وا ‪ R‬ﺉ& ت ا ‪. ,B+‬‬
‫ا
‪ %‬ﺹ* ا‪D‬را وا ﺏ ت ‪ :‬آ@  ا & ﺕ ت ‪ K‬ﺕ‪ C! 9‬ا ‪ C s‬ا‪ !p‬ر ا ; ‪f‬‬ ‫‬
‫< ‪ X‬وﺕ‪8‬ت &‪ +‬ه! ‪ . % %‬و ‪h#‬دي ذ ‪ W#‬إ ‪ 9#" D#‬رة ا ‪ ;8‬ﺹ‪ #‬ا ‪b‬را‪ #‬و<‪+#,‬ان‬
‫ در ا‪ "p‬ب  ا ‪  P‬ت ‪.‬‬
‫ا‪ gg o‬ر ا‪## : gg‬ﺡ <‪+##&
##‬ن ﺕ‪1‬آ‪ ##‬أو ﺕ' ‪ r## -##‬أﺡ‪ ##6‬ر ‪##‬ج &‪+##‬ن وآ&‪9##‬‬ ‫‬
‫ دوﺱ ‪ .  9&8‬و‪ +B‬وﺹ ‪ j#8‬ا آ‪ r#
#< #‬ا ;‪K #‬ت ا ‪ Cf# D#‬ﺱ‪ 8 &#‬ات ‪#6‬‬
‫  '   ‪ c‬ز >
أآ‪ +9‬ا ‪ - R‬وا‪ !p‬ر ا ‪
#‬ﺕ‪ D# T,9#‬ا ‪+#8‬ن ‪ #‬ﺡ‪. #" #‬‬
‫آ‪ W X##‬ﺵ‪##‬ه‪ +‬أ>‪ ##‬ا‪ ##!p‬ر ا ; ‪ f##‬أو ا ﺱ‪ S##‬ا ; ‪ D##
f##‬ﺵ‪##‬اه‪ +‬ا"‪##‬ى @‪##‬‬
‫ا‪p‬آود  ‪
< V‬ا  ن وا ‪ R‬ﺱ‪
#< :#‬إ ! ‪ #‬وﺕ‪ #‬ج ;‪
#< #‬ا ‪ +#&%‬وأ‪ #‬ا ‪#%‬ل <‪
#‬‬
‫ ‪.‬‬
‫و ‪ V‬ه& ك  ‪/‬ج < ل  ‪  mI‬ا‪ #>K‬ر ا ‪ #!/ 9#‬ر ا ; ‪ #c f#‬وﺱ‪ #‬ا ‪ f#,‬ء‬
‫‪ D‬ا ‪ ، S98‬اي ا ‪ ,‬ف ا ‪ #‬ث اآ ﺱ‪ +#‬ا & ﺹ‪ #‬ا ‪/ #6 &8‬ﺡ‪ #8‬ض ‪ .‬وﺡ‪ Y#‬ان ه‪ dX#‬ا‪K‬آ ﺱ‪+#‬‬
‫ﺕ& (  ﺡق ا اع ا ‪B‬د ا ‪X  +,‬ا < ن ا<‪ f#‬وﺱ‪ #; #‬ه‪ dX#‬ا ‪ R#8‬ه‪ #‬اﺱ‪+I #‬ام ا ‪#‬اع‬
‫ا ‪B‬د ا ‪)  +‬ا &‪ ,  @ ('4‬ت ا ‪ P‬ز ا !
وا ‪B‬د ا ‪ # C&8‬ا ‪ #P‬ز ا !‪#, !
#‬‬
‫ﺕ; ‪ #‬ا ‪ #P‬ز ا ‪ D#‬ﺱ‪#‬اﺉ )‪ ، Gas to Liquids (GTL‬واي ا ‪#‬اع و‪#B‬د ا"‪#‬ى ‪K‬ﺕ‪ Y#‬ه‪dX#‬‬
‫ا‪K‬آ ﺱ‪. +‬‬

‫‪ -٤‬ا‪P$‬ﺙات ا وا‪#2


2 %+‬ﺙ ت ا ‪
2‬ء ‪.‬‬
‫ ‪
!P‬ا ‪ 8‬ء ﺡا
‪ 9  71%‬ﺡ ا ‪R‬ة ا‪p‬ر? ‪
#< ،‬ﺡ‪K #‬ﺕ‪ R#‬ا ‪ #8‬در ا ‪<# 8‬ة‬
‫ ‪ d 8‬ا ب اآ@  ‪86  1%‬ع ا ‪ #8‬ء ا ‪8‬ﺝ‪#‬د <‪
#‬ا !‪ . #‬وا ‪ #8‬ء ه‪ #& #‬أﺱ ﺱ‪
#‬‬
‫<
ﺕآ‪ S‬اﺝ‪ 9‬م ﺝ‪ C8‬ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; اذ ‪ R#‬ﺡ‪#‬ا
‪ # 65%‬ﺝ‪ :9#‬ا‪ 9# y‬ن ‪ ،‬و ‪# 70%‬‬
‫ا & ﺕ‪ #‬ت ‪ ،‬وﺡ‪##‬ا
‪ # 90%‬ا 'اآ‪ i##‬و‪ #R8 K‬ا ‪+ s##‬و ‪ . #,! i##‬آ‪ ##8‬ان ا ‪ #8‬ء ‪ S X##‬ﺝ‪+##‬‬
‫ ‪  @R‬ا ‪8‬اد ‪ ،‬وﺡ ‪ r D‬ا ‪#8‬اد ا ‪ K
#‬ﺕ‪X#‬وب <‪
#%< i#‬ﺕ‪ #, i# R#‬ت ‪c‬و ‪ #‬ﺕ‪i#‬‬

‫‪٤٥‬‬
‫ا ‪ .  ;8‬و &‪b‬ل ا ‪ 8‬ء 
ه أ! ر أو >( ‪ Snow‬رة ‪ # " #,‬ﺕ‪ # # ,‬ا ‪#6‬ا>‪:‬‬
‫أو ا ‪ >8‬ت ا‪"p‬ى ‪ /R‬ا‪ % K‬ر وا ;ات ‪ ،‬آ‪ 8‬ا ‪9 i‬ب ا ‪ D‬دا" ا‪K‬رض ‪ /R‬ا ‪d #8‬‬
‫ا ‪ . <6‬ان ا !ر ا & 
ا ‪ R‬ادى ا ‪ D‬ﺕض ا ‪ #8‬ء ‪ # #@R‬ا ‪ #>8‬ت ‪ #8‬ﺝ‪#c i#‬‬
‫ﺹ ‪ q‬ب ‪ ،‬و أ@ ه‪X‬ا ا ث ا‪ !p‬ر ا ; ‪ f‬وآ‪2 W X‬ح ‪ 'I‬ت ا ف ا ;

‫وا & 
وا ‪b‬را
<
 در ا ‪. d 8‬‬

‫آ ن ا & س <
ا ‪,
? 8‬ن ا ‪ 'I8‬ت وا '‪/f‬ت <‪ d #
#‬ا‪ #% p‬ر وا ‪ #!;8‬ت ‪ #% ‘ :%&# #&u‬‬
‫ﺕ&‪ ، %9##'& %9#'
#,‬و‪ +#B‬آ‪ #‬ن ه‪X##‬ا ا‪ #K‬ﺹ‪ ;;#‬ا ‪ D##‬ﺡ‪ # +#‬ﺡ‪ ##‬آ‪ #‬ن ‪ # D##, #‬ا ‪ ##'I8‬ت‬
‫ﺹ‪P‬ا‪ .‬ا‪ K‬ا ‪ i#‬و‪ +#‬ﺕ‪b‬ا ‪ +#‬آ‪ #8‬ا ‪ #'I8‬ت ا ‪!8‬وﺡ‪ S9# #‬ا ‪ :If#‬ا ‪ :#
R9#‬ﺕ‪ +#‬ا !‪#‬‬
‫‪ ##B‬درة ‪ D##‬اﺱ‪  #‬ب ه‪ dX##‬ا ‪ ##>8‬ت ‪ ##8‬ﺝ‪ ##‬ا ‪ ## ##@R‬ا‪ ##% K‬ر >‪##8 ##‬اد "!‪##‬ة و‪f##‬ة‬
‫ ; ‪ ١٨٥٣ – ١٨٤٩
   8< .‬ا  و ء ا ‪ #R‬ا <‪+#& #& +
#‬ن ‪ S9#‬ﺕ‪#‬ث ‪d #‬‬
‫ ‪ %‬ا ‪ b8‬و‪ +B‬أدى إ ‪ D‬و< ة ‪+‬د آ  ﺱ‪ R‬ن &‪+‬ن و ﺝ وره‪ . #‬وﺕ‪#R‬رت '‪ V#‬ا ‪18‬ﺱ‪ #‬ة <‪
#‬‬
‫‪+‬ن أور أ"ى ‪ ،‬آ‪ 8‬ا  و ء ا 'ﺉ‪ r
< +‬ا ‪+#8‬ن ا‪
#< #R p‬ا ' ‪#‬ة '‪V'&# %9#‬‬
‫ا ‪. S9‬‬

‫وﺕ ث ا ‪+# # d 8‬ة ‪ #‬در @‪ #‬ا ‪ #8‬در ا ‪b‬را‪ #‬آ ‪K‬ﺱ‪+8#‬ة ا ‪ 8R‬و ‪ #‬وا ‪+#8‬ات ‪ ،‬و‪#‬‬
‫‪2‬ح  ‪ d‬ا ف ا ;
‪ ،‬و ا ‪ d 8‬ا ‪ .  &#‬ا‪ K‬ان اه‪ :#‬وا"!‪ #‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪
#‬اﺹ‪- #‬‬
‫‪ ##‬در ا ‪
##< d ##8‬ا ‪##,‬ن ا ‪  ##‬آ ‪ -##‬ه‪
##‬ا ‪ ##>8‬ت ا &'!‪ . ##‬وﺕ‪1##‬ﺕ
ا‪ ## S##c‬در ا ‪##‬ث‬
‫ا &'!
‪+  d 8‬رﺝ ا‪K‬ﺱ س  ﺡادث ا ‪9‬ب ‪ ] I8‬ا ا‪ %‬واﺱ ‪ %‬ﺕ‪ 8 %‬ت ‪2‬ح‬
‫ ‪ d‬ا ‪
< 8‬ا &  ‪ .‬و ‪ +‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ه و ‪ ,‬ﺕ‪ i‬واﺡ‪ً+‬ا  أه‪ :‬ا ‪ >8‬ت ا ‪ 8‬ﺉ‪ #‬ا ‪b#8 8‬ة‬
‫  ره ا ‪ +,< ، C 9‬ﺕ ا> ر ه‪ dX‬ا ‪ #>8‬ت إ ‪ < 9# D#‬ﺕ‪ ٧٠٠ +#‬آ‪ #,!& # :#‬ﺕ‪. %9#‬‬
‫و ‪+##‬ر ا‪ S##c‬ه‪X##‬ا ا ‪##‬ث ‪ ##‬ﺡ‪##‬ادث ‪/B ##‬ت ا ‪ T'&##‬ا ‪ ##I‬م أو ا ‪ , ##8‬ت ا &'!‪ ، ##‬آ‪ ##8‬ﺕ‪+##‬‬
‫ا ‪
< 8‬ا &'! واﺡ‪+#‬ة ‪ #‬ا ‪ #8‬در ا ‪# # %‬ث ا ‪ #8‬ء ‪p ، T'& #‬ن ا ‪
< #8‬ﺕ‪ W% 9#‬آ‪#8‬‬
‫آة  ا ‪ 8‬ء >‪ :‬ﺕ‪ i,‬ا <
ا‪ % p‬ر أو <
ا ; ر ‪ +‬ﺕ>‪+,8 i‬ار  ا &'‪ . T‬و‪+B +B‬رت آ‪#8‬‬
‫ا &'‪ T‬ا ‪ ,8‬ة <
‪ d #‬ا ;‪ #‬ا‪ r#K‬ا ‪ 8‬ﺱ‪ # T#‬ﺡ‪#‬ا
"‪ '# 9#8‬ة ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ﺕ‪D# C#,‬‬
‫ﺵا‪ ٢٠ ;& i2‬أ ] ‪ 2‬ﺱ& ‪ ١٩٧٨‬وﺡ‪+‬ه ‪ .‬آ‪ #8‬أن ا‪K‬ﺱ‪ 8@ #‬ر <‪#
#‬ض ا ;‪ #‬ﺱ‪#‬اء <‪
#‬‬
‫ﺡ ا &‪ S,‬أم <
ﺡ ا‪ y‬ج ‪+# R‬رًا إ?‪#  ً< #‬ث ‪ j# 2 # T'& #‬ا ‪9#‬ب ‪،‬‬
‫وﺕ‪+,‬ر آ‪ 8‬ا ‪9‬ب  ا  ا &‪ # 0.5% #;& ]4‬آ‪ #8‬ا‪ # y‬ج ‪ .‬آ‪9# #8‬ب ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م‬
‫أ ‪ ً f‬أ>& ء ﺕ;‪ 8‬وﺕ' ‰ ا & ‪/B‬ت ‪ ،‬وﺕ‪+,‬ر آ‪ 8‬ا &'‪ T‬ا ‪ 9 8‬ﺱ& ً إ ‪ D‬ا ; ر وا ‪ !;8‬ت ‬
‫ در ا ث  &'‪ . 2  / ١٠ ;& T‬ورة   ‪ R8‬ﺕ‪1‬ﺵ  در ا ث ا &'!

‫ ‪  d 8‬ا ‪ 8‬در ا  ‪:‬‬
‫ﺱاﺉ وا‪ 2‬ن ‪ 8‬ت ا ;'‪ #‬ا ‪8 # #>8‬اد ا ‪ 8R‬و ‪ #‬وا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ‪#" ،‬ﺹ &‪+#‬‬ ‫‬
‫ا ;' <
ا ;‪,‬ل ا ;  ‪.‬‬
‫ﺕ‪9‬ب ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م  ﺝ‪+‬ران ا‪ K‬ر ا ‪ D‬ا ‪ d 8‬ا ‪. <6‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪ ] ##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ ##8‬ﺡ ‪ T'&##‬ا ‪ ##I‬م ا ‪ ## ##I 98‬وﺡ‪+##‬ات ‪b##‬ل ا ‪ ##8‬ء ‪ ،‬وا ‪d ##8‬‬ ‫‬
‫ا & ﺕ‪ 9c  6‬ا &'‪. T‬‬
‫ر
ا ‪ b‬ت ا ‪
< R% 98‬ﺵ‪ R‬ت ا ‪ 68‬ري وا‪ % K‬ر ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪ 9‬ت ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م )او ا ‪ , 8‬ت ا &'!( ا>& ء ‪ 8‬ت ا &‪ ,‬وا ‪  +‬وا ‪bI‬ن ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪ 9‬ت ا
ﺕ;‪+‬ث ‪; 6‬ادث ا ‪ ، ' I8‬وﺕ‪: 8‬‬ ‫‬
‫‪ o‬ا ;‪##‬ادث ا ‪
##‬ﺕ;‪ D## ##‬ا  ‪ ##@ 9##‬ﺡ‪##‬ادث ا '‪ ##6‬ر ا‪ ##K‬ر وﺡ‪##‬ادث ﺕ;!‪:##‬‬
‫ا‪ S K‬ا & ‪ B‬وﺡادث اﺡ اق ا ‪bI‬ا ت ‪.‬‬
‫‪ o‬ا ;ادث ا ;  @ ﺡادث اﺹ!‪+‬ام و‪c‬ق ‪/B‬ت ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م‬

‫‪٤٦‬‬
‫‪ o‬ﺡادث ا ‪6‬اف و‪c‬ق ا ‪ &8‬ت ا ;  ‪.‬‬
‫‪ o‬ﺡادث ا ‪9‬ب ا & ﺝ‪  8‬ا ;وب وا ‪ #8‬ت ا ‪  R9#‬و‪ #8‬ت ا ‪ S# I‬آ‪ #8‬‬
‫ﺡ‪+‬ث <
ﺡوب ا ‪ (I‬ا @‪/‬ث ‪.‬‬
‫ان ﺕث ا ‪ 8‬ء  ‪ >8‬ت ا
ه
 اﺹ '!‪ i#
#‬ا>‪ #‬ر ﺵ‪+ +#‬ة ا ‪#!I‬رة ‪ D#‬ا ‪ ;#‬ا  ‪#‬‬
‫و‪ D‬ا  ‪ 8 9& < .‬در ا ‪ d 8‬ا  ; ‪#‬ب <‪1#‬ن ﺕ>‪8 # #%‬اد ا &'!‪ #‬ﺱ‪R# >h#‬‬
‫ ﺵ ‪ D‬ﺹ; ا‪ 9 K‬ن ‪K‬ن ا‪ Sc‬ه‪ dX‬ا ‪8‬اد ه
اد ﺱ  ! ‪ %‬ﺕ‪ S9‬ا‪#‬اض "!‪#‬ة‬
‫ ‪ . :96‬و‪/‬وة ‪ D‬ا ‪1< 89‬ن ه‪ dX‬ا ‪8‬اد ﺕ‪ S9R‬ا ‪ 8‬ء رواﺉ‪ q‬آ ‪ R8 K %‬ا ‪ 8% %& mI‬‬
‫اﺱ ‪2  -8‬ق <&   ' ‪ . i‬وﺕ‪+#6‬ر ا‪y‬ﺵ‪ #‬رة إ ‪ D#‬أن ا !‪#‬ق ا ‪ #,& # +,‬ا ‪K d #8‬‬
‫ﺕ‪  b‬او ﺕ‪ D
f,‬ا ‪ >8‬ت ا ‪ #@  &#‬ا ‪+#%‬روآ ت ا &'!‪ . #‬آ‪ #8‬ان اﺱ‪+I #‬ام ا ‪d #8‬‬
‫ا ‪8 ## ##>8‬اد ا &'!‪
##< ##‬ا ‪b‬را‪ ##‬ﺱ‪ ] ##‬ا ‪b8‬رو‪ ##‬ت و ‪h##‬دي ا ‪ D##‬ه‪/‬آ‪ ##%‬و ‪##
##‬ت‬
‫ا ;ا ت ا ‪
#‬ﺕ ‪ #‬ش ‪ # . #%‬ﺝ ‪ S#‬ا"‪ #< #‬ن ﺕ‪ d # ] #‬ا ‪
< #8‬ووﺡ‪+#‬ات ا ‪#6 8‬‬
‫وا ‪ b‬ت ا ‪ 8 98‬ا ‪ D‬ا‪ % K‬ر ﺱ‪h#‬دي ا ‪ D#‬ﺕ‪ +#‬ا @‪#‬وة ا ‪
#< R89#‬ﺕ‪ W#‬ا‪ #% K‬ر ‪K‬ن ا ‪#‬ث‬
‫ ‪8‬اد ا &'! ‪R‬ن ‪ ,2‬ر‪< ,B‬ق ﺱ‪ q!#‬ا ‪ #8‬ء ﺕ‪ C#&8‬إ" ‪#‬اق ا ‪#%‬اء و>‪
#‬اوآ‪ +9#‬ا ‪#R‬ن‬
‫وا ‪f‬ء إ ‪ D‬ا ‪ 8‬ء و‪ W X‬ﺕ‪ q‬ا ; ة ا ‪ 8‬ﺉ ﺵ‪ . ; 9# i#‬وآ‪ W X#‬ﺕ ;‪#‬ل ا ‪#8‬اد ا &'!‪ #‬إ ‪D#‬‬
‫آات ﺹ‪P‬ة ﺕ‪,‬م ا‪p‬ﺱ‪ 8‬ك  ‪h 8 % %‬دي ا ‪ D‬ت ه‪ dX‬ا ‪ BI8‬ت او ا ‪ D >1‬ا ‪99‬‬
‫ا ‪XP‬اﺉ ‪ Food Chain‬ا
ﺕ‪ #‬ا ‪ D#‬ا‪ 9# K‬ن ‪ .‬ا‪
#< #‬ا ;‪ #‬ر <‪1#‬ن ﺡ‪+#‬وث ا ‪ 9#‬ت ا &'!‪#‬‬
‫ ‪ ] I8‬ا‪K‬ﺱ ب ‪h‬دي ا ‪ D‬ه‪/‬ك ا‪K‬ﺱ‪ 8‬ك وا ;ا ت وا & ﺕ ت ا ;  ا
ﺕ‪/ ، %< s‬وة‬
‫‪' D‬ق ا !ر ا
ﺕ ش ‪ D‬ا‪K‬ﺱ‪ 8‬ك وا & ﺕ ت ا ; ‪ .‬وﺕ‪+‬وم ا ‪+#%‬روآ ت ا & ﺕ‪#6‬‬
‫ ا ث ا &'!

< / 2‬ا ‪ 8‬ء و‪ K‬ﺕ ;  ‪ ،  R‬وه
ﺕ&‪ 9‬ب ﺕ‪+‬ر ‪ 6‬ا ‪ D‬ا‪K‬ﺱ' وﺕ اآ‪:‬‬
‫<
‪ B‬ع ا ;‪ . #‬آ‪# ; #8‬ي ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ‪# D#‬اد وآ‪ #‬ت ‪#@ Carcinogenic &29#‬‬
‫ا &‪b‬و  ‪ Benzopyrene‬ا ‪X‬ي ﺝ‪ ,!& T'
<   9& +‬ا ‪ (I‬و ‪ #‬و ‪D# >h#‬‬
‫ا & ﺕ ت وا ;ا ت ا
ﺕ ‪XP‬ي ‪ . %‬وا"ا <‪1‬ن  ا ‪ :%8‬ا‪K‬ﺵ رة ا ‪ D#‬ان ﺕ‪#‬ث ‪ d #‬ا ;‪ #‬ر‬
‫ ‪8‬اد ا &'! ‪ f‬ا ‪ f‬و ‪ +,‬ا ‪ 8‬ت ا
ﺕ‪6‬ي <
 ‪ C‬ﺕ;  ‪ d‬ا ; ا
ﺕ‪8 9#‬‬
‫‪ K‬ج ا ‪ 8‬ء ا ; ا ‪X‬ي ‪+I 9‬م ب <
ا ‪+‬ول ا
ﺕ
 ﺵ; <
 در ا ‪ @ d 8‬دول‬
‫ا ‪ (I‬ا 
‪.‬‬

‫‪ -٥‬ا‪P$‬ﺙات ا وا‪#2


2 %+‬ﺙ ت ا ‪$2‬ﺏ ‪.‬‬
‫ان ا‪?K‬ار ا & ﺝ‪  8‬ﺕث ا  ‪K‬ﺕ‪#!" ,‬ا ‪ #‬ا‪#?K‬ار ا & ﺕ‪ # #6‬ﺕ‪#‬ث ا ‪#%‬اء‬
‫وا ‪ 8‬ء ‪ T9 S9‬ه ان ا‪K‬رض وا  ه
ا ‪+ ,‬ة ا‪K‬ﺱ ﺱ‪ #8 #‬در ا ‪X#P‬اء ‪ 9# /‬ن و ‪#,‬‬
‫ا ‪ R‬ﺉ&‪ ##‬ت ا ;‪ ##‬ا‪##"K‬ى ا ‪
##‬ﺕ‪ ##%u D## s##‬آآ‪ S##‬ا‪K‬رض ‪ .‬ان اﺹ‪  ##‬ا ‪ ##‬وا‪K‬رض‬
‫ ‪ >8‬ت ه ا ‪  V‬ا ‪ %9#‬ﺕ‪+‬ارآ‪ i#‬او ازا ‪ #‬ا>‪ #‬ر‪ +#& /@#8< ، d‬د<‪ #‬ا ‪#8‬اد ا ‪ #8‬دا"‪#‬‬
‫ا‪K‬رض <‪1‬ن ا & ط ا‪K‬ﺵ 
ﺱ& ‪ ,‬ا ‪ D‬ارا?
ا ‪ #R8 K R ,!&8‬ازا ‪ i#‬ا‪+#‬ا ‪1#< W X# .‬ن‬
‫ ا ‪f‬وري اﺕ‪ I‬ذ ا ‪+‬ا ا ‪/‬ز ;‪  +‬ﺕث ا  ‪ ،‬وﺕ‪ C,‬ه‪ dX#‬ا ‪+  #8%8‬رﺝ‪ #‬ا‪K‬ﺱ‪ #‬س‬
‫‪  D‬ﺕ‪ j‬ا ;‪ R‬ت وا ‪ 84&8‬ت ا ‪+‬و   ‪ j 2‬ﺱ‪ #‬ا ‪#,‬ا  و‪ +#,‬ا‪K‬ﺕ' ‪ #B‬ت ا ‪+‬و ‪ #‬ا ‪
#‬‬
‫ﺕ;م  ا‪K‬ﺝاءات ا ‪+8‬ة  ا‪K‬ر? ‪ .‬ان اﺹ‪  #‬ا ‪1# #‬ي ‪#‬ع ‪ #‬ا ‪ #>8‬ت ﺱ‪, &#‬‬
‫رة ﺕ‪ ,‬ﺉ ا ‪ D‬ا & ﺕ ت وا‪ 8>K‬ر وا ‪ ;8‬ﺹ ا ‪b‬را و&‪ %‬ﺱ & ‪ ,‬ا ‪ D‬ا‪ 9 K‬ن وا ;ا ت‬
‫ا
ﺕ ش ‪ D‬ه‪ dX‬ا ‪ ;8‬ﺹ ‪ .‬و‪%u +B‬ت <‪
#‬ا ‪#,‬د ا‪#"K‬ة ا‪#‬اض ‪ :#‬ﺕ‪ #R‬ﺝ‪#‬دة <‪
#‬‬
‫ا‪K‬ز ن ا ‪ , 9‬او ‪ D‬ا‪ : BK‬ﺕ‪ R‬ﺝدة &‪   S9‬ﺱ ‪ ، ,‬و د ﺱ‪ S‬ذ ‪ W‬ا ‪ D#‬اﺱ‪+I #‬ام‬
‫ا‪K‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  وا ‪+8‬ات ا ;  ‪/‬وة ‪ D‬ﺕ‪ >1‬ا ‪ >8‬ت ا ‪  9#‬ا‪#"K‬ى ا ‪8‬ﺝ‪#‬دة <‪
#‬‬
‫ا‪K‬رض ا ‪b8‬رو‪ ##‬او ا ‪8‬ﺝ‪##‬دة ‪ C##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪## +I 9##8‬ي ‪ .‬آ‪ ##8‬ان ﺕ‪##‬ث ا‪K‬را?‪8 ##
##‬اد‬

‫‪٤٧‬‬
‫ا &'! ‪  6‬ه‪ dX‬ا‪K‬را?
& ‪ c j2‬ﺹ ; ‪b‬را ‪  , 8‬ا ‪ 98‬ﺡ ت ا ‪b8‬رو‪#‬‬
‫‪+%‬دا ‪ W X‬ا‪ K‬ا ‪XP‬اﺉ
‪ 9 /‬ن ‪.‬‬
‫و ‪b‬ى ﺕث ا‪K‬رض وا   ‪8‬اد ا &'! ا ‪ D‬ا ‪ 8‬در ا  ‪:‬‬
‫ﺕ‪9‬ب ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م  "‪/‬ل ﺝ‪+‬ران ا  ا ‪ D‬دا" ا  ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪ R9‬ب ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪ D‬ا‪K‬رض ‪ +‬ا‪ % K‬ء  ‪ 8‬ت ﺡ' ا‪ K‬ر ا &'! ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪9‬ب  ا‪ S K‬ا & ‪ T'& B‬ا ‪ I‬م ا ‪ D‬ا‪K‬رض وا  ‪ ] I8‬ا‪K‬ﺱ ب ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪9‬ب  ا ‪bI‬ا ت "ﺹ "‪b‬ا ت ا ‪ , 8‬ت ا &'! ا ‪  <+8‬ا
ﺕ‪
< 8 9‬‬ ‫‬
‫;! ت ا  ‪.‬‬
‫ر
ا ‪ b‬ت وا ;م ا ‪ R% 98‬وآ‪ W X‬ا ‪ , 8‬ت ا @‪ ,‬ا ' ﺉ‪  f‬ا ; ﺝ ‪D‬‬ ‫‬
‫ا‪K‬رض <
ا اء ‪.‬‬
‫ا دة ﺡ‪ ,‬ا ‪8‬اد ا &'! ا ' ﺉ‪ f‬ا ‪ D‬دا" ا‪K‬رض ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ ] ا ‪ d 8‬ا &    <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ووﺡ‪+‬ات ا ‪ 6 8‬ا ‪ D‬ﺡ'‬ ‫‬
‫و&‪ f'I‬ت ار? <
ا اء ‪; R 8‬ات  ﺉ '! > ‪/‬رض وا  ‪.‬‬

‫‪٤٨‬‬
‫ا‪ *+‬ا ﻡ‪U‬‬
‫‪Y‬ق ‪ W%1‬و س ﻥ‪ QR‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪G H‬‬
‫ا‪  +‬ا‬
‫ان ا ‪ >8‬ت ا &'!  ‪ D‬ا ا‪ %‬ه
رة   اد آ‪ 8‬و  ‪ ،‬وه
‪ %;< R8 W X‬‬
‫  وآ‪! 8‬ق ا ; ا ‪   I8‬ا‪  K‬د  ‪ .‬و ‪ R8‬ﺕ ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت ا ‪+‬ا  ‬
‫"‪/‬ل اﺝ‪b%‬ة ;‪ ، Poartable  8‬او ‪ R8‬ا"‪ 8 X‬ذج  ا ‪8‬اد ا ‪ >8‬و >‪ %;< :‬‬
‫‪ I
<  I‬ات آ‪ . W X I  b‬و‪   c‬ﺕ‪R‬ن ا !ق ا ‪+8‬ا  '‪+‬ة‬
‫ ';ﺹ ت ا & اي <
ا ‪   ]R‬ا ‪ >8‬ت ا ‪8‬ﺝدة ‪ ،‬ا‪ K‬ا ‪ %‬و‪ C‬ذ ‪ R8 W‬ان‬
‫ﺕ‪
< 8 9‬ا ‪ ,‬ﺱ ت ا ‪ 8R‬ا‪ K‬ان ﺉ‪K %6‬ﺕ‪R‬ن  دة &'‪ V‬د‪ B‬ا !ق ا ‪ .   I8‬وﺕ ‪C‬‬
‫ ‪P‬ض <;‪ m‬ا ‪ >8‬ت ‪2 ] I‬ق ا ; ا ‪ 8R‬و  ﺱاء ا‪ %&  K‬او ‪2‬ق ا ;‬
‫ا‪  K‬د  ا ‪ .  +,‬و‪ +B‬ﺕ‪R‬ن ‪ m;< , 2‬واﺡ‪+‬ة ﺹ ; ';‪ m‬اآ@  ث '!
<

‫ '‪ V‬ا ‪ . -B‬وﺱ&; ول اد ‪ d‬اﺱ اض اه‪ :‬ا !ق ا ‪
<  8‬ﺕ ا ‪ >8‬ت ا &'! ‪.‬‬

‫‪Y -١‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬ا


‪#2‬ﺙ ت ا ‪#/2‬اء ‪.‬‬
‫ان ا ‪ >8‬ت ا &'! ‪%‬اء ه
‪ D‬ا اع آ‪ #&< #8‬ﺱ‪ #%&8< ، , #‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪ P‬ز ‪ #‬ا ‪
#‬‬
‫ه‪
##‬ا‪ ##c ##‬زات او ا‪##I‬ة ‪ ،‬و&‪ ##%‬ا ‪ ##>8‬ت ا ‪ 9##‬ﺉ آ‪ ##‬ذاذ آ‪
##< ##8‬ﺡ ‪ ##‬ا ‪8‬آ‪ ##‬ت ا ‪ f##‬‬
‫ا ! رة ‪ ، VOCs‬و&‪ %‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪ #‬آ‪
#< #8‬ﺡ ‪ #‬ا ‪ 89#6‬ت ا ‪ B+‬ﺉ‪ PM #,‬ا ‪ & 8‬ه‪
#< #‬‬
‫ا ‪ .P##‬ان ‪## ##R‬ع ‪ ##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##>8‬ت ‪##2‬ق <;‪ ##>8 9##& < . ##' I m##‬ت ا ‪ P‬ز ‪1##< ##‬ن‬
‫ا !‪##‬ق ا ‪ 8R‬و ‪ ##‬ا ‪ ##  I8‬ا ‪
##< +I 9##8‬ا ;‪## ##‬رة  ‪ ##‬ه‪##2
##‬ق ا ;‪ ##‬ا !'‪
##‬‬
‫‪ ###, 2 ، Spectrophotometry‬ا‪K‬ﺱ ‪ f###‬ءة ا ‪ 8R‬و ‪ ، Chemiluminescence ###‬ﺝ‪ ###%‬ز‬
‫ا ‪ #P‬ز‪ -‬آوﺕ‪c#‬ا<
‪1‬ﺱ‪+I #‬ام آ ﺵ‪ ]#‬ا ‪Gas Chromatography-Flame S#%   1#‬‬
‫)‪ ، Ionization Detector (GC-FID‬ﺝ‪ ###%‬ز ا ‪ ###P‬ز آوﺕ‪c###‬ا<
– ا !‪ ]###‬ا ‪### R‬ي‬
‫ا ‪ #8‬ك )‪ ، Gas Chromatography-mass Spectrometry (GC-MS‬واﺝ‪b#%‬ة ا ;‪#‬‬
‫ا !'‪
#<
#‬ا ‪ #,!&8‬ﺕ;‪ -#‬ا ;‪#8‬اء ‪ . Infrared Spectroscopy‬ا‪ #>8 9#&  #‬ت ا ‪ 9#‬ﺉ‬
‫ا ‪ ! 8‬ة <‪ R8‬ﺕ&‪ %‬اﺱ! اﺝ‪b%‬ة ا ‪ P‬ز آوﺕ‪c‬ا<
واﺝ‪b%‬ة ا ;‪ #‬ا !'‪
#‬ا ‪# R‬ي‪.‬‬
‫وا"‪##‬ا  &‪##8 9##‬اد ا ‪ B+‬ﺉ‪1##< ##,‬ن ا !‪##‬ق ا ‪
##< ## 8‬ﺕ;‪ ##%‬ه‪##2
##‬ق ا ;‪ ##‬ا ز ‪##‬‬
‫‪ ، Gravimetric Analysis‬و‪#2‬ق ا ;‪ # K  #‬ص ا ‪X#‬ري ‪Atomic Absorption‬‬
‫)‪ . Spectrometry (AAS‬و<‪
##‬ﺝ‪##2 C##8‬ق ا ;‪ ##‬ا ‪##‬اردة ا‪1##< d/##‬ن ‪ ##, 2‬ا &‪X8‬ﺝ‪##‬‬
‫ا ‪ ، Sampling  8‬ا? < ا ‪ #, 2 D#‬ا ;‪ #‬ا ‪ S#6 +I 9#8‬ان ﺕ‪#R‬ن ﺉ‪ #%6‬ذات ﺹ‪'#‬‬
‫آ‪
R Quantitative 8‬ﺕ‪R‬ن ذات ‪ . #8 8B‬آ‪ #8‬ان ﺹ‪/#‬ﺡ ه‪ dX#‬ا & ‪ #‬ﺉ( ﺕ ‪+  +#8‬رﺝ‪#‬‬
‫ا‪K‬ﺱ س ‪ D‬ﺹ; ‪ ، Accuracy %‬ود‪ B‬ا ! ‪ ,‬ا ‪
< Precision +I 98‬ا ﺹل ا ‪ D‬ه‪dX‬‬
‫ا & ﺉ( ‪ .‬ان ﺹ; ا & ﺉ( ﺕ&
ا ‪ D‬اي ‪+‬ى ‪ R8‬ان ﺕ‪ @8‬ا ‪,‬اءة ا ‪"18‬ذة ا ‪ #8,‬ا ;‪. #% #,,‬‬
‫ا‪ ##‬ا ‪
##%< ##B+‬ﺕ‪+##, ##@8‬ار ا ‪ ##P‬ا ‪X##‬ي ;‪+##‬ث ‪ D##‬ا ‪##,‬اءة &‪ +##‬ﺕ‪R‬اره‪ Tf##  ##‬ﺕ;‪V##' -##‬‬
‫ا ‪4‬وف ‪ .‬و ‪ R8‬ا ‪1‬آ‪  +‬ﺹ; ا & ﺉ(  "‪/#‬ل ‪ ,‬ر ‪ C# #%‬ﺝ‪+#‬اول ‪ B‬ﺱ‪"1# #> 8 #‬ذة‬
‫ﺱ ‪ 8& ,‬ذج  ‪ .‬ا د‪ B‬ا ! ‪ ,‬ا ‪ R8<  8‬ا ‪1‬آ‪/#"  %& +‬ل ارﺱ‪ #‬ل '‪ V#‬ا &‪#8‬ذج‬
‫‪K‬آ@  ‪  I‬واﺡ‪ ، +‬و&‪ +‬ا ﺹل ا ‪ V' D‬ا & ﺉ( <‪1‬ن ه‪X‬ا ﺱ‪R‬ن ﺵ‪ %‬دة ‪ D‬د‪ B‬ا ! ‪,‬‬
‫ا ‪ . +I 98‬و ‪+‬رج اد ‪ d‬ﺝ‪+‬ول ‪1‬ه‪ :‬ا !ق ا ‪ m;<
<  8‬ا ‪ >8‬ت ا &'! ‪%‬اء ‪.‬‬

‫‪٤٩‬‬
‫ﺹ‬#%
‫ﺙ ا‬#2
‫ا
دة ا‬ '‫ا‬
PM10 , PM2.5 Gravimetric
‫ا ; ا ز‬
٦٠  @‫ ﺕ اآ‬R8
Atomic Absorption ‫ري‬X ‫  ص ا‬K  ; ‫ا‬
Pb, Hg, ) @ ,> ‫ن‬+
Spectrometry (AAS)
. ‫ه‬c‫( و‬Fe, Cu, Cr, Zn
SO2 , O3 Spectrophotometry
'! ‫ا ; ا‬
 ‫ و‬8R ‫ ءة ا‬f ‫ﺱ‬K  ; ‫ ا‬, 2
NO2 , O3
Chemiluminescence
]‫ام آ ﺵ‬+I ‫ﺱ‬1
<‫ا‬c‫ ز آوﺕ‬P  ; ‫ ا‬, 2
VOCs Gas Chromatography (GC) - Flame S% ‫  ا‬1 ‫ا‬
Ionization Detector (FID)
]! ‫ا<
– ا‬c‫ ز آوﺕ‬P ‫ ز ا‬%6 ; ‫ ا‬, 2
VOCs Gas Chromatography-mass ‫ ك‬8 ‫ ي ا‬R ‫ا‬
Spectrometry (GC-MS)

Fourier ‫اء‬8; ‫ ا‬-;‫ ﺕ‬,!&8 ‫ ز ا ; ا !'


<
ا‬%‫ﺝ‬
CO , HC , VOCs
Transform Infrared Spectroscopy (FTIR)

. ‫اء‬#/2 ‫ﺙ ت ا‬#2


‫ ا‬W%1 1 5$
‫ ا‬$
‫ اق ا‬: (١-٥) ‫ﺝ ول‬

. ' ‫اء ا &'! 


ء  ا‬% ‫  <
ﺕ > ت ا‬8 ‫ 
اﺱ اض !ق ا‬8<‫و‬

: ‫ ق    اآ ا ن‬-‫أ‬

‫ن‬#R ‫ ا‬+9‫ ز اول اوآ‬c 9 ‫ ﺕ‬: : CO ‫ن‬#‫ ا^ﺏ‬R‫ ` ز اول اوآ‬R‫ ﻥ‬G5‫( ﺕ‬١)
##, ! ‫
ا‬##< . ##  I ‫ى‬##"K‫ وا‬## ‫ا‬+ ‫ة‬+##‫  واﺡ‬, ##!
###@ Portable ### 8; ‫ة‬b##%‫ام اﺝ‬+I ##‫ي اﺱ‬###6 ## ‫ا‬+8 ‫ا‬
Indoor Air Quality
"‫ا‬+# ‫اء ا‬#% ‫ وة ا‬#, m;< ‫ ز‬%‫ﺝ‬
i‫رﺕ‬#‫ ﺹ‬#8 ‫ ا‬Meter IAQ-CALC Model 8762
‫ء‬b###6 ‫ات ا‬+###‫ ﺡ‬Y###&8 ‫ ا‬CO ‫ ز‬###c b###‫  ﺕآ‬+###, ‫ را‬9###
.,P8 ‫ آ ا‬K‫( دا" ا‬ppm) ‫ن‬8 

0-500 # CO ‫ ز‬#c b#‫ س ﺕآ‬#B ‫ ز‬#%6 ‫ا ا‬X#‫ ه‬C! 9# ‫و‬


. ± 0.3% ‫ وز‬6 ‫ﺕ‬K 1!" 9&‫ و‬ppm

٥٠
‫ا ا ! ‪ ,‬ا ‪ , 2
%<   I8‬آ‪ # b‬ﺕ‪#6‬ي <‪
#‬ا ‪# I8‬ات ا ‪#6 . #‬ي او‪ K‬ﺱ‪S;#‬‬
‫ا ‪#%‬اء ا ‪
#‬ا ‪#8‬ث ‪#8 #&&B
#< Ambient Air‬ذج ‪
#< Sample Chamber‬ا ‪#,!&8‬‬
‫ا ‪8‬اد <;‪< B  %‬ق  ‪ . I‬ﺱ‪+# #‬ه ا &‪#8‬ذج ا ‪ D#‬ا ‪ # I8‬ا ‪
#‬ا ‪8‬آ‪b#‬ي‬
‫ ‪##P‬ض ا ';‪ ، m##‬ﺡ‪##6 Y##‬ي ﺕ‪ ##c ##‬ز ‪/##" ## CO‬ل اﺝ‪b##%‬ة ﺕ;‪ ##‬ﺕ‪ D## ##8‬اﺱ‪ ##‬س‬
‫ا‪  K‬ص <
ا ‪ ,!&8‬ﺕ;‪ -‬ا ;‪8‬اء ‪. Infrared Absorption Spectrometer‬‬

‫ﺕ‪ &&B T‬ا &‪8‬ذج <


ﺝ‪ %‬ز ا ; ا !'
>‪8 :‬ر "‪ % /‬ﺡ‪  b‬ا‪K‬ﺵ ﺕ;‪ -#‬ا ;‪#8‬اء‬
‫‪ ،‬ﺡ‪, Y‬م ‪ c‬ز ‪  1 CO‬ص ه‪ dX‬ا‪K‬ﺵ ‪ .‬ان اي ا ‪ 'I‬ض <
ﺵ‪+‬ة ا‪K‬ﺵ ﺕ;‪ -‬ا ;‪#8‬اء‬
‫ا ‪ 8‬رة ﺱﺝ‪ C‬ا ‪ D‬ا  ﺹ‪ B  %‬ا ‪ P‬ز ‪ ،‬و & ﺱ‪ S‬ا &‪ ,‬ن <
ﺵ‪+‬ة ا‪K‬ﺵ ا ‪ #8‬رة ‪R#‬‬
‫ ﺵ ‪ C‬ﺕآ‪ c b‬ز اول اوآ‪ +9#‬ا ‪#R‬ن <‪
#‬ا &‪#8‬ذج ‪ .‬و ‪ #,‬س ﺕآ‪ b#‬ا ‪ #P‬ز <‪
#‬ا &‪#8‬ذج‬
‫ ?‪ " V9;  C‬ص ‪#, Special Detector‬م ‪ #,‬س ﺵ‪+#‬ة ا‪K‬ﺵ‪ #‬ﺕ;‪ -#‬ا ;‪#8‬اء ا ‪ #8‬رة‬
‫&‪8‬ذﺝ ‪ ،‬اﺡ‪+‬ه‪ 8‬ا &‪8‬ذج ا ‪;'8‬ص وا‪8 "K‬ذج "
 ‪ c‬ز اول اوآ‪ +9#‬ا ‪#R‬ن ‪.‬‬
‫و&‪ , +‬ر  ا‪K‬ﺵ ا ‪ 8‬رة <
ا &‪8‬ذﺝ <‪1#‬ن اي ا"‪/ #‬ف ) ‪ #,‬ن( <‪ #8%& #8‬ﺱ‪;#‬ل ا ‪D#‬‬
‫اﺵ‪ #‬رة ا ‪ R‬و ‪ D# #‬ﺵ ﺵ‪#B R# #‬اءة ‪+#‬رﺝ ت ا ‪b#6‬ء ‪8 #‬ن ‪parts per million‬‬
‫)‪. (ppm‬‬

‫)‪ (٢‬ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ ` R‬ز ﺙ ﻥ اوآ‪ R‬ا^ﺏ‪#‬ن ‪: CO2‬‬


‫آ‪ ##c
##< ##8‬ز اول اوآ‪ +9##‬ا ‪##R‬ن ‪ ##R8‬ﺕ‪ ##‬ﺕآ‪ ##c b##‬ز >‪
##‬‬
‫اوآ‪ +9##‬ا ‪##R‬ن <‪
##‬ا‪K‬ﺝ‪##‬اء ا ‪+‬ا"‪1 Indoor Air ##‬ﺱ‪+I ##‬ام‬
‫اﺝ‪b##%‬ة ;‪ ## 8‬آ‪ ##%6‬ز ‪ IAQ-CALC Model 8732‬ا ‪##&8‬‬
‫ﺹرﺕ‪ i‬ﺝ  ‪ .‬و ‪ C! 9‬ه‪X‬ا ا ‪ %6‬ز ‪ #B‬س ﺕآ‪0 - # CO2 b#‬‬
‫‪ ، 5000 ppm‬و&‪K 1!" 9‬ﺕ ‪ 6‬وز ‪. ± 3.0%‬‬

‫ب‪Y -‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬اآ  ا^‪: u‬‬


‫ان ا ‪8‬آ‪ S##‬ا ﺉ‪ ##
9##‬اآ ﺱ‪ +##‬ا ‪ -## R‬ا ‪ ##>8‬ا ‪X##‬ي ‪##6‬ي ﺕ&‪ i##‬ه‪ ##c ##‬ز >‪
##‬اوآ‪+9##‬‬
‫ا ‪R ، SO2 - R‬ن ‪ c‬ز > ‪ Y‬اوآ‪ +9‬ا ‪ SO3 - R‬ه ‪ c‬ز ‪ jB‬ﺱ ن  ;ل ا ‪ #c D#‬ز‬
‫‪ ، SO2‬او ‪X‬وب <
ا ‪ 8‬ء ‪ R‬ﺡ ‪ r‬ا ‪ . W R‬و ‪ :‬ﺕ >
اوآ‪ +9#‬ا ‪1 -# R‬ﺱ‪+I #‬ام‬
‫‪ , 2‬ا ; ا !'
‪ . Spectrophotometer‬وﺕ‪ #, 2 +& 9‬ا ;‪ #‬ا !'‪
#‬ه‪+# D# dX#‬أ‬
‫‪ ###B‬س ا ‪ ###‬ص ا &‪###8‬ذج ا ‪###;'8‬ص‬
‫ ‪/‬ﺵ‪ #####‬ا ‪8‬ﺉ‪ #####‬ا ‪f#####‬ﺉ ‪ .‬و ‪#####8‬‬
‫ا ‪ %6‬ز  ‪ j 2‬اار ﺵ‪ #‬ع ?‪#‬ﺉ

‫<
" ﺕ; ي ا &‪#8‬ذج ا ‪#8‬اد <;‪i#‬‬
‫و >‪ B :‬س ﺵ‪+‬ة ا ‪f‬ء ا ‪ 8‬ر ا اﺹ‬
‫ ‪ %6‬ز ا ‪ R‬ﺵ] ‪. Detector‬‬

‫‪٥١‬‬
‫و ‪6‬ي ا ; ‪1‬ﺱ ‪+I‬ام ‪#8‬ذج ‪#;8‬ل ‪ #c‬ز >‪
#‬اوآ‪ +9#‬ا ‪ -# R‬ا ‪X#8‬اب ‪ f#‬ف ا ‪ i#‬اﺡ‪+#‬‬
‫ا ‪ P‬ت )او ا ‪8‬اد ا ‪ 8R‬و  ا ‪+ 8‬ة ‪ /‬ان( ‪ + ،‬ذ ‪6 W‬ي <;‪ m#‬ه‪X#‬ا ا ‪#;8‬ل <‪
#‬ﺝ‪ #%‬ز‬
‫ا ; ا !'
ﺡ‪ Y‬ﺕ‪B X"1‬اءة ﺵ‪+‬ة ا ‪f‬ء ا ‪ 8‬ر ‪ .‬و ‪ R8‬ﺕ‪ #‬ﺕآ‪
#> b#‬اوآ‪ +9#‬ا ‪-# R‬‬
‫<
ا ‪;8‬ل  "‪/‬ل ‪ ,‬ر  ‪B‬اﺉ ‪ C i‬ﺝ‪+‬ول )او رﺱ‪ B # ; #868 (
# :‬ﺱ‪#> 8 #‬‬
‫ ا آ‪  b‬ﺵ‪+‬ة ا  ﺹ‪f %‬ء ‪. ,9‬‬

‫وا? < ا ‪ D‬ا ! ‪ ,‬ا ‪   I8‬ا‪ R8 d/‬اﺝاء ‪+ , 2‬ا  ‪ #c  Field Analysis‬ز‬
‫>
اوآ‪ +9#‬ا ‪  SO2 -# R‬ﺱ‪+I #‬ام اﺝ‪b#%‬ة ;‪ #@ ، Portable # 8‬ﺝ‪ #%‬ز ا ;‪; # #‬ق‬
‫‪ PDS 106-500.A01 Model 500 NSX‬ا ‪ &8‬ﺹرﺕ‪ i‬اد ‪  d‬ا ‪ P‬ز  اآ‪ b‬ﺕ اوح‬
‫ ‪. 0 - 2000 ppm‬‬

‫‪Model 500 NSX Portable Combustion Analyzer‬‬

‫ج‪Y -‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬اآ  ا‪$‬وﺝ‪: G‬‬


‫ﺕ‪+I 9‬م ‪ #, 2‬ا‪K‬ﺱ ‪ f#‬ءة ا ‪ 8R‬و ‪ Chemiluminescence #‬آ‪1‬ﺡ‪+#‬ى ‪#2‬ق ا ;‪ #‬ا ‪# 8‬‬
‫ ‪  +,‬ا ‪ >8‬ت <
ا ‪ 6‬وا
 &‪ %‬اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ‪ .‬وﺕ ‪ , 2 +8‬ا‪K‬ﺱ ‪ f‬ءة ا ‪ 8R‬و ‬
‫‪ D‬اﺱ س دراﺱ ‪ ]2‬ا‪  K‬ث ‪8 Emission Spectrum‬اد ا ‪b';8‬ة ‪Excited Species‬‬
‫ا
ﺕ& ( "‪/‬ل ا ' ‪/‬ت ا ‪ 8R‬و  ‪ ،‬و ‪ R8‬ا‪K‬ﺱ ' دة  ه‪ dX‬ا ‪ I‬ﺹ <
ﺕ‪ #‬آ‪ #8‬اآ ﺱ‪+#‬‬
‫ا & وﺝ <
ا ‪%‬اء ا ‪8‬ث ‪  ' .‬اوآ‪ +9‬ا &  ‪ C W‬ا‪K‬وزون ﺡ‪ S9‬ا ‪ 8‬د  ا  ‪:‬‬
‫‪NO + O3‬‬ ‫‪NO2* + O2‬‬
‫*‪NO2‬‬ ‫‪NO2 + Light‬‬
‫و‪K‬ﺝاء ا ';‪8 X"1 m‬ذج  ا ‪%‬اء ا 
ا ‪8‬ث ‪1‬آ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ و ‪ C TI‬آ‪ 8‬زاﺉ‪+#‬ة‬
‫ ا‪K‬وزون <
" ‪8‬ذج " ﺹ ‪ .‬ان اوآ‪ +9‬ا &  ‪ NO W‬ا ‪8‬ﺝد <
ا &‪8‬ذج ﺱ '  ‪C‬‬
‫ا‪K‬وزون  ;‪ K‬ا ‪ c D‬ز >
اوآ‪ +9‬ا & وﺝ ا ‪NO2* b';8‬‬
‫‪ ،‬وا ‪X#‬ي ﺱ‪##‬د ‪+##‬ه ا ‪ 9## D#‬ى ‪ ##B 2‬اد ‪ ##c ## R D#‬ز >‪
##‬‬
‫اوآ‪ +9‬ا & وﺝ ‪ NO2‬و!‪ ,‬آ‪  8‬ا ‪f‬ء ‪ .‬و ‪ #B R8‬س‬
‫ﺵ‪+‬ة ا ‪f‬ء ا ‪ Y&8‬ا
ﺱ & ﺱ‪ C S‬آ‪ c 8‬ز اوآ‪ +9‬ا &  ‪W‬‬
‫<‪
####‬ا &‪####8‬ذج ‪1‬ﺱ‪+I ####‬ام ﺝ‪ ####%‬ز ا ‪####‬ب ا ‪ ' f####8‬ا ‪f####‬ﺉ‬
‫‪ . Photomultiplier Tube‬و ‪ #R8‬ﺕ‪  +#,‬آ‪ #c #8‬ز او آ‪+9#‬‬
‫ا &  ‪
< W‬ا &‪8‬ذج  "‪/‬ل اﺝاء ‪ ,‬ر  ‪+‬ة ا ‪f‬ء ا ‪Y&8‬‬
‫‪ B   B/ C‬ﺱ ? ﺱ ‪  ,‬ا آ‪ b‬وﺵ‪+‬ة ا ‪f‬ء‬
‫ا ‪ ,8‬س ‪ .‬و&‪ +‬اﺝاء ﺕ'  ا"‪ #B C! 9# #‬س ا ‪#868‬ع ا ‪
#R‬‬

‫‪٥٢‬‬
‫‪K‬آ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ‪+& R8‬ه ‪ B‬س آ‪ c 8‬ز >
اوآ‪ +9‬ا & وﺝ ‪ .‬و ‪ R8‬اﺱ‪+I #‬ام ﺝ‪ #%‬ز‬
‫‪ Sievers Nitrogen Chemiluminescence Detection.‬ا ‪ #&8‬ﺹ‪#‬رﺕ‪ i‬ا‪m#;' d/#‬‬
‫اآ ﺱ‪ +#‬ا & ‪#‬وﺝ ‪ .‬آ‪ #R8 #8‬اﺱ‪+I #‬ام ﺝ‪ #%‬ز ‪ Model 500 NSX‬ا ‪#8;8‬ل ا ‪X#‬ي ‪ #‬ذآ‪d#‬‬
‫ﺱ ‪  ,‬اآ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ا ‪  f‬آ‪ b‬اوح  ‪. 0 to 2000 ppm‬‬

‫د‪Y -‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬ا


‪#‬اد ا  ﺉ' ‪:‬‬
‫ ‪ R8‬ﺕ ا ‪ 89#6‬ت ا ‪ B+‬ﺉ‪#! #,‬ق ا ;‪ #‬ا ‪ 8R‬و ‪ #‬ا ز ‪. Gravimetric analysis #‬‬
‫وﺕ‪6‬ي ه‪ dX‬ا ! ‪ j 2  ,‬ﺝ‪ C8‬ا ‪ 896‬ت <
ﺵ‪ S;9# #6 (Filter # <) q#‬ا ‪#%‬اء‬
‫ا 
ا ‪#8‬ث "‪ #' i# /‬ﺝ‪ #%‬ز ‪ TP#? j#I‬ﺕ‪#6 #8 Vacuum- type Device
#II‬‬
‫ا ‪%‬اء ‪/" 8‬ل ا '  ا ‪8‬زون ‪ . j9 R‬ان ا 'ق <
وزن ا '  ‪ B‬و‪ +‬ا ‪
! 6‬‬
‫وزن ا ‪ 896‬ت ا ‪ B+‬ﺉ‪ ,‬ا ‪8‬ﺝدة <
ﺡ‪   :6‬ا ‪%‬اء ا 
‪.‬‬

‫هـ‪Y -‬ق ﺕ‪ G5‬ا


آ ت ا‪ #S5‬ا رة )‪: (VOCs‬‬
‫ ‪ :‬ﺕ ا ‪+%‬روآ ت وا ‪8‬آ ت ا ‪  f‬ا !‪ #‬رة اﺱ‪ !#‬ﺝ‪ #%‬ز ا ‪ #P‬ز آوﺕ‪c#‬ا<

‫)‪1 ، Gas Chromatography (GC‬ﺱ‪ 8 #‬ل آ ﺵ‪ ]#‬ا ‪Flame Ionization #   1#‬‬
‫)‪ . Detector (FID‬و ‪ ] 1‬ﺝ‪ %‬ز ا ‪ #P‬ز آوﺕ‪c#‬ا<
‪#8 #‬د ا '‪#< ، Column #‬ن‬
‫‪ ، Oven‬آ ﺵ] ‪ ، Detector‬و‪. Recorder 69‬‬

‫ ;‪ ,‬ا &‪#8‬ذج <‪#8


#‬د ا '‪/#" # #‬ل < ;‪ " #‬ﺹ‪ #‬ﺕ‪ Injection Port D89#‬ﺡ‪#I Y#‬‬
‫و ‪b6‬ء ا ‪ R D‬ﺕ‪ ' i‬ﺡارة ا 'ن ‪ .‬وﺕ&' ا ‪ R8‬ت ا ‪+%‬روآ ‪#6 %f# # #‬‬
‫ ‪ c >1‬ز ﺡ  "  ‪8 Carrier Gas‬ر "‪/‬ل ا ‪8‬د  "‪/‬ل ‪ c &&B‬ز ﺕ‪ %6  T‬ز‪ .‬ان‬
‫ﺝ‪  b‬ت آ ‪R‬ن  ‪ R‬ت ا &‪8‬ذج ﺱ‪; #‬ك ‪ #' I 9#‬ﺡ‪ S9#‬درﺝ‪ #‬ﺕ‪ # b6 #%,‬ت‬
‫ا ‪ P‬ز ا ;  ‪ .‬و‪ +‬وﺹل ا ‪+%‬روآن ا ‪'8‬ل ا ‪ D‬آ ﺵ‪ ]#‬ا ‪ #   1#‬ﺱ‪,#‬م ا ‪ R‬ﺵ‪]#‬‬
‫;ق ﺝ‪  b‬ت ا ‪+%‬روآن وﺕ‪h 8 i& 1‬دي ا ‪ D‬ا !‪/‬ق ا‪ R K‬و ‪ #‬ت &‪ i#‬ﺡ‪ Y#‬ﺕ‪D# C#86‬‬
‫ ‪##‬ح ‪ ## R S!, 9##‬ﺕ‪ ##‬ر آ‪ ##%‬ﺉ
ﺕ & ﺱ‪ S##‬ﺵ‪+##‬ﺕ‪C## i‬‬
‫ﺕآ‪ b‬ﺝ‪  b‬ت ا ‪+%‬روآن <‪
#‬ا &‪#8‬ذج ا ‪#;'8‬ص ‪.‬‬
‫‪ +‬ذ ‪ W‬ﺕ;ل ا‪K‬ﺵ رة  ا ‪ R‬ﺵ‪ ]#‬ا ‪ :If# D#‬و‪:#> #‬‬
‫ا ‪ . 69## D##‬و ‪/##" ## ##R8‬ل ‪/‬ﺡ‪ ##4‬و‪ ##B‬س ارﺕ'‪ ##‬ع‬
‫‪ :##8B‬ا ﺱ‪###‬م ا  ‪ ، Peaks ###‬ا ‪
##‬ﺕ‪
###< ###%4‬ﺵ‪T ###‬‬
‫ا ‪ 69##8‬ﺕ‪ ## ##‬ا ‪+##%‬روآن ا ‪##'8‬ل وﺕ‪ +##,‬‬
‫ﺕآ‪/##" ## db##‬ل ‪ ,‬ر ‪;< C## i##‬ﺹ‪ ##‬ت ‪ ##8‬ذج ‪ B‬ﺱ‪##‬‬
‫‪"1###‬ذة ‪X###% ,9###‬ا ا ‪###P‬ض ‪ .‬و ‪ ###R8‬اﺱ‪+I ##‬ام ﺝ‪ ###%‬ز‬
‫‪ Reconditioned Perkin Elmer 8000 GC‬ا ‪&8‬‬
‫ﺹرﺕ‪ i‬ﺝ  ‪K‬ﺝاء @ ه‪X‬ا ا ';‪. m‬‬

‫‪٥٣‬‬

<‫ا‬c###‫ ز آوﺕ‬###P ‫ ز ا‬###%‫ام ﺝ‬+I ##‫ اﺱ‬###R8 ###8‫آ‬
(Gas ‫ ك‬########8 ‫ي ا‬######## R ‫] ا‬########! ‫ا‬
Chromatography - Mass Spectrometry)
#@ ، VOCs ‫ رة‬E‫ ا‬%?$‫  اآت ا‬$ C
Varian 4000 Gas Chromatography / ‫ ز‬#%‫ﺝ‬
##, ! m##;' ‫ ا‬+##8  ‫ و‬. Mass Spectrometry
D# ‫ ا‬# R ‫ ا‬9
< ‫ ر  ا 'ق‬, D ‫ ي‬R ‫ا !] ا‬
‫رات‬X# mass -to-charge ratio (m/z) &;# ‫ا‬
. r## ‫ ا‬%f## ## %##' ##& 1 8 ‫ ت ا‬## b6 ‫او ا‬
‫ او‬##8R ‫ ا‬## ; ‫
ا‬#< ‫ي‬## R ‫ ا‬m#;' ‫ ا‬##, 2 C#'&‫وﺕ‬
.‫  ت‬b6 ‫ ا آ‬P ‫<
ﺕ ا‬

. HC ‫ﻥ ت‬#‫ روآﺏ‬/‫ ا‬G5‫ق ﺕ‬Y -‫و‬


%
I ، ‫ ا اء ا  ذآه‬F  E-‫ ا‬C  E‫
ا‬0 ‫ة ا‬G)‫ل ا‬$‫; ا‬%
‫روآ ت‬+##% ‫   ا‬$ C Fourier Transform Infrared Spectroscopy (FTIS)
. ‫ه‬c‫ و‬Methanol ‫@ ل‬8 ‫ ا‬، Benzene  b& ‫ ا‬، Toluene    ‫ا &'! @ ا‬

: ‫ ا)وزون ا)رﺽ‬R‫ ﻥ‬G5‫ق ﺕ‬Y -‫ز‬


‫وزون‬K‫ ا‬9# ‫ <
ﺕ‬Chemiluminescence  ‫ و‬8R ‫ ءة ا‬f ‫ﺱ‬K‫ ا‬, 2 ‫ام‬+I ‫ اﺱ‬R8
‫وزون‬K‫ ﺕ'  ا‬+&  R 8 ‫ ءة ا‬f ‫ﺱ‬K‫ة ا‬+‫ س ﺵ‬B D , ! ‫ ا‬dX‫ ه‬+8 ‫ وﺕ‬. 6 ‫ر?
<
ا‬K‫ا‬
Rhodamine-B Absorbed P####‫ ﺹ‬C####
##‫ ﺝ‬R9## ‫ ا‬## b##'; q!##‫ ﺱ‬D## ##?8 ‫ا‬
‫ او‬Activated Silica Gel Surface
## ( # & ‫ و‬. Ethylene ##>K‫ ا‬C## ##2I8 ‫ا‬
Light Pulses ‫ ت ?ﺉ‬f  ' ‫ا ا‬X‫@ ه‬
‫ام‬+I ##‫ل اﺱ‬/##" ## ‫ه‬+##‫ و‬%##‫ ﺱ‬B ##R8
## ‫ا‬
Photomultiplier ‫ﺉ‬f# ‫ ' ا‬f8 ‫ا ب ا‬
‫ذج‬8
< ‫وزون‬K‫ ا‬b‫  ﺕآ‬+,‫ ﺕ‬R8 ‫ و‬. Tube
‫ ت‬f## ## i##@ ## ## ‫ ر‬, ‫ل‬/##" ## ##
,9# #& b#‫ ا آ‬# ‫ ذج‬#8 C# ‫?ﺉ‬
. , ! ‫ ا‬dX‫ ه‬V'&

,!&8 ‫ <
ا‬Spectrophotometer
'! ‫ ز ا ; ا‬%‫ام ﺝ‬+I ‫  ﺱ‬f ‫وزون ا‬K‫ ﺕ ا‬R8 ‫و‬
‫ار‬1# #, ! ‫ ا‬dX#‫ي ه‬#6‫ وﺕ‬. 253.7 nm
‫ﺝ‬#8 ‫ ا‬i# 2 ‰# ‫ ع‬#‫ام ﺵ‬+I ‫ﺱ‬1 69'& ‫<ق ا‬
##
##" ‫ذج‬##8 ##"K‫ وا‬i##&‫اد ﺕ‬##8 ‫وزون ا‬K‫ ا‬D## ‫ي‬## ; 8‫ه‬+##‫ذﺝ اﺡ‬##8
##< ##‫ﺵ‬K‫ا‬
. ‫وزون‬K‫ ز ا‬c b‫ ﺕ ﺕآ‬R8 ‫ذﺝ‬8& ‫ رة <
ا‬8 ‫ﺵ ا‬K‫ة ا‬+‫ ر  ﺵ‬, +&‫ و‬. ‫وزون آ‬K‫ا‬

: ‫ ﻡآ ت اﺹ ص‬G5‫ق ﺕ‬Y -‫ح‬


#; ‫ ا‬#, 2 ‫ام‬+I #‫ﺱ‬1 i‫ ﺕ ا ﺹ ص اوآ ﺕ‬R8
Atomic Absorption ‫ري‬X##### ‫ ص ا‬##### K 
##‫ ﺕ‬f# ‫ ا‬C! 9##‫
ﺕ‬## ‫ وا‬، Spectrometry (AAS)
. ‫اء‬##% ‫ث ا‬## ‫ ان‬##R8 ##"‫ ا‬##,> ‫ن‬+## ٦٠ ## ##@‫اآ‬

٥٤
‫وﺕ ‪ +8‬ه‪ dX‬ا ! ‪ #B D ,‬س ا ‪#P‬ات <‪
#‬ا ! ‪X# #B‬رات ا ‪ #8‬دة ا ‪#6
#‬ي ﺕ;‪ #%‬وا ‪#8‬اد‬
‫ﺕ ﺕآ‪ D< . %‬ﺱ ا ‪ @8‬ل ‪ R8‬ﺕ ا ﺹ ص <
ا ‪ 896‬ت ا ‪ B+‬ﺉ‪ ,‬ا
ﺱ‪ j‬وان ﺕ‪:‬‬
‫ﺕ‪!  %86‬ق ا ز  ا
 ذآه ‪ # < D‬ا '‪#‬ن ‪ : # .‬اﺱ‪/I #‬ص ا ﺹ‪ #‬ص اﺱ‪!#‬‬
‫اﺡ‪ +‬ا ;ا‪8  R r‬ذج  ﺉ
‪ ، aqueous sample‬ا ‪X‬ي ‪ R8‬ﺕ‪ +# dI‬ذ ‪b6 W#‬ﺉ ‪i#‬‬
‫ا ‪ & D##‬ﺹ‪ R ##‬ﺕ‪ : # . i##‬اد"‪ ##‬ل ا &‪##8‬ذج ا ‪ D##‬ا ‪ ##%6‬ز ‪ +##‬ﺕ‪X‬ر ‪ i##‬اﺱ‪##< !##‬ن ﺡ‪ Y##‬اﺝ‪i##‬‬
‫ ح آ >دي < ‪,‬م ا ‪X‬رات وه
<
ﺡ ‪ %‬ا ‪, 98‬ة ‪  1‬ص ا‪K‬ﺵ ا ‪f‬ﺉ ;‪#‬ل ا ‪D#‬‬
‫ا ;  ا ‪b';8‬ة ‪. excited‬‬

‫و‪ 9 E.%‬ا;ﺵ‪ M‬ا)د ‪ C‬ا‪5‬ز ‪  $‬اال ا)  ا )ى ا !ﺹ  ‪K‬‬
‫ا‪-‬ذج ‪ .‬و‪ ;%‬ﺏ‪ M    $ $‬ا !ص ا‪P‬ري ‪0‬اد ا‪$‬و‪ C‬وا‪  0$‬اآ ‪G‬‬
‫ا=ام ه‪ QP‬ا‪  $ C %E‬آ ‪ G‬اي ‪#‬ذج ‪5‬ل ‪.‬‬

‫‪Y -٢‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬ﻡ‪#2‬ﺙ ت ا


ء ا ‪.‬‬
‫ه& ك   ا ‪ d 8‬ا ‪ >8‬ا & ﺕ‪  6‬ا &  ا &'! ه‪: 8‬‬

‫أ‪ -‬ا
 ‪ z‬ا‪:  +‬‬
‫وه
ا ‪ d 8‬ا & ﺕ‪  6‬ا ﺡ‪+‬ات ا ‪ d # #@ P‬ا ‪#8‬دات ا ‪ 8‬ﺉ‪ d # ، #‬ا‪#‬اج ا  ‪، +#‬‬
‫ ‪ d‬ا ‪8‬اﺝ و‪c‬ه  ا<‪ j‬وﺡ‪+‬ات ا ‪
< 8‬ووﺡ‪+‬ات ا ‪ . 6 8‬ورة   ه& ك‬
‫ا ات  ا ';ص ا ‪ 8R‬و  ا
ﺕ‪6‬ي ‪ D‬ه‪ dX‬ا ‪ d 8‬ا ‪: @ >8‬‬
‫)‪;< (١‬ﺹ‪ ##‬ت آ‪ ##8‬ا ‪ ##8‬دن ا @‪ ##,‬ا ‪;< ##@ . ##' I8‬ﺹ‪ ##‬ت ‪ 9##‬ا ;‪ ، +## +‬ا &;‪ ##‬س ‪،‬‬
‫ا ‪R‬وم ‪ ،‬ا ‪b‬ﺉ‪ ، j‬ا ﺹ ص و‪c‬ه ‪.‬‬
‫)‪ m;< (٢‬آ‪ 8‬ا ‪R‬ر ‪+‬ات )‪.(% of Cl-‬‬
‫)‪ m;< (٣‬آ‪ 8‬ا ‪ R‬ت )=‪. (% of SO4‬‬
‫)‪ m;< (٤‬آ‪ 8‬ا ‪ R‬ز )=‪.(% of SO3‬‬
‫)‪ m;< (٥‬ا ; ‪ #8B <8 . pH f‬ا ‪ #‬دل <‪ #8‬اذا آ‪ #‬ن ا ‪ #8‬ء ا ‪#8‬ث ﺡ ‪ f#‬او‬
‫‪. + B‬‬
‫)‪ m##;< (٦‬ا ‪ 9##R‬ت ‪ ##<8‬ﺱ‪ ##8< %##‬اذا آ ‪ -##‬ﺡ‪ (Iron) ## + +‬او ‪ ##‬ا ‪ ## R‬ت‬
‫)=‪ (CO3‬او  ا ‪. R9‬‬
‫)‪;< (٧‬ﺹ ت ا ‪9‬ة ا ‪. Total Hardness R‬‬
‫)‪ m;< (٨‬آ‪ 8‬ا ‪. Silica Content R9‬‬
‫)‪ m;< (٩‬آ‪ 8‬ا ‪8‬اد ا  ا ‪X‬اﺉ ‪.‬‬

‫‪٥٥‬‬
‫ب‪ -‬ا
 ‪ z‬ا
‪#2‬ﺙ ﺏ 
‪#‬اد ا ‪:‬‬
‫وه
ا ‪ d 8‬ا
ﺕ?‪ -‬ا ‪ D‬ﺕ‪ 9‬ت '! ‪ ] I8‬ا‪K‬ﺱ ب ‪ .‬و ‪ S6‬ان ﺕ‪6‬ي ‪ D‬ه‪ dX‬ا ‪d 8‬‬
‫ا? < ا ‪ D‬ا ';ص ا
وردت ا‪ d/‬ا ';ص ا  ‪ % R‬ﺵ‪+ +‬ة ا‪K‬ه‪ @
< 8‬ه‪ dX‬ا ;  ‪:‬‬
‫)‪ W%1 (١‬ا‪ %‬ﺝ ا[ ا)وآ‪ : Oxygen Demand GR‬وه <;‪? m‬وري ‪K‬ن ا ‪@R‬‬
‫ ا ‪ >8‬ت ا ‪  f‬ﺕ‪ W% 9‬ا‪K‬وآ‪ 69‬ا ‪X8‬اب <
ا ‪ 8‬ء و
ﺕ‪ D >h‬ا‪K‬ﺡ ء ا ‪ 8‬ﺉ‪.‬‬
‫وه‪ dX‬ا ';ﺹ ت ه
‪ D‬ا اع اه‪: %8‬‬
‫ <;‪ m‬ا‪K‬ﺱ ‪/%‬ك ا‪/
K‬وآ‪. Immediate Oxygen Demand (IOD) 69‬‬
‫ <;‪ m‬ا‪K‬ﺱ ‪/%‬ك ا ‪ 8R‬وي ‪/‬وآ‪. Chemical Oxygen Demand (COD) 69‬‬
‫ <;‪ m‬اﺱ ‪/%‬ك ا‪K‬وآ‪ 69‬ا ‪ #8R‬وي ا ;‪#‬ي ‪Biochemical Oxygen Demand‬‬
‫)‪. (BOD‬‬
‫وﺕ‪##6‬ي ه‪ dX##‬ا ';‪###‬ص ‪ ##, ! ##  I‬ا ‪ q;9###‬ا‪  ##‬ﺱ‪+I ##‬ام ;‪###‬ل ‪ B‬ﺱ‪ ### R
##‬ت‬
‫ا‪## K‬م ا ;‪ ، Ferrouse Ammonium Sulphate ## + +‬او  ﺱ ‪+I #‬ام ;‪##‬ل ‪ B‬ﺱ‪
##‬‬
‫ &‪ &R‬ت ا ﺕ ﺱم ‪. Potasium Permanganate‬‬

‫)‪ W%1 (٢‬ا


‪#‬اد ا‪ /‬روآﺏ‪#‬ﻥ ‪ : HC‬ان وﺝد ا ‪+%‬روآ ت <
ا ‪ #8‬ء !‪ i#‬راﺉ;‪#‬‬
‫و‪  , c 82‬وﺕ‪P‬ا <
 ‪ . i‬وه
ا? < ا ‪ D‬ذ ‪ W‬ﺕ!'ا ﺱ!; <ق ا ‪ 8‬ء ‪C#&8 8‬‬
‫‪ ##‬ذو‪ ##‬ن ا‪K‬وآ‪ 69##‬ا ‪##6‬ي <‪ i##‬و ‪
##‬ﺕ‪ D## >h##‬اﺱ‪8 #‬ار ‪ ##,‬ء ا ‪ ##BI8‬ت ا ‪ 8‬ﺉ‪
##< ##‬‬
‫ا‪ ##% K‬ر وا ;‪ ##‬ر ‪ ##R8 .‬اﺱ ‪/I #‬ص ا ‪+##%‬روآ ت ‪ ##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪  ##% ##>8‬ﺱ ‪+I #‬ام را‪C##‬‬
‫‪Infrared‬‬ ‫آر ‪ +#####‬ا ‪#####R‬ن و‪ :#####> #####‬اﺝ‪#####‬اء ا ';‪ #####  I m#####‬اﺱ‪ !#####‬ﺝ‪ #####%‬ز‬
‫‪ ، Spectrophotometer‬وا‪89 9 D‬ح ‪ %‬ه
‪. 10 ppm‬‬

‫)‪ W%1 (٣‬ا


‪#‬اد ا^‪ : $‬ان وﺝد ا ‪8‬اد ا ‪
<  R‬ا ‪ 8‬ء ‪ S9#‬اﺱ‪/% #‬ك ‪/‬وآ‪69#‬‬
‫ا ‪X8‬اب <‪ % K i‬اد ‪ ، Reducing Agents # b I‬آ‪ #8‬ان ‪ #%& :9#B‬ﺱ‪ #‬م @‪ #c #‬ز >‪
#‬‬
‫اوآ‪ +9‬ا ‪ SO2 - R‬و‪ c‬ز آ ‪ +‬ا ‪+%‬روﺝ ‪ . H2S‬و ‪ m;< :‬ا ‪8‬اد ا ‪
<  R‬ا ‪ 8‬ء‬
‫ا ‪8‬ث ‪ , ! %‬ا ‪ +%6  q;9‬ا ‪ %R‬ﺉ
‪. Potentiometric Titration‬‬

‫)‪ W%1 (٤‬ا


‪#‬اد ا‪h : ' 5‬دي وﺝد ا ‪8‬اد ا ‪  f#‬ا  ‪
#< #,‬ا ‪ d #8‬ا ‪ #>8‬ا ‪ D#‬ز ‪ #‬دة‬
‫ ‪ 9‬اﺱ ‪/%‬ك ا‪K‬وآ‪ 69‬ا ‪X8‬اب ‪ .‬و ‪6‬ي <;‪ @ m‬ه‪ dX‬ا ‪8‬اد ! ‪  ,‬ا‪  #‬ﺱ‪+I #‬ام ا ‪#‬‬
‫ا !‪###‬د ا ‪8‬آ‪b###‬ي ‪ Centerfugal‬ﺱ‪ S##‬ه‪ dX###‬ا ‪###8‬اد ‪ ،‬او  ﺱ‪ 8 ##‬ل ﺝ‪ ###%‬ز ‪ ###B‬س ا ‪+###R‬رة‬
‫‪. Turbidemeter‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪Y -٣‬ق ﺕ‪ G5‬ﻥ‪ QR‬ا


‪#2‬ﺙ ت ا ‪$2‬ﺏ‬
‫ان ﺕث ا   ‪8‬اد ا &'! ‪  ] I‬ﺕث ا ‪%‬اء وا ‪ 8‬ء &'‪ V‬ه‪ dX#‬ا ‪#8‬اد ‪
#'< .‬ﺡ‪#‬‬
‫ان ﺕث ا ‪%‬اء وا ‪ 8‬ء  ‪8‬اد ا &'! ; ‪ #‬ج ا ‪ D#‬ﺕ‪ #‬اآ‪ b#‬او ‪ S9#‬ا ‪#8‬اد ا ‪+# +; #>8‬‬
‫ا‪K‬ﺝاءات ا اﺝ‪ S‬اﺕ‪ I‬ذه ‪!9‬ة ‪ D‬ه‪X#‬ا ا ‪#‬ث ‪1#< ،‬ن ﺕ‪#‬ث ا ‪8 # #‬اد ا &'!‪#R #‬ن‬
‫وا?;  ن ‪ ،‬وان ا‪K‬ﺝاءات وا ‪+‬ا ا
‪ S#6‬اﺕ‪ I‬ذه‪!9# #‬ة ‪ #R8 i#‬اﺕ ‪ #%‬ﺡ ‪D#‬‬
‫‪ ##‬دون <;‪##‬ص ‪##6
##'R ## ##  I‬د ‪/‬ﺡ‪ # 4‬وﺝده‪ . ##‬و‪ C##‬ذ ‪1##< W##‬ن ه&‪ ##‬ك ‪+##‬د ‪##‬‬
‫ا ';ص ا ‪   I8‬ا
‪ R8‬اﺝاؤه  ﺕآ‪ r b‬ا ‪ #>8‬ت ا ‪ #R8
#‬ان ﺕ اﺝ‪C# +#‬‬
‫ا ‪8‬اد ا &'! ‪ ،‬و  ه‪ dX‬ا ';ص ‪:‬‬

‫‪٥٦‬‬
‫)‪ (١‬ﺕ‪ ##‬آ‪ ##8‬ا ‪+##%‬روآ ت ا &'!‪ ##‬ا ‪Total Petroleum Hydrocarbons ##R‬‬
‫)‪. (TPH‬‬
‫)‪ (٢‬ﺕ ‪ S9‬ا ‪ 8‬دن ا @‪. ,‬‬
‫)‪ (٣‬ﺕ ‪ S9‬ا ‪8‬اد ا ‪ +& 8‬وﺝده ‪.‬‬
‫و ‪ R8‬اﺱ ‪+I‬ام ا !ق ا ‪ b<6‬و  ا ‪ %R‬ﺉ ‪ Electrical Geophysical‬ا ‪
#‬ﺕ‪+I 9#‬م <‪
#‬‬
‫‪ ##8‬ت اﺱ ‪ ##R‬ف ﺡ‪##,‬ل ا ‪ T'&##‬وا ‪ ##P‬ز <‪ ##6
##‬ل <;ﺹ‪ ##‬ت ﺕ‪##‬ث ا ‪  +##, ##‬ﺕ‪##‬ث ا ‪##‬‬
‫ ‪8‬اد ا &'! ‪ .‬وﺕ ‪ +8‬ه‪ dX‬ا ! ‪ B D ,‬س ا ‪ ,8‬و ا ‪ %R‬ﺉ ‪Electrical Resistivity‬‬
‫ &‪8‬ذج ا  ا ‪#8‬ث ‪8 #‬اد ا &'!‪ . #‬ان ه&‪ #‬ك ا"‪/ #‬ف آ‪ # #‬ا ‪ ,8‬و‪ #‬ا ‪ %R‬ﺉ‪#  #‬‬
‫وا ‪ ,8‬و ا ‪ %R‬ﺉ ‪8‬اد ا &'!‪
#'< ، #‬ﺡ‪ #‬ﺕ ‪#‬اوح ا ‪ ,8‬و‪ #‬ا ‪ %R‬ﺉ‪#8 #‬اد ا &'!‪# #‬‬
‫‪ < ، 104 - 1019 ohm m‬ن ‪ ,‬و ا  ا ‪8  >8‬اد ا &'! ه‪
#‬ا‪2200 ohm # #B‬‬
‫‪ ، m‬وه‪X‬ا ا ‪+,8‬ار ه ا ‪ f‬اآ@‪ # #@R #‬ا ‪ ,8‬و‪ #‬ا ‪ %R‬ﺉ‪ #c #  #‬ا ‪X#% . #>8‬ا <‪1#‬ن‬
‫‪ B‬س ا ‪ ,8‬و ا ‪ %R‬ﺉ ‪ R8‬ان ‪K q‬ن ‪R‬ن ‪ 9 m;' , 2‬ا ‪+%‬روآ ت ا &'!‬
‫<
ا  ا ‪ . >8‬ا  &‪ 8 9‬دن ا @‪ ,‬و<;ﺹ‪ #‬ت ا ‪#8‬اد ا ‪ R8#< #8‬ﺕ&‪! # #%‬ق‬
‫ا ‪   I8‬ا‪  K‬د  وا
 ذآ ‪ %& 89B‬ﺱ ‪. ,‬‬

‫‪٥٧‬‬
‫ا  ا دس‬
‫‪Y‬ق ا‪ %‬ﻡ‪ G‬ا‪#2$‬ث ا ﺕ‪ G H‬ا‪ +‬‬
‫ا‬
‫ﺕ‪+%‬ف اﺝاءات ا ;‪ # +‬ا ‪#‬ث ا &‪ #‬ﺕ( ‪ #‬ا ‪  &#‬ا &'!‪ #‬ا ‪ C#& D#‬ﺡ‪+#‬وث ا ‪#‬ث او ﺕ‪#,‬‬
‫ﺡ‪+‬ود‪ d‬ا ‪ D‬ا ;‪+‬ود ا ‪898‬ح ‪ ، %‬او ‪ D‬ا‪  %& BK‬ا ‪b‬ا ‪ +#‬وﺕ'‪ :B #‬ا ‪ #8‬آ ا & ﺕ‪. #%& #6‬‬
‫وه& ك   ا‪K‬ﺝاءات ا ‪ #R8
#‬ان ﺕ ‪ X#I‬ﺹ‪#‬ل ا ‪ D#‬ه‪ dX#‬ا ‪ # P‬ا‪K‬ول ه‪ #‬اﺝ‪#‬اءات‬
‫و‪ B‬ﺉ ﺕ‪+%‬ف ا ‪ C& D‬ﺡ‪+‬وث ا ‪#‬ث ‪ #‬ا‪K‬ﺱ‪ #‬س ‪ ،‬وا @‪
#‬ه‪ #‬اﺝ‪#‬اءات ‪/‬ﺝ‪ #‬ﺕ ‪1 j#‬ﺕ‪ #‬ع‬
‫‪2‬ق & ‪K‬زا  ا> ر ا ث &‪ +‬ﺡ‪+‬و>‪ i‬وا دة ا  ا ‪ D‬و?‪ %‬ا‪  K‬دي ا ‪X#‬ي آ ‪i# -#‬‬
‫‪ B‬ﺡ‪+‬وث ا ث ‪ .‬و‪ C‬ان ا ‪ 9  @R‬ت ا ث ا 
‪K‬ﺕد ا ‪ D‬ا &  ا &'! ا‪ K‬ا & ‬
‫ﺱ&; ول ان ; اه ‪! & 8‬ق ا ;‪  +‬ا ث ا & ﺕ(  ا &  ا &'!  ‪  !B D‬ﺕ‪. %‬‬

‫‪ -١‬ﻡ‪ L‬ا‪#2$‬ث ‪. Pollution Prevention‬‬


‫وه‪
##‬اﺝ‪##‬اءات و‪ B‬ﺉ‪ ##‬ﺕ ‪ ##, K X##I‬ف ا ‪ ##‬ث اي ‪ ##‬ا ا‪ ##‬ا ‪ ##>8‬ا ‪ ##R8
##‬ان ﺕ‪S9##‬‬
‫ا ث   اي ‪+‬ر  ‪ dX% Y‬ا ا ‪ .‬و ‪ R8‬ان ‪ C& 8‬ا ‪#‬ث ا ‪ f#‬ا‪K‬ﺝ‪#‬اءات‬
‫ا
ﺕ ‪  9# # +#; XI‬ت ا ‪ #‬ث ا  ‪ #‬ا ‪#8‬ث وﺕ‪ if#'I‬ا ‪ D#‬اد ‪ 9# D#‬ى ‪Y#; #R8‬‬
‫‪ 6 K‬وزا ‪+;8‬دات ا  ا ‪+8 8‬ة اذا آ ن ا ‪ i#< ,‬آ‪ . #R8 #c #‬ان ا‪K‬ﺝ‪#‬اءات ا ‪ B‬ﺉ‪ #‬ا ‪
#‬‬
‫ ‪ R8‬ان ﺕ ‪ %‬ﺡ‪ R‬ت ا ‪+‬ول ‪ C&8‬ﺡل ا ث ه <
‪:‬‬

‫أ‪ G -‬ا'‪#‬اﻥ‪ G‬وا‪ 5$‬ت ا ‪:‬‬


‫ان اول وا ‪ C6‬ا ﺱ ﺉ ا ‪ # +#; &R88‬ا ‪#‬ث ا ‪X#‬ي ‪ #R8‬ان ‪ S#‬ا ‪ #‬ه‪ 9# #‬ا ‪#,‬ا ‬
‫ا  ر ا
ﺕ;‪+‬د آ‪ 8‬ت ا‪ >  K‬ت ا ‪ P‬ز  وا ‪9‬اﺉ وا '‪/f‬ت ا ‪ >8‬ا ‪898‬ح ‪2‬ﺡ‪ %‬ا ‪D‬‬
‫ا ‪ ##B ## ##‬اي ﺝ‪ ##%‬او ‪h‬ﺱ‪ ##R8 9##‬ان ‪+##‬ر &‪ ##%‬اﺡ‪ +##‬ا ا‪ ##‬ا ‪ . ##>8‬ان اﺝ‪##‬اءات‬
‫ا  ‪ C‬ه‪ R8 dX‬ان ﺕ ‪   9 D XI‬ه‪: 8‬‬
‫)‪ (١‬اﺝاءات ‪ [2‬ا
‪#$R‬ى ا و ‪R 4&  :‬ن ا  ‪K‬ﺕ&
دو  ;‪+‬دة دون ا"ى ‬
‫ﺕ&
ا‪1  9 K‬ﺝ‪1< W X %8‬ن ا‪K‬ه ‪ 8‬م  ‪ #‬ه‪ #‬ا‪ m#I #‬ﺝ‪ C#8‬ا ‪+#‬ول ‪ .‬و ; ‪ #‬ه‪X#‬ا‬
‫ا ‪1‬ن ا ‪ D‬وا‪ +,< CB‬ﺕ‪ :‬اﺕ‪ I‬ذ ‪+‬ة اﺝاءات ‪ D‬ا ‪ 98‬ى ا ‪+‬و
‪: @ ،‬‬
‫ ‪ +,‬ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ت وا ‪ 8‬ه‪+‬ات وا وﺕآ‪K‬ت ا ‪+‬و  &‪ :4‬ا ‪h‬ون ا  ‪ D#‬ا ‪ 9#8‬ى‬
‫ا ‪+‬و
‪ .‬و دة  ﺕف ‪ D‬ﺕ ‪ C‬وﺕ!‪ j‬ه‪ dX‬ا‪K‬ﺕ' ‪ #B‬ت &‪ #84‬ت دو ‪ #‬او ه‪ #‬ت‬
‫ه
ا ﺕ‪#R‬ن ﺝ‪#‬دة <‪
#‬ا‪K‬ﺱ‪ #‬س ‪ ،‬او ﺕ‪+; 9#‬ث ‪ #" R#‬ص ‪#cK‬اض ﺕ&'‪ X#‬اﺕ' ‪#B‬‬
‫&‪ . ##‬آ‪ ##8‬ان ‪ ##‬ا ‪X##   +##6‬آ ه‪ ##‬ان <‪
##‬ا‪ 8f## K‬م ا ‪ D##‬ا‪K‬ﺕ' ‪ ##B‬ت ا ‪ ##‬ا ‪+‬و ‪##‬‬
‫وﺕ!‪ %,‬ﺡا<‪ R8 b‬ان ﺕ‪ %& +' 9‬ا ‪+‬ول ‪ ،‬و<
'‪ V‬ا ‪1#< -#B‬ن <‪
#‬ﺕ‪ 6‬وزه‪ #‬و‪+#‬م‬
‫ا‪ 8f K‬م ا ‪ , %‬ت او ‪ D‬ا‪ BK‬ﺡ ن  اي <اﺉ‪ +‬او ﺡا<‪. &R8 b‬‬
‫ ‪ +##,‬ا ‪h##8‬ﺕ‪8‬ات ا ‪+‬و ‪ ##‬ا ‪
##‬ﺕ‪ m##I‬ا ‪ :4 # & R## ##‬ﺡ‪ Y##‬ﺕ‪##‬ض <‪ ##%‬ا ;‪##‬ث‬
‫وا ‪+‬راﺱ ت وﺕ‪ %< D,‬ا ‪? ;8‬ات ا
ﺕ&
‪ "1#‬ا ‪#R 8‬ات وا‪K‬ﺱ‪ S #‬ا ' ‪ #‬ا ‪
#‬‬
‫ ‪ ## ##% ##R8‬ﺡ‪ ## 8‬وﺕ;‪ 9##‬ا ‪ ##‬ا ‪ ##%< ##;
##‬ا‪ 9## K‬ن ‪ .‬وﺕ<‪ C##‬ه‪ dX##‬ا ‪h##8‬ﺕ‪8‬ات‬

‫‪٥٨‬‬
‫ﺕﺹ‪ ##‬ﺕ‪ %‬ا ‪ D##‬ا ‪ ##84&8‬ت ا ‪+‬و ‪ ##‬وا ;‪ ##R‬ت وا ‪ ##%‬ت ا &'‪ +## VR&## ## X‬ذ ‪ W##‬ا‪ ##‬‬
‫?‪ C‬ﺕ  ت  ﺝ‪+ +‬ة او  ‪  +‬ا   ت ا & <‪X‬ة ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬اﺝ‪ggg‬اءات ‪ [ggg2‬ا
‪#$Rggg‬ى ا
‪ : ggg2%‬ﺕ‪###,‬م ا‪ S###c‬ﺡ‪ ###R‬ت ا ‪+###‬ول ‪1‬ﺕ‪ ###I‬ذ ‪+###‬د ‪###‬‬
‫ا‪K‬ﺝاءات ا
ﺕ‪h  : %‬ون ا  ?‪ 8‬ﺡ‪+‬ود ا ‪+‬و  ‪ ،‬و ‪ R8‬ﺕ‪ mI‬ه‪ dX‬ا‪K‬ﺝ‪#‬اءات ‪ #8‬‬
‫ 
‪:‬‬
‫و?‪##B C##‬ا  و ‪##‬اﺉ‪ " q‬ﺹ‪ ##‬ﺕ‪ ##%< :4&##‬ا ‪ ##8‬ت وا ' ‪ ##‬ت ا ‪ +##  ## ,‬ا ‪ ##>8‬ت‬ ‫‬
‫‪ ] I8‬ا ا‪ . %‬وﺕ‪+%‬ف ه‪ dX‬ا   ت ا ‪ D‬ا ;‪  +‬ا> ر ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت وا ‪ ,‬ف ا‪ #>K‬ر‬
‫ا ‪ 9‬ا
‪ %< R8‬ان ﺕ‪  D >h‬ذ ‪ W‬ا ‪ +‬او ﺕ‪ ;# f‬ا‪ . i#&2‬وﺕ; ‪#‬ي‬
‫ا ‪#,‬ا  وا‪ #84 K‬ا ‪ ##‬ا ‪
#< #,!8‬ا‪ S##c‬ا ‪+#‬ول ‪## D#‬اﺉ‪ q‬وﺝ‪+#‬اول ﺕ ‪S9## 8f#‬‬
‫ا‪ ##>  K‬ت ا ‪ ##>8‬ا ‪89##8‬ح ‪2‬ﺡ‪ ##%‬ا ‪ D##‬ا ‪ ##‬ﺱ‪##‬اء ا ‪ ##>8‬ت ا ‪ P‬ز ‪ ##‬او ا ‪ 9##‬ﺉ او‬
‫ا  ‪ .‬و !‪ D j‬ه‪ dX‬ا &‪+;8  S9‬دات ا ‪، Environmental Standards #‬‬
‫وه‪ ##
##‬دة ‪ ##‬ﺕ‪##R‬ن  '‪ C## ##,‬ا ‪+##;8‬دات ا ‪ ##‬ا ‪8‬ﺝ‪##‬دة <‪
##‬ا ‪##‬اﺉ‪ q‬ا ‪
##‬ﺕ‪ %f##‬‬
‫ا ‪ 84&8‬ت ا ‪+‬و  ا ﺹ& ‪.‬‬
‫ا ‪8‬ا‪ ###B‬وا ' ‪ s###‬ا ‪1   8 9###8‬آ‪ ### +###‬ا ‪b###‬ام ا ‪ ###%6‬ت ا ‪### ###&8‬وط و?‪###‬ا‪T‬‬ ‫‬
‫ا ‪+;8‬دات ا  ا ‪. ?8‬‬
‫ا‪+‬اد ﺕ‪ ,‬ر  ا‪ >K‬ا 
&‪ +‬ا ‪ , T!I‬م اي ‪#‬وع ‪ 8f#‬ن آ‪#‬ن ا ‪#8‬وع ا ‪+# +6‬‬ ‫‬
‫‪ >8 Y  c‬ت ‪ ،‬او ا ‪ ; i‬ي ?‪ 8‬ا<‪ D# i#,‬وﺡ‪+#‬ات  ‪ dX#% #6‬ا ‪ #>8‬ت‬
‫‪2 B‬ﺡ‪.  %‬‬
‫&‪ C#!B C#‬ا‪K‬ﺵ‪ 6#‬ر او ازا ‪ #‬ا ‪ # P‬ت ا !‪+#% ##‬ف ا‪K‬ﺱ‪ ' #‬دة ‪ #‬ا"‪ ، % #‬و ‪## ,8‬‬ ‫‬
‫ﺕ‪ C6‬ا ‪ 6‬د ‪+‬اﺉ ﺹ&  ‪ "/‬ب ‪.‬‬
‫"‪ j‬ا ‪  P‬ت ا &  و‪c‬س ا‪K‬ﺵ‪ 6‬ر <‪
#‬ﺵ‪#‬ارع ا ‪+#8‬ن وو?‪ C#‬ا‪K‬ﺡ‪ #b‬ا ‪f#I‬اء‬ ‫‬
‫ﺡ ‪. %‬‬
‫ا ;‪  +‬اﺱ ‪ 8‬ل ا اع ا ‪B‬د ا &'! ا ‪  +,‬وﺕ‪ C6‬اﺱ ‪ 8‬ل ‪+‬اﺉ ا ‪B‬د ا &‪'4‬‬ ‫‬
‫@ ا ‪K;R‬ت ‪ ,  ،‬ت ا ‪ P‬ز ا !
آ ‪ P‬ز ا !
ا ‪ 98‬وا ‪ P‬ز ا !

‫ا ‪Pf8‬ط ‪ ،‬وا ‪ 9‬رات ا ‪ %R‬ﺉ و‪c‬ه ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ز دة ا‪ #‬ا ‪:‬‬


‫ ا ‪f‬وري ان ﺕ‪,‬م ا ‪+‬و  ‪1‬ﺱ ‪+I‬ام وﺱ ﺉ ا‪/K‬م ا ‪ # b ' I8‬دة ا ‪
#‬ا ‪#8
#‬ا‪&2‬‬
‫وﺕ@‪X% :%',‬ا ا ‪1‬ن ‪K‬ن ا‪K‬ه ‪ 8‬م   ‪+‬أ  اﺵ  ا‪ f# K‬ط <‪
#‬ا‪ T9#‬ﺕ‪ <#‬ت ا '‪#‬د ‪#B‬‬
‫ا ‪!9‬ة ‪ 8 D‬رﺱ ت ا ‪h8‬ﺱ‪ 9‬ت ا ‪R‬ى ‪ .‬و ‪ b S6‬دة ا 
ا 
‪+‬ى ا ‪8‬ا‪ &2‬ا‪K‬ه ‪ 8‬م‬
‫ ‪6‬ا ‪ S‬ا  ‪:‬‬
‫ا ‪ D C6‬ﺕ; ﺵ
اﺱ ‪+I‬ام وﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ ,‬ا ‪ I‬ﺹ )ا ‪ 9‬رات ا ‪ (I‬ا‪c/ K‬اض‬ ‫)‪(١‬‬
‫ا ‪. ;8‬‬
‫ﺕ‪ m##,‬اﺱ‪+I ##‬ام ا ‪+##‬راﺝ ت ا & ر ‪ ##B ## ##‬ا‪##<K‬اد و&‪ ##%‬ان ا‪ ##R‬ذ ‪ ، W##‬وا‪ ## B‬ر‬ ‫)‪(٢‬‬
‫اﺱ ‪+I‬ا‪ D %‬ا‪K‬ﺝ‪b%‬ة ا ;‪ R‬ا
ﺕ !‪ % % S‬ذ ‪ . W‬و ‪ D  ,8‬ا ‪+‬و ‪ #‬ﺕ‪C6#‬‬
‫اﺱ ‪+I‬ام ا ‪+‬راﺝ ت ا ‪%‬اﺉ ا ‪ D‬ا‪ DB‬ﺡ‪. R8 +‬‬
‫اﺱ ‪+I‬ام وﺱ ﺉ‪ T‬ا &‪ ,‬ا   ‪+B‬ر ا‪ RK‬ن ‪.‬‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ ‪ S‬اﺝ‪b%‬ة ‪ D Catalytic Converters‬اﺝ‪b%‬ة ا  دم <
ا ‪ 9‬رات ا ‪.I‬‬ ‫)‪(٤‬‬
‫اﺝاء ا   ا ‪+‬ور  ‪ D‬ا ‪ 9‬رات ‪ 8f‬ن ‪+‬م ا  ث ا ‪ >8‬ت &‪. %‬‬ ‫)‪(٥‬‬
‫ﺕ; ﺵ
اﺱ ‪+I‬ام ا ‪ R‬زو  ا ‪ 9;8‬ا‪ C‬ا>‪/‬ت ا ﺹ ص )‪+B (TEL‬ر ا‪ RK‬ن ‪.‬‬ ‫)‪(٦‬‬

‫‪٥٩‬‬
‫)‪ (٧‬ﺕ; ﺵ
اﺱ ‪+I‬ام ‪ " I‬ت ا ‪+8‬ات ا ;  او ا ‪#!8‬ات <‪
#‬ا ‪ #&8‬زل ا ‪ D#‬ا‪ D#B‬درﺝ‪#‬‬
‫‪. &R8‬‬
‫)‪ (٨‬ﺕ‪ C6‬ا‪K‬ه ‪ 8‬م  ;‪+‬اﺉ‪ j‬ا ‪  b&8‬وﺕ‪ 6‬اي ‪
< &R8 ,‬ا ‪b&8‬ل ‪.‬‬
‫)‪ (٩‬ا‪ '2‬ء آ < اﺝ‪b%‬ة ا‪ K‬رة او ا  ‪ +‬ا ‪ %R‬ﺉ &‪+ +‬م ا ; ﺝ ا ‪. %‬‬
‫)‪ (١٠‬ﺕ; ﺵ
ﺡق ا &' ت ا ‪+R 8‬ﺱ ‪.‬‬
‫)‪ (١١‬اﺱ ‪+I‬ام ا<‪ f‬ا ‪ &R‬ﺝ ت ا ‪9 8‬ة ; ﺵ
ا‪K‬ﺱ ‪+I‬ام ا ‪b‬اﺉ‪ 8 +‬در ا ‪B‬د ا ‪ +,‬‬
‫ ‪/‬ﺱ ‪+I‬ا ت ا ‪  b&8‬آ ‪8‬ا‪ +B‬وا ‪+8‬ا<
ء ا &'! وا ‪ P‬ز  ‪.‬‬
‫)‪ C& (١٢‬ا ‪
< "+‬ﺝ‪ C8‬ا‪ K‬آ ا   و&‪ C‬ا‪/K‬ن  ا ‪ R9‬ﺉ <
وﺱ ﺉ ا‪/K‬م ‪.‬‬
‫آ‪ D S6 8‬ا ‪+‬و  و ‪ 8f‬ن ا‪b K‬ام وط و ! ت ﺡ‪  8‬ا  و?‪ C‬ﺹ‰ ‪/‬ﺉ‪ 8‬ﺕ‪8f‬‬
‫ا ‪b‬ام ا‪<K‬اد ‪ %‬آ‪+8‬أ <ض ا ‪P‬ا ت او‪ C!B‬ا ‪ +I‬ت و‪c‬ه &‪ +‬ﺡل اي "‪#‬ق <‪
#‬ه‪X#‬ا‬
‫ا ‪. S 6‬‬

‫‪ -٢‬ا‪R‬ة ‪ [2‬ا‪#2$‬ث ‪. Pollution Control‬‬


‫وه
ا‪K‬ﺝاءات ا
ﺕ ‪ # +#; X#I‬ا‪ #>K‬ر ا ‪ 9#‬ا‪ #‬ا ‪ #>8‬ا ‪ #R8
#‬ان ﺕ‪S#‬‬
‫ا   ‪ j 2‬ﺕ‪ 2 P‬ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت وﺕ; ‪ %‬ا ‪ D‬اد ‪ ، > c‬او  ‪ j 2‬ازا ‪#‬‬
‫ﺕ‪>1‬اﺕ‪. %‬‬

‫أ‪Y -‬ق ا‪R‬ة ‪ [2‬ا


‪#2‬ﺙ ت ا ‪#/2‬اء ‪:‬‬
‫ﺕ‪ ] I‬اﺝاءات ا ‪!9‬ة ‪ > D‬ت ا ‪%‬اء ا &'! ‪/ "1‬ف ا اع ه‪ dX#‬ا ‪ #>8‬ت ‪ .‬و<‪
# #8‬‬
‫‪ dX% mI‬ا‪K‬ﺝاءات ‪.‬‬

‫)‪ (١‬اﺝاءات ا‪R‬ة ‪ [2‬ا‪#2$‬ث ﺏ ز اول اوآ‪ R‬ا^ﺏ‪#‬ن ‪ : CO‬ان ا ‪+#8‬ر ا ﺉ‪
9#‬‬
‫ ‪ ##P‬ز اول اوآ‪ +9##‬ا ‪##R‬ن ه‪ ##‬ﺡ‪##‬ق ا ‪##‬اع ا ‪##B‬د ا &'!‪ ##R
##< ##‬ﺉ وﺱ‪ ##‬ﺉ‪ T‬ا &‪ ##R) ##,‬ﺉ‬
‫ا‪K‬ﺡ اق ا ‪+‬ا"
( @ و‪B‬د ا ‪ R‬زو  وو‪B‬د ا ‪b +‬ل ‪ .‬و<‪
 8‬اه‪ :‬ا‪K‬ﺝاءات ا ‪
#‬ﺕ‪+ 9#‬‬
‫‪ D‬ﺕ‪ r'I‬آ‪ 8‬ت ا  ث ه‪X‬ا ا ‪ P‬ز  ه‪ dX‬ا ‪ R8‬ﺉ ‪:‬‬
‫ﺕ!  ‪ R‬ﺉ ا‪K‬ﺡ اق ا ‪+‬ا"
‪ 8f 8‬ﺡق ا ‪B‬د ا ‪.  R  8 98‬‬ ‫‬
‫ ‪ S#‬اﺝ‪b#%‬ة ا ; ‪ #   #‬ا ‪ D# Catalytic Converters + 9#8‬اﺝ‪b#%‬ة ا ‪ #‬دم‬ ‫‬
‫ ‪ 8f‬ن ﺕ;  ﺝ‪ c C8‬ز اول اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ا ‪ Y&8‬ا ‪ c D‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن ‪.‬‬
‫اﺱ ‪ 8‬ل ‪+‬اﺉ ا ‪B‬د ا &‪ #@ '4‬ا ‪K#;R‬ت و‪ , #‬ت ا ‪ #P‬ز ا !‪
#‬آ ‪ #P‬ز ا !‪
#‬‬ ‫‬
‫ا ‪ 98‬وا ‪ P‬ز ا !
ا ‪Pf8‬ط ا
ﺕ‪ S9 %< ,‬ا  ث ‪ c‬ز اول اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن‪.‬‬
‫اﺱ ‪ 8‬ل ا ‪ 9‬رات ا ‪ %R‬ﺉ ‪.‬‬ ‫‬

‫)‪ (٢‬اﺝاءات ا‪R‬ة ‪ [2‬ﺕ‪#2‬ث ا‪#/‬اء ﺏ‪P‬آ  ا^‪ : u‬ﺡ‪ Y‬ان ا ‪+8‬ر ا ﺉ‪
9‬‬
‫‪K‬آ ﺱ‪ +‬ا ‪ - R‬ا ‪ @&8‬ا ‪ D‬ا ‪%‬اء ه اﺱ ‪+I‬ام ا اع ا ‪B‬د ا &'! ا د  ا ; و  ‪D‬‬
‫ا ‪ < W X - R‬ن ا‪K‬ﺝاءات ا ‪!9  8‬ة ‪ D‬ه‪ dX‬ا ‪8‬اد ﺕ ‪:
 8 mI‬‬
‫ ازا  ا ‪  - R‬ا ‪ 6 &8‬ت ا &'! ‪ B‬اﺱ ‪+I‬ا ‪1 %‬ﺱ ‪ 8‬ل ‪2‬ق ا ; ‪.‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام ا ';‪ :‬ا ‪
< T&8‬ا ‪+8‬ا" ‪  K‬ص ‪ c‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪i<XB B SO2 - R‬‬
‫ا ‪ D‬ا ‪%‬اء ‪.‬‬

‫‪٦٠‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام ' ‪/‬ت " ﺹ ﺕ; ي ‪  D‬دة آ ت ا ‪9R‬م ‪ ،‬ﺡ‪ Y‬ﺕ‪ c TI‬زات‬
‫ا‪K‬ﺡ اق ‪ C‬ه‪ dX‬ا ‪ 8‬دة ا
ﺕ;ل ﺝ‪ c C8‬ز >
اوآ‪ +9‬ا ‪ - R‬ا ‪ D‬آ ت‬
‫ا ‪9R‬م ‪ c‬ا ‪.  9‬‬
‫ ارة‬
‫‪CaCO3‬‬ ‫‪CaO + CO2‬‬
‫‪2CaO + 2SO2 + O2‬‬ ‫‪2CaSO4‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام ' ‪/‬ت ﺕ; ‪#‬ي ‪ # D#‬دة آ ‪ -#‬ا ‪#‬د م ا ‪
#‬ﺕ‪ C! 9#‬ا ‪ #‬ص ‪ #c‬ز‬
‫>
اوآ‪ +9‬ا ‪ c  - R‬زات ا‪K‬ﺡ اق ‪.‬‬
‫‪Na2SO2 + SO2 + H2O‬‬ ‫‪2NaHSO3‬‬
‫و >‪ :‬ﺕ‪ C! 9‬ا دة ا‪
< iB/2‬ﺡ ا د ا &‪. T‬‬
‫‪2NaHSO3‬‬ ‫‪Na2SO2 + SO2 + H2O‬‬
‫ ا ‪ ##‬ء وﺡ‪+##‬ات " ﺹ‪ ##‬ﺕ‪ ##c ## ' C! 9##‬ز >‪
##‬اوآ‪ +9##‬ا ‪ ##c C## -## R‬ز آ ‪+##‬‬
‫ا ‪+%‬روﺝ ‪ K‬ج ا ‪ - R‬ا ; ‪.‬‬
‫‪SO2 + 2H2S‬‬ ‫‪2S + 2H2O‬‬

‫)‪ (٣‬ا‪R‬ة ‪ [2‬ا‪#2$‬ث ﺏ‪P‬آ  ا‪g$‬وﺝ‪ : G‬ﺕ&‪ ( #‬اآ ﺱ‪ +#‬ا & ‪#‬وﺝ ‪ #‬ﺝ‪ #8 C#8‬ت‬
‫اﺡ اق ا ‪B‬د ﺡ ‪ D‬وان آ ن ‪ ; K‬ي ‪ D‬ا & وﺝ ‪ .‬و‪#!" C‬رة اآ ﺱ‪ +#‬ا & ‪#‬وﺝ &‪+#‬‬
‫ﺕ @‪% %‬اء و ‪X‬ات "!ه ‪ ,2 D‬ا‪K‬وزون ‪ ،‬ا‪ K‬ان اﺝاءات ا ;‪  +‬ا ‪#‬ث ‪1‬آ ﺱ‪+#‬‬
‫ا & ‪##‬وﺝ ‪K‬زا ‪ 9##8  -9## -##‬ى ا ‪/##‬زم '‪ ##‬دي "!ه‪ . ##‬و‪ ## ##‬ا‪K‬ﺝ‪##‬اءات ا ‪## 8‬‬
‫ ‪!9‬ة ‪ D‬ا ث ‪1‬آ ﺱ‪ +‬ا & وﺝ ‪:‬‬
‫ اﺱ ‪+I #‬ام ه‪+‬روآ‪ +9##‬ا ‪9##&P8‬م <‪
##‬ﺕ!‪## ##%‬اﺕ( ا‪K‬ﺡ ‪##‬اق ‪ ##‬اآ ﺱ‪ +##‬ا & ‪##‬وﺝ ‪،‬‬
‫وﺕ‪ @ 8 9‬ه‪ dX‬ا ! ‪ !;
< ,‬ت ﺕ ‪ +‬ا ! ‪ B‬ا ‪ %R‬ﺉ ‪.‬‬
‫‪2Mg(OH)2 + 4NO2‬‬ ‫‪2Mg(NO2) 2 + 2H2O + O2‬‬
‫و ‪ +## ##R8‬ذ ‪ W##‬ﺕ'‪ -##  W##R‬ا ‪9##&P8‬م ‪ ##K‬دة ا ‪ ##‬ج ‪ ##c‬ز >‪
##‬اوآ‪ +9##‬ا & ‪##‬وﺝ‬
‫‪ NO2‬ا ‪X‬ي ‪ R8‬اذا ‪;
< i‬ل ه‪+‬روآ‪ +9‬ا‪# K‬م ‪ # K‬ج ‪#‬ات ا‪# K‬م ا ‪
#‬‬
‫ ‪ R8‬اﺱ ‪ % 8‬آ‪ 89‬د ‪.‬‬
‫ ارة‬
‫‪2Mg(NO2) 2 + O2‬‬ ‫‪2MgO + 4NO2‬‬
‫‪4NO2 + 2NH4OH‬‬ ‫‪2NH4NO3 + H2‬‬
‫ ﺡ‪##‬ق ا ‪##%‬اء ا ‪##8‬ث ‪1‬آ ﺱ‪ +##‬ا & ‪##‬وﺝ ‪ C##‬ا ‪ ##P‬ز ا !‪
##‬ﺡ‪ Y##‬ﺕ‪b## I‬ل ا ‪ ##c D##‬ز‬
‫ا & وﺝ و‪ I‬ر ا ‪ 8‬ء ‪ ،‬و ‪ R8‬اﺱ ‪ 8‬ل ا ‪+ 9‬ة @ ا ‪/‬ﺕ‪ C 9# #‬وﺕ‪%9#‬‬
‫@ ه‪X‬ا ا '  ‪.‬‬
‫‪CH4 + 4NO‬‬ ‫‪CO2 + 2H2O + 2H2‬‬
‫ ﺕ;  ا‪<K‬ان وا ; ر‪ B‬ت ‪ r'I‬درﺝ ﺡارة ا‪K‬ﺡ اق ‪.‬‬

‫‪٦١‬‬
‫ب‪Y -‬ق ا‪R‬ة ‪ [2‬ﻡ‪#2‬ﺙ ت ا
ء ا ‪:‬‬
‫ﺕ ‪#‬ث ‪ ##‬در ا ‪ d ##8‬ا !‪ ##>8  #‬ت ا &'!‪ 9## ##‬ﺡ‪ ##& ## S9#‬ﺱ‪ ، , #‬و ‪ ## ##R‬ه‪dX##‬‬
‫ا‪K‬ﺱ ب اﺝاﺉ ﺕ‪ i‬و‪2‬ق ا ‪!9‬ة ‪: i‬‬
‫)‪ggY (١‬ح ا
‪ gg2‬ت وا
‪ z gg‬ا‪  +gg‬ا‪ [gg‬ﻡ‪ +gg‬در ا
‪ : z gg‬وه‪ ##‬ا ‪##‬ث ا &‪ ##‬ﺕ( ‪ ##‬ر‪
##‬‬
‫<‪/f‬ت ا ‪
< 8‬ووﺡ‪+‬ات  ‪ 6‬ا ‪ #P‬ز ا !‪ #
#<
#‬در ا ‪ d #8‬ا !‪ #‬دون  ‪ #% 6‬‬
‫‪ . ,9‬ان ‪2‬ق ا ‪!9‬ة ‪ D‬ه‪X‬ا ا &ع  ا ث ه ﺱ‪ : # i K %‬ا‪#2 # ]B # #‬ح‬
‫ا ‪ d ##8‬ا ‪ ##
##< ##>8‬در ا ‪ d ##8‬ا !‪ ، ##‬او ‪ ##6 8‬ه‪ dX##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪2 ##B ##>8‬ﺡ‪ . ##%‬ان‬
‫ﺕ!‪ j‬ا ! ‪ ,‬ا‪K‬و ‪/"  : D‬ل ﺱ ا ‪#,‬ا  ا ‪ #‬ر وا ‪8‬ا‪ #B‬ا ‪+#8‬دة ‪ .‬ا‪ #‬ا‪K‬ﺱ‪#‬ب‬
‫ا @
اي  ‪ 6‬ا ‪ d 8‬ا ‪
< >8‬وﺡ‪+‬ات   " ﺹ ‪2 B‬ﺡ‪ < %‬ن ا ‪+%‬ف ا‪K‬ﺱ ﺱ
‪dX%‬‬
‫ا ‪ ###8‬ت ه‪ ###‬ا ‪ ### mI ##‬ا ‪ ###>8‬ت ا &'!‪ ###‬ﺱ‪###‬اء ان آ ‪### -###‬اد '!‪ ###‬ﺱ‪ ###‬ﺉ آ‪8 ###‬اد‬
‫ا ‪+%‬روآ ‪ ، ##‬او ‪##‬اد '!‪ ##‬ﺹ‪ ، ##‬و ‪
##‬ا ;‪##‬ل ‪ ## D##‬ء ذي اﺹ‪ '##‬ت &‪##‬‬
‫ﺕ‪! q89‬ﺡ‪ i‬ا ‪ D‬ا‪ % K‬ر وا ; ر‪ .‬وﺕ ‪ @ 6  :‬ه‪ dX‬ا ‪ d 8‬ا ‪1 >8‬ﺡ‪ +‬ا !ق ا  ‪:‬‬
‫ ‪b‬ل ا ‪8‬اد ا ‪+%‬روآ ‪ #‬ا ‪ 9#‬ﺉ او ا ‪ #‬ا ‪ #''I‬ا ‪
#‬ﺕ!'‪#‬ا ‪ D#‬ا ‪ #8‬ء اﺱ‪!#‬‬
‫‪ B‬ﺵ! ت " ﺹ ‪ ،‬و ‪ R8‬اﺱ ‪+I‬ام ا ‪#%‬اء ا ‪Pf#8‬ط ‪ C#86‬ا ‪#8‬اد ا &'!‪ D# #‬ﺱ‪q!#‬‬
‫ا ‪ 8‬ء ‪ . %!B 8% %9‬آ‪ R8 8‬اﺱ ‪+I‬ام ا ﺱ‪ S‬اﺱ! ا ‪ 6‬ذ  &‪#8 9‬اد‬
‫ا @‪. ,‬‬
‫ اﺱ‪+I #‬ام ا ‪##‬اع &‪ ## ##‬ا ‪K ##  R‬زا ‪ ##‬ا ‪##8‬اد ا ‪  f##‬وا ‪+%‬روآ ‪) ##‬ا ‪## 8‬‬
‫ا   ﺝ ‪. (Biological Treatment‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام ا ‪8‬ﺱ ت وا ﺵ‪ q‬اﺱ! ا ' ات ‪K‬زا  ا ‪8‬اد ا &'! ا  ‪.‬‬
‫وا ‪##8‬اد ا ‪b8‬و ‪ ##‬ﺱ‪##‬اء ان آ ‪ -##‬ﺱ‪ ##‬ﺉ او ﺹ‪ ##‬ﺕ‪##8‬ر ‪8‬اﺡ‪ ##‬و‪ ##8‬ت &‪+##% ##‬ف ازا ‪##‬‬
‫ا> ره ا ‪ & 9‬ث ا  ‪ < .‬واﺱ‪ S‬وا ‪8‬اد ا &'! ا & ﺕ‪  6‬اي  اﺡ ﺕ&‪ ,‬ا ‪d 8‬‬
‫ا ‪ >8‬ا‪ d/‬ﺕ‪
< C86‬اﺡاض " ﺹ ‪ : :> ،‬ﺡ‪ ;
< %B‬رق " ﺹ ‪ .‬وا ‪ P‬زات ا & ﺕ‪ 6‬‬
‫@‪ ##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##;8‬رق ‪ ##R8‬ان ﺕ!‪##‬ح ا ‪ D##‬ا ‪ ##6‬اذا آ ‪ 9## -##‬ا ‪ ##>8‬ت <‪ 8##? ##%‬ا ;‪+##‬ود‬
‫ا ‪89##8‬ﺡ‪ ،‬او ‪ ##% 6  ##R8‬ﺡ‪ ## ## S9##‬ذآ‪##2 ## d##‬ق ‪ .‬ا‪ ##‬ا ‪ ##‬د ا ‪##8 ## ]##I 8‬‬
‫ا‪K‬ﺡ اق <‪b‬ال &‪ i‬ا ‪ 8‬ء آ اﺱ! ﺵ; ت " ﺹ ﺕ‪ 8‬ﺕ;‪< TP? -‬ا‪+# R8 ،
c‬ه ‬
‫‪2‬ﺡ‪ i‬ا ‪ D‬ا  دون وﺝد "ف  ﺕ>‪. %‬‬

‫)‪ (٢‬و‪#‬ع ‪#‬ادث ا‪R$‬ب ﺏ


‪ 32$‬اﻥ‪#‬ا‪+; : /‬ث ه‪X‬ا ا &ع ‪ #‬ا ‪#‬ث ا ‪X#‬ي ‪ S#‬ا ‪d #8‬‬
‫ا ‪ S9 ;!9‬ﺕ‪9‬ب ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وا ‪X‬ي ‪ R8‬ان ‪ S9 C,‬اﺡ‪ +‬ا‪K‬ﺱ ب ا  ‪:‬‬
‫ا ‪9‬ب ا>& ء ‪ 8‬ا‪/‬ء ا ‪ '9‬ا & ‪ T'&  B‬ا ‪ I‬م <
ا
ء ا ‪.  +‬‬ ‫‬
‫ا ‪9‬ب  ا ‪ '9‬ا & ‪ B‬ا>& ء ا‪ ;K‬ر &‪ ,‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪.‬‬ ‫‬
‫ﺕ&‪b" ]4‬ا ت ا ‪ '9‬ا & ‪
< B‬ا ; ‪ ،‬ور
 ‪ d‬ا ‪8‬از  ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪9‬ب  ا‪ S K‬ا ‪+ 88‬ة ﺕ;‪ -‬ﺱ!‪ q‬ا ‪ 8‬ء ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪9‬ب  ا ‪ '9‬ا & ‪ S9 B‬ا ;ادث آ ‪K‬ﺹ!‪+‬ام وا ‪P‬ق و‪c‬ه ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪9‬ب ا & ﺕ(  ﺡادث ا ‪ &8‬ت ا ;  ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪9‬ب ا & ﺕ(  ا ;وب وا ‪ 8‬ت ا ‪  R9‬و‪ 8‬ت ا ‪. S I‬‬ ‫‬
‫و ‪+,‬ر ا ‪I‬اء ‪86‬ع  ‪9‬ب  ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ا ‪ D‬ا ; ر ‪/ 6‬ﺱ ب ا‪ 8 d/‬اوح ‪ #‬‬
‫‪# ٩ - ٥ #‬ن ‪ # #2‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ﺱ‪ . &#‬و‪ ##‬دة ‪ j#I #‬ﺕ‪9#‬ب ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ا ‪ D#‬ا ‪d ##8‬‬
‫ا ‪ !' , ;!9‬ﺕ‪ P‬او ﺕ‪ R‬ﺡ‪ S9‬ﺡ‪ :6‬ا ‪ 8R‬ا ‪ # 9 8‬ا ‪ T'&#‬ا ‪ #I‬م ‪ .‬و&‪ +#‬ﺡ‪+#‬وث‬
‫‪ 8‬ﺕ‪9‬ب ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ا ‪ D‬ا ‪K d #8‬ي ﺱ‪ # S#‬ا‪K‬ﺱ‪ #‬ب <‪1#‬ن ‪ # 20 - 50%‬ا ‪#8‬اد ا ‪#''I‬‬

‫‪٦٢‬‬
‫ﺕ ‪9‬ب ا ‪ D‬ا ‪
< I  6 6‬ا م ا‪K‬ول ;‪#‬ل ‪ #8‬ا ‪9#‬ب ‪ #c .‬ان ‪ :9#B‬آ‪# #‬‬
‫ه‪ dX‬ا ‪ 8R‬ا ‪I 8‬ة ﺕد ة ا"ى ا ‪ D‬ا ‪ 8‬ء ‪ S9‬ا ا ﺱ‪ S‬ا ‪  6‬ا
ﺕ; ‪S9‬‬
‫ا‪ !K‬ر او ه!ل ا ‪ B+‬ﺉ‪ j‬ا ;  ذاذ ا &'!
ا ‪ &8‬ة <‪
#‬ا ‪#%‬اء ‪ #8 9#‬ﺕ‪#‬ث >  ‪#‬‬
‫ ‪ . d 8‬آ‪ 8‬ان ‪  :9B‬ا ‪#8‬اد ا &'!‪ #‬ا @‪ #,‬ا ‪ #, # R8‬ا &'!‪ #‬ﺕ ﺱ‪ S#‬ﺕ‪+#‬ر ‪ 6‬ا ‪ D#‬ا ‪ #,‬ع‬
‫وﺕ‪ 2K  T I‬ن وا  ا ‪ ,  R8‬ع ا ; ‪ .‬ا ا ‪ :9,‬ا‪K‬آ  ا ‪+%‬روآ ت ا &'! ا ‪
#‬‬
‫ﺕ‪ D# #< 2 D#,‬ﺱ‪ q!#‬ا‪K‬رض < ‪ #%‬ﺕ‪#R‬ن آ‪#‬ات '!‪، Petroleum Lumps or Balls #‬‬
‫وه
ا
ﺕ‪ @8‬ا ‪ !I‬ا‪K‬آ ‪ D‬ا ‪ R‬ﺉ& ت ا ‪ 8‬ﺉ ‪ R8 % K‬ان ﺕ ‪ #B # :%‬ا‪K‬ﺱ‪ 8#‬ك ‪9#‬‬
‫ﺕ‪ ، %‬او ﺕ‪R‬ن ﺡ ?& &‪ 8‬ا ‪  R‬ا ‪X'& 9#8‬ة ‪/‬وآ‪ 69#‬ا ‪X#8‬اب ‪ .‬آ‪ #8‬ان ا ‪ #R8 #!I‬ان‬
‫ ‪ 8 + 8‬ا !ر ا ;  ا
ﺕ ش ‪ D‬ا‪K‬ﺱ‪ 8‬ك وا‪K‬ﺡ ء ا ‪ 8‬ﺉ ا‪"K‬ى ‪.‬‬

‫وﺕ‪6‬ي ا ‪!9‬ة ‪ D‬ا ث ا & ﺕ(  ا ‪ C,‬ا &'! ‪1‬ﺡ‪ +‬ا !ق ا  ‪:‬‬
‫ اﺡ ‪ 2‬ا ‪ C,‬ا &'! ازل ‪ < 2‬ﺕ‪  C&8‬ا ‪+‬اده وا ‪ R  % ,‬ن ا ‪ D‬ا" ‪.‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام ‪2‬ق ا ‪K T,‬زا  ‪ ,2‬ا ‪ 8‬ء ا ‪ ;!9‬ا ‪8  >8‬اد ا &'! ‪.‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام اﺡ‪2 +‬ق ا ‪K 6 8‬زا  ا ‪8‬اد ا &'! @ ا ‪ 6 8‬ا   ﺝ ‪.‬‬
‫وا ‪ #6 8‬ا   ﺝ‪ Bioremediation #‬ﺕ‪##6‬ي ‪1‬ﺱ‪+I #‬ام آ ﺉ&‪ #‬ت ﺡ‪Microorganisms ##‬‬
‫@ ا ‪ 8I‬ﺉ ‪ ،‬ا ‪ ،  R‬وا '! ت ;  ا ‪8‬اد ا ‪  f‬ا &'! ا ‪  9‬ا ‪ D‬اد ‪ c‬ﺱ ‬
‫او ا‪ B‬ﺱ‪
> @ 8‬اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن وا ‪ 8‬ء ‪.‬‬

‫ج‪Y -‬ق ا‪R‬ة ‪ [2‬ا


‪#2‬ﺙ ت ا ‪$2‬ﺏ ‪:‬‬
‫ ‪  :c‬ان ا ‪ #‬ه‪
#‬ا‪ #, #B‬ت ا ‪ #‬ﺕ>‪
#< #‬ا ‪ -#B‬ا ; ?‪ ، #‬ا‪ K‬ان ا اﺝ‪
f#, S#‬‬
‫‪f##‬ورة ا ‪ ##% ##4< ;8‬وا ‪!9##‬ة ‪ D##‬ا‪ ##‬ﺕ>‪ ##%‬ا"‪ ##4&  X##‬ا‪ ## K‬ر ا ‪ ##%‬ا ‪ ##R8‬ن‬
‫ا !
‪ 8‬ا‪ 9 K‬ن ‪ ،‬وان اﺱ ‪b‬را‪ %& 6 %‬ا ‪+8‬ر ا ﺉ‪XP
9‬اﺉ‪ #< W X . i‬ن ﺕ‪#‬ث‬
‫ا   ‪8‬اد ا &'! ه ا ﺵ‪ + +‬ا ‪!I‬رة  &‪ 9 / 9‬ن ‪ 9‬ا‪K‬ول ه اﺡ ‪ 8‬ل ا ‪ ,‬ل ه‪X‬ا‬
‫ا ‪##‬ث ا ‪ D#‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ ، ##<6‬وا @‪
##‬ه‪ ##‬ان ﺕ‪##‬ث ا ‪8 ## ##‬اد ا &'!‪h## ##‬دي ا ‪ D##‬ا ;‪ 9##‬ر‬
‫ا‪K‬را?
ا  ; ‪b‬را ‪ .‬وآ‪  8‬ذآ‪ d‬ﺱ ‪ ,‬ه&‪ #‬ك ‪ # #‬ا‪K‬ﺝ‪#‬اءات ا ‪# #R8
#‬‬
‫"‪ % /‬ا ‪!9‬ة ‪ D‬ﺕث ا   ‪8‬اد ا &'! ه‪: 8‬‬

‫)‪ (١‬أﺝاءات و ﺉ ‪ :‬وه


‪2‬ق ﺕ ‪  8; C‬ا   ا ث ا &'!
‪ ،‬وا ‪ #R8
#‬ﺕ‪m#I‬‬
‫اﺝاءاﺕ‪:
 8 %‬‬
‫ا ‪!9‬ة ‪ 8 D‬ت ﺡ' وا ج ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م وﺕ! ه ‪+ 8f 8‬م ﺕ‪ i9‬او ﺕ‪9‬ب‬ ‫‬
‫ﺱاﺉ ا ;' ا ‪ D‬ا‪K‬را?
ا ‪. !;8‬‬
‫&‪ C‬ﺡ‪+‬وث ا ‪9‬ب  "‪b‬ا ت ا ‪
< 8‬او  ا ‪bI‬ا ت ا ‪.  <+8‬‬ ‫‬
‫&‪ C‬ﺡ‪+‬وث ا ‪9‬ب  ا‪ S K‬ا &'! ‪.‬‬ ‫‬
‫‪+‬م ر
ا '‪/f‬ت ا &'! ‪ D‬ا‪K‬رض ‪ ،‬و&‪ #‬ء ﺡ'‪ " #‬ﺹ‪#; #‬ق @‪ #‬ه‪ dX#‬ا '‪/f#‬ت‬ ‫‬
‫‪+‬ل  ر‪. %‬‬

‫)‪ (٢‬اﺝاءات ‪Rg2‬ة ‪ [g2‬ا‪#g2$‬ث ‪ :‬وه‪


#‬اﺝ‪#‬اءات ﺕ ‪p C#‬زا ‪ #‬ا ‪#‬ث ‪8 #‬اد ا &'!‪# #‬‬
‫ا  ‪ +‬اﺹ  ‪ . i %‬و ;‪ j,‬ه‪X‬ا ا ‪P‬ض <‪1‬ن  ا ‪f‬وري <  
‪:‬‬
‫ ع ا ‪ 8‬دة ا ‪.   >8‬‬
‫ آ‪ :‬ه
آ‪ 8‬ا ‪8‬اد ا &'! ا ‪ >8‬ا
ﺕ‪ -9‬ا ‪ D‬ا  ‪.‬‬

‫‪٦٣‬‬
‫ ع ا  <‪ 8‬اذا آ ‪  -‬ﺱ‪ 8 R‬دة ا ‪ >8‬او ‪. % 9‬‬ ‫‬
‫ا ‪4‬وف ا ‪   !;8‬ا ‪  >8‬درﺝ ﺡارة ور‪ 2‬و‪c‬ه ‪.‬‬ ‫‬
‫ا ‪+8‬ة ا
اﺱ ‪ %< 8‬وﺝد ا ث   ‪.‬‬ ‫‬
‫ ه
ا ‪ ,8‬ت ا  وا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; ا ‪+%8‬دة  ‪  R !I‬ﺵ  ه‪X‬ا ا ث ‪.‬‬ ‫‬
‫و‪K‬ﺝ ازا  ا ث  ‪8‬اد ا &'!  ا  <‪ R8‬اﺕ ع  
‪:‬‬
‫ ‪ TB‬ا  ا ‪8  >8‬اد ا &'! وا"‪X‬ه ا ‪ D‬ا آ " ﺹ ;‪. %B‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام ‪  X‬ت آ‪ 8‬و  او ;  &‪ " '4‬ﺹ ‪K‬ذا ا ‪8‬اد ا &'! ا ‪/‬ﺹ‪، #  ,#‬‬
‫و >‪ :‬ا"‪ X‬ا ‪8‬اد ا ‪b8‬و  ا ‪ D‬وﺡ‪+‬ات " ﺹ ‪. %  8‬‬
‫ اﺱ ‪+I‬ام ‪ , 2‬ا ‪  8‬ا   ﺝ ا
 ذآه <
<‪,‬ة ازا  ا ث  ا ‪. d 8‬‬

‫‪٦٤‬‬
‫ا‪ *+‬ا‪ R‬ﺏ‪L‬‬
‫ا
‪ %‬دات ا‬
‫ا ‪+;8‬دات ا  ه
ا‪ S9# D‬او ‪ #,‬د  ‪ #>8‬ت ا ‪ P‬ز ‪ #‬او ا ‪ 9#‬ﺉ او ا ‪ #‬او ا '‪ b‬و ‪#‬‬
‫ا ‪898‬ح ‪2‬ﺡ‪ %‬ا ‪ D‬ا ‪ #B # #‬اي ‪+#‬ر  ‪#  Y#‬ث ‪ .‬و‪ #‬دة ‪ #‬ﺕﺕ‪ S#‬ه‪ dX#‬ا &‪ S9#‬او‬
‫ا ‪ ,8‬د  ‪ R‬ﺝ‪+‬اول ﺕ?‪B
< C‬ا  او اﺉ‪ " q‬ﺹ ﺕع ;‪  8‬ا   ا ث ‪ .‬و ‪#R8‬‬
‫ان ﺕ‪##‬ع ه‪ dX##‬ا ‪##,‬ا  ا‪ D## ##‬ا ‪ 9##8‬ى ا ‪
##;8‬او ‪ D##‬ا ‪ 9##8‬ى ا ‪+##‬و
‪ .‬و ‪ ##R8‬ﺕ‪:9##,‬‬
‫ا ‪+;8‬دات ا  ا ‪/> D‬ث < ت ﺡ‪ S9‬ع ا ‪,8‬م ا 
ا ‪ 8‬ض ا ‪ D‬ا ث ‪.‬‬

‫‪ -١‬ا
‪ %‬دات ا ‪#2$‬ث ا‪#/‬اء ‪.‬‬
‫ان ﺕث ا ‪%‬اء ه ا ‪ S 6‬ا ‪X‬ي ‪ D,‬اه ‪  8‬آا <
ا ‪ -B‬ا ; ?  ‪ B‬ا ‪ %‬ت‬
‫ا ‪+‬و  ‪ i R‬ا ‪b6‬ء ا‪K‬آ@ "!رة ‪ D‬ا  و‪ D‬ﺹ; ا‪ 9 K‬ن وا ‪ R‬ﺉ& ت ا ; ‪ .‬و‪ +B‬ﺕ‪:‬‬
‫و?‪+ C‬ة اﺉ‪+; 8  q‬ود ا  ا ‪898‬ح ‪ >8 %‬ت ا ‪%‬اء ‪" ،‬ﺹ ﺕ‪ W‬ا & ﺕ‪ 6‬‬
‫<  ت ا &  ا &'! ‪ .‬و<‪  :9B
 8‬ه‪ dX‬ا اﺉ‪. q‬‬

‫أ‪ -‬ا
‪ %‬دات ا ا و ‪#2$‬ث ا‪#/‬اء ‪:‬‬
‫ ‪ +,‬و?‪+ -‬ة اﺉ‪ q‬دو  ‪+;8‬دات ا  ‪ >8‬ت ا ‪%‬اء  ‪+ B‬د  &‪ 84‬ت ا ‬
‫ا ‪+‬و  ‪ ،‬و<‪
 8‬اﺱ اض ‪K‬ه‪ :‬ه‪ dX‬ا اﺉ‪. q‬‬

‫)‪ (١‬ا
‪ %‬دات ا ‪#/2‬اء ا
‪#2‬ث ا
‪#‬ﺽ‪ #‬ﻡ‪ * G‬ﻡ‪ 
b‬ا‪ %+‬ا‪World 
 5‬‬
‫)‪: Health Organization (WHO‬‬

‫ا‪ %‬ا)‪Maximum Limit [+‬‬ ‫‪$1‬ة ا‪5$‬ض‬


‫ﻥ‪#‬ع ا
‪#2‬ث‬
‫‪Time of‬‬
‫‪Pollutants‬‬ ‫‪mg/m3‬‬ ‫‪ppm‬‬ ‫‪Exposure‬‬
‫‪O3‬‬ ‫‪0.12‬‬ ‫‪0.06‬‬ ‫‪8 hour‬‬
‫‪0.2‬‬ ‫‪0.11‬‬ ‫‪1 hour‬‬
‫‪NO2‬‬
‫‪0.04 – 0.05‬‬ ‫‪0.026 – 0.021‬‬ ‫‪annual‬‬
‫‪100‬‬ ‫‪87‬‬ ‫‪15 minutes‬‬
‫‪60‬‬ ‫‪52.1‬‬ ‫‪30 minutes‬‬
‫‪CO‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪1 hour‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪11.5‬‬ ‫‪8 hour‬‬

‫ﺝ ول )‪ : (١-٧‬ا‪ %‬ا)‪#2
 [+‬ﺙ ت ا‪#/‬اء ا
‪#
R‬ح ﺏ‪ QR /‬ﻡ اﺕ‪ t‬ﻡ‪ 
b‬ا‪%+‬‬
‫ا‪. WHO 
 5‬‬

‫)‪ (٢‬ا
‪ %‬دات ا ‪#/2‬اء ا
‪#2‬ث ا
‪#‬ﺽ‪ #‬ﻡ‪ * G‬ﺝ
‪ 
5‬ا ا)ﻡ^‬
‫)‪. Environmental Protection Agency (EPA‬‬

‫‪٦٥‬‬
R‫ دات اﺉ‬%
‫ا‬
‫ض‬5$‫ة ا‬$1 #‫ دات ا? ﻥ‬%
‫ا‬
‫ث‬#2
‫ع ا‬#‫ﻥ‬
Primary Time of Secondary
Pollutants
Standards* Exposure Standard **
9 ppm (10 mg/m3) 8 hour Same
CO
35 ppm (40 mg/m3)1 hour Same
Quarterely
Lead 1.5 ug/m3 Same
average
NO2 0.24 ppm (160 ug/m3) 3 hour Same
Particulate 50 ug/m3 Annual
3 Same
Matter (PM10) 150 ug/m 24 hour
3
Particulate 15 ug/m Annual
3 Same
Matter (PM25) 65 ug/m 24 hour
0.08 ppm 8 hour
Ozone Same
0.03 ppm Annual
0.1 ppm (260
0.14 ppm (365 ug/m3) 24 hour
ug/m3)
SOx
0.02 ppm (60
0.03 ppm (80 ug/m3) Annual
ug/m3)
HC 0.24 ppm (160 ug/m3) 3 hour Same

.   ‫  ا ; ا‬8; I8 ‫اﺹ' ت ا‬8 DBK‫ ا‬+; ‫ ا‬: *


. ‫اء‬fI ‫ات ا & ﺕ ت ا‬X ‫  ا  و‬8; I8 ‫اﺹ' ت ا‬8 BK‫ ا‬+; ‫ ا‬: **

QR  '‫ ا‬Ambient Air ‫اء ا‬#/‫اﺹ ت ا‬#


 ‫ دات ا‬%
‫ ا‬: (٢-٧) ‫ﺝ ول‬
. EPA ^‫
 ا ا)ﻡ‬5
‫ ﺝ‬t‫ﻡ اﺕ‬

: ‫اء‬#/‫ث ا‬#2$ ‫ا‬5‫ دات ا ا‬%


‫ ا‬-‫ب‬
:‫ وان ﺕ‬j‫ﺉ; ﺱ‬K ‫ ان ه& ك‬K‫ ا‬، ‫ن‬K‫ ا‬+; ‫اء‬% ‫دات  ث ا‬+; ‫ار‬B‫ <
ا اق ا‬: :

‫ ا‬8  ‫دات ا‬+;8 ‫ &!  ا‬9 ‫ ا  <


ا اق‬9;‫  وﺕ‬8‫ ﺡ‬V6 B  %‫ اﺡ‬B‫ا‬
:
‫ﺕ‬K ‫ وه
آ‬، ‫ <
ا اق‬%,!‫ي ﺕ‬6
R d/‫ ا‬%& :9B ‫ﺝ ء‬

‫ث‬#2
‫ع ا‬#‫ﻥ‬ [+)‫ ا‬%‫ا‬ ‫ض‬5$‫ة ا‬$1
Pollutants Maximum Limit Time of Exposure
TSP 350 ug/m3 24 hour
0.01 ppm 24 hour
SO2
0.03 ppm Annual
35 ppm 1 hour
CO
9 ppm 8 hour
Pb 1.5 ug/m3 24 hour

. ‫اق‬5‫ ا‬1 /‫ اﻡ‬$‫ح ا‬$'


‫اء ا‬#/‫ث ا‬#2$ Y#‫ دات ا‬%
‫ ا‬: (٣-٧) ‫ﺝ ول‬

٦٦
. ‫ث ا
ء‬#2$ ‫ دات ا‬%
‫ ا‬-٢
: z 
‫ث ا‬#2$ ‫ دات ا و‬%
‫ ا‬-‫أ‬
:  +‫ف ا‬+‫ ا‬z 
 WB ‫ دات ا| ا و‬%‫( ﻡ‬١)
‫ث‬#2
‫ع ا‬#‫ﻥ‬ ‫ دات‬%
‫ا‬
Pollutants mg/l
COD 150
BOD 30
Oil & Grease 10
Total SS 30
Phenols 0.5
Sulfides 1
Benzene 0.05
Total Nitrogen 10
Pb 0.1
Cr 0.5
pH 6–9

. WB    !        : ( ) 

: z 
‫ث ا‬#2$ ‫ا‬5‫ دات ا‬%
‫ ا‬-‫ب‬
z 
‫ در ا‬+‫ ا[ ﻡ‬3+$‫ا‬ ‫ ﻡ‬5‫ ا[ ا
 ري ا‬3+$‫ا‬
‫ث‬#2
‫ع ا‬#‫ﻥ‬
Discharge to Water Discharge to Public
Pollutants Sources Sewers
Color - -
Temperature Less than 35oC 45oC
Suspended solid 60 750
pH 6 - 9.5 6 – 9.5
Dissolved Oxygen - -
BOD Less than 40 1000
COD(Cr2O7 method) Less than 100 -
Cyanid (CN-) 0.05 0.5
Flouride (F-) 5.0 10
Free Chlorine (Cl2) Trace 100

٦٧
Chloride (Cl-) 600 600
Phenol 0.01 – 0.05 5 - 10
Sulphate (SO4=) 400 300
Nitrate (NO3-) 50 -
Phosphate (PO4 3-) 3 -
Ammonium (NH4+) - -
DDT Nil -
Lead (Pb) 0.1 0.1
Arsenic (As) 0.05 0.05
Copper (Cu) 0.2 -
Nickel (Ni) 0.2 0.1
Selenium (Se) 0.05 -
Mercury (Hg) 0.005 0.001
Cadmium (Cd) 0.01 0.1
Zinc (Zn) 2.0 0.1
Chromium (Cr) 0.1 0.1
Aluminum (Al) 5.0 20
Barium (Ba) 4.0 0.1
Boron (B) 1.0 1.0
Cobalt (Co) 0.5 0.5
Iron (Fe) 2.0 15
Manganese (Mn) 0.5 -
Silver (Ag) 0.05 0.1
Total Hydeocarbons & 10 -
Derivatives
Sulphide (S=) Nil 3.0
Ammonia (NH3) Nil 10
Ammonia Gas (Free Nil 6.0
NH3)
Sulphur dioxide SO2 Nil 7.0
Calcium carbide CaC Nil Not allowed
Organic solvents Nil Not allowed
Benzene Nil 0.5
Chlorobenzene Nil 0.1
TNT Nil 0.5
Bromine (Br2) Nil 1-3

. ‫ث ا
ء‬#2$ ‫ا‬5‫ ات ا‬%%
‫ ا‬: (٥-٧) ‫ﺝ ول‬

٦٨
.  $% &   #
. WHO     )  !     (%  &   '

t‫ح ﺏ‬#
R‫ ﻡ‬D‫[ ﺕآ‬+‫ا‬
‫ث‬#2
‫ع ا‬#‫ﻥ‬
Highest Soil Concentration
Pollutants
(mg/kg)
Arsenic 28
Lead 750
Mercury 10
PAHs* 5.9
* Polycyclic Aromatic Hydrocarbons

b‫ * ﻡ‬G‫
ة ﻡ‬$5
‫ﺏ ا‬$‫ﺙ ت ا‬#2‫ ﻡ‬v5 /‫ح ﺏ‬#
R
‫ ا‬D‫اآ‬$‫ ا‬%‫ )ﺉ‬: (٦-٧) ‫ﺝ ول‬
. (WHO) 
 5‫ ا‬%+‫ا‬

. ‫ﺏ‬$‫ﺙ ت ا‬#2
  #/‫ دات ا ا‬%
‫ ا‬-‫ب‬

‫ث‬#2
‫ع ا‬#‫ﻥ‬ Tier 1 screening Maximum Number above
criteria-set 1* concentration applicable
Pollutants
(mg/kg) (mg/kg) criteria
Lead 530 16990 3/42
Zinc 720 5072 3/42
EPH(C10 –C40) 5000** 44956 8/43
* Dutch intervention value (2000)
** Value for mineral oil
.  #/‫  ا‬5
‫ ا‬QR ‫ﺏ‬$‫ث ا‬#2$ ‫ دات ا‬%
 ‫ ﺏ‬%‫ )ﺉ‬: (٧-٧) ‫ﺝ ول‬

. ‫ و‬D‫ﺙ ت ا‬#2$2 ‫ دات ا‬%


‫ ا‬-٤
: WB ‫ * ا| ا و‬G‫
ة ﻡ‬$5
‫ﺽ ء ا‬#S‫ ات ا‬%%‫ ﻡ‬-‫أ‬

Zone ‫ع ا ط‬#‫ﻥ‬ (dB) ‫ت‬#+‫ﺵ ة ا‬


Industrial 70
Commertial 70
Residental 55

. ‫ ا| ا و‬z‫ ﻡ ا‬QR /‫ح ﺏ‬#


R
‫ﺽ ء ا‬#S2 [+)‫ ا‬%‫ ا‬: (٨-٧) ‫ﺝ ول‬

٦٩
‫ا‪ *+‬ا? ﻡ‪G‬‬
‫ا اﺉ* وا رات ا
‪ %2  $‬ﻡ‪ G‬ا‪#2$‬ث‬
‫ا ا ﺕ‪ G H‬ا‪  +‬ا‬
‫&‪ 84& -‬ا ; ا  ‪  WHO 8‬ن ا ث ا ‪X‬ي اﺡ‪ i>+‬ا‪ 9 K‬ن "‪/‬ل ا ‪,‬ن ا   وﺡ‪d+‬‬
‫  آآ‪ S‬ا‪K‬رض < ق آ ا ث ا ‪X‬ي ﺡ ‪+ X& %‬أ ا ‪ +; ,I‬ا‪K‬ن ‪ ،‬وان اﺱ ‪8‬ار‬
‫ا‪K‬ﺡال ‪  D‬ه
‪ i‬ا‪K‬ن ﺱ‪  6‬ا ‪R‬آ‪+ + S‬ة  ت او ر‪+ 8‬ة ات ‬
‫ا ‪ R &9‬ن ‪ c‬ﺹ ‪K q‬ﺱ ‪8‬ار ا ; ة <‪ . i‬ان ا ‪ S9‬ا‪K‬آ ا ‪X‬ي آ ن وراء ه‪X‬ا ا ‪I‬اب ا ‪X‬ي‬
‫ﺡ‪+‬ث  ه ا ث ا ‪X‬ي اﺡ‪ i >+‬ا &  ا &'!  ‪  !B D‬ﺕ‪ ، %‬و ‪X‬ات ا ث ا & ﺕ( ‬
‫اﺱ ‪/%‬ك ا اع ا ‪B‬د ا &'! ‪ +, .‬آ ن ‪p‬ﺱ ‪+I‬ام ا اع ا ‪B‬د ا ‪  +,‬آ ‪ R‬زو  وا ‪b +‬ل‬
‫آ‪B‬د ‪ 9‬رات ا>‪ d‬ا ‪ f‬ر ا  ‰ ‪ D‬ا  وا ; ا   ‪ 8‬ﺕ‪ i9‬ه‪ dX‬ا‪ K‬اع  ا ‪B‬د‬
‫ ﺕث  ‪ .‬و‪ C‬ان اﺱ ب ا ث ‪K‬ﺕﺝ‪ C‬ا ‪ D‬اﺱ ‪+I‬ام و‪B‬د ا ‪8‬آ ت وﺡ‪+‬ه ا‪ K‬ا ‪ %‬‬
‫ﺕ‪  9 S9‬ا ث ‪ % 9 K‬ن ‪ R8  ، %‬ا ‪,‬ل  ‪ %‬ا ‪ S98‬ا ﺉ‪
9‬ا‪  Dp‬ث <

‫ا ‪ -B‬ا ; ? ‪ .‬و ‪ +,‬ازدادت ?اوة ه‪ dX‬ا ‪>1‬ات <
ا ‪  +,‬ا‪ S9  "K‬ا‪K‬رﺕ' ع ا ‪ %‬ﺉ‬
‫<
اﺱ ‪+I‬ام & ‪ 6‬ت ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م "ﺹ ا ‪ 8 %& ''I‬د<‪ C‬ا ‪ 84&8‬ت ‪ c‬ا ;‪ R‬ا

‫ﺕ&
  وا ; ا ‪  ! D‬ا ;‪ R‬ت ‪B 9‬ا  ﺹ ر ﺕ;‪  +‬ﺕث ا  ‪ +, .‬آ ‪-‬‬
‫ه‪ dX‬ا‪K‬ﺹات ا
ﺕ& دي ;‪  8‬ا  ﺕ! ‪ 6 1 S‬د ا اع و‪B‬د ‪ ? c '4  +‬رة  ‬
‫و‪!" c‬ة ‪ D‬ا ; ا   ‪ .‬آ‪ 8‬ا ‪ %‬آ ‪ -‬ﺕ! ‪1 S‬ﺱ ‪8‬ار  ‪ ,‬ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&‪Y‬‬
‫ ‪  ' 6‬ت ا &  وا
 &‪  < %‬ت ا &  ا &'! ‪.‬‬

‫ان ‪ 9‬ﺡ ا ‪8‬و  ا ‪;  &R88‬ك  اﺝ ﺕ‪  9 ,‬ت ا ث ا & ﺕ‪  6‬ا &  ا &'!‬
‫وﺡ‪  8‬ا   ا> ر ه‪ dX‬ا ‪ >8‬ت ‪ -9‬واﺱ ‪ ،‬آ‪ 8‬ان ا ‪ I‬رات ا ‪!8‬وﺡ ‪ 6 K‬د ‪+‬اﺉ‬
‫‪ K‬اع ا ‪B‬د ا ‪  +,‬وا ;‪   Y‬در ﺝ‪+ +‬ة ه
‪ -9‬آ@ة ا ‪ . f‬و‪ C‬ذ ‪ +,< W‬ا"‪X‬ت‬
‫ا‪K‬ال ﺕ&'‪ j‬وا ‪%6‬د ﺕ ‪  < 4‬اﺝ ا ‪ 6‬د اي " ر ‪  , R8‬ﺕث ا  ا ‪X‬ي ﺕ‪i9‬‬
‫ا &  ا &'! و<
ذات ا ‪ B -B‬در ‪ D‬ان ;‪ j,‬ﺕاﺝ‪+‬ا ﺡ‪ ,,‬ووا‪ B‬آ‪+8‬ر   در‬
‫ا ‪B‬د ‪ .‬ان  ا ‪8‬وف ‪1‬ن ا &  ا &'!  ‪  !B D‬ﺕ‪ %‬ه
اﺡ‪ +‬اآ ‪ 9‬ت ا ث‬
‫  ‪ ،‬وان ‪ !B R‬ع  ه‪ dX‬ا ‪  !,‬ت ا> ر‪ d‬ا  @ ا ‪ ' I8‬آ‪K 8‬ﺡ‪ &4‬ﺱ ‪ . ,‬و ا & ﺡ‬
‫ا ‪ R8 K 8‬ا ‪ 6‬د ‪+‬اﺉ ‪
 !,‬اﺱ ‪I‬اج و ‪ ,‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م و ‪ ,‬ﺕ‪ ، i‬ا‪ K‬ان ا ‪ X% 8‬‬
‫ا ‪ R8  !,‬ان !ر ‪ 8f 8‬ﺕ‪ ,‬ا‪ >K‬ر ا ‪ f‬رة   ا ‪ 8‬ﺕ &‪ 8%‬ا ‪ D‬ا‪ DB‬درﺝ‬
‫‪. &R8‬‬

‫‪ -١‬ا رات ا

^ ‪  #$‬ع ﺕ‪ +‬ا‪ I‬ا م ‪.‬‬


‫ ‪ - B +,‬ﺡ‪ R‬ت ا ‪  @R‬ا ‪+‬ول "ﺹ ﺡ‪ R‬ت ا ‪+‬ول ا &  ا ‪R‬ى 'ض ‪B‬د‬
‫ﺵ‪+ +‬ة ‪ D‬اﺹ' ت ا ‪ , 8‬ت ا &'! ا & ﺕ‪
<   6‬ﺕ‪  R‬ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ;‪  +‬ا  ث‬
‫ا ‪ >8‬ت  ه‪ dX‬ا ‪ , 8‬ت ا &'! ‪ ،‬و‪1 %  2‬ﺕ‪ I‬ذ ا‪K‬ﺝاءات ا ‪ 1 'R‬ج ا اع و‪B‬د ‪c‬‬
‫? رة   او  ; ا  ‪ .‬و ‪ R8‬ﺕ‪ mI‬ا‪K‬ﺝاءات ا
ﺕ! ‪ S‬ا ;‪ R‬ت   <

‫ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م اﺕ‪ I‬ذه ‪:
 8‬‬

‫‪٧٠‬‬
‫أ ج آ زو  
ا & "
 ا ﺹ ص وا ‪ - R‬وا ‪8‬اد ا ‪ &298‬وذو ‪+‬د‬ ‫•‬
‫اوآ
ﺕ'‪. C‬‬
‫ا ج د ‪b‬ل 
ا & "
 ا ‪ - R‬وا ‪8‬اد ا !  وذو ‪+‬د ﺱ

‪.‬‬ ‫•‬
‫ا ج ز ت   ا ‪6‬دة و‪.   > c‬‬ ‫•‬
‫ﺕ‪ r'I‬آ‪ 8‬ا ‪ 'I8‬ت ا @‪ ,‬ا & ﺕ‪ 8  6‬ا ' ‪.‬‬ ‫•‬
‫ ‪ +,‬ا ‪ -b‬ه‪ dX‬ا ‪,‬د اﺕ‪ I‬ذ اﺝاءات آ@ة  ‪ B‬ا ‪ 
< 8‬ا وط ا  ر ا
ﺕ! ‪S‬‬
‫‪ %‬ا ;‪ R‬ت و&‪ 84‬ت ا  ‪ .‬و ا & ﺡ ا ‪+8‬ﺉ < ن ا‪K‬ﺝاءات ا
آ ن  ا !
‪D‬‬
‫ا ‪
< 8‬اﺕ‪ I‬ذه ه
& ء ا ‪  + b8‬وﺡ‪+‬ات ا ‪ . 6 8‬و ' <‪ +,‬آ ن ا‪K‬ﺝاء ا ﺉ‪
9‬ا‪K‬ول‬
‫ا ‪X‬ي ‪16‬ت ا ‪ i‬ا ‪
< 8‬ه ا ‪  - B %‬ﺱ‪ B 2 C‬ت وﺡ‪+‬ات ا ;‪ Reformong 9‬وا ‪9R‬‬
‫‪ Cracking‬وا ‪+%‬رﺝ ‪ Hydrogenation‬وا‪K‬زة ‪ Isomerization‬ا   ‪ ، % +‬وﺕ! ‬
‫اداءه   ! ت ا وط ا ‪ D ?8‬اﺹ' ت ا ‪ , 8‬ت ا &'! ‪ .‬ا‪ K‬ا ‪ i‬ﺡ <‪ 8‬‬
‫‪1 +‬ن ه‪ dX‬ا‪K‬ﺝاءات وﺡ‪+‬ه ‪K‬ﺕ‪
'R‬وان ا‪ & S! K‬ء ا‪+‬اد ا"ى  ه‪ dX‬ا ﺡ‪+‬ات ‪،‬‬
‫و<
'‪ V‬ا ‪ & -B‬ء اﺝ ل ﺝ‪+ +‬ة  وﺡ‪+‬ات ا ‪ . 6 8‬و ' ا"‪X‬ت ا ‪
< 8‬ﺕع & ء‬
‫وﺡ‪+‬ات ﺝ‪+ +‬ة آﺡ‪+‬ات ا ‪    9R‬ا ‪ + 98‬ا ‪ 9‬ﺉ ‪Fluidized Catalytic Cracking‬‬
‫ووﺡ‪+‬ات ا‪ Alkylation R K‬و‪c‬ه ‪.‬‬

‫ا? < ا ‪  D‬ﺕ‪+,‬م <‪ +,‬ا"‪X‬ت  <


ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ﺕ!ر وﺡ‪+‬ات  ‪ 6‬ا‪ >  K‬ت وا &' ت ا

‫ﺕ&!‪ ، %& j‬ﺡ ‪ D‬ان ا‪K‬ﺝ ل ا ‪+ +6‬ة  وﺡ‪+‬ات  ‪ 6‬ا ‪ d 8‬ا ‪  ,<+ 8‬ا ‪ D
< 8‬ﺱ‬
‫ا ‪ @8‬ل ‪ +B‬ارﺕ‪ -,‬ا ‪ 9 D‬ى ﺝ  ا ‪ d 8‬ا ‪  B %& ,!&8‬ﺡ ‪/ D‬ﺱ ‪+I‬ام ا ي آ‪ 8‬ء‬
‫ﺹ ‪ q‬ب ‪ .‬آ‪ 8‬ا"‪X‬ت  <
ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م "ﺹ <
ا ‪+‬ول ا ‪ +, 8‬ﺕ ‪  4 C‬ﺕ‪ 6‬‬
‫" ﺹ ;‪ Y‬ا"‪X‬ت ا ‪ %<
< 8‬ﺕ‪+‬و وآ ‪ %‬ﺡ‪+‬اﺉ‪ &c j‬ء و ‪ ، C  -9‬و‪ +B‬اﺹ;‪ -‬ه‪dX‬‬
‫ا ‪
< 8‬ﺕ‪
< 8  D89‬ا ‪fI‬اء ‪ Green Refinaries‬آ&   ‪+‬م ﺕ @‪.  %‬‬

‫‪ -٢‬ا‪ $‬ام ﺏ اﺉ* ا‪##‬د ‪.‬‬


‫ ‪ +,‬ا"‪ X‬ا‪ 9 K‬ن ‪ +‬ﺕ' ‪  :B‬آ ا ث ;‪+  Y‬اﺉ او  در ﺝ‪+ +‬ة و ‪B ! '4‬‬
‫ ‪ R8‬ان ﺕ; ; ا‪ K‬اع ا ‪   +,‬ا ‪B‬د ‪ .‬وه& ك ‪+‬ة ا اع  ‪+‬اﺉ ا ‪B‬د ا &‪ '4‬ا

‫ ‪ R8‬ان ﺕض  ا اع ا ‪B‬د ا ‪  +,‬وا
ﺕ ‪ 'I  b8‬ض ‪ S9‬ا  ث ا ‪ >8‬ت &‪ . %‬ان‬
‫‪  :9B‬ه‪ dX‬ا‪ K‬اع ا>‪ -‬ﺝ‪+‬وا‪ d‬وا"‪+I 9 X‬م ‪ ! D‬ق واﺱ‪
< ، C‬ﺡ ان ا ‪ :9,‬ا‪K "K‬زال‬
‫<
ﺡ ا ;‪ Y‬وا !  ‪ .‬و<‪
 8‬اﺱ اض ‪K‬ه‪ :‬ه‪ dX‬ا ‪+‬اﺉ ‪.‬‬

‫أ‪ -‬ا
? ﻥ‪#‬ل ‪: Methanol‬‬
‫ا ‪ @8‬ل ه و‪B‬د آ;
ﺕآ‪ i‬ا ‪ 8R‬وي ‪ . CH3OH‬وآ‪B‬د ‪ 9  +‬رات ‪ 8 9‬‬
‫‪ ##‬ه‪X##‬ا ا ‪##B‬د ‪ ،‬ا‪K‬ول ‪ M-85 i## b##‬وه‪##R T##" ##‬ن ‪ 85% ##‬آ;‪##‬ل @‪
##‬و‪15%‬‬
‫آ زو  ‪ ،‬وا @
‪ M-100‬وه آ;ل ‪ 100% 9&
,‬وا ‪ i 1 +, 8‬ﺱ‪R‬ن و‪B‬د ا ‪. , 98‬‬
‫و‪ D‬ا &! ق ا ‪ 6‬ري & ( ا ‪ @8‬ل  ‪ c‬ز ا ‪) Synthesis Gas  #R‬ا ‪X#‬ي ه‪# T#" #‬‬
‫‪ ###c‬زي ا ‪+###%‬روﺝ واول اوآ‪ +9###‬ا ‪###R‬ن( ﺝ‪###‬د  ‪ . + 9### ###‬و &‪ ###c ( # #‬ز ا ‪ ###R‬‬
‫‪ -< , ! Synthesis Gas‬ﺕو‪  (Fischer – Tropsch) s‬اد  و ‪ #@ #‬ا ‪ #P‬ز‬
‫ا !
او ‪ #'I‬ت ‪ #8‬ا ‪ ، #!,‬او ‪# #‬اد ‪  #c‬و ‪ #@ #‬ا ';‪ . :#‬ان ا ‪ #‬ث ا ‪#8‬اد‬
‫ا ‪ f‬رة  و‪#B‬د ا ‪ #@8‬ل ه‪# #‬رة  ‪ #‬ا‪ # #B‬ا ‪ #R‬زو  ‪ +#&< .‬اﺱ‪+I #‬ام و‪#B‬د ‪M-85‬‬
‫ﺕ‪R‬ن ا ‪8‬اد ا ‪ @&8‬ا‪ 9& B‬ﺕ اوح ‪ # 30 -50 % #‬ا ‪#8‬اد ا ‪ "+# # R8‬ن ‪ ،‬و‪ 9#‬و ‬
‫ﺕ‪ ##R ## ,‬زو   &‪/ 9##‬آ ﺱ‪ +##‬ا & وﺝ&‪ ##‬وا ‪+##%‬روآ ت ‪ .‬ا‪ B+## 9##&  ##‬ﺉ‪ j‬ا ‪##8‬اد‬

‫‪٧١‬‬
‫)‪ (PM‬ا ‪ 29 98‬ن <‪
%‬ﺕ&‪ 9& Y‬ا‪+8 B‬ل ‪ +& 50 %‬اﺱ ‪+I‬ام و‪#B‬د ‪ M-85‬وﺕ&‪+#‬م‬
‫ﺕ‪ +&  8‬اﺱ ‪+I‬ام و‪B‬د ‪ . M-100‬ا  &‪  K 9‬ث ‪ c‬ز اول اوآ‪ +9‬ا ‪R‬ن <‪ 9 %‬وي او‬
‫اآ@‪ ## /##B ##‬و‪##B‬د ا ‪ ##R‬زو  ‪ .‬وا ‪ ##@8‬ل ‪ ##‬دة ﺱ‪  ##‬ﺕ‪ D## >h##‬ا ‪ +##6‬وا &‪ ##‬ن وا ‪ ##%6‬ز‬
‫ا ‪ .
8f%‬وا ! ‪ #B‬ا ;ار ‪ #@8 #‬ل ﺕ‪ #‬دل ﺕ‪ ]# # ,‬ا ! ‪ #B‬ا ;ار ‪ #R #‬زو  ‪ ،‬ا‪ K‬ان‬
‫ﺝدة اﺡ ا‪ iB‬ا<‪  f‬ا ‪ R‬زو  )ا ‪+‬د ا‪K‬وآ
‪B‬د ‪ M-85‬ه‪ . (102‬و‪K‬ﺕ; ‪ #‬ج ا ‪ 9#‬رة‬
‫ا  د  ا ‪ D#‬ﺕ;‪  #‬رﺉ‪K
9#‬ﺝ‪ #‬ان ﺕ‪#B #8‬د ا ‪ #@8‬ل ‪ ،‬ا‪ K‬ا ‪ S#6 i#‬ا ‪ # D# S#P‬آ‬
‫ا ‪1‬آ ا
‪ %9‬ه‪X‬ا ا ‪B‬د ‪ r‬ا ‪ 8‬دن @ ا &; س وا‪&8 K‬م و‪c‬ه ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ا)? ﻥ‪#‬ل ‪: Ethanol‬‬


‫ه‪X‬ا ا &ع  ا ‪B‬د ه ا ‪ f‬و‪B‬د آ;
ﺕآ‪ i‬ا ‪ 8R‬وي ‪ ، C2H5OH‬وه وف‬
‫و‪ 8 9‬آ‪B‬د &‪ X‬اوا" ا ‪,‬ن ا ﺱ‪ .  C‬وه ‪@R 8 9‬ة <
ا ‪ -B‬ا ; ? آ‪B‬د‬
‫ ‪ 9‬رات <
ا ‪  + +‬ا ‪+‬ان @ ا از  ا
ﺝ‪ %< +‬ﺡ‪+‬ه ﺡا
ار ‪  /‬ﺱ رة‬
‫ﺕ‪X% 9‬ا ا ‪B‬د ‪ .‬و & ( ا‪ @ K‬ل <
ا‪ Sc‬ا ‪+‬ان اﺱ! ﺕ‪ 8I‬ا ‪8‬اد ا ‪  R9‬وا ‪9‬ز ‬
‫)@ ا ‪X‬رة( و  ‪ i 1 +,‬ﺱ& ( <
ا ‪  , 98‬ا ‪ SI‬وا ‪ 'I8‬ت ا ‪b‬را رة رﺉ‪. 9‬‬
‫وآ‪ 8‬ه ا ; ل  &‪ @8 9‬ل <‪1‬ن ه& ك   و‪B‬د ا‪ @ K‬ل ‪ 85%) E-85 ،‬ا @ ل و‬
‫‪ 15%‬آ زو ( وه ا &ع ا  ﺉ‪ C‬ا ‪ i& 8 98‬آ‪B‬د ‪8‬آ ت ‪ ،‬و ‪ E-100‬ا ‪X‬ي ه آ;ل‬
‫ ‪ . 100%
,‬و ﺡ ا‪  K‬ث <‪1‬ن ا‪ @ K‬ل اذا  ‪B‬رن  ‪ R‬زو  <‪30 – 50 % Y %‬‬
‫آ‪ 8‬ا‪  B‬ا ‪8‬اد ا ‪ "+ 98‬ن ‪ ،‬و ‪ 50%‬آ‪ 8‬ا‪8  B‬م ا ‪8‬اد ا ‪ . Toxics  9‬آ‪ 8‬‬
‫ه ‪ Y‬آ‪  B 8‬ا‪+ % + K‬ات ا ‪X‬ي ‪ R8‬ا ‪!9‬ة ‪/"  i‬ل ‪ S‬اﺝ‪b%‬ة ﺕ; ‬
‫ﺕ‪    8‬ا ‪
< Advanced Catalytic Converters + 98‬ا ‪8‬آ ‪ .‬و ; ي ا‪ @ K‬ل‬
‫‪ B 2 D‬ﺡار  ﺕ دل >@
‪ B 2‬ا ‪ R‬زو  ‪
& 8‬ان ا ‪ 9‬رة ا
ﺕ‪ 8 9‬ا‪ @ K‬ل آ‪B‬د‬
‫ﺕ‪
@> C!,‬ا ‪ < 98‬ا
ﺕ‪ V' C %!,‬ا ‪ 8R‬ا ‪  < R8‬ا ‪ R‬زو  ‪ ،‬ا‪ K‬ان اﺡ ا‪
< iB‬‬
‫ا ‪;8‬ك اآ@  ‪ .‬و‪K‬ﺝ ﺕ;‪ 9‬اداﺉ‪1< i‬ن ا ‪B‬د ا  ﺉ‪ C‬ا‪K‬ﺱ ‪ 8‬ل &‪ i‬ه و‪B‬د ‪ E-85‬ا ‪X‬ي‬
‫ ;‪ V' 8‬ا ! ‪ B‬ا ;ار  ‪ R‬زو  ﺕ‪ .  ,‬وآ‪ 8‬ه ا ; ل ‪ C‬ا ‪ @8‬ل <‪ S9 %‬ا ‪ f‬‬
‫ﺕ‪1‬آ ‪ r‬ا ‪ 8‬دن @ ا &; س وا‪&8 K‬م وا ‪ W b‬وا ﺹ ص وا ‪9&P8‬م ‪ S! 8‬ا ‪SP‬‬
‫‪ D‬ه‪ dX‬ا ‪ +& R8‬ﺹ&‪ C‬ا ‪ 9‬رات ا
ﺕ‪ i 8‬آ‪B‬د ‪ .‬وا ‪ @8‬ل  ا & ﺡ ا‪  BK‬د ‬
‫و‪B‬د ر"‪" m‬ﺹ اذا ﺹ&‪  C‬ا ‪8‬اد ا ‪9‬ز  آ ‪X‬رة او  ا ‪ 'I8‬ت ا ‪b‬را ا ‪&P‬‬
‫ ‪8‬اد ا ‪9‬ز  ‪ .‬و ‰ ﺱ ا ‪ P‬ن  ا‪ @ K‬ل ا &‪
,‬آ‪B‬د )‪
< (E-100‬ا ‪ K‬ت‬
‫ا ‪+; 8‬ة ‪ ، 1.15 – 1.25 $/gal‬وه  دة  ‪+‬م ‪ C&8 Denatured‬اﺱ ‪ P i 8‬ا‪c‬اض‬
‫اﺱ ‪+I‬ا‪ i‬آ‪B‬د ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ا ر ا^‪/‬ﺏ ﺉ ‪: Batteries‬‬


‫ ا ‪#8‬وف ان ا ! ‪ #B‬ا ‪ Mechanical Power #R R8‬ا ‪/‬ز‪ W# ; #‬ا ‪ 9#‬رة ;‪#‬‬
‫‪  %‬ا ! ‪ B‬ا ‪ 8R‬و  ا ‪bI8‬و  <
ﺝ‪  b‬ت ا ‪B‬د &‪ +‬ﺡ‪ iB‬دا" ا ‪;8‬ك ‪ .‬و ; ه‪X‬ا‬
‫ا‪ C K‬ﺝ‪ C8‬ا اع ا ‪B‬د ا
 ذآه ‪ .‬ا‪ K‬ان ه& ك ‪+‬ر ا" ‪ i /"  R8‬ا ;ل‬
‫‪ D##‬ا ! ‪ ##B‬ا ‪ ##R R8‬ه‪ ##‬ا ! ‪ ##B‬ا ‪ %R‬ﺉ‪ . ##‬وﺕ& ‪ ( #‬ا ! ‪ ##B‬ا ‪ %R‬ﺉ‪ ##!; ## ##‬ت ?‪8I##‬‬
‫ﺕ‪+I 9‬م ا اع ‪  ' I‬ا ‪B‬د آ ';‪ :‬او ا ‪ #P‬ز ا !‪
#‬او ا ‪ , #8‬ت ا  و ‪ ، #‬آ‪ #8‬ان ه&‪ #‬ك‬
‫ا ‪ !;8‬ت ا &و  ا
ﺕ& ( ا ! ‪ B‬ا ‪ %R‬ﺉ  ا ! ‪ B‬ا &و  ‪ .‬ا <
ا ‪ 9‬رات < ‪ :‬ا ;ل‬
‫‪ D#‬ا ! ‪ #B‬ا ‪ %R‬ﺉ‪/#" # #‬ل ! ر ‪ #‬ت ‪ #K # B‬دة ا ‪Rechargeable Batteries ;#‬‬
‫وا
ﺕ‪ 8‬آ‪bI‬ان ! ‪ #B‬ا ‪ %R‬ﺉ‪ . #‬و‪ # :c #‬ان اﺱ‪+I #‬ام ا ! ر ‪ #‬ا ‪ %R‬ﺉ‪ #‬آ‪+#8‬ر‬
‫ ! ‪
##< ##B‬ا ‪ 9##‬رات ‪ ## K‬ﺡ‪ i‬اي ا ‪ ###‬ث ‪##8‬اد ا ‪ f##‬رة ‪ ##‬او ‪ ;##‬ا  ‪ ، ###‬ا‪ K‬ان‬
‫ا‪ >  K‬ت ا
ﺕ&!‪ #!;  j‬ت ﺕ ‪ +#‬ا ! ‪ #B‬ا ‪ %R‬ﺉ‪ #R8 #‬ان ﺕ;‪  #c R# S9#‬ﺵ‪#‬‬
‫‪ D‬ه‪X‬ا ا &ع  ا‪K‬ﺱ ‪+I‬ا ت ‪R ،‬ن ه‪ dX‬ا ! ‪ B‬ا ‪ %R‬ﺉ ه‪
#‬ا ‪
#‬ﺱ‪bI #‬ن <‪
#‬ا &‪
#< # %‬‬

‫‪٧٢‬‬
‫! ر  ا ‪ 9‬رة ‪ .‬ا  ا & ﺡ ا‪  BK‬د  <‪1‬ن آ' ‪ C!B‬ا ‪ 8‬ا اﺡ‪ #B !  +‬ا ‪ %R‬ﺉ‪+#8  #‬‬
‫‪+ D‬ة ا &‪ %‬آ' ءة ا ‪ 9‬رة وﺱ ا ﺡ‪+‬ة ا ‪ %R‬ﺉ‪ #‬ا ‪
#‬ﺕ‪b#I‬ن <‪
#‬ا ! ر ‪ . #‬آ‪ #8‬ان‬
‫‪ 8‬ا ! ر  وآ' اﺱ ‪+‬ا ‪ S6 %‬ان ‪ X"h‬ا ‪ 4& f‬ا‪  K‬ر &‪ +‬دراﺱ ا ‪+6‬وى ا‪  BK‬د ‬
‫ ‪X%‬ا ا &‪#‬ع ‪ #‬ا‪K‬ﺱ‪+I #‬ام ‪K ،‬ن ‪ #8‬ا ! ر ‪ #‬ت ا ‪
#‬ﺕ‪#P 8 9#‬ض "‪b#‬ن ا ! ‪ #B‬ا ‪ %R‬ﺉ‪#‬‬
‫ اوح  ‪ ! $ 2000 -$ 3000‬ر ت ا ﺹ ص ا ; ‪ f‬و  ا ‪ D‬ﺡا
‪$ 15,000‬‬
‫ ! ر ت ا &‪ . R‬وه& ك ا ا" ‪ S6‬ان ‪ D9& K‬ا ‪ f‬ه ا ;‪ 9‬ر آ' ا ‪  #‬ا وﺕ&‪، #‬‬
‫اذ ‪K‬ﺕ; ‪ ##‬ج ا ‪ 9##‬رة ا ‪ %R‬ﺉ‪ ##‬ا ‪ D##‬ز ‪ -##‬ا ‪##;8‬ك و‪ K‬ا ‪ D##‬ز ‪; ##B -##‬آ‪ ##‬و‪ K‬ا ‪## < D##‬ات‬
‫و‪c‬ه ‪K ،‬ن ﺕ ‪ +‬ا ;آ ‪ j 2  :‬ﺕرآ‪ %‬ﺉ
‪ .‬وﺕ ‪ +#8‬ا ‪ < 9#8‬ا ‪ 9# #R8
#‬رة‬
‫ان ﺕ‪1 %!,‬ﺱ ‪+I‬ام ا ! ر  ‪ D‬وزن ا ‪ 9‬رة و‪+‬د ا ! ر ت ا
ﺕ;‪ D< . %8‬ﺱ ا ‪ @8‬ل‬
‫اﺱ ‪ ! -8‬ر  واﺡ‪+‬ة  ع ! ر  ا ﺹ ص ا ; ‪ f‬ا ‪  -6‬م ‪ 9# 1999‬ﺱ‪ #‬رة‬
‫& < ‪ :‬ﺕ‪ 69‬ا‪ !, < 9 DB‬وآ ‪+#; -#‬ود ‪ . # 72‬ا‪ ! #‬ر ‪ #‬ا &‪ +#,< #R‬ﺕ‪#‬‬
‫ا ‪ < 98‬ا ‪ !,8‬ا ‪  + b  D‬ا ‪.  8‬‬

‫د‪ -‬ﺥ‪ 2‬ا‪##‬د ‪: Fuel Cell‬‬


‫ﺕ‪ " 8‬ا ‪B‬د ‪ Fuel Cell‬ا
ه
ﺕ;‪ -‬ا !  ﺡ ‪+#8 #‬أ ﺕ; ‪ #‬ا ! ‪ #B‬ا ‪ 8R‬و ‪ #‬ا ‪D#‬‬
‫‪ B 2‬آ‪ %‬ﺉ ا
ﺕ; ‪ %‬ا ‪ 9‬رة ‪ +‬ذ ‪ W‬ا ‪ ، R R B 2 D‬و  ‪ +,‬ان ه‪X‬ا ا &ع  ا ‪ /I‬‬
‫ﺱ‪ "+##‬ا &!‪ ##‬ق ا ‪ ##6‬ري ‪ ## +## ##‬م ‪ . 2005‬و ‪ ##"
##< : #‬ا ‪##B‬د ' ‪ ##‬ا ‪+##%‬روﺝ ‪C##‬‬
‫ا‪K‬وآ‪ ## K 69##‬ج ا ‪ ##8‬ء ‪ C##‬ﺕ;‪##‬ر آ‪ ##8‬آ‪##‬ة ‪ ##‬ا ‪ %R‬ﺉ‪ ##‬وا ;‪##‬ارة ‪ .‬و ‪##R‬ن ‪+##‬ر‬
‫ا ‪+##%‬روﺝ ‪ ##‬ا ‪ ##P‬ز ا !‪
##‬او ا ‪ ##R‬زو  او اﺡ‪ +##‬ا ‪K##;R‬ت ‪ ،‬ا‪+## ##‬ر ا‪K‬وآ‪##%< 69##‬‬
‫ا ‪%‬اء ‪ .‬و‪ K‬ﺕ‪+‬ر ا  > ت  " ا ‪B‬د ا
ﺕ‪+I 9‬م ا ‪+%‬روﺝ ﺱى ‪ I‬ر ا ‪ 8‬ء وا ;ارة‬
‫<‪ ، T,‬ا‪ K‬ان ا‪ >  K‬ت ا ‪  P‬ﺵة ا
ﺕ‪+‬ر ‪ #8 #‬ا ‪ #‬ج ا ‪+#%‬روﺝ ‪ #R8‬ان ﺕ;‪S9#‬‬
‫‪ D‬ه‪X‬ا ا &ع  ا‪K‬ﺱ ‪+I‬ام ‪ .‬ا <‪ mI 8‬ا ‪ 'R‬ا‪  BK‬د  < ‪ +8‬ه‪X‬ا ا‪ D K‬آ' ا ج‬
‫ا ‪+%‬روﺝ وا‪K‬وآ‪ 69‬ا ‪/‬زم  '  <
ا ‪. I‬‬

‫هـ‪ -‬ا‪ /‬روﺝ‪: Hydrogen G‬‬


‫ان اﺱ ‪+I‬ام ا ‪+%‬روﺝ ‪  R‬ﺵ آ‪B‬د ‪K‬زال <
‪2‬ر ا ;‪ Y‬ا !‪ #‬ي و ‪ "+# :#‬آ‪#B‬د‬
‫& <‪ , V‬ا اع ا ‪#B‬د ‪ . +#‬وا ‪+#%‬روﺝ ‪ #c‬ز <‪
#‬ا ‪#4‬وف ا ‪ # 6‬ا‪  K‬د ‪TP#? # #‬‬
‫وﺡ‪#‬ارة ‪ ،‬وه‪ #c ##‬ﺱ‪ ##‬م ‪ ، Non-Toxic‬ا"‪ # ]##‬ا ‪##%‬اء ‪+#‬د ﺱ‪  ##‬ا ‪ D##‬ا‪
#‬ا ‪+##& ##6‬‬
‫ﺡ‪+‬وث اي ﺕ‪9‬ب ‪ . i‬آ‪ :‬ان ‪ i‬ا ‪ D  ,‬ازاﺡ ا ‪%‬اء <‪
#‬ا ;‪ b#‬ا ‪X#‬ي ‪h# #8 iP#‬دي ا ‪D#‬‬
‫ا‪ & "p‬ق ‪ +& Asphyxiation‬ا ض ا ‪ 8‬ﺵ ‪ . i‬وا ‪+%‬روﺝ  دة ﺵ‪+ +‬ة ا ‪/  ,‬ﺵ‪  #‬ل‬
‫و ‪ i‬ا ‪ D  ,‬ا‪K‬ﺡ اق ا‪ 6' K‬ري آ‪ #8‬ه‪ #‬ا‪ #R 9#&  #K‬زو  ‪ ،‬و ‪ #R8‬ان ﺕ‪ P 9#‬ه‪dX#‬‬
‫ا ‪ I‬ﺹ  ‪ j 2‬ﺡ‪) iB‬اآ‪+9‬ﺕ‪ (i‬دا" ;آ ت ا‪K‬ﺡ اق ا ‪+#‬ا"
 ‪ +#‬ا ! ‪ #B‬ا ‪#R R8‬‬
‫ﺡ‪ ## ( #& K Y##‬ه‪ dX##‬ا ‪ ##8‬ﺱ‪##‬ى ‪ ##I‬ر ا ‪ ##8‬ء ‪ ##8 ##6‬ا‪K‬آ‪+9##‬ة ‪ .‬و &‪ Y##‬ا ‪ ## f##‬ه‪dX##‬‬
‫ا ‪ ##8‬ا ‪ ## ##,‬اآ ﺱ‪ +##‬ا & ‪##‬وﺝ واول اوآ‪ +9##‬ا ‪##R‬ن و‪ r##‬ا ‪+##%‬روآ ت ا ‪##P‬‬
‫; ‪ S9 B‬اﺡ اق آ‪  8‬ز ت ا ‪ - b‬ا ‪
< 8 98‬ا ‪;8‬ك ‪ C‬ا ‪B‬د ‪.‬‬

‫و ‪ R8‬ا ج ا ‪+%‬روﺝ  ‪+‬د  ا ‪ 8‬در @ ا ‪ #P‬ز ا !‪ ،


#‬ا ‪ #8‬ء ‪ ،‬ا‪ #@ K‬ل ‪ .‬وه&‪ #‬ك‬
‫‪ , 2‬ن رﺉ‪ 9‬ن ‪ 8 9‬ن ‪X%‬ا ا ‪P‬ض ه‪ (١) : 8‬ا ; ا ‪ #%R‬ﺉ
‪ #8‬ء ‪Electrolysis‬‬
‫)‪ #c # (٢‬ز ا ‪ Synthesis Gas  #R‬ا ‪X#‬ي ه‪ #c # T#" #‬زي )‪ (H2 + CO‬وا ‪X#‬ي &‪( #‬‬
‫‪+‬ور‪  d‬ا ‪ P‬ز ا !
‪ .‬و‪ S9‬ا‪  % K‬ا   وا ‪+ +‬ة ‪+#%‬روﺝ ه&‪ #‬ك ﺹ‪ #‬ت آ@‪#‬ة‬
‫<
اﺱ ‪ i 8‬آ‪B‬د ‪ 9‬رات ‪ ،‬وآ‪
< i b" 8 W X‬ا ‪ 9#‬رة اذا ‪#B #‬رن ‪ #,‬ا ‪#‬اع ا ‪#B‬د‬
‫ا ‪ 9##‬ﺉ ‪ .‬و‪ +##B‬ﺝ‪##‬ب "‪b##‬ن ا ‪+##%‬روﺝ ﺕ;‪ -##‬ا ‪ ، Compressed Hydrogen TPf##‬وآ‪W X##‬‬
‫آ‪+%‬روﺝ ﺱ ﺉ ‪ . Liquid Hydrogen‬آ‪ 8‬ﺝب ا ‪b" f‬ن ا ‪+%‬روﺝ  ‪ j 2‬ﺕ‪ #R‬‬

‫‪٧٣‬‬
@ #% ‫ ل ا‬8 #‫ اﺱ‬f# ‫ب ا‬#‫ ﺝ‬#8‫ آ‬. ‫ات‬+# ‫ر‬+%  D89# #
#< ‫ دن‬#8 ‫ ا‬r ‫ و‬i& ‫اﺹة‬
‫ رات‬9# ‫د‬#B‫
آ‬#2 ‫ ز‬#c 85% ‫روﺝ و‬+#‫ ه‬15% # ‫ن‬#R ‫د‬B‫ي ه و‬X ‫ ا‬Hythane
. d+##‫روﺝ ﺡ‬+##% ‫ ز ا‬##P ## ‫ ر‬, ‫ رة‬9## ‫ ا‬##"‫ن دا‬b##I ‫ ل ا‬##6
##< ##BK‫ ا‬D## f##<‫ ا‬i## R
##? ; ‫ ا‬-##B ‫
ا‬##< +##‫ﺕﺝ‬K‫
و‬## 6 ‫ ا‬Y##; ‫ر ا‬##2
##< ‫زال‬K ‫ رات‬9## ‫د‬##B‫روﺝ آ‬+##% ‫وا‬
. ‫د‬B ‫"ى  ا‬K‫ اع ا‬K‫ ا‬, C i‫ا‬+I ‫ اﺹ' ت اﺱ‬i ‫ ر‬,8 ,B‫ م د‬B‫ار‬

: Liquefied Natural Gas (LNG) *  + ,- 


*
 +   Dry Natural Gas ;  2  A  * + 2 * 5 A B  
 (  8(  ,   * % ? Ethane  >%  =4 Methane  > 
8  ! ( # , 8 ;  2  A  # . 5  # < $  
# . .  (% . /   /   ( -161oC )     
  ,  ,     *< , !  8 *' !   A 
/6< $  8(
6  A $ +  $' Cylinders
,   -+, (  5 +   (%   #  , 8( 
. #, 2  A  # ''< ' ' < <

: Compressed Natural Gas (CNG) +-.  + ,- ,


A< / Dry Natural Gas ;  2  A B 14 2  / 2  A 
$ A #  (200 Bar . ,  ) 3000 – 3600 Psi   2 ( / 
 )( A B   . 4 36 2 A  * 6' 8(
6 1 ?  * 4   >+
. =, 2( *  5 ,% #E F @ * ; / 4 ?  )
 , 1  >  *
 +   #, 2  A  + / 2  A 
- 4   '  # '+ / 2  A  # , .  >%  4
 , 4+ CNG  #  , + . ! % ( * 
 ? *> G<  
8( $ 4  + - + 8( ,  9   , A #
.  , A 6'  >+ #/   * 6' % ? * #

: Liquefied Petroleum Gas (LPG) *  +0 ,-  /


$  2 / ? Butane    Propane    .A B  <  
B% 8( + 2  5 @ 8( .  4 ? # , 8 *    (%

##&,  ‫ ع‬## ‫ي‬X## ‫ ا‬i9##' ##‫ج ه‬## &8 ‫ا ا‬X##‫ وه‬. 8( 2A A   +

#! ‫ ز ا‬P ‫ﺉ ا‬b6‫    ﺕ‬98 ‫ ز ا &'!


ا‬P ‫ و & ( ا‬. ‫& زل‬8 ‫ <
ا‬W% 9 ‫ و‬Cylinders
D ‫ ا‬i ;  ‫  د‬K‫ <
درﺝ ت ا ;ارة ا‬TI ‫ ا‬VR :> ، ‫ ا و ن وا ﺕ ن‬%< '
‫ا‬
:
‫ ه‬%& 98 ‫ ز ا &'!
ا‬P ‫ ا ج ا‬R8 ‫>  در‬/> ‫ وه& ك‬. ‫ﺱ ﺉ‬
. Associated Natural Gas S‫ ﺡ‬8 ‫ زا !
ا‬P ‫( ا‬١)
. Non-Associated Natural Gas ; ‫ ز ا !
ا‬P ‫( ا‬٢)
. Refining Gases ' ‫ زات ا‬c (٣)
# , 2  - + $' / 2  LPG #, 26 A  A< # ) 
.  5 8(  $ + /   ,  ? #A 

٧٤
‫‪ -٣‬اﻥ‪ $‬ج اﻥ‪#‬اع و‪#‬د ﻥ‪
2 b‬آ ت ﻡ‪ G‬ﻡ‪ +‬در ` ﺕ'‪.  2‬‬
‫آ‪ 8‬ان ا‪ 9 K‬ن ‪ +B‬ا"‪
< X‬ﺕ!  <  ت ﺕ' ا &'‪ T‬ا ‪ I‬م ‪ K‬ج ا اع ‪ 8‬زة  ا ‪B‬د‬
‫‪ B‬ا ‪  >1‬ا  ‪ ،‬وآ‪ W X‬ا ‪ 6‬د ا اع و‪B‬د ‪ '4‬آ‪+‬اﺉ ‪ K‬اع ا ‪B‬د ا ‪ i 1< ،  +,‬ا"‪X‬‬
‫ '‪
< R‬ا ج ا اع و‪B‬د  ‪ / %‬اع ا ‪  +,‬و ‪   R‬در ‪ c‬ﺕ‪. (!' c)  +,‬‬
‫وﺕ ‪ b8‬ه‪ dX‬ا‪ K‬اع ا ‪  >+; 98‬ا‪ K‬اع ا‪K‬ﺹ ‪ 'R‬ﺉ ‪ %‬ا   و‪ B‬ا‪ >  K‬ت ا ‪ f‬رة &‪، %‬‬
‫و<‪
 8‬اﺱ اض ‪K‬ه‪ :‬ه‪ dX‬ا !ق ‪.‬‬

‫أ‪ 'Y -‬ﺕ‪ *#%‬ا ز ا‪ 5‬ا[ ‪#‬اﺉ* )‪: Gas to Liquids (GTL‬‬
‫ ‪+I 9‬م !‪ q‬ﺕ;  ا ‪ P‬ز ا ‪ D‬ﺱاﺉ رة   ﺹ] ا ;  ا ‪ 8R‬وي ‪ P‬ز‬
‫ا !
‪ Natural Gas‬ا ‪ 6 & D‬ت ه‪+‬روآ  ﺱ ﺉ ‪ ] I8‬ا ا‪ @ %‬ا ‪ , 8‬ت‬
‫ا ‪B‬د  ا ‪ 9‬ﺉ ‪ ، Liquid Fuels‬ا ‪;R‬ل ا ‪ ، Methanol
@8‬ا ‪8‬اد ا  وآ‪ 8‬و ‬
‫‪ Petrochemicals‬و‪c‬ه ‪ .‬و ‪ , ! R8‬ا ـ ‪ GTL‬ﺕ;  ‪  9‬ة و‪ 8%‬‬
‫ا‪K‬ﺡ  ‪ 2‬ت ا ‪ P‬ز  وا ج  ت ا ‪   /‬ا ا ‪9‬اﺉ  ا ‪ , 8‬ت ا &'! @‬
‫ا ‪ R‬زو  )&‪  b‬ا ‪ 9‬رات( وو‪B‬د ا ‪b +‬ل و‪ r‬ا ‪ , 8‬ت ا‪"K‬ى ‪ .‬وﺕ;‪ 8 +‬ا ـ ‪GTL‬‬
‫ ا ‪>1‬ات ا ‪ f‬رة   ا & ﺕ‪ 8  6‬ﺡق ا ‪ P‬ز ا !
‪ ،‬آ‪ 8‬ا ‪ %‬ﺕ‪  b‬ا ‪ ]R‬ا

‫ﺕ !‪ @ %‬ه‪ dX‬ا‪K‬ﺝاءات وﺕ‪1 %'u‬ﺕ‪ d 6‬ا ج ﺱاﺉ >‪/  B &8‬ﺱ ‪+I‬ام آ‪B‬د او آ‪1‬ﺱ س‬
‫ &  ت & ‪ D< .‬ﺱ ا ‪ @8‬ل ‪R‬ن ا ‪b +‬ل ا & ﺕ(  ‪ 8‬ا ـ ‪ '4 GTL‬وذو ﺝدة‬
‫اﺡ ا‪   B‬و<
'‪ V‬ا ‪ " -B‬ل ﺕ‪   ,‬ا ‪ - R‬او  اي  ا ‪ 8‬دن ا‪"K‬ى ا ‪8898‬‬
‫  ‪ 9 ‰ < .‬ا ‪
< - R‬ا ‪b +‬ل ا & 
‪ D‬ﺱ ا ‪ @8‬ل ا‪  1 ppm (wt.)  B‬زن‬
‫‪ ,‬ر  ‪+,8‬ار )‪
< 50 ppm (wt.‬ا ‪b +‬ل ا ‪+,‬ي ‪ 8‬ان وآ  ﺡ‪  8‬ا  ا‪R K‬‬
‫)‪ (EPA‬ﺕ&] ا ‪b +‬ل ‪ i 1‬و‪B‬د ‪ ]4‬اذا آ ‪ 9 -‬ا ‪K i< - R‬ﺕ‪15 ppm (wt.)  + b‬‬
‫‪ .‬آ‪ 8‬ﺕ‰ ‪ 9‬ا ‪+%‬روآ ت ا‪K‬رو ﺕ )ا ! ت( <
ا ‪b +‬ل ا & 
ا‪1%  B‬‬
‫)‪ , (vol.‬ر  ـ )‪
< 35% (vol.‬ا ‪b +‬ل ا ‪+,‬ي ‪ ،‬وأن ا ‪+‬د ا ‪b +
9‬ل ا & 
‪+ b‬‬
‫ ‪ 6 K 8& 70‬وز ‪b + 45‬ل ا ‪+,‬ي ‪ .‬وا"ا <‪1‬ن & ‪ 6‬ت ‪ 8‬ﺕ;  ا ‪ P‬ز ا ‪ D‬ﺱاﺉ‬
‫‪/  B GTL‬ﺱ ‪+I‬ام ‪  R % 6  +‬ﺵآ‪B‬د ‪ ،‬او ‪ ,  C %!" R8‬ت ﺕ‪ 6‬‬
‫ﺕ' 'ط " م ذات ﺝدة وا‪ C< 2‬اﺹ' ﺕ‪ %‬وآ' ﺉ ‪ %‬ا‪K‬ﺡ ا‪ . B‬و 
@ ه‪X‬ا ا‪K‬ﺝاء‬
‫ﺵوط و ! ت ‪B‬ا  ا ;' ظ ‪ D‬ا  ا  ر ا
ﺕ'?‪ %‬ا ‪  @R‬ا ‪+‬ول ‪.‬‬

‫ب‪ -‬اﻥ‪ $‬ج ا ‪D‬ل ا‪#%‬ي ‪: Biodiesel‬‬


‫ا ‪b +‬ل ا ;ي ه و‪B‬د ﺱ رات & (  ا ‪# b‬ت وا ‪+#‬هن ا ‪ # #6 &8‬اﺹ‪ # #‬ﺕ
‪ ،‬اﺱ‪+I #‬م‬
‫‪K‬ول ة <
ﺝ&ب ا< ‪ B ,‬ا ;ب ا  ‪ #8‬ا @ ‪ #‬آ‪#B‬د ‪8‬آ‪ #‬ت ا @‪ . #,‬و‪ C#‬ا ‪# B i#‬‬
‫ ‪/‬ﺱ ‪ 8‬ل ا ‪ 8‬ﺵ آ‪B‬د ‪ 9‬رات آ‪ 8‬ه ا ; ل ‪B‬د ا ‪b +‬ل ا ‪X‬ي ه اﺡ‪ +‬ا ‪ , 8‬ت ا &'! ‪،‬‬
‫ا‪ K‬ان ا ‪ TI‬ا ‪/ i& f'8‬ﺱ ‪+I‬ام ‪X%‬ا ا ‪P‬ض ه ‪ 20%‬د ‪b‬ل ﺡي و ‪ 80%‬د ‪b‬ل '!
‪.‬‬
‫وا ‪b +##‬ل ا ;‪##‬ي ‪ ##‬دة ‪ ##c‬ﺱ‪ i## ،  ##‬درﺝ‪ ##‬و‪ ##  r##‬و‪##R K‬ن ‪ ##I‬ر‪C## ##%  ##!" d‬‬
‫ا ‪%‬اء‪ ،‬وه‪ dX‬ا ' ت ﺝ ‪/ f' i‬ﺱ ‪+I‬ام آ‪#B‬د  ‪X#‬ات ‪ '9#‬وا &‪/B #‬ت ا ; ‪ .#‬و ‪ # 8‬ز‬
‫ا ‪b +‬ل ا ;ي ا ‪1 f‬ن ا  ث ا ‪8‬اد ا ‪ f‬رة &‪ i‬ه ا‪ @R B‬اذا  ‪B‬رن  ‪b +‬ل ا‪  K‬دي‬
‫‪ Y## K ##%< ،‬ا‪ K‬آ‪ ## ##B ##8‬اول اوآ‪ +9##‬ا ‪##R‬ن وا ‪+##%‬روآ ت ا‪K‬رو ﺕ‪ ##‬آ‪ ##8‬ا ‪i##‬‬
‫‪ Y## K‬ا‪ K‬آ‪ ## Traces ##? ##8‬ا ‪##8‬اد ا ‪ . ## R‬ا‪ m##I ##8< ##‬ا‪K‬آ ﺱ‪ +##‬ا & وﺝ&‪##‬‬
‫< ‪  K‬ث &‪ i‬اآ@ ا‪ K‬ا ‪ R8 i‬ا ‪ D SP‬ه‪ dX‬ا & ﺡ  ‪ +# T? j 2‬اﺡ ‪#‬اق ا ‪#B‬د‬
‫ "‪/‬ل ﺕ‪; :8‬ك ه‪X‬ا ا &ع  ا ‪B‬د ‪ .‬و  ‪ +8‬ﺱ ا ‪b +‬ل ا ;ي ‪ D#‬اﺹ‪ #‬ا ‪# b‬ت‬
‫ا
& ( &‪ ، %‬و‪
8 R‬اوح ﺱ ا ‪ P‬ن ا اﺡ‪
#< i#& +‬ا ‪ -#B‬ا ; ?‪+#; #‬ود ‪$‬‬

‫‪٧٥‬‬
‫‪ ، 3.50‬و  ‪ +,‬ان ه‪X‬ا ا ‪ 9‬ﺱ‪ r'I‬آ@ا <
ا ‪" , 98‬ﺹ اذا اﺱ ‪ -8‬ا ‪ b‬ت ا & ﺕ‬
‫ا ‪ R% 9##8‬آ‪+##8‬ر ‪ .i##‬وا ‪ '##‬ت ا ;آ‪##B ##‬د ا ‪b +##‬ل ا ;‪##‬ي آ ! ‪ ##B‬ا ;ار ‪ ##‬وا ‪< 9##8‬‬
‫ا ‪ ## , ##!,8‬آ‪ i##& ## ##‬ﺕ‪ i ##‬ا ‪ D##‬ﺡ‪ +## +##‬و‪##B‬د ا ‪b +##‬ل ا &'!‪ ،
##‬آ‪ ##8‬ان ا ‪8‬آ‪ ##‬ا ‪
##‬‬
‫ﺕ‪ i+I 9‬ﺕ ‪ i‬آ ا ‪b +‬ل ا‪  K‬د  و‪ K‬ﺕ; ج ا ‪ D‬اي ﺕ; ﺝهي ‪X%‬ا ا ‪P‬ض ‪.‬‬

‫ج‪ 'Y -‬ﺕ‪ #‬ا ز )ا‪: Gasification (D$‬‬


‫ﺕف ‪ 8‬ﺕ ‪ +‬ا ‪ P‬ز )ا ‪ 8 % 1 Gasification ( bP‬اآ‪+9‬ة ﺝ‪b‬ﺉ ‪Partial‬‬
‫‪ Oxidation‬ﺕ‪  ; 8 9‬ا ‪B‬د ا ﺱƒ ‪ @ Dirty Fuel‬ا ';‪ ، Coal :‬ا ';‪ :‬ا &'!

‫‪ 'I ، Petroleum Coke‬ت ‪ 8‬ا ‪ ، Petroleum Residues !,‬وا ‪ 'I8‬ت ا ; ‬
‫‪ ، Biomass‬و‪c‬ه  ا ‪8‬اد ا ‪  R‬ا
‪ R8 K‬اﺱ ‪+I‬ا‪  R %‬ﺵ آ‪B‬د ‪ R8‬ﺉ‬
‫ا ‪ D‬و‪B‬د ‪ c‬زي ‪ ]4‬ذو اﺹ' ت ﺕ;‪ !  j,‬ت ‪ R 8‬ﺉ ا‪K‬ﺡ اق ا ‪+‬ا"
ا? < ا ‪D‬‬
‫ﺕ ﺵوط و ! ت ا ‪!9‬ة ‪ D‬ا‪ >  K‬ت ا ‪ f‬رة   ‪Environmental‬‬
‫‪X% . Emissions Standards‬ا <‪1‬ن ‪ 8‬ﺕ ‪ +‬ا ‪ P‬ز ﺕ!
‪ 8B‬ا ‪ D‬ا ‪B‬د ا ‪ : +‬او ا ‪,‬‬
‫ا ‪/"  8,‬ل ﺕ; ‪ i‬ا ‪ D‬و‪B‬د ‪ . j 9   B‬ان ا‪K‬ﺡ  ‪ 2‬ت ا ‪  8If‬ا ';‪ :‬ا ‪8‬ﺝدة <

‫ا‪K‬رض ﺕ‪ , 2  6‬ﺕ ‪ +‬ا ‪ P‬ز و >‪ :‬ﺕ; ‪ i‬ا ‪ D‬ﺱاﺉ و‪B‬د  ! ‪ ,‬ﺕ;  ا ‪ P‬ز ا ‪D‬‬
‫ﺱاﺉ ‪ GTL‬آ ﺡ‪ +‬اه‪ :‬ا ‪+‬اﺉ ا ‪ 8‬ﺡ ‪ K‬ج و‪B‬د وﺱ ﺉ ا ‪8‬اﺹ‪/‬ت &‪ +‬ارﺕ' ع اﺱ ر ا &'‪T‬‬
‫<
ا ‪ , 98‬او &‪ . if +‬ان ; ى ا ‪R‬ة ا‪K‬ر?  ا ';‪ :‬آ ﺝ‪+‬ا اذ ‪+,‬ر‬
‫;ا
‪ 984,453‬ن ‪1< W X 2‬ن  ‪ R8‬ا ﺝ‪  i‬ا ‪B‬د ا &‪ , ! ]4‬ا ‪ bP‬‬
‫‪ Gasification‬ه ه ﺉ ا ‪ . f‬آ‪ R8 8‬اﺱ ‪+I‬ام ا &' ت ا ‪  R‬آ ‪/‬ﺱ ‪ W‬و‪ ,‬‬
‫ا‪ 2K‬رات وز ت ا ‪ - b‬ا ‪ 8 98‬و‪c‬ه  ا ‪ 'I8‬ت ‪ K‬ج ا اع ‪  '4‬ا ‪B‬د‬
‫! ‪ ,‬ا ‪  bP‬ا ‪ . f‬و‪ +B‬اﺹ‪ q‬ه‪X‬ا ا‪ P K‬ﺡ‪b‬ا ‪1K‬س ‪  i‬ا‪K‬ه ‪ 8‬م ‪ +‬ﺕ‪+R‬س آ‪ 8‬ت‬
‫ه ﺉ  ه‪ dX‬ا &' ت <
ا ! ‪ .‬ان اﺱ ‪+I‬ام ه‪ dX‬ا ‪ 8‬در ‪ 8 C 8 6‬ا ‪, !  R‬‬
‫< – ﺕو‪ s‬ﺱ ‪R‬ن  ا ‪ 8‬ت ا ا‪+‬ة <
ا ‪ K , 98‬ج ا ‪B‬د ا &‪ ]4‬ا ‪/‬زم ﺱ ﺉ‪T‬‬
‫ا &‪ ,‬و ' ة ‪"  2‬ﺹ ‪f +‬ب ا &'‪. T‬‬

‫‪٧٦‬‬
‫ا‪ *+‬ا‪L $‬‬
‫ا
‪
b‬ت ا و وا)ﺕ  ت ا‪ $‬ﺕ‪ 5‬ﺏ ‬
‫‪ -١‬ا
‪
b‬ت ا و ا‪ $‬ﺕ‪ 5‬ﺏ ‪d‬ون ا ‪.‬‬
‫أ‪ -‬ﺏﻥ ﻡ‪ H‬ا)ﻡ ا
‪ %$‬ة ‪United Nations Environment Program 2‬‬
‫)‪: (UNEP‬‬
‫وه
&‪ 84&  ,@& 84‬ا‪ :K‬ا ‪+; 8‬ة ﺕ‪1‬ﺱ‪  -9‬م ‪ ، ١٩٧٢‬وه
ﺕ‪ @8‬ﺹت ا ‪84&8‬‬
‫ا ‪+‬و  <
آ  &
ا  ‪ .‬و ‪ 8‬ا  ( آ  ;'‪ b‬و‪+‬ا<‪ C‬و‪  %9‬و ( ‪z‬ﺱ ‪ 8‬ل‬
‫ا ;‪ 8 :R‬در ا ! ‪ 8f 8 B‬ا &‪ 8‬ا ‪  8 98‬ا  ‪ . 8‬و‪ 6 y‬ز ه‪X‬ا ا ‪+%‬ف ‪8‬‬
‫ا  ( ‪ C‬ﺕ‪ R‬واﺱ  ا آ ء ‪ 8f ،‬ذ ‪ W‬آ ت ا‪ :p‬ا ‪+; 8‬ة ا ‪ 84& ، ' I8‬ت‬
‫دو  ‪ ،‬ﺡ‪ R‬ت و‪ 84& ، &2‬ت ‪ c‬ﺡ‪ ، R‬ا ‪ !,‬ع ا ‪ I‬ص و&‪ 84‬ت ا ‪ C8 68‬ا ‪.
+8‬‬

‫ب‪ -‬ﻡ‪ 
b‬ا‪ %+‬ا‪: World Health Organization (WHO) 
 5‬‬
‫وه
اﺡ‪+‬ى وآ ‪K‬ت ا‪ :K‬ا ‪+; 8‬ة ا ‪ 6
< I 8‬ل ا ; ‪ .‬و‪ +B‬ﺕ‪1‬ﺱ‪ -9‬ه‪ dX‬ا ‪
< 84&8‬‬
‫ ‪ 9‬ن ‪ ،١٩٤٨ :‬وه‪ %<+‬ا ‪&8‬د ﺡ‪
<   S9‬دﺱ ره ه ان ﺕ‰ ﺝ‪ C8‬ا‪ :K‬ار<‪C‬‬
‫‪ 9‬ى ﺹ;
‪ . R8‬وﺕف ا ; <
&‪4‬ر ه‪ dX‬ا ‪ % 1 84&8‬ﺡ   اآ ‪ 8‬ل ا ‪/9‬‬
‫ا ‪  +‬وا ‪ ,‬وا‪K‬ﺝ ‪6 K ،  8‬د ا ‪  I‬ا ‪8‬ض وا ‪ . b6‬وﺕ ‪R‬ن ا ‪ f  84&8‬‬
‫‪ ١٩٢‬دو  ‪ .‬وﺕ&
ه‪ dX‬ا ‪ 2  8? 84&8‬ﺕ‪h %‬ون ا  ‪ % R‬اﺡ‪ +‬ﺝا ‪ S‬ا ; ة ا ‪8%8‬‬
‫وا ‪>h8‬ة ‪ D‬ا ; ا   ‪.‬‬

‫ج‪ -‬وآ 
 ا ا)ﻡ^ )‪: Environment Protection Agency (EPA‬‬
‫وه
&‪ 84‬ا ‪ R‬ﺕ‪1‬ﺱ‪  -9‬م ‪ % R C, ١٩٧٠‬ا ﺉ‪
<
9‬ا  ﺹ‪ 8‬واﺵ&! وﺕ‪ :f‬اآ@‬
‫ ‪ ] I
<   ١٨٠٠٠‬ارﺝ ء ا ‪ K‬ت ا ‪+; 8‬ة ا‪ :%' R K‬ﺕ‪   ,‬ا ‪+&%8‬ﺱ‬
‫وذوي ا‪  "K‬ﺹ ت ا ‪ 8‬و ‪ % +‬اآ@  ‪  I ١٢‬ﺕ; 
‪ .‬ان ا ‪ 8%8‬ا ﺉ‪dX% 9‬‬
‫ا آ  ه
ﺡ‪  8‬ا  وﺹ; ا‪<K‬اد  آ ا اع ا ‪ !I‬ا ‪X‬ي ‪+%‬ده‪ . 8‬وﺕ‪ 8‬ا ‪84&8‬‬
‫ﺕ;‪ -‬ﺵ ر  "اﺝ  ا ‪ ]4‬واآ@ﺹ; ‪ S‬ا‪ .
R K‬و أس ا آ  ‪  +‬‬
‫‪  R‬ش  ‪ B‬رﺉ‪ V‬ا ‪ K‬ت ا ‪+; 8‬ة ا‪ . R K‬و‪ +B‬ﺵ‪ -‬وآ  ﺡ‪  8‬ا  ا‪R K‬‬
‫ا ‪  + +‬ا ‪,‬ا  وا اﺉ‪ q‬ا
ﺕ;‪+‬د ‪  9‬ت ا ث ا ‪898‬ح ‪
< %‬ﺵ ‪  !B D‬ت ا  ‪،‬‬
‫وان ‪ :9B‬آ@  ه‪ dX‬ا ‪,‬ا  وا اﺉ‪
< +8  q‬ا‪ Sc‬دول ا  ‪. :‬‬

‫د‪ -‬ا| ا و )‪: World Bank (WB‬‬


‫إن ا &‪ W‬ا ‪+‬و
ه اﺡ‪  +‬در ﺕ‪ : +,‬ا ‪  8‬ا ‪  8‬وا ‪ &,‬إ ‪ D‬ا ‪+‬ول ا &  ﺡل ا  ‪. :‬‬
‫وا &‪ W‬ا ‪+‬و
ه ‪ V‬ف  ‪%'8‬م ا  م ‪  ،‬ه ‪h‬ﺱ‪ 9‬ﺕ&‪ 8‬دو  ‪ ،‬وه ‪ ] 1‬‬
‫‪ ١٨٤  f‬دو  ‪ .‬و ‪R‬ن ا &‪h  W‬ﺱ‪
9‬ﺕ!  < ‪+‬ﺕ ه‪ 8‬ا &‪ W‬ا ‪+‬و
‪  z‬ء‬
‫ ‪h‬ﺱ‪  9‬ه ﺕ ا ‪h8‬ﺱ‪  9‬ﺕ‪ S‬دوراﺱ ﺱ
<
‬ ‫وا ‪ 8‬وا‪y‬ﺕ; د ا ‪+‬و
 &‪ . 8‬ان آ ّ‬
‫ا ‪ 6‬ز ‪ 8%‬ﺕ‪ r'I‬ا '‪,‬ا  ‪
8‬وﺕ;‪  9 9‬ت ا ‪ . 8‬و آ‪ b‬ا &‪ W‬ا ‪+‬و
‪  z‬ء‬
‫وا ‪ D 8‬ا ‪+‬ان ذات ا ‪ "+‬ا ‪ 8‬ﺱ‪ 8& ، T‬آ‪ b‬ا‪y‬ﺕ; د ا ‪+‬و
 &‪ D 8‬أ<‪ ,‬ا ‪+‬ان‬
‫<
ا  ‪ . :‬وآ ا ‪h8‬ﺱ‪  9‬ﺕ‪b‬ودان ه‪ dX‬ا ‪+‬ول ‪,‬وض &‪ f'I‬ا ' ﺉ‪+‬ة ‪ ،‬ا? < ا ‪ D‬ا ‪ 8‬دات‬

‫‪٧٧‬‬
‫و&‪+ q‬ون < ﺉ‪+‬ة إ ‪ D‬ا ‪+‬ول ا &  ‪cK‬اض ا ‪ ، :‬ا ; ‪ ،‬ا  ء ا & ا ;  ‪ ،‬ا‪ B‬‬
‫ﺵ‪ R‬ت ا‪K‬ﺕ ‪K‬ت ‪ ،‬وا ‪  + +‬ا‪cp‬اض ا‪"p‬ى ‪ .‬و &
ا &‪ W‬ا ‪h f‬ون ا  ' ‪ %‬‬
‫اﺡ‪ +‬ﺝا ‪ S‬ا ; ة ا ﺉ‪ ، 9‬ﺡ‪+, Y‬م آ < ا ‪+ 98‬ات ا ‪  8‬وا ‪+ &,‬ول ا &   اﺝ‬
‫ﺕ!  ا ‪ 8‬در ا  ا ! وا &  ‪ .‬و ‪ 9‬ه‪ :‬ا &‪/"  W‬ل ‪+ 9‬اﺕ‪ i‬ا ‪  8‬و"اﺕ‪i‬‬
‫<
ﺕ<  در ا ‪ 8‬ء ا ‪X‬ب ‪ ،‬اﺵ   ذات هاء ‪ ، ]4‬ﺕ&‪ 8‬ا ‪  P‬ت ‪ ،‬ز دة ‪ 9‬ﺡ ت‬
‫ا‪p‬را?
ا ‪ ، 8‬ﺕ&‪ 8‬ا ‪ 8‬در ا ;  ‪ j" ،‬أ ‪  84‬زرا ‪ < 8‬آ ‪ 8‬‬
‫ ‪ R9‬ن ‪ .‬و ‪ dX% 6‬ا‪K‬ه ‪  8‬ت اﺹ‪ q‬ا &‪ W‬ا ‪+‬و
ا م أﺡ‪ +‬ا ‪8‬وﺝ ا ﺉ‪ 9‬وا ‪I‬اء‬
‫ا ‪
<  8‬ا ‪ B‬ا  <
ا  ‪ :‬ا & 
‪.‬‬

‫هـ ‪ -‬ا
‪ 
b‬ا و ‪International Standards Organization (ISO) U'$2‬‬
‫وه
&‪ 84‬دو  ‪ , 9‬ﺕ&
 &‪ :4‬وﺕﺡ‪ +‬ا ﺝ‪ %‬ت وا‪ 8K‬ل ا ‪+‬و  <
‪ 6‬ل ا ‪8‬اﺹ' ت‬
‫و ‪
< I‬اﺹ‪+‬ار ﺕ  ت دو  ‪8‬اﺹ' ت ‪ .‬ﺕ ﺱ‪ -9‬ه‪ dX‬ا ‪ ٢٣
< 84&8‬ﺵ ط‬
‫‪ ،١٩٤٧‬و‪ +B‬ا" رت &'‪ %9‬ا ‪ (ISO) 89‬ا ‪  , 8‬آ‪(ISOS) 8‬ا   وا
& ه ‬
‫ا ‪ 9‬وي ‪ ،‬و‪ +B‬آ ن اول اﺹ‪+‬ار ‪8‬اﺹ' ‪ B‬ﺱ دو  ‪ %‬وه ا ‪8‬اﺹ' )‪  (ISO 8402‬م‬
‫‪ . ١٩٨٧‬و ‪6‬ي ا ‪
< 8‬ا ‪/"  84&8‬ل ه ت <& ‪ ' I‬ﺕ ‪ mI‬آ واﺡ‪+‬ة &‪
< %‬‬
‫اﺡ‪K 6 +‬ت ا ‪ . V,‬و  رك <
ﺝ‪ +%‬اﺹ‪+‬ار اي اﺹ' ا ‪  + +‬ا ‪ 84&8‬ت ا ‪+‬و  ﺱاء‬
‫ا ;‪ %& R‬او ‪ c‬ا ;‪ . R‬و<
‪ 6‬ل ا  اﺹ‪+‬رت ا ‪  86 84&8‬ا ‪8‬اﺹ' ت‬
‫ا ‪ ,‬ﺱ &‪  :4‬ط ﺡ‪  8‬ا  <
ا  ‪ :‬وا ‪+‬ول ا‪ fK‬ء ‪ D‬ﺡ‪ +‬ﺱاء ?‪ 4 8‬م  ‪
8‬‬
‫ ;‪  8‬ا  ‪ .‬وﺝ ءت ه‪ dX‬ا ‪8‬اﺹ' ت ‪/‬ﺉ‪ !  :‬ت ا ‪+‬ول وا ‪h8‬ﺱ‪ 9‬ت ا ‪ +I‬وا‪ K‬ﺝ ‪ 8‬‬
‫ ‪/‬ﺉ‪ :‬و?‪ %‬ا ‪P6‬ا<
وا @‪
< ,‬وا‪K‬ﺝ ‪ .
 8‬ان ا ‪ 8%8‬ا ﺉ‪ dX% 9‬ا ‪8‬اﺹ' ت ه
‪+ 9‬ة‬
‫ا ‪+‬ول وا ‪ 84&8‬ت وا ‪h8‬ﺱ‪ 9‬ت <
ا‪ 4  B‬م < ل ;‪  8‬ا  ‪ .‬و ‪  :c‬ان ﺕ!‪ @ j‬ه‪X‬ا‬
‫ا‪ S! 84 K‬ﺕ‪ c 9   ] R‬ان ‪  19‬ا  واه‪ ; % 8‬ة ا‪ 9 K‬ن وﺹ; ‪ i‬و‪i, 9‬‬
‫ﺕ‪  6‬ﺕ‪ W‬ا ‪ 8‬ر ] ‪  19‬رة ‪ .‬و ا وط ا‪K‬ﺱ ﺱ ‪K‬ﺹ‪+‬ار ا ‪8‬اﺹ' ت  ‪B‬‬
‫&‪ 84‬ا ـ ‪ ISO‬ه ان ا<‪  75% % j‬ا ‪+‬ول ا‪ fK‬ء ‪.‬‬

‫‪ -٢‬ا)ﺕ  ت ا و اﺉ‪ R‬ا‪ $‬ﺕ‪ 5‬ﺏ‪d‬ون ا ‪.‬‬


‫أ‪ -‬اﺕ  ا‪o‬ﻡ ا
‪ %$‬ة ا‪ Y‬ر ﺏ‪P‬ن ﺕ ا
 خ ‪United Nations Framework‬‬
‫)‪: Convention on Climate Change (UNFCCC‬‬
‫ﺕ‪ :‬ا‪B‬اره‪ dX‬ا‪K‬ﺕ' ‪  B‬ر ƒ ‪ ١٩٩٢/٥/٩‬و< ‪  q‬ب ا ‪
#< #% C#B‬ﺡ‪# b‬ان ‪ V#' #‬ا ‪ #‬م ‪،‬‬
‫ود"‪ -#‬ا‪K‬ﺕ' ‪ #B‬ﺡ‪ b##‬ا &'‪ +## ١٩٩٤/٣/٢١
#< X#‬ان ﺹ‪ #‬د‪ ٥٥ #% -B‬دو ‪ . ##‬واﺱ‪ & #‬دا ا ‪D##‬‬
‫ ورد  ‪ 8‬دة )‪  (٢‬ا‪K‬ﺕ' ‪ < B‬ن ا ‪+%‬ف ا &‪ %‬ﺉ
‪ dX%‬ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ه ﺕ@‪ -‬ﺕاآ‪ b‬ا ‪ P‬زات ا ‪<+‬‬
‫)ا ‪ ##P‬زات ا ‪ f## 9##8‬هة ا‪K‬ﺡ ‪ ##‬س ا ;‪##‬اري ( <‪
##‬ا ‪/##P‬ف ا ‪##6‬ي &‪ 9## +##‬ى ;‪##‬ل دون‬
‫ﺕ‪  !" "+‬ﺝ ‪ S‬ا‪ 9 y‬ن <
ا &‪ 4‬م ا ‪ .
" #&8‬و &‪#
#P‬غ ه‪X#‬ا ا ‪ 9#8‬ى <‪
#‬إ‪ #2‬ر < ‪#‬ة‬
‫ز& آ < ﺕ ‪ :4& q‬ا  )ا‪ R K‬ﺝ ‪ (Ecological‬أن ﺕ ‪# ]#R‬رة ‪ C# #2‬ﺕ‪#P‬‬
‫ا ‪ &8‬خ ‪ ،‬وﺕ‪+ 8f‬م ﺕض إ ج ا‪ ، !I  Xcp‬وﺕ‪
< +B
f8  q89‬ا &‪ 8‬ا‪  BK‬د ‬
‫‪+ 9 ; D‬ام ‪ .‬و‪ +B‬ﺕ‪ -&8f‬ا‪K‬ﺕ' ‪+ B‬دا  ا ‪ 8‬دىء ‪/‬ﺱ ﺵ‪ #‬د ‪# #%‬غ ه‪+#‬ف ا‪K‬ﺕ' ‪#B‬‬
‫وه
‪:‬‬
‫)‪ (١‬وﺝب ﺕ‪#B : +,‬اﺉ‪ # :‬ا ‪ #‬ث ا ‪ #P‬زات ا ‪ # #<+‬آ <‪ #‬دول ا ‪ : #‬و‪#‬رة دور ‪، #‬‬
‫وا‪+‬اد ا( و‪ &2‬ﺕ ‪ 8f‬ﺕ‪+‬ا  ‪  ]'I‬ﺕ‪ P‬ا ‪ &8‬خ ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬ا ‪ D 8‬ﺕ!  و ‪ ,‬ا ‪ &R‬ﺝ ‪.‬‬
‫)‪ (٣‬ا ‪  D 4< ;8‬رف و"‪b‬ا ت ﺝ‪ C8‬ا ‪ P‬زات ا ‪. <+‬‬

‫‪٧٨‬‬
‫)‪ B (٤‬م ا ‪+‬ول ا‪2K‬اف <
ا‪K‬ﺕ' ‪ +, B‬اﺝ ‪ # 8‬ت ﺱ‪  &#‬ﺕ‪h#8 D+#‬ﺕ‪8‬ات ا‪#2K‬اف ‪: #‬‬
‫<‪   %‬ﺕ&'‪ X‬ا ‪+‬ول ‪b K‬ا ﺕ‪8 %‬ﺝ‪ S‬ا‪K‬ﺕ' ‪. B‬‬

‫وﺕ ‪ ] 1‬ا‪K‬ﺕ' ‪  B‬ا ‪ %‬ت ا  ‪:‬‬


‫)‪h# (١‬ﺕ‪ 8‬ا‪#2K‬اف )‪ . Conference Of Parties (COP‬وه‪
#‬ا ‪ #%‬ا ‪/ #‬ﺕ' ‪#B‬‬
‫وا
 واﺝ ﺕ‪   %‬ﺕ&'‪ X‬ا‪K‬ﺕ' ‪. B‬‬
‫)‪ (٢‬ا ‪ %‬ا ' ‪8‬رة ا ‪ 8‬وا ‪ &R‬ﺝ & ‪Subsidiary Body for Scientific‬‬
‫)‪ . Technological Advice (SBSTA‬وه
ه < ﺕ  ‪ 8% D‬ﺕ‪b‬و ‪h +‬ﺕ‪8‬‬
‫ا‪2K‬اف  ‪ 8‬ت وا ‪8‬رة ا ‪ 8‬وا ‪ &R‬ﺝ وا‪+‬اد ﺕ‪ 
8 :,‬ا> ر ا ‪+‬ا‬
‫ا ‪XI 8‬ة ﺕ&'‪X‬ا ‪/‬ﺕ' ‪ B‬وا‪+‬اء ا ‪8‬رة ‪I‬ص ﺕ!  و ‪ ,‬ا ‪ &R‬ﺝ ت ‪.‬‬
‫)‪ (٣‬ا ‪ #%‬ا '‪ . Subsidiary Body for Implementation (SBI) X#'&  #‬وه‪
#‬‬
‫ا ‪ f‬ه < ﺕ  ‪ D‬ا &‪
#< #4‬ا ‪ #8‬ت ا ‪8‬ﺱ‪ #B # #‬ا ‪+#‬ول ا‪#2K‬اف ‪:#,‬‬
‫ا‪ >K‬ا  م ا‪K‬ﺝ‪!I
8‬ات ا
اﺕ‪XI‬ﺕ‪ %‬ا‪#2K‬اف <‪#?
#‬ء ا"‪ #‬ا ‪ #8,‬ت ا ‪#8‬‬
‫‪1‬ن ﺕ‪ P‬ا ‪ &8‬خ و‪+ 9‬ة ‪h‬ﺕ‪ 8‬ا‪2K‬اف <
ا‪+‬اد ‪B‬اراﺕ‪ i‬وﺕ&'‪X‬ه ‪.‬‬
‫و‪h +, +B‬ﺕ‪ 8‬ا‪2K‬اف دورﺕ‪ i‬ا @ @ <
‪ & +‬آﺕ    ن "‪/‬ل ا ' ة  ‪١٩٩٧/١/١١-١‬‬
‫;‪f‬ر ‪  ٦٠٠٠‬رك  ‪ ١٦٠‬دو  ﺡ‪ Y‬ﺕ&‪  D‬ا"‪ D+ X‬وﺕآ‪#‬ل آﺕ‪ #‬وا ‪X#‬ي ‪m#‬‬
‫‪ B D‬م ا ‪+‬ول ا &  )دول ا ‪ j<8‬ا‪K‬ول ‪/‬ﺕ' ‪ r'I  (B‬ا  > ﺕ‪ c  %‬زات ا‪K‬ﺡ  س‬
‫ا ;اري ‪  9  5.2% i 9 8‬ت ا  > ﺕ‪  %‬م ‪/" ١٩٩٠‬ل < ة ا‪b K‬ام  ‪
 # #‬‬
‫‪ . ٢٠١٢ -٢٠٠٨‬و‪ +B‬د" وﺕآل آﺕ ﺡ‪ b‬ا &'‪. ٢٠٠٦/٢/١٦
< X‬‬

‫ب‪ -‬اﺕ  ﺏـ زل ﺏ‪P‬ن ا‪^%$‬ـ ‪ 1‬ﻥ'* ا  ت اة وا‪ W2$‬ﻡ‪  /‬ا‪ %‬ود‬
‫ ‪?/ 6‬ار وا ‪+ +%‬ات ا ‪b 8‬ا ‪+‬ة ا
‪ +B‬ﺕ;‪ ;#  j#‬ا ‪  #‬وا ‪ S9# #‬ﺕ‪b‬ا ‪ +#‬ﺕ ‪+#‬‬
‫ا &' ت ا ‪!I‬ة <‪ +,‬ﺹ‪+‬رت ‪B‬ا  ﺹ ر <
ا ‪+‬ول ا ‪  &#‬ﺡ‪#‬ل & <‪ X#‬ﺕ‪ #@ ] #‬ه‪dX#‬‬
‫ا &' ‪ ##‬ت ‪ .‬و‪ +##B‬د<‪ C##‬ه‪X##‬ا ا‪ ##K‬ا ‪+##‬ول ا ‪)  &##‬ا ‪
##‬ه‪
##‬ا ‪ ( #&8‬ا ﺉ‪ dX##%
9##‬ا &' ‪ ##‬ت( ا ‪D##‬‬
‫; و ‪ ##‬ا ‪82 j## 2 ## ##%& mI #‬ه‪
##< ##‬ا ‪+##‬ول ا & ‪##! ##‬ق ‪ ##c‬ﺵ‪ ##8 ، ##‬د‪D##‬‬
‫ا ‪ V68‬ا ; آ‪ (  :‬ا‪ :K‬ا ‪+#; 8‬ة ‪ #‬ا ‪h# +#, S#2 D#‬ﺕ‪ 8‬دو ‪
#<
#‬اواﺉ‪ # #‬م ‪١٩٨٩‬‬
‫ ‪ CB‬اﺕ' ‪ B‬دو  ﺡل ﺕ&‪ :4‬وا‪ , B‬ا &' ت ا ‪!I‬ة  ا ;‪+‬ود ‪ .‬و‪ +B‬اﺵ ‪ -8‬ا‪K‬ﺕ' ‪#B‬‬
‫‪ D‬ﺕ‪ 9‬و   دة وﺱ  ‪/‬ﺡ‪ j‬ﺕ  ‪ . %‬و اه‪ :‬ا‪K‬ﺡ‪ R‬م ا اردة <‪  %‬ﺝ ء <
‪m#‬‬
‫ا ‪ 8‬دة ا @ @ ا
ا ‪ -b‬ا‪2K‬اف ا ‪ D# B8‬ا‪K‬ﺕ' ‪ # #B‬ن ﺕ‪#,‬م "‪/#‬ل ﺱ‪  #‬اﺵ‪ # %#‬ﺕ‪ #‬ر ƒ‬
‫ا ‪/1## % 8f##‬غ ا‪ ## '&  ## K‬ت ا ‪##6
##‬ي ا &‪ ##4‬ا ‪ ##%‬او ﺕ '‪ ##%‬ﺹ‪##!" %'##‬ة ﺡ‪S9##‬‬
‫ا ‪  ##‬ت ا ‪ ##&2‬ا ‪ #‬درة ‪X##%‬ا ا ‪1##‬ن ‪ ،‬وآ‪ #  W X##‬ن ‪ ##‬ﺕ !‪ ##@ i##‬ه‪ dX##‬ا ‪  ##‬ت ‪##‬‬
‫اﺝ‪##‬اءات ﺕ‪ ##, :4&##‬ﺕ‪ W##‬ا &' ‪ ##‬ت ‪ ##‬ا ;‪+##‬ود ‪ .‬واﺱ ‪ ## D&@ #‬ه‪X##‬ا ا ‪##‬ط ا &' ‪ ##‬ت ا ‪+8‬رﺝ‪##‬‬
‫ ‪ ,;8‬ا‪K‬ول وا @
‪/‬ﺕ' ‪ . B‬و&‪ +‬ﺕ‪ :8‬ه‪ dX‬ا ‪ c/‬ت ‪ D‬ا‪ f#K‬ء اﺱ‪ !#‬ا ‪h#8‬ﺕ‪ 8‬او‬
‫ا‪ q# ، # K‬آ‪#2 #‬ف ‪
#< f##‬ا‪K‬ﺕ' ‪+# #B‬رآ ‪ #8‬ﺕ ‪ d##‬ا‪#2K‬اف ا‪#"K‬ى ‪## #‬‬
‫ا &' ت ا ‪!I‬ة و ﺕ ‪  i2‬ﺵوط &‪  %, :4‬ا ;‪+‬ود ‪ .‬ا اه‪ :‬اه‪+‬اف ا‪K‬ﺕ' ‪:
%< B‬‬
‫ﺕ‪ ,‬ﺕ ‪ +‬ا &' ت ا ‪!I‬ة وا &' ت ا‪"K‬ى ا ‪ D‬اد ‪ D‬ﺡ‪. R8 +‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫&‪ C##‬ا‪K‬ﺕ‪ ##6‬ر ‪ ##c‬ا ‪##8‬وع  &' ‪ ##‬ت ا ‪##!I‬ة وا &' ‪ ##‬ت ا ‪ f##‬رة ا‪##"K‬ى ‪j## 2 ##‬‬ ‫)‪(٢‬‬
‫ا ;‪ :R‬ا  رم <
‪ 8‬ت ‪  %,‬ا ;‪+‬ود ‪.‬‬
‫ﺕ‪ ##, C6##‬ا ‪ &R‬ﺝ‪ ## ##‬اﺝ‪ ##‬ا‪K‬دارة ا ‪ ## '& 89##‬ت ا ‪##!I‬ة وا &' ‪ ##‬ت ا ‪ f##‬رة‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ا‪"K‬ى ا ‪ ً ; 6 &8‬و‪ K‬ﺱ‪
< 8‬ا ‪+‬ان ا & ‪.‬‬
‫ﺕ!  وﺕ!‪ j‬ﺕ‪ &,‬ت ﺱ‪ r'I  8‬ا &' ت ‪.‬‬ ‫)‪(٤‬‬

‫‪٧٩‬‬
‫)‪+ (٥‬م ا ‪ 89‬ح  ‪ # '  +‬ت "!‪#‬ة او ' ‪ #‬ت ا"‪#‬ى ا ‪ D#‬دو ‪#2 #‬ف <‪
#‬ا‪K‬ﺕ' ‪ #B‬و‪K‬‬
‫ﺱ‪ 8‬ا ‪+‬ول ا &  ا
ﺡ‪4‬ت ‪8‬ﺝ‪ S‬ﺕ  ﺕ‪ %‬اﺱ اد ا &' ت‪.‬‬
‫)‪ (٦‬ا  ر ا‪K‬ﺕ‪ 6‬ر ‪ c‬ا ‪8‬وع  &' ت ا ‪!I‬ة وا &' ت ا ‪ f‬رة ا‪"K‬ى ‪ 8‬اﺝا

‫  ‪ i### S###B‬ا ‪ ###,‬ن ‪ ،‬وﺡ‪ Y###‬ا ‪+###‬ول ا ‪ D### ###B8‬ا‪K‬ﺕ' ‪ D### ###B‬اﺹ‪+###‬ار ا ‪###,‬ا ‬
‫وا   ت ا
ﺕ&‪ D m‬ذ ‪.W‬‬
‫و‪? D‬ء ه‪ dX‬ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ﺕ‪ +, :‬وﺕآل  زل  ن ا ‪h98‬و  وا  ‪ # r‬ا ‪f#‬را & ﺝ‪:‬‬
‫ ‪ ,‬ا &' ت ا ‪!I‬ة  ا ;‪+‬ود ‪ .‬و ‪+%‬ف ه‪X‬ا ا وﺕآل ا ‪ D‬ﺕ‪ 4 %‬م ﺵ‪h9#8  #‬و ‬
‫و  ‪ r ##‬ا ‪
< ##R‬وا '‪##‬ري ‪ ##‬ا ‪f##‬ر ا &‪ ##‬ﺝ‪ ##, ## :‬ا &' ‪ ##‬ت ا ‪##!I‬ة وا &' ‪ ##‬ت ا‪##"K‬ى‬
‫وا ‪  %& mI‬ا ;‪+‬ود ‪
< 8‬ذ ‪ W‬ا‪K‬ﺕ‪ 6‬ر ‪ c‬ا ‪8‬وع <‪
#‬ﺕ‪ W#‬ا &' ‪ #‬ت ‪ ،‬و‪ +#B‬ﺕ‪ :#‬ا< ‪ #‬ح‬
‫ا ‪ D j +‬ا وﺕآل <
 م ‪. ٢٠٠٠‬‬

‫ج‪ -‬اﺕ  ‪ 'Y 


% 1‬ا)وزون ‪:‬‬
‫ﺕ‪+%‬ف ه‪ dX‬ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ا
ﺹ‪+‬رت <
<&  م ‪ ١٩٨٥‬واﺹ;‪ -‬ﺱ ر  ا ‪'8‬ل <
‪ ، ١٩٨٨‬ا ‪D‬‬
‫ﺡ‪  8‬ا ; ا   وا   ا‪ >K‬ر ا ‪ f‬رة ا
ﺕ&‪  :6‬ا‪ ! K‬ا   ا
ﺕ;‪+‬ث‬
‫ﺕ‪ ,2
< / +‬ا‪K‬وزون ‪ .‬وﺕ ‪ 8‬ا‪K‬ﺕ' ‪ D B‬واﺡ‪ +‬و   دة و<‪ ,‬ﺕ  ‪ . %‬و‪+B‬‬
‫ا ‪ -b‬ا‪K‬ﺕ' ‪
< B‬ا ‪ 8‬دة ا @  ا ‪+‬ول ا ‪   % B8‬ون  ‪ j 2‬ا ﺹ‪ +‬ا ‪ :4&8‬وا ;‪Y‬‬
‫ا ‪
8‬وﺕ دل ا ‪ 8‬ت  اﺝ ز دة ﺕ'‪ :%‬وﺕ‪ :,‬ا‪ ! K‬ا   ا
ﺕ;‪+‬ث او ‪ +B‬ﺕ;‪+‬ث‬
‫ﺕ‪ ,2
< / +‬ا‪K‬وزون ‪ :> ،‬اﺕ‪ I‬ذ ا ‪+‬ا ا   وا‪K‬دار  ا ‪ &8‬ﺱ ‪8‬ا‪ B‬او ﺕ;‪ + +‬او‬
‫"'‪ r‬او &‪ @ C‬ﺕ‪ W‬ا‪ . ! K‬آ‪ 8‬ﺵ‪+‬ت ا ‪+‬ول ا ‪  B8‬ن ﺕ  ون  اﺝ و?‪ C‬ﺕ‪+‬ا او‬
‫اﺝاءات او    '‪ % j‬ا? < ا ‪ D‬ا  ون ‪ C‬ا ‪ %‬ت ا  ‪ 8‬ا ‪ X'&  I8‬ا‪K‬ﺕ' ‪B‬‬
‫او ا وﺕآل ا ‪ . % C‬وﺡ‪+‬دت ا ‪ 8‬دة ا @ @ ‪K 6‬ت ا ;ث و‪ 8‬ت ا ﺹ‪
< +‬ا ‪ 8‬ت‬
‫ا '‪ b‬ﺉ وا ‪ 8R‬ﺉ ا
‪ +B‬ﺕ‪ ,2
< >h‬ا‪K‬وزون ‪ ،‬و<
ا‪ >K‬ر ا ; ا   و‪c‬ه ‬
‫ا‪ >K‬ر ا  ﺝ وا ‪ 8& . " &8‬ﺕ‪ +‬ا ‪ 8‬دة ا ا ا‪2K‬اف ا ‪ D‬ﺕ‪ C6‬ﺕ دل ا ‪ 8‬ت‬
‫ا ‪ 8‬وا ‪ &,‬وا‪K‬ﺝ ‪  8‬وا‪  BK‬د  وا ‪ 6‬ر  وا ‪   ,‬ذات ا   ‪K‬ﺕ' ‪. B‬‬

‫و‪ +B‬ا ‪1‬ت ا‪K‬ﺕ' ‪8 B‬ﺝ‪ S‬ا ‪ 8‬دة ا ‪ 9‬دﺱ ‪h‬ﺕ‪2/ 8‬ـــاف ا ‪+B  8‬ة ‪ <
< +,‬ات دور ‬
‫ ‪P‬ض ﺕ&'‪ X‬اه‪+‬اف ا‪K‬ﺕ' ‪ . B‬و ‪,‬م ا ‪h8‬ﺕ‪ C86 8‬ا ‪ 8‬ت ‪ ،‬و  ‪ +8‬ا( ا ;ث وا ﺹ‪+‬‬
‫و ‪,‬م ‪+‬راﺱ ا ‪/ +‬ت ا ‪ ,8‬ﺡ ‪/‬ﺕ' ‪ B‬او ا وﺕآل ا ‪ . % C‬آ‪; D9 8‬ل ‪D‬‬
‫"‪ +‬ت ا ‪ %‬ت ا ‪+‬و  وا ‪ 6‬ن ا ‪ @  I8‬ا ‪ 84&8‬ا  ‪/ 8‬رﺹ د ا ‪6‬ي ‪ ،‬وه ا ;‬
‫ا  ‪ ، 8‬و ‪ &6‬ا &‪ j9‬ا ‪ ,! &8‬ا‪K‬وزون و‪c‬ه ‪ .‬آ‪  8‬ك ‪h‬ﺕ‪ 8‬ا‪2K‬اف <

‫ﺕ‪  9‬ا &‪b‬ا ت ا ‪ 9'   8‬او ﺕ!‪ j‬ا‪K‬ﺕ' ‪ j 2  B‬ا ' وض او ا ﺱ ‪ 2‬او ا ;‪:R‬‬
‫و<‪/ ,‬ﺝاءات ا
 ‪+8‬ه ا ‪h8‬ﺕ‪ . 8‬و‪; K‬م ه‪X‬ا ا‪K‬ﺝاء ا‪ "K‬ا  دو   ا ;‪
< j‬‬
‫ض ا &‪b‬اع ا م ;‪ 8R‬ا ‪+‬ل ا ‪+‬و  ‪ .‬ا ا ‪8‬اد ا ‪  , 8‬ا‪K‬ﺕ' ‪ (  < ، B‬اﺝاءات‬
‫ا ‪ ، CB‬وا ‪ j +‬وا‪ 8f K‬م ‪ :> ،‬ﺡ‪ j‬ا  ‪ -‬و‪+‬ء ' ذ ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬وا وﺕآل ‪ ،‬وا ;'‪ 4‬ت‬
‫وا‪ ;9 K‬ب وا‪+ K‬اع ‪.‬‬

‫د‪ -‬اﺕ  ا^‪ u#‬ا‪ 


% 
2‬ا ا‪ %‬ﻡ‪ G‬ا‪#2$‬ث ‪:‬‬
‫اﺕ'‪ -,‬ا ‪+‬ول ا
ﺕ‪ D# C#,‬ﺵ‪
2 #‬ء ا ‪ (#I‬ا ‪
#‬وه‪
#‬ا ‪#‬اق ‪ ،‬ا ‪ #R88‬ا ‪ #‬ا ‪9#‬د  ‪،‬‬
‫‪ ،#!B‬ﺱ‪ ##8 &!##‬ن ‪ ،‬ا ‪ ، -## R‬إ ‪##‬ان ‪ ،‬ا ;‪ ،  ##‬ا‪ ##y‬رات ا ‪ ##‬ا ‪+##; 8‬ة ‪ D## ،‬أن ﺕ‪##R‬ن‬
‫ه& ك اﺕ' ‪ # 8; %& 8< B‬ا ‪ # (#I‬ا ‪#‬ث ا &‪ #‬ﺕ( ‪ #‬اي ‪#‬ع ‪ #‬ا ' ‪ #‬ت <‪
#‬ا ‪#,!&8‬‬
‫ﺱ‪##‬اء ان آ‪ ##‬ن ‪ ##‬ا ‪ T'&##‬أو ا ‪##8‬اد ا ‪  9##‬أو ا ‪ f##‬رة ا‪##"p‬ى ا ‪ ##R8
##‬ان ﺕ‪ D## >h##‬ا ;‪ ##‬ة‬

‫‪٨٠‬‬
‫ا ; ‪ ##‬وا @‪##‬وة ا ‪ R89##‬وا ‪ ;##‬ا ‪ ،  ##‬او ‪ D##‬اﺱ‪+I #‬ام ﺵ‪##‬ا‪ Ž2‬ا ‪ ## BK (##I‬ا ‪8‬ا<‪j##‬‬
‫ا <‪ . %‬وﺕ‪+%‬ف ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ا ‪: D‬‬
‫ان ‪K‬ﺕ‪ 8 >h‬ت ا &‪ D 8‬ا  ا ;  ‪.‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫ﺕ!  أﺱب  ‪z  R‬دارة واﺱ ‪+I‬ام ا  ا ;  وا ‪ j2 &8‬ا ‪ 9‬ﺡ ‪.‬‬ ‫)‪(٢‬‬
‫و?‪; :4& (  C‬ث وا ﺹ‪ +‬وا ‪+& 4&  :,‬رة ا ‪ 8‬ت ا ‪  8‬ا ث‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ا ;ي <
ا ‪ ,!&8‬ا ;  ‪.‬‬
‫ا  ون وﺕ&‪ j9‬ا ‪ D# #8‬أﺱ‪ #‬س إ‪+#%
#8B‬ف ﺡ‪ # 8‬ا ‪ #‬ا ; ‪q # #,!&8 #‬‬ ‫)‪(٤‬‬
‫ﺝ‪ C8‬ا‪2p‬اف ا ‪ &8‬وا‪p‬ﺝ ل ا ‪ ,‬د ‪ D ،‬أن ﺕ‪ 4& X"1‬ا‪  K‬ر ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ت ا ‪+‬و ‬
‫ا ‪ ,‬ﺉ‪ 8‬ذات ا  ‪ dX%‬ا‪p‬ه‪+‬اف ‪.‬‬
‫ا ‪b‬ام ا ‪+‬ول ا ‪+B  8‬ة ﺱاء &'دة أو  آ  ﺕ‪ I‬ذ ﺝ‪ C8‬ا ‪+‬ا ا ‪ &8‬ﺱ و<‪p ً,‬ﺡ‪ #R‬م‬ ‫)‪(٥‬‬
‫ا‪K‬ﺕ' ‪ C&8 B‬وﺕ‪ ,‬و‪ ;< R‬ﺕث ا  ا ; ‪.‬‬
‫ﺕ ‪ XI‬ا ‪+#‬ول ا ‪+#B  8‬ة ﺝ‪ C#8‬ا ‪+#‬ا ا ‪ &8‬ﺱ‪ C#&8 #‬وﺕ‪ #,‬و‪ #;< R‬ا ‪#‬ث <‪
#‬ا ‪#,!&8‬‬ ‫)‪(٦‬‬
‫ا ;  ا & ﺝ‪  :‬إ ‪ ,‬ء ا '‪/f‬ت  ا ‪ '9‬وا ! ﺉات و<‪, ً ,‬ا‪ +‬ا ;  ا ‪+‬و ‪.‬‬
‫ﺕ  ون ا ‪+‬ول ا ‪K 6
< B8‬ت ا ;‪ Y#‬ا ‪
#8‬وا ﺹ‪ +#‬وا ‪ :#,‬ا ‪ # #, 8‬ث <‪
#‬‬ ‫)‪(٧‬‬
‫ا ‪ ,!&8‬ا ;  وﺕ‪ #‬دل ا  ‪ #‬ت وا ‪ #8‬ت ا ‪#cp #8‬اض ه‪ dX#‬ا‪K‬ﺕ' ‪ #B‬أو أ ‪# ً#‬‬
‫وﺕآ‪K‬ﺕ‪ ##%‬وآ‪ W X##‬ﺕ ‪ ##‬ون <‪
##‬ﺕ!‪  ##‬وﺕ&‪ j9##‬ا ‪##‬ا( ا ‪ ##&2‬ﺹ‪ +##‬وا ;‪##‬ث‬
‫ا ‪ C86 , 8‬أ اع ا ث <
ا ‪ ,!&8‬ا ; ‪ #‬و‪ #< i#‬ن آ‪ #‬دو ‪+#B   #‬ة ‪ #%‬أن‬
‫ﺕ;‪+‬د ا ‪ !9‬ا ‪ &2‬ا
‪ :‬ا‪K‬ﺕ ل ‪
< %‬ه‪X#‬ا ا ‪ #68‬ل ‪ .‬ﺕ ‪ #‬ون ا ‪+#‬ول ا ‪+#B  8‬ة ‪C#‬‬
‫‪ %f‬أو  "‪/‬ل ا ‪ 84&8‬ت ا ‪+‬و  وا‪K 6
< 8By‬ت ‪.‬‬

‫هـ‪ -‬اﺕ  ا‪#$‬آ‪ 


%2 #/‬ﻡ‪ G‬ا
‪#2‬ﺙ ت ا‪: #S5‬‬
‫ا ‪+%‬ف  ه‪ dX‬ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ه و?‪ C‬ا &‪ (%‬ا ;‪ # 8;
2#‬ا ‪ ;#‬ا ‪  #‬وا ‪ # #‬ا ‪ #>8‬ت‬
‫ا ‪  f‬ا @  ‪ . #‬ان ا ‪ #>8‬ت ا ‪  f#‬ا @  ‪ #‬ه‪#
#‬اد ‪ #" #%‬ﺉ‪ m‬ﺱ‪ 8#‬وﺕ‪ #,‬وم ا ;‪، #‬‬
‫وﺕ اآ‪ :‬اﺡ ﺉ ً وﺕ& ‪ j# 2  ,‬ا ‪#%‬اء وا ‪ #8‬ء وا ‪#‬اع ا !‪#‬ر ا ‪ #%8‬ﺝة ‪ #‬ا ;‪+#‬ود ا ‪+‬و ‪#‬‬
‫وﺕ‪ً+ , 9‬ا  ‪ R‬ن ا !‪ %B/‬ﺡ‪ Y‬ﺕ ‪
< C86‬ا ‪ :4&#‬ا‪ R K‬ﺝ‪ #‬ا‪K‬ر?‪ #‬وا ‪ 8‬ﺉ‪ . #‬وﺕ‪h#‬دي‬
‫ه‪ dX‬ا ‪8‬اد ا ‪ D‬ء  آ ﺹ‪ ;#‬آ‪#‬ة " ﺹ‪
#< #‬ا ‪+#‬ان ا & ‪ # #‬ﺝ‪#‬اء ا ‪#‬ض ;‪ ً#‬‬
‫ ‪ #>8‬ت ا ‪  f##‬ا @  ‪ ، #‬و‪ m"K ##‬ا‪ #>K‬ر ا ‪
##‬ﺕ‪ D# C##,‬ا &‪ 9##‬ء و‪ :##> #‬ا ‪ %&## #% ,‬ا ‪D##‬‬
‫ا‪K‬ﺝ ل ا ‪. ,8‬‬

‫ان ‪ :4‬ا ‪ S!,‬ا ‪


8‬ا‪ R K‬ﺝ و‪ 8 6‬ت ﺱ‪ % R‬ا‪K‬ﺹ ? ‪ " '#‬ﺹ‪#!I #‬‬
‫‪ S9‬ﺕ‪ :If‬ا‪ >K‬ر ا‪K‬ﺡ ﺉ ‪ >8‬ت ا ‪  f‬ا @   ‪ ،‬وأن ﺕث ا‪ % Xc‬ا ‪f#B #@8  +,‬‬
‫ﺹ;    &‪ . % 9‬آ‪ 8‬ان ‪ dX%‬ا ‪+‬ول ‪8‬ﺝ‪ @ S‬ق ا‪ :K‬ا ‪+; 8‬ة و دئ ا ‪ #,‬ن ا ‪+#‬و

‫‪ 9# /‬ﺱ ﺕ‪ %‬ا ‪ #‬وا‪ 8 K‬ﺉ‪ #‬ا ‪ I‬ﺹ‪ . #% #‬وان ‪ #%‬‬ ‫ا ;‪ j‬ا ‪ 9‬دي <
اﺱ ‪/P‬ل ارده‪ً #8 #‬‬
‫‪h9‬و  ‪+‬م ﺕ‪ S9‬ا‪ ! K‬ا ‪ 8? % C!f8‬و‪ % K‬او ﺕ;‪ -‬ﺱ!ﺕ‪f %‬ر  او ‬
‫دول او &‪ j2 ###‬ا"‪###‬ى "‪ ###‬رج ﺡ‪+###‬ود و‪ ###% K‬ا ‪ . ###&2‬وان ﺕ‪
###< X###"1‬ا ;‪ 9###‬ن ا ‪###4‬وف‬
‫وا‪K‬ﺡ  ﺝ ت ا
ﺕ&'د ‪ %‬ا ‪+‬ان ا &  و‪K‬ﺱ‪ 8‬ا ‪+#‬ان ا‪ً#8 #BK‬ا &‪ ، #%‬وا ‪+#‬ان ا ‪
#‬ﺕ‪#8‬‬
‫ا‪ ## B‬د ﺕ‪8 %‬ﺡ‪ ##‬ا ‪ . ## ,‬و" ﺹ‪ ##‬ا ; ﺝ‪ ##‬ا ‪ D##‬ﺕ‪+##B ## ,‬راﺕ‪ %‬ا ‪ D## ##&2‬ادارة ا ‪##8‬اد‬
‫ا ‪ 8R‬و ‪ ##, j## 2 ## ##‬ا ‪ &R‬ﺝ‪ ##‬وﺕ‪ <##‬ا ‪+ 9##8‬ة ا ‪ ## 8‬وا ‪ ##&,‬وﺕ‪ b## b‬ا ‪ ##‬ون ‪##‬‬
‫ا‪2K‬اف ‪ .‬وان ﺕ‪ C! 9 8 :9‬ا ‪ !,‬ع ا ‪ I‬ص وا ‪ 84&8‬ت ‪ c‬ا ;‪ #R‬ﺕ‪ 9# # i#8 +,‬ه‪8‬‬
‫ه  <
ﺕ;‪ r'" j,‬او ازا  ا  >‪ #‬ت ا ‪ #>8‬ت ا ‪  f#‬ا @  ‪ #‬وا‪ . #%B/2‬وان ﺕ‪h‬آ‪ +#‬اه‪#8‬‬
‫ﺕ;‪ ##8‬ﺹ‪
 ##‬ا ‪ ##>8‬ت ا ‪  f##‬ا @  ‪ ##‬ا ‪h9##8‬و  ‪ r##'" ##‬ا‪ ##>K‬ر ا ‪ f##‬رة ا ‪
##‬ﺕ‪ %9##‬‬
‫& ‪ 6‬ﺕ‪ . :%‬وان ﺕ‪b‬ود ا ‪ 8 98‬وا ;‪ R‬ت و  ا ‪%86‬ر  ‪ 8‬ت  ا ‪ I‬ﺹ‪ #‬ا ‪#!I‬ة‬

‫‪٨١‬‬
‫ ‪ dX##%‬ا ‪##8‬اد ا ‪ 8R‬ﺉ‪ . ##‬و?‪##‬ورة اﺕ‪ ##I‬ذ ا ‪+##‬ا ‪ C##&8‬ا‪ ##>K‬ر ا ‪ f##‬رة ا ‪
##‬ﺕ‪ %9##‬ا ‪ ##>8‬ت‬
‫ا ‪  f‬ا @   <
آ اﺡ دورة ﺡ ﺕ‪. %‬‬

‫واذ ‪h‬آ‪ +‬ا ‪+8‬أ )‪  (١٦‬ا‪/‬ن ر  ‪1‬ن ا  وا &‪ 8‬ا ‪X‬ي &‪  m‬ن ‪ D‬ا ‪ !9#‬ت ا ‪#&2‬‬
‫ان ﺕ‪ D9‬ا ‪ D‬ا و ( ‪ "+‬ا ‪ ] #R‬ا ‪ #‬واﺱ‪+I #‬ام ا‪K‬دوات ا‪ # BK‬د  ا"‪
#< dX#‬ا‪ # K‬ر‬
‫ا &‪ (%‬ا ‪1#
? ,‬ن ‪ D#‬ا ‪#8‬ث ‪ #‬ﺡ‪ Y#‬ا ‪+#8‬أ ان ;‪ #8‬ﺕ‪ #'R‬ا  ‪ C# Y#‬ا ‪8‬ا‪ #‬ة ا اﺝ‪#‬‬
‫ ‪ ;##8‬ا  ‪ ##‬ودون ا‪/##"K‬ل  ‪ ##6‬رة وا‪K‬ﺱ‪ 8@ #‬ر ا ‪+##‬و  واذ ﺕ‪ C6##‬ا‪##2K‬اف ا ‪-9##
##‬‬
‫ ‪ T!" % +‬ﺕ&‪ 84‬وﺕ‪+8 8,‬ات ا‪ <K‬ت و ‪8‬اد ا ‪ 8R‬ﺉ ا &  ‪ D‬و?‪ C‬ه‪ dX‬ا ‪.T#!I‬‬
‫واذ ﺕ‪+‬رك اه‪ 8‬اﺱ‪+I #‬ام ‪ #8‬ت و‪#‬اد آ‪ 8‬و ‪ # + #‬ﺕ‪#R‬ن ﺱ‪ # 8#‬وﺕ‪D# #%& 88#‬‬
‫ﺡ‪  8‬ا ; ا   وا   ا‪ >K‬ر ا ‪ f‬رة ‪ >8‬ت ا ‪  f‬ا @   ‪.‬‬

‫و‪ -‬اﺕ  روﺕدام ‪O‬ﺕ ر ﺏ 


‪#‬اد ا^
 و اة ‪:‬‬
‫ﺕ‪ +, :‬اﺕ' ‪ B‬روﺕدام ‪P‬ض ﺕ‪ C6‬ا ‪ 8‬رآ <
ا ‪h98‬و  و<
ا ‪#%6‬د ا  و ‪ # #‬ا ‪+#‬ول‬
‫ﺡل ا‪K‬ﺕ‪ 6‬ر ا ‪+‬و
‪8‬اد آ‪ 8‬و  "!ة & ‪ P‬ﺡ‪  8‬ا  وا   ا‪?K‬ار ا ‪8 ;8‬‬
‫ ‪X##%‬ا ا &‪##‬ع ‪ ##‬ا ‪ ##6‬رة ‪ .‬وﺕ‪+##%‬ف ه‪ dX##‬ا‪K‬ﺕ' ‪ ##B‬ا ‪ D##‬اﺕ‪ ##I‬ذ اﺝ‪##‬اءات ا ‪8‬ا<‪ ##,‬ا ‪:## ## ,9##8‬‬
‫ ‪ r‬ا ‪ 8R‬و ت وا ‪+8‬ات ا ‪!I‬ة وا
ﺕ‪ D >h‬ﺹ; ا‪ 9 K‬ن وا  وا ‪+ 8‬او   ‪ 6‬رة‬
‫ا ‪+‬و  ‪ ،‬وا ‪!9‬ة ‪ X'&  %‬ﺕ‪+‬ا ﺕ‪  #‬او ادار ‪ & #‬ﺱ‪ 8f# #‬ن اﺹ‪+#‬ار ا ‪#,‬ارات <‪
#‬‬
‫ا ‪ -##B‬ا ‪ &8‬ﺱ‪  j## ##8< S##‬ﺱ‪ #‬اد ه‪ dX##‬ا ‪##8‬اد او ‪+##‬م اﺱ‪ #‬اده او ا ‪8‬ا<‪ D## ##,‬اﺱ‪ #‬اده ‬
‫وط ;‪+‬دة ‪ .‬وه‪ dX‬ا ‪8‬اد ا ‪ 8R‬و  ‪+‬رﺝ <‪
#‬ا ‪ j#<8‬ا @ ‪ # Y#‬ا‪K‬ﺕ' ‪ #B‬و‪ # #%& #‬دة‬
‫را‪ C‬ا>‪/#‬ت ا ﺹ‪ #‬ص ا ‪
#‬ﺕ‪+I 9#‬م <‪ C#‬ا ‪+#‬د ا‪K‬وآ ‪  b#&
#‬ا ‪ 9#‬رات ‪ .‬و‪ +#B‬د"‪ -#‬ه‪dX#‬‬
‫ا‪K‬ﺕ' ‪ B‬ﺡ‪ b‬ا &'‪  X‬ر ƒ ‪ . ٢٠٠٤/٢/٢٤‬و<
ﺡ  ا‪ 8f K‬م ا ‪  +K %‬ا ‪+‬و  ا ‪ 8f#&8‬ان‬
‫ﺕ ‪  +,‬وط ا ‪&8‬ص ‪
< %‬ا‪K‬ﺕ' ‪ . B‬ا <اﺉ‪ +‬ا‪ 8f K‬م ‪/‬ﺕ' ‪
<
%< B‬ا ‪ %‬ﺕ‪
< Cf‬‬
‫ا  ره ا ‪4‬وف وا ‪ ! 8‬ت ا ‪ I‬ﺹ ‪+#‬ان ا & ‪
#< #‬ا ; ﺝ‪ #‬ا ‪ D#‬ﺕ‪ B 2 b# b‬ﺕ‪ #%‬و‪+#B‬راﺕ‪ %‬‬
‫ا ‪p &2‬دارة ا ‪8‬اد ا ‪ 8R‬و  ا ‪!I‬ة ‪
< 8 ،‬ذ ‪ #, W‬ا ‪ &R‬ﺝ‪ #‬وﺕ‪ <#‬ا ‪+ 9#8‬ة ا ‪# 8‬‬
‫وا '& وﺕ‪ C6‬ا  ون  ا‪2K‬اف ‪.‬‬

‫‪٨٢‬‬
‫ا
‪e O‬‬
‫‪ -١‬ا‪
$gg‬ر ﺕ'‪  gg‬ا)ﺙ‪ gg‬ا‪Environmental Impacts Assesment gg‬‬
‫)‪(EIA‬‬

‫ا‪
$‬رة ا‪ '$‬ا ‪ 
2‬ر‪ L‬ا‬
‫ا
‪D‬ﻡ‪ L‬اﻥ ءه ‬
‫او ً) ‪ :‬ﻡ‪#25‬ﻡ ت  ﻡ ‪ G‬ا
وع ا
‪D‬ﻡ‪ L‬اﻥ ء‪:z‬‬
‫‪ -١‬اﺱ‪ :‬ا ‪8‬وع ‪...........................................................................................:‬‬
‫‪ -٢‬ا ‪+%‬ف  ا ‪8‬وع ‪...................................................................................:‬‬
‫‪ -٣‬ا ! ‪ B‬ا‪ K‬ﺝ ‪8‬وع ‪.............................................................................:‬‬
‫‪ -٤‬ا دا ‪)CB8‬ا ‪ 98‬ﺡ( ‪..................................................................................:‬‬
‫‪ -٥‬ا ‪ 'R‬ا ‪   +,‬ا ‪..................................................................................: R‬‬
‫‪ -٦‬ا ر ƒ ا ‪+ CB 8‬أ ا ‪.............................................................................: 8‬‬
‫‪ -٧‬ا ‪ %6‬ا
ا‪ B‬ح ا ‪8‬وع ‪...........................................................................:‬‬
‫‪ -٨‬ا ‪ %6‬ا
ﺱ ‪,‬م   ء ا ‪8‬وع ‪..................................................................:‬‬
‫‪ -٩‬ا ‪ R‬ا 
ا ‪h98‬ول دا" ا آ ‪.............................................................:‬‬
‫‪ -١٠‬ا ‪ R‬ا 
ا ‪h98‬ول  ا ‪ ,!&8‬ا ‪ Cb8‬ا  ء ا ‪8‬وع <‪...........................: %‬‬
‫‪..............................................................................................................‬‬

‫ﺙ ﻥ ً ‪ :‬ﻡ‪#25‬ﻡ ت  ﻡ ‪ G‬ا
‪ L#‬ا
‪D‬ﻡ‪ L‬اﻥ ء ا
وع ‪: t2‬‬
‫‪ -١‬ا ‪....................................................................................................: CB8‬‬
‫‪ + -٢‬ا ‪  CB8‬ا ;‪+‬ود ا ‪..............................................................: ,!&8  +‬‬
‫‪ + -٣‬ا ‪  CB8‬ا‪B‬ب )وﺡ‪+‬ة ﺱ‪ ، &R‬وﺡ‪+‬ة ﺹ; ‪+ ،‬رﺱ ‪..‬ا ƒ ( ‪..........................:‬‬
‫‪................|..............................................................................................‬‬
‫‪ -٤‬ه ا ‪ ,!&
< C, CB8‬ﺕ‪8 T!I‬ا
‪................. ..........................: & +8‬‬
‫‪ -٥‬ه ﺝ‪...................................................................................:  + CB +‬‬
‫‪ -٦‬ه ا ‪8‬وع ‪ ,!&
< C,‬ﺕ‪ d  :f‬ﺝ< او ﺱ!; او‪b‬ل اوﺵ‪ 6 R‬ري ) ‪X‬آ‪+‬‬
‫ا ‪8‬وع &‪ %‬ان وﺝ‪+‬ت( ‪.......................................................................... :‬‬
‫‪..............................................................................................................‬‬
‫‪ -٧‬ع ا ‪ ,!&8‬ا
‪ % C,‬ا ‪8‬وع )زرا ‪ ،‬ﺹ&  ‪ ،‬ﺱ‪...&R‬ا ƒ ( ‪.....................:‬‬
‫‪ -٨‬ه ا ‪8‬وع ‪,  C,‬ب  ‪ 8! CB‬ا ;
‪...............................................:‬‬
‫‪ -٩‬ه ا ‪8‬وع ‪+ C,‬ا  ا ! ‪ j‬ا  م )ﺕ‪X‬آ ا ‪.....................................: (< 98‬‬
‫‪ -١٠‬ه ا ‪8‬وع ﺕ ا ‪ d  i‬ا ب وا ! ‪ B‬ا ‪ %R‬ﺉ )ﺕ‪X‬آ ا ‪.................: ( < 98‬‬
‫‪........................................................................................................‬‬
‫‪ -١١‬ه ا ‪8‬وع ‪ i‬ﺕ‪ D>1‬ا ‪8‬ا‪ CB‬ا ر ‪ I‬وا‪  >K‬وا ‪..............................: & +‬‬
‫‪ -١٢‬ه ‪ 8f‬ا ‪8‬وع  درة ارا?
او ازا  &ت ﺝدة ‪...........................:‬‬
‫‪) /‬ﺕ‪X‬آ ان وﺝ‪+‬ت( ‪..........................:‬‬ ‫‪ -١٣‬ه ه& ك اﺡ ‪ 8‬ل ا‪&  B‬ت ا? < ‪ً , 9‬‬
‫‪..............................................................................................................‬‬

‫‪٨٣‬‬
‫ﻡ‪ $ :b O‬ﺕ‪D/‬ﻥ ﺏ
ﺕ‪ R‬واﺽ‪ L#
 y‬ا
وع ا
'‪$‬ح وﺏ‪ G z 5‬اب ﻡ‪#‬ا‪ L‬دا ‪1‬‬
‫ا
' ‪.‬‬

‫ﺙ ? ً ‪ :‬ﺕ‪#2‬ث ا‪#/‬اء وا‪#S‬ﺽ ء ‪:‬‬


‫‪ -١‬ه ﺱ‪h‬دي ا ‪8‬وع ا ‪ D‬ﺕث ا ‪%‬اء ‪..............................................................:‬‬
‫‪ -٢‬ه ; ي ا ‪8‬وع ‪+ D‬ا" ‪....................................................................:‬‬

‫آ‪ 8‬ا ‪ P‬زات ا ‪B;8‬‬ ‫ ع ا ‪ P‬زات ا ‪;8‬و‪B‬‬ ‫ا ‪!,‬‬ ‫ا‪K‬رﺕ' ع‬ ‫‪+‬د ا ‪+8‬ا"‬

‫‪ -٣‬ه ; ي ا ‪8‬وع ‪ D‬ﺵ‪/‬ت ‪...................................................................:‬‬

‫آ‪ 8‬ا ‪ P‬زات ا ‪B;8‬‬ ‫ ع ا ‪ P‬زات ا ‪;8‬و‪B‬‬ ‫ا ‪!,‬‬ ‫ا‪K‬رﺕ' ع‬ ‫‪+‬د ا ‪/‬ت‬

‫‪ -٤‬ه ; ي ا ‪8‬وع ‪ D‬ا<ان او اﺝ ‪ I‬ر  او ﺕر& ت ‪..............................:‬‬

‫آ‪ 8‬ا ‪B‬د ا ‪+I 98‬م‬ ‫ ع ا ‪B‬د ا ‪+I 98‬م‬ ‫‪+‬ده ‬

‫‪ -٥‬آ‪ 8‬و  ا ‪ P‬زات ا ‪ >8‬ا ‪ R‬ا ‪!8‬وﺡ ‪:‬‬


‫ا ‪ #####8R‬ا ‪
#####< #####B 8‬‬ ‫ ع ا ‪ P‬زات ا ‪>8‬‬
‫)ا ‪%‬او ا ‪(i&9‬‬ ‫ا ‪!8‬وﺡ ا ‪R‬‬

‫‪ -٦‬ه ه& ك & ‪ j2‬ﺱ‪ ، &R#‬ارا?‪


#‬زرا‪ # ، #‬ر ‪ C‬ﺹ‪ j2 #& ،  &#‬ﺱ‪ #‬ﺡ ‪...،‬ا ‪ƒ#‬‬
‫‪   B‬ا ‪8‬وع ‪......................................................................................... :‬‬
‫ا ‪  +‬ا ‪8‬وع ا ‪ Cb8‬ا‪i  B‬‬ ‫ ع ا ‪CB8‬‬ ‫اﺱ‪ :‬ا ‪ CB8‬او ا ‪,!&8‬‬

‫‪٨٤‬‬
‫‪ -٧‬ه ه& ك  در ث ا ‪%‬اء ‪   B‬ا ‪8‬وع ‪...............................................:‬‬

‫ا ‪  +‬ا ‪8‬وع ا ‪ Cb8‬ا‪i  B‬‬ ‫اﺱ‪ :‬ا ‪CB8‬‬

‫‪ -٨‬ه ه& ك اي  ‪ 6‬ت )اﺝ‪b%‬ة او ‪2‬ق(  ‪  ,‬ا  ث ا ‪ P‬زات ا ‪.................: >8‬‬


‫‪.................................................................................................................‬‬
‫‪ CB -٩‬ا ‪8‬وع  &‪K 9‬ﺕ‪ d 6‬ا  ‪ q‬ا ‪ 9‬ﺉ‪+‬ة )ﺕ;‪+‬د ا‪K‬ﺕ‪ 6‬ه ت( ‪.................................:‬‬
‫‪..................................................................................................................‬‬
‫‪ -١٠‬ه ‪ + b‬ا ‪8‬وع  ‪ 9‬ى ا ‪ ?f‬ء <
ا ‪ ,!&8‬ا ‪..............................: !;8‬‬
‫‪..................................................................................................................‬‬

‫راﺏ‪ : ً5‬ﺕ‪#2‬ث ا
 ‪: z‬‬
‫‪ -١‬ه ﺱ‪h‬دي ا ‪8‬وع ا ‪2 D‬ح ‪ 'I‬ت ﺹ&  ﺱ ﺉ )ﺕ‪X‬آ ا ‪.......................: (8R‬‬
‫‪.................................................................................................................‬‬

‫ا'
‬ ‫ﻡ‪#‬اﺹ ت ا
‪ 2‬ت ا‪ +‬‬
‫ا‪ R‬ﺉ‪2‬‬
‫ا ‪8‬اد ا  ا ‪X‬اﺉ‬
‫ا ‪+‬ا  ا ; ‪f‬‬
‫ا ‪R‬رة‬
‫درﺝ ا ;ارة‬
‫ا ‪ b‬ت‬
‫‪BOD‬‬
‫‪COD‬‬
‫‪T.S.S‬‬
‫آ ت‬
‫آر ‪+‬ات‬
‫ا ‪8‬اد ا ‪ 9‬‬
‫ا"ى‬
‫‪ -٢‬ﺕ;‪+‬د ‪ !,‬ﺕ ] ا ‪ ,!8‬ت ا &  ا ‪ 9‬ﺉ و <‪+; T!I j‬د ‪ 9‬ر ا ‪ ,!8‬ت ‬
‫ا ‪ CB8‬وﺹ‪ K‬ا ‪ !, D‬ا  ] ‪.................................................................:‬‬
‫‪..............................................................................................................‬‬
‫‪ -٣‬ه ; ي ا ‪8‬وع ‪ D‬وﺡ‪+‬ة  ‪ d 8 6‬ا &  )ﺕ‪X‬آ ا ‪8‬اﺹ' ت آ  ﺡ‪+‬ة‬
‫ا ‪ C 6 8‬ا ﺱم ا ‪ !!I‬ان وﺝ‪+‬ت( ‪.......................................................:‬‬
‫‪............................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................‬‬

‫‪٨٥‬‬
‫‪ -٤‬ه ا ‪8‬وع ‪h‬دي ا ‪ D‬ﺕث ا ‪ d 8‬ا ‪ <6‬وا ‪X );!9‬آا ‪ CB8‬ان وﺝ‪(+‬‬
‫‪................:‬‬
‫‪...................................................................................................................‬‬
‫‪ -٥‬ه !‪ S‬ا ‪8‬وع ا  ء ارﺹ' ﺕ;‪........................................................... 8‬‬
‫‪ -٦‬ه‪ S9## ##‬ا ‪##8‬وع  ‪##‬ث ‪ ##8‬درا ‪ 8‬ﺉ ‪ ،‬اذا آ‪ ##‬ن ا ‪##6‬اب ‪ ##%< . :##‬ﺱ‪ : ##‬ﺕ‪<##‬‬
‫‪+‬ات ‪ ;< R8‬ا ث  ‪ C,‬ا ‪
<  b‬ا‪ % K‬ر وا ‪ ;!98‬ت ا ‪ 8‬ﺉ ‪........................:‬‬
‫‪.................................................................................................................‬‬
‫‪ -٧‬ه ﺱ‪h‬دي ا ‪8‬وع ا ‪ D‬ا اض ا ‪ 68‬ري ا ‪ 8‬ﺉ ﺕ;‪ -‬و<ق ا‪K‬رض ‪..................:‬‬
‫‪.................................................................................................................‬‬
‫‪ -٨‬اذا آ ن ا ‪8‬وع ; ي ‪ C86 D‬ﺡ‪+‬ات ا ‪X &R9‬آ ‪+‬ر  ‪ d‬ا ب ا ‪+I 98‬‬
‫دا"‪ %‬و‪+‬ر ‪2‬ح ا ‪ d 8‬ا ‪ >8‬ا & ﺕ‪ # 6‬ا ‪ D# C#868‬ان ﺕ<‪ j#‬ا ‪8‬اﺹ‪ '#‬ت ا ‪# R‬‬
‫ ﺡ‪+‬ة  ‪ d  6‬ا ف ا ;
‪ C‬ا ﺱم ا ‪) !!I‬ان وﺝ‪+‬ت( ‪..................... :‬‬
‫‪..........................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................‬‬
‫ﺥ ﻡ‪ : ًR‬ﺕ‪#2‬ث ا‪$‬ﺏ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ه ا ‪8‬وع ‪ S9‬ﺕث   ‪.....................................................................:‬‬
‫‪ -٢‬ه‪ ## ( # & ##‬ا ‪##8‬وع ‪ ##'I‬ت ﺹ‪ ##@ ##‬رواﺱ‪ S##‬وﺡ‪+##‬ات  ‪ ##6‬ا ‪ d ##8‬ا ‪، &##‬‬
‫رواﺱ‪########B S########‬ر ا ‪bI‬ا ‪ ########‬ت‪ ########'I ،‬ت &‪) ######## b‬ا ﺡ‪+########‬ات ا ‪ &R9########‬ا ‪########‬‬
‫ ‪8‬وع(‪.................................................................................................:‬‬

‫‪+‬ره ‬ ‫ا ‪ 8R‬ا ‪  +,‬‬ ‫ ع ا ‪ 'I8‬ت ا  ا & ﺕ‪6‬‬

‫‪ -٣‬ه ‪ 8f‬ا ‪8‬وع ﺕ‪  bI‬او ﺕ‪+‬اول او ‪ ,‬اد "!ة ‪..................................... :‬‬
‫‪...................................................................................................................‬‬
‫‪##2 -٤‬ق ‪ ##,‬ا ‪##B‬د او ا ‪ ##6 &8‬ت ا &'!‪ ## ##‬وا ‪ D##‬ا ‪##8‬وع )"!‪##‬ط ا ‪ ،S##‬ا ‪ 9##‬رات‬
‫ا ;?( ‪ C‬ذآ ع ا !ق ا ‪h8‬د  ا ‪ D‬ا ‪+) CB8‬ة‪ ،‬ﺕا‪ ...،‬ا ƒ( ‪......................:‬‬
‫‪.................................................................................................................‬‬
‫‪ -٥‬ه ه& ك ‪ 8! mI CB‬ا &' ‪ #‬ت دا"‪ #‬ا ‪#8‬وع او ‪X# i#& S# B‬آ ‪#‬ع ا ‪C#B8‬‬
‫) ' ت "!ة‪ ' ،‬ت ﺹ& ‪ ' ،‬ت &‪ C ( b‬ذآ‪ #‬ا ‪ # +#‬ا ‪ C#B8‬وا ‪#8‬وع و ‪#‬ع‬
‫ا ! ‪ ،+) j‬ﺕا
‪ ....،‬ا ƒ( ‪...........................................................................:‬‬
‫‪...............................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................................................................‬‬
‫‪ -٦‬ه ه& ك  در ا"ى ث ا  ‪   B‬ا ‪8‬وع ‪........................................:‬‬

‫‪٨٦‬‬
‫ا ‪  +‬ا ‪8‬وع‬ ‫ ع ا ‪ 8‬دة ا ‪  >8‬‬ ‫اﺱ‪ :‬ا ‪ CB8‬ا ; وي ‪ D‬ا ‪+8‬ر‬

‫‪ -٧‬ﺕ;‪2 + +‬ق ا ‪  mI‬ا ‪ >8‬ت ا  ‪..........................................................:‬‬


‫‪...................................................................................................................‬‬
‫‪ -٨‬ه ; ي ا ‪8‬وع ‪ 'I8 B; D‬ت ا  ﺕ‪X‬آ ا ! ‪ #B‬ا ‪D# #B;8 88#‬‬
‫ان ﺕ<‪ j‬ا ‪8‬اﺹ' ت ا ‪ C B;8  R‬ا ﺱم ا ‪)!!I‬ان وﺝ‪+‬ت( ‪.......................:‬‬
‫‪..................................................................................................................‬‬
‫‪ -٩‬ه ا ‪8‬وع ‪ 8f‬ا‪ 8‬ل ﺡ' ا ر ) '! ‪ c ،‬ز ( اذا آ ن ا ‪6‬اب ‪ . :‬ﺕ‪X‬آ آ‪ 8‬ت‬
‫و‪2‬ق ا ‪:  R mI‬‬

‫‪ Y‬ا‪W2$‬‬ ‫ا^
)م‪(٣‬‬ ‫ا
‪#‬اد‬
‫ﻡ‪ /‬‬
‫ﺱاﺉ ا ;'‬
‫ا ‪ 8‬ءا ‪8‬ث ا & ﺕ(‬
‫ا ‪ 8‬ء ا ‪
;8‬‬
‫)‪(potassium or sodium chloride‬‬
‫ا ‪ < f8‬ت‬
‫)‪(polymers,oxygenscavengers,biocides…ets‬‬
‫ا"ى‬

‫ا
 ا‪ 5‬م‬ ‫ﻡ  ا
وع‬ ‫ا
‪dR‬ول ‪ G‬ا ط‬
‫ا ‪2‬آ‬

‫ا‪K‬ﺱ‪: :‬‬ ‫ا‪K‬ﺱ‪: :‬‬ ‫ا‪K‬ﺱ‪: :‬‬


‫ا ‪: CB‬‬ ‫ا ‪: 'u‬‬ ‫ا ‪: 'u‬‬
‫ا ر ƒ ‪:‬‬ ‫ا ‪:CB‬‬ ‫ا ‪:CB‬‬
‫ا ر ƒ ‪:‬‬ ‫ا ر ƒ‪:‬‬

‫‪٨٧‬‬
‫‪ -٢‬ا‪
25$‬ت ا ‪ 
2‬ر‪ L‬ا‪  +‬وا‪D‬را وا ﻡ ‪ 1‬ا‪5‬اق‪.‬‬

‫ا‪
25$‬ت ا‬
‫‪ 
2‬ر‪ L‬ا‪  +‬وا‪D‬را وا ﻡ ‪١٩٩٠ R‬‬
‫ا‪R$‬ات ‪:‬‬

‫• ا
‪ %‬دات ا
‪ : g5#‬ه‪
#‬ا ‪8‬اﺹ‪ '#‬ت ا ‪ S#6
#‬أ"‪X#‬ه &‪ #4‬ا‪ # K‬ر &‪ +#‬أ" ‪ #‬ر ‪C#B‬‬
‫ﺹ& 
أو  ط  أي ع " ‪ i‬ﺕ‪ ? >1‬ر ‪ D‬ا  وﺕ‪ 6‬وز ه‪ dX‬ا ‪+;8‬دات ا ‪#B8‬‬
‫ ‪h‬دي إ ‪ D‬ا‪?y‬ار  ; ا   وا  ‪  R‬ﺵ أو ‪  c‬ﺵ ‪.‬‬

‫• ا
‪ 2$‬ت ا ‪ :‬ه
ا‪ < ?y‬ت <
أﺱ ‪ S‬ا ‪ 8‬وا ﺡ‪+#‬ات ا ‪ #&,‬ا ‪ S#6
#‬ﺕ<ه‪ #‬‬
‫<
ا & ط آ‪b6‬ء  ا ‪8‬وع او ا ‪ 8‬ا‪ y‬ﺝ ‪h 8‬دي ا ‪ D‬ا‪/By‬ل  "!‪ #‬ا ‪#‬ث‬
‫أو ا ;‪ % i& +‬ﺉ ‪.‬‬

‫• ‪ gg‬ود ا‪ +gg$‬ﻡ ا‪ : gg o‬و ‪ ##% +##,‬ا ‪ : ##‬ا‪p‬ﺱ ﺱ‪+##8 ##‬ن وا ‪ ##,‬ت وا ‪##,‬ى‬
‫ا ‪8‬ﺵ;  !  ‪8‬ﺝ‪ !" S‬ا‪K‬ﺱ ! ن وا !  ا  '
‪.‬‬

‫• ﻥ‪ b‬م ﺹ ﻥ ا‪o‬ﻥ‪ /‬ر ا ‪ 4 i +, : C1‬م ﺹ  ا‪ % p‬ر ر‪8 ١٩٦٧ &9# (٢٥ ) :B‬ﺝ‪S#‬‬
‫" ﺕ‪ , i  +‬رﺱ‪. 8‬‬

‫• ا
‪ %‬دات ا ‪C1‬ة ‪ #‬ا‪#/‬اء ا
‪ : I%‬و ‪ % +,‬ا ‪+;8‬دات & ا ‪%‬اء ‪8‬ﺝ‪" S‬‬
‫ﺕ‪. %  +‬‬

‫• أﺕ ‪ z‬ا‪ y‬ا‪ R‬ﺉ ة ‪ i +, :‬ا‪p‬ﺕ‪ d 6‬ا ‪X‬ي ﺕ‪ i& S%‬ا  ح أ‪2‬ل < ة ز& "‪/#‬ل ا ‪ #‬م‬
‫ ‪ 9‬ا ‪ D‬ا‪p‬ﺕ‪ 6‬ه ت ا‪"p‬ى ‪ D‬أن ‪ K‬ﺕ‪ ,‬ا ‪b‬او  ا ‪ (٤٥) # #% S9#;
#‬درﺝ‪) #‬أي‬
‫ان ‪R‬ن اﺕ‪ d 6‬ا  ‪ 8? q‬زاو  أﺕ‪+B d 6‬ره ‪ ٤٥‬درﺝ( ‪.‬‬

‫• ا‪ 3+$‬ا 
‪ +‬در ا‪#2$‬ث ‪P :‬ض ﺕ‪ 8% %9‬ا ‪ %6‬ت ا
ﺕ‪ q&#8‬ا ‪8‬ا<‪ #,‬ت ‪D#‬‬
‫إ‪  B‬ا‪ ! p‬ا &  أو ا ‪b‬را أو ا ‪ +8  +I‬ا &‪ 4‬م ا
ا ‪X‬ي ‪ :9,‬ا‪ ! p‬ا ‪D‬‬
‫>‪/‬ث أﺹ& ف رﺉ‪ 9‬ه
)أ( و)ب( و)ج(  ﺡ‪ Y‬ﺵ‪+‬ة ﺕ @‪  %‬وآ‪:
 8‬‬
‫أو) ‪_-‬ا‪o‬ﻥ ا
‪#2‬ﺙ ‪ 2‬ﺹ‪) 3g‬أ( ‪ :‬وه‪
#‬ا &‪ 2 #‬ت ﺵ‪+ +#‬ة ا ‪#‬ث ‪ #‬وﺕ‪8#‬‬
‫ا ‪ ##8‬ر ‪ C‬ا ‪  &##‬أو ا ‪b‬را‪ ##‬ا ‪##R‬ى وا ‪ ##%
##‬ﺕ‪>1##‬ات ‪+## +‬ة ‪ ## D##‬ا ‪##‬‬
‫و‪ 9 D‬ﺡ ت واﺱ ‪X‬ا ‪ S6‬أ ده ‪ < 9‬ت ‪+#‬ة ‪ #‬ا ‪ : #‬ا‪p‬ﺱ ﺱ‪ #‬وﺕﺱ‪ #‬ﺕ‪ %‬‬
‫ ‪+8‬ن وا‪ fBp‬وا &اﺡ
وا ‪,‬ى ا ‪8‬ﺵ;  !  ‪8‬ﺝ‪ !" S‬ا‪p‬ﺱ ! ن ا  '
‪C#‬‬
‫ﺵط ﺕ< آ < ا ‪ 6 8‬ت ا
ﺕ< ﺡ‪  8‬آ <  ‪.‬‬
‫ﺙ ﻥ ‪ -‬ا‪o‬ﻥ ا
‪#2‬ﺙ ‪ 2‬ﺹ‪) 3‬ب( ‪ :‬وه
ا & ‪ 2‬ت ا ‪+ >8‬رﺝ أ‪  B‬ﺹ&]‬
‫)ا( وﺕ‪ 8‬ا ‪ 8‬در ا &  أو ا ‪b‬را و‪c‬ه و
& ( &‪ %‬ﺕث ‪#R8
B#‬‬
‫ا ‪!9##‬ة ‪X## i##‬ا ‪ ##R8‬ا‪
##< ##%  B‬دا"‪ ##‬ﺡ‪+##‬ود ا ‪ : ##‬ا‪p‬ﺱ ﺱ‪ ##‬و?‪ 8##‬ا ‪##‬ك‬
‫ا ‪ ##% m##I8‬ﺵ‪##‬ط ﺕ‪ <##‬و"‪+##‬ات  ‪ ##6‬و<‪ j##‬ا ‪ ##8‬ت وا ‪f##‬ا‪ T‬و<‪
##‬ﺡ ‪+## i##‬م‬
‫أ‪ ## R‬ا ‪!9##‬ة ‪ D##‬آ <‪ ##‬ﺝا ‪ S##‬ا ‪##‬ث )ا ‪#‬واﺉ‪ q‬ا ‪ ##% R‬و ﺵ‪ ##‬آ ( <;‪+##‬د ا ‪C##B8‬‬

‫‪٨٨‬‬
‫"‪ ##‬رج ﺡ‪+##‬ود ا ‪ : ##‬ا‪p‬ﺱ ﺱ‪ ##‬وو<‪ j##‬ا ‪+##;8‬دات ا ‪ W X## ##B8‬ا &‪##‬ع ‪ ##‬ا‪!## p‬‬
‫وا ‪X8‬آرة ﺕ'‪ 8? /‬ا ‪ 8‬ت ‪.‬‬
‫ﺙ ? ‪_-‬ا‪o‬ﻥ ا
‪#2‬ﺙ ‪ 2‬ﺹ‪) 3‬ج( ‪ :‬وه
 ‪
B‬ا & ‪ 2‬ت ا‪  9 p‬ا ‪ , 8‬وا

‫ &‪ %& :6‬ﺕث ‪ i 6  R8 T9‬آ ‪  8‬ا &  ا
‪ #%& ( & K‬ﺕ‪#‬ث ;‪#‬ظ‬
‫وا ‪ 8‬ر ‪ C‬ا ‪b‬را ا ‪P‬ة وا ‪ 868‬ت ا ‪ &R9‬وا '& دق وا ‪ ' 98‬ت وا
& ( &‪ %‬‬
‫> ت ذات ; ى ‪f‬ي  ‪+‬رﺝ ا ﺉ‪ 9‬و ‪/#"   %9 i 6  R8‬ل وﺡ‪+#‬ات‬
‫ ‪X# ، #6‬ا ‪ #R8‬أ‪
#< #%  B‬دا"‪ ##‬ﺡ‪+#‬ود ا ‪ : #‬ا‪p‬ﺱ ﺱ‪ #‬و‪+#‬ون ﺕ;‪ +# +‬و" رﺝ‪ ##%‬‬
‫وو<‪ ##8  ##,‬ت ا ‪ ##‬درة ‪ ##‬ا ‪ ##&6‬ا '&‪ ##‬ا ‪ 1## R##8‬وزارة ا ‪  &##‬وا ‪C&##‬‬
‫ا ‪R9‬ي ا ‪ 89  ١٩٨٨/١٢/ ٧
< ٢٧٥٤١ :B8‬ح ‪p‬ﺹ; ب ا ‪b8‬ارع ‘‪  B‬ﺹ&  ت‬
‫‪  > c‬دا" ‪b‬ار‪. :%‬‬

‫ا
‪ b O‬ت ‪:‬‬
‫‪ R8 -١‬إ? < أ  ;‪+‬دات ‪ B‬أو  ! ت  أ"‪#‬ى وﺡ‪ S9#‬ا ; ﺝ‪ +# #‬أ‪/#‬م داﺉ‪#‬ة‬
‫ﺡ‪  8‬وﺕ;‪ 9‬ا  ‪. ,9 W X‬‬
‫‪ K -٢‬ﺕ  رض ا ‪+;8‬دات ا ‪ B8‬أو ا ‪ ! 8‬ت ا  ‪ B C‬م ا ‪ %6‬ا ‪h98‬و   &‪ q‬ا‪p‬ﺝ زة‬
‫!‪ S‬ﺕ‪  +%‬أﺹ; ب ‪.‬‬
‫ا ‪ 9; B/‬إدارة وﺡ‪+‬ات ا ‪ 6 8‬وأدا ‪ %‬وﺕ‪  %P‬رة ا ;; ‪ #‬أﺝ‪ #‬ا‪/#Bp‬ل‬
‫ ا ث وﺡ‪" S9‬ﺹ ﺡ  ا ‪8‬وع وﺕ;‪ 8‬ا  ت ا ‪   ,‬أذا >‪ VR -‬ذ ‪. W‬‬
‫‪ : -٣‬أ‪/‬م دواﺉ ا ; <
‪+P‬اد وا ‪ 4< ;8‬ت ‪/‬أ‪ 9B‬م ﺡ‪  8‬و ﺕ;‪ 9#‬ا ‪ # #‬ا ‪8‬ا<‪ #,‬ت‬
‫ا  درة  ‪ B‬ا ‪ %6‬ت ا ‪ &8‬ا ‪8‬آ‪  b‬و‪ c‬ا ‪8‬آ‪  b‬أو‪1 K‬ول ‪ 8% %9‬ا ‪.  B‬‬
‫‪ -٤‬ﺕ‪ CfI‬ﺝ‪ C8‬ا &‪ 2 #‬ت ا ‪ dX#%  8#8‬ا ‪ #8‬ت ا ‪ D#‬ا ‪ # B‬ا ‪ #B # #‬أ‪ 9#B‬م ﺡ‪# 8‬‬
‫وﺕ;‪ 9‬ا  <
‪+#P‬اد وا ‪ #4< ;8‬ت وﺕ‪b#‬ود ‪ D#‬ﺵ‪ R#‬ﺕ‪ #,‬ر  دور ‪ #‬ا ‪ D#‬داﺉ‪#‬ة ﺡ‪ # 8‬و‬
‫ﺕ;‪ 9‬ا ‪.‬‬

‫ا
 ر‪ L‬ا‪  +2 #
$‬ت ا^
 و‪ g‬وا‪$‬وآ
 و‪ g‬ت وا‪ : g‬و ‪ #% +#,‬ا ‪C #8‬‬
‫ا ‪R‬ى ذات ا ! ‪ B‬ت ا‪ p‬ﺝ ا   &  وأ ‪ #‬ج ا ‪#8‬اد ا ‪ 8R‬و ‪ #‬وا  وآ‪ 8‬و ‪ #‬أ ‪+#‬اءا‬
‫ اده ا‪p‬و  @ ا‪p‬ﺱ‪+8‬ة ا ‪ 8R‬و  ا & وﺝ& أو ا ‪8‬آ ‪ ،‬ا ‪+8‬ات ا ‪ 8R‬و  ‪ 1‬ا‪، %‬‬
‫  ا رق ‪ ،‬ا ‪  8‬ا ‪#R‬ى ‪ # p‬ج ا ;‪#‬ا‪ r‬ا ‪  f#‬أو ا ‪  f#/‬وا ‪,‬ا‪ +#‬وا‪/#p‬ح‬
‫ا ‪ ،  +8‬ا &  ت ا  وآ‪ 8‬و  ‪ ] I8‬أﺵ‪
<  ، % R‬ا ‪1#& ، T'&#‬ت أﺱ‪I #‬اج ا ‪T'&#‬‬
‫وا ‪ P‬ز ا !
وا ‪  I‬ت ا ‪   ،  +8‬ا ج ‪ c‬ز ا ‪R‬ر‪ ،‬و  اﺱد ا ‪R‬ن ‪.‬‬

‫ا‪ 3+$‬ا ‪ 2  :‬ت >  ﺹ&] )ا( ‪.‬‬

‫ا
‪ %‬دات ا
‪:5#‬‬
‫‪ -١‬أن ‪R‬ن ا ‪ CB8‬ا ‪+ mI8‬ا  ﺡ‪+‬ود ا  ‪ :‬ا‪p‬ﺱ ﺱ ‪ K < 9#8‬ﺕ‪ (١٥) # #,‬آ‪:#‬‬
‫‪1‬ﺕ‪ d 6‬ا  ‪ q‬ا ‪ 9‬ﺉ‪+‬ة و )‪ (١٠‬آ‪
< :‬ا‪x Bp‬ﺕ‪ 6‬ه ت ا‪"p‬ى ‪.‬‬
‫‪ C&8 -٢‬أ‪  B‬ه‪ dX‬ا ‪ 8‬ر ‪
#< C‬ا د ‪ #‬ن وا ‪ f#'I&8‬ت ا !‪ #‬ا ‪ . ,f#‬آ‪ C#&8 #8‬أ‪
#< #%  B‬‬
‫ا‪p‬را?‪
#‬ا ‪ !9##&8‬إذا آ‪ ##‬ن ‪ +##‬ا  ‪ ##‬ح ا ‪ 9#‬ﺉ‪+‬ة &‪+## ##%‬ر ‪
##2‬أو ‪) C&!##‬ﺕ‪ ##‬أو‬
‫ه‪ f‬أو ‪  c‬ت ﺕ‪ 8‬آ‪ +8‬ر ح  ‪ q‬ا ‪ 9‬ﺉ‪+‬ة ( ‪.‬‬
‫‪
< -٣‬ﺡ ‪K‬ت ا ‪f‬ورة ا ‪,‬ى ﺡل ﺕ‪ 6‬وز  ورد <‪ (٣)
#‬ﺕ‪#6‬ى دراﺱ‪ :#, #‬ا‪
# #>p‬‬
‫ ‪8‬وع ا ‪ ,8‬ح ‪8‬ﺝ‪  S‬ت ﺕ' ‪.‬‬
‫‪ -٤‬ﺕ;‪+‬د ‪ !,‬ﺕ ] ا ‪ d 8‬ا ‪K < 98 6 8‬ﺕ‪ (٥)  ,‬آ‪ d  X"  :‬ا ب ‪.‬‬

‫‪٨٩‬‬
‫‪ 8 -٥‬أن اﺱ ‪I‬اج ا &'‪ T‬وا ‪ P‬ز وا ‪  I‬ت ا ‪ ! ,   +8‬ا ‪ R8‬ن ا ! < ك ا‪#p‬‬
‫‪ W X‬ا ‪ D‬ا ‪ %6‬ت ا ‪ C j9&  &8‬داﺉة ﺡ‪  8‬و ﺕ;‪ 9‬ا ‪.‬‬

‫ا
‪ 2$‬ت ا ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺕ‪ f‬ف وﺡ‪+‬ات  ‪ #6 8  R‬ا '‪/f#‬ت ا ‪  &#‬ا ‪ 9#‬ﺉ ‪ #4 C# #% , ! 8f# #8‬م‬
‫ﺹ  ا‪ % p‬ر وﺕ;‪+‬د ﺕ' ﺹ ا ‪ 6 8‬ت و;! ت ا ‪ C 6 8‬ا ‪+‬راﺱ ت ا‪p‬و  ‪#8‬وع‬
‫ ‪ B‬ا آ ا ‪b%68‬ة أو ا ‪ R8‬ﺕ‪ S‬ا‪p‬ﺱ  ر  ا ‪+&%‬ﺱ ا ‪+8 8‬ة <
ا ‪. !,‬‬
‫‪ -٢‬ﺕ‪ f‬ف وﺡ‪+‬ات ‪ 6 8‬ا‪ >  p‬ت ا ‪ P‬ز  وا ‪
#< #‬ا ‪#%‬اء ‪ ]# I8‬أﺵ‪8f# #8 % R#‬‬
‫! ‪  ,‬ا ‪%‬اء " رج ﺡ‪+‬ود ا ‪8‬وع ‪8‬اﺹ' ت ا ‪ & ;8‬ا ‪%‬اء ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺕ‪R‬ن ا ‪ %6‬ا ‪X'&&8‬ة ) أو ا ‪ R8‬ﺕ‪ S‬ا‪p‬ﺱ  ر  ا ‪+&%‬ﺱ ا ‪+8 8‬ة <
ا ‪h9 ( !,‬و   د‪#B‬‬
‫ا ‪ : ##‬وا ;‪  9##‬ت آ‪ ##8‬ورد <‪١)
##‬و‪ (٢‬وﺕ‪##R‬ن ا ‪ # %6‬ا ‪##8 ##R 8‬وع أو ا ‪i## P##8‬‬
‫‪h9‬و   آ' ءة ا ‪ P‬وا ‪ 6 8‬ت ‪ .‬وﺕ!‪ d # j #‬ا ‪#‬ف ا ‪ #4 C# #6 8‬م ﺹ‪ #‬‬
‫ا‪ % p‬ر <
ا اق ر‪. ١٩٦٧ &9 ٢٥ :B‬‬
‫‪ -٤‬ﺕ‪ ##6  : #‬ا '‪/f##‬ت ا ‪ 8! ## ##‬ا ‪
;##‬أو ا ;‪##‬ق أ‪ ##‬ا '‪/f##‬ت ا ‪ ##‬ا ‪##!I‬ة أو‬
‫ا ‪
< 8! <  9‬ا ‪8‬ا‪ CB‬ا ‪ I8‬رﺱ‪. W X 8‬‬
‫‪ -٥‬ﺕ‪R‬ن أ‪ 9B‬م ﺡ‪  8‬وﺕ;‪ 9‬ا  <‪+#P
#‬اد وا ‪ #4< ;8‬ت ‪h9#‬و  ‪ #‬ا ‪ # 8‬ا ‪#< R #‬‬
‫أﺵ‪ R‬ل ا ث ا & ﺕ‪  6‬ا ‪ 88‬أو ا ‪8‬وع وآ' ءة ا ‪ 6 8‬ت وﺕ! ‪ j‬ا ‪8‬اﺹ‪ '#‬ت ‪d #8‬‬
‫وا ‪%‬اء ‪ C‬ا   ت وا ‪+;8‬دات ا & <‪X‬ة ‪.‬‬
‫‪ -٦‬ﺕ‪p ## R  ## I <##‬ﺝ‪##‬اء ا ';ﺹ‪ ##‬ت ‪ D##‬ا ‪ d ##8‬ا ‪ +##  &##‬ا ‪1  ##6 8‬آ‪## +##‬‬
‫! ‪+;8 % ,‬دات ا ‪.‬‬

‫آاﺝ ت ا‪ *R‬وا‪ : %$‬و ‪ % +,‬ا ‪/;8‬ت ا


‪ %< :‬ﺕ‪  +‬دهن ;آ ت ا ‪ 9‬رات‬
‫ ‪ < ?y‬ا ‪ 9c D‬وﺕ;‪ :‬ا ‪ 9‬رات ‪.‬‬

‫ا‪ 3+$‬ا ‪ :‬ﺹ&  ت >  ﺹ&] )ج( ‪.‬‬

‫ا
‪ %‬دات ا
‪: 5#‬‬
‫‪ %  B‘ q89 -١‬دا" ﺡ‪+‬ود ا  ‪ :‬ا‪K‬ﺱ ﺱ ‪+8‬ن ?‪ 8‬ا ‪ j2 &8‬ا &  او ا ‪ +I‬او‬
‫& ‪ j2‬ا ‪bI‬ن وآ‪  ‘ q89 W X‬ﺉ‪ !; 8? %‬ت ﺕ ا ‪B‬د وا ‪ ,‬ﺉ‪
< 8‬ا ‪j2 &8‬‬
‫ا ‪X8‬آرة ا ' ‪.‬‬
‫‪
< %  B1 q89 K -٢‬ا ‪ j2 &8‬ا ‪b‬را أو ا ‪. &R9‬‬
‫‪ D %  B1 q89 -٣‬ا !ق ا ‪ I‬رﺝ )" رج ﺡ‪+‬ود ا  ‪ :‬ا‪p‬ﺱ ﺱ ( و?‪ !; 8‬ت ‪C‬‬
‫ا ‪B‬د )آ‪ !;8‬ت  ‪. ( R‬‬

‫ا
‪ 2$‬ت ا ‪:‬‬
‫‪ -١‬أ  ء ‪  B‬ت ‪+‬هن ‪8‬ﺝ‪ S‬ا ‪ T!I8‬ا ‪ B  +8 8‬ا  ‪+P‬اد ودواﺉ ا ‪
<  +‬‬
‫ا ‪ 4< ;8‬ت ‪.‬‬
‫‪ -٢‬أ  ء "‪b‬ان ذو ﺱ آ < ‪ C86‬ا ‪+‬هن ا ‪  R% 98‬ﺝاء ﺕ‪  +‬دهن ا ‪;8‬آ ت ‪C‬‬
‫?‪ 8‬ن ‪+‬م ﺕ‪9‬ب ه‪ dX‬ا ‪+‬هن ‪ d  C‬ا ‪ ، 9P‬وا ف ‪ %‬ﺡ‪ S9‬ا ‪ 8‬ت ا ﺱ‪. 8‬‬
‫‪ -٣‬ﺕ&‪  B ]4‬ت ا ‪+‬هن و"‪b‬ا ت ا ﺱ‪ S‬وﺵ‪ R‬ت ‪6‬ى ا ‪  d 8‬ا‪ 2p‬ن <
أو‪ B‬ت‬
‫ ‪ ,‬ر ‪ 8 8f 8‬ﺕ‪ W‬ا ‪  ,‬ت رة ﺝ‪+‬ة ‪.‬‬
‫‪
< -٤‬ﺡ  آن ا ‪+I ,!&8‬و ‪ 6 R‬ري <‪ R8‬ﺕ ] ا ‪ d 8‬ا ‪b" D‬ا ت أر?‬
‫ﺕ & ﺱ‪ S‬ﺱ ‪ %‬و‪ B 2‬ا ‪R‬اج و >‪ :‬ا ‪ D‬ا ‪ 68‬ري ا   ‪.‬‬

‫‪٩٠‬‬
‫‪
< -٥‬ﺡ  آن ا ‪+I c ,!&8‬و ‪ 6 R‬ري ‪ :‬ﺕ ] ا ‪ d 8‬ا ‪b" D‬ا ت أر?‬
‫ﺕ&‪X% 1‬ا ا ‪P‬ض ﺕ & ﺱ‪ S‬ﺱ ‪ %‬و‪ B 2‬ا ‪R‬اج دور  و ‪ %,‬ا ‪ D‬أ آ ﺕ;‪+‬د  ‪ B‬دواﺉ‬
‫ا ‪.  +‬‬

‫ﻡ‪ %‬ت ﺕ‪ 5‬ا‪##‬د وﺏ‪ L‬ا ز ‪ :‬و ‪ % +,‬ا ‪8‬ا‪ CB‬ا ‪ C I8‬و‪B‬د ا ‪ 9‬رات و‪C‬‬
‫‪
&B‬ا ‪ P‬ز ‪/‬ﺱ ‪K 8‬ت ا ‪.  b&8‬‬

‫ا‪ 3+$‬ا ‪ 2  :‬ت >  ﺹ&] )ج( ‪.‬‬

‫ا
‪ %‬دات ا
‪: 5#‬‬
‫‪ -١‬أن ﺕ‪ +‬ﺱ ﺡ ت ‪ C‬ا ‪ P‬ز  أ‪B‬ب وﺡ‪+‬ة ﺱ‪ K < 9 &R‬ﺕ‪١٠٠  ,‬م وأن ﺕ‪ !; +‬ت‬
‫‪ C‬ا ‪B‬د ‪ K < 9‬ﺕ‪ ٤٠ ,‬م  ا ‪. R9‬‬
‫‪ -٢‬أن ‪ +‬ا ‪ CB8‬ا ‪p mI8‬ﺵ ء ;! ت ‪ C‬ا ‪B‬د وﺱ ﺡ ت ‪ C‬ا ‪ P‬ز ‪ K < 9‬ﺕ‪ ,‬‬
‫‪ ١٠٠‬م  ا ‪+8‬ارس ور ض ا‪ '2p‬ل وا ;‪ f‬ت وا ‪ ' 98‬ت ‪.‬‬
‫‪6 -٣‬ز أ‪2 D %  B‬ق ا ‪8‬ور ا ‪ C 9‬وا !ق ا ‪ I‬رﺝ و‪ D‬ا ارع ا ﺉ‪+ 9‬‬
‫ﺕ‪b‬و ‪+‬ه ‪  ,8‬ت أﺹ  وأﺱ ; ل ا<‪ ,‬ت ا ‪ %6‬ت ذات ا ‪
< B/‬ا ‪?8‬ع ‪.‬‬
‫‪  1 q89 -٤‬ء ;‪/‬ت ا ‪ 9P‬وا ;‪ !;
< :‬ت ﺕ ا ‪B‬د ‪ D‬ا !ق ا ‪ I‬رﺝ ‪D‬‬
‫ﺵط ﺕ< ا ‪ ! 8‬ت ا  ا ‪X8‬آرة <
ﺡ‪ ,‬آاﺝ ت ا ‪ 9P‬وا ;‪. :‬‬

‫ا
‪ 2$‬ت ا ‪:‬‬
‫‪ & -١‬ء ﺱ ج ‪1‬رﺕ' ع ‪ ٢  , K‬م  &‪ 9 9‬ﺡ ت ‪ C‬أﺱ!ا ت ا ‪ P‬ز ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺕ< ‪ b 9‬ت ا‪ p‬ن وا ‪ I‬ﺹ  ‪!9‬ة ‪ D‬ا ;اﺉ‪ j‬وا ;ادث ا ! رﺉ وا
ﺕ‪S9‬‬
‫ﺕث ا  و ‪ ,!&8‬ا ‪ 68‬ورة ‪.‬‬
‫‪
< -٣‬ﺡ  وﺝد أ آ ‪
< I‬ﺱ ﺡ ت ‪ C‬ا &'‪ T‬ا‪ rp‬وا ‪ P‬ز ‪ C‬ا ‪+‬هن ا ' وﺕ<‬
‫ا ‪ b 98‬ت ا ‪ I‬ﺹ ‪ C86‬ا ‪+‬هن ا & ?; و<‪ j‬ا  ‪ :‬ا ‪ I‬ﺹ وا ‪+8‬ة  ‪ B‬وزارة‬
‫ا &'‪. T‬‬

‫ﻡ‪#‬ا‪ L‬ا
 ا‪  2 %+‬ت اة وا‪ R‬ﻡ ‪ :‬و ‪ % +,‬ا ‪8‬ا‪ CB‬ا
ﺕ‪ mI  mI‬‬
‫ا &' ت ا  ا ‪!I‬ة ا ‪  'I 8‬ا &  ت ا ‪ ' I8‬وا ‪ D   ;8‬اد ﺱ  أو & ﺹ‬
‫>‪ ,‬أو اد ‪I‬ﺵ أو ‪  9‬آ ‪.‬‬

‫ا‪ 3+$‬ا ‪ 2  :‬ت >  ﺹ&] )أ( ‪.‬‬

‫ا
‪ %‬دات ا
‪: 5#‬‬
‫‪ -١‬أن ‪R‬ن ا ‪ " CB8‬رج ﺡ‪+‬ود ا  ‪ :‬ا‪p‬ﺱ ﺱ ‪+8‬ن ‪ < 98‬آة و '‪ f‬أن ‪R‬ن‬
‫ا ‪
< CB8‬ا ;اء وأن ﺕ‪ mI‬ا‪ & CB‬ﺕ  آ‪ <+ C868‬ا &' ت ا ‪!I‬ة و ‪S6‬‬
‫ﺕ‪ S&6‬ا ‪+‬د <
ا ‪8‬ا‪. CB‬‬
‫‪ -٢‬أن ﺕ‪R‬ن ‪+‬ة  ا ‪ 8‬در ا ‪ 8‬ﺉ ‪ K < 98‬ﺕ‪ ٥  ,‬آ‪:‬‬
‫‪ -٣‬أن ﺕ‪R‬ن اﺹ' ت ا ‪ CB8‬آ‪:
 8‬‬
‫ا‪ -‬أن ‪R‬ن ‪ 9‬ى ا ‪ 8‬ء ا ‪ ١٠  , K
<6‬م ‪. ً,8‬‬
‫ب‪ -‬أن ﺕ‪R‬ن ‪ 2‬ا  ‪)  9 c & c‬ﺹ‪ 8‬ء ( ‪+B‬ر ا‪ Rp‬ن ‪.‬‬
‫ج‪ -‬ا ة ‪c2‬ا< ا ‪+ h 8 ,!&8‬م أ ‪ ,‬ل ا ‪9‬اﺉ ا ‪  '8‬ا ‪ j2 & D‬أ"ى ‪.‬‬

‫‪٩١‬‬
‫‪ -٤‬أن ‪R‬ن ا ‪+ CB8‬ا  ﺕ‪>1‬ات ا ‪9‬ل وا‪6 p‬ا< ت ‪ .‬ا & ﺝ‪  8‬ه!ل آ‪ 8‬ت آة‬
‫ ا‪ !p‬ر‪.‬‬
‫‪ -٥‬أن اوح ‪ j8‬ا ‪ ٥ -٤  CB8‬م آ‪ DB1‬ﺕ‪.  +,‬‬

‫ا
‪ 2$‬ت ا ‪:‬‬
‫‪ -١‬أن ‪ :‬أ  ء ﺱ ج ﺡل ا ‪ CB8‬و ‪+ 9‬ل ‪b8 / i‬ة‬
‫‪ -٢‬أن ‪ :‬أ"  ر  دة & ﺱ  ﺡ‪ Y‬ا ‪ 'R‬وا &' ت ! ا ‪+ 8f 8 CB8‬م ﺕ‪9‬ب‬
‫ا ‪8‬اد  "‪ % /‬وﺕ ‪ Y‬ا ‪ d 8‬ا ‪. <6‬‬
‫‪ -٣‬ﺕ< آ < ا ‪ b 98‬ت ا‪P &p‬ض ا ‪!9‬ة ‪ D‬ا ;ادث ا ‪ '8‬ﺝ ا
 ا ‪ R88‬أن‬
‫ﺕ; <
ا ‪ CB8‬وﺕ‪h‬دي ا ‪ D‬ﺕ ‪ Y‬ا ‪ ,!&8‬ا ‪ 68‬ورة ‪.‬‬
‫‪ -٤‬ﺕ;' أر أ ر ا‪ D B‬ا‪ % /"  : ,P Bp‬ﺱ;‪ d  S‬ﺝ< و<;‪ R m‬ﺕ‪ %‬‬
‫ ‪+ <8‬ى أ  ر ا ث  ا ‪ d 8‬ا ‪ <6‬ورﺹ‪ & +‬ﺱ‪ S‬ه‪ dX‬ا ‪ d 8‬و‪ 8‬ت ا ;‬
‫ا ‪ 6‬ر  دا" ا ‪. CB8‬‬
‫‪   -٥‬ا ‪+8 ,P CB8‬ة ‪K‬ﺕ‪ (٣٠)  ,‬ﺱ& ‪p % /" 8 9 K‬ي ع  ا‪p‬ﺱ ‪+I‬ا ت ‪.‬‬
‫‪ -٦‬ﺕ‪ TI‬ا &' ت ا ‪!I‬ة وا ‪82 +&  9‬ه ‪8‬اد ذات ‪    9‬و‪!" c‬ة @‬
‫<‪/f‬ت ا ‪ R‬رﺕن وا رق وا‪ "p‬ب وا '‪/f‬ت ا‪  p‬ﺉ ‪.‬‬

‫ا
‪ 5‬ﻡ* ا و ‪ 5$‬ا ز ا‪ R‬ﺉ* ‪ :‬و ‪ % +,‬ا ‪8‬ا‪ CB‬ا
‪b" %< :‬ن ا ‪ P‬ز ا ‪ 9‬ﺉ >‪1 :‬‬
‫<

&B‬ا ‪ P‬ز ‪/‬ﺱ ‪K 8‬ت ا ‪.  b&8‬‬

‫ا‪ 3+$‬ا ‪ 2  :‬ت >  ﺹ&] )ب( ‪.‬‬

‫ا
‪ %‬دات ا
‪: 5#‬‬
‫‪ %  B  q89 -١‬دا" ﺡ‪+‬ود ا  ‪ :‬ا‪K‬ﺱ ﺱ ‪+8‬ن <
ا ‪ j2 &8‬ا &  و& ‪ j2‬ا ‪bI‬ن‬
‫و<
ا ‪ j2 &8‬ا ‪ '8‬ﺡ <
ﺡ  ‪+‬م ﺕ رض ذ ‪ C W‬ا‪K‬ﺱ ‪+I‬ا ت ا ‪ ,8‬ﺡ ‪ W‬ا ‪8‬ا‪CB‬‬
‫‪8‬ﺝ‪ S‬ا ‪.:8‬‬
‫‪ -٢‬ان ﺕ‪ K < 98 +‬ﺕ‪١٠٠  ,‬م  ﺡ‪+‬ود ا ‪ j2 &8‬ا ‪. &R9‬‬
‫‪ -٣‬ان ﺕ‪ K < 98 +‬ﺕ‪ ٥٠  ,‬م  ا‪B‬ب &‪ 1‬ﺹ& 
و ‪ ٢٥٠‬م  &‪ 1‬ﺡاري‬
‫)ا ‪8‬اﺹ' ا ‪ ,‬ﺱ ‪ ١٢٨٩‬ﺱ& ‪. ( ١٩٨٨‬‬
‫‪6 -٤‬ز ا‪2 D %  B‬ق ا ‪8‬ور ا ‪ C 9‬وا !ق ا ‪ I‬رﺝ ‪ +‬ﺕ‪b‬و ‪+‬ه ‪  ,8‬ت أﺹ ‬
‫وأﺱ ; ل ا<‪ ,‬ت ا ‪ %6‬ت ذات ا ‪
< B/‬ا ‪?8‬ع ‪.‬‬

‫ا
‪ 2$‬ت ا ‪:‬‬
‫‪ & -١‬ء ﺱ ج  رﺕ' ع ‪ ٢  , K‬م  اد أ  ﺉ ‪/  B c‬ﺵ ــ ل ) '‪ V‬ا ‪8‬اﺹ' ت‬
‫أ‪ C ( d/‬إ? < ا‪K‬ﺱ‪/‬ك ا  ﺉ‪
< R‬أ‪ D‬ا ‪ 9‬ج و رﺕ' ع ‪ ٧٥‬ﺱ‪. :‬‬
‫‪ -٢‬ﺕ< آ <  ! ت ا ‪ /9‬وا ‪   B‬ﺡاﺉ‪ j‬ا ‪ P‬زات ا ‪  98‬وا ‪!9‬ة ‪8 %‬ﺝ‪S‬‬
‫ا ‪8‬اﺹ' ا ‪ ,‬ﺱ ا ا‪ B‬ر‪. ١٩٨٩
< ( ١٤٣٥) :B‬‬
‫‪ -٣‬وﺝب و?‪ 99;  C‬ت ‪ !K‬ء ا‪X K‬ار ا ‪  R8‬ﺡ ‪K‬ت ا ‪9‬ب وا &‪f‬ح وارﺕ' ع‬
‫ﺕاآ‪ b‬ا ‪ P‬زات ا ‪+%‬روآ  <
ا ‪%‬اء ا ‪ T;8‬ﺡ‪+‬ات ا  وا ‪bI‬ن ‪.‬‬
‫‪ -٤‬ا‪K‬ه ‪ 8‬م <&ً   ا ‪ If8‬ت ا ‪+‬و   ا‪K‬ﺱ!ا ت وﺕ ا ‪ 8‬ل ‪ 2 I8‬ا ‪ 9‬ت‬
‫ا & ﺕ‪  %& 6‬ﺡ
ا  وا ‪. /9‬‬

‫‪٩٢‬‬
‫ در‬+
‫ا‬
. +8; :‫ ﺱ‬B ‫ وﺱ م‬، ‫ ر ﺵ آ‬9 ‫ ا‬+ / ‫ ز‬P ‫ وا‬T'& ‫& ا‬,‫ آ ب ﺕ‬-١
. +8; :‫ ﺱ‬B ‫ وﺱ م‬/ "
! ‫ ز ا‬P ‫ <
ا‬f ‫ د  ا‬,8 ‫ "ﺕ ا‬Y; -٢
. +8; :‫ ﺱ‬B ‫ وﺱ م‬/ "‫آ ت‬8 ‫د‬B‫ ز ا !
آ‬P ‫ ت ا‬,  ‫ام‬+I ‫ "اﺱ‬Y; -٣
. +8; :‫ ﺱ‬B ‫ وﺱ م‬، ‫ ﺝاد‬+8; ‫ اة‬/ " GTL ‫ ﺱاﺉ‬D ‫ ز ا‬P ‫ "ﺕ;  ا‬Y; -٤
. ]‫ ا !] ﺱ‬+ ‫ ﺹ‬/ ‫ ل ا  وا ث‬6
< +I 98 ‫ ا‬8%8 ‫!; ت ا‬8 ‫ ا‬-٥
. ]‫ ا !] ﺱ‬+ ‫ ﺹ‬/  ‫ ت ا‬B '‫ﺕ‬K‫ ا‬-٦
. ‫ ﺵ آ‬+8; ‫ف‬/ ‫ ا‬/  ‫> ت ا‬8  ‫دات ا‬+;8 ‫ ا‬-٧
. +‫ ﺱ‬:6   /  ‫  ا‬8‫ ج  دة ا ث وﺡ‬%& -٨
. ‫د‬8;  X -2 / ‫!  ت‬, ‫ ا‬S9‫  ا &  ا &'! وﺡ‬6‫> ت ا & ﺕ‬8 ‫ ا اع ا‬-٩
. 9‫ 
ﺡ‬:u ‫ آ‬/ !'& ‫ ا اع ا ث ا & ﺕ(  ا &  ا‬-١٠
. !'& ‫ ت ا‬6 &8 ‫ ا‬C ‫ آ در  ﺵآ ﺕز‬/ "‫ات‬+ 8 ‫ام ا‬+I ‫  اﺱ‬:‫ "ا ث ا & ﺝ‬Y; -١١
. ١٩٩٧ - ‫ﺱ‬+&% ‫ﺕ; د ا 
&  ت ا‬K‫ ا‬/ "
 & ‫  ا   ا ث ا‬8‫ دورة "ﺡ‬-١٢
http://www.cabq.gov/aes/s5index.html -١٣
http://www.epa.gov/ -١٤
http://www.corpwatch.org -١٥
http://www.feedo.net -١٦
http://www.oceansatlas.org -١٧
http://makatoxicology,tripod.com/pollutions.htm -١٨
http://www.unep.org -١٩
http://web.worldbank.org -٢٠
http://www.who.int -٢١
http://www.polmar.com/ -٢٢
http://en.wikipedia.org/ -٢٣
http://laps.fsl.noaa.gov/ -٢٤
http://www.msu.edu/ -٢٥
http://www.alabastercorp.com/ -٢٦
http://www.landviser.com -٢٧
http://ewr.cee.vt.edu/ -٢٨
http://www.zefon.com -٢٩
http://www.tsi.com -٣٠
http://www.deh.gov.au/ -٣١
http://edugreen.teri.res.in/ -٣٢

I‫ ه ا‬5‫ ﻡ‬1 ‫ ^  رس‬++‫ ﺥ‬H/


‫ا ا‬C‫ﺕ ا اد ه‬
‫ا‬5‫ ا‬I‫زارة ا‬# ‫ ﺉ ة‬5‫ا‬

3d
2 }#%‫ وا ﻡ‬L‫ق ا‬#'

٩٣
‫‪1  ! 2‬‬

‫ا) ‪ :‬و م   ا ‬


‫ا‪ ١٩٥٦ : #$‬ﺏ اد ‪ -‬ا‪5‬اق‬
‫ا رﺝ ‪ :‬ﺥ ﻥ‬
‫ا
‪d‬ه‪O‬ت ا‪: 
25‬‬
‫)‪ (١‬ﺏ^‪#2‬ر‪#‬س ‪ 1‬ا^
 ء ا‪ 5‬ﻡ ﻡ‪ G‬ﺝ ﻡ‪ 5‬ﺏ اد ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬ﻡ ﺝ‪ 1 $R‬آ
 ء ا‪ I‬وا ز ﻡ‪ G‬ﺝ ﻡ‪ 5‬ا^‪ 1 Essex U‬ا

‪ ^2‬ا
‪ %$‬ة ‪. UK‬‬
‫اة ا‪: 2
5‬‬
‫)‪ (١‬ﺕ رب ﺏ‪ 5‬ﺕﺝ‪  t‬ى ﺵآ ا‪ I‬ا
‪ R‬و ‪ 1 OMV‬ﻡ )ت ا‪$‬اج ا‪ I‬ا م‬
‫‪D‬ل ا
ء ‪ ،‬ﺕ' ت 
‪ 2‬ت ﺕ‪ +‬ا‪ I‬ا م ‪ 1‬ﻡ‪ [+‬ا‪ ^#‬ت ا‪ $‬ﺏ‪2 L‬آ ‪،‬‬
‫ا‪#%‬ص ا^
 ﺉ ا
‪ . $‬آ
ﺕ رب ا‪ 1 S‬ﻥ‪ U‬ه‪ zC‬ا
 )ت ‪ 1‬ﻡ‪ [+‬ا ورة‬
‫‪ 1‬ا‪5‬اق ‪.‬‬
‫)‪ *
 (٢‬آ‪ $P‬ذ ﻡ‪ %‬ﺽ ‪ 1‬ﻡ‪ /5‬ا‪ I‬ا‪5‬ا ‪ 1‬ﺕ ر‪ U‬ﻡ‪#‬ﺽ‪#‬ع ﺕ' ا‪ I‬وا ز ‪.‬‬
‫)‪ O
 (٣‬رﺉ‪ R' R‬ﺕ‪ +‬ا‪ I‬وﺕ' ا ز ‪ 1‬ﻡ‪ /5‬ا‪ I‬ا‪5‬ا ‪.‬‬
‫)‪ *
 (٤‬ﻡ ا 
وع اﻥ ء و ة ‪ +$‬ا‪ I‬ا م وو ة ‪  +2‬ت ا‪$‬وآ
 و‬
‫وا‪ 1 ^$O‬ﻡ‪ /5‬ا‪ – I‬ا‪5‬اق ‪.‬‬
‫)‪ *
 (٥‬آ  ى ﻡ‪ 
b‬ا)ﻡ ا
‪ %$‬ة ‪ 1‬ا‪5‬اق اﺙ ء ‪$1‬ة ﺕ‪ e‬ﺏﻥ ﻡ‪ H‬ا‪ I‬ﻡ' ﺏ*‬
‫ا‪C‬اء وا واء ‪.‬‬
‫)‪ *
 (٦‬آ ‪ 
R 1‬ا ز وا ‪ 1‬داﺉة ا را ت وا‪ I$‬وا
‪ $‬ﺏ‪ 5‬ا‪ $‬ﺏ‪5‬‬
‫‪#‬زارة ا‪ I‬ا‪5‬ا ‪.‬‬
‫)‪ (٧‬ﺵ رك ‪ 1‬ا‪  5‬ﻡ‪ G‬ا
‪d‬ﺕ
ات ا‪ 
25‬وا ورات ا‪ $‬ر داﺥ* وﺥ رج ا‪5‬اق ‪.‬‬
‫ا
‪ d‬ت ‪:‬‬
‫ا‪ 3‬ا^‪ Q$‬ا‪  $‬ا‪ $‬ﺕ رس ا)ن ‪ 1‬ﻡ‪ /5‬ا‪ – I‬ا‪5‬اق ‪:‬‬
‫آ‪ $‬ب ﺕ' ا‪ I‬وا ز – ﺏ اد ‪. ١٩٩٢ /‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫آ‪ $‬ب ‪Y‬ق ا‪ *2%$‬ا^
 ﺉ ا) – ﺏ اد ‪. ١٩٩٤ /‬‬ ‫)‪(٢‬‬

 ا ‪.‬‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ا‪OR‬ﻡ ا‪.  +‬‬ ‫)‪(٤‬‬
‫آ
ان  ‪  t‬د ﻡ‪ G‬ا‪#%‬ث وا را ت ا
‪#‬رة ‪ 1‬ا
 )ت ا‪:  $‬‬
‫ا‪ 25$‬وا‪ $‬ر‪ Q‬ا ا
‪ ^$‬ﻡ* ‪ 1‬ا‪5‬اق ‪.‬‬ ‫)‪(١‬‬
‫ﺕ‪ G5‬ا
' د ا‪ 1 2S‬ا ز ا‪. 5‬‬ ‫)‪(٢‬‬
‫ا‪ $‬ام ﻡ‪ '$‬ت ا ز ا‪ 5‬آ‪##‬د ‪
2‬آ ت – ﻥ ل ﺵ‪ /‬دة ﺕ'  ﻡ‪ G‬ﻡ‪UNEP 
b‬‬ ‫)‪(٣‬‬
‫ﺕ' ﺕ‪ *#%‬ا ز ا[ ‪#‬اﺉ* ‪ - GTL‬ز ‪ [2‬ا ﺉ‪D‬ة ا)و[ 
‪ 
b‬ا)واﺏ| ‪٢٠٠٦ -‬‬ ‫)‪(٤‬‬
‫‪Y‬ق اﺹ د وﺕ‪ ` GD‬ز ﺙ ﻥ اوآ‪ R‬ا^ﺏ‪#‬ن ‪.‬‬ ‫)‪(٥‬‬

‫‪٩٤‬‬

You might also like