You are on page 1of 9

Pentateuco

Estudo do Pentateuco
Bibliografia bsica
BLENKINSOPP, J. The Pentateuch. An introduction to the First Five Books of the
Bible. London New York, 1992 (traduo e!"an#o$a, E!te$$a Na%arra,
1999&.
'()SSE*+NN, ,. A Tora. -o.e!, Petr/"o$0! 2111.
23('I+ L4PE5, ,. O Pentateuco. Pau$0na!, So Pau$o 1996.
23(I'+ L4PE5, ,. O Pentateuco. -o$. 7a. +%e *ar0a, So Pau$o 2118.
9E P)(Y, +. (ed.&. O Pentateuco em questo: as origens e a composio dos
cinco primeiros livros da B!blia " lu# das pesquisas recentes. -o.e!, Petr/"o$0!
2112
2
.
S':*I9;, <. :. $ntroduo ao Antigo Testamento. S0noda$, Porto +$e=re 1998.
SK+, J. L. $ntroduo " leitura do Pentateuco. Lo>o$a, So Pau$o 2117.
5EN2E(, E. (ed.& $ntroduo ao Antigo Testamento. Lo>o$a, So Pau$o 2112.
1. Noes introdutrias
;o?e?o! 9t 1,1@A, co?o $e0tura 0n0c0a$ e 0ntroduo ao no!!o e!tudo do
Pentateuco. Bue !e "erceCe ne!te teDtoE -F@!e Gue u?a %o. anHn0?a !e a"re!enta
e 0ntrodu. as palavras que %ois&s dirigiu a todo o $srael. E!ta %o. I do narrador
Gue entra e? cena co?o u?a ponte co$ocada !oCre o r0o Jordo $0=ando a! !ua!
dua! ?ar=en!. )?a "onte Gue $0=a o presente do narrador e do !eu ou%0nte ao
passado do seu povo. Para ?anter %0%a a %o. de *o0!I!, Gue tran!?0t0a a voz de
Deus, a %o. do narrador !e a"re!enta e co$oca a %o. de *o0!I! d0ante do! !eu!
ou%0nte!. +contece u? e$o entre I"oca! d0%er!a!, ?a! ao ?e!?o te?"o 0nd0ca Gue
eD0!te u?a tradio viva. Bue? $F ou e!cuta a %o. do narrador, e!cuta a %o. de
*o0!I! Gue e!cuta a %o. de 9eu!. O ?e!?o !e dJ co? Je!u!K Lquem vos recebe' a
mim recebe e quem me recebe' recebe o que me enviouM (*t 11,81&. :J entre o
ou%0nte@$e0tor e a %o. de *o0!I! u?a d0!tNnc0a, ?arcada "e$a! dua! ?ar=en! do r0o
Jordo, Gue !e une? na %o. do narrador.
No e!tudo e anJ$0!e de Gua$Guer oCra $0terJr0a I Ounda?enta$, "ara u? Co?
a"ro%e0ta?ento, "erceCer, 0n%e!t0=ar e con#ecer o! dado! Gue Oa%orecero o e!tudo
de ta$ oCra. Por eDe?"$oK o nome do livro' a estrutura e o conte(do' limites' dados
de composio: autoria' data' lugar' circunst)ncias etc.
O Pentateuco I u?a oCra $0terJr0a "ecu$0ar e? %Jr0o! a!"ecto!.
Em primeiro lugar, "orGue o! e!tud0o!o! no c#e=ara? a u? acordo !oCre a
Lautor0aM ou !oCre o Lredator O0na$M. No eD0!te u?a "a$a%ra O0na$ Gue re!"onda de
Oor?a "$au!P%e$ !oCre o !eu "roce!!o de Oor?ao. E!te de!acordo !e con%erteu
nu?a da! "r0nc0"a0! Gue!tQe! "ara a eDe=e!e do +nt0=o ;e!ta?ento. Por cau!a
Copyright 2011 Leonardo Agostini Fernandes Todos os direitos reservados.
1
NoQe! Introdut/r0a!
d0!!o, no eD0!te, ta?CI?, u? acordo !oCre a eDten!o de!te "r0?e0ro *orpus da
BPC$0a.
Em segundo lugar, "orGue o Pentateuco a"re!enta@!e co?o u? conRunto
$0terJr0o eDtre?a?ente comple+o e "o!!u0dor de u?a rique#a liter,ria
eDtraord0nJr0a. *omple+idade e rique#a liter,ria !o do0! trao! tP"0co! do
Pentateuco, %0!to Gue "o!!u0 teDto! co? Oor?a! $0terJr0a! d0%er!a!K relatos' leis'
hinos' e+orta-es etc.
;oda%0a, ta$ co?"$eD0dade eD0!te de%0do ao! "roC$e?a! #0!t/r0co! "re!ente! no
teDto, =erando a! Gue!tQe! $0terJr0a! Gue !e torna? 0?"ortante! "ara todo! o! Gue !e
a"roD0?a? do Pentateuco no !/ co? a OI, ?a! ta?CI? de Oor?a crPt0ca
1
K
1& O! re$ato! re"re!enta? u?a Oonte conO0J%e$ "ara o #0!tor0ador ?odernoE
2& E? Gue conteDto! #0!t/r0co! (.it# im /eben S conteDto %0ta$& o! d0Oerente!
autore! red0=0ra? a! d0Oerente! trad0Qe! eTou a! reun0ra? nu? corpus $0terJr0oE
. No!e
O ter?o Pentateuco I de or0=e? =re=a penta,teucoj e !0=n0O0ca Lc0nco
0n%/$ucro!M ou Lc0nco e!toRo!M. )?a ant0=a trad0o, Gue RJ !e encontra na %er!o
=re=a do! LUU, a"re!enta a trh co?o u? conRunto de c0nco ro$o!K 01nesis
20n3' 4+odo 25+3' /ev!tico 2/v3' 6(meros 26m3 e 7euteron8mio 27t3.
O ter?o Pentateuco Oo0 e?"re=ado "e$a "r0?e0ra %e. "or ;o$o?eu, u?
=n/!t0co do !Ic. II d.'. e? !ua carta a Flora
2
. ;ertu$0ano (Adv. %arc.' 9'9:&
$at0n0.ou o ter?o no 0nPc0o do !Ic. III d.'. e? Lpentateuchus 2liber3M e Santo
I!0doro (5t;m.' <'=='9.=& con%erteu@o e? u? %ocJCu$o neutro LPentateuchumM.
O Pentateuco I o $0%ro Gue o! Rudeu! de!0=na%a? co? o no?e de trh (der0%a
da ra0. #eCra0ca -& e !0=n0O0ca instruo e lei. SaCe@!e Gue !e e!cre%0a,
ant0=a?ente, e? ro$o! de "e$e Gue era? =uardado! e? %a!0$#a!, e!toRo! ou NnOora!
(e? =re=o teu,coj S Pentateuco&.
)? Vn0co ro$o I ?anu!eado co? Oac0$0dade !e no Oor ?u0to %o$u?o!o. )?a
oCra eDten!a, e? Ouno da "rat0c0dade, era d0%0da e? %Jr0a! "arte!. Por 0!!o, o ro$o
do Pentateuco Oo0 d0%0d0do e? c0nco Gu0nto! (pe,nta& "ara Oac0$0tar a !ua
con!er%ao, o !eu tran!"orte "ara o $u=ar da $e0tura, o !eu ?anu!e0o e a !ua
re"roduo, Guando !e Oa.0a nece!!Jr0a, %0!to Gue o ?ater0a$ t0n#a u? curto te?"o
de %0da Vt0$.
'ada u?a de!ta! c0nco "arte!, ou Lro$o!M, I de!0=nada e? #eCra0co "e$a
"r0?e0ra "a$a%ra 0?"ortante do !eu teDto, a!!0? te?o!K
1
'O. Leonardo +. ,E(N+N9ES, LLe0tura! 0nace0tJ%e0! (e!"Vr0a!& da Pa$a%ra de 9eu!M, *olet)nea 1A
(Jan@Jun 2119& "". 11@71.
2
'on!e%ada e? S. E"0ONn0o, Adv. >aer., 77,8.1 (P2 81,AW1&.
2
Pentateuco
-:s: (brs/t&
7
S Lno "r0ncP"0oM
-:: (smt&
8
S Lno?e!M
s (wayyiqr&
A
S Le c#a?ouM
:::: (bmidbar&
W
S Lno de!ertoM
::: (haddbr/m&
X
S La! "a$a%ra!M
O! Rudeu! re!0dente! e? +$eDandr0a, re!"on!J%e0! "e$a %er!o =re=a do! LUU,
de!0=nara? e!te! $0%ro! co? no?e! Gue, de a$=u? ?odo, reO$et0!!e? o !eu
conteVdo e ta0! no?e! !o o! Gue u!a?o! e? no!!a! %er!Qe! e? %ernJcu$oK
Gnesis (Ge,nesij&, "ara 0nd0car a origem do ?undo e da! cr0atura!Y
xodo ( ;Exodoj&, "ara 0nd0car a sada do E=0toY
Levtico (Leuitico,n&, "ara 0nd0car a $e=0!$ao re$at0%a ao! L$e%0ta!MY
Nmeros ( vAriqmoi,&, "or cau!a do! recen!ea?ento! re$atado!Y
Deuteronmio (Deuterono,mion&, "ara 0nd0car a L!e=unda $e0M
6
dada na!
"$anPc0e! de *oaC, Gue co?"$etar0a? a! "re!cr0Qe! dada! no S0na0.
O! Rudeu! deno?0nara? trh o "r0?e0ro *orpus da !ua BPC$0a. *a! Gue
!0=n0O0ca o ter?o trhE
Na BPC$0a #eCra0ca, o ter?o trh "ode de!0=narK
a& u?a $e0, u?a "re!cr0o 0!o$ada e concreta (cO. L% W,2.X.6Y X,1Y N? W,17&.
C& u?a co$eo ?a0! eDten!a de "re!cr0Qe! $e=0!$at0%a! (cO. L% 11,8WY 2W,8W&.
c& "ode ter u? !ent0do ?a0! co?"$eDo e ?a0! teo$/=0co. E? 2(! 22@27 narra@!e
a Lde!coCerta de u?a Le0M no ;e?"$o durante o re0nado de Jo!0a! e de!0=na e!te
docu?ento co?o livro da trh (cO. 2(! 22,6.11& ou co?o livro da Aliana (cO.
2(! 27,2.21&. E!ta Le0 corre!"onde "ro%a%e$?ente ao ant0=o nVc$eo do $0%ro do
9euteronH?0o (9t 12 2WZ&. + reOor?a re$0=0o!a e?"reend0da "or Jo!0a! !e
a"re!enta deta$#ada e? 2(! 27, ?a! e!tJ de acordo co? a $e=0!$ao dada e? 9t
12. + trh aGu0 re"re!enta, ento, o documento da aliana onde !e eD"re!!a a
re$ao "r0%0$e=0ada entre 9eu! e o !eu "o%o.
+ "a$a%ra trh I e?"re=ada ne!te ?e!?o !ent0do e? 9t 1,A "ara de!0=nar o
conRunto do $0%ro, Gue contI? a! palavras que %ois&s dirigiu a todo o $srael. E$a
reVne e co?C0na relatos e leis. O! relatos Oa$a? da! Oaan#a! rea$0.ada! "e$o
7
Pre"o!0o [ !uC!tant0%o co?u? Oe?0n0no !0n=u$ar aC!o$uto.
8
SuC!tant0%o co?u? ?a!cu$0no "$ura$ no e!tado con!tructo.
A
'onRuno [ %erCo no qal co? waw con!ecut0%o 0?"erOe0to 7
a
?a!c.!=.
W
Pre"o!0o [ !uC!tant0%o co?u? ?a!c.!=. no e!tado con!tructo.
X
+rt0=o [ !uC!tant0%o co?u? ?a!cu$0no "$ura$ aC!o$uto.
6
'o?o %ere?o! ?a0! ad0ante, a no?ec$atura deuteron8mio no !0=n0O0ca u?a L!e=unda $e0M no !ent0do
e!tr0to, ?a! "o!!u0 o %a$or de Lc/"0a da $e0M (cO. 9t 1X,16&
Copyright 2011 Leonardo Agostini Fernandes Todos os direitos reservados.
7
NoQe! Introdut/r0a!
Sen#or a Oa%or de I!rae$, e a! leis, ?an0Oe!ta? o co?"ro?0!!o de I!rae$ "ara co?
!eu 9eu!.
+ trh, ento, I %0!ta e a"re!entada co?o a hist!ria de salva"o e li#erta"o.
Ne!ta, a 0n0c0at0%a "ertence !e?"re ao Sen#or, Gue dJ a! $e0! e a! "re!cr0Qe! "ara
I!rae$, Gue !e co?"ro?ete e? re!"e0tJ@$a! co?o re!"o!ta \ oOerta !a$%PO0ca, Gue I
do? de 9eu!. 9e!ta Oor?a, o Pentateuco a"arece co?o re$ato e teDto nor?at0%o
0nd0!!oc0J%e0!. O re$ato Ounda?enta a OI Gue !e torna conduta de %0da
9
.
". Diviso e #onte$do
+ d0%0!o do Pentateuco e? c0nco $0%ro! Oo0 rea$0.ada $e%ando@!e e? conta
"onto! de ru"tura 0?"ortante!K
a& O $0%ro do 2Fne!0! 0n0c0a co? o! re$ato! da cr0ao e ter?0na co? o re$ato
do! Patr0arca!, Oa$ando da ?orte de Jo!IY
C& O $0%ro ]Dodo co?ea a #0!t/r0a do "o%o de I!rae$ no E=0to, $e?Crando
Jo!I, e ter?0na co? Y:<: to?ando "o!!e da tenda@!antuJr0oY
c& O $0%ro do Le%Pt0co aCre@!e co? Y:<: Oa$ando a *o0!I!, e "or e$e a todo
o "o%o, no ?a0! do S0na0, ?a! da tenda@!antuJr0o, Oa.endo a re=u$a?entao
do cu$to. O $0%ro ter?0na Oa$ando da! orden! de Y:<: a *o0!I! no ?onte
S0na0.
d& O $0%ro do! NV?ero! $0=a o S0na0 \ tenda@!antuJr0o, $oca$ onde Y:<: Oa$a
a *o0!I!Y reto?a@!e a ?arc#a do S0na0 e? d0reo \ terra "ro?et0da e ter?0na
a$ud0ndo ao! ?anda?ento! e \! nor?a! dada! "or Y:<: a *o0!I! na! e!te"e!
de *oaC, 0!to I, \! "orta! da terra "ro?et0da.
e& O 9euteronH?0o 0n0c0a@!e co? u? d0!cur!o de *o0!I! na! e!te"e! de
*oaC no d0a da !ua ?orte (9t 1@71&. 9t 7178 !e $0=a c$ara?ente co? o Gue !e
d0. e? N? 2X,12@22. Ne!te !ent0do, 9t 171 I o d0!cur!o de de!"ed0da de
*o0!I!. O $0%ro ter?0na Oa$ando da ?orte de *o0!I! e de Jo!uI !eu !uce!!or na
conduo do "o%o.
O Pentateuco, "ortanto, I u?a oCra $0terJr0a Gue re$ata, nu? e!t0$o #0!t/r0co,
u?a !uce!!o de e%ento! encadeado! entre !0, co?ea co? a criao do !undo e
o apareci!ento dos povos, !e=ue co? a %istria dos Patriarcas "ara acaCar
concentrando@!e na orige! de &sraelK permanncia no Egito e su#ida pelo
deserto at$ chegar %s portas de &ana". ^ u?a L#0!t/r0aM cont0nuada, a hist!ria
'ue trans(ormou um povo escravo no povo de )srael.
'. Deli!itao
9ado Gue a #0!t/r0a 0n0c0ada e? 2Fne!0! "arece cont0nuar, !e? ru"tura! a"/! o
9euteronH?0o, e? Jo!uI, JuP.e!, Sa?ue$ e (e0!, #ou%e Gue? deOende!!e Gue a
#0!tor0o=rJO0ca or0=0na$ co?"reend0a no !o?ente o! c0nco "r0?e0ro! $0%ro!, ?a!
seis (*exateuco&, sete (*eptateuco&' oito (+ctateuco& ou nove livros (Eneateuco&.
9
'O. O$0%er +(;)S, ,Aproximaci!n actual al Pentateuco-, ('uaderno! BPC$0co! 11W&, ed. -erCo
90%0no, E!te$a 2111, X.
8
Pentateuco
O co?eo de!ta oCra no cr0a, a "r0ncP"0o, a$=u? t0"o "roC$e?aK I 2n 1,1. +
d0O0cu$dade re!0de e? "rec0!ar onde a oCra ter?0nar0a. O! e!tud0o!o! c$a!!0O0ca? e
"ro"Qe? a eDten!o da oCra de Oor?a d0OerenteK
9ado Gue o $0%ro de Jo!uI "arece cont0nuar a narrat0%a do! Oato! dado! no
9euteronH?0o (J! 1,1K L9e"o0! da ?orte de *o0!I!...M&, "orGue no conectar e!te
$0%ro ao! "recedente!E 9e!ta Oor?a, re!u$ta Gue no terPa?o! ?a0! u? Pentateuco,
?a! u? L:eDateucoM. *u0to! crPt0co! a"/0a? e!te "onto de %0!ta, !u!tentado RJ no
!Ic. U-II "or BonOr_re, S"0no.a, e "o!ter0or?ente "or Ben.0n=er, S?end,
E0!!Oe$dt, L`#r, *on=en!ter, 2. %on (ad etc.
0. von ?ad (1911@19X1& Oa$a, !e=u0ndo o !eu ?e!tre @. Aellhausen (1688@1916&,
e? (e)ateuco S Pentateuco * +osu,. 'o?o a te?Jt0ca centra$ do Pentateuco =0ra
e? torno da Pro?e!!a e da ca?0n#ada ru?o \ terra boa, Gue corre leite e mel, e!te
e!tud0o!o ?o!tra Gue a conc$u!o natura$ do "ercur!o acontece no $0%ro de Jo!uI.
Para 2. %on (ad, o :eDateuco !e de!en%o$%eu a "art0r de nVc$eo! narrat0%o!,
c#a?ado! L'redo! #0!t/r0co!M, re!u?o! da #0!t/r0a de I!rae$ (cO. 9t W,21@27Y
-./b01Y J! 28,2C@17&. Ne!te! credo! encontrar@!e@0a? ant0=a! trad0Qe! $0tVr=0ca!
Gue re$ac0ona? trF! te?a! narrat0%o!K 12 a descida e a escravid"o no Egito. 2 a
sada do Egito. "2 a entrada na /erra Prometida0
Outro! crPt0co!, "orI?, dentre o! Gua0! !e de!taca *. Not#, Guere?, ao
contrJr0o, !e"arar o 9t do conRunto do Pentateuco, con!0derando@o co?o o "reOJc0o
de u?a =rande oCra #0!t/r0ca, a o#ra deuteronomista, Gue !e e!tender0a de *o0!I!
atI o eDP$0o e? BaC0$Hn0a. Ne!te ca!o, !e de%er0a Oa$ar de u? /etrateuco (cO. *.
Not#Y :.S. N>Cer=Y L. de -ouD etc&.
%. 6oth (1912@19W6&, e?Cora 0nO$uenc0ado "e$a teor0a de J. Aellhausen, "reOer0u
Oa$ar de u? 3etrateuco S 4n5N!. E$e $anou a #0"/te!e de Gue e!te! Guatro $0%ro!
era? 0nde"endente! no 0nPc0o, "o0! ne$e! no !e encontra? a linguagem e o estilo
do 9tT9tr. +! O/r?u$a! re"et0da!, "or eDe?"$o, !/ a"arece? e? a$=u?a! Cre%e!
"a!!a=en!. E? J! no !e encontra o e!t0$o do 3etrateuco. +!!0?, Gn1Nm e Dt12s
!o do0! ?undo! d0Oerente!, e entre e$e! #J u?a c0!o. E!te e!tud0o!o Oa. e!ta
aO0r?ao "autando@!e na teor0a docu?entJr0a, de ?odo Gue o 9t !er0a o "r0?e0ro
$0%ro da O7tr, Obra 7euteronomista de >istBria Gue cont0nua !eu re$ato atI 2(!
2A. O 9t !er0a a "edra an=u$ar, o Ounda?ento e o cr0tIr0o e?"re=ado "ara
e$aCorao de u?a #0!tor0o=raO0a de I!rae$, cuRa! Ca!e! e!to c$ara?ente "re!ente!
ne!te $0%ro, Gue !er%0r0a de 0ntroduo. Ento, o Gue !e te? !o do0! C$oco!
d0!t0nto!K 2n N? (;etrateuco&Y 9t 2(! (O7tr&.
En=ne$$, nu?a $0n#a !e?e$#ante a *. Not#, "o!tu$ou a #0"/te!e de Gue o redator
do ;etrateuco, 2nN? !er0a o .acerdotal LPM.
Outro! e!tud0o!o!, co?o E. 5en=er, "reOere? Oa$ar de u? EneateucoK Gn132s,
%0!to Gue ne!te! no%e $0%ro! eD0!te u?a #0!t/r0a Gue %a0 da! Origens do ?undo atI
a de!tru0o do ;e?"$o de Jeru!a$I?, o con!eGuente eDP$0o e? BaC0$Hn0a (A6X
a.'.&, ?a! ter?0na nu? ?odo "o!0t0%o (cO. 2(! 2A,2X@71&.
Copyright 2011 Leonardo Agostini Fernandes Todos os direitos reservados.
A
NoQe! Introdut/r0a!
O +; "o!!u0 dua! #0!tor0o=raO0a! Gue corre? "ara$e$a?enteK o 5neateuco e a
Obra do *ronista (1@2'ro [ E!d e Ne&, Gue !e 0n0c0a co? +do e %a0 atI a
recon!truo do te?"$o.
+! #0"/te!e! no a"re!entara? u?a !o$uo con%0ncente e !at0!Oat/r0a. +! ?a0!
co?un! !o a! Gue deOende? a eD0!tFnc0a de u? Tetrateuco, u? Pentateuco, u?
>e+ateuco. 9e!ta! trF! a ?a0! deOend0da e ut0$0.ada I a do Tetrateuco.
;oda%0a, recente?ente a%ana a con%0co de Gue, "re!c0nd0ndo do co?"$eDo
OenH?eno da Oor?ao do Pentateuco, o e!tado atua$ do teDto no Oor?a u?a
un0dade autHno?a, ?a! !er0a o co?eo de u?a oCra ?a0! a?"$a. + tra?a narrat0%a
0n0c0ada e? 2n 1 c#e=a e%0dente?ente atI 2(!. ;odo e!te conRunto Oor?a u?a
un0dade $0terJr0a Ce? art0cu$ada, Oa.endo co? Gue o e!tudo de Gua$Guer "erPco"e
do Pentateuco de%a !er !0tuada nu? conteDto ?a0! a?"$oK o 5neateuco.
O Pentateuco, !e? dV%0da a$=u?a, "o!!u0 u?a 0?"ortNnc0a ca"0ta$ tanto "ara o
RudaP!?o co?o "ara o cr0!t0an0!?o, u?a %e. Gue ne!ta oCra e!tJ cont0da a /rh
(Le0@In!truo& de 9eu! "ara o !eu "o%o. Na /rh !e eD"re!!a o ?odo co?o
9eu! Guer Gue o #o?e? !e co?"orte d0ante daE$e, d0ante do !eu "r/D0?o e no
?undo. + /rh "ara o "o%o de I!rae$ e!tJ na Ca!e da !ua 0dent0dade re$0=0o!a e
!oc0a$, "o0! ne$a e!to o! trao! "ecu$0are! Gue o d0Oerenc0a%a do! de?a0! "o%o!.
/. Breve 6e)0curso7 para se perceber o 8ue aconteceu no estudo do
Pentateuco
O 4$todo *ist!rico &rtico (*:'& "o!!u0 ?u0ta! o"eraQe! e a$=u?a! de$a!
!o eta"a! 0?"re!c0ndP%e0!, Ounda?enta0! e dec0!0%a! "ara u?a correta
0nter"retao do! teDto!K a& *r!tica Te+tualY C& An,lise filolBgica
11
Y c& An,lise
sem)ntica
11
.
ED0!te?, ta?CI?, ?oda$0dade! e!"ecPO0ca! co?o a *r!tica /iter,ria (u!ada no
Pentateuco "ara !e Oa$ar da cr!tica das fontes&.
No !Icu$o UIU, o *:' era o ?odo co?o !e e!tuda%a? a! oCra! ant0=a!, co?o
a $l!ada e a Odiss&ia de >omero, o! 7i,logos de Plato etc.
O oCRet0%o do *:' era o de e!taCe$ecer a "atern0dade $0terJr0a do teDto e
"rodu.0r ou re"rodu.0r u? teDto Gue Oo!!e o ?a0! O0e$ "o!!P%e$ ao texto aut!gra(o,
0!to I, ao teDto ant0=o Gue !a0u da! ?o! do !eu autor ou \ c/"0a ?a0! "r/D0?a do
or0=0na$. Para 0!!o, era nece!!Jr0o e$0?0nar o! acrI!c0?o!, eD"ur=ando aGu0$o Gue
!e con!0dera%a glosa "o!ter0or e Gue "ertenc0a \ I"oca! e L?o! d0Oerente!M.
11
90!c0"$0na histBricoClingD!stica Gue "o!!u0 "or oCReto o con#ec0?ento da! c0%0$0.aQe! do "a!!ado
atra%I! do! docu?ento! e!cr0to! Gue Oora? "re!er%ado! ou encontrado! "e$a arGueo$o=0a. 'o?"reende a
lingD!stica' a ci1ncia liter,ria' a histBria' a filosofia' a etnologia' a arqueologia e a cr!tica te+tual.
11
90!c0"$0na c0entPO0ca Gue e!tuda o !0=n0O0cado do! !0na0! $0n=bP!t0co!, de "a$a%ra! e Ora!e!. Na O0$o!oO0a
da $0n=ua=e? I a doutr0na da! re$aQe! entre $Pn=ua, eD"er0Fnc0a, rea$0dade e "en!a?ento. + !e?Nnt0ca I
0?"ortante na eDe=e!e CPC$0ca, !oCretudo e? re$ao \ $eD0co=raO0a e \ anJ$0!e do #eCra0co@ara?a0co@
=re=o !oCre o "$ano da co?"arao cu$tura$ do Or0ente co? o a?C0ente "o!ter0or de co?"reen!o CPC$0ca
(Oc0dente&.
W
Pentateuco
O ?e!?o "roced0?ento Oo0 a"$0cado ao e!tudo do! teDto! CPC$0co!. O
"re!!u"o!to =era$ ad?0te Gue o! te+tos b!blicos so histBricos e que foram se
formando com uma comple+a histBria liter,ria' recebeu enriquecimento'
acr&scimos e desenvolvimentos.
+ ra.o do! acrI!c0?o! !e dJ "orGue o! teDto! CPC$0co!, "or !ere? ant0=o!,
"o!!ue? d0Oerente! !0tuaQe! #0!t/r0ca! e cu$tura0! Gue, co? o "a!!ar do te?"o,
nece!!0ta%a? de no%a! %er!Qe! e ada"taQe! \! no%a! rea$0dade! da co?un0dade
Gue o! tran!?0t0a.
O e!tud0o!o, de Oor?a e?"Pr0ca e crPt0ca, o$#a e %F Gue o! teDto! no a"re!enta?
#o?o=ene0dade de voca#ul5rio, de (ormas liter5rias, de ideologia e ainda
possuem anomalias liter5rias.
+ re"et0o de u? teDto re"re!enta u?a no%a 0nter"retao. 'onta@!e u?a
!e=unda %e. co? u?a outra 0nteno. +! ten!Qe! 0deo$/=0ca! no !e coaduna?Y a
$/=0ca oc0denta$ no Ounc0ona co?o a $/=0ca or0enta$ e !e %er0O0ca? c$aro! !0na0! de
#ar?on0.aQe! redac0ona0! co? acrI!c0?o! no 0nPc0o e no O0? de u? e!cr0to. Por
eDe?"$oK
Onde eD0!te d0Oerena de 0dade, "ode@!e e!tar d0ante de d0Oerente! LOonte!M
ou L"atern0dadeM teDtua$Y
Onde eD0!te Lorde? e autor0dade !u"er0orM, "ode@!e e!tar d0ante de u?a
te?Jt0ca Gue "o$e?0.a contra o! LOa$!o! "roOeta!M ou o! LOa$!o! !acerdote!M,
%0!to Gue era? dua! c$a!!e! Gue d0!"uta%a? o contro$e do "o%o Guando a
?onarGu0a era Oraca, "erdera o !eu "oder ou de0Dara de eD0!t0rY
Onde eD0!te d0%er!0dade teo$/=0ca e? torno da Le0, da (etr0Cu0o, do
;e?"$o, do *e!!0an0!?o e do *onoteP!?o.
E!!a! oC!er%aQe! !er%e? "ara o! e!tud0o!o! Oa$are? de d0%er!0dade de autore!.
O d0OPc0$ I traar e de!coCr0r no teDto o! extratos redacionais. Bu!ca@!e o Gue I
#o?o=Fneo e !e=ue@!e o Gue I L0=ua$M do "onto de %0!ta do estilo, da for!a e da
lin%a teolgica.
I!to e!tJ na Ca!e da 9ntologia, 0!to I, u?a co$eta de teDto! do! ?e$#ore! autore!
de u?a $0teratura ou de u? "erPodo #0!t/r0co ou u?a e!co$#a de "J=0na! da oCra de
u? Vn0co e!cr0tor ou a0nda de oCra! Gue trata? de u?a ?e!?a te?Jt0ca.
E!te "roced0?ento I tP"0co "ara o e!tudo do Pentateuco e "ara conOrontar e
!e"arar no $0%ro de Jere?0a! o Gue !er0a de Jere?0a! do Gue !er0a re$e0tura de
Jere?0a!.
+ aCorda=e? diacrnica Cu!ca deter?0nar o! eDtrato! $0terJr0o! e tenta traar a
e%o$uo do teDto "ara eD"$0car a #0!t/r0a da Oor?ao do teDto. ^ u?a o"erao
$Pc0ta e "$au!P%e$, ?a! no I ca"a. de eD"$0car e d0.er tudo !oCre u? teDto e?
Gue!to.
Copyright 2011 Leonardo Agostini Fernandes Todos os direitos reservados.
X
NoQe! Introdut/r0a!
Por eDe?"$oK Gn 6761378a e Gn 378#93: !o ?e$#or entend0do! Guando !e
"o!tu$a e !e recon#ece a eD0!tFnc0a de do0! autore! e de dua! I"oca! d0Oerente!,
co? oCRet0%o! teo$/=0co! ta?CI? d0Oerente!.
^ "rec0!o, contudo, Oa.er u?a a%a$0ao =era$ do! limites internos e do! limites
da nature;a hermenutica.
1& O Gue I con%0ncente na ?etodo$o=0a a"$0cada \ u?a =rande $0teratura CPC$0ca,
co?o no ca!o do 9tr e da !u"o!ta Oonte LBM no e!tudo do! E%an=e$#o! S0n/t0co!,
a"arece "roC$e?Jt0co Guando u!ada a u? "eGueno ?ater0a$ $0terJr0o, "o0! o a!"ecto
conRetura$ "re%a$ece !oCre o Gue I oCRet0%o. No #J re!u$tado!, na ?a0or0a da!
%e.e!, "orGue no #J con!en!o entre o! e!tud0o!o!. EDa=era@!e na a%a$0ao,
outor=a@!e "atente \! 0ncoerFnc0a!. + cr0ter0o$o=0a $0terJr0a %Jr0a tanto "orGue %Jr0a
ta?CI? a 0nter"retao de u? autor a outro autor, 0nc$u!0%e na! 0ncon=ruFnc0a! da!
=ra?Jt0ca!.
9e%e@!e "onderar e d0.er Gue u? traCa$#o I rea$?ente con!0derado c0entPO0co,
Guando u!a e a"re!enta ar=u?ento! Ce? Ounda?entado! e "$au!P%e0!.
2& E!taCe$ecer u? teDto co?o autFnt0co ou no autFnt0co I u? ca!o 0dea$ Gue atI
"ode !er con%0ncente, ?a! "ara u? e!tud0o!o Gue re!"e0ta a 90%0na (e%e$ao,
"re%a$ece o teDto co?o e$e I, co? tudo o Gue e$e co?"orta de "roC$e?Jt0co e na
orde? e? Gue e$e a"arece no cNnon.
Buando u? teDto no I #o?o=Fneo, no Guer d0.er Gue no !e de%a a!!u?0r a
!ua tota$0dade teDtua$ e con!0derar tudo ne$e co?o 0n!"0rado.
+!!0?, t0rar o e!"Vr0o, cance$ar "ara "ur0O0car o teDto no I u?a ?e$#or "o!tura
#er?enFut0ca. + ?oda$0dade !e"arat0!ta I ?u0to "roC$e?Jt0ca, "o0! a! LOonte!M !o
co?"$e?entare! e no "o!!ue? a "reten!o de cance$ar u? teDto anter0or.
No !e "ode 0nter"retar o 7euteroC$sa!as (I! 81AA& Oora da !ua re$ao co? o
Proto@I!aPa! (I! 179Z& e o ;r0to@I!aPa! (I! AWWW&, "o0! a! Oonte! !o 0nte=rante!.
No I $Pc0to "en!ar Gue o redator O0na$ de u? teDto CPC$0co no !aC0a o Gue e!ta%a
Oa.endo. + #ar?on0a teDtua$ Gue eu Cu!co e Guero encontrar I Oruto da ?0n#a
$/=0ca a"$0cada ao teDto, ?a! no I Oruto da $/=0ca "en!ada "e$o autor, Gue "o!!u0 a
!ua Ca!e ret/r0ca "r/"r0a e co? u?a coerFnc0a Gue o e!tud0o!o I c#a?ado a
encontrar.
Se u? teDto co$oca o =Fnero lamenta-es e louvor $ado a $ado, I "rec0!o ace0tar
o cr0tIr0o da d0Oerena u!ado "e$o redator O0na$, "o0! tudo e!tJ 0nter$0=ado "ara
Oor?ar u? co?"$eDo e "orGue a %erdade no I to e$e?entar Guanto eu "en!o Gue
e$a !eRa.
O "roced0?ento Gue no %a$or0.a o teDto 0nte=ra$ a!!e?e$#a@!e ao traCa$#o nu?
ca?"o arGueo$/=0co no Gua$ !e Guer re%e$ar o! !eu! %Jr0o! eDtrato!. O teDto I
tratado co?o u?a =rande conOu!o e o e!tud0o!o Cu!ca Lor=an0.J@$oM "or ca?ada!
$0terJr0a!.
6
Pentateuco
^ "rec0!o ad?0t0r Gue o *:' "ara !er %J$0do de!e?CocarJ no teDto no !eu
e!tado O0na$ e Gue a aCorda=e? sincrnica I to $e=Pt0?a co?o a diacrnica, "o0!
tentarJ eD"$0cJ@$o co?o o teDto e!tJ e Oo0 red0=0do. ^ o teDto V$t0?o, no !eu e!tado
O0na$ Gue de%e !er 0nter"retado e no !o?ente a! "arte! recon#ec0da! "e$a
aCorda=e? d0acrHn0ca.
+$=un! "re!!u"o!to! %J$0do!
+ $0teratura CPC$0ca I de%edora da $0teratura c0rcun%0.0n#a, "o0! o autor u!a o
dado RJ u!ado e con#ec0do "ara rea$0.ar !ua oCra co? u? oCRet0%o e!"ecPO0co.
Bue I u? g1nero liter,rioE
^ u?a ?oda$0dade Gue 0dent0O0ca o Gue I "r/"r0o de cada co0!aK "0ada, rece0ta,
$e0, #or/!co"o etc. O! e$e?ento! !o "r/"r0o! de cada co0!a.
^ 0?"ortante entender a or=an0.ao de u? teDto e "e$o !eu =Fnero !e %F ?e$#or
co?o o! e$e?ento! c#e=a? a Oor?ar o "roduto O0na$. ;oda%0a, I "rec0!o "erceCer
a! ?udana! e Oa.er o conOronto co? =Fnero! !e?e$#ante! e na co?"arao
re!!a$tar o Gue I L0=ua$M do Gue I Ld0OerenteM.
Buando !e $F a BPC$0a I "rec0!o entender a !ua $0n=ua=e?, o !eu ?odo de narrar,
"o0! a ?udana de =Fnero ne? !e?"re I !0na$ de ?udana de autor, Gue
0ntenc0ona$@?ente "ode ter oCRet0%ado c#a?ar a ateno do ou%0nte@$e0tor co?
!ua(!& e!co$#a(!&.
Copyright 2011 Leonardo Agostini Fernandes Todos os direitos reservados.
9

You might also like