CNG NGH

CAO SU
THIN NHIN
(BA N IN L N TH NM CO S A CHA, B SUNG)
4 CAO SU THIN NHIN
CAO SU THIN NHIN 5
LI GII THIU
6 CAO SU THIN NHIN
CAO SU THIN NHIN 7
CHNG I
AI CNG
Cao su fhIn nhIn Ia mf chaf co finh da n hI va finh bn, fhu
duo c fu mu |Iafex) cu a nhI u IoaI cay cao su, dac bIf nhaf Ia IoaI
cay Hevea brasIIIensIs.
Vao nam 1875 nha hoa ho c Phap ouchardaf chung mInh cao
su fhIn nhIn Ia mf h n hop poIymer Isoprene |C
5
H
8
)
n
; nhung
poIymer nay co mach carbon raf daI voI nhung nhanh ngang fac
dung nhu caI moc. Cac mach do xoan Ian nhau, moc vao bang nhung
nha nh ngang ma khng duf khI ke o dan, mach carbon co xu huong
fro v dang cu , do do sInh ra finh dan hI.
Ta se khao saf cac finh chaf cua cao su fhIn nhIn o nhung
frang sau.
A. IIch su
I. Lch s pha t hi n cy cao su:
NguoI u chau dau fIn bIf dn cao su co Ie Ia ChrIsfophe
CoIomb
|1)
. Theo nha vIf su AnfonIo de Herrera fhuaf IaI, frong
ha nh frnh fha m hI m sang chau My Ia n fhu haI
|2)
, ng
ChrIsfophe CoIomb co bIf foI mf fro choI cua dan dIa phuong
1. Ngi tm ra Chu My u tin. Thc hin c 4 chuyn tham him chu My t nm
1492 n 1504.
2. T nm 1493 n 1496.
8 CAO SU THIN NHIN
HaIfI |quan dao fhuc chau My) Ia su dung qua bong fao fu chaf
nhua co finh dan hI, kich fhuoc bang qua bong hIn nay, fung
chuyn dua qua mf I khoef frn fuong bang vaI hoac cuI fay,
bap v, fhay v dung qua bong Iam bang vaI dn nhu Iuc bay gIo
faI chau u. Tro choI nay duoc dan chau My
|1)
dung qua nhIu
fh ky, duoc chung mInh qua khaI quaf khao c nghIn cuu nn
van mInh Maya o vung Trung My , voI nhu ng dI fich baI bo ng
cung voI vaf dung cao su vao fh ky XI.
MaI dn nam 1615, con nguoI moI bIf foI cao su qua sach co
fua d e Ia monarquIa IndIana cua Juan de Torquemada, vIf
v IoI ich va cng dung ph cap cua cao su, noI dn mf chaf co
fn Ia uIeI do dan dIa phuong MhIc ch fao fu mu cay goI Ia
uIe ma ho dung Iam vaI quan ao khng fham nuoc.
Tuy nhIn, maI dn hon 1 fh ky sau, IoI ich va cng dung cua
cao su mo I duo c bIf fo I do haI nha ba c ho c Pha p Ia ng Ia
CondamIne va ng Iresneau.
Ia CondamIne duo c VI n Ha n Iam Khoa ho c ParIs cu dn
Nam My do chIu daI doan kInh fuyn chay qua xich dao. Trong
8 nam voI nhIm vu nay |1736~1744), ng con quan saf nhIu su
kIn khoa hoc khac frong fhIn nhIn. Tuu frung, ng fu QuIfo
|fhu d nuo c cuador) go I v VI n Ha n Iam Khoa ho c ParIs
|Phap) vaI mau khI sam mau, fuong fu nhu nhua, phaf xuaf fu
mf IoaI cay ma dan dIa phuong goI Ia heve, khI rach vo o fhan
co chaf Iong mau frang nhu sua fIf ra, gap khng khi dan dan
dng IaI rI kh dI. ng fhoI, ng cung cho bIf cng dung cua
chaf nay va cho bIf cay fIf ra chaf nhu fh con moc ca bn bo
sng Amazone va dan f c MaIna |MaInas) dIa phuong co n goI
chaf do Ia caa~o~chu; fu am nay nguoI Pha p go I Ia caoufchouc,
1. Sau khi tm c t mi chu My, luc by gi ngi ta tng la t n va dn a
phng la dn n .
CAO SU THIN NHIN 9
nguo I VI f Nam Ia cao su, Anh Ia caofchouc
|1)
, Nga Ia
Kayryk, u c Ia Kaufchuk, Y Ia cauccIu, Tay an Nha Ia
caucho, ungarI Ia Kayryk, RumanI Ia caoufchouc. Theo
dan fc MaIna, Caa co nghIa Ia cay, g va o~chu co nghIa Ia khoc,
chay ra hay chay nuoc maf; do do y nghIa nguyn fhuy chu cao su
co nghIa Ia nuoc maf cua cay.
Qua nhung bao cao khac cua Ia CondamIne, nguoI fa fhay co
fIn fuc quan h foI ky su Iresneau faI Cuayane |Nam My), gap
go nhau vao nam 1743. IranoIs Iresneau co nhung ban m fa
fuong fan v cay cao su va cho bIf khng ngung fm nhung noI
sInh fruo ng cay cao su, nghIn cuu cach chIf ru f cao su, va
chinh ng Ia nguoI dau fIn d nghI su dung nguyn IIu nay.
Va o nam 1762, cay ma ng Iresneau d ca p fo I, Ia cay Hevea
guIanensIs. Nhu ng nam sau do , nguo I fa nhanh cho ng nha n fhay
cay cho ra cao su khng chI sInh fruo ng o chau My , co n co ca o chau
PhI cu ng nhu chau A . Nhu o nhan d IIora IndIca, Roxburgh da
cho bIf dan dIa phuong mI n ng A da bIf fo I gIa frI cu a cao su
fu Iau: cao su frich Iay fu m f cay cao su co fn Ia IIcus eIasfIca,
duo c su du ng Ia m duc va va f du ng khng fham nuo c.
Tinh dn nay, cay chua mu cao su co raf nhIu IoaI, moc raI
rac khap qua daf, nhaf Ia o vung nhIf doI. Co cay fhuc gIng fo
Ion nhu cay Hevea brasIIIensIs hay gIng IIcus, co cay fhuc IoaI
day Ieo |nhu gIng IandoIphIa), co cay fhuc gIng co, v.v.... fa se
d cap fIp fheo. Co fh noI faf ca nhung gIng, IoaI cay cao su
d u fhu c su khng fh khaI fha c fheo II cng nghI p duo c
nhung IoaI cay duo c cho n d canh fac daI quI m Ia cay fhuc
Ioa I Hevea brasIIIensIs, cho ha u hf f ng Iuo ng cao su fhIn
nhIn frn fhI fruong fh gIoI.
Y fuong Iap ra dn dIn, chI phaf sInh fu Iuc con nguoI co nhu
1. Ch Rubber (Anh, My) ma ta dch la cao su ch ph bin sau nm 1770, Priestly phat
hin cao su ty xoa c vt but ch, nh la gm ty.
10 CAO SU THIN NHIN
cau fo Ion, fuc Ia sau hang Ioaf kham pha cua khoa hoc ky fhuaf
da gIu p con nguoI su dung chaf nay frong cuc sng voI nhIu
IoaI san pham.
II. Tin b khoa ho c va cng nghip cao su trn th gii:
Sau khI nghIn cuu v IIch su cao su, kho ma fach khoa hoc
khoI cng nghIp hay ky ngh cao su duoc. Thaf fh, da fu Iau,
cao su chua phaI Ia dI fuong khao cuu fhuan fuy va v fu. a s
nha khao cuu du xoay huong chuyn nghIn cuu cac ung dung
moI cua cao su, do vay fIn frIn v khoa hoc cao su fhuong Ian
In voI fIn frIn v ky fhuaf.
Iafex ma dan chau My bIf foI cng dung, Iuc bay gIo khng
fh xuaf khau, chuyn cho ra ngoaI duoc. o Ia chaf Iong frang
duc nhu sua; d fu nhIn se In men va dng dac, o dang nay no
Ia cao su kh. Nhung bay gIo , cao su da ng da c na y khng fh
du ng duoc vao vIc g, khng xu Iy duoc, khng fh fao ra duoc
hnh dang cua vaf dung mong mun.
Pho ng fheo phuong pha p cu a ca c dIa phuong chau My , su
dung Iafex fuoI. Truoc hf, nguoI fa fm mf chaf Iong co kha
nang hoa fan cao su kh fhanh mf dung dIch Iong va chaf Iong
nay co fh bc hoI duoc, fra finh chaf nguyn fhuy cua cao su fro
IaI |chaf hoa fan nay duoc goI Ia dung mI). Nhu fh, ap dung
fheo cach na y, se ch bIn duoc fhanh va f du ng cao su frang
phf, nhung. Nhung fIn b nay hau nhu khng dang k, phaI
doI sau gan mf fh ky, nho haI cuc phaf mInh quan frong Ia
phaf mInh nghIn hay can hoa deo cao su va Iuu hoa cao su.
Van d hoa fan cao su duoc dInh vao nam 1761 |17 nam, sau
khI ng Ia CondamIne fro v ) nho haI nha ho a hoc Pha p Ia
HerIssanf va Macquer, voI dung mI Ia efher va fInh dau fhng
|essence de ferebenfhIne). Nhung, mac du SamueI PeaI dua ra
sang ch nam 1791, vIc ch bIn ra ao mua moI duoc xem Ia
manh chI va o sau nam 1823, nam ma MacInfosh su dung naphfha
nhu Ia mf dung mI.
CAO SU THIN NHIN 11
Sau fho I ky ch bIn va f du ng fu dung dIch, dn fhoI ky cng
nghI p cao su fIn frI n vuo f ba c, Ia fho I ky Thomas Hancock |Anh)
kha m pha ra qua frnh nghI n hay ca n de o cao su fu nhu ng Ia n
quan sa f cng vI c Ia m nam 1819, ng da gIu bi ma f suf nhI u nam.
II.1. Pha t minh ra qua trnh ca n deo
Hancock nhan fhay nhung manh cao su moI vua duoc caf ra
co finh dinh IaI voI nhau khI bop vaf chung IaI. Tu do ng nghI Ia
nu xe vun cao su rI dap nI nhung manh vun do IaI bang Iuc
nen ep, co fh Iam fhanh nhung vaf dung co hnh dang va kich
fhuoc mong mun. fhuc hIn, ng ch fao ra mf may gm
mf ng fru co gaI quay fron frong mf fru rng khac cung co
gaI ma ng goI Ia may PIckIe. May duoc fhIf k Ion hon khI
ng nhan fhay kf qua daf duoc nhu y mun, fuc Ia co duoc cao
su bf, cao su fh fu dang co finh dan hI va finh bn fro fhanh
mf khI nha o va de o khng chI cho duoc moI hnh da ng, vaf
dung fheo y mun ma con dn vao duoc cac chaf bf voI fy I kha
Ion d gIam gIa fhanh, d vaf dung duoc cung hon...
Thaf ra, day Ia mf phaf mInh co fam muc quan frong do cng
Iao cua ng. Cng cuc nghIn deo hoa voI may PIckIe ngay nay
duoc goI Ia su deo hoa cao su duoc fhuc hIn voI may nhI can.
Van d ch bIn vaf dung cao su fu vIc hoa fan cao su bang
dung mI, fIn b hon nua Ia fhuc hIn nghIn hoa deo d cho
duoc hnh dang cac vaf dung du duoc gIaI quyf. Nhung bay gIo
vIc su dung cao su hay con vap phaI mf fro ngaI Ion Iao Ia faf
ca cac vaf dung cao su vua roI khoI xuong ch bIn du hu hong
nhanh chong, chung chay nhua nhay dinh duoI anh huong cua
suc nong va anh sang, hoa cung gIon khI gap Ianh, fhoI gIan su
dung ngan nguI.
Pha I dn 20 nam sau, nho cu c pha f mInh kha c raf quan
frong moI gIaI quyf duoc kho khan nu frn, do Ia phaf mInh
qua frnh Iuu hoa cao su. Chinh fu kham pha nay ma nn cng
nghIp cao su frn fh gIoI phaf frIn vuof bac.
12 CAO SU THIN NHIN
II.2. S lu ho a cao su:
Vao nam 1831, CharIes Coodyear |Hoa Ky) fm cach caI fhIn
chaf IIu cao su, chu yu ng n Iuc fm mf chaf Iam kh cac
fhanh phan chay nhua bay nhay. n nam 1839, qua qua frnh
nghIn cuu, ng phaf mInh ra mf hIn fuong gay ngac nhIn,
chan dng cho cng nghIp cao su: cao su sng hoa frn voI Iuu
huynh dem xu Iy o nhIf d du Iam nong chay Iuu huynh, se fraI
qua mf bIn dI, caI fhIn duoc cac finh chaf co Iy cung nhu kha
nang chIu nhIf raf Ion, fhoI gIan su dung cac vaf dung cao su
nay Iau gap nhIu Ian cao su khng duoc xu Iy nhu fh.
Cao su duoc xu Iy nhu vay duoc goI Ia cao su Iuu hoa
|1)
va fa
se khao saf fuong fan frong chuong Iuu hoa cao su fhIn nhIn.
a co nhIu nguo I dua ra phuong ca ch nay |nhu I. Iudersdoff,
uc, fhuc hIn fac dung cua Iuu huynh nam 1832; J. Van Ceuns,
Ha Ian, nam 1836) nhung IaI khng chung mInh dung fam muc
quan frong fu fac dung cua Iuu huynh sInh ra. Trong moI fruong
ho p, Coodyear hIu fruc fIp nhu ng kf qua cua qua frnh fhi
nghIm va da xac dInh duoc doI sng cua cao su cung nhu foan
b hoaf finh cao su.
Co fh noI nho haI phaf mInh cua Hancock |nghIn deo hoa)
va cua Coodyear |Iuu hoa)
|2)
ma ky ngh cao su phaf frIn manh
me, nhu cau fIu fhu fang nhIu dn nI con nguoI phaI fhIf Iap
d n dIn cao su, xam chIm fhuc dIa, banh fruong vIc frng
cao su... Nhu cau fIu fhu cao su fhIn nhIn fang cao maI dua
dn vIc phaf mInh cao su nhan fao |cao su fng hop), ch bIn
cao su faI sInh ngay nay. Nhung cng nghIp cao su fIn frIn
1. Cao su lu hoa t c la cao su a ho a h p vi lu huynh. Trong nga nh, ngi ta co n go i la
cao su chn. Cho lu huynh va o cao su sng, gia nhit, lam cho cao su tr nn chn, t
trang thai de o (sau khi nhi ca n) tr tha nh trang tha i bn hn, co tnh an hi cao hn.
Nh th ta khng nn goi MBT la thuc chn v m t h n hp cao su co MBT nhng khng
co lu huynh khi nung nong ln, no khng bao gi chn. Ta se c p chi tit na y sau.
2. Hancock cung la ngi kham pha ra s lu hoa nhng lai kham pha ra sau Goodyear.
Trong luc tm ra qua trnh lu hoa, ng khng bit Goodyear a phat minh ra trc ng.
CAO SU THIN NHIN 13
manh me ngay nay cung phaI nho cac cuc kham pha fIp nI
sau cuc kham pha ra su Iuu hoa cao su, nhu kham pha chaf xuc
fIn Iuu hoa, chaf chng Iao hoa, chaf dn fang cuong Iuc cao su,
phaf mInh cac phuong phap ch bIn cao su v.v...
III. S lc v vic trng cy cao su trn th gii:
Sau phaf mInh Iuu hoa cao su, ky ngh cao su ch bIn phaf
frIn manh me, do do nhu cau nguyn IIu cao su cang Iuc cang
cao, nhung xu resII
|1)
IaI khng du cung cap cho cac nuoc cng
nghIp, san Iuong raf fhap IaI chI khaI fhac foan cay cao su moc
hoang o rung, ma ho IaI khng cho xuaf khau haf gIng. Anh
quc co cac fhuc dIa mun phaf frIn nganh cao su nn da ra
Inh Iay cap hf gIng cao su resII dem v cho frng faI MaIay~
sIa va orneo |1881); va fu do ma phaf frIn fhanh nhung dn
dIn o IndonesIa, SrI Ianka. CIng cay duoc chon d Iay cap hf
gIng Ia cay cao su Hevea brasIIIensIs euphorbIaceae va nguoI
nhan nhIm vu nay Ia haI ng WIckham va Cross.
VIc fhu hoa ch Iafex cao su dau fIn Ia vao nam 1884 duoI
quyn cua ng TrImen, chu nhIm vuon bach fhao SrI Ianka; k
Ia vao nam 1889 duoI quyn cua RIdIey, chu nhIm vuon bach
fhao SIngapor. Nhung nhung cuc fhu hoach nay Ian dau khng
co nhIu hua hen ma phaI doI foI nam 1896, Iuc ma cay cao su da
fruong fhanh va phaf frIn.
Cay cao su Ian dau fIn duoc du nhap vao ng duong Ia do
ng J.. IouIs PIerre
|2)
dem frng faI fhao cam vIn SaI Con nam
1877, nhung cay nay hIn nay da chf. K do vao nam 1897, duoc
sI RaouI Iay nhung hf gIng o Java |gIng cay xuaf xu fu hf
gIng WIckham va Cross Iay cap) dem v gIeo frng faI Ong Ym
|n Caf). Ta cung k foI mf s dn dIn do ac sI YersIn Iay
gIng o CoIombo |SrI Ianka) dem gIeo fr ng o khoa nh daf cua
1. Bresil (Bra-xin) (Nam My ) la m t n c sa n xut cao su rng nhiu nht Nam My ; lu c b y gi
ging cy cao su r ng (moc ng u nhin) y la ging cy tt nht trong ca c loai.
2. ng J. B. Louis Pierre la nha th c v t ho c Pha p - ng i tha nh l p Tha o C m vin Sa i Go n 1864-1865.
14 CAO SU THIN NHIN
VI n Pasfeur faI SuI au |Nha Trang) nam 1899~1903. Tu do
cac dn dIn khac duoc mo rng nhu dn dIn Suzannah voI haf
gIng san xuaf faI Ong Ym |1907), dn dIn Cexo faI Ic NInh
|1912), dn dIn MIcheIIn |1952), SIPH |1934) va raf nhIu dn
dIn khac sau nay.
Ta I chau PhI, cay cao su Hevea brasIIIensIs duoc gIeo frng
fha nh d n dI n Ion o ca c xu IIbe rIa, Congo eIge, NIgerIa,
Cameroun, Cfe dIvoIre, nhu ng xu fhich hop voI cay cao su IoaI
nay. TaI Nam My va Trung My cung co nhI u y dInh Ia p dung dn
dI n, nhaf Ia frong fh chIn fhu haI, duo I su h fro cu a Hoa Ky,
nhung kf qua khng vu a y Ia m. TaI IIn X fruoc day cu ng nhu
ca c nuo c MexIco, Hoa Ky, va vung phI nhI f doI xoay qua canh fac
quI m gIng cay cao su Kok~saghyz, guayuIe Ia nhu ng cay cho cao
su nhung khac vo I IoaI cay Hevea brasIIIensIs |se d ca p foI day).
Cay cao su Ia mf cay cng nghIp raf quan frong v maf kInh
f nn cac nuoc frn fh gIoI dua nhau fm cach gIeo frng; no
con co finh cach chIn Iuoc nhu vao cuI fh chIn fhu haI, Nhaf
xam Iang cac nuoc vung ng Nam A |noI chIm 90% dIn fich
frng cao su frn fh gIoI Iuc bay gIo), d cho ng mInh khng
co nguyn IIu va cho dn nay cao su van con Ia mf IoaI nguyn
IIu quan frong du cho cac IoaI nhua deo, cao su fng hop dang
phaf frIn manh khap fh gIoI.
B. TRANG THA I THIN NHIN
Cao su fhIn nhIn sInh ra fu mf s IoaI fhuc vaf co kha nang
fao ra Iafex. Chuc nang nay Ia dIu kIn can d co cao su, nhung
khng han faf ca nhung cay fIf ra mu du co chua cao su.
Chuc nang fao ra Iafex frong cac nhu m fhuc vaf bIu fhI dac
finh qua su hIn huu cua f bao chuyn bIf goI Ia f bao Iafex,
fIf ra mf dIch goI Ia Iafex. Tuy fheo IoaI cay cao su, Iafex cung
co nhIu IoaI khac nhau: ban chaf cau fao gm dung dIch v co
va huu co co chua cac fIu cau cao su o dang nhu fuong.
CAO SU THIN NHIN 15
I. H thng latex va latex cao su:
Iafex co frong nhu m cay, fao fu nhu ng f ba o sng g m
nhung nguyn sInh chaf, nhan va cac fhanh phan hIn dIn. T
bao Iafex duoc mf Iop nguyn sInh chaf mong bao phu, bao ca
mf khng bao Ion Ia noI ma nguyn sInh chaf fIf ra Iafex. Tuy
fheo IoaI cay cao su, h fhng Iafex duoc fao fu f bao c Iap hoac
fu ma ch. Trong fruo ng ho p fhu nhaf nhu Ioa I ParfhenIum
argenfafum |CuayuIe), f ba o Iafex na m raI ra c khng fuong
fhng voI nhau frong co quan cay. Trong fruong hop sau, mach
Iafex duoc fao boI cac f ba o co kich fhuo c Io n frong nhu m
nhung khng fuong gIao voI nhau hoac fu mang f bao daI nam
nI fIp co vach chung fu fIu. IoaI mach Iafex fhu nhaf fhuong
co da s o IoaI cay cao su. IoaI mach fhu haI Ia IoaI mach nhanh
hoac mach fIp hop chI co o gIng Hevea va ManIhof |fhuc ho
uphorbIaceae) va o ca c cay fhu c ho Compose es co hoa hnh
canh Ia |PIssenIIf, scorsonere).
u Ia mach fha ng hay ma ch nha nh, cac mach d u dInh vI
frong nhu m fhuc vaf, dac bIf Ia frong vung fao Iap IIbe vo. Cac
co quan khac cua cay cung du co chua Iafex.
Toan b h fhng Iafex du kin, can phaI fhuc hIn rach cao
d cho Iafex fIf chay ra ngoaI, cng vIc nay duoc fa goI Ia cao
mu |hIn ap dung faI nuoc fa).
Iafex cao su Ia mf chaf Iong phuc hop, co fhanh phan va finh
chaf khac bIf nhau fuy fheo IoaI. Theo nguyn fac, fa co fh noI
do Ia mf frang fhaI nhu fuong cua cac haf fu cao su hay fh gIao
frang frong mf serum Iong.
Tuy fheo fruong hop, Iafex cao su co chua:
~ O dang dung dIch: nuoc, cac muI khoang, acId, cac muI huu
co, gIucId, ho p chaf phenoIIc, aIcaIoId o fra ng fhaI fu do hay
frang fhaI dung dIch muI;
~ O dang dung dIch gIa: cac profeIn, phyfosferoI, chaf mau,
fannIn, enzyme;
16 CAO SU THIN NHIN
~ O dang nhu fuong: cac amIdon, IIpId, fInh dau, nhua, sap,
poIyferpenIc.
Cao su cua nhung cay co mach frong Iafex hIn huu duoI dang
haf nho hnh cau, hnh qua fa hay hnh fraI I. Nhung fIu cau
cao su nay duoc mf Iop cu c mo ng profeIn bao phu bn ngoaI,
dam bao duoc d n dInh co Iy cua Iafex |fa se d cap chI fIf o
chuong sau). Cau fao cua chung duoc da phan hoa if hoac nhIu
Ia fuy fheo IoaI, fu I va co quan fhu c vaf duoc khao saf. Kich
fhuoc cua chu ng fhay d I fu 1/100m dn 3m |duo ng kinh).
Trong fruong hop cua cay cao su Hevea brasIIIensIs, ham Iuong
cao su frong Iafex fhay dI fu 50% dn 60% frong mach fuy fheo
mua va frang fhaI sInh Iy cua cay. Iafex fhu qua II cao mu co
nng d fhap hon fu 30% dn 40%. Nhung chaf cau fao Iafex phI
cao su cua cay Hevea brasIIIensIs o dang dung dIch hay dang nhu
fuong chI chIm 5% frong fng frong khI Iafex, nhung chung IaI
co anh huong foI co Iy finh va hoa finh cua cao su. Nguoc IaI, Ia~
fex cua da s cay cao su khac co chua nhIu chaf khac voI fy I
Ion, dac bIf Ia IIpId va nhua ma dI khI fa can phaI IoaI bo d co
fh du ng duo c |fruo ng ho p cu a ParfhenIum agenfafum hay
guayuIe).
II. S tao thanh latex cua cy cao su - chc nng sinh ly
- sinh tng hp cao su
NhIu fhuc nghIm da chung mInh Iafex va cao su frong Iafex
Ia do nguyn sInh chaf cua f ba o Iafex fIf ra. Nhu vay Iafex
duo c fa o ra faI ch fu nuoc va muI khoa ng do r hap fhu ,
khng phaI fu quang fng hop cua Ia nhu nhIu fac gIa nghI.
Co nhIu gIa fhuyf d cap dn chuc nang sInh Iy cua Iafex,
nhung dn nay chua co mf gIa fhuyf nao duoc fhua nhan. Su
fhay dI cua fhanh phan Iafex khng fh nao quan saf hf duoc,
chu c nang cu a chu ng co fh kha c nhau fu y fheo Ioa I. Trong
nhung fhuyf dua ra, co fhuyf cho Iafex chI Ia chaf ngoaI fIf,
CAO SU THIN NHIN 17
hoac Ia mf ngun chaf fu duong, hoac fhuyf cho rang Iafex Ia
chaf Iuan chuyn fap frung duong chaf hoac Ia chaf bao v chng
fn fhuong... O IoaI cay Hevea brasIIIensIs, nghIn cuu d dam
dac va fhanh phan cau fao Iafex fheo doI sng fhuc vaf nguoI fa
co khuynh huong chung mInh Iafex Ia mf chaf Iong mang finh
dng hoc fham du vao hoaf finh sInh Iy fhuc vaf. H fhng Iafex
duoc xem Ia mf noI ma cay du ng d fru nuo c va nhI u chaf
kha c, se dem ra dung vao nhung Iu c hoa f dng sInh Iy ma nh
nhaf. NhIu cuc khao saf fhuc nghI m cung dua dn y fuong
Iafex co fh duoc cay su dung v sau. Mf cach fng quaf, nguoI
fa quI cho h fhng mach Iafex va Iafex mf chuc nang nhu Ia
may dIu fIf fac dung bIn fh |reguIafeur du mefaboIIsme).
Cao su Ia mf chaf Isoprene fu Iau nguoI fa fIn Ia do su frung
phan Isoprene C
5
H
8
, phaf xuaf fu monosaccharId, gIa fhuyf nay
da duoc IoaI bo. Cac cuc fhi nghIm cua onner chung mInh cao
su duoc fao ra qua cac phan ung khu va ngung fu IIn fIp baf
dau fu mf hydrocacbon co 5 nguyn fu carbon, chuyn hoa chaf
cua acId ~mefhyIcrofonIc. AcId nay IaI do su hoa hop cua acId
acefIc va acefone |fa se d cap fIp o nhung chuong sau).
C. PHN LOAI CY CAO SU
Trong fhIn nhIn co raf nhI u cay cao su fhu c nhI u IoaI
fhuc vaf khac nhau |chua k co IoaI cay cho ra chaf fuong fu cao
su nhu cay guffa~percha va baIafa). Chung fhich hop voI khi hau
vung nhIf doI, dac bIf Ia mIn ac Nam My, resII, Trung My,
chau PhI fu Maroc dn Madagasca, SrI Ianka, mI n Nam n,
VIf Nam, Iao va CampuchIa, ThaI Ian, MaIaysIa va IndonesIa.
Trong s nhung IoaI cay cao su, dac bIf IoaI duoc ua chung
nhaf Ia cay Hevea brasIIIensIs, cung cap khoang 95~97% cao su
fhIn nhIn frn fh gIoI.
NoI chung, cay cao su frn fh gIoI fhuc vao 5 ho fhuc vaf
sau: uphorbIaceae, Morace ae, Apocynaceae, AscIepIadaceae va
Composeae.
18 CAO SU THIN NHIN
I. Cy cao su thu c ho Euphorbiace ae:
Ho nay gm cac gIng cay chinh Ia: Hevea, ManIhof, SapIum
va uphorbIa.
I.1. Hevea:
CIng Hevea f ng qua f co 9 Ioa I nhu Hevea brasIIIensIs,
Hevea guIanensIs, Hevea benfhamIana, Hevea spruceana, v.v...
TIu bIu va quan frong nhaf Ia IoaI Hevea brasIIIensIs.
Hevea brasiliensis:
~ aI cuong: Hevea brasIIIensIs Ia mf IoaI cay cao su fo Io n, cao
fu 20 mef dn 40 me f, co ngun gc fu Iuu vu c sng Amazone va
chI Iuu |Nam My ) o fra ng fha I nga u sInh. a s cung nhu ha u hf
gIng cay frng hIn nay o nuoc fa va ca c nuo c khac chinh Ia cay
cao su na y |h f gIng do WIckham va Cross Iay nhu da noI).
Cu ng nhu ca c Ioa I kha c fhu c gIng Hevea, cay Hevea
brasIIIensIs co hoa don finh, mau vang, khng canh, hnh chung
nho, fap frung fhanh chum. Ia daI fu 20cm dn 30cm, fhuc Ia
kep 3. ay Ia cay don finh dng chu |gIng nhu cay bap), co fraI
Ia mf nang co 3 ngan, mI ngan chua 1 haf. Iuc chin, fraI n
pho ng fhich ha f; haf fron, daI fu 2 cm dn 3,5cm co ma u nau sam;
nhan haf gIau chaf beo |fa frich goI Ia dau haf cao su), do do haf
maf kha nang nay chI nhanh.
Qua chin IoaI fhuc gIng Hevea, Hevea brasIIIensIs bIu fhI
dac finh qua cac hoa duc cua no. Cm 10 bao phan xp fhanh 2
hang doc d u dan |frn androphore); no cu ng co 36 nhI m sac
fh nhu cac IoaI Hevea khac. MI nam no fhay Ia mf Ian, fhay
hoan foan hoac fhay dan |fa goI Ia mua fhay Ia). Cach fhuc va
fhoI ky fhay co anh huong foI finh cam fhu cua cay, IIn h foI
vaI bnh Ia. Hevea brasIIIensIs ben r cung mf Iuof voI r fru va
r ngang; r fru co fh dI sau xung 5 m dn 6 m chI ngung phaf
frIn khI gap Iop daf cung hay Iop nuoc fhuong fruc. Vo cay nhan
va du, g fh mm va gIon.
CAO SU THIN NHIN 19
H fhng Iafex cua cay cao su nay fhuc IoaI mach nhanh, do
cac f bao daI fao fhanh, nam nI va vach chung fu fIu; duong
kinh mach Iafex vao khoang 20m dn 50m. Nhung mach nay
nam frong cac m mm cua cay, khng fhay co frong mc. Trong
vo fhan va nhanh, chung hop fhanh kIu hnh fru hoac kIu vo
khoa c kf hop. Cac vo khoac cua ma ch Iafex fuong gIao voI
nhau va dac bIf co nhI u frong kf cau IIbe ga n m moI sInh
hoac noI chung o cac IIbe~mc. Vo cay cao su na y day fu 8mm dn
18mm dI voI nhung cay fruong fhanh, gan ngoaI bIn co nhung
f bao ran IaI nhIu hay if fuy fheo fuI. Sau khI cao mu, vo cay
faI sInh IaI d dang.
TaI chau My, Hevea brasIIIensIs sInh fruong fu nhIn fhanh
rung, no fhuong bI bnh chay Ia fram frong do Ioa I ofhIdeIIa
uIeI gay ra, do do vIc phaf frIn dn dIn faI My gap fro ngaI Ion
|maI dn nam 1940, moI fm duoc nhung gIng cay khang bnh
do quyf fam cua chinh phu cac nuoc Nam va Trung My, duoI su
ba o fro cua Nng nghIp Hoa Ky). nh cha y Ia hau nhu
khng gap faI cac nuoc VIn ng.
V phuong dIn sInh fhaI, no chI fhich hop voI khi hau vung
xich doI hay nhIf doI. Cay doI hoI nhIf d frung bnh Ia 25
0
C,
Iuo ng mua fI fhIu Ia 1.500mm m I nam va co fh chIu han
duoc nhIu fhang frong mua kh. Cay mm va gIon, do do co fh
bI gay khI gap gIo manh. Mac du cay cao su if doI hoI chaf Iuong
daf, nhung no fhich hop nhaf voI daf daI ph nhIu, sau, d fhoaf
nuoc, hoI chua |pH fu 4 dn 4,5) va gIau mun.
~ Nang suaf: Nhung dn dIn dau fIn fhanh Iap frng voI cac
gIng fuyn chon cho nang suaf va o khoang 300kg dn 400kg
mI hecfa hang nam. Nho vao phuong phap cao mu hop Iy nang
suaf vuof In 600kg dn 700kg/hecfa/nam. Nhung dn dIn frng
vo I gIng ca I fhI n, gIng seedIIng
|1)
va nhaf Ia gIng fuy n
1. Cy trng hat: cho latex t hn cy thap va san xut mun hn, nhng khi cao mu vo cy
d lanh vt thng hn.
20 CAO SU THIN NHIN
nhan ghe p nang suaf fhng fhuo ng da f duoc fu 1 fan dn 1,5 fan
cao su/hecfa/nam. VIc su du ng cac cay gIng moI co fh fang nang
suaf vuo f In frn 2 fan cao su kh/hecfa/nam. VI n Kha o cuu Cao
su VIf Nam cho bIf da frao dI ky fhuaf v gIng cay vo I nhIu
VI n Kha o cuu Cao su Quc f va da nha p duo c nhung gIng ma
nang suaf o vuo n fhi nghIm cu a VI n da f dn 3 fan/hecfa/nam
|1)
.
Qua nang suaf k frn, fa fhay IoaI cao su nay bo xa nang suaf
daf duoc voI nhung cay cao su khac |IIcus, ManIhof, PunfomIa,
CuayuIe hay Kok~saghyz) nang suaf cua chung chI vao khoang
vaI kg cao su/hecfa/nam.
I.2. Manihot:
Trong gIng na y Ioa I fIu bI u Ia ManIhof gIazIovII va
ManIhof dIchofoma nhung da ng k nhaf Ia Ioa I ManIhof
gIazIovII.
Manihot glaziovii:
ManIhof gIazIovII con goI Ia Ceara, do Ia cay cao fu 6m dn
15m, Ia mau xanh Iuc hoI xam, co ngun gc Trung va Nam My.
Cay fhich hop voI daf ngheo nhung khng chIu dung duoc fhoI
fIf fhay dI. NguoI fa fm cach frng faI chau PhI nhung du an
nay bo do do nang suaf daf duoc fhap, do cao mu kho khan va do
Iafex d dng dac.
ManIhof gIazIovII hay Ceara con duoc khaI fhac o frang fhaI
ngau sInh faI resII. Cao su cua no goI Ia cao su ManIcoba |hay
cao su Ceara) chaf Iuo ng fa m fhuong, finh chIu Ia o hoa ke m,
ham Iuong nhua chIm foI 4% dn 5%, fro fu 0,2 ~ 0,3%, fc d
Iuu hoa nhanh, fhuc IoaI cao su mm.
VIc cao mu fheo phuong phap so khaI baf dau fu cay duoc 2
dn 3 fuI, fhuc hIn vao mua kh. Truoc hf, quef don sach daf
1. Mt cy cao su (Hevea brasiliensis) co kch thc ln c x ly thch hp co th chu
c trn 20 ln cao mu trong mua thu hoach, cung cp ti 10 lt latex ng vi 3kg cao
su kh.
CAO SU THIN NHIN 21
o gc cay va fhu gom Ia Ia I, k dn ca o ma f ngoa I vo , r I va c vo . Ia~
fex cha y ra day da c, mf pha n dinh frn cay, pha n co n IaI fu frn
Io p Ia d fu kh frong va I nga y. Phuong pha p sau na y fIn b hon,
cay duoc ca o mu k fu 5 fuI dn 6 fu I, Iafex duo c xu Iy xng kho I.
I.3. Sapium:
Cac cay cao su fhuc gIng SapIum Ia nhung cay fo chI sng o
mI n Trung va Nam My . Ta co fh k fo I Ioa I SapIum
bIgIanduIosum, SapIum foIImense Horf, SapIum verum
HemsIey, SapIum ufIIe Preuss, SapIum decIpIens Preuss... Cac
gIng cay nay du bI fhoaI hoa v chung kem chIu dung cao mu.
Cao su cua cay gIng nay duo c goI Ia cao su caucho |caucho
bIanco, caucho vIrgIn, caucho verde, caucho morado), coIumbIa
vIrgIn |coIumpIa scraps)...
I.4. Euphorbia:
Cay cao su fhuc gIng uphorbIa co raf nhIu, chung moc o
nhung vung fhuc khi hau nhIf doI ca vung fhuc khi hau n
doI. ay Ia nhung cay IoaI co, buI ram hoac xuong rng.
TIu bIu cho gIng nay Ia IoaI uphorbIa InfIsy co ngun gc
o Madagascar, do Ia cay nho kha gIau cao su, hIn da fuyf gIng
do con nguoI khaI fhac frIf d.
uphorbIa resInIfera Ia IoaI cay cao su co da ng xuong r ng,
sInh fruong o Maroc, Iafex cua no co nhIu nhua, mau vang hoI
nau, du c, co d c finh va khI nung no ng pha f ra mu I huong
nhang, buI cua no gay haf hoI v kich fhich mang nhay muI.
uphorbIa baIsamIfera hay saIane Ia cay bu I ra m co ngun
gc o Soudan, kha gIau cao su.
uphorbIa fIrucaIII Ia IoaI cay cao su co raf nhIu o vung ban
sa mac AngoIa, cao su cua no duoc goI Ia cao su khoaI fay v dau
fIn dua foI IIsbone | ao Nha) duo I dang cu khoaI fay, co
mau vang do fuong fu nhu nhua, khng muI, cung va gIon, nung
nong mm ra va chay n u nung nong IIn fuc.
22 CAO SU THIN NHIN
II. Cy cao su thu c ho Morace ae:
Tng quaf ho nay co cay cao su fhuc gIng IIcus va CasfIIIoa.
II.1. Ficus:
CIng IIcus co raf nhI u Ioa I cay cao su nhung nguo I fa
fhuong chI d cap foI IoaI IIcus eIasfIca.
Ficus elastica:
IIcus eIasfIca hau nhu fhuong moc ngau sInh o nhung vung
nhIf doI, nhaf Ia vung ng Nam A. o Ia IoaI cay fo |moc o
ru ng hoang) cao fo I 60m, co r frn khng goI Ia r khi sInh
|rambong) dI khI cao fo I 25m. No mo c rIng bI f hoa c mo c fha nh
fu ng nho m 5 cay. Ia hnh ba u du c, da I, ma u xanh sa m bo ng ba y. Tra I
fhu c Ioa I fra I dI, nho , ma u xanh hoI va ng gIng fra I sung. No fhich
ho p o nhu ng noI co nhI u mua, co mu a kh nga n, do do fhuo ng mo c
frong ru ng duo I chan nu I, va sng duo c o cao d 1.600m.
Truoc khI canh fac cay cao su Hevea brasIIIensIs nguoI fa da
canh fa c cay na y o IndonesIa |d n dI n Assam, Java va
Sumafra). Chaf Iuong cao su ff, bIu fhI dac finh qua xu huong
dinh nhu nhua va co mau fuoI dI fhanh mau nau nhanh chong,
nhung cay cao su nay IaI cho nang suaf fhap.
Nhung IoaI cay khac Ia IIcus vogeIII, IIcus rIgo, v.v... khng
dang k.
II.2. Castilloa:
CIng CasfIIIoa co 8 IoaI cay cao su ma dac sac nhaf Ia IoaI
CasfIIIoa eIasfIca. Cac cay cao su fhuc gIng nay du co ngun
gc faI Trung va Nam My.
Castilloa elastica:
Cay cao su CasfIIIoa eIasfIca Ia mf IoaI cay ngau sInh frong
rung ram Trung My va Nam My. No cao hon 20m, co fhan nhan
mau vang, duong kinh fhan do duoc fu 60cm dn 120cm, g IaI
khng cung va khng khoe Iam. Ia daI fu 15cm dn 20cm, mau
CAO SU THIN NHIN 23
xanh fuoI, bong bay, co Ing maf duoI. Cay fr hoa vao mua kh.
TraI chin sau 4 fhang dn 5 fhang, b ngoaI fraI hnh non xep
chua cac haf dep hnh bau duc, Ion hon dau Hoa Ian. |CIng khI
va vef raf fhich an haf cay nay).
Tuy fheo vung, cay cao su nay co nhIu fn dIa phuong khac
nhau: o NIcaragua co fn Ia HuIe, o MexIco co fn Ia !Ie |nhu da
d cap o muc IIch su cao su) va AquoquIfI. O cuador co fn Ia
Heve hay Jeve, o Panama co fn Caucho.
Cao su fhu c cay CasfIIIoa eIasfIca go I Ia cao su Caucho,
nhu ng xu co cay na y nhu NIcaragua, Honduras, MexIco,
CuafamaIa, Panama va Pe ru cung u ng voI da ng khI, fo hay
mIng nho, kich fhuoc khng dng du, fhuong Ia mau den, b
ngoaI co finh dinh nhu chaf nhua
|1)
. KhaI fhac IoaI cay cao su nay
cung fheo II cao mu.
III. Cy cao su thuc ho Apocynaceae:
a s cay cao su fhuc ho Apocynaceae du sInh fruong o PhI
chau. Co nhIu IoaI da cung cap s Iuong quan frong frong Th
chIn fhu nhaf va fhu haI.
Ho na y cu ng co nhu ng gIng IunfumIa, IandoIphIa,
HancornIa yera Ia dang k.
III.1. Funtumia:
Trong s nhung IoaI cay cao su fhuc gIng IunfumIa dang k
nhaf Ia IoaI IunfumIaeIasfIca.
Cay cao su IunfumIa eIasfIca khac voI nhung IoaI khac fhuc
ho Apocynaceae o dIm no Ia mf cay Ion ngau sInh o rung ram
A.O.I, NIgerIa, A..I. va Congo.
NguoI u c da bo y dInh frng cay na y faI Camerun, bo I no kem
chIu du ng ca o mu, chI co fh ca o mu m I nam fu 1 dn 2 Ian.
1. Khng phai cao su Caucho, ch dung ch ring loai cao su Peru ma thi.
24 CAO SU THIN NHIN
Cao su cua IoaI cay nay co chaf Iuong ff, nguoI fa fhuong fhuc
hIn dng dac Iafex bang nuoc sI.
III.2. Landolphia:
CIng IandoIphIa co raf nhI u Ioa I Ia cay cao su, frong do co
Ioa I fhu c day Ieo mo c o ru ng, nhu Ioa I IandoIphIa ovarIensIs hoa c
sInh fruong o d ng co Io n, nhu IandoIphIa heudeIofII. Cu ng co Ioa I
fhuc day Ieo nhung co fhan o duo I daf, nhu gIng CarbodInus,
CIIfandra |cao su cu a gIng na y goI Ia cao su co hay r ).
Nhu ng cay cao su fhu c Ioa I day Ieo, fheo WIIdemann va
CenfII, cho cao su du ng duo c Ia IandoIphIa ovarIensIs,
rogmansIana, CenfIIII, KhanII, ca dn CIIfandra arnoIdIana va
CIIfandra nzunde.
Cao su cu a gIng cay IandoIphIa g m m f s Ioa I: cao su
Accra |chIf ruf fu IandoIphIa fIorIda) co o Cfe dOr |o bIn
Vang) PhI chau, chaf Iuong ff, cao su AngoIa, cao su engueIa,
Cabon, CambIe, KassaI, IIberIa, Madagascar,...
III.3. Hancornia:
Trong cac cay cao su fhuc gIng HancornIa, dang k nhaf Ia
HancornIa specIosa.
HancornIa specIosa Ia mf cay cao su nho cao khoang 7m, co
fraI fuong fu fraI maI an duoc, ngau sInh o resII. Iafex cay
nay co mau hoI do, duoc dng dac hoa fhuong Ia voI phen chua.
Cao su cua no duoc goI Ia cao su MangabeIra, frn fhI fruo ng
dang maf ngoaI Ia mau nau do caf ra co mau hng fuoI |san xuaf
chu yu faI fInh ahIa va Pernambouc).
III.4. Dyera:
Trong gIng yera, IoaI cay cao su dang k Ia yera cosfuIana
co ngun gc faI MaIaysIa, no fhuc IoaI cay fo cho cao su nhua
goI Ia JeIufong.
CAO SU THIN NHIN 25
IV. Cy cao su thu c ho Ascle piadace ae:
Ho nay raf gan voI nhung ho fruoc nhung nhIu IoaI IaI khng
co IoI ich v san xuaf cao su.
Trong ca c cay cao su fhu c ho na y, co Ioa I fhu c gIng
AscIepIas |nhu AscIepIas sIrIaca, ngun gc Canada) sng duoc o
vung n doI ma nguoI fa da fm cach khaI fhac frong fh chIn
fhu haI. IoaI CrypfosfegIa grandIfIora cung duoc muu dInh khaI
fhac Iuc ay faI HaIfI.
V. Cy cao su thuc ho Composees:
Ho Compose es g m co m f s cay cao su nhung co Io I hon ca Ia
Ioa I kok~saghyz va guayuIe, nhu ng cay khac chI co y nghIa IIch su
ma fhI nhu ca c gIng: Scorzonera, ChondrIIIa, SoIIdago,
Chrysofhamnus ma nguoI fa dInh khaI fha c va o fh chIn fhu haI.
Trong s ca c Ioa I cay cao su fhu c ho Compose es nhu Taraxacum
Kok~saghyz, Taraxacum megaIorhIzon |KrIm~saghyz),
ParfhenIum argenfafum |guayuIe) va Scorzonera fau~saghyz
sng duo c o vu ng n do I, cay cho cao su Ia kok~saghyz va
CuayuIe, Ia haI IoaI duoc khaI fhac nhIu nhaf.
V.1. Kok-saghyz (Taraxacum kok-saghyz):
~ aI cuong: Kok~saghyz Ia IoaI cay cao su co ngun gc o cao
nguyn ThIn Son vu ng TurkIzfan ma nguoI kha m pha da u fIn
Ia nha fham hI m Phap C. Capus va duoc ahIsfeudf d xuo ng
fn goI Ia Taraxacum bIcorne. Vao nam 1930, nha fhu c vaf RodIn
|IIn X cu) fm fhay IoaI cay nay sau khI da hoa n faf nhIm vu
fha m hI m do VIn Thu c vaf !ng du ng Ie nIngrad phaI cu vo I muc
dich fhng k nhu ng cay nga u sInh fa I IIn X d co fh gIup ich
v kInh f hay chIn Iuoc. Tu do ng RodIn da f fn cay cao su nay
Ia Kok~saghyz, fn cu a b Iac vu ng ma ng kha m pha ra no.
Trong cac Ioa I cay cao su fm fhay o IIn X cu , cay Kok~saghyz
Ia cay duo c fuy n cho n canh fa c v no co ha m Iuo ng cao su kha hon
hf, co fh ca I fhI n duo c va canh fa c duo c o d cao |vu ngIa nh).
26 CAO SU THIN NHIN
Kok~saghyz Ia mf cay raf gIng cay PIssenIIf fhng fhuong,
khac bIf o dIm no co Ia nho hon va daI hoa if I ra hon. No co
haf nho , daI va haf co hnh rang cua |cua IuoI cua) nho. Kok~
saghyz duoc fm fhay ngau sInh o dng co am fhap. Mach Iafex
fhuc IoaI mach nhanh, hIn huu khap foan fh cay, dac bIf Ia
mach Iafex nay co nhIu frong IIbe fhu cap cua r. Iuc r phaf
frIn dI sau xung daf, f bao quanh mach fu hu rua chI con IaI
cao su Iafex dng dac, do Ia su fhanh Iap mf Iop boc r va Iop
cao su bao boc nay duoc goI Ia bao r cao su |ganf). Co fh noI
phan r cua Kok~saghyz moI Ia phan khaI fhac chu yu, do do fa
phaI fhu hoach Iafex fruoc khI co su fhanh Iap bao r cao su
nay xay ra.
Trong cac nuoc nghIn cuu caI fhIn hau fang kich fhuoc va
khI Iuong r cung nhu caI fhIn sInh Iy va canh fac cay Kok~
saghyz, IIn X Ia nuoc nghIn cu u nhI u nhaf. Nhu ng nuo c
khac nhu uc, Thuy In, Phap, My, Canada, !c, Nev ZeaIand
cung fm cach canh fac.
~ Canh fac: Cay cao su Kok~saghyz can daf fhIf gIau chaf huu
co, gan frung finh, xp va gIu nuoc. af khng phu hop voI Kok~
saghyz Ia daf sef, nguoI fa da frng fhu faI vung ParIs va fhay
cay sng raf yu frong fhoI gIan dau |daf sef xam haI va can fro
su phaf frIn cua cay). af fhich hop cho cay nhaf Ia vung daf
den cua IIn X. Kok~saghyz Ia IoaI cay hao nuo c, chIu duo c mua
dng gIa Ianh vo I dI u kIn phaI phong chng fuyf. Cng fac
chuan bI daf phaI fhaf ky d cay d sInh fruong va fang fruong
frong gIaI doan dau. Co fh noI cng vIc chuan bI daf cua cay
Kok~saghyz gIng voI vIc chuan bI daf cho cay cu caI duong: daf
cay sau, xoI ky. S haf gIeo Ia fu 3kg dn 5kg mI hecfa; fhuong
Ia gIeo raf can |khoang 5mm) hoac In dong IIp hoac gIeo I voI
maf d fu 65.000 cay dn 90.000 cay/hecfa. O vung gIa Ianh, nu
nhan xef fhay khng nguy haI, fa co fh gIeo frng vao dau mua
xuan. Cng vIc cham soc cay vn Ia Iam sach co va xoI daf IaI
ngay khI cay kho I moc. Cng vI c bo n phan fhuo ng fhu c hIn
CAO SU THIN NHIN 27
fruoc khI ca y voI phan Ian va phan da m IoaI raI d fang ham
Iuong cao su o r |bon vua phaI).
Kok~saghyz duoc frng mI nam mf mua hoac haI nam mf
mua. Trong fruong hop dau nguoI fa fhu hoach fr, nhung phaI
fhu hoach fruoc mua dng Ianh gIa. Trong fruong hop fhu haI
nguoI fa fhu hoach sau mua xuan fhu haI, fruoc khI bao r cao su
fhanh hnh v bao r nay Iam gIam Iuong cao su dang k.
Ta fhay canh fac cay Kok~saghyz raf fInh f va fn kem. u co
su dung co gIoI dI nua cung phaI can nhIu nhan cng, cu mI
hecfa uoc khoang can 375 ngay cng.
~ Xu Iy r va chIf ruf cao su: R cay Kok~saghyz sau khI fhu
Iay dem rua sach va say kh nu fa khng xu Iy fuc fh. Chung
duoc fan nghIn cung voI dung dIch xuf d phan gIaI cac m r
d dang, sau do dem ray Iuoc d gan bo ba fhuc va f. TIp do,
nguoI fa dem fan nghIn IaI fhm mf Ian nua va fach Iay cao su
ba ng cach Iam nI cao su In ma f. Cao su duoc Iy fam d IoaI
nuoc ra, Iam kh va cho fhm mf vaI chaf chng Iao hoa |hay
khang oxygen).
~ Nang suaf: Nang suaf cay Kok~saghyz o Nga duo c bIf Ia vao
khoang 100kg, 400kg va 800kg cao su/hecfa |fa chua bIf canh fac
mI nam mf mua hay haI mua). Trong khI do fa I Thu y In
nang suaf cho bIf Ia fhap, 250kg cao su/hecfa frong cuc frng
fhu.
~ Chaf Iuong cao su cua cay Kok~saghyz: Cao su cu a cay Kok~
saghyz co fh sa nh vo I cao su cu a cay Hevea brasIIIensIs
euphorbIace ae, fuy if nhu a hon, nhung cao su cu a cay Kok~
saghyz fh mm hon.
V.2. Guayule (Parthenium argentatum):
~ aI cuong: Cay cao su CuayuIe Ia mf Ioa I cay xau xi co
dang nhu buI, ngun gc faI ac MexIco, ngau sInh frn cac cao
nguyn soI da cao foI 2.000m, do H. Iemcke kham pha frong cuc
28 CAO SU THIN NHIN
du hanh faI MhIc nam 1898. Nhung maI dn fh ky 20 cay cao
su nay moI duoc canh fac faI My va phaf frIn rng Ion faI haI
fIu bang CaIIfornIa va ArIzona sau khI ap du ng canh fac vao
VIn ng nam 1922. IoaI cay nay cung duoc nhap vao IIn X
nam 1925 va hIn cung con canh fac faI AzerbaIdjan.
Khac voI nhung IoaI cay cao su khac, cay CuayuIe khng co
mach Iafex: Iafex cao su o frong cac f bao baI fIf c Iap, nam
raI du frong moI nhu m cay. o do, can chIf ruf fheo cach fan
nghI n foa n b cay va phan fich Iay hydrocarbon cao su fheo
phuong phap co hoc hay hoa hoc.
O frang fhaI ngau sInh, cay CuayuIe fang fruong cham, phaI
maf nhIu nam cay moI phaf frIn day du.
Cay cao su CuayuIe Ia dI fuong cua nhIu cng fac khao cuu
co mu c dich fm cay gIng caI fhIn fheo II fuy n chon va IaI
gI ng vo I cac IoaI cay kha c. Nu fhuc hIn fheo II dan fhuy nhap
dI n fh can pha I co cay gIng khaI fha c duo c nhanh, nu fheo II
kh fh can gIng co ham Iuong cao su cao d bu va o finh phaf
frIn cham. Trong fruo ng hop dau, cac nha ky fhuaf SaIInas da
gay duoc gIng IaI gIua ParfhenIum argenfafum va ParfhenIum
sframonIum, kf qua cho cay phaf frI n nhanh. Trong fruong hop
fhu haI, ho da c Iap duoc nhIu gIng cay khac nhau fu ca c gIng
cay moc hoang co ngun gc faI MhIc. Muc dich cua cng fac
kha o cuu kha c Ia Iuan v su dInh duo ng cay CuayuIe, bnh fa f,
cach chIf ru f cao su va chung quanh van d sInh Iy cua cay na y.
~ Canh fac: CuayuIe Ia cay fhich hop voI daf co da vI |co fh
fan ra duoc) va d fhoaf nuoc. af sef de du khng fhich hop d
canh fac cay nay. No kem chIu dung o nhung vung co nhIf d
fhap, do do khng fh canh fac gIeo frng o nhung vung fhuc
vung cao. Theo II canh fac kh, cay CuayuIe can fu 250mm dn
300mm mua mI nam, mf phan can vao Iuc gIeo haf hoac doI
cay. |O chau u, vung co fh frng duoc cay nay Ia khu vuc Ia
Trung HaI. O My, vung frng duoc Ia vung fhuc fIu bang CaII~
fornIa, ArIzona, Nam Texas).
CAO SU THIN NHIN 29
Co fh noI, haf CuayuIe nay chI kho khan, fhuong fh nguoI
fa xu Iy gIeo ha f fa I ch hoac ff nhaf Ia nh cay uom In va doI
fr ng khI fhay mam phaf frI n, cng vIc na y doI hoI nhI u fha ng
do su sInh fruo ng cham Iuc da u cu a cay. Cng vI c cay duoc fhuc
hI n bang co gIoI faI chau My. NoI chung, cay duo c fr ng fhanh
hang fha ng canh, ca ch khoang fu 50cm dn 60cm va fu 70cm dn
80cm. Nu frng ca ch khoa ng fu 70cm dn 80cm s cay uo c finh Ia
fu 17.000 cay dn 29.000 cay/hecfa. Cng vI c cham so c cay nay
vn Ia Ia m sach co va phun fhuc dI f fru ng |IoaI da u hoa).
Canh fac fheo II dan fhuy, nguoI fa fhuc hIn dan nuoc vao
mua kh, nhaf Ia mua fhu va dng.
Cng vIc fhu hoach cay baf dau vao nam fhu haI, fhu ba hoac
dI khI vao nam fhu nam.
~ Xu Iy va chIf ruf cao su: Thuong fh nguoI fa haI nguyn ca
cay, cha f fhanh khu c, va nghIn naf bang may fa n bI. Cao su
duo c fach ra bang cach Iam n I In maf, fhu Iay, say kh Iam
fhanh dang khI, hoac Ia |fam).
~ Nang suaf: Nang suaf cay CuayuIe fhuong hay fhay dI va
fhay dI fuy fheo fuI cay Iuc fhu hoach va fheo phuong ca ch
canh fac. Tinh fheo frong khI fh cao su kh, cay duoc 7 fhang,
ham Iuong cao su khoang 2%; va khI cay duoc 4 nam ham Iuong
cao su vao khoang 12%. Theo II dan nuoc vao rung co su dung
gIng moI, fa co fh fhu duoc 1.000kg dn 1.800kg cao su/hecfa
voI cay duoc fu 3 fuI dn 5 fuI. Canh fac kh, nang suaf daf
duoc vao khoang 1.500kg cao su/hecfa frong cung han fuI.
~ Chaf Iuong cao su: Cao su cay CuayuIe co ham Iuong nhua
va o khoa ng 20%. Sau khI fha I fru nhu a bang ca ch xu Iy vo I
acefon ff nhaf Ia furfuraI
|1)
, cao su cay CuayuIe co finh chaf vaf
1. Furfural: C
5
H
4
O
2
con goi la furfuraldehyde, furfurol, furol, ch ta o t ngu cc tm acid sul-
furic. o la cht long khng mau, mui thm, hoa nu va phn gia i khi tip xuc khng kh, tan
trong nc, ru (cn), benzene, ether. Si 162
0
C, t trong d = 1,16.
30 CAO SU THIN NHIN
Iy va ky fhuaf kha gIng voI cao su cua cay Hevea brasIIIensIs.
Trong khI do , cao su CuayuIe gIu p fa gIam bof duo c cng suc
nhI ca n hoa de o va cho san pham Iuu hoa chIu nhIf nI cao
hon, nhung cng vIc fInh khIf hoa cua no IaI fn kem hon.
Tom Ia I, fuy cay CuayuIe cho cao su khng fInh khIf va kho
chIf ru f, nhung no co nhI u IoI ich nhu: co fh gIeo fr ng o nhu ng
vung khi ha u n doI, co fh canh fac fheo phuong phap co gIoI
hoa n foa n; ma f khac fa co fh caI fhI n gIng d fang nang suaf.
D. KHAI THA C CY CAO SU HEVEA BRASILIENSIS EUPHORBIACE AE
I. Thu hoach latex cao su:
Cng vIc fhu hoa ch Iafex ma fa fhuong goI Ia ca o mu Ia
rach cao mf duong frn vo fhan cay nham caf duf cac mach Ia~
fex d cho Iafex cao su fIf, chay ra. Phuong phap fhu hoach nay
duoc ap dung vao cay cao su Hevea brasIIIensIs v Iafex cua cay
nay co d nhof fhap va do cay co h fhng Iafex fhuc IoaI mach
phan nhanh va fuong gIao voI nhau. Cay cao su nay IaI co kha
nang faI fao Iafex nhanh chong va co fh khaI fhac duoc suf ca
nam.
I.1. Phng pha p cao mu :
Trong qua khu co nhIu phuong phap cao mu, nhung ruf kInh
nghIm fu vIc nguoI fa da chung mInh rang nu cao xIn fu fraI
sang phaI fh se caf duoc nhIu mach Iafex hon, do do nang suaf
se fang In.
Mf ca ch f ng qua f, ngay nay nguoI fa dung ca c phuong phap
cao mu nhu sau: Ca o fheo duong xoan c nu a chu vI fhan cay |cao
nua vo ng) 1 ~ 2 ngay m f Ian, fu c Ia mI nam cao duoc 150 Ian dn
160 Ian; cao xoan c nguyn chu vI fhan cay |cao nguyn vong)
3 ~ 4 nga y m f Ia n fu c Ia m I nam cao khoang 75 Ian dn 90 Ia n; va
cao xoan c haI nua chu vI fhan cay |cao haI ba n vong) 4 nga y cao
mf Ia n, fu c Ia m I nam cung ca o khoang 75 Ian dn 90 Ia n.
CAO SU THIN NHIN 31
Phuong phap cao fhu nhaf fhuong duoc ap dung cho nhung
cay cao su fre, nhaf Ia gIng ghep. Phuong phap fhu haI con goI
Ia phuong phap SocfIn fhuo ng ap du ng cho cay fruong fhanh.
Trong cac phuong phap cao mu fh phuong phap cao fheo duong
xoan nguyn vo ng fIf kIm duoc khoang 30% cng fho so voI
phuong phap cao ban xoan hay nua vong.
Nhung cay xef fhay khng chIu dung duoc nhung dof cao mu
fhng fhuo ng |cay kh heo vo ho a nau) fa nn cao mu ca ch 3
ngay mf Ian ap dung cao fheo phuong phap nua vong hoac cao
1/3 vong 2 ngay mf Ian hoac ngung cao mu. VoI nhung cay qua
gIa, fa nn gIa fang s Ian cao voI khoang cach fhoI gIan ngan
hon vao nhung fhang cuI fruoc khI dn cay frng IaI, cao nhu
fh cay se mau chf.
I.2. Thc hin cao mu:
~ Iu kIn va cach cao mu: KhI fhay vao khoang 70% cay cao
su faI dn dIn daf chu vI khoang 45cm, fa cao vao vo fhan cay
cach maf daf fu 1m dn 1,2m do Ia fruong hop cua cay gc fhap;
hoac khI fhay khoang 70% cay ghep daf chu vI 50cm fa cao cach
maf daf 1,5m. NoI chung, vIc cao mu fhuc hIn khoI dau fu nam
fhu 6 hoac fhu 7 finh fu Iuc cay mo I frng, fu c Ia khI cay duoc 6
fuI hoa c 7 fu I. cao duo ng ra ch cao, chIu da I va d dc cua
duo ng ra ch ca o du duo c dInh fheo chu c nang, fuI va ba n chaf cua
cay gIng. Thuo ng fhuo ng nguo I fa cao vo fhan cay fu chIu cao 1m
cach maf daf, fhu c hI n rach cao mf duong fu fraI sang pha I voI
d dc Ia 30
0
dI voI duong na m ngang fheo mf frong ba phuong
pha p da k; va dung mf khun ma u d rach.
~ Iap daf dung cu o cay cao su: ung cu frang bI cho cay cao
su gm co mf caI chen hay caI cc khng chan khng quaI, bang
daf frang men hoac fhuy fInh day, fuc Ia IoaI chen bn va d Iau
chu I, chen nay dung d hu ng Iafex |mu nuoc) fu noI ra ch cao
chay fIf ra; dung cu fhu haI Ia m f caI gIa sa f |fhe p deo) co
duong kinh du d nang gIu chen hung; fhu ba Ia mf vong saf cf
32 CAO SU THIN NHIN
vao fhan cay gIu caI gIa nang chen va cuI cung Ia mf caI mang
nho bang saf ma daf duoI cuI duong rach cao d dan Iafex chay
vao chen hung |xem hnh 1).
Nu khng co chen bang daf hay bang fhuy fInh, dI khI nguoI
fa fhay fh bang chen nhm nhung IoaI chen nay d bI bIn dang
|meo mo), kho Iau chuI sach va co fh bI nong In |dan fruyn,
hap fhu nhIf) gay dng dac Iafex frong chen hung.
~ ung cu cua cng nhan cao mu: ung cu cua cng nhan gm
co 1 con dao dac bIf goI Ia dao cao mu dung d rach cao vo cay;
mf caI gIo co nhIu ngan chua cac IoaI cao su fhu pham fhu Iay
cung mf Iuc cao mu nhu mu day, mu chen, cao su dinh daf, vo
cay |mu daf); mf caI x |fhung xach fay) bang fn co dung fich
fu 20 Iif dn 50 Iif d chua Iafex fu chen hung d rof vao. Trong
fruong hop fhay can nhu fruong hop Iafex bI dng dac nhanh Iuc
chua fhu Iay, cng nhan cao mu can duoc sam fhm mI nguoI
mf bnh dung dIch ammonIac cam fay.
uong cao mu cuI
cung cua fhan cay
maf
vo cay
cu a dof
cao mu
dau fIn
Mang dan
Chen hung mu
Vo dang cao
Vung vo da cao
uong cao mu dau fIn
H1: Iay mu o cay cao su
CAO SU THIN NHIN 33
~ af fay cao mu: Cng fac cao mu fhuong duoc fhuc hIn baf
dau vao buI sang som, do Ia Iuc fIf chay Iafex ra nhIu nhaf.
MI cng nhan cao mu fhuong duoc quI dInh s cay cao; s cay
nay fhay dI fuy fheo ban chaf cua cay gIng, fuI cua cay, maf
d cay, phuong phap cao mu; fng quaf s cay quI dInh cho mI
nguoI Ia fu 400 cay dn 600 cay khI ap du ng cao fheo phuong
phap nua vong; fu 250 cay dn 350 cay khI ap dung phuong phap
nguyn vong va 225 cay dn 300 cay khI ap dung fheo phuong
phap haI nua vong.
Cng nhan cao mu baf dau rach fach mf vo cay mong fu 1mm
dn 1,5mm d cho Iafex chay ra. Nhu fh b day s vo cay cao
mI nam vao khoang 20cm khI ap dung cao fheo phuong phap
nua vong |fu 150 Ian dn 160 Ian cao mu frong mf nam) va vao
khoang 15cm khI ap dung cao duong nguyn vong. Nhu fh vo
cay du suc faI Iap fruoc khI fa cao mu vung cao moI |vo cay faI
Iap fu 6 nam dn 8 nam). KhI cao rach xung foI gc cay, nguoI fa
baf dau fro IaI duong rach cao moI o mf d cao nao do.
~ Thu Iafex: VoI s cay quI dInh phaI cao cho mI cng nhan,
cng vIc cao mu keo daI uoc khoang 4 gIo dI khI hon |sau khI
ca o, Iafex cha y fIf ra va o khoa ng fu 1 gIo dn 5 gIo ). KhI f
fruong hoac nguoI gIam fhI cho bIf, cng nhan se dI fhu Iay Ia~
fex fung chen hung rof vao fhung xach fay, khoI fu cay cao fruoc
fIp fuc dn cac cay sau, rI mang dn noI fhu gom.
II. S c - s kch san mu:
II.1. S c lu c thu hoa ch:
Trong Iuc fhu hoach Iafex, su c fhuong xay ra nhaf Ia Iafex bI
dng dac frong chen hung mu. Su dng dac fhuong xay ra o vaI
gIng cay nao do va nhaf Ia o nhung cay fre moI duoc cao mu |su
c xay ra fuy fheo fuI cua cay). franh baf IoI nay, fa nn cho
vao chen hung hoac fhung xach fay |caI x) vaI gIof chaf chng
dng dac Iafex ma fhuong nhaf Ia dung dIch ammonIac. Su c
34 CAO SU THIN NHIN
dng dac Iafex cung xay ra khI co nhu ng con mua fo va o buI
sang can fro cng fac cao mu, nuoc mua Iam mm vo cay, Iafex
fhua dIp rI Ian fran ra ngoaI duong rach cao; ngoaI ra nuoc mua
chay Inh Iang khap fhan cay hoa fan chaf chaf cua vo, chay vao
chen hung gay dng dac Iafex.
VaI cay cao su IaI co fhoI gIan fIf Iafex keo daI: sau khI Iay,
mu cao su van chay IIn fuc. HIn fuong nay d xay ra, dac bIf
do mua va phuong phap cao mu. Cap fruong hop nay, co fh gIaI
quyf fhu mu cao su Ia n fhu haI va o bu I chI u; nhung nu
khng fhuc hIn, cung se co mf fy I kha Ion cao su fhu pham
|mu chen) ch fao crpe, co gIa frI fhuong maI fhap hon nhung
san pham ch fao fu su dng dac hoa mu |co gIa frI xuaf khau).
II.2. S c sinh ly:
HIn fuong fhuong fhay nhaf Ia o nhung duong rach cao bI
kh heo: cay khng san xuaf Iafex nua. HIn fuong khac nua Ia
vo cay hoa nau, co su bIn dang o vung cao va mu bI dng dac o
duong rach cao. Nhung su c nay fhuong xay ra do nhIu nguyn
nhan kho bIf hf hoac nhan ra duoc. NgoaI fru su chIu dung cua
vo cay o ch cao khng du, hnh nhu nguyn nhan Ia cay fhIu
ngun cung cap dInh duong, fhIu fhanh phan v co hay huu co.
Truong hop cay kh heo va vo hoa nau, cach cham soc don gIan
nhaf Ia gIam s Ia n ca o mu hoac ngung cao hoa n foan suf mf
fho I gIan hoac dI u chInh khoang f fhIu huf gay ra su c na y.
II.3. S kch san mu: (Kch hoat cao su)
NgoaI su caI fhIn gIng cay ra, con nguoI con mun fang nang
suaf fIf mu In cao, bang cach ap dung phuong phap fac dng
sInh Iy vao cay cao su, fuc Ia kich fhich cay cho nhIu mu.
Truoc fh chIn fhu haI, nguoI fa nhan fhay nu cao va dap
m f Ioa I da u fha o m c vao vo duo I duo ng ca o, se co su fang
cuong faI Iap vo, dua foI fang fIf ra mu.
Ngay nay vIc kich san Iafex |mu cao su) fhuc hIn ph bIn
CAO SU THIN NHIN 35
nhaf fheo II su du ng h n hop chaf dap fhu c dau fha o mc co chaf
kich hoaf nhu muI cua acId 2,4~ |acId 2,4~dIchIorophenoxy
acefIc) gan day Ia NTRN |acId 2~chIoroefhyIphosphorIc).
Ma f kha c, nhu ng kha o sa f v chu c nang cu a vIfamIn va
khoang f o su fhanh Iap cao su cua cay |VIn NghIn cuu Cao
su VIf Nam) da chung mInh: nu fIm vao fhan cay chaf suIfafe
dng
|1)
, nang suaf cung fhay fang In.
O fruong hop dau, nguoI fa da p vao vung ung voI s vo cay
fIu fhu frong 3 fhang mf hn hop fhuc nuoc dan xuaf fu chaf
kich fhich 2,4~ hay 2,4,5~T. Trong fruong hop fhu haI, nguoI fa
khoan I duoI duong cao, nhef vIn suIfafe dng vao.
Su fang nang suaf mu fhuong hay fhay dI, co fh nang suaf bI
I fhuc ca fnh frang canh fac |co fh chIm foI 20% dn 30%).
Nhung fIn hoa fham du vao qua frnh van dang duoc fIp fuc
nghIn cuu fhm.
|2)
1. Sulfate ng: CuSO
4
. 5H
2
O, co tn khac la Vitriol lam, couperose lam, Vitriol de Chypre.
Tinh th mau lam v chat, lam sn va n da, tan trong nc (3 phn nc nhit
th ng), tan trong glycerine, khng tan trong cn. Sulfate ng ng m n c co mau lam, d
kh nc bi nhit; cho sulfate khan vi nc mau trng. T trong vao khoang 2,28.
2. Vi n Nghin cu Cao su Vit Nam cng b cho bit nhng th nghim v cht kch hoat mu
va Vin cung Trng ai Hoc Tng Hp TP/H Ch Minh hp tac, a co kt qua kha quan.
36 CAO SU THIN NHIN
PHN PHU LUC
I. A I CNG V PHNG PHA P THU HOA CH LATEX
CAC CY CAO SU KHA C
Tuy fheo su phaf frIn cua cay cao su, ban chaf, vI fri mach
Iafex va d nhof cua Iafex ma nguoI fa ap dung phuong phap fhu
hoach khac nhau: phuong phap fhu hoach fruc fIp va phuong
phap fhu hoach fheo II cao mu.
Cng vIc fhu hoach fruc fIp fhuong chI ap dung cho nhung
cay cao su ho co co cao su Iafex nam frong cac co quan duoI daf
nhu gIng Carpodunus, CIIfandra va RaphIonacme o chau PhI.
Cng vIc fIn hanh vn Ia haI nguyn ca cay, dem fan nghIn va
chIc ruf cao su fheo phuong phap co hoc hay hoa hoc. Phuong
phap nay dua dn fuyf gIng cay.
Cng vIc fhu hoach fheo II cao mu fhuong duoc fhuc hIn o
nhu ng cay cao su co fhan fo va o nhung day Ieo fo. Co nhIu
phuong phap cao mu khac nhau da hoac dang ap dung ma fa d
ca p frong phuong pha p cao mu cay cao su Hevea brasIIIensIs
euphorbIaceae. Trong do phuong phap so khaI Ia rach nhIu Ian
va rach cao sau vao vo cay va dI Iuc con chaf bo |nhu fruong hop
cua gIng CasfIIIoa). HIn nay co m f s quI dInh baf buc ap
dung cao mu voI nhung duong rach cao doc fheo khoang gIua d
cay co fh cao IaI duoc.
Iafex fhu Iay, duo c Iam dng da c ba ng nuo c sI hoac ba ng
nuo c e p fra I cay chua hoa c ba ng muI. I khI nguo I fa va f
chanh In khia rach cao d fhu duoc cao su duoI dang soI day daI
|mu day) rI cun IaI fhanh bup.
CAO SU THIN NHIN 37
II. TRUNG TM CNG NGHI P CHNH VA CA C VI N KHA O C U
KHOA HO C CAO SU QU C T
II.1. Trung tm cng nghip cao su: (cac nc t ban)
~ O Hoa Ky frung fam cng nghIp cao su quan frong nhaf fap
frung fa I fIu bang OhIo. Nhung fhanh ph cng nghI p quan
frong khac Ia osfon, efroIf, uffaIo va vung ngoaI Nev York.
Toan b cng nghI p na y fa p frung o khu ng a c Hoa Ky ,
nhung fu fh chIn fhu haI nha may san xuaf vaf dung cao su
moc In raI rac khap nuoc do nhu cau san xuaf. My co 5 cng fy
cao su quan frong nhaf co fh k Ia Coodyear TIre and Rubber,
.I.CoodrIch, IIresfone TIre and Rubber, !nIfed Sfafes Rubber
va CeneraI TIre and Rubber. RIng Coodyear TIre and Rubber
ngoaI co so faI Akron ra con co cac nha may cao su o Cadsden
|AIabama), Jackson |MIchIgan), IIncoIn |Nebraska), Ios AngeIes
|CaIIfornIa), Nev edford |Massachusseffs), Topeka |Kansas),
WIndsor |Vermonf). Cho dn nay cng nghIp cao su faI My quI
fu frong 6 noI co fh k: Akron, osfon, Nevark... Nev York, Ios
AngesIes, efroIf va PhIIadeIphIa~Camden.
~ O Canada, cng nghIp cao su phaf sInh mun hon, frung
fam chinh Ia Toronfo.
~ O chau u, cng nghIp cao su cua Anh Quc Ia Iau doI nhaf
va quan frong nhaf, cac co so san xuaf cao su nam raI rac khap
nuo c Anh va ScofIand. Trung fam quan fro ng nhaf cu a Anh
Quc Ia o vung ngoaI Iuan n va faI IrmIngham. Cng fy
cao su Ion nhaf Ia cng fy unIop co raf nhIu chI nhanh daf o
nhIu nuoc dac bIf Ia o My, uc va Phap.
~ O Tay uc cu co frn 200 nha may cao su ma haI nha may
Ion nhaf Ia ConfInenfaI CummI~Werke A.C o Hanovre va Phoe~
nIx CummI~Warke A.C o Hambourg. Cac fhuong cuc khac Ion
Ia eufsche unIop CummI~A.C o Hanovre, ngIeberf o AIx~Ia~
ChapeIIe, CummI Werke IuIda o IuIda, MefzeIer o MunIch va
PahIsche CummI und AsbesfgeseIIschaff o usseIdorf. Nhung
vu ng co cng nghI p cao su pha f frI n Ia khu Rhe nan~
38 CAO SU THIN NHIN
vesfphaIIen, Iuu vuc sng RhIn va sng MaIn, avIere va nhaf Ia
vung phia ac.
~ O Phap, nha may cao su dau fIn duoc fhIf Iap Ia o PIaIne
SaInf~enIs nam 1828 |do RaffIer va CuIbaI Iap). Nam 1895,
MIcheIIn Iap ra cng nghIp vo xe o CIermonf~Ierrand |Cng fy
MIcheIIn), cung frong vung CIermonf~Ierrand con co nha may
unIop o MonfIucon. Trung fam ky ngh cao su quan fro ng o
Phap nam faI Iyon, ordeaux, CrenobIe, MarseIIIe,...
II.2. Ca c vi n nghin cu khoa ho c cao su:
Ha u hf cac nha ma y cao su frn fh gIoI du co phong fhi
nghIm, mf phan cng vIc cua phong fhi nghIm Ia danh vao
vIc khao cuu. Co fh noI Ha Ian Ia nuoc dau fIn khao cuu cao
su fheo khoa hoc. Tu nam 1909, cac chu dn dIn da Iap ra mf
vIn khao cuu o fruong Cao dang ky fhuaf eIff va vIn da gop
phan Ion cho kIn fhuc cua chung fa v fhanh phan va finh chaf
cua cao su fhIn nhIn. Chinh phu Hoa Ian nhanh chong fhay co
Io I ich nn no fro fha nh VI n Nha nuo c eIff |InsfIfuf
CouvernemenfaI de eIff).
Cu ng m f Iu c, ca c chu d n dI n cu ng da Ia p ra ca c VI n
nghIn cu u o IndonesIa fa I uIfenzorg |Java) va Medan
|Sumafra). Nhung fIn b duoc fhuc fhI faI dn dIn cao su Ia
nho vao cac co quan khao saf nay va chinh nhung fIn b nay da
khIn nhung chu dn dIn cao su Anh Iap ra cac VIn Khao cuu
cua ho faI MaIaysIa va SrI Ianka.
TaI Anh Quc, Rubber Crovers AssocIafIon |HIp hI Cao su)
fruoc fIn da khuyn khich khao cuu khoa hoc cao su bang cach
faI fro cho nhIu phong fhi nghIm dac bIf hoac fhuc fruong
da I ho c. K do hI p h I fIn fo I vI c fha nh Ia p ca c ho c vI n
chuyn nghIn cuu nhung g IIn quan foI dn dIn cao su va mo
ra cac vuo n fhu nghI m: o arfonfIeId |SrI Ianka) Ia Rubber
Research Scheme |khoI Ia p vao nam 1913 nhung hoan faf vao
nam 1921); o KuaIa Iumpur |MaIaysIa) Ia Rubber Research
InsfIfufe nam 1925. NgoaI ra cac phong fhi nghIm duoc Iap ra o
CAO SU THIN NHIN 39
VIn Hoang gIa Iuan n |d IIn kf voI cac hoc vIn fhuc dIa
va d nghIn cuu cac van d ung dung).
Nhung, dng fhoI voI vIc quI dInh v san xuaf cao su, cac chu
dn dIn cung khng mun bo qua nhung dIu huu ich v khao
cuu khoa hoc mang dn. oI fh !y ban Iap quy Quc f |ComIfe
InfernafIonaIe de RegIemenfafIon) fIn foI vIc Iap dung ra cac
hoc vIn chI danh rIng cho vIc khao cuu khoa hoc cao su faI ba
nuoc san xuaf Ion |1936) Ia:
~ rIfIsh Rubber Producers Research AssocIafIon fa I Anh
|vIf faf Ia .R.P.R.A.);
~ Rubber SfIchfIng faI Ha Ian;
~ InsfIfuf IranaIs du Caoufchouc fa I Pha p |VIn Cao su Pha p).
.R.P.R.A. da fhuc hIn IIn hop moI hoaf dng khoa hoc va
fruc fhuc Rubber Crovers AssocIafIon.
Rubber SfIchfIng daf phong fhi nghIm o eIff gan InsfIfuf
CouvernemenfaI.
InsfIfuf IranaIs du Caoufchouc da f faI ParIs va fu nam 1940
pha f frIn fhanh VIn Khao cuu Cao su ng duong |nay Ia VIn
Kha o cuu Cao su VIf Nam) co phong fhi nghIm faI IaI Kh,
frong khI do mf co quan khac cung duoc Iap ra o CampuchIa
|S.A.R.C) co fra m fhu nghIm faI Tapao. Tu nam 1956, InsfIfuf
IranaIs du Caoufchouc cung phaf frI n fhanh VIn Khao cuu
chau PhI Ia p faI Cfe dIvoIre o Imbresso gan fhu d AbIdjan.
Cung phaI d cap foI su hIn dIn cua InsfIfufo spagnoI deI
Caucho, Iap ra vao nam 1955 faI arceIone, dng fhoI voI su hIn
dIn cua nhIu VIn Nng nghIp co n co ca c phan vIn cao su
quan frong faI Congo eIge, o YangambI, VIn Quc gIa NghIn
cuu Nng nghIp cua Congo eIge; faI resII, VIn Nng nghIp
Norfe ga n eIem; fa I Cosfa~RIca VIn Khoa hoc Nng nghI p
IIn My o TurrIabIba.
O Hoa Ky, Van phong Cay Nng nghIp cua Nng nghIp
Hoa Ky cung co nhung hoaf dng khao cuu cay cao su; van phong
40 CAO SU THIN NHIN
nay co mf fram fhu nghIm cay cao su Hevea brasIIIensIs o Co~
conuf Crove fhu c fI u bang IIorIda va mf fram khac nghIn
cuu cay cao su CuayuIe o SaIInas fhuc fIu bang CaIIfornIa.
Trong fruong hop cua cao su nhan fao, n Iuc khao cuu manh
me nhaf fruoc cac nuoc khac co fh noI Ia o IIn X fruoc day,
uc va Hoa Ky.
Chinh faI IberfeId~armen |u c), ca c nha ho a ho c cua cng fy
ayer da nha m va o ca c Ioa I cao su una. Nam 1939, Cng fy ayer
Iap phong fhi nghIm o Ieverkusen daf fn Ia Trung fam Thi
nghI m Cao su, chinh noI day da fhu c hI n duo c nhu ng pha f mInh
quan fro ng v cao su nhan fa o; va cu ng Ia noI kha m pha ra m f Ioa I
sa n pham f ng ho p gan day nhaf: cao su f ng ho p VuIkoIIan.
IIn X fu Iau da hoaf d ng ma nh kha o cuu v cao su f ng ho p.
Tho I ky Cach ma ng Thang 10 fha nh cng, nam 1918, !y vIn HI
KInh f TI cao da frI u fa p cac chuyn gIa va d ra nhI m vu san
xuaf cao su f ng hop. Nam 1932 khoI cng xay dung haI nha may
Ion, duo c xem nhu quc gIa ch fa o dau fIn IoaI cao su na y. ng
fho I ho cung chu fro ng fo I vI c fm cay cho ra cao su ma kha o cuu
nhI u nhaf Ia cay cao su Kok~saghyz |KOK~CAPCIZ).
Hoa Ky, co quan nha nuoc co chuong frnh khao cuu rng Ion
Ia ReconsfrucfIon IInance. Co m f s pho ng fhi nghIm dang
chu y, nhu PTN cua cng fy u Ponf de Nemours, khao cuu cao
su fng hop Neoprene va HypaIon; PTN cua cng fy Sfandard
OII eveIopmenf khao cuu cao su ufyI. ng fhoI Hoa Ky cung
co co quan khao cuu cao su fhIn nhIn |k ca cao su fng hop) Ia
Phan vIn cua NafIonaI ureau of Sfandards o WashIngfon.
Co fh no I vo I finh ca ch khoa ho c, mu c dich cu a ca c vI n
nghIn cuu cao su Ia caI fhIn v san xuaf va v finh chaf cua
cao su fhIn nhIn, nhaf Ia phaf frIn ung dung. Hoaf dng cua
nhung VIn Khao cuu Cao su co su phI hop cua haI !y hI Quc
f Ia: InfernafIonaI Rubber Research oard |!y ban Khao cuu
Cao su Quc f) va InfernafIonaI Rubber eveIopmenf ComIffee
|!y ban Phaf frIn Cao su Quc f), faI Iuan n |Iondres).
CAO SU THIN NHIN 41
CHNG II
THANH PHN VA TNH CHT LATEX
Iafex Ia mu cao su o fra ng fha I phan fan nam Iung Io frong
dung dIch chua nhI u chaf v co va hu u co.
HI n nay fa bIf duo c Iafex fao ra frong h fhng mach Iafex
dc Ia p voI h fhng mach nhu a fhng fhuong va chI bIf if v
ngun gc sInh Iy cua no. Ca c fa c gIa nhu HarrIes va Ifmar nghI
rang cao su Ia mf chaf sInh ra fu su bIn d I cua chaf gIucId ma
dac bIf Ia cac penfosan. Nhu ng fac gIa khac fh fhay co su IIn
quan gIua dng ho a cao su va su fIu fhu amIdon du fru. ProkofIev
kf Iuan qua cuc khao saf cua ng Ia su fng hop cao su xay ra
frong mach Iafex pha f xuaf fu hydrafecarbon, fheo Iuoc d nhu
sau: monosaccharId~acefone~acefaIdehyde~Isoprene~cao su.
Sau na y, fu nhu ng cuc kha o cu u v cay cao su CuayuIe,
J.onner da f gIa fhIf Ia cao su fha nh Ia p fheo kIu fIn frnh sau
day: acId acefIc pha n u ng vo I acefone sInh ra acId ~mefhyIcrofonIc,
acId na y fu ngung fu fheo pha n ung khu cho ra chuI Isoprene.
Cac khao saf cua Teas v cay cao su Hevea brasIIIensIs cu ng dI foI
xac mInh chuc nang do cua acId acefIc.
Ngoa I hydrocarbon cao su ra, Iafex co n chu a nhIu chaf cau fa o
bao gIo cu ng co frong mo I f ba o sng. o Ia ca c profeIn, acId be o, da n
xuaf cu a acId be o, sferoI, gIucId, heferosId, enzyme, muI khoang.
42 CAO SU THIN NHIN
Ha m Iuong nhung chaf cau fa o nn Iafex fhay dI fuy fheo
ca c dIu kI n v khi ha u, hoa f finh sInh Iy va hI n fra ng sng
cu a cay cao su. Cac phan fich Iafex fu nhI u Ioa I cay cao su
khac nhau chI dua ra nhung con s phong chung v fhanh pha n
Iafex:
Cao su ~~~~~~~~~~~~~~~ chIm fu 30 ~ 40%
Nuoc ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 52 ~ 70%
ProfeIn ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 2 ~ 3%
AcId beo va dan xuaf ~~~~~~~~~~~~~ 1 ~ 2%
CIucId va heferosId ~~~~~~~~~~ khoang 1%
Khoang chaf ~~~~~~~~~~~~~~~~~ 0,3 ~ 0,7%
NhIu dang cao su frn fhI fruong du co chu a nhIu hoac if
Iuong chaf cau fao Iafex phu, hoac co chua nhung chaf bIn dI
cua chung va co fh chung co finh IIn h maf fhIf voI finh chaf
cua cao su fh hay Iafex duoc bao quan.
V phuong dIn ky fhua f, co fh noI fru cao su ra fa khng
bIf fuo ng fan fha nh pha n cau fa o Iafex, nhung fa bIf duo c
fhanh phan Iafex nhu fh nao va nhung fhay d I cua chu ng co
a nh huo ng g fo I finh chaf cau fa o cu a cao su va Iafex du ng
frong cng nghIp ch bIn san pham cao su.
Tng quaf, Iafex duoc fao boI nhung phan fu cao su nam Iung
Io frong chaf Iong goI Ia serum fuong fu nhu serum cua sua.
Thuong fhuong nguoI fa fhua nhan finh phan fan n dInh co
duoc Ia do cac profeIn bI nhung pha n fu cao su frong Iafex huf
Iay, rI do finh chaf Ion cua profeIn anh huong dn cac phan fu
cao su mf Ion am nhu frong fruo ng ho p cu a da s chaf nhu
fuong fhIn nhIn. Ion cung dIn fich se phaf sInh Iuc day gIua
cac haf fu cao su |Ion khac dau se huf Ian nhau, cac phan fu cao
su hu f dinh vao nhau, goI Ia su dng dac Iafex). an chaf dich
CAO SU THIN NHIN 43
fhuc cua cac profeIn nay fh chua ro hoan foa n, nhung nguoI fa
bIf duoc ngoaI profeIn ra con co IIpoIdIc va vaI chaf v co.
Serum cung co chua mf phan nhung chaf hop fhanh fh gIao
fra ng, chu yu do Ia profeIn va phosphoIIpId va mf pha n Ia
nhu ng ho p chaf fha nh dung dIch fha f nhu: muI khoa ng,
heferosId vo I 1~mefhyIInosIfoI hoac quebrachIfoI va ca c amIno
acId, amIne, voI fI I fhap hon.
~ TI I pha bI phan fan hay ham Iuong cao su kh:
TI I pha bI phan fan hay fI I cao su frong Iafex fhuong duoc
go I Ia ha m Iuo ng cao su kh |ma o va I nuo c fhuo ng go I Ia
RC
1
)
|1)
. VIc bI u fhI ha m Iuong cao su kh khng duo c ro
rang day du v cac frI s mun xac dInh va nguo I fa phaI fhua
nhan ham Iuong cao su kh |RC) Ia khI Iuong chaf kh frong
100g Iafex duo c dng dac hoa va xu Iy frong nhung dI u kIn
hop fIu chuan.
TI I cu a cac chaf cau fa o Iafex phI cao su va n con Ia n In
hydrocarbon cao su, ma no con fhay dI fuy fheo ca ch ch fao.
Ham Iuong frong cao su cua chung duoc phan fich bang phuong
pha p AINOR. Trong cao su fo xng kho I fhuong ma I ch fa o
frong nhung dIu kIn cng nghIp fhng fhuong nhaf Ia va o
khoa ng 5% dn 7%.
NhIu kf qua xac dInh ham Iuong cao su kh da gIup cho fa
co kIn fhuc ff v gIoI han cua bIn fhIn va v cac yu f xac
dInh. Qua hang ngan cuc phan fich cua VIn Khao cuu Cao su
ng uong fruoc day cho bIf, ham Iuong cao su kh frong Ia~
fex cua cay cao su fIf ra cao nhaf daf foI 53% va fhap nhaf Ia
18%, moI yu f anh huong foI nng d Iafex sau khI Iafex chay
ra khoI cay duong nhIn khng k. Nhung nguyn nhan chinh
1. Ch vit tt cua Anh t nh ng ch Dry Rubber Content co ngha la Ha m lng cao su
kh. Co ngi hiu lm DRC la Densite Reel du Caoutchouc nn dch la T trong tht
cua cao su.
44 CAO SU THIN NHIN
Iam fhay dI ha m Iuong cao su kh Ia finh dI fruyn cua cay cao
su, fuI cay |cay fre cho s Iuong Iafex cao nhung ham Iuo ng cao
su kh IaI fhap, cay gIa nguoc Ia I) va dIu kIn sInh Iy cu a cay.
Trong cac dIu kIn sInh Iy, hI n fuong v fhay dI mua Ia dac
bIf quan frong.
Nu faf ca nhung dIu kIn khac khng dI, fh da c finh dI
fruy n co fh noI In duoc Iafex fhuc cIone hay ho nao do bIu
fhI da c finh qua ha m Iuo ng cao su frung bnh hang nam no I
chung fu 25% dn 35% frong nhung nam cao mu dau fIn va 35%
dn 45% frong nhung nam khaI fhac cuI.
Trung bnh, ham Iuong cao su kh cua Iafex cay fang In du
du fu nam nay sang nam khac va fang dn mu c fI da khI cay
da cao mu fo I vung ca o Ian fhu ba. V bIn fhIn ham Iuo ng cao
su kh xay ra frong nam, fa co fh xem d fhI sau day |dac bIf
fhay ro o VIf Nam noI co haI mua ro rf):
Thang
12 11 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
45%
40%
35%
C.II.1. Thi du v su bIn fhIn RC fheo mua
DRC (%)
CAO SU THIN NHIN 45
V dIu kIn sInh Iy cua cay cao su, fng qua f nguoI fa fhay
ham Iuong cao su kh co xu huong ha fhap khI su hap fhu va
chuy n ho a ca c khoa ng f duo c d da ng |fnh fra ng xa y ra
fhuan). Nhung no cung co xu huo ng |fraI nguoc Ia I) ha fhap khI
chaf huu co du fru bI vao vung cao mu |vung vo cao) bI ca n fro
|fnh fra ng xa y ra nghIch). Ha m Iuong cao su kh fhap nhaf
duoc nhan fhay khI qua frnh fng hop gIam foI fI fhIu.
Nhung khao saf Iafex fIf ra fu cay cao su |qua kinh hIn vI)
da chung mInh Ia cac pha n fu cao su khng pha I cau fa o nn
pha bI phan fa n duy nhaf cua Iafex. Irey~WyssIIng cho fhay ro
su hIn dI n cu a va I fIu cau fhuc v nhua va co mau vang,
ngoaI cac pha n fu cao su ra. Cac fIu ca u nay hI n dIn voI s
raf nho, chung co dang hnh cau va noI chung fo hon cac phan fu
cao su. Chung duoc goI Ia cac phan fu Irey~WyssIIng.
Cac nguyn nhan nhum mau va ng if hoac nhIu cua Iafex
du co y nghIa, v su nhum mau nay fu phan anh sac dang cua
crpe paIe hay crpe frang. afon va IuIIerfon da fm fhay
mau vang do Ia do su hIn huu cua sac f carofen. |Trong IInh
vu c na y co ca c nha kha o cuu kha c Ia e VrIes, Van Harpen,
AIfman va Kraay, Mc CoIm). Mf dIm dac bIf quan fro ng qua
cac cng cu c fm ca ch phan fich cac phan fu ma u va ng cu a
Irey~WyssIIng ra, qua phep Iy fam, chung mInh duoc Iafex fuoI
voI dIu kIn khng bI pha Ioang hay fac dung voI ammonIac co
chua cac phan fu o fra ng fhaI Io Iung khac bIf voI cac phan fu
cao su, hoI nang hon nuoc va qua Iy fam |2.000 vong/phu f) fhu
duoc duoI dang khI gIng nhu chaf keo mau vang nhIu hay if,
fhuong chIm fu 20% dn 30% fh fich ban dau cua Iafex. Nhung
phan fu nay duoc goI Ia IufoIdes. |Xem hnh II~1) Iu chu y Ia
phan IufoIdes chI phan Iy duoc qua phe p Iy fam voI dIu kIn Ia
Iafex khng bI pha Ioang hay cho ammonIac vao.
46 CAO SU THIN NHIN
Cac IufoIdes o frang fhaI Iung Io fu kf fu dan khI Iafex duoc
gIu frong vaI gIo va duoI kinh hIn vI, dang cua chung fhay dI
dan dan.
Phan vang phan Iy cua phep Iy fam co chua moI IufoIdes va
cac phan fu cua Irey~WyssIIng fu o b maf duoI dang m f Iop
mong co mau vang fuoI ma fh fich khng qua 1% fh fich ban
dau cua Iafex. Iafex co n IaI duoc goI Ia phan frang.
IufoIdes fh hI n da c finh qua ha m Iuo ng nuo c raf cao,
khoang 75% dn 85%; va ngoaI nuoc ra gm co muI, profeIn va
ca c chaf fan frong acefone |co Ie Ia phosphoIIpId). Phan vang
phan Iy qua phep Iy fam va n co chua cac phan fu cao su. Theo
Haan~Homans va Van CIIs, nguyn fhu y IufoIdes khng co chua
cac haf fu cao su, nhung do xu huong kf fu manh nn no bI keo
fheo. TI I cao su phan va ng Ia m f fI I dang chu y |chIm
khoang 30% chaf kh).
J. RuInen nghIn cuu IufoIdes va su dInh vI cua chung frong
cac m cay cao su Hevea brasIIIensIs qua kinh hIn vI cho bIf
IufoIdes co fha nh pha n raf phu c fa p. Chu ng hI n dI n nhu
H.II.1: ang cu a IufoIdes o Iafex fuoI, duoI kinh hIn vI,
sau 2 gIo cao mu |phong daI X 400).
CAO SU THIN NHIN 47
nhung fh nhaf dInh frong nguyn sInh chaf, doc fheo ma ng f
bao cung nhu frong khng ba o va fheo RuInen, ng ba c bo su
kIn nguyn sInh chaf o frong khng bao cung mf Iuc vo I cac
phan fu cao su. Nhung, cung co fh cac phan fu cao su cua phan
frang cau fao nn pha bI phan fan fhng fhuong cua dIch khng
bao, frong Iuc cac IufoIdes Ia nhung pha n nguyn sInh chaf cung
gm co cao su fheo cach fhuc fhanh Iap nhu vay.
Haan~Homans va Van CIIs cho kf qua phan fich phan vang
va frang qua ba ng II.1 duo I day:
TRICH KHO TRICH KHO
PHN VANC PHN TRANC
|IufoIdes) |pha cao su
bI phan fa n)
~ Tro ... 0,9 dn 1,1 4,0 dn 7,0
~ Mg |mg MgO/g cao su)... 0,5 ~ 0,7 4,0 ~12,0
~ P |mg P
2
O
5
/g cao su)... 2,0 ~ 4,2 16 ~ 28
~ am ... 0,4 ~ 0,5 1,2 ~ 2,0
~ Trich Iy voI acefone... 2,3 ~ 2,9 4,3 ~ 7
~ ChI s acId fu frich Iy acefone... 180 ~ 250 500 ~ 850
~ Trich Iy nuo c... 1,0 ~ 2,0 10,0 ~ 20,0
Ta ca n Iuu y foI cac fI I Ion nhaf cua cac chaf cau fao khng
phaI Ia cao su o phan vang. oI v vaI chaf nao do frong cac chaf
cau fao nay fham gIa fruc fIp hoac gIan fIp vao finh chaf cua
ca c da ng cao su fhuong ma I |phosphorus va magnesIum a nh
huong foI finh n dInh cu a Iafex, hop chaf nIfrogen anh huong
foI dac finh Iuu hoa), fa co fh nghI rang phan vang, fuc IufoIdes
Ia mf yu f cua su fhay dI. Su kham pha cac IufoIdes da fao
nn mf fIn b quan frong cho vIc nghIn cuu su dInh vI cua
nhung chaf phI cao su.
Phan vang fh khng bn Iam, va IaI, khI phoI ra khng khi,
48 CAO SU THIN NHIN
no fu nhum mau nhanh chong. Su nhum mau nay Ia nho vao
hoaf finh cua cac enzyme oxy hoa. Cac enzyme nay frong phan
vang fich cuc hon frong phan frang.
Tinh khng bn cua phan vang gIu p Iafex fuoI chIu su dng
dac hoa fung phan va nhu fh frong mf fhoI gIan dau, fha I fru
duo c da s pha n IufoIdes, kf qua Ia fha I fru sa c f va ng.
Phuong phap na y duo c du ng nhI u nhaf frong vI c ch bIn
crpe semeIIe, san pham fu su dng dac Iafex, frang nhIu hon
hf. V phuong dIn ky fhuaf, nhung chaf cau fa o Iafex phI cao
su, san pham fu su dng dac fhu nhaf fh raf gIau chaf xuc fIn
|acceIerafor) Iuu hoa fhIn nhIn, nhu fa da fhay o bang II.1 kf
qua phan fich. Hnh nhu cao su cua doa n dau cung co nhIu chaf
chng Iao |hay khang oxygen) dac bIf nhaf IIn h fo I su oxy
hoa fac dung boI anh nang.
Nu fa khao saf mf gIof Iafex Ioang qua kinh hIn vI o bung
fI mo, fa se fhay co mf s raf Ion fIu cau chuyn dng brovn.
V hnh dang cua chung, bn canh cac phan fu co hnh cau, vaI
phan fu co dang khng d u |nhu hnh qua I), cac quan sa f nay
duoc ap du ng chu yu voI nhung haf fu fo nhaf. Van d hnh
dang cua cac phan fu cao su da dua foI nhIu cuc franh Iuan;
fheo Pefch va obIIIoff Ia nhung nguoI khao saf fruoc hf, cho
ra ng ca c pha n fu cao su hI n dI n khng pha I Ia hnh ca u.
Nhung Iucas dung mf kinh hIn vI Ia m vIc ba ng fIa fu ngoaI
d khao saf cho bIf hau hf ca c phan fu cao su frong Iafex k ca
cac pha n fu raf nho du Ia hnh cau; nu vaI pha n fu nao do
xuaf hIn voI dang kha c, do Ia phan nhIu cac phan fu hnh cau
fu IIn kf cho ra mf phan fu moI co kich fhuoc Ion hon va co
dang khng du. CIa fhuyf nay hIn nay duoc cng nhan.
V cau fruc cua haf fu cao su, fu cng cuc nghIn cuu cua
Hauser, co su dung may vI fhuc nghIm ZeIss, fac gIa cho rang
haf fu cao su cau fao gm mf vo cao su dac bao boc mf cao su
CAO SU THIN NHIN 49
Iong va sanh, o ngoaI Ia mf Iop profeIn do vo hap fhu. Van d
nay da bI IoomfIeId ba c bo. Tu kf qua cua IoomfIeId, fa nhan
dInh duoc Ia khng fh fhua nhan khI Iong do Hauser quan saf,
fao fu hydrocarbon co phan fu khI fhap.
Van d kich fhuoc khng dng du cua phan fu cao su duoc
franh Iuan nhIu hon van d hnh dang. hI u Ia, v co mf
Iuong chaf cau fao Iafex |khng phaI Ia cao su) bI nhung haf fu
hu f Iay, fu c Ia no I dn b ma f cua nhu ng ha f na y, fa o ra su
khng dng du v kich fhuoc. NoI khac dI, fI s chaf cau fao Ia~
fex phI cao su frn cao su cho nhung haf fu nho se cao hon cho
nhung haf fu Ion. Nu mf xu Iy na o do, co fac dung phan Iy
fhich hop cho ra duoc haf fu nho nhaf hay Ion nhaf, se fhay co
nhung khac bIf o fhanh pha n cao su da ch fao, nhung khac
bIf nay se phan anh In finh chaf. Thay ro hon ca Ia o fruong
hop cao su co xuaf xu fu su dng dac phan doan, hay cao su fhu
Iay fu serum fhaI o qua frnh Iy fam.
Theo doI nhung fhi nghIm Ian dau qua kinh hIn vI, frong
nhI u nam nguoI fa nhn nhan haf fu cao su o Iafex co kich
fhuoc gIua 0,5 mIcron va 6 mIcron |duong kinh) va s haf In foI
2 x 10
8
cho mI cm
3
Iafex. V sau, voI nhung phuong phap hoan
hao hon, nguoI fa da Iam I ro duoc mf s Ion ha f fu nho nhaf.
Theo Kemp, s haf cao su o 1g Iafex 40% Ia 7,4 x 10
12
; Iucas Iam
vIc voI fIa fu ngoa I, nha n fhay 90% haf fu cao su o Iafex co
duong kinh duo I 0,5 m.
V sau nay HesseIs fhay qua frnh phan doan va phan fich
nhu fuong Iafex cay cao su Hevea brasIIIensIs ba ng phuong
phap kf fang.
Theo nhung duong bIu dI n kf fang ma HesseIs Iap ra, fa co
fh finh foan fhay nu 90% haf fu cao su co duong kinh duoI
0,5 m, ga n 3/4 cao su o frong cac haf fu ma duong kinh cao hon
con s nay.
50 CAO SU THIN NHIN
Co Ie fI I nhu ng ha f fu co kich fhuo c fhay d I kha c nhau fu y fhu c
va o ngu n gc Iafex. Theo nhu ng dI u da bIf fu Iau, Iafex cay fre , da
s Ia co ha f fu nho . Tuy nhIn quan nI m na y can duoc xem xef IaI,
ca n pha I su du ng phuong pha p chinh xac hon, nhu phuong pha p
HesseIs hay don gIa n hon Ia phuong pha p CockbaIn ma fa se d ca p.
HesseIs nghIn cuu fhanh phan cao su fu mI doan. O bang
II.2 sau day, gIu p fa so sa nh fhanh phan cao su kf qua fu su
dng dac phan doan voI fhanh phan cao su cua Iafex khoI dau.
OA N A M |%) TRO |%) CHIT R!T CHIT R!T |+)
VOI N!OC VO I ACTON
1 0,04 0,06 0,5 2,2
2 ~ ~ ~ ~
3 0,17 0,08 0,7 3,7
4 ~ ~ ~ ~
5 0,44 0,10 1,7 6,1
6 ~ ~ ~ ~
7 0,74 0,17 3,3 8,9
8 ~ ~ ~ ~
9 1,46 0,38 12,0 12,9
Iafex 0,30 0,10 1,5 4,5
kho I dau
+ Nhu ng s na y hoI cao hon nhung s o Iafex fhuong boI co fa c dung cua
oIeafe ammonIum su dung nhu chaf n dInh Iafex.
Sau hf, dI vo I b maf cua 1g cao su, fI I chaf cau fa o Iafex
phI cao su bI hap fhu fhay dI fu 1 o doa n 1 cho dn 7,3 o doa n 8 +
9, HesseIs ghI chu nhung s IIn quan fo I nhu ng yu f hap fhu
khac nhau nay du fuong duong voI nhu ng s u ng voI fI s b maf
o doa n 1 va 6, nhung fhap hon o nhu ng doan 8 va 9.
Sau do, Van den TempeI khao saf qua kinh hIn vI Iam vIc
voI fIa fu ngoaI va qua kinh hI n vI dIn fu, cho kich fhuo c cua
cac haf fu va su phan b cua chung chinh xac Ia I. Ong cu ng nhu
CAO SU THIN NHIN 51
CockbaIn dInh kich fhuoc frung bnh cua haf fu cao su qua fac
dung cua mf chaf fay va khao saf su phan b cua no gIua pha
nuoc va pha cao su.
Tinh khac bIf cua haf fu cao su co fh khng chI duy nhaf v
su khac bIf kich fhuoc, nhu M. Huref chung mInh fu qua frnh
sIu Iy fam Iafex. Cng vI c na y nham vao Iafex da duoc ba o
quan nhung chua dam dac hoa va co su dung foI may sIu Iy fam
Huguenard, voI b phan boI daf foI van fc 100.000 vong/phuf.
O cu ng dIu kIn nay, co nhung su kIn xef fhay:
~ Phe p sIu Iy fam gIu p fa fhu duo c m f serum khng co cao su
|1)
.
~ Cac haf fu cao su fu phan Iy duoI dang fh nhao sf hay
sanh, nhung khng gIng fh fhu duoc fu su dng dac. Th Inh,
sanh nay gm haI phan phan bIf ro: phan nang nhaf voI fI frong
0,926 co mau vang, phan con IaI co fI frong 0,907 Ia mau frang.
Tra v pha phan fan, haf fu cua phan va ng, da s chI fhay duoc
qua kinh sIu hIn vI, frong Iuc phan frang gm co nhung haf fu
fo hon. Cao su o phan vang chI g m khoang 3% fng cao su.
Cac phan fich 2 phan na y da Iam ro duoc su khac bIf Ian Iuof
v ham Iuong nuoc, profeIn, acefone va fro nhung khng co fI I
nao chinh xac. Phan vang ung voI phan nang nhaf ma HesseIs da
phan Iy duoc, frong Iuc phan frang ung voI phan nhe nhaf ma fac
gIa nay da d xuong.
Ta ca n noI fhm, co nhu ng fhuc nghIm bang phuong phap Iy
fam voI fc d cao ma VIn Khao cuu Cao su ng duong fruoc
day fheo duI va cac kf qua chua cng b hnh nhu Ia nhung
pha n fu pha n va ng do M. Huref d xuo ng Ia pha f xuaf fu
IufoIdes ma Haan~Homans va Van CIIs da noI dn, cac IufoIdes
nay nhu fa da noI, bI hoa fan boI fac dung cua ammonIac. Nhung
1. S dung ma y ly tm th ng hay may ly tm cng nghip (cha at t i may ly tm siu tc)
c c hoa latex, serum tha i ra bao gi cung con ln mt lng cao su (lam cho serum
cung co mau trng sa).
52 CAO SU THIN NHIN
dI m Iuu y na y ba c bo gIa fhuyf cu a ca c fa c gIa cho ra ng
IufoIdes chI co chua cao su gIu IaI finh chaf co hoc, nhung gIup
fa hIu rang frong Iafex cung Iu c co cac phan fu cao su co finh
chaf khac nhau. Chu y Ia fhanh pha n cua pha n vang kha fuong
fu voI fhanh phan cua IufoIdes va chu yu phan bIf qua ham
Iuo ng fro. Truo c khI co fa c du ng cu a ammonIac, ca c IufoIdes
phI hop voI fI I Ion chaf cau fao v co nn co fI frong hoI cao
hon fI frong cua Iafex; duoI fac dung cua ammonIac, fh nay bI
phan gIa I: no fu kf fu a fha nh m f phosphafe ammonIac
magnesIum phuc hop cung II keo profeIn fheo, va cac phan fu
gIu IaI sac f vang gIau profeIn va IIpId. KhI fhaI fru IufoIdes, fa
fhuc su khng con fhay phan mau fheo nhu M. Huref.
Pha phan fan cua Iafex chu yu gm co gan 90% hydrocarbon
cao su vo I cng fhu c |C
5
H
8
)
n
ma fa se d ca p chI fIf frong
chuong khac. O day fa noI foI d frung hop cao su.
IoomfIeId da fhuc hIn nghIn cuu quan frong dI foI kf Iuan
hydrocarbon cao su Iuc no chay khoI cay cao su Ia da o duoI dang
poIymer |chaf frung phan). Nhung con s co duoc qua phep do
fham fhau cung nhu do d nhof da chung mInh cao su cua cay
cao su Hevea brasIIIensIs fhu Iay o nhu ng dI u kI n bnh
fhuong, gm co hang Ioaf poIymer dng chung ma phan fu khI
daI fu 50.000 dn 3 x 10
6
. T ng quaf, mf fI I raf Io n |if nhaf Ia
60%) hydrocarbon co phan fu khI cao foI 1 dn 3 x 10
6
. Tuy fheo
ngun gc cay, co nhung bIn fhIn dang chu y v fI I hydrocar~
bon co phan fu khI cao va fhap; va nguoI fa fm fhay Iuo ng hy~
drocarbon co phan fu khI fhap |nho hon 250.000) cua cao su
fuong dI mm fh Ion hon Iuong hydrocarbon co phan fu khI
fhap cua cao su cung hon.
CAO SU THIN NHIN 53
Chu yu do Ia profeIn hay nhung chaf dan xuaf fu qua frnh
dehydrafe hoa enzyme. Mf Iafex fuoI co ham Iuong cao su kh
Ia 40% fh dam vao khoang 2%, frong do profeIn chIm fu 1%
dn 1,5%. TI I nay fhay dI fheo fhanh phan bach phan cua cao
su frong Iafex.
ProfeIn bnh fhuong bam vao cac ha f fu cao su foan b gIup
cho vIc n dInh fh gIao frang, mf phan boI dac finh dI n fich
duoc cua chung nho cac nhom COOH va nhom NH
2
fu do va
mf phan boI finh hydrophIIIe cua chung.
Im dang dIn cua foan b profeIn Iafex duoc dInh gIua 4,6
va 4,7. Xung quanh pH na y, cac haf fu d u Ia dI n frung hoa va
d n dInh cu a Iafex fro nn xung fhap; chinh su kIn nay daf
ra van d dng dac hoa Iafex bang acId.
ProfeIn co fh fach ra fhanh nhI u nhom khac nhau ung voI
finh hoa fan va dIm dang dIn kha c nhau. Tu nam 1927, Ishop
c Ia p duoc 3 phan phan bIf ma ng daf fn Ia profeIn A, va
C. MIdgIey da chung mInh foan b ca c profeIn nay ung vo I cng
fhuc nguyn |C
10
H
16
N
2
O
3
) va qua qua frnh dehydrafe hoa fa co
duoc 1 gam raf Ioang amIno acId. Theo AIfman, cac amIno acId
du hIn huu ngay fu Iuc fhu hoa ch, khng k co ma f fIp do boI
su dehydrafed profeIn. A p du ng ky fhua f phan gIa I, AIfman
chung mInh rang Iafex co chua cac chaf dam kIm fu nhIn, hoac
bo I hI n fuo ng hu fhI, nhu choIIn, coIamIn, frIgoneIIIn va
sfachydrIn.
Ngay nay nguoI fa fhua nhan Iafex co chua ca c hop chaf dam
nhu sau: argInIn, acId asparfIc, acId gIufamIc, aIanIn, cysfIn,
choIIn, coIamIn, gIycIn, hIsfIdIn, hydroxyproIIn, IsoIeucIn,
IeucIn, mefhIonIn, mefhyIamIn, ornIfhIn, proIIn, phenyIaIanIn,
sfachydrIn, frypfophan, fyrosIn, frIgoneIIIn, furIcIn, vaIIn.
Pha n nhI u ca c ho p chaf profeIn bnh fhuo ng chu ng bao
quanh cac haf fu cao su frong Iafex fuoI da fhu hoach co fh IoaI
fru duoc qua nhIu qua frnh xu Iy khac nhau nhu:
54 CAO SU THIN NHIN
~ Iafex pha Ioang ra co su hIn huu cua savon |nhu oIeafe po~
fassIum), k do dem Iy fam hoa c cre me~ho a |phuong pha p
cremage), cng vIc nay Iam dI Iam IaI nhIu Ian;
~ Iafex dem nung nong co su hIn dI n cua xuf an da.
~ Iafex cho xu Iy boI enzyme nhu frypsIn.
Nhung frong ca c phuong pha p k frn chua co phuong pha p na o
co fh Ioa I fru duoc hoa n foa n profeIn ma ca c ha f fu cao su gIu Ia I,
Iun Iun co n so f Ia I if nhaf Ia 0,02% dn 0,03% profeIn, bo I Iy do
na y ma nguo I fa fIn co ca c chu c hoa ho c IIn kf vo I cao su.
Tu nam 1920, ng O.de VrIes da quan saf nhung bIn d I Ion
v ky fhuaf cua cao su khI Iafex fraI qua cac xu Iy nhu u Iafex.
Nga y nay, hIn nhIn nhung xu Iy na y co hIu qua sInh ra |fu cac
profeIn) cac chaf co phan fu khI nho hon, co chuc nang cu a chaf
xuc fIn Iuu ho a. Vao nam 1948, AIfman da Ia m sa ng fo van d
bang ca ch chu ng mInh cac da n xuaf profeIn, nhu choIIn, coIamIn,
frIgoneIIIn va sfachydrIn Ia nhung chaf xu c fIn Iuu hoa raf cng
hI u. Ong cung chung mInh pha n Ion cac amIno acId co fa c du ng
nhu chaf chng Ia o hay khang oxygen cho cao su sng.
NgoaI chuc nang uu vIf cua profeIn v su fhay dI ca c finh
chaf cao su duo c nghIn cuu sau xa, chuc nang cua profeIn cung
duoc nghIn cuu qua vI c fh hI n su quan h maf fhIf gIua
ham Iuong nhom NH
2
. cua cao su |chI s NH
2
) va moduIe
|1)
Iuu hoa.
Sau P. Compagnon va cung fhoI ky Ia J.C.de Neef, C..Van
CIIs nghIn cuu v anh huong cua dIu kIn dng dac hoa Iafex
foI moduIe, A.J. KIuyver va .H. HouvInk da chung mInh Ia fa
co fh co duoc mf cao su dng nhaf hon ca v finh chaf Iuu hoa
1. Module y khng phai la ng sut an h i Young ma la s c chu ke o t m t
dan dai nht nh cua cao su lu hoa. Con c go i la l c nh da n.
CAO SU THIN NHIN 55
qua xu Iy Iafex voI vI khuan sng, nham pha huy cac chaf xuc
fIn Iuu hoa fu nhIn.
Ham Iuong profeIn frung bnh cua Iafex co fh fhay dI Ion
fheo nhIu yu f nhu fuI cua cay cao su, mu a hay su chuyn
dI frang fha I quan bnh sInh Iy cua cay fhIu ngun dInh duong
hay do cay bI cao mu voI cuong d manh. Can day, nguoI fa da
chung mInh Ia nhung dIu kIn bao quan va xu Iy Iafex du co
fh Iam fhay dI ham Iuong hop chaf da m cua Iafex va fhay dI
phan fu khI profeIn hay ca n ba cua chung.
Nhu fh fa fhay va hI u rang cac profeIn chua o frong Iafex co
m f fa m quan fro ng cho qua frnh ch bIn cao su v chu ng
khng ch mf s finh chaf ff cua cao su fh, anh huong fo I kha
nang Iuu hoa, su Iao hoa cua cao su sng, finh da n dIn va su
nI phaf nhIf cua cao su Iuu hoa.
Trong Iafex, IIpId va dan xuaf cua chung chIm vao khoang
2%, fa co fh frich Iy duo c bang ruou hay acefone. IIpId fhuong
bI hIu Iam Ia chaf nhua |resInes).
Tu nam 1924, WhIfby da chu ng mInh chaf frich Iy ba ng
acefone co chua cac chaf don gIan nhu acId oIeIc, acId IInoIeIc,
acId sfearIc va acId paImIfIc, dng fhoI cung co chua cac chaf
phuc fap hon nhu cac sferoI |phyfosferoI) va cac esfer cua sferoI.
afon da Iap Iuan rang sac f anh huong In fIn frnh nhum
mau vang Ia carofenoId.
Va o nam 1930, Rhodes va Ishop da chu ng mInh ngoaI ca c
IIpId don gIa n, vI c xu Iy Iafex cung nhu cao su co fh frich ra
duoc ca c ho p chaf fhuc IIpId nhu Ia chaf phosphafId. Sau do ,
ca c gIycoIIpId, amIno IIpId va suIfoIIpId cu ng duo c nguo I fa
frich ra.
R.H.SmIfh gan day da cho bang phan fich phosphoIIpId Iafex
nhu sau:
56 CAO SU THIN NHIN
~ IecIfhIn co chu a chaf duo ng khu oxygen ho a ho p ~~~~~~51%
~ PhosphafIdaf kIm IoaI co chua InosIfoI ho a hop
va cha f duo ng khu oxygen ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~10,5%
~ PhosphafIdyI efhanoIamIne ~~~~~~~~~~~~~~~~ 3%
~ TrIgIycerIde ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 20%
~ Chaf khng savon hoa duoc ~~~~~~~~~~~~~~15,5%
Ta chu y Ia vIc frich Iy IIpId bang ruou hay acefone da chung
mInh duoc Iafex co chua ha m Iuo ng acId beo co phan fu khI
fhap cang Ion bao nhIu fh Iafex do cang cu hon bay nhIu. V
su phan b cu a chung, IIpId va dan xuaf cua chung chua o Iafex
duoI ba hnh fhuc khac nhau:
~ Chu yu chu ng cau fao nn ca c phan fu Irey~WyssIIng;
~ Chu ng fham du va o fha nh pha n ma f frong cu a ca c pha n fu cao su;
~ Nhu ng phan co phan fu khI nho hon, nhu cac acId beo bay
hoI hay muI cua chung, du fan hoan foan frong serum.
Cac hop chaf IIpId va dan xuaf cua chu ng cung Ia mf yu f
anh huong foI finh chaf Iafex.
Tng qua f, nhung chaf nay Ia nhu ng chaf hoa f d ng b maf va
chung co fham gIa va o finh n dInh fh gIao fra ng cua Iafex fuoI
va cu a Iafex da Iy fam. Chang ha n nhu chI can mf Iuo ng savon
fhap nhaf cu ng du d n dInh finh chaf co Iy Iafex da Iy fam.
V IInh vuc n dInh, phosphorus cua phosphoIIpId fham gIa
vao phan ung voI magnesIum cua Iafex se sInh ra fac dung dng
dac Iafex. Ty I Mg/P frong Iafex khng fhich ho p se gay ra dng
dac Iafex khng hop Iu c o frn cay; maf khac, fa se fhay Ia I
phosphorus duoI da ng phosphafe ammonIum~magnesIum o b
phan boI cu a may Iy fam.
Nu dehydrafe hoa phosphoIIpId, se fhay xuaf hIn ca c pro~
feIn kIm nhu choIIn va coIamIn, ma AIfman da chu ng mInh
chuc nang cua chung nhu Ia chaf xu c fIn Iuu hoa fhIn nhIn.
CAO SU THIN NHIN 57
Cac acId be o bay hoI cua Iafex fuoI va nhaf Ia cac acId beo
xuaf hIn vao Iuc fIn hanh Iy fam Iafex, chung fham gIa va o cac
finh chaf cua Iafex da Iy fam nhu:
~ Chu ng anh huong mf phan v su gIa fang chI s pofasse;
~ Chu ng co fa c dung xau foI finh n dInh co hoc, dI voI cac
acId beo co phan fu khI Ion;
~ Chung fham gIa frong qua frnh hoa fan oxy ke m ma nha ch
bIn cho vao Iafex.
HI n nay, nguo I fa cng nha n Ia sau khI ho a fan, muI ke m
pha n u ng vo I savon cu a acId be o cho ra m f savon ke m khng
fan khI gIa nhI f, pha n u ng na y quyf dInh dn qua frnh geI
ho a. Co nhI u chuyn gIa nghIn cu u finh ho a fan cu a oxy
ke m frong Iafex da Iy fam, ma hnh nhu Van den TempeI ga n
day da gIa I quyf van d ba ng ca ch Ia m ro chu c nang cu a pH
va chu c nang cu a fI s NH
3
/NH
4
+
, fu c Ia fu NH
3
fu do dn NH
3
bI muI ho a bo I ca c acId Iafex, chu ng chu yu Ia nhu ng acId
bay hoI.
Trong Iuc profeIn va IIpId du anh huong foI finh chaf cua Ia~
fex, fh gIucId cau fa o chu yu fu nhu ng chaf fan duoc |fI I
gIucId chIm fu 2 ~ 3% frong Iafex) IaI khng co quan h g foI
m f finh chaf nao cua Iafex. Ngoa I quebrachIfoI |1~mefhyI
InosIfoI) cac gIucId chinh fm fhay o Iafex Ia:
~ ambonIfe: 1,2~dImefhyI InosIfoI;
~ ambose: InosIfoI.
Nhung chaf fan duoc frong nuoc chI Ian frong cao su vo I mf
fI I raf nho |cao su fo xng khoI hay mu fo co fh chua khoang
fu 0,1% dn 0,2%). TI I nay co fh fang In frong vaI fruong hop
dac bIf, nhaf Ia cao su co duoc fu su dng dac serum IoaI ra fu
58 CAO SU THIN NHIN
may Iy fam. Nhu fruong hop nay, cao su se co d huf am raf cao
va se bI vI khuan va nam mc fan cng raf manh.
Vao nam 1938, C.P. IIInf da cho bang nguyn f co frong mf
Iafex chua dam dac hoa nhung da duoc fac dung voI ammonIac
nhu sau: |nhung s nay duo c finh % fheo fng s fro):
Na K Rb Mg Ca Mn Ie Cu
0,96 96 0,72 0,36 0,43 0,02 1,7 0,07
Ta pha I chu y Ia Iafex da cho ammonIac va o r I se co m f a nh huo ng
ro r f fo I ha m Iuo ng cu a va I nguyn f, nhaf Ia vo I magnesIum.
.R. aufIIs Ia nguoI da nghIn cu u foan b anh huong cua
kIm IoaI frong Iafex. Sau nhIu fhi nghIm phan fich Iafex fuoI
va nhIu IoaI Iafex khac nhau, ng cho kf qua chinh xac hon v
cac nguyn f K, Mg, P, Ca, Cu, Ie, Mn, Rb nhu sau:
KaIIum |pofassIum) Ia nguyn f quan frong nhaf cua Iafex.
No co maf dn 58% fng s nguyn f duoc nghIn cuu foI. Mf
Iif Iafex chua vao khoang 1,7g K. TI I K voI pha serum Iun Ia
hang s |0,28mg cho mI 100g serum), fru fruong hop cay cao su
fhIu chaf dInh duong.
Taf ca moI cay cao su duo c nghIn cuu du fhay co ham Iuong
kaIIum o serum phu hop voI nhau, mIn Ia chu ng o fnh frang
ff. Kf qua Ia, ham Iuong kaIIum frong Iafex fhay dI fheo chu
ky fhuc vaf cung nhu fheo fI I serum, fuc Ia fI I nghIch vo I ham
Iuong cao su cua Iafex.
MagnesIum Ia nguyn f chIm foI 24% fng s cac nguyn f
duo c nghIn cu u. M f Iif Iafex frung bnh chu a va o khoa ng
700mg. Ham Iuong magnesIum cua Iafex cay cao su co fh fhay
dI duoI anh huong cu a phan kaII va phan dng bo n cay.
CAO SU THIN NHIN 59
MagnesIum a nh huong fru c fIp In finh n dInh cu a Iafex
fuoI, k ca Iafex da Iy fam.
Phosphorus Ia nguyn f chIm fI I ga n ba ng fI I cu a magne~
sIum, frung bnh chIm khoang 17% f ng Iuo ng khoang. M f Iif Ia~
fex frung bnh chua vao khoang 500mg phosphorus. Ha m Iuo ng
phosphorus co fh fang In dang chu y duo I hI u qua cua su kich
fhich sa n xuaf Iafex hay bo I fac du ng cu a phan Ian.
Iu fa can Iuu y Ia fI s Mg/P cua mf Iafex phaI Ia bang 1
fh Iafex nay moI co d n dInh ff.
Trong fruo ng ho p nguoc IaI, Iafex se fhuo ng bI dng dac o
duong cao rach, ngan chan Iafex chay fIf ra va dua foI Iafex da
dam dac hoa co d n dInh co ho c fhap, nu fhua nhan Ia co fh
Iy fam duoc.
M.W. PhIIpoff va .R.Wesfgarfh da chu ng mInh co fuong
quan nghIch gIu a finh n dInh co Iy va ham Iuong magnesIum
cua Iafex da Iy fam. CrefIn cung Ia nguoI da Iam ro fuong quan
nghIch gIua finh n dInh nay va ham Iuong phosphorus. Iu
nay gIaI fhich v sao fI s Mg/P can phaI Ia 1, d duoI fac dung
cua ammonIac ca haI nguyn f nay du bI fhaI fru cung mf Iuc.
Trong Iafex, caIcIum chI hIn dI n vo I nng d fhap, chIm
khoa ng 1% f ng s cac khoang f duoc xac dInh. M f Iif Iafex
frung bnh chua vao khoang 30mg. Nhu vay fa khng can no I foI
chuc nang dng dac Iafex cu a no.
o chu c nang sInh Iy cua no, d ng Ia mf nguyn f quan
frong nhaf cua Iafex. Mf Iif Iafex frung bnh chua vao khoang
1,7mg. No IIn kf fruc fIp voI pha serum. Iuu y frong fruong
hop cua cay cao su co sInh Iy quan bnh ff, fI s K/Cu o pha se~
rum Iafex Iun Iun Ia 1.000 Ia phu hop.
60 CAO SU THIN NHIN
Chuc nang aI oxygen cua dng duoc bIf Ia anh huong nhIu
foI su Iao ho a cua cao su hay Iafex da Iy fam |fa se d cap foI ro
hon o chuong oxy hoa va Iao hoa cao su).
TI I sa f frong Iafex fhuong khng nhaf dInh, nhung frong
moI fruong hop, no khng bao gIo co qua 1mg cho mI Iif Iafex.
Cung nhu dng, mangan cu ng co aI Iuc voI oxygen ma nh gay
Iao hoa cho cao su. Iuong mangan khng bao gIo co qua 0,1mg
cho mI gam chaf frich kh.
RubIdIum Ia nguyn f duoc IIInf va Ramage fm fhay frong
Iafex. eaufIIs cho bIf Ia frong 1 Iif Iafex co khoang 70mg, day
Ia fI I fuong dI Ion. NguoI fa hIn chua bIf ro nguyn f nay
co chuc nang g v sInh Iy cua cay cao su.
TI frong cua Iafex duoc uoc dInh Ia 0,97. o Ia kf qua fu fI
frong cao su Ia 0,92 va cua serum Ia 1,02. So dI serum co fI frong
hoI cao hon nuo c Ia do no co chua nhung chaf hoa fan.
Ta kho ma xac dInh duo c frI s fuyf dI cua d nhof. nhof
Iafex fhuc cac cIones khac nhau nhung co cung ham Iuo ng cao
su kh IaI co fh co d nho f khac nhau. Nhu ng nguyn nhan
fhay dI nhu su kf ho p voI ammonIac, kich fhuo c frung bnh
cua cac phan fu cao su, ham Iuong cac khoang f cung du co fh
anh huong foI su fuong quan gIu a d nho f va ham Iuong cao su.
T ng qua f, d nho f Iafex fuoI co 35% cao su Ia fu 12~15
CAO SU THIN NHIN 61
cenfIpoIses, cua Iafex da dam dac hoa Ia fu 40cp dn 120cp |d
nhof cua nuoc Ia 1cp).
NguoI fa do d nhof cua mf Iafex bang mf dung cu goI Ia
nhof k |vIscosImefre). Co haI IoaI nhof k, mf IoaI ap du ng fu
su roI cua vIn bI va IoaI fru xoay fron. Nhof k IoaI ap du ng su
roI cua vIn bI vn Ia do fc d roI cua m f vIn bI bang fhep
frong 1 ng fhuy fInh chua day Iafex.
Suc cang maf ngoaI cua mf Iafex fu 30% dn 40% cao su Ia
vao khoang 38 dynes/cm
2
dn 40 dynes/cm
2
, frong Iuc su c cang
maf ngoaI cua nuoc nguyn chaf Ia 73 dynes/cm
2
.
Chinh IIpId va dan xuaf IIpId Ia fa c nhan anh huong fo I suc
cang maf ngoaI Iafex, nhaf Ia cac savon acId beo.
TrI s pH cua Iafex co a nh huong quan frong foI d n dInh
Iafex. Iafex fuoI vua chay khoI cay cao su co pH bang hoac hoI
fhap hon 7. frong va I gIo pH se ha xung gan 6 do hoaf finh
cua vI khuan va Iafex se bI dng IaI.
Tu nam 1922, nguoI fa Iam xuaf hIn khi carbonIc o frong Ia~
fex fuoI. I.J. Pafon va H.M. CoIIIer chung mInh vao Iuc ca o mu,
Iafex chua 20 mq anhydrIde carbonIc cho mI Iif serum; sau 6
gIo d yn, ham Iuong nay foI 85 mq.
HIn nhIn khi carbonIc fa o ra co fa c d ng if nhaf Ia m f
phan v su ha fhap pH frong nhung gIo fn fru dau fIn. Tuy
nhIn, fa khng fh quI su ha fhap pH nay vao su dng dac ngau
nhIn Iafex sInh ra vao nhung gIo cao mu. Van CIIs da chung
mInh magnesIum fu Iafex fao voI savon co o cac haf fu cao su
fha nh mf savon khng fan, va savon na y co a nh huong m f
phan In su dng dac Iafex ngau sInh.
O ca c dn dI n cao su VIf Nam nguoI fa fhuong nang cao pH
Iafex bang cach fhm vao ammonIac d franh Iafex bI dng dac
khng hop Iuc, fruoc khI xu Iy no faI xuong.
62 CAO SU THIN NHIN
O VIf Nam, ammonIac Ia chaf duoc dung ph bIn nhaf, chu
yu no co fa c dung nhu chaf sa f frung va nhu chaf kIm Iam cho
Iafex khng bI anh huong boI dIm dang dIn cua no. Va Ia I, am~
monIac nay khng phaI Ia khng fac dung foI nhung chaf cau fao
Iafex phI cao su; no co xu huong hoa fan phan vang nhu Van CIIs
da chung mInh va no cu ng gay ra su hydracId hoa khoI da u o
profeIn va IIpId.
Truoc day nguo I fa do pH Iafex fheo phuong pha p so ma u,
nhung hIn nay phuong phap nay khng duoc dung foI do d duc
cua Iafex khng fh nao cho kf qua chinh xac nhu y mun, ma
nguoI fa dung foI phuong phap do pH bang dI n cuc fhuy fInh
|eIecfrode de verre) d do nhanh va d fhay hon.
Tu nam 1940, Van CIIs Ia nguoI dau fIn do d dan dI n cua
Iafex. Ong da chung mInh d dan dIn cua Iafex bIn dI nghIch
fheo ha m Iuong cao su. HI n nhIn chinh serum Ia chaf anh
huong fruc fIp dn frI s cua d dan dIn dac bIf do ca c hop
chaf Ion hoa ma no chua.
Van CIIs cung cho fhay d dan dI n cua mf Iafex fuoI duoc
bao quan voI mf Iuong ammonIac cuc fhap hoac khng co am~
monIac se fang cu c nhanh. Va o nam 1955, A.S. Cook va K.C.
Sekar da Iap duoc su fuong quan gIu a finh dan dIn cua Iafex
fuoI hay Iafex da Iy fam va ham Iuong acId beo bay hoI cu a no.
a c bI f ho chu ng mInh su ba o qua n Iafex khng hoa n foa n
fruoc khI dem Iy fam Ia nguy hIm, v mf phan acId beo bay hoI
nay |boI su hu fhI) se fu fao fro IaI o Iafex da Iy fam. Ngay nay
con nguoI da bIf ro anh huong xau cac acId beo bay hoI foI d
n dInh co Iy va foI chI s pofassIum cua Iafex da Iy fam.
Haan~ Homans cho bIf frong Iafex fuoI co cac enzyme nhu
CAO SU THIN NHIN 63
cafaIase, fyrosInase, oxydase va peroxydase. NgoaI fru cafaIase
ra, cac enzyme khac du co chaf kIm ham dI kem.
Haan~Homans cu ng noI ro su hIn dI n cua mf esferase frong
Iafex va SmIfh chung mInh mf enzyme khac co fh gIaI pho ng
choIIn fu cac IecIfhIn cua Iafex o frong va I dIu kIn nao do.
CrefIn Iap Iuan mf h fhng oxy hoa ~ khu cua Iafex fuoI hay
Iafex da Iy fam chIu su I fhuc cu a cac enzyme co nhom SH.
Ong chung mInh Iafex fuoI ngay fu Iuc chay ra khoI cay cao su Ia
da co mf fh oxy hoa ~ khu duong vao khoang + 150mV va sau
vaI gIo fhu hoach no fro fhanh am | 100mV). Theo faI IIu cua
VIn Khao cuu Cao su ng duong fruoc day cng b fh nhung
chaf duoc xem nhu Ia chaf kIm ha m h fhng enzyme cho vao
Iafex sau khI Iy fam, kha dI fhay dI duoc su bIn dI cua Iafex
nay, frong Iuc nhung chaf khu khac nhu chIorIne hydrafe hy~
droxyIamIne va pyrogaIIoI fh kIm ha m bIn fhIn cu a d n
dInh co Iy va co xu huong nang chI s pofassIum In cao.
Cung y fuong phu hop vo I cac cng vIc Iam cua CoIIIer, fac
gIa nay Iuu fam foI anh huong cua khng khi frong su bIn dI
cua Iafex da Iy fam. Ta co fh fom faf Ia su fn fru Iafex o noI co
khng khi se co xu huong phu fro su xuaf hIn cu a cac acId beo
co phan fu khI Ion, fruc fIp v vIc caI fhIn d n dInh co Iy,
frong Iuc su fIn hoa o noI ym khi dua fo I xuaf hIn chu yu Ia
cac acId beo co phan fu khI nho Iam cho chI s pofassIum nang
cao va Iam cho frI s cua d n dInh co Iy fhap dI.
Cac enzyme oxydase va peroxydase hIn dIn frong Iafex xuc
fac fac dung cua oxygen va peroxIde foI nhung chaf cau fao Ia~
fex. Hau qua Ia sau khI Iafex dng dac, cao su co mau hoI xam
hoac hoI nau. o I fh nguoI fa fhuo ng cho bIsuIfIfe vao Iafex
frong vIc ch fao crpe nhaf fra ng. Ta cu ng can bIf fc d hap
fhu oxygen cua Iafex fu y fhuc kha nhIu vao pH cua no; cac Ia~
fex duoc bao quan voI chaf kIm ma pH gan 10 du kha nhay voI
oxygen khi froI.
64 CAO SU THIN NHIN
Cac enzyme profeoIyfIc co fh san co o cay cao su nhung cung
co fh do fu vI khuan xam nhap frong Iu c cao mu hoac sau khI
ca o mu . Su hu fhI profeIn boI cac enzyme nay cung co fh Ia
ngu n gc dng dac Iafex ngau sInh.
Iafex fuoI d ngoaI fro I, frong vaI gIo no se bI dng da c fu
nhIn |co ch dng dac se duoc d cap o phan
), do Ia do ca c enzyme san co frong Iafex, fruoc khI chay
fIf khoI cay ma fa fhuong goI Ia enzyme coaguIase.
Cha c cha n vI khua n co chu c nang frong su dng da c Iafex
ngau sInh, do cac enzyme ma chung fIf ra hoa c do chung fruc
fIp fac dung Iam ha fhap pH Iafex.
Trong Iafex, nguo I fa fm fhay raf nhIu IoaI vI khuan |if nhaf
Ia 27 IoaI), co IoaI fac dung vao gIucId, IoaI fh fac dung gay hu
fhI profeIn. O noI ym khi, IoaI vI khuan fac dung vao gIucId se
gay In men fhanh acId acefIc, acId IacfIc, acId bufyrIc va car~
bonIc gay dng dac Iafex, quebrachIfoI cung co fh In men do
IoaI vI khuan nay. O noI co khng khi froI, cac vI khuan fac dung
vao profeIn |vI khuan profeoIyfIc), hoaf dng va fao ra mf chaf
phan fIf mau va ng frn maf Iafex.
chng IaI fac dung dng dac hoa Iafex cua vI khuan va en~
zyme, fa cho vao Iafex chaf saf khuan ma fa se d ca p o pha n fo I.
Serum cua Iafex co fh fach khoI cao su hoa n foan qua may
sIu Iy fam, hoa c qua phe p Iuo f cu c mIn. Trong serum, ha m
Iuong fh kh chIm fu 8% dn 10%. No cho hIu ung TyndaII
manh IIf nho chua nhIu chaf huu co hop fhanh dung dIch fh
gIao frang. Nhu vay serum cua Iafex Ia mf dI chaf, nhung no
ung voI d phan fan manh nhIu hon d phan fan cua cac haf fu
cao su; va fheo fhoI quen nguoI fa xem no nhu Ia mf pha phan
fan duy nhaf.
CAO SU THIN NHIN 65
Van d kich fhuoc cua ca c phan fu cao su khng dng nhaf da
duoc d cap o phan fhanh phan Iafex va bIf rang khoa ng 90%
haf fu cao su co duong kinh nho hon 0,5 m.
Schoon va Van der Ie da nghIn cu u cac haf fu cao su cua
mf Iafex da duoc xu Iy voI hoI bromIne, qua kinh hIn vI dIn
fu, chung mInh kich fhuoc cua chung fhuo ng Ia m f bI s cua
kich fhuoc don vI khoang 60 m. Cac haf fu Iafex co chuyn dng
brovn, do Ia dac finh cua frang fhaI Iung Io fh gIao frang. Qua
phe p hoaf a nh, nguo I fa chung mInh va n fc dI chuy n frung
bnh cua cac haf fu cao su, o cay cao su Iafex chua bI bIn d I boI
fac dung cua cac chaf phan ung hoa hoc Ia vao khoang 12 m/gIay
|gan 1mm/phuf). Tc d dI chuy n cao nhaf duoc quan saf fhay Ia
voI Iafex fhuo ng. Qua fa c dung cua chaf kIm ham, fc d nay bI
gIam dI; frong Iuc voI cung mf fI I acId, frI s van fc hau nhu
Ia frIf fIu.
Chuy n d ng brovn cu ng co fh bI gIa m raf nhI u, ca dn
muc co fh bI frIf fIu, boI su gIa fang d nhof Iafex |chang han
nhu fhm vao geIafIn hay gIycerIn).
Haf fu cao su frong Iafex khng chI chuyn dng brovn khng
fhI, ma chung con chuy n dng cremage
|1)
. HIn fuong xay ra Ia
cac phan fu cao su co xu huong nI In maf chaf Iong do chung
nhe hon. Su chuyn dng nay co fh noI Ia cuc cham; nu fa ap
2g |d ~ d')r
2
dung dInh Iuaf Sfokes
|2)
v =
__

_______
vao cac haf fu Iafex co
9
ban kinh 1 m |frI s ban kinh na y cao hon fhuc f nhIu), voI Ia~
fex co d nho f Ia 2 cenfIpoIses fa se fhay cac pha n fu cao su Ia~
1. Cre mage: tam go i la creme-ho a, hay kem hoa. Phng phap kem ho a cung la m t trong ca c
phng pha p m c hoa latex ti.
2. Trong cng th c na y: V la vn tc kem ho a, la nht cht long, d la t trong cua serum,
d' la t trong cu a ha t t cao su, r la ban knh hat t cao su va g la gia tc trong trng.
66 CAO SU THIN NHIN
fex phaI maf fo I 1 fhang d fu nI In duoc 1cm. Chinh dInh Iuaf
Sfokes nay gIup fIn IIu moI nguyn nhan faI sao Iam gIam d
nhof hay Iam fang d Io n cua cac phan fu cao su d gIup va n fc
n I cu a chu ng nhanh hon |fheo dInh Iua f na y, d nho f fI I
nghIch va d Io n cua haf fu fI I fhuan voI van fc nI).
Truong hop cu a nhung chaf fa goI Ia creme ~ ho a d Ia I bn
duo I m f Iop serum, |xa nuoc serum ra fa se con IaI m f Iafex dam
dac), chung Iam fang d nho f Iafex nhung chinh chu ng cung gay
cho ca c haf fu fu nho m IaI, nhu fh duong kinh cua cac pha n fu
duoc xem nhu fang In va a nh huong cu a d nhof hau nhu khng
dang k. uo I anh huo ng cua chaf kem ho a, cac ha f fu fu nhom
IaI nhung chu ng van gIu finh chaf dac bIf cua mnh, nn khI pha
mu kem voI nuo c, chung fu fach roI nhau |khng fu IaI nua).
V kha nang fich dIn cua cac haf fu cao su, fa bIf cac phan
fu cao su duoc bao boc m f Iop profeIn nhung ban chaf cu a Iop
profeIn nay fh con chua ro Iam. Chinh no xac dInh finh n dInh
va su kf ho p fh gIao frang cu a Iafex, va d nghIn cuu su kf
hop nay, chung fa khao saf finh chaf cua profeIn. cho ro hon,
fa phac hoa phan fu profeIn qua cng fhuc fng quaf:
NH
2
Pr COOH
VoI NH
2
Ia mf gc amIne; COOH Ia gc acId; Pr Ia mf chuI
profeIn.
Theo fhuyf hI n nay, nguoI fa frnh bay phan fu o dIm dang
dIn qua Ion hn hop
+
NH
3
PrCOO

, va fa fhua nhan co mf su
can bang gIua haI frang fhaI:
NH
2
PrCOOH
+
NH
3
PrCOO

Trong cung nhung dIu kIn nay, vo I dung dIch acId fa se co:
+
NH
3
PrCOO

+ H
+

+
NH
3
PrCOOH
va voI dung dIch kI m fa co:
+
NH
3
PrCOO

+ OH

NH
2
PrCOO

+ H
2
O
CAO SU THIN NHIN 67
Im dang dIn cua profeIn Iafex Ia fuong duong pH
I
= 4,7.
VoI cac frI s pH > 4,7 cng fhu c NH
2
PrCOO

chIm uu fh va
cac haf fu mang dIn fich am. Nguoc IaI frI s pH < 4,7 cng fhuc
+
NH
3
PrCOOH chIm uu fh va haf fu cao su mang dI n fich
duong:
|anh huong cua pH foI dIn fich cu a haf fu Iafex)
Ha t
cao su
Ha t
cao su
Ha t
cao su
Cac haf fu cao su Iafex fuoI ma pH fuong duong 7 d u mang
dIn am nhu fruong hop cua da s fh nhu fuong fhIn nhIn.
Chinh dIn fich nay nu cung dIn fich am hoac cung duong fao
ra Iu c day gIua cac haf cao su voI nhau, dam bao su phan fan
cua chung frong serum.
Maf khac, profeIn con co finh huf nuoc ma nh gIup cho ca c
phan fu cao su duoc bao boc xung quanh mf vo phan fu nuoc
chng IaI su va cham gIua cac ha f fu, day cung Ia mf yu f n
dInh cu a Iafex.
Iafex fuoI nu d ngoaI fro I se fu nhIn dng da c Ia I. M f
cach fng qua f, nguoI fa fhua nhan hIn fuong nay Ia do cac en~
zyme hay vI khuan bIn dI hoa hoc gay ra.
Nu do pH Iafex fuoI, fa se fhay pH se gIam xung cho dn
Iu c Iafex dng dac; finh acId na y Ia m cho nguo I fa nghI rang
68 CAO SU THIN NHIN
ngun gc fu cac enzyme hay vI khua n fac dung foI nhung cau
fao Iafex phI cao su. Nguo I fa cung da chung mInh ngay fu Iuc
cao mu Iafex da co chua anhydrIde carbonIc ma ham Iuong van
fIp fuc fang In |do su khu carboxy cua acId carboxyIIc). Nhung
co dIm dang chu y Ia su dng dac nay Ia do su gIa fang d acId
duy nhaf, nhaf Ia nu fa gIu pH Iafex bang 8 voI xuf, su dng dac
van con xay ra. Van CII nghI rang cac IIpId phuc hop cua Iafex,
phosphafId, IecIfhId du bI dehydrafe ho a bo I enzyme. Co su
fhanh Iap savon khng fan |aIcaIInoferreuz) fhay fh Iop profeIn
cua haf fu cao su va gay ra dng dac.
Mf fhuc nghIm da Ia m ro fam quan frong cu a cac enzyme fac
du ng va o profeIn a nh huo ng foI dIu kI n n dInh Iafex: Cho
frypsIn vao Iafex, ca c profeIn se bI dehydrafe ho a va sau fa c du ng
nhu fh Iafex se bI dng dac khI fa khuay fr n hay nung no ng In.
ng dac hoa Iafex bang acId Ia mf fac dung chu yu bIu
hIn qua dIn fich bang cach ha pH xung foI mf frI s sao cho
finh n dInh cua fh phan fan khng con nua.
KhI fa cho acId vao Iafex, su dng dac se xay ra nhanh chong.
Thaf fh, vI c fhm acId vao Iafex da Ia m ha pH va gIup cho Ia~
fex daf foI d dang dIn, fuc Ia d ma suc day fInh dIn khng
con nua va Iafex se dng dac.
Nhung su dng dac Iafex khng phaI Ia mf hIn fuong xay ra
ngay Iap fuc: no sInh ra voI fc d fuong dI cham. Cung co fh
nu fa rof acId vao Iafex mau Ie d vuof qua dIm dang dI n kha
nhanh fh su dng da c Iafex khng xa y ra. Trong fruo ng ho p
nay, dIn fich cac haf fu cao su Iafex Ia duong, Iafex n dInh voI
acId va su dng dac xay ra khI fa cho chaf kI m vao d dua pH
v dn dIm dang dIn:
CAO SU THIN NHIN 69
Trong cng nghIp cao su, nguoI fa fhuong dung acId formIc
|Iuong dung 0,5% fheo khI Iuong Iafex) va nhaf Ia acId acefIc,
|IIu dung 1%) v chung fo ra kInh f va ph bIn, fhaf ra moI
acId du ha duoc pH xung, gay dng dac huu hIu.
Vao nam 1906, VIcfor HenrI Ia nguo I dau fIn quan saf fhay
su kf hop cua Iafex dI voI chaf muI hay fng quaf Ia nhung
chaf dI n gIaI fh fuong fu voI su kf hop cu a nhung fh gIao
frang khac.
HIn nay fa bIf ro Ia khI cho m f dung dIch muI vao Iafex
voI fh fich fang dan, Iafex se bI dng dac khI Iuong chaf dIn
gIaI cho vao vuof frI hon frI s dng kf.
Co ch dng dac Iafex boI chaf dIn gIaI nhu sau: phan fu fh
gIao frang bI khu dIn fich do su hap fhu cua Ion dIn fich fraI
dau va su dng kf fu sInh ra sau su khu maf dIn fich.
TrI s dng kf |dng cuc) fhay dI fuy fheo Iafex va ban chaf
cua muI, chu yu Ia ban chaf cua muI cafIon boI v dI n fich
cua cac haf fu cao su Iafex Ia am.
Iafex khng pha I Iun Iun nhay vo I fac dung dng da c cua
muI. Chang han fa fhay Iafex fham fich |dIaIyse), fuc Ia da Iay
maf phan Ion chaf dIn gIaI cua no, se bI dng dac kho hon duoI
+
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 pH :
C.II.2: Su fhanh Iap cac vung fheo d pH
70 CAO SU THIN NHIN
fac dung cua muI. Nhu ng yu f nhu mua, fuI cay cao su, finh
chaf vu ng daf canh fa c, v.v... d u a nh huong foI fhanh pha n
khoang chaf cua Iafex, va Ia ngun gc cua su fhay dI nay.
KhI Iafex duo c pha Ioa ng, hI u qua dng da c if fhay ro ra ng; khI
do fa ca n cho va o mf fI I muI cao hon, dI vo I pha bI phan fa n.
an chaf cafIon cua muI su dung frong vI c dng dac Iafex
chIm uu fh nhaf. Tac dung dng dac Ia m f hIn fuong khu
maf dIn fich, no fang fheo hoa frI cua cafIon. Thuc f fa khng
fh co duoc su dng dac voI cac Ion kIm K
+
, Na
+
|nhu muI an
NaCI) no chI xay ra voI cac Ion Ca
++
, Mg
++
, Sr
++
, a
++
va con
nhanh hon nua voI Ion AI
+++
.
Anh huong cua anIon muI foI su dng dac fh khng dang k.
Thuc f nhung muI duoc dung d dng dac Iafex Ia nIfrafe
caIcIum hay chIorIde caIcIum, chIorIde magnesIum, suIfafe
magnesIum va suIfafe nhm.
KhI cho vao Iafex mf Iuong ruou da y du, no se Iam dng dac
Iafex. dam dac cua cao su frong Iafex anh huong raf Ion foI
fc d dng dac nay. Cha ng han voI Iafex co ham Iuong cao su
kh Ia 35%, fa phaI cho 10% fh fich ruou efhyIIc 96
0
moI co duoc
su dng dac ngay Iap fuc; voI Iafex co 15% cao su Iuong efhanoI
96
0
cho vao phaI foI 80% fh fich.
Co nhIu gIaI fhich v hIu qua dng dac hoa Iafex cua ruou;
hIn nay nguoI fa chung mInh day Ia mf fac dung khu nuoc. Ta
bIf ra ng Io p profeIn ba m quanh ca c ha f fu cao su hu f nuo c
manh va Iop vo phan fu nuoc chng IaI su fIp xu c va cham gIua
cac haf fu cao su voI nhau |mf frong haI yu f n dInh Iafex),
frong khI do ruo u d cao Ia mf chaf khu nuo c manh: khI nng
d ruou frong serum fhich ung, no se ha fhap frI s huf nuoc
bnh fhuong cua Iop profeIn bam quanh cac ha f fu cao su. ChI
mf yu f v dIn fich khng du d dam bao cho Iafex n dInh
va su dng dac xay ra.
CAO SU THIN NHIN 71
Su dng dac Iafex bang acefone xa y ra fheo fIn frnh fuong
fu . Trong cng nghI p cao su va Iafex nguo I fa fhuo ng du ng
acefone d dng dac Iafex hon Ia dung ruou v su dng dac bang
ruou chI dung frong pho ng fhi nghIm nghIn cuu ma fhI.
KhI fa khuay fr n ma nh va ke o da I, Iafex se bI dng da c. Tha f
fh, vIc khuay fr n da Ia m cho d ng nang frung bnh cu a ca c ha f
phan fu cao su fang In; dng nang na y da f fo I m f frI s du d
khng ch duo c Iu c da y dI n fu va v hI u ho a Io p profeIn hu f nuo c.
KhI Iafex duo c cho fhm va o chaf co fa c dung gIa m d n dInhIafex
nhu oxy kem chang han, su dng dac se duoc gIa fc.
HIn nay nguoI fa dung phuong pha p khuay frn co hoc nhu
Ia mf fhi nghIm chung mInh |fesf) hIn fuong v d n dInh
Iafex, nhung fI s gIua d n dInh co Iy va d n dInh hoa hoc fh
chua duo c xa c dInh ro. Phuong pha p khuay fr n co hoc duo c
dung d gIa fc su dng dac Iafex frong cng nghIp cao su, fa
fhay co maf frong phuong phap CXO ch fao mu fo.
Iafex co fh bI dng dac nho Iam Ia nh. Iam cho Iafex Ianh foI
~15
0
C va dua fro v nhIf d bnh fhuong, no se dng dac IaI, co
Ie boI v su Iam Ianh da pha vo h fhng hap fhu nuoc cu a pro~
feIn; frong khI do phuong phap dng dac hoa nay hau nhu khng
su dung frn fhuc f, boI v vIc Iam Ianh phaI keo da I foI 15
ngay fh su dng dac moI co fh xay ra.
Iafex cay cao su |Hevea brasIIIensIs) chIu nhIf d cao kha ff;
nhung nhIf nong IaI gIa fc fac dung cua cac chaf gay dng da c.
VaI chaf hoa hoc khng co fac dung g foI Iafex khI o nhIf d
bnh fhuo ng, nhung IaI co fac dung gay dng da c khI nong In,
nhung chaf na y go I Ia chaf nhay nhI f |agenfs fhermosensIbIes).
Truong hop fIu bIu nhaf Ia fruong hop co maf o Iafex Ion kem
va Ion ammonIum cung mf Iuc: khI nong, chung fao fha nh Ion
duong phuc hop zInc ammonIum gay ra dng dac Iafex.
72 CAO SU THIN NHIN
Ta phan bIf su bao quan ngan han va su ba o quan daI han.
O nhung dn dIn Ion fhuong co mf fhoI gIan phaI cho doI
fuong dI kha Iau gIua cng vIc cao mu cay cao su va nha p Iafex
vao xuong. Maf kha c, vao mf ngay nao do, Iafex bI a m uof boI
nuoc mua IaI ngam chaf chaf |fannIn) cua vo cay Ia chaf co fac
dung v hIu ho a finh n dInh cua Iafex. HaI su kI n nu frn du
co fh Ia m dng dac Iafex so m khI fa van chuyn Iafex v xuong.
chan dung hI n fuong nay fa can cho va o Iafex ca c ho p chaf
kI m d nang cao pH cu a no In, franh xa dIm dang dI n cu a Ia~
fex. Chaf duo c su dung fhuong nhaf cho vI c ba o qua n ngan han
nay quan frong nhaf Ia ammonIac, k do Ia suIfIfe sodIum.
Iuu y Ia nhung chaf nhu formoI, bIsuIfIfe sodIum va cac chaf
hu u co dan xuaf phenoI nhu penfachIoro phenoI su dung cung
duoc; nhung chu yu chung chI co fa c dung sa f frung cho Iafex
ma fhI. |Trong Iu c ammonIac co chuc nang h n hop; vu a saf
frung vua nang cao pH).
Su bao quan daI han chu yu Ia su bao quan Iafex da da m dac
hoa. Ta phan bI f haI IoaI chaf:
~ Chaf baz nhu xuf va nhaf Ia ammonIac;
~ Chaf sa f fru ng dac bI f nhaf nhu Ia penfachIorophenafe
sodIum, chaf nay khng fh dung duy nhaf d bao quan Iafex ma
doI hoI co m f Iuong nho chaf kIm hIn dIn.
ng fhoI, can k dn chaf phu fro nhung chaf bao quan k
frn, do Ia savon. ung phu fro cho cac chaf sa f fru ng, savon gIup
fang duoc d n dInh fh gIao frang cu a Iafex m f ca ch dang Iuu y
boI su fhay fh Iop profeIn bao quanh haf fu cao su Iafex.
Co nhIu phuong pha p dam dac hoa Iafex:
CAO SU THIN NHIN 73
Cho vao Iafex fuoI mf chaf gIup hIn fuong hoa fha nh kem
cua Iafex Ioang xay ra nhanh chong: Iafex Ioa ng bI phan fhanh
haI pha n, phan duoI Ia serum khng co m f Iuo ng cao su nao
hIn dIn va phan frn Ia Iafex da m dac nhu kem. HIn fuong
da duoc gIaI fhich.
Nhu ng chaf duoc goI Ia kem hoa Iafex fng qua f Ia gomme
adraganfe, agar~agar, aIgInafe sodIum, aIgInafe ammonIum,...
nhung khI su dung ca n cho fhm vao mf savon dac bIf nhu
oIeafe ammonIum d caI fhIn fac dung, nhaf Ia dI voI aIgInafe
sodIum va aIgInafe ammonIum.
Mu kem co finh chaf ff Ia khI no da duoc IoaI hf bun daf.
Iuo ng ammonIac su du ng fuong u ng vo I Iuo ng bnh fhuo ng
|0,7%) dI voI Iuong cao su; nhung sau khI kem hoa Iafex fa can
pha I chInh Ia I nng d ammonIac 0,7% cho dung v da co vao
khoang 1/2 ammonIac maf dI o frong serum fhaI fru.
Cach fhuc kem hoa Iafex fuoI fIn hanh nhu sau: Iafex fuoI
chua frong bn co frang Iop vernIs hoac son dac bIf. Cho aIgI~
nafe ammonIum |Iuong dung 0,1% aIgInafe ammonIum kh dI
voI Iafex) hoa fan voI nuoc nong |mau fan), dung dIch nay dung
ngay Iap fuc v no bI hu hong kha nhanh, rof vao Iafex frong Iuc
ammonIac hoa; k do khuay frn if nhaf Ia 1 gIo va d yn frong
khoang 2 ngay. Trong vo ng 2 ngay na y se co khoang 80% dn
90% cao su fach Iy va sau do xa nuoc serum ra fa con IaI mf Ia~
fex dam dac nhu kem goI Ia mu kem. ChInh Ia I nng d ammo~
nIac frong mu kem nay.
Iuc khuay cho dung dIch aIgInafe fan du frong Iafex fuoI, fa
cho fhm va o mf Iuo ng dung dIch oIeafe sodIum d caI fhIn fac
dung cua aIgInafe va d n dInh Iafex. Nu serum co mau den khI
xa ra Ia do Iafex fuoI ba n va do bun daf hoac bn chua ra rI.
Phuong phap kem hoa nay raf cng hI u v serum IoaI fru chI
chua fu 1% dn 2% cao su |frong khI do serum IoaI fu phuong
pha p Iy fam co fh con chua foI 10%). Nhu vay nu a p dung
74 CAO SU THIN NHIN
phuong pha p dam dac hoa Iafex nay fa khng can pha I fhu hI s
cao su maf dI o frong serum; maf khac serum dung Iam phan bon
raf ff.
!u dIm:
1/ ~ Nang suaf cao,
2/ ~ ung cu don gIan, fa co fh fhuc hIn faI dn dIn.
3/ ~ ChI phi v nang Iuong fhap, hoac khng
4/ ~ ChI phi v cng fho fhap,
5/ ~ Mu kem |Iafex dam dac) co pham chaf fuong duong voI mu
kem co duoc o nhung phuong phap khac va dung duoc vao baf ky
ung dung nao, nu phuong phap duoc kIm fra fhich hop.
Khuyf dIm:
1/ ~ Phuong pha p nay d Iam fhay dI fhanh phan Iafex hon
nhung phuong phap khac. Can pha I fhu nghIm raf nhIu moI co
fh xu Iy duo c Iafex fraI quI fa c. Mf ca ch fng quaf, fa co fh
noI phan mau vang cua Iafex ca ng fhap, cng vIc kem hoa cang
d dang; do Ia nguyn do ma Van CIIs d nghI fa ch Iay phan
vang fruoc khI fhuc hIn cng fac kem hoa.
2/ ~ V phuong dIn fam Iy, Iafex dam dac fheo phuong phap
nay o nhung dIu kIn khng hop Iy da Iam cho nguoI su du ng co
cam fuong mu kem Iy fam |dam dac fheo phuong phap Iy fam) Ia
ff va dng nhaf hon mu kem nay.
am dac hoa Iafex fheo II Iy fam Ia mf phuong cach duoc su
dung nhIu nhaf nham IoaI fru mf phan nuoc ra kho I Iafex.
Trn fhuc f nguoI fa su dung may Iy fam cng nghIp daf duoc
mu kem 60% dn 62% cao su. Phuong phap nay dua vao su khac
bIf gIua fI frong cu a cac phan fu cao su va fI frong cua serum.
CAO SU THIN NHIN 75
2 d d'
ay co n Ia m f u ng du ng cu a dInh Iua f Sfokes v = ~~~ g ~~~~~~~r
2
.
9
Nhu vay d fang fc d ngoa I vIc fang kich fhuo c cua ca c
phan fu cao su |fham gIa frong cng fhuc sfokes duoI dang ban
kinh bnh phuong), nguo I fa cu ng co fh fang gIa fc fro ng
fruong g In.
Kf qua fach cac phan fu cao su frong phuong phap Iy fam if
hoan foan hon o fruong hop kem hoa v fh con sof IaI mf se~
rum frang duc nhu su a chua khoang 5 ~ 10% cao su. V kich
fhuoc cua pha n fu cao su ma nhIu fac gIa da chung mInh co su
khac bIf Ion v kich fhuoc gIu a cac phan fu cao su cua mu kem
va phan fu cao su cua serum: mu kem Iy fam chu yu cau fao
foan cac haf fu fo, frong Iuc serum chI chua foan nhung haf fu
nho hon. Cac haf fu cu a serum co fIf dIn Ion va fuong ung voI
mf s chaf bI hap fhu cao.
Nhu vay cao su co duoc fu mu kem Iy fam se fInh khIf nhIu
hon cao su co duoc fu serum fhaI fru qua may Iy fam |cao su nay
Phap goI Ia cao su skIm).
Chinh cao su Iay fu serum Iy fam, dng dac ho a, chua qua mf
xu Iy dac bIf nao, chua vao khoang 25% chaf khng phaI Ia cao
su fraI han voI cao su fo xng khoI RSS chI chua fu 7% dn 10%.
uong nhIn cao su nay se co finh chaf ky fhuaf raf khac Ia , can
phaI rua sach va xu Iy voI enzyme d pha huy va hoa fan ca c hop
chaf dam nu fa mun co duoc finh chaf fuong fu voI finh chaf
cua cao su fhuong maI fhng fhuong.
V su dung may Iy fam, may Iy fuong Ia mf may cho duoc mu
kem co ham Iuong cao su raf cao va serum phaI hoan foan khng
duc, frong mf fhoI gIan ngan nhaf. May Iy fam Iy fuong nhu vay
raf Ia daf fIn va doI hoI cng suaf fIu fhu fo Io n. Nhung may Iy
fam dung cho cng nghIp hIn nay xu Iy mI gIo duoc 450 Iif
Iafex va doI hoI co mf dng co dI n Ion hon 5 HP |CV). Hau qua
Ia nang suaf cu a chu ng fuong dI fhap va hI u suaf chI va o
76 CAO SU THIN NHIN
khoa ng 90%, nhung cac nha ch fa o cho rang chu ng fuong dI
kInh f hon.
Xef mf bung Iy fam hoa n foan kin co chua day Iafex fhuong
40% cao su; cho bung nay chIu mf Iu c Iy fam va frong mf fhoI
gIan nhu may phan Iy cng nghIp, Ia n Iuof fa co Iafex 60% cao
su o frung fam, Iafex 40% khng fhay dI nhung o vI fri hoI gan
frung fam hon va Iafex 10% o chu vI ngoaI bIn: nu bay gIo fa
daf nhung I o frung fam va o chu vI ngoaI bIn, fa se fhu Iay
Iafex dam dac va serum, fa cung can cung cap Iafex fuoI vao may
o dIm fhich ho p do Ia o noI Iafex khng fhay dI 40% d vIc
phan Iy duoc IIn fuc va dIu hoa.
Chinh nguyn fac nay duo c ap dung vao cac may Iy fam cng
nghI p, nhung o may, noI cung cap Iafex fuoI con gan frung fam
chua hon v phan Iy cao su fu serum quan frong hon Ia phan Iy
serum fu Iafex da dam dac |fuc Ia daf nhung I cung cap gan v
phia frung fam). O may Iy fam cng nghIp nguoI fa khng dung
mf bu ng don ma Ia ghe p chng nhIu dIa khng rI sef hnh
non cuf co nhung I da dInh vI, fuc Ia xp daf khng nam ngang,
voI mu c dich d Iafex Ioang nang hon d chay v phia chu vI
ngoaI bIn; fIp do duo I anh huong cua Iuc Iy fam, serum frI In
fro IaI doc fheo fhanh ngoaI d fhoaf ra qua mf I da dInh san o
nap, nhu hnh H.II.3:
phan xoay chuyn cua may Iy fam duoc goI Ia boI may Iy
fam. Tc d quay cua fhIf bI da duoc cac nha ch fao ma y dInh
san. Nu fc d qua Ion fh nguy hIm xa y ra Ia su n fung may.
H.II.2. Mf doan maf ca f do c cu a ma y Iy fam
CAO SU THIN NHIN 77
Phuong pha p Iy fam
Iafex Ia phuong pha p
dam dac hoa Iafex |cung
vo I phuong pha p kem
ho a, cu ng Ia phuong
phap fInh khIf hoa Ia~
fex).
b. !u va khuyf dI m:
!u dI m:
1/~ Chaf Iuo ng mu
kem Iy fam ff va d u,
nhung khng cao hon
chaf Iuong mu kem dam
da c qua phuong pha p
kem hoa hop quy fac.
2/~ V phuong dIn san xuaf, phuong phap nay co IoI v fa co
fh a p du ng baf ky Iu c na o cung duo c, do no if Iam fhay d I
fhanh phan Iafex.
Khuyf dIm:
1/~ Nang suaf fhap |mun fang sa n Iuo ng chI co ca ch fang s ma y).
2/~ Can Iap ra mf co so fhu hI cao su chua frong serum fhaI
fru. Nu khng xu Iy nhanh, no se In men hI fhI du dI, gay
nhIm mI fruo ng fram frong.
3/~ ThIf bI Iy fam daf fIn.
4/~ Phi fn cng fho cao.
Phuong pha p na y du a va o nhu ng cng vI c nga y xua cu a
CIIngeff va HenrI fhuc hI n, ho da chung mInh cac phan fu cao
H.II.3. Maf caf phan chuyn van
cu a ma y Iy fam
78 CAO SU THIN NHIN
su Iafex do finh huf dIn cua chung se fu dI chuyn frong mf
dIn fruong. |ay Ia da u d cua hang Ioaf Iuan an cua hI nguoI
Ao SemperIf).
Nu fa cho m f do ng dI n cha y gIu a haI dI n cu c do c daf
frong mf fhung chua nhu fuong hay mf chaf o frang fhaI Iung
Io fh gIao fra ng, fa se fhay ngoaI su dI chuyn cua cac haf fu, co
su xp fang cua nhung phan fu na y xay ra H.II.4:
Nu cac haf fu nang hon chaf Iong, chang han nhu hng huyf
cau |mau) fh chung se fu o da y fhung. Nu chung nhe hon chaf
Iong nhu Iafex chang han fh chung se fu frn maf.
fra nh ca c pha n fu Iafex ba m va o dI n cu c, fa ca n pha I fa ch
rIng ba ng m f ma ng ba n fham nhu Ia ceIIophane chang ha n, nhu
fh |fhung) bnh dIn gIa I se co 3 ngan ma 2 ngan ba Ia ngan co
dIn cu c chu a da y chaf dI n gIa I Ioa ng nhu dung dIch ammonIac.
H.II.4. Su xp fang cua cac pha n fu fh gIao frang
duoI a nh huong cua dong dIn.
H.II.5. Cac pha n fu Iafex dam dac fu o phan frn
CAO SU THIN NHIN 79
Ca c pha n fu cao su Iafex IaI co xu huong ba m vao mang cha n
va dng Ia I fa o fha nh mf Iop ca ch dI n khng cho dong dIn dI
qua. franh hIn fuo ng nay, fa dao nghIch chIu do ng dI n
frong fho I ky cu c ngan d cac pha n fu cao su froc ra va phu fro
cho hIn fuo ng nI frn b ma f cu a chung. Ta cu ng co fh fang
s ngan o gIu a In va fhu Iay Iafex da m da c o fung ngan nay.
Iafex co n pha I duo c Iam ngu I, da c bI f Ia nu xu Iy o vung
nhI f doI nuo c fa.
V finh chaf cua mu kem fhuc hIn dam dac hoa mu fuoI qua
phuong phap dIn gIaI nay, Murphy cho kf qua so sanh voI mu
kem Iy fam nhu sau:
IY TM I N CIAI IY TM I N CIAI
1 Ian 1 Ian 2 Ian 2 Ian
kI m |% NH
3
) 0,63 0,59 0,67 0,66
Tng chaf ra n |%) 61,3 61,4 61,7 61,8
Ham Iuo ng c/su kh |%) 59,7 59,8 61,5 61,5
Tro |%)... 0,45 0,40 0,14 0,14
a m |%)... ~ ~ 0,22 0,23
~ Ma u sac cu a vang c/su
|don vI IovIbond):
Truo c khI Iao hoa 1,5 1,0 1,0 1,0
Sau 16 gIo o 95
0
C 2,5 2,5 1,25 1,5
O n dInh voI oxy kem 64 63 14 15
Phuong pha p nay da Ia dI fuo ng cua nhIu qua frnh ca I
fhIn IIn quan foI su c dInh cua mang chan, vIc cho fhm vao
Iafex sorbIfoI, borafe ammonIum co fa c dung Ia m gIam d nhof
chaf Iong, hoac IIn quan foI kI u b fri co hoc gIup keo daI chu
ky su dung fhIf bI gIua 2 Ian ngung d rua sach mang chan.
80 CAO SU THIN NHIN
!u dI m:
1/ ~ Nang suaf cao.
2/ ~ Mu kem co chaf Iuong ff, fuong duong voI mu kem Iy fam
hay mu kem co duoc qua phuong phap kem hoa duoc kIm soaf
can fhan.
3/ ~ San xuaf co fh fhuc hIn IIn fuc duoc.
Khuyf dIm:
1/ ~ Co so pha I duo c dI u khI n bo I m f chuyn vIn co nang Iu c.
2/ ~ In nang fIu fhu cao.
Phuong phap bc hoI nuoc Ia phuong phap dam dac hoa Iafex
raf ph bIn vao fhoI fIn chIn. Nga y nay, mu kem fhu duoc
fheo phuong pha p na y ha u nhu khng su du ng frong cng
nghI p cao su v sa n pha m ch bIn co xu huo ng hu f a m raf
manh. IInh vuc ung dung cua mu kem nay Ia dung Iam keo dan
cho cng nghIp da, gIay, Iam d choI fre em v.v...
Phuong phap na y fng quaf duoc fhuc hIn nhu sau: |khng
nn ph bIn). Truoc day nguoI fa cung da d nghI dam dac hoa
Iafex voI chaf n dInh fhich hop Ia hemogIobIn, d daf duo c mf
fh bf hau nhu gan kh, co fh khuch fan fro IaI nhanh frong
nuoc va d I fha nh m f Iafex da m da c o mu c d ma fa mun.
Phuong phap na y khng fhay co kf qua frn fhuc f co Ie v san
pham fhu duoc bI dng dac duoI fac dung cua suc ep, nu duoc
bao quan se gIu duo c d n dInh.
Khuyf dIm Ion cu a phuong pha p bc hoI nuoc Ia mu kem
chua day du chaf cau fao Iafex khng phaI Ia cao su. Mf Iafex
duoc Iam bay hoI nuoc daf foI ham Iuong chaf kh vao khoang
CAO SU THIN NHIN 81
80%, nu fa du ng mf chaf kIm c dInh d n dInh hoa, no co
fh chua foI 10% chaf ngoa I IaI.
NguoI fa danh gIa mu kem |Iafex dam da c) ff nhaf Ia mu kem
co duoc qua phuong phap kem ho a Iafex da duo c dam dac hoa mf
Ian qua phuong pha p Iy fam. Phuong pha p dam dac hoa kf hop
nay con duoc xem Ia phuong phap fInh khIf hoa Iafex
|1)
.
Ta cu ng co fh dung m f Iafex da duoc kem hoa hay Iy fam
mf Ian rI cho bay hoI nuoc fIp fheo. Phuong pha p kf ho p nay
cho mf mu kem co d da m dac cao ma ham Iuong chaf khng
phaI Ia cao su fh fhap hon mu kem ma fa Iam ban dau fruc fIp
fu Iafex fhuong.
1. Nu pha loang nc tr lai ri lai ap dung phng phap kt hp nu trn th tinh khit
cang cao.
82 CAO SU THIN NHIN
CHNG III
THANH PHN HOA HOC VA
CU TRUC CAO SU
Iafex fhuong hoac Iafex dam dac duoc Iam dng dac va say
kh, chaf co duoc goI Ia cao su sng.
Thanh phan cao su sng co mf vaI finh fhay dI nao do fuy
fhuc vao:
~ Cac yu f sInh vaf va khi hau Ia nhung yu f anh huong
foI fhanh phan Iafex.
~ Cac fIn frnh xu Iy Iafex d bIn d I no fha nh cao su sng
da d IaI mf phan hoac foan b cac chaf co o serum Iafex. |Tuy
fheo phuong phap xu Iy ma fa se co nhIu dang cao su fhuong
maI: fo xng khoI, crpe, v.v...)
Chua co phuong phap don gIan nao gIup xac dInh fruc fIp ro
rang v hydrocarbon cao su. KhI phan fich mf mau cao su sng,
fa xa c dInh gIoI han v ham Iuong am d, ham Iuong chIf ruf
acefone, ham Iuong fro va ham Iuong profeIn. TI I hydrocarbon
cao su co duoc qua su khac bIf nay.
co khaI nI m v fhanh phan cao su sng nguoI fa cho bang
phan fich cao su |mu) fo xng kho I va crpe co pha m chaf fhuong
hang, ch fa o fu Iafex hang nhaf:
CAO SU THIN NHIN 83
To xng khoI fu Iafex Crpe fu Iafex
hang nhaf hang nhaf
Trung TrI s Trung TrI s
bnh gIoI han bnh gIoI han
~ m d ... 0,61 0,3 ~ 1,08 0,42 0,18 ~ 0,90
~ ChIf ru f acefone... 2,89 1,52 ~ 3,50 2,88 2,26 ~ 3,45
~ ProfeIn... 2,82 2,18 ~ 3,50 2,82 2,37 ~ 3,76
~ Tro... 0,38 0,20 ~ 0,85 0,30 0,87 ~ 1,15
~ Cao su... 93,30 ~ 93,58 ~
Nhu vay ham Iuong hydrocarbon cao su frung bnh Ia fu 92%
dn 95%.
VoI nhung mau xau co chua caf hay daf, ham Iuo ng fro co fh
vuof foI 1%. Cao su fheo phuong phap bay hoI Iafex van gIu moI
chaf cua serum, ham Iuo ng chaf cau fao phI cao su fng s co fh
daf foI 12% dn 15%; dng fhoI ham Iuong am d cung fang In
fheo fI I chaf huf a m co frong cao su nay.
Truoc khI khao saf fuong fan hydrocarbon cao su, fa noI qua
v ban chaf hoa hoc cua nhung chaf cau fao chinh khng phaI Ia
cao su va cho bIf anh huong cu a chung foI finh chaf cua hydro~
carbon cao su.
Ha m Iuo ng nuoc o cao su raf bIn fhIn. No fu y fhuc va o
nhIf d, am d cua khi froI va fhanh phan hoa hoc cao su.
m d quan h ma f fhIf vo I ha m Iuo ng profeIn ma ha m
Iuong profeIn fh fuy fhuc vao cach ch fao cao su. Nhung xu Iy
nhu Ia xng kho I con Iam fang ham Iuong nay In hon nua, v
khoI co chua nhung chaf huf am.
Nu am d qua cao |say kh khng day du, fich fru noI mI
84 CAO SU THIN NHIN
fruong am uof,...) no co fh Iam fang su phaf frI n cua vI khuan.
Maf khac, ham Iuong nuoc co fh co mf anh huo ng nao do foI
finh chaf co Iy cua cao su; boI fh fa phaI quan fam foI vI c fn
fru cac hn hop cao su
|1)
chua Iuu hoa.
Nhung chaf co frong dung dIch frich Iy acefone fu Iau duoc
goI duoI danh fu khng du ng Ia chaf nhua. Ngay nay fa bIf
nhung chaf nay khng phaI Ia chaf nhua |resInes).
Chinh va o nam 1920, WhIfby Ia nguoI da dInh duoc fhanh
phan hoa hoc chaf chIf ruf duoc bang acefone, nhu sau:
Chaf chIf ruf acefone ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~2,71
Phan dng nhaf gm:
SferoI ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 0,225
sfer cua sferoI ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 0,075
CIucosIde cua sferoI ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 0,175
~vaIIn ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 0,015
QuebrachIfoI |1~mefhyI InosIfoI): co vf
AcId oIeIc va acId IInoIeIc ~~~~~~~~~~~~~~~~1,25
AcId sfearIc~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~0,15
Tng cng
Phan khng dng nhaf va maf ~~~~~~~~~~~~0,82
Phan quan fro ng nhaf Ia phan co ngu n gc IIpId, chu yu
duoc fao boI cac acId beo; ekker da chu ng mInh cung co cac es~
fer cua acId beo.
Phan fhuc gIucId chu yu gm co cac gIucosIde cua sferoI.
Chaf chIf ru f cung co chua cac chaf co dac finh khang oxygen
1. Hn h p cao su: cao su + ho a cht nh cht lu ho a, cht gia tc lu ho a, cht chng
lao, cht n, cht ho a deo cao su, v.v...
CAO SU THIN NHIN 85
|chng Iao). NguoI fa da c Iap duoc haI sferoI co fhanh phan Ia
C
27
H
42
O
3
va C
20
H
30
O Ia nhung chaf ngan fro su oxy hoa fu nhIn
va chung co frong mu crpe voI fI I khoa ng 0,1%. Maf khac,
crpe Iun Iun co fh nhum mau va ng if hoac nhIu; su hIu
bIf cua chung fa v chu d nay chua day du Iam.
Trong moI fruong hop, anh huong cu a chaf chIf ruf na y du
quan frong, dac bIf do cac acId beo va cac chaf khang oxygen
|chng oxy ho a hay chng Iao hoa).
Cao su chIf ru f vo I acefone se maf dI chaf kha ng oxygen
fhIn nhIn cua no; do do no se fu hu hong nhanh chong, k ca
sau khI Iuu hoa.
I voI acId be o, cao su chIf ruf voI acefone co anh huo ng raf
ro ra ng foI su Iuu ho a ca c h n hop cao su co chu a chaf gIa fc Iuu
ho a
|1)
. Cac acId na y duoc xem nhu Ia chaf hoaf ho a |acfIvafeur)
nhung fac dung cua chu ng ke m dI ro rang khI dung d Iuu hoa cac
hn hop cao su Iuu huynh khng co chu a chaf gIa fc Iuu ho a.
Sau cu ng, chaf chIf ru f acefone co fh ha m chu a ca ca c
amIne mang finh dc f |pufrescIn, cadaverIn...) do qua frnh u
Iafex voI vI khuan. VIc u nay duoc xem nhu Ia mf fIn frnh
dehydrafe hoa sInh hoa profeIn cua Iafex. ehydrafe hoa se cho
ra cac poIypepfId, k do Ia cac amIno acId, ca c amIno acId nay
khu nho m carboxy cho ra ca c amIne co chuc nang quan fro ng
frong qua frnh Iuu hoa cao su.
Nhung chaf fhuc profeIn cua Iafex hay con chua bIf ro. TI I
va ban chaf cu a chung fhay dI fheo yu f sInh hoc cu ng nhu
cac phuong pha p ch fa o. Ta co fh nhan fhay ha m Iuong profeIn
bIn fhIn fu 1,6% dn 3,4% gIua nhung cu c cao mu IIn fuc
cung mf cay.
1. Acce le rateur: cht gia tc phan ng, cht xuc tin phan ng.
86 CAO SU THIN NHIN
V a nh huong cua profeIn foI finh chaf cao su cho dn nay
nguoI fa fhay fac dung fruc fIp cua profeIn Ia su hap fhu nuoc.
Nhung nhu fa da bIf, cac chaf amIne phaf sInh fu su phan huy
profeIn IaI co chuc nang gIa fc Iuu hoa.
Ham Iuong fro cung bI anh huong bo I cac yu f sInh hoc va
boI phuong phap ch fao.
Su pha Ioang Iafex se Iam ha fhap fI I fro, fu 0,30% fro o Iafex
35% cao su kh ha xung co n 0,09% fro o Iafex 10% cao su kh.
Mf phan Ion cac khoang chaf cau fao Iafex bI fhaI fru frong
fIn frnh ch fao cao su fhng fhuong. Trong khI do, cac khoang
f fn faI se co anh huong foI kha nang huf nuoc cua cao su da
Iuu hoa va foI finh cach dIn cu a no.
Sau khI dam dac hoa va rua nuoc, cac khoang chaf o Iafex chI
con IaI vao khoang 0,16%. Sau day Ia bang so sanh cac khoang
chaf o crpe ch fao fu Iafex ha ng nhaf va o Iafex bc hoI nuoc:
CRP CRP

Khoa ng chaf
fu Iafex fu Iafex
|finh frn fng Iuong fro)
hang nhaf |%) bc hoI nuoc |%)
~ CaO 16,4 8,7
~ MgO 6,2 5,8
~ K
2
O 23,4 43
~ Na
2
O 8,9 12,4
~ P
2
O
5
43 24
~ SO
3
1,4 2,8
~ CI, CO
2
, Ie 0,7 0,7
NguoI fa co n chu ng mInh duoc ca c vf d ng va mangan o
frong cao su vo I fI I cuc fhap, do Ia kIm IoaI ma hop chaf cua
chung fan duoc frong cao su gay dc haI cho cao su do fac dung
hao oxygen manh va co n dang so hon nu a khI ham Iuong cua
chung vuof qua 10
3
% |0,001%).
CAO SU THIN NHIN 87
Cao su sng co chua 92% dn 95% hydrocarbon cao su.
Theo nguyn fac, moI nghIn cu u hoa hoc, mun chinh xa c,
cng vIc can fhIf dau fIn Ia c Iap hydrocarbon nguyn chaf.
Trn fhuc f, day Ia cng vIc raf kho.
Cao su fhuong hap fhu cac chaf ban va hon nu a nu qua frnh
Iam fInh khIf huu hI u se IoaI fru cac chaf kha ng oxygen fu
nhIn fh hydrocarbon cao su se cu c nha y vo I cac chaf oxy ma
chu yu Ia oxygen frong khng khi.
HIn co nhIu phuong phap fInh khIf hoa hay nguyn chaf
hoa hydrocarbon cao su kha c nhau ma nguoI fa ap dung vao cao
su kh hay vao Iafex.
Trong fruong ho p cao su kh dac, d fInh khIf hoa, nguoI fa
nho vao nhung chaf huu co ma do Ia cac dung mI cua cao su
hay cua chaf cau fao phI cao su. Ta phan bIf:
~ Chaf hoa fan ff hydrocarbon: benzene, fefrachIoro carbon,
cac IoaI xang |dau ho a), chIoroform;
~ Chaf Iam fruong no hydrocarbon va chI ho a fan duo c mf
phan: efher efhyIIc va efher dau hoa.
~ Chaf khng phaI Ia dung mI cua hydrocarbon, chung chI
Iam fruong no vua phaI ma khng hoa fan duo c hydrocarbon cao
su, nhung chung hoa fan duoc cac chaf nhua va mf pha n nho
chaf dam va chaf duong, do Ia ruou |cn) va acefone.
Theo phuong phap HarrIes, fInh khIf ho a cao su nguoI fa
fhuong dung nhaf Ia acefone, fheo do nguoI fa xu Iy cao su da
duoc caf fhanh nhung manh nho hoac o dang Ia cuc mong. VIc
chIf ruf nay doI hoI fhoI gIan va co Io I nu fhu c hIn frong mI
fruo ng khi nIfrogen |N
2
), franh anh sa ng d cho hydrocarbon
khng bI phan huy boI su oxy hoa.
88 CAO SU THIN NHIN
Phuong phap nay co fh fom faf nhu sau: cao su kh |da caf
fhanh manh nho ) ngam vao benzene frong mf fhoI gIan d fan
fhanh dung dIch, k do rof fung gIof dung dIch va o cn |ruou),
cao su se bI kf fua, fa IaI fIp fuc chIf ruf voI acefone.
Cao su c Ia p fheo phuong pha p na y Iun Iun co n chu a profeIn
|va o khoa ng 0,1%) k ca nu fa Ia m dI Ia m Ia I nhI u Ia n cng vI c fInh
khIf ho a na y. Trong fro cu ng co n va o khoa ng chu ng ay profeIn.
Nguyn fa c kf fua phan doan Ia hoa fan hoan foan cao su
frong mf dung mI ff nhu benzene hay chIoroform. Ta fach Iay
phan khng fan va cho dung dIch kf fua phan doan bang cach
cho fhm va o fu ng gIo f ruo u |c n) hoa c acefone. Nhu ng chaf
oxy hoa, khoang chaf va hau hf profeIn duoc fhaI fru fheo doan
fhu nhaf, nhung san pham cuI cung bao gIo cung con chua mf
chaf profeIn ma vIc phan fich cho kf qua ro rang |no co mau
fra ng).
NguoI fa da d nghI ca I fhIn phuong pha p ba ng ca ch cho
phan cao su da fInh khIf hoa chIu fac du ng cua pofasse co ruou.
Toa n b duoc dun no ng frong nhIu ngay. Nu vIc xu Iy nay
fhaI fru duoc vf dam cuI cung, fh raf kho ma IoaI duoc hf
pofasse o san pham hoan faf.
Ta cu ng co fh kf fua phan doan cao su bang cach Iam nguI
dung dIch cu a no, day Ia phuong pha p cho kf qua kha ff va
duoc fhuc hI n nhu sau: Mf hn hop ma fI I da dInh ro |chang
han cao su 2%, ruou 23,1%, benzene 74,9%) cung cap m f dung
dIch dng nhaf o frn m f nhIf d nao do goI Ia nhIf foI han
cua dung dIch |fhi du cho Ia 43
0
C). Ha fhap nhIf d xung 1
0
C
duoI nhIf d foI han nay, mf fh geI fao fhanh co chua cao su
va hau hf faf ca profeIn. Chaf Iong nI In duoc gan Iay, k do
fa kf fua qua su Iam nguI hoac fac dung voI cn mf cao su co
chua raf if chaf dam. Cng vIc kf fua phan doa n phaI Iam dI
Iam IaI nhIu Ian. Sau Ian fhu 3, ham Iuong dam o cao su Ia vao
khoang 0,02%.
CAO SU THIN NHIN 89
Ngam cao su sng vao dung mI, no se no Ion. Sau mf fhoI
gIan nao do, mf phan cao su se fan, frong Iuc pha n khac o duoI
dang geI dac if hoac nhIu; phan hoa fan g m hydrocarbon cao
su khng co chaf dam va phan geI fh chua da s chaf cau fao
khng phaI Ia cao su. Trong phuong phap nay nguoI fa su dung
dung mI Ia efher hay efher dau hoa va khoI du ng cach nay fu
cao su da fInh khIf ho a voI acefone da noI frn. Cuc fInh khIf
hoa nay fh Iau, ky fhua f kho va nang suaf fhap.
Theo cung nguyn fac, fa co fh fhu c hIn vI c chIf ruf cao
su IIn fuc nho vao m f khI Iuong dung mI fhich hop kha Ion,
o m f fhIf bI chIf ruf xI~phng. Cao su chIf ruf duoc Iu c dau
fh fuong dI nguyn chaf, chI chua vao khoang 0,05% dn 0,06%
da m, nhung fI I bach phan na y fIp fu c fang da n frong vI c
chIf ruf. Co Ie cac chaf ban bI II ke o fheo frong dung dIch boI
su chuy n dng cu a khI no Io n, su kI n na y khng xa y ra o
phuong phap hoa fan fInh.
Mf Iafex fInh khIf se cho duoc cao su nguyn chaf. Iafex co
IoI Ia chua cao su duo I dang phan fan, o frang fhaI nhu fuong,
fuc Ia cao su o dang haf nho hay fIu cau nam Iu ng Io frong mf
dung dIch. a s chaf ban bam va o cao su duoc fm fhay o b maf
cac fIu cau.
Chaf ban bam vao b maf fIu cau cao su chu yu Ia profeIn,
chaf cau fao Iafex dac bIf kho fhaI fru frong fruong hop cua cao
su kh.
Ta co fh fInh khIf ho a Iafex nhu sau:
Phuong phap fInh khIf hoa Iafex don gIan nhaf Ia da m dac
hoa Iafex da duoc bao quan voI ammonIac, Iay mu kem co duoc
90 CAO SU THIN NHIN
pha Ioang voI nuoc sach fro Ia I; cng vIc dam dac hoa va pha
Ioang fro IaI duoc fhuc hIn nhIu Ian; sau do fa dng da c hoa
ba ng acefone hay acId acefIc va ru a nuo c fha f ky khI dng
fruoc khI dem say kh. Phuong phap dam dac ho a duoc ap dung
Ia phuong pha p Iy fam hay kem ho a |cre mage). Nu du ng
phuong phap kem hoa, cac chaf kem hoa dung fhich hop Ia aIgI~
nafe hay da n xuaf cua ceIIuIose. Trong haI phuong phap dam
dac hoa, phuong phap ma doI ho I fa phaI cho hoa chaf vao Iafex
Ia mf yu f can phaI fhaI fru b fuc v sau.
Phuong phap fInh khIf hoa nay gIup Ioa I bo duoc cac chaf
fan frong nuoc va mf phan chaf khng fan; nhung sau Ia n dam
dac hoa fhu ba, khng con IoI nua.
fhaI profeIn duoc day du hon, fa fao ra su dI chuy n cua
profeIn roI khoI b maf cac fIu cau cao su bang cach cho vao Ia~
fex mf chaf hoaf dng b maf nhu muI kIm cua acId beo duoI
dang dung dIch nuoc; nhu vay fruoc mI qua frnh dam dac hoa,
fa d yn Iafex 24 gIo co su hIn dIn cua chaf hoa f dng b maf.
Qua frnh xu Iy Iafex na y fhuc hI n d dang o nhI f d bnh
fhuong va cho duoc mf cao su chua vao khoang 0,1% dam chaf.
Ha m Iuong dam co fh khu duoc nu fa fhu c hIn qua frnh
kich hoaf profeIn, da c bI f ba ng chaf kIm hay enzyme, vIc xu Iy
nay gIup bIn d I profeIn fu fu fha nh chaf fan duoc frong nuo c.
Truong hop phan huy profeIn boI chaf kIm xay ra chang han
vao Iuc Iafex kem hoa duoc nung nong fhich hop co su hIn dIn
cua xu f. Kho khan o xu Iy na y Ia Iafex co xu huong dng dac
fruoc khI fhuc hIn kem hoa k fIp, chaf kIm khng fh nao
IoaI hf duoc 0,02% chaf dam cuI cung, fa con phaI Io nga I fac
dung cua xuf foI hydrocarbon cao su co fh co xay ra; va vIc IoaI
bo hoa n foa n chaf kIm kho ma fhuc hIn duo c, k ca fa fhuc
hIn fham fich Iafex, dng dac va rua fha f ky.
CAO SU THIN NHIN 91
Ta cu ng co fh phan huy profeIn bang fac dung cua enzyme
nhu frypsIn, papaIn hay pepsIn, sau khI da n dInh, Iafex chng
IaI su dng dac do vI khuan. KhI fIn frnh phan huy nay hoan
faf duoc, fa xu Iy Iafex qua phuong phap kem hoa hay Iy fam IIn
fuc, d IoaI bo cac chaf sInh ra fu phan huy.
ehydracId hoa profeIn o Iafex co n duo c fhuc hIn qua fa c
dung cua nhI f cao. Cha ng han, nung nong o 150
0
C frong suf
nhIu gIo gIu p fa co duoc mf cao su chua if hon 0,1% chaf dam,
sau khI dng da c, rua sa ch va hong kh.
Tac dung cua chaf kIm, enzyme hay nhIf, du rang kha huu
hIu cho vIc pha huy cac chaf profeIn, nhung van con d Ia I can
ba cua chaf da m kha Ion; hon nua, cau fru c cu a hydrocarbon
duoc fhay Ia bI bIn dI nhIu hoac if.
Co phuong pha p gIu p da f duo c d fInh khIf cao vu a gIa m
duo c nhI u nhu ng nguy hI m bIn d I hydrocarbon cao su.
Phuong pha p do Ia Iy fam nhI u Ia n Iafex co hI n dI n chaf
savon, k do hoa fan no vao hexan co chua oIeafe ammonIum.
Qua qua frnh Iy fam dung dIch nay, co mf Iop can ma u nau
nhaf fao boI da s chaf da m va chaf khoa ng. Sau khI kf fua
bang acefone, cao su daf duoc chua if hon 0,01% dam va chung
ay fro; nhu va y ap dung phuong phap nay fa co fh se co mf cao
su ma fI I hydrocarbon cao su nguyn chaf chIm hon 99,9%.
Sau cung, nguo I fa con d nghI dung phuong phap fha m fich
hay dIn gIaI Iafex; nhung du cho fa fhuc hIn nhIu Ian Iam dI
Iam IaI dI nu a, nhu ng phuong phap nay khng gIup daf duoc
mf cao su cuc fInh khIf duoc.
Ta bIf rang cng fhuc cu a hydrocarbon cao su Ia |C
5
H
8
)
n
. TI
s gIua carbon va hydrogen da duo c Iaraday xac dInh vao nam
92 CAO SU THIN NHIN
1826; va nhung vIc phan fich cang ngay cang chinh xac hon da
duoc fhuc hIn d r I cung xac nhan cng fhuc nay.
Cng fhuc cua cao su fhIn nhIn |C
5
H
8
)
n
frnh bay mf hydro~
carbon poIyene, fuc Ia mf hydrocarbon chua no.
ouchardaf |WIIIIams, TIIden) quan sa f cao su nung no ng
nhanh 300
0
C dn 350
0
C o chan khng, gay ra du f doan phan fu;
frong nhung chaf sInh ra fu chung caf nay, ng da c Iap duoc
chu yu Ia chaf Isoprene C
5
H
8
va dIpenfene Ia kf qua cua haI
phan fu Isoprene:

CH
3
C CH
CH
2
CH
2
hay
CH
3
C
HC
H
2
C
CH
2
CH
2
HC
C
H
2
C CH
3
hay
CH
3
C
H
2
C
H
2
C CH
CH
2
HC
C
H
2
C CH
3
hay
nh
trung
CAO SU THIN NHIN 93
Isoprene Ia chaf don gIa n nhaf sInh ra fu qua frnh nhI f
phan cao su; hon nua cng fhuc C
5
H
8
cua no ung voI mf yu f
n
|1)
cua cng fhuc hydrocarbon cao su va su poIymer hoa |frung
hop) C
5
H
8
dua foI co duoc mf daI phan fu co finh chaf dan hI.
KhI vIf cng fhuc cao su Ia |C
5
H
8
)
n
, fa cho anh huong cua cac
nhom fan cung Ia khng dang k va vIf |C
5
H
8
)
n
H
2
Ia fa da k
foI anh huong cua nhom fan cung. Nhu vay duong nhIn fhua
nhan phan fu cao su Ia kf qua fu su poIymer hoa Isoprene. Tuy
nhIn, pha I nhn nha n ra ng frong suf fho I gIan fruo c day,
nhung k hoach poIymer hoa Isoprene chI cho duoc mf chaf co
finh dan hI ma cau fruc kem du nhIu hon cau fruc cua hydro~
carbon cao su fhIn nhIn va finh chaf co Iy ro rang Ia xau hon.
Ma I dn nam 1955 con nguo I mo I f ng ho p duo c m f
poIyIsoprene co cau fruc gIng fhuc su voI cau fruc cua cao su
fhIn nhIn.
Maf khac, nu xef foI sInh fng hop cao su, fa phaI chu y Ia
khng bao gIo co fh fhay ro su hIn huu cua Isoprene o frong
cac nhu m cay cao su.
Mf frong cac gIa fhuyf mo I nhaf |gIa fhuyf cu a onner)
dI n fIn sInh f ng ho p cao su pha f kho I fu acId acefIc |gIa
fhuyf nay duoc chu y o su kIn Ia nu dua va o nhu m cay cao
su m f n ng d 10
4
% acId acefIc, se co su gIa fang Io n ha m
Iuong cao su). Trong gIaI doan dau, haI phan fu acId acefIc phan
ung fao ra acId acefyIacefIc, acId nay khu CO
2
cho ra acefone;
gIaI doan dau nay duoc goI Ia gIaI doan sInh fng hop acefone:
1. Ch s n bi u th polymer hoa cua cao su, tc la s isoprene trong cu truc ai phn
t. Ch s nay rt ln cho tr ng h p cao su thin nhin.
COOH CH
3
C
O
OH + H CH
2
CH
3
C
O
COOH CH
2
H
2
O
94 CAO SU THIN NHIN
CH
3
C
O
COOH CH
2
kh CO
2
CH
3
C
O
CH
3
SInh fng hop fu xa y ra fIp fuc fu acefone va acId acefIc, voI
su co duoc acId ~mefhyIcrofonIc, k do dehydrafe hoa IIn phan
fu acId nay; sau cu ng khu nhom carbonyI cho duoc poIyIsoprene
fhIn nhIn:
CH
2
C CH OH
+
H
CH
3
C
O
CH
2
C CH OH
+
H
CH
3
C
O
OH
+
HCH
CH
2
C CH
CH
3
C
O
CH
2
C CH
CH
3
C
O
CH
2
CH
2
C CH
CH
3
CH
2
C CH
CH
3
CH
2
CH
2
CH
2
Chu I poIyIsoprene khng phaI chI bI u hI n da c finh duy
nhaf phan fu cao su; nguo I fa cu ng fhay chuI poIyIsoprene o
nhIu fh fhu c ho ferpene |dIhydromyrcene, dIhydrofarnesene,
squaIene...).
Hnh sau day chu ng fo su bIn dI cua phan fu Isoprene fruoc
khI poIymer hoa. HaI nI dI fu mo ra, k do mf su sap xp fro
CH
3
C COOH H
2
CH
CH
3
- H
2
O
CH
3
C COOH CH
CH
3
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
CAO SU THIN NHIN 95
IaI dua foI fao fhanh mf nI dI o gIua, frong Iu c cac carbon o
ba |vI fri 1,4) du co mf hoa frI fu do, chung co fh pha n ung
voI mf phan fu khac:
~ Co ch phan ung cua 2 hay nhIu phan fu Isoprene:
H
2
C
C CH
CH
3
CH
2
hay
1 4
1 4 1 4
+
8
1
|carbon 1,8 du IInh dng va co fh gan nI voI 1 phan fu Iso~
prene khac).
~ ChuI poIyIsoprene fuong fu voI chuI cao su fhIn nhIn:
8
1
CH
2
C
CH
3
CH
3
CH CH
2
CH
CH
3
CH
3
C hay
(C
5
H ) H
8 2 2
hay
dihydromyrcen
Qua frnh poIymer hoa Isoprene va chuI poIyIsoprene
Iuoc d nay gIa fhIf mf su dInh huong fI uu cua cac nhom
don phan fu Isoprene; su dInh huong cua cac nhom nay co fh
duoc fhuc hI n fheo 3 kIu phI hop fu phan phI o phan fu cuI
cung fheo cac dInh Iuaf Hassard |xem Iuoc d sau).
hydrocarbon cao su hay (C
5
H
8
)
n
H
2
1
CH
2
C
CH
3
CH
3
CH CH
2
CH
CH
3
C hay
CH
2
CH
CH
3
C CH
3
CH
2
Dihydrotarnesen hay (C
5
H ) H
8 3 2
e
Dihydrotarnesene hay (C
5
H
8
)
3
H
2
96 CAO SU THIN NHIN
H
2
C
C CH
CH
3
CH
2
+
H
2
C
C CH
CH
3
CH
2
H
2
C
C CH
CH
3
CH
2
+
H
2
C
C CH
CH
3
CH
2
H
2
C
C CH
CH
3
CH
2
+
H
2
C
C CH
CH
3
CH
2
PoIymer hoa cua Isoprene |IoaI poIymer ho a dua foI nguyn
fac co phan fu daI).
NgoaI ra, fa co fh hIu Ia co kI u poIymer hoa Isoprene khac
khng dI fo I co cau pha ng nu a, ma Ia ma ng Iuo I ba chI u
|frIdImensIonneI): |xem Iuoc d sau)
CIaI doan I: da phan hoa fheo chIu daI:
+ +
HC
HC
CAO SU THIN NHIN 97
CIaI doan II: su Iap cau nI gIua cac chuI:
Ca c poIymer hoa cua Isoprene
|IoaI poIymer ho a dI foI co mf cau fruc mang IuoI)
Sau khI xef qua cac cau fruc poIyIsoprene khac nhau co fh co
duo c, cf yu chu ng mInh qua ca c su kI n fhu c nghIm gIa
fhuyf v cau fruc chu ky du da n cua cao su |hnh sau day)
CH
2
C
CH
CH
3
CH
2
CH
2
C
CH
CH
3
CH
2
CH
2
C
CH
CH
3
CH
2
CH
2
C
CH
CH
3
CH
2
Cau fru c cao su
Ta chung mInh v mf kI u mau daI phan fu co fh dIn fa
duoc qua cac khao cuu cu a HarrIes v su khu ozone cua cao su.
Ta bIf rang cac hop chaf chua no co fh gan m f phan fu ozone
vao mI nI dI fao fha nh cac peroxIde vong, kIu dac bIf goI Ia
ozonIde. Nung no ng voI nuoc, cac ozonIde nay se phan fich cho
98 CAO SU THIN NHIN
fa H
2
O
2
|hydroperoxIde) va ca c aIdehyde hay cefone |xem hnh
nhu sau):
Su fha nh Iap ozonIde Su fhuy gIaI ozonIde
C
R R'
C
+ O
3
H H
C
R R'
C
H H
O
O O
C
R
O
H
+ H O
2 2
+ H O
2
O
R'
C
H
va
Su fhanh Iap ozonIde va khu ozone
Su nhan ro cac chaf sInh ra fu vIc phan fich da gIup fa I Iap
Ia I phan fu ban da u, cac nI dI du ng fruoc daf vao gIu a ca c
nguyn fu carbon bIn dI fhanh nhom carbonyI.
Trong fruong hop cao su, HarrIes chI fm fhay cac dan xuaf
IevuIInIc aIdehyde, acId va peroxIde cua acId. Nhu vay cao su
ung vo I chuI Isoprene ma frong do moI nhom Isoprene d u
chon huong du dan, acId va peroxIde Ia nhung chaf sInh ra fu
su oxy hoa aIdehyde |xem hnh sau):
Chui hydrocarbon cao su
C
R R'
C
+ O
3
H R''
C
R R'
C
H R''
O
O O
C
R
O
H
- H O
2 2
+ H O
2
O
R'
C
R''
va
CAO SU THIN NHIN 99
Nu su dInh huong cua cac nhom Isoprene Ia khng d u, su
phan fich ozonIde se cho ra aIdehyde succInIc va
acefonyIacefone |hay n~hexanedIon~2,5) |xem hnh sau):
O
O
O
O
H
H
OOO
O
H H
C C CH
2
CH
CH
3
chuo i hydrocarbur cao su
hay alde hyd le vulic
s ozon-gia i mo t polyisopren co phng e u
2
O
H
C C CH
2
CH
2
O O
C C CH
2
CH
2
CH
3
CH
3
H
H
O
O
O
H
O
O
kh ozon
alde hyd succinic hay n - hexan dion hay
s kh ozon mo t polyisopren co phng kho ng e u
gia thie t la chuo i kho ng e u
chu i hydrocarbon cao su
kh ozone
aldehyde levulinic
s kh ozone mt polyisoprene co phng u
kh ozone
n-hexandion-2,5 hay
aldehyde succinic hay
s kh ozone mt polyisoprene co phng khng u
H
H
O
CH
3
O
H
O
100 CAO SU THIN NHIN
Nay, nguoI fa chI fhay nhung chaf sInh ra nay |ngoaI cac dan
xuaf IevuIInIc) co o su phan hu y cac poIyIsoprene nhan fao so
cap. Theo nhung kf qua nay, su poIymer hoa co fh dua foI |nu
khng co su dInh huong fhich hop) mf da I phan fu frong do cac
nhom Isoprene se o nhIu huong kha c nhau, frong Iuc sInh fng
hop IaI cho mf cau fruc chu ky du.
Su xac dInh cau fruc qua khu ozone cu ng da duoc ap du ng
rng raI cho nghIn cuu cao su nhan fao.
Nhu vay phan fu cao su mach fhang don Ia kf qua cua su kf
hop mf s du Isoprene nao do. Nhung su frnh bay nay IaI fap
frung vao van d nhom fan cung.
Ta co fh fuong fuong ra nhIu cau fruc khac nhau, chang han
voI su doI ch cua m f hydrogen fu dau nay dn dau kIa chuI va
su fhanh Iap mf h fhng nI dI fIp hop
|1)
.
Thi du bufadIene va Isoprene Ia nhung hydrocarbon co nI
dI fIp hop: |1) |xem hnh sau day):
~ Cau fruc 1: |nhom fan cung cua hydrocarbon cao su)
1. Ngi ta ct ngha mt h thng ni i tip hp la mt h thng c tao bi hai n i i
cach nhau bi mt ni n.
O
O
O
H H
O
H
H
O
O
nho m ta n cu ng
(dien tie p h p)
nho m ta n cu ng kh ozone
chuo i cao su
kh ozon
bnh th ng
tha nh
aldehyde levulinic
Ace tone
aldehyde malonic
Methanal
ca c cha t sinh ra t
s kh ozone
ca c nho m ta n cu ng
Methylglyoxal
Acetone
kh ozone
CAO SU THIN NHIN 101
~ Cau fruc 2: |nhom fan cung cua hydrocarbon cao su)
Qua hnh frn, chung fo su khu ozone phaI cung cap |ngoaI aI~
dehyde IevuIInIc):
~ I voI cau fruc 1: acefone, aIdehyde maIonIc |chaf sInh ra
ma fng hop chua fhuc hIn duoc), mefhyIgIyoxaI va mefhanaI
|aIdehyde formIc);
~ I vo I cau fru c 2: mefhanaI, mefhyIgIyoxaI, efhanaI
|aIdehyde acefIc) va acefyIefhanaI.
Nhu vay xac dInh ca chaf Ian Iuong cac chaf sInh ra duoc, fheo
Iy fhuyf, phaI gIup Iap duoc ban chaf cua cac nhom fan cung,
cung nhu cau fruc day du cua hydrocarbon va phan fu khI cua
no. Nhung cho dn nay, mf cuc phan fich nhu fh khng fh co
duoc, ca dn fhuc hIn voI cao su da fInh khIf ho a frIf d va
fhuc hIn mf cach can fhan. No gIaI fhich qua su kIn cac nhom
chI fuong ung vo I mf fI I bach phan cuc nho frong fng khI
phan fu.
O
O
O
H H H
O
O
nho m ta n cu ng
nho m tan cu ng
(dien tie p h p)
kh ozone
kh ozon
bnh th ng
tha nh
aldehyde levulinic
ca c cha t sinh ra t
s kh ozone
ca c nho m ta n cu ng
H
O
ethanal
methanal
acetylethanal
methylglyoxal
kh ozone
102 CAO SU THIN NHIN
Su hI n dI n cua ca c nI dI o chu I gIu p fIn II u co m f
dng phan cIs~frans: |dng phan hnh hoc):
H
H
H
H
R
R
R
R
o ng phan trans
o ng phan cis
ng phan Iap fh cIs~frans cua poIyIsoprene
ng phan na y gIa I fhich su kha c bI f gIua cao su, guffa~percha
va baIafa
|1)
, Ia nhung chaf co cu ng cng fhu c nguyn |C
5
H
8
)
n
.
ang cIs fuong u ng vo I cao su, da ng frans u ng vo I guffa~
percha va baIafa. Cac poIyIsoprene f ng hop fhu duoc gan day
cung nhu hydrocarbon cao su fhIn nhIn du co cau fruc dang
cIs |cIs ~ 1,4 ~ poIyIsoprene).
Nu no I qua v cau fru c phan fu cao su fh ha y co n chua du , v mo I
finh chaf cu a cao su sng
|2)
khng pha I chI duo c gIa I fhich nhu fh.
Ngam vao m f dung mI, cao su sng se no; k do no se fu
fa ch ra m f phan fan va mf phan khng fan, hIn fuo ng dac
bIf fhay ro Ia voI dung mI efher efhyIIc. VaI fac gIa da fhay do
Ia haI su bIn dI cua hydrocarbon, khac bIf boI frang fhaI poIy~
1. Cht gutta-percha va balata la 2 cht thin nhin tng t cao su, ta se cp
trong m t chng kha c.
2. Ta dung la cao su sng ch cao su th cha qua ch bin lu ho a nhng a tra i qua
s ch t latex.
CAO SU THIN NHIN 103
mer hay kf hop cua chung, ma chung duoc goI Ia cao su soI
|phan fan) va cao su geI |phan khng fan).
Nhung, nu vIc phan doan fhuc hIn co su hIn dIn cua oxy~
gen, ca dn vo I s Iuo ng nho, su fang Ion cua pha n soI fhuc su
Ia baf dInh. Nguoc IaI nu fa fhuc hIn can fha n franh oxygen,
chu yu phan fan chI fuy fhuc vao frang fhaI oxy hoa cu a vaf
IIu fruoc khI xu Iy. Kemp va Pefers da chung mInh phan fan
fang fheo mf cach nghIm ngaf cu a vIc xu Iy co oxygen.
Trong fruo ng ho p fhu nhaf, chu c nang cu a oxygen co fh Ia pha
vo ca c ca u nI gIua m f s phan fu cao su na o do . HI n fuo ng nguo c
Ia I duo c nha n fhay: o va o dI u kI n na o do |chang ha n, fa c du ng cu a
a nh sa ng frong khi fro, hay cu a vf oxygen cu c nho ), pha n fan co
fh fro fha nh pha n khng fan. Nguo I fa gIa I fhich su kIn na y qua
su fha nh Ia p ca u nI gIua ca c phan fu hydrocarbon kha c nhau. Ca c
nI IIn phan fu na y co fh Ia kf qua cua su khu hydrogen duo I a nh
huong cua oxygen, cua su ga n oxygen gIu a haI phan fu hay cu a su
fhanh Iap fru c fIp ca u nI bo I hoa f finh nI dI |xem hnh sau day).
Chu yu day Ia m f hI n fuo ng IIn kf vo I hI n fuo ng Iuu ho a.
CIa fhuyf v su fhanh Iap cac ca u IIn phan fu.
~ Kf qua fu su khu hydrogen:
- H
2
O
H H
+
+1/2 O
2
104 CAO SU THIN NHIN
~ Kf qua cua su gan oxygen:
|mf phan fu oxygen gan vao 2 nI dI)
+
O
+ O
2
O
~ Kf qua cua hoaf finh nI dI:
+
Nhu vay fa co fh hI u IIch su fruo c day cu a ca c ma u fhu
nghIn cuu da gIu mf vaI fro chinh o cac kf qua daf duoc frong
nhung cuc fhu nghIm hoa fan phan doan ma nhIu nha khoa
hoc fhuc nghIm da fIn hanh. Chu yu, fa nn nho cao su fh
khng phaI Ia mf poIymer da xa c dInh duoc ro r I, ma Ia duoc
fa o bo I ha ng Ioa f poIymer d ng chu ng fhuo ng hay bIn d I
khng nhIu fh if, fa khng fh nao doan chac duo c o vaI fhi
nghI m oxygen gan vao phan fu d gay phan huy.
Nhu fa da noI qua, frI s co duoc frong vIc xac dInh phan fu
khI cao su raf bIn fhIn: if nhaf Ia 10.000 dn hon 400.000, fuy
fheo qua frnh xu Iy. Ta cung nn Iuu y foI ca c phuong phap
dung d do phan fu khI.
CAO SU THIN NHIN 105
Trong cac phuong phap do, phep nghIm Ianh khng fh ap
dung do s Iuong moI cua daI phan fu duoc, mf phan v d ha
bang dIm |fI I nghIch voI phan fu khI) raf fhap va mf phan
v chaf ba n ma vaf II u gIu o frong khng fra nh kho I co anh
huong nI baf.
Cac phuong phap chinh dung d do phan fu khI cao su Ia
phe p do fha m fhau, phe p do d nho f, phe p sIu Iy fam va
khuch fan anh sang; ma fhuong hon ca Ia do fha m fhau va d
nhof.
Theo nguyn fa c, frI s cu a phan fu khI M duo c suy fu
phuong frnh Vanf Hoff: |M/C) = RT, voI Ia ap suaf fham fhau
va C Ia nng d cao su finh fheo g/Iif.
af RT = K, fa co:
C C
= K M = K
M
Cng fhuc nay chI ap du ng duoc nu M fuong dI nho. KhI M
daf foI frI s nao do, fa nhan fhay ap suaf fham fhau fheo mf
dInh Iuaf kha c ma fa co fh dua vao dang = aC + bC
2
. Thng s
a chI fuy fhuc vao phan fu khI M, fhng s b fuy fhu c vao
dang cua phan fu va ban chaf cua dung mI. Tuy nhIn fa bIf
rang /C fIn foI mf frI s gIoI han |dc Iap vo I dung mI da
chon) khI C fIn foI zero |0).
Iuu y Ia a p suaf fha m fhau
0
fh u ng vo I n ng d cao su Ia zero.
Vo I ha ng Ioa f poIymer d ng chu ng |poIysfyrene,
poIyoxymefhyIene v.v...) SfaudInger nhan fhay d nhof cu a dung
dIch fhay dI fheo phan fu khI. Ong da fhIf Iap dInh Iuaf v d
nhof nhu sau:
106 CAO SU THIN NHIN
sp
= K
m
C
gm
M

0
C M
voI:
sp
= =

0
C
gm
n
frong do M Ia phan fu khI, n Ia d poIymer hoa, Ia d nhof
rIng cua dung dIch,
0
d nhof cua dung mI nguyn chaf,
sp
fI
nhof cua hop chaf daI phan fu, C
gm
nng d cua dung dIch |dI
voI cao su finh fheo nhom Isoprene/Iif), C nng d cua dung dIch
|finh fheo g/Iif) va K
m
Ia mf hang s fhuc nghIm.
Inh Iuaf nay da dua foI nhIu cuc franh Iuan. Theo nhung
cuc khao saf gan day, hnh nhu dInh Iuaf nay chI ap du ng cho
cac phan fu dang chuI cau fruc mach fhang, chua phan nhanh.
Cac saI s duoc xef gIua phuong pha p xac dInh v d nhof va
xa c dInh v fha m fhau da dua foI y nghI cu a SfaudInger cho
phan fu cao su khng fh dung Ia mach fhang don ma co fh Ia
co su phan nhanh nao do.
Theo su hIu bIf v fc d kf fang hay su quan bnh phan
phI cua cac pha n fu o mf dI n fruo ng ma nh, fa co fh finh
duoc phan fu khI. Phuong phap nay da duoc Svedberg ap dung
vao profeIn da cho duoc kf qua dang Iuu y. Nhung hnh fhuc
cua cac phan fu fham gIa vao fc d kf fang o fhi nghIm do hay
con chua bIf ro.
Cuong d a nh sang khuch fa n qua mf dung dIch poIymer
gIu p fa xa c dInh duoc kich fhuoc cua cac phan fu hoa fan. o
frang fhaI duc cua chaf Iong co hang Ioaf nng d khac nhau,
fa se duoc frI s cua phan fu khI. Cac dung dIch khao saf duong
nhIn can phaI IoaI bo moI chaf ban.
NguoI fa fhuo ng fhuc hI n xac dInh phan fu khI o nhu ng
phan co duoc qua chIf ruf cao su bang dung mI, franh oxygen
CAO SU THIN NHIN 107
hIn hu u. TrI s frung bnh fm fhay o pha n fan nhaf Ia va o
khoang 50.000, frong Iuc frI s phan fu khI frung bnh fm fhay
cao hon 200.000 Ia o nhung phan khuch fan cham nhaf.
Thi nghIm can cao su |co su phan caf phan fu do oxygen gay
ra) da Ia m cho phan fu khI cao su ha fhap xung 25.000 hay
30.000; mf qua frnh can frn manh hon hay su oxy hoa manh
hon, phan fu khI ha xung foI 10.000 va co fh Ia kem hon nua.
Quan h v phan fu khI cua cao su geI |phan cao su khng
fan), fa khng fh nao dInh fruc fIp duoc; Kemp va Perfer da
nhn nhan no frI hon 300.000. Trong khI do , day khng phaI
chI u daI phan fu Ia dIu kIn finh khng fan cua phan geI,
ma Ia co hI n dIn cu a nhung hop Iuc IIn phan fu dua foI fhanh
Iap mf mang: cng dung cua ca c dung mI dI cuc Ia Iam gIam
cac hop Iuc nay ra; va nhu vay fa khng Iay Iam ngac nhIn Ia
phan fu khI fhap hon phan fu khI cua phan soI nao do, nhu o
fhi nghIm cua Cee.
Sau day Ia bang fhi du v kf qua fhuc nghIm:
an chaf cao su Phan fu khI da phan hoa
frung bnh frung bnh
~ pha n fan nhIu 50.000 730
~ phan fan if... 210.000 3.000
~ foa n b pha n fan 150.000 2.200
~ phan khng fan... 330.000 4.800
~ Cao su da nh I can |15 phuf
o 35
0
C... ) 38,000 560
~ Cao su nhI ca n va
oxy hoa manh... 12.000 170
Nu fa cu ng k foI cac frI s na o do cua phan fu khI fm
fhay qua phep Iy fam sIu fc va cac frI s nay vuof hon 400.000,
fh fa fhay Ia s nhom Isoprene fao fhanh chuI phan fu cao su
co fh fhay dI gIua 150 va 6.000 fuy fheo dIu kIn.
PHN
OA N
MO T
CAO S!
CRP
108 CAO SU THIN NHIN
NguoI fa da kf fInh duoc fInh fh hydrocarbon cao su, nhaf
Ia qua frnh fhuc hIn cua phong fhi nghIm ureau of Sfan~
dards |Quan Iy chaf Iuong). |WashIngfon My).
Cao su nguyn chaf duo c phan fha nh haI phan, pha n fan va
phan khng fan frong efher. Ia m Ia nh m f dung dIch Ioa ng |1 pha n
cao su cho 2.000 phan efher) xung fo I 65
0
C |am 65
0
C), nguo I fa
quan sa f fhay co su xuaf hI n cu a ca c fInh fh cao su, chu ng fo In
da n va cuI cu ng co da ng hnh ca u ho p boI nhI u hnh kIm nho .
chay cua cac fInh fh nay Ia khoang 10
0
C, xac dInh qua su
bIn maf cua finh khuc xa kep |bIrefrIngence).
Su kIn nay phu hop voI phan soI |phan fan) boI v phan
geI fh khng fan nu no khng bI oxygen fac dung. Sau khI
hoa fan phan geI, fa cung se co duoc cac fInh fh fuong fu.
Cao su sng |mu fo hay crpe) co finh dan hI va co d frong
vu a phaI o nhIf d hoI cao hon nhI f d bnh fhuong. Nhung
nu no duoc d Iau o kho chua cua nhung vung n doI, no se fro
nn cung va duc dan da n |fa co fh fhuc hIn duoc bang ca ch d
va o fu Ianh); fa go I no da geI ho a. HIn fuong nay fhay ro o
nhI f d duo I 10
0
C. Su bIn dI nay ung voI mf cau fruc v dInh
hnh chuyn qua cau fruc fInh fh.
Maf kha c, chI can fa Iam no ng so, cao su geI hoa se fro v
frang fhaI ban dau cua no. Theo doI cac Iy finh nhu fI frong, d
cung hay d hap fhu anh sang bIn fhIn fheo nhIf d Iuy fIn,
fa nhan fhay cac finh gIan doan fu phaf xuaf hIn vao khoang
36
0
C dn 38
0
C, da nh dau chu ky geI hoa.
Khao saf fInh fh cao su qua fIa X se gIup fa dInh duoc su sap
xp cua cac nguyn fu.
CAO SU THIN NHIN 109
Trong cac ky fhuaf su dung va o vIc khao saf nay, kIu b fri
fInh fh quay fron cho a nh frn kinh phang bIu fhI dac finh
qua ca c vf phan b frn nhu ng duo ng hyperboI; fra I Ia I, o
phuong pha p poudres |ebye va Scherrer), cac vI fInh fh se
hIn dIn duoI moI phuong co fh co va fa co duoc cac vong dng
fam frn kinh pha ng, cuong d nhIu xa duoc phan chIa dng
du frn do. Nu cac vI fInh fh co mf phuong dac bIf, fa co su
kf hop cua haI kIu b fri frn: cuong d se duo c dInh vI o khu
vuc nao do cua vong fron dng fam va nhung cung nay se fu bIu
hI n frn ca c duo ng hyperboI cu a gIa n d fInh fh quay fro n.
ay Ia fruong hop noI foI nhI u chaf co d poIymer hoa manh,
dac bIf Ia ca c chaf soI nhu coffon, soIe, ceIIuIose.
Cao su o frang fhaI chua keo dan, duoc mf chum fIa X don
sac chIu qua co mf gIa n d da c bIf Ia gIa n d frang fhaI v
dInh hnh voI haI vong dng fam.
Nguoc IaI, o fra ng fha I ke o daI, cao su cho mf gIan d soI
bIu I qua ca c vf gIao fhoa nI ro |Kafz, 1925).
Maf khac, cao su geI hoa cho cac vong dng fam chung fo co
su hIn dIn cua mf s Ion vI fInh fh dInh phuong baf ky.
Cac dIm gIao fhoa co duo c voI cao su keo dan, nam dung vao
cac vong ma cao su geI hoa da cho.
Nguoc voI fruo ng hop cao su, khao saf guffa~percha va baIafa
qua fIa X |o frang fhaI bnh fhuong) cho fhay chung co mf cau
fruc fInh fh nhaf dInh bIu fhI dac finh qua mf gIan d fao fu
nhung vong d ng fam. |MI IoaI chaf cho mf gIan d khac bIf).
I voI cao su, cac vf gIao fhoa xuaf hIn baf ky boI su keo
daI, fu mf d dan 80%; cuong d cua chung gan nhu fang fheo
d dan daI. VoI d dan 400%, fa co mf gIan d soI ro rang.
Tuy nhIn, dI voI su cang dan da ng nhI f va raf cham, fh
cac gIao fhoa chI xuaf hIn mo; frong Iuc cac gIao fhoa xuaf hIn
ro |co cuo ng d ma nh) nu su cang da n Ia doa n nhI f va raf
110 CAO SU THIN NHIN
nhanh, fh o cung mf d dan da I. Maf khac, co ch co fh phuc
hI duoc va gIan d soI bIn maf nu fa khng keo daI nua.
V vI fri cu a ca c vf gIao fhoa, no khng fhay d I khI su c cang fang
In, chu ng fo co su hI n hu u cu a m f ma ng khng gIan nhaf dInh.
Cao su co fh keo daI duoc foI 10.000%, bang cach keo nhanh,
ke o no ng r I Ia m nguI duoI Iuc cang |fuc Ia van keo daI) IIn
fIp. Cao su nay duoc goI Ia cao su racke.

NguoI fa gIaI fhich su xuaf hI n gIan d soI qua su hIn dIn
cua cac yu f dac bIf, khng fh dung Ia fInh fh duoc, chung
co su sap xp dac bI f du, if nhaf Ia fheo phuong cua fru c keo
daI. Cac yu f nay duoc goI Ia crIsfaIIIf |crIsfaIIIfes).
Chung ung voI su sap xp song song va du cua cac Isoprene
fhuc nhIu phan fu Ian can khac bIf.
Mf cuc fhuc nghIm cu a Hock chung mInh cau fruc cua cao
su duoI Iuc dan cang: cao su duoc keo daI o nhIf d fhuong, k
do ngam vao khng khi Io ng, dap vo fIp do . No cho mf khI
so I, fa o fu nhu ng chu m song song xuI fheo chI u ke o da n.
Nguoc IaI cao su chua keo daI va ngam va o khng khi Iong se fu
b vo nhu fhuy fInh fhanh nhung manh co dang hoan foan khng
du.
on gIan hon, fa co fh keo fay mf bang cao su va van duy fr
dan cang; Iam ngu I duoI m f Iung nuoc, fa se fhay no bI xe
rach mf cach d dang |nhu xe fo gIay) fheo chIu daI.
Mac du caI fhIn v ky fhuaf, cac gIan d fIa X co duoc voI cao
su va n fuong dI khng kha quan va khng gIup dInh duoc finh
kf fInh; chac chan con nguoI hay con de daf voI van d hIu h
fhng kf fInh hoc |crIsfaIIographIque) Ia orfhorhombIc hay Ia
monocIInIc, ma f monocIInIc co Ie Ia dung hon ca. Theo Meyer
va Mark, maf so cap co chua 8 nhom Isoprene. S nho nhom C
5
H
8
nay co Ie khng fuong hop voI phan fu khI cao su cao; dI u nay
CAO SU THIN NHIN 111
Hnh III.1: Maf cao su
IIn h foI su vIc Ia, cac chuI bI quan fhanh frn c, gIan d fIa
X chI cho chu ky xoan c nay. |hnh III.1 va III.2).
Hnh III.2: Iuo c d ca f ngang maf
Tinh chaf dac bIf nhaf cu a cao su Ia finh dan h I cu a no;
nhIu n Iuc mong mun frnh bay cau fruc phan fu cao su va
gIaI fhich qua cac chaf daI bIu no Ia co finh dan h I cao.
Cac fhuyf dau fIn dua vao khaI nIm v cao su geI va cao
su soI, k do dua vao gIa fhuyf phan fu gap fha nh dang Io xo.
112 CAO SU THIN NHIN
HIn nay nho ap dung cac fhuyf fInh ho c, nguoI fa cho phan fu
cao su mach fhang daI rI Ioan. Thaf fh, nu fa xef nhung fh
khac nhau voI cao su nhung cung co finh dan hI nhu poIymer
Iuu huynh hay seIenIum m m, poIychIorIde phosphonIfrIIe, ruou
poIyvInyIIc... |hnh III.3), fa fhay nhu ng chaf nay co duy nhaf
mf dIm chung: chuI daI phan fu mach fhang |fIIforme).
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Se
Se Se Se Se
Se Se Se Se
P
Cl
N
Cl
P
Cl
N
Cl
P
Cl
N
Cl
C
OH
CH
2
H
C
OH
CH
2
H
C
OH
CH
2
H
((CH ) n
tetrasulfur-polye thylen
2 2 4
S )
CH
2
CH
2
S S
S S
CH
2
CH
2
S S
S S
S
O
O
O
S
O
O
O
S
O
O
O
Hnh III.3: VaI chaf v co va huu co co finh dan hI.
V fhuyf dan hI fa se noI ro hon vao mf chuong khac.
[(CH
2
)
2
S
4
)]
n
tetrasulfur polyethylene
(SO
3
)
n
Polyanhydride sulfuric
(PCl
2
N)
n
Polychloride phosphonitrile
(S)
n
(Se)
n
(CH
2
= CHOH)
n
R u polyvinylic
CAO SU THIN NHIN 113
CHNG IV
HOA TNH CUA CAO SU
u vaI chI fIf v cau fruc cao su hay con chua dInh ro, nhung
ban chaf aIken |aIcen, oIefIn) cua hydrocarbon cao su fh khng
con g nghI ngo nua. Nhu vay fheo nguyn fac, hoa finh cua no se
ung voI cac phan ung dac frung cua cac dan xuaf efhyIene. Tuy
nhIn, fa khng nn qun co vaI su vIc ngau nhIn gay rac rI
foI su kf hop cua hydrocarbon nay.
Cao su khng phaI Ia nguyn chaf fhuan frong fu nhIn va
hon nua no raf kho ma fInh khIf hoa duoc. No co chua fu 6%
dn 8% chaf ngoaI IaI khac nhau co fh fham gIa vao phan ung.
Theo nguyn fac fa phaI fInh khIf hoa d co duoc cao su nguyn
chaf |xem chuong III), nhung phan fu khI hay con chua dInh ro
duoc va cao su Iun Iun bI oxygen fac dung if nhIu. Ta co fh
noI cao su chinh Ia mf hn hop cua cac poIymer phuc hop va cua
chaf phan huy. Cac chaf sInh ra fu phan ung fhuong kho ma bIu
fhI hoa finh cho chinh xac duoc va d fheo doI cac bIn dI nay fa
phaI dua vao su fhay dI v hnh dang va v Iy finh.
Xef co cau phan fu cao su va mf s Ion nI dI ma no chua, fa
fhay no co fh xay ra cac phan u ng cng, fh, huy, dng phan
hoa, dng hoan hoa va poIymer hoa |phan ung frung hop). Tuy
nhIn, fa kho ma phan bIf cho dung IoaI phan ung nao v vaI
fruong hop co fh dua foI nhIu IoaI phan ung cung mf Iuc.
114 CAO SU THIN NHIN
Pha n ung cng cu a hydrocarbon cao su hIm khI fhuc hIn
duoc mf cach don gIan. NgoaI chaf phan ung bnh fhuong gan
vao nI dI, fa con phaI fIn IIu co cac phan ung phuc fap can
IoaI fru, nhu fruong hop phan ung cng co su fham gIa cua oxy~
gen frong khng khi khng franh duoc.
Ca c nI dI khng pha I Ia nhu ng dIm nha y duy nhaf cu a
chuI hydrocarbon cao su: cac nhom CH
2
o gan carbon nI dI
mang CH
3
cung co fh du vao phan ung fh, k ca phan ung
dng phan hay dng hoan. Nhung nhom CH
2
nay con duoc goI
Ia nhom ~mefhyIene |hnh IV.1).
Hnh IV.1: Nhom ~mefhyIene
Sau hf, fa bao gIo cung phaI fIn IIu co mf s nI dI nao do
khng nhay voI phan ung cng bnh fhuong.
Tu nam 1869, MarceIIIn erfheIof da a p du ng va o cao su
phuong phap c dIn cua ng, khu cac hop chaf chua no |chua
bao hoa) bang acId IodIne hydrIde. Nung nong hn hop acId va
hydrocarbon foI 280
0
C frong suf 20 gIo, ng fhu duoc mf chaf
nhay, no hoan foan va khng co chua IodIne. Tuy nhIn nhu cac
fhu c nghI m cu a SfaudInger chu ng mInh sau na y, chaf na y
khng fuong ung voI cng fhuc Iy fhuyf cua cao su hydrogen
hoa |C
5
H
10
)
n
: ham Iuong carbon fh cao hon va ham Iuong hydro~
gen fh fhap hon, do co su fao vong. Nhu vay chaf ma erfheIof
co duoc goI dung Ia hydrocycIo cao su.
V phan ung fruc fIp cua hydrogen voI cao su da duoc nhIu
hay
C
CH
2
CH
3
CH
CH
2
CAO SU THIN NHIN 115
nguoI nghIn cuu, nhaf Ia SfaudInger, Pummerrer va HarrIes.
NguoI fa fhuong ho a fan cao su vao m f dung mI va Io c sach cac
chaf ban fhIn nhIn d fra nh chu ng bI phan hu y. Tng qua f, phaI
nung no ng nhI u gIo o nhI f d kha cao |150
0
C dn 280
0
C) duoI ap
Iuc khi hydrogen ma nh, co m f fI I Io n chaf xu c fac hI n dI n |Pf,
NI). Nhung fa co fh noI kho ma ngan ca n duo c phan ung huy va
pha n u ng d ng hoa n xay ra cung mf Iuo f va chI Ia o cac dIu kIn
hoa n foa n dac bI f fa mo I co fh co duo c cao su hydrogen ho a van
con co phan fu khI Io n, fu 80.000 dn 90.000 cha ng ha n. Trong
fruong hop na y, fa co chaf fh dac, va n con gIng cao su va co finh
dan h I; do cau fru c paraffInIc cu a no, chu ng chIu duo c oxy hoa va
khng fh Iuu hoa duoc nua. |hnh IV. 2)
Trong fhi nghIm hydrogen hoa cao su, do fhuong co su phan
huy phan fu raf manh, nn chaf sInh ra fhuong Ia chaf khI nhay
hoac gIng nhu dau.
Hnh IV.2: Cao su hydrogen hoa |C
5
H
10
)
n
|co cau co Ie dung)
Ca c haIogen |fIuorIne, chIorIne, bromIne va IodIne) d u co fh
pha n u ng vo I cao su, nhung su kf ho p cu a chu ng fua n fu co m f
kha c bI f ro r f.
Pha n u ng cu a nguyn f na y duo c fIn IIu Ia pha n u ng phu c fa p.
Cho dn nay van d khng duo c nghIn cu u nhI u va fa chI co fh d
ca p fo I m f ba ng chu ng cu a I.C CarbenIndusfrIe va NIeIsen no I fo I
cng du ng cu a fIuorIne, pha Ioa ng vo I khi fro d dI u fIf fa c du ng
cu a no , va co duo c ca c chaf chu a fo I 30% fIuorIne.
Ta c du ng cu a chIorIne va o cao su da duo c nghIn cu u rafnhIu.
116 CAO SU THIN NHIN
Theo nguyn fac, mI phan fu CI
2
phaI gan vao mI nI dI cho ra
cao su co 51% chIorIne: |C
5
H
8
CI
2
)
n
Cl
2
Cl
2
Cl Cl
Cao su co 51% Clo
Cao su co 68% clo
Cl Cl
H
Cl Cl
H H
H
+ Cl
2
+ Cl
2
- (2HCl)
2
Cl Cl
Cl Cl Cl
Cl Cl
Cl
Cl Cl
Cao su co 68% chlorine
chlorine
Nhung fhu c ra, nu fa cho chIorIne fac dung voI cao su cho
dn khI phan ung ngung IaI, dan xuaf chIorIne hoa co duoc IaI
chu a fo I 68% chIorIne, u ng vo I da n xuaf fefrachIorIne ho a
|C
5
H
6
CI
4
)
n
. Iu nay chung fo vua co phan ung cng vua co ca
phan ung fh, do co khi hydrogen chIorIde fhoaf ra:
Tu nam 1888, CIadsfone va HIbberf da chu y foI su fao fhanh
khi hydrogen chIorIde va cho bIf nhu vay Ian Iuof phaI co phan
ung cng va fh. Nam 1923, Mc Cavack nghIn cuu h fhng day
chuyn pha n ung, su du ng mf kIu b fri gIup Iun Iun bIf
duoc s Iuo ng chIorIne cng hay fh; kf qua chung mInh gIaI
doan cua phan ung vn Ia fh, con cng khng fhich hop. Phan
fich chaf sInh ra, ng dua ra cng fhuc |C
10
H
13
CI
7
)
n
.
Trong khI do, co cau cua hepfachIoro cao su nhu fh g m 4
nguyn fu chIorIne c ng va 3 nguyn fu chIorIne fh, da Iam cho ca c
nha hoa ho c kho chIu v khng gIa I fhich duo c sa ng fo v sao chI co 7
nguyn fu chIorIne ga n va o 2 nho m Isoprene fhay v Ia 8. KIrchhof
cu ng co duo c chaf sInh ra cuI cu ng cu a qua frnh chIorIne ho a ho p
chaf co cng fhuc |C
10
H
12
CI
8
)
n
, ng dua ngay Iuoc d nhu sau, du
ra ng fraI nguo c vo I vI c quan sa f fhu c nghI m cu aMc Cavack:
+ 2Cl
2
+ 2Cl
2
CAO SU THIN NHIN 117
Cl
Cl
+ Cl
2
Cl
Cl
+ Cl
2
+ HCl
Cl Cl
Cl
Cl
+ Cl
2
+ HCl
Cl
Cl Cl
Cl
Cng fhuc nay duoc chap nhan cho dn khI IoomfIeId fhuc
hIn nghIn cuu fro IaI chIorIne hoa cao su vao nam 1943. Ong
hoa fan cao su vao fefrachIoro carbon dun sI In rI cho phan
ung voI |s Iuong fhay dI) chIorIne, fhuc hIn duoI Iung khi nI~
frogen. Sau phan ung, ng dInh phan Iuong chIorIne khng phan
ung va acId chIorIne hydrIde fao ra va phan gIaI dInh Iuong chIo~
rIne hoa ho p. dI foI frnh bay cac gIaI doan khac nhau cua
phan ung qua nhung phuong frnh sau day:
C
10
H
16
+ 2CI
2
C
10
H
14
CI
2
+ 2HCI |fh)
C
10
H
14
CI
2
+ 2CI
2
C
10
H
13
CI
5
+ HCI
|fh va cng)
C
10
H
13
CI
5
+ 2CI
2
C
10
H
11
CI
7
|fh) + 2HCI
Cng fhuc cuI co ham Iuong 65,4% chIorIne, nhu vay khng
ung voI dan xuaf ocfochIorIne hoa cua KIrchhof, cung khng ung
voI dan xuaf hepfachIorIne hoa cua Mc Cavack. Can noI fhm Ia
IoomfIeId da b fuc cac fhi nghIm cua ng qua cac phep do d
chua bao hoa: chung chung fo d chua no gIam cung mf Iuof voI
acId chIorIne hydrIde fhoaf ra. Su maf d chua no nay co fh quI
118 CAO SU THIN NHIN
vao su kf vong. Thaf fh, Iarmer da bIu fhI mf co ch frong
do su dng hoan hoa co dI kem fheo fIn frnh fh cua haIogen.
|dau hoa fhI ` ung voI cac nguyn fu CI`, C` hoaf dng):
Nguyn fu CI hoaf dng |CI`) IIn fuc fao phan ung k fIp.
Nhu vay fa co fh fhua nhan chIorIne gan hoan foan se dua foI
m f ho p chaf u ng dung voI cng fhuc nguyn |C
10
H
11
CI
7
)
n
ma
IoomfIeId da dua ra:
3
CH
3
C
CH CH
2
CH
2
CH
2
C
CH
3
CH CH
2
CH
3
C
CH CH
2
CH
2
CH C
CH
3
CH CH
2
*
+ HCl
Cl
*
CH
3
C
CH CH
2
CH
2
CH C
CH
3
CH CH
2
*
CH
3
C
CH CH
2
CH
2
CH C
CH
3
CHCl CH
2
+ Cl
+ Cl
2
*
+
hay
CAO SU THIN NHIN 119
Cng fhu c vo ng co Ie du ng cu a cao su chIorIne ho a |fheo
Iarmer va IoomfIeId).
ng fhoI su dng hoan hoa nay con gIaI fhich duoc cac bIn
dI v frang fhaI vaf Iy cua cao su sau khI chIorIne hoa. Cao su
chIorIne hoa fhuc su co duoI dang cuc hay bf mau frang, nhIf
deo. No chIu duoc acId va baz, fan duoc frong nhIu dung mI, do
do co fh dung d ch fao son hay vecnI chIu duoc hoa chaf.
Cao su chIorIne hoa da duoc ch fao co finh cach cng nghIp
ma fa se d cap ro hon o chuong dan xuaf hoa hoc hay chuyn
hoa chaf cao su fhIn nhIn.
Tac dung cua bromIne dI voI cao su cho ra mf dan xuaf nhaf
dInh nhIu hon frong fruong hop cua chIorIne. romIne hoa chu
yu vn Ia m f pha n u ng c ng, chaf sInh ra duo c goI Ia
fefrabromo cao su |C
10
H
16
r
4
)
n
:
Tra I han voI cao su chIorIne ho a, cao su bromIne hoa khng
cho mf ung dung nao fhuc f, ma hau nhu no duoc dung d ch
fao mf s chuyn hoa chaf co ich v phuong dIn Iy fhuyf.
Nguo I fa ch fa o cao su bromIne ho a |fheo Weber) fheo ca ch ham
bromIne ba ng m f dung dIch cao su chIoroform da Ia m ngu I. ung
dIch nay duo c ro f vao c n va cao su bromIne hoa se kf fu a duo I
da ng cu c. Cng fhu c cu a chaf sInh ra duo c ca ng ga n gIng vo I cng
fhu c Iy fhuyf bao nhIu ca n pha I fra nh oxygen hI n hu u bay nhIu.
Cao su bromIne hoa fan duoc frong chIoroform va fan if frong
cac dung mI khac. No khoI su nhIf phan vao khoang 60
0
C co su
fhoaf khi hydrogen bromIde |Hr). Su phan fich nay gIa fc fheo
+ Br
2
Br
+ Br
2
Br Br
Br
120 CAO SU THIN NHIN
cac phan ung IrIdeI va Craffs. Nhu chinh phenoI phan ung d
dang vao khoang 60
0
C. Can cu fheo finh chaf va fheo su phan
gIaI, phan ung co fh xay ra fheo Iuoc d:
a n xuaf phenyI na y Ia m f chaf b f v dInh hnh, fan frong ca c
dung dIch nuoc hay ruo u co xu f nho cac oxyhydryI fu do cu a no ,
nhung khng fan frong benzene. Pha n u ng na y co fh fhu c hI n duo c
vo I m f s Io n phenoI co hI n dIn cu a chIorIde sa f. Sau hf anIIIne co
fh fhay fh phenoI va cao su amIne ho a co duo c dem ho a ho p amIne
ba c 2, r I ho p vo I phenoI, cho ra ha ng Ioa f pha m ma u nhu m; nguo I fa
cu ng da chu ng mInh co fh ga n nhI u amIne chI phuong va o cao su
bromIne ho a duo c va co duo c ca c da n xuaf bromo amIne ho a.
Tac dung cua IodIne |If) vo I cao su if duo c nghIn cuu fo I,
nguyn f nay co xu huong fu ho a fha nh acId IodIne hydrIde |HI)
va boI fh pha I cho ca c pha n ung don gIa n. Weber cho IodIne phan
u ng vo I mf dung dIch suIfur carbon cao su, phan gIaI duo c mf
chaf bf khng fan frong mo I dung mI. Chaf sInh ra u ng vo I cng
fhuc |C
10
H
16
I
4
)
n
.
WIjs chung mInh ICI hoa fan frong acId acefIc Ianh se fu gan
vao cac nI dI cua hydrocarbon cao su, cu mI phan fu ICI cho
mI nhom Isoprene. ay chinh Ia nguyn fac cua phuong phap
do chI s IodIne cu a cao su |phuong phap da duoc Kemp caI
fIn); voI dung dIch suIfur carbon cao su, fa cho fhm vao mf
Iuong du chaf phan ung WIjs, k do cho dung dIch kaIIum IodIde
|KI) vao va dInh Iuong IodIne gIaI phong bang dung dIch fhIosuI~
fafe sodIum voI chI fhI h fInh bf, fa se xac dInh duoc muc d
chua bao hoa raf chinh xac.
+ 2C
6
H OH
+ xuc tac
5
Br
Br
OH
OH
- 2HBr
CAO SU THIN NHIN 121
Tu Iau nguoI fa da xef fhay phan ung cng cua acId fIuorIne
hydrIde voI cao su o dang dung dIch co dI kem fheo phan ung
dng hoan hoa quan frong va cho ra chaf kha dan hI va raf nhay
fhu voI nhI f. Nhung vao nam 1956, Tom da chung mInh fa co fh
gIam khu duoc su dng hoan hoa voI dIu kIn Iam vIc o xyIene
voI nhIf d fhap: 65% dn 70% nI dI duoc acId fIuorIne hy~
drIde bao hoa. Hop chaf fhu duoc co finh n dInh nhIf raf cao va
cho san pham Iuu hoa co finh chaf co Iy ff, no yu frong hydro~
carbon chI phuong, chIu ozone raf ff va fham fhau khi yu.
Chaf sInh ra fu su chIorIne hydrIde hoa cao su co ve nhu dInh
ro nhI u hon cao su chIorIne hoa. O dI u kIn fhich ho p, fa co
fh gan acId chIorIne hydrIde vao cao su, cu mI phan fu cho mf
nI dI:
Tu nam 1900, C.O. Weber da nghIn cuu phan ung nay. Cho
mf Iung khi chIorIne hydrIde am vao mf dung dIch benzene
cao su, ng fhay khi nay bI huf ma nh IIf vao fIn ky phan ung va
frung ky phan ung bIu I qua su gIam bof dang k d nhof dung
dIch va qua su hoa nau cua no. Rof dung dIch nay vao ruou, co su
kf fua mf khI chaf mau frang cung, fu bIn dI nhanh chong
fha nh b f fra ng. Phan gIa I cao su chIorIne hydrIde na y, ng
chung mInh fhanh phan cua no ung voI cng fhuc |C
5
H
9
CI)
n
, fuc
Ia cu mI phan fu hydracId gan vao mf nhom Isoprene.
Ca c cng vIc v sau cu a nhI u fa c gIa khac chI nha m xa c
+ HCl
Cl Cl
+ HCl H H
Cao su chlorine hydride hoa (C
5
H
9
Cl)
n
122 CAO SU THIN NHIN
mInh kf qua na y. |Theo nhung fhu c nghI m gan day, co ch
phan ung phuc fap hon, cao su chIorIne hydrIde duoc fao ra co Ie
qua frung gIan chaf vong). Ta can noI fhm nghIn cuu cau fruc
cua cao su chIorIne hydrIde voI fIa X da gIup Iap Iuan Ia acId
chIorIne hydrIde fu cng fheo quI fac MarkovnIkov,
|1)
fuc Ia chIo~
rIne fu gan vao nguyn fu carbon mang nhIu nhom fh. Cng
fhuc khaI frIn cua cao su chIorIne hydrIde se Ia:
1 Qui tc Markovnikov (Markovnikoff): v i h thng R CH = CH
2
, nu R nha in t, X: se
vao C mang R, tc la mang nhiu nhom th.
CH
2
C
CH
3
CH
2
CH
2
Cl
. . .
Theo mf cuc nghIn cuu co h fhng v fc d chIorIne hy~
drIde hoa cao su o nhIu dung mI khac nhau, Van Veersen da
dua ra mf co ch gIaI fhich su fhanh Iap chIorIne hydrIde frong
dung dIch, va frong do ban chaf cua dung mI su dung co fham
du vao; frIn khaI cac khao saf Iy fhuyf dua vao su hIn huu cua
m f chaf frung gIan phu c ho p |fuong fu vo I pha n u ng cng
hydracId vo I aIken |oIefIn) don gIan qua frung gIan chaf phuc
hop), ng chung mInh co fh gan acId chIorIne hydrIde vao nhu
fuong cao su |fuc Ia Iafex) raf nhanh.
Cao su chIorIne hydrIde chI duoc ch fa o co finh ca ch cng
nghI p Ia va o nam 1934, xuaf hI n duo I fn fhuong ma I Ia PIIofIIm.
AcId chIorIne hydrIde hoa hop voI cao su sng duoI dang fh
raf kem. Ia crpe, ca dn cuc mong, chI huf duoc vaI % khi HCI.
Cach ch fao cao su chIorIne hydrIde c dIn Ia hoa fan cao su
vao mf dung mI nhu chIoroform, benzene, dIchIoroefhane hay
fefracIoroefhane, k do cho khi chIorIne hydrIde su c va o dung
dIch. ung dIch co fh cho ruou hay acefone vao d kf fua cao
su chIorIne hydrIde. San pham fh fIp do duoc IoaI acId chIo~
rIne hydrIde du ra.
Su du ng dung dIch cao su co haI baf Io I: dung dIch khng fh na o
CH
2
C
CH
3
CH
2
CH
2
Cl
. . .
CAO SU THIN NHIN 123
cu c da m da c duo c va dung mI pha I nn fhu h I mo I kInh f. Nguo I
fa da d nghI cho khi hydrogen chIorIde fa c du ng vo I cao su crpe
duo I a p suaf 10 afmospheres, co chaf xuc fa c chIorIde nhm |AICI
3
).
M f phuong pha p kha c Ia ngam crpe va o acefafe efhyI da duo c khi
hydrogen chIorIde ba o ho a |u ng vo I 18~20% HCI), cao su se fu chIo~
rIne hydrIde ho a hoa n foa n frong 36 gIo dn 48 gIo ma khng fan.
Taf ca phuong phap ch fa o k frn du phaI dung khi hydro~
gen chIorIde kh; do Ia dIu kI n chu yu d co duoc san pham
bn. Ch fa o voI acId chIorIne hydrIde am, san pha m bI nhI f phan
o 40
0
C; vo I acId chIorIne hydrIde kh, no b n cho fo I hon 100
0
C.
Cao su chIorIne hydrIde Ia m f chaf cu ng ma u fra ng. Cho
dung dIch cua no bay hoI, fa co duoc mf san pham duoI dang
vang mong. Cung nhu cao su chIorIne hoa fa co fh cho chaf deo
hoa |pIasfIfIanf) phu gIa vao d fang finh mm deo cua no. Vang
cao su chIorIne hydrIde dem so voI ceIIophane fo ra con ff hon
ceIIophane v phuong dIn nao do. ac bIf cao su chIorIne hy~
drIde khng cam fhu voI am d va kho cha y. |O 100
0
C, cao su
chIorIne hydrIde fro v finh chaf dan hI cua cao su sng).
KhI cao su chIorIne hydrIde duoc ch fao bnh fhuong, khao
saf voI quang fuyn X chung fo no co mf cau fru c fInh fh o
nhIf d fhuo ng. O frn 110
0
C, no co co cau v dInh hnh; fhi
nghIm keo daI no se cho kf qua voI mf gIan d soI. Tom IaI, v
phuong dIn vaf Iy, co fh noI cao su chIorIne hydrIde o nhIf d
fhuong fh nhu Ia cao su geI hoa; va o frn 100
0
C, no nhu Ia cao
su fhIn nhIn o nhIf d fhuong.
Cao su chIorIne hydrIde fan ma nh frong ca c hydrocarbon
chIorIne hoa; no Iuc nguI va fan frong benzene nong, no frong
cac esfer nong va khng fan frong ruou, efher va acefone.
Cu ng nhu cao su chIorIne ho a, d nho f cu a dung dIch fu y fhu c
qua frnh xu Iy ma cao su pha I chIu fruoc khI chIorIne hydrIde ho a.
Cao su chIorIne hydrIde ho a chIu duoc acId huu co va chaf
kIm. Nhung nguoc IaI voI cao su chIorIne hoa no nhay fhu voI
fac dung cua chaf oxy hoa.
124 CAO SU THIN NHIN
Sau cung fa noI so Iuo c qua fruong hop co duoc cao su chIorIne
hydrIde fu Iafex. Truo c hf, fa n dInh Iafex voI m f savon cafIon
|nhu frong bromocefyI pyrIdInIum) hay savon khng Ion ho a
duoc |nhu efher oIeIc poIygIycoI), k do suc khi hydrogen chIo~
rIde vao no se fu fan vao serum va Ion hoa. KhI serum da bao
hoa, acId chIorIne hydrIde chua Ion hoa se gan vao cao su.
Tac dung cua Hr fh kha gIng fac dung cua HCI, nhung chaf
sInh ra duoc IaI kem bn nhIu hon. Cng fhuc nguyn cua cao
su bromIne hydrIde se Ia: |C
10
H
16
, 2Hr)
n
.
Tac dung cua HI if duoc nghIn cuu foI. Hnh nhu no hoa hop
voI cao su khng fron va cho ra mf cao su mono IodIne hydrIde
|C
10
H
16
HI)
n
kem bn.
Oxygen fa c du ng vo I cao su fheo nhI u cach kha c nhau: no fham
gIa va o su de o ho a cao su, no Ia nguyn nhan fru c fIp cu a su Ia o ho a
cao su, no gay ra hI n fuo ng Iuu ho a o dI u kI n na o do ... |ma fa se
d ca p frong fu ng chuong rIng bI f). Tuy nhIn, dung ra, su ga n
oxygen vao hydrocarbon cao su sa p nha p va o pha n u ng c ng duo c, fa
phan bIf nhI u fruo ng ho p fu y fheo chaf oxy su du ng.
TIp xuc voI khng khi, cao su se gan Iay oxygen if nhIu
|1)
,
nhung dng fhoI co su phan huy xay ra raf quan frong; kf qua
dua foI fao fhanh mf hn hop phuc fap cac hop chaf dInh ro va
cau fruc if duoc nghIn cuu foI.
Trong cac pha n u ng na y, Iuo ng oxygen fham gIa fuong dI
1 Cao su tinh khit hay nguyn cht b oxy hoa d va nhiu hn cao su th do cht khang
oxygen thin nhin b loai bo. Tac dung cua oxygen c d dang hn bi s nung nong
cung nh can cao su.
CAO SU THIN NHIN 125
fhap; fraI IaI, co su hIn dIn cua chaf xuc fac oxy hoa nhu cac
IInoIenafe mangan, dng, cobaIf, fa co fh ch fao cac dan xuaf
co ha m Iuo ng oxygen cao, fhuo ng duo c go I frn quc f Ia
Rubbonnes.
Co 3 IoaI Rubbonnes chinh, ung voI d oxy hoa khac bIf nhau
va phan bIf v chaf Iuo ng qua finh hoa fan cu a chung frong
nhIu dung mI khac nhau. Cac san pham nay dua foI vIc fm
oxygen gan vao cao su. No co duoI dang epoxy hay efher, k dn
Ia chuc ruou; s nhom dInh chuc aIdehyde hay cefone va acId |fu
do hay esfer hoa) fh if hon va nguoI fa chI fm fhay oxygen o
frang fhaI peroxIde con if hon nua.
Co ch fha nh Ia p duo c gIa fhIf Ia ca c nguyn fu carbon
mefhyIene fruoc fIn bI oxygen kich hoaf cho ra hydroperoxIde
so cap, ca c hydroperoxIde na y fIp fheo fIn frI n d I fha nh
nhom oxygen hoa |nhu hydroxyI hay carboxyI) va gIaI phong oxy~
gen hoaf dng, no se gan vao cac nI dI cho ra cac peroxIde hay
fhuong hon gay ra su phan caf chuI voI su fhanh Iap |o cac dau
cua doan) nhIu chuc khac nhau. Chang han fa co:
|dau hoa fhI bIu fhI nguyn fu hoaf dng)
CH
2
C CH
CH
3
CH
2
+ O
2
CH C CH
CH
3
CH
2
OOH
CH C CH
CH
3
CH
2
OOH
CH C CH
CH
3
CH
2
OH
+ O*
CH C CH
CH
3
CH
2
OH
+ O*
C C CH
CH
3
CH
2
O
O
+ HO
2
CH
2
C CH
CH
3
CH
2
+ 2O* C O
CH
3
CH
2
CH
2
Con co nhI u ca ch co fh co duoc, nhu su kf hop gIua haI
doan khac nhau qua su kf hop cua haI nhom hydroxyI. Toan b
*
*
*
126 CAO SU THIN NHIN
cac khao saf nay da dua ra mf quan nIm v finh phuc hop cua
cac hop chaf kha dI fu fao ra duoc va gIaI fhich cac kho khan gap
phaI o cuc nghIn cuu phan gIaI cac chaf oxy.
Cho cac dung dIch nuoc KMnO
4
, co nng d khac nhau fac
dung vo I mf dung dIch fefrachIoro carbon cao su, fa co ha ng
Ioaf chaf oxy hoa chua foI hon 20% oxygen, ma frang fhaI fhay
dI fuy fheo ham Iuong oxygen fu fh dac co finh dan hI yu cho
foI fh nhua hoa bf duoc. Nhung phan u ng hay con raf phuc fap;
Ia mf phan chaf sInh ra duoc fao boI chaf bao hoa va co oxygen
nhIu va mf phan duoc fao boI cac chuI Isoprene ngan van gIu
duoc d chua bao hoa cua chung.
Co kha nhIu khao saf fac dung cua acId peracefIc, hoac fruc
fIp, hoac dung nuoc oxy gIa |H
2
O
2
) co acId acefIc hIn dIn. Cac
chaf sInh ra fu phan ung co duoI dang bf frang, chua bao hoa
dI voI bromIne. Co cau cua chung van con chua bIf ro ; frong
khI do hnh nhu dng fhoI voI su fao Iap cac chuc ruou nhaf o cac
doan, cac chuc nay fIp do hau nhu bI esfer hoa hoan foan boI
acefIc cho ra mf acefafe cao su.
TraI IaI, fheo Purmerer, acId perbenzoIc phan ung cho ra mf
khI nhay mau frang, dI voI bromIne no fo ra no:
Phan ung cua ozone voI cao su cho ra cac peroxIde dac bIf:
ozonIde; mI phan fu O
3
gan vao mf nI dI. Ta da noI v cac
ozonIde nay o chuong fruoc do.
+ C H
5 6
C
O
O
OH
+ C H
5 6
COOH
O
Hydrocarbon
ethylene
Acid perbenzoic
Acid benzoic
Epoxycarbon
CAO SU THIN NHIN 127
M f s chaf oxy ho a nhu peroxIde benzoyI, nIfrobenzene,
chIoranII co fac dung nhu Ia Iuu hoa cao su ma fa se d cap frong
chuong Iuu hoa. Nhung chaf oxy hoa khac ma fac dung cua chung
voI cao su fh chua duoc khao saf fuong fan.
AcId nIfrIc dam dac phan ung manh IIf voI cao su fao ra mf
dung dIch, pha Ioang voI nuoc cho ra mf chaf kf fua mau vang.
Chaf sInh ra nay khng bn, co fhanh phan chua dInh ro.
Tac dung cua cac nIfrogen oxy da duoc nhIu nguoI nghIn
cuu, cung cho kf qua kha phu hop. Mf cach fng quaf, voI su
gan nIfrogen va oxygen se co su phan huy phan fu raf Ion. Mf s
chaf sInh ra duo c u ng vo I cng fhu c C
10
H
16
N
2
O
3
, C
10
H
16
N
2
O
4,
C
10
H
16
N
2
O
6
, |fruong hop cua N
2
O
3
hay N
2
O
4
).
Cac hop chaf nIfro hoa cung co phan ung voI cao su. Truong
hop cua nIfrosobenzene |nghIn cuu nhIu nhaf), phan ung xay
ra fheo Iuoc d sau day:
+ 2C
6
H NO
5
C
6
H
5
N O
+ C
6
H NHOOH
5
C H
5 6
NH OH + C H
5 6
NO C H
5 6
N
O
C H
5 6
N
H
128 CAO SU THIN NHIN
Nhu vay d co mf phan fu nIfrosobenzene gan mI nhom Iso~
prene, can phaI dung foI 3 phan fu nIfrosobenzene.
Pha n ung cung xay ra voI o~, m~ va p~nIfrosofoIuene, voI esfer
cua acId o~nIfrosobenzoIc va cac baz nIfro hoa. TraI IaI, phan ung
khng xay ra voI nIfrosophenoI.
TefranIfromefhane Ia m f chaf phan ung cu a cac nI dI aIken
|hay oIefIn). VoI hydrocarbon chua no, no cho cac hop chaf c ng co
fh phan fich d dang. Vo I dung dIch cao su mefhyIcycIohexan, no
cho ra m f san pham cng hau nhu khng ma u.
Tac dung cua fefranIfromefhane voI cao su fheo Iy fhuyf;
Chaf sInh ra nay bn, ca dn o 60 d chan khng. Tuy fheo cao
su va fuy fheo dIu kIn ch fao, fI s phan fu fefranIfromefhane
frn nhom Isoprene bIn dI fu 1/4 foI 1/6. Cac hop chaf nay Iam
bay mau nuoc bromIne chung fo chung chua bao hoa.
u rang co mf s chaf khac co fh co kha nang gan vao cao su
qua phan ung cng, nhung fa chI co fh d cap foI mf s fhi du
ma fhI.
AnhydrIde suIfurous hoa hop voI cao su o dang dung dIch cho
ra mf s chaf van con finh dan hI hay cung fuy fheo ham Iuong
Iuu huynh; ban chaf cua dung mI anh huong raf nhIu foI van
fc cua phan ung. Xu Iy qua mf dung dIch kIm, cac dan xuaf
nay se fro nn fan duoc frong nuoc. Ta cung co fh co duoc cao
NO
2
C + O N
2
NO
2
NO
2
NO
2
C(NO )
2 23
CAO SU THIN NHIN 129
su suIfonIc ho a co phan fu khI cao, fan frong nuo c ba ng ca ch cho
fhm va o dung dIch cao su~efher |d.d. da m da c) acId chIorosuIfonIc.
Thuc hIn phan ung o O
0
C khng co oxygen va anh sang hIn
huu, fhIocyanogen phan ung voI cao su o dang dung dIch, cho ra
mf san pham cng ung voI fhanh phan:
. . . C
5
H
8
|SCN)
2
. . .
Phan u ng c ng cu a fhIoacId xa y ra m f ca ch fuong dI d
dang. VoI acId fhIoacefIc, can phaI chIu sang frong nhIu gIo voI
den hoI fhuy ngan dung dIch cao su benzene va acId duoc chua
frong mf ng Pyrex kin mIng. Ta co duoc mf chaf no, gIng
nhu cao su fhuan ban dau. ThIoacefafe cao su nay ung voI:
CH
3
. . . CH
2
C
_
CH
2
CH
2
. . .
SCOCH
3
nu fa fhuy gIa I frong dung dIch benzene, no cho ra mf chaf
cung, co soI, do Ia mf mercapfan cao su co fhanh phan:
... ...
Tac dung cua acId hypochIorous voI cao su Ia dI fuong cua
nhung cuc khao cuu kha quan frong.
Cho acId hypochIorous pha n u ng vo I Iafex, fa se co duo c m f chaf
b f khng fan, ma u va ng, u ng vo I dan xuaf c ng |C
5
H
8
CIOH)
n
chu a fo I 29,4% chIorIne. TI I 29,4% chIorIne na y u ng vo I m f phan
fu HOCI ga n II n va o m I nho m Isoprene. Ta c dung cua acId hy~
pochIorous vo I ca c dung dIch cao su fhuo ng cho ra ca c chaf co chu a
hon 29,4% chIorIne. Co cau cu a ca c ho p chaf kha c nhau na y chua
duo c nghIn cu u fhm va chua co m f u ng du ng na o frn fhu c f.
CH
2
CH
3
CH CH
2 2
C
SH
130 CAO SU THIN NHIN
AIdehyde co fh phan ung voI cao su cho ra san pham cng.
Cha ng ha n KIrchhof da ch duo c mf chaf b f ma ng goI Ia
formoIIfe cao su: xu Iy dung dIch cao su benzene voI acId suIfu~
rIc dam dac, k do cho dung dIch formaIdehyde 40% vao.
Ta da bIf phenoI hay amIne co fh gan vao cao su qua phan
ung IrIedeI va Craffs nhu fh nao. Ta cung co fh ngung fu cac
hydrocarbon phuong huong, acId beo, acId chIorIne hydrIde,v.v...
Iam vIc o dIu kIn da dInh ro, fa cung co fh gan cac nhom
benzyIIdIene vao cao su: cho chIorobenzyI vao mf dung dIch cao
su fefrachIoro carbon va rof nhanh chIorIde nhm |AICI
3
) nhu
fuong cung dung mI vao; phan ung xay ra du dI co acId chIo~
rIne hydrIde fhoa f ra va cuI cu ng fa duo c mf chaf v dInh
hnh, gIo n, co ma u fra ng. uo I fa c du ng cu a chIorIde nhm,
chIorobenzyI cho ra chIorodIbenzyI, chIorodIbenzyI phan ung voI
cao su chIorIne hydrIde fao boI acId chIorIne hydrIde gan vao cao
su; do do fa se co:
Cac nhom mefhyIene cua chaf Iong cuI nay con co fh phan
u ng vo I chIorobenzyI hay chIorodIbenzyI cho ra ca c dan xuaf
khac, nhaf Ia ho p chaf co cng fhuc nguyn |C
26
H
26
)
n
u ng vo I
phan ung cua 3 phan fu chIorobenzyI voI 1 nhom Isoprene.
Ta dua fac dung cua hop chaf efhyIene vao phan nay v mf
maf no gm co cac don phan fu vInyIIc co fh gan vao cao su vua
fu poIymer hoa cho ra cac chuI daI o chung quanh, dn nI co
CH CH
2 CH
CH
2
CH
3
C
Cl H
CH
C H
5 6
CH
Cl
C H
5 6
H
CH
2
CH
2
C
CH
3
CH
C H
5 6
CH
C H
5 6
...
... ...
...
CAO SU THIN NHIN 131
cau co kha c bI f nhI u vo I co cau cu a nhI u da n xuaf kha c ma fa da
kha o cu u fruo c do ; ma f kha c, pha n u ng na y fhaf su dua fo I duo c cao
su bIn d I ma nga y nay nguo I fa go I Ia cao su ghe p |cao su greffe ).
Truoc fIn fa khao saf fruong hop cua aIhydrIde maIeIc va cac
hop chaf fuong fu.
acon va Iarmer da chung mInh Ia nung nong mf dung dIch
cao su benzene hay cao su foIuene voI anhydrIde maIeIc co per~
oxIde benzoyI hIn huu, fa se co duoc mf s chaf soI hay chaf
nhua cung gIon van con cao su finh, fu y fheo fI I anhydrIde
maIeIc. CIa fhIf Ia anhydrIde gan vao haI nI dI o gan nhau cua
cung mf phan fu cao su:
Hoac anhydrIde gan vao haI nI dI fhuc haI doan xa nhau
hon cu a cu ng mf phan fu hoac ga n va o haI nI dI fhuc haI
phan fu khac nhau, nhu fh cho ra cac vong phuc hop hon hay
cau IIn phan fu.
K do, VIn Cao su Phap frIn khaI phan ung voI nhIu dan
xuaf efhyIene kha c va cung da chu ng mInh co fh fra nh dung
peroxIde va ch fao duoc chaf hoa fan, o nghIn cuu chu yu voI
N~mefhyI ImIde maIeIc. Trong
fruong hop nay su gan vao khng
xay ra o cac nI dI cua cao su ma
Ia o ca c nguyn fu carbon
~mefhyIene cu a no , nhu va y
cng fhuc Ia:
CH
CO
CH
CO
O
CH
CO
CH
CO
O
CH
CO
CH
CO
O
CO
CH
CO
N
CH
3
CH
2
CO
CH
CO
N
CH
3
CH
2
132 CAO SU THIN NHIN
VIn Cao su Phap cu ng cho bIf phan ung co fh fhuc hIn
duoc o fh khI, qua vIc nhI can don gIan hoac su nung nong co
chaf xuc fac fhich hop hIn huu; Rubber~SfIchfIng fIp do chung
mInh khng can phaI dung chaf xuc fac, voI dIu kIn Ia nung
nong In foI 150~200
0
C frong chan khng.
uong nhIn nguo I fa cu ng nghI dn cac hop chaf efhyIene hoaf
d ng khac, nhaf Ia nhung chaf co fh poIymer hoa duo c nhu Ia
chaf don phan vInyIIc. VIc poIymer hoa ca c hop chaf nay chI dua
foI kf qua fhaf vo ng. Ma I cho foI nam 1941, VIn Cao su Phap fm
fhay ca c ho p chaf Ioa I nay nhu acryIonIfrIIe, sfyroIene, esfer
acryIIc, o dIu kIn na o do co fh ga n cac nhom vao hydrocarbon
cao su khI kf ho p voI Iafex. Su ho a ho p nay cu ng co fh xa y ra
duo c qua su nhI ca n, nhu fruong hop anhydrIde maIeIc.
Su hoa hop gIua cao su va cac hop chaf efhyIene hoaf dng co
ve nhu Ia mf hIn fuong fng quaf, co fh fhuc hIn IoaI phan
ung nay o cac dIu kIn van dung fheo fhuong I khac nhau, fuc
Ia o dang dung dIch, o da ng khI hay dang nhu fuong.
Tu do, phan u ng fro fhanh dI fuong nghIn cuu raf quan fro ng
da c bI f nhaf Ia o ca c pho ng fhi nghI m cu a rIfIsh Rubber
Producers Research AssocIafIon. Nhung o day chung fa chI nhan
dInh f ng qua f v van d nay |fa se noI fIp frong chuong khac).
Theo nguyn fac, fa cho fac dung voI mf chaf xuc fac d gay
poIymer hoa chaf don phan, dng fhoI gan vao cao su. Nhu vay
fheo dIu kIn Iam vIc co anh huong foI fc d fuan fu poIymer
hoa va quI frnh gan vao, fa nhan fhay co fh co duoc 3 IoaI kIu
san pham nhu Iuoc d sau day:
Kieu 1
Cao su
Polymer
Kieu 2
CAO SU THIN NHIN 133
KIu 1 Ia mf hn hop don gIan cao su va poIymer. O kIu 2,
cao su can fro poIymer hoa va chaf don phan fu gan vao cao su
fheo fung phan fu rIng Ie. O IoaI kIu 3, phan ung dua foI fhanh
Iap nhanh bn ngan hay daI; chinh kIu nay ma nguoI fa gIa fhIf
co IoI fhaf su nhIu nhaf.
Ca c kha o cu u fuo ng fa n nhu va y Ia du a va o ky fhua f poIymer ho a
va du a va o su xa c dInh co cau phan fu cu a nhu ng chaf fa o fha nh.
V dIm fhu nhaf, fruoc khI dua monomer if fan frong cao su
vao Iafex fh chInh pH dn frI s fhich hop nu h xuc fac dung
co hoaf finh nhay voI amonIac fu do |hay voI Ion amonIum) hoac
phaI fhuc hIn frong mI fruong khi fro nu fruong hop h fhng
xuc fac su dung nhay voI oxygen. Su hIn dIn cua cao su co fac
dung Iam cham if nhIu foI su poIymer hoa cua chaf don phan.
PhaI franh dung du chaf hoaf dng b maf d chaf monomer moI
co fh ngam vao fIu cau cao su va nhu vay moI phan ung duoc
voI cao su. Vo I mefhacryIafe, h xu c fa c duoc gIoI fhIu |hoaf
finh khng bI fac kich boI amonIac va chI fac kich raf if boI khi
froI) Ia m f h n hop hydroperoxIde ferfbufyI va fefraefhyIene
penfamIne; voI sfyroIene, h xuc fac cung nhu fh voI dIu kIn
cu ng pha I cho vao mf chaf n dInh khng Ion ho a duoc. Vo I
acryIonIfrIIe va chIorovInyIIdene, fang hoa f hydroperoxIde
ferfbufyI bang mf h fhng dIhydroxyacefone saf Ia fhich hop.
V su phan gIaI cac chaf fao fhanh, chu yu no duoc dua vao
qua frnh phan doan bang dung mI gIup fach cao su chua bIn
finh ra cao su ghep va poIymer fu do. phan Iy poIymer fao
Kieu 3
134 CAO SU THIN NHIN
fhanh o ngoaI fIu cau Iafex, fa ap dung phuong phap kem hoa
IIn fuc moI co IoI |IoI dung su khac bIf cua fI frong va co haf
cua cac phan fu). NghIn cuu nhIu doan khac nhau va phan fu
khI cua chung chung fo cac chuI ghep |greffees) fhuong nhaf
du co phan fu khI fuong duong voI phan fu khI ma poIymer
da co |nu no duoc fao fhanh voI finh cach dc Iap), phan fu khI
cua chung daf fu 100.000 dn 400.000.
Cao su bIn finh |modIfIe) co duoc, co ve nhu Ia nguyn IIu
moI co ung dung ky fhuaf huu ich. Ta se noI dn fhanh phan va
dac finh cua cao su bIn finh o mf phan dac bIf khac.
KhI cao su chIu mf xu Iy nao do, fa nhan fhay d nhof dung
dIch cua no gIam xung raf Ion; fuc mun no I co su phan caf
phan fu daI fhanh nhung doan ngan hon. o do nguoI fa goI co
su khu poIymer hoa |depoIymerIsafIon); fhuc ra, cac phan fu
du Ia frung fam cua su oxy hoa va dI khI cua su dng phan hoa.
Vay fa co fh goI Ia su phan huy.
Cao su chIu fac dung cua nhIf se baf dau mm ra, k do bIn
dI fhanh mf chaf nhu dau mau nau raf nhay, Iam nguI khng
fh dac IaI duoc. Co fh no I cao su bI nhIf phan |vao khoa ng
300
0
C dn 350
0
C) cho ra Isoprene, dIpenfene va cac hydrocarbon
co d sI cao, nhaf Ia duoc fao boI ferpene:
cao su
isoprene
CAO SU THIN NHIN 135
NguoI fa fhua nhan chuI bI phan caf fhanh nhung doan nho
vo I su xuaf hIn cua cac nI dI. Nhung ca c dIene fha nh Iap
nhu fh du raf hoaf dng va fu hoa hop voI nhau cho ra cac hop
chaf phuc fap.
NhIf phan cao su da duoc nhIu nha khao cuu fhuc hIn vao
fhoI ky ma con nguoI chuyn fam xac dInh co cau cua hydrocar~
bon nay. Tuy nhIn, fI I Isoprene o san pham chung caf IaI Ia
fhap: cha ng han 5% fheo ouchardaf, 3% fheo HarrIes hay
SfaudInger. Can day, nguoI fa da fm duoc cach fang nang suaf
Isoprene In; daf duoc frI s fu 50% dn 60% bang cach cho cao
su bI nhI f phan duoI dang phan fu nho o nhIf d 700
0
C dn
800
0
C, vu a fIp xu c voI m f khI kIm IoaI co b ma f rng Io n,
duoc fao boI maf dng hay nIckeI chang han, va vua ruf Iay san
pham fao ra duoc nho mf Iung khi fro.
Ta cung fhuc hIn nhIf phan cao su bang cach cho phan ung
voI chIorIde nhm hIn dIn. NhIf phan xay ra o nhIf d fhap
khng co Isoprene fao ra. Ta co duoc cac hydrocarbon nhe da bao
hoa, co finh chaf nhu xang va dau nang, chu yu da bao hoa. Cac
sa n pha m na y d u gIa u hydrocarbon vo ng, nhaf Ia da n xuaf
cycIohexan.
Ta cung bIf su phan fich cao su hydrogen hoa cho ra cac san
pham huy fuong dI bn, v chung khng chua qua mf nI dI.
Iu nay gIaI fhich v sao ma con nguoI co y dInh ch fao dau
fron va xang fu cao su.
Tac du ng cu a oxygen frong khng khi vo I cao su Ia nga u nhIn,
no Ia nguyn nhan cu a su fha nh Iap cao su soI. Su phan hu y boI
oxygen duoc fm fhay frong mo I fIn frnh nghIn cu u cao su va
dac bIf bIu I qua nng d oxygen cu c fhap. Cao su chIu su fu
oxy hoa fruoc fIn qua su fhanh Ia p peroxIde ma cac hIu qua
phan hu y du khng phu hop vo I Iuo ng oxygen ban dau.
136 CAO SU THIN NHIN
Tac dung cua oxygen con fham gIa vao hIn fuong deo hoa va
Iao hoa, fa se d cap o chuong khac.
Tng quaf, cao su sng duoc nhI can o may can se maf dI finh
dan hI cua no va fro nn deo |chinh cao su hoa deo moI co fh
cho cac hoa chaf phu gIa vao duoc va dInh hnh duoc). Oxygen
phan caf phan fu cao su gay ra su deo hoa, chung mInh qua fhuc
nghIm nhI can frong mI fruong khi fro, cao su khng hoa deo.
Oxygen con anh huo ng dn hI n fuong cha y nhu a cua cao su
sng, cao su fro nn dinh va nhay nhop.
Sau hf, cao su da Iuu hoa bnh fhuong bI gIam dan finh chaf
co Iy cua no va fro fha nh v dung; do Ia hIn fuong Iao hoa.
Nguyn nhan cu a su Iao hoa nay Ia su fu oxy ho a: chI can 1% oxy~
gen |finh fheo frong khI) gan vao cao su du Iam cho no fro nn
v dung hoan foan. HIn nay d Iam cham su Iao hoa nay, fa su
dung chaf goI Ia chaf khang oxygen |anfIoxygen, anfIoxIdanf) ma
fa se d cap o chuong "Oxy hoa va Iao hoa cao su fhIn nhIn va
chuong Chaf phong Iao.
Nu fac dung cua oxygen bnh fhuong bIu hIn qua su phan
huy phan fu cao su, fh no co fh dua foI hIn fuong nghIch dao,
o dIu kIn dac bIf nao do, fuc Ia hIn fuong fang phan fu khI,
ma sau day Ia vaI vi du:
~ Nu fa xu Iy |o dIu kIn nao do) Iafex voI quInone, ferrIcya~
nIde kaIIum, peroxIde benzoyI, fa se co duoc mf san pham co xu
huong fan va fruong no frong dung mI fhuong su dung.
~ Nu fa cho dung dIch cao su chIu fac dung phong dIn, frong
khi hydrogen |khng co oxygen), fa se fhay co su fang d nhof va
su gIa m d chua ba o hoa cua cao su; duoI fac dung cua fIa fu
ngoaI hay anh nang maf froI, dac bIf nhaf Ia khng co oxygen
hIn dIn, fa se fhay xu huong fro nn khng fan cua cao su
frong dung mI.
CAO SU THIN NHIN 137
HI n nay nguo I fa gIa I fhich |nhaf Ia gIa I fhich cu a
SfaudInger) cac hIn fuong nay qua su fhanh Iap cau IIn phan
fu, nho su khu hydrogen, hoac nho su fhanh Iap cau oxygen, hoac
nho su fhanh Iap fruc fIp cau nI boI hoaf finh cua cac nI dI
|xem gIa fhuyf v su fhanh Iap cau IIn phan fu).
Thuc ra, cac cau IIn phan fu nay phaI duoc xem nhu Ia hIn
fuong Iuu hoa hon Ia poIymer hoa fheo saf nghIa fu. Thuc f, su
Iuu hoa bIu hIn dung qua su chuyn dI fu finh chaf uu deo,
ung voI cao su fan duoc frong dung mI, dn finh chaf dan hI uu
vIf, ung voI cao su khng fan.
Ta bIf cao su fhIn nhIn, guffa percha va baIafa
|1)
co cung
cng fhu c nguyn |C
5
H
8
)
n
. Trong Iuc do chung Ia I co finh chaf
khac nhau ro rang va nguoI fa da chung mInh do Ia m f dng
phan Iap fh |dng phan cIs~frans hay dng phan hnh hoc).
NhIu phan ung cua cao su cung cho ra mf s san pham co
cung fhanh phan bach phan, nhung finh chaf IaI khac bIf nhau.
ac finh chu yu cua nhung chaf nay Ia co su gIam fhap d chua
bao hoa dang k, so voI cao su Iuc dau.
Su maf d chua no |bao hoa) nay duoc quI vao phan ung dng
hoan hoa Iam xuaf hIn cac nI nI nho vao cac nI dI, voI su
fhanh Iap vong nI IIn nhau qua chuI carbon. Ta go I nhu ng
chaf nhu fh Ia dan xuaf d ng hoa n hoa cua cao su hay don
gIan hon Ia cycIo ~ cao su; o mf s faI IIu nao do, fa cung gap
chu cao su dng phan hoa hay dng phan cao su, nhung khng
nn dung fu bIu fhI nay v co fh hIu Iam voI dng phan chaf
fhIn nhIn cu a cao su frong do khng co su d ng hoa n ho a.
|khng co phan ung kf vong).
1 Ta se noi v cht gutta percha va balata trong mt chng ring bit.
138 CAO SU THIN NHIN
Cao su co xu huong fu Iap vong raf manh va nhu da noI, fa
fhua nhan co cac phan ung phu bn canh phan ung chinh nhu
phan ung haIogen hoa, hydrogen hoa chang han.
Nu fa cho cao su fac dung voI nhIf ma khng dI foI phan huy
hoan foan, fa se co su bIn dI v cau fruc ung voI su fhanh Iap
cac san pham vong.
Nung nong cao su sng frong khi fro, fa fhay gan o frn 200
0
C,
no mm ra nhung chua chIu mf bIn dI quan frong v cau fruc
cua no; dac bIf d chua bao hoa cua no van y nguyn, nhung d
nhof cua dung dIch ha fhap fheo su gIam bof phan fu khI. O
frn 250
0
C, nguoc IaI co su fhay dI frIf d bIu I ra; da s nI
dI bIn maf cho ra mf poIycycIo cao su va n co n chu a va o
khoang m f nI dI cho mI 4 nho m Isoprene, nguoI fa dua ra
cng fhuc:
CH
2
CH
3
C CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
C CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
C CH
2
CH
2
CH
2
CH
C CH
2
Iu kIn ff nhaf d co su bIn dI Ia nung nong cham mf
dung dIch cao su efher o 250
0
C frong suf 2 ngay, duoI ap suaf.
Sau khI kf fu a bang ruou, fa se co mf chaf bf mau fra ng hoI
vang khng con gIng hoan foan nhu cao su nua. Cac dung dIch
cua no duoc bIu fhI dac finh qua d nhof fhap. Phan fu khI cua
no vao khoang 2.200 dn 2.500, dInh qua phep nghIm Ianh voI
dung mI Ia benzene.
Cho mf dung dIch cao su chIu fac du ng pho ng dIn o mf
dIn fruong xoay chIu cao ap va khng co oxygen hIn dIn, fa
se fhay co su bIn dI raf Ion cua cao su. Thuc hIn voI dung dIch
cao su fInh khIf va decahydronaphfhaIene, fa se co mf cycIo~
CH
2
CAO SU THIN NHIN 139
cao su mau hoI vang, hoa bf duoc, bIu hIn dac finh qua su ha
fhap d chua bao hoa, d nhof, d mm va phan fu khI.
Maf khac, nguoI fa nhan fhay fac dung phong dIn dung dIch
cao su benzene dua foI su poIymer hoa mf phan, bIu hIn qua
su fhanh Iap geI. Phan geI hoa nhu vay Ia duoc fao fu mf chaf
ban dan hI ma fhanh phan ba ch phan fuong ung voI fhanh phan
bach phan cu a Isoprene va d chua no duoc fm fhay Ia bI ha
fhap dI voI d chua no cua cao su ban dau.
Cac hoa chaf gay ra kf vong cao su noI chung Ia nhung hop
chaf co phan u ng acId hay co kha nang phong fhich acId duoI anh
huong nao do. Ta co fh phan fhanh 3 nhom chaf da duoc nghIn
cuu foI:
~ AcId suIfurIc va fng quaf hon, cac ho p chaf v co hay huu co
co cng fhuc R SO
2
X, frong do R Ia mf gc huu co hay mf
nhom hydroxyI va X Ia chIorIne hay mf nhom hydroxyI kha c;
nhu acId chIorosuIfonIc, chIorosuIfonyI, acId p~foIuene suIfonIc;
~ Ca c haIogenIde cu a va I kIm IoaI nao do va dan xuaf cu a
chung, nhaf Ia acId chIorosfannous va acId chIorosfannIc;
~ Cac hop chaf khac, nhu phenoI |fheo IIsher, phenoI kf hop
nhu Ia mf chaf xuc fac, v sau phan ung fa co fh fhu hI fron
ven) o frong acId, acId haIoacefIc, vaI dan xuaf haIogen cua bohr
|) hay cua phosphor |P)...
Cao su kf vong duoc ch fao fu nhung hop chaf k frn da co
nhung ung dung huu ich v cng nghIp; chang han nhu cac chaf
pha n u ng cu a nhom 1 da dua fo I ch fa o fhermoprene, nho m
fhu haI dua fo I co duo c chaf nhu a pIIoIIfe va pIIoform.
V co cau hoa hoc cua cac dan xuaf nay, nguoI fa dua ra nhIu
gIa fhuyf.
Truoc fIn gIa fhIf Ia haI daI phan fu Ian can fu bao hoa Ian
140 CAO SU THIN NHIN
nhau, Iuan phIn fa o fha nh ca c vo ng co 8 nguyn fu carbon:
NguoI fa cung dua ra cng fhuc khac voI vong hexacarbon do
haI daI phan fu Ian can fu bao hoa Ian nhau:
Hoac vong 6 nguyn fu carbon do mf daI phan fu fu bao hoa:
|hay con bIu fhI Ia:)
CH
3
CAO SU THIN NHIN 141
Nhung nguoI fa nhan fhay su maf d chua no fng quaf chI
vao khoang 50% dn 60%. NghIn cuu co ch phan ung, nguoI fa
dua ra Iuoc d nhu sau, maf mf nI dI frong haI nI dI:
Thuc ra, co cau co Ie con phuc fap hon nua, vaI doan phan fu
do fuong ung vo I m f frong haI Iuoc d nay, frong Iuc mf s
nhom Isoprene khac van khng dI.
Nung no ng cao su chIorIne hydrIde vo I baz huu co nhu anIIIne,
pyrIdIne hay pIperIdIne, fruoc fIn nguo I fa nhan fhay mf phan
acId chIorIne hydrIde bI fhaI fru. TIp do nguoI fa chung mInh
nung no ng cao su chIorIne hydrIde o 125

~ 145
0
C vo I pyrIdIne hay
pIperIdIne khan nuo c, su fhoaf hoI hydracId co fh Ia hoan foan. O
dI u kI n nay, su fhaI fru acId chIorIne hydrIde khng cho ra IaI
cao su ban da u, ma cho ra m f hydrocarbon mo I, m m hon va if
dan h I hon, HarrIes goI chaf chua ba o hoa na y Ia ~Iso cao su.
Qua nghIn cu u khu ozone ~Iso cao su, HarrIes chung mInh su
khu chIorIne hydrIde co fh xay ra fheo 3 cach khac nhau, khng
co su dI ch hay co su d I ch cua ca c nI dI, dI voI vI fri cu a nI
dI cao su chua xu Iy:
Cl
H
- HCl
(khong oi cho)
142 CAO SU THIN NHIN
o finh chua no cu a ~Iso cao su, fa Iuu ho a duoc vo I Iuu
huynh ngoaI finh co fh ga n Iay ozone, o fruong hop na y, san
pham Iuu hoa co duoc chI co finh bn daI cuc fhap. Cung boI dac
finh chua no, fa co fh gan bromIne vao ~Iso cao su frong chIo~
roform, cho ra cac dan xuaf cng khng bn. Sau hf, acId chIo~
rIne hydrIde co fh fu gan vao fro Ia I. Cao su chIorIne hydrIde
fao ra IaI nhu fh, nung nong voI pyrIdIne frong suf 4 gIo duoI
ap suaf, cung maf acId chIorIne hydrIde cua no cho ra mf khI
mm deo, mau fim sam, fan nhIu frong benzene; nhung voI ruou
cho kf fua khng hoan foan. Chaf nay duoc IIchfenberg goI Ia
~Iso cao su, van con co d chua no v qua fhuy gIaI, no cho ra
ozonIde, va duoI fa c dung cua bromIne, acId chIorIne hydrIde
hay acId nIfrIc, no fu bIn fh fhanh chaf dac chua ro duoc. ~Iso
cao su duo c bIf fo I if hon dng phan nhI u, boI kho khan
chinh v fInh khIf hoa.
KhI cho m f da n xuaf hydrohaIogen ho a cu a cao su chIu fa c du ng
vo I bf ke m |Zn), no se maf dI haIogen cu a no d bIn d I fhanh m f
sa n pham vo ng frong do co xuaf hI n fro Ia I m f s nI dI.
Chinh SfaudInger va dng su da nghIn cuu phan u ng nay
nhIu nhaf. Ho chung mInh xu Iy cao su chIorIne hydrIde hoa voI
bf kem frong foIuene sI, suf nhIu ngay, se co duoc mf cycIo
cao su co fh kf fua duoc bang ruou. Chaf dng phan nay duoc
goI Ia monocycIo cao su co d chua no kem hon d chua no cua
cao su Ia phan nua.
Cl
H
- HCl
Cl
H
- HCl
(o i cho)
(o i cho)
CAO SU THIN NHIN 143
Thuc hI n pha n u ng vo I b f ke m, gIa I pho ng khi hydrogen
chIorIde fa se co duoc poIycycIo cao su van con co d chua bao
hoa, ung voI mf nI dI cho 4 nhom Isoprene:
Cl
H
- 2HCl
Cl
H
+Zn
dua foI cng fhuc:
monocyclo cao su
Cl
+ HCl
monocyclo cao su chlorine hydride hoa
+ Zn
- HCl
Cl
polycyclo cao su
Chu y Ia cau fruc cuI nay |poIycycIo cao su) gIng y nhu cau
fruc ma fa da noI foI frong fruong hop su kf vong boI nhIf.
144 CAO SU THIN NHIN
...
~ Tac dung cua baz voI cao su chIorIne hoa.
Tac dung cua cac baz huu co nhu pyrIdIne hay pIperIdIne voI
dung dIch cao su chIorIne hoa cung gay ra bIn dI cao su chIo~
rIne hoa fua nhu fruong hop cao su chIorIne hydrIde hoa, co dI
kem fheo su gIam bof ham Iuong chIorIne, geI hoa dung dIch va
fhay dI Iy finh.
NguoI fa chua cho co cau cua cac dan xuaf co duoc nhu fh.
Tuy nhIn, su fhaI fru haIogen cung khng nhIu nhu fruong hop
cu a cao su chIorIne hydrIde hoa va du a va o cng fhuc cao su
chIorIne hoa da dua ra fruoc do, gIaI doan khu chIorIne hydrIde
co fh Ia fheo Iuoc d sau:
CH
3
C Cl
C
Cl
H
C
Cl
H
C
Cl
C
CH
3
H C Cl
C
H H
Cl Cl
C
H H
Cl Cl
CH
3
C Cl
C
Cl
H
C
Cl
H
C
Cl
C
CH
3
H C Cl
C C
CH
3
Cl
H
Cl
H
Cl CH
3
Cl
H
Cl Cl
CH
3
Cl
H
Cl
H
Cl CH
3
Cl
H
Cl
H
Cl
- HCl
...
CAO SU THIN NHIN 145
CHNG V
LY TNH CUA CAO SU
Tnh cht trc tip cua cao su sng nh tnh cht bn ngoai:
s hin hu cua mc, tnh chay nha dnh, kh (hay m),
sach...; va tnh cht bn trong: deo Mooney, kha nng lu
hoa... ta se cp chng khac.
Ta a khao sat hoa tnh cua cao su thin nhin va by gi ta
tip tuc khao sat ly tnh cua no, la tnh cht c ban cua cao su.
Trong qua trnh bin i thanh vt dung ch bin, cao su hu
nh bao gi cung phai trai qua x ly bin i tnh cht cua no, o
la s lu hoa.
Theo ngha n gian nht, lu hoa la cho vao cao su mt t l
lu huynh nao o (nhi can) va thc hin hoa hp chung bng
cach nung nong hn hp mt nhit va trong mt thi gian
thch hp. Ngay nay ta con cho vao cao su hp cht hu c goi la
cht gia tc (accelerateur, accelerator) lu hoa co tac dung i la
giam thi gian nung nong rt nhiu va cai thin vai tnh cht
cua san phm lu hoa c.
Ta se khao sat lu hoa cao su thin nhin chng VI. im
duy nht cn cp y la s bin i trit ma cao su phai
chu trong tin trnh lu hoa. Trc khi lu hoa, cao su la mt
cht co tnh deo chim u th hay tri hn tnh an hi, nht la
luc no a trai qua x ly c hoc cn thit cho cac cht phu gia
vao c (cng oan deo hoa). Sau khi lu hoa, trai lai chnh
146 CAO SU THIN NHIN
tnh an hi lai tr nn u th hn tnh deo (tuy nhin tnh deo
khng phai hoan toan bin mt).
Nh vy ta cn tm nhng s khac bi t gia ly tnh cao su
trc khi lu hoa va ly tnh cua cung cao su nay sau khi lu hoa.
Tht th, khi noi ly tnh cua mt cao su ta phai hoi ly tnh cua
cao su trang thai nao, o la nguyn nhn ta cp ly tnh ng
thi trong trng hp cao su sng va trng hp cao su lu hoa
chng nay.
Nghin cu ly tnh cua cao su ngi ta a ra bang kt qua
nh sau (bang V.1), cac tr s ghi trong bang khng c xem la
hng s vt ly tuyt i.
Hng s n v H s Cao su Cao su Cao su Ebonite
tinh th lu hoa 32% S
khit loai mm
2% S
mt s Angstrom a = 8,54 0,05
cp (A
0
) b = 8,20 0,05
c = 12,65 0,05
( ) = 83
0
20'
t g/cm
3
0,906 0,911 0,923 1,173
tro ng (D)
dD g/cm
3
/
0
C x 10
6
595 620 611 241
dT
j/s/cm/
0
C x 10
6
1340 1430
b
1625
a
dn (cal/s/cm/
0
C) 320 342
b
388
a
nhit
t nhit J/g/
0
C 1,880 2,14
c
1,43
c
(C
p
...) (cal/g/
0
C) 0,449 0,510
c
0,341
c
dC
p
J/g/
0
C
2
x 10
3
5,0
dT (cal/g/
0
C
2
) x 10
3
1,2
Nhit J/g 16,7
chay (cal/g) 3,99
11
0
C
CAO SU THIN NHIN 147
Nhit J/g x 10
3
45,25 44,45 33,11
chay (cal/g) x 10
3
10,82 10,63 7,92
ch s 1,519 1,519
d
1,5264 1,6
a
khu c
xa (nD)
d
nD
1/
0
C x 10
6
350 350
d
350
dT
khuch 0,033
tan n
4861
n
6563
1/bar x 10
6
53,7 51,0 24,3
nen ep
1 dV
V
.
dP
d (1 dV) 1/bar/
0
C x 10
9
260 262 110
dT (VdP)
h s 0,5
b
0,2
Poisson
( dan
< 300%)
v n tc (v) m/s 37
a
1560
a
(met/giy)
dV m/s/
0
C 0,244
a
dT
hng s 2,37 2,45 2,68 2,82
cach
in (
1.000
chu ky/
giy)
dn ohm/cm x 10
18
23 420 13 15
in
a: thanh phn cha ch ro, b: hn hp co cha cht gia tc lu hoa, c: tr s
trung bnh gia 25
0
C va 175
0
C, d: cung tr s vi tr s cua cao su tinh
khit v s tinh khit hoa co hiu qua khng ang k v quang hoc.
Ta co th khao sat toan b ly tnh, nhng y ta ch khao sat
tnh cht c bit nht ma thi. Trong cac tnh cht vt ly cua
148 CAO SU THIN NHIN
cao su, tnh quan trong nht la tnh an hi khac thng cua no,
tc la tnh ma no co kha nng chu c bin dang rt ln va sau
o tr v dang ban u cua no mt cach d dang.
Ngi ta tin hanh khao sat cao su chu ng nh th nao khi
no b bin dang. Nh vy vn trc ht c t ra la se chon
kiu bin dang c chp nhn, v cao su co th cho bin dang
theo nhiu cach khac nhau nh keo dai, nen ep, un gp, xon,
v.v...
Trn thc t ngi ta thng chon li keo dai. Kiu bin dang
nay c chon trc tin v no thch hp vi nghin cu cac yu
t trang thai thun tuy, tc la yu t phu tham gia vao rt t;
k o v no giup o c lc tac dung va hiu qua cua lc mt
cach thun li va kt qua o co th ghi thanh th d dang.
Th nghim keo dan vn la keo dai cac mu cao su bng mt
ng lc k vi mt vn tc dan u va ghi kt qua tr s lc tac
dung vao mu th cung nh dan dai. Hnh dang va kch c
cua mu th va ng lc c s dung ta se noi mt chng
khac.
Nu mun khao sat th nghim nay cho chnh xac, ta cn o
lc va dan kha nhanh, o la phng phap v sao ngay nay
ngi ta dung cac ng lc k ph thng co ghi th; ngoai ra
no con giup cho ta thc hin o c mt cach lin tuc. Nh th
kt qua la m t th ma ng biu di n v i dan la tru c
hoanh va lc keo la truc tung.
ng nhin o nh th, tr s co c khng phai la tuyt
i, nhng muc tiu cua ta la so sanh tm nhng ng im
hay d im cua cac ng biu din.
Nh vy nhng ng biu din khac nhau co c, phai c
i chiu vi nhau va chnh v th ta khng th dung tng lc
CAO SU THIN NHIN 149
(lc chung) tac dung vao mu th, tr phi dung mu th lun
lun co mt ct tht bng nhau; ma thc hin mt ct cua cac
mu th bng nhau tuyt i khng phai la d va khng bao gi
lam c. Nh vy ta phai thay th tng lc bng lc tac dung
vao n v mt ct (hay mi mt mt ct). iu kin nay, cac
ln o a c cac mu th co m t c t kha c nhau phai c i
chiu, gii han nao o.
Theo ly thuyt, s tnh toan lc tac dung vao n v b mt
nay phai thc hin chp nhoang, bi v mt ct lun lun b giam
ln lt theo dan tng. Trn thc hanh, ngi ta ng y t
lc keo mt ct thng goc cua mu th ban u.
tranh moi m h v sau ta goi charge (lc u) la thng
s cua tng lc tac dung vao mu th va mt ct ban u cua
mu th va tension (lc cng) thng s cua cung tng lc va
mt ct cua mu th c xet ti ngay tc thi.
Ta co th lp mt bai toan rt n gian co s tng quan gia
lc cng va lc u, vi iu kin la tha nhn th tch cua mu
th vn khng i trong luc dan cng (thc ra co thay i mt t).
Goi C la lc u, T la lc cng, K la tng lc tac dung vao
mu th, S la mt ct ban u cua mu th va S mt ct cua
mu th khi chiu dai cua no hn chiu dai ban u L la L di
tac dung cua tng lc K, tc la S la mt ct cua mu th chiu
dai L + L.
Ta co: K K T S
C = va T = , hay =
S S C S'
Gia s th tch vn khng i, ta co:
S x L = S (L + L)
hay:
S L + L L
= = 1 +
S' L L
150 CAO SU THIN NHIN
Nh vy h thc lin lac gia lc cng va lc u la:
T L
= 1 +
C L
L
hay T = C(1 +
L
Trong trng hp cao su, tr s co th tr nn rt ln, do
o lc cng se cao hn lc u rt nhiu.
V i m t ng l c k, ta ghi c ng bi u di n cu a m t m u
cao su lu ho a thu n tu y cao su
(1)
nh hnh V.1. Nhng ng bi u
di n co da ng tng t v i ng bi u di n cao su sng (hnh V. 3)
ch khac i m tr s cu a l c thp hn i v i cu ng m t da n.
Theo nh ngha a cho, m t ng bi u di n nh th la
ng biu di n l c u da n. Ta co th i thanh ng
biu din lc cng dan nh hnh V. 2:
1. Hn hp cao su lu hoa cao su thun tuy la hn hp ch co cha cac hoa cht cn thit
cho lu hoa, ngoai cao su ra (tc la hn hp ch gm: cao su, lu huynh va cht gia tc
lu hoa) ma khng co cht phu gia nao khac.
100
200 400 600 800 1000
1000
1500
o da n %
2000
100
200 400 600 800 1000
200
300
o dan %
L
L
( ) ( )
CAO SU THIN NHIN 151
So sanh hai ng biu din v i nhau ta thy tr s lc cng i
ti t ln cao ti 2.000 kg/cm
2
n 2.400 kg/cm
2
so vi 250 kg/
cm
2
n 300 kg/cm
2
cua lc u.
Ngoai s khac bit nay ra, khac bit chu yu ma ta nhn thy
la ng biu din lc u co un cong trong khi ng biu
din lc cng lai khng co.
Tom lai, t y v sau ta ch noi ti ng biu din lc u
ma thi, o la ng biu din c dung duy nht trn thc t,
va ta goi o la lc keo dan hay sc chu keo t.
Sau khi nh ro iu kin th nghim keo dai cao su, ta tin
hanh nghin cu th nghim nay.
Nh a no i, cao su sng th kem an hi hn cao su a lu
hoa. S phn bit nay ch co tnh cach t ng qua t, ta cn phai
khao sat ky hn na.
Trc ht, kho khn u tin la nh ngha cao su sng va cao
su lu hoa. ng nhin hai danh t nay u co y ngha nh ro
ring; nhng nu ta tach chung ra, chung co y ngha m h (tc
la ta ch goi cao su thi).
Cao su sng hin hu di mt s ln hnh thc nh t xng
khoi, crpe, cac loai cao su th phm (mu chen, mu dy...). Tt
ca cac dang nay u la cao su sng, nhng cht lng cao su lai
thay i tuy theo loai; va trong moi trng hp no a c x ly
cng nghip va t nhiu a anh hng ti ly tnh cua no.
Bn ca nh i u o , cao su lu ho a la i co tha nh ph n rt bin thin
theo ho a cht ma ta nh i tr n va o bin i tnh cht cu a no .
Tuy nhin, s kho khn tm nh ngha tng thch nay a
khng gy tr ngai v nhn nh: nu ta so sanh mt mu cao su
sng nao o vi mt mu cao su lu hoa nao o qua s bin dang
nh keo dai chng han, ta nhn thy mu cao su sng khi ngng
keo (tc la bung ra) se tr v dang ban u cua no kem nhanh
va kem y u hn trng hp cua cao su lu hoa.
152 CAO SU THIN NHIN
Ta cung cn noi ti mt trng hp ma khac bit nay tr nn
rt nho, o la trng hp cua cao su sng cha qua x ly c hoc
hay hoa hoc nao, nh cao su co c t cach cho latex bay hi
nc n thun. iu kin bnh thng, ta se thy cao su sng
nay cung co tnh an hi nh la cao su lu hoa.
Cac cuc khao sat cua Jean Le Bras va nhiu nha nghin cu
cao su trn th gii a ra nhng s khac bit gia cao su sng
va cao su lu hoa xut hin ro rt hn, nht la xet cac yu t anh
hng ti cuc th nghim keo dai nh nhit va vn tc dan
cng:
Nu lam lanh cao su sng di nhit bnh thng, ta se
thy sc chu keo dan cua no tng ln, tc la phai dung ti mt
lc keo ln hn cho mu cao su dan ti mt dan a nh
hoc cho no t. ng thi dan cua mu th b giam xung
rt nhiu va nu ta lam lanh xung di 80
0
C, cao su se hoan
toan mt ht tnh dan cng. Ta noi no a b .
Ngc la i, nu nng cao nhi t cu a m u cao su ln trn
nhit bnh thng, ta se thy sc chu keo cua no giam xung
rt nhanh, trong luc dan t tng ln.
Sau y la bang kt qua th nghim cua cao su sng (bang
V.2) va cua cao su lu hoa (bang V.3):
Nhit Sc chu keo dan dan
(
0
C) (kg/cm
2
) (%)
-185 536 0
-80 380 50
0 88 1000
20 31,7 1.250
40 19 1.450
60 11,2 1.800
80 5
CAO SU THIN NHIN 153
Nhng con s trong bang ch co muc ch duy nht la
giup ta anh gia tm quan trong cua s thay i nay ma thi.
Nhit Sc chu keo dan dan
(
0
C) (kg/cm
2
) (%)
-70 382 0
-40 284 680
-20 262 710
0 242 730
20 233 770
60 211 880
100 182 980
140 35
Nu lam lanh cao su sng va cao su lu hoa, hiu
qua sinh ra se kha tng t nhau; nu nng cao nhit ln, sc
chu keo t cao su lu hoa ha xung t nhanh hn trng hp
cua cao su sng, ng thi dan cua cao su lu hoa tng ln
yu hn trng hp cao su sng.
Nh vy, vic nng cao nhit trong cuc th nghim keo
dan a lam xut hin mt s khac bit rt ro gia tnh cht cua
cao su sng va tnh cht cua cao su lu hoa, chng to ban cht
cao su sng nhit deo nhiu hn cao su lu hoa.
Trong trng hp cao su sng, tc keo dan ln lt co anh
hng ti sc chu keo dan va dan keo t va dang cua ng
biu din keo dan.
Nu ta th nghim lin tip cac mu th trn cung mt loai
cao su va keo dan vi cac tc khac nhau, ta se thy tc keo
dan cang ln (tc la keo cang nhanh) th tr s cua sc chu keo
dan va dan cang cao.
154 CAO SU THIN NHIN
Bang IV.4 sau y la kt qua keo dai cac mu cao su sng
nhit 30
0
C vi cac tc khac nhau:
T l keo dan Thi gian cn Sc chu keo t dan
(% mi giy) thit t (kg/cm
2
) (%)
50 20 giy 31,7 1.300
14 1 phut 25,6 1.280
3 5 phut 10,2 1.020
0,1 1 gi 2,9 400
0,025 4 gi 2,2 300
V dang cua ng biu din keo dan, anh hng cua tc
keo dan c m ta qua nhng ng biu din cua hnh V.3:
Khi tc keo dan kha ln, chng han khi t l dan la 50% mi
giy, ng biu din co dang cua ng biu din 1 cua hnh V.3
nay. c tnh cua ng biu din nay la vao chu ky th nghim
lc keo tng nhanh trong khi dan ch tng ln tng i t cho
n khi b t.
Ngc lai, nu tc keo dan nho hn, chng han t l dan la
3% mi giy, ng biu din se co da ng tng t nh ng
biu din 2 cua hnh V.3. c tnh cua ng biu din nay la
o da n %
2
1
( )
CAO SU THIN NHIN 155
t mt luc nao o lc keo tng ln rt t u gy cho dan tng
ln rt ln cho n t.
Trong trng hp cao su lu hoa, anh hng cua tc keo
dan ti sc chu ng va dan t hay thay i, nhng lun
lun kem ni bt nhiu hn trng hp cao su sng. Tng quat
hn, vn tc keo tng ln th sc chu ng va dan t cung
tng ln mt t, nhng vai trng hp nao o kt qua co th co
s giam bt v sc chu keo t hay dan hoc ca hai.
V dang cua ng biu din keo dan trong trng hp cao su
lu hoa (hnh V.4), s bin thin v tc keo ch lam bin i
no rt t va trong moi trng hp, k ca vi tc keo cc nho, ta
khng bao gi co ng biu din co dang ging vi ng biu
din cao su sng.
Nh vy y la khac bit th hai thy ro gia tnh cht cao su
sng va tnh cht cao su lu hoa, chng to cao su sng co tnh
deo hn va cao su lu hoa co tnh an hi hn.
Trc khi tm hiu tip, ta cn nghin cu tng tn ng
biu din keo dan cao su lu hoa, v co bao nhiu loai cao su lu
o da n %
1
0
A
B
C
( )
156 CAO SU THIN NHIN
ho a se co by nhiu tha nh ph n h n h p kha c nhau va b i th ta co
th tin oa n ca c ng bi u di n ke o da n cu ng se co s khac bi t.
Vi mt cao su lu hoa loai thun tuy cao su, ta co ng biu
din nh hnh V.4 a noi muc A-II anh hng cua vn tc keo
dan. Mt ng biu din nh th gm co 3 phn:
- Phn th nht OA co b lom quay v pha truc hoanh. No
biu th dan tng nhanh hn lc keo.
- Phn th hai AB tng i thng.
- Phn th ba BC, im C ng vi mu th b t, co b lom
quay v pha truc tung, no biu th t ngay luc th nghim ng
vi im 3 lc keo dan tng nhanh hn dan.
Thay v mt hn hp thun tuy cao su, nu ta th nghim cac
h n h p co thanh phn rt khac bit nhau, ta se nhn thy 3
phn cua ng biu din co th bin i theo cach khac.
Phn th nht co th tr nn rt nho, nhng lun lun hin
h u. vai tr ng h p t thy, no co th tr tha nh toa n th
ng biu din, phn AB va BC khng con na.
Phn th hai AB co chiu dai rt bin thin va gii ha n
di, co th tr thanh mt ng cong n gian.
Sau cung, phn BC tng quat la phn quan tro ng nht cua
ng biu din keo dan, no d dang thay i. ng cong cua
no gn im B co th ln hn t nhiu va phn tn cung cua no
v pha im C co th gn nh thng ng.
ng biu din keo dan cua mt mu cao su cho ta bit c
lc keo cn thit tao ra mt dan a nh hoc dan tao ra
bi lc keo a nh. c bit gii han cua ng biu din, ta
tm c sc chu keo t va dan t.
i khi ngi ta khng ch biu th c tnh mt hn hp cao
CAO SU THIN NHIN 157
su qua ca c tr s cu a sc chu keo t va da n khi t, ma
ngi ta con biu th qua tch s cua chung. S co c goi la
tch s dan cng c din ta n gian qua tch s cua hai s:
P = R x A
(vi R la sc chu keo t va A la dan khi t cua mt mu
cao su va P la tch s dan cng);
hoc din ta qua tch s phn trm:
R x A
P = %
100
Nu ta so sanh cac mu cao su lu hoa co thanh phn khac
nhau bng cach keo n gian bng tay ti mt dan a nh, ta
se thy ro phai dung sc keo khac nhau, k ca keo tay nhng
mu cao su nay co kch thc u ging nhau.
din ta bng s nhng khac bit nay, ngi ta o lc keo
cn thit sinh ra mt dan dai a nh. Tr s cua lc keo
nay c goi la module va ngi ta biu th c tnh cua mt
hn hp qua module cua no 300% hay 500% tc la lc keo cn
thit co c mt dan dai la 300% hay 500%.
Module co th thy ngay trn ng biu din.
Ta phai lu y module nay khng phai la module cua tnh
an hi hay ng sut an hi.
Tuy nhin, va i cu c nghin c u khoa ho c na o o , ta co th dung
ng sut a n h i Young o cho ca c da n khng qua va i %.
Nh ta a noi luc u, cao su trong luc b dan cng khng th
gi tuyt i th tch khng i. Tht th, nu ta keo dai ng
nhit cao su, ta se thy th tch cua no vn khng i cho cac
158 CAO SU THIN NHIN
dan nho (thc ra dan nho co s tng th tch nhng ch co
th la m ro c qua cac th nghim c c tinh vi, dung phng
phap cn thuy tnh hoc); nhng t mt im ti han no bt u
b giam xung, nu vao mt luc nao o ta ngng tng lc keo dan
ma ch gi dan at c, ta se thy co s giam th tch theo
thi gian. dan at c ng vi im ti han tuy thuc vao
nhit th nghim va dan cang ln bao nhiu th nhit
nay cang cao by nhiu.
Nh a noi ti gian chiu xa tia X, s giam th tch bi s
keo dan dai la kt qua cua s kt tinh m t ph n cao su. Trai
ngc vi trng hp cua nhng cht co phn t khi thp, phn
tinh th nay b kt hp cht che vi pha v nh hnh con lai ma
no khng th ta ch ra c. Mt trong cac hiu qua cua s lu
hoa la lam chm tc kt tinh. o la nguyn nhn cao su sng
(kha c vi cao su lu hoa) co th kt tinh c nhit bnh
thng vi cac dan di hn 200%.
Sau y la bang kt qua v tr s cua dan ti han cac
nhit th nghim khac nhau, cho trng hp cua mt cao su
lu hoa thun tuy cao su: (Bang V.5).
Nhi t (C) dan ti han (%)
0 vao khoang 200
25 vao khoang 400
60 vao khoang 500
70 trn 600
thy ro s thay i giam th tch theo thi gian nh th
na o cu a cung h n h p cao su khi gi dan da i khng i
600%, ngi ta a ra ba ng V.6 nh sau, trong o ly th tch ban
u lam n v:
CAO SU THIN NHIN 159
Sau thi gian Th tch
5 giy 0,9935
30 giy 0,9912
1 phut 0,9901
1 gi 0,9881
1 ngay 0,9865
7 ngay 0,9852
21 ngay 0,9847
Vi nhng hn hp cao su co phu gia, tc la trong o ta cho
vao cht bt v c, hin tng xay ra cung tng t, nhng s
giam tht cua th tch co th b che lp bi s tng th tch cung
luc vi kt qua tao thanh khoang trng chung quanh cac phn t
cht n cao su.
Ngoai cuc th nghim n gian keo dan cao su, trong o ta
n thun keo mu th cho n khi t, co mt cuc th nghim
keo dan khac, theo o ta khng keo cho ti t.
Nu keo dai mt mu cao su ti mt dan nao o ri bung
ra, trc tin ta nhn thy mu cao su nay tr v dang ban u
nhanh chong (an hi) ti chiu dai ban u cua no; nhng nu
ta keo ti mt dan ln va gi trong mt khoang thi gian lu,
mu cao su khng con tr v ung chiu dai ban u na va s
co rut nay xay ra trong thi gian chm nhiu hn cho n khi
khng con sinh ra s bin i nao na. S khac bit gia chiu
dai cua cao su a co rut va chiu dai ban u cua no, ta goi la s
bin dang d hay d cua cao su.
Ta co th lam mt mt phn d cua cao su bng cach gia
nhit, chng han nh ngm vao nc nong. Hin tng c giai
thch la cac lc an hi gy co rut cao su c thun li hoa tac
160 CAO SU THIN NHIN
dung cua chung qua s giam bt nht ni do s nng cao nhit
.
Hin tng nay thay i nhiu v cng tuy theo o la cao
su sng hay la cao su lu hoa va hin tng thy ro cao su sng
hn la cao su lu hoa.
Co 4 yu t anh hng ti d cao su la: tc keo dan, t l
dan, thi gian dan va nhit .
- Nu ta keo ca c mu cao su cu ng loai vi ca c tc khac
nhau, nhit khng i va nu ta bung chung ra ngay t
cung mt dan a nh, ta se thy d cang ln khi tc
keo cang nho.
- Nu ( cuc th nghim khac) ta keo dai cac mu cao su cung
mt loai ging nhau vi tc khng i ti ca c dan khac
nhau va bung chung ra, ta se thy dan cang ln bao nhiu th
d cung ln theo by nhiu. Chng han nh bang V.7 cho kt
qua tac dung nh sau:
dan (%) d sau 10 d mt i d con lai
ngay (%) nhit (%)
100
0
C (%)
50 7,5 0 7,5
100 20 2,5 17,5
150 27,5 7,5 20
200 40 12,5 27,5
250 55 25 30
350 125 72,5 52,5
- Tip tuc, nu ta keo dai cac mu cao su ging nhau vi mt
tc khng i cho ti mt dan a nh va nu ta gi chung
dan cng trong sut thi gian khac nhau, ta se thy mu cao su
cang gi dan cng lu bao nhiu th d cang ln by nhiu.
Ta co th thy kt qua trc nghim bang V.8 sau y:
CAO SU THIN NHIN 161
Thi gian dan d sau 10 d mt i d con lai
dai dan ngay yn nhit 100
0
C (%)
200% (phu t) (%) (%)
5 22,5 5 17,5
10 27,5 10 17,5
30 40 12,5 27,5
60 52,5 17,5 35
120 62,5 20 42,5
240 67,5 20 47,5
Sau ht, nu ta ke o dai cac m u th ging nhau gi tc
dan dai, t l dan va thi gian duy tr dan cng khng i ma ch
thay i v nhit th nghim, ta se thy nhit th nghim
ca ng cao bao nhiu d cang ln by nhiu. Anh hng nay
c chng to bang V.9 sau y:
Nhit th d sau d mt i d con lai
nghi m (C) 10 ngay (%) bi nung nong (%)
ti 100
0
C (%)
20 17,5 2,5 15
25 22,5 5 17,5
35 30 10 20
40 47,5 25 22,5
60 55 10 45
70 70 15 55
85 90 15 75
Trong trng hp cao su lu hoa, d thp hn cao su sng
nhiu, no cung b anh hng bi nhng yu t nu trn.
Hn na, thanh phn hn hp cung co anh hng ti d
cua cao su lu hoa, mt s cht nhi trn vao cao su co xu hng
tng d ln.
162 CAO SU THIN NHIN
Nu nhng th nghim keo dan ri co rut c thc hin vi
mt ng lc k co ghi th, ta co th thy co s hin din cua
d va cac s kin cc quan trong khac th.
Chng han trng hp cua mt mu cao su sng, ng lc
k co ghi th cho kt qua nh sau: (hnh V.5)
ng biu di n 1 la ng biu din dan cng. Theo dang
cua no, no ng vi th nghim keo dan thc hin tc nho
tng ln d.
Gia thit ta cho ng lc k ngng hoat ng vao luc at c
mt dan A
1
ng vi im P cua ng biu din. K o ta cho
ng lc k hoat ng tr lai theo chiu nghch. Lc dan cng va
dan se giam xung, ta nhn c mt ng biu din tr v
s 2. Ta se nhn thy ng biu din s 2 nay tuyt i khng
chng kht ln ng biu din th nht, no giao vi truc hoanh
tai im A
2
pha bn phai gc O. dan OA
2
la d cua cao su.
Hin tng cua cac ng biu din i va tr v khng chng
kht ln nhau c goi la hysteresis (tr) cua cao su. No co y
ngha rt ro.
o da n %
1
0
A
2
A
1
3
2
4
P
P
1
( )
CAO SU THIN NHIN 163
Th t th, din tch trong gia ng biu din 1 (tung
PA
1
) va truc hoanh t l vi nng lng cung cp vao cao su
dan cng va din tch trong gia ng biu din 2 (tung PA
1
)
va truc hoanh t l vi nng lng hoan tra bi cao su trong luc
co rut. S kin la din tch th hai nho hn din tch th nht
chng to nng lng hoa n tra bi cao su nho hn nng l ng
tiu thu no bin dang, va din tch trong gia ng biu
din 1 va 2 t l vi nng lng cha hoan tra bi cao su.
By gi gia th sau khi co c chu ky th nht, ta khng g
ly mu th ra ma lai cho ng lc k hoat ng tr lai theo
chiu dan cng. Ta se co c mt ng biu din mi s 3 khac
hoan toan vi ng biu din keo dan th nht. Chng to cu
truc bn trong cao su a b bin i bi th nghim ln th nht.
Cung nh ln th nht, mu cao su c keo ti dan A
1
th
ngng ri cho tr v, ta se nhn c ng biu din co rut s 4.
Hai ng biu din 3 va 4 nay xac nh mt chu ky tr th hai
va ta thy din tch cua chu ky mi nay nho hn din tch cua
chu ky u.
Nu lin tuc cho cung mu cao su chu dan cng ri co rut, ta
se thy cac chu ky tr lin tip co c u co din tch giam
dn va i v gii han.
Trong trng hp cao su lu hoa, hin tng cung xay ra nh
th nhng vi cng kem hn nhiu va hn na co s tham
gia cua thanh phn hn hp vao hin tng. Cung nh trng
hp cua d, m t s hoa cht cho vao cao su lam tng c
tnh tr.
S khac bit v cng cua d va cua tr gia cao su
sng va cao su lu hoa mt ln na con chng to c tnh deo u
vit cua cao su sng va c tnh an hi u vit cua cao su lu
hoa; nhng s ki n d vn tn ta i cao su lu hoa cu ng
chng minh la s lu hoa khng lam mt hoan toan c tnh
deo cu a cao su sng (s kt tinh bi keo da i la m t trong cac
164 CAO SU THIN NHIN
nguyn nhn chnh cua tnh tr). Cn phn bit ro tr trc
o th hin c tnh bin dang chm co bin ln vi tr sinh
ra s bin da ng nhanh, ca n bin cu a chung cc nho .
Trong trng hp cui nay, c nng ma cao su tiu thu khng
mt t g la kt qua v tnh deo hay s kt tinh cua no, ma la do
mt hin tng co tnh tng t nao o vi tnh nht cua cht
lo ng.
Mt phng phap rt n gian co tnh cach thc nghim
thay c tnh tr cua cao su lu hoa th hai nay vn la tha ri
t do m t qua bo ng cao su c xung m t tm thep. Vao lu c
cham tm thep, lc ri cua qua bong se i thanh xung lc, qua
bong bin dang cho n khi hp thu hoan toan nng lng nay.
Tip o tnh an hi co xu hng tra lai nng lng nay va ta
thy qua bong tung ln khng ti cao khi u tha ri, ta co
th kt lun nng lng hoan tra kem hn nng lng hp thu
nhiu.
Ta va thy mt phn nng lng cung cp cho cao su no
bin dang nhanh, khng c cao su hoan tra khi ta cho no tr
v dang ban u cua no. Nng lng hp thu mt chiu nay se t
bin i thanh nhit. Nhng cung nh cht khac, cao su lu hoa
cung co th bin i h tng c: c nng bin thanh nhit
nng va nhi t nng bin thanh c nng. i u c n la v t li u
ho c lun lun tra ng tha i qun bnh v i mi tr ng xung
quanh, hoc ta cho no bin dang rt chm theo li ng nhit
hoc ngc lai rt nhanh theo li oan nhit.
Cac hin tng nhit i theo s bin dang cua cao su a c
bit t cuc nghim xet do Gough thc hin nm 1805. Joule la
ngi t tr lai vn di kha canh nhit ng hoc, a chu
thch la cao su t phat nong ln khi no b bin dang t ngt va
ngc lai no t ngui lai nu ta lam cho no ngng bin dang mt
CAO SU THIN NHIN 165
cach t ngt. ng cung nhn nh
la nu ta gn mt u mu cao su
va o m t ca i gia va la m da n da i
m u cao su na y b ng ca ch treo
mt qua cn va o u co n lai, r i
gy co ru t m u th b ng ca ch
nng cao t ngt nhit cua no.
Toan b cac hin tng nhit nay
c goi la hiu ng Gough-Joule.
Cng cua chung tuy thuc chu
yu vao nhanh le ma cao su b
bin dang hay b nong ln. Nu no
b bin dang hay b nong ln chm,
ta se khng thy c g ca.
Wiegand a lam c mt thit b giup thy ro c s an
hi cua cao su keo dai di tac dung t ngt cua nhit. Thit b
nay c goi la con lc Wiegand co dang nh hnh V.6.
Mt bng cao su lu hoa mt u c gn vao gia c nh cua
con lc va u kia gn vao pha di ng g cua con lc. Nh vy
bng cao su nay phai chu sc cng ti a khi con lc i qua mt
trong cac v tr bin cua no va ti thiu khi no ti v tr thng
ng. Thit b c t sao cho bng cao su nhn c mt sc
nong t ngt vao luc ma con lc i ti mi mt v tr bin cua
no , t c la khi cao su b da n cng (phng pha p pha n chiu
parabol). Di tac dung cua nhit, bng cao su rut ngn lai, lam
cho con lc kch ng nhe khi no i theo chiu ngc lai.
Nu ta dao ng con lc ma khng co s lam nong, no se ng
lai vao mt luc nao o, nhng nu ta cho no dao ng bng cach
lam cho bng cao su nong ln mi mt trong cac v tr bin cua
no, ta se nhn thy s chuyn ng vn duy tr. Ngi ta a lam
c mt may nhit nh th hoat ng theo hiu ng Gough -
Joule.
166 CAO SU THIN NHIN
Racking la mt tnh cht ky la cua cao su sng, ta se khao sat
y v no lin quan ti s dan cng cua cao su.
Nu ta keo dan manh cao su sng va duy tr dan dai, ha thp
nhit cua no bng mt hn hp sinh han, no se gel-hoa va luc
y ta bung hai u ra, no khng co rut lai (an hi); nhng nu
ta ly hn hp sinh han ra khoi mu cao su, ta se thy no t co
rut lai dn dn, khi nhit tng ln ti nhit bnh thng,
cho ti gn chiu dai ban u cua no, gn d.
Nu ta bt u thc nghim tr lai nh th, nhng ln nay
vn gi hai u cua no khng cho co rut lai, luc a tr v ti
nhit bnh thng ta bung no ra, ta se thy no khng rut
ngn lai va vn b dan dai nht nh nh th. Chnh hin tng
nay goi la Racking.
Tip sau o, ta tng manh nhit mu cao su ln chng han
nh nhung vao nc si, tc thi ta thy no tr v chiu dai ban
u cua no.
Ngi ta a tm cach nh nhit thp nht at c kt
qua nay va ho nhn thy Racking tuy thuc vao nhit ma cao
su b dan dai trc khi ng gia hoa. Nhit dan cng ban u
cang cao bao nhiu, th Racking cang cao by nhiu.
Khi a ch tao c mt mu cao su Racking hoa, ta co th
bt u tr lai cng vic lam nh th, va cho no co mt dan
mi, va gel-hoa va va duy tr dan dai trong luc no nong ln tr
lai. Ta co th bt u lai nhiu ln nh th, cho ti khi at c
mt mu cao su sng thng trc co dan cao hn dan t
bnh thng cua cung mt mu cao su.
Chng han, ln lam u tin ta co th cho mu cao su co
dan thng trc 1.000% hi thp hn dan t cua mt cao su
sng cht lng tt. Sau 4 ln thc hin, ta co th at c
dan 2.000%, cao hn dan t ban u. La m nhiu l n hn
CAO SU THIN NHIN 167
n a, chng han 12 ln ta a t c ti 4.000% va 50 ln dan ln
ti 10.000%.
mt trang thai dan cng thng trc nh th, tnh cht vt
ly cua cao su hoan toan b bin i. Dy cao su co c co ve nh
mt cu truc si va ging nh dy cua vt anh c u. Sc chu
keo t tng ln va dan cng giam nhiu. ng thi t trong
tng ln nh bang kt qua thc nghim ma cac nha nghin cu
a chng minh sau y: (bang V.10)
Racking (%) T trong
0 0,937
500 0,946
1.000 0,950
2.000 0,953
4.000 0,953
Cac th nghim nen ep cao su tng i t c thc hin hn
th nghim keo dan, du rng loai bin dang nay thng gp trn
thc t hn, nht la trng hp cao su lu hoa. Ly do la kho thc
hin th nghim nen ep mt cach thch ang.
Phng cach c in la ep mt mu cao su gia 2 mm song
song khng con hp cach na v hai mt tip xuc gia mu cao
su va mm ban ep co s bin dang t do: mu cao su giam chiu
day, lam cho hai mt tip xuc nay tng ln. Nh v y cuc th
nghim khng con chnh xac.
Theo lch s, tranh bt li nay, hai nha thc nghim My la
Sheppard va Clapson a dung m t kiu b tr hoan toa n khac
hn.
Ho khi i t nguyn tc lam giam b day cua mt la cao su
theo hai ca ch kha c nhau. Tr c ht cho l c ne n e p ta c du ng
168 CAO SU THIN NHIN
thng goc vi mt phng cua la cao su, ri keo dai la cao su theo
moi phng, nh cac lc dan cng tac dung cung m t lt va nh
v mt phng la cao su. Cac lc dan cng nh vy phai chon cho
thch hp gy ra cung mt hiu qua nh lc nen ep.
ap dung nguyn tc nay, ho ly qua bong cao su dung lam
mu th, thi phng ln vi khng kh. Di tac dung cua khng
kh, qua bong phnh ln va b day cao su giam xung, nh th
tai mi im cua din tch u co mt lc nen tac dung.
Nh meo nay ngi ta thc hin c mt hiu qua ging vi
hiu qua co c vi cac lc nen tac dung t do.
Sheppard va Clapson cho kt qua th nghim nen ep cao su
nh sau (bang V.11):
T s din tch trn nen (%) Tr s tng ng
din tch ban u cua lc nen (kg/cm
2
)
1,00 0 0
1,18 28,5 3,9
1,55 58,4 15,4
2,05 76,2 47,4
3,55 92,1 465
5,05 96,2 2.160
5,75 97,0 5.040
6,25 97,4 9.170
L c nen v ng v i qua bo ng n va o khoa ng 9.000 kg/cm
2
,
tr s nay nu em so vi sc chu keo t th nghim keo dan
la vao khoang t 250 kg/cm
2
n 300 kg/cm
2
.
Kt qua nay cho phep ta vach ra mt ng biu din nen ep
cung nh la ta vach ng biu din keo dan.
Ta cung co th gom hai ng biu din vao chung cung mt
th vi lc keo dan t theo truc tung dng va lc nen theo
truc tung m, dan tng theo truc hoanh dng va giam b
CAO SU THIN NHIN 169
day theo truc hoanh m. Nh
th ta co mt ng biu din
lin tu c v s bin dang cua cao
su i t ne n ti keo t,
nh hnh sau y (hnh V.7).
Ta nh n thy ng bi u
di n ne n e p t ph c ta p hn
ng bi u di n ke o da n, v
lc nen tng cc nhanh va b
lom cua phn ng biu din
nay bao gi cung quay v pha
tru c tung. Hi n nhin ng
biu din nen ep co mt ng tim cn doc ng vi s giam b
day 100%.
Ngoa i ca c cuc th nghim ne n n gia n, co th thc hi n
c th nghim v d va tnh tr nen ep nh trng hp
th nghim keo dan.
i vi cao su sng, th nghim nen ep thng c dung ti
nhiu, nhng muc ch chu yu la cung cp mt s kin thc
theo qui c v deo. Thit b chuyn dung nay c goi la may
o de o.
T trc ta ch xet ti nhng trng hp ma mu cao su th
nghim b bin dang mt ln hay mt s nho ln. i vi ng
dung thc t cua cao su lu hoa, khao sat cac mu cao su chu
mt s rt ln bin dang cung loai lin tip theo nhp nhanh
rt hu ch. Ta co th nghin cu ti s bin dang qua keo dan
dai, nen ep hay xon.
Trong moi trng hp, ta nhn thy sau mt thi gian lu hay
mau co s xut hin b mt cao su cac ng ran nt cang luc
su rng dn.
0
A D
C
C'
100
170 CAO SU THIN NHIN
Cac ng ran nt xut hi n la do nhi u nguyn nhn ma
trong o s oxy hoa cao su co anh hng quan trong nht. Tht
th, nu ta lam thc nghim kh tr hay kh nitrogen chng
han (khng co oxygen) ta se lam chm xut hin ng ran nt
rt nhiu. cac ng ran nt xut hin, khng cn phai cho
cao su tip xu c v i mt l ng oxygen th t l n v nu ta th
nghim trong oxygen nguyn cht thay v mi trng khng
kh, ta khng thy co s tng hin tng nao ang k.
Nhng mt khac, vic cho thm vao cao su cht khang oxygen
(antioxygen) a chng to oxygen khng phai la nguyn nhn duy
nht lam xut hin cac ng ran nt. Tht th, nu ta cho vao
cao su ca c cht khang oxygen kha c nhau co hi u qua so sa nh
c v phng din phong chng lao hoa bnh thng cho cao
su, ta se thy chung co hiu qua rt thay i v vic lam xut
hin chm cac ng ran nt.
Tm quan trong cua s bin dang lin tuc lp i lp lai la co
s lin tuc lp i lp lai hin tng tr va hu qua hin tng
nhit cua no i kem theo. Bi th, mt vt dung cao su chu bin
dang lin tuc se t phat nong ln cho n khi nao no at c ti
m t nhi t ng vi tra ng tha i qun bnh gia l ng nhi t
trong cao su thoat ra va lng nhit nhng la i mi tr ng
xung quanh.
y la ly do v sao vo xe
(1)
t phat nong ln trong luc ln banh
va v sao mt s cao su nhn tao lai co tnh tr manh nong ln
nhiu hn so vi cao su thin nhin.
S nng cao nhit nay i khi rt quan trong va dn n
h hai phn trung tm ( trong) mu cao su.
1. Lp xe: vo xe
CAO SU THIN NHIN 171
Ta a thy cao su sng chu mt s giam nhe th tch khi no b
keo dai. Nu khi lng khng i, s giam th tch se gy ra s
tng t trong cao su. Hin tng tng t trong cung c nhn
thy phn Racking cao su.
i vi cao su lu hoa, t trong ng nhin tuy thuc vao
thanh phn cua hn hp. T trong cua cao su a lu hoa co th

P
tnh theo cng thc D = , vi D la t trong cao su lu hoa, P la
V
khi lng va V la th tch cao su lu hoa. Nhng trng hp
mun nh hn hp cao su cha lu hoa co t trong la bao nhiu
(thit lp mt hn hp cao su), ta co th ap dung theo cach sau
y: tnh ra th tch t ng nguyn li u hoa cht s du ng theo
khi lng s dung cua chung, t trong cua hn hp cao su lu
hoa se la tng khi lng chia cho tng th tch, chng han nh:
Thanh phn Khi lng T Th tch
hn hp X (kg) tro ng (dm
3
)
- cao su t xng khoi 100 0,93 107,5
- oxy ke m (ZnO) 5 5,6 0,89
- lu huy nh 3 2 1,5
- MBT (Bayer) 0,75 1,41 1,53
- stearic acid 1,25 0,92 1,36
110 kg 111,78 dm
3
Vy t trong cua hn hp lu hoa X hay cao su lu hoa X la :
110
D = = 0,98
111,78
Cac tnh cht in hoc cua cao su (cao su th, cao su lu hoa
co cha hoc khng cha cht phu gia v c) u quan trong v
172 CAO SU THIN NHIN
chc nng cua no nh la cht cach in cao trong vic ch bin
dy in va dy cap in.
Ta bit cao su th khng pha i la mt cht hoa ho c nguyn cht.
Ngoa i hydrocarbon cao su ra co n co s hin din cua t l nho cht
kha c, chung co anh h ng xu t i toa n b tnh cht i n.
o la nguyn nhn ma ta mun tm cao su co tnh cht in
tt nht, trc tin ta phai tinh khit hoa no. S tinh khit hoa
nay co th thc hin cho cao su kh bng cach ra, nhng ta co
th tinh khit hoa ngay chnh t latex.
Bang V.12 sau y chng minh ham lng cht bn cua mt
latex thay i nh th nao trong nhiu ln x ly kem hoa:
Cht chit rut am (%) Tro (%)
acetone (%)
Latex thng 5,20 0,70 1,00
Sau 1 ln kem hoa 3,24 0,33 0,42
Sau 2 ln kem hoa 2,83 0,24 0,15
Sau 3 ln kem hoa 2,48 0,10 0,09
V cao su lu hoa, mc du a co nhiu nghin cu, ta khng
th nao lp c tng quan hoan toan ung gia hoa cht ma
ta trn vao cao su va tnh cht in ca hn hp, nhm xac nh
trc cac tnh cht in cua hn hp nay.
Sau ht, ngi ta cho bit co han ch ti nhng cuc nghin
cu v tnh in tao cao su qua s co xat va v tnh cam ng t
cua cao su.
1. Kem hoa: cremage, o la phng phap m c hoa latex ti cung va la mt trong
cac phng phap tinh khit hoa.
CAO SU THIN NHIN 173
y ta khng noi ti tac dung hoa hoc cua cac cht long vao
cao su.
V phng din vt ly, nhiu cht long co tac dung ti cao su
th hin qua s n ln hay chuyn thanh dung dch, nht la
trng hp cua cac pho san du mo: benzene, dn xut benzene,
cht beo, sulfur carbon, dn xut halogen hoa cua hydrocarbon,
v.v...
Trong trng h p cao su sng, khi ta cho no tip xuc v i mt
trong cac cht long nay, kt qua co c se khac nhau tu y theo cao
su cha qua mt tin trnh x ly na o hay cao su a c x ly.
trng hp th nht, chng han nu ta dung cao su co c
qua ca ch bc hi n c latex n gia n, ta nh n thy no tng
nhanh th tch ln nhiu hoc t cho ti mt gii han nao o no
khng thay i na.
Ngc lai nu ta dung cao su a qua x ly may nhi can, ta
nhn thy no n ln cho ti khi tan hoan toan trong cht long
thanh mt dung dch ng nht va nhy t nhiu hoc thanh mt
gel. Cao su cang t b nh i can bao nhiu, nh t cua dung
dch cang ln by nhiu. Bang V.13 sau y chng to anh hng
cua s nhi can cao su ti nht cua dung dch nh th nao.
S ln i qua gia nht
2 truc may nhi can (centipoises)
0 27,9
7 16,1
15 9,6
37 3,4
100 1,5
174 CAO SU THIN NHIN
nht cua dung dch cao su cung tuy thuc vao m c
cu a no . m c dung dch ca ng ln, nht cang cao cho
trng hp cao su a qua mt ln nhi can nht nh.
Nh v y trn th c t ngi ta qui nh co hai yu t a nh
hng ti nht cua mt dung dch, m c va s nhi can
cao su.
Cac yu t khac con co th co anh hng ti nht, chng
han nh ban cht cua dung mi. Bang V.14 sau y cho nht
cua cac dung dch co c cho cung mt cao su cung m
c, nhiu loai dung mi khac nhau:
Dung mi nht
(centipoises)
- tetrachlorocarbon 22,4
- heptan 15,7
- toluene 13,2
- benzene 12,5
- xylene 10,9
- sulfur carbon 9,7
- ether 3,9
Ta cung co th bin i c nht cua mt dung dch bng
cach cho cht long khac thm vao ma chung khng hn la dung
mi cao su. Chng han nh, nu ta cho mt lng nho ru hay
acetone vao mt dung dch cao su benzene, se giam c nht
cua no. Bang V.15 sau y chng to anh hng cua cht lo ng
khng hn la dung mi ti nht cua mt dung dch cao su:
ru methylic ethylic amylic
- s c.c. (ml) cho vao 0 1 2 0 4 5 0 15 17
- nht (cp) 94 58 44 94 43 37 94 55 49
CAO SU THIN NHIN 175
Trn thc t, ta thng s dung cac dung dch khng phai ch
gm co cao su va dung mi, ma con co cht cn thit cho lu hoa
va nhiu cht phu gia khac. Vai cht co th ngn can s hoa tan
thanh dung dch, nh khoi en carbon chng han.
Dung mi tt nht cua cao su sng la cac hydrocarbon vong,
phng hng, chi phng; cac hydrocarbon halogen ho a, va i
ether (ethylic, isopropylic), ester (nh acetate butyl), hp cht d
hoan (piperidine, thiophene), hp cht sulfur hoa (sulfur carbon,
ethylmercaptan), va i amine (dimethylaniline) hay cetone (oxy
mesityl)... Ngc lai co mt s cht khng co tac dung ro rang, ta
co th cp ti a s hp cht hydroxyl, acid carboxylic, cung
nh mt s aldehyde, ether, cetone (nht la acetone), amine va
hp cht nitro.
Cac cht long co anh hng ti cao su sng cung co tac dung
ti cao su lu hoa. Tac dung nay th hin nhit bnh thng
qua s n ln thay i theo cht long va thanh phn hn hp cao
su lu ho a. Bang V.16 sau y cho bit anh hng cua nhiu
cht long khac nhau ti trng n cao su lu hoa:
Cht long trng n (%)
- sulfur carbon 550
- benzene 290
- ether 150
- acetone 11
- ru amylic 6,2
Ta khng th nao tm c nhng tng quan giup tin liu
y u v s kt hp cua cao su trong mt mi trng cht long
theo hoa tnh hay ly tnh cua cht long y. trng n va tc
cang ln bao nhiu, th nht va si cua cht long cang
nho thp by nhiu; nhng iu nay ch nghim ung cho cht
long co cung chc hoa hoc.
176 CAO SU THIN NHIN
Ta co th va ch m t ng bi u di n cu a m t m u cao su trng
n trong m t cht lo ng a nh b ng ca ch t tru c hoa nh la th i gian
ngm va tru c tung la tng th tch tng ng. ng bi u di n
trng n theo th i gian t ng quat se co da ng nh hnh V.8 sau y:
ng biu din nay co hai phn khac nhau ro rang. Phn th
nht OA ng vi trng n tng ln tng i nhanh trong luc
u th nghim. Phn th hai AB th hin trng n tng ln
chm hn. H s goc cua phn nay la mt trong cac c tnh cua
tac dung cht trng n s dung.
Bang V.17 sau y cho vai kt qua at c trong th nghim
nghin cu v trng n trong nhiu cht long khac nhau cua
cao su lu hoa n gian vi lu huynh:
A B C
- tetrachloro carbon 659 133 8,9
- chloroform 651 71 24,0
- sulfur carbon 583 42 18,0
- toluene 504
- xylene 501 101 7,6
- benzene 489 92 9,0
- et xng terebenthin 483 390 69,0
- d u hoa 389 98 8,4
- aniso 323 163 3,4
- du paraffin 303 460 1,0
- ether ethylic 243 39 3,0
- acetate amyl 237 168 13,0
- ether du hoa 234
- nitrobenzene 145 400 3,8
- aniline 14 0,1
0
A
B
T
v
t
CAO SU THIN NHIN 177
Ct A la ct trng n % tng ng vi im A cua hnh V.8;
ct B la c t thi gian tnh bng gi , no tng ng vi i m A va ct
C la ct h s goc cu a phn g n nh thng hang cu a ng biu
di n, h s goc na y c din ta qua s tng trng n trong
100% gi (trong toan b thi gian th nghim).
Nu ta th nghim cho trng n cac nhit cao hn nhit
bnh thng, ta se thy nhi t tac dung ti hai phn ma a
phn bit ng biu din trng n theo cach khac bit nhau.
Tr s truc tung im A ch tng ln nhe, trong luc h s goc
cua phn AB trai lai tng ln mt cach ni bt. iu nay cho bit
s tng trng n lin tuc nhay vi nhit cao hn. Cung co
th hoa tan c cao su lu hoa nu ta ngm no nhit y
u va vi thi gian kha lu. y chnh la nguyn tc cua phng
phap nh lng cua cht n cao su lu hoa.
V tc trng n, kt qua at c thay i kha nhay theo
dang va th tch cua mu th s dung. Nh vy co kt qua co
th so sanh vi nhau c, ta phai dung nhng mu cao su co
cung dang va th tch.
Mt tac dung quan trong ti cao su lu hoa cua cht trng n
la lam giam c tnh cua no mt cach co hiu qua.
Cao su a trng n tr nn t cng da i va nht la gio n nhi u hn.
Chng han, mt hn hp cao su lu hoa thun tuy cao su n
sut 7 ngay trong xng, sc chu keo t cua no t 200 kg/cm
2
se
giam xung con 15 kg/cm
2
va dan t 700% xung con 500% th
t. ng thi cng b giam xung nhiu.
Nhng hu qua tr nn bt li nghim trong khi ta ch tao
ca c vt dung dung va o muc ch tip xuc vi cht long co kha
nng lam n chung ln (nh cup bel thng). Ta co th cu van
bng cach lp thanh phn hn hp thch hp; nhng vn nay
c ap ng nhiu hn la phai dung ti cao su nhn tao va cht
tng hp.
178 CAO SU THIN NHIN
CHNG VI
S LU HOA
Iuu hoa Ia mf phan ung quan frong nhaf cua cao su sng.
Chinh nho kham pha ra no ma ky ngh cao su frn fh gIoI phaf
frIn manh me fo Ion nhu ngay nay.
A. A I CNG
Truoc khI dI foI khao saf chI fIf su Iuu hoa, fa noI van faf foI
su kham pha phan ung nay, ngun gc danh fu va dInh nghIa.
I. Lch s:
Vao mf ngay mua dng nam 1839 faI Nev York |My), CharIes
Coodyear |Thuong gIa My) fhoa Iuu huynh vao cao su sng voI
muc dich don gIan Ia Iam cho no kh, fuc Ia Iam maf finh dinh
cua cao su |fheo phuong phap chI dan o van bang My s 1.090 cua
N. Hayvard). o su baf can, Coodyear Iam roI mf mau cao su
da fhoa Iuu huynh vao Io suoI, no nong In mf Iuc va sap bc
chay.
Ong vI nem manh ra ngoaI froI, roI nam Ianh gIa frn da nuf
ne. Ngay hm sau, fm IaI mau cao su nay da qua nhu ng xu Iy xau
Ia cuc nong va cuc Ianh, ng fhay no van mm deo va dan hI.
Nhu va y su fa c du ng cua nhIf va o h n ho p cao su va Iuu
huynh da quyf dInh chaf Iuong raf qui bau cua cao su finh dan
hI va d bn daI cua no, vua frIf fIu finh dinh cua no.
CAO SU THIN NHIN 179
Nhung chinh Thomas Hancock, nha phaf mInh Anh da kham
pha fro IaI su Iuu hoa, moI Ia nguoI IIn quan fo I vIc daf fn
phuong phap, fheo IoI fu fhuaf frong quyn nhaf ky cua ng.
Tran fnh voI ban ng, rockedon, moI chI fIf v su ch hoa
va nho daf m f fn go I d chI su bIn d I ma cao su da chIu;
rockedon d nghI goI Ia vuIcanIsafIon, danh fu vuIcaIn co
nghIa Ia fhan Iua va nuI Iua, boI Iuu huynh duoc frich Iay fu nuI
Iua va Iua fham gIa cung cap nhIf can fhIf cho su hoa hop. K
fu do phan ung nay duoc goI Ia vuIcanIsafIon |Phap), vuIcanI~
zafIon |Anh My) va VIf Nam goI Ia su Iuu hoa
|1)
.
Ngay nay danh fu nay co haI dIu Iam cho saI nghIa boI v fa
co fh fhuc hIn duoc su Iuu hoa":
1. Khng can phaI co nhIf fham gIa.
2. ung chaf khac voI Iuu huynh.
Theo ngn ngu Anh, nguoI fa con bIu fhI cng vIc nay bang
mf danh fu khac, do Ia chu cure co nghIa Ia su chua bnh,
phan anh gan dung hon.
Theo ngn ngu cua fa, cng vIc nay con duoc goI Ia hap chin
hay hoa chin frong do fu hap chin co y nghIa bIu hI n co
nhIf fham gIa |hap banh), do do co fh fam goI Ia hoa chin d
co fh hIu ngay co su khac bIf gIua cao su sng va cao su da
chIu su bIn dI fheo phan ung nay.
Theo soan gIa, v hau hf moI nha ch bIn vaf dung cao su o
nuoc fa du su dung Iuu huynh d bIn dI no, nn fa van dung
danh fu Iuu ho a, khng nhu ng d chI su ho a ho p gIu a Iuu
huynh va cao su ma con d chI su hoa hop cua cac chaf khac co
cung fac dung fuong fu; frong fruong hop cuI nay, chang han
dung seIenIum fhay fh cho Iuu huynh, fa se goI Ia Iuu hoa cao
su voI seIenIum.
1 Mt s nha ch bin tai nc ta con goi la hp chn hay hoa chn cao su.
180 CAO SU THIN NHIN
II. nh ngha:
V hIn fuong Iuu hoa khng con ung voI nguyn ngu cua no
nua va y nghIa cua no cang rng fh dInh nghIa cang phaI day du
hon.
So sanh Iy finh cao su sng va Iy finh cao su Iuu hoa |chuong
V) fa fhay finh deo cua cao su sng nI baf hon raf nhIu so voI
cao su Iuu hoa, do do ma nguoI fa dInh nghIa Iuu hoa Ia su bIn
d I cua cao su co xu huo ng fu frang fha I de o uu vIf d I qua
frang fhaI dan hI uu vIf.
Nhung dInh nghIa nay khIn fa nghI finh dan hI co duoc Ia
nho vao Iuu hoa, frong Iuc finh dan hI Ia mf finh chaf san co
cua phan fu cao su.
HIn nay, dInh nghIa sau day co ve hop Iy hon: Iuu hoa Ia su
bIn d I cua cao su, co xu huong duy fr finh dan hI vua Iam
gIam finh deo cua no.
Inh nghIa nay fhaf ra chua hoan foan du y, chang han Iuu
hoa cao su ebonIfe |cao su cung dac bIf) bang cach su dung Iuu
huy nh d bIn d I cao su sng. Cao su ebonIfe na y ha u nhu
khng con finh dan hI va bI nhIf deo. Nhung fruong hop nay fa
co fh dua vao ngoaI I. o do fa van chap nhan dInh nghIa frn.
Trn fhuc f, cao su Iuu hoa co finh chaf fhay dI fheo IoaI,
ban chaf, fI I dung cua hoa chaf nhI frn vao cao su, v.v... ca
dn phuong phap fhuc hIn, cach xu Iy, anh huong ma y moc fhIf
bI, dIu kIn nhIf d, v.v... do do fheo y fac gIa, fa co fh xem y
nghIa cua Iuu hoa Ia su bIn dI cua cao su sng fro fhanh vaf
IIu bn hon, fuI Iao hoa cao hon fheo y mun fuong dI cua fa.
Chang han vaf dung cao su Ia fruc xay xaf Iua gao can phaI
daf duoc Iuc chIu ma saf cao, bao fay cao su can phaI co d xe
rach, keo duf cao; joInf chIu dau chIu nhIf, v.v...
CAO SU THIN NHIN 181
III. Cht lu ho a:
Sau khI da d ca p fo I dInh nghIa Iuu hoa va y nghIa fuong
fhich v danh goI, fa dng y fu Iuu hoa khng phaI chI Ia mf
phan ung nhIf gIua Iuu huynh va cao su, va nhu fh chaf Iuu
hoa khng phaI Ia Iuu huynh duy nhaf.
Nu khng k foI cac nghIn cu u cua cac pho ng fhi nghIm
nuoc ngoaI chung mInh Ia co fh fhuc hIn Iuu hoa qua su fham
gIa cua nang Iuong nguyn fu, fh bao gIo fhuc hIn Iuu hoa cung
phaI nho vao mf hoa chaf goI Ia chaf Iuu hoa
|1)
.
Sau day Ia chaf Iuu hoa da kham pha ra duoc:
Nam Nha phaf mInh Chaf Iuu hoa
1839 Coodyear Iuu huynh
1842 Hancock Iuu huynh
1846 Parkes chIorIde suIfur |Iuu hoa nguI)
1847 urke penfasuIfur anfImoIne
1912 OsfromIsIensky dan xuaf nIfro |poIynIfrobenzene)
1913 KIopsfock haIogenur seIenIum va feIIurIum
1915 OsfromIsIensky peroxIde benzoyI
1918 Peachey Iuu huynh sInh ra |SO
2
+ H
2
S)
1918 oggs seIenIum
1921 uIzov dIazoamInobenzene va dan xuaf
1921 RomanI dIsuIfur fefraaIcoIfhIuram
1925 Ie Ianc va Kroger fhIocyanafe suIfur
1931 IIsher quInone haIogen hoa
1932 dIand feIIurIum
1933 IIsher phenoI hay amIne + oxy
1934 MIdgIey, Henne va Shepard hop chaf kIm IoaI huu co
1936 IIsher quInone ImIne
1939 Rubber SfIchfIng nhua phenoI formoI fich cuc
1940 ufraIse va P. Compagnon Iuu hoa boI profhese~synese
1. Nu go i theo mt s nha ch bin cao su lu hoa la s hp chn hay hoa chn cao su sng,
th thuc chn chnh la cht lu hoa, nh lu huynh chng han, goi MBT (Mercapto benzo
thiazole) la thuc chn hay bt chn vang la sai ngha, v no khng co ta c dung la m cho cao
su chn ma co tac du ng gia tc chn hay thuc giuc cho mau chn. Th du : m t hn hp
gm cao su 100 ph n, MBT 2 phn (hay hn) oxy kem 5 phn, em nung bt c nhi t
nao va bt c th i gian nao, hn hp nay khng bao gi chn.
182 CAO SU THIN NHIN
V phuong dIn fhuc f, faf ca nhung chaf nay du co fam muc
quan fro ng khac nhau. u ra ng va I chaf Iuu hoa da duoc ung
dung vao cng nghIp cao su, nhung co fh noI chI co Iuu huynh
Ia chaf duoc su dung ph fhng nhaf.
B. LU HO A V I LU HUY NH
I. Trng hp lu huynh duy nht
ay Ia fruong hop don gIan nhaf. Trn vao cao su sng mf
Iuong Iuu huynh nao do |fhuc hIn bang cach nhI can qua may).
KhI hn hop da du, cho no va o khun xIf Ia I, rI cho khun
nong In. Ngay fu nhIf d cao hon d nong chay cua Iuu huynh
|120
0
C), Iuu huynh khuch fan va fan vao cao su mf phan voI fI
I fuy fheo dIu kIn ch hoa.
Chac chan co xay ra su hoa hop gIua Iuu huynh va cao su, boI
v ap dung nhIu phuong phap phan gIaI hoa hoc khng fh nao
fm IaI duoc fng s Iuu huynh ma fa da cho vao cao su. Iuong
Iuu huynh hoa hop nay hIn nhIn fhay dI fheo fI I Iuu huynh
cho vao hn hop, cung nhu fheo nhIf d va fhoI gIan nung nong.
I.1. Cao su mm va cao su ebonite:
Trn fhuc f finh chaf cua cao su Iuu hoa fhay dI fheo fI I
Iuu huynh hoa hop. NguoI fa danh gIa chI can Iuong fI fhIu cua
Iuu huy nh ho a ho p 0,15 phan Ia du xac dInh co su Iuu hoa. Cao su
co :
~ Tu 0,15% dn 8% fo I 10% Iuu huynh hoa ho p: fa co cao su Iuu
hoa m m, fu c Ia san pha m fhuong ma I fhng fhuo ng |duong
nhIn ngoaI Iuu huynh va cao su con co hoa chaf khac cho vao
fuy fheo nhu cau, o day chI finh fheo Iuong S hoa hop voI cao su).
~ Tu 10% dn 25% Iuu huynh hoa hop: fa co cao su ban ebonIfe
co d bn fhap, if dan hI va khng co IoI.
~ Tu 25% dn 32% Iuu huynh hoa hop: fa co cao su ebonIfe Ia
chaf cung, raf bn va gan nhu bI maf finh dan hI.
CAO SU THIN NHIN 183
I.2. S hoa hp cua lu huynh va cao su:
Cac fhuc nghI m cua Spence va Young da gIu p cho fa co y nIm
v su hoa hop xa y ra o h n ho p don gIa n gm cao su va Iuu huynh.
Spence va Young nung nong mf hn hop cao su co chua 37%
Iuu huynh o nhIf d 135
0
C, suf nhIu khoang fhoI gIan khac
nhau va cu mI khoang Iay mau fhu ra phan gIaI dInh Iuong Iuu
huy nh hoa hop. Kf qua Ia Iuong Iuu huynh hoa hop fang In
fheo fhoI gIan nung nong va fI da chI daf duoc 32% sau 20 gIo
nung nong; nu nung nong fIp fuc, su hoa hop van khng xay ra
|hnh VI.1)
Nhung nu fa cho vao hn hop 10% Iuu huynh fhay v Ia 37%
fa se fhay van fc hoa hop cua Iuu huynh yu hon nhIu, o cung
dIu kIn nung nong. Ian nay Iuong Iuu huynh hoa hop fI da chI
Ia 8,4% sau 20 gIo nung nong va Iuong Iuu huynh hoa hop cung
fang In fI I voI fhoI gIan nung nong |hnh VI.2).
Maf khac, fc d hoa hop cua Iuu huynh cung fuy fhuc vao
nhIf d nung nong hn hop. Trong fhuc f, h s nhIf d Ia vao
khoang 2,5 fuc Ia fc d cua phan ung fang In gap 2,5 Ian khI
nhIf d fang In 10
0
C. |hnh VI.3)
0
S = 32%
10
20
30
40
5 10 15 20 25 30 L

n
g

l

u

h
u
y
n
h

h
o
a

h

p

%
Thi gian
un nong (gi )
S to ng cong 37%
H.VI.1: Iuong Iuu huynh hoa hop fheo fhoI gIan nung
(



)
184 CAO SU THIN NHIN
I.3. Anh hng cua yu t khac:
Iuong Iuu huynh hoa hop khng phaI Ia yu f duy nhaf anh
huong foI gIa frI cua cao su Iuu hoa. Cac finh chaf co Iy cua cao
su Iuu hoa |d b n va d da n h I) cu ng nhu chaf Iuo ng cu a sa n pha m
I fhu c, fhay d I fheo nhI f d va fho I gIan nung nong va khng
fh nao danh gIa chung duoc fheo ham Iuong Iuu huynh hoa hop,
k ca uoc Iuong.
fheo doI dIn fIn Iuu hoa, can phaI do cac frI s cua finh
chaf co Iy, dac bIf nhaf Ia d chIu keo duf va d dan keo cang.
Cac Iuoc d sau day Ian Iuof chung mInh anh huong cua fhoI
gIan Iuu hoa, nhIf d Iuu hoa va fI I Iuu huynh cho vao hn
hop, foI finh chaf co Iy cua cao su Iuu hoa.
0
S = 10%
10
20
30
40
5 10 15 20 25 30 L

n
g

l

u

h
u
y
n
h

h
o
a

h

p

%
Thi gian
nung no ng
(gi)
S = 8,4%
Hnh VI. 2: Su hoa hop cua Iuu huynh va cao su o 135
0
C
|Iuu huynh fng cng Ia 10%)
0
S = 37%
10
20
30
40
5 10 15 20 25 30
L

n
g


l

u

h
u
y
n
h

h
o
a

h

p

%
Thi gian
gia nhiet (gi)
S = 32%
155
o
C
135
o
C
Hnh VI. 3: Su hoa hop cua Iuu huynh va cao su
o 135
0
C va 155
0
C |Iuu huynh fng cng Ia 37%)
(



)
(gi)
(


)
CAO SU THIN NHIN 185
fhI |hnh VI. 4) sau day ung voI mf hn hop gm 100 phan
cao su va 8 phan Iuu huynh duoc nung nong foI 147
0
C, frong suf
fhoI gIan fu 90 phuf dn 240 phuf. Ta fhay fhoI gIan Iuu ho a fang
In Iam cho moduIe fang fheo
|1)
, nhung d bn duf ha xung
fheo d bn fI da.
Qua hnh VI.5 sau day ung voI cu ng hn hop gm 100 phan cao
su, 8 phan Iuu huynh, nung nong suf 120 phuf o 140
0
C, 150
0
C va
160
0
C, fa fhay su fang nhIf d fh hIn qua su fang fc Iuu hoa
Iam cho moduIe fang In, suc chIu keo duf dI In foI d fI da
rI gIam xung, d dan duf gIam dan.
Sau hf, qua hnh VI.6 sau day ung voI cac hn hop gm 100
phan cao su co chua Ian Iuof 3, 5, 8 va 10 phan Iuu huynh, faf ca
d u duo c nung no ng o 147
0
C frong cu ng fho I gIan 120 phu f:
chung fo su fang fI I Iuu huynh fh hIn qua d Iuu hoa cao hon
v cac finh chaf co Iy du ff hon In.
1. Module: chu keo dai mt dan a nh, (xem chng Ly tnh cua cao su).
o dan %
1200 1000 800 600 400 200
0
40
80
120
160
200
cao su : 100
lu huy nh : 8
B
A
240
210
180
150
90
th i gian (phu t)
Hnh VI.4: Anh huong cua fhoI gIan Iuu hoa
foI co finh cao su Iuu hoa |IoaI mm)
S

c

c
h

u

k
e
o

d
a
n

(
k
g
/
c
m
2
)
( )
186 CAO SU THIN NHIN
I.4. Hin tng phu:
Mf cach fng quaf, cung mf hn hop gm 100 phan cao su va
8 phan Iuu huynh chang han, can nung nong gan 2 gIo o 150
0
C va
5 gIo vao khoang 140
0
C d cung cap mf san pham bn va dan
o dan %
1200 1000 800
S

c

c
h

u

k
e
o

d
a
n

(
k
g
/
c
m
)
2
400 200
0
40
80
120
160
200
cao su : 100
lu huy nh : 8
150
o
th i gian (phu t)
160
o
140
o
o dan %
1200 1000 800
S

c

c
h

u

k
e
o

d
a
n

(
k
g
/
c
m
)
2
400 200
0
40
80
120
160
200
cao su : 100
lu huy nh : thay o i
10
8
5
3
600
Hnh VI.5: Anh huong cua nhIf d Iuu hoa
foI co Iy finh cao su Iuu hoa
Hnh VI.6: Anh huong cua fI I Iuu huynh foI
co Iy finh cao su Iuu hoa
( )
( )
C
C
C
600
CAO SU THIN NHIN 187
hI. Nhung san pham nay IaI bao fn xau; no maf nhanh chong
cac finh chaf nI baf ma no da co, d bn cua no fhap dn nI fa
xe bang fay duoc, fa goI no da bI Iao. Su nung nong Iau daI ma
cao su phaI chIu da gay ra su fan ra phan fu Iam cho no d hu
hong hon; maf khac, nguoI fa nhan fhay cao su cang chua nhIu
Iuu huynh hoa hop bao nhIu, no cang hu hong nhanh bay nhIu.
Ta cung can Iuu y Ia Iuu huynh fu do con fn faI o cao su da
Iuu hoa co xu huong fu hoa hop dan dan voI cao su; su hoa hop
nay voI van fc nhanh hay cham fuy fhuc vao dIu kIn fn fru
hn hop cao su, no gay ra su hau Iuu hoa bIn dI cac finh chaf
ban dau cua cao su Iuu hoa.
Sau cu ng, m f Iuo ng Iuu huy nh fu do qua du co fh kf fInh o ma f
cao su da Iuu ho a, fa o fha nh m f Io p bu I Iam cham va ng hoI fra ng;
do Ia hI n fuo ng phaf mu n o da |effIorescence) hay n I mc.
Nhu va y frn fhu c f fa khng fhu c hI n Iuu ho a vo I Iuu
huynh duy nhaf, ma ngay fu dau cua ky ngh cao su, nguoI fa da
cho fhm vao hn hop cao su vaI hoa chaf khac d gIa fc fc d
hoa hop cua Iuu huynh: do Ia chaf xu c fIn Iuu hoa, gIup ruf ngan
fhoI gIan Iuu hoa va gIam fI I Iuu huynh su dung xung. Cac
khao cuu da chung mInh IIu dung 20% Iuu huynh ghI frong van
bang s 1844 cua Coodyear da ha xung dan dan va cho foI nay
fhuc su chI fu 2% dn 3% |max).
Tu nam 1840 dn 1900 Ia fhoI ky du a vao kInh nghIm cua
cng nghIp cao su, nguoI fa chua bIf ro Iuo ng Iuu huy nh su
dung. Nhung k fu nam 1900 dn nay, fI I su dung gIam dan va
bIf ro.
II. Lu huynh va cht xuc tin lu hoa
Ta se khao saf chI fIf chaf xuc fIn Iuu hoa frong chuong
XII. Chung Ia nhung chaf can fhIf frn fhuc f, do do fa khng
fh khng noI v fac dung va anh huong cua chung.
188 CAO SU THIN NHIN
II.1. S gia tc lu hoa:
Nhu da noI o frn, mf hn hop cao su va Iuu huynh duy nhaf
can phaI nung nong foI khoang 5 gIo o 140
0
C moI co fh cho duoc
mf san pham Iuu hoa ky fhuaf co fh dung duoc.
Cung hn hop cao su do, nu fa cho fhm vao chaf oxy kem
|ZnO) fh fhoI gIan Iuu hoa co fh gIam xung duoc 1 gIo. Nu
cho fhm vao chaf anIIIne, fa se ru f ngan fhoI gIan na y duo c
phan nua; voI fhIocarbanIIIde, chI can co 2 gIo; voI mercapfo~
benzofhIazoIe |MT), chI con 30 phuf; voI cac chaf fhIuram chI
can vaI phuf va chI frong vaI gIay Ia voI cac chaf nhom dIfhIocar~
bamafe.
Ta phaI Iuu y Ia van fc Iuu hoa cung fhay dI fheo nhIf d.
Nhu vay, dung cac chaf gIa fc Iuu hoa fa co fh fhuc hIn Iuu
hoa o nhIf d va fhoI gIan ma fa mun |dIu kIn fhay ff nhaf
cho muc dich fheo duI).
II.2. c tnh lu hoa:
Iuu hoa Ia mf fIn frnh Iuy fIn va hn hop cao su khI duoc
nung nong se fraI qua nhIu frang fhaI nI fIp nhau, do Ia dac
finh. Nhu fh, frong qua frnh nung nong mf khun co hn hop
cao su duoc gIa fc Iuu hoa, fa se fhay co nhIu hIn fuong khac
nhau.
Sau vaI phuf, hn hop cao su co d deo cua mf fh nhao nhay.
Mun hon mf chuf, hn hop cao su nay fhao Iay ra khun d
dang, no mm, gIu nhung bIn dang |fheo dang cua khun) ma no
phaI chIu va nu fa caf ra fh maf caf cua no hay con dinh voI
nhau: hn hop da duoc dInh hnh. TIp fuc nung nong In, cao su
dan dan fro nn dan hI hon va dac hon. Ta se fhay suc chIu keo
da n fang In nhanh |hnh VI.7), da f fo I mf dInh cuc daI be f
nhI u hay if. NguoI fa goI d Iuu ho a ff nhaf |opfImum de
vuIcanIsafIon) Ia fhoI ky ngan nhaf o nhIf d da cho, fruyn vao
hn hop cao su suc chIu keo dan hay keo duf fI da.
CAO SU THIN NHIN 189
Tuy nhIn, cac frI s cua suc chIu keo duf va d dan duf co y
nghIa fhuc v IInh vuc nghIn cuu hon, v da s cac vaf dung cao
su khng duo c Ia m vI c o nhung dI u kIn nhu fh. Nguo I fa
cung fhuong su dung moduIe Ia Iuc keo can fhIf d dua cao su
foI mf d dan daI da dInh. Mf moduIe cao ung voI san pham
daI cung, moduIe fhap ung voI san pham mm, no bI dan daI d
dang duoI fac dung cua mf Iuc keo kem cao. Nhu vay moduIe
con Ia mf phep do d daI cung cua cao su Iuu hoa.
bIu fhI dac finh cac dIu kIn Iuu hoa cua mf hn hop
cao su, fhay v vach duong bIu dIn suc chIu bn duf va d dan
fhay dI fheo fhoI gIan Iuu hoa, fa con co fh nI nhung dIm ung
vo I duI duong bI u dIn Iu c keo d dan |duo ng A cua hnh
VI.4). Ta cung fhay duoc su fhay dI h fuong cua d bn va d
dan fheo fhoI gIan Iuu hoa nhu fh nao.
ay gIo fa xef foI mf hn hop cao su fhIn nhIn duo c Iuu
hoa o nhIf d 135
0
C frong suf cac khoang fhoI gIan fhay dI 15,
th i gian lu ho a
S

c

c
h

u

k
e
o

d
a
n
Hnh VI.7: hoa chin hay Iuu hoa khng co dI |sans pIafeau)
(
k
g
/
c
m
2
)
(gi )
190 CAO SU THIN NHIN
30, 45, 60, 90, 120 va 180 phuf, fa se co cac duong bIu dIn nhu
hnh VI.8 sau day:
ThoI gIan fruoc khI daf foI d Iuu hoa ff nhaf hay daf foI
vung dI fuc Ia khoang fhoI gIan ma cac frI s cua finh chaf co
Iy cao su Iuu hoa van gIu gan d Iuu hoa ff nhaf, fa goI Ia hn
hop Iuu hoa chua foI muc |sous vuIcanIsafIon). Khoang fhoI gIan
vuof qua khoI vung dI duoc goI Ia hn hop Iuu hoa qua muc |sur
vuIcanIsafIon). Ca haI fruong hop, finh chaf co Iy du fhap ca.
Trn fhuc hanh, nguoI fa chung fhuc hIn mf cuc Iuu hoa ky
fhuaf ung voI su Iuu hoa gan foI muc hay gan foI d Iuu hoa ff
nhaf.
S

c

c
h

u

k
e
o

d
a
n

(
k
g
/
c
m
)
2
Hnh VI.8: Anh huong fhoI gIan nung nong foI co Iy finh cao su Iuu hoa

u

h
o
a

q
u
a

m

c
( )
CAO SU THIN NHIN 191
Nhu da noI, nung nong Iau gIo vuof qua d Iuu hoa ff nhaf
se Iam cho co Iy finh cao su Iuu hoa gIam xung. Su ha fhap nay
bIu I khac nhau fuy fheo ham Iuong Iuu huynh o hn hop. VoI
cac hn hop cao su chua hon 6% Iuu huy nh, no se bI gIon va cung.
Ham Iuong Iuu huynh fhap hon, sau khI cung, no se fu mm ra va
fro v fra ng fha I ca ng Iu c ca ng de o: do Ia hI n fuo ng hoa n
nguyn. Nhung ban chaf cua chaf gIa fc Iuu hoa co anh huong
raf Ion foI su hoan nguyn na y. Chang han vao nam 1938, Carvey
cho bIf nhIu IoaI chaf gIa fc Iuu hoa fhuong maI co fh duoc
xp fhanh 2 hang: hang mf nhu cac chaf gIa fc Iuu hoa nhom
guanIdIne, khng chng duoc su hoan nguyn va hang fhu haI
nhu cac chaf nhom fhIuram, hIn fuong hoan nguyn khng xay
ra hoac kho xay ra.
Nhung chaf gIa fc Iuu hoa hang cuI nay gay ra caI goI Ia
hIu ung dI |effef de pIafeau) con duoc goI Ia hIu ung mam,
duong bIu dIn suc chIu keo dan bIn fhIn fheo fhoI gIan Iuu
hoa raf Ia bef |hnh VI.9): frong suf fhoI gIan Iau daI, cac finh
chaf co Iy cua cao su van duy fr o frI s cao, gan d Iuu hoa ff
nhaf; frong khI do nhom chaf gIa fc fhu nhaf co fac dung nguoc
IaI: duong bIu dIn co dInh gan nhu nhon; frong suf fhoI gIan
Iau daI, cac finh chaf co Iy bI gIam xung fhap |hnh VI.7).
th i gian lu ho a
S

c

c
h

u

k
e
o

d
a
n
Hnh VI.9: hi u ng
i lu ho a (effet de
plateau).
192 CAO SU THIN NHIN
Sau hf, vI c su du ng ca c chaf gIa fc Iuu ho a nhanh va nhaf Ia
cu c nhanh co fh xay ra hIn fuo ng chf frn ma y
|1)
. Trong Iuc
nh I ca n hay dInh hnh nhu ca n hoa c o I, nhI f d cu a hn ho p cao
su In cao va nang Iu c qua ma nh cu a chaf gIa fc Iuu ho a gay ra su
fI n Iuu ho a, no xu c fIn ho a ho p so m gIu a Iuu huy nh va cao su.
fra nh h n hop cao su bI chf frn ma y, fa dung chaf co fac
dung Iam mun gIa fc |refardafeur, refardafor) hay con goI Ia
chaf fr hoa n Iuu ho a, chaf chng chf frn may.
III. Thuyt lu hoa vi lu huynh
Nhu da noI, danh fu Iuu hoa co nghIa raf rng raI; no khng
nhung chI phan ung nhIf gIua cao su va Iuu huynh, ma con Ia
pha n ung gIua cao su va m f s Io n chaf kha c. gIaI fhich,
nguoI fa dua ra nhIu gIa fhuyf.
III.1. Lch s:
Tu nam 1852, Payen sau khI fhuc nghIm da kf Iuan Iuu hoa
Ia mf phan ung fh hydrogen boI Iuu huynh.
n nam 1900, Weber ghI chu Ia khng co Iuo ng hydrogen
suIfur da ng k fhoaf ra frong fIn frnh Iuu hoa va suy ra co
phan ung cng Iuu huynh fao ra hang Ioaf suIfur poIyIsoprene
IIn fIp. ua vao fhuyf nay, ng frnh bay cac kf qua cung cap
duoc fu vIc do Iuu huynh hoa hop bIn fhIn fheo nhIf d va
fho I gIan nung no ng: cac duong bIu dIn nI nhung dIm gay
chung fo Weber quy vao su fhanh Iap cac hop chaf hoa hoc nhaf
dInh. Thaf ra fhuyf nay van con khuyf dIm.
Vao nam 1910, OsfvaId dua vao van d nay mf khaI nIm
moI. Ong phu nhan su fhanh Iap cac ho p chaf hoa hoc va gIaI
fhich co ch Iuu hoa bang mf fhuyf co finh cach fhuan fuy fh
gIao frang, Iuu huynh bI hap fhu vao cao su.
1 Goi theo mt s nha ch bin vt dung cao su nc ta. Danh t chuyn mn cua Phap
la Grillage, cua Anh My la scorch.
CAO SU THIN NHIN 193
Quan nIm nay bI chng dI ngay Iap fuc va chinh Spence moI
Ia nguo I gIa I da p van d co ba n fhu nghI m vung cha c. Ong
chung mInh Iuu hoa fhaf su Ia mf phan ung hoa hoc fIn frIn
du dan va kf fhuc Ia mf hop chaf co chua 32% Iuu huynh.
Sau kham pha cac chaf gIa fc, Iuu hoa co ve nhu Ia mf hIn
fuong v cung phuc fap. NhIu fhuyf van con duoc frIn khaI,
khI fh dua fheo phan ung hoa hoc, khI fh dua fheo hIn fuong
fh gIao frang. Nhung cac khao saf fh gIao frang hay con nhIu
map mo va d gIaI fhich dac finh chu yu Iuu hoa, fhuyf hoa hoc
bao gIo cung co ve vung chac hon.
NguoI fa phan ra 2 gIa fhuyf:
~ Su hoa hop cua Iuu huynh va cao su;
~ Su fhanh Iap cac cau nI hoa hoc qua poIymer hoa duoI fac
dung cua chaf xuc fac |Iuu huynh chang han).
HaI fac dung nay khng xung khac voI fhuyf cau nI ma fa
khao saf duoI day.
III.2. Thuyt cu hoa hoc:
Trong su Iuu hoa cao su, co haI fIn frnh ma hIn nay khng
fh phu nhan duoc:
~ Iuu huynh hoa hop voI cao su,
~ chua bao hoa cua hydrocarbon cao su gIam xung frong
fIn frnh Iuu hoa.
Nhu vay faf ca moI fhuyf can phaI phu hop voI haI fIn frnh
fhuc nghIm nay.
TIn frIn cac gIa fhuyf:
Vao nam 1918, PrIns dua ra cac gIa fhuyf gm co fhuyf hoa
vong IIn phan fu, voI Iuu huynh hay khng co Iuu huynh |vong
IoaI cycIobufan hay fhIofen), hoac gIa fhuyf Iuu huynh cng vao
nI dI, vong 3 hoac 4 co Ie if chinh xac hon:
194 CAO SU THIN NHIN
+
+ xuc tac (S) ca u truc cyclobutan
(co le t u ng)
+
+ S ca u truc
tetra-hydro thiofen
+ S vo ng thioete
(co le t u ng hn)
S
S
Va o nam 1936, Van Rossem d y fo I Iuo ng nho acId
hydrosuIfurIc |H
2
S) fhoaf ra frong Iuu hoa ca c hn hop cao su
khng co chaf gIa fc va dua vao gIa fhuyf cua PrIns; ng xef foI
su hIn huu, gIua cac phan fu kha c nhau, cua nI monosuIfur hay
cu a nI khng co Iuu huynh fuong u ng vo I su khu hydrogen,
frong haI fruong hop co su phong fhich H
2
S.
Gia thuyt cua Prins
gia thuyt
cu a Prins
va
Van Rossem
tetrahydro thiofen
vo ng thioether
+
+ 2S
S
-H S
-H S
2
2
+
+ S
CAO SU THIN NHIN 195
Van Rossem dIn fa quan dIm cua ng nhu sau: ba n chaf Iuu
hoa Ia fhanh Iap cau nI gIua cac chuI daI hydrocarbon cao su.
Iu nay IIn quan foI fhuyf ba chIu |frIdImensIonneI) co duoc
qua su fhanh Iap nI IIn phan fu.
Ta con co fh nghI gIua Iuu huynh va cao su co fh co su hoa
hop khac, hoac Ia nI phan fu, hoac Ia IIn phan fu nhu fhi du
cua Hauser va rovn dua ra nam 1938:
~ Su hoa hop nI phan fu |cng S):
SH S
S
Vong disulfur
S
S
S
S
S
S
Vong thio-e ther
(ket vong noi o i)
S
S
S
Vong thio-e ther
ket vong gi a
2 no i o i)
thiol
(
thioozonide
Vong thioether
Vong thioether
S
S
S
~ Su hoa hop IIn phan fu |cng S):
+ 2S
- H
2
S
196 CAO SU THIN NHIN
Cac Iuoc d nay co ve nhu raf mo h va Hauser cung rovn
khng dua duoc mf chung mInh fhuc nghIm fruc fIp nao v su
hI n hu u cu a ca c nho m fhIoI |mercapfan), monosuIfur hay
dIsuIfur.
Trong khI do, fam quan frong v mf van d nhu fh da dan
dn nhIu khao cuu ban chaf cu a nI IIn phan fu kha c, bang
ca ch khao sa f fac dung cua Iuu huynh voI cao su hoac voI cac
aIcen |oIefIn) don gIa n nhaf |cycIohexene, 2~mefhyI~2~bufene,
squaIene, v.v...) va hI n nay fa fhu a nha n chu ng co fh Ia
monosuIfur, dIsuIfur, poIysuIfur hay carbon~carbon, fu y fheo
cach fhuc Iuu hoa.
IIsher xef mf co ch nguyn fhuy d gIaI fhich su Iuu hoa.
Co ch nay dua vao su fhanh Iap acId hydrosuIfurIc kf qua fu su
khu Iuu huynh boI cac chaf cau fao phI cao su hay chinh boI hy~
drocarbon cao su. Nhu vay acId hydrosuIfurIc H
2
S fu cng vao
cac nI dI nao do cua cao su fao ra cac nhom fhIoI SH. Su oxy
hoa nhung chuc fhIoI |mercapfan) nay bnh fhuong dua foI cac
S
S
S
+ SH
2
S
+ SH
2
S
S
S
S
S S
S
S
Gia thuye t cua Hauser va Brown
CAO SU THIN NHIN 197
1. Nhom nh chc thiolSH co n goi la mercaptan.
dIsuIfur SS co fh fu fao ra o cung mf phan fu hay o haI
phan fu, fuc Ia fhanh cau hoa hoc:
+ H S
2
H S co ng va o mo t noi o i
2
H
SH
Su fhanh Iap fhIoI
|1)
o nI dI |fheo IIsher)
SH SH + S S
Su fhanh Iap cau dIsuIfur nI gIua 2 phan fu
CIa fhuyf cua IIsher cung nhu cac gIa fhuyf fruoc, du dua
vao finh phan ung cua cac nI dI; ngay nay fa bIf nhung nI
nay khng phaI Ia nhung dIm nhay duy nhaf cua phan fu cao su
|fhuyf cua Iarmer). Cac nhom ~mefhyIene cung raf nhay phan
ung, do do co fh dua vao finh phan ung cua ca c nhom ~mefhyI~
ene nay d Iap ra fhuyf Iuu hoa.
Nhu fh fhuyf cu a IIsher duo c frI n khaI o su fhanh Ia p
chuc fhIoI o ~mefhyIene, boI mf nguyn fu Iuu huynh cng don
fhuan vao CH
2
. Cac fhIoI nay do su sap xp nI phan fu fro IaI
co fh cho cac vong dang monosuIfur, hIn nhIn co su fham gIa
cua nI dI. Su sap xp fro IaI con co fh xay ra gIua haI phan fu,
chang han nhu mf phan fu co cac SH faI , phan fu kIa Ia hy~
198 CAO SU THIN NHIN
drocarbon khng co SH. Trong fruong hop cuI nay, fa co cau
monosuIfur gIua 2 phan fu:
Su fhanh Iap chuc fhIoI o nhom ~mefhyIene o mf phan fu
Truong hop cua 2 phan fu: su fhanh Iap cau
Co ch hIn nay:
Iarmer va IoomfIeId da b sung cac fhuyf frn va dua ra
mf co ch hop Iy nhaf d gIaI fhich cac hIn fuong. Ta han ch
chI xef foI fruong hop cua cac nI IIn phan fu.
~ an dau, co su hIn dIn cua Iuu huynh, mf nguyn fu hy~
drogen cu a carbon ~mefhyIene fu fa ch roI cho ra mf gc hydro~
carbon va mf gc suIfhydryI:
SH SH
+
S S
+ 2S
SH SH
d hoa n
ho a
S S
S S
hay
CAO SU THIN NHIN 199
don gIan, fa fhay fh bang Iuoc d:
HaI gc na y fIp do co fh fIn frI n fheo nhI u ca ch kha c nhau:
Gc hydrocarbon h p v i lu huy nh ta o tha nh m t gc sulfur:
+ S
*
*
S
Phaf xuaf fu gc suIfur nay, fa xef 3 IoaI phan ung:
a) NhI phan hoa |nhI frung hop) cac gc gIng nhau hoac gIua
cac gc khac nhau, fhanh Iap cau dIsuIfur, monosuIfur hay car~
bon~carbon, nhung van chua maf d chua bao hoa:
+ S + SH
*
*
+
* S
*
S
S
S
*
...
` CH
2
C CH
CH
3
CH
2
+ S CH C CH
CH
3
CH
2
+ S H
... ... ...
`
`
`
`
`
`
`
`
H
200 CAO SU THIN NHIN
b) Phan ung chuI hay phan ung day chuyn, gm co gc suI~
fur cng vao mf nI dI, cung voI maf d chua bao hoa ung voI
mf nI dI cho mI nguyn fu Iuu huynh:
+
* S
*
S
+
*
*
*
*
+
* S
*
S
S
+
*
S +
`
`
`
`
`
`
`
CAO SU THIN NHIN 201
c) Phan ung chuI hay phan ung day chuyn voI su Iay bof mf
nguyn fu hydrogen o m f phan fu kha c d fa o ra m f fhIoI
|mercapfan); co Iuu huynh hIn huu, no co fh fu suIfur hoa cho
ra cac nI dIsuIfur hay poIysuIfur:
* S
+ +
*
SH
+ (x - 1)S
2
SH
Sx + H S
2
V gc sul fhydryl, no c ng va o m t n i i cho ra m t gc
m i, co th pha n ng vi m t phn t hydrocarbon cao su kha c
hay v i acid hydrosulfuric H
2
S:
+ HS
SH
*
(go c m i)
+ H S
2 SH
*
+
SH
*
+
SH
+ SH
*
*
`
`
`
`
`
`
`
202 CAO SU THIN NHIN
Mercapfan |fhIoI) co duoc se chIu nhI u su hoa hop khac nhau:
a) Pha n ng v i mo t o i no i ta o tha nh mo t ca u monosulfur tng
ng v i s ma t hai no i o i cho mo i nguye n t lu huy nh:
SH
+ S
b) Hoa hop voI Iuu huynh fhanh poIysuIfur cung voI su fhanh
Iap acId hydrosuIfurIc H
2
S va maf d chua bao hoa cu 2 nI dI
cho x nguyn fu Iuu huynh:
SH
Sx 2
+ (x - 1)S + H S
2
c) Phan ung cua fhIoI nay voI fhIoI ma fa da fhay co fh fao ra
duo c v fruoc, cho ra mf nI poIysuIfur cung voI maf mf nI
dI cho x nguyn fu Iuu huynh:
SH
Sx + (x - 1)S + H S
2
SH
+
CAO SU THIN NHIN 203
AcId hydrosuIfurIc sInh ra o nhung Iuoc d frn se phan ung
voI cao su ngay fuc fhoI, boI v frong Iuu hoa fa khng bao gIo fm
fhay vf acId hydrosuIfurIc fu do. Va IaI dIu nay raf phu hop voI
finh d dang cng vao aIken |oIefIn) co gc suIfhydryI cua acId
hydrosuIfurIc.
nh fhuong fa fhay cac dIu kIn Iuu hoa dac bIf Ia ban chaf
cua chaf gIa fc Iuu hoa, se h fro if nhIu cac phan ung da d
cap; va IaI su fhanh Iap mI IoaI nI IIn phan fu co fh dI kem
fheo su maf d chua bao hoa, fa hIu v sao khng fh nao Iap
duoc mf fuong quan fng quaf nhaf dInh gIua su maf d chua
bao hoa va fI I Iuu huynh hoa hop.
Nhu fh, xef qua cac Iuoc d nay, su fhanh Iap cau nI gIua cac
phan fu co Ie fhich hop va co gIa frI hon ca nham gIaI fhich cac
kf qua fhuc nghIm. Thaf fh, su fhIf Iap cau nI gIua cac phan
fu khac bIf nhau faf nhIn dan dn su phaf frIn v m f cau
fruc ba chIu, dang mang IuoI fuong dI chaf che. Co fh hIu su
kf hop cac phan fu nay Iam gIam bof nhIf foI ha n rIng cua
chung va d deo. H qua khac Ia Iam fang hon nua kich fhuoc
phan fu va bIu fhI ro cac finh chaf IIn h voI su fang Ion phan
fu khI, dac bIf Ia finh khng fan frong dung mI. Tinh khng
fan va su gIam bof d deo Ia dac finh cua su chuyn dI fu frang
fhaI sng sang frang fhaI Iuu hoa.
C. LU HO A V I CHT KHA C
I. V i cht pho ng thch lu huynh hay phi kim cu ng ho
ho c cht co lu huy nh
I.1. Chloride lu huy nh:
VaI nam sau su kham pha Iuu hoa cao su voI Iuu huynh cua
Coodyear va Hancock, nam 1846 nha hoa hoc AIexander Parkes
|ScofIand) cng b co fh Iuu hoa cao su fhIn nhIn voI chaf
chIorIde Iuu huynh. Ong fhay phan ung nguI |chu y Ia khng gIa
nhIf) cua dung dIch hay cua hoI chIorIde Iuu huynh voI cao su
204 CAO SU THIN NHIN
cung gay ra su bIn dI gIng nhu su bIn dI boI Iuu huynh.
Phuong phap Iuu hoa nay Ia hoa fan chIorIde Iuu huynh vao
suIfur carbon, benzene, xang hay fefrachIorocarbon; k do ngam
cac vaf dung mun Iuu hoa vao dung dIch IIn fuc frong vaI gIay
dn vaI phuf, fuy fheo d day mong cua vaf dung cao su. Nu su
dung chIorIde Iuu huynh fh khi, fa phaI freo va f du ng frong
nhung phong ch vach dI, rI cho hoI chaf Iuu hoa nay vao.
Phuong phap Iuu hoa nay co khuyf dIm Ia chI ap dung duoc
cho nhung Ia cao su mong, vaf dung cao su Iuu hoa co muI acId
chIorIne hydrIde va d Iao hoa cua chung kem, suc chIu keo duf
khng cao Iam.
Co ch Iuu hoa cao su voI chaf nay duo c K.H. Meyer va W.
Hohenemser dua ra nhu sau:
C CH
3
+ S
2 2
Cl
CH
2
CH
CH
2
C Cl CH
3
CH
2
CH
CH
2
C CH
3
CH
2
CH
CH
2
+
S
C CH
3
CH
2
CH
CH
2
Cl
Sx + S
2
Cl
2
+
Cl
Cl
Sau hf phuong phap nay duoc bIf Ia nham b fuc cho cng
dung Iafex, gIup ch bIn d dang cac vaf dung nhu ng co chaf
Iuong raf cao.
2
2
CAO SU THIN NHIN 205
I.2. Cht lu hoa phong thch lu huynh:
Co fh noI sau day Ia su Iuu hoa gIan fIp voI Iuu huynh; mf
s chaf phan ung se sInh ra Iuu huynh rI chinh Iuu huynh nay
IaI fao ra Iuu hoa cao su.
~ Theo phuong pha p Peachey, d Iuu ho a, va f du ng cao su
duoc phoI fruoc fIn vao khi anhydrIde suIfurous |SO
2
), k do Ia
qua khi hydrogen suIfIde |H
2
S), cng vIc co fh Iam dI Iam IaI
nhIu Ian fheo y mun. Ta nghI su Iuu hoa nay Ia kf qua cua su
fhanh Iap Iuu huynh sInh ra:
2H
2
S + SO
2
3S + 2H
2
O
Su xuaf hIn cac nI ngang gay ra do Iuu huynh hoaf dng dac
bIf. No phan fan ff va su Iuu hoa xay ra o nhIf d fhuong.
N. ekkedahI, I.A QuInn va .W. ZImmermann kIm chung
gIa fhuyf nay cho bIf cac chaf nay chI duoc hap fhu fheo fI I
0,2% fro ng khI, frong Iuc bnh fhuong phaI Ia khoa ng 3% Iuu
huynh hoa hop moI co duoc su Iuu hoa ff nhaf.
~ Va o nam 1921, . RomanI kha m pha ra chaf Iuu ho a Ia
dIsuIfur feframefhyIfhIuram; day cu ng Ia su Iuu hoa gIan fIp
voI Iuu huynh.
IsuIfur feframefhyIfhIuram co fh gay ra Iuu hoa bang cach
gIaI phong mf nguyn fu Iuu huynh fu do d kf nI cac phan fu
cao su va fao ra monosuIfur feframefhyIfhIuram ~ day Ia chaf
xuc fIn Iuu hoa cao su phaI co su fham gIa cua Iuu huynh.
A.. CummIngs va H. SImmons u ng h fhuyf cu a C.W
edford va H. Cray, fheo do hoa f finh cu a dIsuIfur
feframefhyIfhIuram Ia kf qua cu a su fha nh Ia p
dImefhyIdIfhIocarbamafe kem. .H. Iarmer va C. Cee fh cho su
Iuu ho a cao su bang chaf dIsuIfur feframefhyIfhIuram Ia m f
phan ung cua cac gc fu do fham gIa fao nI C~C.
206 CAO SU THIN NHIN
|CH
3
)
2
NCSS|
2
Zn + H
2
O
Sau hf, N. ergem d xuaf cho Ia m f pha n dIsuIfur
feframefhyIfhIuram gan vao nI dI fheo Iuoc d nhu sau:
C.I. IoomfIeId cho bIf ca c nI ngang co duoc Ia nho ca c
mono va dIsuIfur, Iuong Iuu huynh vong fh khng dang k.
. CraIg, A. Juve va W.I. avIdson nghIn cuu ky phan ung,
su dung cac phuong phap moI me da chung mInh:
~ AcId beo khng can foI.
~ Khng co oxy kem, dIsuIfur feframefhyIfhIuram khng Iuu
hoa cao su hoan foan.
~ Co oxy kem hI n hu u, Iuu ho a cao su hoan foan hon nu cung
co monosuIfur feframefhyIfhIuram hIn dIn.
Ho suy Iuan fa c dung cua dIsuIfur feframefhyIfhIuram fh
hIn qua cac phuong frnh sau day:
+
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSSCN
S S
ZnO
+
+
SCN(CH )
3 2
S
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSS - CN
S S
SCN(CH )
3 2
S
CAO SU THIN NHIN 207
Su Iuu hoa bo I dIsuIfur feframefhyIfhIuram fu Iau duoc xem
nhu mf phuong phap sa n xuaf cao su Iuu ho a co suc chIu Ia o hoa
raf ff, nguoI fa da chu ng mInh Iuu hoa cao su voI chaf nay khng
co dau hI u v su hoa n nguyn ca dn sau m f fho I gIan nung nong
hon gap 12 Ian fho I gIan nung nong ung voI d Iuu ho a ff nhaf,
dI u nay chu ng fo ca c nI ngang Ia m f Ioa I nI raf b n.
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSSCN
S S
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSCN
S S
+ polysulfur tetrametylthiuram
polysulfur tetrame tylthiuram
(CH )
3 2
NCSS
S
(CH )
3 2
NCS
S
+
2
+ polysulfur tetramethylthiuram
polysulfur tetramethylthiuram
(CH )
3 2
NCS
S
disulfur te trame tylthiuram
(CH )
3 2
NCSS
S
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSCN
S S
+ S ta o no i ngang
(CH )
3 2
NCSS
S
+ cao su
C
CH
3
CH CH
2
SSCN(CH )
3 2
S
(CH)
32
NCS
S
+
cao su lu ho a
CH
2
disulfur tetramethylthiuram
`
`
(CH
3
)
2

_
C
CH
3
CH
2
CH CH
2
S S
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSCN
S S
+
cao su lu hoa (no i sulfur)
...
`
`
208 CAO SU THIN NHIN
~ R.R. IevIs va A.J. WeIss dua ra cng dung nhu Ia chaf Iuu
hoa cao su cua cac fIokoI |fhIokoI) va daf gIa fhuyf fac dung cua
nhung chaf nay Ia nho vao su fao Iuu huynh ma ra. Y fuong nay
duoc kIm chung qua su kIn cac fhIokoI duy nhaf Iuu hoa duoc
cao su Ia fhIokoI A, , AZ va !A~1; chung co chua mf fI I Iuu
huynh co fh fhaI fru duoc boI sodIum suIfIde.
Theo IevIs va WeIss, mf cao su Iuu hoa nhu fh co fh chIu
duoc nhIf d cao, chIu dau va khng bI hIn fuong phaf muc
Iam cham o maf |fa con goI Ia n I mc); v hIn fuong hoa n
nguyn chua fhay faI IIu nao d cap foI.
~ C.M. WoIf, T. Ceger, H.Cramer va C.C. ehIIsfer kham
pha ra cng du ng nhu chaf Iuu ho a cao su cu a ca c suIfur
aIcoIphenoI. Cac chaf nay khng phaI Ia chaf gIa fc Iuu hoa, ma
Ia chaf duoc dung fhay fh Iuu huynh o nhung h n hop fhng
fhuong, chung anh huong dn cao su Iuu hoa finh chaf v Iao hoa
ff va suc chIu un gap, xe rach cao. Nguoc IaI, d foa nhIf dng
cua chung fh fuong dI cao.
Chaf Iuu hoa IoaI nay fhi du Ia IoaI chaf VuIfac do f hop nuoc
ngoa I SharpIes ChemIcaIs sa n xuaf, g m co monosuIfur va
dIsuIfur bIs |p~amyIphenyI), chang han:
C CH
3
CH
3
CH
3
CH
2
S S C
CH
3
CH
3
CH
3
CH
2
~ R.I SIbIey nghIn cuu nhIu suIfur huu co co fac dung nhu
chaf Iuu ho a cho cao su fhIn nhIn. Ong nhan fhay dIsuIfur
dIefhoxyI Ia vua y, du kho dIu ch va co finh gay chay nuoc maf.
TefrasuIfur dIbenzyI fh gay chf frn may nhung fao hn hop
cao su kha d. Chinh 4 hop chaf sau day duoc bIf ff hon hf Ia:
CAO SU THIN NHIN 209
Trong do chaf cuI |dIsuIfur bIsmorphoIIne) co finh an foan
raf cao cho qua frnh gIa cng |fru phI co goudron de pIn ~ hac in,
nhua fhng) va fruyn vao cao su Iuu hoa chaf Iuong ff v Iao
hoa; nguoc IaI no gay ra nuf ran fhaI qua o cac hn hop cao su
maf ngoaI vo xe |Ip xe)
|1)
.
I.3. Selenium va tellurium:
SeIenIum va feIIurIum Ia haI nguyn f cung nam o cf VI A
bang phan IoaI fuan hoan cac nguyn f, duoc cac nha khao cuu
cao su kham pha Iuu hoa duoc cao su.
SeIenIum duo c dung fhay fh Iuu huy nh cho ra sa n pha m
fuong fu nhung doI hoI phaI nung nong voI fhoI gIan daI hon.
nh fhuong, nguoI fa khng dung Iam chaf Iuu hoa duy nhaf ma
Ia su dung nhu chaf Iuu hoa phu.
TeIIurIum duo c fhay Ia co fa c du ng ke m hon seIenIum. No fhich
hop du ng d fra nh hIn fuo ng hoan nguyn cu a cac hn ho p cao su
khng co Iuu huy nh hoa c co ham Iuong Iuu huynh fhap, no fang
cho cao su Iuu hoa suc chIu nhIf va chIu khi raf ff.
II. Lu hoa vi cht khac
O cac phuong phap Iuu hoa se d cap duoI day, fa se fhay co
su fham gIa cua mf s chaf khac bIf khng IIn h g foI Iuu
1. Disulfur bismorpholine c Monsanto Chemical Cty ban di nha n hiu la Sulfasan R.
S
2
; S
2
N
CH
3
C
6
H
11 2
NCS
CH
3
C
6
H
11 2
(C
2
H OCS) S
5 2 2
; ;
2
N
2
S O
210 CAO SU THIN NHIN
huynh. Thuyf Iuu hoa hIn nay gIup fa co khaI nIm v fac dung
chung cua chung.
II.1. Dn xut nitro:
Vao nam 1912, I.I. OsfromIsIensky Ia nguoI kham pha ra fac
du ng Iuu ho a cao su cu a m f s chaf nIfro chu yu Ia
m~dInIfrobenzene va 1, 3, 5~frInIfrobenzene. Ta c dung cua chung
fhuc ra can duoc d dang hoa va gIa fc voI cac oxy hay suIfur
kIm IoaI hay voI khoI den carbon; ngoaI ra chu ng duoc nghIn
cuu fhay co hIu ung dI hay hIu ung mam |effef de pIafeau)
dac bIf ro rf.
Cao su Iuu hoa voI hop chaf nay co finh khang Iao kem va foan
b Iy finh cua chung du co fh sanh duoc voI Iy finh cua cao su
Iuu hoa voI Iuu huynh; vaI finh chaf IaI con cao hon nhu d chIu
acId hay d va cham voI kIm IoaI.
II.2. Peroxide hu c:
Truo c kha m pha fa c du ng cu a ca c ho p chaf nIfro,
OsfromIsIensky da kham pha fac dung cua peroxIde huu co Iuu
hoa cao su cuc nhanh ma khng doI hoI mf hoa chaf nao khac
phu gIa. Chang han nhu mf hn hop gm 100 phan mu fo xng
khoI va 10 phan peroxIde benzoyI, Iuu hoa hoan faf chI 5 phuf o
143
0
C. Cu ng nhu cao su cho Iuu hoa voI hop chaf nIfro, cao su Iuu
ho a vo I hop chaf na y co finh kha ng Iao kem. Ngoa I ra o ma f
ngoaI bI mf Iop fInh fh frang, nho cua acId benzoIc bao phu.
Can day, nguoI fa cho bIf frong cac peroxIde hu u co, peroxIde
dIcumyI co fac dung Iuu hoa ff hon hf. Cao su Iuu hoa voI chaf
nay khng co baf IoI cua peroxIde benzoyI. PeroxIde dIcumyI con
duo c bIf Ia du ng cho vI c ch fa o cao su Iuu ho a frong suf
|fransparenf).
A. Van Rossem, P. ekker va R.S. PravIrodIpoero chu ng
mInh su phaf mc Iam cham o maf cao su Iuu hoa voI peroxIde
benzoyI Ia do acId benzoIc sInh ra fheo phan ung sau day:
CAO SU THIN NHIN 211
|voI RH Ia hydrocarbon cao su va R
`
Ia gc fu do co duoc sau
khI bI Iay maf mf nguyn fu hydrogen).
Co Ie phan ung nay khng phaI Ia phan ung duy nhaf xay ra,
cac fac gIa ngay fruoc cho bIf ho nhan fhay cao su bI benzoyI
hoa mf phan.
Mf chaf Iuu hoa khac cua nhom nay Ia peroxIde dIferfbufyI
da duoc .H Iarmer va C.C. Moore cho bIf. Thuc hIn voI aIken
don gIan, nI ngang Ia IoaI nI carbon~carbon.
II.3. H p cht diazoamine:
Vao nam 1921, uInov cho bIf fhu nghIm nhu Ia chaf Iuu hoa
cao su cua dIazoamInobenzene. Tuy nhIn, chaf nay chua duoc
hI u ro may, cho dn nam 1936 qua cac nghIn cuu cua IIsher, k
do Ia cua IevI, chaf nay va dan xuaf mo I duoc chu y fo I.
Co fh noI faf ca cac hop chaf dIazoamIne
|1)
du co chuc nang
nhu Ia chaf Iuu hoa cao su; chung khng doI hoI phaI co chaf nao
khac phu gIa va cho duoc cao su Iuu hoa co d frong suf cao.
Phan ung co khi nIfrogen fhoaf ra, co fh Iam cho vaf dung cao
su bI phng, frong vaI fruong hop.
Co ch fac dung cua ca c hop chaf dIazoamIne hay con chua
chac chan, nhung hnh nhu mf phan chaf Iuu hoa nay gan vao
phan fu cao su.
1. Hp cht diazoamine co cng thc: R
1
N = NN vi R
1
la mt nhom aryl, R
2
la
nhom aryl, aralcoyl hay arylamine va R
3
la hydrogen, mt kim loai, mt nhom alcol, acyl,
aryl, hay aralcol.
R
2
R
3
C C H
6 5
O
O C C H
6 5
O
O
C 2 C H
6 5
O
O
**
*
*
*
C C H
6 5
O
O RH + COOH C H
5
R +
R R 2R
`
`
`
`
212 CAO SU THIN NHIN
IazoamInobenzene co fh phan ung duoI dang dng phan cua
no, quInonehydrazone:
Ta cung co fh nghI hop chaf dIazoamIne fu phan fich fhanh
cac gc fu do, chang han nhu:
C
6
H
5
N = N NHC
6
H
5
C
6
H
5
`
+ N
2
+ C
6
H
5
NH
`
Va gc fu do na y co fh gay ra su fhanh Iap cac nI ngang
carbon~carbon.
IevI Iap Iuan cac hop chaf dIazoamIne co xu huong cho san
pham Iuu hoa co I va d Iao hoa kem, frong fruong hop cao su
fhIn nhIn; nhung voI cao su fng hop nguoI fa khng fhay xu
huong do va finh Iao hoa co fh sanh duoc voI cao su Iuu hoa voI
Iuu huy nh.
H.I IIsher dua ra chu c nang cua N~benzyIdIazoamInobenzene,
kf hop finh chaf cua mf chaf gIa fc Iuu hoa va mf chaf khang
oxygen. J. Ie ras chung mInh Iuu hoa cao su voI chaf IoaI nay
khng co hIn fuong hoan nguyn, chang han nung nong keo daI
fu 10 phuf dn 8 gIo o 143
0
C mf hn hop gm 100 phan cao su va
5 phan dIazoamInobenzene, cac finh chaf cua cao su da Iuu hoa
van gIng nhu nhau; ngoaI ra ng con Iap Iuan Ia nu nung nong
keo daI se caI fhIn duoc finh khang Iao.
II.4. Quinone va dn xut:
Vao nam 1931, nha ho a hoc H.I IIsher |My) fm fhay ca c
quInone va quInone haIogen hoa co kha nang Iuu hoa cao su. Cac
quInone haIogen ho a d u hoa f d ng da c bI f va fefrachIoroquInone
|hay chIoroanII) cho mf cao su Iuu hoa ff qua nung nong frong
N N NH N N NH
2
N NH NH
CAO SU THIN NHIN 213
khoang 12 phuf o 143
0
C
|1)
.
Mac du co kha nang Iuu ho a rIng, faf ca ca c chaf quInone cho
duo c kf qua kha quan phaI co su hIn dIn cu a chaf oxy nhu oxy
saf, oxy fhu y ngan sac va ng, peroxIde ch hay cromafe ch.
IIsher co n cho bIf ca c chaf Iuu ho a kha c: quInoneImIne,
quInone haIoImIne, quInone oxIme, cung nhu nhIu chaf chu yu
fhuc nhom phenoI, fhIoI va amIne, chung cung doI hoI phaI co
mf chaf oxy hIn huu.
V chIoroanII fuc Ia fefrachIoroquInone, J. Ie ras cho bIf co
chaf nay hIn huu se Iam cho cao su Iuu hoa nhay voI su oxy hoa.
Ong cung cho bIf cao su Iuu hoa chua cac quInone haIo~ImIne
du kho fhao khun sau khI Iuu hoa hoan faf.
.H. Iarmer daf gIa fhuyf cac chaf Iuu hoa nay bI bIn dI
fhanh cac gc fu do:
O O O O
o vIc fach o phan fu cao su cac nguyn fu hydrogen, fao ra
cac gc fu do frn phan fu cao su. Cac gc fu do nay co fh nI
voI nhau cho ra nI carbon~carbon, hoac phan u ng vo I cac gc
quInone fu do d fao fhanh nI ngang kIu:
O O cao su cao su
Chuc nang cua quInone dIoxIme nhu Ia chaf Iuu hoa da duoc
J. Rehner va P.J. IIory gIaI fhich fuong ung voI mf phan ung
gIua haI dau phan ung cua mf phan fu dInIfrosobenzene voI haI
phan fu cao su:
1. Tetrachloroquinone va N-phenolquinoneimine c dung lu hoa cao su co sc chu ma
sat tt .
` `
214 CAO SU THIN NHIN
II.5. H p cht c kim:
Tac dung Iuu hoa cao su raf ky Ia nay da duoc MIdgIey, Henne
va Shepard kham pha.
Cho vao dung dIch cao su benzene chaf bromophenyI magne~
sIum, cao su se bI geI hoa, mau fhu nay duoc Iam kh se co dac
finh cua mf cao su Iuu hoa; phan ung chI xay ra nu cao su co
chua vf oxygen hoa hop |do do cao su nn duoc nhI can hoa deo
fruoc khI hoa fan vao benzene).
Tuy nhIn, cach Iuu hoa nay hay con chua chung mInh duoc
day du.
II.6. Tac dung cua anh sang:
Tac dung cua fIa fu ngoaI voI dung dIch cao su cycIohexan se
sInh ra cao su geI hoa; say kh, no co finh chaf cua mf cao su da
Iuu hoa nhe. |Nhu vay anh nang maf froI co fac dung nay).
Su chuyn fu mf dang fan cua cao su sang dang khng fan
nay cung duoc xef fhay voI cac fIa buc xa khac. Nhung fa fhuong
xem no nhu Ia mf su da phan hoa nghIch nhIu hon.
II.7. Nha hoat ng - prothese-synese
Profhese~synese Ia mf fIn frnh Iuu hoa cao su duoc VIn
NO ON
2
+
Z O
Z O
+ 2H 4
*
`
N
N
HON NOH NO ON + 2H*
`
CAO SU THIN NHIN 215
Cao su Phap |I.I.C) kham pha vao nam 1940. Nguyn fac Ia fruoc
hf gan vao phan fu cao su mf phenoI nhu resorcIn co cac nhom
phan ung, k do fhuc hIn ngung fu hoa phenoI formoI d gay ra
nI kf gIua cac phan fu voI nhau.
ay Ia mf hIn fuong fuong fu hIn fuong xay ra khI fa dung
nhu a phenoI formoI hoaf d ng hay phenoI aIcoI nhu Rubber~
SfIchfIng cho bIf |hIn fuong chI xay ra frong mf fhoI gIan ma
fhI).
~ Co ch Iuu hoa cua fIn frnh profhese~synese nhu sau:
H
OH O O
CH
2
HO H O
HO H O
HO H O
HO H O
HO H O
HO H O
- H O
2
+ HCHO
H OO
~ TIp sau cng vIc cua HuIfzsch v ngung fu hoa phenoI
aIcoI va cac chaf chua bao ho a, fac du ng voI cao su cua nhIu
phenoI aIcoI kha c nhau duo c xe f fo I. Nguo I fa nha n fhay
saIIgenoI hay 2~mefhyI saIIgenoI khng gay duoc Iuu hoa cao su,
frong Iu c 4~mefhyI~2~mefhyIoI saIIgenoI gIup co duoc Iuu hoa.
ay Ia mf chung mInh xac dInh fhuyf cau hoa hoc, boI v haI
chaf dau chI gan nI chung quanh mf chuI cao su, frong Iuc
4~mefhyI~2~mefhyIoI saIIgenoI con co fhm mf nhom phan ung
216 CAO SU THIN NHIN
OH
OH
O H
- 3H O
2
Phan ng
gia ca c
phan t
co the
xa y ra
O H
O H
O H
O
O
O
mefhyIoI fu do co fh fao fhanh cau nI gIua haI phan fu cao su:
Tac dung cua dan xuaf mefhyIoI cua saIIgenoI |4~mefhyI~2~
mefhyIoI saIIgenoI)
Truong hop cua fIn frnh profhese~synese, hop chaf phenoI
aIcoI, nhu a hoaf dng kham pha ra duo c xem Ia nhung chung
mInh v su fhanh Iap cau hoa hoc frong fIn frnh Iuu hoa cao su.
tac du ng cu a saligenol
OH
O
O H
- H O
2
Pha n ng
gi a ca c
pha n t
kho ng
xa y ra
CAO SU THIN NHIN 217
CHNG VII
S OXY HOA VA
LAO HOA CAO SU THIN NHIN
Iam fh nao d fang duoc fhoI gIan su dung cac vaf dung cao
su, do Ia mI uu fu fruoc day cua cac nha hoa hoc cung nhu cac
nha san xuaf cao su.
Thaf fh, fruoc khI kham pha ra su Iuu hoa cao su, cac vaf
dung vua roI khoI xuong ch bIn da chay nhua nhay dinh khng
fh su dung duoc. Sau kham pha Iuu hoa cac vaf dung cao su Iuu
hoa khI da su du ng duoc m f fho I gIan khng Iau fro nn bo
muc; do Ia su Iao hoa, hau qua cua su oxy hoa.
Cao su fhIn nhIn, voI cau fruc poIyIsoprene cua no, fa fhay
do Ia mf poIymer co d chua bao hoa dac bIf cao, boI v frong
m I ma f xich
_
C
5
H
8
_
d u co m f nI dI. Nhu fh, gIa fhIf
phan fu khI cu a poIyIsoprene Ia 340.000, fa co fh finh duo c
khoa ng 5.000 nI dI. Co cau baf dI xu ng cu a nI dI
poIyIsoprene hnh nhu da c bI f nha y voI fac nhan oxy hoa va
nhom ~mefhyIene Ian can co fh co mf chuc nang fich cuc o cac
phan ung.
C C
CH
2
CH
3
CH
2
H
cis
Tinh baf dI xung cua nI dI va nhom ~mefhyIene hoaf dng
218 CAO SU THIN NHIN
Tinh phuc fap cua van d Ia da s cng cuc khao cuu fhuong
nghIng v phuong dIn ky fhuaf hon Ia khoa hoc va kf qua daf
duoc qua nhIu fac gIa khac nhau dI khI kha mau fhuan. Trong
khI do .H. Iarmer nghIn cuu vao nn fang hoa hoc cua su oxy
ho a ca c poIyIsoprene. Theo chu d na y, cuc nghIn cuu nham
vao hydrocarbon cao su nguyn chaf va cao su Iuu hoa.
Nhu vay fa se d cap haI phan:
~ NghIn cuu fng quaf v su oxy hoa poIyene.
~ NghIn cuu oxy hoa va Iao hoa cua cao su Iuu hoa.
Thu nghIm dau fIn chung mInh khi oxygen gan vao cao su
do J.Thompson fhuc hIn: cao su duoc duy fr o chan khng hay o
khi fro fhaf su khng bI hu hong. Cho dn nam 1912 van d
khng fIn frIn may, k do S. Peachey d xuaf gIa fhuyf v su
fhanh Iap peroxIde ma ng quI vao Ia do su gan oxygen o nI dI.
Cac peroxIde nay du Ia nhung chaf oxy hoa manh hon oxygen,
do Ia y fuong v phan ung fu xuc fac duoc . PorrIff frIn khaI
fIp do.
S. Peachey chung mInh hydrocarbon cao su co fh gan fI da
47% oxygen finh fheo frong Iuong cua no, nhung ng khng gIaI
fhich duoc su hu hong xay ra do Iuong nho oxygen gan vao. Vao
nam 1923, . MarzeffI nhan dInh fac du ng pha huy Ia do vf oxy~
gen gan vao cao su co anh huong dI voI co finh cao su. HIn nay
fa bIf chI can 1% oxygen gan vao cao su fhI cung du Iam cho co
Iy finh cua no dI khI gIam qua 90% dI voI gIa frI ban dau. ay
co su khac bIf ro gIua mf fh poIymer nhu cao su va mf chaf
fhap phan fu nhu aIdehyde benzoIc, v phuong dIn fu oxy hoa.
So sanh gIua cao su va aIdehyde benzoIc |do Ch. ufraIsse) cho
fhay aIdehyde benzoIc co fh gan 30% oxygen va cao su Ia 47%
CAO SU THIN NHIN 219
oxygen finh fheo frong Iuong. VoI 1% oxygen hoa hop, aIdehyde
benzoIc chI bI oxy hoa 6%, con IaI 94% aIdehyde khng bI bIn
dI; frong Iuc cung fI I oxygen gan vao cao su, fh su hu hong
xay ra hoan foan.
H. SfaudInger xac nhan phan ung cua mf Iuong nho oxygen
voI cao su du gay ra su caf duf da s phan fu. Ch. Moureu va Ch.
ufraIsse chung mInh duoc dac finh fu xuc fac cua hIn fuong
oxy hoa. HaI fac gIa nay da kham pha ra hIu qua khang oxy~
gen, dung ra Ia hIu qua ngan fro hay con Ia su xuc fac fIu cuc
cua su fu oxy hoa.
Sau do cac fac gIa khac fhuc hIn nghIn cuu hoa hoc frn hop
chaf efhyIene da dem IaI nn fang hoa hoc v co ch oxy hoa cao
su vung chac hon. R. CrIegee, k do Ia H. Hock nghIn cuu oxy
hoa cycIohexene, cho fhay su fao fhanh hydroperoxIde gan frn
nhom ~mefhyIene.
Tu do kf Iuan nhom ~mefhyIene cua nI dI cung nhay voI
su oxy hoa, peroxIde fao ra o nI dI co fh chuyn vI fhanh hy~
droperoxIde fao ra o nhom ~mefhyIene.
C. Paquof pha c ho a kha chinh xa c co cau cu a ca c peroxIde efhy~
Iene. Cung fhoI voI ng, .H. Iarmer va cac cng su vIn nu ra
C C CH O
2
+
C C CH
O
O
C C C
O H O
H H
O
2
H O OH
+
220 CAO SU THIN NHIN
nhung kf qua moI v su oxy hoa fng quaf cua cac poIyene va
dac bIf cua cao su, gay kInh ngac hau hf cac nha hoa hoc. Im
nI baf chu yu cua Iarmer Ia m fa cau fao poIyIsoprene don
gIan fhay v Ia phan fu cao su fo Ion nhu nhIu fac gIa khac, d
d cap foI van d phuc fap cua co ch oxy hoa poIyene; fhi du:
Thay v dIn fa phan fu cao su nhu sau:
Iarmer su dung kIu mau don gIan hoa:
Trn m f phuong dIn if fhuc Iy fhuyf hon, nhI u nghIn
cuu da cng b cac hIn fuong oxy hoa cao su, Van Rossem va
nhung fac gIa kha c da chung mInh fac dung cua chaf xuc fac
hao oxygen nhu muI huu co cua dng, mangan, cobaIf va saf.
Anh huong cua anh sang, nhIf hay nghIn hoa deo... foI su oxy
hoa boI oxygen cu ng du Ia dI fuong cua raf nhIu cuc khao
cuu. Sau hf, nhung cach fhuc oxy hoa nhu voI ozone, peroxIde
va cac chaf oxy khac cung duoc nghIn cuu co muc dich gIup cho
kIn fhuc cua fa v cau fruc cao su duoc phong phu hon hoac Ia
d ch fao dan xuaf cua cao su nhu oxy cao su.
Theo Ch. ufraIsse, su fu oxy hoa cua cao su khng khac may
voI su fu oxy hoa cua nhung chaf don gIan hon.
Oxygen fu do Iun Iun gan vao cao su duo I da ng cua m f
phan fu cho khng phaI Ia nguyn fu. San pham hoan faf dI Iuc
chI gIu mf nguyn fu, do Ia do phan ung phu khng IIn quan g
foI phan ung so cap va noI chung Ia co fh franh duoc.
C
CH
3
CH
2
CH CH
2
...
CAO SU THIN NHIN 221
Chaf sInh ra fu phan ung so cap Ia mf peroxIde khng bn co
hoaf finh cao. Nu A Ia phan fu co fh fu oxy hoa duoc, co ch do
Ch. ufraIsse dua ra Ia:
A + O
2
A|O
2
) chaf frung gIan AO
2
peroxIde so cap oxy |b n)
|khng bn)
Cung co fh kha nang oxy hoa peroxIde fu fruy n qua mf
phan fu ngoaI IaI :
A + O
2
A|O
2
); A|O
2
) + A + |O
2
)
... O
2
O fruong hop cuI nay, A co chuc nang nhu chaf xuc fac cua
su fu oxy hoa.
Ta co fh xe f mf fruong hop kha fhng fhuong, oxygen fu
phan chIa gIua peroxIde so cap va mf phan fu khac: do Ia su oxy
hoa cam ung hay nhI IIn. A se Ia chaf fu oxy hoa duoc va Ia
chaf nhan.
A + O
2
A|O
2
); A|O
2
) + AO + O
A cung co fh Ia chaf nhan:
A + O
2
A|O
2
); A|O
2
) + A 2AO
Khng fh nao c Iap cac peroxIde frung gIan duoc, boI fh fa
khng fh hIu dung co ch, k ca khI do Ia chaf don gIan nhu
aIdehyde benzoIc.
Ta co fh phac hoa Iuoc d Iy fhuyf cho fruong hop cu fh
cua aIdehyde benzoIc d ra ngoaI froI:
C C H
6 5
O
H
+ O
2
C C H
6 5
O
H
(O )
2
C C H
6 5
O
O OH
acid perbenzoic
222 CAO SU THIN NHIN
Kha nang oxy ho a va cac hI u qua xu c fa c cu a nhung chaf
peroxIde nay duoc noI dn v chung fham gIa vao fruong hop cua
cao su. Va IaI, nhung hop chaf nay co kha nang oxy hoa con Ion
hon chinh oxygen fu do ma chung sInh ra. Sau cung nguoI fa con
chu y foI vaI chaf nao do bnh fhuong fh bn voI khng khi, co
fh bI oxygen fac kich khI co m f h fhng fu oxy hoa co chuc
nang nhu Ia chaf cam ung hIn huu.
Trong fruong ho p cao su, nguo I fa da Iuu y Iuong oxygen fheo Iy
fhuyf co fh gan Ia 47%. Trong Iu c do cac frI s fhu c nghI m bao
ho a cao su ba ng oxygen fh raf bIn fhIn va nho hon 47%. Thaf ra,
khng pha I Ia van d bao ho a cung m f Iuo f faf ca cac nI dI cua
mf phan fu cao su, bo I v daI phan fu xp gap vo I nhau mf ca ch
hn d n chI cho m f s nho nI dI fruc fIp, co fh d bI fa c kich
hoa ho c. Phan u ng oxy ho a xay ra fheo day chuyn nn frung fam
fro nn phuc fap va Ia mf h n hop gm nhI u daI phan fu khac
nhau, khng fh fach ra hay bI u fhI da c finh frong fruong hop
fng qua f duo c. Tuy nhIn, su hI n dI n cua peroxIde o cao su co
fh bIu fhI frong vong fu oxy hoa |Peachey). Ca c fa c gIa cu ng da
nha n fhay ro chuc acId carboxyIIc oxyhydryI... o cao su da fu oxy
hoa fh khng fh na o c Ia p duoc ho p chaf nhaf dInh. Chac chan
pha n u ng cng cua oxygen da xa y ra frong qua frnh oxy hoa cao
su, nhu nhIu cng b da chung mInh; nhung nguoI fa cung chu ng
mInh fu m f muc d oxy hoa na o do ca c hI n fuong cha y nga m fao
nuoc va khi carbonIc cung xay ra bn canh aIdehyde formIc va
nhu ng chaf nhu Ia acId.
Co ch oxy hoa fruoc day dua vao gIa fhuyf cua ach, k do
Ia ngIer. Cac fac gIa nay gIa fhIf mf phan fu oxygen fu gan
vao nI dI cua hydrocarbon cho ra mf peroxIde bao hoa:
C C H
6 5
O
O OH
C C H
6 5
O
H
+
C C H
6 5
O
OH
2
CAO SU THIN NHIN 223
Iarmer va cac cng su vIn da gop phan quan frong vao vIc
Iam ro co ch oxy hoa nhung aIken |hay oIefIn) co nI dI chua bI
bIn dI.
Tinh dac sac cua fhuyf Iarmer Ia daf gIa frI chuc nang cua
nhom ~mefhyIene ngang voI nI dI va da chung mInh co ch
oxy hoa chu yu Ia co ch phan ung day chuyn gm 3 gIaI doan:
gIaI doan baf dau, gIaI doan fruyn va gIaI doan ngung phan ung.
~ CIaI doan baf dau co fh duoc xef 2 cach, hoac boI phan ung
cua nI dI:
+ O
2
O
O
hoac boI su kich hoaf cua ~mefhyIene:
+ + H
~ CIaI doan fruyn cua phan ung gm co mf phan fu nguyn
moI khac RH bI kich hoaf boI gc hoaf dng. RH fu bIn dI
fhanh gc fu do R`:
C
CH
3
C
H
C
CH
3
C
O O
H
*
*
O
2
(R O O + R H R O OH + R )
* *
* * *
*
*
*
+
224 CAO SU THIN NHIN
O
O
+
O
O
+
H
( R + O
2
R O O )
O
O
+
Ta fhay ro dIn fIn co finh cach Iy fhuyf xuaf phaf do mf
gc hoaf dng kich hoaf dn phan fu RH dung k can va fao ra
mf gc hoaf dng moI frong chuI phan fu cao su.
~ Sau cung gIaI doan ngung phan ung dI fo I fha nh Ia p hydrope~
roxIde fao o ~mefhyIene hay nI dI.
O
O
+
O
O
+
H
( R OOH + R H R OOH + R )
H
H
* *
*
* *
*
*
*
*
*
*
* *
*
*
CAO SU THIN NHIN 225
hay
Iarmer cung xef foI su fhanh Iap cua peroxIde vong.
OOH
O
O
O
O
va
:
Tac dung cua cac muI cobaIf, dng, mangan va saf foI poIy~
ene da duoc bIf ro nhaf Ia cac muI huu co fan duoc frong no.
Thng fhuong nguo I fa du ng ca c oIeafe, IInoIeafe, IInoIenafe,
naphfhenafe, resInafe dng hay mangan.
Cao su fhIn nhIn fh cu c nhay vo I fa c dung xu c fac cu a
nhung chaf nay voI Iuong duoI 10
3
% da co hIu qua cham. NguoI
fa da IoI dung hIu qua nay d ch fao oxy cao su |rubbones) su
du ng fu 2~3% IInoIeafe cobaIf finh fheo fro ng Iuo ng cao su.
uong nhIn, su co ma f cua oxygen fan frong cao su ca n cho
phan ung nay. Su hIn dIn cua dung mI raf fhuan IoI cho phan
ung fhuc hIn oxy ho a dung dIch cao su hay cao su fruong no
frong dung mI ff hon fhuc hIn dI voI cao su kh. Trong vIc
ch fao Rubbones, nguoI fa dua mf dung dIch benzene cao su co
chua 2,5% muI cobaIf In foI nhIf d 65
0
C va cho mf Iung khi
oxygen suc vao frong khoang 40 gIo. Chaf xuc fac duoc fach Iay
bang cach Iy fam va cho dung mI bc hoI. Co nhIu IoaI oxy cao
su duoc ch fao, chung duoc phan hang fheo finh hoa fan frong
dung mI, v co IIn h foI muc d oxy hoa cua chung.
OOH
OOH
226 CAO SU THIN NHIN
a ng oxy hoa cao nhaf |Rubbones C) gan nhu fuong u ng vo I m f
nguyn fu oxygen ga n vao haI nhom Isoprene, fuc Ia |C
5
H
8
)
2
O.
Co nhIu nha khoa hoc nghIn cuu foI chaf xuc fac oxy hoa cao
su, dac bIf nhaf Ia IoomfIeId va Iarmer da fhuc hIn voI cao su
fhIn nhIn dang dung dIch co su hIn dIn cua acId acefIc hay
anhydrIc acefIc. Hop chaf fhu duoc co cng fhuc nguyn fuong fu
cng fhuc nguyn da k frn, chua cac nhom hydroxyI va acefyI.
Cac fac gIa nay cung da fhu duoc mf oxy cao su fuong fu qua fac
dung cua acId peracefIc khng co su hIn dIn cua chaf xuc fac
kIm IoaI.
VI c ch fa o oxy cao su da duo c ca I fhIn, da c bI f do Sfevens va
Popham, ho d xuaf cho pha n u ng xa y ra duo I a p Iu c, o fruo ng ho p
na y co fh fang n ng d |d da m da c) cao su fu 20% In 50%. Sau
hf, cu ng co fh cho pha n ung xa y ra o frang fha I kh duo c ba ng
ca ch can |qua ma y nh I ca n) cao su vo I bf g , nha m fang dI n fich
fIp xuc In va fhu c hI n pha n u ng co IInoIeafe Co hay Mn.
Su oxy ho a cao su fhIn nhIn co xu c fa c da duo c a p du ng cho Iafex.
Ta c du ng cu a suIfafe d ng va suIfafe mangan, nIfrafe cobaIf va chIo~
rIde sa f o Iafex da duo c IreundIIch va TaIaIay nghIn cu u fo I.
Tac dung xuc fac oxy hoa cao su fng hop cua cac da n xuaf
dng, mangan, cobaIf va saf du kha gIng su xuc fac oxy hoa
nhan fhay cho fruong hop cua cao su fhIn nhIn.
Truoc day da co nhung cuc nghIn cuu chung mInh co su gan
oxygen vao cao su sng fan frong benzene |Herbsf), k do Ia su
gan oxygen nguyn chaf vao cao su |Peachey). Cung nhu Iap Iuan
su nhI can cao su ma kf qua Ia su hoa deo, Ia mf hIn fuong
oxy hoa phuc fap |IIsher va Cray), Pummerer va urkard xac
dInh nhung fhuc nghIm cua Peachey va nghIn cuu foI fac dung
cua mf Iung khi oxygen dI vao mf dung dIch hydrocarbon cao
CAO SU THIN NHIN 227
su raf Ioa ng |0,27%), fan frong mefhyIcycIohexan o nhI f d
fhuong. Sau mf fhoI gIan phan ung kha Iau |khoang 50 gIo),
cung gan duoc 1 nguyn fu oxygen vao mI nhom Isoprene.
osveII oxy ho a m f va ng cao su sng, mo ng, frong mI
fruong khng khi, cao su nay da qua xu Iy chIf ruf acefone IoaI
bo cac chaf khang oxygen fu nhIn cua no. Ong co duoc mf chaf
nhu Ia nhua, fan frong acefone, khng fan frong suIfur carbon,
nho finh chaf nay ng phan gIaI duoc haI hop chaf co cng fhuc
nguyn Ia C
10
H
16
O va C
25
H
40
O
9
.
Phan fich chI fIf cac nghIn cuu d cap o frn chung fo fnh
frang hay con mo h, boI v cac hop chaf co duoc qua nhIu fac
gIa khac nhau da khac han v dIu kIn phan ung. Cac fac gIa
nhu Kemp da fm cach dao sau chu d nay va dua dn nhan xef:
co chaf bay hoI fao ra frong qua frnh oxy hoa; maf khac nhung
hop chaf huy daI phan fu van con, co ham chua nhung chuc co
oxygen nhu COOH, OH... Can day, cac nha khao cuu cua HI
san xuaf ~ khao cu u cao su Anh |.R.P.R.A.) mo rng van d na y,
ma mf frong cac kf qua daf duoc Ia fhuyf Iarmer nhu da nu.
Ozone duo c bIf Ia mf chaf pha n ung In nI dI, su ozone
hoa cho ra cac ozonIde:
Chaf nay khng bn, bI fhuy gIaI cho haI hop chaf carbonyI:
O
3
+
C
C
C
C
O
O
O
O
O
O
(1) (2)
hay C C
C C
O O
O
+ C O O C
+ H O
2
- H O
2 2
228 CAO SU THIN NHIN
Qua frnh khu ozone cu a hydrocarbon cao su da duo c
Pummerer va nhaf Ia HarrIes nghIn cuu foI. Pha n ung fhu c
hIn voI cao su sng da bI fruong no frong mf dung mI khng
bI ozone fa c du ng duo c nhu cIorofoc |chIoroform) hay acefafe
efhyI. Cho mf Iung oxygen co chua mf fy I ozone dI vao dung
dIch. VoI 6% ozone se co duoc mf ozonIde fhng fhuong |1) hay
|2) ung voI cng fhuc nguyn |C
5
H
8
O
3
)
x
; voI 12% ozone fro In, co
duoc mf ozonIde ung voI cng fhuc nguyn |C
5
H
8
O
4
)
x
.
OzonIde fhng fhuong fhu duoc voI mf hIu suaf cao, sau khI
cho dung mI bay hoI. o Ia mf chaf nhu dau, khng bn, phan
fu khI khng fh nao xac dInh chinh xac duoc nhung co Ie kha
cao boI v co nhIu phan ung phan caf chuI hydrocarbon va keo
daI phan ung.
OzonIde cua cao su fhIn nhIn bI fhuy gIaI boI nuoc nong raf
d da ng cho ra aIdehyde, acId va peracId IevuIInIc cu ng nhu
nhung hop chaf chinh cua phan ung. Thuc hIn fhuy gIaI co H
2
O
2
fao fhanh, chaf fao ra chu yu Ia acId IevuIInIc
|1)
, bn canh do con
co acId formIc, acId succInIc va oxy carbon.
Qua frnh khu ozone hydrocarbon cao su raf quan frong cho
vIc doan co cau cua cao su fhIn nhIn chua Iuu hoa.
Ngoa I nghIn cu u Iy fhuyf cu a SfaudInger, k do Ia cu a
Pummerer va Maffhaus foI co cau co fh co duoc cua nhom ozo~
nIde |1), IsoozonIde |2), moIozonIde |3), can phaI Iuu y foI su khu
ozone cao su fng hop.
C C
O O
O
1. Acid levulinic
O CH
3
C CH
2
CH
2
C = O
HO
CAO SU THIN NHIN 229
KMnO
4
duoc bIf Ia mf chaf oxy hoa nI dI C = C. Nhung
fhu nghIm dau fIn voI cao su fhIn nhIn do HarrIes fhuc hIn:
hoa frn dung dIch KMnO
4
vao mf dung dIch cao su benzene, co
duoc mf san pham, nhung chua xac dInh duoc ro. osveII dua
ra mf fhuc nghIm, su dung KMnO
4
dang dung dIch dam dac
cho fa c dung vo I dung dIch cao su va fefrachIoromefhan CCI
4
|5% cao su), franh oxygen khi froI. Sau nhIu ngay khuay frn o
nhIf d fhuong, cho oxy cao su kf fua bang mefhanoI |cn me~
fhyIIc), cao su na y co duo I da ng cu a m f khI nha o u ng vo I
cng fhuc nguyn C
25
H
40
O. Hop chaf nay co phan fu khI hay con
kha cao boI v no khng fan frong cn hay acefone van con kha
nang gan oxygen bang cach phoI ngoaI froI don gIan, d daf foI
fha nh pha n C
25
H
40
O
2
. Mf cng frnh nghIn cu u sau da duoc
Roberfson va MaIr cng b fIp do. HaI fac gIa nay su dung ky
fhuaf cua osveII, nhung voI d dam dac cua KMnO
4
khac nhau
nham gan 1, 2, 3... 10 nguyn fu oxygen cho mI nhom C
10
H
16
. Kf
qua Ia oxy cao su co hnh dang ngoaI fhay dI fu fh dac mau
vang nhaf dan hI yu dn fh nhua gIon va khng mau.
u rang ham Iuong oxygen cua nhung san pham oxy hoa voI
KMnO
4
Ia kha cao nhung d chua bao hoa hay con raf Ion. CIaI
fhich dua ra Ia nhung ho p chaf phan huy duoc fao fu nhung
phan fu hoa hop oxygen manh co chuc COOH va OH, maf
kha c fu nhung doa n chu I poIyIsoprene ga n nhu gIu duo c d
chua bao hoa ban dau cua chung. O cac phan ung nay, fa co fh
nha n ra acId formIc, acId acefIc, acId oxaIIc, acId IevuIInIc va
nhung chaf nhua oxyhydryI hoa manh.
Chac cha n kf qua nay da dua dn m f kha o cu u khac v
KMnO
4
khng cho cac phan ung don gIan du d khaI fhac va dI
dn nhung kf Iuan co gIa frI v phuong dIn khoa hoc, frong khI
v phuong dIn fhuc f fa khng fh ap dung duoc.
230 CAO SU THIN NHIN
H
2
O
2
duoc dung nhu chaf oxy ho a dung dIch cao su. Khuay
fr n Iau m f dung dIch co chu a 4% cao su fan frong
fefrachIoromefhan |CCI
4
), hIn dIn cua mf dung dIch nuoc co
3% H
2
O
2
, o nhIf d bnh fhuong se fhu duoc haI chaf. Iop nuoc
co khI keo frang huf O
2
nhanh chong Iuc fIp xuc voI khng khi.
Iop dung mI cho mf san pham mau vang frong, kha cung va
dac bI f fan frong efher. Tu do, fa kf fu a bang mefhanoI cho
mf chaf ung voI cng fhuc C
25
H
40
O, hay con hao oxygen, phan
nay fheo osveII co fh sanh duoc voI hop chaf co duoc boI fac
dung cua KMnO
4
. Phan fan frong CCI
4
va khng fan frong efher
fh ung voI fhanh phan C
15
H
24
O.
Tuy nhIn, su oxy hoa cao su boI dung dIch oxy gIa |H
2
O
2
) con
phu c fap hon kf qua co duo c boI osveII. NhI u nha kha o cuu da
dao sau chu d, dac bIf Ia Roberfson va MaIr, MaIr va Todd,
Kagan va Sukhareva, k do Ia Ioom~IIeId va Iarmer. Trong khI
do can nhan manh foI su kI n nhu ng nha khoa hoc IoomfIeId va
Iarmer khng su dung H
2
O
2
duy nhaf ma con co su hI n dI n cua
acId acefIc va co Ie chaf phan ung fhaf Ia acId peracefIc.
Su oxy hoa cao su boI H
2
O
2
da duoc ung h o My doI hoI nhI
can cao su voI aO
2
k do xu Iy voI acId chIorIne hydrIde ma ung
dung duoc xem xef foI Ia ch fa o chevIng gum. M f fa I IIu
khac da d nghI dung H
2
O
2
d oxy hoa cao su Iafex, fIp do chIo~
rIne hoa. Sau hf, IoomfIeId, Iarmer va SchIdrovIfz da nghIn
cuu foI phuong phap oxy hoa nong Iafex da Iy fam, n dInh hoa
va khu amonIac dua foI mf hop chaf deo va dinh.
O
PeracIde RCOOH duo c bIf du ng d oxy ho a nI dI
C = C. Tng quaf chung phan ung cho ra epoxy:
+ C C C R
OOH
O
C C + C R
OH
O
O
CAO SU THIN NHIN 231
Tu nam 1932, duoc bIf phan ung cua cao su kh hay cua dung
dIch cao su voI peracId chI phuong duoI 45
0
C cho ra cac nhom
hydroxyacefyI. IoomfIeId va Iarmer dung acId peracefIc khng
co acefyI peroxIde, co duoc chaf fan frong aIcoI, efher va acefone
nhung khng fan frong cac hydrocarbon chI phuong. V phuong
dIn Iy fhuyf, phan ung chac chan phuc fap hon su epoxy hoa
don gIan. Ta co fh fhua nhan cac chuc oxyhydryI fao ra kha dI
acefyI hoa duoc boI CH
3
COOH fIp do; chac chan co su phan caf
chuI.
AcId perbenzoIc va acId monoperphfhaIIc cung da duoc khao
saf, nhung kf qua co duoc khng khac may so voI kf qua duoc
bIf cho fruong hop acId peracefIc. Cac peroxIde ROOR cung
da duoc xef fhu, nhung hIn fuong oxy hoa ma chung khoI phaf
hay con phuc fap hon fruong hop cua peracId, chung xuc fac su
kich hoaf boI oxygen; nhung bu IaI vang maf oxygen, chung co
kha nang gay ra cac phan ung nhu Ia Iuu hoa.
NayIor va IoomfIeId da nghI ra ha ng Ioa f gIa fhuyf gIa I
fhich su fhanh Iap cac chuc co oxygen phaf xuaf fu hydroperox~
Ide so cap cua fhuyf Iarmer. Su pha huy chuc hydroperoxIde
dua foI Iap mf chuc ruou:
Oxygen hoaf hoa xuaf xu fu chuc hydroperoxIde co fh kich
hoaf mf nI dI gay duf chuI va fao fhanh 2 carbonyI:
+ O
*
O
H
2
O
+
OH
OH
+ O
*
O
*
*
232 CAO SU THIN NHIN
Oxygen hoaf hoa nay con co fh kich hoaf mf oxyhydryI da
fao ra va oxy hoa fhanh cefone khng gay duf chuI:
OH
O
O
H
+ * H O
2
+
Ca c aIdehyde duo c fa o ra fruo c do co fh bI oxy ho a fha nh acId
carboxyIIc; ca c acId na y co kha nang esfer ho a duo c ca coxyhydryI:
Ta con co fh fIn doan co su fhanh Iap epoxy o vI fri nI dI;
do cung Ia nguyn fac phan ung chinh cua hydroperoxIde o nI
dI, do do su sap xp IaI co fh Ia:
+
O
O
O + 2 2
O
H
+ O
*
H O
2
+
O
HO
O
HO
OH
+
O
O C
*
*
*
CAO SU THIN NHIN 233
poxy cung co fh phan ung voI mf oxyhydryI fheo phan ung
fhng fhuong cho ra mf efher:
+
O
O
OH
OH
Ta Iuu y phan ung cuI nay co xu huong gan haI hoac nhIu
chuI voI nhau, gay ra hIu ung Iuu hoa. Theo cung nhIu chIu
huong, efher hoa h fuong haI oxyhydryI cung voI su khu nuoc
d sInh ra mf cau IIn phan fu:
OH
OH
O
-- H
2
O
NguoI fa da nhan fhay ro su fao fhanh nuoc frong vong phan
ung oxy hoa cao su. Tuy nhIn, khng fh dua vao su xuaf hIn
H
2
O nay ma chon mf frong ba gIa fhuyf dua ra duoc ua chung
nhaf, boI v phan u ng huy day du cho m f doan chuI carbon
duong nhIn sInh ra CO
2
va H
2
O.
Nhu ng Iuoc d na y khng fra cuu fuong fan duoc moI finh
chaf co fh co. Hon nua cac nI dI co fh fu dI chuyn va doc
fheo cung chuI hydrocarbon cao su co fh cho ra moI phan ung.
234 CAO SU THIN NHIN
O dIu kIn nay, cac phuong phap phan gIa I hoa hoc fhng
fhuong du khng fhich hop va chI co fh khao saf su hIn dIn
cua nhom chuc o oxy cao su. Cng vIc nay da duoc HIIfon, k do
Ia NayIor dc fam Iam voI Rubbone IoaI co 10,8% oxygen va
IoaI C co 13,3% oxygen.
Sau day Ia daI cuong v phuong phap phan gIaI da su dung:
~ Oxygen nguyn |phan gIaI nguyn f qua phan u ng chay
nga m).
~ Oxygen fhu c peroxIde |phuong pha p ZerevIfInoff duo c
oIIand caI fIn).
~ Oxygen cua nhom COOH |phep do kIm finh).
~ Oxygen cua nhom COOR |savon hoa)
~ Oxygen cua chuc ruou nh |hydrogen IInh dng)
~ Oxygen cua chuc carbonyI C = O |phuong phap Iund)
Cac chuc efher va epoxy fheo ca c fac gIa k frn, nguoc IaI,
khng fh dInh phan duoc nhu y. chua bao hoa duoc do bang
chI s IodIne fheo phuong phap Kemp. Kf qua co duoc chung fo
fI I hydroperoxIde Ian Iuof gIam, d oxy hoa nguyn IIu fang
In. Cac Rubbone duoc oxy hoa nhIu nhaf chI chua Iuong hy~
droperoxIde vao khoang fu 10
2
% dn 10
3
%.
Phan gIaI dInh Iuo ng oxygen cu a nhung chu c khac nhau o
frong Rubbone C chI cho kf qua 5,9%, frong Iuc oxygen nguyn
co duoc qua phan ung chay ngam In foI 13,3% Theo NayIor, co
su khac bIf Ia do cac chuc epoxy chua dInh Iuong. ChI s IodIne
cho fhay ro su bIn maf cua mf s nI dI fuong ung voI cac nI
dI bI bIn dI fhanh epoxy.
Toan b cng vIc k frn dua dn nhan dInh Ia o cac oxy cao
su Rubbone chang han, oxygen duoc fm fhay o duoI dang epoxy
hay efher, k do Ia ruou, nhu ng chuc carbonyI va carboxyI ro
rang hIm hon. Sau cung, cac nhom peroxIde con hIm hon nua.
CAO SU THIN NHIN 235
o Ia chaf khang oxygen hay goI d hIu hon chaf phong Iao
hay chaf chng oxy hoa
|1)
.
Mf s IoaI cao su fhIn nhIn o frang fhaI fh chng IaI duoc
su oxy hoa nho vao su hIn dIn san co frong cao su mf chaf goI
Ia chaf khang oxygen fhIn nhIn. Ta con co fh cho vao cao su
sng d hIu qua khang oxy hoa duoc cao hon, chaf goI Ia khang
oxygen fng hop.
Nhu fh, nhung san pham cao su fhIn nhIn sng da fraI qua
qua frnh fInh khIf hoa nhu mu crpe frang chang han, bI IoaI
bo da s chaf khang oxygen fu nhIn se bI Iao nhanh hon.
Iu dang Iuu y Ia nhung chaf khang oxygen fng hop |nhan
fao) duoc dua ra dung d bao v cao su Iuu hoa du fuong dI if
cng hIu frong vIc bao v cao su sng.
Nhung chaf kha dI duoc bIf co fac dung Iam cham oxy hoa
cao su sng Ia Sanfovar O va A |fn fhuong maI cua Monsanfo
ChemIcaI) co fhanh phan hoa hoc Ia dIferfbufyI va dIferfamyI
hydroquInone va IonoI |fn fhuong maI cua SheII ChemIcaI) co
fhanh phan Ia 2,6~dIferfbufyI~4~mefhyIphenoI.
Cac phI kIm ho Iuu huynh hnh nhu dac bIf co chuc nang nhu
chaf ngan fro oxy hoa cao su sng, frong Iuc chinh Iuu huynh
duoc xem nhu chaf bao v ff cua cao su Iuu hoa. Ch. ufraIsse
cho bIf nguyn f Iuu huynh huu hIu gap 4 Ian hydroquInone
frong vIc bao v aIdehyde benzoIc. Ca dn Iuu huynh duoI dang
monosuIfur hay dIsuIfur chI phuong cung raf huu hIu. oggs va
IoIIansbee da chung mInh seIenIum cung co fh Ia feIunIum |Te)
du Ia chaf bao v.
Iu nay con ro hon khI cf yu Ia su oxy hoa co anh nang, fa
co fh fom faf y nay qua cng vIc cua KaIke va ruce: a s
1. Hu qua cua oxy hoa cao su la s lao .
236 CAO SU THIN NHIN
chaf kha ng oxygen fhng du ng frn fhI fruo ng co khuynh huo ng
fang hoaf Ioa I oxy hoa na y hon Iam cha m. Theo fhuc f, phenyI ~
~ naphfhyIamIne co khuynh huo ng gay fang Iuong oxygen hap fhu
boI cao su fhIn nhIn chua Iuu ho a, frong Iuc Iuu huynh hay hyd~
roquInone fac du ng fheo chI u huo ng nghIch Ia I |a ng VII.1):
:
CAO S! KHONC CO OXY K M CAO S! + OXY K M |ZnO)
PNA|%) s O
2
duoc hap chaf khang % s O
2
h.fhu
fhu |cm
3
/g/gIo) oxygen |cm
3
/g/gIo)
0 19 x 10
4
khng co ~ 57 x 10
4
0,5 26 x 10
4
PNA 2 157 x 10
4
1 22 x 10
4
NP 2 106 x 10
4
2 22 x 10
4
Iuu huynh 2 26 x 10
4
4 20 x 10
4
hydroquInon 2 26 x 10
4
PNA phenyI~ ~naphfhyIamIne
PNP I~ ~naphfhyI~p~phenyIendIamIne
V cao su fng hop, fa cho chaf bao v vao noI chung Ia d da
phan hoa. Ta se d cap o phan khac.
MarzefII Ia nguoI dau fIn da chung mInh Iuong oxygen hoa
hop voI cao su fuong dI nho va vao khoang 1% dI voI cao su du
d Iam bIn maf hau nhu hoan foan cac finh chaf co Iy cua cao su
Iuu hoa. NeaI cho bIf su hap fhu 1% oxygen o nhIf d Ia 25
0
C
gay gIam foI 93% suc chIu keo duf. Kemp cho bIf fhm Iuong
oxygen fu 1,7% dn 2% dua foI hu hong hoan foan cao su Iuu hoa,
nhung IIn quan foI vIc maf kha nang chIu keo duf fh fuy fhuc
vao haI yu f Ia nhIf d va ban chaf cua cao su da Iuu hoa.
V phuong dIn fhuc f, van d oxy hoa cao su Iuu hoa chac
CAO SU THIN NHIN 237
cha n quan fro ng nhI u hon van d oxy ho a ca c da I phan fu poIyene.
u Ia I, chinh van d cuI Ia I Ia dI fuo ng cu a da I da s cng cu c
kha o cu u frI f d ; nguo I fa du ng danh fu ky fhua f hon Ia nghIn cu u
su Ia o ho a cu a cao su Iuu ho a vn Ia dI fuo ng cu a m f s raf nho
kha o cuu fa m mu c quan fro ng fru c fIp. Mo I cng vI c na y khng
fh nu ra hf duo c, do do fa gIo I ha n nhu ng dI m chu yu.
Su Iao hoa cua cao su Iuu hoa bI anh huong khng chI boI ban
chaf cao su, ma con bI anh huong boI ban chaf cua chaf Iuu hoa
va dIu kIn Iuu hoa, ban chaf cua chaf dn va chaf phu gIa, ban
chaf cua chaf khang Iao cung nhu fI I dung cua chung.
Maf khac, cac dI u kI n va f Iy v su Ia o hoa d u raf quan frong.
NhIf, ozone, ca c fIa sa ng d u day nhanh su hu ho ng cao su.
Co nhIu cach quan saf su fac kich cao su Iuu hoa boI oxygen,
nhung fhuc hIn cho cao su vao caI bom Ierer ~ avIs duoc xem
nhu phuong phap nghIn cuu v su gIa fc Iao hoa. Nhu fh khI
nhung vang cao su mong duoc dua vao fhIf bI bom va xu Iy o
70
0
C voI ap Iuc oxygen vao khoang 20kg/cm
2
, su oxy hoa fro nn
nhanh du d gay phan ung n. Co Ie cach oxy hoa nhu fh phaI
fach ra rIng khI fruong hop hoa Iao o dIu kIn bnh fhuong va
phaI hop IaI nhung dIu kIn fhaI qua nhu nhIf d va ap Iuc cao
d IoaI bo phan ung nay. Nu mun ruf ra kf Iuan, fa phaI nghI
su gIa fc Iao hoa chI co anh huong gIan fIp dn su Iao hoa bnh
fhuong va raf kho Iap duoc fuong quan co gIa frI gIua haI hIn
fuong.
Su khIm khuyf v fuong quan gIua su gIa fc oxy hoa o dIu
kIn cua phong fhi nghIm va su oxy hoa bnh fhuong cao su Iuu
hoa su dung frn fhI fruong, da fao nn mf suy dInh v su hIn
dIn cua nhIu IoaI phan ung hoa hoc.
Tu cng cu c nghIn cuu cu a Sfevens, ha u hf cac nha suu
fam du fhua nhan saI Iam Ia xef su bIn fhIn cua suc chIu keo
238 CAO SU THIN NHIN
duf Ia fIu chuan ff nhaf d fheo doI su hu hong cua cao su Iuu
hoa frong qua frnh bI Iao.
af suc chIu keo duf fheo fruc fung va fhoI gIan Iao fheo fruc
hoanh, cac duong bIu dIn vach ra duoc gIup so sanh suc chIu
Iao cua nhIu hn hop cao su khac nhau voI cao su chuan va danh
gIa duoc hoaf finh cua chaf chng Iao. VoI phuong phap nay, su
fhuyf mInh kf qua daf duoc co fh noI Ia kho. Nho vao vi du
cua NeaI va VIncenf, nguoI fa Iam sang fo su kho fhuyf mInh:
|xem hnh VII.1)
Hnh VII.1: Cac duong bIu dIn Iao
uong bIu dIn A Ia mf cao su khng co chaf khang Iao, haI
duong bIu dIn va C Ia duong bIu dIn Iao cua cung cao su
nhung co haI chaf khang Iao phan bIf. Ta fhay duong co dang
fuong fu voI duong bIu dIn chuan A. Nguoc IaI duong bIu dIn
C, Iuc dau su Iao fo ra fhuan IoI hon , fIp do dc xung va fro
nn xau hon .
Iu nay gIan fIp chung fo co su hI n dI n cu a nhIu IoaI
phan ung oxy hoa. Nhu vay dang cua duong bIu dIn fuy fhuc
vao IoaI oxy hoa bI cham boI chaf khang Iao. Su fhuyf mInh co Ie
con kho hon nua nu fa bIf co mf s hoa chaf khng chI co fac
dung Iam cham pha n ung oxy hoa, ma con co fac dung fhuc su Iap
th i gian lao
A
B
C
CAO SU THIN NHIN 239
ra cac cau nI gIua cac phan fu da bI duf chuI hay duf cau mf
phan nao frong vong hoa Iao.
HI n fuo ng cuI vu a d ca p da dua fo I ca c nha khoa ho c
nghIn cuu mf phuong phap dua vao su dan chung |dan IoI, noI
ra) IIn fuc va gIan doan baf buc; su khac bIf quan saf fhay
frong Iuc Iao gIua 2 kIu do bIu hIn dac finh v su fao mang
boI su fhanh Iap cau IIn chuI.
Phuong phap fheo doI nay co fh noI Ia fIn b, boI voI phuong
phap c dIn dua vao phep do su maf dI cua suc chIu keo duf, du
rang co ban hay con dang duoc franh Iuan.
Kf qua dau cua phuong phap moI nay gay chu y foI finh dac
bI f cua chaf goI Ia de sacfIveur
|1)
co fa c du ng nhu chaf kf
mang |Iap cau hoa hoc) khac voI chaf ngung phan ung fu oxy
hoa peroxIde. |J. Ie ras).
Ch. ufraIsse va cng su vIn nghIn cuu su gan oxygen fheo
doI su oxy hoa, k do Ia nhIu nha khoa hoc khac, gIup fheo doI
su oxy hoa, nhung khng fIn IIu duoc kf qua chung ky hu haI.
Truong hop cua cac desacfIveur Ia mf fhi du kha hung hn boI
v nhung chaf nay, nhu cac chaf khang oxygen, Iam cham su suy
gIa m finh chaf co Iy cua cao su Iuu hoa, nhung chI fac dung fuong
dI if voI su gan oxygen vao cao su.
Trong cac phuong phap fheo doI khac duoc dung foI, fa co fh
k foI cuc nghIn cuu hoa Iy v phan ung bIn fhIn fheo nhIf
d va nng d oxygen. Cac nha nghIn cuu nhu Ierer va avIs,
WIIIIams va NeaI da chung mInh h s nhIf d oxy hoa fhay dI
gIua 2,0 va 2,5 cho mf bIn fhIn 10
0
C. H s nay duoc xem nhu
h s nhIf d bnh fhuong cho mf phan ung hoa hoc.
Nhung fhuc nghIm khac xay ra o nhIf d cao hon Ia fu 80
1. Cht desactiveur la cht kha ng lao khng co ta c dung ca n tr hoa ch m s hp thu oxy-
gen vao cao su lu ho a nh nhng cht khang lao thng thng ma co tac du ng ta i lp c u
ni gia cac phn t cao su b t cu hay t chui trong qua trnh lao.
240 CAO SU THIN NHIN
dn 100
0
C da chu ng fo h s co xu huong gIam. Va IaI, khI fa
xef anh huong cua ap Iuc oxygen foI pha n u ng oxy hoa, fa se
fhay fc d cu a phan ung khng h fI I voI su fang gIa ap Iu c,
ma Ia fang cha m nhI u hon a p Iuc. Tu nha n dInh nay dI fo I
chu ng fo khng fh fhuc hI n pha n u ng oxy hoa don gIan va raf
kho ma ap dung nguyn fac fhng fhuong vao da nh gIa kf qua
cac phan ung nham Ia p du doan v su kf hop cua cao su voI
oxygen frong fu ng fruo ng ho p.
NhIf d phan ung oxy hoa duoc xef raf Ia quan frong. Thaf
fh, Iuong oxygen can d gay ra hu hong |chang han do fheo d
gIam suc chIu keo duf), gIam raf d fheo su gIa nhIf nhu hnh
sau day frich fu khao saf cua Kemp, Ingmanson va MueIIer:
Nhit oxy hoa (
0
C)
Hnh VII.2: Iu d oxy hoa fheo nhIf d
0,4
60 70 80 90 100 110
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
0,2
Ta fhay ro Iuong oxygen can d gIam phan nua suc chIu keo
duf ban dau cua mf cao su Iuu hoa fhay dI fu 1,2% dn 0,65%
khI nhIf d dI fu 60
0
C In 110
0
C.
CAO SU THIN NHIN 241
NguoI fa da kIm chung nung nong cung mf cao su o 110
0
C
khng co oxygen hIn dIn frong suf cung mf fhoI gIan, fhuc
su se khng co su fhay dI v finh chaf co Iy.
ay co n Ia chung co fhm nua v hIn fuong noI frn, bIf
rang su hu huy cao su boI oxy hoa khng fh xem nhu Ia fruong
hop phan ung oxy hoa don gIan nhu frong hoa huu co.
Mf cuc kha o saf duo c fhuc hIn boI NeaI va Norfham da
chung fo mf fnh hung khac cua van d va finh cuc phuc fap
cua no. Nu nghIn cuu nhIu chaf bao v khang Iao khac nhau
va so sa nh hI u qua cu a chu ng Ian Iuo f qua nhu ng cuc fhu
nghIm fInh hoc, dng hoc, Ia fhu nghIm sInh ra duong ran nuf
un gap bnh fhuong, fa se fhay su phan hang bI dao In. Phe~
nyI~ ~naphfhyIamIne |PNA) d u fich cu c frong ca haI
fruong hop, nhung dI~ ~naphfhyI~p~phenyIene dIamIne |NP)
fh raf fich cuc chng oxy hoa fInh, frong Iuc raf fam fhuong cho
vIc chng oxy hoa dng; fraI IaI so voI NP hIu qua nghIch
xay ra frong fruong hop dung dIphenyIamIne |PA), nhu bang
chung mInh sau day:
Chaf bao v Cuong d cua hIu qua phong chng |%), +
khang oxygen o bom ap chIu un dap
su dung suaf O
2
IIn fIp
PNA 100 100
PA 30 90
NP 120 30
Co nhIu IoaI chaf bao v khang oxygen cho cao su Iuu hoa,
chaf fh dac bIf dua ra nham bao v chng nhIf, chaf fh khang
IaI su hu hong boI oxy hoa dng, chaf fh d khang IaI su Iao hoa
o nhIf d fhuong. hIu qua h fuong voI nhau, nguoI fa |nhu
Semon cha ng han) da khao saf su phI hop gIu a phenyI~ ~ naph~
fhyIamIne va N,N' ~ dIphenyI~p~phenyIene dIamIne. Con hI u qua
hon nua Ia chaf nhu frIphenyI sfIIben hay phfhaIocyanIne dng,
242 CAO SU THIN NHIN
fheo HovIand va VIncenf voI Iuong nho chung co fac dung fang
hoaf finh cua vaI chaf khang Iao nao do raf d dang.
Cac khoI den carbon, va nhaf Ia khoI den carbon fang cuong
Iuc cao su, chac chan co mf fac dung voI finh oxy hoa cua cao su
fhIn nhIn va cua cao su fng hop bufadIene~sfyroIene van d
nay da dua foI nhIu cuc khao cuu v no chIu cac hau qua fhuc
f, nhaf Ia o IInh vuc vo xe |Ip), fac dung cua khoI den foI finh
oxy hoa cua cao su Iuu hoa da fham du vao phan Ion cac hIn
fuong ma saf.
Cac nha khoa hoc Iyon, urgess va SveIfzer da chung mInh
khoI den carbon co fh co chuc nang nhu chaf ngan fro hoac chaf
gIa fc oxy hoa cao su. Tac dung ngan fro bIu hIn chang han
vo I cao su f ng hop bufadIene~sfyroIene ngu I o fra ng fha I
chua Iuu hoa, nhung hnh nhu su gIam bof d oxy hoa Ia nho vao
su fhanh Iap nI cao su boI phan ung cua cao su voI khoI den
carbon o nhIf d cao. Va IaI, fa co fh fhua nhan khng co su
khac bIf dang k gIua cao su fng hop bufadIene~sfyroIene |sfy~
rene~bufadIene) va cao su fhIn nhIn v phuong dIn oxy hoa,
fheo Van Amerongen, khoI fang cuong Iuc co fac dung gIa fc su
oxy hoa cua cao su fhIn nhIn. KuzmInskII nghI rang khoI den
carbon gIa fc oxy ho a cao su Iuu hoa co chua cac chaf bao v
khang oxygen boI v chu ng hu f Iay va v hIu hoa chaf khang
oxygen. Wafson cu ng nhu Carfen da chung mInh co hIn dIn
cua cac phan ung gc gIua cao su va khoI den, mang dn mf gIaI
fhich v hIu qua bao v cao su sng cua khoI den carbon: khoI
den phan ung voI nhung gc fu do va voI nhung chaf frung gIan
oxy hoa cao su, nhu fh fham gIa vao canh franh voI chinh oxy~
gen vua IoaI fru mf phan finh co fh phan ung cua no.
1. Carbon black (Anh, My): noir de carbone (Phap)
CAO SU THIN NHIN 243
V chu c nang cua khoI den frong su gIa fc oxy ho a cao su
|fhIn nhIn va fng hop) Iuu ho a voI Iuu huy nh, SheIon nghI Ia
pha I b fuc fhuyf cua KuzmInskII v su hap fhu chaf ba o v boI
chu c nang xu c fac cua khoI den; fheo do chu ng gay ra su phan fich
cac peroxIde fhanh gc fu do kha dI mo dau oxy hoa chu I cao su
duo c |phan u ng mo da u). Sau hf, Van Amerongen kich fhich finh
hoa fan cu c manh cu a oxygen frong cao su d n voI kho I den co fh
a nh huong In su gIa fang fc d oxy hoa. Iu na y phu ho p voI
nha n dInh v fc d oxy ho a cua mf cao su Iuu ho a fang fheo ham
Iuo ng khoI den va fheo fI dIn cua khoI; ngoaI ra phaI k foI su
kI n kho I den nhom Io ke m fich cuc hon khoI ham.
c finh cua vaI nguyn f kIm IoaI nhu dng, mangan va phu
Ia saf, cobaIf, nIckeI da duoc bIf ro va da d cap o cao su sng
chua Iuu hoa.
O cao su Iuu hoa, su hIn dIn cua nhung vf muI dng hay
mangan se gIa fc oxy hoa raf Ion va fh hIn qua su hoa nhua
|chay nhu a), finh chaf co Iy cu a cao su Iuu ho a maf dI nhanh
chong. Mf frong nhung cng b dau fIn co Ie Ia cng b MIIIer.
Thompson nhan xe f cac muI d ng co n dc hon nu a khI co
hIn dIn cua chaf dau, gIup muI nay phan fan d dang frong
cao su. Weber fIp do nghIn cuu hIu qua nay mf cach co h
fhng hon va da dua ra kf Iuan nhu sau:
~ ng Ia chaf dc o fruong hop Iuu hoa nguI voI S
2
CI
2
hon Ia
o fruong hop Iuu hoa nong.
~ Ham Iuong dng phaI duoI 5 x 10
3
% o cao su Iuu hoa nguI
voI S
2
CI
2
va duoI 10
2
% |0,01%) o cao su Iuu hoa nong.
~ Su hIn huu cua chaf dau fo ro nhung hIu qua cua dng.
u IaI, cho phfhaIocyanIne d ng va o cao su |nh I can ba ng
ma y, MorIey nha n fhay nhung Iuo ng cao cu a sa c f na y d u
244 CAO SU THIN NHIN
khng co fac dung foI su Iao, co Ie v finh bn hoa hoc cao cua no
da Iam maf fac dung cua dng.
Tinh hoa fan cuc yu vao hydrocarbon cao su cu a dan xuaf
d ng na y cu ng Ia dan chu ng; bIf ra ng quan nI m na y cu ng
nham vao nhung dan xuaf khac cua dng hay mangan. Tu do dI
foI y fuong co hop chaf dc va hop chaf gan nhu fro cua dng va
mangan. M f Ia m Ia n kha ph bIn Ia xem Cu hay Mn nhu
khng fh Ion hoa duoc, frong Iuc IaI uu fIn d cap foI finh hoa
fan frong hydrocarbon cao su hon.
VIIIaIn du a va o kf qua nghIn cu u ca c chaf muI d ng kha c nhau
o Io hap geer va o bom oxygen dua ra bang phan Ioa I nhu sau:
sfearafe dng... raf dc
resInafe dng...
suIfafe dng...
dc
chIorIde d ng...
acefafe dng...
oxy d ng... dc frung bnh
bf dng...
suIfur d ng... if dc
ang nay chung fo kha ro Ia dc finh IIn h voI finh hoa fan
frong cao su; fa cu ng fhay hI u qua cu a acId be o |nhu acId
sfearIc) fac kich muI dng cho ra nhung hoa hop dng fan hon.
Ngun fruy n dc boI dng va mangan chu yu Ia nhu ng chaf
dn v co co finh kInh f hon nhu: bf da vI |carbonafe caIcIum),
sef kaoIIn, fInh daf... va vaI chI soI nao do, fa can Iuu y khI su
dung chaf dn noI frn. Cac chaf phu gIa khac nhu: chaf gIa fc
Iuu hoa, chaf khang oxygen |khang Iao), oxy kem, chaf hoa deo
cao su, fheo nguyn fac da duoc cac xuong sa n xuaf hoa chaf
kIm fra nghIm ngaf |hoa chaf nhap) va nguy hIm v su fruyn
dc hau nhu khng co.
VoI nhung chaf dn fhuong co fh con Ian In mangan frong
CAO SU THIN NHIN 245
do , fa chap nha n chu ng cho va o cao su sao cho khng qua 5 x 10
3
%
Mn. Trong khI do quan nIm nay kha noI Iong va fuy fhuc vao
dang chaf co nguyn f dc.
Nhu Iuong 7x10
3
% Mn duoI dang carbonafe mangan |MnCO
3
)
o frong bf da vI CaCO
3
fh gan nhu v haI. an chaf Iuu hoa
hnh nhu co chuc nang IIn quan foI dc finh cua Mn; cao su Iuu
hoa co chaf gIa fc MT chIu ff hon cao su Iuu hoa co PC. Ta
co fh nghI rang cac chaf gIa fc Iuu hoa nhom fhIazoIe va dIfhIo~
carbamafe cho ra mf cach d dang muI dng fuong dI fan if
frong cao su, nhu vay if dc va che khuaf nguyn f dc. u IaI,
cac guanIdIne va fhIuram khng co kha nang nay, nhung co fh
noI Ia chua co mf chung co fhuc nghIm fruc fIp nao.
Cung chIu huong, co mf s chaf huu co co kha nang Iam
gIam nhe bof hIu qua dc raf ro cua dng hay mangan, chac Ia
fao ra chaf phuc hop kha bn va fan if frong cao su, nhung hop
chaf nay co fh goI Ia chaf phuc hop. Ta co fh k:
~ IsaIIcyIaI efhyIene dIamIne, dIsaIIcyIaI propyIene dIamIne:
khang dng raf ff, khang oxygen yu hoac khng;
~ InaphfhyI~p~phenyIene dIamIne |NP): khang d ng raf
ff, khang oxygen kha ff; dIphenyI~p~phenyIene dIamIne |PP):
khang dng ff, khang oxygen raf ff;
~ PhenyI cycIohexyI~p~phenyIene dIamIne: khang dng ff,
khang oxygen ff;
~ N~|p~foIyIsuIfonyI)~N~phenyIene~p~phenyIene dIamIne kha ng
dng ff, khang oxygen ff.
V cao su fng hop, chung khng phaI Ia khng nhay voI kIm
IoaI ha o oxygen. NeaI va Offenhoff da chung mInh cao su fng
hop bufadIene~sfyroIene Iuu hoa bI hu hong boI su hIn dIn cua
muI dng hay mangan fan duoc frong cao su, nhung so ra hIu
qua kem manh hon fruong hop cao su fhIn nhIn. Ta se d cap
frong phan khac.
246 CAO SU THIN NHIN
Anh nang maf froI va ozone O
3
co nhung hIu ung nao do foI
cao su va dac bIf Ia cao su fhIn nhIn va cao su fng hop bufa~
dIene~sfyroIene. Trong ca haI fruong hop, fa fhay cac hIu ung
chu yu gIoI han o b maf, if nhaf o gIaI doan hu hong dau fIn.
Qua fhu c nghI m, nguo I fa nha n fhay fIa maf fro I gay ra
nhu ng hIn fuong oxy ho a phu c fa p, f ng quaf, fh hI n qua su
cha y nhu a Ia y nha y, k do hoa cu ng fIp b maf va f du ng cao su,
cung voI su xuaf hI n mf h fhng duong ran nu f dac bIf fua
nhu d sanh cu. Ozone fu fhuo ng fang khi quy n fac dung mf
ca ch kha c bI f, fac kich o b ma f cao su, nhu vay cac duong ran nu f
song song voI nhau va foan b fha ng go c voI phuong ba f bu c.
Su hu hong boI anh nang da duoc quan saf suf mf fhoI gIan
kha Iau, hIn fuong duoc chu y ngay fu khI nguoI fa quan saf su
chIu dung cua cac vaf dung cao su fIu dung d ngoaI anh nang,
day Ia fruong hop fhng fhuong nhaf. VIc khao saf fac dung cua
ozone fh mun hon, nhung ga n day mo I duo c phaf frI n kha
phong phu.
Khao saf foan b ca haI IoaI hu hong co ve Ia chinh dang v
chung xuaf hIn fhuong cung mf Iuof, nhung khng gIng voI co
ch hu hong hoa hoc.
NhIu nha khoa hoc nghI rang ca haI hIn fuong du cung mf
co ch hoa hoc; fhuc ra xac nhan haI su vIc du gIng hf co ve
phIu Iuu v fa chua hIu duoc co ch can ban.
Ta fhua nhan cac nI dI C=C cua phan fu cao su Ia nhung
dI m nhay frong nhu ng su fac kich gay ra boI ozone hay a nh
nang. Theo danh fu fng quaf, cac phan ung nay co fh xem nhu
Ia su oxy hoa. O fruong hop anh nang, fa co fh fhua nhan anh
nang gIa fc don fhuan fIn frnh oxy hoa bnh fhuong, Ia fIn
frIn fuong dI bIf ro cho fruong hop cua cao su sng cho khng
phaI cao su Iuu hoa. Mf vaI nguoI nghI rang ozone co fh xem
CAO SU THIN NHIN 247
nhu Ia oxygen hoaf dng sInh ra boI anh nang hay boI hIu ung
Corona. Cung nhu moI fIa sang, ozone hIn nhIn chI fac dung
vao b maf cao su va o dIu kIn nay kho ma bIf duoc nhung
bIn dI hoa hoc xay ra o mf s Iuong chaf IIu cuc nho. O su hu
hong boI nhIf, fa co fh nhan xef d dang hon, nhu co fh bIf
duoc Iuong oxygen gan vao cao su frong Iuc oxy hoa, v phan ung
xay ra foan khI va cac finh chaf co Iy bIn dI mf cach fuong
dI cham va IIn fuc, dIu nay khng co o fruong hop anh nang
hay ozone.
Anh nang fac dung foI d nhof cac dung dIch cao su sng raf
ro, fhIu oxygen no gay su khu da phan hoa dang k. Nu cao su
chua Iuu hoa co chua Iuu huynh, anh nang maf froI se gay ra
mf hIn fuong fuong fu su Iuu hoa buoc dau. Ca dn cac chaf
amIne hay cefone duoI fac dung cua anh nang du co fh co mf
hIu ung Iuu hoa.
Cao su sng fh dac phoI duoI anh nang, franh oxygen, fa se
fhay fI I cao su geI cua no fang In manh, fuong ung voI su Iuu
hoa nao do. HIn fuong fuong fu xay ra voI vaI buc xa nao do |fIa
CobaIf 60) khI khng co moI chaf Iuu hoa ph fhng hIn dIn.
Co oxygen hIn dIn, fruo c fIn anh na ng fa c du ng fheo cach
khac, gay ra chay nhua nhay dinh raf fhuo ng, do chuI phan fu bI
phan caf; sau do fa fhay co su fhanh Iap mf vang mong cung va
gIon o maf ngoaI, phan Ion fao boI nhung chaf fan frong acefone.
Trong fruong hop nay, nhung chaf khang oxygen |khang Iao)
ph fhng IaI fac dng dn fIn frnh hu hong; dac bIf fa co fh
k foI phenyI~ ~naphfhyIamIne duoc xem nhu Ia chaf co haI.
Nguoc IaI, Iuu huynh, benzIdIne hay dInIfrophenoI Iam cham
su hu hong cao su sng phoI duoI anh nang, no co xu huong fu
hoa cung hon.
Su hIn dIn cua peroxIde frong cao su da phoI ra anh nang co
248 CAO SU THIN NHIN
fh fhay ro duoc bang cach day In cao su nay mf mIng phIm
anh, sau khI mo ra, mIng phIm nay duc mo Ia do fac dung cua
peroxIde na y |hI u ung RusseII). enzIdIne hay dInIfrophenoI
fhuc f frIf fIu hIu ung RusseII. HIu ung nay cung duoc fhay
sau khI phoI cao su sng ra ozone. Cao su Iuu hoa cho if hoac
khng cho hIu ung RusseII.
V cao su Iuu hoa, su hong fuy fhuc nhIu vao cach fhuc phoI
na ng:
~ Khng baf buc fhuc v vaf Iy.
~ af buc fheo su noI Iong co finh cach fuan hoan.
~ af buc khng dI.
O fruong hop fhu nhaf, b maf bI hoa cung cham frong suf
fhoI gIan chIu sang Iau daI v co su fhanh Iap mf Iop oxy cao su
o ngoaI, k do xuaf hIn mf mang duong ran nuf chang chIf. Ta
co fh nhan fhay co su fang khI Iuong raf nhe do oxygen gan
vao. NguoI fa fhua nhan voI mf mIng phIm cao su Iuu hoa se
co van fc oxy hoa phoI ra anh nang gap 20 Ian van fc oxy hoa
ma fa nhan fhay o bong fI. J. Iake nghI ban chaf oxy hoa nay
gIng voI ban chaf oxy hoa ma fa nhan fhay o mf frac nghIm v
d Iao duoc gIa fc boI nhIf, nu vaI chaf khang oxygen nao do
co hIu qua bao v chng anh sang, hIu qua nay se khng IIn
quan g foI su bao v o bong fI. Nhung fhuc nghIm cua cac nha
khoa hoc van chua cng b gIup fa kIm chung mI nghI ngo v
cng hI u cu a nhIu chaf kha ng oxygen na y, da c bI f Ia cac
amIne phuong huong nhu phenyI naphfhyIamIne, frong nhIu
fruong hop khng nhung khng bao v chng duoc anh nang, ma
con gIa fc fIn frnh hu hong. u IaI co nhung cuc fhu nghIm
chu ng mInh va I chaf kha ng oxygen ho phenoI nhu 2,6~
dIferfbufyI~4~mefhyI phenoI; 2,2'~dImefhyIene~|4~mefhyI |hay
efhyI)~6~ferfbufyI) phenoI, co hoaf finh frong nhIu fruong hop,
nhung khng co hI u qua gay ha I |d c) nhu chinh phenyI~ ~naph~
fhyIamIne. Ky Ia hon nua Ia d bn cua vaI chaf phuc hop nIckeI
CAO SU THIN NHIN 249
|k n) nhu dIbufyI dIfhIocarbarmafe kn, o dIu kIn nao do co
hoaf finh khang anh nang kha manh ma fa van chua hIu duoc.
Co fh Ia do co mf fac dung ngan fro chuyn bIf foI co ch hoa
hoc dac bIf v oxy hoa, hon Ia fac dung man anh fhuc hIn o maf
mau fhu bI chIu. CIa fhuyf cuI nay co vaI finh vung chac boI
v nhung chaf nIckeI phuc hop fich cuc, hnh nhu co d hap fhu
manh fIa fu ngoaI. Trong moI fnh hung, cac dan xuaf kn nay
gay rI Ioan su Iao nhIf cua cao su mf cach fram frong va can
phI ho p chu ng voI ca c kha ng oxygen phu c ho p nhu phenyI
cycIohexyI~p~phenyIene dIamIne |fhich hop).
MercapfobenzImIdazoIafe kem gop phan b fu c dang k vao
qua frnh bao v phI hop k frn.
Theo nhIu huong khac nguoI fa Iuu y foI su phoI nang, k ca
phoI ngan ngay, fc d hong cua mf mau cao su fang manh hon
Ia daf vao bom oxygen. Theo J. Iake, nhung IoaI Iuu hoa voI fI I
phan fram Iuu huynh fhap nhung ham Iuo ng chaf gIa fc Iuu hoa
IaI cao bao gIo cung co suc chIu oxy hoa boI nhIf raf ff, chIu
anh nang cung kha. Iu na y co n pha I fra nh su suy rng, v
nhung cuc fhuc nghIm cua cac nha khoa hoc cng b v sau da
chung mInh cao su fhIn nhIn Iuu hoa co duoc boI fac dung cua
chaf dIsuIfur fefraaIcoI fhIuram ma khng phaI Iuu huy nh bI
ho ng duoI anh nang nhanh hon cao su Iuu ho a voI Iuu huynh
fhuong. Trong Iuc kf qua IaI dao nguoc frong nhung fhu nghIm
o bom oxygen, fh cao su Iuu hoa voI chaf nhom fhIuram raf cao
hon cao su Iuu hoa voI chaf khac mf cach raf ro rang.
Kha nang xuyn fhau vao cao su cua nhung fIa |buc xa) hoaf
dng cung fham du vao. Nhu vay, cao su co chua khoI den carbon
|carbon bIack) se bI fac kich cham nhIu hon cao su fuong ung
nhung khng co chua khoI den.
Ta co fh fhay khoI den carbon chu yu fham gIa vao va Iam
mo fIa sang cua chung. Anh sang frang mac du co kha nang phan
250 CAO SU THIN NHIN
chIu cao, cung khng bao v cao su chng IaI anh sang duoc v
d mo duc |opacIfy) fhap.
VoI cao su da phoI nang, Iuan phIn fhuc hIn keo dan daI rI
fha ra, cac duong ran nuf se xuaf hIn fhang goc voI phuong keo.
O phuong dIn nao do kho ma noI hIn fuong nay chIu anh huong
fruc fIp cua anh sang hay ozone va khng co quI fac chinh xac
v chaf bao v Iam cham su xuaf hIn nhung duong ran nuf nay,
nu khng nhung chaf fhuc paraffIn hay sap |fhng fhuong co
hIu qua bao v vao fruong hop phoI fInh) du v hIu ngay fu
Iuc co nhung bIn dang IIn fuc.
KhI cao su phoI duoI a p suaf khi quyn, fa se fhay no phaf
frIn nhung duo ng ran nu f kha c bI f vo I su chIu sa ng. Van
Rossem da chung mInh phoI ban dm raf fhuan IoI cho su phaf
frIn nhung duong ran nuf co phuong song song voI nhau va fa
goI Ia duong ran nuf ozone. Ham Iuong ozone cua khng khi fhay
dI fu 0,5 dn 6 phan frIu. Iuong ozone nay fuy fhuc vao fam
quan frong cua su chIu fIa !.V. |fu ngoaI) fu fhuong fang khi
quyn, noI sInh ra ozone. Su hIn dIn cua m f s chaf frong
khng khi |oxy, anhydrIc suIfurous, suIfurIc...) va buI do fu su
hoa f d ng cua cng nghIp na ng hnh nhu co a nh huong Io n
frong su fac kich cua khi quyn vao cao su.
Su phaf frIn nhung duong ran nuf nay co fh gIaI fhich qua
su fhanh Iap ozonIde o maf cao su, chung Iam maf finh dan hI
cua cao su va fao fhanh mf phIm mong cung va gIon.
~ Crabfree va Kemp dua ra mf ky fhuaf fhu nghIm co gIa fc
gIup fIn IIu ham Iuong ozone cua mf cao su.
Ho su dung nguyn fac dam dac hoa 25 phan frIu ozone d
faI sInh nhung qua frnh fhuc v khi quyn, Iam vIc voI Iuong
cao hon gap 10 Ian chang han, ho gIa fc manh fIn frnh hong
nhung khng Iam fhay dI ban chaf hIn fuong. Cac hIu ung v
CAO SU THIN NHIN 251
nhIf d chng In hIu u ng ozone frong vIc dua ra fa c nhan
fhuc khng khi, nhung khng fh dInh duoc dung anh huong
cu a yu f na y, nu khng fh nhn nha n Ia no co chuc nang
khng phaI Ia khng dang k. Ta fhua nhan cuong d ran nuf uoc
chung hon gap 10 Ian khI nhIf d frung bnh fang In 10
0
C.
Su fac kich boI ozone co fh fr hoan mf cach frIf d bang
cach dung mf hn hop gm paraffIn v dInh hnh va Iuong nho
paraffIn vI fInh fh, foan b hn ho p nay se dI chuyn ra maf
ngoaI cao su fhanh mf vang ngan cach. Phuong cach nay co kf
qua kha ff cho cao su khng bI bIn dang. O fruong hop nguoc
IaI, su fac kich con ro hon nua nu fa khng su dung paraffIn.
Tuy nhIn, chuc nang cua paraffIn hay ca c chaf sap khng
phaI chI co bay nhIu, v chu ng con co chuc nang quan frong
khac Ia h fro su chuyn dng ra maf ngoaI cua vaI chaf bao v
co fn goI Ia khang ozone
|1)
.
Mf frong nhung chaf bao v khang ozone d nghI dau fIn Ia
6~efhoxy~2,2,4~frImefhyI~1,2~dIhydroquInone. Can day Shav da
cho fhay ro chuc nang cua p~phenyIene dIamIne~N,N' hoan dI o
vI fri fhu haI nhu N~phenyI~N'~cycIohexyI~p~phenyIene dIamIne
duoc bIf Ia cng hIu. Nha khoa hoc nay da chung mInh fam
quan fro ng cu a nhu ng yu f ho a fan, bay hoI va kha nang
chuy n d ng cu a chaf ba o v va dI fo I kf Iua n: nhu ng chaf
khang ozone ff nhaf Ia N,N'~dIhexyI, hepfyI, ocfyI hay nonyI~p~
phenyIenedIamIne duoc ua chung hon dIocfyI.
Tuy nhung chaf frn Ia nhung chaf co finh khang ozone kha
ff, nhung gan nhu IaI khng co fac dung khang anh nang. Maf
khac, nhung chaf nay IaI bI chuyn dI fhanh mau nau hay do va
gay Iem ban ngay fu nhung gIo dau bI chIu nang.
Su hIn dIn cua paraffIn can fhIf d nhung chaf nay hoaf
1. Theo ngn ng Anh, goi la antioxidant (khang oxygen hoa), k o goi la antiozonant ta
dch la khang ozone.
252 CAO SU THIN NHIN
dng huu hIu fI da; Iuong dung fhich hop d daf hIu qua bao
v ff nhaf Ia fu 2% dn 5% dI voI cao su, finh fuong hop voI cac
chaf khang oxygen fhng fhuong du raf ff v moI phuong dIn.
PhaI Iuu y ky da s chaf p~phenyIene dIamIne du Ia chaf dc va
gay bnh ngoaI da.
Cac chaf phuc hop nIckeI |k n) da k co d b n khng cao so
voI d b n ozone cu a cao su fhIn nhIn. O vaI dI u kI n nao
do, chung fo ra co hI u qua kha ng ozone ro r f, fang d b n raf
cao khI co N,N'~dIphenyI~p~phenyIene dIamIne va paraffIn hIn
dI n. J. Verbanc Iuu y foI hI u qua cua ca c dan xuaf nIckeI hoaf
dng frong fruong ho p cao su fhIn nhIn; nhu da noI, dIbufyI~
dIfhIocarbamafe kn dung duy nhaf hoa c su dung vo I phenyI~ ~
naphfhyIamIne khI no go p pha n Iam ho ng cao su fhIn nhIn
chIu fa c dung nhI f frong mI fruo ng oxygen, hI u qua na y dan
dn co fh kI m ha m hay frIf fIu duo c ba ng ca ch su du ng
phI hop ca c chaf ba o v fhich hop va cho n m f h fhng Iuu
hoa fhich nghI.
Can noI fhm voI muc dich fang kIn fhuc: cac IoaI cao su fng
hop |fru cao su fng hop bufadIene~sfyrene), foan b if nhay voI
ozone nhI u hon cao su fhIn nhIn va cao su bufadIene~
sfyroIene. Cao su bufyI va neoprene chIu ozone dang Iuu y foI;
fhoI gIan d xuaf hIn ran nuf dau fIn Iau gap 10 dn 100 Ian so
voI cao su fhuong. HypaIon cung co suc chIu ozone raf ff. Nhung
perbunan fh o gIua d b n cua neoprene va copoIymer bufadIene~
sfyrene.
Su bIn dI cac Iy finh cua cao su Iuu hoa |cao su fhIn nhIn
hay cao su fng hop) boI su oxy hoa co fh quI vao phan ung phan
caf chuI hay cau IIn phan fu, nhung cac phan ung phu cung co
fh fham du vao va gay ra Iap cau hay kf vong.
CAO SU THIN NHIN 253
So sanh cao su fhIn nhIn va cao su copoIymer bufadIene~
sfyroIene co IoI ich da c bI f, ca haI Ioa I cao su na y co d b n
fhuong Ia khac bIf nhau.
Trong fruong ho p cua cao su bufadIene~sfyroIene |CRS hay
SR), nguo I fa fhay co su fang moduIe In frong qua frnh
nhIf Iao, dua foI khaI nIm co phan ung phu Iap cau nI frong
do, frong Iuc cao su fhIn nhIn nguoc IaI fhay bI gIam moduIe
khI hau Iuu hoa da ngung IaI.
Cac nghIn cuu bung IIn fuc va gIan doan cac hn hop cao
su bI keo dan, duoc ToboIsky fhuc hIn, cho fhay nhung su khac
bIf gIua haI IoaI cao su nay nhu hnh VII.3 va VII.4 sau day:
Hnh VII. 3: Su bung ra IIn fuc va gIan doan
cac hn hop cao su SR bI dan o d dan daI 50%, 130
0
C
0,001
Thi gian (gi )
4
6
8
10
12
14
16
18
20
0,01 0,1 1 10 100
Hon hp
mat ngoa i
vo xe
2
Hn hp
m t ngoai
vo xe
Th i gian (gi)
254 CAO SU THIN NHIN
Hnh VII. 4: Su bung ra IIn fuc va gIan doan cac hn hop
can ban Ia cao su fhIn nhIn bI dan o d dan daI 50%, 130
0
C.
KhI mf mau cao su daf o mf nhIf d vao khoang 100
0
C duoc
keo daI rI gIu khng dI, fa se cam fhay co su gIam bof suc cang
dan dan. HIn fuong nay cho fhay ro co su phan caf xuaf hIn o
mang phan fu do su oxy hoa. Trong khI do, su Iap cau co fh Ia
kf qua cua nhung phan ung phu xay ra o nhung pha n mang IuoI
da bI noI Iong va chung khng fh quI vao su fang suc cang nua o
fhi nghIm do fa fhuc hIn bung ra IIn fuc. TraI IaI, nu fa
fhuc hIn bung ra gIan doan, cac phan ung phu Iap cau nay se
fham du vao suc cang va kf qua xef fhay Ia fng s hIu qua
phan caf va Iap cau.
Trong fruong hop cao su fhIn nhIn, su ha fhap suc cang du
xay ra cho ca haI IoaI bung ra, nhung fhi nghIm do IIn fuc cho
fhay su gIam suc cang xay ra nhanh hon fhi nghIm do bung
gIa n doan. HIn fuong chung fo : du phan ung phan caf chuI
0,001
Thi gian (gi )
4
6
8
10
12
14
16
18
20
0,01 0,1 1 10 100
Hon hp
mat ngoa i
vo xe
2
Hn hp
m t ngoai
vo xe
CAO SU THIN NHIN 255
chIm uu fh, fh cung co cac phan ung Iap cau xay ra frong su
oxy hoa cao su.
Truong hop cua SR, hIn fuong IaI khac va fam quan frong
cua phan ung Iap cau ro rf hon; vIc nay hIn nhIn raf phu hop
voI vIc bIf ro Ia cao su SR Iuu hoa bI hoa cung boI su hong
nhIf co oxygen hIn dIn. SheIfon va WInn kf Iuan nhung su
khac bIf v su Iao hoa gIua cao su fhIn nhIn va cao su fng
hop bufadIene~sfyroIene phan anh su fuong hop fc d cho ca haI
phan ung canh franh hon Ia nhung su khac bIf v co ch hong.
CopoIymer bufadIene~sfyroIene |CRS) duo c n dInh Ia nho 1,25%
dn 1,50% chaf ba o v cho va o frong qua frnh ch bIn. Nhu ng chaf
fhuong dung nhaf Ia phenyI~ ~naphfhyIamIne, chaf phan ung
dIphenyIamInecefone, hepfyI dIphenyIamIne, nhung hIn nay fa
cung fhay cac chaf bao v khng gay Iem ba n nhu frIphe~
nyIphosphIfe, dIferfbufyI hydroquInone, cac aIkyI phenoI va dan
xuaf suIfur cu a chu ng va chaf pha n u ng cresoI~sfyroIene. Chaf d n
can ba n Ia IIgnIne |m c f) chua bI oxy ho a cu ng da duo c d nghI va
hnh nhu a nh huo ng In CRS |SR) d chIu Ia o ff.
Nhung chaf nay co fac dung frong Iuc ch fao CRS |hay SR)
fh, bao v frong khI say kh, dam bao cho su bao quan frang
fhaI sng cua no, chung con fham du raf huu hIu sau khI Iuu
ho a. Tuy nhIn, WInn va SheIfon chung mInh chaf bao v cho
cao su sng ff nhaf khng phaI Ia chaf bao v ff nhaf cho cao
su Iuu hoa, fuong fu nhu fruong hop cu a cao su fhIn nhIn.
Cung mf Iuong dung 2% phenyI~ ~naphfhyIamIne bao v CRS
ff hon 2,2,4~frImefhyI~6~phenyI~1,2~dIhydroquInone, nhung d
bao v khang Iao cho CRS Iuu hoa, su nghIch dao IaI xay ra.
Ca c poIychIoroprene |neoprene) fraI nguo c vo I cao su fhIn
nhIn, bn khI nhI f va oxy ho a fa c kich; co xu huo ng fang moduIe
In va maf finh quan h h fuong v su dan daI ban dau; frong
Iuc cao su fhIn nhIn bI maf moduIe va fro nn nhay dinh boI
nhIf oxy hoa.
256 CAO SU THIN NHIN
Neoprene hoa cung con hon ca CRS, nhung nhIf fac dung foI
neoprene IaI kem nhIu hon nhIf fac dung foI CRS.
NeaI, Immerman va VIncenf cho bIf phaI doI fo I mf fhoI
gIan Ia 40 ngay o bom oxygen 70
0
C co ap Iuc va o khoang 20kg/cm
2
moI gIam duoc 50% frI s suc chIu keo duf ban dau cua neoprene
da Iuu hoa. KovaIskI fhay phaI Iuu gIu o bom oxygen 70
0
C duoI
ap Iuc 20kg/cm
2
Ia mf nam moI pha huy duoc hoan foan finh
chaf co Iy cua mf neoprene co chua 1% phenyI~ ~naphfhyIamIne
|PNA). Cha c chan d co kf qua caI fhIn khang oxygen cho
neoprene, fa nn su du ng 2% PNA hay ff hon Ia 2% p~|p~
foIyIsuIfonyIamIdo) dIphenyIamIne Ia chaf duoc bIf khang oxy~
gen cho neoprene ff nhaf.
IbufyI dIfhIrocarbamafe kn |NI) cu ng duoc d nghI su du ng
d fang su c chIu nhIf cho neoprene. Tuy nhIn o khoang fu 100
0
C
dn 104
0
C, chaf na y khng co hy vong co hIu qua kha ng oxygen.
CIng nhu cao su fhIn nhIn, Neoprene khI Iuu ho a vo I
dIsuIfur fefraaIcoyI fhIuram |khng co Iuu huynh) cho finh chIu
nhIf cao hon khI Iuu hoa voI Iuu huynh co su dung chaf gIa fc
Iuu hoa dIphenyIguanIdIne |PC).
Cao su fng hop bufadIene~acryIonIfrIIe |perbunans fa fhuong
goI Ia cao su fng hop NIfrIIe) co suc chIu nhIf ff hon cao su
bufadIene~sfyrene. Nhu cao su fhIn nhIn, cao su NIfrIIe nn
Iuu hoa voI mf if Iuu huynh hay khng co Iuu huynh d cho kf
qua ff hon. Thuc ra, cao su NIfrIIe raf nhay voI oxygen, nhung
chung IaI d duoc bao v hon cao su fhIn nhIn hay CRS |SR)
Ia Iuong dung 1% dn 3% PNA sInh ra nhung hIu qua bao v
khang oxygen raf manh.
Cao su fng hop IsobufyIene~Isoprene |hay cao su bufyI) Ia cao
su co d chua bao hoa fhap, cho san pham Iuu hoa chIu nhung
hIu qua v oxy hoa nong mf cach nI baf. So sanh fc d hap
fhu oxygen o 130
0
C cua cac IoaI cao su khac nhau duoI dang san
CAO SU THIN NHIN 257
pham Iuu ho a fhua n fuy cao su, nguoI fa dua ra ba ng phan
hang sau day fheo d oxy hoa fang dan: cao su poIysIIIcon, poIy
esfer, cao su bufyI, fhIokoI, CRS, neoprene va cao su fhIn
nhIn; su so sanh suy fu fhuc nghIm cua MesrobIan va ToboIsky
co fh khng vung. Cao su fng hop va dac bIf Ia CRS |SR)
fheo su ch bIn cua chung, du duoc khang manh me boI chaf
khang oxygen fhich hop va raf hIu nghIm, ma fac dung bIu
hI n ro rf o sa n pham Iuu ho a; frong Iuc cao su fhIn nhIn
fruo c khI bIn d I fhanh fo xng kho I co fh fIp nha n chaf
khang fng hop, dI khang IaI chaf khang oxygen fhIn nhIn ma
hIu qua sau khI Iuu hoa Ia raf kem.
Cao su bufyI |hay bufyI cao su) chIu su oxy hoa manh o nhIf
d fuong dI cao, fhuong fhuong bI mm ra. Nguoc IaI, voI CRS,
perbunans va neoprene fh ho a cu ng co n cao su fhIn nhIn
fruo c fIn bI m m ra va fIp do fh ho a cu ng. MesrobIan va
ToboIsky quI nhung hIn fuong nay vao su canh franh gIua phan
ung phan caf chuI va phan ung Iap cau. Phan ung Iap cau IIn
phan fu dI foI hoa cung cao su, nguoc IaI phan ung phan caf dI foI
Iam mm. CIaI fhich hIn fuong cua cao su bufyI Ia cao su fng
hop co mf s raf nho nI dI san co, kem kha nang frong vIc
Iap cau b sung frong qua frnh oxy hoa, ma do nhIu mefhyI gan
bn fan fro su phan caf chuI, nhung chI xay ra o nhIf d cao.
Con nhIu co ch da duoc cac nha khoa hoc khac dua ra nhung fa
khng fh k hf duoc.
258 C-C 5U 1H|N NH|N
CHNG VIII
L-P CCNG 1HUC HCN HCP C-C 5U
CHC CH |N 5-N PH-| 1|U DUNG
Hn hop cao su |hay goI faf Ia hn hop): Ia mf khI deo dng
nhaf can ban cua cao su co fh bIn dI fhanh mf khI co finh
dan hI, da fraI qua su hoa frn gIua cao su voI cac IoaI hoa chaf
can fhIf cho su bIn dI nay.
H n ho p g m cao su va m f Ioa I ho a chaf chIm fy I cao go I Ia
h n ho p chu |Me Iange maIfre), nhu cao su CTI |Cenf: 100, Terre:
daf, I: Iafex) Ia hn hop chu cao su kh 100 phan va fInh daf Ia
100 phan duoc ho a fr n fu mu cao su nuo c.
Truong hop su dung fruc fIp Iafex cho ch bIn san pham
fa goI Ia hn hop Iafex.
Ta nhaf fri goI san pham co ban Ia cao su fhay v bang
cao su, boI cao su fhIn nhIn hay cao su f ng ho p hIm khI
dung o frang fhaI nguyn chaf, can phaI hoa frn voI mf s hoa
chaf, chu ng co fac du ng khng ke m quan fro ng, chua k ca c
nguyn IIu phu: vaI manh, cuoc fhep v.v...
Hn hop cao su duoc chIa Iam haI IoaI: IoaI co dn va IoaI
khng co chaf dn, dI khI go I Ia h n ho p fhua n fu y cao su
|pure gomme) nhung van co cac chaf can fhIf cho Iuu hoa.
Trong ch bIn san pham cao su fIu du ng, cng vIc fruoc
C-C 5U 1H|N NH|N 259
fIn Ia ch fao hn hop cao su. IIf k fhanh phan, s Iuong cao
su va cac IoaI hoa chaf hoa chung voI nhau duoc goI Ia cng fhuc.
Ta phan bIf cng fhuc o phong fhi nghIm va cng fhuc fhuc f
san xuaf faI xuong. Trong moI fruong hop nghIn cuu ch bIn
sa n pha m kha c hoa c san pham moI, hay dIu chInh cng fhuc
fheo hoa chaf phu IIu fhay dI, hoac do san xuaf gap su c, ca
haI IoaI cng fhu c fhu nghIm va fhu c f d u pha I h fuong,
nhung fruoc fIn Ia xay dung cng fhuc phong fhi nghIm d fao
nn fang vung chac.
Cng fhu c finh fheo fy I ba ch phan dI vo I khI Iuo ng cao su duo c
go I Ia cng fhu c pho ng fhi nghI m |hay cng fhu c khoa ho c) co mu c
dich d so sa nh nhI u fha nh pha n nguyn II u ho a chaf vo I nhau.
Trong mf cng fhuc co fh co foI 20 chaf, mI chaf khng chI
co finh chaf dac bIf chu yu, ma con co anh huong if nhIu foI
nhung chaf khac va caI fhIn fac dung cua no. o do chI dung
nhung quI fac khoa hoc fhI chua du d gIup Iap cng fhuc chinh
xac. Tuy nhIn khoa hoc chu yu Ia hoa va Iy hoa, IaI gIup cho
nguo I Iap cng fhu c hay chuyn gIa ch bIn san pham cao su
hIu va gIaI fhich duoc hIn fuong va fu do fIn IIu duoc nhung
su c ky fhuaf hay ky fhuaf moI.
Ia m vIc co khoa hoc, nn Iap phIu frong do co ghI ro
phan dIn fn cng fhuc, s, ngay Iap, s cua cng fhuc nguyn
fhuy, Iy do fhay dI, cac dac finh cua hn hop cao su: ma u, fy
fro ng, fhoI gIan va nhIf d Iuu hoa, finh chaf co Iy ca n chu
frong, phan duoI phIu Ia cf fhu fu, fn va quI cach nguyn IIu,
fy I dung.
Trong cng fhuc can co so sanh v maf khI Iuong, fh fich va
gIa fhanh. Tu do Iap ra cac cf fIp fheo: fh fich |fy frong mI
chaf x frong Iuong duoc dung), frI gIa.
Tu fng khI Iuong va fh fich fa finh duoc fy frong hn hop
260 C-C 5U 1H|N NH|N
cao su, suy ra fh fich phu hop voI nang suaf may can Iuyn; fu
fng khI Iuong va frI gIa fa finh duoc gIa fhanh hn hop cao su.
Kem fheo phIu nay Ia cac chung fu cua fung IoaI hoa chaf, co
ghI ro: fn hoa hoc, fn fhuong maI, quI cach, s hIu, co quan
san xuaf, fnh frang nhap kho fn fru, kf qua xef nghIm cua
hn hop cao su Iuu hoa o dIu kIn da ghI.
Truong hop Iafex, fI I hoa chaf van duoc finh fheo fy I phan
fram dI voI 100 pha n cao su kh co frong Iafex. Thi du : 100
phan cao su kh fuong ung 166,7 phan Iafex co ham Iuong 60%
cao su.
Phong fhi nghIm Cng fhuc hn hop cao su:
TuI chuom Ianh nI dIa
S: 011/CI~N Mau: o |fuoI)
Ngay: 01/02/1982 TI fro ng: 1,2
Cng fhuc nguyn Iuu hoa: 07 phuf o 140
0
C
fhuy s 010/CI~XK ac dIm can co: Iuc keo duf
Iy do fhay dI: fhm vao bf daf khng ha xung duoI 1800N/cm
2
gIam gIa fhanh khng fham nuoc ~ n Iao hoa o
nhIf d am.
Tn va quI cach TI I Th TrI gIa ChI
STT
nguyn IIu du ng fich don gIa fhanh fIn chu
1 Cao su fo xng kho I Ioa I I 100 107,527 24 2400
2 CaCO
3
25 9,262 9 225
3 f daf |IaI ThIu) 15 6,773 1 15
4 AcId sfearIc 2 2,128 30 60
5 Oxy kem 10 1,790 80 800
6 Iuu huynh 1,5 0,750 4 6
7 MT Nhaf |AcceI.M) 1 0,709 50 50
8 PC Nhaf |AcceI.) 0,7 0,865 65 45,5
9 Ma u do hu u co chIu nhI f 0,4 0,370 200 80
10 Khang Iao PN 1 3,840 100 100
Tng c ng 156,6 130,114 3781,5
|`)
ChI chu:
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Thi du v phIu cng fhuc o phong fhi nghIm
C-C 5U 1H|N NH|N 261
on vI finh Iuc can dong fheo cng fhuc nay co fh Ia gram.
Iuc finh fh fich va gIa fhanh hn hop cao su co fh Iay don vI
finh frong Iuong Ia kg, fh fich Ia dm
3
va gIa frI Ia dng d sau
nay d quI dI ra o cng fhuc faI xuong.
Sau khI hn hop cao su fheo cng fhuc o phong fhi nghIm daf
yu cau finh nang co Iy hoa, fa chuyn dI qua cng fhuc fhuc f
ap dung faI xuong.
Khac voI cng fhuc phong fhi nghIm, cng fhuc xuong duoc
finh sao cho fng s fh fich hn hop cao su phu hop voI nang
suaf may fan nghIn |fruong hop Iafex) hay may nhI frn, may
can Iuyn |fruong hop cao su kh) d cho vIc hoa frn fhuc hIn
o dIu kIn fhuan IoI nhaf, nhung o cng fhuc nay baf buc phaI
fuong ung voI cng fhuc phong fhi nghIm.
Truong hop cao su kh, mf ma y nh I ca n co s fru c nhaf
dInh, se co mf fng fh fich nhI frn fI uu |khng IIn quan
foI fc d cua may). Iuong nay I fhuc ban chaf cao su: cung
fhuc hIn o mf may, hn hop cao su fhIn nhIn nhI can voI s
Iuong cao hon h n hop cao su nhan fao. Thi du vo I may can Iuyn
ho haI fruc bang fhe p 500mm x 1000mm hoaf dng ff co kha
nang h n Iuy n duo c 40dm
3
h n ho p cao su fhIn nhIn va
khoang 30dm
3
hn ho p cao su nhan fao. Nhu vay cng fhuc xuong
baf buc phaI finh fheo cng fhuc fh fich hn hop cao su hn
Iuyn duoc o mf may cng cu nhaf dInh.
Trong cng fhuc xuong, fa Iap phIu phan frn ghI ro: Phan
xuong ap dung ~ fn ~ s cng fhuc ~ ngay Iap ~ IoaI va quI cach
may ~ ThoI gIan hoan faf can Iuyn. Phan duoI chIa cf fhu fu ~
fn va quI cach nguyn IIu hoa chaf dung nhu ghI o bao b ~ s
Iuong. Phan duoI cung Ia nhung dIm Iuu y khI can dong can
chap hanh.
O mf s xi nghIp cng fy nuoc ngoa I, fhanh pha n nguyn
262 C-C 5U 1H|N NH|N
IIu IIf k o cng fhuc xuong Ia cac ky hIu rIng da duoc ghI
san frn bao b nguyn IIu gc da xoa nhan, d franh ph bIn
cng fhuc ra ngoaI.
I ke m fheo cng fhu c xuo ng, ca n fhIf Iap quI frnh ca n
Iuyn hay mf phIu quI dInh v can Iuyn cho cng nhan dung
may, frong do chI ro moI vIc can fhIf, fhoI gIan va nhan manh
nhung dIm can Iuu y va chap hanh. Mf cng fhuc ff khI cng
doan hoa frn va Iuu hoa fhuc hIn ff. ay Ia cng vIc ma moI
chuyn gIa du can fhIf fhuc hIn; nu khng, d deo mm cua
hn hop, d khuch fan hay hoa fan, cac IoaI hoa chaf frong hn
hop cao su se khng dng nhaf frong mf dof can Iuyn va khng
dng b gIua cac dof can Iuyn fIp nI.
Cng fhuc hn hop cao su
Xuong, phan xuong TuI chuom Ianh nI dIa
S: 011/TC~N~PTN May can Iuyn: S 02
ngay: 08/02/1982 300mm x 600mm
Mau: o |fuoI) Tng fhoI gIan hoan faf can Iuyn: 30
phu f/do f
Tn va quy cach
Thu fu
nguyn IIu hoa chaf
kg dm
3
A 1 Cao su fo xng khoI I 7.900
2 Oxy kem Nhaf s 3 0.800
3 AcId sfearIc Nhaf dang haf 0.160
4 AnfIoxydanf PN 0.080
5 AcceIerafor M 0.080
6 AcceIerafor 0.056
7 Mau do 0.032
C 8 f da vI CaCO
3
|o kho 1) 2.000
9 f daf frang |kho 1) 1.200
8 Hn hop chu 100~S 0.240
Tng cng 12.548 I ra
Iuu y: 1. Chau cho vao chung cac IoaI frn, frn du.
2. Chau C cho vao chung
Thi du v cng fhuc xuong
C-C 5U 1H|N NH|N 263
Q!Y TRINH CAN I!YN HON HO P CAO S!
TuI chuom Ianh nI dIa
Cng fhuc s: 011/TC~N~PTN Ngay 08/02/1982
May can Iuyn: S 02 0 300 x 600mm |may nhI haI fruc IoaI ho)
Tng s Iuong can Iuyn: 12,500kg
Hn hop mau: o fuoI
TI frong hn hop: 1,2
deo yu cau: 20 d Mooney
Cac yu cau fhuc hIn ThoI gIan
1. Cho cao su vao, khoang ho gIua haI fruc 2mm, can
daf bn Ian. 5 phuf
2. Cho cao su cun fruc, khoang ho gIua haI fruc Ion dan,
sau khI Iang bong khoang ho xIf nho, caf fro nguoc cho
cun fruc may hoan foan. 5 phuf
3. Rac du, doc fruc dang cun cao su hf chau fhuc . XIf
khoa ng ho nho , ca f fro haI da u va ca f I n nguo c cho d u mau. 5 phuf
4. Can daf voI khoang ho nho dan foI 0,5mm: 4 Ian. 4 phuf
5. Truf bf dan dan o chau C vao hn hop dang cun fruc.
Caf rach fhuong xuyn ~ Sau khI bf bam hf can daf 5 Ian,
qua haI Ian, can mong 0,5mm, d xung san may. 6 phuf
6. Can cho nong hoa mm hn hop chu 100~S. 1 phuf
7. Nhap vao hn hop frn can voI khoang ho nho dan 4 phuf
8. Keo ra day 2mm.

1. Cho cao su vao o dau fruc bn phaI.
2. KIm fra nhIf d cua nuoc gIaI nhIf fhoaf ra khng qua 40
0
C
3. Sau mI dof, xIf nuf ep mo bo |chaf bI fron) vao paIIer.
Thi du v phIu quy dInh can Iuyn
264 C-C 5U 1H|N NH|N
Ta daf ra haI van d chinh:
San pham co ban Ia cao su can co nhung dac finh nao, dI
voI san pham moI, hoac chI fIu chaf Iuong yu cau nhu fh nao,
dI voI san pham khac hay san pham gap su c7
H n ho p cao su sng khoI cng o ma y moc fhIf bI nhaf
dInh yu cau co dac finh g7
Nhu vay cng vIc baf fay dau fIn Ia:
~ Phan fich fha n frong nhu ng dI u kI n xung quanh san pham
ch bIn, d xa c dInh nhung dIu kIn da co va chua co, xa c dInh
finh chaf h n ho p cao su Iuu hoa dn frI n khaI mo I finh dac fhu.
~ Inh ro quy frnh san xuaf phu hop nhaf hoac kIm soaf IaI
quy frnh da fhuc hIn gap su c. Xem xef cac chung fu ky fhuaf
foan b may moc fhIf bI, dung cu phuong fIn san xuaf. u fru
cac phuong phap dIu chInh, sua chua, Iap daf moI |nu co), may
moc fhIf bI va ky fhuaf fhao fac.
~ Chon dIu kIn Iuu hoa: nhIf d, fhoI gIan, kIu fhuc hIn
Iuu hoa o khun ep nong, may ep, nuoc sI, phong hoI nong, nI
nhIf ap Iuc v.v...
uoc fIp fheo fa nghIn cuu cac yu f co ban do chuyn gIa
ch bIn cao su hay hoa cao su daf ra:
~ Xem xef foan b nguyn IIu hoa chaf co fheo fhuc f: nhu da
co sa n frong kho o xuong, IoaI cung cap, IoaI ngoaI hoac chua
nhap, IoaI hIm, IoaI nI dIa da hoac chua xu Iy v.v... TIn hanh
xef nghIm finh chaf Iy hoa fung chaf mf, fng hop IaI fhanh
C-C 5U 1H|N NH|N 265
chung fu chinh xac. Ta co fh Iap phIu mIu fa ky fhuaf nhu da
nu, frong do gm cac finh chaf can xef nghIm, nhu d mIn |fI
I Iof qua ray) co quy cach da dInh, d nguyn chaf, fI frong, d
nong chay, am d, fy I fro, fI I fap chaf v.v...
NghIn cuu nay raf quan frong boI cac finh chaf Iy hoa cua vaf
fu co anh huong Ion foI fac dung cao su hay foI finh nang cua cac
vaf fu se su dung. Thi du, su dung bf daf Iam chaf dn, kich
fhuoc hay d mIn cua no Ia yu f quan frong v fac dung fang
cuong Iuc; voI bf daf chua xu Iy co finh acId se gay fr hoan Iuu
hoa h n hop khI du ng MT Ia chaf xuc fIn chinh; fap chaf Cu va
Mn phaf hIn voI ham Iuong vuof muc se gIa fc Iao hoa manh
san pham; am d cao fao cho cac haf dong cuc khI hn Iuyn, d
phan fan khng daf yu cau v.v...
uong nhIn, foan b cng dung, fac dung, co ch phan ung
voI cao su cua hoa chaf hay anh huong fuong quan gIua cac chaf
du phaI nam ro |xem cac chuong hoa chaf).
NghIn cuu vaf fu gIup bIf hoac fIn IIu duoc anh huong sau
xa foI su bIn dI cao su. NghIn cuu van d fng quaf gIup chon
phuong huong duong II d dI foI muc fIu da dInh, kf qua Ia
quyf dInh chon IoaI, quy cach, pham chaf nguyn IIu hoa chaf
dua vao fhanh phan hn hop.
Van d fng quaf co raf nhIu va khng co gIoI han. Su xuaf
hIn IIn fuc cac hoa chaf moI, nhung yu cau caI fIn ky fhuaf
frong quy frnh ch bIn, hop Iy hoa sa n xuaf, cac su c khac
phuc frong sa n xuaf nhu ng kho khan v nguyn IIu, vaf fu
khan hIm, yu cau v fhay fh nguyn IIu nhap, ky fhuaf moI
v.v... IIn fIp daf ra cac van d moI Ia.
NghIn cuu fhay dung dIch cao su bang Iafex, nghIn cuu d
bam dinh voI kIm IoaI, suc chIu nang mua, chIu nhIf, chIu xang
dau v.v... duoc xp vao nhom nghIn cuu nay.
266 C-C 5U 1H|N NH|N
Sau khI phan fich va nghIn cuu, fa dI dn xac dInh haI van d
da phan fich.
|san pham fIu dung) can
xac dInh ro dac finh cua no frong cac finh chaf sau:
a. Keo dan daI: Iuc keo duf, d dan daI khI duf, Iuc dInh dan
|moduIe), Iuc xe rach, bIn hnh sau khI keo dan |d fr).
b. Ne n e p: Iu c ne n e p, Iu c n , Iu c u ng vo I d ne n nho |d cu ng shore).
c. TInh: d dan fhuong fruc, d bep fhuong fruc v.v...
d. ng: d dan hI |d nay fung), d phaf nhIf nI do Iuc
nen ep, faI dIn IIn fuc, d bn un gap faI dIn IIn fuc, d bn
xoa n fa I dI n IIn fu c, d b n va da p |re sIIIense), d fr
|hysferesIs), d ma saf v.v...
Ty frong, d frong, d duc qua fIa X, d fham nuoc, d Iao hoa
|h s Iao hoa), d chIu nuf, d chIu nhIf, d chIu hoI nuoc, d
chIu Ianh, d cach dIn, d dan dIn, d chIu fIa fu ngoaI v.v...
chIu hydrocarbon, dung mI, acId, baz, ozone, d an mon hay
hu ho ng kIm Ioa I, d c finh |fIp xu c duoc pham, fhuc pham) v.v...
phaf chay, d chIu Iua, d fham khi v.v...
d deo, d co ruf, d no |cao su kh) d
n dInh, d dng dac v.v...
nhIf d va fhoI gIan gIa nhIf, d
Iuu hoa som |chf frn may hay Iuc fn fru), d dan nhIf, hIu
ung dI, d Iuu hoa mI fang |nhu Ip xe van faI).
C-C 5U 1H|N NH|N 267
fruong hop san pham ch bIn co fu 2
IoaI hn hop cao su khac nhau fro In.
|fruong hop fn fru, gI dau chua
dua ngay vao khau san xuaf khac) Iam nguI fuc fhoI, nguI fu
nhIn, nhIf d va fhoI gIan fn fru v.v...
Su cuong buc keo dan daI hn hop cao su Iuu hoa cho dn khI
duf, chu yu anh huong boI:
a. Chaf Iuong cao su.
b. Chaf Iuong va ham Iuong chaf dn va nhung chaf khac frn
vao cao su. Co haf |parfIcIe sIze) cua phu gIa.
c. hoa fan va khuch fan cua cac hoa chaf frong cao su.
d. Phuong phap Iuu hoa.
Mf cng fhuc ff nhung su hoa frn hay Iuu hoa xau dua foI
chaf Iuong san pham kem, do do fa dac bIf Iuu y haI yu f nay.
~ I voI cac hoa chaf phu gIa khng fan
frong nuoc |fhuong o fh kh), fruoc khI hoa frn vao Iafex can
phaI fan nghIn |o may fan bI) fhaf mIn frong nuoc fhanh mf
fh nhu fuong. I voI cac hoa chaf phu gIa fan duoc frong nuoc
cung hIm khI rof vao Iafex fruc fIp o frang fhaI nguyn chaf.
NgoaI ra phaI kf hop voI dIu kIn khuay frn ff nhaf khI cho
chung vao Iafex nham muc dich gIup chung phan fan dng nhaf
frong Iafex va franh hIn fuong kf Iang
|1)
.
~ Quy frnh ca n Iuy n |so Iuy n, h n Iuy n)
ca n duo c xa c dInh fhu c f, dInh ro foa n b ca ch fhu c fhao fa c,fhu
1. Mt s c s s dung bt talc cho san xut nm mousse a khng ap dung phng thc
nay dn n gy nhim mi trng va c hai phi cho cng nhn.
268 C-C 5U 1H|N NH|N
fu, bao gm ca fhoI gIan da quI dInh nhu fa da d cap cung co
muc dich gIup d khuch fan cac hoa chaf frong cao su duoc ff
va dng b suf cac dof can Iuyn IIn fIp nhau. Su khuch fan
hay phan b ff Ia mI haf hay mI phan fu hoa chaf duoc mf
Iop cao su bao boc, su khuch fan xau Ia xu huong kf fu fhanh
haf fo. Nhu vay can Iuyn nhanh fay hay fhm chaf hoa deo d
gIam fhoI gIan can Iuyn khng pha I Ia yu f du gIup daf d
khuch fan ff.
deo mm cua hn hop cao su khng chI anh huong boI chaf
Iuo ng va ham Iuo ng chaf hoa deo ma co n anh huo ng boI fnh
frang cao su nguyn fhuy, fng fhoI gIan va quy frnh can Iuyn,
dIu kIn fn fru hn hop v.v...
Nhu va y, d h n ho p cao su duo c m m, de o fhm, khng nhaf fhIf
pha I fang fhm Iuo ng chaf ho a de o frong cng fhu c.
Mf hn hop cao su Iuu hoa keo daI o mf nhIf d nhaf dInh,
Ian Iuof se bIn dI frang fhaI fheo fhu fu nhu sau:
Trang fhaI cua fh deo nhao.
I sang fra ng fhaI dac nhung ma f ca f van co n finh dinh: o
frang fha I na y hn ho p da duoc dInh hnh va Iuu hoa chua fo I muc.
Trang fhaI dac daI In dan foI muc daI bn nhaf: fa goI Ia
Iuu hoa foI muc hay Iuu hoa fI uu, Ia khoa ng fhoI gIan ngan
nhaf o nhIf d nhaf dInh, Iuc keo duf cua hn hop Iuu hoa daf
foI muc fI da.
Trang fhaI dac cung bo: Iuu hoa qua muc.
Tra ng fha I fh m m rI fo I nha o dinh: fra ng fha I hoan nguyn.
Ca n bIf, fuy fheo ban chaf cua chaf xuc fIn Iuu ho a, dIn
fIn Iuu hoa co fh co hIu ung dI suf fhoI gIan daI, cac finh
chaf co Iy cua hn hop cao su Iuu hoa van duy fr o frI s cao gan
muc fI uu, ung dung cho san xuaf maf hang cao su chIu nhIf.
C-C 5U 1H|N NH|N 269
Hn hop cao su can fhuc hIn Iuu hoa o muc fI uu. Mun bIf
ro , fa cho can hn hop cu ng mf cng fhuc, gIa nhIf, Iuu hoa
fung fhoI gIan khac nhau o cung mf nhIf d nhaf dInh va faf ca
dua qua kIm nghIm frn may do d bn duf.
Ngay nay d don gIan hoa fIn frnh frn, cac nha khoa hoc da
phaf mInh may do Iuu bIn ~ Rheomefer ~ fheo doI hn hop suf
ca qua frnh Iuu hoa. Anh huong cua fhoI gIan Iuu hoa dn muc
d Iuu hoa |dac frung bang momen xoan) se duoc may fu dng
ghI nhan va dung In duong cong Iuu hoa. Tu duong cong nay
chung fa co fh xac dInh duoc fhoI gIan Iuu hoa fI uu, fhoI gIan
gIa cng, fc d Iuu hoa cung nhu khuynh huong fhoaI hoa cua
sa n pham.
Su dung Iuu huynh Iam chaf Iuu hoa hn hop, fa Iuu y cac hIn
fuong d franh xay ra:
Su gIa nhIf Iau daI gay phan huy phan fu cao su Iam cho
san pham mau hong va hn hop cang chua nhIu Iuu huynh cang
hong nhanh: hIn fuong Iao hoa.
Iuu huynh fu do con fn faI frong hn hop da Iuu hoa co xu
huong hoa hop dan dan voI hn hop, fc d na y fuy fhu c vao
dIu kIn fn fru hay su dung: hIn fuong hau Iuu hoa hay Iuu
hoa fIp fuc.
Maf khac, Iuu huynh fu do chua hoa hop hf voI cao su se dI
chuyn ra maf ngoaI hn hop da Iuu hoa fhanh mf Iop frang
mong |S fu do fhap) hoac kf fInh, mau vang ong anh |S fu do
cao): con goI Ia hIn fuong nI mc |repoudre effIorescence).
Nhu vay, frong Iap cng fhuc, fa fhan frong dInh Iuong dung
Iuu huynh, chaf xuc fIn, fro xuc fIn va dIu kIn Iuu hoa, d
franh cac hIn fuong noI frn.
270 C-C 5U 1H|N NH|N
Sau khI nam ro cac van d daf ra cung vo I ca c du IIu IIn
quan, fa Iap ra cng fhuc so b. Truoc fIn, bao gIo cung phaI ghI
nguyn IIu dau fIn Ia cao su, fruong hop co nhIu IoaI cao su
khac nhau khI cng IaI van Ia 100 phan |fhi du crpe + fo).
TIp fheo, dua vao cac hoa chaf can fhIf cho su bIn dI d
daf cac finh nang yu cau, Iuong dung finh fheo fy I % dI voI
cao su, frong do mf s chaf fy I dung khng duoc qua gIoI han.
Ta k fuan fu cac IoaI hoa chaf ph bIn: chaf dn |nu Ia IoaI co
dn), chaf hoa deo, chaf Iuu hoa, xuc fIn Iuu hoa, fro xuc fIn,
pham mau |nu co), chaf khang Iao...
Cng fhuc so b Iap ra do suy Iuan cua fa qua su hIu bIf v
cng du ng, fac dung, co ch phan u ng cao su hay a nh huong
fuong quan gIua cac nguyn IIu hoa chaf. Nhu vay khng co co
so vu ng cha c, chinh xac, ca n pha I duo c kI m chu ng qua fhu
nghIm, boI co nhIu chaf chI can fhay dI nho ham Iuong cung
du d fhay dI chaf Iuong san pham, hay Iuong dung fhap nhung
hIu qua IaI raf Ion. Cng fhuc so b nay con goI Ia cng fhuc Iy
fhuyf. Nn bIf IoaI cng fhuc nay cho kf qua fuong dI chinh
xac, khI nguoI Iap cang co nhIu kInh nghIm fhuc hanh, frong
Iuc da nam vung Iy fhuyf.
ua vao cng fhuc so b, fa xay dung hang Ioaf cng fhuc fhu
nghIm ban dau bang cach fhay dI fhanh phan hoac Iuo ng dung,
hoac ca haI, nhung chaf co hIu qua fao ra chaf Iuong fheo yu
cau. Trong do, fa co fh gIu khng dI:
~ Ca c chaf co ba n vo I fy I xa c dInh: cao su, chaf d n, chaf ho a de o.
~ Hoa c ha m Iuo ng chaf gIa fc, chaf kha ng Ia o, pha m ma u v.v...
~ Hoac Iuong hay fh fich chaf dn v.v... |xem muc ~ Thi du
v Iap cng fhuc phong fhi nghIm).
~ poIymer hoa cua cao su |fruong hop cao su bufadIene), d
deo va d dan hI cua cao su su dung.
TIn hanh can dong, can Iuyn, Iuu hoa hn hop ung voI mI
C-C 5U 1H|N NH|N 271
cng fhuc fhu dau va kIm nghIm finh chaf co Iy hoa hn hop da
Iuu hoa.
Cac dac finh v gIa nhIf, fhoI gIan, nhIf d Iuu hoa va d Iuu
hoa som cua hn hop ung voI Ioaf cng fhuc fhu dau chI co finh
cach uoc Iuong. o do, chon mf hoac vaI cng fhuc o Ioaf fhu
dau fa frIn khaI Ioaf cng fhuc fhu dof 2 qua su fhay dI fy I
chaf xuc fIn va chaf fr hoan Iuu hoa. Tung hn hop se duoc Iuu
hoa, cac chang ky ba phuf, frong gIoI han mong mun, d chon
hn ho p co ha m Iuo ng chaf gIa fc daf mu c Iuu ho a fI hao o
nhIf d va fhoI gIan Iuu hoa da dInh san fu Iuc dau.
Nu nhu san pham yu cau quan frong v Iao hoa, nhu fn fru
nhIu nam, han dung v.v... dua vao cng fhuc fI hao o dof fhu
haI, fa frIn khaI Ioaf cng fhuc fhu cuI, fhay dI chaf Iuong va
ha m Iuo ng du ng chaf kha ng Ia o. Tung hn hop se chIu kI m
nghIm, v d Iao hoa da dInh: Io nhIf Iao hoa, Io bom oxygen,
fIa fu ngoaI hoac anh nang v.v...
Tu kf qua cuI, fa co duoc mf cng fhuc phong fhi nghIm
fI hao moI maf. Nguyn IIu hoa chaf su dung khng bI Iang phi
do su dung du fhua, cung nhu bao dam v maf chaf Iuong o ngay
chinh cng fhuc. Nhu fh, qua nhIu qua frnh fhu nghIm fh
cng fhuc Iap ra cuI cung co finh fI hao v dua frn co so khoa
hoc fhuc nghIm.
Tu cng fhuc pho ng fhi nghIm, fa chuy n qua cng fhu c xuo ng
dua va o nang suaf va fnh fra ng ma y mo c fhIf bI. I vo I nhu ng
chaf co Iuo ng dung fhap cu ng ca n pha I ghI chu cho ro . Tha nh phan
khng can ghI fheo fhu fu nhu o cng fhu c pho ng fhi nghI m, ma
ghI sao cho nguoI can dong va can Iuy n ro va d Ia m vI c.
Cng fhuc xuong ap dung vao san xuaf duoI su kIm soaf cua
phong fhi nghIm, phong ky fhuaf.
Sau khI can dong, fhuc hIn can Iuyn fheo quy frnh da d
272 C-C 5U 1H|N NH|N
xuaf, kIm fra fhoI gIan fung cng doan, do nhIf fruyn qua hn
hop, nhIf d nuoc gIaI nhIf fruc may, frich cac mau o fung cng
doan, do d deo va d co ruf, fa co fh khao saf cac duong bIu
dIn bIn fhIn fheo fhoI gIan, gIup dIu chInh |nu co) quy frnh
can Iuyn hay dInh fhoI gIan hoan faf duoc dung hon. Khau dInh
hnh hn hop cao su duoc fIn hanh fuong fu, nhung dac bIf Iuu
y foI d Iuu hoa som co fh gay chf frn may cac hn hop dang
dInh hnh |nhu oI nha chang han) hoac da qua mf fhoI ky fn
fru |nhu vun fhua chang han).
TIp fuc fheo doI va kIm fra cac khau frong quy frnh san
xuaf, nhaf Ia khau Iuu hoa, kIm fra d deo fruoc khI Iuu hoa,
nhIf d va fho I gIan gIa nhIf, ap Iu c v.v...
CuI cung, Iay nhI u san pham hoa n faf dua kI m fra finh chaf
co Iy ho a va so sanh voI cac finh chaf co duoc o phong fhi nghI m.
Tng qua f, kf qua co su chnh Ich do co su khac bIf v dIu
kI n Iam vIc. Mf s fIu chua n duoc cng nha n nhu sau:
~ Iuc keo duf: 8%
~ cu ng: 3 d shore
~ ma saf maI mon: 12%
~ ac finh khac gIam sau Iao hoa: 10%
Hoan faf nghIn cuu san xuaf, phong fhi nghIm va phong ky
fhuaf ban gIao cho fung khau, b phan frong quy frnh ch bIn,
d IaI xuong mf can b ky fhuaf chIu frach nhIm chung voI can
b quan Iy, nhung van Iap ra mI quan h chaf che voI xuong san
xuaf. Trong do phong fhi nghIm Ia m f b pha n chu yu cua
phong ky fhuaf.
Ta Iay vi du fuong dI don gIan d Iap cng fhuc hn hop cao
su ch bIn fuI chuom Ianh, co ban Ia cao su fhIn nhIn.
C-C 5U 1H|N NH|N 273
Ia caI fuI fron dep co ban Ia cao su, chua nuoc da cuc.
Chuom o bung, fran bnh nhan.
TIu fhu o nganh y f va nhan dan.
o do san pham co yu cau:
ChIu Ianh o 0
0
C ~ chIu frong Iuong khI nuoc da ~ khng
fham nuoc ~ mIng fuI d v nuoc da, kin.
Truyn nhIf ff ~ khng fIp xuc duoc pham, fhuc pham.
ep, bn, re, gon, sach se.
Qua hnh da ng va yu cau ky fhuaf maf hang co fh fhuc hIn
quI frnh ch bIn fheo II fIu fhu cng nghIp, hn hop cao su
ep duc khun, Iuc ep cao d hn hop d daf khang fham nuoc.
MIng fuI fuong dI Ion cho phep su dung nong ruf bang kIm
IoaI |fao rng ruf). Sau Iuu hoa fhao khun Iay nong ruf ra qua
cap vIs gIao dau va can co mf chaf fron khng anh huong hn
hop cao su Iuu hoa: chon nuoc xa bng khng co xuf du va rua
nuoc |Iap Iuoc d quy frnh ch bIn).
Xuong da co: mf may can Iuyn hn hop cao su, ho, haI fruc
300mm 600mm, co nuoc gIaI nhIf; nam may ep fhof 400mm
400mm, nhIf hoI nuoc hoaf dng ff v.v... Can frang bI nam b
khun va nong ruf bang hop kIm nhm |ban ve ky fhuaf), gIa
cng haI b vIs dI, v.v...
cho c fuI chuom khng bI bIn dang, gIa cng b c + nap
nhua, mf khun joInf fron, |cac ban ve), su dung hn hop cao su
vun fhua ep duc d nap duoc kin, v.v...
Maf bang san xuaf can sach se, franh nhIm ban cac IoaI mau
khac.
Thof may ep nho chI du cho 1 khun/fhanh pham/dof, can Iuu
hoa nhanh d fang san Iuong nhung phu hop fhoI gIan fhao fac.
274 C-C 5U 1H|N NH|N
~ Xem xef foan b nguyn IIu hoa chaf co fheo fhuc f: da co
san frong kho xuong hay chua nhap, IoaI cung cap, IoaI ngoaI hay
nI dIa, da xu Iy hay chua v.v...
~ TIn hanh kIm fra cac finh chaf Iy hoa |da dInh fruoc) cua
fung chaf mf, fu do fng hop IaI fhanh chung fu chinh xac.
~ TIp dn fhuc hIn Iap phIu mIu fa ky fhuaf v cac finh
chaf da kIm fra nhu: d mIn |fy I Iof qua ray), d nguyn chaf,
fy frong, nhIf d nong chay, d am, fy I fro, fy I fap chaf |Cu,
Mn...) v.v...
Tu nghIn cuu vaf fu |dua vao bang mIu fa ky fhuaf) fa quyf
dInh chon IoaI, quy cach, pham chaf cua nguyn IIu, hoa chaf
dua vao fha nh phan hn hop sao cho daf duo c yu cau v ch
bIn fuI chuom Ianh.
Cha ng ha n d gIam gIa fhanh san pham fuI chuo m Ianh fa
fang fy I chaf dn su dung In 20% fng Iuong chaf dn CaCO
3
dung cho fuI chuom nong xuaf khau. Thay fh mf phan CaCO
3
bang fInh bf daf nhung chaf Iuong san pham van duoc dam bao.
~ Ty frong d = 1,1 ~ 1,2 |khng dn cao qua 50%)
~ day frung bnh: 2mm. Inh hnh fron frung bnh 0,2m,
caf o fo hn hop cao su can ra |du fruyn nhIf + nhe).
~ Mau do |pham mau huu co chIu nhIf san co).
~ fham nuoc: xem nhu khng fham nuoc.
~ H s Iao hoa: 70
0
C x 48 gIo Ion hon 0,8.
~ Iuc ke o du f Io n hon 1800N/cm
2
|Iuc ra khun fha o nong ruf).
C-C 5U 1H|N NH|N 275
~ dan daI khI duf Ion hon 600% |chIu mf d dan gap 4 Ian
Iuc dang no ng 80~100
0
C).
~ du khng Ion hon 20% |fra nh bIn hnh mIng fuI chuom,
sau khI fhao nong ruf).
~ cung: 40~45 d shore A |finh mm gIam su geI hoa).
~ deo: 20 d mooney |d nhao, chay frong khun khng bI
khuyf faf Iuc Iuu hoa).
~ Iuu hoa: 7 phuf o 140
0
C |vua fhoI gIan rua nuoc fha nh pham
Iuu hoa dof fruo c, caf dInh hnh fron hn ho p sng, can kIm
soaf frong Iuong va chuan bI dof Iuu hoa fIp. NI hoI duoc phep
su dung o ap Iuc 4kg/cm
2
, fuong ung voI 151
0
C. Quyf dInh nhIf
d 140
0
C frn nhIf d nong chay cua Iuu huynh va ung voI nhIf
cung cap cua hoI nuoc).
~ Tn 3 ngay d fap frung vun fhua |dechefs) can IaI khng bI
"chf frn may" |grIIIage).
~ Cao su fo xng khoI IoaI I: 100
~ CaCO
3
nI dIa da ray: 20%
~ f daf frang mIn |I 2): 20%
~ Oxy kem ngoaI |ZnO s 3): 12%
~ AcId sfearIc dang haf |Nhaf): 2,5%
~ Iuu huy nh: 1,7%
~ MT Nhaf |AcceIerafor M): 1%
~ PC Nhaf |AcceIerafor ): 0,5%
~ Pham ma u do: 0,6%
~ AnfIoxydanf PN: 1%
276 C-C 5U 1H|N NH|N
Iy Iuan frong Iuc Iap cng fhuc frn:
Hn hop khng can co finh b n da c bI f dI voI dau, voI
nhIf. o do dung cao su fhIn nhIn, da co IoaI fo xng khoI fn
fru 1 fhang. ung IoaI I d mau sac fuoI va if fap chaf |if chaf
cau fao khng phaI cao su) d if anh huong finh huf nuoc. deo
do duoc 60 d mooney, vay IoaI nay fIn doan cung phaI hoa deo
Iau hon |sau nay) o quy frnh can Iuyn.
TI frong san pham fu 1,1 ~ 1,2 nn khng duoc dn cao, va
IaI hIn nay xuong chI co IoaI chaf dn fro s Iuong cao Ia CaCO
3
,
va bf daf cac IoaI dung Iuong cao se gIam d keo duf, fang d
cung gay fef mIng fuI chuom Iuc fhao nong ruf ra khun. Inh
fng Iuong dn duoc 40%.
Chon bf daf frang o I 2 v IoaI bf da co nay Iof qua duoc ray
325 mesh, fang cuong Iu c duoc mf pha n, mau frang if anh huong
mau sac, nhung pH acId se gay fr hoan fac dung MT ma fa du
kIn se dung, ngoaI ra bf daf nay co ham Iuong Cu, Mn kha cao;
do do d khng qua ham Iuong quy dInh 0,001% Cu, Mn frong
fng Iuo ng dn va v khng co chaf khang d ng fa quyf dInh
dung fy I 20% ~ phI hop voI CaCO
3
pham nhe Ia 20% co finh
kIm frung ho a pH acId cua bf daf na y ~ CIa b f daf re hon
CaCO
3
nhIu.
Su dung oxyf kem ngoa I v ha m Iuong nguyn chaf cao
khng Iam den hn hop Iuu hoa, nhum frang d mau sac fuoI
In. Se dung MT d Iam chaf xuc fIn Iuu hoa, do do dInh fy I
fang hoaf Ia 5% 7% fac dung fruyn nhIf, nhum mau frang,
fang bn pham mau se su dung.
AcId sfearIc duoc su dung v co fac dung fang hoaf MT co
phI ho p ZnO: 1%. o khng co sa p paraffIn d fang d de o,
khang fham nuoc h n hop Iuu hoa + hoa de o hn ho p cao su,
dung fhm 1,5% acId sfearIc.
Iuu huynh Ia chaf chu yu frong fhanh phan hn hop cao
C-C 5U 1H|N NH|N 277
su Iuu hoa. Su Iuu hoa bIn dI cao su sng d fro nn bn Ia nho
vao Iuu huynh nhu fa da bIf. o co su dung chaf xuc fIn Iuu
hoa, nn fa gIoI han Iuong dung cho san pham IoaI mm Ia 0,5 ~
3%. Ta chon fI I 1,5%, nhung do co su dung chaf dn, Iuu huynh
bI hap fhu mf if, fa fang In fhm 0,2%, fng cng 1,7%.
o nhIf d da dInh Ia 140
0
C, chon chaf gIa fc dung fhuong
nhaf hIn nay Ia mercapfobenzofhIazoIe |MT) co fac dung gIa
fc Iuu hoa nhanh k fu nhIf d 120
0
C, can phI hop voI dIphe~
nyI guanIdIne |PC) d fro fhanh gIa fc cuc nhanh nhung d
fao finh Iuu hoa som. Hn hop khng co yu cau fn fru Iau ngay
va khng qua cng doan oI nha nn su dung phI hop duoc. NgoaI
muc dich gIa fc Iuu hoa nhanh MT fao cho san pham co finh
Iuu hoa ff, PC nguoc IaI nhung co finh caI fhIn finh chaf san
pham. Qua Iuong gIoI han MT chon fy I 1%, PC: 0,5%.
Pham mau do huu co chIu nhIf co kha nang nhum cao, fa
dInh Iuong 0,6%.
PhenyI~ ~naphfhyIamIne |PN) kha ng oxy ho a fu nhIn cho
h n ho p Iuu hoa, con co finh kha ng nhI f, nhung Ia I co a nh
huong foI mau sac, do do fa dung Iuong frung bnh 1%, frong gIoI
ha n 0,5~2%.
Tu cng fhuc frn, fa Iap ra Ioaf cng fhuc fhu dau, fhi du Ia
nam cng fhuc sau day:
CT CT CT CT CT
fhu 1 fhu 2 fhu 3 fhu 4 fhu 5
~ To xng khoI I1 100 100 100 100 100
~ CaCO
3
20% 20% 20% 25% 20%
~ f daf 20% 20% 20% 15% 10%
~ ZnO 12% 12% 10% 10% 10%
~ AcId sfearIc 2,5% 2,5% 2% 2% 2%
278 C-C 5U 1H|N NH|N
~ SuIfur 1,7% 1,7% 1,5% 1,5% 1,5%
~ AcceIerafor M 1% 1% 1% 1% 1%
~ AcceIerafor 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% 0,5%
~ Mau do 0,6% 0,5% 0,4% 0,4% 0,4%
~ AnfI ~ O
2
PN 1% 1% 1% 1% 1%
Thi du kf qua daf duoc:
~ Iuc keo duf |N/cm
2
) 2.150 2.104 2.100 2.090 2.270
~ dan duf |%) 602 601 670 749 751
~ bIn da ng sau khI du f |%) 20 20 18 14 12
~ cung shore A 50 50 46 42 42
~ Iuu hoa fI hao o 140
0
C 10 10 12 11 9
|phuf)
~ Mau do hoI sam vua y vua y vua y vua y
So sanh voI cac finh chaf da dInh hoac voI chI fIu chaf Iuong
quy dInh, fa fhay cng fhuc fhu dau s 4 va s 5 daf, frong khI do
cng fhuc s 5 co gIa frI kInh f kem s 4, do Iuong dn fhap. o
do, fa chon cng fhu c fhu dau s 4, gIam duoc fy I ZnO, acId
sfearIc va pham mau, fng Iuong dn van 40%, cac dac finh yu
cau du vuof |du fru se gIam nhe frong san xuaf fhuc f).
Qua cng fhuc fhu dau s 4, fa frIn khaI Ioaf cng fhuc fhay
d I ha m Iuong chaf gIa fc d dua dI u kI n Iuu ho a fI ha o
140
0
C Ia 7 phuf fheo yu cau, voI vi du sau day:
CT CT CT CT CT CT
fhu 1 fhu 2 fhu 3 fhu 4 fhu 5
~ To xng khoI I1 100 100 100 100 100
~ CaCO
3
25% 25% 25% 25% 25%
~ f daf 15% 15% 15% 15% 15%
~ ZnO 10% 10% 10% 10% 10%
C-C 5U 1H|N NH|N 279
~ AcId sfearIc 2% 2% 2% 2% 2%
~ SuIfur 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 1,5%
~ AcceIerafor M 1,2% 1,1% 1% 1% 1%
~ AcceIerafor 0,5% 0,6% 0,7% 0,6% 0,8%
~ Ma u do 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4%
~ AnfI ~ O
2
PN 1% 1% 1% 1% 1%
Ta chon cng fhuc daf Iuu hoa fI hao o dIu kIn Iuu hoa da
dInh nhung chI Iam fhay dI cac dac finh frn raf nhe. Thi du
frong Ioaf cng fhuc fhu dof 2 qua kf qua kIm nghIm fhay
cng fhuc s 3 daf yu cau |7 phuf 140
0
C), fa chon cng fhuc nay,
va frIn khaI Ioaf cng fhuc fhu dof 3.
CT CT CT CT CT CT
fhu 1 fhu 2 fhu 3 fhu 4 fhu 5
~ To xng khoI I1 100 100 100 100 100
~ CaCO
3
25% 25% 25% 25% 25%
~ f daf 15% 15% 15% 15% 15%
~ ZnO 10% 10% 10% 10% 10%
~ AcId sfearIc 2% 2% 2% 2% 2%
~ SuIfur 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% 1,5%
~ AcceIerafor M 1% 1% 1% 1% 1%
~ AcceIerafor 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% 0,7%
~ Mau do 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 0,4%
~ AnfI ~ O
2
PN 1% 1,2% 1,5% 0,8% 0,5%
Sau khI can dong, can Iuyn, Iuu hoa fheo Ioaf cng fhuc frn,
fa cho fhu Iao hoa o Io nhIf 70
0
C x 48 gIo fung cng fhuc mf;
faf ca cac kf qua do co finh, Iy hoa finh duoc so sanh voI nhau.
Thi du cac cng fhuc fhu 1, 2, 3 du daf v d Iao hoa, fa chon
cng fhuc 1 v Iuong dung fhap, bao gm mau sac cua hn hop
khng anh huo ng fIp fu c do fang Iuo ng chaf kha ng Iao PN
|IoaI nay gay anh huong mau sac hn hop Iuu hoa).
280 C-C 5U 1H|N NH|N
Va y cuI cu ng fa da f cng fhu c pho ng fhi nghI m hoa n chInhnhaf
1. Cao su fo xng khoI pham hang 1: 100
2. CaCO
3
nI dIa da ray: 25%
3. f daf frang mIn |I 2): 15%
4. Oxy kem ngoaI |Nhaf s 3): 10%
5. AcId sfearIc dang haf |Nhaf): 2%
6. Iuu huynh: 1,5%
7. AcceIerafor M |Nhaf): 1%
8. AcceIerafor |Nhaf): 0,7%
9. Mau do huu co chIu nhIf: 0,4%
10. AnfIoxIdanf PN |ayer): 1%
Cng fhuc xuong fIn hanh da nu.
CAO SU THIN NHIN 281
CHNG IX
QUI TRNH CH BIN TNG QUAT
SAN PHM C BAN LA CAO SU
QuI frnh ch bIn san pha m duo c fom faf qua Iuoc d sau day:
282 CAO SU THIN NHIN
Tu y fheo IoaI sa n pham, nguyn IIu phu |chI soI, cuoc fhep,
xang, xa bng hay bf faIc v.v...) fham gIa if nhI u frong ca c khau
cu a quy frnh, noI chung, ch bIn san pham g m cac gIaI doa n
chinh:
~ In dI vaf Iy cao su sng d co fh hoa frn hoa chaf can
fhIf goI Ia gIaI doan hoa deo cao su.
~ CIaI doan nhI frn cac hoa chaf vao cao su da hoa deo cho
ra hn hop cao su.
~ CIaI doan dInh hnh hn hop cao su |fo can, frac dIn IIn
fuc dun ep, dung dIch), va dInh hnh san pham so b |caf, rap,
dan, van, nI...)
~ CIaI doa n Iuu hoa.
Khng k gIaI doan khu geI hoa |dng cung cao su) ma chI ap
dung o cac nuoc co khi hau Ianh, fu nguyn IIu ban dau ch bIn
ra maf hang cao su fIu dung gm cac gIaI doan:
Cac dIu kIn vaf Iy nhu su fhoang khi, sach se, nhIf d, anh
sang, am d, fhoI gIan fn fru v.v... frong bao quan nguyn IIu
vaf fu o kho baI co fam muc quan frong anh huong dn quI frnh
san xuaf va chaf Iuong fhanh pham.
Can b fri phan cach gIua cao su ~ hoa chaf ~ nguyn IIu phu
nhom chaf Iuu hoa ~ nhom chaf khac, cac IoaI pham mau,
chaf d chay v.v... nha m muc dich phong cha y, chua chay va
franh su anh huong do nhIm boI mf s Ion hoa chaf nganh cao
su. Cac hoa chaf nay fhuong co hIu qua fac dung raf Ion du chI
voI mf Iuong nho.
Cao su fhIn nhIn fhuong duoc fn fru duoI da ng cua mf
kI n hang Ion, can duoc xe fhanh banh hay manh nho fu 5 ~ 15kg
moI cho vao may nhI can duoc. CIaI doan nay bao gm can cao
CAO SU THIN NHIN 283
su voI frong Iuong dung fheo cng fhuc xuong.
Theo phuong pha p cng nghIp, cng vI c duo c fhuc hI n ba ng
ma y mo c, xe m f kI n cao su 6 manh hay 8 ma nh, vo I kI u b fri dao
xe ngang hay do c. Theo phuong pha p fI u fhu cng nghI p, phuong
fI n Ia dao hay cua ba n, du ng nuo c nhu Ia chaf fron d da ng ca f xe.
Nhu vay, o gIaI doan nay, can Iuu y frong Iuong cao su da xe,
chaf Iuo ng fhuc f bao g m kIm fra, xu Iy fnh frang cao su
ngam nuoc.
Ia qua frnh xu Iy bIn dI cao su fh raf daI fhanh mf fh
deo mm d co fh nhI frn cac hoa chaf can fhIf o cac cng
doan sau. Xu Iy nay co fh fhuc hIn qua 4 fac dung: oxy hoa fu
nhIn, nhIf, hoa, co. Nguyn IIu phu co fh fham du vao khau
nay Ia bf faIc d chng dinh.
Cao su fhIn nhIn Ia m f poIymer Isoprene |C
5
H
8
)
n
, co d
chua no cao, d bI oxy hoa. Oxygen khi froI fac dng In va phan
caf chuI daI phan fu daI hydrocarbon cao su, gay gIam phan fu
khI do do fao ra hIn fuong hoa deo cao su, nhu vay su hoa deo
cao su co ban Ia do oxy hoa fu nhIn va xay ra nhanh hon nua khI
co hIn dIn cua nhIf nong, chaf xuc fac gIa fc oxy hoa hay fac
dung nhI can nghIn duf phan fu.
Tng qua f duoc fhuc hI n o pho ng nong hay Io no ng 150 ~
200
0
C duoI fac dung ap suaf khi froI bnh fhuong va fhoI gIan gIa
nhIf khoang 24 gIo.
VoI san xuaf quI m Ion, co fh fhIf k Io hoa deo IIn fuc,
fhuc hIn day chuyn voI Iuu Iuong nhIu fan/gIo qua bang faI o
ham daI. Can bIf, phuong phap nhIf hoa deo moI hIn nay |xuaf
284 CAO SU THIN NHIN
pha f fu phuong pha p xu Iy cao su f ng ho p) Ia cho cao su chIu fa c
dung bo I hoI nuoc ba o ho a vo I a p Iu c cao frong m f fhoI gIan raf
nga n. Kf qua da f raf nhanh nhung do I ho I co n I a p Iu c |aufocIave)
vo I su c chu a Io n, chIu duo c a p suaf khoa ng 40kg/cm
2
|250
0
C).
Tng quaf nho mf hoa chaf goI Ia chaf hoa deo pepfI |xem
chuong chaf hoa deo) fac dung dang k khI gIa nhIf khoang 80 ~
100
0
C, cao su hoa deo cuc nhanh. Ta Iuu y phan bIf voI chaf hoa
deo fhng fhuong |pIasfIfIanf) fac dung kem hon nhIu va co anh
huong Ion foI chaf Iuong fhanh pham.
Phuong phap ph bIn hoa deo cao su bang may moc fhuong Ia
may nhI 2 fruc, IoaI ho hay kin hoac o may dac bIf goI Ia may
ho a deo Cordon.
Cho cao su kh qua IaI, can ep gIua haI fruc may, sau mf fhoI
gIan fuy fheo dIu kIn Iam vIc, no se bIn dI frang fhaI fu fh
cung daI dan dan fro nn mm deo. Su hoa deo fheo cach nay con
duoc goI Ia so Iuyn. Tng quaf, d deo mm anh huong boI:
ThoI gIan nhI can: ca ng nh I can Iau bao nhIu, cao su cang
mm deo bay nhIu.
Iu kIn co Iy cua may: nang suaf, cng suaf, suc can ep,
nhIf d. Thuc f, cao su cang fraI rng fh dIn fich cang fIp
xuc voI nhIu khng khi froI, su nen ep co xaf phaf sInh nhIf
v.v... Toan b caI fhIn d deo mm cao su.
Ta co fh nghI nhIf d cang cao, su hoa deo cang co hIu qua.
Nhung vao nam 1938, usse va CunnIngham chung mInh cao su
nhI o nhIf d fhay dI gIua 70
0
C va 170
0
C cung mf fhoI gIan
nhaf dInh, d deo sau cung khng phaI Ia ham s dng bIn fheo
nhIf d: nhIf d fang, fc d hoa deo fruoc hf se gIam xung
cuc fIu o 120
0
C, sau do fc d hoa deo IaI fang nhanh. Tu vI fri
cuc fIu nay, ngay nay fa phan bIf su hoa deo co hoc nguI va
CAO SU THIN NHIN 285
nong. Trong hoa deo co hoc nguI hay nhI can nguI, nhIf d
khoang 60 ~ 70
0
C, cng suaf o muc fI fhIu, do do nguoI fa fhich
hoa deo cao su o nhIf d nay cho may nhI ho. |Vua franh hIn
fuo ng chf frn ma y cho hn ho p co dung chaf xu c fIn cuc
nhanh va gIup cng nhan dung ma y d fhao fac, khI dn gIaI
doan hn Iuyn).
Thao fac cua nguoI dung may: chu yu can Iam cho cng
vIc hoa deo fIn frIn du dan, khng fr fr, d deo mm dng
nhaf, dam bao cao su chuI qua gIua haI fruc foan b va fhu Iuom
vun ban ra v.v...
Oxygen khi froI: cac cuc fhu nghIm nhI can cao su frong
mI fruong khi fro |khng co oxygen) su hoa deo hau nhu khng
xay ra. o do, oxygen Ia yu f can fhIf cho su hoa deo. Trn
fhuc f Ia yu f khng dI.
May nhI ho 2 fruc |con duoc goI Ia may can Iuyn) cau fao
chu yu gm 2 fruc nhan |o VIf Nam fhng fhuong fruc = 1/2
chIu daI Iam vIc cua fruc). 200 ~ 500mm |IoaI nho). 500 ~
800mm |Ioa I Io n), da I 400 ~ 1200mm |IoaI nho) hay 1.500 ~
2.000mm |Ion) bang gang cung hay fhep dac bI f, nam ngang,
frn khung bang gang hay fhep duc, qua cac paIIers. I paIIers
o fruc sau c dInh, dI fruoc dI dng co muc dich fhay dI duoc
khoang ho gIua haI fruc. Ca haI fruc du rng ruf, chua nuoc
da n d gIaI nhIf Iam sao co fh duy fr nhIf d khoang 60

~
70
0
C. Quay fron qua b fruyn Iuc va fc d fhuo ng Ia khac nhau:
fruc fruo c fu 15 ~ 25 vong/phu f, fruc sau nhanh hon, fy I saI kem
1 ~ 1,5%. ng co dIn 20 ~ 25CV |ma y nho) hay 50 ~ 150CV |may
Ion), dI khI fhay fh boI dng co n o nhung noI san xuaf khng
co dIn.
May nhI kin cau fao chu yu gm haI fruc co duong ke xoan
nam frong mf bung kin, phia frn haI fruc Ia 1 pIsfon day ep
cao su vao, van fc quay cua haI fruc fu 20~60 vong/phuf, cng
suaf dng co dI n fu 200CV |kI u cu ma y anbury) dn 1.500CV
286 CAO SU THIN NHIN
|kIu mo I) cung voI cau fruc kIn c, su hoa de o cao su raf nhanh
daf frong va I phuf, hI u qua nhIf de o xa y ra frn 110
0
C, ph bIn
hI n nay Ia 150 ~ 180
0
C fuc Ia nhI nong, day Ia dIm khac bIf
voI ma y nh I ho. Kf qua d mm deo cao su daf dng nhaf, d ng
b va yu f nhan Iu c xem nhu khng fham du va o.
Ma y ho a de o cao su Cordon Ia m f kI u ma y e p du n
|boudIneuse), fo Io n hoaf d ng ho a de o o nhIf d 160
0
C, nang
suaf IIn fu c hay Iuu Iuong da f ha ng fan/gIo, dng co dIn fu
fram CV fro In.
~ Su hoa deo mm cao su o nhI nong |120
0
C fro In) duoc gIaI
fhich qua su phan ca f nhIf chuI da I phan fu hydrocacbon cao su,
boI phan u ng fu oxy hoa. O nhI can nguI |120
0
C fro xung)
duoc gIa I fhich qua co ch nghIn caf phan fu cao su fao ra cac
gc fu do; khng co oxygen hay mf chaf nha n gc kha c, ca c gc
fu hop voI nhau khng gay bIn d I phan fu khI, nguoc Ia I, co
oxygen hay chaf nha n gc, no se fu ga n vao gc fu do, xa y ra phan
u ng gc fan cu ng, fa o ra doan phan fu ngan: do Ia su ho a deo. Co
ch na y co gIa frI k ca cho Ioa I cao su fng hop co d chua no cao.
~ Nganh cao su ch bIn nuoc fa ap dung hoa deo fheo phuong
phap co hoc, fhuong goI Ia so Iuyn, voI may nhI ho haI fruc. Ta
bIf su hoa deo cao su xay ra Ia do su oxy hoa |su oxy hoa cung Ia
nguyn nhan cua su Iao hoa cao su sng hay cao su Iuu hoa). Nhu
vay, cac IoaI cao su fhu pham cua dn dIn: mu day, mu chen, mu
daf v.v... chung da fraI qua mf fhoI gIan oxy Iau daI o dn dIn
|nng fruong) cao su va qua quI frnh so ch fhanh crpe nau,
crpe den su oxy hoa xay ra fIp fuc, do do se mm deo hon cac
IoaI cao su so ch fu Iafex va faf ca cac IoaI cao su cang fn fru
Iau daI cang mm deo hon. Trong ch bIn san pham fIu dung,
khI fhay fh pham IoaI cao su can Iuu y foI d deo mm Iuc su
dung cua no d chInh quI frnh va fhoI gIan hoan faf ho a deo
CAO SU THIN NHIN 287
hoac fhng qua gIaI doan hoa deo. Ap dung phuong phap nay raf
kho dam bao an foan Iao dng o may can Iuyn ho.
Khau can dong raf quan frong, no a nh huong dn quy frnh ch
bIn va chaf Iuo ng sa n pham. Nguo I can dong Iam vIc can co 3 yu
f: fhu fu ~ chinh xa c ~ co phuong pha p; va Iuu y nhung dI m:
KI m fra va b fri co khoa ho c ca c du ng cu , phuong fI n can dong.
NghIm chInh chap hanh nhung quI dInh ghI o cng fhuc
xuong: IoaI, quI cach, pham chaf, s Iuong nguyn IIu hoa chaf,
nhom hoa frn chung v.v...
Can dong fung chaf mf va fheo fung cng fhuc mf.
Tn fro ng ca c dI u I ba o h Iao d ng va pho ng cha y chu a cha y.
Khng qun fru b, vaf chua va dung dung IoaI vaf chua.
KIm fra foan b nguyn IIu sau khI can dong.
NoI can dong fhaf kh rao, sach se, ngan nap. Nguyn IIu hoa
chaf duoc danh dau va ghI nhan hIu |ky hIu nu co) nhaf dInh.
ung cu va phuong fIn can dong can co: cac IoaI can Ion nho, cac
IoaI vaf chua: fhau, chau |phan bIf IoaI chua pham mau den voI
pham mau khac) xung, mung, dao v.v... I voI chaf Iong sanh,
sn sf can co h fhng ham nong va dung cu can dong chuyn
bI f.
Can Iap mI quan h maf fhIf gIua phong ky fhuaf ~ phong
fhi nghIm ~ xuong ~ khau can dong.
Ia su frn Ian co hoc cac hoa chaf can fhIf vao cao su da hoa
deo fhanh mf hn hop, fa fhuong goI Ia hn Iuyn.
288 CAO SU THIN NHIN
Van d daf ra frong cng doan hn Iuyn Ia cho chaf nao hay
nhom chaf nao v dau ky7 Iuu huynh, chaf gIa fc Iuu hoa cho v
dau ky hay cuI ky7 v.v...
Nguyn fac chung Ia gIu hn hop cao su:
Khng bI Iuu hoa som vao Iuc hn Iuyn.
Tng fh fich hay frong Iuong phu hop voI nang suaf may
hay fm cach daf duoc nang suaf fI hao.
Co d hoa fan va khuch fan ff, dng nhaf, dng b.
deo hn hop dng b.
Ne f chung, fa Iuu y dn d deo mm cao su, fa c du ng anh
huong gIua cac hoa chaf voI nhau va gIua hoa chaf voI cao su, co
hoac khng du ng chaf fr hoan Iuu ho a, fnh fra ng may moc,
nhIf d fruc may v.v... fu do gIaI quyf van d daf ra.
Ta co fh Iay fhi du nhI frn hn hop cao su san xuaf fuI
chuom Ianh co cng fhuc nhu chuong VIII va Iap quI frnh nhu
phIu da Iap. KhI do fa Iap Iuan: khng co chaf fr hoan Iuu hoa;
d deo mm cao su so Iuyn 35 d mooney, gIu nhIf d fruc may
khng qua 80
0
C. Nh I dau ky hn Iuy n: ZnO + acId sfearIc +
MT + PC + anfI~O
2
+ pham mau, boI ZnO va pham mau Ia cac
chaf kho khuch fan frong cao su, acId sfearIc co fhm hIu qua
d dang khuch fan; MT + PC, anfI~O
2
, pham mau Ia nhung
chaf dung Iuong nho nhung hIu qua Ion can nhI fruoc cho du,
MT + PC khng co Iuu huynh fu do frong san pham nguyn
fhuy hay Iuu huynh nhI chung, se khng gay ra Iuu hoa cao su.
Sau da u ky d de o hn hop do duoc 30 d mooney |m m hon).
CIua ky cho vao bf daf + CaCO
3
Ia chaf dung Iuong Ion nhung
kf qua cung quan frong. deo do duoc 25 d mooney. CuI ky
Ia v Iuu huynh, nhung day Ia chaf chu yu frong fhanh phan
hn hop + Iuong dung fhap; nu cho vao cuI ky, d khuch fan
frong hn hop se khng ff, nhI Iau qua fh S + MT + PC phu
fro Ia ZnO + acId sfearIc se fac dung gay Iuu hoa mf phan nho
CAO SU THIN NHIN 289
frn may hoac fang d deo mm cua hn hop. Vay quyf dInh cho
S vao cuI ky hn Iuyn da o san dang hn hop chu: 100~S |gm
cao su: 100phan; S: 100 phan; acId sfearIc: 2 phan) fuc Ia dang S
da khuch fan san frong cao su. Trong quy frnh, fhuc hIn cac
ca ch fhu c gIu p fang d khuch fan ca c ho a chaf frong cao su
duoc ff: ep mong, caf Iun fay, rac du...
Cng fac nhI frn hay hn Iuyn duoc fhuc hIn o may nhI 2
fruc IoaI ho hoac kin nhu o hoa deo co hoc |so Iuyn), may nhI
ho caI fIn co fhm fruc fhu 3 mang duong soI, nam o frn, gIua
haI fruc nhan |may nhI Shav) hay may dun ep dac bIf fao su
nhI frn duoc IIn fuc.
May nhI ca n fIu fhu raf nhIu nang Iuong va khng du
frong qua frnh nhI fr n. Cng suaf hay dI n nang fIu fhu
manh nhaf vao Iuc nhI cao su, fIp do gIam dan, mI Ian v mf
chaf nao IaI fang In mf Iuc ngan rI gIam fro IaI. Nhu vay, cng
suaf dng co dIn can phaI cao hon ky fIu fhu manh nhaf moI co
fh keo n I. Trong fruo ng ho p xuong co nhIu ma y nh I hoa f
dng hay cac may co chung mf dng co dIn, fa franh su frung
hop v hoaf dng dng fhoI cng suaf fIu fhu manh nhaf.
Suc ep phaf sInh gIua haI fruc may vao Iuc hn Iuyn raf Ion,
no cung fhay dI nhu o cng suaf va sInh ra chan dng raf manh
vao Iuc nap cao su vao. Nhu vay, foan b may cuc khoe, chon chaf
fron |mo dau) chIu nhIf va chIu suc ep ff.
VoI may nhI fruc daI 2.100mm, nguoI fa finh suc ep sau 1
phuf ruoI nhI hn hop cao su vo xe |Ip) Ia 1 fan/cm
2
hay 120 fan
cho foan may.
290 CAO SU THIN NHIN
Nhu vay, cng suaf va suc ep anh huong raf Ion foI nang suaf
nhI frn hn hop. MoI su c, khung may, gay fruc khI khng co
vaf Ia, may moI hoac hu hong nhanh du do fng fh fich cao su
hay hn hop vuof qua muc chIu dung.
I voI may nhI ho 2 fruc, nhIf d fruc may gIu ff nhaf Ia
60 ~ 70
0
C boI cng suaf fIu fhu fhap ~ nguoI dung may d Iam
vIc |nong qua phong fay) ~ kho xay ra Iuu hoa som, khI hn hop
co Iuu huynh va chaf gIa fc Iuu hoa.
I voI may nhI kin, nhI f d fruc may fu 150 ~ 180
0
C, nhung
fruong hop nhI Iuu huynh va chaf gIa fc Iuu hoa, nhIf d can
fhIf Ia 60~ 70
0
C.
Taf ca cac IoaI may nhI du can co fruc rng d dan nuoc gIaI
nhIf, dI khI su dung nuoc Ianh 5 ~ 7
0
C d gIaI nhIf nhanh hoac
co khI gIaI quyf df xuaf faf may dap bao vaI uof hay fam fruc
may nu fhuan fIn |fIu fhu cng nghIp o VIf Nam).
Cung nhu o hoa deo co hoc, fhao fac cua nguoI dung may raf
quan frong. VoI con dao dac bIf, caf rach, dao frn, van dung
sao cho hn hop dng du va d hoa chaf khuch fan frong cao
su ff. Kha nang bac ngh cang cao fhao fac cang nhe nhang, hn
hop if hao phi, daf chaf Iuong frong fhoI gIan nhanh nhaf va gIaI
quyf duoc moI su c co fh xay ra. u sao dI nua, d cac dof hn
Iuyn khac nhau duoc dng b, cung nhu frong su dI ca, nguoI
ky fhuaf cung can phaI Iap quI frnh nhI frn, bao gm cac fhao
fac chu yu fheo fhoI gIan an dInh phu hop bac fay ngh chung.
Nganh ch bIn cao su nuoc fa hau nhu chI su dung may nhI
ho haI fruc. ay Ia cng vIc kho nhoc do fIp xuc nhIf, dc haI
va nguy hI m: h n ho p pha f no ng, ca c ho a chaf da ng b f co
khuynh huong bc buI, ban fay d bI cun nghIn gIua haI fruc
may. Can frang bI va ap du ng bIn phap ba o h Iao d ng, caf mo ng
CAO SU THIN NHIN 291
fay, ao fay ngan, v.v... Iap da f h fhng huf bu I, fhIf k ch fao
dao caf gIa n fIp, khng su dung hoa chaf dc, nhaf Ia IIfharge
|oxy ch) v.v...
~ To can: Ia cng vIc dInh hnh fhuc hIn o may can. Hn hop
cao su da duoc ch fao can ra fhanh mf fo daI, co d day mong
mun, dng nhaf va khng dI.
May can fng quaf gm IoaI 4 fruc va IoaI 3 fruc. IoaI 3 fruc
nhan, nam doc, fhang goc voI maf daf, song song voI nhau. Truc
gIua c dInh, 2 fruc con IaI dI dng duoc d chInh khoang ho cac
fruc hay d day hn hop. ChIu quay fron cua fruc frn va duoI
gIng nhau, nghIch chIu voI fruc c dInh.
fo hn hop can ra co d day du nhau suf chIu ngang cua
fo va khng dI, may can can co haI yu f chinh: cac fruc may
phaI song song va dIu chInh duoc nhIf d.
I vo I may can 3 fruc |dung duoc cho can frang vaI manh mf
maf) dInh b day cua fo hn hop fraI qua 2 ky: hn hop chuI qua
khoang ho ca p fruc |frn va gIua) rI qua ca p fruc 2 |gIua va
duoI). I voI may 4 fruc, dInh b day cua fo fraI qua 3 ky va
dung duoc cho can frang vaI manh 2 maf frong 1 Ian.
Nganh ch bIn san pham cao su nuoc fa fhuong su dung may
nhI ho 2 fruc d kIm nhIm khau can, fuc Ia su dung cho khau
hoa deo co hoc |so Iuyn), nhI frn |hn Iuyn) va can. Khuyf
dIm Ia fo can ra co d day khng dng du |bn day, bn mong
hon), khng chinh xa c |can da y 2mm, can ra 2,1mm chang han) va
khng dng b o cac dof can khac |dof nay can 2mm, dof k can
1,8mm, dof kIa 2,1mm) phu fhuc raf nhIu vao fay ngh va kInh
nghIm nguoI dung may |ch bIn san pham duc can can kIm
fra frong Iuong).
292 CAO SU THIN NHIN
Ia cng vIc dInh hnh o may ep dun, cho frac dIn dInh ky va
fhuong xuyn.
May ep dun co cau fao chu yu Ia con vIs bang fhep dac bIf
duong kinh fu 10 ~ 250mm |vIs v fan, vIs archImede) xoay fron
frong mf cyIIndre qua b chuy n Iu c co fh fhay d I va n fc.
Hn hop cao su se bI cun fheo buoc rang cua vIs nay day ep ra
phia fruoc Ia mf b phan goI Ia dau may co frac dIn nhaf dInh,
co h fhng cung cap nhIf |hoI nuoc hay nhIf dIn fro) va nuoc
gIaI nhIf. Tuy fheo dau may fhIf k ma fa co dang mong mun:
bang hn hop cao su maf ngoaI vo xe, boc day dIn, Iuoc, ng dac
|joInf fron chang han), ng rng |ruf xe, ng nuo c, day fhun
khoanh) v.v...
Su dung may ep dun, fa Iuu y nhung dIm:
~ NhI nong hn hop cao su |nhIf Iuyn) foI nhIf d sao cho
d deo daf fuong duong d deo hn hop hoaf dng frong may ep
dun, khng cho hn hop nguI vao may.
~ KI m soa f duo c nhI f d cung cap va nhI f d nuoc gIaI nhI f.
~ Van fc ep dun hay van fc vIs may fhay dI fhich ung voI
fung hn hop.
~ CuI ky hoan faf ep dun, nhap hn hop cao su khng Iuu hoa
duoc, nhu o dau ky baf dau dun ep, d chuI sach hn hop da Iuu
hoa duoc con sof |nu co).
~ Cho hn hop vao may du dan fheo fc d nha, gIu hn hop
sach se.
~ Iuu y d mm deo hn hop chua ep dun va franh dung chaf
hoa deo co dac finh fang d dinh, anh huong hoa chaf gay gIam
nhIf foI han cua chaf xuc fIn.
Taf ca cac bIn phap frn bao gm bao fr kIm fra may, co
mu c dich franh h n hop ep dun Iuu ho a som frong may, sa n
suong, haf chf, co soc, v.v...
CAO SU THIN NHIN 293
Ia phuong phap dInh hnh hn hop cao su qua su hoa fan hn
hop frong dung mI fhanh dung dIch d frang, fhoa, phf, phun
suong hay nhung, cho ra 1 vang mong sau khI dung mI bay hoI.
dung dIch ch fao nhanh chong va co hIu qua, hn hop
duoc caf nho hay can mong |fang b maf fIp xuc) ngam frn voI
dung mI: xang cng nghIp, benzene, foIuene v.v... frong fhIf bI
hay may hoa frn kin. Ngay nay, do fnh hnh kho khan nhIu
maf, nguoI fa da han ch hoac fhay fh bang hn hop Iafex, chI
fru fruong hop cho dung dIch keo dan dac bIf.
NgoaI nhung baf IoI v kInh f nhu dung mI khan hIm, hao
phi do dung mI bay hoI hoa c fang chI phi fhIf k h fhng fhu
h I dung mI. Nhung su dung dung mI co uu dI m Ia fhm duoc
Iuong dung hoa c dung duo c Ioa I chaf gIa fc Iuu hoa cu c nhanh, va I
manh hay hang df d ngam fhau.
~ Tuc Ia fao ra hnh dang gan dung voI dang fhaf su cua san
pham qua cac cng vIc caf, dan, rap hay nI, hoac frang, phf,
nhung hay phun suong.
Cha ng ha n: ~ Tu fo ca n, fa ca f hnh fro n 2 dm/ca I fu I chuo m Ia nh
|m f co khoe f I 40mm o gIu a); ca f bang da I 110 x 2.050 x 2mmdan
In vaI manh da can frang + van voI cuoc fhep fhanh xac b/caI
vo xe dap 650, caf fhanh vIn vung rap vao nong ruf ung cao
su v.v...
~ Tu frac dIn ng ep dun, fa caf fung doan 2100 mm/caI ruf
xe dap 650 IoaI nI; caf doan 1800 mm/ng day fhun khoanh co
nho, v.v...
~ Tu dung dIch, fa nhung khun hnh gang fay cao su chIu
nhIf + hoa chaf, frang ao dI mua v.v...
Taf ca cac cng vIc nay, nu fheo cach fIu fhu cng nghIp,
nguoI dInh hnh can kheo Ieo, fhan frong, can b ky fhuaf Iap cac
294 CAO SU THIN NHIN
quy dInh, quy uoc, bIn phap, fIu chuan, d fhao fac dng b,
gIam fy I fhu va ph pham fI da.
Ia gIaI doan quan frong frong quy frnh ch bIn san pham,
fao ra phan ung Iuu hoa cao su d san pham daf cac finh chaf co
Iy hoa finh da quy dInh, qua su gIa nhIf frong fruong hop hn
hop cao su co chaf Iuu huynh hay chaf nhI f phong fhich Iuu
huy nh.
Tru fruong hop hn hop cao su fu Iuu o nhIf d bnh fhuong
hay duoI fac dung anh nang, fhng fhuong san pham duoc Iuu
hoa o khun duc, may ep, phong nong, nI ap Iuc hay nuoc sI.
Ngun nhI f Ia hoI nuoc co a p Iu c hay nhIf dIn fro , dI khI
nhIf fhan cuI cung cap fruc fIp hay gIan fIp.
HIn nay frn fh gIoI phaf frIn kIu Iuu hoa san pham fheo
II duc bom |InjecfIon) nhu chaf deo pIasfIc va kIu Iuu hoa qua
fac dung Iung dIn xoay chIu cao fan Ia 10 ~ 15 MHz cho cac
san pham cuc day.
Nguyn fac can Iuu y:
Iuu hoa dung nhIf d va fhoI gIan quy dInh. ay Ia cng
vIc co finh cach baf buc, v Iuu hoa chua foI muc hay Iuu hoa
qua muc, du fao chaf Iuong san pham kem, khng dng b va
nhung hIn fuong phu cua su Iuu hoa cao su se xay ra, frong
fruong hop cng fhuc, nguyn IIu hoa chaf ch bIn daf yu cau.
Su fruyn nhIf phaI dng nhaf foan b dIn fich san pham
va dng b suf b day san pham. Truong hop san pham qua day
co fh ap dung: fao mI fang, Iop daf muc Iuu hoa fI uu cung
fhoI gIan, nhIf d gIam dan k fu Iop fIp nhIf fruc fIp, hoac
fhIf k hn hop co hIu ung dI Iuu hoa. ay Ia frach nhIm cua
nguoI Iap cng fhuc.
Tranh fhuc hIn Iuu hoa nhIu gIo cho san pham day, ma
CAO SU THIN NHIN 295
cng fhuc fhIf Iap khng co hIu ung dI Iuu hoa, v co phan ung
nhIf Iao hoa xay ra |frach nhIm nguoI Iap cng fhuc).
Iuu hoa voI Iuc ep nen cang cao, hn hop cang de daf, cho
chaf Iuong cang ff.
Na m vung nhIf d C |CeIcIus) fuong ung cua ap Iuc hoI
nuoc hay nhIf d I |IarenheIhf)
Ta bIf su oxy hoa cao su boI oxygen khi froI Ia nguyn nhan
gay Iao hoa va deo hoa cao su sng va gay Iao hoa cao su Iuu hoa.
Su oxy hoa xay ra nhanh hon nua khI co nhIf nong fham gIa.
I voI cao su sng da hoa deo va hn hop cao su da hn Iuyn
hoan faf, fh khI d nguI fu nhIn: oxygen o khi froI gan vao
phan fu cao su nhIu frong Iuc cao su hay hn hop nong nhaf va
gIam dan fheo fhoI gIan nguI. Su fn fru ngan hay Iau daI cung
du co phan ung oxy hoa xay ra, hau qua Ia d mm deo khng
con dung nua.
Nhu vay frong fruong hop cao su da hoa deo hay hn hop chua
dInh hnh d cach mf hay nhIu ngay gay cam fuong se cho chaf
Iuong ff, fhaf ra chI v su hoa deo co hoc |so Iuyn) hay su nhI
frn |hn Iuyn) chua daf d deo mm ngay fuc fhoI. KhI su dung
chung IaI qua fhm mf Ian nhI frn va fang fhm finh mm
deo |hn hop se co d khuch fan ff hon).
ay cung Ia mf phuong phap d nguI fu nhIn va fn fru gI
dau frong quy frnh can Iuyn va can co su kIm soaf fheo fhoI
gIan d mm deo cua chung.
Co dI khI nguoI fa ap dung su gIaI nhIf nhanh d han ch
phan ung nhIf oxy hoa gay bIn dI finh chaf daf duoc.
I voI hn hop hay san pham Iuu hoa khng chIu nhIf, ngay
vua hoan faf nhu fhao go khun chang han, chung van con nong,
phan ung Iuu hoa fIp fuc xay ra dng fhoI voI phan ung nhIf
296 CAO SU THIN NHIN
Iao hoa va yu dan fheo fhoI gIan d nguI fu nhIn. Trong khI
do , fa bIf chI can m f Iuong nho khoa ng 1% oxygen gan va o
phan fu cao su du d Iam cho no fro fhanh v dung. o do, can
ap dung gIaI nhIf nhanh d han ch fnh frang frn, han dung
cua san pham se Iau hon.
Ta co fh nghI mf vaf fh dang nong ma bI Iam nguI nhanh
se khng ff qua su bIn dang co ruf df ngf |nhu fhuy fInh
chang han) hay bIn dI chaf Iuo ng |nhu fhep fI chang han),
nhung dI voI cao su, nhaf Ia cao su Iuu hoa, no co dac finh khac
bIf voI cac vaf chaf khac Ia co finh dan hI va finh bn, va nhIf
d phan ung fhap hon nhIu.
Ta co fh dung nuoc hay xa bng, quaf fhI cho su gIaI nhIf.
Ca n noI fhm su gIa I nhIf d f ng f gIu p pha f hI n som fnh
frang nI mc do Iuu huynh fu do con fn faI, chua hoa hop hf
voI cao su.
Khau hoan faf bao gm caf rong ba |nhu vo xe dap), duc I,
Iap van, dan nI |ruf xe dap IoaI nI), Iap c nap |fuI chuom)
v.v... fuc Ia cac cng vIc fao ra san pham hoan chInh nhaf, gm
ca cng vIc dong goI bao b, dan nhan hIu.
Trong gIaI doan hoan faf, can Ia p ra b pha n kIm fra chaf
Iuong san pham goI fa f Ia KCS, kI m fra cac finh chaf ngoa I
quan: d Ia ng bo ng, ma u sac, khuyf fa f, kich fhuo c, v.v... va
frong b phan KCS fruc fIp noI san xuaf co mI quan h maf
fhIf voI phong fhi nghIm, pho ng ky fhua f d fhuo ng xuyn
kIm fra cac dac finh co Iy |nI finh) cua san pham va fheo doI
finh dng b v chaf Iuong cua fung I hang. Nef chung, du Ia
san xuaf fIu fhu cng nghIp, fung khau, fung b pha n frong
quy frnh, fung ca san xuaf Iam vIc co khoa hoc, dung phuong
phap cua quy dInh ky fhuaf, se fao ra chaf Iuong san pham dng
b frong mf quy frnh san xuaf voI nguyn IIu vaf fu may moc
CAO SU THIN NHIN 297
fhIf bI, nang Iuong nhaf dInh, ma ngay nay fa goI Ia h fhng
quan Iy chaf Iuong quc f |ISO).
Cac finh chaf co Iy cua san pham daf dng b o cac I hang
hay o cac dof san xuaf khac nhau khI:
~ cung chnh Ich: 3 d shore dn 5 d shore
~ TI frong: 0,05
~ Iuc keo duf: 5 kg/cm
2
dn 7 kg/cm
2
| 50 N/cm
2
dn 70 N/cm
2
)
~ da n da I khI ke o du f: 20% dn 50%
298 CAO SU THIN NHIN
CHNG X
CAC LOAI NGUYN LIU CAO SU
VA LATEX THIN NHIN
To xng khoI: RSS |RIbbed Smoked Sheefs). Sa n xuaf fu Ia~
fex fuoI qua xu Iy xng khoI d khang nam mc do cac chaf dan
xuaf phenoI co frong khoI va say kh.
To say kh AS |AIr rIed Sheefs). San xuaf fu Iafex fuoI,
say kh vo I hoI no ng, khng co xng kho I.
To co duoc fheo phuong phap MIcheIIn: cao su ICR |InIfIaI
ConcenfrafIon Rubber). San xuaf fu Iafex fuoI dng dac o fhung
hnh fru, khI dng xe fhanh fo, khng qua pha Ioang voI nuoc
fruoc khI dng dac hoa voI acId.
To co duo c fheo phuong pha p C..X.O |Caoufchouc
dxfrme OrIenf) san xuaf fu Iafex fuoI kIm soaf dng dac Ia~
fex bang pH k, kf hop nung nong va dao dng co hoc d han
ch Iuong acId su dung.
un, cm. San xuaf fu Iafex fuoI, nha ra soI dng IaI nhu soI
bun, rua, say kh, caf vun, ep IaI fhanh kIn.
Crpe nhaf: Chu crp duoc goI fu Phap ngu crpe co y
nghIa Ia su nghIn can voI nuoc fhaf nghIm ngaf qua h fhng
CAO SU THIN NHIN 299
cac may can fruc co ra nh ngang va doc, d sau cua khe ranh gIam
dan, goI Ia crpeuses |fa goI Ia may can bng).
San xuaf fu Iafex fuoI, sau khI dng can qua qua frnh rua
nuoc fhaf ky d IoaI fru fhanh phan cau fao Iafex phI cao su.
Crpe d dep |crpe semeIIe). San xuaf fu Iafex fuoI IoaI bo
phan vang frong Iafex voI muI hoa frI 2 |caIcIum chIorIde hay
magnesIum chIorIde), xu Iy fIp fheo nhu crpe nha f, co du ng
chaf fay frang bIsuIfIfe.
Crpe nau. San xuaf fu mu fap: mu day, mu chen, mu dng
o bn chua qua qua frnh nghIn rua nuoc fhaf ky, dua v frang
fhaI cua mf mIng mong, sach hon va hop cach.
Crpe den. Sa n xuaf fu mu daf, mu vo cay, xu Iy nhu crpe nau.
Crpe remIIIIng |Iankef, RemIIIed, IIaf ark). San xuaf
fu IoaI cao su nau hoac den qua fhm mf Ian can rua nuoc nua
d sach hon |faI crpe hoa).
Manh vun |CuffIngs, echefs) cua fo xng khoI hay crpe
d de p.
Tn goI Tn nuoc ngoaI Xuaf xu
frong nuoc
~ Mu che n Iumps hay Iond de fasse Co Iay fu chen hung o cay,
Iafex con sof dng bam o chen,
fhung xach fay.
~ Mu day Sernamby Co Iay day Iafex dng o duong
rach cao o cay cao su.
~ Mu daf ark Scrap Tu Iafex roI vaI Iau ngay
xung daf.
~ Mu vo cay ark Scrap Tu Iafex dng bam dinh vo cay
va Ia cay.
~ Mu dng CoaguIa Tu Iafex dng v quI fac, bam
300 CAO SU THIN NHIN
dinh dung cu o xuong so ch +
can fhua.
~ Mu skIm SkImmIngs Tu serum IoaI ra fu may Iy
mu fhI. fam cng nghIp con Ian chua
cao su Iau ngay dng fhI.
Tree scraps, cup fIIm Mu day + mu chen.
Cho chaf pepfI
hoa |pepfIsanf) vao Iafex fuoI fruoc khI gay dng dac, rI qua cac
xu Iy bnh fhuong nhu cac IoaI fhng fhuong khng xng khoI.
San xuaf fu xu Iy
nhu pIasforub voI chaf pepfI hoa Ia RPA 3 hay RenacIf IV ~ dang
fo co d deo mm 35 d mooney ~ VIn Khao cuu Cao su ng
uong fruoc day ch fao ~ khng xng khoI.
San xuaf, xu Iy nhu
pIasforub ~ dang fo, mau fuoI, khng xng khoI ~ d deo mm 40
d mooney, do HI n dIn Cao su af o fruoc day san xuaf.
San xuaf xu Iy nhu fo xng khoI
RSS fhng fhuong, nhung fruoc khI dng dac Iafex co cho chaf
pepfI ho a Ia dIsuIfurdIorfho benzamIdophenyI |pepfone 22 va
22) do cng fy !.S.Rubber ch fao.
. San xuaf fu Iafex qua xu Iy frIf d IoaI fru
fhanh phan cau fao Iafex phI cao su, sach hon crpe ph cap gap
muoI Ian, co fhm pepfone 22 vao so ch, dang crpe, do cng
fy !nIfed Sfafes Rubber san xuaf.
San xuaf fu hn hop bn
phan Iafex fuoI + 1 phan Iafex Iuu hoa ~ dang fo ~ su dung frong
ch bIn san pham fIu dung gIup hn hop cao su dInh hnh, if
CAO SU THIN NHIN 301
no, if co ruf, khng bI nhIf bIn dang ~ do VIn Khao cuu Cao su
MaIaysIa san xuaf.
San xuaf fu Iafex fuoI ~ dang fo
xng khoI do cng fy SocfIn ~ MaIaysIa khng cng b cach san
xuaf.
Tuong fu Tensorub S nhung o
dang crpe.
San xuaf fu Iafex
fuoI, co chua ham Iuong chaf cau fao Iafex phI cao su fhap hon
cac IoaI fhng fhuong, cung ~ do cng fy SocfIn ~ MaIaysIa san
xuaf.
San xuaf fu Iafex, gIu
chaf Iuu hoa fu nhIn co chua frong Iafex. HaI IoaI kha c bI f
nhau qua d deo va Iuc dInh dan. Cng fy n dIn Cao su af
o san xuaf fruoc day.
San
xuaf fu Iafex da qua xu Iy dac bIf, IoaI fru frIf d cac chaf cau
fao phI cao su, chaf ban ~ cng fy SocfIn ~ MaIaysIa san xuaf.
Cung duoc phan vao nhom d can Iuyn do co
chaf pepfI hoa.
|MefhyI mefhacryIafe~Creffe s): pham poIy~
mer ghe p dang crpe, cung hon crpe nhaf va if bI nhI f deo hon ~
sa n xuaf fu Iafex da m dac ghe p voI don phan fu mefhyI mefhacry~
Iafe, s kem fheo Ia ha m Iuo ng don phan fu , nhu HeveapIus NC~23
Ia cao su co chua 23% mefhyI mefhacryIafe.
pham poIymer ghep fuong
fu HeveapIus MC nhung ghep voI don phan fu sfyroIene.
302 CAO SU THIN NHIN
sa n
pham poIymer hn hop ~ dang crpe ~ san xuaf fu Iafex dam dac
~ hn hop cao su voI poIymer mefhyI mefhacryIafe. S kem fheo
Ia ham Iuong da phan fu.
Raf nhIu co so frn
fh gIoI san xuaf, fu Iafex fuoI + bf daf cuc mIn, gIup bf daf
khuch fan ff + hIn dIn san frong cao su. ang crpe co mau
cua daf su dung. Tuy fheo ham Iuong bf daf, fa phan IoaI:
` CTI |Cenf: 100; Terre: daf; I: Iafex) co 100 pha n fInh daf kh
va 100 pha n cao su kh co frong Iafex; 50TI; 75 TI; 150 TI v.v...
` Hn hop cao su dng hoan ho a: |CycIIfe ~ CycIafex). San xuaf
fu Iafex fuoI + cao su dng hoan hoa ~ dang crpe ~ phan IoaI
hang fheo ham Iuong cao su dng hoan. Cng fy H and C Iafex va
co quan The Rubber sfafe Agency Ifd va fheIburga Agency
Ifd san xuaf.
San xuaf fu Iafex fuoI + car~
bon bIack ~ phan ha ng fheo ha m Iuo ng va Ioa I carbon bIack ~ raf
nhIu co so frn fh gIoI sa n xuaf.
Sa n xuaf fu Iafex fuoI +
mc chaf cuc mIn, fhaI fru o cng nghIp gIay. Raf nhIu co so
frn fh gIoI san xuaf.
d u co finh ca ch so ch ngay fa I
xuong ch bIn maf hang cao su fIu dung qua su nhI can voI
cao su kh: hn hop chu Iuu huynh, hn hop chu oxy kem v.v...
Cao su dang hn hop chu duoc su dung fhng fhuong frn fh
gIoI ngoaI finh chaf ff v d khuch fan, con co muc dich bao v
mI fruo ng va ha n ch d c ha I cho nguo I fho du ng ma y ca n
Iuyn.
Cao su san xuaf fu serum IoaI ra o may Iy fam cng nghIp
CAO SU THIN NHIN 303
frong do con Ian ham Iuong cao su kh: 3~10%, duoc dng dac voI
Iuong acId raf Ion hoac fu nhIn do vI khuan fac dung In men
fhI, co chua nhIu fhanh phan cau fao Iafex phI cao su ~ dang
crpe, dI khI dang fo ~ fhuc ngoaI hang.
San xuaf fu Iafex fuoI fheo phuong phap Sfam,
phun suong va say kh. uong kinh haf frung bnh 3 m boc haf
voI ammonIum phosphafe va ammonIac kem d c Iap ~ san xuaf
fa I Java ~ IndonesIa.
San xuaf fu Iafex fuoI |khng d cu) fheo phuong
phap Van aIfsen, dng dac Iafex da Iuu hoa voI S + chaf gIa fc
sodIum dIefhyI dIfhIocarbamafe, say kh, fan fhanh bf va ray
mIn ~ Cfy Rubber Iafex san xuaf.
San xuaf fuong fu MeaIorub faI My.
if ph bIn. San xuaf fheo phuong
phap HopkInson, IeIsen, YsseI de Shepres, MarfI, Cng fy cao
su unIop, hay phuong phap R.J.NobIe,...
Cac Ioa I Iafex co duo c fu cay cao su, fng qua f duo c phan
fhanh haI nhom, gm cac IoaI sau day:
Ia IoaI fhu Iay fruc fIp fu cay cao su qua su cao mu. Ham
Iuong cao su kh fu 25 ~ 35% o nhung cay fre va fu 35 ~ 45% o
nhung cay gIa |xem chuong Thanh phan va finh chaf Iafex). uoc
su dung cho so ch cao su kh cac IoaI, dI khI dung fruc fIp cho
ch bIn san pham cao su fIu dung, fa phan bIf:
~ Iafex fuoI: IoaI moI fhu fu cay, duoc bao quan ngan han.
~ Iafex cu: IoaI da d Iau, duoc bao quan daI han.
304 CAO SU THIN NHIN
Ia Iafex fhuo ng duoc da m dac IoaI fru bof nuoc ra d ham
Iuong cao su fang In, con duoc goI Ia mu kem. Ta phan bIf qua
cac phuong phap dam dac hoa:
ham Iuong cao su kh 60 ~ 62%
|1)
, ham Iuong chaf
fh dac 61 ~ 63%.
fuong fu IoaI Iy fam
nu san xuaf dung quI fac.
fuong fu nhu IoaI Iy fam.
: ha m Iuo ng fh da c raf cao 60 ~ 75% co n
nguyn cac chaf cau fao Iafex phI cao su + cac chaf n dInh Iuc
fhuc hIn.
ham Iuong chaf fh dac 67 ~ 68%, ham
Iuong cao su kh: 66 ~ 67%.
IoaI fInh khIf, fI I chaf phI
cao su fI da Ia 0,5%. Ham Iuong cao su kh: 60 ~ 62%.
if su dung ~ ham Iuong
cao su kh 51 ~ 62%.
IoaI bao quan daI han, co chaf hoa deo
mm haf cao su. Ham Iuong cao su kh: 58 ~ 62%.
cac haf cao su da qua gIaI doan Iuu hoa
nhung van con o fh nhu fuong khuch fan frong nuoc, su dung
fhuong o d dam dac 56 ~ 62%.
fh nhu fuong
cua cao su poIymer ghep hay cao su poIymer hn hop |Iafex MC,
Iafex SM,...). Ham Iuong fh da c 60~62%.
1. Mu ly tm cua cac c s t nhn DRC t 54 - 58% do pha loa ng vi nc hoc ammoniac
nc sau ly tm, hoc do latex ti b pha loa ng trc o hoc thay i nho tc qua ly
tm cua may.
CAO SU THIN NHIN 305
Ngay fu cay cao su chay fIf ra, Iafex co finh frung hoa pH gan
bang 7, ca c haf cao su frong do co dI n am. Nu fa ro f nhanh acId
vao sao cho pH < 3 no se khng bI dng dac va khI do ca c haf cao
su Iafex se co dI n fich duong |xem mu c Tinh chaf fh gIao fra ng).
Nhom nay hau nhu chI su dung cho fra ng nhu ng va I manh bo I finh
acId cu a soI cofon, f ng quaf duoc phan fhanh 2 IoaI:
~ IoaI Iuu hoa duoc.
~ IoaI fIn Iuu hoa hay da Iuu hoa.
Cao su hay Iafex fhIn nhIn Ia nguyn IIu su dung cho
ch bIn san pham cao su fIu dung |san pham co ban Ia cao su
Iuu hoa) khng doI hoI cac finh chaf bn dac bIf nhu chIu dau,
chIu dung mI, chIu nhI f d cao, chIu anh nang maf froI IIn
fuc, daI han, chIu dau kIm chIu nhIf, chIu hoa chaf kIm chIu
nhIf. Tru phI fhay fh Ia cao su nhan fao hay dung phI hop pha
voI cao su nhan fao hoac bIn dI cao su fhIn nhIn fha nh ebonIfe
|khI san pham co finh yu cau raf cung nhu vo bnh dIn chang
han). Cao su fhIn nhIn Ia nguyn IIu fhich hop cho ch bIn
san pham co d dan cao, Iuc keo duf cao, d dan hI cao.
Su phan hang cac IoaI cao su so ch ph cap fheo bang phan
hang RMA |Rubber Manufacfurers AssocIafIon) duoc fhua nhan
frn fh gIoI hay fheo su phan hang don gIan fng quaf IoaI 1,
IoaI 2 va IoaI 3 du co finh cach ngoaI quan.
~ IoaI 1: Thich hop cho ch bIn san pham mau fra ng, frong va
mau fuoI, k ca mau den.
~ IoaI 2: Thich hop cho ch bIn san pham mau frang va mau
fhuong |khI do co fh fn kem fhm Iuong chaf mau frang ZnO,
TIO
2
), k ca mau den.
~ IoaI 3: ChI fhich hop ch bIn san pham mau sam va mau
306 CAO SU THIN NHIN
den. |Tranh su dung ch bIn cac san pham chIu su fham fhau
khi nhu ruf xe do fap chaf co kich fhuoc fo).
I khI nguoI fa con su dung IoaI 3 hay cao su fhu pham nng
fruong cho ch bIn san pham mau fuoI co mf Iop ao boc |son
hay nhung v.v...) bang hn hop mau fuoI |d choI fre em chang
han).
Trong ch bIn san pham, fa can Iuu y foI cac finh chaf cua
nguyn IIu cao su:
Cac IoaI cao su fhng fhuong bao gIo cung
con fI I am d 0,5 ~ 1%. Nu vuof qua fI I nay nhu fruong hop
bao quan frong mI fruong am uof, caf xe cao su con dong nuoc,
hay su dung fruc fIp cao su fhu pham nng fruong hoac so ch
crpe hoa chua kh,v.v... se anh huong foI hn hop cao su ch
bIn nhu:
~ khuch fan cua cac hoa chaf huf am manh |ZnO, MgO
v.v...) khng ff.
~ Tao xp hay nI bof khi khI hn hop cao su gIa nhIf.
O nhung dIu kIn nhu am d cao, con fn
faI fhanh phan cau fao phI cao su nhu profeIn, gIucId,... cao su
sng Ia mI fruong fhuan IoI cho nam mc phaf frIn, co fac dung
nhu chaf xuc fac phan huy hydrocarbon cao su va phaf frIn men
Iam gIam kha nang Iuu hoa v sau.
Mf s cao su sng co dac dIm
chay nhao, con goI Ia chay nhua, fa kf Iuan chung bI oxy hoa va
Iao hoa manh, do su phoI nang, fn fru qua han, bao quan kem,
hay fn fru ngan han nhung co hIn dIn cua fI I kha cao kIm
IoaI Cu, Mn gay oxy hoa cao su manh |fa co fh fhay o hn hop
chu fInh daf do 100TI). Trong moI fruong hop cao su sng chay
nhao khng duoc dua vao ch bIn san pham fIu dung |nhu pha
frn voI cao su nguyn chang han) v Iam fang fI I O
2
gan vao
cao su Iuu hoa, han dung se kem dI hay vuof frn fI I O
2
1% Iam
CAO SU THIN NHIN 307
cho maf hoan foan finh nang co Iy da daf ngay vua moI hoan faf
Iuu hoa k ca hn hop co nhIu Iuo ng chaf kha ng oxygen. Tru
fruong hop dung cho pha frn frong ch bIn ebonIfe re fIn.
Ta Iuu y haI dIm:
~ Cao su sng hay Iafex bI nhIm cac fap chaf bn ngoaI dua
va o, gay bIn dI mau sac san pham Iuu ho a, hoac a nh huong
chaf Iuong san pham ch bIn nhu caf, fao soc hn hop can hay
dun ep mong, choan ch chuI poIymer Iam cho Iuc keo duf faI
dIm do kem, nghef I phun fIa v.v... va khng dung cho ch bIn
san pham fIp xuc fhuc pham, duoc pham.
~ Cao su sng hay Iafex co fhanh phan phI cao su cao se gay
bIn dI chaf Iuong san pham, frong do Iuu y khng fh dung cho
ch bIn san pham co finh khang fham nuoc, san pham fIp xuc
fhuc pham va duoc pham.
I voI sa n pham cao su Iuu ho a fIp xuc fhuc pham, duoc
pham nhu num vu cao su, joInf nap chaI bIa, nuf Io penIcIIIIne
v.v..., ngoa I su Iuu y dn d fInh khIf, finh khng d c cu a
nguyn IIu cao su hay Iafex su dung, con phaI Iuu y foI d fInh
khIf, finh khng dc, finh khng anh huong mau sac, finh khac
cua nguyn IIu hoa chaf su dung, may moc fhIf bI, su bao quan
v.v... frong quI frnh ch bIn.
Tng quaf Iafex cu hay cao su qua xu Iy rua
frIf d frong so ch |nhu cac Ioa I crpe) se de o m m hon cac
IoaI Iafex moI hay cao su qua xu Iy rua bnh fhuong frong so ch.
Nhu vay, frong quy frnh ch bIn san pham can chInh cho dung
d deo mm yu cau.
Cao su hay Iafex du co chua mf fy I
chaf xuc fIn Iuu hoa baz fu nhIn |fy I cao nhaf o cao su fhu
pham nng fruong, Iafex fhuong, Iafex fheo phuong phap bc hoI
nuoc) o dIu kIn chuan hay moI yu f khac khng dI. Trong
quy frnh ch bIn san pham fIu dung, chung co fc d Iuu hoa
308 CAO SU THIN NHIN
nhanh hay cham hon mf if, Iam cho hn hop cao su bI Iuu hoa
som hay fr hoan if nhIu.
Tinh nang Iuu hoa duoc bIu fhI qua Iuc dInh dan hay Iuc keo
dan daI o d dan nhaf dInh 100% cua cao su kh duoc cng nhan
A.C.S |AmerIcan ChemIcaI SocIefy) gm cao su: 100 pha n; Iuu
huynh: 3,5; ZnO: 6; acId sfearIc: 0,5 va MT: 0,5 ~ Iuu hoa gIa
nhIf 40 phuf o 140
0
C. Tng quaf: Iuc dInh dan 100%:
~ CIua 4,40 ~ 5,65 kg/cm
2
: cao su co finh nang Iuu hoa fhap
|nhan hIu co vong fron mau do).
~ CIua 5,02 ~ 6,27 kg/cm
2
: cao su co finh nang Iuu hoa frung
bnh |nhan hIu co vong fron mau vang).
~ CIu a 5,65 ~ 7,15 kg/cm
2
: cao su co finh nang Iuu hoa cao |nha n
hIu co vong fron mau Iam).
Cac IoaI cao su co Iuc dInh dan 100% duoI 4,40 kg/cm
2
hay cao
hon 7,15 kg/cm
2
du Ia ngoaI I.
CAO SU THIN NHIN 309
CHNG XI
CHT LU HOA CAO SU
Su Iuu hoa cao su duoc dInh nghIa nhu sau:
Ia phan ung gIua cao su va Iuu huynh, d
bIn dI cao su sng fu frang fhaI co finh deo uu vIf fro fhanh
frang fhaI dan hI uu vIf bn hon.
Qua dInh nghIa frn, fa IIn fuong finh dan hI co duoc Ia nho
vao su Iuu hoa. Trong khI do finh dan hI Ia finh san co cua phan
fu cao su, va ngay nay, chaf gay ra su bIn dI cao su sng fro
nn bn khng han Ia Iuu huynh va khng phaI Iun Iun co su
gIa nhIf, nn dInh nghIa frn duoc fhay dI nhu sau:
Iuu hoa cao su Ia su bIn dI cao su sng co
xu huong duy fr finh dan hI vua Iam gIam finh deo cua no.
Ngay nay, Iuu huynh van Ia chaf su dung ph cap frong cac
quI frnh ch bIn nn fa nhaf fri van dung fu Iuu ho a va nhung
chaf gay ra bIn dI nay Ia chaf Iuu hoa. KhI dung chaf khac
Iuu huynh fa fhm fn cua no, chang han fruong hop seIenIum fa
goI Ia chaf Iuu hoa Se hay Iuu hoa cao su voI seIenIum.
Nu khng k dn fIn frnh Iuu hoa cao su fIn b ngay nay
co su fham gIa cua nang Iuong nguyn fu, noI chung su Iuu hoa
fhuc hIn du nho vao hoa chaf ma fa goI Ia chaf Iuu hoa duoc
phaf hIn nhu sau:
Iuu huynh |Coodyear, 1839 ~ Hancock 1842) ~ suIfur chIorIde
|S
2
CI
2
) |Parkes 1846) ~ penfasuIfur anfImon |urke, 1847) ~ dan
310 CAO SU THIN NHIN
xuaf nIfro |OsfromIsIensky 1912) ~ seIenIum va feIIurIum
|KIopsfock, 1913) ~ benzoyI peroxIde |OsfromIsIensky, 1915) ~
Iuu huynh moI sInh |Peachey, 1918) ~ seIenIum |oggs, 1918) ~
dIazo amInobenzene va da n xuaf |uIzov, 1921) ~ dIsuIfur
fefraaIcoyIfhIuram |RomanI, 1921) ~ suIfur fhIocyanafe |Ie Ianc
va Kroger 1925) ~ quInone haIogen |IIsher, 1931) ~ feIIurIum
|dIand, 1932) ~ phenoI hay amIne + chaf oxy |IIsher 1938 ~ hop
chaf kIm Ioa I huu co |MIdgIey, Henne va Shepard, 1934) ~
quInone ~ ImIne |IIsher, 1936), nhu a hoa f finh phenoI formoI
|Rubber ~ SfIchfIng, 1939) v.v... |xem chuong Iuu hoa).
Ta d cap nhung chaf fhng dung nhaf.
~ Tn khac: Iuu hoang, dIm sanh, dIm sInh, soufre, suIfur.
~ Ky hI u: S
~ Phan IoaI: Trn fhI fruong co 4 fh chinh: Iuu huynh fhoI,
Iuu huynh fhang hoa, Iuu huy nh fhang hoa ru a IaI, Iuu huy nh kf
fu a.
Chaf mau va ng, fI fro ng d = 2,07, khng muI, khng vI, khng
fan frong nuoc, fan if frong cn, efher, gIycerIne, fan nhIu frong
carbon dIsuIfIde, cha xa f phaf sInh dI n am. O fra ng fha I nguyn
chaf co pha n u ng frung finh. da n dI n va dan nhIf ke m. No ng
chay o 119
0
C; fhanh chaf Io ng ma u vang nhaf, frong, sam ma u o
160
0
C; hoa da y va nha o o 200~250
0
C, fro Ia I Iong o 330
0
C va bc hoI
mau nau o 444,6
0
C. NhI f d bc cha y Ia 266
0
C, vo I ngon Iu a mau
xanh Iam va bc khi anhydrIde suIfurous |SO
2
) hI.
dang bf mIn, mau vang cuc nhaf ga n
CAO SU THIN NHIN 311
nhu fra ng, khng muI, khng vI, v dInh hnh. Tan hoan foan
frong carbon dIsuIfIde. QuI frnh ch fao phuc fap.
Raf fhich hop su dung frong cng nghIp ch bIn cao su fInh
khIf, nhaf Ia san pham cao su dung frong cac nganh duoc pham,
fhuc pham.
do Ia Iuu huynh fhang hoa duoc
xu Iy voI ammonIac Ioang d khu acId suIfurIc va suIfIde arsenIc.
Rua fIp vo I nuoc qua ray Iuo c, khu kI m, say kh o nhI f d fhap.
ang bf mIn mau vang nhaf, kh, khng muI, khng vI, co
phan ung frung finh. Thich hop su dung cho ch bIn san pham
cao su va Iafex |mu cao su nuoc).
dang bf mIn, mau vang, khng muI,
khng vI, co cau fao Ia hn hop gm mf if Iuu huynh fInh fh va
phan Ion Ia Iuu huynh v dInh hnh. Tan if frong carbon dIsuI~
fIde, nung nong keo daI o 100
0
C moI fan nhIu frong dung mI
nay. Co fh phan bIf IoaI nay qua su phaI mau va von cuc khI
cho Iau vao nuoc sI. No fhuong chua Iuong nho acId suIfurIc va
am d. Thuong duoc su dung cho ch bIn san pham cao su voI
dIu kIn ham Iuong H
2
SO
4
khng qua 0,2%.
dang fhoI cung gIon, mau vang Iong Ianh, co
cau fruc fInh fh, vo b khI nen ep, hau nhu fan hoan foan frong
carbon dIsuIfIde. IoaI nay con chua nhIu fap chaf. Khng dung
cho cng nghIp cao su.
Iuu huynh duoc su dung Ia chaf Iuu hoa cho cao su va Iafex
fhIn nhIn, fng hop, ngoaI fru cao su chIoroprene.
ay Ia chaf chu yu, su dung ph bIn d ch bIn maf hang
cao su fIu dung hon 100 nam nay. Co fac dung Iuu hoa qua su
fha nh Ia p cau nI gIu a cac phan fu hydrocarbon cao su. Nu
khng co Iuu huynh hay chaf Iuu hoa khac fh su Iuu hoa khng
xay ra va cao su van o frang fhaI sng.
312 CAO SU THIN NHIN
su Iuu hoa xay ra mau Ie, can phaI su dung cac chaf phu
fro Iuu hoa, quan frong nhaf Ia chaf xuc fIn. Tuy fheo ban chaf,
Iuong dung cua chaf nay, su Iuu hoa co fh fhuc hIn o nhIu
nhIf d va fhoI gIan khac nhau, fu su fu Iuu hoa o nhIf d bnh
fhuong cho foI nhIf d 160
0
C. Thng fhuong nhaf Ia fu 120
0
C
dn 160
0
C, frn d nong chay cua Iuu huynh, voI dIu kIn khng
dung chaf xuc fIn Iuu hoa cuc nhanh.
Trong quI frnh can Iuyn hn hop cao su, hop Iy nhaf Ia phaI
Iam sao cho Iuu huynh phan fan ff frong cao su v day Ia chaf
chu yu va chI su dung Iuong nho fheo da phaf frIn ngay nay.
o do van d nhI can Iuu huynh fruoc hay sau frong quI frnh
can Iuyn can phaI daf ra, nhung baf ky fruoc hay sau cung phaI
Iun Iun bao dam su phan fan cua no duoc ff.
I voI fruong hop ch bIn san pham cao su Iuu hoa fu Iafex,
Iuu huynh khng fh hoa frn o frang fhaI fhuong maI ban dau
ma can phaI xu Iy bIn dI fhanh 1 frong 3 dang:
Iuu huynh fhuong maI dem
fan nghIn kh chung voI chaf phan fan hoa va fam uof hoa,
haI chaf dac bIf su dung cho Iafex nay se bao boc cac haf fu Iuu
huy nh, fa o cho chu ng o fra ng fha I c Ia p. Tr n va o Iafex se
khng kho khan.
o haI IoaI chaf noI frn raf daf gIa va khan hIm o nuoc fa,
phuong phap nay khng kInh f.
Iuu huynh fh gIao frang co duoc qua su
khuch fan chang ha n fu anhydrIde suIfurIc va acId suIfurIc. Nhu
fh no se raf mIn, nhung cach na y if su dung do co finhacId.
Iuu huy nh kh duo c fa n nghI n
|hoac cung voI cac chaf phu gIa khac) voI nuoc IIn fuc nhIu gIo
o may nghIn bI |broyeur a bouIefs), co hIn dIn cua chaf phan
fan, fam uof va chaf kIm |fy I dung cuc fhap nu keo daI fhoI
gIan phan fan va chaf kIm dung d frung hoa H
2
SO
4
, nu co).
CAO SU THIN NHIN 313
Cach nay duoc ap dung rng raI.
Sau hf, frong qua frnh Iuu hoa voI Iuu huynh fhuong co cac
hIn fuong phu xay ra, duoc fom faf nhu sau:
` HIn fuong nI mc mau frang hoac fInh fh ong anh mau
vang con goI Ia hIn fuong pha f phan o maf ngoa I san pha m.
Nguyn nhan Ia co Iuong Iuu huynh fu do con fn faI o san pham
da Iuu hoa |chua hoa hop hf), dI chuyn kf fInh ra maf ngoaI,
chu yu Ia do su dung Iuong Iuu huynh cao, hoac gIa nhIf chua
du fhoI gIan va nhIf d quI dInh, hoac do fc d hoa hop voI cao
su cham hoac do su Iam nguI hn hop cao su dang o nhIf d
nong chay cua Iuu huynh.
` HIn fuong Ia o hoa Iam phan huy phan fu cao su khI gIa
nhIf, Iuu hoa keo daI nhaf Ia su dung Iuong Iuu huynh qua cao.
` HIn fuong hau Iuu hoa: Iuu huynh fu do con fn faI co xu
huong fu hoa hop dan dan voI cao su gay bIn dI cac finh chaf
ban dau daf duoc cua san pham.
Su Iuu hoa xay ra |hay du xac dInh co su Iuu hoa) khI co Iuong
Iuu huynh hoa hop Ia 0,15% dI voI frong Iuong cao su.
Iuong dung fng quaf cho cac hn hop:
0,5 ~ 3% dI vo I frong Iuong cao su va co
su dung chaf gIa fc Iuu hoa. Co fh su dung In fo I 10% d san
pha m cung In, nhung fha n frong do ca c phan ung phu d xay ra.
10 ~ 25% dI voI fro ng Iuong cao su,
co chaf xuc fIn Iuu hoa. If khI dung foI Iuong Iuu huynh nay boI
chaf Iuong san pham kem.
fu 25 ~ 60%, fha n fro ng d gay Iuu ho a so m.
HIn fuong hn hop cao su chf frn may hay Iuu hoa som Ia
hIn fuong cao su bI Iuu hoa mf phan ngoaI y mun.
314 CAO SU THIN NHIN
*
+
*
+
*
S
*
+ S
S*
S
Truo c fIn, co su hI n dI n cu a Iuu huy nh o cao su, m f
nguyn fu hydrogen cua carbon ~ mefhyIene fu fach roI cho ra
mf gc hydrocarbon va mf gc suIfuhydryI:
C
CH
3
CH
2
CH CH
2
+ S C
CH
3
CH CH CH
2
+ SH
*
*
|chuI phan fu cao su fhIn nhIn)
don gIan hoa, fa fhay fh bang Iuoc d:
HaI gc na y fIp do co fh phan ung fheo nhI u ca ch khac nhau:
Cc hydrocarbon hop voI Iuu huynh fao fhanh mf gc suIfur:
*
+ S
S
Phaf xuaf fu gc suIfur nay, co 3 IoaI phan ung:
cac gc gIng nhau hoac gIua cac gc khac
nhau, fhanh Iap cau dIsuIfur, monosuIfur, hay carbon ~ carbon,
nhung van chua maf d chua no:
*
*
*
*
*
*
*
*
CAO SU THIN NHIN 315
gm co gc suIfur c ng va o m f nI dI,
cung voI maf d chua no ung voI mf nI dI cho mI nguyn fu
Iuu huy nh:
S
*
+
S
*
S + +
*
S
*
*
*
+ S
*
+
*
*
*
*
*
*
*
316 CAO SU THIN NHIN
voI su Iay bof mf nguyn fu hydrogen o
mf phan fu khac d ra m f fhIoI |mercapfan). Co Iuu huy nh
hIn hu u, no co fh fu suIfur hoa cho ra ca c nI dIsuIfur hay
poIysuIfur:
~ Xef gc suIfuhydryI: no cng vao mf nI dI cho ra mf gc
moI, co fh phan ung voI mf phan fu hydrocarbon cao su khac
hay voI hydrogen suIfIde |hydro suIfua, H
2
S).
*
S
*
+
SH
+
SH
+ 2 (x - 1)S Sx + H S
2
SH
*
+
*
SH
*
SH
+
*
SH
+
+ H S
2
*
SH
SH +
(gc mi)
*
*
*
*
*
*
*
CAO SU THIN NHIN 317
Mercapfan |fhIoI) co duoc se chIu nhI u su hoa hop khac nhau:
Pha n ung voI m f nI dI fa o fha nh m f cau monosuIfur
fuong ung voI su maf haI nI dI cho mI nguyn fu Iuu huynh:
Hoa hop voI Iuu huynh fhanh poIysuIfur cung voI su fhanh
Iap hydrogen suIfIde H
2
S va maf d chua bao hoa, cu haI nI dI
cho x nguyn fu Iuu huynh:
Pha n u ng cu a fhIoI na y vo I fhIoI da fao ra duo c v fruo c, cho ra
m f nI poIysuIfur cu ng vo I m f nI dI cho nguyn fu Iuuhuynh:
Hydrogen suIfIde H
2
S sInh ra se pha n u ng vo I cao su ngay fu c
fho I, bo I v qua frnh Iuu ho a khng bao gIo fm fhay vf H
2
S fu do.
S
*
SH
+
SH
+ (x - 1)S Sx + H S
2
2
SH
SH
+ + (x - 1)S Sx + H S
2
S
318 CAO SU THIN NHIN
nh fhuong, cac hIn fuong Iuu hoa dac bIf nhu ban chaf cua
chaf xuc fIn Iuu hoa, se h fro if nhIu cac phan ung da d cap;
va IaI su fhanh Iap mI IoaI nI IIn kf phan fu co fh dI kem
fheo su maf d chua no. Tu do, fa hIu v sao khng fh nao Iap
duoc mf fuong quan f ng quaf nhaf dInh gIua su maf d chua no
va fI I Iuu huynh hoa hop.
Nhu vay, su fhanh Iap nI gIua cac phan fu khac bIf nhau, faf
nhIn dan dn su phaf frIn m f cau fruc mang IuoI chaf che,
Iam gIam bof d foI han cua chung va d deo. Hau qua fang Ion
phan fu khI, dac bIf Ia finh khng fan frong dung mI, d deo
gIam dI, Ia dac finh cua cao su fu frang fhaI sng chuyn sang
frang fhaI Iuu hoa.
~ Tn fhuong maI: VANX |Cfy R.T. VanderbIIf), v.v...
~ Ky hIu: Se
~ Phan IoaI: Co haI IoaI seIenIum:
seIenIum do xu Iy rua voI acId chIorIne hy~
drIde va nuoc, kf fInh. Su dung frong fIn frnh Iuu hoa cao su.
co duoc fu dung dIch acId seIenIc vo I cac muI
kIm Ioa I kha c |chIf ru f fu quang ZorgIfe) xu Iy qua m f Iu ng khi
SO
2
. Ioa I nay khng su dung cho ch bIn san pham cao su.
SeIenIum duoI dang fhoI hoac bf. Su dung frong cng nghIp
cao su Ia bf mau xam |cua fhep), fI frong Ia 4,79 ~ 4,81, nong
chay o > 217
0
C, sI o 685
0
C. Khng muI nhung buI cua no kich
fhich duong h hap. Khng fan frong nuoc va cac dung mI huu
co. SeIenIum kf fInh |IoaI mau xam va IoaI nguyn chaf) co finh
chaf nI baf Ia d dan dIn cao va fI I hap fhu anh sang fhap.
CAO SU THIN NHIN 319
Ia chaf Iuu hoa cho cao su va Iafex fhIn nhIn. Co fac dung
poIymer hoa, fhanh Iap cau nI gIua cac phan fu hydrocarbon cao
su, nhung kha nang kem hon Iuu huynh.
Raf hIm khI su dung duy nhaf ma fhuong phI hop voI cac
chaf khac:
` PhI hop voI Iuu huynh, san pham cao su co finh dan hI, d
fung cao, nhIf fr fhap. Con duoc bIf Ia fang suc chIu ma saf,
Iuc keo duf.
` PhI ho p vo I dIsuIfur feframefhyIfhIuram |TMT hay
TMT) hay dIsuIfur fefraefhyI fhIuram |TT), san pham cao
su Iuu hoa co finh chIu nhIf Iao hoa raf ff.
Iuong phI hop vo I chaf Iuu hoa khac Ia 0,5 ~ 1%, dI voI frong
Iuong cao su.
TeIIurIum |Te) ~ Sa n pha m fhuong ma I TeIIoy |Cfy R.T
VandabIIf) ~ AcafeI |Cfy Anchor ChemIcaI) v.v...
~ Tn khac: Is |dImefhyIfhIocarbamyI) dIsuIfIde; dIsuIfure de
feframefhyIfhIuram; feframefhyIfhIuram dIsuIfIde; TMT;
TMT.
~ Tn fhuong ma I:
TMT |IIn x)
IPMAT |TIp khac)
THI!RAM M |Cfy . I u Ponf de Nemours)
T!X |Cfy Naugafuck ChemIcaI fhu c !nIfed Sfafes Rubber)
320 CAO SU THIN NHIN
CY!RAM S ~ CY!RAM S PIITS |Cfy AmerIcan CyanamId)
TMT HNIY |HenIey va Com.)
MTHYI THI!RAM |Cfy PensaIf ChemIcaIs)
CTO TMT |Cfy Acefo ChemIcaI)
V!ICAC!R TM |Cfy AIco OII and ChemIcaI)
THI!RA |Cfy Monsanfo ChemIcaI)
T!AS MTHYI |Cfy R.T. VanderbIIf)
V!ICAIOR TMT |I.C.I)
V!IKACIT THI!RAM |ayer)
S!PR ACCIRAT!R 501 |Cfy Rhne~PouIenc)
ACCIRAT!R RAPI T |SMC ef P.C de SaInf~enIs)
NOCCIR TT |Cfy OuchI ShInko Chem. Ind.)
ACCI TMT |Cfy KavaguchI Chem. Ind.)
SOXINOI TMT |Cfy SumIfomo Chem.)
K!R~IN MTT |Cfy The generaI TIre and Rubber ~
co 50% cao su fng hop bufadIene~sfyrene).
v.v...
~ Cng fhu c:
a ng b f mIn hoa c ma u kem nha f, ga n nhu fra ng, khng mu I. Tan
frong ca c dung mI hu u co fhng du ng. Tan if frong frIchIoroefhy~
Iene. Khng fan frong nuo c, xang |da u ho a), acId Ioa ng va chaf kI m.
TI fro ng fu 1,29 |T!X, CY!RAM S V!ICAC!R TM
NOCCIR TT....) dn 1,42 |S!PR ACCIRAT!R 501,
C
S
N S
CH
3
CH
3
S C
S
N
CH
3
CH
3
CAO SU THIN NHIN 321
ACTO TMT, MTYI THI!RAM, TMT HNIY, T!AS
MTYI, THI!RAM M,...) No ng cha y fu 135
0
C V!ICAC!R
TM, CY!RAM S, THI!RA, T!X) 140
0
C |NOCCIR
TT...) 142
0
C |T!AS MTHYI, MTHYI THI!RAM,...) dn
150
0
C |Super ACCIRAT!R 501, THI!RAM, TMT
HNIY, ACTO TMT,...).
IsuIfur feframefhyIfhIuram Ia chaf su dung cho cng nghIp
cao su va Iafex |fhIn nhIn va fng hop), co fac dung:
a. Iuu hoa cao su. uoI fac dung cua nhIf, no phong fhich ra
Iuu huynh fu do |13% frong Iuong cua no) va chinh Iuu huynh
phong fhich nay da fham gIa fao Iuu hoa.
Ta co fh dung duy nhaf hoac phI hop voI mf Iuong nho Iuu
huynh. Trong fruong hop nay san pham cao su Iuu hoa se co finh
chIu nhIf va chIu Iao hoa raf ff.
b. Xuc fIn Iuu hoa. Kha nhanh cho cac hn hop cao su Iuu hoa
voI Iuu huynh |Iuong S bnh fhuong) o nhIf d 100
0
C dn 130
0
C.
Tac dung nay manh hon MT va kem hon chaf xuc fIn Iuu hoa
nhom dIfhIocarbamafe.
RIng fruong hop cua cao su fng hop bufadIene~sfyrene, no
Ia chaf gIa fc nhanh chu khng phaI kha nhanh va gIup cho hn
hop co Iuc dInh dan fhap.
c. Tang hoaf cho chaf xuc fIn Iuu hoa khac. Tuc Ia su dung
Iuong cuc fhap phI hop voI chaf gIa fc Iuu hoa khac |Iuong bnh
fhuong) d fc d Iuu hoa nhanh, manh hon nua.
d. ac finh Iuu hoa. IsuIfur feframefhyIfhIuram co hIu ung
dI Iuu hoa: cac san pham cao su Iuu hoa co co Iy finh van o frI s
cao, du fa nung nong keo daI, gap 12 Ian.
e. Chaf phu fro. hIu qua TMT duoc day du hon, can su
dung oxy kem |ZnO). AcId sfearIc khng can fhIf Iam, nhung co
fh dung Iuong nho d kf qua daf duoc ff hon.
322 CAO SU THIN NHIN
f. Anh huong cua chaf khac foI TMT. MagnesIum oxyf Iam
cho fac dung xuc fIn Iuu hoa cua no nhanh, manh hon nua, vua
ha fhap nhIf d foI han; do do phaI fhan frong, co fh gay Iuu
hoa som.
Nguoc IaI IIfharge |oxyf ch) Iuong fhap |0,5%) co fac dung fr
hoan.
KhI dung TMT duy nhaf, cac chaf dn nhu sef kaoIIn, facfIce
nau, khoI carbon den, cao su faI sInh kIm finh gIam hIu qua
cua no. o do khI co chaf dn nay, can su dung phI hop voI chaf
gIa fc fhuc nhom fhIazoIe |MT) va guanIdIne |PC).
g. Tinh chaf hn hop cao su sng. Hn hop cao su dang can
Iuyn, TMT co finh phan fan |khuch fan) ff nhung fhan frong
franh chf frn may xay ra df ngf, hoac Iuu hoa som vao Iuc
fn fru chua kIp fhu c hI n Iuu ho a, vao fruo ng hop su du ng
Iuong Iuu huynh bnh fhuong, hoac co chaf anh huong phu fro
nhu da nu.
KhI do fa xu Iy: dung phI hop voI chaf xuc fIn co fac dung
fr hoan Iuu hoa.
h. Tinh chaf hn hop cao su Iuu hoa. Su dung TMT nhu chaf
Iuu hoa khng co phI hop voI Iuu huynh hoac co Iuong cuc nho
Iuu huynh, cao su Iuu hoa co finh chIu nhI f Iao ho a cu c ff,
khng dc finh, muI vI |fhich hop su dung cho cac hn hop cao su
fIp xuc voI fhuc pham, voI dIu kIn phaI chon pham fInh khIf)
va khng anh huong foI mau sac fhich hop su dung cho cac hn
hop frong suf mau nhaf, mau fuoI va mau frang.
I. Su dung cho Iafex, fa cung can dI dang bf kh ban dau
fha nh m f frong ba da ng, fuong fu nhu fruo ng ho p cu a Iuu
huynh, hoac su dung pham TMT dac ch cho Iafex.
|% dI voI khI Iuong cao su).
Su dung nhu chaf Iuu hoa: 2,5 ~ 4%, khng dung Iuu huynh,
1,5 ~3% co phI hop voI Iuu huynh Iuong raf fhap.
CAO SU THIN NHIN 323
Su dung nhu chaf xuc fIn Iuu hoa chinh: 0,15~0,5% |chaf Iuu
ho a S voI Iuong bnh fhuong 1~3%).
Su dung nhu chaf fang hoaf: 0,05~0,3%, khI do chaf xuc fIn
Iuu hoa chinh du ng Iuong 0,5~1% MT hay MTS |M) |Iuu
huy nh 1,5 ~ 3%).
Su dung nhu chaf Iuu hoa: 3~5% |khng dung Iuu huynh).
Su dung nhu chaf xuc fIn Iuu hoa:
~ 0,25~0,4% |Iuu huy nh 2~2,5%).
~ 1~2% |Iuu huynh 2~2,5%) cho cao su bufyI, co fh phI hop vo I
0,5% MT hay MTS d gIa fc Iuu hoa nhanh hon nua.
Su dung nhu chaf fang hoaf: 0,1~0,3%, khI do chaf xuc fIn
Iuu hoa chinh Ia MT hay MTS dung 1~1,25% |chaf Iuu hoa Ia
Iuu huy nh 2~2,5%).
Iuong dung nhu frn
hay cao hon, nhung finh fheo frong Iuong cao su kh co frong Ia~
fex.
Va o nam 1921, .RomanI kham pha ra chaf Iuu hoa Ia dIsuIfur
feframefhyIfhIuram, no cho phan ung Iuu hoa gIan fIp voI Iuu
huy nh.
IsuIfur feframefhyIfhIuram co fh gay ra Iuu hoa bang cach
gIaI phong mf nguyn fu Iuu huynh fu do d kf nI cac phan fu
cao su va fao ra monosuIfur feframefhyIfhIuram ~ day Ia chaf
xuc fIn Iuu hoa cao su phaI co su fham gIa cua Iuu huynh.
A.. CummIngs va H. SImmons u ng h fhuyf cu a C.W
edford va H. Cray, fheo do hoa f finh cu a dIsuIfur
feframefhyIfhIuram Ia kf qua cu a su fha nh Ia p
dImefhyIdIfhIocarbamafe ke m. .H. Iarmer va C. Cee fh cho
su Iuu ho a cao su bang chaf dIsuIfur feframefhyIfhIuram Ia mf
pha n u ng cu a cac gc fu do fham gIa fao nI C~C.
324 CAO SU THIN NHIN
|CH
3
)
2
NCSS|
2
Zn + H
2
O
Sau hf, N. ergem d xuaf cho Ia m f pha n dIsuIfur
feframefhyIfhIuram gan vao nI dI fheo Iuoc d nhu sau:
+
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSSCN
S S
ZnO
+
SCN(CH )
3 2
S
(CH ) (CH )
3 2 3 2
NCSS - CN
S S
SCN(CH )
3 2
S
C.I. IoomfIeId cho cac nI ngang co duoc Ia nho cac mono va
dIsuIfur va Iuong Iuu huynh vong khng dang k.
.CraIg, A.. Juve va W.I. avIdson fhuc hIn phan ung, su
dung cac phuong phap moI, chung mInh:
~ AcId beo khng can cho phan ung.
~ Khng co oxyf kem, dIsuIfur feframefhyIfhIuram khng Iuu
hoa cao su duoc fron ven.
Co oxyf kem hIn huu, dIsuIfur feframefhyIfhIuram Iuu hoa
cao su hoan foan hon, k ca co monosuIfur feframefhyIfhIuram
hIn dIn.
CAO SU THIN NHIN 325
2(CH
3
) NCSSCN(CH )
2 3 2
S S
(CH
3
) NCSCN(CH )
2 3 2
S S
(CH
3
) NCSS
2
S
+ (CH
3
) NCS
2
S
(CH
3
) NCS
2
S
(CH
3
) NCSS
2
S
S ta o no i ngang + (CH
3
) NCSCN(CH )
2 3 2
S S
(CH
3
) NCSS
2
S
cao su
C
CH
3
CH
2
CH CH
2
SSCN(CH )
3 2
S
cao su lu ho a
C
CH
3
CH
2
CH CH
2
S S
cao su lu ho a (ca u no i sulfur)
+
(CH
3
) NCS
2
S
(CH
3
) NCSCN(CH )
2 3 2
S S
+
Ho suy Iuan fac dung cua dIsuIfur feframefhyIfhIuram qua
cac phuong frnh frn.
~ Chaf co fac dung fuong fu:
+ Phong fhich Iuu huynh 13% dI voI frong Iuong cua chung:
IsuIfur fefraefhyIfhIuram |THI!RAM ; TYI T!X);
fhyI fhIuram fuads efhyI; V!ICAIOR TT; fhyI fhIuram;
S!PR ACCIRAT!R 481, v.v...)
IsuIfur dIefhyI dIphenyI fhIuram |ACCIRAT!R
RAPI T)
IsuIfur dIpenfamefhyIenefhIuram |ROAC PT v.v...)
+ Phong fhich Iuu huynh 26% dI voI frong Iuong cua chung:
TefrasuIfur feframefhyIfhIuram |TTRON, v.v...)
TefrasuIfur dIpenfamefyIene fhIuram |TTRON A,
S!IIAS, v.v...)
Cac fefrasuIfur fhIuram khac.
*
*
*
*
326 CAO SU THIN NHIN
CHNG XII
CHT XUC TIN LU HOA
Chaf gIa fc Iuu hoa, con goI Ia chaf xuc fIn, Ia chaf hu u co co
fac du ng fang fc d Iuu ho a cao su. uoc su du ng voI m f Iuo ng
nho , co kha nang Iam gIa m fhoI gIan hay ha nhIf d gIa nhI f,
gIa m fy I su du ng chaf Iuu ho a va ca I fhIn chaf Iuo ng sa n pha m.
~ Theo pH: baz, frung finh, acId
~ Theo fc d Iuu hoa
|1)
:
1. CIa fc Iuu hoa cham
2. CIa fc Iuu hoa frung bnh
3. CIa fc Iuu hoa nhanh
4. CIa fc Iuu hoa ban cuc nhanh
5. CIa fc Iuu hoa cuc nhanh
~ Theo nhom hoa hoc:
1. AmIne
2. AmIno ~ aIcoI
1. Cng ty Rhne-Poulenc Phap t tn thng mai theo tc , con s kem theo sau tn
cang ln, tc cang nhanh.
CAO SU THIN NHIN 327
3. AIdehyde ~ amIne
4. ThIourea va urea
5. CuanIdIne
6. ThIazoIe va ThIazoIIne
dung ph bIn:
7. SuIfenamIde
8. ThIuram
9. IfhIocarbamafe fan va khng fan frong nuo c
10. Xanfhafe
Ta d cap mf s chaf su dung ph bIn.
PC: Rhne~PouIenc |Phap), Monsanfo ChemIcaI |Anh, My),
AmerIcan ~ CyanamId |My )...
V!IKACIT : ayer ~ uc
ACCIRAT!R : S.M.C ef P.C de SaInf enIs, Phap
ACCIRATOR : KavaguchI Chem. Indusfry ~ Nhaf
NOCCIR : OuchI ShInko Chem. IndusfrIaI ~ Nhaf
SOXINOI : SumIfomo ChemIcaI ~ Nhaf
v.v...
M: 211
1. Nn tranh goi la thuc chn trng.
C N N
H H
HN
{
NH
328 CAO SU THIN NHIN
f mau frang mIn. T
0
nc 145
0
C, d = 1,13 ~ 1,19. Khng muI.
Tan frong benzene, foIuene, chIoroform, acefone, cn, efher. Tan
raf if frong nuoc. Khng fan frong ef~xang. Co vI hoI dang |cac
pham fhuong maI hoI khac bIf nhau v finh hoa fan.)
Trong nganh cao su, PC co 4 fac dung:
Xuc fIn Iuu hoa frung bnh, finh baz, nhom guanIdIne, o
nhIf d fac dung frn 140
0
C, cho cao su fhIn nhIn va cao su
fng hop.
Tang hoa f hay phu fro ma nh cho chaf xuc fIn nhom fhIazoIe,
fhIazoIIne hay fhIuram; nhaf Ia nhom fhIazoIe acId, phI hop fro
fhanh mf hn hop co fac dung gIa fc ban cuc nhanh cho Iuu hoa
cao su fhIn nhIn va cao su fng hop bufadIene~sfyrene. KhI do
hIn fuong chf frn may cua hn ho p cao su d xay ra. VoI
dI u kI n hI n nay, co fh phI ho p PC vo I dIsuIfur
benzofhIazyI |acceIerafeur M) an foan hon.
Ho a deo raf co hIu qua cho cao su fng hop chIorobufadIene,
nhung cung vua co fac dung gIa fc Iuu hoa cham va cung nhu da
s baz huu co, PC co fac dung hoa deo vaI poIysuIfur aIken nhu
ThIokoI A, ThIokoI AZ. duy fr hIu qua hoa deo nay mac du
co chaf d n nhu kho I carbon hay oxyf ke m, fa fhm dIsuIfur
fhIuram.
Hap fhu nhIf dng dac Iafex, fuc Ia gIup cho Iafex dng IaI
khI hap fhu nhIf nong.
Su dung voI fac dung fang hoaf cho chaf xuc fac nhom fhIazoIe
hay cac chaf xuc fIn acId khac |PC + MTS) hn hop cao su
Iuu hoa se co finh chaf co Iy fhuong ha ng va Iu c dInh da n raf
cao.
V dac finh Iuu hoa, khI su dung duy nhaf se co hIu ung
dI nhung khng bang nhom fhIuram poIysuIfur.
CAO SU THIN NHIN 329
Chaf phu fro va anh huong cua chaf khac: PC khng can
phaI dung oxyf kem phu fro, nhung co fh dung Iuong nho d fac
dung duoc day du hon. MagnesIum oxyf va magnesIum carbonafe
fang fro PC. Nguoc IaI, IIfharge |oxyf ch), IIfhopone va nhaf Ia
sef kaoIIn, khoI carbon den |carbon bIack), facfIce IaI fr hoan fac
dung cua no.
Trong hn hop cao su sng can Iuyn, PC phan fan ff va su
dung an foan khI dung duy nhaf.
Trong hn hop Iuu hoa, PC cho d chIu Iao fuong dI, nu
Iuong Iuu huynh va su Iuu hoa fhuc hIn chinh xac. Tf nhaf nn
fang Iuong chaf khang Iao, nhaf Ia khI dung no nhu chaf gIa fc
duy nhaf. o fruyn vao cao su Iuu hoa vI nhe, khng duoc dung
cho maf hang cao su fIp xuc voI fhuc pham. PC co xu huong
hoa vang nhe hay hoI gay sam mau mf if, do do khng nn dung
cho cac hn hop cao su mau frang. Nhung nu su dung nhu chaf
fang hoaf cho chaf gIa fc acId, no khng con khuyf dIm nay
nua.
~ ung nhu chaf hoa deo cho cao su chIorobufadIene: 1 ~ 4%
|dI voI ThIokoI PHA hay ThIokoI N, PC khng co fac dung hoa
deo).
ung nhu chaf xuc fIn: 1 ~ 2% |Iuu huynh khI do dung 2,5
~ 4%) cho Iuu hoa san pham day can Iuu hoa Iau.
ung nhu chaf fang hoaf:
+ Cao su fhIn nhIn: 0,2 ~ 0,7%, khI do chaf gIa fc MT |ac~
ceIerafor M) dung fu 0,5 ~ 0,8%, hoac MTS |acceIerafor M) 0,5
~ 1,2% |Iuong Iuu huy nh fu 1,5 ~ 3%).
+ Cao su fng hop bufadIene~sfyrene: 0,1 ~ 0,7% khI do chaf
gIa fc MT dung fu 0,7 ~ 1,5%, hay MTS fu 1 ~ 1,5% |Iuu huynh
dung fu 1,5 ~ 2,5%).
330 CAO SU THIN NHIN
I~o~foIyIguanIdIne |.O.T.C., AcceIerafor T...)
Tac dung hoI manh hon PC 1/4 Ian, khng co dc finh, khng
fruyn muI va vI, if anh huong mau sac, dung duoc cho ch bIn
maf hang fIp xuc fhuc pham.
O~foIyI bIguanIdIne |AcceIerafor 80, VuIkacIf 1.000,...).
Tac dung hoI kem hon PC. Thuong duoc dung cho ch bIn
maf hang fIp xuc voI fhuc pham.
PhfhaIafe dIphenyI guanIdIne |IAC P ~ C!ANTAI,...).
PhI ho p vo I nho m ThIazoIe co fa c du ng gIa fc ba n cu c
nhanh, vua co hIu qua fr hoan Iuu hoa o nhIf d duoI 110
0
C.
OxaIafe dIphenyI guanIdIne |IAC O,...): fuong fu Phfha~
Iafe~PC.
Acefafe dIphenyI guanIdIne |IAC A): fuong fu Phfha~
Iafe~PC.
~ Tn khac: 2~mercapfobenzofhIazoIe
2~benzofhIazoI~fIoI
M..T: Cfy .I. du Ponf de Nemours ~ My
Cfy Naugafuck Chem. fhuc !.S.Rubber ~ My
Cfy AmerIcan CyanamId ~ My, v.v...
THIOTAX: Cfy Monsanfo ChemIcaI ~ Anh, My
MRTAX: Cfy Monsanfo ChemIcaI ~ Anh, My
CAPTAX: Cfy R.T. VanderbIIf,
ROTAX: Cfy R.T VanderbIIf,
VIT M: Y,
V!IKACIT MRCAPTO: ayer, uc,
CAO SU THIN NHIN 331
ACCIRAT!R RAPI 200: Cfy Rhne~PouIenc ~ Phap
ACCIRAT!R RAPI C: S.M.C ef P.C de SaInf enIs ~ Pha p
ACCIRATOR M: Cfy KavaguchI Chem. Ind. Nhaf ~
NOCCIR M: Cfy OuchI ShInko Chem. Ind ~ Nhaf
v.v...
M = 167
f hay haf xp, vang nhaf, vI dang, muI dac frung. Cac pham
fhuong maI hoI khac bIf nhau v finh chaf: co pham dac ch fam
dau dac bIf khng anh huong foI fac dung, d franh bc buI,...
Nhung san pham fhuong maI dIn hnh:
ACCIRATOR M: T
0
nc: 175
0
C. Tan frong acefone, chIoro~
form, efher, benzene va efhanoI. Tan if frong ef~xang. Khng fan
frong nuoc.
MT cua Naugafuck: d = 1,48. T
0
nc: 163 ~ 179
0
C. Tan frong
benzene, chIoroform. Tan if frong dIchIoro efhyIene. Khng fan
frong nuoc va ef~xang.
MT cua du Ponf de Nemours: d = 1,5. T
0
nc: 170
0
C.
MRTAX: d = 1,5. T
0
nc: 175
0
C fI fhIu.
THIOTAX: d = 1,5 T
0
nc: 170
0
C fI fhIu
CAPTAX: d = 1,5 T
0
nc: 170
0
C fI fhIu
ROTAX: d = 1,52 T
0
nc: 169
0
C fI fhIu
V!ICACIT MRCAPTO: d = 1,41. T
0
nc: 170
0
C
ACCIRATOR RAPI 200: d = 1,52. T
0
nc: 172
0
C
S
N
332 CAO SU THIN NHIN
Trong nga nh cao su, mercapfobenzofhIazoIe co ba fa c du ng chinh:
Tac dung xuc fIn Iuu hoa nhanh cho cao su fhIn nhIn,
cao su f ng ho p va Iafex k fu nhIf d frn 120
0
C. Nhom fhIazoIe,
acId.
Tac dung fang hoaf manh cho chaf gIa fc baz, nhu PC
nhom guanIdIne chang han, fro fhanh hn hop xuc fIn Iuu hoa
ban cuc nhanh.
Tac dung hoa deo mm cao su fhIn nhIn fheo fIn frnh
hoa hoc: xem chuong Chaf deo hoa cao su va chaf pepfIf.
Trong fruong hop su dung nhu chaf gIa fc Iuu hoa chinh,
MT fruyn vao san pham cao su Iuu hoa Iuc dInh dan |moduIe)
fhap, su c chIu Iao hoa cao va chIu ma saf maI mon ff. o Ia
nguyn nhan no duoc ua chung dung cho ch fao hn hop cao su
maf ngoaI vo xe |Ip) cac IoaI.
Su dung voI fac dung nay, can co oxyf kem va acId beo |acId
sfearIc) phu gIa d hoaf finh duoc fron ven.
Nhung hoa chaf nhu IIfharge, magnesIum oxyf fang fro manh
hoa f finh cu a no vu a ha fhap nhI f d chuyn bIn |nhI f foI
han), gay cho cac hn hop cao su d bI chf frn may dun ep
hay o khau fn fru. IacfIce nau va cao su faI sInh kIm finh cung
fang hoaf nhung yu hon. Nguo c Ia I facfIce frang, b f daf cac
Ioa I, kho I carbon |carbon bIack) nho m channeI acId Ia I co fa c
dung fr hoan nhe.
Trong vaI fruong hop, khI fhuc hIn Iuu hoa cao su cuc nhanh
o nhIf d cao hoac fheo kInh nghIm, nguoI fa nhan fhay co su
khac bIf v finh Iuu hoa som gIua cac pha m fhuong maI co
cung fhanh phan hoa hoc mercapfobenzofhIazoIe. o Ia nguyn
nhan cac nha ch bIn cao su fhuong chon Iua fn san pham va
nha san xuaf MT fhuong san xuaf nhung san pham MT mang
nhan hIu dac bIf.
CAO SU THIN NHIN 333
Mac du MT co finh acId, fa van su dung duoc cho Iafex voI
dIu kIn Iafex da duoc n dInh hoa fhich hop hoac xu Iy frung
finh hoa MT nham franh su dng dac xay ra cho Iafex. KhI hoa
fr n vao Iafex, MT ca n duoc chuyn fhanh da ng khuch fan
frong nuoc nhu nguyn fac cua Iuu huynh, hoac su dung cac IoaI
khuch fa n sa n nhu pha m fhuong ma I PARAC!R AC~50,
PARAC!R AC~51 |cu a Cfy Tesfvorfh Producfs),
R!AC!R ISPRSION 6031 |Cfy Rubba), v.v...
Cho MT vao cao su sng dang can Iuyn, MT phan fa n raf
ff, nhung co fh gay chf frn may nu su du ng vo I Iuo ng hoI
cao |2 ~ 3%) hoac co nhu ng chaf fang hoaf manh. Trong fruo ng
hop na y fa fhm va o chaf fr hoan Iuu ho a hoac frung finh hoa
chaf fang hoa f cho no , hoa c bIn d I MT fha nh m f chu c
efher.
MT khng co anh huong foI mau sac cao su Iuu hoa, do do co
fh dung cho ch fao maf hang cao su mau fuoI, mau nhaf, mau
frang. Nhung do anh huong foI muI vI, no khng duoc su dung
cho ch fao maf hang cao su fIp xuc voI fhuc pham |joInf nuf
chaI bIa chang han).
Trong fruong hop su dung nhu chaf fang hoaf, MT fhich
hop cho su phI hop voI chaf gIa fc nhom guanIdIne, fhIuram,
dIfhIocarbamafe va nhaf Ia aIdehyde amIne.
PhI hop vo I PC |dIphenyIguanIdIne), fro fha nh hn ho p
chaf gIa fc ban cuc nhanh, gIup fang d daI cho cao su Iuu hoa,
fhuong duoc su dung cho ch fao cac hn hop cao su co ban Ia cao
su fng hop bufadIene~sfyrene. Nhung phI hop nay d gay ra
chf frn may cho hn hop cao su, do do nn dung benzofhIazyI
dIsuIfur |MTS, AcceI.M) fhay cho MT.
Ca n bIf phI hop dung gIu a MT va chaf nhom aIdehyde~
amIne co IoI Ia co hIu ung dI, ff hon phI hop MT + chaf
nhom guanIdIne. PhI hop dung MT + chaf nhom fhIuram fh
fhich hop cho cao su fng hop NIfrIIe |bufadIene~acryIonIfrIIe),
cao su bufyI.
334 CAO SU THIN NHIN
~ Tac dung fhu ba cua MT khng kem quan frong. Khac voI
cac chaf hoa deo cao su fhng fhuong gay bIn dI finh chaf cao
su Iuu hoa, MT co dac finh hoa deo cao su nhung khng gay
bIn dI nay. o do fa nn IoI dung nhI MT voI cao su fruoc
nhaf frong quy frnh can Iuyn, vua gIam duoc Iuong chaf hoa
deo su dung vua gIup cho MT phan fan ff frong cao su, d Iuu
hoa va chaf Iuong san pham duoc ff hon.
~ MT co n co mf fac dung chI rIng dI voI cao su chIoro~
prene |neoprene) Ia fac dung fr hoan Iuu hoa cao su nay.
Tinh fheo fI I % dI voI frong Iuong cao su:
Cao su fhIn nhIn: 0,6 ~ 1,2% |Iuu huynh khI do dung fu 1,5
~ 3%).
Cao su fng hop: ~ Cao su bufadIene~sfyrene: 0,25 ~ 1,5% |S
dung fu 1 ~ 3%), Cao su NIfrIIe: 1 ~ 1,5% |S dung fu 0,5 ~ 3%), ~
Cao su bufyI: 0,5 ~ 1% |S dung fu 1 ~ 2%).
Cao su fhIn nhIn: 0,5 ~ 0,8% khI phI hop PC 0,2 ~ 0,7%,
hoac dung Iuong 0,5 ~ 1,2% khI phI hop voI chaf nhom fhIuram
0,1 ~ 0,5% |S du ng fu 1,5 ~ 3%).
Cao su fng ho p: ~ Cao su bufadIene~sfyrene: 0,5 ~ 1,5% khI
phI ho p vo I PC 0,2 ~ 0,7% |S du ng fu 1,5 ~ 3%): hoa c dung Iuo ng
0,5 ~ 0,8% cho cao su NIfrIIe va cao su bufyI, khI phI ho p vo I chaf
nho m fhIuram 0,1 ~ 0,4% |S du ng fu 1,5 ~ 3%).
Iuong dung MT frong hn hop Iafex cung fuong fu frong cao
su kh, nhung finh fheo fy I dI voI cao su kh chua frong Iafex.
NhIu nguoI da n Iuc xac dInh cac bIn dI ma chaf xuc fIn
Iuu hoa gay ra frong qua frnh Iuu hoa cao su, nhaf Ia dung foI
CAO SU THIN NHIN 335
phuong phap quang ph va sac ky. ac dIm Ia khng fh nao
fm fhay IaI fng s chaf xuc fIn co duoI dang ban dau cua no
hay sau khI da bIn dI hoa hoc.
Co raf nhI u fhuyf xuc fIn Iuu hoa cao su dua ra, nhung
khng co fhuyf nao dua ra dac finh chung cua cac chaf ma fa
phaI d nghI mf co ch cua fung IoaI chaf mf.
Mf frong cac co ch Iay ra fhi du, co gIa frI nhaf Ia fhuyf cua
ogadkIne cho fruong hop cua mercapfobenzofhIazoIe |MT), Ia
chaf gIa fc duoc bIf foI nhIu nhaf va su dung ph fhng nhaf.
~ Phan fu Iuu huy nh fu ho p fha nh vo ng 8 nguyn fu .
MercapfobenzofhIazoIe phan ung voI Iuu huynh, mo vong S
8
nay
fhanh nhung gc:
Sau pha n u ng mo vo ng, gc Iuu huynh ho a frI 2 fhich hop
fhanh Iap cau nI gIua cac phan fu cao su. Cc suIfuhydryI |HS
`
)
co fh phaf frIn fheo mf phan ung nhu da d cap o co ch Iuu
hoa voI Iuu huynh. Cc benzofhIazyI co fh:
~ Pha n ung voI mf phan fu S
8
fao ra mf poIysuIfur frung
gIan, fu phong fhich cac gc hoa frI 2.
~ Pha n ung vo I m f ma f cu a chu I Isoprene fa o ra fro Ia I
mercapfobenzofhIazoIe va mf gc hydrocarbon |carbon ~mefh~
yIene) Ia gc o co ch Iuu hoa voI Iuu huynh:
SH
S
N
+
S
8
S
+
S
N
+
HS
+
+
S
++
8-1
+
--S
S
N
+
S
N
*
*
(cao su)
C C
_
SH
C C
7
*
`
`
336 CAO SU THIN NHIN
~ Can vao phan fu cao su qua phan ung voI gc hydrocarbon
noI frn, hoac voI mf nI dI fao ra mf gc moI.
Toan b phan ung nhu vay raf phuc fap, khng fh frnh bay
du ng hf co ch cua qua frnh phan ung. Nhung fa cung hIu
duoc phan nao anh huong cua chaf xuc fIn Iuu hoa foI cau fruc
cua cao su Iuu hoa.
~ Tn khac: 2~enzofhIazoIyI dIsuIfIde,
IsuIfur de benzofhIazyI,
IbenzofhIazyI dIsuIfIde,
2,2'~dIfhIo~bIs~benzofhIazoIe.
+ C--S
S
N
*
*
S
S
S
S
N
N
+ C-S
S
N
*
*
C
C
`
`
`
`
CAO SU THIN NHIN 337
M..T.S: |MTS) .I. du Ponf de Nemours,
Naugafuck Chem. fhuc !.S. Rubber,
AmerIcan CyanamId...
THIOII |MTS) Monsanfo Chem. ~ Anh, My,
ACCIRAT!R RAPI 201: Rhne~PouIenc ~ Phap
ACCIRAT!R RAPI CS: S.M.C. ef P.S de SaInf enIs Pha p.
V!IKACIT M: ayer ~ uc,
ACCIRATOR M: KavaguchI Chem. Ind. ~ Nhaf,
NOCCIR M: OuchI SkInko Chem. Ind. ~ Nhaf,
AITAX: R.T. VanderbIIf.
v.v....
M: 332
ang bf hoac haf nho xp ma u vang nhaf hoI frang |frang hoI
vang), khng muI, khng dc. Ty frong d = 1,5. T
0
nc frung bnh
170
0
C. Tan frong benzene, chIoroform, acefone, efher. Khng fan
frong nuo c, ef xang. Cac san pham fhuong maI hoI kha c bI f
nhau v finh hoa fan acefone, cn, nhu MTS cua Naugafuck,
AcceIerafeur rapIde 201, AcceIerafor M khng fan frong
acefone, nhung VuIkacId M IaI hoa fan.
Cac san pham fhuong maI fhuong duoc xu Iy voI dau dac bIf
khng anh huong foI fac dung, d franh bc buI.
Trong nganh cao su, dIsuIfur benzofhIazyI co 5 fac dung:
C
S
N
S S C
S
N
338 CAO SU THIN NHIN
CIa fc Iuu hoa nhanh cho cac hn hop cao su fhIn nhIn
va cao su fng hop o nhIf d 140
0
C. uoI nhIf d nay |120
0
C) co
fac dung gIa fc frung bnh, nhung co finh an foan su dung raf
ff cho cac hn hop can Iuyn, dInh hnh, fuc Ia kho Iuu hoa som
hon MT. Thuc nhom chaf gIa fc Iuu hoa fhIazoIe, acId. Nhu
vay hIu qua hoI kem hon MT.
Tang hoaf hoac duoc fang hoaf boI cac gIa fc nhom guanI~
dIne, fhIuram, dIfhIocarbamafe va aIdehyde~amIne.
Phu fro Iuu ho a cao su bufyI vo I chaf Iuu ho a dIoxIme
quInone hay quInone dIoxIme dIbenzoafe.
Hoa deo cao su fhIn nhIn fheo fIn frnh hoa hoc, nhung
fac dung kem hon MT.
Tr hoan Iuu hoa cao su chIoroprene |neoprene).
V maf gIa fc Iuu hoa, duong bIu dIn co dInh Ion hon MT.
Cung can co acId beo va oxyf kem d phu fro fac dung. Cac chaf
IIfharge, magnesIum oxyf fang fro manh hoaf finh cua no, song
song vua gIam finh an foan nay, nhung kem hon. f daf kaoIIn
va cac IoaI carbon bIack khng co fac dung fr hoan.
KhI su dung, nn co Iuong nho acId sfearIc d d phan fan daf
fI da frong Iuc nhI can. Cung nhu MT, chaf nay cho d Iao
hoa ff va khng anh huong foI mau sac cua san pham.
V maf fang hoaf, su phI hop gIua benzofhIazyI dIsuIfur va
dIphenyIguanIdIne |nhom acId + nhom baz) co d an foan kho
gay chf frn may hay gay Iuu hoa som hon phI hop MT +
PC. Trong phI hop nhom fhIazoIe + aIdehyde~amIne, hIu ung
d I Iuu ho a daI hon phI ho p fhIazoIe + guanIdIne, phI ho p
dIsuIfur benzofhIazyI + aIdehyde~amIne Ia ff nhaf, raf fhich hop
cho ma f ha ng du c fheo II bom |InjecfIon). Ca n no I fhm Ia
benzofhIazyI phI hop voI PC con duoc xem nhu hn hop chaf
hoa deo cho ThIokoI P, ThIokoI PHA va ThIokoI N Ia cac IoaI cao
su poIysuIfur huu co.
CAO SU THIN NHIN 339
|dI voI frong Iuong cao su kh)
Su dung nhu chaf gIa fc chinh:
Cao su fhIn nhIn: 0,8 ~ 1,5% |Iuu huy nh du ng fu 1,5 ~ 3,5%)
Cao su fng hop:
+ ufadIene~sfyrene: 1,5 ~ 3% |Iuu huynh dung 0,2 ~ 2%) hoa c 1
~ 1,5% |S du ng fu 1 ~ 2%)
+ Cao su bufyI: 0,25 ~ 1% |Iuu huy nh fu 1 ~ 2%)
Iafex cao su fhIn nhIn: 1~2% |Iuu huynh 1~2%, can fhm
vao 0,1 ~ 2% KOH hay NaOH d n dInh hoa)
Su dung nhu chaf fang fro:
Cao su fhIn nhIn: 0,5 ~ 1,2%, phI hop voI PC 0,2 ~ 0,7%
hoac phI hop voI TMT hay TT 0,1 ~ 0,4% |Iuu huynh 2 ~
3,5%)
Cao su fng hop:
+ ufadIene~sfyrene: 1 ~ 1,5%, phI ho p voI PC 0,4 ~ 0,7% |Iuu
huy nh 1,5 ~ 2,5%) hoa c du ng Iuo ng 0,6 ~ 1% phI ho p vo I PC 0,2 ~
0,4% |S dung fu 1,75 ~ 2,5%) cho su Iuu ho a cha m hon.
Su dung nhu chaf phu fro cho Iuu hoa cao su bufyI bang
dIoxImequInone hay quInone dIbenzoafe: 4%, khI do quInone
dIbenzoafe dung 6% hoac dIoxIme quInone 2% |co fh fang In fu
0 ~ 2%)
Su dung nhu chaf fr hoan Iuu hoa cho cao su chIoroprene
|neoprene): 0,25~1%.
Su dung nhu chaf hoa deo pepfI: Iuong dung nhu chaf gIa
fc Iuu hoa hay fang fro, nhung cho vao may can nhI fruoc khI
cho chaf dn va Iuu huynh vao |su dung phI hop 2 fac dung vua
hoa deo vua gIa fc Iuu hoa v sau).
MuI kem mercapfobenzofhIazoIe |ZMT ~ MTZ ~ NIT
340 CAO SU THIN NHIN
OXAI ~ ZTAX ~ ANTX ~ ACCIRAT!R RAPI Z 200 ~
ACCIRAT!R RAPI CZ V!IKACIT ZM ~ACCIRA~
TOR MZ ~ NOCCIR MZ).
~ Tn khac: 2~benzofhIazoIe cycIohexyI suIfenamIde.
SANTOC!R: Monsanfo ChemIcaI ~ Anh, My,
CONAC S: .I. du Ponf de Nemours ~ My,
IAC S: Naugafuck Chem. fhu c !nIfed Sfafes Rubber ~ My ,
I!RAC: Anchor ChemIcaI.
CYAC ACCIRAT!R, IIAK: AmerIcan CyanamId
V!ICAIOR HS: I.C.I,
V!IKACIT CZ: ayer ~ uc,
RHOIIAX 16: Rhne~PouIenc ~ Phap
ACCIRATOR CZ: KavaguchI Chem. Ind. ~ Nhaf
NOCCIR CZ: OuchI SkInko Chem. Ind. ~ Nhaf, v.v...
M: 264
ang bf hoac haf mau frang hoI vang |mau kem). d = 1,27 ~
1,3. T
0
nc > 95
0
C. Co vI dang. Tan frong cac dung mI hu u co
fhng du ng. Khng fan frong nuo c. Tinh n dInh fhich hop o
dIu kIn fn fru bnh fhuong.
C
S
N
S NH CH
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CAO SU THIN NHIN 341
Trong nga nh cao su Ia chaf gIa fc Iuu ho a ba n cuc nhanh
nhom suIfenamIde co fhm chuc nang nhu chaf fr hoan Iuu hoa
cho cao su fhIn nhIn va cao su f ng ho p, nhaf Ia cao su bufadIene~
sfyrene. Raf fhich hop su dung cho cac hn hop cao su dn voI
khoI carbon den nhom khoI Io.
Tac dung Iuu hoa fr hoan dac bIf gIup cho cac hn hop cao
su co chua khoI carbon pH cao |SRI, II, SAI, ISAI) cac hn hop
dun ep va cac hn hop co chua cao su faI sInh kIm finh khng bI
chf frn may, hay Iuu hoa som frong Iuc fn fru. O nhIf d
frn 135
0
C, no co fac dung Iuu hoa nhanh, fruyn vao san pham
cao su Iuu hoa Iuc keo duf, Iuc dInh dan cao, d chIu va dap ff,
d phaf nhIf nI yu va d Iao hoa ff.
N~cycIohexyI~2~benzofhIazyI suIfenamIde co hIu qua gIa fc
Iuu hoa fuong duong voI su phI hop gIua chaf gIa fc acId + baz,
nhu MTS + PC cha ng ha n, vu a khng co finh baf IoI nu frn.
an chaf cua no fu fang hoaf khng can fhIf phaI co chaf
phu fro hoaf hoa. Oxyf kem va acId sfearIc khng can dung foI,
nhung co fh dung Iuong nho be d fac dung duoc ff hon.
Cung do finh fu fang hoaf co fh su dung duy nhaf khng
can co chaf gIa fc fang hoaf khac. Tuy nhIn, xef can co su Iuu
hoa nhanh manh hon, co fh su dung phI hop voI chaf gIa fc
nhom guanIdIne, fhIazoIe, fhIuram hay dIfhIocarbamafe. Nhung
frong moI fruong hop, finh an foan su dung se bI gIam.
a c finh cu a ca c h n ho p cao su co N~cycIohexyI~2~
benzofhIazyI suIfenamIde:
O hn hop sng can Iuyn: d phan fan frong cao su raf ff
boI no co nhIf nong chay fhap, va hIn fuong chf frn may
hau nhu khng xay ra khI fa dung duy nhaf.
O hn ho p cao su Iuu hoa: cho suc chIu Iao hoa cu c ff.
Khng fruyn muI, nhung vI hoI dang. Khng anh huong foI mau
342 CAO SU THIN NHIN
sac, ch fao duoc maf hang mau frang, mau fuoI.
|% dI voI frong Iuong cao su)
Cac hn hop co chua khoI carbon nhom khoI Io: 0,5% dn
0,7% |Iuu huynh khI do dung fu 2 ~ 2,5%),
Cac hn hop chua chaf dn khac nhu khoI carbon nhom fu
ham, bf daf, caIcIum carbonafe v.v...: 0,7 ~ 1% |Iuu huynh khI do
dung fu 2% dn 2,75%).
VoI cac hn hop cao su co chua khoI carbon nhom khoI Io: 0,8%
dn 1% |Iuu huynh khI do dung fu 1,75% dn 2,25%) nu can Iuu
hoa nhanh hon nua fhm vao 0,1% dn 0,30% |0,3) PC.
~ N~oxydIefhyIene~2~benzofhIazyI suIfenamIde |SANTOC!R
MORAMAX NOS SPCIAI...)
~ N~penfamefhyIene~2~benzofhIazyI suIfenamIde |V!IKACIT Z,..)
~ N,N'~dIIsopropyI~2~benzofhIazyI suIfenamIde |IS~IPAC,...)
~ Tn khac: TeframefhyIfhIuram monosuIfur, TMTM, MTMT.
TeframefhyI fhIuram monosuIfIde,
Is~|dImefhyI fhIocarbamyI) suIfIde.
THIONX: .I. du Ponf de Nemours ~ My
MONX: Naugafuck Chem. fhuc !.S. Rubber ~ My
CY!RAM. MS: AmerIcan CyamId ~ My
ACTO TMTM: Acefo ChemIcaI ~ My
TMTM HNIY: HenIey ~ My
CAO SU THIN NHIN 343
!NAS: R.T VanderbIIf
MONO~THI!RA: Monsanfo ChemIcaI, Anh ~ My
V!IKACIT THI!RAM MS: ayer uc
S!PR ACCIRAT!R 500: Rhne~PouIenc ~ Phap
ACCIRAT!R RAPI TM: S.M.C ef P.C. SaInf enIs Pha p
ACCIRATOR TS: KavaguchI Chem. Ind ~ Nhaf
NOCCIR TS: CuchI ShInko Chem. Ind. Nhaf v.v...
M = 208
a ng b f hoa c dang ha f, ma u vang nhaf hoac va ng chanh,
d = 1,37 ~ 1,4. T
0
nc = 103 ~ 105
0
C. Khng mu I, khng vI. Tan frong
cac dung mI huu co fhng dung: benzene, chIoroform, acefone...
Khng fan frong nuoc va gazoIIne. Tan if frong efher, c n.
Khac voI chaf cung nhom fhIuram, monosuIfur feframefhyI~
fhIuram chI co fac dung gIa fc Iuu hoa nhanh cho cao su fhIn
nhIn va cao su fng hop o nhIf d fu 100
0
C dn 120
0
C hay gIa
fc Iuu hoa ba n cuc nhanh o nhIf d 120~150
0
C va fac dung fang
hoaf cho cac chaf gIa fc Iuu hoa khac. IoaI frung finh.
Su Iuu hoa cao su co monosuIfur fhIuram doI hoI phaI co Iuu
huynh Iam chaf Iuu hoa, nhung co fh su dung Iuong fhap hon
Iuong bnh fhuong, khI do cao su Iuu hoa se co finh chaf chIu
nhIf va chIu Iao nI baf.
Trong cao su fhIn nhIn, so vo I ca c chaf nho m dIfhIocarbamafe
C
S
N S
CH
3
CH
3
C
S
N
CH
3
CH
3
344 CAO SU THIN NHIN
hay cung nhom, su dung cung Iuong, fh TMTM co fac dung fr
hoan Iuu hoa nI baf. Tuc Ia kem gay chf frn may hay if Iuu
hoa som hon so voI cac chaf k frn.
Trong cao su fng hop bufadIene~sfyrene, TMTM co fac dung
nhu chaf gIa fc Iuu ho a nhanh, cho sa n pha m Iuc dInh da n
fhap, dac bIf huu ich cho ca cao su NIfrIIe.
No fhich hop o Iuu hoa cao su voI khng khi nong |gIo nong),
hoI nuoc ap Iuc hay nen ep.
TMTM co hIu ung dI Iuu hoa khI su dung Iuong Iuu huynh
fhap. HIu ung nay khng co n nu a khI su dung Iuo ng S bnh
fhuong, duong bIu dIn Iuu hoa co dInh nhon, d bI Iuu hoa
qua muc, va fham chi bI hIn fuong hoan nguyn, san pham Iuu
hoa fro nn bo muc, hoac dinh.
KhI fang hoa f cho chaf gIa fc nho m aIdehyde~amIne,
guanIdIne hoac fhIazoIe, d gay hIn fuong Iuu hoa som frn may
va Iuc fn fru.
Chaf phu fro: can co oxyf kem d kf qua hoan hao nhaf.
AcId sfearIc khng can fhIf dung, nhung co fh dung nhu phu
gIa voI Iuong nho d dIu hoa.
Anh huong cua cac chaf khac: magnesIum oxyf, IIfharge,
caIcIum carbonafe |CaCO
3
), nhua fhng, dau fung fIu, chaf dau
nhua cay va facfIce frang co fac dung fr hoan hay gay cham fac
dung gIa fc cua cua TMTM. Cac chaf dn fang cuong Iuc cao su
nhu sef kaoIIn, khoI carbon den cung co fac dung fr hoan.
IacfIce nau, cac IoaI dau v co, khng anh huong foI fac dung.
Nguo c IaI, ca c Ioa I cao su fa I sInh kI m finh Ia I fang hoa f TMTM.
ac finh cua hn hop cao su:
~ O hn hop sng chua Iuu hoa, TMTM phan fan ff. So voI cac
chaf dIsuIfur fhIuram, no su du ng an foa n hon, nhung so voI
MT d gay Iuu hoa som hon. an foan su dung can dung phI
CAO SU THIN NHIN 345
ho p vo I chaf fr hoa n Iuu ho a hay vo I MTS |dIsuIfur
benzofhIazyI).
~ O hn hop sng chua Iuu hoa, TMTM gIup fang finh chIu Iao
ff khI du ng Iuong Iuu huynh fhap. oI khng anh huo ng foI
mau sac cao su Iuu hoa, cung nhu khng Iam fhay dI muI vI,
nn no su dung duoc cho fhIf k cac ma f ha ng cao su frong,
mau frang, mau fuoI, san pham fIp xuc voI fhuc pham.
% dI voI frong Iuong cao su kh:
ung nhu chaf gIa fc chinh 0,15% dn 0,3% |Iuu huynh khI
do dung fu 1,5 ~ 3%).
ung nhu chaf fang hoaf: 0,05 ~ 0,5%, khI do chaf gIa fc
chinh nn dung Ia MT hay MTS voI Iuong 0,5% dn 1% |Iuu
huynh khI do fu 1,5 ~ 3%).
ung nhu chaf gIa fc chinh, nhung cho cac maf hang cao
su chIu Iao cao: 1 ~3% |Iuu huy nh du ng fu 0,25 ~ 0,75%).
ufadIene~sfyrene: 0,2 ~ 1%, co fh phI hop fang hoaf voI
MT hay MTS fu 0,5 ~ 1%, fu y fheo ma f ha ng |S dung fu 1 ~ 3%).
NIfrIIe: 0,1 ~ 3%, co fh kf hop voI MT hay MTS fu 1 ~
2% |S dung fu 0,5 ~ 2%).
ufyI: 1 ~ 2% |S dung fu 1 ~ 2%).
Neoprene W: 0,5 ~ 1%, phI ho p voI OTC 1 ~ 3% |S dung fu
0,5 ~ 1%) TMTM co fac dung nhu chaf fr hoan.
Iuong dung fuong fu, nhung finh fheo frong Iuong cao su kh
chua frong Iafex, co fh su dung Iuong cao hon. KhI do can bIn
dI fhanh dang phan fan frong nuoc.
346 CAO SU THIN NHIN
~ MonosuIfur fefrabufyI fhIuram |PNTX, TTM, MTT,...)
~ MonosuIfur dIefhyI dIphenyI fhIuram |ACCIRAT!R
RAPI TC,...)
~ MonosuIfur dIpenfamefhyIene fhIuram |ROAC PTM,...)
THAZAT |Naugafuck ChemIcaI fhuc !.S. Rubber ~ My)
THASAN |Monsanfo)
THYIZIRAM: |PensaIf Chem.)
ZIMAT THYI |R.T VanderbIIf)
ACTO Z |Acefo Chem.)
V!IKACIT IA |ayer).
S!PR ACCIRAT!R 1505 |Rhne ~ PouIenc)
SOXINOI Z: |SumIfomo Chem).
ACCIRATOR Z |KavaguchI Chem. Ind.)
NOCCIR Z |OuchI ShInko Chem. Ind.)
CYZAT |AmerIcan CyanamId) v.v...
M = 361,4
f mau frang ~ d= 147; |ZImafe efhyI: 1,48; VuIkacId IA:
1,49; fhasan: 1,50), T
0
nc: 171 ~ 178
0
C, khng fan frong nuoc,
C
S
N S
C H
5 2
C
S
N S Zn
C H
5 2
C H
5 2
C H
5 2
CAO SU THIN NHIN 347
xang, cn ~ fan frong benzene, chIoroform, carbon dIsuIfIde |CS
2
),
fan if frong carbon fefrachIoro acefone.
Trong ch bIn san pham fu Iafex, cao su fhIn nhIn, fng
hop, dIefhyI dIfhIocarbamafe kem fhu c nhom dIfhIocarbamafe
khng fan frong nuoc, frung finh, co fac dung:
Xuc fIn Iuu hoa k fu nhIf d 70
0
C, fac dung cuc nhanh o
nhIf d fu 90 ~ 100
0
C cho dn 160
0
C.
Tang hoaf manh cho cac chaf gIa fc nhom fhIazoIe, guanI~
dIne va aIdehyde~amIne. San pham co finh chaf ff hon khI phI
hop voI nhom fhIazoIe.
Chaf phu fro: su dung chaf nay khng can fhIf dung oxyf
ke m va acId sfearIc, nhung co fh du ng Iuong raf nho d fa c
dung hoan hao hon.
ac finh v gIa fc Iuu hoa: khng co hIu ung dI, do do
Iuu y franh Iuu hoa qua muc fI uu.
ac finh cua hn hop cao su, Iafex:
~ Hn hop sng: Chaf nay khuch fan ff. o nhIf fac dung
fhap d gay Iuu hoa som hay chf frn may cac hn hop cao su
kh. I voI Iafex, no co finh an foan su dung, khI do can bIn
dI fhanh dang khuch fan frong nuoc nhu moI fruong hop cua
chaf khng fan frong nuoc khac.
~ Hn hop Iuu hoa: Iao hoa ff khI Iuu hoa foI muc fI uu.
Khng a nh huong mau sa c, do do fhich hop cho ch bIn san
pham mau fuoI va mau frang, san pham frong suf khI khng su
du ng oxyf ke m va nhu ng chaf khng fan frong cao su va do
khng dc finh, khng fruyn muI vI, do do dung duoc cho ch
bIn san pham fIp xuc voI fhuc pham.
Cung nhu moI chaf gIa fc Iuu hoa cuc nhanh, dIefhyI dIfhIo~
carbamafe kem chI fhich hop dung cho Iafex |fhIn nhIn va fng
hop), fuy nhIn o Iafex cao su bufadIene~sfyrene can dung Iuong
348 CAO SU THIN NHIN
cao 3 ~ 4%. I voI cao su kh fhich hop cho ch fao dung dIch
keo fu Iuu khI phI hop voI cac chaf gIa fc khac, nhaf Ia nhom
xanfhafe.
ung nhu chaf gIa fc chinh: 0,25 ~ 1% |Iuu huynh khI do
dung fu 0,75 ~ 2%).
ung nhu chaf fang hoa f: 0,05 ~ 0,3%, co chaf gIa fc chinh.
u ng nhu chaf gIa fc chinh: 0,5 ~ 1,5%, co fh duo c fang hoa f
ma nh hon nu a vo I 0,2 ~ 0,6% nho m fhIazoIe |S du ng fu 0,5% dn 2,5%).
+ ImefhyI dIfhIocarbamafe kem |PTAC I ~ MTHAZAT ~
MTHASAN ~ MTHYI ZIRAM ~ ZM ~ ZIMAT MTHYI ~
V!IKACIT I ~ ACCIRAT!R 1605 ~ ACCIRAT!R
RAPI 4R ~ ACCIRATOR PZ, v.v...) fa c du ng gIa fc hoI ma nh
hon dIefhyI dIfhIocarbamafe ke m.
+ IbufyI dIfhIocarbamafe ke m |!TAZAT ~ !TYI
ZIRAM ~ ZIMAT !TYI ~ ACCIRAT!R RAPI 3RS ~
S!PR ACCIRAT!R 400S ~ CYZAT ~ ACCIRATOR
Z ~ NOCCIR Z, v.v...) fac dung gIa fc hoI manh hon dI~
efhyI dIfhIocarbamafe kem.
+ fhyI phenyI dIfhIocarbamafe kem |V!IKACIT P XTRA
N ~ ACCIRAT!R RAPI 3RN ~ S!PR
ACCIRAT!R 1105 ~ ACCIRATOR PX ~ NOCCIR PX
~ HARMAT IK V!CAIOR ZP, v.v...): fac dung gIa fc Iuu
hoa hoI kem hon dIefhyI dIfhIocarbamafe kem.
+ PenfamefhyIene dIfhIocarbamafe ke m |ZP HNIY
ROAC Z.P ~ S!PR ACCIRAT!R 1555, v.v...): fac dung
fuong duong dIefhyI dIfhIocarbamafe kem.
+ MefhyI phenyI dIfhIocarbamafe ke m |ACCIRAT!R
RAPI R,...)
CAO SU THIN NHIN 349
+ IbenzyI dIfhIocarbamafe ch |IAT ~ ACCIRATOR P,...)
+ PenfamefhyIene dIfhIocarbamafe ch |ROAC IP,...)
+ ImefhyI dIfhIocarbamafe d ng |C!MAT ACCIRATOR C!,...)
+ PenfamefhyIene dIfhIocarbamafe cadmIum |ROAC CP,...)
+ IbufyI dIfhIocarbamafe nIckeI |TN~MNIY...)
ac bIf co fhm hIu qua khang Ozone hay khang Iao hoa do
anh huong cua O
3
.
+ IefhyI dIfhIocarbamafe seIenIum |SIAZAT~THYI~
SINAC ~ THYI SIRAM ~ ACCIRATOR SI, v.v...)
+ ImefhyI dIfhIocarbamafe seIenIum |MTHYI SINAC,...)
+ IefhyI dIfhIocarbamafe feIurIum |III!RAC ACCI~
RATOR TI, v.v...).
ACCIRATOR 552 |.I. du Ponf de Nemours)
ACCIRAT!R 5010 |Rhne PouIenc)
PIP ~ PIP |Monsanfo Chem.)
V!IKACIT P |ayer)
ACCIRATOR PP |KavaguchI Chem. Ind.)
NOCCIR P |OuchI ShInko Chem. Ind.) v.v...
~ Cng fhu c:
M = 246
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
C
S
N S N
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
H
H
350 CAO SU THIN NHIN
f fInh fh mau frang hoI vang, khng muI, vaI pham fhuong
maI co muI dac frung, d = 1,13 ~ 1,20 fuy fheo pham fhuong maI.
S!PR ACCIRAT!R 5010. T
0
nc: 150
0
C. ACCIRATOR
PP T
0
nc: 165
0
C, ACCIRATOR 552 T
0
nc: 167
0
C. Tan frong
nuoc va efhanoI. Tan if frong acefone va ef~xang |dau mo). Tan
nhIu frong benzene va chIoroform.
ao quan yu cau kin, franh chua frong fhung kIm IoaI, franh
nong va anh sa ng, oxygen khi fro I, am d, gay bIn dI fha nh
finh khng fan frong nuoc.
PenfamefhyIene dIfhIocarbamafe pIperIdIne co 3 fac dung:
Xuc fIn Iuu hoa cao su, IoaI frung finh, fhuc nhom dIfhIo~
carbamafe fan frong nuo c, co hI u qua k fu nhI f d bnh
fhuong va fro nn cuc nhanh o nhIf d k fu 60
0
C. Nhu vay chI
fhich hop pha frn vao cac hn hop Iafex su dung ngay fuc fhoI.
Tang hoaf raf manh cho cac chaf gIa fc nhom fhIazoIe va
fhIuram. PhI hop voI nhom fhIazoIe cho san pham co chaf Iuong
ff hon. Tac dung nay co hIu qua voI Iuong dung cuc fhap.
Hoa deo cao su fng hop poIychIoroprene |neoprene):
Chaf phu fro: Oxyf kem can fhIf su dung d hIu qua fron
ven. AcId sfeafIc khng can fhIf.
ac finh cua hn hop cao su va Iafex:
~ O h n ho p sng: khuch fan ff frong cao su kh nhung
khng an foan su dung. Can phaI nhI can 2 hn hop rIng bIf,
frong do mf hn hop co chaf nay nhung khng co Iuu huynh, va
nguoc IaI, cho ch fao dung dIch keo fu Iuu |khI do pha haI dung
dIch IaI). I voI Iafex can phaI Iam Ianh va su dung fuc fhoI.
~ O hn hop Iuu hoa: cho d chIu Iao hoa ff dung dung Iuong
Iuu huynh va chaf gIa fc nay, fhuc hIn Iuu hoa khng qua muc
CAO SU THIN NHIN 351
fI hao. Khng anh huong mau sac, ch fao duoc san pham mau
fuoI, mau frang.
Cung nhu mo I chaf dIfhIocabamafe fan frong nuo c, co fh
fhu c hIn Iuu hoa san pham cao su mong ngam o nuoc sI co chua
chaf nay. Tuy nhIn khac bIf voI cac chaf fan frong nuoc khac
nhu dIefhyI dIfhIocarbamafe sodIum, dIbufyI dIfhIocarbamafe
sodIum, v.v... fhich hop cho ch fao hn hop Iafex nhung khI su
dng dac duoc ap dung fheo II d kh don fhuan, boI fac dung
cua penfa mefhyIene dIfhIocarbamafe pIperIdIne qua manh.
|% dI voI frong Iuong cao su kh)
ung nhu chaf gIa fc chinh: 0,25 ~ 1% |Iuu huynh 0,5 ~
2,5%) co oxy ke m 1~5%.
ung nhu chaf fang hoaf: 0,02~0,1%
ung nhu chaf hoa deo poIychIoroprene: 0,1~2%
~ CycIohexyI amonIum cycIohexyI dIfhIocarbamafe |IATAC:
u Ponf de Nemours Ifd., V!IKACIT 774 |ayer), v.v...)
~ IefhyIamIne dIefhyIdIfhIocarbamafe |S!PR
ACCIRAT!R 3010) |Rhne PouIenc v.v...)
~ IefhyI dIfhIocarbamafe sodIum |S!PR ACCIAT!R 1500
Rhne PouIenc), NOCCIR SC |OuchI ShInko Chem. Ind. v.v...).
~ IbufyI dIfhIocarbamafe sodIum |S!PR ACCIAT!R
4.000, Rhne PouIenc ~ TPION: u Ponf de Nemours, AC~
CIRATOR TP, KavaguchI Chem. Ind...)
S!PR ACCIRAT!R 6005 |Rhne PouIenc)
ACCIRAT!R RAPI 5R |SaInf enIs). v.v...
352 CAO SU THIN NHIN
M: 335
f mau frang hay frang hoI vang, muI foI dac bIf. d = 1,10.
T
0
nc: 160
0
C ~ Khng fan frong nuo c va cac dung mI hu u co
fhng dung. Tan if frong cn va acefone.
Can bao quan chua frong fhung kin, franh nong.
IsopropyIxanfhafe kem Ia chaf fIu bI u cho nhom xanfhafe
frung finh co fac dung gIa fc Iuu hoa cuc nhanh cho Iafex cao su
fhIn nhIn ngay fu nhIf d bnh fhuo ng, do do chI dung |o
dang khuch fan frong nuoc) cho ch bIn hn hop Iafex su dung
fu c fho I hay ch fa o dung dIch keo fu Iuu fu cao su kh fheo
phuong phap hoa 2 dung dIch rIng bIf.
I voI cao su fng hop bufadIene~sfyrene fh fac dung gIa fc
yu hon.
Chaf phu fro: Oxyf ke m can fhIf dung d fac dung fIn
frIn ff.
ac finh cao su Iuu hoa: Iao hoa ff khI finh dung Iuong
dung Iuu huynh va chaf nay co chaf khang Iao hIn dIn. MuI foI
bIn maf sau khI Iuu hoa. o khng anh huo ng mau sa c, nn
dung duoc cho ch bIn san pham mau fuoI, mau frang.
Chaf fang hoaf: Is~bufyIxanfhogen, cycIohexyIamIne hay
cac amIne hoaf hoa khac.
|% dI vo I fro ng Iuo ng cao su kh chu a
frong Iafex hay dung dIch)
C
S
O S C
S
O S Zn
CH
3
CH CH
CH
3
CH
3
CH
3
CAO SU THIN NHIN 353
~ 0,5 ~ 2% |Iuu huynh du ng fu 0,5~ 2% + ZnO 2~4%)
~ fhyIxanfhafe kem |XANTHOPON: Naugafuck fhuc !.S.
Rubber Ifd.)
~ ufyIxanfhafe kem |ZX: Naugafuck...)
~ Nho m xanfhafe fan frong nuo c, fIu bI u Ia
IsopropyIxanfhafe sodIum |ACCIRAT!R SOI! IAT~5:
SaInf enIs ~ S!PR ACCIRAT!R 6.000 Rhne
PouIenc,...) hIu qua gIa fc Iuu hoa fuong fu IsopropyIxanfhafe
kem, nhung chI dung cho Iafex boI finh fan frong nuoc va khng
fan frong cac dung mI huu co fhng dung.
354 C-C 5U 1H|N NH|N
CHNG XIII
CH-1 1-NG HC-1 V-
1P| HC-N LUU HC-
(CC r QCi |C !OrQ !rC |UU |CC)
Ia chaf co fac dung phu fro gIa fc Iuu hoa cao su, fang cuong
hoaf finh chaf gIa fc hay b chInh fac dung nghIch cua mf s
hoa chaf khac frong cau fao hn hop cao su |bao gm Iafex).
Nhom v co: oxyf kIm IoaI.
Nhom huu co: cac acId beo, chaf gIa fc Iuu hoa yu hoac
cac chaf gIa fc Iuu hoa manh Iuong dung fhap so voI Iuong bnh
fhuong.
Truc fIp fu kIm IoaI kem hay gIa n fIp fu
quang kem hay hop kIm kem.
a. Phuong phap kh: Oxy hoa hoI kem bc In do nung nong
kIm IoaI kem hay quang kem.
b. Phuong phap uof: Ioc, Iam sach muI cacbonafe kem hoac
hydroxyf kem kf fua rI nung .
C-C 5U 1H|N NH|N 355
f mau frang d = 5,57 5,6 o frang fhaI v dInh hnh hay
hnh kIm fuy fheo dIu kIn oxy hoa kem, kich fhuoc frung bnh
fhay dI gIua 0,1 ~ 0,9 m. dan nhIf |don vI CCS): 0,00166.
NhIf dung rIng
|1)
: = 0,646 caI/
0
C.cm
3
. O frang fhaI nguyn chaf
no fan frong nuoc 0,005 g/Iif o 25
0
C.
cho nganh cao su.
ChI fIu chaf Iuong ZnO fhuong |AIIC)
Chinh pham Thu pham
1. ang f mau f ma u frang
fra ng hoI xam
2. m d, fI da 0,5% 0,5%
3. CIu IaI o ray 200 mesh 0 0
~ CIu IaI o ray 300 mesh, fI da 1% 1%
4. AcId, fI da 0,1% 0,1%
5. Khng fan frong HCI Ioang, fI da 0,1% 0,1%
6. Ham Iuong ZnO fI fhIu 99% 97%
7. Ham Iuong Pb va Cd, fI da 0,1% 0,5%
8. Ham Iuong Cu, fI da 0,002% 0,002%
Trong nganh cao su ZnO co 6 fac dung:
Tang fro Iuu hoa cao su hay fang hoaf cho chaf gIa fc fruc
fIp hoac qua su fhanh Iap savon kem khI phI hop voI acId beo.
n fang cuong Iuc cao su.
an nhIf va khuch fan nhIf.
NhIf geI hoa hay fhu nhIf dng dac Iafex.
Nhum mau frang |dI voI pham daf ham Iuong ZnO frn
99% va ham Iuong Pb va Cd khng qua 0,1%)
chInh hIu qua cu a MgO Iuu hoa cao su poIychIoroprene.
1. Nhit lng cn nng nhit cua mt n v th tch ln 1
0
C.
356 C-C 5U 1H|N NH|N
~ I voI fac dung 1, co ch phan ung nhu sau:

+ ZnO
Cao su sng + S Cao su S ZnO S Cao su
Cao su S Cao su + ZnS + S
Cao su S S Cao su + ZnS
ZnO + AcId beo savon kem |fan frong cao su) + chaf gIa
fc muI kem cua chaf gIa fc.
MuI kem na y pha n ung voI Iuu huynh cho ra phu c hop khng
bn |nhu poIysuIfur) phong fhich Iuu huynh hoa f d ng, cho fha nh
Iap ca u nI gIua cac phan fu cao su. Phan ung na y xay ra nhanh.
~ I voI fac dung 2, cac finh chaf co hoc nhaf Ia Iuc keo duf
cua hn hop cao su fang fheo Iuong dn, da f frI s fI da vao
khoa ng 50~60% khI Iuong cao su, d ng fho I cho d fr ff.
Nguoc IaI, Iuc xe rach bI ha fhap, no chI khng anh huong khI
dung Iuong phu hop cho fac dung fang hoaf.
~ Tac dung 3, ZnO duoc ua chung cho Iuu hoa san pham hoI
day hoac ch bIn san pham chIu nhung dIu kIn baf IoI v dng
Iuc |vo xe, Ip) cac IoaI, cao su chng chan dng, v.v... boI no frIf
fIu nhIf nI phaf sInh do su co xaf IIn fuc gIua cac phan fu cao
su.
~ Tac dung 4 nhIf geI hoa Iafex cua ZnO doI hoI co hIn dIn
cua acId beo da bIn dI fhanh savon fan frong nuoc, qua co ch
nhu sau: oxyf kem kf hop voI muI amonIum fao fhanh phuc
hop kem ~ amonIac khng gay dng. KhI nong In khoang 70
0
C,
phuc hop nay phan Iy Ion kem va cac Ion nay phan ung hoa hoc
vo I savon ma ca c ha f cao su frong Iafex hap fhu , fa o fha nh
savon kem khng fan Iam cho cac haf cao su kf IaI fhanh mf
fh geI. ay Ia fac dung quan frong cho ch bIn san pham fu
Iafex fheo II duc khng IoaI fru nuoc frong Iuc Iuu hoa, nhu nm
mousse, d choI fre em dac ruf, v.v...
C-C 5U 1H|N NH|N 357
~ Tuy kha nang nhu m sac frang cu a ZnO kem hon fIfanIum
dIoxIde |TIO
2
) nhung hIu qua van da ng k , fhich hop cho ch
bIn san pham mau frang, mau fuoI, ung voI cac fac dung khac.
Nhaf Ia IoI dung fhm fac dung khuch fan nhIf cho ch fao hn
hop hong frang vo xe cac IoaI, bang keo phau fhuaf, v.v...
NgoaI ra do finh cach dIn ff cua ZnO, con duoc dung cho ch
fao vo boc day dIn, vaf dung dIn mau fuoI.
~ ZnO con gIup Iuu hoa nhanh va dng nhaf hn hop cao su
fng hop poIychIoroprene |neoprene) nhung raf d gay Iuu hoa
som |chf frn may) cao su nay.
O hn hop cao su sng, boI finh d kf fu |nham fay) ZnO
kho phan fan frong cao su, do do can nhI fhaf ky voI cao su co
acId sfearIc fhanh hn hop chu hoac fhuc hIn vao fIn ky hn
Iuyn hoac xu Iy boc ao haf ZnO voI acId sfearIc. Nhung pham
vaf co phan ung frung finh se co dIn fich duong d phan fan vao
cao su hon boI frong Iuc can Iuyn cao su bI co xaf phaf sInh dIn
fich am.
O hn hop Iafex can dua qua dang khuch fan frong nuoc
nhu fruong hop Iuu huynh, can fIn hanh fhi nghIm hn hop co
3% ZnO fhuong gm:
a. o d nhof cua hn hop ngay sau khI pha frn va sau 24~
48~72 hay 144 gIo d yn, d xac dInh d n dInh |hoac dung n
dInh k nu co).
b. o fc d fram Iang cua no o fh khuch fan frong nuoc |fI
frong ZnO cao) boI mf s hn hop Iafex fhuong duoc d yn if
nhaf Ia 24 gIo cho fan bof va dI khI fn nhIu ngay.
c. Thu nghIm v co finh cua hn hop Iuu hoa ch fao o dIu
kIn bnh fhuong d danh gIa nang Iuc fang hoaf.
O haI fhu nghIm dau raf quan frong v oxyf kem co xu huong
Iam day Iafex if nhIu, fhay dI d nhof va Iam finh n dInh co
358 C-C 5U 1H|N NH|N
ho c kem |dng da c Iu c danh hay khuay fr n) do co su phong
fhich Ion duong hoa frI 2 |frong Iuc haf Iafex mang dIn fich am):
|frong Iafex)
|do ZnO + H
2
O) Zn|OH)
2
+ 4NH
3
Zn|NH
3
)
3
OH
+
+ OH

+
+ NH
3
Zn|NH
3
)
4
++
+ 2|OH)

Hoac ZnO + 2NH

4
+
+ 2NH
3
Zn|NH
3
)
4
++
+ H
2
O
Trong vaI fruong hop, can cho xuf hay pofasse vao Iafex sao
cho pH daf 10,7 ~ 11 d d n dInh co hoc cua hn hop co ZnO daf
fI da |hoac chaf n dInh khac fhich hop dung IoaI ch bIn).
Truong hop fc d fram hIn nhanh, can fhuc hIn fan nghIn
voI nuoc o may nghIn bI Iau hon nua, hoac fhm vao chaf nhu
hoa hoac kf hop ca haI.
O hn hop Iafex va cao su Iuu hoa. Tru Iuong dung nhu chaf
fang hoaf, nu Iuong ZnO cang cao, fh d Iao hoa cua hn hop
cang kem do do phaI Iuu y foI vIc su dung chaf khang Iao va can
chInh IaI Iuong Iuu huynh frong cng fhuc bI maf qua phan ung
sInh ra suIfur kem. Nhung pham co phan ung acId cung nhu cac
chaf dn acId khac, se gay fr hoan Iuu hoa voI fc d fI I voI
Iuong ZnO, cho cac hn hop co chaf gIa fc acId |MT).
Nhung pham co ham Iuong ch cao, k ca o dang oxyf ch se
gay sam mau san pham Iuu hoa, do phan ung voI Iuu huynh cho
suIfur ch mau den va gay fang hoaf Iuu hoa manh hn hop co
MT, d gay Iuu hoa som, hoac gay fr hoan fac dung cua chaf
gIa fc nhom fhIuram |do co su fhanh Iap hop chaf khng fan
frong cao su) ~ CadmIum cung co anh huong fuong fu.
Nhu vay, finh chaf cua oxyf kem co anh huong quan frong foI
fac dung cua no, frong hn hop cao su can phaI duoc xef nghIm
fruoc khI su dung, nhaf Ia nhung pham nI dIa.
|% dI voI frong Iuong cao su)
~ ung nhu chaf fang hoaf cho chaf gIa fc.
O cao su kh: 3 ~ 5% cho nhom fhIazoIe va nhung chaf co yu
C-C 5U 1H|N NH|N 359
cau, hay 0,5 ~ 3% cho nhung chaf gIa fc khng can phu fro.
O Iafex: 1 ~ 3% co hIu qua cho moI chaf gIa fc.
O san pham frong suf: khng qua 0,3% cho ZnO fhuong |co
fh su dung ZnO hoaf finh hay peroxIde kem Iuong 1%).
~ ung nhu chaf fruyn nhIf + d n fang cuo ng Iu c nhe +
pham mau: 8 ~ 20% |da fru maf dI cho fac dung fang hoaf).
~ ung nhu chaf dn fang cuong Iuc chinh + fruyn nhIf +
pham mau: 20 ~ 50% |hIm dung).
~ ung nhu chaf nhIf geI ho a: 5 ~ 10%.
a. Oxyf ch: |IIfharge, Iead monoxIde) PbO.
ang bf raf nang d: 9,1 ~ 9,7, co mau vang hoac mau do fuy
fheo fc d Iam nguI nhanh, cham Iuc ch fao, fhuong co mau
vang. Hap fhu CO
2
frong khng khi bIn dI fhanh carbonafe ch.
Tac dung fang hoaf nhanh hon ZnO, cho san pham mau den sac
dep, do co pha n u ng fao suIfur ch. Iuu y: hI n nay fuyf dI
khng duoc su dung cho nganh cao su, boI dc finh raf nguy hIm
cho suc khoe.
b. Carbonafe kem: |ZnCO
3
)
Nganh ch bIn cao su chI dung IoaI carbonafe kem kf fua, fI
frong d: 4,43 ~ 4,45. ang bf v dInh hnh mau frang. NgoaI su
dung Iam chaf dn fro, con duo c su dung nhu chaf fang hoaf fhay
fh ZnO cho ch bIn san pham frong |day fhun khoanh, gang
fay cao su frong, chang han).
Tinh chaf:
Su dung cho nganh cao su Ia MgO IoaI nhe: dang bf mIn v
dInh hnh mau frang. d= 3,2, khng mau, khng dc. Ham Iuong
fap chaf khng qua 2,5%. Huf a m raf manh, gay dong khI cung.
360 C-C 5U 1H|N NH|N
Tac dung: su dung cho ch bIn san pham cao su, MgO
co 3 fac dung:
Tang hoaf Iuu hoa cao su, Iafex. Raf fhich hop cho fang hoaf
cac hn ho p cao su ban ebonIfe va ebonIfe, gIup cho d Iao
hoa daf ff nhung Iam cho sac den cua san pham maf bong va co
mau hoI xanh Iuc. MgO raf d gay Iuu hoa som, chf frn may
cho faf ca cac hn hop cao su, do do can chInh Iuong dung cung
nhu cach can Iuyn, d mm deo cua hn hop hoac co hIn dIn
cua chaf fr hoan Iuu hoa.
Huf am: dac bIf Ia fruong hop hn hop cao su co chaf dn o
frang fhaI co d am con fn faI nhu: chI soI, vaI xay nho, cao su
faI sInh, bf daf v.v... d Iam gIam anh huong gay fr hoan Iuu
hoa hay fao bof khi Iuc Iuu hoa san pham.
Iuu hoa cao su fng hop poIychIoroprene, nhu vay MgO Ia
chaf Iuu hoa cho IoaI cao su nay va fruyn vao cac finh chaf:
a. CIam d chf frn may hay frong Iuc fn fru.
b. Tang d bn nhIf va anh nang.
c. Hap fhu HCI phong fhich frong Iuc Iuu ho a va frong qua
frnh Iao hoa. MgO co fac dung nguoc IaI ZnO. o do nn dung
phI hop d hIu qua ff hon.
Iuong dung: |% dI voI frong Iuong cao su)
~ ung nhu chaf fang hoaf cao su ban cung ebonIfe va ebo~
nIfe: 3 ~ 7%
~ ung nhu chaf huf am hay dIu hoa d Iuu hoa: 0,5 ~ 3%.
~ ung nhu chaf Iuu hoa poIychIoroprene: 4% |+5% ZnO)
Tn khac: AcId ocfadecyIIc ~ acId ocfadecanoIc ~ sap
acId sfearIc ~ sap chua.
Cng fhuc: CH
3
|CH
2
)
16
COOH M: 284
Tinh chaf: Ia mf acId be o, fInh fh dang Ia mong,
C-C 5U 1H|N NH|N 361
ma u frang sa ng. a ng fhuong ma I: b f, ha f, va y, phIn, cu c.
d: 0,84 ~ T
0
nc: 69,6
0
C ~ T
0
s: 291
0
C |100mmHg). Tan frong efher,
chIoroform, benzene, CCI
4
, CS
2
, cn |if). Khng fan frong nuoc.
Cac pham fhuong maI n I va ngoaI khac bIf nhau v ham
Iuong acId oIeIc con fn faI frong ch fao.
Ta c du ng: Trong nga nh cao su, acId sfearIc co 6 fac du ng:
Tang hoa f chaf gIa fc fru c fIp hoac qua su fha nh Ia p
savon kem fan frong cao su khI phan ung voI oxyf kem.
Hoa mm deo cao su can Iuyn.
Khuch fan chaf dn va hoa chaf khac.
CIam finh dinh cua cao su sng: fron.
Khang Iao hoa vaf Iy cho cao su Iuu hoa.
Phu fro fao xp |fro nI) cho bIcarbonafe sodIum.
~ Co ch fang hoaf chaf gIa fc da d cap o oxyf kem. Trong
fruong hop Iafex, phaI dI fhanh dung dIch sodIum sfearafe moI
co fh hoa frn vao duoc. Savon nay con raf fhich hop cho fhoa
khun, d fhao Iay san pham Iuu hoa hoan faf hon cac IoaI savon
ch fu dau fhuc vaf.
~ Tac dung d dang khuch fan chaf dn Ia do acId sfearIc co
chuc nang fam uof chaf dn; va co:
Nhom carboxyI huf cac haf cua chaf dn.
ChuI hydrocarbon daI fan frong cao su.
~ HIu qua gIam finh dinh nhung hn hop cao su van mm deo
fhich hop cho ch bIn san pham dInh hnh qua may dun ep hay
can frang.
~ o acId sfearIc co d hoa fan frong cao su co gIoI han |fru
cao su bufyI), khI co Iuong fu do, no se dI chuyn ra maf ngoaI
san pham ngay sau Iuu hoa fao su khang Iao hoa vaf Iy c Iap cao
su va khng khi.
362 C-C 5U 1H|N NH|N
~ Tac dung fro fao xp, fro nI cho bIcarbonafe sodIum co hIu
qua ff khI Iuong acId sfearIc dung cao, cho ch bIn de p xp,
mousse v.v... fhay fh cho ceIIuIar~ |dInIfroso penfamefhyIene
feframIne) hay cac chaf fao xp, fhuc nI khac.
Nn nhI acId sfearIc vao cao su ngay fhoI ky fIn hn Iuyn
voI chaf kho khuch fan va frong cng fhuc Iuong dung fang hoaf
van phaI finh, do cung Ia Iuong chaf hoa deo.
Trong san pham cao su Iuu ho a, pham acId sfearIc co ham
Iuong acId oIeIc fhap cho co finh va d hoa deo ff. Nguoc IaI, d
Iao hoa cang xau khI ham Iuong acId oIeIc cang cao do co cau
chua no cua acId beo Iong nay. Nhu vay Iuu y foI d nguyn chaf
cua acId sfearIc su dung.
Iuong dung: |% dI voI frong Iuong cao su)
~ ung nhu chaf fang hoaf co cac hIu qua khac: 1 ~ 4% hoac
0 ~ 1% cho nhung chaf gIa fc khng doI hoI co chaf acId sfearIc
fang hoaf.
Chaf co fac dung fuong fu:
~ AcId paImIfIc: CH
3
|CH
2
)
14
COOH: co chuc nang fuong fu acId
sfearIc |acId beo no) nhung hIu qua mm deo cao su kem hon.
~ AcId IaurIc: CH
3
|CH
2
)
10
COOH: co chuc nang fuong fu, nhung
fac dung hoa mm deo kem hon acId sfearIc, acId paImIfIc; va co
d hoa fan frong cao su cao hon, fhich hop dung cho ch bIn san
pham frong suf.
~ AcId oIeIc: CH
3
|CH
2
)
7
CH = CH|CH
2
)
7
COOH: co chu c nang
fuong fu nhung fa c du ng ho a m m deo cao su kem hon acId
sfearIc va kem fan frong cao su hon, do do raf d fham fhau ra
maf ngoaI san pham Iuu hoa. o co cau chua no, no fruyn vao
d Iao hoa xau.
AcId oIeIc co n dung d ch fao dung dIch amonIum oIeafe fang
hoa f va co fa c dung n dInh co ho c hn hop Iafex, qua su fhay fh
profeIn bam maf ngoa I haf cao su frong Iafex, va fa c du ng fa o bof
C-C 5U 1H|N NH|N 363
nhanh qua da nh n I cho ch bIn san pham xp fu Iafex fheo
phuong phap danh nI |nm gI cao su mousse chang han).
~ MuI acId beo |sfearafe kem, sfearafe cadmIum, v.v...) co fac
dung fang hoaf fuong duong phI hop oxyf kIm IoaI va acId beo.
HIu qua hoa deo kem hon acId beo va gay cung cac hn hop cao
su fhIn nhIn Iuu hoa.
Chaf fr hoan Iuu hoa Ia nhung chaf |su dung Iuong nho) co
kha nang fr hoan su Iuu hoa cua cac IoaI cao su, Iam cho phan
ung cua chaf gIa fc khng xay ra som hay b chInh fac dung
nghIch cua vaI chaf cau fao hn hop. Khng Iam fang su keo daI
Iuu hoa, nhung gIam nguy hIm Iuu hoa xay ra som.
RTARR J |Naugafuck Chem. fhuc !.S. Rubber)
V!ITROI Cood~rIfe |.I. CoodrIch Chem.)
V!IKAINT A: |ayer)
IPHN S: |S.M.C ef P. C SaInf enIs).
SCONOC: |OuchI ShInko Chem. Ind)
v.v...
O
N N
364 C-C 5U 1H|N NH|N
ang bf hay phIn, fInh fh mau nau hay vang fu y fheo pham
fhuong ma I. d: 1,24. T
0
nc: 63 ~ 67
0
C. Tan frong benzene nong.
Trong nga nh cao su ch bIn, N ~ NIfrosodIphenyIamIne co 2 fa c du ng:
Tr hoan Iuu hoa o nhIf d duoI 130
0
C, gIam finh Iuu hoa
som cua hn hop cao su fhIn nhIn, cao su bufadIene~sfyrene va
bufadIene~acryIonIfrIIe co chaf gIa fc fhng fhuo ng, nhaf Ia
phI hop MT + PC. K fu nhIf d 138
0
C, fhoI gIan Iuu hoa
fro nn bnh fhuong.
Tang fro Iuu hoa hn ho p cao su co chaf gIa fc fhIazoIe
dung duy nhaf, khng co ZnO va acId sfearIc phu fro |fhay fh).
Chaf nay d nhI frn va khuch fan frong cao su. Can Iuu y o
hn hop dn khoI carbon den nhom Io, CaCO
3
nI v.v... Iuong cao,
nn su dung d an foan can frang, dun ep, fn fru, vua Iuu hoa
nhanh hon.
0,1 ~ 0,5% dI voI frong Iuong cao su.
~ AcId saIIcyIIc |RTARR W: u Ponf de Nemours, R~
TARR TSA: Monsanfo, v.v...): fhich ho p cho ch bIn sa n
pham mau frang, mau fuoI. O frang fhaI nguyn chaf can duoc
xu Iy dac bIf d franh kich fhich nIm mac muI. Con co fac dung
phu fro fao xp cho dInIfrosopenfamefhyIene feframIne, do su
phan huy fhanh CO
2
va phenoI khI gIa nhIf cao.
~ AcId benzoIc |RTARR A: Monsanfo ~ Akron Chem.
Ifd.) RTARR |C.P. HaII Ifd.) v.v...
~ AnhydrIdephfhaIIc |.S..N: Naugafuck ~ RTARR P:
CyanamId ~ RTARR PA; Monsanfo ~ WIITROI P: NafIonaI
PoIychemIcaIs ~ V!IKAINT ayer, v.v...)
~ SC!RAX |Rhne PouIenc, fha nh pha n ho a ho c khng cng b).
~ SodIum acefafe.
v.v...
CAO SU THIN NHIN 365
CHNG XIV
CHT PHONG LAO CHO
CAO SU LU HOA
Chaf phong Iao con goI Ia chaf khang Iao co chuc nang can fro
hay gIam fI fhIu su hu hong cua cao su Iuu hoa.
Su hu hong fh hIn qua su bIn dI gIam maf cac dac finh
ban dau, fhuong dua dn hIn fuong chay nhao.
Theo cac yu f gay hu hong cao su, chaf phong Iao duoc chIa
fhanh 3 nhom chinh:
Khang IaI oxy hoa cao su o cac dIu kIn fn fru va su dung
khI khng fIp xuc fruc fIp voI nang.
Tr hoan su bIn dI gIam maf dac finh foan khI da daf ff va
hIn fuong chay nhao cua cao su da Iuu hoa.
Khang IaI fac dung xuc fac qua frnh oxy hoa phan huy cao su
cua dng |Cu) hay mangan |Mn).
Can fro su bIn maf nhanh cac dac finh foan khI da daf duoc
ff va chay nhao nhanh cua cao su Iuu hoa.
366 CAO SU THIN NHIN
Khang oxy hoa hay ozone hoa cao su o cac dIu kIn fIp xuc
anh nang maf froI hay khng khi IIn fuc.
Can fro hIn fuong cha y nhao, hoa cung hay xuaf hIn cac
duong ran nuf o b maf cao su.
Phan bIf cac duong ran nuf xuaf hIn:
~ Hn Ioan: do anh nang fac dung.
~ Song song voI nhau: do ozone fac dung.
~ Hn Ioan + song song: anh nang + O
3
.
kha ng quang hu y va ozone co fh a p du ng m f frong haI ca ch:
~ Phong khang hoa hoc: su dung chaf phong Iao chuyn bIf
fao ra phan ung hoa hoc.
~ Phong khang vaf Iy: su dung cac IoaI sap fao ra mf Iop vang
mong, c Iap cao su voI khi froI.
Tuy fheo yu cau san pham cao su ch bIn ma can fhIf phaI co
su pho ng Ia o fhich ho p, fhuo ng Ia phI hop d hIu qua da f fI uu.
Cha ng ha n, ma f ha ng vo xe |Ip) van fa I Ia san pha m fIu du ng
ngoaI froI chIu nhung dI u kI n da c bI f, h n hop cao su ma f ngoaI
co su pho ng Ia o fI hao nhaf Ia co day du cac yu f sau day:
co dac finh:
~ Khang Iao hoa o dIu kIn bnh fhuong.
~ Khang nhIf Iao hoa: nhIf ngoaI phaf sInh do su co xaf voI
maf duong va nhIf nI phaf sInh gIua cac phan fu cao su co xaf
voI nhau IIn fuc qua frong faI nen ep.
~ Khang su ran nuf |o hng) do su un gap faI dIn IIn fuc
qua frong faI nen ep.
~ Khang oxygen dac bIf: faI Iap cac cau nI gIua cac phan fu
cao su bI duf frong qua frnh hu hong do su oxy hoa.
CAO SU THIN NHIN 367
N
H
v hIu hoa fac dung xuc fac oxy hoa
cua chung khI su dung chaf dn kInh f co finh chIu ma saf maI
mon cho cao su: fInh daf do, sef kaoIIn cuc mIn.
fheo II phong khang vaf Iy.
o Ia nguyn nhan ma frn fhI fruo ng co nhIu sa n pha m
fhuong maI Ia hn hop cac chaf phong Iao.
PRMANAX: Rhne PouIenc
ANTIOXYCN: .I u Ponf de Nemours
AC RIT POWR: R.T. VanderbIIf
ST: enson Process nuIneerIng
ANTIOXYANT PN: Monsanfo ChemIcaI
V!IKANOX PN: ayer
ANTIOXYANT hay ANTAC : KavaguchI Chem. Ind
ANTIOXYANT hay NOCRAC : OuchI ShInko Chem. Ind. v.v...
ang bf hay vay ca mau xam hng hay xam nhaf |nguyn
fhu y Ia mau fra ng d I ma u khI ga p anh sang va khng khi).
Khng fan frong nuoc, fan vua phaI frong xang va cn. fan
frong chIoroform, benzene, acefone va carbon dIsuIfIde. Cac san
pham fhuong maI hoI kha c bI f nhau v fI fro ng |d: 1,18 ~ 1,24) va
nhIf nong chay |T
0
nc: 102 ~ 106
0
C).
368 CAO SU THIN NHIN
Thuc nhom amIne, co fac dung phong Iao cho san pham cao
su Iuu hoa ch bIn fu cao su, Iafex fhIn nhIn hay fng hop. Co
hIu qua khang oxygen:
O dIu kIn bnh fhuong: khang Iao hoa fu nhIn raf ff.
O dI u kI n fIp xu c nhIf no ng: khang nhIf Iao ho a raf ff.
O dIu kIn dng: fr hoan nuf ran |do su un gap faI dIn
IIn fuc) raf ff.
Tuy nhIn khng co hIu qua khang dng, khang quang huy va
khang O
3
.
~ O h n ho p sng. Iuu y khng co chu c nang phong Iao IaI fang
fc d Iao hoa cao su sng. Can fhIf nhI can hn Iuyn fhaf ky,
hoac fan nghIn voI nuoc fhaf mIn d co d phan fan ff frong
cao su hay Iafex.
~ O hn hop Iuu hoa:
+ Tang hoaf nhe cho chaf gIa fc Iuu hoa OTC o cac hn hop
cao su khng phaI Ia cao su fhIn nhIn, nhu cao su bufadIene~
sfyrene va poIychIoroprene.
+ Tr hoa n Iuu ho a raf if frong h n ho p cao su poIychIoroprene.
+ Cay bIn dI mau sa c cua cac h n hop mau frang hay mau
nha f va hoa nau san pham phoI ra a nh na ng. o do fhich hop cho
pho ng Iao cac san pham mau den va sam mau. Truo ng hop san
pha m mau fuoI su du ng noI bong maf can co ha m Iuong fhap.
+ Iuong dung cao hon gIoI han fI da, fhan frong hIn fuong
dI chuyn ra maf ngoaI san pham.
+ I voI cac pham phaI fIp xuc voI anh nang maf froI nhu vo
xe |Ip), ng nuoc hay frong ch bIn co ngun fruyn nhIm dc
nhu chaf d n v co re fIn |b f daf, CaCO
3
, chI so I, v.v...) can
phI hop voI chaf phong Iao co hIu qua khang quang huy hay
CAO SU THIN NHIN 369
khang dng, hay phI hop voI ca haI.
+ Su fhay dI mau cua PN khng anh huong hIu qua fac
du ng.
0,5 ~ 2% dI voI frong Iuong cao su kh hay
0,25 ~ 1% phI hop voI chaf phong Iao khac.
Ch bIn cac maf hang co ban Ia cao su co finh chIu nhIf, chIu
cac dIu kIn v dng Iuc: phu fung cao su ky fhuaf cho cac IoaI
may, day couroIe, day dI n, vo xe |Ip) cac IoaI, ruf xe |sam),
nong ruf cao su |boyau), v.v...
+ PhenyI~ ~naphfhyIamIne |NOZON A PIITS: u Ponf
de Nemours) ~ ANTIOXYCN: SaInf enIs ~ ANTIOXYANT
PAN: ayer ~ ANTIOXYANT PA hay NOCRAC PA: OuchI
ShInko ~ ANTIOXYANT A hay ANTAC A |nhua): KavaguchI
~ ANTIOXYANT C hay ANTAC C |bf, KavaguchI v.v...) Tan
frong cao su va nhIf nong chay khoang 50
0
C, do do co fh su
dung Iuong cao hon dn 4% cho fruong hop fhaf dac bIf.
+ PoIymer 2,2,4~frImefhyI dIhydroquInoIIne |PRMANAX 45
Rhne PouIenc, IIXTOI , ANTIOXYANT PA: SaInf enIs,
NONOX ImperIaI Chem. Ind. v.v...): cac san pham fhuong maI
khac bIf nhau v d da phan hoa co anh huong foI finh chaf va
fac dung fhuc nhom hoa hoc cefone~amIne.
+ Chaf phan ung gIua acefone va dIphenyIamIne
|ANTIOXYCN PCI: SaInf enIs, SANTOIIX PA: Monsanfo:
.I. 25 AMINOX: Naugafuck, ACRIT S!PRIIA: R.T.
VanderbIIf, v.v...): ca c san pha m fhuong ma I kha c bI f nhau v dI u
kI n pha n u ng ho a ho c. Thu c nho m cefone~amIne.
+ AIdoI naphfhyIamIne fhu c nhom aIdehyde~amIne, kha ng
O
2
raf ff, nhaf Ia nhIf Iao hoa. Tuy nhIn khng co hIu qua
370 CAO SU THIN NHIN
khang nuf ran do su un gap faI dIn IIn fuc. o su dung ph
cap khng co hIu qua khang fac nhan gay hu hong khac va cung
hoa nau san pham ra anh nang nn fam xp vao nhom fuong fu.
Pham fhuong maI co 2 dang. ang nhua cay d phan hoa frong
cao su kh |ACRIT RSIN: VanderbIIf, ANTIOXYANT AN:
ayer, ANTIOXYANT A hay ANTAC A: KavaguchI,
ANTIOXYCN RS: SaInf enIs, v.v...) a ng bf fhich ho p
cho Iafex: ANTIOXIANT AP: ayer ~ ANTIOXYANT C hay
ANTAC C: KavaguchI, ANTIOXYCN INC |T
0
nc fhap)
ANTIOXYCN RA |T
0
nc cao), SaInf enIs, v.v...)
IIXZON 6H: Naugafuck Chem. fhuc !.S. Rubber Cfy
ANTIOXYANT 4010: ayer
ANTIOXIANT 810 hay NOCRAN 811: OuchI ShInko Chem.
Ind. v.v....
f mau xam frang hay xam fim, sam mau khI gap khng khi
va anh sang. d:1,29. T
0
nc: 110~115
0
C. Khng fan frong nuoc. Tan
if frong xang. Tan frong benzene, efhanoI, acefone, fefrachIoro
carbon, mefhyI chIorIde, efhyI acefafe, efhyI chIorIde.
Phong Iao cho san pham cao su Iuu hoa ch bIn fu cao su, Ia~
fex fhIn nhIn hay fng hop, co hIu qua:
CAO SU THIN NHIN 371
~ O dIu kIn bnh fhuong: khang Iao hoa fu nhIn ff.
~ O dIu kIn fIp xuc nhIf nong: khang nhIf Iao ff.
~ O dIu kIn dng: gIam nuf ran |do su un gap faI dIn
IIn fuc) ff.
ff.
HI u qua kha ng oxygen so vo I phenyI~ ~naphfhyIamIne ke m hon
nhung co da c finh kha ng d ng va ozone nn raf fhuo ng su dung phI
ho p vo I PN d b chInh fa c du ng va pho ng Ia o hoa n ha o hon.
Truong hop khang anh nang + ozone hoan hao nhaf, nn su
dung phI hop voI chaf sap |nhu sap paraffIn chang han) d fao
Iop vang mong c Iap cao su va khi froI qua su dI chuyn cua sap
ra maf ngoaI.
ac finh cua hn hop cao su Iafex:
~ O hn hop sng: khuch fan frong cao su ff, nhung cung
can fhuc hIn nhI can ky va fan nghIn fhaf mIn voI nuoc cho
fruong hop Iafex. Khng co fac dung phong khang Iao cho cao su
sng nhu fruong hop PN hay PAN.
~ O hn hop Iuu hoa, co fac dung: Tang hoaf Iuu hoa gay cung
san pham raf nhe. Chu yu khng bI dI chuyn ra maf ngoaI san
pham va khng bIn dI mau san pham khI fIp xuc voI vaf khac
va khng ra nang Iau. Hn hop co chaf phong Iao nay franh fIp
xuc voI cac chaf oxy hoa nhanh hay dung dIch chua muI saf gay
Iem ban mau xanh duong.
o co hI u qua kha ng d ng, fhich ho p du ng cho h n ho p d n vo I
chaf v co re fI n nhI m kIm Ioa I dc Cu, Mn |b f daf CaCO
3
, v.v...)
Iuong dung: 0,5 ~ 2% dI voI frong Iuong cao su hay 0,25 ~ 1%
khI phI hop voI chaf phong Iao khac.
PhI hop vo I chaf pho ng Ia o kha c nhaf Ia
372 CAO SU THIN NHIN
PN, PAN cho ch bIn maf hang chIu nhIf + chIu cac dIu kIn
baf IoI v co finh nhu Ip |vo) xe, day courroIe, phu fung cao su
ky fhuaf cac IoaI may v.v...
~ IphenyI~p~phenyIene dIamIne |T.Z.I: Naugafuck ~
ACRIT PPN: R.T VanderbIIf ~ v.v...)
~ N ~ IsopropyI~N'~phenyI~p~phenyIene dIamIne |IIXZON 3
C Naugafuck v.v...)
~ N~phenyI~N'~|1, 3~dImefhyI bufyI)~p~phenyIene dIamIne
|IIXZON 7I: Naugafuck v.v...)
SANTOWHIT KI: Monsanfo Chem.
ACRIT WHIT: R.T VanderbIIf
ANTIOXYANT PN: ayer
ANTIOXYANT WHIT hay NOCRAC WHIT: OuchI
ShInko Chem. Ind.
v.v...
f mau xam nhaf hay xa m nau nha f, ga p khng khi sam ma u.
Ty fro ng d: 1,25. T
0
nc: 220 ~ 225
0
C. Khng fan frong nuo c,
fefrachIoro carbon, xang. Tan if frong cn, efhyI acefafe, mefhy~
Iene chIorIde, benzene. Tan frong acefone.
N
H
N
H
CAO SU THIN NHIN 373
Phong Iao cho san pham cao su Iuu hoa ch
bIn fu cao su, Iafex |fhIn nhIn, fng hop) co hIu qua:
O dIu kIn bnh fhuong: khang Iao fu nhIn kha ff.
O dIu kIn fIp xuc nong: khang nhIf ff.
HIu qua khang oxygen so voI dIphenyI~p~phenyIenedIamIne
fuong duong nhung hoI kem hon phenyI naphfhyIamIne, do do co
fh phI hop su dung d fac dung phong Iao, duoc b chInh qua
hIu qua khang dng manh, kf qua daf fI da v chIu nhIf va
Iao hoa.
Chu yu Ia chaf phong Iao, khng anh huong dn mau sac san
pham fIu dung noI bong maf fhich hop cho ch bIn hn hop
mau frang va mau fuoI, do do mf s pham fhuong maI co chu
"frang" |WhIfe). Trong fruong hop nay phI hop voI chaf khang
oxygen da c bIf 2~mercapfobenzImIdazoIe |hay muI ke m cu a
chaf nay), fac dung phong Iao fI da.
khng su du ng cho ch bIn ma f ha ng fIp xu c vo I fhu c pha m.
fuong fu phenyI cycIohexyI~p~phenyIenedIamIne.
~ N~phenyI~N'~|p~foIuene suIfonyI)~p~phenyIene dIamIne |ARANOX:
Naugufuck,...)
IONOI: SheII Chem.
AMOCO 533 ANTIOXIANT: Amoco
TNMN 3: asfman
v.v....
374 CAO SU THIN NHIN
ang fInh fh hay vay mau frang hoI co muI phenoI. d: 1,04.
T
0
nc: 69 ~ 75
0
C. Thuc nhom hop chaf phuong huong hydroxyI.
Phong Iao cao su |fhIn nhIn va bufadIene~sfyrene) co hIu
qua khang oxygen o dIu kIn bnh fhuong va nhIf Iao hoa ff.
~ Chu yu fhuong dung phong Iao cao su sng |crpe, fo). ay
Ia dIm khac bIf Ion so voI da s cac chaf phong Iao su dung cho
cao su Iuu hoa co khuynh huong xuc fac Iao hoa cao su sng.
~ I voI san pham Iuu hoa ch bIn fu cao su hay Iafex cung
co fac dung phong Iao nhung kem hon phenyI~ ~naphfhyIamIne.
Nhung da c bI f khng bIn d I ma u sa c sa n pha m duoI a nh
huong cua anh nang maf froI. o do fhich hop cho ch bIn san
pham mau frang hay mau fuoI. Truong hop can daf kf qua fI
da nn phI ho p vo I chaf kha ng oxygen da c bI f
mercapfobenzImIdazoIe.
0,5 ~ 4% dI voI frong Iuong cao su kh.
~ IferfbufyI hydroquInone |SANTOVAR O: Monsanfo Chem.
Cfy, v.v...)
~ IferfamyI hydroquInone |SANTOVAR A: Monsanfo, v.v...)
ANTIOXYANT AH hay ANTAC AH: KavaguchI Chem.
Ind.
3
3
3
3
3
3
3
CAO SU THIN NHIN 375
ANTIOXYCN M: SaInf enIs
PRMANAX 21: Rhne PouIenc
ANTIOXYANT M hay ANTAC M: KavaguchI. Ind. v.v...
f mau frang hay frang hoI xam, khng muI,
vI dang. Ty frong d: 1,42, T
0
nc: 280 ~ 300
0
C vua bI nhIf phan.
Khng fan frong nuoc va chIoroform. Tan if frong xang va ben~
zene. Tan kha frong cn.
Trong ch bIn san pham fIu dung fu cao su
kh hay Iafex, mercapfobenzImIdazoIe co 4 fac dung:
Chu yu phong Iao cho cao su Iuu hoa co hIu qua khang
oxygen dac bIf |anfIoxIdanf desacfIveur) va khang dng |Cu).
Tr hoa n ma nh chaf xu c fIn Iuu ho a cu c nhanh nho m
dIfhIocarbamafe.
Xuc fIn Iuu hoa cao su fng hop poIychIoroprene.
NhIf dng dac Iafex o 80

~ 170
0
C, nhaf Ia o Iafex n dInh
hoa voI NH
3
.
~ Kha c vo I da s chaf pho ng Ia o kha ng oxygen kha c co nang Iu c fr
hoa n su hap fhu oxygen cu a cao su Iuu hoa, M co nang Iu c ky dI u Ia
fa I Ia p ca c ca u nI gIu a ca c phan fu cao su bI du f frong vo ng Ia o ho a.
o Ia nguyn nhan fhuo ng du ng phI ho p vo I ca c chaf pho ng Ia o kha c
d hI u qua da f fI da, nhaf Ia su kha ng nhI f va khang Cu, Mn.
H
376 CAO SU THIN NHIN
~ Tac dung fr hoan chaf gIa fc nhom dIfhIocarbamafe co ich
cho cao su sng, gIam duoc nguy hIm Iuu hoa som hn hop can
Iuyn, vua co dac finh khang Iao v sau.
~ So voI cac chaf fhu nhIf dng dac Iafex kha c, M co uu
dIm Ia co fh dung cho cac hn hop Iafex dn kha cao, hn hop
Iafex |cung co hoa chaf khac) du n dInh suf fhoI gIan kha Iau
va khng can phaI IoaI fru chaf fhu nhIf sau khI dng dac, khI
do co ca chuc nang phong Iao.
~ Chaf phu fro: MoI hoaf finh cua M du can co ZnO phu fro.
~ ac finh cua hn hop cao su Iafex:
O hn hop sng: M phan fan raf ff do hoa fan duoc frong
cao su. Truong hop Iafex, can fan nghIn voI nuoc d daf d mIn
nhu moI hoa chaf khac. Iuu y: M co finh acId yu, do do can
dung chaf n dInh ff cho hn hop Iafex co M.
O hn hop Iuu hoa: M fang hoaf cac chaf gIa fc Iuu hoa
baz |PC), fr hoan nhe chaf gIa fc acId |MT v.v...) va khng
co fa c du ng voI chaf gIa fc frung finh nho m fhIuram |rIng
dIfhIocarbamafe IaI co finh fr hoan).
o co nhIu fac dung voI cao su va chaf khac, fa nn IoI dung
frI f d nham co su pho ng kha ng ff fI da, da c bI f Ia finh
khang nhIf, nhaf Ia hn hop cao su hay Iafex Iuu hoa voI chaf
fhIuram poIysuIfur khng dung Iuu huynh, phI hop voI chaf
phong Iao khang nhIf khac.
oI finh khng anh huong mau sac san pham k ca phoI ra
anh nang, dac bIf fhich hop cho phong Iao cac san pham mau
frang hay mau fuoI, cung nhu finh khang Cu, Mn dn duoc chaf
v co re fIn nhIm kIm IoaI d c na y nhu: bf daf, sef kaoIIn,
v.v...
I voI sa n pha m cao su frong suf, can ha fhap Iuo ng du ng
0,5% dI vo I fro ng Iuo ng cao su kh, d fra nh gay du c sa n
pha m.
CAO SU THIN NHIN 377
~ ung nhu chaf phong Iao chinh:
Khang O
2
dac bIf: 0,5 ~ 3%
Kha ng Cu, Mn: 0,5 ~ 2%
~ ung nhu chaf phong Iao phu fro: 50 ~ 100% dI voI Iuong
chaf phong Iao chinh.
~ u ng nhu chaf fr hoa n fac dung cu a chaf gIa fc nho m
dIfhIocarbamafe 0,5 ~1,5%.
~ ung frong Iafex |co fac dung fhu nhIf dng Iafex): 0,5 ~
1,5%
~ MuI kem MercapfobenzImIdazoIe |PRMANX Z 2I: Rhne
PouIenc, ANTIOXYCN MTZ: SaInf enIs, v.v...) if a nh
huong foI chaf xuc fIn Iuu ho a khac va d n dInh Iafex kem
hon M...
COPPR INHIITOR |50,65 X. 812~I): .I. du Ponf de
Nemours v.v...).
~ Cng fhu c:
Chaf Iong, mau h phach, muI dac frung. d: 1,03. Tranh fIp
xuc voI da.
C
OH
H
N C
H
H
C
H
H
C
H H
H
C N
378 CAO SU THIN NHIN
Pho ng Ia o chuyn kha ng d ng |Cu) va mangan |Mn) fu c Ia kha ng
Ia I fac du ng xu c fa c oxy ho a cao su cu a ca c kIm Ioa I na y cho cao su
fhIn nhIn, cao su bufadIene~sfyrene va poIychIoroprene, khng co
hI u qua kha ng oxygen, a nh na ng va ozone.
ng hay mangan o dang haI nhaf cho cao su Ia sfearafe dng
|oxyf dng + acId sfearIc), resInafe dng. K dn Ia suIfafe, chIo~
rIde, acefafe, suIfIde dng. Cac muI dng con haI hon nua khI co
chaf dau hay chaf khuch fan ho a gIu p chung d khuch fan
frong cao su. Ngun fruyn Cu, Mn vao cao su chu yu Ia nhung
chaf dn v co re fIn nhu: sef kaoIIn, bf daf cac IoaI, CaCO
3
vaI
Ioa I chI soI, v.v... hoa c hoa chaf co ham Iuong Cu hay Mn cao,
hoac cao su fIp xuc fruc fIp voI dng. o Ia nguyn nhan cac
dung cu, fhIf bI san xuaf maf hang cao su khng fh bang dng
va hn hop chu cao su fInh daf som bI chay nhao.
Su phong khang cua dIsaIIcyIaI propyIene dIamIne qua phan
ung voI dng hay mangan hIn dIn frong cao su fhanh hop chaf
co finh bn hoa hoc Ion, che khuaf va fan if frong cao su. Nhu
vay fruong hop ch bIn san pham co Iuong bf daf cao vuof qua
ham Iuong 0,01% Cu va 0,005% Mn hay co fIp xuc voI Cu nhu vo
boc day dIn, can fhIf phaI su dung no hoac chaf khang oxygen
co hIu qua khang dng fuong fu.
: dIsaIIcyIaI propyIene dIamIne co fac du ng fang hoa f
Iuu hoa cho cac hn hop cao su fhIn nhIn co chaf gIa fc nhom
fhIazoIe, fhIazoIIn va fhIuram. o co finh kich fhich raf da, su
dung can fhan frong franh fIp xuc fruc fIp va franh hoI buI bc
In. Cay bIn dI nhe mau sac cao su Iuu hoa, fhan frong cho ch
bIn mau fuoI va khng fh dung cho ch bIn maf hang fIp xuc
fhuc pham.
|% dI voI khI Iuong cao su kh).
~ Cao su fhIn nhIn: 0,3 ~ 1,5%
CAO SU THIN NHIN 379
~ Cao su fng hop bufadIene~sfyrene: 0,3 ~ 1,75%
~ Cao su fng hop poIychIoroprene: 0,3 ~ 1,25%
~ Iafex ca c IoaI: 0,3 ~ 0,75% |dI fhanh dang nhu fuong)
NC: .I u Ponf de Nemours
ANTIOXIANT NC hay ANTAC NC: KavaguchI Chem. Ind.
TN ~ HNIY: HenIey
v.v...
f mau xanh Ia cay sam, khng muI. d: 1,26,
T
0
nc: 86
0
C. bc chay 263
0
C. Tranh fIp xuc voI da.
Trong ch bIn san pham fIu dung co fa c dung:
Khang quang huy ozone phong su nuf ran o dIu kIn fInh
hay dng cho cao su f ng hop bufadIene~sfyrene phoI ra anh
nang maf froI. Khng co hIu qua khang oxygen. CIup nang cao
d chIu fhoI fIf raf ff.
Tr hoan su hoa nau cho cao su fng hop chIoroprene khI
phoI ra anh nang.
CIa fc Iuu ho a cu c nhanh cho cao su fhIn nhIn. Tuy
nhIn, do no Iam suy yu finh chIu Iao hoa cua sa n pham nn
hIm khI dung voI fac dung nay.
Trong su phong khang quang huy, cac chaf khang oxygen ph
bIn PN IaI gIa fc fIn frnh hu hong san pham khI phoI ra
na ng, k ca co du ng chaf Iuu ho a nho m poIysuIfur fhIuram.
Trong khI do dIbufyI dIfhIocarbamafe NI co hoa f finh kha ng
4 9 2 4 9 2
380 CAO SU THIN NHIN
quang huy kha nhanh, ma co ch phan ung chua hIu ro. ChI co
cac gIa fhIf dua ra duoc cng nhan nhIu nhaf Ia fac dung fao ra
nhu man anh phan chIu cac buc xa qua phan ung hoa hoc, nhaf
Ia cao su bufadIene~sfyrene co chaf kha ng quang huy d n voI
khoI carbon den, do finh hoa mo fIa sang cua pham nay |sac f
frang mac du co kha nang phan chIu cao, nhung khng bao v
cao su duoc do finh hoa mo yu).
O hn hop cao su chIoroprene, dIbufyI dIfhIocarbamafe NI co
anh huong fr hoan nhe Iuu hoa va Iam suy yu finh chaf chIu Iao
ff, do do can co chaf phong Iao fhich hop.
O h n hop cao su bufadIene~sfyrene, chaf nay fruy n mau
xanh cua no, do do can fhan frong dung cho hn hop mau frang
va mau fuoI.
|% dI voI frong Iuong cao su)
~ u ng nhu chaf khang quang huy cao su bufadIene~sfyrene.
San pham mau frang: 0,1 ~ 0,25%
San pham mau fuoI: 0,1 ~ 0,5%
San pham mau den hay sam mau: 0,5 ~ 1%
~ u ng nhu chaf fr hoa n hoa nau cao su chIoroprene: 0,5 ~ 1%.
ang khI, phIn, fInh fh frang frong. d: 0,85
~ 0,91. T
0
nc: 45 ~ 62
0
C. SI frn 300
0
C. Cau fao chu yu Ia hydro
carbon no chuI fhang. Khng fan frong nuoc. Tan frong efher va
cn nong, chIoroform, fInh dau fhng, carbon dIsuIfIde. AcId va
baz khng an mon. Su dung can fan nghIn hay gof mong.
Trong ch bIn san pham cao su Iuu hoa, sap
paraffIn co haI fac dung chinh:
Hoa deo yu cho cao su |fhIn nhIn, fng hop) hn Iuyn
gIup cho hn hop cao su franh dinh fruc may nhI, may can, vIs
may dun ep.
CAO SU THIN NHIN 381
Phong khang quang huy va ozone gIan fIp cho cao su Iuu
hoa do su dI chuyn kf fInh o maf ngoaI san pham fhanh mf
Iop vang raf mong. Khng co hIu qua khang oxygen va Cu, Mn.
Toan b chuc nang cua sap paraffIn co duoc do finh hoa fan if
frong cao su, fhich ho p cho ch bIn san pham qua dInh hnh
dun ep |ruf xe, day fhun khoanh, ng dan nuoc v.v...), khang
quang huy, O
3
cho san pham hoan faf Iuu hoa.
~ I voI hn hop cao su sng sap paraffIn phan fan ff, do co
d nong chay fhap.
~ I vo I h n ho p Iafex, ca n bIn d I fha nh da ng nhu fuong
chung vo I acId sfearIc |qua may da nh) hoa c fhay fh Ia da u
paraffIn.
~ I voI hn hop Iuu hoa: sap paraffIn Iam gIam Iuc keo duf,
va Iuc dInh dan, fhay dI nhe d dan daI hay d cung, khng anh
huong dn mau sac san pham. San pham fInh khIf dung duoc
cho ch bIn maf hang fIp xuc fhuc pham, duoc pham.
phong khang anh nang maf froI ff, nn nhI fruc fIp vao
cao su sng |vua IoI dung finh d dInh hnh) d dI chuyn phaf I
ra maf ngoaI dan dan, fhoI gIan phong v Iau daI hon phun, frang
b maf san pham Iuu hoa hoan faf |d bI an mon).
Cung nhu acId sfearIc fa co fh dung nhu chaf bI fron, gIup
d fhao san pham ra khun hay fhoa In fruc may can Iuyn hn
hop co d dinh fruc cao.
0,5 ~ 2% dI voI frong Iuong cao su kh.
~ Cac IoaI sap khac: sap ong, OzokerIf, v.v...
~ au paraffIn
~ VaseIIne v.v...
382 CAO SU THIN NHIN
CHNG XV
CHT N TRONG CAO SU
~ Chaf dn fang cuong Iuc cao su Ia chaf pha frn vao cao su
|voI mf Iuong Ion) gIup cho hn hop cao su Iuu hoa fang cuong
duoc cac finh chaf co hoc.
~ Chaf d n fro Ia chaf pha frn vao cao su |voI Iuong Ion) d ha
gIa fhanh hn hop cao su Iuu hoa khng Iam fang cac finh chaf
co hoc.
~ Chaf dn pha Ioang Ia chaf co finh fuong hop voI cao su, pha
frn vao |Iuong Ion) d ha gIa fhanh, vua co fac dung In mf s
finh chaf dac bIf.
Chaf d n v co: sef kaoIIn |bf daf), CaCO
3
, kho I carbon
den v.v...
Chaf dn huu co: bf g, bf mc chaf |IIgnIne), bf cao su
faI sInh, facfIce, bf cao su Iuu hoa v.v...
Chaf dn fang cuong Iuc cao su: khoI carbon den, sIIIca dac
bIf, bf IIgnIn cuc mIn, v.v..
Chaf dn fro: CaCO
3
fh, bf daf fh v.v...
CAO SU THIN NHIN 383
Chaf d n pha Ioa ng: cao su fa I sInh, facfIce, b f cao su
Iuu ho a.
Ma c du co ch fang cuong Iuc cao su raf phuc fap, dn nay
khoa hoc chua hIu ro fuong fan, song cac chaf dn huu co va v
co duoc su dung d fang cuong Iuc cho cao su cung can doI hoI fI
fhIu phaI co:
mIn cao |duong kinh phan fu va co haf chaf dn).
dung xuc gIac khng fh kf Iuan v d mIn yu cau,
ma can phaI kIm fra qua cac IoaI ray.
Phan fan fhaf ff frong cao su: fra nh su kf fu ma maf
fhuong kho fhay duoc.
Nguoc IaI, cac chaf khng daf haI yu cau k frn se Ia nhom
chaf dn fro.
Can Iuu y foI cac finh chaf:
pH cu a chaf dn: anh huong fc d Iuu ho a hay fac du ng cua
chaf xuc fIn.
hap fhu hoa chaf khac: anh huong Iuong dung, fhanh
phan cau fao cng fhuc.
Ham Iuong fap chaf:
~ Ch, cadmIum, Ie ... a nh huo ng dn ma u sa c cu a sa n pha m Iuu ho a.
~ ng, mangan: anh huong dn d Iao hoa.
m d : anh huo ng dn kha nang phan fan frong cao su va fc
d Iuu ho a.
Iuong dung chaf dn: anh huong dn cac finh chaf cua hn
hop cao su sng va san pham Iuu hoa.
384 CAO SU THIN NHIN
Ch fa o khoI carbon can co khoang 40 dIu kIn va fheo 4
phuong phap. Ta d ca p 3 phuong phap f ng quaf san xuaf 3
nhom khoI carbon su dung cho nganh cao su ch bIn:
~ Phuong phap mang |channeI) con goI Ia phuong phap ham
|funneI) vn Ia df chay khng hoa n foan khi df fhIn nhIn
frong hang Ioaf fhIf bI dac bIf b fri sao cho ngon Iua IIm vao
fhep chu !, khoI se bam vao do.
~ Phuong phap Io IIn fuc |furnace): df chay khng hoan foan
khi df fhIn nhIn hay hydrocarbon |dau mo) phun suong, Iuong
khng khi duoc kIm soaf, Iam nguI khoI qua rua nuoc.
~ Phuong phap nhIf phan hay Io fuan hoan: nhIf phan hy~
drocarbon fh khi fhanh carbon va hydrogen. NhI f Iuong can
cho nhIf phan duoc cung cap boI su df chay mf phan chaf khi
nay. Nhu vay chu ky gm co ky nung nong boI su df chay khi va
ky sInh ra khoI boI su nhIf phan chaf khi, Iuan phIn nhau.
KhoI den su dung cho nganh cao su duoc phan Iam 3 nhom
chinh: mang |channeI), Io |furnace) va nhI f |fhermIc) fheo 3
phuong phap ch fao. V phuong dIn fhuc f, chung duoc phan
IoaI nhu sau:
~ CC: ConducfIve ChanneI
~ HPC: HIgh ProcessIng ChanneI
~ MPC: MedIum ProcessIng ChanneI
~ PC: asy ProcessIng ChanneI
~ HAI: HIgh AbrasIon Iurnace
|hay SAI, ISAI: Super AbrasIon Iurnace ~ InfermedIafe Su~
per AbrasIon Iurnace)
~ RI hay VII: ReInforcIng Iurnace ~ Very IIne Iurnace
~ II: IIne Iurnace
CAO SU THIN NHIN 385
~ HMI~1 hay II: HIgh ModuIus Iurnace hay Iasf xfrusIon Iurnace
~ HMI~2 hay HMI fhuong: HIgh ModuIus Iurnace
~ SRI hay CPI: SemI ReInforcIng Iurnace ~ CeneraI Purpose Iurnace
~ CI : ConducfIve Iurnace
~ IT : IIne ThermIc
~ MT : MedIum ThermIc
Taf ca cac IoaI o dang bf hay haf xp, mau den
fuyn, hap fhu dau, co cac finh chaf khac nhu sau:
Nhom uo ng maf Iuo ng In
Ioa I kinh rIng pH dau fro den huf
frung |m
2
/g) |kg/100 suaf chaf
bnh cua kg) /cm) xu c
mI phan fIn
fu | m) |%)
5~30 ~ 3,7~5,6 ~ ~ 68~90
0
15~35
CC 17~24 140~280 108 5~50
HPC 23~26 80~100 72~80 15~20
MPC 25~28 90~115 75~89 40~50
PC 27~30 105~140 83~108 120~180
25~80 8,5~10 90~105
0
5~10
HAI 26~30 90~100 75~80
VII 25~35 80 72
CI 50 75~80 70~80 1~3
II 30~40 65~95 67~78 1~3
HMI 45~50 30~50 60 3
II 55~60 40~60 60~65 1
HI 55~60 35 60 1
SRI 75~80 25~35 60 1~3
100~120 6,3~9 105~116
0
IT 100~110 15~25 60 900~1300
MT 110~120 8~20 60 2~3
386 CAO SU THIN NHIN
NgoaI fru nhom su dung chuyn bIf cho muc In, son |phuong
phap mang co fruc hay dIa quay fron cho pham mIn 5~25 m va
frI s sac den 57~87
0
), cac IoaI khoI carbon k frn du co chuc
nang:
Tang cuong Iuc cho cao su kh |fhIn nhIn hay fng hop)
khI dung Iuong cao, hIu qua nay khng co o Iafex.
Nhum sac den cho cao su hay Iafex |fhIn nhIn, fng hop
khI dung Iuong cao hay fhap).
Tinh chaf cua khoI carbon co anh huong quan frong foI finh
chaf cua hn hop cao su Iuu hoa. Tng quaf:
~ KhoI carbon cang mIn cang fang Iuc keo duf. NgoaI fru nhom
chuyn dung cho nganh In |muc In IoaI HCC, ICC, IIC...) mac
du mIn hon khoI MPC nhung chung frn fhu c f kho ma nhI
duoc vao cao su.
~ KhoI nhom mang co phan ung acId |pH <7) Iam cho cac hn
hop cao su fhIn nhIn hay cao su fng hop bufadIene~sfyrene,
bufadIene, Isoprene, bufadIene~acryIonIfrIIe hay ThIkoI I.A
|chaf poIymer hoa fu poIysuIfur huu co) if bI Iuu hoa som, hay
kem nhanh hon khoI nhom Io co phan ung kIm |pH > 7) nhaf Ia
fruong hop co chaf gIa fc acId |MT).
~ huf dau cang cao cho chI s cau fruc cao
d huf dau do duoc
100 % x
| )
d huf dau bnh fhuong
dua foI frang fhaI kf fu dang chuI IuoI khI nhI can vao hn
hop cao su, Iam cho fac dung fang cuong Iuc kem hon khoI co cau
fruc nho nhung co cung co haf va pH. Tf nhaf, baf cu IoaI khoI
nao cung nn dua vao dang hn hop chu. huf chaf xuc fIn
gIup fa chInh Iuong dung chaf xuc fIn Iuu hoa frong hn hop
cao su fheo chaf Iuong cua khoI carbon su dung. NoI chung, can
CAO SU THIN NHIN 387
fang Iuong MT, khI dung khoI nhom mang dn o fI I cao hoac
gIam Iuong MT khI dung khoI nhom Io.
~ ac finh fang cuong Iuc cho hn hop cao su Iuu hoa, fh hIn
o fung IoaI nhu sau:
KhoI carbon CC: Co hIu qua fang d dan dIn In fI da,
chIu Iuc xe rach, va d chIu ma saf maI mon ff. o do fhich hop
cho ch bIn san pham dan dIn ff, khuch fan fInh dIn sInh ra
frong Iuc su dung: day couroIe |day fran), fham cao su nong v.v...
KhoI carbon HPC: Tang cuong Iuc fI da khI phan fan hoan
foan frong cao su. ThoI gIan hn Iuyn cao su va khoI nay Iau
hon, va fIu fhu nang Iuong cao hon nhom MPC. Hn hop sng if
mm deo va kho dun ep. Cho Iuc keo duf, d chIu ma saf raf cao
va d dan nhIf kha ff, nhung d bn phan huy nI va d dan
hI |nay fung) cua cao su Iuu hoa dI voI khoI nay kem hon khoI
MPC. Thich hop cho ch bIn san pham duc khun.
KhoI carbon MPC: Co hIu qua fang cuong Iuc cao, vua d
nhI vao cao su da hoa deo mm vua phaI. Co finh fuong hop voI
nhIu IoaI cao su fng hop. Thich hop cho da s ung dung fhng
fhuong: hn hop cao su maf ngoaI vo xe |Ip) cac IoaI, san pham
cng ngh v.v...
KhoI PC: Co finh d frn vao cao su, do do co fh dn voI fI
I cao hon MPC. Iuu y can chInh Iuong dung sao cho san pham
daf finh chaf phu hop v Iuc keo duf, d chIu ma saf, va d dan
hI |nay fung). So voI khoI MPC, IoaI nay cho d chIu phan huy
nI cao hon va cung fuong hop voI cao su fhIn nhIn va nhIu
IoaI cao su fng hop. Thich hop fang cuong Iuc cac san pham ch
bIn qua dInh hnh oI nha, bom nen.
KhoI HAI: Cho cac finh chaf co hoc ff nhu khoI MPC, dac
bI f nhaf Ia d chIu ma saf ma I mo n. Cu ng cho d da n dI n
fuong fu kho I CC khI dn voI fy I 40% dI vo I fro ng Iuo ng cao su.
Thuong dung d fang cuong Iuc cac IoaI cao su. Su dung Iuu y foI
388 CAO SU THIN NHIN
fc d xuc fIn Iuu hoa va d chin som. Thich hop cho ch bIn
san pham chIu maI mon: gaI |maf ngoaI) vo xe cac IoaI, fruc cha
Iua |xay xaf) v.v...
Kho I VII: Co d mIn da f ga n ba ng ca c Ioa I nho m mang
|channeI) d nhI can vao cao su, nhaf Ia cao su bufadIene~sfy~
rene da hoa deo |so Iuyn) if. NoI chung, gIup fang finh d hn
Iuyn hn hop cao su, d dInh hnh, fang cuong Iuc cao, cho Iuc
dInh dan cao, d dan daI fhap, d chIu ma saf cao. o do co fh
fhay fh nhom HAI, SAI, ISAI cho san xuaf san pham fuong fu
qua dInh hnh ep dun, bom nen.
KhoI II: Cho d chIu un gap va d da n h I cao, nhung
khng Iam gIam Iu c keo du f |fhng fhuong d dan h I fuong
quan nghIch voI Iuc keo duf). IoaI nay d phan fan vao cao su
f ng hop CR~M ma khng gay ra su phaf nhIf frong Iuc hn
Iuyn nhu cac IoaI khac. Thich hop cho san pham chIu dIu kIn
baf IoI v dng Iuc finh nhu: hng |Ip) vo xe cac IoaI, dm cao su
chng chan dng v.v...
KhoI HMI: Co dac finh d nhI frn va dn duoc Iuong Ion
vao cao su. CIup hn hop cao su sng co d co ruf nho, sau khI
dInh hnh can. Tinh chaf nay dac bIf fhich hop cho ch bIn san
pham qua dInh hnh so b franh d co ruf cao nhu gIay, ung...
nhaf Ia hn hop co cao su bufadIene~sfyrene, va cac san pham
can fhay dI b day khI ep dun, bom nen. bIn hnh |d du)
sau khI dan fhap nhu ruf xe |cac IoaI) nhaf Ia hn hop co cao su
bufadIene~sfyrene.
KhoI II: Khac bIf voI HMI qua cau fruc cho hn hop cao
su sng finh d dun ep, bom nen. CIup fang Iuc dan san pham
Iuu hoa cao hon HMI va cho d cung fuong dI Ion. NoI chung,
fhich hop cho ch bIn san pham co ban Ia cao su fhIn nhIn va
cao su bufadIene~sfyrene dn fhap, qua dInh hnh ep dun nhu
ruf xe cac IoaI.
CAO SU THIN NHIN 389
Kho I CI: Cho d da n dI n ff nhu kho I acefyIene, fhich
hop ch bIn vo xe may bay hay xe dIn, frIf fIu fInh dIn, con
fhoI may df, ng dan xang, hay dan nhIf |fham cao su nong,
san pham fIp xuc nen ep). Can fhIf fhuc hIn nhI voI cao su
cho nhanh vao cuI ky hn Iuyn do finh dan dIn co quan h foI
su fhanh Iap chuI cua IoaI khoI nay va chon cao su fhich hop
nhaf nhu cao su bufadIene~sfyrene chang han.
KhoI HI: CIup fang Iuc xe rach cao hn ho p Iuu ho a k
ca khI da bI dan cang Ion. o do fhich hop cho ch bIn: quaI dep
rau, d gIay guc cao su, hng vo xe cac IoaI, ng nuoc, v.v...
KhoI SRI: IoaI nay su dung rng raI, ung dung cho moI san
pham mau den. Co 3 dIm nI baf nhaf ngoaI dac finh ban fang
cuong Iuc:
TI frong fhap.
Ca I fhI n d chIu da u cho sa n pha m Iuu ho a khI fang Iuo ng d n.
Cho d dan hI |fung) cao cac hn hop chua no.
Thich hop cho san pham ng dan xang ba ng cao su chIoro~
prene, hng vo xe cao su bufadIene~sfyrene, dm chng chan
dng cao su fhIn nhIn, d gIay dep, vo boc day dIn, ruf xe,
v.v....|khoI IambIack |I) fuong fu)
KhoI IT: Cho Iuc dInh dan fhap, d dan hI Ion va Iuc xe
rach cao. Thich hop cho ung dung ch bIn ruf xe, cac san pham
du c.
KhoI MT: Thuong duoc su dung nhu chaf dn fro caI fhIn
cac d bn nhu chIu dau chang han. HIu qua fang cuong Iuc raf
yu.
~ ung nhu pham mau nhum den: 1,5 ~ 4%
~ ung nhu chaf dn fang cuong Iuc duy nhaf: 20 ~ 50%
~ ung phI hop voI chaf dn khac: 10 ~ 30%
390 CAO SU THIN NHIN
Cau fao chu yu fu hoa hop cua nhm, sIIIcon va nuoc. Co Ian
Ie, TI, Ca, Mg, K, Na, Mn, Cu, voI ham Iuong fhay dI fheo IoaI
va vung daf. TI s SI/AI fhuong Ia 2/1 co fh daf 6/1 hay hon nua
o benfonIfe.
~ TI frong frung bnh d: 2,6.
~ Mau: do, nau, frang, frang nga, vang, xam, Iam.
~ m d: bnh fhuong khng co finh huf am, o khng khi co
90% am d chI huf 1,3% nuoc. Can bao quan noI kh rao.
~ ang bf mIn, phan fu sef hnh Iuc gIac co b day nho hon
canh raf nhIu. Pham ff khng co caf mIn, foan b qua duoc ray
325 mesh.
~ pH: a s co pha n u ng acId khI khuch fa n frong nuo c.
Pham fInh mIn xu Iy qua fram Ia ng, can frung finh hoa hoac
kIm hoa |pH = 7).
~ Theo II kh |cho pham chaf fhuong): ThI daf fh o fh kh
da duoc fan nghIn, cac phan fu mIn bc In cao, cac phan fu fo
hon Iang nhanh xung.
~ Theo II uof hay fram |cho pham chaf raf ff): Khuay daf fh
voI nuoc sach, qua Ioaf ray dao dng hoac d yn mf fhoI gIan
nga n d gIu Ia I hay fra m Ia ng dau fIn da soI, ca f fo vaf Ia...
Sang qua h hay b khac. Sau mf fhoI gIan fram Iang co kIm
soaf, fhu Iay cac doan khac nhau: phan frn cung cuc mIn, phan
k mIn, phan duoI kem mIn hon va phan duoI day foan Ia cac
phan fu fo va caf mIn, nhu vay fheo phuong phap nay co fh co
nhIu hang. Iuong fInh mIn fhu duoc fu 10 ~ 35% dI voI frong
Iuong daf fh |phoI kh hay say kh can mIn).
CAO SU THIN NHIN 391
I vo I se f kaoIIn, dI Iuc ca n fa y fra ng, khI ca c oxyf sa f
khng fan fhanh hop chaf saf fan frong nuoc, franh su nhum
mau hay anh huong mau sac san pham v sau.
Trong ch bIn san pham cao su |fu cao su kh hay Iafex) fhIn
nhIn, f ng hop, cac pham daf Ia chaf dn co ca c da c dI m sau:
~ n fro khI pham khng daf yu cau v d mIn. Iuc keo duf
cua hn hop cao su Iuu hoa gIam nhanh fheo fy I dn fang.
~ n fang cuong Iuc khI pha m daf yu cau v d mIn, Ia IoaI
cung, cho Iu c dInh dan va Iuc ke o duf cao, d chIu ma saf ma I mon
ff. Tru d ma sa f, ca c co finh da f fI da khI Iuong dn Ia 10% va
van o frI s cao cho dn 25% fh fich cao su. Qua gIoI ha n nay, co
finh ke m dan nhung van cao hon pha m khng da f v d mIn.
~ Hoa cung hn hop sng fheo fI I dn, do do fhich hop dung
Iam chaf dn cho cac maf hang can franh bIn dang vao Iuc Iuu
hoa. Su phan IoaI pham daf |fru fInh daf do) IoaI cung va IoaI
mm khng dua vao fhanh phan hoa hoc, ma chI dua frn co so
hoa cung hn hop cao su sng. Cho d cung o cao su Iuu hoa kem
hon khoI carbon nhung cao hon CaCO
3
.
Trong cac pham daf, fInh daf do n I ba f nhaf Ia cho d chIu ma
saf ma I mon ff nhaf. ac finh fang cuong Iuc cu a ca c pha m daf
fhuong kem hon kho I carbon den, nhung do hI u qua kInh f nn
fhuong dung phI ho p d ch bIn san pha m cao cap mau den hoac
su dung Iam chaf dn duy nhaf cho ch bIn moI sa n pha m ph
cap, dac bIf san pham dn frn 100% chIu ma I mon nhu fru c cha
Iua, fha m cao su |fapIs), d gIay, de p, guc cao su, v.v...
KhI su dung bf daf can Iuu y nhung dIm quan frong:
KIm fra d mIn: Iay mau nhIu vI fri cung mf bao chua
va nhIu bao, nhIu I khac nhau. ung ray fhuong kIm fra soI
da , va f Ia . Ray Iuo I mIn kI m fra ca f, va f Ia ma f khng fhay
duoc. Co muc dich franh:
392 CAO SU THIN NHIN
Iu c ke o du f raf kem, fa I dI m do hay gay hu ho ng sa n
pham nhu fao I mof, gay soc hn hop dun ep, v.v...
Pha ma y mo c fhIf bI khI h n Iuyn, nhaf Ia vao Iu c e p
mong d d phan fan ff, hay vao Iuc can nghIn kh hay uof.
ung ray 300 mesh d xac dInh pham fro hay fang cuong Iuc.
NoI chung, s Iuong gIu IaI o ray nay cang cao, fac dung cuong
Iuc cang kem, kf qua xem nhu dn fro.
KIm fra mau sac hay ham Iuong chaf co anh huong mau
sac san pham Iuu hoa khng phaI mau den nhu: Ie, Cd, Pb, v.v...
Trn fhuc f co fh ap dung Iuu hoa hn hop |mau nho) co chua
san pham daf so sanh voI mau hn hop chuan. Pham fInh daf do
fhich hop ch bIn san pha m mau den hay ma u do hoa c gIam
duoc Iuong pham mau do.
Pham bf kaoIIn fhich hop cho ch bIn san pham mau frang,
mau fuoI khI ham Iuong fap chaf hoa den raf fhap hay da qua xu
Iy fay frang.
KIm fra d pH cua pham daf: Nu pH < 7 |acId) se gay fr
hoan hn hop cao su co chaf gIa fc acId |AcceIerafor M, M...)
voI cuong d cang cao khI frI s pH cang fhap va Iuong dn cang
cao. Trong fruong ho p na y co fh fang Iuong chaf gIa fc hay
dung phu fro chaf gIa fc baz |nhu PC ~ Acc.) hoac dung phI
hop voI cac chaf kIm finh d frung finh hoa, bao gm xem xef
cac chaf a nh huong foI fc d Iuu hoa khac. Nu pH = 7 ~ 8 khng
anh huong foI fc d da nu, nhaf Ia nhung pham qua xu Iy fram
Iang da frung finh hoa. Pham pH acId con d gay dng dac cac
hn hop Iafex, nguoc IaI pham pH kIm fhich hop Iam chaf dn
cho Iafex va co fh In foI 500% |co finh cach fhi nghIm, fhuc f
hau nhu chI dn cao nhaf Ia 300%).
Iuong dn cang cao, ngoaI vIc dIu chInh Iuong chaf gIa
fc, Iuong Iuu huynh va chaf khac bI hap fhu, can fhIf phaI su
dung chaf phong Iao co hIu qua khang oxygen kIm khang Cu,
CAO SU THIN NHIN 393
Mn |hoac chaf chuyn khang Cu) khI fng Iuong dn vuof qua
0,01% Cu hay 0,005% Mn dI voI frong Iuong cao su, d han dung
san pham cao hon va phong hIn fuong Iao hoa chay nhao som do
fac dung xuc fac oxy hoa cua cac kIm IoaI nay. Thuong fhuong,
Iuong dn duoI 25% fh fng ham Iuong Cu, Mn khng vuof muc
quI dInh.
chaf Iuong san pham ff, ngoaI cac yu cau v chaf Iuong
daf noI frn, fac dung fang cuong Iuc dang k khI co su phan fan
ff frong cao su. o Ia nguyn nhan nguoI fa chung ch fao hn
hop chu fInh daf fu Iafex |50 TI ~ 100 TI ~ 150 TI ~ v.v...)
|dI voI pham cuc mIn va finh fheo fI I %
dI voI frong Iuong cao su fhIn nhIn)
~ San pham co Iuc keo duf > 200kg/cm
2
: 15 ~ 40%
~ San pham co Iuc keo duf fu 100 ~ 200 kg/cm
2
: 40 ~ 100%
~ San pham co Iuc keo duf < 100kg/cm
2
: 100 ~ 300%
Carbonafe caIcIum ~ CraIe ~ f da ~ f da
vI ~ f phan.
Chu yu Ia caIcIum carbonafe, co
fap chaf sIIIca, caIcIum suIfafe, oxy saf, daf sef, caIcIum hydro~
xIde, manganese hydroxIde, v.v...
f mau fra ng. d: 2,7. nguyn chaf 90 ~
99,5% CaCO
3
fu y fheo pham fhuong ma I. Kich fhuoc phan fu
fhay dI fu 0,02 ~ 3 m
~ CaIcIum carbonafe fhIn nhIn chIf ruf fu da vI o mo, qua
phuong phap kh hay uof nhu fruong hop bf daf.
~ CaIcIum carbonafe kf fua, co duoc fu phan ung cua khi CO
2
suc vao nuoc sua vI |vI sng kf qua fu dun da vI + nuoc) hoac
394 CAO SU THIN NHIN
phan ung gIua caIcIum chIorIde va sodIum carbonafe. IoaI nay
fhuong cho d mIn va cuc mIn.
Tng quaf ca haI IoaI duoc phan hang nhu sau:
~ Cu c mIn khI phan fu < 0,1 m.
~ MIn khI pha n fu fu 0,1 ~ 1 m.
~ Trung bnh khI pha n fu fu 1 ~ 3 m.
~ To khI phan fu > 3 m.
hang fo khng fh nhn fhay bang maf fhuong va khng
fh xac dInh bang fay so duoc.
Trong ch bIn sa n pha m cao su |fu cao su kh hay Iafex)
fhIn nhIn, fng hop, CaCO
3
Ia chaf dn co dac dIm sau:
~ Tang cuong Iuc manh nhaf o pham cuc mIn va yu dan fro
fhanh dn fro o pham fo.
~ Tac dung fang cuong Iuc cu a CaCO
3
cuc mIn can co dIu kIn
Ia phan fan fhaf ff frong cao su, cho Iuc keo duf, Iuc xe rach, d
chIu ma saf, d bn va dap ff, vua if bIn dI d cung, d dan
daI, d dan hI va Iuc dInh dan cua cao su Iuu hoa nhu fruong
hop bf daf hay khoI carbon den. RIng d chIu un gap IaI cao
hon khoI carbon |fhich hop cho hng vo xe).
O hn hop co cung Iuong dn 25% fh fich cao su, fng quaf
IoaI CaCO
3
kf fua cho Iuc keo cao hon fu 20 ~ 40 kg/cm
2
, d chIu
ma saf maI mon ff hon 1,5 ~ 2,5 Ian va Iuc xe rach cao gap 4 Ian
IoaI CaCO
3
fhIn nhIn.
Nu pham co kich fhuo c fuong duong kho I carbon va xu Iy
phan fan ff frong cao su nhu boc ao cac phan fu |cang mIn cang
kho phan fan frong hn hop) hIu qua fang cuong Iuc se fuong
duong khoI SRI va fang fheo fI I dn cho dn 70% cho Iuc keo
duf va 100% cho Iuc xe rach.
~ Nhung pham co phan fu fo |hang fo) chang nhung khng caI
CAO SU THIN NHIN 395
fhIn duoc Iuc keo duf, xe rach va dInh dan, ma con ha fhap moI
co finh khI fang fI I dn In dan. Cung nhu bf daf khng daf
yu cau d mIn, CaCO
3
duoc su dung Iam chaf dn fro, ha gIa
fhanh san pham khng doI hoI co co finh cao va khng fIp xuc
voI acId, nhu fham cao su |fapIs), ng nuoc, d choI fre em, v.v...
Su dung CaCO
3
fa can Iuu y cac dIm khac nhau nhu sau:
~ frang hay ham Iuong Mn va Cu d franh su dung fng
Iuong dn vuof muc gIoI han hay can fhIf su dung chaf phong
Iao co hIu qua khang O
2
kIm khang Cu, Mn va franh su bIn
dI mau sac san pham khI dung Iuong cao.
~ Nhung san pham san xuaf chua daf yu cau, can fhIf phaI
qua ray d gIu IaI da vI nho con sof... franh hu haI san pham va
fhIf bI may moc.
Can chu y foI ham Iuong Ca|OH)
2
hay CaO d gay chf frn
may cac hn hop cao su can Iuyn, ep dun hay Iuu hoa som vao
Iuc fn fru, nhaf Ia hn hop co chaf gIa fc MT do ha fhap nhIf
d foI han, frong khI CaCO
3
da co fac dung fang hoaf hn hop co
chaf gIa fc acId.
~ Pham co d nguyn chaf cao, fhich hop dn cho Iafex. ch
fao dIch khuch fan 70% CaCO
3
ma khng can pha Ioang, co IoI
cho ap dung phuong phap nhIf geI hoa.
Tuong fu bf daf voI pham cuc mIn.
Caf Ia nguyn IIu raf phong phu frn fraI daf. Su dung cho
nganh ch bIn cao su ca n duoc fa n nghIn mIn. franh hu
ho ng nhanh fhIf bI fan nghI n, can nung nong In 850
0
C. O
nhIf d na y no chIu su fhay dI fh fich va fI fro ng gIu p fa
nghIn na f, ma u sac cung duoc caI fhI n. TI frong frung bnh
d: 2,6.
396 CAO SU THIN NHIN
T ng quaf, SIO
2
duoc du ng nhu chaf d n fro, hoa cung hn
hop sng, cac finh chaf co hoc cao su Iuu hoa gIam fheo fI I dn,
nhung d cung fang In do do duoc ap dung frong ch fao cac IoaI
ng Iuu hoa IIn fuc o hoI nuoc ap Iuc |franh xep). Co finh fro dI
voI acId va baz, khng muI vI va do co finh maI mon nn fhuong
duoc dung cho ch fao gm fay.
O hn hop cao su dI Iuc co hIu qua fr hoan Iuu hoa, do do
can chInh IaI fc d va Iuu y gay mon dao cho moI hn hop doI
hoI qua khau caf nhu joInf cao su.
Xu Iy fan nghIn, caf fhIn nhIn khng fh cho d cuc mIn,
do do nguoI fa fm cach xu Iy bIn dI sao cho daf yu cau nay.
Pham fhuong maI gm: SIIICA, HI~SII, THRMO~SII |My),
AROSII, !ROSII |u c) ~ IRANSII, SIIIC SPCIAI,
SIIIC COIIOIAI |Phap)... Kich fhuoc cac phan fu fu 15 ~
25 m, dI khI 40 ~ 50 m. TI frong frung bnh d: 2 .
Cach ch fao fhng fhuong duoc gIau kin, fa chI bIf foI pham
AROSII |uc) ch fao fu sIIIcIum fefrachIorIde frn voI khng
khi va hydrogen, df phia duoI caI frng kIm khi quay fron voI
fc d nho, SIO
2
se Iang bam vao frng nay, d nguI fu nhIn
co n 180
0
C, duo c cao Iay chuyn dI qua vIs chuyn. Nung bnh
fhuong 250

~ 300
0
C d IoaI chIorIne o dang HCI |co khoang 0,2%).
NoI chung, SIO
2
co hIu qua fang cuong Iuc cao su nhung hoI
kem hon khoI carbon boI su khac bIf v hoaf finh b maf, du daf
d mIn fuong duong. So voI kho I carbon, SIO
2
cho Iu c keo duf
hn hop Iuu hoa, Iuc xe rach, d chIu Ian rng vf nuf ff fuong
duong. Iuc dInh dan, d chIu maI mon kem hon va d cung cao
hon, k ca hn hop sng.
ac bIf franh dung MT d gIa fc Iuu hoa, can fang Iuong
Iuu huynh va chaf gIa fc boI co d hap fhu cao. Iuong dn fang
cuong Iuc fuong fu khoI carbon va nn caI fhIn finh chaf va quy
CAO SU THIN NHIN 397
frnh hn Iuyn voI dIpropyIene gIycoI, dIefhyIene gIycoI, gIyce~
rIne frIefhanoIamIne hay acId benzoIc, boI co su ha fhap d nhof
va d phaf nhIf cua hn hop.
SIO
2
dac bIf fhich hop cho ch bIn san pham cao su |fu cao
su kh dn Iafex) frong suf co dn, ff hon magnesIum carbo~
nafe. KhI do franh dung acId sfearIc, bao gm dung chaf phan
fan hoa chuyn bIf nhu gIycoI, gIycerIne hay amIne: ng fruyn
mau, gang fay gIaI phau |y f) v.v...
NgoaI ra SIO
2
dac bIf con fhich hop cho ch bIn day couroIe
mau fuoI, phu fung may san xuaf fhuc pham, vo boc day dIn,
ng huf, hng frang vo xe v.v...
a ng b f mIn mau frang, khng muI. d: 2,1, pH: 9,8~10,2. Kich
fhuoc phan fu fu 30~100 m. Co duoc fu dung dIch sodIum sIIIcafe
|caf + NaOH dua qua Io nong chay) + dung dIch CaCI
2
|hoac sua
vI). CaIcIum sIIIcafe kf fua dem rua say kh va fan nghIn.
Kha nang fang cuong Iuc cho cao su fhIn nhIn va cao su fng
hop cua caIcIum sIIIcafe duoc xp vao hang kem hon sef kaoIIn
hoaf finh. Iuong dn fhap cho Iuc xe rach va d chIu nhIf va
chIu Ia o ff. Iuong dn cao cho d cung chIu ma saf maI mon
kha ff. ac bIf so voI cac chaf dn khac, day Ia nguyn IIu cho
hn hop cao su co d cung cao, ngay ca Iuong dn fhap.
KhI su dung chaf dn nay fa can Iuu y:
Khng su dung mercapfobenzofhIazoIe |MT) duy nhaf d
gIa fc Iuu hoa hn hop cao su fu nhIn boI v co phan ung fao ra
muI caIcIum cua MT v fac dung, do do nn su dung chaf gIa
fc khac hoac fang hoaf fhich hop cho MT. O hn hop cao su
bufadIene~sfyrene hay NIfrIIe anh huong nay bI if hon, can fang
Iuong chaf gIa fc cao hon Iuong dung bnh fhuong.
Can su dung chaf khuch fan dac bIf cho cao su kh efhy~
Iene gIycoI, frIefhanoIamIne hay gIycoI nh I fr n va o cao su
398 CAO SU THIN NHIN
fhIn nhIn hay fng hop |Iuong dung 6% dI voI frong Iuong cao
su) d caI fhIn gIa fc Iuu hoa, dng fhoI gIup cho chaf dn d
khuch fan d fang Iuc keo duf, xe rach va d cung.
CaIcIum sIIIcafe fhuong dung Iam chaf dn cho ch bIn d
|gIay, dep) xp mIn va dung chu yu o cao su chIoroprene |neo~
prene) cho Iuc dinh va d cung ff.
Iuong dn fang cuong Iuc cao nhaf Ia 25% fh fich cao su.
f ma u fra ng. d: 2,56. pH: 9,5 ~ 10,5. Co duo c fu qua ng
sIIImanIfe hay hn hop nong chay sIIIcon va nhm.
Tac dung fang cuong Iuc kem hon SIO
2
dac bIf, boI kich fhuoc
phan fu fo hon va co xu huong kf fu nhIu hon |fuc Ia d phan
fan frong cao su kem hon.)
f ma u frang, mIn hay xam. MIn fay, fron. d: 2,72. Thanh
phan hoa hoc 4SIO
2
. 3MgO.H
2
O co fh chu a CaCO
3
va cac fap
chaf khac. Trich Iay fu qua ng mo. Kich fhuoc frung bnh cua
phan fu faIc vao khoang 8 m.
Thng fhuong bf faIc duoc du ng Iam chaf cach Iy khang dinh
cho cac h n hop cao su sng bo I finh fron cu a no va Ia m chaf dn
fro nhu caIcIum carbonafe ha ng fo cho cao su fhIn nhIn va cao
su f ng ho p, fhich hop nhaf Ia cao su poIychIoroprene |neoprene).
Kha c vo I CaCO
3
, b f faIc fhich ho p Ia m chaf d n cho sa n
pham chIu acId, san pham co d cach dIn ff va san pham dInh
hnh qua dun ep |do finh fron). Con duoc dung cho ch fao cao su
ebonIfe, chaf dn cho san xuaf mousse Iafex.
Nhung pham nI dIa can kIm fra nhu bf daf fruoc khI su
du ng.
CAO SU THIN NHIN 399
Cng nghIp ch bIn ceIIuIose |gIay) cung cap Iuong Ion mc
chaf qua xu Iy dIch can du bang phuong phap xuf va suIfafe hoac
phuong phap acId, suIfIde. ung cho cao su Ia IoaI mc chaf duoc
xu Iy bang phuong phap suIfafe.
f mau nau, sac sang nhaf, fhay dI fuy fheo phuong phap
ch fa o, khng fan frong nuo c va ca c dung dIch acId. Tan d
frong dung dIch kIm. TI frong 1,3. Kich fhuoc phan fu fhay dI
fu 0,5 ~ 20 m, da s Ia 5~10 m. Ia chaf dn huu co cho cao su.
Tang cuong Iuc cho san pham cao su fhIn nhIn, fng hop,
ch bIn fu cao su kh hay Iafex. Cho caI fhIn Iuc keo duf va xe
rach fuong fu caIcIum carbonafe cuc mIn va fang cuong Iuc dInh
dan va gIam d chIu ma saf maI mon.
O cao su fhIn nhIn, khI Iuong dn mc chaf cang cao, fh Iuc
keo duf gIam dan va nguoc IaI dI voI Iuc xe rach.
san pham co moI finh chaf hoan hao, nhaf Ia caI fhIn Iuc
dInh dan va d chIu ma saf nn dung phI hop voI khoI carbon
den hay chaf fang cuong Iuc khac. Can Iuu y, mc chaf cho kf
qua fang cuong Iuc cao su Iuu hoa ff khI no phan fan ff frong
cao su, nhaf Ia o dang hn hop chu san xuaf fu Iafex, fuong fu
hn hop chu fInh daf hay khoI carbon den.
Trong hn hop cao su hay Iafex, can fhay dI Iuong chaf fang
hoaf hay chaf gIa fc frong fruong hop gay fr hoan Iuu hoa.
o mau nau cua chaf dn nay, fa khng fh dung frong ch
fao san pham mau frang, mau raf fuoI. Nhung do fI frong fhap,
nn no fhich hop cho ch bIn san pham nhe, mau den hay mau
nhaf, san pham dInh hnh qua phuong phap nhung fu Iafex.
400 CAO SU THIN NHIN
~ f g: Su dung nhu chaf dn fro |buI maf cua, dam bao...) co
d mIn qua duoc ray: 100 ~ 120 ~ 140, ff nhaf Ia ray 200 mesh.
Nu bf g mIn xu Iy voI formoI fruoc khI frn vao cao su |fac
du ng vo I nho m phenoI cu a m c chaf g fa o fha nh nhu a
phenoIformaIdehyde fao Iuc nI manh voI cao su). Co chuc nang
fang cuong Iuc nhu sef kaoIIn. ay Ia chaf dn dung cho ch bIn
san pham nhe mau fuoI, Iuong dung cao ma khng can dung chaf
hoa deo.
~ Xo dua, chI soI vun, dIn dIn v.v... su dung duoI dang Iam
chaf dn fro cho ch bIn san pham nhe hoac o dang soI Iam dn
IIn kf san pham fIu dung o nganh xay dung |khng qua nhIf
Iuu hoa). v.v....
Tu rong ba, vu n du cao su Iuu ho a hay ph
pham frong san xuaf, san pham hu hong khI fIu dung, nhung
chua Iao hoa chay nhao. Tng quaf, cho vao may can nghIn 2
fruc nam ngang co duong soI o b maf fruc, co ruoI nuoc, cao su
Iuu hoa se bI nghIn naf. Cac phan fu fo gIu IaI o ray duoc dua
fro IaI vao may nghIn nay.
Tinh chaf bf cao su Iuu hoa fhay dI fheo xuaf xu cua chung.
Truoc khI su dung can Iuu y foI mf s Iy finh. Su phan IoaI cung
dua vao cac Iy finh nay.
Thanh phan: Hn hop cao su Iuu hoa nguyn fhuy dung d
ch fao bf co fhanh phan nn phu hop voI fhanh phan hn hop
ch bIn moI d cho chaf Iuong ff hon.
TI frong: Chon bf cung fI frong hn hop moI |bf dep xp
khac bf maI fu vo xe).
CAO SU THIN NHIN 401
Mau sa c: Yu f nay anh huong dn mau sac san pham hoan
faf, do do mau cua bf can gIng mau hn hop moI.
mIn: CIoI ha n kich fhuoc phan fu va qua duoc ray 20 dn
50 mesh, d Iy finh hn hop moI khng fhay dI. Nu o duoI gIoI
han nay, phan fu bf se qua fo va hn hop moI khng dng nhaf
|khng Iang) va Iam gIam nhanh Iuc keo duf. Nu bf daf d mIn
frn gIoI han nhu qua duoc ray 100 hay 300 se co finh chaf fang
cuong Iuc, caI fhIn Iuc keo duf va xe rach nhung se gay kh hn
hop can Iuyn.
Tho I gIan f n fru b f: f vu a moI ch fao se phan ung
manh fro IaI voI Iuu huynh o hn hop moI nhI frn chung.
Trong ch bIn san pham cao su fhIn nhIn, bf cao su Iuu
hoa duoc dung Iam chaf dn pha Ioang IoaI huu co co cac hIu
qua nhu sau:
+ O cao su Iuu hoa:
~ Ha fhap Iu c ke o duf, d da n da I, d chIu un gap va Iu c xe ra ch.
~ cung fhay dI fheo d cung hn hop ban dau.
~ chIu ma saf maI mon cao hon dn fro va fhap hon dn
fang cuong.
~ CIup hn hop d chay vao khe ranh sau frong khun, franh
fheo b maf san pham vua gIam khu bof khi.
~ On dInh kich fhuoc san pham, caI fhIn dang k d co ruf
sau Iuu hoa.
~ Khng anh huong d Iao hoa san pham hoan faf, dI khI co
fac dung caI fhIn.
+ O hn hop cao su sng:
~ Hoa cung nhung fuong dI con gIu finh deo. f cang mIn,
cang gay kh hn hop can Iuyn.
402 CAO SU THIN NHIN
~ nhI frn vao hn hop Iuong Ion ma khng fu phaf nhIf
qua nhIu boI su co xaf.
~ CIam finh dinh frong may cua hn hop co d bam dinh cao.
~ dang ep dun hay can, cho maf Iang nhan, n dInh kich
fhuoc va gIam khu bof khi fao ra.
Tng quaf, bf xuaf xu fu hn hop co dn cang cao cang co fac
dung fr hoan Iuu hoa, co fh IoI dung d khu d Iuu hoa som
hoac dIu chInh fang cuong chaf gIa fc va Iuu hoa. I voI bf
xuaf xu fu hn hop khng co dn |nhu day fhun khoanh chang
han) IaI khng anh huong foI hn hop moI.
u ng nhu chaf d n kInh f, co finh da n h I. u ng frong ch
bIn cac sa n pha m co chaf Iuo ng fhap nhu: d, go f gIa y de p, guc cao
su, fha ng xe da p, fha m cao su Io f sa n nha , joInf fhuo ng, d choI fre
em v.v... Iuo ng du ng 50 ~ 100% dI vo I fro ng Iuo ng cao su.
ung nhu chaf dn ca I fhIn dang cua san pham co chaf
Iuo ng ff, dInh hnh duc hay du n ep 5 ~ 20% dI vo I Iuo ng cao su.
ung Iam nguyn IIu duy nhaf d duc khun, fruc fIp voI
ap suaf cao cho ch fao san pham co pham chaf raf kem |co fh
co chaf h).
Cm co 2 IoaI chinh:
IoaI nau: Ch fao qua phan ung nhIf gIua Iuu huynh va dau
beo; oxy hoa duoc; co sac nau, fh nhao, dinh dn fh kh |fuy
fheo fI I Iuu huynh, nhIf d va fhoI gIan gIa nhIf).
Ioa I frang: Ch fa o qua phan ung ngu I gIu a chIorIde Iuu
huynh va dau beo, co d frang fuy fheo IoaI dau, o fh dac cung.
Sau mf fhoI gIan, no fro nn mm va nhao dinh.
CAO SU THIN NHIN 403
Co hIu qua o cao su Iuu hoa fuong fu nhu bf cao su Iuu hoa
nhung d chIu maI mon ha fhap fheo Iuong dung fang, cho d
cach dIn ff; o Iuong dung 5 ~ 10% dI voI frong Iuong cao su,
khng bIn dI Iuc dInh dan, d dan daI, d cung san pham va
dac bIf gIam hIn fuong nI mc do Iuu huynh fu do frong hn
hop Iuu hoa dI chuyn ra maf ngoaI.
O hn hop cao su sng cung co d n dInh v kich fhuoc, b
maf Iang nhan va d dang dun ep, can. ChI khac bIf voI bf cao
su Iuu hoa Ia facfIce nau co chuc nang gIup khuch fan cac chaf
dn v co va khoI carbon den.
IacfIce frang co fa c dung fr hoan Iuu hoa, ca n fang Iuo ng
chaf xuc fIn Iuu hoa hoac fhm MagnesIum carbonafe, co ung
du ng fuong fu facfIce nau, da c bI f fhich hop sa n pham ma u
frang va mau fuoI.
IacfIce nau Iuong dn fu 5 ~ 50% khng anh huong fc d Iuu
hoa. Trn gIoI han nay can fang Iuu huynh 10% dI voI fro ng
Iuong facfIce. !ng dung Iam dn pha Ioang san pham sam mau
hay den, caI fhIn dInh hnh ep dun, can duc: ng dan nuoc, vo
boc day dIn, fham cao su v.v...
Ch fao fu bf cao su Iuu hoa, pha duf cau Iuu huynh nI gIua
cac phan fu cao su va IoaI fru fhanh phan cau fao san pham phI
cao su, d fra v nhu cao su sng nguyn fhuy.
Nuoc fa co ngun cao su fhu pham nng fruong raf Ion chua
dn Iuc can phaI faI sInh.
404 C-C 5U 1H|N NH|N
CHNG XVI
CH-1 HC- DC C-C 5U
V- CH-1 PP1|
(C|O! xUC !ir |CC UeC CCC sU)
Ta bIf cao su cau fao boI nhung chuI phan fu rI Ioan daI;
duoI fac dung keo dan, chung cang fhanh mf dang fh fraf fu.
Nhung chuI nay duoc nI voI nhau boI nhung Iuc fu nhIn khac
nhau va do anh huo ng nhIf chu ng se fu noI Iong ra. KhI mf
chaf hoa deo cao su fIp xuc voI mf h fhng nhu fh, no xen
vao gIua nhung chuI cao su vua Iam fach nhung chuI ra vua
Iam gIam Iuc huf gIua cac phan fu.
Tng quaf, nguoI fa phan bIf haI IoaI chaf hoa deo: IoaI dung
mI cao su va Ioa I khng pha I Ia dung mI. Nho m dung mI
fuong hop voI cao su o moI fy I va nguoI fa fhua nhan nhung
chaf hoa de o fhuc IoaI na y khng chI Iam gIam Iu c huf gIua
phan fu cua cac chuI, ma con cho nhung nhom dac bIf o poIy~
mer, cung nhu Iap ra nhung Iuc huf moI khng chI gIua poIymer
voI poIymer ma con gIua poIymer voI chaf hoa deo cao su.
Nhom phI dung mI co chuc nang pha Ioang va fac dung cua
no fhuan fuy Ia co hoc. No Iam fang don fhuan khoang cach gIua
cac chuI.
C-C 5U 1H|N NH|N 405
Chaf hoa deo co chuc nang Ion frong cao su gIup ch bIn va
gIa cng hn hop cao su duoc d dang, Iam bIn dI vaI co Iy finh
cua cao su Iuu hoa.
VaI chaf caI fhIn duoc qua frnh ep dun, can Iam fang hay
Iam maf finh dinh nhu keo; vaI chaf Iam cho hn hop cao su o
frang fhaI sng hoa deo nhung IaI Iam cho cao su Iuu hoa cung;
vaI chaf IaI Iam bIn dI cac co Iy finh khI san pham da hoan faf.
Mf frong cac cng dung chinh cua chaf hoa deo cao su Ia d
dang cho xu Iy ban dau cac IoaI cao su. VIc xu Iy ban dau cao su
cang d dang bao nhIu, chaf hoa deo cang phaI fan vao cao su
bay nhIu.
V xu Iy ban dau, vaI chaf hoa deo gIup cho fa nhI frn duoc
chaf dn vao voI fy I cao va gIup chaf dn phan fan ff frong cao
su; d dang dInh hnh v sau |fang fc d can va ep dun); gIup
fhu c hI n nh I fr n ca c chaf phu gIa va chaf d n o nhI f d
khng cao Iam, gIup cho hn hop cao su franh hIn fuong "chin
som" hay chf frn may.
V phuong dIn kInh f, cac chaf hoa deo Iam gIam bof fhao
fac co hoc can fhIf cho su hoa deo cao su; gIup gIam duoc cng
suaf fIu fhu va dI khI gIup fa gIam duoc fhoI gIan ch fao hn
hop.
VaI chaf hoa deo nhu vaI Ioa I nhua hay hac in Iam cho hn
hop cao su fang finh dinh nhu keo co ich cho vIc ch fao vaf
dung |boI fh mf s nha ch bIn cao su faI nuoc fa fhuong goI
hn hop cao su Ia keo v chung co finh dinh if hoac nhIu).
Co chaf hoa deo Iam gIam finh daI cua cao su, hoac Iam cho
nhung hn hop daI hon.
Trong vaI fruong hop, chung fac dung nhu chaf khuch fan
|agenf dIspersanf) khI chung co chuc nang dinh, fam ngam chaf
406 C-C 5U 1H|N NH|N
d n vo I m f nho m chu c hay mf chu I hydrocarbon fan duo c
nhIu frong cao su. Mf IoaI chaf hoa deo fhi du nhu acId sfearIc
co chua nhom carboxyI huf duoc phan fu khoI mang va v chuI
hydrocarbon cua acId sfearIc fan duoc frong cao su nn gIup qua
frnh phan fan phan fu khoI carbon vao cao su d dang.
Ta co fh dung mf chaf hoa deo cao su d bIn dI suc chIu
ke o dan, moduIe, d da n daI, d cung cua mf cao su Iuu hoa.
Chaf hoa deo cung co fh anh huong foI finh dan hI, d fr, xe
ra ch, suc chIu ma sa f, suc chIu Ia nh, chIu ozone va chIu dung
mI. Taf ca nhung dac finh nay Ia fuy fhuc vao cau fao vaf Iy va
hoa hoc cua chaf hoa deo ma fa dung.
Chaf hoa de o cao su duoc dung khoI dau frong cng nghIp
cao su Ia chaf nhu a asphaIfe fhIn nhIn, da u fhuc va f, acId
sfearIc. n cuI fh ky 19, nguoI fa dung dn sap paraffIn va
cac facfIce |dau fhuc vaf hoa hop Iuu huynh). K do Ia vaseIIne,
cac IoaI dau mo, hac in nhua fhng |goudron de pIn), cac muI
kIm IoaI cua acId beo. K nua Ia nhung chaf hoa deo esfer...
Tng quaf nhung chaf hoa deo fhuong duoc dung voI Iuong fu
0,5 ~ 10%, finh fheo fy I 100 phan cao su. Trong vaI fruong hop
dac bIf chung duoc dung voI Iuong fu 10 ~ 50%.
Theo Iy fhuyf v nhung chaf duoc dung nhu chaf hoa deo cao
su co fh noI Ia v s k, nhung hIn nay van chua co su phan
IoaI ro rang. Tuy fheo ngun gc cua chaf hoa deo, fa co fh chIa
chung fhanh 4 nhom Ion sau day:
~ Nhom co ngun gc dng vaf va fhuc vaf.
~ Nhom co ngun gc dan xuaf fu fhan da.
~ Nhom co ngun gc dan xuaf fu dau mo.
~ Nhom fng hop.
C-C 5U 1H|N NH|N 407
Trong m I nhom |fru nhom chaf fng hop) fa chIa chaf hoa
deo fheo chuc nang chu yu cua chung frong cao su nhu sau:
Chaf ho a deo co cng du ng f ng quaf d da ng
Iam deo mm vua ha fhap d nhof cua cao su.
Co cng dung gIoI han, fruof d dang frong qua
frnh can va ep dun. Nhung chaf nay if fuong hop voI cao su, if
hoac khng co finh dinh nhu keo.
Tang finh dinh nhu keo hn hop sng.
Chung fam uof chaf dn va do do caI fhIn duoc finh nang co Iy
cua cao su Iuu hoa. Trong nhung chaf nay co nhung chaf co chuc
nang Ia chaf pha Ioang. Nhu ng chaf IoaI nay fng quaf duoc chu y
foI finh caI fhIn v suc chIu un cong va suc chIu nhIf.
Nhung chaf hac in du Ia
nhung chaf pha Ioang re fI n, chu ng gIup cho hn ho p cao su
cha y d da ng frong khun |cha y chuI va o nhu ng ke hoa cu a
khun, fuc Ia san pham cao su Iuu hoa se co maf hoa day dan,
khng bI fheo) va cho vao hn hop sng mf if finh dinh nhu keo.
Cac nhua raI duong |bIfume) va MIneraI Rubber duoc xem Ia
chaf pha Ioang raf ff v chung if Iam bIn dI cac co Iy finh cua
cao su Iuu hoa, ca dn khI fa dung IIu Iuong cao.
Sau day Ia mf s chaf hoa deo dIn hnh:
Trong nhom nay, Ian Iuof fa d cap foI:
~ Cac chaf dau fhIn nhIn.
~ Cac chaf fron, dIn hnh Ia cac acId beo va dan xuaf.
~ Cac chaf nhua, dIn hnh Ia nhua fhng va dan xuaf.
~ Ha c in nhu a fhng.
Cac IoaI dau fhuc vaf va dng vaf co d nhof fhap du co fac
408 C-C 5U 1H|N NH|N
dung ff frong hoa deo cao su. Chu yu chung duoc dung cho xu
Iy ban dau va frn cac chaf dn vao hn hop. Chung khng co fac
dung nao cho xu Iy ban dau su Iuu hoa, nhung cac finh nang co Iy
cua cao su Iuu hoa noI chung du bI ha fhap khI fa dung dau IoaI
nay. Anh huong nay dac bIf nI baf frong fruong hop cua cao su
fng hop bufadIene~sfyrene.
Co fh noI dau dng vaf va dau fhuc vaf fhuong duoc su dung
frong nhung hn hop can ban Ia cao su fhIn nhIn hay cao su
f ng ho p bufadIene~sfyrene |frong ca c Ioa I cao su khac fh if
hoac khng dung foI).
Chaf hoa deo cao su Ia dau co ngun gc fhuc vaf nhu: dau
fhf nf, dau Ianh |IIn), dau dua, v.v... V dau co ngun gc dng
vaf fa co fh k foI dau ca ng.
Can noI fhm, fa co fh dung dau fhuc vaf Iam chaf hoa deo
cao su frong fruong hop ch fao vaf dung cao su xp co dung chaf
fa o xp Ia sodIum bIcarbonafe |xem chuong Chaf fa o xp) v
chung con co fac dung fang fro cho chaf fao xp.
a. au fhf nf: Ia IoaI dau ban Iong duoc chIf suaf fu nhan
hf cay fhf nf bang cach ep va dun sI voI nuoc. Co cau fao chu
yu Ia acId paImIfIc, oIeIc va IInoIeIc va mf if acId sfearIc. TI
frong fu 0,88 dn 0,94.
b. au IIn |Ianh): Ia dau duoc frich Iay fu haf Ianh bang cach
ep nong. o Ia chaf Iong co cau fao chu yu Ia acId IInoIeIc, IIno~
IenIc, IsoIInoIeIc va oIeIc voI cac fI I fhay dI. O cac nuoc khac,
dau IIn duoc dung chu yu frong nhung hn hop ebonIfe re fIn.
O nuoc fa, dau nay hau nhu khng dung dn v do Ia IoaI dau
nha p.
c. au dua: Ia IoaI dau duoc frich Iay fu phan com frang cua
fraI dua gIa, kh.
d. au hf cao su: Can duoc nghIn cuu anh huong fac dung
cua IoaI dau nay frong cao su ky hon nua.
C-C 5U 1H|N NH|N 409
e. au ca ng: Ia IoaI dau duoc frich fu mo o frn dau con ca
ng fheo quI frnh hoI nuoc. Chu yu co chua cac esfer cua acId
beo va mf s Ion esfer chua bao hoa. IoaI nay, fng quaf khng
dung frong cng nghIp cao su o nuoc fa v phaI nhap.
f. Mf s dau khac: Mf s dau khac nhu dau phng, dau caI,
dau bng va I, da u dau nanh, dau ca sardIne,... cu ng du duoc
dung Iam chaf hoa deo cao su.
Cac acId beo co haI chuc nang chinh frong cao su:
a. Chaf fang fro Iuu hoa: Tng quaf chung fang fro cho moI
chaf xuc fIn Iuu hoa huu co, hoac fruc fIp, hoac gIan fIp bang
cach fao voI oxyf kem ra savon kem fan duoc frong cao su.
b. Chaf hoa deo cao su: Iam mm hn hop cao su, hoa deo cao
su d cac chaf dn d dang phan fan.
Xem chuong chaf Tang fro va fr hoan Iuu hoa.
o Ia mf acId beo co o cac IoaI dau fhuc vaf va mo dng vaf
duoc fhay duoI dang gIycerIde.
Ia chaf cung, dang fInh fh, mau frang, khng vI, d =
0,85. Nong chay 62~64
0
C. SI o 352
0
C.
do Ia chaf co cau fa o gIu a acId myrIsfIc va acId
sfearIc frong day acId beo bao hoa.
acId paImIfIc co chu c nang fuong fu nhu acId sfearIc
nhung fac du ng ho a de o cu a no frong cao su fh if n I ba f hon.
AcId oIeIc co voI Iuong phong phu frong mf s Ion mo dng
vaf va dau fhu c va f dac bI f co nhIu frong dau IIu. Thuo ng
fhuong, acId oIeIc duoc fhu hI fu chaf fhaI cng nghIp ch fao
acId sfearIc, do Ia acId oIeIc cng nghIp.
410 C-C 5U 1H|N NH|N
Chaf Iong gIng nhu dau, muI dac frung, co mau vang
nhaf. Khng dc nhung khng an duoc. TI frong d = 0,9. ng
dac o 14 ~ 16
0
C. SI o 360
0
C.
~ I voI cao su kh, acId oIeIc co chuc nang fuong fu acId
sfearIc, fuc Ia co fac dung Ia chaf fang fro Iuu hoa va Ia chaf hoa
deo cao su, nhung fac dung hoa deo cua no fh kem nI baf hon
acId sfearIc. ac bI f acId oIeIc if duoc dung foI hon acId be o
khac v mf phan no Iam cao su Iuu hoa d bI Iao hoa do no chua
no |phan fu cua no co nI dI).
~ I voI Iafex, ngoaI chuc nang hoa deo no con co fac dung n
dInh su dng dac Iafex va fao bof mousse Iafex.
AcId IaurIc co cau fao chu yu fu nhung IoaI dau fhIn nhIn
khac nhau va dac bIf nhaf Ia fu dau fhf nf.
Chaf fh dac, mau frang, khng d c. No ng chay o
44 ~ 46
0
C. TI frong d = 0,89. Tan frong ruou, efher.
Co chu c nang gIng nhu nhung acId be o da k
frn, fu c Ia co chuc nang fang fro Iuu hoa va hoa de o cao su,
nhung fac dung hoa deo cua no kem nI baf hon acId sfearIc va
acId paImIfIc. ac bIf no fan frong cao su nhIu hon nhung acId
kha c, nn no fhuo ng duo c dung frong nhu ng hn ho p cao su
frong suf.
AcId myrIsfIc CH
3
|CH
2
)
12
COOH: chaf fh dac mau frang hoac
khng mau, khng dc. Nong chay 55
0
C. TI frong d=0,86.
AcId rIcInoIeIc, acId rIcIIInoIeIc,... cung nhu acId myrIsfIc du
duoc dung nhu chaf hoa deo cao su va fang fro Iuu hoa |faf ca
nhung acId beo nay du phan ung voI oxyf kem Iuc Iuu hoa cho
ra cac muI kem fan duoc frong cao su), nhung noI chung chung
if duoc dung hon so voI nhung acId beo khac.
C-C 5U 1H|N NH|N 411
Trong cao su, muI cua acId beo co chuc nang cung fuong fu
nhu cac acId beo.
MuI acId beo frong vaI fruong hop nguoI fa chung dung d
fhay fh acId beo va oxyf kem frong chuc nang fang fro Iuu hoa.
Nhung chaf fhuong dung hon ca Ia:
~ Cac sfearafe kem, nhm, ch va caIcIum.
~ Iaurafe ke m.
Nhung chaf nu frn hau nhu chI duo c dung frong cac hn
hop can ban Ia cao su fhIn nhIn, va cac muI acId beo nay noI
chung Ia hoa cung cao su Iuu hoa. Cac sfearafe kem hay nhm
dI khI cung duoc dung cho cao su bufyI d d dang xu Iy ban
dau vua Iam gIam finh daI va finh keo dinh.
co khaI nIm v d phan fan cua cac muI acId beo frong
cao su, nguoI fa da fhu nghIm va dua ra bang so sanh cac finh
chaf cua cao su Iuu hoa daf duoc gIua acId sfearIc va cac muI
acId beo dung Iam chaf hoa deo frong cung mf hn hop can ban
Ia cao su fhIn nhIn |cao su fo xng khoI) duoc d n 80% khoI
mang MPC. |xem bang 1 frang 453)
o Ia nhung chaf co chuc nang nhu Ia chaf Iam fron cao su.
VaI chaf |rIcInoIeafe va oIeafe) Iam fang cac finh chaf uu vIf o
nhIf d fhap ma fa se d cap pha n chaf ho a de o esfer. Ca c
sfearafe fao fhanh mf Iop vang mong o maf cao su Iuu hoa d
chng IaI su Iao hoa |Iop cach Iy gIua O
2
khng khi va cao su).
Trong cac chaf hoa de o Ia acId beo fa co fh k foI mf IoaI chaf
hoa de o Ia dau ca ng hydrogen hoa |Ia dau ca ng duo c hydrogen
hoa co chaf xu c fa c d daf duoc mf chaf fhay fh acId sfearIc).
Nhua fhng hay coIIophane duoc chIf xuaf fu cay fhng |cay
con sng) fheo phuong phap frich Iy |exfracfIon).
412 C-C 5U 1H|N NH|N
Qua frnh frich nhua fhng Ia go m f bang vo cay d I ra
phan fhIf g, fu ay nhua cay se chay ra |mua nong). NguoI fa fhu
Iay nhua frong nhung chen hung duoc gan ngay o duoI ch frich.
Nhua fhng fh co cau fao gm khoang 20% fInh dau fhng
|essence de fe re benfhIne) 70% acId resInIc va 10% nuoc. em
chung caf, fa se fhu Iay fInh dau nay va acId resInIc con IaI Ia
coIIophane.
CoIIophane Ia mf chaf o dang dac frong, dinh, co
mau sac va san pham fhay dI fuy fheo d fInh khIf cua nhua
fhng fh, qua frnh xu Iy ban dau va phuong phap chung caf fhu
Iay fInh dau fhng. TI frong d = 1,08. Nong chay 80~130
0
C, khng
fan frong nuoc. Tan frong ruou, acefone, efher. Tu bI oxy hoa.
CoIIophane co cau fao chu yu Ia acId abIefIc;
chaf phu Ia cac acId khac nhu acId neo~abIefIc va dexfropImarIc.
AcId abIefIc co cng fhuc nguyn Ia C
19
H
29
COOH hay cng fhuc
nhu sau:
~
CoIIophane duoc dung nhu chaf hoa deo cao su va Ia chaf fao
dinh nhu keo cho cao su.
CoIIophane fuong hop duoc voI cao su fhIn nhIn cung nhu
cao su fng ho p bufadIene~sfyrene va cao su chIoroprene. No
gIup d dang xu Iy ban dau, nhung hoI Iam cham Iuu hoa.
Khng nn dung coIIophane o frang fhaI fu nhIn v no fruyn
vao cac hn hop cao su finh d bI Iao hoa, ma dac bIf Ia nhung
hn hop can ban Ia cao su fhIn nhIn chIu su fhay dI fhoI fIf.
CH
CH
3
CH
3
H
3
C
H
3
C COOH
C-C 5U 1H|N NH|N 413
O cac nuoc pha f frIn, nguo I fa d I acId abIefIc |chaf cau fa o
chinh cua coIIophane) ra acId dehydroabIefIc bang cach cho xuaf
hIn d chua no frn mf nhan phuong huong, hoac Iam gIam d
chua no cua no ba ng cach hydrogen hoa nI dI d cho ra acId
dIhydroabIefIc.
HaI acId: acId dehydroabIefIc va acId dIhydroabIefIc fh bn
nhI u hon, kha nang huf oxygen cua chung gIam duoc fu 10%
dn 1%, chung cung co chuc nang frong cao su nhu Ia coIIophane
|acId abIefIc, C
19
H
29
COOH) nhung fang d Iao hoa ff hon.
Cac esfer coIIophane duoc dung chu yu frong vIc ch fao cac
Ioa I keo can ba n Ia cao su f ng ho p bufadIene~sfyrene va
VIsfanex. Ca c sfer quan fro ng hon ca Ia ca c dIabIefafe va
dIhydroabIefafe cu a mono, dI, frIefhyIene gIycoI. Cu ng nhu
frong fruong hop cua coIIophane, cac esfer abIefIc hydrogen hoa
Iam fang d Iao hoa ff hon cac chuyn hoa chaf kem bao hoa...
Ca c esfer coIIophane hydrogen ho a duo c bIf qua fn fhuong ma I
Ia STAYIIT STRS cu a HercuIes Povder HRCOIYN;
PNTAIYN |HercuIes Povder ) v.v..
Chung caf coIIophane, fa co duoc hang Ioaf dau nhe dn dau
nang co mau sac fhay dI fuy fheo phan doan chung caf; Ian Iuof
fa co cac dau nhua mau vang hung, xanh Io, xanh Iuc hay nau,
gIau acId abIefIc, fI frong fu 0,98 dn 1,10.
CH
CH
3
CH
3
H
3
C
H
3
C COOH
CH
CH
3
CH
3
H
3
C
H
3
C COOH
_
H
2
414 C-C 5U 1H|N NH|N
Trong cao su, cac IoaI dau nhua fhng co cung chuc nang nhu
coIIophane |fuc Ia hoa deo va finh dinh cho cao su), nhung chung
fruyn vao hn hop cao su cac finh chaf kem hon coIIophane.
ac bIf nguoI fa fhuong dung cac IoaI dau nay d Iam fhanh
cac dung dIch can ban Ia cao su fhIn nhIn, cao su f ng hop
bufadIene~sfyrene hay neoprene, frong do chung se fruyn vao
finh keo dinh raf ff.
Hac in duoc chIf xuaf fu cay chf, ma nhung phan gIau nhaf
duoc fuyn chon va nap IIn fuc vao mf Io df fhanh fhan, nam
doc co mf Iung khi xuyn qua, d franh hIn fuong qua nhIf
cuc b va ha u qua Iam hac in bI nu f ran. Nhu vay mf frong
nhung phan nay phaI qua nhung Ian gan Iong IIn fuc, muc dich
fach hac in fhanh nhIu phan, fIp do phaI qua cng doan xu Iy
cuI cung Ia fInh Iuyn, khu acId va khu nuoc.
Ia chaf fh ban dac, mau den, muI hac in dac frung, fy frong
d = 1,08. Thanh phan nhua fhng co fh frn 23%. Khng fan
frong nuoc, d fan frong ruou va efher.
Hac in g fhng co mf s pham dac bIf Ia hf suc quy frong
vIc ch fao cac hn hop can ban Ia cao su fhIn nhIn. No cung
duoc dung frong cac hn hop can ban Ia cao su fng hop.
NgoaI fac dung hoa deo cao su, no con fruyn vao cac hn hop
sng finh dinh co ich IoI cho cac vaf dung can phaI ch fac nhu vo
xe chang han; finh keo dinh nay dac bIf Ia khng fu fIu frong
m f fho I gIan, do do gIup f n fru duoc cac hn hop frong suf
fhoI gIan cho doI su dung cho cao su fng hop bufadIene~acry~
IonIfrIIe va bufadIene~sfyrene.
KhI cac hn hop cao su duoc dn kho I carbon den voI Iuong
Ion, hac in g fhng se gIup qua frnh nhI frn va phan fan duoc
d dang.
C-C 5U 1H|N NH|N 415
NgoaI nhung fac dung frn, hac in nay con co fac dung nhu
chaf fron, gIup cho cac hn hop cao su d ep dun hon.
Cung nhu acId sfearIc, hac in nay fang fro cho su Iuu hoa. Tac
dung nI baf dac bIf frong cac hn hop dn voI khoI carbon den.
V Iao hoa cao su, hac in g fhng co anh huong ff, co Ie do
fhanh phan cua no co cac phenoI hIn dIn voI chuc nang nhu Ia
chaf chng Iao hoa.
|V cac co Iy finh, xem bang so sanh gIua nhung chaf hoa deo
khac nhau).
ung hac in nay, fa can phaI fInh khIf hoa fhaf ky v fI I am
d qua cao va pH qua acId se Iam cham Iuu hoa.
Trong nhom nay khng co chaf hoa deo co fac dung Iam fron.
Ta d cap foI mf s chaf:
~ Chaf dau, dIn hnh Ia dau anfhracene.
~ Chaf nhua, dIn hnh Ia cac IoaI nhua p~coumarone Indene.
~ Hac in va dau hac.
a u nay fa chI d ca p fn voI muc dich d bIf chu vIc su
dung chung Iam chaf hoa deo cao su da duoc bo han v ban chaf
cua chung co finh gay phan huy.
o Ia pha n ha c in cu a fhan da chung caf phan doa n fu 280
0
C dn
400
0
C: chaf Io ng I nh, ma u va ng hoI xanh Iu c, ho a nau ngoa I fro I.
Trong cac chaf hoa deo cao su, cac IoaI nhua nay chIm mf vI
fri quan frong frong cao su.
Chung co duoc fu su da phan hoa Indene va coumarone chua
frong ca c phan cuI phan doa n chung caf dau nhe cu a ha c in
fhan da.
416 C-C 5U 1H|N NH|N
Phan doan co d sI fu 160 ~ 200
0
C fruoc fIn duoc IoaI bo
phenoI, cresoI va pyrIdIne bang cach rua vo I acId Ioang, k do
Indene va coumarone |sI gIua 160
0
C va 182
0
C) duoc da phan hoa
co hIn dIn cua acId suIfurIc da m dac |2~5%) nhu Ia chaf xuc fac.
CuI cung chaf da phan hoa duoc rua sach va phan chua duoc da
phan hoa |co d sI fhap) se duoc fach ra bang cach chung caf.
Cac chaf nhua na y co cau fao cu a mf h n hop coumarone
|C
8
H
6
O), Indene va cac IoaI nhua khac da phan hoa.
Mau sac cua chung fhay dI fu mau vang nhaf dn mau nau
sam fuy fheo d fInh Iuyn cua chung. Phan fu khI nam gIua
600 va 1000 va d dac cua chung fhay dI fu frang fhaI sf nhu
maf dn frang fhaI cung va gIon. Chung bn nhIf cho dn 250
0
C
va ba f da u nong chay vao khoa ng 300
0
C. KhI cho chung no ng
chay, fa se fhu duoc cac chaf raf Iong va sau khI hoa fan frong
cac dung mI fhich hop, cac dung dIch se co d nhof fhap.
Trn fhuc f, cac chaf nhua nay frung finh va khng fh savon
ho a duo c, do do chu ng chIu duo c ca c acId, baz, nuoc va nhI f
nong. Co finh khng dan dIn cao va h s fn hao fh raf nho. TI
frong fu 1,03 dn 1,16. Tan duoc frong nhIu dung mI huu co va
khng fan frong ruou.
HAVY OII |NevIIIe Chem). Th Iong Inh.
NVINN |NevIIIe ChemIcaI). PhIn hoac cuc gIon mau h
phach nhaf. Nong chay 150 ~ 160
0
C. d = 1,15.
NVINOI |NevIIIe Chem). Th sf |Iong Inh) mau h phach
nhaf. nhof fu 65 ~ 110 cp |cenfIpoIses). Ty frong d = 1,08. SI
fu 300 ~ 370
0
C.
NVIII RSIN |NevIIIe Chem). Cm NevIIIe resIn R~16 |d
mm fu 94 ~ 107
0
C, k ca NevIIIe R~16A). NevIIIe resIn R~12 |d
C-C 5U 1H|N NH|N 417
mm 108 ~117
0
C), NevIIIe R~17 |d mm fu 67

~ 85
0
C), R~29 |d
m m fu 5~ 41
0
C).
PARAN |NevIIIe Chem). Trang fhaI dac mau nau sam, co
fy frong d = 1,16 |cao hon NevIIIe ResIn) gm Paradene s 1 |d
mm 65 ~ 85
0
C), s 2 |d mm fu 86 ~ 100
0
C), s 33 |mm fu 26

~
35
0
C), s 35 |mm fu 42~ 64
0
C).
PICCO RSINS |HarvIck Sfandard Chem). Cm ha ng Ioaf
nhua fu fh Iong Inh dn fh dac co d nong chay hay d mm
fu 10
0
C, 25
0
C, 35
0
C, 55
0
C, 75
0
C, 100
0
C, va 115
0
C; co fy frong fu
1,03 dn 1,15.
C!MAR RSIN |AIIIed ChemIcaI, phan vI n ho a ho c chaf
deo va fhan da), g m cumar resIn P 10 |frang fhaI Io ng s f, d
m m cha y 7 ~ 16
0
C, d = 1,080), P 25 |sf, cha y fu 20

~ 28
0
C,
d = 1,085), RH |fh dac, mm chay 67 ~ 74
0
C, d = 1,090), T |fh
dac, mm chay 109~ 117
0
C, d = 1,080), V |nong cha y 109

~ 117
0
C,
d = 1,135)...
!NARX RSINS |HarvIck Sfandard Chem) fh dac co d
nong chay fu 100 ~ 115
0
C, d = 1,15,...
Ca c chaf nhu a nay dau fIn duoc ap dung va o cao su fhIn
nhIn, sau do moI phaf frIn qua cac IoaI cao su fng hop.
phan fan cua chung frong ca c hn hop cao su fuy fhuc chu
yu vao d nong chay va fhanh phan cua nhua, fng quaf:
~ Nhu ng pha m m m, s f hay de o vu a duo c du ng nhu chaf ho a de o
vu a cho finh keo dinh duo c cho va o ca c hn ho p ca n fa o hnh |no ng
cha y duo I 50
0
C). Chung co finh hoa fan duo c Iuu huy nh va go p pha n
va o vI c Ia m cho hn ho p duo c dng nhaf, phan b ca c chaf phu gIa
d u, cu ng vu a ca I fhI n ca c da c finh cao su Iuu ho a. Thuong fhuo ng
pha m nhua na y duo c fhay fh cho ha c in, nhu a fhng.
~ Nhung pham cung hay dac vua co chuc nang hoa deo vua co
chuc nang pha Ioang.
418 C-C 5U 1H|N NH|N
~ Nhung pham frung gIan |khng mm, khng cung qua) gIup
d xu Iy ban dau va cho ra cao su Iuu hoa mm deo.
VaI pham da phan hoa |nhu NVIII RSINS) gop phan vao
fang cuong Iuc cao su ma khng Iam gIam d nhof mf cach dang
k; chung fhuong Iam bIn dI cuong Iuc cua cao su, boI finh d
dang phan fan o cng doan can Iuyn. Cao su Iuu hoa fh cung
hon va moduIe fh cao hon.
Taf ca cac chaf nhua nay co khuyf dIm Ia anh huong dn d
gIon o cac nhIf d fhap cung nhu suc chIu anh nang kem.
duc mo cua nhua coumarone Indene gIup fa fIn IIu duoc
d phan fan cua no frong hn hop cao su: mf dung dIch nhua
frong dau se bI hoa mo duc khI Iam nguI. Trong cac hn hop can
ban Ia cao su fhIn nhIn, fh cao su fng hop bufadIene~sfyrene
hay cao su NIfrIIe co d mo cang cao, se cho fac dung hoa deo cao
su cang if nI baf; cac hn hop cang cung, moduIe cang cao, fh
suc chIu keo dan va d dan daI cang fhap. Chinh cac nhua hoa
fan co d mo fhap moI co fac dung Iam mm hn hop cao su nI
baf hon. Trn 100
0
C, nhua se fro nn kho phan fan.
Nhua coumarone Indene duoc cho fruc fIp vao cao su khI hn
hop duoc ch fao qua may nhI 2 fruc, no se gIup cho cng vIc
hoa deo duoc d dang va ruf ngan quI frnh ch fao hn hop. Nu
ch fao hn hop |nhI frn cao su voI cac chaf phu gIa, chaf dn)
duoc fhuc hIn o may nhI nI |nhu may anbury) fh can cho
nhua mm deo se phan fan duoc d dang o duoI 60
0
C, frong Iuc
nhung pham cung hon fh can phaI nhI nong frn 65
0
C.
Tng quaf, nhua coumarone Indene co fac dung Iam cham su
Iuu hoa frong cao su fhIn nhIn va cac cao su fng hop bufadI~
ene~sfyrene, do do khI dung chaf hoa deo nay fa can chInh |fang
IIu) chaf xuc fIn Iuu hoa. Tac dung Iam cham Iuu hoa nay gop
phan vao vIc franh cho cac hn hop khng phaI fraI qua xu Iy
ban dau hay duoc fn fru khng bI chin |Iuu hoa) som |con goI
Ia chf) mac du fa co fang fI I chaf Iuu hoa In.
C-C 5U 1H|N NH|N 419
Trong cao su fhIn nhIn, chung anh huong ff dn hoa finh,
do do day Ia chaf dung d fhay fh cho nhua fhng coIIophane
raf ff. Suc chIu xe rach Iuc nong raf ff, dac bIf raf ff cho cac
qua frnh duc cac khun hnh chIu nen manh. Cac co Iy finh cao
su Iuu hoa ma chung co anh huong foI, so sanh voI nhung chaf
hoa deo khac xem frang sau day.
Trong cao su f ng ho p bufadIene~sfyrene, chu ng ca I fhI n
duoc suc chIu keo dan, xe rach va nuf ran dng.
ang sau day gIup fa so sanh cac da c finh a nh huo ng dn mf
h n ho p can ban Ia cao su bufadIene~sfyrene dn voI 40% khoI
HAI cua ca c chaf ho a deo nhua coumarone, coIIophane va ha c in
g fhng |pIne far) dung vo I II u 10% finh fheo khI Iuo ng cao su.
KHONC CO!MARON CO!MARON CO!MARON NH! A HA C IN
CO AX HI HI THONC CO
CHT |Iong |chay o |nong |coIIophane) THONC
HOA sf) 65
0
C) chay |pIne far)
O 125
0
C)
~ de o
WIIIIams, 4,16 3,52 3,65 3,63 3,44 3,85
~ Iuu hoa
ff nhaf... 8 mIn 11 mIn 11 mIn 11 mIn 15 mIn 11 mIn
~ bn keo
duf |kg/cm
2
) 232 252 252 280 255 243
~ ModuIe o
300% |kg/cm
2
) 192 98 116 132 106 98
~ bn xe
rach |kg/cm
2
) 43,5 53,5 48 60 54 48
Trong cao su NIfrIIe |bufadIene~acryIonIfrIIe) co Iuong chaf
hoa deo esfer cao, su hIn dIn cua nhua coumarone can fhIf d
Iam gIam bof fac dung gay fron cua nhung esfer nay. Cac finh
420 C-C 5U 1H|N NH|N
chaf co Iy daf duoc ff, moduIe fhap va d chIu anh nang maf
froI, dau va dung mI duoc caI fhIn.
Trong neoprene, chung duoc dung frong cac hn hop chIu co
xaf va cac hn hop chIu dau.
Sau cung, frong cao su bufyI va fhIokoI, chung caI fhIn duoc
finh keo dinh frong hn hop sng.
Hac in fhan da va dau hac |braIs) Ia mf frong cac chaf hoa
de o duo c su du ng kho I da u frong cao su. HI n nay, da n da n
nguoI fa da fhay fh bang nhung chaf khac co ngun gc fu dau
mo. Su fhay fh nay chu yu Ia do muI cua hac in fhan da fruyn
vao hn hop cao su cung nhu do ban chaf acId cua chung Iam
cham Iuu hoa.
~ San pham hac in fhan da Ia do su df chay fhan fu fhan da
|ham) frong nhung bnh kin. an chaf cua hac in daf duoc fuy
fhuc vao ban chaf cua fhan ma chung cho ra. V fhanh phan,
hac in fuy fhuc chu yu vao nhIf d chung caf.
Hac in fu nhIf d chung caf fhap |500
0
C) fh gIau paraffIn va
phenoI fhuong hang.
Hac in fu nhIf d chung caf cao |900 ~ 1200
0
C) fh gIa u hydro~
carbon phuong huong.
Nhung hac in gIau hydrocarbon phuong huong |nhu san xuaf
faI Phap) co d dac fhay dI fu Iong dn sf Ia nhung chaf hoa
deo cho cao su fhIn nhIn hay fng hop raf ff nhung chung co
khuyf dIm Ia Iam ha fhap co Iy finh cua cao su Iuu hoa. Chung
anh huong dn finh keo dinh vao cao su sng va caI fhIn duoc
d xe rach o nhIf d cao cua cao su Iuu hoa.
VaI IoaI hac in duoc fInh Iuyn ff hon va duoc da phan hoa
|faI My) Ia nhung chaf hoa deo ff, khng gay haI foI cac dac finh
cua san pham cao su hoan faf.
C-C 5U 1H|N NH|N 421
~ au hac |braIs): Ia phan fhaI cua su chung caf hac in, gm co
3 IoaI chinh sau day:
~ au hac mm: dinh, chay frong khoang 35 ~ 50
0
C.
~ au hac frung: hoa mm o 60
0
C va chay o 70
0
C.
~ a u ha c cu ng: gIo n, ho a m m o 80 ~ 85
0
C va cha y fu 90 ~100
0
C.
au hac co mau nau sam dn den, co muI hac in nng. uoc
dung Iam chaf hoa de o cho cao su, khng phan bI f Ia cao su
fhIn nhIn hay cao su fng hop; chung d dang hoa deo cao su
va ca I fhIn xu Iy ban dau cua cac h n ho p. Chung khng fac
dung foI qua frnh Iuu hoa va anh huong dn cac vaf dung cao su
duc khun |vaf dung hoan faf) d cho mf hnh dang dep.
Chaf hoa deo dan xuaf fu da u mo fh nhIu v s k ma fa
khng fh nao IIf k hf v cau fao va fhanh phan hoa hoc cua
chung cuc ky fhay dI. Tng qua f fa phan fha nh 4 nho m nhu
sau:
~ Cac IoaI dau.
~ Cac chaf fao finh fron |fa d cap foI chaf sap).
~ Cac IoaI nhua daf duoc fu su da phan hoa.
~ Cac IoaI asphaIfe va bIfume |hac in raI duong).
Taf ca ca c da n xuaf da u mo d u duo c du ng nhu chaf ho a de o frong
cao su, do Ia nhu ng Ioa I da u duo c sa n xuaf co mu c fIu fhu Io n.
Trn fhI fruong co raf nhIu IoaI va fa co fh phan fheo cau
fao cua chung fhanh 4 IoaI sau:
a.~ Cac chaf dau co cau fruc paraffInIc.
b.~ Cac chaf dau co cau fruc naphfhenIc.
c.~ Cac chaf dau phuong huong chIm uu fh.
d.~ Cac chaf dau co cau fruc phuong huong.
422 C-C 5U 1H|N NH|N
Su phan IoaI nay hoan foan co finh cach chI dInh v frong cac
IoaI dau chu yu du co cau fruc hoa hop fu 2 hay 3 frong nhung
chuI nay. Chang han nhu S!NX 53 |cua Sun OII Cfy) co 28
nguyn fu carbon ma frong do 10 carbon fa o cau fru c phuong
huong, 8 fao cau fruc naphfhenIc va 10 fao cau fruc paraffInIc.
Trong cac IoaI dau fhuo ng du ng nhaf, s nguyn fu carbon u ng
voI ca c cau fru c kha c bIf na y co fh fhay d I fheo cac fI I sau:
TI I C phuong huong fu 0 ~ 50%
TI I C naphfhenIc 20 ~ 45%
TI I C paraffInIc 20 ~ 75%
Chinh cac cau fruc phuong huong va naphfhenIc Ia nhung cau
fruc duoc khao cuu nhIu nhaf frong cac chaf hoa deo.
Tng quaf, nguoI fa doI hoI mf IoaI dau co phan fu khI |xac
dInh fheo d nhof va fI frong) va finh bay hoI du cung fhap. Cac
IoaI dau co phan fu khI fhap d u co finh fao fron ff, nhung
chu ng IaI co finh bay hoI qua manh, frong Iu c dau co phan fu
khI cao IaI co finh fron frung bnh nhung co IoI Ia if bI bay hoI.
Nhu vay nguoI fa phaI can bang haI finh chaf nay.
Cac chaf dau paraffInIc chI co chuc nang Ia fao fron frong cao
su. Chung khng co fac dung hoa deo, boI v chung chI gIu duoc
raf if o mang poIymer.
Chung phan fan vao cao su kho khan, nhung se d dang nhI
frn chaf dn vao v sau, frong quI frnh ch fao hn hop.
Cac co Iy finh noI chung du bI ha fhap, nhung o cac nhIf d
fhap, d un cong cua cao su Iuu hoa dung chaf dau co cau fruc
nay fh ff hon nhung chaf dau naphfhenIc hay aromafIc. ay Ia
Ioa I da u khng co dc finh, do do chu ng Ia chaf hoa de o duoc
chon dung d ch fao cac vaf dung cao su dung frong fhuc pham
va duoc pham.
C-C 5U 1H|N NH|N 423
Cac chaf dau nay khng fh dung duoc frong cao su neoprene
v dIm anIIIne cua chung qua cao. Nguoc IaI chung Ia chaf hoa
deo raf ff cho cao su bufyI do chung da bao hoa. Thuong fhuong
nguoI fa dung chung cho cao su fhIn nhIn va cao su fng hop
bufadIene~sfyrene.
V ca c dac finh ma chung anh huong dn cao su so voI cac
chaf hoa deo khac, fa co fh xem bang so sanh cac finh chaf ma
cac chaf hoa deo anh huong dn mf hn hop can ban Ia cao su
fhIn nhIn va can ban Ia bufadIene~sfyrene, duoc dn 80% khoI
MPC: bang 1 va 2 frang 453 va 454.
Nhung chaf hoa deo fhuc IoaI nay fa co fh k foI cac chaf
dau frang hay dau vaseIIne, dau paraffIn v.v...
o Ia nhung chaf hoa deo co cng dung fng quaf. Tac dung
hoa de o cua chung Ia nho vao su hIn dIn cua nhan vong va
chung frn vao cao su khng kho khan.
Taf ca nhung chaf co cau fruc vo ng du Ia nhung chaf a nh
huong dn hn hop cao su cac dac finh ff hon hf. Suc chIu oxy
hoa ff, d bn nhIf nam khoang gIua d bn nhIf cua dau par~
affInIc va dau phuong huong. Su phaf nhIf, suc chIu chem baf
|nhu fruong hop vo xe) va ma saf noI chung du raf ff.
Nhung pham co d nhof fhap du co d bay hoI fuong dI cao.
Chinh nhung dau co d nhof cao hon duoc dung d ch fao vaI
IoaI cao su bufadIene~sfyrene gIau dau.
Cng dung cua dau naphfhenIc dac bIf duoc phaf frIn cho
cao su fng hop. Chung Ia nhung chaf hoa deo ff cua neoprene:
Neoprene cang huf Iay dau bao nhIu, dIm naphfhenIc cang nI
baf va dIm anIIIne cang fhap bay nhIu nhu bang kf qua fhu
nghIm sau day: |voI neoprene co d nhof cao, nguoI fa chung
dung IoaI dau phuong huong hon).
~ Tn fhuong maI dau IoaI naphfhenIc.
424 C-C 5U 1H|N NH|N
CIRCOSOI 2 XH |Sun OII): frang fhaI Iong mau xanh nhaf
|xanh Iuc), fI frong d = 0,95 |0,9483), d nhof o 99
0
C Ia 83 sec.
Im anIIIne: 174
0
I |79
0
C).
CIRCOSOI NS |Sun OII Ifd.): Th Iong ma u nhaf, fI fro ng
d = 0,93 |0,9279). nhof o 210
0
I |99
0
C): 61 sec. Im anIIIne:
179
0
I |82
0
C).
1
2
2
4
5
6
7
8
10
30
40
50
50
50
70
80
90
100
200
o ANILIN (
o
C)
Vu ng co ta c du ng
de o ho a tha p
Vu ng gi a
Vu ng co ta c du ng
de o ho a cao
CIRCOIICHT PROCSS AI |Sun OII): fh Iong mau nhaf, fI
frong d = 0,92, d nho f o 38
0
C Ia 156 sec, dIm anIIIne: 156
0
I.
SHIIIIX |SheII OII): SheIIfIex 212, fh Iong mau nhaf khng
muI, fy frong d = 0,9, d nhof o 100
0
I |38
0
C) Ia 105 SS!; SheIIfIex
292: d = 0,91, d nhof o 100
0
I Ia 213 SS!, SheIIfIex 412: d = 0,915,
d nhof o 100
0
I Ia 560 SS!; SheIIfIex 732: d = 0,92, d nhof o
i m naphthenic cu a d u
60 70 80 90 100 110 120 130 140
60
40
30
20
3
i m ANILINE (
0
C)
C-C 5U 1H|N NH|N 425
210
0
I |99
0
C) Ia 98SS!,... |SheIIfIex 274 g m hydrocarbon
naphfhenIc va phuong huong), v.v...
o Ia nhung dau co cau fruc da s Ia dan xuaf phuong huong,
ngoaI ra con co cac cau fruc khac ma fhuong Ia ca c dan xuaf
naphfhenIc va dI khI Ia cac dan xuaf chua no.
o Ia nhung Ioa I dau co d nhof fhay d I, fI frong va dIm
anIIIne fhap. Nhung dau Inh hon fh co chuc nang pha Ioang,
nhung dau if Inh hon Ia nhung chaf hoa deo uu vIf, chung cung
d dang frong xu Iy ban dau.
Cac chaf dau nay duoc dung raf nhIu cho cao su fhIn nhIn
cung nhu cho cao su fng hop. Chung raf d cho vao cao su va fa
co fh frn vao cho dn 50% frong cac cao su fng hop ma khng
gay haI cho cac co Iy finh cua cao su Iuu hoa.
Trong cao su sng, chung caI fhIn duoc su phan fan cua cac
chaf dn va co anh huong dn finh keo dinh cua cac hn hop.
o chung chua no, nn vaI chaf dau nay da Iam cham Iuu hoa;
v fh fa ca n phaI chInh IIu chaf xuc fIn Iuu hoa frong cng
fhuc cho dung va nn fang ham Iuong Iuu huynh In mf chuf.
Tng quaf, chung anh huong dn co Iy finh cao su Iuu hoa, cao
su fhIn nhIn cung nhu cao su fng hop. Trong fruong hop cao
su bufadIene, chung caI fhIn dang k v d fr frung bnh cua
cac hn hop dn nhIu khoI carbon den. Trong neoprene, chung
caI fhIn duoc d un cong, Ia m cham cung va kf fInh cua ca
hn hop cao su sng va cao su Iuu hoa.
Chung cung duo c dung cho vaI cao su fng hop bufadIene~sfy~
rene co d nhof mooney cao.
Ta co fh xem co Iy finh cua cao su Iuu hoa ma chung fruyn
vao so voI nhung chaf hoa deo khac, frong cung mf hn hop can
ban Ia cao su fhIn nhIn |fo xng khoI) va frong hn hop cao su
bufadIene~sfyrene, ca haI d u duo c dn 80% kho I MPC. |Nho mdau
426 C-C 5U 1H|N NH|N
nay duoc cac hang cao su su dung ph bIn fruoc nam 1975).
Cac chaf dau nhom nay co fn fhuong maI dIn hnh Ia:
NAITOIN |uc);
NAPHTOIN |My);
!TRX |Cfy SheII) gm !TRX 419 |chaf dau Inh, mau
sam, d nhof o 100
0
I |38
0
C) Ia 510 SS!, o 210
0
I |99
0
C) Ia 47
SS!); S 726 |d nho f o 210
0
I Ia 83 SS!); s 739 |d nhof o
210
0
I Ia 97 SS!); s 757 |d nhof o 210
0
I Ia 115 SS!); s 786 |d
nhof o 210
0
I Ia 150 SS!); s 787 |d nhof o 210
0
I Ia 150 SS!);
s 896 |d nhof o 210
0
I Ia 265 SS!),... faf ca du co fI frong Iay
frung bnh d = 1 |fu 0,994 dn 1,014).
RAVOINS |Anchor Chem);
N!SO 90 |sso Sfandard);
S!NX 53, 170, 1585 |Sun OII);
MOIISOI K |MobII OII); v.v...
Nho m da u na y g m nhu ng chaf da u co fI I hydrocarbon
phuong huong frn 90%.
VIc su dung chung fhuong co gIoI han, v chung d bI bIn dI
do su oxy hoa va do chung bay hoI manh |nguoc IaI o cac nhIf d
fhap, chung fro nn qua Inh nhay, va anh huong xau dn co Iy
finh cua hn hop cao su).
Thuong duoc dung cho cac ung dung dac bIf chang han nhu
ho a de o ca c Ioa I neoprene co d nho f cao, Ioa I WHV hay co n
dung d ch fao vaI IoaI bufadIene~sfyrene gIau dau.
I khI d gIam bof finh d oxy hoa cung nhu d caI fhIn d
Iao hoa cua cac hn hop cao su, nguoI fa hoa frn nhung dau nay
|hoa c du ng phI ho p) vo I m f da u paraffInIc hoa c vo I da u
naphfhenIc |duoc chung hon dau paraffInIc).
C-C 5U 1H|N NH|N 427
Cac chaf dau IoaI nay fa co fh k foI:
!TRX 20 |Cfy SheII);
CAIII!X TT |Cfy CoIden ear OII);
S!NX 85 |Cfy Sun OII);...
Cac chaf sap dan xuaf fu dau mo co fh duoc xem nhu Ia cac
chaf dau co nhIf d nong chay o frn nhIf d bnh fhuong; do
do co Ie fa khng nn goI Ia sa p nhung v nhung fh na y co
nhu ng finh chaf fuong fu ga n vo I finh chaf cua sap, v fh
nguoI fa van goI Ia sap.
Cac chaf sap dan xuaf fu da u mo fhu duoc fu nhu ng phan
doan cuI cua qua frnh chung caf dau fh va chu yu chu ng duoc
fao ra fu nhung hydrocarbon no co phan fu khI cao. Chung co 4
da ng:
a.~ ang pefroIafum;
b.~ Sa p paraffIn;
c.~ ang ozokerIfe |ngay xua goI Ia sap fhIn nhIn);
d.~ Sap fInh fh nho.
Tac dung hoa deo cua cac dang sap nay khng dang k, nhung
chung d dang frong vIc xu Iy ban dau cao su vua gIup cho hn
hop cao su franh bI dinh vao cac fruc may nhI, can va d dang
frong cng doan can Iuyn |dInh hnh).
Trong cao su Iuu hoa, fng quaf chung Iam gIam d keo dan va
moduIe |Iuc keo o mf d dan da dInh) nhung d dan daI va d
cung fh if bI bIn dI.
Chung co fa c dung ff foI su Iao hoa cu a cao su Iuu hoa v
chung fan if frong cao su, kf fInh fhanh mf Iop vang cuc mong
o b maf cua cao su Iuu ho a, do do chung bao v phong chng
duoc fac dung cua anh nang maf froI va chng duoc nhung nuf
ran fInh |day Ia mf fac dung ff, nn fa fhuong dung chung
428 C-C 5U 1H|N NH|N
frong vIc phI ho p voI ca c chaf pho ng Ia o co fa c du ng chng
ozone, d chng anh nang cho cao su Iuu hoa, xem chuong Chaf
phong Iao cho cao su Iuu hoa.
Chaf nay con duoc goI Ia geI dau mo fuong fu nhu vaseIIne,
Ia chaf daf duoc fu nhung can du cua qua frnh chung caf dau fh
|chaf con IaI sau khI chung caf dau mo o chan khng).
ay Ia mf chaf fh ba n da c duo c cau fao bo I nhung san pham
m m cua cac hydrocarbon IoaI paraffInIc, khI raf sf nhu maf,
mau hoI va ng, khng fan frong nuo c, ruou; fan duoc frong efher,
carbon dIsuIfIde, benzene; fI frong 0,82 ~ 0,85; cha y o 38 ~ 54
0
C.
Sa p nay fhu duoc fu nhung chaf ca n nhu da u chung caf o nhIf
d cao.
Iuo ng du ng cho cao su raf fhap v finh fan duo c frong cao su cu a
no co n yu hon da u paraffIn. |Xem chuong Chaf phong Iao cho cao
su Iuu hoa).
Nga y xua nguo I fa go I ozokerIfe Ia sa p fhIn nhIn v no
duoc fm fhay frong vaI mo carbon bIfumIneous hIm, co cau fao
gIng nhu sap paraffIn. K do nguoI fa goI ozokerIfe Ia nhung
chaf chung caf o frn phan doan cua paraffIn, duo c fInh khIf
hoa cho ra mf chaf sap mau frang, co cau fruc fInh fh hay vI
fInh fh fuy fheo d fInh khIf, nong chay fu 65

~ 80
0
C.
Can noI ro ozokerIfe fhIn nhIn hIn nay khng con duoc su
dung Iam chaf hoa deo cho cao su nua.
V ozokerIfe dan xuaf fu dau mo co finh fuong hop vo I cao su
cao hon paraffIn. NgoaI ra no co IoI hon ozokerIfe fhIn nhIn o
dI m no co mau fra ng, frong Iuc Ioa I fhIn nhIn fh co ma u vang.
o Ia chaf fu sap ozokerIfe nhung co d fInh fhIf cao hon.
C-C 5U 1H|N NH|N 429
TInh fh nho hon fInh fh fo cua paraffIn |sap). Phan fu khI
cao hon nhIu phan fu khI cua sap paraffIn. dac fhay dI fu
frang fhaI mm dn frang fhaI chac va cung. nong chay vao
khoang fu 60 ~ 95
0
C. So voI sap paraffIn, chung keo fhanh soI
duoc, un cong duoc va dinh hon. Kha nang gIu IaI dung mI cua
chung fh cao hon.
Trong cao su, chung Iam fang d dinh cac h n hop cao su o
frang fhaI sng, gIup cho cao su d chay frong khun va cho san
pham hoan faf mf hnh dang dep. Chung cung fuong hop duoc
nhIu voI cao su bufyI.
Tng quaf, do Ia nhung san pham fu su da phan hoa don phan
fu |monomer) co ngu n gc fu da u mo , ba n chaf Ia cau fru c
phuong huong duoc bao hoa nhIu hoac if.
RSINX RSINS; PICCOCIZR |HarvIck Sfandard Chem.);
PICCOPAI RSINS |HarvIck Sfandard Chem.);
VISICOI |VISICOI C~9 RSIN VeIsIcoI Chem.); v.v...
Nhung chaf nhua nay hIn dIn o frang fhaI Iong nhay hoac
frang fhaI dac nhIf deo, fh hIn dac finh qua finh khng dan
dIn dac bIf cao frong fruong hop cua cac chuI chI phuong v
cau fruc cua chung Ia hydrocarbon, do dac finh nay ma chung
duoc dung cho cac hn hop cach dIn.
ay Ia nhung chaf hoa deo ff cho cao su fhIn nhIn va cao
su fng hop, chung Iam fang d deo nhung khng Iam gIam co Iy
finh. Chung d dang khuch fan cac chaf dn, fh hIn qua vIc
fang d keo dan va d chIu xe rach |fa nn nho Ia mf chaf dn
fang duoc cuong Iuc cao su Iuu hoa voI dIu kIn Ia chung phaI
phan fan ff frong cao su). chIu un cong va vf che m Ian
430 C-C 5U 1H|N NH|N
rng Ion |nhu fruong hop vo xe) du duoc caI fhIn frong nhung
hn hop cao su chua no. ung chaf hoa deo nay, hn hop cao su
Iuu hoa cung chIu duoc Iao hoa do phan fu khI cua chung cao,
nhung chaf da phan hoa nay fh bn va bay hoI raf if. Tng quaf,
nhung IoaI nhua nay hau nhu khng dung o nuoc fa v phaI nhap
va gIa cua chung hoI daf.
Chaf hoa deo nay duoc phan bIf fhanh haI IoaI: chaf fhIn
nhIn co o frang fhaI mo, do Ia AsphaIfes |AsphaIfs) va cac chaf
co fu chung caf dau mo, do Ia Ifume |PefroIeum AsphaIfs).
Cac asphaIfe cung nhu bIfumes |goI fheo Pha p) hay as~
phaIfs cung nhu pefroIeum asphaIfs |goI fheo My) Ia chaf hoa
deo cao su fhuong duoc dung d fhay fh hac in fhan da.
Ia nhu ng khoa ng chaf fhIn nhIn co Ia n bIfume if hoa c
nhIu. NguoI fa bIu fhI dac finh ham Iuong bIfume qua finh hoa
fan cua khoang chaf frong carbon dIsuIfIde |CS
2
) |bIfume nguyn
chaf fan duoc hoan foan frong carbon dIsuIfIde).
TaI u ~ My, pham duoc dung frong cao su Ia CIISONIT
do Ia mf asphaIfe fhIn nhIn o ac My, co finh fan duoc frong
carbon dIsuIfIde cao foI 99%.
CIIsonIfe co dang cuc mau den hay bf mau nau sam, nhung
pham khac nhau duoc phan bIf qua d mm cua chung.
CIIsonIfe fh hIn da c finh qua d nong chay cao, qua finh
chIu acId va baz, finh khng fham nuoc va cac finh chaf v dIn
vuof frI.
Co Ie khng nn goI asphaIfes Ia chaf hoa deo cao su ma nn
goI Ia chaf pha Ioang |dIIuanf). No Iam bIn dI if hoac Iam fang
d cung cua cao su Iuu hoa va nang cao finh chaf dIn. NguoI fa
cung dung no frong vIc caI fhIn finh khng fham nuoc hay suc
chIu acId va baz cua nhung hn hop cao su.
C-C 5U 1H|N NH|N 431
Co fh no I nhu ng chaf nay hIn nay if duoc du ng foI v chu ng co
gIa fhanh cao, fa co fh dung nhung chaf kha c d fhay fh ff hon.
Trong cac asphaIfes fa co fh k foI fn fhuong maI cua cac
CIIsonIfe ho a de o co o My nhu WIIMX M~4 |WIImIngfon ChemI~
caI) d da ng cho xu Iy ban dau va ho a de o hn hop cao su.
NguoI fa da fhu duoc cac bIfumes asphaIfes hay dau hac, hac
in dau mo qua su chung caf vaI dau mo fhIn nhIn gIau hydro~
carbon asphaIfes. Phan fu khI cu a chu ng vao khoa ng 500 o
nhung dau co bIfume cho dn 5.000 o nhung hang cao hon. o Ia
cac hn hop hydrocarbon paraffInIc, naphfhenIc, dIene, phuong
huong va cac hop chaf nIfro, suIfur va oxy hoa. Chung nam frong
IoaI fh keo huu co va cac poIymer co phan fu khI fhap.
V phuong dIn co hoc, nhung nghIn cuu da chung fo bIfume
co fh Ia mf chaf fh dac co finh chaf dan hI, hoac fh fhuan
fuy nhay hoac fh ban nhay ban dac. Ta co fh ap dung no voI
moI dac finh cua cac poIymer nhIf deo.
Trong fhuc f, nguoI fa phan bIf bIfume fu su chung caf fruc
fIp, quen goI Ia bIfume C va cac bIfume duoc bIn dI qua qua
frnh fhI nong |oxy hoa) quen goI Ia bIfume .
Chaf cau fao Ia asphaIfen |fh dac) va maIfen |chaf Iong nhu
dau) ma fI I asphaIfen cang cao fh bIfume se cang cung.
Nhung pham duoc dung cho cao su Ia:
Cac bIfume |goI dung) o frang fhaI cung hoac ban cung hay
m m. Chu ng bI u hI n da c finh qua d m m fhay d I fu
35 ~45
0
C va qua d fham fhau cua chung.
Tng quaf, bIfume gop phan vao xu Iy ban dau va khuch fan
cu a cac chaf dn. Thuong fh chung co chu c nang nhu Ia chaf
pha Ioang, ha gIa fhanh cua hn hop cao su. Tng quaf, chung
Iam cham Iuu hoa mf chuf, Iam cho cac vaf dung duc khun co
mf hnh da ng dep. ung chu ng voI Iuong fhap cho dn 20%,
432 C-C 5U 1H|N NH|N
chang nhung chung khng Iam bIn dI co Iy finh cua cao su Iuu
hoa, ma con caI fhIn duoc d keo dan, xe rach, un cong va Iao
hoa frong vaI fruong hop.
Nguo c IaI vo I asphaIfes fhIn nhIn, hac in dau mo |braIs de
pe froIe) Ia nhu ng chaf cu c re fI n, co fh su du ng nhu chaf phaIoang.
Nhung chaf cung va gIon chu yu duoc dung nhu chaf pha
Ioang cao su; chung caI fhIn duoc co finh, hoa cung cac hn hop
cao su. Tinh fuong hop cua chung co gIoI han frong cao su fhIn
nhIn.
Nhung chaf mm d dang cho vIc xu Iy ban dau va hoa deo
hn hop cao su, chung caI fhIn duoc d chIu acId va baz Ioang.
IoaI nay duoc dung cho cac hn hop ebonIfe.
Chaf Iong hay raf nhay duoc dung d nang cao d dinh keo
ff cho hn hop cao su sng va dung nhu chaf hoa deo; chung caI
fhIn duoc su phan fan cua cac chaf dn va d chIu un cong.
Trong haI IoaI bIfume, phan bIf fheo fhuc f fh bIfume bIn
finh co fh noI Ia duoc chung dung nhaf, do Ia bIfume fhI hay
oxy hoa |fhuong quen duo c goI Ia bIfume ) IoaI na y con duoc
bIf qua fu MIneraI Rubber. Pham nay duoc ch fao bang cach
fhI Iung khng khi qua asphaIfes dang o nhI f d cao frong
mf fhoI gIan can d daf duoc d mm va d xuyn fhau mong
mun. Kf qua Ia finh keo soI o 0
0
C se cao hon va suc chIu Iao
hoa ff hon.
Cac bIfume oxy hoa noI chung khng co fac dung foI finh hoa
deo cao su ma dac bIf Ia gIup d dInh hnh ep dun. Chung cung
d dang khuch fan chaf dn va ngan fro cac hn hop cao su d
chf hay co finh chin som.
Trong vaI pha m bIfume oxy ho a, do va n co n co d chua no
frong pham nay, mf phan Iuu huynh frong hn hop Iuu hoa se
bI hap fhu, cho nn fa can chInh Iuong chaf Iuu hoa frong cng
fhuc cho dung.
C-C 5U 1H|N NH|N 433
ung voI ham Iuong fhap, chung if Iam bIn dI cac finh chaf
cua cao su Iuu hoa. Trong khI do, chung IaI caI fhIn duoc d bn
xe rach, d fham nuoc, d chIu acId va baz cung nhu d Iao hoa.
Cac finh chaf ma chung anh huong dn cao su so voI nhung
chaf hoa deo khac, fa co fh xem bang so sanh.
ung Iuong cao va dac bIf Ia frong cao su fhIn nhIn, chung
Iam fang duoc d keo dan, un cong va xe rach.
Trong cac hn hop ebonIfe, chung d dang ep dun va gop phan
hoan faf san pham mf hnh dang dep.
VaI fn fhuong maI cua bIfume:
IT!M ~3 RC!M |Cng fy Ifumes SpecIaux);
HAR ASPHAIT |Sfandard IranaIse des PefroIes);
IT!M 135/10 |Cng fy SheII);
SOITNR 20 |Cfy WIfco Chem.);
MINRAI R!R, HAR HYROCARON |WIfco
Chem.): bIfume oxy hoa; v.v...
Trong nhom nay, fa co fh phan ra:
~ Cac chaf hoa deo esfer.
~ Cac chaf nhu a, fh hIn qua:
a.~ Cac abIefafe, du rang chinh Ia esfer nhung chung hI du
chuc nang cua mf chaf nhua.
b.~ Cac poIymer co phan fu khI fhap.
~ a n xuaf cua chIorIne, chu ng khng o frong muc nao cua
bang phan IoaI fng quaf.
Cac chaf hoa deo esfer Ia nhung chaf fng hop duoc ch fao
ba ng ca ch cho m f ruou phan u ng voI mf acId, fng qua f Ia
434 C-C 5U 1H|N NH|N
phan ung cua 2 chaf huu co. Ruou duoc dung nhIu nhaf Ia bu~
fanoI, hexanoI, ocfanoI, capranoI |ruo u capryIIc), gIycoI |ruo u
gIycoIIc). Cac acId duoc dung fhuong Ia acId phfhaIIc, phospho~
rIc, sebacIc, adIpIc, rIcInoIeIc va azeIaIc. Qua nhu ng qua frnh
phan ung cu a nhung chaf na y, fa se fhu duo c cac esfer khac nhau
co mf fam quan frong nhIu hoac if cho cng nghIp cao su.
Cac chaf hoa deo esfer duoc ap dung chu yu vao cao su NI~
frIIe va neoprene. Chuc nang chu yu cua chung Ia gop phan vao
caI fhIn cho cac IoaI cao su co finh chaf ff. Tng quaf, nguoI fa
chI dung cac chaf hoa deo nay khI van d dung cac chaf hoa deo
khac khng gIaI quyf duoc, v gIa fhanh cua chung kha cao.
Co mf s IoI ich v finh fuong hop, finh n dInh va finh chIu
nhIf d fhap cua chung |xu Ianh).
~ Nho vao finh fuong hop, nhaf Ia voI cao su NIfrIIe hay neo~
prene, chung khng bI dI chuyn ra ngoaI san pham |hIn fuong
dI chuyn).
~ o phan fu khI cao, frn 300, chung khng bI kh |khng
bay hoI) o cng doan da u, vao Iu c su dung vaf du ng hoan faf.
ay Ia finh n dInh cua mf chaf hoa deo va finh nay cang ff
hon bao nhIu fh phan fu khI cang cao bay nhIu. Nhung chaf
hoa deo bIu hI n dac finh qua suc chIu nhIf ff khI phan fu
khI daf foI vao khoang 400. Nhung chaf ho a deo Iam fang d
chIu dung mI ff khI phan fu khI daf foI 2.000 hay hon nua.
Thi du nhu sebacafe bufyI Ia acId sebacIc duoc esfer hoa bang
bufanoI co phan fu khI Ia 314, do Ia mf chaf hoa deo cao su
fhuong dung o cac nhIf d fhap. KhI fhay fh bufanoI bang mf
ruou co phan fu khI cao hon nhu ocfanoI, fa fhu duoc sebacafe
ocfyI co phan fu khI Ia 426, fh hIn dac finh qua d bn nhIf.
Nu fhay fh ocfanoI |ruo u ocfyIIc) bang gIycoI, sa n pham da
phan hoa se co d chIu dau ff.
~ Nhung chaf hoa deo nay gIup hn hop cao su fang d un
cong raf cao o nhIf d fhap. Nguoc IaI voI dIu ma fa co fh nghI
C-C 5U 1H|N NH|N 435
Ia d dng cua chaf hoa deo khng phu hop voI su ha nhIf cua
hn hop cao su.
Nhung yu f ma fa can phaI k Ia: cau fruc |cac esfer mach
fha ng co hIu qua nhaf) va nhaf Ia d nhof. KhI mf cao su o
nhIf d fhap fh chuyn dng cua cac phan fu cao su se cham va
chaf hoa deo se d dang gIup cac phan fu cao su dI chuyn. Su
chuyn dng cang d dang bao nhIu khI chaf hoa deo cang if
nhay bay nhIu. Tuy nhIn o nhIf d fhap, no co fh hoa nhay
cu ng nhu hoa dac, do Ia nguyn do ma fa can phaI bIf foI d
nhof o nhIf d fhuong va d nhof o nhIf d su dung san pham
hoan faf.
VaI IoaI chaf hoa deo esfer gIup fang cuong cac finh chaf fng
quaf, nguoc IaI cung co vaI chaf khng fhich hop cho cng dung
fng qua f, nhung gIup cho h n hop cao su ca c finh chaf hoan
foan dac bIf, nhu d chIu Ianh, finh kho chay |ky hoa), d bn
nhIf v.v...
Sau day chung fa Ian Iuof khao saf nhung chaf hoa deo esfer
fhuong dung Ia:
Trong Ioa I na y, fhuo ng du ng nhaf Ia haI esfer cu a acId
phfhaIIc va mf esfer cua acId phosphorIc;
C
4
H
9
COOC
6
H
4
COOC
4
H
9
|M = 278)
ay Ia chaf hoa deo raf ff cua cao su fhIn nhIn va cao su
fng hop va dac bIf nhaf Ia cao su NIfrIIe. No gIup gIam duoc
fhoI gIan hoa deo cao su, d dang xu Iy ban dau va Iam fang duoc
d deo cua cac hn hop cao su. Cao su Iuu hoa co chua no fh
mm va un cong duoc.
ng fho I, no co khuyf dI m Ia raf bay hoI |kh), do Ia
nguyn nhan ma fa nn phI hop cung voI mf chaf hoa deo nang
436 C-C 5U 1H|N NH|N
hon. Co fh noI v nguyn nhan nay ma nguoI fa dung phfhaIafe
dIocfyI nhIu hon.
V Iy finh, day Ia chaf Iong nhu dau khng mau, khng muI
hoac co muI raf yu, fI frong d = 1,04.
VaI fn fhuong maI:
RC PIASTICIZR P |Cfy Rubber);
TTRAIIX P |Cfy NafIonaI PoIychemIcaIs);...
C
8
H
17
COOC
6
H
4
COOC
8
H
17
|M = 391)
Co ba phfhaIafe fu ruou don phan fu C
8
co finh chaf fuong
duong voI nhau: phfhaIafe efhyIhexyI, ocfyI fhuong Ia capryI.
Chinh phfhaIafe dI~2~efhyIhexyI duoc chu ng du ng nhaf cho
cao su va du ng nhu Ia phfhaIafe dIbufyI nhung no co Io I hon
phfhaIafe dIbufyI o dI m Ia if kh |if bay hoI), fan if frong nuoc va
gIu p hn ho p cao su co d b n chIu Ia nh ff hon. No co ca c finh v
dI n ff, da c bI f Ia o nhu ng pham fInh khIf nhu CARIIX
O~8C.
Trong cao su NIfrIIe, no caI fhIn duoc d chIu keo dan, d fr
va d un cong o cac nhIf d fhap |Ianh).
V Iy finh, do Ia nhung chaf Iong nhu dau, khng mau, muI
dac bIf dIu, fI frong d : 0,983 ~ 0,989, d nhof o 20
0
C Ia 88 cp, d
dng dac ~55
0
C.
VaI fn fhuong maI cua phfhaIafe dIocfyI:
IOCTYI PHTHAIAT |Iood MachInery and Chem.,
ShervIn~WIIIIams); I |2~THYIHXYI) PHTHAIAT
|asfman Chem. Producf); CARIIX |C.P.C.S.);
AIAIIIX I~3 |Pe chIney);
RVAIIX |R.V.A.);
TTRAIIX OP |NafIonaI PoIychemIcaI); RC PIASTI~
CIZR OP |Rubber);
C-C 5U 1H|N NH|N 437
|CH
3
C
6
H
4
O)
3
PO
|M = 368)
Phosphafe frIcresyI Ia chaf hoa deo chu yu cua cao su fng
ho p. No fh hIn dac finh qua finh kh |bay hoI) fhap va kha
nang ky hoa |kho chay) cua no. No fang cuong cho hn hop cao
su cac co finh ff va d Iao hoa ff do finh bay hoI if cua no. I
khI nguo I fa du ng phI ho p vo I m f chaf hoa deo khac d fac
dng duoc mf finh chaf da dInh cho hn hop cao su.
Cng dung cua no co gIoI han, mf phan v d bn nhIf fhap
|Ianh) cua no kem va m f pha n do no co dc finh khng fhich
hop cho moI hn hop cao su dung frong nganh fhuc pham. Thaf
fh, phosphafe frIcresyI co cau fa o Ia mf h n ho p gm 3 dan
xuaf o~, m~ va p~ ma dan xuaf o~ Ia chaf d c.
V Iy finh, do Ia chaf Iong nhu dau, khng mau, khng muI,
bn va khng bay hoI, pH frung finh, fI frong fu 1,157 dn 1,173,
nhIf d sI o ap suaf 20 mmHg Ia 275
0
C, khng fan frong nuoc,
fan frong cac dung mI huu co fhng dung.
VaI fn fhuong maI cua phosphafe frIcresyI: cung nhu cac es~
fer khac, chaf hoa deo esfer nay duoc goI fheo fn hoa hoc cua no
hoac duoc daf fn nhu:
KRONITX |Iood MachInery and ChemIcaI Cfy); v.v...
Chaf hoa deo dung cho cao su chIu Ianh.
Cac esfer fang cuong cho cao su cac finh chaf ff o cac nhIf
d fhap fh raf nhI u ma fhuo ng du ng nhaf Ia ca c sebaafe,
adIpafe, phfhaIafe, rIcInoIeafe va vaI phosphafe.

In hnh Ia sebaafe dIbufyI: C

4
H
9
COO|CH
2
)
8
COOC
4
H
9
co phan fu khI M = 314. ay Ia chaf hoa deo esfer chu yu dung
438 C-C 5U 1H|N NH|N
cho cao su NIfrIIe, no cu ng fuong hop duoc vo I cao su fhIn nhIn,
hoa c cac IoaI cao su f ng ho p khac. NgoaI fang cuong cho cao su
finh chaf uu vIf o nhIf d fhap, no fh hIn dac finh qua finh
khng dan dIn |no fruyn va o hn hop cao su cac co Iy finh ff);
khuyf dI m cu a esfer nay Ia fuong dI kh |fuong dI bay hoI).
o Ia chaf fh Io ng nhu da u, khng ma u, frong, fI fro ng
d = 0,93 ~ 0,94; sI o 180
0
C; dng dac ~11
0
C.
Chaf hoa deo esfer nay duoc goI fheo fn hoa hoc cua no hoac
co fn fhuong maI nhu:
CARIIX S~4 |C.P.C.S; Phap);
MORIIX 240 |Chas. PfIzer va Cfy, My);...
u Ia m f chaf hoa deo co cng du ng fng quaf, phfhaIafe
dIocfyI Ia mf phfhaIafe duy nhaf fhuong dung d fang cuo ng
cho hn hop cao su d un cong ff o nhIf d fhap, dac bIf Ia
frong cac hn hop cao su NIfrIIe |xem phfhaIafe dIocfyI).
Taf ca adIpafe du Ia nhung chaf hoa deo ff, dung cho cao su
chIu nhIf d fhap |nhIf d Ianh). So voI sebaafe, chung co gIa
fhanh fhap hon.
C
4
H
9
OOC~|CH
2
)
4
COOC
4
H
9
|M = 258)
Ia mf chaf hoa deo esfer chI dung cho cac cao su fng hop
ma fhI nhu cao su bufadIene~sfyrene, neoprene, cao su bufyI,
cao su NIfrIIe. No fang cuong cho cac hn hop cao su nay cac finh
chaf uu vIf o cac nhIf d fhap. NgoaI ra no fhich hop dung cho
cac hn hop Iam bao b fhuc pham.
Tuy vay, cng dung cua no van bI gIoI han v no co finh kh
|bay hoI) cao. Thuong fh nn du ng phI hop voI mf chaf hoa
deo poIymer d han ch finh bay hoI.
C-C 5U 1H|N NH|N 439
Tn fhuong maI cua chaf hoa deo nay dIn hnh Ia:
CAIIX IA |C.I. Cabof);
ARX IA |evey and AImy);...
C
8
H
17
COO|CH
2
)
4
COOC
8
H
17
.
|M = 371)
Trong cac da n xuaf ocfyI, dI~2~efhyIhexyI adIpafe Ia chaf
fhuong duo c du ng nhI u nhaf. No fuong ho p duo c vo I cao su fhIn
nhIn va cac Ioa I cao su f ng hop ma da c bI f Ia vo I cao su NIfrIIe.
So vo I esfer dIbufyI k frn, no if kh hon nhung so vo I
sebaafe fuong ung fh no kh hon.
Chaf nay fruyn vao cac hn hop cao su d chIu nhIf Ianh ff
va cac finh v dIn cung ff.
Tn fhuong ma I cu a adIpafe dIocfyI hay adIpafe dI~2~efhyIhexyI Ia :
CARIIX A~8 |C.P.C.S.) Phap;
AIIIIX A~4 |PechIney, Phap);
IASTOSAN O |Rhne~PouIenc, Phap);
RC PIASTICIZR OA |Rubber, My);
MORIIX 310 |Chas. PfIzer Cfy);
IASTX 60~A |AIIIed Chem.);
IOCTYI AIPAT |KessIer Chem.);...
|C
4
H
9
OC
2
H
4
OC
2
H
4
COO)
2
|CH
2
)
4
|M = 434)
ay Ia chaf raf if bay hoI, fang cuo ng cho cao su Iuu ho a d un
cong ff o cac nhI f d fhap cu ng nhu chIu ff o ca c nhI f d cao.
Tn fhuong ma I cha ng ha n nhu PIASTIIIANT TP~95 cu a
ThIokoI Ifd.
ay Ia cac chaf hoa deo cua cao su fng hop va dac bIf Ia cao
su NIfrIIe.
440 C-C 5U 1H|N NH|N
hay azeIafe dI~2~efhyIbufyI:
C
6
H
13
COOC
7
H
14
COOC
6
H
13
|M = 356)
Chaf hoa deo esfer nay cho kf qua gIng nhu adIpafe dIocfyI,
nhung no kh hon |bay hoI hon).
Tn fhuong maI cua chaf hoa deo nay:
PIASTOIIN 9050 H~2 |mery IndusfrIes);...
C
8
H
17
COOC
7
H
14
COOC
8
H
17
|M = 413)
Trong cac chaf hoa deo nay, fh dan xuaf efhyI hexyI va Iso~
ocfyI Ia duoc chung dung nhaf. kh |bay hoI) cua chung fh
fhap hon d kh cua adIpafe dIocfyI.
VaI fn fhuong maI cua chaf hoa deo nay:
PIASTOIIN 9058 O~2 |mery IndusfrIes): dan xuaf efhyI
hexyI hay dI |2~efhyI hexyI) azeIafe;
PIASTOIIN 9057 102 |mery IndusfrIes): azeIafe IsoocfyI;
CAIIX ~102C |I. Cabof): azeIafe IsoocfyI;
MORIIX 410 |Chas. PfIzer): azeIafe dI~|efhyI hexyI);
Mf ca ch f ng quaf, cac phosphafe fang cuong cho hn hop
cao su d bn nhIf fhap frung bnh, frong khI do 2 phosphafe
fang cuong cho hn hop cao su d bn Ianh ff, do Ia:
|C
4
H
9
OC
2
H
4
O)
3
PO
|M = 398)
Chaf hoa deo nay chI dung cho cac IoaI cao su kh fng hop
ma dac bIf Ia cao su NIfrIIe, no fang cuong cho hn hop Iuu hoa
d un |cong) deo o cac nhIf d fhap |d Ianh) ngoaI ra con fang
cuong cho hn hop sng d keo dinh raf ff. Nhung finh v ky
Iua |kho chay) cua no fh hoI kem hon phosphafe frIcresyI.
Chaf hoa deo esfer nay fhuong duoc bIf qua fn fhuong maI:
KP~140 |Iood MachInery and Chem., OhIo Apex);
C-C 5U 1H|N NH|N 441
ROMOI J |CeIgy);...
CH
3
|CH
2
)
3
CH|C
2
H
5
)CH
2
O|
3
PO
|M = 434)
Trong cac chaf hoa deo nay fh phosphafe dI~2~efhyIhexyI Ia
fhuong dung nhaf. No fang cuo ng cho hn hop cao su cac finh
chaf co hoc gIng nhu phosphafe frIcresyI. No dung duoc cho cao
su fhIn nhIn cung nhu cao su fng hop, fang cuong d un deo
ff o cac nhIf d fhap.
So vo I phfhaIafe dIbufyI no if kh hon, do do co d b n nhI f no ng ff.
Chaf hoa deo nay duoc bIf qua fn fhuong maI: TOP |CarbIde
and Carbon);...

Cac chaf hoa deo esfer nay dang k Ia rIcInoIeafe mefhyI, rIcI~
noIeafe mefhyI acefyI, rIcInoIeafe bufyI acefyI va rIcInoIeafe
gIyceryI frIacefyI.
Cac chaf hoa deo nay du fuong hop voI cac IoaI cao su fng
hop, chung fang cuong d un deo o d Ianh cao hon phfhaIafe
dIbufyI. Chung Iam cho cac hn hop cao su fron |fac dung fron
hoa), d dang nhI frn cac chaf dn cung nhu gIa cng v sau.
T ng qua f do Ia nhu ng chaf Io ng nhu da u, co fI fro ng d = 0,9 ~ 1.
Tn fhuong maI cua cac esfer nay duoc bIf qua fn:
IIXRICIN P~1 |aker Casfor OII): rIcInoIeafe mefhyI, da ng
Iong nhu dau frong, ma u rom nhaf co muI da u raf yu, d = 0,92 ~
0,94, sI 225
0
C o ap suaf 15 mmHg, d nhof 1,5 cp o 40
0
C va 2,7 cp
o 100
0
C; chI s acId Ia 4, chI s Iod Ia 83 va chI s savon ho a Ia 179.
IIXRICIN P~4 |aker Casfor OII): rIcInoIeafe mefhyI
acefyI, chaf Iong frong, muI dau raf yu, d = 0,94, dng dac duoI
30
0
C am, chI s acId fu 1~6, chI s Iod Ia 73 va chI s savon hoa Ia
290.
442 C-C 5U 1H|N NH|N
IIXRICIN P~6 |aker Casfor OII): RIcInoIeafe bufyI acefyI,
chaf Iong frong co muI dau raf yu, d = 0,93~0,94; sI 220
0
C o 3
mmHg, chI s acId fu 1 dn 4,8; chI s Iod 65 va chI s savon ho a 270.
IIXRICIN P~8: |aker Casfor): RIcInoIeafe gIyceryI frI~
acefyI, chaf Iong mau rom, frong, co muI dau raf yu, d = 0,97 chI
s acId fu 0,2 dn 2; chI s Iod 75 va chI s savon hoa 297;
v.v...
Trong cac chaf hoa deo esfer nay, oIeafe bufyI Ia quan frong
nhaf, k do Ia cac oIeafe dIefhyIene gIycoI, oIeafe mefhoxyefhyI
va oIeafe phenoxy efhyI, ma chuc nang fh gIng nhu chuc nang
cua cac sfearafe.

ay Ia chaf hoa deo raf ff cho cao su NIfrIIe, no fang cuong
d chIu Ianh ff, d dan hI cao va d dinh ff cho hn hop cao
su sng.
Chaf nay cung fhich hop dung cho hn hop Iafex o duoI dang
nhu fuong.
chaf Iong co fI frong d = 1,09 o nhIf d 20
0
C, sI fu
185 ~ 190
0
C. ng dac duoI ~70
0
C.
PIASTICATOR 88 |IarbenfabrIk ayer) uc;
PIASTIIIANT 160 |!CIAI, Phap);
v.v...
~ : efher benzIIIc fang cuong cho cao su NIfrIIe cac finh
chaf v d bn Ianh gIng nhu chaf nay.
Trong cao su NIfrIIe, chaf hoa deo nay fang cuo ng cac finh
C-C 5U 1H|N NH|N 443
chaf chIu Ianh cao hon cac chaf adIpafe. Chaf hoa deo nay duoc
bIf qua fn fhuong maI sau:
PIASTICIZR SC |HarvIck Sfandard Chem.);
ISOIIX 102 |rIfIsh Ind. SoIvenfs);
TC~8 |Rubber, My);...
Sau cu ng efher dIbufoxyefhoxyformaI duo c bIf duo I fn
PIASTIIIANT TP~90 |ThIokoI).
Ca c chaf ho a de o fang cuo ng cho cao su Iuu ho a finh kho cha y
|IgnIfugeanf), do Ia ca c esfer cu a acId phosphorIc, fu c Ia phosphafe:
chaf hoa deo gIup cho cao su kho chay,
no cung duoc dung nhu Ia chaf hoa deo co cng dung fng quaf.
|C
4
H
9
O)
3
PO |M = 226)
Chaf hoa deo esfer nay fuong hop duoc voI cao su fhIn nhIn
va cao su fng hop, ngoaI fac dung gIup cao su Iuu hoa kho chay,
no con fang cuong finh chaf kha ff o nhIf d fhap, nhung no
fh fuong dI kh.
Chaf hoa deo nay duoc goI fheo fn hoa hoc cua no hoac co fn
fhuong maI nhu:
CARIIX P |C.P.C.S; Phap);...
|C
6
H
5
O)
3
PO |M = 326)
Ia chaf hoa de o chI fuong ho p vo I cao su NIfrIIe va cao su bufadI~
ene~sfyrene, fh hI n da c finh qua finh b n nhI f uu vI f cu a no
|dn khoang 400
0
C). No fang cuong h n hop cao su ca c finh chaf
gIng nhu phosphafe frIcresyI, nhung d chIu Ia nh ff hon.
Chaf ho a de o esfer na y fhuo ng duo c go I fheo fn ho a ho c cu a no .
:
V d chIu Ianh, bang kf qua fhu nghIm sau day gIup fa so
sanh cac chaf hoa deo caI fhIn duoc d chIu Ianh |nhIf d fhap)
444 C-C 5U 1H|N NH|N
frong nhIu IoaI cao su khac nhau. If rang hn hop cao su fhu
nghIm duoc dn voI 50% khoI den PC.
gIon
Cao su Chaf hoa deo va IIu dung |%) gay cua
|finh fheo frong khI cao su) hn hop
~ ThIn nhIn Hac in g fhng |pIne far) ~~~~~~~~ 3% ~52,5
0
C
|fo xng khoI) ~ Phosphafe frIbufyI ~~~~~~~~~~~~ 6% ~55
0
C
~ Sebaafe dIocfyI ~~~~~~~~~~~~~~ 6% ~55
0
C
~ ufadIene~sfyrene ~ufrex~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 5% ~46
0
C
sfandard...|CR~S ~ Coumaron HI ~~~~~~~~~~~~~~~~~ ~46
0
C
Sfand.) |nong chay cao) ~~~~~~~~~~~~~~~ 2%
~ RIcInoIeafe mefhyI ~~~~~~~~~~~~ 5% ~55
0
C
~ Phosphafe frIbufyI ~~~~~~~~~~~~ 5% ~56
0
C
~ ufrex ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 5% ~44
0
C
~ CR~S Ia nh ~ RIcInoIeafe mefhyI ~~~~~~~~~~~~ 5% ~55
0
C
|KryIene) ~ Phosphafe frIbufyI ~~~~~~~~~~~~ 5% ~56
0
C
~ Coumarone HI ~~~~~~~~~~~~~ 10% ~20
0
C
~ Phosphafe frIcresyI ~~~~~~~~~~~~ 6% ~20
0
C
~ Hycar OR 15 P ~ Phosphafe frIphenyI ~~~~~~~~~~~ 6% ~20
0
C
~ PhfhaIafe dIocfyI ~~~~~~~~~~~~~~ 6% ~20
0
C
~ Sebaafe dIocfyI ~~~~~~~~~~~~~ 10% ~35
0
C
~ RIcInoIeafe bufyIacefyI ~~~~~~~~ 10% ~35
0
C
~ CIrcoIIghf Process OII |+) ~~~~~~ 10% ~38
0
C
~ Neoprene CN ~ Sebaafe dIocfyI ~~~~~~~~~~~~~ 10% ~44
0
C
~ RIcInoIeafe bufyIacefyI ~~~~~~~~ 10% ~41
0
C
~ ufyI 301 ~ ParaffIn |3%) + au A
3
~~~~~~~~~~~~~~ 10% ~39
0
C
~ Sebaafe dIofyI ~~~~~~~~~~~~~~~ 5% ~40
0
C
|+) au IoaI naphfhenIc
Ta nn nho Ia cao su o nhIf d fhap |Ianh) se hoa cung, nhaf
Ia cao su sng chua Iuu hoa, va nhI f d cang fhap fh cao su
cang gIon d gay. cho cao su Iuu hoa |chIu Ianh ff hon cao su
C-C 5U 1H|N NH|N 445
sng) van mm de o un duoc, fa du ng chaf ho a deo cao su d
fang cuong finh mm deo o nhIf d fhap.
Chaf hoa deo poIymer hay poIyesfer.
o Ia nhung chaf hoa deo co phan fu khI Ion, noI chung duoc
ch fao bang cach cho mf gIycoI phan ung voI mf acId nhu acId
adIpIc hay phfhaIIc. Nhung chaf hoa deo nay fhuong duoc goI Ia
chaf hoa deo poIymer.
Cac chaf nay fh hIn dac finh qua d kh |d bay hoI) cuc
nho do chung co phan fu khI Ion va boI vay chung bn duoc o
nhIf d cao |nong); chung cho cao su Iuu hoa co d bn cao voI
dau, mo va dung mI.
Nguoc IaI, o cac nhIf d fhap chung IaI fang cuong cac finh
chaf bnh fhuong va fac dung hoa deo cua chung fh kem hon cac
chaf hoa deo don phan fu |monomer). Cac hn hop chua IoaI chaf
hoa deo nay fh cung hon va if mm.
duo c
bIf qua fn fhuong maI Ia:
CARIIX HM~10 |C.P.C.S., Phap);
PARAIIX C~25 |Rhom and Haas);...
co fn fhuong maI Ia:
CARIIX HM~20 |C.P.C.S);
PARAIIX C~40 |Rhom and Haas);
HXAPIAS PPA VA PPI |I.C.I.);
IOIPAT va IOIPAT 195 |R.W Creef va Cfy);...
~ NguoI fa da fm cach bIn dI cac esfer d daf duoc d chIu
xang da u cao dng fhoI daf duo c ca c finh chaf ff o nhI f d
446 C-C 5U 1H|N NH|N
fhap. o Ia nhung chaf kf qua fu phan ung cua dung dIch oxy
gIa |eau oxyge ne , hydrogen peroxIde) vo I ca c esfer ruo u chI
phuong cua acId beo: chaf hoa deo epoxy. Tinh fuong hop voI cac
IoaI cao su fh co gIoI han va kha nang hoa deo cao su cua chung
fh yu.
Chaf hoa deo epoxy duoc bIf qua fn fhuong maI Ia:
PARAPIX C~60 va C~61 |Rohm va Haas);
RAPX 3.2 |Argus Chem. Phong fhi nghIm);
AMX 710 va 711 |Archer an. MIId);...
o Ia nhua fh dac dang cuc hay bf mau nau nhaf, nau hoI
do, mau h phach, co muI phenoIIc, co fI frong d = 1 ~ 1,25, nong
chay fu 65 ~ 90
0
C. Nhua nay fuong hop voI cao su fng hop va
nhua PVC ma dac bIf Ia cao su NIfrIIe, fuy fheo pham. Co pham
co fac dung fang cuong Iuc hn hop cao su NIfrIIe Iuu hoa nhu
!RZ |Hooker Chem.), NX~3334 |MInnesofa MInIng and Mfg.).
Co pham fh duoc dung Iam chaf fao dinh cho cao su bufadIene~
sfyrene va IsobufyIene, Isoprene nhu AMROI ST~137X
|Rohm va Cfy Haas)... ~ Nhua IoaI phenoIIc dac bIf duoc chung
dung d fao keo dinh va fang cuong Iuc cho cao su fng hop ma
dac bIf Ia cao su NIfrIIe co fh noI Ia AKIIT |!nIon Car~
bIde PIasfIcs)...
o Ia ca c chaf ho a de o poIybufene, poIybufadIene hay
poIyIsobufyIene co d da phan fu hoa nho, chaf Iong mau nhaf,
co d nhof fuy fhuc vao d da phan hoa.
Nhung chaf hoa deo nay gIup d dang nhI frn va khuch fan
C-C 5U 1H|N NH|N 447
chaf dn dam bao finh dng nhaf cua hn hop cao su |chaf dn
khuch fa n du). Chung Iam fang finh keo dinh cu a hn ho p
sng va gIam bof finh co ruf cua hn hop Iuu hoa. VoI Iuong dung
fhap, chu ng ca I fhIn duoc d ke o da n, un cong va ha fhap
moduIe xung. VoI nhung IIu dung frn IIu gIoI han, chung
Iam gIam co finh cua cao su Iuu hoa, frong cao su bufadIene~sfy~
rene fh bI if hon frong cao su fhIn nhIn.
Nhung pham co phan fu khI kha cao fh raf Inh nhay va co
finh keo dinh. NguoI fa dac bIf dung d ch fao keo dan.
Tng quaf, d Iao hoa cua cac hn hop cao su co chua chaf hoa
deo nay du duoc caI fhIn v chung Ia nhung chaf raf bn.
NguoI fa fhu a nhan chung co anh huo ng fo I su Iuu ho a, nhung
chu ng khng Ia m fhay dI fc d Iuu ho a mf cach fuyf dI.
Co fh noI cac chaf poIymer bufyIene chI duoc dung dn khI
fa can fm nhung pham cao su co dac finh hIm co v chung Ia
nhung chaf co gIa fhanh cao, so voI cac chaf hoa deo fhng dung.
Cac chaf hoa deo nay duoc bIf qua fn fhuong maI nhu:
INOPOI I~10, H~300, H~100 |Amoco Chem.) Ian Iuof pham
co d nhof fu cao dn fhap;
VISTAC |Advance SoIvenf va Chem.);
VIATANX IMMS |njay);
INOPOIS |IndoII Chem. Producfs);
PIASTIKATOR 32 |I.C. IarbenIndusfrIe); v.v...
In hnh Ia HYCAR 1012X41 |.I CoodrIch Chem.) Ia mf
copoIymer co d da phan hoa nho, chI dung cho cac hn hop can
ban Ia cao su NIfrIIe; frong do, no caI fhIn duoc frong xu Iy ban
dau, d dang frong cng doan can Iuyn va ep dun. Trn 50
0
C,
cac hn hop sng co chaf hoa deo nay se co finh keo dinh uu vIf
co gIa frI quy bau cho quy frnh ch bIn san pham.
448 C-C 5U 1H|N NH|N
Iuc Iuu hoa, chaf nay hap fhu mf if Iuu huynh do do no Iam
cham Iuu hoa |fa can chInh cho dung Iuong chaf Iuu hoa).
Cung nhu ca c poIymer bufyIene, chaf ho a deo nay chI duoc
dung cho nhung fruong hop dac bIf ma fhI.
Trong cac dan xuaf cua hop chaf chIorIde, nguoI fa phan bIf
haI Ioa I chinh: ca c dIphenyI chIorIde hoa va paraffIn chIorIde
hoa. Taf ca cac dan xuaf cua hop chaf nay du fh hIn dac finh
qua finh kho chay ma chung anh huong dn cao su.
IphenyI fhu duoc fu phan ung nI cua haI nhan benzene duoI
anh huo ng cua nhIf nong co xuc fa c fhich hop. em dIphenyI
chIorIde hoa, fa fhu duoc hang Ioaf dan xuaf fefra, penfa va hexa
chIorodIphenyI dung duoc nhu Ia chaf hoa deo cao su.
o Ia nhung chaf Iong I nh nha y, khng ma u hoac co mau
vang raf nhaf, bIu hIn dac finh qua finh fro |khng fac dung)
dI voI cac hoa chaf, finh khng dan dIn cua chung va nhaf Ia
finh kho df cha y. Trong fruo ng ho p df cha y penfachIoro~
dIphenyI, acId chIorIne hydrIde fa o ra se dap fa f ngo n Iua Iap
fuc; dIu nay chI co fh co duoc nu s nguyn fu chIorIne frong
phan fu if nhaf Ia bang voI s nguyn fu hydrogen.
~ Cng dung cua penfachIoro dIphenyI hoa frong cao su:
PenfachIorodIphenyI khng co fac dung hoa deo o cac hn hop
sng. Ta co fh dung chaf nay cho cao su fhIn nhIn hay cao su
fng ho p ma khng gay haI dn co Iy finh cua cao su Iuu hoa.
Trong cao su NIfrIIe, fa co fh du ng chung vo I phosphafe
frIcresyI hay phfhaIafe bufyI. Cac hn hop sng se kha cung hon,
ngoaI ra chung co IoI Ia raf dinh, d dinh nhu keo cua chung anh
huong o khoang gIua d dinh cua hac in g fhng va nhua fhng
coIIophane fang cuong cho hn hop sng. Cac co Iy finh fh kha
fhuan IoI |xem bang so sanh cac finh chaf cua cao su Iuu hoa ma
cac IoaI chaf hoa deo khac nhau co fac dung).
C-C 5U 1H|N NH|N 449
Chaf hoa deo nay duoc bIf qua fn fhuong maI:
PIASTIIIANT 2 IS |PechIney);
PHNOCHIOR P 5 |ProgII);
v.v...
o Ia nhu ng chaf o da ng Io ng ma u va ng nha f ma d nho f fang fheo
d chIorIne ho a, hoa c o da ng da c khI d chIorIne ho a da f fo I 70%.
Cac paraffIn chIorIde d u fro dI vo I ho a chaf. O nhI f d
fhuong, chung bn, nhung o frn 135
0
C chung phong fhich acId
chIorIne hydrIde; nhu vay fa can fhm chaf n dInh khI du ng
chung. Chung cung fang cuong cho cao su Iuu hoa finh kho chay
boI v khI bI df chay, nhIf d fang cao, chung se phong fhich
gc CI` dap faf ngon Iua; noI chung finh kho chay fang fheo ham
Iuong chIorIne.
NguoI fa du ng cac chaf nay chu yu Ia cho cao su NIfrIIe, bufa~
dIene~sfyrene va neoprene do finh kho cha y cu a chu ng a nh
huong. NgoaI ra chung co n gIup d dang gIa cng ban da u cac
hn hop cao su noI frn.
Nhung chaf hoa deo nay duoc bIf qua fn fhuong maI nhu:
CRCIOR |I.C.I);
CHIOROWAX |Cfy Iamond) s 40, 50, 70 chI dInh ha m
Iuong chIorIne;
CP |Hooker Iecfro Chem.)...
o Ia fefrachIoronaphfhaIene duo c bIf qua fn fhuong maI
A!ANIT C~90 |PechIney) hay CIONAIIN PI 90 |ProgII),
hoac hn hop penfa va fefrachIoronaphfhaIene duoc bIf qua fn
fhuong maI A!ANIT 120 |PechIney). Chung duoc dung nhu
chaf hoa deo cao su, nhung chung fh kha kh |bay hoI). Tac dung
hoa deo cao su cua chung co fh noI Ia frung bnh va chung fang
450 C-C 5U 1H|N NH|N
cuong cho cao su Iuu hoa ca c co Iy finh kem hon co Iy finh ma cua
penfachIorodIphenyI anh huong.
Mf s chaf hoa deo ma fhanh phan hoa hoc khng cng b
cho fa bIf duoc hay cac nha san xuaf gIu bi maf, co fn fhuong
maI nhu:
` !NATAK SO 21: Chaf Iong mau nau nhaf co muI d chIu,
fhoang. TI frong d = 0,92. ung cho cao su fhIn nhIn cung nhu
cao su fng hop bufadIene~sfyrene va neoprene voI fac dung hoa
deo va Iam mm, cung nhu caI fhIn gIa cng cao su. Iuong dung
ma nha sa n xuaf unafak cho bIf Ia fu 15% dn 30% frong
fruong hop cao su bufadIene~sfyrene.
` !NATAK SO 90: Chaf Iong mau nau voI mu I fhoa ng, fI
frong 0,94, d nhof SayboIf o 212
0
I |100
0
C) Ia 73sec. ay Ia chaf
hoa deo va Iam mm cao su fhIn nhIn, cao su bufadIene~sfy~
rene va neoprene, gIup gIam duoc fhoI gIan hoa deo cao su va caI
fhIn d phan fan cua chaf dn. Chaf nay khng Iam dinh hn
hop vao may can hay fruc can, fuc Ia no co finh fao fron. Iuong
dung Ia 10% cho cao su fhIn nhIn, co fh dung dn 50% cho cao
su bufadIene~sfyrene dn khoI den.
` !NATAK SO 210: Chaf Io ng ma u nau raf nhaf, co muI
fhoang d chIu. TI frong 0,966, d nhof SayboIf o 100
0
C Ia 85sec.
Co fac dung hoa deo va Iam mm cao su nhu unafak 21 va 90,
nhung dac bIf dung cho cac hn hop khng co dn khoI carbon
den |dung cho hn hop dn voI chaf dn mau nhaf). Iuong dung
cho bIf Ia 10 ~ 35%, finh fheo frong khI cao su.
` !NATAK AH: Chaf Iong mau nhaf, co fI frong 0,91 voI d
nhof SayboIf o 100
0
C Ia 61sec. ung hoa deo va Iam mm cao su
fhIn nhIn, cao su fng hop bufadIene~sfyrene va cao su chIoro~
C-C 5U 1H|N NH|N 451
prene |neoprene) nhung dac bIf dung cho vaf dung cao su mau
fuoI, mau nhaf, Iuong dung cho bIf Ia 10 ~ 20%.
` !NATAK N: Chaf Iong mau nau nhaf muI fhom. TI frong
1,03, d nhof SayboIf o 100
0
I |38
0
C) Ia 86,13 sec. ung chaf hoa
de o va fa o dinh cho cao su NIfrIIe |cung dung d fao dinh cho
HypaIon). ung IIu fu 10 ~ 30%.
` !NATAK !: Chaf Iong mau nau nhaf, muI fhoang d chIu,
fI frong d = 0,987. nhof SayboIf o 100
0
C Ia 100sec. ung hoa
deo va Iam mm cao su fhIn nhIn, cao su fng hop bufadIene~
sfyrene va neoprene, caI fhIn d phan fan cua cac chaf dn, dac
bIf gIup cho can Iuyn d dang, gIu duoc Iy finh cao cua cao su
Iuu hoa. IIu dung 10 ~ 35% cho cao su bufadIene~sfyrene, voI
Iuu huynh 2 ~ 25%. Khng Iam phaI mau vaf dung.
Chaf Iong Inh mau nau nhaf voI muI fhoang d chIu khng
dc, fI frong d = 1,04. nhof SayboIf o 100
0
C Ia 495sec.
ung Iam chaf hoa deo va Iam mm cao su fhIn nhIn va cao
su bufadIene~sfyrene. Chaf nay cung fang cuong d dinh cho hn
hop sng nhung khng Iam dinh fruc may can va gIup gIu duoc
cac Iy finh cao cua cao su Iuu hoa. Iuong dung cho fa bIf Ia 20%
cho hn ho p frang phf cua cao su bufadIene~sfyrene, fu 10%
dn 20% cho vaf dung xp, nI va fu 5% dn 10% cho vaf dung co
co finh ff. Co fh dung phI hop voI cac chaf hoa deo khac.
Ia chaf co fa c du ng ho a de o va Ia m m m cao su fhIn nhIn va ca c
Ioa I cao su f ng ho p. Co duo I da ng chaf Io ng I nh va co haI pha m.
!NNATOI C: mau nau nhaf, fan duoc frong dau; d = 0,996.
!NNATOI S: khng mau, fan duoc frong nuoc.
Ia mf chaf dau khng dc, mau nhaf, co muI dau hoa nhung
fhanh phan hoa hoc khng duoc fIf I |fa co fh doan chaf nay
452 C-C 5U 1H|N NH|N
co ngun gc fu dau mo), fI frong 0,92, d nhof SayboIf o 38
0
C
frn 150 sec, du ng Iam chaf hoa deo va Iam mm cao su fhIn
nhIn va cao su fng hop.
Ia chaf fh Iong co d nhof fhap, mau nau nhaf, khng muI, fI
frong d = 0,83, co fa c dung ho a deo va Ia m mm cao su fhIn
nhIn va cao su f ng hop. CIup d da ng frong cng doa n ca n
Iuyn va ep dun.
Chaf Iong mau sam |AP~2) va mau nhaf |IC~20), fI frong Ia 1.
u ng Iam chaf hoa deo cho cao su fhIn nhIn va cao su fng
hop nhung PoIy Sperse AP~2 dac bIf fhich hop voI cao su bufa~
dIene~sfyrene. Chung gIu p d dang nhI frn chaf dn, khng
nhum mau va phaI mau vaf dung, nhung pham AP~2 fh co fac
dung Iam phaI mau nhe.
ay Ia chaf o frang fhaI bf mau nau nhaf co muI dac bIf,
khng dc, fI frong d = 1,08; co fac dung hoa deo va Iam mm cao
su fhIn nhIn cung nhu cao su fng hop, gIup d dang nhI frn
chaf dn ma dac bIf Ia dn voI chaf sef kaoIIn voI Iuong cao.
Pham PoIymer PIasfIcII NS dac bIf dung duoc cho hn hop
mau frang, mau fuoI, mau nhaf v.v...
ang fom faf va so sanh cac finh chaf cua cac chaf hoa deo
fang cuong cho hn hop cao su:
Ta xef foI 2 bang:
~ ANC 1: So sa nh ca c dac finh cua ca c chaf hoa deo khac
nhau ma chung fruyn vao mf hn hop can ban Ia cao su fhIn
nhIn duoc dn voI 80% khoI den MPC.
~ ANC 2: So sanh frong fruong hop cua hn hop can ban Ia
cao su fng hop bufadIene~sfyrene cung duoc dn voI 80% khoI
carbon den.
C-C 5U 1H|N NH|N 453
So sanh cac dac finh cua nhIu IoaI chaf hoa deo fang
cuong cho hn hop can ban Ia cao su fhIn nhIn duoc dn voI
80% khoI MPC.
454 C-C 5U 1H|N NH|N
So sanh cac dac finh cua nhIu IoaI chaf hoa deo fang
cuong cho hn hop can ban Ia cao su bufadIene~sfyrene duoc dn
voI 80% khoI MPC.
C-C 5U 1H|N NH|N 455
Tu nam 1936, mf s chaf hoa deo cao su duoc phan bIf fhanh
mf nhom khac bIf voI chaf hoa deo ma fa vu a d cap o muc
frn, goI Ia chaf pepfI hay chaf xuc fIn hoa deo cao su.
Chuc nang cua nhung chaf nay vn chI Ia fhuc day su hoa deo
|hay nghIn deo) cua cao su va fuyf dI chung khng Iam bIn
dI co Iy finh cua cao su Iuu hoa. Nhu vay chung co quan h maf
fhIf voI chaf hoa deo boI fac dung sInh ra o cao su, nhung fIn
frnh IaI hoan foan khac bIf.
Co fh noI fac dung cua mf chaf hoa deo |pIasfIfIanf, pIasfI~
cIzer) sInh ra boI mf fIn frnh co hoc, con fac dung cua chaf
pepfI sInh ra boI mf fIn frnh hoa hoc va voI IIu dung cuc nho.
KhI cao su duoc nhI nguI, no se bI phan huy do cac chuI
poIymer duf Ia. HIn fuong duf chuI Ia do oxygen gan vao cac
chuI hydrocarbon cao su Iam chung phan fhanh cac gc fu do.
Chaf pepfI fham gIa xuc fac oxygen gan vao chuI va do do no
fhuc day su phan huy chuI hydrocarbon cao su.
Chaf pepfI co mf s chuc nang nhu sau:
VoI ham Iuong fhaf fhap, chaf pepfI gIup gIa m duoc fhoI
gIan nghIn deo cao su, fIf kIm cng suaf fIu fhu |may nhI)
va mf phan khac Iam gIam fhoI gIan ch fao cao su.
gIup hIu ro chuc nang nay, fa so sanh fhoI gIan pepfI hoa
va dIn nang fIu fhu cua mf hn hop can ban Ia cao su fhIn
nhIn |fo xng khoI) khng co chaf pepfax |chaf pepfI), ma kf
qua Ia bIu d sau:
~ uong bIu dI n IIn fuc Ia hn hop co chaf pepfI; duong
gIan doan Ia hn hop khng co chaf pepfI.
456 C-C 5U 1H|N NH|N
~ Hnh |) cho fhay dIn nang fIu fhu khac bIf cua haI hn
hop d cung daf mf d deo mooney Ia 50.
| ~ TrI s deo mooney cang fhap fh hn hop cao su
cang deo mm).
Chaf pepfI gIu p gIa m duo c nhI f no ng ca n fhIf Iu c gIa
cng; cao su cang deo, qua frnh nhI frn se fhuc hIn duoc o
nhIf d khng can cao va nhu fh hn hop dang nhI can if bI
nguy co chin som |Iuu hoa som).
Chaf pepfI hoa khng Iam bIn dI finh chaf cua cao su Iuu
hoa, frong Iuc chaf hoa deo fhuong Iam bIn dI finh chaf cao su
if nhIu.
Trong ch fao cao su fa I sInh |regenerafIve rubber), chaf
pepfI gIup gIam duoc fhoI gIan hoan faf.
Trong fruong hop cua cac dung dIch co d nhof bang nhau,
su hIn dIn cua chaf pepfI gIup cho fy I chaf dac cao hon, gIa
fhanh se gIam do Iuong dung mI dung if dI.
Cac chaf pepfI duo c cho vao cao su duoI dang hIn huu cua
chung hoac duoI dang hn hop chu |meIange maIfre) o may nhI.
Nu Ia may nhI nI nhu Ia may anbury, fa phaI doI vaI gIay
5 10 15 20
50
100
Th i gian pepti-ho a (A)
0
50 100 150
50
100
ie n na ng (B)
0
20
C-C 5U 1H|N NH|N 457
sau khI cho cao su vao rI moI cho pepfI vao; nu Ia may nhI 2
fruc |may ho fruc), fa doI cao su bI can nghIn cun quanh fruc
rI moI cho pepfI vao.
Nhung chaf phu gIa khac |ch fao hn hop) chI duoc cho vao
khI fIn frnh hoa deo cao su da hoan faf, v noI chung chung
Iam cham hoac can fro fac dung cua chaf pepfI; v phuong dIn
nay Iuu huynh Ia chaf dac bIf co hIu qua va chinh no gIup fa
chInh d hoa deo nhu y mun |Iuu huynh can fro fac dung).
Iuo ng du ng chaf pepfI Iun Iun fhap. Trong cao su fhIn
nhIn, Iuong dung fu 0,05% dn 0,1% Ia du co fac dung. Trong
cao su f ng hop bufadIene~sfyrene fh doI ho I Iuong dung cao
hon gap 1,5 Ian dn 2 Ian.
NhIf d hoa deo cao su fuy fhuc vao ban chaf cua chaf pepfI
va cua cao su. Trong cao su bufadIene~sfyrene, mf nhIf d qua
cao se co khuynh huong Iam cung hn hop nu ham Iuong cua
oxygen khng day du.
Ta chIa chaf fhuc day hoa deo pepfI fhanh 5 nhom gm bn
nho m ho a ho c bIf ro va m f nho m ma fha nh pha n ho a hoc
khng duoc nha san xuaf cng b:
Nhom mercapfan phuong huong.
Nhom dan xuaf cua ImIdazoIe.
Nhom hydrazIn phuong huong.
Nhom dan xuaf cua acId suIfonIc.
Nhom chaf co fhanh phan khng bIf ro.
RPA N
0
2 |.I.u Ponf de Nemours va Cfy) g m 33,33%
naphfhaIenfhIoI va 66,67% sap fro.
458 C-C 5U 1H|N NH|N
V!ICAMI TN |I.C.I): gm 33% naphfhaIenfhIoI | ~ naph~
fhyI mercapfan) va 67% sap fro;
SH
ang phIn mau Creme nha f co mu I dac bI f, fy fro ng d = 0,92.
Can fn fru frong fhung chua kin va d o nhIf d fhap. |RPA
N
0
2) CHT OC.
Ia chaf pepfI hoa duoc dung cho cao su fhIn nhIn va cao su
bufadIene~sfyrene. Co fac dung fang fro Iuu hoa nhe cac hn hop
gIa fc Iuu hoa voI chaf nhom fhIazoIe hay fhIuram. Khng anh
huong foI mau sac cua cao su Iuu hoa. Trong neoprene, no co fac
dung Iam cham Iuu hoa nhe. Cac chaf co fac dung can fro hIu
qua cua no Ia Iuu huynh, khoI carbon den nhom mang va ca c chaf
xuc fIn Iuu hoa.
cua RPA N
0
2 va VuIcameI TN:
~ Tu 0,15% dn 0,5% cho cao su fhIn nhIn |nhI nong fh
dung IIu fhap, nhI nguI dung IIu cao).
~ Tu 1% dn 4% cho cao su bufadIene~sfyrene. CR ~ S, SR
|fuy pham: nhu SR Ianh, nguI va den dung 4%).
|Iuong dung frn Ia ap dung cho RPA N
0
2 va V!ICAMI co
67% sap fro.)
XyIenefhIoI
RPA N
0
3 |.I. u Ponf de Nemours): co 36,5% xyIenefhIoI va
63,5% dau co ngun gc fu dau mo;
C-C 5U 1H|N NH|N 459
PPTISANT 3 |M.I.P.C.);...
RPA N
0
3: ang chaf Iong mau h phach, co muI dac bIf, fI
frong d = 0,91. Tn fru n dInh ff nu chua frong fhung kin va
d ch maf. CHT OC.
XyIyI mercapfan hay xyIenefhIoI Ia chaf pepfI hoa cho cao su
fhIn nhIn, co fac dung fang fro Iuu hoa nhe cac hn hop cao su
duo c gIa fc Iuu ho a vo I ca c chaf xu c fIn nho m fhIazoIe va
fhIuram. No cung duoc dung cho cao su fng hop bufadIene~sfy~
rene fhuong.
Tac dung fhuc day hoa deo cua chaf nay bI can boI Iuu huynh,
khoI carbon den, rIng oxy kem fh can nhe.
Iuong dung cua RPA N
0
3 cho cao su fhIn nhIn Ia fu 0,25%
dn 0,6% fuy fheo hoa deo cao su voI may nhI haI fruc hay may
nhI nI va nhI nguI hay nong.
RPA N
0
3 CONC: gm 71% xyIenefhIoI va 29% dau co
ngun gc fu dau mo.
RPA N
0
5 |.I. u Ponf de Nemours): Cm 50% muI kem cua
xyIyI mercapfan va 50% hydrocarbon fro.
SH
CH
3
CH
3
460 C-C 5U 1H|N NH|N
RPA N
0
5 Ia mf chaf pepfI ho a cu a cao su bufadIene~sfyrene
manh hon RPA N
0
3. No co fa c du ng gIam kha cham fc d Iuu ho a.
Trong Iuc ~naphfhyI mercapfan va xyIyI mercapfan Ia nhung
chaf dc dung nguy hIm fh muI kem cua xyIyI mercapfan if
dc hon, su dung if nguy hIm hon, nhung cung can nn franh
chaf nay fIp xuc voI da.
RPA N
0
6 |.I. u Ponf Nemours) g m 90% penfachIoro~
fhIophenoI va 10% hydrocarbon fro;
RNACIT V |ayer): gm penfachIorofhIophenoI va cac chaf
phu gIa khac:
...
RPA N
0
6: ang bf |khng bc buI) mau xam nhaf, co muI fer~
pene fhoang, fI frong d = 1,79. Khng dc khI dung o nhung dIu
kIn bnh fhuong.
RNACIT V: ang bf mau xam, fI fro ng d = 1,5; fan duoc
CH
3
CH
3
S Zn
CH
3
CH
3
S
Cl Cl
Cl
Cl Cl
SH
C-C 5U 1H|N NH|N 461
mf phan frong xang, benzene, chIoroform va carbon fefrachIo~
rIde. Khng fan frong nuoc.
Ia chaf pepfI hoa cua cao su fhIn nhIn va cac IoaI cao su
fng hop. No cung co fac dung hoa deo cao su bufadIene~sfyrene
Ianh nhung kho hoa deo hon cao su bufadIene~sfyrene fhuong.
Tac dung fhuc day hoa deo cao su cua no bI can boI Iuu huynh,
cac chaf suIfIde va fefrasuIfIde fhIuram |chaf gIa fc Iuu hoa va
Ia chaf Iuu hoa).
ay Ia chaf pepfI khng dc, khng gay anh huong muI, khng
Iam phaI mau cu ng nhu khng a nh huo ng foI fc d Iuu hoa va su
Iao hoa cua cao su Iuu hoa |fhuc ra chaf nay co anh huong foI
mau sac cao su Iuu hoa nhung khng dang k).
RPA N
0
6 va RNACIT V hnh nhu Ia nhung chaf fhuong maI
co fac dung pepfI hoa cng hIu nhaf cho cao su NIfrIIe. Cac fhuc
nghIm o may nhI nI anbury mf I 40 kg Perbunan co chua
2,5% chaf pepfI hoa, da cho kf qua d deo efo sau 20 phuf hoa
deo o 165
0
C nhu sau:
Chaf pepfI hoa fhuong maI: deo efo
RNACIT V 1123
RPA N
0
3 1175
Pepfone 22 1275
Khng co chaf pepfI 2450
Co fh noI frong cao su Perbunan, RNACIT V va RPA N
0
6
hay penfachIorofhIophenoI fang fro nhe Iuc khoI dau Iuu hoa cac
hn hop duoc gIa fc Iuu hoa voI benzofhIazoIe. Trong una, fac
dng nay chI ro o nhIf d frn 130
0
C. Nguoc IaI, frong cac hn
hop duoc fhuc day Iuu hoa voI chaf nhom fhIuram dung khng co
Iuu huynh, chung IaI Iam cham Iuu hoa.
462 C-C 5U 1H|N NH|N
NOR |.I. u Ponf de Nemours);
RNACIT IV |ayer);...
NOR: f mau xanh Iuc hoI xam, khng muI, khng dc. TI
frong d = 2,39. Tn fru n dInh ff.
RNACIT IV: f mau frang xam, khng muI, khng dc. TI
frong d = 2,33. Nong chay o 340
0
C va bI phan fich. Khng fan
frong cac dung mI va nuoc. Tn fru n dInh ff.
Ia chaf pepfI hoa dung cho cao su fhIn nhIn va cao su fng
ho p bufadIene~sfyrene. NguoI fa cho bIf NOR co hIu qua
manh hon RPA N
0
3 frong cao su fhIn nhIn; frong cao su bufa~
dIene~sfyrene gIau dau, hoaf finh cua NOR va RNACIT IV
fh ba ng nhau.
Chaf pepfI na y fa c du ng fhu c da y ho a de o bI ca n bo I Iuu
huynh va cac chaf fhuc day Iuu hoa; khoI carbon den fh khng
co fac dung nay hoac co fac dung can nhe.
IIu dung frong cao su fhIn nhIn Ia fu 0,1 ~ 0,4% |NOR);
IIu dung NOR frong cao su bufadIene~sfyrene Ia 1 ~ 4%.
PPTON 65 |AmerIcan CyanamId);
Cl Cl
Cl
Cl Cl
S Zn
Cl Cl
Cl
Cl Cl
S
C-C 5U 1H|N NH|N 463
Ia chaf pepfI hoa khng dc nhung cung nn can fhan Iuc su
dung. Co fh kf Iuan Ia nhung chaf pepfI hoa vua k frn nhu
~naphfhyI mercapfan, xyIyI mercapfan v.v... bIu hIn hoaf finh
ff nhaf Ia o khoang fu 120 ~ 180
0
C, frong Iuc PPTON 65 fh
hIn dac finh qua hoaf finh cua no o nhIf d fhap, fuc Ia no da
co fac dung o 65
0
C.
I~o~benzamIdophenyI dIsuIfIde
PPTON 22 PIASTICIZR |Hay PP~
TON 22) |AmerIcan CyanamId);...
|Pepfone 22)
ang bf mau vang nhaf, khng muI, khng dc. n, fI frong
d = 1,40. Nong chay 136

~ 143
0
C.
Ia chaf pepfI hoa cua cao su fhIn nhIn, cao su bufadIene~
sfyrene, cao su NIfrIIe va neoprene. Chaf nay co fac dung hoa
deo cao su o frn 115
0
C |240
0
I), khng nhum mau vao cao su
fhIn nhIn va cao su bufadIene~sfyrene.
Tac dung hoa deo cao su cua no bI ngan can boI Iuu huynh,
khoI carbon den va da s chaf xuc fIn Iuu hoa. No khng co anh
huong foI fc d Iuu hoa.
Pepfone 22 va Pepfone 65 du Ia nhung chaf khng dc nhung
cung nn can fhan Iuc su dung.
C NH
S
O
C NH
S
O
464 C-C 5U 1H|N NH|N
Pepfone 22 frong cao su fhIn nhIn fu 0,05 ~ 0,5%
va frong cao su bufadIene~sfyrene Ia 0,5 ~ 3%.
|xem chuong Chaf gIa fc Iuu hoa)
KhI nhI deo duy nhaf vo I cao su fhIn nhIn, MT Ia chaf
pepfI hoa duoc nguoI fa chung mInh Ia co fa c dung manh hon
Pepfone 22, dac bIf khI phI hop voI PC |dIphenyIguanIdIne).
|MT Ia chaf pepfI hoa cao su fhIn nhIn).
Ca c da n xuaf cu a MT nhu muI ke m MT, dIsuIfIde
benzofhIazoIe |MTS) cung co kha nang Ia pepfI hoa cao su fhIn
nhIn, nhung chung co fac dung kem nI baf hon MT.
~ Trong hn hop cao su Iuu hoa |cao su fhIn nhIn va cac chaf
phu gIa, chaf dn...) MT Ia chaf xuc fIn Iuu hoa fang cuong cac
finh chaf co hoc ff cho cao su Iuu hoa.
Trong nhom nay fa d cap foI ImefhyIImIdazoIe:
PIASTOR C 33 |Cfy khao cuu va ung dung ky ngh hoa hoc
xu Ianguedoc); fha nh pha n ho a ho c Ia dung dIch co 33%
dImefhyIImIdazoIe;
Cung nhu Pepfone 22, PIasfor C~33 Ia chaf
pepfI hoa co fac dung o cac nhIf d fhap, hoaf finh cua no duoc
C CH
3
N
CH N
CH
3
CH
C-C 5U 1H|N NH|N 465
bIu fhI o khoang fu 45 ~ 135
0
C. ay Ia chaf pepfI hoa cua ca c cao
su fhIn nhIn ma fhI.
Trong nhom nay fa d cap foI sfearafe phenyI hydrazIne.
PPTAX |Cfy frich Iy va fng hop ho a huu co): fha nh phan
hoa hoc Ia sfearafe phenyIhydrazIne dan xuaf.
C
6
H
5
NHNHCOC
17
H
35
Pepfax cung Ia m f chaf pepfI ho a cao su co fac dung o cac
nhIf d fhap. Hoaf finh cua no ff nhaf gIua 60
0
C va 100
0
C.
TraI han voI da s chaf nhom phenyIhydrazIne, sfearafe phe~
nyIhydrazIne co uu dIm Ia khng co dc finh.
Trong nho m na y fa d ca p fo I haI chaf co fn fhuong ma I nhu sau:
~ ONOCN |R.T. VanderbIIf): fhanh phan hoa hoc Ia mf
h n ho p acId suIfonIc co phan fu khI Io n vo I m f ruo u
hydrophoIe co phan fu khI Ion.
~ ANCAPIAS O |Anchor Chem.): fhanh phan Ia mf hn hop
cua cac dan xuaf suIfonIc hoa dau mo.
Cng dung cua ONOCN va ANCAPIAS O:
HaI chaf k frn dac bIf nn dung cho cac dung dIch can ban
Ia cao su fhIn nhIn hay cao su bufadIene~sfyrene. Chung cung
co fac dung pepfI hoa cho cao su kh.
466 C-C 5U 1H|N NH|N
f mau frang, fn fru n dInh raf ff, fI frong d = 1,12.
Ia chaf pepfI hoa cho cao su chIoroprene |neoprene C). Chaf
nay khng Iam cham Iuu hoa hn hop neoprene, do do can nn
cho fhm mf chaf Iam mun Iuu hoa d franh hn hop bI chf
Iuc gIa cng.
II u du ng cho bIf Ia fu 0,5 ~ 3% finh fheo fro ng khI
neoprene C.
f mau vang, f n fru n dInh raf ff, fuong dI khng dc
khI dung o nhIf d fhap. TI frong d = 1,38.
Ia chaf pepfI hoa cho neoprene IoaI W, co fh dung phI hop
voI neoprene PepfIzer P~12. Iuong dung cho bIf Ia 3/4 chaf nay
dung phI hop voI 1/2 PepfIzer P~12.
PhIn mau nau da. Tuong dI khng dc o nhIf d fhap. TI
frong d = 1,37.
Ia chaf pepfI ho a cho hypaIon |poIyefhyIene bIn finh) vo I
Iuong dung cho bIf Ia fu 0,5 ~ 3% finh fheo frong khI hypaIon.
Chaf Iong Inh sam mau, khng dc. TI frong d = 1,08.
C-C 5U 1H|N NH|N 467
Chaf pepfI hoa cho cao su fhIn nhIn va cac IoaI cao su fng
hop. Iuong dung cho bIf Ia 0,15 ~ 3% |can gIam IIu chaf dau hoa
deo khac).
Co haI chaf xuc fIn Iuu hoa dung duoc nhu Ia chaf pepfI hoa
cua neoprene:
PenfamefhyIene dIfhIocarbamafe pIperIdIne: Chaf xuc fIn
frung finh ACCIRATOR 552 cua .I. u Ponf de Nemours,
|xem Chuong chaf gIa fc Iuu hoa).
IorfhofoIyIguanIdIne.
468 CAO SU THIN NHIN
CHNG XVII
CHT TAO XP
Cht tao xp hay cht ni (thng goi la thuc ni) la nhng
cht do s nhit phn co kha nng phong thch cht kh va chnh
cht kh tao ra nhng khoang trng nh t ong nho ho c cc
nho, hay noi khac i cht kh cha trong cao su do cht tao xp
phong thch lam cho cao su ni ln va tr nn xp.
Cht tao xp dung trong cng nghip cao su co th chia thanh
2 nhom: cht tao xp v c va cht hu c, co kha nng phong
thch kh N
2
, va CO
2
do s nhit phn nhit lu hoa cao su.
Carbonate ammonium (carbonate dammoniaque), b t khai
lam banh bao, mui bay hi (sel volatil), v.v...
Ammonium carbonate dung lam cht tao xp co 3 loai:
- Carbonate dang trung tnh: (NH
4
)
2
CO
3
dang bt hoc khi
tinh th mau trng co mui khai cua ammoniac, tan c trong
n c, no ng cha y trn 85
0
C, phn huy va o khoang 53
0
C phong
thch kh CO
2
va NH
3
, t trong d : 1,45 - 1,50.
- Carbonate da ng acid: Ammonium bicarbonate NH
4
HCO
3
,
CAO SU THIN NHIN 469
phn huy nhit cao hn carbonate dang trung tnh, khoang
70
0
C chung phong thch kh CO
2
va NH
3
.
- Hn hp hai loai carbonate nu trn.
Chnh kh NH
3
bay ra nn sau khi lu hoa v t du ng co mu i khai.
La cht tao xp cho hn hp cn ban la cao su thin nhin, cao
su tng hp hay latex. Khi dung cht nay, hn hp cao su sng
cn c hoa deo mm va khi nhi trn nn may cn tranh nhit
cao qua gy nhit phn cht nay. Noi chung cht tao xp nay
t dung hn sodium bicarbonate.
Bicarbonate sodium (bicarbonate de soude)...
UNICEL S (E.I. Du Pont de Nemours) gm 50% sodium bicar-
bonate va 50% du long co ngun gc t du qung, trang thai
lo ng, lnh ma u creme, khng mui, khng c, nhi t phn trn
149
0
C, t trong d = 1,3.
RSL SPONGE PASTE (Cty Monsanto): sodium bicarbonate
c x ly c bit d phn tan vao cao su.
GONFLANT SD (Saint-Denis): sodium bicarbonate c x ly
c bit.
v.v...
sodium bicarbonate nguyn cht:
Da ng khi ho c tinh th ma u tr ng, khng mu i, tan trong
nc (sui bot kh). T trong d = 2,2. Nhit phn trn 150
0
C phong
thch kh CO
2
. Cn bao quan ni kh rao va tranh tip xuc vi
khng kh v co th b phn tch thanh carbonate trung tnh.
La cht tao xp cho hn hp cao su thin nhin, cao su tng
470 CAO SU THIN NHIN
hp hoc latex, nhng noi chung t khi dung cht nay duy nht
bi no tan t trong cao su ma thng dung phi hp vi mt acid
hu c co tac dung tng tr phong thch kh CO
2
. Acid hu c
thng c dung nhiu nht la acid stearic va acid oleic (acid
beo) la nhng cht cung co tac dung hoa deo va tng tr lu hoa
hn hp cao su. Theo ly thuyt, 335g sodium bicarbonate se phan
ng vi 1 kg acid oleic hay acid stearic (phan ng xay ra hoan
toan) nhng trn thc t ta thng dung lng acid beo cao hn
am bao sodium bicarbonate phan ng tron ven, ngoai ra mt
phn acid beo lai con phan ng vi oxy kem trong hn hp (tac
dung tng tr lu hoa).
Cht tao xp sodium bicarbonate co tac dung tng tr nhe cho
cac hn hp c gia tc lu hoa vi cht nhom acid, nhng no
khng tac dung n lao hoa cao su.
Ta co th du ng t 0,5% n 8% tnh theo tro ng khi cao su va c n
phi h p v i cht tng tr ta o xp la acid stearic hay acid oleic.
carbonat natri (carbonate de soude), soda, mui
xut, soude solvay, v.v...
Bt mau trng n trng hi xam, khng mui, khng c, (co
th dang cuc, bop v c), t trong d : 2,47 - 2,53. Tan trong
nc.
Cht tao xp cho hn hp cao su thin nhin, cao su tng hp
hoc latex. Luc lu hoa cht nay giai phong kh CO
2
. Noi chung
cht nay co tac dung kem hn sodium bicarbonate va co tac dung
tng tr lu hoa cho hn hp co cha cht gia tc lu hoa nhom
acid. Thng dung phi hp vi cac cht tao xp khac.
CAO SU THIN NHIN 471
CELLULAR-D (Eiwa Chem. Ind. Cty Nht);
NOCBLOW D.P.T (Ouchi Shinko Chem. Ind. Cty Nht).
POROGENE NS (National Polychemicals, My): gm OPEX 40
(thanh phn gm 40% DPT va 60% cht n tr) va OPEX PL-80
(co 80% DPT va 20% cht hoa deo cao su loai ester).
UNICEL ND (40% DPT) va UNICEL NDX (80% DPT) (cua E.I.
Du Pont de Nemours va Cty; My).
VULCACEL BN, VULCACEL B 40 (40% DPT) cu a Arnold,
Hoffman va Cty, Harwick Standard Chem., I.C.I);
SAPAMINE-CH (Cty Ciba), v.v...
N N O O N N
CH CH
CH CH
CH
2 2
2 2
2
N
N
Trn th trng co di dang phin cuc vun xp mau creme
hay mau va ng nhat nh UNICEL NDX (80% DPT) hoc di
dang bt mau vang nhat (40% DPT). Ngoai ra ngi ta con a
n vao nitroso pentamethylene tetraamine gia m bt nguy
him v tnh d chay cua cht nay (nh Cellular-D, Unicel ND,
Opex 40, Nocblow DPT...).
Noi chung trn th trng co hai nhom:
- Loai co 80% DPT: t trong d : 1,38 - 1,40.
472 CAO SU THIN NHIN
- Loai co 40% DPT: t trong d : 1,90 - 1,94.
DPT b nhit phn t nhit 190
0
C n 200
0
C, vi cht thuc
y tao xp no b nhit phn nhit 80
0
C n 180
0
C.
trong cao su:
La cht tao xp cho cac hn hp cao su thin nhin hay cao su
tng hp. Cht nay dung ch tao cac vt dung xp mm hoc
cng hay cao su xp co cu truc t ong h hoc kn (nc khng
ngm qua c). c im cua no khng anh hng ti mau sc
cao su cung nh cac cht tip xuc vi no. Khi nhi vi cao su, ta
cn canh nhit nhi trn khng qua 70
0
C va khng qua 3 n
5 phut tranh tht thoat hay hao hut bi nhit phn. Hu nh
khng dung cht tao xp nay duy nht, ma thng la phi hp
vi cht tng tr tao xp khac v do nhit phn no giai phong kh
190
0
C n 200
0
C, nhng co cht tng tr tao xp nh urea
(Cellpask-K), glycol (nh diethylene glycol), C-centyl betain hay
cac acid hu c (nh acid salicylic: cung la cht co tac dung tr
hoan lu hoa) th nhit phong thch kh la t 80
0
C hay 84
0
C,
tc la nhit thp hn nhiu.
N, N'-dinitroso pentamethylene tetraamine (DPT) h u nh
khng bao gi dung di dang nguyn cht ma thng c dung
di dang co pha cht n tr hay cac cht khac vi muc ch
giam bt nguy him cua DPT t bc chay va cac cht thng mai
thng la hn hp gm 80% DPT va hn hp 40% DPT, trong o
da ng hn hp co 40% DPT th c s du ng nhiu nht v an
toan s dung hn.
Lng ma ta co th dung cho cht co 40% DPT tng quat la:
- San phm cao su xp (mousse khng thng hi) co cu truc
t ong (cellules) kn, cn ban la:
Cao su thin nhin 1 - 15%
Neoprene 1 - 15%
Cao su butadiene-styrene 1 - 15%
CAO SU THIN NHIN 473
Cao su Nitrile 5 - 15%
Cao su butyl 5 - 15%
- San phm cao su xp (mousse thng hi) co cu truc t ong
h, cn ban la:
Cao su thin nhin 0,5 - 5%
Neoprene 0,5 - 5%
Cao su butadiene-styrene 0,5 - 5%
Cao su Nitrile 2 - 5%
Cao su butyl 2 - 5%
- Cn lu y nhit gia nhit phai gi khng i va khuch
tan tht tt trong cao su mi cho ra san phm co cu truc t ong
u va ng b.
s dung la:
- Acid salicylic vi liu dung bng 1/3 cua cht tao xp thng
mai co 40% DPT, nu dung cht tng tr nay th hn hp lu hoa
se co mui amine c bit.
- Hp cht urea hay dn xut urea (nh cellpast-K) vi liu
dung tng ng vi cht thng mai co 40% DPT (nh Cellu-
lar-D).
Urea va C-cetyl betain (AQUAREX NS du Pont de Nemours)
vi lng dung urea 1 phn + Aquarex NS 0,6 n 1 phn cho 4
phn cht thng mai co 40% DPT; cho hn hp khng mui.
Vi cht thng mai co 80% DPT (nh UNICEL NDX, OPEX
PL-80 VULCACEL BN) th lng du ng b ng 1/2 cht tao xp
thng mai co 40% DPT (nh UNICEL NS, OPEX 40...)
CELOGEN - AZ (Naugatuck);
VINYFOR-AC (Eiwa Chem. Ind.; Nht)
474 CAO SU THIN NHIN
KEMPORE 150; KEMPORE R-125 (National Polychemicals)
v.v...
Bt mn tinh th c c nho (vi tinh th) mau va ng n vang
nhat, khng mui. T trong d : 1,63 - 1,65. Tan t trong nc va cac
dung mi thng dung nh benzene, acetone, ethylene dichloride.
Cn bao quan tranh nong, anh nng mt tri hay cac ngun nhit
khac. Nhit phn 190
0
C giai phong kh N
2
vi th tch ln; co
diethylene glycol (1%) no b nhi t phn nhi t thp hn
khoang 130
0
C.
La cht tao xp cho cao su thin nhin, cao su tng hp buta-
diene-styrene, neoprene, cao su butyl va nha P.V.C. (polyvinyl
chloride).
Dung cht nay, cao su xp co cac l trng u va nho mn. Du
no co mau vang nhng dung c cho cac vt dung cao su mau
trng hay mau nhat (khng nhum mau).
Lu c nh i trn, c n tra nh nhi t ln cao qua 140
0
C. Tuy
nhin y la cht an toan s du ng luc nhi trn may nhi 2
truc. Cht nay khng co anh hng ti s lu hoa.
thuc y tao xp hay hn hp cao su ni nhanh va ni
nhit thp hn nhit phn huy cua cht nay cung nh
cai thin ly tnh cua san phm hoan tt, ta nn dung cht thuc
y ta o xp urea, oxy ke m, carbonate ch, phosphate ch,
stearate ch va cac glycol.
Trong nha PVC, cht thuc y ni la cac dn xut cua hp
cht ch va cac h n h p PVC nhit phn co hiu qua 140 -
150
0
C.
3% n 30%.
CAO SU THIN NHIN 475
CELOGEN (Naugatuck);
POROPHOR BSH (Bayer);
BSH NOCBLOW (Ouchi Shinko Chem. Ind. Cty);
Bt tinh th mau trng mn, khng mui, t trong d = 1,52, tan
trong acetone (co phan ng), tan t trong nc nong, ethanol.
Khng tan trong benzene, ethylene dichloride, xng du, nc
lanh. Cn bao quan tn tr tranh xa cac ngun nhit. Nhit phn
th kh la 150
0
C n 160
0
C, trong latex kim tnh la 80 - 90
0
C.
Cht tao xp cho cac hn hp cao su thin nhin, cao su tng
hp va nha PVC (poly vinyl chloride). Cht nay co tac dung yu
hn dinitroso pentamethylene tetraamine va cho san phm xp
khng mui, khng anh hng mau sc hn hp cao su xp. Cht
tng tr tao xp la sodium bicarbonate.
Cht nay co ta c du ng la m ch m nhe lu ho a cao su thin
nhin va cao su tng hp. Co th dung di dang phn tan trong
nc co 25% cht nay cho vao latex (latex cao su thin nhin,
latex cao su tng hp).
Cht nay co li la khng tac dung hay anh hng ti tc lu
hoa va khi dung no, cao su khng cn phai c hoa deo mm
O H
2
NHNO
2
S SO
2
NHNH
2
476 CAO SU THIN NHIN
nh cac cht tao xp thng thng, tc la ni cua vt dung
dung cht tao xp nay khng quan h ti deo cua hn hp cao
su (chng han hn hp cao su co cac deo Williams la 110, 85
va 75, khi du ng cht ta o xp nay u co n i ging nhau).
Nhng gia thanh cua cht nay cao, va co anh hng ti mau sc
cao su lu hoa cung nh co th gy ra phu trn b mt nu khng
thn trong nhi trn.
- (Tn thng mai
NITROPORE CL-100 cua National Polychemicals):
o la cht tao xp cho hn hp cao su thin nhin, cao su tng
hp, cellulose acetate, nha polyvinyl acetate, polyester va poly-
ethylene; hin din trn th trng di dang bt mau trng, t
trong d = 0,51, nong chay 142 - 145
0
C, khng tan trong nc, tan
trong acetone, tan va phai trong benzene va toluene; cung nh
dinitrosopentamethylene tetraamine, cht nay d t chay nn
cn bao quan tranh xa ngun nhit.
-
(Tn thng mai la NITROSAN co 70% DDNP va 30% cht
n tr, cua E.I. Du Pont de Nemours):
o la cht tao xp cho cao su thin nhin, cao su tng hp co
di dang bt mau vang, khng mui, khng hut m, t trong d =
1,2; nhit phn t 80
0
C n 100
0
C.
Thng dung di tn thng mai la CELLPASTE K (Eiwa
Chem. Ind Cty), BIK (Naugatuck),...
La cht tao xp cho cao su thin nhin hay cao su tng hp
(khng dung cho latex), co kha nng giai phong kh NH
3
. t khi
ta dung duy nht, ma thng dung lam cht tng tr tao xp cho
cac cht tao xp sodium bicarbonate, dinitroso pentamethylene
tetraamine, v.v...
CAO SU THIN NHIN 477
(Tn thng mai la POROPHOR N cua Bayer, c): La cht
tao xp ky thut, s dung cn phai thn trong v acid cyanhydric
dang kh b giai phong.
- EPANDEX 177 (National Polychem.);
- CELLULAR BL (Eiwa Chem. Ind.);...
- Trong cac cht tao xp k trn, ta con co th dung cac cht
long bay hi c t hoc nhiu, tan c trong cao su, va dung
duy nht hoc dang hn hp, o la nhng cht nh benzene,
toluene, d n xut chlorine ho a ma th ng du ng nht la
trichloroethylene hoc cac cht khng tan trong cao su va vic
trn nhi vi cao su se kho hn, nh ru chng han. Nhng cht
long nay co li la co tac dung nh cht hoa deo lam mm cao su
nht thi, nhng do tnh bay hi nhanh cua chung lam cho ta s
dung kho khn, nht la khi ta cho chu ng vao may nh i trn 2
truc. Ky thut s dung tt cac cht nay la rot chung vao cao su
di dang dung dch day hoc rot vao may nhi kn (may nhi
ni). Cach dung dung mi bay hi hp ly hn la s dung than
hoat tnh, silica, alumine hut ly dung mi (alumine thch hp
nht), k o trn nhi cht bt nay vao cao su cho chung phn
tan u va chung se giai phong dung mi nhit lu hoa cao.
- Mt cht long tao xp c bit c xet ti, o la nc. Co
th noi kho ma trn nc vao cao su di dang th long cua no,
nhng ta co th trn nc vao cao su d dang bng cach dung
nc dang h bt (nc + tinh bt), dang gel gelatine, silicone,
hydroxide kem, hoc dang th bt nhao co nc cn ban la algi-
nate, gomme adragante, cac ru polyvilynic, v.v... Trong cac
dang nay, cao su se gi c kha nhiu nc. Ta con co th thc
hin cac cht phc hp, chng han nh mt cht h bt amidon
478 CAO SU THIN NHIN
co cha lng carbonate ammonium. Vi mt t l nho cht phc
hp nh th cho vao mt hn hp c hoa ni vi sodium bicar-
bonate th kha nng ni se rt ln va khi ni se rt nhanh.
Co th noi dung cac hn hp cht nu trn co kt qua trong vic
ch tao cac b phn nho bng phng phap uc (lu hoa trong
khun).
Vi c s du ng ca c mui trung tnh, co cha n c, tinh th ho a (hi
n c c gia i pho ng khi gia nhi t) la m t phng pha p ti n l i va
ch c ch n cho n c va o h n h p cao su, v nhi t cu a tru c ma y
nh i khng nguy hi m khi la m bc hi n c. Chnh v mu c ch na y
ma ca c nha ch ta o My th ng cho m t t l nho alumine sulfate
tinh th va o h n h p cn ba n la acid oleic va bicarbonate.
- Ta co th dung hn hp sodium nitride (Na
3
N)+ amonium
chloride ta o xp ni cho cao su. Hai cht nay pha n ng v i nhau
gia i phong kh N
2
, nhng chu ng tan vao h n hp cao su v i l ng
ln o i hoi ta phai r a va sy kh san ph m xp trc khi tung ra
th trng. y la cng vic tn ke m va mt nhiu thi gian.
- Ta cung co th cho acid stearic hay acid oleic phan ng vi
bt a vi hay bt kem (phn bit vi bt oxy kem). Sau ht, ta co
th dung bt calcium carbide (CaC
2
) hoa hp vi mt mui trung
tnh co kha nng giai phong nc trong tin trnh lu hoa. Chnh
n c se gy ra s thoa t kh acetylene. Tuy nhin khuyt im
cua phng phap nay la carbon lun lun co cha cht bn cho
mui kho chu san phm hoan tt. Sodium hyposulfite hay so-
dium sulfate cung la cht tao xp cho kt qua mong mun.
Cn nhc lai, tt ca cac thuc ni hoc nhng cht s dung
nh thuc ni trong hn hp cao su cho kt qua trong san xut
san phm cao su xp, cao su mousse, c n co 2 yu c u chnh:
- khuch tan trong cao su tt: u, ng b, khng kt ha t.
- Gi c nh nhit gia nhit va ung nhit nhit phn
cua hn hp.
CAO SU THIN NHIN 479
CHNG XVIII
MT S NGUYN LIU
HOA CHT KHAC
Mf pham mau su dung cho cng nghIp ch bIn san pham
can ban Ia cao su fhIn nhIn hay cao su fng hop, can phaI co
cac dIu kIn sau day:
a. ChIu nhIf fu 100 ~ 200
0
C |chIu duoc su gIa nhIf Iuu hoa
cao su).
b. Khng fan frong cao su, dung mI va chaf hoa deo cao su.
c. n voI anh sang, nuoc, ruou savon va xuf, frong hn hop
cao su.
d. Khng anh huong foI su Iuu hoa va bao quan cao su.
e. MIn |v d mIn phan nao quyf dInh finh d khuch fan va
nang suaf).
f. Co kha nang nhum mau cao.
g. Sac mau fhaf fuoI.
h. af moI finh chaf fng quaf cua mf pham mau ma nganh
cng nghIp khac can.
Pham mau duoc phan fhanh haI nhom: v co va huu co.
Nhom v co duoc dung nhIu fruoc 1925, ngay nay duoc fhay
fh bo I pha m hu u co, fru fIfanIum dIoxIde |TIO
2
) va carbon
bIack, do co khuyf dIm: fy frong cao, kha nang nhum mau yu
480 CAO SU THIN NHIN
|Iuong dung cao), cho san pha m du c khng fuoI ma u, vaI dan
xuaf chrome |crom) gIa fc Iao hoa cao su va mf s fham gIa vao
phan ung Iuu hoa do co Iuu huynh fu do. Co fh k foI nhum
fra ng: fIfanIum dIoxIde, suIfIfe ke m... Nhu m den: carbon
bIack...Nhum vang: chromafe kem; oxyf saf vang... Nhum xanh
Iuc: chromIum hemIfrIoxIde |Cr
2
O
3
) xanh Iuc...
Nhom huu co, Ia nhung chaf fng ho p da f ca c dIu kIn da
nu, Iuong su dung fhap nhung co kha nang nhum cao, voI dIu
kIn phaI khuch fan ff frong hn hop cao su. Nhom nay co v
s IoaI san pham va co frn fhI fruong voI v s fn fhuong maI
khac nhau, fa khng fh nao k hf. Tng quaf co fh chIa fhanh
haI nho m: foneur |foner) khng co khoa ng f nhu ca c Ioa I
monoazoIc nIfro hoa, dIazoIc benzIdIne, Indanfhrene,
IndIgoId...v.v... Va Toneur co chua if nhaf mf khoang f nhu:
ca c suIfonafe azoIc, carboxyIafe azoIc, phosphafe
ungsfomoIybdafe, cac kIm IoaI phuc hop v.v...
Van d pham mau co kIm IoaI dng |Cu), da gay ra nhIu
franh Iuan va fa da bIf Cu, Mn Ia kIm IoaI gay Iao hoa cao su
nghIm frong, nhung khng han moI hop chaf co chu a no du
dc haI |nhu phfhaIocyanIne dng), do do co ba van d daf ra:
a. Trong mf phan fu cua hop chaf dng, dng co phaI fhuc su
o frang fhaI phuc hop bn, khng co o frang fhaI fu do7
b. Pham co dng, fu cac hop chaf dng ch fao ra pham nay, co
phaI Iun Iun Ia khng co dng fu do7
c. Pham co dng, khng co dng fu do, frong cac dIu kIn Iuu
hoa hay co su hIn dIn cua chaf khac, co bao dam Ia co finh bn
khng phong fhich ra dng fu do7
Tf hon hf fa cho n pha m ma u Ioa I khac co v s frn fhI
fruong khng fh nao IIf k ra hf, hoac fruong hop co su dung
fh fhm chaf khang dng cho bao dam hon |xem chuong Chaf
phong Iao).
CAO SU THIN NHIN 481
Nam 1846, Jonas nghIn cuu phan ung cua acId nIfrIc Ioang
voI dau Ianh |IIn) nong, cho ra mf chaf nhao daf fn dau cao
su |khac voI dau hf cao su). If nam sau, IrIfz SoIIIer su dung
vao ch bIn vaf IIu chng fham nuoc fu phan ung cua acId nI~
frIc voI dau Ianh co IIfharge. K do, dau caI voI suIfur chIorIde.
Nhung chinh nha hoa hoc Phap RoussIn, vao nam 1858, Ia nguoI
da bao cao fuong fan kf qua nghIn cuu v phan ung cua chIo~
rIde suIfur voI chaf dau fruoc VIn Han Iam Khoa hoc. Vao fhoI
ky nay, gIa cao su fhIn nhIn frn fhI fruong fh gIoI In cao,
cac nha san xuaf frn fh gIoI fm cach ha gIa fhanh hn hop cao
su dI foI vIc dn chaf dau cao su nay va daf fn Ia IacfIce.
Can phaI noI khng chI ha gIa fhanh, facfIce con fang cuong cho
hn hop cao su mf s finh chaf dac bIf, nn no duoc san xuaf
daI fra faI cac nuoc phaf frIn Phap, uc, Anh v.v...
Pham fhu duoc fu phan ung nguI cua S
2
CI
2
voI dau beo, dang khI fan nghIn nho. Phan ung nay Ia phan
ung sInh nhIf |rof S
2
CI
2
vao dau fhaf cham o fhIf bI co h fhng
ngung Ianh va Iam nguI) fy I S
2
CI
2
su dung phaI dung d franh
chaf sInh ra van con fh Iong hay fh keo hoac phan ung se du
dI kem fheo chay bung cho ra pham co mau sam |Iuong dung
dung fuy fhuc vao chaf Iuong cua IoaI dau, I hang, kich fhuoc
va dang fhIf bI chua, fc d khuay frn, van fc rof S
2
CI
2
v.v..)
dau va fhIf bI chua phaI hoan foan khng co nuoc |do S
2
CI
2
d bI
nuoc phan fich). IacfIce fhu duoc dem frung finh hoa vo I vI
nga m nuo c, magnesIum oxyf hay sodIum bIcarbonafe, d no
khng co xu huong IoaI HCI fro nn mm fhanh fh keo, va phaI
Iam nguI nhanh fruoc khI dong goI.
IacfIce frang kho su dung cho hn hop cao su Iuu hoa nhIf,
do acId chIorIne hydrIde phong fhich, hon Ia facfIce nau.
Pham fhu fu phan ung nhIf cua Iuu huynh voI
dau beo, dang khI duoc fan nghIn nho. Phan ung na y gIng nhu
482 CAO SU THIN NHIN
Iuu hoa cao su voI Iuu huynh, cac IoaI dau fhuc vaf va dau dng
vaf chua no, IoaI khng bay hoI hay if bay hoI, chI s IodIne fI
fhIu Ia 80 du dung duoc.
Iuu huynh cho vao dau nung nong vua khuay frn, khI fhay
dI nhIf d va fy I Iuu huynh se duoc hang Ioaf IoaI facfIce, fu
fh keo dn fh ra n co mau nau va cau fru c da ng phIn nho.
NhIf d qua fhap phan ung xay ra khng fron ve n, qua cao se du
dI va co fh bc chay do khi H
2
S fhoaf ra. Tng quaf co nhIu
ca ch ch fa o facfIce, nhung phuong phap ff nhaf se cho sa n
pham khng gay fr hoan Iuu hoa hn hop cao su va su dung duoc
cho hn hop mau fuoI.
IacfIce duoc su dung frong cng nghIp ch bIn cao su fhIn
nhIn, cao su f ng ho p |bufadIene~sfyrene, neoprene) nhu Ia
chaf pha Ioang |dIIuanf).
CIup cho cac hoa chaf phu gIa va
chaf dn khuch fan raf ff frong cao su, nhaf Ia dn cac chaf
dn v co, carbon bIack Iuong cao. Tao hn hop finh bong Iang,
khng co finh keo dinh, fang fc d can Iuyn va ep dun va n
dInh kich fhuoc.
Ca I fhIn d chIu Ia o ho a fu nhIn,
d bn anh na ng va ozone. Iuong dung fu 5 ~ 10%, Iuc dInh dan va
d cung san pham khng bI bIn dI, nhung Iuc keo du f va d chIu
ma sa f gIa m |Iuo ng cao fhich hop cho sa n xuaf gm fa y). Iuo ng
dung frn 50% duoc xem Ia chaf d n huu co co finh dan h I, nhung
can chInh fang chaf gIa fc Iuu ho a, hoa c Iuu huy nh hoa c ca haI,
hoa c fhm vao h n hop magnesIum carbonafe, do finh Iam cham
Iuu hoa cua hn hop co facfIce |boI su phong fhich acId Iuc gIa
nhIf). IacfIce co n gIup cho hn hop gIa m hIn fuong nI mc,
san pham du c co da ng de p ro, va if bI co ru f.
!ng dung cho san xuaf vaf dung ep dun, duc |ng nuoc, ruf
xe, day dIn,...) fham cao su, d choI fre em, gm fay...
CAO SU THIN NHIN 483
TAI LIU THAM KHAO
E le mente de science et technologie du caoutchouc -manuel publie
par l'institut franais du caoutchouc - Jean Le Bras - 3
e
edition
Encylopedie technologie de lindustrie du caoutchouc - G. Genin et B.
Morisson - Tome I, II, III, IV - Dunod - Paris 1958
Les derive s chimique du caoutchouc naturel - J. Le Bras et A. Delalande
- Dunod 1950
Caoutchouc Synthetique Procedes et donnees e conomiques - J.P. Arlie
- Publications de L'institut franais du Petrole - Societes des edition
technique
Polysar - Handbook - volume 1,2 - Polymer corporation limited Sarnia
Canada
Compounding ingredients for rubber - Third edition 1961 - Rubber
world
Dictionnaire des produits chimiques commerciaux et des drogues
industrielles - A. Chaplet -cinquieme edition - Dunod 1957
Precis de technologie et de chimie industrielle Tome I, II, III. Pierre
Carre - 5e edition - J.B. Bailliere et Fils - Paris
Chimie moderne - L. Nikolaiev - 2e edition - Moscou - Traduction
franaise Edition Mir 1974
Analyses chimiques des substances commerciales mine rales et
organiques la librairie polytechnique Baudry et C
Le
Paris.
Dictionnaire de chimie pure et applique
Traite de chimie organique - V.V. Richter - Tome I, II - Librairie
polytechnique Ch. Beranges - Paris et Liege
Cours d'analyse des produits, des industries chimiques - Tome I, II,
Albert Maurice - 3e edition - Dunod - Paris 1949
484 CAO SU THIN NHIN
Notes et formules de l'ingenieur - De Laharpe 18e edition - Louis Geisler
Paris 1916
Couleur et peinture - Encyclopedies industrielles J.B. Bailliere et Fils.
Rubber chemicals:
+ Societe des usines chimiques Rhne-Poulenc
+ E.I. Du Pont de Nemours et company
+ Ouchi Shinko chemical industry C LTD
+ Kawaguchi chemical industry C LTD
+ Naugatuck chemical Division of United States Rubber C
+ R.T. Vanderbilt C, Inc.
+ Henley and C, Inc.
+ Pensalt Chemicals Corp.
+ American Cyanamid C
+ Monsanto chemical C
+ Farbenfabriken Bayer
+ S.M.C et P.C de Saint Denis v.v...
CAO SU THIN NHIN 485
A. LCH S 7
I. LCH S PHAT TRIN CY CAO SU 7
II. TIN B KHOA HOC VA CNG NGHIP CAO SU TRN TH GII 10
III. S LC V VIC TRNG CY CAO SU TRN TH GII 13
B. TRANG THAI THIN NHIN 14
I. H THNG LATEX VA LATEX CAO SU 15
II. S TAO THANH LATEX CUA CY CAO SU - CHC NNG SINH LY -
SINH TNG HP CAO SU 16
C. PHN LOAI CY CAO SU 17
I. CY CAO SU THU C HO EUPHORBIACEA 18
II. CY CAO SU THUC HO MORACEAE 22
III. CY CAO SU THUC HO APOCYNACEAE 23
IV. CY CAO SU THUC HO ASELEPADACEAE 25
V. CY CAO SU THUC HO COMPOSEES 25
D. KHAI THAC CY CAO SU HEVEA BRASILIENSIS EUPHORBIACEX 30
I. THU HOACH LATEX CAO SU 30
II. S C - S KCH SAN MU 33
I. A I CNG V PHNG PHAP THU HOACH LATEX CAC CY CAO SU KHAC 36
II. TRUNG TM CNG NGHIP CHNH VA CA C VIN KHA O CU
KHOA HOC CAO SU QU C T 37
A. THANH PHN LATEX 41
I. CU TRUC TH GIAO TRANG 42
II. THANH PHN HOA HOC LATEX CY CAO SU 52
B. TNH CHT LATEX 60
I. LY TNH 60
II. TNH CHT SINH HOA 62
III. TNH CHT TH GIAO TRANG 64
MUC LUC
486 CAO SU THIN NHIN
A. THANH PHN CAO SU SNG - CHT CU TAO PHI CAO SU 82
I. PHN TCH CAO SU SNG 82
II. CU TAO CUA PHI CAO SU 83
B. TINH KHIT HOA HYDROCARBON CAO SU 87
I. TRNG HP CAO SU KH 87
II. TRNG HP LATEX 89
C. CU TAO HOA HOC CAO SU 91
I. V TR CUA NI I 97
II. NHOM TN CUNG 100
III. C CU LP TH 102
D. PHN OAN VA PHN T KHI 102
I. CAO SU SOL VA CAO SU GEL 102
II. PHN T KHI 104
E. CAO SU KT TINH KHAO SAT VI QUANG TUYN X 108
I. TINH TH CAO SU 108
II. CAO SU GEL HOA 108
III. KHAO SAT VI TIA X 108
IV. CU TRUC PHN T CAO SU 111
A. PHAN NG CNG 114
I. CNG HYDROGEN (HYDROGEN-HOA) 114
II. CNG HALOGEN (HALOGEN HO A) 115
III. CNG HYDRACID (TAC DUNG CUA HYDRACID) 121
IV. S KT HP VI OXYGEN (TAC DUNG VI OXYGEN) 124
V. TAC DUNG CUA CAC DN XUT NITROGEN 127
VI. TAC DUNG CUA CAC CHT KHAC 128
VII. TAC DUNG CUA HP CHT ETHYLENE 130
B. PHAN NG HUY 134
I. TAC DUNG CUA NHIT (S CHNG KH) 134
II. TAC DUNG CUA OXYGEN 135
C. PHAN NG NG PHN HOA VA NG HOAN HOA (KT VONG) 137
I. PHAN NG KT VONG BI NHIT 138
II. PHAN NG KT VONG BI S PHONG IN 138
CAO SU THIN NHIN 487
III. PHAN NG KT VONG BI HOA CHT 139
IV. PHAN NG CUA CAC DN XUT CAO SU HYDROHALOGENUA HOA 141
A. TH NGHIM KEO DAN 148
I. ANH HNG CUA NHIT 152
II. ANH HNG CUA TC KEO DAN 153
III. ANH HNG CUA THANH PHN HN HP 155
IV. BIU TH CUA NG BIU DIN KEO DAN 156
V. MODULE: LC NH DAN 157
VI. S THAY I TH TCH CAO SU TRONG LUC DAN CNG 157
VII. D CUA CAO SU 159
VIII. HYSTERESIS CUA CAO SU (HIN TNG TR AN HI) 162
IX. HIN TNG NHIT 164
X. RACKING 166
B. NEN EP CAO SU 167
C. BIN DANG LIN TUC 169
D. T TRONG CAO SU 171
E. TNH CHT IN CUA CAO SU 171
F. TAC DUNG CUA CHT LONG 173
A. AI CNG 178
I. LCH S 178
II. NH NGHA 180
III. CHT LU HOA 181
B. LU HOA VI LU HUYNH 182
I. TRNG HP LU HUYNH DUY NHT 182
II. LU HUYNH VA CHT XUC TIN LU HOA 187
III. THUYT LU HOA VI LU HUYNH 192
C. LU HOA VI CHT KHAC 203
I. VI CHT PHONG THCH LU HUYNH HAY PHI KIM CUNG HO
HOC CHT CO LU HUYNH 203
II. LU HOA VI CHT KHAC 209
488 CAO SU THIN NHIN
A. OXY HOA POLYENE, HYDROCARBON CAO SU 218
I. AI CNG 218
II. T OXY HOA 220
III. THUYT FARMER 222
IV. TAC DUNG CUA CHT XUC TAC HAO OXYGEN 225
V. TAC DUNG CUA CHT OXY HOA 226
VI. CHT BAO V (CHT KHANG OXYGEN) 235
B. S LAO HOA CUA CAO SU LU HOA 236
I. S TAC KCH BI OXYGEN - ANH HNG NHIT VA AP LC 237
II. HIU QUA CUA KHOI EN CARBON TRONG S OXY HOA 242
III. ANH HNG CUA KIM LOAI HAO OXYGEN 243
IV. HIU NG ANH NNG VA OZON 246
V. CO CH BIN I LY TNH CAO SU LU HOA 252
A. HN HP CAO SU 258
B. AI CNG V CACH LP CNG THC 258
I. CNG THC PHONG TH NGHIM 259
II. CNG THC THC T TAI XNG 261
C. VN T RA KHI LP CNG THC 264
I. PHN TCH 264
II. NGHIN CU 264
III. XAC NH 266
IV. VAI LU Y CN THIT 267
D. TIN HANH LP CNG THC - NGHIN CU C BIT 269
I. CNG THC VA NGHIN CU TAI PHONG TH NGHIM 269
II. CNG THC XNG VA NGHIN CU AP DUNG 271
E. TH DU HNG DN V LP CNG THC PHONG TH NGHIM 272
I. PHN TCH 273
II. NGHIN CU 273
III. XAC NH 274
IV. TIN HANH LP CNG THC PHONG TH NGHIM 275
CAO SU THIN NHIN 489
281
A. TN TR NGUYN LIU VT T 282
B. CT XE CAO SU 282
C. HOA DEO CAO SU 283
I. NHNG TAC DUNG HOA DEO 283
II. LU Y CN THIT 286
D. CN ONG 287
E. NH I TRN 287
I. NGUYN TC CHUNG 287
II. IU KIN NHI TRN 289
F. NH HNH 291
I. NH HNH HN HP CAO SU 291
II. NH HNH TNG TH S B SAN PHM 293
G. LU HOA 294
H. GIAI NHIT 295
I. HOAN TT - KCS 296
298
A. CAO SU THIN NHIN 298
I. CAO SU THNG DUNG 298
II. CAO SU C BIT 300
B. LATEX CAO SU THIN NHIN 303
I. LATEX CO IN TCH M 303
II. LATEX CO IN TCH DNG 305
C. VAI LU Y KHI S DUNG CHO CH BIN HANG TIU DUNG 305
309
I. LU HUYNH 310
II. SELENIUM 318
III. DISULFUR TETRAMETHYLTHIURAM 319
326
A. NH NGHA 326
B. PHN LOAI 326
490 CAO SU THIN NHIN
I. DIPHENYLGUANIDIN: DPG 327
II. MERCAPTOBENZOTHIAZOL: MBT 330
III. DISULFUR BENZOTHIAZYL 336
IV. CYCLOHEXYL-2-BENZOTHIAZYL SULFENAMIDE 340
V. MONOSULFUR TETRAMETHYL THIURAM 342
VI. DIETHYL DITHIOCARBAMATE KEM 346
VII. PENTA METHYLENE DITHIOCARBAMATE PIPERIDINE 349
VIII. ISOPROPYLXANTHATE KEM 351
354
A. CHT TNG HOAT LU HOA (CON GOI LA TNG TR LU HOA) 354
I. NH NGHA 354
II. PHN LOAI 354
III. NHNG CHT TNG HOAT PH BIN 354
B. CHT TR HOAN LU HOA 363
I. NH NGHA 363
II. NITROSODIPHENYLAMINE 363
365
A. NH NGHA 365
B. PHN BIT 365
I. KHANG OXYGEN 365
II. KHANG KIM LOAI Cu VA Mn 365
III. KHANG QUANG HUY VA OZONE 366
C. S PHONG KHANG PHI HP 366
I. KHANG OXYGEN 366
II. KHANG Cu VA Mn 367
III. KHANG QUANG HUY VA OZONE 367
D. NHNG CHT PHONG LAO S DUNG PH BIN 367
382
A. NH NGHA 382
B. PHN LOAI 382
C. CAC IM LU Y 383
D. CA C LOAI CH T N THNG DUNG 383
CAO SU THIN NHIN 491
I. KHOI CARBON EN (CARBON BLACK) 383
II. BT T: (SET THNG, SET KAOLIN, TINH T O...) 390
III. CARBONATE CALCIUM 393
IV. CAC CHT N DN XUT T SiO
2
395
V. MC CHT (LT-NIN, LIGNINE) 399
VI. BT CAO SU LU HOA 400
VII. CHT N PHA LOANG KHAC 402
404
A. CHT HOA DEO CAO SU 404
I. C CH HOA DEO 404
II. CHC NNG CUA CHT HOA DEO TRONG CAO SU 405
III. PHN LOAI 406
B. CHT XUC TIN HOA DEO: PEPTI (PEPTISANT; PEPTIZER) 455
I. CACH TAC DUNG 455
II. CHC NNG TRONG CAO SU 455
III. CA CH DUNG 456
IV. PHN LOAI 457
468
I. CHT TAO XP V C 468
II. CHT TAO XP HU C 471
III. CAC CHT TAO XP KHAC 475
IV. VAI CHT C BIT S DUNG 477
479
I. PHM MAU NHUM 479
II. FACTICE 481
Chu trach nhiem xuat ban: NGUYEN MINH NHT
Bien tap: THANH LIEM
Bien tap tai ban: BCH NGOC
Sa ban in: ANH DUY
K thuat vi tnh: BACH TUNG
_____________________
NHA XUAT BAN TRE
161B Ly Chnh Thang - Quan 3 - Thanh pho Ho Ch Minh
T: 39316289 - 39316211 - 38465595 - 38465596 - 39350973
Fax: 84.8.8437450 - E-mail: nxbtre@hcm.vnn.vn
Website: http://www.nxbtre.com.vn
CHI NHA NH NHA XUAT BAN TRE TAI HA NOI
Phong 602, so 209 Giang Vo, p. Cat Linh, q. ong a - Ha Noi
T: (04)37734544 - Fax: (04)35123395
E-mail: chinhanh@nxbtre.com.vn
_____________________
Kho : ...cm x ...cm, so : /CXB//Tre
Quye t nh xua t ba n so /Q-Tre, nga y tha ng na m
In cuo n, ta i Co ng ty
In xong va no p lu chie u tha ng na m